Book Title: Gommateshwar Bahubali
Author(s): Hukamchand Bharilla
Publisher: Todarmal Granthamala Jaipur
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008349/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gommaTezvara bAhubalI (eka nayA cintana) prakAzakIya bhagavAna bAhubalI ke aMtarbAhya svarUpa ko pratibiMbita karanevAlI zravaNabelagolA sthita vizAla pratimA vizva ko vItarAgatA kA saMdeza de rahI hai| ____ pharavarI 1981 meM ukta pratimA kA sahasrAbdI-mahotsava sAre deza meM atyanta utsAhapUrvaka manAyA gayA / ukta avasara para ukta mUrti aura mUrtimAna ke sambandha meM bahuta kucha likhA gayA thaa| isI zrRMkhalA meM lokapriya lekhakara evaM maulika cintaka DaoN. hukamacanda bhArilla ne Atmadharma, mArca 1981 ke sampAdakIya lekha meM bhagavAna bAhubalI kI mUrti aura unake jIvana ke sambandha meM bilkula anUThA aura nayA dRSTikoNa prastuta kiyA thA, jise 'akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana' ne isa laghu pustikA ke rUpa meM prakAzita kiyA thaa| ___ isake 10-10 hajAra ke cAra saMskaraNa kramaza: mArca, apraila aura maI 1981 tathA agasta 1993 meM prakAzita kiye gaye the, jo zIghra hI samApta ho gye| isa nibandha ke marAThI, kannaDa, tamila va aMgrejI anuvAda bhI prakAzita ho cuke haiN| abataka isakI 53 hajAra pratiyA~ hindI meM aura 5 hajAra aMgrejI, 5 hajAra marAThI aura 8 hajAra kannaDa tathA hindI, marAThI, tamila Atmadharma meM 10 hajAra - isaprakAra kula milAkara 81 hajAra pratiyA~ prakAzita ho cukI haiN| pharavarI 2006 meM honevAle mahAmastakAbhiSeka ko dRSTigata rakhate hue 13 hajAra pratiyoM kA paMcama saMskaraNa prakAzita kiyA jA rahA hai| Apa sabhI isa kRti ke mAdhyama se apanA AtmakalyANa kara mukti patha para agrasara hoM, isI bhAvanA ke sAtha - - bra. yazapAla jaina prakAzana maMtrI lekhaka DaoN. hukamacanda bhArilla zAstrI, nyAyatIrtha, sAhityaratna, ema.e., pIeca. DI. prakAzaka paNDita ToDaramala smAraka TrasTa e-4, bApUnagara, jayapura (rAjasthAna) 302015 phona : (0141) 2707458,2705581, phaiksa : 2704127 E-mail: ptstjaipur@yahoo.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gommaTezvara bAhubalI (eka nayA cintana) bhArata eka vizAla deza hai| uttara meM himAlaya se lekara dakSiNa meM kanyAkumArI taka hajAroM kilomITara laMbAI meM phaile isa bhAratavarSa meM rahana-sahana, khAna-pAna evaM bhASA Adi aneka vibhinnatAe~ pAI jAtI haiM / adhyAtma to bhArata kI miTTI kI apanI vizeSatA hai - isa kAraNa dArzanika vibhinnatAe~ bhI isase kama nahIM haiN| aneka jAtiyoM aura saMpradAyoM kA bhI yaha bhArata ajAyabaghara hai| isaprakAra akhaNDa bhArata kI ekatA ke zatru sAmpradAyikatA, jAtivAda, bhASAvAda, dhArmika unmAda Adi aneka vighaTanakArI tattvoM ke rahate hue bhI yaha bhArata yadi saMgaThita hai, ekatA ke sUtra meM Abaddha hai; to usakA ekamAtra kAraNa hamAre yetIrtha haiM. jo uttara se lekara dakSiNa evaM pUrva se pazcima taka phaile hue haiN| ye eka aise majabUta sUtra haiM, jinameM vibhinna vargoM aura gaMdha vAle puSpa sugaThita rUpa se piroye hue haiM, saMgaThita haiM aura suzobhita ho rahe haiN| tIrthoM rUpI sUtra meM Abaddha hokara bhArata kI ina vibhinnatAoM ne eka raMgabiraMge sugaMdhita puSpoM kI AkarSaka mAlA kA rUpa le liyA hai; vighaTanakArI vibhinnatA ne AkarSaka ekatA kA rUpa le liyA hai| yaha bhI eka vicitra saMyoga hI kahA jAegA ki zramaNa saMskRti ke caubIsoM tIrthaMkara aura vaidika saMskRti ke caubIsoM avatAra uttara bhArata meM hI hue haiM tathA donoM hI saMskRtiyoM ke pramukha AcArya dakSiNa bhArata kI dena haiN| Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gommaTezvara bAhubalI : eka nayA cintana yadyapi yaha tathya bhArata ke sabhI dharmoM, saMskRtiyoM aura tIrthoM para samAna rUpa se pratiphalita hotA hai, tathApi yahA~ jainadharma aura zramaNa saMskRti ke saMdarbha meM vicAra apekSita hai| jainadharma va zramaNa saMskRti se sambandhita jitane bhI siddhakSetra haiM, ve sabhI uttara bhArata meM haiM, eka bhI siddhakSetra dakSiNa bhArata meM nahIM hai| ataH dakSiNa bhArata vAle to siddhakSetroM kI vaMdanA karane ke lie uttara bhArata meM sahaja Ate: para yadi dakSiNa bhArata meM gommaTezvara bAhubalI kI itanI vizAla mUrti nahIM hotI to uttara bhArata ke dhArmika yAtrI dakSiNa bhArata kisalie jAte? yaha eka vicAraNIya prazna hai| dakSiNa bhArata meM itanI vizAla mUrti ke nirmANa ke kAraNa aneka ho sakate haiM aura aitihAsika evaM kiMvadantiyoM ke AdhAra para aneka batAye bhI jAte haiM, para merI dRSTi meM sarvAdhika mahattvapUrNa kAraNa dakSiNa bhArata meM dhArmika itihAsa yA purANoM ke anusAra tIrthaMkaroM ke kalyANaka Adi mahatvapUrNa sthAna na hone ke kAraNa uttara bhArata ke dhArmika yAtriyoM ko dakSiNa bhArata Ane ke lie AkarSaNa paidA karanA bhI ho sakatA hai| yadi sammedazikhara aura giranAra para koI AkarSaka maMdira yA mUrti na ho to bhI loga unakI yAtrA avazya kareMge; kAraNa ki ina kSetroM kA sambandha tIrthaMkaroM ke paMcakalyANakoM se hai| para dakSiNa bhArata kA sambandha tIrthaMkaroM ke paMcakalyANakoM se na hone ke kAraNa jabataka koI vizeSa AkarSaNa na hogA, uttara bhArata ke yAtriyoM kA itanI dUra AnA, kama se kama usa yuga meM to asaMbhava gommaTezvara bAhubalI : eka nayA cintana hI thA, jabaki yAtAyAta ke sAdhana sulabha na the| uttara se dakSiNa jAne meM varSoM laga jAte the, rAste meM agaNita kaThinAiyA~ thIM, jAna kI bAjI lagAkara hI jAnA par3atA thaa| jisane isa vizAla mUrti kA nirmANa karAyA hai. usake hRdaya meM yaha bhAvanA bhI avazya rahI hogI ki aise AzcaryakArI jinabimba kI sthApanA kI jAve ki jo himAlaya kI talahaTI taka apanA AkarSaNa bikhera ske| mUrti ke uttarAbhimukha hone se bhI isa bAta kI puSTi hotI hai| usakI bhAvanA rahI ho yA na rahI ho, para isameM koI sandeha nahIM ki hajAra varSa se Aja taka uttara bhArata ke jaina yAtriyoM kI dakSiNa yAtrA kA AkarSaNa bAhubalIjI kI yaha vizAlakAya mUrti hI rahI hai| dUsarA AkarSaNa mUDabadrI meM virAjamAna ratnamayI jinabimba bhI haiN| inakI yAtrA karane ke lie lAkhoM yAtrI prati varSa uttara bhArata se dakSiNa bhArata kI ora jAte haiM, bAhubalIjI ke darzanoM kI pAvana bhAvanA se khiMce cale jAte haiM aura unake guNagAna karate vApasa Ate haiN| itanI AkarSaka mUrtiyA~ bahata kama hotI haiM jo apane AkarSaNa se mUrtimAna ko bhulA deN| bAhubalI kA vizAla jinabimba aisA hI hai ki loga darzana karate samaya mUrti ke hI gIta gAte dikhAI dete haiM, mUrtimAna kI ora unakA dhyAna hI nahIM jaataa| isaprakAra kI carcA karate loga Apako kahIM bhI mila jAveMge ki kyA vizAla mUrti hai, patthara bhI kitanA sApha va bedAga hai, hajAra varSa meM kahIM koI kreka bhI nahIM AyA / kyA camaka hai, kyA damaka hai, hajAra varSa taka to usakA paoNliza bhI phIkA nahIM (5) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gommaTezvara bAhubalI : eka nayA cintana huaa| dhanya hai usa kArIgara ko jisane ise gar3hA hai, vaha bhI kama dhanya nahIM jisane ise gar3hAyA hai, Adi na jAne kitane gIta gAveMge unake jinhoMne banAI hai, banavAI hai, yA phira patthara paoNliza kI carcA kreNge| ina sabakI carcA meM ve kahIM nahIM AveMge jinakI yaha mUrti hai, jinhoMne yuga ke Adi meM ghora tapasyA kara sarvaprathama mukti prApta kI thii| logoM ko hajAra varSa yAda Ate haiM, hajAra varSa kI mahimA AtI hai, mUrti ko hajAra varSa ho gae; para jisakI yaha mUrti hai; use kitane hajAra varSa hue, isakI ora dhyAna nahIM jAtA, mahimA nahIM aatii| sAmAnya mUrtiyA~ to mUrtimAna kI yAda karAne vAlI hotI haiM, para yaha to aisI advitIya mUrti hai jo darzaka ko itanI abhibhUta kara detI hai ki vaha svayaM ko to bhUla hI jAtA hai, mUrtimAna ko bhI bhUla jAtA hai| uttara aura dakSiNa ko jor3ane vAlI isa vizAla mUrti ke sAmane jaba mahAmastakAbhiSeka ke avasara para bIsa prAntoM se Aye bIsa bhASA-bhASI lAkhoM loga khar3e hoMge, taba ve saba bhedabhAva bhUlakara yaha anubhava avazya kareMge ki hama saba isa eka deva ke upAsaka haiM, eka haiN| isa ekatA kI pratIka hai yaha vizAla mUrti / tathA bAhubalI ke asIma dhairya evaM dhyAna kI bhI pratIka hai ki jisameM unake zarIra para beleM car3ha gaI, jahA~ ve khar3e the, vahA~ sarpo ne bila banA lie; para unakA dhairya bhaMga nahIM huA, dhyAna bhaMga nahIM huaa| ve antara meM gae so gae, phira bAhara Ae hI nahIM aura kucha gommaTezvara bAhubalI : eka nayA cintana kSaNoM ko unakA upayoga AtmA se haTA bhI to tatkAla phira usI meM lagAne ke ugra puruSArtha meM laga gaye / yadyapi aisA kaI bAra haA para ve usI meM lage rahe aura apane antima lakSya sarvajJatA ko prApta kara usI meM magna ho gye| isa laghu nibandha ke rUpa meM bhagavAna bAhabalI ko praNAmAMjali arpita karate hae maiM isa mUrti aura martimAna ke sambandha meM pracalita kathAoM aura danta-kathAoM kI carcA nahIM karanA cAhatA: kyoMki eka to ve itanI carcita ho cukI haiM, ho rahI haiM aura hoMgI ki inakI carcAoM meM jAne se piSTa-peSaNa ke atirikta aura kucha nahIM hogaa| dUsare saMbaddha-asaMbaddha bahucarcita carcAoM ko duharAkara gaMbhIra pAThakoM ke samaya kA apavyaya bhI mujhe iSTa nahIM hai| maiM to kucha aisI carcA karanA cAhatA hU~ ki jo hameM usa mArga kI ora prerita kara sake jisa mArga para vaha mahAtapasvI yuga kI Adi meM calA thA aura jisakA AkhyAna hajAra varSa se nahIM, apitu yuga kI Adi se hI preraNA detA A rahA hai| bhUsvAmitva ko hAra kara to sabhI ko chor3anA par3atA hai, para bAhubalI ne ise jItakara chor3A thaa| jItakara chor3a dene meM jo saundarya aura niSpRhatA prasphuTita hotI hai, vaha hArakara chor3ane meM kahA~ dikhAI detI hai? bAhubalI kA tyAga aprApti kI majabUrI nahIM, apitu prApti kA parityAga thA, viraktatA kA pariNAma thaa| bAhubalI kI kSamA majabUrI meM mahAtmA gA~dhI' kA nAma nahIM thI, apitu 'vIra kA AbhUSaNa' thii| yaha vizAla mUrti mAtra bAhuoM ke asIma baladhArI kI nahIM Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gommaTezvara bAhubalI : eka nayA cintana hai, apitu asIma AtmabaladhArI kI hai| bAhubalI ke bAhuoM kA bala to cakravartI bharata ke sAtha yuddha meM taba pradarzita huA thA, jaba ve podanapura ke rAjA the| para yaha mUrti podanapura ke mahArAjA kI nahIM, parama tapasvI munirAja bAhubalI kI hai, jisameM unake ajeya tapobala kA dhIrodAttarUpa prasphuTita haA hai| una jaisA svAbhimAnI aura dRr3hasaMkalpI vyaktitva itihAsa meM to bahuta dUra, purANoM ke pRSThoM meM bhI dRSTigocara nahIM hotaa| aisA tyAgI, aisA tapasvI, aisA nispRhI, aisA dRr3hasaMkalpI vyaktitva ki jisameM pIche mur3akara dekhanA sIkhA hI na ho, jo jaba yuddha meM jamA to jamA hI rahA aura vijayazrI kA varaNa karake hI dama lI tathA jaba apane meM jamA. apane meM ramA. to aisA ramA ki bAhara kI ora dekhA hI nahIM; karma-zatruoM kA nAza kara anantacatuSTayarUpa lakSmI kA varaNa kara isa yuga ke AraMbha meM hI mukti prApta kii| bAhubalI digambaratva dhAraNa kara jaba antarmukha hue to phira ve bAhara Aye hI nahIM, kadAcit upayoga AtmA se haTA bhI to phira usI meM lagAne ke ananta puruSArtha meM laga gye| eka varSa taka lagAtAra ve yA to AtmanimagnatA kI sthiti meM rahe yA phira use punaH prApta karane ke sArthaka puruSArtha meM saMlagna rahe / dIkSA ke bAda bhojana grahaNa karanA, bhojana ke lie jAnA to bahuta dUra bhojana karane kA vikalpa bhI unheM chU nahIM skaa| eka varSa taka hI kyoM, ve to Aja taka bhI Atmanimagna hI haiN| eka varSa to unakI sAdhanA ke utkarSa kA kAla thA, usake bAda to unakI sAdhanA siddha ho gaI, jo Aja taka hI kyoM, ananta kAla taka tadrupa hI rahane vAlI hai| gommaTezvara bAhubalI : eka nayA cintana Aja karor3oM A~kheM jinake pratibimba ko Azcarya se nihAra rahI haiM, unhoMne jaba eka bAra A~kha banda kI to Aja taka kholI hI nahIM / ve A~kha rahate hue use binA khole hI saba kucha dekhanejAnane lage- to kucha kAla ke bAda apanI nirarthakatA jAna A~kha hI kyA, A~khoM kA AdhAra deha bhI calI gaI aura ve videha ho gye| yaha vizAla jinabimba-pratibimba taba kA hai, jabaki ve AtmasAdhanArata the| parama-pAvana nagna digambara dazA kA yaha ajor3a jinabimba, digambaratva kI sAdhanA kA yaha sarvotkRSTa pratIka jahA~ eka ora jagata ko digambaratva kI ora AkRSTa kara rahA hai, vahIM dUsarI ora yaha bhI jatA rahA hai ki digambaratva ha~sI-khela nahIM hai| vindhyagiri para sthita latA-galmoM se AveSTita isa virATa digambara jinabimba kI sthApanA kA eka uddezya zithilAcArI digambaroM ke samakSa digambara-sAdhutA kA eka kaThorarUpa prastuta karanA bhI rahA ho to koI Azcarya nahIM; kyoMki usa samaya zithilAcAra AraMbha ho gayA thaa| navIM zatI ke AcArya guNabhadra AtmAnuzAsana meM digambara muniyoM kI nagaravAsa kI ora bar3hatI huI pravRtti kI AlocanA karate hue likhate haiM : "itastatazca trasyato vibhAvaryA yathA mRgaaH| vanAdvizantyupagrAmaM kalau kaSTaM tapasvinaH / / jisaprakAra idhara-udhara se bhayabhIta mRga rAtri meM vana ko chor3akara gA~va ke samIpa A jAte haiM; usIprakAra isa kalikAla Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gommaTezvara bAhubalI : eka nayA cintana meM munijana bhI vana ko chor3a gA~va ke samIpa rahane lage haiN| yaha kheda kI bAta hai|" nagaravAsa aura sukha-suvidhAoM kI ora jhukAva vAle digambaroM ke sAmane vana-jaMgala meM parvata kI coTI para latAgulmoM se AveSTita munidazA kI yaha mUrti nizcita hI eka saMketa karatI hai| ho sakatA hai isake nirmANa meM isake nirmAtA kA yaha bhAva bhI rahA ho / eka gRhastha yadi munirAjoM ko kucha kahanA cAhe to usake lie isase sundara rUpa aura kauna ho sakatA thA? anyathA usane caubIsa tIrthaMkaroM kI tathA arahaMta avasthA kI mUrti kyoM nahIM sthApita kI? lagatA hai muniyoM ke sAmane Adarza upasthita karane ke lie muni avasthA kI mUrti banAI gaI, kyoMki arahaMta kI mUrti ko to beloM se AveSTita kiyA nahIM jA sakatA thA / pUrvaparamparA se haTakara munirAja bAhubalI kI beloM se AveSTita mUrti kI sthApanA meM koI vizeSa kAraNa avazya honA caahie| digambaratva ke prati dveSa aura anAsthA rakhane vAle logoM dvArA digambara muniyoM ke nirbAdha vihAra meM sadA hI aneka bAdhAyeM upasthita kI gaI haiM; tathA padmAsana digambara jinabimboM kA zvetAmbarIkaraNa bhI bahuta huA hai| ho sakatA hai mUrti-nirmAtA ke hRdaya meM eka kAraNa yaha bhI rahA ho ki aisI nagnadigambara khaDgAsana vizAla mUrti sthApita kI jAve ki nagnatA spaSTa hone se jisakA zvetAmbarIkaraNa na kiyA jA sake aura jo nagnadigambara muniyoM ke nirbAdha vihAra ke pramANa ke rUpa meM upasthita rhe| ina saba mahattvapUrNa tathyoM ke udghATana se aruci rakhane vAle gommaTezvara bAhubalI : eka nayA cintana yaha kaha sakate haiM ki ye saba to ApakI (lekhaka kI) kalpanAe~ haiM, para merA kahanA yaha hai ki cAmuNDarAya jaise vilakSaNa buddhi ke dhanI rAjanItijJa rAjamaMtrI ke lie saMpUrNa bhArata kI ekatA, digambara muniyoM kA Adarza aura unake vihAra kI nirbAdhatA tathA digambaratva kI nirbAdha pratiSThA jaise mahatvapUrNa viSayoM ke prati sajaga rahanA sambhava hI nahIM, apitu atyanta Avazyaka evaM svAbhAvika hai| dUsarI bAta yaha hai ki jaba hama gatAnugatika UTapaTAMga niSphala kiMvadantiyoM ko satya kA rUpa dekara pracArita karane meM saMkoca nahIM karate haiM, to hameM ina bauddhika pratipattiyoM ko, jo ki satya ke bahuta kucha nikaTa hone ke sAtha-sAtha preraNAspada evaM mArgadarzaka bhI haiM, yathAyogya mahatva denA hI caahie| yadi hama isa mahAna prasaMga para isa vizAla jinabimba ke ina mahatvapUrNa saMketoM ko samajha sakeM, jIvana meM inase kucha sIkha sakeM to hamArA yaha utsava to sArthaka hogA hI, sAtha meM hama ekatA ke sUtra meM bhI Abaddha ho sakeMge, zithilAcAra se dUra rahakara digambaratva kI saccI pratiSThA sthApita kara skeNge| yaha carcA to mUrti, mUrtikAra aura mUrtipratiSThApaka kI bhAvanA kI huI; Ao aba mUrtimAna bAhubalI ke jIvana-prasaMgoM para bhI dRSTipAta kreN| dhIra-vIra bAhubalI ke jIvana-prasaMgoM meM sarvAdhika carcita prasaMga hai - bharata-bAhubalI yuddha / jaba donoM ora kI senAyeM samarabhUmi meM yuddha ke lie sannaddha thIM, tabhI maMtriyoM kI ora se Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 gommaTezvara bAhubalI : eka nayA cintana prastAva AtA hai ki yuddha senAoM meM nahIM donoM bhAiyoM meM ho aura vaha bhI binA hathiyAra ke / taba nizcita hue tIna yuddha - netrayuddha, jalayuddha aura mallayuddha / isa prasaMga para gaharAI se vicAra karane para aneka gahare saMketa parilakSita hote haiN| yaha nirNaya krodha, mAna aura lobhonmatta rAjAoM ke viruddha vicAravAna maMtriyoM kI vijaya kA sUcaka hai, jinhoMne yuga ke Adi meM hI jara aura jamIna ke kAraNa hone vAle vinAzaka yuddha ko eka ahiMsaka yuddha meM badala diyA, khU~khAra yuddha ko krIr3A pratiyogitA kA rUpa de diyaa| manovaijJAnikoM kA kahanA hai ki pratiyogitAtmaka kheloM meM yuddhonmAda kA virecana ho jAtA hai| hAra-jIta meM pratiphalita hone vAle kheloM kA janma yuga kI Adi meM isI ghaTanA se ho gayA ho to koI Azcarya nahIM / dUsare, bharata se bAhubalI to bAda meM jIte, para bAhubalI ke maMtrI apanI kUTanIti meM bharata ke maMtriyoM se pahale hI jIta cuke the ki jaba unhoMne bharata ke maMtriyoM aura bharata se yaha bAta svIkRta karA lI thI; kyoMki unhoMne apanI kUTanIti se bharata ko nihatthA kara diyA thA, jabaki bharata cakravartI kI zakti to cakra thA, usakI senA thI / cakravartI akele vyakti kA nAma nahIM; apitu cakravartI ke samasta parikarayukta vyakti ko cakravartI kahA jAtA hai| yaha bhUla bharata ko taba samajha meM AI, jabaki ve tInoM yuddhoM meM hAra se gaye / yahI kAraNa hai ki unhoMne kruddha hokara cakra calA diyaa| yuddha ke pahile yaha Avazyaka nahIM thA ki bharata kA pakSa ukta prakAra kI (9) gommaTezvara bAhubalI : eka nayA cintana zarteM svIkAra kare hii| chaha khaNDa bharata ke sAmane nahIM, bharata cakravartI ke sAmane jhuke the aura bAhubalI se bharata cakravartI nahIM, sirpha bharata lar3a rahe the, cakraratna se rahita bharata lar3a rahe the / jaba maiM gaharAI meM jAtA hU~ to mujhe isameM kucha aura bhI naye saMketa dikhAI dete haiN| ho sakatA hai, unase Apa bhI sahamata hoN| donoM ora ke maMtrI yuddha TAlanA cAhate the| "janatA yA senA kyoM mare-kaTe, donoM bhAI hii.....|" yaha bAta apane svAmiyoM ke prati vaphAdAra maMtrI kaise soca sakate haiM? ataH ve to hara prakAra se yuddha TAlanA hI cAhate the| ve jAnate the ki samasyA rAjya chInane aura AdhInatA svIkAra karane kI utanI nahIM hai, jitanI mAnApamAna kI hai| savAla bAna-bAta kA hai, mU~cha kA hai; jamIna kA nahIM, rAjya kA nahIM, namaskAra karavAne aura nahIM karane kA bhI nahIM, kyoMki bhAI ke nAte to bAhubalI namaskAra karane ko taiyAra hI the aura yadi cakra kA praveza rukatA nahIM to bharata ko bAhubalI ko AdhIna karane kA vikalpa bhI nahIM thA / bharata bAhubalI ko AdhIna karake koI gulAma nahIM banAnA cAhate the, apitu dAyA~ hAtha banAnA cAhate the / bAhubalI bhI cAhate to prema se cakravartI kA sahayoga kara sakate the, vahA~ unakA apamAna nahIM, bahuta bar3A sammAna hone vAlA thA / samasyA bahuta bar3I nahIM thii| yadi donoM bhAI sneha se milakara sulajhAnA cAhate to sahaja sulajha sakatI thii| chaha khaNDa meM cakravartI to sirpha eka hotA hai, to kyA use chor3akara aura sa Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 gommaTezvara bAhubalI : eka nayA cintana gommaTezvara bAhubalI : eka nayA cintana gulAma hI hote haiM? eka cakravartI ke rAjya meM lAkhoM carama zarIrI jaba bAta nahIM banI to maMtriyoM ne socA donoM garmI meM haiM, tadabhava mokSagAmI bhI rahate haiN| to kyA ve saba svAbhimAna becakara krodha meM, mAna meM behoza haiN| behoza logoM ke muMha para pAnI ke chIMTe rahate hoMge? mithyAdaSTiyoM ke rAjya meM bhI jaba samyagdRSTi aura mArane para ve hoza meM A jAte haiM; isa vicAra se hI unhoMne vratI svAbhimAna pUrvaka raha sakate haiM aura rahate bhI haiM to bharata to jalayuddha nahIM, jalakrIr3A-pratiyogitA rakhI ki pAnI meM jAne se samyagdRSTi the, bar3e bhAI the, unake cakravartI hone se bAhubalI kA donoM ThaNDe par3eMge tathA chIMTe par3ane se hoza meM AveMge to yuddha svAbhimAna kaise khaNDita ho sakatA thA? milana meM badala jaavegaa| para yahA~ bhI saphalatA nahIM milI aura dUtoM ke mAdhyama se bAta karane meM kabhI-kabhI bAta banatI bhir3ane kI bArI AI arthAt mallayuddha huaa| nahIM, apitu banatI bAta bigar3a jAtI hai| yahA~ huA bhI aisA hii| donoM kI ragoM meM eka pitA kA khUna baha rahA hai, jaba vaha yadi bharata bAhubalI se svayaM milate aura snehapUrvaka unake Apasa meM AliMgita hogA to apanA kamAla dikhAye binA sAmane yaha samasyA rakhate to ho sakatA hai bAhubalI sahaja hI usa rahegA hI nahIM; yaha vizvAsa thA donoM ora ke maMtriyoM kA aura samaya samasyA kA samAdhAna prastuta kara dete / ataH maMtriyoM ne socA vaha saphala bhI ho gyaa| bAhubalI kA dveSa rAga meM badala gyaa| kyoM na donoM bhAIyoM ko Apasa meM milA diyA jAya / jaba unakI unhoMne bharata ko hAthoM para Upara uThA liyA para nIce paTakA A~kha se A~kha milegI to saba dveSa gala jAyegA, sneha umar3a par3egA nahIM; cAhate to paTaka sakate the, unheM citta kara sakate the; para aura samasyA kA sahaja samAdhAna ho jaayegaa| netrayuddha aura kucha aba jItane kA bhAva nahIM rahA thA, bhAI ke prati, pUjya bhAI ke nahIM thA, mAtra donoM kI A~kha se A~kha milAne kA upakrama thaa| prati vinaya kA bhAva jAgRta ho gayA thA; ataH unheM kaMdhe para biThA liyaa| unheM harAyA nahIM, apitu lar3AI binA phaisale ke jisake hRdaya meM aparAdha bhAvanA hotI hai, usakI A~kha nIcI hue binA nahIM rhtii| bharata kI A~kheM nIcI isalie hI samApta kara dI; kyoMki jo jItanA cAhatA thA, bAhubalI kA nahIM huI ki ve kamajora thIM; kyoMki cakravartI kI A~kha vaha mAna gala gayA thaa| sabase adhika zakti-sampanna hotI hai, apitu isalie nIcI yadyapi bharata hAra nahIM pAye the, para unhoMne hAra ke kinAre huI ki unake mana meM yaha aparAdha bhAvanA kAma kara rahI thI pahu~ca kara hAra kA anubhava kiyA aura unakA krodha prajvalita ho ki maiM bAhubalI se vaha bhUmi chInanA cAhatA hU~, jo unheM utthaa| viveka kho gayA, unakA cakravartitva hilore lene lagA pitAzrI RSabhadeva ne dI thii| aura unhoMne cakra calA diyA / cetana bharata ne viveka kho diyA (10) Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gommaTezvara bAhubalI : eka nayA cintana gommaTezvara bAhubalI : eka nayA cintana thA, para jar3a cakra ne nahIM khoyA / vaha bAhubalI ko pyAra kara vApisa bharata ke hAtha meM A gyaa| usane bAhubalI ko mArA nahIM, apitu pyAra kiyA, para unake hAtha meM rahA bhI nahIM, lauTa ke AyA bharata ke hAtha meM hii| isaprakAra usane nirNaya de diyA ki cakravartI to bharata hI hai, bAhubalI nhiiN| bAhubalI kA dveSa jo bharata ke sparza se rAga meM badala gayA thA - isa ghaTanA se vaha rAga vairAgya meM badala gyaa| isa taraha dveSa rAga meM aura rAga vairAgya meM pariNamita ho gyaa| isaprakAra bharata cakravartI bana gaye aura bAhubalIunake bhI pUjya / isaprakAra bAhubalI ke isa sarvAdhika mArmika jIvana-prasaMga se vartamAna sandarbha meM hama yaha bAta bhI sIkha sakate haiM ki galataphahamiyoM se utpanna ApasI samasyAoM ko yadi hama AmanesAmane baiThakara nipaTA leM to vyartha ke saMgharSoM se bahuta kucha baca sakate haiM tathA vinAzaka yuddhoM ko ahiMsAtmaka pratiyogitAoM meM badala kara vizva ko vinAza se bacAe rakha sakate haiN| bhagavAna bAhubalI ke caraNoM meM zata-zata namana karate hue isa maMgala kAmanA ke sAtha virAma letA hU~ ki yaha mahotsava hamArI ekatA ko majabUta kare, digambaratva kI pratiSThA ko vRddhiMgata kareM evaM hama sabako bhagavAna bAhubalI ke patha para agrasara hone ke lie prerita kreN| (11)