Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ caMdra praNIta zrImad rA draSTAMta kathAo bhAvanAbAi zALAmAMthI jAdha-mokSa
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamavRttinuM nivedano A nAnI pustikAmAM zrImad rAjacaMdra praNIta bhAvanAboghamAM AvelI bAra bhAvanAono saMpUrNa saMgraha che. A bAra bhAvanAo vairAgyanI mAtA che. bhava, tana ane bhogonuM vAstavika svarUpa darzAvanAra hovAthI AtmAne atyaMta upayogI che. - sauthI prathama jIvane upadezaboghanI arthAta vairAgya upazamanI ghaNI jarUra che. te AvyA vinA jIvamAM sAco aMtaratyAga AvI zake nahIM. ane aMtarathI sAMsArika padArtho pratyenI Asakti ghaTe nahIM to AtmajJAna paNa thAya nahIM. paramakRpALudeve kahyuM che ke | 'tyAga vairAgya na cittamAM, thAya na tene jJAna". AtmajJAna vinA sarva kleza ane duHkhathI mukta thavAya nahIM. mATe A bAra bhAvanAonuM vAraMvAra anuprekSaNa karavAnI mahApuruSonI AjJA che. tethI A bAra bhAvanAonI draSTAMtakathAono bhAva saraLatAthI samajAya te mATe te te bhAvone darzAvanAra raMgIna citro atre mUkavAmAM Avela che. - te pramANe "mokSamALA' graMthamAM AvatI draSTAMtakathAo paNa raMgIna citro sAthe atre mUkavAmAM AvI che. jethI teno bhAva paNa spaSTatAthI samajAI hRdayamAM tenuM citra dorAI jAya. sarva mumukSuone A vairAgyapreraka pustikA saMsAra pratye viraktabhAva lAvavAmAM sahAyabhUta thAo evI zubhecchA saha viramuM chuM. - AtmArtha icchaka, pArasabhAI jaina, agAsa Azrama anukramaNikA ............. bhAvanAboghamAMthI- pRSTha mokSamALAmAMthI- anityabhAvanA (bhikhArIno kheda)...1 bAhubaLa... azaraNabhAvanA (anAthI muni).......4 kAmadeva zrAvaka........... ekatvabhAvanA (namirAjarSi)...........8 satya (vasurAjA)............................ anyatvabhAvanA (cakravartI bharatezvara)14 parigrahane saMkocavo (subhama cakravartI).....42 azucibhAvanA (sanakumAra).........19 sarva jIvanI rakSA bhAga-1 .............44 nivRttibodha (mRgAputra)................22 sarva jIvanI rakSA bhAga-2.... ...........46 AsravabhAvanA (kuMDarika)............29 (abhayakumAra) saMvarabhAvanA (puMDarika, vajasvAmI) 30 vinayavaDe tattvanI siddhi che (zreNika rAjA) 48 nirjarAbhAvanA (draDha prahArI)..........33 sudarzana zeTha.... lokasvarUpabhAvanA .... ..............34 anupama kSamA (gajasukumAra)............... boghadurlabhabhAvanA ... ........36 kapilamuni bhAga-1-2-3........................54 gharmadurlabhabhAvanA ..... ...........36 mokSasukha (eka bhadrika bhIla).............58 pa2.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra praNIta (bhAvanAbogha-mokSamALAmAMthI) dRSTAMta kathAo (sacitra) saMyojaka pArasabhAI jaina prakAzaka zrImad rAjacaMdra janma bhuvana, vavANiyA
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbogha - bAra bhAvanA prathama citra anitya bhAvanA (upajAti) vidyuta lakSmI prabhutA pataMga, AyuSya te to jaLanA taraMga; puraMdarI cApa anaMga raMga, - zuM rAcIe tyAM kSaNano prasaMga! vizeSArtha - lakSmI vIjaLI jevI che. vIjaLIno jhabakAro jema thaIne olavAI jAya che, tema lakSmI AvIne cAlI jAya che. adhikAra pataMganA raMga jevo che. pataMgano raMga jema cAra divasanI caTakI che, tema adhikAra mAtra thoDo kALa rahI hAthamAMthI jato rahe che. AyuSya pANInA mojAM jevuM che. pANIno hiloLo Avyo ke gayo tema janma pAmyA ane eka dehamAM rahyA ke na rahyA tyAM bIjA dehamAM paDavuM paDe che. kAmabhoga AkAzamAM utpanna thatA iMdranA ghanuSya jevA che. jema iMdraghanuSya varSAkALamAM thaIne kSaNavAramAM laya thaI jAya che, tema yauvanamAM kAmanA vikAra phaLIbhUta thaI jarAvayamAM jatA rahe che; TUMkAmAM he jIva! e saghaLI vastuono saMbaMgha kSaNabhara che; emAM premabaMdhananI sAMkaLe baMghAIne zuM rAcavuM? tAtparya e saghaLAM capaLa ane vinAzI che, tuM akhaMDa ane avinAzI che; mATe tArA jevI nitya vastune prApta kara! bhikhArIno kheda draSTAMta - e anitya ane svapravatu sukha para eka draSTAMta kahIe chIe. eka pAmara bhikhArI jaMgalamAM bhaTakato hato, tyAM tene bhUkha lAgI, eTale te bicAro lathaDiyAM khAto khAto eka nagaramAM eka sAmAnya manuSyane ghera pahoMcyo; tyAM jaIne teNe aneka prakAranI AjIjI karI; tenA kAlAvAlAthI karuNAA thaI te gRhapatinI strIe tene gharamAMthI jamatAM vagheluM miSTAnna bhojana
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbogha-bAra bhAvanA ANI ApyuM. evuM bhojana maLavAthI bhikhArI bahu AnaMda pAmato pAmato nagaranI bahAra Avyo. AvIne eka jhADa taLe beTho. tyAM jarA svaccha karIne eka bAjue ati vRddhatAne pAmelo evo potAno jaLano ghaDo mUkyo; eka bAjue potAnI phATI tUTI malina godaDI mUkI ane pachI eka bAjue pote te bhojana laIne beTho. rAjI rAjI thatAM koI divase teNe nahIM dITheluM evuM bhojana eNe khAIne pUruM karyuM. bhojanane svaghAma pahoMcADyA pachI ozIke eka paththara mUkIne te sUto. bhojananA madathI jarA vAramAM tenI AMkho micAI gaI. te nidrAvaza thayo tyAM tene eka svapra AvyuM. pote jANe mahA rAjariddhi pAmyo che; tethI teNe suMdara vastrAbhUSaNo ghAraNa karyA che, deza AkhAmAM tenA vijayano DaMko vAgI gayo che, samIpamAM tenI AjJA avalaMbana karavA anucaro UbhA thaI rahyA che; AjubAju chaDIdAro "khamA ! khamA !" pokAre che; eka uttama mahAlayamAM suMdara palaMga para teNe zayana karyuM che; devAMganA jevI strIo tene pAdacaMpana kare che, eka bAjuthI manuSyo paMkhA vaDe sugaMdhI pavana DhoLe che, ema ene apUrva sukhanI prAptivALuM svapra prApta thayuM. svapnAvasthAmAM tenAM romAMca ullasI gayAM. te jANe pote kharekhara tevuM sukha bhogave che evuM te mAnavA lAgyo. evAmAM sUryadeva vAdaLAMthI DhaMkAI gayo; vIjaLInA jhabakArA thavA lAgyA; megha mahArAja caDhI AvyA; sarvatra aMdhakAra vyApI gayo; muzaLadhAra varasAda paDaze evo dekhAva thaI gayo; ane gAjavIjathI eka saghana kaDAko thayo. kaDAkAnA prabaLa avAjathI bhaya pAmIne satvara te pAmara bhikhArI jAgRta thaI gayo. jAgIne jue che to nathI te deza ke nathI te nagarI, nathI te mahAlaya ke nathI te palaMga, nathI te cAmara chatra gharanArA ke nathI te chaDIdAro, nathI te strIonAM vRMda ke nathI te vastrAlaMkAro, nathI te paMkhA ke nathI te pavana, nathI te anucaro ke nathI te AjJA, nathI te sukhavilAsa ke nathI te madonmattatA. jue che to je sthaLe pANIno vRddha ghaDo paDyo hato te ja sthaLe te paDyo che. je sthaLe phATItUTI godaDI paDI hatI te sthaLe te phATI tUTI godaDI paDI che. bhAI to jevA hatA tevA ne tevA dekhAyA. pote jevAM malina ane aneka jALI gokhavALAM vastra ghAraNa karyA hatA tevAM ne tevAM te ja vastro zarIra upara virAje che. nathI talabhAra ghaTyuM ke nathI javabhAra vadhyuM. e saghaLuM joIne te ati zoka pAmyo. je sukhADaMbara vaDe meM AnaMda mAnyo te sukhamAMnuM to ahIM kazuMye nathI. arere! meM svapUnA bhoga bhogavyA nahIM ane mithyA kheda mane prApta thayo. bicAro te bhikhArI ema glAnimAM AvI paDyo. pramANazikSA - svapraprAptimAM jema te bhikhArIe sukha-samudAya dIThA, bhogavyA ane AnaMda mAnyo, tema pAmara prANIo saMsAranA svapravat sukhasamudAyane mahAnaMdarUpa mAnI beThA che. jema te sukhasamudAya jAgRtimAM te bhikhArIne mithyA jaNAyA, tema tattvajJAnarUpI jAgRti vaDe saMsAranAM sukha tevAM jaNAya che. svaprAnA bhoga na bhogavyA chatAM jema te bhikhArIne zokanI prApti thaI, tema pAmara bhavyo saMsAramAM sukha mAnI bese che, ane bhogavyA tulya gaNe che, paNa te bhikhArInI peThe pariNAme kheda, pazcAttApa ane adhogatine pAme che. svaprAnI eke vastunuM satyatva nathI, tema saMsAranI eke vastunuM satyatva nathI. banne capala ane zokamaya che. AvuM vicArI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhikhArIno kheda 1 bhikhArIne zeThANI eMThuM Ape che. * bhikhArIne AnaMdathI miSTAnna jame che 8 bhikhArI svapnamAM rAjasukha bhogave che - vijaLInA kaDAkAthI jAgyA pachI kheda
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbodha-bAra bhAvanA buddhimAna puruSo Atmazreyane zodhe che. iti zrI 'bhAvanabodha' graMthanA prathama darzananuM prathama citra "anityabhAvanA' e viSaya para aSTAMta vairAgyopadezArtha samANa thayuM. dvitIya citra azaraNabhAvanA (utpati) sarvajJano dharma suza jANI, ArAdhya ArAdhya prabhAva ANI; anAtha ekAMta sanAtha thAze, enA vinA koI na bAMhya shAze. vizeSArtha :-- sarvajJa jinezvara deve niHspRhatAthI bothelo dharma uttama zaraNarUpa jANIne mana, vacana ane kAyAnA prabhAva vaDe he cetana! tene tuM ArAdha, ArAdha. tuM kevala anAtharUpa cho te sanAtha thaIza. enA vinA bhavATavI-bhramaNamAM tArI bAMya koI sAhanAra nathI. je AtmAo saMsAranAM mAyika sukhane ke avadarzanane zaraNarUpa mAne te aghogati pAme, temaja sadaiva anAtha rahe evo bodha karanAruM bhagavAna anAthI muninuM caritra prAraMbhIe chIe, ethI azaraNabhAvanA sudRDha thaze. anAthI muni dRSTAMta :- aneka prakAranI lIlAthI yukta magatha dezano zreNika rAjA aghakrIDAne mATe maMDikSa e nAmanA vanamAM nIkaLI paDyo. vananI vicitratA manoAriNI hatI. nAnA prakAranAM tarukuMja tyAM AvI rahyAM hatAM, nAnA prakAranI komaLa vallikAo ghaTATopa thaI rahI hatI, nAnA prakAranAM paMkhIo AnaMdathI tenuM sevana karatAM hatAM; nAnA prakAranAM pakSIonAM madhurAM gAyana tyAM saMbhaLAtAM hatAM; nAnA prakAranAM phUlathI te vana chavAI rahyuM hatuM; nAnA prakAranAM jaLanAM jharaNAM tyAM vahetAM hatAM; TUMkAmAM sRSTi-sauMdaryanA pradarzanarUpa hoIne te vana naMdanavananI tulyatA dharAvatuM hatuM. tyAM eka taru taLe mahA samAdhivaMta paNa sukumAra ane sukhocita munine te zreNike beThelA dIThA. enuM rUpa dekhIne te rAjA atyaMta AnaMda pAmyo. e atulya upamArahita rUpathI vismaya pAmIne manamAM tenI prazaMsA karavA lAgyo. aho! A munino kevo adbhuta varNa che! aho! enuM kevuM manohara rUpa che! aho! A AryanI kevI adbhuta saumyatA che! aho! A kevI vismayakAraka kSamAnA gharanAra che! aho! AnA aMgathI vairAgyanI kevI uttama sphuraNA che! aho! AnI kevI nirlobhatA jaNAya che! aho! A saMyati kevuM nirbhaya aprabhutvanamrapaNuM dharAve che! aho! enuM bhoganuM asaMgatipaNuM kevuM suddha che! ema ciMtavato ciMtavato, mudita thato thato, stuti karato 4
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAthI muninuM draSTAMta karato, dhImethI cAlato cAlato, pradakSiNA daIne te munine vaMdana karIne ati samIpa nahIM tema ati dUra nahIM ema te beTho. pachI be hAthanI aMjali karIne vinayathI teNe munine pUchyuM, "he Arya! tame prazaMsA karavA yogya evA taruNa cho; bhogavilAsane mATe tamAruM vaya anukULa che; saMsAramAM nAnA prakAranAM sukha rahyAM che; Rtu-RtunA kAmabhoga, jaLa saMbaghInA kAmabhoga, temaja manohAriNI strIonA mukhavacananuM madhuruM zravaNa chatAM e saghaLAMno tyAga karIne munitvamAM tame mahA udyama karo cho enuM zuM kAraNa? te mane anugrahathI kaho." - rAjAnAM vacanano Avo artha sAMbhaLIne munie kahyuM, "huM anAtha hato. he mahArAjA! mane apUrva vastuno prApta karAvanAra tathA yogakSemano karanAra, mArA para anukaMpA ANanAra, karuNAthI karIne paramasukhano denAra, suhanumitra lezamAtra paNa koI na thayo. e kAraNa anAthIpaNAnuM hatuM." - zreNika, muninAM bhASaNathI smita hasI paDyo. "are! tamAre mahA riddhivaMtane nAtha kema na hoya? lo, koI nAtha nathI to huM thauM chuM. he bhayatrANa! tame bhoga bhogavo. he saMyati! mitra! jJAtie karI durlabha evo tamAro manuSyabhava sulabha karo!" anAthIe kahyuM, "paraMtu are zreNika, magadha dezanA rAjA!tuM pote anAtha cho to mAro nAtha zuM thaIza? nirdhana te dhanADhya kyAMthI banAve? abutha te buddhidAna kyAMthI Ape? anna te vidvattA kyAMthI de? vaMdhyA te saMtAna kyAMthI Ape? jyAre tuM pote anAtha cho, tyAre mAro nAtha kyAMthI thaIza?" muninAM vacanathI rAjA ati AkuLa ane ati vismita thayo. koI kALe je vacananuM zravaNa thayuM nathI evAM vacananuM yatimukhapratithI zravaNa thayuM ethI te zaMkAgrasta thayo. "huM aneka prakAranA azvano bhogI chuM, aneka prakAranA madonmatta hAthIono ghaNI che. aneka prakAranI senA mane AdhIna che; nagara, grAma, aMtaHpura ane catuSpAdanI mAre kaMI nyUnatA nathI; manuSya saMbaMdhI saghaLA prakAranA bhoga mane prApta che; anucaro mArI AjJAne rUDI rIte ArAdhe che; pAMca prakAranI saMpatti mAre ghera che; sarva manavAMchita vastuo mArI samIpe rahe che. Avo huM jAjvalyamAna chatAM anAtha kema houM? rakhe he bhagavan! tame mRSA bolatA ho." munie kahyuM : "he rAjA! mArA kahelA arthanI upapattine tuM barAbara samajyo nathI. tuM pote anAtha che, paraMtu te saMbaMdhI tArI ajJatA che. have huM kahuM chuM te avyagra ane sAvaghAna citte karIne tuM sAMbhaLa, sAMbhaLIne pachI tArI zaMkAno satyAsatya nirNaya karaje. meM pote je anAthapaNAthI munitva aMgIkRta karyuM che te huM prathama tane kahuM chuM. kauzAMbI nAme ati jIrNa ane vividha prakAranA bhedanI upajAvanArI eka suMdara nagarI che. tyAM riddhithI paripUrNa ghanasaMcaya nAmano mAro pitA raheto hato. prathama yauvanavayane viSe che mahArAjA! atulya ane upamArahita mArI AMkhone viSe vedanA utpanna thaI. duHkhaprada dAhajvara Akhe zarIre pravartamAna thayo. zastrathI paNa atizaya tIkSNa te roga vairInI peThe mArA para kopAyamAna thayo. mAruM mastaka te AMkhanI asahya vedanAthI du:khavA lAgyuM. iMdranA vajanA prahAra sarakhI, bIjAne paNa raudra bhaya upajAvanArI, evI te atyaMta parama dAruNa vedanAthI huM bahu zokArta hato. zArIrika vidyAnA nipuNa, ananya maMtramULInA sujJa vaidarAja mArI te vedanAno nAza karavAne
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbotha-bAra bhAvanA mATe AvyA; aneka prakAranA auSadhopacAra karyA paNa te vRthA gayA. e mahAnipuNa gaNAtA vaidarAjo mane te daradathI mukta karI zakyA nahIM. e ja he rAjA! mAruM anAthapaNuM hatuM. mArI AMkhanI vedanA TALavAne mATe mArA pitAe sarva ghana ApavA mAMDyuM, paraMtu tethI karIne paNa mArI te vedanA TaLI nahIM. he rAjA! e ja mAruM anAthapaNuM hatuM. mArI mAtA putranA zoke karIne ati duHkhArta thaI; paraMtu te paNa mane te daradathI mukAvI zakI nahIM, e ja he mahArAjA! mAruM anAthapaNuM hatuM. eka udarathI utpanna thayelA mArA jyeSTha ane kaniSTha bhAIo potAthI banato parizrama karI cUkyA paNa mArI vedanA TaLI nahIM, he rAjA! e ja mAruM anAthapaNuM hatuM. eka udarathI utpanna thayelI mArI jyeSThA ane kaniSThA bhaginIothI mAruM duHkha TaLyuM nahIM. he mahArAjA! e ja mAruM anAthapaNuM hatuM. mArI strI je pativratA, mArA para anurakta ane premavaMtI hatI, te AMkhe paripUrNa AMsu bharI mArA hRdayane siMcatAM bhIMjAvatI hatI. anna, pANI ane nAnA prakAranAM aMghoLaNa, cUvAdika sugaMdhI dravya, aneka prakAranAM phula caMdanAdikanAM vilepana mane jANatAM ajANatAM karyA chatAM paNa huM te yauvanavaMtI strIne bhogavI na zakyo. mArI samIpathI kSaNa paNa aLagI nahotI rahetI, anya sthaLe jatI nahotI, he mahArAjA! evI te strI paNa mArA rogane TALI zakI nahIM, e ja mAruM anAthapaNuM hatuM. ema koInA premathI, koInA auSaghathI, koInA vilApathI ke koI!nA parizramathI e roga upazamyo nahIM. meM e veLA punaH punaH asahya vedanA bhogavI. - pachI huM anaMta saMsArathI kheda pAmyo. eka vAra jo huM A mahAviDaMbanAmaya vedanAthI mukta thAuM to khaMtI, daMtI ane nirAraMbhI pravrajyAne ghAraNa karuM, ema ciMtavato huM zayana karI gayo. jyAre rAtri atikramI gaI tyAre he mahArAjA!mArI te vedanA kSaya thaI gaI; ane huM nIrogI thayo. mAta, tAta ane svajana, baMghavAdikane prabhAte pUchIne meM mahA kSamAvaMta, iMdriyane nigraha karavAvALuM, ane AraMbhopAdhithI rahita evuM aNagArava ghAraNa karyuM. tyAra pachI huM AtmA parAtmAno nAtha thayo. sarva prakAranA jIvano huM nAtha chuM." anAthI munie Ama azaraNabhAvanA te zreNika rAjAnA mana para draDha karI. have bIjo upadeza tene anukULa kahe che. - "he rAjA! A ApaNo AtmA ja duHkhanI bharelI vaitaraNIno karanAra che. ApaNo AtmA ja krUra zAlmali vRkSanAM duHkhano upajAvanAra che. ApaNo AtmA ja manavAMchita vastu-rUpI dUdhanI devAvALI kAmadhenu gAyanAM sukhano upajAvanAra che. ApaNo AtmA ja naMdanavananI peThe AnaMdakArI che. ApaNo AtmA ja karmano karanAra che. ApaNo AtmA ja te karmano TALanAra che. ApaNo AtmA ja duHkhopArjana karanAra che. ApaNo AtmA ja sukhopArjana karanAra che. ApaNo AtmA ja mitra ne ApaNo AtmA ja vairI che. ApaNo AtmA ja kaniSTha AcAre sthita ane ApaNo AtmA ja nirmaLa AcAre sthita rahyo che." e tathA bIjA aneka prakAre te anAthI munie zreNika rAjA pratye saMsAranuM anAthapaNuM kahI batAvyuM. pachI zreNika rAjA ati saMtoSa pAmyo. yuga hAthanI aMjali karIne ema bolyo ke, "he bhagavan! tame mane bhalI rIte upadezyo. tame jema hatuM tema anAthapaNuM kahI batAvyuM. he mahARSi! tame sanAtha, tame sabaMghava ane tame sadharma cho, tame sarva
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ > anAthI muni anAthI vedanAmAM gherAyA zreNikarAjAne anAthI munino bodha 7
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbAdha bAra bhAvanA anAthanA nAtha cho. he pavitra saMyati! huM kSamAvuM chuM. jJAnarUpI tamArI zikSAne vAMchuM chuM. gharmaghyAnamAM vighna karavAvALuM bhoga bhogavavA saMbaMghInuM meM tamane hai mahAbhAgyavaMta! je AmaMtraNa kIdhuM te saMbaMghIno mAro aparAdha mastake karIne kSamAvuM chuM." evA prakArathI stavIne rAjapuruSakesarI paramAnaMda pAmI romarAyanA vikasita mULasahita pradakSiNA karIne vinaye karI vaMdana karIne svasthAnake gayo. pramANazikSA :- aho bhaLyo ! mahA tapodhana, mahA muni, mahA prajJAvaMta, mahA yazavaMta, mahA nizrcaya ane mahAdyuta anAthI munie magadha dezanA rAjAne potAnA vItaka caritrathI je bodha Apyo che te khare ! azarAbhAvanA siddha kare che. mahA muni anAthIe sahana karyA tulya vA ethI ati vizeSa asahya duHkha anaMta AtmAo sAmAnya dRSTithI bhogavatA dekhAya che, tatsaMbaMdhI tame kiMcit vicAra karo! saMsAramAM chavAI rahelI anaMta azaraNatAno tyAga karI satya zaraNarUpa uttama tattvajJAna ane parama suzIlane sevo. aMte e ja muktinA kAraNarUpa che. jema saMsAramAM rahyA anAthI anAdha hatA, tema pratyeka AtmA tattvajJAnanI uttama prApti vinA sadaiva anAtha ja che. sanAtha thavA puruSArtha karavo e ja zreya che! iti zrI 'bhAvanAbodha' graMthanA prathama darzanamAM dvitIya citre 'azaraNabhAvanA'nA upadezArthe mahA nirpranthanuM caritra paripUrNatA pAmyuM. tRtIya citra ekatvabhAvanA (upajAti) zarIramAM vyAdhi pratyakSa thAya, te koI anya laI nA zakAya; e bhogave eka sva Atma pote, ekatva ethI nayasunna gote. - ja vizeSArtha :- zarIramAM pratyakSa dekhAtA rogAdika je upadrava thAya che te snehI, kuTuMbI, jAyA putra koIthI laI zakAtAM nathI; e mAtra eka potAno AtmA pote ja bhogave che, emAM koI paNa bhAgIdAra thatuM nathI. tema ja pApa puNyAdi saghaLA vipAko ApaNo AtmA ja bhogave che. e ekalo Ave che, ekalo jAya che; evuM siddha karIne vivekane bhalI rIte jANavAvALA puruSo ekatvane niraMtara zodhe che. namirAjarSi ane zakeMdrano saMvAda dRSTAMta :-- mahA puruSanA te nyAyane acaLa karanAra nami-rAjarSi ane zakeMdrano vairAgyopadezaka saMvAda ahIM AgaLa pradarzita karIe chIe. namirAjarSi mithilA nagarInA rAjezvara hatA. strI 8
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ namirAjarSi ane zakeMdrano saMvAda putrAdikathI vizeSa duHkhano samUha pAmyA nahotA chatAM ekatvanA svarUpane paripUrNa pichAnavAmAM rAjezvare kiMcita vibhrama karyo nathI. zakeMdra prathama namirAjarSi jyAM nivRttimAM virAjyA che, tyAM viprarUpe AvIne parIkSA nidAne potAnuM vyAkhyAna zarU kare che - - vipra :- he rAjA! mithilA nagarIne viSe Aje prabala kolAhala vyApI rahyo che. hRdayane ane manane ugakArI vilApanA zabdothI rAjamaMdira ane sAmAnya ghara chavAI gayAM che. mAtra tArI dIkSA e ja e saghaLAnAM duHkhano hetu che. paranA AtmAne je du:kha ApaNAthI utpanna thAya te duHkha saMsAra-paribhramaNanuM kAraNa gaNIne tuM tyAM jA. bhoLo na thA. ' namirAja :- (gaurava bharelAM vacanothI) he vipra! tuM je kahe che te mAtra ajJAnarUpa che. mithilA nagarImAM eka bagIco hato, tenI madhyamAM eka vRkSa hatuM, zItaLa chAyAthI karIne te ramaNIya hatuM, patra, puSpa ane phaLathI te sahita hatuM, nAnA prakAranAM pakSIone te lAbhadAyaka hatuM, vAyunA halAvavA thakI te vRkSamAM rahenArAM paMkhIo duHkhArta ne zaraNarahita thayAthI AkraMda kare che. vRkSane potAne mATe thaIne ja te vilApa karatAM nathI; potAnuM sukha gayuM e mATe thaIne teo zokArta che. - vipra - paNa A jo! agni ne vAyunA mizraNathI tAruM nagara, tArAM aMtaHpura, ane maMdiro baLe che, mATe tyAM jA ane te agnine zAMta kara. namirAja - he vipra! mithilA nagarInA, te aMtaHpuranA ane te maMdironA dAjhavAthI mAruM kiMI paNa dAjhatuM nathI; jema sukhotpatti che tema huM vartu chuM. e maMdirAdikamAM mAruM alpa mAtra paNa nathI. meM putra, strI AdikanA vyavahArane chAMDyo che. mane emAMnuM kaMI priya nathI ane apriya paNa nathI. - vipra :- paNa he rAjA! tArI nagarIne saghana killo karAvIne, poLa, koThA, ane kamADa, bhogaLa karAvIne ane zataghI khAI karAvIne tyAra pachI jaje. namirAja :- (hetu kAraNa pre1) he vipra! huM zuddha zraddhArUpI nagarI karIne, saMvararUpI bhogaLa karIne, kSamArUpI zubha gaDha karIza; zubha manoyogarUpa koThA karIza, vacanayogarUpa khAI karIza, kAyAyogarUpa zataghI karIza, parAkramarUpI ghanuSya karIza; IryAsamitirUpa paNacha karIza, ghIrajarUpa kamAna sAhavAnI mUThI karIza; satyarUpa cApavaDe karIne ghanuSyane bAMdhIza; tArUpa bANa karIza; karmarUpI vairInI senAne bhedIza; laukika saMgrAmanI mane ruci nathI. huM mAtra tevA bhAvasaMgrAmane cAhuM chuM. vipra - (hetu kAraNa pre.) he rAjA! zikharabaMgha UMcA AvAsa karAvIne, maNikaMcanamaya gavAkSAdi mukAvIne, taLAvamAM krIDA karavAnA manohara mahAlaya karAvIne pachI jaje. ' namirAja :- (hetu kAraNa pre) teM je je prakAranA AvAsa gaNAvyA che te prakAranA AvAsa mane asthira ane azAzvata jaNAya che, mArganA ghararUpa jaNAya che. te mATe jyAM svaghAma che, jyAM zAzvatatA che, ane jyAM sthiratA che tyAM huM nivAsa karavA cAhuM chuM. - vipra :- (hetu kAraNa pre) he kSatriya ziromaNi! aneka prakAranA taskaranA upadravane TALIne, nagarInuM e dvAre kalyANa karIne tuM jaje. 1. hetu ane kAraNathI prerAyelA.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbogha-bAra bhAvanA namirAja - he vipra! ajJAnavaMta manuSya aneka vAra mithyA daMDa de che. corInA nahIM karanAra je zarIrAdika pudgala te lokane viSe baMghAya che; ane corInA karanAra je iMdriyavikAra tene koI baMdhana karI zakatuM nathI. to pachI ema karavAnuM zuM avazya? vipra :- he kSatriya! je rAjAo tArI AjJA avalaMbana karatA nathI ane je narAdhipo svataMtratAthI varte che tene tuM tAre vaza karIne pachI jaje. ' namirAja - (hetu kAraNa pre) daza lAkha subhaTane saMgrAmane viSe jItavA e durlabha gaNAya che; topaNa evA vijaya karanArA puruSo aneka maLI Ave, paNa eka svAtmAne jItanAra maLanAra anaMta durlabha che. te daza lAkha subhaTathI vijaya meLavanAra karatAM eka svAtmAne jItanAra puruSa paramotkRSTa che. AtmA saMghAte yuddha karavuM ucita che. bahiryuddhanuM zuM prayojana che? jJAnarUpa AtmA vaDe krodhAdika AtmAne jItanAra stutipAtra che. pAMca iMdriyone, krothane, mAnane, mAyAne, temaja lobhane jItavAM dohyalAM che. jeNe manoyogAdika jItyuM teNe sarva jItyuM. vipra :- (hetu kAraNa pre) samartha yajJo karI, zramaNa, tapasvI, brAhmaNAdikane bhojana ApI, suvarNAdika dAna daI, manojJa bhoga bhogavI he kSatriya! tuM tyAra pachI jaje. namirAja :- (hetu kAraNa pre) mahine mahine jo daza lAkha gAyanAM dAna de topaNa te daza lAkha gAyanAM dAna karatAM saMyama grahaNa karIne saMyamane ArAdhe che te, te karatAM vizeSa maMgaLa prApta kare che. - vipra - nirvAha karavA mATe bhikSAthI suzIla pravrajyAmAM asahya parizrama veThavo paDe che; tethI te pravajyA tyAga karIne anya pravrajyAmAM ruci thAya che, mATe e upAdhi TALavA tuM gRhasthAzramamAM rahI pauSaghAdika vratamAM tatpara raheje. he manuSyanA adhipati! huM ThIka kahuM chuM. namirAja:- (hetu kAraNa pre) he vipra! bAla avivekI game tevAM ugra tapa kare paraMtu samyaka kRtagharma tathA cAritragharmanI tulya na thAya. ekAda kaLA te soLa kaLA jevI kema gaNAya? vipra - aho kSatriya! suvarNa, maNi, muktAphaLa, vastrAlaMkAra ane azvAdikanI vRddhi karIne pachI jaje. ' namirAja :- (hetu kAraNa che.) meru parvata jevA kadAcita sonArUpAnA asaMkhyAta parvata hoya topaNa lobhI manuSyanI tRSNA chIpatI nathI. kiMcit mAtra te saMtoSa pAmato nathI. tRSNA AkAzanA jevI anaMta che. ghana, suvarNa, catuSpAda ityAdika sakaLa loka bharAya eTaluM lobhI manuSyanI tRSNA TALavA samartha nathI. lobhanI evI kaniSThatA che. mATe saMtoSanivRttirUpa tapane vivekI puruSo Acare che. - vipra :- (hetu kAraNa pre) he kSatriya! mane adbhuta Azcarya Upaje che ke, tuM chatA bhogane chAMDe che. pachI achatA kAmabhogane viSe saMkalpa vikalpa karIne haNAIza, mATe A saghaLI nitvasaMbaMdhInI upAdhi mUka. 10
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ namirAjarSi ane zakeMdrano saMvAda ' namirAja :- (hetu kAraNa pre) kAmabhoga che te zalya sarakhA che, kAmabhoga che te viSa sarakhA che, kAmabhoga che te sarpanI tulya che, jenI vAMchanAthI jIva narakAdika adhogatine viSe jAya che; temaja krodhe karIne ane mAne karIne mAThI gati thAya che; mAyAe karIne sadgatino vinAza hoya che; lobha thakI A loka paralokano bhaya hoya che; mATe he vipra! eno tuM mane bogha na kara. mAruM hRdaya koI kALe caLanAra nathI; e mithyA mohinImAM abhiruci gharAvanAra nathI. jANI joIne jhera koNa pIe? jANI joIne dIpaka laIne kUve koNa paDe? jANI joIne vibhramamAM koNa paDe? huM mArA amRta jevA vairAgyano madhura rasa apriya karI e jherane priya karavA mithilAmAM AvanAra nathI. | maharSi nimirAjanI sudraDhatA joI zakeMdra paramAnaMda pAmyo, pachI brAhmaNanA rUpane chAMDIne iMdrapaNAne vaikriya karyuM. vaMdana karIne madhura vacane pachI te rAjaIzvaranI stuti karavA lAgyo : "he mahAyazasvI! moTuM Azcarya che ke teM kroghane jItyo. Azcarya, teM ahaMkArano parAjaya karyo. Azcarya, teM mAyAne TALI. Azcarya, teM lobha vaza kIdho. Azcarya, tAruM saraLapaNuM. Azcarya, tAruM nirmamatva. Azcarya, tArI praghAna kSamA. Azcarya, tArI nirlobhatA. he pUjya! tuM A bhavane viSe uttama chuM; ane parabhavane viSe uttama hoIza. karmarahita thaIne pradhAna siddhagatine viSe paravarIza." e rIte stuti karatAM karatAM, pradakSiNA karatAM karatAM, zraddhAbhaktie te RSinA pAdAMbujane vaMdana karyuM. pachI te suMdara mukuTavALo zakeMdra AkAza vATe gayo. - pramANazikSA - viprarUpe namirAjano vairAgya tAvavAmAM indra zuM nyUnatA karI che? kaMIye nathI karI. saMsAranI je je lalutAo manuSyane caLAvanArI che, te te lalutA saMbaMdhI mahA gauravathI prazna karavAmAM te puraMdare nirmaLa bhAvathI stutipAtra cAturya calAvyuM che. chatAM nirIkSaNa karavAnuM to e che ke namirAja kevaLa kaMcanamaya rahyA che. zuddha ane akhaMDa vairAgyanA vegamAM emanuM vahana emaNe uttaramAM darzita karyuM che. "he vipra! tuM je je vastuo mArI che, ema kahevarAve che te te vastuo mArI nathI. huM eka ja chuM, ekalo janAra chuM; ane mAtra prazaMsanIya ekatvane ja cAhuM chuM." AvA rahasyamAM namirAja potAnA uttarane ane vairAgyane draDhIbhUta karatA gayA che. evI parama pramANazikSAthI bharyuM te maharSinuM caritra che. banne mahAtmAono parasparano saMvAda zuddha ekatvane siddha karavA tathA anya vastuono tyAga karavAnA upadezArthe ahIM darzita karyo che. ene paNa vizeSa draDhIbhUta karavA namirAja ekatva zAthI pAmyA, te viSe kiMcit mAtra namirAjano ekatva saMbaMgha ApIe chIe. namirAjarSinuM dRSTAMta e videha deza jevA mahAna rAjyanA adhipati hatA. aneka yauvanavatI manohAriNI strIonA samudAyamAM te gherAI rahyA hatA. darzanamohanIyano udaya na chatAM e saMsAralabdharUpa dekhAtA hatA. koI kALe enA zarIramAM dAhara nAmanA roganI utpatti thaI. AkhuM zarIra jANe prajavalita 11
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbogha-bAra bhAvanA thaI jatuM hoya tevI baLatarA vyApta thaI gaI. rome rome sahastra vIMchInI DaMzavedanA samAna duHkha utpanna thayuM. vaidyavidyAnA pravINa puruSonA auSadhopacAranuM aneka prakAre sevana karyuM, paNa te saghaLuM vRthA gayuM, leza mAtra paNa e vyAdhi ocho na thatAM adhika thato gayo. auSagha mAtra dAhajvaranAM hitaiSI thatAM gayAM. koI auSagha evuM na maLyuM ke jene dAhajvarathI kiMcit paNa dveSa hoya! nipuNa vaido kAyara thayA; ane rAjezvara paNa e mahAvyAdhithI kaMTALo pAmI gayA. tene TALanAra puruSanI zogha cobAju cAlatI hatI. mahAkuzaLa eka vaida maLyo; teNe malayagiri caMdananuM vilepana karavA sUcavana karyuM. manoramA rANIo te caMdanane ghasavAmAM rokAI. te caMdana ghasavAthI hAthamAM paherelAM kaMkaNano samudAya pratyeka rANI kane khaLabhaLATa karavA maMDI paDyo. mithilezanA aMgamAM eka dAhajvaranI asahya vedanA to hatI ane bIjI A kaMkaNanA kolAhalathI utpanna thaI. khaLabhaLATa khamI zakyA nahIM, eTale teNe rANIone AjJA karI ke tame caMdana na ghaso; kAM khaLabhaLATa karo cho? mArAthI e khaLabhaLATa sahana thaI zakato nathI. eka mahAvyAdhithI huM grahAyo chuM; ane A bIjo vyAdhitulya kolAhala thAya che, te asahya che. saghaLI rANIoe ekekuM kaMkaNa maMgaLa dAkhala rAkhI kaMkaNa samudAyano tyAga karyo eTale thato khaLabhaLATa zAMta thayo. namirAje rANIone kahyuM : "tame zuM caMdana ghasavuM baMgha karyuM?" rANIoe jaNAvyuM ke "nA. mAtra kolAhala zAMta thavA mATe ekekuM kaMkaNa rAkhI, bIjAM kaMkaNa parityAgI ame caMdana ghasIe chIe. kaMkaNano samUha have ame hAthamAM rAkhyo nathI, tethI khaLabhaLATa thato nathI." rANIonAM ATalAM vacano sAMbhaLyAM tyAM to namirAjane romeroma ekatva siddha thayuM; vyApI gayuM ane mamatva TaLI gayuM : "khare! jhAjhAM maLe jhAjhI upAdhi jaNAya che. have jo, A eka kaMkaNathI leza mAtra paNa khaLabhaLATa thato nathI; kaMkaNanA samUha vaDe karIne mAthuM pheravI nAkhe evo khaLabhaLATa thato hato. aho cetana! tuM mAna ke ekatvamAM ja tArI siddhi che. vadhAre maLavAthI vadhAre upAdhi che. saMsAramAM anaMta AtmAnA saMbaMdhamAM tAre upAthi bhogavavAnuM zuM avazya che? teno tyAga kara ane ekatvamAM praveza kara. jo! A eka kaMkaNa have khaLabhaLATa vinA kevI uttama zAMtimAM rame che? aneka hatAM tyAre te kevI azAMti bhogavatuM hatuM? tevI ja rIte tuM paNa kaMkaNarUpa cho. te kaMkaNanI peThe tuM jyAM sudhI snehI kuTuMbIrUpI kaMkaNasamudAyamAM paDyo rahIza tyAM sudhI bhavarUpI khaLabhaLATa sevana karavA paDaze; ane jo A kaMkaNanI vartamAna sthitinI peThe etvane ArAdhIza to siddhagatirUpI mahApavitra zAMti pAmIza." ema vairAgyanA pravezamAM ne pravezamAM te namirAja pUrvajAtinI smRti pAmyA. pravrajyA ghAraNa karavA nizcaya karI teo zayana karI gayA. prabhAte mAMgalyarUpa vAjiMtrano dhvani prakaryo; dAhajvarathI mukta thayA. ekatvane paripUrNa sevanAra te zrImAna namirAja RSine abhivaMdana ho! (zArdUlavikrIDita) rANI sarva maLI sucaMdana ghasI, ne carcavAmAM hatI, bUDyo tyAM kakaLATa kaMkaNataNo, zrotI nami bhUpati; 12
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ namirAjarSi cIjonI jai@iIruM I vaidyo davA banAve, rANIo caMdana ghase che = namirAjarSino indra sAthe vAtAlApa rAjA dIkSA laI dhyAnamAM 13
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbogha-bAra bhAvanA saMvAda paNa iMdrathI dRDha rahyo, ekatva sAcuM karyuM, evA e mithilezanuM carita A, saMpUrNa atre thayuM. vizeSArtha - rANIono samudAya caMdana ghasIne vilepana karavAmAM rokAyo hato; tatsamayamAM kaMkaNanA khaLabhaLATane sAMbhaLIne namirAja bUjhayo. iMdranI sAthe saMvAdamAM paNa acaLa rahyo; ane etvane siddha karyuM. evA e muktisAdhaka mahAvairAgInuM caritra "bhAvanAbogha' graMthe tRtIya citre pUrNatA pAmyuM. caturtha citra anyatva bhAvanA (zArdUlavikrIDita) nA mArAM tana rUpa kAMti yuvatI, nA putra ke bhrAta nA; nA mArAM bhUta snehIo svajana ke, nA gotra ke jJAta nA; nA mArAM ghana ghAma yauvana gharA, e moha ajJAtvanA; re! re! jIva vicAra ema ja sadA, anyatvadA bhAvanA. vizeSArtha:- A zarIra te mAruM nathI, A rUpa te mAruM nathI, A kAMti te mArI nathI, A strI te mArI nathI, A putra te mArA nathI, A bhAIo te mArA nathI, A dAsa te mArA nathI, A snehIo te mArA nathI, A saMbaMdhIo te mArA nathI, A gotra te mAruM nathI, A jJAti te mArI nathI, A lakSmI te mArI nathI, A mahAlaya te mArAM nathI, A yauvana te mAruM nathI, ane A bhUmi te mArI nathI, mAtra e moha ajJAnapaNAno che. siddhagati sAdhavA mATe he jIva! anyatvano bogha denArI evI te anyatva bhAvanAno vicAra kara! vicAra kara! mithyA mamatvanI bhramaNA TaLavA mATe, ane vairAgyanI vRddhine mATe prabhAvathI manana karavA yogya rAjarAjezvara bharatanuM caritra ahIM AgaLa TAMkIe chIe : rAjAdhirAja bharatezvara draSTAMta :- jenI azvazALAmAM ramaNIya, catura ane aneka prakAranA tejI azvanA samUha zobhatA hatA; jenI gajazALAmAM aneka jAtinA madonmatta hastIo jhUlI rahyA hatA, jenA aMtaHpuramAM navayauvanA sumArikA ane mugdhA strIo sahastragame virAjI rahI hatI, jenA ghananidhimAM caMcaLA e upamAthI vidvAnoe oLakhelI samudranI putrI lakSmI sthirarUpa thaI hatI; jenI AjJAne deva devAMganAo AdhIna thaIne mukuTa para caDAvI rahyAM hatAM; jene prAzana karavAne mATe nAnA prakAranAM Sasa bhojano paLe paLe nirmita thatAM hatAM; jenA komala karNanA vilAsane mATe jhINAM ane maghurasvarI gAyano karanArI vArAMganAo tatpara hatI; jene nirIkSaNa karavA mATe aneka prakAranAM nATaka caTaka hatAM; jenI yazaskIrti vAyurUpe prasarI jaI AkAza jevI vyApta hatI; jenA 14
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjAdhirAja bharatezvaranuM dRSTAMta zatruone sukhathI zayana karavAno vakhata Avyo na hato; athavA jenA vairInI vanitAonAM nayanomAMthI sadaiva AMsu TapakatAM hatAM, jenAthI koI zatruvaTa dAkhavavA to samartha nahotuM, paNa sAmA nirdoSatAthI AMgaLI cIMghavAye paNa koI samartha nahotuM; jenI samakSa aneka maMtrIonA samudAya tenI kRpAnI nimaMtraNA karatA hatA; jenAM rUpa, kAMti ane sauMdarya e manohAraka hatAM; jene aMge mahAna baLa, vIrya, zakti ane ugra parAkrama UchaLatAM hatAM; krIDA karavAne mATe jene mahA sugaMdhImaya bAgabagIcA ane vano pavana hatAM; jene tyAM praghAna kuLadIpaka putranA samudAya hatA; jenI sevAmAM lAkhogame anucaro sajja thaI UbhA rahetA hatA; je puruSa jyAM jyAM praveza karato, tyAM tyAM khamA khamA, kaMcanaphula ane mauktikanA thALathI vaghAvAto hato; jenA kaMkamavarNA pAdapaMkajano sparza karavAne iMdra jevA paNa talasI rahetA hatA; jenI AyuthazALAmAM mahA yazomAna divya cakranI utpatti thaI hatI, jene tyAM sAmrAjyano akhaMDa dIpaka prakAzamAna hato; jene zire mahAna cha khaMDanI prabhutAno tejasvI ane caLakATamAna mukuTa virAjita hato. kahevAno hetu ke jenAM daLano, jenA nagara-purapATaNano, jenA vaibhavano ane jenA vilAsano saMsAra saMbaMdhe koI paNa prakAre nyUnabhAva nahoto evo te zrImAna rAjarAjezvara bharata potAnA suMdara Adarza-bhuvanamAM vastrAbhUSaNathI vibhUSita thaI manohara siMhAsana para beTho hato. cAre bAjunAM dvAra khullAM hatAM; nAnA prakAranA dhUpano dhUmra sUkSma rIte prasarI rahyo hato; nAnA prakAranA sugaMdhI padArtho ghamaghamI rahyA hatA; nAnA prakAranAM susvarayukta vAjiMtro yAMtrika kaLA vaDe svara kheMcI rahyAM hatAM; zItala, maMda ane sugaMdhI ema trivigha vAyunI laharIo chUTatI hatI; AbhUSaNAdika padArthonuM nirIkSaNa karatAM karatAM e zrImAna rAjarAjezvara bharata te bhuvanamAM apUrvatAne pAmyo. enA hAthanI eka AMgaLImAMthI vIMTI nIkaLI paDI. bharatanuM dhyAna te bhaNI kheMcAyuM; ane AMgaLI kevaLa aDavI jaNAI. nava AMgaLIo vIMTI vaDe karIne je manoharatA gharAvatI hatI te manoharatA vinA A AMgaLI parathI bharatezvarane abhuta mULottara vicAranI preraNA thaI. zA kAraNathI A AMgaLI AvI lAgavI joIe? e vicAra karatAM vIMTInuM nIkaLI paDavuM e kAraNa ema tene samajAyuM. te vAtane vizeSa pramANabhUta karavA bIjI AMgaLInI vIMTI teNe kheMcI lIdhI. e bIjI AMgaLImAMthI jevI vIMTI nIkaLI tevI te AMgaLI azobhya dekhAI; vaLI e vAtane siddha karavAne teNe trIjI AMgaLImAMthI paNa vIMTI seravI lIghI, ethI vizeSa pramANa thayuM. vaLI cothI AMgaLImAMthI vIMTI kADhI lIdhI eTale eNe paNa evo ja dekhAva dIgho; ema anukrame daze AMgaLIo aDavI karI mUkI; aDavI thaI javAthI saghaLIno dekhAva azobhya dekhAyo. azobhya dekhAvAthI rAjarAjezvara anyatva-bhAvanAmAM gadagadita thaI ema bolyo : ahoho!kevI vicitratA che ke bhUmimAMthI utpanna thayelI vastune TIpIne kuzaLatAthI ghaDavAthI mudrikA banI; e mudrikA vaDe mArI AMgaLI suMdara dekhAI; e AMgaLImAMthI mudrikA nIkaLI paDatAM ethI viparIta dekhAva dIgho; viparIta dekhAvathI azobhyatA ane aDavApaNuM khedarUpa thayuM. azobhya 15
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbotha-bAra bhAvanA jaNAvAnuM kAraNa mAtra vIMTI nahIM e ja TharyuM ke? jo vIMTI hota to to evI azobhA huM na jota. e mudrikA vaDe mArI A AMgaLI zobhA pAmI; e AMgaLI vaDe A hAtha zobhe che; ane e hAtha vaDe A zarIra zobhA pAme che. tyAre emAM huM zobhA konI gaNuM ? ati vismayatA ! mArI A manAtI manohara kAMtine vizeSa dIpta karanAra te maNi mANikayAdinA alaMkAro ane raMgaberaMgI vastro TharyAM. e kAMti mArI tvacAnI zobhA TharI; e tvacA zarIranI guptatA DhAMkI suMdaratA dekhADe che; ahoho! A mahA viparItatA che! je zarIrane huM mAruM mAnuM chuM te zarIra te mAtra tvacA vaDe, te tvacA kAMti vaDe ane te kAMti vastrAlaMkAra vaDe zobhe che. tyAre zuM mArA zarIranI to kaMI zobhA nahIM ja ke? rudhira, mAMsa, ane hADano ja kevaLa e mALo ke? ane e mALo te huM kevaLa mAro mAnuM chuM. kevI bhUla ! kevI bhramaNA ! ane kevI vicitratA che ! kevaLa huM parapud galanI zobhAthI zobhuM chuM. koIthI ramaNIkatA dharAvatuM zarIra te mAre mAruM kema mAnavuM? ane kadApi ema mAnIne huM emAM mamatvabhAva rAkhuM te paNa kevaLa duHkhaprada ane vRthA che. A mArA AtmAno e zarIrathI eka kALe viyoga che ! AtmA jyAre bIjA dehane dhAraNa karavA paravaraze tyAre A deha ahIM rahevAmAM kaMI zaMkA nathI. e kAyA mArI na thaI ane nahIM thAya tyAre huM ene mArI mAnuM chuM ke mAnuM e kevaLa mUrkhatA che. jeno eka kALe viyoga thavAno che, ane je kevaLa anyatvabhAva dharAve che temAM mamatvapaNuM zuM rAkhavuM? e jyAre mArI thatI nathI, tyAre mAre enuM thavuM zuM ucita che? nahIM nahIM, e jyAre mArI nahIM tyAre huM eno nahIM, ema vicAruM, dRDha karuM, ane pravartana karuM, ema vivekabuddhinuM tAtparya che. A AkhI sRSTi anaMta cIjathI ane anaMta padArthothI bharI che; te saghaLA padArtha karatAM jenA jeTalI koI paNa vastu para mArI priyatA nathI; te vastu te mArI na thaI; to pachI bIjI kaI vastu mArI hoya? aho! huM bahu bhUlI gayo. mithyA mohamAM lathaDI paDyo. te navayauvanAo, te mAnelA kuLadIpaka putro, te aDhaLaka lakSmI, te cha khaMDanuM mahAna rAja, e mArAM nathI. emAMnuM lezamAtra paNa mAruM nathI. emAM mAro kiMcit bhAga nathI. je kAyAthI huM e saghaLI vastuono upabhoga lauM chuM, te bhogya vastu jyA2e mA2I na thaI tyAre bIjI mArI mAnela vastu--snehI, kuTuMbI ityAdika--mArAM zuM thanAra hatAM? nahIM, kaMI ja nahIM. e mamatvabhAva mAre joIto nathI! e putra, e mitra, e kalatra, e vaibhava ane e lakSmIne mAre mArAM mAnavAM ja nathI! huM eno nahIM ane e mArAM nahIM! puNyAdika sAdhIne meM je je vastu prApta karI te te vastu mArI na thaI, e jevuM saMsAramAM kayuM khedamaya che? mArAM ugra puNyatvanuM pariNAma A ja ke? chevaTe e saghaLAMno viyoga ja ke ? puNyatvanuM e phaLa pAmIne enI vRddhine mATe je je pApa karyAM te te mArA AtmAe bhogavavAM ja ke? te paNa ekalAe ja ke? emAM koI sahiyArI nahIM ja ke? nahIM nahIM. e anyatvabhAvavALA mATe thaIne huM mamatvabhAva darzAvI AtmAno ahitaiSI thaI ene raudra narakano bhoktA karuM e jevuM karyuM ajJAna che? evI kaI bhramaNA che? evo kayo aviveka che? tresaTha zalAkA puruSomAMno 16
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjAdhirAja bharatezvara ka) ( Sl Copenen S marata mahArAjAnI arIsAbhavanamAM vIMTI sarI paDatAM . UMDI vicAraNA vaDe kevaLajJAna 200 17
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbogha-bAra bhAvanA huM eka gaNAyo; tyAM AvAM kRtya TALI zakuM nahIM, ane prApta karelI prabhutAne khoI besuM, e kevaLa ayukta che. e putrono, e pramadAono, e rAjavaibhavano ane e vAhanAdika sukhano mAre kazo anurAga nathI!mamatva nathI!" - vairAgyanuM rAjarAjezvara bharatanA aMtaHkaraNamAM AvuM citra paDyuM ke timirapaTa TaLI gayuM. zukla-dhyAna prApta thayuM. azeSa kame baLIne bhasmIbhUta thayAM!!! mahIM divya ane sahastrakiraNathI paNa anupama kAMtimAna kevaLajJAna pragaTa thayuM. te ja veLA eNe paMcamuSTi kezalocana karyuM. zAsanadevIe ene saMtasAja Apyo; ane te mahA virAgI sarvajJa sarvadarzI thaI, caturgati, covIza daMDaka, temaja Adhi vyAdhi ane upAdhithI virakta thayo. capaLa saMsAranA sakaLa sukhavilAsathI eNe nivRtti karI, priyApriya gayuM; ane te niraMtara stavavA yogya paramAtmA thayo. pramANazikSA :- ema e cha khaMDano prabhu, devanA deva jevo, aDhaLaka sAmrAjyalakSmIno bhoktA, mahAyuno ghaNI, aneka ratnanI yuktatA gharAvanAra, rAjarAjezvara bharata Adarzabhuvanane viSe kevaLa anyatvabhAvanA UpajavAthI zuddha virAgI thayo! kharekhara bharatezvaranuM manana karavA yogya caritra saMsAranI zokArtatA ane audAsInyatAno pUrepUro bhAva, upadeza ane pramANa darzita kare che. kaho! ene tyAM kaI khAmI hatI? nahotI ene tyAM navayauvanA strIonI khAmI, ke nahotI rAjariddhinI khAmI, nahotI vijayasiddhinI khAmI, ke nahotI navanidhinI khAmI, nahotI putra-samudAyanI khAmI, ke nahotI kuTuMba-parivAranI khAmI, nahotI rUpakAMtinI khAmI, ke nahotI yazaskIrtinI khAmI. AgaLa kahevAI gayelI tenI riddhinuM ema punaH smaraNa karAvI pramANathI zikSAprasAdIno lAbha ApIe chIe ke, bharatezvare vivekathI anyatvanA svarUpane joyuM, jANyuM ane sarpakaMcukavatu saMsAra parityAga karI tenuM mithyA mamatva siddha karI ApyuM. mahAvairAgyanI acaLatA, nirmamatvatA, ane Atma-zaktinuM praphullita thavuM, A mahAyogIzvaranA caritramAM rahyuM che. - eka pitAnA so putramAM navANuM AgaLa Atmasiddhine sAthatA hatA. somA A bharatezvare siddhi sAdhI. pitAe paNa e ja siddhi sAthI. bharatezvarI-rAjyAsana-bhogIo uparA-uparI AvanAra e ja AdarzabhuvanamAM te ja siddhi pAmyA kahevAya che. e sakaLa siddhisAghaka maMDaLa anyatvane ja siddha karI ekatvamAM praveza karAve che. abhivaMdana ho te paramAtmAone! | (zArdUlavikrIDita) dekhI AMgaLI Apa eka aDavI, vairAgyavege gayA, chAMDI rAjasamAjane bharatajI, kaivalyajJAnI thayA; cothuM citra pavitra e ja carite, pAmyuM ahIM pUrNatA, jJAnInAM mana teha raMjana karo, vairAgya bhAve yathA. vizeSArtha : potAnI eka AMgaLI aDavI dekhIne vairAgyanA pravAhamAM jeNe praveza karyo, rAjasamAjane choDIne jeNe kaivalyajJAna prApta karyuM, evA te bharatezvaranuM caritra ghAraNa karIne A 18
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanakumAra cakravartInuM dRSTAMta cothuM citra pUrNatA pAmyuM. te jevo joIe tevo vairAgyabhAva darzAvIne jJAnIpuruSanAM manane raMjana karanAra thAo! | 'bhAvanAbogha' graMthe anyatvabhAvanAnA upadeza mATe prathama darzananA caturtha citramAM bharatezvaranuM draSTAMta ane pramANazikSA pUrNatA pAmyAM. paMcama citra azuci bhAvanA (gItivRtta) khANa mUtra ne maLanI, roga jarAnuM nivAsanuM ghAma; kAyA evI gaNane, mAna tyajIne kara sArthaka Ama. vizeSArtha :- maLa ane mUtranI khANarUpa, roga ane vRddhatAne rahevAnA ghAmanA jevI kAyAne gaNIne he caitanya! tenuM mithyA mAna tyAga karIne sanakumAranI peThe tene saphaLa kara! ' e bhagavAna sanatakumAranuM caritra ahIM AgaLa azucibhAvanAnI pramANikatA batAvavA mATe AraMbhAze. sanatkumAra cakravartI draSTAMta - je je riddhi siddhi ane vaibhava bharatezvaranA caritramAM varNavyAM, te te vaibhavAdikathI karIne yukta sanakumAra cakravartI hatA. tenAM varNa ane rUpa anupama hatAM. eka veLA sugharmasabhAmAM te rUpanI stuti thaI. koI be devone te vAta rucI nahIM; pachI teo te zaMkA TALavAne viprarUpe sanat kumAranA aMtaHpuramAM gayA. sanatakumArano deha te veLA kheLathI bharyo hato. tene aMge mardanAdika padArthonuM mAtra vilepana hatuM. eka nAnuM paMciyuM paheryuM hatuM. ane te jJAnamaMjana karavA mATe beThA hatA. viprarUpe AvelA devatA tenuM manohara mukha, kaMcanavarNa kAyA ane caMdra jevI kAMti joIne bahu AnaMda pAmyA; jarA mAthuM dhuNAvyuM, eTale cakravartIe pUchyuM, tame mAthuM kema dhuNAvyuM? devoe kahyuM, ame tamArAM rUpa ane varNa nirIkSaNa karavA mATe bahu abhilASI hatA. sthaLe sthaLe tamArA varNarUpanI stuti sAMbhaLI hatI; Aje te vAta amane pramANabhUta thaI ethI ame AnaMda pAmyA; mAthuM dhuNAvyuM ke jevuM lokomAM kahevAya che tevuM ja rUpa che. ethI vizeSa che, paNa ochuM nathI. sanat kumAra svarUpavarNanI stutithI prabhutva lAvI bolyA, tame A veLA mAruM rUpa joyuM te bhale, paraMtu huM jyAre rAjasabhAmAM vastrAlaMkAra ghAraNa karI kevaLa sajja thaIne siMhAsana para besuM chuM, tyAre mAruM rUpa ane mAro varNa jovA yogya che; atyAre to huM kheLabharI kAyAe beTho chuM. jo te veLA tame mArAM rUpa, varNa juo to adbhuta camatkArane pAmo ane cakita thaI jAo. devoe kahyuM, tyAre pachI ame rAjasabhAmAM AvIzuM; ema kahIne tyAMthI cAlyA gayA. sanatkumAre tyAra pachI uttama ane amUlya vastrAlaMkAro dhAraNa karyo. aneka upacArathI jema 19
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbodha-bAra bhAvanA potAnI kAyA vizeSa AzcaryatA upajAve tema karIne te rAjasabhAmAM AvI siMhAsana para beThA. AjubAju samartha maMtrIo, subhaTo, vidvAno ane anya sabhAsado yogya Asane besI gayA che. rAjezvara cAmarachatrathI ane khamA khamAthI vizeSa zobhI rahyo che temaja vadhAvAI rahyo che. tyAM pelA devatAo pAchA viprarUpe AvyA. adbhuta rUpavarNathI AnaMda pAmavAne badale jANe kheda pAmyA che, evA svarUpamAM teoe mAthuM dhuNAvyuM. cakravartIe pUchyuM, aho brAhmaNo ! gaI veLA karatAM A veLA tame judA rUpamAM mAthuM dhuNAvyuM enuM zuM kAraNa che ? te mane kaho. avadhijJAnAnusAre viSe kahyuM ke, he mahArAjA! te rUpamAM ne A rUpamAM bhUmi - AkAzano phera paDI gayo che. cakravartIe te spaSTa samajAvavA kahyuM. brAhmaNoe kahyuM, adhirAja ! prathama tamArI komaLa kAyA amRtatulya hatI. A veLAe jherarUpa che. tethI jyAre amRtatulya aMga hatuM tyAre AnaMda pAmyA hatA. A veLAe jheratulya che tyAre kheda pAmyA. ame kahIe chIe te vAtanI siddhatA karavI hoya to tame hamaNAM tAMbUla thUko; tatkALa te para makSikA besaze ane paradhAma prApta thaze. = sanatkumAre e parIkSA karI to satya TharI; pUrvita karmanA pApano je bhAga, temAM A kAyAnA madasaMbaMdhInuM meLavaNa thavAthI e cakravartInI kAyA jheramaya thaI gaI. vinAzI ane azucimaya kAyAno Avo prapaMca joIne sanatkumAranA aMtaHkaraNamAM vairAgya utpanna thayo. kevaLa A saMsAra tajavA yogya che. AvI ne AvI azuci strI, putra, mitrAdinAM zarIramAM rahI che. e saghaLuM mohamAna karavA yogya nathI, ema bolIne te cha khaMDanI prabhutA tyAga karIne cAlI nIkaLyA. sAdhurUpe jyAre vicaratA hatA tyAre mahAroga utpanna thayo. tenA satyatvanI parIkSA levAne koI deva tyAM vaidarUpe Avyo. sAdhune kahyuM, huM bahu kuzaLa rAjavaida chuM; tamArI kAyA rogano bhoga thayelI che; jo icchA hoya to tatkALa huM te rogane TALI ApuM. sAdhu bolyA, "he vaida ! karmarUpI roga mahonmatta che; e roga TALavAnI tamArI jo samarthatA hoya to bhale mAro e roga TALo. e samarthatA na hoya to A roga cho rahyo." devatAe kahyuM : e roga TALavAnI samarthatA huM dharAvato nathI. pachI sAdhue potAnI labdhinA paripUrNa baLa vaDe thUMkavALI aMguli karI te rogane kharaDI ke tatkALa te roga vinAza pAmyo; ane kAyA pAchI hatI tevI banI gaI. pachI te veLA deve potAnuM svarUpa prakAzyuM; dhanyavAda gAI vaMdana karI potAne sthAnake gayo. pramANazikSA :- raktapitta jevA sadaiva lohIparuthI gadgadatA mahAroganI utpatti je kAyAmAM che; paLamAM vaNasI javAno jeno svabhAva che; jenA pratyeka rome poNAbabbe rogano nivAsa che; tevA sADAtraNa karoDa romathI te bharelI hovAthI karoDo rogano te bhaMDAra che ema vivekathI siddha che; annAdinI nyUnAdhikatAthI te pratyeka roga je kAyAmAM dekhAva de che, maLa, mUtra, naraka, hADa, mAMsa, paru ane zleSmathI jenuM baMdhAraNa TakyuM che; tvacAthI mAtra jenI manoharatA che; te kAyAno moha khare ! vibhrama ja che! sanatkumAre jenuM lezamAtra mAna karyuM, te paNa jethI saMkhAyuM nahIM te kAyAmAM aTho pAmara ! tuM zuM mohe che? 'e moha maMgaLadAyaka nathI.' Ama chatAM paNa AgaLa upara manuSyadehane sarvadehottama kahevo paDaze. enAthI siddhagatinI 20
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanatkumAra cakravartI VAAVVA VARA ( ) brAhmaNone rAjAnuM rUpa joI AnaMda rAjasabhAmAM devarUpe Avela brAhmaNoe batAvela anAnaMda 9 sanatakumAre lIdhela dIkSA 'vaidyarUpe AvI deve parIkSA karI ra1
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbodha-bAra bhAvanA siddhi che ema kahevAnuM che. tyAM AgaLa niHzaMka thavA mATe ahIM nAmamAtra vyAkhyAna ApyuM che. AtmAnAM zubha karmano jyAre udaya Avyo tyAre te manuSyadeha pAmyo. manuSya eTale be hAtha, be paga, be AMkha, be kAna, eka mukha, be oSTha, eka nAkavALA dehano adhIzvara ema nathI. paNa eno marma judo ja che. jo ema aviveka dAkhavIe to pachI vAnarane manuSya gaNavAmAM doSa zo? e bicArAe to eka pUMchaDuM paNa vadhAre prApta karyuM che. paNa nahIM, manuSyatvano marma Ama che H vivekabuddhi jenA manamAM udaya pAmI che, te ja manuSya; bAkI badhAya e sivAyanAM te dvipAdarUpe pazu ja che. meghAvI puruSo niraMtara e mAnavatvano Ama ja marma prakAze che. vivekabuddhinA udaya vaDe muktinA rAjamArgamAM praveza karAya che. ane e mArgamAM praveza e ja mAnava dehanI uttamatA che. topaNa smRtimAna thavuM yathocita che ke, te deha kevaLa azucimaya te azucimaya ja che. enA svabhAvamAM anyatva nathI. 'bhAvanAbodha' graMthe azucibhAvanAnA upadeza mATe prathama darzananA pAMcamA citramAM sanatkumAranuM dRSTAMta ane pramANazikSA pUrNatA pAmyAM. aMtardarzana : SaSThacitra nivRttibodha (nArAca chaMda) anaMta saukhya nAma duHkha tyAM rahI na mitratA! anaMta duHkha nAma saukhya prema tyAM, vicitratA!! ughADa nyAya-netra ne nihALa re! nihALa tuM; nivRtti zIghrameva ghArI te pravRtti bALa tuM. vizeSArtha H-- jemAM ekAMta ane anaMta sukhanA taraMga UchaLe che tevAM zIla, jJAnane mAtra nAmanA duHkhathI kaMTALI jaIne mitrarUpe na mAnatAM temAM abhAva kare che; ane kevaLa anaMta duHkhamaya evAM je saMsAranAM nAmamAtra sukha temAM tAro paripUrNa prema che e kevI vicitratA che ! aho cetana! have tuM tArA nyAyarUpI netrane ughADIne nihALa re! nihALa!!! nihALIne zIghrameva nivRtti eTale mahA vairAgyane ghAraNa kara, ane mithyA kAmabhoganI pravRttine bALI de! evI pavitra mahA nivRttine dRDhIbhUta karavA ucca virAgI yuvarAja mRgAputranuM manana karavA yogya caritra ahIM AgaLa pratyakSa che. kevA duHkhane sukha mAnyuM che? ane kevA sukhane duHkha mAnyuM che? tAdRza te yuvarAjanAM mukhavacana siddha karaze. mRgAputra dRSTAMta :- nAnA prakAranAM manohara vRkSathI bharelAM udyAno vaDe sugrIva e nAme eka 22
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRgAputranuM dRSTAMta suzobhita nagara che. te nagaranA rAjyAsana para balabhadra e nAme eka rAjA thayo. tenI priyaMvadA paTarANInuM nAma mRgA hatuM. e patipatnIthI baLazrI nAme eka kumAre janma lIdho hato. mRgAputra evuM enuM prakhyAta nAma hatuM. janakajanetAne te ati vallabha hatA. e yuvarAja gRhasthAzramamAM rahyA chatAM saMyatinA guNane pAmyA hatA; ethI karIne damIzvara eTale yatimAM agresara gaNAvA yogya hatA. te mRgAputra zikharabaMdha AnaMdakArI prAsAdane viSe potAnI prANapriyA sahita dogaMdaka devatAnI pere vilAsa karatA hatA. niraMtara pramoda sahita manathI vartatA hatA. caMdrakAMtAdika maNi temaja vivigha ratnathI prAsAdano paTazALa jaDita hato. eka divasane samaye te kumAra potAnA gokhane viSe rahyA hatA. tyAMthI nagaranuM nirIkSaNa paripUrNa thatuM hatuM. jyAM cAra rAjamArga ekatvane pAmatA hatA evA cokamAM traNa rAjamArga ekaThA maLyA che tyAM tenI draSTi doDI. mahA tapa, mahA niyama, mahA saMyama, mahA zIla, ane mahA guNanA ghAmarUpa eka zAMta tapasvI sAdhune tyAM teNe joyA. jema jema veLA thatI jAya che, tema tema te munine mRgAputra nIrakhI nIrakhIne jue che. | e nirIkSaNa uparathI te ema bolyA : huM jANuM chuM ke AvuM rUpa meM kayAMka dIThuM che. ane ema bolatAM bolatAM te kumAra zobhanika pariNAmane pAmyA. mohapaTa TaLyuM ne upazamatA pAmyA. jAtismRtijJAna prakAzita thayuM. pUrvita jAtinI smRti UpajavAthI te mRgAputra, mahA riddhinA bhoktA, pUrvanA cAritranA smaraNane paNa pAmyA. zIghrameva te viSayane viSe aNarAcatA thayA; saMyamane viSe rAcatA thayA. mAtApitAnI samIpe AvIne te bolyA ke "pUrvabhavane viSe meM pAMca mahAvratane sAMbhaLyAM hatAM. narakane viSe je anaMta duHkha che te paNa meM sAMbhaLyAM hatAM. tiryaMcane viSe je anaMta duHkha che te paNa meM sAMbhaLyAM hatAM. e anaMta duHkhathI kheda pAmIne huM tenAthI nivartavAne abhilASI thayo chuM. saMsArarUpI samudrathI pAra pAmavA mATe he gurujano! mane te pAMca mahAvrata ghAraNa karavAnI anujJA do." - kumAranAM nivRttithI bharelAM vacano sAMbhaLIne mAtA-pitAe bhoga bhogavavAnuM AmaMtraNa karyuM. AmaMtraNa-vacanathI kheda pAmIne mRgAputra ema kahe che ke "aho mAta! ane aho tAta! je bhogonuM tame mane AmaMtraNa karo cho te bhoga meM bhogavyA. te bhoga viSaphaLa-kiMpAkavRkSanAM phaLanI upamAthI yukta che. bhogavyA pachI kaDavA vipAkane Ape che. sadaiva duHkhotpattinAM kAraNa che. A zarIra che te anitya ane kevaLa azucimaya che, azucithI utpanna thayuM che; jIvano e azAzvata vAsa che; anaMta duHkhano hetu che; roga, jarA, ane klezAdikanuM e zarIra bhAjana che; e zarIrane viSe huM kema rati karuM? bALapaNe e zarIra chAMDavuM che ke vRddhapaNe evo jeno niyama nathI, e zarIra pANInA phINanA bubuda jevuM che evA zarIrane viSe sneha kema yogya hoya? manuSyatvamAM e zarIra, pAmIne koDha javara vagere vyAdhine temaja jarAmaraNane viSe grahAvuM rahyuM che. temAM huM kema prema bAMdhuM? janmanuM duHkha, jarAnuM duHkha, roganuM duHkha, maraNanuM duHkha; kevaLa duHkhanA hetu saMsArane viSe che. bhUmi, kSetra, AvAsa, kaMcana, kuTuMba, putra, pramadA, baMghava, e sakaLane chAMDIne mAtra phleza pAmIne 23
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbotha-bAra bhAvanA A zarIrathI avazyameva javuM che. jema kiMpAkavRkSanAM phaLanuM pariNAma sukhadAyaka nathI, ema bhoganuM pariNAma paNa sukhadAyaka nathI. jema koI puruSa mahA pravAsane viSe annajaLa aMgIkAra na kare eTale ke na le ane sughAtRSAe karIne duHkhI thAya tema gharmanA anAcaraNathI parabhavane viSe jatAM te puruSa duHkhI thAya, janmajarAdikanI pIDA pAme. mahA pravAsamAM paravaratAM je puruSa annajaLAdika le te puruSa sughAtRSAthI rahita thaI sukhane pAme, ema gharmano AcaranAra puruSa parabhava pratye paravaratAM sukhane pAme; alpa karmarahita hoya; azAtA vedanIya rahita hoya. he gurujano! jema koI gRhasthanuM ghara prajavalita thAya che, tyAre te gharano ghaNI amUlya vastrAdikane laI jaI jIrNa vastrAdikane chAMDI rahevA de che, tema loka baLato dekhIne jIrNa vastrarUpa jarAmaraNane chAMDIne amUlya AtmAne te baLatAthI (tame AjJA Apo eTale haM) tArIza." - mRgAputranAM vacana sAMbhaLIne zokArta thayelAM enAM mAtApitA bolyA, "he putra! A tuM zuM kahe che? cAritra pALatAM bahu durlabha che. kSamAdika guNane yatie gharavA paDe che, rAkhavA paDe che, yatnAthI sAcavavA paDe che. saMyatie mitramAM ane zatrumAM samabhAva rAkhavo paDe che; saMyatine potAnA AtmA upara ane parAtmA upara samabuddhi rAkhavI paDe che; athavA sarva jagata upara sarakho bhAva rAkhavo paDe che. evuM e prANAtipAtavirati prathama vrata, jIvatAM sughI, pALatAM durlabha te pALavuM paDe che. saMyatine sadaivakALa apramAdapaNAthI mRSA vacananuM varjavuM, hitakArI vacananuM bhAkhavuM, evuM pALatAM duSkara bIjuM vrata avaghAraNa karavuM paDe che. saMyatine dAMta zoghanAne arthe eka saLInuM paNa adatta varjavuM, niravadya ane doSarahita bhikSAnuM AcaravuM, evuM pALatAM duSkara trIjuM vrata avaghAraNa karavuM paDe che. kAmabhoganA svAdane jANavA ane abrahmacaryanuM ghAraNa karavuM te tyAga karIne brahmacaryarUpa cothuM vrata saMyatine avaghAraNa karavuM temaja pALavuM bahu durlabha che. ghana, ghAnya, dAsanAM samudAya, parigraha mamatvanuM varjana, saghaLA prakAranA AraMbhano tyAga, kevaLa e nirmamatvathI pAMcamuM mahAvrata saMyatine ghAraNa karavuM ati vikaTa che. rAtribhojananuM varjana, dhRtAdika padArthanuM vAsI rAkhavAnuM tyAgavuM, te ati duSkara che. | he putra! tuM cAritra cAritra zuM kare che? cAritra jevI duHkhaprada vastu bIjI kaI che? zughAnA pariSaha sahana karavA; tRSAnA pariSaha sahana karavA; TADhanA pariSaha sahana karavA; uSNa tApanA pariSaha sahana karavA; DAMsa maccharanA pariSaha sahana karavA; AkrozanA pariSaha sahana karavA; upAzrayanA pariSaha sahana karavA; tRNAdika sparzanA pariSaha sahana karavA; melanA pariSaha sahana karavA; nizcaya mAna ke he putra! evuM cAritra kema pALI zakAya? vaghanA pariSaha, baMghanA pariSaha kevA vikaTa che? bhikSAcarI kevI durlabha che? yAcanA karavI kevI durlabha che? yAcanA karavA chatAM na pamAya e alAbhapariSaha kevo durlabha che? kAyara puruSanA hRdayane bhedI nAkhanAruM kezalocana kevuM vikaTa che? tuM vicAra kara, karmavairI prati raudra evuM brahmacarya vrata kevuM durlabha che? khare! athIra AtmAne e saghaLAM ati ati vikaTa che. priya putra! tuM sukha bhogavavAne yogya che. ati ramaNIya rIte nirmaLa snAna karavAne tAruM 24
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRgAputra rastA upara munine nIrakhI nIrakhIne joI rahyA che mRgAputra devatAI sukha bhogave che mokSagamana mAtApitA pAse dIkSAnI mAgaNI - muni pAse dIkSA 25
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbotha-bAra bhAvanA sukumAra zarIra yogya che. priya putra! nizcaya tuM cAritra pALavAne samartha nathI. jIvatAM sudhI emAM visAmo nathI. saMyatinA guNano mahA samudAya loDhAnI peThe bahu bhAre che. saMyamano bhAra vahana karavo ati ati vikaTa che. AkAzagaMgAne sAme pUre javuM jema dohyaluM che, tema yauvanavayane viSe saMyama mahA duSkara che. pratisrota javuM jema durlabha che, tema yauvanane viSe saMyama mahA durlabha che. bhujAe karIne jema samudra taravo durlabha che, tema saMyama guNasamudra taravo yauvanamAM mahA durlabha che. veLuno kavaLa jema nIrasa che, tema saMyama paNa nIrasa che. khagaMdhArA para cAlavuM jema vikaTa che, tema tapa AcaravuM mahA vikaTa che. jema sarpa ekAMta dRSTithI cAle che, tema cAritramAM IryAsamiti mATe ekAMtika cAlavuM mahA durlabha che. he priya putra! jema loDhAnA java cAvavA durlabha che, tema saMyama AcaratAM durlabha che. jema agninI zikhA pIvI durlabha che, tema yauvanane viSe yatipaNuM aMgIkAra karavuM mahA durlabha che. kevaLa maMda saMghayaNanA ghaNI kAyara puruSe yatipaNuM pAmavuM tema pALavuM durlabha che. jema trAjave karI meru parvata toLavo durlabha che, tema nizcaLapaNAthI, niHzaMkatAthI dazavidhi yatidharma pALavo duSkara che. bhujAe karI svayaMbhUramaNa samudra jema taravo duSkara che, tema je nathI upazamavaMta tene upazamarUpI samudra taravo dohyalo che. he putra! zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparza e pAMca prakAre manuSya saMbaMdhI bhoga bhogavIne bhuktabhogI thaIne vRddhapaNAmAM tuM dharma Acaraje.'' mAtApitAno bhogasaMbaMghI upadeza sAMbhaLIne te mRgAputra mAtApitA pratye ema bolI UThyA :- ''viSayanI vRtti na hoya tene saMyama pALavo kaMIye duSkara nathI. A AtmAe zArIrika ane mAnasika vedanA azAtArUpe anaMta vAra sahI che, bhogavI che. mahA du:khathI bharelI, bhayane upajAvanArI ati raudra vedanA A AtmAe bhogavI che. janma, jarA, maraNa e bhayanAM ghAma che. caturgatirUpa saMsArATavImAM bhamatAM ati raudra duHkho meM bhogavyAM che. he gurujano ! manuSyalokamAM je agni atizaya uSNa manAyo che, te agnithI anaMtagaNI uSNa tApavedanA narakane viSe A AtmAe bhogavI che. manuSya lokamAM je TADha ati zItaLa manAI che, e TADhathI anaMtagaNI TADha narakane viSe azAtAe A AtmAe bhogavI che. lohamaya bhAjana, tene viSe UMcA paga bAMdhI nIcuM mastaka karIne devatAe vaikriya karelA dhUMvAdhUMvA baLatA agnimAM AkraMda karatAM, A AtmAe atyugra duHkha bhogavyAM che. mahA davanA agni jevA maru dezamAM jevI veLu che te veLu jevI vajramaya veLu kadaMba nAme nadInI veLu che, te sarakhI uSNa veLune viSe pUrve mArA A AtmAne anaMta vAra bALyo che. AkraMda karatAM pacavAnA bhAjanane viSe pacavAne arthe mane anaMtI vAra nAkhyo che. narakamAM mahA raudra 52mAghAmIoe mane mArA kaDavA vipAkane mATe anaMtI vAra UMcA vRkSanI zAkhAe bAMdhyo hato. baMdhava rahita evA mane lAMbI karavate karIne chedyo hato. ati tIkSNa kaMTake karIne vyAsa UMcA zAlmali vRkSane viSe bAMdhIne mahA kheda pamADyo hato. pAze karIne bAMghI AghopAcho 26
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRgAputrano mAtApitA sAthe vArtAlApa kheMcave karI mane ati duHkhI karyo hato. mahA asahya kolune viSe zelaDInI peThe AkraMda karato huM ati raudratAthI pIDAyo hato. e bhogavavuM paDyuM te mAtra mArAM azubha karmanA anaMtI vAranA udayathI ja hatuM. zvAnane rUpe sAmanAmA paramAghAmIe kIgho, zabalanAmA paramAthAmIe te zvAnarUpe mane bhoMya para pADyo; jIrNa vastranI pare phADyo; vRkSanI pare chedyo; e veLA huM ati ati taraphaDato hato. vikarALa khanne karI, bhAlAe karI, tathA bIjA zastra vaDe karI mane te pracaMDIoe vikhaMDa kIdho hato. narakamAM pApakarmo janma laIne viSama jAtinA khaMDanuM duHkha bhogavyAmAM maNA rahI nathI. parataMtre karI anaMta prajvalita rathamAM rojhanI peThe parANe mane jotaryo hato. mahiSanI peThe devatAnA vaikriya karelA agnimAM huM baLyo hato. bhaDathuM thaI azAtAthI atyagra vedanA bhogavato hato. DhaMkagIdha nAmanA vikarALa pakSIonI sANasA sarakhI cAMcathI cUMthAI anaMta valavalATathI kAyara thaI huM vilApa karato hato. tRSAne lIdhe jalapAnanuM ciMtana karI vegamAM doDatAM, vaitaraNInuM charapalAnI thAra jevuM anaMta du:khada pANI pAmyo hato. jenAM pAMdaDAM tIvra khaganI dhAra jevAM che, mahI tApathI je tapI rahyuM che, te asipatravana huM pAmyo hato, tyAM AgaLa pUrvakALe mane anaMta vAra chedyo hato. mudugarathI karI, tIvra zastrathI karI, trizUlathI karI, muzaLathI karI, temaja gadAthI karIne mArAM gAtra bhAMgyAM hatAM. zaraNarUpa sukha vinA huM azaraNarUpa anaMta duHkha pAmyo hato. vastranI peThe mane charapalAnI tIkSNa ghAre karI, pALIe karI ane kAtaraNIe karIne kApyo hato. mArA khaMDokhaMDa kaTakA karyA hatA. mane tIracho cheDyo hato. cararara karatI mArI tvacA utArI hatI. ema huM anaMta duHkha pAmyo hato. | paravazatAthI mRganI peThe anaMta vAra pAzamAM huM sapaDAyo hato. paramAghAmIe mane magaramaccharUpe jALa nAMkhI anaMta veLA duHkha ApyuM hatuM. sIMcANArUpe paMkhInI peThe jALamAM bAMdhI anaMta vAra mane haNyo hato. pharazI ityAdika zastrathI karIne mane anaMta vAra vRkSanI peThe kUTIne mArA sUkSma cheda karyA hatA. mugarAdikanA prahAra vatI lohakAra jema lohane TIpe tema mane pUrva kALe paramAghAmIoe anaMtI vAra TIpyo hato. tAMbuM, loDhuM ane sIsuM agnithI gALI teno kaLakaLato rasa mane anaMta vAra pAyo hato. ati raudratAthI te paramAghAmIo mane ema kahetA hatA ke, pUrvabhavamAM tane mAMsa priya hatuM te le A mAMsa. ema mArA zarIranA khaMDokhaMDa kaTakA meM anaMtI vAra gaLyA hatA. madyanI vallabhatA mATe paNa ethI kaMI ochuM du:kha paDyuM nahotuM. ema meM mahA bhayathI, mahA trAsathI ane mahA duHkhathI kaMpAyamAna kAyAe karI anaMta vedanA bhogavI hatI. je sahana karatAM ati tIvra, raudra ane utkRSTa kALasthitinI vedanA, sAMbhaLatAM paNa ati bhayaMkara, anaMta vAra te narakamAM meM bhogavI hatI. jevI vedanA manuSyalokamAM che tevI dekhAtI paNa tethI anaMtagaNI athika azAtAvedanI narakane viSe rahI hatI. sarva bhavane viSe azAtAvedanI meM bhogavI che. meSAnumeSa mAtra paNa tyAM zAtA nathI." e pramANe mRgAputre vairAgyabhAvathI saMsAra-paribhramaNa-duHkha kahyAM. enA uttaramAM tenAM 27
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbotha-bAra bhAvanA janakajanetA ema bolyAM ke, "he putra! jo tArI icchA dIkSA levAnI che to dIkSA grahaNa kara; paNa cAritramAM rogotpatti veLA vaidaka koNa karaze? duHkhanivRtti koNa karaze? e vinA bahu dohyaluM che." mRgAputre kahyuM, "e kharuM, paNa tame vicAro ke aTavImAM mRga temaja paMkhI ekaluM hoya che, tene roga utpanna thAya che tyAre tenuM vaiduM koNa kare che? jema vanamAM mRga vihAra kare che tema huM cAritravanamAM vihAra karIza, ane sahadaza bhede zuddha saMyamano anurAgI thaIza. dvAdaza prakRti tapa AcarIza; temaja mRgacaryAthI vicarIza. mRgane vanamAM rogano upadrava thAya che, tyAre tenuM vaiduM koNa kare che?" ema punaH kahI te bolyA ke "koNa te mRgane auSagha de che? koNa te mRgane AnaMda, zAMti ane sukha pUche che? koNa te mRgane AhArajaLa ANI Ape che? jema te mRga upadrava mukta thayA pachI gahanavane jyAM sarovara hoya che tyAM jAya che, tRNa pANI AdinuM sevana karIne pAchuM jema te mRga vicare che tema huM vicArIza. sArAMza, e rUpa mRgacaryA huM AcarIza. ema huM mRganI peThe saMyamavaMta hoIza. aneka sthaLe vicarato yati mRganI peThe apratibaddha rahe. mRganI peThe vicarIne, mRgacaryA sevIne, sAvadya TALIne yati vicare. jema mRga, tRNa jaLAdikanI gocarI kare tema yati gocarI karIne saMyamabhAra nirvAha kare. durAhAra mATe gRhasthane hIle nahIM, niMdA kare nahIM evo saMyama huM AcarIza." "gvaM puttA nahIsuravaM-he putra! jema tane sukha thAya tema karo!" ema mAtApitAe anujJA ApI. - anujJA maLyA pachI mamatvabhAva chedIne jema mahA nAga kaMcuka tyAgI cAlyo jAya che tema te mRgAputra saMsAra tyAgI saMyamatharmamAM sAvadhAna thayA. kaMcana, kAminI, mitra, putra, jJAti ane sagAsaMbaMdhInA parityAgI thayA. vastrane dhUNI jema raja khaMkherI nAkhIe tema te saghaLA prapaMca tyAgIne dIkSA levAne mATe nIkaLI paDyA. pavitra pAMca mahAvratayukta thayA. paMca samitithI suzobhita thayA. triguNyAnugu thayA. bAhyAbhaMtare dvAdaza tapathI saMyukta thayA. mamatva rahita thayA. nirahaMkArI thayA; strIAdikanA saMgarahita thayA. sarvAtmabhUtamAM eno samAnabhAva thayo. AhAra jaLa prApta thAo ke na thAo, sukha Upajo ke duHkha, jIvitavya ho ke maraNa ho, koI stuti karo ke koI niMdA karo, koI mAna do ke koI apamAna do, te saghaLAM para te samabhAvI thayA. riddhi, rasa ane sukha e trigAravanA ahaMpadathI te virakta thayA. manadaMDa, vacanadaMDa ane tanadaMDa nivartAvyA. cAra kaSAyathI vimukta thayA. mAyAzalya, nidAnazalya tathA mithyAtvazalya e trizalyathI te virAgI thayA. sAta mahA bhayathI te abhaya thayA. hAsya ane zokathI te nivAryA. nidAna rahita thayA; rAgadveSarUpI baMdhanathI chUTI gayA. vAMchA rahita thayA; sarva prakAranA vilAsathI rahita thayA; karavAthI koI kApe ane koI caMdana vilepana kare te para samabhAvI thayA. pApa AvavAnAM saghaLAM dvAra teNe rUMdhyAM. zuddha aMtaHkaraNa sahita gharmadhyAnAdika vyApAre te prazasta thayA. jinendra zAsanatattva parAyaNa thayA. jJAne karI, AtmacAritre karI, samyatve karI, tape karI, pratyeka mahAvratanI pAMca bhAvanA ema pAMca mahAvratanI pacIsa bhAvanAe karI ane nirmaLatAe karI te anupama vibhUSita thayA. samyak prakArathI ghaNAM varSa sudhI AtmacAritra parisevIne eka mAsanuM anazana karIne te mahAjJAnI 28
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuMDarika puMDarikanuM dRSTAMta yuvarAja mRgAputra pradhAna mokSagatie paravaryA. pramANazikSA :- tattvajJAnIoe sapramANa siddha karelI dvAdazabhAvanAmAMnI saMsAra bhAvanAne draDha karavA mRgAputranuM caritra ahIM varNavyuM. saMsArATavImAM paribhramaNa karatAM anaMta duHkha che e vivekasiddha che; ane emAM paNa meSAnumeSa jemAM sukha nathI evI narakAdhogatinAM anaMta duHkha yuvajJAnI yogIMdra mRgAputre janakajanetA prati varNavyAM che, te kevaLa saMsAramukta thavAno virAgI upadeza pradarzita kare che. AtmacAritra avaghAraNa karatAM tapapariSahAdikanA bahiHkhane duHkha mAnyuM che; ane mahAghogatinA paribhramaNarUpa anaMta duHkhane bahirbhAva mohinIthI sukha mAnyuM che; e jo kevI bhramavicitratA che? AtmacAritranuM duHkha te duHkha nahIM paNa parama sukha che, ane pariNAme anaMta sukhataraMga prAptinuM kAraNa che; temaja bhogavilAsAdikanuM sukha te kSaNika ane bahirtRzya sukha te kevaLa duHkha ja che. pariNAme anaMta duHkhanuM kAraNa che, ema sapramANa siddha karavA mahAjJAnI mRgAputrano vairAgya ahIM darzAvyo che. e mahA prabhAvika, mahA yazomAna mRgAputranI peThe tapAdika ane AtmacAritrAdika zuddhAcaraNa kare, te uttama sAdhu trilokamAM prasiddha ane pradhAna evI parama siddhidAyaka siddhagatine pAme. saMsAramamatvane duHkhavRddhirUpa mAnI, tattvajJAnIo te mRgAputranI peThe jJAnadarzanacAritrarUpa divya ciMtAmaNine parama sukha ane paramAnaMdane kAraNe ArAghe che. | maharSi mRgAputranuM sarvottama caritra (saMsArabhAvanA rUpe) saMsAraparibhramaNanivRttino. ane tenI sAthe aneka prakAranI nivRttino upadeza kare che; e uparathI nivRttibogha aMtardarzananuM nAma rAkhI AtmacAritranI uttamatA varNavatAM A mRgAputra caritra ahIM AgaLa pUrNatA pAme che. saMsAraparibhramaNanivRtti ane sAvadya upakaraNanivRttino pavitra vicAra tattvajJAnIo niraMtara kare che. iti aMtardarzane saMsArabhAvanArUpa SaSTha citre mRgAputracaritra samApta. saptama citra AsravabhAvanA dvAdaza avirati, SoDaza kaSAya, nava nokaSAya, paMca mithyAtva ane paMcadaza yoga e saghaLAM maLI sattAvana AavadvAra eTale pApane praveza karavAnAM pranALa che. - kuMDarika draSTAMta - mahAvidehamAM vizALa puMDarikiNI nagarInA rAjyasiMhAsana para puMDarika ane kuMDarika be bhAIo sthira hatA. eka veLA mahA tattvavijJAnI munirAja vihAra karatAM tyAM AvyA. muninA vairAgya vacanAmRtathI kuMDarika dIkSAnurakta thayo; ane ghera AvyA pachI puMDarikane rAja soMpI cAritra aMgIkRta karyuM. sarasanIrasa AhAra karatAM thoDA kALe te rogagrasta thayo; tethI te 29
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbogha-bAra bhAvanA cAritrapariNAme bhaMga thayo. puMDarikiNI mahA nagarInI azokavADImAM AvIne eNe ogho mukhapaTI vRkSe vaLagADI mUkyAM. niraMtara te pariciMtavana karavA maMDyo ke puMDarika mane rAja Apaze ke nahIM Ape? vanarakSake kuMDarikane oLakhyo. teNe jaIne puMDarikane vidita karyuM ke, AkuLavyAkula thato tamAro bhAI azoka bAgamAM rahyo che. puMDarike AvI kuMDarikanAM manobhAva joyA; ane tene cAritrathI Dolato joI keTaloka upadeza ApI pachI rAja soMpI daIne ghera Avyo. kuMDarikanI AjJAne sAmaMta ke maMtrI koI avalaMbana na karatAM, te sahastra varSa pravrayA pALI patita thayo te mATe tene dhikkAratA hatA. kuMDarike rAjyamAM AvyA pachI ati AhAra karyo. rAtrie ethI karIne te bahu pIDAyo ane vamana thayuM; abhAvathI pAse koI AvyuM nahIM, ethI tenA manamAM pracaMDabhAva Avyo. teNe nizcaya karyo ke, A daradathI mane jo zAMti thAya to pachI prabhAte e saghaLAne huM joI laIza. evAM mahA durgAnathI marIne sAtamI narake te apayaThAMNa pAtharDa tetrIza sAgaropamane AyuSya anaMta duHkhamAM jaI Upajyo. kevAM viparIta AsravadAra !! iti saptama citre AsravabhAvanA samApta. aSTama citra saMvarabhAvanA saMvarabhAvanA :- upara kahyAM te AsravAra ane pApa-pranAlane sarva prakAre rokavA (AvatA karmasamUhane aTakAvavA) te saMvarabhAva. puMDarika draSTAMta :- (1) (kuMDarikano anusabaMgha) kuMDarikanA mukhapaTI ityAdi sAjane grahaNa karIne puMDarike nizcaya karyo ke, mAre maharSi guru kane javuM ane tyAra pachI ja annajaLa grahaNa karavAM. aNavANe caraNe paravaratAM pagamAM kaMkara, kaMTaka khUMcavAthI lohInI ghArAo cAlI topaNa te uttama dhyAne samatA bhAve rahyo. ethI e mahAnubhAva puMDarika cyavIne samartha sarvArthasiddha vimAne tetrIza sAgaropamanA atyagra AyuSya devarUpe Upajyo. AsravathI zI kuMDarikanI duHkhadazA! ane saMvarathI zI puMDarikanI sukhadazA!!! vajasvAmI draSTAMta :- (2) zrI vajasvAmI kevaLa kaMcanakAminInA dravyabhAvathI parityAgI hatA. eka zrImaMtanI rukmiNI nAmanI manohAriNI putrI vajasvAmInA uttama upadezane zravaNa karIne mohita thaI. ghera AvI mAtApitAne kahyuM ke, jo huM A dehe pati karuM to mAtra vajasvAmIne ja karuM, anyanI sAthe saMlagna thavAnI bhAre pratijJA che. rukmiNIne tenAM mAtApitAe ghaNuMye kahyuM, "ghelI! vicAra to kharI ke, munirAja te vaLI paraNe? eNe to AsravahAranI satya pratijJA grahaNa karI 30
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ kreDarika dIkSA choDI bagIcAmAM puMDarika dIkSA kuMDarika puMDarika || "rAjA munine mugaTa Ape che 31 puMDarika devalokamAM kuMDarika marIne narakamAM ulaTI karato kuMDarika
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ vajasvAmI rukmiNIne muni pratye moha zeThe munine putrI ane ghana arpaNa karyuM ( muni sAthe rukmiNIno moha garbhita vArtAlApa muni calita, nahIM thatA rukmiNIe dIkSA lIdhI. 32
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ draDha prahArInuM dRSTAMta che." to paNa rukmiNIe kahyuM na mAnyuM. nirupAye ghanAvA zeThe keTaluMka dravya ane surUpA rukimaNIne sAthe lIdhI; ane jyAM vajasvAmI virAjatA hatA tyAM AvIne kahyuM ke, "A lakSmI che teno tame yathAruci upayoga karo; ane vaibhavavilAsamAM vAparo; ane A mArI mahA sukomalA rukmiNI nAmanI putrIthI pANigrahaNa karo." ema kahIne te potAne ghera Avyo. | yauvanasAgaramAM taratI ane rUpanA aMbArarUpa rukimaNIe vajasvAmIne aneka prakAre bhoga saMbaMdhI upadeza karyo; bhoganAM sukha aneka prakAre varNavI dekhADyAM; manamohaka hAvabhAva tathA aneka prakAranA anya caLAvavAnA upAya karyA; paraMtu te kevaLa vRthA gayA; mahAsuMdarI rukmiNI potAnA mohakaTAkSamAM niSphaLa thaI. ugracaritra vijayamAna vajasvAmI merunI peThe acaLa ane aDola rahyA. rukmiNInA mana, vacana ane tananA sarva upadeza ane hAvabhAvathI te lezamAtra pIgaLyA nahIM. AvI mahA vizALa draDhatAthI rukimaNIe bodha pAmI nizcaya karyo ke, A samartha jitendriya mahAtmA koI kALe calita thanAra nathI. loha paththara pigaLAvavA sulabha che, paNa A mahA pavitra sAdhu vajasvAmIne pigaLAvavA saMbaMdhInI AzA nirarthaka chatAM adhogatinA kAraNarUpa che. ema suvicArI te rukmiNIe pitAe ApelI lakSmIne zubhakSetre vAparIne cAritra grahaNa karyuM; mana, vacana, ane kAyAne aneka prakAre damana karI AtmArtha sAdhyo. ene tattvajJAnIo saMvarabhAvanA kahe che. iti aSTama citre saMvarabhAvanA samApta. navama citra nirjarAbhAvanA dvAdaza prakAranAM tapa vaDe karI karmaoghane bALIne bhasmIbhUta karI nAMkhIe, tenuM nAma nirjarAbhAvanA kahevAya che. tapanA bAra prakAramAM cha bAhya ane cha atyaMtara prakAra che. anazana, UNodarI, vRttisaMkSepa, rasaparityAga, kAyakleza ane saMlInatA e cha bAhya tapa che. prAyazcitta, vinaya, vaiyAvacca, zAstrapaThana, dhyAna ane kAyotsarga e cha atyaMtara tapa che. nirjarA be prakAre che. eka akAma nirjarA ane dvitIya sakAma nirjarA. nirjarAbhAvanA para eka vipraputranuM draSTAMta kahIzuM. vRDhaprahArI draSTAMta - koI brAhmaNe potAnA putrane sastavyasanabhakta jANIne potAne gherathI kADhI mUkyo. te tyAMthI nIkaLI paDyo ane jaIne teNe taskaramaMDaLIthI snehasaMbaMgha joDyo. te maMDaLInA agresare tene svakAmano parAkramI jANIne putra karIne sthApyo. e vipraputra duSTadamana karavAmAM draDhaprahArI jaNAyo. e uparathI enuM upanAma dRDhaprahAra karIne sthApyuM. te draDhaprahArI taskaramAM agresara thayo. 33
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbogha-bAra bhAvanA nagara grAma bhAMgavAmAM balavattara chAtIvALo Tharyo. teNe ghaNAM prANIonA prANa lIdhAM. eka veLA potAnA saMgatisamudAyane laIne teNe eka mahAnagara lUMTyuM. draDhaprahArI eka viprane ghera beTho hato. te viprane tyAM ghaNA premabhAvathI kSIrabhojana karyuM hatuM. te kSIrabhojananA bhAjanane te vipranAM manorathI bALakaDAM vIMTAI vaLyAM hatAM. draDhaprahArI te bhAjanane aDakavA maMDyo, eTale brAhmaNIe kahyuM, "e mUrkhanA mahArAjA! abhaDAva kAM? amAre pachI kAma nahIM Ave, eTaluM paNa tuM samajato nathI?" draDhaprahArIne A vacanathI pracaMDa krogha vyApyo ane teNe te dIna strIne kALagharma pamADI. nAhato nAhato brAhmaNa sahAyatAe ghAyo, tene paNa teNe parabhavaprApta karyo. eTalAmAM gharamAMthI gAya doDatI AvI, ane teNe zIMgaDe karI dRDhaprahArIne mAravA mAMDyo; te mahA duSTa tene paNa kALane svAdhIna karI. e gAyanA peTamAMthI eka vAcharaDuM nIkaLI paDyuM; tene taraphaDatuM dekhI draDhaprahArInA manamAM bahu bahu pazcAttApa thayo. mane dhikkAra che ke meM mahA aghora hiMsAo karI! mAro e mahApApathI kyAre chUTako thaze? khare ! AtmasArthaka sAdhavAmAM ja zreya che! evI uttama bhAvanAe teNe paMcamuSTi kezaluMcana karyuM. nagaranI bhAgoLe AvI ugra kAyotsarge rahyA. AkhA nagarane pUrve saMtAparUpa thayA hatA; ethI lokoe ene bahuvighe saMtApavA mAMDyA. jatAM AvatAMnAM ghULaDhephAM ane paththara, ITALA ane taravAranI muSTikA vaDe te ati saMtApa-prApta thayA. tyAM AgaLa lokasamudAye doDha mahinA sudhI tene parAbhavyA; pachI thAkyA, ane mUkI dIghA. draDhaprahArI tyAMthI kAyotsarga pALI bIjI bhAgoLe evA ja ugra kAyotsargathI rahyA. te dizAnA lokoe paNa ema ja parAbhavyA; doDha mahine chaMcheDI mUkI dIdhA. tyAMthI kAyotsarga pALI draDhaprahArI trIjI poLe rahyA. teoe paNa mahA parAbhava Apyo, tyAMthI doDha mahine mUkI dIghAthI cothI poLe doDha mAsa sudhI rahyA. tyAM aneka prakAranA pariSahane sahana karIne te kSamAghara rahyA. chaThThuM mAse anaMta karmasamudAyane bALI vizothI vizoLIne te karmarahita thayA. sarva prakAranA mamatvano teNe tyAga karyo. anupama kaivalyajJAna pAmIne te muktinA anaMta sukhAnaMdayukta thayA. e nirjarAbhAvanA draDha thaI. have- dazama citra lokasvarUpabhAvanA lokasvarUpabhAvanA - e bhAvanAnuM svarUpa ahIM AgaLa saMkSepamAM kahevAnuM che. jema puruSa be hAtha daI paga pahoLA karI Ubho rahe tema lokanAla kiMvA lokasvarUpa jANavuM. tIrachA thALane AkAre te lokasvarUpa che. kiMvA mAdalane UbhA mUkyA samAna che. nIce bhuvanapati, vyaMtara ane sAta naraka che. tIrache aDhI dvIpa AvI rahelA che. UMce bAra devaloka, nava raiveyaka, pAMca anuttara vimAna ane te para anaMta sukhamaya pavitra siddhagatinI paDozI siddhazilA che. te lokAlokaprakAzaka 34
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRDha prahArI cora khIrapAtrane aDe che brAhmaNIe nA kahetAM tene mArI | gharamAM brAhmaNa AvatAM tene mAryo ghaNIno bacAva karatAM gAyane mArI - e drazyathI vairAgyavaDe dIkSA - dIkSA pachI daravAje - dhyAnamAM UbhA 35
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamALA sarvajJa, sarvadarzI ane nirupama kaivalyajJAnIoe bhAkhyuM che. saMkSepe lokasvarUpa bhAvanA kahevAI. pApapranAlane rokavA mATe AsravabhAvanA ane saMvara-bhAvanA, tapa mahAphaLI mATe nirjarAbhAvanA ane lokasvarUpanuM kiMcit tattva jANavA mATe lokasvarUpabhAvanA A darzane A cAra citre pUrNatA pAmI. dazama citra samApta. jJAna, dhyAna, vairAgyamaya, uttama jahAM vicAra, e bhAve zubha bhAvanA, te Utare bhava pAra. 11. boghadurlabhabhAvanA : saMsAramAM bhamatAM AtmAne samyakajJAnanI prasAdI prApta thavI durlabha che; vA samyakajJAna pAmyo to cAritra sarvaviratipariNAmarUpa gharma pAmavo durlabha che ema ciMtavavuM te agiyAramI boghadurlabhabhAvanA. 12. gharmadurlabhabhAvanA gharmanA upadezaka tathA zuddha zAstranA bodhaka evA guru ane evuM zravaNa maLavuM durlabha che ema ciMtavavuM te bAramI gharmadurlabhabhAvanA. mokSamALA graMthamAMnA draSTAMto zikSApATha 17. bAhubaLA bAhabaLa eTale potAnI bhujAnuM baLa ema ahIM artha karavAno nathI; kAraNa bAhubaLa nAmanA mahApuruSanuM A eka nAnuM paNa abhuta caritra che. RSabhadevajI bhagavAna sarvasaMga parityAga karI bharata, bAhubaLa nAmanA potAnA be putrone rAjya soMpI vihAra karatA hatA. tyAre bharatezvara cakravartI thayo. AyughazALAmAM cakranI utpatti thayA pachI pratyeka rAjya para potAnI AmrAya besADI ane cha khaMDanI prabhutA meLavI. mAtra bAhubaLe ja e prabhutA aMgIkAra na karI ethI pariNAmamAM bharatezvara ane bAhubaLane yuddha maMDAyuM. ghaNA vakhata sughI bharatezvara ke bAhubaLa e bannemAMthI ekTa hakyA nahIM, tyAre krodhAvezamAM AvI jaI bharatezvare bAhubaLa para cakra mUkyuM. eka vIryathI utpanna thayelA bhAI para te cakra prabhAva na karI zake, e niyamathI pharIne pAchuM bharatezvaranA hAthamAM AvyuM. bharate cakra mUkavAthI bAhubaLane bahu krogha Avyo. teNe mahAbaLavattara buSTi upADI. tatkALa tyAM tenI bhAvanAnuM svarUpa pharyuM. te vicArI gayo ke "huM A bahu niMdanIya karuM chuM. AnuM pariNAma kevuM duHkhadAyaka che! bhale bharatezvara rAjya bhogavo. miththA parasparano nAza zA mATe karavo? A muSTi mAravI yogya nathI; tema ugAmI te 36
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharata bAhubaLanuM yuddha devoe bAhabadhAnA vijaya upara karela vRSTi malla yuddhamAM bAhabaLe bharatane AkAzamAM uchALyo draSTi yuddha zabdayuddha bharatane haNavA bAhubaLe. | upADela maSTi bAhubaLanA bhAva pharatAM upADela muSTi vaDe kezaloca jaMgalamAM dhyAna karatA bAhubaLa sainiko A badhuM joI rahyAM che 37
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamALA have pAchI vALavI paNa yogya nathI." ema kahI teNe paMcamuSTi kezalucana karyuM; ane tyAMthI munisvabhAve cAlI nIkaLyo. bhagavAna AdIzvara jyAM aThThANuM dIkSita putrothI temaja Arya-AryAthI vihAra karatA hatA tyAM javA icchA karI; paNa manamAM mAna AvyuM. tyAM huM jaIza to mArAthI nAnA aThThANuM bhAIone vaMdana karavuM paDaze. tethI tyAM to javuM yogya nathI. pachI vanamAM te ekAgra dhyAne rahyo. haLave haLave bAra mAsa thaI gayA. mahAtapathI kAyA hADakAMno mALo thaI gaI. te sUkA jhADa jevo dekhAvA lAgyo; paraMtu jyAM sudhI mAnano aMkura tenA aMtaHkaraNathI khasyo nahoto tyAM sudhI te siddhi na pAmyo. brAhmI ane suMdarIe AvIne tene upadeza karyo, "Arya vIra!have madonmatta hAthI parathI Utaro; enAthI to bahu zokhuM." eonAM A vacanothI bAhubaLa vicAramAM paDyo. vicAratAM vicAratAM tene bhAna thayuM ke "satya che. huM mAnarUpI madonmatta hAthI parathI haju kyAM Utaryo chuM? have ethI UtaravuM e ja maMgaLakAraka che." ema kahIne teNe vaMdana karavAne mATe pagaluM bharyuM ke te anupama divya kaivalyakamaLAne pAmyo. vAMcanAra ! juo mAna e kevI durita vastu che !! zikSApATha 22. kAmadeva zrAvaka mahAvIra bhagavaMtanA samayamAM dvAdazavratane vimaLabhAvathI ghAraNa karanAra vivekI ane nigraMthavacanAnurakta kAmadeva nAmano eka zrAvaka teono ziSya hato. surmA sabhAmAM idre eka veLA kAmadevanI gharmaacaLatAnI prazaMsA karI. evAmAM tyAM eka tuccha buddhimAna deva beTho hato 'te bolyo : "e to samajAyuM! nArI na maLe tyAM sudhI brahmacArI, tema ja jyAM sudhI pariSaha paDyA na hoya tyAM sudhI badhAya sahanazIla ane gharmadraDha". A mArI vAta huM ene caLAvI ApIne satya karI dekhADuM." gharmadraDha kAmadeva te veLA kAyotsargamAM lIna hato. devatAe hAthInuM rUpa vaikriya karyuM, ane pachI kAmadevane khUba gUMdyo to paNa te acaLa rahyo; eTale muzaLa jevuM aMga karIne kALA varNano sarpa thaIne bhayaMkara phUMkAra karyA, toya kAmadeva kAyotsargathI leza caLyo nahIM; pachI aTTahAsya karatA rAkSasano deha ghAraNa karIne aneka prakAranA pariSaha karyA, topaNa kAmadeva kAyotsargathI caLyo nahIM. siMha vagerenAM aneka bhayaMkara rUpa karyA; topaNa kAyotsargamAM leza hInatA kAmadeve ANI nahIM. ema rAtrInA cAra pahora devatAe karyA karyuM, paNa te potAnI ghAraNAmAM phAvyo nahIM. pachI teNe upayoga vaDe karIne joyuM to merunA zikharanI pere te aDola rahyo dITho. kAmadevanI ad bhuta nizcalatA jANI tene vinaya bhAvathI praNAma karI doSa kSamAvIne te devatA svasthAnake gayo. - "kAmadeva zrAvakanI gharmadraDhatA ApaNane zo bogha kare che te kahyA vagara paNa samajAyuM haze. emAMthI tattvavicAra e levAno che ke, nigraMthapravacanamAM praveza karIne draDha rahevuM. kAyotsarga ityAdika je dhyAna gharavAnAM che te jema bane tema ekAgra cittathI ane draDhatAthI nirdoSa karavAM." caLavicaLa bhAvathI kAyotsarga bahu doSayukta thAya che. "pAIne mATe gharmazAkha kADhanArA gharmamAM 38
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAmadeva zrAvaka kAmadeva zrAvakane deve karelA aneka upasargo kAmadeva zrAvakane deva kSamAve che 39
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamALA dRDhatA kyAMthI rAkhe? ane rAkhe to kevI rAkhe?" e vicAratAM kheda thAya che. zikSApATha 23. satya sAmAnya kathanamAM paNa kahevAya che ke, satya e A "sRSTinuM ghAraNa" che; athavA satyanA AghAre A sRSTi rahI che. e kathanamAMthI evI zikSA maLe che ke, gharma, nIti, rAja ane vyavahAra e satya vaDe pravartana karI rahyAM che; ane e cAra na hoya to jagatanuM rUpa kevuM bhayaMkara hoya? e mATe thaIne satya e "sRSTinuM ghAraNa" che ema kahevuM e kaMI atizayokti jevuM, ke nahIM mAnavA jevuM nathI. ' vasurAjAnuM eka zabdanuM asatya bolavuM keTaluM duHkhadAyaka thayuM hatuM te tattvavicAra karavA mATe ahIM huM kahuM chuM." vasurAjAnuM dRSTAMta ' vasurAjA, nArada ane parvata e traNe eka guru pAsethI vidyA bhaNyA hatA. parvata adhyApakano putra hato; adhyApake kALa karyo. ethI parvata tenI mA sahita vasurAjAnA darabAramAM AvI rahyo hato. eka rAtre tenI mA pAse beThI che; ane parvata tathA nArada zAstrAbhyAsa kare che. emAM eka vacana parvata evuM bolyo ke, "ajAhotacaM'. tyAre nArada bolyo, "aja te zuM, parvata?" parvata kahyuM, "aja te bokaDo." nArada bolyo : "ApaNe traNe jaNa tArA pitA kane bhaNatA hatA tyAre tArA pitAe to "aja' te traNa varSanI 'trIhi' kahI che; ane tuM avaLuM zA mATe kahe che?" ema paraspara vacanavivAda vadhyo. tyAre parvate kahyuM : "ApaNane vasurAjA kahe te kharuM." e vAtanI nArade paNa hA kahI ane jIte tene mATe amuka zarata karI. parvatanI mA je pAse beThI hatI teNe A sAMbhaLyuM. "aja' eTale 'vrIhi' ema tene paNa yAda hatuM. zaratamAM potAno putra hAraze evA bhayathI parvatanI mA rAtre rAjA pAse gaI ane pUchyuM; "rAjA! "aja' eTale zuM?' vasurAjAe saMbaMghapUrvaka kahyuM : " "aja' eTale "vrIhi'." tyAre parvatanI mAe rAjAne kahyuM : "mArA putrathI 'bokaDo' kahevAyo che mATe teno pakSa karavo paDaze; tamane pUchavA mATe teo Avaze." vasurAjA bolyoH "huM asatya kema kahuM? mArAthI e banI zake nahIM." parvatanI mAe kahyuM : paNa jo tame mArA putrano pakSa nahIM karo to tamane huM hatyA ApIza." rAjA vicAramAM paDI gayo ke, satya vaDe karIne huM maNimaya siMhAsana para adhdhara besuM chuM. lokasamudAyane nyAya ApuM chuM. loka paNa ema jANe che ke, rAjA satyaguNe karIne siMhAsana para aMtarikSa bese che; have kema karavuM? jo parvatano pakSa na karuM to brAhmaNI mare che; e vaLI mArA gurunI strI che. na cAlatAM chevaTe rAjAe brAhmaNIne kahyuM : "tame bhale jAo. huM parvatano pakSa karIza." Avo nizcaya karAvIne parvatanI mA ghera AvI. prabhAte nArada, parvata ane tenI mA vivAda karatAM rAjA pAse AvyAM. rAjA ajANa thaI pUchavA lAgyo ke "parvata, zuM che?" parvate kahyuM: rAjAdhirAja ! 'aja' te zuM? te kaho." rAjAe nAradane pUchyuM : 40
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ vasurAjA 1 nArada ane parvatano saMvAda * parvatanI mAtA rAjA vasu pAse che vasue parvano pakSa lIgho asatya vacananuM phaLa narake A IN (): 41
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamALA ''tame zuM kaho cho?'' nArade kahyuM : 'aja' te traNa varSanI 'vrIhi', tamane kyAM nathI sAMbharatuM? vasurAjA bolyo : 'aja' eTale 'bokaDo', paNa 'vrIhi' nahIM. te ja veLA devatAe siMhAsanathI uchALI heTho nAkhyo; vasu kALa pariNAma pAmyo. A uparathI ApaNe 'saghaLAe satya, tema ja rAjAe satya ane nyAya banne grahaNa karavArUpa mukhya bodha maLe che. che,' e je pAMca mahAvrata bhagavAne praNIta karyAM che; temAMnAM prathama mahAvratanI rakSAne mATe bAkInAM cAra vrata vADarUpe che; ane temAM paNa pahelI vADa te satya mahAvrata che. e satyanA aneka bheda siddhAMtathI zruta karavA avazyanA che. zikSApATha 25. parigrahane saMkocavo je prANIne parigrahanI maryAdA nathI, te prANI sukhI nathI. tene je maLyuM te ochuM che kAraNa jeTaluM maLatuM jAya teTalAthI vizeSa prApta karavA tenI icchA thAya che. parigrahanI prabaLatAmAM je kaMI maLyuM hoya tenuM sukha to bhogavAtuM nathI paraMtu hoya te paNa vakhate jAya che. parigrahathI niraMtara caLavicaLa pariNAma ane pApabhAvanA rahe che; akasmAt yogathI evI pApa-bhAvanAmAM AyuSya pUrNa thAya to bahudhA adhogatinuM kAraNa thaI paDe. kevaLa parigraha to munIzvaro tyAgI zake; paNa gRhastho enI amuka maryAdA karI zake. maryAdA thavAthI uparAMta parigrahanI utpatti nathI; ane ethI karIne vizeSa bhAvanA paNa bahudhA thatI nathI; ane vaLI je maLyuM che temAM saMtoSa rAkhavAnI prathA paDe che, ethI sukhamAM kALa jAya che. koNa jANe lakSmI AdikamAM kevIye vicitratA rahI che ke jema jema lAbha thato jAya che tema tema lobhanI vRddhi thatI jAya che; dharma saMbaMdhI keTaluMka jJAna chatAM, dharmanI dRDhatA . chatAM paNa parigrahanA pAzamAM paDelo puruSa koIka ja chUTI zake che; vRtti emAM ja laTakI rahe che; paraMtu e vRtti koI kALe sukhadAyaka ke AtmahitaiSI thaI nathI. jeNe enI TUMkI maryAdA karI nahIM te bahoLA duHkhanA bhogI thayA che. subhuma cakravartInuM dRSTAMta cha khaMDa sAdhI AjJA manAvanAra rAjAdhirAja, cakravartI kahevAya che. e samartha cakravartImAM subhUma nAme eka cakravartI thaI gayo che. eNe cha khaMDa sAdhI lIdhA eTale cakravartIpadathI te manAyo; paNa eTalethI enI manovAMchA tRpta na thaI; haju te tarasyo rahyo. eTale ghAtakI khaMDanA cha khaMDa sAdhavA eNe nizcaya karyo. badhA cakravartI cha khaMDa sAthe che; ane huM paNa eTalA ja sAdhuM, temAM mahattA zAnI? bAra khaMDa sAdhavAthI cirakALa huM nAmAMkita thaIza; samartha AzA jIvanaparyaMta e khaMDo para manAvI zakIza; evA vicArathI samudramAM carmaratna mUkyuM; te upara sarva sainyAdikano AdhAra rahyo hato. carmaratnanA eka hajAra devatA sevaka kahevAya che; temAM prathama eke vicAryuM ke, koNa jANe keTalAMya varSe AmAMthI chUTako thaze? mATe devAMganAne to maLI AvuM, ema ghArI te 42
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhama cakravartI - (0) subhama cakravartI carmaratna sAthe samudramAM bUDyo 43
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamALA cAlyo gayo; pachI bIjo gayo; trIjo gayo; ane ema karatAM karatAM hajAre cAlyA tyAre carmaratna bUDyuM; azva, gaja ane sarva sainya sahita subhUma nAmano te cakravartI bUDyo; pApabhAvanAmAM ne pApabhAvanAmAM marIne te anaMta duHkhathI bharelI sAtamI tamatamaprabhA narakane viSe jaIne paDyo. juo! cha khaMDanuM Adhipatya to bhogavavuM rahyuM; paraMtu akasmAta ane bhayaMkara rIte parigrahanI prItithI e cakravatInuM mRtyu thayuM, to pachI bIjA mATe to kahevuM ja zuM? parigraha e pApanuM mULa che pApano pitA che. anya ekAdazI vratane mahA doSa de evo eno svabhAva che. e mATe thaIne AtmahitaiSIe jema bane tema teno tyAga karI maryAdApUrvaka vartana karavuM. zikSApATha 29. sarva jIvanI rakSA-bhAga 1 dayA jevo eke gharma nathI. dayA e ja gharmanuM svarUpa che. jyAM dayA nathI tyAM gharma nathI. jagatitaLamAM evA anarthakAraka gharmamato paDyA che ke, jeo jIvane haNatAM leza pApa thatuM nathI, baha to manuSyadehanI rakSA karo, ema kahe che; tema e gharmamatavALA jhanUnI ane madAMgha che, ane dayAnuM leza svarUpa paNa jANatA nathI. eo jo potAnuM hRdayapaTa prakAzamAM mUkIne vicAre to avazya temane jaNAze ke eka sUkSmamAM sUkSma jaMtune haNavAmAM paNa mahA pApa che. jevo mane mAro AtmA priya che tevo tene paNa teno AtmA priya che. huM mArA leza vyasana khAtara ke lAbha khAtara evA asaMkhyAtA jIvone beghaDaka haNuM chuM e mane keTaluM badhuM anaMta duHkhanuM kAraNa thaI paDaze? teomAM buddhinuM bIja paNa nahIM hovAthI evo vicAra karI zakatA nathI. pApamAM ne pApamAM nizadina magna che. veda ane vaiSNavAdi paMthomAM paNa sUkSma dayA saMbaMdhI kaMI vicAra jovAmAM Avato nathI, topaNa eo kevaLa dayAne nahIM samajanAra karatAM ghaNA uttama che. bAdara jIvonI rakSAmAM e ThIka samajyA che; paraMtu e saghaLA karatAM ApaNe kevA bhAgyazALI ke jyAM eka puSpapAMkhaDI dubhAya tyAM pApa che e kharuM tattva samajyA ane yajJayAgAdika hiMsAthI to kevaLa virakta rahyA chIe. banatA prayatnathI jIva bacAvIe chIe, chatAM cAhIne jIva haNavAnI ApaNI leza icchA nathI. anaMtakAya abhakSyathI bahu karI ApaNe virakta ja chIe. A kALe e saghaLo puNyapratApa siddhArtha bhUpALanA putra mahAvIranA kahelA paramatattvaboghanA yogabaLathI vadhyo che. manuSyo riddhi pAme che, suMdara strI pAme che, AjJAMkita putra pAme che, bahoLo kuTuMba parivAra pAme che, mAna pratiSThA temaja adhikAra pAme che, ane te pAmavAM kaMI durlabha nathI; paraMtu kharuM gharmatattva ke tenI zraddhA ke teno thoDo aMza paNa pAmavo mahAdurlabha che. e riddhi ityAdika avivekathI pApanuM kAraNa thaI anaMta duHkhamAM laI jAya che; paraMtu A thoDI zraddhA bhAvanA paNa uttama padavIe pahoMcADe che. Ama dayAnuM satpariNAma che. ApaNe gharmatattvayukta kuLamAM janma pAmyA chIe to have jema bane tema vimaLa dayAmaya vartanamAM AvavuM. vAraMvAra lakSamAM rAkhavuM ke, sarva jIvanI rakSA karavI. bIjAne paNa 44
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra 45
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamALA evo ja yukti prayuktithI bodha Apavo. sarva jIvanI rakSA karavA mATe eka bodhadAyaka uttama yukti buddhizALI abhayakumAre karI hatI te AvatA pAThamAM huM kahuM chuM; ema ja tattvabodhane mATe yauktika nyAyathI anArya jevA dharmamatavAdIone zikSA ApavAno vakhata maLe to ApaNe kevA bhAgyazALI! zikSApATha 30. sarva jIvanI rakSA-bhAga 2 abhayakumAranI yukti magadha dezanI rAjagRhI nagarIno adhirAjA zreNika eka vakhate sabhA bharIne beTho hato. prasaMgopAtta vAtacItanA prasaMgamAM mAMsalubdha sAmaMto hatA te bolyA ke, hamaNAM mAMsanI vizeSa sastAI che. A vAta abhayakumAre sAMbhaLI. e uparathI e hiMsaka sAmaMtone bodha devAno teNe nizcaya karyo. sAMje sabhA visarjana thaI, rAjA aMtaHpuramAM gayA, tyAra pachI kartavya mATe jeNe jeNe mAMsanI vAta uccArI hatI, tene tene ghera abhayakumAra gayA. jene ghera jAya tyAM satkAra karyA pachI teo pUchavA lAgyA ke, Apa zA mATe parizrama laI amAre ghera padhAryA! abhayakumAre kahyuM : mahArAjA zreNikane akasmAt mahA roga utpanna thayo che. vaidya bheLA karavAthI teNe kahyuM ke, komaLa manuSyanA kALajAnuM savA TAMkabhAra mAMsa hoya to A roga maTe. tame rAjAnA priyamAnya cho mATe tamAre tyAM e mAMsa levA Avyo chuM. sAmaMte vicAryuM ke kALajAnuM mAMsa huM mUA vinA zI rIte ApI zakuM? ethI abhayakumArane pUchyuM : mahArAja, e to kema thaI zake? ema kahI pachI abhayakumArane keTaluMka dravya potAnI vAta rAjA AgaLa nahIM prasiddha karavA 'ApyuM te te' abhayakumAra leto gayo. ema saghaLA sAmaMtone ghera abhayakumAra pharI AvyA. saghaLA mAMsa na ApI zakyA, ane potAnI vAta chupAvavA dravya ApyuM. pachI bIje divase jyAre sabhA bheLI thaI tyAre saghaLA sAmaMto potAne Asane AvIne beThA. rAjA paNa siMhAsana para virAjyA hatA. sAmaMto AvI AvIne gaI kAlanuM kuzaLa pUchavA lAgyA. rAjA e vAtathI vismita thayo. abhayakumAra bhaNI joyuM eTale abhayakumAra bolyA : mahArAja kAle ApanA sAmaMto sabhAmAM bolyA hatA ke hamaNAM mAMsa sastuM maLe che; tethI huM teone tyAM levA gayo hato; tyAre saghaLAe mane bahu dravya ApyuM; paraMtu kALajAnuM savA paisAbhAra mAMsa na ApyuM. tyAre e mAMsa sastuM ke moMghuM? badhA sAmaMto sAMbhaLIne zaramathI nIcuM joI rahyA; koIthI kaMI bolI zakAyuM nahIM. pachI abhayakumAre kahyuM : A kaMI meM tamane duHkha ApavA karyuM nathI paraMtu bodha ApavA karyuM che. ApaNane ApaNA zarIranuM mAMsa ApavuM paDe to anaMta bhaya thAya che, kAraNa ApaNA dehanI ApaNane priyatA che; tema je jIvanuM te mAMsa haze teno paNa jIva tene vahAlo haze. jema ApaNe amUlya vastuo ApIne paNa potAno deha bacAvIe chIe tema te bicArAM pAmara prANIone paNa hovuM joIe. ApaNe samajaNavALAM, bolatAM cAlatAM prANI chIe, te bicArAM avAcaka ane aNasamajaNavALA che. temane motarUpa duHkha ApIe te kevuM 46
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarva jIvanI rakSA s/. " sabhAmAM mAMsa sastu che ema sAmaMtoe kaho savA TAMkabhAra mAMsanA badalAmAM Apela thana ANS New ja0 , 0 0 6 che. sabhAmAM dhanano Dhagalo. mAMsa sastu ke moghu?
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamALA pApanuM prabaLa kAraNa che? ApaNe A vacana niraMtara lakSamAM rAkhavuM ke, sarva prANIne potAno jIva vahAlo che; ane sarva jIvanI rakSA karavI e jevo ekke gharma nathI. abhayakumAranA bhASaNathI zreNika mahArAjA saMtoSAyA, saghaLA sAmaMto paNa bodha pAmyA. teoe te divasathI mAMsa khAvAnI pratijJA karI, kAraNa eka to te abhakSya che, ane koI jIva haNAyA vinA te AvatuM nathI e moTo adharma che. mATe abhaya pradhAnanuM kathana sAMbhaLIne teoe abhayadAnamAM lakSa ApyuM; je AtmAnA parama sukhanuM kAraNa che. zikSApATha 32. vinaya vaDe tattvanI siddhi che zreNika rAjAnuM draSTAMta rAjagRhI nagarInA rAjyAsana para jyAre zreNikarAjA virAjamAna hato, tyAre te nagarImAM eka caMDALa raheto hato. eka vakhate e caMDALanI strIne garbha rahyo tyAre tene kerI khAvAnI icchA utpanna thaI. teNe te lAvI ApavA caMDALane kahyuM. caMDALe kahyuM, A kerIno vakhata nathI, eTale mAro upAya nathI, nahIM to huM game teTale UMce hoya tyAMthI mArI vidyAnA baLa vaDe karIne lAvI tArI icchA siddha karuM. caMDALaNIe kahyuM : rAjAnI mahArANInA bAgamAM eka akALe karI denAra AMbo che; te para atyAre kerIo lacI rahI haze, mATe tyAM jaIne e karI lAvo. potAnI strInI icchA pUrI pADavA caMDALa te bAgamAM gayo. gupta rIte AMbA samIpa jaI maMtra bhaNIne tene namAvyo; ane kerI lIdhI. bIjA maMtra vaDe karIne tene hato tema karI dIdho. pachI te ghera Avyo ane tenI strInI icchA mATe niraMtara te caMDALa vidyAbaLe tyAMthI kerI lAvavA lAgyo. eka divase pharatAM pharatAM mALInI draSTi AMbA bhaNI gaI. kerIonI corI thayelI joIne teNe jaIne zreNikarAjA AgaLa namratApUrvaka kahyuM. zreNikanI AjJAthI abhayakumAra nAmanA buddhizALI prathAne yukti vaDe te caMDALane zodhI kADhyo. potA AgaLa teDAvI pUchyuM, eTalAM badhAM mANaso bAgamAM rahe che chatAM tuM kevI rIte caDhIne e kerI laI gayo ke je vAta kaLavAmAM paNa na AvI? te kahe. caMDALe kahyuM, Apa mAro aparAdha kSamA karajo. huM sAcuM bolI jauM chuM ke mArI pAse eka vidyA che tenA yogathI huM e kerIo laI zakyo. abhayakumAre kahyuM, mArAthI kSamA na thaI zake; paraMtu mahArAjA zreNikane e vidyA tuM Apa to teone evI vidyA levAno abhilASa hovAthI tArA upakAranA badalAmAM huM aparAdha kSamA karAvI zakuM. caMDALe ema karavAnI hA kahI. pachI abhayakumAre caMDALane zreNikarAjA jyAM siMhAsana para beTho hato tyAM lAvIne sAmo Ubho rAkhyo; ane saghaLI vAta rAjAne kahI batAvI. e vAtanI rAjAe hA kahI. caMDALe pachI sAmA UbhA rahI tharatharate page zreNikane te vidyAno bogha ApavA mAMDyo; paNa te bogha lAgyo nahIM. jhaDapathI UbhA thaI abhayakumAra bolyA : mahArAja ! Apane jo e vidyA avazya zIkhavI hoya to sAmA AvI UbhA raho; ane ene siMhAsana Apo. rAjAe vidyA levA khAtara ema karyuM to tatkALa vidyA sAdhya thaI. 48
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ kerI lAvavA patine Agraha vinayavaDe tattvanI siddhi 49 caMDALa kerI toDI rahyo che MA vidyA levA caMDALano paNa vinaya karavo paDe
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamALA A vAta mAtra bogha levA mATe che. eka caMDALano paNa vinaya karyA vagara zreNika jevA rAjAne vidyA siddha na thaI, to temAMthI tattva e grahaNa karavAnuM che ke, sadvidyAne sAdhya karavA vinaya karavo. AtmavidyA pAmavA nigraMthaguruno jo vinaya karIe to kevuM maMgaLadAyaka thAya! | vinaya e uttama vazIkaraNa che. uttarAdhyayanamAM bhagavAne vinayane gharmanuM mULa kahI varNavyo che. guruno, munino, vidvAnano, mAtApitAno ane potAthI vaDAno vinaya karavo e ApaNI uttamatAnuM kAraNa che. | zikSApATha 33. sudarzana zeTha prAcIna kALamAM zuddha ekapatnIvratane pALanArA asaMkhya puruSo thaI gayA che; emAMthI saMkaTa sahI nAmAMkita thayelo sudarzana nAmano eka puruSa paNa che. e dhanADhya, suMdara mukhamudrAvALo, kAMtimAna ane madhya vayamAM hato. je nagaramAM te raheto hato, te nagaranA rAjyadarabAra AgaLathI kaMI kAma prasaMgane lIdhe tene nIkaLavuM paDyuM. e jyAre tyAMthI nIkaLyo tyAre rAjAnI abhayA nAmanI rANI potAnA AvAsanA gokhamAM beThI hatI. tyAMthI sudarzana bhaNI tenI draSTi gaI. tenuM uttama rUpa ane kAyA joIne tenuM mana lalacAyuM. eka anucarI mokalIne kapaTabhAvathI nirmaLa kAraNa batAvIne sudarzanane upara bolAvyo. keTalAka prakAranI vAtacIta karyA pachI abhayAe sudarzanane bhoga bhogavavA saMbaMdhInuM AmaMtraNa karyuM. sudarzane keTaloka upadeza Apyo topaNa tenuM mana zAMta thayuM nahIM. chevaTe kaMTALIne sudarzane yuktithI kahyuM : "bahena, huM puruSatvamAM nathI!" to paNa rANIe aneka prakAranA hAvabhAva karyA. e saghaLI kAmaceSTAthI sudarzana caLyo nahIM; ethI kaMTALI jaIne rANIe tene jato karyo. - eka vAra e nagaramAM ujANI hatI; tethI nagara bahAra nagarajano AnaMdathI Ama tema bhamatA hatA. ghAmadhUma macI rahI hatI. sudarzana zeThanA cha devakumAra jevA putro paNa tyAM AvyA hatA. abhayA rANI kapilA nAmanI dAsI sAthe ThAThamAThathI tyAM AvI hatI. sudarzananA devapUtaLAM jevA cha putro tenA jovAmAM AvyA. kapilAne teNe pUchyuM : AvA ramya putro konA che? kapilAe sudarzana zeThanuM nAma ApyuM. e nAma sAMbhaLIne rANInI chAtImAM kaTAra bhoMkAI, tene kArI ghA vAgyo. saghaLI ghAmadhUma vItI gayA pachI mAyAkathana goThavIne abhayAe ane tenI dAsIe maLI rAjAne kahyuM : tame mAnatA hazo ke, mArA rAjyamAM nyAya ane nIti varte che; durjanothI mArI prajA duHkhI nathI; paraMtu te saghaLuM mithyA che. aMtaHpuramAM paNa durjano praveza kare tyAM sudhI haju aMdhera che! to pachI bIjA sthaLa mATe pUchavuM paNa zuM? tamArA nagaranA sudarzana nAmanA zeThe mArI kane bhoganuM AmaMtraNa karyuM. nahIM kahevA yogya kathano mAre sAMbhaLavAM paDyAM; paNa meM teno tiraskAra karyo. ethI vizeSa aMdhAruM karyuM kahevAya!rAjA mULe kAnanA kAcA hoya che e to jANe sarvamAnya che, temAM vaLI 50
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 abhayA rANI ane sudarzana zeTha rANI rAjAnA kAna bhaMbhere che sudarzana zeTha 2 WA JC/ 51 kapilA kahe A cha putro sudarzanazeThanA zeThane zULInI zikSA, zULI phITIne siMhAsana
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamAA strInAM mAyAvI madhurAM vacana zuM asara na kare? tAtA telamAM TADhA jaLa jevAM vacanathI rAjA kroghAyamAna thayA. sudarzanane zuLIe caDhAvI devAnI tatkALa teNe AjJA karI dIghI, ane te pramANe saghaLuM thaI paNa gayuM. mAtra zULIe sudarzana bese eTalI vAra hatI. game tema ho paNa 'sRSTinA' divya bhaMDAramAM ajavALuM che. satyano prabhAva DhAMkyo raheto nathI. sudarzanane zULIe besAryo, ke zuLI phITIne tenuM jhaLajhaLatuM sonAnuM siMhAsana thayuM; ane devaduMdubhinA nAda thayA; sarvatra AnaMda vyApI gayo. sudarzananuM satyazILa vizvamaMDaLamAM jhaLakI UThyuM. satyazILano sadA jaya che. ziyaLa ane sudarzananI uttama tRDhatA e banne AtmAne pavitra zreNie caDhAve che! zikSApATha 43. anupama kSamA gu kSamA e aMtarzatru jItavAmAM khaDga che. pavitra AcAranI rakSA karavAmAM bakhtara che, zuddhabhAve asahya duHkhamAM sama-paribrAmathI kSamA rAkhanAra manuSya bhavasAgara tarI jAya che. gajasukumAranuM dRSTAMta kRSNa vAsudevanA gajasukumAra nAmanA nAnA bhAI mahAsurUpavAna, sukumAra mAtra bAra varSanI vaye bhagavAna neminAthanI pAsethI saMsAratyAgI thaI smazAnamAM ugra ghyAnamAM rahyA hatA; tyAre teo eka adbhuta kSamAmaya caritrathI mahAsiddhine pAmI gayA, te ahIM kahuM chuM. somala nAmanA brAhmaNanI rUpavarNasaMpanna putrI vere gajasukumAranuM sagapaNa karyuM hatuM. paraMtu lagna thayA pahelAM gajasukumAra to saMsAra tyAgI gayA. AthI potAnI putrInuM sukha javAnA dveSathI te somala brAhmaNane bhayaMkara krodha vyApyo. gajasukumArano zogha karato karato e smazAnamAM jyAM mahAmuni gajasukumAra ekAgra vizuddha bhAvathI kAyotsargamAM che, tyAM AvI pahoMcyo. komaLa gajasukumAranA mAthA para cIkaNI mATInI vADa karI ane aMdara dhakhadhakhatA aMgArA bharyA, iMdhana pUryuM eTale mahAtApa thayo. ethI gajasukumArano komaLa deha baLavA mAMDyo eTale te somala jato rahyo. e veLA gajasukumAranA asahya duHkhamAM kahevuM paNa zuM hoya? paraMtu tyAre te samabhAva pariNAmamAM rahyA. kiMcit krotha ke dveSa enA hRdayamAM janma pAmyo nahIM. potAnA AtmAne sthitisthApaka karIne bodha dIdho ke jo! tuM enI putrIne paraNyo hota to e kanyAdAnamAM tane pAghaDI Apata. e pAghaDI thoDA vakhatamAM phATI jAya tevI ane pariNAme duHkhadAyaka thAta. A eno bahu upakAra thayo ke e pAghaDI badala eNe mokSanI pAghaDI baMghAvI. evA vizuddha pariNAmathI aDaga rahI samabhAvathI te asahya vedanA sahIne sarvajJa sarvadarzI thaI anaMta jIvana sukhane pAmyA. kevI anupama kSamA ane kevuM tenuM suMdara pariNAma! tattvajJAnIonAM vacana che ke, AtmA mAtra svasadbhAvamAM Avavo joIe; ane te Avyo to mokSa hatheLImAM ja che. gajasukumAranI nAmAMkita kSamA kevo vizuddha bodha kare che! para
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ gajasukumAra gajasukumAranA mAthA upara aMgArA bharato somala brAhmaNa 53
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamALA zikSApATha 46. kapilamuni-bhAga 1 kauzAMbI nAmanI eka nagarI hatI. tyAMnA rAjadarabAramAM rAjyanAM AbhUSaNarUpa kAzyapa nAmano eka zAstrI raheto hato. enI strInuM nAma zrIdevI hatuM. tenA udarathI kapila nAmano eka putra janmyo hato. te paMdara varSano thayo tyAre tenA pitA paraghAma gayA. kapila lADapAlamAM Ucharelo hovAthI vizeSa vidvattA pAmyo nahoto, tethI tenA pitAnI jago koI bIjA vidvAnane maLI. kAzyapazAstrI je pUMjI kamAI gayA hatA te kamAvAmAM azakta evA kapile khAIne pUrI karI. zrIdevI eka divasa gharanA bAraNAmAM UbhI hatI, tyAM be cAra nokaro sahita potAnA patinI zAstrIya padavI pAmelo vidvAna jato tenA jovAmAM Avyo. ghaNA mAnathI jatA A zAstrIne joIne zrIdevIne potAnI pUrvasthitinuM smaraNa thaI AvyuM. jyAre mArA pati A padavI para hatA tyAre huM kevuM sukha bhogavatI hatI! e mAruM sukha to gayuM paraMtu mAro putra paNa pUruM bhaNyoye nahIM. ema vicAramAM DolatAM DolatAM enI AMkhamAMthI daDadaDa AMsu kharavA maMDyAM. evAmAM pharato pharato kapila tyAM AvI pahoMcyo. zrIdevIne raDatI joI tenuM kAraNa pUchyuM. kapilanA bahu AgrahathI zrIdevIe je hatuM te kahI batAvyuM. pachI kapila bolyo : "jo mA! huM buddhizALI chuM, paraMtu mArI buddhino upayoga joIe tevo thaI zakyo nathI. eTale vidyA vagara huM e padavI pAmyo nahIM. tuM kahe tyAM jaIne have huM mArAthI banatI vidyA sAdhya karuM." zrIdevIe kheda sAthe kahyuM: "e tArAthI banI zake nahIM, nahIM to AryAvartanI maryAdA para AvelI zrAvastI nagarImAM iMdradatta nAmano tArA pitAno mitra rahe che, te aneka vidyArthIone vidyAdAna de che; jo tArAthI tyAM javAya to ghArelI siddhi thAya kharI." eka be divasa rokAI sajja thaI, astu kahI kapilajI paMthe paLyA. avatha vItatAM kapila zrAvastIe zAstrIjIne ghera AvI pahoMcyA. praNAma karIne potAno itihAsa kahI batAvyo. zAstrIjIe mitraputrane vidyAdAna devAne mATe bahu AnaMda dekhADyo. paNa kapila AgaLa kaMI pUMjI nahotI ke temAMthI khAya, ane abhyAsa karI zake; ethI karIne tene nagaramAM yAcavA javuM paDatuM hatuM. yAcatAM yAcatAM bapora thaI jatA hatA, pachI rasoI kare, ane jame tyAM sAMjano thoDo bhAga raheto hato; eTale kaMI abhyAsa karI zakato nahoto. paMDite tenuM kAraNa pUchyuM tyAre kapile te kahI batAvyuM. paMDita tene eka gRhastha pAse teDI gayA ane haMmezAM bhojana maLe evI goThavaNa eka vighavA brAhmaNIne tyAM te gRhastha kapilanI anukaMpA khAtara karI dIghI, jethI kapilane te eka ciMtA ochI thaI. ( zikSApATha 47. kapilamuni-bhAga 2 e nAnI ciMtA ochI thaI, tyAM bIjI moTI jaMjALa UbhI thaI. bhadrika kapila have yuvAna thayo hato; ane jene tyAM te jamavA jato hato te vidhavA bAI paNa yuvAna hatI. tenI sAthe tenA gharamAM bIjuM koI mANasa nahotuM. haMmezano parasparanI vAtacItano saMbaMdha vadhyo; vadhIne 54
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ kapilamuninuM draSTAMta hAsyavinodarUpe thayo; ema karatAM karatAM bannene prIti baMghAI. kapila tenAthI lubbAyo! ekAMta bahu aniSTa cIja che !! vidyA prApta karavAnuM te bhUlI gayo. gRhastha taraphathI maLatAM sIghAMthI bannenuM mAMDa pUruM thatuM hatuM; paNa lUgaDAMlattAMnA vAMghA thayA. gRhasthAzrama mAMDI beThA jevuM kapile karI mUkyuM. game tevo chatAM haLakamI jIva hovAthI saMsAranI vizeSa lotALanI tene mAhitI paNa nahotI. ethI paisA kema pedA karavA te bicAro te jANato paNa nahoto. caMcaLa strIe tene rasto batAvyo ke, mUMjhAvAmAM kaMI vaLavAnuM nathI, paraMtu upAyathI siddhi che. A gAmanA rAjAno evo niyama che ke, savAramAM pahelo jaI je brAhmaNa AzIrvAda Ape tene te be mAsA sonuM Ape che. tyAM jo jaI zako ane prathama AzIrvAda ApI zako to te be mAsA sonuM maLe. kapile e vAtanI hA kahI. ATha divasa sudhI AMTA khAghA paNa vakhata vItyA pachI jAya eTale kaMI vaLe nahIM. ethI teNe eka divasa nizcaya karyo ke, jo huM cokamAM sUuM to cIvaTa rAkhIne uThAze. pachI te cokamAM sUto. agharAta bhAgatAM caMdrano udaya thayo. kapile prabhAta samIpa jANIne mUThIo vALIne AzIrvAda devA mATe doDatAM javA mAMDyuM. rakSapALe cora jANIne tene pakaDI rAkhyo. eka karatAM bIjuM thaI paDyuM. prabhAta thayuM eTale rakSapALe tene laI jaIne rAjAnI samakSa Ubho rAkhyo. kapila bebhAna jevo Ubho rahyo; rAjAne tenAM coranAM lakSaNa bhAsyAM nahIM. ethI tene saghaLuM vRttAMta pUchyuM. caMdranA prakAzane sUrya samAna gaNanAranI bhadrikatA para rAjAne dayA AvI. tenI daridratA TALavA rAjAnI icchA thaI, ethI kapilane kahyuM, AzIrvAdane mATe thaI tAre jo eTalI tarakhaDa thaI paDI che, to have tArI icchA pUratuM tuM mAgI le; huM tane ApIza. kapila thoDI vAra mUDha jevo rahyo. ethI rAjAe kahyuM, kema vipra, kaMI mAgatA nathI? kapile uttara Apyo, mAruM mana haju sthira thayuM nathI; eTale zuM mAgavuM te sUjhatuM nathI. rAjAe sAmenA bAgamAM jaI tyAM besIne svasthatApUrvaka vicAra karI kapilane mAgavAnuM kahyuM. eTale kapila te bAgamAM jaIne vicAra karavA beTho. zikSApATha 48. kapilamuni-bhAga 3 be mAsA sonuM levAnI jenI icchA hatI te kapila have tRSNAtaraMgamAM ghasaDAyo. pAMca mahora mAgavAnI icchA karI, to tyAM vicAra Avyo ke pAMcathI kAMI pUruM thanAra nathI. mATe paMcavIza mahora mAgavI. e vicAra paNa pharyo. paMcavIza mahorathI kaMI AkhuM varSa utarAya nahIM, mATe so mahora mAgavI. tyAM vaLI vicAra pharyo. so mahore be varSa UtarI, vaibhava bhogavI, pAchAM duHkhanAM duHkha mATe eka hajAra mahoranI yAcanA karavI ThIka che; paNa eka hajAra mahore chokarAMkaiyAMnA be cAra kharca Ave ke evuM thAya to pUruM paNa zuM thAya? mATe daza hajAra mahora mAgavI ke jethI jiMdagIparyata paNa ciMtA nahIM. tyAM vaLI icchA pharI. daza hajAra mahora khavAI jAya eTale pachI mUDI vagaranA thaI rahevuM paDe. mATe eka lAkha mahoranI mAgaNI karuM ke jenA vyAjamAM baghA vaibhava 55.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamALA bhogavuM; paNa jIva! lakSAdhipati to ghaNAya che. emAM ApaNe nAmAMkita kyAMthI thavAnA? mATe karoDa mahora mAgavI ke jethI mahAna zrImaMtatA kahevAya. vaLI pAcho raMga pharyo. mahAna zrImaMtatAthI paNa ghera amala kahevAya nahIM mATe rAjAnuM arthe rAjya mAgavuM. paNa jo arthe rAjya mAgIza toya rAjA mArA tulya gaNAze; ane vaLI huM eno yAcaka paNa gaNAIza. mATe mAgavuM to AkhuM rAjya mAgavuM. ema e tRSNAmAM Dravyo; paraMtu tucchasaMsArI eTale pAcho vaLyo. bhalA jIva! ApaNe evI kRtadhratA zA mATe karavI paDe ke je ApaNane icchA pramANe ApavA tatpara thayo tenuM ja rAjya laI levuM ane tene ja bhraSTa karavo? kharuM jotAM to emAM ApaNI ja bhraSTatA che. mATe arthe rAjya mAgavuM; paraMtu e upAthiye mAre nathI joItI. tyAre nANAMnI upAdhi paNa kyAM ochI che? mATe karoDa lAkha mUkIne so barse mahora ja mAgI levI. jIva, so barse mahora hamaNAM Avaze to pachI viSaya vaibhavamAM vakhata cAlyo jaze; ane vidyAbhyAsa paNa gharyo raheze; mATe pAMca mahora hamaNAM to laI javI, pachInI vAta pachI. are ! pAMca mahoranIye hamaNAM kaMI jarUra nathI; mAtra be mAsA sonuM levA Avyo hato te ja mAgI levuM. A to jIva bahu thaI. tRSNAsamudramAM teM bahu gaLakAM khAvAM. AkhuM rAjya mAgatAM paNa tRSNA chIpatI nahotI, mAtra saMtoSa ane vivekathI te ghaTADI to ghaTI. e rAjA jo cakravartI hota to pachI huM ethI vizeSa zuM mAgI zakata? ane vizeSa jyAM sudhI na maLata tyAM sudhI mArI tRSNA samAta paNa nahIM; jyAM sudhI tRSNA samAta nahIM tyAM sudhI huM sukhI paNa na hota. eTalethIye mArI tRSNA TaLe nahIM to pachI be mAsAthI karIne kyAMthI TaLe? - eno AtmA savaLIe Avyo ane te bolyo, have mAre be mAsAnuM paNa kaMI kAma nathI; be mAsAthI vadhIne huM keTale sudhI pahoMcyo! sukha to saMtoSamAM ja che. tRSNA e saMsAravRkSanuM bIja che. eno he jIva, tAre zuM khapa che? vidyA letAM tuM viSayamAM paDI gayo; viSayamAM paDavAthI A upAthimAM paDyo; upAdhi vaDe karIne anaMta tRSNAsamudranA taraMgamAM tuM paDyo. eka upAdhimAMthI A saMsAramAM ema anaMta upAdhi veThavI paDe che. AthI eno tyAga karavo ucita che. satya saMtoSa jevuM nirupAthi sukha ekTa nathI. ema vicAratAM vicAratAM tRSNA zamAvavAthI te kapilanAM aneka AvaraNa kSaya thayAM. tenuM aMtaHkaraNa praphullita ane bahu vivekazIla thayuM. vivekamAM ne vivekamAM uttama jJAna vaDe te svAtmAno vicAra karI zakyo. apUrva zreNie caDhI te kaivalyajJAnane pAmyo kahevAya che. - tRSNA kevI kaniSTha vastu che! jJAnIo ema kahe che ke tRSNA AkAzanA jevI anaMta che. niraMtara te navayauvana rahe che. kaMIka cAhanA jeTaluM maLyuM eTale cAhanAne vadhArI de che. saMtoSa e ja kalpavRkSa che; ane e ja mAtra manovAMchitatA pUrNa kare che. 56
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ kapilamuni madhyarAtre rAjA pAse jatAM sainikoe pakaDyo : vighavAe kapilane rAjA pAsethI be mAsA sonuM lAvavA preryo ITTTTT tRNInI vyathithI banelA kapila kevaLI (11) rAjA AgaLa vAtacIta karato bhadrika kapila (bagIcAmAM vicAra karato kapila ke, pa7
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamALA zikSApATha mokSasukha keTalIka A sRSTimaMDaLa para paNa evI vastuo ane manecchA rahI che ke je keTalAka aMze jANatA chatAM kahI zakAtI nathI. chatAM e vastuo kaMI saMpUrNa zAzvata ke anaMta bhedavALI nathI. evI vastunuM jyAre varNana na thaI zake tyAre anaMta sukhamaya mokSa saMbaMdhI to upamA kyAMthI ja maLe? bhagavAnane gautama svAmIe mokSanA anaMta sukha viSe prazna karyo tyAre bhagavAne utta2mAM kahyuM, gautama ! e anaMtasukha ! huM jANuM chuM; paNa te kahI zakAya evI ahIM AgaLa kaMI upamA nathI. jagatamAM e sukhanA tulya koI paNa vastu ke sukha nathI. ema vadI eka bhIlanuM ke dRSTAMta nIcenA bhAvamAM ApyuM hatuM. bhadrika bhIlanuM dRSTAMta eka jaMgalamAM eka bhadrika bhIla tenAM bALabaccAM sahita raheto hato. zahera vagerenI samRddhinI upAdhinuM tene leza bhAna paNa nahotuM. eka divase koI rAjA azvakrIDA mATe pharato pharato tyAM nIkaLI Avyo. tene bahu tRSA lAgI hatI. jethI karIne sAna vaDe bhIla AgaLa pANI mAgyuM. bhIle pANI ApyuM. zItaLa jaLathI rAjA saMtoSAyo. potAne bhIla taraphathI maLelA amUlya jaLadAnano pratyupakAra karavA mATe thaIne bhIlane samajAvIne sAthe lIdho. nagaramAM AvyA pachI bhIle jiMdagImAM nahIM joyelI vastumAM tene rAkhyo. suMdara mahelamAM, kane aneka anucaro, manohara chatrapalaMga ane svAdiSTa bhojanathI maMda maMda pavanamAM sugaMdhI vilepanamAM tene AnaMda AnaMda karI Apyo. vividha jAtinAM hIrAmANeka, mauktika, maNiratna ane raMgaberaMgI amUlya cIjo niraMtara te bhIlane jovA mATe mokalyA kare; bAga-bagIcAmAM pharavA haravA mokale. ema rAjA tene sukha ApyA karato hato. koI rAtre badhAM sUI rahyAM hatAM tyAre te bhIlane bALabaccAM sAMbharI AvyAM eTale te tyAMthI kaMI lIdhA karyA vagara ekAeka nIkaLI paDyo. jaIne potAnAM kuTuMbIne maLyo. te badhAMe maLIne pUchyuM ke tuM kyAM hato? bhIle kahyuM, bahu sukhamAM. tyAM meM bahu vakhANavA lAyaka vastuo joI. kuTuMbIo--paNa te kevI? te to amane kahe. bhIla--zuM kahuM, ahIM evI ekke vastu ja nathI. kuTuMbIo--ema hoya ke? A zaMkhalAM, chIpa, koDAM kevAM majAnAM paDyAM che! tyAM koI evI jovA lAyaka vastu hatI ? bhIla--nahIM, nahIM bhAI, evI cIja to ahIM ekke nathI. enA somA bhAganI ke hajAramA bhAganI paNa manohara cIja ahIM nathI. kuTuMbIo--tyAre to tuM bolyA vinA beTho rahe, tane bhramaNA thaI che; AthI te pachI sAruM zuM tuM haze? he gautama! jema e bhIla rAjavaibhavasukha bhogavI Avyo hato temaja jANato hato; chatAM upamA yogya vastu nahIM maLavAthI te kaMI kahI zakato nahoto, tema anupameya mokSane, saccidAnaMda svarUpamaya nirvikArI mokSanAM sukhanA asaMkhyAtamA bhAgane paNa yogya upameya nahIM maLavAthI huM tane kahI zakato nathI. 58
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSasukha OOOO jaMgalamAM rAjAne pANIno loTo Apato bhIla ? bhIlane rAjAe Apela bahu sukha kuTuMbIo kahe : kyAM gayo hato ? bhIla kahe bahu sukhamAM bhagavAna kahe--mokSasukha anubhavuM chuM. paNa kahI zakartA nathI ! 59
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznottara mokSanA svarUpa viSe zaMkA karanArA to kutarkavAdI che; eone kSaNika | sukhasaMbaMdhI vicAra ADe sasukhano vicAra nathI. koI AtmikajJAnahIna ema paNa kahe che ke, AthI koI vizeSa sukhanuM sAghana tyAM rahyuM nahIM eTale anaMta avyAbAI sukha kahI de che. A enuM kathana vivekI nathI. nidrA pratyeka mAnavIne priya che; paNa temAM teo kaMI jANI ke dekhI zakatA nathI; ane jANavAmAM Ave to mAtra svapropAdhinuM mithyApaNuM Ave; jenI kaMI asara paNa thAya. e svapnA vagaranI nidrA jemAM sUkSma sthUla sarva jANI ane dekhI zakAya; ane nirupAdhithI zAMta UMgha laI zakAya to tenuM te varNana zuM karI zake? ene upamA paNa zI Ape? A to sthULa draSTAMta che; paNa bAla, avivekI e parathI kaMI vicAra karI zake e mATe kahyuM che. bhIlanuM draSTAMta, samajAvavA rUpe bhASAbhede pheraphArathI tamane kahI batAvyuM. bhAvanAbodha-mokSamALAno bhAva samatimAM rahevA mATe ApaNe vicAravA yogya nIcenA prazno anitya bhAvanA - bhikhArIno kheda 1. eka bhIkhArI lathaDiyA khAto eka gRhasthanA ghare zA mATe gayo? 2. bhIkhArI AnaMda zA mATe pAmyo? 3. jhADa nIce zA mATe beTho? enI pAse zuM zuM vastuo hatI? 4. svapnamAM eNe zuM zuM joyuM? ane jAgyo zAthI? 5. jAgyA pachI kheda kema thayo? - azaraNabhAvanA - anAthI muni 1. vananuM nAma zuM che? ane e vana kevuM suMdara hatuM? 2. jhADanI nIce koNa beThuM hatuM? 3. rAjA munine joIne zuM vicAre che? ane zuM karIne temanI sAme beThA? 4. rAjA munine zuM kahe che? munie zuM javAba Apyo? 5. anAthatA eTale zuM? muninA pitAnuM nAma zuM? 6. emane kaI vedanA utpanna thaI hatI? 7. mAtApitAe vedanA maTADavA zuM upAya karyA hatA? 8. anAthapaNuM kema kahevAya? 9. zuM ciMtavIne suI gayA? 10. potAnA paranA nAtha kema thayA? 11. narakamAM laI janAra koNa? ane svargamAM laI janAra koNa? 12. anAthI muninA upadezathI rAjAne zuM prApta thayuM? 13. anAthI muni pratye rAjA kevA uddagAro kADhe che? - ekatvabhAvanA - namirAjarSi 1. namirAjarSine kaI vedanA utpanna thaI hatI? 2. vaidya zuM davA batAvI? rANIo zuM ghasavA beThI hatI? 3. khaLabhaLATa zeno thayo? ane khaLabhaLATa baMgha kema thayo?4. khaLabhaLATa zAMta thavAthI namirAjarSi zuM vicAravA lAgyA? 5. vairAgya thavAthI zenI smRti thaI? 6. zuM vicArI zayana karI gayA? anyatvabhAvanA - cakravartI bharatezvara 1. AMgaLImAMthI zuM sarI paDyuM? ane AMgaLI aDavI kema jaNAI? 60
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznottara 2. daze AMgaLImAMthI zuM kADhI nAkhyuM? 3. AMgaLIo zAthI suMdara dekhAya? 4. AMgaLI ve zuM zobhe? ane hAtha ve zuM zobhe? 5.zarIra konA ne zobhe? 6. bharatarAjAnA aMtaHkaraNamAM zuM utpanna thayuM? 7. vairAgya thavAthI zuM TaLI gayuM? 8, zukaladhyAnathI zuM utpanna thayuM? 9, kevaLajJAna pragaTavAthI zuM karyuM? - azucibhAvanA - sanakumAra 1. devo kayuM rUpa ghAraNa karIne, kyAM AvyA? 2. te veLA sanatkumAranA zarIre zuM lagoluM hatuM? 3. viproe kevA rUpamAM mAthuM dhuNAvyuM? 4. devoe rUpanI prazaMsA karavAthI zuM thayuM? 5. rAjasabhAmAM bo pachI devoe kevA rUpamAM mAthuM dhuNAvyuM? 6. brAhmaNoe zuM kahyuM? 7. tAMbula thaMkavAthI zuM thayuM? 8.kAyAne jheramaya jANIne sanatkumAre zuM karyuM? 9. sanakumArane vairAgya thavAthI zuM karyuM? 10. dIkSA pachI zarIramAM keTalA rogo utpanna thayA? 11. deva parIkSA karavA AvyA tyAre sanatkumAra munie zuM kahyuM? | nivRttibogha (saMsArabhAvanA) - mRgAputra 1. mRgAputra gokhamAM UbhA UbhA zuM joI rahyAM che? 2. rAjamArga upara koNa UbhA che? 3. mRgAputra te muninuM nirIkSaNa karatA zuM pAmyA? 4. jAtismaraNajJAna pAmavAthI emane zuM smRtimAM AvyuM? 5. saMsAranA duHkho jANI, vairAgya thavAthI emane zuM icchA thaI? 6. mAtApitA pAse zAnI mAgaNI kare che? 7. cAritra pALavAmAM zuM zuM muzkelIo Ave? 8, mRgAputrano draDha nizcaya joI mAtApitAe zAnI AjJA ApI? 9, mRgAputre cAritra aMgIkAra karIne zuM prApta karyuM? AzravabhAvanA - kuMrika 1. munirAjano upadeza sAMbhaLI kuMrike zuM karyuM? 2. saMyamamAM zarIra rogagrasta thavAthI kevA pariNAma thayA? 3. potAnI nagarImAM AvI azokavAmAM jhA upara zuM laTakAvyuM? 4. perike AvI kuMrikane rAjya ApI pote zuM karyuM? 5. kurike rAjyamAM AvI zuM karyuM? 6. rAtanA vamana thavAthI kevA pariNAma thayA? 7. rAtanA raudradhyAnamAM mRtyu thavAthI marIne kyAM gayo? saMvarabhAvanA - purika 1. 5rike kurikanA mukhapa, ogho vagere laI zuM nizcaya karyo? 2. purika mRtyu pAmI kyAM gayA? saMvarabhAvanA - vajasvAmI 1. vajasvAmInA rUpanuM varNana sAMbhaLIne rukmiNIe zuM nizcaya karyo? 2. ghanAvA ze rukmiNI ane ghana laI vajasvAmIne zuM kahyuM? 3. rukmiNIe vajasvAmIne gAvavA zuM upAya karyA? 4. pachI rukmiNIe zuM karyuM? - nirjarAbhAvanA - dRDha prahArI 1. vRDhaprahArIe brAhmaNanA ghare jaI zuM karyuM? 2. brAhmaNIe tene zuM kahyuM? 3. brAhmaNInA vacana 61
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznottara sAMbhaLI draDhaprahArIe zuM karyuM? 4. cAra hatyAo karIne zuM vicAra Avyo? 5. dIkSA lIdhA pachI e kyAM Ubho rahyo? 6. samabhAva rAkhavAthI zuM prApti thaI? - lokasvarUpabhAvanA 1. lokanuM svarUpa kevI rIte che? 2. e jANavAthI ApaNane zo lAbha thAya? boghadurlabhabhAvanA 1. saMsAramAM bhamavAnuM kAraNa zuM? 2. samyakajJAnanI prApti kema na thaI? 3. samyakdarzana thavAmAM zuM joIe? 4. samyakyAritranI prApti thavAmAM zuM ADuM Ave? - gharmadurlabhabhAvanA 1. sagharmanA upadezaka koNa hoI zake? 2. sadgurunA lakSaNo kayA? bAhubaLa 1. bharata cakravartInuM cakra AyughazALAmAM kema pravezatuM nathI? 2. bharata cakravartIe kroghAvezamAM AvI bAhubaLa upara zuM mUkyuM? 3. cakre bAhubaLane kema mAryA nahIM? 4. bAhubaLe krothamAM AvI zuM karyuM? 5. mUSTi upADI ke tatkALa zuM vicAra Avyo? 6. e muSTi vaDe bAhabaLe zuM karyuM? 7. RSabhadeva bhagavAna pAse jatAM zuM vicAra Avyo? 8. jaMgalamAM keTalo samaya UbhA rahyAM? 9. emane pratibogha karavA be bahenone koNe mokalI? 10. bhAIone vaMdana karavA mATe paga upADatAM zuM prApti thaI? kAmadeva zrAvaka 1. sugharmA sabhAmAM indra kAmadevanA zuM vakhANa karyA? 2. devoe AvI kAmadevane zuM karyuM? 3. bhagavAne munione kAmadevanuM draSTAMta kema ApyuM? vasurAjA 1. parvata ane nArada zAstrAbhyAsa karatAM parvata zuM bolyo? 2. nArada kahe aja eTale zuM? parvate zuM kahyuM? 3. parvatanI mAtA rAtanA konI pAse gaI? 4. savAramAM nArada ane parvata vasurAjA pAse AvyA tyAre vasurAjAe zuM javAba Apyo? 5. vasurAjA asatya bolavAthI zuM phaLa pAmyo? - subhama cakravartI 1. subhame cha khaMDa sAthI bIjA keTalA khaMDa sAdhavAnI icchA karI? 2. ghAtakI khaMDanA cha khaMDa sAdhavAnI zA mATe icchA hatI? 3. ghAtakI khaMDamAM javA mATe eNe zuM karyuM? 4. caramaratnanA keTalA devo rakSaka hoya? 5. e devoe zuM vicAra karyo? 6. badhA devo javAthI caramaratnanuM zuM thayuM? 7. subhama marIne kyAM gayo? 62
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamALAmAMthI vicAravA yogya prazno abhayakumAra (pRSTha 46) 1. zreNikanA darabAramAM sAmaMtoe zuM kahyuM? 2. abhayakumAra sAmaMtonA ghera kema gayA? 3. sAmaMtoe kALajAnuM mAMsa na ApatA zuM ApyuM? 4. zreNikarAjA siMhAsana upara beThA tyAre sAmaMtoe AvIne zuM pUchyuM? 5. rAjA vismaya kema pAmyA? 6. abhayakumAre UThIne zuM kahyuM? 7. sAmaMtone zarama AvavAthI abhayakumAre zuM kahyuM? 8. abhayakumAranA bhASaNathI sAmaMtoe zuM tyAgyuM? zreNikarAjA (pRSTha 48) 1. caMDALe AMbAnA vRkSane kevI rIte namAvyuM? 2. caMDALe aparAdha kSamA karavAnuM kahyuM tyAre abhayakumAre zuM kahyuM? 3. zreNika rAjAne vidyA zIkhavA mATe zuM karavuM paDyuM? - sudarzana zeTha (pRSTha 50) 1. abhayA rANI ane kapilA dAsIe maLIne rAjAne sudarzana viSe zuM kahyuM? 2. rAjAe krogha lAvI sudarzana zeThane zuM zikSA karI? 3. zuLInuM zuM banI gayuM? - gajasukumAra (pRSTha para) 1. somala brAhmaNe gajasukumAranA mAthe zuM bharyuM? 2. gajasukumAra te vakhate zuM vicAre che? 3. gajasukumAra deha choDIne kyAM gayA? 4. somala brAhmaNa marIne kyAM gayo? - kapila muni (pRSTha pa4). 1. kapila vidyAbhyAsa mATe kyAM gayo? 2. kapila vidyAbhyAsa kema karI zakyo nahIM? 3. vidyAbhyAsa karatAM kyAM phasAI gayo ?4. be mAsA sonuM levA kyAM jato hato? 5. sonuM levA jatAM tene koNe pakaDyo? 9. rAjAe tene bagIcAmAM zA mATe mokalyo? 7. bagIcAmAM vicAra karatAM tene zuM levAno vicAra thayo? 8. vicAra badalavAthI tene zuM prApti thaI ? 9. kapile rAjAne AvIne zuM kahyuM? - bhadrika bhIla (pRSTha 58) 1. rAjAe bhIlane potAnI sAthe zA mATe lIgho? 2. rAjAe potAnA nagaramAM lAvyA pachI tene kyAM rAkhyo hato? rAjA tene roja zuM batAvatA hatA? 3. eka divasa rAtanA te kyAM jato rahyo? 4. tenA kuTuMbIo tene zuM pUche che? pa. bhIla, tenA kuTuMbIone kema javAba ApI zakato nathI? - pArasabhAI jaina, agAsa Azrama
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
_