Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnadhAya 4 guNavaMta baravALiyA
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI.pArthabhaktiAdhAdhuvA, ghArmika TrasTa dvANA,DiTa bhAvAvAgarA TrasTI zrI mahendrabhAIvallabhadAsa zAha = ghATakoparA preritaprakAzana, jainasAhitya jJAnasatra-4mAM prastuta thayelA nibaMdho ane zodhapatro dAuddI) guNavaMta baravALiyA HSRS saurASTrakesarI prANaguru jaina philosophikala enDa lITararI rIsarca seMTara ahaMma spIrIcyuMala seMTara 231 eca. zAstrI nagara, paMtanagara, ghATakopara (I) muMbaI- 400075. phona. : 25010658
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Gyandhara - 4 12.2. Edited by : Gunvant Barvalia March - 2009 ha prakAzana saujanya : 26 zrI vrajalAlabhAI cabhADIyA ha. cetanabhAI - parezabhAI 20 DaoN. jillA bhogIlAla vorA kuMdana je. bhAyANI cerITI TrasTa ha. tanvI amIta zeTha muMbaI sarvodaya maMDaLa - (gAMdhI buka seMTara) - p6 zrI kIzorabhAI Ara. mahetA che 0% zrI dhanavaMtabhAI ke. ajamerA ja zrI caMdrakAMta zIvalAla zAha ha. dIpakabhAI Vir i prakAzaka ane prAptisthAna :B' 26 guNavaMta baravALiyA .K.PG. jaina philosophikala enDa lITararI rIsarca seMTara gunvant.barvalia@gmail.com - M.: 9820215542 as navabhArata sAhitya maMdira - prinsesa sTrITa, muMbaI- 2 on sarasvatI pustaka bhaMDAra - hAthIkhAnA, ratanapoLa, amadAvAda 28 pArzva prakAzana - rIlIpha roDa, amadAvAda E mUlya rUA. 100 mudraka : nItina je. badANI - arihaMta prinTIMga presa paMtanagara, ghATakopara, muMbaI-400075. phona : 2 51 14341/92 2 34304 15
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnadhAza - ja goM.saM.nA zAsana prabhAvaka pU. gurudeva zrI namramuni ma.sA. adhyAtmayoginI pU. lalitAbAI ma.sa. (pU. bApajI) pU. DaoN. tarulatAbAI ma.sa. A.ThA. 20 nI pAvana nizrAmAM zrI prANaguru jena seMTara dvArA munizrI saMtabAlajI prerita vizvavAtsalya prAyogika saMghanA suvarNa jayaMtI avasare tA. 6-7 okTo. 2007nA pArasadhAma ghATakopara mukAme yojAyela jJAnasatra-4mAM vidvAno dvArA raju thayelA nibaMdho ane zodhapatrono saMgraha... lapala paraMpa
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivedana saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophikala enDa lITarI risarca seMTara dvArA muni zrI saMtabAlajI prerita Sii vizvavAtsalya prAyogika saMdhanA suvarNa jayaMtI upalakSe 6-7 mAM okaTobara 2007nA jaina sAhitya jJAnasatra-4mAM pAsaghAma 1 vATakoparamAM rajU thayelA nibaMgho ane zoghamatro jJAnaghArA-4 rUpe che paNa pragaTa karatAM AnaMdanI lAgaNI anubhavuM chuM. - graMtha mATe vidvAnoe lakhANo ApyAM che te sauno AbhAra ) mAnuM chuM. saMpAdana kAryamAM mArA gharmapatnI DaoN. maghubahena baravALiyA re ane murabbI zrI DaoN. rasikabhAI mahetAno sahayoga maLyo che. samagra jJAnasatranA AyojananI vyavasthAmAM pravINabhAI za pArekha, yogezabhAI bAvIsI, prakAzabhAI zAha tathA bhupendrabhAI ( dozIe khUba ja jahemata uThAvI hatI. punarAvartana thatuM hovAne kAraNe keTalAMka lakhANo TuMkAvyo che tema karavAthI koI vidvAnanuM mana dubhAyuM hoya to kSamA karazo. | have pachInA prakAzanathI TuMkI saMdarbha sUcI ApavAnuM nakkI karI karela che. pArzva bhakataghAma ghArmika TrasTa taNasAnA TrasTI zuM che mahendrabhAI zAha prakAzana saujanya dAtAo tathA pradIpabhAI di zAhano AbhAra mAnuM chuM. graMthamAM jinAjJA viruddha kAMI lakhANa hoya 05 (c) to vivigha micchAmI dukkaDam | agosaga Glauauauauangallalanduda
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ je 4 ra ja che tuM jJAnAdhArA - ja. krama viSaya lekhaka | pRSTha kra. jJAnavimalasuri kRtaH yatidharma sajhAya DaoN. abhaya dozI zrImad rAjacaMdra-AtmasiddhizAstra DaoN. kokilAbena zAha pada sAhityanAM be ujavaLa zikharaH mIrAM ane AnaMdadhana pAzrI DaoN. kumArapALa desAI 11 zrI municaMdrajIkRta "varSo khovAya enuM kAMI nahIM?" zrI jitendra kAmadAra yoganISTha AcArya buddhisAgarajI kRta bhajanamAM vyakta thatI AtmAnubhUti DaoN. reNukAbena poravAla mahopAdhyAya zrI vinayavijayajI viracita "zrI zAMtasudhArasa zrI jayazrIbena dozI zrI cidAnaMdajInI tattvasabhara racanA (dhyAnanAM pado) DaoN. nalinIbena zAha upAdhyAya yazovijayajI kRta zrI mahAvIra svAmInuM stavana DaoN. prA. rasikabhAI mahetA zrI hemacaMdrAcArya racitaH "vItarAga stotra" DaoN. utpalAbena modI jaina saMta-kavi tiruvalluvaranI racanAo DaoN. varSAbena zAha upAdhyAya udayaratnajInI racanA bhIDabhaMjana pArzvanAthajina stavana DaoN. gulAba deDhiyA A critical Appreciation of the poem "Apoorva Avasar" by Srimad Rajchandra Dr. Nilesh Dalal dhyAna, japa jenavidhi anuSThAnanI vaijJAnikatA bInA gAMdhI 14. Scientific Augmentation of 'Dhyana' - (Para-Mediation) in Jainism Govindji J. Lodaya SCIENCE vis-a-vis JAIN MEDITATION AND JAPA Dr. Rashmibhai Zaveri 80 che ? 15.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ lekhaka pRSTha . DaoN. dhanavaMtIbena modI 103 zrI ke. Ara. zAha 108 dhanalakSmIbena badANI 113 zrI pArUlabena gAMdhI 117 DaoN. javAhara zAha 123 krama viSaya 16. jaina saMskRtinA vikAsamAM nArInuM yogadAna 17. jaina saMskRtinA vikAsamAM nArInuM yogadAna 18. jaina saMskRtinA vikAsamAM nArInuM yogadAna 19. jaina saMskRtinA vikAsamAM nArInuM yogadAna jaina saMskRtinA vikAsamAM nArInuM yogadAna 21. "jaina saMskRtinAM vikAsamAM nArInuM yogadAna" jinAgama saMdarbha zrAvakAcAra" 23. jinAgama saMdarbhe zrAvakAcAra 24. gRhasthadharmanI garimA 25. jinAgama saMdarbhe zrAvakAcAra 26. jinAgama saMdarbhe zrAvakAcAra ra7. jinAgama saMdarbhe zrAvakAcAra 28. "jinAgama saMdarbhe zrAvakAcAra' 29. vizva vAtsalyanA ArAdhaka krAMtA munizrI saMtabAlajI 30. munizrI saMtabAlajInI sarvodaya bhAvanA 31. pUjya munizrI saMtabAlajIH sAkSAt jainatva munizrI saMtabAla to guNavaibhava 33 munizrI saMtabAla eka virala vibhUti 34. vizva vAtsalyanA ArAdhaka krAMtadaSTA muni zrI saMtabAlajI 35. jaina Agama graMthomAM yoganuM svarUpa ane tenA prabhedaH TUMkI carcA 36. jaina zAsana bhAratI mahArA sAdhvIzrI mRgAvatIzrIjI mahArAja surezabhAI pArekha DaoN. kavina zAha, prAdhyApaka ramezabhAI gAMdhI zrI harSada dozI DaoN. ramaNIkabhAI pArekha ketakI zAha zrI bharatabhAI gAMdhI zrI kAnajI mahezvarI 127 131 134 138 144 148 1papa 160 pro. navInacaMdra kubaDiyA DaoN. gItAbena mahetA 163 166 DaoN. kAntibhAI bI. zAha malcaMda ratilAla (kAmadAra) 173 178 zrI harSada mahetA (ema.e.) 183 guNavaMta baravALiyA DaoN. baLavaMta jAnI DaoN. kalAbena zAha
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ - Do. abhaya dozI (Do. abhayabhAIe covIzI svarUpa ane sAhitya e viSacamAM pIeca.DI karela che. muMbaI yunivarsiTInA gujarAtI vibhAganA adhyakSa ane pIeca.DI.nA gAIDa tarIke sevA Ape che. aneka seminAra jenA sAhitya jJAnasatra ane saMmelanomAM bhAga le che.) zAnavimalasUrikRta dazavidha yatidharma sajhAyaH sAdhu-zrAvakajIvana ajavALavAnI apUrva mArgadarzikA jana kavinI priya tattvasabhara racanAnI vAta Ave tyAre mArA cittamAM AnaMdaghanajInI padAvalInAM madhura ane gUDha pado to manovizvamAM satata rame che. kavi kahe che: "aMjalIjala kyuM Ayu ghaTata che, kyuM jAne huM kara le bhalAI. isa tana mana dhanakI kauna vaDAI." upAdhyAya yazovijayajI ma.nI jIvanapatha ajavALatI, premalajyotino prakAza pAtharatI racanA "cetana jJAna ajuvALIye" paNa cittanA oraDAne ajavALe che. paraMtu Aje mArA cittamAM A pramANamAM prasiddha racanAone premapUrvaka hRdayamAM smarI jJAnavimalasUrinI dazavidha yatidharma sajajhAyamAM rahelI anokhI tattvasabharatAnI vAta karavI che. dazavidha yatidharma e jaina sAdhunI sAdhujIvananI sAdhanAno agatyano bhAga che. jyAre mumukSa dIkSA dhAraNa kare tyAre paMcamahAvratano svIkAra kare che, te tenI saMsArathI nivRttine darzAvanAra che, eTale ke saMsAra choDavArUpa Negative sAdhanA che. to e mumukSee enI sAthe ja dazavidha yatidharmanI sAdhanA karI mokSamArgamAM pravRttirUpa Positive sAdhanA karyA vagara kevaLa jenasAhitya jJAnasatra-4 zALavArA
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ negeTIva sAdhanA sAdhakane mokSamArgamAM vAstavamAM pravRtta karI zakatI nathI. thatidharma' zabdamAM rahela "thati' zabdamAM saMskRtano "yat' zabda rahyo che. "pa" eTale prayatna dvArA je sAdhI zakAya, 'yati' eTale je mokSamArga mATe pravRta che, prayatna kare che. A dazavidha yatidharmo sAdhakane mokSamArgamAM joDe che. yogazAstramAM kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya paNa A yatidharma vize kahe che. durgatiprapatprANi dhAraNAddharma ucyate / saMyamAdirdazavidhaH sarvajJokto vumuktye|| durgatimAM paDatAM prANIone temAMthI bacAvI, teonuM rakSaNa kare tenuM nAma dharma che. ane te saMyamAdi dasa prakArano sarvajJano kahelo dharma mokSane mATe thAya che. e ja rIte "navatattvaprakaraNa' Adi prAcIna graMthomAM paNa A dharmono ullekha karAyo che. Avo yatidharma ke digaMbara saMpradAyamAM je dazavidha yatidharma mATe dazalakSaNa parva ujavavAmAM Ave che e dazavidha yatidharmanI sAdhanA kaI rIte karI zakAya tenI manohara samajaNa A agiyAra DhALamAM phelAyelI manohara racanAmAM apAI che. kavi dazavidha yatidharmanI bhUmikA bAMdhatAM kahe che : 'dazavidha munivara dharama je te kahIe cAritra, dravyabhAvathI AcayA tehanA janma pavitra. 2 guNa vinA muninuM liMga je kAza kusuma upamAna, saMsAra tehavA kayA avadhi anaMta pramANa. 3 teha bhaNI munivara taNo, bhAkhuM dazavidha dharma tehane nitya ArAdhatAM, pAmIje zivazarmA. 4 dazavidha yatidharmamAM prathama dharma 'kSamAne varNavatAM AcArya mahArAja kahe che ke saMyama e munijIvanano sAra che. kavi kSamAnA pAMca prakAra varNavI svabhAva kSamAne zreSTha tema ja AtmAnA anubhava tarIke oLakhAve che. vaLI upazamanA eka biMdu AgaLa lAkho maNa dravyakriyA nirarthaka che, ema kahI jJAnadhArA. (2) janasAhitya jJAnasatra-4
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSaNAno mahimA varNave che. bIjA mRdutA guNane vinayanA pAyArUpe varNave che. kSamAthI vinayaguNa siddha thAya che. A mRdutAthI samyaktano vadhu AsvAda Ave che. bAsuMdIne vadhu svAdiSTa banAvavA vadhu ghaTTa banAvavI paDe che, ema AtmAno paNa guNono svAda anubhavavA AtmAne namra banAvavo paDe che. kavi kahe che ke, mRdutAthI vinaya sadhAya che. vinayathI zrata, zrutathI cAritra ane cAritrathI mukti sadhAya che. kavi ATha madone vAravA mATe namratA-mRdutA guNa keLavavA para bhAra mUke che. tema ja jJAnano paNa garva na karavA sUcave che. jJAnanA garva aMge kavi kahe che. "jJAna bhaluM tasa jANIye, jasa mada viSa upasaMta re, te bhaNI jo mada vAdhIya, to jaladhithI anala uThaMta re, taraNIthI timira mahaMta re, caMdathI tApa jharaMta re, amRtathI gada huMta re, mada na kare te saMta re." 7 (DhALa 2) A namratAnA pAyAmAM RjutA hovI jarUrI che. sAdhakanuM mana saraLa hoya to ja te namra banI zake. vRkSanA bakholamAM agni rahyo hoya to vRkSa navapallava na thAya, tema hRdayamAM RjutA vinA bIjA guNo khIlI zakatA nathI. RjutAthI mAyAno pratikAra thAya che. kavi mAyAnA rUpane varNavatAM kahe che - "dUra thakI parihariye mAyA sASiNI re, pApiNI gUMthe jALa, jJAnavimala guNa amRtalaharI chaTA thakI re dohaga duHkha visAra'. je vyakti nirlobhI hoya e ja sAco Rju hoI zake. lobhI vyakti potAnA svArthanA prabhAve vakra bane che, AthI RjutAnA pAyAmAM paNa nirlobhapaNuM - muttIguNane varNave che. lobha-mamatAdi bhAvo tema ja samatAnuM ekasthAne asaMbhavatva varNavatAM kahe che. "mamatA saMge samatA navi maLe, chAyA tapa eka ThAmojI, jJAnadhArA (3) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ taDako ane chAMyaDo eka sAthe rahI zakatA nathI, tema mamatA-samatA sAthe na rahI zake. to A lobhano pratikAra saMtoSa dvArA kevI rIte karI zakAya te varNavatAM kahe che. lobha jaladhijala lahere ulaTe, lope zubha guNa dezojI, setu karIje jihAM saMtoSano, navi pasare lavalezojI. 5 saMtoSarUpI setu banAvyA pachI lobhasamudranuM jaLa zubha guNone naSTa karavA AvI zakatuM nathI. kavi ahIM prathama cAra yatidharma vaDe manuSyajIvanamAM mUMjhavatA krodhamAna-mAyA-lobha rUpa cAra kaSAyonA pratikAra karavAnI apUrva cAvIo kSamA, namratA, RjutA ane saMtoSa guNa dvArA darzAve che. have sAdhaka vadhu uccatara guNo mATe tatpara bane e mATenI bhUmikA racAI che. A cAra guNavALo sAdhaka sAcI tapazcaryA karI zake. nirlobha hoya te potAnI icchAnAM jayarUpI tapane yathArthapaNe karI zake, ema kahI kavi tapanA bAra prakAra varNave che. UNodarI tapane varNavatAM kavi kahe che, alpe bhojana te bAhya UNodarI che, paraMtu krodha Adi kaSAyano tyAga te bhAva UNodarI che, e ja rIte vividha bAra prakAranAM tapo varNavI kavi aMte kahe che, samaktirUpI gorasanuM tapa dvArA valoNuM karavAthI AtmAnuM jJAnathI vimala ghRtarUpa pragaTa thAya che. tyAra bAda chaThThA saMyama dharmane varNavatAM kavi kahe che chaThTho munivara dharma che, samaya samaya zubha bhAva, saMyama nAme te jANIye, bhavajala tAraNa nAva.' (DhALa 6-2) keTalIya vyaktio dravyasaMyamI thaI jAya che, paraMtu bhAvasaMyamanI ArAdhanAmAM mana-vacana-kAyAnI ekAgratArUpa satyanI sAdhanA joIe. A satyanI sAdhanAthI ja AtmA akuTila-luccAI vagara zuddha bhAvanI prApti karI zake. sAdhue satyanI ArAdhanA kevI rIte karavAnI che te darzAvatA kahe che . - jJAnArA jainasAhitya jJAnasatra-4 4
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUlottara vrata bheda che, maitrAdika guNa jeha, jiNavidha jema aMgIkAryuM nirvahavuM tema teha re. (DhALa 7-4) A satyanA AcaraNa mATe mananI zuddhi joIe. A mananI zuddhi bhAvazauca dharma dvArA siddha thAya che, ema kavi darzAve che. A bhAvazauca muni bhagavaMta kevI rIte siddha kare che e varNavatAM kahe chebhAve bAraha bhAvanAjI, anityAdika jeha, leza nahi jyAM daMbhanojI, ahaniza niraticAra. (DhALa 8-4) A bAra bhAvanAonI nirmaLatApUrvakanI sAdhanA eTale saMsAranI anityatA, asAratA, vicitratAnuM ciMtana ke jethI mana saMsAranI gaMdakImAM pAchuM DUbakI na lagAve, ane arihaMta paramAtmAne trijagatanA zaraNa mAnI emanA caraNamAM sAdhakanuM citta nizadina DUbeluM rahe. vaLI, e paramaprabhunI sevAmAM DUbeluM mana niraMtara temanA prarUpelA paMca mahAvratomAM nizadina DUbeluM rahe che. jethI saMsArano azubhavicArono mala sparzI zakato nathI. A zauca, mananI pAvanatAnA paNa pAyArUpe akiMcana bhAvano mahimA varNave che. cotho mutti-saMtoSa guNa tema ja navamo akiMcana guNa Ama to uparachallI rIte ja sarakhA anubhavAya, paraMtu be vacce sUkSma bheda rahyo che. saMtoSa guNamAM sAdhaka mukhyatve A bhava saMbaMdhita bhautika padArthothI niHspRhatA keLave che, to ahIM akiMcana bhAvathI sAdhaka A bhava parabhavanI sarva icchAo, vAsanAo para vijaya meLave che. eTaluM ja nahi, sAdhaka niMdA stuti rUse tuse nahi, navi varte para bhAva, sukha duHkhe Apa svarUpa na pAlaTe, karma prakRti citta lAva" (DhALa 9-5). Ama akiMcanaguNa e niHspRhatA ane AtmasvabhAvanI ramaNatAne darzAve che. A sAdhaka jagatanI bahAra paudgalika halacalathI saMpUrNa niHspRha bane che. - je vyakti kharo akiMcana hoya te ja sAcA brahmacaryanuM pAlana karI zake che. A brahmacaryanA pAlana karanArane zIla sugaMdhA sAdhu' kahI tene jJAnadhArA 5) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvapUrNa vaMdana kare che. tema ja A muni mATe kahe che. 'mAta pitA dhana tehanAjI, dhana dhana tasa avatAra, viSaya viSe navi dhAriyAjI, anubhava amRta bhaMDAra'...2 kavi aMte kahe che ke, A davidha yatidharma pApone daLavAnI ghaMTI che. A davidha yatidharma ArAdhe che, te cAritradharmanA vAstavika mAlika bane che. kavi kahe che te caraNabhavananA ThAkuriyAjI.' (DhALa 11-2) A yatidharmanA pariNAme sAdhu bhagavatI Adi sUtramAM varNavelA prathama divase vANavyaMtara devanA sukhathI vadhu sukhano anubhava kare, tyAMthI mAMDI eka varSanA aMte anuttara devanA sukhane atikrame e yatidharmanI sAdhanA dvArA ja zakya bane che. upAdhyAya yazovijayajI paNa navapadapUjAmAM sAdhunA guNonuM varNana karatAM kahe che, eka varSanA paryAyathI vadhu paryAyavALA sAdhunuM Atmika sukha anuttara vimAnanA devatAnA sukhathI vizeSa hoya. tehathI anuttara anukramIye re.' A muni-dharmone samajavAthI zrAvaka paNa potAnA jIvanamAM kaSAyo para vijaya meLavI saMyama niHspRhatA, tema ja Atma svabhAvamAM sthiratA prApta karanAra bane. zrI pArzvanAtha bhagavAnanA caritrakAra pArzvanAtha bhagavAna bIjA bhavamAM hAthI hovA chatAM temane 'bhAvayati' tarIke varNave che. A 'bhAvayati' paNuM hAthInA bhavamAM munidezanAnA pariNAme siddha karelA 'kSamA' Adi AMtarika guNone lIdhe utpanna thayuM che. prabhunA AtmAe kramazaH kSamA, mArdava, saMtoSa Adi guNomAM vikAsa sAdhyo, jethI dasamAM bhave tIrthaMkaratva prApta karyuM. sarpadaMza, bANavedha Adi ghAtaka upasargomAM paNa samatA jALavavAne pariNAme dasamA bhavamAM kamaTha ane dharaNendra banne pratye samAna bhAva dhAraNa karanArA banyA. AvA dasa bhavanI sAdhanA dharAvatA tema ja poSa mAsanI dasamanA maMgalamaya dine janmakalyANakathI zobhatA zrI pArzvanAtha prabhune namaskAra karI ApaNA jIvanamAM paNa dazavidha yatidharmanI sAdhanA pragaTa thAya evI prArthanA karIe. jJAnadhArA jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra - - Do. kokilAbena zAha (Do. kokilAbena zAha (ema.e. : pIeca.DI (golDameDAlisTa) jenolojI para pIeca.DI., muMbaI yuni.nA pIeca.DI.nA gAIDa che.) vartamAnamAM zrI saumeyA kolejamAM jaina sAhitya vibhAgamAM sevA Ape che. bhAga levo seminAramAM saMzodhana - saMpAdana - lekhana priya pravRtti che.) temanI badhI ja kRtiomAM "Atmasiddhi ane sAdhanAnuM UMDAmAM UMDu rahasya AvI jAya che. zrI "AtmasiddhizAstra' zrImade naDiyAdamAM vi. sa. 1952nI sAlamAM Aso vada ekame racI hatI. A zAstra sarvadarzananA sArarUpa che. tattvanuM mULa AtmadarzanamAM che ane AtmadharmanI agresaratA nigraMthadharmamAM che. e mATeno mArga AtmasiddhimAM saMgrahita che. mahAvIravANI je AcArAMga, sUtrakRtAMga jevA AgamomAM maLe che temAM paNa AtmasvarUpanA jJAna ane tenI sAdhanAne lakSIne ja mukhya vaktavya che. A asAdhAraNa kRtimAM 142 doharA che. zailI saMvAdanI che. satpuruSanA ekeka vAkyamAM, ekeka zabdamAM anaMta Agama rahyA che. jaDa ane cetananA svarUpanI bhinnatA batAvatI. A racanA mokSamArganAM rahasyo chatAM kare che. kahevAya che ke "AkRti camatkArikapaNe cauda pUrvo paikI AThamA AtmAnapravAda pUrvanuM rahasya udghATita kare che. emAM jaina AcAra vicAra prakriyA mULarUpamAM pUrNa AvI jAya che. sanmati, jJAnadhArA (0) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaDradarzanasamuccaya, yogabindu, yogadaSTi samuccaya, samayasAra, pravacanasAra Adi graMthonuM te tAraNa che. ane chatAMya temAM tAtkAlika gaccha, paMtha ane ekAMtapravRttinuM svAnubhava siddha varNana ane samAlocana paNa che. jaina mumukSu mATe te gItAnI garaja sAre tevuM che. alabatta Ane samajavAmAM adhikAra Avazyaka che." (darzana ane ciMtana - paMDita sukhalAlajI) paMDita sukhalAlajInA mata pramANe zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika mumukSune ApelI A bheTa e to seMkaDo vidvAnoe ApelI sAhityika graMtharAzinI bheTa karatAM vizeSa mUlyavaMtI che. jainadarzananA badhA ja siddhAMto - dravyAnuyoga, caraNAnuyoga vagere AmAM samAI jAya che.. sahuprathama "Atmisiddhi nAma sArthaka che. A nAnakaDI kRtimAM zrImadrAjacaMdra AtmAne lagatuM Avazyaka pUrNa rahasya darzAvI ApyuM che. zrI rAjacaMdranuM tattvajJAna adhyAtma kendrita che. adhyAtmamAM AtmajJAnanI zreSThatA che. sarva zAstranA bodhanuM, kriyAnuM jJAnanuM, yoganuM ane bhaktinuM prayojana svarUpaprAptine arthe che. "jeha svarUpa samajyA vinA pAmyo duHkha anaMta" e padathI zarU thatI AkRtimAM zarUAtamAM zrI sadguru bhagavaMtone namaskAra karyA che te apUrva mAMgalika che, nizcayanayathI te potAnA zuddha AtmAne namaskAra che. prathama sat arthAta AtmA. tene samajAvanAra gurUne vinaya karI kahyuM che ke svasvarUpa jANyA vinA jIva anaMta duHkha pAme che. (1) AtmAnuM svataMtra astitva - AtmA che. AtmA cetanadravya che. (2) AtmAnuM niyatva - AtmA nitya che "hoya tehano nAza nahi nahi te ha nahIM hoya, eka samaya te sahu samaya bheda avasthA joya" AtmA, Ama dravya nitya che paNa paryAya badalAyA kare che. (3) karma kartutva - AtmA karmano kartA che. svabhAvathI jJAnano jJAnadhArA. (8) janasAhitya jJAnasatra-4
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ kartA che. ajJAnathI rAgadveSAdino kartA che. (4) karmaphaLa bhoknatva - AtmA karmaphaLano bhoktA che. (5) mokSa che. duHkhathI nivRtti zakya che (6) mokSanA upAya che. bharatakSetra ane vartamAnakALanI apekSAe kahyuM che A mokSamArgano lopa che paNa AtmArthI mATe te "bhAkhyo atra agopya" ema kahI mokSamArganuM rahasya khulluM karyuM che. pravacanasAramAM kahyuM che, "yasa pUto mo samyakdarzana prApta thatAM anAdikALathI je jJAne mAtra saMsAranuM paribhramaNa karAvyuM hatuM te potAnI dizA badalI saMsAranA nAzanA heturUpa banI jAya che. jIve vibhAva choDI potAnA svabhAvamAM AvavAnuM che. jainadharmanI A eka gahana vAta che. jIve bahArathI kaMI prApta karavAnuM nathI. jainadharma pramANe izvara zuddha jIva che - ahIM paramAtmAmAM bhaLI javAnI vAta nathI paraMtu pote ja paramAtmA banavAnuM che. "sarva jIva che siddha sama je samaje te thAya, sazuruAjJA jInadazA nimitta kAraNamAMya" vaLI phakta korI vAto ja nathI, tIrthakaroe mArga cItarI batAvyo che paNa cAlavuM paDaze ApaNe pote ja. svarUpanA ajJAnane lIdhe duHkha che - ane tenAthI mukti e lakSya che - e mATeno mArga che - jJAna ane kriyAno saMyoga - jJAna ziyAkhyAM mokSa kriyAyoga jJAnayoganI puSTI mATe che. paraMtu mULa vAta bhUlIne ApaNe kriyAmAM aTavAIe chIe. kahyuM ke "aTake tyAga virAgamAM to bhUle nijabhAna" phakta bAhya kriyA, vrata, tapa Adi dharma nathI. paNa AtmAno dharma zuM che tenuM jJAna nahIM hovAthI sahu sAdhana baMdhana thAya che - tevI ja rIte zuSka jJAnI svAnubhava vinA AtmAnI phakta vAto ja kare to te paNa vyartha che. bhakti e sulabhamArga che vartamAnamAM- "para prema pravAha baDhe prabhuse saba Agama bheda, su ura base." AtmA apUrva tattva che - tene oLakhavAthI bhedajJAna (9) jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ pragaTe, sukhanuM vedanA thAya che - zuddhabuddha caitanyaghana svayaM jyotisukhadhAma bIjuM kahIe keTaluM kara vicArato pAma" (Atmasiddhi) A jo samajAI jAya to hota AsavA parisavA nahIM inameM saMdeha. arthAt chUTe dehAdhyAsa to nahIM kartA tuM karma nahIM bhoktA tuM tehano eja dharmano marma" A katinI bIjI vizeSatA e che ke temAM satpuruSa, sadgurunuM mAhAbhya varNavyuM che. cAritraguNanA pariNAmanI vizuddhi mATe satpuruSanA tattvabodha para zrI rAjacaMdra bhAra mUke che. sadguru thakI phakta zuSka jJAnI ke kriyA jaDa thatA aTakAvI zakAya. mokSano alaukika mArga sadguru vinA maLavo duSkara che - e cokkasa niyama che. je pAmyo che te ja pamADaze - teo kahe che "bujhI rAhata jo pyAsa ko he bujhana kI rIta, pAve na hi gurugama binA, ehI anAdi sthita" sadgurunuM bahumAna karatA teo kahe che ke jeNe AtmasvarUpa jANyuM che evA jJAnI puruSano Azraya karavo "aho satupuruSanA vacano ! aho ! mudrA, aho ! satsaMga. satadeva sataguru nimitta che. nizcayathI upAdAna pote che. "vyavahAra se hai deva jina nihace se hai Apa, ye hI vacanase samaja le jina pravacana kI tApa." i O jJAnadhArA (10) jenAsAhitya jJAnasatra-4
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ pajIvi padmazrI si. (jANItA sAhityakAra jainadarzananA khyAtiprApta ciMtaka, gujarAta, samagra bhArata ane videzanA aneka gauravavaMtA pAritoSika-evorDa jemane prApta thayAM che. zikSaNa sAhitya ane saMskRtine anulakSIne karela kArya mATe bhArata sarakAra taraphathI si. kumArapALa desAIne padmazrIno khitAba enAyata ane teozrI jinazAsananuM gujarAtI sAhitya pariSadanA karavAmAM Avyo che gaurava vadhAranAra tathA pramukha che.) mIrAM ane AnaMdadhananAM pada-sAhityamAM prabhumilanano tIvra talasATa ane ucca AdhyAtmajIvananA saMskAra pragaTa thAya che. mIrAMnI kRSNabhakti jIvananA koI AghAtajanaka banAvamAMthI ekAeka pragaTelI nathI, te ja rIte AnaMdadhananI vairAgyavRtti koI sAMsArika ghaTanAnI ThesathI jAgI UThelI jaNAtI nathI. A saMtonA janmajAta saMskAromAM ja vairAgyanAM bIja ropAyelAM hoya che, je samaya jatAM vikAsa pAme che. -- kumArapALa desAI AMtararASTrIya mIrAM ane AnaMdadhana aMge eka sAmya paNa jovA maLe che. meDatAnI bhUmi para mIrAMno janma thayo ane e pachI Azare savAso varSa bAda e ja bhUmi para AnaMdadhana vicaryA haze. jyAM jJAnadhArA jainasAhitya jJAnasatra-4 11
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ mIrAMnI premalakSaNA bhaktinuM svayaMbhU jharaNuM pragaTa thayuM, te ja bhUmi tapasvI AnaMdadhananI karmabhUmi banI. ahIM mIrAM ane AnaMdadhananA pada-sAhityanI tulanA karavAno upakrama rAkhyo che. A baMne saMtonA pado svayaMsphurita che, kyAMya saheje AyAsa mAlUma paDato nathI. mIrAMe bhakti ane AnaMdadhanane yoganA rahasyane AtmasAt karyuM che ane e pachI baMnee aMtaranA nigUDha bhAvone prAraNAmaya ullAsathI bhAvavAhI vANImAM abhivyakta karyA athavA abhivyakta thaI gayA ema kahevuM vadhu yogya gaNAze. mIrAMne mATe kRSNabhakti jevI svAbhAvika hatI e ja rIte AnaMdadhanajIne mATe yoga e carcA ke abhyAsano nahIM, paNa anubhavamAM Utarelo viSaya hato. AthI teo yoga ane AdhyAtmika tattvone rasika ane utkaTa vANImAM potAnI kavitAmAM utArI zakyA che. mIrAMnI mAphaka AnaMdadhananAM padomAM anubhUti ane abhivyakti baMnenI vedhakatA pratIta thAya che. virahiNI mIrAM piyAmilana mATe jhUratAM, akaLAtAM ane taraphaDatAM virahanA AMsu sAryA che. mIrAMnuM virahagAna te mIrAMnuM ja, anya koI enI tole na Ave. eno viraha e koI Atura bhaktano viraha nathI, paNa premavihvaLa virahiNInI vedanAbharI cIsa che. koI anyanuM virahagAna e gAtI nathI, paNa premanI vedI para sarvasva samarpaNa karI cUkelI nArInI rIte kRSNavirahanI vedanA ThAlave che. "meM virahaNI baiThI jAgyuM, jagata saba sove rI AlI"... virahanI e pIDA AnaMdadhanajIe eTalI ja tIvratAthI ane talasATabharI rIte vyakta karI che. mIrAM giradhara nAgara'ne mATe talase che, to AnaMdadhana potAnA 'manamelu'nI rAha jotAM vicAre che "mune mAro kaba milaze manamelu, manamelu viNa kelina kalIe, vAle kavala koI veluM." (AnaMdadhananAM pado', bhAga 1, pR. 278) mananA meLApI vinAnI ramata e koI mUrkha retInA koLiyA 12 jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ vALato hoya tenA jevI che. AnaMdadhana to kahe che ke je mAnavI A meLApI sAthe aMtara rAkhe che te mAnavI nahIM, paNa paththara che. manamelu'ne maLavAnI akaLAmaNa eTalI badhI che ke mIrAMe jema lokalAja choDI hatI e ja rIte AnaMdadhana paNa e patine meLavavA mATe moTAMonI maryAdA tyajIne bAraNo UbhA rahI rAha jue che enA vinA jhUryA kare che, AMkho je vATa parathI pati AvavAno che tenI upara maMDAyelI che. zarIra paranAM vastra ke AbhUSaNa saheje gamatAM nathI. kImatI jhaverAta jhera jevAM lAge che. A aMtaranA tApane koI vaidya maTADI zake tevo nathI. sAsu eka zvAsocchavAsa jeTalo kALa paNa vizvAsa rAkhatI nathI ane lAja vagaranI tRSNA - naNaMda savArathI laDyA kare che. A tananI vedanAne to have AnaMdadhananA amRtano varasAda thAya to ja TADhaka vaLe ema che. "sAsa visAsa usAsa na rAkhe naNadInI gorI bhorI larIrI ora tabIba na tapati bujhAve, AnaMdadhane pIyuSa jharIrI." | ("AnaMdadhananAM pado', bhAga 1, pR. 499) pahelAM bIjAnI virahavedanAno pote upahAsa karatI hatI, paNa jyAre potAne e virahavedanAnAM bANa vAgyAM tyAre khabara paDI ke AnI pIDA keTalI AkarI hoya che ! AkhA zarIramAM zULanI vedanA bhoMkAya che, mana to A virahathI satata oLavAtuM rahe che. A vidAraka anubhaLa pachI have huM ja sahune kahuM chuM ke koI prIta na karazo. "hasatI taba huM virAnIyA, dekhI tana mana chIjyo ho; samajI taba khetI kahI, koI neha na kIyo ho." mIrAM jevI bhAvanI dIpti ane vyathAnI coTa AnaMdadhananAM A padomAM dekhAya che. hoLI to phAgaNa mAsamAM Ave che, paNa kavi 13. jenasAhitya "jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ AnaMdadhana kahe che ke ahIM to aharniza aMtaramAM vedanAnI hoLI saLagyA kare che ane A zarIrane to rAkha karIne uDADe che ! vidAraka vedanAne AlekhavA mATe kavi AnaMdadhane A paMktiomAM kevI suMdara kalpanA karIne virahane mUrtimaMta rUpa ApyuM che ! "phAguNa Acara eka nisA, horI sIragAnI ho; mere mana saba dina jare, tane khAkha uDAnI ho." ("AnaMdadhananAM pado' bhAga 1, pR. 440) A viraha e samutino viraha che. potAnA cetanajI mATe e talase che. sumati potAnA anubhavamitrane A virahanI vedanA kahe che. cAtaka jema pIuM pIuM kare, tema e patinI raTaNA kare che. eno jIva patinA premarasane pIvA tarasyo che. mana ane tana patinI rAhamAM asvastha banyAM che ane A virahadazAne AnaMdadhana anupama kalpanAlIlAthI AlekhatAM kahe che : nisi aMdhiArI mohI hase re, tAre dAMta dikhAI, bhAdu kAdu meM kiyo pyAre, asuana dhAra vahAI." - aMdhArI rAta, tArArUpI dAMta dekhADIne mArI sAme hase che. rAtrI niMda kyAMthI hoya ? A vijogaNa to AMsu sAre che ane eNe eTalAM AMsu sAryA ke bhAdaravo mahino kAdavavALo banI gayo! mIrAMe "virahakI phAMsaDIyAnI vAta karI che, to AnaMdadhana paNa sumatinA virahanI vyathA AlekhatAM kahe che : "virahavyathA kachuM aisI vyApatI, mAnuM koI mAratI bejA, aMtaka aMta kahAluM lego pyAre, mAhe jIva tuM lejA." virahanI pIDA to evI vyApe che ke jANe koI hRdayane tIkSNa tIrathI vadhatuM na hoya ! o alyA viraha, tuM kyAM sudhI AvI pIDA ApIza ? tArI marajI hoya to A jIva laIne jA ne. virahanI pIDAno kevo taraphaDATa kavie zabdomAM aMkita karyo che ! AnaMdadhananAM pado vAMcatAM ja darada davAnI' mIrAMnI yAda manamAM UpasI Ave che. jJAnadhArA (14) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAranA pAmara sukhane tyajavAnuM mIrAM ane AnaMdadhana baMne kahe che. mIrAM e saMsArasukhane 'jhAMjhavAnAM nIra' jevuM tuccha ane paraNIne raMDAvuM pAchuM' hovAthI ene kAcuM sukha gaNe che. AvA saMsAranA keTalAya kaTu anubhavo mIrAMne enA jIvanamAM thayA che. saMsArano kAco raMga to UDI ja javAno. kavi AnaMdadhana paNa mamatAnI sobatamAM paDelA mAnavIne jAgavA kahe che. zuddha cetanA potanA pati cetanane saMsAranA mohamAMthI jagADavA mATe anubhavamitrane vinaMtI kare che. je mAnavI saMsAranA mohamAM phasAyelo che, e to AnaMdadhananA kahevA pramANe ajAgala stanamAMthI dUdha meLavavAnI vyartha Azo phAMphA mArato ja kahevAya "anubhava nAthakuM kyuM na jagAve, mamatA saMga sopAya ajAgala, thana teM dUdha kahAve." ('AnaMdadhananAM pado', bhAga 1, pR. 176) saMsAranA svapravat sukhamAM rAcatA mAnavIne AnaMdadhana hIrAne choDI daIne mAyArUpa kAMkarA para moha pAmato batAve che. enI dazA bhAre bUrI thAya che. jema narapazu ekAeka humalo karIne bakarIne mArI nAkhe che, evI rIte AvA mAnavIne kALa grasI jAya che. kavi kahe che : "supanako rAja sAca karI mAcata, rAhata chAya gagana badarIrI, AI acAnaka kAla topacI, gahego jyuM nAhara bakarIrI." 'saMsArInA sukha'ne tyajanArI mIrAMne saMsAra taraphathI keTalI keTalI Aphatono sAmano karavo paDyo hato ! sAsaravAsa ane mahiyara tyajIne eNe kAzI, vRMdAvana sevyAM ane chevaTe dvarAkamAM vAsa karyo. jagata ane bhagata vacce A sanAtana dhrU khelAtuM AvyuM che. AthI ja mIrAM kahe che ke jene ghera saMta paroNo nA've, tenA ghera zA mATe javuM ? potAnI sAMsArika sthitine vyakta karatAM mIrAM jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA 15
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAI UThe che : "sAsaro mAro agnino bhaDako, sAsu sadAnI zULI re, enI pratye mAruM kAMI nA cAle re, ene AMgaNiye nAkhuM pULI re." ("mIrAMnAM pado', saMpAdaka : bhUpendra bAlakRSNa trivedI, pR. 164-165) sAsu, sasaro, jeThANI, derANI, naNaMda ane paDozaNa e badhAM mIrAMne parezAna kare che, paraMtu mIrAM to A badhAMthI beparavA banIne potAnI mastImAM ja AMgaNAmAM "the, "the nAce che. kavi AnaMdadhana paNa sAMsArika saMbaMdhone A rIte Alekhe che. teo kahe che ke cetana je nArInA mohamAM aMdha banyo che ane krodha ane mAna nAmanA be dIkarA thayA che, jene loko tamAcA mAre che. ene lobha nAmano jamAI che ane mAyA nAmanI dIkarI che, ane evo eno parivAra vadhato jAya che : "krodha, mAna beTA bhaye ho, deta capeTA loka; lobha jamAI mAyA sutA. ho, eha vahyo parimoha." ("AnaMdadhananAM pado, bhAga 2, pR. 301). kavi AnaMdadhana e ja rIte kahe che ke mAtA-pitA, sagAMsaMbaMdhI ane nAtIlAMnI vAta to sAva vAhiyAta lAge che. jeNe eka vakhata satsaMgano rasa cAkhyo ane bIjA koI rasano svAda lAgato nathI. saMsAranAM sagAMo A rasane samajI zakatAM nathI ane ethI ja enI niMdA kare che. kavi kahe che : "mAta tAta sajana jAta, vAta karata hai morI, cAkhe rasakI karyuM karI chUTe ? surijana surijana TorI ho." ethI ya vadhu mastImAM AvI AnaMdadhana bolI UThe che : "bhrAta na mAta na tAta gAta na, jAta na vAta lAgata gorI; mere saba dina darasana pharasana, tAna sudhArasa pAna pagorI." "mAre koI bhAI nathI, mAtA nathI, pitA nathI, sagAM ke saMbaMdhI nathI. teonI vAta mane goThatI nathI. mAre to saghaLAM jJAnadhArA (16) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ divaso enuM ja darzana, enuM ja tAna, enuM ja pUjana, enuM ja gAna." AvA sAMsArika saMbaMdho sarI jAya che, mAyAnI mamatA bhedAI jAya che. tyAre mIrAMnA viSano pyAlo amata bane che. AnaMdadhananI mastI nirAmaya AnaMdamAM lIna bane che. mIrAM kahe che ke premano piyAlo meM pIdho re', jyAre AnaMdadhana kahe che ke : jJAnasiMdhU mathita pAI, prema pIyUSa kaTorI ho; mohata AnaMdadhana prabhu zizadhara, dekhata daSTi cakorI." ('AnaMdadhananAM pado', bhAga 1, pR. 394) mIrAMne "rAma ratana dhana maLatAM AnaMdanI koI sImA rahetI nathI, jyAre AnaMdadhana "zrI vimalanAthajinastavana'mAM "dhIMga dhaNI mAthe kiyAM re" kahIne potAnAM saghaLAM duHkha ane durbhAgya dUra thayAno AnaMda pragaTa kare che. ane kevo che A baMne saMtono prabhuprema ! mIrAM kahe che : mere to prabhu giradhara gopAla, dUsarA na koI re." to AnaMdadhananA "RSabha jina stavana'mAM e ja prabhuprItino pratidhvani guMje che : "RSabha jisesara pratIma mAharA, ora na cAhuM re kata." mukhaDAnI mAyA lAgatAM prIta pUravanI' jAge, pachI to e priyatama jema rAkhe tema rahevAnuM hoya ! mIrAM kahe che ke "rAma rAkhe tema rahie kAraNa ke pote to "ciThThInI cAkara' che. mIrAM ArjavabharI vANIthI kahe che ke ene to A cAkarI joIe che ane e cAkarImAM bhagavAnanuM smaraNa mAge che. kharacImAM zAmaLiyAnuM darzana mAge che ane vadhArAmAM giradhArInI jhAjherI bhakti cAhe che. AthI ja e kahe che ke "hari mane pAra utAra." te mATe huM tane namI namIne vinaMtI karuM chuM. mIrAM bhakta hatI to AnaMdadhana marmI saMta hatA. e kahe che ke huM to kazuM ja jANato nathI. mAtra tArA dvAra upara AvIne nivAsa 10) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArA guNonuM raTaNa ja karI jANuM chuM. Ama mIrAMnI bhaktimAM mRdutA pragaTa thAya che, to AnaMdadhanamAM mastIno uchALa anubhavAya che. e kahe che : "avadhU kyA mAguM guna hInA, vaina gunagunanA puvInA, gAya na jAnuM, bajAya na jAnuM, na jAnuM suramevA." mIrAMnA padomAM jema akhaMDa varanI prAptino AnaMda che, e ja rIte AnaMdadhanamAM pote suhAgaNa banI eno uMmaga jovA maLe che. mIrAM jema premanI kaTorIthI ghAyala thaI che, tema AnaMdadhana premanA rAmabANathI vIMdhAyelA che. "kahAM dikhAvuM aura kuM kahAM samajAuM bhAra; tIra acUka che premakA, lAge sau rahe Thora." kavi kahe che ke A premanA tIrano ghA huM bIjAne batAvuM kaI rIte ? vaLI bIjA enuM svarUpa paNa kyAMthI samajI zake ? mIrAMnI mAphaka teo paNa "ghAyala kI gata ghAyala jAne kahe che. ethIya vizeSa AnaMdadhana kahe che ke A premanuM tIra evuM "acUkI che ke jene te vAge che te vAgeluM ja rahe che. ane A prema suhAgaNa' nArI potAnA priyatamanAM aMgonI sevA kare che, tyAre suMdara rUpaka-lIlAthI AnaMdadhana kahe che ke enA hAthe bhaktinA raMganI maheMdI UgI nIkaLe che, atyaMta sukhadAyaka bhAvarUpa aMjana Aje che, sahaja svabhAvarUpa cUDI pahere che, sthiratArUpa kaMkaNa dhAraNa kare che, dhyAna ene khoLAmAM le che, sUratano siMdUra enI seMthImAM purAya che, anAsaktirUpa aMboDo vALe che, jyotino prakAza enA aMtaraAtmAnA tribhuvanamAM pragaTe che ane kevaLajJAnarUpa arIso hAthamAM le che. A padamAM kavie "anubhavarasathI saubhAgyavatI banelI nArInA AnaMda-zaNagArane rUpakathI manorama rIte zaNagAryA che. ane chelle aMtaranI e AnaMdamaya dazAne AlekhatAM kavi kahe cheH "upajI dhunI ajapAkI anahada, jita nagAre vArI; jhaDI sadA AnaMdadhana barakhata, vanamora eka tArI." che jJAnadhArA (18) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddha cetanAnA maMdiramAM cetana Ave che, avarNanIya meLApa thAya che ane AtmasvarUpanuM darzana thAya che. A samaye vicAra Ave che ke AmAM karanAro koNa ane karaNI konI ? vaLI Ano hisAba paNa koNa mAgaze ? kavi AnaMdadhana kahe che : sAdhu bhAI ! apanA rUpa dekhA, sAdhu bhAI ! apanA rUpa dekhA," karatA kauna kauna kunI karanI ? kauna mAgegA lekhA ? ("AnadadhananAM pado', bhAga 2, pR. 126) A samaye kevA AnaMdanA divaso vityA che, tenuM sumatinA mukhe Alekhana karatAM kavi kahe che ke, he cetana ! tArI mIThAM bola para huM vArI jAuM chuM. tArA sivAya bIjA badhA mane bUrA lAge che. have tArA vinA mArAthI rahevAze nahIM. sumati kahe cheH mere jIyakuM kala na parata che, binuM tere mukha dIThaDe; prema pIyAlAM pIvata pIvata, lAlana ! saba dina nIThaDe." A samaye "sohaM sohaM"no dhvani gUMjavA lAge che. kavi AnaMdadhanane to A sivAya bIjo koI vicAra karavo pasaMda ja nathI : cetana ! aisA jJAna vicAro, sohaM sohaM sohaM sohaM sohaM aNu na bIyA sAro." ('AnadadhananAM pado', bhAga 2, pR. 249) aMtarane kAraNe anAhatu nAdanA vijayaDaMkA bajayaDaMkA banavA mAMDe che. AnaMdarAzirUpa varSA mUzaLadhAra varasavA mAMDe che. ane vananA mayUro ekatArarUpa thaI jAya evI ekarUpatA sumati ane cetana vacce sadhAya che. mIrAM ane AnaMdadhananAM padomAM nirUpaNanuM lAlitya sarakhuM che, paraMtu baMneno Alekhya viSaya tadana bhinna che. mIrAM praNayanI nirvyAja anubhUtinuM sAhajika Alekhana kare che, jyAre AnaMdadhanamAM e praNaya sumati ane cetananA AtmapipAsu praNayanA parivezamAM lapeTAyelo nArA (19) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. mIrAM kahe che ke eNe to prema AMsuM DAra DAra amara vela boI.' Ama mIrAMe AlekhelA praNayamAM e pote ja pAtrarUpe Ave che. jyAre AnaMdadhanamAM to kavi praNayAlekhanamAM paNa adhyAtmabhAvane vyakta karatAM rUpako Alekhe che. mIrAMnAM padomAM AvatAM pAtro e sthULa saMsAranA pAtro che, jyAre AnaMdadhanamAM AvatAM pAtro e koI AtmaanubhavanA pratikarUpe AlekhAyelAM rUpako che. cetana pati, sumati patnI, kumati zokya, jJAna (anubhava) ane viveka e sumatinA bhAIo temaja cetananA mitro che. premavirahiNI mIrAMnAM padomAM AtmalakSitA vadhu lAge che. jyAre jJAnI AnaMdadhananAM pado pramANamAM vadhu paralakSI che. mIrAMmAM je nArIhRdayanA udgAro che, e ja prakAranA udgAro AnaMdadhanamAM maLe che, paNa tyAM e udgArone kavi rUpaka tarIke Alekhe che. AthI mIrAMnAM padomAM tAdAtmya ane AnaMdadhananAM padomAM taTasthatA anubhavAya che. mIrAMnI vedanA enA hRdayamAMthI nItare che, to AnaMdadhananI vedanA e marmI saMtanI vedanA che. AnaMdadhananI bhakti e akhAnA jevI che. emAM jJAnane anuSaMge AvatI bhakti jovA maLe che. jJAna jyAre ucca koTie pahoMce che, tyAre bhaktinuM svarUpa dhAraNa kare che te AnaMdadhanamAM dekhAya che. bhakti jyAre ucca koTie pahoMce che, tyAre ApoApa darzana prApta thAya che e mIrAMmAM dekhAya che. AnaMdadhananI bhakti tattvajJAnane anuSaMge thatI bhakti che. AthI emanAM rUpakomAM paNa rahasyavAda jovA maLe che. Ama chatAM mIrAM jeTalI tadAkAratA ane sacoTatA AnaMdadhana emanAM padomAM sAdhI zakyA che, te padakavi tarIkenI temanI viziSTa siddhi gaNAya. padanA svarUpamAM mIrAMe bhakti ane AnaMdadhane mastI relAvI che. baMne kavioe A padomAM potAnA AtmAnubhavanuM bayAna karavAnI sAthosAtha padasAhityamAM avismaraNIya sthAna meLavyuM che. jJAnadhArA 20 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ thI municaMdajIrA ivaSa khovAI ena - jitendra kAmadAra (jitendra kAmadAra coga sAdhaka, jenadharmanA abhyAsu ane adhyAtmarasika che teo zAMtiniketana sAdhanA kendra sAthe saMkaLAyelA che.) sva. pU. municaMdrajI baMdhutripuTI kavi AnaMdanA upanAmathI teozrIe karelI keTalI hRdayasparzI racanAomAMnI eka racanA : khUba khUbasUrata A aNamolI jiMdagI, vyartha vahI jAya enuM kAMI nahIM ? vastu khovAya enI thAya ahIM vedanA ne varSo khovAya enuM kAMI nahIM ? ucchavAse ucchavAse AyunuM sukAtuM | saravariyu thAya sAva khAlI. varSo para varSo to jAya ahIM vItI, ne IcchAnuM khappara re khAlI. AzAnA dora para jIvanabhara nAcIne kSaNamAM pachaDAya enuM kAMI nahIM ? azvanI jema doDIne hAMphe che mAnavI, pahelo krama levAnI resamAM, lohIluhANa thAya toye mAne che sukha, rUpiyA bharela sUTakezamAM, jJAnadhArA (21) jenAsAhitya jJAnasatra-4
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * sonAnI lAhya mahI zAMtinA zvAsa badhA gIrave mukAya enuM kAMI nahIM ? khUba khUbasUrata A aNamolI jiMdagI, vyartha vahI jAya enuM kAMI nahIM ! vastu khovAya enI thAya ahIM vedanA ne varSo khovAya enuM kAMI nahIM ? -pU. municaMdrajI mahArAja (baMdhutripuTI) "kavi AnaMda' kavitAne IzvaranuM phArma hAusa kahenArA kavie A kAvyamAM prazna karyo ke moMgherA manuSya jIvananI kharI kiMmata ApaNe sau samajyA chIe kharA? jo samajyA hoIe to tenI paLepaLa vahI jatI kSaNono - samayano ApaNe kaI rIte upayoga karIe chIe teno kyAreya zAMtithI vicAra karyo che kharo ? sAva sAmAnya buddhi dharAvatA manuSyathI laIne prakhara jJAnI-paMDita-muni sau koI A khUba khUbasurata vahI jatI aNamola jiMdagI vize keTalA sabhAna che ? janma, bALapaNa, kizoravaya jiMdagI vize keTalA sabhAna che ? janma, bALapaNa, kizoravaya-yuvAnI, gRhasthI, prauDhavaya vagere eka pachI eka paDAva oLaMgatA oLaMgatA jIvananA 50-50, 60-60, 70-70 varSo pasAra thaI jAya ane chatAMya e na samajAya ke Izvare ApaNane A duniyAmAM zuM kAme mokalyA hatA ? keTalI moTI karUNatA? kavi vAraMvAra kahe che ke khUba khUbasurata rIte mANavA jevI aNamola jiMdagI ApaNane maLI che. acAnaka kaI ghaDIe teno aMta AvI jaze te koIpaNa jANatu nathI. ekavAra gayelo samaya, are eka paNa vitelI paLa pharIvAra AvatI nathI. mATe he jIva, have jarA thobha, kaMIka vicAra kara. tArA jIvananI saMdhyA DhaLavA AvI che. ane hajI tArA jIvanasaMgIta vAgavAnI zarUAta paNa thaI nathI. (22) nAsAhitya jJAnasatra-4 jJanArA
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaI gujarI, gayelo samaya have bhulI jA. je kaMI zeSa jIvana hajI hAthamAM rahyu che tyAM sudhI tArA jIvanabAgamAM je kaMI te vAvyu che, ugyuM che tene laNI le. pujya gAMdhIjI kahetA ke samaya nirdaya duzmana che, ne premALa mitra paNa che. enA niyaMtraNamAM rahIzuM to te ApaNane haNI nAkhaze paNa e ApaNA kAbUmAM haze to ApaNe tene laNI nAkhIzuM. A jAya samaya, o jAya samaya, nA palabhara e rokAya samaya. pakaDuM pakaDuM thAya mane ne hAthatALI thai jAya samaya. Ama mAyAnA khelamAM rAcatA evA ApaNA hAthamAMthI je samaya sarI jAya teno paLepaLano sadupayoga karI levo ane jIvanavikAsa, AtmavikAsa evo sAdhI levo ke jethI vItelA samayano ApaNane raMja na thAya. jIvananA varSo para varSo vitatA jAya ane ApaNo AtmA guNavikAsa pAmato jAya. jIvana madhurUM madhurUM, bharyuM bharyuM, prasannatAbharyu vite tevuM Ayojana dareka jIve potAnA hAthamAM rahelA have pachInA jIvana mATe karI levuM joIe. jJAnadhArA 23 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmISTha AcAya bIjI hata bhajanamAM vyakta thatI AtmAnubhUti Do. reNukAbena poravAla (Do. reNukAbena poravAla, (bIesasI, elaelabI, pIeca.DI., DIplomAM jainolojI, pIjIDIplomAM inDiyana estheTiksa-menyuskrIpTa) jaina dharmanA vividha viSayo pravacana-saMzodhaka tathA jaina jagatanA taMtrI che) para huM ahIM buddhisAgarajI kRta bAra bhajanasaMgrahonA cAra hajArathI paNa vadhu bhajanomAMthI mArI priya kRtimAM thatI AtmAnubhUtinI vAta karIza. bhajananuM zIrSaka che. 'alakha dezamAM haMsane preraNA.' emAM cAra paMktionI eka evI cAra kaDIo che. haMsA calo re alakha nija dezamAM jI jyAM che jhaLahaLa jyoti apAra re haMsA...Teka0 haMsA vinA re vAdaLa camake vIjaLIjI nahIM jyAM avarataNo AdhAra re.... haMsA...(1) adhyAtmayogIo jIvAtmAne haMsa tarIke saMbodhe che kAraNake haMsa kSIra-nIranI vivekadRSTi ane sAruM-narasuMnI samajazaktithI yukta hoya che. jIvAtmA jyAre potAnA alakha arUpI ajara amara AtmAmAM ramamANa thAya che tyAre tene tyAM jhaLahaLato prakAza nihALavA maLe che. A prakAza svayaMbhU hovAthI anya koInI sahAya vinA vIjaLInI jema jhabUke che jenI sAthe sahaja sukhAnaMdanI khumArI paNa cetana anubhave che. saMta mahAtmAne thatAM AvA AtmAnubhavonuM varNana jJAnadhArA 24 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMbhaLI bhajana gAnAra ane sAMbhaLanAra baMne potAnA manane mithyA bhautika bhoga-upabhogamAMthI kheMcI laI svaAtmAmAM lIna kare che. bihaAtmAmAM satata ramaNa karatAM saMsArI jIvo sukha sagavaDo ane RNAnubaMdhI saMbaMdhone ja sAcuM sukha mAne che jyAM sudhI eno viyoga na thAya. tene (jIvane) Atmapradeza zuM che ke tyAM zA anubhavo thAya che eno Achero khyAla paNa hoto nathI. mUDha matine kAraNe (jIvAtmA)te kSaNabhaMgura dehanI ALapaMpALa kare che. zrImad AnaMdadhanajInA pada anusAra jIva dehanI khUba sArasaMbhAra le che. tene roja madhura bhojana, pAna, kaMdorA, suMdara AbhUSaNo vagerethI khUba lADa laDAve che. "paTa AbhUSaNa sUMghA cUA anazana pAna nitya nyAre phera dina khaTarasa toMye suMdara te saba milakara DAre aba calo saMga hamAre kAyA tuma calo saMga hamAre..." A pramANe jIvAtmAno ghaNo Agraha chatAM deha tenI sAthe javA mATe zaktimAna nathI. jIva ene choDIne jatAM ja e (deha) nizcetana thaI DhaLI paDe che. jIva caturgatimAM bhramaNa karavA ekalo ja nIkaLI paDe che. AcArya kavi, buddhisAgarajI bhajananI bIjI kaDImAM AtmapradezanuM varNana kare che. teo kahe che ke Atmazakti jAgRta thatAM baMdha AMkhoe paNa najara sAme sarva dRzya khaDuM thAya che. ahIM cetanane niMdrA AvatI nathI. "haMsA vinA re AMkha jihAM dekhavuM jI nahi jihAM niMdrA Ave lagAra re haMsA pAmyA pachI nahIM jyAM pAmavuM jI e to nizcayapada niradhAra jIva pahelA mithyArdaSTi AvRta hato jene kAraNe ene jJAnadhArA 2........... haMsA. (2) avasthAmAM darzana mohanIya karmathI svaAtmAnI oLakha karavAnI ruci 25 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaI nahi. jyAre te AtmakheDANa karavA mATe saMtonuM AhvAna sAMbhaLe che tyAre te aMtaraAtmAmAM Atmika sAmarthya keLavavA kamara kase che. dhIredhIre te potAnI Atmika zaktiono vikAsa kare che. tenI niMdrA ghaTatI jaI aMte nahivat thaI jAya che teno pramAda sadaMtara dUra thAya che ane Ama te 6ThThA guNasthAnakanI pramattasaMyata avasthA prApta kare che. svaAtmAmAM ramaNa karato AtmA uttarottara Atmikasiddhi vadhArato AgaLa vadhe che. e vItarAga kathita mArgane anusare che. satata svAdhyAya ane pAMca mahAvratathI yukta thaI te Atmika sAmarthya prApta kare che. jeno upayoga te lokakalyANa mATe kare che. jainadarzanamAM nizcayanaya ane vyavahAranaya ubhayanI AvazyakatA para bhAra mUkAyo che. e mArge AgaLa vadhatA aMte nizcaya ja mukhyapaNe rahe che. AtmAe paNa vyavahAranayanI gauNatA rAkhI anekAMtadaSTithI mokSamArge AgaLa vadhavAnuM che. nizcayardaSTi vaDe AtmA zuddhabuddha paramAtmA che ane enAmAM Atmika AnaMdapUrNa svarUpe pragaTe bIjuM kaMI pAmavAnuM rahetuM nathI. gurUdeve A bhajanamAM AtmasAdhanAno apUrva mahimA gAyo che. sAcA saMta mahApuruSonA hRdayomAMthI ApoApa relAtI vANI e ja bhajanAmRta che. zrImad AnaMdadhanajInuM AzAvarIrAganuM pada AvuM ja virala che jemAMthI advitIya jJAnasudhArasa ApoApa vaheto anuvAya che. agama piyAlo pIyo matavAlA cinhI adhyAtama vAsA... mAnaMdaghana cetana vai ratna, reche to tamAzA.... AzA aura na kI kyA kIje...( 2 )..jJAna sudhArasapIje bhAvArtha : he AtmAnuM ! agama anubhava prema rasano tuM svAda laI le. ene saMpUrNa pIvAthI sAdhakane anubhava rasanI evI khumArI caDhe che ke e koInI paravAha nathI karato. | bhajananI trIjI kaDImAM AcAryazrI AtmAnA uDDayananI vAta kare che. jJAnadhArA (24) jainasAhitya jJAnasatra-4)
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ haMsA gaganagaDha jaI hAlavuM jI. dizA pazcima kholI dvArA haMsA ajapAjApe jiha pahoMcavuM jI nirAkAra ne je sAkAra.. ." haMsA.(3) bhajananI cothI aMtima kaDImAM haMsane motIno cAro caratAM darzAvI kavi sAdhakanI AtmAnI utkRSTa avasthA batAve che. kavi AtmAnI ucca dazAne motI caratA haMsanuM rUpaka Ape che. AtmA ekavAra zuddha svarUpamAM Ave che jyAre e nirvikalpa dazA pAme che tyArabAda e AtmikaguNonuM ja ciMtana kare che. AtmasvarUpa nirakhavA mATe haMsadaSTi ja joIe. "care cAro motIDAMno haMsalojI dekhe tehIja haMsa vicAra haMsA buddhisAgara pada dhyAvatAM hAro nAve pharI avatAra.". haMsA (4) AtmAmAM anaMta zaktio sUkSmapaNe saMgrahita thayelI hoya che jema bIjamAMthI vRkSa pedA thAya che te rIte jIva karmano kSaya karI AtmA para vijaya meLavI paramAtmapada pAme che. jethI pharI avatAra na Ave. gurUdevanI potAnI dRSTi haMsa hatI. teo sarva pAse sAruM ja grahaNa karatA. temaNe jJAna, vairAgya, tapa, tyAga, titikSA ane adhyAtmaraMgathI jIvanane evuM bhIMjavyuM hatuM ke temanA hRdayamAMthI gUMjatA nAda vaDe bhajananA zabdo AlekhAyelA maLe che. temanA bhajanakAvyono AlApa uttara gujarAtanA gAmaDAMomAM gUMjato hato. bhajananI aMtima kaDImAM AtmAnI vItarAga dazAthI ubhavatI sarvazapaNAnI sthitinuM varNana kare che. je rIte haMsane motIno cAro lAdhe che ane te care che te ja rIte AtmAne sarvazapaNuM prApta thAya che. ahIM ajarAmara pade pahoMcyA pachI deha pharI avatarato nathI je 13 ane 14muM guNasthAnaka sayogIkevalI ane ayogI kevalI kahevAya che. jJAnadhArA 20) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ AjanA bhautika yugamAM AtmA zuM che ke enI upalabdhi kaI che e jANavuM e vitaMDAvAda che. ratnatrayI ane navatatvanA upadezo paNa vAcaka para dhArI asara upajAvI zakatA nathI. vyakti jyAre AtmajJAnI gurujanonA anubhavarasanI cidAnaMda avasthAnuM tAdeza varNana sAMbhaLe che tyAre ene eno rasAsvAda karavAnuM mana thAya che. Ama bhajanono adabhUta khajAno-adhyAtmajJAna paNa bhaviSyamAM yogavidyAnI jema prakAzamAM Avaze. bhajanamAM vyakta thato rasaH "alakha dezamAM haMsane preraNA'nA bhajanamAM AtmAnubhava sAthe prabhu-paramAtma bhakti che paraMtu emAM vairAgyarasa ane adhyAtma rasa vahe che je jIvane duHkhamAMthI mukti apAve che. bhajananI bhASA ane alaMkAra : bhajananI bhASA saraLa gujarAtI che. saMpUrNa bhajanamAM rUpaka, prAsaanuprAsa ane varNasagAI alaMkAra najare paDe che. kavi "va' akSarathI zarU thatAM zabdothI kAvyapaMktinI gUMthaNI kare che. "haMsA, vinA re vAdaLa camake vijaLe re." uparAMta ahIM jihAM, niMdrA, vagere prAsa anuprAsavALA zabdo paNa kavie vAparyA che. te uparAMta AtmAne haMsanuM rUpaka ApyuM che. gurUdevanI adhyAtmarUcI : AtmAno mULa svabhAva jJAnAnaMda che. e karma sAthe AzleSa karI duHkhI thAya che. pratyeka manuSya jo AtmasvarUpanuM zuddha jJAna avaloke to ene duHkhamAMthI mukti maLe che. gurUdeva AtmajJAnanuM lakSa rAkhI sAkAra-nirAkAra bhakti, vyavahAranizcayanaya ema ubhayane sAthe rAkhI potAne thayela svAnubhavono spaSTa citAra bhavya jIvo, samakSa varNave che. jethI teo paNa adhyAtmajJAnamAM ruci keLave. kAvya tatva : temanA bhajanamAM lAgaNI, Urmi ane bhAvanI abhivyakti nikhAlasapaNe abhivyakta thayela maLe che. vaLI ahIM tattvajJAna sAthe svAnubhavano saMgama che. ahIM geyatvane prAdhAnya apAyuM che. jJAnAdhArA (28) janasAhitya jJAnarAga-4
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zrI jayazrIbena dozI (zrI jayazrIbena dozI (bI.e. ema.e; Ikonomiksa, bI.e., ardhamAgadhI) jenadharmanA abhyAsI adhyAtma-lekhana-manana ane sarjananI pravRtimAM ratA rahe che.) paramajJAnI pUjya mahopAdhyAya zrI vinaya vijayajI mahArAje racela "zAMta sudhArasa graMthanI ahIM jhAMkhI karAvavI che. eka adbhuta, ciMtanasabhara, eka sumadhura kAvyakRti che. tema e 16 bhAvanAono mahimA varNavatuM mahAgIta paNa che. A kAvyagraMthamAM zAMtarasa geyarUpe chalochala bharelo che. pratyeka bhAvanA sAthe saMskRta bhASAmAM suMdara rIte gAI zakAya tevuM eka eka aSTaka ApyuM che. dareka aSTaka pracalita dezIomAM gAI zakAya che. te uparAMta asala rAga athavA rAgiNImAM paNa gAI zakAya che. upAdhyAya zrI vinayavijayajI tyAganA viSayane potAnA pAMDityane yoge khUba jhaLakAvI zakyA che. temAM zRMgArane tyajavAnI vAta che. tyAganI bAbata viSama hovA chatAM graMthakartA dvArA geyabhASAmAM suMdara zabdaracanAmAM racI zakAyo che te kharekhara abhuta che. A graMthamAM pUrvaparicaya ane prazastinA maLIne 106 zloka che jyAre soLa bhAvanAnA aSTakanA 128 zloka che. Akho graMtha 234 zlokano che. bhagavAna mahAvIrasvAminI jJAnadRSTi A graMthanuM mULakendra biMdu che. jJAnAdhArA (29) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmadhyAnamAM praveza karavAnA hetuthI bAra bhAvanAnI yojanA zrI vItarAga deve batAvI che. graMthakartAe ahIM "zrI zAMtasudhArasamAM zarUAtamAM kahela 8 gAthA (zloko) prastAvanA jevI che, prazastinA 7 zloko che, soLabhAvanAmAM anukrame 3-3-5-5-5-5-5-5-7-7-77-8-7-7 ane 5 maLIne 91 zloka che. prauDha bhASAmAM che. temAM maMdAkrAntA, zArdUlavikrIDita, stragdharA, mAlinI, zikharaNI vagere vRto bahu AkarSaka rIte vAparyA che. jaDajagata pratyenI ApaNI Asakti ApaNane azAMta banAve che satata bahiMbhAvamAM ApaNI cetanA kheMcAI rahI che, jIvajagata pratyenI durbhAvanAo ApaNA cittane kaluSita kare che to jagatano rAga TaLI jAya, chUTI jAya, jIvo pratyeno durbhAvanAo samI jAya ane ApaNuM citta zAMtino anubhava karI zake tenA upAyarUpe pU. vinayavijayajI mahArAje jaNAvyuM che ke bhavya vicArako ! suMdara manomaMdiranA mAliko ! A graMthamAM kahelI bAra bhAvanAo dhAraNa karo. e dhAraNa karanAra anaMta sukhane pAme che. e "zruta pAvanA' dvArA ghaNA bhAvo prApta thAya che. ane mokSa prApta thAya che. anityAdi bAra bhAvanAnI sAthe adekhAI, dhRNA, ahaMkAra, dhikkAra vagere durbhAvanAomAMthI mukta thavA mATe maitrI, pramoda, karUNA ane madhyastha ema kula 16 bhAvanAonuM vivaraNa 16 prakaraNomAM A graMthamAM karAyuM che. 1 anitya bhAvanA - A bhAvanAnuM phaLa samajAvatAM graMthakAra kahe che ke saMsAranA sarva sukho kSANika che. nAzavaMta che. jIvamAtra je janma le che te avazya maravAnA che. yuvAnI javAnI che, ghaDapaNa satAvAnuM che. zarIra paNa vinAza pAmavAnuM che. zarIra, vaibhava, kuTuMba parivAra Adi sarva vinAzI che AtmAnI mULa dharma avinAzI che tethI je nAzavaMta vastu che, saMsAranA viSayono moha tyAgI je zAzvata sukha che, Atmika sukha che tene prApta karavuM te ja uttama sukha che. (30) jainasAhitya jJAnasatra-4 haLavArA
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthakartA jaNAve che : he mUDha cetana ! tArA parivArano ane tArI dolata, zeThAI Adi vaibhavano vAraMvAra vicAra karIne tuM phogaTa muMjhAyA kare che are vinaya ! (potAnI jAtane saMbodhatA kahe che.) pavanathI phaDaphaDATa hAlatA darbhanI aNI para rahelA pANInA TIpAM jevA (asthira) tArA jIvatarane tuM asAra jANa. IndrIya sukhanI, viSayasukhanI dostI hAthatALI daIne nAsI jAya tevI che. saMsAranA svarUpo jhabakArA mAratAM vIjaLInA camakArA samAna che jobana kUtarAnI pUMchaDI jevuM ane jotajotAmAM khalAsa thaI jAya tevuM che. ghaDapaNa traNa bhuvanamAM na jItI zakAya tevuM che chatAM te tenA vikArone choDatuM nathI. anuttara vimAnamAM vasanArA devanuM sukha sarvotkRSTa hovA chatAM AyupUrNa thatAM virAma pAme che tethI tuM khUba vicArIne jo ke A saMsAramAM kaI vastu vadhAre sthira che athavA hoI zake ? jenI sAthe ApaNe ramyA, khelyAM, vinoda-vArtAo karI. sevA-pUjAo karI tevI vyaktione rAkhamAM ragadoLAtA ApaNe nathI joyA ? ane chatAM ApaNane kazuM ja thavAnuM nathI ema mAnIne 'ubhA rahIe chIe AvA pramAdane dhikkAra che ! AthI AtmAnuM cidAnaMdamayarUpa joIne tuM ekalA nitya sukhano anubhava kara. 2. azaraNa bhAvanA - jevI rIte moTuM mAchaluM nAnA mAchalAMne pakaDI le che tevI rIte moTA mahArAjAdhirAja je potAnA asAdhAraNa baLathI cha khaMDa pRthvIne jItIne svarganA AnaMdano upabhoga karanAra hoya che tevAone paNa jyAre mahAdUra jamarAjA potAnA dAMtathI daLI nAkhe che tyAre teo paNa lAcAra banI jAya che ane koIno Azaro meLavI zakatA nathI. mRtyune koIpaNa aTakAvI zakatuM nathI. doDAdoDa karIne parvatanA zikhara para caDhI jAya ke pachI vidyA, maMtra ke pachI baLabuddhi dvArA zaktino vikAsa thaI zake tevA rasAyaNonuM sevana kare te paNa ghaDapaNathI jIrNa thaI jAya che. manuSyanuM zarIra jyAre jozathI AgaLa vadhatA AkarAM vyAdhiovALuM thAya che. tyAre jJAnadhArA. (31) jenAsAhitya jJAnasatra-4
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ tene sahAya karanArUM koNa thAya che ? tethI dharmanuM zaraNa svIkArI mamatAnI sobata choDI de ane zivasukhanAM bhaMDAratulya A zAMta sudhArasanuM pAna kara. he mumukSu ! tuM jIna dharmanuM zaraNa karI le ane mahApavitra caraNonuM zaraNa-smaraNa karI tArA AtmAne anaMta sukhazAMtinuM pAna karAva. 3. saMsAra bhAvanA- saMsAra bhAvanAno bodha jaNAvatAM geyASTakamAM kavizrI kahe che. kalaya saMsAramatidAruNaM, janmamaraNAdibhayabhIta re / / moharipuNeha sagalagrahaM, pratipadaM vipadamupa nIta re // janma-maraNa vagere bhayothI DarI gayelA prANI ! tuM saMsArane mahAbhayaMkara samaja. moharUpa tArA bhayaMkara zatrue tane barAbara gaLathI pakaDI laIne Dagale ane pagale ApattimAM dhakelI dIdho che. - pAMjare paDela A jIva sArI rIte saMsAramAM rakhaDe che emAM cittanI vRtti eTalI bhamI jAya che ke e pote pAMjarAmAM che e vAta bhUlI jAya che. pAMjarU gharanuM ghara hoya tema te mAnI le che temaja koIvAra to paDakhAmAM jamarAja jAgatA beThA che. e vAta paNa visarI jAya che. e dhanavAna ne nirdhana, rUpavAna ane kadarUpo, AbarUdAra ane AbarU vagarano, sArA ane kharAba bAMdhAvALo, sadbhAgI ane durbhAgI, rAjA ane bhikhArI, dAtA ane yAcaka thayo che. eNe aneka prakAranAM rUpo anaMtavAra lIdhA che. cAre tarapha rakhaDyo che. anaMtavAra rakhaDyo che, sAtame pAtALa jaI Avyo che A rIte anAdi saMsAramAM kaI keTalAye vezo dhAraNa karyA che. lekhakazrI pUche che ? A bhavabhramaNano thAka lAgyo che kharo ? ane have kharekhara zAMti joIe che ? ane jo tema ja hoya to gabharAvAnI jarUra nathI. A mahAna rakhaDapaTTImAMthI haMmezanA mATe chUTI javAnA mArgo paNa che to sAMbhaLajJAnadhArA (32) jainasAhitya jJAnasatra-4|
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ sakala saMsArabhayamedakaM, jinavaco manasi nibadhAna re / vinaya pariNamaya niHzreyasaM, vihitazamarasa sudhApAna re // saMsAranA sarva bhayone kApI nAkhanAra tIrthaMkara mahArAjanuM vacana tuM dhAraNa kara, vicAra ane he vinaya ! zAMtarasanuM amRtapAna karIne mokSamaya thaI jA. enI sAthe ekatA karI de. 4. ekatva bhAvanAek eva bhagavAnayamAtmA jJAnadarzanataraGga saraGgaH / sarvamanyadupakalpitametadvayAkulIkaraNameva mamatvam // A AtmA eka ja che, prabhu che, jJAna-darzananAM taraMgomAM vilAsa karanAro che, e sivAya bIjuM che te sarva mamatvamAtra che, kalpanAthI UbhuM kareluM che athavA AMgatuka che ane nakAmuM ene mUMjhavanAruM ja che. A saMsArI-zarIradhArI prANI ekalo ja utpanna thAya che, e ekalo ja maraNa pAme che, e ekalo ja karmane bAMdhe che. ekaThAM kare che ane potAnAM kRtyono svataMtra kartA, hartA ane bhoktA che. mAro AtmA eka ja che, jJAna-darzanathI yukta ane enuM svataMtra vyaktitva che. bAkInA sarvabhAvo saMyogathI thayelAM che ane A saMyogo ja prANIne saMsAramAM rakhaDAve che paraMtu te tenA mULa guNanA nathI. parabhAvamAM ramaNatA karIne eNe meLavelA che. eno sarvathA tyAga karavo e enuM kartavya che. ekatva bhAvanA aMdara jovA mATe che. tAtvikadRSTie AMtarika vicAraNA. ekatva bhAvanA aMdara jovA mATe che. tAtvikadRSTie AMtarika vicAraNA ekatva bhAvanA eTale Introspection AtmanirIkSaNa. AtmanirIkSaNa dvArA cetanane tenA mULa svarUpamAM zodhI kADhI, hRdaya maMdiramAM evA vizuddha AtmAne sthApI vicAravAnuM che ke, he AtmA ! tuM paNa eja cho, evo ja cho evA thavAnI zakti tArAmAM che ane te prApta karavA mATe parabhAvanA vilAsa choDI devAnA che. (33) jainasAhitya jJAnasatra-4 ILavArA
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. anyatva bhAvanA pArakAMne gharamAM dAkhala karyo hoya to te vinAza kare che e lokavAyakA khoTI nathI tema jaNAvI graMthakAra AgaLa kahe che A jJAnathI bharelA AtmAmAM karmanA paramANuoe dAkhala thaIne ene kayAM kayAM kaSTo nathI ApyA ? jJAna-darzanacAritranA triraMgI cinhavALI cetanA vagaranI sarva vastuo para che * pArakI che anya che, ema manamAM niradhAra karIne potAnA hitanI prApti mATe prayAsa kara. ApaNo mokSa ApaNe karI zakIe ema chIe ane te mATe ja A vicAraNA che. paramAtmA ! A amRtarasanuM pAna enA sAcA AkAramAM karavAnI sarvane sajbuddhi Apo. 6. azuci bhAvanA bhAvaya re vapuridamatimalinaM, vinaya vibodhayamAna sanalinam / pAvanamanucintaya vibhumekaM paramamahomayamuditavivekam // A zarIra ati melavALuM-malina che ema he cetana ! bhAvavicAra. tArA manomaya kamaLane ughADa ane samaja. tyAM je sarvavyApI eka prakAzavAna, vivekavAna, mahApavitra (aMrtayAmI-Atmatatva) che teno vicAra kara, tenuM dhyAna kara. A zarIra mAtra maLathI bharelA aNuono Dhagalo che tene mahApuNyavAna tarIke birAjamAna karI zakAya tevI bhAvanA dvArA mahApavitra AgamarUpI jaLAzayane prApta karIne tuM zAntasudhArasanuM pAna kara. ane tArI tarasa chIpAva. Avo avasara pharI pharIne maLavo ghaNo muzkela che. 7. Azrava bhAvanA- prathama cha bhAvanAmAM jIva ane ajIvano potAno ane parasparano saMbaMdha vicAryo. have pachInI traNa bhAvanAmAM A yAtrA daramyAna graMthakArazrI ApaNane karmanAM pradezamAM laI jAya che. hetuone prApta karIne jIvathI je karAya te karma. jevI rIte cAre taraphathI AvatAM jharaNAMo dvArA eka sarovara pANIthI turata bharAI 34 jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAya che tevI ja rIte A prANI Azravo dvArA karmothI bharAI jAya che ane pachI te AkuLa-vyAkuLa thAya che, asthira thAya che ane melavALo thAya che. 8. saMvara bhAvanA AzravonI hakIkatathI gabharAI javAya evuM che. e sarva daravAjA khullA rahe to A jIvano Aro kyAre Ave ? tethI graMthakartA kahe che ke je je raste e Azravono aTakAva thAya te te upAyo zodhIne amalamAM mUkI devA joIe. - mokSasukha prApti-traNa ratnonI utkRSTa ArAdhanArUpa che, viSaya vikArone dUra karI, krodha, mAna, mAyA, lobharUpa zatru para vijaya meLavI, kaSAya rahita thaIne satvara saMyama guNane seva. Arta-raudra dhyAnane vALI-jhUDIne sApha kara, brahmacaryane dhAraNa kara, tIrthaMkara mahArAjanA cAritranuM vAraMvAra pAna karIne dIrghakALa AnaMda kara. lahera kara. A rIte zivasukha prApta karavAnAM sAdhanono suMdara upAya che tene tuM sAMbhaLa. samiti, gupti, yatidharmo, pariSaha vijaya, bhAvanA, cAritra e savaronA prakAra che. 9. nirjarA bhAvanA tapanA 12 prakAra hovAthI nirjarA 12 prakAranI kahevAmAM AvI che. pUjyazrI jaNAve che samyak tapa dvArA koI prANIe atyaMta bhayaMkara mahApApI kAryo karIne atyaMta pApa ekaThuM karyuM hoya tevo jIva paNa e pApa nAza karIne thoDA vakhatamAM mokSa prApta kare che. tapa karmorUpa vyAdhionuM auSadha che. tapa jaina zruta-siddhAMtanuM parama rahasya-sArarUpa che. jinapatino mata e auSadhane lagatuM anupAna che. he vinaya ! sarva sukhonA bhaMDArarUpa A zAMta sudhArasa'nuM pAna tuM kara. - 10. dharmabhAvanA dharmanA zaraNane svIkArI uddhAra karavAnI vAta A bhAvanAmAM pragaTa thAya che. aho zrI tIrthaMkara mahArAje batAvela dharma ! tuM aneka maMgala lakSmInuM krIDA sthAna che. tuM karUNA lakSaNa (svarUpa) che. tuM mokSasukhanuM sAdhana karI ApanAra che. tuM 35 jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA --
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagatano AdhAra che. zrI tIrthaMkara baMdhuoe dAna, zIla, tapa ane bhAvarUpa cAra prakArano dharma jagatanAM hitamAM kahyo che evo he jainadharma ! mAro uddhAra kara ! uddhAra kara ! mane bacAva ! mane bacAva ! vinayavAna purUSone prApta thatAM zAMta amRtanAM pAna ! he dharma tAro jaya ho ! jaya ho ! 11. lokasvarUpa bhAvanA graMthakAra jaNAve che vinIta cetana! tArA hRdayamAM zAzvata lokAkAzano tuM ciMtava-bhAva. e sarva sthAvarajaMgama dravyone dhAraNa karavAmAM Azraya ApanArA hoya te te dravya tarIke pariNAma pAmI Azraya Ape che. janma-maraNamAM cakkaramAM paDelA sarva prANIo, jeoe aneka prakAranAM mamatva karyA hoya ane karI karIne choDI devA paDelAM hoya che teoe teno anaMta vakhata khUba sArI rIte lAMbA kALa sudhI paricaya-saMbaMdha karelo hoya che ane tame kharekhara A paribhramaNathI thAkyA ho to je bhagavAne zAMta sudhArasa pAna dvArA vinayane dhAraNa karanAranuM rakSaNa karyuM che te mahApurUSane namo-praNAma karo. 12. baudhidurlabha bhAvanA aneka prakAranAM upadravone AdhIna zarIra che ane AyuSya kSaNa bhaMgura che chatAM paNa kaI dhIrajano Teko laI mUDha prANIo potAnA kharA hitanI bAbatamAM vyartha samaya nirgamana kare che ? atyaMta durlabhathI paNa durlabha evuM sarva bhaMDAraguNonA bhaMDArarUpa bodhiratna dariyAnA uMDA jaLamAM paDI gayelA ciMtAmaNI ratnane nyAye karIne durlabha samaja. potAnuM hita sAdhI potAnI zaktithI halakI gatine aTakAvI de. kAraNa manuSyabhava maLavo mahAmuzkela che. - A bAra bhAvanAne aMdarathI-AtmadRSTie jovAnI che. AmAMnI ekapaNa bhAvanA aMtaHkaraNanAM uMDANathI vicAravAmAM Ave to prANInA javarane utArI nAMkhe tema che. bIjI cAra dharmabhAvanA che maitrI, pramoda, karuNA tathA mAdhyastha jJAnadhArA jainasAhitya ja 39
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA. maitrI bhAvanA prANIo tarapha prema lAvanAra che. pramoda bhAvanA guNamAM ramaNa karAvanAra che. karUNA bhAvanA hRdayathI hita karanAra che. ane mAdhyastha bhAvanA hRdayanI vizALatA batAvanAra che. tethI A bhAvanAone dharmadhyAnanI taiyArImAM yojavI. kAraNa ke te tenuM pAkuM rasAyaNa che. mahA auSadha che. A rIte bhAvanAono sahAro ApI graMthakartAe parama upAkAra karyo che. teozrInA upakArI vacano A rahyAM- "he Atmana ! tuM sarvatra mitrabhAva-snehabhAva racI de kAraNa A duniyAmAM koI tAro zatru nathI. sarve jIvo aneka vakhata tArI sAthe pitApaNuM, bhAIpaNuM, kAkApaNuM, mAtApaNuM, putrapaNuM, patnIpaNuM, bahenapaNuM, putravadhupaNuM pAmelA che. eTale koIpaNa tAre para nathI. duzmana nathI. e sarva tAruM kuTuMba ja che. sarve prANIo udAsIna bhAva-samatA bhAvanA rasane AsvAdo ! sarvatra sarve muktine varo." yogIrAja AnaMdadhanajInA mata mujaba "mana sAdhyuM teNe saghaLuM sAdhyuM. jJAnAdhArA (30) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ jethI thiAnakAnI tatvasabhara (nanA pada) si. nalinIbena zAha (Do. nalinIbena dilIpabhAI zAha bIesa.sI., bI.eDa., ema.e., pIeca.DI. che) jyotiSAlaMkAra ane vAstupravINa che. jaina darzananA abhyAsI nalinIbahenane meyara ane rAjya sarakAra taraphathI Adarza zikSakanA evorDa maLyA che.) bhAvanagara bheTe guNadhAmI. cidAnaMda prabhu tuma kirapAthI anubhava sAyara sukha visarAmI." "cidAnaMda . bakoterImAM 9mA padanI 4thI kaDImAM temanA zrI goDI pArzvanAthajI racita stavanamAM Apela saMvata parathI jaNAya che ke teo vi. saM.-1904 mAM bhAvanagaramAM birAjamAna hatA bhAvanagarathI giranAra charipALanA saMghamAM gayA hatAM ne tyAM eka guphAmAM rahI gayA hatA temanA nAmanI guphA Aje paNa giranAra para che. "IMgalA, piMgalA, sukhamanA sAdhake, jJAnadhArA aruNa pratithI prema pagIrI, veMkanAla khaTacakrabheda ke, dazama dvAra zubha jyoti ja gIrI...2 38 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ soham sohamnI raTaNA karanAra mAnavI IMgalA, piMgalA ane suSummA ne sAdhIne AtmAnubhavanI sAthe pritI daDha kare che pachI vaMkanALa ane paryakrone bhedIne dazamadhAramAM eTale ke brahmaraMdhramAM zubha jyoti jAgRta thAya che ane zveta prakAzano bhAsa thAya che. khulata kapATa thATa nija pAyo, janma jarA bhaya bhIti bhagIrI, kAma zakala de ciMtAmaNI le, kumatA kuTila ku sahaja ThagIrI...soha" kavi kahe che ke zubha jyoti jAgRta thayA pachI tenAM hRdayanAM dvAra ughaDI jAya che ane jIva potAnA svarUpano sAkSAtkAra kare che eTale janma, dayA, maraNano bhaya nAza pAme che. A pramANe thavAthI kuTila ane ThagArI kumAtA pAse kAcano kakaDo rahe che ane zuddha thayela AtmA ciMtAmaNi rUpa zuddha svarUpane pAme che arthAt pudgalika AsaktirUpa kAcanA kakaDAne tajI daIne AtmasvarUpa je ciMtAmaNI tulya che tene prApta kare che. - kavie dhyAnanA A padanI racanA soraTha rAgamAM pAMca kaDImAM karI che. "Atama dhyAna samAna jagatameM sAdhana na vi kou Ana.. jagatameM rUpAtIta dhyAna ke kAraNa, rUpAsthAdika jAna tAThuM meM piMDastha dhyAna phuna, dhyAtA kuM paradhAna." adhyAtmayogI kavi cidAnaMdajI padanI 2jI ane 3jI kaDImAM piMDastha dhyAna kaI rIte karavuM te samajAve che. te piMDastha dhyAna kima karie tAko ema vidhAna; recaka pUraka, kuMbhaka, zAMtika kara sukhamane ghara Ana" (2) jagatameM (39) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ "prAna samAna udAna vyAna kuM, samyak graha huM apAna; sahuja subhAva suraMga sabhAme, anubhava anahuda tAna. (3) jagatameM kavi kahe che ke prathama recaka, pUraka, kuMbhaka, ane zAMtika karIne. "A zarIramAM 72000 nADIo rahI che temAM mukhya 14 che temAM pradhAna 3 che. te che IDA, piMgalA ane suSumyA. IMDA nADI merUdaMDanI bahAra DAbI tarapha tathA piMgalA nADI jamaNI bAju lapaTAyela che suSumyA nADI merUdaMDanI aMdara kadanA bhAgathI prAraMbha thaI kapALamAM rahela dazasahastra kamaLadaLa paryaMta cAlI jAya che. suSumjA zarIranI eka mahattvanI nADI che. cetanA, IMDA, ane piMgalAno mArga choDI suSumnAnA mArga para ghara bAMdhI vAsa kare te yogamArganI vIdhi. sarvaprathama prANavAyune tAluraMdhrathI kheMcI aMdara bharavo. jene pUraka kahevAya che. pachI tene nAbhinA madhyabhAgamAM rokavo jene kuMbhaka kahevAya che ane bharelA vAyune atiprayAsathI dhImedhIme bahAra kADhavo jene recaka kahevAya che. tALavu, nAsikA tathA mukhethI vAyuno nirodha karavo te zAMtika kahevAya che. vAyunAM 5 prakAra che uzvAsa, nizvAsAdika ne prANAvAyu, mUtrAdika bahAra lAvanAra apAnavAyu, anAjane pacAvI yogya sthAne pahoMcADanAra samAnavAyu, rasAdikane uMce laI janArane udAnavAyu ane AkhA zarIrane vyApIne rahe ne vyAnavAyu. sAdhako zuddha jagyA para Asana karI prathama vAyunuM recaka karavuM. pachI IMDA nADIthI paganA aMgUThAthI brahmaraMdhra sudhI pUraka karavuM ne aMgUThA para manane rokavuM. pachI paganA taLiyAthI mAMDIne mastaka sudhI ema eka pachI eka sthAnamAM AgaLa vadhatA manane chelle brahmaraMdhramAM laI javuM tyAra pachI te ja krame pAchA pharI paganA aMguThAmAM mana jainasAhitya 40 jJAnadhArA jJAnasatra-4
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahita pavanane lAvI tyAMthI nAbhikamaLamAM laI jaI vAyuno recaka karavo pUraka, recaka, kuMbhaka, zAMtika thayA pachI suSuNNA nADInuM mukha jyA khule che te brahmaraMdhra sthAnamAM jyAre pavana sthiratA pAme che tyAre eka madhura apUrvanAda saMbhaLAya che. yogazAstramAM Ane anAhatanAda kahe che. sAdhaka jyAre AtmasvarUpamAM sthiratA sAdhe che tyAre tene e dazAmAM amApa laya lAge temAM lIna jAya che. yogI kavi dhyAnanA padanI 4 thI kaDImAM dhyAna karI Atmika anubhavanA rasanuM pAna karavAno bodha Ape che. "kara Asana ghara zucisama mudrA, grahI gurugama e jJAna; ajapA jApa soham su samaranuM, kara anubhava rasapAna." (4) jagatameM. yogya Asana karI pavitra evI samamudrA dhAraNa karavI ne guru pAsethI jJAna meLavIne yogya prayatna karI ajapAjApa karavo. soham no nAda sAMbhaLavo. tethI AtmAnubhava nA AnaMdanI prApti thaze. ahiM kavie gurunI mahattA batAvI che. dhyAna"no abhyAsa gurunAM sAnnidhyamAM karavAthI lakSya prApta thaI zake che. dabANa 41) enasAhitya jJAnarAga-4
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAdhyAya zrI mahAvIra svAmInuM stavana zovijayajI hatA jJAnadhArA si. prA. rasikabhAI mahetA sAhityaratna, gujarAta (ema.e.pIeca.DI. sarakAranI judI judI kolejomAM 3ra varSa adhyApaka tarIke sevAo ApI, gujarAta koleja, amadAvAdathI gujarAtI vibhAganA adhyakSapadethI nivRtta. sAhitya, dharma ane yuvApravRttimAM vizeSa ruci. sarjaka jhaveracaMda meghANI para pIeca.DI. karyuM che. jaina Agama sAhityamAM paNa ruci. koIpaNa dharma ke saMpradAyanA saMta-satIjIne bhASA-tattvajJAna zIkhavavAmAM ruci. jaina saMta-satIjIne ema.e., pIeca.DI. nA abhyAsa mATe mArgadarzana. vizvadharmano tulanAtmaka abhyAsa-aneka saMpAdano) giruA re guNa tuma taNA, zrI vardhamAna jinarAyA re suNatA zravaNe amI jhare, mArI nirmaLa thAye kAyA re... giruA. tuma guNa gaMgAjaLe, huM jhIlIne nirmaLa thAuM re avara na dhaMdho AdaruM, nizadina torA guNa gAuM re... giruA jhIlyA je gaMgAjaLe te, chIlarajaLa navi pesere je mAlatI phUle mohiyA, te bAvaLa jaI navi bese re... giA ema ame tuma guNa goThazuM, raMge rAcyA ne vaLI mAcyA re te kama para sura Adare, je paranArI parA rAcyA re... giruA 42 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ tuM gati, tu mati Azaro, tuM AlaMbana muja pyAro re vAcaka jaza kahe mAhare, tuM jIvajIvana AdhAro re... giruA - upAdhyAya zrI yazovijayajI paramapUjya, nyAya vizArada, nyAyAcArya mahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjanuM A stavana che. A mahAna bhAratIya vibhUtie dArzanika graMthonA sarjananI sAthe sAthe, sAmAnya loko para upakAra karavAnI bhAvanAthI ane paramAtmA pratyeno apUrva bhaktibhAva vyakta karavA mATe, gujarAtI bhASAmAM aneka stavano racyAM che. gujarAtI bhASAnA sadbhAgye A kavie traNa covIzI (covIza tIrthakara vize stavana) eka vIzI (vIza viharamAna tIrthaMkara vize stavana) uparAMta dIrgha stavano racyAM che. ApaNI bhASAmAM bIjA koI paNa jaina kavie traNa covIzI racI nathI. temAMnI prathama covIsInuM carama tIrthakara mahAvIrasvAmI vizenuM lokahRdayamAM gauravavaMtu sthAna pAmeluM A amara stavana che. paramAtmAne saMbodhI potAnA hRdayanI utkaTa lAgaNIne kavie vAcA ApI che. bhaktanI bhagavAna sAthenI goThaDI sarasa rIte varNana pAmI che. guNavidhAna paramAtmAnI guNa saMpattine kavie saraLa rIte sacoTatAthI AlekhI che. anubhUtinI saccAInuM naisargika rIte varNana thayuM che. bhaktahRdayanuM bhAvabhInI bhaktino umaMga yAdagAra banI rahe che. kAvyanA prAraMbha khUba AkarSaka jijJAApreraka che. prathama paMktino eke eka zabda ApaNI utsukatA jagAve che ane aMta sudhI kAvya vAMcavA mATe prere che. kevI bhAvasabhara prathama paMkti che ! "giruA re guNa tuma taNA, zrI vardhamAna jinarAyA re" anaMtajJAnI, anaMtadarzI vItarAga paramAtmA mahAvIranA guNanuM vigate varNana karavAne badale kavi mAtra eka ja vizeSaNa "giruA" prayojI, paramAtmAnA e vizeSa guNanuM zravaNa mAtra emanA para jJAnadhArA (43) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ amIdhArA varasAve che. anupama guNanI amRtavarSA kavinI kAyAne nirmaLa kare che. mAtra kAyAne ja nahIM paraMtu tana-mana ane kAyAne nirmaLa karavAnI anokhI zakti paramAtmAnA guNazravaNathI prApta thaI che. A guNarUpI gaMgAnA pavitra nIrane jhIlIne pote dhanya dhanya thayAno AnaMda-ullAsa vyakta kare che. A praNatha paMkti-dhruvapaMktinuM dareka kaDIe aMte thatuM punarAvartana ApaNane paNa bhAvavibhora kare che. guNanidhAna paramAtmAnA guNanI prApti thayA pachI kavine have koI paNa prakAranI sAMsArika pravRttimAM rasa nathI koI paNa prakAranI dunyavI pravRtti karavI nathI. "nizadina torA guNa gAuM re" divasarAta, jAgatA ke UMghatA kavine eka ja kAma karavuM che - paramAtmA mahAvIranI vizeSa guNa saMpatti, guNalabdhine mana bharIne gAvI che. anaMtazaktinA dhAraka mahAvIre nirlepabhAve "kama' para vijaya meLavI badhAM baMdhanonI gAMThane gALI nAkhI che. zuddha, anaMta, nirmaLa jJAnanA pradezamAM pravezIne pAMca uttama guNo emane prApta thayA che. A pAMca guNo (1) aparAbhavatA (2) doSarahitatA (3) apUrva dhairya (4) sthitaprajJatA (5) akaSAya bhAva. AvA uttama avikArI jJAnaguNamAM layalIna banIne kavi jIvavA icche che. uparAMta, para kalyANa mATe e guNanuM gAna bIjAne - sarva koIne saMbhaLAvavA paNa icche che. guNasaMkIrtana priya che. kavinI pratibhAnA uttama unmeSonuM Alekhana maLe che. taddana saraLa zabdomAM jo ke arthAlaMkAra ane zabdAlaMkAranI madadathI nijAnaMdanI mastInuM sacoTa varNana kare che. stavananI trIjI ane cothI kaDImAM, (1) gaMgAnuM pavitra - nirmaLa jaLa ane khAbociyAnuM jaLa (2) mAlatIphUla ane bAvaLanuM vRkSa - A benA joDakAMmAMthI koIpaNa vyakti prathamane pasaMda kare e hakIkatane AlekhIne have emane bIjA koI "sUra AdaravA nathI athavA to bIjA kazAmAM emane rasa nathI. gharamAM bhaTakavAnI jarA paNa IcchA nathI. 'sva'mAM AtmAmAM jJAnadhArA (44) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja - paramAtmAnA zaraNamAM sarvasva nyocchAvara karIne jIvananI daDhazradhdhAno bulaMda raNakAra ahIM vyakta thayo che. jIvane ziva banAvanAra A zraddhA che. parama durlabha evI zraddhAnI prApti sAdhakane sAdhyanI prApti karAve che e hakIkata kavie sacoTa rIte darzAvela che. pAMca kaDInI A racanAnI aMtima kaDI ziramora jevI che. gujarAtI stavananI ajoDa-amara paMktio che. kavino sarvasamarpaNabhAva - saMpUrNa zaraNAgati ane AtmAnI paramAtmA sAthenI ekatA mATenuM uttama AlaMbana svIkAryA pachI to ene gAvAnI tIvra jhaMkhanA rajU thaI che. "tuM gati, tuM mati Azaro, tuM AlaMbana muja pyAro re vAcaka. jarA kahe mAhare, tuM jIvajIvana AdhAro re" have to "tuM" saMbodhanathI kavi paramatattva sAthenI ekatA ane nikaTatAne snehasabhara rIte pragaTa kare che. guNanidhAna paramAtmA saMsAra sAgarathI tAranAra banI gayA che. tethI ja teo paramAtmAne potAnA "jIvajIvana - prANezvararUpe svIkArI dhanyatA anubhave che. jagatanA nAtha - jagatanA jIvana evA paramAtmAne svayaMnA jIvanaprANa banAvI potAnI jAta joDe prabhunI ekarupatA sAdhe che. bhAvanI dRSTie ja nahIM kalAdeSTie paNa A stavana kavinI sarjaka pratibhAnuM khUba ja tejasvI udAharaNa che. UrminI utkaTatA ane saccAI, saraLatA - madhuratA ane prAsAdikatA - eka eka zabdamAM rahelI sacoTatA A stavanane yAdagAra UrmigIta banAve che. aMtyAnuprAsa ane varNAnuprAsa alaMkAra khUba sAhajika rIte kavinI bhAvasRSTi sAthe samarasa-ekarasa banI gayA che. prabhunI sAthe AtmAne eka banAvyAno kavino AnaMda ApaNane paNa rasataraboLa - bhAvavibhora banAve che. nakhazikha kaMDArelI zilpAkRti jevuM A stavana upAdhyAya yazovijayanI ja nahIM samasta gujarAtI bhASAnuM amara stavana che. SIdhArA (45) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ - Do. utpalAbena modI, (utkRSTha saMzodhanavRtti dharAvanAra DaoN. utpalAbena jaina darzananA abhyAsu prAdhyApaka "jaina vizvabhAratI'nA pIeca.DI mATenA mAnyavara gAIDa che.) avuM kahevAya che ke, jIvadayApratipALa zrI kumArapALa mahArAjA prAtaHkALamAM niraMtara A stotrano pATha karI pachI ja annapANI grahaNa karatA hatAM. A stotranA pratyeka prakAzamAM prabhunA atizayo (camatkArIka guNo)nuM varNana, jagatuM kartutva mimAMsA, anekAMtavAdanI viziSTatA, tIrthakara nAmakarmathI vairAgya utpanna kare, yogIpuruSone vAraMvAra mananIya ane dhyAna karavA lAyaka evuM prabhubhaktinA akhUTa khajAnA jevuM che. yogazAstra" ane "vItarAga stotra" e be kRtionI racanA hemacaMdrAcArye kumArapALa mahArAjA mATe karI hatI. e saMdarbhamAM eka evI kiMvadaMtI che ke kumArapALa mahArAjA kSatriya hatA. eTale pUrvAzramamAM emaNe mAMsabhakSaNa karyuM hatuM. jainadharma aMgIkAra karyA pachI ane zrAvakanA bAra vrata dhAraNa karyA pachI eka divasa emane ghebara khAtAM khAtAM pUrve karelA mAMsabhakSaNanuM smaraNa thayuM. eno AghAta eTalI tIvra hato ke mAMsabhakSaNanuM smaraNa dAMtathI ghebara cAvavAne lIdhe thayuM hovAthI badhA dAMta pADI nAkhavAno emaNe nizcaya karyo ke jethI pharIthI smaraNa na thAya. potAnA saMkalpanI temaNe hemacaMdrAcAryane vAta karI. hemacaMdrAcArye emane sAMtvana ApatAM kahyuM ke, "dAMta pADI SInavAra (46) janasAhitya jJAnasatra-4
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAkhavAnI jarUra nathI. daMtazuddhinI jarUra che." e mATe emaNe yogazAstranA bAra prakAza ane vItarAga stotranA vIsa prakAza ema batrIsa prakAzanI racanA karI ApI jenA paThanathI dAMtanI batrIsI zuddha rahe. AthI kumArapALa mahArAjAe roja savAranA UThIne A be kRtionuM paThana karyA pachI ja daMtazuddha karyA pachI ja mukhamAM pANI levAnI niyama jIvanaparyata rAkhyo hato ethI tyAra pachI kyAre ya emane mAMsabhakSaNanuM smaraNa thayuM nahotuM. -- "vItarAgastotra" nAmanuM A stotra "vItarAgastava" athavA "viMzati prakAza" evA apara nAmathI paNa pracalita che. kumArapALa mahArAjA pachI pATaNanI gAdIe AvelA ajayapALa rAjAnA maMtrI yazaHpAla saMskRta bhASAnA moTA vidvAna hatA ane emaNe "moharAjA parAjaya" nAmanuM saMskRtamAM nATaka lakhyuM che. emAM emaNe vItarAga stotranA vIsa prakAzane vIsa divya gulikA (goLIo) tarIke oLakhAvyA che. eTale vItarAga-stotra" e adhyAtmika rogamAM divya auSadha samAna che. ema manAya che. enA rasapUrvakanA ane zraddhA sahitanA adhyayanathI e vAtanI pratIti thAya che. "vItarAgastotra"mAM emanI sarjakatA kAvyanI bAhya AkRtinI dRSTie vadhu khIlI che. emAM bhaktibhAvanI ArdratAnI sthaLe sthaLe pratIti thAya che. keTalAka prakAzamAM tattvajJAnanI carcA eTalI adhikRta, tarkabaddha, sapramANa, saMkSipta ane sacoTa rIte abhivyakti thaI che ke te vAMcatA ja vAcakanA manamAM vasI jAya che. vItarAga stotranA vIsa prakAzamAM kevA viSayanuM nirUpaNa thayuM che te vivaraNakAra zrI prabhAnaMdasUrie nIce pramANe eka eka zabdamAM jaNAvyuM che. prakAza H (1) prastAvanA, (2) sahajAtiya varNana, (3) karmakSaya jAtiya varNana, (4) surakRAtizaya varNana, (5) pratihArya, (6) vipakSa nirAsa, (7) jagatkartutvanirAsa, (8) ekAntanirAsa (9) kalikAlopa bRhaNa, (10) adbhuta, (11) 47 jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnArA
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahima, (12) vairAgya, (13) virodhahetunirAsa, (14) yogazuddhi, (15) bhakti, (16) Atmagaha, (17) zaraNa, (18) kaThorokita, (19) AjJA ane (20) AziSa hemacaMdrAcArya prathama prakAzanA prathama zlokamAM paramAtmAnuM svarUpa varNavatA kahe che : je paramAtmA paraMjyoti ane parameSThIomAM zreSTha che, jemane paMDitapuruSo pele pAra gayelA ane sUryanI jevA udyota karavAvALA mAne che. jeoe rAgAdi kalezarUpI vRkSone mULathI ukheDI nAkhyA che. jemane sura, asura ane manuSyanA svAmIo mastaka vaDe namaskAra kare che. paramAtmAnuM svarUpa varNavIne temane namaskAra karatAM teo kahe prabhu viSe stuti karavA vaDe huM mArI vAcAne pavitra karuM chuM kAraNake A bhavarUpI aTavImAM prabhunuM stavana karavuM e ja A janmadhArIonAM janmanuM phaLa che. bIjA prakAzamAM bhagavAnanA sahajAtizayanuM varNana kavi kare che prabhunA deha vize teo kahe che. na kevalaM rAgamukta, vItarAga / manastava / vapuH sthitaM raktamayi, kSIradhArA sahodaram // he vItarAga ! kevaLa ApanuM mana rAgarahita che ema nathI, ApanA zarIramAM raheluM rUdhira paNa (rAganA abhAvathI) dUdhanI dhArA jevuM ujvaLa che. trIjA prakAzamAM karmakSayane lIdhe utpanna thayelA agiyAra atizayonuM varNana emaNe karyuM che. ane maitrI vagere cAra bhAvanA vaDe pUjanIya evA yogAtmasvarUpa paramAtmAne teo namaskAra kare che. jJAnadhArA (48) jainasAhitya jJAnasatra-4|
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ maitrIpavitrapAya, muditAmoda zAline kRpA pekSA pratIkSAya, tubhyaM yogAtmane namaH 11 maitrIbhAvanA pavitrapAtrarUpa, pramoda bhAvanA vaDe suzobhita tathA karUNA ane mAdhyastha bhAvanA vaDe pUjanIya yogAtmA-yogasvarUpa evA Apane namaskAra pAo. cothA prakAzamAM devakRta atizayonuM varNana che. samavasaraNamAM birAjamAna tIrthaMkara paramAtmAnuM varNana karatAM kavi kevI suMdara kalpanA kare che te juo : dAnazIlatapobhAva bhedAdvarma caturvidham / manye yugapadAruyAtuM, cartuvavatro'bhavad bhavAna 11 dAna, zIla, tapa ane bhAva e cAra bhedathI cAra prakAranA dharmane eka sAthe kahevA mATe ja hoya nahi tema Apa samavasaraNamAM cAra mukhavALA thayA cho, ema huM mAnuM chuM. vItarAga stotra"mAM eno sAtamo prakAza ghaNo mahatvano che. kAraNake emAM jagatanA kartRtvano prazna kavie lIdho che. bhagavAne A jagatanI racanA karI che evuM jo mAnavAmAM Ave to keTalA badhA prazno upasthita thAya che ke jenA saMtoSakAraka javAba maLatA nathI. mATe jaina dharma mAne che ke A jagata anAdi anaMta che enA koI sarjanahAra ke visarjanahAra nathI zarIrahita paramAtmAne e ghaTatuM paNa nathI. kavi lakhe che adehasya jagatsarge, pravRttiravi nocitA / 11 na ca prayojanaM kiMcita, svAtantryAnnaparAjJayA (zarIrahitane jagatanuM sarjana karavAnI pravRtti paNa ghaTatI nathI. kRtakRtya hovAthI sarjana karavAnuM koI prayojana nathI. ane svataMtra hovAthI pArakAnI AjJAe paNa pravartavAnuM nathI.) 49 jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ AThamo prakAza dArzanika tatvacarcAthI yukta che. emAM dravya ane paryAya, nitya ane anityanI carcAmAM jainadarzane anekAntavAda dvArA kevo sarasa samanvaya karyo che te darzAvAyuM che. kavi lakhe che : tattvasyaikAntanityatve kRtanAzAkRtA gamau / syAtA mekAntanAze'pi, kRtanAzAkRtA gamau // (padArthanuM ekAnta nityapaNuM mAnavAmAM kRtanAza bane akRtAgama nAmanA be doSa che. ekAnta anityapaNuM mAnavAmAM paNa kRtanAza ane akRtAgama nAmanA be doSa rahelA che.) eka sAthe nitya ane anitya e be guNa kema saMbhavI zake tenA uttaramAM teo kahe che ke samanvaya dRSTithI doSo nivArI zakAya che. AyurvedamAMthI sarasa dRSTAMta ApatAM teo kahe che : goLa e kaphano hetu che ane sUMTha e pittanuM kAraNa che. jyAre goLa ane sUMTha bane ekatra maLe che tyAre doSa raheto nathI, kintu (bheSa ja (auSadha) rUpa banI jAya che. ogaNIsamAM prakAzamAM bhagavAnanA prasAda karatAM temanI AjJAnA pAlananuM mahatva kavi samajAve che. mokSanuM lakSya samajAvIne arihaMta devonA sarva upadezanuM rahasya eka vAkyamAM samajAvatAM teo lakhe Azravo bhavahetuH syAt saMvaro mokSakAraNam / itIyamArhatI muSTiranyadasyAH prapaJcanam // Azrava e bhavano hetu che ane saMvara e mokSanuM kAraNa che. zrI arihaMtadevonA upadezanuM A saMkSipta rahasya che. ane bIjo sarva eno vistAra che.) chellA vIsamA prakAzamAM hemacandrAcArya zraddhA ane bhaktipUrvaka tIrthaMkara paramAtmA prati potAnI sarva samarpaNano bhAva darzAvatAM lakhe che : jJAnadhArA. 50 janasAhitya jJAnasatra-4
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ tava preSyo'smi dAso'smi, sevako'smyasmi kikkara omiti pratipadyasva, nAtha nAtaH paraM buve // (he nAtha ! huM Apano khelya chuM, dAsa chuM, sevaka chuM, ane kiMkara chuM, mATe "A mAro che e pramANe Apa svIkAra karo, AthI adhika huM kAMI kaheto nathI.) Ama "vItarAga stotra" hemacaMdrAcAryanI mahAna tattvavetA ane zaraNAgata bhakta e baMnenA subhaga samanvayanI adbhuta kRti che. emAM kavi tarIke, dArzanika tarIke ane vinamra bhakta tarIke emanI alaukika chabinA darzana thAya che. AvA mahAna stotranuM roja niyamita paThana karavAno kumArapALa mahArAjAe niyama lIdho e ja enI mahattA darzAve che. Ama, vyAkaraNa, koza, mahAkAvya, kAvyAlaMkAra vagere prakAranA uttama sAhityanuM nirmANa karanAra mahAna jainAcArya, kalikAla sarvajJa hemacandrAcArye karelI zreSTha koTinI stotranA prakAranI kRtionI racanAo emanI bhAratIya stotra sAhityamAM anokhuM sthAna apAve che. IMvArA 51) janasAhitya jJAnarAga-4
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ (zrI varSAbena zAha zrI (GI). SIH., DIplomAM varSAbena zAha bI.e., parisaMvAdamAM (jainolojI) saMskRta-prAkRtamAM nibaMdho rajU karyA che.) jaina paraMparA ane jaina sAhityanI sAthosAtha tamiLa sAhityano paNa vikAsa thayo che. tamiLa vyAkaraNa ane zabdakozanI racanA jainoe karI. Ama tamiLa sAhityano vikAsamAM jaina kavio ane vidvAno, sAhityanA utkarSa ane utthAnamAM ananya ane amUlya phALo che. tiruvallura Isu pahelAMnI prathama sadI ane Isu pachI prathama sadInI vacce emano jIvanakALa patharAyelo che. saMtakavi mAtra jaina darzanathI paricita ane prabhAvita hatA eTaluM ja nahi paNa emane veda ane bauddha darzanano paNa abhyAsa karyo hato. grIsanA dArzanikonI vicAradhArAo tathA prAcIna romanI philosophIono paNa sAro paricaya ane abhyAsa hato teo sAMpradAyikatAthI para hatA ane mAtra mAnavInA utkarSa mATeno paMtha cIMdhyo. tiruvalluvara jaina hatA ane arniMhatanA upAsaka hatA teonA gRhastha-jIvana Adarza koTino hato teo eTalA badhA lokapriya banI gayA ke dareka paMthavALA dAvo kare che ke tiruvalluvara potAnA paMthanA hatA. kuraLa/tirukuraLa (nItizAstra para AdhArita kAvya racanA) 'kuraLa'nA racayitA tiruvallura vyasAye vaNakara hatA eTale vaNATano kasaba apanAvI kula 1330 RcAonuM kApaDa taiyAra karI para jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApaNI samakSa rajU karI che je Aje paNa samayanI kasoTImAMthI pasAra thaI eTaluM ja yathArtha (relevant) upayogI siddha thayuM che. 10 RcAonA samUhanuM eka prakaraNa evAM 130 prakaraNo che, jenA traNa vibhAgo (khaMDa) pADavAmAM AvyA che. prathama khaMDa (vibhAga) - sadAcAra guNadharma rAjya saMbaMdhI bIjo khaMDa - saMpatti athavA artha jemAM niti-niyamanuM sUcana karyuM che. trIjo khaMDa - nikhAlasa ane pavitra prema 'kuralane tamila loko veda grI tarIke svIkAre che. tamiLa prajAe vallaranI AgaLa tiruM lagADI Adara vyakta karyo che ane kuzaLa, tirukuzaLa, tarIke oLakhAya che. tamiLa piMgaLamAM eno artha thAya che chaMda' athavA nAnuM svarUpa tAttvika athavA prajJAnI vAto mArmika rIte kahevA mATe A mAdhyama khUba anukULa che. jaina darzanane maitrI, karuNA, muditA ane upekSA bhAvanAone suMdara rIte vaNI lIdhI che. pahelA khaMDanuM paheluM prakaraNa-1-10 CoupletsmAM tIrthakaronAM guNa-gANa che. "a" nAdasRSTinuM prasthAnabindu che e pramANe AIgarANe puruSa carAcaranuM (mokSa mATe) AraMbhabindu che. II prakaraNa-11-20mI kaDI mAM kRSipradhAna deza hovAne kAraNe varasAdanI mahattA ApI che varasAdanA abhAve sAMsArika vyavasthA asta-vyasta thaI jAya tenI jhalaka batADI che. III prakaraNa-21-30 kaDImAM arihaMta, siddha, sAdhu, ahiMsA dharma Ama cAri maMgalama, catAri lomA varNana karI che. "aravashi-andhana" uttama puruSo mATe zabda vAparyo che. V prakaraNa 31-40 : 'Ollum vagaigal" tyAga ane saMyama 'Sellum, vayellam' Indriyanigraha upara bhAra mUkyo che. saMtakavie jJAnadhArA. (53 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakhyuM che "eka kSaNa paNa nakAmo na javA detAM, tame jIvanabhara satkRtyo karatAM raho. gAthA naM. 32 V-VIII chaThThA, sAtamA V (41-80) pAMcamA prakaraNamAM gRhasthajIvanano mahimA gAyo che. bIjAM potAnA vratonuM pAlana karI zake te mATe je madadarUpa thAya che ane dharmAnusAra jIvana jIve che evA gRhasthano mahimA karo. VII prakaraNa (61-70) "mAtRtvanuM varNana maLe che. jyAre mAtA potAnA bALakane "prajJAvAna puruSa' tarIke jue che. to khuzIno pAra raheto nathI.... gAthA naM. 69 Chap VIII prakaraNa 71-80mAM vAtsalya-prema (Universal. Love) AlekhyA che. maitrI bhAva rAkhavAnI siddhatva (Vuyirilai) prApta thAya che. 1 Chap X prakaraNa-81-90mAM atithi svAbhAvika rIte ja gRhasthanI (zrAvaka) sauthI pavitra pharaja banI rahe che. jema "anIcA phalane suMghavAthI phUla karamAI jAya che tema atithine dUrarthI ja avagaNanA karavAthI enuM haiyuM bhAMgI jAya che. gAthA naM. 90 Chap X 91-100 - hita-mita-priya vacana bolavAnI salAha Chap XI 101-100 - paropakAravRtti keLavavI Chap XII 111-120 - badhAM sAthe ekaja sarakhuM vartana Chap XIII 121-130 - traNa gupti 131-220 - 'Galaram' zrAvakAcAra upara ullekha karyo che. bane (Positive) hakArAtmaka ane nakArAtmaka (Negative) pAsAM lIdhAM che. 221-230 - dAnanI mahattA ApI che. ' prakaraNa 241-370 Thunavaram' sAdhu-AcAra upara bhAra (54) janasAhitya jJAnAsAga-4 rabArA
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUkyo che. (peTA bhAge zrAvaka paNa AvI zake) IcchA-indriyanigraha, vRttinikSepa, kaSAyanuM uparAmana ane kSaya vagere tathyo AlekhyAM che. sAdhu-AcAramAM paNa banne pAsAM (aspect) lIdhAM che. nakArAtmaka valaNa (attitude) eka sAdhu, ne zuM na kalpe ane hakArAtmaka valaNa (attitude) che ke sAdhu ratnatriyAmAM (darzana, jJAna, cAritra) samyakane ramaNatA kare aMtamAM saMtakavie nirvikalpa avasthAnI vAta karI che. kavi kahe che kSaNika padArthone zAzvata mAnI levA jevI mUrkhAI bIjI koI nathI. velaphera sosAyaTI (Wdfarcsoceily) Welfare Society kuralano bIjo khaMDa gAthA-381 thI 1080 saMpatti arthAta artha (prorUla) ne lAgato che jemAM mukhyatve, rAjakArabhArane prAdhAnya ApyuM che. saMtakavi potAnA zANapaNayukta kuzAgra buddhithI tamiLanA rAjA ane tyAnAM prajAjano mATe cAnakya-nItithI paricita karAvavAno prayAsa che. rAjavIonA guNa, yuddha mATe sthAna-parIkSA, vyUha racanA, vizvAsa ane kALanI kasoTI, nyAyI sarakAra, prajAnuM hita, guptacara sevA, sacivo kAryapaddhati, rAjavI sAthe vartana, zatrunAM lakSaNa, durAcAra, vyasano, saMkaTa samaye hiMmata, sanmArge vaparAtuM dhana vagere viSayonI chaNAvaTa karI nyAya ane saraLatA pUrvaka bodha Avyo che. gAthA 941 thI 950 Arogya ane auSadhInI carcA karI che. gAthA 1031 thI 1040 kRSi (agriculture) ne pradhAnatA ApI che kAraNa kheDUto samAjanI dharIrUpa che. manu dharma zAstramAM varNAzrama pramANe kRSi ane kRSikarane nIcalA (zudra) koTImAM sthAna che. jyAre saMtakavi khetI-vaDo udyogane prathama koTImAM mukyuM che. bhUkhyA peTe bhajana thAya. jJAnadhArA 55 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ trIjA khaMDa gAthA-1081-1330 nikhAlasa sahaja premanI vAto karI che. kAraNa dAMpatyajIvanamAM gRhasthI ane kuTuMbajIvanamAM prema ane zraddhAne savizeSa mahatva ApyuM che. jema ugatA aMkurane pANI maLavAthI UgI, nIkaLe che tema nAyaka nAyikAno prema maLavAthI praphullita thAya che... gAthA-1093 sAmAnya roga ane ene lAgatI davAo be alaga vastu che. paNa ahIM nAyikAnA casemAM nAyikA poteja roga che ane pote ja davA che.......gAthA-1102 premikAnuM milana, saundarya, viraha-vedanA, saMyoga-viyoga, premakalaha rIsAmaNAM-manAmaNAM, sAnnidhyano AnaMda-ullAsa vagere. nAyaka ane nAyikA vacce thayo manodazA upasAvI che. puruSArthanA cAra raMgavALA dharma, artha, kAma ane mokSarUpI maNakA laI eka sUtramAM 'kurala' nAmanI mALA taiyAra karI je Aje 2000 varSa pachI paNa enuM teja phIkkuM paDyuM nathI. ne bIjA saikAmAM 2. A.D.) pAMca mahAkAvya-ciMtAmaNI, silapadhikarama, maNimekhalAI, kuMDalakezI, valayapadomAM 'kurala' jhalaka jovA maLe che tema Adhunika sAhityamAM paNa kuralanI jhalaka maLI rahe che. jJAnadhArA 56 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Guard 68 si. gulAba deDhiyA (svAmI AnaMdanA sAhitya para pIeca.DI. karela che. 'prabuddhajIvana' 'janmabhUmipravAsI' va.mAM avAranavAra lekho lakhe che.) bhIDabhaMjana pArzvanAthajina stavana jAya che jAya che jAya che re, jinarAja jovAnI taka jAya che; kharAM duHkhaDAM khovAnI taka jAya che haiM, jinarAja jovAnI taka jAya che. halukarmo hovAnI taka jAya che re, bhagavaMta bhajyAnI taka jAya che; bahu lobhe te lola lUMTAya che re, jinarAja jovAnI taka jAya che. duniyA raMgadoraMgI dIse, palaka palaka palaTAya che re. jina0 khoTe bharose khoTI thAuM, gAMThanA garatha lUMTAya che re. jina sagAM sajjana sahu svAratha sudhI, garaje ghelAM thAya che re. jina punya vinA eka parabhava jAtAM, saMsArI sidAya che re. jina rAmA rAmA dhana dhana karato, dhavadhava jyAM tyAM thAya che re. jina0 kaMcana ane bIjI kAminI lubdhA, keI prANI phuTAya che re. jina paMca viSayanA pravAhamAMhI, tRSNApUre taNAya che re. jina nAva sarIkhA nAthane mUkIne, pApane bhAre bharAya che re. jina moharAjAnA rAjamAMhI vasatAM, paramAdhAmI pAse jAya che re. jina jinamAraga viNa jamano jora, kahone koNe jitAya che re. jinao zrI sadgurune upadeze, sudhe jhaverI jaNAya che re. jina pAkhaMDamAM paDyA je prANI, kAMcanamAlA mAphaka tavAya che re. jinata 57 jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIDabhaMjana prabhu pArzva jinezvara, pUjatAM pApa palAya che re. jina udayaratnano aMtarajAmI, bUDatAM bAMhe sohAya che re. jina -upAdhyAya zrI udayaratnajI ('udaya-arcanA'mAMthI) A stavananI pahelI paMkti kharI citrAtmaka che. kavi traNa' vAra kahe che. jAya che jAya che jAya che re, jinarAja jovAnI taka jAya che.' kavi tarjanI saMketa karIne dekhADe che, he jIva jovA je che te to jinarAja che ane emane ja jovAnI taka tuM gumAve che te yogya nathI. kharAM duHkhaDAM' kahyuM. saMsAramAM vastuonI prApti, icchAonI pUrti na thAya, managamatuM, bhoga vilAsabharyuM kazuM na maLe e duHkha kharuM nathI. kharuM duHkha to che, bhavabhramaNa, ajJAna e kharAM duHkhane dUra karavAnI taka cAlI jAya che. haLukarmI banavAnI taka jAya che kAraNa ke bhagavaMta bhajayAnI taka jAya che. eka vAra maLyA pachI gumAvI daIe to taka pAchI nathI AvatI. jovAnI taka to mahAlakSmI, paramalakSmInI prApti barAbara che. karavAthI ajJAnI AtmA pote ja lUMTAya che. bahu lobha upAdhyAya kavivara udayaratnanI kavitA to, eno zaNagAra enI sAdagI jI re', jevI che. A saMsAra raMgaberaMgI che. kyAre kayo raMga dekhADaze koNa kahI zake ? paLe paLe palaTAya che, kSaNe kSaNe sare che te saMsAra che. pachI sarasa paMkti Ave che, khoTe bharose khoTI thAuM, gAMThanA garatha lUMTAya che re' saMsAranI vastuo para, vyaktio 52, saMsAranA sukha-duHkha jevI khoTI bAbatomAM khoTI thAuM chuM. moDuM karuM chuM. samaya bagADuM chuM. ane mArA potAnuM, svatvanuM, AtmAnuM ahita karuM chuM. huM ja lUMTAuM chuM. kAraNa jinarAja jovAnI taka jAya che. rAmA rAmA dhana dhana karato, dhavadhava jyAM tyAM dhAya che re' strIghelo thaIne, kAmapIDita thaIne, dhanano, saMpattino lAlacu banIne, e banne meLavavA ahIMthI tyAM doDe che, bhaTake che, AthaDe che ane emAM ja jinarAja jovAnI taka jAya che. kaMcana ane kAminInA 58 jainasAhitya jJAnadhArA jJAnasatra-4
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohamAM jIva AthaDe che. kuTAya che, pIDAya che. indriyonA pAMca viSaya dhasamasatA jaLapravAha jevA che. tRSNAthI bharelA che, jIva temAM taNAya che. tRSNAnA pUramAMthI, saMsAranI AsaktimAMthI ugAranAra nAva samAna prabhu che paNa jIva saMsArasAgaramAM taraNatAraNa prabhune choDI pApanA bhArathI sAgaramAM DUbe che. pratyeka vakhate moha dhAraNa karavAthI narkane dvAre pahoMcI jAya che. kavine jinamArga para kevo atUTa, acala, akhUTa, amogha, aTala bharoso che tethI kahe che, 'jinamAraga viNa jamano jora, kahone koNe jitAya che re.' mRtyunuM jora khUba ja che. ene jItavA mATe mRtyuthI para thavA mATe. bhavanA pherAmAMthI mukta thavA mATe jinamArga sivAya anya kayo upAya che ? sadguruno upadeza to pArakhu jhaverI jevo che. jemane sAcA ratnanI parakha che. sadgurunA upadezane choDI je pAkhaMDamAM, bhramamAM, DhoMga paDe che te jIva kAMcanamAlA-suvarNamALAnI jema AgamAM paDe che, TIpAya che ane AtmAnuM suvarNa hovA chatAM duHkhI thAya che. kavi kahe che. bhIDabhaMjana prabhu pArzva jinezvarane pUjatAM pApa dUra thAya che. prabhu to aMtarayAmI che. saMsAramAM DUbatA jIvanI bAMha pakaDI ugAranAra che. sukha ApanAra che. mATe jinarAjane jovAnI taka gumAvavA jevI nathI. prabhudarzana sukhasaMpadA, prabhudarzana navanidha, prabhudarzanathI pAmIe sakaLa padAratha siddha te A. jinezvarane zaraNe javAthI jIvano ugAra che, tarI javAno, bacI javAno Aro che e vAta A stavanamAM saraLa chatAM rasika bhASAmAM kavie karI che. prathama paMkti pharI pharI gAvA jevI che. manamAM kotarI rAkhavA jevI che. jAya che jAya che jAya che re, jJAnadhArA jinarAja jovAnI taka jAya che.' jainasAhitya 59 jJAnasatra-4
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ -Dr. Nilesh Dalal (Do. nileza dalAla somaiyA koleja ghATakoparamAM prophesara che. jenA darzananA abhyAsI nilezabhAI paSaNa vyAkhyAnamALAmAM tatvasabhara pravacano Ape che. jenA adhyAtma sTaDI sarkalamAM temanA vyAkhyAno avAranavAra yojAya che. seminAra. jainasAhitya jJAnasatramAM bhAga le che.) In this poem, Shrimad Rajchandra gives expression to his deep rooted aspirations for attaining the highest spiritual ideal. Through the 21 stanzas of this poem he maps the soul's journey from the lowest rung (Mithatva gunashtana) of the spiritual ladder to the highest (Ayogi kevali gunasthana) and beyond (state of the liberated soul). One gets a lucid and soul stirring description of the internal and external activities of the ardent spiritual aspirant. So fervent is the import of the poem the even Muni Harshchandraji, one of the foremost critics of Shrimad Rajchandra has praised the zeal and dedication of the poet in no uncertain terms while reviewing this poem. daLavAra 60) jainasAhitya jJAnaratra-4)
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ The poem is well known by its beginning words "When will that unprecedented auspicious occasion come ?" (Apoorva Ayavasa evo kyare avashe ?) or "Ascending the spiritual ladder" (Gunasthana Kramarohana). Though the poem may appear a bit long, it actually depicts in a nutshell the long arduous spiritual path. It is autobiographical in a sense. It is believed that the poet had reminiscence of nearly 900 past births and in one such past lives the poet had been a direct disciple of the 24th Tirthankara Lord Mahavira. Though the poet expresses his aspirations for the future, if one believes in the poets reminiscence of actual tutelage under great ascetics like Lord Mahavira, it seems that the poet is nostalgic. This nostalgia could be a fortifying factor that make his spiritual aspirations become all the more stronger. One can actually feel the burning desire of the poet to plunge into the life of a full time totally dedicated spirituals aspirant who would not like to spare a single moment for mundane activities nor allow even an iota of consideration for worldly cravings. This highly charged poem expresses such profound aspirations' that it secured a place in Ashram Bhajanavali that is used in Mahatma Gandhi's Ashram. While the highest aspiration and intense craving for absolute detachment are voiced in the 1st and 2nd stanzas, the 3rd stanza expresses the quintessence of Jaina Spiritualism by stressing upon the point that the journey on the path of spirituality starts only after the dark clouds of ignorance are scattered and the path is illuminated by the knowledge of the pure self. The 4ch stanza speaks about the indomitable spirit and resolute nature of the and why about the psycho-physical activities performed by the aspirant. It also hastens to say that in the end, even the most immaculate activities jJAnavAra (61) janasAhitya jJAnasatra-4
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ performed by the aspirant, ultimately come to a standstill and the aspirant becomes completely engrossed in the nature of the pure self. Thus subscribing to the view that the path of liberation is the path of renouncing all activities both inauspicious and auspicious. While the 6th stanza hints at the absolute detachment of the aspirant, the 7th stanza gives a clue on how to win over the worst enemies on the path of spirituality. The trick suggested is like a powerful laser beam which would bring to naught the ferocious internal strife and the aspirant would be victorious in a jiffy. The 8th stanza elucidates the remarkable effect of the war tactic used to win the internal enemies. The 9th stanza expresses the poets passion for leading the life of a monk in respect of both the external and internal adherence true to both the word and spirit of the scriptures. The 10th stanza is an epitome of expression of absolute equanimity. The 11th and 12th stanzas describe the exacting and strenuous nature of the spiritual path but they also hint how the serenity of the monk's attitude transforms this extremely demanding and steep uphill task into a child's play that could be traversed effortlessly. Verses 13 through 17 describe in lucid manner the technical descriptions of the internal states of the soul and the processes of karmas that occur during the ascendance of higher rungs of the spiritual ladder. The humdrum technical descriptions are rendered into poetic form without sacrificing the veracity of the actual processes that are undergone at the karmic level. The 18th verst attempts to describe the indescribable and hence the poet has little choice but to use negative terms profusely. The 19th verse elaborates the nature of the liberated soul in more positive terms. zALAmArA 62) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ In the 20th verse the poet confesses his inability to describe the magnanimity of liberated soul in its full glory. In the 21st stanza he reveals that this most glorious state of the liberated soul is the object of his contemplation. He avers that though not fully competent, at present for attaining that state, in future, by adhering to the precept the Lord, he too shall attain that most exalted of states. It may be said without hesitation that the poem "Apoorva Avasara" is one of the best compositions not only of shrimad Rajchandra in particular but also of spiritualistic compositions in general. It enjoys an exalted place and shall continue to enjoy one for a long time in future too due to the dedication and purpose of all composer and sublimity of subject matter of the poem. jJAnadhArA 93 jainasAhitya $11012121-8
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ - L G ; ; ; - vInA gAMdhI (bInA gAMdhI : bI.e. komyuTara vijJAna, yogika kalcara ane yogika zikSaNamAM DIplomAM korsa karyo che tathA necaropathIno paNa DIplomAM abhyAsa, 14 varSathI yoga zIkhave che, nirmalA niketana kolejamAM "kAunselara' che. vividha sAmAyikomAM lekha prasiddha thayA che. pramodAbena "citrabhAnu pAse jenadarzanano abhyAsa kare che.) mAnavI vividha prakAranI Adhi, vyAdhi ane upAdhithI pIDAya che. keTalAka jIvanamAM bhAMgI paDe che, keTalAka nirAzAmaya jIvana vyatIta kare che ane keTalAka jIvanamAM khoTo mArga jANavA chatAM emAMthI bahAra AvI zakatA nathI. AvA vakhate mANasa pAse be ja rastA che. (1) sTragala - khUba mathAmaNa (2) lAcArI - karma / nasIbane doSa Ape che ane AzA rAkhe che. kyAreka to jIvanamAM sukha - zAMti Avaze. savAla e che ke zuM A be sivAya trIjo koI mArga che, jethI jIvanamAM saMjogo - paristhitino sAmano thaI zake ? hA, cokkasa. A trIjo rasto che japa, dhyAna dvArA anubhUti karavAno. prAcIna kALamAM vijJAna zabda bhautika ane AdhyAtmika e baMne vijJAnano sUcaka hato. A japa dhyAna e AdhyAtmika vijJAnano viSaya che ane dareka vyakti Ano anubhava/sAkSAtkAra karI zake che. AdhyAtmika cetanA jagADavA mATe japa ane dhyAna atyaMta jarUrI che. ApaNAM jJAnadhArA (64) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIramAM keTalAMka zaktikendro che (teno patto vaijJAnikone lAgyo nathI paNa ApaNAM RSi-munioe hajAro varSa paholAM e jANyuM hatuM) A zaktikendromAM eka adbhuta zakti kAma karI rahI che. A zaktine japadhyAna, sAdhanA dvArA jAgRta karavAnI che. enAMthI cittamAM zAMti, svasthatA tathA prasannatA rahe che. "ceto cA vahiM parvati' arthAta citta prasanna thAya tyAre buddhi ApoApa sthira thAya che ane tyAre ja mAnavI AdhyAtmika sAdhanAmAM AgaLa vadhI AtmasAkSAtkAra karI zake che. ane nirmaLa buddhi ApaNAM samatvabhAvane TakAvI rAkhe che. A zakti jAgRta thatAM zarIra tathA mukha apUrva kAMti dharAve che eno prabhAva ApaNA sahavAsamAM AvanAra dareka para paDe ja che. ja5 japa eTale japavuM, dhImA sAde bolavuM ke zabdanuM raTaNa karavuM. jakAro janmavicchedaH, pakAro pApanAzakaH / tasmAjjapa iti proko, jnmpaapvinaashkH|| ja - janmano viccheda karanAra che, 5 - pApano nAza karanAra che. A rIte janma ane pApano vinAza karanAra hovAthI te japa kahevAya che. japa eka prakAranI kriyA che, tema eka prakArano mArga paNa che. nAda, dhvani ke zabdanI zakti agAdha che. Adhunika vijJAne A vAta pUravAra karI che ke * ApaNe je kaMI bolIe chIe, te pratibaMdhaka na rahetAM samasta AkAzamAM phelAI jAya che ane tene bIjA sthAna para beThelI vyakti grahaNa karI zake che. zabdanuM je prakAranuM saMyojana hoya, te prakAranI AkRti utpanna thAya che ane temAM bhAvanuM anusaMdhAna thAya to tenAMthI dhAryuM kArya laI zakAya che. ja5no artha - amuka loko mAne che ke maMtra japyA karIe eTale tenuM phaLa maLI jAya pachI teno artha jANavAnI zI jarUra? paNa A mAnyatA yogya nathI "mananAr maMtraH" | A sUtra anusAra maMtra mAtranuM nirmANa "manana" karavA mATe thayeluM che. A manana/ciMtana mAtra uccAraNa, (5) jainasAhitya jJAnasatra-4 SInadhArA
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ raTaNa ke japathI thaI zake nahi tenI sAthe arthano vicAra paNa jarUra karavo joIe. "nAgapAt sidhdhayate maMtraH||" arthAt japa vinA maMtra sidhdha thato nathI. japanAM prakAro : japanAM traNa prakAra che (1) bhASya moTethI bolIne (2) upAMzu - koI na sAMbhaLe tema paNa hoTha phaphaDAvIne (3) mAnasa mAtra manovRttithI. A traNa prakAranA japomAM pahelAM karatAM bIjo ane bIjA karatAM trIjo zreSTha gaNAya che. chatAM prAraMbhamAM to sAdhake bhASyano ja Azraya levAno che. kAraNa moTethI bolIne karavAthI asthira mana, sthira thavA lAge che. japa kone kahevAya ? (1) je zabda izvara ke bhagavAnanA koIpaNa nAmanuM sUcana karato hoya athavA (2) je zabda maMtrapada tarIke mAnya thayelo hoya athavA (3) gurUe ziSyane anugraha buddhithI je zabda ke zabdonuM raTaNa/ciMtana karavAnuM kahyuM hoya tenAM raTaNane japa samajavo. dA.ta. OM, hIM, arham, soham, navakAramaMtra va. tathA ugvasaggaharaM, bhaktAmara, logassa vi. dvArA paNa dhyAnanI bhUmikA sudhI pahoMcAya che. japanuM mahattva : japathI "zreyasa" (AtmAnI unnati) ane "preyasa" (sAMsArika unnati) baMnenI prApti thAya che. eTale te tyAgI tathA gRhastha baMne vargane kAmano che. nitya-niyamita japathI mana-vacana-kAyAnI zaktimAM vadhAro thAya che. zraddhApUrvaka - bhAvapUrvaka japa karavAthI zArIrika rogo dUra thAya che. mAnasika rogonuM nivAraNa thAya che. vacananI zakti khIle che. yakSo, rAkSaso, pizAco, duSTa graho tathA bhayaMkara sarpo atyaMta bhaya pAmIne maMtrajapa karanAranI pAse jatA nathI eTale temanAM bhayamAMthI bacI zakAya che. - - japasAdhanA mATenI pUrva taiyArI : 1. zraddhA : zraddhA e 'ekaDo' che. jema ekaDA vagaranAM mIMDAnI koI kiMmata nathI tema zraddhA vagaranuM jJAna, cAritra ke tapa paNa mIMDA jJAnadhArA 66 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ barAbara che mATe zraddhA keLavavI khUba ja jarUrI che. AmAM aMdhazraddhAnI vAta ja nathI kAraNa vagara vicArye game te vastu ke vyakti para zraddhA karIe tene aMdhazraddhA kahevAya paNa je vastu zruti, yukti ane anubhUti e traNeya kasoTImAMthI pasAra thaI che. temAM zraddhA rAkhavAnI vAta che. zraddhA nahi to siddhi nahi, e vAta yAda rAkhavI ghaTe. 2. zuddhi : (1) zarIrazuddhi - snAna dvArA athavA bhagavAnanuM ciMtana e paNa eka prakAranuM snAna ja gaNAya che. (yogasaMhitA) (2) manaHzuddhi : pApI vicAro (kapaTa, corI, parastrI/parapurUSa)ne dUra karavA. (3) sthAnazuddhi : upAzraya, devAlaya, tIrthabhUmi, gharamAM eka rUma | eka khUNo vi. (4) dizAzuddhiH pUrva ke uttara tarapha mukha rAkhavuM.' (5) maMtrazuddhi : uccAra zuddhi para dhyAna ApavuM. (6) dravyazuddhi : Asana, mALA vi. (7) zarIranI AtyaMtara zuddhi : zarIranI aMdara vividha prakAranA rogo hoya te paNa eka prakAranI azuddhi che ane japamAM aMtarAyarUpa che. "zarIra mAuM rahelu gharma sAdhanam" ApaNuM zarIra dharma karavAnuM prathama sAdhana che. AhAra-vihAraAcAra-vicAranAM lIdhe taMdurastI bagaDavA saMbhava hoya tenAMthI dUra rahevuM. neti, dhoti jevI yogakriyA paNa madadarUpa thAya che. mananI saritA: zAstra svAdhyAya ane satsaMga dvArA manane sthira karavuM enI sAthe krodhano tyAga, abhimAnano tyAga, atilobhano tyAga, vAda-vivAda ke jhaghaDAthI dUra rahevAnI vRtti rAkhavI. AhAra-vihAra parano kAbu paNa manane sthira karavAmAM madada kare che. jJAnadhArA (60) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) niyamabaddhatA : niyamathI baMdhAvuM. jema ke "huM have pachI japasAdhanA karIza" evo niyama grahaNa karavAthI sAdhanAmAM AgaLa vadhI zakAya che. japa kyAre karavo ? savAranA 4 thI 6no samaya uttama. e na phAve to savAre 6 thI 8 ke sADA ATha sudhImAM karavuM. dareke pote saMjogo pramANe AgaLa vadhavuM. kyAreka savAranA badale rAtrinAM bIjA prahare paNa karI zakAya paNa niyama cUkavo nahIM. kyAreka musApharI karavAnuM thAya to Trena ke plenamAM manomana niyata japa karI levo japano prAraMbha zubha muhUrta karavo joIe. japa kema karavo ? manane anya sarva viSayomAMthI kheMcI levuM ane tene maMtrArthamAM joDavuM. padmAsana ke svastikAsanamAM besavuM. merUdaMDa sIdho rAkhavo. mastaka unnata rAkhavuM. AMkho adha mIMcelI rAkhavI. dRSTi nAkanAM agra bhAga para sthira rAkhavI. Ama na phAve to AMkha pUrI baMdha ja rAkhavI. jamaNAM hAthamAM mALA rAkhavI - tene chAtI sanmukha lAvI pachI japa karavo. DAbo hAtha - DAbA DhIMcaNa para jJAnamudrAmAM athavA khullo rAkhavo. ochAmAM ochuM sAta vAra ane zakya hoya to 108 vAra bhagavAnanuM nAma yAda karavuM. pachI stotra ke stavana ke zloka bhAvapUrvaka bolavo pachI dhyAna karavuM. japanA niSedho : ALasa maraDavI nahi, bagAsu, chIMka, khoMkhAro khAvo nahi. nidrA karavI nahi, jhokAM khAvA nahi, krodha karavo nahi, nAbhithI nIcenA aMgone sparza karavo nahi. vALa khullA rAkhIne maMtrajapa na karavo (khAsa strIoe), vAto karavI nahi. bahAra javAnI utAvaLa hoya - kAmanI utAvaLa hoya tyAre paNa japa na karavo. bhojana ke sUvAnAM samaye na karavo. cAmaDAnI vastu pAse rAkhavI nahi. paga lAMbA pasArIne "japa na karavo. ubhaDaka besIne paNa na karAya. 'jJAnadhArA (68) jenAsAhitya jJAnasatra-4
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAna dhyAna e divya jIvanano daravAjo che. zaktinA akhUTa bhaMDAranI cAvI che ane apUrva ciMtAmaNi ratna che. dhyAna kevI rIte karavuM ? dhyAnanI prakriyA (Process) dvArA kAryanI siddhi thAya che tathA game tevA muzkela saMjogomAMthI mArga zodhI zakAya che. cAlo, A dhyAnanI prakriyA jANIe. (1) prathama pagathiyuM che. zraddhA. koIpaNa jAtano bhaya, zoka ke ciMtAnI rekhA mukha para nahi. koIpaNa nimitta hoya paNa ArtadhyAna ke rodradhyAna nahi ja. hRdayamAM paramAtmA sivAya bIjuM kaMI ja nahi. A zraddhA potAnI rUci pramANe paramAtmA, navapada, namaskAramaMtra, siddhacakra ane potAnAM AtmA jevI zAzvata zaktio upara kendrita karavAthI nirbhayatA Ave che. (2) A zraddhAne amalamAM mUkavI : yathAzakti prArthanA, pUjA, dhyAna Adi karavuM. (3) muzkelIno vicAra totally baMdha karavo. ema chatAM muzkelIno vicAra cAlu hoya to samajavuM ke ApaNI zraddhA hajI paripakva banI nathI. (4) muzkelIno vicAra baMdha karyA pachI have mAtra ane mAtra paramAtmAno ja vicAra karavo. paramAtmAnI zaktinuM sthiratApUrvaka ciMtana karavuM. (5) paramAtmAnI zaktinuM ciMtana karatAM karatAM potAnuM mana paramAtmAnA dhyAnamAM lIna karI devuM. AthI "mananI zAMta avasthA"no anubhava thaze. A prakriyA (process) dvArA jyAre manuSyanuM mana zAMta thAya che hALavArA jJAnadhArA (69) janasAhitya jJAnasatra-4
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAre Atmazakti jAgRta thAya che ane te dvArA ApaNe game tevA muzkela saMjogomAMthI mArga zodhI zakIe chIe temaja game tevA mahAna kAryo siddha karI zakIe chIe. Ama, siddhAMta (Principle) + prayoga (Application) = phaLano anubhava (Result) dhyAnanuM mahatva : dhyAna e japasAdhanAne puSTa karanArI ati mahattvanI kriyA che. AthI mana zAMta-sthira thAya che. AtmAno vikAsa sadhAya che. dhyAna dvArA sAta prakAranAM bhaya ane ATha prakAranAM karmane mULamAMthI ukheDI zakAya che. jenAM hRdayamAM jinezvara bhagavaMta birAjamAna che, tenuM aniSTa koI karI zakatuM nathI. sarva duHkha ane durbhAgya nAza pAme che. sarva ciMtA cUra thaI jAya che. Adhi, vyAdhi, upAdhithI mukta thavAya che. AtmAnAM pUrNa-zuddha caitanyano anubhava ane prApti thAya che. mokSa parvatanI sarva saMpattio, siddhio, lakSmIo ane zaktio prApta thAya che. AtmajJAna prApta thAya che. pachI jagatanA bAhya sukho tuccha lAge che. zubha adhyavasAyanAM baLathI azubha karma zubharUpe palaTAya che. azubhanA sthiti ane rasa ghaTe che ane zubhanA sthiti ane rasa vadhe che. jinabhaktimAM aMtarAyane toDavAnI zakti che. te karmonAM sthiti, rasa-anubaMdha toDI nAMkhe che. paramAtmAno aciMtya prabhAva karmanA niyama anusAra ja phaLa Ape che. paramAtmapada prAptinI parama kaLA dhyAnamAM che. A eka mahattvanI kaLA zIkhavAnI che ke ArtadhyAna ane raudradhyAnanAM nimitto vacce paramAtmAnA smaraNarUpa dharmadhyAna kevI rIte karavuM? zAnadAra 400) cha0 jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmasvarUpanI prApti e ApaNuM mULabhUta lakSya che. AtmasvarUpano anubhava karavA mATe AtmadhyAnanI jarUra paDe che. dhyAnAbhyAsa mATenAM sUcano : dhyAna abhyAsa (Practice) thI thAya che eTale nityaniyamita-niraMtara abhyAsa karavo joIe. prANAyAma dhyAnAbhyAsamAM sahAya kare che mATe anubhavI pAsethI tenuM jJAna meLavI levuM hitAvaha che. prathama (zarIrazuddhi) bhUtazuddhi (pAMca bhUtone pRthvI, jala, agni, vAyu ane AkAza - ApaNAM zarIranI racanA A pAMca bhUtothI thayelI che. pRthvIbhUta - hADa, mAMsa vagere kaThina padArtho. jalabhUta - lohI, pezAba, parasevo, ghUMka vi. pravAhI padArtho. agnibhUta - zarIramAM uSNatA - garamI dvArA anna pAcananI kriyA thAya che te. vAyubhUta - prANa, apAna, samAna, udAna ane vyAna A pAMca vAyu dvArA raktazuddhi. AkAzabhUta - zarIramAM rahela polANa. A pAMcanI zuddhi mATe yoganI neti, dhoti, basti jevI kriyAo ke Asana karI zakAya.) Ama, zarIrazuddhi pachI prANAyAma, japa pachI dhyAna e krama rAkhavo. dhyAnamAM duHkha ke pIDAnAM vicAro karavA nahi. bIjAne duHkha thAya evAM duSTa vicAro paNa na karavA. dharmanuM ciMtana karavuM. vairAgya - tyAganI bhAvanA keLavavI. je vicAra ApaNAM manamAM vAraMvAra ghUMTAya che te chevaTe jJAnadhAra (01) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhautikarUpa dhAraNa kare che ane kArya siddha thAya che. mATe vicAronI jAgRkatA keLavavI. dhyAnano abhyAsa jema jema vadhato jAya che tema tema manovRttio sthira ane zAMta thavA lAge che ane teno prabhAva ApaNAM zarIra, prANa mana tathA AtmA para paDe che. dhyAnAbhyAsa karatAM aneka prakAranI siddhio sAMpaDe che. paNa temAM na aTavAtAM Atmasiddhine ja dhyeya mAnI AgaLa vadhavuM. zArIrika, mAnasika ke anya koI vino utpanna thAya chatAM dhyAnAbhyAsa choDavo nahi. praznottarI : (lokonAM manamAM uThatAM temaja amane pUchAtAM com | mon prazno-uttara ahIM prastuta che) pra. paramAtmAno artha zo ? ja. parama eTale zreSTha evo je AtmA te paramAtmA. je zuddha svarUpe che eTale ke karmonAM baMdhana vagaranuM zuddha svarUpa. jaina dharme maMtra-upAsanA | japano svIkAra karyo che? jainadharma maMtramAM mAne ? ja. jaina dharmano maulika siddhAMta to eka ja che ke je AtmAne hitakara hoya teno Adara karavo, ahitakara hoya teno tyAga karavo. maMtra upAsanA AtmAne hitakara hovAthI jaina dharme teno Adara karyo che. pra. maMtra- AtmAne hitakara zI rIte thAya? ja. maMtra upAsanAthI / japathI saMvara ane nirjarAnI kriyAo siddha thAya che tethI te AtmAne hitakara che. tame eka sthAne besI maMtropAsanA karo eTale pApapravRttiono tyAga thAya che A thaI saMvaranI kriyA ane japa tathA tenI arthabhAvanA karo pra. jJAnadhArA (02) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. eTale karmo kharavA lAge A thaI nirjarA. mATe jaina zAstromAM maMtrajapane atyaMtara tapa gaNavAmAM AvyuM che. tenI gaNanA "svAdhyAyamAM thAya che. bhagavAnanI bhakita/stuti karavAthI ja khUba sAruM lAge che to maMtrajApanI AvazyakatA zI che ? ApaNe stuti-stavana-stotro bolIe e badhI prabhunI sAmAnya bhakti che. tene ananya ke utkRSTa na kahI zakAya. jyAre koI maMtra grahaNa karIne teno nitya-niraMtara japa karIe tyAre dareka japa ApaNAM aMtaramana para saMskAra pADe che ane ApaNe prabhumaya banIe chIe pachI bhautika vastuonI icchA rahetI nathI ane vyavahAranAM pAlana arthe je kaMI joIe che te badhuM ja ApoApa maLI jAya che. pra. bhAgyamAM lakhyuM hoya tema ja thAya che, temAM kaMI pheraphAra thato nathI. pAMcamanI chaTha thatI nathI to pachI maMtropAsanAnI mAthAkUTamAM zA mATe paDavuM? nikAcita karmo avazya bhogavavA paDe che paNa tapa, saMyama, dhyAna ane japa dvArA karmanI phaladAyakatAmAM ghaTADo karI zakAya che ke nAza paNa karI zakAya che. mATe purUSArtha mukhya che ane maMtropAsanA e mAthAkUTa nathI paNa prazasta purUSArtha che. dhyAnano abhyAsa koNa karI zake? koI yogyatA joIe? nAnAM-moTAM, strI-puraRSa, gRhastha-sAdhu sau koI. 7-8 varSanA bALakone tAlIma ApavAmAM Ave to dhyAnamAM besI zake che. dhyAnano AraMbha karavA mATe to dhyAna dharavAnI utkaTa bhAvanA ane te mATe niSThAbharyo prayAsa karavAnI taiyArI eTaluM basa che. (lekha pAThako zAMtithI vAMce-vicAre ane japa-dhyAna sAdhaka banI potAnuM jIvana saphaLa kare e ja abhyarthanA) pra. jJAnavALA (03) janasAhitya jJAnasatra
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 Te .' '.. . 08/ 02 - : , gt 5 :: ' , '; ka ' * * = . * ' * * * rAma - kAkI karI nA alnISLE -Govindji J. Lodaya (zrI goviMdajIbhAI loDAyA (juniyara bI.koma) : vaktA, lekhaka, saMpAdaka. "prakAza samIkSA' nA pUrva taMtrI, traNa pustako prasiddha thayA che. (1) navakAra siddhi (2) zrImad rAjacaMdra smRtibiMdu (3) ahaMta dharma zodhalekho vividha sAmayikomAM lakhe che. judI judI saMsthAmAM pravacano Ape che. jenadarzananAM UMDA abhyAsI che.) !!Abhi-Vaijnain DHYANA- VIDHANA in Jina Tattva Darshna.!! Bharat Varsha has been the unique and the only source of Dhyana/Yoga etc. No wonder the mediation oriented systems in the land, has now attracted the attention of the entire universe. This has been fast spreading world over, especially impressing the enlightened ones. It is in fact been overtaking the conventional concepts and has been found boon for the mankind in many a ways. It is also being adopted in various fields not excluding many branches of science, technology, psychology, medical therapies, etc. It is also employed in training by space mission programmers too. Though benefits are no doubt unusually excellent and the purposes in mind by the ancient promoters have been far wider and splendidly devout. As remedy for jJAnadhArA (04) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ many ailments, not at all excluding the incurable diseases, it has been found as sort of divine beneficence and at times this curious phenomenon is considered the only source. In fact its sphere is extended beyond physical field only. Science too is now faced with curious incidence of Ateendriya (beyond sense perception) occurrences. This Para-Vijnana (Impact of its core reality) is beyond its current parameters. These facts of life are required to be accepted but at the same time, the theme is hardly explainable in its standards. Leave aside outside physical field as a matter of fact high strides in physical researches have also led to a point of mysterious fix. It is thus baffled at the revelation of reality whereby known strata melts mysteriously. As per considered opinion of Nobel late Dr. Fritzsjoff Kapra, it has now to turn to the East even to understand the very intricacies of confusing positions on physical scene. Surely the Dhyna etc. are beyond physiology. It would but be of immense interest to take some glimpses of this empirical Art of Mediation as is succinctly presented by Arhat Dhara the most ancient civility of world, now famous as Jainism. Source of Dhyana the Para-Meditation Mavel. All the three living Spiritual trends in this coveted land are represented by Buddhism, Jainism and Vedanta philosophies. Trio of these entities have Tantra, Dhyana, Yoga-s with shade variation in its peripherals for advanced Ascetic realm has Astanga Yoga Marg as the base media which all of their Darshanas adorn. It is the pivotal plank of progressive advancement in all spiritual endowments. It kindles un-impaired progress towards Ateendriya kingdom that is quite beyond senses and thinking mind. It is the compact Standard laid down as an Eight-fold system. This gem of ancient most ascetic code is famous as the compilation by jJAnadhArA. (75) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Maharshi Patanjali. As has been now historically assessed the same was composed to the tune of Samkhya, during period period of 100 B.C. to 200/300 A.D. The composer has given it being based on Samkhya. Earlier to Buddhism Veda were obsessed with Yagyas and in fact had been opposed to Old Samkhya epic. But the system was adopted only after advent of Vedanta-Aupashid. As described in legendary Sutra (200 to 400 A.D.) As Buddhism emerged in 2600 B.C. contemporary period of Mahavira the 24th Tirthankara. Shramana Ascetic ways are the continuity of Arhat Dhara. This indicates ancient most ancestry far beyond Puaranic ages, (5000 B.C.) and yonder, In early Veda, Purana-s, Adideva/Rishabh-deva has been narrated, as Yogisvara. His advent has been an exuberant link with Pre-historic Era littered with Yogic postures etc. Before attempting to proceed for a concise review of the origin of the system, the question that may arise what is 'Dhyana'? Dialectics of DHYANA: Dhyna is taken as a posture, steadfastness, concentration system, or the 'implied Tantra technic, etc. This has been however taken lately in the Western sphere as an work out, exercise or so. In East too, Mantra, Occult-ic practices etc. are understood or substituted for it. Science as seen above has been impressed by its effectiveness and do have made scientific studies too of the subject. It is the effects of the performance which is examined with quite positive outcome. But what such inquests have so far considered is the physical part or psycho-physical aspect of it only. DHYANA do have as an integral composition all such ingredients no doubt, but it is hardly a full stop. It also includes Japa, Tapa, Smarana, even Mauna, Ajapajaap etc. in its process and strategies and yet this is not all. What is elusively missed is X-plus of DHYANA Verbally the jJAnadhArA 06) janasAhitya jJAnasatra-4
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ meaning of Dhyana do suggest attention as is also used in common parlance. Phraseology also includes stability. It is no way quite easy to define "Dhyana" yet it is no Abstract concept. .. Its impact in any case is beyond verbal exposition. We may outline it in sort of an encompassing descriptions as 'concerted lively attentiveness' mostly to an aim purposefulness). It is also noted as 'comprehensive awareness' by mystics. Active application with complete peace, harmony and enthusiasm are its concord-ful prerequisites. This includes star stability and withdrawal from nonlife surroundings/diversions, near and close or far and remote, imaginative or actual, cognizable or otherwise. This seemingly simple process may be possible in some to describer but not so easy to subscribe to it. Yet it is not so difficult too. Once it is mastered by diligent effort and guidance the results attainable are simply splendid. It leads to coveted Apex State the zenith of Elixir of Life. Appex Elixir of Life-Force : This seemingly inert postural exert is no inertia, but is highly impregnable and the its dimension can hardly be measured as they are not contained to body physic but literally beyond with surrounding aura too. And the results obtained do cause a wondrous awe and amazement. The resultant achieved do contain all that a human can ever aspire, and can hardly be measured by all conventional standards normally known, coined or imagined in worldly domain. We can say happiness of both their worlds, physics and beyond. To abbreviate in this introductory note it can bring the total blissfulness, not excluding what is worldly termed total health, mental, emotional and spiritual. It rather echoes enlivened energetic flow of life force Or to use the normal standards of happiness starting from blooming jJAnadhArA (oo) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ healthiness to I-m-m-o-r-t-a-l-i-t-y. All this is no fancy, euphemism and idealistic visualization, nor poetic euphemism but the virtual reality. It can be well e-x-p-e-r-i-e-n-c-e-d right here, now and in this very life. This can still be expressed, defined and classified too not in figurative but common language and scientifically un-assailable terms too. How this can be done is the subject matter of this presentation. If diligently pursued, it is just to be felt and fathomed to our fullest potentiality, encaved now in the deepest treasure box! Well that is rightly the X-plus of Yoga - Dhyana. It is the path to all paths and journey Sthula to Suskhma, from micro to macro level of being our very existence. That is enchanting voyage full of romance to four dimensional reality encaged within/It clicks the switch to this ever vibrating and yet elusive sparking Parna Shakti (Life force, ever present in and out before us. Nature's mystical secret un-revealed in a subtle manner. In very concise terms it is the most coveted secrets as, lying unfathomed in the hearth of Mother Nature's bosom. All this is meant for high purpose known in Darshana (philosophic outlays) and termed as ChaturPursartha. Four most coveted exuberant exerts laid down authentically by Maha Rishis of this Sacred land, as experienced by them. Incidentally we wonder at some of the mysteries discovered by scientists just last two centuries, which has brought in whirl pool of change. These mysterical miracles are based on preserve as unfailing Laws of Nature. Being well preserved and unalterable as enwrapped by Natural forces, they surrounding and sustain us. We would end this preliminary note with the quotations from great thinker Thoreau **Scientist is like a person walking with the stick of science in search of his coveted land and after great endeavours just to find that Indian Rishi sitting there. - Thoreau jJAnadhArA 78 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Now the difference is above results are, from partial and 'incomprehensible' (as Einstein declared) understanding of physical laws only. Where as what is desired and displayed in para-meditation-al approach is concerned with spiritual consciousness, as including all the dimensions of Deha-Atma, (bio-energetic enlivened mechanism), the very existence of living beings or rather human being. This brief note would be incomplete without hinting what it implies for present human generation in terms of modern requirements of human entity both Adhibhauitc (Bio-physical and Adhi-Daivik (bio-energetic), leaving aside the Adhyatma related reference for the time being. Taking as an example let us examine the quality of Efficiency' Until now high strata of the human faculties was measured by I.Q. (Intelligence Quotient) After 20 years of strenuous research and survey. It is now learnt in a sample survey eighty percent of the batch remained quite unsuccessful. Now the reason is also found to be failure of H.R. (Human relation). The corporate sector has not only added psychological machinery for remedy but also the work out on mediation-al lines discussed above. Now E.Q. (Emotional Quotient) is being also introduced in Management education and training. It may be just a matter of time the S.Q. (Spiritual Quotient) will be required to be included in the core. Sooner and better for human race on the whole. jJAnadhArA 24 EUR0 78 jainasAhitya Silot2121-8
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ SCIENCE Vis a vis JA MEDITATION AND JABAS, (prekSAdhyAnI, jainadarzananA abhyAsu vidvAna, 'janmabhUmi, jainajagata', 'jIvadayA', bhArata jaina mahAmaMDaLanA jainajagatanA gujarAtI vibhAganA saMpAdaka che, terApaMta yuvaka sabhA sahita jainonI aneka saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che. 6. varSanI uMmare khUba para khaMtathI jainadharmanA viSaya pIeca.DI. pUrNa karela che. temanI jJAnapipAsA ne abhivaMdanA.) ja Meditation and Value-added meditation -Dr. Rashmibhai Zaveri 1.1 Definition of Meditation ''Cattari jhana pannatta, atte jhane, rodde jhane, dhamme (Dhyanasataka, v. 60) " jhane, sukke jhane " 4. There are four types of meditations (jhana) 1. Concentration due to anguish, misery, pain, etc. (arttam) 2. Concentration due to cruelty, anger, etc. (raudram) 3. Concentration on the nature of the real or on the merits like forgiveness. (dharmyam) Pure concentration (suklam) Avasyaka Niryakti has also stated these four types of jJAnadhArA jainasAhitya 80 jJAnasatra-4
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyana: "attam ruddam dhammam sukkam ca naive" (1463). Similar four types are mentioned in Thanam (IV, 60) The first two are inauspicious or aprasasta and therefore they do not form part of the subject matter of this thesis. The latter two are auspicious or prasasta. It is, therefore, said: "attaruddani vajjitta, jhaejjasusamahie / dhammasukkaim, jhanam tam tu buha vae || (Uttar. 30/35). A good monk should give up meditation due to anguish and cruelty. He should engage himself in the meditation on the nature of the real as well as pure meditation. 1.2 A person who is not omniscient (chadmastha) can have meditation in the form of concentration on one thing, which can last for less than 48 minutes (antarmuhurta). The omniscient (kevali) can have meditation in the form of control of yogika activities (ibid, v.3) "egaggamanasamnivesanayaenam cittaniroham kavei (Uttar. XXIX, 26) By concentration of the mind, one can control the citta. The subject of meditation and reflection is also referred to in Prasam. In chapter XVII- Silangadhikara : "1 A monk who has right faith and knowledge easily accomplishes eighteen thousand divisions of (code of) conduct, by detachment, austerity, mediation, reflection and necessary (auspicious) activies. (Prasam. p. 56 v. 243) 1.3. Sayala -viyappaham jo vilau-parama-samai bhanamti | Tena suhasuhua bhavada muni sayalavi mellanti ||(PP. II, 190) Dr. A.N. Upadhye has explained this doctrine of 'ParamaSamadhi' as 'The Great Meditation' as follows: jJAnadhArA jainasAhitya 81 jJAnasatra-4
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ "The Great Meditation (Parama-Samadhi) is defined as the elimination of all the mental distractions and therein the aspirant is above auspicious and inauspicious attitudes (II. 190) In the absence of this great meditation severe practices of penances and the study of scriptures will not lead one to self realisation (I. 14, 42, II. 191). By sub-merging oneself in the pond of great meditation, the Atman becomes pure, and the dirt of round of rebirth, (i.e. Karman) is washed off (II. 189). As long as one is plunged in this meditation there is the stoppage of the influx and the destruction of the stock of karmas (II. 38). Successful meditation does not so much consist in closing the eyes, half or complete, as in remaining steady without being prone to disturbances (II. 169170); and it should be distinguished from mere utterance of Mantras, etc. (I. 22). The great meditation, which belongs to great saints, is like a huge fire in which are consumed the faggots of karman (I. 3,7); therein all the anxieties are set at rest and the pure (niranjana) divinity is realised (I. 115). There are two stages of this great meditation: the first that of Arhantas, wherein the four Ghati Karmas are destroyed and where the soul possesses omniscience and all-bliss, etc and then the second, that of Siddhas, where all the Karmas are destroyed at a stretch, where infinite Darsana Jnana, Sukha and Virya are developed, and where one deserves such designations tas Hari, Brahman, etc. (Paramatma Prakasa II. 195-201, etc)." (p. 45) 1.4. Subhcandra has said that out of four kinds of purusartha, viz. dharma, artha, kama and moksa, only the last one that is moksa - The Ultimate Release is desirable. It is the 'opposite' (partials) of transmigration (samsara) as it delivers the soul from all miseries and endows it with total bliss, which is its inherent attribute (Jna. III vv. 4jainasAhitya $11012121-8 jJAnadhArA 82
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7). He then declares that mediation (dhyana) is the only way to attain this bliss because only meditation can lead to right trinity of faith, knowledge and conduct which are the avowed means of achieving moksa. He has said that meditation will destroy the karmas, dilute and destroy passions, relieve from the miseries of samsara purify the mind and ultimately lead to that conduct which will culminate in moksa (Jna. Vv. 12 to 17, 25) 1.5. Pujyapada has also referred to meditation: Itascintamanirdivya itah: - pinyakakhandakam Dhyanen cedubhe labhye - kvadriyantam vivekinah || ( Istopadesa, v.20) One can have anything good or bad, precious gem or worthless scone by concentrated meditation. Hence the wise will choose only eternal divine bliss and not mortal life of filth and disease. 2. Etymological meaning of meditation "The word meditation is derived from the two Latin words: meditari (to think, to dwell upon, to exercise the mind) and mederi (to heal). Its Sanskrit derivation 'medha' means wisdom." ('U', Sept., 2005, p. 12) "In the body, the spine is the most important part, which controls one's life and actions. There are three nadis or energy flowing channels within the spinal cord, which are minute and cannot be seen with a microspace. These are visible only in the advanced stage of meditation. "In these three energy flowing channels or nadis, the central one is very straight starting from the lowest end of the spinal column and ending in the centre of head just above the Thalamus or above the jJAnadhArA (83) jenAsAhitya jJAnasatra-4
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ upper portion of the throat, which also is the centre of the brain. This channel is called Sushumna Nadi. The left channel is called Ida or Chandra Nadi as it is controlled by moon, which also signifies coolness of the body. The third one is called Pingala or Surya Nadi i.e. Sun channel which is the physical energy of the body and controls the heart. When the practice is advanced in Pranayama, one attains the flow in the Sushumna Nadi or the central channel. Physically the flow can be gauged as follows: When the breath flows in the left nostrils it is called Chandra Nadi. When it flows on the right nostrill it is called Suyra Nadi. When flows in both nostrils it is called Sushmna Nadi. There is a separate science based on the flow of the nadis". (ibid, p. 24). "In the Central Channel - Sushumna Nadi. - are the charkas or the centers of energy. In the Tantric texts six such Chakras or Shat Chakras are mentioned. Mooladhara is at the end of the spine from where three channels originate. Here the energy starts to flow up. All the basic human natures come out this place. Swadhishtana is just one inch above the Mooladhara Chakra. This is the place for the Ego or the feeling of self which is hence called swadhishtana. Manipoora is exactly behind the naval in the spinal cord. In this Chakra both the mind and Chita or the impress ional and vasanas are omstalled. Anahata is in the center of the heart slightly at the right side and it is here that the feelings and sensations are situated. Visuddhi is at the place of the thyroids below the neck. There is a special nadi just below the chakra, which is responsible for dreaming. 28 jainasAhitya jJAnadhArA jJAnasatra-4
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ajna is in the centre of the forehead in between the two eyes. This chakra has the capacity to command all the functions and hence is called Ajna. During meditation if there no peculiar desiere to concentrate on any other centre, it is better to concentrate on this centre rather than coming up concentrating from Mooladhara up. The Sahasrara chakra is above all the other charkas. It is at this chakra that one gets the Nirvana or realization or jnana as Yogis call it. Each chakra controls various functions of the body in different parts." (ibid, p. 25) 3. Science and Art of Mediation Scientific method is based on detached observation. The entire discipline of meditation is also based on detached observation - of self and the world around. Seng T'san, the 6th century Chinese patriarch of Zen says in the Hsin Hsin Hsin Ming, one of the earliest Zen writing. "The Great Way" is not difficult for those who have no preferences. When love and hate are both absent every thing become clear and undisguised. Make the smallest distinction, however, and heaven and earth are set infinitely apart... ('U'. p. 64) The experience of meditations is to steady the mind. To control it so that it does not let emotions play havoc with our lives. To grow a mind where there is no love or hatred. This does not make life less interesting, if only make it less stressful and full of more friends than enemies. Amind that does not hold an opinion for or against is a mind moving closure to the truth. An empty mind, which is able to control its thoughts, is the result of meditation. Emptiness is inner renunciation. Only an empty mind can zanivAra (85). jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ see more clearly and for emptiness one has to deny the whole social structure, the psychological structure of ambition, prestige, power, etc. to do this we have to understand the unconscious, which we cannot do through education, information or analysis. The process of connecting with one's true self happens beyond words or knowledge. It is a silent guided journey within the self where a strange silence reigns. An empire within where the subtle allows comprehension. A paradise which lives in the midst of chaos. This is what Pythagoras, a Greek philosopher and mathematician wrote in the fifth century BC "Learn to be silent Let your quiet mind Listen and absorb" Blaise Pascal (1623-1662), a French philosohper, mathematician and scientist has also expressed similar thoughts: "All man's miseries derive from not being able to sit quietly in a room alone" (Both quotations from: Wisdom of the Ages, p.1) 4. Preksa and anupreksa What is Preksa Mediation (PM) Preksa dhyana is a technique of meditation for attitudinal change, behavioural meditation and integrated development of personality. It makes physical, mental, emotional and spiritual aspects healthier and more sufficient. It is a practicable application of psychic therapy. Benefits of Preksa Mediation may be summarized thus: navAvA (86) jenAsAhitya jJAnasatra-4
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. On physical level, it helps each bodily cell to revitalize itself; it facilitates digestion; it makes respiration more efficient and improves circulation and quality of blood. 2) On mental level, it proves to be an applied method to train the mind to concentrate; it cleanses and relaxes the mind; it offers a way to treat serious psychosomatic illness without drugs; it is an efficient tool for overcoming addictions and other bad habits; it reveals to one the mysteries of mind through realization and the real experience of the inner consciousness which includes the subconscious and the unconscious. On the emotional level, the strengthening of conscious reasoning controls reactions, to environmental conditions, situations and behaviour of other; harmonization of the functioning of nervous and endocrine systems results in control and ultimate eradication of psychological distortions. 4) On spiritual level, the firm control of the reasoning mind, regulation and transformation of blood-chemistry through proper synthesization of neuro-endocrinal secretions, and production of dispassionate internal vibrations lead ane to attain the power ta control the mind, and to become free from the effects of external forces compelling one to lose equanimity. Aim of Preksa Mediation (PM) The main purpose of PM is to purify the mental states. Contaminating urges, emotions and passions hamper the flow of positive thinking and balance of mind. They continuously choke SILavArA (80) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ the mind. PM removes these hurdles and cleanses the mind. As a result, the peace of mind and equanimity automatically surfaces. This state is the pre-condition for anupre3a meditation that ultimately leads to the final goal, viz., emancipation. Preksa Dhyana is a practice that can lend momentum to the process towards spirituality. It enables one to keep one's emotions under control There are two level of consciousness: 1. Sensory perception and 2. Extra sensory perception We usually live more on the level of sensory perception. To understand sensory perception, a little analysis is necessary. Our five senses are - sense of Touch, Taste, Smell, Sight and Hearing. All our communication with the external world is through the medium of these five senses. Senses allow knowledge of the characteristics of the external world, and they establish our contact with it. There is, however, a sixth sense and that is the mind. This is also a sense. It is more developed than all the other senses. The iirst five senses are limited to knowing only the present, whereas the mind spans three world, it knows the present, past and future. Senses can only know the present. Thus, sensory perception limits our daily lives. Preksa mediation means the balanced management of our sensory perception. This can be divided'into two types; one is seeing while being affected by attachment and aversion, hearing while being affected by attachment and aversion, eating, tasting, etc. while being affected by attachment and aversion. jJAnadhArA 88 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ As the art of seeing develops, man only sees. He does not see through attachements and aversion: he only sees. The use of the word `only' denotes balanced management. Where it was felt `I only see, only hear, only taste, it now purports balanced management of the sensory perception. Preksa means the development of the sense of equanimity to open the eye of equanimity. When this eye is opened, we will try to comprehend Reality, know the Truth. Neither the feeling of like nor dislike will be linked to this. This is the balance management of our sensory perception. Mediation means to control the wavering nature of mind and to decrease its instability. The two words are `restlessness' and `one-pointedness'. The mind cannot remain stable at one point. Its preferences keep on changing. This is the restless state of mind. When it stabilizes at an object or at a point, it attains the steady state. The primary definition of meditation is the practice of concentration of the mind at one point or base. As our mind is able to remain steady for a longer and longer time on a preferred point (which we choose), our concentration power has increased and restlessness has reduced. By preksa meditation we learn the art of regulating our thoughts in the right direction. The aim of preksa meditation is to develop the consciousness beyond the senses. 5 Reference to preksa in Jaina canons: "eyamatham sapehae pase samiyadarrisarie chimdam gehim sineham ca ria kamkhe pavvasamthavam|| (Uttar. VI.4) jJAnadhArA 89 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ A being with enlightened world-view (samyagdarsana) should perceive by his (enlightened) intellect (sapehae) that nobody could protect him and then give up greed for wealth as well as attachment to relatives The word preksa is again used in Uttar. VII 19 in the context of human form of life. In both the above instances, the word 'preksa' is used to mean 'to perceive'. 6. STEPS OF preksa Meditation Following steps are suggested for successful exercise of PM through therapeutic thinking and autosuggestion: 1) Step one: Mahaprana Dhvani: Mahaprana Dhvani is a slow, prolonged exhalation with a humming sound. It helps in building up of the foundation of the main meditational exercise. Benefits of the practice of Mahaprana Dhvani:: a) It builds armour like cover (kavaca) enveloping the practitioner that protects him from the onslaught of evil influences of the external environments. b) It reinforces the efficiency of the neuronal activity of the brain and increases its operational efficiency. c) It promotes concentration of mind by reducing its wandering. d) Regular practice enhances the memory power. e) It subsides the internal turmoil. f) It promotes slow and deep breathing. 2) Step two: Slow, Deep and Rhythmic Breathing: zanivAra co fazilecel slidt2r31-8
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Vital energy is essential for the step-by-step development of meditation practice. To generate enough energy, abundant oxygen must be supplied and for this, it is necessary to regulate the rate of breathing. It must be made slow, deep and rhythmic. 3) Step three: Total Relaxation - Kayotsarga: Motionless posture of the body - kayotsarga is an essential prerequisite for all types of meditation practice. This can be attained by the release of tensions by relaxation. The success of the exercise of therapeutic thinking will greatly depend on totally relaxed and tensionless state of the body. It is essential for the practitioner to reach the subconscious portion of his mind and this is possible only when he is under deep relaxation and without any mental tension.. Every muscle in each part of the body is persuaded to relax by autosuggestion. When the whole body is relaxed, there is an acute and actual perception of rest and relaxation. It is a real experience. Thus kayotsarga is not only deep relaxation but self awareness and actual contact with the subconscious mind. Kayotsarya is the highest form of spiritual discipline. It enables one to reach the sublime experience of tranquility and bliss by overcoming not only gross passions but also subtle emotional distortions. The stage is now set for the most important exercise of experiencing the fact that the soul is distinct from the body. Thus by giving up the attachment on the body, the practitioner ceases to be a participant with the alien objects and experiences his pure sentient existence.. He merely becomes the knower (jnata) and the observer (drasta). zALavArA 91) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. Step four: Preksa of Psychic Centers : To remove the root cause of emotional sickness, beastly impulses and carnal desires which obstruct the acquisition of desirable virtues, it is essential to know the sources of these spiritual maladies and their modus operandi. Once this is known, the process of catharsis becomes easy and efficient. The endocrines and the nervous systems are two very important systems of our body. Function of both these systems is to integrate the organism. Close collaboration between the two systems governs mental states, behaviour and habits. The functional interlocking between both, qualify them to be regarded as constituting a single integrated system called neuro-endocrine system. It is this system, which comprises a substantial part of the subconscious mind, profoundly influences psychological behaviour and tendencies of the conscious mind. It is the seat of the impulses and emotions of an individual. It secretes chemical substances, which are called hormones and neuro-hormones. They have profound influence upon the mental states and tendencies, attitudes, emotions and behaviour of every individual. It is, therefore, obvious that to remove the root cause of spiritual maladies such as cruelty, terrorism, h-te etc., we have to find means of transmuting the synthesization of these chemical messengers focusing full attention of specific neural points and endocrine gland called psychic centers and modify the synthesization of the chemical messengers and weaken the intensities of brutal impulses and urges. There are some definite locations in a human body where some important psychic centers are located. These centers are kwon jJAnadhArA jainasAhitya jJAnasatra-4 92
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ as "Chitanya Kendras" or "Cakras". They are Psychic Centre Endocrine Gland Location / Neural Point Sakti Kendra Gonadas Bottom end of the Centre of Energy spinal cord Svasthya Kendra Gonadas Lower abdomen Centre of Health Taijasa Kendra Adrenals, and Islets of Navel Centre of Bio-electricity Langerhans Ananda Kendra Thymus Near of the heart Visuddhi Kendra Thyroid, Parathyroid Adam's apple, Throat Brahma Kendra Sense-organ of Taste Tongue (Tip) Centre of Celibacy Prana Kendra Sense-organ of Smell Nose (Tip) Chaksusa Kendra Sense-organ of Slight Eyes Centre of Vision Apramada Kendra Sense-organ of Hearing Ears Centre of Vigilance Darsna Kendra Pituitary Middle of the two Centre of Institution eyebrows Jyoti Kendra Pineal Centre of the Centre of Enlightenment Forehead Santi Kendra Hypothalamus Front of part of the Centre of Peace head Jnana Kendra Cerebral Cortex Top of the head Centre of Wisdom 5.Step Five: Preksa of Psychic Colours: Lesya Dhyana jJAnadhArA 63 lililecel Sllo12121-8
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Colour affects the conscious, subconscious and unconscious mind as well as our total personality. Visualization and perception of psychic colours in conjunction with psychic centers is a very important exercise in the system of Preksa meditation. In this exercise, the practitioner concentrates his full attention on a prescribed psychic centre and visualizes a specific bright colour at that centre. Mental steadiness and concentration are essential in this exercise. Concentration here means intensified and sustained visualization of a desired colour, which is produced by the subtle taijasa body and then projected by the mind. Perception of psychic colours in conjunction with psychic centers produces internal chemical transmutations and these, in turn, initiate the process of attitudinal change i.e. eradication of psychological distortions and acquisition of desirable virtues. (P.10) 6. Step Six: Repeated Recitation of ideals & contemplation Repeated prolonged recitation of words (or sentences), which describe the practitioner's intense will to acquire a virtue, can bring about a radical attitudinal reform. The mental faculty or function, which is directed to conscious and intentional action, is called will. If one applies one's will power with a resolute determination that something shall happen, it wiil happen. Full concentration of mental faculty coupled with intense willing results in the fulfillment of the desired objective. In other words, repeated willing and autosuggestion by a practitioner of ANUPREKSA enables him to achieve a desired objective. If his objective is to effect an attitudinal change (e.g. from negative to positive), he can bring about the change. 7. Anupreksa or reflections on various bhavnas is the final stage of preksa meditation. This is the stage of the value addition to meditation. jJAnadhArA 94) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ The ultimate aim of anupreksa is to restrain the fckle mind and to engage it in the contemplation of the true nature of the soul. This important value of self realization is added to meditation. "sthiramadhyavasanam yat taddhyanam cittamasthiram bhavana capyanupreksa cinta va tattridhaa matam || (Adhyatmasara. 578) Stillness of mind is called dhyana. Wandering mind is of - three types: Contemplation (bhavana), repeated reflections (anupreksa) and thinking (cinta) It appears that this analysis is based on Jinabhadra ksamasramana's 'Dhyanasataka' or Haribhadra's commentary (tika) on it. It is said in the very beginning of 'Dhyanasataka': jam thiramjjhavasanam tam jhanam, jam calam tayam cittam | tam homjja bhavan,a va, anupeha va, ahava cinta || There are two types of activities of mind. (1) When there is concentration on one subject only, it is called dhyana. (2) When it is wandering from one subject to another, it is called citta. Citta is again divided into 3 types a) bhavana b) anupreksa and c) cinta. Bhavana influences mind. Anupreksa is formed by two words: anu means after and preksa means to perceive. It means to ponder or reflect upon that subject which was learnt earlier. It is very helpful for meditation. It will be seen that bhavana and anupreksa have very similar connotations. Both are used to denote that which influences mind. That is why the twelve ) bhavanas are also called twelve anupreksas. Cinta relates to thoughts connected with worldly affairs. As we repeat the mantra more and more, it penetrates the entire jJAnadhArA jainasAhitya nasatra-4 95
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ territory of our mind, our intellect and our imagination and purifies them completely. It is very important to repeat the mantra with the understanding of its meaning. Moreover, one who wants to attain the power of mantra, who wants to merge in mantra, should have the awareness that the goal of the mantra is one's own Self and that there is no difference between oneself, the mantra, and the goal of the mantra." The essence of meditation is to see within by switching off from outer world. The inner universe is much greater than the outer universe. 8. THERAPEUTIC THINKING "Therapeutic thinking is a process of catharsis, which purges out psychological distortions such as cruelty, hatred, retaliation, etc. It is psychotherapy to cure physical, mental and emotional sickness of the individuals. It is a proper and powerful therapy to annihilate the root causes of all social evils and disorders. Once the, root causes of physical diseases, mental imbalances and emotional distortions are removed, there will emerge a state of unprecedented individual and social health. Terrorism, militarism, retaliation, exploitation and all other social evils will become things of the past. : "Application of therapeutic thinking, autosuggestion and faith healing is as ancient as mankind itself. Franz Masmer provided the link between the ancient healing techniques with modern faith healing. Sigmund Freud, the founder of Psychoanalysis, and later still, Jung applied the technique of suggestion with great success. That suggestion given to patients under deep relaxation can produce striking and signiiicant alteration in their bodily and mental behaviour is proved by ample evidence. Actually the healing power jJAnavAcA (96) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ lies wholly within the patient's own organism: The healer is merely an agent helping to stimulate this power." (PD: TT. p. vi). By the use of autosuggestion technique and intense willing, the practitioner can modify his psychological distortions, change his attitude and behavioral patterns and generally develop his personality. This is accomplished by PM, followed by value-added meditation. It is a set of purifactory techniques by which one can control passions, emotions, and negative approach as well as various physical ailments. Body, Mind and Soul Every mundane being is a soul with a body and not a body with a soul. Soul or spirit or psyche or consciousness is a distinct substance from the body. Higher forms of life have minds. Even this mind is not the soul. It is called mana as distinguished from citta i.e. cetana which is a manifestation of soul. Physical mind (dravya mana) may be called brain, but bhava mana is a state of consciousness -cetana. 'Bhava', in Jaina terminology, is the transformation of sentience on account of the rise and cessation of karma. IJT defines citta thus: -" manovakkaya pravartakam niscayatmakam jnanam cittam | " (II-22) The psyche or citta is a definite knowledge that activates the mind, speech and the body. Mana is defined as "sarvartha grahi traikalikam manah," | (ibid, II-41 ) The mind is the organ of apprehension of all objects - of all sense organs of the three periods of time viz. past, present and future. In therapeutic thinking, positive bhavanas are recommended to SInadhArA 60 zilecel Slldata-8
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ overcome negative emotions. For example, bhavana of friendship (maitri) can get rid of hostility. These 'neurotic barriers' or `primitive wishes' deeply buried in our unconscious mind can be exorcised by 'pratipaksha'i.e. antibhavanas, e.g. forgiveness for revenge, forbearance for anger, humility for arrogance, straightforwardness for deceit, contentment for greed, etc. Yogasastra employs bhavana in the sense of cultivation of certain virtuous emotions in order to counteract certain evil tendencies (Yogasastra, 11. 33-34) Therapeutic Thinking is one of the most powerful techniques for personal transmutation. By practicing it regularly, one can achieve self discipline by transmuting the negative emotions such as hatred, anger, fear, rage, retaliation, etc. into positive ones such as peace, love, friendship, kindness, etc. The effort required for eradicating the negative qualities is ethical and not intellectual. Therapeutic Thinking is such an ethical effort. It cures the emotional, mental and physical sicknesses by destroying their root causes. Once the roots of these disorders are removed, there will emerge a state of unprecedented peace and bliss". 9. Modus operandi of programme 9.1. Now let us discuss our main topic of interaction between the karma and PM. It is therefore necessary to have a clear concept of how the rise of the karma starts a whole chain of reaction in the subtle and the gross bodies. 9.2. For that, we must first see the Modus Operandi of the Psychophysical System. This is divided into two parts: 1) subtle body and 2) gross body. I. SUBTLE BODY 9.2.1 Karma Sarira - Micro body - Rise (Uadya) of Karma: jJAnadhArA jainasAhitya jJAnasatra-4 98
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ The psychophysical system is the union of soul and matter that constitutes the existence of jiva in its mundane state. The pure psychic energies, which radiated from the soul, interact with the karmic matter that vitiates its purity. Different species of karma obscure and distort the different qualities of the psychic energy, as discussed in this ch., supra. 9.2.2 Adhyavasaya - Field of Primal Drives: "Depending on the quality, quantity and the intensity of the karmas, and the outer circumstance or stimulus (nimitta), their fruition produce the corresponding subtle most primal psychokarmic expressions called adhyavasayas. 9.2.3 Lesya Tantra: The field of liaison - aura: These energy vibrations (adhyavasayas) are transformed into electromagnetic waves known as lesyas. It is a media body, which translates the deeper level messages into energy fields around the body known as aura (abha-mandal). 9.2.4 Bhava Tantra: Urges and Impulses "Urges and impulses, the precursors of the emotions, are not produced either by brain or by endocrine. In fact, there are forces more subtle than those found in the physical body. They are produced in the microbody (karmana sarira) as a result of rise of the bonded karman (karmafala). Thus karmana sarira is the origin of all impulsive forces and the mundane soul is always enveloped by karmaria sarira. The radiations of psychic energy have to pass through this enveloping field and their interaction (called adhyavasaya) proceed further towards the gross physical body. At the border of the subtle body, they are transformed into urges and impulses, which will zanivAra CC Hotellecel Sllo 2131-8
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ later produce feelings and emotions in the physical body or gross body.18 II- Gross Body The above four stages take place in the subtle body only. These subtle activities trigger the gross body producing emotions (endocrine system), sensory actions (nervous system), mental system and finally resulting into actions (muscular system). 9.2.5 Granthi tantra / Endocrine system In the fifth stage, our emotions, feeling and passions come into play. "The neuroendocrine system is the seat of feeling, emotions and passions of man. Impulses and urges which are the forerunners of emotions and passions, not only generate feelings but also command appropriate action that satisfy the need."' All the passions, emotions and impelling forces are the actions of the endocrine expressions. The reasoning mind itself has no emotions but many a time the powerful impulses from the endocrine can overwhelm and continue to tinge the supposed reasoning. "The subtle energy fields of aura directly influence the psychic centers in the physical body, which are closely associated with the ductless endocrine glands in the neuro-endocrine system. The resulting type and amount of the hormones secreted represent the urges and impulses that first started in the form of adhyavasayas. The hormones in turn affect the emotional level where the learned instincts and records are formed and stored. Relevant records are then processed by the brain at the mental level, which then sends appropriate messages for further mental, vocal and physical actions and reactions. "20 9.2.6 Nadi tantra - Nervous system "The endocrine system and emotions then affect our nervous jJAnAdhArA (100) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ system. Our behavior involves an elaborate interaction of nervous system (of which the brain is the main constituent) and endocrine system. Philosophers, as well as scientists - including neuroscientists - agree that hormones secreted by endocrines have profound influence on our mental states and behavioral patterns."21 At this state, sensory actions and motor actions start. 9.2.7 Vicara tantra - Mental action As stated earlier, the mental activities consist of conceiving and perceiving. The messages received from the neuro endocrine system trigger these dual actions. 9.2.8 Kriya tantra - Physical and /or Vocal actions In the final stage, the physical and/or vocal actions take place as per the commands given by the mind. This completes the full sequence of the result of karma udaya culminating into yogic actions. 9.2.9 The cycle goes on Every yogic kriya will cause vibrations, which will again attract karma. Depending on the type and intensity of the ensuing mental, vocal and physical reactions, corresponding changes occur at the cinacione! !evel. Tl.a emotions in t aficct the horre: 31 secretions from the endocrine glands. These changes have a corresponding feedback on the aura and lesya, which eventually leads to the formation of new karma. Thus, the cyclic process of karmic fruition and formation continues ceaselessly until the soul consciously exerts its energies to break up the cycle. Preksa meditation and anupreksa can help the soul for such conscious efforts. 10. Meditation & Value-added Meditation jJAnadhArA (101) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2) We can break this vicious circle of karma-udaya and karma fala by conscious efforts. We can reverse the whole process by preksa mediation and value-added meditation called anupreksa. Regular anupreksa of the doctrine of karma involving influx of karma (asrava bhavana), its inhibition (samvara bhavana) and its annihilations (nirjara bhavana) is very useful for a sadhaka in achieving his Ultimate Goal of total freedom from the bondage of karma. The benefits of such anupreksa. are as follows: - 1) Anupreksa. of the causes of the bondage of karma will erable him to desist from them. Anupreksa of the causes of inhibition and destruction of accumulated karma will inspire him to adopt the spiritual path of samvara and nirjara. 3) Anupreksa of the various states of karmabandha, such as, udirana, sankramana, etc., will enable him to overcome or nullify, either wholly or partially, the effects of the rise of karma. For instance, by intense anupreksa, he can convert pain producing feeling (asata vedniya) karma into pleasure producing feeling (sata vedaniya) karma Anupreksa of equanimity will enable him to suffer the fruits of sinful (papa) karma philosophically thus avoiding damaging (asubha) meditation (artta and raudra dhyana). This is very important for him to discontinue the vicious circle of karma bandha. 102 jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ - Do. dhanavaMtIbena modI . (ghATakoparanA Do. dhanavaMtIbena navInacaMdra modIe (ema.e., pIeca.DI.) pU. zrI dhamasiMhajI svAmInA jIvana ane sAhitya para adhyayana | saMzodhana karI pIeca.DI. karela che. jaina dharmanA abhyAsI che. ane zibiro, jenA jJAnasatra vi.mAM bhAga le che.) jene saMskRtino AdhAra staMbha che caturvidha saMgha . emAM nArIne eTale ke sAdhvI ane zrAvakAne sAdhu ane zrAvaka jeTaluM ja sthAna ApyuM che. nArI paNa mokSanI adhikAriNI che ema kahI krAMtinuM raNaziMgu phUMkanAra krAMtivIra tIrthakarone vaMdana ! vicAramAM anekAMtavAda, AcAramAM ahiMsA ane "jIvo ane jIvavA do'nA mUlyanuM mUrtimaMta pratIka eTale jaina nArI. koI "nArI namaNuM phUla' kahIne strIne navAjI che. phUlanI tulanA karatAM phUlanI cAra viziSTatA raMga, sugaMdha, mArdava ane makaraMda najara sAme Ave. zraddhAno raMga, cAritranI sugaMdha, tapanI mArdavatA ane jJAnanA makaraMdathI strIrUpI puSpa sohe che. potAnA jJAna, darzana, cAritra ane tapanA saMskArathI jaina saMskRtino vikAsa karanAra puNyazlokA nArIomAM keTalAkanuM nAma smaraNa, guNa smaraNa karI pAvana thaIe. vartamAna covIsImAM jaina saMskRtinA Adya-sthApaka bhagavAna RSabhadeve potAnI putrI brAhmIne lipijJAna ane suMdarIne aMkajJAna ApyuM, sAthe ja 64 kaLAo zIkhavI. brAhmI, suMdarI kalA, zilpa (103) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ lipi ane aMkagaNitanI pravartikA banI. suMdarIe to potAnA saMkalponI siddhi mATe 60 hajAra varSa AyaMbila tapa karI, sarvaprathama ahiMsaka satyAgrahano rAha laI, bharata cakravartInI dRSTi badalAvI. vIrA ! mora ! gajathI heThA Utaro kahI bhAI bAhubalino ahaMkAra choDAvI, A bannee bhaginI dharmanuM pAlana karyuM. jJAnanI vAta Ave eTale jayatizrAvikAe prabhu mahAvIrane pUchelA prazno yAda AvI jAya. vartamAne prANaguru janmazatAbdi upalakSe 32 Agamono gujarAtImAM anuvAda karanAra pradhAnasaMpAdikA pUjya lIlamabAI mahAsatIjI ane temanuM vidvAna satIvRMda yAda AvI nA. jaina zrAvika che ke jaina darzanano bIjo pAyo eTale darzana - deDha zraddhAno paryAya eTale tulasA zrAvikA. aMbaDa parivrAjakanI kasoTImAM sAMgopAMga pAra utAranAra e nArIne aMbaDe kahevuM paDyuM, "tuM to samakti ziromaNi che, vIraprabhue tane dharmalAbha kaheDAvyo che.' vIranA pagalAM pUjanArI mahAvIra patnI yazodA ane putrI priyadarzanAne to kema bhUlAya ? cAritrya eTale saMyama ane zIlano mahimA jagatane potAnI karaNI dvArA samajAvanAra e AryanArIomAMthI konA nAma lauM ne konA na lauM ? A avasarpiNI kALamAM mokSanAM dvAra kholanAra mArUdevI mAtAe bhAva-saMyamanuM mahattva samajAvyuM. najara sAme vaidhavya DokiyAM karatuM hovA chatAM pati yugabAhunuM mRtyu sudhAranAra mayaNarehAne yAda karuM ke kAcA sutarane tAMtaNe cALaNImAM jaLa bharanAra satI subhadrAne vakhANuM ! kharekhara AvI aneka satIonA zIlapAlanano joTo nathI. maryAdAno teo mApadaMDa hatI, svArthatyAgamAM saritAne ane dhIramAM dharAne ya zaramAve evA cAritranI suvAsathI jaina saMskRti vikasI che. tapanI vAta Ave zreNikanI kAlI-sukAli Adi 10 rANIo ane vIra prabhunA mukhe putraviyoganI vAta sAMbhaLI duSkara evA zanivAra (104) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnAvalI, kanakAvalI jevA tapa AdarI nirvANa pAmanAra yAda AvI jAya. vaLI padmottara rAjA dvArA (ghAtakIkhaMDamAM) apaharaNa karAyelI draupadI jeNe chaThThane pAraNe chaThThano nirdhAra karI rAjAnI viSayavAsanAnA ghoDApUrane rokyAM - e satIne namaskAra. vaLI cha mAsanA upavAsa karI mAMsAhArI akabaranuM hRdaya parivartana karAvanAra caMpAzrAvikAnuM nAma-smaraNa karI laIe. are, vartamAne paNa anazana vratanI ArAdhanAmAM nArIo ja mokhare che. vaLI maLeluM dhana duniyA dekhe ema rAkho kahI delavADAMnA benamUna derAM banAvavAnI preraNA tejapAla patnI anupamAdevIe ja ApI hatI. pati bhavadevane sAdhutvanA patanathI ugAranAra, muni jIvanamAM sthira karanAra mahAna nArI nAgilAne dhanya che. satI rAjematInA tIra samAna tIkSNa, dhikkArayukta vacanothI, rahaneminuM saMyamamAM sthira thavuM e vizvasAhityanI zreSTha ghaTanAmAM ucca sthAna dharAve che. be putro caMdrayaza ane namirAjarSinA samarAMgaNane saMyamanA AMgaNamAM pheravanAra sAdhvI mAtA mayaNarehA ane pitA daghivAhana ane putra karakaMDu eTale ke potAnA saMsArI pati ane putranA yuddha dvArA thanAro raktapAta rokanAra sAdhvI satI padmAvatIne lAkho salAma ! zistapAlana ane lIDarazIpamAM paNa nArI eTalI ja kAbela che, 36 hajAra sAdhvIonI pravartinI caMdanabALA ! kevI haze e nAyikAnI zista ke je saMsArI mAsI, sAdhvI mRgAvatIne sAMje upAzrayamAM moDA pharavA badala Thapako ApI zake ? sAthe ja pApanA anubaMdhane toDI puNyanA anubaMdhane joDavAno TUMko rasto eTale svaniMdA, duSkRta goM micchAmi dukkaDaMnuM raTaNa mRgAvatI ane caMdanabALAe khAmeminI sAdhanA dvArA kevaLajJAnanI jyoti pragaTAvI. jJAnadhArA - - 105 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ nArI ja saMskRtinA vikAsa pravAhane vegavaMto banAve che. jaina saMskRtinA mULiyAMne daDha karI te vRkSano vikAsa daDha karavA keTalI badhI padminI ane mayaNA suMdarIoe zIlavratanAM amRta jaLa sIMcyA che. AvI nArIo ja saMskRtinI sAcI jyotirdhara che. premanI ajoDa mUrti mA te mA ja che. je kara jhUlAve pAraNuM te jaga para zAsana kare' ApaNA zatazata praNAma e ratnakukSiNI mAtAone ke jemaNe tIrthakaro ane mahAmAnavone janma Apyo che. jaina saMskRtino itihAsa AvI saMskAradAtrI mAtAothI vibhUSita che. garbhamAMthI ja kaSTa sahana karI saMskAra-bIjanuM vAvetara karanAra keTalIka vIra janetAnAM nAma levAnuM kema cukAya ? zuSposi, yuththo si - nA hAlaraDAM gAI bALaputromAM sAttvika bhAvanA bharanAra mAtA madAlasAno viraktabhAva ucca koTino hato. araNikanI mohanidrA uDADI saMyamanA sthAna para punaHsthApita karanAra karuNAzIla bhadrAmAtAno hRdayadrAvaka pokAra jANe ke hajuye karNapaTe athaDAya che. ApaNA Agamo to dIpa che. ane darpaNa paNa che. sonAnI thALImAM loDhAnI mekha jevAM, paradezI rAjAnI patnI suriktA, mahAzatakanI kAmuka patnI revatI ke nAgilA brAhmaNInA daSTAMto paNa Agama pAne noMdhAyo che. je "haDANa hammANa na mokaLa carthIi'no karma siddhAMta supere samajAvI jAya che. jaina kuLanI nArI dhAre to zuM na karI zake ? jayaNAe dharma pALI, zakya eTalI chakAya jIvanI dayA pALe. garbhamAMthI bALakane dhArmika saMskAra ApavA potAnI vilAsI raheNIkaraNI para saMyamanI breka mAre. bALakane AMgaLIe vaLagADI saMta-satIjInA darzane laI jAya. moTuM thatAM anya kociMga klAsa jeTaluM ja mahattva pAThazALAne ApI tyAM levA mUkavA jAya. rasoInuM "menuM evuM goThave ke parvatithie gharanA bALakone ke patidevane lIlAM zAkabhAjI yAda na Ave. jJAnadhArA 10% jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'samaya goyaM mA pamAya nuM sUtra jIvanamAM vaNI laI pote pramAdathI bace ane gharanAne bacAve. vArtA-rasiyA bALakone dhArmika . kathA saMbhaLAve, vaDIla- mAtA pitAno A bAbate pUro sahakAra meLave. AvI to keTalI lAMbI yAdI banAvI zakAya. are, huM to kahIza ke jayaM care, jayaM ciTTha' nuM sUtra apanAvI, jainakuLanI nArI jatanAthI ja badhI pravRtti karaze to paryAvaraNano laya khoravAze nahi, ane jIvanamAM pralaya Avaze nahi pachI to pANI bacAvo, vRkSa bacAvo nA sUtro jIvanamAM vaNAI jaze. are, gharamAM AvatI pratyeka vastu saMbaMdhI jaina nArI vicAraze ke e cIjanuM utpAdana paryAvaraNa khoravanAruM ke pradUSaNa vadhAranAruM to nathI ne ? Ama paryAvaraNanuM rakSaNa karavAmAM yatkiMcita yogadAna ApI ApaNI nArIo vizva saMskRtinA vikAsamAM phALo ApavAnuM mahAmUluM kArya karI zakaze. huM to AjanA puruSone kahIza ke strIone anekAMtavAda dRSTithI juo. strI to malTIcenala che, te eka rasoIyaNa che, dhobaNa che, darajI che, svajanonI bimArI vakhate ujAgarA karatI paricArikA che. dhaMdhAdArI puruSa mATe to te Teliphona opareTara che, ekAunTaMTa che, menejara che, bolo, khoTuM che AmAM kAMI ? A badhI sevAnuM pagAramAM zuM mUlya gaNazo ? dhaMdhAdArI rasoIyA ke pagAradAra narsa karatAM badhAM kAmone snehanA sparzathI sajIvana karatI nArI zuM e badhAthI vizeSa kAMI nathI ? huM nakhazikha jainakuLanI nArI, jayaNA jaLasIcIne pALIza, jIvadayA dharma, patino bhAra upADI, banI sAcI bhAryAvaDIlonA haiyAM ThArI, temanI chatrachAyAmAM bALa puSponI sugaMdhathI jIvana bAga mahekAvIzahuM jIvIza vRkSanI jema, phUlonI saurabha pAtharIne. jJAnadhArA 10 jainasAhitya * jJAnasatra-4
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. jaina saMskRtinA vikAsamAM nArInuM yogadAna zrI ke. Ara. zAha (zrI ke. Ara. zAha, (bI.e. bI.koma. ema.e.) vividha Business Qualification jainolojIno sarTi. ane DiplomA abhyAsa. pIeca.DI. abhyAsa karI rahyA che. judI judI sAmAjika pravRttio kare che. videzamAM aneka pravacano ApyAM che.) (1) sUtrakRtAMga www (4) sUtra kRtAMga nArIne dravyanArI ane bhAvanArInA rUpamAM vaheMce che. (2) uttarAdhyayana sUtra : nArI potAno svArtha sAdhavAvALI ane purUSano tyAga kare che. (3) nizItha cUrNI : nArIne bheTasogAdathI vaza karI zakAya che. vaLI nArI purUSane vicalIta karavAmAM samartha che. : nArI na oLakhI zakAya evI, avizvAsapAtra che. AvI nArInA AcAra, vicAra ane vANImAM kyAMya sAmyatA rahelI nathI. A sauthI kharAba nArInI vyAkhyA che. (1) nArI tIrthaMkara, cakravartI, vAsudeva ane baLadevane janma jJAnadhArA 108 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApanArI che. nArIthI saMsAranI prakriyA akhaMDa rIte cAle che. nArI ja mAtra eka evI vyakti che. je potAnA hADa, mAMsa, prema, dayAnA aMkuro pragaTAvIne mAnavIne janma Ape che. nArI ja A kArya karI zake che. kAmecchAno tyAga karIne uttama nArI ane sAdhvInA rUpamAM sakSama rIte bahAra AvI che. zvetAMbara paraMparAmAM mallI strIe "tIrthakara"nI padavI prApta karI che. tIrthakaronI adhiSThAtA devIo tarIke padmAvatI, cakrezvarI, aMbikA ane siddhAyAkA vi. nArIo che. nArI dvArA purUSone pratibodha pamADavAmAM Avela che. dA. ta. brAhmI ane suMdarIe bAhubalIne abhimAna tyajavAnuM kahyuM hatuM. rAjamatI dvArA rathanemIne viSaya pAchaLa aMdha na thavAnI vAta jAhera che. rANI kamalAvatI dvArA rAjA ibukArane sanmArge lAvavAnA daSTAMto sAhityamAM mojuda che. zrAvikA jayaMti dvArA bhagavAna mahAvIrane pUchAyelA praznoe UMDI AdhyAtmika jJAnanI pratiti karAve che. vezyA kozA dvArA sAdhune nepAlathI ratnakaMbala lAvavAnI vAta ane tyAra pachI kozAnA samajapUrvakanA vacano ApaNA hRdayane sparzI jAya che. pArzvanAtha ane mahAvIranA samayamAM nArIne samAna darajjo prApta thayo hato. bauddha dharmamAM zarUAtamAM tema na hatuM. pAchaLathI kaDaka nIyamo sAthe "bhikhkhaNIsaMgha'nI sthApanA karavAmAM AvI. dakSiNa bhAratamAM diMgabara saMpradAyamAM nArIne samAnatA prApta thaI nathI. Aje paNa ghaNAM baMdhana ane saMkaTo che. itihAsa sAkSI che ke pUrvakALathI Aja divasa sudhI nArInI saMkhyA sAMdhvI tarIke purUSo karatAM bamaNI che. A mATe sAmAjIka zanivAra (109) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ paristhiti uparAMta nArInA jamA pAsAMmAM utkRSTa AdhyAtmika bhAvanA ane kevaLajJAnanI prApti athavA AtmAnA uddhATananI prAdhAnyatA che. badhA jaina saMpradAyomAM nArInI bauddhika zaktinI maryAdA AMkavAmAM AvI che tethI dRSTivAda, arUNaprayAta ane nizIthanA adhyayano karavA mATe manAI che. have temAM pheraphAra thayo che. strI sAdhvIne vyAkhyAna ApavAnI chUTa che. strI dIkSAe udAra dRSTikoNano ghotaka che. (2) nArI svataMtratA nArI saMpUrNa svataMtra hatI. nArI khAnapAna, dhArmika vizvAsa, AcAra, vyavahAra ane lagna mATenA nirNayo levAmAM svataMtra hatI. dA. ta. revatI ane mahAghaTaka, AnaMda ane tenI patni, AgamIka kALamAM pheraphAra jovA maLe che. patnine patinI icchA ke dhArmika bAbatomAM mAna ApavuM paDe che. bhikSuNI saMghane svataMtratA hatI paNa AgamIka kALamAM cAturmAsa, prAyazcita, zikSaNa ane surakSA mATe niyaMtraNo astitvamAM AvyA. (3) putra-putrInI samAnatAno prazna H jaina AgamomAM bannene samAna sthAna hatuM. Arthika bAbato sivAya putrane koI mahattva ApavAmAM AvyuM nathI. dhArmika jIvana ane sAdhanAnA kSetramAM banne samAna hatA. AjanI paristhitimAM Arthika pradhAnatA vadhatAM putrIonI icchA ochI thatI jAya che. sarakAra dvArA rAjya ane kendra stare strI janma, keLavaNI, svAsthya ane samAnatA upara bhAra mUkavAmAM Ave che. hAlamAM samAjamAM 1000 purUSonI saMkhyA sAme Z50 thI 900 strIonI saMkhyA che. (4) vivAha saMsthA ane nArI purUSanI samAnatA : vivAha saMsthA e samAjanuM eka aMga hovA chatAM jaina dharma nivRtti pradhAna jJAnadhArA 110 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ hovAthI khAsa mahattva ApavAmAM AvyuM nathI. AnAthI ulaTuM brahmacaryane mahattva ApavAmAM AvyuM che. svapatnI ke svapatithI saMtoSanI vAta karI che. vivAha paddhati ane dakSiNanA digaMbara AcAryonI bheTa che hiMduvidhinuM jainIkaraNa karavAmAM AvyuM che. | (5) satIprathA ane jainadharma H jaina sAhityamAM kyAMya paNa evo ullekha nathI ke potAnA patinA mRtyu bAda patnI tenI sAthe citAmAM baLI marI hoya. jainadharma AvA mRtyune dhikkAre che. temAM samAnatAnI bhAvanA AvatI nathI. pati potAnA AyuSya ke zauryanA parAkramathI mRtyu pAmyo hoya. satIprathA e bALamaraNa ane sAmAjika rivAjanI virUddha gaNAya che. jene sAhityamAMthI eka vAta phalita thAya che ke patni-patinA maraNa bAda teno kAryabhAra saMbhALatI hoya che. dA.ta. bhadrA zeThANI-zAlibhadranI mAtA. patinA mRtyu bAda putra mAtAnI sArasaMbhALa rAkhato hoya che. eka apavAda e che ke vastupAla tejapAlanI patnioe potAnuM jIvana patinA maraNa bAda anazana karIne TUMkAvyuM hatuM. A bAbata temaNe svecchAe karI hatI. (6) nArI zikSaNa : purUSo 72 kaLA ane strIo 64 kaLAmAM pAraMgata hovAnI vAta bahu sAmAnya che. brAhmI ane suMdarIne gaNita ane lipinuM jJAna hatuM. yAktanI mahAttArAnI vidvatA ane pAMDitya jANItA che. zrI harIbhadra potAnI racanAomAM potAne yAkinI mahAttArA putra tarIke oLakhAve che. anupamAdevI zreSThI tejapAlanA patnI hatA. teo vAstukalAmAM niSNAta hatA. temanA mArgadarzana heThaLa AbunA AdinAtha bhagavAnanuM derAsara, delavADAnA derAM uparAMta zatruMjaya maMdiranA nirmANamAM paNa mArgadarzana ApyuM hatuM. ArthIkAva(c)NathI eka evA strI sAdhvI hatA ke jemaNe ArthIkAnuM jJAnadhArA (111) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ pada prApta karIne zISyAonI paraMparA ubhI karI hatI. vinayamUlA gaNInIe "hemaratna zatru" nAmanA atyaMta suMdara kAvyanI racanA karI hatI. ArthIka raNamatIe "yazatilakacaMpU"thI mAMDIne saMskRta bhASAmAM 30 jeTalA graMtho lakhyA. mallInAtha tIrthakarane dikSAnA divase ja kevaLajJAna" prApta thayuM hatuM. guNasuMdarI viNA vagADavAmAM nipUNa hatA. jayaMtie bhagavAna mahAvIrane AdhyAtmika UMDANanA prazno pUkyA hatA. revatIe mahAvIrane bijorAno pAka ApIne "AyurvedanA UMDA abhyAsanI pratitI karAvI hatI. sullikA caMdramatIjIe B.A.Honors sAthe M.H.D.S. vaidakIya upAdhi meLavI hatI. AcArya caMdanAjI "virAyatana" nAmanI virATa saMsthAnuM saMcAlana karI rahyA che. jene nArIratno dhaMdhAmAM udyoga ane zaikSaNika kSetramAM khUba ja AgaLa che. DEF RO zanivAra 112) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnA kavinA vikAsa nArIgaronI - dhanalakSmIbena badANI, (zrI dhanalakSmIbena zAMtilAla badANI, nAgapura lekhaka, vaktA, vAdhyAyI. anuvAdaka judI judI saMsthAmAM jIvadayA tathA zAkAhAra mATe pravacano Ape che. pU. jagajIvana mahArAja adhyAtmakendra peTarabAramAM sevA Ape che. parama dArzanika jayaMta muninA pAMca pustakono anuvAda-saMpAdana karela che.) mahAvIre sAhasika kadama upADyuM. strIne purUSanI barAbarIno darajjo ane adhikAra ApI temane gauravavaMtI banAvI. mahAvIre kahyuM badhAno AtmA samAna che ane pratyeka AtmAne - cAhe te purUSa hoya ke strI - mokSa prAptino adhikAra che. jaina saMskRti Adi saMskRti che. mukhyataH laIe to bhagavAna RSabhadevathI laI bhagavAna mahAvIra tathA Aja paryata sudhInI saMskRtithI samAhita thaI jAya che. jaina saMskRtinA zubhAraMbhamAM bhagavAna RSabhadevanI sAthe mAtA mArUdevI tathA temanI putrI brAhmI tathA suMdarInuM mahA yogadAna che. satI madAlasAe potAnA 6-6 rAjaputrone zuddho azI, buddho azI, niraMjano azI kahIne saMyama pathe vaLAvyA. tevI ja rIte satI madanarekhAe potAnA patinA hatyArA maNiratha pratye kSamA dhAraNa karAvI pati yugabAhune aMtima samaye preraNA karI samAdhi caraNa prApta jJAnadhArA (113) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ karAvI devagatimAM mokalyA. delavADAnA derAsara baMdhAvanAra vastupAla tathA tejapAlane preraNA denAra nArI anupamA devI ja hatA. nArIno zAbdika artha na + arI. arI eTale jeno koI duzamana nathI. "jananI janmabhUmizca, svargAdapi mariyazi." tirthaMkaro jemanuM zarIra vraja-rUSabha-nAra hoya che tene strIja dhAraNa karI tIrthakarane janma Ape che. gaNadhara, vAsudeva, prAMtavAsudeva, cakravartI, mAMDalika rAjAo, jJAnI, saMto-sAdhako tathA vidvAno darekane janmadAtrI nArI ja che. - nArI nArI na kaho nArI nara kI khANa nArI che utpanna huye rAma, kRSNa mahAvIra tIrthakarae tIrthanI sthApanAmA cAra mukhya ghaTaka lIdhA. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka tathA zrAvikA. sAdhvI tathA zrAvikA nArI ja che. jenA vagara jaina zAsana tathA tIrthanI sthApanA asaMbhava hatI. nArI vagara jaina saMskRtino vikAsa asaMbhava hato. - tIrthakaronA janma pahelA temanI mAtAo 14 mahAsvapro jue che. tevI ja rIte vAsudeva, baladeva, cakravartI tathA mAMDalIka rAjAonI mAtA paNa mahAsvapra jue che. A mahAsvapro nArI ja jue che, purUSa nahi. AvI devI zakti mAtra strIone ja prApta che. jagatane vidyA denAra sarasvatI, dhana denAra lamI, anna denAra annapUrNA tathA jagata AkhAno bhAra jhIlanAra pRthvI mAtA tathA dUdha denAra gomAtA nArI ja che. aMtagaDa sutranA anuzilanathI e spaSTa che ke utkRSTi sAdhIkAzramaNI ratnoe sAdhanA karIne jaina saMskRtine ujjavaLa karI che. temanuM pAraNu paNa stutya hatuM. temanI tapasyAo sudIrgha samaya sudhI gatimAna rahI. jJAnadhArA 114 janasAhitya jJAnasatra-4
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArapUrNa bhASAmAM saMpUrNa zramaNI zreSTAo mUka kevaLI rahyA, carama zarIrInA rUpamAM rahyA. parivArane tilAMjalI ApI, vivAhanA baMdhanathI mukta thaI ariSTanemi tathA mahAvIranA samayamAM aMta samaye eka - doDha mahinAno saMthAro karI siddha-buddha thayA. tapa jene saMskRtino mukhya pAyo che. tapakSetramAM bhUtakALathI laI vartamAna sudhImAM nArInuM mahattama yogadAna che. kRSNarAjAnI ATha paTarANI tathA zreNIkarAjAnI kAlI Adi daza rANIoe jemaNe rAjavaibhava tyAgI dikSA grahaNa karI hatI. tapa karI kAyAne kalIsTa karI aMta samaye saMthAro dhAraNa karI mokSapadanI prApti karI. dhabhAnI patnI zubhadrAnA eka zabda "nAtha kahevuM saheluM che paNa karavuM agharuM che." kahI dhajAne jAgRta karI saMyamapade agrasara karyA sAthe zAlIbhadrane paNa tvarIta dikSA grahaNa karavAmAM nimitta banyA. je dhajA aNagArInI kaThora tapasyAnI bhagavAna mahAvIra svAmIe prazaMsA karI che. vartamAna samayamAM nArInA yogadAna vize vicAratA hAla sAdhu karatA sAdhvInI saMkhyA vadhu che. jeo padayAtrA dvArA jaina dharmano pracAra-prasAra karI jaina saMskRtine AgaLa vadhArI rahyA che. 32mA Avazyaka sUtra sAmAyika-pratikramaNa ArAdhanA karavAmAM strInuM pramANa vadhu che. nArIonuM pratidina sAmAyika, pratikramaNa, svAdhyAya, rAtrIbhojana tyAga, kaMdamULa tyAga, cauviyAra je jaina saMskRtinI paricAyaka che tenuM nArI jagata custapaNe pAlana karI jene saMskRtine zAzvata rAkhI rahyA che. zAstranA thokaDA kaMThastha tathA svAdhyAya karavAmAM nArInI ja saMkhyA vadhu che. ahiMsaka sAbu, TuthapesTa tathA hiMsaka rezamano tyAga nArIja vadhAre kare che. Aje vizvabharamAM je jainabhojana upalabdha thAya che. teno zreya nArI vargane ja jAya che. upAzraya, derAsara, vyAkhyAna vAMcaNImA bahenonI ja saMkhyA vadhu hoya che, tapasyAmAM aThThama, aThAya, navAya, ola, upavAsa, mAsakhamaNa jJAnAdhArA 115 jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA varSItapa jevI dIrgha tapasyAo nArI karIne jaina saMskRtine kAyama rAkhe che. vartamAna samayamAM jaina saMskRtinA utthAnamAM nArInA tyAganAM ghaNAM utkRSTa udAharaNo che. potAnA lADakA vaibhavazALI putrone vIramAtA jaina zAsanane caraNe dharI jaina zAsanane jIvaMta rAkhe che. AvA keTalAya mahApurUSo jaina saMpradAyomAM thaI gayA che. sthAnakavAsI jaina saMtomAM pUjya hastImalajI mahArAjanI mAtAe putrane 10 varSanI uMmare dIkSA mATe prerita karyA ane mAtA tathA putre eka sAthe dIkSA grahaNa karI, tevI ja rIte mAtAe potAnI traNeya putrIo sAthe dIkSA grahaNa karela che. goMDala gacchanA camakatA sitArAo mAtAnI preraNAthI ja dIkSA grahaNa karI jene saMskRtine ujavaLa karI rahyA che. hAla pUjya mapramuni mahArAja sAheba putrane jaina zAsanane soMpI pote paNa dIkSita thaI gayA che. ahI para birAjIta pUjya lalitAbAI mA. satI tathA pUjya tarUbAI mA.satI Adi jaina saMskRtinA UMDA abhyAsI che ane jaina saMskRtinA vikAsamAM mahattvapUrNa yogadAna ApI rahyA che. vaO nArA (116) janasAhitya jJAnasatra-4
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 jaina saMskRtinA vikAsamAM nArIne yogadAna zrI pArUlabena gAMdhI (zrI pArUlabena gAMdhI, rAjakoTa. (ema.e.) nibaMdha spardhAmAM bhAga dhArmika abhyAsa 13 zreNInA le che. pAritoSika meLave che. lekho-nibaMdho judAM judAM sAmayikomAM prasiddha thAya che. jaina patrakAratvamAM pAritoSika meLavela che.) prathama tIrthaMkara RSabhadevathI mAMDIne 24mA tIrthaMkara mahAvIrasvAmIne laIe to ApaNane khyAla Avaze ke jaina dharma Aje tenA mULa svarUpamAM je rIte sacavAI rahyo che temAM nArInuM mahattvanuM yogadAna raheluM che. RSabhadevanA samayamAM marudevA jevI mAtAe mokSanI bArI kholI to brAhmI ane suMdarI jevI pavitra, puNyavAna ane saMskArI putrIoe brahmacaryanuM akhaMDa pAlana karatAM jagatane bhASA-lipi ane gaNitanuM jJAna ApyuM, eTaluM ja nahi bhAgavatI dIkSA aMgIkAra karI potAnA kuTuMbIjano, temaja bhavya AtmAonuM kalyANa karyuM. brAhmIjInuM AtmajJAna ane temanI upadeza zailI tema ja suMdarIjIno dRDha vairAgya temaja saMsAra pratyenI viraktatA e jaina dharmane be mahAna satInI bheTa ApI che, jemaNe AgaLa jatAM saMskRtinAM bIja ropyAM je samayAMtare vaTavRkSa banI gayA che. RSabhadevanA samaya sudhI to haju jugalika dharma pravartato hato. je dhIme dhIme virAma pAmato jato hato. AthI ja bhagavAna RSabhadeve jagatanA lokone asI, masI jJAnadhArA 117 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane dRSinI kaLA zIkhavI. brAhmI ane suMdarIe RSabhadeve che jene dharmanI Adi karI hatI temAM potAnA saMyama ane jJAnathI prANa pUryA. bAhubaLijIne sanmArge caDAvyA. AvI A baMne satIonuM jaina saMskRtinA bIjAropaNathI mAMDI vikAsamAM ananya pradAna raheluM che. satI rAjamatI jemaNe temanAthane manathI potAnA svAmI tarIke svIkArya hatAM. te nemanAtha ke jeo lagna vakhate jAnaiyAone jamADavA mATe rAkhelA pazuonA karUNa AkraMdathI lIlA toraNe jAnane pAchI vALI, paMcamahAvrata aMgIkAra karyA hatA. temanAthanA mokSamArge javAnI vAta sAMbhaLI rAjula paNa sAdhvIpaNuM aMgIkAra karI potAnA satIdharmane ujjavaLa banAvyo. aneka jIvonA ajJAnarUpI aMdhakArane dUra karI temanA hRdayamAM jJAnarUpI dIpaka prajavalita karyo hato. jenA dharmanI Ahaleka temaNe gAmegAma jagAvI. jaina dharma ane saMskRtine navuM rUpa ApyuM are ! rathanemi jevA bhAna bhUlelA sAdhune temaNe sanmArge vALI temane patita thatAM bacAvyA. AjIvana pote pApAMkamAM na phasAyA ane pApAMkamAM phasAvA taiyAra thayela rathanemine UgAryA. AvA rAjamatI jaina dharmanuM uvaLa nArIratna che jemaNe jaina saMskRtimAM cAra cAMda lagAvyA che. pUrvanA karme pAMca pAMca patio hovA chatAM draupadIe zIla, saMyama ane sadAcAramaya jIvana dvArA satItvane sArthaka karyuM Atmasukha ane dharmalAbhanI jijJAsA jAgrata banI rahI. pAMca pAMDavo sameta himAlayanA paMthe prayANa karyuM. vairAgya, vicAraNA ane tyAgabhAvanAne keLavatA, keLavatA Akhare mAsakhamaNane pAraNe mAsakhamaNa karI potAnA jIvanane jIvamukta dazAmAM palaTAvI dIdhuM. - mahAbhAgA mRgAvatIdevI potAnI kartavyaparAyaNatA ane kAryakuzaLatA dvArA jaina saMskRtinI eka jAjaramAna satIziromaNI banI che. avaMtipati caMDapradyotanA akramaNa, patinuM mRtyu ane bALarAjA udAyananI hitA keLavatA jIvamukta nA kartavya SILavArA (118 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArasaMbhALa teNe je kuneha, kAryadakSatA ane mutsaddIgIrIthI karI tenAthI to bhalabhalA purUSo paNa pAchA paDI jAya che. ane Ama potAnI javAbadArIo pUrNa karI, saMyamamArga svIkArI, caMdanabALA je temanA gurUNI hatA temanAthI paNa pahelA kevaLajJAna-kevaLadarzana prApta karI mokSe padhAryA. mahA satI sulasA paNa agAdha sahanazakti, agAdha AtmajJAna ane acala dharmazraddhAnI svAminI hatI. mahAvIrasvAmIe jaina svamukhe dharmalAbha kahevarAvyA tevI bhAgyazALI satI sulasAnI akhaMDa saMnyAsI tathA deve parIkSA karI. tene dharmazraddhAthI Tyuta karavAnA prayatno karyA paNa te aDaga, aTala ane nizcala rahI. ghaNAM varSonA vilaMba bAda devakRpAe putrano janma paNa bharayuvAnImAM putronuM mRtyu paNa sulasAnI dharmazraddhAne DagAvI zakyA nahi. nazvara saMsAranA caLakATane teNe vAstavamAM oLakhI lIdho hato jene kAraNe AvI paDelA dukhe tene vadhu ujvaLa banAvI. kasoTI kaMcananI ja hoya kathIranI nahi e nyAye teNe jiMdagImAM badhuM samabhAvathI sahana karyuM. UlaTAnuM Avela saMkaToe tenI dharmazraddhAne majabUta banAvI, ArAdhanAmAM abhivRddhi thaI, eka samabuddhi samyakajJAnaniSTha sAdhvInI jema e nizcala banI gaI. saMsAramAM rahevA chatAM te have sAdhvI sulasA tarIke oLakhAtI hatI. jaina dharma paranI aDaga zraddhA kAyama rAkhavAne kAraNe teNe e rIte saMskRtinI jyotane jalatI rAkhI ane jaina dharma pratyenuM lokonuM je bahumAna hatuM te khUba ja vadhAryuM. sahanazIlatAnI mUrti subhadrAdevI eTale tapa-tyAganI pratimA, sahanazIlatAnI pratimUrti ane kSamAdharmanuM mauna svarUpa. zAstro ane sapurUSo kahe che ke vidhAtAe purUSonuM hRdaya kaThora ane strIonuM hRdaya komaLa ghaDyuM che. sAsu-pati vagere dvArA apAtA asahya trAsane sahana karyo chatAM dharma para AMca na AvavA dIdhI eTaluM ja nahi jJAnadhArA (119) janasAhitya jJAnasatra-4
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ satItvanA prabhAve devI banI gaI, ane gharanA badhAne bauddhadharmImAMthI jinadharmI banAvyA. jaina saMskRtinA vikAsamAM AnAthI moTuM yogadAna kayuM hoI zake ? kSamAnI mUrti zivAdevI je mRgAvatInA bahena thAya temaNe paNa jaina saMskRtine potAnA jIvanamAM avadhArI. jIvana evuM jIvyA ke kSamAnA guNane AtmasAt karI potAnA ane pArakA baMnenA hRdaya sthAna jamAvyuM ane jaina dharmano jaya-jayakAra bolAvyo. potAnA para najara bagADanAra patinA mitrane dharmano bhAI banAvI tene sAcA mArge vALI parastrI para najara karanAra patine paNa sAcA raste lAvyA. AvA zivAdevInI prajAjanoe to jaya bolAvI ja. devo paNa jaya-jayakAra karyo. koIne paNa duHkha ApavuM nahi, koInA sukhane haDapa karyA vinA, irSAvihIna jIvana vyatIta karavuM ane game teTalA duHkho paDe to paNa tene zAMtipUrvaka sahana karavA e kuMtIjInA siddhAMto hatA. A siddhAMto para jIvanabhara cAlIne dharmanuM pUrNa rIte pAlana karavuM e nAnI-sUnI vAta nathI. strInI parIkSA patinI "strIyaH parIkSA dhanakSaye puMstam / " paDatI sthitimAM thAya che. duHkha, dAridraya ane ApattimAM je sAtha nibhAve te ja sAcI ardhAMganI. damayaMtIe patidharmanuM pAlana to karyuM sAthe sAthe caturAIpUrvaka patinI zodha karI ane aMte satyanI jIta thaI. brahmacAriNI satI puSpaculAnA lagna tenA sahodara bhAI sAthe pitAe karyA. puSpazulAe bhAIne vAstavikatA samajAvI AjIvana brahmacarya pALyuM. aneka bhavya jIvono paNa uddhAra karyo. aMtima samaye saMpUrNapaNe karmono nAza karI ajara-amara pada pAmyA. prabhAvatI satI ceTakanI putrI hatI. ceTakane sAta putrIo hatI. 120 jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ jemAMthI mRgAvatI, zivA, prabhAvatI ane padmAvatInI gaNanA 16 satImAM thAya che. trizalA bhagavAna mahAvIranA jananI hatA. celaNA rAjA zreNikanI patnI hatI ane satI hatI. jyAre sujayeSThA nAmanI putrI AjIvana brahmacArI rahIne jaina dharmanuM pAlana karyuM hatuM. Ama ceTakarAjAnI sAteya putrIoe jaina dharmane, jaina saMskRtine ujavaLa banAvavAmAM ghaNo ja phALo Apyo che tema kahevAmAM atizayokti nahi gaNAya. devI padmAvatI rAjA dadhivAhananA patnI ane karakaMkanI mAtA hatA. garbhAvasthAmAM thayelA dohadane kAraNe patithI chUTA paDI, karmanA khelathI asAra saMsArano bodha pAmI, pote garbhavatI che ema jaNAvyA vinA dikSA lIdhI. karmasaMyoge vikhUTA paDelA pitA-putranuM milana thatA dadhivAhana rAjAne saMyamamArganI preraNA karI. ahiMsA dharmanI Alabela pokAravAmAM A badhI satI strIono siMhaphALo rahelo che. A nArIomAM mukhya nAma jayaMtI zrAvikAnuM laI zakAya. jemane bhagavAne potAnA zrImukhe ghaNA praznonA uttara ApyA che. A zrAvikA ghaNA ja vidvAna hatAM temaNe mahAvIra svAmIne ghaNA prazno pUchI uttara meLavyA che je peDhI dara peDhI haju sudhI sacavAI rahyA che. AgamamAM e rIte temanuM ananya yogadAna che. A uparAMta bIjI keTalIya nArI che jemanA nAma zAstromAM suvarNAkSare lakhAyela che. AmAMnA keTalAka nAmo joIe to mAnavatI, satI sona, satI zrImatI, preraNAmUrti kamalAdevI, sunaMdA devI, vidyAdevI, satI ratnaprabhA, sumanadevI, mahAsatI prabhaMjanA, bakulAdevI, mahAsatI kalAvatI, satI mayaNarehA vagere gaNAvI zakAya. A badhI satIoe jaina dharmanA hArdane hRdayamAM UtArI prANAMte pAlana karI jaina zAsana jaina saMskRtine eka navI ja UMcAIe pahoMcADI che. A rIte SIbadhAja 121) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jana saMdIra ApI rahI che tenA ma joIe to jaina saMskRtinA vikAsamAM temanuM yogadAna ghaNuM ja mahattvanuM che. jaina saMskRtimAM upara darzAvela nAmI ane anAmI ghaNI sannArIoe yogadAna ApI tene uvaLatA bakSI che. yugayugathI jainadharma tenA mULa svarUpamAM TakI rahyo che tenA mULamAM A nArIo ja che. ApaNe kyAMya pAchaLa bhUtakALamAM na jatAM haju gaIkAlanI eTale ke prANalAlajI ma.sA.nI janmazatAbdInI pAvana smRti tarapha najara karIe to 30-32 Agamone ApaNI mAtRbhASAmAM prakAzita karavAnuM bhagIratha kArya sAdhvIranA zrI muktAbAI ma, zrI lIlamabAI ma, zrI uSAbAI ma., zrI UrvazIbAI ma., zrI AratIbAI ma. Adi ghaNA satIjIoe upADI lIdhuM. jene pariNAme 32 Agamano anuvAda ApaNane mAtRbhASAmAM maLI zakyo. A kArya paNa kAMI jevuM-tevuM nathI. paNa deva-gurU-dharma pasAye te suMdara rIte pUrNa thaI zakyuM. A bhagIratha kAryamAM ApaNI nArIono arthAt vidUSI sAdhvIratnono ja siMhaphALo che ne ? eTale ja nArIne nArAyaNI paNa kahevAya che. Aje mAre eTaluM ja kahevuM che ke, phUlamAM aneka raMga hoya che, jalamAM aneka taraMga hoya che, tethI vizeSa kadI na bhUlAya, tevA nArIratno anaMta hoya che. nArI e saMskRtinI dharohara che. jaina saMskRtino vikAsa paNa eka yA bIjI rIte A nArIone ja AbhArI che. purUSanI pAchaLa paNa preraNA to nArI ja hoI zake. eTale koIke kahyuM che ke, na pAvana AtmA hotI, na jIvita maMtra hI hote, kabhI kI saMskRti miTa jAtI, jo sabhI nArIratna na hote. zanivAra (122) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ (Do. emaphila) pIeca.DI. karela che. javAhara zAha pudgala eka si. javAhara zAha (emaesasI, ema.e, adhyayana viSaya para vidyApIThamAM mAnad lekcarara, aneka gujarAta sAmayikomAM lekho prakAzita thayA che. kaTAra lekhaka dhArmika viSayanI saMzodhana-saMpAdana priya pravRtti) jaina dinacaryAnAM prAraMbhamAM zaIa pratikramaNanI prathA che. AmAM kusvapra-du:svapranA kAyotsarga pachI bhahesaranI sajjhAyano pATha karavAmAM Ave che. A pAThamAM jinazAsanamAM thayelAM zatAdhika puruSo ane strI sAdhakonuM nAmasmaraNa che. tenI chellI gAthAmAM strI sAdhako viSe kahevAyuM che iccAI mahAsaIo, jayaMti akalaMkasIlakaliAo / ajjavi vajjai jAtriM, jasa paDaho tihUaNe sayale // arthAt "ityAdi mahAsatIo nirmaLazIlaguNo vaDe jayavaMtI varte che. vaLI Aje paNa sakala tribhuvanamAM jeonA yazano DaMko vAge che.' A che jina dharmanI srI viSayaka bhAvanA jinazAsana puruSa pradhAna gaNavAmAM AvyuM hovA chatAM temAM 'malli' nAmanA strI tIrthaMkara arihaMta pade rahelA che, e eka vizeSatA che. Atmajaya ane guNavikAsane ja mahattva ApatI A saMskRtimAM jagatanA badhA ja jIvo samAna ane eka sarakhA guNo |jJAnadhArA 123 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - nizcayanayanI dRSTie dharAve che. je anaMta catuSTaya rUpa Atmajyoti puruSamAM che tevI ja Atmajyoti strImAM paNa che. Ama sAdhanAnI dRSTie banne samAna che bannene sarakhA dhArmika adhikAro che pUjApATha, dharmagraMthonuM adhyayana, munijIvanano svIkAra ane sAmAjikasaMpattiviSayaka adhikAromAM paNa bannene samAna gaNavAmAM AvyA che. bhagavAna RSabhadevathI mAMDIne aMtima tIrthakara A prakAranI bhUmikAothI para hatA. temanA manamAM koI saMdeha ke AzaMkA na hatA. temaNe zAsana sthApanA dine caturvidha saMghanI racanA karIne mokSamArga darzAvyo. zvetAMbara paraMparAnusAra vartamAna avasarpiNIkALamAM prathama mokSe janAra eka strI ja hatA - prathama tIrthakara traSabhadevanA mAtA - marUdevI. bhagavAna RSabhadevanI be putrIo brAhmI ane suMdarIe eka varSathI dhyAnastha avasthAmAM sthita bAhubalIne kevalajJAnanI prApti sulabha banAvI dIdhI, thoDA saMketapUrNa vacano dvArA. bIjI bAju bharatanI cakravartipaNAnI vijayayAtrAnA aMte tenA potA pratyenA mohanuM nivAraNa karavA sATha hajAra varSanA AyaMbila karanAra tapasvinI suMdarIe ItihAsamAM ajoDa tapazcaryA karI che. A ja jinazAsanamAM rathanemine ekAMtamAM calita thatA joI Akrozayukta vacanothI upAlaMbha ApatA rAjimatI kahe che. te rathanemi ! tamane dhikkAra che ke vamana karI dIdhelA kAma bhogone pharI zaraNe javA mAgo cho ? A karatA to tame marI jAo eja ISTa che." namirAjarSinI mAtA madanarekhAnuM caritra paNa tevuM ja bhavya che. aMtima kSaNomAM krodhita patine ArAdhanA karAvI, paramazAMti pahoMcADI, sadgatinI prApti karAvI. sAcA prema, sahiSNutA ane vivekanI te trimUrti che. AcArya pradyumnasUrie tenuM kathAnaka pUrU karatAM kahyuM ke "A to vipattinI vaNajAra vacce nahi AvelA AMsunI kathA che." jenA 32-3ra putro yuddhamAM haNAI gayA tevI zreSTha zrAvikA 124 jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ sulasAne bhagavAna mahAvIra aMbaDazrAvaka mAraphata dharmalAbha pAThave to te keTalI udAtta ane bhavya haze ? muni sthUlibhadranA pArasa sparza paraMma zrAvikA banelI rUpakozA eka parama tapasvI sAdhune patananA mArgethI kevI Takora karI pAchA vALe che ? AThamI sadImAM yAkinI nAmanA mahattarA sAdhvIe na samajAelI gAthAno artha samajavA AvelA brAhmaNa purohitane guru mahArAja pAse mokalI jaina saMskRtine 1444 graMthonuM sarjana karanArA yAkinI mahattarAsunu AcArya haribhadrasUrinI bheTa ApI. agiyAramI sadImAM thayelA yAhiNIdevIno upakAra yAda karo jemaNe mAtRpremane DhabUrI zAsanapremane dIpAvyo ane jagatamAM sAhitya ane ahiMsAnA kSetre sUrya samA kalikAla sarvajJa hemacandrAcArya pragaTyA. bAramI sadImAM ApaNane maLe che anupamA devI potAnA pati ane jeThane saMpattine jamInamAM dATatA joI evI preraNA karI ke e saMpatti na koI corI zake, na nAza pAme ane tribhuvana e saMpatti nirakhyA kare tevA jagaprasiddha AbunA maMdiro nirmANa pAmyA. teramI sadImAM thayelA mahattarA pravartinI padmazrI sAdhvI jemaNe ATha varSe dIkSA lIdhI. mAtra traNa varSanA dIkSAparyAyamAM sAtaso ziSyAonA gurUNI banyA. pravartinI pada prApta karyuM ane traNa-cAra varSa pachI mahattarA padathI alaMkRta thayA. teo gUDhatattvajJAnane hastAmalakavat samajAvI zakatA. aThThAvIsa varSanI vaye to sadgatimAM saMcarI gayA. - soLamI sadImAM ApaNane maLe che tapasvinI caMpA zrAvikA jeNe mogaleAjhama akabara samakSa potAnI tapazcaryAnuM zreya guru deva zrI hIravijayasUrine ApyuM ane hiMdustAnamAM hiMsA ane saMgharSanA yuganI samApti thaI ahiMsA ane saMskaraNanI uSA UgI. ane chelle chelle ogaNIsamI sadImAM thayelA amadAvAdanA 125 jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ haThIsiMhanA derAnA nirmAtrI - sakhAvate bahAdura harakuMvara zeThANI akALe vaidhavya AvyuM chatAM dharma ane vyavahAranA kSetro sAcavI amadAvAdamAM kanyAzALA sthApI Adhunika zikSaNano paNa sUtrapAta karyo. AvI aneka nArIonI itihAsa kathAo satI zabdano navo Adarza ApaNI samakSa Ubho kare che. sAmAnya rIte satI eTale evI strI je patine ja paramezvara mAne, patisevA kare ane patinA avasAna bAda tenA deha sAthe baLI mare (rAjapUta prathA) athavA mAthe muMDana karAvI vaidhavyanA kALAM kapaDAM dhAraNa karI aMdhArA khaMDamAM lUkhuM sUkuM khAI jIvana pUrU kare tevI strI. pati sivAyanuM jIvana jIvatI lAza jevuM banAvI devuM evI pracalita mAnyatA samAjamAM pravartatI hoya tyAre mathurA-vRMdAvanamAM Azramo chalakAya temAM Azcarya nathI. Ama jaina kathAnakomAM satIsattva zAlinI strInA navA AyAmo jovA maLe che. satItva patimAM ja sImita thatuM nathI. jinadharmamAM avihaDa zraddhA evI UMcerI kakSA che. A zraddhAnuM avacetana manamAM avataraNa ja tenA AtmabaLane prerita kare che. AvI nArI pratikuLa paristhitimAM levAI jatI nathI ke kaSTothI duHkhI thatI nathI. eka zAMta samatvano bhAva tenA vyaktitvano hisso banI cUkyo hoya che. te karmasaMyoga sivAya koI vyakti ke paristhitine doSita gaNatI nathI. tethI jhaMjhAvAtI vAvAjhoDAmAM paNa potAno viveka pradIpa jalato rAkhe che. jiMdagI sAme koI phariyAda nahi kakaLATa nahi ke ukALATa nahi. aucityamAM kyAMya cUka nahi. paristhitine mAtra nabhAvavI ja nahi paNa smita sAthe vadhAvavI e jaina satItvano Adarza che. vArijjaI jaIvi niANa baMdhaNuM vIyarAcI ! tulasamaye | taha vi mama hujja sevA, bhavabhave tuha calaNA | he vItarAga, tamArA siddhAntamAM jo ke niyANAno niSedha che " to paNa bhavobhava tamArAM caraNonI sevo hojo" zAnadhArA jJAnadhArA 126 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ - vaninI nika - surezabhAI pArekha-rAjakoTa parvata upara che. evuM potAna jana dharmamAM prathama tIrthaMkara zrI AdinAtha bhagavAnanAM samayamAM anitya bhAvanA sAthe marUdevImAtA prathama mokSamAM gayelA che. te samaya pachI temanI pautrIo brAhmI ane suMdarIe bAhubalIne mAnanA rAjA uparathI utArIne kevaLajJAna apAvyuM che. 60 hajAra varSa AMbilanI ArAdhanA karIne tapa ane tyAganA guNo samajIne potAnA AtmAne paramAtmA banAvela che. jaina saMskRtimAM parigraha pApa che evuM potAnA patine samajAvI - anupamAdevI Abu parvata upara bhavya jinAlayanI racanA karAvI. kamalAvatI rANIe potAnA pati IkSakAra rAjAne parigrahanA pApa samajAvyA ane saMyama paMthe lAvyA. AhAradAna nigraMtha sAdhune vahorAvavuM e jaina saMskRti che ane satI revatIe siMhaaNagArane sUjhato AhAra vahorAvIne tirthaMkara nAma karmano baMdha karela che. jaina saMskRtimAM navakAra maMtra mugaTamaNi samAna che. potAnA jainetara pati ane sAsu-sasarAne navakAra maMtranI zuM tAkAta che te pratyakSa - mATalImAM rAkhela sarpane hAthamAM letA phUlanI mALA banI gaI te bAbata saubhAgya suMdarIe sAbIta karI Apela che. jaina saMskRti samajAve che ke A jagatamAM manuSyane potAnA pUNya anusAra ja badhuM maLe che. koInI kRpA athavA maherabAnI kAma AvatI nathI. rAjAe jyAre mayaNA suMdarInI A vAta mAnI nahIM tyAre kamalAvatI zAnadAra 120 jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ mayaNAsuMdarI makkama rahI pariNAme pitA rAjAe mayaNAsuMdarInA lagna koDhIyA puruSa sAthe karAvyA tyAre paNa mayaNAsuMdarIe jaina saMskRtimAMthI pIchehaTha na karI ane pariNAma e AvyuM ke Aje jaina saMskRtimAM mayaNAsuMdarInuM caritra prathama sopAne che. jaina saMskRtimAM tapanuM mahattva UMcuM che. akabara rAjAnAM samayamAM zrAvikA caMpAbAI zrAvikAe 180 divasanA upavAsa karIne saMskRtinuM darzana karAvela che. jene saMskRtinI eka samaja evI che ke - dharma ke nigraMtha sAdhu upara kalaMka lagADavuM nahIM ane kalaMka Ave to jAnanI bAjI lagADIne dUra karavuM. caMpA nagarImAM sAdhunI AMkhamAMthI potAnI jIbha vaDe taNakhalu kADhatA subhadrAdevI- dharma sAdhu upara kalaMka AvyuM. subhadrAdevIe ArAdhanA zarU karI ane manamAM nirNaya karyo ke jyAM sudhI kalaMka dUra na thAya tyAM sudhI anna-pANI agarAja che. trIjI rAtrIe sAzanadevI caMdrezvarI mAtA pragaTa thayA ane kAcA sutaranA tAMtaNe - cAraNImAM pANI kUvAmAMthI bahAra kADhavAnuM ane te pANI caMpAnagarInAM baMdha thaI gayelA daravAjA upara chAMTavAnuM - A badhI ja bAbato jaina saMskRtinA dipaka samAna ItihAsanI aMdara suvarNa akSare samAyelI che. karmano aTala siddhAMta manamAM rAkhI bhagavaMtanI prathama mAtA devAnaMdAe saMyama svIkArI mokSagati meLavI lIdhI. jaina saMskRti guru AjJAne ziromAnya gaNe che. koIpaNa jAtanA AcAra-vicAramAM thayelI bhUlanuM turata ja prAyazcita mAMge che. sAdhvImAtA mRgAvatIjI - bhagavaMtanA samovasaraNAmAMthI upAzraye moDA pahoMcyA. guru sAdhvI mAtA caMdanAjIe jaina saMskRtinA AcAra virUddha AcaraNa bAbate Thapako Apyo. sAdhvI mRgAvatIjIe prAyazcita svIkAryuM ane prAyazcittanA dhyAnamAM zukaladhyAna thayuM ane kevaLajJAnI banyA. sAme pakSe mahAsatI caMdanAjIne Thapako ApavA badala pastAvo thayo ane dhyAna lAgyuM ane e paNa turata ja kevaLajJAna pAmyA. jJAnadhArA. 128 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ khamavuM ane khamAvavuM e jaina saMskRti che. jaina saMskRtine pAmelI mAtAo Aje paNa evI bhAvanA dharAve che ke mAro koI putra-putrI saMyamanA mArge jAya. jaina ItihAsamAM mAtA pAhiNInuM nAma suvarNa akSare lakhAyeluM che. potAnA vahAlasoyA putrane vahorAvI dIdho ane AgaLa jatA jaina saMskRtinA nAyaka pa.pU. hemacaMdrasurI ma.sA. banyA ane jemaNe kumArapAla rAjAne jene saMskRtinA darzana karAvIne bhavyAtibhavya jinAlayonI racanA karAvI ane jIvadayA sArAye 18 dezamAM paLAvI. jaina saMskRtinA pAyAmAM jinazAsana pratyenI abhUtapUrva cAhanA dharabAyelI che. strIo potAnA karIyAvaramAM sonA-rUpAne badale jinazAsana gauravavaMtu bane ema IcchA dharAve che. AvI eka noMdhapAtra ghaTanA ItihAsamAM amara banI che. pitAnI gerahAjarImAM bena UjamanA lagna nimitte bhAIne nava gADA bharAya teTalo kariyAvara Apyo. benanI vidAya samaye bhAIe karIyAvara batAvyo. bena raDI paDI. bhAIe kAraNa pUchyuM - javAbamAM bhoga sAmagrIthI saMsAra vadhaze. baMne bhAIne samajAvyuM kariyAvara zatruMjaya upara jinAlayanuM nirmANa che. bhAIe vacana pALyuM ane zatruMjayatirtha upara jinAlayanuM nirmANa karyuM je Aje ujamaphaInI TUMka tarIke suprasiddha jaina saMskRtimAM (nArI) sAthvImAtA AcAra pALavAmAM makkama hoya che. brAhmaNa paMDita upAzraya pAsethI samI sAMje pasAra thatA hatA tyAre temaNe jaina dharmanA zloko sAMbhaLyA. rAtre jyAre te brAhmaNa paMDita upAzrayamAM sAdhvImAtAne pUchavA jAya che tyAre sAdhvImAtA brAhmaNane jaina saMskRtino AcAra samajAve che ane potAnA gurUne maLavAnuM sUcana kare che. brAhmaNa jate divase haribhadrasurI bane che jemaNe 1440 jaina graMthonI racanA karI. AnA mULamAM sAdhvImAtA yAcInI marUtarA sutonI saMskRti pratyenI vaphAdArI hatI. jJAnadhArA 129 janasAhitya jJAnasatra-4
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUtakALamAM ghaNI jainetara nArIo - satya - zIla mATe nArI rANakadevI - sati sona jasamA oDaNa. khunIne pIra banAvanAra satI torala, dezanI svataMtratA mATe zahIdI vahoranAra jhAMsInI rANI lakSmIbAI, potAnA putra pAse sonAnA ghareNAnA badale skula - haoNspiTala, anAthAzrama baMdhAvanAra kalakattAnI nArI mA bhagavatI (IzvaracaMdra vidyAsAgaranAM mAtA) A badhI mAtAo - saMskRtanA AkAzamAM tejasvI tAralA samAna che. ' vartamAna samayamAM asaMkhya nArIo saMskRtinA vikAsamAM eka yA bIjA prakAre yogadAna ApatI ja hoya che. jaina saMskRtinA vikAsamAM Aje - nAmI - anAmI hajAro sAdhvImAtA potAnuM yogadAna ApI rahyA che. EF O SIbahAra 130 janasAhitya jJAnasatra-4
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ taka : kAM ' ' ' - Do. kavina zAha, prAdhyApaka (Do. kavina zAha-prAdhyApaka ema.e; elaelaema pIeca.DI, ema.er3a (yu.esa.e.) dhArmika abhyAsa videzapravAsa-dharma kArcasarjakasaMzodhaka-20 pustako vividha viSayo para pragaTa thayA che aneka lekho lakhyA che. - japasAdhanA karI rahyA che.) janma, ghaDapaNa ane maraNathI sarvathA mukta jinendra deve A lokamAM zramaNa dharma ane zrAvakadharma je samyakdaSTi vyakti haMmezAM -patio pAsethI sAmAcArI (cAra viSayaka upadeza) zravaNa kare te zrAvaka kahevAya che. zrAvakanA AcAra saMbaMdhI Agama graMthomAM vividha prakAranI mAhitI prApta thAya che. saMsArIjIvo jyAM sudhI sarvavirati dharmamAM AvI zake nahi tyAM sudhI dezavirati dharmarUpa zrAvaka AcAranuM pAlana karavAthI bhavAMtaramAM sarvavirati dharma udayamAM Ave ane mokSamArganuM bukIMga thaI jAya che. Avazyaka sUtranI cUrNimAM navAMgI TIkAkAra zrI abhayadeva sUrie zrAvakanAM bAravratano ullekha karyo che. pAMca aNuvrata-1 skUla prANAtipAta viramaNa vrata-2 skUlamRSAvAda viramaNa vrata-3 sthUla. zrI samaNa suttamAM zrAvaka dharma-eTale ke zrAvaka AcAramAM uparokta bAra vratanA pAlanano saMdarbha maLe che. (sUtra-300) zrAvakAcAramAM sAtavyasananA tyAganI mAhitI maLe che. 1. parastrIno zALavArA (131) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahavAsa 2. jugAra 3. madirA 4. zikAra 5. vacana parUSatA (ghAtakIvANI) 6. kaThora daMDa 7. corI. (sUtra-303) zrAvaka dharmamAM dAna ane pUjA mukhya che. jenA vinA zrAvaka banI zakAtuM nathI. upAsaka dazAMga sUtramAM cAra prakAranA dAnano ullekha thayo che. 1. AhAra dAna 2. vanjhI dAna, 3. zAramadAna 4. abhaya-dAna. pAtra"apAtrano viveka buddhithI nirNaya karIne dAna dharmanuM pAlana karavuM joIe. prazna vyAkaraNa AgamamAM Azrava eTaleke karmanA AgamananI sthiti ane saMvara (karmanA AvavAno mArga baMdha karavo aTakAvavAM) te vize pAMca vratanA saMdarbhamAM mAhitI prApta thAya che jethI zrAvaka ane sAdhu navAM karma upArjana na kare teno bhagavatI sUtra zataka8 dezaka 10mAM dezavirati dharmamArga darzAvyo che. dAna-zIla tapa ane bhAva ema che. cAra prakAranA dharmanI ArAdhanA zrAvako mATe che. cha AvazyakanI kriyA paNa zrAvaka dharmamAM samAviSTa thayI che. anuyogadvAra sUtramAM teno saMdarbha prApta thAya che. 1. sAmAyika, 2. cauvisattho 3 vaMdana 4 paDikamaNa 5. kAyotsarga 6. paccakhANa ema cha AvazyakanuM pratidina pAlana karavuM joIe. Avazyaka eTale ke je avazya karavA yogya che. anuyoga dvAra sUtranA zabdo che je divasa ane rAtrinA aMtabhAge zramaNa ane zrAvaka vaDe avazya karavA yogya che te Avazyaka che. causaraNa payaNAmAM Avazyaka vize jaNAvyuM che ke sapApa pravRttino tyAga ane niSpApa pravRttinA sevanathI sAmAyika vaDe cAritra guNanI vRddhi thAya che. pratidina-rAtanA pApanA prAyazcita mATe cha AvazyakanuM pAlana e zrAvakAcAranI noMdhapAtra pravRtti che. AtmavikAsa mATe tenuM AcaraNa anivArya che. causaraNa panAmAM Avazyakano hetu batAvatAM jaNAvyuM che ke sAmAyikathI cAritrAcAranI zuddhi, cauvisattho darzanAcAranI zuddhi, jJAnadhArA 132 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaMdanathI jJAnAdika guNonI zuddhi, pratikramaNathI jJAnAdika paMcAcAra zuddhi, kAusaggathI rahI gayelA aticAranI zuddhi ane paccakkhANathI lAcAranI vizuddhi thAya che. mATe sAdhu ane zrAvake cha AvazyakanuM pAlana karavA dvArA mana sthirIkaraNa maTIne AtmabhAvamAM jAgRti Ave che. dazAzruta skaMdhasUtranA chaThThA adhyayanamAM zrAvakanI 11 pratimAnuM varNana che. zrAvakadharmanI paramocca ArAdhanAno mArga A pratimA dhAraNa karavAthI maLe che. A rIte Agama graMthomAM, zrAvakAcAra-dharmano saMdarbha prApta thAya che. AcAradharmanA jJAnanI prApti dvArA AtmA zAzvata sukha prApta kare evI udAtta bhAvanA vyakta karI che. jJAnadhArA 133 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ (ramezabhAI gAMdhI ghATakopara (muMbaI) nivRtta beMka menejara che. nivRttimAM dharmanI khUbaja suMdara pravRtti karI rahyAM che. jaina dharmanA abhyAsI adhyAtmanA traNa pustakono aMgrejImAM ramezabhAI e anuvAda karela che.) jinAgama saMdarbhamAM zrAvakanA AcAra kayA ane kevA che ? ahIM ApaNe AvazyakasUtranA cha Avazyakano AdhAra levAno che. prathama najare sahaja saraLa lAgato viSaya have UMDANamAM praveze che. prathama Avazyaka "sAmAyika" pote ja eka judA adhyayanano viSaya che. "samaya"no artha 'AtmA' thAya che. eTale AtmabhAvamAM svabhAvamAM rahevA mATenI eka prakriyA-anuSThAna eTale sAmAyika, vizeSa rUpe svabhAvamAM rahevuM hoya to 'vibhAva'thI dUra thavuM paDe ane te mATe vibhAva rUpa 'sAvadyayogo' arthAta 18 pApa sthAnaka rUpa aprazasta pravRttino tyAga karavo paDe paNa zrAvakadharmanI eka maryAdAe ADI Ave che ke te saMpUrNarUpe pALavI kaThina che eTale 3 karaNa + yoga rUpa 3 x 3 9 koTi ne badale be karaNa X 3 yoga rUpa 6 koTi e pALavAnuM hoya che. anumodanAno traNa yogathI AgAra-chUTa hoya che. Ano evo artha haragIja nathI ke anumodanApApa pravRttinI karo to cAle. ahIM eTaluM ja tAtparya che ke anumodanA kadAca thaI jAya to vratabhaMga thato nathI kAraNa ke = jainasAhitya jJAnadhArA ramezabhAI gAMdhI 134 jJAnasatra-4
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyAkhyAna' te mujabanA che. "sAmAyika bAda bIjo Avazyaka che. "caturvizatistava arthAt cauvasaMththo jene vyavahArabhASAmAM covIza tirthakaronI stuti rUpa "logassa"no pATha che. temAM A bharatakSetramAMthI chellA siddha thayela zrI rUSabhadeva svAmIthI laI zrI vIra vardhamAna mahAvIra svAmInA nAmasmaraNa sAthe temanA mahimA-guNonuM saMkSipta varNana che. tyArabAda "vaMdaNA' rUpa trIjo Avazyaka che jemAM "gurune bAra AvartanarUpa utkRSTa vaMdana karavAmAM Ave che ane temanA prati vinama bhakti darzAvavA uparAMta avinaya azAtA-azAtanA badala kSamAyAcanAnA paNa bhAva che. have mukhya Avazyaka pratikramaNa' Ave che. temAM zrAvakanA bAra vrato - pAMca aNuvrata, traNa guNa vrata ane cAra zikSAvrata rUpe che. tene dezavirati rUpa cAritra paNa gaNAya che. jenA 75 aticAradoSo hoya che. AmAM jJAnanA 14, darzananA 5 ane tapanA 5 umeratA kula 99 aticAra thAya che jene kAyotsarga rUpe pahelA ane bIjA AvazyakanI vacce ciMtavavAnA hoya che. kSamAyAcanAnA bhAva sAthe. A 99 doSo zrAvaka jIvanamAM vratapAlanamAM jANatA ke ajANatA chadmasthatA ne kAraNe sevAI jAya che. AvazyakatA rahe che jAgRtipUrvaka-upayogapUrvaka yathAzakti TALavAnI. Ama zrAvakanA bAra vrata ane te paNa "samakita' sahitanA yathArtharIte zraddhApUrvakanA pALavA-niraticAra te zrAvakAcAranuM mukhya aMga che. A uparAMta aDhAra pApasthAnaka pacIsa prakAranA mithyAtva samaicchima paMcendriya virAdhanA maMgalapATha zramaNa sUtro ApaNA paNa che. pratikramaNa bAda pAMcamo Avazyaka che. prAyazcita rUpa "kAyotsarga"no jemAM dharmadhyAnanI lakSaNa-AlaMbana rUpa anuprekSArUpa ciMtavana cAra bhedathI karavAnuM rahe che jinAjJAno vicAra, duHkhano jJAnadhArA (135) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ (jIvane bhogavavA paDatA) vicAra-kAraNa upAya sahita sukha-duHkharUpa karmanA vipAkano vicAra kAraNa-upAyanI sAthe tathA loka (ahIM lokano artha janatA nahIM paNa uddha, adho ane madhya (trichA) loka rUpa vizvaracanAno vicAra karavAno che. Ama dharmadhyAnano kAyotsarga ke vikalpa logassanA kAusagna karavAno pAMcamAM AvazyakamAM abhipreta che. chello ane chaThTho Avazyaka che. pratyAkhyAna'no jemAM mukhyatve cAre AhAranA tyAgarUpa cauvihAranA paccakhANa karavAnA hoya che. A rIte 6 Avazyaka rUpa zrAvakonA pratikramaNano AcAra Avazyaka sUtramAM varNavela che. mULapATha, artha-bhAvArtha ane vivecana sAthe. pratikramaNanI kriyA pApathI pAchA pharavAnI kriyA che. jemAM hArda rUpe sarva jIvo jene 84 lAkha jIvAyonimAM vibhAjIta karavAmAM AvyA che temanI virAdhanA badala aMtaHkaraNanI kSamA yAcanA karavAnI hoya. (1) dAne, ziyaLe, tape ane bhAve guNe karI adhika hoya. (2) be vakhata ubhayakALa savAra-sAMja pratikramaNano karanAra hoya. (3) mahInAmAM che. cAra ke cha "poSA'no arthAt paripUrNa * pauSadha vrata aMgIkAra karanAra hoya. (4) samakti sahita zrAvakanA bAra vrata ane agiyAra paDimA - pratimAdhArI hoya. (5) jIva-ajIva Adi be, sAta ke nava tattvano jANanAra hoya - (anya sAthe te puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa tattva) (6) traNa manorathanA ciMtavanAra hoya (1) huM kyAre AraMbha - parigrahathI nivRta thaIza (136 janasAhitya jJAnasatra-4
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) kyAre dIkSA laI sarvaviratirUpa munidharmanuM pAlana karIza. (3) kyAre aMtima samaye saMlekhanA-saMthArA rUpa samAdhimaraNane prApta karIza. (7) zrAvaka 21 guNo dhAraNa karanAra hoya arthAt te 21 guNe karI sahita hoya. (8) dubaLA-pAtaLA arthAt sthAvara, vikasendriya, asaMzI paMcendriya sahita nirbaLa paravaza manuSyo - tiryaMcanI dayA pALanAra rakSaka hoya. (9) paradhana patthara samAna ane parastrI mAtA-bena ke dIkarI barAbara mAne - gaNI varte (10) daDhadharmI, priyadharmI uparAMta devatAnA DagAvyA Dage nahIM arthAta. temanI kasoTI, upasarga sahana karI pAra Utare - uttIrNa thAya. AvA zrAvakajIne dharmano raMga hADohADa lAgela hoya. raktamAMsa-majA asthimAM - kaho ke temanA zarIranA aNue aNumAM prasarela hoya - AtmAne guNothI bhAvita karela hoya. zanivAra (130) jenasAhitya jJAnarAga-4
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1.1 4 *, - harSada dozI (jaina ekeDamI kalakattAnA ceramena harSadabhAI jaina darzananA abhyAsu che. lekhaka ane vaktA che. virAyatana saMsthA sAthe saMkaLAyelA che.) * jainadharma ahiMsA, saMyama ane tapanI sUkSma vibhAvanA ane sarvotkRSTa pAlana mATe vizvamAM viziSTa sthAna dharAve che. je daDhatA ane zraddhAthI sAmAnya jaina gRhastha paNa tenI AcArasaMhitAnuM potAnA rojiMdA jIvanamAM pAlana kare che te paNa advitIya che. temAM paNa ahiMsA, dayA, samatA ane dareka jIvanA jIvananA adhikAra dareka jainanA AcAramAM mahattvanuM sthAna dharAve che. vastutaH dareka jIvanA jIvananA adhikAranI svIkRtI ane ahiMsA, dayA ane karuNA eka ja sikkAnI be bAju che. eTale "ropagraho nIvAnA', vizvanA dareka jIvo eka bIjA upara AdhAra rAkhe che - samasta jaina samAjanuM sarvamAnya sUtra che. A sUtramAM dareka jIvana jIvavAnI ane jIvana TakAvI rAkhavAnI IcchA ane te mATe parasparanA sahayoganI AvazyakatA vyakta karI che. ahiMsA, dayA, aparigraha ane anekAMtavAda A siddhAMtanA pAyAmAM che. jaina Agama zAstranA dareka pAnA chaDI pokArIne kahe che ke dareka jIva anaMta jJAna, anaMta sukha, ane anaMta zaktino svAmI che. chatAM, A saMsAranI viSamatA che ke prANI mAtrA dukhI che ane jaina ArA A siddhAMtanA che. ahiMsA, kAra parasparanA jJAnadhArA 138 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ tenI zakti kuMThIta thayelI che. saMsAra evI jaMjIra che je jIvane potAnA sukhanA khajAnAthI vaMcita rAkhe che. bhUlabharelI mAnyatAne kAraNe manuSya ema samaje che ke bIjAnA bhoge pote sukha meLavI zake che. potAnA svArthamAM bIjAne pIDA ApavI e ja karma che. zrAvakano prayAsa AMzika rIte rAgathI vimukha thavAno che, eTale tenI sAdhanA dezavirati che, tenA vrata aNuvrata kahevAya che ane te mokSamArgamAM cothA ke pAMcamA guNasthAne che. sAdhunA AcAramAM saMpUrNa viratinI apekSA che, eTale te sarvavirati che ane tenA vrata mahAvrata kahevAya che. tethI sAdhu chaThThA ke sAtamA guNasthAne che. vrata ane pratyAkhyAna (paccakjhANa) e rAga, kaSAya, pApa ane azubha AcaraNa ane bhAvamAMthI chUTavAnA eTale ke viratinA sAdhana che. AvatA karmane rokavA mATe vrata -- pratyAkhyAna aMgIkAra karavA te virati che, je sAdhunA ane zrAvakanA AcAranuM mukhya aMga che. - bhojana ane vaparAzanI vastuonI agaNita vividhatA che. te uparAMta potAnA vyavasAyane kAraNe paNa jemAM hiMsA vadhu che tevA kArya thaI jAya che. potAnA jIvananirvAha mATe athavA lobha -- lAlacane vaza thaIne temAM nakkI karelI maryAdAonuM ullaMghana thavAnI ghaNI ja saMbhAvanA che. eTale zrAvake ghaNI ja sAvadhAnIthI vartavAnuM che, chatAM doSa thaI jAya to sAtamA vratanA A doSonI AlocanA karavI. anAvazyaka kriyAo, je sarvathA vyartha che. nirarthaka che, koIne lAbhakArI nathI ane gauravanI hAnI karatA hoya, pramAdakArI hoya, azlIla hoya, evI badhI ja pravRttio vratapAlanamAM vikSepa kare che ane teno tyAga vratapAlanamAM upayogI ane sahAyaka thAya che mATe zrAvake teno tyAga karavo. zikSAvratamAM sAmAyikanuM mahattva jaina sAdhanAmAM ghaNuM UMcuM che. dareka jaina sAmAyikathI paricita che ane lAkho jeno dararoja jJAnadhArA (139) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika kare che. sAmAyika AtmabhAvane zuddha kare che. ciMtana, manana, svAdhyAya, AlocanA, dhyAna, kAyotsarga ane bhakti - stavana, badhuM ja sAmAyikanI aMtargata AvI jAya che. sAmAyika AtmAne vibhAvamAMthI svabhAvamAM laI janArI sarvottama sAdhanA che. sAmAyikamAM dareka prakAranI azubha pravRttio - azubha yoga aTakI jAya che ane moTA pramANamAM zrAvakane potAne upalabdha AhAra, pANI, vastra ItyAdi mAtra potAnA ja upabhoga - paribhoga mATe nathI. tene supAtra sAthe vaheMcavAnI bhAvanA Asaktine ochI kare che, tyAga ane dAnanI bhAvanAne vega Ape che ane aparigraha vratamAM daDhatA lAve che. paraMparAthI A vratamAM sAdhu - zramaNonI AvazyakatAo pUrI pADavAnI bhAvanA che. zrAvake potAnI dareka prakAranI saMpattinI je sImA pAMcamA vratamAM bAMdhI che tene uttarottara nAnI karavI joIe ane tenA pariNAmarUpa je saMpatti sImAnI bahAra thaI jAya ane te uparAMta jo Avaka paNa vadhatI hoya to tenA pariNAmarUpa je saMpatti sImAnI bahAra thaI jAya ane te uparAMta jo Avaka paNa vadhatI hoya to tenA pariNAmarUpa vadhArAnI saMpattinA nikAla mATe teNe dAna karatAM rahevuM joIe. vaLI dAna karavuM e zrAvakanuM mahattvanuM kartavya che. te uparAMta bhagavAna mahAvIra AnaMda zrAvakane vratanA aticAra samajAve che tyAre teoe yathA saMvibhAga vrata' kahyuM che, nahIM ke "atithi saMvibhAga vata'. vaLI dAnano bIjA koI paNa vratamAM samAveza nathI. eTale A bAramA saMvibhAga vratamAM supAtra dAna samAhita che. sAdhuone bhojana, pANI ane vastra vagere grahaNa karavAnA niyamo ghaNA ja kaDaka che. tethI temane doSayukta vastu ApavAmAM Ave ke dekhAdekhIthI ApavAmAM Ave to A vratanA aticAra lAge jJAnadhArA (140) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMlekhanA jainadharmanI gauravabharI vizeSatA che. A zarIranA mAdhyamathI jIvana paryata sAMsArika ane AtmonnatinA kArya karavAnA che. paraMtu jIvananI aMtima kSaNe jyAre zarIra dareka prakAranI sAdhanA - ArAdhanA ane kartavyapAlana mATe nirbaLa ane asahAya thaI jAya che tyAre prasannatApUrvaka A zarIranA tyAganI taiyArI karavI ane dareka pravRttiothI AmaraNAMta nivRtta thaI javuM e mAraNAMtika saMlekhanA vrata che. A vrata daramiyAna mana, vacana ane kAyAnA traNe yoga ane karavuM. karAvavuM ane karatA pratye anumodanA, e traNa karaNa maLIne nava koTIthI saMpUrNa nivRtta thavAnuM che, je sAdhunI sarvaviratinI samakakSa che. saMlekhaNA daramiyAna sAdhu ane zrAvakamAM tAtvika dRSTie koI bheda raheto nathI. je kaMI taphAvata che e pUrvakarmanA saMskArajanita kaSAyanI maMdatA ane tIvratAno che. bAra vrata zrAvakanA AcAranA pAyAmAM che ane saMlekhaNA tenA jIvananuM aMtima lakSya che. zrAvakanA hameMza traNa manoratha hoya che ke te kyAre bAra vrata aMgIkAra kare, kyAre sarvavirati zramaNa thAya ane aMta samaye saMlekhaNA tapano avasara maLe. bhagavAna mahAvIre svayaM 12 1/2 varSanI aDaga ane ugra sAdhanA daramiyAna A vratonuM pAlana karyuM che. temaNe mokSamArganI samAptie kevaLajJAna, kevaLadarzana, yathAkhyAta cAritra ane anaMta vIrya pragaTa karyA tenuM yathArtha varNana A gAthAmAM maLe che. dANANa seTheM abhayapyANaM, saccesu vA aNavajjaM vayaMti / tavesu vA uttamabaMbhaceraM, loguttame samaNe nAyaputte // abhayadAna e ahiMsAnI sarvottama ane anupama vibhAvanA che. ahiMsAno dAnamAM samAveza karIne zAstrakAre dAnanI vyAkhyA vyApaka to karI che, sAthesAthe dAnanA mahimAne paNa UMcA zikhara upara sthApita karyo che. zramaNa bhagavAna mahAvIranI ahiMsA, satya ane brahmacaryane eka sUtramAM guMthIne zAstrakAra kahe che ke koI paNa vrata (141) jenasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRthaka ke svataMtra nathI. saghaLA vrata - pratyAkhyAna eka akhaMDa sAdhanAnuM svarUpa che. ahiMsaka parigrahI na hoI zake ane aparigrahI hiMsaka ke mRSAvAdI na hoI zake. zrAvakanuM lakSya dezaviratithI sarvavirati eTale ke sAdhutA che. avirati eTale vrata - pratyAkhyAnano sadaMtara abhAva. sarvavirati eTale 100 TakA pratyAkhyAnanA prathama biMdu ane saMpUrNa viratinA aMtima baMdunI vaccenA asaMkhya biMduone joDatI rekhA ja mokSamArganuM prathama caraNa ane zrAvakAcAra che. A mArga para agrima gati karavAthI AtmabhAvanI vizuddhi thatI jAya che. ahIM karmanA AzravanA badhA dvAra baMdha nathI thaI jatA, paNa AMzika baMdha thAya che athavA "bArI khUlI hoya che. dezaviratimAMthI sarvaviratinA puruSArthane zAstramAM zrAvakanI pratimA kahI che. dAna, zIla, tapa ane bhAva catuSTaya paNa vratonA pAlanamAM, sAdhanApathamAM pragati ane sthiratA mATe ane zrAvakAcAra samajavAmAM ane pALavAmAM upakAraka che. A catuSTaya zrAvakano dharma paNa kahevAya che. zrAvakanA guNa tenA AcAranuM pratibiMba che. e guNo ahIM saMkSiptamAM Apyo che. zrAvaka nava tattvane jANe che. samaje che ane temAM zraddhA dharAve che. zrAvaka potAnA puruSArtha upara nirbhara che. zrAvaka daDha zraddhAvAna ane avicalita hoya che. zrAvakanuM samyaka darzana aticAra rahita hoya che. tene zaMkA, AkAMkSA, saMzaya vagere nathI thatA. zrAvake dharmanA arthane prApta karyA hoya che, dharma tatvane grahaNa karyuM hoya che, jijJAsA dvArA samAdhAna prApta karyuM hoya che ane jJAnadhArA (142 jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvane AtmasAta karyuM hoya che. zrAvaka saMvegabhAvathI jAgRta hoya che. zrAvakane saMsAranI nirarthakatAno anubhava hoya che. zrAvaka dAnavIra, prAmANika ane * vizvasanIya hoya che. zrAvaka pauSadha vratano ArAdhaka hoya che. zrAvaka saMvibhAga vratanuM pAlana karato hoya che. paraMparAthI zrAvaka mATe cha Avazyaka tenI sAdhanA mATe mahattvanA che. dararoja savAre ane sAMje, mahinAmAM be vAra pAkhInA roja, caumAsI pUrNimA ane saMvatsarIne divase avazya karavA yogya che. te uparAMta jaino vividha prakAranA tapa yathAzakti niyamita karatA hoya che. zrI upAsaka dazAMga sUtra bhagavAna mahAvIranA hajAro zrAvakomAMthI zreSTha sarvaguNasaMpanna dasa zrAvakonI ArAdhanA, AcAra, vikaTa paristhiti ane upasarga sAme dRDhatA, temanA pAMca aNuvrata, traNa guNa vrata, cAra zikSA vrata, temanA pratyAkhyAna, pauSadhopavAsa, 11 pratimA ane mAraNAMtika saMlekhanA sAthe samAdhipUrvakanA dehatyAganuM anupama ane adbhuta kathAnaka che ane gRhasthadharmanI garimAnI gAthA che. zarUAtamAM jaNAvela zrI umAsvAtijInA eka ja sUtra 'parasparopagraho nIvAnAm / ' mAM zrAvakAcArano saMpUrNa siddhAMta AvI jAya che. dareka jIva eka bIjAnA upakAraka che, eka bIjAnA sahAyaka che. jIvana ekamekanA astitva upara nabhe che. zrAvaka ke sAdhuno AcAra samaSTinA saMrakSaNa ane jatanApUrvakanA vyavahAramAM samAyelo che. jJAnadhArA 143 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ jillAmAM zrAvaka cAra Do. ramaNIkabhAI pArekha (ema.esa.sI. pIeca.DI.) (si. ramaNIkabhAI pArekha (ema.esa.sI., pIeca.DI., ephaAIsI) amadAvAda seMTrala sTolTa enDa marIna kemikalsa risarca InsTITyUTamAM saMzodhana kAryano AraMbha-pIeca.DInA gAIDa. - 50 thI vadhu rIsarca peparo lakhyA thiyosophIkala sosAyaTI sAthe saMkaLAelA jainadharmanA abhyAsI che jJAnasatra-zibiromAM bhAga le che.) paramakRpALu tIrthaMkara prabhue tIrthanI sthApanA karI sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA e saMghanA cAra avibhAjya aMgo che. sAdhu dharma ke zrAvaka dharma baMnenuM aMtima dhyeya mokSa ja che. sAdhu dharma, TUMko ane ati kaThina mArga che jyAre zrAvaka dharma, saraLa ane khUba ja lAMbo mArga che. caturvidha saMghanA sahiyArA purUSArthathI jainadharma zAzvatadharma, vizvadharma tarIkenuM birUda prApta karI zakyo che. upAsakadazAMga sUtramAM bhagavAna mahAvIrasvAmInA dasa uttama zrAvakono adhikAra che. (1) AnaMda (2) kAmadeva (3) cUlaNI pitA (4) surAdeva (5) kSud zataka (6) kuMDa kaulika (7) saddhi putra (8) mahAzataka (9) naMdinI pitA (10) sAlihIpiyA teoe 20 varSa zrAvakanA vrata pALyA. temAM 14 varSa 6 mAsa gharamAM rahyA ane pAMca varSa 6 mahinA gRhakArya choDI pauSadhazALAmAM zrAvakanI 11 DimAnuM ArAdhana karyu. upasarga prApta thavA chatAM calAyamAna jJAnadhArA 144 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ na thayA. A sUtramAM zrAvakonI dinacaryAnuM paNa khUba suMdara rIte varNana karela che. Adarza gRhastha ane uttama zrAvaka thavA icchanAra dareka vyakti mATe A zrAvakonA zrAvakAcAra divAdAMDI samAna che zrAvakanA 21 guNa, 21 lakSaNa, 12 vrata ane 11 pratimAnuM zrAvakAcAranA pariprekSyamAM saMkSipta varNana nIce mujaba kahI zakAya zrAvakanuM kartavya che ke A ekavIsa guNomAMthI yathAzakti guNonI svIkAra kare. zrAvakanA guNa : akhudo rUvave pagaIsomAM lokapriyAo, akuro bhIrU asaDho dakipaNe lajjANu dacAlu, majajattho sudiThaThI guNAnurAgI supakabajutAM sudIhI. visaMsadgu vRddhAnuga vinIta kayatru parahiyakatA labdhalakanI (1) zrAvaka potAnA aparAdhIne paNa duHkhaprada thatAM nathI (2) rUpavaMta hoya che. yathAkRti stathA prakRtiH (3) prakRti saumya hoya che. (4) sarvane priyakara hoya che (5) saraLa svabhAvI ane guNagrAhI hoya che. (6) pApAcaraNanuM karato nathI (7) puNya ane pApanAM phaLane pRthaka samajI adharma tathA pApane ghaTADe ane dharma tathA puNyanI vRddhi kare che. (8) samayocita kAma karavAvALo hoya che. (9) lajAvaMta hoya che (10) dayAvaMta hoya che sarva jIvo pratye dayA, anukaMpA rAkhe che. (11) madhyastha hoya che. bhalI burI vastune joIne rAgadveSamaya pariNAma kare nahi (12) sudRSTivaMta hoya. AMkhamAM amI hoya; vikAravALI dRSTi na kare. (14) guNAnurAgI hoya (15) supakSayukta hoya che. (16) dIrghadRSTivaMta hoya. (17) vizeSajJa hoya. nava tatva jJAna vaDe vizeSajJa banI heya, Seya ane upAdeyanuM pAlana kare. (18) vinIta hoyaH viNao jINa sAsaNa mUlo dharmazAstra, dharmanuM mULa vinaya kahyuM che. (19) kRtajJa hoya. jJAnadhArA (145 janasAhitya jJAnasatra-4
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ paropakAra eja puNya che. (20) parahitakartA hoya (21) labdhalakSI hoya : zrAvakane jJAnAdi guNanI lAlasA hoya che. zrAvaka sadaiva navo navo abhyAsa kare, zAstra ane graMthonA paThana-paThana karI labdhalakSIdhyeyanI prApti karanAra hoya che. zrAvakanA bAravata jevI rIte taLAvamAM pANInI Avaka rokavA mATe temAM je je pANI AvavAnA nALA hoya tene baMdha karI devA paDe che tevI rIte AtmarUpa taLAvamAM pAparUpa pANI AvatuM rokavA mATe icchAnuM nirUMdhana karavuM paDe che. icchAone rokI pApathI viramavuM tene vrata kahe che. jeo sarvathA pApa vyApArathI nirvate che tevA sAdhu sarvavirati kahevAya che jeo AvazyakatA anusAra chUTa rAkhI zakti pramANe icchAno nirodha kare che teo dezavirati (zrAvaka) kahevAya che. samakita prApta thayA pachI je zrAvaka vrata dhAraNa kare che te mithyAtvanA badhA rItarivAjo choDI de che ane pAMca aNuvrata traNa guNavrata ane cAra zikSAvratanuM ema bAra vratonuM pAlana kare che. ATha vrata AcaraNa karavAthI zrAvakane nIcanA cAra zikSAvratomAM pravRtti karavAthI bhUtakALamAM lAgelI pAponI samaja ane bhaviSyamAM nirdoSa rahevAnI sAvadhAnIrUpa zikSA (zikSaNa)prApta thAya che AthI te zikSAvrata kahevAya che. zikSAvrata AtmabhAvamAM dAkhala thavAno abhyAsa karAve che. anubhavajJAna svAnubhUti zIkhave che. zikSAvrata : (9) sAmAyika vrata ahiMsA-samatA AdinI utkRSTa sAdhanA je samaye karavAmAM Ave che te samayanuM kartavya sAmAyika kahevAya che. sAmAyika vratanuM samyak prakAre ArAdhanA karavAthI citta samAdhi prApta thAya che AtmAnI anaMta zakti pragaTa thAya che rAga kroSa rUpI durjaya zatruno nAza thAya che. jJAnAdi traNa ratnono lAbha thAya che. sAmAyika to bhavabhramaNathI choDAvI, bhaviSyamAM svarganA ane kramazaH mokSanA anaMta sukhane ApanArU che. carama tIrthaMkara 146 jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra prabhue puNyA zrAvakanI sAmAyikanI prazaMsA karela. abhayadAna zreSTha dAna che. "lAkha khAMDI sonA taNuM, lAkha varSa de dAna toya sAmAyika tulyanA, bhAkhe zrI bhagavAna" Avazyaka sUtra : Agama vANImAM Avazyaka sUtranuM viziSTha sthAna che. A sUtrano abhyAsa tathA te jJAnane prekTIkala banAvavA mATe Avazyaka sUtrano aMgone, jIvananA aMgo banAvavA te zramaNo ane zramaNopAsaka mATe ati Avazyaka che. "avasya karaNIya iti Avazyaka sAmAyika, cartuvizati stava; vaMdanA, pratikramaNa, kAyotsarga ane paccakhANa zrAvakoe avazya "A amRtakriyA karavI jarUrI che. upara darzAvelA zrAvakAcAra je zrAvakanA gharamAM paLAtA haze te ghara kharekhara svarga samAna banI jAya che. mAtA-pitA bhAI-bahena putra putravadhU kuTuMbIjano, samAja vacce sumadhura AphlAdaka snehanI saravANI vahevA lAge che. mA-bApa pratye AdarabhAva ane vaDIlono bALako pratye vAtsalya, preraNA tathA premano dhodha vahe che. gharamAM darekanuM jayajinendrathI abhivAdana thAya che dharmakathA, uttama zrAvakonA jIvanacaritranA mAdhyamathI bALakomAM dharmanA saMskAranuM siMcana thAya che ane pariNAme A susaMskArono amulya vAraso uttarottara jaLavAI rahe che. zrAvakanuM ghara sadAyane mATe vrata, japa, dayA, dhArmika anuSThAna, dAna ityAdithI maghamaghatuM rahe che. jIvanacariNAme A sarakAdAna mATe che LT RO IdhArA jJAnadhArA 140 jJAnasatra-ja
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ IojinAgama sadabha vyAvakAcArI - ketakI zAha janazAsanarUpI rathanA cAra paiDAM te sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA che. prabhu mahAvIre cartuvidha saMghamAM sAdhu-sAdhvI jeTaluM ja mahattva zrAvaka-zrAvikAne ApyuM che. dareka sAdhaka AtmAnI sAdhanAArAdhanA mokSamArgane pAmavAnI hoya che. "jJAna kriyApyAma mokSamAra" jJAna ane kriyA e baMne vaDe mokSanI prApti thAya che. ahIM kiyA te AcAra che. AcAra eTale AcaravA yogya vartana je mokSa bhaNI laI jAya. AcAra vagaranuM jJAna lakhyuM che ane jJAna vagaranI kriyA zuSka che. zrAvakAcAranI ImArata dAna, zIla, tapa ane bhAvanA pAyA para caNelI che. zrAvakAcAramAM bAra vrata uparAMta saMlekhanA, 11 paDiyA, 5 abhigama, 3 manoratha Adino samAveza thAya che. bAra vrata : vArasa hilsa sIva thampaksa pAMca aNuvrata, 3 guNavrata ane 4 zikSAvatarUpa bAra vratanuM varNana zrI aupapAtika sUtra, zrI upAsakadazAMga sUtra, zrI Avazyaka sUtramAM vistArathI che. bAravratane gurumukhe svIkAre ane jiMdagIparyata tenuM yathArthapAlana kare te sAco zrAvaka che. cAre cUkyo, bAre bhUlyo, chanuM na AvaDe nAma jagaDhaMDhero piTAve ke, "zrAvaka" mAruM nAma" dAnAdi cAra dharma cUkI jAya, uparokta zrAvakanA 12 vratone jANato na hoya, chakAyanA nAma paNa na AvaDe ane jagatamAM kahetA 148 jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ phare ke huM zrAvaka chuM te nAmadhArI zrAvakonI koTimAM Ave che. sAcA zrAvaka mATe eka paMktimAM kahyuM che ke, "nava dhari, nava parihare, navanI na kare hANa, navanuM jANapaNuM kare, te nara catura sujANa." arthAtu navavADa vizuddha brahmacaryane dhAre, nava prakAranA bAhyaparigraha (khetavattha Adi)no tyAga kare, pAMca sthAvara, traNa viklendriya ane paMcendriya A navanI hiMsA na kare ane nava tattvane jANe te sujJa zrAvaka che. | vikaTa prasaMgomAM saMkaTa Ave tyAre sAgArI saMthAro levAnuM kathana zrI aMtagaDadazAMga sUtramAM sudarzana zrAvakanA prasaMgamAM che. mugalapANi nAmanA yakSathI AviSTa arjunamALI sAta jIvonI pratidina ghAta karato hato. sudarzana zrAvake arjuna mALIne sAme Avato joIne, jarA paNa vicalita thayA vagara tyAM ja sAgArI saMthAro karyo. daivI tAkAta sAme AdhyAtmika tAkAtano javalaMta vijaya thayo. Ama sudarzana zrAvakanI nIDaratAe svarakSaNa karyuM. ane arjuna mALInA jIvanamAM, parivartana ANavAnuM satkRtya karyuM. svastha zarIre, jAgRta avasthAmAM, samyaka jJAnapUrvaka, deha ane kaSAyone kRza karI, mRtyu samayane najadIka jANIne paNa saMthAro laI zakAya che. tenuM jIvaMta ane javalaMta udAharaNa ghATakoparamAM pU. suzIlAbenanuM che. jemaNe 56 divasa sudhI motane haMphAvyuM ane samatApUrvaka upasarga sahyA, je zrAvakAcAranI sAdhanAnI parAkASThA che. 11 paDimA : zrAvakanA vizeSa anuSThAna athavA pratijJAne paDimA (pratimA) kahe che. zrI samavAyAMga sUtramAM, zrI Avazyaka sUtramAM zrI dazAzruta skaMdha sUtramAM (6ThuM adhyayana) 11 paDimAnA nAmano ullekha che. bAra vratonuM zuddha samAcAraNa karatAM vairAgyabhAvamAM vRddhi thatAM vizeSa vairAgyabhAva Ave tyAre gRhasthIno kArabhAra putra, jJAnAdhArA (149) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ svajanAdine soMpI, mamatvathI nivRtti pAmIne 11 paDimAnuM samAcaraNa kare che, jyAM upabhoga parimAmanI yAtrA upayoga pariNAmamAM jaI sthira bane che. 5 abhigama : darzana mATe jatA zrAvakonI Avazyaka vidhi athavA ziSTAcArane abhigama kahe che. vartamAna yugamAM paNa sAdhu-sAdhvIne vaMdana karatI vakhate mobAIla, selavALI ghaDiyALano tyAga karavo jarUrI che, jethI zrAvakAcAramAM doSa lAge nahIM. 3 manoratha : zrAvaka haMmezA traNa manoratha ciMto (1) kyAre huM AraMbha-parigrahano tyAga karuM ? (2) kyAreka huM paMcamahAvratadhArI sAdhu banuM? (3) aMtima samaya paMktimaraNane kyAre prApta karyuM ? zrAvakanA sarva anuSThAnamAM bAhyAcAra sAthe bhAvonI zuddhatA bhaLe to sonAmAM sugaMdha bhaLe che. zrAvakanA bAhyAcAramAM tenuM kartavya, naitika pharaja paNa samAyelI hoya che. zrI sthAnAMga sUtramAM cothA sthAnamAM kartavya pAlananI apekSAe zramaNopAsakane "mApiDayALa' kahIne upamita karyA che. vinayapUrvaka, sneha vAtsalya ane zraddhApUrvaka nigraMtha sAdhuonI sevAbhakti kare che, saMyamamArgamAM AgaLa vadhavA mATe sahAyatA kare che te zramaNopAsako mAtApitA tulya che. zrI vipAkasUtranA dase adhyayanA subAhukumAra Adi kathAnAyake pUrvabhavamAM utkRSTa bhaktibhAvathI nirdoSa AhAranuM munibhagavaMtane supAtradAna ApI samyakatvanI prApti karI ane saMsAra paritta karyo. zrI bhagavatI sUtramAM paNa kahe che ke supAtradAnathI zramaNopAsakanA dharmabhAvomAM vizeSa zuddhi ane vRddhi thAya che. Ama, saMta-satIone gocarI arthe padhAravA vinaMtI karavI, gocarIe padhAre tyAre nirdoSa, AdhAkarmAdi doSothI rahita AhAra pANI vidhipUrvaka vahorAvavA, e zrAvakanuM kartavya che. " jJAnadhArA (15) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI rAjapraznIya sUtramAM pradezI rAjAnuM varNana che. kezIzramaNanA sadupadezathI pradezI rAjA dharmamAM zraddhAvAna banyA ane zrAvakanAM bAra vrata aMgIkAra karyAM. pauSadha Adi sAdhanAmAM layalIna thavAthI viSayavAsanA ke ezaArAmanI vRttio sarvathA samApta thaI gaI. tethI temanI rANI sUryakatA bhogapUrti na thavAthI akaLAvA lAgI. tenA phaLa svarUpe rAjAne viSa ApyuM. te samaye pradezI rAjA rANInA kAvatarAne jANI gayA hovA chatAM tenA pratye manathI paNa dveSa na karatAM pauSadhazALAmAM, jaIne anazana ArAdhanA karI. Ama, eka Adarza zrAvaka zrAvakAcArane pALatAM, pAMcame guNasthAnakathI AgaLa caDhavAne mATe, mohanIya karmane, rAgane dveSane dUra karavAno satata prayAsa kare che. zrAvakAcAranuM pAlana karatAM gharanA sabhya pratye rAga ane dveSa na thAya tenI sAvacetI pradezI rAjAno prasaMga sUcave che. zrI bhagavatI sUtramAM madruka zramaNopAsakano prasaMga che. o anyatIrthikonA praznono tArkika rIte uttara ApI prabhu dvArA prazaMsA pAmyA hatA. temanI dharmazraddhA ane tAttvika jJAna bejoDa hatuM. Ama, eka zrAvaka potAnA dharmane yathArthapaNe jANI, anya prativAdIone dharmanI prabhAvanA karI zake che. zrI sUyagaDAMga sUtra 'nAlaMdIya' nAmaka adhyayanamAM lepa gAthApati vratadhArI zramaNopAsaka hatA. lepa gAthApatie potAnA bhavananA nirmANa pachI zeSa vadhelI dhana-saMpattithI udakazALA-parabanuM nirmANa karAvyuM hatuM. tenuM nAma 'zeSadravyA udakazALA' kahyuM che. zrAvako potAnA bhogopabhogathI adhika dhanasaMpatti hoya to teno saMgraha na karatAM teno upayoga paropakAranA kAryomAM kare te zrAvakAcArane yogya che. 'avaMzUyaduvAra' kahetAM AgamamAM kahe che ke gRhastha sAdhakanA, dvAra sAdharmika, dInaduHkhI, sAdhu-sAdhvI, atithi Adi mATe haMmezA 151 jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ khullAM hoya che. zrI upAsaka dazAMga sUtramAM bhagavAna mahAvIranA AnaMda Adi dasa zreSTha zrAvakanuM varNana che. te zrAvako sonA-cAMdI, sikkA tathA godhana vagere pracUra dhananA svAmI hatA. te chatAM temanI gaNanA sarva zreSTha zrAvakomAM thaI che. temane mahAparigrahI zrAvaka kahyA nathI kAraNake vrata svIkAratI vakhate temanI pAse jeTalo parigraha hato temAM ja saMtoSa mAnyo ane jyAre choDavAno samaya Avyo tyAre anAsaktabhAve te chUTI paNa gayuM. AnaMda Adi zrAvako gRhastha jIvananI AvazyakatA anusAra bhoga-upabhoganI sAdhana-sAmagrInI vyavasthA karatA. tenI sAthe ja potAnI sAdhanA mATe sAdhanAne anukULa eka sthAnanI vyavasthA paNa rAkhatA hatA. jene jaina pAribhASika zabdamAM "pauSadhazALA" kahevAya che. vartamAnamAM gRhasthA sAdhako mATe te zrAvakonuM jIvana dizAsUcaka che. potAnA gharamAM kevaLa bhoga-vilAsa yogya ja vAtAvaraNa na rAkhatAM, sAdhanA yogya svataMtra sthAna rAkhavuM. AnaMda Adi zrAvakoe sAMsArika javAbadArI vizALa hovA chatAM yogya samaye tenAthI nivRtti laI viziSTa sAdhanAnuM lakSya rAkhyuM hatuM. jainadarzanamAM pratyeka sAdhaka jIvanuM aMtima lakSya AtmasvarUpanI prApti che. te mATe aharniza ciMtana ane manana kare che ane gRhasthAzramanI javAbadArIthI mukta thavAno samaya Ave tyAre tene pAmavAno prayatna zarU kare che. Ama, jIvanamAM amuka varSanI uMmara nizcita karI levI joIe tyAra pachI pUrNa dhArmika tapomaya jIvana jIvavuM joIe. | zrI upAsakadazAMga sUtramAM AnaMda Adi dasa zrAvako zrAvakadharmanuM samyaka prakAre ArAdhanA karIne ekAvatArI thayA. kAmadeva Adi zrAvakone pauSadhamAM dharmazraddhAthI vicalita karavA devoe upasarga ApyA hatA, chatAM teo calita thayA nathI. sUrAdeva 152) janasAhitya jJAnasatra jJAnadhArA
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adi zrAvaka calita thayA paNa patnInI preraNAthI prAyazcita karyuM ane punaH AtmabhAvamAM lIna thayA. gRhasthajIvanamAM pati-patnIe paraspara dharmamArgamAM pUraka ane sahAyaka banavuM Avazyaka che, tevo bodha A kathAnakomAMthI maLe che. zrI sUyagaDAMga sUtra 2/7mAM zrAvakanA 3 viziSTa guNo kahyA che. (1) te gRhastha jIvanamAM raheto hovA chatAM maryAdA anusAra prANIhiMsA para saMyama (niyaMtraNa) rAkhe. (2) samasta ekendriyAdi prANIo para samabhAva-Atmavat bhAva rAkhe. (3) zrAvakanA vrata dhAraNa kare. A traNa guNonI yukta gRhastha devagatine prApta kare che. vartamAne koI zrAvakane dharmakaraNI ke AcArapAlananI vAta karIe to uttara maLe ke, "ame rahyA saMsArI ! amArAthI AvuM kAMI pALI na zakAya." paNa eka zrAvaka ATaluM to jarUra karI zake Adare bAra vrata, dhAre samakita, jANe vItarAgana mArga, choDe mithyAtva, mUke mAna, rahe manuSyalokamAM, jAya devalokamAM, mAre manane, oDhe lajjA, pAthare puNyane, pahere zIlarUpI zaNagAra, lya bhagavAnanuM nAma, Ape supAtra dAna, khAya gama ane pIve vItarAgavANInuM pANI. zrAvakanA bAra vratamAM prathama ja ahiMsA vratanuM pAlana karatAM dainika jIvanacaryAno sUkSmatAthI tathA tenI kaMpanInA zera laI tevA kAryane anumodanA ApavA barobara jANIne teno paNa tyAga kare. jemAM hiMsAno pravAha satata cAlu rahe tevAM kAryo karavA zrAvakane varya che, zobhanIya, anukaraNIya ke anumodanIya nathI. eka eka zrAvaka maLI aparigraha, ahiMsA, upabhoga-paribhoga parimANa, anarthadaMDa viramaNa vratathI paryAvaraNane anukULa paristhiti sarjI zake che, je deza, samAja, vizvane sahAyakartA nIvaDe che. sudarzana zrAvaka jevI nirbhayatA, puNiyA zrAvaka jevI prAmANikatA, sulasA zrAvikA jenI dharmazraddhA, kAmadeva zrAvaka jevI daDhadharmatA e jJAnadhArA (153) jainasAhitya jJAnasatra-4 bAra tamArI tathA tene tenA karatA jAva
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakajIvananI khumArI che. nigraMtha pravacana zravaNa, saMtasevA ane saMtabhakti e zrAvakanuM kartavya che. bhautika jIvana sAthe dhArmika jIvanano sumeLa karavo e ja zrAvakajIvananI AgavI vizeSatA che. dareka sAdhakanuM aMtima lakSya saMpUrNapaNe Atmakendrita thavAnuM che. eka sAthe samasta bhautika bhAvonI Asaktine choDIne AtmabhAvomAM sthira thavuM te sAmAnyajana mATe zakya nathI. tethI ja kramazaH vratanuM pAlana karatA, guNasthAnakanA sopAna sara karatAM tarI zakAya tevI yojanA che. bharata cakravartI gRhasthAvAsamAM paNa bhAvasaMyamanA sahAre kevaLajJAnane pAmI zakyA. jainazAsana guNapradhAna che, veSa pradhAna nathI. anaMtakALanA paribhramaNa pachI jainakuLa, AryakSetra, saMtasamAgama, jinavANI ane zrAvakapaNuM maLe che. cAreya gatinA saMsArI jIvonI sarerAza kADhIe to anaMta mithyAtvI jIvonI sAme eka jIva samakitI che. evA asaMkhya samakita jIvonI sarerAze eka jIva zrAvaka che mATe zrAvakadharmanI durlabhatA jANI ArAdhaka zrAvakanA AcAra pALavA samyaka parAkramano puruSArtha mAMDIne. kUkA gaNavAmAM ane kIkAne ramADavAmAM ja jIvananI kRtakRtyatA mAnanArAne bhautikatAnA zikhare zikhare ajaMpA ane azAMtinA bhUtiyA mahela ja maLe che jyAre AdhyAtmikatAnA pagathiye pagathiye zAMtisamAdhinAM devAlayo sAMpaDe che. pAnuM phare ane sonuM jhare evA AgamanA pAne jhaLakatA zrAvakadharmanI ArAdhanA karela zramaNopAsakanA jIvanane nihALIe ane tevI ArAdhanA karavAnA preraNA pAna karIe, zravaNazUrA banI, AcArazUrA banIe. kharekhara ! gRhasthanI sAdhanAmAM jainadharmano zrAvakacAra nisaMdeha bejoDa che. jJAnadhArA 154) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ } ; - ( 17- - - zrI bharatabhAI gAMdhI (zrI bharatabhAI gAMdhI (DIplomAM IlekTrIkala ejInayarIMga) rAjakoTa aneka zibiromAM bhAga le che jena dharmanA abhyAsI che.) jinAgama saMdarbhe zrAvakAcAra : mahAvratonI samagra, saMpUrNa athavA AgAra rahita ArAdhanA " sarva mATe zakya nathI. te to daDha manobaLanA chAraka, zUravIra, gaMbhIra ane saMskArI puruSo ja karI zake che. AthI mahAvratonI apekSA e saraLa eka anya mArga bhagavAne batAvyo jemAM sAdhaka potAnI zakti pramANe vrata svIkAre che. jene ApaNe aNuvrata kahIe chIe. AvA sAdhakane zramaNopAsaka kahevAya che. zramaNa-sAdhunA, upAsaka eTale najIka besanAro. je sAdhunA sAnidhyamAM bese che. eTale ke zramaNa pAsethI sajJAna tathA vrata grahaNa kare che. tenA mahAvratamaya jIvanathI prerita thaIne upAsanAnA mArge ArUDha thAya che te zramaNopAsaka che. zrAvakanAM vrata grahaNa karavAno krama paNa vaijJAnika che. ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya tathA aparigrahano svIkAra to kare che paNa potAnI zakti ane AtmabaLa anusAra. zrAvakanA vrato, mahAvratonI apekSAo nAnA hovAthI aNuvrata kahevAya che bAkI potAnA svarUpamAM koI moTuM athavA nAnuM nathI. jaina dharmanI e vizeSatA ane vizALatA che ke zrAvakanA vratomAM AgAronuM koI ItyaMbhUta eka rUpa jJAnadhArA 155 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. dareka vyaktino utsAha, AtmabaLa, parAkrama ane kSamatA sarakhA hotA nathI tethI ja vrata ane AgAra rAkhavAmAM vyaktinI potAnI svataMtratA che. te parANe apAtA nathI. tethI dareka vyakti potAnI icchAnusAra sAdhanAnA mArgamAM praveza karI zake che. praveza karyA bAda potAnI sAdhanAno vikAsa karatA jAya che, AgAra ghaTADatA jAya che tema karatA karatA te zramaNopAsakanI bhUmikAmAM zramaNabhUta (zramaNa jevo) banI zake che. vrato zA mATe dhAraNa karavA joIe ? anAdikALathI A jIva cartagatirUpa saMsAramAM paribhramaNa karI rahyo che. jyAM sudhI mohane AdhIna thaI karmAnubaMdhana karato raheze tyAM sudhI bhramaNa paNa cAlu ja raheze. mithyAtva, avata, pramAda, kaSAya ane yoganA kAraNe jIva janma-maraNanI cakkImAM pIsAI rahyo che. temAMthI mukta thavA vitarAgI devoe mokSamArga batAvyo che. ApaNo AtmA cauda rAjalokamAM jyAM jyAM gayo tyA tyAnA padArtho bhogavyA ane mamatva bhAve temAM baMdhAyo. avrata ane apaccakakhANanA bhAve tyAMthI mAryo maratI vakhate moha-mamatAne kAraNe potAnA sAdhano, adhikaraNo Adi vasarAvyA nathI. jethI tenA dvArA thatI kriyAno Azrava maranArane Ave che. jyA sudhI A AzradvAra baMdha na thAya tyA sudhI pApano pravAha AvyA ja kare che. A Azrava baMdha karanAra vrata-paccakakhAma che. jeTalA vrata-pratyAkhyAna karIe teTalo Azrava aTake ne pApanI Avaka baMdha thAya. jevI rIte gharanA bArIbAraNA khullA hoya to temAMthI dhULa, rajakaNo ane kacaro aMdara AvyA kare che. paNa jo tene baMdha karI daIe to kacaro na Ave tevI ja rIte AzravanA dvAra khullA che, tyAM sudhI pApanA kacarA bharAyA kare che. paNa jevA vrata-pratyAkhyAna dvArA-saMvara dvArA dvAra baMdha karyA eTale pApano kacaro bharAto baMdha thAya che jIvanamAM vrata jJAnadhArA 15 jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyAkhyAna khUba ja jarUrI che. pratijJA e karAranAmuM che. atyAre pApa karatAM nathI, vastu bhogavatA nathI chatAM mamatvane kAraNe bhAgIdArI che jethI vizvanA pApanA bhAgIdAra banIe chIe. pratijJA karavAthI temAMthI mukta banI zakIe chIe. pratijJA zA mATe karavI joIe ? (1) pApa karavAthI ja pApa lAge che tema nathI, pApane pApa na mAne to paNa pApa lAge che. pApanA paNa pratyAkhyAna na kare tyAM sudhI pApa lAge che. (2) vanaspati Adi ekendriyanA jIvone paNa jUThThuM bolavAnuM pApa lAge che. tema sarvajJa bhagavAne kevaLajJAnamAM jANIne kaheluM che. tethI pApane pApa mAnI teno tyAga na kare tyAM sudhI pApanI kriyA lAge che. jema kanekazana kapAve nahi tyAM sudhI IlekTrIkasITI na vAparavA chatAM minImama cArja lAge che tema pApano pratyAkhyAna dvArA tyAga na kare tyAM sudhI, pApa na kare chatAM amuka kriyA lAge che, (bhagavatIsUtra zataka 1) (3) avrata e AtmAno vibhAva che. vrato dhAraNa karavA te AtmAno svabhAva che. (saMyogajanya) avrata e Azrava che. vrata e saMvara che. avrata e karmabaMdhananuM kAraNa che. vrata dvArA karmabaMdhana aTake che. vrata ArAdhanA karavAthI karmanI nirjarA ane puNya upArjana paNa thAya che. saMvara ane nirjarAnA lakSyarthI 18 pApa sarvathA choDavA jevA mAnIne, yathAzakti vrata dhAravA ane pApanI aneka kriyAonI haLavA thavuM joIe. avaLI mAnyatA choDIne samyagdarzana vizuddhinA niyamone deDhatApUrvaka dhAraNa karavA joIe. e mATe samyag jJAna jarUrI che eTale jIvanamAM zAstrano abhyAsa jeTalo thAya teTalo vadhu karavo joIe. mithyAtvathI chUTavA arihaMta devo, tathA nigraMtha paMcamahAvratanuM 150 jainasAhitya jJAnadhArA jJAnasatra-4
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAlana karanArA gurUdevo pratye bhakti-bahumAna-guNagAna ane samarpaNabhAva Avazyaka che. kudeva, kugurU, kudharmano tyAga karavo khUba ja jarUrI che. vaLI bhagavAne batAvelA bhAvone saraLatApUrvaka svIkAravA joIe. mithyAtvathI chUTavA, arihaMta deva ane kevaLI prarUpita dharmanI oLakhANa karAvanAra, nigraMtha gurUdeva, samyagu jJAnadipaka pragaTAvanAranI upAsanA, satsaMga jarUrI che. jeo svayaM bhagavAnanI AjJAnI virAdhanA karatA hoya, zithila hoya, bhraSTa hoya to samyagu mArge ApaNane kaI rIte laI jAya ? mATe paMca mahAvratanuM daDhatAthI pAlana karanArA gurUdevone samarpita thavuM jarUrI che. zrAvaka haMmezA traNa manorathonuM ciMtavana kare (1) pahelA manorathamAM zrAvakajI ema citave ke, aho jinezvara deya ! A bAhya ane atyaMtara parigraha, viSaya-kaSAyane vadhAranAra che. rAga-dveSanA mULa che, jJAna-darzana-cAritrano nAza karanAra che. aDhAra pApane vadhAranAra che, durgatine denAra che, saMsAra paribhramaNa karAvanAra che. tethI huM kyAre AraMbha ane parigraha, thoDo ke vadhu, ghaTADIza ke ocho karIza, te divasa mAro dhanya ane parama kalyANakArI thaze. (2) bIjA manorathamAM zrAvakajI ema ciMtave che ke, aho jinezvara deva ! kyAre huM gRhavAsano tyAga karI, saMsArano tyAga karI, aDhAra pApasthAnakano tyAga karI, dravya ane bhAvathI mukti thaIne, dIkSA aMgIkAra karIza. vItarAga prabhunI AjJAnusAra cAlanAro banuM, te divasa mAro dhanya ane paramakalyANakArI thaze. (3) trIjA manorathamAM zrAvakajI ema ciMtave che ke, aho jinezvaradeva ! kyAre huM cAre AhArano tyAga karI, aDhAra pApasthAnakano tyAga karI, bhUtakALanI bhUlonI AlocanA karI, paDikkami, niMdI, niHzalya thaI badhA jIvone khamAvI, ati premathI jJAnadhArA (158 janasAhitya jJAnasatra-4
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAlana-poSaNa karelA, A zarIranA mamatvane haTAvIne, cAra zaraNA leto thako, paMDita maraNe marIza, te divasa mAro dhanya ane paramakalyANakArI thaze. upasaMhAra : Ama jina Agama anusAra zrAvakAcAra zuM che ? tenI ApaNe vistRta rIte carcA karI. upAsakadazAMga ane dazAzrutaskaMdhamAM zrAvakAcAranI ghaNI badhI vAtone vaNI levAmAM AvI che. upAsakadazAMga sUtramAM to bhagavAnanA 10 zrAvakonuM jIvana dharmakathAnuyoga dvArA varNavavAmAM AvyuM che. sAcA sukhano mArga ApadAM kathitaH panthA, indriyANAm asaMyamaH / tajjayaH saMpadAM mArgo, yeneSTaM tena gamyatAm // kahevAnuM tAtparya e ja ke A mAnavabhava maLyo che temAM. yogya rIte zrAvakadharmanuM pAlana karI, kAlAMtare pAMca mahAvratadhArI banIne purUSArtha karazuM to mokSa avazya maLaze ja. jina AgamamAM bhagavAne zrAvakAcAranuM ja svarUpa batAvyuM che tenuM nirUpaNa ahIMyA karyuM che. A zrAvakAcAra e mokSamArganuM paheluM pagathiyuM che. mATe tenI mahattA aparaMpAra che tene samajI tenuM yogya rIte ArAdhana karIe te ja abhyarthanA. jJAnadhArA (159) jenAsAhitya jJAnasatra-4
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zrI kAnajI mahezvarI (zrI kAnajI mahezvarI vepArI-paraMtu itihAsa ane jainadharmanA abhyAsI zodhanibaMdha lakhe che. itihAsa pariSadanA sakriya sabhya kacchanA vividha vartamAnapatro sAmayikomAM lekha lakhe che.) vizvanA vividha dharmomAM jaina dharma prAcIna ane svataMtra dharma che. jainadharmano pAyo ahiMsA ane anekAMtavAda che. manuSyanAM jIvanamAM phakta bhautika unnati abhizApa paNa banI zake che. jethI kanaitika mUlyo ane jaina tatvajJAna" manuSyanAM uddhAraka gaNavAmAM AvyA che, paraMparAnI apekSAe enuM pUrva anusaMdhAna bhagavAna RSabhadeva sAthe che. chellA eTale ke vartamAna samayanA chellA tIrthakara bhagavAna mahAvIra svAmI che. sthUla adatAdAna viramaNa vrata : - vepAra vANijyamAM khoTA tolamApa rAkhavA, koInI thApaNa oLavI, koInAM khIssAM kApavA, lUMTaphATa-dANacorI karavI ke chetarapIMDI ane jakAta/dANa ApavAmAM ochuM-vadhatuM kare te vagerenI jayaNA che. sajIva-nirjIvanA bheLa saMbheLa karyA hoya, e pAMca doSamAMthI je koI doSa karyA hoya tene huM mana, vacana, kAyAthI mithyA | duSkata dauM zIlavata : InArA (10) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ cothA brahmacaryanA niyamamAM paMcanI sAkSIe je strI sAthe lagna karyA che, tenI sAthe maryAdApUrNa saMtoSa mAnI viSaya bhogavavuM. paraMtu parastrI ke parapurUSa sAtheno viSayabhoga e pApa gaNavAmAM Ave che. tethI te tyAjava che. viSayanI vAsanA pratye atyaMta IcchA rAkhI hoya evA je koI aticAra divasamAM karyA hoya tene mana, vacana, kAyAthI mithyA | duSkata dauM chuM. parigraha parimANa vrata : parigraha-dhana | dhAnyAdinA saMgrahanuM pramANavALuM vrata te pAMcamo vrata che. jarUriyAtathI vadhAre bhautika saMpatti na rAkhavI e zrAvakanuM vrata che. disIvata : dim parimANavrata eTale vepAra, vyavahAra ItyAdi mATe pravAsa karavAno hoya to judI judI dizAmAM keTalI hada sudhI javuM, tenI maryAdA bAMdhI levI. AkAza, pAtALa ane jamIna upara pramANathI vadhAre javAyuM hoya, tevA doSamAMthI je koI doSa karyo hoya te niSphaLa thAo. anartha daMDa viramaNa vrata H koIne zastro-hathiyAro bheTa ApavAM, prANIo laDAvavAM vagere kAryo ke jemAM skUla, sUkSma hiMsA rahelI hoya tevAM anAvazyaka kAryo na karavAM. pApamaya pravRtti na karavI. AvI koI paNa pravRttine protsAhana na ApavuM. temaja pApa thAya tevo upadeza paNa na Apavo. viSaya vAsanA, kAmabhoga ke kAmaceSTA na karavI. sAmAyika vrata : samabhAvanI sAdhanA, athavA jJAna darzana ane caritrarUpa samabhAvano lAbha che, te sAmAyika vrata che. zuddha thaIne be ghaDI SAnArA (161 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ (48 miniTa) nizcita samaya mATe eka Asana para besIne, sarva pApa kriyAono tyAga karI, tathA iMdriyo -- manane saMyamamAM rAkhI bhagavAnanuM dhyAna dharatAM dharatAM, samatA dhAraNa karIne zuddha samAdhibhAvamAM pravezavAnuM A vrata che. pratyeka zrAvake ArAdhanA mATenA Avazyaka kartavyo bajAvavAnAM hoya che. sAmAyikanI sauthI moTI siddhi te samabhAva'nI prAptinI che. mana, vacana, kAyAnA azubha -- pApamaya pravRttino tyAga karavAno hoya che. zrI haribhadrasUrijIe "aSTaka prakaraNamAM sAmAyikamAM lakSaNo batAvela che. samatA sarva bhUteSu saMyamaH zubha bhAvanA, Arta raudra parityAgastadhdhi sAmAyika vrata. sarva jIvo pratye samatA rAkhavI, saMyama dhAraNa karavo, zubha bhAvanA bhAvavI, Arta ane raudra sthAnano tyAga karava. tene sAmAyika vrata kahevAmAM Ave che. savAra-sAMja be vakhata, be ghaDI sAmAyika e sAdhupaNuM che. - sAmAyikamAM Atmazuddhi e sauthI mahattvanI bAbata che. sAvadha yoganA paccakakhANa dvArA navA azubha karmone AvatA rokavAnA hoya che. jaina zAstromAM sAmAyikanA mukhya cAra prakAra batAvavAmAM AvyA che. (1) zrata sAmAyika (2) samyakatva sAmAyika (3) deza virati sAmAyika (4) sarvavirati sAmAyika jinezvara bhagavaMtoe prarUpelA tattvanA abhyAsathI AvatI svarUpa ramaNatAne zruta sAmAyika kahe che. DEF O jJAnadhArA 162 jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 vizvavAsanA cAlako sa matithI satavi pro. navInacaMdra kubaDiyA (pro. ena. ema. kubaDiyA (ema.e., bI.eD gujarAtI vibhAganA adhyakSa-jayahiMda koleja. lekhaka, saMpAdaka vyAkhyAnamALAnA Ayojaka-pramukha, seminAramAM bhAga le che viziSTa evorDa vijetA che.) je mahAtmAnI puNyayAtrAe jainadharmamAM sAttvika krAMti ANI te munizrI saMtabAlajInuM jIvana paNa noMdhapAtra hatuM. mAtA motIbena ane pitA nAgajIbhAInA garIba kuTuMbamAM ToNa gAme janmelA saMtabAlajInuM mULa nAma zivalAla hatuM. gautamabuddhanA jIvananI jema ImAma alIzAhe zivalAla mATe bhaviSya bhAkheluM, "zivalAla kAM to moro lakhapati dAnezvarI thaze athavA AdhyAtmika netA banaze. janmathI ja teo krAMtikArI ane kAMtardaSTA hatA temanI mAtAnA avasAna prasaMge ja tenAM darzana thayA. te vakhate mAtAnA mRtyubAda sAmAjika paraMparA pramANe kAraja karavuM ja paDe paraMtu temane te prathA yogya na lAgatAM ghasIne nA pADI dIdhI. ane ghaNA dabANa chatAM kAraja na karyuM te na ja karyuM. AmAM temanI hiMmata ane paraMparA sAme laDavAnI makkamatAnAM darzana thAya che. zivalAla saubhAgya muni banyA. temaNe jaina dharmano gajabano abhyAsa karyo. AgaLa jatAM dazavaikAlika sUtra" "uttarAdhyayana sUtra" Adi graMthonuM paNa temaNe sarjana karyuM. zrAvakAcAra ane anya sAhityika pustako paNa lakhyAM. temano kSayopakSama paNa uttama hato. 163 jainasAhitya jJAnasatra-4 |jJAnadhArA
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajameramAM maLelA sAdhu saMmelanamAM teo chavAI gayA hatA ahIM karelA zatAvadhAna mATe temane "bhArataratna'no khitAba ApavAmAM Avyo hato. teo eka vidvAna sAdhu tarIke jaina samAjamAM paMkAI gayA hatA. temaNe pAchaLathI "saMtabAla" nAma grahaNa karyuM. temaNe A nAme "sukhana sAkSAtkAra" "Adarza gRhasthAzrama" "mAnavatAnuM mIThuM jagata' nAmanAM pustako lakhyAM. jemAM gurudeva muni zrI nAnacaMdrajInA upadezono samAveza karyo hato. dharmaprANa lokAzAha' e temanuM maulika sarjana hatuM. temAM mUrtipUjAnA virodhanI vAta paNa AvatI hatI. AthI mUrtipUjaka saMgho chaMcheDAyA. temanA guru sahune eka karavA mathatA temAM A ghaTanA mUMjhavatArUpa banI. eka varSa mATe kASTa maunamAM utarI gayA. A temanA jIvanano Turning Point hato. navA jIvanano prAraMbha hato. saMtabAlajIe eka varSanA saMpUrNa mauna pachI 1937mAM eka nivedana bahAra pADyuM. A nivedanathI samagra jaina samAjamAM khaLabhaLATa macI gayo. A nivedana jaina muninA bAhya AcaraNa aMge hatuM. temAM jaina dharmanA pAyAnA siddhAMto aMge koI bAMdhachoDa na hatI. atre e khAsa noMdhavuM joIe ke aneka agavaDo, bhAre musIbatonI vacce paNa jainadharmanA pAyAnA siddhAMtomAM jIvananA aMta sudhI temaNe bAMdhachoDa karI na hatI. AmAM prazna e hato ke eka jaina saMta sAdhudharma svIkAre pachI samAjamAM jaina saMta tarIke tenuM vartana kevA prakAranuM hovuM joIe? mAtra AtmAnI AdhyAtmika unnati pUratuM maryAdita ke samAjahitanAM kAryonAM bhAga levA sudhI vistRta-rUDhi pramANe prathama vAta ja svIkArya hatI. tethI ja temano bahiSkAra thayo. alabatta jaina samAje temane vADA bahAra karyA te ghaTanAe ja temane vizeSa baLa ApyuM. have saMtabAlajI ekalA hatA. saMghonA dabANane lIdhe temanA gurue paNa temane chUTA karI nAkhyA hatA prathama cAturmAsa kyAM karavo te vikaTa prazna hato. aMte amadAvAda ane bAvaLA vacce vAghajIpurAmAM eka kuTiramAM temaNe cAturmAsa karyo. A samaya ranavAra (164) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ daramyAna "dharmadaSTie samAjaracanAnAM krAMtikAraka vicAro kaI rIte amalamAM mUkavA te nakkI karyuM. ane teno amala karavA taddana garIba ane pachAta vistAra bhAla naLakAMThAnI pasaMdagI karI. temanA niyamomAM nAtajAta jaina jainetaranAM baMdhano na hatAM. vizva vAtsalyanI ja bhAvanA hatI. tenA kAraNe kArya karavAmAM temane sahakAra ocho maLato paraMtu saheja paNa udvega anubhavyA vinA zAMta citte teo kArya karye jatA. dharmanA pAyAnA siddhAMto jALavIne eka jaina muni samAja mATe zuM karI zake tenuM A javalaMta udAharaNa che. saMtabAlajI je Adarza siddha karavA mathI rahyA hatA teno hetu mAtra ahIMtahIM sAmAjika sudhAraNA mATeno ja nahIM paraMtu "dharmadaSTie samAjanI punarracanAno hato jethI anyAya, niHsvArthapaNuM ane satyano Agraha jevA sAmAjika saguNono vikAsa thaI zake. temaNe apanAvelI vicAradhArAne temaNe "anubaMdha vicAradhArA" nAma ApyuM anu=aNu baMdha=bAMdhanAruM baLa. sAmAjika utkrAMtimAM cAra baLono sumeLa hovo joIe. (1) rAjya (2) sarakAra para niyaMtraNa rAkhI zake ane tene mArgadarzana ApI zake tevI svaicchika saMsthAo (3) lokonAM saMgaThanone mArgadarzana ApI zake tevI sAmAjika AdhyAtmika vyaktio (4) uparanAM traNeya baLone doravaNI ApI zake tevA AdhyAtmika saMto ane netAo uparanAM cAreya vacce saMkalana hovuM tathA te satyanA AdhAre kArya kare A vicAradhArA te "anubaMdha vicAradhArA" jIvananA chellA divasomAM teo laghunAgrasta banyA chatAM jainadharmanA pAyAnA siddhAMtone custapaNe vaLagI rahyA. hospiTalamAM chellA divasomAM paNa pANI vAparatAM pahelAM pUchI letA pANI "aceta' che ke kema ? moM para hAtha rAkhIne ja vAta karatA vagere. vizva vAtsalya" ane krAMtithI sabhara saMtabAlajI krAMtA hatA. temanA kALadharma bAda temanAM upakaraNonA harAjI to na karavAmAM AvI temanI pAlakhI cAra kuMvArI bahenoe upADI. A paNa evI krAMti ja hatI. jJAnadhArA (165) jainasAhitya jJAnasatra-4)
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ thI nANAMkInI sAthIya bhAvanA - Do. gItAbena mahetA (Do. gItAbena mahetA (ema.e., pIeca.DI.) tarIke maharSi dayAnaMda kolejamAM rITAyara thayA pachI ke. je. somaiyA senTara phora sTaDIja Ina jenijamAM DAyarekTara tarIke kArya kare che. rASTrIya ane AMtararASTrIya aneka konpharansamAM zodha pepara rajU karyA che.) sarvathA sau sukhI thAo, samatA sau samAcaro sarvatra divyatA vyApo, sarvatra zAMti vistaro. A kaDIo phakta prArthanA pUratI na rAkhatAM temaNe potAnA jIvanamAM utArI che tethI ja to Aje paNa temane yAda karIne ApaNe ApaNA zraddhAsumana emane caraNe dharIe chIe. dIkSA pachInA pAMceka varSa saMtabAlajIe jJAnasAdhanAmAM samarpita karyA. saMskRta, prAkRta, aMgrejI, hiMdI vagere bhASAono temaja nyAya pramANa tarka, sAhitya vagereno abhyAsa temaNe karyo. jaina dharmanA aneka zAstrono tathA duniyAnA mukhya mukhya dharmono abhyAsa karyo. tethI ja to ajameranA saMmelana samaye bhAratanA vidvAnoe temane bhArata ratna'nI upAdhithI navAjyA. vi.saM. 1989 thI 1994 sudhInA kALa daramyAna temaNe gujarAtI samAjane ghaNuM sAhitya samarpita karyu, uttarAdhyayana, dazavaikAlika, AcArAMga ane Avazyaka A cAra mukhya sUtrone jJAnadhArA - (16 jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ smaraNo paNa jemAM Aje paNa dharma prArthanA teoe saraLa tathA suMdara gujarAtI bhASAmAM parivartita karI mahAvIra prakAzana maMdira dvArA prakaTa karyA che. chellA varSomAM tattvArthasUtrano gujarAtI bhASAmAM padyAnuvAda karIne potAnI agAdha vidvatA ane kavitvano sahajapaNe paricaya Apyo.' . AgaLa upara emaNe eka-eka avatArI purUSonA guNo varNavI sAtavAranI prArthanA lakhI che. emanA sarvadharma saMsthApaka smaraNo paNa vAgoLavA jevA che. emanI sarva dharma prArthanA to keTalAMka gharomAM ane saMsthAomAM Aje paNa roja gavAya che. jaina sAdhu tarIke pAdavihAra, bhikSAcarI ane aparigraha sAthe potAnA nirdhArita lakSa tarapha teo AgaLa vadhatA rahyA. saMtabAlajIne zraddhAMjali ApatAM vimalAbena ThakAra lakhe che. "saMtabAlajI gAMdhI tatvajJAnanA tathA jaina tatvajJAnanA pAyAnA siddhAMtone vaLagI rahyA. tenAthI temanuM vyaktitva adbhuta rIte samRddha thayuM che. ahiMsA to temanA jIvanamAM vaNAI gaI hatI. temaNe potAnA samagra jIvana ane kAryamAM je mUka krAMti karI tenAthI temanA samayanA jainamunio ane zrAvakonA manamAM gUMcavaNa UbhI thaI. temaNe dharmane sAmAjika sevA sAthe joDyo. sAmAjika kAryamAM paNa emanI paddhati pUrNarUpe ahiMsaka hatI. emanI paddhatinuM nAma che. "zuddhiprayoga' eTale ke zuddha karavAnI prakriyA. samAjasevAnA krAMtikArI prayogo : vyakti sAthe samAjanuM ane sva. sAthe paranuM kalyANa thaI zake evI samAjasAdhanAnA saMtabAlajI puraskartA hatA. garIbI, zoSaNa, anyAya, ajJAna ane rogathI grasta temaja zAhukArI ane jamInadArI prathAnI bhIMsathI gherAyelI, veThaprathAthI trAselI, vahema ane rUDhiparaMparAthI jakaDAyelI temaja AtmavizvAsa 160) janasAhitya jJAnasatra-4 SInadhArA
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ gumAvI beThelI hatAza janatAnI vacce temaNe atyaMta dhIraja ane vAtsalyabhAvathI sevAnuM kAma karyuM. sakaLa jagatanI banI janetA vatsalatA sahumAM revuM" e paMktine sAmudAyika prArthanAmAM vyApaka rIte pracalita ane lokabhogya banAvI racanAkAryanA aneka kendro UbhA karavAmAM prerakabaLa banyA. saMtabAlajI ApaNA samAjamAM eka satata jAgRta, jANakAra, javAbadAra jIva tarIke varyA ane rahyA. dharmanuM UMDuM ciMtana karavA sAthe emaNe samAjanI dhAraNA mATe utkaTa, UlaTabherane koIne vaLI ugra lAge evuM kArya hiMmatabhera karye rAkhyuM. temaNe jaNAvyuM che ke, "ApaNA praznono ekamAtra javAba samAjanI dhArmika ane naitika pAyA para punarracanA che. svArthaprerita bhautika pAyA para nahIM." munizrI saMtabAlajI aspRzyatAnivAraNa, komIekatA, khAdI ane gAmaDAnAM vikAsa mATe satata mathatAM rahyA. temaNe A pravRttionA amala mATe niSThAvAna kAryakaro taiyAra karyA, tathA anyAya sAme ahiMsaka pratikAra ane aniSTa rivAjonI nAbUdI jevAM kAryomAM paNa temanI sevAno upayoga karyo. temaNe A pravRttionA amala mATe sAmAjika, Arthika ane sAMskRtika dRSTie sauthI pachAta evo pradeza pasaMda karyo ke jyAM corI, lUMTaphATa, paraNelI strIonuM apaharaNa jevA aniSTo pravartatA hatAM, jyAM ardha-bhUkhamarAthI loko pIDAtA hatA, jyAM keTalAMka harijana kuTuMbo marI gayelAM DhoranuM mAMsa khAtA, jyAM DhoranAM chANamAMthI nIkaLela anAjanA dANAM vINIne teno khorAkamAM upayoga karatA, jyAM pIvAnA pANInI eTalI badhI achata hatI ke lokone taLAvamAM khADA karI emAM ekatra thayeluM pANI bIjuM koI corI na jAya te mATe khADA para khATalo rAkhI tenA para AkhI rAta sUvuM paDatuM. Avo bhAla naLakAMThA jevo verAna, kSArayukta ane achata-grasta pradeza pasaMda karyo. kheDUto moTA bhAge satata devAmAM zanivAra (168) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ DUbelA rahetA tathA temane bhAre vyAja cUkavavuM paDatuM. satata pANInI achatane lIdhe temanAmAM svacchatAno abhAva hato tethI teo aneka rogothI pIDAtA. saMtabAlajIe keTakeTalI hiMsAo aTakAvI che. naLa sarovarane kAMThe Avela juvAla gAmanA loko ziyALAmAM AvatAM suMdara pakSIono zikAra karatA, bahAranA loko paNa zikAra karavA AvatA, A vAtane temaNe aTakAvI ahiMsAtmaka rIte prema ane samajaNathI kabUtarone zekIne khAvAnI prathA paNa gAmanA juvAniyAone samajAvI dUra karI. pANInI rAhata mATe jalasahAyaka samitinI racanA karI lokone madada ApI. kheDUtonA bhalA mATe kheDUtonuM saMgaThana UbhuM karyu paraMtu te paNa nyAya-nIti mArge cAle enuM dhyAna rakhAtuM. viramagAmamAM kolerA phATI nIkaLatAM saMtabAlajI pote sUkI rAkha laI lokonA maLamUtrane DhAMkavA nIkaLI paDyA. pachI to yuvAno paNa kodALI-pAvaDA laI saphAInA kAmamAM lAgI gayA. saMta bAlajIe sAta svAvalaMbanano kAryakrama Apyo. peTa, paheraNa ane pathArI zikSaNa ane Arogya nyAya ane rakSaNa e sAte bAbatamAM gAmaDAM pagabhara bane. Ama Arthika svAvalaMbana ane sattAnA vikendrIkaraNanA namUnArUpa sAkAra thayuM sAta svAvalaMbana. grAmajanone paNa svAzrayI banAvavA temaNe athAga prayatna karyA. potAnA zIla, saMyama ane tapanA prabhAvathI dIna-hIna grAma prajAmAM AzAno saMcAra tathA zraddhAbaLa pedA karyA. grAmaprajA pote ja potAno uddhAra karI zake tema che. tevI AtmazraddhAnuM bIjAropaNa karI tene 169 jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ beThI karI anyathA grAmaprajA prArabdhavAdI ane sarakAra mAyabApa badhuM karaze ema mAnanArI hoya che. gujarAtanA bhALanaLakAMThAnA pradezamAM 45 varSa sudhI muni zrI saMtabAlajI preraka ane zraddheya puruSa tarIke mArgadarzana ApatA rahyA. emanI huMphathI ane emanI ja rAhabarI nIce sthapAyelI saMsthAonI doravaNI taLe sAmAnya gaNAtA mANasoe asAmAnya gaNAya tevA kAmo karyA. sarvodaya vicArane anurUpa paristhiti-parivartana, vicAra- . parivartana ane hRdaya-parivartana mATe temaNe athAga prayatna karyo. parigraha, prANa ane pratiSThAne hoDamAM mUkIne ya sAmAjika mUlyonI rakSA mATe potAnuM AkhuM jIvana emaNe kharcI nAkhyuM. samAjajIvananuM koIpaNa aMga evuM nathI ke dharma dRSTie samAjaracanAnA emanA Adarzo ane vicArothI alipta rahyuM hoya, sAmAjika, zaikSaNika, sAMskRtika, rAjakIya, dhArmika, naitika ane AdhyAtmika ema dareka kSetre emaNe navI keDIo pADIne te para prajAno padasaMcAra karAvyo. temaNe anyAyane ahiMsaka pratikAra ane satya nyAya temaja premanI prasthApanA mATe satyAgrahanA abhinava prayogo karyA. A cAra baLonAM nAma che. (1) rAjya (2) rAjyanA vahIvaTI ane kAyadAkIya taMtrane doravaNI ApI zake tathA tenA para aMkuza rAkhI zake evI lokonI saMkhyAo ke je saMsthAo svaicchika dhoraNe racavAmAM AvI hoya. (3) lokonA saMgaThanone sAcI doravaNI pUrI pADI zake te mATenA AdhyAtmika ane sAmAjika AgevAno ane (4) samAjanA AdhyAtmika netAo ane saMto jeo uparanAM traNeya baLone preraNA ane doravaNI ApavAnuM kAma karatA hoya. saMtoe rAjakAraNanI aspRzyatA choDavI : lokazAhInA yugamAM saMto jo lokajAgRtinuM kAma na kare to bIjA koNa karaze ? muni saMtabAlajIe "lokalakSI lokazAhI' evuM jJAnadhArA (100) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSaNa vAparyuM hatuM. kAraNa vizvabharamAM lokazAhIoe potAnI arthasabharatA ane hetulakSitA lagabhaga gumAvyA che kendramAM lokone badale pada, paisA ane pratiSThA jovA maLe che. AcAravicAre custa jaina sAdhu rahIne teo bhinna bhinna kSetramAM lokakalyANanAM kAryomAM rasa letA hatA AvAM kAryo aMge upasthita thatA prazno vize teo jema bolatA hatA, jema ciMtana manana karatA hatA, tema te vize lakhatA paNa rahetA hatA. vizva vAtsalya' nAmanuM pAkSika e mATenuM eka sabaLa sAdhana hatuM. jAhera prazno ane pravRttio aMge emaNe A patra dvArA puSkaLa lakhyuM hatuM. emanA lakhANomAM vaividhyano pAra nahoto, kAraNa pravRtti tathA temAMthI pragaTatA praznono pAra nahoto. temanuM kahevuM ke "hoddAthI ke svArthathI para rahe evo saMnyAsI dharmagurU jeTalo rAjakAraNamAM UMDo utaraze teTalo vadhu karmakuzaLa ane rAjakAraNa paNa vadhu nirmaLa banaze." loka zikSaNa vinA lokazAhIno Aro nathI. lokamata vinA lokazAhIno AdhAra nathI. Ama saMtabAlajInuM ciMtana spaSTa hatuM. prajA dore, rAjya anusare, e lokazAhIno rAjamArga che. prajAnI pahela ane rAjyano saMkalpa-sAmarthya-saMpanna purUSArtha e ravaiyo lokazAhIne khape che e eno mijAja che. saMtabAlajIne satata ciMtA rahetI ke janazaktine rAjya-samAjanA rojabarojanA kAryomAM zI rIte pragaTa karavI ? | munizrInI mAnyatA hatI ke lokazAhInuM AdhArasthaLa satyaahiMsA haze to pakSIya sarakAra rahe, to ya niSpakSa lokazAhI A dezamAM jarUra UbhI thaze. munizrInI satya-ahiMsAnA nItitattvo paranI AsthA daDha hatI tethI ja to temaNe kahyuM che " rAjya karatAM prajA haMmezAM UMcI che, ane prajA karatAM ye nIti, nyAya ane satya sarvopari che.13 jJAnadhArA 171 jenasAhitya jJAnasatra-1
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ munizrI kahe che tema, "dharmapUta saMsthAono aMkuza bhAratIya lokazAhIne ja maLI zakaze.''16 teo kahetAM lokazAhImAM 1. lokono sAmAjika kAbU hovo joIe. 2. lokasevakono naitika kAbU hovo joIe. 3. saMtono AdhyAtmika kAbU hovo joIe. emanuM kahevuM hatuM ke "pakSarahita lokazAhI tathA ochAmAM ochA kAnUna ane daMDazakti e rAjya mATe ahiMsaka krAMti to jarUrI navo upAya che. te ja rIte grAmalakSI sarvahitaciMtaka, niHspRhI ane sattAvAdI pakSothI para rahelA zreSTha puruSonI doravaNI mujaba ja cAlatuM janatA saMgaThana e prajA mATe ahiMsaka krAMtino jarUrI navo upAya che. AvA janatA saMgaThananuM mahatvanuM aMga grAmasaMgaThana che.17 samApana : saMtabAlajI vizvavAtsalyanA ArAdhaka hatA. dharmamaya samAjaracanAnA prayogakAra hatA. sarvadharma upAsanAnA sAdhaka hatA, sAmudAyika ahiMsAnA prayogakartA, AdhyAtmika ciMtaka, vidvAna sAhityakAra prakhara sAdhanAzIla hatA. teo jAgrata yugadRSTA ane sarvAMgI vyApaka dRSTivALA anubaMdhakAra hatA. jyAM vAtsalya che tyAM sevA sahajabhAve che ja. uparAMta, vAtsalyamAM hiMsAnA abhAva sAthe vizuddha premano sadbhAva paNa AvI jAya che. A 'sakaLa jagatnI banI janetA, vatsalatA sahumAM reDuM' saMtabAlajInI kAvyapaMkti gujarAtI bhASAnuM gaurava che. jJAnadhArA 102 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ loka lADI - Do. kAntibhAI bI. zAha (bI.DI. ArTasa kaoNleja amadAvAdanA prAdhyApaka, jJAnasatromAM abhyAsapUrNa zodhapatro raju karanAra, guNaratnAkara chaMda vIravIjayajI-yazovijayajI svAdhyAyagraMtha upadezamALA bAlAvabodha jevA mUlyavAna graMtho uparAMta madhyakAlIna gujarAtI jaina sAhityamAM noMdhanIya kArya karyuM che.) vizvavAtsalyanA ArAdhaka pUjya munizrI saMtabAlajI mATe, A nibaMdhanA zIrSakamAM meM "sAkSAt jainatva' zabdaprayoga saprayojana karyo | muni saMtabAlajInI samagra jIvanopAsanA ane vizva vAtsalya pratyenI emanI sAcI samaja ane gaharI samarpitatA jotAM ema ja kahevuM paDe che ke teo koI samudAyane bhale paraMparAthI vegaLA thayelA lAgyA hoya paNa jainatvathI teo lezamAtra vicalita thayA nathI. saMtabAlajI mULabhUta rIte jaina sAdhu hatA. kevaLa sAdhu ja nahIM, paNa jaina AgamagraMthonA te prakhara abhyAsI ane marmajJa hatA. AcArAMgasUtra, uttarAdhyayana sUtra, dazavaikAlika sUtra, tattvArthasUtra jevA graMtho vize jemaNe maulika vivaraNo kya, mahAvIra prabhunA samagra caritrane AtmasAt karIne jemaNe padyaracanArUpe kaMDAryuM - evA A jinazAsananA maramI zAstrajJae sAcI sAdhutA samajavAmAM kazIye SIbahAra (103) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ kacAza rAkhI haze kharI ? saMtabAlajI sthAnakavAsI jaina sAdhu hatA. dIkSA mATeno emano abhilASa eTalo tIvra hato ke potAnI vAgadattAne paNa bahena karIne sADI bheTa ApI ane 1929mAM guruzrI nAnacaMdrajI mahArAja pAse dikSA laI emanA ziSya banyA. 1937mAM raNApura khAtenI kASTha-maunanI sAdhanAe emanA jIvanamAM moTo vaLAMka Apyo. emanI aMtaHspharaNAe emane je satya samajAyuM ke emaNe mauna-tyAga pachI nivedana svarUpe pragaTa A nivedananA keTalAka muddAo A pramANe che. 1. nAtajAtanA bhedabhAva vinA zAkAhArI kuTuMbane tyAMthI gocarI levI. 2. potAne rUDhigata guruvaMdana nahIM karavuM. 3. sAdhu bhagavaMte sAdhvIjIne samAnabhAve sanmAna ApavuM. 4. 8 maiyAno maMtra-svIkAra. 5. vihAramAM bahenonI sAmelagIrI 6. muhapattI khAsa prasaMgoe bAMdhavI. A uparAMta sarvadharmaprArthanA, dharmamaya samAjaracanA ane lokakalyANanAM kAmomAM jaina sAdhunI sakriyatA - A badhI bAbato evI hatI jemAM jaina samAjane sAdhujIvananI AcArasaMhitAno viccheda thato lAgyo. pariNAme emane gocarI vahorAvavI nahi, vasatimAM utAro Apavo nahIM jevAM niyaMtraNo mukAyAM. ane samudAyamAMthI alaga karI devA mATe guru nAnacaMdrajI upara dabANa thavA lAgyuM. gurue joke dabANavaza thaIne emane bAhya rIte bhale dUra karyA, paNa aMtaramAMthI to vegaLA na ja karyA. tethI ja emaNe, jAhera SInavAsa (104) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ karyuM ke "saMtabAlajI jaina sAdhu nahIM, jagatasAdhu che." samudAyanA UhApoha chatAM saMtabAlajI potAne lAdhelA satyamAMthI jarAye vicalita thayA nahIM ke cheka sudhI jaina sAdhu-veza paNa tyajyo nahIM. jaina dharmanA pAyAnA siddhAMtothI e kyAreya aLagA thayA nathI. saMtabAlajI eTale mUrtimaMta jainatva. emanI aMtaHspharaNAe emanI gAMdhI vicAranI dizAmAM gatividhi rahI hoya ema mAnavuM vadhu yogya gaNAze. jaina darzanamAM bAra bhAvanAo darzAvAI che. emAMnI sAtamI Asava bhAvanA che. emAM kaSAyo thakI je karmo praveza kare che e kaSAyone cAra bhAvanAothI rokavAnI vAta Ave che. A cAra bhAvanA che 1. maitrI, 2. pramoda, 3. karuNA ane 4. mAdhyacya. A cAra bhAvanAothI saMtabAlajInuM jIvana kevuM otaprota hatuM te ApaNe joIzuM. 1. maitrI bhAvanAmAM vizvanA nAnAmoTA saghaLA jIvo pratye maitrIbhAva rAkhavAnI vAta che. jainonA vaMditu' sUtramAM paNa kahyuM che ke mitti me savya bhUesu, vere majhe na keNaI (sarva jIvo pratye mArI maitrI che, koI paNa sAthe mAre vairabhAva nathI.) saMtabAlajInA jIvanasaMdezane eka ja zabdamAM vyakta karavo hoya to e che. vizvavAtsalya'. enA pratIkarUpe ja emaNe u% maiyA'no maMtra Apyo. vAtsalya e premanuM zuddhatama svarUpa che. ane A vAtsalyano srota che. jananI-mAtA-maiyA. "OM maiyA zaraNam mama' dvArA sakala sRSTinuM vAtsalya potAne prApta thAya ema icchavuM, to bIjI bAjue "sakala jagatanI banI janetA, vatsalatA sahumAM reDuM' ema kahI potAnuM hRdayavAtsalya samagra vizva sudhI vahAvavAnI bhAvanA vyakta karI. ahIM zrI umAzaMkara jozInuM "vizvamAnavI' kAvya yAda Ave. saMtabAlajI AvI kavitA jIvI gayA. emano A maMtra jaina siddhAMtakathita maitrI jJAnAdhArA (105 jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAnuM ja svarUpa nathI zuM ? 2. pramodabhAvanA eTale jagatamAM koIno paNa sadguNa, koInuM paNa sukRta ApaNA hRdayamAM je harSollAsa jagave te. paNa vyavahAramAM Ama kyAM bane che ? anyanI siddhi ApaNA hRdayamAM to dveSa, IrSAno chUpo bhAva jagave che. kahevAtA dharmAnuyAyIo paNa AmAMthI kyAM bAkAta che ! jyAre saMtabAlajIe dainika prArthanAsabhAmAM gAvA mATe saptAhanA sAteya vAranI prArthanA racI emAM vividha dharmonA sattattvono guNAnurAga hato. paNa paraMparAvAdIone to A paNa virodhanuM eka kAraNa banyuM. jaina muninI sabhAmAM vaLI hajharata mahaMmada ane Izu khrista ? paNa kharekhara to, A ke te dharmane samabhAvapUrvaka yAda karIne saMtabAlajIne sadguNonI sattattvonI ja anumodanA karavI che. Ama karIne emaNe pramoda bhAvanAne yathArtha svarUpe pacAvI che. 3. nigodanA jIvothI mAMDI saghaLA trasa ane sthAvara jIvonI, tiryaMca ane manuSyalokanA jIvonI jainadharme atyaMta sUkSma vicAraNA karI che. nAnA jIvanI paNa hiMsA na thAya ane jayaNA paLAya enI keTalI kALajI A dharme rAkhI che ! A che karuNAbhAva. A karuNAbhAvamAMthI jo nigodano jIva paNa bAkAta na hoya to ApaNI AsapAsano mAnavI bAkAta rahI zake kharo ? vIramagAmamAM kaoNlerA phATI nIkaLyo tyAre saMtabAlajIe joyuM ke roganA upacAra karatAMye roganA kAraNarUpa gaMdakIne haThAvavAno upacAra jarUrI che. teo jAte gAmanI zerIomAM jaIne maLamUtra ane gaMdakInA thara upara rAkha bhabharAvatA. svayaMsevakonuM daLa UbhuM karI AkhA gAmanI gaMdakI dUra karavAno bhagIratha prayAsa emaNe Adaryo. tyAMye keTalAka jainoe virodha karyo ke gaMdakI dUra karavA jatAM nAnAM jIvajaMtuonI hiMsA thAya che. emane kaoNlerAthI maratA mAnavIo karatAM gaMdakI dUra karavAmAM jIvajaMtuonI phikara vadhAre 16 jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatI. bhAla-naLakAMThAnA pradezamAM prAyogika saMgha dvArA je kAmo thayAM, je zuddhiprayoga saMtabAlajIe Adaryo, lokone zikAra-mAMsa-dArU-jugAradevAnI cuMgAlamAMthI mukta karavA je parizrama emaNe lIdho, dabAyelIkacaDAyelI-zoSita mAnavajAta mATe e mathyA, anubaMdha ane dharmamaya samAja racavAnuM svapna sAkAra karavA prayatnazIla rahyA - A badhuM pelI karuNAbhAvanA vinA zakya banyuM na hota. 4. mAdhyacya bhAvanAmAM je avinIta che. je khoTuM kAma kare che tenA pratye dveSa, tiraskAra, krodha ke vairabhAva na rAkhatAM taTasthabhAva, udAsInabhAva keLavavAnI vAta che. prabhu mahAvIre caMDakauzika ke gozAlakanA upasargo sahI lIdhA e AnAM daSTAMto che. jaina zAsanamAM paNa paraMparA vicchedanAM daSTAMto kyAM nathI ? sthUlibhadra dIkSita thayA pachI prathama cAturmAsa pUrva premikA kozAne tyAM kare e ghaTanA sAdhujIvananI AcAraparaMparAmAM sahya-svIkArya bane kharI? chatAM ema thayuM. cAturmAsa pUrNa karIne pAchA pharelA sthUlibhadrane gurue "duSkara duSkara' udgArothI sanmAnita karyA. strIpariSadanA eka uttama dRSTAMta tarIke Aje e kathAnakane ApaNe smarIe chIe. jainonA maMgalAcaraNamAM sthUlibhadra cirasthAna pAmyA saMtabAlajInA jIvana-kavanano, emanA vaicArika vizvano vividha vidyAkIya dRSTie saMzodhanAtmaka abhyAsa thavo hajI bAkI che. ene mATe ghaNo avakAza che ne navI peDhInA abhyAsIoe A paDakAra jhIlavA jevo che. jJAnadhArA (100) janasAhitya jJAnasatra-4
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ upa munizrI saMtabAla to guNAbhava nI . - matkacaMda ratilAla (kAmadAra) (amadAvAdanI bI.DI. ArTsa kolejanA pUrva prAdhyApaka, dezavidezamAM jainadharmanAM pracAra mATe aneka pravacano ApyAM che. cha pustako pragaTa thayAM che - to bahAcarya saraLa che lokapriya pustaka che, jenadharmanA vividha viSayo para temanA lekho avAranavAra pragaTa thAya che. vizva vAtsalyanA taMtrI maMDaLamAM che.) 1. potAnA janmadina "baLeva'ne anurUpa saMtabAlajInuM cheka zarUthI nArImAM nArAyaNI jovAnuM thayeluM saMskAra ghaDatara baLeva eTale rakSAbaMdhanano divasa, e divase baheno bhAIne rakSA bAMdhIne, puruSone bhAI banAvIne temanI mAraphata potAnI (zIla) rakSA IcchatI hoya che. to saMtabAlajI baLevanAnA divase ja janmela che. emAM ja jANe kudaratano evo saMketa che ke A vyakti tamAma bahenonI bhAI banIne jIvanabhara rakSA Apaze ane ApaNe joyuM ke saMtabAle paramAtmAne 38 maiyA svarUpe bhajIne ane "sakalajagatanI banI janetA vatsalatA sahumAM reDuM' e bhAvanAno potAnA jIvanamAM ane samagra mAnavasamAjamAM prasArapracAra karIne temaNe puruSajAti taraphathI nArIne nArAyaNI svarUpe jovA pracaMDa saMvedanA jagAvI temAM saphaLatA prApta karI hatI. vaLI te samaye sAmAjika jIvanamAM nArI khUba kacaDAyelI hatI. saMtabAlajIe te aMge mahilA maMDaLo, mAtRsamAjanI sthApanA karIne, temanA vividha saMgaThano racIne e rIte vividha huMpha ApIne, anya krAntikArI pravRttio sAthe, nArI pratiSThA UbhI karavAmAM noMdhapAtra saphaLatA hAMsala karI hatI. 108 jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainasAdhu tarIke paNa munijIvanamAM brahmacaryavrata e mULabhUta ane mukhya gaNAya, e vratanI siddhi mATe paNa vijAtIya sAme mAtRdaSTi jarUrI gaNAya. upara mujaba OM maiyA ane sakala jagatanI banI janetAnI mUrtimaMtra ArAdhanAthI saMtabAlajIe mahilA utthAna ke nArIkalyANamAM mahatvanI saphaLatA prApta karI hatI. temaja eja bhAvanAthI potAnA aMgata jIvanamAM aneka krAntikArI kAryo karela, temAM jemanA sthApita hito ghavAyelA tevA aneka lokoe saMtabAlajI sAme A ke te AkSepo karelA paraMtu temAMnA koIe paNa temanA bALaka jevA nirdoSa brahmacArI jIvana sAme AMgaLI cIMdhI nathI. alabatta potAnI mahilA kalyANa pravRtti vegavAna banAvavA mahilAno mukhya sAtha anivArya gaNAya. e mATe temaNe mIrAbahenanI pasaMdagI karI. potAnA vihAra pravAsamAM paNa mIrAbahenane haMmezA sAthe rAkhatA tyAre samAjamAM keTalAka virodhI khaLabhaLATa jAgelo paraMtu lokone munuzrInA zuddha, nirdoSa vyavahAra ane pavitratAno sparza thatAM, lokonI zaMkA dUra thaIne saMtataraphano pUjyabhAva UlaTo vadhatoja rahelo. saMtabAlajI prayogavIra, kAntaSTA mahAmuni che. temanA tamAma kAryomAM vidheyAtmaka racanAtmaka dRSTi hoya che. sAmAjika kAryo mATe jaina muni tarIke brahmacaryanI navavADa, temane bAdhArUpa lAge to mULa brahmavrata sacavAI rahe te dRSTi jIvatI rAkhIne, teo keTalIka chUTaletA paraMtu e chUTamAM chevaTe kyAMka maryAdA hoya. jemake mIrAbahenane vihAramAM sAthe rAkhe paraMtu koIpaNa saMjogomAM temanI sAthe rAtre koI rUmamAM ekAMtamAM zayana na kare. Ama koIpaNa niyamamAM koI cokkasa chUTa nakkI kharI paraMtu te chUTamAMya koI cokkasa maryAdA paNa eTalIja nakkI. zuM brahmacaryamAM ke anya koIpaNa kSetramAM temanI krAnti racanAtmaka ane guNapoSaka hoya che. dA.ta. temane jaina saMpradAyathI chUTA paDavAnuM thayuM paNa temaNe anya koI munine na to potAnAmAM kheMcyA ke chUTA paDelA saMgha ke samuhanI kadI TIkA paNa na karI. maNibhAI jevA samartha sevako maLyA paNa temane dIkSA ApavAne badale sevAnA bhekhadhArI banAvyA. jJAnAdhArA (109) janasAhitya jJAnasatra-4)
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. potAnA gurUzrI nAnacaMdrajI muni-adbhuta gurU-ziSya saMbaMdha potAnI vicArakrAntine amalamAM mUkavA jatAM, potAnA pU. gurudeva zrI nAnacaMdrajI mahArAjathI temane chUTA paDavAnuM thayuM paraMtu gurunA hRdayathI teo chUTA na paDyA. temanI guru bhakti to evI akhaMDa rahI ke te pAmI jaIne gurudeve paNa hRdayanA UMDANamAMthI ziSya mATe evuM kahyuM ke "saMtabAlA jaina sAdhu nathI, paNa e to jagatasAdhu che. ane ziSya paNa kevo ! ke potAnA aMtakALe paNa pote sthA. jainamuni hovA chatAM paNa potAnA avasAnanA sthaLe evA oTalAnI samAdhi sthaLanI racanA karavAnuM kahyuM ke jemAM pote potAnA gurudevanI (gurudevanA bIjamaMtravALI zilAnI jarA nIce) sAnidhyamAM aMtima virAma letA hoya evA bIjA paththara zilA (je saMtabAlajInA bIjamaMtrathI aMkita hoya) mUkavo. A samAdhi sthaLanI racanAthI saMtabAlajI jagatane e saMdezo Ape che ke jene aMtaragurUnuM mArgadarzana maLI zakatuM hoya tevo samartha ziSya, potAnAM bAhyagurunI AjJAthI kyAMka judI rIte cAle e samajI zakAya paraMtu potAnA bAhya gurU paramAtmA ja che ema samajIne svIkArIne temanI sevA bhaktimAM ziSya kyAreya uNo na Utare e teno dharma che. saMkSepamAM gurUnAnacaMdrajI ane ziSya saMtabAlajI e banne vacceno gurU ziSyano anupama saMbaMdha tAjetaranA ItihAsamAM jovA na maLe evuM anupama daSTAMta che. AvA saMtabAlajIno janma saurASTramAM TaMkArA najIka AvelA ToLa gAmamAM motIbahenanI kuMkhe tA. 26-8-1904 nA roja eTale ke hiMdu tithi pramANe saMvata-1960nA zrAvaNa sUda pUnama (baLava)ne divase thayelo. pitAnuM nAma nAgajIbhAI devajIbhAI ane saMtabAlanuM mULa nAma zivalAla hatuM. saMtabAlajI bAlavayathI bInasAMpradAyika mAnasanA, prayogavIra, buddhizALI e rIte zatAvadhAnI paNa hatA. temanA jamAnAmAM temanA para karmavIra mahAtmA gAMdhI, temaja zrImada rAjacaMdranI moTI asara paDelI hatI. joke saMtabAlajIe potAnuM jIvana svataMtra rIte nakkI karela tema chatAM mahAtmA gAMdhI, temaja zrImada rAjacaMdranI moTI asara paDelI hatI. joke saMtabAlajIe jJAnadhArA 180 jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ potAnuM jIvana svataMtra rIte nakkI karela tema chatAM mahAtmA gAMdhI sAthe ghaNuM maLatuM Ave che. enI tulanA karIne ApaNe vadhu paricaya karIe. 3. mahAtmA gAMdhI jevo saMtabAlano guNavaibhava saMta bAla ane gAMdhI - 1. gAMdhIjI zarUmAM kizoravaye vadhu (kAma) vikArI jaNAya che to zivalAla zarUthI brahmacArI che. 2. pravRtti pAchaLa bannenI samAna bhAvanA. banne rAjya sattA, svarga, ke mokSa mATe nahIM. paNa prANImAtranA duHkhalaya mATe pravRttiyoga calAve che. 3. baMnenI pravRttinA samAna lakSaNoH baMnenI pravRttiomAM A traNa lakSaNa samAna che. 1. saMtabAla dharmadaSTie samAja raTanA karavA to gAMdhI badhAM kSetromAM dharma hoya tevI pravRttinI nIti rIti batAve che. 2. banne mAnatA ke "bhArata" dvArA bhArata vATe vizva vAtsalya ke vizvazAMti meLavI zakAze. 3. bannee "saMsthA" maMDaLonAM navaghaDatara dvArA pravRtio karI. 4. banne krAMtikAra : saMtabAla mIrA-nArI sAthe pharyA, gAMdhIjI kasturabA ane anya mahilAo sAthe pharyA chatAMya brahmacArI rahIne mahilA jagatanI pragatimAM mahattvanuM yogadAna karyuM. eja rIte saMtabAlanA zuddhi prayogo, to gAMdhInA brahmacarya prayogo temaja savinayabhaMga, svarAjyanI laDato, ahiMsA dvArA AjhAdI. 5. gura-aMge banne-saMtabAlane gurU hatA chatAM potAnI rIte jIvana jIvatA. to gAMdhI zrImadarAjacaMdrane gurUsama gaNe - paNa gurunI zodhamAM ja rahyA. Ama banne gurU vihoNA rahyA paraMtu banne ghaNAMnA gurU jevA banI rahyA. jJAnadhArA (181 jenAsAhitya jJAnasatra-4
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ banne mahAtmA tarIke : saMtabAlajI veSadhArI mahAtmA che. to gAMdhI veSa vinAnA mahAtmA che. banne para zrImad rAjacaMdranI gurU jevI prabaLa asara che. je bannemAM draridro mATe utkaTa sevAnI bhAvanA ane tethI tevI pravRttio paNa calAve che. paropakAra mATe vRkSo jIve che tema A baMnenI tamAma pravRttio vizvakalyANa mATe hoya che. te baMne te mATenA guNo paNa dharAve che. jevA ke niyamitatA - baMneno dainika krama niyata baMneno prArthanAmAM paNa niyamitatA batAve che. doDIne paNa samaye pahoMce, koI na hoya toya prArthanA - pravacana zarU ja karI de. svAzraya-svAvalaMbana : saMtabAlajI ane gAMdhIjI baMne svAvalaMbanavALA che. paNa ahIM baMnenI bAhya kakSA judI hoI nIce mujaba baMnemAM bhinnatA jovA maLe che. 6. saMtabAla jaina sAdhu che. mAnava samAjamAM be bheda saMsArI ane sAdhu saMsArI bhIkSA mAge-lAve ane khavAya to te bhikhArI kahevAya jyAre teNe svAzrayI banavuM joIe. temAM 'sva' eTale potAnA zramathI roTI meLave. sva eTale hAthe kAMtIne carakho calAvIne kApaDa-khAdI utpanna kare. sAdhunuM svAvalaMbana temAM sva thI jIvavuM eTale 'AtmA'nA AdhAre jIvavuM. jene sAdhu aparigrahI hoya. eTale reDiyA jeTalo parigraha paNa na hoya tethI teonA upadezathI hajAro loko reTiyo calAvatA thayA paNa saMtabalithI kadI e reMTiyo calAvyo nathI. e rIte temaNe khetI karI nathI. tethI temanA annavastra temane bIjA koI Ape paNa te bhIkha nathI paNa gocarInuM gaurava che. bhikSA ApanAra paNa mAne che ke mane ApavAnI - vahorAvavAnI - taka maLI te ahobhAgya mArA ! saMtabAle dharmasthAna ke nyAyanItivALAnI pratiSThA sthApI to gAMdhIjIe ahiMsA dvArA bhAratanI AjhAdI. lAvavA sAthe, dharma dvArA bhAratamAM rAmarAjya ane bhArata dvArA vizvakalyANa-vizvazAntinI krAnti karI. jJAnadhArA 182 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33. munizrI saMtabAla eka viNa vini harSada mahetA (ema.e.) TekSakansalaTanTa (muMbaImAM semInAra ane jaina sAhitya lekho lakhe che.) munizrI saMtabAlajI eTale sarva jIvonA hitecchu, vAtsalyanA pUMja samAna jeno jyAM paNa koI jIva duHkhI bhALe, tenuM AMtaraDuM kaLakaLatuM ane tenA duHkhamAM sahabhAgI thavA te harahaMmeza tatpara ja rahetA. saMyamanA bhAva khUba nAnapaNathI jaDatA. koIpaNa sAdhusaMtonI vaiyAvacca karavA atiharSollAsathI taiyAra thaI jatA. sAdhusAdhvIjInA vihAramAM to tene khUbaja AnaMda Avato. temanA satata thatA sAnidhyamAM temaNe jaina tattvajJAnano khUba rasapUrvaka abhyAsa karyo. chadravyo, navatattva, guNasthAna, karmaprakRti, AcArAMgAdi Agama graMthono UMDANapUrvaka abhyAsa karyo. uttarAdhyayana ane bhagavatIsutro Adi graMthono harahaMmeza carcA dareka saMto sAthe karatAM. temAM pU. nAnacaMdajI ma.sA. pAse dIkSA aMgIkAra karavAnA bhAvo pragaTa karyA. temanI yogyatA jANI gurudeve anumati ApI ane vAMkAnera mukAme tenI dIkSA nakkI thaI. temanA vyAkhyAnomAM lohANA, kaNabI, kheDuto, kaDiyAo, mIyANAo borIcAo Adi anya jainetaro khUba AvatA. temAM ghaNA navakAra maMtronA ArAdhaka banI gayA hatA. ekAsaNA, samAyikAdi tapa tyAgathI bhAvita thatA. khuzAlabhAI mAstara dararoja sAMje pratikramaNa karAvatA. temanI sAnidhyamAM gAmamAM dhArmika mAhola chavAI jato. jJAnadhArA che jaina jJAnasatro, saMmelanamAM abhyAsapUrNa 183 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ temanAmAM mAnavatAnA utkRSTa guNo hatA. mAnavadharmane ja sarvazreSTha mAnatA. teo kahetA ke je mAnavInI dayA pALI zake teja anya prANIpakSIonI dayA pALI zake. pahelAM kauTuMbika bhAvanA pachI samAja bhAvanA, pachI gAma bhAvanA, vyAbAda prAMtabhAvanA tyArabAda dezabhAvanA ane vizvamaitrI bhAvanA. dezasevA karatAM mAtApitA ke kuTuMba chUTI jAya ke sAcI maitrI bhAvanA nathI. je saMjJI paMcendrIyanI dayA pADI zake teja asaMjJInI dayA pADI zake. ekendrIya ke nigodhanA jIvanI dayA pADanAra jo gharanA sabhyonI ja dayA na pALI zakato hoya to te dhamISTha to nathI paNa mAnava paNa nathI. teoe strIonA uddhAra mATe ghaNAM kAryo karyA che. strIo paNa svAlaMbI banI zake te mATe teone gRhaudyogo, pApaDa-vaDI karavAnuM, khAparA karavAnuM, sIvaNa-guthaNa karI zake te mATe silAI saMcAo apAvyA, ane Aje paNa ghaNI jagyAe ghATakoparaamadAvAda-ciMcaNa Adi gAmomAM teo mATe gRhaudyogo kholAvyA. ane gharegharamAM strIone loTa-tela-masAlA Adi ApI majUrInA dhoraNe khAkharA, thepalA, pApaDa vaNavAno udyoga cAlI rahyo che. teo jyAM jyAM vihAra karatA te gAmegAmamAM dareka bALakone prAthamika zikSaNa maLe che te jotA. vRddho mATe rAtri zALAo paNa ghaNI jagyAe zarU karAvI hatI. strIo mATe paNa zikSaNa vyavasthA karAvI hatI. Ama temanuM samagra jIvana mAnavakalyANaarthe ja vaparAyuM hatuM. jyAre samagra pUrva ane uttarabhAratamAMthI vihAra karI bAra mahinA teoe ekAMtavAsa temanA AcArAMga ane gItAnI samAnatA paranA vicAro teo keTalA ucca tattvaciMtaka hatA te puravAra kare che. sAdhanAmAM maunane temaNe prAdhAnya AvyuM. Aje ciMcaNanA dariyAkinAre temanI tathA temanA gurU zrI nAnacaMdajI mahArAja sAhebanI samAdhinI bAjumAM mauna sAdhanA karavA mATe rUmo banAvI che jeno lAbha ghaNA sAdhako le che. temanA viSe jeTaluM paNa bolAya, lakhAya ke ciMtavAya te ochuM ja che. jJAnadhArA 184) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ to jo . . - guNavaMta baravALiyA (akhila bhAratIya je. sthA. jaina konpharansanA maMtrI, saurASTrakesarI prANagura jaina risarca seMTara muMbaInA mAnad saMyojaka, jenaprakAza', "kAThiyAvADI jena', "vizva vAtsalya" sAthe saMkaLAyelA, jenadharma para 40 jeTalA pustakonuM sarjana saMpAdana karyuM che, sI.e. sudhI abhyAsa karIne TeksaTAIla InDasTrIjhamAM pravRtta che.) sarovara, tarUvara, vRkSo ane saMtonuM jIvana paropakAra arthe ja hoya che ema muni saMtabAla pIDito prati karuNAthI prerAI duHkhiyAnA hamadarda ane mArga bhUlelAnA hamarAha banyA hatA. emaNe nijI jIvanamAM nizcaya ane vyavahArano samanvaya karyo hato. | muni saMtabAlajIno janma saurASTramAM TaMkArAthI cAra mAIla dUra ToLa gAmamAM nAgajIbhAI devajIbhAI dozInA dharma patnI motIbahenanI kUkhe vi.sa. 1960nA zrAvaNa suda pUnama 26-8-1904nA divase thayo.. - saurASTranA A vistAre jagatane traNa mahApurUSo ApyA. ToLanA munizrI saMtabAla uparAMta morabI pAsenA vavANiyA gAmanA zrImad rAjacaMdra ane TaMkArAnA svAmI dayAnaMda sarasvatI. saMtabAlanuM saMsArI nAma zivalAla hatuM. mAtuzrI motIbahena jJAnadhArA 185 jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvetAMbara mUrtipUjaka jaina hatA to pitAzrI nAgajIbhAI dozI sthAnakavAsI jaina hatAM. zivalAlane eka bahena hatA, maNibahena. nAnapaNamAM zivalAle pitAnuM chatra gumAvyuM. 18 varSanI vaye mAtA motIbAe zivalAlanA vevizALa mATe vacana ApI dIdhela. thoDA samaya pachI mAtAnuM avasAna thatAM vairAgyanA raMgo vadhu cUMTAyA. zivalAle kanyAnA ghare jaI vAta karI ke, "meM dIkSA levAnuM nakkI karyuM che, tamAre saMyama mArge AvavuM hoya to mArI anumodanA che ane saMsAramAM rahevuM hoya to tamArA bhAI tarIke mArA tamane AzIrvAda che" Ama kahI zivalAle vAgdatA dIvALIne vIrapasalInI sADI oDhADI, dIvALIe paNa bhAInuM moM mIThuM karAvyuM. dIkSA mATe anumatI maLatA zivalAle visa. 1985nA poSa suda AThama 18-1-1829nA dIne morabImAM sthAnakavAsI saMpradAyanA kavivarya pU. nAnacaMdrajI mahArAja sAheba pAse bhAgavatI dIkSA aMgIkAra karI munizrI saubhAgyacaMdrajI banyA. dIkSA lIdhA pachI jIvananI dRSTimAM Amula parivartana AvyuM. sarvamA mAtAnA vAtsalyanuM darzana karatAM "OM aiyA"ne potAnA jIvananuM sUtra banAvyuM. jagatanA tamAma sauMdaryane bAlabhAve nihALatA bALaka jevA nikhAlasa ane nirdoSa saMte "saMtabAla"nuM nAma dhAraNa pUjya saMtabAle tenA jIvanakALa daramyAna ciMtanAtmaka dhArmika sAhityanuM sarjana karyuM hatuM. temAM mahAvIravANI rajU karatAM sUtro, dazavaikAlika sUtra, uttarAdhyayana sUtra AcArAMga sUtra, sarvadharma prArthanA pIyUSa, tatvArtha sUtra, siddhinAM sopAna, vizva vAtsalya mahAvIra, brahmacarya sAdhanA ane dharmAnubaMdhI vizvadarzananAM 10 pustako vagereno samAveza thAya che. vaidika sAhityamAM, phUraNAvalI, mRtyakALano amRta khoLo, jJAnadhArA (18) jenasAhitya jJAnasatra-4
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNa, mahAbhArata ane jenadRSTie gItAno samAveza thAya che. anaMtanI ArAdhanA ane saMtabAla patra sudhA bhA-1 ane 2mAM patra sAhitya sacavAyuM che Ama, badhAM maLIne sATheka jeTalA pustakomAM temanuM ciMtana graMthastha thayuM che. patrakAratva kSetre, vizva vAtsalya, prayogadarzana, navA mAnavI pAkSikonuM prakAzana munizrInI preraNAthI zarU thayeluM. jAhera jIvanane kAraNe saMpradAyathI judA thayAM, paraMtu sAdhu veza na choDyo ane potAnA gurudeva sAthe aMtima samaya sudhI vinayabhAve saMbaMdha sAcavyo. gurunAnacaMdrajI mahArAja kahetA ke, "saMtabAla jaina sAdhu nahi, jagata sAdhu che." jaina paraMparAne Adhunika yuganA vicAranA anusaMdhAna dvArA AgaLa dhapAvavo e ja temanuM kArya rahyuM. teozrIne lAgatuM ke sAmAnya janamAnasamAM evI eka chApa che ke jaina dharma mAtra karmatyAga tarapha jhoka Apato dharma che. paraMtu sadbhAgye zrImad rAjacaMdra potAnA gAMdhIjI jevA sAthI dvArA samAjagata sAdhanAne jhoka Apyo. A vAta zrImadjInA anurAgIjano mAnavA lAgaze tyAre zrImadjInA nAme jema bhakti ane jJAnadhArAo vikasI tema karmadhArA paNa vikasaze ja." - viramagAma, sANaMda, dhoLakA ane dhaMdhukAno pradeza ke je saurASTra ane gujarAtanA sImADA para Avela che tene bhAlanaLakAMThAno pradeza kahevAya che. grAmya pradezanA loko ane kheDUtonA AMtara ane bAhya jIvananA sucAru parivartana arthe bhAla naLakAMThA prAyogika saMghanI munizrIe sthApanA karI. loka sevaka ravizaMkara mahArAjane tenA prathama pramukha banAvyA. jaina dharmanA mArgAnusArInA pAMtrIsa guNa jIvanamAM utAravAnI preraNA ApI, lokone aMdha zraddhAmAMthI samyaka zraddhA tarapha vALyA. vyasanamukti karAvI, zikAra baMdha karAvyo, zoSaNa ane bhraSTAcAra sAme jehAda jagAvI. gAmaDAo svAvalaMbI bane tevA (187) janasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAryakramo ApyA, dharma AdhArita samAja racanAno Adarza ApI rAjakaraNamAM zuddhinI preraNA ApI. Aje paNa gAMdhI-vinobA vicAradhArA pramANe gujarAtamAM guMdI Azrama, muMbaImAM mAtRsamAja ane vizvavAtsalya prAyogika saMgha mAnavatA ane dharmanI vividhalakSI pravRttio karI rahela che. muMbaI ane gujarAtanI bhAgoLe Avela, dahANu ane vANagAMva pAsenuM gAma cIMcaNImAM AMtararASTriya kendra mahAvIra nagaranI sthApanA karI. sAMpradAyika vADAbaMdhIthI mukta jainadharmane vizvadharma banAvavA mATe tyAM cAra vibhAganI suMdara kalpanA ApI. (1) zrImad rAjacaMdra vibhAga : sarvadharma upAsanA ane adhyAtmalakSI pravRttio. (2) gAMdhIjI vibhAga : sAmudAyika ahiMsAnA prayoganuM sAhitya ane gAMdhI vicAradhArA aMtargata pravRttio. (3) pU. nAnacaMdrajI mahArAja vibhAga : jaina sAdhu-sAdhvIo mATe UMDA adhyayananI suvidhA. (4) paMDita javAharalAla naheru vibhAga :- gAMdhIjI, rAjacaMdra, vinobA ane saMtabAlajInA sAttvika anubaMdha vicArAdhArAnA saMdarbhamAM vidyArthI ane mumukSuone AMtararASTriya adhyayana suvidhA. vartamAne hAla mahAvIranagara kendramAM, gauzALA ArAdhanA bhavana, saMtabAla jIvanadarzana pradarzana haoNla sAdhanA zibiro mATe vyavasthA, Ayurveda davAkhAnuM dAMta-AMkhanuM davAkhAnuM, ane kudaratI upacAra kendra che. svAdhyAya parivAra, zrImada rAjacaMdranA satsaMga svAdhyAya maMDaLo sarvodaya zibira, jainolojInI zibira va. kAryo thaI rahela che. ghATakopara ane sIpITeMka muMbaImAM mAtRsamAja mahilA kalyANanI 188 jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravRtti kare che. bhAlanaLakAMThA prAyogika saMgha guMdImAM vidyAlaya kanyA chAtrAlaya davAkhAnuM va. pravRttio thaI rahela che. rANapuramAM khAdI ane una vaNATakAmanI pravRtti vizALa pAye thaI rahela che. Ama munizrInI preraNAthI sthapAyela saMsthAo janahita ane adhyAtma pravRttiothI dhamadhame che. samAjanA hitane arthe samAja sevako ane saMtonA samanvayanI eka jhaMkhanA munizrI saMtabAlanA hRdayamAM hatI. tethI dArUbaMdhI karAvavA dArUnA vyasanamAMthI lokone mukta karavA, dharmanA nAme pazubalI-pazuvadha aTakAvavA, gau vadha aTakAvI zAkAhAra tarapha lokone vALavA, sarvadharma samabhAvano pracAra karavA ane aspRzyatA nivAraNa mATe muni saMtabAlajInI preraNAthI 1972mAM "saMta sevaka samudyama pariSada"nI sthApanA thaI hatI jemAM AcArya tulasI, pUjya amaramuni, svAmI satya mitrAnaMdagiri, svAmI omakArAnaMda sarasvatI, pUjya AnaMdaRSi mahArAja jevA bhAratavarSanA dareka saMpradAya ane dharmanA AgevAna vIsa saMto joDAyA hatA, ane dezanA aneka AzramonA AgevAno-vaDAo paNa A pariSadanA kAryamAM joDAyA hatA. jenuM saMyojana mAnavamunie kareluM. vaktavya ane kartavyane jIvananI eka rekhA para rAkhanAra A Atmastha saMte 26-3-82nA guDI paDavAnA dine muMbaInI dharatI para aMtima zvAsa lIdho. munizrInA aMtimadarzana ghATakoparanA sthAnakavAsI upAzrayamAM rAkhavAmAM Avela ane tyAM ja morArajIbhAI desAInA pramukhasthAne zraddhAMjali gaNAnuvAda sabhA yojAI. aMtima saMskAra cIMcaNImAM dariyAkinAre thayA ane tyAM ja samAdhI banAvavAmAM AvI. lokamAMgalyanA kAryo karatAM karatAM AtmamastImAM jIvanAra zatAvadhAnI krAMtadeSTAne vaMdanA. jJAnadhArA (189) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 3. jana Agama graMthomAM comana svarUpa ane - Do. baLavaMta jAnI (u.gu. hemacaMdrAcArya yuni.nA pUrva kulapati oNla inDIyA TIsarca kAunsIlanAM adhyakSa, uttama saMzodhaka, lekhaka ane vaktA che. esa.ena.DI.TI. yuni.nA pIeca.DI. mATe vijhiTIMga gAIDa che ane saurASTra yuni.mAM vividha sevAo Ape che.) yoga saMdarbhe yazovijayasUrinuM avagAhana bhAre UMDuM ke agAdha che. emanA dvArA bhAratIya yoga vicAradhArAnA samanvayAtmaka biMduonuM UMDANathI ane tArkika rIte vizleSaNa thayuM. mane yoga saMdarbhe bhAratIya paraMparAmAM jaina Agama nirdiSTa vimarzAtmaka svarUpa AgavuM, tArkika ane jIvanazailI saMdarbhe anubhavamUlaka jaNAyuM che. ahIM AgamanA saMdarbho zrImad rAjacaMdrajInI vicAraNAne paNa khapamAM lIdhI che. jIvAtmAnI mokSanI sAthe yuti karAve te yoga. athavA to malina cittavRttino nAza ane zuddha svarUpanI prApti karAve te yoga. AvI sarvamAnya yoganI vyAkhyAnA saMdarbhe jaina AgamamAM vividha sthAne mokSano mArga pragaTa karela che. moTebhAge dareka AgamamAM jIvanA baMdhana athavA duHkha ane muktinA kAraNanuM varNana dRSTigocara thatuM hoya che. jIvanA baMdhananA kAraNe aneka hovA chatAM tene saMkSepamAM ja jJAnadhArA (19) janasAhitya jJAnasatra-4
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ avalokIe to be ja kAraNa rAga ane dveSa. rAgo ya doso'viya kammabIyaM kammaMca mohappabhavaM vayanti / kammaM ca jAimaraNassa mUlaM dukkhaM ca jAi maraNaM vayanti // uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che ke rAga ane dveSa be ja karmabIja che ane karma mohathI utpanna thAya che. karma ja janma ane maraNanuM mULa che ane te ja saMsAracakra che. duvihe baMdhe paNNatte taM jahA pejabaMdhe ceva drosabaMdhe ceva 1 jIvANaM dohiM ThANehiM pAvakammaM baMdhaMti taMjahA roNa ceva doseNa ceva // ThaNAMga sUtramAM paNa nirdezAyela che ke duvihe dose paMnnate taMjahA rAmo ya jeva oso ya ceva... (ThaNAMgasUtra bIjuM sthAna) Agamane anuvartIne ja zrImad rAjacaMdrajIe AtmasiddhizAstramAM kahyuM che ke paNa rAga dveSa e ajJAna e mukhya karmanI graMtha, thAya nivRtti jehathI e ja mokSano paMtha. (Atmasiddhi gAthA) Ama, baMdhananA kAraNonA ullekhanI sAthe muktinA kAraNo paNa pragaTa karelA che. anAdikALathI rAga-dveSa ane ajJAnathI malina thayelo jIva kaI rIte potAnI zakti pragaTa karI zake ? kaI rIte ajJAnano nAza kare ? je sAdhakoe anaMta zaktine samajIne, anubhavIne pragaTa karI che teoe anubhavagamya mArga batAvyo, ke sauthI pahelA to huM anaMtazaktino dhAraka chuM, zuddha svarUpI chuM, saccidAnaMda te mAruM svarUpa che. te tattvanI zraddhA thavI joIe. tyAra pachI tenuM jJAna ane aMte tadnusAra pravRtti ane puruSArtha pragaTa thavA joIe. jemake ApaNane prApta zArIrika bImArIthI mukta thavuM hoya to je tabIbI ke vaigha-DaoNkTaranI davA levI che temanA paratve zraddhA hovI joIe. temaNe Apela davA kaI rIte levI tad saMbaMdhI jJAna ane aMte DaoNkTaranA kathanAnusAra davA levI, parejI pALavI. A triguNAtmaka 191 jainasAhitya jJAnasatra-4 |jJAnadhArA
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravRttithI ja zArIrika bimArI dUra thaI zake che. te ja rIte AdhyAtmika bimArI dUra karavA mATe tIrthaMkaroe samyagdarzana, sabhyajJAna ane samyaritra A traNa triguNAtmaka mArganI dezanA karelI che. tivihA bodhi paNNattA taMjahA, kANabodhi, desaNabodhi vruttivodhi / (ThANAMga sUtra trIjuM sthAna, sU. 176) ApaNe jANIe chIe bodhi paNa traNa prakAranI che. jJAnabodhI, darzanabodhI ane caritrabodhI. kuMdakuMdAcArye bodhi zabdanI arthapUrNa paribhASA ApelI che. je upAyathI sAna utpanna thAya te upAya, taviSayaka ciMtAne bodhi kahe che. (SaTkAbhUtAdi saMgraha, pR. 440, dvAdazAnuprekSA) A paribhASA anusAra jJAnaprAptinA upAyanI ciMtA te jJAnabodhi; darzanaprAptinA upAyanI ciMtA te darzanabodhi ane cAritraprAptinI ciMtA te cAritrabodhi. - vodhi zabda sudha dhAtuthI niSpanna thayo che. teno artha che jJAna yA viveka. dharmanA saMdarbhamAM teno artha thAya che Atmabodha athavA mokSamArgano bodha. AtmAne jANavo-pramANavo te samyajJAna. AtmAne jovo arthAt anubhavavo te samyagdarzana ane AtmAmAM ramaNa karavuM te samyak cAritra che. eka ja zabdomAM traNenI saMjJA Atmabodha che ane A Atmabodha te ja mokSamArga che. ahIM bodhi zabda A ja arthamAM prayukta thayelo jaNAya che. uttarAdhyayana sUtramAM mokSamArganuM nirUpaNa karatA 28mA adhyAyamAM kahyuM che nANaM cca desaNaM ceva caritaM ca tavo tahA I esa maggutti pannato jiNehiM varadaMsihiM // jJAnadhArA (28mo adhyAya, gAthA-2) cAra mokSanA mArga che. tethI traNa ke cAra bhedamAM 192 jainasAhitya jJAnasatra-4 e jJAna, darzana, cAritra ane tapa tapano samAveza cAritramAM thaI zake che
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAttvika bheda dekhAto nathI. tattvArtha sUtramAM zrI umAsvAtijIe paNa mokSamArga vizenI samaya pragaTa karatA kahyuM che ke samyavarNanajJAnacAritrALimokSamAr: / (adhyAya-1, sU.-1) A triratnanI ArAdhanA te ja mokSano mArga che. keTalAka vAdIo jJAnanI mukti mAne che. keTalAka kevaLa kriyAthI mukti mAne che, paraMtu anekAMtavAdane AdhAre aneka prakAre avalokana karI ekAMtavAdInuM khaMDana karI jainadarzana spaSTapaNe pragaTa kare che jJAna, darzana ane cAritra e traNenI yathArtha ArAdhanA ane aMte traNenI pUrNatA te ja mokSamArga che. jJAnayiAmyAM mokSa:| jJAna, darzana, cAritra ane tapa e cArenI zuM AvazyakatA che te paNa siddhAMtomAM spaSTa rUpe ullekha karela che. nANeNa jANaI bhAve daMsaNeNa ya sadhe / caritteNa nigiNhAi taveNa parisujjhai // (utta. adhya.-28, gAthA-35) jJAnathI padArthane jANe darzanathI zraddhA kare. cAritrathI AvatAM karmone roke ane tapathI pUrvakRta karmono nAza thAya che. Ama, sarvAMgINa rIte avalokatA samajAya che ke jJAna, darzana ane cAritra te mokSano mArga che. mokSa tarapha gati karAvanAra pratyeka sAdhanane yoga kahe che. yoga te mokSaprAptinuM sAdhana che. tethI AgamanI dRSTie yoganA traNa bheda thAya che samyag jJAnayoga, samyagdarzanayoga ane samyag cAritrayoga. 1. samyag jJAnayoga H AMtmA jJAnasvarUpa che. AcArAMga sUtramAM kahyuM che ke, ne AyA che viLayA / nne viLayA se AyA / je AtmA che te vijJAtA che ane je vijJAtA che te AtmA che. anaMta guNomAM jJAnaguNa mukhya che. kAraNa ke te anaMta guNane prakAzita kare che. Ama, jJAna te sva-para prakAzita che. samakita sahitanA jJAnane samyajJAna kahe che ane te ja mokSamArganuM 193 jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhana banI rahe che. jJAna pAMca prakAranuM che - mati, zruta, avadhi, mana:paryava ane kevaLajJAna. __matizrutAvadhimanaH paryAyakevalAnijJAnam / tattha paMcavihaM nANaM suyaM Abhinibodhiya // (tattvArtha tattvArtha sU. adhyA.-1, sU.-9) ohinANaM tu taiyaM maNanANaM ca kevalaM (utta. 28muM adhya, gAthA-3) 2. samyagadarzana darzanayoga : je vastu jevI che tene te ja rUpe jovA te samyaguM darzana che. umAsvAtie tattvAIzraddhA savarNanam | (tattvArtha sUtra, adhyAya-1, sUTa-2) nava tattvonI zraddhA te samyagu darzana. athavA deva, guru ane dharma te traNa tattva parathI zraddhA te samyagudarzana. anAdikALanA bhavabhramaNanuM kAraNa che jIvanI bhrAMti athavA mithyAdarzana. tethI ja A bhramane bhAMgavo. satyadarzana prApta karavuM te yogamArgamAM atyaMta Avazyaka che. samyagadarzana prApta karyA pachInI pratyeka kriyA mokSanuM kAraNa banI zake che. jinezvara prarUpita AgamanA mAdhyamathI athavA sadgurunA nimitta padArthanA svarUpane jANavuM ane tenA para zraddhA rAkhavI te vyavahAra samakita. sattA vastUni sarvANi syAcchabdena vacAMtti ca / citA jagati vyAptAni pazyan sadaddaSTirucyate // 7 // (bhaTTarAkazrI jJAnabhUSaNakRta tattvajJAna taraMgiNI, adhyAya-12) samasta vastu jema che tema sattArUpe, tenA vAcaka samasta vacanone anekAMta dRSTie ane vizvamAM vyApela sarva padArthone jJAnadRSTie jonAra te samyagudRSTi e che. varte nija svabhAvano anubhava lakSa pratIta , vRtti vahe nijabhAvamAM paramArthe samakita. nizcayathI samyagudarzananuM svarUpa samajAvatA kahyuM che kesvkiiye zuddhacidrUpe ruciryA nizcayena tat / (194) jainasAhitya jJAnasatra-4 SInadhArA
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmarUpa kAra jyAre aMtarmukhI che, te ja sama mane to vArSedhanadutAzane TA (tattvajJAna taraMgiNI, adhyAya-12) potAnA zuddha caitanya svarUpa AtmAmAM je ruci thavI tene AtmajJAnIo nizcaya samyagudarzana kahe che. AtmarucirUpa samyagudarzana karmarUpa kASTane bALIne bhasma karavA agni samAna che. Ama, sAdhaka jyAre aMtarmukhI bane che. jaDa ane cetanano bheda karIne cetanatattva-svatattvanI anubhUti kare che, te ja samyagudarzana che. svAnubhUti prApta karyA pachI jaDarAga, viSayonI vAsanA, rAga-dveSarUpa vikAro svataH nAza thatA jAya che. tethI samyagudarzanane mokSanuM Adya sopAna kahyuM che. jJAna ane cAritrane samyaguM rUpa ApanAra che samyagadarzana. tenA abhAvamAM jJAna ane cAritra samyagu rUpane dhAraNa karI zakatA nathI. 3. samyaga cAritrayoga : tattvapara zraddhA ane tenA jJAna pachI te pramANenuM AcaraNa te cAritra che. zuddha AcaraNa te cAritra che. bRhad dravyasaMgrahamAM kahyuM che asuhAdo viNivitti suhe pavittI ya jANa cArittaM / vadasamidiguttiruvaM vavahAraNayAdujiNa bhaNiyam // azubha kriyAthI nivRtti ane zubhamAM pravRtti te vyavahAra cAritra che. paMcamahAvrata pAMca samiti, traNa guti Adi aneka prakAre che. A ja bhAvane tattvajJAna taraMgiNImAM batAve che-- nirvRttiyatra sAvadyAt pravRttiH zubhakarmasu / trayodaza prakAraM tadyAritraM vyavahArataH // 14 // (tattvajJAna taraMgiNI, adhyAya-12) athavA mUnottara puchAnAM yAna muvAre mune ! daza jJAnena saMyuktAM tadyAritraM na cAparaM // 15 // (tattvajJAna taraMgiNI, adhyAya-12) samyagadarzana ane jJAna sahita je mUlottara guNonuM pAlana te jJAnadhArA (195) jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAritra che. te mokSanuM kAraNa che. te sivAya bIjuM cAritra nathI. Atmadarzana ane AtmajJAna pachInI je kriyA thAya tene samyagucAritra kahe che te ja mokSanuM aMga banI zake che. uttarAdhyayana sUtramAM cAritranI vyAkhyA ApatA kahyuM che kecyrittkrN cArittaM hoi AhiyaM / / saMcita karelA karmono kSaya kare te cAritra. samyagudarzanathI AtmAnI anubhUti kare ane te ja anubhUtimAM sthira thavAno prayatna karI temAM ja sthira banI jAya ane je AtmaramaNatA thAya te nizcayathI cAritra che. Atmasiddhi zAstramAM zrImadjIe kahyuM che-- vardhamAna samakita thaI TALe mithyAbhAsa, udaya thAya cAritrano vItarAga pada vAsa..142 mULamAragamAM paNa A rIte kahyuM cheevo sthira svabhAva te upaje re, nAma cAritra te aNaliMga...8 (mULamAraga) tattvajJAna taraMgiNImAM nizcaya cAritranuM svarUpa pragaTa karatA kahyuM zuddhe sve vitsvarUpe yA sthitiratyantanizcalA / / tathAtri para viddhi nizcayAt varSanAzakRta 28aaaa (adhyAya-12) yadi cidrupe zuddhe sthitirnije bhavati dRSTibodhabalAt / padravyAmara zuddhanA zino vRtta 2aa (adhyAya-12) potAnA zuddha sahaja AtmasvarUpamAM je atyaMta ekAgrapUrvaka nizcala sthiti tene nizcayathI zreSTha cAritra jANo. te ja sarvakarmano nAza karanAra che. samyagudarzana ane samyagubodhanA baLe jyAre nijazuddha vidrupamAM sthiti thAya tyAre paradravyanuM vismaraNa thAya che. te ja zuddha nizcayanayathI cAritra che. Ama, Atmadarzana, Atmabodha ane AtmasthiratA te ja samyagudarzana. samyagujJAna ane samyagu jJAnadhArA. 196 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAritra che. ane traNe tattvanI pUrNatA te ja jIvanI saMpUrNa zuddha avasthA. paramotkRSTa sthiti che. 'ThANAMga sUtra' ane 'prajJApanA sUtra'mAM ane 'karmagraMtha'mAM paNa A pAMca cAritrano ullekha che. (1) sAmAyika cAritra H samabhAvayukta cAritra te sAmAyika cAritra. tenA be bheda-Itvarika ane yAvatkathita. Itparika alpa samaya mATe je sAmAyika vratanuM grahaNa thAya yAvatkathita te Itvarika sAmAyika cAritra kahe che. te zrAvakone hoya che. yAvajjIvana paryaMta je sAmAyika vratanuM grahaNa kare che te yAvatkathita sAmAyika cAritra che. te sAdhuone hoya che. (2) chedopasthApanIya cAritra : grahaNa karela cAritramAM koI paNa prakAre doSa lAge to tenA prAyazcitta pachI tenI zuddhi mATe pharIvAra je cAritranuM AropaNa thAya te chedopasthApanIya cAritra che. tenA be bheda che sAticAra ane niraticAra. - - - - sAticAra mahAvratamAM doSa lAge tyAre parvanI cAritra paryAyano cheda karI punaH cAritra grahaNa karAya te sAticAra chedopasthApanIya cAritra che. ane niraticAra : koIpaNa prakAranA doSa na hovA chatAM eka tIrthaMkaranA zAsananA sAdhuo jyAre binatIrthaMkaranuM zAsana pravartamAna thAya tyAre bIjA tIrthaMkaranA zAsanamAM praveza kare che te samaye tene pharIvAra cAritranuM AropaNa karAya te niraticAra cAritra che. te uparAMta prabhu mahAvIranA zAsanamAM sAdhaka jyAre saMyama aMgIkAra kare tyAre tene sAmAyika cAritra grahaNa karAve ane tyArapachI jaghanya sAta divasa ane utkRSTa cha mahine je vaDIdIkSA apAya che te paNa niraticAra chedopasthApanIya cAritra che. : (3) parihAravizuddha cAritra karmano (parihAra) kSaya karavA mATe vizeSa prakAranA abhigraha sahita tapanuM anuSThAna jemAM thAya 197 jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ che te parihAravizuddha cAritra che. temAM 20 varSanI dIkSA paryAyavALA nava sAdhuonI eka ToLI eka sAthe A prakAranA anuSThAna mATe sAthe nIkaLe che. temAMthI cAra sAdhu tapasyA kare; cAra sAdhu tenI sevA kare ane eka vAcanAcArya hoya. tapazcaryAmAM unALAmAM eka upavAsa, ziyALAmAM be upavAsa ane comAsAmAM traNa upavAsa ne pAraNe traNa upavAsa kare. pAraNAmAM AyaMbila kare. A rIte che mahinA sudhI ArAdhanA kare. tyArapachI cha mahinA sevA karanAra sAdhuo tapazcaryA kare. tapazcaryA karanAra sevA kare ane chelle che mahinA vAMcanAkArya tapazcaryA kare. sevA karanAra ane vAcanAcArya pratidina AyaMbila kare. A rIte 18 mahinAno kalpa pUrNa kare che. pachI pharI potAnA kalpamAM AvI jAya athavA janakalpa aMgIkAra kare che. A prakAranuM cAritra tIrthakaranA ziSyo ane tenA ziSyo tema be peDhI sudhInA sAdhuo ja grahaNa kare che. (4) sUkSma saMparAya cAstri : je cAritramAM kaSAyanI mAtra sUthama ja zeSa rahI che. arthAt mohanIya karmanI badhI ja prakRtino nAza thAya ane sajavalanano lobha eka ja zeSa rahe te sUmasaMparAya cAritra che. tenA paNa saMparAya saMkilazyamAna ane vardhamAna be bheda che. sUNama saMparAya cAritra dazamAM guNasthAnake prApta thAya che. jyAre navamA guNasthAna upara caDhatAM dazamuM guNa Ave tyAre te jIvanA pariNAma vardhamAna che ane agiyAramAM guNathI paDatAM jIvane dazamuM guNa Ave tyAre tenA pariNAma saMkSizyamAna hoya che. AnA AdhAre sUkSmasaMparAya cAritranA be bheda che. A cAritra vItarAgadazAnI yathAkhyAta cAritranI ekadama nikaTanI avasthA che. (5) yathAkhyAta cAstri ? avasAyamahave kaSAya rahitanuM cAritra te yathAkhyAta cAritra che. tenA be bheda che - chaghasya ane kevaLI. 11, 12, 13, 14mA guNasthAne yathAkhyAta cAritra hoya 198) jenasAhitya jJAnasatra-4 SInadhArA
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. temAM 11, 12mA guNa chadmastha avasthA hoya che ane 13, 14mAM guNa vItarAga avasthA hoya che. saMpUrNa rUpe svarUpa ramaNatA ahIM prApta thAya che. te ja nizcayacAritra che. pUrvenA cAra pUrNatAnI prApti mATeno abhyAsa che. eka dRSTie pAMca cAritra sAmAyika rUpa-samabhAvarUpa che. tema chatAM kaMIka kriyAnI taratamatA ane kaSAyanI taratamatAnA AdhAre tenA pAMca bheda karelA. kRpALu deva zrImad rAjacaMdrapaNA vibhAvanAnIja prasthApanA karatA jaNAyA che. A rIte jJAna, darzana ane cAritra e ratnatrayanI pUrNatA eTale jIvane pUrNa avasthA prApta thaI gaNAya. te traNe abheda pariNAmathI re, jyAre varte te AtmArUpa mULa teha mAraga jinano pAmiyA re, kivA pAmyo te nija svarUpa mULa mULa mArgamAM zrImad rAjacaMdra ratnatrayanI abhedatAne ja jinasvarUpanI prApti kahI che. "AtmasiddhizAstramAM paNa kevaLajJAnanuM svarUpe pragaTa karatA temaNe gAyuM che ke kevaLa nija svabhAvanuM akhaMDa va zAna, kahIe kevaLajJAna te deha chatAM nivaNa." (Atmasiddhi zAstra) AtmasvarUpanuM akhaMDajJAna te ja kevaLajJAna. A sthitie ja AtmanuM pUrNatA sAthe anusaMdhAna thAya. parabhAvano, malina cittavRttino saMpUrNapaNe nirodha thAya ane AtmA paramayogane prApta kare che. yogano abhyAsa jIvana jIvavAnI kaLA che. jaina AgamamAMthI bhAre arthapUrNa evuM yoganuM svarUpa tathA enA bheda-prabhedano paricaya prApta thAya che. yoganA ane enA bheda-prabheda dvArA samajAya che ke, jIvananA AcAra-vicAra saMskArita bane. AhAra-vihAra-vihAra saMyamita bane che. vRtti aMtaramukhI bane. tethI pazcimanA dezomAM bhautika saMpatti bharapUra mAtrAmAM hovA chatAM zAMti prApta karavA yoga tarapha vaLI rahyA che. ApaNe A prAcIna vicAradhArAnA zAzvata rUpane anusarIe. jJAnadhArA (199 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ - Do. kalAbena zAha (Do. kalAbahena muMbaI yunivarsiTInA jenadharma ane phIlosophI vibhAga mATe niyukta gAIDa che temanA dharma tattvajJAna ane adhyAtma viSacaka ghaNAM pustako pragaTa thayAM che. jena dharma viSayaka lekho lakhe che.) mahimAmayI, mamatAmayI, maitrImayI, samatAmayI, kSamatAmayI, mahattarA mRgAvatI eTale nArI jAtinuM gaurava. zramaNa saMskRtinA amara gAyikA mahatarA mahA sAdhvI mRgAvatI mahArAja bhagavAna mahAvIranI paraMparAmAM yazasvI sAdhvI thaI gayA che. vallabhasmArakanA rUpamAM je puNyatIrtha emaNe samAjane Apela che te yugo sudhI emanI dUradarzitAnI pratIti karAve che. teo mUrtipUjaka samAjanuM pratinidhitva karatA hatAM paraMtu emanA kAryo, amano upadeza ane emano vyavahAra sarvane mATe hatA. mRgAvatIjI pUrNarUpe jainadharma ane jaina tattvajJAnane samarpita hatA. prabhu mahAvIranI prathama sAdhvI saMghanI nAyikA saMdanabAlAnI ziSyA sAdhvI mRgAvatI hatA. e Adarza ane ArAdhanAne sArthaka karanAra mahArAjI mRgAvatIjInuM vyaktitva eka aitihAsika krAntidarzI ane suvarNasaMpanna vyaktitva hatuM. emanI siddhio samAjanA mAnasamAM eka kIrtimaMdiranA rUpamAM cirasthAyI thaI gaI che. jJAnadhArA (20 jenAsAhitya jJAnasatra-4
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRgAvatIzrIjIe eka sAdhvI mahArAja hovA chatAM potAnA 61 varSanA jIvanakALa daramyAna moTAM moTAM kAryo karyA hatAM. zuddha cAritrapAlana, ananya prabhubhakti, daDha AtmavizvAsa ane parama gurubhakti uparAMta vyavahArika ane AdhyAtmika sadgaNono samanvaya emanAmAM hato. jJAnasaMpannatA : mRgAvatIjInA guruNI pUjya zIlavatIjI vinamra ane vAtsalyanI mUrti hatA. potAnA putrI sAdhvI-ziSyA mRgAvatIjIne jJAna ane cAritranI ArAdhanAmAM sajja karI, AtmasAdhanAnA ujjavaLa paMtha tarapha dorI javAnI temanI bhAvanA hatI. mRgAvatInI tejasvItA ane buddhigrAhayAta joIne emanA jevA sAdhvIjIne mATe jJAnasaMpanna karavAnI vyavasthA karavAnuM pUjya vallabhasUrijI, pUjya samudrasUrijI ane pUjya zIlavatIzrIjI ane saMghanA zreSThIoe vicAryuM ane te mATe temane mATe amadAvAdamAM vyavasthA karavAmAM AvI. amadAvAdamAM traNa varSanA samayagALAmAM mRgAvatIzrIjIe vividha paMDitonI pAse bhASA, vyAkaraNa, koza, AgamagraMtho ane pUrvAcAryonA anya mahAnagraMthonuM adhyayana karyuM. pariNAme mRgAvatIjInI vidyApratibhA vizeSarUpa khIlI UThI. AgamajJAna : mRgAvatIjIne mAtra 45 AgamonuM jJAna ja na hatuM paraMtu 45 AgamonA pote AkArarUpa hatA. vyAkhyAtA : mahattarA mRgAvatIjIne pUjya vallabhasUrijIe vyAkhyAna ApavAnI anumati ApI. tethI temanI vyAkhyAnazakti soLe kaLAe khIlI uThI. mRgAvatIjIe vyAkhyAna ApavA mATe gujarAtI ane hindI ema banne bhASA para prabhutva meLavI lIdhuM. temanI zAstraaMga hRdayanA UMDANamAMthI nIkaLatI vANIe zrotAonA mana para UMDI asara pADI hatI. vihAra : mRgAvatIzrIjIe lagabhaga 60 hajAra mAIla jeTalo vihAra bhAratanA vividha pradezomAM karyo hato. temAM khAsa karIne 201 jenasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ potAnI ziSyAo sAthe gujarAta, mahArASTra, karNATaka, bihAra, baMgALa, uttarapradeza, dilhI, paMjAba, himAcala pradezamAM vihAra karIne dharmanI prabhAvanA karI hatI. temaNe saMvata 2009mAM kalakattA zAMtiniketanamAM sarvadharma pariSadamAM jaina dharmanA pratinidhi tarIke bhAga lIdho hato. saMvata 2010mAM pAvApUrImAM bhArata sevaka samAja taraphathI yojAyelI zibiramAM temaNe bhAga lIdho hato. saMvata 2016mAM ludhiyANAmAM jaina zvetAMbara kaoNnpharansanuM 21muM adhivezana yojAyuM hatuM temAM mRgAvatIjInA vyAkhyAnothI prerAIne "vijaya vallabha skUla" mATe aneka benoe potAnAM ghareNAM utArI ApyA hatA. Azare 3000 vidyArthIonI ludhiyANAnI A zALA mRgAvatIjInI preraNAnuM pariNAma che. emanI preraNAthI vividha smArakonA nirmANa thayAM che. aMbAlAmAM 'vallabhavihAra', jariyA, laherA vagere sthaLoe jinAlaya, upAzraya, gurumaMdira, kIrtistaMbha, haoNspiTala, hAIskUlo vagere. te uparAMta 'bhogIlAla laheracaMda jaina ekeDemI oNpha inDolaoNjIkala sTaDIjha'nI sthApanA paNa temanI preraNAnuM pariNata phaLa che. udAradRSTA : AdhyAtmika mArganA yAtrIo bheda prabhedathI alipta rahe che. mRgAvatIjI saurASTranA vatanI hatA. pUjya AtmArAmajI mahArAja paMjAbanA vatanI hatI. paNa jyAre teo gujarAtamAM vicaryA tyAre gujarAtanA thaI gayA. pUjyavallabhasUri vaDodarAnA hatA chatAM teonI AtmIyatA paMjAbIo sAthe vadhAre hatI ane potAnA guruvaryonI jema mRgAvatIjIe paMjAba ane dilhIne potAnA banAvI dIdhA hatA. potAnI cAreya ziSya sujayeSThA, suvratA, suyazA ane suprajJA judA judA pradezanA hatA. bhASA-pradezanA badhAM ja bhedo temanAmAM ekarUpa thaI gayA hatA. mRgAvatIzrIjI sAMpradAyika saMkucitatAthI para hatA. teo pUjya AtmArAmajI tathA vijaya vallabhasUri saMpradAyanA hatA paraMtu dakSiNa bhAratanA temanA vihAra daramyAna teo digambara tIrtha mULabadrinI 202 jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA -
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAtrAe gayA hatA. eTaluM ja nahIM paNa e tIrthanA uddhAra mATe lokone upadeza Apyo hato. teonA hRdayanI udAratA ane vizALatA evI hatI ke teo mUrtipUjaka phIrakAnA hovAM chatAM sthAnakavAsI ane terApaMthI sthAnakonA kAryakramomAM teo hAjarI ApatA hatA. caMdIgaDhamAM hatA tyAre digambaronA upAzrayamAM rahI cAturmAsa karyuM hatuM eTaluM ja nahi paNa digambarone emanI vidhi pramANe paryuSaNa parvanI ArAdhanA karAvI hatI. vizALa hRdayA mRgAvatIzrI gacchonI bAbatamAM paNa udAra dRSTikoNa rAkhatAM hatA. pote tapagacchanA hatA paNa kharataragacchA acalagacchanA dhArmika prasaMgo tathA zibiromAM jAte hAjarI ApatAM. adbhuta smaraNazakti H mRgAvatIjInI eka khAsa vizeSatA e hatI ke temanI smaraNazakti gajabanI hatI. emane lagabhaga 60 hajAra jeTalI gAthAo kaMThastha hatI. te uparAMta teo potAne maLatA badhAMne temanA nAmathI oLakhatA hatA. ludhiyANA, jalaMdhara, aMbAlA, caMdIgaDha, vagere nagaronA vihAra daramyAna aneka jaina kuTuMbo sAthe pUjya mRgAvatIjIno gADha saMparka rahyo hato. te badhAne teo nAmathI ja bolAvatA. A kAraNe loko temanI sAthe AtmIyatAno anubhava karatA ane tethI jAhera kAryomAM temane dhAryA karatAM ghaNI vadhAre saphaLatA maLatI ane loko temanA sAnnidhyamAM zAMtino anubhaLa karatA. Avo emanA pavitra jIvanano prabhAva hato. eka bhagIratha kArya : mRgAvatIe eka bhagIratha kArya karyuM hatuM ane te e ke AcArya bhagavaMtonI preraNA ane sahakArathI pAkistAnanA gujarAnavAlAmAM ane anyatra jaina jJAnabhaMDAromAM keTalIya hastaprato rahI gaI hatI. pAkistAnanI sarakAra pAsethI emAMthI cha hajAra hastaprato mRgAvatIjIe pAchI meLavI hatI. te uparAMta pAkistAnamAM AvelA pUjya AtmArAmajInA samAdhimaMdiramAM javAnI paravAnagI gujarAnavAlAnA ucca adhikArIo sudhI vAta pahoMcADIne mRgAvatIjIe (203 jenasAhitya jJAnasatra-4 che ane tethI ane lokajIvanano eka bhagIrathI pAki jJAnadhArA
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ meLavI hatI. jaina ane jainetara dhArAsabhyo, amaladAro vagere temanuM kArya karavA tatpara rahetA hatA. vijayavallabha smAraka H paramapUjya vijaya vallabhasUrijInA smArakanI javAbadArI mRgAvatIjI para hatI. gurunI AjJA thatAM teo ugra vihAra karI dilhI pahoMcyA ane dilhIthI 18-20 kilomITara dUra hAIve para AvelI vizALa ramaNIya jagyA bhavya smAraka mATe pasaMda karavAmAM AvI. pUjya mRgAvatIjInI labdhi e che ke temanI nizrAmAM be karoDathI vadhu rUpiyA dAnamAM bhegA thaI gayAM. vallabha smAraka e mRgAvatIjInA karmaTha jIvananI eka zreSTha upalabdhi che. tyAMnI bhUminA kaNekaNamAM, bhavana ane khaMDamAM mUrti ane sarvamAM emanI AdhyAtmika sAdhanA ane kAryakuzaLatAnA darzana thAya che. khAdIdhArI : mRgAvatIjI zveta zubhra khAdI paheratA hatA. emanI sAdAI ane saraLatAmAM emanI tapasyA ane sAdhanAnuM vaNATa hatuM. teo jaina sAdhvInA kaThina vrato anAyAsa rIte pALatAM hatA ane emanI ziSyAone paNa emanI e ja preraNA hatI. emanA svabhAmAM sahaja mRdutA, UMDANa ane mAnavatAnAM darzana thatAM hatA. teo vidUSI hatA. emanI vidvattAmAM koI ADaMbara na hato. ciMtako, kalAkAro ane bhAratIya paraMparA mATe emanA hRdayamAM vizeSa mAna hatuM. vividha saMsthA nirmANa dharmajJAna ane saMskAranI saMsthA, vyaktinA uddhAranI saMsthA eTaluM ja nahi teo pote svaMya eka saMsthArUpe hatA. mahattarA mRgAvatIjInI preraNAthI aneka kAryo thayAM hatA ane aneka saMsthAonI sthApanA thaI hatI. temanI preraNA ane nizrAmAM jinamaMdironuM nirmANa, jIrNoddhAra ane pratiSThA thayA hatA. temAM ludhiyANA, kAMgaDA, caMdIgaDha, mAlerakoTalA, saradhanA, aMbAlA 204 jainasAhitya jJAnasatra-4 jJAnadhArA
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane ropaDa, rAyakoTa, dilhI, dahANuM, muMbaI, maisura, saradhAra vagere mukhya che. mahattarAjInI preraNAthI ane nizrAmAM gurubhaktinA kAryo saMpanna thayA hatA. tenA nAmo aMbAlAmAM 'vallabhavihAra samAdhi' gurudhAma baharAmAM kIrtistaMbhanuM nirmANa gurudhAma baharA sthAyI koSanI sthApanA vagere che. mahattarAjInA upadeza ane sAnnidhyamAM zikSaNasaMsthAonuM nirmANa nIce pramANe thayAM che. ludhiyANAmAM 'zrI AtmAnaMda jaina hAIskUla' aMbAlAmAM zrI AtmavallabhanI jaina ejyukezanala phAunDezananI sthApanA, 'zrI Atmavallabha zIlavatI vidyArthI sahAyatA koza' aMbAlAmAM (1) esa.e. jaina hAIskUla (2) miDala skUla (3) kanyA vidyAlaya (4) zizu vidyAlaya. beMgloramAM ratnA kaoNleja, siddavana kaoNleja, hAIskUla, mUDabidrImAM pablIka skUla, mahAvIra jaina vidyAlaya muMbaI vageremAM Arthika yogadAna. lAIbrerIo tathA vividha TrasTonI sthApanA aMdha vidyAlayone sahAya, ludhiyANAmAM bhavya haoNspiTala, jainanagara (muMbaImAM) dilhImAM hAusiMga sosAyaTInI sthApanA davAkhAnAo mATe Arthika yogadAna jevA sAmAjika tathA zaikSaNika kAryo temanI preraNAthI thayA hatAM. mahattarA mRgAvatIjInA upadezathI sohana vijaya prinTIMga presanI sthApanA tathA udyoga kendranI sthApanA karavAmAM AvI hatI. vividha sthaLomAM tIrthadhAmomAM tenA vikAsamAM mahattvanuM yogadAna thayuM hatuM. mRgAvatIjIe jIvadayAnA kAryomAM mAMDala, rAdhanapura, bIkAnera vageremAM pAMjarApoLa tathA gauzALAo mATe Arthika sahAyatA karavAmAM AvI. mahattarA mRgAvatInA upadezathI paMjAbamAM sAmAjika kurUDhio kuprathAo, daheja, phezana parastIvirUddha AMdolano thayA. temanI nizrAmAM vividha maMDaLo, zikSaNa zibiro ane netrayajJonA Ayojano 205 jainasAhitya jJAnaja mAnadhArA
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ thayA hatA ane vividha TrasTanI sthApanA paNa karI hatI. mahAna mahArA mRgAvatIjIne "jainabhAratI' tathA "tIrthodvArikA padavI ApavAmAM AvI hatI. mRgAvatInA jIvananI eka noMdhapAtra vizeSatA e hatI ke teo pote kyAreya koI rAjanetAonI pAse javAno prayatna karyo nathI paNa rAjanetAo svayaM temanI pAse AvatA hatA. mahattarA mRgAvatIjInuM bhASAjJAna vizALa hatuM. teo prAkRta, ardhamAgadhI, pAli, saMskRta, gujarAtI tathA hiMdI para prabhutva ane urdu, baMgALI, paMjAbI, mAravADI, aMgrejI ane anya bhASAonuM sAruM jJAna dharAvatA hatA. mahattarA mRgAvatIjInI tamAma sampravRttionuM mULazaktistrota hatuM. vItarAga prabhunA pratye adbhuta zraddhA, anupama ArAdhanA, jJAna ane cAritranI roma romamAM vaNAI cUkelI sAdhanAnuM A pariNAma hatuM. bhAratanA gArgI ane maitreyI jevI gaMbhIra jJAna garimA tathA sahajobAI ane muktAbAI jevI gurubhaktinI saMpadA temanI pAse hatI. temanI pAse satyanI, tenA AcaraNanI ane paMca mahAvratonI akhUTa dolata hatI. A dolatane temaNe duniyAmAM khulle hAthe vaheMcI ane lUMTAvI. samAja pAsethI temaNe je kAMI meLavyuM tuM tene hajAragaNuM karI samAjane pAchuM vALyuM. InavAsa re (206 jainasAhitya jJAnasatra-4
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ OIIIIIIIIIIII jJAnasatra-panoparipatra arhama spIrIcyuala seMTara-muMbaI saMcAlita saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophikala enDa liTararI rIsarca seMTara dvArA guNavaMta baravALiyA saMyojitajaina sAhitya jJAnasatra-5nuM Ayojana ka2vAmAM Avela che. munizrI saMtabAlajI prerita mahAvIranagara AMtararASTrIya kendra cIMcaNI vAyA boIsara jIllo thANA mukAme tA. 21 ane 22 mArca 2009 zanivAra-ravivAranA AcArya pUjya zrI pradyumnasuri ma.sA., ajarAmara saMpradAyanA pUjya zrI bhAskarajI svAmI Adi saMto-satIjIonI pAvana nizrAmAM yojAnArA A jJAnasatranuM pramukha sthAna padmazrI DaoN. kumArapALa desAI zobhAvaze. vidvAna lekhako ane saMzodhako mATe jJAnasatranA viSayo... (1) sAMprata vizvanI samasyAonA samAdhAna mATe jaina dharmanA siddhAMtonuM yogadAna - ahiMsAnI prabhAvakatA paryAvaraNanI samasyAnA ukelamAM jainadharmanuM yogadAna 0 sAMprata Arthika maMdinI samasyAmAM jainadharmanI vANijya dRSTinuM mahattva. 0 vartamAna jIvanamAM jena mUlyonI AvazyakatA (2) mahAtmA gAMdhIjI, AcArya vinobAjI ane munizrI saMtabAlajInA sarvadharma samabhAva tathA sarvadharma upAsanA vizenA vicAro (3)prabhAvaka jaina pratibhAo jJAnasatra-4mAM rajU thayelA nibaMdhono saMgraha jJAnadhArA-4nuM A prasaMge vimocana thaze. jJAnasatramAM Apa je viSaya para nibaMdha ke zodhapatra 2jU ka2vAnA hoya te pAMca thI 6 phUlaskepa kAgaLa para eka bAjue lakhI athavA traNathI cAra phUlaskepa kAgaLa para TAipa karI tA. 15-3-2009 sudhImAM mokalI ApavAno raheze. nibaMdhanA muddAo 10 minITamAM rajU karavAnA raheze. Apano svIkRti patra-paricaya tathA nibaMdhano viSaya tA. 10-3-2009 sudhImAM maLyethI Apane vigatavAra AmaMtraNa patrikA pAThavaze. saMparka sUtraH saMyojaka : guNavaMta baravALiyA - 601, smita epArTamenTa, upAzraya lena, ghATakopara (IsTa), muMbaI-400 077. phonaH 022-25010658 (mo) 9820215542 gunvant.barvalia@gmail.com quak 9898989 SE 5555 55
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sa So Sosasco Booooooooooooooooooooooo ahiMsI parathI dharSa zrIhathiro pArzvanAthAze? jIvI erna jIvavA dI) Na zrI pAzabhakitadhAma- taNasA che samAja TrasTI zaghI=saMsthAnA sabhyo temajajIvadayA dharmapremIbhAI baheno jorAka taNasALIlIjha chINIbhaktibhAzAjajinIvavIkArazo. , praNAma sAthe lakhavAnuM ke, bhAvanagara-taLAjA roDa upara taNasA najIka AvelA pArzvabhaktidhAmamAM pa.pU.A. bhaktisUrizvarajI ma.sA.nA ziSya S) pa.pu.panyAsa kanakavijaya gaNIvaranA ziSya saurASTra paMthakanA dAdA pa.pU.A. SNa mahArAja zrImad vijaya rUcakacaMdrasUrizvarajI ma.sA.nA upadezathI dihora nivAsI So zAha mahendrabhAI vallabhadAsa jIvaNalAla parivAre svadravyathI zrI pArthabhaktidhAma nAmanuM tirtha nirmANa karela che. temAM zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jina maMdira-upAzraya-) che dharmazALA-pArasa-praNava bhojanazALAnI yogya sagavaDatA sAthe AvanAra yAtrALu ) mATe kAyamI mAtAnI paNa suMdara vyavasthA rAkhavAmAM Avela che. vizeSamAM paMkhI ) mATe suMdara evuM harSa paMkhIgharanuM paNa nirmANa karela che. temAM Aju-bAju ane KdUradUrathI hajAro kabUtaro Ave che. teonI bhUkhanI tRptI mATe dararoja 100 5 kilo juvAra caNarUpe vAparavAmAM Ave che. haju paNa vizeSa jarUriyAta hovAthInuM kche Apa jIvadayA premI cho, to A muMgA-abola nirdoSa jIvo vatI Apane amArI danamra apIla che ke amArA A kAryamAM Apa paNa sahabhAgI banI phUla nahIM to . divA phUlanI pAMkhaDI rUpe kaMIka sArI rakama mokalavA yogya karazo. tevI muMgA jIvo vatI di hArdika apIla sAthe dharmapremI bhAIo AmAM lAbhalevAnuM cUkazo nahIM. vi paryuSaNa, besatuM varSa, janmASTamI, janma divasa, lagna prasaMgo nimitte daabola nirdoSa muMgA kabutarone yAda karI sArI rakama ApI jIvadayAnuM aneruM che puNya prApta karazojI. K) ApanA snehIjanonA mRtyu prasaMge pArevAnI juvAra mATe je rakama thAya te rakama che dhi amArA saMghane arpita karI jIvadayAnuM puNya kamAzojI. ceka athavA rokaDa rakama "zrI pArthabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTanA nAme nIcenA saranAme mokalavA namra vinaMtI. 2. zrI pArthabhaktidhAma- taNasA TrasTI mahendrabhAI vallabhadAsa zAha SNa bhAvanagara-taLAjA roDa, sTIla enTaraprAIjha, 49, sTIla yArDa | mu. taNAsA, jI. hAusa, saMta tukArAma roDa, lokhaMDa bajAra, bhAvanagara - 364120. muMbaI - 400 009. S24 phonaH (0278) 2886394 phonaH 022 - 25162958 kara abola ane muMgA pazuo kare pukAra, amano Apo caNa caNavA... zo nahIM 25252525252525 + A ( OMOM
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ IITTALAIALALALALTIAIAI saurASTrakesarI prANaguru jaina philosophikala enDa liTararI rIsarca senTara senTaranI kAyamI yojanAnA dAtAo mAnavamitra TrasTa - sAyana vizva vAtsalya prAyogika saMgha, muMbaI. cIMcaNI uvasaggaharaM sAdhanA TrasTa, ghATakopara senTaranApeTransa akhila bhAratIya sthA.jaina konpharansa - muMbaI zrI manasukhalAla amRtalAla saMghavI - ghATakopara 'jJAnadhArA' prakAzana saujanya zrI vrajalAlabhAI cabhADIyA - zrI zrI kIzorabhAI Ara. ha. cetanabhAI - parezabhAI mahetA 0 zrI DaoN. jijJA bhogIlAla vorA zrI kuMdana je. bhAyANI cerITI TrasTa ha. tanvI amIta zeTha 0 zrI muMbaI sarvodaya maMDaLa - (gAMdhI buka seMTara) * zrI zrI dhanavaMtabhAI ke. ajamerA 0 zrI zrI caMdrakAMta zIvalAla zAha ha. dIpakabhAI zrI uvasaggaharaM sAdhanA TrasTa * ghATakopara - zrI pArzvabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa taNasA Di. bhAvanagara TrasTI zrI mahendrabhAI vallabhadAsa zAha - ghATakopara prerita prakAzana 29
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ sIrAkesarIprANaguru hAtha niphilIphikala enDa liTararIrIsarca senTara dvArA kAmakAjamAnAnA nAnA nAnA kAkA nA kAkA na ( saurASTrakesarI pU. prANalAlajI mahArAja sAhebanI kRtaprabhAvanA viziSTa hatI. ) | zAsagraMthonuM parizIlana, tADapatrIya graMthono saMgraha ane jALavaNI, zAsabhaMDAro ane che dipAThazALAnI sthApanAmAM emanuM aneruM yogadAna hatuM. |ii A saMdarbhanA pariprekSyamAM adhyAtmayoginI pU. lalitAbAI ma.sA.nAM vidvAna che KvaziSThA pU. DaoN. tarulatAjInI preraNAthI "saurASTrakesarI pU. prANaguru janma zatAbdI I. ke samiti' muMbaInA sahayogathI gurudevanI smRti ciraMjIva rAkhavA pUjyazrInI janma Eii zatAbdI prasaMge saMsthAe "saurASTrakesarI prANagurujaina philosophikalarI eDaliTararI rIsarca senTaranI sthApanA karI che. senTaranA udezaA pramANe cheH * jainatattvajJAna ane sAhityanuM adhyayana, saMzodhana, saMpAdana ane prakAzana karavuM. A Raa saMskRti, dharma ane adhyAtmanA sAhityanuM prakAzana karavuM. S jaina dharmanAM tattvonI vaijJAnika rIte rajUAta karavI. dira prAcIna hastalikhita ane tADapatrIya graMthonuM saMzodhana ane pustakAlayanI pravRtti zA N OR AN A karavI. jaina dharmane kendramAM rAkhI mAnavadharmanI pravRttino vikAsa karavo. | - jaina sAhityanAM adhyayana ane saMzodhanano abhyAsa karatA vidyArthIone ziSyavRtti (skolarazipa) ApavI. E0 jaina sAhitya jJAnasatranuM Ayojana karavuM. * vidvAno ane saMtonAM pravacanonuM Ayojana karavuM. ke dharma ane saMskArano vikAsa ane saMvardhana thAya tevI zibira ane anya kAryakramonuM nA Ayojana karavuM. saMskAralakSI, sattvazIla ane ziSTasAhityanuM prakAzana karavuM. zA Eya abhyAsa nibaMdha vAcana (Paper Reading), lipi vAcana ane prAcIna jaina graMtho- (Old JainManuscript)nuM vAcana. * jaina dharma para saMzodhana M.A., Ph.D, M.Phil karanArAM jijJAsu, zrAvaka, saMta-ke. satIjIone sahayoga ane saMzodhita sAhityanuM prakAzana. jaina prAcIna graMtho, citro, zilpa, sthApatyanA phoTAo vagerenI sI.DI. taiyAra che; karAvavI. S 2 deza-videzamAM jaina dharma para parisaMvAda, pravacana-Ayojana, inTaraneTa para "vebasAITa dvArA jainatattvajJAna ane sAhityaviSayaka mAhitIno pracAra karavo. $ saurASTra kesarI prANaguru ApanA sahayoganI apekSA sAthe kNa jaina philosophikala enDa liTararI rIsarca senTara, TrasTI ane mAnasaMyojaka DI aIma spiriTyuala senTara, eca.naM.231, guNavaMta baravALiyA tNa zAstrInagara,buddha maMdira sAme, paMta nagara, ghATakopara, vI muMbaI- 40007pa. phonaH 25010658 n mn bn mn bn mn mn vnn
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ ISIthI calAvI chUpA che jahA sUI paDiA na viNassai / tahA jIve rasutte saMsAre na viNssai / / Just as a threaded needle does not get lost even when it falls on the ground, Similarly the soul with knowledge of scriptures is not lost in the world of birth and death. jema doro parovelI soya paDI jAya to paNa khovAI jatI nathI, tema zrutajJAnI jIva saMsAramAM rakhaDato nathI. (uttarAdhyayana sUtra, 29-59) - vidyAM cAcidyAM ca yastad vedomayaM saha avidhayA mRtyu tItvAM vidhayAmRtamaznute / vidhA ane avidhA baMne sAthe ane yathArthataH jANe che te avidhA dvArA mRtyu tarI jAya che ane vidhA dvArA amRtane pAme che. - izopaniSada : 11 jJAnI ke ajJAnI jana, sukha du:kha rahita na koi; jJAnI vede dhairyathI ajJAnI vede roI, 1 - zrImad rAjacaMdra