Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyAyAcArya-nyAyavizArada-zrImad yazovijayajI mahArAjA viracita svopajJaTabA sahita dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-1 vivecakaH paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 zabdazaH vivecana graMthakAra - TabAkartA nyAyAcArya-nyAyavizArada-zrImad yazovijayajI mahArAjA AzIrvAdadAtA vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka sva. pa. pU. AcArya zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA padarzana vettA, mAvacanikapratibhAdhAraka saMva, pa. pU. munipravare zrI mohajitavijayajI mahArAjA tathA vartamAna zunamarmajJAtA vidvAna pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA vivecanakAra paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA * saMkalanakArikA pArUla hemaMtabhAI parIkha * prakAzaka * mRtadevatA bhavana, 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 zabdazaH vivecana vivecanakAra ke paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. rapa38 1 vi. saM. 2068 AvRtiH prathama + nakala H 250 mUlya : 2, 370-00 | | Arthika sahayoga karo pUjya mAtuzrI sva. vimaLAbena tathA pUjya pitAzrI sva. ramaNalAla bhogIlAla gAMdhInI puNyasmRtimAM, prajJAlokanA TrasTIo zrI uttamabhAI ramaNalAla gAMdhI ane gItAbena uttamabhAI gAMdhI ke mukhya prAptisthAna : mAtA .. 138) mRtadevatA bhuvana, 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Email: gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com * mudraka * sarvodaya ophaseTa 13, gajAnaMda esTeTa, idagAha polIsa cokI pAse, prema daravAjA, amadAvAda-17, phona : 22174519 | sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che.'
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ padarzanavizArada pravacanikaprabhAvaka - Pva.5.pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA -
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ vartamAnayutamarmajJAtA dharmatIrtharakSaka pa. pu. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ nA paMDitavarNI zrI pravINacaMdra khImajI motA
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramapUjya pitAzrI ramaNalAla bhogIlAla gAMdhI sva. tA. 20-8-1999, zukravAra paramapUjya mAtuzrI vimaLAbena ramaNalAla gAMdhI sva. tA. 24-3-2007, zanivAra mArA mAtApitAnA avirata snehathI ane dharmasaMskAranA siMcanathI mAruM jIvana dhanya banyuM che. vaLI, AdhyAtmika vikAsamAM paNa temano pratyakSa ane parokSa upakAra vartI rahyo che. 'zrAddhavidhi prakaraNa'mAM kahyuM che ke mAtApitAno upakAra duniyAnI uttamottama bhautika sAmagrIthI paNa vALI zakAto nathI, mATe jinavacanarUpa dravyAnuyoganA sArabhUta 'dravyaguNaparyAyano rAsa' graMthanA adhyayanathI jyAre mane navI daSTi prApta thaI che tyAre e upakArI mAtApitAne prastuta pustaka vaDe zraddhAMjali... - uttamabhAI ramaNalAla gAMdhI vi.saM. 2068, mAgazara suda AThama tA. 2-12-2011, zukravAra
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ - prAptisthAna * amadAvAda : gItArtha gaMgA, mRtadevatA bhavana, 5, jena marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. 8 (079) 26404911, 32457410 Email : gitarthganga@yahoo.co.in gitarthganga@gmail.com * vaDodarA: zrI saurInabhAI dinezacaMdra zAha 'darzana' I-09, lIsApArka sosAyaTI, vibhAga-2, rAmezvara sarkala, subhAnapurA, hAITenzana roDa, vaDodarA-390023. 1 (0275) 2391793 (mo.) 9825212997 Email: saurin 108@yahoo.in muMbaI: zrI lalitabhAI dharamazI 302, caMdanabALA epArTamenTa, javAharalAla naherU roDa, sarvodaya pArzvanAthanagara, jaina derAsaranI pAchaLa, muluMDa (vesTa), muMbaI-400080. 1 (022) 25380014, 25689030 (mo.) 9322231116 Email : lalitent@vsnl.com zrI himAMzubhAI ena. zeTha e-2/41, azoka samrATa, trIje mALe, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA javelarsanI upara, malADa (I.) muMbaI-400097. 8 (022) 32438434 (mo.) 9322274851 Email : divyaratna_108@yahoo.co.in surataH DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbunivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. 2 (0261) 3228723 jAmanagara : zrI udayabhAI zAha clo. mahAvIra agarabattI varksa, c-7, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara-361001. 1 (0288) 2778513 (mo.) 9726993990 Email : karan.u.shah@hotmail.com * BANGALORE: Shri Vimalchandji Clo. J. Nemkumar & Co. Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. 1 (080) (O) 22875262 (R) 22259925 (Mo) 9448359925 Email : amitvgadiya@gmail.com rAjakoTa : zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. 1 (0281) 2233120 (mo.) 9427168613 Email : shreeveer@hotmail.com
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya sujJa vAcako ! praNAma... aMdhakAramAM TaoNrca vagara athaDAtI vyakti dayApAtra che, to tenAthI paNa TaoNrca kaI rIte vAparavI te na jANanAra vyakti vadhu dayApAtra che. kAraNa ? te vyakti pAse sAdhana hovA chatAM paNa tenI jarUrI jANakArInA abhAve teno upayoga nahIM karI zake. tevI ja rIte.. aMdhakArabharyA saMsAramAM jinazAsananI prApti vagara bhaTakto jIva coksa dayApAtra che, paraMtu jinazAsananI prApti bAda paNa je jIva tenAM rahasyajJAna vagarano ja rahyo, to te vadhAre dayApAtra che; kema ke duHkhamaya ane pApamaya saMsAramAMthI chUTavA mAtra jinazAsana prApti paryApta nathI, paraMtu tenI prApti bAda zAsananAM UMDANabharyA rahasyonA jJAna dvArA zAsana pratye atUTa bahumAna ane sAdhanAmArgano daDha saMkalpa jarUrI che. anyathA bhAgye dIdhela jinazAsanano lAbha te vyakti pUrNatayA uThAvI nahIM zake. amane gaurava che ke, jinazAsananAM A ja rahasyone gItArthagaMgA saMsthA dvArA 108 mukhya ane avAMtara 10,008 viSayonA mAdhyame ujAgara karAvavA ame bhAgyazALI thayA chIe. ahIM dareka viSaya saMbaMdhI bhinna-bhinna zAstromAM verAyelAM rahasyamaya zAstravacanonuM ekatrIkaraNa thAya che. tyArabAda temAM dekhAtA virodhAbhAsonA nirAkaraNa sAthe paraspara saMdarbha joDavA dvArA temAM chupAyelAM rahasyono AviSkAra karavAmAM Ave che. jo ke, A rahasyo asAmAnya zaktizALI sivAyanA lokone sIdhAM pacatAM nathI, kema ke te durgama jinazAsananA nicoDarUpa hovAthI ati durgama che. tethI amArI saMsthAnA mArgadarzaka papU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.e prastuta rahasyone vyAkhyAno svarUpe sugama zailImAM, zAstrIya ane Adhunika dareka pariprekSyamAM pIrasyAM che ane pIrasaze. jemAMthI eka dharmatIrtha viSayaka pravacanono ardhIza pragaTa thayela che. alabatta, A zailInI sugamatAjanya laMbANane kAraNe amuka viSaya sudhI vivecananI maryAdA baMdhAI jAya che, mATe zrIsaMghane pUrNa lAbha maLe te hetuthI tyArabAdanA viSayo saMbaMdhI akhUTa rahasyagarbhita zAstravacanono paraspara anusaMdhAna sAthe saMgraha pragaTa karavAmAM Avaze, jene AjanI bhASA Encyclopedia (vizvakoSa) kahe che.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ temAM te te viSaya saMbaMdhI dUrano saMbaMdha dharAvatAM zAstravacano paNa te viSayaka rahasyajJAnamAM upayogI hovAne kAraNe saMgRhIta thaze ane A saMgraharUpa bIja dvArA bhaviSyamAM samagra zrI saMghane zAsananAM rahasyajJAnanI prAptimAM taiyAra sAmagrI pUrI paDaze. vikAnera vinAnAti vijjanaparizrama' e ukti anusAra vidvAno dvArA thatuM A vidvadbhogya ane azrutapUrva kArya ghaNA puruSArtha uparAMta puSkaLa sAmragI ane samaya paNa mAMge che. bIjI bAju, zrI saMgha taraphathI sva. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI ma. sA., pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.nAM pravacano ane paMDitavarya zrI pravINabhAI motA kRta zAstranAM vivecano zAsananAM rahasyo sudhI pahoMcavAnI kaDI svarUpa hovAthI prasiddha karavAnI mAMgaNIo paNa vAraMvAra Ave che. jo ke, A pravRtti saMsthAnA mULa lakSyathI saheja phaMTAya che, chatAM vacagALAnA samayamAM, mULa kAryane jarA paNa aTakAvyA vagara prastuta kAryane saMlagna pravRtti tarIke svIkArIe chIe. tenA anvaye prastuta pustaka prakAzita karatAM AnaMda anubhavAya che. uparokta dareka kAryone zrIsaMgha khobe-khobe saharSa vadhAvaze, anumodaze ane sahAyaka thaze tevI abhilASA saha... mRtadevatA bhavana, 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. gItArtha gaMgAnuM TrasTIgaNa ane zrutabhakto
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ thas : gItArtha gaMgAnAM prakAzano pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita ma. sA.)nA pravacananAM pustako 1. Azrava ane anubaMdha 2. pudgala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra je pa. pU. A. bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA (paMDita ma. sA.) kRta, saMpAdita ane pravacananAM pustako 1. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo 2. yogadaSTisamuccaya 3. karmavAda kaNikA 4. sagati tamArA hAthamAM ! 5. darzanAcAra 6. zAsana sthApanA 7. anekAMtavAda 8. praznottarI 9. cittavRtti 10. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 11. manovijaya ane Atmazuddhi 12. bhAgavatI pravajyA paricaya 13. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) 14. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, vinaya, siddhi, viniyoga) 15. rainazAsana sthApanA 10. vittavRtti 17. zrAva varada vrata vaM vivenya 18. lokottara dAnadharma "anukaMpA" 19. praznottarI
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20. kudaratI AphatamAM jainanuM kartavya 21. dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 22. jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ? 23. jinazAsana svataMtra dharma yA saMpradAya ? 24. Is Jaina Order Independent Religion or Denomination ? 24. Status of religion in modern Nation State theory 26. gRhajinAlaya mahAmaMgalakArI 27. zrI upadhAna mArgopadezikA saMpAdaka :- pa. pU. paMnyAsa zrI arihaMtasAgarajI mahArAja sAhaba 1. pAkSika aticAra Zi gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI 1. zrI sametazikharajInI saMvedanA 2. zrI navapada ArAdhanA vidhi 3. svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra !!!!! (gujarAtI) 4. svataMtra bhArata meM dharma parataMtra !!!!! (hindI) 5. Right to Freedom of Religion !!!!! (aMgrejI) 6. 'rakSAdharma' abhiyAna (gujarAtI) 7. 'Rakshadharma' Abhiyaan (aMgrejI) ** saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA. dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA: jyAtiSabhAI zAha saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha 8. sevo pAsa saMkhesaro (guja.) 9. sevo pAsa saMghero (hindI)
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ haii kak gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vivecananAM graMtho # vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA ja 1. yogaviMzikA zabdazaH vivecana 2. adhyAtmaupaniSat prakaraNa zabdazaH vivecana 3. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI zabdazaH vivecana 9. sakhyatva SasthAna caupaI zabdazaH vivecanA 10. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. kRpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yatnaleza bhAga-1 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 19. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAnahAniMzikA-1 zabdazaH vivecana 21. mitrAdhAtrizikA-21 zabdazaH vivecana 22. yogazataka zabdazaH vivecana 23. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 24. yogabhedadvAciMzikA-18 zabdazaH vivecana 25. yogavivekadvAbiMzikA-19 zabdazaH vivecana
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26. sAdhusAmarthyadvAtrizikA-6 zabdazaH vivecana 27. bhikSudrAviMzikA-27 zabdazaH vivecana 28. dIkSADhAbiMzikA-28 zabdazaH vivecanA 29. yogadaSTinI sajhAya zabdazaH vivecana 30. kevalibhuktivyavasthApana dvAciMzikA-30 zabdazaH vivecana 31. pAtaMjala yogalakSaNavicAradvAciMzikA-11 zabdazaH vivecana 32. jJAnasAra zabdazaH vivecana 33. saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecana 34. jinamahattvadvAciMzikA-4 zabdazaH vivecanA 35. samyagdaSTidvAciMzikA-15 zabdazaH vivecana 36. yogalakSaNa dvAciMzikA-10 zabdazaH vivecana 37. muktiadveSaprAdhAnyadvAciMzikA-13 zabdazaH vivecanA 38. apunabaMdhakadvAciMzikA-14 zabdazaH vivecana 39. cogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 40. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 41. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 42. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 43. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 44. yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecana 45. devapuruSakAradvAciMzikA-17 zabdazaH vivecana 46. tArAditrayadvAciMzikA-22 zabdazaH vivecana 47. kutarkagrahanivRtti dvAciMzikA-23 zabdazaH vivecana 48. saddaSTidvAciMzikA-24 zabdazaH vivecana 49. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 50. mArgadvAciMzikA-3 zabdazaH vivecanA pa1. dezanAdvAciMzikA-2 zabdazaH vivecanA pa2. jinabhaktidvAciMzikA-5 zabdazaH vivecana 53. yogAvatAradvAciMzikA-20 zabdazaH vivecana 54. yogamAhAbhyadvAciMzikA-26 zabdazaH vivecana papa. sajjanastutidvAciMzikA-32 zabdazaH vivecana
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56. pUrvasevAdvAtriMzikA-12 zabdazaH vivecana 57. IzAnugrahavicAradvAtriMzikA-16 zabdazaH vivecana 58. klezahAnopAyadvAtriMzikA-25 zabdazaH vivecana 59. vinayadvAtriMzikA-29 zabdazaH vivecana 60. zrI sImaMdharasvAmIne vinaMtIrUpa 125 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana 61. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-4 62. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 63. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-4 64. gurutattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-1 65. gurutattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-2 66. muktidvAtriMzikA-31 zabdazaH vivecana 67. yogasAra prakaraNa zabdazaH vivecana 68. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-1 69. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-2 70. tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 71. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 72. pratikramaNa hetugarbhita svAdhyAya zabdazaH vivecana 73. kathAdvAtriMzikA-9 zabdazaH vivecana 74. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-4 75. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-5 76. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-6 77. navatattva prakaraNa zabdazaH vivecana 78. 150 gAthAnuM hUMDInuM stavana zabdazaH vivecana 79. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-5 80. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-6 81. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 82. amRtavelanI moTI sajjhAya ane nizcaya-vyavahAra garbhita zrI zAMtijina stavana tathA zrI sImaMdharasvAmI stavana zabdazaH vivecana 83. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-7 84. AnaMdaghana covIzI zabdazaH vivecana
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 85. paknIsUtra (pAkSikasUtra) zabdazaH vivecana 86. dharmaparIkSA prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 87. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-1 88. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-2 89. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-3 90. pAtaMjala yogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 91. pAtaMjala yogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 92. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 93. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 94. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 5. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-1 96. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-2 7. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-3 98. dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-1 gItArtha gaMgA aMtargata gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho * beMka graMtho 1- dharmatIrtha bhAga-1 2. dharmatIrtha bhAga-2
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA 'dravya, guNa, paryAyano rAsa' graMtha bhAga-1nA zabdazaH vivecananI saMkalanA veLAe prAstAvika H tIrthaMka2 pa2mAtmAe prarUpela tripadI e jinadharmano prANa che ane e tripadI dvArA jagatanI vyavasthAno bodha thAya che. jagatamAM rahelA sarva padArtho jema utpAda, vyaya, dhrauvyarUpa trilakSaNasvarUpa che tema dareka padArtha dravya, guNa, paryAyarUpa traNa svarUpe paNa che. teno ja yathArtha bodha karAvavA arthe mahopAdhyAya zrImad yazovijayajI ma. sA.e 'dravyaguNaparyAyano rAsa' nAmano prastuta graMtha racyo che. nyAyAcArya, nyAyavizArada, mahAmahopAdhyAyanA birUdane prApta karanAra pUjya zrImad yazovijayajI ma.sA.nI sa2La zailI ahIM pragaTa thAya che. sUkSma prajJAvALA jJAnI mahAtmAone to jagatanA padArthonI vyavasthAno bodha gaNadhararacita Agamo dvArA saraLatAthI thAya che paraMtu bALajIvone temanI ja bhASAmAM saraLatAthI bodha thAya te mATe mahopAdhyAyajIe prastuta graMtha gujarAtI DhALo dvArA sa2La bhASAmAM racyo che. dravyAnuyoganI mahattA darzAvavA graMthanI zarUAtamAM graMthakArazrI kahe che ke pUrNa sukhamaya mokSanI prAptinA kAraNarUpa zukladhyAnanA pAyAmAM A dravyAnuyoganA ciMtanarUpI IMTanI ja AvazyakatA che. vaLI, tenA ciMtana mATe dravya ane tenA guNaparyAyanA lakSaNono bodha jarU2I che tethI bIjI DhALamAM dravyaguNaparyAyanA lakSaNorUpI simenTanA svarUpane batAvyuM. vaLI, dravyaguNaparyAyanA abheda svarUpano bodha karAvIne trIjI DhALamAM abhedAtmakatArUpI retInA svarUpane AlekhyuM. cothI DhALamAM dravyaguNaparyAyanA bhedAbhedAtmaka svarUpane batAvIne dRDha ka2vA arthe yuktio ane zAstravacanarUpI pANInuM siMcana karyuM. A rIte dravyAnuyoganA ciMtanarUpI IMTa, dravyaguNaparyAyanA lakSaNorUpI simenTa tathA dravyaguNaparyAyanA bhedAbhedAtmakatArUpI retInA mizraNamAM yuktio ane zAstravacanarUpI pANInAM siMcana dvArA dravyaguNaparyAyanA sUkSma svarUpanA bodharUpI majabUta divAlanuM nirmANa DhALa-1thI 4 sudhI karyuM. prastuta majabUta divAlane jovA mATe nayapramANadRSTirUpa bArIonI AvazyakatA che. tethI DhALa5thI 8 sudhI kayA nayathI dravyaguNaparyAyanuM kevuM svarUpa che ? te batAvyuM. aMte DhALa-9mAM dravyaguNaparyAyanA svarUpamAM jinezvara paramAtmA dvArA praNita tripadInA sthApanarUpI dvAranuM nirmANa karyuM.' A rIte dravyaguNaparyAyanA svarUparUpI divAla, nayapramANadRSTirUpI bArI ane tripadInA sthApanarUpI
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | prastAvanA dvArathI yukta evA zukladhyAnarUpI manamaMdiranuM nirmANa kaI rIte thaI zake che teno spaSTa bodha prastuta graMthanI DhALa-1thI DhALa-9 sudhI karAvyo. prastuta graMthanuM vivecana paMDitavarya pU. zrI pravINabhAI mahetA dvArA karavAmAM AvyuM tenuM gItArtha gaMgAnA upakrame pustakarUpe saMkalana karavAno mane moko maLyo. pUrve teozrI pAse ja "adhyAtmasAra'nuM adhyayana karavAnI taka maLI hatI tyAre te graMthanA aMtima caraNamAM mokSanI prApti arthe zukladhyAnanI AvazyakatA bAbate prakAza paDyo hato paraMtu zukladhyAnanI prApti kaI rIte thAya te aMge vistArapUrvaka carcA tyAM na hatI ane adhyAtmasAra" bAda turata ja 'dravyaguNaparyAyano rAsa" graMthanuM lakhANa karavAno prasaMga prApta thayo tethI zukladhyAnanI prApti arthe jarUrI paribaLono spaSTa bodha Aje thaI zakyo che. jo ke A bodha to mAtra zAbdabodharUpe ja thayo che paraMtu tenA dvArA ja tene anukULa pariNatInI krame karIne prApti thAya evI abhilASA jAgI che. kRtajJa bhAve upakAra smaraNa : (1) jagatvartI padArthonA svarUpanI prarUpaNA karanAra zrI tIrthaMkara paramAtmAno atyaMta upakAra che. (2) bhagavAne kahelI tripadI dvArA sArane grahaNa karIne AgamanI racanA karanAra gaNadhara bhagavaMtono ati upakAra che. (3) AgamanA kaThina padArthone grahaNa karIne potAnA kSayopazama dvArA lokabhogya bhASAmAM graMtharUpe racanA karanAra pUrvAcAryo ane jJAnI mahAtmAono paNa bahu moTo upakAra che. (4) prastuta graMthanA racayitA mahopAdhyAyajI zrImad yazovijayajI ma.sA.no vizeSa upakAra che. (5) vyAkhyAnAdi dvArA jinavANInuM zravaNa karAvanAra anekAneka munibhagavaMtono upakAra avismaraNIya che. (3) jaina dharmanA vividha pAsAnuM jJAna pIrasanAra guru paM. DaoN. zrI jitendrabhAI zAhano asIma upakAra che. paMdareka varSa pUrve A ja graMthanuM adhyayana teozrI dvArA karAvavAnuM zarU thayela paraMtu mArI sAthenA anya sahAdhyAyIo ane mane paNa te samaye prastuta padArtho samajavAnI bhUmikA prApta thaI na hovAthI lagabhaga aDadhethI apUrNa rahI gayela, je Aje pUrNa thaI zakyuM che. jo ke Aje paNa paM. DaoN. zrI jitendrabhAI zAha "yogazataka'nuM adhyayana karAvI rahyA che. (7) lokabhogya bhASAmAM racAyelA prastuta graMthane paNa samajavAnI mArI mati samartha na hovAthI tenA vizeSa vivecana dvArA spaSTa bodha karAvanAra paMDitavarya zrI pravINabhAI motAno mArA para ghaNo upakAra che. (8) yuvAna vaye dharma pratye paNa dhRNA dharAvanAra mArAmAM jaina dharmano prabhAva ane prIti jagADanAra mArA pati Do. hemaMtabhAI parIkhano upakAra atre maruM chuM. (9) jaina dharmanA vizeSa jJAnanI prApti arthe samayanI sAnukULatA karAvI ApanAra pU. vaDIlo tathA sarva kuTuMbIjanono paNa upakAra bhUlI na ja zakAya. (10) jainakuLamAM janma ApanAra, susaMskAronuM siMcana karanAra mAtApitAnA upakArane atre yAda karIne praNAma karuM chuM.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | sakalanA tattvajijJAsu vAcakane paNa prastuta graMthanA vAMcana dvArA zukladhyAnane yogya pariNatInI prApti arthe abhilASA thAya ane te abhilASA pUrNa karavAmAM devagurunI kRpA prApta thAya e ja abhyarthanA saha. chabasthatAne kAraNe jinezvara devanI AjJA viruddha ane graMthakArazrInA AzayathI viruddha jo kAMIpaNa lakhAyuM hoya to trividha trividha micchA mi dukkaDaM'. - pArUla hemaMtabhAI parIkha vi. saM. 2067, zrAvaNa vada-8, tA. 22-8-2011, somavAra 21, tejapALa sosAyaTI, phatehanagara basasTenDa pAse, pAlaDI, amadAvAda-7. phona : 9427803265
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano bhAga-1 | saMkalanA dravya, guNa, paryAyano rAsa' DhALa-1thI DhALa-9nI saMkalanA : jagatkartA sarva padArtho dravya ane paryAyasvarUpa che, je sarva jIvone dRSTathI anubhUta che ane potAno AtmA paNa svasaMvedanathI pratIta che. jema, potAno AtmA jJAnasvarUpe janmathI mAMDIne "huM jJAnasvarUpa chuM' te rIte svasaMvedanathI pratIta che ane pratikSaNa navA navA jJAnano upayoga ane navA navA kaSAyano upayoga anya anyarUpe pratIta che tethI jagavartI sarva dravyo dravyarUpe nitya che ane te te paryAyarUpe pratikSaNa parivartanazIla che. tenA svarUpano ja vistArathI bodha karAvavA arthe dravyanI ane guNaparyAyanI vicAraNA karAya che arthAt dravyanA pAramArthika svarUpano bodha karAve tevI vicAraNA karAya che ane prastutamAM graMthakArazrIe dravyaguNaparyAyanA rAsanI racanA dvArA dravyAnuyogathI ja potAnA AtmAne bhAvita karavA arthe ane bhavya jIvone dravyAnuyogano sUkSma bodha karAvavA arthe prayatna karyo che. DhALa-1 - tyAM prathama DhALamAM graMthakArazrI kahe che ke, "bhagavAnanA zAsanamAM sarva padArtho cAra anuyogamAM vibhakta che - (1) caraNakaraNAnuyoga (2) gaNitAnuyoga (3) dharmakathAnuyoga (4) dravyAnuyoga. tema batAvIne te cAreya yogomAMthI dravyAnuyoga e pUrvanA traNa anuyogo karatAM zreSTha che, phakta pUrvanA anuyoganI prAptinA baLathI ja uttaranA anuyogamAM javAnuM baLa saMcaya thAya che tethI prathama caraNakaraNAnuyoga kahela che topaNa dravyAnuyoganA bhAvanathI AtmAnI mUDhatAno atyaMta parihAra thAya che, sarvajJanA vacanAnusAra jagavartI padArthonI vyavasthAnuM yathArtha jJAna thAya che. vaLI, samyaguM jJAna haMmezAM potAnA hitane anukULa ucita pravRtti karAve che ane mUDhatAthI utpanna thayela mithyAjJAna sukhanA arthI jIvone paNa duHkhanA upAyamAM pravRtti karAve che. vaLI, mUDhatAnA parivArano upAya samyaktva che ane samyaktva padArthanA vAstavika svarUpanA avalokanasvarUpa che. jagatvartI padArtho je rIte rahelA che te ja svarUpe sarvajJae kevaLajJAnathI joIne dravyAnuyogamAM batAvyA che ane sarvajJanA vacananuM avalaMbana laIne teno yathArtha bodha karavAmAM Ave, svaanubhava anusAra ane yuktianusAra tenuM samyapha avalokana karavAmAM Ave to, jema, aMdha puruSane hAthanA sparzathI ghaTanA svarUpanuM jJAna thAya che tema, chamastha evA prAjJa vicArakane zAstravacana, yukti ane svaanubhava anusAra atIndriya padArthanuM jJAna thAya che ane tenA baLathI ja teno sUkSma sUkSma bodha karIne jJAnAvaraNIya karmanuM umUlana kare to tenuM samyagu jJAna jIvane samyagu bodha, samyagu ruci ane ekAMte nirAkuLa avasthArUpa sukhamAM pravRtti karAvIne pUrNa sukhanI prAptinuM kAraNa bane che mATe cAreya anuyogamAM dravyAnuyoga moTo yoga che tema yuktithI ane zAstravacanathI graMthakArazrIe prathama DhALamAM sthApana karela che.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1/ saMkalanA DhALa-2 : prathama DhALamAM graMthakArazrIe pratijJA karI ke "dravyaguNaparyAyanA rAsa dvArA huM dravyAnuyogano vicAra karIza" tethI DhALa-2mAM dravyanuM lakSaNa, guNanuM lakSaNa ane paryAyanuM lakSaNa batAve che jethI dareka padArtho guNaparyAyavALA che chatAM dravyamAM rahelA guNo ane paryAyo zuM che ? ane guNa-paryAyanA AdhArabhUta dravya zuM che ? teno yathArtha bodha thAya. vaLI, te dravyaguNaparyAyano kathaMcit bheda ane kathaMcit abheda che e prakAranA syAdvAdanA vacananI maryAdA che topaNa bIjI DhALamAM prathama yuktithI dravyaguNaparyAyano bheda batAve che jethI dravyaguNaparyAyano ekAMta abheda nathI teno spaSTa bodha thAya. TALa-8 : tyArapachI trIjI DhALamAM dravya, guNa ane paryAyanA abheda kaI apekSAe che ? te anubhava ane yuktianusAra batAve che ane je darzanakAro dravyaguNaparyAyano ekAMta bheda mAne che temanuM te vacana kaI rIte saMgata nathI te paNa yukti ane anubhava anusAra trIjI DhALamAM batAvela che. TALa-4 : A rIte DhALa-2 ane DhALa-3thI dravyaguNaparyAyanA lakSaNano bodha karAvIne te dravyaguNaparyAyano kaI dRSTithI bheda che? ane kaI dRSTithI abheda che?te yukti ane svaanubhavaanusAra batAvyuM. tyAM mugdhamati vicArakane zaMkA thAya ke jo dravyaguNaparyAyano bheda hoya to "abheda che" ema kahevuM e vacana virodhI che ane jo dravyaguNaparyAyano paraspara abheda hoya to 'bheda che ema kahevuM e vacana paNa virodhI che. jema, jyAM chAyA che tyAM AtApa che ema kahevAya nahIM ane jyAM AtApa che tyAM chAyA che ema kahevAya nahIM, tema, je dravyaguNaparyAyano abheda che teno bheda che ema kahevAya nahIM ane je dravyaguNaparyAyano bheda che teno abheda che ema kahevAya nahIM. tenA nirAkaraNa arthe dravyaguNaparyAyano paraspara bheda paNa nathI, abheda paNa nathI paraMtu bhedabheda ja che ane bhedabhedano paraspara koI virodha nathI" tema DhALa-4mAM yukti ane zAstravacana anusAra batAvela che, eTaluM ja nahIM paraMtu jagatanA sarva dravyono paraspara ekAMta bheda nathI, ekAMta abheda nathI ane bhedabhedasvarUpa ja jagata che tenuM vistArathI varNana DhALa-4mAM karela che. vaLI, dravyaguNaparyAya bhedAbhadAtmaka ja che ane bhagavAnanA zAsanamAM padArthanA vAstavika svarUpane jovA mATe saptabhaMgIno prayoga thAya che mATe te saptabhaMgI bhedAbhadAtmaka padArthane ja anubhava anusAra batAve che tenuM vistArathI varNana DhALa-4mAM karela che. A rIte DhALa-rathI mAMDIne DhALa-4 sudhI dravyaguNaparyAyanuM svarUpa batAvyuM. vaLI, teno paraspara bheda kaI apekSAe che ane paraspara abheda kaI apekSAe che te batAvela che. vaLI, eka ja dravya-guNa-paryAyano
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | saMkalanA paraspara bheda ane abhedano virodha nathI paraMtu bhinna dRSTithI te traNeno bheda che ane bhinna draSTithI traNeno abheda che tema sthApana karyuM. 6 DhALa-5 H have, padArthane jovA mATe pravRtta je upayoga che te jJAnasvarUpa che ane jJAna nayasvarUpa ane pramANasvarUpa che tethI dravyaguNaparyAyane jonArI nayadRSTi ane pramANadRSTi kaI rIte te dravyaguNaparyAyanA paraspara bheda ane abheda batAve che? tenI vicAraNA pAMcamI DhALanI gAthA-6 sudhI batAvela che. vaLI, digaMbaro te nayapramANanI dRSTine choDIne sAta nayone badale nava nayonI ane upanayonI kalpanA kare che tathA nizcayanaya ane vyavahAranayane adhyAtmanaya svIkAre che tenuM svarUpa DhALa-pamAM gAthA-7thI mAMDIne aMta sudhI kaMIka aMzathI batAvela che. DhALa-6,7,8 : tyArabAda DhALa-6, DhALa-7 ane DhALa-8nI gAthA-7 sudhI digaMbaranA matAnusAra nava nayonuM ane upanayonuM vistArathI varNana karyuM che, je digaMbara matAnusAra devasenakRta nayacakramAM vartamAnamAM paNa te pramANe ja upalabdha che. vaLI, digaMbaronA sarva kathana taddana asaMbaddha nathI paraMtu syAdvAdanI yukti anusAra ja che chatAM vibhAgavAkyanI maryAdAnA ajJAnane kAraNe sAta nayane badale nava nayo kahIne syAdvAdanI maryAdAnuM digaMbara prakriyAanusAra kaI rIte ullaMghana thAya che ? tathA naya, upanaya ityAdi kalpanAo kaI rIte vyartha che ? ane upanayanuM digaMbaronuM kathana kaI rIte nayomAM aMtarbhAva pAme che ? te sarvanuM vistArathI varNana DhALa-8nI gAthA-8thI mAMDIne aMta sudhI graMthakArazrIe karela che, jenAthI zAbdabodhanI maryAdA, syAdvAdanI yuktio ane padArthane nipuNatApUrvaka jovAnI mArgAnusArI prajJA pragaTe che tethI 'A svakIya mata che,' 'A parakIya mata che' tevI buddhi karIne 'ApaNuM che mATe sAcuM che, digaMbaranuM che mATe mRSA che' tevo Agraha karyA vagara nipuNa prajJAthI padArthanA svarUpane jovA mATe yatna karavAmAM Ave to sarvajJanA vacanano ja yathArtha bodha thAya che. vaLI, digaMbaranI prakriyAmAM paNa sarvajJanA vacanAnusArI kayA padArtha che ? ane kayA sthAne digaMbaranI prakriyA anusAra sarvajJanA vacananuM ullaMghana thAya che ? teno yathArtha bodha thAya che. DhALa-9 H A rIte atyArasudhI dravyaguNaparyAyano aneka dRSTiothI bodha karAvyo. have bhagavAnanA zAsananI utpatti "35nek vA vimepha vA; vepha vA" e tripadIthI thayelI che ane te vacanAnusA2 dravyaguNaparyAyano rAsa kaI rIte saMgata thAya che ? tenI vistRta carcA DhALa-9mAM karela che. A carcAmAM ekAMtanityavAdI ke
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 anukramaNikA ekAMtakSaNikavAdInA matanuM paNa samAlocana karIne dareka padArtha traNa lakSaNasvarUpa ja che, tenuM sthApana karela che. chabasthatAne kAraNe zrI jinezvaradevanI AjJAthI viruddha ke graMthakArazrInA AzayathI viruddha kAMIpaNa lakhAyuM hoya to trividha trividha micchA mi dukkaDaM. - pravINacaMdra khImajI motA vi. saM. 2067, zrAvaNa vada-5, tA. 19-8-2011, zukravAra 302, vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7. phona : 079-32447014
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | anukramaNikA ' nI anukramaNikA , pAnA naM. 1-3 4-5 & pa-11 9 0 11-13 13-14 16-18 0 18-20 0 20-22 gAthA na. viSaya DhALa-1 maMgalapUrvaka dravyAnuyoganA vicAranI pratijJA ane cAra anuyoganuM saMkSepathI svarUpa. dravyAnuyoganA vicArathI ja caraNakaraNAnuyoganI saphaLatA. dravyAnuyoga moTo yoga, caraNakaraNAnuyoga nAno yoga. bAhyakriyA ane dravyAnuyoga vacce bheda. dravyAnuyoganA ciMtanathI zukladhyAnanI prApti. oghathI dravyAnuyoganA rAgane kAraNe guNasthAnakanI prApti. gItArtha gurune AdhIna dravyAnuyoganI prApti. | 'sammati', 'tattvArtha sUtra' vagere dravyAnuyoganA graMtho. DhALa-2 dravyanuM lakSaNa. | guNaparyAyanuM lakSaNa. dravyaguNaparyAyanA bhedanuM dRSTAMta. UrdhvatAsAmAnyanuM svarUpa. | tirthassAmAnyanuM svarUpa ane tiryasAmAnya viSayaka digaMbaranI kuyuktinuM nirAkaraNa. UrdhvatAsAmAnyanA be bhedo ane tenA dRSTAMto. vyavahAranayathI ane nizcayanayathI kAryakAraNanuM svarUpa. 10-13 | guNane zaktirUpe svIkAranAra digaMbaramatanuM nirAkaraNa. 14-16 | dravyaguNaparyAyanA paraspara kaI rIte bheda che tenI spaSTatA. DhALa-1-2nuM yojanA svarUpa 0 23-28 0 28-32 32-35 35-39 4 39-42 42-47 47-51 51-65 65-72 72-78 DhaLa-3 79-81 dravyaguNaparyAyano kathaMcit abheda -6 | dravyaguNaparyAyanA abhedanI yukti 81-91
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ha gAthA naM. 2-6 9-14 15 1 2-7 8-14 1 2 3 4 5-6 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | anukramaNikA pAnA naM. 6 viSaya dravyaguNaparyAyano abheda na svIkAravAmAM prApta thatA doSo dravyathI guNaparyAyane pRthak svIkAranAra naiyAyikanA matanuM yuktipUrvaka nirAkaraNa. naiyAyikanA mate dravyaguNaparyAyano bheda, sAMkhyanA mate abheda ane jaina mate bhedAbheda. DhALa-3nuM yojana svarUpa. DhALa-4 dravyaguNaparyAyano bheda ane abheda-ubhaya svIkAravAmAM virodhanuM udbhAvana dravyaguNaparyAyanA bhedAbhedanI sthApaka yukti dravyaguNaparyAyano kaI dRSTithI bheda ? ane kaI dRSTithI abheda ? tenuM sthApana karanAra yukti ane padArthanA bhedAbhedane AzrayIne thatI sarva saptabhaMgInuM svarUpa DhALa-4nuM yojana svarUpa dravyArthikanayanI dRSTithI dravyaguNaparyAyano abheda ane upacArathI bheda paryAyArthikanayanI dRSTithI dravyaguNaparyAyano bheda ane upacArathI abheda pramANa ane naya vacceno bheda na nayaSTimAM paNa upacArathI anya nayano viSaya na svIkAravAthI mithyAtvanI prApti nayapramANano mArga choDIne digaMbara matAnusAra upanayanI kalpanA 8 digaMbara matAnusAra naya, upanayaviSayaka mAnyatAnuM svarUpa 9-19 digaMbara matAnusAra dravyArthikanayanA dasa bhedonuM svarUpa DhALa-pa dareka padArtho paramArthathI dravyaguNaparyAyarUpa ane nayadRSTithI dravyarUpa ke paryAyarUpa 92-97 97-108 108-111 112-114 111-118 119-131 135-159 160-164 165-171 171-173 173-174 175-177 177-182 182-183 183-184 184-200
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | anukramaNikA gAthA na. viSaya pAnA naM. DhALa1-7 digaMbara matAnusAra paryAyArthikanayanA cha bhedonuM svarUpa 201-209 digaMbara matAnusAra je vibhAgonI prakriyA che temAM sAcA-khoTA 201-203 | viSayaka viveka karavAnuM sUcana nigamanayanA traNa bhedonuM svarUpa 209-216 saMgrahanayanA be bhedonuM svarUpa 217-217 vyavahAranayanA be bhedonuM svarUpa 217-219 RjusUtranayanuM svarUpa 219-220 | zabdanayanuM ane samabhirUDhanayanuM svarUpa 221-223 | evaMbhUtanAnuM svarUpa 224-225 | digaMbaranA matAnusAra sAta naDyo ane upanayomAMthI yathArtha artha grahaNa | 225-229 | karavAnuM sUcana DhALa-7 1-4 saddabhUta vyavahAranayanuM svarUpa 227-230 5-11 | asabhUta vyavahAranayanA nava bhedonuM svarUpa 230-236 12-18 | asabhUta vyavahAranayanA traNa bhedonuM svarUpa 236-245 19 | upanaya ane adhyAtmanayanA viSayaka parIkSAnA vivekanuM sUcana 245-246 DhALa-8 1-7 | devasenakRta 'nayacakra'mAM kahelA adhyAtmanA be nayonuM svarUpa 247-255 8-11 digaMbara matAnusAra nava niyonuM kathana syAdvAdanI maryAdAnusAra 255-272 | ucita nathI tenuM yuktithI ane zAstravacanathI sthApana 12-13 sAta nayoviSayaka zvetAMbaranI prakriyAnusAra bhinna bhinna AcAryonI 232-298 dRSTithI vibhAganA bhedanuM svarUpa 14-18 pAMca nayamAM sAta nayano aMtarbhAva saMmata hovA chatAM sAta nayone 268-284 | choDIne nava niyonI digaMbaranI prakriyAnI asaMgatinI sthApaka yukti
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | anukramaNikA gAthA naM. viSaya pAnA naM. 19 | 284-286 286-300 300-302 301-303 303-305 30-325 | digaMbaroe kalpelA upAyono vyavahAranayamAM aMtarbhAva 20-23 |digaMbaro nizcayanayanA upacArane svIkAratA nathI tenuM nirasana nizcayanayanA ane vyavahAranayanA bhedomAM digaMbaranA kathanamAM nyUnatAno doSa 25 |digaMbaranI prakriyAne vivekapUrvaka grahaNa karavAnuM sUcana DhALa-5 thI DhALa-8nuM yojana svarUpa DhALa-9 1-5 | utpAda, vyaya, dhrauvya sAthe dravyaguNaparyAyanuM yojana 6-7 | dhrauvya nahIM svIkAranAra bauddha matamAM prApta thatA doSo 8-13 ghaTanAza ane mugaTanI utpattino ekAMta bheda svIkAranAra taiyAyika | matanuM nirAkaraNa 14-18 | dareka padArthomAM utpAdavyayadhrauvyarUpa traNa lakSaNonI samarthaka yuktio 19-23 utpAdanA be bhedonuM svarUpa 24-27 nAzanA be bhedonuM svarUpa | RjusUtranayathI ane saMgrahanayathI dhruvabhAvanuM svarUpa | sarva padArthomAM traNa lakSaNanA bhAvanathI vistAraruci samyakatvanI prApti DhALa-9nuM yojanA svarUpa 325-334 334-359 359-370 370-781 381-386 27 387-388 389-390 391-393
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM hrI~ aha~ namaH / OM hrIM zrIzaLezvarapArdhanAthAya namaH / che namaH | nyAyAcArya-nyAyavizArada-zrImad yazovijayajI mahArAjA viracita svopajJaTabA sahitA dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 zabdazaH vivecana 2101-4 svopajJa TabAnuM maMgalAcaraNa - aindra zreNinataM natvA jinaM tattvArthadezinam / prabandhe lokavAcA'tra lezArthaH kazciducyate / / 1 / / anvayArca - nitaM=indranI zreNIthI namAyelA, tAzinaztatvArthano upadeza ApanArA evAM, vinaM-jinane, natvA=samaskAra karIne, satra pratye A prabaMdhamAM, novevAvA=lokavANIthI, zvat zartha kaMIka alpa artha, te kahevAya che. avataraNikA - tihAM prathama gurunaI namaskAra karInaIM prayojana sahita abhidheya dekhADaI chaI- avataraNikArya : tyAM dravyaguNaparyAyanA rAsamAM, prathama gurune namaskAra karIne prayojana sahita abhidheya dekhADe
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1 | gAthA-1 graMthakArazrInI TippaNI : pahilai bi pade maMgalAcaraNa dekhADyuM-namaskAra karyo te (1), AtmArthI ihAM adhikArI (2), tehanaI avabodha thAyaI-upakArarUpa prayojana (3), dravyano anuyoga te chatAM adhikAra (4). TippaNIno artha : (1) gAthAnAM pahelAM be padamAM maMgalAcaraNa dekhADyuM, te namaskAra karyo che. (2) AtmArthI ahIM adhikArI che=A graMthamAM adhikArI che, (3) tene dravyAnuyogano avabodha thAya te upakArarUpa prayojana che ane (4) dravyano anuyoga te ahIM=prastuta graMthamAM adhikAra che. A rIte prayojanAdinI spaSTatA graMthakArazrIe karI che. gAthA - zrI guru nI vinaya mani dharI, zrInavinaya suguru AdarI; Atama-arathInaIM upakAra, karuM dravya-kAnuna-vivAra. ll1/1 gAthArtha : zrI jitavijaya gurune manamAM dhAraNa karIne, zrI nayavijaya sugurune Adara karIne, AtmAnA arthInA upakAra mATe dravyAnuyogano vicAra karuM chuM. ll1/1 Tabo : zrI navinI paMDita; ana zrI navinaya paMDita e bahu gurunaI cittamAMhi saMbhArInaI, AtamArthI-jJAnaruci jIvanA upakAranaIM hetaIM dravyAnuyoga vicAra karuM chuM. anuyoga kahiIM-sUtrArtha vyAkhyAna. tehanA 4 bheda zAstraI kahiyA. caraNakaraNAnuryogaAcAra vacana, kAvArI pramukha 1, gaNitAnuyoga-saMkhyAzAstra, indraprajJatapramukha 2, dharmakathAnuyoga-AkhyAyikA vacana, jJAti pramukha 3, dravyAnuyoga-SaTadbhavyavicAra, sUtramadhyesUratA prakaraNamadhye samati, tattvArtha pramukha mahAzAstra 4. te mATi e prabaMdha kijaI chaU. tihAM paNa dravya-guNa-paryAya vicAra chaI, teNaI e dravyAnuyoga jANa. I/1/1 TabArtha : zrI jitavijaya paMDita ane zrI nayavijaya paMDita e beu gurune cittamAM saMbhArIne AtmArthI=jJAnarucivALA jIvanA, upakAranA hetuthI dravyAnuyogano huM vicAra karuM chuM. anuyoga kahIe-sUtrArthanuM vyAkhyAna sUtranA arthanuM kathana te anuyoga kahevAya. tenA cAra bheda zAstramAM kahyA che. (1) caraNakaraNAnuyoga-AcAravacana che ane te AcAravacana AcArAMga pramukha zAstrarUpa che.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-1 | gAthA-1 (2) gaNitAnuyoga-saMkhyAzAstra che ane te caMdraprajJaptipramukha zAstrarUpa che. (3) dharmakathAnuyogaAkhyAyikAvacana che ane te jJAtApramukha zAstrarUpa che=jJAtAdharmakathA Adi Agamo che. (4) dravyAnuyoga-paddhavyano vicAra che ane te sUtramAM AgamamAM, sUtrakRtAMga zAstrarUpa che. prakaraNamAM=AgamatA padArthone grahaNa karIne pAchaLanA sUriAcAryo vaDe racAyelA prakaraNa graMthomAM, sammati-tatvArtha pramukha mahAzAstra che. te mATe zAstramAM cAra anuyoga kahyA che ane te cAra anuyogamAM dravyAnuyoga che te mATe, e prabaMdha karAya che dravyaguNaparyAyano rAsa" rUpa prabaMdha karAya che ane temAM paNa "dravyaguNaparyAyano rAsa" e rUpa prabaMdhamAM, dravya, guNa, paryAyano vicAra che. tethI Ane dravyAnuyoga jANavo. 1/1 bhAvArtha : dravyaguNaparyAyanA rAsanI prathama mULa gAthAmAM graMthakArazrIe prathama gurune namaskAra karIne graMthanuM prayojana ane graMthano viSaya batAvyo che ane guru tarIke zrI jitavijayajI paMDita ane zrI nayavijayajI paMDitane saMbhArIne graMthakArazrIe jJAnarucivALA jIvanA upakAra mATe dravyAnuyogano vicAra karavAnI pratijJA karI che; kema ke bhagavAnanA zAsananI maryAdAnusAra cha dravyano vicAra karavAmAM Ave to jagatanI yathArtha vyavasthAnuM jJAna thAya che ane te vyavasthAne jANIne jJAnarucijIvo dravyAnuyoganA ciMtavananA baLathI saMsArasAgarane pAra pAmI zake che. graMthakArazrIe kahyuM ke, dravyAnuyogano huM vicAra karIza. tethI jijJAsA thAya ke, anuyoga zuM che? tethI graMthakArazrI kahe che ke, sUtranA arthanuM yathArtha vyAkhyAna karavAmAM Ave te anuyoga kahevAya; kema ke "manuyogane anuyo1:' e prakAranI vyutpatti che. tethI sUtronuM artha sAthenuM yojana te anuyoga kahevAya ane te anuyoganA cAra bhedo zAstramAM kahyA che; kema ke zAstranA padArtho A cAra vibhAgamAM vibhakta che ane te cAra anuyoganA svarUpane jANIne je je anuyoga je je prakAre upakAraka thAya che te prakAre te te anuyoganuM AlaMbana laIne AtmAne bhAvita karavAmAM Ave to sUtranA arthathI AtmA bhAvita bane. (1) vaLI, A cAre anuyogamAM pUrva pUrva karatAM uttara uttarano anuyoga adhika guNakArI che, topaNa caraNakaraNAnuyoganuM sevana karyA vagara uttaranA anuyogo AtmAmAM niSpanna thaI zake nahIM. tethI zAstrakAroe sarvaprathama caraNakaraNAnuyogane kahyo che. (2) vaLI, caraNAnuyogano yathArtha bodha karIne ane jIvanamAM sevIne mahAtmA adhika nirlepatA arthe gaNitAnuyoganAM zAstrone bhaNe che ane gaNitAnuyogathI AtmAne vAsita kare che. jethI AcAranA sevanathI thayelI zuddhi atizayavALI thAya che. (3) vaLI, gaNitAnuyoganA sevana pachI dharmakathAnuyoganA sevanathI AtmAne vAsita karavAmAM Ave tyAre vizeSa nirlepatA pragaTe che. (4) vaLI, dharmakathAnuyogathI munino AtmA vAsita thayA pachI dravyAnuyoganA ciMtavanathI bhAvita thAya ane vIryano prakarSa thAya to kSapakazreNI mAMDe che, mATe cAreya anuyogamAM dravyAnuyoga sarvazreSTha che ane te dravyAnuyogano vicAra karavAno graMthakArazrIe prastuta graMthamAM prAraMbha karela che. /1/pA.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1 | gAthA-2 avataraNikA : ehano mahimA kahaI chaI - avataraNikArya - ehano dravyAnuyogano mahimA kahaI chaI mahimA kahe che - gAthA : vinA dravya-anuyoga-vicAra, caraNa-karaNano nahIM ko sAra" satigraMthe bhASiuM icchuM, te to budhajana manamAM vasyuM. II1/rA gAthArtha : dravya anuyoganA vicAra vagara caraNakaraNano koI sAra nathI. IsyuM e pramANa, sammati graMthamAM bhAkhyuM che kahyuM che. te to sammati graMthamAM kahyuM che te to, budha jananA manamAM vasyuM che. ll1/rA rabo : - dravya-anuyogavicAra vinA kevala caraNasittarI-karaNasittarIno sAra kaI nahIM, ehavuM-satigraMthanaI viSaI kahiuM, te to budhajananA manamAMhiM vasiuM, paNi bAhAdaSTinA citamAM na vasaIM. gAthA "caraNakaraNappahANA, sasamayaparasamayamukkavAvArA / caraNakaraNassa sAraM, NicchayasuddhaM na jANaMti" / / 1 / / (3 kANDe 67 gAthA sammatau) // 1/2| TabArtha : dravya anuyoganA vicAra vagara kevala caraNasittarI, karaNasittarIno koI sAra nathI" evuM sammati graMthamAM kahyuM che. te to budhapuruSonA manamAM vasyuM che, paraMtu bAhyadRSTivALA jIvonA cittamAM vase nahIM. sammatinI sAkSI "yathA"thI Ape che. "vararASpadA =vararaVApradhAna=caraNakaraNanI AcaraNAmAM pradhAna, samayaparasamayamuvIvAra = svasamayaparasamayamupvyApArI ane svadarzana ane paradarzananA adhyayanamAM mUkyo che vyApAra jemaNe, evAM sAdhuo vararasa niccha yuddha sAra na nApati= ravirAsya niyazuddha sAraM na nAstikacaraNakaraNanA nizcayazuddha sArane jANatA nathI." (sammati-trIjo kAMDa gAthA-67) 1/2aaaa bhAvArtha : je sAdhuo, saMyamanA AcAro pratyenA baddharAgavALA che tethI saMyamanI AcaraNAne kahenArA caraNasittarIkaraNasittarInA sittera sittera bhedone yathArtha jANIne tene sevavAmAM baddharucivALA che ane vicAre che ke
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1) gAthA-2-3 jJAnanuM phaLa virati che tethI viratinI AcaraNAmAM upayogI evAM cAritrAcArano yathArtha bodha kare che ane zaktinA prakarSathI zAstravacanAnusAra cAritrAcAra pALavAmAM udyama paNa kare che. Ama chatAM dravyAnuyoganA vicAra pratye upekSAvALA che, teo cAritranA sArane pAmyA nathI; kema ke cAritrano sAra vItarAgatAne anukULa mahAparAkrama che ane vItarAgatAne pragaTa karavA mATe dravyAnuyoga prabaLa kAraNa che ane te dravyAnuyoga pratye upekSA keLavIne mAtra cAritrAcAramAM rata rahenArA sAdhu bhagavAnanA vacananA paramArthane pAmyA nathI. ema sammatigraMthamAM kahyuM che ane bhagavAnanA zAstranA paramArthane jANanArA evAM budha puruSane sammatinuM kathana manamAM vase che; kema ke bhagavAna vitarAga che ane vitarAga thavA mATe upAyarUpe sarva zAstro batAvyAM che ane vItarAga thavAnA prabaLa kAraNa evAM dravyAnuyogano vicAra karyA vagara mAtra cAritranI kriyAthI nisvAra thaze nahIM evAM sammatinA vacanano paramArtha budha puruSo jANI zake che. paraMtu jeo cAritranI bAhya AcaraNAne jonArI dRSTivALA che, teone dravyAnuyoganA vicAramAM kAMI tattva dekhAtuM nathI. paraMtu cAritrAcArane batAvanArA AcAranA vacanamAM ja tattva dekhAya che. tethI tevA bAhyadRSTivALA jIvonA cittamAM sammatinuM vacana vase nahIM. 1/zA avataraNikA - e kahiuM teha ja daDhaI cha0 - avataraNikArca - e kahyuM te ja daDha kare che - bhAvArtha - gAthA-ramAM "sammatinI sAkSI ApIne kahyuM ke dravyAnuyoganA vicAra vagara kevaLa caraNasittarI, karaNasittarIno koI sAra nathI. ema je kahyuM tene ja graMthakArazrI daDha kare che. gAthA : zuddhAhArAdika tanu yoga, moTo kahio dravya-anuyoga; e 35zalAdika graMthi, sASi lahI cAlo zubha paMthi. ll1/3 gAthArtha zuddha AhArAdika tanuyoga cheHnAno yoga che. moTo dravyAnuyoga kahyo che. e prakAranI upadezapadAdika graMthanI sAkSI laIne zubha paMthamAM cAlo dravyAnuyoganI mahAnatA svIkArIne tenI prApti thAya tevA zubhapaMthamAM cAlo. 1/3 Tabo : zuddhAhAra-4ra doSarahita AhAra, ItyAdika yoga chaI, te tana-kahetAM nAnhA
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1| gAthA-3 kahiI. dravya-anuyoga-jI svasamatha-parasamaya parijJAna, te morTA dhoga kahio. je mATaIM zuddhAhArAdika sAdhana svAdhyAyanuM ja chad. e sASi (sAkSI) 3pazapatAdika graMthaI lahInaIM zubha paMthi-uttama mArga cAla. bAhyavyavahAra pradhAna karInaIM, jJAnanI gaNatA karavI. te azubha mArga jJAnapradhAnatA rAkhavI, te uttama mArga. gata va jJAnAdika guNahetu-gurukulavAsa chAMDI, zuddhAhArAdi tanAvaMtanaIM mahAdoSaI cAritrahAni kahI cha. "gurudoSArambhitayA laghvakaraNayatnato nipunndhiibhiH| satragdha tathA jJAyate pataMtriyogena" |(moDa 2-1) 1/3 bArtha : sAdhune beMtAlIsa doSa rahita zuddha AhArAdika saMyamayoga che. te tanu kahetAM nAnA kahIe= mokSaprApti pratye nAnA yoga kahIe. dravyAnuyoga je svadarzana ane paradarzananuM parijJAna te moTo yoga kahIe=mokSaprApti pratye baLavAna yoga kahIe. zuddha AhArAdika nAnA yoga kema che, tethI kahe che - je mATe sAdhunA zuddha AhArAdika svAdhyAyanuM ja sAdhana che. te sAkSI upadezapadAdika graMthane laIne zubhapaMthamAMauttama mArgamAM, cAlo=baLavAna evAM dravyAnuyogamAM zaktinA prakarSathI yatna karo. svAdhyAya baLavAna yoga che ane zuddha AhArAdi abaLavAna che te spaSTa karavA arthe kahe che- saMyamanI bAhya AcaraNArUpa vyavahArane pradhAna karIe ane svadarzana-paradarzananA jJAnanI gauNatA karIe te azubha mArga che=bhagavAnane saMmata evo mArga nathI. paraMtu jJAnanI virAdhatA hovAthI karmabaMdhano mArga che. jJAnanI pradhAnatA rAkhavI=saMyamajIvanamAM navuM navuM zruta bhaNIne zruta bhaNavArUpa jJAnanI pradhAnatA rAkhavI, e uttama mArga che. AthI ja=jJAnAdika guNahetu evAM gurukulavAsane choDIne zuddha AhArAdikamAM yatavAvALA sAdhune mahAdoSa hovAthI, cAritranI hAni kahI che. "muddoSakArakhitayA=moTA doSamAM AraMbhipaNArUpe, taarayatnata =sUkSma doSomAM akaraNano yatna hovAne kAraNe, sanniAzva ane sanniAdisapuruSonI vizva Adi hovAne kAraNe, nipuNadhIpi =nipuNabuddhivALA puruSo vaDe, niyokona=avazyapaNAthI, ta-A anuSThAna, tathA jJAyate te pramANe jaNAya che aparizuddharUpe jaNAya che." (SoDazaka 1-9) 1/3 bhAvArtha : je sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI beMtAlIsa doSarahita zuddha AhAramAM yatna karatAM hoya ane upalakSaNathI saMyamanI anya sarva ucita kriyAo zAstravidhi anusAra karatAM hoya, Ama chatAM zAstra
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1/ gAthA-3 adhyayanane anukULa tevo kSayopazama na hoya jethI navuM navuM zruta bhaNIne AtmAne zrutathI vAsita karI zake, tevA sAdhuno saMyamano yoga nAno che arthAt mokSaprApti pratye dUravartI kAraNa che. vaLI, je sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI zaktinA prakarSathI svasamaya ane parasamayanA jJAna meLavavA mATe yatna karatAM hoya, jenA kAraNe svadarzananA sarvanayono yathArtha bodha prApta karatAM hoya ane paradarzananA te te nayanA paramArthane paNa ucita sthAne joDIne jaina darzananI te nayonI dRSTithI te darzananA padArthone svIkAratA hoya, tevA sAdhuone bhagavAnanA zAsananA paramArthanI prApti thAya che ane tenA baLathI saMveganA prakarSane pAmIne zIdhra saMsArano uccheda thAya che ane tevA sAdhuo saMyoga pratikULa na hoya to saMveganA pariNAmavALA hovAthI zuddha AhArAdikamAM paNa avazya yatna kare che. kvacit zAstraadhyayana karavAmAM vipna jaNAya to zuddha AhArAdikamAM yatna na paNa karI zake topaNa teono saMyamayoga moTo yoga kahela che; kema ke zuddha AhArAdi svAdhyAyane samyapha pariNamana pamADavA mATe sAdhana che. vastutaHsvAdhyAyathI vAsita thayeluM nirmaLa citta ja nirjarAnuM kAraNa che. potAnA kathanamAM graMthakArazrI sAkSI ApatAM kahe che ke upadezapadAdinuM A prakAranuM vacana grahaNa karIne kalyANanA arthI sAdhu uttama mArge cAlo arthAt svAdhyAyane gauNa karyA vagara svAdhyAyanA baLathI saMveganI vRddhi thAya te prakAranA uttama mArge cAlo. vaLI, potAnA kathanano sAra batAvatAM kahe che - koI sAdhu bAhya vyavahArane pradhAna karIne jJAnanI gauNatA kare te azubha mArga che. tethI e prApta thAya ke jJAna bhaNIne AtmAne saMvegathI vAsita karI zake evAM zaktivALA sAdhu paNa nirdoSa bhikSAcaryAdi bAhya AcaraNane pradhAna kare ane te bAhya AcaraNAnA rakSaNa arthe svAdhyAyane gauNa kare to te sAdhunI nirdoSa bhikSAcaryAnI pravRtti paNa azubha mArga che; kema ke bhagavAnanI AjJAno anAdara karIne bAhya AcaraNAmAM udyama karavo te karmabaMdhanuM kAraNa che ane bAhyavyavahAra tathAvidha saMyogone kAraNe pAlana na thAya topaNa jJAnane pradhAna rAkhe te uttama mArga che. tenI puSTi karavA arthe kahe che - AthI ja jJAnAdiguNanA kAraNa evAM gurukuLavAsane choDIne zuddha AhArAdimAM yatanAvALA sAdhune mahAdoSanI prApti hovAthI cAritranI hAni SoDazakamAM kahI che. SoDazakanA uddharaNanA zlokano artha A pramANe che - keTalAka sAdhuo nirdoSa bhikSAcaryA pratye enaMta AgrahavALA hoya che. teo mAne che ke jJAnanuM phaLa virati che ane te virati nirdoSa AcAranA pAlanarUpa che tethI jo gurukuLavAsamAM prasaMge prasaMge bhikSAcaryAnA doSonI prApti thatI hoya to teo gurukuLavAsane choDIne ekAMte vicare che. te vakhate zAstraadhyayanathI je moTo lAbha thavAno hato teno tyAga karIne moTA doSanA sevana ane nAnA doSanA asevanamAM teo yatna kare che ane koI zrAvako pUche ke tame gurukuLa choDIne kema raho cho ? tyAre kahe ke te mahAtmAone bhaNavAnI ruci che, zuddha AcAromAM ruci nathI. ema kahIne bhagavAnanA vacanAnusAra cAlanArA gItArtha gurunI niMdAdi kare che, jenAthI nipuNa buddhivALA nakkI karI zake che ke AvA sAdhuono saMyamano AcAra nakkI parizuddha nathI.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1| gAthA-3-4 AnAthI e phalita thAya ke jJAnAdi guNone gauNa karIne zuddha AhArAdinI teonI yatanAmAM mahAdoSo hovAne kAraNe cAritranI hAni che. 1/3 avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM e pramANe jJAnane pradhAna karIne je sAdhu saMyamamAM yatna kare che, te uttama mArge cAle che ane tevA sAdhu jJAnane arthe azuddha AhArAdi grahaNa kare ane te AhArathI kadAca teonuM citta saMzleSa pAme topaNa svAdhyAya AdinA baLathI ja tenI zuddhi thAya che. have koI yogIne jJAnayogamAM raMga lAgI jAya to tathAvidha saMyogamAM azuddha AhAra grahaNa karavA chatAM saMyamamAM koI malinatA thatI nathI te batAvavA arthe kahe che - gAthA : "e yogi jo lAgai raMga, AdhAkarmAdika nahIM bhaMga;" paSyamAruM Ima bhaNiuM, sadguru pAsa IsyuM meM suNiuM; ll14 gAthArtha - e yogekadravyAnuyogamAM, jo raMga lAge to AdhArmAdi bhikSAthI bhaMga nathI=saMyamamAM aticAra nathI. e pramANe paMcakalpabhASyamAM kahyuM che ane sadguru pAse e meM sAMbhaLyuM che. I1/4ll Tabo: e thagi-dravyAnuthagavicArarUpa jJAnayogaO, raMga-asaMgarsavArUpa lAgaE, samudAya maLe jJAnAbhyAsa karatAM kadAcita AdhAkarmAdika doSa lAgaI, to hi cAritrabhaMga na hoI, bhAvazuddhi balavaMta thaI, teNaI. Ima paMkhyAmAgeDuM bhaNiuM, tathA saguru pAsaI sAMbhaliuM. gata va-kallAkakSyano arnakAMta zAstraIM kahio chaI - "AhAgaDAiM bhuMjaMti, aNNamaNNe sakammuNA / uvalitte viyANijjA, aNuvalitte tti vA puNo / / 2-5-8 / / eehiM dohiM ThANehiM, vavahAro Na vijjai / hiM tohiM hArdi, mAyANaM tu nAga" pAra-dha- "kiJcicchuddhaM kalpyamakalpyaM syAt, syAdakalpyamapi kalpyam / piNDaH zayyA vastraM pAtraM bheSajAdyaM vA / / 145 / / dezaM kAlaM puruSamavasthAmupayogazuddhipariNAmAn / prasamIkSya mavati maLyuM, aizAntA vasthate stha" || (246 prazamarato) I/1/4
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1) gAthA-4 TabArtha : e yogamAM dravyAnuyoganA vicArarUpa jJAnayogamAM, jo asaMgasevArUpa raMga lAge ane samudAyamAM jJAnAbhyAsa karatAM kadAca AdhAkamadi doSa lAge=evAM saMyogomAM bhikSAnA AdhAkamadi doSo sevavA paDe, topaNa cAritrano bhaMga thato nathI. "bhAvazuddhi baLavAna che. e kAraNathI cAritrano bhaMga thato nathI te pramANe anvaya che." ema paMcakalpabhASyamAM kahyuM che ane sadguru pAse meM sAMbhaLyuM che. AthI ja dravyAnuyogamAM rata evAM putine AdhAkamadi doSathI cAritra malina thatuM nathI AthI ja, kaththAkadhyano anekAMta zAstramAM kahyo che. te sAkSI pAThano artha A pramANe che. "mahIDAruM naMti=sAdhArmAdri munanitaM=jeo AdhAkarmAdi vApare che, /mane samu=amace sva =teo paraspara svakarma dvArA=AhAranI bhujana kriyA dvArA, satitte viyALaknA=patnitA vinAnIyA="lepAyelA"jANavA, puNo vI -punatte 7i=punaH vA manupattitA rUti (vinAnIyA)=athavA vaLI, "nahIM lepAyelA" e pramANe jANavA. 1ra-pa-8) "IhiM rohiM hA9iutAmyam dvAkhyAm pAnAmyA--A be sthAno vaDe ekAMta baMne sthAno svIkAravA vaDe, vavadAro ne vinna vyavahAra: na vidyate-vyavahAra vidyamAna nathI zuddha saMyamane anukULa ucita vyavahAra vidyamAna nathI, parNadaM rohiM hiMgatAgA gA thAnamyA--A baMne sthAno vaDe=ekAMte svIkArAyelA AdhAkarmanuM grahaNa ane agrahaNarUpI baMne sthAno vaDe, 3yAra tu nA=zmanAvAra nu jJAyate anAcAra jANAvo." iAra-pa-9 (bIjA Agama "sUtrakRtAMganA pAMcamA adhyAyanA zloka-8 ane 9) "krizvichuTuM vance kAMIka zuddha kaltha, maLyuM sthA=akalpa thAya, asthamafpa=akathya paNa, vyam sthA-kaltha thAya. zuddha kathya evI kaI vastuo akaltha thAya ? ane akathya paNa kaltha thAya te batAve che. piMDa=piMDa=sAdhuno AhAra, vyA=zayyA=sAdhunI vasati, vastra pAtra mauSadhuM cheSanAdya vA=vastra, pAtra, auSadha athavA bheSajAdi II14pA. pUrvamAM sAdhune AzrayIne piMDAdi kalya akathya thAya ane akathya kapya thAya tema kahyuM te kathanane spaSTa karatAM kahe che - , tni, puruSamavaDAmupayogazuddhiparimAn prasamIkSyadeza, kALa, puruSa, avasthA, upayoganI zuddhi ane pariNAmane joIne pharca mati=kaSNu thAya, vattAt cam na =ekAMte kaccha (sAdhune) kalpatuM nathI." II146u (prazamarati zloka-14pa-146) 1/4 bhAvArtha : je sAdhu navAM navAM zAstronA abhyAsathI dravyAnuyoga bhaNIne dravyAnuyoganA vicArarUpa jJAnayogamAM rata che, teonuM citta sarvajJae kahelA padArthothI atyaMta vAsita hovAne kAraNe dravyAnuyoganI maryAdAthI
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1 | gAthA-4 AtmAnA asaMgasvarUpane sadA 52mArtharUpe jonArA te sAdhu bane che. tethI teonA dravyAnuyoganA ciMtanathI pratidina teono asaMgabhAva vRddhi pAmato hoya che. vaLI, koI sAdhu asaMgabhAvanI vRddhinA upAyarUpe samudAyamAM rahIne jJAnabhyAsa karatAM hoya ane ghaNA sAdhunI saMkhyA hovAthI bhikSAnI durlabhatA thavAne kAraNe te sAdhune AdhAkarmAdi bhikSAthI dehano nirvAha thAya tema hoya to jJAnanI vRddhi arthe AdhAkarma doSa seve topaNa te sAdhunA cAritrano bhaMga nathI; kema ke dravyAnuyoganA ciMtavanathI thayela asaMgabhAvarUpa bhAvazuddhi baLavAna hovAne kAraNe zAtA arthe AdhAkarmanA grahaNanA pariNAmarUpa saMzleSavALuM citta leza paNa thatuM nathI. e pramANe paMcakalpabhASyamAM kahyuM che ane graMthakArazrI kahe che ke pote sadguru pAsethI sAMbhaLyuM che. 10 dravyAnuyoganA ciMtavanavALA munine AdhAkarmAdi doSathI paNa saMyamanI malinatA thatI nathI, te spaSTa ka2vA arthe zAstramAM kahela kayyAkalpano anekAMta batAve che. "AdhAkarmAdika AhArane je vApare che. te paraspara=AdhAkarmAdi AhAra ane teno AtmA paraspara svakarma dvArA=svakriyA dvArA, "lepAyelo" jANavo athavA vaLI, "nahIM lepAyelo" jANavo. A bhajanAsUtramAM AdhAkarmAdika AhAranA karmabaMdharUpa phaLamAM bhajanA kahevAyelI che. tethI e phalita thAya ke AdhAkarmAdika AhAra vAparanAra karmabaMdha kare paNa che ane karmabaMdha nathI paNa karatAM; kemake jyAre lepAya che tyAre karmabaMdha kare che ane jyAre lepAtA nathI tyAre karmabaMdha thato nathI. AdhAkarma vAparavAthI karmabaMdha thAya che e pramANe ekAMta svIkA2vArUpa athavA AdhAkarma nahIM vA52vAthI karmabaMdha thato nathI. e pramANe ekAMta svIkA2vArUpa baMne sthAnothI vyavahAra vidyamAna nathI, arthAt zuddha saMyamano ucita vyavahAra nAza pAme che. vaLI, sAdhune AdhAkarma na vaparAya e rUpa ekAMta sthAna ane sAdhune AdhAkarma vaparAya e rUpa ekAMtasthAna svIkAravAmAM Ave to A baMne sthAna anAcArarUpa che ema jANavA. A vacanathI e phalita thAya ke dravyAnuyoganA ciMtavana dvArA asaMgabhAvamAM janArA sAdhu, kAraNasara AdhAkarma vApare to sAdhu lepAtA nathI ane tevuM koI kAraNa na hoya chatAM AdhAkarma vApare to sAdhu avazya lepAya che. vaLI, "prazamarati"nA vacanathI paNa AdhAkarma vAparanAra jJAnayogavALA muni lepAtA nathI, tenI puSTi kare che. sAdhuno AhArarUpa piMDa, sAdhunI vasatirUpa zayyA, sAdhunAM vastra, sAdhunAM pAtro ane auSadha, bheSajAdi koIka saMpUrNa zuddha hoya topaNa akalpya thAya che; kema ke jo koI zuddha piMDAdi paNa saMyamavRddhinuM kAraNa na hoya ane zuddha piMDAdithI dehanI puSTi thavAthI rAgAdinI vRddhi thatI hoya to te zuddha piMDAdi akalpya bane. vaLI, tevA deza, kALa ke puruSanI avasthAne AzrayIne ke upayoganI zuddhi AdinA pariNAmane AzrayIne akalpya evAM paNa piMDAdi sAdhu mATe kalpya bane che. paraMtu "A piMDa sarva doSothI
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1 | gAthA-4-5 11 rahita che. mATe sAdhune kalpe che" tevo ekAMta nathI. AthI ja dravyAnuyogamAM lIna asaMgabhAvamAM janAra munine akalpya paNa AdhAkarmAdi kalpya bane che. tethI kAraNe sevAyelA AdhAkarmathI teonI bhAvazuddhi haNAtI nathI. ll1/4ll avataraNikA : pUrva gAthAmAM batAvyuM ke dravyAnuyogamAM raMga lAge to AdhAkarmAdithI paNa cAritramAM aticAra lAgatI nathI. tenI ja puSTi karavA mATe kahe che - gAthA: A gAthArtha H bAhyayoga bAhyakriyA che. dravyAnuyoga aMtaraMga kriyA che-dravyAnuyoganuM ciMtavana mohanA nAzane anukULa aMtaraMga vyApAra che. bAhyahIna paNa=saMyamanI bAhya AcaraNAthI hIna paNa, jJAnathI vizAla=dravyAnuyoganA sUkSma bodhathI vizALa, evo muni upadezamAlAmAM bhalo kahyo che=zreSTha kahyo che. II1/5/ ToH bAhyakriyA chaI bAhira yoga, aMtarakriyA dravya-anuyoga; bAhya hIna paNi jJAna-vizAla, bhalo kahio muni paddezamAna. 119/411 bAhyoga-AvazyakAdirUpa bAhyoga chaI. dravya-anuyoga-svasamayaparijJAna te aMtaraMga kriyA chaI. bAhyakriyAIM-hIna, paNi-je jJAnavizAla-munIzvara, te upavezamAna madhye bhalo kahio chaI, yataH tathA -- " nANAhio varataraM, hINo vi hu pavayaNaM pabhAvaMto / Na ya dukkaraM karaMto suTTu vi appAgamo puriso / / 423 / / " "hINassa vi suddhaparUvagassa, nANAhiassa kAyavvaM / (naLa-pittaLahaLatyuM, rati trivasese vi) rU48||", te mArTi-kriyAhInatA dekhInaIM paNi jJAnavaMtanI avajJA na karavI, te jJAnayogaI karI prabhAvaka jANo. 1/pA TabArtha AvazyakAdirUpa bAhyayoga=bAhyakriyA, bAhyayoga che=kAyAnI ceSTArUpa AcaraNA che.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1 | gAthA-5 dravyaanuyoga=svasiddhAMtanu parijJAna, te aMtaraMgakriyA che=mohanA unmUlanane anukULa evAM aMtaraMga vyApArarUpa che. bAhyakriyAthI hIna paNa=saMyamanI bAhya AcaraNAthI hIta paNa, je jJAnavizAla munIzvara che=dravyAnuyoganA marmane jANanArA sAdhu che, teone upadezamAlAmAM bhalA kahyA che. je kAraNathI 123 "DhILo vi nALAhio haiM pavayaLa namAvaMto=hIna paNa arthAt kriyAthI hIna paNa, jJAnathI adhika evo pravacananI prabhAvanA karato sAdhu, varataraM=varatara che=zreSTha che. suku ya vi tuvara raMto=ane suMdara paNa duSkarane karato, appAmo riso =alpaAgamavALo puruSa, =nathI=zreSTha nathI." (upadezamAlA zloka-424) tathA=ane DhILassa vi suddhapavAssa nALAhitrastra=hIna paNa arthAt kriyAthI hIna paNa, zuddha prarUpaka evAM jJAnAdhikanI, jAyai=karavI joIe=vaiyAvacca karavI joIe." (upadezamAlA zloka-348) te mATe=upadezamAlAmAM jJAnathI adhikane bhalA kahyA che te mATe, kriyAhInatA joIne paNa jJAnavaMtanI avajJA karavI na joIe; kema ke te jJAnayoge karI prabhAvaka jANavo. ||1/pA * upadezamAlAnI gAthA-348nA pUrvArdha mAtrano artha ahIM abhipreta che tethI graMthakArazrIe mULa TabAmAM gAthAno mAtra pUrvArdha grahaNa karela che paraMtu mAtra jANakArI arthe gAthAno uttarArdha ame kauMsamAM darzAvela che.) bhAvArtha: sAdhuo zuddha bhikSAcaryAdi bAhyakriyAo zAstrAnusArI kare che te bAhyakriyAo bAhyayogarUpa che, jIvanA aMtaraMga pariNAmarUpa nathI. jo ke te kriyAo karatI vakhate "zarIranI bAhyakriyAo mAre zuddha ka2vI che" tevo bhAva te kriyAmAM varte che topaNa zAstrAnusA2I sUkSmabodha nahIM hovAthI mohanA unmUlanane anukULa aMtaraMga vIryavyApArarUpa te bAhyakriyA thatI nathI tethI te bAhyayogathI saMsArano uccheda thAya nahIM. vaLI, je sAdhu zAstra bhaNelA che, gItArtha che ane dravya anuyoganA sUkSmabodhavALA che arthAt jainadarzananA padArthanA pAramArthika parijJAnavALA che teo je zAstraadhyayananI kriyA kare che, te kriyA aMtaraMga kriyA che; kema ke zAstranA 52mArthane yathArtha jANIne te bhAvothI teono AtmA vAsita bane che. tethI te bhAvo jinavacanAnusAra mohanA unmUlanane anukULa aMtaraMga vIryavyApArarUpa hoya che. AvA sAdhu kvacit saMyamanI bAhyakriyAthI hIna hoya, arthAt saMyamanI sarvakriyAo apramAdathI zAstrAnusArI na karatAM hoya topaNa je muni dravyAnuyoganA vizALa bodhavALA che, te munine upadezamAlAmAM zuddha bAhyayoga sevanArA sAdhu karatAM adhika zreSTha kahyA che. upadezamAlAnA zlokano bhAva A pramANe che koI sAdhu saMyamanI AcaraNAmAM hIna hoya topaNa bhagavAnanA vacananA yathArtha 52mArthane jANanArA hoya ane zuddha prarUpaNA karIne pravacananI prabhAvanA karatAM hoya tevA, jJAnathI adhika muni zreSThata2 che. jyAre koI anya sAdhu saMyamanI kaThora AcaraNA karatAM hoya, vaLI, zAstrAnusArI suMdara AcaraNA karatAM
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1 | gAthA-5-6 13 hoya ane Agamano alpabodha hoya arthAt saMyamanI kriyAo kaI rIte karavI joIe teTalo bodha hoya paraMtu bhagavAne batAvelA dravyAnuyoganA marmano bodha na hoya tevA sAdhuo, jJAnathI adhika evAM muni jevA zreSTha nathI. saMyamanI kriyAthI hIna paNa zuddha prarUpaNA karanArA ane jJAnathI adhika evAM sAdhunI vaiyAvacca ka2vI joIe. koI jJAnI puruSamAM kriyAnI hInatA joIne tenI avajJA karavI joIe nahIM; kema ke te sAdhu jJAnayogathI bhagavAnanA zAsananA prabhAvaka che ane jJAnayoganA baLathI svayaM tarI rahyA che. 1/pA ; avataraNikA : koI kahasyaI je-"kriyAhIna jJAnavaMtanaIM bho kahio, te dIpaka samyaktvanI apekSAIM, paNi-kriyAnI hInatAIM jJAnathI potAno upakAra na hoI te zaMkA DhAlavAnaIM dravlAdi jJAna ja zukladhyAna dvAraO mokSa kAraNa, mATi upAdeya chaI, Ima kahaI chaI - avataraNikArya : koI kaheze ke je kriyAthI hIna jJAnavALAne zAstramAM bhalo kahyo che te dIpakasamyaktvanI apekSAe che paNa kriyAnI hInatAe jJAnathI potAno upakAra thAya nahIM, te zaMkAne TALavA mATe dravyAdi jJAna ja zukladhyAna dvArA mokSanuM kAraNa che mATe upAdeya che ema gAthAmAM kahe che bhAvArtha H pUrva gAthAmAM graMthakArazrIe kahyuM ke, bAhya kriyAthI hIna paNa jJAnathI vizALa evAM sAdhune upadezamAlamAM bhalo kahyo che. tyAM koI kahe ke kriyAthI rahita jJAnavALAne je bhalo kahyo che te dIpakasamyaktvanI apekSAe che arthAt te potAnA jJAnanA baLathI bIjAmAM samyaktva pragaTa karI zake tevI zaktivALA che tene AzrayIne bhalo kahyo che. paraMtu kriyAthI rahita evAM jJAnathI te sAdhune potAne koI upakAra thAya nahIM. mATe kalyANanA arthI sAdhue to kriyAmAM ja yatna karavo joIe. tethI nirdoSa bhikSAcaryAdimAM yatna vagara mAtra zAstranA abhyAsathI svanuM kalyANa thaI zake nahIM. e prakAranI koInI zaMkA che tene TALavA arthe dravyAdinuM jJAna ja zukladhyAnanI prApti dvArA mokSanuM kAraNa che. mATe nirdoSa saMyamanI kriyA karatAM jJAna ja vizeSarUpe upAdeya che te batAvavA arthe kahe che gAthA : - dravyAdika ciMtAi sAra, zukladhyAna paNi lahiIM pAra; te mATiM eha ja Adaro, sadguru viNa mata bhUlA pharo. 1/6aa
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1 | gAthA-9. gAthArtha : dravyAdikanI ciMtAthI sArabhUta evAM zukaladhyAnano paNa pAra pAmIe. te mATe eka ja Adaro dravyAdiyoganuM jJAna ja Adaro sadguru vagara bhUlA pharo nahIM. I1/4 rabo - dravyAdikanI ciMtAI zukladhyAna paNi pAra pAmiI, je mArTi Atmadravya-guNaparyAya bheda ciMtAI zukladhyAnano prathama pAda hoI, anaIM tehanI abheda citAI dvitIya pAda hoI, tathA zuddha dravya-guNa-paryAyanI bhAvanAI siddhasamApati" hoI, te to zukladhyAnanuM phala thaI. pravacanasAre'pyuktam"jo jANadi arihaMte davvattaguNattapajjayaMtehi / so jANadi appANaM moho khalu jAdi tassa layaM / / 1. 80 / / " te mATi eha ja dravyAnuyoga AdarzI, paNi sazuru vinA svamatikalpanA bhUlA ma phirasyo. 1/kA TabArtha - dravyAdikanI ciMtAthIdravyAnuyogane kahenArAM zAstromAM je prakAre dravyonuM nirUpaNa karAyuM che te prakAre bodha karIne te bodhathI AtmAne bhAvita karavA dvArA, zukladhyAnano paNa pAra pAmIe=te ciMtavanamAM vIryano prakarSa thAya to te yogI zukladhyAnanA pArane pAme. zukladhyAnanI prApti dravyAnuyoganA ciMtavanathI kema thAya che ? tethI kahe che - je kAraNe Atmadravya, guNa ane paryAya - e traNanA bhedanI ciMtAthI zukladhyAnano prathama pAyo prApta thAya che ane Atmadravya, guNa ane paryAyanI abhedanI ciMtAthI zukladhyAnano bIjo pAyo prApta thAya che. vaLI, zuddha dravya, guNa ane paryAyanI bhAvanAthI siddhanI sAthe samApati thAya che siddhanI sAthe ekatAnI prApti thAya che. ane te siddhanI sAthe samApati, zukladhyAnanuM phaLa che. pravacanasAreDabu=pravacanasAramAM paNa kahevAyuM che - no=je. (vRtta|myaMtedika dravyaguNa paryAya vaDe, arihaMte nAdi arihaMtane jANe che, to te, ppA nA AtmAne jANe che, tasa moho=teno moha, =kharekhara, nA=layane pAme che." (pravacanasAra 1/80) te mATe dravyAnuyoganA ciMtavanathI zukladhyAnanI prApti ane siddhanI sAthe samApatti thAya che te mATe, A ja dravyAnuyogano Adara karavo joIe dravyAnuyoganA adhyayanamAM yatna karavo joIe,
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1 | gAthA-6 paNa sadguru vagara svamati kalpanAthI bhUlA pharazo nahIM=sadgurunuM avalaMbana laIne dravyAnuyoganA adhyayanamAM yatna karavo joIe paNa svamati pramANe dravyAnuyoganAM zAstro vAMcIne yathA-tathA artha karIne bhUlA pharazo nahIM. / / 1/6 / / 15 bhAvArtha :- - dravyAnuyoganA sUtrAnusAra pAramArthika bodhathI yogIo yogamArganA paramArthane to prApta kare che, paraMtu zukladhyAnanA pA2ne paNa prApta kare che ane sarva sAdhanAnuM prayojana zukladhyAnanI prApti dvArA mokSano prApti che, mATe zuddha saMyamanA AcAra karatAM dravyAnuyoganuM ciMtavana mokSArthI jIvo mATe atyaMta upAdeya che. ahIM prazna thAya ke saMyamanI kriyA vagara dravyAnuyoganA ciMtavanathI zukladhyAna kaI rIte prApta thAya ? tethI kahe che - AtmArUpa dravya, AtmadravyanA guNa ane AtmadravyanA paryAyanA bhedanI ciMtAthI zukladhyAnano prathama pAyo prApta thAya che. Azaya e che ke saMsArI jIvo zuddha AtmAnA pAramArthika svarUpane jANatA nathI. tethI bAhya padArthanuM jJAna karIne mohanI vRddhi kare che. ane je yogI jinavacanAnusAra dravyAnuyoganA rahasyane pAme che te yogI chae dravyothI Atmadravya kaI rIte pRthak che tenuM ciMtavana zrutanA baLathI kare che ane chae dravyothI pRthabhUta evAM arUpI AtmAne zrutanA baLathI jANe che ane tevA zuddha Atmadravya, zuddha AtmadravyanA guNa ane zuddhaAtmadravyanA paryAyanA svarUpamAM ekAgratA pAme to zukladhyAnano prathama pAyo prApta thAya che. tyAra pachI Atmadravya, AtmadravyanA guNa ane AtmadravyanA paryAyanA abhedamAM ekAgra thayela te yogI zukladhyAnanA bIjA pAyAne prApta kare che. vaLI, zuddha Atmadravya, zuddha AtmadravyanA guNa ane zuddha AtmadravyanA paryAyanI bhAvanAthI siddhanI sAthe samApatti thAya che, je zukladhyAnanuM phaLa che. AnAthI e prApta thAya ke zukladhyAnano prathama pAyo kSapakazreNImAM prApta thAya che ane bIjo pAyo kSapakazreNInA bAramA guNasthAnake prApta thAya che, je kevaLajJAnanI prApti dvArA mokSanuM kAraNa che. vaLI, jeo kSapakazreNIne pAmyA nathI tenA pUrve zuddha dravya,guNa, paryAyanI bhAvanA kare che, te bhAvanAmAM ekAgratA Ave to zukladhyAna pragaTe che ane te zukladhyAnanA phaLarUpa siddhanI sAthe samApatti=siddhanA AtmAnI sAthe tanmayatAnI prApti thAya che ane A prakAranI siddhanI sAthenI samApatti kSapakazreNInI prAptimAM prabaLa kAraNa che. tethI e prApta thAya ke kSapakazreNInI prApti pUrve paNa jJAnayogI puruSo zuddha dravyaguNaparyAyanI bhAvanA dvArA siddhanI sAthe samApatti karI zake che. mATe paNa bAhyayoga karatAM dravyAnuyoga adhika che ane zukladhyAnanA be pAyAnI prAptinuM kAraNa che. mATe paNa bAhyayoga karatAM dravyAnuyoga adhika che. vaLI, pravacanasAramAM kahyuM tethI paNa e phalita thAya ke arihaMta zuddha AtmadravyasvarUpa che ane tevA
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16. dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-1 | gAthA-6-7 arihaMtanA zuddha Atmadravya, zuddha AtmadravyanA guNa ane zuddha AtmadravyanA paryAyane jeo jANe che teo temAM tanmayatAne pAme che. vaLI, teo potAnA AtmAnA pAramArthika svarUpane jANanArA che ane temAM tanmayatAne pAmanArA che ane teono moha nAza pAme che, tethI paNa e phalita thAya ke, dravyAnuyoganuM ciMtavana mokSanuM kAraNa che. mATe mokSanA arthI jIve dravyAnuyogamAM yatna karavo joIe, paNa svamati anusAra dravyAnuyoganuM ciMtavana kalyANanuM kAraNa bane nahIM. mATe sadgurunuM AlaMbana laIne dravyAnuyoganA marmane jANavA mATe yatna karavo joIe. ll1/chA avataraNikA : jJAna vinA cAritramAtri je saMtuSTa thAI chaI, tehanaIM zikSA kahaI chad - avataraNikArya : jJAna vagara cAritramAtramAM-cAritranI zuddha AcaraNAmAtramAM jeo saMtuSTa thAya che tene zikSA kahe che - bhAvArtha keTalAka jIvo kriyArucivALA hoya che ane saMyamajIvanamAM zuddha AcArathI kalyANane jonArA hoya che, tevA jIvo cAritrAcAranI kriyA mATe apekSita hoya teTalA ja jJAnane bhaNavAmAM Adara kare che, paraMtu dravyAnuyoganA paramArthane jANavAmAM rasa dharAvatA nathI ane tevA jIvone mArgAnusArI bodha karAvavA arthe graMthakArazrI hitazikSA kahe che. gAthA : "ehano jeNaI pAmio tAga, oghaI ehano jehanaI rAga; e be vina trIjo nahIM sAdha,"bhASio sati aratha agAdha. II1/LA gAthArtha - ehano dravyAnuyogano, jeNe tAga pAmyo rahasya pAmyo (ane) ehanodravyAnuyogano, oghathI-vizeSa bodha vagara sAmAnyathI, jene rAga che te be vagara trIjo sAdhu nathI. A agAdha artha=A gaMbhIra artha, sammatimAM kahevAyo che. II1/7TI. rabo : "ehano-dravyAnuyogano jeNaI tAga pAmio-sammati pramukha tarkazAstra bhaNInaI je gItArtha thayo teha. tathA oghaIM-sAmAnya prakAraI, ehano-dravyAnuyogano jehanaI rAga chaI, te gItArthanizcita, e be vinA trIja sAdhu (sAdhaka) nahIM." eha agAdha artha sameti maLe bhASio chaI. te mATaIM jJAna vinA cAritra ja na hoI.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-1 | gAthA-7 36 - "gIyattho ya vihAro, bIo gIyattha-nissio bhaNio / itto taiyavihAro, nANuNNAo jiNavarehiM / / " (vyavahAre 2-30) eTalo vizeSa-je caraNakaraNAnuyogadaSTi nizItha-nya-vyavahAra-divAdhyayanavuM jaghanyUmadhyamatkRSTa gItArtha jANavA. dravyAnuyogadaSTi te sametyAdi tarkazAstrapAragAmI ja gItArtha jANava, tehanI nizrAIM ja agItArthanaI cAritra kahivuM. 1/1/ bArtha : ehano dravyAnuyogano, jeNe=je sAdhue, tAga prApta karyo=sammati vagere zAstra bhaNIne je sAdhu gItArtha thayA te sAdhu ane oghathI sAmAnyathI, ehato=dravyAnuyogano, jene rAga che te sAdhu gItArthanizcita che. te be vagara trIjo sAdhu nathI. evo agAdha artha=gaMbhIra artha, sammatimAM bhAkhyo che. te mATe jJAna vagara cAritra ja na hoya. "kAM ane kahyuM cheegItArtha ane gItArthanizrita e be vagara trIjo sAdhu nathI te kathana zAstramAM kahyuM che. nItyo vihAra=gItArtha vihAra=gItArthanI saMyamanI AcaraNA, vIgo ya yatva-nisiga ane bIjo gItArthanizrita vihAra=gItArthanizrita saMyamanI AcaraNA, dhaniko kahevAI che, rUtto taphavahAro=AnAthI trIjo vihAra, nibavarahiM jinezvara vaDe. nANuIo =anujJAta nathI." (vyavahArasUtra-2/30) eTalo vizeSa che pUrvamAM sammati vagere zAstra bhaNelAne gItArtha kahyA te kathanamAM eTalo vizeSa che, je caraNakaraNAnuyogadaSTi, nizIthakalpavyavahAra, daSTivAdaadhyayanane jaghanya, madhyama ane utkRSTa gItArtha jANavA=caraNakaraNAnuyogadaSTi bhaNelAne jaghanya gItArtha, nizIthakalpavyavahAra bhaNelAne madhyama gItArtha ane dRSTivAdaadhyayana bhaNelAne utkRSTa gItArtha jANavA. dravyAnuyoganI daSTi te sammati Adi tarkazAstrapAragAmI ja gItArtha jANavA ane tenI nizrAe ja dravyAnuyoganI dRSTivALA utkRSTa gItArthatI nizrAe ja, agItArthane cAritra kahyuM. 1/zA bhAvArtha : je sAdhuoe dravyAnuyoganAM zAstro bhaNIne dravyAnuyoganuM rahasya prApta karyuM che te sAdhuo dravyAnuyoganA ciMtavana dvArA AtmA kai rIte vItarAgabhAvane pragaTa karI zake che tenA marmane jANanArA hoya che. tethI tevA sAdhu saMyamanI sarva ucita AcaraNA mAtra bAhya zuddhi pUratI AcaratA nathI. paraMtu prasaMge prasaMge te saMyamanI AcaraNAthI paNa vItarAgatAne anukULa asaMgabhAvamAM udyama kare che ane tevA gItArtha sAdhunI nizrAmAM rahelA ane gItArthanA sAMnidhyane kAraNe dravyAnuyoga pratye jene atyaMta rAga che, phakta vizeSa zaktinA abhAvane kAraNe dravyAnuyoganA graMtho bhaNI zakatA nathI tevA sAdhu dravyAnuyoganA rahasyane
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 DhALa-1| gAthA-7-8 jANanArA gItArtha sAdhunA AlaMbanathI svabhUmikAnusAra vItarAgatAne anukULa aMtaraMga udyama thAya tevo yatna karI zake che. tethI dravyAnuyoganA jANanArA gItArtha ane temanI nizrAmAM rahelA agItArtha sAdhune zAstramAM cAritra kahyuM che te sivAya anyane cAritra kahyuM nathI. tethI jeo zuddha cAritrAcAranI kriyAo pALIne teTalA mAtramAM saMtuSTa che teo te cAritrAcAranI kriyA dvArA vItarAgatAne anukULa udyama karI zakatA nahIM hovAthI bhAvathI cAritrI nathI. ATaluM vizeSa che ke traNa prakAranA gItArtho che. (1) jeoe caraNakaraNAnuyogane kahenArAM zAstrono marmasparzI bodha karyo che, teo jaghanya gItArtha che. (2) jeoe nizItha, kalpa ane vyavahArabhASya zAstrono marmasparzI bodha karyo che, teo madhyama gItArtha che. (3) jeoe dRSTivAda adhyayanano abhyAsa karyo che, teo sammati Adi zAstranA pArane pAmelA che. teo utkRSTa gItArtha che. vaLI, A traNe prakAranA gItArthomAMthI utkRSTa gItArthanI nizrAe ja agItArthane cAritra kahyuM che; kema ke utkRSTa gItArtha ja dravyAnuyoganA marmane jANanArA hoya che. tethI potAnI nizrAmAM rahelA sAdhune tenI bhUmikAnusAra dravyAnuyogano marma batAve che. tethI te sAdhu paNa cAritrAcAranA pAlana dvArA vItarAgabhAvanI prAptine anukULa yatna karI zake che. mATe tevA gItArthanI nizrAthI agItArtha sAdhune paNa bhAvacAritranI prApti thAya che. ll1/LA | avataraNikA : e dravyAnuyoganI lezAthI prApti potAnA AtmAnaIM kRtakRtyatA kahaI chaI - avataraNikArya : pUrvamAM je dravyAnuyoganuM mAhAbhya graMthakArazrIe batAvyuM e dravyAnuyoganI lezathI prAptimAM potAnA AtmAnI kRtakRtyatA kahe che - bhAvArtha : pUrvamAM graMthakArazrIe caraNakaraNAnuyoga karatAM paNa dravyAnuyoga kaI rIte cAritranI prAptimAM atyaMta upakAraka che te spaSTa karyuM ane graMthakArazrIne zAstraadhyayana dvArA e dravyAnuyoganI lezathI prApti thaI. tethI graMthakArazrIne dravyAnuyoganI prAptine kAraNe potAnA AtmAnI kRtakRtyatA anubhavAI che te batAve che. gAthA - te kArarSi gurucaraNa-adhIna, samaya samaya iNi yogai lIna; sAthuM je kiriyA vyavahAra, teha ja akhta moTo AdhAra.1/8
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-1| gAthA-8 gAthArtha - . te kAraNathI dravyAnuyoga AtmakalyANamAM baLavAna hovAthI, gurucaraNane AdhIna samaye samaye e yogamAM lIna dravyAnuyogamAM lIna, je kriyAno vyavahAra "huM sAvuM chuM" teha ja amane moTo AdhAra che. II1/8 Tabo: te kAraNi-dravyAnuganI balavatAnaI hetaIM gurucaraNanaIM adhIna thakA-eNaI karI matikalpanA parihari, samaya samaya INi thIgaIM-dravyAnathIgaIM, lIna-Asakta thakA, kriyAvyavahAra sAdhuM chuM, tehi ja ahanaI morTA AdhAra , mATei Ima icchAthaga saMpanaIM. tanakSam - "kartumicchoH zrutArthasya, jJAnino'pi prmaadinH| vitno tharmojo ka, chAyA sAtaH IIchA" nikhitavistAro (vASTi)] II1/8 TabArtha: te kAraNa=pUrvagAthAmAM kahyuM ke, dravyAnuyoganA sArane pAmyA vagara cAritrAcArathI bhAvacAritra prApta thatuM nathI te kAraNe, dravyAnuyoganI balavatAnA hetuthI=potAnA jIvanamAM dravyAnuyoganI baLavAna prAptinA hetuthI, gurucaraNane AdhIna thakA gurucaraNane AdhIna thaIne, matikalpanA pariharI-gurucaraNanuM avalaMbana laIne potAnI pratikalpanAnA parihArapUrvaka, samaye samaye A dravyAnuyogamAM lIna thakA dravyAnuyogamAM Asakta thatA, je kriyAno vyavahAra "huM sAvuM chuM te ja amane moTo AdhAra che dravyAnuyogamAM lInatApUrvaka je saMyamanI kriyA pote Adare che te ja graMthakArIne saMsArasAgarathI taravA mATe moTo AdhAra che. dravyAnuyoga moTo AdhAra kema che ? tethI kahe che - je mATe A rIte dravyAnuyogamAM Asakta thaIne saMyamanI kriyA karavAmAM Ave e rIte, IcchAyoganI prApti thAya che. tannakSatenuM lakSaNa=IcchAyoganuM lakSaNa batAve che - kRtArthaca=zrataarthavALA=sAMbhaLeluM che Agama jeNe evAM, anumiccho:=karavAnI icchAvALA evAM, jJAnano pramAlina =jJAnI paNa pramAdana : vizano thayA=je vikala dharmayoga che, phuchAyo sahita=(te) IcchAyoga kahevAyo che." (yogadaSTi samuccaya, zloka-3) 1/8 bhAvArtha : pUrvamAM graMthakArazrIe sthApana karyuM ke, dravyAnuyoganA bodha vagara jeo cAritranI kriyAthI saMtuSTa che teo cAritranA sArane pAmyA nathI; kema ke cAritrano sAra dravyAnuyoganA ciMtavana dvArA vitarAgatAne
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1 / gAthA-8-9 anukULa aMtaraMga mahAyatna svarUpa che te kAraNathI graMthakArazrIne potAnA jIvanamAM baLavAna dravyAnuyogane prApta karavAnI icchA thaI che ane baLavAna dravyAnuyogane prApta karavA mATe dravyAnuyoganA marmane batAvanArA je guru che teone AdhIna thaIne graMthakArazrI dravyAnuyoganA marmane jANavAno yatna kare che. kadAca tevA guru sAkSAt maLyA hoya to temane te AdhIna thAya, na maLyA hoya to pUrvamAM je dravyAnuyoganA marmane jANanArA zrI haribhadrasUri Adi yogIo temane dekhAya che, temane AdhIna thaIne graMthakArazrI potAnI matikalpanAno parihAra kare che ane temanA vacanAnusAra samaye samaye dravyAnuyoganA paramArthane jANavAmAM Asakta thAya che ane te rIte dravyAnuyogamAM AsaktipUrvaka graMthakArazrI saMyamanA vyavahAranI je kriyAo sAdhe che te ja graMthakArazrIne saMsArasAgarathI taravA mATe moTo AdhAra dekhAya che; kema ke bhagavAnanA vacanane parataMtra thaIne dravyAnuyoganA marmane sparzIne te dravyAnuyoganA baLathI vItarAgabhAvane ullasita karavAne anukULa saMyamanI kriyA karIne zAstrayoga sAdhavo atiduSkara che. tethI graMthakArazrI kahe che ke tevI kriyA karanArA to sahelAIthI saMsArasAgarane tarI zake che, paraMtu tevI kriyA karavA mATe ame samartha nathI topaNa dravyAnuyogamAM Asakti rAkhIne saMyamanI kriyAthI amane icchAyoga prApta thAya che mATe amArA mATe saMsArasAgarathI taravA arthe te icchAyoga moTo AdhAra che. yogadaSTi samuccayamAM batAvela icchAyoganuM lakSaNa ahIM batAvyuM. tethI e prApta thAya ke tattvanA arthI jIve zAstro sAMbhaLyAM hoya ane teno bodha thayo hoya ke bhagavAnanuM vacana zuddha AtmadravyanA pAramArthika svarUpane pragaTa karavA arthe sarva kriyAo karavAnuM kahe che ane te prakAranI kriyAo karavAnI icchA je yogIne thaI hoya ane dravyAnuyoganA sUkSma bodhane kAraNe saMyamanI sarvakriyAo kaI rIte vItarAgabhAvane pragaTa karavAnuM kAraNa che tevo marmasparzI bodha je yogIne thayo hoya tevA jJAnI paNa zAstrane pUrNa parataMtra thaIne saMyamanI kriyA dvArA aMtaraMga udyama karI zakatA na hoya to te pramAdI che ane tevA pramAdane kAraNe teo saMyamanI je kriyAo karatAM hoya te sarva kriyAno vyApAra zAstranI maryAdAthI kAMIka vikala hoya to te icchAyoga kahevAya che. AthI graMthakArazrI paNa dravyAnuyogamAM Asakti rAkhIne dravyAnuyoganA marmane jANavA mATe udyama dvArA zuddha AtmadravyanA paramArthane jANavAmAM atyaMta yatnavALA che. Ama chatAM pote saMyamanI je kriyA vikalayogavALI kare che, te paNa icchAyogarUpa bane che. mATe dravyAnuyoganI AsaktithI karAyelI kriyA graMthakArazrIne saMsArasAgarane taravA mATe mahAna AdhArarUpa che. I1/8 avataraNikA : Ima-IcchAthIgaIM rahI akhta paraupakAranaIM athi dravyAnuga vicAra kahuM chuM, paNi etalaI ja saMtuSTi na karavI. virzaSArthaI gussevA na mUkavI Ima hitazikSA kahaI chaI - avataraNikArya : ema IcchAyoge rahI pUrva gAthAmAM kahyuM ke dravyAnuyogamAM Asakta ame saMyamanI kriyA karIe
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-1 | gAthA-9 chIe tethI amArAmAM icchAyoga prApta thAya che ema icchAyoge rahI, ame paranA upakAranA arthe=jema potAne dravyAnuyoganA baLathI upakAra thayo che tema dravyAnuyoga prApta karIne parate upakAra thAya te mATe, dravyAnuyogano vicAra kahuM chuM. paNa eTalAthI ja=graMthakArazrIe dravyAnuyogano vicAra karyo eTalA vicArane jANIne ja, saMtuSTi na karavI paraMtu vizeSatA arthI jIvekadravyAnuyoganA marmano bodha karavAnA arthI jIve, gurusevA mUkavI nahIMgadravyAnuyoganA marmane jANanArA evAM gurune AdhIna thaIne dravyAnuyogane jANavAno yatna karavo joIe, ema hitazikSA kahe che - gAthA : savi-tattvArA mukha graMtha, moTA je pravacana nigraMtha; tehano lezamAtra e kaho, paramAratha guruvayaNe raho. ll1/lA gAthArtha - sammati, tatvArtha pramukha graMtha je moTA nircanja pravacana che teno lezamAtra e lahotraprastuta graMthamAM lakhAyo che te teno lezamAtra che. paramArtha guruvacanamAM rahyo che. II1/9ll Tabo : sati-tattvArtha pramukha je moTA nircatha-pravacanarUpa chaI, tehano lavalezamAtra e laho; je-e prabaMdhamAMhi bAMdhyo chaI, paNi paramArathaI guruvacanaI rahyo. thoDuM jANInaI garva karasyo, 'kAnera thana prApta, tRvi manyate nabat ' e daSTAMtaIM. ata eva-uparilyA Ara natha ati gaMbhIra, ghaNAnaIM na pariNamaI, Ima jANInaIM siddhAMtaIM pahilAM dekhADyiA nathI anaI gaMbhIra-guruadhInatAIM ja levA-devA kahiyA cha6. I1/9ll TabArtha : sammati, tatvArtha je mahAna nircanja pravacanarUpa che=jenazAsananA dravyAnuyogane kahenArA sarvajJatA pravacanarUpa che, teno lavalezamAtra e prApta karo, je graMthakArazrIe prastuta prabaMdhamAM bAMdhyo che, paNa te dravyAnuyogano paramArtha to guruvacanamAM rahyo che. mATe prastuta graMtha bhaNIne teno thoDo bodha thavAthI garva karazo nahIM arthAt prastuta graMthanuM adhyayana karIne ame dravyAnuyoganA paramArthane jANanArA chIe evo manamAM garva dhAraNa karazo nahIM. e mATe daSTAMta Ape che. adhata evAM puruSa vaDe nirdhata evAM puruSa vaDe, dhana prApta karAyuM. tethI jagatane tRNa jema mAne che arthAta huM dhanavAna chuM. evo garva kare che te dAMte prastuta graMtha bhaNIne garva karazo nahIM ema saMbaMdha che.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1 | gAthA-9 AthI ja=thoDo dravyAnuyoganA paramArthano bodha karIne tuccha mativALA jIvo "huM dravyAnuyoga jANuM chuM" evo garva kare AthI ja, uparanA cAra natha=RjusUtrAdi cAra vaya, atigaMbhIra che. ghaNAne pariName nahIM ema jANIne siddhAMtamAM prathama dekhADyA nathI ane gaMbhIra evAM te nayo gurunI AdhInatAe ja levAnA kahyA che ane gaMbhIra evAM te nayonA paramArthane jANanArA gurue ja ApavA joIe, anyae nahIM tema kahyuM che. 1/9 22 bhAvArtha: sammati, tattvArtha vagere jainazAsananA mahAgraMtho che tenA lezamAtrarUpa dravyaguNaparyAyanuM varNana graMthakArazrIe prastuta graMthamAM karyuM che. vaLI, teno paramArtha paNa vAMcanamAtrathI prApta thAya tevo nathI, ati gaMbhIra che. mATe pravacanane jANanArA gurunA vacanathI ja teno 5ramArtha prApta thAya tema che. tethI prastuta graMtha bhaNIne dravyAnuyoganA paramArthano thoDo bodha karIne garva karazo nahIM paraMtu ucita guru pAsethI dravyAnuyoganA rahasyane jANavA prayatna karazo to tattvanI prApti thaze. prastuta graMthano paramArtha ati gaMbhIra che tenI puSTi karavA mATe kahe che ke AnA kAraNe ja zAstramAM RjusUtrAdi cA2 nayone atigaMbhIra kahyA che. tethI sAmAnya buddhivALA jIvo tenA rahasyane pAmI zake tevA nathI. mATe zAstrakAroe yogamArganA arthI AghabhUmikAvALA jIvone te nayo batAvavAno niSedha karyo che ane jyAre zrotA dravyAnuyoganA sUkSma marmane jANI zake tevI prajJAvALA thAya tyAre nayonA paramArthane jANanArA gurue tevA yogya zrotAne RjusUtrAdi cAra nayo batAvavAnA kahyA che. AnAthI e phalita thAya ke, dravyAnuyogano viSaya sAte nayo sAthe atigaMbhIra rIte saMkaLAyelo che ane dravyAnuyoganA paramArthane jANanArA yogI zIghra dravyAnuyoganA ciMtavanathI vItarAgabhAvane prApta karI zake che. Ama chatAM AdyabhUmikAvALA jIvo dravyAnuyoganA graMtho bhaNe to trUTaka tUTaka koIka padArthone jANe ane teTalA mAtramAM te dravyAnuyoganA marmane jANe che tevo bhrama grahaNa kare to pote dravyAnuyoganA pAragAmI che tevuM abhimAna thAya ane tenA kAraNe dravyAnuyoganA marmane jANavA mATe sadguru pAse yatna kare nahIM, to dravyAnuyoganA bodhathI hita sAdhI zake nahIM. mATe gaMbhIratApUrvaka dravyAnuyoganA marmane jANavAmAM udyama karavo joIe. 1/9 //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-2 | gAthA-1 DhALa-raO pUrvanI DhALa sAtheno saMbaMdha : prathama DhALamAM zloka-1mAM graMthakArazrIe dravyAnuyogano vicAra karavAnI pratijJA karelI ane te pratijJA karIne dravya, guNa ane paryAyanI vicAraNA karavA arthe prAraMbha karatAM pUrve dravyAnuyoganuM mahattva atyAra sudhI batAvyuM. have dravyAnuyoganI vicAraNAnA viSayarUpa dravya, guNa ane paryAyanA svarUpane bIjI DhALamAM batAve che. avataraNikA - sau prathama dravyanuM lakSaNa batAve che - gAthA - guNa-paryAyataghuM je bhAjana, ekarUpa sihuM kAliM re; teha dravya nija jAti kahii, jasa nahI bheda vicAlai re. jinavANI raMgaI mani dhariV. IN/cA. gAthArtha : guNa ane paryAyanuM je bhAjana guNa ane paryAyano je AdhAra, traNe kALamAM ekarUpa che, te potAnI jAti apekSAe=jIvadravya, pudgaladravya Adi potAnI jAti apekSAe, dravya kahIe. jasa vicAlaU=je dravyanI vicAraNAmAM, bheda nathI=dravyamAM guNa-paryAyano bheda nathI. paraMtu dravyathI guNa-paryAya apRthabhUta che. jinavANI manamAMhi raMgathI dhAraNa karavI joIe dravya, guNa, paryAya viSayaka bhagavAnanI je vANI che tene AdarapUrvaka manamAM dhAraNa karavI joIe. ll2/1il Tabo - guNa naIM paryAyanuM bhAjana kahatAM-sthAnaka, je vihuM kAli-atIta anAgata vartamAnakAli ekasvarUpa hoI. pasiM paryAyanI pari phiraIM nahIM, te dravya kahiI. nija jAti kahatAM potAnI jAti. jima-jJAnAdika guNa-paryAyanuM bhAjana jIvadravya, rUpAdika guNaparyAyanuM bhAjana pugaladravya, raktatvAdi ghaTAdi guNaparyAyanuM bhAjana mRdudravya. taMtu, paTanI apekSA dravya, taMtu, avayavanI apekSAI paryAya. je mATaI paTanaI vicAlaI-paTAvasthA madhyaI taMtuno bheda nathI. taMtu avayava avasthA madhyaIM anyatvarUpa bheda thaI. te mArze pugalaskaMdhamAMhi dravya-paryAyapaNuM apekSAIM jANavuM. Atmatattva vicAI paNi devAdika AdiSTa-dravya, saMsAridravyanI apekSAI paryAya thAI.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-1 koIka kahasthaIM je "Ima dravyatva svAbhAvika na thayuM, ApekSika thayuM to kahiMI je zabala vastuno apekSAI ja vyavahAra hoI. IhAM doSa nathI. je samavAdhikAraNatva pramukha dravyalakSaNa mAnaIM chaI, tehanaIM paNi apekSA ava5 anusaravI. kuNanuM samavAdhikAraNa ?" Ima AkAMkSA hoI, to kuNanuM dravya ?" e AkAMkSA kima na hoI? "TUparyAyava dravya" tattvArthe ! (a. 5, sU. 37) e jinavANI raMgaI-vizvAsaI manamAMhi dhariU. 2/1 TabArtha : guNa ane paryAyanuM bhAjana kahetAM sthAnaka AdhAra, je traNeya kALamAM=atIta, anAgata ane vartamAna e traNe kALamAM, ekasvarUpa hoya paNa paryAyanI jema phare nahIM, te dravya kahIe. vaLI, te dravya kevuM che? te spaSTa karatAM kahe che - tija jAti kahetAM potAnI jAti. jema jJAnAdi guNa-paryAyanuM bhAjata jIvadravya, rUpAdi guNaparyAyanuM bhAjana pugaladravya, raktatvAdi ane ghaTAdi guNa-paryAyanuM bhAjata mRdravya che. te potAnI jAti apekSAe dravya che ema saMbaMdha che. vaLI, pulamAM apekSAe dravya ane apekSAe paryAya che te spaSTa karavA mATe kahe che - paTanI apekSAe taMtu dravya che ane potAnA avayavanI apekSAe taMtu paryAya che. ahIM prazna thAya ke paTanI apekSAe taMtu dravya kema che ? te spaSTa karavA arthe kahe che - je mATe paTa vicAI=paTanI avasthAmAM, taMtuno bheda nathI. arthAt jema manuSyanI bAlyAvasthA sAthe manuSyano bheda nathI. tethI manuSyanI bAlyAvasthAnI apekSAe manuSya dravya che tema paTanI avasthAmAM taMtuno bheda nathI. mATe paTanI apekSAe taMtu dravya che ane paTa e taMtudravyano paryAya che. ahIM prazna thAya ke, taMtunA avayavanI apekSAe taMtu paryAya kema che ? tethI kahe che -- taMtunA avayavonI avasthAmAM anyatvarUpa bheda che taMtunA avayavothI taMtumAM anyatvarUpa taMtuno bheda che. jema mATIthI ghaTamAM anyatvarUpa bheda che. tema taMtunA avayavathI taMtumAM anyatvarUpa bheda che. mATe taMtu potAnA avayavonI apekSAe paryAya che. ema saMbaMdha che. te mATe taMtunuM apekSAe dravyapaNuM ane apekSAe paryAyapaNuM spaSTa karyuM te mATe, pudagalaskaMdhamAM dravyaparyAyapaNuM apekSAe jANavuM arthAt yugalaskaMdho koIka apekSAe dravya kahevAya che. ane te ja yugalaskaMdho koIka apekSAe paryAya kahevAya che, ema jANavuM. vaLI, AtmatatvanA vicAramAM paNa devAdika AdiSTa dravyo saMsArI dravyanI apekSAe paryAya thAya che arthAt karmanA saMyogavALo jIva saMsArI dravya che ane tenA deva, tAraka Adi paryAyo che. Ama chatAM, deva paNa potAnI avAMtara avasthAnI apekSAe dravya che. mATe devAdika AdiSTa dravya che
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-2 | gAthA-1 ane AdiSTa dravya ja saMsArI dravyanI apekSAe paryAya che. ahIM mULa dravyanA paryAyane koIka apekSAe dravyano Adeza karavAmAM Ave tene AdiSTa dravya kahevAya che. * jema saMsArI jIvarUpa dravyanA devAdika paryAyone tenI avAMtara avasthAnI apekSAe dravyarUpe Adeza karAya che tethI devAdika AdiSTa dravya che. koIka kaheze je A rIte-pUrvamAM apekSAe AdiSTa dravyane grahaNa karIne te AdiSTa dravyane apekSAe paryAya paNa kahyuM ane apekSAe dravya paNa kahyuM e rIte, dravyapaNuM svAbhAvika ta thayuM=saMsArI jIvatA devAdika paryAyane AdiSTa dravyarUpe svIkAryA e rIte devAdika dravyamAM dravyatva svAbhAvika prApta thayuM nahIM, paraMtu ApekSika prApta thayuM to kahieN=tene graMthakArazrI kahe che - je zabala vastuno citra svabhAvavALI vastuno, apekSAe ja vyavahAra thAya, emAM doSa nathI. potAnI vAtanI puSTi karavA arthe taiyAyikanI mAnyatAthI paNa apekSAe vyavahAra svIkAravAnI yukti batAve che, je samavAdhikAraNatva vagerene dravyanuM lakSaNa mAne che=je taiyAyiko samavAdhikAraNatva vagerene dravyanuM lakSaNa kahe che, temane paNa apekSA avazya anusaravI. niyAyiko vagerene kaI apekSA avazya anusaravI joIe ? te spaSTa kare che. "konuM samavAyikaraNa?" ema AkAMkSA hoya che=taiyAyikone e prakAranI AkAMkSA hoya che, to "konuM dravya?" ema AkAMkSA syAdvAdIne kema na hoya? arthAt "kayA paryAyanuM A dravya che?" evI AkAMkSA syAdvAdIne hoya che. jema bAla Adi avasthAnuM manuSya dravya che evI AkAMkSA syAdvAdIne che. gAthAno phalitArtha kahe che - "guNaparyAyavALuM dravya" ('tatvArtha sUtranA adhyAya-5, sUtra-37). e jinavacanane raMge=vizvAse, manamAM dhAraNa karavI joIe. ra/15 bhAvArtha: prastuta gAthAmAM dravyanuM lakSaNa batAvela che ane dravya "guNaparyAyanuM bhAna che"=AdhAra che ane traNe kALamAM ekasvarUpa che paraMtu paryAyanI jema pharatuM nathI. jema jIvadravya potAnA guNa ane potAnA paryAyano AdhAra che ane traNe kALamAM jIvadravya jIvarUpa ja rahe che paraMtu jIvanA saMsArI paryAya ane mukta paryAyanI jema jIvadravya pharatuM nathI. vaLI, te dravya potapotAnI jAtinI apekSAe che. jema jJAnAdi guNaparyAyanuM bhAjana jIvadravya che. te jIvata jAtinI apekSAe jIvadravya che. rUpAdi guNaparyAyanuM bhAjana pudgaladravya che. te pudgalatva jAtinI apekSAe
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-1 pudgaladravya che. vaLI, pudgaladravyamAM avAMtara dravyone spaSTa kare che. raktatvAdi guNa ane ghaTAdi paryAyanuM bhAjana mRdravya che. A mRdravya ApekSika dravya che; kema ke pudgaladravyanuM mRdravya paryAya che. Ama chatAM mRmAMthI ghaTa, ramakaDAM Adi paryAyo thAya che ane mRdUdravyamAM raktatva, zyAmatva Adi guNo che. te apekSAe 2ktatvAdi guNo ane ghaTAdi paryAyonuM bhAjana mRdravya che. temAM paNa mRtyu jAtinI apekSAe mRdravya che. A rIte jIvadravya ane pudgaladravya batAvyA pachI ApekSika evuM mRdravya batAvyuM. tethI have ApekSika dravya ane ApekSika paryAyano bodha karAvavA arthe kahe che - paTarUpa paryAyanI apekSAo taMtu dravya che arthAt taMtumAMthI paTa banelo hoya tyAre te taMtu paTaparyAyano AdhAra che tethI taMtudravya che. vaLI, taMtu potAnA avayavonI apekSAe paryAya che; kema ke jema taMtumAMthI paTa bane che, mATe paTaparyAyano taMtu AdhAra che, tema taMtunA avayavomAMthI taMtu bane che mATe taMtunA avayavorUpa dravyamAM taMtu Adheya che. mATe taMtu, potAnA avayavonI apekSAe paryAya che. ahIM prazna thAya ke, paTaparyAyanI apekSAe taMtune dravya kema kahyuM ? tenI spaSTatA karatAM kahe che ---paTa avasthAmAM taMtuno bheda nathI. mATe taMtu, paTaparyAyanI apekSAe dravya che. tethI e prApta thAya ke paryAya haMmezAM dravyathI abhinna hoya che ane paTa avasthAmAM taMturUpa dravyano abheda che. paraMtu paTa karatAM taMtuno bheda nathI. mATe taMtu dravya che. AthI ja paTa avasthAmAM paNa taMtu potAnA svarUpe dekhAya che. vaLI, taMtu potAnA avayavonI apekSAe paryAya kema che tenI spaSTatA karatAM kahe che taMtunA avayavonI avasthAmAM taMtuno anyatvarUpa bheda che. AthI taMtunA avayavarUpa rU Adi vidyamAna hoya tyAre temAM taMtu dekhAtA nathI. paraMtu te taMtunA avayavorUpa rUmAMthI taMtu bane tyAre ja taMtu dekhAya che. tethI taMtunA avayavonI apekSAe taMtu paryAya che. AnAthI zuM prApta thayuM te spaSTa karatAM kahe che pudgalaskaMdhamAM dravyaparyAyapaNuM apekSAe prApta thAya che. jema mATI Adi paryAyano AdhAra pudgaladravya che te apekSAe pudgaladravya che ane mATI paryAya che. tethI pudgaladravyanI apekSAe mATI paryAya che ane ghaTAdi paryAyanI apekSAe mATI dravya che. mATe pudgalaskaMdhamAM dravya ane paryAyapaNuM niyata nathI. paraMtu apekSAe che. vaLI, AtmadravyamAM paNa dravyaparyAyapaNuM apekSAe che te spaSTa karatAM kahe che - - AtmatattvanI vicAraNAmAM paNa apekSAe Adeza karAyelAM evAM devAdi dravyo saMsArIdravyanI apekSAe paryAya che. tethI e prApta thAya ke, devabhavanI prathama avasthA, madhyama avasthA ane aMtima avasthArUpa paryAyonuM bhAjana devano jIva che. tethI te traNe avasthAnA AdhArarUpa devane AdiSTa dravya kahevAya che ane te AdiSTa evuM devadravya saMsArIdravyanI apekSAe paryAya bane che; kema ke saMsArI jIva ja devaparyAya, manuSyaparyAya, na2kaparyAya ane tiryaMcaparyAyano AdhAra che. tethI saMsArI jIvadravyane grahaNa karIe tyAre devAdi AdiSTa dravya e paryAya kahevAya che.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-1 jIvadravya pudgaladravya paramANu saMsArI jIva siddhano jIva (pUrvanI apekSAe (Atmadravya) paryAya, uttaranI apekSAe AdiSTa dravya) yaNukAdi (pUrvanI apekSAe paryAya, uttaranI apekSAe AdiSTa dravya) nara deva tiryaMca nAraka taMtaAdi mRdAdi bAlyAvasthA yuvAvasthA vRddhAvasthA ghaTAvasthA kuzalAvasthA piMDAvasthA Ama svIkAravAthI dravyapaNuM svAbhAvika na thayuM. paraMtu apekSAe thayuM ema naiyAyika Adi kahe che; kema ke teo niyata dravyone dravyarUpe svIkAre che ane temAM vartatA guNo ane avasthAne guNaparyAyarUpe svIkAre che, paraMtu koIka apekSAe paryAya paNa dravya bane che tema svIkAratA nathI. ene graMthakArazrIe pudgala ane AtmAmAM dravyapaNuM ane paryAyapaNuM apekSAe batAvyuM. tethI taiyAyikAdi matanuM nirAkaraNa thayuM ane e prApta thayuM ke dravyamAM dravyapaNuM svAbhAvika ja nathI, paraMtu apekSAe paNa che; kema ke jainazAsana dareka vastune sabala svIkAre che arthAt citra svarUpavALI svIkAre che. tethI vastunI je avasthA pratye upayoga jAya te pramANe vastu jaNAya che jema koI surUpa puruSane paNa koI dRSTithI jovAmAM Ave to tenA koika aMzathI kaMika kurUpa jaNAya che. tethI surUpa paNa puruSa koi apekSAe surUpa paNa che ane koI apekSAe kurUpa paNa che tema svIkAravuM paDe. te rIte jagatuvartI sarva padArthone je dRSTithI jovAmAM Ave te dRSTithI tenuM svarUpa dekhAya che. AthI manuSyane tenI bAlAdi avasthAnA AdhArarUpe jovAmAM Ave tyAre te manuSya dravyarUpe jaNAya che ane tenA te ja manuSyane saMsArI jIvanA manuSya, deva Adi paryAyonI apekSAe jovAmAM Ave tyAre te manuSya paryAyarUpe jaNAya che ane vastu AvA prakAranA citra svabhAvavALI che tethI tyAM apekSAe dravya ane apekSAe paryAyano vyavahAra thAya temAM koI doSa nathI. pUrvamAM graMthakArazrIe pudgaladravyamAM ane jIvadravyamAM dravyaparyAyapaNuM apekSAe paNa che ema batAvyuM. tyAM naiyAyika Adi jeo dravyane ekAMtadravya kahe che ane dravyamAM vartatA guNone ekAMta guNo kahe che, teo zaMkA karatAM kahe che ke, A rIte svIkAravAthI to dravyamAM paNa dravyatva svAbhAvika na thAya paraMtu koIka apekSAe te dravya che, te apekSAe temAM dravyatva prApta thAya ane tenA te ja dravyane koIka apekSAe paryAya kahIe tyAre temAM paryAyatvanI prApti thAya. tethI "A dravya ja che ane A paryAya ja che" evo niyata vyavahAra kaI rIte saMgata thAya ?
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-2 | gAthA-1-2 graMthakArazrI tene uttara ApatAM kahe che ke, sabala vastuno apekSAe ja vyavahAra thAya tethI ekanI eka vastune koIka apekSAe dravya kahIe ane koIka apekSAe paryAya kahIe temAM doSa nathI. Azaya e che ke koIka vivakSita manuSyanI bAlyAvasthA, yuvAvasthA ane vRddhAvasthArUpa paryAyane sAme rAkhIne kahIe to te manuSya dravya che. tethI te manuSyamAM dravyatva prApta thAya ane manuSyanI bAlAdi avasthAmAM paryAyatva prApta thAya. vaLI, jyAre saMsArI jIvanI dRSTithI vicArIe tyAre tenA te ja manuSyane saMsArI jIvadravyanA paryAyarUpe svIkAravo paDe; kema ke te saMsArI jIvanA manuSya, deva, nAraka Adi paryAyo che. te vakhate te manuSyamAM paryAyatvanI buddhi thAya che, paraMtu dravyatvanI buddhi thatI nathI tethI taiyAyika Adi kahe che ke, A rIte manuSyamAM dravyatva svAbhAvika prApta na thAya, paraMtu tame je prakAranI apekSAbuddhi karI te tamArI apekSAbuddhi pramANe temAM dravyatva kahevAya che ane apekSAbuddhi pramANe temAM paryAyatva paNa kahevAya che tema svIkArIe to "A dravya che, A paryAya che" evo niyata vyavahAra saMgata thAya nahIM. tenA samAdhAnarUpe graMthakArazrI kahe che ke syAdvAdanI dRSTithI padArthane jovAmAM Ave to padArtha sabala svabhAvavALo che arthAt citrasvabhAvavALo che. tethI padArthane je dRSTithI jovAmAM Ave te svarUpe padArtha dekhAya che. phakta svakalpanAthI te padArthane te rUpe jovAmAM Avato nathI. paraMtu padArthanA vAstavika svarUpane avalaMbIne jovAmAM Ave che ane te dRSTithI jyAre padArtha koIka apekSAe dravyarUpe dekhAto hoya ane teno te ja padArtha koIka apekSAe paryAyarUpe dekhAto hoya to tema svIkAravAmAM koI doSa nathI. jema bAlAdi paryAyane AzrayIne bAlAdi paryAyano AdhAra manuSyadravya dekhAya che tethI manuSyane "A dravya che" tema kahIe ane saMsArI jIvanI dRSTithI vicArIe tyAre manuSya Adi paryAyono AdhAra jIvadravya dekhAya che te apekSAe manuSyane paryAya svIkArIe to koI doSa nathI. vaLI, potAnI vAtanuM samarthana karatAM graMthakArazrI kahe che - naiyAyika vagere dravyanuM lakSaNa samavAyakAraNatva vagere kahe che temAM paNa apekSA anusaravI paDe che; kema ke "A konuM samavAyikAraNa che ?" ema AkAMkSA rahe che. jemAM mATI e ghaTanuM samavAyikAraNa che, mATe mATIne dravya kahe che. tyAM AkAMkSA rahe ke mATI konuM samavAdhikAraNa che ? tethI kahevuM paDe ke ghaTanuM samAyikAraNa mATI che. mATe mATI dravya che. tema sAdvAdIne paNa "A konuM dravya che?" ema AkAMkSA kema na hoya? arthAt manuSya e.konuM dravya che ? arthAt bAlAdi avasthAnuM dravya che ema AkAMkSA kema na hoya ? A gAthAnA kathanathI zuM phalita thAya te batAvatAM kahe che -tattvArthamAM guNaparyAyavALuM dravya che ema je kahyuM e bhagavAnanI vANI vizvAsathI manamAM dhAraNa karavI joIe. para/1 avataraNikA : prathama gAthAmAM dravyanuM lakSaNa batAvyuM. have guNa ane paryAyanuM lakSaNa batAve che ane guNaparyAyanuM lakSaNa batAvIne tyArapachI dekhAto padArtha kevA svarUpavALo che tenuM sAmAnya svarUpa graMthakArazrI
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-2 batAve che ane te sAmAnya svarUpanuM vistArathI varNana DhALa-9nA aMta sudhI kare che ane DhALa-10nI prathama gAthAmAM tenuM spaSTIkaraNa kare che gAthAH 29 dharama kahIjai guNa sahabhAvI, kramabhAvI paryAyo re; bhinna-abhinna trividha tiyalakSaNa, eka padAratha pAyo re. jina0 ||2/2 gAthArthaH sahabhAvI dharma=dravyanI sAthe rahenAro evo dharma, guNa kahIe. kramabhAvI=dravyamAM kramasara thanAro evo dharma, paryAya kahIe. bhinna abhinna che=dravya, guNa ane paryAya koIka apekSAe bhinna che, koIka apekSAe abhinna che. vaLI, trividha che=dareka vastu dravya, guNa ane paryAyarUpe trividha che. vaLI, koI eka padArtha traNa lakSaNavALo che=utpAda, vyaya ane dhrauvyarUpa traNa lakSaNavALo che. tethI koI eka padArtha bhinna-abhinna, trividha ane traNa lakSaNavALo prApta thAya che. II2/2/ To : TabArtha: sahabhAvI kahatAM--yAvadravyabhAvI je dharma, te guNa kahiIM. jima-jIvano upayoga guNa, pudgalo grahaNa guNa, dharmAstikAyo gatihetutva, adharmAstikAyano sthitihetutva, AkAzano avagAhanAhetutva, kAlano vartanAhetutva kramabhAvI kahatAM-(a)yAvandvavyabhAvI, te paryAya kahi. jima jIvanaIM nara-nArakAdika, pudgalanaIM rUpa-rasAdikaparAvRtti, Ima dravvAdika 3, bhinna chaI-lakSaNathI, abhinna chaI-pradezanA avibhAgAthI, trividha chaI, navavidha upacAra; eka ekamAM 3 bheda AvaI, tehathI. tathA trilakSaNa-utpAda-vyaya-dhrauvya svarUpa chaIM. ehavo eka padArtha jaina pramANaIM pAmyo. e dvAra rUpa pada jANavAM. I/2/// e guNanuM lakSaNa kahe che sahabhAvI kahetAM yAvadravyabhAvI je dharma=te padArthamAM rahela yAvadravyabhAvI evo je dharma, te guNa kahevAya. jema jIvano upayogaguNa jIvamAM sadA rahe che, pudgalano grahaNaguNa=bIjAthI grahaNa thavAno guNa, pudgalamAM sadA rahe che, dharmAstikAyano gatihetutva guNa dharmAstikAyamAM sadA rahe che, adharmAstikAyano sthitihetutva guNa adharmAstikAyamAM sadA rahe che, AkAzano avagAhanAhetutva
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-2 guNa AkAzamAM sadA rahe che ane kALano vartavAhetutva guNa=padArthane parivartana karavAno hetu kALa hovAthI vartavAhetutva guNa, kALamAM sadA rahe che. mATe yAvadravyabhAvI dharma guNa che. A rIte dravyanI sAthe sahabhAvI rahelo dharma guNa che te chae dravyamAM batAvyuM. have paryAyanuM lakSaNa kahe che - kramabhAvI kahetAM ayAvadravyabhAvI je dharma hoya te paryAya kahIe dravya karatAM alpakALabhAvI rahenAro evo je dharma te paryAya kahIe. jema jIvato nara-nArakAdi dharma ayAvadravyabhAvI che, mATe jIvadravyano paryAya che. pudgalanA rUparasAdikanI parAvRtti pudgalanA zveta, zyAma Adi rUpanI parAvRtti ane madhura, kaTu Adi rasanI parAvRtti, ayAvadravyabhAvI che, mATe pudgalano paryAya che. ema=gAthA-1mAM dravyanuM lakSaNa batAvyuM ane gAthA-ramAM atyArasudhI guNa ane paryAyanuM lakSaNa batAvyuM ema, dravyAdika traNa dravya, guNa ane paryAya e traNa, lakSaNathI bhinna che. vaLI, dravyAdika traNa pradezanA avibhAgathI abhinna che dravya, guNa ane paryAya eka vastumAM bhinna sthAne rahetA nathI paraMtu vastumAM saMpUrNapaNe vyApIne rahe che. tethI pradezanA avibhAgathI dravya, guNa ane paryAya abhinna che. vaLI, trividha che=dareka padArtha dravya, guNa ane paryAya e traNa svarUpa che. upacArathI navavidha che eka ekamAM traNa bheda Ave, mATe navavidha che arthAt dravyamAM dravyano, guNano ane paryAyano upacAra; guNamAM dravyano, guNano ane paryAyano upacAra; paryAyamAM dravyano, guNano ane paryAyano upacAra, e pramANe upacArathI navavidha che. vaLI, trilakSaNa che=dareka padArtha utpAda, vyaya ane dhrovya e rUpa traNa lakSaNavALA che, ema jaina dRSTithI prApta thAya che. e dvArarUpa pada jANavAMkadareka padArtha bhinnabhinna, trividha ane traNa lakSaNavALo che e traNa pada dvArarUpa jANavAM. 1ra/rA bhAvArtha prathama gAthAmAM dravyanuM lakSaNa karyuM. have guNanuM ane paryAyanuM lakSaNa kare che. dravyamAM rahelo je dharma dravya sAthe sadA raheto hoya te dharmane guNa kahevAya ane jIvAdi cha dravyone AzrayIne rahenArA cha guNane prastuta gAthAnA TabAmAM graMthakArazrIe batAvyA che. jIva sadA upayogalakSaNavALo che. AthI saMsAraavasthAmAM paNa upayoga vagarano jIva nathI ane siddhAvasthAmAM paNa upayoga vagarano jIva nathI. paraMtu sadA jJAna, darzanAdinA upayogavALo jIva che. mATe upayoga e jIvano guNa che.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-2 / gAthA-2 31 pudgala dravya sadA jIvathI ke anya pudgalaskaMdhathI grahaNa thAya che. tethI pudgalano grahaNaguNa che ane A grahaNaguNa pudgalamAM kyAreka hoya, kyAreka na hoya evuM nathI, paraMtu sadA che. mATe pudgalano grahaNaguNa yAvadravyabhAvI che. pudgala ane jIva gatisvabhAvavALA che, chatAM gati karavAmAM dharmAstikAya dravya sahAyaka thAya che. tethI dharmAstikAyanI gati hetutva dharma che ane dharmAstikAyanI gati hetutvarUpa dharma sadA rahenAro che. mATe dharmAstikAyano guNa che. vaLI, gatisvabhAvavALA jIva ane pudgaladravyo gati pariNAmamAMthI sthira pariNAmamAM Ave che tyAre adharmAstikAya sahAyaka thAya che. AthI yogIo manane sthira karavA mATe yatna kare che tyAre adharmAstikAyanI sahAyatAthI yatna thAya che. mATe adharmAstikAyamAM sthiti hetutvarUpa dharma che ane te sadA rahenAro che, mATe adharmAstikAyano guNa che. vaLI, sarvadravyone avagAhanA ApavAno dharma AkAzano che, tethI avagAhanAhetutva AkAzano dharma che ane te sadA rahenAro che mATe AkAzAstikAyano guNa che. vaLI, kALa upacArathI dravya che ema svayaM graMthakArazrI AgaLa kahevAnA che chatAM padArthavyavasthAmAM atyaMta upayogI hovAthI kALane dravyarUpe svIkAravAmAM Avela che ane kALanA AlaMbanathI dareka padArtho te te bhAvarUpe vartana pAme che arthAt parAvartana pAme che. tethI padArthonI vartanAmAM kALa hetu che ane vartanAhetutva dharma kALamAM sadA rahenAro che, mATe te kALano guNa che. A rIte guNanuM lakSaNa ane cha dravyomAM kayA guNa che te batAvyuM. have paryAyanuM lakSaNa batAve che. kramasara thanArA dharmo paryAya che arthAt dravya hoya tyAM sudhI rahenArA nahIM, paraMtu dravyamAM kiMcit kALa sudhI vartanArA dharmo te paryAya che. jema, jIvadravyamAM naranArakAdi paryAyo sadA rahetA nathI paraMtu jIvano nara paryAya, pachI nAra, paryAya Adi paryAyo kramasara thAya che ane jIvamAM koIka kALe nara paryAya hoya che to koIka kALe nArakAdi paryAyo hoya pudgaladravyamAM rUpanI parAvRtti ane rasAdinI parAvRtti paNa kramasara thanArI che, tethI te pudgalanA paryAya che. jema koI pudgalamAM vartamAnamAM zyAma rUpa hoya ane tenA te ja pudgalamAM pAchaLathI zvetAdi rUpa thAya. tethI pudgalanAM zyAma Adi rUpo pudgalanA paryAyo che. A rIte=prathama gAthAmAM dravyanuM lakSaNa batAvyuM ane dvitIya gAthAmAM atyAra sudhI guNa ane paryAyanAM lakSaNa batAvyAM e rIte, dravya, guNa ane paryAya-traNeya, lakSaNathI bhinna che. arthAt jo traNe sarvathA ekarUpa hota to traNenAM bhinna lakSaNanI prApti thAya nahIM ane traNenAM lakSaNa judAM prApta thAya che mATe traNeno paraspara bheda che.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-2 / gAthA-2-3 vaLI, koI eka vastune grahaNa karIe to te vastu dravyarUpa che, guNarUpa che ane paryAyarUpa che. Ama chatAM te vastunA koIka pradezamAM dravyatva che, koIka pradezamAM guNatva che ane koIka pradezamAM paryAyatva che ema nathI. tethI kahI zakAya ke pradezanA avibhAgathI te vastu dravya, guNa ane paryAyarUpa che. tethI e traNeno abheda che. paraMtu jema ghaTa ane paTano paraspara bheda che, tenI jema dravya, guNa ane paryAyano paraspara bheda nathI. vaLI, koI eka vastune grahaNa karIne vicArIe to te vastu trividha che. arthAt dravyarUpa, guNarUpa ane paryAyarUpa ema trividha che. vaLI, te eka vastu upacArathI navavidha che; kema ke eka-ekamAM traNa bhedanI prApti che. dravyamAM anya dravyano upacAra, dravyamAM anyanA guNano upacAra ane dravyamAM anyanA paryAyano upacAra karIe to dravya traNa prakAre prApta thAya. jema dehadhArI jIvamAM pudgala dravyano upacAra karIne dehadhArI jIvane "A pudgala che" tema kahIe tyAre, jIvadravyamAM pudgaladravyano upacAra thayo kahevAya. vaLI, dehadhArI jIvadravyamAM pudgaladravyanA jaDatvadharmano upacAra karIne te dehadhArI jIvane "A jaDa che" tema kahIe tyAre, jIvadravyamAM pudgaladravyanA jaDatvaguNano upacAra thayo kahevAya. vaLI, dehadhArI jIvadravyamAM pagaladravyanA zyAmavAdi paryAyano upacAra karIne te dehadhArI jIvane "A zyAma che" tema kahIe tyAre jIvadravyamAM pudgaladravyanA zyAma paryAyano upacAra thayo kahevAya. A ja rIte guNamAM dravya,guNa ane paryAya e traNeno ane paryAyamAM dravya, guNa ane paryAya e traNeno upacAra karIne kula nava bhedanI prApti thAya, tema graMthakArazrI svayaM DhALa-7mAM gAthA-6thI 11mAM batAvavAnA che. vaLI, dareka vastu traNa lakSaNavALI che=jagatamAM je koI vastu che te sarva vastu utpAda, vyaya ane dhrauvya lakSaNavALI che. arthAt dareka vastu parivartana svabhAvavALI che, tethI koIka rIte te vastu utpanna thAya che, mATe te vastumAM utpAda che. vaLI, koIka rIte te vyaya pAme che, mATe te vastumAM vyaya dharma che ane koIka rIte te vastu dhruva che, mATe temAM dhrauvya dharma che. A rIte jainamata pramANe koI eka padArtha kathaMcit bhinnabhinna, trividha ane traNa lakSaNavALo prApta thAya. A traNe pado dvArarUpa che. tethI have te traNe padonuM vistArathI varNana thaze. ra/rA avataraNikA : tihAM prathama e DhAlamAMhi dravya-guNa-paryAyano bheda yukti dekhADaI chaI - avataraNikArya :- tihAM=prastuta DhAlamAM dravya, guNa ane paryAyanuM lakSaNa batAvyuM tyAM, e DhAlamAMhi=prastuta DhALamAM, dravya, guNa ane paryAyano bheda yuktithI prathama batAve che - bhAvArtha : gAthA-1mAM dravyanuM lakSaNa batAvyuM. gAthA-2nAM pUrvArdhamAM guNanuM ane paryAyanuM lakSaNa batAvyuM ane
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 gAthA-3 tyArapachI gAthA-2nA uttarArdhamAM traNa dvAro batAvyAM. tethI te traNa dvArane batAvavA arthe bhinnAbhinnane prathama batAvavuM joIe. mATe A DhALamAM dravya, guNa, paryAyano bheda prathama yuktithI batAve che. gAthA : jima motI ujvalatAdikathI, motImAlA alagI re; guNa-paryAyavyaktithI jANo, dravya-zakti tima valagI re. 33 jina0 ||2|3|| gAthArthaH jema motIthI ane ujjvalatAdikathI motInI mALA alagI che=motIrUpa paryAyathI ane motInA ujjalatAdika guNathI motInI mALArUpa dravya alaga che tima=tema, dravyazakti guNaparyAyavyaktithI jANo=guNaparyAya vyaktithI aLagI jANo. valagI re=dravyazakti eka pradeza saMbaMdhathI guNaparyAyane vaLagelI che. II2/3|| Tabo H jima motInI mAlA, motI thakI tathA motInA ujjalatAdika dharmathI aLagI chaI; tima-dravyazakti guNa-paryAyavyaktithI alagI chaI, tathA ekapradezasaMbaMdhaIM valagI chaI, Ima jANo. motI paryAyanaIM ThAmi, ujvalatAdika guNanaIM ThAmi, mAlA TUnaIM ThAmi, Ima-uSTAMta joDavo. ghaTAdi dravya pratyakSa pramANaIM sAmAnya-vizeSarUpa anubhaviI chaI, te sAmAnya upayogaIM-mRttikAdi sAmAnya ja bhAsaI chaIM, vizeSa upayogaIM-ghaTAdivizeSa ja bhAsaI chaIM. tihAM-sAmAnya te dravyarUpa jANavuM; vizeSa, te guNaparyAyarUpa jANavAM. ||2/3|| TabArtha H jema motInI mALA motI thakI tathA motInA ujjalatAdika dharmathI aLagI che tema dravyazakti guNa-paryAyavyaktithI aLagI che ane eka pradezanA saMbaMdhathI vaLagI che=guNa-paryAyanI sAthe dravyazakti eka pradezanA saMbaMdhathI vaLagI che ema jANo. prastuta dRSTAMtamAM motI paryAyanA sthAne che, ujjalatAdika guNanA sthAne che ane motInI mALA dravyanA sthAne che e pramANe dRSTAMtane joDavuM. ahIM dravya sAmAnyarUpa che ane guNaparyAya vizeSarUpa che-e motInI mALAnA dRSTAMtathI batAvyuM. have dekhAtA ghaTAdi dravyomAM tene saMgata karatAM kahe che - ghaTAdi dravya pratyakSa pramANathI sAmAnyavizeSarUpe anubhavAya che te ghaTAdinA sAmAnya upayogamAM
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-3 kRttikAdi sAmAnyarUpe bhAse che. je dravyasvarUpa che ane vizeSa upayogamAM ghaTAdi vizeSa bhAse che te mRtikAdravyanA paryAyarUpa che tyAM=pratyakSa pramANathI dekhAtA ghaTAdimAM je sAmAnya dekhAya che=mATI sAmAnya dekhAya che, te mATI dravyarUpa jANavuM ane vizeSa=ghaTAdi je vizeSa dekhAya che te guNaparyAyarUpa jANavA-ghaTamAM dekhAtA rUpAdi guNarUpe che ane ghaTa paryAyarUpe che tethI guNaparyAyarUpa ghaTAdi vizeSa che. II / II. bhAvArtha - pUrvamAM dravya,guNa ane paryAya e traNanAM lakSaNo batAvyAM ane tene mALAnA dRSTAMtathI spaSTa kare che gAthAnA pUrvArdhano artha A pramANe che: motInI mALA grahaNa karIe to te mALAmAM vartatAM motIo paryAya che. te mALAmAM vartatAM ujvalatAdika dharmo guNa che ane motInI mALA dravya che. motIne paryAya eTalA mATe kahyAM ke, mALAmAM bhinna bhinna motIo che, te phare tyAre te mALA judA judA prakAranI dekhAya che. tethI bhinna bhinna avasthAne pAmatAM evAM motIo paryAya che. vaLI, te motInI mALAmAM je ujjavalatAdika dharmo che te guNo che; kema ke te mALAmAM ujjavalatAdika guNo sadA rahenArA che. vaLI, motInI mALA e dravya che. vaLI, te mALAmAM motIrUpa paryAya motInA ujvalatAdikarUpa guNo ane te motInI mALArUpa dravya eka pradeza saMbaMdhathI vaLagelAM che=je mALA che te ja motIsvarUpa ane ujjavalatAdika svarUpa che. paraMtu ujjavalatAdikanA bhinna pradezo ane mALAnA bhinna pradezo nathI. jema be bhinna ghaTanA pradezo bhinna bhinna che tema motI, ujjavalatAdika ane mALAnA pradezo bhinna nathI. vaLI, anubhavathI dravya, guNa ane paryAya traNa vastu che te TabAmAM batAve che. sarvajanone ghaTAdi dravya pratyakSa pramANathI dekhAya che ane te dekhAtA ghaTane sUkSma buddhithI jovAmAM Ave to teno anubhava sAmAnyavizeSarUpe thAya che ane ghaTAdi dravyamAM mATI sAmAnyarUpe bhAse che; kema ke ghaTanI niSpatti pUrve paNa mATI hatI ane ghaTanA nAza pachI paNa mATI rahe che, tethI mATI sAmAnya che. vaLI, pUrve te mATIno piMDaparyAya hato, piMDaparyAyano nAza thayo tyAre ghaTaparyAya utpanna thayo, ghaTaparyAyano nAza thayo tyAre ThIkarAparyAya utpanna thayo. tethI piMDaparyAya, ghaTaparyAya, ThIkarAparyAyamAM mATI anugatarUpe sAmAnyathI dekhAya che, mATe mATI dravya che. vaLI, pUrovartI ghaTane joIe tyAre teno ghaTAkAra dekhAya che te mATIno paryAya che. vaLI, ghaTanA je rUpAdi dekhAya che te tenA guNo che. tethI phalita thAya ke, dekhAtA ghaTamAM mATI sAmAnyarUpe dekhAya che, ghaTa ane rUpAdi vizeSarUpe dekhAya che. ahIM je sAmAnya dekhAya che te dravya che ane je vizeSa dekhAya che te guNaparyAyarUpa che. gAthAnA uttarArdhano artha A pramANe che -
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-3-4 35 koI paNa padArthane joIe to temAM guNa ane paryAyanI abhivyakti hoya che. tethI guNa-paryAya vyaktithI jaNAya che=abhivyaktithI jaNAya che ane te guNa-paryAyamAM te guNa-paryAyanI je zakti che te dravya che. tethI dravyazakti guNaparyAyanI vyaktine vaLagelI che. jema, AtmAmAM sukhano anubhava, duHkhano anubhava, te te jJAnano anubhava potAne vyaktirUpe dekhAya che, paraMtu saMsArIjIvone potAnuM Atmadravya koI indriyathI potAne dekhAtuM nathI. vaLI, je jJAnAdino potAne anubhava thAya che te anubhavarUpa guNaparyAyanI zakti Atmadravya che ane AtmadravyamAM tevI zakti hovAne kAraNe ja te te jJAnAdirUpe ke te te paryAyarUpe pragaTa thAya che. l2/3 avataraNikA : sAmAvya-te dravya kahiuM, te sAmAnya 2 prakAraI chaI, te dekhADaI thaI - avataraNikArca - pUrvagAthAnA TabAmAM sAmAnya dravyarUpa che ane vizeSa guNaparyAyarUpa che tema kahyuM. have te sAmAnya be prakAre che te batAve che - gAthA : UradhatA sAmAnya zakti te, pUrava-apara guNa karatI re; piMDa-kurlAdika AkAri, jima mATI aNaphiratI re. jina 2/4 gAthArtha : UrdhvatAsAmAnyarUpa zakti te kahevAya je pUrva ane apara evAM guNane vizeSane, karatI aNaphiratI che te sarvamAMhe eka rUpe rahe. jema piMDa-kuzalAdi AkAramAM mATI aNapharatI rahe che. II/II Tabo : UrdhvatAsAmAnyarUpa dravya zakti te kahII, je pUrva kahiI-pahilA, apara ka. (kahatAM) AgilA, guNa ka. vizeSa, snehanaI karatI, te sarvamAMhi ekarUpa raha. jimapiMDa ka. mATIno piMDa, kuzUla-ka. koThI, te pramukha arnaka kRtikAnA AkAra phiraI chad, paNi snehamAMhiM mATI phiratI nathI; te piMDa-kuzUlAdika AkAranuM UrdhvatAsAmAnya kahiIM. je piMDa-bubhUlAdika paryAyamAMhi anugata eka mRDhavya na kahiI, to ghaTAdi paryAyamAMhi anugata ghaTAdi dravya paNi na kahavAI". tivAraI-sarva vizeSarUpa thAtAM, kSaNikavAdI bauddhanuM mata AvaI. athavA sarva dravyamAMhi eka ja dravya AvaIM.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-4 te mAri ghaTAdidravya anaIM-tehanAM sAmAnya mRdAdi dravya, anubhavanaI anusAraI parApara UrdhvatAsAmAnya avazaya mAnavAM. ghaTAdi dravya thaDA paryAyanaIM vyApaI chad, anaIM-mRdAdi dravya ghaNA paryAyanaI, Ima nara-nArakAdika dravya jIvadravyano paNi viSA jANavo. e sarva naigamananuM mata, zuddha saMgrahanayanaIM mataI to sadaDhatavAdaI eka ja dravya AvaI, te jANavuM. 1/2/4 TabArtha : UrdhvatAsAmAvyarUpa dravyazakti te kahevAya je pUrva kahetAM pahelAM, apara kahetAM AgalA, guNa kahetAM vizeSa-tene karatI=pUrvanA bhAva karatAM uttaranA bhAvane vizeSa karatI. te sarvamAMhi pUrva ane apara vizeSa-sarvamAMhe, ekarUpa rahe che. jema piMDa kahetAM mATIno piMDa, kuzUla kahetAM koThI, te vagere aneka mRttikAnA AkAra phare che=mATImAMthI ghaTe bane che tyAre koThI vagere aneka AkAra phare che, paraMtu te pUrvanA AkAra ane uttaranA AkAramAM te mATI pharatI nathI. tene mATI, piMDa kuzUlAdi AkAranuM UrdhvatAsAmAnya dravya kahevAya che. jo piMDa kuzalAdi paryAyamAM, anugata eka mRdravya na kahIe to ghaTAdi paryAyamAM=prathama kSaNano ghaTa, bIjI kSaNano ghaTa, trIjI kSaNano ghaTa ityAdi ghaTAdi paryAyamAM, anugata evuM ghaTAdi dravya=ghaTAdi paryAyamAM sarva kSaNamAM anugata evuM ghaTAdi dravya, paNa kahevAya nahIM. te vAre sarva vizeSarUpa thAtAM kSaNikavAdi bauddhano mata Ave. athavA sarvadravyamAMhi eka ja dravya AvaI-koI dravyanI te te avasthArUpa paryAyane na mAnIe ane kahIe ke te te vizeSa avasthA eka dravyarUpa ja che, dravyathI atirikta koI vizeSa nathI to badhA padArtho te te dravyarUpe eka ja prApta thAya. jema potAno AtmA eka dravyarUpa che paraMtu deva, nAraka, tiryaMca koI vizeSarUpa nathI tema sarva jIvo ane sarva pudgalo saMgAthI aneka hovA chatAM te te dravyarUpe eka ja prApta thAya, paraMtu koIpaNa dravya potAnA paryAyanI apekSAe aneka che teno apalopa thAya. ti mATiMete mATe jo dravyane UrdhvatAsAmAvyarUpa dravya na svIkArIe to sarva vizeSathI kSaNikavAda bauddha mata mAnavAnI Apatti Ave athavA sarva vizeSane na svIkArIe ane te sarva dravyomAM anugata evAM UrdhvatAsAmAvyarUpa dravyane svIkArIe to jagatavartI sarva dravyomAM te te vyaktirUpe aneka dravya hovA chatAM eka dravya mAnavAnI Apatti Ave arthAt sarvavizeSano apalApa karavAmAM Ave to jIva pudgala AdimAM paraspara bheda karanAra koI vizeSa nathI tema prApta thAya tethI badhAM dravyo ekasarakhAM svarUpavALAM che tema prApta thAya. tethI UrdhvatAsAmAvyanI ane tiryaphasAmAvyanI arthAt badhAM dravyo saMkhyAthI aneka hovA chatAM svarUpathI samAna che e rUpa tirlaphasAmAnyanI prApti thavAthI jagatamAM eka ja dravya che tema mAnavAnI Apatti Ave te mATe, ghaTAdi dravya ane tenA sAmAnya mRdAdi dravya, anubhavane anusAre para-apara UrdhvatAsAmAnyarUpa avazya mAnavAM.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-2/ gAthA-4 37 ghaTAdi dravya thoDA paryAyane vyApe che-prathama kSaNa, bIjI kSaNa e pramANe thoDA paryAyane vyApe che ane mRdAdi dravya ghaNA paryAyane vyApe che=ghaTAdinA prathama kSaNAdithI atirikta piMDAvasthA ke ThIkarAavasthAnA kALamAM vartatA sarva paryAyone mATI vyApe che, mATe ghaNA paryAyone vyApe che. ema, nara-nArakAdi dravya jIvadravyano paNa vizeSa jANavokanara-tArakAdi dravya thoDA paryAyane vyApe che ane jIvadravya ghaNA paryAyane vyApe che e prakArano vizeSa jANavo. A sarva taigamayanuM mata cheHghaTAdi dravyane ane mRdAdi dravyane svIkArIne ghaTAdi dravya thoDA paryAyane vyApe che ane mRdAdi dravya ghaNA paryAyane vyApe che ItyAdi je kahyuM te gamayanuM mata che. zuddha saMgrahAyanA mate to sad advaitavAdanI prApti thAya tethI eka ja dravya Ave=jagatamAM eka ja sat dravya che tenAthI atirikta kAMI nathI, e pramANe zuddha saMgrahanayanA mate Ave, te jANavuM. 1ra/jA. bhAvArtha : dravya UrdhvatA sAmAnyarUpa ane tiryasAmAnyarUpa che temAM UrdhvatA sAmAnyarUpa dravyazakti te kahevAya ke, je pUrva ane aparanA vizeSane kare ane sarvamAMhe=A badhA paryAyomAM, ekarUpa rahe. jema, Atmadravya te te paryAyone kramasara kare che te sarva paryAyomAM UrdhvatA sAmAnyarUpa Atmadravya zaktirUpe che ane AtmadravyamAM te te paryAyonI zakti hovAthI kyAreka naraka paryAya, kyAreka nara paryAya AdirUpe te te paryAya vyakta thAya che te sarva paryAyamAM Atmadravya ekarUpe rahe che, paraMtu pharatuM nathI. vaLI, UrdhvatA sAmAnyarUpa dravyazakti zuM che ? te pUrvamAM TabAmAM batAvyuM. tene dRSTAMtathI TabAmAM spaSTa kare che. - jema, mATIno piMDa kuzUlarUpe thAya, tyArapachI ThIkarArUpe thAya te sarvemAM mATI pharatI nathI paraMtu piMDa avasthAmAM paNa "A mATI che", kuzUlAvasthAmAM paNa "A mATI che", ThIkarAvasthAmAM paNa "A mATI che" tevI pratIti thAya che. tethI te mATIne piMDa, kuzula Adi avasthAmAM UrdhvatAsAmAnya kahevAya che. jo piMDa, kuzUla Adi paryAyomAM eka anugata mATI dravya na mAno to ghaTAdi paryAyamAM paNa=prathama kSaNano utpanna thayelo ghaTa bIjI kSaNamAM Ave che tyAre bIjI kSaNano ghaTa paryAya thAya che, trIjI kSaNamAM Ave che tyAre trIjI kSaNano ghaTa paryAya thAya che, te sarvekSaNanA ghaTaparyAyamAM anugata evuM "A ghaTa dravya che" tema paNa mAnI zakAya nahIM ane tema svIkArIe to dareka kSaNano ghaTa judo che tema prApta thAya ane tema svIkAravAthI sarva vizeSanI prApti thAya arthAt je eka kSaNamAM dekhAtA paryAyo che terUpa ja vastu che tema prApta thAya ane tema svIkArIe to kSaNikavAdI bauddhano mata Ave. A rIte pUrva-apara paryAyamAM UrdhvatAsAmAnyarUpa dravya svIkAravAnI yukti ApIne sthApana karyuM ke dareka vastumAM pratikSaNa parivartana pAmatA paryAyomAM anugata UrdhvatA sAmAnya svIkAravuM joIe ane
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-2 | gAthA-4 UrdhvatAsAmAnya na svIkArIe ane pratikSaNa parivartana pAmatA paryAyarUpa ja vastu svIkArIe to kSaNikavAdI bauddha mata Ave. have athavAthI kahe che ke, mAtra UrdhvatAsAmAnyarUpa dravyane svIkArIe ane te UrdhvatA sAmAnyarUpa ja vastu che ane tenAthI atirikta pratikSaNa parivartana thatA paryAyo vAstavika nathI tema svIkArIe to sarvadravyamAM eka ja dravyanI prApti thAya. jema, AtmAne svIkArIe ane AtmAnA nara-nArakAdi paryAyo dekhAya che, te AtmadravyathI sarvathA atirikta nathI. mATe kevala Atmadravya ja che tenAthI judA nara-nArakAdi paryAyo nathI tema mAnIe to AtmadravyamAM pudgaladravyathI bheda karanAra evuM caitanyapaNuM nathI ema prApta thAya tethI dharmAstikAyAdi chaye dravyomAM paNa paraspara bheda karanAra koI vizeSa nathI ema prApta thAya ane tema svIkArIe to jagatvartI je dravyo che te badhAM svarUpathI samAna che tema prApta thAya tethI badhA padArtho mAtra eka dravyarUpa prApta thAya arthAt padArthamAM koI paryAya svIkAravAmAM na Ave to UrdhvatAsAmAnyanI ane tiryasAmAnyanI mAtra prApti thAya. tethI jagatamAM vartatA badhA padArtho eka svarUpavALA che tethI eka dravya che tema prApta thAya, ane jIva pudgala Adi aneka dravyo che teno amalApa prApta thAya. tethI ghaTAdi dravya ane tenA sAmAnyarUpa mRdAdi dravya anubhava anusAre paraapara UrdhvatA sAmAnyarUpa avazya mAnavA arthAt ghaTAdi dravya tat-kSaNanA ghaTarUpa paryAyane vyApIne rahe che. tethI thoDA paryAyane vyApIne rahenAra che. jema, ghaTa so varSa rahe to so varSanI kSaNopramANa ghaTAdi paryAyane te ghaTAdi dravya vyApIne rahe che ane mRdAdi dravya ghaNA paryAyane vyApIne rahe che. jema koI mATIno piMDa be varSa rahe; tyAra pachI temAMthI ghaTa thAya, te so varSa rahe tyAra pachI ThIkarAM thayAM, te so varSa rahe; te sarvamAM mATI dravya anugata che. tethI mATIrUpa dravya piMDaavasthAnA sarva paryAyamAM, ghaTaavasthAnA sarva paryAyamAM ane ThIkarA avasthAnA sarva paryAyomAM vyApIne rahe che. tethI mRdAridravya adhika paryAyone vyApIne rahe che. ghaTAdinI jema jIvane AzrayIne vicArIe to jIvadravya ghaNA paryAyone vyApIne rahe che ane naranArakAdi dravya alpa paryAyone vyApIne rahe che; kema ke naradravya je kSaNamAM utpanna thAya ane je kSaNamAM mRtyu pAme te sarva kSaNanA parivartanarUpa paryAyane naradravya vyApIne rahe che ane jIvadravya zAzvata che. tethI anAdikALathI jeTalI kSaNo pasAra thaI te sarva kSaNanAM parivartanone ane je kSaNo bhaviSyanI thaze te sarva kSaNanAM parivartanone vyApIne jIvadravya raheluM che. tethI jIvadravya anaMtA paryAyone vyApIne raheluM che. A sarva nagamanayano mata che=UrdhvatAsAmAnya batAvyA pachI sarva jIva, pudgalAdi mULa dravyane grahaNa karIne te dareka dravyo adhika paryAyane vyApIne rahelAM che ane te mULa dravyanA ja apekSita dravyone grahaNa karIne te alpa paryAyone vyApe che tema je kahyuM te naigamanayano mata che. jema, koI jIvadravyarUpa mULadravyane grahaNa karIe to te adhika paryAyane vyApIne rahe che ane te jIvanA ja narabhavakALamAM vartatA dravyane grahaNa karIe to te alpa paryAyane vyApIne rahe che, tema kahevAya che, te sarva nagamanayano mata che. vaLI, zuddha saMgrahanayanA mate to saduadvaitavAdathI eka ja dravya Ave. arthAt dravyane jonArI dRSTimAM je zuddha saMgrahanaya che te UrdhvatA sAmAnya ane tiryassAmAnya ubhayane svIkArIne sarva vizeSatAthI rahita
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-2 / gAthA-4-5 eka ja dravya svIkAre che; kema ke sarvavizeSa te paryAya che ane zuddha saMgrahanaya, sarvathA paryAyano svIkAra karyo vagara dravyane ja svIkAre che ane te dravya jema UrdhvatAsAmAnyarUpa che tema jIvAdi sarva dravyomAM dravyadravyarUpa eka pratIti thatI hovAthI te sarvane paNa ekarUpa svIkAre che. tethI tenA mata pramANe jagatamAM satu sattAno, advaita che sa tavAda che. tethI jagatamAM eka ja dravya che, anya kAMI nathI. anya je kAMI dekhAya che te dravyathI pRthabhUta nahIM hovAthI vAstavika nathI. l2/4 avataraNikA : gAthA-4nI avataraNikAmAM kahyuM ke, sAmAnya te dravya kahevAya ane te sAmAnya be prakAranA che temAMthI UrdhvatAsAmAnyarUpa dravyanuM svarUpa gAthA-4mAM batAvyuM. have tiyasAmAnyarUpa dravyanuM svarUpa batAve che - gAthA : bhinna vigatimAM rUpa eka je, dravyazakti jagi dAkhai re; te tiryapha sAmAnya kahI jaI, jima ghaTa ghaTapaNa rAkhaI re. jina |ra/pA gAthArtha : bhinna vigatimAM bhinna pradezavALA padArthomAM, je ekarU5 dravya zakti jagatamAM dekhAya che te tiryasAmAnya kahevAya. jema, ghaTa ghaTapaNa ghaTatva rAkhe che. llra/pA Tabo : - bhinna vigatimAM-bhinna pradezI vizeSamAM, je dravyanI zakti ekarUpa-ekAkAra dekhADaI chaI, tehanaIM tiryakrasAmAnya kahiI, jima ghaTa, ghaTapaNa-ghaTatva rAkhaI chaI. - hivaI rkoi Ima kahaI je "ghaTAdika bhinna vyaktimAM jima ghaTatvAdika eka sAmAnya chad, tima piDa-kuzUlAdika bhinna vyaktimAM mRdAdika eka sAmAnya cha, teM tirthasAmAnya, UrdhvatAsAmAnyano sya virzaSa " tehanaI kahiIM je "daMzabhedaI jihAM ekAkAra pratIti UpajaI, tihAM tirthasAmAnya kahiIM; jihAM kAlabhaidaIanugatAkAra pratIti UpajaI, tihAM UrdhvatAsAmAnya kahiU." TabArtha - - bhinna bhinna pradezavALA bhinna bhinna padArthomAM je dravyanI zakti ekarUpa=ekAkAra, dekhAya che sadazatAnI pratItirUpa ekAkAra dekhAya che, tene tiryaphasAmAnya kahevAya. jema, ghaTamAM ghaTapaNuM dekhAya che te sadazapaNArUpa hovAthI ekAkAranI pratIti karAve che, te dravyazakti tiryakSAmAnyarUpa che.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | maLa-2 | gAthA-5 - have koI ema kaheze je ghaTAdi bhinna vyaktimAM jema ghaTatyAdi ekasAmAnya che tema piMDakuzalAdi bhinna vyaktimAM mRdAdi ekasAmAnya che. to tethI, tirthaphasAmAnya ane UrdhvatAsAmAnyamAM zo vizeSa che?=zo bheda che? tene kahIe je - dezabhedamAM je sthAne ekAkAra pratIti utpanna thAya che tyAM tirthaphasAmAnya kahevAya che. jyAM kALabhede agatAkArapratIti utpanna thAya che, tyAM UrdhvatAsAmAnya kahevAya che. bhAvArtha : tirlaphasAmAnyanuM svarUpa batAve che. bhinna bhinna pradezavALI aneka vastuo paDelI hoya te sarvamAM sAdazyane kAraNe je ekAkArapaNuM dekhAya che te dravyazakti che ane tene tiryakUsAmAnya kahevAya che. jema aneka ghaTa paDyA hoya ane te sarva ghaTanA pradezo judA judA che topaNa te sarva ghaTamAM ghaTapaNArUpe sadazatA che te sadRzatA dravyanI zakti che ane tene tiryasAmAnya kahevAya che. ahIM koIne prazna thAya ke, jema aneka ghaTamAM ghaTatva sAmAnya dekhAya che tema mATInA piMDa, mATIno kuzUla Adi sarvaavasthAmAM mATI eka dekhAya che, tethI tiryasAmAnyano ane UrdhvatAsAmAnyano koI bheda dekhAto nathI. praznakArano Azaya e che ke aneka ghaTadravyamAM jema ekAkAranI pratIti che tema piMDa, kuzUlAdi vastumAM mRdravyarUpe ekAkaranI pratIti che. mATe UrdhvatAsAmAnyamAM ane tiryasAmAnyamAM bheda nathI. tene graMthakArazrI kahe che ke, dezabhedathI jyAM ekAkAranI pratIti thAya che tyAM tiryasAmAnya che jema, aneka ghaTa paDyA hoya te dareka ghaTanA pradezo judA che chatAM te sarvamAM sAdazyane kAraNe ekAkAranI pratIti thAya che tyAM tiryasAmAnya che ane ekanI eka vastumAM kALabhedathI anugatAkAre pratIti thAya che tyAM UrdhvatA sAmAnya che. jema, mATIno piMDa ja bhinna kALamAM kula thAya che, bhinna kALamAM ghaTa thAya che, bhinna kALamAM ThIkarAM thAya che, te sarva kALamAM mATI anugata che arthAt je mATI piMDa avasthAmAM hatI te ja mATI kuzUla avasthAmAM che. tethI piDa-kuzUlAdi sarva avasthAmAM mATI anugata che ema pratIta thAya che. mATe tyAM UrdhvatA sAmAnya che. Tabo: koIka digaMbarAnusArI Ima kahaI chaI-je "padvavyanaI kAlaparyAyarU5 UrdhvatAsAmAnya-pracaya chaI, kAla vinA pAMca dravyanaI avayavasaMghAtarUpa tirthapracaya thaI." tehanaIM mataIM-"tiryakapracayano AdhAra ghaTAdika tirthasAmAnya thAI, tathA-paramANarUpa apracayaparyAyanuM AdhAra bhinna dravya joIzuM,"te mArTi-pAMca dravyanaI khaMdha-deza-pradezabhAvaI ekAneka vyavahAra upapAdarpo, paNi-tirthapracaya nAmAMtara na kahavuM. 12/pA
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-5 TabArtha H koIka digaMbarAnusArI ema kahe che je, dravyane kAlaparyAyarUpa UrdhvatAsAmAnyapracaya che=chae dravyomAM pratikSaNa parivartanarUpa kAlaparyAya che ane te kAlaparyAya UrdhvatAsAmAnyapracayarUpa che ane kAla vagara pAMca dravyane avayavanA saMghAtarUpa tiryakmacaya che. tenA matamAM tiryakpracayano AdhAra ghaTAdika tiryasAmAnya thAya ane paramANurUpa apracayaparyAyano AdhAra bhinna dravya hovo joIe=pAMca dravyathI bhinna dravya hovo joIe. te mATe=e rUpa Apatti hovAthI pAMca dravyate skaMdha, deza, pradezabhAvathI eka-aneka vyavahAra upapAdavo, paNa tiryakpracaya nAmAntara kahevuM nahIM. ||2/pA bhAvArtha: 41 digaMbaronA mata pramANe cha dravyo che. temanA mata pramANe kALadravya paNa dharmAstikAyAdinI jema svataMtra astitva dharAve che. A kALa dravya e sarvadravyomAM vartanApariNAmanuM nimittakAraNa che. jema, jIva ane pudgalamAM thatA gatipariNAma pratye dharmAstikAya nimittakA2Na che tema, sarvadravyomAM thatA vartanApariNAma pratye kALa nimittakAraNa che. cauda rAjalokanA dareka AkAzapradeza upara eka eka kAlANa rahelo che ane sarva kAlANuo cauda rAjalokamAM ratnanA DhagalAnI jema rahelA che. hiMgabara matAnusAra A chae dravyo anAdikALathI che ane anaMtakALa sudhI rahevAnAM che. tethI te chae dravyomAM pratikSaNa parivartanarUpa kALaparyAya varte che, te kALaparyAya eTale "A prathama kSaNanuM dravya, A bIjI kSaNanuM dravya, A trIjI kSaNanuM dravya" e prakAranI pratItinuM niyAmaka. A kALaparyAya chae dravyomAM UrdhvatAsAmAnyarUpa che; kema ke dareka dravyo anAdi kALathI che ane jeTalI kSaNo atyArasudhI pasAra thaI ane bhaviSyamAM thaze te sarva te dravyanA kALaparyAyo thAya che. vaLI, te sarvamAM "kALa-kALa" evI je pratIti thAya che te pratItino viSaya kALa paryAya che ane te kALa paryAyano jaththo e UrdhvatAsAmAnyapracayarUpa che. UrdhvatA eTale pUrva-uttara bhAva, sAmAnya eTale pahelI kSaNa, bIjI kSaNa AdimAM kALa-kALa e prakAranI sAmAnya pratItino viSaya ane pracaya eTale te kALano jaththo-tene digaMbaro UrdhvatAsAmAnyapracaya kahe che. vaLI, digaMbara matAnusAra jIvAdi pAMce dravyonA je avayavo che teno saMghAta e tiryakpracaya che. jema ke, eka AtmAnA asaMkhyAta pradezo che te pradezo paraspara ekamekabhAve rahelA che. tevA Atmapradezono je saMghAta che, tene digaMbara tiryakpracaya kahe che. digaMbare pAMcadravyane avayavasaMghAtarUpa tiryakpracaya che ema sthApana karyuM. tethI tiryakpracayanA AdhAra ghaTAdika tiryasAmAnya thAya=aneka paramANunA banelA ghaTAdi dravyo hovAthI temAM aneka paramANunA saMghAtarUpa tiryakpracaya prApta thAya ane teno AdhAra te te ghaTAdimAM vartato samAna pariNAmarUpa tiryaksAmAnya thAya ane hracaNukAdi skaMdho tiryakpracayanA AdhAra thAya ane te rIte 52mANurUpa apracaya paryAyano AdhAra ghaTAdika tiryak sAmAnya na thaI zake. tethI ghaTAdika tiryasAmAnyathI atirikta koIka bhinna dravya hovuM joIe, je 52mANurUpa apracayaparyAyano AdhAra bane. AnAthI e prApta thAya ke dharmAstikAyAdi cha dravyo
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-5-6 che. temAM kALa vinA pAMca dravyo avayavasaMghAtarUpa tiryakpracayavALA che ane chaThThuM paramANurUpa apracayaparyAyanuM AdhAra dravya che ane tiryakpracaya vagaranuM kALa nAmanuM sAtamuM dravya che tema mAnavAnI digaMbarane Apatti Ave. A rIte navA padArthanI kalpanA karavI te ucita nathI=52mANurUpa apracayano AdhAra hracaNukAdithI bhinna dravya che e prakAranI kalpanA karavI ucita nathI. tethI graMthakArazrI kahe che ke A rIte navA padArthanI kalpanA karavI te ucita nathI. paraMtu pAMca dravyone skaMdha, deza, pradezabhAve eka-anekano vyavahAra karavo. kALa sivAya je pAMca dravyo che temAM jema dharmAstikAya cauda rAjalokamAM phelAyelo hoya che te eka skaMdharUpe pratIta thAya che, tethI saMdharUpe eka che ane deza-pradezarUpe aneka che. A rIte ja bAkInAM cAra dravyomAM paNa vyavahAra thaI zake che. mATe anubhava anusAra pAMce dravyane skaMdharUpe eka ane deza-pradezarUpe aneka svIkAravAM joIe paraMtu tiryakpracaya e rUpa nAmAttara kahevuM ucita nathI. ahIM vizeSa e che ke, zvetAMbaranA mata pramANe paNa cha dravyono svIkAra che, paraMtu kALa moTA bhAge upacarita dravya manAyuM che, vastutaH dharmAstikAyAdinI jema svataMtra dravya manAyuM nathI ane kALa sivAya pAMca dravyo zAzvata che. ane dareka dravya anAdikALathI che ane anaMtakALa sudhI raheze. vaLI, zvetAMbara mata pramANe dareka dravya pratikSaNa parivartana pAmatuM hoya che ane A parivartana dravyanA paryAyarUpa che ane je parivartana pAmatuM nathI te dravya ja UrdhvatAsAmAnyarUpa che; kema ke pratikSaNanA paryAyomAM dravya e anugata pratItirUpa che. vaLI, zvetAMbara matamAM mAtra UrdhvatAsAmAnyarUpa dravya che paNa UrdhvatAsAmAnyarUpa pracayanI kalpanA nathI. vaLI, zvetAMbaranA mata pramANe dareka dravyomAM sadazatAnI je pratIti thAya che te tiryasAmAnyarUpa che, paraMtu avayavanA samudAyarUpa tiryakpracayanI kalpanA nathI. dravyAstika naya e anugata pratItirUpa UrdhvatAsAmAnya svIkAre ane sadazatAnI pratItirUpa tiryasAmAnya svIkAre che. paryAyAstikanaya paraspara visadazatA ane dareka dravyomAM pUrvottara visadazatAne svIkAre che. II2/5 avataraNikA : hivaI UrdhvatAsAmAnya zaktinA be bheda dekhADaI chaI . - avataraNikArya : gAthA-4mAM kahela ke dravya UrdhvatAsAmAnyazaktirUpa che tethI e prApta thAya ke, dareka dravya UrdhvatAsAmAnyarUpa che ane te dravya koIka paryAyanI zaktirUpe raheluM che ane te zaktinA be bheda che tene have graMthakArazrI dekhADe che gAthAH - zaktimAtra te dravya sarvanI, guNa-paryAyanI lIjaI re; kArayarUpa nikaTa dekhInaU, samucita zakti kahIjaI re. jina0 II2/6aa
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-6-7 BE gAthArtha : dravya sarvanI guNa paryAyanI zaktimAtra laIe te te oghazakti che, kAryarUpa nikaTa dekhAya te samucita zakti kahIe. ll2/sil Tabo: dravya sarvanI-ApaApaNA guNa-paryAyanI zaktimAtra lI jaI, te oghazakti kahI, anaI je kAryanuM rUpa nikaTa kahatAM-vahiluM UpajatuM dekhIThuM, te kAryanI apekSAIM tehanI samucita zakti kahiI. samucita kahatAM-vyavahArayogya. 2/sii. TabArtha : dravya sarvanI ApaApaNA=potapotAnA guNaparyAyanI zaktimAtra che=zaktisAmAnya che, te oghazakti kahevAya ane je kAryarUpa nikaTa kahetAM-vaheluM UpajatuM dekhAya che te kAryanI apekSAe tenI dravyanI, samucita zakti kahevAya. samucita kahetAM vyavahArayogya. ll2/6 bhAvArtha - dareka dravyamAM je je guNa-paryAya pragaTa thaI zake tema che te te guNa-paryAyane pragaTa karavAnI zakti te dravyamAM che ane je guNa-paryAyanI zakti kAryathI dUravartI che ane te zaktino vyavahAra vartamAnamAM thAya tema nathI tevI zaktine oghazakti kahevAya che. je kAryarUpe thavAnI zakti nikaTamAM che te kAryanI zaktine samucita zakti kahevAya che. samucita zakti eTale lokamAM vyavahArayogya zakti arthAt "A dravyamAMthI A kArya thaze" e prakAranI vyavahArayogya zakti te samucita zakti che. ra/phA avataraNikA - IhAM daSTAMta kahaI cha0 - avataraNikArya : pUrvamAM be prakAranI UrdhvatAsAmAnyarUpa zakti batAvI emAM daSTAMta kahe che - gAthA : dhRtanI zakti yathA tRNabhAvaI, jANI piNa na kahAi re; dudhAdika bhAvaI te jananaIM, bhASI citta suhAI re. jina, 2/LA gAthArtha : yathA=jema, tRNabhAvamAM ghInI zakti jANI paNa kahevAI nahIM ane dugdhAdikabhAvamAM dUdha, hIM, mAkhaNa bhAvamAM, te ghInI zakti, bhASI kahevAyelI, janane cittamAM sohAya che.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-7 jima dhRtanI zakti tRNabhAvaIM-pudgalamAMhi chaIM; nahIM to tRNa AhArathI rdhanu dUdha diI chaI, te dUdhamAMhi dyutazakti kihAMthI AvI? Ima anumAna pramANaIM tRNamAMhi jANI, piNa dhRtazakti kahivAI nahIM, te mATei te oghazakti kahiIM, anaIM tRNanaIM dugdhAdika bhAvaIM-dugdha dadhi pramukha pariNAmaIM dhRtazakti kahIIM. te bhASI thakI jananaIMlokanaI-citti suhAIM. te mArTi te samucitazakti kahiIM, anaMtara kAraNamAMhi samucitazakti, paraMparakAraNamAMhi oghazakti e viveka. 44 boH eha ? tuM ja (benAM ja) anya kAraNatA(1), projakatA(ra), e bi bIjAM nAma kahaI chaI te jANavuM. ||2/7|| TabArtha : jema, ghInI zakti tRNAdi bhAvavALA pudgalamAM che, nahIM to tRNanA AhArathI gAya dUdha Ape che te dUdhamAM ghInI zakti kyAMthI Ave ? e prakAranA anumAnanA pramANathI tRNamAMhi jANI=tRNamAM ghInI zakti jANI, paNa dhRtazakti kahevAya nahIM= lokamAM kahevAI nahIM. te mATe te=ghAsamAM ghInI zakti, oghazakti kahevAya ane tRNanA dugdhAdi bhAvamAM=dUdha, dahIM Adi pariNAmomAM, ghInI zakti kahI, te kahevAI thakI janane=lokane, cittamAM sohAya che. te mATe, te-dUdha AdimAM ghInI zakti, samucita zakti kahevAya. A kathanano phalitArtha batAve che. anaMtara kAraNamAM samucita zakti ane paraMparA kAraNamAM oghazakti e viveka che. eha 2 pUrvamAM kahI e samucita zakti ane ogha zakti-e be tuM ja, anya kAraNatA ane prayojakatA e be bIjAM nAma kahaI chaI=naiyAyika bIjAM nAma kahe che, te jANavuM. 2/7/ bhAvArtha : gAthA-6mAM kahyuM ke, UrdhvatAsAmAnya e dravyarUpa che ane te dravya ja guNaparyAyanI zakti che. vaLI, te zakti (1) oghazakti ane (2) samucita zakti che. te baMne zakti dRSTAMtathI, batAvatAM graMthakArazrI kahe che - tRNabhAvamAM ghInI zakti che, je anumAnathI jaNAya che, paNa lokamAM kahevAtI nathI, te oghazakti che. dUdha, dahIM vagere bhAvamAM ghInI samucita zakti che te lokamAM kahevAthI lokane svIkArya bane che. A rIte samucita zakti ane oghazaktinuM svarUpa batAvyA pachI te bene ja naiyAyiko bIjA nAmathI kahe che te batAve che. naiyAyiko upAdAna kAraNamAM rahelI kAraNatAmAMthI je sAkSAt kAraNatA che tene kAraNatArUpe svIkAre che ane je paraMparAe kAraNa che tene prayojakatA kahe che. tethI dugdhAdimAM ghInI kAraNatA che tema svIkAre che ane tRNamAM ghInI prayojakatA svIkAre che. II2/7ll
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-2 | gAthA-8 - 45 avataraNikA - AtmadravyamAMhi e be zakti phalAvaI kaI - avataraNikArya : AtmadravyamAM e be zakti ghaTAve che - gAthA : dharamazakti prANInaI pUrava, pudagalanaI AvartaI re; oghaI, samucita jima valI kahiI, chehali te Avartai re. jina Il2/8 gAthArtha : jema, prANIne pUrva pudgala-AvartamAM-carama pudgalathI pUrvanA pagalAvartamAM, dharmazakti oghathI che. vaLI, chellA AvartamAM carama AvartamAM, te te dharmazakti, samucita zakti kahevAya. II/8 To : jima prANInaI-bhavya jIvanaIM pUrva kahatAM pahilA pudgalaparAvarta anaMta vItA, tehamAM, parNi-oghaIM-sAmAnyaI nahIM to chehalaI pagalaparAvartaIM te zakti na AvaI. banAsato vidyate bhava:" (gItA .2. ra6) rUcAlivAnA anaIM-chehalaI pudgalaparAvartaI dharmanI samucita zakti kahiI. gata va-acarama pudgalaparAvarta bhava-bAlyakAla kahio chaI, anaIM-chahauM pudgalaparAvarta dharmayauvanakAla kahio chaI. "acaramapariaDesuM kAlo bhavabAlakAlamo bhaNio / caramo u dhammajuvvaNakAlo, taha cittabheo tti / / " (vArthaviMzativizimaLe 4-22) 2/8 DhabArtha : jema prANIne=bhavya jIvane, pUrva kahetAM pahelAM pugalaparAvarta anaMta vItyA, temAM paNa oghathI=sAmAnyathI,(dharmazakti che) nahIM to pUrvamAM oghazakti mAnavAmAM na Ave to chellA pudgalamAM te zakti=gharmanI zakti, na Ave; kema ke "asano bhAva vidyamAna nathI" ('gItA'tA adhyayana bIjAno zloka-16) ItyAdi vacana che ane chellA pagalaparAvartamAM dharmanI samucita
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-8 zakti kahevAI che. AthI ja acarama pagalaparAvarta bhavabALakALa kahevAyo che=bhavamAM rakhaDavAne anukULa evo bhavabALakALa kahevAyo che ane chello pudgalaparAvarta dharmayIvanakALa kahevAyo che=dharmaniSpattine anukULa puruSakAra phoravI zakAya tevo kALa kahevAyo che. "aremaparigaNuM=acaramaparAvartAmAM, tnio=kALa, mavavanaMtima manamo=bhavabALakALa kahevAyo che. varamo 3=vaLI, carama=chello, dhamanuSyabAno dharmayauvanakALa, tavattapano uttaete prakAranA citrabheTavALo che." (cothI viMzativiMzikAnA zloka-11mAM kahyuM che.) 2/8 bhAvArtha : pUrva gAthAmAM UrdhvatAsAmAnya e oghazaktirUpa ane samucitazaktirU5 che tenuM bhAvana pudgaladravyamAM karyuM. have AtmadravyamAM tenI vicAraNA spaSTa karatAM kahe che ke, bhavya jIvomAM carama pudgalaparAvartathI pUrvenA pudgalaparAvartAmAM dharma karavAnI oghazakti che. arthAt te pudgalaparAvartAmAM teo kRtyathI mokSane anukULa leza paNa yatna karI zakatA nathI, paraMtu carama pudgalaparAvartamAM Avaze tyAre dharma karI zakaze tevI sAmAnya zakti teonA pUrvanA pudgalaparAvartAmAM paNa che. ahIM prazna thAya ke, pUrvanA pudgalaparAvartAmAM je jIvo mokSane anukULa evo leza paNa yatna karatAM nathI te jIvomAM dharma karavAnI zakti che tema kaI rIte nakkI thAya ? tethI kahe che - asatuno bhAva vidyamAna nathI. ityAdi vacana che. Azaya e che ke dravyamAM je bhAva zaktirUpe vidyamAna hoya te ja bhAva pragaTa thAya che. je bhAvanI zakti na hoya te bhAva pragaTa thato nathI ane bhavya jIvomAM caramAvartama dharma pragaTa thAya che. tethI nakkI thAya che ke, zaramAvartanI pUrvanA AvartAmAM paNa te bhAvanI zakti te bhavya jIvamAM che. AthI ja jIvamAM ajIva thavAnI zakti nathI. tethI koI kALamAM jIva ajIva thato nathI ane e ja rIte abhavya jIvomAM dharmanI zakti nathI. tethI abhavya jIvomAM koI kALe dharma pragaTa thato nathI. chellA pudgalaparAvartamAM bhavya jIvamAM dharmanI samucita zakti che. tethI dharmane pragaTa karavAnI sAmagrInI prApti thAya to avazya carama pudgalaparAvartamAM dharma pragaTa thAya che. tethI=bhavya jIvone carama pudgalaparAvartanI pUrvanA pudgalaparAvartAmAM dharmanI samucita zakti nathI tethI, acarama pudgalaparAvartAne bhavano bALakALa kahevAyo che; kema ke bhavya jIva paNa acarama pudgalaparAvartAmAM bhavabhramaNane anukULa ja saMsAranI kriyAo kare che. kvacit te bAhyathI dharmAnuSThAna seve topaNa mokSane anukULa evAM bhAvArUpa dharmane pragaTa karato nathI; kema ke dharmanI samucita zakti nathI. vaLI, chellA pudgalaparAvartane dharmano yauvanakALa kahevAyo che; kema ke chellA pudgalaparAvartamAM AvelA bhavya jIvo upadezAdine pAmIne je koI dharmAnuSThAna kare tenA dvArA mokSane anukULa evAM bhAvarUpa dharmane niSpanna kare che. ahIM vizeSa e che ke, AtmAmAM rAga karavAnI zakti che, dveSa karavAnI zakti che ane upekSA karavAnI zakti che. AthI bAhya padArthone joIne je padArthomAM iSTanI buddhi thAya che, temAM rAga thAya che
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2/ gAthA-8-9 ane je padArthomAM aniSTanI buddhi thAya che temAM dveSa thAya che ane je padArtha AtmAne anupayogI jaNAya che temAM upekSA thAya che. A traNa bhAvonI prakRti saMsArI jIvone bAhya padArthane AzrayIne varte che ane A traNe bhAvonA bAhya viSayo paNa saMyoga pramANe parivartana pAmyA kare che. AthI je jIvane bhUMDanA bhAvamAM viSTA pratyeno rAga hato, te ja jIva jyAre manuSya bhavane pAme che tyAre viSTA pratye dveSavALo thAya che ane caramAvartamAM AvelA jIvane "karmarahita ane mohanI AkuLatA vagaranI cetanA AtmAne mATe hitakArI che; mohathI AkuLa ane karmane parataMtra evI cetanA AtmAnI kharAba avasthA che ane jagatanA padArtho paramArthathI AtmAne mATe koI upayogI nathI" tevo bodha thAya che athavA te bodhane anukULa evo kAMIka sthULathI paNa mArgAnusArI bodha thAya che tyAre jIva karma vagaranI avasthAne abhimukha bhAvavALo thAya che. te vakhate mokSa ane mokSanA upAyo pratye kaMIka ruci thAya che. saMsAranI cAra gatinI viDaMbanA pratye aruci thAya che ane tevA jIvo je mArgAnusArI dharmAnuSThAno sevavA mATe yatna kare che te sarva anuSThAno dvArA bhavano rAga ghaTADe che ane mokSane abhimukhabhAvavALA thAya che. te jIvo carama pudgalaparAvartavALA che ane te jIvomAM dharmaniSpattine anukULa evo yauvanakALa varte che. vaLI, chellA parAvartakALavALA jIvomAM je dharmayauvanakALa che, te paNa aneka prakAranA bhedavALo che. AthI ja koIka jIvo caramAvartane pAmIne yogamArganI sAdhanA karIne zIdhra mokSamAM jAya che ane keTalAka jIvo caramAvartamAM AvyA pachI paNa kaMIka dharma seve che, kaMIka usUtrabhASaNAdi pravRtti karIne saMsAranI vRddhi kare che ane saMsAramAM aneka bhavo bhaTakIne aMte mokSamAM jAya che. tethI judA judA jIvone AzrayIne AtmAmAM dharmaniSpattine anukULa yauvanakALa paNa aneka bhedavALo thAya che. 28 avataraNikA - gAthA-6mAM kahyuM ke UrdhvatAsAmAnya zaktinA be bheda che (1) oghazakti (2) samucitazakti. have A be bhedaviSayaka vyavahAranayano mata ane nizcayanayano mata zuM che ? te spaSTa kare che - gAthA : "kArabhedai zaktibheda" ima, vyavahAri vyavaharii re; nizcaya "nAnA kAraya kAraNa, ekarUpa" te dhariIM re. jina) Il2/lA gAthArtha : kAryanA bhedathI zaktino bheda che ema vyavahAranayathI vyavahAra karIe. nizcayanayathI nAnA kAraya-kAraNa ekarUpa=eka dravyamAMthI thatAM judAM judAM kAryonA kAraNa evI ekarUpa zakti, te=UrdhvatAsAmAnya zakti, dharIe=mAnIe. II/II. Tabo: Ima-ekeka kAryanI ogha-samucitarUpa aneka zakti eka dravyanI pAmIzuM, te
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-9 vyavahAranaI karInaIM vyavahAriI. te naya kArya-kAraNabheda mAnaIM kaIM. nizcayanayathI dravya nAnA kArya-kAraNa eka zaktisvabhAva ja hRdayamAMhi dhariI. nahIM to svabhAvabhedaI dravyabheda thAI. te deza-kAlAdikanI apekSAI ekanaI aneka kArya-kAraNa svabhAva mAnatAM koI doSa nathI. kAraNAMtaranI apekSA paNi svabhAvamAMhi ja aMtabhUta chaI. teNaI-snehanuM paNi viphalapaNuM na hoI, tathA zuddha nizcayanayanaI mataIM kArya mizrA chaI. "mArIvanta ra yatrAsti, vartamAneDapi tathA " ti varSanA kArya-kAraNa-kalpanArahita zuddha avicalitarUpa dravya ja chaI, te jANavuM. 1/2/L TabArtha Ima-ema-gAthA-6mAM kahyuM ema, ekeka kAryanIete te dravyamAMthI thatA dareka kAryanI, ogha ane samucitarUpa aneka zakti eka dravyatI pAmIe=eka dravyanI svIkArIe. te eka dravyamAM thatA aneka kAryonI aneka zakti svIkArIe te, vyavahAranayano Azraya karIne vyavahArIe=vyavahAra karIe. ahIM prazna thAya ke, eka dravyamAM jeTalAM kAryo thAya che te sarvanI ogha ane samucitarUpa aneka zakti vyavahAranaya kema mAne che ? tethI kahe che - te naya vyavahAranaya, kArya ane kAraNano bheda mAne che. nizcayanayathI judAM judAM kAryonA kAraNa evuM ekazaktisvabhAvavALuM dravya ja manamAM dharIe, nahIM to nizcayanayathI aneka kAryonA kAraNarUpa ekazaktisvabhAvavALuM dravya na mAnavAmAM Ave ane vyavahAranayanI jema anekazaktisvabhAvavALuM dravya mAnavAmAM Ave to, svabhAvabhedathI dravyabheda thAya=eka dravyamAM vartatA judA judA svabhAvane kAraNe eka dravyane aneka dravyarUpe mAnavAno prasaMga Ubho thAya. ahIM prazna thAya ke, eka dravyamAM bhinna bhinna kALamAM thatAM sarva kAryonA kAraNarUpa ekazaktisvabhAva nizcayanaya mAne to te sarva kAryo eka kALamAM ane eka dezamAM ekasAthe kema thatAM nathI? tethI kahe che - te te deza ane kALAdikanI apekSA rAkhIne eka-ekasvabhAvane aneka kAryanA kAraNasvabhAva mAnavAmAM koI doSa nathI. ahIM prazna thAya ke, eka mATIrUpa dravyamAM ghaTa, ramakaDAM Adi aneka kArya karavAnI zakti hovA chatAM ghaTanI sAmagrI maLI mATe ghararUpa kArya thayuM ane ramakaDAMnI sAmagrI maLI hota to ramakaDAMrUpa kArya thAta ema svIkArI zakAya. tenA nirAkaraNa arthe nizcayanaya kahe che ke, je mATIne ghaTatI sAmagrI maLI te mATImAM ghaTaniSpattine anukULa evAM kAraNataranI apekSA paNa te mATIrUpa dravyatA svabhAvamAM ja aMtabhUta che tethI tenuM paNa te kAraNAMtaranuM paNa, viphalapaNuM nathI.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-9 azuddha nizcayanayanA mata pramANe dravyamAM rahelI zaktinuM svarUpa batAvyuM. have zuddha nizcayanayanA mate zuM che ? te spaSTa kare che - zuddha nizcayanayanA mate=zuddha dravyAstikanayanA mate, kArya mithyA che; kema ke 4. "AvAvo 4 yanAsti=Adi ane aMtamAM je nathI, vartamAne'pi tattathA=vartamAnamAM paNa te tevuM che=vartamAnamAM paNa nathI," e pramANenuM vacana che. zuddha nizcayanaya dravyane kevo svIkAre che te have spaSTa kare che kArya-kAraNanI kalpanAthI rahita zuddha avicalitarUpa dravya ja che te jANavuM. 2/9 49 -- - bhAvArtha : gAthA-6mAM kahela ke, UrdhvatAsAmAnya zaktirUpa dravya che. arthAt dravyamAM thatA te te paryAyonI zaktirUpa dravya che ane te zaktinA be bheda che: oghazakti ane samucita zakti. have eka eka dravyamAM traNeya kALamAM jeTalAM kAryo thAya che te kAryonI oghazakti ane samucita zaktirUpa dravya che ane tenA viSayamAM vyavahAranaya zuM kahe che ? nizcayanaya zuM kahe che ? ane zuddha nizcayanaya zuM kahe che ? te graMthakArazrI prastuta gAthAnA TabAmAM batAve che (1) vyavahAranayano mata H-koIka eka dravyane AzrayIne vicAra karIe to te dravyamAM aneka kArya ka2vAnI oghazakti ane samucita zakti prApta thAya che. tethI vyavahAranaya eka dravyamAM aneka zakti svIkAre che; kema ke vyavahAranaya kArya ane kAraNano bheda mAne che. tethI eka dravyamAM bhinna bhinna kALamAM je je kAryo thAya che te sarva kAryonI oghazakti ane samucita zakti te dravyamAM svIkAre che. tethI te dravyamAM aneka zaktino svabhAva che tema phalita thAya. jema, mATI dravyane AzrayIne vicArIe to vivakSita mATInA piMDamAM ghaTa thavAnI, 2makaDAM thavAnI ke anya rUpe thavAnI je je zakti che te sarva kAryonI samucita zakti vartamAnamAM te mATInA piMDamAM che ane jyAre te mATInA piMDanA pudgalo jalAdi ke anya bhAvarUpe hatA, tyAre te pudgalomAM ghaTAdi bhAvonI oghazakti che tema vyavahAranaya svIkAre che. ahIM prazna thAya ke, mATIrUpa eka dravyamAM ja vartamAnamAM je je kAryo saMbhave te sarvanI samucitazakti svIkArIe to te mATIrUpa dravyamAM aneka svabhAvo hovAne kAraNe eka dravyane aneka dravyarUpe svIkAravAnI Apatti Ave. tenA nivAraNa mATe vyavahAranaya kahe che ke, te mATImAMthI je je kAryo thAya te kAryo mATIthI judAM che ane te sarva kAryo ka2vAno svabhAva eka mATI dravyamAM che. vaLI, bhinna bhinna kALamAM te mATIdravyamAMthI je je kAryo thaze te sarvano svabhAva temAM che, chatAM mATI aneka svabhAvavALuM eka dravya che ane temAMthI thatAM aneka kAryo te mATIthI pRthak che. mATe mATIrUpa eka dravyane anekarUpe svIkA2vAnI Apatti nathI. vaLI, AtmArUpa dravyanI apekSAe vicArIe to vartamAnamAM koIka eka AtmAmAM jJAnano pariNAma
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Cho dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-9 che, zAtAno pariNAma che, vIryano pariNAma che, rAgano pariNAma che A sarva pariNAmo eka sAthe upalabdha thAya che. te sarva kAryonI judI judI zakti te AtmAmAM che ane te kAryo AtmAthI judAM che, tema vyavahAranaya mAne che. tethI vyavahAranaya kahe che ke aneka prakAranI zakti hovA chatAM AtmA dravya eka che ane temAM thatAM sukha-duHkhAdi kAryo AtmA sAthe saMbaMdhavALAM che, topaNa AtmAthI judAM che. vaLI, AtmAmAM sukha, jJAna Adi je bhAvo atyAre vidyamAna nathI ane pragaTa thaI zake tema che te bhAvonI paNa AtmAmAM samucita zakti che. A rIte vyavahAranaya eka eka dravyamAM samucitazakti ane oghazaktine svIkA2Ine, te zaktine aneka rUpe svIkAre che. (2) azuddha nizcayanayano mata H-vaLI, koI eka dravyane grahaNa karIne vicArIe to te dravyamAM judA judA kALamAM judAM judAM je kAryo thAya che te sarva kAryonA kAraNarUpa ekazaktisvabhAvavALuM dravya che, tema nizcayanaya svIkAre che. arthAt te dravyamAM aneka zakti nathI, paraMtu eka zakti che ane ane te eka ja zakti aneka kAryo karavAnA svabhAvavALI che; kema ke nizcayanaya dravyamAM thatA kAryane dravyathI pRthak mAnato nathI ane te sarva kAryonI eka zakti svIkAravAmAM na Ave paraMtu te sarva kAryonI bhinna bhinna zakti svIkAravAmAM Ave to eka dravyamAM aneka svabhAvanI prApti thAya ane eka dravyamAM aneka svabhAva svIkArIe to svabhAvanA bhedathI eka dravyane aneka dravyarUpe mAnavAnI Apatti Ave. jema, ghaTa ane paTano svabhAva judo che, tethI te be judA che tema, eka dravyamAM thanArAM kAryonA judA judA svabhAva svIkArIe to te svabhAvanA bhedathI te eka dravyane aneka dravyarUpe svIkAravuM paDe, tema nizcayanaya kahe che. ahIM prazna thAya ke, jo te dravyamAM aneka kAryo karavAno eka svabhAva che to te svabhAvane kAraNe te dravya sarva kAryo ekasAthe kema karatuM nathI ? tethI kahe che - te te deza, kALa, nimittasAmagrI AdinI apekSAe eka dravyane aneka kAryonA kAraNarUpa ekasvabhAvavALuM mAnavAmAM koI doSa nathI. tethI e prApta thAya ke, koI vivakSita dravyamAM je dezamAM, je kALamAM, je sAmagrIne pAmIne je kArya thAya che, te kAryanA kAraNarUpa eka svabhAva che. arthAt eka kAryanA kAraNarUpa eka svabhAva nathI, paraMtu bhinna bhinna kALamAM bhinna bhinna dezamAM bhinna bhinna sAmagrIthI je sarva kAryo thAya che te sarva kArya karavAno eka svabhAva te dravyamAM che. tethI te dravya te svabhAvane kAraNe te te deza, kALa AdimAM te te kAryo kare che. vyavahAranayanA mata pramANe eka mATInA piMDamAM ghaTa, 2makaDAM Adi aneka kAryo thavAno svabhAva che ane nizcayanayanA mata pramANe to je kArya te mATImAMthI thatuM nathI teno svabhAva te mATImAM nathI, paraMtu ghaTa thavAnI sAmagrI pAmIne te mATImAMthI ghaTa thAya to te mATImAM ghaTa thavAno svabhAva che ane te mATImAMthI ghaTa thavA mATe kAraNAMtaranI apekSA paNa rahe che arthAt ghaTa thavAmAM daMDAdi kAraNAMtaranI apekSA rahe che. te kAraNAMtaranI apekSA paNa tenA svabhAvamAM aMtarbhUta che. Azaya e che ke, je kALamAM, je dezamAM ane je daMDAdi sAmagrIne pAmIne te mATI ghaTarUpe thAya che te
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa1 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-9-10 sarvano AkSepaka evo te svabhAva te mATInA piMDamAM che. tethI te mATI dravyanA svabhAvathI ja AkSipta kAraNotaro che. mATe te mATImAM aneka kAryo karavAno je ekasvabhAva che te svabhAvamAM ja te kAraNotaranI apekSA aMtarbhata che. tethI ghaTaniSpatti pratye kAraNAMtaranuM paNa viphalapaNuM nathI. saMkSepathI e prApta thAya ke vyavahAranaya dravyane ogha ane samucita aneka zaktinA svabhAvavALo svIkAre che ane nizcayanaya ogha ane samucitarUpa zaktino bheda karatuM nathI, paraMtu te dravyamAM eka ja svabhAva che ane te ekasvabhAva te te kALamAM te te kAryo kare che, tema svIkAre che. tethI je dravyamAM jeTalAM kAryo thayAM ane bhaviSyamAM jeTalAM thaze te sarva kAryone karavAnI zakti te dravyamAM che. AthI ja dareka jIvonuM tathAbhavyatva juduM che. tethI je jIvanuM je prakAranuM bhavyatva che, te bhavyatvane anurUpa dareka bhavamAM te te kAryo karIne je kALamAM je jIvanuM tathAbhavyatva samyakatvane anukULa bane che, tyAre samyakatvanI prApti karAvIne je je kramathI te jIva mokSamAM jAya che te sarva kAryo te jIvamAM vartatA tathAbhavyatva svabhAvathI thAya che ane A tathAbhavyatva svabhAva ja te te dezakALamAM te kAryo karavAnA svabhAvavALo che ane te te kAryo karavA mATe apekSita kAraNotaranA AkSepa karavAnA svabhAvavALo paNa che. (3) zuddha nizcayanayano mataH-zuddha nizcayanayanA matathI kArya mithyA che ane zuddha dravyAstikanayane svIkAranAra A zuddha nizcayanaya che ane zuddha dravyAstikanayanA matathI dravyamAM koI kArya thatuM nathI, paraMtu kArya-kAraNanI kalpanAthI rahita zuddha avicalitarUpa dravya ja che. potAnA kathananI puSTi karavA arthe yukti Ape che ke je AdimAM na hoya ane je aMtamAM na hoya te vartamAnamAM paNa na hoya. e prakAranuM zuddha nizcayanayanuM vacana che ane dravyamAM vartato koIpaNa paryAya pUrvamAM nathI hoto, vartamAnamAM hoya che ane pachI te paryAya raheto nathI. tethI dravyamAM vartato paryAya mithyA che. vAstavika rIte traNa kALamAM ekasvarUpe vartatuM dravya ja satya che ema zuddha nizcayanaya mAne che. li2/lA avataraNikA: Ima zaktirUpaIM dravya vakhAAiuM, havaI vyaktirU5 guNa-paryAya vakhANaI kaI - avatAraNikArya : Ima ema gAthA-4thI atyArasudhI batAvyuM ema, zaktirUpa dravya vakhANyuM. have vyaktirU5 guNa paryAya vakhANe che - bhAvArtha: gAthA-4thI atyArasudhI dravyanuM svarUpa batAvyuM ane kahyuM ke paryAyanI zaktirUpa dravya che ane te paryAyanI zaktirUpa dravya batAvIne gAthA-9mAM vyavahAranayathI, nizcayanayathI ane zuddhanizcayanayathI zaktirUpa dravya kevuM che te spaSTa karyuM. have zaktirU5 dravyamAM guNaparyAya abhivyakta thAya che. tethI vyaktirUpa evAM guNaparyAyane gAthA-15 sudhI batAve che.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 gAthA = dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-10 guNaparyAya vigati bahu bhedaiM, nija nija jAti varatai re; zaktirUpa guNa koika bhASai, te nahI mAraginirataE re. jina ||2/10 gAthArtha H guNaparyAya vigati=vyakti, bahu bhede potapotAnI jAtithI varte che=sahabhAvI, kramabhAvInI kalpanAthI karAyela potapotAnA svabhAvamAM varte che. guNa koIka zaktirUpa bole che=(dravyanI jema)=dravya jema zaktirUpa che tema guNa paNa zaktirUpa che ema koIka digambarAnusArI bole che, te mArgamAM nirata nathI=sarvajJanA mArgamAM rativALA nathI. kA2/10nA Tabo H guNa-paryAya vyakti bahu bhedaIM-aneka prakAraO, nija nija jAti-sahabhAvi kramabhAviH kalpanAkRt Apa ApaNaIM svabhAvaI vartaI chaIM koIka-digambarAnusArI zaktirUpa guNa bhASaI chaI. je mAIM te Ima kahaI chaI. je jima dravyaparyAyanuM kAraNa dravya, tima guNaparyAyanuM kAraNa guNa. dravyaparyAyavyavyano anyathAbhAva, jima nara-nArakAdika, athavA caNaka-RNakAdika. guNaparyAya=guNano anyathAbhAva, jima-matizrutAdi vizeSa, athavA siddhAdi kevalajJAna vizeSa. Ima dravya 1, guNa 2, e jAti zAzvata anaIM paryAyathI azAzvata Ima AvyuM." ehavuM kahaI chaI, te nirataI-rUDaI mArgaIM nahIM, je mArTi e kalpanA zAstri tathA yukti na milaIM. [2/10|| TabArtha : guNa paryAyarUpa vyakti bahu bhedavALI che=aneka prakAranI che, ane te=guNaparyAyarUpa vyakti, potapotAnI jAti=pudgala jAti-jIva jAti AdirUpa potapotAnI jAti arthAt sahabhAvI, kramabhAvI kalpanAkRta, potapotAnA svabhAvamAM varte che. koI digaMbarAnusArI zaktirUpa guNa kahe che arthAt jema dravyamAM vartatA paryAyanI zakti dravya che, tema guNamAM vartatA paryAyanI zakti guNa ema kahe che. je mATe te=digaMbara, Ama kahe che je, jema dravyanA paryAyanuM kAraNa dravya, tema guNanA paryAyanuM kAraNa guNa che ane te dravyaparyAya ane guNaparyAyane spaSTa karatAM kahe che. dravyaparyAya eTale dravyano anyathAbhAva=pUrvamAM je bhAvarUpe dravya hatuM tenAthI dravyano je anyathAbhAva thAya che, te dravyano paryAya che. jema naranArakAdi=jIvarUpa dravyano
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa3 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-10 karanArakAdi bhAva, jIvato anyathAbhAva che mATe taranArakAdi jevadravyanA paryAya che. athavA tyaNuka-aNukAdika pudgala dravyo tyaNuka-caNakAdi anyathAbhAva che. mATe tyaNukAdizreNukAdi pugaladravyanA paryAya che. guNaparyAya eTale guNano anyathAbhAva. jema mati-mutAdi vizeSa=AtmAnA jJAnaguNano matiyutAdi vizeSa bhAva, che te AtmAnA jJAnaguNano anyathAbhAva che. mATe mati-zrutAdi jJAnaguNano paryAya che. athavA siddhAdi kevaLajJAnavizeSa AtmAnA kevaLajJAnaguNano-siddhanuM kevaLajJAna, asiddhanuM kevaLajJAna-te kevaLajJAnano anyathAbhAva che. mATe siddhAdi kevaLajJAnavizeSa kevaLajJAna guNano paryAya che. ema dravya, guNa e jAti zAzvata ane paryAyathI azAzvata ema prApta thAya. A pramANe kahe che koIka digaMbara kahe che, te nirataI=rUDaI, mArgamAM=bhagavAne batAvelA mArgamAM nathI. je mATe e kalpanA zAstra ane yuktithI malatI nathI=ghaTatI nathI. ra/10 bhAvArtha - jIva Adi dareka dravyomAMthI koIpaNa dravyane grahaNa karIne vicAra karavAmAM Ave to te dravyamAM guNa ane paryAyarUpa vyakti aneka prakAranI prApta thAya che ane te guNa, paryAyarUpa vyakti te dravyanI potapotAnI jAtinI apekSAe sahabhAvI ane kramabhAvInI kalpanAthI te te dravyamAM varte che. jema, koI jIvadravyane grahaNa karIne vicArIe to te jIvadravyamAM jIva sAthe sahabhAvI evAM jJAnAdi guNa prApta thAya che ane kramabhAvI paryAyo jIvamAM prApta thAya che. A sahabhAvI ane kramabhAvI guNa ane paryAya kalpanAthI judA pADelA che, paramArthathI jIvadravyamAM guNa ane paryAya e beya svataMtra prApta nathI. vaLI, te te dravyamAM te te guNa ane paryAya tenA svabhAvathI varte che tema kahevAthI ema prApta thAya ke jIvadravyamAM svabhAvathI jJAnAdi guNo varte che ane pudgaladravyamAM svabhAvathI rUpAdi guNo varte che, paraMtu potapotAnA svabhAvane choDIne anya dravyanA guNaparyAyo jIvadravyamAM prApta thatA nathI. ahIM guNa ane paryAya kalpanAkRta che ema kahevAthI e prApta thAya ke jIvamAM kramabhAvI evAM matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna Adi varte che, te paryAyo che ane jIvadravya sAthe sadA rahenAro jIvano jJAnaguNa che, te sahabhAvI che. Ama chatAM mati, kRtAdi paryAyo karatAM pRthakurUpe koI jJAnaguNanI prApti nathI. vastuta: jIvadravyamAM je mati Adi jJAna varte che te sarva paryAyo che ane te sarva paryAyone "jJAna" zabdathI vAcya karIne jIvano sahabhAvI evo jJAnaguNa che tema bodha karAvavA arthe matijJAnAdi paryAyathI jJAnaguNane kalpanAthI pRthak karAyela che, paraMtu te matijJAnAdithI pRthapha evo svataMtra "jJAna" nAmano koI guNa nathI.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa4 dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-10-11 graMthakArazrIe pUrvamAM sthApana karyuM ke, sahabhAvI ane kramabhAvI guNa, paryAya kalpanAkRta che. have te viSayamAM digaMbaro zuM kahe che te batAvIne temanI te mAnyatA ucita nathI, tema batAve che. keTalAka digaMbaro dravyane jema zaktirUpe mAne che tema guNane paNa zaktirUpe mAne che ane teo kahe che ke dravyanA paryAyanuM kAraNa dravya che ane guNanA paryAyanuM kAraNa guNa che. vaLI, dravyano paryAya zuM che te batAvavA digaMbaro kahe che ke dravyano anyathAbhAva te dravyano paryAya che. jema jIvadravyano pUrvamAM je bhAva hato tenAthI anyathArUpe je bhAva thAya che te jIvadravyano paryAya che. tethI jIvadravya kyAreka naranA paryAyarUpe prApta thAya che, kyAreka nArakAdinA paryAyarUpe prApta thAya che. vaLI, pudgaladravyano anyathAbhAva te pudgalano paryAya che. jema koIka pudgaladravya kyAreka caNakarUpe prApta thAya che, to kyAreka vyaNukarUpe prApta thAya che. te sarva pulanA paryAyo che. Ama kahIne te te dravyanA AkArAdinuM parivartana te dravyanA paryAyo che tema digaMbara kahe che. vaLI, guNaparyAyano artha karatAM digaMbaro kahe che ke guNano anyathAbhAva te guNano paryAya che. jema, jIvadravyanA jJAnaguNano anyathAbhAva kyAreka matirUpa, kyAreka RtarUpa to kyAreka avadhi AdirUpa prApta thAya che. te sarva guNanA paryAyo che. vaLI, zuddha jIvadravyamAM vartatA kevaLajJAna guNane batAvIne tenA paryAyo batAvatAM digaMbaro kahe che ke kevaLajJAnarUpa guNano siddhanuM kevaLajJAna ane asiddhanuM kevaLajJAna-erUpa anyathAbhAva prApta thAya che te kevaLajJAna guNanA paryAyo che. A prakAre sthApana karavAthI digaMbara mata pramANe e prApta thayuM che, jema dravya zAzvata che, tema guNa zAzvata che ane dravya te te paryAyarUpe thAya che. tethI dravyamAM thatA paryAya jema azAzvata che, tema guNa paNa te te rUpe thAya che. tethI guNamAM vartatA paryAyo paNa azAzvata che. A pramANe digaMbaro je kahe che te rUDA mArgamAM nathI=bhagavAnanA vacanAnusAra padArthavyavasthA batAvanAra mArgamAM nathI. je kAraNathI dravya ane guNa baMnene paryAyanI zaktirUpe svIkAravA te prakAranI digaMbaranI kalpanA zAstrathI ane yuktithI maLatI nathI. arthAt digaMbaronuM A vacana zAstrathI ane yuktithI viruddhanuM che, je svayaM graMthakArazrI AgaLanI gAthAomAM spaSTa karaze. ra/10mAM avataraNikA : pUrvanI gAthAnA TabAnA aMtamAM kahyuM ke digaMbaranI kalpanA zAstrathI ane yuktithI maLatI nathI. tethI have digaMbaranI te kalpanA zAstrathI kaI rIte maLatI nathI, te batAve che - gAthA : paryAyathI guNa bhinna na bhASio, satigraMci vigati re; jehano bheda vivaphAvazathI, te kima kahiI zakti re. jinaIl2/11TI
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1 | gAthA-11 papa * mA gAthArtha - sammati graMthamAM vigatiMgapragaTa akSare, paryAyathI paNa bichAjallo nathI. to zrada guNano bheda-paryAyathI guNano bheda, vivakSAvazathI che. te te e hisIne kalAya ?=paryAyanI zakti guNa kahI zakAya nahIM. ll2/11/l. Tabo: paryAyathI guNa bhinna kahatAM-judo bhASio nathI, sati graMthi, vyakti-prakaTa akSaraI. tathAhi- "parigamaNaM pajjAo, aNegakaraNaM guNa tti egtttthaa| taha vi Na guNa tti bhaNNai, pajjavaNayadesaNA jamhA" / / 3.12 / / jima-kramabhAvIpaNuM paryAyanuM lakSaNa chaI, tima aneka karavuM, te paNi paryAyanuM lakSaNa chaI. dravya to eka ja che. jJAna-darzanAdika bheda kaI kaI, te paryAya ja chaI, paNi guNa na kahi. je mATi dravya,paryAyanI dezanA bhagavaMtanI chaI, paNi dravya guNanI dezanA nathI." e gAthArtha. "jo Ima guNa, paryAyathI bhinna nathI, to dravya-guNa-paryAya e 3 nAma kima kaho cho?"Ima koI kahaI, tehanaI kahiI je-"vivakSA kahiI-bhedanathanI kalpanA, tehathI. jima "nainastha ghArA." IhAM tela naIM dhArA bhinna kahI dekhADyAM, paNi bhinna nathI. tima sahabhAvI-kramabhAvI kahInaIM guNa-paryAya bhinna kahI dekhADyA, paNi paramArthaIM bhinna nathI. Ima jehano bheda upacarita chaiM, zakti kima kahiIM? jima upacarita gAya dUjhe nahIM, tima-upacarita guNa zakti na dharaI." [2/11/L TabArtha : paryAyathI guNa bhinna kahetAM judo sammati graMthamAM vyakti pragaTa akSare, bhAkhyo nathI te A pramANe rikAmAM parigamana, pannAno paryAya, sArAM anekakaraNa, tti dvA=guNa e eka arthavALA zabdo che, tada vi=topaNa, tti ja paUJDuM guNa e pramANe kahevAto nathI, na pannavAyasaTI=je kAraNathI paryAyanayanI dezanA che." ("sammati'nA trIjA kAMDanI gAthA-12) Il3/12aaaa jema kramabhAvIpaNuM paryAyanuM lakSaNa che tema aneka karavuM te paNa paryAyanuM lakSaNa che. tethI eka dravyane aneka kare te guNa kahevAya. te prakArano guNa e paryAyarUpa che.) dravya to eka ja che. jJAna, darzanAdi guNo bheda kare che=Atmadravyano aneka karavArUpa bheda kare che te paryAyarUpa ja che, paNa guNa
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-11 kahevAtA nathI. je mATe dravya-paryAyanI dezanA bhagavaMtanI che, paNa dravya-guNanI dezanA nathI." e sammatinI gAthAno artha che. jo ema=atyAra sudhI gAthAno artha karyo ema, paryAyathI guNa bhinna nathI to, dravya-guNaparyAya e traNa nAma kema kaho cho ?=prastuta graMthamAM dravya, guNa, paryAyanu varNana che, ema tame kaho cho te kema kaho cho ? ema koI kahe che, tene kahIe je, vivakSA kahIe--bhedanayanI kalpanA, tethI=paryAya karatAM guNanI svataMtra vivakSA karI che e guNa ane paryAya vacce bhedanayanI kalpanA che tethI, jema "telanI dhArA" e sthAnamAM tela ane dhArA bhinna kahIne batADyA paNa bhinna nathI=tela ane dhArA bhinna nathI. tema, sahabhAvI ane kramabhAvI kahIne guNa ane paryAya bhinna karI dekhADyA, paNa paramArthathI bhinna nathI=guNa ane paryAya e be bhinna nathI, ema=paramArthathI guNa ane paryAya bhinna nathI ema, jeno bheda=guNa ane paryAyano bheda, upacarita che te=guNa, zakti kema kahevAya ? arthAt jema paryAya zakti nathI, paraMtu dravya zakti che. tema paryAyathI abhinna guNa paNa zakti nathI. jema upacarita gAya krUjhe nahIM tema upacarita guNa=paryAyathI bhinnarUpe upacarita evo guNa, zakti dhAraNa kare nahIM=paryAyanI zakti guNa bane nahIM. 2/11/ bhAvArtha: digaMbaro dravyanA paryAyo ane guNanA paryAyo svIkAre che ane tema svIkArIne dravyanA paryAyanI zaktirUpa jema dravya che tema guNanA paryAyanI zaktirUpa guNa che tema kahe che. teonuM te vacana mithyA che te batAvavA mATe kahe che. sammati graMthamAM paryAyathI pRthak guNa kahyA nathI, paraMtu pragaTarUpe paryAyarUpa ja guNa che tema kahela che. mATe paryAyanI zakti dravya che tema svIkArI zakAya, paraMtu guNanA paryAyanI zakti guNa che te digaMbaronuM vacana mithyA che. sammatinI gAthAno artha A pramANe che - parigamana=eka avasthAmAMthI bIjI avasthAmAM jAya te parigamana; paryAya=pari ayana kare=eka avasthAmAMthI bIjI avasthAmAM jAya te paryAya; anekakaraNa=eka vastune aneka kare te anekakaraNa ane guNa=guNana kare te guNa. e cAre ekArthavAcI che, topaNa dezanA 'paryAyanI dezanA' kahevAya che. 'guNanI dezanA che' ema kahevAtuM nathI. tethI 'dravya ane guNa ema be vastu che' ema kahevAtuM nathI, paraMtu 'dravya ane paryAya ema be vastu che' ema kahevAya che. A gAthAthI zuM phalita thAya e spaSTa karatAM graMthakArazrI kahe che - paryAya e dravyamAM kramasa2 thanArI avasthA che, jema AtmadravyamAM kramasa2 thanArI bhinna bhinna avasthAne AtmAnA paryAya kahevAya che. tethI paryAyanuM lakSaNa kramabhAvIpaNuM che, tema aneka karavuM te paNa paryAyanuM lakSaNa che; kema ke AtmA dravyarUpe eka che, topaNa kramasara te te bhAvorUpe thaIne anekarUpa thAya che ane AtmA jema kramasara bhinna bhinna avasthAne pAme che, tema jJAna, darzana, cAritra Adi eka kALamAM aneka bhAvone pAme che te apekSAe te
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa7 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-11 paryAya AtmAne aneka kare che. vaLI, guNa zabdanI vyutpatti che ke AtmAne guNana kare=aneka kare. AthI eka samayamAM vartatA AtmAnA darzana, jJAna, cAritra, virya Adi bhAvone laIne AtmA aneka bane che ane te jJAna, darzana Adi bhAvone guNarUpe vivakSA karavAmAM Ave che; kema ke jJAna-darzana Adi bhAvo AtmAmAM yAvadravyabhAvI che. chatAM jema paryAyanuM lakSaNa kramabhAvIpaNuM che, tema anekakaraNa paNa paryAyanuM lakSaNa che. tethI eka AtmA jJAna, darzana Adi bhAvothI aneka bane che. tethI jJAna, darzanAdi bhAvo paNa AtmAnA paryAyo ja che ane Atmadravya to eka ja che, paraMtu guNanI jema Atmadravya aneka nathI ke paryAyanI jema kramasara thanAra nathI, ane eka Atmadravyane jJAna, darzana Adi bhAvo anekarUpa kare che te AtmAnA paryAyo ja che, paNa tene guNa kahevAya nahIM. arthAt jJAna, darzanAdi bhAvone AtmAnA guNa kahevAya nahIM. ahIM prazna thAya ke, AtmAnA jJAna, darzanAdi bhAvo AtmAmAM yAvadravyabhAvI che, mATe tene guNa kema na kahevAya? tethI kahe che, je mATe bhagavAnanI dezanA dravya ane paryAyanI che, paNa dravya ane guNanI nathI. mATe "paryAyathI pRthaka guNa che' ema kahevAya nahIM; kema ke guNa e paryAyano ja paryAyavAcI zabda che, e pramANe sammatigraMtha kahe che. pUrvamAM zAstranI sAkSIthI sthApana karyuM ke, paryAyathI pRthapha evo guNa nathI. mATe guNanA paryAya digaMbaro svIkAre che te ucita nathI. tyAM koI zaMkA karatAM kahe che: jo A rIte paryAyathI bhinna koI guNa na hoya to tame prastuta DhALamAM dravya-guNa-paryAya e traNa nAmo kema kaho cho ? kharekhara, dravya ane paryAya ema ja kahevuM joIe, tene kahe che - vivakSAe karIne bhedanayanI kalpanA che. Azaya e che ke jIvane mArgAnusArI bodha karAvavA arthe vivalAthI guNano paryAyathI bheda karela che; kema ke jo guNano paryAyathI bheda karIne batAvavAmAM na Ave to jIvadravyanA kayA guNo che ? ajIvadravyanA kayA guNo che ? ane karmathI rahita zuddha AtmadravyanA kyA guNo che ? teno bodha thAya nahIM ane karmathI rahita zuddha AtmadravyanA guNono bodha thAya to te guNonuM pratisaMdhAna karIne tene pragaTa karavA arthe jIva udyama karI zake. tethI paryAyathI guNa pRthapha nahIM hovA chatAM yAvadravyabhAvI guNo ja ayAvadravyabhAvI paryAyo che, ema batAvIne anya paryAyo karatAM guNo judA che tema bhedanayanI kalpanA kare che. tethI jema "telanI dhArA"--tyAM tela ane dhArA bhinna batAvavAmAM Ave che, paNa telarUpa ja dhArA che, telathI bhinna dhArA nathI. tema sahabhAvI guNa che=jIvAdi dravya sAthe sadA rahenArA guNo che ane kramabhAvI paryAyo che. e rIte guNa ane paryAya bhinna karIne dekhADyA che. paNa paramArthathI guNa ane paryAya bhinna nathI. tethI e phalita thAya ke, AtmadravyamAM bhinna bhinna jJAnanI pariNatirUpa je dhArA cAle che, te dhArArUpa ja jJAnaguNa che ane te bhinna bhinna jJAnanI pariNatine paryAya kahevAya ane te bhinna bhinna jJAnanI pariNatithI pRthabhUta evuM koI jJAna nathI, paraMtu te bhinna bhinna jJAnanI pariNatinI dhArA svarUpa ja jJAna che.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa8 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-2 | gAthA-11-12 te rIte darzana, jJAna, cAritranI dhArA svarUpa ja darzana, jJAna, cAritra Adi guNo che. phakta te te dravyonA te te guNono bodha karAvavA arthe guNane paryAyathI bhinna karIne batAvyA che. paramArthathI to paryAyathI bhinna guNa nathI. AnAthI zuM phalita thAya ? te batAve che. jema upacarita gAya dUdha Ape nahIM. tema paryAyathI pRthak nahIM hovA chatAM paryAyathI pRthapharUpe upacarita evAM guNane paryAyanI zakti kahI zakAya nahIM; kema ke paryAyathI apRthaka evo guNa zaktirUpa nathI, paraMtu zaktinA kAryarUpa paryAyanA pravAhamAM guNa zabdano upacAra che, mATe paryAyathI guNa pRthaka nathI, upacArathI pRthak batAvela che. mATe guNo paryAyarUpa hovAthI guNone paryAyanI zakti kahI zakAya nahIM. l2/11thA avataraNikA - havaI je guNa, paryAyathI bhinna mAnaI chaI, tehanaIM dUSaNa diI jaI - avataraNikArya : have je=je digaMbaro, guNane paryAyathI bhinna mAne che, tehane dUSaNa Ape che - gAthA : jo guNa trIjo hoi padAratha, to trIjo naya lahii re; dravyAratha paryAyAratha naya, doi ja sUai kahiI re. jinara/vazA gAthArtha : jo guNa trIje padArtha hoya dravya ane paryAyathI judo evo trIjo padArtha hoya to trIje naya laIe==Ijo naya prApta karIe. sUtramAM dravyArtha ane paryAyArtha be ja naya kahyA che. 1ra/1rI bo : jo guNa, trIja padArtha-dravya, paryAyathI judo bhAva hoI, teM trIjI nA lahIIMpAmiI, anaI sUnnaIM to DhavyArtha-paryAvArtha e bihu ja naya kahiyA chad, guNa hoI to guNArtha naya paNi kahio II. uktaM ca sammatau"do uNa NayA bhagavayA, davvaTThiyapajjavaTThiyA nniyyaa| eto ya guNo vi hu~to, guNaTThiyaNao vi jujjNto||3/10. / / jaM ca puNa arihayA, tesu tesu suttesu goymaaiinnN|| pajjavasaNNA NiyayA, vAgariyA teNa pajjAyA" / / 3/11 / / rUpAdikanaIM guNa kahI sUtri bolyA nathI, paNi "avySMvA, thapaSNavA" ItyAdika
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ pala dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 DhALa-2 / gAthA-12 paryAya zabdae bolAvyA chai, te mArTi-te paryAya kahiI, paNi guNa na kahiIM, anaIM"puAinA" ItyAdika kAmi je guNa zabda chaiM, te gaNitazAstrasiddha paryAyavizeSa saMkhyAvAcI chaI, paNi te vacana guNAstikanaya viSayavAcI nathI. uktaM ca sammatI"jaMpati-"asthi samae, egaguNo dasaguNo aNaMtaguNo / rUvAI pariNAmo, bhaNNai tamhA gunnviseso"||3/13|| "guNasaddamaMtareNa vi, taM tu pjjvvisessNkhaannN| sijjhai NavaraM saMkhANa satthadhammo Na ya guNo tti||3/14 / / jaha dasasu dasaguNammi ya, egammi dasattaNaM samaM cev| ahiyaSi vi mudde, tadeva pi vra"pArU/8, IT Ima gaNa, paryAyathI paramArtha daSTi bhinna nathI, to te dravyanI pari zaktirUpa kima kahiI? 2/12aa dabAI : jo guNa, trIjo padArtha dravya ane paryAyathI trIjo bhAva, hoya to trIjo naya laIe=trIjo taya pAmIe, ane sUtramAM dravyArtha ane paryAvArtha e be ja kayo kahyA che. guNa hoya paryAyathI pRthapha guNa hoya, to guNArtha taya paNa kahevo joIe. sameto=ane sammatimAM kahevAyuM che=paryAyathI bhinna guNa nathI e pramANe kahevAyuM che"s[=puna:vaLI, paviyA=pavitA=bhagavAna vaDe, ralvaya-vyarthava dravyArthika(a), pannavadaya= paryAyArthiva =paryAyArthika, te jayA jayA=no niyamitau=be navo niyamita karAyA che=bethI adhika nayo nathI e prakAre niyamana karAyA che. patto va=mata:=ane AthI=paryAyathI, juo vi duMto=(adhika guNa vizeSa hote chate, kuTTiyAgo vi="ArthanA: 3pa-guNArthika naya paNa, junaMto-yujyamAnoHyujyamAna thAya=niyamana karavA mATe yojana karAyo hota." 3-10mA ('sammati'nA trIjA kAMDanI gAthA-10) naM ra pukha-=2 punaH=ane vaLI je kAraNathI, mAvayA=vitA=bhagavAna vaDe, tenuM tenuM suttesu=tevu tevu sUtrey=te te sUtromAM, joyamai=autamatinaoN=gautama Adi munione, LiyA pannavasaUTIFniyatA paryAyasaMjJA=niyata paryAya saMjJA varNa, gaMdhAdimAM niyata paryAya saMjJA, vAriyA=vyApAritA:=vyApArita che, tenA pAyAtena paryApA =te kAraNathI paryAyo che=varNa, gaMdha Adi paryAyo che." m3/11aaaa ('sammati'nA trIjA kAMDanI gAthA-11) rUpAdikane guNa kahI sUtramAM bolyA nathI, paNa varNaparyAya, gaMdha paryAya ityAdika paryAya zabdathI
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ u0 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-12 bolAvyA che. te mATe tene=varNa, gaMdha jene digaMbaro pudgalanA guNa kahe che tene, paryAya kahIe paNa guNa na kahIe. ahIM digaMbara kahe ke, jema varNaparyAya, gaMdha paryAya zabdo sUtramAM kahyA che, tema sUtramAM ekaguNa kALo', "begaNa kALo' ityAdi vacana prayogo paNa che. tethI paryAyathI pRthapha guNo svIkAravA joIe. tenuM nirAkaraNa karavA arthe kahe che - ane 'ekaguNa kALa'=ekaguNa kALo ItyAdi ThekANe, je guNa zabda che te gaNitazAstrasiddha paryAyavizeSarUpa saMkhyAvAcI cheHkALA varNamAM ekaguNarUpa saMkhyA che, be guNarUpa saMkhyA che ItyAdi paryAyavizeSane kahenArA saMkhyAvAcI che. jema kALA varSa karatAM sapheda varNa bhinna che tevo bodha thAya che tema "ekaguNakALAvALI vastu karatAM, begaNakALAvALI vastu bhinna paryAyavALI che. tethI temAM paryAyavizeSa che ane te paryAyavizeSarUpa saMkhyAno vAcI guNa' zabda che, paraMtu te vacana= "ekaguNakALo' ityAdi vacana, guNAstikAyanA viSayano vAcI nathI. ja sameto ane sammatimAM kahevAyuM che="ekaguNakALa Adi zabda saMkhyAno vAcI che, guNAstikAyanA viSayano vAcI nathI ema je pUrvamAM kahyuM te sammatimAM kahevAyuM che. "navRti=gati=bole che dravyathI guNa anya che e pramANe mAnanArA bole che: sama=samaye= siddhAtamAM, puNo sALo anaMtAno Fi=": saguNa: anaMta"T: masti=ekaguNa, dasaguNa, anaMtaguNa che=vyapadeza che, taphA=tamA-te kAraNathI, vAruM pariNAmo para pariNAma:=rUpAdi pariNAma, viresA mAivizeSa: mati=guNavizeSa kahevAya che, arthAta=guNArthika naya bhagavAna vaDe=kahevAyo che." li3/ 13 ('sammati'nA trIjA kAMDanI gAthA-13) " gumaMtarevikAzamaMtare patraguNa zabdAMtarathI paNa=paryAya karatAM guNarUpa zabdAMtarathI paNa, pamvizeSasaMllA taM tu=paryAvizeSasaMdhyAne taM tu=vaLI, paryAyavizeSa saMkhyAvAcaka te arthAt guNa zabda, sisiddhati=siddha thAya che. jIvara saMva sabhyo nA guNo=navaraM saMdhyAnazAstradharma na ra | =kevala saMkhyAzAstra dharma che, paraMtu guNa nathI=paryAyathI pRthapha guNa nathI. utta=ti e pramANe (artha che.) li3/14 ('sammati'nA trIjA kAMDanI gAthA-14) "nahe= thA=je pramANe, rasasu-sasu=dasa dravyomAM, rAma misAne ra ane dasa guNovALA eka dravyamAM, rasAM sAM veva= sarva sama veva=dazapaNuM samAna che arthAt e baMne sthAnomAM dazapaNuM saMkhyAmAtra batAve che, taheva=taLeva=te pramANe ja, hiyaSi vipusafdha pusadguNa zabda adhika hote chate=paryAya zabdathI adhika evo guNa zabda zAstramAM vaparAyo hote chate, artha pa raddavyaM parva pi davyaM A paNa jANavuM zAstramAM je eka guNakALo, dasaguNakALo vagere sthAnomAM paryAya' zabdathI judo je 'guNa' zabda vaparAyo che e paNa paryAyanI saMkhyAmAtra batAve che ema paNa jANavuM." li3-1pa ("sammatinA trIjA kAMDanI gAthA-15) Ama paramArthanI dRSTithI paryAyathI guNa bhinna nathI to te guNa, dravyanI jema zaktirUpa kema kahevAya ?=paryAyanI zakitarUpa kahI zakAya nahIM. ra/12AA
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ davyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-2 / gAthA-12 bhAvArtha koI paNa eka vastune grahaNa karIne vicArIe to te vastu dravyarUpa ane paryAyarUpa jaNAya che. vaLI, dravya ane paryAyathI judo evo koI guNarUpa bhAva te vastumAM hoya to zAstramAM trIjo naya paNa kahevo joIe, paraMtu zAstromAM dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya, e be ja nayo kahyA che. jo guNa nAmano trIjo koI padArtha hoya to zAstramAM guNArthika naya paNa kahevo joIe. Azaya e che ke koI paNa padArthane sAme rAkhIne padArthanA svarUpanA avalokananA baLathI zAstramAM dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya ema be mULa nayo kahyA che. tyAra pachI te be nayonA peTAbheda tarIke aneka navo kahyA che. jo koI vastu dravyarUpa hoya, guNarUpa hoya ane paryAyarUpa hoya to padArthane yathArtha jonAra bhagavAnanA vacanAnusAra mULa no traNa kahevA joIe; kema ke jo padArtha dravyarUpa, guNarUpa ane paryAyarUpa hoya to te traNa vastune jonArI dRSTi dravyArthikanaya, guNArthikanaya ane paryAyArthikanaya ema prApta thAya. vaLI, sammatinA vacanathI graMthakArazrI kahe che ke AgamamAM rUpAdine guNa' kahIne sUtramAM kahyA nathI, paraMtu varNaparyAya ane gaMdha paryAya ema kahyA che. tethI pudgalamAM rahelA varNa, gaMdha e paNa paryAya ja che, guNa nathI. Azaya e che ke pudgaladravya varNa, gaMdha, rasa, sparza e cAra bhAvone dhAraNa kare che. e cAra bhAvo paryAyarUpa ja che, guNarUpa nathI. Ama chatAM pudgalamAM rahelo varNa sadA varNarUpe prApta thAya che, gaMdha sadA gaMdharUpe prApta thAya che ane te te varNa parivartana pAme che. tethI te te varNathI apRthabhUta evAM "varNa'ne upacArathI guNarUpe grahaNa karIne yAvadravyabhAvI guNa che ema kahevAya che ane te te varNa ayAvadravyabhAvI hovAthI paryAya che, ema kahevAya che. vastuta: te te varNathI pRthaphabhUta evI "varNa' nAmanI koI vastu nathI. mATe te te varNa jema pudgalano paryAya che tema varNa paNa pudgalano ja paryAya che. phakta "varNa" zabda sarva varNano sAmAnya vAcaka che ane te te varNano vAcaka zabdavizeSa te te varNano vAcaka che. vaLI, AgamamAM ekaguNakALa, beguNakALa ityAdi zabda maLe che te paNa saMkhyAvAcI paryAyane ja kahenAra che. arthAt koI vivakSita pulamAM kALo aMza ekaaMza, be aMza che ityAdi saMkhyAne batAvanArA che ane te saMkhyA paNa te pudgalano paryAya ja che. arthAt te pudgala prathama ekakALA aMzavALo hato te parAvartana pAmIne bIjI kSaNamAM so ke hajAra Adi kALA aMzavALo bane tyAre te pudgalano te kALo paryAya ja anya paryAyane pAme che tema kahevAya. tethI zAstramAM kahevAyelAM "ekaguNakALAdi vacano paNa guNAstikanayanAM vAcaka nathI. Ama guNano bodha karAvavA arthe paryAyathI guNa judo kahevAto hovA chatAM pAramArthika dRSTithI, paryAyathI guNa bhinna nathI. mATe jema paryAyanI zakti dravya che tema paryAyanI zakti guNa paNa che ema kahI zakAya nahIM. ra/1NA
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-13 avataraNikA : paryAyadala mArTi guNanaIM zaktirUpa kahaI chaI, tehanaIM dUSaNa diI chaI - avataraNikArya - paryAyanuM dala che=guNa paryAyanuM dala che, mATe guNane zaktirUpe kahe cheHdigaMbara guNane paryAyanI zaktirUpe kahe che, tene=digaMbarane dUSaNa Ape che - gAthA - jo guNa, dala paryavanuM hovai, to dravyaiM cUM kIjai re; guNa-pariNAma paTaMtara kevala, guNa-paryAya kahI jaI re. jina li2/13 gAthArtha : jo guNa, paryAyanuM daLa=paryAyanuM upAdAna kAraNa, hoya to dravyane zuM karIe ? =dravyane mAnavAnI jarUra nathI. kevala guNa pariNAma paTaMtara=guNa pariNAmano kalpanArUpa bheda, guNaparyAya kahevAya guNa ane paryAya judA kahevAya. ll2/13 bo - ja guNa, paryAyanuM dala kahitAM upAdAna kAraNa hoI, to DhabaI sUM kIjaI? dravyanuM kAma guNaIM ja kIdhauM, tivAraI guNa 1, paryAya 2, je padArtha kaha, paNi trIjI na hoI. koI kahasthaIM-"vyaparyAya, guNaparyAya, rUpa kAraya bhinna chaI, te mATi dravya 1, guNa 2, rUpa kAraNa bhinna kalpiIM" te jUThuM. rja mATi kAryamAMhi kAraNa zabdano prayoga chaI, teNaI kAraNabhedaI kAryabheda siddha thAI, anaIM kAryabheda siddha thayo hoI, oM kAraNabheda siddha thAI, e anyonyAzraya nAmaI dUSaNa UpajaI; te mATaOM guNaparyAya je kahiI, te guNa-pariNAmano je paTaMtara-bheda kalpanArUpa, tehathI ja kevala saMbhavaI, paNi paramArtha nahIM anaI e 3 nAma kahaI chaI te paNi bhedopacAraIM ja, Ima jANavuM. 1/2/1all bArtha : jo guNa e paryAyanuM dala kahetAM upAdAnakAraNa hoya to dravyanuM zuM kAma che ? arthAt dravyane svIkAravAnI jarUra nathI; kema ke dravyanuM kAma guNe ja karyuM ane tema svIkArIe to guNa ane paryAya ema be ja padArtha kahevA joIe, paNa trIjo padArtha hoya ja nahIM. koI kahe che - dravyaparyAya ane guNaparyAyarUpa kArya bhinna che te mATe dravya ane guNarUpa be kAraNa paNa bhinna kalpAya che, te jUThuM che.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ ura dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-2 | gAthA-13 jUThuM kema che ? temAM yukti batAve che - je mATe kAryamAM kAraNa zabdano praveza che arthAt A kArya che ema kahIe tyAre koIka kAraNanuM A kArya che tevo artha prApta thAya. tethI kArya kahevAthI tenA aMtargata kAraNa zabdano praveza thAya che. te kAraNe kAraNabheda siddha thAya to kAryabheda siddha thAya ane kAryabheda siddha thAya to, kAraNabheda siddha thAya. e prakAranuM anyonyAzraya nAmanuM dUSaNa prApta thAya che =koIe kahela ke dravyaparyAya ane guNaparyAya bhinna che mATe tenA kAraNarUpa dravya ane guNa bhinna che te kathanamAM anyonyAzraya dUSaNa prApta thAya che. te mATe dravyaparyAya ane guNaparyAyarUpa bhinna kArya siddha thatAM nathI tethI tenAM kAraNa paNa dravya ane guNa bhinna kalpI zakAtAM nathI te mATe, guNa ane paryAya je kahevAya che te guNapariNAmano je kalpanArUpa paraMtara che=kalpanArUpa bheda cheHpudagalanA zyAmAdi paryAya te paryAyathI apRthaphabhUta evAM rUpane kalpanAthI pRthapha karIne guNa kahevAya che. vAstavika rIte zyAmaparyAyathI atirikta koI rUpasvarUpa guNa nathI, tenAthI ja=paryAyathI guNano kalpanArUpa je bheda che tenAthI ja, kevaLa saMbhave-paryAyathI guNano bheda kevaLa saMbhave, paNa paryAyathI guNano bheda paramArthathI saMbhave nahIM, ane e traNa nAma kahIe chIe=dravya, guNa, ane paryAya e traNa nAma prastuta graMthamAM kahevAyAM che, te paNa bhedanA upacArathI ja che-paryAyathI guNano bheda nahIM hovA chatAM paryAyathI guNamAM bhedano upacAra karIne kahevAya che, ema jANavuM. 2/13 bhAvArtha : digaMbaro paryAyanuM dala kema dravya mAne che tema, paryAyanuM dala guNane mAne che. tethI jema dravya e paryAyanuM upAdAnakAraNa che tema guNa paNa paryAyanuM upAdAnakAraNa che tema mAne che. tene graMthakArazrI kahe jo paryAyanuM upAdAnakAraNa guNa che tema svIkArIe to dravyane mAnavAnI AvazyakatA rahetI nathI; kema ke guNa ja te te paryAyarUpe pariNamana pAme che tema svIkArI zakAya che ane guNathI atirikta dravya che tema svIkAravAmAM koI pramANa nathI tema svIkAravuM paDe; kemake jJAnarUpe AtmAnI pratIti che te jJAnaguNanA matijJAnAdi paryAyo che tema svIkArIe to jJAnaguNathI atirikta AtmAne svIkAravAnI AvazyakatA rahetI nathI ane pudgaladravyamAM paNa rUpa, rasa, gaMdha Adi guNo che ane tenA kALo, dhoLo Adi paryAyo svIkArIe to te guNathI atirikta pudgaladravyane mAnavAnI jarUra rahetI nathI. dekhAtA paryAyanA AdhArarUpa guNa siddha thAya to guNanA AdhArarUpe ke paryAyanA AdhArarUpe anya dravyanI kalpanA karavI Avazyaka rahetI nathI. vastutaH paryAyanA AdhArarUpe ja dravyano svIkAra karAya che. mATe paryAyano AdhAra guNane svIkArI laIe to guNa ane paryAya ema be ja padArtha kahI zakAya, paNa trIjo dravya nAmano padArtha nathI tema mAnavuM
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-13 paDe ane tema digaMbara svIkAre to paryAyanA AdhAra evAM dravyane ja guNa zabdathI vAcya teo svIkAre che, tema prApta thAya. tethI guNa ane dravyano nAmamAtrano bheda rahe che. ahIM vizeSa e che ke chabasthajIvo paryAyone ane dravyane pRthak joI zakatA nathI, paraMtu paryAyanA AdhArarUpe ja dravyanI kalpanA kare che. jema dareka jIvone potAno AtmA sAkSAt dekhAto nathI, paraMtu potAne vartatA te te jJAnonAM saMvedano, te te sukhAdinAM saMvedano ke te te prakAranA vIryanA pravartanano anubhava svasaMvedita che. te sarva saMvedanono AdhAra huM chuM e prakAranI buddhithI chadmastha nakkI karI zake che ke te te jJAnAdi bhAvonA AdhArarUpa mAruM dravya che ane jo te te jJAnanA saMvedanano AdhAra jJAnaguNa che tema svIkAravAmAM Ave, te te sukhAdinAM saMvedanano AdhAra vedanaguNa che tema svIkAravAmAM Ave ane te te prakAranA vIryanA vyApArano AdhAra vIryaguNa che tema svIkAravAmAM Ave to, te te paryAyanA AdhArarUpa te te guNanI siddhi thavAthI guNathI atirikta AtmAne mAnavAnI jarUra rahe nahIM. vaLI, jo te te jJAnanA saMvedanathI atirikta jJAnaguNa nathI, paraMtu jJAnaguNanA saMvedanano AdhAra Atmadravya che tema mAnIe to AtmadravyanA paryAyarUpe te te jJAnanAM saMvedano Adi sarva saMgata thAya. mATe digaMbaro kahe che tema guNanA paryAya ane dravyanA paryAya svIkAravA ucita nathI. koI kahe cheHdigaMbara kahe che ke, dravyanA paryAya ane guNanA paryAya e baMne kArya bhinna dekhAya che arthAt jIvadravyanA nara-nArakAdi paryAyo dekhAya che, tethI jIvadravyanA naranArakAdi paryAyo che ane jIvanA jJAnaguNanA matiAdi paryAyo dekhAya che. tethI jJAnaguNanA matijJAnAdi paryAyo che. tethI paryAyanuM kAraNa dravya ane paryAyanuM kAraNa guNa banne bhinna kalpI zakAya che. arthAt dravyanA paryAyonuM upAdAna kAraNa dravya che ane guNanA paryAyonuM upAdAna kAraNa guNa che tema kalpI zakAya che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che ke A pramANe digaMbaro kahe che te jUThuM che. jUThuM kema che ? te batAvavA kahe che - kAryamAM kAraNa zabdano praveza che. arthAt A kArya che tema kahIe tyAre e phalita thAya ke koIka kAraNanuM A kArya che. tethI kArya kahevAthI tenI kukSimAM kAraNa zabdano praveza thAya che. tethI kAraNabheda siddha thAya tyAre kAryabheda siddha thAya ane kAryabheda siddha thAya tyAre kAraNabheda siddha thAya e prakAranA anyonyAzraya nAmanuM dUSaNa prApta thAya che. Azaya e che ke te te dravyamAM je paryAyo dekhAya che te paryAyomAM keTalAka paryAyo dravyanA paryAyo che ane keTalAka guNanA paryAyo che tevo bheda siddha nathI. Ama chatAM digaMbaro svakalpanAthI be kAryone bhinna kahIne dravyanA paryAyanuM kAraNa dravya che ane guNanA paryAyanuM kAraNa guNa che tema kahe che. tene graMthakArazrI kahe che ke, bhinna bhinna paryAyanA kAraNarUpe dravya ane guNa judA che. tema siddha thAya tyAre te be kAraNanA bhedathI be kAryano bheda siddha thAya ane te be kAraNo judAM che tema svIkAravA mATe dravyanA paryAyo ane guNanA paryAyarUpa be kAryo judAM che tema siddha thAya to te be kAryanAM be kAraNo judAM
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-2 | gAthA-13-14 che tema siddha thAya mATe anyonyAzraya doSa prApta thAya che. vastutaH anubhavathI dravya ane paryAya-be ja dekhAtA hoya, Ama chatAM koIka paryAyanA pravAhane grahaNa karIne te te paryAyanA samudAyane te te guNa zabdathI kahevAtuM hoya arthAt AtmAmAM pratIta thatA judA judA jJAnanA pravAhane grahaNa karIne te pravAhanA samudAyane jJAna kahevAtuM hoya tyAre "manuSyaparyAyanuM kAraNa evuM jIvadravya che ane matijJAnAdi paryAyanuM kAraNa jJAnaguNa che tema kahI zakAya nahIM ane jyAM sudhI paryAyanA kAraNarUpe dravya ane guNa judA che tema siddha thAya nahIM, tyAM sudhI dravyanA paryAya ane guNanA paryAya judA che tema svIkArI zakAya nahIM. paraMtu ema ja mAnavuM joIe ke AtmadravyamAM matijJAnAdi paryAyo che ane naranArakAdi paNa paryAyo che. phakta matijJAnAdi paryAyothI apRthapha evAM jJAnanA samudAyane jJAnaguNa kahela che. te mATe pUrvamAM anyonyAzraya doSa batAvyo. tethI siddha thayuM ke, dravyanA paryAya ane guNanA paryAya e be judA nathI te mATe, guNa ane paryAya ema je kahevAya che te guNanA pariNAmano kalpanArUpa paTaMtara che=kalpanArUpa bheda che, tethI ja guNathI paryAyano je bheda kahevAya che te guNa pariNAmano ja kalpanArUpa paTaMtara che=kalpanArUpa bheda che, tene AzrayIne guNa ane paryAya saMbhave, paraMtu paramArthathI guNa ane paryAya be vastu nathI. Azaya e che ke jJAna guNa che ane matijJAnAdi paryAyo che tema je kahIe chIe te jJAnaguNanA pariNAmano kalpanArUpa bheda che. tethI kalpanAthI thayelA bhedane AzrayIne jJAnanA matijJAnAdi paryAyo che tema kahI zakAya nahIM ane je traNa nAma kahIe chIe=dravya, guNa ane paryAya e traNa nAma kahIe chIe te bhedanA upacArathI che=matijJAnAdi pariNAmothI jJAnaguNa judo che, e prakArano guNanA bhedano upacAra karIne paryAya karatAM guNa judA kahyA che, tene AzrayIne dravya, guNa ane paryAya ema traNa vastu kahI che. [2/13 avataraNikA - gAthA-3nI avataraNikAmAM kahela ke, A DhALamAM dravya, guNa, paryAyano bheda yuktithI dekhADe che. tyArapachI gAthA-3mAM dAMtathI dravya, guNa ane paryAyano bheda batAvyo. tyAra pachI dravya sAmAnyarUpa che ane te sAmAnyarUpa dravya be prakAranuM che te spaSTa karyuM. tyAM digaMbara dravyanA paryAyo ane guNanA paryAyo mAne che te yuktiyukta nathI tenuM atyAra sudhI sthApana karyuM. have dravya ane guNa-paryAyano paraspara kaI rIte bheda bhAvavo te batAve che - gAthA : eka-anekarUpathI INi pari, bheda paraspara bhAvo re; AdhArAdheyAdikabhAvi, Ima ja bheda mani lhAvo re. jina Il2/14
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 99 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-14 gAthArthaH INi pari=pUrvamAM varNana karyuM e rIte, eka aneka rUpathI paraspara bheda bhAvo=dravya ane guNa-paryAyano eka aneka rUpathI paraspara bheda bhAvo. Ima ja=e rIte ja, AdhAra AdheyAdika bhAve=dravya AdhAra che ane guNa-paryAya Agheya che e vagere bhAve bheda manamAM lAvo. 2/14 Tabo - eIipari dravya eka, guNa-paryAya aneka, e rUpaI paraspara ka0 mAMhomAMhi bheda, bhAo-vicAro. Ima ja AdhAra-Adheya pramukha bhAva 60 svabhAva, teNaIM karI manamAMhi sthAvo, je mArTi parasparaavRttidharma parasparamAMhi bheda jaNAvaO. / / 2/14 / / TabArtha H eNi pari=pUrvamAM varNana karyuM e rIte, dravya eka ane guNa-paryAya aneka che e rUpa, paraspara= dravya ane guNa-paryAyano mAMhomAMha, bheda bhAvo=bhedavicAra karo. ema ja=jema eka anekarUpe bheda bhAvata karo ema ja, AdhAra-Adheya pramukha bhAve kahetAM svabhAve te rIte manamAMhe lAvo=dravya AdhArarUpa che ane guNa-paryAya AdheyarUpa che e svabhAvathI teono paraspara bheda che tema manamAM lAvo, je mATe paraspara avRttidharma parasparamAMhi bheda jaNAve che=dravyamAM ekatva dharma che te guNaparyAyamAM avRtti che ane guNa-paryAyamAM anekatva dharma che te dravyamAM avRtti che e rIte dravyamAM AdhAratva dharma che te guNa paryAyamAM avRtti ane guNa-paryAyamAM Adheyatva dharma che te dravyamAM avRtti che. tethI dravya ane guNa-paryAya e bemAM rahelA paraspara avRttivALA dharmo dravya ane guNaparyAyano paraspara bheda batAve che. AdhAra-AdheyAdimAM Adi padathI kArya-kAraNanuM grahaNa che. tethI dravyamAM kAraNapaNuM che ane guNa-paryAyamAM kAryapaNuM che. mATe kArya-kAraNa bhAvarUpe paNa dravya ane guNa-paryAyano paraspara bheda che. / / 2/14 bhAvArtha : prastuta gAthAmAM dravya ane guNa-paryAyano paraspara kaI apekSAe bheda che ? te batAve che (1) koI vivakSita vastune grahaNa karIe to te vastu dravya ane guNa-paryAyarUpa che. jema koI eka manuSyane AzrayIne vicArIe to te jIvadravya che ane te jIvadravyanA guNa ane paryAyo che. temAM te jIvadravya eka che, paraMtu aneka nathI. vaLI, temAM vartatA jJAna, vIrya Adi guNo aneka che ane paryAyo paNa aneka che. tethI te jIvarUpa vastu dravyathI eka che ane guNa-paryAyathI aneka che. mATe dravyano ane guNa-paryAyano paraspara bheda che. (2) vaLI, te jIvarUpa vastu AdhAra che ane te jIvarUpa vastumAM guNa ane paryAya Adheya che. tethI -
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ draguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-2 | gAthA-14-15 te jIvarUpa vastumAM dravya ane guNa-paryAyano AdhAra-Adheya bhAvathI paraspara bheda che. (3) vaLI, dravya kAraNa che ane guNa-paryAya kArya che. tethI paNa te beno bheda che. A traNa rIte bheda svIkAravAmAM have yukti batAve che ke, parasparamAM nahIM rahenArA dharmo je be vastumAM prApta thatA hoya te be vastuno bheda che. jema, ghaTa ane paTarUpa be vastu grahaNa karIe to, ghaTamAM rahelo ghaTatva dharma paTamAM avRtti che ane paTamAM rahelo paTatva dharma ghaTamAM avRtti che. tethI ghaTatva ane paTatva dharmo parasparamAM avRti dharmo che ane te dharmo ghaTanA ane paTano paraspara bheda batAve che. tema dravyamAM ekatva dharma che, AdhAratva dharma che ane kAraNatva dharma che. jyAre guNamAM ane paryAyamAM anekatva dharma che, Adheyatva dharma che ane kAryatva dharma che. te dharmo paraspara avRtti che. tethI dravya ane guNa-paryAya e be no paraspara bheda batAve che. 2/14 avataralikA : tehi ja vivarI dekhADa kaIM - avataraNikArca - tene ja vivaraNa karIne batAve che - te ja divA 05, ... 5 5 bhAvArtha : gAthA-14mAM kahyuM ke, dravya eka che ane guNa-paryAya aneka che athavA dravya AdhAra che ane guNaparyAya Adheya che. tethI te beno paraspara bheda che, tene vivaraNa karIne batAve che. gAthA : dravya AdhAra ghaTAdika dIsai, guNa, paryAya, Adheyo re; rUpAdika ekeMdriyagocara, dohiM ghaTAdika teo re. jina2/1po gAthArtha : dravya evAM ghaTAdi AdhAra dekhAya che. guNa-paryAya Adheyo dekhAya che. rUpAdi guNa-paryAyo eka Indriyagocara che. ghaTAdi be IndriyathI jANo cho. li2/1pa. Tabo : dravya ghaTAdika AdhAra dIsaI chaI, je mATaIM-"e ghaTaI rUpAdika Ima jANII thaI. guNa-paryAya rUparasAdika, nIla-pItAdika, Adhetha-dravya upari cahiyAM. Ima AdhArAdheya bhAvaI dravyathI guNaparyAyanaIM bheda chaI. tathA pAdika guNa-paryAya eka iMdriyargocara kao viSaya chaI. jima rUpa cakSuriMdriyaI ja jaNAI, rasa te sarvajiyanA ja ItyAdika, anaIM ghaTAdika dravya kahyuM, te hiM cakSurindriya anaIM sparzanendriya e
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-15 2 IndriyaIM karInaIM jANo cho. e naIyAyikamata anusarInaIM kahiuM. svamataIM gaMdhAdika paryAyadvAraIM ghrANeMdriyAdikaI paNi dravya pratyakSa chaI, nahIM to 'kusuma gaMdhuM chuM ItyAdi jJAnanaI bhrAMtapaNuM thAI, te jANavuM. Ima eka-aneka IndriyagrAhyapaNa dravyathI guNa-paryAyano bheda jANavo. guNaparyAyanaIM mAMhomAMhiM bheda, te sahabhAvI kramabhAvI e kalpanAthI ja (bhAvavuM). ||2/15aa TabArtha : dravya evAM ghaTa, paTa Adi AdhAra dekhAya che=temAM vartatA guNa-paryAyanA AdhAra dekhAya che. guNa-paryAyano AdhA2 dravya kema dekhAya che ? tethI kahe che je mATe "A ghaTamAM rUpAdi che" ema jaNAya che. guNa-paryAya=rUpa-rasAdika ane nIlapItAdika=guNa rUpa-2sAdi ane paryAya nIla-pItAdi, Adheya che=dravya upara rahyA che=AdhAra evAM dravyamAM rahyA che. ema AdhAra-Adheya bhAvathI dravyathI guNa-paryAyano bheda che. - vaLI, rUpAdika guNa-paryAyo eka indriyagocara kahetAM viSaya che. jema, rUpa cakSurindriyathI dekhAya che, rasa rasanendriyathI ja jaNAya che, ityAdika=AdithI gaMdha, sparza te te indriyathI jaNAya che tenuM grahaNa karavuM. vaLI, ghaTAdika dravyo che te be indriya=cakSu ane sparzanendriya e be indriyathI karIne jANo cho=jaNAya che. e taiyAyika mata anusarInaI kahyuM=naiyAyika matAnusAra kahyuM=guNa-paryAya ekendriyathI grahaNa thAya che ane guNa-paryAyanA AdhAra evAM ghaTAdi dravyo cakSu ane sparzendriyathI grahaNa thAya che e taiyAyika matAnusAra graMthakArazrIe kahyuM che. svamatathI to ghrANendriyAdi indriyothI paNa gaMdhAdika paryAya dvArA dravya pratyakSa thAya che. nahIM to 'phUla sUMghuM chuM' ityAdi jJAnanuM bhrAMtapaNuM thAya, tema jANavuM. A rIte=gAthAnA uttarArdhamAM kahyuM e rIte, eka-aneka indriyagrAhyapaNAthI=guNa-paryAya eka IndriyathI grAhya che ane dravya aneka indriyathI grAhya che e rIte, dravyathI guNa-paryAyano bheda jANavo. guNa-paryAyano paraspara bheda-sahabhAvI ane kramabhAvI-e kalpanAthI ja che. / / 2/15/ bhAvArtha: gAthA-14mAM kahela ke dravya ane guNa-paryAyano paraspara bheda vicAravo ane te bheda kaI rIte che te spaSTa karavA arthe kahe che - saMsAramAM ghaTapadAdi padArtho dekhAya che te ghaTapadAdi padArtho dravya, guNa ane paryAya - traNa svarUpavALA che. jema, ghaTa pote dravyarUpa che, te ghaTamAM vartatA rUpa-2sa-gaMdha-sparza e cAra bhAvo guNarUpa che ane nIlapIta Adi paryAyo che. temAM ghaTadravya rUpAdi guNono ane nIlAdi paryAyono AdhAra dekhAya che. vaLI,
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-15-16 SC rUpa-2sAdi guNo ane nIla-pItAdi paryAyo AdheyarUpa che. tethI AdhArarUpa ghaTadravyathI AdheyarUpa guNaparyAyono bheda che. vaLI, anya rIte paNa dravya ane guNa-paryAya vacceno bheda batAve che. rUpa, rasa, gaMdha ane sparza e cAra guNo kramasara cakSu Adi eka indriyano viSaya che ane ghaTadravya cakSu ane sparza-e baMne indriyono viSaya che. AthI ja cakSurahita AMdhaLo puruSa paNa sparza dvArA ghaTano bodha karI zake che. tethI nakkI thAya ke eka-eka indriyanA viSayabhUta te te guNathI ane eka-eka indriyanA viSayabhUta te te paryAyathI, be indriyanA viSayabhUta ghaTadravya juduM che. A mAnyatA graMthakArazrIe naiyAyika matAnusA2 kahela che. jaina matAnusAra to ghrANendriyAdika indriyothI paNa gaMdhAdi paryAyo dvArA dravya pratyakSa thAya che. AnAthI e prApta thAya ke, jema cakSuthI rUpa grahaNa thAya che, tema rUpathI abhinna evAM dravyano paNa cakSuthI ja bodha thAya che. te rIte rasanendriyathI rasanuM grahaNa thAya tyAre, te 2sathI kathaMcit abhinna evuM te dravya paNa rasanendriyathI grahaNa thAya che. tethI syAdvAdInA mate ghaTAdi dravyo pAMce indriyonA viSayo che ane ghaTAdi dravyamAM vartatA guNo ane paryAyo te te eka indriyanA viSayo che. mATe guNa-paryAya karatAM dravyano bheda che. A rIte graMthakArazrIe dravyanI sAthe guNa-paryAyano bheda batAvyo. have dravyamAM vartatA guNa ane paryAyano paraspara bheda sahabhAvI ane kramabhAvI e kalpanAthI ja che, pAramArthika nathI, te batAve che - Azaya e che ke pudgalamAM rUpa e guNa che; kema ke pudgalamAM rUpa sahabhAvI che ane te yAvapudgaladravyabhAvI che. mATe sadA rahenAro che ane pudgalamAM nIlo-pILo e paryAyo che; kema ke pudgala kyAreka nIlarUpe thAya che, kyAreka pItarUpe thAya che. tethI kramabhAvI che. Ama chatAM nIla-pIta Adi paryAyothI atirikta koI rUpa nathI. kalpanAthI ja kramabhAvI evAM nIla, pIta Adi paryAyothI rUpa atirikta che tema kahevAya che ane te sarva nIlapItAdika paryAyomAM anugata evAM 'rUpa' zabdathI tene grahaNa karIne bhinna kahevAya che. Ama chatAM nIlapItAdika paryAyothI atirikta 'rUpa' nAmanI koI vastu nathI. II2/15ll avataraNikA : gAthA-14mAM kahyuM ke dravya ane guNa-paryAyano bheda che. tyArapachI te traNeno bheda kaI rIte che te gAthA-15mAM batAvyuM. have anya rIte paNa dravya, guNa, ane paryAyano bheda che te batAve che - gAthA: saMjJA-saMkhyA-lakSaNathI paNi, bheda ehono jANI re; su-nasa-kAriNI zubhamati dhAro, duramativelI kRpANI re. jina0 ||2/16||
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70. dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 | gAthA-16 gAthArtha : saMjJA, saMkhyA ane lakSaNathI paNa ehono dravya, guNa ane paryAyano, bheda jANavo. sujasakAriNI zubhamati dhArokae traNanA bhedane grahaNa karavA dvArA suyazane karanArI evI zubhamatine ghAraNa karo, je zubhamati durmatinI velI mATe kRpANI kuhADI che. ll2/16 Tabo : tathA saMjJA kao nAma, tehathI bheda, dravya nAma 1, gaNa" nAma 2, paryAya nAma 3. saMkhyA-gaNanA, tehathI bheda, dravya , guNa aneka, paryAya aneka. lakSaNathI bhedadravana-aneka paryAyagamana dravyalakSaNa, guNana=ekathI anyanaIM bhinnakaraNa te guNa lakSaNa, parigamana=sarva vyApti, te paryAyalakSaNa. Ima ehano dravya-guNa-paryAyano mAMhomAMhiM bheda jANInaIM utama thazanI karaNahAra bhalI mati ghara. kehavI chaiM? je dumati kahizuM je dravyAtapakSanI mAThI mati, te rUpiNI je vailI, tehanaI viSaIM pANI kuhADI. 2/16 TabArtha: ane saMjJA kahetAM nAma, tehanA bhedathI dravya' e prakAranuM nAma, 'guNa' e prakAranuM nAma ane 'paryAya' e prakAranuM nAma tenA bhedathI, paNa dravya, guNa ane paryAyano bheda che. vaLI, saMkhyA gaNanA-tenAthI paNa dravya, guNa, paryAyano bheda che. dravya cha che. guNo aneka che ane paryAyo aneka che. paryAyo guNonI saMkhyA karatAM paNa aneka che. mATe saMkhyAthI bheda che. vaLI, lakSaNathI paNa bheda che te batAve che. dravaNa aneka paryAyagamata e dravyanuM lakSaNa che. guNana=ekathI avyane bhinnakaraNa, e guNanuM lakSaNa che ane parigamana=sarvathI vizeSarUpe Ati arthAt prApti=pUrvanI avasthAthI anya avasthArUpe sarvathI vizeSarUpe prApti, e paryAyanuM lakSaNa Ama gAthA-14 ane 15mAM dravya, guNa ane paryAyato paraspara bheda batAvyo ane prastuta gAthAmAM saMjJA, saMkhyA ane lakSaNathI dravya, guNa ane paryAyano paraspara bheda batAvyo ema, erono=dravya, guNa ane paryAyano, paraspara bheda jANIne uttama yazanI karanArI bhalI mati dharo. bhalI mati kevI che ? te batAve che - je dravyADhetapakSanI dravyathI atirikta guNa paryAya nathI te prakAranI dravyAAtapakSanI, je mAThI mati te rUpa je durmati, tarUpI je velI=mAThImatirUpa je velI, tenA viSe kRpANI=kuhADI, evI A zubhamati che. /16 bhAvArtha - dravya, guNa ane paryAyano bheda pUrvamAM batAvyo te sivAya anya rIte paNa kaI rIte bheda saMbhave te
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-2 gAthA 16 anubhava anusAra yuktithI batAve che. koI paNa vicA2ka vyakti koI vastune jue tyAre "A dravya che" "A tenA guNo che" "A tenA paryAyo che" - e prakAranAM traNa nAmothI teno bodha kare che. tethI te traNa nAmothI ja nakkI thAya che ke dravya, guNa, ane paryAyano bheda che. jema purovartI pudgaladravyane joIne kahevAya ke, 'A pudgaladravya che,' 'temAM rUpa, rasa, gaMdha Adi guNo che' ane 'temAM parivartana thatA bhAvo paryAyo che.' tethI pudgala dravyane joIne traNa vastunI upasthiti thAya che ane te traNane judA judA nAmathI vAcya karAya che. mATe dravya, guNa ane paryAyano bheda che. 71 vaLI, saMkhyAthI dravya, guNa ane paryAyano bheda batAve che. dravyanI saMkhyA cha che. guNanI saMkhyA aneka che ane paryAyanI saMkhyA guNonI saMkhyA karatAM paNa aneka che. tethI teono bheda che. jema, dharmAstikAya Adi mULa cha dravyo che ane te dravyomAM jIva ane pudgala anaMtA che, topaNa mULa dravyo cha ja che. vaLI, te chae dravyomAM vartatA guNonI saMkhyA aneka che=anaMta che; kema ke eka pudgaladravyamAM paNa rUpa, rasa, gaMdha, sparzarUpa cAra guNo cAra indriyothI grahaNa thAya che ane tevA anya paNa aneka guNo avadhijJAnathI grahaNa thAya che. je indriyonA viSaya nathI ane avadhijJAna karatAM paNa anaMtagaNA guNo kevaLajJAnamAM dekhAya che. tethI eka pudgaladravyamAM paNa anaMta guNonI prApti che. tema jIvadravyamAM paNa jJAnAdi aneka guNo prApta thAya che. vaLI, te chae dravyonA paryAyo, temAM vartatA guNo karatAM aneka prApta thAya che; kema ke pudgaladravyamAM pratikSaNa nIlo, pILo, Adi paryAyo parivartana pAme che. tethI tenI saMkhyA pudgalamAM vartatA rUpAdi guNo karatAM ghaNI adhika che. A rIte dravya, guNa ane paryAyano saMkhyAthI paNa paraspara bheda che. arthAt jo dravya, guNa ane paryAyano bheda na hota to traNemAM saMkhyAnA bhedanI prApti na thAya. have lakSaNathI dravya, guNa ane paryAyano bheda batAve che dravati gacchati, tAn tAn paryAyAn prApnoti kRti dravyam / e prakAranI dravya zabdanI vyutpatti che ane A vyutpattithI prApta thato artha dravyanuM lakSaNa che. tethI je vastumAM dravaNa thatuM hoya=aneka paryAyonuM gamana thatuM hoya, te dravya kahevAya. AthI dareka dravya pratikSaNa apara apa paryAyane prApta kare che. mATe tene dravya kahevAya che. - guNana kare te guNa kahevAya=eka vastuthI athavA eka dharmathI anyane bhinna kare te guNa kahevAya. jema AtmAmAM 2helo jJAna guNa AtmAmAM rahelA vIryathI AtmAne bhinna kare che=bhinna batAve che. te eka dharmathI anya dharmane bhinna kahe che. tethI eka ja AtmA jJAnasvarUpa che ane vIryasvarUpa paNa che tema kahevAya che. vaLI, AtmAmAM rahelo jJAnaguNa jaDa evAM pudgalathI AtmAne bhinna kare che. te eka dravyarUpa vastuthI anya dravyane bhinna ka2e che. mATe dravya karatAM guNanuM lakSaNa juduM che. parigamana kare te paryAya kahevAya=saMpUrNapaNAthI vizeSarUpe je prApti che te paryAyanuM lakSaNa che. jema,
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-2 | gAthA-16 | TALa-1, 2nuM yojanasvarUpa zveta paramANu, kRSNa paramANu bane tyAre te zveta aMza sarvathI vizeSarUpe kRSNapaNe prApta thAya che. tethI zveta paryAyanuM anya paryAyarUpe je parigamana, te paryAyanuM lakSaNa che. A rIte dravyanuM lakSaNa, guNanuM lakSaNa ane paryAyanuM lakSaNa juduM prApta thatuM hovAthI ekavastumAM vidyamAna evAM paNa dravya, guNa ane paryAya paraspara judA che ema nakkI thAya che. gAthA-14, 15 ane 10nA pUrvArdhamAM batAvyuM e pramANe dravya, guNa ane paryAyano paraspara bheda jANIne uttama yazane karanArI bhalI matine dhAraNa karo, je dravyAdvaitapakSanI mAThI matirUpa velI mATe kuhADI che. Azaya e che ke padArtha je rIte saMsthita che, te rIte yathArtha padArthano bodha karavo te zubhamati che ane te zubhamati anusAra padArthano bodha karIne ucita pravRtti karavAmAM Ave to AtmAne tattvano yathArtha bodha thAya che. tethI te bhalI mati AtmAnA kalyANanI paraMparAnuM kAraNa hovAthI uttama yazane karanArI che. vaLI, jeo padArthanA vAstavika svarUpane jovAmAM moha pAmelA che ane svasvadarzana pratyenA rAgathI padArthane jonArA che, teone svadarzana anusAra dravyano abheda dekhAya che. tethI teo te dravyAdvaitapakSane grahaNa karIne sarva vyavasthAnuM sthApana kare che, je durmatirUpa che; kema ke pratyakSa ane anubhavathI dravya, guNa ane paryAyo judA dekhAtA hovA chatAM teo kahe che ke dravyathI atirikta koI guNa-paryAyo nathI. dravyathI pRthaka evAM je guNa-paryAyo dekhAya che, te svapnamAM dekhAyelA padArtha jevA mithyA che, vAstavika nathI. Ama kahIne dravyAdvaitapakSanuM daDha sthApana kare che, je teonI durmati che ane A mAThI mati padArthanA vAstavika svarUpano apalApa karanAra hovAthI kalyANanuM kAraNa nathI, mATe asaMbaddha che. vaLI jeo mArgAnusArI matithI pUrvamAM batAvyuM tema dravya, guNa ane paryAyanA paraspara bhedane jANIne tenAthI bhAvita thAya che, teomAM A mAThI mati nAza pAme che. tethI mAThImatirUpa velI mATe zubhamati kuhADI che. ra/1chA DhaLa-1, 2 prastuta DhaLamAM AtmakalyANanA prayojana arthe yojananuM svarUpa - prathama DhALanI gAthA-kamAM kahela ke dravyAdikanA citavanathI zukladhyAna pragaTe che ane temAM Atmadravya, AtmAnA guNo ane AtmAnA paryAyanA bhedanA ciMtavanathI zukladhyAnano prathama pAyo prApta thAya che. tethI DhALa-ramAM dravya, guNa ane paryAyanAM lakSaNa batAvIne dravya, guNa ane paryAyano paraspara kaI apekSAe bheda che tenI carcA karI che. have te dravya, guNa ane paryAyanAM lakSaNa ane bhedanA ciMtavananuM Atmadravya sAthe yojana karavAmAM Ave to tenAthI zukladhyAnane anukULa evo Uha kaI rIte thaI zake teno bodha thAya te mATe ahIM bIjI DhALane aMte kaMIka bodha arthe AtmadravyanA viSayamAM dravya, guNa ane paryAyanuM yojana batAvAya che.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 divyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1, 2nuM yojanA varUpa gAthA-1mAM dravyanuM lakSaNa batAvyuM che ane gAthA-ramAM guNa ane paryAyanuM lakSaNa batAvIne tenA paraspara bhedanI carcA karI che. te rIte AtmadravyanA viSayamAM vicAraNA A rIte thAya. AtmadravyanI vicAraNA be rIte thAya che. (1) zuddha AtmadravyaH- siddhanA AtmAo zuddha Atmadravya che. vaLI, saMsAraavasthAmAM paNa nizcayanayanI dRSTithI dareka jIvano AtmA siddhasadaza che, te dRSTithI paNa zuddha AtmadravyanI vicAraNA thAya. (2) azuddha Atmadravya - vaLI, saMsAravartI jIvo kevala AtmA nathI, paraMtu karma, deha ane AtmA AdinA mizraNarUpa AtmA che ane vyavahAranaya saMsArI AtmAne zuddha AtmA svIkArato nathI, paraMtu azuddha Atmadravya ja svIkAre che. tethI zuddha Atmadravya, zuddha AtmAnA guNa ane zuddha AtmAnA paryAyo - e traNenI vicAraNA lakSaNathI ane bhedathI karavI Avazyaka che. vaLI, azuddha Atmadravya, azuddha AtmAnA guNa ane azuddha AtmAnA paryAyo - e traNenI vicAraNA lakSaNathI ane bhedathI karavI Avazyaka che. ( 1) zuddha AtmA :- sarva karmathI rahita jJAnaguNamaya, sarva ceSTAthI rahita sthira svabhAvavALA, arUpI evAM siddhanA AtmAo zuddha AtmA che. temanuM Atmadravya asaMkhyAta pradezamaya che. vaLI, jevuM siddhanA AtmAnuM Atmadravya che, tevuM ja Atmadravya nizcayanayathI saMsAravartI sarva jIvonuM paNa che. arthAt bhavya ke abhavya sarva jIvono AtmA nizcayanayanI dRSTithI zarIrathI pRthaka che. tethI sarva jIvono AtmA siddhanA jevo ja arUpI che ane siddhanA jevA ja guNa-paryAyavALo che. tethI zuddha AtmAnI vicAraNA karavAmAM Ave tyAre saMsAranA sarva bhAvothI para, asaMkhyAta pradezanA samudAyarUpa, arUpI evAM zuddha Atmadravyane zabdanA baLathI upasthita karavAmAM Ave che ane temAM vartatA sahabhAvI evAM guNo ane kramabhAvI evAM paryAyonI vicAraNA karAya che. zuddha AtmadravyamAM sahabhAvI guNo kevaLajJAna, kevaLadarzana, anaMtasukha Adi bhAvo che. je siddhanA AtmAmAM sadA che ane nizcayanayathI saMsArI AtmAmAM paNa sadA che, paraMtu karmathI tirodhAna thayelA hovAthI vyakta dekhAtA nathI. vaLI, siddhanA AtmAne jJAnaguNanuM vedana pratikSaNa parivartana thAya che. sukhanA guNanuM vedana paNa pratikSaNa parivartana thAya che. AthI ja vartamAna kSaNamAM je pUrNasukha che tevuM ja pUrNasukha bIjI Adi kSaNomAM che, topaNa prathama kSaNanA vedana karatAM bIjI Adi kSaNonuM vedanA anya che. tethI te vedananI apekSAe teonA paryAyo pratikSaNa parivartana pAme che. A rIte asaMkhyAta pradezamaya zuddha Atmadravya, temAM vartatA arUpI guNa, kevaLajJAnaguNa ane sukhaguNa AdinI guNarUpe upasthiti karIne ane pratikSaNa parivartana pAmatA paryAyanI upasthiti karIne ciMtavana karavAmAM Ave to zuddha Atmadravya, zuddha AtmAnA guNa ane zuddha AtmAnA paryAyanuM ciMtavana thAya. vaLI,
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-1, 2nuM yojanaravarUpa te traNenAM lakSaNo Adi judAM che. tethI te traNeno bheda che ema ciMtavana karavAmAM Ave tyAre tenA bhedanI upasthiti thAya. (2) azuddha AtmA - saMsAravartI jIvo mAtra Atmadravya nathI, paraMtu deha, karma AdithI mizra arthAt kathaMcituM ekatvabhAvane pAmelo azuddha AtmA varte che ane te azuddha AtmadravyamAM azuddha jJAnaguNa, kathaMcitu mUrtatva guNa, vIryaguNa, kathaMcit rUpI Adi guNo varte che. vaLI, saMsArI jIvo vAraMvAra navA navA bhavone prApta kare che. pratikSaNa mohanA judA judA pariNAmo kare che. te sarve azuddha AtmadravyanA paryAyo che. A rIte azuddha Atmadravya, azuddha AtmAnA guNo ane azuddha AtmAnA paryAyo jIvane mATe viDaMbanAsvarUpa che, tema vicArIne te bhAvothI para thavA mATe zuddha Atmadravya, zuddha AtmAnA guNa, zuddha AtmAnA paryAyanuM ciMtavana karAya che. sAmAnyathI saMsArI jIvo AtmAnA azuddha guNo ane azuddha paryAyomAM sadA yatna karatAM hoya che, tethI potAnI jJAnazakti ane potAnI vIryazaktine te bhAvone ja daDha karavA pravartAve che. te bhAvomAMthI bahAra nIkaLavA mATe yogIo zuddha Atmadravya, zuddha AtmAnA guNo ane zuddha AtmAnA paryAyone lakSa karIne tene pragaTa karavA mATe potAnI jJAnazakti ane potAnI vIryazaktine pravartAve che ane jyAre zrutanA samyapha paryAlocananA baLathI te yogIo zuddha Atmadravya-guNa-paryAyanA prakRSTa bodhavAnA thAya che tyAre te yogIo dravyaguNaparyAyanA bhedanA ciMtavananA baLathI zukladhyAnanA prathama pAne prApta kare che. A rIte prastuta DhALanI prathama be gAthAmAM dravya, guNa, paryAyanuM je sUma varNana karyuM che, te zuddha AtmAnA dravya, guNa ane paryAyano bodha karavA mATe upakAraka bane che ane tethI zukaladhyAnanI prAptimAM kAraNa bane che. | vaLI, gAthA-3mAM motInI mALAnA draSTAMtathI batAvyuM. e pramANe AtmAnA vipakSamAM vicArIe to, zuddha Atmadravya, zuddha AtmAnA guNo ane zuddha AtmAnA paryAyo alaga hovA chatAM ekapradezasaMbaMdhathI vaLagelA che. tethI te AtmAnA guNa ane paryAyo saMsArI avasthAmAM karmathI tirodhAna pAmelA hovA chatAM AtmAthI kyAreya pRthak thatA nathI. vaLI, azuddha AtmAnA viSayamAM vicArIe to, azuddha Atmadravya, tenA azuddha evAM kSayopazama bhAvavALA guNo ke azuddha paryAyo paraspara bhinna hovA chatAM te azuddha AtmAnI sAthe ekapradezasaMbaMdhathI vaLagelA che. Ama chatAM te azuddha AtmA jyAre zuddha bane che tyAre te azuddha guNo ane azuddha paryAyo AtmAmAM rahetA nathI. jema, saMsArI avasthAmAM zarIra sAthe ekatvane pAmelo AtmA hovAne kAraNe zarIra ane AtmA ekapradezasaMbaMdhathI vaLagelA che, to paNa jIva janmAMtaramAM jAya che tyAre vartamAnanA dehano saMbaMdha raheto nathI, paraMtu vartamAnano deha AtmAthI pRthapha thAya che tema, azuddha AtmA zuddha thAya che tyAre
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1, 2nuM yojanasvarUpa 75 azuddha AtmAnI sAthe ekapradezasaMbaMdhathI vaLagelA azuddha guNo ane azuddha paryAyo AtmAthI pRthak thAya che. vaLI, gAthA-4mAM UrdhvatAsAmAnyanuM svarUpa batAvatAM kahyuM ke, koI eka padArthamAM parivartana pAmatA paryAyomAM anugata evuM je dravya che te UrdhvatAsAmAnya che. vaLI, naigamanayathI ApekSika dravyane grahaNa karIne UrdhvatAsAmAnyanuM svarUpa batAvyuM. AnuM yojana AtmAnI vicAraNAmAM A rIte upayogI thAya : Atmadravyane AzrayIne vicArIe to, AtmAnA zuddha paryAya ane azuddha paryAya ema be paryAyonI prApti thAya. vaLI, azuddha AtmA paNa Atmadravyano paryAya hovA chatAM apekSAe AtmAne dravyarUpe Adeza karIne tenA paryAyanI vicAraNA karIe tyAre te azuddha Atmadravya, tenA guNo ane tenA paryAyonI prApti A rIte thAya -- azuddha jIvadravyane sAme rAkhIne vicArIe to, azuddha jIvadravya jema naranA2kAdi bhavone pAme che tema anAdikALathI mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yogane vaza thaIne saMsArI bhAvo kare che ane te bhAvo carama pudgalaparAvartathI dUranA pudgalaparAvartomAM bhavya jIvo gADha mithyAtva hovAne kA2Ne atizayita kare che ane te sarva bhAvomAM anugata evuM potAnuM Atmadravya che. vaLI, te azuddha bhAvo ca2ma pudgalaparAvartomAM mithyAtvanI maMdatAne kAraNe pUrvanA pudgalaparAvartI karatAM kaMIka maMda kakSAnA che ane jIva jema jema tattvane sanmukha bane che tema tema mithyAtvane maMdamaMdatara karIne samyaktvane pAme che, samyaktvanI prAptinA baLathI AtmAnuM pAramArthika svarUpa tene sA2rUpa dekhAya che tethI tenI prAptinA arthe kramasara avirati, pramAda, kaSAya ane yogano nAza kare che tyAre ayogI kevalI avasthAne prApta kare che te sarva bhAvomAM anugata potAnuM Atmadravya UrdhvatAsAmAnyarUpa che. zuddha-azuddha AtmadravyanA vibhAga vagara mAtra AtmadravyanI vicAraNA karavAmAM Ave tyAre naranArakAdi paryAyomAM ane siddhanA paryAyomAM anugata evo potAno AtmA che tevI upasthiti UrdhvatAsAmAnyathI thAya che. vaLI, naranArakAdika paryAyo AtmAnI viDaMbanA svarUpa che ane sarvakarmarahita evAM zuddha AtmAnA paryAyo AtmAnI ramya avasthA che tevI upasthiti thAya. vaLI, saMsArI avasthAmAM ane mukta avasthAmAM potAno AtmA anugata che tevo bodha thavAthI potAnI viDaMbanAvALI saMsArI avasthAne dUra karI viDaMbanA rahita evI mukta avasthAnI prAptino arthI AtmA bane che ane jijJAsA thAya ke, jIvanA nara-nArakAdi paryAyonI prAptinuM kAraNa evAM jIvanA kayA pariNAmo che ? vaLI, naranArakAdi paryAyonI prAptinA kAraNIbhUta evAM mithyAtvAdi pAMca bhAvono zAstrathI bodha karIne tene kADhavAnA ucita upAyonI tene jijJAsA thAya. tethI mithyAtvAdi pAMca bhAvothI rahita thavA mATe yoganI kaI bhUmikAnA paryAyomAM yatna karavAthI te bhAvo nAza pAme ? teno Uha pragaTe che ane tevA prakAranA UhanA baLathI te mahAtmA mithyAtvAdi azuddha paryAyono kramasara nAza thAya ane zuddha paryAyo kramasa2 pragaTa thAya tevA prakAranA mAnasaupayogapUrvaka svabhUmikA anusAra ucita pravRttio kare che. jenA baLathI AtmAnA azuddha paryAyakALamAM
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1, 2nuM yojanasvarUpa paNa vartatA zuddhine abhimukha evAM potAnA dravya, guNa ane paryAyonuM ciMtavana te mahAtmA kare che ane ciMtavanakALamAM yogInuM lakSya zuddha Atmadravya, zuddha AtmAnA guNo ane zuddha AtmAnA paryAyo hoya che. tethI te zuddha Atmadravya, guNa, paryAyone lakSyarUpe ciMtavana kare che ane zuddha Atmadravyane abhimukha chatAM kaMIka azuddha AtmadravyanI avasthAnuM paNa bhAvana kare che. je yogamArgamAM yatna karatAM yogInI kaMIka kaMIka zuddhine prApta karatI avasthAo che jenA ciMtavanathI potAnAmAM paNa yogamArganI te te bhUmikA pragaTa thAya che. je kSapaka-zreNIne anukULa dravya, guNa, paryAyanA ciMtavanasvarUpa che. vaLI, zuddha paryAyane abhimukha evAM AtmAnA azuddha dravya, guNa ane paryAyanuM ciMtavana paNa kSapakazreNInuM kAraNa bane che. AthI vIraprabhu chadmasthaavasthAmAM hatA tyAre vIra paramAtmAmAM vartatA zuddha bhAvone abhimukha evAM azudgha dravyaguNaparyAyonA bhAvothI uparaMjita thaIne jIraNa zeTha bhagavAna pratyenI bhaktivALA thayela ane te bhakti paramAtmAnI nirlepa pariNativALI azuddha evI saMsArI avasthA pratye hatI. tethI te bhAvonA baLathI jI2Na zeTha kSapakazreNIne abhimukha thayA. mATe saMsAravartI azuddha avasthAnA koIka bhAvone avalaMbIne paNa jIva kSapazreNIne abhimukha jaI zake che. vaLI, koI sAdhaka samavasaraNamAM rahelA paramAtmAnA svarUpanuM bhAvana kare che te paNa prAtihArya AdithI yukta paramAtmAnI kevaLajJAnaavasthA jIvano azuddha ja paryAya che ane paramAtmAno yoganirodhakALano paryAya paNa azuddha ja che. chatAM A sarvanA bhAvanathI yogya jIvone prAtibhajJAna thAya che. tethI zuddhaAtmAne abhimukha evI azuddha Atmadravya, guNa, paryAyavALI avasthAnuM ciMtavana kSapakazreNInuM kAraNa che. vaLI, koI sAdhaka sarvakarmarahita kevaLajJAna, kevaLadarzanamaya, arUpI evAM siddha AtmAnA svarUpanuM bhAvana kare tenAthI paNa kSapakazreNIno pariNAma pragaTe che. vaLI, saMsArI jIvonI karmavALI avasthAmAM saMsArIjIvo kaI rIte cAra gatinI viDaMbanA pAme che, tenA svarUpanA ciMtavanathI paNa citta nirlepabhAvane abhimukha bane to kSapakazreNIno pariNAma pragaTe che ane kSapakazreNInA pariNAmamAM zuddha Atmadravya, zuddha guNa ane zuddha paryAyanuM pAramArthika ciMtavana varte che. tethI kSapakazreNInA prAdurbhAvamAM zuddha AtmadravyanuM ciMtavana paNa upakAraka che. vaLI, prastuta gAthAnA TabAmAM batAvyuM ke jema, mRdravya adhika paryAyane sparzanAruM che, paraMtu ghaTadravya thoDA paryAyane sparzanAruM che tema, Atmadravya adhika paryAyane sparzanAruM che, paraMtu azuddha Atmadravya ane zuddha Atmadravya thoDA paryAyane sparzanAruM che. A kathana naigamanayanA matAnusAra prApta thAya che. vaLI, zuddha AtmAne jonAra saMgrahanayanA matathI vicArIe to sarva AtmAomAM UrdhvatAsAmAnyano ane tiryasAmAnyano svIkAra thAya che. tethI "jagatamAM eka ja Atmadravya che, aneka AtmA nathI" e prakAranuM tattva prApta thAya ane A kathana kSapakazreNInI prAptimAM upayogI bane. vaLI, gAthA-5mAM tiryaksAmAnyanuM svarUpa batAvyuM te pramANe sarva dravyomAM sarUpe sadazatA che. tethI sarva dravyomAM ekapaNAnI pratIti thAya che te tiryak-sAmAnya che ane AtmAnA dravyaguNaparyAyanA ciMtavanamAM
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano sasa bhAga-1 | TALa-1, 2nuM yojanasvarUpa zuddha AtmAne jonAra saMgrahanayanA mate prApta thayela sadaatavAda tema ja gAthA-pamAM batAvela tiryasAmAnyano upayoga A rIte thAya che : jagatamAM je AtmAo che te sarva AtmAo potAnA sadaza che ane anAdi kALathI jIvano potAnA sadaza evAM paNa AtmAmAM svaparanI atyaMta bhedabuddhi varte che. tethI potAnA hita arthe anya jIvone pIDA thAya tevA AraMbhasamAraMbha paNa kare che. vaLI, jyAM kuTuMbapaNAnI buddhi che tyAM paNa potAnA svArthamAMthI UThelI buddhi che, paraMtu paramArthathI sarva AtmAo siddhasadaza che tevI upasthitithI kuTuMba sAthe ekatvanI buddhi nathI. vaLI, tiryasAmAnyane jonArI buddhithI vicAravAmAM Ave tyAre saMsArI jIvo ane siddhanA jIvorUpa sarva jIvomAM AtmAnuM svarUpa sadaza che. tethI sarva AtmAmAM ekatvanI buddhi thAya to sarva jIvo pratye samabhAvano pariNAma sthira thAya. tethI sarva AtmAone potAnA sadazarUpe ciMtavana karavAthI paNa kSapakazreNInA pariNAma pragaTe che. vaLI, jaDa-cetana dravyano paNa bheda na karavAmAM Ave ane satvarUpe jovAmAM Ave tyAre zuddha saMgrahAyanI dRSTithI jagatanA sarva padArtho sarUpe pratibhAsa thAya che tethI te padArthomAM vartatA koI paryAyone AzrayIne teno bheda upasthita thato nathI paraMtu "sat sat' e prakArano dravyano ja upayoga vartato hoya ane te upayoga atisthira thAya to paryAyane joIne jIvane ja rAgadveSa thAya che te rAga ke dveSa thaI zake nahIM. vastuta: dravyane joyA pachI te te paryAyo upara upayoga jAya che, tyAre rAgadveSa thAya che; kema ke dekhAto paryAya anukULa jaNAya to rAga thAya ane pratikULa jaNAya to Sa thAya. AthI UrdhvatAsAmAnyane ane tiryasAmAnyane grahaNa karIne dravyamAM vartato upayoga prakarSavALo thAya to kSapakazreNInA pariNAma prApta thAya che. AthI ja jeo dravyamAM nirata che, teo svasamayamAM rahelA che ane jeo paryAyamAM nirata che, teo parasamayamAM rahelA che ema kuMdakuMdAcAryae "samayasAramAM kahela che. vaLI, gAthA-kathI 9 mAM UrdhvatAsAmAnyanI zaktinA be bhedo batAvyA. (1) oghazakti ane (2) samucita zakti. AtmAnA dravyaguNaparyAyanA ciMtavanamAM teno upayoga A rIte thAya - saMsArI AtmAomAM paramAtmabhAvanI zakti che ane te paramAtmabhAvanI zakti caramAvartane nahIM pAmelA jIvomAM agharUpe che, jyAre caramAvartana pAmelA jIvomAM te zakti samucitarUpe che. A prakArano bodha thavAthI mokSanA arthI jIvane nirNaya thAya ke, "huM mokSano arthI chuM. mATe nakkI mArA AtmAmAM rahelI paramAtmabhAvanI zakti samucita zakti che. tethI mArA AtmAmAM rahelA paramAtmabhAvanA svarUpane samyaka jANIne tenI sAthe tanmayabhAva thAya tevI ucitakriyAmAM jo huM yatna karIza to mArA AtmAmAM rahelA paramAtmabhAvanI zakti abhivyaktirUpe pragaTa thaze ane tevo bodha thavAthI mokSano arthI jIva utsAhita thaIne potAnA paramAtmabhAvane pragaTa karavAne anukULa ucita ciMtavanamAM yatna kare to te ciMtavanathI ullasita thayela vIrya guNasthAnakanI vRddhi dvArA avazya kSapakazreNInuM kAraNa bane che. vaLI, gAthA-10 thI 1kamAM dravyathI guNano ane paryAyano bheda che tema batAvyuM ane kahyuM ke, dareka dravyamAM vartatA guNaparyAyano aneka prakArano bheda che te A rIte :
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1, 2nuM yojanaravarUpa dravyamAM je bhAvo sahabhAvI che te guNa che ane je bhAvo kramabhAvI che te paryAya che. vaLI, dravya AdhAra che ane guNaparyAya Adheya che. vaLI, eka-aneka indriya vaDe grAhyapaNAthI paNa dravyathI guNaparyAyano bheda che. vaLI, dravya, guNa ane paryAyano anyonyathI paNa bheda che te A rIte - - saMjJAthI traNeno bheda che arthAt traNenAM nAma alaga alaga che. vaLI, traNenI saMkhyA alaga alaga che arthAt dravya ka che, jyAre guNa aneka ane paryAyo guNo karatAM paNa adhika che. vaLI, traNenAM lakSaNa alaga alaga che arthAt dravyanuM lakSaNa dravana-aneka paryAyagamana che; guNanuM lakSaNa guNana=ekathI anyane bhinnakaraNa che; ane paryAyanuM lakSaNa parigamana sarvataH vyApti che. Ama, dravyaguNaparyAyanA parasparanA bhedano bodha thavAthI AtmAnA dravya, guNa, paryAyanA citavanamAM teno upayoga A rIte thAya : "potAnA AtmadravyamAM sahabhAvI guNa kayA che ? kramabhAvI paryAyo kayA che ? vaLI, potAnA AtmadravyathI tenA guNano ane paryAyano je kathaMcit bheda che te kaI apekSAe che? vaLI, paryAyathI guNa pRthaka nahIM hovA chatAM kalpanAthI paryAyothI guNane pRthapha kema kahyo ?" teno mArgAnusArI bodha thAya to "potAno AtmA saMsArI avasthAmAM che tyAre, potAnA azuddha guNo kayA che ? ane azuddha paryAyo kayA che ? vaLI, AtmAthI te guNaparyAyano bheda kaI apekSAe che ? vaLI, potAnA zuddha AtmAnA zuddha guNo kayA che? ane zuddha paryAyo kayA che ?" teno paramArthika bodha thavAthI sAdhaka potAnA zuddha AtmAnA guNaparyAyano bheda upasthita karIne tene pragaTa karavA arthe AtmAnA dravyaguNaparyAyanuM ciMtavana karavAmAM yatnazIla bane che ane tenAthI kSapakazreNIne abhimukha evo mArgAnusArI Uha pragaTa thAya che.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 DhALa-3 gAthA-1 DhALa-3 pUrvanI DhALa sAtheno saMbaMdha : e DhAlaI dravya-guNa-paryAyano bheda dekhADya. hivaI trIjII DhAlaI ekAMti je bheda mAnaI chaI, hanaI abhedapakSa anusarInaIM dUSaNa diI chaI - avataraNikArya : e DhALamAM bIjI DhALamAM, dravya, guNa ane paryAyano bheda dekhADyo. have trIjI DhALamAM ekAMte je bheda mAne che dravya, guNa ane paryAyano paraspara ekAMte jeo bheda mAne che, teone abheda pakSane anusarIne dravya, guNa ane paryAyanA abheda pakSane anusarIne, dUSaNa Ape che - gAthA : ekAMti jo bhASii jI, dravyAdikano re bheda; to paradravyapari hui jI, guNa-guNibhAva uccheda 2. I3/pA. bhavikA dhAro guruupadeza. gAthArtha : ekAMte dravyAdikano dravya, guNa ane paryAyano, jo bheda bhAkhIe, to paradravyanI jema ghaTa karatAM paTa jema paradravya che tenI jema, guNa-guNIbhAva uccheda huIjI=thAya che. bhavikA tatvane jANavA mATe sanmukha thayelA jIvo, guruupadezane dhAro dravya, guNa ane paryAyano kathaMcit abheda che tene batAvanArA guruupadezane manamAM dhAraNa karo. Il3/1il Tabo: drAdikano dravya-guNa-paryAyana, je ekAMtaI bheda bhASiI to paradravyanaI pari svadravyanaIM virSa paNi guNa-guNibhAvano uccheda thaI jAI. jIvadravyanA guNa jJAnAdika, tehana guNI jIvadravya, pudagaladravyanA guNa rUpAdika, guNI pugaladravya, e vyavasthA cha6-zAstraprasiddha. bheda mAnatAM te lopAI. jIvadravyanaIM pugalaguNasuM jima bheda chaI,tima nija guNarUM paNi bheda che, to "ehana eka guNI, ehanA eha guNa e vyavahArana vilopa thaI AvaI te mATaIM dravya-guNa-paryAyano abheda ja saMbhavaI. ehartA abheda nayana guruno upadeza bhaNInaIM bhavya prANI dhA. 3/1iaa.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-3 | gAthA-1 TabArtha : dravyAdikano dravya, guNa ane paryAyato, jo ekAMtathI=sarvathA, bheda kahIe to paradravyanI jema=paradravyanI sAthe svadravyano bheda che tema, svadravyane vize paNa=svadravyamAM vartatA guNonI sAthe paNa, guNa-guNIbhAvato uccheda thAya. have te kathana spaSTa kare che. jIvadravyanA guNa jJAnAdika, teno guNI jIvadravya ane pudagaladravyanA guNa rUpAdi, teno guNI pudgaladravya" e vyavasthA zAstra prasiddha che. bheda mAnatA dravyamAM vartatA guNa, paryAyato dravyanI sAthe sarvathA bheda mAnatA, te lopAya jIvadravyanA jJAtAdika guNo che ane pugaladravyanA rUpAdika guNo che te vyavasthA lopAya. ahIM prazna thAya ke, dravyamAM vartatA guNa, paryAyano ekAMta bheda mAnavAthI zAstraprasiddha vyavasthAno lopa kema thAya che ? te spaSTa karavA arthe kahe che - jIvadravyano pudagaladravyanI sAthe jema bheda che tema tija guNanI sAthe paNa jIvadravyano potAnA guNanI sAthe paNa, bheda che ema mAnavAmAM Ave to, "Ano A guNI"="jJAnAdika guNano A jIvadravya guNI" ane "AtA A guNa"="jIvadravyanA A jJAnAdika guNa" e prakAranA vyavahArano vilopa prApta thAya. te mATe zAstrakathita lokavyavahArano lopa karavo ucita nathI te mATe, dravyaguNa-paryAyano abheda ja saMbhave che. Avo abhedanayano guruno upadeza bhaNIguru pAsethI jANIne, bhavya prANI dhAro-manamAM dhAraNa karo. 3/1 bhAvArtha- sAdvAdI sarvatra bhedabheda svIkAre che, tethI ekAMte bheda svIkAravo te paNa durnaya che ane ekAMte abheda svIkAravo te paNa durnaya che. pUrvanI DhALamAM eka dravyamAM vartatA guNo ane paryAyonI sAthe dravyano kaI rIte bheda che te anubhava, yukti ane zAstravacanathI sthApana karyuM ane te pramANe bodha thavAthI koIne bhrama thAya ke, koI eka dravyamAM vartatA guNa ane paryAyanI sAthe te dravyano sarvathA bheda che. te bhramanA nivAraNa mATe have koI eka dravyamAM vartatA guNa ane paryAyanI sAthe te dravyano kathaMcit abheda kaI rIte che te spaSTa karatAM kahe che - koI eka dravyamAM vartatA guNa ane paryAyanI sAthe te dravyano ekAMta bheda svIkArIe to te koI eka dravyano paradravyanI sAthe sarvathA bheda dekhAya che, tema koI eka svadravyamAM vartatA guNo sAthe paNa teno bheda prApta thAya. ane koI eka dravyamAM vartatA guNa-paryAyanI sAthe te dravyano sarvathA bheda che tema svIkArIe to te dravya ane dravyamAM vartatA guNonI sAthe guNa-guNIno bhAva che. arthAt "A dravyano A guNa che" ane "A dravya A guNano guNI che." e prakAranA saMbaMdhano uccheda thAya; kema ke jema eka dravyano anya dravya sAthe saMbaMdha nathI, tema potAnAmAM vartatA guNo sAthe paNa ekAMta bheda hovAne kAraNe te guNo sAthe saMbaMdha nathI tema mAnavuM paDe.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-3 | gAthA-1-2 ahIM prazna thAya ke, dravyamAM vartatA guNo sAthe dravyano guNa-guNI bhAvarUpe saMbaMdha nathI tema mAnIe to zuM vAMdho ? tethI kahe che - jIvadravyanA jJAnAdi guNo che ane te jJAnAdi guNono guNI jIvadravya che. pudgaladravyanA rUpAdi guNo che ane te rUpAdi guNono guNI pudgaladravya che e prakAre zAstramAM prasiddha evI guNa-guNIbhAvanA saMbaMdhanI vyavasthA che. te vyavasthA dravya ane guNa vacce ekAMta bheda mAnatAM, lopAya che. te zAstravyavasthA kema lopAya che ? tethI kahe che - jIvadravyane pudgalanA guNa sAthe jema bheda che, tema potAnA guNa sAthe paNa bheda che, tevo artha prApta thAya che ane tema svIkArIe to "Ano A guNI"= "jJAnAdika guNono A jIvadravya guNI" ane "AnA A guNo"="jIvadravyanA A jJAnAdi guNo" e prakAranA saMbaMdhanA vyavahArano vilopa prApta thAya, je vilopa zAstraviruddha che ane anubhavathI paNa viruddha che; kema ke svaguNo sAthe potAno saMbaMdha dareka jIvone svasaMvedanathI siddha che ane 52nA guNo sAthe potAno saMbaMdha nathI e paNa dareka jIvone svasaMvedanathI siddha che. tethI dravya, guNa ane paryAyano abheda ja saMbhave. avataraNikA : e prakA2no abhedanayano guruno upadeza jANIne, he bhavya prANIo ! tene manamAM dhAraNa karo. jethI e sthira thAya ke, abhedanayanI dRSTithI dravya, guNa ane paryAyano abheda ja che, bheda nathI ane pUrva DhALamAM kahyuM e rIte bhedanayanI dRSTithI dravya, guNa ane paryAyano bheda ja che, abheda nathI. A rIte svasthAne nayadRSTi sthira thavAthI jinavacanAnusAra samyavAdanI siddhi thAya che. II3/1|| valI abheda upari yukti kahaI chaI - = avataraNikArtha : 1 vaLI, abheda upara yukti kahe che bhAvArtha: pUrvanI gAthAmAM dravya, guNa ane paryAyano ekAMta bheda mAnavAmAM zuM doSa Ave che te batAvIne dravya, guNa ane paryAyano kaI rIte abheda che tenuM sthApana karyuM. have dravya, guNa ane paryAyano abheda svIkA2vA mATe yukti batAve che. gAthA: dravyaU guNa paryAyano jI, chai abheda saMbaMdha; bhinna teha jo kalpiIM jI, to anavasthA baMdha re. bhavikA. ||3||aa
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-a| gAthA-2 gAthArtha : dravyamAM guNaparyAyano abheda saMbaMdha che. jo tene guNa-paryAyane bhinna kalpIe to anavasthAno baMdha thAya-anavasthA doSanuM baMdhana thAya te prakAranI kalpanA karavAmAM anavasthA doSa baMdhanarUpa thAya. II3/zA Tabo : DhagaI kao dravyanaIM viSaI, guNa-paryAyano abheda saMbaMdha chaI. je dravyanaI viSaI guNa-paryAyano samavAya nAmaI bhinna saMbaMdha kalpiI, teM anavavAdoSanuM baMdhana thAIM. rja mATaOM guNa-guNIthI alaga samavAya saMbaMdha kahiI, to te samavAyanaIM paNi anero saMbaMdha joII. tehanaI paNi anero, Ima karatAM kihAMI kaIsava na thAI anaIM je samavAghana svarUpasaMbaMdha ja abhina mAno to guNa-guNInaIM svarUpasaMbaMdha mAnatAM vighaTaI kaI? je phoka na saMbaMdha mAno . /cA bArtha - dravya kahetAM dravyanA viSayamAM, guNaparyAyano abheda saMbaMdha che. jo dravyanA viSayamAM guNaparyAyano samavAya nAmano bhinna saMbaMdha kalpIe, to te kalpanA karavAmAM aAvasthA doSa baMdhanarUpa thAya. guNa-guNIno bhinna evo samavAya saMbaMdha kema na svIkArI zakAya ? ethI kahe che - je mATe guNa-guNIthI judo samavAya saMbaMdha kahIe to te samavAyane paNa guNa sAthe saMbaMdha thavA mATe ane guNI sAthe saMbaMdha thavA mATe bIjo saMbaMdha joIe ane jo te bIjo saMbaMdha kalpIe to te bIjA saMbaMdhane paNa anero saMbaMdha joIe-trIjo saMbaMdha joIe. ema karatAM kyAMya aMta thAya nahIM. tethI anavasthA doSanI prApti che. vaLI, jo taiyAyika kahe che tema samavAyano svarUpa saMbaMdha ja abhinna mAno-samavAya saMbaMdhano guNanI sAthe ane samavAyano guNInI sAthe svarUpa saMbaMdha ja abhinna che tema mAno, to guNaguNIno svarUpa saMbaMdha mAnatAM zuM vighaTana thAya che ? arthAt kAMI asaMgata thatuM nathI, je phokaTa samavAyarUpa navo saMbaMdha mAno cho ? i3/rA bhAvArtha : vastuta: dravyane viSe guNaparyAyano abheda saMbaMdha che, tethI e prApta thAya ke dravyanI sAthe kathaMcituM ekatvane pAmelA guNaparyAyo che. A kathananI puSTi karavA mATe kahe che - naiyAyiko dravyamAM guNaparyAyano samavAya nAmano bhinna saMbaMdha kahyuM che te svIkAravAmAM anavasthAdoSa baMdhanarUpa thAya che. Azaya e che ke dravya-guNa-paryAya A traNa vastu bhinna che ane samavAya nAmano saMbaMdha cothI vastu che je dravya ane guNane tema ja dravya ane paryAyane saMbaMdhita kare che, tema svIkArIe to, e prApta thAya che,
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 83 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-3 | gAthA-2 jema ghaTa ane paTa judA che tema dravya, guNa ane paryAya e traNa vastu pRthaka che ane samavAya nAmano saMbaMdha dravya ane guNa sAthe joDAyelo che. tethI dravya ane guNa paraspara saMbaMdhita rUpe bhAse che. vaLI, dravya ane paryAya e be paNa pRthaka che ane te be vacce samavAya nAmano saMbaMdha che. tethI dravya ane paryAya paraspara saMbaMdhita bhAse che. A prakAre taiyAyika matAnusAra kalpanA karIe to anavasthA doSanI prApti thAya che. te A rIte - dravya ane guNa judA che ane bethI atirikta samavAya nAmano saMbaMdha judo che ane te samavAya saMbaMdha dravya ane guNane saMbaMdhita kare che tema mAnIe to dravyano guNanI sAthe saMbaMdha karanAra evAM samavAyano dravyanI sAthe paNa saMbaMdha che ane guNanI sAthe paNa saMbaMdha che ane te baMne sAthe saMbaMdhita thaIne samavAya saMbaMdha dravya ane guNane saMbaMdhita kare che tema prApta thAya. have dravyanI sAthe saMbaMdhavALA samavAya ane guNanI sAthe saMbaMdhavALA samavAya-te baMnene saMbaMdha karavA mATe anya saMbaMdhanI kalpanA karavI paDe. A rIte anya saMbaMdhanI kalpanA karIe to, te anya paNa saMbaMdha te benA saMbaMdha mATe anya paNa saMbaMdhanI apekSA rAkhaze ane tema svIkAravAthI navA navA saMbaMdhano kyAMya aMta nahIM Ave. tethI saMbaMdhanA aMtanA abhAvarUpa anavasthA nAmano doSa prApta thAya che ane te doSanA nivAraNa mATe dravyano, guNano ane paryAyano paraspara abheda saMbaMdha mAnavo ucita che. - have taiyAyika kahe ke - dravya, guNa ane paryAyano paraspara saMbaMdha karanAra bhinna evo samavAya saMbaMdha che ema svIkArI laIe ane dravya ane guNa vacce saMbaMdha karanAra evAM samavAyano abhinna evo svarUpa saMbaMdha ja mAnI laIe. arthAt dravya sAthe joDAyelo samavAya, dravya ane samavAya ubhaya svarUpa che ane guNa sAthe joDAyelo samavAya, guNa ane samavAya ubhaya svarUpa che ema mAnI laIe, to navA saMbaMdhanI kalpanAnI AvazyakatA raheze nahIM ane tema svIkAravAthI anavasthAdoSanI prApti thaze nahIM. tene graMthakArazrI kahe che ke - dravya, guNa ane paryAya vacce bhinna evo samavAya saMbaMdha svIkAryA pachI abhinna evo svarUpa saMbaMdha svIkAravo, tenA karatAM dravya, guNa ane paryAya vacce ja abhinna evo guNa-guNIrUpa arthAt dravya ane guNarUpa svarUpa saMbaMdha mAnavAmAM zo vAMdho che ? - vastuta: dravya ane guNa e ubhaya svarUpa ja saMbaMdha che ane dravya ane paryAya e ubhaya svarUpa ja saMbaMdha che ema svIkAravAthI dravya, guNa ane paryAyano abheda saMbaMdha saMgata thAya che. tethI tenA badale nakAmo samavAya nAmano navo saMbaMdha mAnIe te ucita nathI; kemake cakSuthI ghaTane joIne ghaTa ane ghaTavartI guNono abheda pratibhAsa thAya che, paraMtu te ghaTa ane ghaTanA guNothI atirikta evo samavAya saMbaMdha pratIta thato nathI. chatAM te benA saMbaMdhanI kalpanA mATe navA evAM samavAya saMbaMdhanI kalpanA karavI ucita nathI. ll3/zA
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-3 | gAthA-3 avataraNikA : valI abheda na mAnaI tehanaI bAdhaka kahaI chaI - avataraNikArya : vaLI, abheda na mAne tene bAdhaka kahe che - bhAvArtha - gAthA-1mAM dravya, guNa ane paryAyano abheda kaI rIte che te batAvyuM. tyAra pachI gAthA-ramAM dravya, guNa ane paryAyano abheda svIkAravAnI yukti batAvI. tethI paNa nakkI thayuM ke, dravya, guNa ane paryAyano paraspara abheda saMbaMdha che. have dravya, guNa ane paryAyano abheda na svIkArIe to potAne dekhAto anubhava teno bAdhaka che te batAve che. gAthA : svarNa kuMDalAdika huuM jI', "ghaTa raktAdika bhAva;' e vyavahAra na saMbhavai jI, jo na abheda svabhAva re. bhavikA ||3/3 gAthArtha : suvarNa kuMDalAdika thAya che. ghaTazyAma ghaTa, raktAdi bhAve thAya che. e vyavahAra, jo abheda svabhAva na hoya to, saMbhave nahIM. ll3/ bo - sanuM sneha ja kuMDala thayuM; ghoM pahilAM zyAma hurtA, teha ja rAta varNaI thaya". eharvA sarvalokAnubhavasiddha vyavahAra na ghaTaI, je abhedasvabhAva dravyAdika-3 naI na huI ta. Il3/3 TabArtha : sonuM te ja kuMDala thayuM koIka avasthAmAM raheluM sonuM ja ghaDavAnI prakriyAthI kuMDala thayuM. pahelAM zyAma hato tevo ghaDo te ja rAto thayo, evo sarvalokane anubhavasiddha vyavahAra ghaTe nahIM. jo dravyAdika traNanodravya, guNa, paryAyato, abheda svabhAva na hoya to. 3/3 bhAvArtha : piMDAdi avasthAmAM raheluM sonuM ghaDavAnI prakriyAthI kuMDalarUpe thAya che te suvarNarUpa dravyamAM piMDAdi paryAyano nAza thaIne kuMDala paryAya utpanna thAya che. have jo sonArUpa dravya ane kuMDalarUpa paryAya - te beno abheda svabhAva che=ekatvabhAva che, tema na svIkArIe to "sonuM kuMDala thayuM" e prakArano vyavahAra thAya
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 85 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-3 | gAthA-3-4 nahIM, paraMtu ema ja kahevuM paDe ke, sonuM ane kuMDala be judI vastu che ane te be vacce koI saMbaMdha karanAra vastu che, paraMtu tevo vyavahAra thato nathI. tethI ja nakkI thAya che ke sonArUpa dravya ane kuMDalarUpa paryAya vacce abheda saMbaMdha che. have dravya ane guNa vacceno abheda svabhAva batAve che - pahelAM zyAma ghaDo hoya te pAkakriyAthI rAto thAya che tyAre kahevAya che ke, "zyAma ghaDo ja rakta thayo". tethI ghaTarUpa dravya ane rakta varNarUpa guNa vacce abheda saMbaMdha che tema mAnavuM joIe. AthI ja kahevAya che ke, "zyAma ghaDo rakta thayo'. AnAthI e phalita thAya ke, sarvalokanA anubhavathI siddha evAM vyavahArathI dravya, guNa ane paryAyano paraspara abheda svabhAva che tema mAnavuM joIe. pUrvagAthAmAM kahyuM ke, dravya, guNa ane paryAyano abheda saMbaMdha che ane prastuta gAthAmAM kahyuM ke, dravya, guNa ane paryAyano abheda svabhAva che, te eka arthavAcI che. II3/ avataraNikA - valI, bIja bAdhaka kahaI cha6 - avataraNikArca - vaLI, bIjuM bAdhaka kahe che - bhAvArtha pUrvagAthAmAM dravya, guNa ane paryAyano abheda na svIkAravAmAM lokaanubhavano bAdha batAvyo. have bIjo bAdha batAve che. gAthA : khaMdha-deza bhedai hui jI, bimaNI gurutA re khaMdhi; pradeza-gurutA pariNAma jI, khaMdha abhedaha baMdha re. bhavikA ll3/4 gAthArtha : skaMdha ane dezanA bhedathI khaMdhi skaMdhamAM, bimaNI=bamaNI, gurutA huI jI thAya, ane pradezagurutAtkaMdhamAM pradezanI gurutA, pariNamaIjI=skaMdhamAM pariNamana pAme che, tema svIkAravAmAM Ave to khaMgha abheda saMbaMdha che jIMgha pradezanI sAthe abheda saMbaMdhavALo che. ll3/4ll Tabo : baMdha kahiI-avayavI, deza kahiI-avayava; ehonaI bheda mAniIM, to bimaNo
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ CG dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-a| gAthA-4 bhAra khaMdhamAMhi thayo jaIzuM. je mArTi zatataMtunA paTamAMhi zatataMtuno jeTalo bhAra teTalo paTamAMhiM paNa II. anaIM je koI navA naidAyika Ima kahaI kaI je-"avayavanA bhAratha avayavIno bhAra atyaMta hIna chaI," te mATaIM tehanaI mataIM -"DhipradezAdika khaMdhamAMhi kihAMI utkRSTa gurutA na thaI jaII. je mATaI-DhipradezAdika khaMdha ekapradezAdikanI apekSAI avayavI chaI. anaIM paramANamAMhi ja utkRSTa gurutva mAniI, to rUpAdika vizeSa paNi paramANamAMhiM mAthAM II, dvipadezAdikamAMhiM na mAvyAM II. abheda nathano baMdha mAnaIM to pradezano bhAra teha ja aMdhabhArapaNa pariNamaI, jima taMturUpa paTarUpANaI. tivAraI gurutAvRddhino doSa kavio, te na lAgaI. ll3/4 TabArtha - baMdha skaMdha, avayavI kahevAya. deza avayava kahevAya. eno jo bheda mAnIe to skaMdhamAM bamaNo bhAra thavo joIe=skaMdhanuM vajana ane avayavonuM vajana maLIne bamaNuM vajana thavuM joIe. bamaNuM vajana kema thavuM joIe ? te batAve che. je mATe so taMtunA paTamAM so taMtuno jeTalo bhAra che, teTalo bhAra paTamAM paNa joIe=so taMtuthI banelA paTamAM paNa so taMtu jeTalo bhAra joIe. tethI so taMtuno bhAra ane paTano bhAra beya maLIne bamaNo bhAra joIe ema pUrva sAthe saMbaMdha che. ane je koI navA taiyAyika ema kahe che, je avayavanA bhArathI avayavIno bhAra atyaMta hIna che, arthAt gaNavAmAM na Ave tevo che. (mATe avayavonA bhArathI avayavIno bhAra bamaNo thato nathI.) te mATeetavya taiyAyiko avayavImAM bamaNA thatA bhAranA nivAraNa mATe je kahe che te mATe, tenA mate dvipradezAdika skaMdhamAM kyAMya paNa utkRSTa gurutA thavI joIe nahIM. kema thavI joIe nahIM? tethI kahe che-je mATe dvipradezAdika skaMdha ekapradezAdika skaMdhanI apekSAe avayavI che ane tavya taiyAyika paramANumAM ja utkRSTa gurutA svIkArI le to tene graMthakArazrI kahe che-jo paramANumAM ja utkRSTa gurutA mAnIe to rUpAdikavizeSa paNa paramANumAM ja mAnavA joIe. dvipradezAdikamAM na mAnavA joIe. abhedanayano saMbaMdha mAnIe to=skaMdha ane pradeza vacce abhedanayano saMbaMdha mAnIe to, pradezano bhAra te ja skaMdhanA bhArapaNe pariName che. jema, taMtunuM rUpa paTanA rU5paNe pariName che. tivAraI-skaMdha ane pradeza vacce abheda nayato saMbaMdha mAnIe to, gurutAvRddhino doSa kahiyo=taiyAyika matAnusAra avayava-avayavIno bheda svIkAravAthI gurutAvRddhino doSa graMthakArazrIe kahyo, te ta lAge=jainadarzananI mAnyatA anusAra na lAge. Im3/4
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-3| gAthA-4 bhAvArtha : naiyAyikanA mata pramANe vicArIe to, skaMdha avayavI che ane skaMdhono deza avayava che. vaLI, niyAyika mAne che tema skaMdha ane dezano bheda mAnIe to, skaMdhanA avayavono jeTalo bhAra che, teTalo ja bhAra avayavImAM prApta thAya. tethI judA paDelA avayavomAM je vajana che te avayavImAM bamaNuM prApta thavuM joIe. jema so taMtumAM jeTaluM vajana che teTaluM vajana to taMtuthI banelA paTamAM paNa prApta thavuM joIe ane tema svIkArIe to, so taMtunuM vajana ane paTanuM vajana - e be maLIne bamaNuM vajana prApta thAya. Azaya e che ke, naiyAyikanA matAnusAra so taMtu paDelA hoya ane tenuM vajana eka kilo hoya, ane tenAthI je vastrarUpa paTa bane te judo hoya to, so taMtunuM vajana eka kilo ane paTanuM vajana eka kilo, ema kula be kilo vajananI prApti thavI joIe, paraMtu so taMtuthI banelA paTamAM bamaNA vajananI prApti thatI nathI. mATe so taMtuthI banelA paTano taMtu sAthe abheda ja mAnavo ucita che e prakArano graMthakArazrIno Azaya che. naiyAyiko avayavathI avayavIno ekAMta bheda svIkAre che. tethI teone avayavImAM bamaNo bhAra prApta thavAno koIka doSa Ape che. tenA nivAraNa mATe navya taiyAyika kahe che ke, avayavanA bhArathI avayavIno bhAra atyaMta hIna che. arthAt so taMtumAM je bhAra che tenAthI banelA avayavIrUpa paTamAM bhAra gaNanA na thaI zake tevo hIna che. tethI so taMturUpa avayavo ane paTa beya judA hovA chatAM bamaNA bhAranI prApti nathI. A rIte navya taiyAyika potAnA matamAM AvatA doSanuM nivAraNa kare che. tene graMthakArazrI kahe che ke, navya taiyAyiko kahe che tema svIkArIe to paramANumAM sauthI adhika bhAra che tema mAnavuM paDe; kema ke be paramANumAMthI be pradezano skaMdha bane che tyAre, be paramANu avayava che ane yaNuka avayavI che. vaLI, avayava karatAM avayavIno bhAra atyaMta hIna svIkAravAthI caNukano bhAra atyaMta hIna che tema prApta thAya ane tema svIkArIe to utkRSTa gurutA paramANamAM che tema mAnavAnI Apatti Ave. tethI e phalita thAya ke, koIpaNa moTA skaMdhamAM je bhAranI prApti che, te sarva bhAra temAM rahelA paramANumAM che, te paramANuothI thatA skaMdhomAM bhAra atyaMta hIna che ane tema svIkAravuM atyaMta virodhI che; kema ke paramANu utkRSTa gurutAvALo che. arthAt utkRSTa bhAravALo che tema koI svIkAratuM nathI. Ama chatAM navya taiyAyiko paramANumAM utkRSTa gurutA svIkArI le to rUpAdika vizeSa paNa paramANamAM ja mAnavA joIe, be pradezAdika skaMdhamAM mAnavA joIe nahIM. Azaya e che ke, jema paramANumAM ja bhAra che, DhipradezAdikamAM bhAra nathI, tema paramANumAM ja rUpa, rasAdi bhAvo che. paramANuthI banelA DhipradezAdika skaMdhomAM rUpa, rasAdi bhAvo nathI, tema navya taiyAyikoe mAnavuM joIe ane tema navya taiyAyiko svIkAre to taMtumAM rUpa che, paraMtu taMtuthI banelA paTamAM rUpa nathI tema tene mAnavuM paDe. vastutaH taMtumAM rUpa nathI, paraMtu taMtunA paramANumAM rUpa che tema svIkArIne paramANuthI banelA sarva
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-3| gAthA-4-5 avayavIomAM rUpa nathI, tema navya taiyAyike mAnavuM joIe, paraMtu taiyAyiko to avayavanA rUpathI avayavImAM rU5 pedA thAya che tema mAne che ane jo te avayavImAM bhAra nathI tema svIkAre to avayavImAM rUpa nathI tema paNa svIkAravuM joIe. A doSanivAraNa mATe skaMdha ane dezano abheda saMbaMdha mAnavAmAM Ave to e prApta thAya ke, pradezano bhAra te skaMdhanA bhArarUpe pariNamana pAme che. arthAt te skaMdhamAM rahelA jeTalA dezo che teno bhAra ja skaMdhanA bhArarUpe pariNamana pAme che; kema ke skaMdhanA pradezothI skaMdhano bheda nathI, paraMtu skaMdhanA pradezo ja skaMdharUpe pariNamana pAmyA. jema so taMtuthI paTa bane che te vakhate so taMta ja paTarUpe pariNamana pAme che, mATe so taMtuthI paTa judo nathI, paraMtu so taMtuno ane paTano abheda che ane tema svIkAravAthI so taMtuno bhAra ane paTano bhAra bhego karIne bamaNA bhAranI prAptino je doSa taiyAyikone prApta thAya che te doSa syAdvAdIne prApta thAya nahIM. 3/4 avataraNikA - dravyAdikanaI abheda na mAMnaI jaI, tehanaIM upAlaMbha diI kaIM - avataraNiyArtha: dravyAdikane dravya, guNa ane paryAya, abheda jeo nathI mAnatA temane upAlaMbha Ape che - gAthA - bhinna dravya-paryAyanai jI, bhavanAdikanai re eka; bhASai, kima dAkhaI nahIM jI, eka dravyamAM viveka re ? bhavikA 3/paNA gAthArtha : bhinna dravyanA=pASANAdi aneka dravyonA, bhavanAdika paryAyane eka bhAkhe che to, eka dravyamAM kema viveka dekhADato nathI ?=eka dravyamAM rahelA guNa-paryAyano abheda che e prakArano viveka kema dekhADato nathI ? Il3/pA. Tabo: bhinna dravya je pASANa, kASTha, pRthivI, jalAdika, tehano paryAya je bhavanAdika ghara pramukha, tehanaI tuM "eka kahaI chaI. "eka ghara e ItyAdika lokavyavahAra mATaU? to eka dravyamAM dravya-guNa-paryAyanaIM abheda hoI, ehartA virvaka kAM nathI kahito? je mATaO Atmadravya, teha ja AtmaguNa, teha ja AtmaparyAya evo vyavahAra anAdi siddha thaI. ll3/pAI
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-3 | gAthA-pa-6 TabArtha - bhinna dravya - je pASANa, kASTha, pRthvI, jalAdika - teno paryAya je bhavanAdika=dhara vigere, ene tuM eka kahe che. kema eka kahe che? tethI kahe che - "A eka ghara che." ItyAdi lokavyavahAra che mATe. to eka dravyamAM dravya, guNa ane paryAyano abheda che evo viveka kema karato nathI ? eka dravyamAM dravya, guNa, paryAyano abheda kaI rIte che ? te batAve che - je mATe, Atmadravya te ja AtmaguNa ane te ja AtmaparyAya che tevo vyavahAra anAdisiddha che. 3/pA. bhAvArtha - pASANa, kASTha Adi aneka dravyothI ghara bane che. tethI cokkasa rIte paraspara saMkaLAyelA pASANAdi dravyamAM ghararUpa paryAya pragaTa thAya che. te paryAyane "A eka ghara che" ema lokavyavahAra thAya che. mATe sarva vicArako tene eka kahe che, paraMtu ema kahetAM nathI ke, "pASANa, kASThAdino A samUha che." te rIte aneka dravyathI pedA thayelA evAM bhavanarUpa paryAyamAM ekatAnI pratIti thatI hoya to e dravyamAM rahelA dravya, guNa ane paryAyano abheda che evo viveka kema svIkAratA nathI ? ahIM prazna thAya ke, eka dravyamAM rahelA dravya, guNa ane paryAyamAM abheda che tema kaI rIte svIkArI zakAya ? tethI kahe che - koInuM Atmadravya sAme rAkhIne ema kahevAmAM Ave che ke, "A Atmadravya che te ja AtmaguNarUpa che ane te ja AtmaparyAyasvarUpa che' - tevo vyavahAra anAdisiddha che. Azaya e che ke, koI eka AtmAne sAme rAkhIne vicArIe to AtmadravyathI anyatra AtmaguNa upalabdha nathI, paraMtu te guNasvarUpa ja AtmA che tema pratIta thAya che ane teno manuSyAdirUpa AtmaparyAya paNa tenA AtmAthI judo pratIta thato nathI, paraMtu te AtmasvarUpa ja dekhAya che. tethI traNeno abhedavyavahAra anAdisiddha che. lls/pA avataraNikA: taiyAyika dravyamAM vartatA guNano dravyathI bheda mAne che ane samavAya saMbaMdhathI dravyamAM guNa rahe che tema mAne che. tenA te kathananuM nirAkaraNa pUrvanA zlokamAM karyuM. have vyavahAranA baLathI paNa dravyanI sAthe guNaparyAyano abheda che te daDha karavA arthe kahe che - gAthA: guNa-paryAya abhedathI jI, dravya niyata vyavahAra; pariNati je chai ekatA jI, tehiM te eka prakAra re. bhavikA ||3/LA
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ GO dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-3 | gAthA-6 gAthArtha : guNa ane paryAyanA abhedathI dravyano niyata vyavahAra thAya che="A jIvadravya che, A ajIvadravya che" e prakArano niyata vyavahAra thAya che. pariNati je ekatAnI che=dareka dravyonI guNaparyAyanI pariNati-tenI dravya sAthe ekatA che, tesiMetethI, te dravyaguNaparyAya, eka prakAra che eka ja che. II3/ Tabo: jIvaDhava, ajIvadravya ItyAdi je niyata kahetAM vyavasthA sahita vyavahAra thAI cha, te guNa-paryAyanA abhedathI. jJAnAdika-guNaparyAyathI abhinna dravya te jIvadravya, rUpAdika-guNaparyAyathI abhina te ajIvaDhavya, nahIM to-dravyasAmAnyathI vizeSa saMjJA na thAI. dravya, guNa, paryAya e 3 nAma chaI, paNi svajAti 3 naIM ekatva pariNAma chaE, te mATi te 3 prakAra eka kahaI. jima Atmavya, jJAnAdika guNa, tatparyAya e sarva eka ja kahiIM. jima ratna 1, kAMti 2, jvarApahAra zakti 3, e 3 naI eka ja pariNAma chaI, tima dravya-guNa-paryAyanaI Ima jANavuM. 3/ bArtha : jIvadravya, avadravya ItyAdi je niyata kahetAM vyavasthA sahita vyavahAra thAya che te guNa paryAyanA abhedathI thAya che. arthAt jIvadravyanA guNaparyAyato ane ajIvadravyanA guNaparyAyato potAnI sAthe abheda che. tenAthI "A jIvadravya che, A ajIvadravya che" e prakArano niyata vyavahAra thAya che. guNaparyAyanA abhedathI niyata vyavahAra kema thAya che ? te spaSTa kare che - jJAnAdika guNaparyAyathI abhinna te jIvadravya ane rUpAdika guNaparyAyathI abhinna te ajIvadravya che e prakArano niyata vyavahAra thAya che. nahIM to guNaparyAyano dravya sAthe abheda na svIkAravAmAM Ave ane bheda svIkAravAmAM Ave to, dravyasAmAnyathI jIvadravyamAM ane ajIvadravyamAM dravya sAmAnya thavAthI vizeSa saMjJA thAya nahIM= "A jIvadravya che, A ajIvadravya che." e prakAre vizeSa saMjJA thAya nahIM. ahIM prazna thAya ke dravyaguNaparyAya e traNa nAma judI vastunAM vAcaka che topaNa te traNa judAM kema nathI ? tethI kahe che - dravya, guNa, paryAya e traNa nAma che paNa svajAti evAM traNano eka pariNAma che koI niyata vastumAM vartatA guNa ane paryAya-te niyata dravyanA svajAti che. te svajAti evAM traNano ekatva pariNAma che, te mATe te traNa prakAra=dravya, guNa ane paryAya zabdothI vAcya evAM traNa
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-3| gAthAprakArane, eka kahevAya che. jema Atmadravya, jJAnAdiguNa ane teno=AtmAno, paryAya, e sarva eka ja che. te traNa eka ja kema che ? te dRSTAMtathI kahe che - jema ratna, kAMti=ratvanI kAMti ane javarApahAra zakti=ratnamAM rahelI javarane dUra karavAnI zakti - e traNano eka ja pariNAma che, tema dravya, guNa ane paryAyano eka ja pariNAma che tema jANavuM. 3/6 bhAvArtha : - dareka dravyomAM vartatA guNo ane paryAyo sAthe te dravyano abheda na svIkAravAmAM Ave to "A jIvadravya che", "A ajIvadravya che" e prakAranI vyavasthAyukta niyata vyavahAra lokamAM thAya che te saMgata thAya nahIM, kema ke jJAnAdi guNaparyAyathI abhinna evuM je dravya che te dravyane jIvadravya kahevAya che ane rUpAdi guNaparyAyathI abhinna evuM je dravya che te dravyane ajIvadravya kahevAya che. have jo dravyamAM guNaparyAyano ekAMtabheda svIkAravAmAM Ave ane samavAya saMbaMdhathI dravyamAM guNaparyAya rahe che tema svIkAravAmAM Ave to jIvadravya ane ajIvadravya e prakAranI vizeSa saMjJA ApI zakAya nahIM, paraMtu ema ja kahevuM paDe ke, dravya badhAM samAna che, phakta je dravyamAM samavAya saMbaMdhathI jJAnAdino saMbaMdha thayo te dravya jJAnAdithI viparIta guNaparyAyanA saMbaMdhavALA dravyathI judAM jaNAya che, paramArthathI to dareka dravyo vyaktithI judAM hovA chatAM svarUpathI to samAna ja che. tethI samAna evAM dravyomAM jJAnAdi guNanA saMbaMdhathI ke rUpAdi guNanA saMbaMdhathI bhedanI pratIti thAya che, chatAM dravyono paraspara svarUpathI je bheda che te bheda to temAM vartatA guNaparyAyano abheda svIkArIe to ja saMgata thAya. ahIM prazna thAya ke dravya, guNa, paryAya e traNa zabdathI vAcya bhinna vastunI pratIti thAya che. tethI te traNa eka che tema kema kahevAya ? tethI kahe che - dravya, guNa ane paryAya e traNe jAti che. te traNano ekatva pariNAma che. arthAt Atmadravya, AtmAno guNa ane AtmAno paryAya - e traNe eka pradezarUpa che, paraMtu e traNenA bhinna pradezo nathI. tethI te traNano ekatva pariNAma che. mATe dravya, guNa ane paryAya - e traNa prakArane eka kahevAya che. eka kema kahevAya che ? te anubhavathI spaSTa kare che. potAnuM Atmadravya, potAnA AtmadravyamAM vartatA jJAnAdiguNo ane potAnA AtmAmAM vartatA paryAya e traNe eka ja che. mATe traNane eka kahevAya che. Ane ratnanA dRSTAMtathI spaSTa kare che. jema ratna, ratnanI kAMti ane te ratnamAM vartatI varanAzanI zakti, te traNa zabdathI traNa kahevAya che topaNa te traNano eka ja pariNAma che; kema ke ratnanI kAMti, ratnathI bhinna pradezamAM rahelI nathI ke ratnanI jvarApahAra zakti te ratnathI bhinna pradezamAM rahetI nathI, paraMtu te svarUpa ja te ratna che tema guNaparyAya svarUpa ja dravya che. mATe te traNano bheda nathI. II3/kA
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-3 | gAthA-7 avataraNikA : valI abheda na mAnaIM tehanaIM doSa dekhADaI chaI - -- avataraNikArtha H vaLI, abheda na mAne=dravya, guNa ane paryAyano abheda na mAne ane ekAMte bheda mAne, tene doSa dekhADe che gAthA: jo abheda nahIM ehono jI, to kAraya kima hoi ?; achatI vastu na nIpajai jI, zazaviSANa pari joI re. bhavikA. ||3/7ll gAthArtha H jo ehono=dravya, guNa ane paryAyano, abheda na hoya to, kArya kema thAya ?=dravyamAMthI te te guNa ke paryAyanI niSpattirUpa kArya kema thAya ? jema zazaviSANa=sasalAmAM viSANa, kyAreya hotuM nathI, tethI zazaviSANarUpa vastu niSpanna thatI nathI. tema, achatI vastu=dravyamAM guNaparyAyarUpa achatI vastu, niSpanna thAya nahIM. ||3/7II Tabo H jo ehanaIM=dravya-guNa-paryAyanaIM, abheda nathI, to kAraNa-kAryanaIM paNa abheda na hoI. tivAU mRttikAdika kAraNathI ghaTAdi kArya kima nIpajaI ? kAraNamAMhiM kAryanI zakti hoI to ja kArya nIpajaO, kAraNamAMhi achatI kAryavastunI pariNati na nIpajaI ja, jema zazaviSANa. jo kAraNamAMhi kAryasattA mAniI, tivAra abheda sahaji ja Avyo. [[3/7|| TabArtha H jo ehane=dravyaguNaparyAyane, abheda nathI to kAraNa ane kAryano paNa abheda thAya nahIM. arthAt dravyarUpa kAraNano guNaparyAyarUpa kAryanI sAthe abheda thAya nahIM. te vakhate mATI Adi kAraNathI ghaTAdi kArya kema utpanna thAya ? arthAt thAya nahIM. mATImAMthI ghaTAdi kArya kema utpanna thAya nahIM ? tethI kahe che kAraNamAM kAryanI zakti hoya to ja kArya niSpanna thAya=kAraNamAMthI kArya niSpanna thAya. kAraNamAM achatI evI kAryavastunI pariNati niSpanna thAya nahIM ja. jema zazaviSANa niSpanna thatuM nathI.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ davyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-3| gAthA-7-8 vaLI, jo kAraNamAM kAryanI sattA mAnIe kAryanI niSpatti pUrve kAryanI sattA che tema mAnIe, te vAre abheda saheje ja Avyo. arthAt kAraNarUpa dravyathI abhinna ja evI kAryanI zakti kAraNarUpa dravyamAM che tema AvyuM. ll3/7 bhAvArtha : naiyAyika dravyathI guNaparyAyane judA mAne che ane kahe che ke, dravyathI anya dravya niSpanna thAya che ane dravyamAM je guNaparyAyo niSpanna thAya che, te sarva guNaparyAyo dravyamAM samavAya saMbaMdhathI rahe che. jema, mATIrUpa dravyamAMthI ghaTAdi dravya utpanna thAya che ane ghaTAdi dravya paNa zyAma ghaTamAMthI rakta ghaTa rUpe bane che tyAre, te ghaTadravyamAM raktaguNa samavAya saMbaMdhathI utpanna thAya che. tethI taiyAyika matAnusAra mATI drivyathI ghaTarUpa kArya juduM che ane ghaTarUpa dravyamAM je raktaguNa pragaTa thayo te paNa ghaTathI judo che. A prakAranI tenI mAnyatAne doSa ApatAM graMthakArazrI kahe che ke, dravya, guNa, paryAyano abheda svIkAravAmAM na Ave to kAraNathI kAryano paNa abheda thAya nahIM=mATIrUpa dravyathI niSpanna thatA ghaTarUpa kAryano paNa abheda prApta thAya nahIM ane tema svIkArIe to mATIrUpa kAraNathI ghaTarUpa kArya thaI zake nahIM. ahIM nayAyika kahe ke mATIrUpa kAraNathI bhinna evuM ghaTarUpa kArya thAya che tema svIkArIe to zuM vAMdho ? tethI graMthakArazrI kahe che - mATIrUpa kAraNamAM ghaTaniSpatti pUrve ghaTanI zakti hoya to ja mATImAMthI ghaTarUpa kArya thaI zake ane jo mATIrUpa kAraNamAM ghaTarUpa kAryanI zakti, ghaTa niSpanna thatA pUrve na hoya to, pAchaLathI paNa te mATIrUpa kAraNamAMthI ghaTarUpa kArya thaI zake nahIM. jema pANIrUpa dravyamAM ghaTanI zakti nathI. tethI pANImAMthI ghaTa niSpanna thato nathI ane te spaSTa karavA arthe ja graMthakArazrI kahe che - kAraNamAM avidyamAna evI kAryavastunI pariNati kyAreya utpanna thatI nathI. jema zazaviSANa kyAreya utpanna thatuM nathI, kema ke zazamAM sasalAmAM, kyAreya viSANa=ziMgaDAM, utpanna thatAM nathI ane jo kAraNamAM kAryaniSpatti pUrve kAryanI sattA mAnIe=kArya zaktirUpe che tema svIkArIe, to kAryanI sAthe kAraNano sahaja abheda prApta thAya; kema ke kAryaniSpatti pUrve kAraNa dekhAya che ane kAraNa svarUpa ja kAryanI zakti che. jema, ghaTaniSpatti pUrve mATI dekhAya che, te mATI svarUpa ja ghaTarUpa kAryanI zakti che. mATe mATInI sAthe ghaTanI zaktino abheda prApta thayo ane te ghaTanI zakti sAmagrInI prAptithI kAryarUpe abhivyakta thAya che, mATe dravyaguNaparyAyano abheda mAnavo joIe. II3/LA avataralikA : kAraNamAMhi kArya UpanA pahilAI je kAryanI satA chaiM, to kAryadarzana kAM nathI thAtuM ?" e zaMkA upari kahaI chaOM -
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-3 | gAthA-8 avataraNikArya : kAraNamAM=mATI Adi kAraNamAM, kAryanI utpatti pahelAM=ghaTAdirUpa kAryanI utpatti pahelAM, jo kAryanI sattA che=ghaTAdirUpa kAryanI sattA che, to kAryanuM darzana=ghaTAdirUpa kAryanuM darzana, kema thatuM nathI ? e prakAranI zaMkA upara graMthakArazrI kahe che bhAvArtha: pUrvagAthAmAM kahyuM ke, kAraNamAM zaktirUpe kArya vidyamAna che. mATe kArya niSpanna thAya che ane kAraNamAM kAryaniSpatti pUrve kAryanI zakti svIkArIe to, kA2NanI sAthe kAryano abheda siddha thAya. tyAM koI zaMkA kare che ke, kAryanI niSpatti pUrve kAraNamAM kAryanI sattA che tema svIkArIne kAryakAraNano abheda tame sthApana karo cho, paraMtu jo kA2NamAM kAryanI sattA hoya to, kAraNamAM kAryanuM darzana kema thatuM nathI ? te zaMkAnA nivAraNa mATe kahe che. gAthA: 4 dravyarUpa chatI kAryanI jI, tirobhAvanI re zakti; AvirbhAvaE nIpajaI jI, guNaparyAyanI vyakti re. bhavikAo ll3/8ll gAthArtha H dravyarUpa chatI=dravyarUpe vidhamAna evI, kAryanI tirobhAvanI zakti che ane AvirbhAvathI guNaparyAyanI vyakti nIpaje che. II3/8aa Tabo H kArya nathI UpanuM tivAraU kAraNamAMhiM kAryanI dravyarUpaIM tirobhAvanI zakti chaIM. teNaI karI chaI, paNi kArya jaNAtuM nathI. sAmagrI milaI, tivAraI guNa-paryAyanI vyaktithI AvirbhAva thAI chaI, teNaI karI kArya dIsaI chaI. tirobhAva-AvirbhAva paNi darzana-adarzana niyAmaka kAryanA paryAya-vizeSa ja jANavA. teNaIM karI AvirbhAvanaIM sat-asat vikalpaIM dUSaNa na hoI, je mATaIM anubhavanaIM anusAraI paryAya kalpiIM. ||3/8|| TabArtha H kArya utpanna thayuM nathI te vakhate kAraNamAM dravyarUpe kAryanI tirobhAvanI zakti che. tethI vidyamAna paNa kArya=dravyamAM tirobhAvarUpe vidyamAna paNa kArya, jaNAtuM nathI ane sAmagrI maLe che tyAre guNaparyAyanI vyaktithI AvirbhAva pAme che, tethI kArya dekhAya che. ahIM prazna thAya ke tirobhAva ane AvirbhAva zuM che ? tethI kahe che
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-3 | gAthA-8 tirobhAva ane AvirbhAva paNa darzana ane adarzananA niyAmaka evAM=AvirbhAva darzananA niyAmaka ane tirobhAva adarzananA niyAmaka evAM, kAryanA paryAyavizeSa ja jANavA. arthAt mATImAM tirobhAvarUpe rahelA ghaTato adarzananiyAmaka paryAya tirobhAva che ane jyAre mATImAMthI ghaTa AvirbhAva pAme che, tyAre mATImAM rahelA ghaTato darzananiyAmaka paryAya AvirbhAva che. tethI AvirbhAvane sata-asat vikalpathI dUSaNa Ave nahIM. dUSaNa kema na Ave ? tethI kahe che - je mATe anubhavane anusAra paryAyanI kalpanA karAya che=anubhavane anusAra prathama mATImAM dravyarUpe rahelA ghaTaparyAyanI kalpanA karAya che tyAra pachI anubhava anusAra dravyarUpe rahelA te ghaTanA adarzana niyAmaka paryAyanI kalpanA karAya che ane te mATI jyAre ghaTarUpe pariNamana pAme che tyAre anubhavane anusAra te mATInA ghaTaparyAyamAM darzananiyAmaka AvirbhAva paryAyanI kalpanA karAya che, mATe AvirbhAvane sat-asat vikalpathI dUSaNa AvatuM nathI, tema pUrvanA kathana sAthe saMbaMdha che. ll3/8 bhAvArtha - pUrva gAthAmAM dravyanI sAthe guNaparyAyano abheda che te batAvavA mATe kahyuM ke, kAraNamAM kAryanI niSpatti pUrve paNa kArya zaktirUpe raheluM che. tethI te zaktirUpe raheluM kArya, dravyathI abhinna che, mATe kAryano kAraNa sAthe abheda che. tyAM prazna thAya ke, dravyarUpa kAraNamAM kArya utpanna thayA pUrve paNa kArya sattArUpe raheluM che to, kArya kema dekhAtuM nathI ? tenA javAbarUpe graMthakArazrI kahe che ke, mATImAM ghaTarUpa kArya utpanna thayuM nathI tyAre paNa mATIrUpa kAraNamAM dravyarUpe ghaTarUpa kAryanI tirobhAvanI zakti che ane dravyarUpe kArya tirobhAva hovAthI tenuM darzana kAraNamAM thatuM nathI. tethI e phalita thAya ke, purovarsI paDelI mATIne joIne koI jANakAra puruSa kahI zake ke A mATImAM ghaTa thavAnI yogyatA che ane te yogyatA eTale ja te mATImAM rahelI ghaTanI tirobhAvanI zakti che. vaLI, mATImAM ghaTarUpa kAryanI tirobhAvanI zakti hovAthI mATImAM ghaTarUpa kAryanI sattA hovA chatAM ghaTarUpa kArya dekhAtuM nathI ane ghaTazaktine pragaTa karavAnI sAmagrI maLe tyAre te mATImAM ghaTaparyAyarUpa kArya pragaTa thAya che, te vakhate te dravyamAM guNaparyAya AvirbhAva pAmelA che. tethI kAryarUpe dekhAya che. mATI dravya che ane temAM ghaTaparyAya pUrvamAM tirobhAva hato ane sAmagrI maLavAthI AvirbhAva pAmyo tema pUrve kahyuM tyAM prazna thAya ke, AvirbhAva ane tirobhAva zuM che ? tethI kahe che. tirobhAva e ghaTarUpa paryAyano adarzananiyAmaka paryAyavizeSa che ane AvirbhAva e ghaTarUpa paryAyano darzananiyAmaka paryAyavizeSa che. tethI e phalita thAya ke mATI dravya che, teno ghaTa paryAya che ane ghaTaparyAya paNa apekSAe ApekSika dravya che chatAM mATI dravyanuM ghaTa kArya che ane ApekSika dravyarUpa ghaTanA be paryAya che (1) tirobhAvarUpa paryAya (2) AvirbhAvarUpa paryAya. tethI jyAre ghaTarUpa kAryamAM tirobhAvaparyAya
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-3/ gAthA-8 vartato hoya tyAre ghaTanuM darzana thatuM nathI chatAM te mATIne joIne vicAraka kahI zake che ke, "A mATImAM ghaTanI yogyatA che'. tethI yogyatArUpe jaNAto ghaTaparyAya temAM adarzananiyAmaka tirobhAvaparyAya rUpe varte che ane jyAre te mATI ghaTarUpe pariNamana pAme che, tyAre te mATImAM ghaTaparyAya pratyakSathI dekhAya che. tethI te ghaTarUpa kAryamAM darzananiyAmaka AvirbhAva-paryAya varte che. A prakAre kahevAthI naiyAyika kahe che te dUSaNa AvatuM nathI. dUSaNa kema AvatuM nathI tene spaSTa karavA mATe prathama naiyAyika kaI rIte dUSaNa Ape che tenI spaSTatA Avazyaka che. tethI taiyAyikanA dUSaNanI spaSTatA karIne te dUSaNanI aprAptinI spaSTatA nIce pramANe karela che. naiyAyika dvArA dUSaNanI prApti A prakAre che - niyAyika asatkAryavAdI che. tethI kahe che ke mATImAM ghaTa niSpatti pUrve ghaTa asa che ane ghaTanI sAmagrIthI mATImAMthI ghaTa pragaTa thAya che. tethI mATIthI ghaTa pRthaka che ane samavAya saMbaMdhathI mATImAM ghaTa rahelo che. mATe mATInI sAthe ghaTaparyAyano abheda che tema kahI zakAya nahIM. tene graMthakArazrIe satkAryavAdanI dRSTine sAme rAkhIne kahela ke, jo mATImAM sarvathA ghaTa asatuM hoya to ghaTanI sAmagrIthI paNa ghaTa niSpanna thaI zake nahIM. jema ghaTane ayogya evAM jalane daMDa, cakra, cIvarAdi sAmagrI prApta thAya topaNa ghaTarUpa kArya prApta thaI zake nahIM. mATe mATIrUpa kAraNamAM ghaTanI sattA che ane ghaTanI sAmagrIthI mATImAMthI ghaTarUpa kArya AvirbhAva pAme che. A rIte satkAryavAdanuM AlaMbana laIne mATIrUpa kAraNamAM ghaTarUpa kAryanI sattA che tema batAvIne mATIrUpa dravyanI sAthe ghaTaparyAyano abheda graMthakArazrIe sthApana karyo. tyAM taiyAyika prazna kare che, tirobhAva ane AvirbhAva zuM che ? tenA samAdhAnarUpe graMthakArazrIe kahyuM ke, tirobhAva ghaTarUpa kAryano adarzananiyAmaka paryAya che ane AvirbhAva ghaTarUpa kAryano darzananiyAmaka paryAya che. tyAM taiyAyika kahe ke mATImAM jyAre ghaTa dekhAto nathI te vakhate mATImAM dravyarUpe ghaTa rahelo che ane sAmagrIthI teno AvirbhAva thAya che tema tame svIkAro cho to te AvirbhAva ghaTanI niSpatti pUrve sat hato ke asatu hato ? jo ghaTanI niSpatti pUrve te AvirbhAva satuM hoya to ghaTa dekhAvo joIe ane jo ghaTanI niSpatti pUrve te AvirbhAva asatuM hoya to asat evo AvirbhAva thAya che tema asat evo ghaTa thAya che tema svIkAravAmAM zuM doSa che ? tema kahIne taiyAyika asatkAryavAdanuM sthApana kare che. tene graMthakArazrI kahe che ke, jema mATImAM ghaTaniSpatti pUrve ghaTaparyAya zaktirUpe hato tema te ghaTaparyAyamAM darzananiyAmaka evo AvirbhAva paNa zaktirUpe che. AthI ja mATIne joIne vivekI puruSa kahI zake che ke, "A mATImAMthI ghaTano AvirbhAva thaI zake che." tethI taiyAyika AvirbhAvaparyAyane satu-asatunA vikalpathI dUSaNa ApIne asatkAryavAdanuM sthApana kare che, te ucita nathI; kema ke anubhavane anusAre paryAyanI kalpanA karAya che arthAt mATIne joIne anubhava anusAra kalpanA karAya che ke, "A mATImAM ghaTanI tirobhAvazakti che ane sAmagrIthI te AvirbhAva pAmI zake tema che." mATe mATIkALamAM mATImAM rahelI ghaTanI tirobhAvanI zakti e mATIthI
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rasa bhAga-1/ DhALa-3 | gAthA-8-9 abhinna hatI ane te mATImAMthI ghaTa AvirbhAva pAme che, tyAre te mATInA ghaTaparyAyamAM AvirbhAvaparyAya dekhAya che ane te AvirbhAvaparyAya mATIkALamAM zaktirUpe hato tema anubhavathI jaNAya che; kema ke jo ghaTamAM AvirbhAvaparyAya zaktirUpe na hoya to darzanano niyAmaka evo AvirbhAvaparyAya ghaTamAM pragaTa thaI zake nahIM. ahIM vizeSa e che ke, prastuta DhALamAM dravya, guNa ane paryAyano abheda batAvavo che ane te abheda batAvavA mATe dravyarUpa kAraNathI paryAyarUpa kAryano abheda che te batAvavo che ane te batAvavA mATe satkAryavAdanI dRSTi ja kAraNa che. vastutaH jaina darzana ekAMta satkAryavAdI paNa nathI ane ekAMta asatkAryavAdI paNa nathI. paraMtu nizcayanayathI satkAryavAdI paNa che ane vyavahAranayathI asatkAryavAdI paNa che, jyAre taiyAyika to ekAMta asatkAryavAdI che. tethI kAraNathI kAryane ekAMta bhinna mAne che mATe satkAryavAdanI dRSTie kAryathI kAraNano abheda sthApana karIne taiyAyikanI yuktinuM graMthakArazrIe nirAkaraNa karyuM che. ll3/8 avataraNikA : gAthA-8mAM dravya, guNa, paryAyano abheda sthApavA mATe graMthakArazrIe satkAryavAdane svIkAranAra nayadaSTithI dravyamAM vidyamAna ja guNaparyAya sAmagrIthI abhivyakta thAya che tema sthApana karIne dravyathI guNaparyAyano abheda siddha karyo. tyAM asatkAryane svIkAranAra taiyAyika je kahe che te have batAve che - gAthA : navayava bhASai IsyuM che, "jima achatAnuM re jJAna; hovai viSaya atItanuM jI, sima kAraya sahi nANa re." bhavikA II3/lA gAthArtha : naiyAyika A pramANe kahe che: "jema atIta viSaya evAM achatAnuM jJAna thAya che tema kArya sahI achatanuM kArya thAya che, ema nANa re ema tuM jANa." II3/9II rabo - - IhAM taiyAyika ehavuM bhASaI kaI- jima atIta viSaya je ghaTAdika achatA jaI, tehanuM jima jJAna hoI, tima ghaTAdika kArya achatAM ja, kRtikAdika dalathakI sAmagrI milyaI nIpajasthaI. achatAMnI jJapti hoI to achatanI utpatti kima na hoI? ghaTanuM kAraNa daMDAdika arpe kahuM chuM, tihAM lAghava chaI, tumhAri mati ghaTAbhivyaktinuM
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ -98 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-3 | gAthA-9 daMDAdika kAraNa kahavuM, tihAM gaurava hoI. bIju abhivyaktinuM kAraNa cakSapramukha chaI, paNi daMDAdika nathI. te mATi abheda pakSa ja ghaTaI. dravyaghaTAbhivyaktinuM kAraNa daMDAdibhAvaghaTAbhivyaktinuM kAraNa cakSu, tihAM gaurava chaI, te na ghaTaI. 3/9IL TabArtha - ahIM pUrvagAthAmAM satkArya thAya che ema sthApana karyuM emAM, taiyAyika evuM bole che. "atIta viSaya che jene, evAM je ghaTAdi achata che tenuM, jema jJAna thAya che, tema ghaTAdi kArya achatA ja=dhaTaniSpatti pUrve avidyamAna ja, mATI Adi daLa thakI mATI Adi upAdAna sAmagrIthI, sAmagrI maLethI-nimitta sAmagrI maLe tyAre, utpanna thAya che. have taiyAyika phalitArtha kahe che - achatAnI atIta evAM avidyamAna ghaTatI, jJapti thAya=bodha thAya, to achatAnI=mATI avasthAmAM avidyamAna evAM ghaTatI, utpatti kema na thAya? arthAt asat evAM ghaTAdi utpanna thaI zake. vaLI, naiyAyika potAnA kathananI puSTi karavA arthe kahe che - "ghaTanuM kAraNa ame daMDAdi kahIe chIe emAM lAghava che. tamArA mate sat evAM ghaTanI niSpatti svIkAranAra evAM jainanA mate, ghaTaabhivyaktinuM ghaTatuM nahIM paNa ghaTaabhivyaktinuM, daMDAdi kAraNa kahevuM temAM gaurava che. bIjuM, abhivyaktinuM kAraNa=ghaTanI abhivyaktinuM kAraNa, cala vigere cheHcakSa, prakAza vigere che. paraMtu daMDAdi nathI, te mATe ghaTanuM kAraNa daMDAdi svIkArI zakAya nahIM te mATe, bheda pakSa ja che= mATImAM ghaTato bhedapakSa ja ISTa che." vaLI, naiyAyika bhedapakSa sthApana kare che tyAM jainadarzana kahe ke - mATImAM dravyaghaTa sat che ane tene daMDAdi abhivyakta kare che mATe dravyaghaTaabhivyaktinuM kAraNa daMDAdi che ane ghaTa niSpanna thayA pachI te bhAvaghaTa che tene "A ghaTa che e prakAranA bodharUpa ghaTaabhivyaktinuM kAraNa cakSuAdi che, mATe satkAryavAdane svIkArI zakAze. tyAM taiyAyika kahe che ke - dravyaghaTanI abhivyaktinuM kAraNa=piMDa avasthAmAM dravyarUpe rahela ghaTanI abhivyaktinuM kAraNa, daMDAdi che ane bhAvaghaTanI abhivyaktinuM kAraNa cakSuAdi che ema svIkAravAmAM gaurava doSa che. mATe te ghaTe nahIM te prakArano kAryakAraNabhAva ghaTe nahIM. 3/9 bhAvArtha pUrvamAM graMthakArazrIe satkAryavAda nayanuM avalaMbana laIne dravyathI guNaparyAyano abheda che tema sthApana karyuM. tyAM taiyAyika kahe che. "jema bhUtakALanA ghaTAdi padArtho atyAre nathI, chatAM bhUtakALamAM joyelA ghaTAdinuM vartamAnamAM smaraNa thAya che. tethI asat evAM paNa ghaTAdinuM jJAna thaI zake che, tema mATI AdimAM
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-3 gAthA-la asat evAM ghaTAdi thaI zake che; kema ke mATI Adi, ghaTanI upAdAna sAmagrI che ane te sAmagrIthI ghaTaniSpatti mATe daMDAdi vividha sAmagrI maLe to ghaTa utpanna thaI zake che." KHKH potAnI vAtanI puSTi karavA arthe naiyAyika kahe che ke, achatAnuM jJAna thaI zake to, achatAnI utpatti kema na thaI zake ? A pramANe kahIne asatkAryavAdanuM sthApana naiyAyika kare che ane tema svIkAravAthI mATInI sAthe ghaTano bheda siddha thAya; kema ke mATInI sAmagrImAMthI mATIthI bhinna evo ghaTa niSpanna thayo che tema phalita thAya ane mATIthI ghaTane bhinna svIkAravAmAM Ave to mATIrUpa dravyathI ghaTarUpa paryAyano bheda siddha thAya ane tema svIkArIe to, dravyaguNaparyAyano abheda siddha thAya nahIM ane naiyAyikane dravyaguNaparyAyano ekAMta ja bheda iSTa che. tethI potAnA kathananI puSTi ka2vA arthe kahe che. ghaTanuM kAraNa ame daMDAdi kahIzuM temAM lAghava che ane ghaTAdinI abhivyaktinuM kAraNa daMDAdi che tema tame svIkAro cho temAM gaurava che. e A rIte - ghaTane kAryarUpe svIkAravAthI kAryatAavacchedaka mAtra ghaTatva thAya ane tenuM kAraNa daMDAdi thAya. tethI kAryatAavacchedaka zarIra nAnuM prApta thAya che, tethI lAghava che. ghaTaabhivyaktinuM kAraNa daMDAdi svIkArIe to ghaTaabhivyaktirUpa kArya svIkAravuM paDe. tethI kAryatAavacchedaka ghaTatva na bane, paraMtu ghaTaabhivyaktitva bane. tethI kAryatAavacchedaka zarIra moTuM prApta thAya che. mATe lAghavathI ghaTanuM kAraNa daMDAdi che tema ja svIkAravuM joIe, paraMtu ghaTaabhivyaktinuM kAraNa daMDAdi che tema svIkAravuM ucita nathI. vaLI, potAnA kathananuM samarthana karavA arthe naiyAyika anubhava anusAra kahe che ghaTa aMdhArAmAM paDyo hoya tyAre ghaTa dekhAto nathI ane prakAza hoya chatAM cakSu sAthe ghaTano saMyoga thAya nahIM tyAM sudhI ghaTano bodha thAya nahIM. tethI vidyamAna evAM ghaTanI abhivyaktinuM kAraNa cakSu, prakAza vigere che, paraMtu ghaTanI abhivyaktimAM daMDAdi kAraNa nathI. A prakAre anubhava anusAra potAnuM kathana karIne naiyAyika phalitArtha kahe che, "mATe bhedapakSa ja svIkAravo joIe"=mATIthI ghaTano bheda che tema ja svIkAravuM joIe. - ahIM satkAryavAdanI dRSTithI syAdvAdI kahe che - mATImAM ghaTa dravyarUpe sat che ane tenI abhivyaktinuM kAraNa daMDa che ane bhAvaghaTa jyAre niSpanna thAya che, tyAre te bhAvaghaTanI abhivyaktinuM kAraNa cakSu vigere che, daMDAdi nathI -tema saMgata thaI zake; kema ke cakSu vigere bhAvaghaTanI abhivyaktinuM kAraNa che ane daMDAdi dravyaghaTanI abhivyaktinuM kAraNa che tema svIkAravAmAM koI doSa nathI. tyAM naiyAyika kahe che ke, tema svIkAravAmAM gaurava doSa che. mATe tema svIkArI zakAya nahIM. naiyAyikano Azaya e che ke ghaTanuM kAraNa daMDAdi hovAthI kAryatAavacchedaka ghaTatva thaze, je ladhudharma che ane dravyaghaTa abhivyaktinuM kAraNa daMDAdi kahevAthI dravyaghaTa abhivyaktitva dharma kAryatAavacchedaka
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-a| gAthA-9-10 banaze, je guru che. vaLI, ame ghaTaabhivyaktinuM kAraNa cakSuAdi kahIe chIe, tyAM kAryatAavacchedaka dharma ghaTaabhivyaktitva banaze ane tame bhAvaghaTa abhivyaktinuM kAraNa cakSuAdi kaho cho, tethI kAryatAavacchedaka dharma bhAvaghaTaabhivyaktitva banaze. jethI ghaTaabhivyaktitva dharma karatAM bhAvaghaTaabhivyaktitva dharma gurubhUta banaze. mATe te prakArano kAryakAraNabhAva mAnavo ucita nathI, ema kahIne dravyathI paryAyano bheda svIkAravo joIe, tema taiyAyika sthApana kare che. ll3/lA avataraNikA : havaI e mata dUSaI cha0 - avataraNikArca - have e matapUrvagAthAmAM batAvela taiyAyikano mata, dUSita kare che - gAthA : te mithyA, nahIM sarvathA jI, achato viSaya atIta; paryAyAratha te nahIM jI, dravyAratha chaI nitya re. bhavikA 3/1nA gAthArtha : te mithyA pUrvagAthAmAM taiyAyike kahyuM ke jema atIta ghaTa achato hovA chatAM jJAna thAya che tema mATImAM achatA evAM ghaTanI daMDAdithI utpatti thAya che te mithyA che kema ke; atIta viSaya sarvathA achato nathI . atIta viSaya kema sarvathA asatuM nathI tethI kahe che - paryAyArthikanayathI te nathI=atIta viSaya nathI. dravyArthikanayathI nitya che-atIta viSaya paNa sarvadA che. [3/10/ Tabo : achatAnI jJaptinI pari achatAnI utpatti haI Ima kahIuM te mata mizrA, je mATaIM atIta viSaya ghaTAdika, sarvathA achata nathI. te paryApArathathI nathI, dravyArathathI nitya chaI. naSTa ghaTa paNi kRtikArUpaI chaI. sarvathA na hoI to zaza-zRMga sarakho thAI. 3/10mAM TabArtha : achatAnA jJAnanI jema achatA evAM ghaTanI utpatti thAya che' ema taiyAyike kahyuM te mata mithyA che, je mATe atIta viSayavALA evAM ghaTAdika sarvathA achatA nathI kathaMcit asat hovA chatAM sarvathA asat nathI.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-3| gAthA-1011 kema sarvathA asatuM nathI te spaSTa kare che - te atIta ghaTAdi, paryAyArthikanayanI dRSTithI nathI=vartamAnamAM nathI. dravyArthikanayanI dRSTithI nitya che mATe vartamAnamAM paNa che. atIta ghaTa dravyArthikanayathI nitya kema che ? te spaSTa kare che - nAza pAmelo ghaTa paNa kRtikArUpe che. sarvathA na hoya to zazazRMga sarakho thAya=jema zazazRMga sarvathA nathI tema ghaTa nAza pAmyA pachI mRttikArUpe paNa ghaTa prApta thavo joIe nahIM. li3/10| bhAvArtha syAdvAdanI dRSTithI dareka padArtho pariNAmI che. tethI te te dravya te te pariNAmarUpe pariName che, paraMtu koI padArtha sarvathA nAza pAmato nathI. tethI e phalita thAya ke dareka padArtha dravyarUpe che ane te dravyamAM te te paryAya parivartana pAme che. te pramANe ghaMTa nAza thAya che tyAre paNa ghaTa mRttikArUpe rahe che. tethI je ghaTanuM koIne jJAna thAya che, tyAre te ghaTa jema vidyamAna che tema atIta ghaTanuM jJAna thAya che tyAre te atIta ghaTa paNa dravyarUpe vidyamAna che, paraMtu te ghaTano sarvathA abhAva thayo nathI. mATe taiyAyika kahe che ke, "avidyamAna evAM atIta ghaTanuM jJAna thAya che tema ghaTaniSpatti pUrve avidyamAna evo ghaTa sAmagrIthI utpanna thaI zake che. mATe mATImAM ghaTano abheda mAnIne dravyaguNaparyAyano abheda sthApana karavo e ucita nathI." te tenuM vacana mithyA che; kema ke ghaTa nAza pAmyA pachI paNa mATIrUpe te ghaTa vidyamAna na hoya to zazazRMganI jema sarvathA asat prApta thavo joIe, paraMtu jema zazazRMga koI prakAre astitvarUpe upalabdha nathI tema ghaTa, ghaTaparyAyarUpe anupalabdha hovA chatAM ghaTanA upAdAna kAraNarUpa mATI dravyarUpe upalabdha che, mATe sarvathA ghaTa asatu nathI. [3/1nA avataraNikA : sarvathA achata artha jJAnamAMhi bhAsaI kaI evuM kahaI chaI, tehane bAdhaka dekhADaI thaI - avataraNikArca - sarvathA avidyamAna artha jJAnamAM bhAse che' e pramANe taiyAyika kahe che tene bAdhaka dekhADe bhAvArtha : gAthA-9mAM taiyAyike kahela ke atIta ghaTa nathI chatAM tenuM jJAna thAya che ane tenA baLathI mATImAM avidyamAna ghaTa utpanna thAya che tema sthApana karyuM, te matane gAthA-10mAM dUSaNa ApyuM. Ama chatAM naiyAyika kahe che tema sarvathA avidyamAna evo atIta ghaTa jJAnamAM bhAse che, tema te svIkAre to tene zuM doSa prApta thAya ? te batAvavA arthe kahe che -
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 gAthA : dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 DhALa-3 | gAthA-11 achatuM bhAsaE gyAnanaIM jI, jo "svabhAvi saMsAra; kahato jJAnAkAra" to jI, jIpai yoAcAra re. bhavikA. ||3/11// gAthArtha H jo achatuM jJAnamAM bhAse che=achato evo atIta ghaTa jJAnamAM bhAse che, to svabhAvi=svabhAvathI, jJAnAkAra saMsArane kaheto yogAcAra jIte. II3/11|| Tabo H jo jJAnanaIM svabhAvaI, acho artha, atIta ghaTa pramukha bhAsaI, ehavuM mAniIM, to- sAro saMsAra jJAnAkAra ja chaI. bAhya AkAra anAdi avighA vAsanAIM achatA ja bhAsaI chaI, jima svapnamAMhi achatA padArtha bhAsaI chaI. bAhyAkArarahita zuddha jJAna, te buddhanaIM ja hoI," Ima kaho yogAcAra nAmaIM trIjo bauddha ja jIpaI; te mATaI achatAnuM jJAna na hoI. II3/11|| >> TabArtha : jo jJAnanA svabhAvathI achato artha=atIta ghaTa vagere artha, bhAse che evuM mAnIe=naiyAyika kahe che evuM mAnIe, to sAro saMsAra jJAnAkAra ja che=jJAnathI atirikta dekhAtA bAhya padArtho paramArthathI nathI, paraMtu svasaMvedanarUpa jJAnasvarUpa ja saMsAra che. bAhya AkAra anAdinI avidyA vAsanA e achatA ja bhAse che, jema svapnamAM achatA padArtho bhAse che. bAhya AkAra rahita zuddha jJAna te buddhane ja hoya-ema kaheto yogAcAra nAmano trIjo bauddha jIte=yogAcAra nAmanA trIjA bauddha mata pramANe taiyAyike jJAna advaitamata svIkAravo joIe. te mATe=yogAcArano jJAnaadvaitamata taiyAyikane mAnya nathI te mATe, achatAnuM jJAna thAya nahIM tema mAnavuM joIe. / / 3/11/ bhAvArtha: bauddhanA cAra mato che. temAMthI yogAcAra nAmano trIjo bauddha jJAnaadvaitavAdI che. tenA mate saMsArI jIvone avidyAvAsanAthI bAhyaAkArarUpa jJAnanI saMtati pravarte che ane bAhyaAkArathI rahita zuddha jJAnanI saMtati buddhane pravarte che. vaLI, bAhyaAkAranI jJAnanI saMtatirUpa A saMsAra che ane sAdhanA karIne jeo mukta thAya che, teone zuddha jJAnanI saMtati rahe che. bAhyaAkAravALI jJAnanI saMtati rahetI nathI. vaLI, jJAnathI atirikta bAhya padArtha nathI tema svIkAravAmAM yogAcAra yukti Ape che AtmAne ghaTapaTAdinuM jJAna thAya che, tenA ja baLathI ghaTapaTAdi bAhya padArtho che, tema loko sthApana kare che ane tema svIkAravAmAM ghaTapaTAdi AkAravALuM jJAna ane ghaTapaTAdi padArtho ema be padArthanI kalpanA karavI paDe che -
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-3 | gAthA-11-12 ane ghaTapaTAdi AkArarUpa ja jJAna che, jJAnathI atirikta bAhya padArtha nathI tema svIkArIe to mAtra jJAna svIkAravAthI anubhavanI saMgati thAya che. temAM te dRSTAMta Ape che ke svapnamAM bAhya padArtho vagara ghaTapaTAdinuM jJAna thaI zake che tema saMsArI jIvone bAhya padArtho vagara ghaTapaTAdi AkAravALuM jJAna thAya che ane tenuM jJAna thavAne kAraNe saMsArI jIvo klezane pAme che ane duHkhI thAya che paraMtu jyAre yogamArganI sAdhanAthI anAdinI avidyAnI vAsanA nAza pAme che, tyAre ghaTapaTAdi bAhya AkAravALuM jJAna thatuM nathI, mAtra zuddha jJAna, bAhyaAkArathI zUnya varte che. Ama kahIne bAhya padArthono yogAcAra apalopa kare che. have jo naiyAyika kahe ke jJAnanA svabhAvane kAraNe atIta ghaTa avidyamAna hovA chatAM jJAnamAM bhAse che, to taiyAyike svIkAravuM joIe ke jJAnanA svabhAvane kAraNe dekhAtA bAhya padArtho paNa achatA bhAse che, jema svapnanA dRSTAMtathI yogAcAra svIkAre che ane tema svIkAravAthI yogAcArano mata ja jIte, je naiyAyikane iSTa nathI. tethI te matanA nirAkaraNa arthe naiyAyike kahevuM joIe ke bAhya padArtha na hoya to jJAna thaI zake nahIM. tethI atita ghaTa paNa paryAyarUpe nathI ane dravyarUpe che mATe tenuM jJAna thAya che ane svapnamAM paNa sarvathA achatA padArtha dekhAtA nathI, paraMtu jagatamAM vidyamAna ja padArtho joIne te padArthoviSayaka saMskAro AtmAmAM paDelA che ane te saMskAro jAgrata thavAthI UMghamAM ghaTapaTAdi dekhAya che ane te ghaTapaTAdi jagatamAM vidyamAna che, sarvathA asatuM nathI. phakta cakSuthI pratyakSa karavA mATe purovartI ghaTapaTAdinI AvazyakatA che. smRti mATe purovartI ghaTa na hoya to paNa tenI smRti thaI zake che tema UMghamAM paNa purovartI avidyamAna ja evAM koIkarUpe koIka sthAne vidyamAna ja evAM ghaTApaTAdi padArtho dekhAya che ane tema svIkAravAthI sarvathA asatunuM jJAna thatuM nathI tema siddha thAya ane tema siddha thavAthI sarvathA asatuM evAM ghaTAdi utpanna thatA nathI tema siddha thAya. tethI dravyamAM sat ja evAM ghaTAdi utpanna thAya che tema mAnavuM paDe ane tema svIkAravAthI dravyaguNaparyAyano abheda siddha thAya che. ll3/15 avataraNikA : achatAnuM jJAna na hoI, to "havaNAM maI atIta ghaTa jANya" Ima-kima kahavAI chaI?" te upari kahaI cha0 - avataraNitArtha - jo achatAnuM jJAna na thAya to hamaNAM mane atIta ghaTa jaNAya che" ema kema kahevAya che? te upara kahe che - bhAvArtha : pUrva gAthAmAM graMthakArazrIe sthApana karyuM ke, bhUtakALanI vastu sarvathA asat hoya ane jJAnamAM bhAse che tema svIkArIe to, sarvasaMsArane jJAnAkAra mAnato yogAcAra mata jItaze. Ama kahIne e sthApana karyuM ke, sarvathA asat padArthanuM jJAna thatuM nathI. tyAM koI zaMkA kare che ke jo achatAnuM jJAna na thatuM hoya to
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-3| gAthA-12 atIta ghaTa hamaNAM nathI chatAM "hamaNAM meM te atIta ghaTane jANyo che" e prakArano pramANika vyavahAra thAya che te kaI rIte thaI zake ? arthAt thaI zake nahIM, e prakAranI zaMkA upara graMthakArazrI kahe che - gAthA : "havaDAM jANyo aratha te jI", ibha atIta je jaNAI; vartamAna paryAyathI jI, vartamAnatA thAi re. bhavikA ll3/1zA gAthArtha : "hamaNAM jANyo artha te atIta che" ema je jaNAya che. vartamAna paryAyathI=vartamAnamAM vidhamAna evAM phoyAkArarUpa paryAyathI, vartamAnatA thAya te atIta ghaTamAM vartamAnatA thAya. 13/1rA Tabo : rta atIta ghaTa marda havaNAM jANya"Ima je jaNAI chaI, tihAM dravyathI chatA= atIta, ghaTanaI viSaI, vartamAnarNathAkArarUpa-paryAyathI "havaNAM" atIta ghaTa jAryo jAI chaI. athavA taigamanathathI atItanaI viSaIM vartamAnatAno Aropa kIjaI chaI, paNi sarvathA achatI vastunuM jJAna na thAI. [3/1thI TabArtha - "te atIta ghaTa meM hamaNAM jANyo" ema je jaNAya che, tyAM dravyathI chatA=atIta ghaTa tUTI gayA pachI mATIrUpa dravyamAM ThIkarArUpe vidyamAna chatA, evAM atIta ghaTamAM vartamAna yAkArarUpa paryAyathI vartamAnamAM ghaTarUpe zeyano AkAra upasthita karAve e rUpa paryAyathI, hamaNAM atIta ghaTa jANyo jAya che. athavA, vaigamanayathI atItane viSe atIta ghaTanA viSayamAM, vartamAnatAno Aropa karAya che tethI "atIta ghaTa meM hamaNAM jANyo" ema bolAya che paNa sarvathA achatI vastunuM jJAna na thAya. li3/12 bhAvArtha : pUrvapakSI zaMkA kare che ke jo achatAnuM jJAna na thAya to, vartamAnamAM atIta ghaTa nathI chatAM tUTelA ghaTane joIne kahevAya che ke, "hamaNAM meM atIta ghaTa jANyo che" arthAt "hamaNAM mane A ThIkarAmAM rahelA bhUtakALanA ghaTanuM jJAna thAya che... ane te vakhate "ghaTa nathI mATe atIta ghaTanuM jJAna thAya che tema mAnavuM joIe." tene graMthakArazrI kahe che -
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-3 | gAthA-12 105 ThIkarAne joIne "hamaNAM mane atIta ghaTa jaNAya che" e pramANe je jaNAya che te sthAnamAM paNa te ghaTa paryAyarUpe vidyamAna nathI topaNa te ghaTanuM upAdAna kAraNa evuM mATIrUpa dravya vidyamAna che ane te mATIne joIne mATImAM atIta ghaTa vartamAna zeyAkArUpa paryAyathI vidyamAna che arthAt jema mATI, mATIrUpe vidyamAna che tema mATImAM ghaTano zeyAkAra paryAya paNa vartamAnamAM vidyamAna che. AthI ja te mATIne joIne 'te ghaTane huM jANuM chuM' tema bolAya che. jo mATImAM jema ghaTano paryAya nathI, tema vartamAnamAM ghaTano jJeyAkAra paryAya paNa na hoya to, te mATIne joIne ghaTano bodha thaI zake nahIM. jema, te mATImAM vartamAna zeyAkArarUpe manuSyano paryAya vidyamAna nathI. tethI te mATIne joIne "atIta evAM te manuSyane huM jou chuM" tevo bodha thato nathI. tethI nakkI thAya che ke atIta ghaTa mATImAM jaNAya che tyAre sarvathA asat nathI, phakta ghaTaparyAyarUpe asat che ane dravyarUpe sat evAM ghaTamAM vartamAnamAM ghaTano zeyAkA2paryAya vidyamAna che, te paryAyathI mATImAM atIta ghaTa jaNAya che. keTalIka vakhata ghaTa tUTI gayA pachI ThIkarA Adi avasthA tyAM vidyamAna hoya che ane tene joIne "atIta ghaTane hamaNAM meM jANyo" tevo vyavahAra thAya che paraMtu keTalIka vakhata te ghaTa phUTI gayA pachI tyAM ghaTa vidyamAna nathI ane ThIkarArUpe paNa tyAM vidyamAna nathI. Ama chatAM je sthAnamAM ghaTa haMmezAM raheto hoya te sthAnane joIne atIta ghaTa upasthita thAya che ane kahevAya che ke "gaIkAlano ghaTa mane ahIM dekhAya che". te sthAnamAM dravyathI paNa ghaTa nathI. tethI sarvathA asat evAM paNa ghaTano te sthAnamAM bodha thAya che. mATe sarvathA asatAnuM jJAna thatuM nathI tema kema kahI zakAya ? tenA samAdhAnarUpe 'athavA' thI bIjo vikalpa kahe che. naigamanayathI atItanA viSayamAM vartamAnatAno Aropa karAya che. Azaya e che ke, koI paricita vyaktine pote koIka niyata sthAnamAM beThelI joI hoya, tyArapachI te vyaktinuM mRtyu thAya tyAre te vyakti te manuSyaparyAyarUpe paNa nathI ane dravyarUpe koIka bhavamAM hovA chatAM vartamAnamAM dravyarUpe paNa sanmukha nathI chatAM jonAra vyakti kahe che ke, "A vyaktine huM sAme beThelI joI rahyo chuM." te sthAnamAM asat evI te vyaktinuM jJAna thAya che, tema kahIne sarvathA asat vastunuM jJAna thaI zake che, tema pUrvapakSI kahe to graMthakArazrI kahe che ke, je puruSa mRtyu pAmela che te atIta kALamAM te sthAnamAM hato ane te sthAnane joIne naigamanayathI te atIta puruSamAM vartamAnakALano Aropa karIne "te atIta puruSane huM ahIM sanmukha jouM chuM" te prakArano vyavahAra thAya che. jema, "vIra bhagavAnano Aje janmadivasa che" ema bolIe chIe te sthAnamAM paNa atIta evAM bhagavAnanA janmadivasamAM naigamanayathI vartamAnakALano Aropa karIne "Aje bhagavAnano janmadivasa che" tema kahevAya che. tethI atItamAM vartamAnanA AropathI je prayoga thato hoya, tenAthI achatA evAM atItanuM jJAna thAya che tema sthApana thaI zake nahIM. mATe sarvathA achatI vastunuM jJAna thaI zake nahIM tema mAnavuM paDe. II3/12/
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-3| gAthA-13 avataraNikA - sarvathA asat vastunuM jJAna thaI zake nahIM, ema graMthakArazrIe pUrvamAM sthApana karyuM. Ama chatAM sarvathA asatanuM jJAna taiyAyika mAne che tene tema svIkAravAmAM doSa batAve che - gAthA : dharmI, achatai dharma, jo jI, achataI kAli suhAI; sarva kAli nirbhayapaNai jI, to zazazRMga jaNAI re. bhavikA ||3/13 gAthArtha : dharma evo ghaTa achatA dharmavALo=avidhamAna ghaTatva dharmavALo, avidhamAnakALamAM-pote jyAre vidhamAna nathI te kALamAM, suhAya che-tenuM jJAna thAya che, te pramANe taiyAyikane abhimata che to, sarvakALamAMetraNe kALamAM, nirbhayapaNe zazazRMga paNa tane jaNAvuM joIe. ll3/13. Tabo: "dharmI-atIta ghaTa, achataIM dharma-ghaTatva, achataIM koliM-ghaTanaI abhAvakAIM bhAsaI che, athavA dharmI-atIta ghaTa, achataIM dharma-jJathAkAra, achata kAlaI bhAsaI chaiM," Ima jo tujhane cittamAMhi suhAI, to-sarva-atIta, anAmata, vartamAna kAlaI nirbhayapaNaI-aSTAMkArahitapaNaOM zazazRMga paNi jaNAvyuM jeII. [3/13 TabArtha : dharmI-atIta ghaTa, temAM ghaTatva dharma avidyamAna che ane achatAkALamAMeghaTanA abhAvakALamAM, bhAse che=ghaTa bhAse che. "athavAthI bIjI rIte artha kare che. "athavA" dharmI=atIta ghaTa, achataI dharma-achato zeyAkAra dharma, achatAkALane vize bhAse che ema jo tane=yAyiko, cittamAM sohAya che=saMgata lAge che, to sarva evAM atIta, anAgata ane vartamAna - traNe kALamAM nirbhayapaNe=kyAreya jovAyeluM nathI e prakAranI adaSTa zaMkArahitapaNe, zazazRMga paNa jaNAvuM joIe. m3/13 bhAvArtha naiyAyika asatuM evAM ghaTanI utpatti svIkAre che ane tenA baLathI mATIthI ghaTane ekAMta bhinna sthApana kare che ane graMthakArazrI mATIrUpa dravyathI ghaTarUpa paryAyane abhinna svIkAre che. tenA nirAkaraNa mATe taiyAyika kahe che ke, bhUtakALano ghaTa avidyamAna che, chatAM tenuM jJAna thAya che tema mATImAM avidyamAna
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-1/ gAthA-13-14 ghaTa daMDAdi sAmagrIthI utpanna thaI zake che. tene graMthakArazrIe kahyuM ke, atIta ghaTa sarvathA asatuM nathI, paraMtu dravyarUpe sat ja che.have jo naiyAyika kahe ke, atIta evo ghaTa achatA evAM ghaTatva dharmavALo avidyamAna kALamAM bhAse che. mATe asatunuM jJAna svIkAravAmAM doSa nathI "athavA" naiyAyika kahe ke, atIta evo ghaTa avidyamAna evAM zeyAkAra dharmavALo achatAkALamAM bhAse che. mATe asatunuM jJAna svIkAravAmAM vAMdho nathI. tene graMthakArazrI doSa Ape che ke A pramANe taiyAyika svIkAre to, avidyamAnakALamAM avidyamAna dharmavALo atIta ghaTa jJAnamAM bhAse che. mATe asatunuM jJAna thaI zake che to jema atIta ghaTa avidyamAnakALamAM jJAnano viSaya bane che tema avidyamAna evuM zazazRMga paNa traNe kALamAM jJAnano viSaya banavo joIe; kema ke jema avidyamAna evAM paNa ghaTanuM jJAna avidyamAnakALamAM thaI zake che tema traNe kALamAM avidyamAna evAM zazazRMganuM jJAna paNa traNe kALamAM thavuM joIe. paramArthathI zazazRMganuM jJAna kalpanAthI thaI zake che, paraMtu zazazRMga atIta kALamAM vidyamAna hatuM, anAgatakALamAM vidyamAna haze ke vartamAnakALamAM vidyamAna che tema kyAreya thatuM nathI, tema taiyAyika paNa mAne che. tethI jema sarvathA zazazRMga nathI mATe tenuM jJAna thatuM nathI, tema atIta ghaTa paNa jo sarvathA na hoya to tenuM jJAna thaI zake nahIM. AnAthI e phalita thayuM ke, atIta vastunuM jJAna thAya che mATe te sarvathA asatuM nathI. tethI asatunuM jJAna jema thaI zake nahIM tema asat vastu paNa utpanna thaI zake nahIM, paraMtu dravyarUpe sat ja paryAya rUpe utpanna thAya che. mATe dravyanI sAthe paryAyano abheda che. l3/13 avataraNikA : Ima nathI - avataraNikArya : ema nathI - bhAvArtha : gAthA-13mAM kahyuM ke atIta evAM achatA ghaTanuM jJAna thatuM hoya to traNe kALamAM achatA evAM zazazRMganuM paNa jJAna thavuM joIe-"ema nathI" arthAt zazazRMganuM jJAna thatuM nathI tethI zuM ? te gAthA-14mAM batAve che - gAthA : te mATa8 achatA taNo jI, bodha na janama na hoi; kAraya-kAraNanaIM sahI jI, chai abheda ima joi re. bhavikAo l3/14ll gAthArtha : te mATe=AchatA evAM zazazRMganuM jJAna thatuM nathI te mATe, achatA taNojI bogha na=AchatAno
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-3 | gAthA-14-15 bodha thato nathI, janama na hoI=AchatAno janma thato nathI. kArya-kAraNano sahI=nakkI, abheda che Ima joI re ema vicArIne, dravyaguNaparyAyano paNa abheda che ema saMbaMdha che. ll3/ 14ll Tabo : - - te mATaIM achatA arthano bodha na hoI, janma paNi na hoI. Ima nirdhAra kAryakAraNano abheda thaI; te daSTAMtaIM-dravya, guNa, paryAyano paNi abheda chaI, Ima sahavuM. 3/14 TabArtha : te mATe achatA evAM zazazaMgano bodha thato nathI te mATe, achatA arthato=avidyamAna evAM ghaTAdino, bodha na thAya; janma paNa na thAyaautpatti paNa na thAya; ema nirdhAra karIne, kAryakAraNano abheda che. te daSTAMtathI kArya-kAraNano abheda che te daSTAMtathI, dravyaguNaparyAyano paNa abheda che ema zraddhA karavI joIe. ll3/14 bhAvArtha : pUrvagAthAmAM sthApana karyuM e pramANe sarvathA asat evAM zazazRMganuM jJAna kyAreya thatuM nathI. tethI e phalita thAya che ke je vastu sarvathA na hoya teno bodha thaI zake nahIM. vaLI, jema avidyamAna vastuno bodha na thaI zake tema avidyamAna vastunI utpatti paNa thaI zake nahIM. mATe mATImAM dravyarUpe sat evo ghaTa, daMDAdi sAmagrIthI paryAyarUpe utpanna thAya che. A rIte kAryakAraNabhAvano abheda nirdhAra thAya che; kema ke kAraNa evI mATI ja ghaTaparyAyarUpe pariNamana pAmI. mATe ghaTarUpa kArya ane mATIrUpa kAraNano bheda nathI, paraMtu abheda ja che. te daSTAMtathI e siddha thAya che ke dravyaguNaparyAyano paNa abheda che; kema ke dareka dravyo te te guNasvarUpa che ane te te sAmagrIne pAmIne te te paryAyarUpe pariNamana pAme che. mATe dravyathI, te dravyanA guNa ane te dravyanA paryAyano bheda nathI paraMtu abheda ja che ema zraddhA karavI joIe. ll3/14mA avataraNikA - e bhedanA DhAla upari abhadana DhAla karthoi, je mATaIM bhedanaya pakSano abhimAna abhedanatha TAla . havaI e bihuM nayanA svAmI dekhADInaI, sthita pakSa kahaI chaI - avataraNitArtha - bheda nayane batAvanArI bIjI DhALa upara abheda nayane batAvanArI trIjI DhALa graMthakArazrIe
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-3 | gAthA-15 109 kahI. je mATe bhedanaya pakSanuM abhimAna abhedanaya TALe che. have bhedanaya ane abhedanaya - e baMne nayanA svAmI dekhADIne sthitapakSa kahe che - bhAvArtha: graMthakArazrI syAdvAdane mAnanArA che, Ama chatAM bIjI DhALamAM dravyaguNaparyAyano bheda batAvyo. tyArapachI tenA upara trIjI DhALamAM dravyaguNaparyAyano abheda batAvyo. tyAM prazna thAya ke, dravyaguNaparyAyano bheda batAvyA pachI abhedapakSa kema batAvyo ? tethI kahe che ke tema batAvavAthI bhedapakSanuM abhimAna abhedapakSa TALe che. tethI ekAMta bhedapakSa paNa abhimAna vagarano bane che ane abhedapakSa paNa graMthakArazrIne ekAMte iSTa nathI. phakta bhedapakSanA abhimAnane TALavA mATe abheda pakSa graMthakArazrIe prastuta DhALamAM batAvela che. have bhedanayane mAnanArA koNa che ane abhedanayane mAnanArA koNa che te batAvIne ubhayanayane mAnanAra evo sthitapakSa batAve che - gAyA : bheda bhaNai naDyAvio jI, mAMhya abheda prakAza; nana ubhaya vistArato jI, pAmai sunasa vilAsa re. bhavikAo Il3/15ll gAthArtha H naiyAyika bheda bhaNe che=kahe che, sAMkhya abhedanuM prakAza kare che. jaina ubhayane=bhedAbhedane, vistArato suyazanA vilAsane pAme che. II3/15 / / Tabo H bheda te naiyAyika bhASaI, je mATaIM te asatkAryavAdI chaI. sAMkhya te abhedanatha prakAzaI chaI. jaIna te bahu naya syAdvAdaI karInaIM vistArato bhalA yazano vilAsa pAmaI, je mArTi pakSapAtI behu naya mAMhomAMhi ghasAtAM, sthitapakSa apakSapAtIsyAdvAdIno ja dIpaI. OM ca 'anyo'nyapakSapratipakSabhAvAd yathA pare matsariNaH pravAdAH / nayAnazeSAnavizeSamicchan na pakSapAtI samayastathA te" / / 30 / / '' tathA "ya eva doSAH kila nityavAde, vinAzivAde'pi samAsta eva / parasparabhraMsipu Tapu, navatyavRSya nina! zAsana te" radda|| (zivAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya ta-anyayo vyavache dvAtriMziA) ||3/15||
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110. dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-3| gAthA-15 TabArtha : bheda=dravyaguNaparyAyano bheda, taiyAyika bole che, je mATe te asatkAryavAdI che. sAMkhya, te abhedAyane prakAze che. je-te beu nayane syAdvAde karIne vistArato bhalA yazanA vikAsane pAme che. beu nayane vistArato jaina kema bhalA yazanA vilAsane pAme che ? tethI kahe che - je mATe pakSapAtI beu nayataiyAyikano bheda naya ane sAMkhyano abheda naya, mAMhomAMhe=paraspara, ghasAtA=ekabIjAthI nirAkaraNa karAtA, apakSapAtI evAM svAdvAdIno ja=beu naya pratye pakSapAta vagaranA evAM syAdvAdIno ja, sthitapakSa dIpe che=beu nayane svIkAravArUpa sthita pakSa dIpe che. daM ra ane kahevAyuM che - "ajoDacapakSapratipakSamAvA=anyonya pakSa-pratipakSabhAvane kAraNe=te te naya para cAlanArA te te darzana vacce anyonya pakSa-pratipakSa hovAne kAraNe, yathA pare=je pramANe para arthAt anya darzanavALA, meriNa: pravAtA =matsari pravAdo che-potAnAthI bhinna darzano pratye dveSavALAM darzano che, tathA te samaya ane tAro samaya=bhagavAnano siddhAMta, nayAnazeSAvizeSamaccha-azeSa nayone arthAt badhA vayone, avizeSa svIkArato, pakSapAtI pakSapAtI nathI koI naya pratye pakSapAtavALo nathI." [30gA. tathA=ane - u gva vina=je ja kharekhara, nityavAre roNA =nityavAdamAM doSo che. te parva=te ja, vinAzivAreDapika vinAzIvAdamAM paNa=anityavAdamAM paNa, sama=samAna che nina != jina, te zAsana tamAruM zAsana, parasparaasipu =paraspara dhvaMsa karanArA kAMTAomAM, aspRSya gati=nahIM ghasAtuM, jaya pAme che." rA. (kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya kRta avyayogavacchedaka dvAaizikA) 3/1po bhAvArtha : prastuta DhALamAM dravyaguNaparyAyano abheda sthApana karyo ane tenI pUrvanI DhALamAM dravyaguNaparyAyano bheda sthApana karela, tethI e phalita thayuM ke, bhagavAnanuM zAsana dravyaguNaparyAyano koIka dRSTithI bheda svIkAre che ane koIka dRSTithI abheda svIkAre che. vaLI, je dRSTithI bheda svIkAre che te dRSTithI bhagavAnanuM zAsana asatkAryavAdI che arthAt asatuM ja vastu utpanna thAya che tema svIkAre che ane je dRSTithI dravyaguNaparyAyano abheda svIkAre che te dRSTithI bhagavAnanuM zAsana satkAryavAdI che arthAt sat ja vastu utpanna thAya che tema svIkAre che. A rIte be DhALo dvArA sthitapakSa sthApana thayo. tethI have bhedapakSa ane abhedapakSa mAnanArA koNa che te batAvatAM kahe che - naiyAyika darzana dravyaguNaparyAyano bheda mAne che. kema bheda mAne che te batAvatAM kahe che - naiyAyika asatkAryavAdI che. tethI jyAre dravya hatuM tyAre paryAyarUpa kArya na hatuM ane sAmagrIthI asatuM evuM paryAya utpanna thAya che, je dravyathI juduM che ane dravyamAM samavAya saMbaMdhathI rahe che ema nayAyika mAne che.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-3 | gAthA-15 111 sAMkhya darzana dravyaguNaparyAyano abheda prakAzana kare che. kema abheda mAne che te batAvatAM kahe che sAMkhya satkAryavAdI che. tethI dravyamAM paryAya vidyamAna ja hato, sAmagrIthI te abhivyakta thAya che ema sAMkhya svIkAre che. - vaLI, jaina darzana syAdvAdanI dRSTithI beu nayane potapotAnA sthAne svIkArIne bhalA yazano vilAsa pAme che; kema ke bhedanayane svIkAranAra naiyAyika, dravyaguNaparyAyano bheda nahIM svIkAranAra sAMkhyane je je dUSaNa Ape che, te sarva dUSaNo apekSAe bhedanayano svIkAra karavAthI jaina darzanane prApta thatAM nathI. te rIte abhedanayane svIkAranAra sAMkhyadarzanakAra, dravyaguNaparyAyano abheda nahIM svIkAranAra naiyAyikane je je dUSaNa Ape che, te sarva dUSaNo apekSAe abhedanayano svIkA2 ka2vAthI jainadarzanane prApta thatAM nathI. tethI sarvathA doSarahita jainadarzana che tevuM vicArakane spaSTa jaNAya che. mATe madhyasthatAthI tattvanA arthI jIvone 'syAdvAda sarva dRSTithI vizuddha che' tevuM anubhava ane yuktithI jaNAvAne kAraNe jainadarzana suhAya che. tethI madhyastha parIkSaka yogya jIvonA haiyAmAM vistArane pAmatuM evuM jaina darzana bhalA yazanA vilAsane pAme che. kema bhalA yazane pAme ? temAM yukti Ape che = je kAraNathI pakSapAtI bhedanaya ane abhedanaya paraspara ekabIjAne dUSaNa ApIne anya-anya nayane jarjarita kare che. tethI baMne nayo paraspara jarjarita thAya che ane baMne nayonI ucita dRSTi pratye apakSapAtI evo sthita pakSa=pramANa evo syAdvAdIno pakSa, dIpe che. bhedapakSa paraspara ghasAya che ane sthita pakSa dIpe che tema pUrvamAM kahyuM temAM sAkSI Ape che ekAMte bhedanI mati che evAM naiyAyiko ane ekAMte abhedanI mati che evAM sAMkhyadarzanakAro 'A mAro pakSa che ane A mAro pratipakSa che' tevI mati dhAraNa karIne svadarzana pratye rAgavALA ane 52darzana pratye matsa2vALA thAya che; kema ke baMne pakSane potAno naya satya jaNAya che, anya naya mithyA jaNAya che. tethI anya nayanI dRSTi pratye matsara dhAraNa karIne tenuM nirAkaraNa karavA udyama kare che. jainazAsana sarvanayone avizeSathI Icche che. tethI koI naya pratye tene pakSapAta nathI. tenA kAraNe "sarva nayonI dRSTithI dekhAto padArtha te te dRSTithI tema ja che" ema svIkArIne sarvanaya pratye apakSapAtI bane che= madhyasthI rahe che. vaLI, mAtra eka ja nayane mAnanArA evAM nityavAdamAM je doSo prApta thAya che, te sarva doSo samAna ja rIte kSaNikavAdamAM paNa prApta thAya che. tethI te baMne nayavAdane ekabIjAno dhvaMsa karavA mATe kaMTaka jevA che. tethI teonA vAda-prativAda dvArA te baMne nayo paraspara dhvaMsa pAme che ane jainadarzana baMne nayone ucita sthAne svIkAre che. tethI nityavAdI je doSo Ape che te sthAnamAM nityavAdano svIkAra hovAthI syAdvAdIne nityavAdI dvArA apAyelA doSorUpa kAMTAo lAgatA nathI. vaLI, kSaNikavAdI je doSo Ape che te sthAnamAM kSaNikavAdano svIkAra hovAthI syAdvAdI evAM jaina darzanane kSaNikavAdI dvArA apAyelA doSarUpa kAMTAo lAgatA nathI. tethI bhagavAnanuM zAsana jaya pAme che; kema ke sarvathA doSarahita che. II3/15/I
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 dravyagAparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-3nuM yojanasvarUpa vaLa - 3 prastuta DhALamAM AtmakalyANanA prayojana arthe yojanAnuM svarUpa : prathama DhALanI gAthA-unA TabamAM kahela ke, dravyAdikanA ciMtavanathI zukladhyAna pragaTe che ane temAM AtmAnA dravya, AtmAnA guNa ane AtmAnA paryAyanA abhedanA ciMtavanathI zukladhyAnano bIjo pAyo prApta thAya che. tethI DhALa-3mAM dravya, guNa ane paryAyanA abhedanI carcA karI che. vaLI, DhALa-3mAM varNana karAyelA dravya, guNa ane paryAyanA abhedanuM ciMtavana Atmadravya sAthe yojana karavAmAM Ave to tenAthI zukladhyAnane anukULa kaI rIte Uha thaI zake teno bodha thAya te mATe ahIM trIjI DhALane aMte AtmadravyanA viSayamAM dravya, guNa ane paryAyanuM yojana kaMIka bodha arthe batAvAya che. dravya, guNa ane paryAyano bheda kaI apekSAe che te pUrvanI DhALamAM batAvyuM. Ama chatAM be dravyono paraspara jevo bheda che tevo bheda koI eka dravyamAM vartatA tenA guNaparyAyo sAthe nathI, paraMtu eka pradezathI dravya, guNa ane paryAya paraspara vaLagelA che ane tema vicArIe to potAnuM Atmadravya, potAnA guNaparyAyothI apRthapha che evI upasthiti thAya che. Ama chatAM potAnA AtmadravyanA mULa guNaparyAyo potAnAthI abhinna hovA chatAM atyAre karmathI AvRtta hovAne kAraNe mULa svarUpe anubhavAtA nathI ane mULa svarUpe teno anubhava karavAno abhilASa pragaTe to tene AvaranArAM karmone dUra karavAnI icchA thAya. vaLI, je jIvone zAstravacanathI jaNAya ke, potAnA AtmAnA mULa guNaparyAyo jIva mATe sukharUpa che ane te guNaparyAyo karmathI tirodhAna thayelA hovAthI vikRta rIte vartatA bhAvArUpe anubhavAya che ane te AtmAnI viDaMbanA che. mATe mArA AtmAmAM vartatA karmothI AvarAyelA paNa te guNaparyAyono mArAmAM vartato abheda kRtanA baLathI upasthita karIne temAM tanmaya banuM jethI te guNaparyAyanuM mane svasaMvedana pragaTe." A prakAre ciMtavana karavAthI potAne potAnAmAM vartatA abheda evAM guNaparyAyo pratye pakSapAta vadhe che. jethI bAhyapadArtho sAtheno pakSapAta dUra thAya che, je prakarSane pAmIne kSapakazreNInuM kAraNa bane che. naiyAyika dravyaguNaparyAyano ekAMta bheda mAne che, tethI kahe che ke dareka dravyomAM tenA guNaparyAyo samavAya saMbaMdhathI saMbaMdhita che. paraMtu dravyanI sAthe ekatvabhAvavALA nathI. tenA nirAkaraNa mATe graMthakArazrIe prastuta DhALamAM gAthA naM-2 thI 14 sudhI carcA karIne, ekAMta bheda mAnavAmAM kaI rIte asaMgati che ? tema sthApana karyuM che. jenAthI, AtmAmAM vartatA potAnA guNaparyAyono kathaMcit bheda hovA chatAM kaI apekSAe abheda che? teno marmasparzI bodha karavAmAM prastuta DhALanuM varNana atyaMta upakAraka bane che ane te pramANe zuddha AtmadravyanA guNaparyAyanA abhedanA ciMtavanathI ekAgratAno prakarSa thAya to kSapakazreNIno bIjo pAyo pragaTe che. mATe tenI bhUmikAnI niSpatti arthe naiyAyikanI dRSTithI bheda svIkAravAmAM, AvatA doSonuM sUkSma samAlocana karavAmAM Ave to mAtra zabdathI nahIM, paraMtu Atmadravyano guNaparyAyo sAtheno abheda paramArthathI dekhAya.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-3 | DhALa-3nuM yojanasvarUpa 113 vaLI, naiyAyika dravyaguNaparyAyano bheda batAve che; kema ke te asatkAryavAI che. vaLI, jainazAsana paNa vyavahAranayathI asat kAryane svIkAre che ane te dRSTithI vicArIe to dravyaguNaparyAyano bheda che ane te bheda ja graMthakArazrIe bIjI DhALamAM batAvela che. te dRSTithI ja dravyaguNaparyAyano bheda che, paraMtu naiyAyika dravyaguNaparyAyano ekAMta bheda svIkAre che te saMgata nathI. vaLI, naiyAyika to ekAMte asat kAryane svIkAre che. tethI mATImAMthI banelo ghaTe mATIthI sarvathA judo che, phakta samavAya saMbaMdhathI mATImAM rahelo che tema mAne che ane AtmAnA viSayamAM tema svIkArIe to AtmAnA guNaparyAyo AtmAthI sarvathA pRthak che tema mAnavuM paDe ane tema svIkArIe to AtmAmAM sarvathA asat evAM siddha avasthAnA guNo sAdhanAthI utpanna thAya che tema mAnavuM paDe. vastuta: AtmAnA te guNo te AtmAmAM vidyamAna ja hatA ane te AtmA sAthe abhinna svarUpe ja varte che, phakta tadvA2ka karmone kAraNe te guNonI abhivyakti nathI ane kSapakazreNIvALA jIvo potAnA AtmAmAM vartatA siddhanA guNone zrutanA baLathI potAnA AtmAmAM abheda rUpe jovA mATe yatnavALA che ane te upayoganA baLathI ja AtmAmAM vidyamAna paNa te guNo anubhavarUpe vyakta thatA na hatA, te guNo, AvaraNa dUra thavAthI, anubhavarUpe vyakta thAya che. mATe nizcayanayathI sat ja evAM jJAnAdi guNonA abhedanA ciMtavanathI te guNo AvirbhAva pAme che. vaLI, sAMkhyadarzana ekAMte sat kAryane svIkAre che. tethI AtmAno tenA guNaparyAyo sAthe abheda svIkAre che, paraMtu ekAMte abheda svIkAranAra hovAthI guNaparyAyone utpanna karavA mATe udyama Avazyaka che tema svIkArI zakAya nahIM. tethI kathaMcit asat evAM guNaparyAyane pragaTa karavA arthe udyama svIkA2vo hoya to vartamAnamAM te guNaparyAyo asat che tema mAnavuM paDe ane syAdvAdI jainadarzana beu nayo svIkAre che. tethI kathaMcit asatkArya ane kathaMcit satkArya svIkAre che ane tethI e phalita thAya ke, AtmapradezamAM ekarUpe rahelA guNaparyAyo vartamAnamAM vidyamAna nathI, paraMtu zrutanA upayoganA baLathI 'te guNaparyAyone pragaTa karuM' e prakAranA tIvra abhilASathI tene pragaTa karavA mATe udyama karavAmAM Ave to te pragaTa thAya che. vaLI, te guNaparyAyo AtmAmAM bahArathI AvatA nathI, paraMtu AtmAmAM mULasvarUpe ja rahelA che. tenI upasthiti thavAthI 'te guNaparyAyasvarUpa ja huM chuM' e prakAranI abheda buddhi thavAthI zuddha AtmadravyamAM tanmayatA Ave che, jenA prakarSathI anubhavarUpe nahIM vedana thatA evAM te guNaparyAyo, AvaraNa khasavAthI, anubhavarUpe vedana thAya che. mATe kSapakazreNInA arthIe dravyaguNaparyAyanA abhedanA 52mArthane jANIne temAM tanmaya thavA mATe udyama karavo joIe, jethI jIva saMcita vIryavALo bane to zukladhyAnanA bIjA pAyAnuM baLa saMcaya thAya. vaLI, zuddha Atmadravya sAthe tenA guNaparyAyanA abhedanuM bhAvana ka2vAmAM Ave to; deha sAtheno, kuTuMba sAtheno ane dhanAdi sAtheno je abhedarUpe anubhava thaI rahyo che ane te anubhavane kAraNe 2AgAdinI je
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-3, DhALa-3nuM yojanasvarUpa vRddhi thaI rahI che, te sarva kSaNa-kSINatara thAya che. vaLI, AtmAnA vItarAgabhAva sAthe abhedanI buddhi thavAthI, atyArasudhI avatarAgabhAvane kAraNe rahelI dehAdi sAthenA saMbaMdhanI buddhithI ullasita thatA rAgAdi bhAvo ane tenAthI utpanna thatI karmabaMdhanI paraMparA, zithila-zithilatara thAya che ane asaMga bhAvane anukULa vIryano saMcaya thAya che. Ama jinavacanAnusAra dravyaguNaparyAyanuM samAlocana yogamArganI uttara uttara bhUmikAnI niSpattinuM baLavAna nimitta bane che.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ . dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4/ gAthA-1 pUrvanI DhALa sAtheno saMbaMdha : havaI cauthI DhAlamAMhi bhedAbhedo virodha AzaMkInaI TAlaI chaI - TabArtha H have cothI DhALamAM bhedAbhedanA virodhanI AzaMkAne karIne TALe che avataraNikA : DhALa4 bhAvArtha: bIjI DhALamAM dravyaguNaparyAyano bheda che ema sthApana karyuM. trIjI DhALamAM dravyaguNaparyAyano abheda che ema sthApana karyuM. tethI arthathI e phalita thayuM ke, syAdvAdanI dRSTithI dravyaguNaparyAyano bheda paNa nathI ke abheda paNa nathI, paraMtu bhedAbheda che. tethI have cothI DhALamAM dravyaguNaparyAyano bhedAbheda svIkAravAmAM paraspara virodha che evI AzaMkA karIne virodhano parihAra kare che. paravAdI kahaI chaI - avataraNikArya : paravAdI kahe che 115 bhAvArtha: bIjI DhALamAM graMthakArazrIe dravyaguNaparyAyano bheda sthApana karyo ane trIjI DhALamAM dravyaguNaparyAyano abheda sthApana karyo tyAM paravAdI kahe che - gAthA: 'bheda abheda ubhaya kima mAno? jihAM virodha niradhAro re; eka ThAmi kaho kima kari rahavai, Atapa naIM aMdhAro re ?' |4|1|| zrutadharmai mana dRDha karI rAkho, jima zivasukha phala cAkho re. zrutadharmai gAthArtha H bheda-abheda=dravyaguNaparyAyano bheda ane abheda, ubhaya=baMne, kema mAno cho ? jyAM= dravyaguNaparyAyanA bhedamAM ane abhedamAM, virodha niradhAro re=virodhano nirdhAra che. kema virodha che ? te spaSTa karatAM kahe che
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4 | gAthA-1 ekasthAnamAM Atapa ane aMdhAruM kema karIne rahe ? e kaho. zrutadharmamAM mana dRDha karI rAkho=jinavacanAnusAra dravyaguNaparyAyanA bhedAbhedane batAvanAra zrutadharmamAM sthira ruci karIne manane dRDha rAkho, jema zivasukhaphaLa cAkho. II4/1|| Tabo H 116 'dravlAdikanaIM bheda, abheda, behu dharma kima mArgo cho ? jihAM virodha nirdhAra chaI. bheda hoI, tihAM abheda na hoI; abheda hoI tihAM bheda na hoI. e bahu bhAvAbhAvarUpaIM viodhI chaI. viodhI behu eka ThAmi na rahaI. jima Atapa hoI, tihAM aMdhAro na rahaI, aMdhAro hoI tihAM Atapa na rahaI, tima bhedAbheda ekatra na hoI'. . IhAM zrutadharmaIM-syAdvAda pravacana mAhiM, mana daiDha-vizvAsavaMta karI rAkho. jima zAsanazraddhAdaDhapaNaI, mokSarUpa-kalpavRkSanAM sukharUpa-phala cAkho. zrutadharma vinA cAritradharma phalavaMta na hoI, je mArTi-zaMkAsahita cAritrIo paNa samAdhi na pAmaI. 3n ca "vitigicchasamAvanneNaM appANeNaM No labhati samAhiM / " (5-5 AcArAGge) ||4/1|| TabArtha : paravAdI kahe che-dravyAdikano bheda, abheda beu dharma kema mAno cho ?=syAdvAdI evAM tame bheda ane abheda beu dharma kema mAno cho ? arthAt beu dharma mAnavA ucita nathI. kema ucita nathI ? tethI kahe che. jemAM=beu dharma mAnavAmAM, virodha nirdhAra che=nakkI che. kema virodha nakkI che ? tethI kahe che bheda hoya tyAM abheda na hoya, arthAt je be vastuno bheda hoya te be vastuno abheda na hoya, abheda hoya tyAM bheda na hoya; kema ke e beu=bheda ane abheda beu, bhAvAbhAvarUpe virodhI che. virodhI evAM beu eka ThAme rahe nahIM. jema Atapa hoya tyAM aMdhAruM rahe nahIM ane aMdhAruM hoya tyAM Atapa rahe nahIM=prakAza rahe nahIM, tema bhedAbheda=dravyaguNaparyAyano bheda ane abheda, ekatra=eka ja vastumAM, hoya nahIM. IhAM=bhedAbhedanI vicAraNAmAM, zrutadharmamAM=syAdvAda pravacanamAM, mana dRDha karI=vizvAsavaMta karI, rAkho. jema zAsanamAM zraddhAnA daDhapaNAthI mokSarUpa kalpavRkSanAM sukharUpa phLo cAkho. zrutadharma vagara cAritradharma phaLavaMta na thAya. kema zrutadharma vagara cAritradharma phaLavaMta na thAya ? tethI kahe che je mATe zaMkAsahita cAritrIo paNa samAdhi pAme nahIM. 3 ==ane kahevAyuM che -
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-4 | gAthA-1 117 "vitiSThisamavanevi =vitinicchasamApane mAtmanA=vitigicchA samApana evAM AtmA vaDe, samardi no namati=samafdha na nIti=samAdhi prApta thatI nathI." (AcArAMgasUtra 5/5) I4/15 bhAvArtha : graMthakArazrIe dravyaguNaparyAyano paraspara bheda che ema sthApana karyuM ane tyArapachI te dravyaguNaparyAyano abheda che ema sthApana karyuM. tyAM paravAdI kahe che ke, eka vastumAM rahelA dravyaguNaparyAyano bheda che ane abheda che tema beu dharma kema mAno cho ? arthAt beu dharma mAnavA ucita nathI. kema dravyaguNaparyAyano bheda ane abheda mAnavo ucita nathI ? tethI kahe che - beu dharma svIkAravAmAM virodha nakkI che. kema virodha nakkI che ? te anubhavathI paravAdI batAve che. koI eka vastumAM rahelA dravyaguNaparyAyano paraspara bheda hoya to te traNamAM abheda na hoI zake ane jo te traNano abheda hoya to te traNano bheda na hoI zake. A rIte anubhavathI batAvyA pachI dRSTAMtathI spaSTa kare che. A beu bhAvAbhAvarUpe virodhI che. arthAt koI sthAnamAM ghaTano bhAva che, tyAM ghaTano abhAva che tema kahevAmAM Ave to te virodhI vacana che. tema eka vastumAM dravyaguNaparyAyano bheda che ane abheda che tema kahevAmAM Ave to te virodhI vacana che. vaLI, te anya dRSTAMtathI spaSTa kare che. virodhI evI be vastu ekasthAne rahe nahIM. jema jyAM prakAza hoya tyAM aMdhakAra rahe nahIM ane jyAM aMdhakAra hoya tyAM prakAza rahe nahIM. tema koI eka vastumAM dravyaguNaparyAyano bheda ane abheda banne rahI zake nahIM. o rIte prastuta gAthAmAM paravAdIno prazna batAvyA pachI bhagavAnanA dharmamAM sthira vizvAsa karavAthI mahAphaLa maLe che ane bhagavAnanA vacanamAM sthira vizvAsa karavA mATe zratadharmanA arthane jANavo joIe, yukti ane anubhava anusAra joDavo joIe ane joDIne bhagavAnanA vacanAnusAra daDha zraddhA karavI joIe e batAvavA arthe kahe che - ahIMgadravyaguNaparyAya viSayaka bhedAbhedanI vicAraNAmAM, kRtadharma viSayaka mana daDha karI rAkho=bhagavAnanA vacananA te te nayadaSTinA tAtparyane yathArtha jANIne anubhava anusAra te dRSTithI te padArthano nirNaya karIne manane vizvAsavaMta karo ke, bhagavAne je kahyuM che te yuktithI ane anubhavathI paNa te pramANe che, jenAthI bhagavAnanA vacanamAM zraddhA daDha thAya ane bhagavAnanA vacanamAM daDha zraddhA thAya to te vacana anusAra daDha yatna karavAno utsAha thAya. jethI mokSarUpa kalpavRkSanAM sukharUpa phaLa cAkho. arthAt AtmA mATe mokSa kalpavRkSa samAna che ane tenAM sukharUpa uttama phaLo saMyamanI nirlepa pariNati dvArA jinazAsanamAM dRDha zraddhAvALA munio cAkhe che te tame cAkho.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4 | gAthA-1 zratadharmanA marmane jANIne tevI daDha zraddhA na thaI hoya to paNa cAritrAcAranA sevanathI mokSarUpa kalpavRkSanA sukharUpa phaLanI prApti thaI zake che e prakAranI zaMkAnA nivAraNa arthe kahe che - zratadharma vagara cAritradharma paNa phalavAna thAya nahIM. Azaya e che ke, bhagavAnanA vacana anusAra zrutanA marmane jANIne te zrutanA marmanA bodhapUrvaka aMtaraMga bhAvo ullasita thAya te cAritra dharmarUpa che. mAtra cAritrAcAranI kriyA cAritradharmarUpa nathI. tethI zratadharmanA marmane jANavAnI zakti hovA chatAM jeo te jANavA mATe yatna karatAM nathI teone bhagavAnanA vacananA paramArthane jANavAnI ruci nathI ane tevA jIvo daDha yatnapUrvaka cAritrAcAranuM sevana karatAM hoya topaNa te cAritrAcAranA sevanathI mokSane anukULa evAM parama sukharUpa cAritradharmanI pariNati ullasita thAya nahIM. ahIM koIne prazna thAya ke, bhagavAnanA vacanamAM rUci che. AthI ja bhagavAnanA vacanAnusAra koI mahAtmA cAritrAcAranI kriyA kare che. tethI te mahAtmA zratadharmanA marmane jANavA yatna na kare ane zratadharmanA paramArthano nirNaya karIne dRDha zraddhAvALA na thAya to paNa cAritranA sevanathI cAritranuM phaLa kema na maLe ? tethI kahe che - ( je mATe zaMkA sahita cAritrI paNa samAdhine pAmatA nathI. Azaya e che ke, zratadharmanuM tAtparya zuM che? tevuM jeNe jANavA yatna karyo nathI tevA jIvone tenA marmaviSayaka anAbhoga varte che ane zrutanuM zuM tAtparya che ? te viSayamAM sUkSma dRSTithI aneka vikalparUpa koTi paDelI che. tethI jenA viSayamAM aneka vikalponI koTi hoya te zaMkA kahevAya ane tevA vyakta ke avyakta zaMkAvALA cAritrI sAdhu cAritrAcAranuM pAlana karatAM hoya topaNa saMyamanI pariNatirUpa samAdhine pAmatA nathI; kema ke samyaktvanI prApti vagara cAritranI pariNati na pragaTe. vaLI, jinavacanamAM jo zaMkA na hoya ane zaktinA prakarSathI jinavacananA marmane jANavA udyama thAya, jANIne jinavacananA paramArthane sthira karavA udyama thAya ane te paramArthanA niyaMtraNa nIce cAritrAcAranA pAlanamAM udyama thAya to ja cAritrAvaraNIya karmanA vigamanathI samAdhinI prApti thAya. temAM AcArAMganI sAkSI ApI. teno artha e prApta thAya ke jene bhagavAnanA vacanamAM leza paNa zaMkA na hoya, paraMtu ekAMta sthira buddhi hoya ke bhagavAnanuM vacana ja kalyANanuM kAraNa che, teo zaktinA prakarSathI jinavacanane jANavA avazya yatna kare che ane jeone cAritrAcArane kahenAruM vacana kalyANane karanAruM jaNAya che, Ama chatAM caraNasittarI ane karaNasittarIthI anya dravyAnuyogane kahenArAM bhagavAnanAM vacano AtmAne upakAraka jaNAtAM nathI, tethI tene jANavA mATe anAdaravALA che, teo vitigicchAsamApana che; kema ke bhagavAnanA vacananA eka aMzamAM ruci hovA chatAM dravyAnuyogane kahenArAM bhagavAnanA vacananA anya aMzamAM ruci nathI, teo jinavacanAnusAra cAritrAcAra pALe che, cAritranI kriyA paNa apramAdabhAvathI karIne zubha bhAvane prApta kare che, topaNa bhagavAnanAM anya vacano kalyANanAM kAraNa che, temAM saMdehavALA che. tethI tene jANavA mATe upekSAvALA che, teo cAritrAcAranA sevanathI paNa saMyamanI pariNatirUpa vizeSa prakAranI samAdhine prApta karatAM nathI. II4/1aaaa
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-4| gAthA-2 avataraNikA - pUrvamAM koIe zaMkA karI ke, eka vastumAM rahelA dravya, guNa ane paryAya e traNeno bheda ane abheda baMne svIkArI zakAya nahIM. tenA samAdhAnarUpe graMthakArazrI kahe che - gAthA - isI ziSyanI zaMkAM jANI, paramAratha guru bolAi re; "avirodhaI savi ThAmaI dIsaI, doi dharma eka tolai re' zratao I4/rA gAthArtha - A prakAranI=gAthA-1mAM batAvela ke, "eka ThekANe bheda-abheda mAnavAmAM virodha che."e prakAranI, ziSyanI zaMkA jANI, guru syAdvAdane batAvanAra guru, paramArthane bole che syAdvAdanA tAtparyane kahe che. | sarva sthAne dareka padArthomAM, beu dharma avirodhathI-eka AzrayamAM vRttipaNAthI, eka tole dekhAya che=bheda ane abheda-beu ekasamAna rIte jaNAya che. II4/cA. rabo : ehavI ziSyanI zaMkA jANI karI, guru-syAdvAdI, paramArtha bolAI thaI. je ghaTa ghaTAbhAvAdikanaIM thaghapi virodha chaI, teM paNi bhedabhedanaI viradha nathI. je mATaIM sarvaThAmaI daI dharma bheda-abheda aviradhaI-ekAgnathavRttipaNaIM ja dIsaI chaI, Ika tolAIM. paNi - abheda svAbhAvika sAco, bheda aupAvika jUTha Ima koI kahaI chaI, te anubhavatA nathI. vyavahArazuM parApekSA bahunaI "guNAdikano bheda, guNAdikano arbhada' e vacanathI. 4i/cA TabArtha : evI gAthA-1mAM kahI evI, ziSyanI zaMkA jANI karI, guru syAdvAdI paramArtha bole che=syAdvAdanA tAtparyane batAve che. je ghaTa ane ghaTAbhAvAdikano jo ke virodha che=eka sthAnamAM ghaTa hoya tyAM ghaTAbhAva na hoya e rIte jo ke virodha che, topaNa bhedabhedano virodha nathI=eka vastumAM dravyaguNaparyAyato paraspara bheda che ane paraspara abheda che eno virodha nathI. kema virodha nathI? tethI kahe che - je mATe sarvasthAne sarva padArthomAM, beu gharma=bheda-abhedarUpa beu ghama, eka tole samAna rIte, avirodhathI=ekAkAthavRttipaNAthI ja dekhAya che. paNa, "abheda svAbhAvika che mATe sAco che, bheda
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4 gAthA 2 120 aupAdhika che, mATe jUTho che" ema koI kahe che teo anubhavatA nathI. zuM anubhavatA nathI ? ethI kahe che 'vyavahAramAM paranI apekSA beune che ema teo anubhavatA nathI' ema anvaya che. vyavahAramAM bheda ane abheda baMnene paranI apekSA kema che ? te batAvavA mATe kahe che. 'guNAdikano bheda ane guNAdikano abheda' e be prakAranA vacanathI=e prakAranA vyavahAranA vacanathI beune paranI apekSA 8. 118/211 bhAvArtha: pUrvagAthAmAM zaMkA karela ke, jyAM ghaTa hoya, tyAM ghaTano abhAva rahI zake nahIM, tema je eka vastumAM dravyaguNaparyAyano bheda hoya te vastumAM dravyaguNaparyAyano abheda rahI zake nahIM ane dravyaguNaparyAyano abheda hoya tyAM dravyaguNaparyAyano bheda rahI zake nahIM. A prakAranI ziSyanI zaMkAne jANIne syAdvAdI evAM guru ziSyane dravya, guNa ane paryAyano eka vastumAM bhedAbheda kaI apekSAe che ? teno pa2mArtha batAve che ane kahe che ke ghaTa ane ghaTAbhAva jo ke ekasthAnamAM virodhI che. tethI 'ahIM ghaTa che ane ghaTAbhAva paNa che' ema kahI zakAya nahIM; kema ke ghaTa ane ghaTAbhAvano virodha pratyakSa siddha che, topaNa koI eka vastune joIne te vastumAM dravya, guNa ane paryAyano bheda ane abheda-baMne anubhavathI virodhI jaNAtA nathI=ghaTa ane ghaTAbhAva jevA virodhI jaNAtA nathI. kema virodhI jaNAtA nathI ? tethI kahe che eka vastumAM dravyaguNaparyAyano bheda ane abheda avirodharUpe dekhAya che=je AzrayamAM dravyaguNaparyAyano bheda dekhAya che te ja AzrayamAM abheda paNa dekhAya che. vaLI, te bheda ane abheda beu eka tole dekhAya che=eka samAna rIte dekhAya che. paraMtu bhedamAM kAMIka vizeSatA che athavA abhedamAM kAMIka vizeSatA che, te rIte dekhAtA nathI. Azaya e che ke, cakSu sAme rahelA mATInA piMDamAM vartatA ghaTane joIne temAM vartatA mATIrUpa dravya, ghaTarUpa paryAya ane temAM vartatA varNAdi guNo anubhava anusAra jovA mATe yatna karavAmAM Ave to ekapradezathI vaLagelA dekhAya che, paraMtu ghaTa-paTanI jema judA dekhAtA nathI. te dRSTithI vicArIe to mATIdravya, ghaTaparyAya ane temAM vartatA varNAdikarUpa guNono paraspara abheda che, tevI pratIti thAya che. vaLI, anya dRSTithI vicArIe to 'dravya' zabdathI vAcya mATIno pratibhAsa thAya che. 'paryAya' zabdathI vAcya mATInA ghaTaparyAyano pratibhAsa thAya che ane 'guNa' zabdathI vAcya tagata varNAdino pratibhAsa thAya che. e dRSTithI mATI-dravya, ghaTa-paryAya ane varNAdi-guNo e traNeno bheda pratIta thAya che. mATe eka vastumAM dravyaguNaparyAyano bheda ane abheda avirodharUpe dekhAya che. vaLI, te vastumAM dravyaguNaparyAyano bheda ane abheda, ekatole pratIta thAya che, paraMtu te bemAMthI ekane svIkAravAmAM koI vizeSatA dekhAtI nathI.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ S dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4 | gAthA-2-3 - pUrvamAM kahyuM ke, eka vastumAM dravya, guNa ane paryAyano bheda ane abheda eka tole dekhAya che. tyAM koI kahe ke, bheda-abheda eka tole nathI, paraMtu dravyaguNaparyAyano abheda svAbhAvika che ane bheda pAdhika che. A prakAre kahenArano Azaya e che ke, purovartI vastu je dekhAya che temAM guNaparyAyano bheda che tema kahevA mATe kono bheda ? e prakAranA praznamAM te bhedanA pratiyogI evAM guNaparyAyarUpa upAdhinI apekSA che. mATe je pAdhika dharma hoya te sAco na kahevAya ane abheda e svAbhAvika dharma che; kema ke dekhAtI vastu ekasvarUpa ja jaNAya che. mATe dareka vastu potAnA svarUpe ja hoya che. tethI te dekhAtI vastuthI atirikta koI guNaparyAya nAmanI vastu nathI, paraMtu potAnA svarUpathI guNaparyAyano abheda dekhAya che, mATe abheda svAbhAvika che. tethI sAco che. A prakAranI zaMkAnA nivAraNa mATe graMthakArazrI kahe che - ekAMta amedavAdI abhedane svAbhAvika mAnIne sAco kahe che ane bhedane pratiyogInI AvazyakatA hovAthI pAdhika mAnIne jUTho kahe che. teo anubhavatA nathI=padArthanA vAstavika svarUpane teo anubhavatA nathI, paraMtu zabdavacanothI potAnA matanuM sthApana kare che. kema anubhavatA nathI te spaSTa karavA arthe kahe che - bhedano ane abhedano vyavahAra karavA mATe paranI apekSA beune samAna che. bhedano ane abhedano vyavahAra karavA mATe paranI apekSA beune samAna kema che ? te batAvatAM kahe che - guNAdikano bheda-guNa, paryAya ane dravyano bheda, ane guNAdikano abheda-guNa, paryAya ane dravyano abheda, e prakAranuM vyavahAravacana pravRtta thAya che. tethI bhedanA pratiyogI guNAdika che, mATe guNAdika pratiyogIrUpa upAdhithI bhedanI pratIti thAya che, mATe bheda jUTho che tema kahevAmAM Ave to abhedanA pratiyogI guNAdika che. mATe guNAdika pratiyogIrUpa upAdhithI abhedanI pratIti che, mATe abheda jUTho che tema mAnavuM paDe. tethI e phalita thAya che ke bheda ane abheda eka padArthamAM tulyarUpe rahelA che. mATe dravyaguNaparyAyano bhedabheda ja svIkAravo yuktiyukta che tema syAdvAdI sthApana kare che. II4/zA avataraNikA : gAthA-ramAM graMthakArazrIe eka vastumAM dravyaguNaparyAyano bheda ane abheda samAna rIte dekhAya che tema sthApana karyuM. have tene daDha karavA arthe anubhavathI batAve che - gAthA - eka kAmi savi jananI sAkhi, pratyakSaIM je lahiI re; rUparasAdikanI pari tehano, kaho virodha kima kahi re. zrutao II/II gAthArtha - eka sthAnamAM=eka dravyanA viSayamAM, rUparasAdikanI jema, sarva jananI sAkSIe pratyakSathI
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-4| gAthA-3 je prApta thAya=pratyakSathI dravyaguNaparyAyano je bhedabheda prApta thAya, teno kaho, virodha kema kahevAya? Il4/1I Tabo: eka ThAdhi-ghaTAdika dravyanaiM viSaI, sarvalokanI sAkhI-pratyakSa pramANaI ktatvAdika guNa-paryAyano bhedAzmada rja lahiI chaI, teno virodha kaha kima kahizuM? jima rUparasAdika ekAgravRttitvAnubhavathI virodha na kahiIMtima bhedArbada paNi jANoM. 3 4 - " di pratyakSadraSTaDaLe virodho nAma " tathA-pratyakSadaSTa arthaIM daSTAntanuM paNi kArya nathI. "kvedamanyatra dRSTatvamaho! nipuNatA tava / dRSTAnta yAvase yatve pratyakSeDathanumAnavat III II4// TabArtha: eka sthAne eka ghaTAdika dravyanA viSayamAM, sarva lokanI sAkSIe pratyakSa pramANathI raktatvAdika guNa-pathino je bhedabheda prApta thAya che teno, kaho, virodha kema kahevAya ? arthAta jema rUparasAdino ekAzrayavRtitvanA anubhavathI virodha na kahevAya tema bhedabhedano paNa dravyaguNaparyAyanA bhedabhedano paNa, jANavA=bhedabhedano paNa virodha nathI ema jANavuM. 3 ra=ane kahevAyuM che - "ra di pratyakSareDarSe viroSo nAma=pratyakSa daSTa arthamAM virodha nathI ja. ane pratyakSadaSTa arthamAM daSTAMtanuM paNa kArya nathI=pratyakSathI dravyaguNaparyAyano bhedabheda dekhAto hoya tyAM daSTAMta ApavAnuM paNa prayojana nathI. 3 =ane kahevAyuM che=pratyakSadaSTa arthamAM dAMtanuM prayojana nathI te kahevAyuM che - "vavecatra ratva kyAM anya jagyAe A jovAyuM che ?" evI zaMkAnA uttaramAM kahe che - "do tava nipuNatA=aho! tArI nipuNatA, yahUM=je kAraNathI tuM, pratyakSethanumAnava=pratyakSamAM paNa anumAnanI jema dRSTAMta yAra=dAMtane mAMge che." III II4/3 bhAvArtha dravya, guNa ane paryAyano paraspara bheda ane paraspara abheda sarva lokone pratyakSathI dekhAya che. kaI
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-4| gAthA-3-4 rIte dekhAya che ? te pUrvamAM graMthakArazrIe ja sthApana karela ke, ghaTarUpa eka dravyamAM ghaTanA raktatvAdi guNo ane ghaTanA te prakAranA AkArAdirUpa paryAyo abhedarUpe paNa dekhAya che ane traNa zabdothI vAcya=dravyaguNaparyAya e traNa zabdothI vAcya, traNa vastu che te paNa anubhavathI dekhAya che ane je vastu anubhavathI dekhAtI hoya teno virodha kaI rIte karI zakAya ? temAM yukti Ape che - jema, eka dravyamAM rUpa, rasAdika eka AzrayamAM vRttirUpe dekhAya che, paraMtu ekAzrayamAM anya sthAne rUpa che, anya sthAne rasa che tema dekhAtuM nathI. tethI eka pudgaladravyarUpa eka AzrayamAM jyAM rUpa raheluM che, tyAM ja rasa, gaMdha, Adi rahelAM che. tethI tyAM padArthane joyA vagara jo koI virodha ubhava kare ke, jyAM rUpa hoya tyAM rasa kaI rIte rahI zake ? ane jyAM rasa hoya tyAM rUpa kaI rIte rahI zake ? to tema kahIne virodha udubhAvana karI zakAya nahIM. tema, eka vastumAM dravya, guNa ane paryAyano bheda hoya tyAM abheda kaI rIte hoI zake ? ane abheda hoya tyAM bheda kaI rIte hoI zake ? tema virodha ubhAvana karI zakAya nahIM, paraMtu anubhavanA baLathI mAnavuM joIe ke, pudgaladravyamAM je sthAnamAM rUpa rahI zake che te ja sthAnamAM rasAdika paNa rahe che, tema eka vastumAM dravyaguNaparyAyano bheda rahI zake che tyAM abheda paNa rahI zake che. mATe dravyaguNaparyAyano bhedabheda svIkAravAmAM koI virodha nathI. kema virodha nathI ? temAM sAkSIrUpe kahe che - pratyakSadaSTa arthamAM koI virodha nathI. vaLI, pratyakSadaSTa arthamAM dRSTAMta paNa ApavAnuM prayojana nathI. jo ke, graMthakArazrIe ja mULa gAthAmAM rUparasAdikanA dRSTAMtathI bhedabhedano virodha nathI tema sthApana karela che; kema ke pratyakSathI paNa dekhAtA padArthamAM ekAMta matithI grasta dRSTivALA jIvone virodha dekhAya che. teone samajAvavA mATe teonA anubhavane anurUpa eka vastumAM rUpAdino eka sthAnamAM rahevAno virodha nathI, tema batAvIne bhedabhedano virodha nathI tema batAvyuM. topaNa je vastu pratyakSathI dekhAtI hoya tyAM dRSTAMtanuM prayojana nathI. mATe pratyakSathI dekhAtA anubhavathI ja bhedAda svIkAra karavo joIe. II4/all avataraNikA : bhedAzmadano pratyakSano abhizApa pudagalaDhabaIM dekhADazuM kahyuM - avataraNikArya : dravyaguNaparyAyanA bhedabhedano pratyakSano abhilA=pratyakSathI dekhAtA svarUpanuM kathana, pudgaladravyamAM dekhADe che - gAthA - zyAmabhAva je ghaTa chaI pahilAM, pachai bhinna te rAto re; ghaTabhAvaI navi bhinna jaNAi, sI virodhanI vAto re? zratao I4/4
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4 | gAthA-4-5 gAthArtha H pUrvamAM je ghaTa zyAmabhAvamAM che te pAchaLathI rAto bhinna che. ghaTabhAvathI bhinna jaNAya nahIM=zyAmaghaTa ane raktaghaTa ghaTabhAvathI bhinna jaNAya nahIM, virodhanI zI vAto ? tethI zyAmabhAvathI raktabhAva prApta karelA ghaTamAM virodhanI vAto kaI rIte kahI zakAya ? ||4/4 / / Tabo H je ghaTa pahilAM zyAmabhAva chaIM, te pachaIM rAo bhinna jaNAI chaIM, ana-bihuM kAli ghaTabhAvaIM abhinna ja jaNAI chaIM. zyAma-rakta avasthAbhedaIM ghaTa eka ja chaIM, to IhAM virodhanI vAta sI kahavI ? ||4/4|| 14 - DhabArtha H je ghaTa, pahelAM zyAmabhAvamAM che, te ghaTa, pachI rAto - bhinna jaNAya che=bIjI kSaNomAM rakta thayelo judo jaNAya che ane beu kALamAM ghaTabhAvathI abhinna ja jaNAya che. to=tethI arthAt zyAma ane rakta avasthAbhedamAM ghaTa eka ja che to, IhAM=bhedAbhedamAM, virodhanI vAta kaI rIte kahevAya ? arthAt kahI zakAya nahIM. / / 4/4/ bhAvArtha : dravyaguNaparyAyano paraspara bheda che ane abheda paNa che. kaI apekSAe abheda che ? to kahe che ke dravyanI apekSAe abheda che ane kaI apekSAe bheda che ? to kahe che ke paryAyanI apekSAe bheda che. te anubhavathI dekhADe che. jema, je zyAmabhAvavALo ghaTa pahelAM che te pakavavAnI kriyA pachI rAtAbhAvavALo thAya che. tethI zyAmabhAvaviziSTaghaTa pAchaLathI raktabhAvaviziSTaghaTa bane che, te apekSAe ghaTamAM bheda che. vaLI, zyAmabhAvanA ghaTamAM ane raktabhAvanA ghaTamAM ghaTabhAvathI bhinnatA jaNAtI nathI. te apekSAe ghaTamAM abheda che. tethI koIka dRSTithI ghaTamAM bheda dekhAya che to anya dRSTithI ghaTamAM abheda dekhAya che; kema ke ghaTamAM vartatA zyAmabhAva ane raktabhAva jonArI dRSTithI ghaTano bheda jaNAya che. jyAre zyAmabhAva ane raktabhAva baMnemAM ghaTabhAvane jonArI dRSTithI abheda jaNAya che. tethI eka ghaTarUpa vastumAM bheda paNa che ane abheda paNa che teno virodha nathI. tema, eka vastumAM rahelA guNaparyAyano dravyathI bheda paNa che ane te vastumAM rahelA guNaparyAyano dravyathI abheda paNa che. 4/4 avataraNikA : havaI AtmadravyamAMhi bhedAbhedo anubhava dekhADaI chaI -
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNAparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4 | gAthA-5 125 avataraNikArca - have AtmadravyamAM bhedabhedano anubhava dekhADe che - gAthA : bAlabhAva je prANI dIsaI, taruNa bhAva te nyAro re; tevara bhAvaI te eka ja, avirodhaI niradhAro re. kRta II4/pA gAthArtha : bAlabhAvathI je prANI dekhAya che te taruNabhAve vAro cheHbhinna che. devadattabhAve te eka ja=bAlabhAva ane taruNabhAvavALo prANI te eka ja, avirodhathI nirdhAra karo. II4/pA. Tabo : bAlabhAvaIM-bAlakapaNe je prANI dIsaI chaiM, te taruNabhAve cAra kahatAMbhinna chaU. anaI devadattabhAvaI tai-manuSyapaNAnaIM paryAyaI tai-eka ja chaI. to ekana viSaI bAla-taruNabhAva bheda, devadattabhAvaIM abheda, e avirRdhe nirdhAra. 3 2 - "purisammi purisasaddo, jammAImaraNakAlapajjato / ta 3 vAtArphayA, pannavamevA vahuvicappA" RTI (samato-/32) I/4/pALa TabArtha - bAlabhAvathI=bAlakapaNe, je prANI dekhAya che, te jIva taruNabhAve cAro kahetAM bhinna che ane devadattabhAve-te manuSyapaNAnA paryAyarUpa devadattabhAve, eka ja che. tethI ekanA viSayamAM=manuSyapaNAnA bhAvarUpa devadattabhAve ekanA viSayamAM, bAlataruNabhAve bheda che ane devadattabhAve abheda che e avirodhathI nirdhAroHnirNaya karaze. 34 ane kahevAyuM che - "purisami=puruSamAM, nampAmarAna khUMto=janmanI AdivALo ane maraNakALanA paryatavALo, puriso puruSa zabda che, (tethI abheda che) tasya 3 vaLI, tenA puruSanA, vAtArrIya pablavamevA=bAlAdi paryAyanA bhedo, vahuviyapU=bahu vikalpavALA che. (tethI bheda che.)" (sammati prathamakAMDa zloka-32) 4/pA bhAvArtha - gAthA-4mAM pudgalane AzrayIne bhedabheda spaSTa karyA. te ja rIte manuSyaparyAyane AzrayIne paNa bhedabheda spaSTa kare che. koI devadatta nAmano manuSya manuSyabhAvathI janmathI mAMDIne mRtyu sudhI eka che tema dekhAya che ane te devadattarUpa manuSya bAlapaNArUpe je dekhAto hato te taruNapaNAmAM bhinna dekhAya che. tethI
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126. divyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhaLa-4 | gAthA-pa- devadattAdarUpa eka manuSyane AzrayIne vicArIe to anubhava anusAra bAla, taruNa Adi avasthAmAM spaSTa bheda dekhAya che. vaLI, te ja puruSamAM manuSyapaNAnA bhAvarUpe ekanI pratIti hovAthI bAla ane taruNamAM abheda paNa dekhAya che. tethI e phalita thAya che, anugata avasthAne jonArI dravyanI dRSTithI ekatAnI pratIti thAya che ane visadazabhAvane jonArI paryAyanI dRSTithI bhinnatAnI pratIti thAya che. mATe eka ja vastumAM dravyaguNaparyAyano bheda ane dravyaguNaparyAyano abheda svIkAravAmAM koI virodha nathI. II4/po avataraNikA - bheda hoI tihAM abheda na hoI ja bheda vyAvyavRtti chaI, te mATi evI prAcIna naivAcikanI zaMkA TAlaI kaI - avataraNikArca - 'bheda hoya, tyAM abheda na ja hoya; kema ke bheda vyApyavRtti che te mATe' e prakAranI prAcIna taiyAyikanI zaMkA TALe che - bhAvArtha - gAthA-4mAM graMthakArazrIe sthApana karyuM ke, zyAmabhAvavALo ghaTa pAchaLathI bhinna evo raktabhAvavALo ghaTa bane che. tethI ghaTamAM zyAmabhAva ane raktabhAvarUpe bheda pratIta thAya che. vaLI, te ghaTamAM zyAmabhAvakALamAM ane raktabhAvakALamAM ghaTabhAvathI joIe to abheda pratIta thAya che. tethI ghaTarUpa eka vastumAM bheda-abheda anubhavasiddha che. tyAM taiyAyika kahe che ke bheda vyApyavRtti che. tethI ghaTarUpa vastumAM vyApIne rahelo che, paraMtu ghaTanA eka dezamAM rahela nathI. mATe ghaTamAM bheda hoya tyAM abheda hoI zake nahIM. Azaya e che ke zyAmaghaTano raktaghaTamAM je bheda che, te zyAmaghaTano raktaghaTamAM bheda, AkhA raktaghaTamAM vyApIne rahelo che, paraMtu raktaghaTanA eka dezamAM zyAmaghaTano bheda nathI ane zyAmaghaTano bheda AkhA raktaghaTamAM vyApIne rahelo che. tethI raktaghaTamAM zyAmaghaTano abheda rahI zake nahIM. A prakAranI prAcIna naiyAyikanI zaMkAnA nivAraNa mATe graMthakArazrI kahe che - gAthA - dharmabheda jo anubhavi bhAsaI, dharmibheda navi kahiMi re; bhinna dharmano eka ja dharma, jaDa cetana paNi lahiI re. zrutao II4/kA gAthArtha :- jo anubhavathI dharmabheda bhAsIe=jo naiyAyika anubhavathI dharmano bheda kahe ane dharmIno bheda nathI ema kahe to graMthakArazrI kahe che ke bhinna dharmano eka ja dhama, jaDa-cetana paNa grahaNa
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1] DhALa-4| gAthA-6 thAya jaDatva ane cetanavarUpa bhinna gharmano jaDa-cetanarUpa eka ghama paNa taiyAyikane mate prApta thAya. Il4/6ll rabo - "vImo ra:-IhAM kSAmatva, raktatva dharmano bheda bhAI chaiM, paNi-dharmighaTana, bheda na bhAsaI Imarja kahiI, to jaDa-caitanano bheda bhAI cha6, tihAM jaDatva, cetanatva dharmano ja bheda, paNi jaDa, cetana dravyano bheda nahIM? Ima avyavasthA thAI. dharmIno pratiyogIpaNaIM ullekha to bihu ThArma sarakho chaI. anaIM pratyakSasiddhaarthaIM bAdhaka ta avataraIM ja nahIM. [4/4 TabArtha : 'zyAmarakta nathI' e anubhavamAM zyAmatva ane raktatva dharmano bheda bhAse che, paraMtu dharmI evAM ghaTano bheda bhAsato nathI, e pramANe jo taiyAyika kahe to graMthakArazrI kahe che - jaDa cetanano bheda bhAse che, tyAM jaDatva ane cetanatva dharmano ja bheda che, paraMtu jaDa ane cetana dravyano bheda nathI ema taiyAyike svIkAravuM paDe ane ema taiyAyika svIkAre to avyavasthA thAya=jaDa ane cetatanA bhedanI vyavasthAno lopa thavAthI te prakAranA vyavahAranI avyavasthA thAya. graMthakArazrIe ApelI jaDacetananI avyavasthAnA nivAraNa mATe taiyAyika kahe ke, jaDadravya ane cetanadravya be judAM dravyo che. tethI jaDamAM cetanapratiyogika bheda che ema kahI zakAya che. jyAre zyAmaghaTakALamAM ane raktaghaTakALamAM dekhAto ghaTa judo nathI; kema ke je mATInA pagalothI zyAmaghaTa banelo hato te ja ghaTa rakta bane che. mATe raktaghaTamAM ghaTapratiyogika bheda che evo ullekha thaI zake nahIM. tenuM nirAkaraNa karavA arthe graMthakArazrI kahe che - dharmIno pratiyogIpaNe ullekha to beu sthAne sarakho che=jaDa ane cetanano bheda che te sthAnamAM 'jaDamAM cetanano bheda che' te batAvavA mATe cetanarUpa dharmAno pratiyogIpaNe ullekha che, tema "zyAma ghaTamAM rakta ghaTano bheda che te batAvavA mATe raktabhAvaviziSTa evAM ghaTarUpa dharmAno pratibhAgIpaNe ullekha thaI zake che. tethI jaDacetananA sthAnamAM ane zyAmaghaTa-raktaghaTanA sthAnamAM-ema beu sthAnamAM pratiyogIpaNe ullekha samAna che. ane pratyakSasiddha arthamAM bAdhakano avatAra nathI ja=jema jaDa ane cetanamAM pratiyogIpaNe ullekha pratyakSasiddha che tema zyAmaghaTa ane raktaghaTamAM raktaghaTano pratiyAgIpaNe ullekha pratyakSasiddha che. tethI pratyakSasiddha evAM arthano koI bAdhaka svIkArI zakAya nahIM. mATe jema jaDa ane cetanano bheda taiyAyikane abhimata che, tema 2yAmaghaTa ane raktaghaTano bheda taiyAyike svIkAravo joIe. I4/6
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4 | gAthA-6 graMthakArazrIe eka vastumAM rahelA dravyaguNaparyAyano bheda che ane abheda paNa che tema sthApana karavA mATe ghaTadravyane AzrayIne bhedAbheda gAthA-4mAM batAvela ane tyAM kahela ke zyAmabhAvaviziSTaghaTa pAkakriyAthI rakta bane che tyAre raktabhAvaviziSTa bane che tene sAme rAkhIne vicArIe to zyAmabhAvaviziSTaghaTa ane raktabhAvaviziSTaghaTamAM bheda anubhavathI pratIta thAya che. vaLI, je mATInA pudgalo zyAma ghaTAkArarUpe hatA te ja mATInA pudgalo rakta ghaTAkArarUpe bane che. tethI ghaTabhAvathI vicArIe to pUrvanA ane pachInA ghaTamAM abheda pratIta thAya che. mATe eka ghaTarUpa vastumAM bhedAbhedane svIkAravAmAM koI virodha nathI. tenA nirAkaraNa mATe prAcIna naiyAyika bhedane vyApyavRtti svIkArIne kahe ke, je zyAmaghaTa pAkakriyAthI rakta thAya che, te ghaTanI baMne avasthAmAM pUrvamAM zyAmatvadharma hato ane pachI raktatvadharma utpanna thayo. tethI zyAmatvadharma ane 2ktatvadharmano bheda dekhAya che, paraMtu zyAmaghaTa ane raktaghaTa baMnemAM dharmI evAM ghaTano bheda bhAsato nathI. mATe eka ja ghaTamAM bheda ane abheda che ema je graMthakArazrIe gAthA-4mAM kahyuM te yukta nathI. tene graMthakArazrI kahe che -- 128 bhAvArtha: jo A rIte zyAmaghaTa ane raktaghaTano bheda anubhavathI dekhAto hovA chatAM naiyAyika zyAmatva ane raktatva dharmano bheda che tema sthApana karIne ghaTano abheda che tema sthApana kare ane kahe ke eka ja ghaTamAM bhedAbheda nathI, to te niyama pramANe jaDa ane cetana evAM be padArthomAM bheda bhAse che te sthAnamAM paNa naiyAyikane kahevuM paDe ke jaDamAM rahelA jaDatvadharma ane cetanamAM rahelA cetanatvadharmano bheda che, paraMtu jaDa ane cetana be dravyano paraspara bheda nathI ane ema svIkArIe to jaDa-cetanane judA judA dravya svIkA2nA2 naiyAyikane mAnya evI vyavasthAno lopa thAya ane te vyavasthAnI saMgati mATe jo naiyAyika kahe ke jaDatvaviziSTa jaDadravya ane cetanatvaviziSTa cetanadravya paraspara judA che to te niyama pramANe naiyAyikane svIkAravuM paDe ke zyAmatvaviziSTaghaTa ane raktatvaviziSTaghaTa baMne judA che ane tema naiyAyika svIkAre to zyAmatvaviziSTaghaTa ane raktatvaviziSTaghaTano bheda che ane zyAmabhAvavALI ane raktabhAvavALI avasthAmAM ghaDo ghaTabhAvarUpe eka ja che, tethI ghaTano abheda che tema mAnavuM paDe. tethI pratyakSathI dekhAtA eka ghaTarUpa vastumAM bhedAbheda che tema mAnavuM paDe ane eka ghaTarUpa vastumAM rahelA bhedAbheda siddha thAya to eka vastumAM rahelA dravyaguNaparyAyano bhedAbheda paNa anubhava anusAra svIkAravAmAM koI doSa nathI tema siddha thAya. ahIM naiyAyika kahe ke, jaDa ane cetana be dravyo judAM che. tethI jaDadravyamAM cetanano bheda spaSTa pratIta thAya che. tethI cetanapratiyogika bheda jaDadravyamAM che e prakArano ullekha thaI zake che ane zyAmaghaTa jyAre raktaghaTa bane che tyAre je ghaTa pUrvamAM hato te ja ghaTa utta2mAM che. tethI pUrvanA ghaTamAM utta2nA ghaTano bheda che tema kahI zakAya nahIM. tethI pUrvanA ghaTamAM uttaranA ghaTapratiyogika bheda che tevo ullekha thAya nahIM. mATe rayAmatva ane raktatva dharmano ja paraspara bheda che ane pUrvanA ghaTa ane uttaranA ghaTano abheda ja che tema mAnavuM joIe. mATe eka evAM ghaTadravyamAM bhedAbheda baMne che tema kahevuM atyaMta virodhI che. A prakAranA naiyAyikanA kathanamAM graMthakArazrI kahe che - "dharmIno pratiyogIpaNe ullekha beu sthAnamAM
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-4| gAthA-6-7 sarakho che." Azaya e che ke, jaDamAM cetanano bheda che te batAvavA mATe jaDamAM cetanapratiyogika bheda che e prakArano jema ullekha thAya che tema zyAmabhAvavALA ghaTamAM raktabhAvavALA ghaTano bheda che te batAvavA mATe raktabhAvaviziSTa ghaTapratiyogika bheda zyAmabhAvaviziSTa ghaTamAM che evo ullekha thaI zake che. mATe jo naiyAyika jaDa ane cetana dravyano paraspara bheda svIkAre to te rIte ja zyAmabhAvaviziSTa ghaTa ane raktabhAvaviziSTa ghaTano bheda svIkAravo joIe. "ane pratyakSasiddha arthamAM bAdhakano avatAra nathI ja." Azaya e che ke zyAmabhAvaviziSTa ghaTamAM raktabhAvaviziSTa ghaTano bheda pratyakSasiddha che, jema jaDa ane cetanano bheda pratyakSasiddha che. tethI raktabhAvaviziSTa ghaTa ane zyAmabhAvaviziSTa ghaTano bheda che tema na kahI zakAya ema je naiyAyika kahe che te ucita nathI. A4/kA avataraNikA : gAthA-4mAM graMthakArazrIe ghaTarUpa vastumAM bhedabheda sthApana karIne eka vastumAM rahelA dravyaguNaparyAyato bhedabheda che tema sthApana karyuM. tyAM prAcIna taiyAyika kahe che ke bheda vyApyavRtti che. mATe eka ghaTamAM bhedAbheda baMne prApta thaI zake nahIM. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrIe sthApana karyuM ke, eka ghaTarUpa vastumAM paNa bhedabheda mAnavo paDe ane jo tema svIkAravAmAM na Ave, ane zyAmatvadharma ane raktatvadharmano bheda che ane dharmI evAM ghaTato to zyAmakALamAM ane raktakALamAM abheda ja che, paraMtu bheda nathI, tema svIkAravAmAM Ave to jaDa ane cetanano paNa bheda taiyAyika svIkArI zake nahIM. tethI avyavasthA thAya. mATe ghaTamAM bhedabheda taiyAyike svIkAravo joIe. have jaDa ane cetanano be dravyarUpe spaSTa bheda dekhAya che, tyAM paNa syAdvAdanI dRSTie bhedabheda che tema batAvIne bhedabheda sarvatra vyApaka che tema batAvavA arthe kahe che - gAthA : bhedabheda tihAM paNi kahatAM, vijaya gana mata pAvaI re; bhinna rUpamAM rUpaMtarathI, jagi abheda paNi AvaI re. zrutao I4/gI gAthArtha : tyAM paNa jaDa ane cetana dravyamAM paNa, bhedabheda kahetAM bhedabhedane svIkAratAM, jaina mata vijaya pAme che=jaina mata sarvatra padArthanA yathArtha svarUpane dekhADavA dvArA tattvane batADanAra che te pramANe prasiddhine pAme che. bhinnarUpamAM jIva-ajIvarUpa bhinna padArthomAM, rUpAMtarathI ghaTamAM je bhedabheda batAvyo tenA karatAM anya prakAranA svarUpathI, jagatamAM abheda paNa Ave jagatanA sarva padArthomAM bheda ane abheda-baMne prApta thAya. ll4/7ll.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4 gAthA 7 tihAM=jaDacetanamAMhiM, paNi bhedAbheda kahatAM jainanuM mata vijaya pAmaI, je mATaIMbhinnarUpa-je jIvAjIvAdika, tehamAM, rUpAMtara-dravyatva, padArthatvAdika, tehathI jagamAMhiM abheda paNi AvaI. eTalaIM bhedAbhedanaIM sarvatra vyApakapaNuM kahiuM, [[4/7]] 130 Tabo H TabArtha : tyAM=jaDa ane cetana dravyamAM, paNa bhedAbheda kahetAM jaina mata vijaya pAme che=sarvatra yathArtha padArthanuM darzana karAvIne satyavAdIrUpe prasiddhine pAme che. je mATe, bhinnarUpa je jIvAdika temAM, rUpAMtara tehathI=ghaTamAM je apekSAe bhedAbheda karyo che tenA karatAM rUpAMtara evAM dravyatva, padArthatvAdikathI, jagatamAM=jagatanA sarva padArthomAM, abheda paNa Ave. AnAthI zuM prApta thAya te spaSTa kare che eTale=rUpAMtarathI abheda paNa prApta thAya che eTale, bhedAbhedane sarvatra=sarva padArthomAM, vyApakapaNuM zAstramAM kahyuM che=jagatanA sarva padArtho koIka dRSTithI bhedarUpa pratIta thAya che ane koIka dRSTithI abhedarUpa pratIta thAya che. paraMtu jagatavartI dravyomAM sarvathA bheda nathI ke sarvathA abheda nathI ema zAstramAM kahyuM che. / / 4/7|| bhAvArtha : pUrva gAthAmAM graMthakArazrIe naiyAyikane kahyuM ke, jo zyAmaghaTa ane raktaghaTano bheda pratIta thAya che, te sthAnamAM zyAmatvadharma ane raktatvadharmano bheda che, ghaTano bheda nathI tema kahIne naiyAyika eka ghaTarUpa vastumAM bhedAbheda saMbhave nahIM ema sthApana kare to jaDa ane cetanano bheda te svIkAre che, tyAM paNa jaDatva ane cetanatva dharmano bheda che, jaDa ane cetana dravyano bheda nathI ema teNe svIkAravuM joIe ane tema naiyAyika svIkArI zake nahIM; kema ke tema svIkAre to jagatamAM "A jaDa padArtho che, A cetana padArtho che" e prakAranI vyavasthA prasiddha che te saMgata thAya nahIM. mATe eka vastumAM bhedAbheda virodhI nathI ema svIkAravAmAM koI bAdha nathI tema graMthakArazrIe gAthA-6mAM sthApana karyuM. have e sthApana ka2vuM che ke jagatavartI koI padArthono paraspara ekAMta bheda nathI ke ekAMta abheda nathI, paraMtu jema eka vastumAM rahelA dravyaguNaparyAyano bhedAbheda che athavA eka ghaTamAM jema bhedAbheda che, tema jaDa ane cetanamAM paNa, jyAM sthUla dRSTithI bheda pratIta thAya che, tyAM paNa bhedAbheda che ane A rIte sarva padArthonA bhedAbheda svIkAravAthI jaina zAsananA syAdvAdano siddhAMta sarvavyApaka bane che ane bhinna pratIta thatA evAM jaDa ane cetanamAM bhedAbheda kaI apekSAe che te spaSTa karatAM kahe che - jaDa ane cetana badhAM dravyo che athavA badhAM padArtho che athavA badhAM zeya che. tethI badhAM dravyamAM dravyatvarUpe ke padArthatvarUpe ke zeyatvarUpe vicArIe to abheda paNa che. jema zyAmabhAvaviziSTa ghaTa ane
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 divyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-4 | gAthA-7-8 raktabhAvaviziSTa ghaTamAM ghaTabhAvathI abheda che tema bhinnarUpe pratIta thatA evAM jIva-ajIvamAM paNa dravyabhAvathI, padArthabhAvathI ke zeyabhAvathI abheda svIkAravAmAM anubhavano bAdha thato nathI. - A rIte jagatavartI sarva padArthomAM koIka dRSTithI bheda che ane koIka dRSTithI abheda che. mATe sarvatra bhedabheda vyApaka che. AjanA avataraNikA - hivaIM e ja vivarInaIM dekhADaI thaI - avatAraNikArya : have e ja=bhedabheda sarvatra vyApaka che e ja, vivaraNa karIne batAve che - gAthA : jehano bheda abheda ja tehano, rUpaMtara saMyutano re; rUpatarathI bheda ja tehano, mUla hetu naya zatano re. zrutao ll4/8 gAthArtha - jehano je be vastuno, paraspara bheda che, rUpAMtara saMyukta evAM tehano ja abheda thAya. tehano ja=jehano pUrvamAM abheda kyo teno ja, rUpAntarathI=anya daSTithI, bheda thAya. (A bhedabheda) nayazatano-so nayano=sAte navamAMthI ekeka nayanA so nayono, mULa hetu che. II4/8 Tabo - jeha bheda, tehana ja rUpAMtara sahitano abheda hoI. jima rasthAsa, koza, kuzUla, ghaTAdikano bheda chaI anaIM teha ja mRDhavyatvaviziSTa anapiMta-svaparyAyana arbhaka chaI. taiha ja rUpAMtarathI ja bheda hoI. jima sthAsa, koza, kuthalAdikaviziSTamRduddavyapaNaI tehano ja bheda haI. e bheda anaI abheda chaI, te saIgarma nathano mUla hetu I. sAta nayanA je sAtasaI bheda chaI, te e rIrta dravya-paryAyanI arpaNA-arpaNAI thAI. te tAranavacakrAthanI mAhiM pUrti huMtA. havaNAM dvAdazAhanacakra mAMhi-vidhi, vidhirvidhiH ityAdi rIti ekeka nAmAMhi 12-12 bheda UpajatA kahiyA chaI. 4/8 TabArtha : jehato=je be vastuno, bheda che=paraspara bheda che, tehato jannate be vastuno ja, rUpAMtarasahitano=je apekSAe bheda che tenA karatAM anya evAM rUpAMtarayuktano, abheda thAya. jema, sthAsa-kosa-kuzUla
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-4| gAthA-8 ghaTAdikano bheda che=paraspara bheda che, ane te ja sthAsa-kosa-kuzUla-ghaTAdika ja, mRddhavyatvaviziSTa arpita evAM svaparyAyanomRdravyamAM gauNa karyAM che sthAsa-kozAdi svaparyAyo jene evAM teno, abheda cheHsthAsa-kosAdi parasparano abheda che. tehato ja pUrvamAM jeno abheda karyo teno ja, rUpAMtarathI ja=anya dRSTithI ja, bheda thAya. te anya dRSTithI spaSTa kare che - jema, sthAsa-kosa-kuzUlAdiviziSTa mRddavyapaNe sthAsaviziSTa pRdravyapaNe kosaviziSTa pRdravyapaNe, kuzUlaviziSTa mudravyapaNe; teno ja=sthAsAdimAM vartatA mRdravyano ja, bheda thAya. "A bheda ane abheda che' te saIgame nayano mULa hetu che=so nayano mULa hetu che. tenAthI zuM phalita thAya che te spaSTa kare che - sAta nayanA je sAtaso bheda che te bhedabhedane AzrayIne thAya che ema saMbaMdha che. te=sAta nayanA je sAtaso bheda che teno mULa hetu evo te bhedabheda, e rIteeTabAmAM pUrvamAM batAvyuM ke mRddhathaviziSTa arpita evAM sthAsa-kosAdi sarvaparyAyano abheda che ane svAsa-kosAdiviziSTa mRdravyapaNe teno ja bheda che e rIte dravyaparyAyanI apaNA-anapaNAthI thAya dravyanI apaNA ane paryAyanI arpaNa karavAthI arthAt dravyane mukhya karavAthI ane paryAyane gauNa karavAthI, abheda thAya, tema ja dravyanI anaVNA ane paryAyanI arpaNa karavAthI arthAt dravyane gauNa karavAthI ane paryAyane mukhya karavAthI, bheda thAya. te=pUrvamAM kahyuM ke sAta nayonA sAtaso naya che ke, "zatAranayacakraadhyayana' nAmanA graMthamAM pUrvamAM hatA (hamaNAM te graMtha vicchinna che.) hamaNAM vartamAnamAM dvAdazArAyacakra' nAmanA graMthamAM vidhi, vidhividhi ityAdi rIte ekeka vayamAM 12-12 bheda UpajatA kahyA che. tethI sAta layonA 12-12 bhedo karavAthI kula 84 bhedo thAya. In4/8 bhAvArtha gAthA-4mAM ghaTano ja bheda ane ghaTano ja abheda che tema yuktithI batAvyuM ane gAthA-7mAM sthApana karyuM ke bhedabheda sarvatra vyApaka che. tethI koI padArtho vacce paraspara ekAMta bheda nathI ke ekAMta abheda nathI, paraMtu dareka padArthono paraspara bhedabheda che. jethI bhedabhedarUpa syAdvAda sarvatra siddha thAya che. te anubhavathI prastutamAM spaSTa kare che. jema, mATInA eka piMDamAMthI ghaTa banAvavAmAM Ave che tyAre te mATIno piMDa prathama sthAna avasthAmAM hoya che, pachI kosa avasthAmAM hoya che pachI kazula avasthAmAM hoya che ane aMte ghaTarUpe bane che. A badhI avasthAono bheda pratyakSathI anubhUta che, chatAM anya koIka dRSTithI jovAmAM Ave to abheda paNa pratyakSathI siddha thAya che. te anya daSTi spaSTa kare che.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-4 | gAthA-8 sthAsa-kosAdi sarva avasthAmAM mRdravya varte che. tethI te sarva avasthAmAM mRdravyano abheda che ane te abheda kaI rIte pratIta thAya che te batAvavA kahe che - mRdravyatvathI viziSTa evAM sthAsa-kosa-kuzUla Adi paryAyonI anarpaNA karavAmAM Ave arthAtu gauNa karavAmAM Ave, to te sarva avasthAmAM abhedanI pratIti thAya che, kema ke vicAraka puruSane jaNAya che ke sthAmAM paNa mRddavyarUpa che, kosa paNa mRddhavyarUpa che, kuzUla paNa mRddhavyarUpa che ane ghaTa paNa mRduddavyarUpa che. tethI mudravyarUpe abhedanI pratIti che. vaLI, tene ja anya dRSTithI vicArIe to bheda paNa dekhAya che. svAsaparyAyaviziSTa mRdudravya, kosaparyAyaviziSTa mRdudravya, kazUlaparyAyaviziSTa mudravya ane ghaTaparyAyaviziSTa mudravyane jovAmAM Ave tyAre te mRddhavyano ja bheda jaNAya che; kema ke sthAsaparyAyaviziSTa muddavya kosaparyAyaviziSTa mRdravya nathI. A prakAre sarva padArthomAM bheda ane abheda che. tene sAme rAkhIne eka nayamAMthI so naya niSpanna thAya che. tethI padArthane jonArI eka dRSTinA so bhedo karavAmAM kAraNa bhedabheda che ane te rIte jainazAsanamAM prasiddha sAta nayomAM bhedabhedane utArIne so nayo karavAmAM Ave to sAtaso nayonI prApti thAya che. A rIte sAtaso nayano bheda karavA mATe je bhedabheda karavAmAM Ave che temAM dravyanI arpaNA karavAmAM Ave ane paryAyanI anarpaNa karavAmAM Ave tyAre abhedanI prApti thAya che. jema, pUrvamAM mRdravyatvaviziSTa sthAsakAMsAdi paryAyo arpita karyA tyAre te paryAyo anarpita hovAne kAraNe gauNa banyA ane mRddha arpita hovAne kAraNe mukhya banyuM. tethI abhedanI prApti thaI. vaLI, jyAre sthAsakAMsakuzUlAdiviziSTa mudravyano bheda batAvyo, tyAre sthAsakAMsAdi paryAyo arpita banyA. mATe mukhya banyA ane mRdravya anarpita banyuM. tethI gauNa banyuM. mATe paryAyanI arpaNa karavAmAM Ave ane dravyanI anarpaNa karavAmAM Ave tyAre bhedanI prApti thAya che. A bhedabhedane AzrayIne je sAtaso nayo prApta thAya che, te pUrvanA kALamAM "zatAranayacakraadhyayana" nAmanA graMthamAM vidyamAna hatA. vartamAnamAM e graMtha upalabdha nathI. tethI tenA viSayamAM kaI rIte sAtaso bhedo paDe che. tenI spaSTatA vartamAnamAM thaI zake tema nathI, phakta zAstravacananA baLathI teno svIkAra thAya che. vaLI, hamaNAM "bAdazAniyacakra' nAmano graMtha upalabdha che. temAM bhedabhedane ja grahaNa karIne vidhi, vidhividhi, vidhiniSedha, niSedhavidhi, ityAdi prakAre bAra bhedo karela che. tethI te bAreya bhedo sAte nayomAM yojana thAya che. tethI sAte nayomAMthI pratyeka nayomAM bAra-bAra bhedonI prApti thAya che, je ati gaMbhIra che. tethI 'dvAdazAniyacakra'mAMthI ja teno bodha thaI zake. II4/8
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-4 | gAthA-9 avataraNikA : pUrva gAthAmAM bhedabheda batAvavA mATe mRduvyaviziSTa arpita svaparyAyano abheda batAvyo, tyAM dravyanA vizeSaNathI paryAyanI anapaNAne kAraNe abhedanA vikalparUpa bhAMgo prApta thayo ane sthAsakAMsAdiviziSTa mudravyano bheda batAvyo, tyAM paryAyanA vizeSaNathI dravyanI anapaNAne kAraNe bhedanA vikalparUpa bhAMgo prApta thayo. tethI jema dravyAditA vizeSaNathI bhAMgAnI prApti thAya che tema kSetrAdinA vizeSaNathI paNa aneka bhAMgAnI prApti thAya che te batAvavApUrvaka temAM koIka eka sthAnamAM dravyakSetrAdine AzrayIne 'asti-nAsti Adi sAta bhAMgA joDIne batAve che - gAthA : kSetra-kAla-bhAvAdika yogaI, thAi bhaMganI koDI re; saMkhepa e hArmi kahiI, saptabhaMganI joDI re. zruta gAthArtha : kSetra, kALa, bhAva AdinA yogathI bhaMganI koDI thAya aneka saptabhaMgIo prApta thAya. saMkSepathI eka sthAnamAM saptabhaMgInI joDI kahII=joDI kahIe chIe. ll4/9ll Tabo : DhavAdika vizeSaNaI bhaMga thAI, tema kSetrAdika vizeSaNaI paNi aneka bhaMga thAI. tathA dravyaghaTa sva karI vivaliI, tivAraI kSetrAdika ghaTa para thAI. Ima pratyekaI saptabhaMgI paNi koDIgamaI nIpajaIM. tathApi lokaprasiddha je kaMbugrIvAdi parpata ghaTa thaI, tehanaIM ja svaraivaDInaI svarUpaOM astitva pararUpaIM nAstitva Ima leI saptabhaMgI dekhADiI. tathAhi - svadravya-kSetra-kAla-bhAvApekSAI ghaTa thaI ja.1 padravya-kSetra-kAla-bhAvApekSAI nathI ja.2 eka vAraI ubhaya vivakSArthe avaktavya (avAja.2 paryAya eka zabdaI mukhya rUpaI kahevAI ja.3 eka aMza svarUpaI, eka aMza pararUpaI vivaHiIM, tivAraIM-"kaI naIM nathI. eka aMza svarUpaIM, eka aMza yugapata-ubhayarUpaOM vipakSII tivAraI-bachaI anaIM avA5.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4| gAthA-9 eka aMza pararUpaI, eka aMza yugapata-ubhayarUpaI vivakSIIM tivAraI-nathI naIM avA"6. eka aMza svarUpaI, eka pararUpaI, eka yugapa-ubhayarUpaI vivakSII, tivAraI"chaI, nathI naIM avAdhyama9. I4/. bArtha : dravyAdikanA vizeSaNathI bhaMga thAya=eka vastumAM dravyanA vizeSaNathI ane paryAyatA vizeSaNathI bhedabheda karIne vicAraNA karIe to bhedabhedanI eka saptabhaMgI thAya. tema kSetrAdikanA vizeSaNathI aneka bhAMgA thAya=bhedabhedanA aneka vikalpo thAya, ane tene AzrayIne aneka saptabhaMgIo thAya. te spaSTa karavA arthe tathAthI kahe che - dravyaghaTane sva karIne vivakSA karIe, te vAre tyAre, kSetrAdivaTa para thAya. ema=pUrvamAM varNana karyuM ema, pratyekanI ghaTAdi pratyeka dravyanI, saptabhaMgI paNa koDIgame nIpaje aneka rIte prApta thAya, arthAta eka ghaTa dravyane AzrayIne aneka prakAranI saptabhaMgI prApta thAya. tathApi =topaNa, lokaprasiddha je kaMbu-grIvAdiparyAyathI yukta evo ghaTa che-caMbu jevA AkAranA paryAyathI yukta evo ghaTa che, tene ja, svatrevaDI eka ghaTane traNa rIte grahaNa karIne arthAt eka vakhata pUrNa ghaTane grahaNa karIne, bIjI vakhata ghaTanA agra bhAga ane pazcAt bhAgarUpa be aMzone grahaNa karIne ane trIjI vakhata ghaTanA agrabhAga, madhyabhAga ane aMtima bhAgarUpa traNa aMzone grahaNa karIne; svarUpe astitva ane pararUpe nAstitva ema laI saptabhaMgI dekhADIe chIe. te A pramANe - (1) svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAvanI apekSAe ghaTa "che ja". (2) paradravya, parakSetra, parakALa ane parabhAvanI apekSAe ghaTa "nathI ja. prathama bhAMgAmAM je ghaTa che tema kahyuM te ghaTa nathI ja. (3) eka vakhata=ekasAthe, ubhayanI vivakSAe=svadravyAdi ane paravyAdi ubhayanI vivakSAe "avaktavya ja che"; kema ke be paryAya mukhyarUpe eka zabdathI kahI zakAya nahIM. A traNa bhAMgA pUrNa ghaTane grahaNa karIne thAya che. tathI ja avaktavya (4) eka aMza svarUpathI ane eka aMza pararUpathI vivaphA karIe=eka ghaTanA be bhAganI kalpanA karIne agra bhAga svarUpanI apekSAe ane pazcAt bhAga pararUpanI apekSAe vivekSA karIe, tyAre "che ane nathI"=agrabhAgathI ghaTa che ane pazcAta bhAgathI ghaTa nathI ema cotho bhAMgo prApta thAya.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4/ gAthA-9 (5) vaLI, eka aMzane svarUpathI ghaTano agra bhAgarUpa aMza svarUpathI, ane eka aMza yugapata arthAt ubhayarUpe=ghaTato pazcAt aMza ubhayarUpe, vivakSA karIe, tyAre "che ane avAcya che"= agra bhAgathI ghaTa che ane pazcAt bhAgathI ghaTa avAcya che ema pAMcamo bhAMgo prApta thAya. (6) vaLI, eka aMzane pararUpathI-ghaTano agra bhAgarU5 aMza pararUpathI ane eka aMza yugapat arthAt ubhayarUpe-ghaTano pazcAt aMza ubhayarUpe, vivakSA karIe, tyAre "nathI ane avAcya che"=agra bhAgathI ghaTa nathI ane pazcAt bhAgathI ghaTa avAcya che ema chaThTho bhAMgo prApta thAya. A traNa bhAMgA eka ghaTanA be aMzone grahaNa karIne thAya che. che nathI che avAcyA tathI avAcya (7) eka aMzane svarUpathI=ghaTanA traNa aMzonI kalpanA karIne agra bhAgarUpa aMzane svarUpathI, eka aMzane pararUpathI=ghaTanA madhyabhAgarUpa aMzane pararUpathI, eka aMzane yugapata arthAt ubhayarUpeeghaTatA aMtima bhAgarU5 aMzane svarUpa ane pararUpa-ubhayarUpe, vivakSA karIe, tyAre, te ghaTa "che, nathI ane avAcya che"=agra bhAgathI ghaTa che, madhya bhAgathI ghaTa nathI ane aMtima bhAgathI ghaTa AvaDhe che ema sAtamo bhAMgo prApta thAya. A aMtima bhAMgo eka ghaTanA traNa aMzone grahaNa karIne thAya che. ja|lA che tethI avAcya bhAvArtha : pUrva gAthAmAM mRddavyatvaviziSTane grahaNa karIne abhedano vikalpa batAvyo ane sthAsakAMsAdiviziSTane grahaNa karIne bhedano vikalpa batAvyo. tethI dravyanA ane paryAyanA vizeSaNathI be bhAMgAnI prApti thaI ane e rIte eka saptabhaMgI thAya.. te rIte kSetranA, kALanA ane bhAvanA vikalpothI paNa aneka bhAgAo prApta thAya. te A rIte : (1) dravyaghaTane dravyaviziSTaghaTane, sva karIne ane kSetra ghaTana=kSetraviziSTaghaTane, pAra karIne vivaphA karIe tyAre sva ane parane AzrayIne eka saptabhaMgI thAya. (2) vaLI, dravyaghaTane sva karIne ane kALaghaTana=kALaviziSTaghaTane, para karIne vivakSA karIe tyAre sva ane parane AzrayIne eka saptabhaMgI thAya. (3) vaLI, dravyaghaTane sva karIne ane bhAvaghaTane ghaTamAM vartatA ghaTatvabhAvaviziSTa ghaTane, para karIne vivakSA karIe tyAre sva ane parane AzrayIne eka saptabhaMgI thAya. ahIM mULagAthAmAM "kSetrakALabhAvAdi' zabdamAM "Adi padathI ghaTamAM vartatA rUpa, rasa, spardhAdi
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 137 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4 | gAthA-9 bhAvonuM grahaNa che. tethI e prApta thAya ke, rUpaviziSTaghaTane sva karIne ane rasaviziSTaghaTane pAra karIne vivakSA karIe, tyAre paNa, sva ane pArane AzrayIne alaga saptabhaMgIo prApta thAya. (4) vaLI, kSetraghaTane sva karIne ane dravyaghaTane pAra karIne vivaza karIe tyAre sva ane pArane AzrayIne eka saptabhaMgI thAya. ahIM je kSetramAM ghaDo rahelo che te kSetrane pradhAna karIne te kSetrathI viziSTa evAM ghaTane sva karIne ane te kSetramAM vidyamAna mRddhavyathI viziSTa evAM ghaTane para karIne vivakSA karIe tyAre kSetra ane dravyane AzrayIne A saptabhaMgI thAya. (5) vaLI, kSetraghaTane sva karIne ane kALaghaTane pAra karIne vivakSA karIe tyAre sva ane pArane AzrayIne eka saptabhaMgI thAya. ahIM je kSetramAM koI ghaDo rahelo hoya te kSetrathI viziSTa te ghaDo che tema kahIe tyAre te ghaDo je kALamAM rahelo che te kALamAM te ghaDo hovA chatAM te kALaghaTane pararUpe, vivaphA karIe ane kSetraghaTane svarUpe vivakSA karIe tyAre "kSetraghaTa che, kALaghaTa nathI." ema 'asti-nAsti'nA vikalpanI prApti thAya ane e rIte A saptabhaMgI thAya. A rIte anya paNa paraspara saMyogothI 'astinAstinA je vikalpo saMbhavita hoya te grahaNa karavAmAM Ave to 'astinAstinA ghaNA vikalpo prApta thAya. tethI tene AzrayIne paNa 'astinAsti'nA vikalponI prApti thAya. A rIte astinAstinA be vikalponI prApti karyA pachI graMthakArazrI svayaM ghaTadravyamAM eka saptabhaMgIne joDIne batAve che. te rIte pUrvamAM je "astinAsti'nA vikalpo prApta thayA tyAM paNa sAta bhAMgAnI prApti thAya. mATe aneka saptabhaMgIo prApta thAya che. tethI ja TabamAM kahyuM ke, "ema pratyeka saptabhaMgI paNa kroDo prApta thAya che." have lokamAM kaMbugrIvAdi paryAyathI yukta ghaTa prasiddha che te ghaTamAM saptabhaMgI joDIne graMthakArazrI batAve che ane A saptabhaMgI karavA arthe eka ghaTane traNa vakhata grahaNa karavAmAM Ave che. (1) sau prathama te ghaTane grahaNa karIne svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAvanI apekSAe te ghaTa che tema astitvano eka bhAgo prApta thAya che. jemAM te ghaTamAM vartatA mRdunA pudgalorUpa dravya, je kSetramAM te ghaTa utpanna thayo hoya te kSetra, je kALamAM te ghaTa vidyamAna hoya te kALa ane te ghaTamAM vartatA je bhAvo hoya te bhAvo-sarvane sva karIne grahaNa karIe tyAre "ghaTa che' ema kahevAya che. (2) vaLI, te ja ghaTane grahaNa karIne paradravya, parakSetra, parakALa ane parabhAvanI apekSAe te ghaTa nathI tema nAstitvano bIjo bhAMgo prApta thAya che, jemAM te ghaTa mATInA je pudgalothI banyo che tenAthI anya pudgalorUpa dravya nathI, je kSetramAM te ghaTa niSpanna thayo che tenAthI anya kSetrano te ghaTa nathI, je kALamAM te ghaTa che tenAthI anya kALamAM te ghaTa nathI ane te ghaTamAM je bhAvo varte che tenAthI anya bhAvo
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4| gAthA-9 te ghaTamAM nathI. tethI para-dravya, kSetra, kALa, bhAvane grahaNa karIe tyAre ghaTa nathI' ema kahevAya che. Ama, ekanA eka ghaTane AzrayIne "koIka apekSAe ghaTa che ane koIka apekSAe ghaTa nathI ema be bhAMgAnI prApti thAya che. (3) have te ja ghaTane grahaNa karIne svadravyAdi ane paradravyAdi baMnene sAme rAkhIne ekasAthe kahevAnI vivAthI prayatna karavAmAM Ave tyAre te ghaTa koI zabdothI kahI zakAto nathI tethI te ghaTa avaktavya bane che. ahIM prazna thAya ke, eka sAthe be kema kahI zakAya nahIM ? tethI kahe che - te ghaTamAM vartatA svadravyAdirUpa paryAyo ane paradravyAdirUpa paryAyo e baMne paryAyo ekasAthe eka zabdathI mukhyarUpe kahI zakAtA nathI. A rIte eka pUrNa ghaTane AzrayIne traNa bhAMgAonI prApti thaI. (4) have te ghaTane grahaNa karIne te ghaTanA be aMzanI kalpanA karavAmAM Ave ane te ghaTanA eka aMzamAM svarUpathI virakSA karavAmAM Ave ane bIjA aMzamAM pararUpathI vivakSA karavAmAM Ave tyAre 'ghaTa che' ane "ghaTa nathI" ema cotho bhAMgo prApta thAya. (5) vaLI, te ghaTanA be aMzone ja grahaNa karIne eka aMzamAM svarUpathI vivakSA karavAmAM Ave ane tenA bIjA aMzamAM ekasAthe svarUpathI ane pararUpathI ema ubhayathI vivakSA karavAmAM Ave tyAre te ghaTa che ane ghaTa avAcya che' ema pAMcamo bhAMgo prApta thAya. () vaLI, te ghaTanA A be aMzone ja grahaNa karIne te ghaTanA eka aMzane pararUpathI virakSA karavAmAM Ave ane tenA bIjA aMzamAM ekasAthe svarUpathI ane pararUpathI ema ubhayathI vivakSA karavAmAM Ave tyAre te ghaTa nathI ane ghaTa avAcya che' ema chaThTho bhAMgo prApta thAya. A rIte ghaTanA be aMzone grahaNa karIne traNa bhAMgA thAya. (7) have te ghaTane pharI grahaNa karIne traNa aMzo pADavAmAM Ave ane eka aMzane svarUpathI vivakSA karavAmAM Ave, bIjA aMzane pararUpathI vivakSA karavAmAM Ave ane trIjA aMzane ekasAthe svarUpathI ane pararUpathI ema ubhayathI vivakSA karavAmAM Ave tyAre ghaTa che, ghaTa nathI ane ghaTa avAcya che' ema sAtamo bhAMgo prApta thAya. ahIM vizeSa e che ke koIpaNa vastumAM rahelA eka paryAyane sAme rAkhIne zrutanA baLathI tenuM svarUpa jANavAmAM Ave te vicArakane sAta prakAranI jijJAsA thaI zake che. te sAta prakAranI jijJAsAne anurUpa sAta prazno thAya che ane te sAta praznonA sAta uttara prApta thAya che, je sAta uttaro A sAta bhAMgArUpa che ane A sAta bhAMgAthI te vastumAM rahelA eka paryAyano paripUrNa bodha thAya che ane teM eka vastumAM rahelA anya anya paryAyone AzrayIne anya anya saptabhaMgIo thAya che ane eka vastumAM rahelA anaMta paryAyone AzrayIne anaMta saptabhaMgIo thAya che. ll4/lA
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 139 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-4| gAthA-10 thI 13 avataraNikA :- . havaI e saptabhaMgI "dAbhadamAM jeDII chaI - avataraNitArtha - have e saptabhaMgI bhedabhedamAM joDe che - bhAvArtha : pUrva gAthAmAM astinAstine AzrayIne saptabhaMgI batAvI. have bhedAbhedane AzrayIne saptabhaMgI batAve che - gAthA-10thI gAthA-13 sudhI A sAta bhAMgA batAvyA che. tethI gAthA-10 thI gAthA-13nA gAthArtha, TabArtha lakhyA pachI bhAvArtha ekasAthe batAvavAmAM Avaze. gAthA - paryAyAratha bhinna vastu chaI, dravyArathaI abhinno re; kramai ubhaya naya je apajai, to bhinna nai abhinno re. zrutao I4/1nA gAthArtha : paryAyArthikanayathI vastu koIpaNa padArtha, bhinna cheete vastumAM rahelA dravyaguNaparyAya bhinna che. dravyArthikanayathI abhinna che-te vastumAM rahelA guNa ane paryAya, dravyathI abhinna che. kramathI ubhayanayanI jo arpaNA karIe=kramasara dravyArthikanaya ane paryAyArthikanayanI je arpaNA karIe, to bhinna ane abhinna thAya=paryAyArthikanayanI arpaNAthI dravyaguNaparyAya kathaMcit bhinna thAya ane dravyArthikanayanI arpaNAthI dravyaguNaparyAya kathaMcita abhina thAya. I4/10II Tabo: paryAyArthinavathI sarva vastu dravya, guNa, paryAya, lakSaNaI kathaMcit bhinna ja chaI. (1) davArthanAthI kathaMcit abhinna ja chaI. jemArTi guNa-paryAya dvavyanA ja AvirbhAva, tibhAva chaI. (2) anukramaI -rba natha-dravyArthika, paryAyArthika arpaI ta-kathaMcita bhinna, kathaMcit abhinna kahiI. (3) I/4/10thI TabArtha - (1) paryAyAdhinayathI sarva vastu dravyaguNaparyAya lakSaNathIetraNenA svataMtra lakSaNathI kathaMcita bhinna ja che.
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-4/ gAthA-10 thI 13 (2) dravyArthikatayathI kathaMcita abhinna ja che.. dravyArthikanayathI eka vastumAM rahelA dravyaguNaparyAya kema abhinna che ? te spaSTa karavA arthe kahe je mATe guNa ane paryAya, dravyanA ja AvirbhAva ane tirobhAva che arthAt dravyanI ja AvirbhAva avasthA ke tirobhAva avasthA che, paraMtu dravyathI pRthapha guNa-paryAyarUpa be vastu nathI. (3) anukramathI jo be tayadravyArthikanayane ane paryAyAdhikAne - beune apae mukhya karIe to kathaMcit bhinna ane kathaMcit abhinna kahevAya dravyArthikatayanI arpaNa karIe tyAre dravyaguNaparyAya abhinna thAya ane paryAyAdhikanayanI arpaNa karIe tyAre dravyaguNaparyAya bhinna thAya. I4/10 || gAthA : jo ekadA ubhaya naya gahiI, to avAcya te lahiI re; ekaI zabdaI eka ja vAra, doi artha navi kahiI re. zrutao l4/11II gAthArtha - ' jo ekasAthe be naya grahaNa karIe=dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya beu naya grahaNa karIe, to te dravyaguNaparyAyano bheda ane abheda, avAcya prApta thAya. kema avAcya prApta thAya ? tethI kahe che - eka zabdathI eka ja vAre-kramasara nahIM paNa ekasAthe ja beu artha kahI zakAya nahIM=bheda ane abhedarUpa beu artha kahI zakAya nahIM. ll4/11/l. bo : jo ekavAra be nayanA artha vivakSiIM, to te avAcya lahiI. je mATe eka zabdaI eka vAraIM be artha na kahiyA jAI. saMketita zabda paNi eka ja saMketita rUpa kahaI, paNi be rUpa spaSTa na kahI sakaiM. puSpadaMtAdika zabda paNi erkokti caMdra, sUrya kahaI, paNi bhinnokti na kahI sakaI anaIM nAnA artha mukhyapaNaI to bhinnokti ja kahavA ghaTaIM. ItyAdika yukti zAstrAMtarathI jANavI. (4) I4/11l. TabArtha - (4) jo ekasAthe be tayanA arthanI vivakSA karIe, to te dravyaguNaparyAyamAM rahelo bheda ane abheda te avAcya thAya. kema avAcya thAya ? tethI kahe che -
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 141 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4| gAthA-10 thI 13 je mATe je kAraNathI, eka zabdathI eka vakhata be artha kahI zakAya nahIM. ahIM prazna thAya ke eka zabdamAM be arthano saMketa karavo hoya to te saMketita zabdathI eka vakhate be arthonI upasthiti thaI zake te mATe te te saMketita zabdathI bhedabheda vAcya thaI zake. tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - saMketita zabda paNa eka ja saMketita rUpa kahe, paNa be rUpa spaSTa kahI zake nahIM arthAt koI eka zabdamAM baMne nayanA arthano saMketa karelo hoya to te zabda saMketitarUpa baMne nayonA arthone kahe, paraMtu te be rUpone spaSTa kahI zake nahIM. kema be rUpone spaSTa kahI zake nahIM? te batAvatAM kahe che - "puSpadaMtAdika zabda paNa ekokti caMdra-sUryane kahe che, paraMtu bhinna ukti evAM caMdra-sUryane kaheto nathI. tethI be rUpane puSpadaMtAdika spaSTa kahI zakato nathI, tema saMketita zabda paNa be rUpane bhinnoktirUpe spaSTa kahI zake nahIM, ema pUrva sAthe avaya che. ane be nayanA athAM mukhyapaNe to bhinnoktithI ja kahevA ghaTe, ityAdika yukti zAstrAntarathI jANavI. I4/11II gAthA - paryAyAratha kAna, uttara-ubhaya vivakSA saMdhi re; bhinna avAcya vastu te kahii, sthAkAranaI bAya re. mRtao II4/1cA gAthArtha : paryAyArthinI kalpanA pAMcamA bhAMgAmAM prathama paryAyArthanI kalpanAthI, bhedanuM grahaNa, uttara bhedanA grahaNa pachI, ubhayanI vivakSAnI saMdhi cheHpAMcamA bhAMgAmAM dravyArthika ane paryAyArthika baMnenI vivakSAnI saMdhi che, tethI te=pAMcamo bhAMgo bhinna ane avAcya vastune kahe che. kaI rIte bhinna avAcya" vastune kahe che, tethI kahe che - cAtkArane baMdhithI=AtkAranA baMdhanathI, "bhinna avAcya vastune kahe che arthAt svAta bhinna-avAcya' e pramANe bhAMgo prApta thAya che. I4/1cA bo - " prathama paryAvArtha kalpanA, pachaI-dvavyArtha-paryApArtha kalpanA vicAratAM Ima vivakSAiM, ekadA ubhayanathArpaNA karihaiM, tivAraI bhinna avaktavya kathaMcita Ima kahiIM. (5) J4/1ra
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4, gAthA-10 thI 13 TabArtha : (5) prathama=pAMcamAM bhAMgAmAM prathama, paryAyArthinI kalpanA che. pachI dravyArtha ane paryAyArtha ubhaya nayanI kalpanA vicAratAM e prakAranI vivakSAe=pAMcamA bhAMgAmAM pAchaLathI dravyArtha ane pathArthaubhayanI kalpanA vicArI e vivekSAthI, ekadA ubhaya layanI arpaNa karAya te vAre tyAre, 'bhinna avaktavya kathaMcit' ema kahevAya= kathaMcit bhinna avaktavya' e prakArano pAMcamo bhAMgo kahevAya. II4/12aa gAthA : dravyAratha naIM ubhaya grahiyAthI, abhinna teha avAcyo re; krama yugapata naya ubhaya grahiyAthI, bhinna abhinna avAcyo re. zutao I4/13 gAthArtha : dravyAratha naIM ane, ubhaya-dravyArtha ane paryAyArtha ubhaya, grahaNathI te vastu, abhinna avAcya thAya te vastu 'kathaMcit abhinna avAcya' ema chaThTho bhAMgo prApta thAya. krama ane yugapaubhayanaya grahaNa karavAthI=dravyAcika ane paryAyAthikanayane kramathI grahaNa karIne ane tyAra pachI dravyArthika ane paryAyArthika ubhayanayane grahaNa karavAthI, 'bhinnaabhinna-avAcya prApta thAya krama grahaNa karavAthI bhinna-abhinna prApta thAya ane yugapad baMne nayone grahaNa karavAthI avAcya prApta thAya. tethI bhinna-abhinna-avAdhya" ema sAtamo bhAMgo prApta thAya. II4/13 Tabo : prathama dravyArthakalpanA, pachaI ekadA ubhayanavArpaNA kariI, tivAraI-kathaMcita abhinna avaktavya Ima kahiI. (6) anukamaI 2 nAnI prathama arpaNA-pachaI 2 nayanI ekavAra arpaNA kariiM, tivAraI-kathaMcita bhinna abhinna avaktavya Ima kahiIM. (7) e bhedArbada paryAyamAMhi saptabhaMgI jIDI. Ima sarvatra jaDavI. TabArtha : (6) prathama dravyArthInI kalpanA, pachI ekasAthe ubhayanayanI arpaNa karIe, te vakhate "kathaMcita abhinna avaktavya' ema kahevAya=eka vastumAM rahelA dravyaguNaparyAya abhinna che ane avaktavya che ema chaThTho bhAMgo prApta thAya. (7) prathama anukramathI be layanI arpaNa karAya anukramathI dravyArthika ane paryAyArthika be
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1] DhALa-4| gAthA-10 thI 13. 143 nayanI arpaNa karAya, pachI beu nayanI eka sAthe arpaNa karIe te vakhate "kathaMcita bhinna abhinna avaktavya' ema kahevAya=eka vastumAM rahelA dravyaguNaparyAya kathaMcit bhinna, kathaMcita abhinna ane kathaMcit avaktavya che' ema sAtamo bhAMgo prApta thAya. e bhedabheda paryAyamAM saptabhaMgI joDI, ema sarvatra joDavInityAnitya, zuddhAzuddha, eka-aneka AdimAM joDavI. gAthA-10thI zarU karIne gAthA-13nA uparyukta TabA sudhI bhedabhedanI saptabhaMgI batAvI che. tethI teno bhAvArtha saMyukta rIte have batAvavAmAM Ave che. gAthA-13no bAkIno Tabo pAchaLathI batAvavAmAM Avaze. bhAvArtha : saptabhaMgI "astinAsti'nI, "bhedabheda'nI, "zuddhAzuddhanI, nityAnityanI, ane "eka-aneka'nI thAya che, temAM "astinAstinI saptabhaMgI "padArtha bhAvAbhAvAtmaka che" tene AzrayIne thAya che; kema ke dareka padArtho potAnA svarUpe bhAvAtmaka che, parasvarUpe abhAvAtmaka che ane A "astinAstiI yuptabhaMgImAM nayanI dRSTithI "astinAsti'no vikalpa nathI, paraMtu svarUpa-pararUpanI apekSAe vikalpa che. tethI te saptabhaMgI gAthA-9mAM batAvela te rIte koIpaNa padArthane trevaDIne ja thaI zake, anya rIte thaI zake nahIM ane "bhedabhedanI saptabhaMgI dravyArthikanaya ane paryAyArthikanayane AzrayIne thAya che. tethI tyAM koI padArthane trevaDIne grahaNa karavAnI AvazyakatA rahetI nathI, paraMtu dravyArthikanayanI ane paryAyArthikanayanI kramasara arpaNA ke ekadA arpaNAne AzrayIne thAya che. tethI prathama bhAMgAmAM kevala paryAyArthikanayanI arpaNa karAya che, bIjA bhAgamAM kevala dravyArthikanayanI arpaNa karAya che, trIjA bhAMgAmAM dravyArthikanayanI ane paryAyArthikanayanI kramasara arpaNa karAya che. paraMtu "astinAstimAM jema eka aMzasvarUpe ane eka aMza pararUpe grahaNa thAya che tema ahIM 'bhedabhedamAM padArthano aMza grahaNa karIne bhAMgA thatA nathI. vaLI, cothA bhAMgAmAM ekadA ubhayanayanI arpaNa karAya che. pAMcamA bhAMgAmAM kramasara paryAyArthikanaya ane ubhayanayanI arpaNa karAya che. chaThThA bhAMgAmAM kamasara dravyArthikanaya ane ubhayanayanI arpaNa karAya che. sAtamA bhAMgAmAM kramasara be nayanI arpaNA ane ubhayanayanI arpaNa karAya che. A rIte koI eka vastune grahaNa karIne te vastumAM rahelA dravyaguNaparyAyanA bhedabhedane AzrayIne sAta bhAMgAo prApta thAya che. te A rIte : (1) paryAyArthikanayanI arpaNAthI dravyaguNaparyAya kathaMcit bhinna che. (2) dravyArthikanayanI arpaNAthI dravyaguNaparyAya kathaMcit abhinna che. (3) kramasara paryAyArthika ane dravyArthika baMne nayanI arpaNAthI dravyaguNaparyAya kathaMcit bhinnabhinna che. (4) krama vagara ekasAthe dravyArthika ane paryAyArthika baMne nayanI arpaNAthI dravyaguNaparyAya bhedabhedarUpe avAcya bane che.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4| gAthA-10 thI 13 (5) prathama paryAyArthikanayanI arpaNA ane uttaramAM ubhayanayanI arpaNAthI vicAraNA karavAmAM Ave tyAre dravyaguNaparyAya kathaMcit bhinna ane kathaMcit avaktavya prApta thAya. (9) prathama dravyArthikanayanI arpaNA ane uttaramAM ubhayanayanI arpaNAthI vicAraNA karavAmAM Ave tyAre dravyaguNaparyAya kathaMcituM abhinna ane kathaMcit avaktavya prApta thAya. (7) anukramathI prathama beu nayanI arpaNa ane uttaramAM krama vagara ekasAthe beu nayanI arpaNAthI vicAraNA karavAmAM Ave tyAre dravyaguNaparyAya kathaMcit bhinna, kathaMcit abhinna ane kathaMcit avaktavya prApta thAya. A sAta bhAMgAnuM vizeSa svarUpa A pramANe che - (1) paryAyArthikanaya bhedane svIkAranAra che. tethI koI eka vastune tenA dravyaguNaparyAyarUpa lakSaNane AzrayIne paryAyArthikanayathI jovAmAM Ave to te dravyaguNaparyAyano bheda ja prApta thAya; kema ke dravyanuM lakSaNa juduM che, guNanuM lakSaNa juduM che ane paryAyanuM lakSaNa juduM che. tethI te lakSaNone bhinna rIte jonArI paryAyArthikanayanI dRSTithI te vastu dravyaguNaparyAyarUpe kathaMcit bhinna che e rUpa prathama bhAMgo prApta thAya. (2) dravyArthikanaya abhedane svIkAranAra che. tethI koI eka vastu dravyaguNaparyAyarUpa hovA chatAM abhinna ja che. kema dravyaguNaparyAya abhinna che ? tene TabAmAM spaSTa kare che. guNa ane paryAya e dravyanA ja AvirbhAva ane tirabhAva che arthAt te dravya koIka svarUpe AvirbhAva pAme che ane koIka svarUpe tirobhAva pAme, te dravyano paryAya che. mATe dravyathI pRthapha nathI ane guNa paNa te dravyasvarUpa ja che, paraMtu dravyathI pRthaphabhUta nathI. tethI dravyArthikanayanI dRSTithI dravyaguNaparyAya kathaMcituM abhinna che. e rUpa bIjo bhAMgo prApta thAya. (3) koI vyaktine jijJAsA thAya ke vastumAM rahela dravyaguNaparyAyano paraspara bheda che ke abheda che? e jijJAsAmAM paryAyArthikanayanI arpaNa karIe tyAre dravyaguNaparyAya kathaMcit bhinna che tema prApta thayuM; kema ke paryAyArthikanayanI arpaNa karIe tyAre dravyArthikanayanI anarpaNA che te batAvavA mATe kathaMcitu bhinna che ema kahevuM Avazyaka che ane dravyArthikanayanI arpaNa karIe tyAre paryAyArthikanayanI anapaNA che te batAvavA mATe kathaMcit abhinna che ema kahevuM Avazyaka che. have beu nayanI kramasara arpaNa karIe to, prathama dravyArthikanayanI arpaNAthI kathaMcit abhinna prApta thAya ane pachI paryAyArthikanayanI arpaNAthI kathaMcit bhinna prApta thAya. tethI beu nayanI kramasara arpaNA dvArA dravyaguNaparyAya kathaMcit bhinna che, kathaMcit abhinna che e rUpa trIjo bhAMgo prApta thAya. A bhAMgAmAM paNa prathama dravyArthikanayanI arpaNa karIe tyAre paryAyArthikanaya gauNa bane che ane pachI paryAyArthikanayanI arpaNa karIe tyAre dravyArthikanaya gauNa bane che. te batAvavA mATe kathaMcit bhinna kathaMcit abhinna ema kahela che.
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-4| gAthA-10 thI 13 (4) vaLI, dravyaguNaparyAyano paraspara bheda che ke abheda che ? te jijJAsAnA uttaramAM dravyArthika ane paryAyArthika e beu nayanI krama vagara ekasAthe arpaNa karIne kahevAmAM Ave tyAre te dravyaguNaparyAya bhinnarUpe ke abhinnarUpe kahI zakAtA nathI. tethI AvaDhe che e rU5 cotho bhAMgo prApta thAya. ahIM prazna thAya ke, jema "puSpadaMta' zabda caMdra ane sUryane kahe che tema "bhedabheda upasthita karAve evo saMketa koI eka zabdamAM karavAmAM Ave ane krama vagara be nayanI arpaNAthI dravyaguNaparyAyanuM kathana karavuM hoya to te zabdathI krama vagara bhedAbhedanI upasthiti thaze. tethI avAcya' bhAMgo prApta thaze nahIM. tenA samAdhAnarUpe kahe che - "puSpadaMta" zabda paNa caMdra ane sUryane ekoktirUpe kahe che, paraMtu bhinnoktirUpe kaheto nathI arthAt jema "senA' zabda hAthI, ghoDA, pAyadaLa AdinA samudAyarUpa ekoktine kahenAra che, paraMtu hAthI, ghoDA, pAyadaLa Adine bhinnoktirUpe kaheto nathI. te rIte "puSpadaMta" zabda paNa sUrya ane caMdrane ekoktirUpe kahe che, bhinnokti rUpe kaheto nathI. vaLI, prastutamAM beu nayanI krama vagara ekasAthe arpaNa karIne dravyaguNaparyAyano bheda che ke abheda che tenI bhinnoktirUpe jijJAsA che. tethI koI eka zabdamAM bhedabhedano saMketa karIne beu nayanI arpaNAthI tene kahevAmAM Ave topaNa bhinnoktirUpe bhedabheda avAcya bane che. (5) koIne jijJAsA thAya ke koI eka vastuviSayaka dravyaguNaparyAyano bheda che ke abheda che ? te jijJAsAnA uttaramAM prathama paryAyArthikanayanI arpaNa karIne kahevAmAM Ave tyAre dravyaguNaparyAya bhinna che ane pachI dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya baMnenI arpaNa karIne kahevAmAM Ave tyAre dravyaguNaparyAyanuM kathana avaktavya bane che. tethI dravyaguNaparyAya "kathaMcit bhinna ane kathaMcit avaktavya che' e rUpa pAMcamo bhAMgo prApta thAya. (7) vaLI, koIne jijJAsA thAya ke koI eka vastuviSayaka dravyaguNaparyAyano bheda che ke abheda che? te jijJAsAnA uttaramAM prathama dravyArthikanayanI arpaNa karIne kahevAmAM Ave tyAre dravyaguNaparyAya abhinna che ane pachI dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya baMnenI arpaNa karIne kahevAmAM Ave tyAre dravyaguNaparyAyanuM kathana avaktavya bane che. tethI dravyaguNaparyAya "kathaMcit abhinna ane kathaMcit avaktavya che e rUpa chaThTho bhAMgo prApta thAya. (7) vaLI, koIne koI vastumAM rahelA dravyaguNaparyAyanA bhedabhedanI jijJAsAmAM uttara ApatI vakhate prathama kramasara dravyArthika ane paryAyArthika be nayonI arpaNa karavAmAM Ave tyAre kathaMcit bhinna ane kathaMcit abhinna prApta thAya ane pachI dravyArthika ane paryAyArthika beu nayanI ekasAthe arpaNa karavAmAM Ave tyAre kathaMcit avaktavya prApta thAya. tethI dravyaguNaparyAya kathaMcit bhinna, kathaMcit abhinna ane kathaMcit avaktavya che e rUpa sAtamo bhAMgo prApta thAya. vaLI, koI eka vastumAM rahelA dravyaguNaparyAyanA paraspara bheda ane abhedane AzrayIne jema saptabhaMgI batAvI tema sarva manuSyomAM dravyArthikanayathI manuSyamAM sAdazyatA che. tethI abheda che ane paryAyArthikanayathI
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4 | gAthA-10 thI 13 te te manuSyamAM vizrAMta evI tenI AkRti Adino paraspara bheda che tyAM paNa manuSyanA bhedAbhedane AzrayIne saptabhaMgI prApta thAya che. vaLI, jema manuSyane AzrayIne bhedAbhedanI vicAraNA karI tema dareka jIvomAM caitanyarUpe sAdazya che. tethI dravyArthikanayathI sarva AtmAmAM abheda che ane paryAyArthikanayathI sarva AtmAmAM paraspara bheda che. tethI 'AtmAnA bhedAbhedane' AzrayIne paNa saptabhaMgI prApta thAya che. vaLI, dravyArthikanayanI dRSTithI sarva dravyomAM dravyatvarUpa sAdRzya che. tethI jagatanAM sarva dravyomAM paNa paraspara abheda che ane paryAyArthikanayathI sarva dravyomAM paraspara bheda che. tethI 'dravyanA bhedAbhedane' AzrayIne paNa saptabhaMgI prApta thAya che. vaLI, eka AtmAne AzrayIne vicArIe to dravyathI AtmA eka che ane te AtmAmAM vartatA guNothI te AtmA aneka che athavA te AtmAmAM vartatA pradezothI te AtmA aneka che. tethI eka AtmAne AzrayIne dravyArthikanayathI eka ane paryAyArthikanayathI aneka svIkArIne 'eka-aneka'nI saptabhaMgI prApta thAya che. vaLI, sarva AtmAomAM sAddazya che. tethI dravyArthikanayathI sarva AtmAone eka svIkArIe ane paryAyArthikanayathI sarva AtmAomAM vizrAMta evuM temanuM svarUpa bhinna che tethI AtmA aneka che. tethI sarva AtmAne AzrayIne 'eka-aneka'nI saptabhaMgI prApta thAya che. vaLI, saMsArI jIvo zuddha dravyArthikanayathI zuddha che ane vyavahAranayathI azuddha che athavA saMsArI jIvo paryAyArthikanayane avalaMbI evAM nizcayanayathI zuddha che ane vyavahAranayathI azuddha che. tethI koI saMsArI jIvane AzrayIne be nayone grahaNa karIne 'zuddhAzuddha'nI saptabhaMgI prApta thAya che. vaLI, siddhanA AtmAo vartamAnamAM sarvathA karmarahita hovA chatAM bhUtapUrva nayanI dRSTithI arthAt pUrvamAM thayelA teonA saMsArI paryAyane jonArI dRSTithI azuddha che ane vartamAnamAM sarva nayothI zuddha che. tethI siddhanA AtmAne AzrayIne 'zuddhAzuddha'nI saptabhaMgI prApta thAya che. vaLI, dareka vastu dravyathI nitya che ane paryAyathI anitya che. tethI koI paNa jIva ke koIpaNa dravyane grahaNa karIne dravyArthikanayane ane paryAyArthikanayane AzrayIne 'nityAnitya'nI saptabhaMgI prApta thAya che. ||4/10-11-12|| Dhabo H ziSya puchaI chaIM--jihAM be ja nayanA viSayanI vicAraNA hoI, tihAM eka eka gauNa-mukhyabhAvaI saptabhaMgI thAo, paNi jihAM pradeza, prasthakAdi vicA sAta, cha, pAMca pramukha nayanA bhinna bhinna vicAra hoI, tihAM adhika bhaMga thAI, tivAra saptabhaMgIno niyama kima rahaI ? -
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 147 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-4/ gAthA-10 thI 13 guru kahaI chaItihAM paNi-eka navArthano mukhyapaNa vidhi, bIjA sarvano niSedha, Ima leI pratyeSThi aneka saptabhaMgI kI jaI. TabArtha ziSya pUche che - jayAM be ja nayanA viSayanI vicAraNA che=dravyArthikAya ane paryAyAdhikataya Adi pratispardhI evAM be ja vayanI vicAraNA che, tyAM ekane mukhya ane ekane gauNa bhAve grahaNa karIe to saptabhaMgI thAya. paNa jyAM pradeza, prasthaka Adi= Adi' padathI vasatinI vicAraNA che, tyAM sAta, cha, pAMca vagere nayanA bhinna bhinna vicAro che tyAM, sAtathI adhika bhAMgA prApta thAya te vakhate saptabhaMgIno niyama kaI rIte rahe? arthAt rahI zake nahIM. tene guru kahe che - tyAM paNa= pradezAdi sthAnomAM paNa, eka nayano artha mukhyapaNe vidhirUpe ane bIjA sarvano niSedharUpe, e pramANe grahaNa karIne pratyekanI=pradeza prasthAdi pratyekanI, aneka saptabhaMgI karavI joIe. bhAvArtha : pUrvamAM graMthakArazrIe dravyArthika ane paryAyArthika Adi pratispardhI evAM be nayone grahaNa karIne saptabhaMgI batAvI. tyAM ziSya prazna kare che ke, koI eka vastuno paripUrNa bodha karavA arthe be nayanI vicAraNA hoya tyAM dareka bhAMgAmAM eka nayane mukhya karIne ane bIjA nayane gauNa karIne bhAMgA karavAmAM Ave che. te rIte sAta bhAMgA prApta thAya che. te sAta bhAMgAthI te vastuno paripUrNa yathArtha bodha thAya che. mATe paripUrNa yathArtha bodha karavA arthe saptabhaMgInI vicAraNA be nayone sAme rAkhIne thaI zake, paraMtu pradeza, prasthaka ane vasatinA viSayamAM naigamAdi nayonA bhinna bhinna vicAro prApta thAya che. te sthAnamAM pradezano paripUrNa yathArtha bodha karavA mATe sAtathI adhika bhAMgAnI prApti thaze. te A rIte : ahIM pradezAdi viSayaka nayonI mAnyatA A pramANe che. (1) pradezaviSayaka nayonI mAnyatA : (1) naigamanaya - dharmAstikAyanA, adharmAstikAyanA, AkAzAstikAyanA, jIvAstikAyanA ane pudgalanA skaMdhonA ane te pAMceyanA dezanA ema chaenA pradezane svIkAre che. (2) saMgrahanaya - dharmAstikAyanA, adharmAstikAyanA, AkAzAstikAyanA, jIvAstikAyanA ane pudgalanA skaMdhonA e pAMcanA pradezane svIkAre che. (3) vyavahAranaya pAMcanA pradezane svIkArato nathI, paraMtu paMcavidha pradezane=pAMca prakAranA pradezane svIkAre che. (4) RjusUtranaya bhAjyapradezane svIkAre che. arthAt dharmAstikAyano pradeza che, adharmAstikAyano
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-4/ gAthA-10 thI 13 pradeza che, AkAzAstikAyano pradeza che, jIvAstikAyano pradeza che ane pudgalanA skaMdhono pradeza che. e pramANe pAMcenA bhAjyapradezane svIkAre che. (5) zabdanaya dharmamAM dharmano pradeza che ema svIkAre che arthAtu dharmAstikAyamAM dharmano pradeza che athavA pradeza dharma che=pradeza dharmarUpa ja che ema svIkAre che. e pramANe adharmAstikAyamAM adharmano pradeza che athavA pradeza adharmarUpa ja che, AkAzAstikAyamAM AkAzano pradeza che athavA pradeza AkAzarUpa ja che, jIvAstikAyamAM jIvano pradeza che athavA pradeza jIvarUpa ja che ane skaMdhamAM skaMdhano pradeza che athavA pradeza skaMdharUpa ja che e pramANe pradezane svIkAre che. (9) samabhirUDhanaya pradeza dharma ja che=dharmAstikAyano pradeza dharmAstikAyarUpa ja che, ema svIkAre che. e pramANe adharmAstikAyano pradeza adharmAstikAyarUpa ja che, AkAzAstikAyano pradeza AkAzAstikAyarUpa ja che, jIvano pradeza no jIva che, skaMdhano pradeza noskaMdha che e pramANe pradezane svIkAre che. (7) evabhUtanaya kahe che ke deza, pradezanI kalpanAthI rahita akhaMDa ja vastu che. (2) prasthaka viSayaka nayonI mAnyatA - magadha dezamAM dhAnyane mApavAnA prasiddha evAM sAdhanavizeSane prasthaka kahevAya che. (1) naigamanaya :- prasthaka mATe koI puruSa vanamAM gamana karato hoya, lAkaDAne chedato hoya, lAkaDuM lAvIne prasthaka AkAra mATe kSaNana karato hoya=lAkaDAne cholato hoya, utkiraNa karato hoya, lekhana karato hoya - e badhA prasthaka paryAyanA AvirbhAvane anukULa pUrva pUrva karatAM uttara uttaranA zuddha nagamanayanA bhedo che. tethI te sarva pravRttine nagamanaya "prasthaka karuM chuM ema kahe che. (2) vyavahAranaya :- vyavahAranayano paNa A ja mArga che. arthAt vanagamanAdikALamAM azuddha vyavahAranaya "prasthaka karuM chuM ema svIkAre che ane lAkaDAne laIne prasthaka banAvavAnI kriyAkALamAM zuddha vyavahAranaya "prasthaka karuM chuM' ema svIkAre che. (3) saMgrahanaya :- saMgrahanaya vizuddha hovAthI kAraNamAM kAryano upacAra svIkArato nathI ane kAryanA akaraNakALamAM prasthaka svIkArato nathI. tethI prasthakanA kAryanA karaNakALamAM ja prasthaka svIkAre chesaMpanna thayela prasthaka dhAnya mApavAnI kriyA karatuM hoya tyAre ja tene prasthaka svIkAre che. (4) RjusUtranaya :- niSpanna svarUpavALuM, dhAnya mApavAnI kriyAno hetu evo prasthaka ane prastha kathI mapAyelA dhAnya baMnene RjusUtranaya prasthaka svIkAre che. (5) zabdanaya, (9) samabhirUDhanaya ane (7) evaMbhUtanaya - prasthakanA jANanArano prasthakano upayoga athavA prasthaka banAvanArano prasthakano upayoga e prasthaka che tema A traNe nayo svIkAre che. (3) vasati viSayaka niyonI mAnyatA :- vasati eTale AdhAratA. (1) naigamanaya ane (2) vyavahAranayaH- lokamAM, tiryalokamAM, jaMbudvIpamAM, bharatakSetramAM, bharatakSetranA
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4 | gAthA-10 thI 13 149 dakSiNArdha bharatamAM, pATalIputramAM, devadattanA gRhamAM athavA devadattanA madhyagRhamAM naigamanayathI te puruSanI vasati jANavI. vaLI, atizuddha naigamanaya to je puruSa jyAM vasato hoya te sthAnane ja te puruSanI vasati kahe che. vyavahAranayano paNa A ja mArga che. = (3) saMgrahanaya :- saMthArA upara ArUDha puruSane sparzelA saMthArAnA pradezo te puruSanI vasati che ema saMgrahanaya svIkAre che. (4) RjusUtranaya :- je AkAzapradezane avagAhana karIne puruSa rahelo hoya te AkAzapradezone RjusUtranaya te puruSanI vasati kahe che. te (5) zabdanaya, (9) samabhirUDhanaya ane (7) evaMbhUtanaya :- dareka jIvo potAnA AtmAmAM vase che, AkAzamAM nahIM. tethI dareka jIvonI vasati potAno AtmA che. e pramANe A traNe nayo vasati svIkAre che. have pradezaviSayaka sAta bhAMgAthI adhika bhAMgAnI prApti A rIte thAya (1) naigamanayathI 'chanA pradezo che.' tethI naigamanayane AzrayIne 'chanA pradezo che' e rUpa 'asti' ane anya sarva nayothI 'chanA pradezo nathI' e rUpa 'nAsti' ema asti-nAstinA be bhAMgA thaze. bAkInA bhAMgA pUrvanI jema ka2vAthI sAta bhAMgAnI prApti thAya. (2) saMgrahanayathI 'pAMcanA pradezo che.' tethI saMgrahanayane AzrayIne 'pAMcanA pradezo che' e rUpa 'asti' ane anya sarva nayothI 'pAMcanA pradezo nathI' e rUpa 'nAsti' ema asti-nAstinA be bhAMgA thaze. bAkInA bhAMgA pUrvanI jema ka2vAthI sAta bhAMgAnI prApti thaze. Ama kula cauda bhAMgAnI prApti thAya. (3) vyavahAranayathI 'paMcavidha pradezo che' paraMtu 'pAMcanA pradezo nathI.' tethI vyavahAranayane AzrayIne 'paMcavidha pradezo che' e rUpa 'asti' ane anya sarva nayothI 'paMcavidha pradezo nathI' e rUpa 'nAsti' ema asti-nAstinA be bhAMgA thaze. bAkInA bhAMgA pUrvanI jema ka2vAthI sAta bhAMgAnI prApti thaze. Ama kula ekavIsa bhAMgAnI prApti thAya. (4) RjusUtranaya bhAjyane pradeza mAne che. arthAt 'dharmAstikAyano pradeza che' ema mAne che. paraMtu 'paMcavidha pradezo nathI.' ema mAne che. tethI RjusUtranayane AzrayIne 'dharmAstikAyano pradeza che' e rUpa 'asti' ane anya sarva nayothI dharmAstikAyano pradeza nathI' e rUpa 'nAsti' ema asti-nAstinA be bhAMgA thaze. bAkInA bhAMgA pUrvanI jema ka2vAthI sAta bhAMgAnI prApti thaze. Ama kula aThThAvIsa bhAMgAnI prApti thAya. (5) zabdanayathI 'dharmAstikAyamAM dharmano pradeza che' athavA 'pradeza dharmAstikAya rUpa ja che.' tethI zabdanayane AzrayIne 'dharmAstikAyamAM dharmano pradeza che' ane 'pradeza dharmAstikAyarUpa ja che' e rUpa 'asti' ane anya sarva nayothI 'dharmAstikAyamAM dharmano pradeza nathI' ane 'pradeza dharmAstikAyarUpa nathI' e rUpa
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4 | gAthA-10 thI 13 asti-nAstinA be bhAMgA prApta thaze. bAkInA bhAMgA pUrvanI jema ka2vAthI sAta bhAMgAnI prApti thaze. Ama kula pAMtrIsa bhAMgAnI prApti thAya. 150 (6) samabhirUDhanayathI 'pradeza ja dharma che.' tethI samabhirUDhanayane AzrayIne 'pradeza ja dharma che' e rUpa 'asti' ane anya sarva nayothI 'pradeza ja dharma nathI' e rUpa 'nAsti' ema asti-nAstinA be bhAMgA thaze. bAkInA bhAMgA pUrvanI jema karavAthI sAta bhAMgAnI prApti thaze. A rIte kula beMtAlIsa bhAMgAnI prApti thAya. (7) evaMbhUtanayathI 'akhaMDa dravya ja che, paraMtu pradeza nathI'. tethI evaMbhUtanayane AzrayIne 'akhaMDa dravya ja che, pradeza nathI' e rUpa 'asti' ane anya sarva nayothI 'pradeza nathI ema nahIM' e rUpa 'nAsti' ema asti-nAstinA be bhAMgA thaze. bAkInA bhAMgA pUrvanI jema ka2vAthI sAta bhAMgAnI prApti thaze. Ama kula ogaNapacAsa bhAMgAnI prApti pradezane AzrayIne thAya. vaLI, prasthaka ane vasatinA viSayamAM paNa aThThAvIsa-aThThAvIsa bhAMgAnI prApti thAya. A rIte pradezane AzrayIne sarva nayonI dhruSTithI paripUrNa bodha ka2vA arthe keTalI jijJAsA thAya teno vicAra karIe to upara batAvyA pramANe ogaNapacAsa jijJAsAo thAya ane te jijJAsAonA uttaramAM ogaNapacAsa bhAMgAonI prApti thAya, tyAre sarva dRSTikoNathI pradezano pUrNa bodha thaI zake. mATe te sthAnamAM saptabhaMgIno niyama kaI rIte rahI zake ? arthAt saptabhaMgIno niyama rahI zake nahIM ema ziSya pUche che. tyAM guru kahe che=pradezAdi sthAnamAM paNa eka nayano artha mukhya karIne vidhivAkya grahaNa karIne astirUpa bhAMgo ka2vo ane bAkInA sarva nayone mukhya karIne te svarUpe niSedhavAkya grahaNa karIne nAstirUpa bIjo bhAMgo karavo. tyAra pachI bAkInA pAMca bhAMgA karI eka saptabhaMgI prApta thAya. e rIte dareka nayonI saptabhaMgI ka2vAthI alaga alaga saptabhaMgInI prApti thAya. jema, pradezanA viSayamAM naigamanayanI mAnyatA 'chanA pradezo che'ne mukhya karIe tyAre astino bhAMgo thAya ane bIjA sarva nayone mukhya karIe tyAre 'chanA pradezo nathI' e rUpa nAstino bIjo bhAMgo thAya. tyAra pachI bAkInA pAMca bhAMgA karI eka saptabhaMgI thAya. e rIte dareka nayonI pRthaka pRthak saptabhaMgI ka2vAthI pradezAdinA sthAnamAM sAta saptabhaMgI prApta thaze ane te sAte saptabhaMgInA samudAyathI pradezano paripUrNa bodha thaze. mATe sAta saptabhaMgI dvArA pradezano pramANabhUta bodha prApta thAya che. A sthAnamAM ziSyae je rIte kahyuM tema ogaNapacAsa bhAMgA svIkAravA ucita nathI, paraMtu zAstramaryAdA anusAra sAta saptabhaMgI svIkAravI ucita che ane A rIte prasthakAdi sthAnomAM paNa nayone AzrayIne jeTalA bhinna bhinna vicAro prApta thAya teTalI saptabhaMgI ka2vI. tethI je sthAnamAM cha nayonA bhinna bhinna vicAro prApta thAya tyAM cha saptabhaMgI ka2vI. je sthAnamAM pAMca nayonA bhinna bhinna vicAro prApta thAya tyAM pAMca saptabhaMgI ka2vI ane 'pramukha' zabdathI cAra AdinuM grahaNa karavuM.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4 | gAthA-10 thI 13 utthAna H pUrvamAM 'saptabhaMgIthI paripUrNa bodha thAya che' tema sthApana karyuM. tyAM ziSyae zaMkA karela ke pradezAdi sthAnomAM nayonI vicAraNA judI judI prApta thAya che te sthAnomAM pradezAdino paripUrNa bodha karavA mATe sAta bhAMgAnI maryAdA saMgata thaze nahIM. teno uttara ApatAM graMthakArazrIe kahyuM ke te sthAnamAM paNa aneka saptabhaMgI karIne te sarva saptabhaMgIthI pradezAdino paripUrNa bodha thaze. have saptabhaMgI karyAM vagara paNa paripUrNa bodha sarva nayothI karI zakAya che te batAvavA arthe kahe che 151 Tabo H arho to Ima jANuM chuM - sananavArthapratipAvatAtparyAdhinAvAvanuM pramALavAvayam' e lakSaNa leInaI, tehave ThAme syAtkAralAMchita sakalanayArtha-samUhAlaMbana eka bhaMgaI paNi niSedha nathI. je mATei vyaMjanaparyAyanaIM ThArmi-2 bhaMga paNi arthasiddhi sammatina viSaIM dekhADI chaI. tathA 2 tAthA - "vaM sattaviJaLo, vayaLapaho hopha atyapannAC 1 vaMjaNapajjAe puNa, saviappo Nivviappo ya" / / 1 / / eho artha-evuM-pUrvokta prakAraO, saptavikalpa-saptaprakAra, vacanapaMthasaptabhaMgIrUpa vacanamArga te arthaparyAya-astitva-nAstitvAdikanaIM viSaI hoI. vyaMjanaparyAyaje ghaTa-kuMbhAdi zabdavAcyatA, tehanaIM viSaI-savikalpa-vidhirUpa, nirvikalpa-niSadharUpae be ja bhAMgA hoI. paNi avaktavyAdi bhaMga na hoI, je mArTi-avaktavya zabdaviSaya kahiIM to virodha thAI, athavA savikalpa-zabda, samabhirUDhanayamataIM, anaIM nirvikalpaevaMbhUtanayamata, Ima be bhaMga jANavA. arthanaya prathama cAra. to vyaMjanaparyAya mAnaIM nahIM, te mATaIM te nathanI IhAM pravRtti nathI. adhikuM aneAntavyavasthAthI jANavuM. TabArtha H ame to ema jANyuM che 'sakalanayanA arthanA pratipAdaka evAM tAtparyathI adhikaraNavAkya pramANavAkya che' arthAt jJAnanaya, darzananaya, cAritranayanA tAtparyathI kSamya varzanajJAnacAritrALi mokSamAnH' ityAdirUpa adhikaraNavAkya e pramANavAkya che. e lakSaNa laIne evAM sthAne yAtkAralAMchita sakalanayanA arthanA samUha AlaMbanarUpa eka bhaMga paNa niSedha nathI. arthAt 'sthAt sabhya varzanajJAnacAritrAni mokSamArga: / ' e rUpa eka bhaMga paNa niSedha nathI. je mATe vyaMjanaparyAyane sthAne be bhAMgAthI paNa arthanI siddhi=paripUrNa arthanI siddhi sammatine vize batAve che. tathA ca=ane te pramANe=be bhAMgAthI arthanI siddhi che te pramANe, tajJAthA=te gAthA che=sammatinI gAthA che.
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-4 | gAthA-10 thI 13 "parva=A rIte=sammati'nI prastuta gAthAthI pUrvanI gAthAmAM kahyuM e rIte, maFpannA =arthaparyAyamAM, sattavamauo vayApado do sAta vikalporUpa vacanapatha thAya. viMnapajJANa puF=vaLI, vyaMjanaparyAyamAM, savagaNo brimaNo =savikalpa ane nivikalpa - be vikalpa che." (sammati, prathama kAMDa, zloka-41) eno artha=sammatinI gAthAno artha A pramANe che. A rIte=pUrvokta prakAre sammatinI A gAthAthI pUrvanI gAthAmAM kahyuM e rIte, sAta vikalpa-sAta prakAre, vacanapatha=saptabhaMgIrUpa vacanamArga, te arthaparyAyaviSayaka astitva-nAstitvarUpanA viSayaka, thAya. vyaMjanaparyAyaviSayaka je ghaTakuMbhAdinI zabdavAcyatA, tenA viSayamAM, savikalpa=vidhirUpa, ane nirvikalpa=niSedharUpa, e be ja bhAMgA thAya, paraMtu avaktavyAdi bhAMgAo thAya nahIM. avaktavyAdi bhAMgAo kema thAya nahIM ? tethI kahe che - je mATe avaktavya ane zabdano viSaya="avaktavya bhAMgo ane kuMbhAdi zabdanI vAcyatArUpa zabdano viSaya, kahIe to virodha thAya. athavA, savikalpa=vyaMjanaparyAyamAM savikalparUpa bhAMgo, zabdanaya ane samabhirUDhanayanA mate ane nirvikalparUpa bhAMgo evaMbhUtanayatA mate ema be bhAMgA jANavA=vyaMjanaparyAyanA be bhAMgA jANavA. arthanaya vyaMjanaparyAyane svIkAranAra vyaMjananaya karatAM bhinna evo arthamaya, prathama cArane svIkAre che=augamAdi prathamanA cAra nayane svIkAre che, te to vyaMjalaparyAya mATe nahIM prathamanA cAra nayo vyaMjanaparyAya mAne nahIM. te mATe te tayanI=prathamanA cAra nathanI, ahIM vyaMjanaparyAyamAM, pravRtti nathI. adhika anekAtta vyavasthA'thI jANavuM. bhAvArtha pUrvamAM graMthakArazrIe saptabhaMgIno niyama batAvyo ane jyAM pradeza, prasthAkAdinA viSayamAM bhinna bhinna vicAro che tyAM aneka saptabhaMgI che tema kahyuM. have e viSayamAM potAne zuM lAge che ? te batAve badhA nayonA arthanA pratipAdananA tAtparyathI bolAyeluM adhikaraNavAkya e pramANavAkya che. A lakSaNane sAme rAkhIne vicArIe to pradezanA viSayamAM "syA chanA pradezo che, cAtu pAMcanA pradezo che, sAt paMcavidha pradezo che, syAt bhAjya pradezo che, syAt dharmano pradeza che athavA pradeza ja dharma che, syA pradeza ja dharma che, syAtuM akhaMDa ja dravya che, pradeza nathI" e pramANavAkya thAya. A rIte koI paNa vastuno sarvanayothI artha karIne svAtkArapUrvaka kahevAmAM Ave to te pramANavAkya bane. AthI ja samyagu darzana, samyagu jJAna, samyaguM cAritrane mokSamArga kahenAra vAkya pramANavAkya bane che; kema ke "jJAtvI agrutya keraLa" e zAstravacana anusAra koI puruSa mokSamArgane anukULa ucita jJAna meLavIne "A ja mArga sevavA jevo che tevI ruci karIne te prakAranI aMtaraMga pariNati thAya evI ucita pravRtti kare to te traNanA samudAyarUpa mokSagamanane anukULa mArga bane che.
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4 | gAthA-10 thI 13 153 A prakAranA kathanamAM badhA nayonA arthonA samUhaAlaMbanarUpa eka bhaMga svIkAravAmAM paNa bAdha nathI. tethI saptabhaMgI karyAM vagara A rIte sarva nayothI koI bodha kare to jema saptabhaMgIthI vastuno pUrNa bodha thAya che, tema eka bhAMgAthI paNa sarvanayane AzrayIne pUrNa bodha thAya che. A prakArano artha graMthakArazrIne potAne jaNAyo che ane tenI puSTi arthe yukti Ape che ke 'sammati'graMthamAM vyaMjanaparyAyanA sthAnamAM be bhAMgAnA bodhathI paNa pUrNa arthanA bodharUpa arthanI siddhi thAya che tema batAvela che. ane te gAthAno artha A pramANe che - sammati graMthamAM prastuta gAthAnI pUrvanI gAthAmAM sAta prakArano saptabhaMgIno mArga batAvyo, te arthaparyAyanA viSayamAM thAya che. Azaya e che ke ghaTAdi padArthorUpa arthamAM vartatA je paryAyo che te paryAyone AzrayIne sAta bhAMgA thAya che. jema, ghaTAdi arthamAM vartato ghaTatva dharma che, ghaTatva dharma nathI ityAdi vikalpo karIne tenA sAta bhAMgAo thAya che, te arthaniSTha paryAyane AzrayIne che. vaLI, ghaTAdi padArthomAM 'ghaTazabdavAcyatA'rUpa vyaMjanaparyAya che, te paryAyane AzrayIne be ja vikalpo thAya che. arthAt ghaTAdi arthamAM 'ghaTa' padanI vAcyatA che ane 'paTa' padanI vAcyatA nathI ema asti-nAstirUpa be vikalponI prApti thAya che, paraMtu avaktavyAdi bhAMgAo prApta thatA nathI. kema avaktavyAdi bhAMgAo prApta thatA nathI ? tethI kahe che ghaTamAM 'ghaTa' padanI vAcyatA che ema kahevAthI te 'vAcyatA' ghaTa zabdano viSaya che ema artha prApta thAya che ane zabdano viSaya che ema kahyA pachI 'ghaTa' padano viSaya evI ghaTapadanI vAcyatA avaktavya che tema kahevAmAM virodha prApta thAya. tethI avaktavyAdi bhAMgA vyaMjanaparyAyamAM svIkArI zakAya nahIM. athavA bIjI rIte artha kare che. 'sammati'mAM kahela 'savikalpa' zabdane samabhirUDhanayathI grahaNa karavo ane 'nirvikalpa' zabdane evaMbhUtanayathI grahaNa karavo. tethI e prApta thAya ke vyaMjanaparyAyane zabdAdi traNa nayo svIkAre che ane te vyaMjanaparyAya 'ghaTa' zabdanI vAcyatArUpa che ane te 'ghaTa' padanI vAcyatA zabdanaya ane samabhirUDhanayathI savikalpa che; kema ke jyAre panihArInA mastaka upara ghaTamAM pANI lAvavAnI kriyA thatI hoya tyAre paNa te ghaTamAM 'ghaTa' padanI vAcyatA che ane pANI lAvavAnI te kriyA thatI na hoya tevA paNa vidyamAna ghaTamAM 'ghaTa' padanI vAcyatA che ema zabdanaya ane samabhirUDhanaya svIkAre che. vaLI, evaMbhUtanayanA mate panihArInA mastaka upara ghaTamAM pANI lAvavAnI kriyA thatI hoya tyAre ja te ghaTamAM 'ghaTa' padanI vAcyatA che, paraMtu anyakALamAM nahIM. tethI evaMbhUtanayathI 'ghaTa' padanI vAcyatA nirvikalpa che. A rIte vyaMjanaparyAyamAM be bhAMgAnI prApti che ane arthanaya=arthamAM vartatA paryAyone svIkAranAra prathamanA je cA2 nayo che te nayo, vyaMjanaparyAyane mAnatA nathI, paraMtu pAchaLanA zabdAdi traNa nayo vyaMjanaparyAyane mAne che. tethI prathamanA cAra nayorUpa arthanayonI vyaMjanaparyAyamAM pravRtti nathI.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1] DhALa-4/ gAthA-10 thI 13 A viSayamAM=vyaMjanaparyAyamAM be ja vikalpo thAya che ane arthaparyAyamAM sAta vikalpo thAya che. e viSayamAM vizeSa graMthakArazrI racita "anekAnta vyavasthA' nAmanA graMthamAMthI jANavuM. utthAna : ziSya pUche che' tyAMthI zarU karIne atyAra sudhI je kathana karyuM teno phalitArtha batAve che. bo : 'tadevamekatra viSaye pratisvamanekanayavipratipattisthale syAtkAralAJchitatAvanayArthaprakArakasamUhAlambana bodhajanaka eka eva bhaGga eSTavyaH, vyaJjanaparyAyasthale bhagadvayavad / yadi ca sarvatra saptabhaGgIniyama eva AzvAsa;, tadA cAlanIyanyAyena tAvatrayArthaniSedhabodhako dvitIyo'pi bhaGgaH, tanmUlakAzcAnye'pi tAvatkoTikAH paMca bhaGgAzca kalpanIyAH itthameva nirAkAGkSasakalabhaGganirvAhAd, iti yuktaM pshyaamH|' e vicAra AAdvAdapaMDitaIM sUkSma buddhi cittamAMhi dhArarvo. I4/13 TabArtha - te kAraNathI, 'A rIte-pUrvamAM varNana karyuM e rIte, ekatra viSayamAM pratisva=pradeza, prasthakAdi, pratyekane AzrayIne, aneka vayanA vipratipatinA sthaLamAM=judA judA nayonA viparIta svIkAratA sthaLamAM, svAtkAralAMchita teTalA tayonA arthanA prakAraka samUha AlaMbana bodhajanaka eka ja bhaMga IcchanIya che, vyaMjanaparyAyanA sthaLamAM bhaMgadvayanI jema ane jo sarvatra saptabhaMgIniyamamAM ja AzvAsa che, to cAlatI cAyathI'=pradezAdi sthaLomAM jeTalA nayonA vikalpo thAya teTalA vayothI cALIne judI judI saptabhaMgI karavArUpa cAlatI vyAyathI, eTalA nayanA arthano niSedhabodhaka bIjo paNa bhaMga=jeTalA vikalpo thAya teTalA tayonA arthano niSedhabodhaka bIjo paNa bhaMga kalpanIya che ane taNUlaka=prathama ane bIjA bhaMgamUlaka, anya paNa teTalI koTinA=pradezAdimAM bhinna bhinna layone AzrayIne jeTalA vikalpo thAya teTalA prakAranA, pAMca bhAMgA kalpanIya che; kema ke A rIte ja pUrvamAM "cAlanI cAyathI sAta bhAMgAnI kalpanA karavAnuM kahyuM e rIte ja, nirAkAMkSa sakala bhAMgAnA svIkAsto nirvAha che e pramANe ame yukta joIe chIe. A vicAra==Avanetra parathAmaDAmAM je kahyuM e vicAra, syAdvAdanA paMDite sUkSma buddhithI citamAM dhAravo. 4/13mA bhAvArtha : pradeza, prasthAdi koIpaNa eka viSayamAM pratyekane AzrayIne pradezadi pratyekane AzrayIne, aneka nayonI viparIta mAnyatA prApta thatI hoya tevA sthaLamAM 'syAtkArano upayoga karIne teTalA nayonA arthane prakArarUpe batAvIne te sarvanA samUharUpa AlaMbanavALo bodha utpanna thAya tevo eka ja bhaMga icchavo joIe.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1] DhALa-4| gAthA-10 thI 13 1papa jema pradezanA viSayamAM "smAtu chanA pradezo che, cAtu pAMcanA pradezo che, syAt paMcavidha pradezo che, sAtu pAMcanA bhAjyapradezo che, svAtuM dharmAstikAyAdimAM dharmAdino pradeza che athavA pradeza ja dharmAstikAyAdi che, cAtuM pradeza ja dharmAstikAyAdirUpa che, cAtuM akhaMDa ja dravya che, pradeza nathI" e mujabano eka ja bhaMga icchavo joIe. jema "sammati' graMthamAM vyaMjanaparyAyanA sthaLamAM be bhAMgA svIkAryA che, tema eka ja bhAMgo svIkAravo joIe. A rIte "ame jANyuM che' ema kahIne "sammati'nI sAkSI ApI teno phalitArtha graMthakArazrIe spaSTa karyo. Ama chatAM je syAdvAdanA paMDita che, jeone sarvatra sAta bhAMgAnA niyamamAM ja AzvAsana che, arthAt sAta bhAMgAthI teno bodha thAya tyAre tene jaNAya che ke, "A vastuviSayaka badhA vikalpothI mane bodha thayo che.' vaLI, syAdvAdanA paMDita puruSane thAya ke, "eka ja bhAMgAthI sarvanayono meM bodha karyo chatAM tene vikalpa thAya ke "meM eka bhAMgAthI pradezano bodha karyo chatAM te virodhI nayanuM kathana eka ja sAthe eka zabdathI kahI zakAya che ke nahIM ? te virodhI nayonuM kathana kramasara kahI zakAya che ke nahIM ? ityAdi AkAMkSAo svAtkArapUrvaka sarvanayonA samUhathI banelA eka bhAMgAthI saMtoSAtI nathI. mATe sAta bhAMgAthI huM teno bodha karuM to ja mane pradezAdi sthaLamAM pUrNa bodha thAya tevuM je syAdvAdanA paMDita puruSane AzvAsana che, teone graMthakArazrI kahe che ke to tamAre "cAlanI nyAyathI teTalA navArtha viSayabodhaka bIjo paNa bhAMgo karavo joIe arthAt pUrvamAM pradezasthaLamAM batAvyuM te pramANe nagamAdi eka eka nayane grahaNa karIne teno "astino prathama bhAMgo karavo joIe ane anya nayone grahaNa karIne teno "nAstino bIjo bhAgo karavo joIe ane tema karIne teTalA nayonA vidhi-niSedhabodhaka be bhAMgA teTalI vakhata karavA joIe ane "asti-nAsti'rUpa be bhAMgAmUlaka anya paNa pAMca bhAMgA teTalI vakhata karavA joIe. jema pradezanA sthaLamAM sAta vakhata saptabhaMgI banAvI te pramANe sAta vakhata pAMca bhAMgAnI kalpanA karavI. tethI pradezanA sthaLamAM jema sAta saptabhaMgI banI tema je sthAnamAM jeTalI saptabhaMgI thAya teTalI saptabhaMgIothI te vastuno bodha karavAmAM Ave to badhI AkAMkSAo zAMta thAya che. mATe teTalI saptabhaMgIonA svIkArathI pUrNa bodhano nirvAha thAya che. jema pradezanA sthaLamAM pUrvamAM batAvyuM tema sAta nayone AzrayIne sAta saptabhaMgI karI te rIte karavAthI sAta nayone AzrayIne pradezano bodha thAya che. mATe dareka nayone AzrayIne thatI saptabhaMgI karIne pradezano bodha karavAmAM Ave to pradezanA viSayamAM koI navo vikalpa usthita thato nathI. tethI saMbhavita sarva vikalpothI utpanna thayelI jijJAsAno uttara te sAta saptabhaMgIthI prApta thAya che. ahIM "cAlanI nyAya kahevAthI e prApta thAya che, jema cokhA Adi dhAnyo mizra thaI gayelAM hoya to tene cALIne pRthapha karAya che tema sAta nayanA samUhAtmaka eka bhAMgo karyo, temAM badhA nayo mizra hatA, tene cALIne pRthapha karavAthI dareka nayonI saptabhaMgI judI prApta thaI, tethI 'cAlanI nyAyathI te eka bhAMgAne cALIne sAta nayanA vibhAgo pADIne teTalI saptabhaMgI karavAthI sarva bhAMgAno bodha thAya tevuM yathArtha jJAna prApta thAya che. II4/13
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4 gAthA-14 avataraNikA : phalitArtha kahaI chaI - avataraNikArya : phalitArtha kahe che - bhAvArtha : dareka padArthamAM bhedabhedanI prApti che te niyama pramANe padArthamAM rahelA dravyaguNaparyAyano paNa bhedabheda che, te cothI DhALamAM atyArasudhI sthApana karyuM. have te sarva kathanathI zuM phalitArtha prApta thAya che te kahe che - gAthA - saptabhaMga e daDha abhyAsI, je paramAratha dekhAI re; na kIrati jagi vAdhaI tehanI, naphara bhAva tasa lekhaI re. mRtadharmai mana daDha karI rAkho, jima zivasukhaphala cAkho re. II4/14nA gAthArtha - e saptabhaMgano pUrvamAM varNana karyA e saptabhaMgano, daDha abhyAsI puruSa je paramArthane dekhe che=jainazAsananA cAdvAdanA paramArthane joI zake che, tenAM yaza ane kIrti jagatamAM vadhe che"A mahAtmAe bhagavAnanA zAsanamAM paramArthanuM yathArtha jJAna prApta karyuM che" e prakAranAM yaza ane kIrti jagatamAM vadhe che. tasa-teno, jaina bhAva lakhe che. ll4/14ll zrata dharmamAM daDha mana karIne rAkho, jema mokSasukhanA phaLane cAkho. Tabo : e-kahiyA je saptabhaMga te daDha abhyAsa-sakalAdeza, vikalAdeza, nAsaptabhaMga, pramANasaptabhaMga ItyAdi bhedaI ghaNa abhyAsa karI, je paramArtha dekhaI-jIvAjIvAdi paramArtha-rahasya samajaI, tehanI yazakIti vAdhaIM. je mATaIM syAdvAda parijJAnaI ja jainanaIM tarkavAdano yaza chaI. anaI jenabhAva paNi tehano ja lekhaIM. je mArTi nizcayathI samyakatva syAdvAda parijJA ja chad. 5/4/14 uktaM ca sammato - "caraNakaraNappahANA, sasamayaparasamayamukkavAvArA / caraNakaraNassa sAraM, NicchayasuddhaM Na yANaMti" / / 3-67 / / / / 4/14 //
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-4| gAthA-14 TabArtha : e kahiyA=pUrvamAM kahyA e, je saptabhaMga, teno daDha abhyAsa sakalAdeza, vikalAdeza, nayasaptabhaMga, pramANasaptabhaMga ItyAdi bhedathI ghaNo abhyAsa karI, je puruSa paramArthane dekhe che=jIvAjIvAdinA paramArthane arthAta rahasyane samaje che, tenAM yazakIrti vadhe che. tenAM yazakIrti kema vadhe che ? tethI kahe che - je mATe syAdvAdanA parijJAnathI ja jainano tarkavAdano yaza che ane jenabhAva paNa teno ja= syAdvAdanA parijJAnavALA puruSano ja, lekhe che. je mATe nizcayathI=paramArthathI, samyaktva syAdvAdanA parijJAne ja che. 3 ja samato=ane sammatimAM kahevAyuM che=sammatimAM syAdvAdanA parijJAne paramArthathI samyakatva kahevAyuM che. "varaNa rAkhehIkacaraNakaraNapradhAna=saMyamanI caraNasittarI, karaNasittarIne zAstrAnusArI sevavAvALA, samayaparasamayamuvIvAra=svasamayaparasamayamAM mukta vyApAravALA=caraNasittarI karaNasittarIthI atirikta jaina darzananA syAdvAdanA ane pAradarzananA ekAMtavAdanA paramArthane jANavAmAM avyApAravALA, evAM sAdhuo varasAraM caraNakaraNanA sAra=cAritrAcAranA sevananA samyakatvarUpa paramArthane, LijIyasuddha=nizcayazuddha paramArthazuddha, yAti=jANatA nathI." (sammati, trIjo kAMDa, zloka-67) In4/14 bhAvArtha - asti-nAstinI, bhedabhedanI, nityAnityanI, zuddhAzuddhanI, eka-anekanI saptabhaMgIo kaI rIte thAya che, tenuM kathana graMthakArazrIe pUrvamAM atyArasudhI karyuM ane je mahAtmA jainazAsananA paramArthane jANavAnA atyaMta arthI che, teo te saptabhaMgI viSayaka daDha abhyAsa kare to temane bodha thAya ke, padArthano bodha karavA mATe sakalAdeza, vikalAdeza, nayasaptabhaMgI, pramANasaptabhaMgI ityAdi aneka bhedo che. te A rIta : sakalAdeza :- sakaladharmano Adeza che kathana che jemAM te sakalAdeza. koI eka jIvapadArthane grahaNa karIne 'ca va nIvaH' ema kahevAmAM Ave tyAre temAM rahelo cAt' zabda "kathaMcit' arthamAM nathI paraMtu "pA" zabda anekAntadyotaka avyaya che. tethI e prApta thAya che, "apekSAe jIva che' e kathanamAM "sAtu' kathanathI anaMta dharmano parAmarza thAya che tethI jema "apekSAe jIva che' tema "apekSAe dravya che', "apekSAe amUrta che', "apekSAe zeya che e prakAre jIvamAM vartatA yAvatudharmono "syAt' zabdathI saMgraha thAya che. tethI "cAt sliva nIva:' e kathanathI "anaMtadharmAtmaka jIva che' e prakArano bodha thAya che. tethI te bodha sakalAdezarUpa che arthAt jIvamAM rahelA sakala dharmono Adeza karanAra evuM te kathana che.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4 | gAthA-14 vikalAdeza H- sakala dharmathI rahita evAM kevala eka dharmano Adeza=kathana, che jemAM te vikalAdeza. 'sat' athavA 'nIva' e pramANe kahevAmAM Ave tyAre 'jva'kArArtha prayoga nahIM hovAthI sat ja che athavA nIva ja che, tevo bodha thato nathI mATe durnaya nathI ane 'svAt' zabdano prayoga nahIM hovAthI anaMtadharmanI upasthiti nathI tethI 'sattvana sat'nI upasthiti che athavA 'nIvatsena nIva'nI upasthiti che mATe te prayoga vikalAdeza kahevAya--te vastumAM rahelA anya sarva dharmothI vikala evAM eka dharmathI te vastunI upasthiti thAya che mATe vikalAdeza che. 15. nayasaptabhaMgI ane pramANasaptabhaMgI :- ghaTAdi koIpaNa padArthane grahaNa karIne sAta prakA2nI jijJAsAne sAme rAkhIne sAta prakAranA uttarathI asti-nAstinI saptabhaMgI thAya che. te saptabhaMgI karyAM pachI kAlAdi AThane AzrayIne te ghaTAdi padArthamAM rahelA anaMtadharmono dravyArthikanayathI bhedano upacAra ane paryAyArthikanayathI bhedanI vRtti grahaNa karIe to te saptabhaMgI nayasaptabhaMgI kahevAya che; kema ke anaMta dharmAtmaka vastunA eka dharmano sAta bhAMgAthI pUrNa bodha ka2vAmAM Ave che. vaLI, A saptabhaMgIne kAlAdi AThane AzrayIne dravyArthikanayathI abhedanI vRtti ane paryAyArthikanayathI abhedano upacAra ka2vAmAM Ave tyAre te pramANa saptabhaMgI bane che; kema ke padArthamAM vartatA anaMta dharmono kAlAdi ATha dvArA abheda karavAthI te saptabhaMgI dvArA anaMta dharmAtmaka pUrNa vastuno bodha thAya che. mATe te saptabhaMgIne pramANasaptabhaMgI kahevAya che. ahIM kAlAdi AThamAM kAla, AtmarUpa, artha, saMbaMdha, upakAra, guNIdeza, saMsarga ane zabdano samAveza thAya che. te AThane AzrayIne nayasaptabhaMgI ane pramANasaptabhaMgI kaI rIte thAya che ? tenI vizada carcA upAdhyAyazrI yazovijayajI ma.sA. dvArA racAyela 'jaina tarkabhASAmAM che tethI teno artha tyAMthI jANavo. A rIte je buddhimAna puruSa jainazAsanamAM batAvelA saptabhaMgI Adino abhyAsa kare che ane te abhyAsanA baLathI jIva-ajIvAdi nava tattvonuM rahasya jANe che, te mahAtmA vartamAnamAM upalabdha graMtho anusAra jIvAdi nava tattvonA jANakAra bane che. jo ke jIvAdi nava tattvonA parijJAnamAM cauda pUrvIonA jJAnamAM paNa anaMta guNataratamatAnI prApti che tethI vartamAnanA bodhavALA jIvo jIvAdi tattvanA vizeSa rahasyane cauda pUrvInI jema pAmI zake nahIM, topaNa je jIvoe 'navatattva prakaraNa'mAM jIvAdi nava tattvo batAvyAM che tenuM jJAna prApta karyuM che, tenA karatAM ghaNA sUkSma padArthono bodha, A rIte saptabhaMgI Adino abhyAsa karavAthI thAya che ane jeone te jIvAdi nava tattvono saptabhaMgI AdinA dRDha abhyAsathI vizada bodha thayo che teonAM yaza-kIrti jagatamAM vadhe che; kema ke te mahAtmAe jIvAdi nava tattvono je sUkSmabodha prApta karyo che te sUkSmabodhanA baLathI yogya jIvone te bodha karAve che. tethI 'mahAkalyANanI prApti karanAra che' e prakAre tenAM yazakIrti vadhe che.
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pa9 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-4/ gAthA-14 saptabhaMgI AdinA abhyAsathI jIvAdi tattvanA parijJAnane kAraNe yazakirti kema vadhe che? te spaSTa karavA arthe kahe che - je mATe syAdvAdanA parijJAnathI ja jainone tarkavAdano yaza che. Azaya e che ke jainazAsana syAdvAdanI prarUpaNA kare che ane syAdvAda yathArthavAda che; kema ke sarva ucita sthAne ucita dRSTithI padArthanuM yathArtha svarUpa batAve che ane jeo sAdvAdanA marmane jANanArA thAya che teo sarva padArtho ucita sthAne ucita dRSTithI yojanArA che. tethI madhyastha dRSTivALA che ane jeo madhyastha dRSTithI yathArtha tattvane jonArA che teo jinanA upAsaka che ane jinanA upAsako je tarkadaSTithI padArthanuM sthApana kare che, te sthApana karAyelo padArtha madhyastha vidvAnane sahaja suhAya che. tethI jainonA takavAdathI te madhyastha vidvAno prabhAvita thaIne kahe che ke "A padArthane kahenAra AptapuruSa ja che, ke jeoe anubhavane anurUpa sarva ucita dRSTiothI padArthanuM yathArtha sthApana karyuM che tethI syAdvAdanA parijJAnathI jainone tarkavAdano yaza prApta thAya che. vaLI, jeo saptabhaMgI AdinA baLathI jIvAdi tattvone jANe che, teone syAdvAdanuM yathArtha parijJAna che ane jeoe potAnI zakti anusAra apramAdathI yatna karIne syAdvAdanuM parijJAna meLavyuM che, teno jainabhAva lakhe che; kema ke je jinanA upAsaka hoya te jaina kahevAya ane je jaina hoya temAM jainano bhAva hoya ane jeo jinanA upAsaka hoya, Ama chatAM zakti hovA chatAM syAdvAdanuM parijJAna karatAM nathI teno jainabhAva paNa saphaLa nathI. syAdvAdanA parijJAna vagaranA jIvono jaina bhAva kema saphaLa nathI? tethI kahe che - je mATe nizcayathI samyakatva syAdvAdanA parijJAnavALA puruSane ja che. tethI jeo syAdvAdanA parijJAnane pAmyA nathI teone nizcayathI samyaktva nathI ane jeone nizcayathI samyakatva nathI teono jaina bhAva paNa lekhe nathI=saphaLa nathI. nizcayathI syAdvAdanA pariNAnamAM ja samyaktva che temAM "sammati'nI sAkSI Ape che. jeo mokSanA arthI che, saMyama grahaNa kareluM che ane saMyamanI caraNasittarI-karaNasittarI zAstravacanAnusAra seve che, Ama chatAM te zuddha AcAramAM saMtoSavALA che ane mAne che ke "A zuddha AcAranA baLathI ame saMsArasAgarane tarazuM." tethI svadarzana-paradarzananA paramArthane jANavA mATe muktavyApAravALA che tevA sAdhuo caraNa-karaNano sAra arthAt cAritrapAlananA je asaMgabhAvanI prAptinuM prabaLa kAraNa evAM samyakatvarUpa sAra, te sArane nizcayazuddha jANatA nathI arthAt paramArthathI jANatA nathI; kema ke sarve nayonI daSTithI bhagavAnanA vacananA paramArthane jANavA mATe yatna nahIM karanArA hovAthI sarva nayonI dRSTithI ucita pariNAmone prApta karavAne anukULa mArgAnusArI bodhano abhAva che. I4/14
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16o. dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-4nuM yojanaravarUpa DhALa-4 prastuta DhALanuM AtmakalyANanA prayojana arthe yojananuM svarUpaH prathama DhALanI gAthA-kunA TabAmAM kahela ke dravyAdikanA ciMtavanathI zukladhyAna pragaTe che ane temAM AtmadravyanA, AtmAnA guNanA, AtmAnA paryAyanA bhedanA ciMtavanathI zukladhyAnano prathama pAyo prApta thAya che ane AtmadravyanA, AtmAnA guNanA, AtmAnA paryAyanA abhedanA ciMtavanathI zukladhyAnano bIjo pAyo prApta thAya che. tethI DhALa-2mAM dravya, guNa, paryAyanA bhedanI ane DhALa-3mAM dravya, guNa, paryAyanA abhedanI carcA karI. have jainamata dravya, guNa, paryAyanA bhedabhedane svIkAre che, tenI vistRta carcA prastuta DhALamAM karavAmAM AvI che. tethI prastuta DhALamAM varNana karAyelA dravya, guNa, paryAyanA bhedabhedanuM ciMtavana Atmadravya sAthe yojana karavAmAM Ave to tenAthI zukladhyAnane anukULa kaI rIte Uha thaI zake teno bodha thAya. te mATe ahIM cothI DhALane aMte kaMIka bodha arthe AtmadravyanA viSayamAM dravya, guNa, paryAyanA bhedabhedanuM yojana karavAmAM AvyuM che. dravya, guNa, paryAyanuM ciMtavana bhedabhedathI thAya che. vaLI, bhedanA ciMtavanathI zukladhyAnano prathama pAyo prApta thAya che ane abhedanA ciMtavanathI zukladhyAnano bIjo pAyo prApta thAya che te batAvyA pachI bhedabheda kharekhara paraspara virodhI nathI tenuM yuktithI sthApana karavA arthe prastuta DhALanI gAthA-1mAM sthULa dRSTithI bhedabhedano paraspara virodha che tenuM udbhAvana karIne gAthA-ramAM bhedabhedano paraspara virodha nathI tenuM yuktithI sthApana karyuM che. jethI anubhavathI paNa bhedabheda yuktiyukta che tema sthira thAya. vaLI, jema dravyaguNaparyAyano paraspara bhedabheda che tema sarva dravyono paNa paraspara bhedabheda che. tethI syAdvAdanI dRSTithI dekhAtuM carAcara jagata bhedAbhadAtmaka ja che tema prastuta DhALamAM yuktithI batAvela che ane A bhedabhedano samyapha bodha ucita rIte yojavAmAM Ave to jIvanA rAgAdino uccheda thAya che ane jIva vItarAgabhAvane anukULa zaktino saMcaya kare che. te A rIte : saMsArI jIvone potAnA deha sAthe abhedabuddhi che, kuTuMba sAthe abhedabuddhi che. te abhedabuddhi padArthanA svarUpanA avalokanathI thayela nathI, paraMtu te te prakAranA mohanA pariNAmathI abhedabuddhi thayela che. tethI te sthAnamAM mohanA pariNAmanA tyAga arthe yogIo bhedabuddhinuM ciMtavana kare che, abhedabuddhinuM nahIM. AthI ja "adhyAtmasAra'mAM kahela che - bhinnA pratyekamAtmAno vibhinnA pudgalA'pi / gunaH saMsaH pharva : pati patti che. tethI te sthAnamAM potAnA dehanA pudgalothI, dhanAdinA pudgalothI ane snehasaMbaMdhI Adi jIvothI bhedanI ja upasthiti karavAthI, mohane kAraNe utpanna thayelI abhedabuddhino nAza thAya che. vaLI, padArthanI vyavasthAthI vicAravAmAM Ave to, jIvano karmanI sAthe kathaMci abheda che, dehanI sAthe paNa kathaMcit abheda
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-4nuM yojanA svarUpa 161 che. AthI jIva potAnA dehathI je kRtyo kare che te kRtyone anurUpa potAne zubha ke azubha bhAvo thAya che. tethI vivekI puruSa potAnA dehathI potAno abheda che tevI buddhithI potAnA dehane yogamArgamAM pravartAvavA yatna kare che ane vicAre che ke, "anAdinA karmanA saMsargane kAraNe mane dehanI sAthe abhedanI prApti thaI che ane jo A dehane anukULa kriyAmAM pravartAvIza athavA "A kriyA deha kare che, huM karato nathI' evuM vicArIza topaNa dehathI karAyelI kriyAne anukULa mane je bhAvo thAya che te sarva dehanI sAthe mAro abheda na hoya to saMbhave nahIM." jema anyanA dehathI karAyelI kriyAthI potAne koI bhAvo thatA nathI, mATe potAnA dehanI sAthe potAno kathaMcit abheda che tema vicArIne padArthane yathArtha jonArI nirmaLa dRSTivALo jIva potAnAthI abhinna evAM dehane potAnA Atmahita mATe pravartAve che. AthI ja tIrthakaro paNa nirlepayogI hovA chatAM dIkSA grahaNa karyA pachI nirdoSa AhArAdimAM sarva ucita yatanAo kare che. tethI e phalita thAya ke, ucita sthAne joDAyelo bheda mohanA nAzanuM kAraNa bane che ane ucita sthAne joDAyelo abheda paNa mohanA nAzanuM kAraNa bane che, paraMtu mohane paravaza evI abhedabuddhi thAya to te abhedabuddhi ja karmabaMdhanuM kAraNa bane che. jema, saMsArI jIvone mohane paravaza, dehamAM abhedabuddhi thAya che, dhanAdimAM abhedabuddhi thAya che ke kuTuMbamAM paNa abhedabuddhi thAya che, te karmabaMdhanuM kAraNa che. vaLI, mohane paravaza bhedabuddhi karavAmAM Ave topaNa te karmabaMdhanuM kAraNa bane che. jema, ekAMtanizcayanayamAM abhinivezavALA jIvo potAnA AtmAthI deha bhinna che tema svIkArIne "dehathI karAtI bhogAdi pravRttio sAthe mAre koI saMbaMdha nathI" tevI kalpanA karIne manamAM saMtoSa mAne che ke aliptabhAvathI karAyelA bhogo paNa anarthakArI nathI. vastuta: potAnA dehane anukULa bhAvo pratyenA mohanA bhAvothI prerita buddhi ja teone "A deha kArya kare che, huM karato nathI tevA vikalpo karAvIne dehanI anukULatA arthe sarva prayatna karavA preraNA kare che. vaLI, saMsArI jIvo paNa potAnI svArthavRtti hoya tyAre potAnA svajana Adi sAthe bhedabuddhi karIne teonI hitaciMtAne anukULa koI prayatna karatAM nathI ke teonI sAthe potAno je saMbaMdha che tene kAraNe pote zuM ucita karavuM joIe teno paNa vicAra karatAM nathI. A sthAnamAM paNa teonI svajanAdi sAthenI bhedabuddhi mohathI ja prerita che. AthI ja vIra bhagavAne potAnAM mAtApitA pratyenA hita arthe teonA jIvatAM saMyama grahaNa nahIM karavAnI pratijJA garbhAvasthAmAM grahaNa karI hatI; kema ke potAnAM mAtApitA sAthe potAno kathaMcit abheda che. tethI te abhedanI apekSAe aucityano vicAra karyA vagara saMyama grahaNa karavAmAM Ave topaNa te saMyama kalyANanuM kAraNa bane nahIM. vaLI, gAthA-1nA TabAmAM kahyuM ke "vitagicchAsamApana evAM AtmA samAdhine prApta karatAM nathI", tethI e phalita thAya che, jeo potAnI zakti anusAra zratadharmanuM avalaMbana laIne bhedabhedano ucita nirNaya karavA yatna karatAM nathI, teone mRtadharmamAM daDha vizvAsa nathI ane te zratadharmamAM daDha vizrvAsa nahIM hovAne kAraNe teo samAdhine prApta karatAM nathI. mATe samAdhinA prAptinA arthIe zaktinA prakarSathI
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-kanuM yojanasvarUpa bhedabhedano ucita nirNaya karIne kayA sthAne bhedanI vicAraNA mohanA unmelananuM kAraNa bane che ane kayA sthAne abhedanI vicAraNA mohanA umUlananuM kAraNa bane che, teno mArgAnusArI Uha sadA karavo joIe. jethI zrutadharmamAM daDha mana rahe, je uttarottara vRddhi pAmIne kSapakazreNIne anukULa evAM bhedabhedanI vicAraNAnuM kAraNa banaze. vaLI, jeo te prakAranA bhedabhedano nirNaya karavA mATe yatna karatAM nathI, teone bhagavAnanA vacanamAM sthira zraddhA nathI. AthI ja jinavacanAnusAra tattvane jANavA mATe vizeSa prakArano utsAha nathI tevA jIvo saMyamanI ucita kriyA karatAM hoya topaNa samAdhine pAmatA nathI. jethI teonI kriyAo saMsAranA ucchedanuM kAraNa banatI nathI. gAthA-3thI 7 sudhI anubhavane anurUpa dravyaguNaparyAyano bhedabheda batAvyo ane te bhedabhedanI vicAraNA AtmakalyANa mATe A rIte upayogI thAya - jema sAmAnyathI saMsArI jIva potAnA anubhava anusAra deha AdithI potAno abheda vicAre che ke tethI dehanI sArasaMbhALa Adi karavAmAM je sukha thAya che te "mane thAya che tema vicAre che ane prasaMge dehano koIka bhAga viSAdithI dUSita thayelo hoya to potAnA sukhamAM te bhAga bAdhita che tema vicArIne potAnAthI dehano bheda che tevI buddhi karIne te bhAganuM chedanAdi paNa karAve che. jo sarvathA dehAdi sAthe abhedabuddhi hoya to dehanA bhAganA chedathI "mAro ja cheda thaze' tevI buddhi thAya, paraMtu te samaye te vicAre che ke "dehano A bhAga ja viSAdithI dUSita hovAne kAraNe mane upadrava karanAra che." mATe upadrava karanAra evAM te bhAgane potAnAthI bhinna mAnIne uccheda karavAne mATe taiyAra thAya che. A prakAranA deha sAthenI kathaMcit bhedanI ane kathaMcit abhedanI buddhi mohadhArAnA pariNAmamAMthI thayela hovAthI kalyANanuM kAraNa nathI, paraMtu saMsAravRddhinuM ja kAraNa che; kema ke jeo mAtra zAtAmAM ja sukhanI buddhi dhAraNa kare che, azAtAmAM duHkhanI buddhi dhAraNa kare che ane AtmAnA pAramArthika svarUpanI leza paNa kalpanA jeo karI zakatA nathI, teo dehathI kathaMcit bhinna ane kathaMcit abhinna evAM AtmAnA sAcA sukhanA arthI thaIne anubhava anusAra dehanA bhedabhedano vicAra karatAM nathI. tethI saMsArI jIvoe svIkArela deha sAtheno bhedabheda pramANika anubhava anusAra hovA chatAM AtmAnA pAramArthika svarUpanA ajJAnathI utthita hovAne kAraNe saMsAranuM ja kAraNa bane che. vaLI, jeone dehathI pRthaphabhUta evAM AtmAnA sukha pratye pakSapAta thayelo che, teo mohanA unmelananuM kAraNa bane te prakAre dehanI sAthe bhedabhedano vicAra kare che. vaLI, teo dehane potAnAthI kathaMcit pRthaka mAnIne dehajanya bhAvo AtmAnA bhAvo nathI te rUpe jue che ane deha AdinA saMga vagarano nirlepa pariNAma AtmAno pariNAma che te rUpe jue che. vaLI, potAne dehanI sAthe kathaMcit abheda che tema vicArIne potAnA asaMgabhAvone pragaTa karavAmAM deha kaI rIte upakAraka thAya teno vicAra karIne potAnAthI abhinna evAM dehane yogamArganI sAdhanAmAM pravartAve che. teonA bhedabhedanI vicAraNA jinavacanAnusAra hovAthI saMyamanI pariNatinuM kAraNa bane che ane aMte kSapakazreNInI prApti thAya che tyAre potAnA zuddha AtmAnA dravyaguNaparyAyano kaI rIte paraspara bheda che teno anubhava anusAra ciMtavana karIne
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1] DhALa-4nuM yojanasvarUpa 163 zukladhyAnano prathama pAyo prApta kare che ane potAnA zuddha AtmAnA dravyaguNaparyAyano kaI rIte abheda che teno anubhava anusAra ciMtavana karIne zukladhyAnano bIjo pAyo prApta kare che. mATe jinavacanAnusAra bhedabhedanuM samyapha ciMtavana anubhava anusAra karIne yatna karavAthI ja kalyANanI prApti thAya che. . vaLI, gAthA-7mAM kahyuM ke, jinazAsana mAtra dravyaguNaparyAyano bhedabheda svIkArato nathI, paraMtu jagatanA sarva padArtho sAthe bhedabheda svIkAre che. tethI bhedabheda sarvatra vyApaka che ane te bhedabhedanI vicAraNA AtmakalyANa mATe A rIte upayogI thAya - dravyArthikanayathI sarva dravyono paraspara abheda che; kema ke zuddha dravyArthikanaya UrdhvatA sAmAnya ane tiryasAmAnya svIkAre che. tethI sarva dravyamAM dravyatva samAna che. mATe sarva dravyone abheda karIne eka mAne che ane paryAyArthikanaya te dravyomAM vartatA jaDatva, cetanatvAdi dharmone grahaNa karIne bheda mAne che ane yogIo rAgAdi vikalponA zamana arthe zuddha dravyArthikanayanI dRSTithI sarva dravyono abheda vicAre che tyAre koIpaNa dravyamAM rahela vizeSa dharmamAM upayoga jato nathI. tethI sarva dravyomAM vartatA samAna dharmanA baLathI yogIo potAnAmAM samatAnI pariNati utpanna kare che ane jyAre te dravyomAM vartatA koIka vizeSa dharma pratye yogIno upayoga jAya to te vizeSa dharmanA upayogane kAraNe yogInA cittamAM te dharma pratye pakSapAta thavAthI samabhAvano pariNAma jJAna thAya che. tethI samabhAvanA arthI yogI sarva dravyone samAna joIne samabhAvane atizaya karavA arthe zuddha dravyArthikanayanuM avalaMbana le che. jethI abheda buddhi sthira thAya che. vaLI, AtmAthI bhinna evAM sarva padArtho pratye mamatvanA parivAra arthe yogI bhedanayanI dRSTinuM avalaMbana laIne AtmAthI bhinna evAM dehAdi ane bhinna evAM anya dravyo pratyenA mamatvanA pratibaMdhano nAza kare che. tethI zrutAnusAre sarva dravyo sAthe bhedabhedanI vicAraNA paNa mohanuM unmelana karIne vItarAgatAnI prAptinuM kAraNa bane che. vaLI, gAthA-8mAM kahyuM ke je vastuno paraspara bheda che te ja vastuno anya dRSTithI abheda paNa che ane A bhedabheda sAtaso nayono mULa hetu che. tenAthI e prApta thAya ke padArthane zrutAnusAre yathArtha rIte jonArI dRSTi aneka prakAranI che ane te sarva dRSTine sAta nayamAM vibhAga pADIne bhagavAnanA zAsanamAM sAta nayo batAvAyA che. vaLI, A sAte nayomAM paNa avAMtara aneka dRSTi padArthanA yathArtha svarUpane batADanAra che tene AzrayIne eka eka nayAnA so-so bhedo paDe che. tethI sAta niyone AzrayIne sAtaso bhedo paDe che ane te sarva nayadRSTithI padArthanA pAramArthika svarUpane jovA mATe bhedabhedanI dRSTi ja upakAraka che. tethI gAthA-8mAM kahyuM ke te bhedabheda ja sAtaso nayono mULa hetu che ane je yogIo te sAtaso nayonA paramArthane jANIne zrutAnusAra te sarva nayonI dRSTithI jagatanA svarUpanuM avalokana kare che teo zuddha AtmAnA svarUpanA avalokana arthe te sarva nayonI dRSTinA baLathI ja vizeSa prakAranI nirlepa pariNati pragaTa karI zake che; kema ke sarve nayo jinavacanAnusAra bodha karAvIne potAnA bhAvone jinatulya pragaTa karAvavAmAM ja upakAraka bane che. tethI kSapakazreNI tarapha javA mATe sUkSma mArgAnusArI Uha pragaTa karavAmAM A sarva nayanI dRSTio atyaMta upakAraka che ane vartamAnamAM dvAdazAra nayacakra anusAra eka-eka
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-4nuM yojanasvarUpa nayanA bAra-bAra bhedo upalabdha che ane te anusAra je mahAtmAo sUkSma dravyaparyAyanuM ciMtavana karI zake che, teo paNa te ciMtavanathI saMyamanA kaMDakanI vRddhi karI zake che. have gAthA-9thI 13 sudhI asti-nAstine ane bhedabhedane AzrayIne thatI saptabhaMgI batAvela che ane te saptabhaMgInI niSpatti A rIte thAya che - padArthanA koI eka dharmane AzrayIne vicAraNA karavAmAM Ave to sAta prakAranI jijJAsA thAya che. te sAta prakAranI jijJAsAthI sAta prakAranA prazno thAya che ane te praznonA sAta uttara prApta thAya che. te sAta uttaro ja saptabhaMgI rUpa che. tethI saptabhaMgI dvArA padArthamAM rahela eka ja dharma viSayaka sarva jijJAsAono uttara maLavAthI eka dharmane AzrayIne te padArthano pUrNa bodha thAya che. vaLI, A saptabhaMgI sakalAdeza ane vikalAdezanI vivakSAthI pramANasaptabhaMgI ane nayasaptabhaMgI bane che arthAt sakalAdezanI vivekSAthI pramANasaptabhaMgI bane che ane vikalAdezanI vivakSAthI nayasaptabhaMgI bane che. A saptabhaMgInA rahasyane pAmyA pachI koI yogI koIpaNa padArthanA svarUpanuM ciMtavana karavA arthe zrutanA vacanathI upayogavALA thaIne saptabhaMgInA bodhane anurUpa sUkSma padArthano UhApoha kare te yogI zrutanA baLathI te padArthanA sUkSma bhAvone prApta karIne zuddha AtmAnA svarUpanA avalokana arthe kSapakazreNInI zaktino saMcaya kare che. jema, chadmastha avasthAmAM vIra bhagavAne paramANu upara dhyAna karela tyAre teonI indriyothI paramANu sAkSAt grahaNa thAya tevI avasthA na hatI chatAM zrutanA baLathI paramANunA sUkSma svarUpanA avalokanamAM vira bhagavAna upayogavALA hatA. te vakhate saptabhaMgIno bodha te paramANunA ciMtavanamAM atyaMta upakAraka bane che ane A prakAre paramANu pratye cittanI sthira dRSTi rAkhIne ciMtavana karavAthI kSapakazreNIne anukULa evI zaktino saMcaya thAya che. mATe saptabhaMgIno bodha paNa yogamArganA bhAvone atizaya karavAmAM atyaMta upakAraka che. vaLI, prastuta DhALanI aMtima gAthA-14mAM kahyuM ke, sakalAdeza ane vikalAdezarUpa pramANasaptabhaMgI ane nayasaptabhaMgIno abhyAsa karIne je yogIo zrutanA baLathI jIva-ajIvAdi tattvonAM rahasyone samaje che teone syAdvAdanuM parijJAna thAya che ane teono jainabhAva saphaLa che. A kathanathI e phalita thAya che ke, je yogIo saptabhaMgIno yathArtha bodha karIne jIvAjIvAdi tattvonA sUkSma bodhamAM te saptabhaMgIne yojI zake che arthAt jema paramANunA dhyAnamAM vIra bhagavAna nayasaptabhaMgIne ucita rIte joDIne sUkSma bhAvone prApta karI zakayA, tema je yogI jIvAdi tattvonA rahasyane pramANasaptabhaMgI ane nayasaptabhaMgI dvArA prApta kare che, teo potAnA jainabhAvane pragaTa karavA arthe jinanI je upAsanA kare che te saphaLa thAya che; kema ke te prakAranA ciMtavanathI ja vItarAga thavAne anukULa sUkSma Uha pravarte che. mATe saptabhaMgInuM jJAna kevaLajJAnanI prApti pratye prabaLa kAraNa bane che.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ davyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-5 | gAthA-1 165 [ DhALa pUrvanI DhALa sAtheno saMbaMdha - e caithaI DhAlaI bhedAbheda dekhADyuM anaI saptabhaMgInuM sthApana kariuM. hivaIM pAMcamaI DhAlaOM natha-pramANa virvaka karaI chaI - avataraNikArya : e cothI DhALamAM bhedabheda dekhADyo dravyaguNaparyAyano bhedabheda dekhADyo, ane saptabhaMgInuM sthApana karyuM. have pAMcamI DhALamAM nava-pramANano viveka kare che - bhAvArtha graMthakArazrIe dravyaguNaparyAyano bodha karAvavA arthe prastuta graMthanI racanA karela che. temAM prathama DhALamAM dravyAnuyoganuM mahattva batAvI dravyaguNaparyAyano kaI apekSAe bheda che ? te bIjI DhALamAM batAvyuM ane dravyaguNaparyAyano kaI apekSAe abheda che ? te trIjI DhALamAM batAvyuM. Ama chatAM paramArthathI to dravyaguNaparyAyano bhedabheda ja che, mAtra bheda nathI ke mAtra abheda nathI. tethI cothI DhALamAM dravyaguNaparyAyano bhedabheda batAvyo. vaLI, dravyaguNaparyAyano bhedabheda vicAratAM tenI sAthe saMlagna evI bhedabhedanI saptabhaMgI batAvavI Avazyaka che. tethI cothI DhALamAM saptabhaMgInuM sthApana karyuM. A rIte dravyaguNaparyAyanA bhedabhedano saptabhaMgIthI bodha karAvyA pachI naya ane pramANa dvArA sarva padArthono bodha karAvanAra jinazAsana che. tethI dravyaguNaparyAyanA bodhamAM naya-pramANano bodha paNa upayogI che; kema ke naya pramANano bodha thAya to nayanI daSTithI ane pramANanI dRSTithI paNa dravyaguNaparyAyano vicAra thaI zake che. tethI pAMcamI DhALamAM nayapramANano viveka kare che - gAthA - eka aratha TayarUpa chaI, dekhyo bhalaI pramANaI re; mukhyavRtti upacArathI, nayavAdI paNi jANaI re. pa/vA gyAnadaSTi jaga dekhii. gAthArtha - eka artha koIpaNa eka padArtha, traNarUpa che dravyaguNaparyAyarUpa che, pramANaI=pramANadaSTithI, bhalaI dekhyo-vyathArtha dekhAya che. nayavAdI paNa eka nayanI daSTithI jonAra puruSa paNa, mukhyavRtti
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-5 | gAthA-1 ane upacArathI jANe che=ghaTapaTAdi koI eka artha traNarUpa jANe che. jJAnadaSTi syAdvAdanI mArgAnusArI evI zrutajJAnarUpa dRSTithI, jagatane jovuM joIe. 5/1 Tabo H eka artha ghaTa-paTAdika, jIva-ajIvAdika traya rUpa kahatAM dravya-guNa-paryAyarUpa chaI, je mArTi ghaTAdika-mRttikAdirUpa dravya, ghaTAdirUpaIM sajAtIya dravyaparyAya, rUparasAvAtmakapaNaIM guNa. Ima jIvAdikamAM jANavuM. ehavuM pramANaIM-syAdvAda vacanaIM dekhyuM. je mArTi-pramANaIM-saptabhaMgAtmakaIM trayarUpapaNuM mukhyarIti jANiIM. nathavAdI je ekAMzavAdI te paNi mukhyavRtti anaIM upacAra eka arthana viSaIM yarUpapaNuM jANaIM, thaghapi nathavAdInaIM ekAMzavacanaIM zakti eka ja artha kahiIM, to paNi lakSaNArUpa upacAraIM bIjA 2 artha paNi jANiIM. ekadA vRttiDhya na hoI e paNi taMta nathI. AvAM matsyoSo' ItyAdi sthAni je mATi 2 vRtti paNi mAnI chaI. IhAM paNi mukhya-amukhyapaNaIM anaMta dharmAtmaka vastu jaNAvavAnaIM prayojanaIM eka naya zabdanI 2 vRtti mAnatAM virodha nathI. athavA 'naSAtmaka zAstraI-kramikavAkyaDhyaIM paNi e artha jaNAviIM. athavA 'nodhAvyuM voya artha:' Ima-aneka bhaMga jANavA. Ima gyAnadaSTi jaganA bhAva khiIM, zA5/15 * TabAmAM 'jIvaajIvAdi' kahela che temAM 'Adi' padathI Asava, saMvara, baMdha, nirjarA ane mokSanuM grahaNa ka2vAnuM che. - TabArtha : eka artha=bAhya dekhAtA evAM ghaTapaTAdika padArtha ane navatattva aMtargata jIva-ajIvAdi tattva, trayarUpa kahetAM=dravyaguNaparyAyarUpa che. ahIM prazna thAya ke, ghaTAdi artha trayarUpa kaI rIte che ? tethI kahe che - je mATe ghaTAdika-mRttikAdirUpe dravya che, ghaTAdirUpe sajAtIya evAM dravyano paryAya ane rUparasAtmakAdirUpe guNa che arthAt ghaTa-mATIrUpe dravya che, ghaTarUpe paryAya che ane rUparasAdirUpe guNa che. ema jIvAdimAM paNa jANavuM. e pramANe pramANathI=syAdvAdanA vacanathI, dekhyuM=ame joyuM. kema syAdvAdanA vacanathI eka artha=padArtha, traNarUpe dekhyuM ? tethI kahe che - je mATe saptabhaMgIAtmaka pramANathI trayarUpapaNuM mukhya rIte jaNAya che arthAt upacAra ane mukhyavRttithI nahIM, paraMtu mAtra mukhyavRttithI eka arthanuM=padArthanuM, trayarUpapaNuM jaNAya che.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-5) gAthA-1 nayavAdI je ekAMzavAdI che=padArthanA aneka aMzomAMthI koIka eka aMzane kahenAra che, te paNa mukhyavRtti ane upacArathI eka arthate padArthane, vize trayarUpapaNe jANe che. jo ke, tayavAdInI ekaaMzavacananI zakti eka ja arthane kahe che topaNa lakSaNArUpa upacArathI bIjA be artha mukhyavRttithI kahyA che tenAthI bIjA be artha, paNa jANe che. ahIM koI kahe ke ekasAthe vRttikya na hoya mukhyavRtti ane upacAravRtti baMne vRtti na hoya, te paNa taMta nathI=arthavALuM nathI. kema arthavALuM nathI ? tethI kahe che - "gaMgAmAM matsya ane ghoSa che" ItyAdi sthAnamAM je mATe be vRtti paNa mukhyavRtti ane upacAravRtti paNa, mAnI che. ahIM paNa=nayavAdInA vacanamAM paNa, mukhya ane amukhyapaNe anaMtadharmAtmaka vastu jaNAvavAnA prayojanathI eka nayanA vacanathI zabdanI be vRtti mAnatA=mukhyavRtti ane upacAravRtti-baMne vRtti mAnatAM, virodha nathI. athavA tayAtmaka zAstramAM kramikavAkyatya paNa e artha jaNAve che arthAt dravyaguNaparyAyane kramikavAkyaThyathI jaNAve che. arthAt prathama vAkyathI dravyarUpe jaNAve to, bIjA vAkyathI guNaparyAyarUpe jaNAve che. athavA eka bodha zabdamAM che ane eka bodha arthamAM che, ema aneka bhaMga jANavA arthAt prathama artha mukhyavRttithI ane upacAravRttithI batAvyo, 'athavAthI bIjo artha kramikavAkyatyarUpe batAvyo ane 'athavAthI trIjo artha 'eka bodha zabdathI ane eka bodha arthathI' e rIte aneka vikalpa jANavA. A pramANe jJAnadaSTithI=naya ane pramANarUpa jJAnadaSTithI jagatanA bhAva jovA joIe. bhAvArtha : jagatamAM cakSuthI dekhAtA ghaTapaTAdi artho che arthAt ghaTapaTAdi padArtho che ane zrutacakSuthI dekhAtAM jIvAjIvAdi sAta tattvo che. temAMthI koIpaNa eka padArthane grahaNa karIne vicAravAmAM Ave to pramANadRSTithI te padArtha dravya, guNa, paryAyarUpa che; kema ke pramANadaSTi te padArthane pUrNa svarUpe jue che ane pUrNa svarUpe ghaTAdi koI eka padArthane jovA mATe prayatna karavAmAM Ave to te padArtha dravyarUpa, guNarUpa ane paryAyarUpa jaNAya che. jema cakSu sAme paDelo ghaTa hoya ane syAdvAdathI pakva buddhivALo puruSa tene jue to te cakSuthI dekhAto ghaTa tene mATI dravyarUpe jaNAya che, te mATI dravyano ghaTaparyAya dekhAya che ane te dekhAtA ghaTapadArthamAM mATIdravyanA rUparasAdi guNa paNa dekhAya che. tethI sthUladaSTithI "A ghaTa che" tema kahevAmAM Ave che, paraMtu syAdvAdanA vacanathI te ghaTapadArthane jovAmAM Ave to te dravyarUpa, paryAyarUpa ane guNarUpa dekhAya che. e rIte koI saMsArI jIvane jovAmAM Ave to saMsArI jIva AtmarUpe dravya che, zarIrAdi tenA paryAya che ane jJAnavaryAdi tenA guNa che.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-5 | gAthA-1 vaLI, pUrvamAM jema ghaTamAM dravyaguNaparyAyanuM yojana batAvyuM. tema karma Adi ane ajIva padArthomAM paNa dravyaguNaparyAyanuM yojana karavuM. 168 vaLI, AsavarUpa eka arthanepadArthane, grahaNa karIne vicArIe to Asava e karmanA Agamanane anukULa evo jIvano pariNAma che. mATe te jIvadravyano paryAya che, dravyarUpe jIva bhAse che ane te jIvadravyanA jJAnavIryAdi guNo dekhAya che. tethI pramANadRSTithI jIvadravya, jIvadravyano AsavaparyAya ane te jIvadravyanA jJAnavIryAdi guNo che te svarUpe Asrava padArtha dekhAya che. vaLI, saMvarUpa eka arthane=padArthane, grahaNa karIne vicArIe to, saMvara e karmanA AgamananA rodhane anukULa evo jIvano pariNAma che. mATe te jIvadravyano paryAya che, dravyarUpe jIva bhAse che ane jIvadravyanA jJAnavIryAdi guNo dekhAya che. tethI pramANadRSTithI jIvadravya, jIvadravyano saMvaraparyAya ane te jIvadravyanA jJAnavIryAdi guNo che te svarUpe saMvara padArtha dekhAya che. vaLI, baMdha e jIva ane karma e benA saMbaMdharUpa paryAya che ane pramANadRSTithI tene jovAmAM Ave tyAre baMdha e jIva ane karma e bannemAM mizradravyano paryAya dekhAya che. tethI pramANadRSTithI baMdhaparyAyanA darzanakALamAM jIvadravya karmadravya sAthe mizra thayeluM eka dravya dekhAya che ane jIvadravyanA jJAnavIryAdi guNo tathA karmadravyanA rUpa2sAdi guNo te mizradravyanA guNo dekhAya che. vaLI, nirjarA e nirjarAne anukULa evAM jIvanA adhyavasAyathI AtmAthI chUTA paDAyelA karmanI avasthA che. tethI AtmAthI chUTA paDelA karmano ane jIvano nirjarAparyAya che. tethI Atmadravya ane karmadravya be dravyorUpe jaNAya che, karmadravyono nirjarAparyAya, Atmadravyano nirjarAparyAya ane Atmadravyano nirjarAne anukULa evo adhyavasAyaparyAya jaNAya che, AtmAnA jJAnAdi guNo ane nirjarA karAyelAM karmonA rUpAdi guNo dekhAya che. A sarvanI upasthiti pramANadRSTithI mukhyarUpe karavAmAM Ave tyAre te nirjarA e dravya, guNa ane paryAyarUpe bodhano viSaya bane che. vaLI, mokSa e saMpUrNa karmakSayarUpa che=saMpUrNa karmakSaya thavAthI pragaTa thatI jIvanI avasthA e mokSa che. tethI mokSa e jIvano paryAya che ane te mokSaparyAyano AdhAra jIvadravya che ane muktAvasthAmAM vartatA jJAnAdi guNo che. tethI jIvadravya, tenA jJAnAdiguNo ane teno mokSaparyAya te traNenI mukhyarUpe upasthiti ka2vAmAM Ave tyAre mokSarUpa eka artha=padArtha, traNarUpe jaNAya che. ahIM TabAmAM kahyuM ke, saptabhaMgIAtmaka pramANathI dravyaguNaparyAya trayarUpapaNuM mukhya rIte jaNAya che. tethI e prApta thAya ke dravyaguNaparyAyarUpa pUrNa padArthane pramANadRSTithI jovAmAM Ave tyAre dravyaguNaparyAya traNe mukhyarUpe jaNAya che ane te pramANavacana jema traNene mukhya jaNAve che tema te dravyaguNaparyAyano paraspara bheda ane abheda karIne sAta bhAMgA karIne paNa jaNAve che. tethI te pramANavacana saptabhaMgIAtmaka paNa che ane mukhyarUpe dravyaguNaparyAyano bodha karAvanAra paNa che, paraMtu nayadRSTinI jema te dravyaguNaparyAyamAMthI ekane mukhyarUpe ane anya bene upacArathI=gauNarUpe, jaNAvatuM nathI.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 169 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-5 | gAthA-1 vaLI, nayavAdI ekAMzavAdI che, paraMtu ekAMtavAdI nathI; kema ke ekAMtavAdI e durnayavAdI che jyAre syAdvAdane jANanAra paNa koIka prayojanathI eka ja aMzane kahenArA tAtparyane kahe tyAre te nayavAdI kahevAya che. tethI nayavAdI paNa koI ghaTapaTAdi artha ke jIvaajavAdi arthane trayarUpekadravyaguNaparyAyarUpe, jANe che. Ama chatAM je nayanI dRSTithI te bole che, te nayanI dRSTithI traNamAMthI je nayanuM kathana che te pradhAna bane che. ane anya be gauNa bane che. jema ghaTarUpa padArthane jovA mATe dravyanayanI dRSTi, guNanayanI dRSTi ane paryAyanayanI dRSTi pravarte che ane prayojana anusAra syAdAdI paryAyanayanI dRSTithI "A ghaTa che ema kahe che tyAre ghaTaparyAyano bodha mukhyavRttithI thAya che ane mATIdravya ane rUpAdi guNono bodha gauravRttithI arthAt upacAravRttithI thAya che; kema ke "paMtAnarpitasiddha e prakAranA kathana anusAra paryAyanayanI arpaNA karavAthI dravya ane guNane jonArI nadRSTinA anarpitAnI siddhi che. tethI "A ghaTa che' e prakAranA ghaTaparyAyane jonArI dRSTithI bolanAranA vacanathI ghaTaparyAyanI mukhyarUpe upasthiti thAya che ane mRdravya ane rUpAdi guNonI upacArathI upasthiti thAya che. jo ke nayavAdInI eka aMzanA vacananI zakti eka ja arthane kahe che topaNa lakSaNArUpa upacArathI bIjA be artha paNa jaNAya che. tethI nayavAdI paryAyAstika nayathI "A ghaTa che" ema kahe tyAre dravya ane guNa be artho paNa jaNAya che. ahIM prazna thAya ke, eka vakhate vRttikya na hoya arthAt "A ghaTa che' ema koI kahe to ghaTa arthanI zaktithI ghaTaparyAyanI upasthiti thaI zake paraMtu lakSaNArUpa upacAra dvArA bIjA be artha jaNAya nahIM ema koI kahe che ane graMthakArazrI kahe che - "e paNa taMta nathI'=e vacana paNa sAravALuM nathI. e vacana sAravALuM kema nathI ? tethI anubhavane anurUpa dRSTAMta batAve che - gaMgAmAM matsya ane ghoSa che-e prakAranA prAmANika ziSTa puruSanA vyavahAranA sthAnamAM be vRtti paNa svIkArAyI che. Azaya e che ke "gaMgAmAM matsya ane ghoSa che" ema kahevAmAM Ave tyAre "gaMgA' padano artha "pANIno pravAha' mukhyavRttithI karIne "gaMgAmAM matsya che tenI saMgati karAya che ane "gaMgAmAM ghoSa che te arthanI saMgati karavA mATe "gaMgA' padano artha "pANInA pravAha sAthe saMkaLAyeluM gaMgAnuM tIra" grahaNa karavAmAM Ave che, jyAM "gaMgA' zabdane artha lakSaNAthI tIrarUpe upasthita thAya che ane te gaMgAnA tIramAM ghoSa che tema saMgati karavAmAM Ave che. tethI jema "gaMgAmAM matsya ane ghoSa che e prakAranA vacanamAM gaMgA' zabdano artha mukhyavRttithI ane lakSaNArUpa upacAravRttithI grahaNa thAya che, tema syAdvAdInA vacanathI bolAyela nayavAdamAM paNa mukhyavRtti ane upacAravRtti dvArA pUrNa arthano bodha thAya che, phakta pramANadRSTithI pUrNa arthano bodha upacAranA parihArapUrvaka mukhyavRttithI ja thAya che ane nayavAdanA vacanathI mukhyavRtti ane upacAravRttithI pUrNa arthano bodha thAya che.
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-5| gAthA-1 pUrvamAM "gaMgAmAM matsya ane ghoSa che' e anubhavasiddha dRSTAMtathI "gaMgA'no artha eka ja prayogamAM mukhyavRttithI ane upacAravRttithI kaI rIte svIkArAya che te batAvyuM. tethI have kahe che ke ahIM paNa=nayavAdInA vacanamAM paNa, mukhya ane amukhyapaNAthI=mukhya ane upacArapaNAthI, anaMtadharmAtmaka vastu jaNAvavAnA prayojanathI eka "naya' zabdanI be vRtti mAnavAmAM virodha nathI=mukhyavRtti ane upacAravRtti, e vRtti mAnavAmAM virodha nathI. jo ke ahIM pramANadaSTithI ane nayadRSTithI eka arthane dravyaguNaparyAyarUpa batAve che. tethI vastu traNa svarUpa che evo ja bodha thAya che. "anaMta dharmAtmaka vastu che tevuM sthUlathI jaNAtuM nathI, paraMtu sUkSmadraSTithI vicArIe to te dravyaguNaparyAyanI upasthitithI "anaMta dharmAtmaka vastu che tevI upasthiti thAya che; kema ke te dravya, te guNa ane te paryAya e traNeyanI bhedAbhadAtmaka vicAraNA karavAmAM Ave tyAre e dravyarUpa vastu mAtra eka guNarUpa nathI, paraMtu anaMta guNarUpa che. mATe te vastumAM rahelA anaMta dharmonI upasthiti thAya che, phakta pramANadaSTithI te anaMta dharmo mukhyarUpe bhAse che ane nayeSTithI koI eka dharma mukhya jaNAya che, anya sarva amukhyarUpe jaNAya che. athavA - nayAtmaka zAstramAM kramikavAkyatve paNa e arthane jaNAve che. jema koI syAdvAdI puruSa dravyaguNaparyAyAtmaka evAM ghaTarUpa arthane dravyArthikanayathI kahe tyAre prathama mRdurupadravyanI upasthiti thAya che ane tyArapachI paryAyArthikanayathI kahe tyAre mRdravyamAM vartatA ghaTaparyAya ane rUpAdi guNonI upasthiti thAya che. tethI nayAtmaka zAstra dvArA dravyArthika ane paryAyArthikarUpa kramika vAkyarAne grahaNa karIne zrotAne bodha karAvavAmAM Ave tyAre zrotAne dravyaguNaparyAyarUpa trayAtmaka vastuno bodha thAya che. athavA eka bodha zabdamAM ane eka bodha arthamAM ema kahevAthI paNa dravyaguNaparyAyarUpa padArthanI upasthiti nayAtmaka vacanathI thAya che. Azaya e che ke, koI syAdvAdI vaktA dravyArthikanayathI eka vastunuM kathana kare tyAre je zabdathI kathana karyuM hoya te zabdathI te arthano bodha thAya che, te eka bodha zabdamAM che=te zabdathI vAcya arthamAM che ane bIjo eka bodha zabdathI vAcya arthamAM nathI, paraMtu arthathI prApta arthamAM che. jema koI puruSane kahevAmAM Ave ke, "dravyArthikanayathI tAro AtmA nitya che' tyAre zabdathI tenI nityatAno bodha thAya che ane arthathI paryAyArthikanayathI tenI anityatAno bodha thAya che. te rIte dravyaguNaparyAya-trayAtmaka vastumAMthI jeno zabdathI bodha karAvavAmAM Ave te nayavacanathI eka bodha zabdathI thAya che ane je anya benuM zabdathI kathana karyuM nathI teno bodha arthathI thAya che. tethI nayadRSTithI paNa zabdathI ane arthathI dravyaguNaparyAyano bodha thAya che. ema aneka bhaMga jANavA=nayadaSTithI dravyaguNaparyAyano bodha kaI rIte thAya ? tema pUrvamAM traNa
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 171 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-5 / gAthA-1-2 bhAMgAthI batAvyuM. (1) eka mukhyavRtti ane anya lakSaNArUpa upacArathI dravyaguNaparyAyano bodha thAya che ema batAvyuM. (2) kramika vAkyarAthI paNa nayAtmaka vacanathI dravyaguNaparyAyano bodha thAya che. (3) eka bodha zabdamAM ane eka bodha arthamAM e rIte paNa naya dvArA dravyaguNaparyAyano artha thAya che. ema aneka vikalpo nayAtmaka dRSTithI dravyaguNaparyAyanA bodhaviSayaka jANavA. A pramANe=gAthAmAM pramANadaSTi ane nayadRSTi batAvI e pramANe, jJAnadRSTithI jagatanA bhAvone= jagatanA sarvabhAvone, jovA joIe. jethI jinavacanAnusAra jagatanA padArthonI vyavasthAno samyak bodha thAya. pa/1 avataraNikA : kahi artha teha ja spaSTapaNae jaNAvaI chaI - avataraNikArca - kahiyo artha-pUrva gAthAmAM kahelo artha, tene ja spaSTapaNe jaNAve che - bhAvArtha : prathama gAthAmAM kahyuM ke, pramANathI mukhyavRttie eka artha dravyaguNaparyAyarUpe jaNAya che ane nayathI mukhyavRtti ane upacAra dvArA eka artha dravyaguNaparyAyarUpe jaNAya che, te kahelo artha mukhyavRttithI ane upacArathI kaI rIte jaNAya che ? te spaSTa kare che - gAthA : mukhya vRtti dravyAratho, tAsa abheda vakhANaI re; bheda paraspara ehano, te upacAraI jANaI re. gyAna ApavA gAthArtha - mukhyavRtti="zabdanI zakti' e zabdano artha che tema svIkAranAra mukhyavRtti, dravyartha naya tenA dravyaguNaparyAyanA, abhedane vakhANe che-abhedane kahe che. ehano dravyaguNaparyAyano, paraspara bheda, te upacArathI jaNAya che=lakSaNathI jaNAya che. pa/cA Tabo : mukhya vRti kahatAM zakti zabdArtha kahartA, je dravyArthanA, te. tAsa kahatAM-dravya, guNa, paryAyanaI abheda vakhANaIM; je mATaIM guNaparyAyAbhinna mRduddhAdikanaIM viSayaOM ghaTAdipadanI zakti chaI. ehano paraspara kahatAM-mAMhomAhiM, bheda chaI, te upacAra kahitAM-lakSaNAIM jANaI; je mArTi-dravyabhinnakaMbugrIvAdiparyAyanaIM viSaIM te ghaTAdipadanI
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 DhALa-5 | gAthA-2 lakSaNA mAnaIM. mukhyArtha bAdhaI, mukhyArtha saMbaMdhaIM tathAvidhavyavahAraprojana anusarI, tihAM-lakSaNApravRtti durghaTa nathI. II5/2/ bArtha H mukhyavRtti kahetAM zaktine zabdArtha kaheto=je zakti hoya te zaktine zabdano artha kaheto, je dravyArthikanaya, te tenA=dravyaguNaparyAyanA, abhedane vakhANe che. dravyArthikanaya dravyaguNaparyAyanA abhedane kema kahe che ? tethI kahe che je mATe guNaparyAyathI abhinna=rUparasAdi guNa ane kaMbugrIvAdi paryAyathI abhinna, evI mR dravyAdinA viSayamAM ghaTAdi padanI zakti che. ehano=dravyaguNaparyAyano, paraspara=mAMhomAMhi, bheda che, te-te bheda, upacArathI kahetAM lakSaNAthI, jaNAya che. dravyaguNaparyAyano paraspara bheda upacArathI kema jaNAya che? te spaSTa kare che - je mATe dravyathI bhinna=mRdravyathI bhinna, evAM kaMbugrIvAdi paryAyanA viSayamAM te=dravyArthikataya, ghaTAdipadanI lakSaNA mAne che. kema ghaTAdipadanI lakSaNA mAne che ? tethI kahe che mukhyArthanA bAdhamAM=dravyArthikanayathI vAcya je mukhya dravya, tenA arthanA bAdhamAM arthAt paryAyamAM te arthano bAdha che mATe, mukhyArtha saMbaMdhamAM=mukhya evAM dravya sAthe saMbaMdhavALA evAM paryAyamAM, tevA prakAranA vyavahAranA prayojanane anusarIne=ghaTapadathI kaMbugrIvAdi paryAyane kahevAnA vyavahAranA prayojanane anusarIne, tyAM=kaMbugrIvAdi paryAyamAM, lakSaNAnI pravRtti durghaTa nathI=ghaTapadathI kaMbugrIvAdi paryAyanI lakSaNAthI upasthiti thaI zake che. / / 5/2 bhAvArtha: pUrvanI gAthAmAM kahyuM ke, koIpaNa eka padArthane jovAmAM Ave tyAre te padArtha dravyaguNaparyAyarUpa ja bhAse che. vaLI, pramANanI dRSTi te traNene mukhyavRttithI jANe che ane nayadRSTi te traNamAMthI ekane mukhyavRttithI jANe che ane anya bene upacArathI jANe che. tethI dravyArthikanaya dravyaguNaparyAyane mukhyavRttithI kaI rIte jANe che ? ane upacAravRttithI kaI rIte jANe che ? te have batAve che - dravyArthikanaya dravyaguNaparyAyane abhedarUpe dekhADe che. tethI dravyArthikanayanI dRSTithI ghaTa zabdathI mATI dravya, kaMbugrIvAdi paryAya ane rUpAdi guNo - traNe abhinna rIte jaNAya che. ane ghaTapadanI zakti guNaparyAyathI abhinna mRdravyamAM che; kema ke, dravyArthikanayanI dRSTithI 'ghaTa'padathI vAcya mAtra ghaTa nathI, paraMtu guNaparyAyathI abhinna evuM mATIdravya che. vaLI, dravyArthikanayathI dravyaguNaparyAyane bhinna batAvavA hoya to mukhyavRttithI batAvI zakAya nahIM; kema ke dravyArthikanayathI ghaTapadanI zakti guNaparyAyathI abhinna evAM mRdravyamAM che, paraMtu mRdravyathI bhinna
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 dravyaguNaparNayano rAsa lAbha-1 | DhALa-5| gAthA-2-3 kaMbugrIvAdi paryAyamAM nathI. Ama chatAM jyAre ghaTapadathI kaMbugrIvAdine upasthita karavA hoya to lakSaNAthI karI zakAya. jema, jayAM poSa: I e prakAranA prayogamAM "gaMgA' padathI "gaMgAno pravAha" upasthita thAya che, paraMtu "gaMgA' padathI "gaMgAnuM tIra' upasthita thatuM nathI. Ama chatAM "A ghoSa zItala che ane pAvana che' e prakArano bodha karAvavA arthe "fiAya poSa: ' e prakArano prayoga thAya che ane te sthAnamAM karAyelA jayAM poSa: I' e prakAranA vacanathI vivekIne "gaMgAnA kinArAmAM ghoSa che ane gaMgAnA kinArAmAM hovAthI te ghoSa zItala ane pAvana che e prakArano artha upasthita thAya che. mATe tevA sthAnamAM lakSaNAnI pravRtti durghaTa nathI. tema, dravyArthikanayathI ghaTapada dvArA guNaparyAyathI abhinna evAM mRddhavyanI upasthiti hovA chatAM kaMbugrIvAdi paryAyanI upasthiti karAvavAnuM prayojana hoya tyAre tevA prakAranA prayojanane anusAra lakSaNAnI pravRttithI kaMbugrIvAdi paryAyanI paNa vivekIne upasthiti thAya che. jema koI vyaktine "ghaTa padathI vAcya dravyArthikanayathI guNaparyAyathI abhinna mudravya che' tevo sAmAnya bodha hovA chatAM game te mRdravya ghaTapadathI vAcya nathI, paraMtu kaMbugrIvAdi paryAyavALuM mRddhavya ja ghaTapadathI vAcya che tevo spaSTa bodha na hoya te vakhate mRdravyathI bhinna kaMbugrIvAdi paryAyane ghaTapadathI upasthita karAvavuM hoya to dravyArthikanayanI dRSTithI kahenAra puruSa paNa lakSaNA dvArA dravyathI bhinna evAM kaMbugrIvAdi paryAyanuM kathana kare to asaMgata thAya nahIM. ApaNA avataraNikA: pUrvanI gAthAmAM dravyArthikAyathI dravyaguNaparyAyano mukhyavRttithI abheda che ane upacArathI bheda che tema batAvyuM. have payayArthikanayathI dravyaguNaparyAyano mukhyavRttithI bheda che ane upacArathI abheda che tema batAve che - gAthA : mukhyavRtti savi lekhavaI, paryAyAratha bhedaI re; upacAra anubhavabalai, mAnadaM teha abhedai re. gyAna pi/all gAthArtha - mukhyavRttithI sarva dravyaguNaparyAya, paryAyArthikanaya bheI=bhedathI, lekhave kahe. vaLI, anubhavanA baLathI tehaetene dravyaguNaparyAyane, upacArathI abheda mAne. ||pa/3II rabo : Ima-paryAyArthanA mukhyavRttithaka sarva-dravya, guNa, paryAya-bhedaI lekhavaI, mAIM e nathanaIM mataIM mRdAdipAdana dravya artha, rUpAdipadano guNa ja, ghaTAdipadano kaMbugrIvAdi
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-5| gAthA-3 paryAya ja. tathA upacAraI-lakSaNAI karI anubhavanaIM balaI te abhedaI mAnaIM. ghaTAdi mRdaDhavAghabhinna ja chaI. e pratIti ghaTAdipadanI mRdAdidravyanaIM viSaIM lakSaNA mAniIM; e paramArtha. I5/3 TabArtha - ema=jema dravyArdikataya mAne che te pUrvamAM batAvyuM ema, paryAyArthikataya mukhyavRttithI sarva dravyaguNaparyAya sarva, bhedathI lakhe che kahe che. bhedathI kema kahe che ? tethI kahe che - je mATe e nayanA mate=paryAyArSikanayanA mate, mRdAdi padano dravya ja artha che, rUpAdi padano guNa ja artha che ane ghaTAdi padano kabugrIvAdi paryAya ja artha che. tathAane, upacArathI=lakSaNAe karI, anubhavatA baLe=paryAyAdhikataya lokaanubhavatA baLe, te abheda mAnedravyaguNaparyAyano abheda mAne. tenuM tAtparya spaSTa kare che. 'ghaTAdi mRdadravyAdi abhinna ja che' e pratIti ghaTAdipadanI mRdAdi dravyanA viSe lakSaNAthI mAne che arthAta mukhyavRttithI ghaTAdi padanI zakti kaMbugrIvAdi paryAyamAM che ema mAne che ane lakSaNAthI ghaTAdi padathI vAcya mRddadravyathI abhinna evAM kaMbugrIvAdi paryAyane mAne che e paramArtha che= paryAyAdhikAnuM e tAtparya che. li5/3 bhAvArtha : paryAyArthikanaya dravyaguNaparyAyano bheda mAne che. tethI paryAyArthikanayanA mate mRdAdi padathI vAcya dravya thAya che, rUpAdi padathI vAcya guNa thAya che ane ghaTAdi padathI mRdAdi dravyamAM vartato kabugrIvAdi paryAya thAya che. tethI paryAyArthikanayathI padArthane jovA mATe prayatna karAya tyAre ghaTapadathI kaMbugrIvAdi paryAyanI ja upasthiti thAya, paraMtu jema dravyArthikanayathI ghaTa padathI kaMbugrIvAdi paryAyathI abhinna evAM mRdravyanI upasthiti thAya che tema kaMbugrIvAdi paryAyathI abhinna evAM mRddhavyanI upasthiti paryAyArthikanayanI mukhyavRttithI thAya nahIM. tethI paryAyArthikanayanI dRSTithI ghaTapadathI kaMbugrIvAdithI abhinna evAM mRddhavyanI upasthiti lokaanubhavanA baLathI karavI hoya tyAre paryAyArthikanaya lakSaNAthI abheda mAne che=jaMbugrIvAdi paryAyanI sAthe mRddhavyano abheda mAne che. tethI jema jUtha poSa: I'mAM "gaMgA' padathI "gaMgAnA pravAhane badale lakSaNA dvArA "gaMgAnuM tIra' upasthita thAya che, tema paryAyArthikanayanI dRSTithI ghaTapadathI mRddhavyathI bhinna evAM kaMbugrIvAdi paryAyanI upasthiti thavAne badale kaMbugrIvAdi paryAyanI sAthe saMbaMdhita evAM mRdravyanI upasthiti lakSaNAthI thAya che. AthI ghaTapadathI mRddhavyathI abhinna evAM kaMbugrIvAdinI upasthiti karIne lokaanubhavane paryAyArthikanaya saMgata kare che arthAt lokane anubhava che ke ghaTa ane paTa jema judA che tema kaMbugrIvAdithI muMdravya juduM nathI, paraMtu kaMbugrIvAdisvarUpa ja mRdravya che te prakAranA lokaanubhavanI saMgati paryAyArthikanaya kare che. pa/3I.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-5 | gAthA-4 175 avataraNikA: gAthA-ramAM dravyArthikanaya dravyaguNaparyAyano abheda kaI rIte mAne che ane bheda kaI rIte mAne che te batAvyuM ane gAthA-3mAM paryAyAdhikanaya dravyaguNaparyAyano bheda kaI rIte mAne che ane abheda kaI rIte mAne che te batAvyuM. tethI prazna thAya ke eka taya bheda ane abheda beya kaI rIte svIkArI zake ? tenA samAdhAna arthe kahe che - gAthA - doI dharma naya je grahaI, mukhya amukhya prakAro re; te anusArai kalpiIM, tAsa vRtti upacAro re. gyAna pa/4 gAthArtha :- naya beu dhama mukhya amukhya prakAre je grahaNa kare che, te anusAre=be dhama grahaNa kare che te anusAra, tAsa te be nayanI, vRtti ane upacAra kahyuM che kalpanA kare che. pa/4 Tabo: bahu dharma=bheda-abheda pramukha, je nava-vyArthika athavA paryAyArthika grahaI-UhAkhya pramANaI dhAraI, mukhya-amukhya prakAraU-sAkSAt saMketaIM tathA vyavahita saMketache, te nayanI vRti anaIM te nathano upacAra kalpiI. jima-gaMgA padano sAkSAt saMketa pravAharUpa arthanaIM viSathaIM chaiM, te mATaIM pravAhaOM zakti tathA gaMgAtIracheM gaMgAsaMketa vyavahita saMketa chaiM, te mATa6 upacAra. tima dravyArthikanayana sAkSAt saMketa abhedaI chaiM, te mATaIM-tihAM zakti bhedaI vyavahita saMketa chaI te mATaIM-upacAra. Ima paryAyArthinathanI paNi zakti, upacAra bheda, abhedanaIM viSathaIM joDavA. pa/4 TabArtha : bheda-abheda vagere be dhama=nitya-anitya, eka-aneka vagere be dharmo, je dravyArdikataya athavA paryAyArthikanatha grahaNa kare che=UhAga pramANathI dhAraNa kare che-potAnI jayadaSTinI vicAraNArUpa bodhathI dhAraNa kare che. kaI rIte bheda-abheda beu dharmo dhAraNa kare che ? tethI kahe che - mukhya-amukhya prakAre dhAraNa kare che arthAt sAkSAt saMketathI ane vyavahita saMketathI dhAraNa kare che, te nayanI vRtti ane te nayano upacAra kalpAya che arthAt je sAkSAt saMketathI grahaNa kare che te nayanI vRtti che ema kalpanA karAya che ane je vyavahita saMketathI grahaNa kare che te nayano upacAra che ema kalpanA karAya che.
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 171 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-5| gAthA-4 jema, 'gaMgA' padano sAkSAt saMketa pravAharUpa arthanA viSayamAM che te mATe pravAhanI zakti che= gaMgA padamAM pravAhane kahevAnI zakti che ane "gaMgAtIra'mAM 'gaMgAno saMketa vyavahita saMketa che="gaMgA padamAM 'gaMgAtIra'ne kahevAnI zakti vyavahita saMketa che te mATe upacAra che="gaMgA' padano artha 'gaMgAnuM tIra' upacArathI che. tema, dravyArthikanayano sAkSAt saMketa abhedamAM che te mATe tyAMgadravyaguNaparyAyanA abhedanI vicAraNAmAM, zakti che ane bhedamAM vyavahita saMketa che=vyArthikanayanI dRSTithI sAkSAt saMketa nathI paraMtu vyavahita saMketa che. te mATe upacAra che=bhedamAM upacAra che. ema=jema dravyAyikanayamAM graMthakArazrIe joDIne batAvyuM ema, paryAyAyikalayamAM paNa zakti ane upacAra bheda ane abheda viSe joDavA=bhedamAM zakti che ane abhedamAM upacAra che tema joDavuM. pa/4 bhAvArtha sAmAnyathI vicArIe to nadRSTi eka dharmane grahaNa karIne pravarte che tethI dravyArthikanaya dravyaguNaparyAyanA abhedane kaI rIte svIkAre che? te gAthA-ramAM batAvyuM ane paryAyArthikanaya dravyaguNaparyAyanA bhedane kaI rIte svIkAre che ? te gAthA-3mAM batAvyuM. tethI vicArakane zaMkA thAya ke dravyArthikanaya bheda ane abheda baMnene eka sAthe kaI rIte grahaNa kare che ? ane paryAyArthikanaya bheda ane abheda baMnene ekasAthe kaI rIte grahaNa kare che ? te spaSTa karavA arthe kahe che - dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya bhedabhedarUpa be dharmone mukhya-amukhyarUpe svIkAre che arthAt mukhyagauNarUpe svIkAre che; kema ke sunaya potAnI dRSTine mukhyarUpe svIkArIne anya nayanI dRSTine sarvathA na ja svIkAre to te naya durnaya bane. dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya je bhedabhedarUpa bane dharmo mukhyaamukhyarUpe svIkAre che te anusAra te nayanI eka vRtti che ane eka upacAra che. jema, dravyArthikanayanI abhedamAM vRtti che ane bhedamAM upacAra che tathA paryAyArthikanayanI bhedamAM vRtti che ane abhedamAM upacAra che. tethI e phalita thAya ke, dravyArthikanayano sAkSAt saMketa abhedamAM che ane vyavahita saMketa bhedamAM che. je sAkSAt saMketa che te, nayano viSaya che ane je vyavahita saMketa che te, te nayano viSaya nathI, paraMtu tenA pratipakSa nayano viSaya che. ane sunaya pratipakSanA viSayane gauNarUpe svIkAre che, tenI=pratipakSanayanA viSayanI prApti lakSaNAthI thAya che. AthI tattvArtha sUtramAM "arpitathI anarpitAnI siddhi che e prakAranuM sUtra che. te pramANe dravyArthikanaya abhedanI arpaNa kare che, je mukhyarUpe che ane tenA dvArA bhedanI siddhi che, jene gaNarUpe svIkAre che. ahIM arpita kaho ke, mukhyavRtti kaho ke, sAkSAt saMketa kaho ke, vRtti kaho, te ekAryavAcaka che. vaLI, anarpita kaho, ke amukhyavRtti kaho, arthAt lakSaNA kaho ke, upacAra kaho, vyavahita saMketa kaho, te ekAryavAcaka che. mULa gAthAmAM "grahaI" zabda che teno artha TabAmAM karyo ke "UhAga pramANathI dhAraNa kare che, tethI e
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1] DhALa-5| gAthA-4-5 prApta thAya ke, nayadRSTi potAnA viSayano nirNaya karavA mATe Uha kare che ane te Uha paNa sunaya pramANika Uha kare che. tethI dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya potAnI pramANika dRSTithI je pramANika Uha kare che te UhanA baLathI tene mukhya-amukhyarUpe bheda-abheda vagere beu dharmonuM grahaNa thAya che. ApaNujA avataraNikA - kaIka kahaI chaI, jai-eka nA eka ja viSaya grahaI, bIjA nA viSaya na graha rta dUSaI 7I - avataraNitArtha - koI kahe che, je eka naya eka ja viSayane grahaNa kare=potAno viSaya ja grahaNa kare, bIjA nayano viSaya grahaNa kare nahIM, tene dUSaNa Ape che - bhAvArtha pUrva gAthAmAM kahyuM ke, dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya bhedabhedarUpa baMne viSayone mukhya-amukhyarUpe grahaNa kare che, tyAM koIka kahe che - zuM kahe che ? te batAve che. je, eka naya eka ja viSayane grahaNa kare arthAt bhedabhedamAMthI koIka eka, bhedane ke abhedane ja grahaNa kare athavA nityAnityamAMthI koIka eka, nityane ke anityane ja grahaNa kare athavA eka-anekamAMthI koIka eka, ekane ke anekane ja grahaNa kare. jema dravyArthikanaya abhedane ja grahaNa kare athavA nityane ja grahaNa kare athavA ekane ja grahaNa kare, paraMtu potAnA pratipakSa evAM nayanA viSayane grahaNa kare nahIM arthAt dravyArthikanayanA pratipakSa evAM paryAyArthikanayanA viSayane grahaNa kare nahIM arthAt bhedarUpa, anityarUpa ke anekarUpa viSayane grahaNa kare nahIM." koIkanA te kathanane dUSita kare che. ' gAthA : bhinna viSaya nayagyAnamAM, je sarvathA na bhAI re; to svataMtra bhAvai rahaI, mithyAdaSTi pAsaI re. gyAna pa/pA gAthArtha - nayajJAnamAM jo sarvathA bhinna viSaya na bhAse, to svataMtra bhAvane kAraNe te naya sarvathA nayAMtara vimukhapaNAne kAraNe, mithyAdaSTi pAse rahe. pa/pA. Tabo: ja nathajJAnamAMhiM bhinna viSaya kahatAM-navAMtarano mukhyArtha, sarvathA kahatAM-amukhyapaNaI
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-5 | gAthA-pa-1 paNi, na bhAI, ta svataMtrabhAvaI-sarvathA nayAMtaravimukhapaNaiM, mizrAdaSTi pAsaI rahaI, eTalaI durNaya thAI, paNi sunaya na thAIM; Ima-jANavuM. pi/pA TabArtha : jo nayajJAnamAM bhinna viSaya kahetAM navAMtarano mukhyArtharUpa viSaya, sarvathA kahetAM amukhyapaNe, paNa, na bhAse arthAt nayAMtarano viSaya mukhyarUpe to na bhAse, paraMtu amukhyarUpe paNa na bhAse, to svataMtrabhAvathI sarvathA tayAMtara vimukhapaNAthI, mithyAdaSTi pAse raheete natha mithyAdaSTi pAse rahe eTale durNaya thAya, paraMtu sunaya thAya nahIM, ema jANavuM. papan bhAvArtha : jainazAsanamAM batAvAyelA dareka nayo potAno viSaya mukhyarUpe svIkAre che ane potAnAthI pratipakSa evAM bhinna nayano viSaya amukhyarUpe svIkAre che. tethI dravyArthikanaya paNa bhedabhedane mukhya-amukhya prakAre svIkAre che ane paryAyArthikanaya paNa bhedabhedane mukhya-amukhya prakAre svIkAre che. vaLI, jo naya potAno mukhya viSaya svIkAre ane nayAMtarano mukhya viSaya mukhyarUpe to na svIkAre, paraMtu amukhyarUpe paNa na svIkAre to te naya, nayAMtara sAthe saMbaddha nathI, paraMtu svataMtra che. AthI ja sarvathA nayAMtarathI vimukha hoya che ane je naya nayAMtara sAthe saMbaddha nathI, paraMtu svataMtra rahe che te naya durnaya thAya che, paraMtu sunaya thato nathI ane durnaya to mithyAdRSTi jIvo pAse rahe, samyaphadaSTi jIvo pAse na rahe. vaLI, sunaya haMmezAM pratipakSa naya sAthe saMbaddha hovAthI potAno viSaya mukhyarUpe svIkAre che ane pratipakSa nayano viSaya gauNarUpe svIkAre che, paraMtu pratipakSa nayanA viSayano sarvathA apalApa karato nathI. pa/pA. avataraNikA: pUrva gAthAmAM kahyuM ke, sunaya haMmezAM pratipakSano viSaya paNa amukhyarUpe svIkAre che. tene zAstravacananI sAkSIthI daDha kare che - gAthA : eha vizeSAviphathai, satimAM paNi dhAro re; ima nathI savi saMbhavaI, bheda-abhedupacAro re. gyAna ApavA gAthArtha : eha sunaya pratipakSano viSaya paNa amukhyarUpe svIkAre che e, vizeSAvazyaka ane sammatimAM paNa ghAro=vizeSAvazyaka ane sammatimAM paNa che ema dhAro. Ima=e rIte sunaya pratipakSa nayanA viSayane amukhyarUpe svIkAre che e rIte, nayathI bheda, abheda ane upacAra sarva saMbhave che. IN/II
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 179 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-5| gAthA-6 Tabo - eha artha vizeSAvathaI, tathA-satimAMhi chaI, Ima dhAra. mAthA - "dohiM vi NayehiM NIaM, satthamulUeNa taha vi micchattaM / jaM savisayappahANattaNeNa aNNuNNaniravekkhA" / / 1 / / (vize mA. 2211, saMmati, 3/42) "svArthagrAhI itarAMzApratikSepI sunayaH, iti sunayalakSaNam / svArthagrAhI itarAMzapratikSepI durnayaH, iti durnayalakSaNam / / " Ima-nAthI=nathavicArathI, bheda-abheda grAhya vyavahAra saMbhavaI tathA nayasaMketavizeSathI grAhakavRtivizeSarUpa upacAra paNi saMbhavaI. te mATaIM bheda-abheda te mukhyapaNahaiM pratyekanayaviSaya, mukhyAmukhyapaNaI ubhavanayaviSaya, upacAra-kta mukhyavRttinI pari navaparikara paNi viSaya nahIM. e samo mArga zvetAmbara pramANazAstrasiddha jANoM. pi/DA TabArtha - eha artha pUrva gAthAmAM kahyuM ke, sunaya potAno viSaya mukhyarUpe svIkAre che ane anya nayano viSaya amukhyarUpe paNa svIkAre che e artha, vizeSAvazyaka ane sammatimAM che, ema dhAro-ema nirNaya karo. vizeSAvazyakanI gAthA che. =ulUka vaDeetaiyAyika vaDe, rohiM vi nahiM 3 savaeN=baMne paNa nayothI nIta zAstra che= pravRtta zAstra che, tada vi micchatta topaNa mithyAtva che, gaM=je kAraNathI, savasa pahANena=svaviSayanA pradhAnapaNA vaDe, maUTUnirave anyo nirapekSa che=baMne paNa kayo potAnA viSayanA pradhAnapaNA vaDe anyo nirapekSa che. (te kAraNathI mithyAtva che.)" (vizeSAvazyaka bhASya-2185, sammati3/49) vArthagrAhI tarazAstikSepI sunaya, rUti surakSizsvaarthagrAhI ane Itara aMzano apratikSepI sunaya che e pramANe sunayanuM lakSaNa che. svArthagrAhI rUtarAMzaprattikSepI Turna, ti TurnAkSARsvaarthagrAhI ane ItaraaMzano pratikSepI durnaya che e pramANe durbayanuM lakSaNa che." ema nathI=naya vicArathI pUrvamAM vizeSAvazyaka ane sammatinI sAkSI ApI e pramANe naya vicArathI, bheda-abheda grAhya vyavahAra saMbhave che ane nayanA saMketavizeSathI=nayanA vyavahita saMketavizeSathI, grAhakavRtti vizeSarUpa upacAra paNa saMbhave che-pratipakSanayanA viSayanI grAhaka evI vRttivizeSarUpa arthAt lakSaNArUpa upacAra paNa saMbhave che. te mATe bheda-abheda te mukhyapaNe pratyeka vayano viSaya che=bheda mukhyapaNe paryAyArthikanayano viSaya che ane abheda mukhyapaNe dravyArthikanayano viSaya che ane mukhya-amukhyapaNe ubhayanayano
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-5gAthA-6 viSaya che=bheda-abheda dravyAdhika ane paryAyAdhikanayano mukhya-amukhyapaNe viSaya che. upacAra te=dareka naya lakSaNA dvArA pratipakSa nayano viSaya grahaNa kare che te sthAnamAM lakSaNArUpa upacAra te, mukhyavRttinI jema nayanA parikarapaNe viSaya nahIM=dareka nayano potAno viSaya che, te nayano parikara kahevAya ane anya nayano viSaya che, te nayano viSaya kahevAya nahIM mATe upacArathI prApta thato viSaya nayanA parikarapaNe viSaya nahIM, e samo mArga zvetAMbara pramANa-zAstra siddha=zvetAMbarane mAnya evAM zAstrathI siddha jANavo. li5/6 bhAvArtha gAthA-panI avataraNikAmAM kahela, koIka kahe che ke, "koI eka naya potAno viSaya grahaNa kare, bIjA nayanA viSayane grahaNa kare nahIM," tenuM samAdhAna gAthA-pamAM karyuM ke, nayajJAnamAM paNa potAnA viSaya karatAM anyano viSaya gauNarUpe svIkAra thAya to ja te sunaya bane, anyathA mithyAdRSTirUpa bane. A kathana graMthakArazrIe svamatithI karyuM nathI, paraMtu vizeSAvazyaka ane sammatimAM paNa te pramANe kahela che. tethI graMthakArazrIe paNa kahe che ke sunaya anya nayano viSaya paNa gauNarUpe svIkAre che. ' vizeSAvazyakanI sAkSI ApatAM kahyuM ke, naiyAyika baMne nayo svIkAre che. tethI jema, jainadarzana dravyArthika ane paryAyArthika baMne nayo svIkAre che, mATe te pramANa che, tema taiyAyikanuM darzana paNa pramANa thavuM joIe, tema chatAM vizeSAvazyakamAM baMne nayone svIkAranAra evAM taiyAyikanA zAstrane mithyAzAstra kahela che ane temAM vizeSAvazyakamAM yukti Apela che ke, naiyAyika darzana baMne nayone svaviSayanA pradhAnapaNAthI svIkAre che, paraMtu te baMne nayo anyonyanirapekSa che mATe mithyA che. tethI e prApta thAya ke naiyAyika je sthAnamAM dravyArthikanaya svIkAre che te sthAnamAM te dravyArthikanayane paryAyArthikana sApekSa svIkArato nathI paraMtu ekAMta dravyArthikanayanI dRSTithI te padArthane kahe che ane je sthAnamAM paryAyArthikanaya svIkAre che te sthAnamAM te paryAyArthikanayane naiyAyika dravyArthikanayasApekSa svIkArato nathI, paraMtu ekAMta paryAyArthikanayanI dRSTithI te padArthane kahe che. tethI anyo nirapekSa evAM te be nayo mithyAdRSTi hovAthI tenuM zAstra paNa mithyAzAstra che; kema ke taiyAyika paramANune ekAMta nitya kahe che tyAre dravyArthikanayanI dRSTithI te paramANu nitya che ane te ja paramANu paryAyArthikanayanI dRSTithI anitya che tema chatAM nayAyika paramANune anitya svIkArato nathI. vaLI, paramANumAMthI banelA caNakAdi skaMdhone anitya svIkAre che te ja kacaNukAdi skaMdhone dravyarUpe nitya svIkArato nathI. tethI keTalAka dravyone ekAMta nitya kahe che ane keTalAka dravyone ekAMta anitya kahe che. mATe taiyAyika mithyAdRSTi che. jyAre syAdvAdI to dareka padArthonI vicAraNAmAM dravyArthikanayane ane paryAyArthikanayane svIkAre che tethI syAdvAdI dravyArthikanayanI vivakSA vakhate dravyArthikanayathI padArthanuM nirUpaNa kare tyAre paNa te ja padArthane AzrayIne te dravyArthikanaya paryAyArthikanayanI sApekSa svIkAre che. tethI te sunaya bane che ane syAdvAdI paryAyArthikanayanI vivakSA vakhate paryAyArthikanayathI padArthanuM nirUpaNa kare tyAre paNa te ja padArthane AzrayIne te paryAyArthikanaya dravyArthikanayanI sApekSa svIkAre che. tethI te sunaya bane che. vaLI, dravyArthika ane paryAyArthika baMne sunayanA samudAyarUpa jainapravacana hovAthI jainapravacana mithyA nathI.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-5 / gAthA-6 vaLI, sammatinI sAkSI ApatAM kahyuM ke, sunayanuM lakSaNa che ke "je naya potAno artha arthAt viSaya, hoya tene grahaNa kare tyAre paNa itara aMzano pratikSepa karato nathI. tethI arthathI amukhyarUpe itara nayano viSaya svIkAre che, mATe te sunaya che. vaLI, je naya svaarthanuM grahaNa kare che ane te padArthamAM rahelA itara aMzano pratikSepa kare che te durnaya che." jema, naiyAyika je sthAnamAM dravyArthikanayano viSaya svIkAre che te sthAnamAM paryAyArthikanayanA viSayano pratikSepa kare che ane je sthAnamAM paryAyArthikanayano viSaya svIkAre che te sthAnamAM dravyArthikanayanA viSayano pratikSepa kare che. mATe taiyAyike svIkArelA baMne nayo durnaya che. A rIte gAthAnA pUrvArdhano artha karyA pachI TabAmAM have gAthAnA uttarArdhano artha karatAM kahe che - A rIte nayanA vicArathI bheda-abhedagrAhya vyavahAra saMbhave che arthAt pUrvamAM sthApana karyuM ke, dravyArthikanaya mukhyarUpe abheda svIkAre che ane gauNarUpe bheda svIkAre che tathA paryAyArthikana mukhyarUpe bheda svIkAre che ane gauNarUpe abheda svIkAre che e rU5 bheda-abhedagrAhya vyavahAranayanI dRSTithI saMbhave che. gAthAmAM kahela nayadRSTithI bheda-abheda kaI rIte saMbhave che ? te spaSTa karyA pachI have gAthAmAM kahela nayadRSTithI upacAra kaI rIte saMbhave che ? te spaSTa kare che - "ane nayanA saMketavizeSathI grAhakavRttivizeSarUpa upacAra paNa saMbhave che." Azaya e che ke "gaMgA" zabdano sAkSAt saMketa "pravAhamAM che ane paraMparAsaMketarUpa saMketavizeSa gaMgAnA tIra'mAM che. te rIte dravyArthikanayano sAkSAt saMketa abhedamAM che ane paraMparAsaMketarUpa saMketavizeSa bhedamAM che. vaLI, te saMketavizeSathI grAhaka evI vRttivizeSarUpa upacAra paNa naya svIkAre che sAkSAt grAhaka evI vRttithI abheda svIkAre che ane paraMparAgrAhaka evI vRttivizeSarUpa lakSaNA paNa svIkAre che, tethI nayathI upacArano paNa saMbhava che. gAthAnA uttarArdhanA kathanathI zuM phalita thAya che ? te have batAve che - je mATe nayavicArathI bheda-abhedano saMbhava che ane upacArano saMbhava che, te mATe bheda-abheda te mukhyapaNe pratyeka nayano viSaya che ane mukhya-amukhyapaNe ubhayanayano viSaya che. Azaya e che ke, paryAyArthikanayano mukhyapaNe viSaya bheda che ane dravyArthikanayano mukhyapaNe viSaya abheda che. vaLI, mukhya-amukhyapaNe, dravyArthikanayano viSaya paNa bheda-abheda che ane paryAyArthikanayano viSaya paNa bheda-abheda che. - A rIte gAthAnA uttarArdhamAM kahela ke, nayadRSTithI bheda-abheda saMbhave che" teno phalitArtha batAvyo. have "nayadRSTithI upacAra saMbhave che" tema kahyuM teno phalitArtha zuM che ? te spaSTa kare che - "upacAra te mukhyavRttinI jema nayanA parikarapaNe viSaya nathI." Azaya e che ke, je nayano je viSaya hoya, te nayano te viSaya parikara kahevAya. jema, dravyArthikanayano viSaya abheda che, dravyArthikanayano viSaya nitya che ane e sivAya dravyArthikanayanA je je mukhya viSaya hoya
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-5/ gAthA-6-7 te sarva dravyArthikanayanA viSayo teno parikara kahevAya. vaLI, dravyArthikanaya upacArathI bheda svIkAre che, te mukhyavRttinI jema te nayano parikara kahevAya nahIM, phakta te naya itara aMzano pratikSepa karato nathI. tethI itara nayano viSaya teno parikara nahIM hovA chatAM "niSiddha anumata' e nyAyathI itara nayanA viSayamAM te nayano svIkAra che, ane dravyArthikanaya potAnA parikarabhUta sarva kathana gauNarUpe svIkArato nathI, paraMtu sAkSAt tenuM samarthana kare che. A prakArano mArga=nayavicArathI bheda-abhedano vyavahAra saMbhave che ane na vicArathI upacAra paNa saMbhave che e prakArano mArga, zvetAMbarane mAnya evo zAstrasiddha jANavo. pAkA avatAraNikA - dravyaguNaparyAyanA viSayamAM nayadaSTithI bhedabheda kaI rIte saMbhave che ? ane pramANadaSTithI bhedabheda kaI rIte saMbhave che ? te atyArasudhI batAvyuM. have e mArgane choDIne digaMbaro upAya vagerenI kalpanA kare che te batAvIne te kaI rIte saMgata nathI ? ItyAdi batAvavA mATe kahe che - gAthA - chAMDI mAraga e samo, upanaya mukha je kalpaIM re; teha prapaMca paNi jANavA, kahaI, te jima jAI re. gyAna ApavA gAthArtha : e samo=prastuta TALamAM atyAra sudhI varNana karyuM e samAna, mArgane choDIne, je digaMbarachAla, upanayamukha=upanaya vagere, kalpanA kare che, te prapaMca paNa te vistAra paNa, jANavA mATe kahIe chIe=prastuta graMthamAM graMthakArazrI kahe che. kaI rIte kahe che ? te kahe che - te digaMbara bAla, jima jauIM=jema bole che, tema kahe che ema anvaya che. pa/7LA rabo - e sarmo mArga chAMDI karInaI, rja-digaMbara bAla-upacArAdi grahavAnaIM kAji upanA pramukha kalpaIM chaiM, te prapaMca-ziSyabuddhidhaMdhana mAtra. paNi-samAna taMtra siddhAMta chaI, te mATaI jANavAnaI kArji kahiIM; jima-te jalpaIM chaI-svaprakriyAI bolarjI chaI. pi/rA TabArtha - e samo mArga-atyAra sudhI naya-pramANa dRSTithI dravyagaNaparyAyano bheda ane abheda kaI rIte che? te batAvyuM te samAna mArga, choDI karIne, je digaMbaravAla, upacArAdi grahavAne mATe pUrvamAM
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 183 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-5 | gA-7-8 graMthakArazrIe tayadaSTi lakSaNA svIkAre che tema kahyuM te vagere grahaNa karavA mATe, upanaya vagerenI kalpanA kare che. te prapaMca=digaMbaranuM te varNana, ziSyabuddhidhaMdhanamAtra che=ziSyanI buddhimAM vyAmoha karavAmAtrarUpa che, paraMtu samAnataMtra siddhAMta che, te mATe=jainadarzananuM je zvetAMbara darzana che tene samAna evuM digaMbara darzana che te mATe, jaNAvavAne kAje-teo zuM kahe che te batAvavA mATe, kahIe chIe= have pachI graMthakArazrI kahe che. kaI rIte kahe che ? tethI kahe che - je pramANe te bole che-potAnI prakriyA anusAra je bole che, te pramANe graMthakArazrI kahe che. li5/zA bhAvArtha : graMthakArazrIe zvetAMbara zAstranI paddhati pramANe dravyaguNaparyAyano bhedabheda kaI rIte yuktiyukta che? te atyAra sudhI batAvyuM. te suMdara mArgane choDIne digaMbaralAla upacArAdine grahaNa karavA arthe=lakSaNAthI upacAra kaI rIte thaI zake che te vagere padArtho batAvavA arthe, nayathI atirikta upanaya vagerenI kalpanA kare che, tenI kalpanA anubhavane anurUpa padArthane sparzanArI nathI ane syAdvAda siddhAMta anusAra nathI. tethI ziSyanI buddhine vyAmohamAtra karAve ke, "amArA AcAryo nayanI jema upanaya vagere batAvIne syAdvAdanA ja sUkSma padArtho batAve che." vastutaH te kalpanAo syAdvAdane saMmata nathI. tethI teno bodha karavA jevo nathI, Ama chatAM jainamata aMtargata zvetAMbaranI jema digaMbara paNa eka mata che. tethI samAnataMtra che ane tenI mAnyatA te samAnataMtranI mAnyatA che. tethI te samAnataMtranI mAnyatA kevA prakAranI che te jANavA arthe ahIM batAve che. vaLI, tenuM nirUpaNa paNa je pramANe digaMbarabala potAnI prakriyA anusAra kahe che te pramANe ja graMthakArazrI kahe che, paraMtu tenuM parimArjana karIne kaI rIte ucita prakriyA che ? te prakriyA batAvatA nathI. pa/gA. avataraNikA : digaMbaranI prakriyA anusAra naya, upanayano vibhAga sAmAnyathI batAve che - gAthA - nava naya, upanaya tIna chaI, tarkazAstra anusAro re; adhyAtmavAcai valI, nizcaya naI vyavahAro re. gyAna ApavA gAthArtha : tarkazAstra anusAra nava naya ane traNa upAya che. vaLI, adhyAtmanI vAcAthI=adhyAtmanI zailIthI, nizcayanaya ane vyavahAranaya ema be nAyo che. I5/8
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 |DhALa-5 | gAthA-8-9 Tabo: tehanaI mataIM-tarkazAstranaI anusAraI nava nava anaIM traNi upanaya chao. tathA adhyAtmavAcaIM-adhyAtmIlIIM-nizcayanaya, vyavahAranAtha-Ima-2 ja naya kahiche. I5/8 TabArtha : tenA mate-digaMbaranA mate, tarkazAstra anusAra nava naya ane traNa upAya che. vaLI, adhyAtmanI vANIthI=adhyAtmanI zailIthI, nizcayanaya ane vyavahAranaya ema be ja vaya digaMbaro kahe che. i5/8 bhAvArtha digaMbaro padArthanA svarUpano bodha karavA arthe tarkazAstranI yuktio lagADe che ane te yukti anusAra koI padArthano bodha karavAarthe nayadaSTithI vicAra kare to teo nava nayathI tenI vicAraNA kare che. jema, zvetAMbara mata anusAra naigamAdi sAta nayo che. te sAta nayothI atirikta digaMbaro dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya svIkAre che. tethI tenA mate sAta nayone badale nava niyono svIkAra che ane traNa upanayono svIkAra che, jenuM svarUpa svayaM graMthakArazrI AgaLa kaheze. vaLI, digaMbaro yogamArganI pravRttine batAvavA arthe adhyAtmanI dRSTithI nizcayanaya ane vyavahAranaya ema be nayo che, tema kahe che. pa/TA avataraNikA : pUrva gAthAmAM kahyuM ke, digaMbara matAnusAra nava tayo che. tethI have digaMbara matAnusAra te nava nayonA avAMtara bhedo batAvavA arthe graMthakArazrI tava nAmAMthI pahelA dravyArthikanayanA dasa bhedo che, tema batAvIne teno prathama bheda batAve che - gAthA - pahilo dravyAratha nayo, dasa prakAra tasa jANo re; zaddha akamoMpAdhithI, dravyArthika dhari ANo re. gyAna ApavA gAthArtha - pahelo dravyArthinnaya che tenA dasa prakAra jANo dasa bhedo jANavA. vyArthikanayano dhupihelo bheda, zuddha akarmaupAdhithI ANo zuddha dravyArthikanaya manamAM ANo. pa/9ll
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-5| gAthA-9-10 rabo - kavArthanA 1: paryAyArthinaya 2: naigamana 3; saMgrahanA 4; vyavahAranA 5: RjusUtranA ka; zabdanA 7; samabhirUDhanA 8; evaMbhUtanaya 9-e nava nAnAM nAma. tihAM pahila dvavyArthikana-snehanA dasa prakAra jANavA. te dravyArthikanAthanA dasa bhedamAMhiM dhari kahatAM pahilA, akarmopAdhithI zuddha dravyArthika manamAMhi ANa. zapatharaditaH zuddhavyithA.' e prathama bheda. I/pa/TI. TabArtha : dravyArthikAya, paryAyArthikanaya, naigamaya, saMgrahAya, vyavahAranaya, RjusUtranaya, zabdaya, samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanaya e nava vayanAM nAmo che. temAMete nava vayomAM, pahelo dravyArthikAya che. tenA dasa prakAra jANavA-tenA dasa bhedo jANavA. te dravyArthikanayatA dasa bhedamAMthI dhuri kahetAM pahelo bheda akarmaupAdhithI zuddha dravyArthikAya manamAM ANo arthAt karmaupAdhithI rahita zuddha dravyArthikAya e prathama bheda che. pa/la. bhAvArtha : digaMbaro nava no mAne che, temAMthI pahelo naya dravyArthikanaya che. tenA dasa bhedo che ane te dasa bhedamAMthI pahelo bheda karmaupAdhithI rahita evAM zuddha dravyane jonArI dRSTirUpa naya che arthAt A naya mAtra jIvane jovA mATe pravRtta che ane saMsArI jIva karmavALA che, chatAM karmaupAdhithI rahita evAM saMsArI jIvomAM vartatA zuddha Atmadravyane jonArI je dRSTi te zuddha dravyArthikanayano pahelo bheda che. pa/lA avataraNikA : ehano viSaya dekhADazeM kaIM - avataraNiyArthaH ehano karmaupAdhirahita evAM zuddha dravyArthikanayano viSaya dekhADe che - gAthA - jima-saMsArI prANiA, siddha samovaDi gaNiI re; sahajabhAva Agali karI, bhavaparyAya na gaNiI re. gyAna //pa/1nA gAthArtha : jema, saMsArI jIvo siddha samovaDiyA gaNe che A dravyArthikanayano prathama bheda saMsArI jIvone siddhatulya gaNe che. sahaja bhAvane AgaLa karIne jIvano je sahaja bhAva che tene AgaLa karIne, bhavaparyAyane gaNato nathI. pa/10II.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-5| gAthA10 Tabo : jima-saMsArI prANiyA sarva siddha samAna gaNiI, sahajabhAva-je zuddhAtmasvarUpa, te Agali karInaIM. tihAM-bhavaparyAya je-saMsAranA bhAva, te na gaNiIM-tehanI vivakSA na karIIM. e abhiprAyaIMdravyasaMgradaI kahiuM chaI - "HTTITMvAnejiM ca varasahiM tada asuddhaMyA vigha saMsArI, sarve suddhAM du suddhagayA" mArUA 1pa/10thI bArtha - jema pUrvanI gAthAmAM kahyuM ke, "karmaupAdhirahita zuddha dravyArthikana prathama bheda che ane avataraNikAmAM kahyuM ke, "teno viSaya dekhADe che. tethI te prathama bhedano viSaya "jemathI batAve che. saMsArI sarva prANIone siddha samAna gaNe che arthAta dravyArdikanayano A prathama bheda sarva saMsArI prANIone siddhasamAna gaNe che. siddhasamAna kema gaNe che ? tethI kahe che - sahaja bhAva=je zuddha AtmasvarUpa jIvato sahaja bhAva, te AgaLa karIne, saMsArI jIvone siddha samAna gaNe che. ema avaya che. ahIM prazna thAya ke saMsArI jIvomAM bhavaparyAya pratyakSa dekhAya che. tethI tene siddhasamAna kema kahI zakAya ? tethI kahe che - tihAM=saMsArI jIvamAM, bhavaparyAya=je saMsArano bhAva, tene gaNato nathI tenI vivekSA karato nathI. e abhiprAyathI dravyasaMgrahamAM kahyuM che. "saMsArI=saMsArI jIvo, vahiM maLavAhiM ca cauda mArgaNAo ane guNasthAnakothI hoya che. tada masuddhagayA vigeyA te pramANe azuddha naya jANavA te pramANe azuddha naya kahe che. sarve suddhAM huM-vaLI, sarvazuddha che sarva jIvo zuddha che. suLayA ema zuddha nayo kahe che." in13 (dravyasaMgraha, zloka-13) li5/10S. bhAvArtha : digaMbaranA dravyasaMgraha' nAmanA graMthamAM dravyArthikanayanA dasa bhedo batAvyA che temAMthI prathama bheda karmaupAdhithI rahita zuddha dravyArthikanaya che ane te zuddha dravyArthikanayanI daSTi kaI rIte saMsArI jIvonuM svarUpa batAve che te spaSTa karatAM kahe che - saMsArI jIvomAM bhavaparyAya vartamAnamAM vidyamAna che. Ama chatAM saMsArI jIvano AtmA karmaupAdhithI rahita kevo che te sUkSma dRSTithI jovA mATe pravRtta thayelI zuddha dravyArthikanayanI dRSTi che, je cakSuthI dekhAtA
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-5 | gAthA-10-11 bhavaparyAyanI vivakSA karyA vagara siddhasadaza AtmAnuM ja svarUpa che tene AgaLa karIne saMsArI jIvone paNa siddhatulya jovA mATe pravarte che. 'dravyasaMgrahamAM karmaupAdhithI rahita zuddha dravyArthikanayanI dRSTithI jIvo kevA che te batAvavA mATe kahe che - cauda mArgaNAsthAno che ane cauda guNasthAno che. tenAthI saMsArI jIvonuM ja svarUpa batAvAya che te svarUpane batAvanAra azuddha nayo che. jyAre zuddha naya to sarva jIvone zuddha ja batAve che; kema ke zuddha AtmAnA pAramArthika svarUpane jovA mATe pravRtta thayelI zuddha nayanI dRSTi che. pa/1nA avataraNikA - dravyArthikanayano bIjo bheda batAve che - gAthA : utpAda-vyayagauNatA, sattAmukhyaja bIjaI re; bheda zuddha-dravyArthi, dravya nitya jima lIjaI re. gyAna pa/11AA gAthArtha : bIjaI=bIjo bheda, zuddha dravyArathiMkadravyArthikanayano bIjo bheda zuddha dravyArthika, sattA mukhya karIne utpAdatrayanI gauNatA kare che. jema dravyane nitya lahe che. pa/11/l Tabo: utpAda eka naIM vyaya banI gaNatAiM, anaIM satAmukhyatAIM bIjI bheda-zuddha dravyArthano jANajva. utpAlavyayotve sattA prAdika zuddha vyAdhiH' e bIjI bheda. ehanaI mati-dravya nitya lIjaI, nitya rta-trikAlaI avicalitarUpa, sattA mukhya letAM e bhAva saMbhava. paryAya pratikSaNa pariNAmI jaI, to paNi-jIva- pulAdi dravyasattA kadApi calatI nathI. pi/11 TabArtha : utpAda ane vyayanI gauNatAe ane sattAnI mukhyatAe bIjo bheda dravyArthikanayano bIjo bheda, zuddha dravyArthato jANavo. "utpAdavyayanA gauNapaNAthI sattAgrAhaka zuddha dravyArthika' e bIjo bheda che dravyArthikanayano bIjo bheda che. enA mate dravyArthikanayanA bIjA bhedanA mate, dravya nitya grahaNa thAya che. nitya te traNe kALamAM avicalitarUpa che. kaI rIte traNa kALamAM avicalitarUpa dravya nitya prApta thAya che ? te spaSTa karavA arthe kahe che -
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-5 | gAthA-11-12 sattAne mukhya letAM dravyamAM vartatI dravyanI sattAne mukhya letAM, e bhAva saMbhave dravya traNe kALamAM avicalitarUpavALo nitya saMbhave. paryAya pratikSaNa pariNAmI che topaNa jIva, pudgalAdi dravyanI sattA kyAreya paNa calAyamAna thatI nathI. pa/11AA bhAvArtha dravyArthikanayanA dasa bhedamAM karmaupAdhi rahita zuddha dravyArthikanaya pahelo bheda che. tenuM svarUpa daSTAMta sahita pUrvamAM batAvyuM. have padArtha utpAda, vyaya ane sattArUpa che. temAMthI utpAda, vyayane gauNa karIne sattAno grAhaka zuddha dravyArthikanayano bIjo bheda che te batAvatAM kahe che - vivekI puruSa padArthane jovA mATe upayukta thAya to padArtha koIka svarUpe utpanna thAya che, koIka svarUpe vyaya pAme che ane koIka svarUpe sthira sattAvALo che tema dekhAya che, topaNa paryAyanA sparza vagara zuddha dravyane jonArI dRSTithI koI puruSa padArthane jovAmAM upayukta thAya tyAre paryAyanA sparza vagaranuM zuddha dravya tene sattArUpe dekhAya che. tethI zuddha dravyArthikanayanI dRSTithI sattAne mukhya karIne te padArthane kahe tyAre traNa kALamAM avicalitarUpavALuM nitya dravya tene dekhAya che; kema ke dekhAtA padArthanI sattA kyAreya nAza pAmatI nathI, paraMtu sadA sattArUpe avicalita rahe che ane zuddha dravyArthikanayanI dRSTithI utpAda-vyaya gauNa hovAthI tene jIva, pudgala Adi sarva dravyonI sattA avicalita svarUpe sadA dekhAya che. pa/11thA avataraNikA : dravyAdhikanayano trIjo bheda batAve che - gAthA : trIjo-zuddha dravyAratho, bhedakAnAhIno re; jima-nija guNa-paryAyathI, kahiI dravya abhinno re. gyAna Apa/1zA gAthArtha - | bheda kalpanAthI hIna guNaparyAyathI dravyano je bheda che tenI kalpanAthI rahita, evo zuddha dvavyArthikanaya rUpa trIjo bheda che. jema, potAnA guNaparyAyathI dravya abhinna kahe cheHzuddha dravyArthikanaya kahe che. pa/1razA rabo : trIjI bheda bhedakalpanAI hIna zuddhadavArtha. "evanyunAhitaH zuddha vyArthiva:" ti tRtIya kheH jima-eka jIva-pudagalAdika dravya nija guNaparyAyathI abhina kahiche. bheda chaI, paNi snehanI arpaNA na karI, abhedanI arpaNA karI; te mArTi-abhinna. e 3 bheda zuddha. 1pa/12A.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 189 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-5| gAthA-12-13 TabArtha : trIjo bheda, bhedakalpanAthI hIna zuddha dravyArthikanayarUpa che te arthane spaSTa kare che - bhedakalpanAthI rahita zuddha dravyArthikAya e trIjo bheda che. jema, eka jIvane ke eka pagalAdi dravyane potAnA guNaparyAyathI abhinna kahe che=zuddha dravyAdhikataya kahe che. kema abhinna kahe che ? te spaSTa kare che - bheda che-potAnAthI gaNaparyAyano bheda che, paNa tenIebhedanI arpaNA na karI, paraMtu abhedanI arpaNA kare. te mATe abhinna che=potAnA guNaparyAyathI dravya abhinna che. e traNa bheda zuddha dravyArthikanayanA A traNa bhedo zuddha che. pa/1rA bhAvArtha zuddha dravyane jonArI traNa dRSTi che. prathama dRSTithI "karmanI upAdhithI rahita evuM zuddha Atmadravya" jovAno upayoga mUkavAmAM Ave tyAre saMsAravartI sarva jIvo siddhasadaza dekhAya che te zuddha dravyArthikanayarUpa prathama bheda che, je kevala zuddha dravyarUpa jIvane AzrayIne ja jovAnA vyApArarUpa che. vaLI, koI jIvadravyane jotI vakhate tenA dravyane jovAmAM Ave, to tenuM dravya traNeya kALamAM dravyarUpe astitva dharAve che ane te rIte pudgalAdi koIpaNa dravyane jovAmAM Ave to te pudgaladravya dravyarUpe traNe kALamAM astitva dharAve che. te dRSTithI dravyane jovAno upayoga pravarte tyAre zuddha dravyArthikanayarUpa bIjo bheda prApta thAya che. vaLI, koI eka jIvadravyane jotI vakhate te dravyamAM vartatA guNaparyAyane dravyArthikanayathI jovAmAM Ave tyAre tenA guNaparyAyo dravyathI pRthapharUpe jaNAtA nathI, paraMtu te guNaparyAyarUpa ja te dravya che tema jaNAya che; kema ke eka pradezathI dravyanI sAthe guNaparyAyo vaLagelA che. tethI guNaparyAyathI abhinna dravyane jonArI, dRSTi e zuddha dravyArthikanayarUpa trIjo bheda che ane A bhedane jonAra paNa syAdvAdI che. tethI paryAyArthikanayathI guNaparyAya dravyathI pRthapha jaNAya che topaNa guNaparyAyanA bhedanI arpaNa karyA vagara dravyArthikanayathI guNaparyAyanA abhedanI arpaNa karIne A nayadaSTi pravarte che. dravyArthikanayanA A traNe bhedo zuddha che; kema ke azuddha arthane sparzatA nathI. jema, prathama bhedamAM karmaupAdhirUpa azuddha aMzano sparza nathI mATe zuddha che, bIjA bhedamAM utpAdavyayarUpa paryAya aMzano sparza nathI mATe zuddha che ane trIjA bhedamAM guNaparyAyanA bheda aMzano sparza nathI mATe zuddha che. pa/1rA avataraNikA :dravyArthikanayano cotho bheda batAve che - gAthA : azuddha karmopAdhithI, cotho ehano bhedo re; karmabhAvamaya AtamA, jima krodhAdika vedo re. gyAna pa/13
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-5| gAthA-13 gAthArtha : ehano dravyArthikanayano, karmaupAdhithI azuddha cotho bheda che. jema krodhAdika karmabhAvamaya AtamA vedo cho anubhavo cho. I5/13 bo : eMrtho ehano-dvavyArthikano bheda upAdhithI azuddha kaha. "pathisApekSoshuddhdrvyaarthikH" iti caturtho bhedH| jima-krAdika-karmabhAvamaya AtamA vaida cha-jANo chaM. jivAI-je dravya, je bhAvaOM pariNamaI, tivAraI-te dravya, tanmaya kari jANavuM. jima-loha agnipaNaIM pariNamiuM, te kAli-loha agnirUpa karI jANavuM. Ima-krodhamohanIyAdikarmodayanaI avasarjI krodhAdibhAvapariNata AtmA, krodhAdirUpa karI jANava. gata va-ATha AtamArA bheda siddhAMtamAM prasiddha chaI. pa/1all TabArtha: ehano dravyArthikano, cotho bheda karmaupAdhithI azuddha kahevo. te ja spaSTa kare che - karmaupAdhisApekSa evo azuddha dravyArthika e cotho bheda che. jema, krodhAdi karmabhAvamaya AtmA vedo cho=jANo cho=te te bhAvarUpe AtmAno anubhava karo cho. krodhAdibhAvarUpe AtmA kema vedana kare che te spaSTa kare che - je vakhate je dravya je bhAve pariName te vArete vakhate, te dravya tanmaya karI jANavo=te bhAvamaya jANavo. jema, lokhaMDa agnipaNe pariName agnithI tapAvIne lAlacoLa bane, te kALe lokhaMDa agnirUpa karI jANavuM ema, krodhamohanIyAdi karmanA udayanA avasare krodhAdi bhAvapariNata AtmA krodhArirUpa karI jANavo. AthI ja AtmAnA ATha bheda siddhAMtamAM prasiddha che. I5/13 bhAvArtha pAramArthika dRSTithI saMsArI avasthAmAM rahelA jIvo AtmadravyarUpe AtmA che ane AtmA sAthe eka pradezathI vaLagelAM karmo paNa pudgalarUpa hovAthI pudgala ja che, chatAM AtmA ane karmo kathaMcit ekatva bhAvane pAmelAM che. tethI karmanI upAdhithI AtmA azuddha bhAvavALo che; kema ke potAno zuddha bhAva zaktirUpe hovA chatAM karmanA udayane kAraNe pragaTarUpe azuddha bhAvo varte che ane karmanI upAdhithI yukta evAM azuddha bhAvavALA Atmadravyane jonArI dRSTi te dravyArthikanayano cotho bheda che. A cothA bhedanI dRSTithI saMsArI AtmA je je karmanA udayathI je je bhAvonuM vedana kare che, te bhAvamaya te AtmA kahevAya che. jema, agnithI tapAveluM loDhuM lAlacoLa bane te vakhate loDhuM to loDhuM ja che
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-5 | gAthA-13-14 191 topaNa te agnirUpa jaNAya che. tema, saMsArI jIvono AtmA krodhamohanIyAdi karmonA udayathI krodhAdi bhAvathI pariNata bane che tyAre lohanI jema 52mArthathI AtmA to AtmA ja che topaNa jema loha agnirUpe jaNAya che tema te saMsArI AtmA krodhAdirUpa dekhAya che. A rIte azuddha AtmAne jonArI je dRSTi, te dravyArthikanayano cotho bheda che. vaLI, dravyArthikanayano cotho bheda karmaupAdhithI azuddha AtmAne svIkAre che tethI mAtra zuddha AtmAnA bhedo na svIkAratAM, zuddha ane azuddha baMne AtmAne grahaNa karIne siddhAMtamAM ATha bhedo kahyA che. 'zrI bhagavatIsUtra'nA 12mA zatakanA 10mA uddezamAM ane 'prazamarati praka2Na'mAM AtmAnA dravyAtmA, kaSAyAtmA, yogAtmA, upayogAtmA, jJAnAtmA, darzanAtmA, cAritrAtmA ane vIryAtmA e ATha bhedo darzAvyA che. emAMthI 'kaSAyAtmA'nA krodhAtmA Adi peTAbheda jANavA. gAthA-9mAM karmanI upAdhithI rahita zuddha dravyArthikanayano bheda batAvelo tyAM karmavALI avasthAmAM paNa rahelA evAM AtmAne jovAnI dRSTithI pravartato zuddha dravyArthikanayano pahelo bheda hato. jyAre tenAthI viruddha evI karmanI upAdhithI yukta azuddha Atmadravyane jovA mATe pravRtta evo A cotho bheda che. II5/13 // avataraNikA : dravyArthikanayano pAMcamo bheda batAve che gAthA : -- te azuddha valI pAMcamo, vyaya-utapatisApekho re; utpAda, vyaya, dhruva-ekaIM, samaIM dravya jima pekho re. gyAna0 ||5/14] gAthArtha H vaLI, te pAMcamo=dravyArthinayano pAMcamo, azuddha dravyArthika, vyaya-utpattisApekSa che. jema, eka samayamAM utpAda-vyaya-dhruva dravya juo. II5/14 // Tabo H te TravyArthika bheda pAMco - vyaya-utpattisApekSa jANavo. "utpAdavyayasApekSasattAgrAhako'zuddhadravyArthikaH " paJcamaH / jima-eka samayaIM dravya utpAda-vyaya-dhrauvya rUpa kahiIM. je kaTakAvyutpAdasamaya, tehaja keyUrAdivinAzasamaya; anaIM-kanakasattA to avarjanIya ja chaIM. "evaM sati-trailakSaNyagrAhakatvenedaM pramANavacanameva syAt, na tu nayavacanam" iti cet ? "na mukhyagauNabhAvenaivAnena nayena trailakSaNyagrahaNAt mukhyatayA svasvArthagrahaNe nayAnAM saptamaLImuaneva vyApArAt / " ||5/14||
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-5 / gAthA-14 TabArtha - te dravyArdikanayano pAMcamo bheda, vyaya-utpatisApekSa jANavo. "utpAdavyayasApekSasattAgrAhaka azuddha dravyArthika pAMcamo bheda che." jema, eka samaye dravya utpAda-vyaya-dhravyarUpa kahevAya che. je kaTakAdino utpAda samaya che te ja keyuraAdino vinAzasamaya che ane kasakasatA=suvarNanI sattA, to avarjanIya ja che-te samaye suvarNanI sattA to che ja. "Ama hote chate eka ja samaye utpAdavyayaprauvyane grahaNa kare che ema hote chate, tralakSaNyagrAhakapaNuM hovAne kAraNe utpAda-vyaya-dhrauvyarUpa traNa lakSaNanuM grAhakapaNuM hovAne kAraNe, A=azuddha dravyArthikatanuM vacana, pramANa vacana ja thAya paraMtu navacata thAya nahIM." e pramANe jo koI zaMkA kare to graMthakArazrI kahe che ke "ema na kahevuM; kema ke mukhyagauNabhAvathI ja A naya vaDe azuddha dravyArthikAya vaDe, tralakSaNyanuM grahaNa hovAne kAraNe mukhyapaNAthI to svasvaarthagrahaNamAM tayono saptabhaMgI mukhathI ja vyApAra che. pa/14nA bhAvArtha : gAthA-11mAM zuddha dravyArthikanayarUpa bIjo bheda batAvyo ane te bheda utpAda-vyayane gauNa svIkArIne sattAno grAhaka hovAthI zuddha dravyArthikanaya banyo; kema ke sattAnI ja te vivakSA kare che, utpAda-vyayanI vivekSA karato nathI arthAt vizeSaNarUpe paNa grahaNa karato nathI paraMtu utpAda-vyayano apalApa nahIM karato hovAthI sunaya bane che tethI utpAda-vyayano anapalApa karavArUpe ja paryAyane svIkAre che. mATe te dravyArthikanayano bIjo bheda zuddha che. vaLI, A pAMcamo bheda bIjA bheda jevo ja che, chatAM te azuddha dravyArthikanayarUpa hovAthI bIjAthI judo paDe che. te A rIte - A azuddha dravyArthikanaya eka samayamAM AbhUSaNanI keyUra avasthAno nAza, kaTaka avasthAno utpAda ane suvarNanI sattA jonAra che. Ama chatAM suvarNanI sattAne mukhya kare che ane utpAda-vyayane suvarNanI sattAnA vizeSaNarUpe svIkAre che tethI "jeno vizeSaNarUpe svIkAra che te gauNa che" te niyama mujaba utpAdavyayane gauNarUpe svIkAre che ane suvarNanI sattAne mukhyarUpe svIkAre che. mATe dravyArthikano bheda che. Ama chatAM zuddha dravyArthikanayarUpa bIjA bhedanI jema utpAda-vyayano ullekha karato nathI ema nahIM paraMtu utpAdavyayano vizeSaNarUpe ullekha kare che mATe utpAda-vyayarUpa paryAyanA sparzane kAraNe dravyArthikanayano A pAMcamo bheda azuddha bane che. ahIM zaMkA karatAM graMthakArazrI kahe che ke jo azuddha dravyArthikanaya eka samayamAM utpAda, vyaya ane sattA traNenuM grahaNa kare che tema svIkAravAmAM Ave to A azuddha dravyArthikanaya utpAda-vyaya-dhruvarUpa trilakSaNanuM grAhaka bane ane je traNa lakSaNanuM grahaNa kare te pramANa vacana che tethI azuddha dravyArthikanayanA vacanane pramANavacana ja kahevuM paDe, nayavacana che tema kahI zakAya nahIM. A prakAranI zaMkAnuM nirAkaraNa karatAM
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-5 | gAthA-14-15 193 graMthakArazrI kahe che ke ema na kahevuM arthAt azuddha dravyArthikanA vacanane nayavacana na kahI zakAya ema na kahevuM; kema ke mukhya-gauNabhAvathI ja azuddha dravyArthikanaya vastune trilakSaNarUpe svIkAre che arthAt mukhyabhAvathI to te dravyane ja svIkAre che ane gauNabhAvathI te utpAdavyayane svIkAre che mATe nayavacana che ane utpAdavyaya-dhrauvya e traNene je mukhyarUpe svIkAre tene pramANavacana kahevAya. mATe utpAda-vyayane gANa svIkAranAra ane dhrauvyane mukhya svIkAranAra evAM azuddha dravyArthikanayavacanane pramANavacana kahevAnI Apatti Ave nahIM. Apatti kema Ave nahIM ? te spaSTa karatAM kahe che - mukhyapaNAthI svasvaarthanA grahaNamAM dareka naya potapotAnA arthanA grahaNamAM, nayono saptabhaMgImukhathI ja vyApAra che. Azaya e che ke dareka nayo potAnA viSaya mukhya karIne 'svarUpathI asti" ane "pararUpathI nAstine AzrayIne saptabhaMgI kare che ane tema svIkArIne saptabhaMgIthI potAnA viSayano pUrNa bodha karAve che tethI je nayo mukhyarUpe potAno viSaya grahaNa karatAM hoya ane gauNarUpe anya nayono viSaya svIkAre eTalA mAtrathI te nayanAM vacanone pramANarUpe svIkAravAnI Apatti Ave nahIM. pa/14 avatarANikA : dravyArthikanayano chaThTho bheda batAve che - gAthA : gahata bhedanI kalpanA, chaTho teha azuddho re; jima-AtamanA boliI, jJAnAdika guNa zuddho re. gyAna /pa/1paNA gAthArtha :- bhedanI kalpanAne grahaNa karato te dvavyArthikanaya, chaThTho azuddha dravyAthikanAya che. jema AtmAnA zuddha jJAnAdika guNa bole che. pa/15ll Tabo: bhedanI kalpanA grahartA chaTha - azuddha dravyArthika jANajva. jima jJAnAdika zuddha guNa AtmAnA baliI. IhAM-SaSThI vibhakti bheda kahiI chaI. "mikSoH pAtrama" ti va. anaI-bheda ta guNaguNinaI kaI nahIM. " nA sApekSoDazuddha vyathA" pas: pi/15ll TabArtha : bhedanI kalpanAne grahaNa karato chaThTho azuddha dravyArthikAya jANavo. jema, jJAnAdika zuddha guNo AtmAtA che' tema bole che. ahIM=AtmAnA jJAnAdika zuddha guNo che' e kathanamAM, chaThThI vibhakti
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-5 | gAthA-15-16 bhedane kahe che. 'bhikSunuM pAtra'-tenI jema bhedane kahe che ane bheda to guNa-guNIno nathI=dravyArthikanayanI dRSTithI guNa-guNIno bheda nathI, chatAM bheda kahe che tethI azuddha che. phalitArtha kahe che - - 'bhedakalpanAsApekSa azuddha dravyArthikano chaThTho bheda che.' / / 5/15 / bhAvArtha: dravyArthikanaya dravyane jonArI dRSTi che. tethI te dRSTithI dravyamAM vartatA guNaparyAyo-tene potAnAthI pRthak jaNAtA nathI paraMtu guNaparyAya svarUpa ja dravya che tema jaNAya che. Ama chatAM dravyanA guNaparyAyonA bhedanI kalpanA karIne jyAre dravyArthikanaya padArthane pRthak kare che tyAre te azuddha bane che; kema ke dravyanI dRSTi choDIne paryAyanI dRSTithI dravyathI pRthak guNaparyAyone grahaNa kare che. Ama chatAM guNaparyAyonI je bhedanI kalpanA kare che te vizeSaNarUpe grahaNa kare che tethI dravyanI pradhAnatA bane che. mATe dravyArthikanaya kahevAya che ane guNaparyAyanA bhedane dravyanA vizeSaNarUpe svIkArIne azuddha bane che. AthI dravyArthikanayano chaThTho bheda guNaparyAyanA bhedanI kalpanAsApekSa azuddha dravyArthikanaya che. azuddha dravyArthikanayanI mAnyatAnuM dRSTAMta spaSTa kare che. bhedakalpanAsApekSa azuddha dravyArthikanaya AtmAnA jJAnAdika zuddha guNone kahe che. tethI e prApta thAya ke, zuddha avasthAmAM je jJAnAdika guNo che te AtmAnA guNo che paraMtu te guNo dravyArthikanayathI dRSTithI pRthak nathI. Ama chatAM 'AtmAnA guNo' e pramANe kahIne SaSThI vibhakti karIne AtmAthI guNono bheda kare che. jema, 'bhikSunuM pAtra' e kathanamAM bhikSuthI bhikSunA pAtrano bheda che tema AtmAnA jJAnAdika guNono AtmAthI bheda kahe che. vastuta: bhikSunA pAtrano jema bhikSuthI bheda che tema AtmAnA jJAnAdika guNono AtmAthI bheda nathI, chatAM bheda kahe che. mATe dravyArthikanayano A chaThTho bheda azuddha che. AtmAdimAM vartatA guNaparyAyano AtmAdithI bheda che e prakAranI kalpanAthI rahita evAM zuddha dravyane jovA mATe pravRtta evo zuddha dravyArthikanayano trIjo bheda hato. tethI trIjA bhedamAM dravya, guNa ane paryAyano abheda pratIta thato hato. tenA badale A chaThThA bhedamAM AtmAdinA guNaparyAyone AtmAdi sAthe abheda hovA chatAM bhedanI kalpanA karIne A chaThTho bheda pravarte che. tethI azuddha dravyArthikanaya che. 5/15 // avataraNikA : dravyArthikanayano sAtamo bheda batAve che gAthA : - anvayadravyArthika kahio, saptama eka svabhAvo re; dravya eka jima bhASiU, guNa-paryAya svabhAvo re. gyAna0 I5/16aa
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-5 | gAthA-16 15 gAthArtha : eka svabhAva "anvaya dravyArthika" sAtamo bheda kahyo che. jema eka dravya guNaparyAyasvabhAva bhAkhe cheHbole che. pa/16ll Tabo - sAtarmo anvayadravyArthika kahi, jI-eka svabhAva bolAi. jima-eka ja dravyaguNaparyAvasvabhAva kahiche. guNaparyAyanaIM viSayaI dravyano avatha chaI. gata -dravya jANi dravALaMdezaOM "tadanugata sarvaguNaparyAya jANyA" kahiche. jima-sAmAnya pratyAti paravAdI "sarva vyakti jANI" kahaI, tima-IhAM jANavuM. "manvaya dravyArthiva: saptamaH". Jpa/1 TabArtha - sAtamo "avaya dravyArthika" kahyo che, je ekasvabhAva bole che. kaI rIte ekasvabhAva bole che te spaSTa kare che - jema, eka ja dravya guNaparyAyasvabhAva kahe che. eka dravyane guNaparyAyasvabhAva kahe che tenuM tAtparya spaSTa kare che - guNaparyAyanA viSayamAM dravyano avaya che=guNaparyAyanI aMdara dravya avitarUpe vyApIne rahela che. AthI ja dravyArtha dezathI dravyArthatayanI dRSTithI, dravyane jANIe, tenA anugataete dravyamAM anugata, sarva guNaparyAyo jAgyA kahevAya che. jema, sAmAnya pratyAtithIghaTavarUpa sAmAnya upasthitithI, paravAdIetaiyAyika, 'sarva vyakti jANI' ema kahe che tema ahIM jANavuM dravyane jANavAthI tene anugata sarva guNaparyAya jaNAya che tema jANavuM. "avayavyArthika sAtamo bheda che. li5/16i. bhAvArtha - dravyArthikanayano sAtamo bheda "anvayaMdravyArthika kahyo che ane te naya kahe che ke, dravya ekasvabhAva che arthAt eka ja dravya, guNaparyAyasvabhAva che. dravyArthikanaya dravyane guNaparyAyasvabhAva kema kahe che? tethI kahe che - koI eka dravyanA guNaparyAyane joIe to temAM dravyano anvaya dekhAya che arthAt koI eka sthAnamAM dravya che, anya sthAnamAM guNa che ane anya sthAnamAM paryAya che evuM dekhAtuM nathI paraMtu te guNaparyAyamAM dravya anvayIrUpe pratIta thAya che tethI anvayI pratItivALA dravyArthikanayanI dRSTithI te dravya guNaparyAya ekasvabhAva pratIta thAya che. A anvaya dravyArthikanayanI dRSTithI guNaparyAyanA viSayamAM dravyaanvayI che. tenI spaSTatA karavA yukti batAve che -
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-5| gAthA-16-17 AthI ja=guNaparyAyanA viSayamAM dravyano anvaya che AthI ja, dravyArthikanayanA AdezathI dravyane jANIe tyAre te dravyaanugata sarva guNaparyAyo jANyA' tema kahevAya che; kema ke te dravya guNaparyAya ekasvabhAva che. tethI dravyanA bodha sAthe ja guNaparyAyano avazya bodha thAya che. dravyArthikanayanI dRSTithI dravyane jANavAthI guNaparyAya jaNAya che temAM yukti batAve che - jema paravAdI evAM taiyAyika kahe che ke "sAmAnya prayAsattithI sarva vyakti jaNAya che, tema dravyArthikanayanI dRSTithI dravyane jANavAthI guNaparyAya jaNAya che. Azaya e che ke koI vyaktine sAme rahelA eka ghaTano "A ghaTa che' evo bodha karAvavAmAM Ave ane te vyaktino te bodha sthira thAya to je ghaTane te vyaktie pUrve kyAreya joyo nathI te ghaTane joIne paNa te vyakti kahe che ke "A ghaTa che." A prakArano bodha thavAnuM kAraNa e che ke, je ghaTane pUrve teNe joyelo, temAM raheluM ghaTatva, te sarva ghaTamAM sAmAnya che ane te sAmAnya ghaTatvanI prayAsatti=te sAmAnya ghaTatvano saMbaMdha, anya sarva ghaTomAM che. tethI eka ghaTanA bodhathI te sarva ghaTavyaktine jANe che ema taiyAyiko kahe che. tenI jema te dravyanA sarva guNaparyAyomAM te dravya anvayI che. tethI koI vyaktie eka dravyane jANyuM to te dravyanA bhUtanA, bhAvinA ane vartamAnanA sarva guNaparyAyone dravyArthikanayanA AdezathI te jANe che ema kahevAya che; kema ke te sarva guNaparyAya ekasvabhAva dravya che. tethI dravyanA bodhane kAraNe sAmAnyathI sarva guNaparyAyono bodha thayo' tema kahevAya che. pa/1kA avataraNikA : dravyArdikanayano AThamo bheda batAve che - gAthA - svadravyAdikagrAhako, bheda AThamo bhASyo re; svadravyAdika cyArathI, chato aratha jima dAkhyo re. gyAna) I/pa/1nA gAthArtha : svadravyAdikagrAhaka AThamo bheda kahevAyo che. jema svadravyAdika cArathI vidhamAna artha batAvyo che. pa/1LA Tabo : svaphTavyAdigrAhaka dravyArthika AThama bheda bhASio. jima aratha ghaTAdika-svadravya, svakSetra, svakAla, svabhAva- 4thI chata kahi. svadravyathI-mRttikAI, svakSetrathIpATaliputrAdikaThuM, svakAlathI-vivakSita kAlardI, svabhAvathI-raktatAdika bhAvaI ja ghaTAdikanI sattA pramANasiddha chaI. "svadravyAlizAha dravyArthiva gaSTa " pa/17nA
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-5 | gAthA-17-18 197 TabArtha : - - svadravyAdikagrAhaka dravyArthikano AThamo bheda kahevAyo che. jema ghaTAdika artha svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAva e cArathI vidyamAna kahevAyo che. "svadravyAdika padArtha spaSTa kare che - svadravyathI mRttikAdi dravya, svakSetrathI pATalIputrAdika niSpattinuM kSetra, svakALathI vivakSitakALa arthAt ghaTato vidyamAna kALa ane svabhAvathI ghaTamAM vartatA raktAdi bhAva ja. A dravyAdi cArathI ghaTAdinI sattA pramANasiddha che. "svadravyAdigrAhaka dravyArthikanayano AThamo bheda che'. i5/17nA bhAvArtha :- koIpaNa ghaTAdi dravyane jovAmAM Ave ane te ghaTAdinI sattA kaI rIte vidyamAna che tenuM varNana karavA mATe cAra dRSTithI teno vicAra thAya che. te A rIte - jema koI vivakSita ghaTanuM varNana karIe to, je mATIno te ghaTa banelo che te mATIrUpa svadravyathI te ghaTanI sattA che, anya mATI ke anya dravyathI te ghaTanI sattA nathI. svakSetrathI tenI sattA che arthAt je pATalIputrAdi kSetramAM te rahelo che athavA je pATalIputrAdi kSetramAM utpanna thayo che te apekSAe te ghaTanI sattA che, anya kSetramAM te ghaTanI sattA nathI. je kALamAM ghaTa vidyamAna che te kALanI apekSAe te ghaTanI sattA che, paraMtu jyAre te ghaTa utpanna thayo na hato ke utpanna thayA pachI jyAre te ghaTa nAza pAmyo te kALamAM te ghaTanI sattA nathI. vaLI, te ghaTAdi vastumAM je raktAdi bhAvo vartI rahyA che te bhAvathI te ghaTanI sattA che, anya bhAvothI te ghaTanI sattA nathI. A rIte dareka dravyanI svadravyAdikathI jovAnI dRSTi te svadravAdigrAhaka dravyArthikanayano AThamo bheda che. pa/1nA avataraNikA :dravyAdhikanayano navamo bheda batAve che - gAthA - paradravyAdikagrAhako, navama bheda te mAMhI re; paradravyAdika cyArathI, artha chato jima nAMhI re. gyAna) I/pa/18mA gAthArtha : te mAMhI dravyArthikanayamAM, paradravyAdigrAhaka navamo bheda che. jema, paradravyAdika cArathI artha chato nAMhI che nahIMtravidyamAna nathI. pa/18
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 DhALa-5 | gAthA-18-19 198 Tabo H te mAMhi-dravyAdhikamAMhi, para-DhavvAdi grAhaka navo bheda kahio chaI. jima-artha ghaTAdika, par3havyAdika 4thI chato nahIM. paraDhu-taMtu pramukha-tehathI ghaTa asat kahII, parakSetra-je kAzI pramukha tehathI, parakAla-atIta, anAgatakAla tehathI, parabhAvathIkAlAdika bhAvaIM vivakSita viSayaIM achatA paryAya-tehathI. "padravyAtiprAhajo dravyAthijo navamaH"| ||5/18] TabArtha H te mAMhI=dravyArthikanayamAM, paradravyAdikagrAhaka navamo bheda kahyo che=digaMbara saMpradAyavALAe kahyo che. jema, ghaTAdi artha paradravyAdika cArathI chato nathI=vidyamAna nathI. kaI rIte vidyamAna nathI ? te spaSTa karavA arthe kahe che - paradravya taMtu vagere, tehathI ghaTa asat kahevAya che arthAt ghaTa nathI ema kahevAya che. parakSetra je kAzI vagere, tehathI ghaTa nathI. parakALa=atIta anAgatakALa=ghaTanA vidyamAna kALathI atIta ane anAgatakALa, tehathI ghaTa nathI. parabhAvathI=kAlAdika bhAvathI vivakSita viSayavALA achatA paryAya tehathI=vivakSita evAM ghaTamAM avidhamAna evAM zyAma Adi paryAyathI, ghaTa nathI. e pramANe kahenAra paradravyAdigrAhaka dravyArthikanayano navamo bheda che. 5/18 bhAvArtha: vartamAnamAM koI ghaTa vidyamAna che te ghaTa, taMtudravyathI vidyamAna nathI ke te ghaTanI mRthI anya evI mRthI paNa ghaTa vidyamAna nathI tethI taMtune ke te ghaTanA mRthI anya mRddhe grahaNa karIne te svarUpe purovartI 'ghaTa nathI' ema kahevAya che. vaLI, je kSetramAM ghaTa niSpanna thayo che athavA vidyamAna che, te kSetrathI anya kSetrane grahaNa karIne 'te kSetrathI A ghaTa nathI' ema kahevAya che. vaLI, ghaTanA vidyamAna kALathI pUrvanA kALanI apekSAe ke bhaviSyanA kALanI apekSAe 'A ghaTa nathI' ema kahevAya che. vaLI, te vivakSita ghaTamAM je zyAmAdi bhAvo vidyamAna nathI teno viSaya karIne te bhAva svarUpe 'A ghaTa nathI' ema kahevAya che. A prakAranuM kathana paradravyAdinuM grahaNa karanAra dravyArthikanayano navamo bheda kare che. 5/18 avataraNikA : dravyArthikanayano dasamo bheda batAve che
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-5 / gAthA-19 199 gAthA : paramabhAvagrAhaka kahio, dasamo nA anusAro re; gyAnasvarUpI AtamA, gyAna sarvamAM sAro re. gyAna Apa/1lA gAthArtha : paramabhAvagrAhaka dasamo bheda kahyo che. jene anusAra je dasamA bhedarUpa dravyArthikanayane anusAra, jJAnasvarUpI AtmA che. AtmA anya svarUpa hovA chatAM jJAna svarUpa kema kahyo ? tethI kahe che. jJAna sarvamAM sAra che=pradhAna che. II5/19ll Tabo: dasama dravyArthika paramabhAvagrAhaka kahio, je nayanaI anusAraI-AtmA jJAnasvarUpa kahiI chaI. darzana, cAritra, vIrya, lezyAdika AtmAnA anaMta guNa chaI, paNi-sarvamAM jJAna sAra-utkRSTa thaI. anya dravyathI AtmAnoM bheda jJAnaguNaI dekhADiiM kaIM te mATi, zIdhrapasthitikapaNaOM AtmAno jJAna te parama bhAva chaI. Ima bIjAIM dravyanA paramabhAva-asAdhAraNa guNa levA. "paramAvadi dravyArthivaza: I pi/10 TabArca - dravyArthikano dasamo bheda paramabhAvagrAhaka kahyo che. je tayatA anusAra, AtmA jJAnasvarUpa kahevAya che. darzana, cAritra, vIrya, lethAdika AtmAnA anaMta guNa che, paNa sarvamAM jJAna sAra che=utkRSTa che. sarvamAM jJAna kema utkRSTa che ? tethI kahe che - acaMdravyathI AtmAno bheda jJAnaguNa dekhADe che te mATe, jJAna utkRSTa che-ema avaya che. ahIM prazna thAya ke, AtmAno jJAnaguNa utkRSTa hoya to paNa tene paramabhAva kema kahyo? tethI kahe zIgha upasthitikapaNe AtmAnuM jJAna che tethI te paramabhAva che. e rIte bIjA dravyanA=AtmAthI atirikta pudgalAdika dravyanA, paramabhAva asAdhAraNa guNa, levA. phalitArtha kahe che -.. paramabhAvagrAhaka dravyAdhika e dasamo bheda che. pa/10
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-5 | gAthA-19 dravyArthikanayano dasamo bheda 52mabhAvagrAhaka naya che, je naya AtmAne jJAnasvarUpa kahe che. ahIM prazna thAya ke AtmA mAtra jJAna-svarUpa nathI paraMtu darzana, cAritra, vIrya, lezyAdi AtmAnA anaMta guNo che arthAt saMsA2I AtmAmAM aparimita guNo che chatAM te sarva guNone grahaNa na karatAM mAtra AtmAmAM vartatA jJAnarUpa utkRSTa guNane grahaNa karIne AtmAne jJAnasvarUpa kahela che. A paramabhAvagrAhakanaya mAtra siddhanA AtmAne jJAnaguNarUpa kaheto nathI paraMtu saMsArI AtmAne paNa jJAnasvarUpa kahe che. AtmAmAM vartatA anya guNone choDIne jJAnaguNane ja paramabhAvagrAhakanaya kema grahaNa kare che ? tethI kahe che anya dravyothI AtmAno bheda jJAnaguNa dekhADe che tethI tene paramabhAvagrAhakanaya grahaNa kare che. ahIM prazna thAya ke, darzana, cAritra, vIrya, lezyAdi guNo paNa AtmAthI anyamAM nathI tethI te guNothI paNa AtmAno anya karatAM bheda che ema upasthita thAya che. chatAM 52mabhAvagrAhakanaya jJAnaguNane ja kema grahaNa kare che ? tethI kahe che 200 bhAvArtha: - -- AtmAne jotAM zIghraupasthiti paNa jJAnathI thAya che; kema ke jaDa karatAM AtmAno bheda jJAnaguNathI ja zIghra upasthita thAya che tethI paramabhAvagrAhakanaya AtmAne darzanacAritrasvarUpa kaheto nathI paraMtu jJAnasvarUpa ja kahe che. vaLI, jema jJAnasvarUpathI AtmAnA paramabhAvane A dasamo bheda grahaNa kare che tema, pudgalAdika anya dravyone paNa A paramabhAvagrAhakanaya asAdhAraNa guNothI grahaNa kare che tethI pudgalane pUraNa-galana svabhAvathI paramabhAvagrAhakanaya grahaNa kare che, paraMtu pudgalAdine jaDapaNA svarUpe grahaNa karato nathI. dharmAstikAyane gatimAM sahAyaka guNathI grahaNa kare che, adharmAstikAyane sthitimAM sahAyaka guNathI grahaNa kare che, AkAzAstikAyane avagAhanAdAyaka guNathI grahaNa kare che ane kALane vartanA guNathI grahaNa kare che. DhALanI aMtima gAthAmAM 'jasa' zabda 'jeno=je nayano' vAcaka che ane DhALa racanAra 'zrI yazovijayajI'nA nAmano paNa vAcaka che. AthI 'nasa' zabda livyaMtaramAM lakhela che. I5/19 //
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-6gAthA-12 201 - DhALa pUrvanI DhALa sAthenuM joDANa: pAMcamI DhALanI gAthA-7mAM graMthakArazrIe kahyuM ke, Avo suMdara mArga choDIne digaMbara upanaya vagere kahyuM che ane te prapaMca jANavA mATe graMthakArazrI batAve che ema kahIne gAthA-8mAM kahela ke, nava naya ane traNa upanaya digaMbaro mAne che. te nava nayamAMthI dravyArthikanayanA dasa bhedo digaMbaro kaI rIte mAne che ? te atyAra sudhI batAvela che. have paryAyArthikanayathI zarU karIne bAkInA AThe nayo ane tenA bhedo digaMbaro kaI rIte mAne che ? te prastuta DhALamAM batAve che. avataraNikA :paryAyArthikayatA cha bhedo digaMbaro mAne che tene kramasara batAve che - gAthA : SaTa bheda naya paryAyaaratho, pahilo anAdika nitya re; pugalataNA paryAya kahiI, jima merugirimukha nitya re. II/vA bahubhAMti phailI naphara zaIlI, sAcaluM mani dhAri re; khoTaDuM je kAMI jANaI, tihAM citta nivAri re. bahuo Is/zA gAthArtha : paryAyArthikanayanA cha bhedo che. pahelo paryAyArthikanayanA cha bhedomAMthI pahelo, anAdi nityaanAdi nitya zuddha paryAyArthikanaya, digaMbaro kahe che. jema pugalanA paryAya merugiri pramukha nitya kahe che-pravAhathI nitya kahe che. II/II. bahubhAMti jena zailI phelI che ghaNA prakAre jaina zailI digaMbara matamAM phelAI che. sAcuM manamAM dhArI=digaMbara matanI te zailImAM je sAcuM hoya tene manamAM dhArI, je kAMI khoTuM jaNAya, tyAM citta nivAravuM joIe. Ils/zA - Tabo: paryApArthanA cha bheda jANajva. tihAM-pahala anAdi nitya zuddhaparyAyArthika kahiche. jima pugalano paryAya merupramukha, pravAhathI anAdi, naIM nitya chaI. asaMkhyAtakAlaIacAnya pudagala saMkramaiM, paNi-saMsthAna teha ja thaI. Ima ratnaprabhAdika pRthvIparyAya paNi jANavA. 6/1
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-6 gAthA-1-2 ghaNaOM prakAraOM jaina zailI phaIlI chaI. digambara mata paNi jainadarzana nAma dharAvI ehavI nathanI aneka zailI pravartAvaI chaI. tehamAMhi vicAratAM je sAcuM hoI te mana mAMhiM dhAriI. tihAM-je kAMI khoTuM jANaI te cittamAMhiM na dharaI, paNi-zabdapheramAnnaIM vaiSa na kararvo, artha ja pramANa chaI. ls/zA TabArtha - paryAyArthikAya cha bhejavALo jANavo. temAM pahelo bheda anAdi nitya zuddha paryAyArthikanaya digaMbaro kahe che. jema pudgalano paryAya meru vigere pravAhathI anAdi che ane nitya che. ahIM prazna thAya ke paryAya anAdi ane nitya kaI rIte saMbhave ? arthAt saMbhave nahIM, paraMtu dravya ja anAdi nitya saMbhavI zake. tethI tenA nivAraNa arthe kahe che - asaMkhyAta kALe anya anya pudagala saMkrame paNa saMsthAna te ja che-pratikSaNa merumAMthI pugalo caya pAme che ane anya anya pudgalo praveza pAme che ane asaMkhyAtakALe te mecamAM sarva pudgalo parivartana thaI jAya che topaNa merunuM saMsthAna asaMkhyAtakALe pUrvamAM jevuM hatuM tevuM ja rahe che, tethI zuddha paryAyArthikanayano pahelo bheda te merunA paryAyane anAdi nitya kahe che. Ima e rIte=merumAM jema saMgati karI e rIte, ratnaprabhAdika pRthvInA paryAya paNa jANavA. lig/1 ghaNA prakAranI jema zailI phelAI che. ahIM prazna thAya ke digaMbara matamAM ghaNA prakAranuM kathana hoya te kathanane jaina zailI kema kahI zakAya? arthAt kahI zakAya nahIM; kema ke jina vaDe kahevAyelI hoya tene jaina zailI kahI zakAya. tenA nivAraNa arthe graMthakArazrI kahe che - digaMbara mata paNa jaina darzana nAma dharAve che ane nayanI zailI pravartAve che. tethI tene graMthakArazrIe jaina zailI kahela che. temAM vicAratAM-digaMbara dvArA ghaNA prakAranI jaina zailI pravartAI che temAM vicAratAM, je sAcuM hoya te manamAM dhAraNa karavuM joIe. temAM je kAMI khoTuM jaNAya, te citamAM dhAraNa karavuM joIe nahIM, paraMtu zabdaheramAtrathI zvetAMbara saMpradAyanA zabda karatAM digaMbara saMpradAyanA zabdo judA che teTalA mAtrathI, dveSa karavo nahIMete vacano mithyA che tema mAnavuM nahIM, kema ke artha ja pramANa cheHdigaMbaranA zabdothI vAcya yathArtha artha hoya to te artha ja pramANa che. 6/rA bhAvArtha digaMbara saMpradAyamAM nava no svIkArAyA che. temAMthI paryAyArthikanayarUpa bIjo bheda che jemAM digaMbara mata cha bhedo svIkAre che. temAM paryAyArthikanayano pahelo bheda "anAdi nitya zuddha paryAyArthikanaya che' ema teo kahe che temAM dRSTAMta Ape che ke meruparvata vagere je zAzvata vastuo che te anAdikALathI che ane
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-6 | gAthA-1-2 203 nitya te svarUpe rahelA che. tene jonArI paryAyArthikanayanI draSTithI te meruparvatano paryAya meruparvatarUpe anAdi nitya dekhAya che; kema ke je rUpe vartamAnamAM te meruparvata dekhAya che te rUpe ja sadA rahevAno che. Ama chatAM te meruparvatamAM rahelA pudgalo pratikSaNa temAMthI nIkaLe che ane anya pudgala pratikSaNa temAM saMkramaNa pAme che. tethI asaMkhyAtakALa pUrve meruparvatamAM je pudgalo hatA tenAthI sarva anya pudgalo asaMkhyAtakALa pachI meruparvatamAM prApta thAya che, chatAM te meruparvatanuM saMsthAna evuM ja rahe che ja2A paNa badalAtuM nathI. tethI anAdinitya zuddhaparyAyArthikanaya te meruparvatane tenA paryAyane AzrayIne anAdi nitya kahe che. vaLI, meruparvatanI jema ratnaprabhAAdi pRthvIomAM paNa sadA pudgalonuM parivartana thavA chatAM tenuM saMsthAna sadA samAna rahe che. tene jonAra A paryAyArthikanayano pahelo bheda che. tethI te paryAyanI dRSTie paNa te sarvane anAdi nitya kahe che. 6/1/ pUrva gAthAmAM paryAyArthikanayano pahelo bheda batAvyo. te graMthakArazrIne sarvathA iSTa jaNAto nathI; kema ke A naya anAdi nitya padArthane svIkAranAra hoya chatAM tene zuddhaparyAyArthikanaya kahevo ucita nathI chatAM jinavacanathI sarvathA viruddha paNa nathI tethI kahe che ghaNA prakA2nI jaina zailI phelAyelI che. tethI te jaina zailIthI A paryAyArthikanayano pahelo bheda kahevAyo che. ahIM prazna thAya ke, jaina zailI to jina vaDe kahevAyelI hovAthI pramANika ja che. tethI jaina zailI kahyA pachI te ghaNA prakAre phelAyelI che ema kahIne te saMgata nathI ema kema kahI zakAya ? tethI kahe che - digaMbara mata paNa jainadarzana nAma dharAve che tethI tenuM je kathana sarvajJanA vacanaanusAra na hoya topaNa te jainadarzananI zailI che te batAvavA mATe ema kahyuM ke ghaNA prakAranI jaina zailI phelAyelI che ane kaMIka jinavacanAnusAra ane kaMIka viparIta evI nayanI aneka zailI te digaMbara pravartAve che. tethI graMthakArazrI kahe che ke digaMbaranI te jaina zailImAMthI vicAratAM je sAcuM hoya tene manamAM dhA2Na ka2vuM joIe ane temAM je kAMI khoTuM jaNAya, tene cittamAM dhAraNa karavuM joIe nahIM paraMtu zvetAMbara saMpradAyathI digaMbaranI zailImAM je zabdapheramAtra hoya teno vicAra karIne te pramANabhUta nathI ema kahIne digaMbaranA vacana pratye dveSa karavo joIe nahIM paraMtu tenA kathanamAM paNa je kAMI jinavacanAnusAra artha che te pramANa che mATe vivekIe digaMbaranI zailIthI batAvAyelA nayonI vicAraNA karavI joIe ane zvetAMbara saMpradAyanA suvihita evAM pUrvapuruSoe jinavacanAnusAra nayonAM je vacano kahyAM che teno yathArtha bodha karIne te vacanone anurUpa ja arthane batAvanAra digaMbara zailInA zabdapherathI je batAveluM hoya tene pramANarUpe svIkAravuM joIe ane zvetAMbara saMpradAyanA suvihita evAM pUrvamunionA vacanathI nayanA paramArthane jANIne te vacanathI viparIta arthane kahenArAM je vacano digaMbara zailImAM batAvelAM hoya tene 'A jinavacanAnusAra nathI' tema nirNaya karIne cittamAM rucithI dhA2Na ka2vAM nahIM. 6/gA
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 davyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-6, gAthA-3 avataraNikA : paryAyAdhikanayano bIjo ane trIjo bheda batAve che - * gAthA : sAdi nitya paryAya aratho, jima siddhano pajAu re; gahai zuddha anitya sattA, gauNa vyaya upAu re. bahu 9/3II gAthArtha : sAdi nitya paryAya artha zuddha paryAyArthinaya, bIjo bheda che. jema siddhano paryAya siddhano zuddha paryAya. sattA gauNa sattAne gauNa karIne, utpAdavyaya gahaI grahaNa kare, te anitya zuddha anitya zuddha paryAyArthikanaya, trIjo bheda che. Is/all Tabo - sAdi nitya zuddhaparyAvArtha nA bIja bheda 2, jima-siddhano paryAya-tehanI Adi chaI, karmakSa sarva thatha tivAraI-siddhaparyAya Upana, te vatI. paNi-snehano aMta nathI, je mArTi-siddhabhAva sadAkAla chaI. e rAjaparyAya sarakha siddha dravyaparyAya bhAva. sattAgINatvaIM utpAda-vyathagrAhaka anitya zuddhaparyAyArthika kahiI. ils/3 TabArtha: sAdi nitya zuddha paryAyAyikanayano bIjo bheda che. jema siddhano paryAya siddhatva paryAya, tenI Adi che; kema ke sarvakarmakSaya thayo, te vakhate siddhaparyAya utpanna thayo te mATe paNa teno siddhaparyAyato, aMta nathI. je mATe siddhabhAva sadAkALa che. A rAjaparyAya jevo siddha dravyaparyAya bhAvavo. vaLI, paryAyArthikanayano trIjo bheda batAve che. sattAne gauNa karIne, utpAdavyaya grahaNa karanAra anityazuddha paryAyArthikana kahevAya che. kAyA bhAvArtha : digaMbara matAnusAra sAdinitya zuddha paryAyArthikanayano bIjo bheda che. te bIjA bhedanI dRSTithI zuM dekhAya che ? te daSTAMtathI batAve che. siddhano siddhaparyAya, A bIjA bhedathI dekhAya che ane siddhano siddhaparyAya sAdi kema che te spaSTa kare che - jyAre koI AtmAe sarvakarmakSaya karyo tyAre teno siddhaparyAya utpanna thayo. tenA pUrve te siddhaparyAya te jIvano na hato. tethI siddhaparyAya sAdi che.
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-1| gAthA-3-4 - 205 vaLI, te siddhaparyAya utpanna thayA pachI nAza pAmato nathI tethI nitya che. A siddhano paryAya kevo che te spaSTa kare che. jema koI puruSa pUrvamAM rAjA na hoya ane pAchaLathI rAjA thAya tyAre karmanA udayathI te puruSane rAjaparyAyanI prApti thAya che tema siddhanA jIvone pUrvamAM siddhaparyAya na hato paraMtu jyAre sarva karmono nAza thAya che tyAre zuddha dravyano siddhaparyAya prApta thAya che=siddhanA jIvane siddhaparyAya pragaTa thAya che. sAmAnyathI paryAya pratikSaNa parivartana pAme che. sthira hoya to paryAya kahevAya nahIM. chatAM siddhaparyAya sadazapravAharUpe satata pariNamana pAme che tethI sadazatAne kAraNe nitya dekhAya che. vastutaH je AtmA sarva karmono nAza karIne siddhaparyAyane prApta kare che tyAre sarvakarmarahita evAM zuddha AtmAnA mULa svarUpanuM je vedana kare che te vedana siddhaparyAya che ane zuddha AtmAnA mULa svarUpanuM vedana je prathama kSaNamAM pragaTa thayuM tadUsadaza ja bIjI Adi kSaNamAM paNa vedana che paraMtu prathama kSaNanuM vedana bIjI Adi kSaNamAM nathI tethI prathama kSaNano siddhaparyAya bIjI Adi kSaNamAM nathI paraMtu prathama kSaNanA vedana sadaza bIjI Adi kSaNomAM anyavedana che mATe siddhaparyAya pratikSaNa parivartanazIla che chatAM paNa sadaza parivartanane sAme rAkhIne tene nitya kahevAya che ane siddhaparyAyane Adi che tethI sAdi nitya kahevAya che. gAthAnA uttarArdhathI paryAyArthikanayano trIjo bheda batAve che - sattAne gauNa karIne utpAdatrayano grAhaka anitya zuddha paryAyArthikanaya kahevAya che jenuM daSTAMta graMthakArazrI AgaLanI gAthAmAM batAve che. II/II avataraNikA - pUrva gAthAmAM batAvelA paryAyArthikanayanA trIjA bhedanuM dAMta ane paryAyArthikanayano cotho bheda have batAve che - gAthA - jima samayamaI paryAya nAzI, chati gahata nitya azuddha re; eka samaI yathA paryaya, tritayarUpa ruddha re. bahu II/ gAthArtha - jema samayamAM paryAya nAzI che. (A trIjA bhedanuM daSTAMta che.) chatiMsatA, tene grahaNa karato nitya azuddha=nitya azuddha paryAyArthinayano cotho bheda che. je pramANe eka samayamAM mitarUpe ruddha evAM paryAya=eka samayamAM utpAdavyayauvyarUpa tritayarUpe ruddha evo paryAya, svIkAre che. IIS/4ll. bo :jima-eka samaya maLe paryAya vinAzI chaI, Ima kahiche. IhAM-nAza kahatAM-utpAdaI
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1] DhALa-| gAthA-4 Avya, paNi dhruvatA-te gauNa karI dekhADIzuM nahIM. chati kahatAM-satA te grahata nitya azuddhaparyAyArthika kahiI, jima-eka samaya maLe paryAya tritayarUpaIM-utpAda, vyaya, dhrauvya lakSaNaI rUddhe , ehavuM boliI. paryAyanuM zuddha rUpa te je sattA na dekhAvavI. IhAM satA dekhAvI, te mArTi-azuddha bheda tha. II:/4 TabArtha - jema eka samayamAM paryAya vinAzI che ema kahe che-trIjo paryAyArthikanayano bheda kahe che. ahIMetrIjA paryAyArthikanayanA kathanamAM, nAza kahevAthI utpAda Avyo; (kema ke padArtha koIka rIte nAza pAmIne koIka rIte utpanna thAya che tethI nAza kahevAthI utpAda Avyo.) paNa dhruvatA te gauNa karI, (mATe) dekhADI nahIM arthAt nAza kahevAthI jema utpAda Avyo tema dhruvatA paNa prApta thAya chatAM trIjA paryAyArthikataye te dhruvatAne gauNa karIne dekhADI nahIM. gAthAnI prathama paMktinA bIjA pAdathI cotho paryAyArthikanayano bheda batAve che - chati kahevAthI sattA, tene grahaNa karato nitya azuddha paryAyArthikataya kahevAya che=paryAyArthikoyato cotho bheda kahevAya che. jema eka samayamAM paryAya tritayarUpeautpAda-vyaya-dhrauvya lakSaNa trita rUpe, ruddha che=A traNa lakSaNathI avaruddha che, evuM bole che=evuM nitya azuddha paryAyArthikataya bole che. A naya azuddha kema che ? tethI kahe che - paryAyanuM zuddha rUpa te che ke je sattAne dekhADe nahIM, ahIM cothA bhedamAM, satA dekhADI, te mATe azuddha bheda thayo. Als/4 bhAvArtha : pUrvagAthAmAM anitya zuddha paryAyArthika nAmano trIjo bheda batAvela temAM dRSTAMta batAve che - jema eka samayamAM dareka padArthano nAza thAya che e prakAre jonArI nayanI dRSTi sattAne gauNa karIne, utpAdavyayane batAve che ane pratikSaNa nAzane svIkAre che, tethI te anitya che. vaLI, sattAne gauNa karI che mATe kaheto nathI tethI te zuddha paryAyArthikanaya che. AnAthI e prApta thAya che, paryAyArthikanayanA prathama bhedamAM meruparvatanA pratikSaNa parivartana thatA paryAyane gauNa karIne anAdi nitya kahela. vaLI, sattAne svIkArela nahIM, tethI zuddha paryAyArthikanaya banela ane zuddha paryAyArthikanaya hovA chatAM sadaza paryAyane sAme rAkhIne meruparvatane anAdi nitya kahela. vaLI, paryAyArthikanayanA bIjA bhede paNa siddhanA AtmAmAM vartatA pratikSaNa siddhaparyAyane grahaNa karIne sAdi nitya kahela paraMtu siddhanA AtmAmAM vartatI sattAne grahaNa karela nahIM tethI te paNa zuddha paryAyArthikanaya banela ane siddhano paryAya pratikSaNa nAzavaMta hovA chatAM te siddhano paryAya pratikSaNa sadaza hoya che tethI tene sAdi nitya kahela.
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNAparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-6 | gAthA-4-5 207 vaLI, paryAyArthikanayano trIjo bheda, "paryAya pratikSaNa nAza pAme che ema kahIne paryAyanA utpAda ane vyaya svIkAre che ane utpAdatrayanA AdhArabhUta evI dravyanI sattAne gauNa kare che tethI zuddha che; kema ke dravyArthikanayanA viSayabhUta sattAno sAkSAt ullekha karato nathI ane pratikSaNa utpAdavyaya svIkAre che tethI anitya che. have paryAyArthikanayano cotho bheda zuM kahe che te batAve che - paryAyArthikanayano cotho bheda nitya azuddha paryAyArthikanaya che ane te padArthamAM rahelI sattAne grahaNa kare che tethI kahe che ke, eka samayamAM paryAya tritayarUpe avaruddha che arthAt padArthamAM vartato koIpaNa paryAya utpAda, vyaya ane dhrauvya avaruddha che tethI e phalita thAya ke, jIva Adi koIka dravyane grahaNa karIne vicArIe to, jIvamAM vartato vartamAna kSaNano manuSya paryAya utpAda, vyaya ane dhrovyathI avaruddha che; kema ke te samayamAM pUrvano paryAya vyaya thAya che, navo paryAya utpanna thAya che ane te manuSyano AtmA dhruva che tethI temAM dhruvapaNuM che tethI manuSyano vartamAna kSaNano manuSyaparyAya utpAda, vyaya ane prauvyathI avaruddha che. ahIM prazna thAya ke cothA bhedane nitya kema kahyo ? tenuM kAraNa e che ke, A naya eka samayamAM paNa je dhrauvya svIkAre che, te nityatAne batAve che ane A bhedane azuddha paryAyArthikanaya kema kahyo? tethI kahe che - A paryAyArthikanayanA cotho bheda utpAda-vyayathI avaruddha evI sattAne dekhADI ane sattA paryAyArthikanayano viSaya nathI tethI dravyArthikanayanA viSayabhUta sattAno ullekha hovAthI azuddha che ane sattAne paryAyArthikanaya sAkSAt svIkArato nathI paraMtu gaNarUpe svIkAre che tethI pramANavAkya nathI paraMtu paryAyArthikanaya che, phakta sattAne gauNa svIkAravA chatAM sattAno ullekha kare che mATe azuddha che. l/4l avataraNikA : have paryAyArthikanayano pAMcamo bheda batAve che - gAthA : paryAyaaratho nitya zuddho, rahita kapAdhi re; jima-siddhanA paryAya sarikhA, bhava-jaMtunA nirupAdhi re. bahuo lig/pA gAthArtha : kapAdhirahita nitya zuddha paryAyArthikAya che. jema siddhanA paryAya sarakhA saMsArI jIvonA nirupAdhi paryAyane kahe che karmaupAdhi rahita evAM zuddha paryAyane kahe che. II6/pA.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-6 | gAthA-5-6 karmopAdhirahita nitya zuddhaparyAyArthika - pAMco bheda. jima bhavajaMtunA-saMsArI jIvanA paryAya siddha jIvanA sarakhA kahiI. karmopAdhibhAva chatA chaI, tehanI vivakSA na karI, jJAna, darzana, cAritra-zuddhaparyAyanI ja vivakSA karI. Ils/pA 208 Tabo H TabArtha : karmaupAdhirahita nityazuddha paryAyArthika pAMcamo bheda che=paryAyArthikatayano pAMcamo bheda che. jema bhavajaMtunA=saMsArI jIvonA, paryAyane siddhanA jIva sarakhA kahe che. A naya saMsArI jIvonA paryAyane siddhasarakhA kema kahe che? te spaSTa kare che - karmanI upAdhivALo bhAva vidyamAna che, tenI vivakSA karato nathI paraMtu jJAna, darzana, cAritrarUpa AtmAnA zuddha paryAyanI ja vivakSA kare che. 6/5 bhAvArtha - AtmAmAM karma vidyamAna hovA chatAM karmanI upAdhinI vivakSA karyAM vagara AtmAnA zuddha paryAyane zuddha paryAyarUpe sadA dekhADe tevI nayanI dRSTi e karmaupAdhirahita nityazuddha paryAyArthikanayarUpa paryAyArthikanayano pAMcamo bheda che. saMsArI jIvo karmanI upAdhivALA che chatAM zuddhadaSTithI jovAthI karma pudgalarUpa dekhAya che ane AtmA AtmArUpa dekhAya che. vaLI, be dravyono paraspara saMyoga thAya topaNa te baMne dravyo potAnA svabhAvane choDatA nathI tethI pudgalano svabhAva pudgalamAM varte che ane AtmAno svabhAva AtmAmAM varte che. vaLI, saMsArI jIvonA AtmAmAM paNa AtmAno svabhAva siddhanA svabhAva jevo che ane paryAyArthikanayanI dRSTithI AtmAno zuddha paryAya pratikSaNa anyaanya zuddha paryAyarUpe pariNamana pAme che topaNa e zuddha paryAya anAdino che ane anaMtakALa sudhI te zuddha paryAya rahevAno che tethI te nitya che ema A naya kahe che. II/II avataraNikA : have paryAyArthikanayano chaThTho bheda batAve che gAthA: paryAyaartha aniti azuddho, sApekSa karmopAdhi re; saMsAravAsI jIvanaIM jima, janama-maraNaha vyAdhi re. bahu. II9/kA gAthArtha H karma upAdhisApekSa anitya azuddha paryAyArthinaya chaThTho bheda che. jema saMsAravAsI jIvane janma, maraNa, vyAdhi che. 6/6
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 209 dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 DhALa-1| gAthA-6-7 Tabo: kapAdhisApekSa anitya azuddha paryAyArthika - e chaThTha bheda. jima-"saMsAravAsI jIvanaIM janama, maraNa-vyAdhi kaI"-Ima kahiche. IhAM-janmAdika paryAya jIvanA karmasaMyogajanita azuddha thaI, te kahiyA. te janmAdika paryAya chaI, -tehanA nAzana arthaIM mokSArthaI jIva pravartaIM chaS. IIka/kA TabArtha : karmaupAdhisApekSa anitya azuddha paryAyArthikAya e chaThTho bheda che=paryAyAdhikanayano chaThTho bheda che. jema, "saMsAravAsI jIvate janmamaraNavyAdhi che' ema kahe che. ahIM A nayanA kathanamAM, janmAdika paryAya jIvatA karmasaMyogajanita che mATe azuddha che. tene A naya kahe che. te janmAdika paryAya che to tenA nAza mATe mokSArthI jIva pravarte che. iis/s. bhAvArtha : paryAyArthikanayano chaThTho bheda karmanI upAdhinI apekSAe vartatA jIvanA anitya ane azuddha paryAyane batAve che. jema, A naya "saMsArI jIvane janma maraNa vyAdhi che' ema kahe che, te janmamaraNa karmathI thayela jIvano azuddha paryAya che ane te paryAya jIvamAM utpanna thAya che ane teno nAza thAya che ane mokSa arthe yatna karavAmAM Ave to te azuddha paryAya sadA mATe nAza pAme che tethI AtmAno te anitya paryAya azuddha che. vaLI, A paryAyane A naya vyAdhirUpe kahe che tethI e phalita thAya ke, jIvano A paryAya jIvanI vikRtirUpa che ane AthI ja jema saMsArI jIvo vyAdhine kADhavA mATe auSadhAdimAM yatna kare che tema yogIo janmamaraNarUpa vyAdhino nAza karavA arthe yogamArgamAM pravarte che. IkA avataraNikA : pAMcamI DhALanI gAthA-8mAM kahela ke, digaMbaro nava naya ane traNa upAya svIkAre che. tyAra pachI te nava vayamAMthI pahelA dravyArthikanayanA dasa bhedo pAMcamI DhALamAM digaMbara matAnusAre batAvyA ane chaThThI DhALamAM atyArasudhI bIjA paryAyAdhikatanA cha bhedo digaMbara matAnusAre batAvyA. have nava tamAMthI trIjA vaigamanayanA traNa bhedo kramasara batAve che - gAthA - bahu-mAna-grAhI kahio naigama, bheda tasa chaI tIna re; vartamAnAropa karavA, bhUta arthaI lIna re. bahuo II/chA
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-6gAthA-7 gAthArtha : bahueghaNAM, mAna=pramANane, grAhI grahaNa karanAra, naigamanaya kahyo che. tenA traNa bheda che. bhUta arthamAM vartamAnano Aropa karavA mATe lIna tatpara, (pahelo bheda che.) Ils/LA Tabo - bahumAna kahatAM ghaNAM pramANa-sAmAnya-vizeSajJAnarUpa-snehana grAhI naigamanaya kahiI. vinarminoti" rUri naiva, vaIR7opa iAma, rUtti vyutpatti " naigamanAthanA 3 bheda chaI. prathama naigama-bhUtArthaIM vartamAnano Arapa karavAnaIM lIna kahatAM-tatpara chaI. I/s/9. TabArtha: bahumAna kahetAM sAmAnya vizeSajJAnarUpa ghaNAM pramANa teno grAhI taigamanaya kahevAya che. nagamanaya ghaNAM pramANane kema mAne che ? tethI kahe che - eka mAna vaDe=eka pramANa vaDe, padArthane mApato nathI ethI "ekagama nathI' ane "navamAMthI ' kArano lopa thavAthI "naigama' e prakAranI vyutpatti che tethI tegamanaya ghaNAM pramANane mAne che. taigamanayanA traNa bheda che. prathama taigama bhUtArthamAM vartamAnano Aropa karavAmAM lIna che kahetAM tatpara che. li6/chA. bhAvArtha- sAdvAdanI dRSTithI padArtha sAmAnya ane vizeSarUpa che. AthI ja dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya ema be nayo pravarte che. dravyArthikanaya sAmAnyane grahaNa kare che ane paryAyArthikanaya vizeSane grahaNa kare che ane pramANadRSTi sAmAnya-vizeSa ubhayane grahaNa kare che, jyAre nigamanaya judI judI dRSTithI padArthane jonAra che tethI keTalAMka sthAne sAmAnyane grahaNa karIne naigamanaya pravarte che ane keTalAMka sthAne vizeSane grahaNa karIne naigamanaya pravarte che. mATe naigamanayanA bhedomAMthI koIka bhedathI sAmAnyano bodha thAya che ane koIka bhedathI vizeSano bodha thAya che paraMtu pramANadaSTi jema eka ja vastumAM sAmAnyavizeSa ubhayane pradhAnarUpe batAve che tema gamana batAvato nathI. mATe sAmAnya vizeSa-ubhayane grahaNa karanAra hovA chatAM naigamanaya e nayano bheda che, pramANa nathI. ahIM ghaNAM pramANa kahevAthI ghaNI dRSTiothI jonAra nigamanaya che tethI sAmAnyane jonAra ghaNI avAMtara dRSTione naigamana grahaNa kare che ane vizeSane jonAra paNa ghaNI avAMtara dRSTione naigamanaya grahaNa kare che tethI judA judA sthAne judI judI dRSTiothI padArthane naigamanaya batAve che. A naigamanayanA traNa bhedo digaMbaro svIkAre che. temAM prathama naigamana bhUta arthamAM vartamAnano Aropa karavAmAM tatpara hoya che tethI bhUtakALamAM thayelI ghaTanAne vartamAnarUpe ja svIkAre che jenuM daSTAMta svayaM graMthakArazrI AgaLa batAve che. kALA
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 211 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-1 | gAthA-8 avataraNikA - te prathama rmadanuM udAharaNa dekhADaI chaI - avatAraNikArya : tagamatayatA prathamabhedanuM udAharaNa dekhADe che - gAthA - bhUta-naigama kahiu pahilo, rIvAtI dina Aja re; yathA svAmI vInanavara, lahiyA zivapura rAja re. bahuo IIkoTA gAthArtha - bhUta naigama pahelo kahyo. je pramANe "Aje divALInA divase svAmI vIra jinavara zivapura rAja pAmyA." III Tabo :- jima kahiIM - "Aja dIvAlI dinanaIM viSaI zrI mahAvIra zivapuranuM rAjya pAmyA. IhAM-atIta dIvAlI dinanaI viSaI vartamAna dIvAlI dinano Aropa kariIM chaiM. vartamAna dinanaIM viSayaOM bhUtadinana Apa kariI, devAgamanAdi mahAkalyANa bhAjanatva-pratIti prayojananaI arthi,jima-" yAM poSa?". IhAM gaMgAtaTana viSathaI gaMgAno Aropa kI jaI chaOM, zaityapAvanatvAdi pratyAyana prayojana bhaNI, taI ghaTamAna chaiM, vIrasiddhigamanana anvatha bhaktibhaNI prAtItika mAniIM. e alaMkAranA jANa paMDita hoI, te vicAra. Is/8 TabArtha - jema kahIe=pahelo naigamanayano bheda kahe, "Aje divALInA dinane viSe zrI mahAvIra bhagavAna zivapuranuM rAjya pAmyA. ahIMyA="Aje divALInA dinane viSe zrI mahAvIra bhagavAna zivapuranuM rAjya pAmyA-e kathanamAM, atIta divALI dinanA viSayamAM vartamAna divALInA dilano Aropa karIe chIe. ane vartamAna divasane viSe=vartamAnanA divALInA divase, bhUtano Aropa karIe=vIra bhagavAna je divase nirvANa pAmyA te bhUtadinano Aropa karIe. kema Aropa karIe ? tethI kahe che - "deva-AgamanAdi mahAkalyANanuM bhAjanapaNuM A divasamAM che' e prakAranI pratItinA prayojana arthe bhUtadinano Aropa karAya che ema anvaya che. jema 'gaMgAmAM ghoSa che e kathanamAM 'gaMgAtaTa viSe gaMgAno Aropa karyo che te sthAnamAM zaitya
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-6gAthA-8 pAvanatvAdi bodhanA prayojana arthe che="gaMgAnA taTe rahelo ghISa zItala che ane pavitra che ItyAdi bodhatA prayojana mATe gaMgAmAM ghoSa' kahevAya che, to ja ghaTamAna che="jayAM poSaH 'no artha zaityapAvanatyAdi bodhatA prayojana mATe che e pramANe svIkArIe to ja "zoSA' e prayoga ghaTamAna che. jo vIrasiddhigamanano avaya vartamAnanA divALInA divasamAM karavAmAM Ave to bhakti bhaNI=bhaktine AzrayIne, prAtItika mAna che=prAtItika satyapramANa che=yogya jIvato "Ajano divasa bhagavAnanA nirvANano divasa ja che tevA prakAranI pratItinA pramANathI, A prakArano Aropa karavAmAM Ave che. e alaMkAranA jANanArA paMDita hoya te vicArajo. Img8 bhAvArtha nagamanayano prathama bheda bhUtArthane vartamAnamAM Aropa karavAmAM lIna hoya che ema kahyuM te bhUtArthano vartamAnamAM Aropa karavAno prayatna be prakAre thAya che. (1) atIta evI divALInA divasanA viSayamAM vartamAnanI divALInA divasano Aropa karIne kahevAya che ke, "A ja divALInA divase zrI vira bhagavAna mokSanuM rAjya pAmyA." A sthAnamAM zrI vIra bhagavAna nirvANa pAmyA te divALInA divasamAM vartamAnanI divALInA divasanuM AropaNa karIne prayoga thayo che. (2) vaLI, bhagavAna pratyenA bhaktinA prakarSa arthe vartamAna divALInA divasamAM bhagavAnanA nirvANakALanI je bhUta divALI hatI tenuM AropaNa karAya che ane tema AropaNa karIne A divALInA divasamAM bhagavAnanA nirvANanI ArAdhanA karAya che, te vakhate vartamAnanI divALImAM bhUtanI divALInA AropaNane kAraNe pratIti thAya che ke devanA AgamanAdi mahAkalyANanuM bhAjana A divasa che ane tevI pratIti thavAthI bhagavAnanA kalyANakanI ArAdhanAno bhAva prakarSavALo bane che. ahIM prazna thAya ke, A vartamAnano divALIno divasa paramArthathI devaAgamanAdi mahAkalyANanuM bhAjanavALo nathI, chatAM tevI pratItinA arthe vartamAnanI divALInA divase bhUtanI divALIno Aropa kema karyo ? te spaSTa karavA arthe dRSTAMta batAve che - jema, "gaMgAmAM ghoSa che' tyAM "gaMgA' padano artha "gaMgAno pravAha thAya che ane "gaMgAnA taTa'nA viSayamAM "gaMgA" zabdathI vAcya pravAhano Aropa karAya che. jethI te ghoSa zaityapAvanAdi pariNAmavALo che tevo bodha thAya che. tethI jema zaityapAvanAdinA bodhanA prayojana arthe jAya poSaH' kahevAya che, tema bhagavAnanA kalyANakanA divasanI ArAdhanAmAM bhAvanA prakarSa arthe "A divasa devaAgamanAdi mahAkalyANanuM bhAjana che" evI pratIti arthe bhagavAnanA nirvANa kalyANaka divALI dinano vartamAnanI divALInA dinamAM Aropa karAya che. A kathanane ja daDha karavA arthe kahe che ke zrI vIra bhagavAnanA siddhigamanano anvaye vartamAnanI
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 213 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-6) gAthA-8, 9-10 divALImAM karAvavA arthe bhUtadinano Aropa karAya che, jethI bhaktine AzrayIne prAtItika pramANasiddha thAya che. zrI vIra bhagavAna pratyenI bhaktine kAraNe "sAkSAt zrI vIra bhagavAnanA kalyANanI huM ArAdhanA karuM chuM e prakAranI pratItinA pramANa arthe Aropa karAya che. e alaMkAranA jANakArate divALI ane A divALInA abhedanI pratIti karAvanAra evA alaMkAranA jANakAra, evAM paMDita thaIne vicArajo. 119|c11 avataraNikA : tagamatanA traNa bhedo che ema gAthA-7mAM kahyuM ane taigamanayano prathama bheda batAvIne tenuM udAharaNa gAthA-8mAM batAvyuM. have taigamAyano bIjo ane trIjo bheda batAve che - gAthA : bhUtavata kahaI bhAvi naigama, bhAvi jima jina siddha re; siddhavata cha vartamAnaIM, kAMi siddha-asiddha re. bahuo II/ bhASiI jima "bhakta pacii vartamAnAropa re; karaI kiriyA bhUta lei, bhUta vacana vilopa re. bahuo II/10nA gAthArtha : bhAvinaigama bhAvimAM bhUtanI jema kahe che=bhAvinegamanayano bIjo bheda bhAvimAM thanArane bhUtanI jema kahe che. jema jinasiddha=jina evAM siddha, siddhavat chaU=siddhanA jIvo jevA che. vartamAnamAM kAMIka siddha ane kAMIka asiddhane bole vartamAnanaigamarUpa trIjo bheda bole (gAthA-9 sAtheno A pramANe anvaya che) II/II jema, bhakta paciU="cokhA rAMdhe che'mAM vartamAnano Aropa che= kaMIka raMdhAyelA ane kaMIka nahIM raMdhAyelA'mAM vartamAnano Aropa che. | bhUta laIne kaMIka raMdhAyelA evAM cokhAne laIne, kriyA kare che=rAMdhavAnI kriyA kare che ane bhUtavacanano vilopa kare che= kaMIka raMdhAyelA cokhA'no, vilopa kare che. IIS/10| rabo - mAni bhUtavavAre -bIje naigama. jima jinanaIM siddha kahiI, kevalInaI siddhapaNuM avazyabhAvI chaI, te mArTi. kAMI siddha anaIM kAMI asiddhanaI vartamAna kahaI, te vartamAna baigama bhASiI. Is/I/ bhASii' zabda mULa gAthA-9mAM nathI ane gAthA-10mAM che, paraMtu ahIM TabAmAM graMthakArazrIe svayaM bhASii' zabdathI anvaye pUrNa karela che.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 014 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 / DhALa-6 / gAthA-9-10 Tabo :- jima kahiIM-"bhakta rAMdhiIM chaU." IhAM bhaktanA ketalAIka avayava siddha thayA chaI, anaI ketalAIka sAdhyamAna chaI, paNi pUrvAparIbhUtAvayava divAsaMtAna eka buddhi AropInaIM tehanaIM vartamAna kahiuM chaiM. e Aropa sAmagrI mahimAI rkAI avayavanI bhUta kriyA leI, pati e kAmaI sAkSI' e prayoga nathI karatAM. je taiyAyikAdika Ima kahaI chaI, je "caramakriyA-vaMsa atItapratyaya viSaya snehana vizvama, vizva' e prayoga na thatha jIII. te mArTi-e vartamAnApanaigama bheda ja bhalo jANajva. I6/10mAM TabArtha - bhAvimAMebhAvimAM thanAra vastumAM, bhUtanI jema upacAra e bIjo vaigamanayano bheda che. jema "jina=kevalI jitane, siddha kahIe chIe.' kema kevalI jinane siddha kahIe chIe ? tethI kahe che - kevalI siddhapaNuM avazyabhAvI che te mATe kevalI siddha kahIe chIe. ema avaya che. trIjo naigamano bheda batAve che - kAMIka siddha ane kAMIka asiddhano vartamAna kahIe te vartamAna baigama bole che trIjA bhedarUpa vartamAna baigama kahe che. ll/lA. bArtha :trIjA taigamanA bhedamAM dAMta batAve che - jema kahevAya che bhakta=cokhA, rAMdhIe chIe' ahIM-cokhA rAMdhIe chIe' e prayogamAM, cokhAnA keTalAka avayava siddha thayA che=raMdhAI cUkelA che, ane keTalAka sAdhyamAna che=raMdhAvAnA bAkI che, paNi=paraMtu, pUrva aparibhUta je avayava tenA kriyA saMtAnane eka buddhimAM AropIne tene vartamAna kahIe chIe=cokhAno je bhAga raMdhAI cUkelo che te pUrva avayava che ane je raMdhAvAno bAkI che te aparibhUta avayava che ane te bannenI vacamAM je raMdhAvAnI kriyA te kriyAsaMtAna che ane te kriyAsaMtAnane eka buddhimAM AropIne tene vartamAnamAM raMdhAya che tema kahevAya che. e AropasAmagrInA mahimAthI=naMgamanA trIjA bhedanI maryAdAthI je Aropa karavAmAM Ave che te AropasAmagrInA mahimAthI, koI avayavanI bhUtakriyA laIne-cokhAnA raMdhAyelA evAM koI avayavanI bhUtakriyA laIne, "pati=rAMdhe che'ne sthAne "pakSI-raMdhAI gayA' e prakArano prayoga karatAM nathI. je taiyAyikAdi ema kahe che, je caramakriyAasa atItapratyayano viSaya che arthAta pUrNa raMdhAI jAya tyAre je rAMdhavAnI caramakriyA thAya che teno uttaranI kSaNamAM dhvaMsa thAya che, te dhvasa "A
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 215 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-1 | gAthA-9-10 raMdhAyelA che' e prakAranA bhUtakALanA pratyayano viSaya che arthAt "A raMdhAyelA che' e prakAranA jJAnano viSaya che. tenA mate kAMIka pakva ane kAMIka pakAya che'= cokhA kaMIka raMdhAyelA che ane kaMIka raMdhAya che' e prakArano prayoga na thavo joIe. te mATeetrIjA prakAranA vaigamanA bhedamAM kAMIka pakva che ane kAMIka pakAvAya che' e prakArano prayoga thAya che tene AzrayIne vaigamanayano trIjo bheda prApta thAya che te mATe, vartamAnanA AroparUpa vartamAna tegamabheda ja bhalo jANavo. I6/10I. gAthA-9nA aMtima caraNano anvaya gAthA-17nA prathama caraNanA prathama zabda sAthe che. tethI baMne gAthAno bhAvArtha eka sAthe lIdhela che. bhAvArtha - nagamanayanA bIjA bhedamAM, bhAvimAM thanAra vastunA bhUtano upacAra karAya che. jema vartamAnamAM koI mahAtmA kevaLajJAna pAmelA hoya teo te bhavamAM avazya siddha thavAnA che tethI bhAvimAM thanArA teonA siddhabhAvamAM bhUtano upacAra karIne, "A siddha bhagavaMta che ema kahevAya che. AthI AtmAne mATe upAsya deva siddha bhagavaMta ja che chatAM kevalI avasthAmAM vicaratA tIrthakarone upAsyadevarUpe svIkArAya che; kema ke bhaviSyamAM thanArA avazyabhAvI siddha avasthAne bhUtanI jema upacAra karIne teone siddha kahevAya che arthAt sarva prayojano siddha thaI cUkelAM che ema kahevAya che. trIjA nagamano bheda batAvatAM kahe che - kAMIka siddha thayelA hoya ane kAMIka asiddha hoya tene vartamAna tarIkeno vyavahAra kare te vartamAnanagama che. jema, raMdhAtA dareka cokhAnA kaMIka avayavo raMdhAI cUkelA che tethI siddha che ane kaMIka aMzathI raMdhAvAnA bAkI che tethI asiddha che. chatAM kahevAya che ke "cokhA rAMdhIe chIe." tyAM raMdhAyelA ane raMdhAvAnA bAkI rahelA evAM sarva cokhAmAM vartamAnanI raMdhAvAnI kriyAno Aropa karIne "cokhA raMdhAya che" ema kahevAya che. A trIjA nagamanayanuM tAtparya TabAmAM spaSTa karatAM kahe che - cokhAno je aMza raMdhAI gayo che te pUrva avayava kahevAya ane je aMza raMdhAvAno bAkI che te apara avayava kahevAya. vaLI, te pUrva ane apara avayava vacce raMdhAvAnI kriyAnuM saMtAna rAMdhavAnI kriyAne prAraMbhathI mAMDIne raMdhAvAnI samApti sudhI cAle che tene eka buddhimAM AropaNa karIne kriyAnA prAraMbhathI mAMDIne kriyAnI samApti sudhInI kriyAne eka buddhimAM AropaNa karIne arthAt vartamAnamAM cAlatI kriyAne bhinna bhinna kriyA svIkAryA vagara eka kriyA che e rIte buddhimAM AropaNa karIne, "te vartamAnamAM raMdhAya che' tema kahevAya che. A prakArano Aropa karavAno vyavahAra hovAthI te cokhAnA koIka avayavanI bhUtakriyAne laIne "cokhA raMdhAya che ne sthAne "cokhA raMdhAI gayA" evo prayoga koI karatuM nathI. naiyAyikAdi je A pramANe kahe che ke rAMdhavAnI kriyAnI samApti pachI rAMdhavAnI carama kriyAno dhvasa prApta thAya che. te atIta pratyayano viSaya che= cokhA raMdhAI gayA che ema kahevAno viSaya che. tethI tenA
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 gAthA-9-10, 11 matAnusAra rAMdhavAnI kriyA daramiyAna 'cokhA kaMIka pakva che' arthAt 'kaMIka raMdhAI gayelA che' ane 'cokhA kaMIka pakAvAya che' arthAt 'kaMIka raMdhAya che' e prayoga thaI zake nahIM. Azaya e che ke, rAMdhanAra vyaktine koI pUche ke 'cokhA gaMdhAya che ?' ke 'cokhA sarvathA rAMdhavAnA bAkI che ?' ane 'cokhA rAMdhavAnI kriyAno prAraMbha ja thayo che?' ke 'cokhA raMdhAvAnI taiyArI che ?' tyAre te vyakti kahe che ke 'cokhA kaMIka raMdhAI gayA che ane cokhA kaMIka raMdhAya che.' A prakArano je prayoga thAya che, te naiyAyika mate thaI zake nahIM; kema ke rAMdhavAnI carama kriyAno dhvaMsa thAya tyAre ja 'cokhA raMdhAyelA che' ema kahI zakAya, paraMtu ardharaMdhAyelI avasthAmAM 'kaMIka raMdhAyelA che' e prakArano bhUtakALano prayoga thaI zake nahIM. A rIte 'kaMIka siddha ane kaMIka asiddha'mAM vartamAnanA AroparUpa naigamano bheda ja suMdara jANavo; kema ke naigamanayanA trIjA bhedanI maryAdAthI 'cokhA raMdhAya che' tema kahyA pachI koIka pUche ke 'keTalA raMdhAyA che ?' tyAre rAMdhanAra puruSa 'kaMIka raMdhAyelA che ane kaMIka raMdhAnAra che' tema kahe che te saMgata thAya che. II6/9-10nA avataraNikA : gAthA-7thI 10 sudhI digaMbara matAnusAra naigamanayanA traNa bhedo batAvyA pachI have saMgrahanayanA be bhedo batAve che . = gAthA saMgrahag naya saMgraho te, dvividha-ogha visesa re; 'dravya saba avirodhiyAM', jima, tathA 'jIva asesa re.' bahu. II6/11/ gAthArthaH (je) saMgrahe=saMgraha kare, te saMgraho naya=saMgrahanaya che. be prakArano=ogha ane vizeSa ema be prakArano, saMgrahanaya che. jema, dravya saba avirodhiyAM=badhAM dravyo aviroghI che, (je oghasaMgrahanaya che.) tathA=ane, jIva azeSa che=badhA jIvo aviroghI che. (je vizeSa saMgrahanaya d.) 119/9911 Dhabo H je saMgrahaIM te saMgrahanaya kahiIM. tehanA-2 bheda, ogha-vizeSathI. ogha kahi-sAmAnya. etalaIM-eka sAmAnya saMgraha, eka vizeSa saMgraha-evaM 2 bheda jANavA. 'drApti sarvANi virothIni" e prathama bhedanuM udAharaNa, tathA "nIvAH sarve'virodhInaH" e dvitIya bhedanuM udAharaNa. II6/11||
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-6 | gAthA-11-12 TabArtha H je saMgraha kare te saMgrahataya kahevAya. tenA be bheda che. oghathI ane vizeSathI. ogha te sAmAnya kahevAya eTale eka sAmAnyasaMgraha, eka vizeSa saMgraha. e rIte be bheda jANavA=saMgrahanayanA be bheda jANavA. sarva dravyo avirodhI che=sarva dravyo paraspara dravyarUpe samAna che e prathama bhedanuM=sAmAnya saMgrahanayanuM, udAharaNa che. tathA jIvo sarva avirodhI che=sarva jIvo jIvarUpe samAna che e, bIjA bhedanuM=vizeSa saMgrahanayanuM, udAharaNa che. 6/11|| bhAvArtha : je aneka dravyone koIka svarUpe saMgraha kare, tene saMgrahanaya kahevAya che. vaLI, te saMgrahanaya sAmAnyathI saMgraha kare che ane vizeSathI saMgraha kare che tene AzrayIne saMgrahanayanA be bhedo prApta thAya che. sAmAnyathI saMgraha ka2nA2 naya dharmAstikAyAdi chae dravyone te chae dravyomAM vartatA dravyatvabhAvathI saMgraha kare che ane kahe che ke, sarva dravyo 5raspara samAna svarUpavALAM hovAthI avirodhI che. tyAM chae dravyomAM dravyatvarUpa samAna svarUpane grahaNa karIne e chae dravyone avirodhI kahe che. mATe chae dravyomAM paraspara bhinna svabhAva hovAne kA2Ne chae dravyo paraspara virodhI hovA chatAM 'avirodhI che' tema kahevuM asaMgata nathI. 17 vaLI, saMgrahanayano bIjo bheda vizeSathI saMgraha kare che. tethI jagatavartI sarva dravyono saMgraha karavAnuM choDIne mAtra sarva jIvono saMgraha ka2nA2 nayano upayoga vizeSagrAhI saMgrahanaya che ane te kahe che ke, sarva jIvo avirodhI che. tyAM paNa sarva jIvonA caitanyadharmane grahaNa karIne saMgraha kare che. tethI pRthvIkAyAdinA bhedothI jIvono paraspara bheda hovA chatAM sarva jIvone avirodhI kahevAmAM koI doSa nathI. vaLI, jIvonI jema jIvanA avAMtara manuSyAdi bhedonuM grahaNa karIne paNa manuSyAdi rUpe saMgraha karanAra naya vizeSasaMgrahanaya che. tethI vizeSasaMgrahanayanA aneka bheda prApta thAya ane sAmAnya saMgrahanayano to eka ja bheda prApta 214. 119/9911 avataraNikA : have vyavahAranayanA be bhedo batAve che gAthAH - vyavahAra saMgrahaviSayabhedaka, timaja dvividha prasiddha re; dravya jIvAjIva bhASaU, jIva bhaviyA siddha re. bahu. II6/12aa gAthArtha H saMgrahanayanA viSayano bhedaka vyavahAranaya tima ja=tenI jema=saMgrahanayanI jema ja, dvividha=be prakArano, prasiddha che. dravya jIvAjIva kahe che=saMgrahanayano prathama bheda-je dravya che te jIva
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-6 / gAthA-12 ajIvarUpa che-ema pahelo vyavahAranaya kahe che. je jIva che te bhaviyA=bhavavALA=saMsArI, ane siddha che, ema bIjo bheda kahe che. IIS/12 To : saMgrahanAno je viSaya-tehanA bhedano dekhADaNahAra-ste vyavahAranaya kahiche. te timajasaMgrahanAnI pari, dvividha kahiiM. eka sAmAnya-saMgraha-bhedaka vyavahAra 1, ekavizeSa-saMgraha-bhedaka vyavahAra 2 evuM 2. bheda jANavA. "dravya navAnava" e sAmAvyasaMgraha-bhedaka vyavahAra. "nIvAH saMsArika siddhAzca" e vizeSa-saMgraha-bhedaka vyavahAra Ima-uttarottara vivakSArthaM sAmAnya-vizeSapaNuM bhAvavuM. Is/1cA bArtha - saMgrahAyato je viSaya che tenA bhedane dekhADanAra, te vyavahAranaya kahevAya che. te=vyavahAranaya, tema ja=saMgrahAyanI jema ja, be prakArano kahevAya che. eka sAmAvyasaMgrahano bhedaka vyavahAra, eka vizeSasaMgrahano bhedaka vyavahAra ema be bheda jANavA=vyavahAranayanA be bheda jANavA. vyavahAranayanA upayogathI kevA padArthano bodha thAya che ? te spaSTa kare che - 'dravya jIva-ajIvarUpa che' e pramANe kahenAra, e sAmAnyasaMgrahano bhedaka vyavahAranaya che. "jIvo saMsArI ane siddha che' e pramANe kahenAra, e vizeSasaMgrahano bhedaka vyavahAranaya che. e rIte uttara uttaranI vinasAthI sAmAvyavizeSapaNuM bhAvavuM jIvatA saMsArI ane siddha, ema be bhedo batAvyA pachI te bhedamAM saMsArI jIvone grahaNa karIne saMsArI jIvo trasa ane sthAvararUpa che' ema kahevAmAM Ave che tyAre je "jIvo saMsArI ane siddha che. te bhedatA uttaranI apekSAe sAmAnya vizeSarUpa che arthAt saMsArI jIvo sAmAnyarUpa che ane tenA trasa ane sthAvara' te vizeSa che. mATe saMgrahAyane abhimata evuM saMsArI jIvorUpa je sAmAnya tenuM bhedaka "Tasa ane sthAvararUpa vyavahAranaya che ane te bheda karyA pachI vaLI, trasake sAmAnyagrahaNa karIne paNa sAmAnya vizeSapaNe grahaNa karavuM. lig/12aaaa bhAvArtha : saMgrahanaya je viSayone dekhADe che te viSayono vibhAga karavAthI vyavahAra pravarte che; kema ke "sarvadravyo che te samAna che' ema kahevAthI koI vyavahAra thaI zake nahIM. tethI vyavahAranaya "A dravyo ajIvarUpa che, A dravyo jIvarUpa che' ema vibhAga kare che. vaLI, jIvarUpe vibhAga karyA pachI avAMtara bhedono vyavahAra karavA arthe vyavahAranaya jIvanA paNa trasa, sthAvara ityAdi rUpe bhedo pADe che jene AzrayIne hiMsA, ahiMsAno vyavahAra pravarte che. vaLI, ajIvadravyomAM paNa dharmAstikAyAdi ane pudgalarUpe vibhAga karIne vyavahAra pravarte che ane pudgaladravyamAM paNa "A ghaTa che', "A paTa che' ema kahIne potAne upayogI evAM ghaTAdine grahaNa karavAno
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-6 | gAthA-12-13 vyavahAra pravarte che ane potAne anupayogI evAM paTAdinA tyAgano vyavahAra pravarte che. vaLI, A vyavahAranayanA be bheda che. (1) sAmAnya saMgrahanaye je sarva dravyono dravyarUpe saMgraha karelo tenA bheda ka2Ine vyavahAranaya bodha karAve che ke je dravya che te jIva ane ajIva ema be bhedavALA che ane A prakAranA bodhane kAraNe ajIvadravyathI AtmA jIvarUpe pRthak che tevo nirNaya thAya to tenA hitane anukULa sarvatra ucita vyavahA2nI saMgati thaI zake. (2) vaLI, vyavahAranayano bIjo bheda, vizeSasaMgrahanaye je sarvajIvono jIvarUpe saMgraha karelo tenA bheda karIne vyavahAranaya bodha karAve che ke, je jIva che te saMsArI ane siddha ema be bhedavALA che ane A prakAranA bodhane kAraNe saMsArI jIvonI avasthAno ane siddhanA jIvonI avasthAno bodha karAvavA mATe samartha bane che jenA kA2Ne jIvanI saMsArI avasthA asuMdara che ane siddha avasthA suMdara che evo bodha thAya che. jethI tattvane jANavAnA arthI puruSo siddhAvasthAnI prApti mATe udyama kare che. vaLI, saMsArI jIvone grahaNa karIne tenA avAMtara bhedono bodha karAvavA arthe jyAre vyavahAranaya pravarte che tyAre saMsArI jIvone saMgrahanaye je saMsArIrUpe saMgraha karyo teno ja trasa-sthAvararUpe vyavahAranaya vibhAga kare che ane Avo jIvono vibhAga vyavahAranaya kare tyAre saMsArI jIvonA trasasthAvaraAdi bhedane kahenArA vyavahAranayanI apekSAe jIvanA saMsArI ane muktarUpa bhedane kahenAro vyavahAranaya sAmAnya vyavahAranaya banaze ane saMsArI jIvanA trasasthAvaraAdi bhedane kahenAro vyavahAranaya vizeSane kahenAro vyavahAranaya banaze. e rIte sAmAnyavizeSarUpe vyavahAranayanA aneka bhedo prApta thaze. II6/12/ avataraNikA : have RjusUtranayanA gAthA: bhedo batAve che . 19 - vartato RjusUtra bhAsaU, artha nija anukUla re; Nika paryaya kahaU-sUSima, manuSyAdika-thUla re. bahu. II6/13 gAthArthaH nija anukUla evo vartato artha=potAne upayogI evo vartamAnamAM vartato artha, RjusUtra kahe che. sUkSma RjusUtra kSaNika paryAya kahe che. sthUla RjusUtra manuSyAdika paryAya kahe che. II6/13II To H RjusUtranaya-varto artha bhASaIM, paNi atIta, anAgata-artha na mAna, vartamAna paNi-nija anukUla-ApaNA kAmano artha mAnaIM, paNi-parakIya na mAnaIM. te RjusUtra
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-6gAthA-13 nava dvibheda kahartA-eka sUma, bIjI skUla, sUkSma-te kSaNika paryAya mAnaIM. sthUla-te manuSAdi paryAya mAnazuM, paNi-kAlatrayavartI paryAya na mAnaIM. vyavahAranaya-te trikAla paryAya mAnaIM, te mArTi-sthUla jusUtra, vyavahAranayanaI saMkara na jANoM. Is/13 TabArtha : RjusUtranaya vartato artha bole che paraMtu atIta artha ane anAgata arthane mAnato nathI=padArtharUpe svIkArato nathI, vartamAna paNa tija anukULa-potAnA kAmano artha mAne che paraMtu parakIya evo vartamAna artha paNa mAnato nathI. te RjusUtramaya be prakArano kahevo. eka sUkSma, bIjo sthUla. sUkSma RjusUtranaya te kSaNikaparyAyane mAne. sthUla RjusUtranaya te manuSyAdi paryAya mATe paNa kAlatrayavartI manuSyaparyAya na mAne ane vyavahAranaya te trikAla paryAyane mAne tethI sthUla RjusUtra ane vyavahAranayano saMkara nathI ema jANavuM. 6/13 bhAvArtha : - potAne upayogI hoya ane vartamAnamAM je vartato hoya tevA padArthane jovAnI dRSTi te RjusUtranaya che. AthI parakIya dhanane RjusUtranaya dhanarUpe svIkArato nathI; kema ke parakIya dhana vyavahAranayanI dRSTithI dhana hovA chatAM potAne anupayogI che. vaLI, atIta dhana ke anAgata dhana paNa RjusUtranaya svIkArato nathI. A RjusUtranayanA be bheda che. (1) sUkSma (2) skUla (1) sUkSma RjusUtranaya eka kSaNanA ja paryAyane svIkAre che. tethI vartamAnanI kSaNamAM je vastu che tene ja vastRrUpe kahe che. pUrvanI ane bhAvinI kSaNavALI vastune RjusUtranaya vasturUpe svIkArato nathI. (2) vaLI, sthUla RjusUtranaya sthUlathI manuSyAdi paryAyane mAne che arthAt te jIvanI vartamAnanA manuSyabhavanI AkhI kSaNane vartamAnakSaNarUpe mAne che. tethI manuSyabhavanA pUrvanA paryAyone bhUtarUpe kahIne asvIkAra kare che ane manuSyabhava pachInA paryAyone bhAvirUpe kahIne asvIkAra kare che; kema ke bhUta ke bhaviSyavALI vastu nathI paraMtu AkhA manuSyabhavarUpI kSaNa ja vartamAnamAM che. vaLI, vyavahAranaya manuSyabhavanA traNa kALanA paryAyane svIkAre che ane skUla RjusUtranaya manuSyaparyAyathI AkhA manuSyabhavane svIkAre che. tethI vyavahAranaye svIkArelA manuSyabhavanA traNa kALanA paryAya ane skUla RjusUtranaye svIkArela AkhA manuSyabhavanI kSaNarUpa paryAya e be sthUlathI eka thAya che to paNa RjusUtranaya vartamAnanA AkhA manuSyabhavane manuSyabhavarUpe svIkAre che, jyAre vyavahAranaya to manuSyabhavanI vartamAnanI kSaNane vartamAnarUpe svIkAre che, bhUtanI kSaNane bhUtarUpe svIkAre che ane bhaviSyanI kSaNane bhaviSyarUpe svIkAre che. mATe sthUla RjusUtranayanA viSayano ane vyavahAranayanA viSayano saMkara nathI; kema ke RjusUtranaya mAtra manuSyaparyAyarUpa vartamAnakSaNano viSaya svIkAre che, jyAre vyavahAranaya to manuSyabhavanA traNe kALanA paryAyone traNa kALarUpe svIkAre che. /13
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 221 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-6 | gAthA-14 avataralikA : have zabdanaya ane samabhirUDhanaya batAve che - gAthA : zabda-prakRti, pratyayAdikasiddha mAnAI zabda re; samabhirUTa vibhinna arthaka, kahaI bhinna ja zabda re. bahuo lls/14mA gAthArtha : zabdanAya prakRtipratyayAdi siddha evAM zabdane mAne kahevAtA zabdathI vAcya arthane svIkAre. samabhirUTanaya vibhinna arthaka zabdane bhinna ja kahe che. IIS/14TI Tabo : zabdana-te prakRti, pratyayAdika vyAkaraNavyutpatisiddha zabda mAnaIM, paNi-liMga, vacanAdi bhedaI arthano bheda mAnaI, jima-"ta:tarI, tam"e 3 ligabhedaI arthabheda, tathA "bApA, nanam" IhAM-ekavacana-bahuvacana bhedaI arthabheda. jasUtranathanaIM e Ima kahaI, je-"kAlarbhadaI arthabheda tuM mAnaI chaI, teM liMgAdirbhadaOM bheda kAM na mAnaI?" samabhirUDhanA Ima kahaI jebabhinna zabda bhinnArthaka ja haI. zabdanayanaI e Ima kahaI, je- tuM ligAdirbhadaI arthabheda mAnaIM chauM, to zabdabhedaI arthabheda kAM na mAnaI?" tai-mArTi" ghaTazabdArtha bhinna, kuMbhazabdArtha bhinna-Ima e mAnaIM. ekArthapaNuM prasiddha chaiM, te zabdAdinAnI vAsanA thakI. lls/14 TabArtha - zabdanaya te prakRti mULazabdarUpe prakRti ane pratyayAdika te zabdane lAgatA pratyayAdika, je vyAkaraNavyutpatisiddha che te zabdane mAne-te zabdathI vAcya arthane svIkAre arthAt ghaTa, kuMbha ItyAdika zabdabhedathI arthabheda ne svIkAre paraMtu eka ja artha svIkAre, paNa liMgavacanAdinA bhedathIete zabdanA liMga ane te zabdanA ekavacana-bahuvacanabhedathI, arthano bheda mAne. jema tadA tarI ane taTas e traNa liMganA bhedathI arthabheda mAne arthAt koI eka taLAvanA kinArAne joIne koI ta8: ema puliMgamAM kahe, koI tI ema strIliMgamAM kahe, ke koI taTas ema napuMsakaliMgamAM kahe to te traNa liMganA bhedathI vAcya "taLAvanA kinArA rUpa" vastu eka hovA chatAM zabdanayanI daSTithI judI che. vaLI, sApa ane nata mAM paNa ekavacana ane bahuvacananA bhedathI zabdanaya arthabheda mAne arthAt pANIne joIne koI puruSa sAH kahe ane anya koI puruSa kahe to te baMne prayogamAM
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-6gAthA-14 ekavacanano ane bahuvacanano bheda hovAthI A zabdathI vAcya pANI juduM che ane nanam zabdathI vAcya pANI juduM che ema zabdanaya kahe. RjusUtranayane e=zabdanaya, ema kahe che=AgaLamAM batAve che ema kahe che, je "kAlabhedathI arthabheda=bhUtakALa, vartamAnakALa ane bhaviSyakALarUpa kALabhedathI arthano bheda karIne, vartamAnamAtranA arthane tuM sUtraka, mAne che=svIkAre che, to liMgAdinA bhedathI bheda-arthano bhedakapadArthano bheda, kema nathI mAnato ?" ema kahIne RjusUtranaye svIkArela padArtha ucita nathI paraMtu pote svIkArela padArtha ucita che ema zabdanaya sthApana kare che. samabhirUDhanaya ema kahe, je bhinna zabda hoya te bhinnArthaka ja hoya. tethI ghaTa ane kuMbha zabdathI vAcya zabdanayathI eka hovA chatAM samabhirUDhanayathI bhinna ja artha prApta thAya che. zabdanayane e=samabhirUDhanaya, ema kahe che=AgaLamAM batAve che ema kahe che, je "jo tuM=zabdanaya, liMgAdibhedathI arthano bheda mAne che to zabdabhedathI arthabheda kema mAnato nathI ?' ema kahIne zabdanaye svIkArela padArtha ucita nathI paraMtu pote svIkArela padArtha ucita che ema samabhirUDhanaya sthApana kare che. te mATe zabdanaya mAne che te ucita nathI te mATe, ghaTa zabdano artha=ghaTa zabdathI vAcya evo artha, bhinna che, kuMbha zabdano artha= kuMbha zabdathI vAcya evo artha, bhinna che. ema e ta=samabhirUDhanaya, mAne che. samabhirUDhIye ghaTa zabdathI vAcya padArtha ane kuMbha zabdathI vAcya padArtha bhinna che ema kahyuM tyAM prazna thAya ke lokamAM ghaTa zabdathI vAcya padArtha ane kuMbha zabdathI vAcya padArtha bhinna prasiddha nathI chatAM samabhirUDhanaya tene bhinna kema kahe che? tethI samabhirUDhanaya kahe che. "ekAIpaNuM prasiddha che teeghaTa zabda ane kuMbha zabdathI vAcya eka artha prasiddha che te, zabdAdinarthatIHzabdanayanI ane RjutranayanI ane vyavahAranayanI vAsanAthI che.' is/145 (pAThAMtarathI 'zabdanayanI vAsanAthI che' je paNa ucita che) bhAvArtha : zabdanaya vyAkaraNanI maryAdAthI prApta evAM dareka zabdonI prakRti ane te zabdone lAgatA pratyayAdi te anusAra zabdathI vAcya arthane svIkAre che paraMtu eka ja arthane kahenArA bhinna bhinna zabdonA bhedathI arthanA bhedane kaheto nathI. tethI ghaTa, kuMbha Adi prakRtinA bhedathI arthabheda mAnato nathI. vaLI, te zabdonA strIliMga, puliMga ane napuMsakaliMganA bhedathI ke ekavacana ane bahuvacananA bhedathI zabdonA arthano bheda mAne che. jema, koI samudranuM taTa hoya ane teno ullekha koI taka tarIke kare, koI tarI tarIke kare ke "taTa' tarIke kare to traNa zabdomAM puliMga, strIliMga ane napuMsakaliMgano bheda che tethI te traNe zabdothI vAcya sanmukha dekhAtuM eka ja taTa hovA chatAM peliMga zabdathI vAcya anya taTa che, strIliMga zabdathI vAca anya taTa che ane napuMsakaliMga zabdathI vAcya anya taTa che ema zabdanaya svIkAre che.
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9/ gAthA-14 vaLI, jema sanmukha rahelA pANIno bodha karAvavA arthe koI "mApa:' prayoga kare to te prayoga bahuvacanamAM che ane koI nanam' prayoga kare to te prayoga ekavacanamAM che. tethI 'mApa:' zabdathI ane "namzabdathI sanmukha raheluM pANI nA hovA chatAM bahuvacananA prayogathI vAcya pANI juduM che ane ekavacananA prayogathI vAcya pANI juduM che e prakArano arthabheda zabdanaya svIkAre che. vaLI, pUrva pUrvanA nayo karatAM uttara uttaranA nayo sUkSma arthane mAnanArA che te niyama anusAra RjusUtranaya sUkSma arthane jonAra che. tethI RjusUtranaya kALanA bhedathI arthano bheda karato hovA chatAM zabdanayanI jema sUma jonAra nahIM hovAthI liMga ane vacananA bhedathI arthabheda mAnato nathI. tene zabdanaya kahe che ke "vyavahAranayane mAnya evAM eka ja ghaTarUpI arthano jo tuM jusUtranaya, kALanA bhedathI bheda kare che arthAt pUrvekSaNano ghaTa judo che ane vartamAna kSaNano ghaTa judo che ema kahIne bhUtakALano ane bhaviSyakALano ghaTa nathI mAtra vartamAnano ja ghaTa che tema svIkAre che, to liMga ane. vacananA bhedathI pratIta thatA arthano bheda kema svIkArato nathI ?" e prakAre kahIne zabdanaya potAne abhimata-liMgAdinA bhedathI arthabheda mAnavo ucita che' tema sthApana kare che. vaLI, samabhirUDhanaya zabdanayane abhimata liMgavacanAdinA bhedathI to arthabheda svIkAre che, paraMtu bhinna bhinna zabda paNa bhinna arthanA vAcaka che ema paNa svIkAre che. tethI mApa:' ane "nam' e prayogamAM jema ekavacana ane bahuvacananA bhedathI vAcya pANI juduM che tema mApa:' ane "rtam' e baMne zabdo bhinna hovAthI 'mApa:'thI vAgye pANI juduM che ane 'natathI vAcya pANI juduM che ema samabhirUDhanaya svIkAre che. AthI koI eka ghaTane sAme rAkhIne koI kahe ke "A ghaTa che ane koI kahe ke "A kuMbha che' tyAre paNa "ghaTa' zabdathI vAcya artha bhinna che ane "kuMbha" zabdathI vAcya artha bhinna che; kema ke ghaTana kriyAne AzrayIne te "ghaTa che ane kuMbhana kriyAne AzrayIne te "kuMbha' che. mATe ghaTana kriyAvALo ghaTa che ane kuMbhana kriyAvALo kuMbha che, tethI ghaTa zabdathI vAcya artha anya che ane kuMbha zabdathI vAcya artha anya che ema samabhirUDhanaya mAne che. vaLI, zabdanaya karatAM samabhirUDhanaya sUkSmArtha jonAra hovAthI potAnI mAnyatA ucita che ane zabdanayanI mAnyatA ucita nathI ema batAvavA arthe zabdanayane kahe che. "jo tuM=zabdanaya, liMga ane vacanAdinA bhedathI vAcya artha bhinna che ema svIkAre che to, ghaTa ane kuMbha-e rUpa zabdanA bhedathI arthabheda kema mAnato nathI ?" vastutaH ghaTa zabdano artha judo che ane kuMbha zabdano artha judo che. Ama chatAM jemanuM pratikSaNano ghaTa judo hovA chatAM vyavahAranayanI vAsanAthI "anekakSaNavartI A eka ja ghaTa che' ema pratIta thAya che te rIte, ghaTa zabdathI ane kuMbha zabdathI vAcya bhinna artha hovA chatAM zabdanaya ane RjusUtranayanI vAsanAthI eka artha pratIta thAya che ema prasiddha che. chatAM vAstavika rIte samabhirUDhanayanI? dRSTithI padArthane jovAmAM Ave to ghaTa, kuMbhAdi zabdathI vAcya artha paNa te te zabdathI ghotita kriyAnA bhedathI bhinna ja che tevo bodha thAya che. IIS/14
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-u| gAthA-15 avataraNikA - have evaMbhUtanaya batAve che - gAthA : kriyA pariNata artha mAnaI, sarva evaMbhUta re; navaI nayanA bheda iNi pari, aThAvIsa prabhUta re. bahuo II/pA gAthArtha - evaMbhUta=evaMbhUtanaya kriyApariNata sarva artha mAne te zabdathI vAcya evI kriyAnA kALamAM te artha che tema svIkAre, INI pari A rIte TALa pAMcamInI gAthA-7thI atyArasudhI varNana karyuM e rIte, navanayanA aThThAvIsa prabhUta ghaNA, bhedo thAya.IIS/15ll Tabo: evaMbhUtanA sarva artha, kriyApariNata-kriyAvelAI mAnaI, azvadA na mAnaI, jima rAjaUchatra cAmAdikaIM zobhaI, tai-rAjA, ti parSadAmAMhi bAMThAM cAmara DhalAI, tivAraI. snAnAdika vailAIM-artha vinA rAjA na kahiIM. Ima nava nAnA aThAvIsa-bheda prabhUta kahatAM-ghaNA, thayA. II6/15 TabArtha : evaMbhUtanaya sarva artha=te zabdothI vAcya sarva artha, kriyApariNata kriyALAmAM, mAne che arthAt te zabdathI vAcya kriyA te karato hoya tyAre te padArthane te zabdathI vAcya mAne che. anyadA= te kriyA nahIM karato hoya tyAre, mAnato nathI te zabdathI vAcya te vastune mAnato nathI. jema, rAjA zabdathI chatra, cAmarAdithI zobhato hoya te rAjA' te prakAranI pariNatine AzrayIne parSadAmAM beThelo hoya, cAmarAdi vIMjhAtA hoya tyAre tene rAjA kahe che. snAnAdi veLAe rAjA zabdano artha prApta thato nahIM hovAthI tene rAjA kaheto nathI. Ama atyAra sudhI varNana karyuM ema, nava nayanA aThThAvIsa bheda prApta thAya. vaLI, prabhUta kahetAM ghaNA thayA=hajI avAMtara adhika bhedo grahaNa karavAmAM Ave to adhika bhedo thAya. lig/15 bhAvArtha - samabhirUDhanaya ghaTana kriyAne AzrayIne ane kuMbhana kriyAne AzrayIne purovartI rahelA eka ja ghaTane ghaTa ane kuMbha ema alaga zabdothI vAcya karIne bhinna mAne che. Ama chatAM te ghaTa jo ghaTana kriyA na karato hoya ke ghaTana kriyA karato hoya topaNa te ghaTane ghaTa zabdathI vAcya svIkAre che.
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-6/ gAthA-15-16 225 vaLI, evaMbhUtanaya samabhirUDhanaya karatAM sUkSma jonAra hovAthI ghaTana kriyAvALA ghaTane paNa kriyA nA karato hoya tyAre ghaTa zabdathI vAcya svIkArato nathI ane ghaTaveSTAyAm' e prakAranI zabdanI vyutpattithI jyAre panihArI te ghaTamAM pANI bharIne mastaka para mUkIne lAvatI hoya tyAre te ceSTAne AzrayIne te ghaTamAM ghaTana kriyA che ema kahe che ane jyAre te ghaTa te ceSTA na karato hoya tyAre samabhirUDhanaya tene ghaTa zabdathI vAcya svIkAre che chatAM te ghaTamAM kriyAnI pariNati nahIM hovAne kAraNe evaMbhUtanaya te ghaTane ghaTa zabdathI vAcya svIkArato nathI. vaLI, rAjA zabdanI vyutpatti che ke "cAmarAdithI zobhe te rAjA'. tethI parSadAmAM beThelA hoya, cAmarAdi vIMjhAtA hoya tyAre ja evaMbhUtanaya tene rAjA kahe che ane jyAre te rAjA snAnAdi karato hoya ke sUtelo hoya tyAre evaMbhUtanaya tene rAjA kaheto nathI. A rIteegraMthakArazrIe pAMcamI DhALanI gAthA-8thI atyAra sudhI batAvyuM e rIte, digaMbara prakriyA anusAra nava nayanA aThThAvIsa bheda prApta thayA. vaLI, prabhUta zabdathI tevA anya bhedo paNa jANI levA. II6/1po. avataraNikA :| digaMbara prakriyA anusAra nava nayanA bhedo batAvyA pachI have DhALano upasaMhAra karatAM kahe che - gAthA : navaI naya Ima kahiyA, upanaya tIna kahi sAra re; sAcalo cutaaratha parakhI, laho nA vistAra re. bahuo II6/16nA gAthArtha :- . * ImaA rIte nava naya kahyA, traNa upanaya kahIe chIe. sAyo mRta artha parakhI digaMbaroe karelA athamAMthI jinavacanAnusAra je sAco zrata hoya teno artha parakhIne, yazano vistAra pAmo. 6/16 Tabo: Ima navAI natha kahiyA. hivaI 3 upanA digaMbara prakriyAI kahizuM chaI. ehamAMhi sAca zratano artha parakhI karInaIM bahuzrutapaNAnA vazana vistAra pAma. "nInAM samIpe nayA" Ils/1kA bAI - - A pramANe nava nava kahyA. have digaMbaranI prakriyA anusAra traNa upAyo kahIe chIe. emAMthI digaMbaranI prakriyAmAMthI, sAco zratano artha jinavacanAnusAra zrutano artha, parakhI karIne, bahuzrutapaNAnA yazano vistAra pAmo.
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-6 | gAthA-16 upanaya zabdanI vyutpatti batAve che 'nayonA samIpamAM hoya tene upanaya kahevAya che.' / / 6/16 // bhAvArtha: DhALanuM nigamana karatAM graMthakArazrI kahe che -- digaMbara prakriyA anusAra nayanA peTAbheda sahita nava nayo graMthakArazrIe batAvyA. have AgaLanI DhALamAM digaMbaranI prakriyA anusAra traNa upanaya kahe che. vaLI, A nava nayo ane traNa upanayomAMthI buddhimAna puruSa jinavacanAnusAra kayo sAco artha che ? tenI parakha kare ane sAcA arthanuM grahaNa kare ane khoTA arthano tyAga kare to bahuzrutapaNAnA yazano vistAra pAme. tethI graMthakA2zrI kahe che ke suguru pAse bhaNanAra vivekI zrotA A varNana sAMbhaLIne sAco artha parakhavA prayatna kare ane tenA dvArA bahuzrutapaNAnA vistArane prApta kare, jethI kIrtinI prApti thAya. vaLI, AgaLanI DhALamAM traNa upanaya batAvavAnI prakriyA kare che tethI upanaya zabdano vyutpattiartha zuM che ? te spaSTa kare che. 'nayonA samIpamAM je hoya te upanaya che' A prakArano vyutpatti artha digaMbaro karIne te upanayanA traNa bhedo batAve che. DhALanI aMtima gAthAnA aMtima caraNamAM 'jasa' zabda 'kIrti'no vAcaka che ane DhALa racanAra 'zrI yazovijayajI'nA nAmano paNa vAcaka che. AthI 'nasa' e mujaba livyaMtaramAM lakhela che. II6/16/ *
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1/ DhALa-7 | gAthA-1 thI 4 K DhALa pUrvanI DhALa sAthenuM joDANa - pUrvamAM digaMbara prakriyA anusAra nava naDayo ane tenA bhedo batAvyA ane pUrvanI DhALanA aMte kahyuM ke, digaMbaranI prakriyA anusAra traNa upanayo kahIe chIe. tethI have te traNa upanayo kramasara batAve che - avataraNikA : upanayanA traNa bhedamAMthI upanayano prathama bheda gAthA-1thI 4 sudhI batAve che - gAthA : sadabhUta vyavahAra, bheda prathama tihAM; dharma-dharminA bhedathI e. ll7/1 gAthArtha : tihAM traNa prakAranA upanayamAM, prathama bhedasupanayano prathama bheda, dharma-dharmanA bhedathI, sabhUtavyavahArarUpa che. I7/1il Tabo: tihAM-sadabhUta vyavahAra-prathama upanayano bheda. te-dharma anaIM dharmi-snehanA bheda dekhADavAthI haI. 7i/1ALL TabArtha - tihAMaupanayanA traNa bhedamAM, saddabhUta vyavahAra, prathama upanayano bheda che. te dharma ane dharmI, tenA bheda dekhADavAthI thAya che. ll7/1 avataraNikA - sadbhUtavyavahAranA ja have be bheda batAve che - gAthA - zuddha, azuddha-dvibheda, zuddha-azuddhanA; teha arathanA bhedathI e. I7/zA gAthArtha : zuddha, azuddha-be bheda=sabhUta vyavahAranA zuddha, azuddha-be bheda, te zuddha-azuddhanA arthanA bhedathI zuddha-azuddha paryAyanA bhedathI, che. I7/rA
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-7 | gAthA-1 thI 4 Dhabo H te valI, 2 prakAri hoI-1 zuddha, bIrjA-azuddha 2. zuddha dharma-dharminA bhedathI zuddha te saddabhUta vyavahAra, azuddha dharma-dharminA bhedathI azuddha sadbhUta vyavahAra. saddabhUta mArTi je-eka dravya ja chaI, bhinna dbhavya saMyogArpekSA nathI. vyavahAra te mATeiM je-bheda dekhADiMI chaIM, II7/2|| TabArtha H te vaLI,=sadbhUta vyavahAra vaLI, be prakAre thAya. (1) zuddha, bIjo (2) azuddha. (1) zuddha dharma-dharmInA bhedathI zuddha sadbhUta vyavahAra che. (2) azuddha dharma-dharmInA bhedathI azuddha sadbhUta vyavahAra che. upanayanA prathama bhedamAM 'sadbhUta' ane 'vyavahAra' ema be zabdono prayoga kema karyo ? te spaSTa ka2vA arthe kahe che - sadbhUta te mATe, je eka dravya ja che. bhinna dravyanA saMyoganI apekSA nathI arthAt AtmAthI bhinna evAM karmAdi dravyanA saMyoganI apekSA nathI. vyavahAra te mATe, je bheda dekhADe che arthAt dharma ane dharmIno bheda dekhADe che. I7/2 gAthA : jima jagi kevalagyAna, AtamadravyanuM, maI nANAdika tehanuM e. 7/3 // gAthArtha H jema jagatamAM AtmadravyanuM kevaLajJAna (e zuddha sadbhUta vyavahAra che.) tehanuM=AtmadravyanuM, matijJAnAdika, (e azuddha sadbhUta vyavahAra che.) II7/3II Tabo H jima-jagamAMhi "AtmadravyanuM kevalajJAna" Ima SaSThIIM prayoga kIjaI. tathA"matijJAnAdika AtmadravyanA guNa Ima-olAviIM. 19/3|| TabArtha H jema jagatamAM 'AtmadravyanuM kevaLajJAna' ema SaSThIno prayoga karAya che, je zuddha sadbhUta vyavahAra che. tathA=ane, 'AtmadravyanA matijJAnAdika guNa che' ema bolAya che, te azuddha sadbhUta vyavahAra che. II7/3 / /
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 229 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-7gAthA-1 thI 4 gAthA : guNa, paryAya, svabhAva, kAraka, tanmayano; bheda aratha chaI ehano e. II7/4 gAthArtha - guNa, paryAya, svabhAva, kAraka; ane tanmayanotraguNIno, paryAyavaMtano, svabhAvavaMtano, kArakIno; bheda artha eno che sadbhuta vyavahArano che. I7/4ll Tabo : guNa-guNIno paryAya-paryAyavaMtano svabhAva-svabhAvavaMtano kAraka anaIM-tanmatha kahatAM-kArakI, tehano eka dravyAnugata bheda bolAviiM, te sarva e upanayano artha jANa. "ghaTastha rUpama, ghaTastha rotA, ghaTastha svabhAva, mRtA paTo niSNAtitaH" ItyAdi prayoga jANavA. 7/4 TabArtha : guNa-guNIto, paryAya-paryAyavaMtano, svabhAva-svabhAvavaMtano, kAraka ane tanmayato kahetAM kArakI, teno, je eka dravyAnugata bheda bolAya, te sarva e upanayana=saddabhUta vyavahArarUpa upanayano, artha jANavo. ghaTanuM rUpa (guNa-guNIno bheda), ghaTatI raktatA (paryAya-paryAyavaMtano bheda). ghaTano svabhAva=ghaTato jaladhAraNano svabhAva (svabhAva-svabhAvavaMtano bheda), mATIthI ghaTa niSpAdita karAyo (kAraka-kAkIno bheda) ItyAdi prayoga jANavA. ll/4 gAthA-1thI 4 sudhI upanayanA prathama bheda "sabUta vyavahAra ane tenA be bhedanuM nirUpaNa graMthakArazrIe karyuM che. tethI bhAvArthamAM e cAreya gAthAno eka sAthe samAveza karela che. bhAvArtha - digaMbara prakriyA anusAra upanayano prathama bheda sadbhuta vyavahAra che. A sabhUta vyavahAra eka ja dravyane grahaNa karIne temAM rahelA dharmono dharmathI bheda kare che mATe sadbhuta che, arthAt AtmA ane dehano saMbaMdha svIkArIne temAM rahelA dharmenA bhedane kaheto nathI, je pramANe "AtmAnuM zyAmarUpa' te pramANe kaheto nathI, paraMtu AtmarUpa eka dravya svIkArIne dharma-dharmIno bheda svIkAre che mATe sadbhUta che. vaLI, vyavahAra bheda svIkAre che, mATe A bhedane sadbhuta vyavahAra kahevAya che. 'sabhUta vyavahAra' upanayanA be bheda che. (1) zuddha sadbhuta vyavahAra upanaya - jema, "AtmadravyanuM kevaLajJAna' kahevAmAM Ave tyAre paramArthathI AtmA kevaLajJAnarUpa ja che chatAM vyavahAradaSTithI "AtmadravyanuM kevaLajJAna' kahIne Atmadravya ane
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-7| gAthA-1 thI 4, 5 thI 11 kevaLajJAnano bheda batAvAya che ane AtmAnuM kevaLajJAna e AtmAno zuddha paryAya che, mATe zuddha sabhUta vyavahAra che. (2) azuddha sadabhUta vyavahAra upanaya - jema, "AtmAnA matijJAnAdi guNo che ema kahevAmAM Ave tyAre matijJAnAdi AtmAmAM ja rahelA che, paraMtu AtmA sAthe saMyukta evAM dehamAM rahenAra nathI mATe sabhUta che. AtmAnuM matijJAna' e prakAre bhedanI virakSA karI mATe vyavahAra che ane AtmAnuM matijJAna e AtmAno zuddha guNa nathI paraMtu AtmAno azuddha guNa che mATe azuddha sadbhuta vyavahAra che. ahIM "matijJAnAdimAM "Adi padathI zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna ke AtmAmAM vartatA rAgAdi bhAvonuM grahaNa che. vaLI, saddabhUta vyavahAranaya guNa-guNIno, paryAya-paryAyavaMtano, svabhAva-svabhAvavaMtano ane kArakakArakIno bheda kahe che tethI te sarva sadbhUta vyavahAramAM aMtarbhAva pAme ane te bheda paNa zuddha ane azuddha ema be bhedathI prApta thAya. jema, "AtmAnuM kevaLajJAna" kahevAthI guNa-guNIno bheda prApta thayo, je zuddha sadUbhUta vyavahAra che. ane "AtmAnA matijJAnAdi guNo' kahevAthI guNa-guNIno bheda prApta thayo, te azuddha sabhUta vyavahAra che. vaLI, AtmAnA siddhatva paryAyane grahaNa karIne "AtmAno siddhatva paryAya' kahevAthI paryAya-paryAyavaMtano bheda prApta thayo, je zuddha sadbhuta vyavahAra che ane saMsAravartI AtmAnA rAgAdi paryAyane grahaNa karIne AtmAnA rAgAdi paryAya' kahevAthI paryAya-paryAyavaMtano bheda prApta thayo, te azuddha saddabhUta vyavahAra che. vaLI, "AtmAno asaMzleSano svabhAva" kahevAthI svabhAva-svabhAvavaMtano bheda prApta thayo, je zuddha sabhUta vyavahAra che ane "AtmAno paradravya sAthe saMzleSano svabhAva" kahevAthI svabhAva-svabhAvavaMtano bheda prApta thayo, te azuddha sadbhuta vyavahAra che. vaLI, AtmAnA chae kArakone zuddha svabhAvamAM pravartatA grahaNa karIne kArakI evAM "AtmAnA cha kArako che' ema kahevAthI kAraka-kArakIno bheda prApta thayo. je zuddha sadbhuta vyavahAra che ane AtmA rAgAdi bhAvone kare che tene AzrayIne kArakI evAM "AtmAnA cha kArako che" ema kahevAthI kArakakArakIno bheda prApta thayo te azuddha sadbhata vyavahAra che. - TabAmAM "ghaTane AzrayIne guNa-guNInA, paryAya-paryAyavaMtanA, svabhAva-svabhAvavaMtanA ane kArakakArakInA bhedanuM je yojana karela che, te zuddha sadbhuta vyavahAra che. Il7/1-2-3-jA avataraNikA - have upanayano bIjo bheda gAthA-pathI 11 sudhI batAve che -
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-7 | gAthA-5 thI 11 231 gAthA : asadabhUta vyavahAra, para-pariNati bhalyAM; dravyAdika upacArathI e. ll7/pA. gAbhArtha: para pariNati bhaLavAne kAraNe, dravyAdika upacArathI asabhUta vyavahAra e upanayano bIjo bheda che. II7/pA. To : paradravyanI pariNati bhalyAM, je dravyAdika navavidha upacArathI kahiIM, te-asadabhUta vyavahAra jANavaM. 7/pA. TabArtha : padravyanI pariNati bhaLavAthI, je dravyAdika navavidha upacArathI kahevAya che, te asaddabhUta vyavahAra jANavo. 7/pA. avataraNikA - dravyAdika navavidha upacArane kramasara batAve che - (1) dravyamAM dravyano upacAra :gAthA : dravyaI dravya upacAra, pudagala jIvanaiM; jima-kahi jinaAgamai re. I7/kA gAthArtha : jema jinAAgamamAM dravyamAM dravyano upacAra karIne jIvane pudgala kahevAya che. II/II bo - - tihAM-pahala-dravyaI dravyano upacAra. jima-jinaAgamamAMhiM jIvanadai pudagalA kahiI. kSIra-nIra vALaIM pudgala milya chaI, te kAraNaU-jIva pudagala kahiiM. e-jIvaDhaLaIM pudgaladravyano upacAra eka. ll7/kA bArtha - tihAM=navavidha upacAramAM, pahelo dravyamAM dravyano upacAra, jema, jilaAgamamAM jIvane pagala kahevAya che. I7/si.
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 dravyagAparyAyano rAsa bhAga-1 / DhALa-7 | gAthA-5 thI 11 jIvane pudgala kema kahevAya che ? tethI kahe che - kSIra-nIranA vyAyathI pugalanI sAthe maLyo che=jIva pudgalanI sAthe maLyo che, te kAraNe jIva pudgala kahevAya che-e jIvadravyane vize pudgaladravyano upacAra che. I7/dA - (2) guNamAM guNano upacAra :gAthA : kAlI lezyA bhAva, zyAmaguNaI bhAlI; guNaupacAra guNaI kaho e. II7/LA gAthArtha - zyAma guNathI bhalI=bhaLelI, bhAvalezyA kALI, kahevAya che. tyAM guNaU=guNamAM-AtmAnA guNamAM, guNa upacAra yugalanA guNano upacAra kaho. I7/7ll Tabo: bhAvalethA AtmAna arUpI guNa cha6, snehanaIM-rja kRSNa, nIlAdika kahiIM cha6, te-kRSNAdi-pugaladravya-guNa upacAra kIjaI chaI. e AtmaguNaIM pugalaguNa upacAra jANaveM. 2. If7/pA. bArtha - bhAvalezyA AtmAno arUpI guNa che. tene=bhAvalezyAne je kRSNa nIlAdika kahevAya che= jIvanI bhAvalezyAne kRSNalezyA, nIlalezyA Adi kahevAya che, te kRSNAdi pudgaladravyanA guNano upacAra karAya che. A AtmaguNamAM pagalaguNano upacAra jANavo. (2) 7/7 (3) paryAyamAM paryAyano upacAra - gAthA : paryAya paryAya, upacariI valI; haya, gaya, khaMdha yathA kahiyA re. gItA gAthArtha : vaLI, paryAyamAM paryAyano upacAra karAya che, je pramANe hayagaya=azva-gaja, skaMdho kahyA che. Il7/8II. bo :paryAyaIM-haya, ga-pramukha AtmadravyanA asamAna jAtIya dravya paryAya, tehanaIM
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 233 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-7 gAthA-5 thI 11 baMdha kahiche chaiM, te-AtmaparyAya upari pugala-paryAya je skaMdha, tehano-upacAra karInaIM. 3. If7/8mAM bArtha - paryAyamAM-hAthI, ghoDA vagere, AtmadravyatA asamAna jAtIya evAM dravyatA paryAya che tene skaMdha kahevAya che. te AtmaparyAya upari=AtmadravyatA hAthI-ghoDArUpa paryAyamAM, pagalaparyAya je skaMdha teno upacAra karIne kahevAya che. (3) li7/8 (4-5) dravyamAM guNa ane dravyamAM paryAyano upacAra - gAthA : dravyaI guNaupacAra, valI paryAyano; gaura" "deha" "huM" bolatAM e. ll7/lA gAthArtha : "huM gaura" bolatAM, dravyamAM guNano upacAra che. vaLI, "huM deha" bolatAM paryAyano dravyamAM paryAyano, upacAra che. II/II Tabo : tre gupavAraH'-"huM gaura" Ima bolatAM. "huM" te Atmadravya, tihAM-"gaura" te-pudgalano ujvalatA guNa upayario 4. "datre popacAra:' jima-"huM dehaIma boliiM. "huM tai" Atmadravya, tihAM-"dehamUrta-pugaladravyano asamAna jAtIya dravyaparyAya upacari. 5. 7/hAi TabArca - dravyamAM guNano upacAra - "huM gaura" ema bolatAM, "te Atmadravya, temAM=AtmadravyamAM, "gaura-te pudgalano ujjavalatAguNano upacAra karAyo che. (4) dravyamAM paryAyano upacAra :- jema "huM deha ema bolAya tyAM huM-te Atmadravya, temAM=AtmadravyamAM, deha-te pudgala dravyano asamAna jAtIya dravya paryAya che teno, upacAra karAyo che. (5) I7/9 (6-7) guNamAM dravyano ane paryAyamAM dravyano upacAra: gAthA - guNaI dravya upacAra, paryayadravyano; "gaura deha" jima-AtamA e. II7/1nA
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-7 | gAthA-5 thI 11 gAthArtha - jema "gaura AtmA"e guNamAM dravyano upacAra che. "deha AtmA" e paryAyamAM dravyano upacAra che. ll7/10II rabo - zudravyopAra'-jima je-e gIra dIsaI jaI te AtmA. Ima-gaura udizInaIM AtmavidhAna kI jaI, gIranArUpa pudagalaguNaUpari Atama dravyarno upacAra che. pa dravyopAra' jima-kahiOM daiha te AtmA, IhAM-deharUpapudagalaparyAyanaI viSathaI Atmadravyano upacAra kario. 7. I7/10. TabArtha : guNamAM dravyano upacAra :- jema je-"A gaura dekhAya che te AtmA che ema gaurane uddezIne AtmAnuM vidhAna karAya che e gaurakArUpa pudgalaguNamAM Atmadravyano upacAra che. (6) paryAyamAM dravyano upacAra :- jema-"deha te AtmA" kahevAya che. ahIM="deha te AtmA che" ema je kahyuM temAM, deharUpa pudgalaparyAyanA viSayamAM Atmadravyano upacAra karAyo che. (7) I7/10 (8-9) guNamAM paryAyano ane paryAyamAM guNano upacAra :gAthA : guNi pajava upacAra, guNano pajavai; jima mati tanu tanu mati guNo e. II7/11 gAthArtha - jema "mati=matijJAna, te ja tanu=zarIra, te guNamAM paryAyano upacAra che. jematanuM=zarIra, te mati guNo=matijJAnarUpa guNa, te paryAyamAM guNano upacAra che. ll7/11aaaa Tabo: "poSavAramatijJAna te zarIra ja zarIraja kaI taimArTi. IhAM-matijJAnarUpa AtmaguNanaIM viSathaI zarIrarUpa pugala paryAyano upacAra kariuM. 8. " pa pA ' jima pUrvaproMga ja anyathA karizuM-zarIra teM matijJAnarUpa guNa ja. IhAM-zarIrarUpa paryAyanaIM viSathaI matijJAnarUpa guNano upacAra kI jaI chaI. 9. I7/11 TabArtha : guNamAM paryAyano upacAra :- matijJAna te zarIra ja che.'
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagAparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-7 | gAthA-5 thI 11 235 matijJAna zarIra kema che ? tethI kahe che - zarIrajanya che te mATe. ahIM=matijJAna zarIra che e prakAranA kathanamAM, matijJAnarUpa AtmaguNanA viSayamAM zarIrarUpa pugadgalaparyAyano upacAra karAyo che. (8). paryAyamAM guNano upacAra :- jema pUrvano prayoga ja=guNamAM paryAyanA upacAra mATe je prayoga karAyo te prayoga ja, anyathA karAya che. kaI rIte anyathA karAya che ? te spaSTa kare che - zarIra te matijJAnarUpa guNa ja che. ahIM=zarIra matijJAnarUpa guNa ja che" tema je kahyuM temAM, zarIrarUpa paryAyanA viSayamAM matijJAnarUpa guNano AtmAnA guNano, upacAra karAya che. (9) I/11aaaa gAthA-pathI 11 sudhI upanayanA dvitIya bheda "asabhUtavyavahAra ane dravyAdinA navavidha upacAranuM nirUpaNa graMthakArazrIe karela che. tethI bhAvArthamAM gAthA-pathI 11no ekasAthe samAveza karela che. bhAvArtha : Atmadravya ane AtmAthI para evuM pudgala dravya, tenI pariNati bhaLe ane tene AzrayIne dravyAdikanA nava prakAranA upacAra kahevAya che te digaMbara matAnusAra asabhUta vyavahAra nAmano upanayano bIjo bheda che ane te nava prakAranA upacAra kramasara batAve che. (1) dravyamAM dravyano upacAra :- jIvadravya ane pudgaladravya kSIra-nIranI jema ekameka thayelA hoya tyAre jIvadravyamAM pudgaladravyano upacAra karIne kahevAya che ke "A pudgala che. te dravyamAM dravyano upacAra che. (2) guNamAM guNano upacAra - bhAvalezyA e jIvanA adhyavasAyarUpa che tethI rAgAdivALA adhyavasAyo jema arUpI che tema karmabaMdhane anukULa evI vezyAnI pariNati paNa arUpI che. tethI arUpI vezyAne kRSNanIlAdi kahI zakAya nahIM Ama chatAM kRSNAdi pugalonA sAMnidhyathI jIvamAM te te prakAranA klezavALA ke azvezavALA adhyavasAyo thAya che te adhyavasAyo bhAvalezyAmAM taTsahavartI kAraNa evAM kRSNAdi pudgaladravyanA kRSNAdi guNano upacAra karIne bhAvalezyAne paNa kRSNAdi lezyA kahevAya che. te AtmaguNa AtmaguNarUpa bhAvalegyAmAM, pudgalaguNanokapudgalanA kRSNAdi guNano, upacAra jANavo. (3) paryAyamAM paryAyano upacAra - AtmadravyanA be paryAyo che. (1) samAna jAtIya ane (2) asamAnajAtIya. zuddha AtmAmAM pratikSaNa je navA navA paryAyo thAya che te samAnajAtIya paryAyo che. vaLI, karma sAthe ekameka thayelA AtmadravyanA hAthI, ghoDA vagere je paryAyo che te asamAnajAtIya paryAyo che. te paryAyone zAstramAM skaMdha kahevAya che arthAt hayaskaMdha=azvaskaMdha, gayaskaMdha=gajaskaMdha, te AtmAnA azva, gaja Adi paryAyomAM pudgalano je skaMdhaparyAya teno upacAra karIne kahevAya che. te paryAyamAM paryAyano upacAra che.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-7 / gAthA-5 thI 11, 12 thI 15 (4) dravyamAM guNano upacAra:- "huM gIra chuM e prakArano je vyavahAra thAya che te vyavahAramAM "huM zabdathI vAcya Atmadravya che ane te AtmadravyamAM, te Atmadravya sAthe abhinna evAM dehanA pugalamAM vartatA ujjavalatA guNano upacAra thAya che te dravyamAM guNano upacAra che. (5) dravyamAM paryAyano upacAra :- "deha chuM' e prakArano je vyavahAra thAya che te vyavahAramAM "huM" zabdathI vAcya Atmadravya che ane te AtmA sAthe kathaMcit ekatvabhAvane pAmela dehanA pudgalono AtmAmAM upacAra thAya che te AtmadravyamAM pudgaladravyano asamAnajAtIya dravyaparyAyano upacAra che. ahIM pugaladravyano asamAnajAtIya dravyaparyAya kahevAthI e prApta thAya che, je pugaladravyo koI jIvadravya sAthe bhaLelA nathI paraMtu svataMtra pudgalanA skaMdho che te pudgaladravyonA samAna jAtIya paryAyo che ane je pudgalaskaMdho koIka jIvadravya sAthe bhaLelA che te pudgaladravyomAM jIvanA saMbaMdhane kAraNe je paryAya varte che te pudgaladravyano asamAnajAtIya dravyaparyAya che. jema AtmAnI sAthe kathaMcit ekatvane pAmela deha, te pudgaladravyano asamAnajAtIya dravyaparyAya che. () guNamAM dravyano upacAra - jema zarIradhArI AtmAnA dehamAM gauravarNarUpa pudgalano guNa dekhAya che, te gaurarUpane "A AtmA che" ema kahevAmAM Ave tyAM gaurarUpane uddezIne AtmAnuM vidhAna thAya che. e sthAnamAM gaurakArUpa pudgalanA guNamAM Atmadravyano upacAra thAya che. (7) paryAyamAM dravyano upacAra - jema koI puruSanA deharUpa pugalanA paryAyane "A AtmA che' ema kahevAmAM Ave tyAre deharUpa pudgalanA paryAyamAM Atmadravyano upacAra thAya che. (8) guNamAM paryAyano upacAra - matijJAna e AtmAno guNa che. te matijJAnane ja "A zarIra che ema kahevAmAM Ave tyAre AtmAnA guNarUpa matijJAnamAM zarIrarUpa paryAyano upacAra thAya che. ahIM prazna thAya ke, matijJAnane zarIra kaI rIte kahI zakAya ? tethI kahe che - zarIrajanya che mATe zarIra che arthAtu matijJAna pAMca Indriya ane manarUpa zarIranA pulothI janya che mATe zarIra che tema upacArathI kahI zakAya. A prayogamAM matijJAnarUpa AtmaguNanA viSayamAM zarIrarUpa pudgalanA paryAyano upacAra thAya che. (9) paryAyamAM guNano upacAra - guNamAM paryAyano upacAra karyo tenA karatAM viparIta prayoga karavAmAM Ave tyAre paryAyamAM guNano upacAra thAya che. jema, "zarIra e matijJAnarUpa guNa ja che." ahIM matijJAnanA kAraNarUpa zarIramAM matijJAnarUpa kAryano upacAra karAyo che ane zarIra e pudgalano paryAya che ane matijJAna AtmAno guNa che tethI pudgalanA paryAyarUpa zarIramAM AtmAnA matijJAnarUpa guNano upacAra thAya che. II7/pa thI 11nA avataraNikA :asabhUta vyavahAranA nava bhedo batAvyA. have anya rIte asabhUta vyavahAranA traNa bhedo batAve
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1 | gAthA-12 thI 15 gAthA H asadbhUta vyavahAra, ima upacArathI; eha trividha hivaiM sAMbhalo e. II7/12 gAthArtha H Ima=ema=gAthA-6thI 11 sudhI varNana karyuM ema, upacArathI asadbhUta vyavahAra che= asadbhUta vyavahAra nava prakAre che. eha=asadbhUta vyavahAra, hivaIM=have, trividha=traNa prakArano, sAMbhaLo. II7/12|| Tabo : Ima-upacArathI asadbhUta vyavahAra 9 prakArano kahiI, havaI ehanA 3. bheda kahiIM chaI, te sAMbho, II7/12/ TabArcaH 237 ema=gAthA-5thI 11mAM batAvyuM ema, upacArathI asadbhUta vyavahAra nava prakArano graMthakArazrIe kahyo. have tenA=asadbhUta vyavahAranA, traNa bhedo kahIe chIe, te sAMbhaLo. 7/12/ avataraNikA : asabhtavyavahAranA traNa bhedo have gAthA-13thI 15mAM batAve che (1) svajAti asadbhUta vyavahAra : gAthA: asadbhUta nija jAti, jima paramANuo; bahu pradezI bhASiI e. II7/13 - gAthArtha H nija jAtithI asadbhUta vyavahAra (prathama bheda che.) jema, paramANuo=paramANu, bahupradezI kahevAya che. II7/13|| boH eka svajAti asaddbhUta vyavahAra kahiIM. jima-paramANu bahupradezI kahiIM. bahupradezI thAvAnI jAti chaI te mArTi. 1. ||7/13|| DhabArtha: eka=asadbhUta vyavahArano prathama bheda, svajAti asadbhUta vyavahAra kahevAya. jema paramANu
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-7| gAthA-12 thI 15 bahuudezI kahevAya che. paramANu bahupradezI kema kahevAya che ? tethI kahe che - bahupradezI thAvAnI jAti paramANamAM che te mATe, paramANu bahupradezI kahevAya che ema anvaya che. 17/13mA (2) vijAti asadabhUta vyavahAra - gAthA - teha vijAti jANo, jima mUrata matI; mUrata dravyaI UpanI e. II7/14 gAthArtha : teha=asadabhUta vyavahAra, vijAtithI jANo, jema mUrata matI=mUrta matijJAna, mUrta dravyathI UpanI mUrti dravyathI utpanna thaI che, mATe mUrta che. Il7/14 bo : teha asadabhUta vijAti jANo. jima "mUrta natijJAna" kahieN. mUrta-je viSayAloka manaskArAdika-tehathI UpanuM, te mArTi. IhAM-matijJAna AtmaguNa-tehanaIM viSaIM mUrtatva pudagalaguNa upacari. te vijAtyasadbhUtavyavahAra kahiche. 2. If7/14 TabArtha - teha asabhUta vyavahAra vijAti jANo-pUrvamAM svajAti kahyo tenAthI vijAti jANo. jema, 'mUrta matijJAna' kahevAya che. matijJAna mUrta kema kahevAya che ? tethI kahe che - je viSaya matijJAnano je viSaya, Aloka=viSayane jovA mATeno kAraNabhUta prakAza, manaskArAdika =mana ane Indriyo, te mUrta che, tenAthI utpanna thayuM che, mATe matijJAnane mUrta kahevAya che. IhAM ahIM=vijAti asabhUta vyavahAramAM, matijJAna AtmAno guNa che temAM, mUrtasvarUpa pudgalano guNa upacAra karAyo, te vijAti asabhUta vyavahAra kahevAya. I7/14 (3) ravajAti-vijAti asabhUtavyavahAra : gAthA : asadabhUta dou bhAMti, jIva AjIvana; viSayagyAna jima bhAsiI e. I7/1pavA
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 239 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 DhALa-7 | gAthA-12 thI 15 gAthArtha - dou bhAMti-svajAtivijAti beu svarUpathI, asabhUta vyavahAra che. jema jIva-ajIvanA viSayAna' kahevAya. I7/12| dou bhAMti-svAtivipati-asadabhUta vyavahAra kahiche. jima jIvAjIva-viSaya jJAna kahiche. IhAM jIva-jJAnanI svajAti chaiM, ajIva-vijati chaiM, e ratna viSayaviSayibhAva nAmaI upatharita saMbaMdha chaI, te svAtivijAtyasadabhUta kahiche. 3. "svajAtIyAMze kiM nAyaM sadbhUtaH?" iti cet, "na. vijAtIyAMza iva vissytaasmbndhsyopvaritavAnumavA" rUti gRdA " 1/7/15 TabArtha - dou bhAMti svajAtivijAti beu svarUpathI, asadabhUta vyavahAra kahevAya. jema jIva-ajIvaviSayaka jJAna' kahevAya che. ahIM=jIva-ajIva viSayaka jJAnamAM, jIva jJAnanI svajAti che ane ajIva vijAti che. e beno svajAti evAM jIva ane vijAti evAM ajIvano, viSaya-viSAyibhAva nAme= jIva-ajIva viSaya che ane tenuM jJAna viSaya che tethI viSaya-viSadhibhAva nAmano, upacarita saMbaMdha che. te svajAtivijAti asaddabhUta vyavahAra kahevAya. vanAtIyAMze svajAtIyaaMzamAM=jIva-ajIva viSayaka jJAnamAM rahela jIvarUpa svajAtIya aMzamAM, mayaMkaA=trIjo bheda, viMna samUta: =sadbhUta kema nathI ?=trIjo bheda sabhUta vyavahAramAM kema aMtarbhAva pAmato nathI ? ane asabhUta vyavahAramAM ja kema aMtarbhAva pAme che ? rUti =ema koI kahe to graMthakArazrI kahe che. na="ema na kahevuM"=sadbhuta vyavahAramAM aMtarbhAva pAme che ema na kahevuM, vinAtIyAMza rUva (vanatigaMze) viSayatA vanyastha saritava manumavA=kema ke vijAtIya aMzanI jema=jIva-ajIva viSayaka jJAnamAM rahela ajIvarUpa vijAtIya aMzanI jema, svajAtIyaaMzamAM paNa=jIvaviSayaka jJAnamAM rahela jIvarUpa svajAtIyaaMzamAM paNa, upacarita ja evAM viSayatA saMbaMdhano anubhava che-potAnA jJAnathI bhinna evAM jJAnanA viSayabhUta jIvanI sAthe upacarita evAM viSayatA saMbaMdhano ja anubhava che, mATe (sabhUta vyavahAra nathI, asaddabhUta vyavahAra ja che), rUti gRhAga=e pramANe grahaNa karo." I7/15 bhAvArtha : digaMbaranI mAnyatA anusAra upanayano bIjo bheda asadbhuta vyavahAra che ane asadbhuta vyavahAranA anya rIte traNa bheda che.
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1] DhALa-7 / gAthA-12 thI 15 (1) svajAti asabhUta vyavahAra - prathama bheda svajAti asaddabhUta vyavahAra che. temAM dRSTAMta batAve che. jema "paramANu bahupradezavALo kahevAya che." vastutaH paramANunA pradezo nathI tethI bahupradezI kahevAya nahIM, chatAM paramANumAMthI skaMdha bane che tyAre aneka paramANunA banelA te skaMdhamAM ghaNA pradezo che tethI paramANamAM ghaNA pradeza thavAnI yogyatArUpa jAti che tethI upacArathI paramANune bahupradezavALo kahevAya che. ahIM pudgalarUpa paramANunA bahupradezo svajAti che tethI prathama bhedane svajAti asabhUta vyavahAra kahevAyo che. vaLI, vAstavika paramANu vartamAnamAM bahupradezI nathI chatAM bahupradezI thavAnI yogyatAmAM bahupradezano upacAra karelo che tethI te asadabhUta vyavahAra che ane vyavahAra eTale "paramANubahupradezI che e prakArano vacanaprayoga thAya che te. (2) vijAti asabhUta vyavahAra :- vaLI, bIjo bheda vijAti asabhUta vyavahAra che. temAM daSTAMta batAve che. jema "mUrta matijJAna kahevAya che." vastutaH matijJAna e AtmAnA jJAnano pariNAma che ane AtmA arUpI che tema AtmAnA pariNAmo paNa arUpI che tethI matijJAna paNa arUpI che AthI matijJAna koI indriyothI grahaNa thatuM nathI ke avadhijJAnano viSaya paNa matijJAna thatuM nathI. Ama chatAM matijJAna pAMca indriyo ane manathI thAya che. vaLI, cakSuthI matijJAna karavA mATe prakAzanI apekSA che ane indriyothI thatA matijJAnano viSaya mUrti dravyo che tethI Indriyo, mana, prakAza ane viSaya e sarva mUrta dravyothI utpanna thatuM hovAthI matijJAnane paNa mUrta kahevAya che. ahIM pudgalano mUrtatvaguNa AtmAnA matijJAnarUpa guNano vijAti hovAthI vijAti asabhUta vyavahAra kahevAyo che. ane AtmAnA matijJAnamAM mUrtatvarUpa pudgalanA guNano upacAra karAyo che tethI te asadbhuta vyavahAra che ane vyavahAra eTale "mUrta matijJAna che e prakArano vacanaprayoga thAya che te. (3) svajAtivijAti asabhUtavyavahAra :- vaLI, trIjo bheda svajAtivijAti asabhUtavyavahAra che. temAM daSTAMta batAve che. jema, "jIva ajIva viSayaka jJAna che." Azaya e che ke, koI puruSa jIva ane ajIva viSayaka jJAna kare tyAre te jJAnano pariNAma te jJAtA puruSamAM che paraMtu te puruSanuM jJAna te jJAnanA viSayabhUta evAM jIva ane ajIvamAM nathI chatAM jJAtA puruSamAM raheluM jJAna "jJAnanA viSayabhUta evAM jIva ane ajIvamAM che" e pramANe kahevAmAM Ave tyAre svajAtivijAti asaddabhUta vyavahArarUpa trIjo bheda prApta thAya che. ahIM jJAna karanAra puruSamAM jJAna hovA chatAM jJAnanA viSaya sAthe jJAnano viSaya-viSaya bhAvasaMbaMdha che arthAt "jIvaajIva' e jJAnano viSaya che ane jIvaajIvanuM jJAna" e viSaya che tethI jJAnanA viSayabhUta padArtha sAthe jJAnano viSaya-viSayi bhAvasaMbaMdha hovAthI jJAtA evAM puruSamAM samavAya saMbaMdhathI raheluM jJAna jIvaajIvarUpa viSayamAM che ema upacAra karIne kahevAya che ke, "jIvaajIvamAM jJAna raheluM che." A prakArano upacAra hovAthI asabhUta vyavahAra kahevAya che. ane te jJAnanA viSayabhUta jIva ane ajIva be padArtho che, temAM jIva e jJAnano svajAti che; kema ke jIvamAM jJAna rahe che ane ajIva e jJAnano vijAti che; kema ke ajIvamAM jJAna rahetuM nathI. tethI
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-7 | gAthA-12 thI 15, 16 thI 18 241 A trIjo bheda svajAtivijAti asadbhUta vyavahAra kahevAya che. ane vyavahAra eTale 'jIvaajIva viSayaka jJAna che' e prakArano vacanaprayoga thAya che te. ahIM zaMkA thAya ke, svajAti aMzamAM A sadbhUta vyavahAra kema na bane ? teno uttara Ape che ke, jema vijAti aMzamAM viSayatA saMbaMdhathI jJAna raheluM che tema svajAti aMzamAM paNa viSayatA saMbaMdhathI jJAna raheluM che tethI svajAti ane vijAti baMne sthAnamAM upacaritano ja anubhava che mATe asadbhUta vyavahAra kahI zakAya, sadbhUta vyavahAra kahI zakAya nahIM. II7/12thI 15I] avataraNikA : chaThThI DhALanI aMtima gAthAmAM kahela ke, digaMbaranI prakriyA pramANe have ame traNa upanayane kahIzuM. tyArabAda prastuta sAtamI DhALanI prathama cAra gAthAthI sadbhUta vyavahArarUpa upanayanA prathama bhedanuM svarUpa digaMbara matAnusAra batAvyuM. vaLI, asadbhUta vyavahArarUpa bIjA upanayanA nava bhedo gAthA-pathI 11 sudhI batAvyA. tyArapachI gAthA-12thI 15 sudhI bIjA upanayanA ja anya rIte traNa bhedo batAvyA. have upacarita asadbhUta vyavahArarUpa trIjA upanayanA traNa bhedonuM svarUpa gAthA-16thI 18 sudhI batAve che - gAthA: - upacaritAsadbhuta, kariU upacAro; jeha eka upacArathI re. II7/16II gAthArthaH jeha eka upacArathI upacAro kare=bIjo upacAra kare, te upacarita asadbhUta vyavahAra che. II7/16I boH jeha-eka upacArathI bIjo upacAra kario, te-upacaritAsaddabhUta vyavahAra kahiIM, II9/16II DhabArtha H je eka upacArathI bIjo upacAra karyo, te upacarita asadbhUta vyavahAra kahevAya. II7/16 / / gAthAH teha svajAti jANo re, huM putrAdika; putrAdika chaIM mAharA e. II7/17nA
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 DhALa-7| gAthA-16 thI 18 gAthArtha : teha=upacarita asadbhuta vyavahAra, svajAti jANo. (prathama bheda svajAti upacarita asabhUta vyavahAra jANo) je "huM putrAdika, putrAdika mArAM che" ema kahe che. ll7/17nA Tabo - te svajAtiupacaritAsadabhUta vyavahAra jANaM, je-huM putrAdika Ima kahiI. IhAMmAharA" e kahavuM, putrAdikanaIM viSathaI, te putrAdika upacariyA cha6, snehasuM AtmAno bhedArbada saMbaMdha upacariIM cha6. putrAdika-kta AtmaparyAyarUpaOM svAti chaE, paNi kalpita chaI, nahIM to, svazarIrajanya-maskuNAdikanaIM putra kAM na kahiIM? 1/7/17nA TabArtha - te svajAti upacarita asadbhuta vyavahAra jANo. je "huM putrAdika", "mArAM putrAdika" ema kahe che. ahIM "huM putrAdika" ane "mArAM putrAdika" e kathanamAM huM ane mArAM ema kahevuM te putrAdikanA viSayamAM huM ane mArAM' upacariyA che=huMpaNA ane mArApaNAno upacAra karAyo che. temAM putrAdikamAM huMpaNA ane mArApaNAnA upacAramAM, AtmAno putrAdika sAthe AtmAno, bhedabheda saMbaMdha upacAya che= putrAdika huM ema kahIe tyAre AtmA sAthe abheda saMbaMdha upacAya che ane putrAdika mArAM ema kahIe tyAre AtmA sAthe bhedasaMbaMdha upacAryo che. ahIM prazna thAya ke, "huM putrAdika ane "mArAM putrAdika' e kathanamAM svajAtipaNuM zuM che ? tethI kahe che - putrAdika te AtmaparyAyarUpa svajAti che= putrAdika huM kahIe tyAre te AtmAno svajAti upacAra che ane mArA putrAdika kahIe tyAre paNa te AtmAno svajAti paryAya che, paNa kalpita che. kema kalpita che ? tethI kahe che - nahIM to=jo kalpita na hoya to, svazarIrajavya mAMkaDAdine putra kema na kahIe ? arthAt jema svazarIrajanya svajAti putrAdika che tema zarIrajanya mAMkaDAdi che chatAM mAMkaDane mAMkaDa kahevAya che, putra kahevAto nathI. tethI putramAM A putra che e pramANeno je vyavahAra thAya che, e kalpita che. II7/1NA gAthA - vijAtithI te jANo re, vastrAdika mujha; gaDha dezAdika ubhayathI e. II7/18 gAthArtha : teaupacarita asabhUta vyavahAra vijAti jANo (bIjo bheda vijAti upacarita asabhUta
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 243 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-7 | gAthA-16 thI 18 vyavahAra jANo.) je muja=mArA, vastrAdika kahe. ubhayathI=svajAti vijAti ubhayathI, gaDha dezAdika mArA, kahe. (trIjo bheda svajAti vijAti upacarita asadbhUta vyavahAra jANavo.) II7/18 / / Tabo H vijAtyupacaritAsadbhUta vyavahAra-te kahiIM, je-mAharAM vastrAdika' Ima-kahiIM. IhAM-vastrAdika pudgala paryAya nAmAdi bheda kalpita chaI, nahIM to valkalAdika zarIrAcchAdaka vastra kAM na kahiIM ? teha vijAtimAM svasaMbaMdha upacariIM chaIM. mAharA gaDha, deza pramukha chaI Ima kahatAM-svajAti vijAtyupacaritAsadbhUta vyavahAra kahiIM. je mArTigaDha, dezAdika-jIva, ajIva-ubhaya samudAyarUpa chaI. II7/18II TabArtha H vijAti upacarita asadbhUta vyavahAra te kahevAya, je 'mArAM vastrAdika' ema kahe. ahIM='mArAM vastrAdika' e kathanamAM, vastrAdika pudgalano paryAya che temAM nAmAdino bheda='A valkalAdi nathI paNa vastrAdi che' e prakArano nAmano bheda Adi padathI 'A valkala nathI, vastra che' e prakAranA vyavahArano bheda, kalpita che, nahIM to=pudgalanA paryAyamAM vastrAdirUpa nAmAdi bheda kalpita na svIkArIe to, zarIranA AcchAdaka evAM valkalAdine vastra kema na kahevAya ? arthAt pudgalanA paryAyarUpa vastrAdi che tema valkalAdi paNa che ane te baMnemAM zarIrAcchAdakatva dharma paNa che chatAM valkalAdine vastra kahevAtA nathI ane vastrane vastra kahevAya che e prakArano nAmabheda ane vyavahArabheda kalpita che. te='vastrAdi mArAM' e prakAranA kathanamAM, vijAtimAM=AtmAthI vijAtIya evAM vastrAdimAM, svasaMbaMdha upacaryo che. *mArA gaDha, deza vagere che.' ema kahetAM=e pramANe rAjAdi vaDe kahevAtAM, svajAtivijAti upacarita asadbhUta vyavahAra kahevAya. svajAti vijAti upacaritaasadbhUta vyavahAra kema kahevAya ? tethI kahe che je mATe gaDha, dezAdika jIvaajIva ubhayanA samudAyarUpa che; kema ke 'gaDha' zabdathI gaDhayukta mAnavasamUharUpa gAma vivakSita che ane 'deza' zabdathI amuka moTuM gAma vivakSita che ane Adi padathI nagara vivakSita che, jemAM te bhUmi ane te bhUmimAM vasatA jIvo - baMneno saMgraha thAya che mATe svajAti vijAti upacarita asadbhUta vyavahAra kahevAya che. / / 7/18 / bhAvArtha: uparita asadbhUta vyavahArarUpa trIjA upanayanA traNa bhedo che. (1) svajAti upacarita asadbhUta vyavahAra (2) vijAti upacarita asadbhUta vyavahAra (3) svajAti vijAti upacarita asadbhUta vyavahAra -
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhaLa-7 | gAthA-16 thI 18 (1) svajAti upacarita asabhUta vyavahAra:- jema koI puruSa kahe ke "huM putrAdi chuM, "mArAM putrAdika che -te kathanamAM pitAne sAme rAkhIne putra kahe ke, "putra chuM ane putrane sAme rAkhIne pitA kahe ke, "A putra mAro che" A kathanamAM "huM putrAdi chuM' ema kahetI vakhate putranI sAthe potAno abheda saMbaMdha kalpAya che ane mArA putro che ema kahetI vakhate putranI sAthe potAno bheda saMbaMdha kalpAya che. vaLI, putrAdi e jIvaparyAyarUpa che tethI svajAti che paraMtu kalpita che; kema ke pitAthI janya jema putrAdi che tema te pitAthI janya mAMkaDAdi paNa che ane te mAMkaDAdine "A mArA putro che' evo vyavahAra pitA karatAM nathI tethI zarIrathI janya jIvarUpa putra che ane zarIrathI janya jIvarUpa mAMkaDa che chatAM mAMkaDane putra na kahevo ane potAnA zarIrathI janya evAM manuSyane putra kahevo e kalpita vyavahAra che tethI putramAM mArApaNArUpa kalpanA e upacAra che tethI upacarita vyavahAra che ane zarIrajanya mAMkaDa ane putra baMne hovA chatAM mAMkaDane putra na kahevo ane zarIrathI janya evAM putrane ja putra kahevo e kalpita vyavahAra che mATe asadbhata che ane temAM jIvarUpa svajAtimAM upacAra hovAthI svajAti upacarita asadbhuta vyavahArarUpa prathama bheda thayo. saMkSepathI, prathama bhedamAM svajAti, upacarita ane asabhUta ema traNa zabdo che. temAM "svajAti' zabdathI jIvanI svajAti evAM putrAdi grahaNa thAya che. vaLI, "upacarita' zabdathI putramAM mArApaNAno upacAra athavA huMpaNAno upacAra grahaNa thAya che. vaLI, "asabhUta" zabdathI e grahaNa karavAnuM che ke putra ane mAMkaDa baMneno svazarIrajanyatva dharma samAna hovA chatAM mAMkaDane putra kahevAto nathI. tethI mAMkaDa ane putra vacce nAmAdino bheda che, te kalpita che mATe asabhUta che. (2) vijAti upacarita asabhUta vyavahAra - saMsArI jIvo "A vastra mArAM che ema kahe che, tyAM vastra sAthe potAnA bhedano saMbaMdha upacArathI karAya che; kema ke vAstavika rIte AtmA AtmA che ane vastra vastra che. vastra ane AtmAno pAramArthika koI saMbaMdha nathI, paraMtu pote kharIdelAM vastrone "A mArAM vastro che' tema upacArathI saMbaMdhanI kalpanA karAya che. vaLI, vastra zarIranA AcchAdananuM kAraNa che tema valkala paNa zarIranA AcchAdananuM kAraNa che=zarIrane DhAMkavA mATe vaparAtI jhADanI chAla paNa zarIranA AcchAdananuM kAraNa che tethI pudgalaparyAyarUpa valkalAdine vastra na kahevAmAM Ave ane pugalaparyAyarUpa vastrane vastra kahevAmAM Ave tyAM zarIranA AcchAdanarUpa kArya samAna hovA chatAM "A vastra che' ane "A valkala che' e prakArano nAmano bheda kalpita che ane e prakArano lokamAM je vyavahArano bheda thAya che te paNa kalpita che. vaLI, "te vastra mArAM che' te vacanamAM "A putra mArA che' enI jema svajAti saMbaMdhano upacAra karAyo nathI paraMtu vijAti saMbaMdhano upacAra karAyo che. mATe vijAti upacarita asadbhuta vyavahArarUpa A bIjo bheda prathama bheda karatAM vilakSaNa che. saMkSepathI, bIjA bhedamAM vijAti, upacarita ane asabhUta ema traNa zabda che. temAM vijAti' zabdathI AtmAnA vijAti evAM vastranuM grahaNa thAya che. vaLI, "upacarita' zabdathI vastrano AtmAnI sAthe
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-7 | gAthA-16 thI 18, 19 245 bhedasaMbaMdhathI upacAra grahaNa thAya che. vaLI, 'asadbhUta' zabdathI e grahaNa thAya che ke. valkala ane vastrabaMnenuM za2I2AcchAdakapaNuM samAna hovA chatAM valkalane vastra kahevAtuM nathI. tethI valkala ane vastra vacce nAmAdino bheda che, te kalpita che mATe asadbhUta che. (3) svajAti vijAti asadbhUta vyavahAra H-koI jamInadAra hoya to kahe ke 'A mAro gaDha che' ane koI rAjA hoya to kahe ke, 'A mAro deza che' tyAM 'gaDha' zabdathI ane 'deza' zabdathI vAcya tyAMnI bhUmi ane te bhUmimAM vasatA manuSyano samUha grahaNa thAya che. vaLI, gaDhanA svAmI sAthe bhUmino saMbaMdha vijAti che ane manuSyano saMbaMdha svajAti che. tethI svajAtivijAti upacarita asadbhUtavyavahAra bane che. saMkSepathI, trIjA bhedamAM svajAtivijAti, upacarita ane asadbhUta ema traNa zabdo che. temAM 'svajAtivijAti' zabdathI gaDhanA svAmI jIvanA svajAti evAM dezavAsI jIvo ane gaDhanA svAmI jIvanA vijAti evAM dezarUpa bhUminuM grahaNa thAya che. vaLI, 'upacarita' zabdathI AtmAno dezanI sAthe ane dezavAsI manuSyanI sAthe bhedasaMbaMdhano upacAra grahaNa thAya che. vaLI, 'asadbhUta' zabdathI e grahaNa thAya che ke, jaMgalanuM kSetra ane potAnA mAlikIpaNAnA dezanuM kSetra samAna hovA chatAM jaMgalane deza kahevAto nathI. tethI jaMgala ane deza vacce nAmAdino bheda che te kalpita che mATe asadbhUta che. II7/16-17-18 avataraNikA : prastuta DhALanuM nigamana karatAM kahe che gAthA: - upanaya bhASyA ema, adhyAtama naya; kahI parIkSA nasa laho e. II7/19lA gAthArtha H ema=prastuta DhALanI pUrvanI gAthAomAM varNana karyuM ema, upanaya bhAkhyA=digaMbaro vaDe kahevAyA. adhyAtma naya kahIne parIkSAno jaza laho=pAmo. II7/19 / / To - Ima-upanaya kahiyA, hivaI-AgilI DhALamAMhiM, adhyAtmanaya kahInaI, ehamAMhi guNa, doSa-parIkSAno yaza pAo. II7/19ll TabArtha H ema=prastuta DhALanI pUrvanI gAthAomAM varNana karyuM ema, digaMbara matAnusAra upanaya kahyA. have AgalI DhALamAM adhyAtmanaya kahIne graMthakArazrI kahe che ke emAM=pAMcamI DhALanI gAthA-8thI atyAra
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-7 | gAthA-19 sudhI nava nayo ane traNa upanayonuM varNana karyuM ane have AgalI DhALamAM adhyAtmanaya kaheze emAM, zvetAMbara prakriyA anusAra guNanI ane doSanI parIkSAno yaza pAmo. 7/19 // bhAvArtha: graMthakArazrIe prastuta DhALamAM digaMbara matAnusAra traNa upanayo batAvyA, AgalI DhALamAM digaMbara matAnusAra be adhyAtmanayo batAvaze ane pUrvanI DhALamAM digaMbara matAnusAra nava nayo ane tenA peTA bhedo batAvyA, te sarvamAM graMthakArazrI have pachI guNadoSanI parIkSA batAvaze tenI ucita parIkSA karIne sAcA tattvanA svIkArarUpa yazane zrotA prApta karo. DhALanI aMtima gAthAnA aMtima caraNamAM 'jasa' zabda kIrtino vAcaka che ane DhALa racanAra 'zrI yazovijayajI'nA nAmano paNa vAcaka che. AthI 'nasa' e mujaba livyaMtaramAM lakhela che. II7/19
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-8 | gAthA-1 DhALa-8 247 pUrvanI DhALa sAtheno saMbaMdha : DhALa-7 nI aMtima gAthAmAM kahyuM ke have adhyAtma naya digaMbara matAnusAra kahevAze. tethI have digaMbara matAnusAra adhyAtma nayanuM svarUpa batAve che. gAthA: dou mUlanaya bhASiyA re, nizcaya naIM vyavahAra; nizcaya dvividha tihAM kahio re, zuddha azuddha prakAra re. prANI parakho AgamabhAva. Il8/1/ gAthArthaH mULa naya=adhyAtmanA mULa naya, be kahyA che. nizcaya ane vyavahAra. temAM=te be nayomAM, nizvaya zuddha ane azuddha prakAravALo, be prakArano kahyo che. he prANI ! AgamanA bhAva parakho. II8/1II Tabo H prathama adhyAtmabhASAIM 2 naya kahiyA. eka-nizcayanaya, bIjo vyavahAranaya. tihAMnizcayanaya dvividha kahio. eka-zuddha nizcayanaya, bIjo-azuddha nizcayanaya. he prANI ! AgamanA bhAva parakhInaIM graho. 8/1ll TabArtha : adhyAtmabhASAmAM prathama=mukhya, be naya kahyA che. eka nizcayanaya, bIjo vyavahAranaya. temAM= adhyAtmanayanA be bhedomAM, nizcayanaya, be prakArano kahyo che. eka zuddha nizcayanaya, bIjo azuddha nizcayanaya. he prANI ! AgamanA bhAvo=sarvajJae kahelA zAstronA bhAvo, parakhIne graho= parIkSA karIne grahaNa karo. II8/1/ bhAvArtha: padArthane jovA mATe pravRtta je nayo che, te nayonA digaMbaro dravyArthikAdi nava bhedo svIkAre che ane yogInI yogamArganI je pravRtti AtmAne AtmabhAvomAM laI javA mATe kAraNa che, te adhyAtma che. vaLI, adhyAtmanA pAramArthika svarUpane jANavA mATe je nayavibhAga che, te nayavibhAganA prathama=mukhya, be bhedo che-tema digaMbaro kahe che. te be nayomAMthI eka nizcayanaya che arthAt padArthanA pAramArthika svarUpane jonArI dRSTirUpa nizcayanaya che ane bIjo vyavahAranaya che arthAt yogamArganI ucita pravRttinA vyavahArane
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-8 | gAthA-1-2 jonArI dRSTirUpa vyavahA2naya che. vaLI, te be nayomAM prathama je nizcayanaya che, tenA be bhedo digaMbaro kahe che. eka zuddha nizcayanaya=zuddha AtmAnA pAramArthika svarUpane jonArI dRSTirUpa zuddha nizcayanaya ane bIjo azuddha nizcayanaya=azuddha evAM saMsArI jIvomAM vartatA azuddha bhAvone jonArI dRSTirUpa azuddha nizcayanaya. 248 A prakAranA digaMbaranA nayonA varNanane sAMbhaLIne he jIvo ! tame bhagavAne kahelA AgamanA bhAvone jinavacanAnusAra samyak parIkSA karIne digaMbara je kahe che, temAMthI je bhAvo jinavacanAnusAra hoya tene grahaNa karo, jethI nirmaLa mati pragaTa thAya. Il8/1/ avataraNikA : nizcayanayanA zuddha, azuddharUpa be nayonA bhedonuM svarUpa spaSTa kare che gAthA = gAthArthaH yathA=je pramANe, nirupAdhi=karmanI upAdhithI rahita, zuddha evAM AtmAnA viSayarUpa kevalajJAnAdi jIva che. (e pramANe zuddha nizcayanaya kahe che.) jIva kevalAdika yathA re, zuddhaviSaya nirupAdhi; mainANAdika AtamA re, azuddha te sopAdhi re. prANI ll8/2 sopAdhi=karmanI upAdhithI sahita, azuddha te=azuddha viSaya, matijJAnAdi AtmA che. (e pramANe azuddha nizcayanaya kahe che.) II8/2/aa To : jIva-te-kevalajJAnAdirUpa chaI, Ima-je nirupAdhi kahiIM-karmopAdhirahita, kevalajJAnAdi zuddha viSaya leI AtmAnaIM abheda dekhADiIM, te-zuddha nizcayanaya. matijJAnAdika azuddha guNanaIM AtmA kahiIM, te azuddha nizcayanaya. II8/2// TabArtha : jIva, te kevaLajJAnAdirUpa che, ema, je nirupAdhi=karmanI upAdhithI rahita, kahIne, kevaLajJAnAdi zuddha viSaya=AtmAnA kevaLajJAnAdi zuddha viSaya, laIne AtmAnA abheda dekhADe che=AtmAne kevaLajJAnAdi guNo sAthe abheda dekhADe che, te zuddhanizcayanaya che=te zuddha nizcayanayanI dRSTi che. matijJAnAdika azuddha guNane AtmA kahe te azuddha nizcayanaya che=te azuddha nizcayanayanI dRSTi che. / / 8/2 / /
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1/TALa-8 | gAthA-2-3 249 bhAvArtha gAthA-1mAM adhyAtmanA be nayo batAvyA ane te be nayomAMthI nizcayanayanA zuddha, azuddha be bhedo che ema batAvyuM. tethI have prastuta gAthAmAM yathAthI te zuddhavizvanayanuM ane azuddhanizcayanayanuM svarUpa batAve che. naya eTale vastune jovAnI koIka dRSTivizeSa ane padArtha aneka svarUpavALo hovA chatAM koIka dRSTithI padArthane jovAmAM Ave to te dRSTine anurUpa padArtha dekhAya che. vaLI, nizcayanaya e padArthamAM vartatA bhAvane grahaNa karanAra dRSTi che ane temAM paNa zuddha nizcayanayanI dRSTi AtmAnA zuddha bhAvone grahaNa karIne te zuddha bhAvo sAthe AtmAno abheda dekhADanArI dRSTi che. vaLI, azuddha nizcayanayanI dRSTi dehakarmAdika sAthe saMbaMdhavALA AtmAne grahaNa karatI nathI paraMtu dehakarmAdi sAthe saMbaMdhavALI avasthAmAM AtmAmAM vartatA azuddha bhAvone grahaNa karIne te azuddha bhAvo sAthe AtmAno abheda dekhADanArI dRSTi che. vaLI, zuddha nizcayanayanI dRSTi karmanI upAdhithI rahita evAM AtmAmAM vartatA kevaLajJAnAdi guNone AtmAnI sAthe abheda dekhADe che. tethI saMsArI avasthAmAM paNa potAno AtmA kevaLajJAnAdi guNothI abhinna che tevo bodha thAya che. phakta saMsArI avasthAmAM AtmA karmathI yukta che tethI AtmAthI abhinna evAM kevaLajJAnAdi cULa buddhithI dekhAtAM nathI chatAM nizcayanayanI sUkSma dRSTithI jovAmAM Ave to kevaLajJAnAdi guNo jema siddhanA AtmAnA che tema zakti rUpe potAnA AtmAmAM paNa che ane zuddhanizcayanayathI siddhasadaza AtmAnA guNono bodha karIne yogIo te guNomAM tanmaya thaIne karmathI AvRtta evAM te guNone pragaTa karavA samartha bane che. mATe zuddha nizcayanayanI dRSTine digaMbaro adhyAtmanaya kahe che. vaLI, azuddha nizcayanaya karmathI AtmAne pRthak mAne che topaNa karmanI upAdhikALamAM AtmAmAM vartatA kSayopazamabhAvavALA matijJAnAdi guNo sAthe AtmAno abheda kare che. vaLI, mohanIya karmanA udayathI janmela rAgAdi bhAvone paNa AtmAnI sAthe abheda karIne dekhADe che; kema ke karmanI upAdhivALI avasthAmAM pratyakSathI jIvone potAno AtmA matijJAnAdi pariNAmarUpa ke rAgAdi bhAvarUpa dekhAya che. tethI te matijJAnAdi ke rAgAdi bhAvo svarUpa ja saMsArI AtmA che. A prakAranA AtmAmAM vartatA azuddha bhAvone AtmA sAthe abheda dekhADanAra azuddha nizcayanaya che. ll8/rA avataraNikA. nizcayana-kta abheda dekhADaiM, vyavahAranatha-te bheda dekhADaI thaI - avataraNikArya : nizcayanaya-te abheda dekhADe che ane vyavahAranaya-te bheda dekhADe che - bhAvArtha : gAthA-1mAM kahela ke adhyAtmanA mULa nayo be che. nizcayanaya ane vyavahAranaya. te pramANe pUrva gAthAmAM nizcayanayanA be bhedo dekhADyA. te nizcayanaya AtmAmAM vartatA bhAvone AtmA sAthe abheda
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-8 | gAthA-3 dekhADe che ane vyavahAranaya AtmAmAM vartatA bhAvone AtmA sAthe bheda dekhADe che. tethI nizcayanaya ane vyavahAranayamAM zo bheda che te batAvIne have vyavahAranayanA bhedo batAvavA arthe kahe che - gAthA : doi bheda vyavahAranA jI, sadabhUtAsadabhUta. eka viSaya sadabhUta chaI jI, paraviSayAsabhUta re. prANI II8/3II gAthArtha : vyavahAranayanA be bheda che, sadbhuta ane asadbhUta. eka viSayaeka dravyAzrita je viSaya, tene grahaNa kare te sadbhuta che. para viSaya paradravyAzrita je viSaya, tene grahaNa kare te asadbhuta vyavahAra. l/3II Tabo :, vyavahAranayanA 2 bheda kahyA chaI. eka-sabhUta vyavahAra, bI asabhUta vyavahAra. eka viSaya kahatAM-eka dravyAzcita, te saddabhUta vyavahAra. paraviSaya-te asaddabhUta vyavahAra. 8/3aaaa. TabArtha vyavahAranayanA be bheda kahyA che. eka sadbhata vyavahAra, bIjo asabhUta vyavahAra. eka viSaya kahetAM-eka dravyAzrita viSayane, grahaNa kare te sadbhuta vyavahAra. paraviSaya=eka dravyathI anya dravyanA viSayane, je grahaNa kare te asadbhuta vyavahAra. ll8/3 bhAvArtha : adhyAtmanA mULa be nayo che. temAMthI nizcayanaya bheda sahita batAvyA pachI have vyavahAranayanA bheda batAve che. vyavahAranayanA be bhedo che :- (1) sadbhUta ane (2) asabhUta. guNa-guNIno bheda dekhADe te vyavahAranaya che. (1) sabhUta vyavahAranaya :- je vyavahAranaya AtmArUpa eka dravyamAM vartatA bhAvone grahaNa karIne guNa-guNIno bheda dekhADe te sadbhuta vyavahAranaya che arthAt AtmAmAM vidyamAna sabhUta evAM guNone grahaNa karIne AtmAnA jJAnAdi guNonA bhedanuM kathana kare che mATe sabhUta vyavahAra che. (2) asabhUta vyavahAranaya - je vyavahAranaya AtmArUpa eka dravyanI sAthe lAgelAM karmono ke dehano AtmA sAthe bheda dekhADIne AtmAnAM karmo athavA AtmAno deha e pramANe batAve te asaddabhUta vyavahAranaya che. A vyavahAranaya AtmAnA sadbhUta evAM bhAvone grahaNa karanAra nathI paraMtu AtmAthI bhinna evAM karmAdirUpa viSayane grahaNa karanAra che tethI asadbhuta vyavahAranaya che. II8/3II
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 251 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-8 | gAthA-4-5 avataraNikA - pUrva gAthAmAM vyavahAranayanA be bheda batAvyA. have gAthA-4 ane 5mAM vyavahAranayanA prathama bhedanA be bhedo batAve che - gAthA : upacaritAnupacaritathI re, pahilo doI prakAra; sopAvika guNa-gurNi bhedaI re, jienI mati upacAra re. prANI II8/4 gAthArtha : upacaritAnupacaritathI=upacarita ane anupacaritathI, pahelo sadbhuta vyavahAra, be prakArano che. sopAdhika guNa-guNInA bhedathI jiana =jIvanI, mati e upacAra sadbhuta vyavahArano upacaritarUpa pahelo bheda che. ll8/4ll bo - pahala je-sadabhUta vyavahAra te 2 prakAri chaI. eka upacarita sadabhUta vyavahAra, bIjI anupacarita sadabhUta vyavahAra. sapAdhika guNaguAirmada dekhADiiM, tihAM prathama bheda-jima-"navI matijJAna." upAdhi-sneha ja IhAM upacAra. II8/4 TabArtha : pahelo je sabhUta vyavahAra, te be prakAre che. eka upacarita sadabhUta vyavahAra, bIjo anupacarita saddabhUta vyavahAra. sopAdhikAkarmanI upAdhithI sahita, evAM guNa-guNIno bheda-guNa jJAnAdika ane guNI AtmA teno bheda, dekhADe. temAM prathama bheda=upacarita saddabhUta vyavahArarUpa prathama bheda, kahe che. 'jema jIvanuM matijJAna.' ahIM prazna thAya ke, "jIvanuM matijJAna' te kathanamAM upacAra zuM che ke jethI upacaritarUpa prathama bheda bane ? tethI kahe che - upAdhi-AtmAne karmarUpa upAdhi, svIkArI teha ja ahIMaupacarita saddabhUta vyavahAramAM, upacAra che. li8/4 gAthA : nirupArika guNa guNi bhedaI re, anupacarita sabhUta; kevalajJAnAdika guNA re, AtamanA adabhUta re. prANI II8/pA
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ davyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1DhALa-8 | gAthA-5 gAthArtha :- nirupAdhika karmarUpa upAdhithI rahita, evAM guNa-guNInA bhedane (je svIkAre) te anupacarita sadabhUta anupacarita sadbhuta vyavahAra che. kevaLajJAnAdi guNA guNo, AtmAnA sabhUta che (ema anupacarita sabhUta vyavahAranaya svIkAre che.) IITa/paI. Tabo: nirupAdhika guNaguNi bhedaI bIja bheda. thathA-"navI vanasAna" IhAM-upAdhirahitapaNuM-sneha ja nirupathArapaNuM jANavuM. II8/pA TabArtha - tirupAdhika guNa-guNInA bhedathI bIjo bheda che=sadbhuta vyavahArano bIjo bheda che. je pramANe jIvanuM kevaLajJAna. ahIM bIjA bhedamAM, upAdhirahitapaNuM karmanI upAdhithI rahitapaNuM, teha ja, tirupacApaNuM jANavuM. 8/pA. bhAvArtha : gAthA-3mAM vyavahAranayanA be bhedo batAvyA. sadbhuta ane asabhUta vyavahAra. temAMthI sadbhata vyavahAranA be bhedo che. eka upacarita sabUta vyavahAra ane bIjo anupacarita sabhUta vyavahAra. (1) upacarita sabhUta vyavahAra - je vyavahAranaya karmarUpa upAdhivALA AtmAne grahaNa karIne, AtmAmAM vartatA guNono ane AtmArUpa guNIno bheda dekhADe che, te upacarita sabhUta vyavahAranaya che. jema, karmanI upAdhivALA AtmAmAM matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAnarUpa guNo che ane rAgadveSanA pariNAmarUpa je bhAvo che te sarvane "jIvanA bhAvo" kahe che. mATe upacarita che ane jIvarUpa guNI ane jJAnAdi ke rAgAdi bhAvono bheda dekhADe che tethI vyavahAranaya che. vaLI, matijJAnAdi guNo ane rAgAdi bhAvo AtmArUpa eka dravyamAM vidyamAna che tethI sabhUta che. ane AtmAmAM karmarUpa upAdhino abheda upacAra karIne AtmAmAM vartatA bhAvonA bhedane grahaNa karanArI nadRSTi che. mATe upacarita sabhUta vyavahAranaya che. (2) anupacarita sabhUta vyavahAraH- je vyavahAranaya karmarUpa upAdhithI rahita AtmAne grahaNa karIne AtmAmAM vartatA guNono ane AtmArUpa guNIno bheda dekhADe che, te anupacarita sabhUta vyavahAranaya che. jema, karmanI upAdhirahita evAM AtmAnA kevaLajJAnAdi guNo che te sarva "AtmAnA guNo" che ane AtmArUpa guNI ane kevaLajJAnAdi guNono bheda dekhADe che tethI vyavahAranaya che. vaLI, kevaLajJAnAdi guNo AtmArUpa eka dravyamAM vidyamAna che tethI sabhUta che. vaLI, karmanI upAdhirahita evAM AtmAnA bhAvone grahaNa karIne pravRtta thayelo A vyavahAranaya che tethI anupacarita che. vaLI, A anupacarita sabhUta vyavahAranaya kahe che ke, AtmAnA kevaLajJAnAdi guNo che te AtmAnA sadbhUta guNo che; kema ke te guNo
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-8 | gAthA-4-5, 6-7 53 jaDa padArthomAM nathI ane jaDa sAthe mizrita evAM saMsArI jIvamAM paNa nathI paraMtu karmaupAdhithI rahita zuddha evAM siddhanA AtmAmAM ja che mATe sadbhUta che. 112/8-411 avataraNikA - gAthA-1mAM adhyAtmanI bhASAthI nayanA be bheda batAvela (1) nizcayanaya, (2) vyavahAranaya. temAMthI nizcayanayanA be bheda batAvyA pachI vyavahAranayanA be bhedo che tema gAthA-3mAM batAvela. tyArapachI vyavahAranayanA be bhedomAMthI sadbhuta vyavahAranayanA be bhedo gAthA-4 ane 5mAM batAvyA. have asadbhUta vyavahAranA be bhedo gAthA-6 ane 7mAM kramasara batAve che gAthA: = asadbhUta vyavahAranA jI, ima ja bheda chaIM doi; prathama asaMzleSitayogaU jI, vevatta dhana joi re. prANI. ll/sll gAthArthaH Ima ja=ema ja=jema sadbhUta vyavahAranA be bheda che ema ja, asadbhUta vyavahAranA be bheda che. prathama=prathama bheda, asaMzleSitanA yogathI che. (jema) devadattanuM dhana joI ('A devadattanuM ghana che' e pramANe dekhADe.) II8/6]] ToH asadbhUta vyavahAranA Ima ja 2 bheda chaI, eka upacaritAsabhUta vyavahAra, bIjo anupacaritAsaddabhUta vyavahAra. pahelo bheda-asaMzleSitogaU kalpita saMbaMdhaIM hoI, jima-devadattanuM dhana. IhAM-dhana devadattanaIM saMbaMdha-svasvAmibhAvarUpa kalpita chaI, te mArTi-upacAra. devadatta naIM dhana-eka Dhavva nahIM, te mArTi-asadbhUta, ema bhAvanA karavI. II8/sll TabArthaH ima ja=ema ja=sadbhUta vyavahAranA be bheda che ema ja, asadbhUta vyavahAranA be che=bheda be che. (1) upacarita asadbhUta vyavahAra (2) anupacarita asadbhUta vyavahAra. pahelo bheda asaMzleSitanA yogathI kalpita saMbaMdha hovAne kAraNe thAya che. jema "devadattanuM dhana." ihAM=ahIM="devadattanuM dhana" ema kahyuM emAM, dhana ane devadattano saMbaMdha svasvAmibhAvarUpa kalpita che="A dhanano mAro svAmibhAva che" e prakArano saMbaMdha kalpita che. te mATe upacAra che=upacArane svIkAranAra vyavahAranaya che. vaLI, devadatta ane dhana eka dravya nathI te mATe asadbhuta che ema bhAvanA karavI. 8/6 //
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-8 | gAthA-6-7 gAthA : saMzleSitayogaI bIjo re, jima Atamano deha; naya upanaya nayavamAM re, kahiyA mUlanaya eha re. prANI II8/gA gAthArtha - saMzleSitanA yogathI bIjo=anupacarita asabhUta vyavahArarUpa bIja, (bheda che.) jema "AtmAno deha". nayacakramAM naya, upanaya ane eka mULa naya nizcaya ane vyavahArarUpa adhyAtmanA be mULanAya, kahyA che. ITanA Tabo : bIjI bheda-saMzleSitarthIgaIM karmaja saMbaMdhaiM, jANajva. jima-AtmAnuM zarIra. Atma-hana saMbaMdha, dhana saMbaMdhanI pari kalpita nathI. viparIta bhAvanAOM nivAI nahIM, mAvajIva rahaI, te mArTi-e anupacarita anaI-bhinna viSaya, mAIM-asadabhUta jANa. e natha-upanaya digaMbara phevasenakRta nAmAMhiM kahiyA chaI, 2. mUlanA sahita. II8/7mAM TabArtha : bIjo bheda asadbhuta vyavahArano bIjo bheda, saMzleSitanA yogathI karmathI janya evAM saMbaMdhathI, jANavo. jema AtmAnuM zarIra'. AtmA ane dehano saMbaMdha dhananA saMbaMdhanI jema kalpita nathI. kema kalpita nathI ? tethI kahe che - viparIta bhAvanAthI vivartana pAmato nathI paraMtu jIvana sudhI rahe che, te mATe, e=AtmAno dehatI sAtheno saMbaMdha anupacarita che ane bhinna viSayavALo AtmA ane deha-e rU5 bhinna viSayavALo, saMbaMdha che, mATe asaddabhUta jANavo. be mULanaya sahita nizcaya ane vyavahArarUpa adhyAtmanA be mULa naya sahita, e naya ane upanayapUrvamAM varNana karyA te nava vaya ane traNa upAya, digaMbara devasenakRta tayacakramAM kahyA che. 8/zA bhAvArtha : asabhUta vyavahAranayanA be bhedo che. (1) upacarita asabhUta vyavahAra ane (2) anupacarita asabhUta vyavahAra. (1) upacarita asabhUta vyavahAra - upacarita asabhUta vyavahAranayanI dRSTithI "devadattanuM dhana ema kahevAya che ane 'devadattanuM dhana' e prakAranA kathanamAM devadattano dhana sAtheno saMbaMdha che tevo bodha thAya
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyagaNAparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-8 | gAthA-ka-7, 8 papa che, chatAM pratyakSathI devadatta ane dhana pRthapha dekhAya che, topaNa vyavahAramAM "A dhanano svAmI devadatta che" e prakArano vyavahAra thAya che. mATe devadatta ane dhanano saMzleSayukta saMbaMdha nahIM hovA chatAM asaMzleSavALo kalpita saMbaMdha che tethI upacarita vyavahAra kahevAya che. vaLI, devadatta ane dhana eka dravya nathI paraMtu devadatta cetana che ane dhana jaDa che tethI te vyavahAranA prayogane asabhUta kahevAya che. (2) anuparita asabhUta vyavahAra - anupacarita asabhUta vyavahAranayanI dRSTithI "AtmAnuM zarIra' ema kahevAya che ane AtmAno dehanI sAtheno saMbaMdha, devadattanA dhananI sAthenA saMbaMdhanI jema kalpita nathI paraMtu pratyakSathI AtmA ane dehano saMzleSa dekhAya che. AthI ja jema, viparIta bhAvanA karavAthI dhanano saMbaMdha nivartana pAme che arthAt mahAtmAo saMyama grahaNa kare che tyAre A dhananI sAthe mAre have saMbaMdha nathI' tevI bhAvanA kare che tyAre pUrvamAM dhananI sAthe je svasvAmibhAvarUpa saMbaMdha hato, te nivartana pAme che. tema, "A zarIra huM nathI ane A zarIra sAthe paramArthathI mAro saMbaMdha nathI' tevI bhAvanA mahAtmAo karIne AtmAne azarIrI bhAvanAthI vAsita kare che, to paNa potAnA jIvananA aMta sudhI dehano saMbaMdha rahe che. mATe dhananA jevo upacarita saMbaMdha nathI paraMtu anupacarita saMbaMdha che. vaLI, sabhUta vyavahAranaya AtmAnA jJAnane grahaNa kare tyAM AtmA ane jJAna eka dravya che, bhinna dravya nathI paraMtu jJAnasvarUpa ja AtmA che ane asabhUta vyavahAranayamAM AtmAnuM zarIra" ema kahevAmAM Ave che tyAre saMbaMdhano viSaya AtmAthI pRthapha evo deha che mATe asabhUta che. DhALa-5nI gAthA-7thI atyArasudhI digaMbaranA matAnusAra naya, upanaya ane nizcaya-vyavahArarUpa adhyAtmanA mULanayanuM varNana karyuM tenuM nigamana karatAM kahe che - be mULanaya sahita adhyAtmanA be mULanaya sahita, pUrvamAM varNana karyuM e nava naya ane traNa upAya, digaMbara devasenakRta nayacakramAM kahyA che. tethI graMthakArazrIe temanA vacanAnusAra atyAra sudhI varNana karyuM che. II8/6-LA avataraNikA : atyAra sudhI digaMbara prakriyAnusAra naya-upAyo batAvyA. tenA viSayamAM graMthakArazrI potAno abhiprAya batAvatAM kahe che - gAthA : viSayabheda yApi nahIM re, iha ahmArA thala; ulaTI paribhASA isI re, to paNi dAjhA mUla re. prANI TADhA gAthArtha - IhAM digaMbaranI prakyiAmAM, jo ke thala=bhUlathI, ahmAraI amAre, viSayabheda nathI topaNa, mUla=mULathI, IsI AvI, UlaTI paribhASA che (tethI te) dAjhaI te kheda kare che. TATA
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1] DhALa-8 | gAthA-8 Tabo :- IhAM-vaghapi adhyAraU-zvetAmbaranaI, thala-kahatAM-morTA, viSathabheda-kahatAM-arthano phera nathI. tapaNi-mUla kahatAM-prathamathI, ulaTI-viparIta, paribhASA-zailI karI, te dAjhaI chaI-kheda karaI chaI- "yadyapi na bhavati hAniH parakIyAM carati rAsabhe drAkSAm / asamaJjasaM tu dRSTvA , tathApi parikhidyate cetaH" / / 1 / / iti vacanAt / / 8/8 // TabArtha - IhA=ahIM=digaMbaranI prakriyAmAM, jo ke, amAre zvetAMbarano, thala kahetAM moTo, viSayabheda arthano phera nathI, topaNa, mUla kahetAM prathamathI=nayanA bhedonuM varNana karavAno prAraMbha karyo tyArathI, viparIta paribhASA=viparIta zailI, karI te, dAjhe cheHkheda kare che. digaMbaranI prakriyA graMthakArazrIne kema kheda kare che temAM mukti Ape che - "dapa=jo ke, pIya drAkSAt vati rAkhe=bIjAnI drAkSane gadheDo carato hote chate, niH + patihAni thatI nathI=potAne kAMI nuksAna thatuM nathI. tathApi topaNa, asamaggA tu vA=asamaMjasa joIne=zvetAMbarane samAna jainataMtra hovA chatAM bhagavAnanA vacananI digaMbaronI asamaMjasa prarUpaNA joIne, veta parivarta-cita kheda pAme che." tti vayanAe prakAranuM vacana hovAthI, graMthakArazrIne digaMbaranI prakriyA khedane kare che. ll8/8 bhAvArtha : digaMbaroe nava nayo, traNa upanayo ane adhyAtmabhASAnA be mULa nayo batAvyA temAM skUlathI koI viSayabhedanI prApti thatI nathI arthAt nayanA je artho jinavacanAnusAra zvetAMbara saMpradAyamAM prApta thAya che tevA ja artho digaMbara evAM devasenAcAryae karela che. tethI sthUlathI koI viSayabhedanI prApti thatI nathI topaNa, te nayanA kathananA prAraMbhamAM sAta nayone choDIne nava nayo kahyA te prathamathI ja viparIta paribhASA che ane A viparIta paribhASArUpa zailI sarvajJanA vacanathI ane sarvajJanA vacanAnusAra yuktithI bAdhita che mATe graMthakArazrIne te joIne kheda utpanna thAya che. ahIM prazna thAya ke, koI viparIta kathana kare temAM graMthakArazrIne kema kheda thAya che ? temAM graMthakArazrI yukti Ape che - jema koI anyanI drAkSanI vATikAmAM gadheDo carato hoya to te bIjAnI vATikAmAM thatA nukasAnathI potAne koI nukasAna thatuM nathI tema digaMbara saMpradAya zvetAMbara saMpradAyathI bhinna che mATe teonI asamaMjasa prarUpaNAthI teonA saMpradAyanI hAni thAya paraMtu zvetAMbara saMpradAyane koI hAni prApta thatI nathI; kema ke digaMbara saMpradAyanI te asamaMjasa prarUpaNA joIne ziSTa lokothI te vacana agrAhya bane che.
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2pa7 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1, DhALa-8 | gAthA-8-9 topaNa, jema gadheDo anyanI vATikAmAM drAkSo carIne asamaMjasa karato hoya to vivekIne kheda thAya che tethI parane thatA nukasAnanA parivAra arthe te gadheDAthI te vATikAnuM rakSaNa kare che tema digaMbaranI asamaMjasa nayanI prakriyA joIne zvetAMbara saMpradAyane koI hAni prApta thatI nathI, topaNa digaMbaranI asamaMjasa prarUpaNAne joIne graMthakArazrIne kheda thAya che ane tenAthI koI jIvane viparIta bodha thAya to yogya jIvane viparIta bodharUpa ahitanI prApti thAya tethI te asamaMjasa prarUpaNAnA nivAraNa arthe ane sanmArganA rakSaNa arthe graMthakArazrI pravRtti kare che. II8/8 avatAraNikA : te boTikanI UlaTI paribhASA dekhADiiM chaI - avataraNitArtha - " te digaMbaranI viparIta paribhASA batAve che - bhAvArtha : atyAra sudhI digaMbaranA matAnusAra naya, upanayo batAvyA ane gAthA-8mAM kahyuM ke, digaMbaranI prathamathI ja UlaTI paribhASA che tethI digaMbaranI paribhASA UlaTI kaI rIte che ? te prastuta DhALanA aMta sudhI spaSTa kare che - gAthA : tasvAratha naya sAta chaI jI, AdezAMtara paMca; aMtarabhAvita uddharI re, navano kisso e prapaMca re? prANI II8/lA gAthArtha : tatvArtha sUtramAM sAta nayo che ane AdezAMtarathI=matAMtarathI pAMca nayo che. aMtarabhAvitane uddharIne sAta nayomAM aMtarbhAva pAmelA evAM dravyArthika ane paryAyArthikane judA kADhIne, nava nayono kevo A prapaMca ?=A vistAra asaMbaddha che. ll8/9ll Tabo: tattvArthasUIM 7 naya kahiyA chaI, anaIM-ArdezAMtara-kahatAM matAMtara tehathI-5 nathI kahiyA chaiM. "sata mUnanA: pantha-tyAzAntaram " sUnnaIM. sAMprata, samabhirUDha, evaMbhUta-e 3 naIM zabda eka nAmaI saMgrahiOM, tivAraI-prathama cAra sAthi pAMca kahiiM. gata va-IjhekanA 100 bheda huI chaiM, tihAM-paNi 700, tathA pa00 bheda. Ima 2 mata kahiyA cha. thomavara -
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-8 | gAthA-9 "ekkekko ya sayaviho, sattaNayasayA havaMti emeva / aNNo'vi ya Aeso, paMceva sayA nayANaM tu" / / 1 / / ehavI zArIti chaDI, aMtarbhAvita-sAtamAMhiM bhalyA, je-TravyArthika, paryAyArthikate uddharI-alagA kADhI, nava nava kahiyA, te sya prapaMca ? catura manuSya vicArI jIo. Bl8/. TabArca - tatvArthasUtramAM sAta naya kahyA che ane AdezAMtarathI kahetAM matAMtarathI kahetAM, pAMca tayo kahyA che. A ja kathananI sAkSI Ape che - sAta mULa gayo che ane pAMca AdezAMtara che e pramANe sUtramAM che. kaI rIte sAta nayamAMthI pAMca naya thayA ? te spaSTa kare che - sAMpratanaya, samabhirUDhanaya, evaMbhUtanaya - A traNe tayone zabda=zabdanaya, eka nAmathI saMgraha karAya te vakhate prathama cAra sAthe pAMca taya kahevAya. AthI jannatatvArthamAM mULa sAta naya ane AdezAMtarathI pAMca gayo che AthI ja, ekekanA so bheda thAya che temAM paNa 700 bheda ane 500 bheda ema be mata kahyA che. je pramANe AvazyakamAM kahevAyuM che - "eka-eka paNa so prakArano che tethI sAtaso naya thAya che e rIte ja anya paNa Adeza che. nayonA pAMcaso bhedo che." (Avazyakalithukti, gAthA-759) AvI zAstrarItine choDIne=graMthakArazrIe tatvArtha sUtranI sAkSI batAvI evI zAstrarItine choDIne, aMtabhavita=sAta tayomAM bheLavAyelA evAM je dravyArthika ane paryAyArthika, tene uddharIne= judA kADhIne, nava nathI kA=digaMbaroe nava nayo kahyA, te syo prapaMca ?=te asamaMjasa kathana che, e pramANe catura manuSyo=vibhAgavAkyane jANavAmAM catura manuSyo, vicArIne jojo. 8/ bhAvArtha : digaMbara mata tattvArthasUtrane svIkAre che ane tattvArthasUtramAM naigamAdi sAta nayo batAvela che ane apekSA bhedane sAme rAkhIne chellA traNa nayane arthAt sAMprata, samabhirUDha ane evaMbhUta-e traNa nayane, zabdanayathI saMgraha karIne pAMca naya batAvyA che. vaLI, te sAta nayomAMthI ekekanA so bhedo thAya che tethI sAtaso naya bane che ane tattvArthasUtramAM AdezAMtarathI je pAMca no kahyA, tenA paNa so so bheda thAya che, tethI pAMcaso naya bane che tene sAme rAkhIne Avazyaka sUtramAM sAtaso ane pAMcaso nayo batAvyA che tethI
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-8 | gAthA-9-10 259 naigamAdi sAta naya paramArthathI dravyArthika ane paryAyArthikanayanA bhedo che ema phalita thAya che. mATe digaMbaro tattvArthasUtramAM batAvela sAta nayothI pRthaka dravyArthika ane paryAyArthikanayane grahaNa karIne je nava bhedo kahe che te asaMbaddha vibhAga che. vastutaH jema, jIvano vibhAga karatI vakhate ekendriya, beindriya, te indriya, caurindriya, paMcendriya kahyA pachI trasa, sthAvara bhedane grahaNa karIne jIvana sAta bhedo che tema kahevuM, te vibhAganI maryAdAthI viparIta che, tema, dravyArthikanaya ane paryAyArthikanayane umerIne nava nayo kahevA te asaMbaddha vibhAga che e pramANe vibhAganI maryAdAmAM catura puruSe vicAravuM joIe. ll8/II avataraNikA : digaMbaranA nava navo saMgata nathI ema tatvArthasUtranA vacanathI pUrvagAthAmAM sthApana karyuM. have yuktithI paNa tava tayono vibhAga saMgata nathI te batAvavA arthe kahe che - gAthA : pawyatva dravyAratho re, jo tuhe alagA di6; apriyaNapriya bhedathI re, kima igyAra na iTha re. prANIII8/1nA gAthArtha - jo tame paryAyArthika ane dravyArthika alaga joyA=sAta nayothI judA joyA, to arpitaanarpita bhedathI agiyAra nayo kema na icchathA? Il8/10ll Tabo : ImarthaM karatAM-paryAyArtha, dravArtha nA -tuNDa alagA dIThA, anaIM 9 nA kahiyA. ta-arpita, anapiMta nA alagA karInaI, 11 naya kiMma na vAMchayA? 8i/10pa. bArtha - imarza karatAMdigaMbaroe nava yone vibhAga karyo ema karatAM, paryAyArthikanatha ane dravyArthikAya jo tame judA joyA ane tava jayo kahyA, to arpitanaya ane arpitanaya judA karIne 11 naya kema na vAMchayA? I8/105 - - bhAvArtha : padArthane jovAnI jeTalI dRSTio che te sarva nayavacana che. vaLI, dravyane jonArI dRSTi te dravyArthikanaya che ane paryAyane jonArI dRSTi te paryAyArthikanaya che ane jagatamAM dareka padArtho dravya-paryAyarUpa che. tenA svarUpane batAvavA mATe dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya pravarte che. te nayathI padArthanA pUrNa svarUpano bodha thAya che.
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 DhALa-8 | gAthA-10-11 vaLI, dravyArthikanayanI je dRSTi che te dRSTinI ja avAMtara dRSTine grahaNa karIne vicArIe, to nagama, saMgraha ane vyavahAranayanI dRSTi pravarte che. vaLI, paryAyArthikanayanI dRSTinI avAMtara dRSTine grahaNa karIne vicArIe to, RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUtanayanI dRSTi pravarte che. A sAta dRSTiomAM dravyArthikanayanI dRSTi ane paryAyArthikanayanI dRSTine svataMtra grahaNa karIne padArthane jonArI nava dRSTi che tema svIkArIne devasenAcArya nayacakramAM nava naya kahe che to padArthane jonArI anya paNa arpitanaya ane anarpitanayarUpa be dRSTi che tene nava nayomAM umerIne 11 naya digaMbaro kema svIkAratA nathI ? arthAt arpitanaya ane anarpitanayarUpa be dRSTimAM sarva nayono samAveza thAya che to dravyArthika ane paryAyArthikanayomAM paNa sAta nayono samAveza thAya che, mATe sAta nayathI pRthapha arpitanaya ane anarpitanaya svIkArI zakAya nahIM tema jo digaMbara kahe to sAta nayathI pRthapha dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya paNa svIkArI zakAya nahIM mATe nava nayonA svIkAranI digaMbaranI rIti UlaTI che. arpitanaya eTale anaMta dharmAtmaka padArthamAMthI je dharmanI arpaNa karIne tenuM svarUpa batAvavAmAM Ave tyAre te dharmane jonArI dRSTi arpitanaya che ane je dharmanI arpaNa karI che tenAthI anya je dharmo padArthamAM che tene jonArI daSTi anarpitanaya che. tethI syAdvAdIne eka nayanI arpaNa karIne padArthane jonArI dRSTithI padArthane jotI vakhate anarpitanayanI dRSTithI gauNarUpe anya dharma paNa jaNAya che. tethI arpitanayathI mukhya karAyelo dharma jaNAya che ane anarpitanayathI gauNa karAyelo dharma jaNAya che ane ubhayanayathI anaMta dharmAtmaka padArtha jaNAya che. ll8/10mAM avataraNikA - gAthA-10mAM graMthakArazrIe digaMbarane Apatti ApI ke, jo digaMbara nava tayo svIkAre to, arpita-anapiMtanayane alaga svIkArIne 11 tayo paNa svIkAravA joIe. tenuM samAdhAna digaMbaro zuM karI zake te batAvIne tenAthI ja sAta vayanI siddhi thAya che te batAve che - gAthA - saMgrahavyavahArAdikaI re, jo tuTya bhelo teha; Adi-aMta naya thokamAM jI, kima navi bhelo eha re. prANI II8/11thA gAthArtha - teha=arpita-anarpitanaya, saMgraha vyavahArAdikamAM jo tumha bhelo saMgrahanayamAM arpitanaya ane vyavahArAdika nayamAM anarpitanaya jo tame bhegA karo, to Adi-aMta nayanA thokamAM =AdinA traNa nayanA thokaDAmAM ane aMtanA cAra nayanA thokaDAmAM ehakadravyAyika ane paryAyArthikanaya, kema navi bhelo=kema bhegA na karo? ITa/11TI
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1] DhALa-8| gAthA-11 261 Tabo: hivaiM, Ima kaho je-garpitAnarSitasiDa' 5. ItyAdi tattvArtha sUtrAdikamAMhi, jearpita-anarpitanaya kahiyA cha0;-kta arpita-kahatAM-vizeSa kahieN. anapiMta-kahatAMsAmAnya kahiI. anarpita-saMgrahamAMhi bhilaI, arpita-vyavahAdika vizeSanAmAMhiM bhilaI, teM Adi-aMta kahatAM-pahilA-pAchilA nayanA thokaDAM mAMhi eha dvavyArthikaparyAyAzcikana kima nathI "latAM ? jima-sAta ja bhUlanA kahavAI chaI, te vacana subaddha rahaI. JI8/1 TabArtha : have ema kahezo, je="arpita dvArA anadhitanI siddhi hovAthI" e prakAranA vagere tatvArtha sUtra' AdimAM je arpita-atapitanaya kahyA che te, arpita kahetAM vizeSa kahIe arthAt je dharmanI arpaNA karI te dharma vizeSa kahevAya ane arpita kahetAM sAmAnya kahIe arthAt je dharmanI aApaNA karI te sarva dharma sAmAnya kahevAya tethI atapita dharmo saMgrahamAM bhaLe=saMgrahAyamAM aMtarbhAva pAme ane arpita dharmo vyavahArAdi vizeSamAM bhaLe=vyavahArAdi tayamAM aMtarbhAva pAme, to=A pramANe digaMbaro kahe to, graMthakArazrI kahe che - AdiaMta kahetAM pahelAM ane pAchaLanA nayanA thokaDAmAM e dravyArthikanaya ane paryAyArthikAya kema bhaLatA nathI ?=AdinA traNa nayanA thokaDAmAM dravyArthikanaya ane pAchaLanA cAra vayanA thokaDAmAM paryAyAdhikAya kema bhegA karatAM nathI ? jema sAta ja mULa naya kahevAya che, te vacana subaddha rahe. pa8/11II bhAvArtha : pUrvamAM graMthakArazrIe digaMbarone 11 naya svIkAravAnI Apatti ApI tyAM digaMbara taraphathI koIka kahe ke, arpita-anarpitanI siddhi hovAthI=arpitanaya dvArA nirmitanayanI siddhi hovAthI, padArtha anaMtadharmAtmaka che tema tattvArthasUtramAM kahela che tethI arpita ane anarpitanaya tattvArthasUtranA vacanathI ke anya zAstronAM anya vacanothI siddha thAya che topaNa, te be nayone sAta nayomAM aMtarbhAva karI zakAya che; kema ke je dharmanI arpaNA karavAmAM Ave te vizeSa kahevAya ane je dharmanI anarpaNA karavAmAM Ave te sAmAnya kahevAya. Azaya e che ke, je dharmanI arpaNa karavAmAM Ave te dharma padArthamAM rahelA anya dharmo karatAM vizeSarUpe upasthita thAya che mATe vizeSa kahevAya che ane bAkInA sarva dharmo pratyekarUpe vizeSathI upasthita thatA nathI paraMtu "A vizeSa dharma sivAyanA anya sarva dharmo che' e rUpe sAmAnyathI grahaNa thAya che ethI arpita dharmane vizeSa kahevAya che ane anarpita kahevAthI anya sarva dharmone sAmAnya kahevAya che. tethI anarpita dharmo saMgrahamAM bhaLe che; kema ke sAmAnyathI anya sarva dharmono saMgraha che ane arpitanaya
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2ka2 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-8 | gAthA-11, 12-13 saMgrahanayathI anya evAM vyavahArAdi che nayomAM bhaLe che, mATe sAta nayothI pRthapha arpita-anarpitanaya nathI. tema jo digaMbara samAdhAna kare to, tattvArthasUtramAM je sAta naya kahyA che temAMthI naigama, saMgraha, ane vyavahArarUpa traNa nayanA prathama thokaDAmAM dravyArthikanayano aMtarbhAva thAya che ane jusUtra Adi cAra nayonA aMtima thokaDAmAM paryAyArthikanayano aMtarbhAva thAya che te, digaMbara kema svIkAratA nathI ? ane jo tema svIkAre to sAta mULa kahevAya che, te zAstravacana subaddha thAya che arthAtu dravyArthika ane paryAyArthika e be mULa naya che ane te benA peTA bhedarUpa sAta nayo che, ane sAtaso nayonA peTA bhedomAM mULa naya sAta ja bolAya che te vacana saMgata thAya che. TabAmAM 'paMtAnatasiddha ityAdi che tyAM evuM anya koI sUtra tattvArthasUtramAM nathI paraMtu arpita ane anarpitane kahenAruM AvuM ja vacana anya graMthamAM hoya tenuM "ityAdi thI grahaNa che. vaLI, "tattvArthasUtrAdikamAM "Adi padathI tattvArthasUtranI jema arpita ane anarpitane batAvanAra anya zAstra hoya tenuM grahaNa che. vaLI, vyavahArAdikamAM "Adi padathI saMgraha ane vyavahArane choDIne anya sarva nayonuM grahaNa che tethI vyavahAra karavA mATe jyAre koI dharmanI arpaNa karavAmAM Ave tyAre arpitanaya vyavahAranayamAM aMtarbhAva pAme ane saMgrahanayAmAM anarmitanaya aMtarbhAva pAme che ane RjusUtranayanI dRSTine sAme rAkhIne padArthane kSaNika sthApana karavA arthe pratikSaNanA ghaTane judo kahevA arthe vartamAna kSaNanA ghaTavizeSane arpitanayathI grahaNa karavAmAM Ave tyAre te arpitanaya RjusUtranayamAM aMtarbhAva pAme ane RjusUtranayane abhimata vartamAnakSaNanA ghaTathI anya pUrvauttaranA ghaTane ane anya sarva dharmone saMgraha kare tevA saMgrahanayamAM anarpitanaya aMtarbhAva pAme che. te rIte anya nayomAM paNa jANavuM. l8/11aaaa avataraNikA - sAta nA maLe-dravyArthika paryAyArthika rbhalyAnI AcAryamata prakriyA dekhADaI chaI - avataraNikA - sAta vayamAM dravyArthika ane paryAyAdhikAya bhaLyAnI AcAryanA matanI prakriyA have batAve bhAvArtha : naigamAdi sAta nayomAM dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya kaI rIte aMtarbhAva thAya che tenA viSayamAM apekSAnA bhedathI AcAryanA matanA bhedanI prakriyA batAve che, jethI sAta nayomAMthI kayA nayo dravyArthikanayamAM aMtarbhAva pAme che ane kayA no paryAyArthikanayamAM aMtarbhAva pAme che teno bodha zvetAMbara matanI prakriyA anusAra thAya.
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-8 | gAthA-12-13 263 gAthA : pavanaya tiA aMtimA re, prathama dravyanaya cyAra;' jinamadika bhAsiA re, madamAga suvicAra re. prANI II8/1zA gAthArtha : aMtima traNa zabda-samabhirUTa-evaMbhUtarUpa aMtima traNa, paryAyanaya, (ane prathama cAra naigama-saMgraha-vyavahAra-RsUtra rUpa prathama cAra, dravyanaya, jinabhadragaNi Adie mahAbhASyanA suvicAramAM bhAsiyA kahyA che. II8/1zAM Tabo : aMtima kahatAM-chehalA, je 3 bheda-zabda, samabhirUDha, evaMbhUta rUpa, te-paryAyanA kahi. prathama 4 naya-naigama, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra lakSaNa, te-dravyArthikanA kahiI. Ima-binamANikSamAzrama pramukha siddhAMtavAdI AcArya kahaI chaI. madamAga kahatAM vizeSAva, te maLe nirdhAraU 8/1 TabArtha: aMtima kahetAM chellA, je traNa bheda=zabda-samabhirUDha-evaMbhUtarUpa traNa bheda, te paryAyanaya kahevAya. prathama cAra naya=IMgama-saMgraha-vyavahAra-RjusUtrarUpa cAra naya, te dravyAdhikataya kahevAya. ema jinabhadragaNi kSamAzramaNa vagere siddhAMtavAdI AcArya kahe che. kyAM kahe che te spaSTa kare che - mahAbhASya kahetAM vizeSAvazyaka bhASya temAM nirdhAre che=A pramANe bheda kare che. II8/12aa. gAthA - siddhasena mukha ima kahai re, prathama dravyanaya tIna; tasa RjusUtra na saMbhavaI re, dravyAvazyaka lIna re. prANI ll8/13 gAthArtha : siddhasena vagere Ama kahe che - prathama traNa dravyanAya che. tasa tenA, mate=siddhasena divAkarasUri vagerenA mate, RjusUtra dravyAvazyaka lIna saMbhavato nathI=anupayogapUrvaka karAyelI kriyAne RjUsUtranaya dravyAvazyaka svIkAre che te temanA mate ghaTatI nathI. (ema jinabhadragaNikSamAzramaNAdi kahe che.) II8/1all
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 DhALa-8 | gAthA-12-13 Tabo : hivaI-siddhasenarivAra ma7vAvI pramukha tarkavAdI AcArya Ima kahaI chaI, jeprathama 3 natha-1 naigama, 2 saMgraha, 3 vyavahAra lakSaNa, te dravyanaya kahiIM. jusUtra 1, zabda 2, samabhirUDha 3, evaMbhUta 4-e 4 naya paryAyAcika kahiche. "dravyArthikamate-'sarve paryAyAH khalu kalpitAH / teSvanvayi dravyaM kuNDalAdiSu hemavat' / / 1 / / paryAyArthamate-'dravyaM paryAyebhyo'sti no pRthak / yatterarthayiA drA nityaM trophayucate ?" iArA rUti 'dravyArthaparyAyArthanayalakSaNAt atItAnAgataparyAyapratikSepI RjusUtraH zuddhamarthaparyAyaM manyamAnaH kathaM dravyArthikaH syAd ?" ityeteSAmAzayaH / te AcAryanaIM mataIM jusUtranA dvavyAvakanaIM viSaIM lIna na saMbhavaI. tathA ca-"ujjusuassa ego aNuvautto Agamao egaM davvAvassayaM, puhuttaM necchai" anuyogadvArasUtravirodhaH" / (anugadvAra, sUtra-15) vartamAnaparyAyAdhArAMzadbhavyAMza, pUrvAparapariNAmasAdhAraNaUrdhvatA sAmAnya dravyAMza, sAdasthAstitvarUpatirthasAmAnya dravyAMza-ehamAM-ekaIM paryAyanA na mAna, to jusUtra paryAyana kahatAM, e sUtra kima milaI? rta mATaIM-kSaNika dravyavAdI sUkSma jusUtra, tatakartamAnaparyAyApAdravyavAdI razUla jusUtra natha kaha Ima siddhAMtavAdI kahaI chaiM. ___ "anupayogadravyAMzameva sUtraparibhASitamAdAyoktasUtraM tArkikamatenopapAdanIyam, itysmdekrititaH prasthAH" II8/1all TabArtha : have, siddhasena divAkara, mallavAdI vagere tarkavAdI AcArya ema kahe che ke "je prathama traNa ta=rtagama-saMgraha-vyavahArarUpa traNa naya, te dravyanaya kahevAya. RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta e cAra taya paryAyAdhikataya kahevAya." vyAdhimate dravyArthika matamAM, "sarve paryAyA: hatu kalpitA =sarva paryAyo kharekhara kalpita che. lunDarnAliy phremavatrakuDalAdimAM suvarNAdinI jema, tevu teomAM=paryAyomAM, manvaya dravyaMgaavadhidravya che avadhidravya akalpita che.' III pArthamata=paryAyArthikanA matamAM paryApya: pRtha dravya no ati paryAyothI pRthaka dravya nathI, =je kAraNathI, teo vaDe paryAyo vaDe, arthA draSTA arthakriyA jovAI che. nityaM sutropayute =nitya kyAM upayogI thAya ?=nitya evuM dravya nathI. rA.
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-8 | gAthA-12-13 265 tti A prakAranA vyArthapathArthanAkSAtkadravyArthikanayanAM ane paryAyArthikanayanAM lakSaNo hovAthI atItAnA tapathavikSepa anusUda =atIta-anAgata paryAyanuM pratikSepI RjusUtra suddhamarthaka mAmAnA=zuddha arthaparyAyane mAnato-ekakSaNavartI padArthamAM vartatA evAM zuddha arthaparyAyane svIkArato, zaM dravyAdhi cAl ?=kaI rIte dravyArthika thAya? arthAt RjusUtranaya dravyArthikanaya thaI zake nahIM phateSAmAzA =e prakArano Amanokasiddhasena vagereno, Azaya che. te AcAryanA mate siddhasenAdi AcAryanA mate, RjusUtranaya dravya AvazyakatA viSayamAMs anupayogapUrvaka karAyelI kriyA dravyAvazyaka che ema svIkAranAra RjusUtratayanA viSayamAM, lIna saMbhave nahIM anuyogadvAranA vacanane siddhasenAcAryAdi dravyAvazyaka tarIke svIkArI zake nahIM e prakAre jinabhadragaNikSamAzamaNAdi kahe che. tathA =ane te rIte=siddhasena divAkara Adi RjusUtranayane dravyArthikayamAM aMtarbhAva karatAM nathI. tethI temanA mate dravyAvazyakatA viSayamAM RjusUtranaya lIna saMbhave nahIM te rIte, "nusumasa=RjusUtranayane eka aNuvatte anupayukta ane vyAvasmayaM eka dravyAvazyaka che. puhuraM pRthaphatvane neccha=Icchato nathI" (e pramANenA) gAnuyorArasUtraviro=anuyogadvAra sUtrano virodha che. A kathanathI jinabhadragaNikSamAzramaNAdinA mate zuM phalita thAya te graMthakArazrI spaSTa kare che - vartamAnaparyAyanA AdhArAMzarUpa dravyAMza=vamAM vartato vartamAnakSaNano paryAya-teno AdhArAMzarUpa divyAMza, pUrvApara pariNAmasAdhAraNa-UrdhvatAsAmAnyarUpa dravyAMza=aneka kSaNavartI ghaTAdi padArthamAM pUrvaapara pariNAmamAM sAdhAraNa arthAta anugata evuM je UrdhvatAsAmAnyarUpa dravyAMza, sAdathaastitvarUpa tirlaphasAmAnyarUpa dravyAMza-emAMthI A traNe dravyAMzamAMthI, ekane payayanaya mAne nahIM. to=tethI, RjusUtra paryAyana kahetAM A sUtra=anuyogadvAranuM sUtra, kema ghaTe ? arthAt ghaTe nahIM. te mATe kSaNika dravyavAdI sUkSma RjusUtra=pratikSaNanA paryAyanA AdhArabhUta evAM dravyane svIkAranAra sUkSma RjusUtranaya, ane te te vartamAnaparyAyane pAmela dravyavAdI=manuSya-tiryaMcAdi te te vartamAnaparyAyane pAmela dravyavAdI, pUla RjutrAya kahevo. (jethI anuyogadvAra sUtrano virodha Ave nahIM.) ema siddhAMtavAdI= jinabhadragaNikSamAzramaNAdi, kahe cheHsiddhasena vagere AcAryanA matavAdIne kahe che. sUtramAM paribhASita anupayogarUpa dravyAMzane ja grahaNa karIne ukta sUtra=anuyogadvArasUtra, tArkikanA matathI tArkika evAM siddhasenAdikA matathI upapAdana karavuM=saMgata karavuM, e prakAre amArA vaDe=upAdhyAya zrI yazovijayajI vaDe, ekaparizIlana karAyelo mArga che. I8/13mA. bhAvArtha : sAta nayomAMthI kayA nayo dravyArthikamAM aMtarbhAva pAme che ? ane kayA nayo paryAyArthikamAM aMtarbhAva pAme che? tenA viSayamAM apekSAbhedathI jinabhadragaNikSamAzramaNa ane siddhasenadivAkarasUrinA vacanamAM je bheda che te gAthA-12 ane 13thI graMthakArazrI spaSTa kare che -
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-8 | gAthA-12-13 zrI jinabhadragaNikSamAzramaNa vizeSAvazyaka mahAbhASyamAM sAta nayomAMthI prathamanA cAra nayone dravyArthikanaya kahe che arthAt naigamanaya, saMgrahanaya, vyavahAranaya ane RjusUtranaya-e cAra nayone dravyArthikanaya kahe che ane aMtima traNane paryAyArthikanaya kahe che arthAt zabdanaya, samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanaya-e traNa nayone paryAyArthikanaya kahe che. 236 vaLI, zrI siddhasenadivAkarasUri Adi prathamanA traNa nayone dravyArthikanaya kahe che ane aMtima cAra nayone paryAyArthikanaya kahe che tethI zrI siddhasenadivAkarasUrinA vacanAnusAra RjusUtranaya paryAyArthikanaya che ane zrI jinabhadragaNikSamAzramaNanA vacanAnusAra RjusUtranaya dravyArthikanaya che. ahIM prazna thAya ke, zrI siddhasenadivAkarasUri RjusUtranayane paryAyArthikanaya kema kahe che ? tenuM tAtparya e che ke, dravyArthikanaya sAmAnyane jonAra che ane te sAmAnya UrdhvatAsAmAnya ane tiryasAmAnyarUpa che. vaLI, zuddha saMgrahanaya UrdhvatAsAmAnya ane tiryasAmAnyane svIkAre che tethI sadgurUpe traNe kALanA sarva dravyono saMgraha kare che. vaLI, tiryasAmAnyano tyAga karIne UrdhvatAsAmAnyano svIkAra karIne naigamanaya ane vyavahAranaya pravarte che tethI naigamanaya ane vyavahAranaya paNa UrdhvatAsAmAnyano svIkAra kare che mATe dravyArthikanaya che. vaLI, RjusUtranaya vartamAna kSaNamAtrane ja svIkAre che tethI vartamAnakSaNavartI padArthane svIkArIne UrdhvatAsAmAnyano paNa tyAga kare che mATe tiryasAmAnya ane UrdhvatAsAmAnya-baMneno tyAga ka2nA2 che mATe tiryasAmAnya ane UrdhvatAsAmAnya-baMneno tyAga karanAra hovAthI RjusUtranaya dravyArthikanayamAM ataMrbhAva pAmI zake nahIM; kema ke UrdhvatAsAmAnyarUpa ane tiryasAmAnyarUpa dravyAMzane jonArI dRSTi dravyArthikanayanI che ane sAmAnyano tyAga karIne pratikSaNanA paryAyane jonArI RjusUtranayanI dRSTi che mATe RjusUtranaya paryAyArthikanayamAM aMtarbhAva pAme che ema zrI siddhasenadivAkarasUri kahe che. vaLI, zrI jinabhadragaNikSamAzramaNa kahe che ke, anuyogadvA2sUtramAM kaheluM che ke RjusUtranayanA mate eka anupayukta eka dravyAvazyaka che, pRthane icchato nathI. te kathana anusAra koI sAdhu ke zrAvaka Avazyaka kriyA karatAM hoya ane tadarthanA jJAtA hovA chatAM tadarthamAM upayukta na hoya to teonA Avazyakane RjusUtranaya dravya Avazyaka svIkAre che ane jo RjusUtranayane paryAyArthikanaya svIkArIe to anuyogadvA2sUtrano virodha Ave; kema ke bhAvanuM kA2Na hoya te dravya kahevAya arthAt paryAyanuM kAraNa hoya te dravya kahevAya ane RjusUtranayano dravyArthikanayamAM aMtarbhAva karIe to paryAyanA kAraNabhUta evAM dravyano te svIkAra kare che tema kahI zakAya ane tema svIkArIe to AtmAmAM pragaTa thatA bhAva AvazyakarUpa paryAyanuM kAraNa evuM dravya Avazyaka RjusUtranaya svIkAre che tema kahI zakAya, mATe zrI jinabhadragaNikSamAzramaNa RjusUtranayane dravyArthikanayamAM aMtarbhAva kare che. vaLI, te padArthane spaSTa karatAM graMthakArazrI TabAmAM kahe che ke -
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-8 | gAthA-12-13 217 (1) vartamAnaparyAyanA AdhArAMzarUpa dravyAMza=vartamAnamAM je paryAya vartI rahyo che teno AdhAra evuM dravya che. (2) pUrvaaparapariNAmarUpa sAdhAraNa evAM UrdhvatA sAmAnyarUpa dravyAMza=AtmAdi vastunI pUrvaavasthA ane uttaraavasthArUpa pariNAma te baMnemAM anugata evuM UrdhvatAsAmAnyarUpa dravyAMza che. (3) sAzyAstitvarUpa tiryasAmAnyarUpa dravyAMza=ghaTAdi sarva padArthamAM A ghaTa che', "A ghaTa che" e prakAranA ghaTarUpa sAdazyanA astitvarUpa tirlaphasAmAnyarUpa dravyAMza che. have A traNa dravyAMzamAMthI ekapaNa dravyAMzane paryAyanaya mAnato nathI ema siddhAMtavAdI jinabhadragaNikSamAzramaNAdi kahe che ane siddhasenadivAkarAdine-Apatti ApatAM teo kahe che ke, jo RjusUtranayane paryAyArthikanayamAM aMtarbhAva karIe to anuSyogadvAranuM sUtra maLe nahIM mATe anuyogadvAranA sUtranI saMgati karavA arthe kSaNika dravyavAdI sUkSma RjusUtranaya svIkAravo joIe arthAt dareka padArtho kSaNasthAyI che topaNa vartamAna paryAyanA AdhArAMzarUpa dravyane svIkArIne RjusUtranaya kSaNika dravyane svIkAre che paraMtu paryAyane svIkArato nathI tema mAnavuM joIe jenAthI anuyogasUtranA vacanathI saMgati thAya. mATe kSaNika dravyavAdIe sUkSma RjusUtranaya ane te te vartamAnaparyAyanA AdhArAMzarUpa sthUla RjusUtranaya svIkAravo joIe arthAt manuSyAdi dIrghakAlIna vartamAnaparyAyane pAmela evAM manuSyAdi dravyane svIkAranAra evAM sthUla RjusUtranayane svIkAravo joIe ema siddhAMtavAdI kahe che. vaLI, anupayogathI AvazyakakriyA karanAra puruSanA bhAvaAvazyakanA kAraNabhUta evAM dravya Avazyakano svIkAra anuyogadvAra kare che tenI saMgati vartamAnaparyAyanA AdhArAMzarUpa dravya svIkAravAthI bhAvaAvazyakanA kAraNabhUta evAM dravyAvazyakatA svIkArathI thAya che tethI RjusUtranaya dravyano svIkAra kare che ema phalita thAya che. ane tema svIkArIe to RjusUtranayano aMtarbhAva dravyArthikanayamAM thaI zake, paryAyArthikanamAM na thaI zake. ema siddhAMtavAdI zrI jinabhadragaNikSamAzramaNa kahe che. vaLI, anuyogadvArasUtranI saMgati karavA arthe siddhAMtavAdI RjusUtranayane dravyArthikanayamAM aMtarbhAva karavA aMge je spaSTatA kare che te batAvIne tArkika evAM zrI siddhasenadivAkarasUrijInA mate anuyogadvAranI saMgati kaI rIte thaI zake te graMthakArazrI pote svaparizIlanathI have batAve che - paryAyano AdhAra evuM dravya RjusUtranayanA matathI svIkArIe to jusUtranayane dravyArthikamAM aMtarbhAva karavo paDe paraMtu anupayogarUpa dravyAMzane grahaNa karIne anuyogadvAranuM kathana saMgata karavAmAM Ave to, RjusUtranayane dravyArthikanayamAM aMtarbhAva karavAnI AvazyakatA rahetI nathI. tethI e prApta thAya che, RjusUtranaya UrdhvatAsAmAnya ke tirlaphasAmAnya svIkArato nathI ke vartamAnaparyAyanA AdhArAMzarUpa dravyAMzane paNa svIkArato nathI paraMtu paryAyane jonAro che ane anuyogadvAramAM anupayukta Avazyaka karanArane je dravya Avazyaka kahyuM che te anupayogarUpa dravyAMza che mATe jusUtranaya dravyane svIkAre che tema svIkAryA vagara
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 divyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-8| gAthA-12-13, 14 paNa "anupayoga bai' e vacanAnusAra Avazyaka kriyAkALamAM vartato Avazyaka karanAra puruSano je anupayogarUpa paryAya che tene AzrayIne te AvazyakanI kriyAne dravyAvazyaka kahevAyuM che paraMtu paryAyanA AdhArarUpa dravyAMzanA svIkArathI dravyAvazyaka kahevAtuM nathI e pramANe artha karIne tArkika evAM zrI siddhasenadivAkarasUrijInA matAnusAra anuyogadvAranI saMgati karavI e pramANe graMthakArazrI vaDe eka parizIlana karAyelo mArga che arthAt graMthakArazrI vaDe ulcalita A dizA che IITa/12-13 avataraNikA - gAthA-11mAM graMthakArazrIe yuktithI sthApana karyuM ke, sAta vayathI atirikta dravyAdhikataya ane paryAyAdhinaya jo digaMbara svIkAre, to arpitanaya ane atapitanayane paNa digaMbare pRthapha svIkAravA joIe. vaLI, jo arpita-anadhitanayane te nava nayamAM aMtabhava kare to dravyArSikanaya ane paryAyArthikanayane paNa sAta mULanamAM aMtabhava karavA joIe. tyArabAda sAta mULanayomAM dravyArdikanaya ane paryAyArthikanayanA aMtabhavatI prakriyA graMthakArazrIe gAthA-12, 13mAM batAvI. have te sAtanAmAM ja dravyAdhinaya ane paryAyAdhikanayano aMtabhava digaMbare karavo joIe, te yuktithI spaSTa kare che - gAthA - ibha aMtarbhAvitataNo re, kima alago upadeza; pAMca thakI jima sAtamAM re, viSayabheda nahIM leza re. prANI II8/14 gAthArtha : Ama=gAthA-12 ane 13mAM batAvyuM e pramANe, aMtabhavita taNo aMtarbhAvita karAyelA evAM dravyAdhikanayano ane paryAyArthikanayano, aLago upadeza kema che ?=sAtanayathI dravyAdhinayano ane paryAyArthikanayano pRthaka upadeza digaMbaranA matamAM asaMgata che. - ahIM digaMbara kahe ke, tatvArthamAM pAMca naya prasiddha che chatAM zabdanayathI pRthapha samabhirUDha ane evaMbhUtane grahaNa karIne sAta naya kayAM tema sAta nayathI pRthapha dravyAcikanaya ane paryAyAdhikanayanuM grahaNa thaI zakaze. tenA nirAkaraNa arthe gAthAnA uttarArdhamAM graMthakArazrI kahe che - jema pAMca naya thakI sAtamAM viSayabheda che (tema) leza nathI=(tema) dravyArthikanAya ane paryAyArthikanayano viSayabheda leza nathI. (tethI sAta nayathI pRthaka dravyArthikanaya ke paryAyArthikanAya nathI ema digaMbare svIkAravuM joIe-ema anvaya che.) II8/14TI
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-8 | gAthA-14 rabo - Ima-aMtarbhAvita kahatAM-sAta mAMhi bhalyA, je dravyArthika, paryAyArthika-snehanaalaga upadeza kima. kario ? jo, Ima kahasya-matAMtaraI-pAMca naya kahizuM kahyuM, tehamAM-be nayA bhalyA; tehano-sAta nathI karatAM jima-alaga upadeza chaiM, tima AhmAraI-dravyArthika, paryAyAcikano alargo upadeza huspaI to-zabda, samabhirUDha, evaMbhUtanaI jima viSayabheda chaI, tima-dravyArthika, paryAyArthikana sAta navathI bhinna viSaya dekhADa. traNa nAnaIM eka saMjJAOM saMgrahI pAMca naya kahiyA chaiM, paNi-viSaya bhinna chaI. IhAM-viSayabhinna nathI. je-dravArdikanA daza bheda dekhADyA, te-sarva zuddhAzuddha saMgrahAdika mAMhiM AvaI. - bheda paryAyArthikanA dekhADyArta-sarva upacaritAnupacaritavyavahAra-zuddhAzuddha sUtrAdikamAMhi AvazuM. "joniva' vAvahaiM viSArmadaI bhinna natha kahiche, ta-"cAlaceva, nAceva" ItyAdi saptabhaMgI maLe rkoTi prakAraI arpitAnarpita sattAsattvagrAhaka nathaprakriyA bhAMjaI, e-paMDitaIM vicAravuM. II8/14 TabArtha : Ama=gAthA-12, 13mAM batAvyuM, e pramANe, aMtabhava kahetAM sAta vayamAM bhaLelA, je dravyArthikanaya ane paryAyAdhikatayo che teno judo upadeza kema karyo ?=digaMbaroe je judo upadeza karyo che te saMgata nathI. jo ema kahe=jo digaMbaro ema kahe ke, matAMtarathI pAMca tayo kahyA che temAM be naya bhaLyA-tenA sAta taya karatAM jema judo upadeza cheHpAMca naya karatAM sAta nayanuM juduM kathana che tema amAro dravyAdhikAno ane paryAyAdhikanayano judo upadeza thaze sAta nathI karatAM juduM kathana thaze. tene graMthakArazrI kahe che - to, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUtanayano jema viSayabheda cheHzabdanaya, samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanaya potapotAnA pRthapha viSaya batAve che, tema dravyArthikanayano ane paryAyArthikAyato sAta vayathI bhinna viSaya digaMbare batAvavA joIe ane bhinna viSaya nathI mATe nava taya kahevA asaMgata che. ahIM prazna thAya ke, sAta naya hovA chatAM pAMca naya kaI apekSAe kahyA che ke jethI teno bhinna viSaya prApta thAya che ? te spaSTa karavA arthe kahe che - traNa nayane=zabda-samabhirUDha ane evaMbhUtarUpa traNa nayane, eka saMjJAthI saMgraha karIne pAMca taya kahyA che paraMtu e traNe nayano viSaya bhinna che. ahIMyAM=digaMbaro nava no svIkAre che emAM, viSaya bhinna tatha-sAta vayathI dravyAdhikanayano ane paryAyArthikanayano viSaya bhinna nathI. ahIM prazna thAya ke, digaMbaroe dravyArthikanayanA dasa bhedo ane paryAyArthikanayanA cha bhedo batAvyA che tenA baLathI sAta nayo karatAM dravyArthikanayano ane paryAyArthikanayano viSaya bhinna che tema kahI zakAze. tenA nirAkaraNa arthe graMthakArazrI kahe che -
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270. dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1/ DhALa-8 / gAthA-14 je dravyAyAdhikatA dasa bheda dekhADyA=digaMbaranI prakriyA anusAra graMthakArazrIe pUrvamAM dravyAyikanA dasa bheda dekhADyA, te sarvadravyArthikanayanA sarva bhedo, zuddhAzuddha saMgrahAdikamAM Ave zuddha-azuddha saMgraha ke zuddha-azuddha vyavahAramAM aMtarbhAva pAme. vaLI, je cha bheda paryAyArthikanA dekhAyA=digaMbaranI prakriyA anusAra graMthakArazrIe pUrvamAM paryAyAdhikanA cha bheda dekhADyA, te sarva paryAyArthikanayanA upacaritAnupacarita vyavahArarUpa sarva bhedo, zuddhAzuddha RjusUtrAdikamAM Ave zuddha-azuddha RjusUtrataya ane zabdanayamAM aMtarbhAva pAme. "jonivarva vyAyathI=gAya ane baLada ema kahevAthI strIgAya karatAM puruSagAyarUpa baLada judo che e vyAyathI, viSayanA bhedathI bhinna taya kahIe to sAta vayomAM dravyAdhikataya ane paryAyAdhikanayano aMtarbhAva hovA chatAM dravyArthikAyanA dasa bhedo dekhADyA ane paryAyAthikanayanA cha bhedo dekhADyA erUpa viSayanA bhedathI dravyArthikanayane ane paryAyArthikanayane sAta vayathI bhinna naya kahIe to "vI sti , cA nAsti parva ItyAdi sAta bhAMgAmAM kroDo prakAre arpita-arpita, satva-asatvanA grAhaka evAM nathanI prakriyA bhAMgaze arthAt viSayabhedathI bhinna naya grahaNa na karIe to sAta nayane AzrayIne je kroDA prakArathI saptabhaMgI karavAmAM AvI che te saptabhaMgI saMgata thAya paraMtu viSayabhedathI bhinna naya grahaNa karIe to, te nayanI prakriyA asaMgata thAya, e pramANe paMDite vicAravuM joIe. l8/14nA bhAvArtha dravyArthikanayano ane paryAyArthikanayano sAta nayomAM kaI rIte aMtarbhAva thAya che ? te graMthakArazrIe gAthA-12, 13mAM yuktithI sthApana karyuM. A rIte dravyArthikanayano ane paryAyArthikanayano sAta nayomAM aMtarbhAva thayo hovA chatAM, digaMbaro dravyArthikanayane ane paryAyArthikanayane sAta naya karatAM pRthapha karIne nava naya kahe che, te kathana saMgata nathI. ahIM digaMbara kahe ke, tattvArtha sUtramAM pAMca naya kahyA che ane temAM be naya bheLavIne sAta no thAya che tema ame paNa sAta nayomAM dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya ema be nayone bheLavIne nava niyo kahIe, temAM zuM doSa che ? tene graMthakArazrI kahe che - tattvArthasUtramAM pAMca naya kahyA che temAM chello je zabdanaya che, tenA karatAM samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanayanA viSaya judA prApta thAya che. mATe pAMca naya kahetI vakhate zabdanayathI te traNe nayano viSaya eka karIne pAMca naya kahevAya che ane zabdanayano viSaya chellA be nayathI pRthaka karavAmAM Ave to pAMca nayamAM be nayo bheLavIne sAta nayo kahevAnI prakriyA doSarUpa nathI, jyAre dravyArthikanayano ane paryAyArthikanayano viSaya naigamAdi sAta nayothI bhinna nathI, tethI digaMbara kahe che tema nava no svIkArI zakAya nahIM. vastutaH tattvArthasUtramAM zabdanaya, samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanayanA viSayono eka zabdanayanI saMjJAthI saMgraha karIne pAMca no kahyA che chatAM samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanayano viSaya zabdanayathI judo prApta
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-8 | gAthA-14 201 thAya che tethI sAta nayo svIkArI zakAya, jyAre digaMbara svIkAre che tema nava nayomAM dravyArthikanayano ane paryAyArthikanayano viSaya sAta nayonA viSayo karatAM bhinna prApta thato nathI, mATe digaMbaranI nava naya svIkAravAnI prakriyA jUThI che. ahIM digaMbara kahe ke, dravyArthikanayanA dasa bhedo batAvyA ane paryAyArthikanayanA cha bhedo batAvyA, te bhedonA baLathI ja nakkI thAya che ke, sAta nayanA viSaya karatAM dravyArthikanayano ane paryAyArthikanayano viSayabheda che. digaMbaronuM te kathana saMgata nathI, te batAvavA graMthakArazrI kahe che - digaMbaroe dravyArthikanayanA je dasa bhedo batAvyA te sarva bhedo zuddha-azuddha saMgrahanaya ane vyavahAranayamAM aMtarbhAva pAme che. vaLI, digaMbaroe upacarita-anupacarita vyavahArarUpa paryAyArthikanayanA je cha bhedo batAvyA, te sarva bhedo zuddha-azuddha RjusUtranaya ane zabdanayamAM aMtarbhAva pAme che mATe dravyArthikanaya ane paryAyArthikanayano sAta nayathI bheda prApta thato nathI. ahIM digaMbara kahe ke, 'ovanivardha' nyAyathI sAta naya karatAM, dravyArthikanayanA ane paryAyArthikanayanA viSayano bheda prApta thAya che, mATe sAta nayathI pRthak dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya svIkAravAmAM doSa nathI. Azaya e che ke, pazuonA bhedamAM gAya, hAthI, ghoDA vagere kahevAmAM Ave tyAre 'gAya' zabdathI 'baLada'no saMgraha thAya che tema sAta nayomAM dravyArthikanA dasa bhedo ane paryAyArthikanA cha bhedono saMgraha thAya che mATe pRthak svIkArI zakAya nahIM paraMtu jema 'gAya che' 'baLada che' ema kahevAmAM Ave tyAre 'gAya' zabdathI strIpazunI prApti thAya ane 'baLada' zabdathI puruSapazunI prApti thAya tethI gAya ane baLadanA viSayanA bhedanI prApti che, tema sAta naya karatAM dravyArthikanA dasa ane paryAyArthikanA cha bhedo pRthak batAvavAmAM Ave tyAre te dravyArthikanayanA ane paryAyArthikanayanA viSayo sAta nayomAM aMtarbhAva pAme nahIM mATe nava naya svIkAravAmAM doSa prApta thato nathI. tene graMthakArazrI kahe che ke, A rIte 'joniva' nyAyathI dravyArthikanayanA ane paryAyArthikanayanA bhinna viSayane grahaNa karIne nava nayo kahevAmAM Ave to 'sthAt asti va, sthAt nAsti v' ityAdi sAta bhAMgAmAM ghaNA prakAre arpita-anarpita, sattva-asattva grAhaka nayanI prakriyA thAya che teno bhaMga thaze e pramANe, paMDite vicAravuM joIe. Azaya e che ke, saptabhaMgI ka2vA mATe sAta nayomAMthI koI eka nayanI arpaNA karIne, tenAthI anya naryonI anarpaNA karavAmAM Ave che tethI je nayanI arpaNA karIne kahevAmAM Ave tyAre e nayano 'svAt masti va' bhAMgo prApta thAya che. tethI arpitanayathI sattvanuM grahaNa thAya che ane je nayanI anarpaNA karIne kahevAmAM Ave tyAre e nayano 'svAt nAsti va' bhAMgo prApta thAya che tethI anarpitanayathI asattvanuM grahaNa thAya che mATe 'syAt asti v' ane 'svAt nAsti v' ema be bhAMgAnI prApti thAya che ane
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1] DhALa-8| gAthA-14-1pa tyArapachI anarpita-arpita ubhayane sAthe grahaNa karavA Adi dvArA anya bhAMgAo prApta thAya che. have jo dravyArthikanayano ane paryAyArthikanayano viSaya A sAta nayamAM pUrve batAvyuM e rIte aMtarbhAva thato hovA chatAM 'jovattiva cAyathI judo karavAmAM Ave to, te nava navamAMthI koIka eka nayanI arpaNa karIe tyAre anya ATha nayanA viSaya anarpaNAmAM prApta thAya nahIM paraMtu sAta naya grahaNa karavAmAM Ave to, koI eka nayanI arpaNa karavAmAM Ave tyAre anya sarva nayo anarpita bane che. tethI sAta nayane AzrayIne judI judI saptabhaMgIo thAya che. have jo digaMbara kahe che tema nava no svIkArIe to, dravyArthikanayano viSaya zuddhAzuddha saMgrahAdimAM saMgrahita thato hovAthI eka nayathI "di gati va' kahIe tyAre anya cha nayathI "cAt nIti vi' kahI zakAya paraMtu dravyArthikanayano viSaya kaMIka aMzathI arpitanayAmAM paNa Ave che ane kaMIka aMzathI anarmitanayamAM paNa Ave che tethI teno viSaya "gati 'mAM paNa aMtarbhAva thAya ane cAt nAsti pavamAM paNa aMtarbhAva thAya mATe nava naya svIkAravAthI saptabhaMgInI prakriyA bhAMgI paDe che. ahIM vizeSa e che ke, koIka eka vastune prathama nagamanathI sthUlathI grahaNa karAya che ene ja sUkSmasUkSmatara dRSTirUpa uttara uttaranA nayathI grahaNa karAya che ane evaMbhUtanayathI aMtima sUkSma prApta thAya che tethI sAta nayothI te vastunA pUrNa svarUpano bodha thAya che. vaLI, saptabhaMgI karavA arthe koI eka nayanI arpaNA karavAmAM Ave tyAre te nayanI dRSTithI te vastu tevI che ane anya sarva nayothI te vastu tevI nathI' ema prApta thAya che mATe "asti-nAsti'nA bhAMgA prApta thAya che. A rIte sAta nayathI batAvyA mujaba padArthano bodha karavAmAM Ave to, dravyArthikanayano ane paryAyArthikanayano viSaya sAta nayathI pRthapha prApta thato nathI chatAM, dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya sAta nayathI pRthapha svIkAravAmAM Ave to eka nayanI arpaNa karyA pachI anya ATha nayano viSaya pRthapha prApta thato nathI tethI saptabhaMgI karavA mATe koIka eka nayanI arpaNa karIne anya nayonI anarpaNA karavAmAM Ave che mATe sAta bhAMgAthI te vastuno pUrNa bodha thAya che ane dravyArthikanaya ane paryAyArthikanayane "ovanivarDa cAva'thI pRthaka karavAmAM Ave to zAstramAM prasiddha evI saptabhaMgInI prakriyA bhAMgI paDe mATe digaMbara vaDe svIkArAyelA nava navo syAdvAdAdikanI prakriyAnA bhaMjaka che. II8/14 avataraNikA: "jI-viSadharmadarda nathabheda kaha, to sAmAnyarnagama-saMgrahamAM, viSarnagamavyavahAranAthamAM "latAM, cha ja natha thaI jAIM." ehavI-ziSyanI zaMkA TAlavAnaIM arthi kahaI chaOM - avataraNikArca - jo viSayanA bhedathI tathabheda kahezo to sAmAnyataigamataya saMgrahamAM bhaLe che ane vizeSataMgamaya vyavahAramAM maLe che tethI cha ja tayo prApta thaze evI ziSyanI zaMkA TALavA mATe kahe che -
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 273 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-8 | gAthA-1pa bhAvArtha : pUrva gAthAmAM graMthakArazrIe kahyuM ke, sAta nayothI dravyArthikanayano ane paryAyArthikanayano viSayabheda nathI mATe sAta nayothI pRthapha dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya svIkArI zakAya nahIM. tyAM koIka jijJAsune zaMkA thAya che ke, jema sAta nayamAM dravyArthikanayano ane paryAyArthikanayano viSaya aMtarbhAva pAme che tema nagamanayano viSaya paNa saMgrahanaya ane vyavahAranayamAM aMtarbhAva pAme che; kema ke nagamanaya sAmAnya ane vizeSa ema be bhedavALo che ane temAMthI sAmAnya naigamana saMgrahanayamAM aMtarbhAva pAme che ane vizeSanaigamanaya vyavahAranayamAM aMtarbhAva pAme che mATe jema dravyArthikanaya ane paryAyArthikanayane sAta nayathI pRthaka svIkArI zakAya nahIM tema naigamanane saMgrahanaya ane vyavahAranayathI pRthaka svIkArI zakAya nahIM, mATe che ja nayo svIkAravA paDe. AvI zaMkAne TALavA mATe graMthakArazrI kahe che - gAthA - saMgraha naI vyavahArathI re, naigama kihAMika bhinna; tiNa te alago tehathI re, e to doi abhinna re. prANI II8/1paNA gAthArtha : saMgrahanayathI ane vyavahAranayathI naigamanaya koIka sthAnamAM bhinna che. tiNa te kAraNathI, te nagamanaya, tehathI saMgrahAyathI ane vyavahAranayathI alaga che judo che. eto doI dravyArthika ane paryAyArthika-baMne naya, abhinna che=nagamAdi sAta nayathI abhinna che. II8/1paII Tabo: thApi-saMgrahanA, vyavahAranAmAMhi ja sAmAnya, vizeSa carcAOM nagamanatha bhalaI chaI, teM paNi-kihAMIka pradezAdi daSTAMtasthAnaIM bhinna thAI chad. 3 2 - "chaNhaM taha paMcaNhaM, paMcaviho taha ya hoi bhayaNijjo / ta ira sa ya pakSo, so veva dha veva sattaLuM" TIRI tyAdi () te mArTi-kihAMIka bhinna viSathapaNAthI naigamana bhinna kahi. e ta-2 nathadravyArthika, paryAyArthika-zaigamAdikanathathI abhinnaviSaya chaI, teM te alagA karinaI nava bheda nayanA kima kahiI? 1/8/1pA. TabArtha - yadyapi=jo ke, saMgrahAyamAM ane vyavahAranayamAM ja sAmAnya ane vizeSa carcAthI=sAmAnyagrahaNa ane vizeSagrahaNathI, naigamanatha bhale che=saMgrahAyamAM ane vyavahAranayamAM aMtabhava pAme che, topaNa
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-8| gAthA-15 koIka sthAne pradezAdi daSTAMtanA sthAnamAM, bhinna thAya che=saMgrahAya ane vyavahAranaya karatAM gamatatha bhinna abhiprAyavALo thAya che. 3 =vaLI, kahevAyuM che - "chaThThuM=chanA che arthAt naigamanaya gharmAstikAyAdi cha dravyonA pradezo svIkAre che. taha paMcaNUMka ane pAMcanA che arthAt saMgrahanaya pAMcanA pradezo svIkAre che. paMvido tahaM ane pAMca prakAranA che arthAt vyavahAranaya pAMca prakAranA pradezo svIkAre che. hoTu pablio =ane bhAjya che arthAt RjusUtranaya bhAjya pradezane svIkAre che. tathi so ja po=ane temAM athavA te ja pradeza che arthAt zabdanaya dravyamAM athavA dravyarUpa ja pradezane svIkAre che. so vevaM ane te ja che arthAt samabhirUDhanaya dravyarUpa ja pradezane svIkAre che. " veva=ane nathI arthAt evaMbhUtanaya dravyane pradeza ja nathI, dravya akhaMDa ja che tema svIkAre che. sattavRM sAta che arthAt A rIte sAta jaya bhinna bhinna rIte pradezane svIkAre che." III () phatyAdi vagere. te mATe=pradezAdi dAMtanA sthAnamAM saMgrahAyathI ane vyavahAranayathI taigamaya judo paDe che te mATe, koIka sthAne bhinna viSayapaNAthI taigamana bhinna kahyo che=saMgrahAyathI ane vyavahAranayathI bhinna kahyo che. e to be naya=digaMbare je nava nava kahyA temAM e be naya dravyArthika ane paryAyAdhika e be naya, vaigamAdikanayathI abhinna viSayavALA che, to te kAraNathI, te dravyArthikanatha ane paryAyAdhikAya, alagA karIne nava bheda nayanA kema kahevAya ? arthAt kahI zakAya nahIM. 8/1pa bhAvArtha : avataraNikAmAM zaMkA karI ke, jo sAta nayomAM dravyArthikanayano ane paryAyArthikanayano aMtarbhAva karIne nava nayanI digaMbaranI prakriyA ucita nathI tema kahezo to saMgrahanaya ane vyavahAranayamAM naigamanayano aMtarbhAva thato hovAthI sAta nayane badale cha naya svIkAravA joIe ane jo saMgrahAyamAM ane vyavahAranayamAM nigamanayano aMtarbhAva thato hovA chatAM tene judA svIkArI zakAya to sAta niyomAM dravyArthikanayano ane paryAyArthikanayano aMtarbhAva thato hovA chatAM tene judA svIkArIne nava no svIkAravAmAM doSa che tema kahI zakAya nahIM. tenuM samAdhAna karatAM kahe che ke, sAmAnyathI saMgrahanayamAM ane vyavahAranayamAM naigamanaya aMtarbhAva pAme che topaNa pradezAdi dRSTAMtanA sthAnamAM saMgrahanayanA ane vyavahAranayanA viSaya karatAM nagamanaya bhinna viSayane batAve che AthI ja "dharmAstikAyAdi dravyomAMthI konA pradezo che ?' e prakAranA praznamAM naigamanaya "chanA pradezo che ema kahe che. saMgrahanaya pAMcanA pradezo che ane vyavahAranaya paMcavidha pradezo che ema kahe che. tethI te sthAnamAM saMgrahanaya ane vyavahAranaya karatAM nagamanaya judo abhiprAya batAve che mATe saMgrahanaya ane vyavahAranaya karatAM nagamanayane pRthapha na svIkAravAmAM Ave to te sthAnamAM saMgrahanaya ane vyavahAranaya karatAM naigamanaya je judo artha batAve che teno bodha thaI zake nahIM. mATe pradezaviSayaka sarva niyonI dRSTithI bodha karAvavA arthe saMgrahAdi che nayo karatAM nagamanayane pRthapha svIkAravo paDe. jyAre
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-8/ gAthA-15-16 275 naMgamAdi sAta nathI karatAM dravyArthikanayano ane paryAyArthikanayano viSaya judo nathI. mATe e be nayane judA karIne nava naya kahevA e digaMbaranI juThI prakriyA che. II8/1paNA gAthA : bha karatAM e pAmIi re, sarva vibhakta vibhAga; jIvAdika pari ko nahIM re, ihAM prayojana lAga re. prANI ll8/16aaaa gAthArtha : ema karatAM=nava naya dekhADatAM, sarva vibhaktano sAta nayamAM pUrNa padArthanA vibhaktano, e vibhAga pAme dravyArthikanayano ane paryAyArthikanayano vibhAga pAme. jIvAdika parijIvAjIvAdi sAta tatva ke nava tatvanI jema, IhAM=ahIM nava niyonA vibhAgamAM koI prayojana lAga nahIM lAgatuM nathI. llc/16 rabo : Ima karatAM-9 na dekhADatAM vibhakta vibhAga thAI-vahiMcyAnuM vahiMcavuM thAI, tivAraI-navA divA, saMsArikhaH siddhAH vi], saMsArikhaH pRthivIvAyAviSamevA, siddhAra vimevADA' e rIti "nava dizA, dravyArthiva-paryAyAdhizakhelA dravyathAstrithA namAmeilA nusUtrAphimelA yahuddha paryAvAstivaH " Ima kahiuM jaII. paNi "nava navA Ima eka vIvatAI vibhAga kIdhuM, te sarvathA miA jANajva. nahIM to- nIvA, saMsAri, siddhAH ItyAdi vibhAgavAkya paNa thAvA pAmaI. hivaI-I kahaI je-"navAnI tattvam' Ima kahatAM anerAM tattva AvyAM. paNi-7 tatva, 9 tattva kahi cha, tima-"dravyafparyAyArthivo no" Ima kahetAM anerA nA AvaI chaI, hiM ameM svaprakriyAI nava nava kahacyuM. taihanaI kahiIM je-tihAM prajanabhedaOM bhinna bhinna tatva vyavahAramAtra sAdhya chaI, te tima ja saMbhavaI. IhAM-itaravyAvRti sAdhya chad, tihAM-hetuM koTi anapekSita bheda prarvazaOM vaidhya doSa hoI. tattvaprakriyAIM e prathajana chaI-jIva, ajIva-e 2 mukhya padArtha bhaNI kahavA. baMdha, mokSa-mukhya he, upAdeya chaI tai-bhaNI. baMdha kAraNabhaNIAsava, mokSa mukhya puruSArtha chaI te mATi tehanAM 2 kAraNa saMvara, nirjarA kahavAM. e 7 tatva kahavAnI prayajana prakriyA. puNya, pAparUpa zubhAzubhabaMdhabheda vigati alagA karI, eha ja prakriyA 9 tatva kathananI jANavI. IhAM dravyArthika, paryAyArthikaI bhinnopadezanuM kaI prayojana nathI. [8/16
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-8 | gAthA-16 TabArtha - ema karatAM digaMbaroe batAvyA ema nava navo dekhADatAM, vibhaktano vibhAga thAya=vaheMcAyelAnuM vaheMcavuM thAya arthAt eka vakhata vibhAga thayA pachI pharI vakhata vibhAga karIne saMkhyAnI vRddhi karavAtulya thAya. te vakhate=vibhaktano vibhAga prApta thato hoya te vakhate, "jIvo be prakAranA chesaMsArI ane siddha. saMsArI jIvo pRthvIkAyikAdi cha bhejavALA che ane siddhanA jIvo paMdara bheTavALA che." e rIte "vyArthika ane paryAyAdhika bhedathI tayo be prakAranA che. tegamAdi bhedathI dravyAdhika traNa prakAranA che, RjusUtrAdi bhedathI paryAyAdhika cAra prakAranA che" ema kahevuM joIe. paraMtu nava tayo' ema ekavAkayatAthI vibhAga karyo te sarvathA mithyA jANavo. nahIM to 'nava tayo' e mithyAvAkya che-ema na svIkAro to; jIvo, saMsArI ane siddha ItyAdi=ItyAdirUpa traNa prakAre, vibhAgavAkya paNa thavuM joIe. have koI kaheze je "jIva-ajIva tatva' ema kahetAM. anerAM tattva AvyAMgajIva-ajIvamAM AsavAdi badhAM tattvo AvyAM, topaNa sAta tatva ke nava tatva kahevAya che tema dravyArthikataya ane paryAyArthikAya ema kahetAM anerA naya=augamAdi sAta tayo, Ave che to paNa ame svaprakriyAe digaMbara prakriyA anusAra, nava naya kahIzuM. tene kahe che=graMthakArazrI kahe che - tyAM sAta tatvo ke nava tatvo kahevAmAM prayojatabhedathI=nava tatva kahevAmAM abhyadaya ane mokSarUpa prayojana che ane sAta tatva kahevAmAM mokSarUpa prayojana che e rU5 prayojanabhedathI bhinna bhinna tatvano vyavahAramAtra sAdhya che=sAta tatva ke nava tatvarUpa bhinna bhinna tatvanI prarUpaNA karavArUpa vyavahAramAtra sAdhya che. te=bhinna bhinna tatvano sAdhya vyavahAra, tema ja saMbhave-sAta tatva ke nava tatva kahevAthI ja saMbhave. ahIM=nayanA vibhAganI prarUpaNAmAM, Itara vyAvRti sAdhya che padArthane pUrNa prarUpaNA karavAmAM sAta nayathI itara koI naya nathI terUpa itara vayanI vyAvRti sAdhya che. tyAM=nayanA vibhAganI prarUpaNA mATe nava vayanI prarUpaNA karavAmAM Ave tyAM, heta koTi hetunI kukSImAM, anapekSita bheda pravezadaM=je apekSita nathI tevA anapekSita bhedanA pravezathI=nayanA vibhAgamAM sAta vayathI bhinna evAM dravyArthikanatha ane paryAyArthikAyarUpa anapekSita bhedanA pravezathI, vaidhyartha doSa thAya sAta nayamAM be nayano praveza vyartha che e prakArano doSa prApta thAya. tatvaprakriyAe jIvAdi sAta tattvo ke nava tattvonI prarUpaNAnI prakriyAmAM, e prayojana che=AgaLa batAve che e prayojana che. jIva, ajIva e be mukhya padArtha bhaNI kahevA e mukhya padArtha che ema kahevuM. baMdha, mokSa anukrame mukhya heya-upAdeya che=baMdha mukhya heya che ane mokSa mukhya upAdeya che, te bhaNI tene kAraNe, jIva-ajIva be pRthapha kahyA. baMdhanA kAraNabhaNI Asava=baMdhanuM kAraNa Asava, che tethI judo kahyo.
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 277 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-8 | gAthA-16 mokSa mukhya puruSArtha che te mATe-cAra prakAranA puruSArthamAM mokSa mukhya puruSArtha che te mATe, tene judo kahevo. temAM be kAraNa saMvara ane nirjarA kahevA=saMvara ane nirjarA judAM kahevAM-e sAta tatva kahevAnI prayojana prakriyA che. puNya-pAparUpa zubha-azubha baMdhanA bhedanI vigatIne zubha-azubha baMdhanA vibhAgane alaga karI judA kahIne, eha ja prakriyA nava tatva kathananI jANavI. ahIM=nava nayanA bhedamAM, dravyAdhinayamAM ane paryAyAdhikanayamAM bhinna upadezanuM koI prayojana nathI. ll8/16il. bhAvArtha digaMbare je prakAre nava naya batAvyA te rIte nayano vibhAga svIkArIe to vibhaktano vibhAga prApta thAya arthAt dravyArthikanayamAM ane paryAyArthikanayamAM sAta nayo vibhakta che te vibhaktane ja pharI grahaNa karIne temAM mULa nayane umeravAthI nava nayo kahevArUpa vibhAga prApta thAya, je ucita nathI. tevA sthAne zuM kahevuM joIe? te dRSTAMtathI spaSTa kare che. jema jIvonA be bheda che-saMsArI ane siddha. A rIte vibhAga karyA pachI saMsArI jIvo pRthvIkAyAdi cha bhedavALA che ane siddhanA jIvo paMdara bhedavALA che tema kahevuM joIe. te rIte dravyArthika ane paryAyArthikanA bhedathI nayo be prakAranA che. dravyArthikanaya naigamAdinA bhedathI traNa prakArano che ane paryAyArthikanaya RjusUtrAdinA bhedathI cAra prakArano che ema kahevuM joIe paraMtu naigamAdi sAta nayo sAthe dravyArthikana ane paryAyArthikanayane bheLavIne ekavAkyapaNAthI nave nayono je vibhAga digaMbaroe karyo che te sarvathA mithyA che. jema koI kahe ke, "jIvo, saMsArI ane siddho" ema traNa bhedo che to te vibhAga ucita nathI tema dravyArthikanaya, paryAyArthikanaya ane naigamAdi sAta nayo ema nava nayono vibhAga ucita nathI. mATe vibhAgavAkyanI maryAdAnuM ullaMghana karIne digaMbarono nava nayono vibhAga che arthAt sarva bhedono saMgraha thAya' e vibhAgavAkyanI maryAdA che ane sAta nayomAM sarva nayono saMgraha thaI jAya che chatAM te vibhAgavAkyanI maryAdAnuM ullaMghana karIne sAta nayomAM dravyArthikanayane ane paryAyArthikanayane bheLavIne digaMbarono nava nayono vibhAga che te vibhAgavAkyanI maryAdAnuM ullaMghana che mATe ucita nathI. have digaMbara kahe ke, jIva ane ajIva be tattvo che chatAM jIva-ajIva karatAM anya evAM AsavAdi tattvone grahaNa karIne sAta tattvo ke nava tattvo tamArA mate kahevAya che, tyAM paNa jIva ane ajIvamAM AsavAdino ataMrbhAva hovA chatAM jIva-ajIva kahyA pachI AsavAdine pRthapha grahaNa karIne sAta ke nava tattvo kahevAya che, te rIte ame paNa svaprakriyA pramANe dravyArthikanayane ane paryAyArthikanayane grahaNa karIne temAM aMtarbhAva pAmatA naigamAdi nayone pRtha grahaNa karIne nava navo grahaNa karIzuM. mATe zAstramaryAdAnusAra koI virodha nathI; kema ke jIvAjIvAdi sthAnamAM te prakArano vibhAga zAstramAM batAvelo che. tene uttara ApatAM graMthakArazrI kahe che -
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-8 | gAthA-16 sAta tattvanI ke nava tattvanI prarUpaNAmAM prayojanabheda che tethI bhinna bhinna tattvane batAvavAno vyavahA2 ka2vAmAM Ave te vyavahAramAtrathI ja e prayojanasAdhya che. 20. Azaya e che ke jIvAdi sAta tattvonI prarUpaNAmAM jIvane mokSa mATe upayogI evAM tattvanuM parijJAna karAvavuM che ane nava tattvonI prarUpaNAmAM jIvane mokSa ane abhyudaya mATe upayogI evAM tattvanuM parikSAna karAvavuM che tethI mokSa mATe upayogI tattvanA bodhanA prayojanathI sAta tattvanI prarUpaNA ja Avazyaka che ane mokSa ane abhyudaya mATe upayogI tattvanA bodhanA prayojanathI nava tattvanI prarUpaNA Avazyaka che. vaLI, nayanA vibhAgamAM itaranI vyAvRtti sAdhya che='prastuta sAta nayathI ita2 koI naya nathI' te prakAranI itara nayanI vyAvRtti sAdhya che. te sthAnamAM itaranI vyAvRttimAM hetu je naya vibhAganI maryAdA che, tenI koTimAM, nava nayo svIkA2vAthI, anapekSita nayanA bhedano praveza thAya che; kema ke nayanA vibhAgamAM sAta nayo kahyA pachI dravyArthikanayano ane paryAyArthikanayano praveza karAvavo e anapekSita bheda che ane tevA bhedano praveza karavAthI vyartha doSa prApta thAya che=nayanA vibhAgamAM sAta nayothI atirikta evAM dravyArthikanayano ane paryAyArthikanayano praveza vyartha che. e prakArano doSa prApta thAya che. ahIM prazna thAya ke, jIvAdi sAta tattvanI prarUpaNAmAM ane jIvAdi nava tattvonI prarUpaNAmAM prayojanabheda kevA prakArano che ? te spaSTa karavA arthe TabAmAM kahe che - sAta tattvanI prakriyAmAM ane nava tattvanI prakriyAmAM A prakArano prayojanabheda che H jIva-ajIva e be mukhya padArtha che mATe be padArtha kahevA arthAt jagatamAM jIva ane ajIva be tattva che ema batAvavA mATe te be tattva kahevAM. vaLI, baMdha mukhya heya che ane mokSa mukhya upAdeya che te batAvavA mATe baMdha ane mokSa e be tattva kahevAM arthAt baMdha e jIvane viDaMbanA karanAra hovAthI AtmA mATe heya che ane mokSa e jIvanI svataMtra avasthA hovAthI jIva mATe pUrNa sukhamaya avasthA che mATe upAdeya che, tethI mukhya be tattva kahyA pachI mukhya heya-upAdeyarUpe baMdha ane mokSa e be tattvanI prApti thavAthI cAra tattva thayAM. vaLI, baMdhanA kAraNa tarIke Asrava che mATe mukhya heya evAM baMdhanA kAraNarUpe Asrava tattva kahevuM joIe. jethI, jIvane jJAna thAya ke AtmA mATe baMdha heya che ane teno tyAga ka2vA arthe AsavanA tyAgamAM udyama ka2vo joIe. Ama pAMca tattvonI prApti thAya. vaLI, AtmA mATe upAdeya evo mokSa mukhya puruSArtha che arthAt AtmA mATe cAra puruSArtho upAdeya che temAMthI mokSa mukhya puruSArtha che tethI mokSaprAptinAM kAraNa evAM saMvara ane nirjarA e be tattvo kahevAM joIe. A rIte sAta tattvo kahevAnA prayojananI prakriyA prApta thAya che. vaLI, sAtane badale nava tattvo kahevAnA prayojananI prakriyA kaI rIte thAya che te spaSTa karatAM kahe che . baMdha tattva heya hovA chatAM puNya zubha baMdharUpa che ane pApa azubha baMdharUpa che. te be tattvone sAta tattvothI alagAM kahIne nava tattvone kahevAnA prayojananI prakriyA che, je kahevAthI jJAna thAya ke, mokSa arthe
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ davyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-8 | gAthA-16-17 279 baMdha tattva heya hovA chatAM abhyadaya arthe puNyarUpa zubhabaMdha upAdeya che ane pAparUpa azubhabaMdha heya che. tethI jeno sarva udyamathI Asavano rodha karIne baMdhano tyAga karI zakatA nathI teo puNyabaMdhanA kAraNarUpa zubhAsavamAM yatna karIne abhyadaya dvArA krame karIne saMpUrNa baMdhano tyAga karavA samartha bane che jethI nava tattvanA parijJAnathI iSTa evuM mokSarUpI phaLa prApta kare che. A rIte sAta tattva ane nava tattvanI prakriyAmAM prayojana zuM che ? te graMthakArazrIe batAvyuM. have digaMbaro je nava nayo kahe che temAM sAta nayo karatAM dravyArthikanayane ane paryAyArthikanayane bhinna batAvavAnuM koI prayojana nathI te batAvavA arthe kahe che - sAta nayothI padArthanA svarUpano pUrNa bodha thAya che tethI sAta nayo batAvyA pachI dravyArthikanayane ane paryAyArthikanayane temAM umerIne nava nayo kahevAthI koI prayojananI siddhi thatI nathI. jema, naigamane choDIne saMgrahAdi che nayo kahyA pachI pradezAdi koIka sthAnamAM naigamanayathI bodha karAvavA arthe jo te cha nayathI nigamanayane judo kahevAmAM na Ave to pradezAdi sthAnamAM pUrNa bodha thato nathI. tethI naigamanayane cha nayamAM umerIne sAta nayathI pradezAdino bodha karavAthI pUrNa bodha thAya che mATe pradezAdi sthAnamAM pUrNa bodha karavAnA prayojanathI cha nayathI atirikta nagamanayane kahevAnuM prayojana che. te rIte, sAta nathI bodha karyo pachI dravyArthikanaya ane paryAyArthikanayane umerIne koI sthAnamAM vizeSa bodha thato nathI. mATe dravyArthikanayane ane paryAyArthikanayane sAta nayathI pRthapha kahevAnuM koI prayojana nathI tethI nava nayane kahenArI digaMbaranI prakriyA juThThI che. ll8/1 avataraNikA - gAthA-16mAM graMthakArazrIe yuktithI sthApana karyuM ke, sAta nayathI adhika be nayo grahaNa karIne nava tayo kahevAnuM koI prayojana nathI. Ama chatAM, digaMbaro je nava navo kahe che te usUtrabhASaNarUpa che te batAvavA arthe kahe che - gAthA : bhinna prayojana vina kahiyA re, sAta mUlanaya sUtra; tirNi adhiku kima bhASiI re, raSidha nijaghara sUtra re. prANIII8/1LA gAthArtha : sUtramAM mULa naya sAta kahyA che. tibiMete kAraNathI, bhinna prayojana vina=bhinna prayojana vagara, adhikuM kima bhASiIM=sAta naya karatAM be naya adhika kahevA joIe nahIM. paraMtu nijagharanuM sUtra rAMiI=potAnA gharanuM sUtra arthAt bhagavAne kaheluM sUtra rAkhavuM joIe. ll8/17ll
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-8 | gAthA-17-18 Tabo: te mATi "satta mUna panA' ehavuM sUtraIM kahiuM chaI, te ullaMghI 8 nI kahieN, to ApaNAM gharanuM sUtra kima rahaI? te mATaIM-"nava nava kahato devarsana baTika usUtrabhASI jANavo. ll8/17thI TabArtha: te mATe pUrva gAthAmAM batAvyuM ke, sAta vayathI alaga dravyAyikanayane ane paryAyAdhikanayane bhinna kahevAnuM koI prayojana nathI te mATe, "satta mUna panA=sAta mULa kayo kahevAyA che." evuM sUtra kahevAyuM che. te ullaMghIne nava naya kahe che to ApaNA gharanuM sUtra=bhagavAnanA zAstranuM sUtra, kema rahe ? arthAt sUtrano nAza thAya. te mATe= nava nayo che' ema kahevAthI ApaNA gharanuM sUtra sAta mULanayo kahevAyA che te saMgata thAya nahIM te mATe, "nava nA =nava tayo che," ema kaheto devasena boTika usUtrabhASI jANavo. In8/17nA bhAvArtha gAthA-17mAM graMthakArazrIe yuktithI spaSTa karyuM ke, sAta nayathI bhinna dravyArthikanayano ane paryAyArthikanayano upadeza ApavAnuM koI prayojana nathI. te kathananuM nigamana karatAM prastuta gAthAmAM kahe che ke, zAstramAM sAta no mULa kahevAyA che ane tenuM ullaMghana karIne digaMbara prayojana vagara be nayo adhika kahe che. te prakAre adhika digaMbare kahevuM joIe nahIM. chatAM digaMbara adhika kahe to, zvetAMbara ane digaMbara baMnenA sAdhAraNa evAM ApaNA gharanuM "sAta mULa nAyo che' evuM kahenAruM sUtra kema saMgata thAya ? arthAt sUtra saMgata thAya nahIM. ane sUtrathI viruddha kahenAra evo devasena boTika usUtrabhASI jANavo. vastutaH digaMbarone paNa sAta naya ja abhimata che; kema ke "tattvArtha sUtra'mAM sAta no ja prarUpyA che ane digaMbaro paNa "tattvArthasUtra" svIkAre che. paraMtu devasena nAmanA koIka sAdhue nava nayo kahIne usUtrabhASaNa karyuM che e prakArano graMthakArazrIno Azaya che. ATalA avataraNikA : A rIte sAta taya karatAM digaMbaranI nava vayanI prakriyA juThThI che tema batAvyA pachI dravyAdhikanayanA ane paryAyAdhikanayanA je dasa ane cha bhedo digaMbara mAne che te paNa sAta tayothI pRthapha nathI paraMtu upalakSaNathI jANavA-te batAvavA arthe kahe che - gAthA : daza bhedAdika paNi hAM re, upalakSaNa kari jANI; nahIM to kaho aMtarbhAvaI re, pradezArtha kuNa chANi re. prANI II8/18
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 281 divyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-8 / gAthA-18 gAthArtha - IhAM 'nayacakra"grathamAM, dazamedAdika paNi dravyArthikanA dasa ane paryAyArthikanA cha bheda paNa, upalakSaNa karI jANavA dravyArthikanayanA cAra ane paryAyArdikanayanA traNa bhedo pUrvamAM batAvIne jema sAta nayo kahyA tenA upalakSaNathI dravyArthikanA dasa bhedo ane paryAyArthikanA cha bhedo paNa jANavA. nahIM to=upalakSaNathI dasa bheda ane cha bheda na svIkAro to, pradezArthanaya kayA sthAne aMtarbhAva pAmaze? kaho-te kaho. 8/18ll Tabo : IhAM nathacaka graMthamAMhi, digaMbaraI dravyArthikAdi 10 bhedAdika kahiyAM, te pariNaupalakSaNa karI jANo. nahIM to-pradezArthanA kuNa ThAmi AvaI? te vicAryA. uktaM ca sUtre "davvaTThayAe paesaTThayAe davvaTThapaesaTTayAe" (anuyogadvAra sUtra-114) ityAdi / tathA-kapAdhisApekSajIvabhAvagrAhaka dravyArthika jima kahi, tima-jIvasaMgasArpakSapudagalabhAvagrAhaka naya paNi bhinna kahio I. Ima-anaMta bheda thAI. tathA prasthakAdidaSTAMtaIM naigamAdikanA azuddha-azuddhatara-azuddhatama, zuddha-zuddhatara- zuddhatamAdi bheda kihAM saMgrahiyA jAI? upacAra mATe te upanaya kahiIM. -apasiddhAMta thAIanuyogadAI te nathabheda dekhADyA chad. I8/18 TabArtha : IhAM=nayacakra' graMthamAM, digaMbare dravyArthikAdinA dasa bhedAdika kahyA che dravyArdikanA dasa bhedo kahyA che ane "AdithI paryAyAdhikanayanA cha bhedo kahyA che, te paNa, upalakSaNa karI jANo jema dravyArthikanathatA cAra bhedo ane paryAyArthikanayanA traNa bhedo gAthA-1ramAM batAvyA athavA dravyArthikanayanA traNa bhedo ane paryAyAdhikanayanA cAra bhedo gAthA-13mAM batAvyA tenA upalakSaNathI dravyArthikanA dasa bhedo ane paryAyArthikatA cha bhedo jANavA. ema mAnavAmAM na Ave to sUtramAM pradezArthataya kahyo che te kayA sthAne Ave ? te vicArajo. sUtramAM pradezArthataya kahyo che te "ka thI batAve che - 4 sUre ane sUtramAM kahevAyuM che, "=dravyArthathI, kayA=pradezArthathI, rakriyA dravyapradezArthathI." (anuyogadvAra sUtra-114) phatyAdi ItyAdi. | ('anuyogadvArasUtra-114'mAM alpabadutvanI vicAraNA karela che. tethI dravyArthathI jonArI nadaSTi che. pradezArthathI jonArI nayadaSTi che ane dravyapradezArthathI jonArI nayadaSTi che mATe dravyArthAya ane paryAyArthinayathI
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1] DhALa-8 | gAthA-18 pradezArthanaya pRthapha naya prApta thAya te kayA sthAne Ave ? arthAt upalakSaNa karIne svIkAro to ja saMgata thAya.) ane karmaupAdhisApekSajIvabhAvagrAhaka dravyArthika jema kaho digaMbare dravyAdhikatA dasa bhedamAM kahyo, tema jIvasaMyogasApekSa pudgalabhAvagrAhakanaya paNa jIvanI sAthe deha, dhana, kuTuMbAdito je saMyoga che tene sApekSa pudgalanA bhAvone sparzatAra jIvanA pariNAmane grahaNa karanAra naya paNa, bhinna kahevo joIe dravyArthikatA dasa bhedothI bhinna naya paNa kahevo joIe. ema dravyArthikanayane te te vizeSaNo lagAvIne dravyArdikano bheda judo svIkAravAmAM Ave to, anaMta bheda thAya aparimita bheda thAya. A rIte dravyArthikanayanA dasa bhedothI adhika bhedo thAya che mATe digaMbara ekAMte dravyArthikanayanA dasa bhedo kare te barAbara nathI tema batAvIne anya paNa doSa batAve che - vaLI, prasthakAdi dAMtathI taigamAdika jayonA azuddha-azuddhatara-azuddhatama,zuddha-zuddhatara-zuddhatama Adi bheda kayAM saMgraha thAya? =digaMbara nava no svIkArIne dravyArthikanA dasa bhedo ane paryAyArdikanA cha bhedo kahe che te bhedamAM taigamAdinayanA azuddha, azuddhatara bhedono kyAM aMtarbhAva thAya ? arthAt thaI zake nahIM mATe tene paNa pRthapha svIkAravA paDe. upacAra mATe=augamAdi je azuddha-azuddhatara Adi bhedo svIkAre che te upacAra che mATe, te upAya che ema kahIe to, apasiddhAMta thAya. kema apasiddhAMta thAya? tethI kahe che - anuyogadvAra sUtramAM te=^gamAdinA azuddha-azuddhatara Adi bhedo nayabheda dekhADyA che. Il8/18II bhAvArtha : digaMbaro naigamAdi sAta nayothI atirikta dravyArthikanayane ane paryAyArthikanayane grahaNa karIne sAta nayomAM te be nayone umerIne nava nayA kahe che, te vacana asaMgata che tema batAvyA pachI dravyArthikanA dasa bhedo ane paryAyArthikanA cha bhedo digaMbara batAve che te kaI rIte saMgata thaI zake te batAvatAM kahe che ke jema dravyArthikanaya cAra bheTavALo ane paryAyArthikanaya traNa bhejavALo che tema upalakSaNathI dravyArthikanaya dasa bheTavALo ane paryAyArthikanA cha bhedavALo che ema svIkArI zakAya che mATe dravyArthikanayanA dasa bhedo ane paryAyArthikanayanA cha bhedonI saMgati karavA mATe sAta nayothI pRthaka dravyArthikanaya ane paryAyArthikanayarUpa bhedane grahaNa karIne nava naya kahevAnI AvazyakatA nathI. vaLI, upalakSaNathI dravyArthikanA dasa bhedo ane paryAyArthikanA cha bhedo na svIkAravAmAM Ave to sUtramAM je pradezArthanaya kahyo che te kayA sthAnamAM Ave ? te digaMbare vicAravuM joIe.
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 283 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 DhALa-8| gAthA-18 tethI e phalita thAya ke, dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya mULa be ja bhedo che ane tenA ja apekSAe naigamAdi sAta bhedo che athavA dravyArthika ane paryAyArthikanA ja dasa ane cha bhedo che ane temAM ja pradezArthanaya paNa aMtarbhAva pAme che arthAtu paryAyArthikanayamAM ja pradezArthanaya aMtarbhAva pAme che. jema vivakSAvizeSathI digaMbaroe dravyArthikanayanA dasa bhedo ane paryAyArthikanayanA cha bhedo batAvyA tema vivakSAvizeSathI paryAyArthikanayamAM pradezArthanaya aMtarbhAva pAmato hovA chatAM anuyogadvAra sUtramAM pradezArthanaya judo kahyo che. Ama chatAM jema te pradezArthanaya paryAyArthikanayamAM ja aMtarbhAva pAme che tema digaMbaroe batAvelA dravyArthikanA dasa ane paryAyArthikanA cha bhedo sAta niyomAM ja aMtarbhAva pAme che ema svIkAravuM joIe. tethI sAtanayothI anya koI dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya nathI. vaLI, jema nAmanaya, sthApanAnaya, dravyanaya ane bhAvanaya e cAreya paNa vivakSAvizeSathI svIkArIne dravyArthikanaya ane paryAyArthikanayamAM aMtarbhAva karAya che tema dravyArthanaya, pradezArthanaya ane dravyapradezArthanaya paNa vivakSAvizeSathI dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya e be nayamAM ja aMtarbhAva karAya che. ane digaMbara tema svIkAre to, dravyArthikanA dasa ane paryAyArthikanA cha bhedone paNa mULa nayanA peTA bheda tarIke teNe svIkAravA joIe paraMtu dravyArthika ane paryAyArthikane sAta nayothI pRthapha gaNIne dravyArthikanA dasa ane paryAyArthikanA cha bhedo svIkAravA ucita nathI. A rIte, gAthAne sparzIne artha karyA pachI, digaMbaro dravyArthikanA je dasa bhedo svIkAre che, te paNa mAtra dasa bhedo che tema svIkArI zakAya nahIM te batAvavA arthe kahe che - . digaMbare jema dravyArthikanayanA dasa bhedamAM karmaupAdhisApekSa evAM jIvabhAvano grAhaka dravyArthikanaya svIkAryo tema jIvanI sAthe dehano ane dhanAdi bAhyapudgalono saMyoga thAya che, te saMyogasApekSa evAM jIvanA saMzleSanA pariNAmarUpa bhAvane grahaNa karanAra evo naya paNa digaMbare kahevo joIe ane tema svIkAre to dravyArthikanA dasa ja bhedo che e maryAdA tUTe. vaLI, A rIte te te vizeSaNothI dravyArthikanA bhedo karavAmAM Ave to anaMta bheda prApta thAya arthAt aparimita bhedonI prApti thAya mATe dravyArthikanayanA cAra ane paryAyArthikanA traNa bhedo svIkAravAmAM Ave to dravyArthikanA ke paryAyArthikanA je koI aneka bhedonI prApti che te sarva, dravyArthikanA cAra ane paryAyArthikanA traNa bhedamAM aMtarbhAva pAme che tethI sAta nayonA vibhAgamAM sarva nayonA avAMtara bhedono saMgraha thAya che. paraMtu jo dravyArthikanayanA dasa ane paryAyArthikanayanA cha bhedo che ema svIkAravAmAM Ave to je rIte digaMbara karmaupAdhisApekSa evAM jIvabhAvagrAhaka dravyArthikano bheda kare che tema anya anya paNa evAM aneka bhedonI prApti thavAthI dravyArthikanA sarva bhedono ane paryAyArthikanA sarva bhedono saMgraha thAya nahIM mATe vibhAgavAkyanI maryAdA anusAra nyUnatva doSanI prApti thAya. jema jIvanA vibhAga karavA mATe koI kahe ke, pRthvIkAya, apUkAya, teukAya-traNa bhedathI saMsArI jIvo che, to anya jIvono saMgraha na thavAthI nyUnatva doSanI prApti thaI tema dravyArthikanayanA dasa bhedomAM sarva bhedono saMgraha na thavAthI nyUnatva doSanI prApti thAya. vaLI, dravyArthikanayanA cAra bhedo ane paryAyArthikanayanA traNa bhedo svIkAravAne badale dravyArthikanayanA
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNISAno sAlA-dADhI. -gan dasa ane paryAyArthi kamalanA bhido svIkArAmAM Ave to anyoSa prApta thAya che te batAvavA arthe kahe 45.3 zAstramAM pratyekATanA tathA pagamAM inayonA azuddha azuddhatA-azuddhama, zuddha-zuddhatA vratama bheMdI kA che tenI saMgraha dravyocikanA nagamAda cAra bheda ane paMcAirSikanI RjusUtrAdi traNa bheda svIkAravAthI te nagamAM sAta nayImAM peijAya che tenA badala dravyAkanayanA dasa bheMdo ane payAyAdhizcayanA che bhedo je rIte digaMbara karyA che te rIte te bhedona svIkAravAmAM Ave to temAM prasthakAdinI dRSTAMtathI nagamodi nayanA azuddhAdika bhadAno saMgraha thAya nA mATe pratyAyanamanA dasa badA ane pa AyAyAdhi nayanA OM bhedo svIkAravAthI nyunatva dA Ane paNa prApta thaya za = bus s che. GST viSTha 36]8F6 19 S << JHQ_ #HOT S!*Jj+g5 ahIM digaMbara kahe ke, prasthakanA dRSTAMtathI je azuddha-azuddhatA Adi bhedo che te prasthakanI kriyA nathI [pl]8pply iss #Th J OCT]p]5 thakanI pUrvanI kriyAmAM upacArathI prathama kArathI magara sthakanA chuM' ema kahevAya che. mATe "upacAra hovAne kAraNe negamAdinA azuddhAdi bhedone ame upanya kahIzuM" ema bUru ne Ayo kahe to kahe svIkAravAthI apasiddhAMta thAya; kema ke anuyogakArasUtra mAM nagamAdinA azuddha azuddhatara Adi bhedo Be nayabhedo che tema batAvela che. + 8 che ane gamAdi AthI dravyArthika ane paryAyArthikanA sAta bhedo ja svIkAravA ucita che paraMtu vyArthikanA dasa paryAyArthikanA cha bhedonI kalpanA karavI ucita nathI. phakta padArthano bodha karAvavA arthe karmaupA yasA a jIvabhAvano grAhaka dravyArthikanaya che ityAdi svIkAravAmAM Ave te sarva bhedo dravyArthikanayanA cAra bhedomAM ja aMtarbhAva pAme, mATe dravyAyikanayanA cAra bheda ane paryAyArthikanayanA traNa bheda zvetAMbara prakriyA anusAra che te ja yuktithI saMgata che. phakta te sAta bhedonA avAMtara bhedonI apekSAe aparimita che mATe je pramANe digaMbaroe dravyArthikanA dasa bhedo pADyA te pramANe svIkAravAmAM koI virodha nathI HP &]! [8]lip bp Sb 5KGEET+9]>< paraMtu dravyArthikanayanA sarva bhedonA saMgrAhaka te dasa ja bhedo nathI e pramANe jANavuM. 8/18 // - avataraNikA kenda ehajI DhaI ii avataraNikArtha, GP!A62 ) SEC_P, vegamAdiA azuddha *FTGT upanaya svIkArI zakAya nahIM paraMtu anu 5) Cx dvArana' anusAra nayabheda ja mAnavA FP!5F ddhatara bhedo upacAra che mATe paDe ene ja, dRDha kare PdfC/}C/ mAthAma upanaya paNi alagA nahIM re, je vyavahAA samA", nahIM to bheda pramANeno re;upapramANa paNa thAI re prANI // 19 //
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ *5" sr!" 4' 58244r JTa "upacArabaha jaDyagurapANano rAjagAdaHLakA (gajhaspvR16. gAthA - upanaya paNa alagA nathI=nayathI judA nathIjeojhadibANoekahelakALa, saMvahAramAM samAya che nayavahAramAM sAmoya che. nahIMtokaupanayananA vyavahAramAM aMtarbhAva kiravAmAM Ave ane sAkSIjudAmAnelAmAM samAto maNano eka upramANa paNa prApti thAya IMAGI), boI hanApaNi jhAMtaadhikArathaAMdikathIelaembathI * javArthasUtra" ptatAtha nI(r)iprAyo vyavahAra:" [.] kRti .. . | kaI paNa kALI 33) che. + !! Sw , 8 imaI karatAM nathadanaI upAya karI mAno to-"vaparavihmavi jJAna pramANamAM '' 3 PUBliss6jha" 23 JS BE JS5J JES 53 38. hai ? e lakSaNa dhulita rASaNamANano ekadhe nizAnAdi athavatA avaguMphArdika tehaI uypramANapaNi hAM 1thI hatAM tajInaya upayae prakriyA brAdikanI zibuddhidhanamAjha jANavI. I!9/sells AI. urSamayathakrazmibargaekAta saMyavaharikRpa dhagamAdithI alaMgathI pRthaphathI. 2 iMthimAM zAkSAdhava EP kave 2 vArtha ane tatvArthasatramAM kahevAyuM che - 3 HE31 SIRSAN FIZJAK VENETIIS P=H-183 "pavaravahuno upacArabahala, vistRtArtho vistRta arthavALo, nokiyolokikamAyA vyAya ya, satra-3pa) zani-e pramANe (tethI upacArane svIkAranAra J | JeJJF JFIFIP ked Jg* 50 PM].JJSJI [+]P BrI ha JsJe vyavahAranayadimAM digaMbaroe kahelA upakaryo aMtabhava che. SE S SES BJP BJP ema karatAMsupanaya vyavahAranayaAdimAM aMtarbhAva pAmatA hovA chatAM digaMbaro nayathI upAyo judA kahe che ema karatAM, nayabhedaneetathavizeSate, jo upAya karI mAnazo to, "harivyavasaritAne pramANa"="svaparavyavasAyi jJAna pramANa che" e lakSaNathI lakSita jJAnarUpa pramaebhIra masipAdifathavA ziSyavAhamisimAsIbe hibrahasthira ke kriyApadanA kema Geldalis jxsissa huis JSKD 5.6 titlos sissa v@ qlk nefniljes fis justo s soup che tArakAraka dilAya kriAkSanadhirmi dhaMdhAka ja hAthApAmArI thAaPA cihnogya agiyAramI dijclI uip JASPSiop is fous pas pusesera felbo HS.& $1&fios bosjesvo uspejup16 fots Sisso shssesos njiju fes fiestas is sy e Nis-JJJJC Songs HDSK S ple jusx ipsojc3) 1312 USE rva gAthAnA TabamAM evuM kahyuM ke, dinanA azuddha-azaddhata2 bheddo upanaya svIkArI "'S 8'5JisBvB5%j Jx 683 5 pi
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28. dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-8 | gAthA-19-20 zakAya nahIM, tethI digaMbara prakriyA anusAra pUrvamAM graMthakArazrIe traNa upanayo batAvyA te nayapramANanA vyavahAramAMthI nagamAdirUpa nayavyavahArathI judA nathI. ahIM prazna thAya ke, te upanayo naigamAdi sAta nayomAM kyAM aMtarbhAva pAmaze? tethI 'tattvArthasUtranI sAkSI dvArA batAve che ke, vyavahAranaya upacArabala che tethI ghaNA prakAranA upacAro vyavahAranaya svIkAre che, tethI vyavahAranayamAM digaMbaroe batAvelA upanayo aMtarbhAva pAmaze. tethI e phalita thayuM ke, upacArane svIkAranAra vyavahAranayanA avAMtara bhedarUpa te traNeya upanaya prApta thaze. Ama chatAM te nayabhedana=nayavizeSane, jo upanaya karIne digaMbaro mAne to, pramANanA upapramANa paNa tene mAnavA paDe; kema ke naya ane upanaya, pramANa ane upapramANa paNa teNe mAnavA joIe. ahIM prazna thAya ke, naya karatAM upanayanA bhedo digaMbaroe batAvyA paraMtu pramANa karatAM upapramANa judo che tema kaI rIte svIkArI zakAya ? tethI graMthakArazrI kahe che ke, "svaparavyavasAyi jJAna pramANa che" e pramANe pramANanuM lakSaNa che tethI yathArthajJAna pramANa che tevo artha prApta thAya ane yathArthajJAnanA matiAdi pAMca bhedo che te pramANanA deza che mATe yathArthajJAna pramANa che ane yathArthajJAnanA atiAdi deza hovAthI upapramANa che tema digaMbare mAnavuM joIe. ahIM digaMbara kahe ke, matiAdi dareka jJAna yathArthajJAna che mATe pramANanA deza nathI paraMtu pramANarUpa ja che tethI matiAdi jJAnane upapramANa kahI zakAya nahIM. tethI athavAthI graMthakArazrI kahe che, matijJAnanA deza evAM avagrahAdika matijJAnarUpa nathI paraMtu tadezarUpa che mATe matijJAnane pramANa svIkArIe to avagrahAdikane upapramANa svIkAravA joIe. digaMbaro avagrahAdikane upapramANa kahetAM nathI mATe ardhajaratIka nyAyathI nayanA bhedanetravyavahAranayanA bhedarUpa dezane, upanaya svIkAravA ane pramANanA dezane yathArthajJAnarUpa pramANanA matiAdi bhedarUpa dezane, upapramANa na svIkAravA, te ucita nathI. AthI naya ane upanaya e prakAranI boTikanI prakriyA ucita nathI, phakta potAnA anuyAyIo evAM ziSyonI buddhine bhagavAnanA vacanathI viparIta bodha karAvavArUpa buddhimAM vyAmoha karavAmAtrarUpa che. Il8/1lA avataraNikA - digaMbaro nava vaya svIkAre che. temAMthI dravyAdhikanathatA dasa ane paryAyAdhikanathatA cha bhedo svIkAre che. vaLI, te vayothI atirikta traNa upAyo svIkAre che. te sarva prakriyA sAta lathomAM aMtarbhAva pAme che paraMtu sAta nathothI pRthapha nava nathI ke traNa upAyo nathI te atyAra sudhI graMthakArazrIe sthApana karyuM. vaLI, digaMbaro be adhyAtmanatha kahe che. nizcayanaya ane vyavahAranaya. vaLI, nizcayanaya upacArane svIkArato nathI ane vyavahAranaya upacArane svIkAre che. tema batAvIne nizcayanayatA ane vyavahAranayanA peTA bhedo digaMbaranI prakriyA anusAra prastuta DhALanI gAthA-1thI 7 sudhI graMthakArazrIe batAvela che. have te digaMbara prakriyAanusAra adhyAtmayomAM zuM asaMgati che te batAve che -
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-8| gAthA-20 gAthA - vyavahAraI nizcayathakI re, syo upacAra vizeSa ?; mukhyavRtti ja ekanI re, to upacArI sesa re. prANI ll8/20nA gAthArtha - vyavahAranayamAM upacAra che, (temAM) nizcaya thakI syo vizeSa =nizcaya karatAM zo bheda che? arthAt nizcayamAM paNa upacAra che mATe bheda nathI. nizcayamAM upacAra che te gAthAnA uttarArdhathI batAve che - | mukhyavRtti je eka nayanI hoya vyavahAranayanI mukhyavRtti hoya, to zeSanI upacArIka nizcayanayanI upacArathI vRtti che. ll8/20|| bo - vyavahAranaIM virSe upacAra chaI, nizcayamAMhi upacAra nathI, e paNi sya vizeSa? jivAI-eka nAnI mukhyavRtti leII, tivAraI-bIja nAnI upacAravRti AvaI. gata-"cAdityeva" e nathavAthaIM astitvagrAhakanicchaniya astitvadharma mukhyavRtti letAM, kAlAdika TaIM armedavRttvapacAraIM astitvasaMbaddha sakala dharma letAM ja, sakalAdezArUpa nathavAkya thAI. sAra-graMthaI Ima prasiddha thaI. "svasvArtha satyapaNA abhimAna to sarva nayanaIM mAMhomAMhiM kaI ja. phalathI satyapaNuM rtI samyagadarzana thIgaIM ja chaiM." I8/20IL TabArtha - 'vyavahAranayanA viSayamAM upacAra che, nizcayanayamAM upacAra nathI' ema je digaMbaro kahe che, e paNa zo vizeSa che? e vizeSa ucita nathI. kema ucita nathI te batAve che - je vakhate eka nathanI mukhyavRtti laIe, te vakhate bIjA nayatI upacAravRtti Ave. AthI ja= ekanayanI mukhyavRtti levAthI bIjA tayanI upacAravRtti Ave gata =AthI ja, 'cAt sti ' e nayavAkyamAM astitvagrAhaka nizcayanayathI astitva dharma mukhyavRtti letAM, kAlAdi AThathI amedavRttinA upacAra vaDe astitva sAthe saMbaddha sakala dharmane grahaNa karavAthI ja, sakalAdezarUpa nayavAkya thAya. A graMthamAM=syAdvAda-ratnAkara' graMthamAM, A pramANe prasiddha che=" nizcanayane mukhya karIne kAlAdi AThathI amedavRttino upacAra vaDe sakalAdezarUpa nathavAkya thAya che ema prasiddha che. (mATe nizcayanayamAM upacAra nathI, te digaMbaranuM vacana saMgata nathI.)
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ SES 28 lAlaparyAyo zIkhAmaTAujhabbevAzaeo samayasAramAM digaMbara prakriyA anusAra kahela che ke nizcayanaya paramArthane grahaNa karanAra chebarTa satya che ane vyavahArato vImobakkAra chefchAzavANIkermATe satya nathI tethI phalilakAkA chAyAso jhahara nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - -: gAgA, , svasvaarthathI satyapaNAnuM abhimAn to dareka takone paraspara che (tethI jema nizcayanayane kriDAI... so iADA, mela che te vyahArIne paNa potAnA sthAlaMma satyapaNAnuM sjo 319 Slk e suspeh w ikisise bliss cIneya patilAM sthaoNna yojana karavAmAM Ave ane vyavahAra tolA thI ja karamAve to -zikSasothatharva bokizachipothareidhAkArothI phinAlTamiDIyonAnA ane te be nayothI satyapaNuM to te nayo dvArA jIvamAM sAmA pradhaTI thAlITIcikAzodhakathAja satya che, vyavahAranaya upacArane svIkAre che tethI satya nathI e prakAranuM digaMbaranuM vacana sayuM 90494786391Wu les Neu Gisyo alippisepl.Be3 Gispo 607 BEGIMP JpkarA taniA sthAnamAM abhimA zALA II KE Elpsundheitlichen Buis Apie Home l u se poate mobtul And The lost popullore FREY ng i b u . IK HB Bisig-HET. QUIS BRIPPE uSNamahArAdhonis fjI nathI ? arthAt thaI zake nahIM. have nizcayanayamAM upacAra kaI rIte thaI zake ? te spaSTa karavA arthe kahe che, jyAre saptabhaMgI arthe eka nayane mukhyavRtti levAya che te vakhate bIjA nayanI upacAravRtti prApta thAya che arthAtu hatu ati zva' e vAkyamAM koIka eka nayathI astitvane mukhyavRtti karavAmAM Ave chare bistirSinI thAitri mabadhI uccArI dhAchi jdhaputrAhima kahela nathI paraMtu kathaMcit che ja ema kahela che tethI Izva eaudha6IrahikSiNAya che ane kathaMcit' kahevAthI "anya svarUpathI nathI' teno bodha cAt' zabdathI chelaziNAthI dhyahovAthI =6pa%8I zake cheemaNeva che. jo mA hi bhajJo astittvahiyalanayathI 'karavAmAM Ave to kaFiche jo tAkAta sijha' no upasAra thA che tethI kSiAhArazo bodha, sukhattithI thayo akasmayajhano upAyomAnikAinamAM ANI mevadizvarAchAnadhidmAika aj gas pkkIKe say les ja vidhI bArImaMDImAM, baLa chINe nizyAmo uThyAgApikyA che. leharo batAve che . kSatije nAmAdikanizcikaci birAdhAejhadhirma mukhyavRttithI prApta thAya che ahIM upAkSi%Apta che acchatIThTho zaMllany
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ majhumaryAthanarAjabhA TALavAbodAra arthe uttiUJa' e vAkyano kalAdi AThathIabhedavRttino upacAra karavAmAM Ave to indra' astitvathI thayelA astitva dhamasAthe saMbaddhA dhAdhino abheda prApta thAya che tethI astitva sAthe budhA dharmono-abheka vRttino upacAra kasvAcchArI ekalAdezanI saptaliMgI aMtargata pa ripatha e vAkya maLe che. te kSanamAMbbAlAtri AThathI amedavRttino upacAra nizcayaniye savIkAryo mATe *nizcayanaya upalakSma svIkAratA nathI e kacchanuM digaMbaranuMkArAasaMgata che 15 !! bai] >> Spie jyki jhiswhI prarmavaici ke estisvagrAhakane kharcathI ekalAdezanI siddhigajjaravA kAloSTi aTha rAaimedavRttinI hepacaya che!A UI thaya?kSithI che graMthamAda ratnAkara rUpa "Akara'graMthamAM, A pramANe prasiddha che sakalAdezanI saptabhaMgImAM kRtinI upara prasiddha che. -: sADI vRkAkiITara che ke naSi paramo dvArA che, bAdarAyavAda pramrATa nathI tethI praviNAbI sAMchInI bhAvahAlayaudhosA kamATI bAlakillA svArtha dharmapatriI , ursamAM tharmaLa upavAkTarekichellethISmavihArabatrA nIkRpamAchama vanavinA svArathame ShdhArarthika pariziSTa zabaSkahe che tenuM nirAkaraNa karatAkaMthakAra che RISTha 5 ,zivadhine huMpha yAWpUz2az2arUAlImAM 8 thai 3gp fisii che. jI I praha MP ISBM - 6 nizcayanaya satya che, vyavahAranI satya nathI te svaarthane kahenArA sthAnamAM vyavaharena satya che. pSe6/bjso be : { $S W]JvaM AiruM "U Fle EJI JjsRJI nizcayanaya satya nathI. mATe "nizcayuna satya che.tentha upacAra mAnato nathI ane vyavraDAreye asatya che JIL JSBj6] SSESI TE J8 jy jyjy "Eff yTE Ejha' 5S is asspjM zrI upUrA kAne che ke dare ka B brA 36 Us ,us 50g mhIM kriAMsispenizamana paramArtha jJAche tethI ziyanakSanA prArthanI prati ImAma che--ATe ghaNI sukANuMsyikamamAM choDyaratardakauriyvI chAdiyA dharma hivAi che moko prakRttikaravAthILAza dharmanISmapi athavuM tevo kAMtinimanisTriImiwTe ilAhathiya phaLathI syAhnathIe felpsar Jaa ha LIlDa kika zrI 60 6 imane dhakANI phaLAhAra kAthA urSa che pAlI vadhIne niyamikRthviItha nivRtti $Ina I che ke kaI rIba ha . che paub J6-JSaa 7 4 pRSTha 4 nizcayanayanA phaLane pAme che. vaLI, saMkhyadarzananuM pomala jIva vyavahAranayane paNa svasthAna joDIne tenA - - 4 iThTha ka 4j 4 ] >> Jhs S SS SghAIM sthAne ja vyavahAranayathI pravRtti kare che ane vyavahAranayanAM phaLanaeN pAme che; kema ke vyavahAranaya mAtra bAhyakriyAne mokSanuM kAraNa mAnato nathI paraMtu bAhyakriyAthI apekSita ucita pariNAmanI niusarA mokSanuM kAraNa che tema svIkAre kAryakramanI pachi te vidhyamI kriyA te rIte ja kare che, je rIrdazA kriAdhInataNAvabhArmiI anuMkALo. pIkAchaBSTithI karAyelI bhavajhIDiyAthI avazya phaLanI prApti thAya che. mATe "phaLathI satyapaNuM nizcayanayamAM ja che,
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-8 | gAthA-20-21 vyavahAranayamAM nathI' tema kahI zakAya nahIM. ane jeone samyagdarzanano yoga thayo nathI teo "nizcayanaya paramArthane kahenAra che" tema mAnIne vyavahAranayanA sthAnamAM paNa nizcayanayane mukhya kare che tevA mithyAddaSTijIvono nizcayanaya paNa phaLathI satya nathI. AthI 'nizcayanaya paramArthane jonAra che, vyavahAranaya 5ramArthane jonA2 nathI' evI ekAMta buddhi dhAraNa karIne jeo vyavahAranI kriyAono apalApa kare che, teo vyavahAranayanI kriyAnA tyAgane kAraNe vyavahAranayanA phaLane paNa pAmatA nathI ane nizcayanayane sparzI zake evuM citta niSpanna nahIM thayela hovAthI, nizcayanayanA padArthane zabdamAtrathI vicArIne nizcayanayanA phaLane paNa pAmatA nathI. tethI tevA jIvone AzrayIne nizcayanaya phaLathI satya nathI paraMtu mithyA che. II8/20ll 200 avataraNikA : mokSanuM kAraNa aMtaraMga pariNAma che, tene nizcayanaya dharma svIkAre che ane dharmanA nimittakAraNa evI bAhya kriyAne vyavahAranaya dharma svIkAre che. A dRSTine sAme rAkhIne digaMbara 'nizcayanaya upacArane svIkArato nathI ane vyavahAranaya upacArane svIkAre che' tema sthApana kare che. tene AzrayIne prastuta DhALanA prAraMbhamAM nizcayanayanA ane vyavahAranayanA bhedo graMthakArazrIe batAvyA ane tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrIe pUrva gAthAmAM kahyuM ke, je vakhate saptabhaMgI karavAmAM Ave te vakhate eka naya mukhyavRttithI levAmAM Ave che ane bIjo naya upacAravRttithI levAmAM Ave che tene AzrayIne 'svAt jJapti sva' e prakArano bhAMgo prApta thAya che ane A rIte vyavahAranayane mukhyavRttithI laIne 'svAt jJapti v' bhAMgo karavAmAM Ave to upacAravRttithI nizcayanayanI prApti thAya. jema, sAmAyika AdinI bAhya kriyA je prakAre bhagavAne karavAnI kahI che te prakAre ja samyag yatna karavApUrvaka koI sAdhaka sAmAyikanI kriyA kare to te sAmAyikanI cokkasa apekSita bhAvaniSpatti dvArA nirjarAnuM kAraNa bane che ane tevI lokaabhimata vyavahAranayaprasiddha kriyAne mukhyavRttithI svIkArIne tene dharma kahevAmAM Ave tyAre vyavahAranaya mukhyavRttithI 'svAt atti v tharma' ema kahe che. te vakhate nizcayanayane abhimata evo bhAva upacAravRttithI dharma prApta thAya; kema ke dvAra haMmezAM gauNa hoya che ane dvArI mukhya hoya che. tethI vyavahAranayanA sthAnamAM kriyA dvArI che ane bhAva dvAra che. mATe 'nizcayanaya upacAra svIkArato nathI' e prakAranuM digaMbaranuM vacana ucita nathI tema gAthA20mAM sthApana karyuM ane gAthA-20nA uttarArdhamAM kahyuM ke, ekanI mukhyavRtti hoya to zeSanI upacAravRtti hoya. have tenA samarthana mATe bhASyanI sAkSI Ape che gAthA: tiNaIM bhAva" bhAsiuM re, AdariU niradhAra; tattvaaratha nizcaya grahaU re, janaabhimata vyavahAra re. prANI ll8/21ll
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ davyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-8 | gAthA-21 291 gAthArtha - - tiNaI te mATe pUrva gAthAmAM kahyuM ke, nizcayanaya upacArane svIkAre che te mATe, tatvaartha nizcaya grahaI yuktisiddha arthane nizcayanaya grahaNa kare che. janaabhimata vyavahAra janaabhimata arthane vyavahAranaya grahaNa kare che. ema bhAgamAM bhAsiu=vizeSAvazyaka bhASyamAM kahyuM che, niradhAra AdariU=ema niradhAra Adaro e prakAre nirNaya karIne vizvanaya upacAra svIkAre che' e Adaro. II8/ra1II. Tabo: te mATaIM nizcaya-vyavahAranuM lakSaNa mArjI-vizeSAvathaIM-kahiuM chaI, tima niradhA. "tattvArthathI navo niyaH nomimatArthaprAdI vyavahAraH " () tattvaartha-te yuktisiddha artha jANavo. lokAbhimata-te vyavahAraprasiddha thaghapi-pramANe tattvArthagrAhI cha0; tathApipramANa-sakalatatvArthagrAhI, nizcayana -ekadeza tattvArthagrAhI-e bheda jANavA. nicchathanathanI viSathatA anaIM vyavahAranayanI viSathatA ja anubhavasiddha bhinna chaI, aMTAjJAna na niSTha. jima savikalpakajJAnaniSTha prakAritAdika athavAdI bhinna mAnaI chaI, Ima hRdayamAMhiM vicAravuM. 8i/21ii. TabArtha : te mATe pUrva gAthAmAM kahyuM ke, nizcayanaya upacArane svIkAre che te mATe, nizcaya-vyavahAranuM lakSaNa bAI=bhASyamAM vizeSAvazyaka bhASyamAM, kahyuM che tema niradhAro tema svIkAra karo. have bhASyanuM te vacana batAve che - "tattvArthahI no nigdha: tattvArthagrAhI naya nizcaya che, novAmitazAhI vyavahAra =lokAbhimatagrAhI naya vyavahAra che." ) nizcaya ane vyavahAranA lakSaNanuM spaSTIkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - tatvaartha te yuktisiddha artha arthAt "jIvanA aMtaraMgapariNAmarUpa dharmane dharma kahevo" tarUpa yuktisiddha artha jANavo. lokAbhimata te vyavahAra prasiddha arthAt lokamAM bAhmakriyA dharmarUpe abhimata che te vyavahAra prasiddha artha jANavo.. jo ke pramANa tatvArthagrAhI che arthAta jJAnakriyAthI mokSa svIkAranAra evuM pramANavacana zAstrasaMmata evI kriyA ane tenAthI niSpAva evo mokSane anukULa jJAnano pariNAma-tene mokSanA kAraNarUpe svIkAre che te pramANa vacana tatvArthagrAhI che topaNa pramANa sakala tatvArthagrAhI che=mokSanA kAraNIbhUta evI kriyA ane pariNAmarUpa sakala tatvArthagrAhI che. vikhyayanaya ekadeza tatvArthagrAhI
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga kALA mAthA che=mokSanA sAkSAt kAraNane kAraNa svIkAre terUpa ekadezane tattvArtharUpe grahaNa karanAra che-mANe bheda jANavo tatvArthagrAhI pramANa ane tattvArthagrAhI nizrcaya vacce bheda jANavo. HOOrIne niAnaya ane vyavahAranAnuM lakSaNa ttAnusAra batAvyuM, vaLI niyamavArthanI che evuM bhAratanuM vacana sAMbhaLIne koIne ma Aya che. prANa tattvArthagAhI che tethI, nizrcayanA praNa pramANavAna che temanA nivAraNa arthe spaSTatA karI ke mAya sakala tattvArthagrAhI che ane nizrcaya ekadeza tattvArthagrAhI che ane nizcayanayane ekadeza tattvArthagrAhI svIkAravAthI anyadeza vyavhAranaya svIkAre che tema phalita thAya. te batAvavA mATe kahe che - SI PRER ~: s [G nizrcayanayatI viSayatA ane vyavahAranayanI viSayatA anubhavasiddha hAranayanI viSayatA anubhavasiddha bhinna che (jema ni enA pAraNAmamAM che ane vyavahAranaya te pariNAmanA kAraNIbhUta kriyAne dharma kahe che mokSanA kAraNabhUta pariNAmane dharma kahe che tethI nizcayanayanI viSayatA mokSane anukULa evAM '' thI vyavahAranayana viSayA che. samyak zAstrAnusArI kriyAmAM che. A kAnA bhAvanI ane ane hAranI siddhaviSayatA anubhavasiddha che.) ane ajJAnaniSThApUrNa nathI athAt miliyana eka eza mAmaOMdhavahAramaya je embara mAtra Apa zAnAthI sadhI roma sAyakalpa zonasikAratAdikama anyavAdya bhinna mAna 8 eti paTavaprakAraka ghaTathiIbhAAna thAya che tyAre ghaTatvamAM rahelI prakAratA ane ghaTamAM rahalI pizaSyA ane te be pakSya saMbaMdha taiyAyika bhinna mAne che ema nizcayanayanI viSayatA ane vyavahAranayanI viSayatA anubhavasiddha .bhinna che ema hRdayamAM vicAravuM. 58/21/ sAtha bhAvArthanki digaMbarasAdhu devasenakRta 'nayacakra'mAM be AdhyAtmika nayo batAvyA.(1) nizcayanaya (3) vyavahAranaya. temAM nizcayanaya upacArane svIkArato nathI tema sthApana karela che. tenuM nirAkaraNa karavA mATe graMthaka gAthA-20mAM kahyuM ke, jo eka evAM vyavahAranayane mukhyavRtti karIne saptabhaMgI karavAmAM Ave to zeSa vyavahArathI anya naya, upacAranI vRttivALo thAya. mATe nizcayanaya upacArane svIkArato nathI" e digaMbaranuM kathana on decisiones me f ucita nathI ane tene ja daDha karavA mATe prastuta gAthAmAM kahe che ke nizcayanaya ane vyavahAranaya baMne potapotAnA sthAnamAM udhecAna svIkAra che?te mATe vizeSAvadhaka bhASyamAM nizcaye ane vyavahAranuM lakSaNa kebsanuM mAraNa karo. vizeSAvazyamAM asIvela lakSaNa batAvatI u39 ]80 40]} tattvArthagrAhI je naya te nizcayanaya che ane lokaabhimata arthane grahaNa kAre vyavahArananya che. mistragraMtha kevA prakArano sArthagrAhI che te batAvatAM che tattvarUpa arthane yuktisiddha artha jANavA AnAthI aprApta thAya, bAmanabI mUrkha e AtmAmA pariNAmo mokSanuM kAraNa che meM yuktisiddha artha che ene tema nizcayastha motanuM kAraNa kahe che; sabhAma jema saMsArI jIva svadhAkrama karIne potAno zuddhabhAvane pragaTa che, te zuddhabhAvI jauttarItezavRddhi
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyaguNaparyAya rAsa bhAga #iamgaNAya briAbhIne mokalpa pariNAmamAM vizrAMti thAya che. mATe bIkane anukuLa evI jIvanI dhaNita" tenalmokSanuM kAraNa kahevuMeyuniSiddha artha che vaLI lokanuM abhimaaidhinne vyavahAprasiddha artha che. tethI prApta thAthI mokSane anukULa dharmanI kriyAone loka mokSanuM nakaraNa svIkAro chemATe vyavahAranAthathI te kiyA mokSanuM kAraNa che Ane Ama svIkAravAthIe prApta thAya ke silabaMsI-prApta karavA arthe dhyavahAranadhane pradhAna karIne phoI sAdhAka dharmanI pravRtti karato hoya tene dharma svIkArIne kahevAmAM Ave ke, Sii kita havA koma": t' te vakhate pradhAna rUpe ne dharmanI kriyA mokSamArga bane che. ane sA.zAva' jkahezvazrI sidazrI alipta mokSane anukULa jAva paNa mokSamArga che esaprApta thAya paraMtu je bhAva nirAyanemokSamApe abhimata che, te niphyuyayane amita bhAvasA jAti mokSamA e #AMthI rAkSarUpe mAnuM thAya che. ane je gaurUpe thAya lakSaNathI ke upacArathI prApta thayela che nema phahevAya che, mATe vahAyane pradhAna karIne karAyela yA[, mati. kosamaDa e kathanamAM niyayane abhimata bhAvamAM upacAranI prApti che, mATe nizcayanaya upacArane svIkAratA nathI te BkAnuM vase eka aei vizeSAvazyaka bhASA niyunayana ane vyavahAranA ') tn ! - pUrvamAM vizeSAvakSa bhUkha anusAra nizcayanyanuM lakSaNa batAvyuM ane kahyuM ke, nizcayanaya tattvArthAhI che ... koIne bhrama thAya ke mudA parNa konA pramANatirthagrAhI che je sAmiAM mo: e kahenAra pramANAvacana mokSamArga pUrNa tattvane batAvanAra che ane nizcayanayane paNa tattvArthagrAhI 'kahIe to pramANa ane nizcayanayane eka svIkAravAnI Apatti Ave. tenA samAdhAna mATe kahe che nizcaya ekreza svArthane grahaNa kare che ane pramANa sakala tatvArthane grahaNa karanAra che. jema 'nizcayaneya mokSane anukULa evAM jIvanA bhAvane mokSanuM kAraNa svIkAre che tethI jJAnakriyArUpa mokSamArganA be aMzamAMthI jJAnarUpa aMzane mokSamArgarUpe svIkAra karyo. tethI nizcayanaya ekadeza tattvArthagrAhI che. vaLI, sadavasanA pravartamajhadhA ene sanAthI pragaTa thatabahena anakuLa bhAvArUpa jJa-te ubhaiyArthI jIvane mokSanI prApti che. tethI mokSanA kAraNabhUta jJAnakriyA saMkala svArthene grahaNa karanAre pramANana che banne prakAramo pramANamAMzleSaNa ane mithyanAM lakSaNa vacce bheda hovAthI nizcayanayanA lakSaNanI pramANanI pasAthe eka thavAnI Apatti Avaze mahIM 150jp4mINa saM varthagrI che temane niccenI ekadeza tasvagrAhI che tema kahevAthI pramANino anya nizcayarnayanA prazipa evA sthalehAMrayano viSaya te spaSTa karavA arthe kaheche #j nizcaya vadhatI ane vyavahAranayanI vidhati anubhavasiddha bhinme che. je nizcayanaya mokSa mubArajIna 1riNAmarUponane mausamIe jhehe che. HthajhiyamanI vizeSatA jIvana nIpariNAmamAMrthe mirjhabimatie pariNAmanI niSpattinuM kAraNa bane tevI ucita kriInegAranAthamokSamArga che. kahevI bApharmayamI viSayato dharmanIucitayAmAM che. A te nizcayanayanI viSayatA ane vyavahAramayanI viSayatA anubhavasiddha bhine che.
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-8 / gAthA-21 ahIM prazna thAya ke nizcayanaya je mokSane anukULa bhAva kahe che tene ja mokSanuM kAraNa svIkArI laIe ane kriyAne mokSanuM kAraNa na svIkArIe to zuM vAMdho ? jethI sakala tattvArthane grahaNa karanAra nizcayanaya che tema svIkArI zakAze. tenA nirAkaraNa mATe kahe che - saMzajJAna niSTha aMzajJAna pUrNa nathI=nizcayanayane abhimata evo mokSane anukULa jIvano aMtaraMga pariNAma je mokSamArga che te mokSamArga pUrNa mokSamArga nathI paraMtu mokSamArgano eka aMza che. tethI aMzajJAna pUrNa mokSamArga na kahevAya paraMtu mokSamArgano eka deza kahevAya. mATe nizcayanayanI viSayatA ane vyavahAranayanI viSayatA je anubhavasiddha bhinna che, tenA samudAyarUpa ja mokSamArga che mATe vyavahAranayane pradhAna karIne mokSamArganuM kathana karavAmAM Ave tyAre "cAt ti parva mokSamA ' e prakAranA bhAMgAmAM nizcayanayane abhimata bhAvamAM upacAranI prApti che ane zAstrAnusArI dharmAnuSThAnamAM sAkSAt mokSamArganA vidhAnanI prApti che Ama chatAM jo nizcayanaye ja pAramArthika mokSamArga batAve che, vyavahAranaya pAramArthika mokSamArga batAvato nathI ema pUrvapakSInA vacanAnusAra svIkAravAmAM Ave to vyavahAranayane pradhAna karIne 'cAt stiAva mokSamA ' e prayoga thaI zake nahIM; kema ke vyavahAranayane abhimata mokSamArga paramArthathI mokSamArga na hoya to vyavahAranayane abhimata kriyAne AzrayIne 'cA astitva mokSamA !" ema kahevAya nahIM. tethI graMthakArazrIe kahyuM ke aMzajJAna pUrNa nathI ane mokSamArgane pUrNarUpe jovAmAM Ave to nizcayanayanI viSayatA ane vyavahAranayanI viSayatA anubhavasiddha bhinna che mATe vyavahAranayane mukhya karIne "cAt basti pava' e bhAMgo thaI zake che mATe "syA zabdathI AkSipta upacArane nizcayanaya svIkAre che' tema avazya mAnavuM joIe. vaLI, graMthakArazrIe kahyuM ke, nizcayanayanI viSayatA ane vyavahAranayanI viSayatA anubhavasiddha bhinna che, te dRSTAMtathI batAve che. jema savikalpajJAnaniSThaprakAratA Adi raiyAyika bhinna mAne che tema nizcayanayanI viSayatA ane vyavahAranayanI viSayatA bhinna che ema vicAravuM. Azaya e che ke jema bhUmi para ghaDo paDelo hoya tyAre ghaTa, bhUmi ane te be vacceno saMyogasaMbaMdha e traNa bhinna dekhAya che paraMtu ghaDAmAM raheluM ghaTatva, ghaTa ane te be vacceno saMbaMdha e traNa bhinna dekhAtA nathI paraMtu jonArane "A ghaDo che' tema dekhAya che. tevI rIte koI yogI yogamArgamAM ullasita vIryavALA hoya ane dhyAna dvArA mokSamArgane anukULa bhAvone karatAM hoya tyAre sUkSmadraSTithI jonArane ema jaNAya ke, A yogInA AtmAmAM uttarottara zuddhine pAmatI je jJAnadhArA vahe che te ja mokSamArga che; kema ke te AtmAmAM vartatI vizuddha vizuddhatara thatI jJAnadhArA ja mokSarUpa phaLamAM vizrAMta thAya che, mATe jema jonArane "eka ghaTa dekhAya che paraMtu ghaTa, ghaTatva ane te beno samavAyasaMbaMdha" e traNa judA dekhAtA nathI, tema vyavahAranayane abhimata evI koI kriyA te mahAtmAmAM dekhAtI nathI paraMtu mAtra jJAnadhArA ja te mahAtmAmAM dekhAya che. e prakAranA bhramanA nivAraNa mATe kahe che -
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-8 | gAthA-21-22 295 jema anyavAdI evAM naiyAyika kahe che ke, ghaTanuM savikalpajJAna thAya che tyAre 'A ghaTa che, paTAdi nathI' tevI buddhi thAya che tethI ghaTatvadharmaviziSTa ghaTano bodha thAya che ane te ghaTatvadharmaviziSTa ghaTa samavAyasaMbaMdhathI che tethI naiyAyikanA mata pramANe 'ghaTa' e prakAranA savikalpajJAnamAM ghaTatvaprakAratA, ghaTavizeSyatA ane samavAyasaMbaMdha e traNe bhinna bhAse che. tema je yogI dhyAnamAM rahIne zuddha AtmabhAvone sphurAyamAna karavA aMtaraMga udyamavALA che teomAM vartatI zuddha zuddhatara thatI jJAnadhArAthI bhinna vIryadhArA anubhavasiddha dekhAya che. AthI sUkSma prajJAthI jonArane jaNAya che ke, te yogI aMtaraMga vIryadhArAne te rIte pravartAve che ke, jethI pUrva pUrvanuM jJAna vizuddha vizuddhatara bane che. mATe mokSanuM kAraNa mAtra jJAna ja che, kriyA nathI tema kahI zakAya nahIM, paraMtu vyavahAranayano viSaya evI kriyA ane nizcayanayano viSaya evuM jJAna anubhavasiddha bhinna che tema hRdayamAM vicAravuM. phakta te jJAnadhArAne vizuddha vizuddhatara karavA arthe je aMtaraMga vIryadhArA pravarte che te aMtaraMga vIryadhArAne ullasita ka2vA arthe tene anurUpa ucita bAhyakriyA paNa Avazyaka che tene vyavahAranaya svIkAre che jyAre nizcayanaya to vyavahAranayane abhimata te bAhya kriyA ane aMtaraMga vIryadhArA e baMne jJAnadhArAne vizuddha karIne caritArtha thAya che tema mAne che ane vizuddha evI jJAnadhArA ja mokSarUpa phaLamAM paryavasana pAme che tema kahe che. II8/21 avataraNikA : vaLI, jema vyavahAranaya upacArane svIkAre che tema nizcayanaya paNa koIka koIka sthAne upacArane svIkAre che te anubhava anusAra batAve che gAthA: gAthArthaH (1) bAhyanaIM atyaMtaratA=bAhya vastunA AlaMbanathI atyaMtaratA, (2) je bahuvigati abheda=je bahuvyaktino abheda, (3) dravyanI nirmaLa pariNati, e sarva=A traNe bhedo, nizcayanayanA bheda che. II8/223/ atyaMtaratA bAhyanaIM re, je bahuvigati abheda; niramala pariNati dravyanI re, e savi nizcaya bheda re. prANI. ll8/22NA Tabo H je bAhya arthanaIM upacAraIM atyaMtarapaNuM kariIM, te nizrcayanayano artha jANavo. yathA 1 "samAdhirnandanaM dhairyaM dambholiH samatA zacI / jJAnaM mahAvimAnaM ca vAsavazrIriyaM muneH " / / 1 / / (jJAnasAra, aSTaka - 20, zlo - 2) ityAdi zrI puNDarIkAdhyayanAdyartho'pyevaM bhAvanIyaH / /
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ ibraguNAcakrame traNa bhAga/HachAvaNaNbAu 1. je ghaNI vyakti abheda dekhADiche; teSaNinizcayapArtha jANaze jimane thA'ItyAdi sUtra, velAtarona pANi zuddha saMgrahanavodeew & nizcayathArtha sari JthaIM kahiuM che tevA dravyanI je nirmala pariNIta bAhya nirapekSa pariNAma te paNinieMdhanano artha jANavo:- jika samAja kayA kSamA ja vatI pravezatava - 2 tra-66) Imaja 4 rati laukAvikase e pAkiI BISA och nio mada thai fin Q1982 LA NUK KA che. 5 IIIi i WE . YUCUS che jo Ane sthAne che sAtha' e mujabano "sammati graMthamAM pATha che mATe te mujaba anvaya karela che. TabAIla | (1) je bAhya arthane upacArathI atyaMtara paNa kare ane arthataM5NuM dekhADe tevati gayAyano artha jANavo thI je pramANe "mAyirnanaMgasamAdhirUpadarane " khortikadpha"bhaula analita zaikasatArUM che, sAme mavimAne gha=ane jJAnarUpI mahAvimAna vAsavazrIyi ane =e IndranI lakSmInI jema muninI akhaMDa lakSI che. (jJAtasaNa, aja- lokara , zaTais sup sjhAiIs Me >> tyAdi ityAdi AvA nizcayanayanAM vacano, grahaNa karavAM. 6 ha ha $ $ $jas vaMtrae rIte=je rIte 'samAna ityAdi zloka nizcayanayatA upacArane batAve che e to. zrI pukArIzAnAtha ji kage adhyayana jaIza! e te artha paNa vAyarasAra che karuM chaigphIkArI, (2) je ghaNI vyaktino abheda dekhADe che. te paNa nizcayanayano artha jANavo. jema je Aya=eka AtmA che' ityAdi sUtra. vaLI, sammati'nA vacanathI paNa ghaNI vyaktinI ada niyitamannaIma badhAM!IMdazikSaNa zuddhAgrahamAyatrIphaLa cuMTamiliyanA ava samA kriya thI Mip3 (da) 3e fiTo =rUore | (3) ane dravyanI je nirmaLa pariNati bAhya nirapekSa evo je pariNAma paNa sAro artha jANavo. jema "nAyA sAmA"AtmA sAmAyika che.", gAya sAmaphisa ="AtmA sAmAyika che e pramANamgAvIe,zitae saMsthA iSkalaMka . emAMjojerI-bAmAM nizcayanayanA arthane jaNAvanArAM traNa vacano batAvyAM ema je je rIte, loka-atikrAMta artha praney thAya, te te nizcayanayano bheda prApta thAya. tethI nizAnayanI arthI, lokonA arthanI bhAvanA hata thAya niAyakamrAdathI lokaabhimata artha pharatAM lokonaarthanI bhAvanA prApta thAya. JI8/22aa
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ As! : Saa. I !: ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; e samRddhine zuM ' , , , , ; nika Gr.5 - guvAparyAyanorasa\bhAga2)/jhALamacs/gAtha bhAvArthe ' nizcayana keI kaI rIte upacArene svIkAre che te batAvavA erthe nizcayanayanA traNa bhedo graMthakArazrI prastuta zlokamAM batAvela che. (1) bAhya arNanA upacArathI atyaMtera vastuno bodha karAve te nizcayanayano artha che.' Azaya e che ke muninuM svarUpa batAvavA arthe vyavahAramaya sarva saMyamanI ucita AcaraNa karanArane "e mane che" ema kahe che ke kema te bodha AcaraNa zAstrImusArI che, je lokamimata artha che vaLI mirjhAma mokSane ankULa evI viziSTa abhyataSpariNativALA yogIne muni kahe che ane yogya jIvane bodhakarNavavA arthe Arzavastuno upecara karIne baMnenuM abhyAsa svarUpa jyAre baitAvavAmAM AvecAre che vacanathI zrotAmanizcayananA arthano bodha thAya che. te vakhate nizcayanaye zrotAdhIdharAvavA arthe upacarino Azraya karyo che. nizcayanayathI i NI karIne muninuM. 35 batAvavAmAM Ave te nizcamacaMthI upacAramAM propti karyo che. A rIta55. indra pAse (1) naMdanavana che tethI naMdanavanamAM krIDA karIne indra sukhano anubhava kare che. (2) bolivaje che tethI trathI nirbhaya che. (3) indrANI che tethI bhoganI AMnada prApta kare che. (4) mahAvimAna=mahAsamRddhivALuM vimAna, che mATe sukhI che. jema bAhya samRddhithI indra sukhI che tema tenA jevI aMtaraMgasamRddhithI munei sukhI che. te AratI j-fmadhyarthana karyuM che ke, munimAM (1mIhanI enAkuLatArUpa samAdhi che, jeniyAnaMdanavana che. () Npho zatrunI mAza karavA mATe paiyarUpa ja che tethI eninirbhaya che. (3) samatAnA pariNAmarUpa idrIta che tethI mAtAnA bhAganA sukhane anubhave che. te zaritranuM vizada zAna cheje inA mahAvimAna evuM che tethI muni sukhI che. A rIte muninuM aMtaraMga svarUpa bAhya baMdhanA upacArathI nadabaI , SITAR | - Aii pa ra che A 15 che 2 | * 3r. * nizcayanaya batAve che, mATe nizcayanaya upacAra svIkArateM nathI te devasenane vacana mi 56 { } 's ". 2 - - - - - - 2 - * vaLI, jema graMthakArazrIe indranI samRddhi dvArA nizcayanayane abhimata muninuM svarUpa batAvyuM tema puMDarika adhyayanano artha paNa bhAvana karavo arthAta "puMDarika adhyayanamAM bAhya arthanA upacArathI je abhyatara padArtho batAvyA che te sarve nizcayanayanA ethI che tema, bhAvana karavuM. (2) je ghaNI vyaktino abheda artha dekhADe che te pA jema, "eka AtmA che' ema kahevAmAM Ave tyAre saMsAravata sarva AtmAono abheda niSNunaya, batAve che, tyAM paNa sarva jIvo vyaktirUpe svataMtra hovA chatAM svarUpanA sAdRzyane kAraNe sarva jIvono abheda batAvIne nizcayanaye AtmAnA abhyatara evAM siddhasaMdaza pAramArthisvarUpano bodha, karAvyo, te sthAnamAM paNa bhinna bhinna vyakti je abhedano upacAra che. te nizcayanayanuM vacana che. vaLI vidAAda paNa zuddha saMgrahAyanA AdezarUpa zuddha nizcayanayattA arthane kahenAruM che tema "sammati'graMthamAM kahyuM che, tethI jIva-ajIva sarva dravyono brahmarUpe abheda karIne ane zuddha svarUpe saMgraha - - - - - 1 - - - - - - - - - : : : nizcayanayano artha che '
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 vagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhaLa-8 gAthA-20 karIne zuddha saMgrahanayanA kathanasvarUpa zuddha nizcayanayano artha vedAMtadarzanavALA svIkAre che. tethI brahmAdvaitarUpa eka brahmane mAne che e pramANe sammatinA vacanaanusAra paNa siddha thAya che ke, nizcayanaya ghaNI vyaktiono abheda upacAra kare che. ahIM vizeSa e che ke, "je mAyA' sUtrathI saMsAravartI sarva jIvono ane muktajIvono abhedarUpe saMgraha thAya che tethI jagatamAM "eka AtmA che, aneka AtmA nathI' tevo bodha zuddha AtmAnA svarUpane jaNAvavA arthe nizcayanaya kahe che. vaLI, brahmAdvaitavAdI evuM vedAMtadarzana jagatamAM brahmathI atirikta kAMI ja nathI tema mAne che ane jagatavartI ghaTa-paTa Adi padArtho ane judA judA jIvo je pratyakSathI dekhAya che tenI saMgati karavA arthe kahe che ke, "jema, agnimAMthI stulliMgo nIkaLe che tema zuddha brahmamAMthI stulliMgo jevA saMsAravartI dekhAtA jIvo che ane ghaTapaTAdi vastuo che tema kahIne sarva padArthonA aMtima sAmAnyane svIkAre che, je zuddha saMgrahanayanA AdezarUpa zuddha nizcayanayanA arthane kahenAruM vacana che. ema "sammati' graMthamAM kahyuM che mATe zuddha nizcayanaya AtmAnA aMtaraMga svarUpane batAvavA arthe sarva AtmAno saMgraha kare che ke sarva dravyano saMgraha kare che. te abheda upacArathI ja thaI zake che mATe "nizcayanaya upacAra svIkArato nathI" te devasenanuM vacana mithyA che. (3) vaLI, AtmArUpa je dravya tenI bAhmanirapekSapariNAmarUpa je nirmaLa pariNati che te nizcayanayano artha che. "AtmA sAmAyika che ane sAmAyikano artha AtmA che" A sthAnamAM paNa "AtmArUpa dravya ane sAmAyikarUpa pariNAma e kathaMcit bhinna che;" kema ke AtmA dravyarUpa che ane sAmAyika e AtmAno pariNAma che chatAM bAhya pariNAmanirapekSa evI je AtmadravyanI nirmaLa pariNati, te pariNatino AtmA sAthe nizcayanaya abheda dekhADe che. tethI vyavahAranayathI Atmadravya karatAM AtmAnA paryAyarUpa sAmAyikano je bheda che te bhedane nizcayanaya upacArathI ja svIkArI zake; kema ke dravya ane paryAyano ekAMta bheda nathI ane ekAMta abheda nathI paraMtu bhedabheda che chatAM nizcayanaya sAmAyikanA pariNAmano abheda mukhyarUpe svIkAre che ane upacArathI ja bheda svIkArI zake mATe nizcayanaya upacAra svIkArato nathI' te devasenanuM vacana saMgata nathI. A rIte=pUrvamAM traNa bhedathI nizcayanI pariNati batAvI e rIte, lokaatikrAMta artha prApta thAya e sarva nizcayanayano bheda prApta thAya ane nizcayanayanA te vacanathI AtmA lokottara arthanI bhAvanA prApta kare che. tethI lokottara arthanI bhAvanA mATe jyAM jyAM upayogI jaNAya tyAM tyAM nizcayanaya paNa upacAra svIkAre che tema svIkAravuM ucita che. ahIM vizeSa e che ke syAdvAdanI dRSTithI "guNaguNIno kathaMcit abheda che ane sarva AtmAomAM paNa AtmArUpe kathaMcit abheda che' ema nizcayanaya svIkAre che. vaLI, "guNaguNIno kathaMcitu bheda che ane sarva AtmAono te te AtmAno vyaktirUpe bheda che' ema vyavahAranaya svIkAre che mATe ghaNI vyaktino je abheda svIkArIne nizcayanaya "eka AtmA che' ema kahe che te sthAnamAM paNa gauNarUpe bhedano svIkAra che. vaLI, jo sarva AtmAno ekAMta abheda svIkAravAmAM Ave ane gauNarUpe bheda svIkAravAmAM na Ave to
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1] DhALa-8| gAthA-22-23 vyavahAranirapekSa evo nizcayanaya durnaya bane. vaLI, vyavahAranayathI darekanA AtmA judA che, te vyavahAranayanA svIkAramAM paNa gauNarUpe nizcayanayanA abhedano svIkAra che tethI "je gauNarUpe svIkArIe te upacArathI che' tema kahevAya. mATe vyavahAranI dRSTithI aneka AtmA hovA chatAM ghaNI vyaktino abheda je nizcayanaya kahe che te upacArathI prApta thAya. vaLI, syAdvAdanI dRSTithI vastu dravyaparyAya ubhayarUpa che tethI AtmA dravya che ane sAmAyika teno paryAya che ane vyavahAranayathI kahevAmAM Ave ke, mohathI anAkuLa evo AtmAno pariNAma sAmAyika che tyAre AtmAno ane sAmAyikano bheda prApta thAya. vaLI, vyavahAranaya AtmAne sAme rAkhIne bheda svIkAre che tyAre paNa gaNarUpe AtmA ane sAmAyikano abheda svIkAre che AthI ja te vyavahAranaya nizcayasApekSa bane che ane "je gauNarUpe svIkAra hoya te upacArathI che' tema kahevAya. mATe "nizcayanayanuM vacana upacArathI nathI tema ekAMte kahI zakAya nahIM. I8/rA avataraNikA: gAthA-22mAM zvetAMbara saMpradAyane abhimata evAM nizcayanayanA kayA kayA vikalpo che te batAvyA. have vyavahAranayatA kathA kayA vikalpo che te batAve che - gAthA : jeha bheda chai vigatino re, je utkaTa paryAya; kArya-nimitta abhinnatA re, e vyavahAra upAya re. prANIe Il8/2all gAthArtha : (1) je vigatino=vyaktino, bheda che (2) je utkaTa paryAya che, (3) je kArya nimita abhinnatA kAryanI kAraNa sAthe abhinnatA, e vyavahAranayanA upAya che=vyavahAranayanAM vacana che. II8/ra3II Tabo: jeha vyaktino bheda dekhADiI, "anekani dravyAdhi, ane nIvAra ItyAdi rIti, tevyavahAranayano artha. tathA-utkaTa paryAya jANIIM, te paNi-vyavahAranayarno artha. gara -"chiyA paMvavo pamare, vavahAra paNa nava" () ItyAdi-siddhAMta prasiddha thaI. tathA-kAryanaIM nimita kahatAM-kAraNa, ertAnaIM abhinnapaNuM kahiI, te paNivyavahAranayano upAya chaI-jima "mAdhurghata ItyAdika kahiI, Ima-"jirtidAte, uis avaMti" ItyAdika vyavahAra bhASA anekarUpa kahaI chaU. ll8/23/ TabArtha :- (1) je vyaktino bheda dekhADe arthAta kahe ke anekanidrA aneka dravyo che, ane nIvA =aneka
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-8 | gAthA-23-24 jIvo che ItyAdi rIte bheda dekhADe, te vyavahAranayano artha che. (2) ane utkaTa paryAyane jANe= svIkAre, te paNa vyavahAranayano bheda che. gata =AthI ja= utkaTa paryAyane vyavahAranaya svIkAre che AthI ja, "chiyA paMghavajIne kamare nizcayanayathI pAMca varNavALA bhramaramAM vavahAra vikavyavahArathI kALo varNa che." () ItyAdi siddhAMtamAM prasiddha che. | (3) ane kAryanuM nimitta kahetAM kAraNa, ene abhinnapaNe kahe te paNa vyavahAranayano upAya che vyavahAranayanuM kathana che. jema, AyuSya dhI' ityAdi kahe che e pramANe rirvatA=parvata baLe che, dizA travati= kuMDikA jhare che' ityAdi vyavahArabhASA aneka rIte kahevAya che. I8/23 bhAvArtha - (1) jIvadravyo ke ajIvAdi dravyo te te vyaktinA bhedathI je judA pratIta thAya che te sarvane vyavahAranaya judA dekhADe che paraMtu nizcayanayanI jema sarva AtmAomAM sadaza svarUpa grahaNa karIne vyavahAranaya abheda dekhADato nathI tethI vyavahAranayathI jIvo anaMtA che, dravyo anaMtA che ane skaMdho anaMtA che, phakta eka skaMdhamAM rahelA anaMta paramANuone AzrayIne te skaMdhano vyavahAranaya bheda karato nathI. paraMtu lokapratIti anusAra te skaMdhane eka dravya svIkAre che ane eka AtmAnA asaMkhyAta Atmapradezo che chatAM te AtmAne "asaMkhyAta che" tema na kahe paraMtu lokapratIti anusAra "eka jIvadravya che' tema vyavahAranaya kahe che. (2) vaLI, bhamarAmAM pAMca varNo che; kema ke dArika skaMdho pAMce varNavALA hoya che ane dArika skaMdhamAMthI banelo bhamarAno deha che mATe tenA dehamAM pAMca varNo che topaNa utkaTavarNa zyAma che tene AzrayIne lokapratIti anusAra vyavahAranaya "bhamaro zyAma che' tema kahe che. (3) vaLI, kAryano kAraNa sAthe vyavahAranaya abheda kare che AthI ja, AyuSyanuM kAraNa evuM ghI, tene vyavahAranaya AyuSya kahe che. vaLI, parvata para raheluM IMdhaNa baLatuM hoya tyAre te IMdhaNano parvatanI sAthe abheda upacAra karIne parvata baLe che' tema kahe che. vaLI, kuMDikAmAM raheluM pANI chidrothI bahAra jatuM hoya tyAre pANInI sAthe kaMDikAno abheda karIne kuMDikA jhare che ema kahe che. A rIte vyavahAra bhASA anekarUpe kahevAya che, te sarva vyavahAranA dRSTikoNathI padArthano bodha karavAnA upAyo che. II8/23LI avataraNikA : gAthA-2 ane 23mAM zvetAMbara saMpradAyane abhimata vacanAnusAra ane yuktithI nizcayanaya kayA kayA sthAne pravarte che ane vyavahAranaya kayA kayA sthAne pravarte che tema batAvIne nizcayanayanAM ane vyavahAranayanAM sthAno batAvyAM. have devasena je pramANe nizcayanayano ane vyavahAranayano bheda kare che temAM nizcayanayatA ane vyavahAranayanA sarva bhedono saMgraha thato nathI. mATe devasene karelo vibhAga bALabuddhi jevo che te batAvavAM arthe kahe che -
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-8| gAthA-24 301 gAthA - ima bahu viSaya nirAkarI re, karatAM tAsa saMkoca; kevala bAlaka bodhavA re, revasena Aloca re. prANIe I8/24 gAthArtha : Ima=e pramANe gAthA-22 ane 23mAM kahyuM e pramANe, bahu viSaya-nizcayanayanA ane vyavahAranayanA ghaNA viSayo che, tenuM nirAkaraNa karIne, teno saMkoca karatAM evAM devasena kevaLa bALaka bodhavA Alocana kare che. II8/24ll bo - ehavA nizcayana-vyavahAranayanA ghaNA artha nirAkarI kahetAM-TAlI, tahana, saMkoca karatAM-thoDA bheda dekhADatAM, naSi graMthakartA je tevasena, tehano Alaca ApasarakhA ketalAika bAla bodhavAno ja dIsaIM chaI, paNi sarvArtha nirNayano Alaya nathI dIsato. zuddha nathArtha -zvetAMbara saMpradAya zuddha nathagraMthanaIM abhyAsaI ja jaNAI. e bhAvArtha. JI8/24UL bArtha: ehavA=gAthA-22 ane 23mAM batAvyA evAM, nizcayanaya-vyavahAranayanA ghaNA arthanuM nirAkaraNa karIne kahetAM TALIeghaNA bhedone TALIne, teno saMkoca karatAM=nizcayanaya-vyavahAranayanA thoDA bhedo dekhADatA, 'tayacakra'graMthakartA je devasena, tenuM Alocana Apa sarakhA=potAnA jevA keTalAka bALajIvone bodha karAvavAno ja dekhAya cheHbodha karAvavAno prayatna dekhAya che, paraMtu sarva arthanA nirNayano= nizcayanayatA ane vyavahAranayanA sarva arthonA nirNayanuM, Aloca=Alocana, dekhAtuM nathI. zuddhanayano artha=virAyatAno ane vyavahAranayano saMgraha kare evAM zuddhanayano artha, te zvetAMbara saMpradAya anusAra zuddhatayagraMthanA=pUrNa saMgraha kare tevA prakAranA vAyagraMthanA, abhyAsathI ja jaNAya che. e bhAvArtha che. ll8/24 bhAvArtha : graMthakArazrIe gAthA-22mAM nizcayanaya kayA kayA sthAne pravarte che te sarva sthAnono saMgraha thAya te rIte saMkSiptathI tenA bhedo dekhADyA ane te nizcayanayathI lokottara arthanI bhAvanA thAya che tema batAvIne AtmakalyANamAM nizcayanaya kaI rIte upakAraka che tenI spaSTatA karI. vaLI, gAthA-23mAM vyavahAranayanAM sarva sthAnono saMgraha thAya te rIte tenA bhedo batAvIne vyavahAranaya lokavyavahAramAM upayogI thAya che tema batAvyuM. A prakAre nizcayanayanA ane vyavahAranayanA ghaNA artho che te sarvane batAvavAnuM choDIne "nayacakra'mAM devasene batAvela vibhAga anusAra vicArIe to nizcayanayana ane vyavahAranayanAM ghaNA sthAnono saMgraha
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-8| gAthA-24-25 thato nathI tethI te prakArano devasena vaDe karAyelo vibhAga tenA jevA bALabuddhivALA jIvone rocaka jaNAya paraMtu vicArakane to te vibhAgavacanathI nizcayanayanA ane vyavahAranayanA tAtparyano yathArtha bodha thato nathI. jema koIne jijJAsA thAya ke, jIvo keTalA prakAranA che ? tyAre tene kahevAmAM Ave ke jIvo ekendriya, beindriya, indriya che, to te vacana sAMbhaLIne prAjJone saMtoSa thato nathI; kema ke sarva jIvono bodha karAvavA mATe te vacana samartha nathI. tema nizcayanayanA ane vyavahAranayanA bhedo batAvavA arthe devasena vaDe karAyelo prayAsa adhUrAzavALo dekhAya che mATe te prakArano vibhAga ucita nathI paraMtu zuddha nayano artha=nizcayanayano ane vyavahAranayano paripUrNa yathArtha bodha thAya tevo zuddha nayano artha, te zvetAMbara saMpradAya anusAra zuddha nayanA graMthanA abhyAsathI jaNAya che=je graMthomAM tenA vibhAga dvArA sarva nayono saMgraha karAyelo hoya tenA abhyAsathI ja jaNAya che e prakArano prastuta gAthAno bhAvArtha che arthAtu gALAmAM sAkSAt te kathana nathI paraMtu arthathI prApta artha che. ll8/24 avataraNikA : dravyaguNaparyAyanA svarUpanuM varNana karavA prastuta DhALanA prAraMbhamAM prAsaMgika digaMbaranI prakriyA batAvI ane temAM kayAM kayAM sthAnomAM anupapati che teno kaMIka bodha karAvyo. have te sarvanuM nigamana karatAM kahe che - gAthA : ima bahuvidha naya bhaMgaNyuM re, eka trividha payatya; parakho harakho hiyaDalaI re, sugara lahI paramatya re. prANI II8/2pA gAthArtha - Ima e pramANe dravyaguNaparyAyanuM lakSaNa, bheda, abheda ane bhedabheda kaI kaI daSTithI che ItyAdi atyArasudhI je varNana karyuM e pramANe, bahu prakAranA nayabhaMgane AzrayIne eka padArtha trividha parakho dravyaguNaparyAyarUpa parakho ane paramArtha sujasa=paramArtharUpa jJAnano yaza, laI, hayaDAmAM harakho. II8/2pA Tabo: e prakriyAmAMhi paNi je yuktisiddha artha chai, te azuddha TAlInaIM upapAdiuM chaI. te mArTi-e rIti bahu prakAranayabhaMgaOM eka ja artha trividha kahatAM-dravya-guNaparyAyarUpa parakha-sva samaya, para samayano aMtara jANI hRdayanaI viSaOM haraSa, paramArthajJAnavaza pAmInaIM. 8/2pAI TabArtha : e prakriyAmAM paNa=DhALa-panI gAthA-7thI mAMDIne atyArasudhI digaMbaranI prakriyA batAvI e
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-8 | gAthA-2pa, DhALa-5 thI 8nuM yojanasvarUpa 303 prakriyAmAM paNa, je yuktisiddha artha che te azuddhane TALI upapAdiuM chaI=digaMbaranI prakriyAmAM je azuddha prarUpaNA che tene prastuta DhALamAM kADhIne je yuktisiddha artha che tenuM graMthakArazrIe upapAdana karyuM che. te mATe=DhALa-2thI mAMDIne atyAra sudhI je dravyaguNaparyAyanA svarUpanuM varNana karyuM te mATe, e rIte pUrvamAM varNana karyuM e rIte, bahuprakAranA nayabhaMgathI eka ja artha eka ja vastu, trividha kahetAMdravyaguNa ane paryAyarUpa trividha, parakho. vaLI, svasamayano ane parasamayano=zvetAMbara saMpradAyano ane digaMbara saMpradAyano, aMtara jANIne, hadayamAM harakho=potAne prApta thayela zvetAMbara saMpradAya kaI rIte yukti ane anubhava anusAra padArthanuM varNana kare che, te jANIne hAthamAM harakho. kaI rIte hRdayamAM harakho ? te spaSTa karavA arthe kahe che - paramArtharUpa jJAnayazane pAmIne hadayamAM harakho athata svadarzana-paradarzananA pakSapAtapUrvaka nahIM paraMtu madhyasthatAthI padArthanA svarUpane jANIne prApta thayelo nirmaLa jJAnarUpa yazane prApta karIne hadayamAM harakho. ll8/2paNA bhAvArtha - atyArasudhI graMthakArazrIe dravya, guNa ane paryAyano paraspara bheda kaI apekSAe che ? abheda kaI apekSAe che ? ane syAdvAdanI dRSTithI teno bhedabheda kaI rIte saMgata che ? te sarva batAvyuM. vaLI, temAM bahu prakAranA nayabhAMgAo arthAt saptabhaMgI Adi batAvI, te sarva dRSTithI koI eka padArthane jovAmAM Ave to te padArtha dravya, guNa ane paryAyarUpe jaNAya che ane te prakAre bodha karavA mATe graMthakArazrIe digaMbaranI prakriyA batAvI. te prakriyAmAM paNa je yuktisiddha artha che teno bodha karAvavA arthe ane te digaMbaranI prakriyAmAM je azuddha aMza che tene TALIne graMthakArazrIe upapAdana karyuM che tethI prAzane anyadarzananA graMtha dvArA paNa yuktiyukta padArthano yathArtha bodha thAya ane A rIte sarvadaSTithI padArthano bodha karyA pachI dareka padArthane dravyaguNaparyAyasvarUpe yathArtha jANavo jethI te bodha AtmakalyANa mATe upayogI bane. vaLI, digaMbaranI prakriyAno ane zvetAMbaranI prakriyAno paraspara aMtara jANIne madhyasthatApUrvaka anubhava anusAra zvetAMbaranI prakriyA paramArthane batAve che tevo nirNaya karIne paramArthanA jJAnayazane prApta karo ane haiyAmAM harakha pAmo; kema ke zvetAMbara saMpradAyamAM dravyaguNaparyAyanuM ja svarUpa batAvAyuM che, te zAstravacana, yukti ane anubhavaanusAra svabuddhithI jaNAya che, je bodha ja ucita pravRtti karAvIne kSapakazreNInuM kAraNa bane che mATe mokSa arthe je dravyaguNaparyAyano bodha karavAno prAraMbha karyo teno yathArtha bodha thavAthI haiyAmAM harSa pAmo. ll8/2pA DhALa-5 thI 8 prastuta DhALamAM AtmakalyANanA prayojana arthe yojananuM svarUpaH DhALa-5mAM nayapramANanA vivekane batAvela che jethI nayadaSTithI padArthanI vicAraNA kaI rIte thAya che ane pramANadRSTithI padArthanI vicAraNA kaI rIte thAya che teno marmasparzI bodha thaI zake. vaLI, pramANathI
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-5 thI 8nuM yojanasvarUpa bodha karyA pachI te te nayane pradhAna karIne yatna karavAthI hitanI prApti thAya che. jema AghabhUmikAvALA yogIo vyavahAranayathI ucita pravRttio karIne hita sAdhe che ane saMpannabhUmikAvALA yogIo nizcayanayane pradhAna karIne hita sAdhI zake che tethI ucita sthAne ucita nayonuM yojana karIne hita karavA arthe pramANa ane nayano viveka atiAvazyaka che. vaLI, ahiMsA zreSTha dharma che ane jeo pUrNa ahiMsAnuM pAlana kare che, teo saMsArano uccheda karIne vItarAga thAya che. Ama chatAM ahiMsAnuM svarUpa pramANa kaI rIte svIkAre che ane nayo kaI rIte svIkAre che teno viveka na hoya to sAdhaka paNa AtmA potAnuM hita sAdhI zake nahIM ane pramANathI ane nayadaSTithI ahiMsAno viveka A pramANe che : zabdAdi traNa nayo AtmAnA kSamAdi bhAvonI vRddhine anukULa aMtaraMga rIte pravartatA vyApArane ahiMsA kahe che tethI jema muni jinavacananuM daDha avalaMbana laIne subhaTanI jema mohanA saMskAronA uccheda mATe satata jinavacanathI jinavacanAnusAra kriyAthI aMtaraMga udyama karIne krodhAdi cAra kaSAyonA pratipakSa evAM kSamAdi bhAvomAM udyama kare che, teo potAnA bhAvaprANonuM rakSaNa karavA arthe ahiMsAnuM pAlana kare che ema zabdAdi traNa nayo svIkAre che ane AtmAnA zuddha bhAvaprANonA rakSaNa arthe jagatanA sarva jIvo pratye Atmatulya pariNAmarUpa samabhAvano pariNAma Avazyaka che ane te samabhAvanA pariNAmane ullasita karavA arthe chakAyanA pAlanano pariNAma Avazyaka che, tethI jagatavartI koI jIvane koI prakAranI pIDA na thAya, koInA prANano nAza na thAya ane koInA kaSAyanA udrakamAM pote nimitta na bane te prakAre muni sadA udyama kare che, je AtmAnA SakAyanA pAlananA pariNAmarUpa che ane tene RjusUtranaya ahiMsAnuM pAlana kahe che. vaLI, SakAyanA pAlananA arthI sAdhu saMyamanA pAlana arthe koIka kAyika ceSTA karavI Avazyaka jaNAya to kaMTakaAkarNa bhUmimAM gamananI jema yatanApUrvaka kAyayogane pravartAve che. te vyavahAranayane saMmata ahiMsA che. A rIte vyavahAranayane saMmata, RjusUtranayane saMmata ane zabdAdinaya - e traNa nayone saMmata evI ahiMsAnuM pAlana, e pramANathI ahiMsA che. vaLI, te te nayanI dRSTi te te sthAnamAM ucita prayatna karAvavA arthe hoya che. tethI nayadaSTithI ane pramANadaSTithI ahiMsAnuM jJAna karIne ahiMsAmAM yatna karavAmAM Ave to, tenA baLathI saMyamanI prApti thAya che ane saMyamanI samyaka pravRttinA baLathI kSapakazreNInA vIryano saMcaya karI zake che. tyAra pachI dravyaguNaparyAyanA bhedanA ciMtanarUpa zukladhyAnanA prathama pAyAmAM ane abhedanA ciMtanarUpa zukladhyAnanA bIjA pAyAmAM javA mATe jema saptabhaMgI Adino bodha Avazyaka che tema nayapramANano bodha paNa Avazyaka che. A rIte graMthakArazrIe AtmakalyANamAM upakAraka evo naya pramANano viveka batAvyo. tenA viSayamAM digaMbara devasena je kahe che te bhagavAnanA zAsananA padArthone ja koIka dRSTithI kahe che, chatAM vivekanikala nayano vibhAga ane upanayano vibhAga teNe karyo che teno bodha karAvavA arthe devasenanA vacanAnusAra nayapramANanuM svarUpa pAMcamI DhALanI gAthA-7thI zarU karIne AThamI DhALanI gAthA-7 sudhI graMthakArazrIe batAvela che, jenAthI nayonI dRSTio kaI kaI rIte pravarte che teno sUkSmabodha thAya che; kema ke devasene
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 305 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-5 thI nuM yojanasvarUpa dravyArthikanayanA dasa bhedo batAvyA te vibhAgamAM kaI rIte nayadRSTi pravarte che ? ane paryAyArthikanayanA cha bhedo batAvyA te vibhAgamAM kaI rIte nayadRSTi pravarte che ? teno kaMIka sUkSma bodha thAya che. vaLI, nigama, saMgraha Adi sAta nayonA paNa je bhedo digaMbare batAvyA che tenAthI paNa te te nayonI dRSTio kaI rIte pravarte che ? teno sUkSma bodha thAya che. Ama chatAM vibhAgavAkyanI maryAdAne nahIM jANanAra devasene je sAta nayone badale nava nayo kahyA ane dravyArthika Adi nayonA je dasa Adi bheda karyA te paNa kaI rIte nyUnatAvALA che ? tenuM jJAna graMthakArazrIe karAvyuM che. jethI padArthanA pAramArthika svarUpane jovAnI sUkSma prajJA pragaTe che. vaLI, eka padArthane AzrayIne sarvanayothI pUrNa bodha karavAmAM Ave to yathArtha nirNaya thaI zake che paraMtu digaMbara vacanAnusAra sAta nayane badale nava navo grahaNa karavAmAM Ave to tenI saMgati thatI nathI. jema ahiMsAnuM svarUpa sAta nayone sAme rAkhIne pUrvamAM varNana karyuM tema vyavahAranayanI ahiMsA, RjusUtranayanI ahiMsA ane zabdAdinayanI ahiMsA e traNa nayonI ahiMsAno bodha thAya che. vaLI, koIka vadhu prajJAvALA teno vizada bodha kare to te sAte nayothI ahiMsAnA svarUpanuM paraspara vibhAjana karIne pUrNa ahiMsAno bodha karI zake, paraMtu sAta nayane badale devasena kahe che te nava naya paraspara ekabIjAmAM aMtarbhAva pAmatA hovAthI yathArtha bodha karAvavA samartha banatA nathI; kema ke ahiMsAnuM svarUpa naigamanayathI zarU karIne evaMbhUtanaya sudhI sUkSma-sUkSmatara thAya che ane aMtima evAM evaMbhUtanayamAM atyaMta sUkSma ahiMsAnA svarUpanI prApti thAya che. jyAre te bethI atirikta evAM dravyArthikanaya ane paryAyArthikanayane bheLavIne nava nayathI vicAraNA karavAmAM Ave to bhrama thAya ke naigamAdi sAta nayothI ahiMsAno pUrNa bodha thayA pachI dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya kaI rIte tenA bodhamAM upayogI che jethI sAtane badale digaMbaro nava naya kahe che ? arthAt te nava no kramasara sUkSma-sUkSmatara bodha karAvIne eka vastuviSayaka pUrNa bodha karAvavA arthe samartha nathI mATe asaMbaddha rIte temano vibhAga che. AthI ja sarvatra sAta nayo ke sAta nayonA peTA bhedone svIkArIne vastuno bodha karavAmAM Ave to pUrNa vastuno bodha thAya athavA dravyArthikanaya ane paryAyArthikanayane grahaNa karIne vastuno bodha karavAmAM Ave to pUrNa vastuno bodha thAya paraMtu je rIte digaMbare yathAtathA vibhAga karelo che te vibhAga vivekIne bodha karAvavAmAM bhrama pedA karAve che tethI graMthakArazrIe tenuM AThamI DhALanI gAthA-8thI gAthA-23 sudhI nirAkaraNa karyuM che, jethI padArthane yathArtha jonArI nirmaLa dRSTi pragaTe ane parasaMpradAyanI paNa yuktiyukta vAtane taTasthatAthI svIkAravAnI nirmaLa dRSTi pragaTe ane paradarzananI asaMbaddha vAtane madhyasthatAthI joIne kaI rIte asaMbaddha che teno nirNaya karavAnI zakti pragaTe che. tethI svadarzana-paradarzananA pakSapAta vagara zAstravacana, yukti ane anubhavathI tattvano nirNaya karIne nayapramANano yathArtha bodha thAya to te mArgAnusArI bodhathI sarvatra ucita pravRtti karavA dvArA samabhAvanI vRddhi thAya jethI kalyANanI prApti thAya. mATe prastuta-pathI 8 DhALanA abhyAsathI paNa yogyajIvone kalyANanI prApti thAya che.
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 dravyagAparyAyano rAsa bhAga-1] DhALa-9 | gAthA-1 210- pUrvanI DhALa sAthenuM joDANa: prastuta graMtha dravya, guNa, ane paryAyano bodha karAvavA arthe graMthakArazrIe racelo che. te dravyaguNaparyAyano bheda kaI apekSAe che ? ane abheda kaI apekSAe che tenuM prAraMbhamAM varNana karyuM. tyArapachI te dravyaguNaparyAyane AzrayIne saptabhaMgI Adi bhAvo kaI rIte prApta thAya che te batAvyuM ane te viSayamAM digaMbara evAM devasene "nayacakra' graMthamAM je padArtho batAvyA che tenuM varNana karIne graMthakArazrIe svamata anusAra ane yuktithI kaI kaI asaMgatio che ? tenI atyArasudhI spaSTatA karI. vaLI, te dravyaguNaparyAyarUpa vastuno vicAra karIe to guNathI pRthapha paryAya nathI paraMtu upacArathI pRthaka che tema graMthakArazrIe pUrvamAM batAvyuM ane te pramANe dareka padArthono vicAra karIe to dareka vastu dravya ane paryAyarUpa che. have dareka vastu dravyathI dhruvarUpa che ane te ja vastu paryAyathI pratikSaNa anyarUpe utpanna thAya che te prastuta DhALamAM batAve che - gAthA : eka aratha tihuM lakSaNe, jima sahita kahai nirIna re; tima saduhaNA mani dhAratA, sIjhaI saghalA zubhakAja re. II9/1aaaa jinavANI prANI sAMbhalo. gAthArtha - jema, eka artha eka vastu, traNa lakSaNa sahita jinarAja kahe che. tema saduhaNA zraddhA, manamAM dhAratA, saghaLA zubhakArya siddha thAya che. he prANI ! jinavANI sAMbhaLo. ll9/1II. Tabo : eka ja artha-jIvapugalAdika, ghaTApaTAdika jima 3 lakSaNe-utpAda, vyaya, dhrauvyaI karI sahita zrI jinarAja kahaI chaI, "sapanepha vA vikheDu vA yuve vA" e. tripadIIM karInaIM, tima-saduhaNA manamAMhi dharatAM sarva kArya sIjhaI. e tripadInaI sarva artha vyApakapaNuM dhAravuM, tai-jinazAsanArtha. paNi keTalAMIka nitya keTalAMIka anitya Ima naiyAyikAdika kahaI chaI, te rIti nahIM. nityakAMta, anityakAMta pakSamAM lokayukti paNi viruddha kaIM te mArTi-dIpathI mAMDI AkAzatAMI utpAda, vyaya, dhavalakSaNa mAnavuM, teha ja pramANa.
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 307 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-1 3 2 - "AdIpamAvyomasamasvabhAvaM syAdvAdamudrA'natibhedi vastu / tannityamevaikamanityamanyaditi tvadAjJAdviSatAM pralApAH" / / 1 / / (anyayogavyavacchedadvAtriMzikA, zloka-5) T9/1 TabArtha - eka ja artha-jIvapudgalAdika ane ghaTapaTAdika eka ja artha, jema-utpAda, vyaya, dhrauvya-traNa lakSaNe karI sahita zrI jinarAja kahe che. kema traNa lakSaNe karI sahita kahe che ? tethI kahe che - 35ne vA vikhera vA, ghuvera vA e tripadIne AzrayIne jinarAja kahe che ane jema jinarAja kahe che tema sahaNAneahaiyAnI rucipUrvaka svIkArIne, manamAM dhAratAM-A tripadInA pAramArthika svarUpane manamAM dhAratAM, sarva kAryo siddha thAya che. ahIM prazna thAya ke, utpAda-vyaya-dhrauvya eTaluM dhAravAthI AtmAnAM sarva zubha kAryo kaI rIte siddha thAya che ? tethI kahe che - e tripadIne, sarva arthanuM sarvaze kahelA sarva padArthorUpa sarva arthanuM, vyApakapaNuM dhAravuM arthAt te sarva athanuM varNana che temAM tripadI vyApIne rahelI che ema jANavuM. tethI tripadInA baLathI ja bhagavAnanA zAsananA sarva padArtho pragaTa thAya che te jinazAsanano artha che. paraMtu "keTalAka nityaka keTalAka padArtha nitya che, ane keTalAka anityakeTalAka padArtha anitya che," ema taiyAyika kahe che te rIte nahIMete rIte padArthone dhAraNa karavA nahIM. keTalAka nitya padArtho ane keTalAka anitya padArtho kema svIkAravA nahIM paraMtu sarva padArthone nityAnitya ja kema svIkAravA tene mATe yukti kahe che - nitya ekAMta ane anitya ekAMta pakSamAM lokayukti paNa viruddha che te mATe nitya ekAMta pakSa ane anitya ekAMta pakSa lokayuktithI viruddha che te mATe, dIpakathI mAMDIne AkAza sudhI sarva padArthone utpAda-vyaya-dhrauvya lakSaNa mAnavA te ja pramANa che. =ane kahevAyuM che=sarva padArtha utpAda-vyaya-dhrauvya lakSaNavALA che te kahevAyuM che - "ArImAvyomasamasvabhAve vastu-dIpathI mAMDIne AkAza sudhI samasvabhAvavALI vastu, cAdbhavamudrADanatiSatri syAdvAdamudrAne anatibhadi che syAdvAdamudrAne nahIM oLaMganArI che. tazte kAraNathI, nityamevamanityama-nitya ja eka che, anitya anya che. kRti pratApa = e pramANenA pralApo, dANAdiSatAM tamArI AjJAno dveSa karanArA puruSonA che." I1u (anyayogavyavacchedaDhAviMzikA, zloka-5) /1
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-1 bhAvArtha: je vakhate uttaraparyAya utpanna thAya che te vakhate pUrvaparyAyanuM vigamana thAya che ane te dravya dravyarUpe dhruva che tethI dareka vastu paryAyathI utpAda-vyayarUpa che ane dravyathI dhruvarUpa che. mATe "jagatavartI jIva, pudgala Adi koI vastunuM ke ghaTapaTAdi koIpaNa vastunuM grahaNa karIne vicArIe to utpAda-vyaya-dhrauvyathI sahita te vastu che" ema bhagavAna kahe che; kema ke bhagavAne tIrthanI sthApanA vakhate "sapanepha vA viAmeD vA, vek vA" e tripadI dvArA ja tattva batAvela che ane te tripadImAMthI ja AkhI dvAdazAMgI utpanna thayela che arthAt AtmakalyANanA atyaMta arthI evAM gaNadharo tIrthaMka2bhagavAnane "tattva zuM che ?" e prakAranI jijJAsAthI prazna kare che, tenA uttararUpe bhagavAne A tripadI ApI ane te tripadInA baLathI ja gaNadharone AkhI dvAdazAMgIrUpa arthanI upasthiti thaI. tethI AtmakalyANamAM atiupakAraka evI dvAdazAMgIrUpa sarva artha sAthe tripadInuM ekavAkyapaNuM che. mATe te tripadI ja tattvane batAvanAra che evI sthira zraddhA karavI joIe ane tripadInA arthane ja manamAM dhAraNa karIne yatna karavAmAM Ave to sarva kAryo siddha thAya che; kema ke tripadIno ja vistRta artha AkhI dvAdazAMgIrUpa zrutajJAna che ane te dvAdazAMgI jenA haiyAmAM sthira vaselI che ane tene manamAM dhAraNa karIne jeo te dvAdazAMgI anusAra ucita pravRtti kare che ane anucita pravRttithI nivRtti kare che, teo sarva kalyANanI paraMparAne prApta kare che. mATe tenAM sarva kAryo siddha thAya che ane A tripadI jinazAsanano sAra che paraMtu naiyAyika Adi, jema keTalAka padArthane nitya kahe che ane keTalAka padArthane anitya kahe che e rIte sthULa buddhithI svIkArIne sthULa buddhithI viparIta bodha karavo nahIM arthAt naiyAyika kahe che ke, saMsArI jIvono AtmA, AkAza ane paramANu Adi keTalAka padArtho nitya che=ekAMta nitya che, ane ghaTapaTAdi ane caNukAdi keTalAka padArtho anitya che=ekAMta anitya che ane sthULathI vicA2nA2ne, e vastu, je pramANe naiyAyika kahe che te rIte bhAse che paraMtu te rIte svIkAravuM nahIM; kema ke nitya ekAMtapakSamAM ke anitya ekAMtapakSamAM lokayukti paNa viruddha che; kema ke lokayuktithI vicArIe to "potAno AtmA potAne bAlyakALamAM je huM hato te ja huM yuvAnImAM ane vRddhAvasthAmAM paNa chuM" tema pratIta thAya che ane bAlyAvasthA ane yuvAvasthArUpa paryAyono potAnAmAM bheda che tema pratIta thAya che. tethI dravyathI potAno AtmA nitya che ane paryAyathI potAno AtmA anitya che tema lokanA anubhavathI ane yuktithI paNa siddha thAya che mATe dIvAthI mAMDIne AkAza sudhI sarva padArtho utpAda, vyaya, ane dhrauvyarUpa ja mAnavA e ja pramANa che. 308 ahIM dIpane anitya grahaNa karIne bauddha darzana "sarva padArtho anitya che" tema sthApana kare che ane AkAzane nitya grahaNa karIne naiyAyika "AkAzanI jema AtmA, paramANu Adi nitya che" tema sthApana kare che tene sAme rAkhIne graMthakArazrI kahe che ke dIpa paNa utpAda, vyaya, dhrauvya svarUpa che, ekAMta anitya nathI ane AkAza paNa utpAda, vyaya, dhrauvyasvarUpa che, ekAMta nitya nathI. mATe sarva padArtho nityAnityarUpa ja che. te A rIte : :
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-1 309 dIpamAM rahelA ghInA pudgalo pratikSaNa kalikArUpe thAya che ane te dIpakalikA, vyAghAta na hoya to, dIrghakALa sudhI sadaza jyota svarUpe dekhAya che. Ama chatAM ghInA pudgalo ja te kalikArUpe thayelA che ane te bIjI kSaNe nAza pAme che ane te bIjI kSaNe navA ghInA pudgalo te dIpakalikAnA sthAne bIjI kalikArUpe thAya che. A rIte pratikSaNa pUrvapUrvanI kalikA nAza pAme che. A pramANe dIpakalikAnA dRSTAMtathI sarva padArtho ekAMta anitya che tema bauddha darzana sthApana kare che tene graMthakArazrI kahe che ke dIpakalikAmAM utpAda, vyaya, dhrauvyalakSaNa che. te A rIte - koIka pudgalo pUrvamAM ghIrUpe pariNamana pAmelA, te ghInA pariNAmano tyAga karIne, kalikArUpe pariNamana pAme che ane kalikArUpe pariNamana pAmelA ghInA pagalo uttara kSaNamAM dhUmAdirUpe pariNamana pAme che tethI prathama kSaNanA dIpakalikAnA je pudgalo che te pUrvamAM ghIparyAyarUpe hatA ane uttaramAM dIpakalikArUpe thayA ane tyArapachI dhUmAdi paryAyarUpe thayA. te rIte bIjI kSaNanI dIpakalikA paNa pUrvanI kSaNamAM ghaparyAyarUpe hoya che ane uttaranI kSaNamAM dIpakalikArUpe thAya che ane tyArapachInI kSaNamAM dhUmAdirUpa thAya che. A rIte dIpakalikAnI saMtatimAM vartatA dareka yugalo pudgalarUpe dhruva che ane te te paryAyarUpe utpAda, vyayarUpa che. mATe dIpakalikAnA pudgalomAM paNa utpAda, vyaya, dhrauvya lakSaNanI prApti che. vaLI, AkAzamAM koI parivartana nathI paraMtu sadA sthira ekasvabhAvavALo che tene daSTAMta karIne naiyAyika AtmA, paramANu Adine ekAMta nitya sthApana kare che tene graMthakArazrI kahe che ke, AkAza paNa utpAda, vyaya, dhrauvya lakSaNavALuM che, ekAMta nitya nathI. te A rIte - AkAza dravyano avagAhana ApavAno guNa che ane je AkAzakSetramAM je vastu avagAhIne rahe che tene avagAhana ApavAnA pariNAmavALA te AkAzapradezo che ane te vastu kSetramaMtaramAM jAya che tyAre te vastune avalaMbIne te AkAzapradezomAM avagAhanadAnapariNAma nAza pAme che tethI te AkAzapradezo AkAzarUpe nitya hovA chatAM te AkAzapradezomAM rahela vastunA gamana-Agamanane AzrayIne te te AkAzapradezomAM vartatA avagAhanadAnapariNAmamAM utpAda, vyaya thAya che. tethI AkAza paNa ghaTAkAza, paTAkAza AdirUpe anitya che ane AkAzarUpe nitya che. dIpathI mAMDIne AkAza sudhI sarva padArtho utpAda, vyaya, dhrauvyarUpe che temAM graMthakArazrI sAkSI Ape che. dIvAthI mAMDIne AkAzarUpI sarva vastu samAna svabhAvavALI che ane te samAna svabhAva hovAthI ja syAdvAdamudrAmAM koIno bheda thato nathI arthAt utpAda, vyaya, dhrauvyarUpa svabhAva dareka vastunA samAna che tethI eka vastune nitya ane anya vastune anitya e pramANe taiyAyiko je kahe che, te teonAM vacano bhagavAnanA vacananA keSavALAM che. II9/1TI
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-2 avatataraNikA : eha ja bhAva vivarInaIM kahaI chaOM - avataraNikArca - e ja bhAva gAthA-1mAM kahyuM ke, utpAda, vyaya, drauvyarUpa traNa lakSaNathI yukta vastune mAnavI joIe e ja bhAvane, vivaraNa karIne kahe che - gAthA : utpAda, vyaya, dhruvapaNai, II samaya samaya pariNAma re; padravyataNo pratyakSathI, na virodhataNo e ThAma re. jina lagA gAthArtha : pratyakSathI dekhAto utpAda, vyaya, dhruvapaNAno padravyataNo samayasamayano pariNAma che. virodhataNuM e sthAna nathI utpAda, vyaya hoya tyAM dhruva na hoya ane dhruva hoya tyAM utpAda, vyaya na hoya e prakAranA virodhapaNAnuM sthAna nathI. II9/cA. rabo - utpAda 1, vyaya 2, dhruva 3-e 3 lakSaNaM Sadravyano samaya samaya pariNAma chaiM. koI kahasthaI rja-jihAM-utpAda-vyathapaNuM, tihAM-dhruvapaNuM nahIM, jihAM-dhruvapaNuM, tihAM-utpAda-vyaya nahIM; ehava vidha thaI. ta-3 lakSaNa eka kAmi kima hoI? tima-3 lakSaNa eka kAmi na ha II. tehanaIM kahi$ rja-zIta, uSNa sparza jala, analanaIM viSaI parasparaI parihAraI dIThA chaI, tehanaIM-eka ThAmaI upasaMhAraI virodha kahiI, IhAM-ta traNa lakSaNa sarvatra ekaThAM ja pratyakSathI dIsaI chaI, paraspara parihAraI kihAMI pratyakSasiddha nathI, to e vidharnA ThAma kima hoI? anAdikAlIna ekAMtavAsanAI Ihita jIva ehartA vidha jANa thaI, paNi paramArthaI vicArI jatAM virodha nathI. samaniyatatAI pratyaya ja vidhabhaMjaka chaI. 9/cA TabArca - utpAda, vyaya ane dhruva e traNa lakSaNo SaTdravyano samayasamayano pariNAma che= pratisamaya dareka vastumAM A traNa pariNAmo vartI rahyA che. koI kaheze, je-jemAM=je eka vastumAM, utpAda-vyayapaNuM, temAM te vastumAM, dhruvapaNuM hoya nahIM, jyAM=je vastumAM, dhruvapaNuM, temAMete vastumAM, utpAda-vyaya hoya nahIM, evo virodha che. to traNa
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 311 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 / gAthA-2 lakSaNa eka sthAne kema hoya? tema=virodha che tema, traNa lakSaNa ekasthAne na hovAM joIe. tene kahIe chIe, je zItasparza ane CSNasparza pANInA ane agninA viSayamAM paraspara parihAre dekhAya chepANImAM zItasparza che, uSNasparza nathI ane agnimAM uSNasparza che, zItasparza nathI-e rIte zItasparza ane uSNasparza paraspara parihArathI eka sthAnamAM dekhAya che. tene=zItasparza ane uSNasparzane, eka sthAnamAM upasaMhAra karIe=svIkAra karIe, to virodha kahevAya. ahIM to cha dravyamAM to, traNa lakSaNa sarvatra sarva dravyamAM, eka sthAne ja pratyakSathI dekhAya che. parasparanA parihArathI-dhruvapaNuM hoya tyAM utpAda, vyaya na hoya ane utpAda, vyaya hoya tyAM dhruvapaNuM na hoya e prakAranA parasparanA parihArathI, kyAMya pratyakSa siddha nathI koI dravyamAM pratyakSasiddha nathI. to e=utpAda, vyaya, dhrovya-e, virodhanuM sthAna kema thAya?=eka dravyamAM e traNa lakSaNano svIkAra e virodhanuM sthAna thAya nahIM. anAdikALanI ekAMta vAsanAthI mohita jIva eno virodha jANe che-anAdikALathI jitavacanAnusAra ke yukti anusAra ke anubhava anusAra tatvane jonAra nathI paraMtu je je prakAranA saMyogane prApta kare che te saMyoga anusAra te te darzananI ekAMtavAsanAthI mohita jIva eno virodha jANe che, paNa paramArthathI vicArI jotAM virodha nathI=chae dravyamAM utpAda, vyaya, dhrauvyane svIkAravAmAM virodha nathI. kema virodha nathI tethI kahe che - samaniyatatAno pratyaya ja=e dekhItI sarva vastumAM samAna rIte rahelA utpAda, vyaya, ghIvyano bodha ja, virodhano bhaMjaka che-traNane eka sthAnamAM svIkAravAmAM je virodhanuM koIka pUrvapakSI ubhAvana kare che te virodhano bhaMjaka che. I9/rA bhAvArtha : gAthA-1mAM kahyuM ke, dareka padArtha utpAda, vyaya, dhRvarUpe bhagavAne kahyo che ane te prakAre zraddhA karIne manamAM dhAraNa karo to AtmAnAM badhAM zubha kAryo siddha thAya che; kema ke je mahAtmA zAstravacanathI, yuktithI ane anubhavathI A traNa lakSaNonA paramArthane jANe che, te mahAtmA bhagavAnanI AkhI dvAdazAMgInA paramArthane saMkSepathI jANe che. tethI dvAdazAMgI tenA hitanuM ekAMta kAraNa bane che ane te traNa lakSaNanA paramArthane spaSTa karavA arthe graMthakArazrI kahe che ke, jainazAsana dharmAstikAyAdi cha dravyone svIkAre che, te chae dravyomAM pratyakSathI je dravyo dekhAya che te sarvamAM pratisamaya utpAda, vyaya ane dhruvapaNuM vidyamAna che; kema ke dareka dravya pratikSaNa koIka avasthAthI anya avasthArUpe pariNamana pAme che te vakhate te dravyamAM pUrvanI avasthAno vyaya pratyakSathI dekhAya che ane navI avasthAno utpAda pratyakSathI dekhAya che ane te baMne avasthAnA AdhArabhUta evuM te dravya dhruva paNa te ja samaye pratyakSathI dekhAya che. tethI vartamAnakSaNamAM potAno AtmA pUrva avasthAno tyAga karIne navI avasthAne pAmato dekhAya che tyAre vartamAnakSaNamAM ja pote dhruva che tema paNa svAnubhavathI jaNAya che, mATe jema potAnA AtmAmAM pratisamaya utpAda, vyaya ane
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-2 dhruvapaNuM pratyakSathI pratIta thAya che ane dekhAtA ghaTapaTAdi vastumAM pratisamaya utpAda, vyaya, dhruvapaNuM pratyakSathI dekhAya che tema chae dravyomAM utpAda, vyaya, dhruvapaNArUpa traNe lakSaNono samayasamayano pariNAma che ema mAnavuM joIe. ahIM koI kahe che ke utpAda ane vyaya eka sthAnamAM svIkArI zakAya; kema ke koI vastuno utpAda thAya che tyAre tenI pUrva avasthAno vyaya prApta thAya che paraMtu jyAM utpAda, vyaya hoya tyAM dhruvapaNuM svIkArI zakAya nahIM. jema, dIpakalikAmAM pUrvanI dIpakalikA nAza pAme che tyAre ja navI dIpakalikA dekhAya che paraMtu te navI dIpakalikAnA utpAda vakhate jema pUrvanI dIpakalikAno vyaya dekhAya che tema dhruvapaNuM dekhAtuM nathI. vaLI, jyAM dhruvapaNuM hoya tyAM utpAda, vyaya dekhAtA nathI. jema, AkAzamAM dhruvapaNuM dekhAya che tyAM koI prakArano vyaya ke koI prakArano utpAda dekhAto nathI. mATe dhruvapaNuM hoya tyAM utpAda, vyaya hoI zake nahIM evo virodha che mATe, utpAda, vyaya, dhrauvya eka sthAnamAM kema hoI zake ? arthAtuM hoI zake nahIM. tethI eka sthAnamAM utpAda, vyaya ane dhrauvya saMbhave nahIM. A prakAranA vacanano uttara ApatAM graMthakArazrI kahe che - pANImAM zItasparza che, agnimAM uSNasparza che. te baMne sparza eka ja vastumAM kyAMya dekhAtA nathI; kema ke pANImAM zItasparza hoya tyAre uSNasparza hoI zake nahIM ane agnimAM uSNasparza hoya tyAre zItasparza hoI zake nahIM. Ama chatAM koIka eka sthAnamAM zItasparza che ane uSNasparza che ema kahevAmAM Ave to virodha kahevAya; kema ke pratyakSa anubhavathI zItasparza ane uSNasparza eka sthAnamAM rahetA nathI tema dekhAya che jyAre chae dravyomAM to utpAda, vyaya, dhrauvyarUpa traNe lakSaNo eka ja sthAnamAM pratyakSathI dekhAya che, paraMtu koI sthAnamAM utpAda, vyaya ane dhruva-e baMne parasparanA parihArathI pratyakSathI siddha nathI mATe utpAda, vyaya ane dhruva vacce virodhanuM sthAna hoI zake nahIM. ahIM prazna thAya ke, jainadarzana sivAya anya darzanavALA utpAda, vyaya sAthe dhruvano paraspara virodha svIkAre che tethI teone dareka padArthamAM eka sthAne utpAda, vyaya, dhruva traNe kema dekhAtA nathI ? AthI ja dIpakalikAnA daSTAMtathI bauddha darzanavALA utpAda, vyayanI siddhi kare che ane tenA dvArA sarva padArtho ekAMta kSaNika che tema sthApana kare che. vaLI, naiyAyikane AkAza dhruva dekhAya che ane tenA dRSTAMtathI AtmA ane paramANune ekAMta dhruva sthApana kare che mATe sarvatra utpAda, vyaya, dhruva traNe ekasAthe rahelA che ema pratyakSathI dekhAya che tema kema kahI zakAya ? tenA uttararUpe graMthakArazrI kahe che - anAdikALathI jIvamAM ekAMtavAsanA che ane te ekAMtanI vAsanAthI jIva utpAda, vyayano dhruva sAthe virodha jANe che paNa paramArthathI vicArI jotAM dhruva sAthe virodha nathI. tethI ekAMtavAdI evAM bauddha darzanavALA ekAMta vAsanAthI mohita thaIne sarva padArthone utpAda-vyayarUpa svIkAre che. vaLI, ekAMtavAsanAthI mohita thaIne taiyAyiko AkAzAdi padArthone dhruva kahe che. paramArthathI padArthanuM svarUpa vicAravAmAM Ave to utpAda, vyaya, dhruvane eka sthAnamAM virodha nathI; kema ke "utpAda, vyaya, dhRvarUpa traNe bhAvo samaniyata eka sthAnamAM jaNAya che" e bodha ja virodhano bhaMjaka che.
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 313 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-2-3 ahIM vicArakane prazna thAya ke, te te darzanavALA ekAMtavAsanAthI mohita che ema graMthakArazrIe na kahyuM paraMtu anAdikALanI ekAMta vAsanAthI mohita jIva utpAda, vyayano virodha jANe che tema graMthakArazrIe kema kahyuM ? kema ke te te darzanavALA anAdikALathI ekAMtavAsanAvALA nathI paraMtu te te bhavamAM te te darzananI ekAMtavAsanAthI mohita che. mATe graMthakArazrIe anAdikALanI ekAMtavAsanAthI jIva mohita che tema kahevuM joIe nahIM. tenuM tAtparya e che ke, anAdikALathI saMsAravartIi jIvo padArthanA vAstavika svarUpane jovAne abhimukha thayA nathI paraMtu potAnI indriyothI je je prakAre padArtha dekhAya che te te prakAre ekAMtavAsanAthI mohita hoya che. tethI ja Atmahitane choDIne ekAMta daSTa potAnA bhavane sAme rAkhIne tuccha evAM sukha mATe prayatna kare che te rIte koIka jIva koI darzanamAM janme tyAre te te darzana pratye avicAraka rAga thAya che tethI ekAMtavAsanAthI mohita evo te jIva utpAda, vyaya ane dhruvano paraspara virodha che tema jANe che ane tethI avicArakarUpe anAdikALathI AtmAmAM je ekAMtavAsanA varte che tenA baLathI jema saMsArI jIvo potAnA hitano nAza kare che tema te te darzanamAM rahIne paNa ekAMtavAsanAthI mohita jIva utpAda, vyaya ane dhruva vacce paraspara virodha jANIne paramArthane jovA samartha banatA nathI tethI tattvanI prApti karIne hita sAdhI zakatA nathI. ll9/zA avataraNikA - teha ja dekhADaI thaI - avataraNitArtha : te ja dekhADe che-pUrva gAthAmAM kahyuM ke pratyakSathI samaye samaye chae dravyono utpAda, vyaya, prauvya dekhAya che temAM koI virodhane sthAna nathI, te ja anubhavane anurUpa pratyakSathI dekhADe che - gAthA - ghaTa, mukuTa, suvarNa ha arthiA, vyaya, utapati, sthiti pemaMta re; nijarUpaI hova hemathI, duHkha, harSa, upekSAvaMta re. jina II9/3II gAthArtha : ghaTa,mugaTa ane sonAnA aWiA jIvo ha hoya, teo vyaya=ghaTano vyaya, utapati mugaTanI utpatti, sthiti suvarNanI avasthitine, pekhaMtajotA, dukhavaMtaeghaTanA vyayathI duHkhavaMta, harSavaMtara mugaTanI utpattithI harSavALA ane upekSAvaMta=suvarNanI avasthitithI upekSAvALA, hemathI nijarUpaI hovaIM=suvarNane joIne potAnA pariNAmane anurUpa thAya che. II9/3II
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-3 eka ja hema dravyanaIM viSaI ghaTAkAraIM nAza, mukuTAkAraIM utpatti anaIM hemAkAraIM sthiti-e 3 lakSaNa prakaTa dIsaIM chaIM, je mArTi-hemaghaTa bhAMjI hemamukuTa thAI chaI, tivAraI-hemaghaTArthI duHkhavaMta thAI, te mArTi-ghaTAkAraIM hemavyaya satya chaI. je mArTihemamukuTArthI harSavaMta thAI, te mArTi-hermotpatti mukuTAkAra satya chaIM. je mArTihemamAtrArthI te kAli-na sukhavaMta, na duHkhavaMta thAI chaI-sthitapariNAmaI rahaI chaI, te mArTi-hemasAmAnya sthiti satya chaI. Ima-sarvatra utpAda, vyaya, sthiti-paryAya DhavvarUpi jANavA. 314 TaboH IhAM-utpAda-vyayabhAgI bhinnadravya anaIM sthitibhAgI bhinnadravya-koI dIsatuM nathI. je mArTi-ghaTamukuTAghAkArAsparzI hema dravya chaI nahIM, je-eka dhruva hoI, dhruvatAnI pratIti paNi chaIM. te mArTi-'tanmAvA'vyayaM nityam ||33|| e lakSaNaIM-pariNAmaI dhruva anaIM pariNAmaI adhruva-sarva bhAvavuM. Ile/3|| TabArtha: eka ja hemadravyane viSe ghaTAkAre nAza, mukuTAkAre utpatti ane hemAkAre sthiti e traNa lakSaNa pragaTa dekhAya che. je mATe, hemaghaTane=suvarNanA ghaTane, toDIne hemamukuTa=suvarNano mugaTa, thAya che tyAre hemaghaTano arthI duHkhavaMta thAya che te mATe ghaTAkAre hemadravyano vyaya satya che. je mATe suvarNanA mugaTano arthI harSavaMta thAya che=jyAre hemaghaTamAMthI hemamugaTa bane che tyAre hemamukuTano arthI harSavaMta thAya che, te mATe hemanI utpatti mukuTAkAre satya che. je mATe-hemamAtrArthI=suvarNamAtrano arthI puruSa, te kALe=ghaTanA nAzathI mugaTanA utpattikALamAM, sukhavALo thato nathI ke duHkhavALo thato nathI paraMtu sthira pariNAme rahe che, te mATe hemasAmAnyanI sthiti satya che. ema sarvatra=sarva padArthomAM utpAda, vyaya, sthitiparyAya dravyarUpe jANavA. ahIM=suvarNanA dRSTAMtamAM, utpAda-vyayabhAgI bhinna dravya ane sthitibhAgI bhinna dravya koI dekhAtuM nathI. je mATe, ghaTamukuTa Adi AkArAsparzI=AkAraasparzI, hemadravya che nahIM=ghaTa ane mukuTa AkArane na sparzatuM hoya evuM koI hemadravya jagatamAM nathI, je eka dhruva bane. vaLI, dhruvatAnI pratIti paNa che, te mATe, "tadbhAvanuM avyaya e nitya" / / 5-33 / / e lakSaNathI (tattvArthasUtranA adhyAya-5nuM sUtra-33) pariNAmI dhruva ane pariNAmI adhruva sarva bhAvavuM. 9/3/
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 315 dravyaguNaparyAno rAsa bhAga-1] DhALa-9 | gAthA-3 bhAvArtha : jagatanA sarva padArtho utpAda, vyaya, dhruva svarUpa che, te lokaanubhavanA daSTAMtathI graMthakArazrI spaSTa kare che - jema, koI traNa puruSamAMthI koI eka puruSa suvarNaghaTano arthI hoya, bIjo puruSa suvarNamugaTano arthI hoya, trIjo puruSa suvarNamAtrano arthI hoya ane koI te suvarNanA ghaTane toDIne mugaTa banAve tyAre suvarNanA ghaTano arthI puruSa suvarNaghaTanA vyayane joIne potAnA pariNAmathI du:khavALo thAya che; kema ke suvarNanA ghaTano arthI hovAthI suvarNanA aghaTanI prAptithI tene duHkha thAya che. vaLI, bIjo puruSa, je suvarNanA mugaTano arthI che, te puruSa suvarNanA ghaTamAMthI mugaTanI utpatti joIne potAnA pariNAmathI harSavALo thAya che, kema ke tene iSTa evAM suvarNanA mugaTanI prApti dekhAya che. vaLI, suvarNanA ghaTanA nAzathI suvarNano mugaTa bane che tyAre te banne avasthAmAM suvarNanI sthiti che tethI suvarNamAtranA arthI puruSane suvarNaghaTanA nAzathI mugaTanI utpattimAM paNa suvarNanI avasthiti dekhAya che tethI duHkha ke harSavALo thato nathI paraMtu upekSAvALo thAya che tethI te traNa puruSanA anubhavathI jaNAya che ke suvarNarUpa avasthita dravya ghaTarUpa paryAyano tyAga karIne mugaTarUpa paryAyane prApta kare che. mATe paryAyarUpe vastunI utpatti ane nAza che ane dravyarUpe avasthiti che. ema sarva padArthomAM utpAda, vyaya paryAyarUpe che ane sthiti dravyarUpe che. A anubhavane spaSTa karavA arthe TabAmAM kahe che ke utpAdavyayabhAgI suvarNathI bhinna evuM koI sthira dravya ane sthitibhAgI suvarNathI bhinna evuM utpAdavyayavALuM koI dravya dekhAtuM nathI tethI utpAda, vyaya pAmanAra anya dravya che ane dhruva rahenAra anya dravya che ema mAnI zakAya nahIM. kema mAnI zakAya nahIM temAM yukti batAve che. ghaTa, mugaTa Adi AkArane na sparzatuM hoya evuM hemadravya jagatamAM nathI, je sadA ekasvarUpa dhruva hoya. vaLI, ghaTamugaTAdi AkAranA parivartanamAM paNa suvarNanA dhruvapaNAnI pratIti che tethI tenA bhAvano vyaya na thAya e nitya svIkArI zakAya arthAt suvarNanA bhAvano vyaya na thAya paraMtu suvarNano AkAra badalAya te nitya svIkArI zakAya ane nityanuM lakSaNa tenA bhAvanA avyayarUpa svIkAravAthI e prApta thAya ke, vastu koIka pariNAme dhruva chesuvarNanA pariNAmathI suvarNa dhruva che ane koIka pariNAme adhruva che=ghaTAkAramAMthI mugaTAkAra pariNAmathI adhruva che, e pramANe sarva ThekANe bhAvana karavuM. A kathanathI ja jeo aprazruta, anutpana, sthira ekasvabhAvavALuM dravya dhruva che ema kahIne, paramANune ane AtmAne ekAMta dhruva mAne che ane kacaNukAdi padArthone ekAMta adhruva mAne che te naiyAyikanA kathananuM nirAkaraNa thAya che; kema ke paramANu paNa pratikSaNa te te bhAvarUpe pariNAmAMtara pAme che AthI ja te paramANu kyAreka raktabhAvarUpe hoya che ane kyAreka zvetabhAvarUpe bane che tethI paramANubhAvarUpe sthira svIkArIe topaNa te te avasthAthI paramANu anitya che ane AtmA paNa AtmArUpe nitya hovA
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-3-4 chatAM pratikSaNa parivartana thatA bhAvothI anitya che mATe AtmAnA AtmArUpa bhAvano vyaya na thAya te rUpe AtmA nitya che ane AtmAnA je je bhAvorUpa paryAya pariNamana pAme che te te rUpe AtmA anitya paNa che. Ile/3II avataraNikA H utpAda-vyaya-dhrauvyo abhedasaMbaDha-bheda dekhADaI chaI - avataraNikArya : utpAda, vyaya, dhrauvyano abhedathI saMbaddha evo bheda dekhADe che - bhAvArtha: ghaTa, paTa ane maTha e traNa vastuno paraspara bheda dekhAya che tema utpAda, vyaya ane dhrauvyano paraspara bheda dekhAto nathI paraMtu eka vastumAM ekapradezathI vaLagelA utpAdavyayadhrauvya dekhAya che tethI koIpaNa vastune jovAmAM Ave tyAre te vastu ja koika avasthAthI utpanna thatI dekhAya che, koIka avasthAthI vyaya thatI dekhAya che ane koIka avasthArUpe dhruva dekhAya che. tethI utpAdavyayadhrauvyano eka pradezarUpe abheda saMbaMdha che ane traNe te bhAvarUpe eka vastumAM pRthak dekhAya che mATe traNeno bheda che tethI utpAdavyayadhrauvyano abhedasaMbaddha evo bheda che. gAthA gAthArthaH J ghaTavyaya, te-utapatti mukuTanI, dhruvatA kaMcananI--te eka re; dala ekaIM vartag ekadA, nijakArayazakati aneka re. jina. ll9/4ll ghaTavyaya, te-mugaTanI utpatti ane kaMcananI dhruvatA-te eka che=vyaya, utpatti ane dhruvatA e traNeya eka che. (kema eka che te uttarArdhathI spaSTa kare che.) ekaIM dala=eka daLamAM, ekadA varte che=eka dravyamAM eka kALamAM utpAda, vyaya ane dhruvatA varte che. nijakArayazakati aneka che=te dravyamAM potAnAM kAryo karavAnI zakti aneka che. II9/4/ Tabo H hemaghaTa vyaya, teha ja hemamukuTanI utpatti-eka kAraNajanya chaI, te mArTivisabhAgaparyAyotpatti-saMtAna chaI, tehathIja-ghaTanAza vyavahAra saMbhavaI chaI. te mArTi-paNi-uttaraparyAotpatti-te pUrvaparyAyano nAza jANavo. kaMcananI dhruvatA paNi teha ja chaIM, je mArTi-pratItva paryAkSatpAdaI eka saMtAnapaNuM-tehaja-dravyalakSaNa dhrauvya chaI.
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-4 317 e 3 lakSaNa ekadalaIM ekadA vartaI chaI, Ima-abhinapaNaIM paNi zoka, pramoda, mAdhyastharUpa aneka kArya dekhInaI tatkAraNazaktirUpaI anekaparNa-bhinnatA paNi jANavI. sAmAnyarUpaIM dhrauvya anaIM vizeSarUpaIM utpAda, vyaya-Ima mAnatAM viodha paNi nathI. vyavahAra to sarvatra syAdarthAnupravezaI ja hoI. vizeSaparatA paNi-vyutpattivizeSaIM ja hoI. gata va-'svAdutvadyate, svAnnati, svAr dhruvam" Ima ja vAkyaprayoga kIjaIM. "ppane rU vA" kRtyAto vA zabdo vyavasthAyAm, sa ca sthAndra samAnArtha: ata va La: sarpa:" e laukika vAkyaIM paNi svAcchabda leII chaIM, je mArTisarpanaIM pRSThAvacchedaI zyAmatA chaI, udarAvacchedaI nathI. tathA-sarpamAtraIM kRSNatA nathI. zeSanAga zukla kahevAI chaI. te mArTi-vizeSaNa-vizeSyaniyamArtha jo svAcchada proga chaI, to-tripadI mahAvAkya paNi-syAtkAragarbha ja saMbhavaI. II9/4/ TabArtha H suvarNaghaTano nAza thAya te ja suvarNamugaTanI utpatti che; kema ke ekakAraNajanya che=suvarNaghaTanA nAza ane suvarNamugaTanI utpatti e baMne mugaTanI ghaDavAnI kriyArUpa ekakAraNajanya che. te mATe, visabhAga paryAyanI utpattirUpa saMtAna che=visaddeza evAM mugaTanA paryAyanI utpattirUpa suvarNa dravyanuM saMtAna che. tethI ja=mugaTanI utpatti e visaddeza paryAyanI utpattirUpa suvarNadravyanuM saMtAna che tethI ja, ghaTanAzano vyavahAra saMbhave che=mugaTane joIne ghaTanA nAzano vyavahAra thAya che. te mATe paNa=mugaTane joIne ghaTanA nAzano vyavahAra thAya che te mATe paNa, uttaraparyAyanI utpatti-te pUrvaparyAyano nAza jANavo=mugaTarUpa uttaraparyAyanI utpatti-te ghaTarUpa pUrvaparyAyano nAza jANavo, ane kaMcananI dhruvatA paNa te ja che=mugaTaparyAyanI utpattirUpa ja che, je mATe pratItya paryAyanA utpAdathI ekasaMtAnapaNuM=pratItinA viSayabhUta evAM paryAyanA utpAdathI ekasaMtAnapaNuM arthAt pratItinA viSayabhUta evAM mugaTaparyAyanA utpAdanI sAthe ghaTanuM ekasaMtAnapaNuM, te ja dravyanuM dhrauvya lakSaNa che. gAthAnA pUrvArdhano artha karyAM pachI have gAthAnA uttarArdhano artha kare che. e traNa lakSaNa=gAthAnA pUrvArdhamAM batAvyAM e vyaya, utpAda, dhruvatArUpa traNa lakSaNa, eka dalamAM=eka upAdAnakAraNamAM, ekadA=eka kALamAM, varte che. ematraNa lakSaNa eka kALamAM eka daLamAM varte che ema, abhinnapaNAmAM paNa=traNa lakSaNanA abhinnapaNAmAM paNa, zoka-pramoda-mAdhyastharUpa aneka kAryane joIne=ghaTanA nAzathI zoka, mugaTanI utpattithI pramoda ane suvarNanI sthiratAthI mAdhyastharUpa traNa kAryane joIne, traNa kAryanI kAraNazaktirUpe anekapaNAthI=traNapaNAthI, bhinnatA paNa jANavI=vyaya-utpAda ane dhruvatAnI bhinnatA paNa jANavI. ahIM prazna thAya ke eka vastumAM dhrauvya svIkArIe ane pachI temAM utpAdavyaya paNa svIkArIe to
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-4 temAM paraspara virodha bhAse mATe dhavyano Azraya anya che ane utpAdatrayano Azraya anya che tema kema mAnavuM joIe. tenA nirAkaraNa mATe kahe che - sAmAnyarUpe dhovya ane vizeSarUpe utpAdavyaya ema mAnavAmAM virodha paNa nathI. vyavahAra to sarvatra=sarva padArthomAM, cA arthatA anupravezathI thAya che arthAta sarva vacanaprayogamAM sthAta zabdanA arthatA anupravezathI ja syAdvAdIno vyavahAra thaI zake. vizeSaparatA paNa vyutpattivizeSathI ja thAya=vyavahAranayanA sarva kathanamAM koIka nayanuM kathana karyuM hoya tyAre te nayanuM vacana vizeSapara kahevAya ane te nayanA kathanamAM rahelI vizeSaparatA paNa vyutpattivizeSathI ja thAya arthAta te te nayanI je vyutpattivizeSa hoya te vyutpattivizeSathI ja thAya. AthI ja=pUrvamAM kahyuM ke vyavahAra to sarvatra "sthA' zabdanA arthanA atupravezathI ja thAya AthI ja, 'syA utpanna thAya che, syAt nAza pAme che, syAt dhruva che' ema ja vAkya prayoga karavo joIe. ahIM prazna thAya ke jo "cAtuM utpanna thAya che' ityAdi sarvatra vAkyaprayoga karavAno hoya to bhagavAne gaNadharone tripadI ApI tyAre 'thA 3pane vA' ityAdi kema na kahyuM ? ane '3pane vA' ityAdi kema kahyuM? tethI kahe che - pa vA' ityAdimAM "' zabda "vyavasthA' arthamAM che ane te vyavasthA "sthAta' zabdanA samAnArthavALI che. AthI ja pUrvamAM kahyuM ke vyavahAra to sarvatra "svAta' zabdanA arthatA anupravezathI ja thAya che AthI ja, 'kALo sApa e laukika vAkyamAM paNa sthA' zabda levAya che. kALo sarpa e prayogamAM "syAtu' zabda kema levAya che? te spaSTa karavA arthe kahe che - je mATe sApane pRSThAvacchedakathI=pRSThabhAgathI, kSAmatA che, udaraavacchedakathI=udaranA bhAgathI, zyAmatA nathI ane sarpamAtramAM=badhA sarpamAM, kRSNatA nathI; kema ke zeSanAga zukla kahevAya che. te mATe=badhA sarpa kRSNa nathI te mATe, vizeSaNa-vizeSyanA niyama mATe=laukika vAkyamAM paNa sarva sarSa kALA nathI paraMtu keTalAka sarpa kALA che erUpa vizeSaNa-vizeSanA niyama mATe, athavA kALA sarpamAM paNa pRSTha bhAgarUpa vizeSaNathI viziSTa evo sarpa kALo che erUpa vizeSaNa-vizeSyanA niyama mATe, jo thAt zabdaprayoga che to tripadI mahAvAkaya paNa=jagatanI pUrNa vyavasthA batAvanAra evuM tripadI mahAvAkya paNa, syAtkAragarbha ja saMbhave. 9/4 bhAvArtha - padArthamAM vartatA utpAdavyayadhrauvyane paraspara abheda saMbaMdha che te batAvavApUrvaka e traNeno bheda batAvavA arthe graMthakArazrI yukti batAve che - hemaghaTano vyaya te ja hemamugaTanI utpatti che; kema ke suvarNanA mugaTanI niSpatti mATe karAtA prayatnathI jema suvarNanA mugaTanI utpatti thAya che te ja prayatnathI suvarNanA ghaTano nAza thAya che mATe vyaya ane utpAdano abheda saMbaMdha che. AnAthI zuM prApta thAya ? te kahe che -
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-4 319 visadeza paryAyanI utpattirUpa saMtAna che arthAt pUrvamAM te suvarNamAM je ghaTaparyAya hato te suvarNamAM visadeza evAM mugaTaparyAyanI utpatti thaI, te ghaTaviziSTa suvarNanuM saMtAna che arthAt ghaTaviziSTa evAM suvarNathI janya evAM suvarNanA mugaTanI utpatti che. vaLI, suvarNanA ghaTanA nAzarUpa ja suvarNamugaTanI utpatti che tene daDha karavA arthe yukti Ape che. suvarNaghaTanA nAzarUpa ja suvarNamugaTanI utpatti che. mATe mugaTane joIne ghaTa nAza pAmyo e pramANeno vyavahAra saMbhave che. AnAthI zuM phalita thAya ? te spaSTa karatAM kahe che -- uttaraparyAyanI utpatti e ja pUrvaparyAyano nAza che. jema, prastutamAM suvarNanA mugaTaparyAyarUpa utta25ryAyanI utpatti thaI te ja suvarNanA ghaTaparyAyarUpa pUrvaparyAyano nAza che. A rIte utpatti ane nAzano abheda batAvyA pachI utpatti ane nAza sAthe dhruvatAno abheda batAve che. suvarNanI dhruvatA paNa te ja che=suvarNaghaTanA nAza ane suvarNamugaTanI utpattirUpa ja suvarNanI dhruvatA che. ahIM prazna thAya ke, hemaghaTano nAza ane hemamugaTanI utpattirUpa suvarNanI dhruvatA kema che ? temAM yukti Ape che - je kAraNathI pratItinA viSayabhUta paryAyanA utpAdamAM pUrvanA paryAya sAthe ekasaMtAnapaNuM te ja dhrauvyarUpa dravyanuM lakSaNa che ane prastutamAM je mugaTaparyAya dekhAya che te mugaTaparyAyanuM ghaTaparyAya sAthe ekasaMtAnapaNuM che mATe, ghaTa ane mugaTamAM vartatuM suvarNa ekasaMtAnarUpe dhruva che. vaLI, A utpAdavyayadhrauvya lakSaNa eka vasturUpa daLamAM ekakALe abhinnapaNe varte che. Ama chatAM te padArthane joIne ghaTanA arthI jIvane zoka thAya che, mugaTanA arthI jIvane pramoda thAya che ane suvarNanA arthI jIvane mAdhyasthabhAva varte che tethI eka vastumAM rahela ghaTanAza, mugaTautpatti ane suvarNanI dhruvatA-traNe abhinna hovA chatAM tenAM traNa kAryo dekhAya che tethI te eka vastumAM zokanI kAraNazakti che, pramodanI kAraNazakti che ane mAdhyasthatAnI kAraNazakti che, mATe te traNa zaktinI apekSAe traNa bhAvo bhinna paNa che ema jANavuM. AnAthI e prApta thAya ke, utpAda, vyaya, dhrauvya eka dalamAM ekadA varte che tethI abheda che ane tenAM traNa kArya judAM thAya che mATe te traNeno paraspara bheda che ane te kathanane spaSTa karatAM kahe che. dekhAtI vastumAM suvarNa sAmAnyarUpe che, te dhrauvya che ane mugaTano utpAda ane ghaTano nAza, te vizeSarUpe che e pramANe mAnavAthI eka vastune eka-aneka mAnavAmAM virodha paNa nathI; kema ke anubhavathI ja padArtha sAmAnya ane vizeSarUpa dekhAya che. pUrvamAM sthApana karyuM ke, eka ja vastu sAmAnyarUpe dhruva che ane utpAdavyayarUpe vizeSa che, tyAM naiyAyikAdi kahe ke, je dhruva hoya te utpAdavyayarUpa na hoI zake ane je utpAdavyayarUpa hoya te dhruva na hoI zake; kema ke dhruvatA sAthe utpAdavyayano virodha che ane utpAdavyaya sAthe dhruvatAno virodha che mATe 52mANu Adine dhruva svIkAravA joIe ane DhaMcaNukAdine utpAdavyayavALA svIkA2vA joIe. tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che -
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 . dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-4 eka vastumAM dhruvatA anya aMzathI che ane utpAdavyaya anya aMzathI che ema svIkAravAmAM virodha nathI AthI ja syAdvAdIno vyavahAra sarvatra "smAtu' zabdanA arthanA anupravezathI ja thAya che; kema ke jo syAdvAdI 'syA' zabdanA arthano anupraveza na kare ane kahe ke "A padArtha dhruva che to te padArthane ekAMte dhruva mAnavAno prasaMga Ave ane jagatamAM dekhAtA sarva padArtho sAmAnyarUpe dhruva hovA chatAM vizeSarUpe utpAdavyayarUpa paNa dekhAya che paraMtu koI padArtha ekAMte dhRvarUpa dekhAto nathI. mATe syAdvAdI 'A' zabdanA arthanA anupravezapUrvaka sarva vyavahAra kare to ja tenuM vacana samyagu bane ane jo "smA' zabdanA arthano anupraveza na kare to padArtha anubhavathI virodhI prApta thAya. vaLI, "cAtu" zabdaprayoga karatI vakhate kaI apekSAe vizeSa kathana karyuM che tene pradhAna karIne kahe. jema, "nityane pradhAna karavuM hoya tyAre A nitvava' ema kahe. te vakhate nityanI vizeSaparatA thAya ane "smA' zabdathI Alipta evAM "anitya'nI gaNaparatA thAya. vaLI, eka ja padArthane bhinna bhinna nayathI batAvavo hoya tyAre je nayanI vyutpattivizeSane grahaNa kare te nayane AzrayIne tenuM mukhya kathana karIne cAtu' zabdanA arthano anupraveza karAve. jethI te nayanI vyutpattivizeSathI te nayanI vizeSaparatA thAya. jema, nizcayanayanI vyutpattivizeSane AzrayIne samyagu dRSTi jIva koNa che ema kahevuM hoya tyAre je "apramattasAdhu hoya tene ja samyagudRSTi jIva kahevAya, anyane nahIM tethI syAdvAdI te kathana karavA arthe kahe ke "sAtu apramattamuni samyagudRSTi jIva che, anya nahIM." ahIM "cA" zabdathI vyavahAranayane abhimata avirata samyagudRSTi jIvano gauNarUpe svIkAra che tethI ekAMta svIkAranI Apatti Ave nahIM. vaLI, syAdvAdIno vyavahAra "smA' zabdanA anupravezathI che tethI suvarNanA ghaTamAMthI mugaTa thayelo joIne "syA utpanna thAya che, svAtu nAza pAme che, svAtuM dhruva che,' e pramANe vAkyaprayoga karavo joIe. pUrvamAM graMthakArazrIe sthApana karyuM ke, syAdvAdI sarvatra "cAtu' zabdano anupraveza karAvIne ja "utpanna thAya che, nAza thAya che ane dhruva che' tema kahI zake. tyAM prazna thAya ke, bhagavAne gaNadharone "upaneI vA' ityAdi kahyuM che tyAM "syA, upaneI vA' ityAdi kema na kahyuM? ene badale '3pa vA, viDuiM vA dhupa vA' ema kema kahyuM ? te zaMkAnA nivAraNa arthe kahe che ke, "upaneI vA' ityAdi vacanaprayogamAM je "vA' zabda che te "vyavasthA' arthamAM che ane te vyavasthA syA' zabdano samAnArthI che; kema ke "utpanna thAya che, nAza pAme che, dhruva che' tema bhagavAne kahyuM nathI. utpanna thAya che athavA nAza pAme che athavA dhruva che tenAthI mAtra utpanna thAya che.' "mAtra nAza pAme che ane mAtra dhruva che' ema siddha thatuM nathI tethI utpatti, nAza ane dhruva-viSayaka koIka niyata vyavasthA che te artha athavA arthaka "vA' zabdathI jaNAya che. vaLI, A vyavasthA ja e batAve che ke A jagatanA sarva padArtha koIka apekSAe utpanna thAya che, koIka apekSAe nAza pAme che ane koIka apekSAe dhruva che. tethI vA' zabdathI phalita thatI vyavasthA "syAt' zabdanA arthane batAve che.
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 321 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1] DhALa-9 | gAthA-4-5 vaLI, lokaanubhavathI paNa "cAt' zabdano prayoga sarvatra Avazyaka che te batAvavA arthe kahe che - jema, kALA sApane joIne "kRSNa sarpa che' ema kahevAya che tyAre paNa te kALo sarpa uparanA bhAgathI kALo che, udaranA bhAgathI kALo nathI mATe kRSNa sarpane paNa "sAt kRSNa sarpa' kahevAthI ja te vAkya samyaka bane che. tema utpAdavyayAdimAM paNa "smAtu' zabdathI ja anubhavane anurUpa vacanaprayoga saMgata bane che. vaLI, "kRSNa sarpa che" e vacanaprayogamAM paNa jema eka sApane AzrayIne pRSThabhAga ane udarabhAganA bhedane kAraNe "sAtu' zabda Avazyaka che tema sarva sApane AzrayIne vacanaprayoga karavo hoya tyAre paNa syAt' zabda Avazyaka che; kema ke zeSanAga zukla hoya che tethI "sApa kRSNa che" ema ekAMte grahaNa karavAmAM Ave to te vacana mithyA thAya ane ema kahevAmAM Ave ke "sApa jAti kathaMcit kRSNa che" to zukla sApane AzrayIne te vacanano virodha thAya nahIM mATe vizeSaNa ane vizeSyanA niyama arthe "sAtu' prayoga Avazyaka che. jema "syA kRSNa sarpa che' ema kahevAthI "syAnuM vizeSaNathI viziSTa evAM pRSThabhAgavALo sApa kRSNa che' evuM vizeSyanuM niyamana thAya che. tethI "kRSNa sarpa che' e vacana satya bane che ane jo "syAtuM" vizeSaNathI viziSTa evAM pRSTha bhAge kRSNa sApane grahaNa karIne "kRSNa sarpana kahevAmAM Ave to saMpUrNa sarpa kRSNa che' tevI "kRSNa sarpa" zabdathI upasthiti thAya ane tenI upasthiti anusAra sarpa kRSNa nahIM hovAthI te vacanaprayoga mithyA siddha thAya mATe padArthano yathArtha bodha karAvavA arthe "cAt' zabdano prayoga sarvatra Avazyaka che. jema prastuta tripadImAM "vA dyate' ema kahevAmAM Ave tyAre "mugaTarUpe utpanna thAya che ane suvarNarUpe ke ghaTarUpe utpanna thato nathI tevo bodha thavAthI "smA' vizeSaNa dvArA vizeSya evAM mugaTanI utpattinuM niyamana thAya che. tethI jo laukika evAM "kRSNa sarpa' e vAkyamAM paNa vizeSaNavizeSyanA niyamana arthe "smAtu' zabdano prayoga Avazyaka che to tripadIrUpa mahAvAkya paNa syAtkAragarbha ja saMbhave. te A rIte : tripadI' AkhI dvAdazAMgInuM udbhavasthAna che. tethI te mahAvAkya che ane tenAthI e phalita thAya che, tripadImAMthI utpanna thayelA dvAdazAMgInAM dareka vacano syAtkAragarbha ja che tethI je je sthAne je je nayanuM vaktavya hoya te nayanuM vaktavya vizeSarUpe bane ane "smAtu" vizeSaNa dvArA anya nayanI sAthe teno avirodha che teno nirNaya thAya che; kema ke te te nayanuM vacana ekAMta nathI, anya naya sApekSa che, te "syAt', zabdathI vyakta thAya che. II/II avataraNikA - pUrvamAM sthApana karyuM ke, sarva padArtho utpAda, vyaya, dhrauvyasvarUpa che. tyAM ekAMta dravyane svIkAranAra ane paryAyano apalApa karanArA darzanakArono mata ucita nathI te batAvavA arthe kahe che - gAthA : bahukAraya-kAraNa eka jo, kahiI te dravyasvabhAva re; to kAraNa bhedAbhAvathI, huI kArabhedAbhAva re. jina II/pA
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 , dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-5 gAthArtha : bahu kAryanuM kAraNa jo eka kahIe ane te bahu kArya karavuM te, dravyano svabhAva che (ema kahIe) to kAraNanA bhedanA abhAvathI=aneka kAryonA bhinna bhinna kAraNarUpa kAraNanA bhedanA abhAvathI, kAryanA bhedano abhAva huI=thAya. II:/paII rabo : havaI ja Ima kahiI je-hemadravya eka ja avikRta chaI, vikAra rta miA chaI, * zakAdika kAryatrayajananaikazakti svabhAva te chaI, te mArTi-tehathI zokAdika kAryatraya thAI chaI" ta kAraNanA bheda vinA kAryano bheda kima thAI? vaiSTasAdhana, rta-pramodajanaka, svAniSTasAdhana te zakajanaka, tadubhayabhinna te-mAdhyajanaka-e trividha kArya ekarUpathI kima hoI ? zakti paNi daSTAnusAraI kalpiI chaI, nahIM to-agni samIpa jaladAhajananasvabhAva ItyAdika kalpatAM paNi kuNa niSedhaka chaI? tamAta-zaktibhede kAraNabheda=kAryarmadAnusAraI, avatha anusararvA. anekajananakazaktizabda ja ekatvArnakatva-svAdvAda sUcaI cha6. II9/pAI TabArtha : haveegraMthakArazrIe kahyuM ke, padArtha utpAda-vyaya-dhrauvya svarUpa che tene badale have, jo ema kahe ekAMta nityavAdI jo ema kahe, je-hemadravya eka ja avikRta che ane vikAra te mithyA che suvarNanA ghaTano nAza ane mugaTanI utpattirUpe vikAra te mithyA che, vaLI, lokamAM zokAdi traNa kAryo dekhAya che tenI saMgati karatAM ekAMta nityavAdI kahe che ke zokAdi traNe kAryanuM jatana ekazaktisvabhAvavALuM =hemadravya che te mATe tehathIete hemadravyathI, zokAdika traNa kArya thAya che. A pramANe ekAMta nityavAdIno pakSa batAvIne tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - to-hemadravya ekAMtanitya hoya to, kAraNanA bhedavagara==Na kAryanA bhinna bhinna kAraNarUpa kAraNanA bheda vagara, kAryano bheda=zokAdi traNa kAryano bheda, kema thAya? athata thaI zake nahIM. traNa kAraNanA bhedathI traNa kArya judAM che te graMthakArazrI spaSTa kare che - svaISTa evuM sAdhana te pramodajanaka che= prastuta daSTAMtamAM potAne ISTa evuM je mugaTarUpa sAdhana te mugaTanA arthInA pramodanuM janaka che. svaaniSTa evuM sAdhana te zokajanaka che=prastuta daSTAMtamAM potAne aniSTa evuM je ghaTanAzarUpa sAdhana, te ghaTanA arthInA zokanuM janaka che. taubhayabhinna te mAdhyasthajanaka cheeghaTanAza ane mugaTautpattirUpa taubhayathI bhinna, evuM suvarNa, te suvarNanA arthIne mAdhyacyajanaka che.
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-5 323 e traNa prakAranuM kArya=pramoda, zoka ane mAdhyastharUpa traNa prakAranAM kArya, ekarUpathI=avikArI evAM hemadravyarUpa ekarUpathI kema thAya ? arthAt thaI zake nahIM. ahIM ekAMtanityavAdI kahe ke, avikRta evAM hemadravyamAM evI zakti che tethI traNa kArya kare che tenuM nirAkaraNa karavA arthe graMthakArazrI kahe che - zakti paNa dekhAtA anubhava anusAre kalpAya che. nahIM to=dekhAtA anubhava anusAra zaktinI kalpanA na karavAmAM Ave ane svakalpanA anusAra zaktinI kalpanA karavAmAM Ave to, agninA sAnidhyamAM pANIno dAhajananasvabhAva che ItyAdi anubhava viruddha kalpanA karatAM paNa koNa niSedhaka che ? arthAta koNa niSedha karI zake? te kAraNathI anubhava anusAra zaktinI kalpanA karavI joIe te kAraNathI, kAryabhedanA anusAra zaktibhede kAraNabheda=kAryabhedanA anusAra zaktinA bhedathI kAraNano bheda, avazaya mAnavo joIe. vaLI, ekAMtanityavAdIe kahela ke, eka avikta evuM hemadravya zokAdi kAryatrayajanaka ekazaktisvabhAvavALuM che, e vacana ja syAdvAdanI siddhi kare che te batAvavA arthe kahe che - aneka jananaekazakti' zabda ja="aneka kAryonuM jatana kare evuM ekazaktivALuM dravya che" e prakAranA vacanarUpa zabda ja ekatva-anekatva syAdvAdane sUcave che arthAta dekhAtuM suvarNadravya suvarNarUpe eka che ane te te prakAranA zokAdinAM traNa kAryonA jananazaktirUpa paryAya svarUpe aneka che-e prakAranA syAdvAdanuM sUcaka che. I9/pA bhAvArtha - pUrvanI gAthAmAM graMthakArazrIe sthApana karyuM ke, padArtha utpAdavyayadhrauvyasvarUpa che ane tenuM samarthana ghaTanAza, mugaTautpatti ane suvarNanI avasthitinA anubhavathI karyuM. have suvarNanA te prakAranA anubhavanI saMgati ekAMtanityavAdI kaI rIte kare che te batAvatAM kahe che - ekAMtanityavAdI kahe che ke, vikAra vagaranuM hemadravya ja satya che, kemadravyanA ghaTa-mugaTAdi je vikAro dekhAya che te mithyA che, jema taimirika rogavALAne eka caMdra hovA chatAM be caMdro dekhAya che, vastuta: be caMdro nathI, tema suvarNathI atirikta ghaTa, mugaTa Adi kAMI nathI, te te prakAranI vAsanAthI te suvarNanA ghaTa, mugaTa Adi vikAro dekhAya che. vaLI, ghaTanAza ane mugaTautpattine joIne je zoka, pramoda ane madhyasthatAdirUpa traNa kAryo pUrvamAM graMthakArazrIe batAvyA ane tenA baLathI padArtha utpAda, vyaya, dhrauvyarUpa che ema sthApana karyuM te ucita nathI. vastuta: eka hemadravyano ja tevo svabhAva che ke, zokAdi traNa kAryonuM janana kare ane traNa kAryonuM janana karavAnI ekazakti svabhAvavALuM hemadravya che arthAt te hemadravyanI traNa zakti nathI paraMtu traNa kAryone anUkuLa evI ekazakti che. tethI eka ja suvarNane joIne koIkane zoka thAya che, koIkane pramoda thAya che ane koIkane mAdhyacyabhAva thAya che. mATe padArtha hemadravyarUpe nitya che, utpAdatraya mithyA che.
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-5 A prakAranuM ekAMtanityavAdInuM vacana che tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - jo kAraNamAM koI bheda na hoya to kAryano bheda kevI rIte thAya ? arthAt thaI zake nahIM, kema ke sarvatra samAna kAraNarUpa sAmagrIthI samAna ja kArya thAya thAya che te prakArano anubhava che ane prastuta sthAnamAM dekhAtA suvarNane joIne koIkane pramoda thAya che tethI nakkI thAya che, te puruSane potAne iSTa evuM mugaTarUpa sAdhana pramodajanaka banyuM je utpAdarUpa che. vaLI, koI anya puruSane te mugaTarUpa suvarNane joIne zoka thAya che tethI nakkI thAya che ke, te puruSane potAne aniSTa evuM ghaTanAzarUpa sAdhana zokajanaka banyuM, mATe mugaTanA utpAdathI bhinna evo ghaTanAza vyayasvarUpa che. vaLI, ghaTanAza ane mugaTanA utpAdathI bhinna evuM avasthita suvarNa che ane te suvarNanA arthI puruSane mAdhyazmanuM janaka che. tethI nakkI thAya che ke, suvarNanA arthIne ghaTanAza ane mugaTanA utpAdathI bhinna evuM dhRvarUpa suvarNa mAdhyasthanuM janaka che. Ama traNa puruSanA traNa bhAvIrUpa kAryo ekarUpa suvarNathI kema thaI zake ? arthAt thaI zake nahIM. mATe traNa kAryane anurUpa padArtha utpAda, vyaya, dhruvasvarUpa che ema svIkAravuM joIe. ahIM pUrvapakSI kahe ke, zokAdi traNa kAryanI janaka evI ekazakti suvarNamAM svIkArIe to zuM vAMdho? tene graMthakArazrI kahe che - zakti paNa dekhAtA anubhava anusAra kalpanA karAya che. svamatithI kalpanA karI zakAya nahIM ane prastutamAM spaSTa dekhAya che ke mugaTarUpa paryAya utpanna thayo tyAre ghaTanAza thayo che ane ghaTa ane mugaTa baMne avasthAmAM suvarNa avasthita che. tethI te anubhava anusAra zokautpAdaka zakti ghaTanAza che, pramodautpAdaka zakti mugaTautpAda che ane mAdhyazmautpAdaka zakti avasthita suvarNa che tema kalpanA karI zakAya. ane jo dRSTa anubhava anusAra zaktinI kalpanA na karavAmAM Ave ane svamati anusAra kalpanA karavAmAM Ave to koI kahe ke agninA sAMnidhyamAM raheluM jaLa bALavAnA svabhAvavALuM che tethI agnithI uSNa thayeluM jaLa dAha kare che, te dAha karavAno jaLano svabhAva che, to te kalpanA karanArane koNa niSedha karI zake ? arthAt koI niSedha karI zake nahIM ane anubhava anusAra vicAravAmAM Ave to agni dAha karavAnA svabhAvavALuM che ane jaLa zItaLatAnA svabhAvavALuM che tema ja kalpanA thAya, tema prastutamAM paNa ghaTano vyaya zokajanaka che, mugaTano utpAda pramodajanaka che ane avasthita suvarNa mAdhyathyanuM janaka che tema kalpanA thAya. A sarvakathanathI zuM phalita thAya che ? te kahe che - kAryabheda anusAra zaktibhedamAM kAraNano bheda avazya svIkAravo joIe. tethI prastutamAM pramoda, zoka ane mAdhyayyarUpa kAryabheda anusAra tenI traNa zaktinA bhedamAM utpAdarUpa, nAzarUpa ane dhrauvyarUpa kAraNabheda svIkAravo joIe.
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-5-6 325 vaLI, ekAMtanityavAdI avikRta evAM eka suvarNane svIkArIne kAryatrayajananaekazakti mAne che te vacanathI ja syAdvAdanI siddhi thAya che te batAvavA arthe kahe che - pramoda, zoka ane mAdhyasthyarUpa aneka kAryajanaka ekazakti hemadravyamAM che e vacanathI ja siddha thAya che ke, hemadravya dravyarUpe eka che ane te te kAryajanaka anekazaktirUpe aneka che mATe ekatvaanekatvarUpa syAdvAda ja siddha thAya che AthI ja syAdvAdI dareka padArthane dravyarUpe eka ane paryAyarUpe aneka kahe che. II/II avataraNikA : graMthakArazrIe zoka, pramoda ane mAdhyasthya bhAvanAnA baLathI padArtha vyaya, utpAda ane dhrauvyarUpa che ema sthApana karyuM. tyAM bauddha utpAdavyayauvya e traNa vastune svIkArato nathI chatAM zokAdi traNanI saMgati vAsanAthI kare che, te yukta nathI tema batAvIne zokAdi traNanA anubhavathI padArthane utpAdavyayauvyarUpa ja svIkAravo joIe te spaSTa kare che - gAthA: "zokAdika jananaIM vAsanA, bhedaIM" koi bolai yuddha re; tasa manasakAranI bhinnatA, viNa nimittabheda kima zuddha re ? jina II/II gAthArtha H koI buddha bole che=utpAda, vyaya, dhrauvyarUpa padArtha nathI paraMtu padArtha pratikSaNa nAza pAme che ane tenuM saMtAna utpanna thAya che ane tenI saMgati karatAM buddha kahe che. zokAdijanana vAsanAnA bhedathI (traNa puruSane traNa pratIti thAya che.) tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - tenA manasakAranI=traNa puruSamAM zokAdi traNa prakAranA manasakAranI bhinnatA, nimitabheda vagara=zokAdi traNa bhAvonA utpAdavyayauvyarUpa traNa nimittabheda vagara, kema zuddha thAya ?=kema saMgata thAya ? arthAt saMgata thAya nahIM. Ie/6|| To -- bauddha Ima kahaI chaI je-'tulAnamanojJamananI parti utpAda-vyaya ja ekadA chaI, kSaNika svalakSaNanaIM dhrauvva to chaI ja nahIM. hemathI zokAdika kArya hoI chaI, bhinna bhinna lokanI bhinna bhinna vAsanA chaI te vatI. jima-eka ja vastu vAsanAbhedaI koInaI ISTa, koIkanaIM aniSTa-e pratyakSa chaIM. selaDIpramukha-manuSyanaIM ISTa chaI,
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9| gAthA-6 karabhanaIM aniSTa thaI. paNi-tihAM-vaturbhada nathI, tima-ihAM paNi jANavuM. te bauddhanaI nimitabheda vinA vAsanArUpa manaskAranI bhinnatA kima zuddha thAI? tamArTizakAdikanuM upAdAna jima-bhinna tima-nimitta paNi avazya bhinna mAnavuM. eka vastunI pramAturbhadaI IniSTatA chai, tihAM pariNa-eka dravyanA ISTAnikhajJAnajanana zaktirUpa paryAyabheda kahavA ja. II9/kA TabArtha - bauddha ema kahe che je-trAjavAnA tamana-utnamananI jema trAjavAnA be pallAmAMthI eka palluM tame to bIjuM palluM UMcuM thAya, tema utpAdavyaya ja ekadA che. kSaNika svalakSaNa evAM padArthane ghIvya to che ja nahIM. hemathI=suvarNathI, zokAdi kArya thAya che temAM bhinna bhinna lokonI bhinna bhinna vAsanA che tethI thAya che paraMtu zokAdi traNa bhAvothI padArtha utpAdavya dhovyarUpa siddha thato nathI) vAsanAthI ja zokAdi traNa thAya che temAM bauddha daSTAMta batAve che - jema-eka ja vastu koIkane ISTa che ane koIkane aniSTa che te pratyakSa dekhAya che. te dRSTAMtathI saMgata kare che - zeraDI vagere manuSyane ISTa che, UMTane aniSTa che. paNa tyAM=zeraDI vageremAM, vastuno bheda nathI paraMtu manuSyanI vAsanAne kAraNe manuSyane ISTa jaNAya che ane UMTanI vAsanAne kAraNe UMTane aniSTa jaNAya che tema ahIM paNa jANavuM ghaTanAzapUrvaka mugaTanA utpAdane joIne koIka puruSane zoka thAya che, koIka puruSane pramoda thAya che. koIka puruSane mAdhyasthabhAva thAya che tyAM paNa mugaTarUpa eka vastune joIne vAsanAbhedathI traNa puruSane traNa pariNAma thAya ema jANavuM. tene graMthakArazrI kahe che - te bauddhane nimitabheda vagara vAsanArUpa manasakAratI=vAsanAthI utpanna thayela zokAdirUpa traNa prakAranA mananI, bhinnatA kema zuddha thAya ?=kema saMgata thAya ? arthAt saMgata thAya nahIM. te mATe nimittabheda vagara zokAdirUpa mananI bhinnatA saMgata thAya nahIM te mATe, zokAdinuM upAdAna jema bhinna che zokAdi karanAra traNa puruSo jema bhinna che, tema nimitta paNa avazya bhinna mAnavuM joIe=zokanuM nimitta ghaTanAza, pramodanuM nimita mugaTato utpAda ane madhyasthatAnuM nimitte temanuM dhrauvyapaNuM avazya bhinna mAnavuM joIe. ahIM prazna thAya ke, zeraDIrUpa eka vastu manuSyane iSTa jaNAya che, UMTane aniSTa jaNAya che, tyAM nimittabheda nathI paraMtu zeraDIrUpa eka ja nimitta che tema prastutamAM paNa zokAdino nimittabheda nathI ema svIkArIe to zuM vAMdho che ? tenA nivAraNa mATe kahe che - eka vastunI zeraDI vigere eka vastunI, pramAtRbhedathI=manuSyarUpa pramAtunA ane UMTarUpa pramAtunA
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-6 327 bhedathI, ISTatA ane aniSTatA che. tyAM paNa eka dravyanA=zeraDIrUpa eka dravyatA, ISTajJAnajananazaktirUpa paryAya ane aniSTajJAnajananazaktirUpa paryAya judA che tema svIkAravuM. (jethI zeraDIrUpa dhruva dravya, tema ja ISTajJAnajatatazaktirUpa ane aniSTajJAtajAtazaktirUpa paryAyanI siddhi thAya.) I9/6 bhAvArtha : suvarNanA ghaTanAza, mugaTanA utpAda ane suvarNarUpa dhruva aMzane joIne traNa puruSamAM thatA zokAdi traNa bhAvonA baLathI syAdvAdI padArthane utpAdavyayavyarUpa sthApana kare che. tenI sAme ekAMta kSaNikavAdI bauddha kahe che ke, jema trAjavAnAM be pallAM hoya che ane eka palluM name to bIjuM palluM UMcuM thAya che tema koIka vastu utpanna thAya tyAre te utpanna thayela vastunuM palluM name che ane te vakhate utpanna thanAra vastunuM upAdAna kAraNa vyaya pAme che tethI trAjavAnuM te palluM UMcuM thAya che. vaLI, padArtha kSaNika svabhAvavALo che tethI je vastu utpanna thAya che tenuM upAdAnakAraNa pUrvekSaNamAM vastu hatI te nAza pAme che, tenAthI atirikta koI dhruva padArtha nathI. vaLI, suvarNanA dRSTAMtathI syAdvAdI zokAdi traNa kAryane AzrayIne utpAdavyayadhrauvyanI siddhi kare che te saMgata nathI tema batAvavA bauddha kahe che ke, suvarNanA ghaTanA nAzathI mugaTa utpanna thayo tene joIne, bhinna bhinna evAM traNa puruSanI bhinna bhinna vAsanA hovAne kAraNe ekane zoka thAya che, bIjAne pramoda thAya che ane trIjAne mAdhyacyabhAva rahe che. tethI zokAdi traNa bhAvo pragaTe temAM traNa puruSanI traNa bhinna bhinna vAsanA kAraNa che, utpAdavyayadhrauvya kAraNa nathI. vaLI, potAnA kathananI puSTi mATe bauddha daSTAMta batAve che - jema, eka ja zeraDIrUpa vastune joIne manuSyane tevI vAsanAne kAraNe iSTabuddhi thAya che ane te ja zeraDIrUpa vastune joIne UMTane tevI vAsanAne kAraNe aniSTabuddhi thAya che. mATe bhinna bhinna puruSanI bhinna bhinna buddhinA baLathI tenA jJAnanA viSayabhUta vastuno bheda svIkArI zakAya nahIM. tema prastutamAM traNa puruSanA zokAdi traNa bhAvonA baLathI dekhAtA evAM mugaTane ghaTanAza, mugaTautpAda ane suvarNarUpe dhruva sthApana karI zakAya nahIM paraMtu ghaTanAza abhAvAtmaka hovAthI kaMI ja nathI arthAt tuccha che, mugaTautpAda satya che ane tenAthI atirikta dhruva suvarNa kAMI ja nathI mATe mugaTa svarUpa ja suvarNa che tema bauddha kahe che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - jo bauddha traNa prakAranI vAsanAnA baLathI traNa puruSonA traNa prakAranA judA judA zokAdi bhAvarUpa traNa prakAranA mananI bhinnatA svIkAre to te traNa prakAranA mananI bhinnatA thavAmAM nimittabheda paNa teNe mAnavo joIe. mATe jema, zokAdi traNa prakAranA bhAvomAM upAdAnakAraNa traNa puruSo bhinna che tema te traNa puruSomAM je zokAdi traNa kAryo thayAM tenA pratye nimittakAraNa tarIke dekhAtA padArthanA traNa bhAvo paNa judA
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-6-7 svIkA2vA joIe. AthI ja zoka pratye ghaTanAza nimittakA2Na che, pramoda pratye mugaTano utpAda nimittakAraNa che ane madhyasthatA pratye suvarNano dhruvabhAva nimittakA2Na che tema mAnavuM joIe; kema ke nimittanA bheda vagara traNa prakAranA mananA pariNAmo thaI zake nahIM. ahIM prazna thAya ke jema, zeraDIrUpa eka ja vastune AzrayIne manuSyane iSTabuddhi thAya che ane UMTane aniSTabuddhi thAya che tema, zokAdi traNa bhAvo paNa pramAtRnA bhedathI thAya che tema svIkArIe to zuM vAMdho ? zeraDIrUpa eka vastumAM manuSyarUpa pramAtRne iSTabuddhi thAya che ane UMTarUpa pramAtRne aniSTabuddhi thAya che tethI nakkI thAya che ke zeraDIrUpa eka vastumAM iSTajJAnajananazaktirUpa ane aniSTajJAnajananazaktirUpa paryAyabheda che mATe zeraDI paNa dravyarUpa ane paryAyarUpa che arthAt ze2DIsvarUpe dravya che ane iSTa-aniSTa jJAnajananazaktirUpe paryAya che. vaLI, zeraDImAM paNa aneka paryAyo che, je pratikSaNa parivartana pAmI rahyA che tethI jyAre ze2DI sukAI jAya che tyAre temAM manuSyanI iSTajJAnajananazaktirUpa paryAya nAza pAme che tethI zeraDIdravya paryAyarUpe utpAdavyayarUpa che ane dravyarUpe dhrauvya che mATe jagatavartI sarva padArtho utpAdavyayadhrauvyarUpa che tema mAnavuM ucita che. Ile/sil avataraNikA : pUrvagAthAmAM graMthakArazrIe sthApana karyuM ke traNa prakAranA puruSonI traNa prakAranI vAsanAnA bhedathI traNa prakAranA zokAdirUpa mananA bhedo thAya che tema nimittabhedano svIkAra karyAM vagara bauddha svIkArI zake nahIM mATe zokAdirUpa traNa prakAranA mananA bhedanI saMgati arthe tenA nimittarUpa utpAda Adi traNa paNa bauddhe svIkAravA joIe. have jo traNa prakAranA zokAdi bhAvonA nimittabhedane yogAcAravAdI bauddha na svIkAre to zuM doSa prApta thAya ? te graMthakArazrI batAve che . gAthA: jo nimittabheda vina gyAnathI, zakti saMkalpa-vikalpa re; to bAhya vastunA lopathI, na ghaTaiM tujha ghaTa-paTajalpa re. jina ||9/7ll gAthArtha H jo nimittabheda vagara jJAnathI saMkalpa-vikalpanI zakti che=jJAnathI saMkalpa-viklpanI puruSanI zakti che (tema yogAcAravAdI bauddha mAne), to bAhya vastunA lopathI=saMkalpavikalpanA nimittabhUta bAhya vastunA lopathI, tane=yogAcAravAdI bauddhane, ghaTa-paTano jalpa ghaTe nahIM='A ghaTa che' 'A paTa che' ityAdi vacanaprayoga ghaTe nahIM. (mATe mAdhyamika bauddha mata anusAra zUnyavAdanI prApti thAya). II9/7/1
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 329 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-7 bo - -yogAcAravAdI bauddha kahasthaI rja-nimitakAraNanA bheda vinA ja vAsanAjanita jJAnasvabhAvathI zoka, pramodAdika saMkalpa, vikalpa hoI chaI." to-ghaTapaTAdi nimita vinA ja vAsanA viSaIM ghaTATAghAkAra jJAna hoI." tivAI bAhya vastu sarva lopAI anaI-niSkAraNa tattadAkAra jJAna paNi na saMbhavaI. aMtarabahirAkAra vidhaiM, bAhyAkAra miA kahiI, teM citravartuviSaya nIlapItAghAkAra jJAna paNi miA huI jAI, tathA sukhAdhAkAra, nIlAghAkAra paNi viruddha thAI. tivAraI-sarvazUnya jJAnavAdI mAdhyamika bIddhanuM mata AvI jAIM. 3 2 - "kiM syAt sA citrataikasyAM, na syAttasyAM matAvapi / thavIvaM svayamarthanAM, rovate tatra vayam ?" IBIT. zUnyavAda paNi-pramANa siddhayasiddhi vyAhata chaI, te mArTi-sarvanayazuddha syAdvAda ja vItarAga praNIta Adara. 9i/7mA. TabArtha: jo yogAcAravAdI bauddha kaheze, je, nimittakAraNanA bheda vagara ja=bAhyapadArtharUpa nimittakAraNanA bheda vagara ja, vAsanAjanitajJAnasvabhAvathI zokapramodAdi saMkalpa-vikalpa thAya che-traNa puruSomAMthI koIkane zoka, koIkane pramoda ane koIkane mAdhyasthabhAvarUpa saMkalpa-vikalpa thAya che, to ghaTapaTAdinA limita vagara ja vAsanAvizeSathI ghaTapaTAdi AkArajJAna thAya, ane ti vAre-yogAcAravAdI je kahe che tema svIkArIne ghaTapaTAdi nimitta vagara ja vAsanAvizeSathI ghaTapaTAdi AkAranuM jJAna thAya che tema svIkArIe to, bAhya vastu sarva lopAya arthAt jagatamAM koI ghaTapaTAdi padArtha nathI paraMtu puruSane vAsanAjanita jJAnasvabhAvathI ghaTapaTAdirUpa vikalpo thAya che tema mAnavuM paDe ane niSkAraNa te te AkArajJAna paNa saMbhave nahIM=jo bAhyapadArtha na hoya to bAhyapadArtharUpa kAraNa vagara ghaTapaTAdi AkAravALuM jJAna paNa saMbhave nahIM. ahIM aMtarAkAra ane bahirAkArano virodha che=jonAra puruSamAM ghaTapaTAdi AkAranuM jJAna che ane ghaTapaTAdi bahirAkAravALI vastu che tema svIkAravAno virodha che, mATe bAhya AkAra mithyA kahIembAhya AkAra vAstavika nathI mAtra aMtarakAra ja vAstavika svIkArIe to citravartuviSayaka= anekarUpavALI vastuviSayaka nIlapIrAdi AkArarUpa jJAna paNa mithyA thAya ane te rIte sukhAkAra ane nIlAdi AkAra paNa viruddha thAya eka puruSane nIlAdi AkAravALI vastune joIne nIlAdi AkAranuM jJAna thAya che ane te vakhate sukhAdino anubhava thAya che paraMtu pUrvamAM kahyuM tema aMtaraMgAkAra
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1] DhALa-9 | gAthA-7 ane bAhAkAra paraspara virodhI che tema svIkArIe to, sukhAdi AkAra ane tIlAdi AkAra paNa paraspara virodhI thAya. te vAre sarvazUnya jJAnavAdI mAdhyamika bauddhano mata Ave. 3 ane kahevAyuM che - "jiM cAt =zuM thAya ?=citrarUpavALI buddhi thAya che tethI citrarUpa dravya svIkArIe to zuM dUSaNa thAya ? tene zUnyavAdI kahe che - jyAM tasyAM mato pi=eka evI te matimAM paNa, sAvitratA =te citratA na thAya nIlapItAdi citra AkArano pratibhAsa na thAya. ahIM prazna thAya ke eka matimAM nIlapItAdi citrarUpano pratibhAsa na thato hoya to citrarUpavALA vastrane joIne citrarUpanI pratIti kema thAya che ? tethI kahe che - jI svayananAM rote=jo A pramANe svayaM arthone ruce che=bAhavastu ke mati nahIM hovA chatAM mithyA tevI mati thAya tevuM svayaM arthone ruce che, tatra ve vayam =tyAM ame zuM karIe ?" (pramANavAtika zloka210). pUrvamAM kahyuM ke, nimittabheda vagara saMkalpavikalpanA jJAnathI zokAdi traNa bhAvo thAya che tema yogAcAravAdI bauddha svIkAre to bAhyavastunA lopathI ghaTapaTa Adino paNa jalpa thAya nahIM. mATe sarvazUnyajJAnavAdI mAdhyamika bauddha matanI prApti thAya. have te zUnyavAda paNa svIkArI zakAya tema nathI ema batAvIne nimittanA bhedathI ja zokAdi traNa bhAvo thAya che tema sthApana karavA arthe graMthakArazrI kahe che - zUnyavAda paNa pramANanI siddhi ane asiddhithI vyAhata che=jo zunyavAda pramANathI siddha hoya to pramANa vidyamAna hovAne kAraNe zUnyavAda nathI tema siddha thAya ane zUnyavAda svIkAravAmAM pramANanI asiddhi che ema kahIe to je vacana pramANathI siddha na hoya tene svIkArI zakAya nahIM mATe pramANanI siddhi ane asiddhithI zunyavAda haNAyelo che, te mATe sarvanayazuddha syAdvAda ja vItarAgapraNIta Adaravo joIe=sarva daSTiothI anubhavane anurUpa padArtha kahenAra hovAthI zuddha evo syAdvAda ja vItarAgapraNIta che mATe svIkAravo joIe. lokazA bhAvArtha - sotrAMtika vaibhASika bauddha mAne che ke padArtha kSaNika che ane utpAdavyayadhavyarUpa nathI ane traNa puruSane je zokAdi bhAvo thAya che te utpAdavyayadhrauvyarUpa nimittabheda vagara vAsanArUpa mananI bhinnatAthI thAya che te vacana saMgata nathI. ghaTanAza, mugaTano utpAda ane suvarNanI avasthiti joIne traNa puruSone zokAdi traNa bhAvo vastunA utpAdavyayadhrauvyanA nimittathI thAya che tema mAnavuM joIe, tema pUrvanI gAthAmAM graMthakArazrIe sthApana karyuM.
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-7 331 have jo yogAcAravAdI arthAt jJAnaadvaitavAdI bauddha kahe ke, nimittakAraNanA bheda vagara paNa jIvomAM te te prakAranI vAsanAthI janita evAM jJAnasvabhAvane kAraNe koIkane zoka, koIkane pramoda ane koIkane madhyasthatArUpa saMkalpavikalpa thAya che mATe zokAdinA nimitta tarIke utpAdAdi traNane mAnavAnI jarUra nathI. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che ke, jema utpAdavyayadhrauvyarUpa nimitta vagara zokAdi traNa bhAvo mAtra jJAnanA saMkalpathI thaI zake che to bAhya evAM ghaTapaTAdi nimitta vagara ja vAsanAvizeSathI ghaTapaTAdirUpa AkAravizeSanuM jJAna paNa yogAcAravAdI bauddha matAnusAra thaI zake che te vakhate jJAnathI atirikta koI padArtha nathI, mAtra vAsanAvizeSathI puruSane ghaTapaTAdi jJAna thAya che tema yogAcAravAdI bauddhanA mate prApta thAya. vaLI, jo yogAcAravAdI mata pramANe svIkArIe ke bAhya padArtha nathI, mAtra jJAnasvarUpa ja ghaTapaTAdi AkAra che, tene sAme rAkhIne graMthakArazrI kahe che - jo bAhya koI padArtha na hoya to kAraNa vagara te te AkAravALuM jJAna paNa saMbhavI zake nahIM. vaLI, yogAcAravAdI bauddha kahe che ke, aMtaraMga AkAra ane bahirAkArano virodha che mATe bAhyAkAra mithyA che. yogAcAravAdI bauddhano Azaya e che ke aMtaraMga ghaTapaTAdi AkArarUpa jJAnanI pratIti puruSane thaI rahI che te vakhate ghaTapaTAdi AkArAtmaka jJAna aMtaraMga che ane tadAkAravALI vastu bahiraMga che tema svIkAravAmAM paraspara virodha che; kema ke aMtaraMga saMvedana thatAM ghaTAdi AkAra jJAnAtmaka che ane tevA jJAnAtmaka ghaTAdi AkAra purovartI che tema kahI zakAya nahIM, paraMtu bahAra to jJAnanA saMvedanasvarUpa ghaTAdi AkAra dekhAto nathI tethI aMtaraMga ane bahiraMga beya jJAnanA saMvedanarUpa ghaTAdi AkAra svIkAravAno virodha che. mATe bAhya AkAra mithyA che. tema kahIne "puruSane saMvedana thatuM jJAna ja mAtra jagatamAM che, jJAnathI atirikta bAhya padArtho nathI" tema yogAcAravAdI sthApana kare che ane tema sthApana karIne zoka, pramodAdi bhAvo paNa jJAnanA saMkalpa-vikalparUpa che tema kahe ane tema kahIne utpAdavyayadhrauvyarUpa padArtha nathI tema sthApana kare to graMthakArazrI kahe che - aMtaraMga AkAra ane bahirAkAra e banne svIkAravAmAM virodha che; kema ke aMtaraMga AkAra pratIta che ane bahirAkAra svIkAravAmAM koI pramANa nathI mATe aMtaraMga ane bahiraMga e banne AkAra svIkArI zakAya nahIM ema jo yogAcAravAdI bauddha kahe to, aneka varNavALI citra vastuviSayaka jyAre koIne jJAna thAya che tyAre te vastu tene nIlapItAdi aneka AkAravALA jJAnasvarUpa jaNAya che ane jema bahiraMga ane aMtaraMgano paraspara virodha che tema nIlAkAra ane pItAkAravALA jJAnano paNa paraspara ekakALamAM virodha che, mATe citravartuviSayaka nIlapItAdi aneka AkAravALuM jJAna paNa mithyA siddha thAya. ane tema svIkArIe to nIlavastune joIne koIkane sukhanuM vedanA thAya che te vakhate jJAnanA pariNAmamAM sukhAkAra ane nIlAkAra-baMne bhAse che teno paNa paraspara virodha prApta thAya mATe te jJAnane paNa mithyA mAnavuM paDe ane tema svIkArIe to jema bAhya ghaTapaTAdi vastu mithyA che tema saMsArI jIvone pratIta thatA sukhAdi AkAra ane nIlAdi AkAravALAM jJAna paNa mithyA che tema prApta thAya ane tema svIkArIe to saMsArI
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 3 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-7 jIvone je chUTapaTAdinA jJAna ke nIlapItAdi AkAranAM jJAna thAya che te sarva AkAronI sAthe sukhAkAra ane dukhAkAramAMthI koI eka AkAranuM vedanA thAya che, mAtra nIlAdi AkAranuM vadana thatuM nathI. mATe jo sukhAdi AkAra ane nIlAdi AkArano paraspara virodha svIkArIe to saMsArI jIvone pratIta thatAM sarva jJAna mithyA che tema mAnavuM paDe ane sarva jJAna mithyA che tema svIkArIe to sarvazUnyajJAnavAdI mAdhyamika bauddha matanI prApti thAya, je yogAcAravAdI bauddhane iSTa nathI. pUrvamAM graMthakArazrIe jJAnaadvaitavAdI bauddha matane doSa Apyo ke jo aMtaraMga ane bahiraMga AkArano virodha che tema kahIne bAhyAkAra mithyA che tema jo jJAnaadvaitavAdI kahe to sukhAdi AkAra ane nIlAdi AkArano paNa virodha hovAthI bAhyAkAranA abhAvanI jema aMtaraMga jJAnAkAranA abhAvanI paNa Apatti Ave ane te Apattine batAvavA mATe sAkSIpATha kahe che. ane kahevAyuM che=sarvazUnyajJAnavAdI evAM mAdhyamika bauddha vaDe kahevAyuM che. bauddhavAdI dharmakIrtiracita "pramANavArtika" graMthano zloka naM-210 ane tenI TIkA A pramANe che - kiM syAt sA citrataikasyAM na syAttasyAM matAvapi / lavaM svayamaryAnAM, rAte tatra ve vayam ? pAraNA TIkA :___nanu yadi sA citratA buddhAvekasyAM syAt tayA ca citramekaMdravyaM vyavasthApyeta tadA dUSaNaM syAt ? Aha-na kevalaM dravye, tasyAM matAvekasyAM na saccitratA, AkAranAnAtvalakSaNatvAd bhedasya / nAnAtve'pi citratA katham ? anekapuruSapratItivat / kathaM tarhi pratItiH ityAha-yadIdamatAdrUpye'pi tAdrUpyaprathanamarthAnAM bhAsamAnAnAM nIlAdInAM svayamaparapreraNayA rocate, tatra tathApratibhAse ke vayamasahamAnA api niSedhum ? avastu ca pratibhAsate ceti vyaktamAlikyam / / jiM cAt ?'nuM utthAna karatAM TIkAkArazrI kahe che - jo eka buddhimAM citratA thAya to tenA vaDe te citratA vaDe, eka citradravya vyavasthApana thAya che, to viAM sthAni ? zuM dUSaNa thAya ? teno uttara ApatAM "mAdathI kahe che. kevala dravyamAM citratA na thAya paraMtu eka evI te matimAM paNa citratA na thAya. kema eka matimAM citratA na thAya ? tethI kahe che - AkAranA nAnApaNArUpa bhedanuM lakSaNa che ane AkAranA nAnApaNAmAM citratA kevI rIte thAya ? arthAt thAya nahIM; aneka puruSanI pratItinI jema=aneka puruSanI pratIti judI judI hoya che. ekapuruSamAM te sarva pratItio nathI tema eka jJAnamAM aneka pratIti thaI zake nahIM. A rIte zlokanA pUrvArdhano artha karyA pachI zlokanA utarArdhano artha kare che. te pratIti kevI rIte thAya ? tethI kahe che - jo atAdraSyamAM paNa tAdrapya bhAsamAna nIlAdi arthone svayaM ruce che=bIjAnI preraNA vagara ruce che, to te prakAranA pratibhAsamAM ame zuM chIe ?-asahamAna paNa ame niSedha karavA samartha nathI. aMte, zuM phalita thAya che te kahe che - avastu ane alikapaNuM vyakta pratibhAsa thAya che.
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1 | gAthA-7 Azaya e che ke "pramANavArtika"nA prastuta zlokanI pUrvanA zlokamAM yogAcAravAdIe kahela ke, "alaga alaga raMgathI yukta evAM vastrane joIne buddhimAM aneka varNano bodha thAya che tenAthI nakkI thAya che ke, citravarNavALuM eka dravya che tema svIkArIe to zuM vAMdho ?" e prakAranI zaMkA 'triM sthAt ?'thI prastuta zlokamAM karela che. tene uttara ApatAM sarva zUnyavAdI kahe che ke, "citravarNavALuM dravya to nathI paraMtu te eka matimAM citravarNano bodha paNa thaI zake nahIM; kema ke judA judA AkArano bodha e bhedanuM lakSaNa che tethI te judA judA AkAravALI mati vastutaH judI judI hovI joIe ane judI judI mati nathI tethI je citravarNane grahaNa karanAra mati dekhAya che te paNa vAstavika nathI paraMtu bhramAtmaka che. ahIM prazna thAya ke jo citrarUpavALuM vastra nathI ane citrarUpanuM avagAhana karanAra ti paNa nathI to jonAra puruSane citrarUpanI pratIti kema thAya che ? tethI zlokanA uttarArdhathI kahe che -- 333 bhAsamAna evAM nIlAdi arthonuM evuM svarUpa che ke vAstavika nathI chatAM tenA svarUpe che tevuM jaNAvuM svayaM te arthone rucatuM hoya to ame kaI rIte teno niSedha karI zakIe ? arthAt buddhithI jaNAya che ke, jagatamAM citrarUpavALI vastu nathI ane citrarUpavALI buddhi paNa nathI chatAM buddhimAM jaNAtuM hoya to ame teno kevI rIte niSedha karI zakIe ? vAstavika rIte citrarUpavALI vastu ane citrarUpavALI buddhi paNa nathI paraMtu zUnya ja che chatAM tevo pratibhAsa thAya che. ahIM sarvazUnyavAdI bauddha kahe ke te amane iSTa cheyogAcAravAdI bauddhane graMthakArazrIe Apatti ApI ke tane sarvazUnyavAda svIkAravo paDaze te Apatti sarvazUnyavAdI bauddha kahe ke te amane iSTa che mATe zoka, pramodAdinA baLathI padArtha utpAdavyayadhrauvyAtmaka che ema siddha karI zakAya nahIM tethI sarvazUnyavAdI evAM bauddha matanuM nirAkaraNa karatAM kahe che - graMthakArazrI zUnyavAdIne pUche ke, zUnyavAda pramANathI siddha che ke asiddha che ? jo zUnyavAdI kahe ke zUnyavAda pramANathI siddha che to graMthakArazrI kahe che ke pramANa nAmanI vastu siddha thavAthI zUnyavAdanuM sthApaka pramANa vidyamAna che mATe sarvazUnya che tema kahI zakAya nahIM ane jo zUnyavAdI kahe ke zUnyavAdanuM sthApaka pramANa asiddha che to pramANathI asiddha evAM zUnyavAdane koI vicAraka svIkArI zake nahIM. mATe zUnyavAdanuM kathana karanAra puruSa 'mArI mAtA vaMdhyA che' tenA jevo asaMbaddha pralApa kare che. te mATe=nimittabheda vagara zokapramodAdi traNa bhAvo thaI zake nahIM ane mAtra saMkalpavikalpathI zokapramodAdi svIkArIe to zUnyavAda Ave ane te zUnyavAda paNa yuktirahita che te mATe, sarvanayathI zuddha evo syAdvAda ja vItarAgapraNIta che tene svIkAravo joIe. Azaya e che ke padArthane jonArI jeTalI dRSTio che te sarva daSTionuM ucita sthAne yojana ka2vAthI dareka nayadRSTio paraspara aviruddharUpe bhAse che ane tevo sarvanayazuddha syAdvAda che. AthI ja syAdvAdanI sarva dRSTionA utpattinA sthAnabhUta evI dravyane jonArI dRSTi ane paryAyane jonArI dRSTirUpa dravyAstika ane paryAyAstikanaya che ane te baMne dRSTi vItarAgapraNIta che ane te dRSTithI padArthane jovAmAM Ave to
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-7-8 dravyAstikanayanI dRSTithI padArtha dhruva ja dekhAya che, adhruva nahIM ane paryAyAstikanayanI dRSTithI padArthamAM paryAyo pratikSaNa parivartana pAmatA dekhAya che. mATe padArthamAM paryAyAstikanayanI dRSTithI utpAdavyaya dekhAya che ane dravyAstikanayanI dRSTithI dhruvatA dekhAya che tema ja svIkAravuM joIe. ahIM vizeSa e che ke, bauddha darzanamAM cAra mato che. (1) sotrAMtika (2) vaibhASika (3) yogAcAra (4) mAdhyamika. A cAreya mato paryAyAstikanayane AzrayIne pravarte che. temAM RjusUtranayane AzrayIne sotrAMtika mata, zabdanayane AzrayIne vaibhASikamata, samabhirUDhanayane AzrayIne yogAcAra mata ane evaMbhUtanayane AzrayIne mAdhyamika mata pravarte che e pramANe TIkAkArazrIe "sammati' graMthamAM kahela che. II9/LA avataraNikA : graMthakArazrIe eka ja samayamAM ghaTanAza, mugaTautpatti ane suvarNanI avasthitinA dAMtathI dareka padArtha utpAdavyayadhrauvyarUpa che tema sthApana karyuM. te vacanamAM taiyAyikanA vacanathI AvatA virodhano parihAra karavA arthe taiyAyikano mata batAvIne tenuM nirAkaraNa kare che - gAthA - ghaTanAza mukuTa utpattino, ghaTa eka ja rUpa heta re; ekAMtabhedanI vAsanA, nAyi paNi kima deta re ? jina II9/8 gAthArtha : ghaTanAza ane mugaTa utpattino eka ja rUpe ghaTa hetu che. ekAMtabhedanI vAsanA ghaTanAza ane mugaTautpattimAM ekAMtabhedanI vAsanA, naiyAyika paNa kema deta? kema Ape che? arthAt ekAMtabhedanI vAsanA ucita nathI. II III Tabo: Ima-zaMkAdikAryadrathanaI bhedaIM-utpAda, vyaya, dhavya-e 3 lakSaNa-vastumAMhiMsALAM paNi-avibhakta dravyapaNaI-abhinna thaI. gata -hemaghaTanAzAbhinna-hemamukurtAtpatinaIM viSaI hemaghaTAvAvavibhAgAdika hetu thaI. gata vara-mahApaTanAzAbhinakhaMDapaztpati prati-ekAditatasaMgApagama hetu chaI. khaMDapaTaOM mahA-paTanAzanI hetatA kalpiI, to mahAgIrava thAI, Ima-jANa che lAghavapriya naiyAyika nAzatpatinAM ekAMtabhedanI vAsanA kima deI kaI? tehanuM mata kaIM ja "kalpanAgauravaM yatra, taM pakSaM na sahAmahe / "nAnAthavaM catra, te pakSa tu sahAma" III II9/8
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNAparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-8 334 TabArca - ema=pUrvanI gAthAmAM varNana karyuM e pramANe, zokAdi kAryatrayanA bhedathI utpAdavyayadhrauvya e traNa lakSaNa vastumAM=eka vastumAM, sAdhyAM paNa avibhakta dravyapaNAthI eka dravyanA AsavapaNAthI, abhinna che=utpAda, vyaya ane dhrauvya abhinna che. AthI jasutpAdavyayadhrauvya abhinna che AthI ja, hemaghaTanA nAzathI abhinna evAM hemamugaTanI utpattinA viSayamAM maghaTanA avayavanA vibhAgAdi hetu che=hemaghaTanA avayavonA vibhAga ane mugaTane anukULa saMyoga hetu che, ane AthI ja hemaghaTanA nAzathI abhinna evAM hemamugaTanI utpattinA viSayamAM hemaghaTanA avayavonA vibhAga ane mugaTane anukULa saMyoga hetu che AthI ja, mahApaTanA nAzathI abhinna khaMDapaTanI utpatti pratye ekAdi taMtunA saMyogano apagama=mahApaTamAM rahelA ghaNA taMtuomAMthI ekAdi taMtunA saMyogano apagama, hetu che. vaLI, khaMDapaTa pratye mahApaTanAzanI hetatAnI kalpanA karIe to, mahAgaurava thAya ema jANato I=e, lAghavapriya vaiyAyika, nAza ane utpattimAM ghaTanAza ane mugaTanI utpattimAM, ekAMta bhedanI vAsanA kema deI che?=kema Ape che ? teNe ghaTanAza ane mugaTautpattino ekAMta bheda svIkAravo joIe nahIM. tenuM mata che ja=auyAyikano mata che ja, "yatra=jyAM=je padArthanI vicAraNAmAM, nAnIravaM kalpanAgaurava che, te pakSa na sadImade te pakSane ame sahana karatAM nathI. yatra tu=vaLI, jyAM=je padArthanI vicAraNAmAM, tvanAtAvaMtrakalpanAlAghava che, te pakSa sahAmahe te pakSane ame sahana karIe chIe." I9/8 bhAvArtha :- gAthAnusAra : naiyAyika bhAvAtmaka padArthathI abhAvane pRthaka mAne che tethI kahe che ke suvarNanA ghaTamAMthI mugaTanI utpatti thAya che tyAre je ghaTanAza thayo ane mugaTanI utpatti thaI te baMne pratye ghaTa ekarUpe hetu che; kema ke ghaTanAza pratye ghaTa pratiyogIrUpe hetu che ane mugaTautpatti pratye ghaTa potAnA avayavonA vibhAjana dvArA hetu che tethI e phalita thAya ke, ghaTanA avayavonA vibhAjanathI ghaTanAzarUpa abhAvAtmaka padArtha utpanna thayo. tema ghaTanA avayavonA vibhAjanathI mugaTanI utpatti thaI=ghaTanAza ane mugaTautpattirUpa be kAryo pratye ghaTa potAnA avayavonA vibhAjanarUpa ekasvarUpathI hetu che ane Ama svIkAravAthI ghaTanAza ane mugaTanI utpattino ekAMtabheda siddha thAya ane tema svIkAravAthI "eka ja padArtha koI svarUpe nAza pAme che mATe vyayarUpa che, koIka svarUpe utpanna thAya che mATe utpAda thAya che ane koIka svarUpe dhruva che" e kathana naiyAyika matAnusAra saMgata thAya nahIM; kema ke mugaTanI utpattithI ghaTanA nAzarUpa abhAva ekAMtabhinna che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - ghaTanAza ane mugaTautpattinI ekAMtabhedanI vAsanA naiyAyika kema Ape che ? arthAt lAghavapriya naiyAyike ekAMtabhedanI vAsanA svIkAravI joIe nahIM; kema ke te svIkAravAmAM gauravanI prApti che. A bhAvArtha gAthA anusAra lakhyo che ane taiyAyikanA ekAMtabhedanA svIkAramAM gaurava kema che ? te TabAnA bhAvArthathI spaSTa thaze.
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 / gAthA-8 TabAnusAra : pUrvamAM graMthakArazrIe traNa puruSanAM zokAdi traNa kAryonA bhedathI eka padArthamAM utpAda, vyaya, dhavya e traNa lakSaNa siddha karyA ane te traNeya lakSaNo eka vastumAM avibhakta dravyapaNe rahelAM hovAthI abhinna che arthAt suvarNarUpa dravyamAM ja avibhaktarUpe ghaTanAza, mugaTautpatti ane suvarNarUpe dhrauvya batAvyAM tethI te traNe lakSaNa eka vastumAM abhinna che, bhinna nathI ane eka vastumAM utpAda, vyaya, dhrauvya che AthI ja suvarNanA ghaTanA nAzathI abhinna evAM suvarNanA mugaTanI utpatti dekhAya che temAM suvarNanA ghaTanA avayavonA vibhAga ane mugaTane anukULa evA prakArano saMyoga ane tene anukULa suvarNakArano vyApAra hetu che tethI e phalita thAya ke suvarNanA mugaTanI utpattithI suvarNanA ghaTano nAza ekAMta pRthaka che tema naiyAyika svIkAre che te saMgata nathI; kema ke mugaTanI niSpatti karanAra puruSanA vyApArathI je mugaTa utpanna thayo te suvarNanA ghaTanA nAzarUpa ja che, anya nathI ane mugaTautpattithI ghaTanAzane anya mAnavAmAM Ave to gauravanI prApti thAya. kema gauravanI prApti thAya te batAvavA arthe kahe che - mahApaTanA nAzathI abhinna evAM khaMDapaTanI utpatti thAya che te vakhate te khaMDapaTanI utpatti pratye mahApaTamAM rahelA eka, be Adi taMtunA saMyogano apagama hetu che ane jo tema na mAnavAmAM Ave ane "keTalAka darzanakAro mAne che ke khaMDapaTa pratye mahApaTano nAza hetu che tema svIkAravAmAM Ave," to mahAgauravanI prApti che-tema taiyAyika mAne che ane khaMDapaTa pratye mahApaTanA nAzane hetu svIkAranAra matavALA kahe che ke mahApaTano AparamANu sudhI bhaMga thAya che ane te bhaMga thayA pachI kacaNukAdinA kramathI khaMDapaTanI utpatti thAya che ane tema svIkAravAmAM mahAgaurava che tema taiyAyika jANe che ane padArthanI vicAraNAmAM taiyAyika haMmezAM lAghavapriya che. tethI lAghavapriya evAM taiyAyike suvarNanA ghaTathI ghaTanAza ane mugaTautpattirUpa be kAryo mAnavAM joIe nahIM, paraMtu jema mahApaTathI abhinna evAM khaMDapaTanI utpatti dekhAya che ane tenA pratye ekAdi taMtunA saMyogano apagama heta dekhAya che, tema ghaTanAzathI abhinna evAM mugaTautpatti pratye ghaTanA avayavonA vibhAgAdine hetu svIkAravA ucita che, jethI ghaTanA avayavonA vibhAgAdithI ghaTanAza ane mugaTautpattirUpa be kArya svIkAravAkRta gaurava prApta thAya nahIM. mATe taiyAyike ghaTanAza ane mugaTautpattino ekAMtabheda svIkAravo ucita nathI paraMtu hemaghaTanA nAzathI abhinna evAM hemamugaTanI utpattirUpa kArya pratye hemaghaTanA avayavonA vibhAga Adine hetu svIkAravo joIe ane hemaghaTanAza ane hemamugaTautpattino kathaMcit bheda svIkAravAmAM Ave to eka suvarNadravyamAM ghaTanAza ane mugaTautpatti pratyakSa dekhAya che tethI nAza ane utpatti siddha thAya arthAt vyaya ane utpAdanI siddhi thAya ane suvarNarUpe dhrauvyanI siddhi thAya jethI utpAda, vyaya ane dhrauvyarUpa traNa lakSaNanI sarvatra siddhi thAya. vaLI, naiyAyika svayaM kahe che ke kalpanAgauravapakSane ame sahana karatAM nathI paraMtu jemAM kalpanAnuM lAghava hoya te pakSane ame sahana karIe chIe tethI naiyAyikanA vacanAnusAra naiyAyike svIkAravuM joIe ke, ghaTanAzathI abhinna ja mugaTanI utpatti che paraMtu ghaTanAza ane mugaTanI utpatti beyane pRthapha svIkAravA joIe nahIM;
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-8-9 339 kema ke tema svIkAravAmAM mugaTa ane ghaTanAzarUpa be padArthanI kalpanA karavI paDe che tenA badale anubhava anusAra ghaTanAzarUpa ja mugaTane svIkAravAthI be padArthanI kalpanAkRta gauravanI prApti nathI. II9/8 // avataraNikA : vaLI, loka anubhavathI padArtha utpAdavyayauvyasvarUpa che te spaSTa kare che gAthA : dugdhavrata dadhi bhuMjaIM nahIM, navi dUdha dadhivrata khAI re. navi doIM agorasavrata jimaU, tiNi tiya lakSaNa jga -- thAuM re. jina II/tA gAthArtha H dUdhavatavALo="dUdha ja mAre vAparavuM, anya nahIM" evAM vratavALo puruSa, dahIM vApare nahIM. (tethI dUdhathI dahIM pRthak che) dahIM vratavALo="dahIM ja mAre vAparavuM, anya nahIM" evAM vratavALo puruSa, dUdha khAya nahIM. (tethI dahIMthI dUdha pRthak che) agorasavatavALo="gorasa mAre na vAparavuM" evAM vratavALo puruSa, baMne=dUdha ane dahIM baMne, jame nahIM. (tethI dUdha ane dahIM anugata gorasa dhruva che) tethI traNa lakSaNavALuM jagata thAya che. II/Iaa To dadhidravya-te dugdhadravya nahIM, je mArTi-YhanaIM dUdhanuM vrata chaIM-dUdha ja jimavuM' ehavI pratijJArUpa; te-dahIM jimaIM nahIM. dugdhapariNAma ja dadhi-Ima-jo abheda kahiIM, to-dadhi jimatAM dugdhavrata bhaMga thayo na joII. Ima-dUdha te-dadhidravya nahIM. pariNAmI mATaIM abheda kahiIM, to-dUdha jimatAM dadhivrata bhaMga na tharyA joII. dadhivrata to dUdha nathI jimo. tathA argorasa ja jimuM' ehavA vratavaMta dUdha, dahIM 2 na jimaIM. ImorasapaNaIM-2 naIM abheda chaI. IhAM-dadhipaNaIM-utpatti, dugdhapaNaIM-nAza, gorasapaNaI dhruvapaNuM-pratyakSasiddha chaI. e dRSTAMtaIM sarva jagaDhartibhAvanaIM lakSaNatrayayuktapaNuM kahevuM. zloH "payovrato na ti, na yo'tti vRdhivrataH / agorasavrato nobhe, tasmAdvastu trayAtmakam" / / 1 / / anvayi rUpa anaI-vyatirraki rUpa vtha paryAyathI-siddhAMtAvirodhaIM sarvatra avatArInaI 3 lakSaNa kahavAM. ketalAIka bhAva vyatireki ja, ketalAIka bhAva anvayi ja Ima je anyadarzanI kahaI chaI, tihAM-anerA bhAva syAdvAdavyutpatti dekhADavA.
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-9 bIjuM-vastunI satA trilakSaNarUpa ja chaI, "tyAviyovyayusa dhara" titattvArthavAnA to sattA pratyakSa snehaja trilakSaNa sAkSI chaI. tathArUpaI savyavahAra sAdhavA anumAnAdika pramANa anusariI chaiM. 9/ TabArtha : dahIM dravya te dUdha dravya nathI, je mATe, jene dUdhanuM vrata che="dUdha ja mAre jamavuM" evI pratijJArUpa jete vrata che, te dahIM jame nahIM. dUdhapariNAma ja dahIM che ema jo abheda kahIe to dahIM jamatAM dUdhavratano bhaMga thavo joIe nahIM. Imae rIte dUdha-te dahIMdravya nathI, pariNAmI che mATe abheda kahIe, to dUdha jamatAM dahIMvatano bhaMga na thavo joIe paraMtu dahIMvratavALo to dUdha jamato nathI. ane agorasa ja jamuM evAM vratavALo dUdha, dahIM beya jamato nathI. Ima e rIte gorasapaNe beno=dUdhadahIM beno abheda che. ahIM=prastuta daSTAMtamAM, dahIMpaNe utpatti, dUdhapaNe nAza ane gorasapaNe dhruvatA pratyakSasiddha che. e dAMtathI dUdha-dahIM agorasavratanA dAMtathI, sarva jagatavartI bhAvonuM lakSaNatrayayuktapaNuM kahevuM. sAkSI zloka batAve che - "payovrato na ti=dUdhavALo dahIM khAto nathI, poDatti dhavrata:=dahIMvratavALo dUdha khAto nathI. sarasavrato nome (tti)=agorasavatavALo ubhaya arthAt dUdha-dahIM baMne (khAto nathI), tamA vaDutrayAtmate kAraNathI vastu trayAtmaka che." (zAstravAta samuccaya, stabaka-9/gAthA-3) avadhirUpa ane vyatirekarUpa dravya-paryAyathI siddhAMtanA avirodharUpe sarvatra traNa lakSaNa avatArIne kahevAM. keTalAka bhAvavyatireka jasutpAda ane vyayarUpa ja ane keTalAka bhAvaavayI ja=dhuvarUpa ja, ema je anya darzanavALA kahe che tyAM anerAbhAva=prastuta dUdhavratAdinuM daSTAMta ApyuM tenAthI anerAbhAva, syAdvAdaLyutpattithI dekhADavA. bIjuM-vaLI, vastunI sattA trilakSaNarUpa ja che; kema ke "utpAdavyayadhrauvyayukta sa" e pramANe "tatvArthasUtra"nuM vacana che, to tethI, sattA pratyakSa che te ja trilakSaNanuM sAkSI che. tathArUpad=o rUpeautpAdavya dhovyarUpe, savyavahArane sAdhavA mATe anumAtAdika pramANa anusarIe chIe. 9/9 bhAvArtha : sarva darzanamAM AtmakalyANane mATe yatna karanArA jIvo potapotAnI bhUmikAnusAra vrato grahaNa kare che ane te vratonA anubhavanA dRSTAMtathI anyadarzanavAdIo padArthane utpAdavyayadhavyarUpa mAnatA nathI. teone padArtha utpAdavyayadhrauvyarUpa che te batAvatAM graMthakArazrI kahe che - koI puruSe "mAre dUdha jamavuM, anya kAMI nahIM evI pratijJA karI hoya te puruSa dahIM vAparato nathI. ane jo dUdhanuM pariNAma dahIM che tema mAnIne dUdhathI dahIMno abheda svIkAravAmAM Ave to dUdhavratavALAne
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-19 | gAthA-9 339 dahIM khAvA chatAM vratabhaMga thavo joIe nahIM. paraMtu sarva darzanakAro dUdhavratavALAne dahIM jamavAthI vratabhaMga thAya che' tema svIkAre che mATe dUdha karatAM dahIM pRthapha che tema siddha thAya che. ane dUdhamAMthI dahIM thAya che tethI dUdhapaNAno nAza thAya che ane dahIMpaNAnI utpatti thAya che tema mAnavuM paDe. vaLI, "mAre dahIM khAvuM, anya kAMI nahIM evI pratijJA karI hoya te puruSa dUdha jamato nathI tethI paNa nakkI thAya che ke dUdha karatAM dahIM pRthapha che ane dUdhanA nAzarUpa ja dahIMnI utpatti che. vaLI, koIe agorasa jamavAnuM vrata lIdhuM hoya to te puruSa gorasa evAM dUdha ane dahIM baMne jamato nathI tethI nakkI thAya che ke dUdha ane dahIM pRthak hovA chatAM gorasarUpe te baMneno abheda che. mATe dUdhamAMthI dahIMrUpe banatA gorasanA pudgalomAM dUdharUpe nAza, dahIMrUpe utpatti ane gorasarUpe dhruvapaNuM pratyakSarUpe dekhAya che ane jema dUdhanA pudgalo dahIMrUpe thaIne utpAdavyayabrIvyarUpe anubhavAya che tema jagavartI sarva padArtho koIka svarUpe dhruva, koIka svarUpe nAza ane koIka svarUpe utpanna thatA anubhavAya che. A rIte anyavIrUpa dravya ane vyatirekarUpa paryAyathI siddhAMtano virodha na thAya tema sarvatra bhAvana karavuM joIe. tethI e prApta thAya ke dravya anvayI che ane paryAya pUrvaparyAyanA nAzathI uttaraparyAyarUpe thAya che tethI vyatirekI che ane je prakAre dravya ane paryAya anvaya-vyatirekI che e pramANe grahaNa karIne zAstranAM vacanono virodha na Ave te rIte joDavAM joIe. ahIM koIka anya darzanakAro ema kahe che ke keTalAka bhAva vyatirekI che ane keTalAka bhAva anvayI che. jema taiyAyika kahe che ke paramANu sadA nitya che tethI anvayI che. vaLI, caNaka-caNukAdi utpanna thAya che ane nAza pAme che. tethI kevala vyatirekI ja che. teonI te vAsanAne dUra karavA mATe syAdvAdanI vyutpattithI anya bhAvo batAvavA joIe jethI anubhavanA baLathI sarvatra trilakSaNano svIkAra madhyasthapuruSa kare. vaLI, dareka vastunI sattA trilakSaNarUpa ja che; kema ke tattvArthasUtramAM "satu'nuM lakSaNa karatAM kahyuM che ke, utpAdavyayadhrauvyayukta je vastu che te sat che.' ane padArthanI sattA dareka jIvone pratyakSa che tethI te sattA ja traNa lakSaNanI sAkSI che mATe "utpAdavyayadhrauvya' e sattAnA pratyakSathI ja pratyakSasiddha che ane pratyakSa vastuno apalApa thaI zake nahIM. ahIM prazna thAya ke je vastu pratyakSa hoya tene siddha karavA mATe anumAna pramANa ke AgamapramANanI AvazyakatA nathI chatAM tame anumAnathI ane AgamapramANathI traNa lakSaNanI siddhi kema karo cho ? tethI kahe che - pratyakSathI traNa lakSaNanI siddhi hovA chatAM te te darzananI vAsanAthI asavyavahAra pravarte che tethI keTalAka darzanakAro padArthane ekAMta nitya mAne che ane keTalAka darzanakAro padArthane ekAMta kSaNika mAne che ane te te darzanakArothI pravRtta evAM asavyavahAranuM nirAkaraNa karIne trilakSaNarUpe savyavahAranuM sthApana karavA mATe graMthakArazrI anumAnAdi pramANane anusare che. II/II
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340. dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-10 avataraNikA : ghAvakAla eka vastumAMhi traNa 3 lakSaNa kima haI? te niraI chaI - avataraNikArca - thAvatkALa=sarva kALamAM, eka vastumAM, traNa lakSaNo kema hoya ? te nidhare che te spaSTa kare che - bhAvArtha - jagavartI dareka vastumAMthI koIpaNa vastune joIne vicAra karavAmAM Ave to te vastumAM sadA utpAda, vyaya, dravya e traNa lakSaNa kaI rIte prApta thAya ? arthAt bhinna bhinna kALamAM utpAdavyayadhrauvya prApta thaI zake paraMtu dareka samayamAM utpAdavyayadhavya kaI rIte prApta thaI zake ? te spaSTa kare che - gAthA : utpannaghaTaI nijadravyanA, utpattinAza kima hoI re? suNi dhruvatAmAM pahilA bhaliyA, kaI anugamazakti doI re. jina II9/1nA gAthArtha : nijadravyanA utpannaghaTamAM mATI Adi potAnA dravyanA bIjI Adi kSaNamAM utpanna thayelA ghaTamAM, utpatti-nAza kema thAya ? e prakAranI ziSyanI zaMkAmAM guru kahe che - suNi sAMbhaLa, dhruvatAmAM=prathama kSaNamAM utpadhamAna ghaTamAM je dhruvatA che temAM, pahilA bhaliyA=pahelI kSaNanA utpatti ane nAza bhaLyA. anugamazakti sadAI=dhruvatAmAM bhaLelA utpatti ane nAza beyanI anugamazakti sadA=dvitIyAdi kSaNavALA ghaTamAM, che. II:/1oll gAthAnA aMtima padamAM chaI anugamazakti doI re che. tyAM TabAmAM artha karyo te pramANe doIne ThekANe sadAI' hovuM joIe ema jaNAya che ane gAthAmAM je pramANe "doI zabda prayojAyela che te pramANe artha karavo hoya to "utpatti ane nAza beyanI anugamazakti che=bIjI Adi kSaNamAM dhruvatAmAM bhaLelA hovAthI utpatti ane nAza beyanI anugamazakti che' e pramANe prApta thAya. To : "utpatti thaI chaI jehanI, eharSo-je ghaTa-snehanaI viSaIM-hitIvAdikSaNa svavyasaMbaMdhe utpatti nAza kima haI? je mATaU-prathamakSaNa-saMbaMdharUpattarapayotpattiteha ja pUrvapathanAza-turbhe pUrti thANo chaIe. e ziSya prazna pUchayuM guruprati. IhAM guru uttara ziSya prati kahaI chaI, sAMbhalaI ziSya. pahilA-prathama kSaNaI thayA je
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-10 341 utpati-nAza, rta-dhruvatAmAMhi bhalyA. anugama kahatAM-ekatA, te zakti sadAiM chaI. achataIM pariNa-AdhakSaNaIM-upalakSaNa thaInaIM Agali kSaNaIM dravyarUpa tatsaMbaMdha kahiI-'utpano vaTa, naSTo vadarA' rUti sarvaprayoga. "phAnIbhutvanA, naSTa' Ima kahiI, tivAraI-etatkSaNaviziSTatA utpattinAzanaIM jAIi, te dvitIyAdi kSaNaOM nathI. te mATaOM dvitIyAdi kSaNaOM "phAnImutyanA ItyAdi prayoga na thAI. ghaTa' kahatAM IhAM dravyArthAdezaOM mRdadravya levuM, je mArTi-utpattinAzAdhAratA-sAmAnyarUpaE kahiI, tandratiyogitA rta-vizeSarUpaIM kahiI. 9/10S. TabArtha : "utpatti thaI che jenI evo je ghaTa, tene vize dvitIyAdiSaNarUpa svadravyanA saMbaMdhamAM=dvitIyAdi kSaNavALA ghaTakarUpa svadravyanA saMbaMdhamAM, utpatti-nAza kema hoya ? arthAt prathama kSaNamAM to utpattinAza ghaTe; kema ke kuzalaavasthAnA nAzapUrvaka ghaTaavasthAnI utpatti ane mATInI dhruvatA che paraMtu dvitIyAdi kSaNamAM utpatti-nAza ghaTe nahIM, kema ke prathama kSaNamAM ghaTa utpanna thayA pachI jayAM sudhI ghaTa nAza pAme nahIM tyAM sudhI ghaTa pratyakSathI avasthita dekhAya che ane koI avasthAno nAza dvitIyAdi kSaNamAM dekhAto nathI. mATe utpatti-nAza kema ghaTe ? je mATe, prathama kSaNanA saMbaMdharUpa - uttaraparyAyanI utpatti te ja pUrvaparyAyano nAza, tame pUrvamAM sthApyo che=prathamakSaNanA saMbaMdharUpa ghaTarUpa uttaraparyAyanI utpatti te ja ghaTanI niSpattithI pUrvanA piMDaparyAyano nAza che tema tame pUrvamAM sthApyuM che" (tethI bIjI Adi kSaNamAM koI utpatti ane lAzanI prApti thaI zake nahI) e prakAre ziSya gurune prazna pUche che. IhAM=ziSyanA praznamAM, ziSya pratye guru uttara kahe che - "sAMbhaLa ziSya ! pahelA=prathama kSaNamAMeghaTanI utpattinI prathama kSaNamAM, je utpatti ane nAza=ghaTanI utpatti ane ghaTanI niSpatti pUrvanA piMDaparyAyano nAza, te dhruvatAmAM bhaLyA=ghaTanI prathama kSaNamAM vartatI mATInI dhruvatAmAM bhaLyA. anugama kahetAM ekatA-te ekatAnI zakti sadA che dhruvatAmAM bhaLelA utpatti ane nAzanI ekatAnI zakti sadA che." AdhakSaNamAM upalakSaNa thaIne achatI paNa AgalI kSaNamAM bIjI Adi kSaNamAM dravyarUpa tatsaMbaMdhathI kahevAya che=ghaTanI prathama kSaNamAM je utpatti ane nAza dhruvatAmAM bhaLelA tenA upalakSaNathI bIjI Adi kSaNamAM avidyamAna paNa utpatti ane nAza dravyarUpa tatsaMbaMdhathI kahevAya che arthAt prathama kSaNavA utpatti ane nAza je dravyamAM hatA te ja dravya bIjI kSaNamAM che tethI dravyarUpa saMbaMdha bIjI kSaNamAM che tema kahevAya che.' prathama kSaNamAM ghaTanI utpatti ane nAza che. bIjI Adi kSaNamAM ghaTanI utpatti ke nAza nathI chatAM ghaTanI utpattithI bIjI Adi kSaNamAM paNa dravyarUpa tatsaMbaMdhathI utpatti ane nAza che ema pUrvamAM kahyuM temAM yukti batAve che -
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-10 'tvano thaTo nado SaTaH |'=e pramANe zabdaprayoga thAya che=ghaTa utpanna thAya che tyArathI mAMDIne jyAM sudhI ghaTa rahe tyAM sudhI 'tvo ghaTaH' e prayoga thAya che ane ghaTano nAza thAya tyArathI mAMDIne sadA 'naSTo ghaTaH' e prayoga thAya che. 'hamaNAM utpanna thayo' athavA 'hamaNAM naSTa' e kahIe te vakhate A kSaNaviziSTatAvALI utpatti ane nAza jANavA. te dvitIyAdi kSaNamAM nathI arthAt bIjI Adi kSaNamAM A kSaNaviziSTa utpatti ane nAza nathI te mATe bIjI Adi kSaNamAM 'hamaNAM utpanna thayo' ityAdi prayoga na thAya. ahIM=prastuta kathanamAM, ghaTa kahetAM dravyArthadezathI mRdravya levuM. dravyarUpe mRdravya kema levuM tethI kahe che - 342 je mATe utpatti-nAzanI AdhAratA sAmAnyarUpe kahevAya che. tatpratiyogitA=utpatti-nAzanI pratiyogitA, te vizeSarUpe kahevAya che. 9/10|| bhAvArtha :-gAthAnusAra H ziSya prazna kare che ke, mATIAdi svadravyathI prathama kSaNamAM ghaTa utpadyamAna hoya che te vakhate mATI Adi dravya dhruva, prathama kSaNamAM ghaTanI utpatti ane ghaTanI pUrva avasthArUpa paryAyano nAza e traNenI prApti thAya che tethI ghaTanI prathama kSaNamAM pUrvaparyAyano nAza, ghaTanI utpatti ane mRdravyanI dhruvatA prApta thAya che. vaLI, te ghaTa prathama kSaNamAM utpadyamAna hato ane bIjI Adi kSaNamAM utpadyamAna nathI paraMtu ghaTa 'utpanna' che. tethI bIjI Adi kSaNothI mAMDIne jyAM sudhI ghaTa avasthita rahe che, tyAM sudhI te ghaTadravyamAM utpatti ane nAza kaI rIte saMgata thAya ? arthAt bIjI Adi kSaNothI mAMDIne ghaTanI avasthitikALa sudhI koInI utpatti ane koIno nAza dekhAto nathI. tene guru kahe che: 'sAMbhaLa ! dhruvatAmAM=ghaTanA upAdAnakAraNarUpa je mATI che te mATI dravyanI dhruvatAmAM, pahelA bhaLyA=pUrvaparyAyano nAza ane ghaTaparyAyano utpAda-te baMne dhruvatAmAM bhaLyA, tethI prathama kSaNanA utpAda, vyaya ane dhruva je dekhAya che te traNenI anugamazakti sadA che=ghaTanA avasthitikALa sudhI sadA che, athavA gAthAmAM batAvela 'doI' zabdane grahaNa karIe to utpAda, vyaya-beyanI anugamazakti che=prathama kSaNamAM je utpAda-vyaya thayo te utpAda-vyayanI anugamazakti bIjI Adi kSaNamAM che, mATe bIjI Adi kSaNamAM paNa utpAda, nAza ane dhrauvyayukta dravyanI prApti che.' bhAvArtha: TabAanusAra H pUrvamAM graMthakArazrIe suvarNanA ghaTanAza, mugaTanI utpatti ane suvarNadravyanI avasthitine AzrayIne utpAdavyayadhrauvya eka vastumAM prApta thAya che tema sthApana karyuM. tyAM ziSya zaMkA kare che ke, mATImAMthI ghaDo utpanna thAya che tyAre utpattinI kSaNamAM ghaTanA pUrvaparyAyano nAza, ghaTanI utpatti ane mATInI dhruvatA saMgata thAya che paraMtu ghaDo utpanna thayA pachI te ghaDo dIrghakALa sudhI avasthita 2he che tyAre bIjI Adi kSaNamAM te ghaTanuM je svadravya mATI che, te mATInA saMbaMdhamAM utpatti, nAza kaI rIte thaI zake ? arthAt thaI zake nahIM. temAM ziSya yukti Ape che. je kAraNe ghaTano prathama kSaNa sAthe saMbaMdharUpa je uttaraparyAya che te
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-10-11 343 utpatti che ane te uttaraparyAyanI utpatti ja pUrvaparyAyano nAza che tema tame sthApana karyuM che tethI pUrvaparyAyanA nAzapUrvaka utta2paryAyanI utpattirUpa ghaTa prathama kSaNamAM prApta thAya che paraMtu bIjI Adi kSaNomAM to te ghaTaparyAya avasthita che tethI koI paryAyano nAza ke koI paryAyanI utpatti dekhAtI nathI mATe bIjI Adi kSaNomAM jema mATI dhruva dekhAya che tema ghaTa paNa dhruva dekhAya che ane koI paryAyanA utpatti ke nAza dekhAtA nathI. tene uttara ApatAM guru kahe che: prathama kSaNamAM ghaTanI je utpatti thaI ane te kSaNamAM pUrvaparyAyano nAza thayo te baMne mATInI dhruvatAmAM bhaLyA tethI ghaTanI prathama kSaNamAM je mATI che temAM pUrvaparyAyano nAza ane ghaTaparyAyanI utpatti bhaLelI che ane utpatti-nAzanI ekatAnI zakti te dravyamAM sadA che, tethI ghaTanI bIjI, trIjI Adi kSaNomAM avidyamAna paNa utpatti ane nAza ghaTanI prathama kSaNanI utpattinAzanA upalakSaNathI bIjI Adi kSaNamAM dravyarUpa tatsaMbaMdhathI kahevAya che arthAt ghaTanI prathama kSaNamAM je mATIdravya che te dravyamAM ghaTanI je utpatti ane pUrvaparyAyano je nAza che te ja mATIrUpa dravya bIjI, trIjI Adi kSaNamAM che tethI prathama kSaNanA ghaTaparyAya ane pUrvaparyAyanA nAza bIjI Adi kSaNanAM mATIrUpa dravyamAM paNa vidyamAna che. AthI ja bhUtakALanA sarva paryAyo ane bhAvimAM thanA2A sarva paryAyo dravyamAM zaktirUpe che tema syAdvAdI svIkAre che tethI ghaTanI prathama kSaNavartI je mATI dravya che temAM vidyamAna evAM utpatti ane nAza paryAyarUpe bIjI Adi kSaNamAM nahIM hovA chatAM dravyarUpe che tema syAdvAdI svIkAre che ane temAM yukti Ape che -- utpanna ghaTa che, naSTa ghaTa che-e prakAre sadAprayoga thAya che. Azaya e che ke, prathama kSaNamAM jyAre ghaTa utpanna thayo tyAre 'ghaTa utpanna thayo' e prakArano vacanaprayoga thAya che tema bIjI Adi kSaNanA ghaTamAM paNa 'ghaTa utpanna thayo' e prakArano vyavahAra thAya che. AthI ja ghaTa utpanna thayA pachI kuMbhArane koI pUche ke, ghaTa thaI gayo che ke ghaTa nathI thayo to bIjI Adi kSaNavALA ghaTane paNa "ghaTa utpanna thaI gayo che" tema kahe che AthI prathama kSaNanI utpattivALA ghaTaparyAyavALuM mRdravya bIjI kSaNamAM che. mATe jema prathama kSaNamAM utpanna thayelA ghaTane 'utpanna thayelo ghaTa' kahevAya che tema bIjI Adi kSaNanA ghaTane paNa 'utpanna thayelo ghaTa' kahevAya che. vaLI, koI ghaTano nAza thAya tyAre bIjI Adi kSaNavALA ghaTane AzrayIne paNa 'naSTo ghaTaH' e pramANe prayoga thAya che AthI koI pUche ke 'pUrve ghaTa hato, te kyAM che ? to kahevAmAM Ave che ke 'naSTo ghaTaH' arthAt 'ghaTano nAza thaI gayo.' AthI bIjI Adi kSaNamAM paNa dravyarUpa saMbaMdhathI nAza paryAya paNa rahe che ane utpatti paryAya paNa rahe che tethI pratyakSathI pUrvaparyAyano nAza ke utta25ryAyanI utpatti dekhAtI na hoya tyAre paNa avasthita ghaTamAM ghaTanI utpatti, pUrvaparyAyano nAza ane mULa mRdravyanI dhruvatA-traNeya yAvatkALa=ghaTanA utpattikALathI mAMDIne ghaTanI avasthitikALa sudhI, prApta thAya che. A rIte dIrdhakALa avasthita ghaTamAM pratikSaNa utpatti, nAza ane dhruvatA kaI rIte che ? tenI saMgati graMthakArazrIe karI ane temAM yukti ApI ke 'utpanna ghaTa che, naSTa ghaTa che' e prakAre prayoga sarvadA thAya che ane tene daDha karavA arthe kahe che. 'hamaNAM ghaTa utpanna thayo, hamaNAM ghaTa nAza thayo' evuM jyAre kahevAmAM
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-10-11 Ave tyAre A kSaNathI viziSTatAvALA utpatti-nAza jaNAya che, te bIjI Adi kSaNamAM nathI te mATe bIjI Adi kSaNamAM "hamaNAM utpanna thayo' ityAdi prayoga thato nathI. tethI e phalita thAya ke, A kSaNathI viziSTa utpatti ane nAzane grahaNa karIne kahevAmAM Ave ke "ghaTa utpanna thayo tyAre prathama kSaNamAM ja ghaTanI utpatti, pUrvaparyAyano nAza ane mRdudravyanI dhruvatA prApta thAya che. bIjI Adi kSaNamAM e tatkaNaviziSTa utpatti, nAza, dhruvatA nathI topaNa bIjI Adi kSaNamAM prathama kSaNanA dravyarUpa saMbaMdhatAthI prathama kSaNanA utpatti-nAzanI anuvRtti che. mATe sarvakALa padArtha utpAdavyayadhrauvyarUpa che. mATImAMthI ghaTa utpanna thAya che tyAre utpatti, nAza ane dhrauvya zuM che? te spaSTa karatAM kahe che. ghaTa kahIe tyAre=ghaTa utpanna thayo tyAre, dravyarthanA AdezathI=ghaTarUpa paryAyanA AdhArane batAvavAnI dRSTithI, mRddhavya levuM; kema ke utpatti-nAzanI AdhAratA sAmAnyarUpa kahevAya che tethI ghaTanI utpatti ane ghaTanA pUrvaparyAyarUpa piMDAdi paryAyanI nAzatAno AdhAra sAmAnyarUpe mRdravya che arthAt mudravya pudgalano paryAya hovA chatAM vastuta: ghaTarUpa paryAyano AdhAra che ane piMDarUpa paryAyanA nAzano AdhAra che mATe ghaTaparyAyanI utpatti ane piMDaparyAyanA nAzano AdhAra mRdravya che ane tenI pratiyogitA te vizeSarUpe kahevAya che=AdhAramAM je Adheya hoya te pratiyogika kahevAya ane mATIrUpa je sAmAnya dravya che te dravyarUpa AdhAramAM Adheya evI ghaTanI utpatti che te pratiyogI che ane piMDanAza che te paNa pratiyogI che tethI ghaTanI utpattimAM ane piMDanAzamAM je pratiyogitA che te vizeSarUpe kahevAya che. AthI ja nyAyanI bhASAmAM ghaTapratiyogI mRddaanuyogI' e prakArano vyavahAra thAya che. athavA "piMDanAza pratiyogI mRanuyogI' e prakArano vyavahAra thAya che. vaLI, AdhAra haMmezAM dravya hoya ane Adheya haMmezAM paryAya hoya. AthI dravya sAmAnyarUpa kahevAya che ane paryAya vizeSarUpa kahevAya che. SaSThI vibhaktino artha 'pratiyogI thAya che tethI vIra bhagavAnanI pratimA hoya to "vIrapratiyogI pratimA' kahevAya che. tema ghaTano AdhAra athavA piMDanAzano AdhAra mRdravya che. tethI "ghaTanA AdhAramAM" ane "piMDanAzanA AdhAramAM rahela SaSThI vibhaktino artha pratiyogI karIe to ghaTarUpa paryAya ane piMDanAzarUpa paryAya te pratiyogI' kahevAya. ll9/1nA avataraNikA : pUrva gAthAmAM graMthakArazrIe ziSyane uttara ApatAM kahyuM ke, utpanna thayelA ghaTamAM bIjI Adi kSaNamAM paNa utpatti, vAzanI anugamazaktithI trilakSaNanI prApti che tene ja yuktithI spaSTa karavA arthe kahe che - gAthA : utpattinAzanaI anugamaI, bhUtAdika pratyaya bhAna re; paryAyArathathI savi ghaTai, te mAnai samaya pramAna re. jina II9/11nA
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-11 345 gAthArtha - utpattinA ane nAzanA anugamathI=prathama kSaNamAM utpanna thayelA ghaTanI utpatti ane piMDaparyAyano nAza dhruvatAmAM bhaLavAne kAraNe bIjI Adi kSaNamAM utpattinA ane nAzanA anugamathI, bhUtAdika pratyayanuM bhAna thAya che. vaLI, pratikSaNa utpatti-nAzano anugama karIne, padArthamAM trilakSaNanuM sthApana kyuM, te kaI rIte ghaTe ? te spaSTa karavA arthe kahe che. paryAyArthinayathI=RjusUtrarUpa paryAyArthikanayathI, savi ghaTe; kema ke te samayapramANa mAnevastune samayapramANa mAne che. I911|| Tabo : nizcayanayathI-"mA de" e vacana anusarInaIM " mane satyana" Ima kahiI, paNi-vyavahAranaIM-"satya, satyana, tyata nati, naSTa, nasthati", e vibhakti kAlatrayaprayoga thaI. te-pratikSaNaparyAyotpatti-nAzavAdI je jusUtranI, teNaI anugRhIta je vyavahAranaya, te-laInaI kahiIM. jemArTi-jusUtramaya samaya pramANa vastu mAnaI chaI. tihAM-rja paryAyanA utpatti-nAza vivakSiI, tai-leInaI-"spo, nati" kahiI. atIta-te leI-"Datyano naH"Ima kahiI. anAgata-kta le-"satvasthate nasthati" Ima kahiI. vyavasthA sarvatra yAt zabdaprathagaIM saMbhavaI. 9i/11II TabArtha : nizcayanayathI karatuM hoya te karAyuM kahevAya e vacanane anusarIne utpanna thatuM te utpanna thayeluM che' ema kahevAya. paraMtu vyavahAranayathI utpanna thAya che, utpanna thayeluM che. utpanna thaze.' 'nAza pAme che, nAza pAmeluM che, nAza pAmaze' e pramANe vibhakti kAlatrayanA prayogamAM che-traNa kALane bhinna bhinna batAvavA arthe che. te gAthAmAM kahyuM ke utpatti-nAzanA anugamathI bhUtAdika pratyayanuM bhAna thAya che te, pratikSaNa paryAyanI utpatti-kAzavAdI je RjusUtramaya tenAthI anugRhIta je vyavahAranaya-tene laIne kahela che. je mATe=RjusUtramaya anugRhIta vyavahAranayane laIne kema che te spaSTa karavA arthe kahe che je mATe, RjusUtramaya samaya pramANa vastune mAne che=dareka vastu ekasamaya pramANa ja che tema mAne che, tyAM=pUrvamAM kahyuM ke utpatti-nAzanA anugame bhUtAdika pratyayanuM bhAna RjusUtra taya avagRhIta vyavahAranayane laIne thAya che e kathanamAM, je paryAyanA utpattinAzanI vivalA che tene laIne "utpanna thAya che, nAza thAya che, tema kahevAya che, atItane laIne "utpanna thayo, nAza thayo.' tema kahevAya che, anAgatane laIne 'utpanna thaze, nAza thaze' tema kahevAya che. vyavasthAnuM padArthano yathArtha bodha karAvavA arthe ucita vacanaprayogarUpa vyavasthA, sarvatra sthAt zabdaprayogathI saMbhave. II9/11
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-11 bhAvArtha :- gAthAanusAra : pUrvanI gAthAmAM ziSyanA praznano uttara ApatAM gurue kahela ke, prathama kSaNamAM utpanna thayela ghaTanI utpatti ane ghaTanA pUrvaparyAyarUpa piMDano nAza-te dhruvatAmAM bhaLyAM ane te dhruvatA tyAra pachI satata rahe che tethI ghaTanA avasthitikALa sudhI prathama kSaNanAM utpatti ane nAza bIjI. Adi kSaNamAM dravyarUpa saMbaMdhathI che mATe ghaTanA avasthitikALa sudhI utpAda-vyaya-dhrauvyanI saMgati che, te pramANe saMgati svIkArIe to prastuta gAthAmAM je kahe che ke utpattinAzanA anugamathI bhUtAdika pratyayanuM bhAna thAya che te saMgata thAya che. Azaya e che ke prathama kSaNamAM utpatti-nAzathI yukta dhruva evI mATI hatI teno anugama thavAthI bIjI Adi kSaNamAM kahevAya che ke, "A ghaTa hamaNAM utpanna thayo nathI, paraMtu amuka kSaNo pUrve ke amuka divaso pUrve utpanna thayo che' A prakAranA bhUtanA pratyayanuM bhAna bIjI Adi kSaNamAM thAya che ane AdithI bhaviSyanA pratyayanuM bhAna thAya che te utpatti-nAzanA anugAmathI thaI zake che arthAt "A ghaTa bhaviSyamAM hajI ATalA divasa rahI zake tema che' tevuM bhAna thAya che ane utpatti-nAzanA anugamathI bhUtAdika pratyayanuM bhAna thAya che tema na svIkAravAmAM Ave to e pratIti thavI joIe ke, "A ghaTa utpanna thayo che' ane tyArapachI tenA avasthitikALa sudhI avasthita che paraMtu "A bhUtakALamAM utpanna thayelo ghaTa che tenuM bhAna thaI zake nahIM. ahIM prazna thAya ke, ghaTa utpanna thayo te kSaNamAM to ghaTanI utpatti dekhAya che ane pUrvaparyAyano nAza paNa dekhAya che ane tenA anugamathI bhUtAdika pratyaya che tema kahIe to utpAda-nAza ane dhruvatAyukta vastu bhUtakALanI che, vartamAnakALanI che, bhaviSyakALanI che tema kahI zakAya paraMtu te kaI rIte saMgata thaI zake ? te gAthAnA uttarArdhathI kahe che - RjusUtrarUpa paryAyathI anugRhIta evAM vyavahAranayathI te sarva ghaTe che; kema ke RjusUtranaya vastune samaya pramANa mAne che tethI e prApta thAya che, je kSaNamAM ghaTanI utpatti thaI, ghaTanA pUrvaparyAyano nAza thayo ane te baMne mRdravyamAM anugamarUpe che, tethI utpatti-nAza ane dhruvatArUpa vastu RjusUtranayathI vicArIe to ekasamaya che ane jeTalA samaya pasAra thAya teTalI te traNathI yukta vastu navI navI thAya; kema ke RjusUtranayane vastu ekasamayapramANa mAnya che, mATe vastu dasa samayapramANa avasthita dekhAtI hoya to te utpatti, nAza ane dhruvatAvALI vastu dasa samaya pUrvanI atIta je hatI te ja pratikSaNa taddaza paryAyarUpe pariNamana pAme che tethI "dasa samaya pUrvano A ghaTa che" e prakArano vyavahAra RjusUtranayathI anugRhIta vyavahAranaya svIkAre che. TabA anusAra : nizcayanayathI "karAtuM hoya te karAyuM kahevAya" te vacanane anusarIe to "utpadyamAna vastune utpanna thayelI" kahevAya paraMtu vyavahAranaya utpadyamAna vastune utpanna thayela che tema svIkArato nathI paraMtu "utpanna thAya che" tema kahe che, utpanna thayA pachI bIjI Adi kSaNamAM "utpanna thayeluM che" tema kahe che ane bhaviSyamAM je utpanna thavAnuM hoya tene "utpanna thaze" tema kahe che. vaLI, je nAza pAmatuM hoya tene
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 347 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-11 nizcayanaya "nAza pAmeluM" kahe che paraMtu vyavahAranA mate "nAza pAmatuM nAza pAmeluM" kahevAtuM nathI, paraMtu "nAza pAme che" tema kahevAya che ane bIjI Adi kSaNamAM "nAza pAmeluM che" tema kahevAya che ane bhaviSyamAM "nAza pAmaze" tema kahevAya che. A pramANe traNa vibhakti anusAra vyavahAranayathI kAlatrayano prayoga thAya che. A pramANe batAvyA pachI, gAthAmAM je kahela ke, utpatti-nAzanA anugamathI bhUtAdika pratyayanuM bhAna thAya che, te kaI rIte thAya che ? te spaSTa karavA arthe kahe che - pratikSaNa paryAyanA utpatti ane nAzane svIkAranAra je RjusUtranaya che tenAthI anugRhIta evo je vyavahAranaya che tene laIne, utpattinAzano anugama svIkAravAthI bhUtAdika pratyayanuM bhAna thAya che tema kahI zakAya; kema ke RjusUtranayane grahaNa karavAthI samayapramANa vastunI prApti thAya che tethI pratikSaNa navA paryAyanI utpatti ane pUrvaparyAyanA nAzanI prApti thAya che ane vyavahAranayane grahaNa karavAthI dhruva vastunI prApti thAya che tethI mATImAM je prathama kSaNano ghaTa utpanna thayo te vakhate ghaTanI utpatti ane ghaTanA pUrvaparyAyarUpa piMDano nAza te baMne RjusUtranaya anusAra satata navAM navAM thAya che ane vyavahAranaya anusAra te baMne dhruva dravyamAM bhaLelAM che tethI utpAda, vyaya ane dhrauvya-traNeno je dIrghakALa sudhIno anugama che te dIrghakALane AzrayIne "A ghaTa ATalA kALa pUrve utpanna thayelo" e prakAranI pratIti thAya che ane "ATalo kALa raheze" e prakAranI pratIti thAya che. vaLI, RjusUtranayathI anugRhIta evAM vyavahAranayanI dRSTithI utpatti ane nAzanA anugAmane jovAmAM Ave tyAre paryAyanAM utpatti ane nAzanI vivakSA karIe te vakhate "A utpanna thAya che, A nAza pAme che" tema kahevAya che AthI ja prathama kSaNamAM ghaTane joIne "ghaTa utpanna thAya che ane pUrvaparyAyano nAza thAya che" ema kahevAya che. vaLI, atItanA ghaTane laIne kahevAya che ke "A ghaTa atItamAM utpanna thayelo ane pUrvaparyAyano atItamAM nAza thayelo" ane tene AzrayIne bhUtanI pratIti thAya che arthAt "ATalA divasa pUrvano A ghaTe che" evI pratIti thAya che. vaLI, bhaviSyamAM ghaTa utpanna thavAno hoya tene laIne "ghaTa utpanna thaze ane A piMDaparyAya nAza pAmaze" ema kahevAya che AthI ja kuMbhArane pUchavAmAM Ave to te kahe ke, "dasa divasa pachI ghaTa utpanna thaze." vaLI, A utpatti, nAza ane dhruva-e traNanA svIkAramAM "smAtu" prayoga sarvatra karavAmAM Ave to vyavasthA saMgata thAya. te A rIte :ghaTa utpattinI kSaNamAM ghaTane joIne kahevAya che ke, syAt ghaTa utpanna thAya che." syAt piMDaparyAya nAza pAme che." "cAtuM mudravya avasthita che." Ane sAme rAkhIne ghaTanI utpattikSaNamAM vacanaprayoga thAya che ke, "ghara paTarUpe utpadyate I piMDarUpeLa thI nasthati "; kema ke ghaTaparyAyanI utpatti pUrve piMDarUpe rahelo dravyarUpa ghaTa ghaTanI utpattikALamAM nAza pAme che ane ghaTarUpe ghaTa utpanna thAya che, je bhAvaghaTa svarUpa che ane te vakhate mRddavyarUpe ghaTa utpanna
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 DhALa-9 | gAthA-11-12 thayo nathI ane nAza paNa thayo nathI paraMtu avasthita che tethI kahevAya che "mRtUpe ghaTo avasthitaH " vaLI, ghaTa utpanna thayA pachI bIjI Adi kSaNamAM avasthita ghaTane joIne kahevAya ke, svAtuM ghaTa utpanna thayela che." syA piMDaparyAya nAza pAmela che." smAta mRdravya avasthita che." Ane sAme rAkhIne ghaTanI bIjI Adi kSaNamAM vacanaprayoga thAya che ke pado paToLa utpanaH | dharo piMDaLa naE: I; "kema ke ghaTa ghaTa svarUpe pUrvanI kSaNomAM utpanna thayelo che ane piMDarUpa avasthAmAM dravyarUpe ghaTa vidyamAna hato, te, utpattikSaNamAM nAza pAme che ane bIjI Adi kSaNamAM nAza pAmelo che mATe piMDarUpe jema ghaTa prathama kSaNamAM nathI tema bIjI Adi kSaNamAM paNa nathI ane te vakhate mRddhavyarUpe ghaTa utpanna thayo nathI ane nAza paNa thayo nathI paraMtu avasthita che tethI kahevAya che ke "kRtUpena pado avasthitaH " vaLI, je mATInA piMDamAMthI ghaTa utpanna thavAno che tene joIne kahevAya che ke, "smAtu ghaTa utpanna thaze." "cAtuM piMDaparyAya nAza pAmaze." sthAt mRdravya avasthita raheze.' Ane sAme rAkhIne vacanaprayoga thAya che ke, "dhara paTarUpe utpastA para piMDarUpeLa nakzatA" AthI ja kuMbhArane koI pUche tyAre te kahe che ke "dasa divasa pachI ghaTa utpanna thaze ane pRcchAkALamAM "piMDarUpe atyAre ghaTa che ane dasa divasa pachI piMDarUpe nAza pAmaze" ema kahevAya che ane dasa divasa pachI jyAre ghaTa utpanna thaze tyAre paNa mRdurUpe avasthita raheze tethI kahevAya che ke "kRpA paTo avasthitaH bhaviSyati " II/11nA avataraNikA - gAthA-11mAM graMthakArazrIe sthApana karyuM ke, RjutrAyarUpa paryAyArthikanayathI anugRhIta evAM vyavahAranayane AzrayIne utpatti-nAzano anugama svIkAravAmAM Ave to 'utpanna thAya che, utpanna thayeluM che, utpanna thaze, nAza thAya che, tAza thayeluM che, nAza thaze,' e prakAranA traNa prayoganI saMgati utpAda-vyaya-dhrauvya pratikSaNa svIkAravAthI thaI zake che. A pramANe syAdvAdInA matAnusAra traNe kALano prayoga graMthakArazrIe sthApana karyo. tyAM taiyAyika je te traNe prayoganI anutpati batAve che te taiyAyikanI anutpatti batAvIne taiyAyikane ja abhimata yukti anusAra ghaTa nAza pAmIne mugaTa utpanna thAya che te sthAnamAM utpAda-vyaya-dhrauvya kaI rIte svIkArI zakAya che, ane 'utpanna thAya che, utpanna thayeluM che, utpanna thaze, nAza thAya che, nAza thayeluM che, nAza thaze e prakAranA traNa prayoganI saMgati syAdvAdanA mate kaI rIte thaI zake che te batAvavA arthe graMthakArazrI kahe che -
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-12 349 gAthA - jo tujha utpatti viziSTano, vyavahAra nAzano iSTa re. vyavahAri utapatti Adaro, to pahilAM achati viziSTa re. jina II9/1NA gAthArtha - jo tuja tane naiyAyikane, nAzano utpattiviziSTano vyavahAra ISTa che mugaTanI utpattithI viziSTa evAM pUrvaparyAyarUpa ghaTanA nAzano vyavahAra ISTa che, to vyavahArathI utapati Adaro= AdhakSaNanA saMbaMgharUpa utapatti Adaro, (ema Adaro to) pahelAM achati evI viziSTa mugaTanI utpatti pUrve ati evI viziSTa, mugaTanI utpattinotramugaTanI utpatti pUrve mugaTano je prAr abhAva hato tenA dhvaMsarUpa mugaTanI utpattino vyavahAra Adaro.) II9/1 Tabo: -utpattidhArArUpa nAzanaI viSaIM bhUtAdika pratyaya na kahiIM anaIM-na dhAtuno artha nAza naIM utpatti-e 2. laiI, tadutpattikAlagnathano anvaya saMbhavartA kahiI. Ima kahatAM-nazyansamAI "nag?' e prayoga na hoI; je mArTi-te kAlaI nArthAtpattinuM atItatva nathI. Ima samarthana nAzavyavahAranuM karo cha, to-vyavahAra-utpatikSaNasaMbaMdhamAtra kaho. tihAM-prAgabhAvadhvaMsanA kAlatrayathI kAlannayana anvatha samarthana karI. anaI Ima vicArasyo-"ghaTanaIM vartamAnatvAdikaIM jima paTavartamAnatvAdi vyavahAra na hoI, ghaTadharmavartamAnatvAdikaI ghaTavartamAnatvAdi vyavahAra na hoI,tima-nAzatpattivartamAnatvAdikaIM nAzavartamAnatvAdivyavahAra na hoI. ta-kriyAniSThApariNAmarUpavartamAnatva, atItatva leInati, naSTa sAtha, satyanAH" e vibhaktavyavahArasamarthana kareM. gata -kriyAkAla-niSThAkAlathIgapaghavivakSAI "spaMdanamunama, vichid vita" e saiddhAtikaprayoga saMbhavao. paramataIM-"lAnIM dhvasta paTa:" e, AdhakSaNaI vyavahAra sarvathA na ghaTaI. advArA~ narmadaIM saMbhavaiM. atra sati - "uppajjamANakAlaM, uppaNNaM ti vigayaM vigacchaMtaM / virya paUOTyaMto, tittivisarSa visepha" pArU.rUA9/12AA TabArtha - jo utpattidhArArUpa nAzane viSe bhUtAdika pratyaya kahevAya=syAdvAdIe pUrvamAM sthApana kareluM ke mugaTanI utpatinI ghArArUpa evo pUrvaparyAyasvarUpa ghaTano nAza che ema svIkArIe to, taiyAyika
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ ztso dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 / gAthA-12 kahe ke yo naSTa: ityAdi bhUtAdika pratyaya na kahevAya ane na dhAtuno artha nAza ane utpatti-e be laIne tenI utpattinA kAlatrayano avayaM saMbhavato kahevAya tethI ghaTamAMthI mugaTa thAya che tyAre ghaTanA nAzane kahenAra nas dhAtu che teno artha ghaTano nAza ane mugaTanI utpatti-e bene taiyAyika grahaNa kare che ane mugaTanI utpattithI mAMDIne mugaTanA nAza sudhI kAlatrayano avaya saMbhave che ema kahe che. Ama kahetAM=na dhAtunA be artha karIne je artha kahyo ema kahetAM, nathi samaye naSTa e prayoga ta thAya, je mATe, 'te kALe na samaye, nAzanI utpattinuM atItatva nathI ema nAzavyavahAranuM samarthana jo karo cho'=e pramANe nAzamAM nara, narTa, nasthati e rUpa traNakALanuM samarthana jo taiyAyika kare che=jyAre ghaTa nAza pAme che te prathama kSaNe 'natha' kahevAya, tyArapachI bIjI kSaNathI "naH' kahevAya ane ghaTa nAza pAmyo tenA pUrve ' nati ' e pramANe kahevAya ema taiyAyika traNa kALanuM samarthana kare che, to "vyavahArathI kSaNasaMbaMdhamAtra utpatti kaho, tyAMautpattine kSaNasaMbaMdhamAtrathI svIkArI tyAM, prAr abhAvadhvaMsanA kAlatrayathI kAlatrayano avaya samarthana kare=mugaTanI utpatti pUrve mugaTano je prAr abhAva hato teno mugaTautpattikALamAM je dhvaMsa che te kAlatrayamAM avayarUpe rahe che ema samarthana karo" ema graMthakArazrI taiyAyikane kahe che. ane jo ema vicArazotrataiyAyika jo Ama vicAre, ke "ghaTanA vartamAnatAdikamAM jema paTano vartamAnatAdikano vyavahAra na thAya, ghaTadharmavartamAnatvAdikamAM ghaTavartamAnatAdikano vyavahAra na thAya, tema tAzarUpa utpattinA vartamAnatAdikamAM=syAdvAdI nAzarUpa ja utpatti svIkAre che paraMtu nAza ane utpattine pRthapha svIkArato nathI tethI nAzarUpa utpattinA vartamAnatAdikamAM, nAzanA vartamAnatAdikano vyavahAra na thAya arthAt nAtha, nada:' ityAdika vyavahAra na thAya" ema jo taiyAyika kahe to graMthakArazrI kahe che - kriyAniSThApariNAmarUpa vartamAnatva, atItatvane laIne=kriyArUpa pariNAmane AzrayIne vartamAnatva ane kriyAnA niSThArUpa pariNAmane AvIne atItatvane laIne, "nathati, naTa, 3 4tpanaH' e vibhakta vyavahAranuM samarthana karo=ghaTanA nAzathI mugaTa utpanna thAya che tyAre kriyAnA pariNAmane laIne do nati' ane ghaTanA nAzanI kriyAnA niSNArUpa pariNAmane laIne 'pada nadaH' ane mugaTanI utpattirUpa kriyAnA pariNAmane laIne "muchAto satyate" ane mugaTanI utpattinI kriyAnA niSNArUpa pariNAmane laIne "mudo DanaH' A prakAranA vibhakta vyavahAranuM samarthana taiyAyike karavuM joIe. AthI ja=kriyAkALa ane niSThAkALane AzrayIne eka samayamAM vartamAnatva ane atItatva syAdvAdI grahaNa karI zake che AthI ja, kriyAkALa-tiSThAkALanA yogapadya yugapadatI, vivekSAthI sAmAna, satyarna, vikAcha, vitam e saiddhAtika prayoga saMbhave. A rIte syAdvAdInA matAnusAra utpattirUpa nAzane svIkAravA chatAM bhUtAdi kAlatrayano vyavahAra saMgata thaI zake che te batAvyuM. have taiyAyikanA matAnusAra nAza pAmato hoya tyAre nada:' prayoga na thAya tethI zuM dUSaNa prApta thAya te graMthakArazrI batAve che -
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-12 3pa1 paramata=RyAyikanA mate, "hamaNAM ghaTa nAza pAmyo' e lokamAM je vyavahAra thAya che te, AdhakSaNamAM sarvathA vyavahAra ghaTe nahIM. amArA mate nathabhedathI saMbhavetravyavahAranayathI tevo prayoga saMbhave nahIM topaNa nizcayanayathI "nAthamANam nam' e vacana anusAra nAzanI prathama kSaNamAM paNa na dhvasto va:' e vyavahAra thaI zake che. AmAM=nathabhedathI ghaTanA nAzanI kSaNamAM 'pada rada:' e vyavahAra thAya che emAM, saMmati batAve che-sAkSI Ape che - "puSpamALAnaM 3ppav=utpadyamAnakALamAM utpanna (dravyane ane) viSThitaM=vigacchakALamAM=nAza pAmatA kALamAM, viyaM vigata nAza pAmelA, ti viSe pavaLavavaMto e dravyane kaheto puruSa, tivaInavasathe virese trikALa viSayane vizeSita kare che-trikALa viSayavALA dravyanuM pratipAdana kare che." 3/3LA (sammati, trIjo kAMDa, gAthA-37) I9/12aaaa bhAvArtha:- gAthA anusAra : graMthakArazrIe pUrvamAM sthApana karyuM ke, ghaTano nAza thAya che tyAre mugaTanI utpatti thAya che ane te vakhate suvarNa dhruva che tethI mugaTane joIne ghaTanA arthIne zoka thAya che, mugaTane joIne mugaTanA arthIne harSa thAya che ane ghaTakALamAM vartatuM suvarNa mugaTakALamAM avasthita hovAthI suvarNanA arthIne madhyasthabhAva thAya che tethI nakkI thAya che ke, padArtha utpAda-vyaya-dhrauvyarUpa che. tyAM zaMkA thAya ke, ghaTanAzapUrvaka mugaTanI utpatti thAya che, te sthAnamAM to mugaTane joIne traNa puruSone traNa bhAvo thAya che paraMtu mugaTanI utpatti pachI mugaTa dIrghakALa sudhI avasthita rahe che tyAre pratikSaNa utpAda-vyaya-dhrauvya bhAvonI pratIti nathI paraMtu jema suvarNa avasthita che tema mugaTa paNa avasthita che. tenuM samAdhAna graMthakArazrIe karyuM ke, mugaTanA utpattikALamAM je ghaTanAza thayo te vakhate je utpatti ane nAza thAya che, te dhruva evAM suvarNamAM bhaLe che ane mugaTanI dvitIyAdi kSaNamAM te utpatti-nAza dravyarUpa saMbaMdhathI pratikSaNamAM che tethI mugaTanA avasthitakALamAM paNa utpatti-nAza-dhrauvya traNenI prApti che. tyAM prazna thAya ke, jo A rIte prathama kSaNanI utpatti ane nAzano dravyarUpa saMbaMdhathI anugama karIe to "udya, satpanna, tyAre nara, nada:, niti " e vyavahAra kaI rIte saMgata thaI zake ? tenuM samAdhAna karatAM gAthA-11mAM graMthakArazrIe kahyuM ke RjusUtranayathI anugRhIta evAM vyavahAranayathI te prayoga saMgata thaze. tyAM naiyAyika kahe che ke utpattine ane nAzane dhArArUpe svIkArIe to bhUtAdika pratyaya thaI zake nahIM, kema ke utpattine ane nAzane dhArarUpe svIkArIe to satata "A ghaTa utpanna thaI rahyo che ane piMDa nAza pAmI rahyuM che tema kahI zakAya paraMtu "A ghaTa be divasa pahelAM utpanna thayo che ane be divasa pahelAM piMDa nAza pAmyuM che tema kahI zakAya nahIM mATe "utpanna thayelA piMDano nAza dhruva che ane ghaTa jyAM sudhI avasthita che tyAMsudhI dhruva che' tema mAnavuM joIe paNa pratikSaNa utpatti-nAza thaI rahyAM che tema mAnI zakAya nahIM. e prakAranI taiyAyikanI zaMkAne sAme rAkhIne graMthakArazrI kahe che -
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3para dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 / gAthA-12 jo naiyAyikane utpattiviziSTa nAzano vyavahAra iSTa che arthAt ghaDo nAza pAme che tyAre jema ghaTa nAza pAme che tema mugaTanI utpatti paNa dekhAya che mATe nam dhAtuno artha mAtra nAza abhimata nathI paraMtu utpattiviziSTa nAzano vyavahAra iSTa che, ane tema kahIne taiyAyika e sthApana kare che ke te mugaTanI utpatti jyAM sudhI mugaTa nAza na pAme tyAM sudhI traNa kALa rahe che. tene graMthakArazrI gAthAnA uttarArdhathI kahe che - to taiyAyike vyavahArathI utpattine svIkAravI joIe=vyavahArathI utpatti kSaNasaMbaMdhamAtra che tene niyAyike svIkAravI joIe, ane je mugaTanI utpatti thaI te mugaTanI utpatti pahelAM achatI hatI=prAgu abhAvarUpa hatI tethI pahelAM achatI evI viziSTa mugaTanI utpatti che ane te mugaTanI utpatti AdhakSaNasaMbaMdharUpa che. vaLI, te mugaTanI utpatti pUrve mugaTano prAgu abhAva hato teno ja dhvaMsa mugaTanI utpattikALamAM thayo ane taiyAyika matAnusAra prAgu abhAvano dhvaMsa utpanna thayA pachI nAza pAmato nathI tethI te prAgu abhAvano dhvaMsa traNakALamAM rahe che. mATe dhruvanI prApti thaI ane utpatti kSaNasaMbaMdharUpa che tethI dareka kSaNamAM utpattinI dhArA cAle che, tethI mugaTanI utpatti pratikSaNa navI navI thAya che tethI prathama kSaNano mugaTa bIjI kSaNamAM nAza pAme che ane bIjI kSaNamAM navo mugaTa utpanna thayo ane te vakhate prAgu abhAvano dhvaMsa dhruva che mATe taiyAyikanI yukti anusAra paNa utpAdavyayadhrauvyanI saMgati A rIte gAthAnA kathanathI thAya che. jo naiyAyikane utpattiviziSTa=mugaTanI utpattithI viziSTa, evAM ghaTanAzano vyavahAra iSTa hoya ane tema svIkArIne nAza vyavahAranI saMgati kare arthAt mugaTanI utpattithI viziSTa ghaTano nAza prathama kSaNamAM che ane bIjI Adi kSaNomAM prathama kSaNano nAza vidyamAna hovA chatAM navo nAza utpanna thato nathI paraMtu mugaTanI utpattithI pRthapha evo prathama kSaNanA ghaTano nAza bIjI Adi kSaNamAM atIta bane che. tethI A ghaTa be divasa pahelAM nAza pAmyo' e vyavahAra saMgata kare to, naiyAyike vyavahArathI utpattine svIkAravI joIe=AdyakSaNanA saMbaMdharUpa utpatti vyavahAranaya svIkAre che tene naiyAyike svIkAravI joIe. vaLI, pahelAM achatI evI viziSTa=mugaTanI prathama kSaNamAM mugaTanI je utpatti thaI tenA pUrve mugaTanI utpatti je achatI hatI tenAthI viziSTa, evI mugaTanI utpattine naiyAyike svIkAravI joIe jethI mugaTanI utpatti pUrve je mugaTano prAgu abhAva hato teno dhvaMsa mugaTanI utpattithI nayAyika mata pramANe prApta thAya ane te dhvasa nAza pAmato nathI tethI dhvaMsa dhruvaaMza che, mugaTanI utpatti ane ghaTano nAza ema utpAda, vyaya ane dhruvanI prApti thAya. vaLI, utpAda AkSaNanA saMbaMdharUpa hovAthI ekakSaNarUpa che ane tenAthI viziSTanAza paNa ekakSaNarUpa prApta thAya ane te traNe mugaTanA prAgu abhAvanA dhvaMsarUpa hovAthI dhvaMsamAM bhaLyAM tethI pratikSaNa utpAda-vyaya-dhrauvyanI naiyAyika mate paNa prApti thaze. TabA anusAra : utpatti ane nAzanA trikALa prayoganI saMgati karavA arthe graMthakArazrI taiyAyikane kahe che, jo
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-12 353 utpattidhArArUpa nAza svIkAravAmAM Ave to, bhUtAdika pratyaya thaI zake nahIM, tema taiyAyika kahe; kema ke utpattinI dhArArUpa ja nAza svIkArIe to, pratikSaNa ane naryAti eTalo ja prayoga thaI zake paraMtu bhUtakALamAM nAza thayo' e pratyaya thaI zake nahIM ane bhaviSyamAM nAza thaze e pratyaya paNa thaI zake nahIM; kema ke pratikSaNa nAza thato hoya to bhUtakALamAM nAza thayo tema ane bhaviSyakALamAM nAza thaze tema na kahI zakAya ane bhUtAdika pratyayanI saMgati arthe jo naiyAyika kahe ke "zuM' dhAtunA be artha che : eka nAza ane bIjI utpatti tethI jyAre ghaTa nAza pAme che tyAre ghaTanA nAzanI prApti che ane te ja samaye mugaTanI utpattinI prApti che ane mugaTanI utpattine kAlatrayano anvaya saMbhave che; kema ke mugaTanI utpatti thayA pachI jyAM sudhI mugaTa rahe tyAM sudhI mugaTanuM utpattirUpe astitva che ane ghaTano je nAza thaI rahyo che te vakhate naraNyati' e pramANe prayoga thAya paraMtu "naSTha:' e prayoga thAya nahIM; kema ke te nAzanI prathama kSaNamAM te nAzanuM atItatva nathI. e prakAre taiyAyika nAzanA vyavahAranuM samarthana kare arthAt kahe ke ghaTanA nAzasamayamAM "nati' prayoga thAya, bIjI Adi kSaNomAM "naSTha:' prayoga thAya ane ghaTanA nAzanI pUrve ' nasyati' prayoga thAya. tene graMthakArazrI kahe che - mugaTanI utpattino teNe je kAlatrayano anvaya kahyo tene badale mugaTanI utpattino mAtra kSaNasaMbaMdha teNe kahevo joIe; kema ke utpatti e AdyakSaNasaMbaMdharUpa che tethI mugaTautpatti dIrghakALa avasthita nathI. A rIte utpatti kSaNasaMbaMdharUpa batAvIne have taiyAyika matAnusAra dhruvanuM samarthana kare che. mugaTanI utpatti pahelAM mugaTanI utpatti achatI hatI ane te prAgu abhAvarUpa hatI ane mugaTanI utpatti thAya tyAre tenA prAgu abhAvano dhvaMsa thAya che tethI mugaTanA prAgu abhAvano dhvaMsa mugaTanI utpatti vakhate utpanna thAya che, te dhvasa taiyAyikanA matAnusAra traNa kALamAM varte che tethI mugaTanA prAgu abhAvanA dhvasanI satata pratIti thAya che mATe ghaTanAza thAya che tyAre ghaTanAza ane mugaTanI utpattinI prApti che. vaLI, mugaTanI utpattiviziSTa ghaTanAza prathama samaye ja che; kema ke utpatti AghakSaNasaMbaMdharUpa che ane te dhruva evAM prAgu abhAvanA dhvaMsamAM bhaLyAM ane mugaTanA prAgU abhAvano dhvaMsa satata rahe che. tethI mugaTanA avasthitakALa sudhI paNa utpAdavyayadhrauvyanI satata prApti che tema taiyAyike mAnavuM joIe. anaI jo... saMbhavaIno bhAvArtha - TabAnusAra: graMthakArazrIe utpAdavyayadhrauvya naiyAyika mate kaI rIte pratikSaNa saMgata thAya tenI spaSTatA atyArasudhI karI. tyAM taiyAyika kahe ke, jema ghaTanA vartamAnatvAdikamAM paTanA vartamAnatvAdikano vyavahAra thaI zake nahIM, tema mugaTanA satata nAza ane utpatti tame svIkAro to nAzautpattivartamAnatvAdikamAM nAzavartamAnatvAdikano vyavahAra thaI zake nahIM paraMtu nAzautpattinA vartamAnatAdikano ja vyavahAra thaI zake athavA bIjuM daSTAMta kahe che - - jema ghaTadharmavartamAnatvAdikamAM ghaTavartamAnatvAdikano vyavahAra thaI zake nahIM arthAt ghaTamAM rahela ghaTavadharmanA vartamAnatAdikamAM ghaTatvanA vartamAnatAdikano vyavahAra thaI zake paraMtu ghaTavartamAnatAdikano
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-12 vyavahA2 thaI zake nahIM, tema nAzautpattinA vartamAnatvAdimAM nAzautpattivartamAnatvAdikano vyavahAra thaI zake=ghaTanAza viziSTa mugaTautpattinA vartamAnatvAdikano vyavahAra thaI zake paraMtu nAzavartamAnatvAdikano vyavahAra thaI zake nahIM=ghaTanAzavartamAnatvAdikano vyavahAra thaI zake nahIM tethI jo syAdvAdI utpattine 'kSaNasaMbaMdhamAtrarUpa' kahIne utpAdavyayauvyanuM samarthana kare to, nAzautpattinA vartamAnatvAdimAM nAzavartamAnatvAdino vyavahAra karI zake nahIM tethI "be mahinA pahelAM ghaTa nAza pAmyo" tevuM syAdvAdInA mate saMgata thAya nahIM paraMtu pratikSaNa utpattinAzavartamAna che tene AzrayIne kahevuM hoya to syAdvAdI ema kahI zake ke je mugaTanI utpatti prathama kSaNamAM utpatti thaI tethI utpattinAzanI dhArA che ane te dhArAne AzrayIne syAdvAdI ema kahI zake ke 'prathama kSaNanI nAzautpatti prathama kSaNamAM vartamAna hatI ane pachInI kSaNomAM te atIta bane che. nAza-utpattine sAthe grahaNa karIne atIta Adino vyavahAra saMgata thAya topaNa mAtra 'nAza vartamAna che, nAza atIta che' te vyavahAra syAdvAdInA matAnusAra thaI zake nahIM ane lokamAM te prakAranI pratIti che ke mugaTa utpanna thAya che tyAre ghaTano nAza thayo te vakhate te ghaTano nAza vartamAna hato ane be mahinA pachI te ghaTano nAza be mahinA pUrveno hovAthI atIta che. te vyavahAra syAdvAdInA mate saMgata thAya nahIM, A prakArano doSa taiyAyika udbhAvana kare tene graMthakArazrI kahe che syAdvAdInA matAnusAra nizcayanayane AzrayIne kriyAkALa ane niSThAkALa eka che tethI je samaye kriyA thAya che te samaye ja kriyAnI samApti paNa thAya che tethI kriyArUpa pariNAmane AzrayIne vartamAnatvano vyavahAra ane niSThArUpa pariNAmane AzrayIne atItatvano vyavahAra thaI zake che tethI ghaTanAzanI kriyAne AzrayIne 'navRti'no vyavahAra thaI zake che ane ghaTanAzanI kriyAnI niSThAne AzrayIne nAzanA kriyAkALamAM ja 'naSTa:'no vyavahAra thaI zake che. vaLI, ghaTanAzakALamAM mugaTanI utpatti che temAM mugaTanI utpattinA kriyAkALane AzrayIne 'tvadyate'no vyavahAra thaI zake che ane mugaTanI utpattinI kriyAnA niSThArUpa pariNAmane AzrayIne mugaTanI utpattikALamAM ja 'utpannaH'no vyavahAra thaI zake che tethI utpattikSaNamAM ja mAtra 'utpadyate'no vyavahAra thaI zake, 'utpannaH'no vyavahAra na thaI zake, nAzanA kriyAkALamAM ja mAtra 'nati'no vyavahAra thaI zake, 'naSTa:'no vyavahA2 na thaI zake, tema mAnavAnI AvazyakatA nathI ane te kathananI puSTi karavA arthe kahe che - kriyAkALanA ane niSThAkALanA yogapadyanI vivakSAthI ja 'utpadyamAna utpanna che, nAza pAmatuM naSTa che' e saiddhAMtika prayoga saMbhave che. vaLI, paranA matamAM=naiyAyikanA matamAM, 'dAzahya' dhAtunA 'nAza' ane 'utpatti'-be artho karIne tenI utpattinA kALano anvaya naiyAyika kare to jema utpattinA samayamAM ja 'tvadyate' kahevAya, 'utpannaH' na kahevAya tema nAzanA samayamAM ja 'nati' kahevAya 'naSTa:' na kahevAya, ema naiyAyikanA vacanAnusAra svIkArIe to 'hamaNAM ghaTa nAza pAmyo' e prayogamAM ghaTanAzanI AghakSaNamAM 'naSTaH'no vyavahAra thAya che te naiyAyikanA matAnusAra sarvathA ghaTe nahIM ane syAdvAdInA matamAM nayabhedathI saMbhave arthAt nizcayanayathI saMbhave; kema ke nizcayanaya kriyAkALa ane niSThAkALa eka samaye svIkAre che
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 355 dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-12-13 tethI nAza pAmatAne naSTa kahe che tethI nAzanI kSaNamAM ja ghaTa hamaNAM nAza pAmyo" tema vyavahAra thaI zake che. ahIM vizeSa e che ke ghaTano nAza karIne mugaTa banAvavAmAM Ave che tyAre ghaTanA nAzarUpa abhAvane naiyAyika mugaTarUpa padArthathI svataMtra padArtha svIkAre che ane mugaTanI utpatti bhAvAtmaka che tethI ghaTanA abhAvathI mugaTa bhinna che tema svIkAre che ane ghaTanA nAzanI kSaNamAM "natino vyavahAra kare che ane bIjI Adi kSaNamAM 'nada:"no vyavahAra thAya che tema kahe che ane mugaTanI utpattinI kSaNamAM "muTi: sadyate'no vyavahAra kare che ane mugaTanI utpatti pachI bIjI Adi kSaNathI mugaTanA avasthita kALa sudhI muda: utpannaH'no vyavahAra kare che ane nayAyika syAdvAdIne kahe ke, ghaTanA nAzarUpa ja tame utpatti svIkArazo ane te nAza ane utpatti dravyarUpe sadA varte che tethI utpatti-nAzanI dhArA cAle che ema kahezo to 'utpadyate natino vyavahAra thaI zake ane utpattiviziSTanAzano vyavahAra svIkArazo to utpatti ane nAzano pRthapha vyavahAra thaI zakaze nahIM ane "ghaTa nAza pAme che, ghaTa nAza pAmyo" e pRthapha vyavahAra lokasiddha che te saMgata thaze nahIM tenA samAdhAnarUpe graMthakArazrIe kriyAkALa ane niSThAkALane eka samaye svIkAranAra nizcayanayane AzrayIne saMgati karI tethI dhRvarUpa dravyamAM syAdvAdInA matAnusAra ghaTanAzanI dhArA varte che ane mugaTanI utpattinI dhArA varte che temAM paNa jema 'utpadyate'no vyavahAra thaI zake che tema utpannaH'no vyavahAra thaI zake che te ja rIte utpattithI pRthakarUpe jema "natino vyavahAra thaI zake che tema na:'no vyavahAra thaI zake che mATe syAdvAdamAM vyavahArano bAdha nathI paraMtu hamaNAM ghaTa nAza pAmyo e prakArano AkSaNamAM thato vyavahAra naiyAyika matAnusAra kriyAkALa ane niSThAkALa eka nahIM hovAthI saMgata thAya nahIM. 9/1cA avataraNikA - utpatti, nAza ane prauvyanI dhArA syAdvAdI mAne che, te taiyAyika svIkArato nathI tene graMthakArazrI doSa batAvIne utpattinAzanI dhArA svIkAravI yuktiyukta che te spaSTa kare che - gAthA - utapatti nahIM jo Agali, to anutapanna te thAI re. jima-nAza vinA avinaSTa chaI, pahilA tujha kima na suhAIM re ? jina II9/13 gAthArtha : jo AgaliM kSaNamAM=prathama kSaNathI bIjI Adi kSaNamAM, utpatti nahIM to, te anutpanna thAya=bIjI Adi kSaNamAM te anutpanna thAya.
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-13 jema pahelAM=ghaTanAzanI pahelAM, nAza vagara avinaSTa che=ghaTa avinaSTa che, te yukti tane kema sohAtI nathI ? ||9/13|| Dhabo H 356 " jo-Agali-dvitIyAdikSaNaIM utpatti nahIM, to-ghaTAdika dvitIyAdikSaNaIM anutpanna thAI, jima-pahilAM-dhvaMsa thayA pahilAM-nAza vinA "avinaSTaH" kahiIM chaI, e tarka tujhanaIM kima suhArtA nathI ? temArTi-pratikSotpAda-vinAzapariNAmadvAraIM mAnavA. DhavvArthAdezaIM-dvitIyAdikSaNaIM utpattivyavahAra kahiIM, to nAzavyavahAra paNi-tathA huo joII. tathA-kSaNAntarbhAvaU dvitIyAdikSaNaIM utpatti pAmI joII. akalpita anutpannatA na hoI, to paNi-pratikSaNa utpatti vinA paramArthathI anutpannatA thaI joII. If9/13|| DhabArtha H jo AgaliM=dvitIyAdi kSaNamAM, utpatti nahIM=ghaTAdinI utpatti nahIM, to dvitIyAdi kSaNamAM ghaTAdi anutpanna thAya. kema dvitIyAdi kSaNamAM ghaTa anutpanna thAya ? temAM yukti batAve che jema pahelAM=nAza thayA pahelAM, nAza vagara avinaSTa kahevAya che=ghaTa avinaSTa kahevAya che, e tarka tane kema gamato nathI ? arthAt nAza vagara nAza pUrve jema ghaTa avinaSTa kahevAya che tema prathama kSaNamAM ghaTanI utpatti hovA chatAM bIjI Adi kSaNamAM ghaTanI anutpatti svIkAravAmAM Ave to ghaTa anutpanna thAya ema vaiyAyike mAnavuM joIe. te mATe pratikSaNa utpAda-vinAza pariNAma dvArA mAnavA joIe. vaLI, pratikSaNa utpatti ane vinAza svIkArIne graMthakArazrIe ghaTa utpanna thayA pachI paNa ghaTanAza sudhI bIjI Adi kSaNamAM ghaTanI utpatti naiyAyika svIkArato nathI tene bIjI Adi kSaNamAM ghaTanI utpatti svIkAravAnI yukti pUrvamAM ApI. have syAdvAda matAnusAra jema utpatti paNa bIjI Adi kSaNamAM che tema ghaTanAza pachI bIjI Adi kSaNamAM ghaTanAzanI prApti kaI rIte thAya che ? te batAve che - jo dravyArtha dezathI=dravyanayanI dRSTithI, bIjI Adi kSaNamAM utpattino vyavahAra kahIe to nAzano vyavahAra paNa te prakAre thavo joIe=utpattino vyavahAra je prakAre bIjI Adi kSaNamAM thAya che te prakAre nAzano vyavahAra paNa bIjI Adi kSaNamAM thavo joIe. ane kSaNanA aMtarbhAvathI =ghaTanI utpattimAM prathama kSaNa, bIjI kSaNa, trIjI kSaNa AdirUpa kSaNanA aMtarbhAvathI, dvitIyAdi kSaNamAM ghaTanI utpatti prApta thavI joIe.
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-13 3pa7 ahIM naiyAyika kahe ke, vAstavika rIte ghaTanI prathama kSaNamAM utpatti che, bIjI kSaNamAM utpatti nathI mATe ja bIjI Adi kSaNamAM "utpanna' kahevAya che ane prathama kSaNamAM "utpadyamAna" kahevAya che. Ama chatAM tame TabAnA pUrvArdhamAM tarka karIne kahyuM ke, bIjI Adi kSaNamAM jo ghaTanI utpatti na svIkAravAmAM Ave to ghaTanI anutpannatA prApta thAya. vastutaH bIjI Adi kSaNamAM ghaTanI je anutpannatA batAvI te kalpita anutpannatA che, akalpita nathI; kema ke tame je utpadyamAna hoya tene utpanna svIkAro cho mATe bIjI Adi kSaNamAM anutpannatA kaho cho. vAstavika rIte to prathama kSaNamAM ghaTa utpadyamAna hato mATe bIjI Adi kSaNamAM utpanna kahI zakAya. tethI tamArI yuktithI ghaTanI bIjI Adi kSaNamAM kalpita anutpannatA thaI zake. akalpita anutpannatA thaI zake nahIM. tene graMthakArazrI kahe che - jo ke, akalpita anutpannatA na thAya=bIjI Adi kSaNamAM ghaTatI je anutpannatA graMthakArazrIe TabAnA pUrvArdhamAM batAvI te akalpita anutpannatA na thAya, topaNa pratikSaNa utpatti vagara paramArthathI-nizcayanayanI sUkSmatAthI, anutpannatA thavI joIe. 9/13 bhAvArtha graMthakArazrIe gAthA-11mAM sthApana karyuM ke, utpatti, nAza ane dhrauvyanI dhArA pratikSaNa varte che tethI padArtha pratikSaNa utpAda, vyaya, dhrauvyarUpa che ane enI saMgati gAthA-12mAM karI. have jo ghaTanI utpattikSaNa pachI jyAM sudhI ghaTa avasthita rahe che tyAM sudhI ghaTanI utpatti nathI paraMtu prathama kSaNamAM ja ghaTanI utpatti che tema taiyAyika kahe to graMthakArazrI kahe che ke bIjI Adi kSaNamAM ghaTa anutpanna che tema taiyAyikane mAnavuM paDe. ghaTa bIjI Adi kSaNamAM anutpanna che tema tema mAnavuM paDe tethI kahe che - jema ghaTanAzanI pUrve ghaTanAza nahIM hovAne kAraNe ghaTa avinaSTa kahevAya tema bIjI Adi kSaNamAM ghaTanI utpatti na hoya to ghaTa anutpanna kahevo joIe e prakArano tarka naiyAyike svIkAravo joIe tethI e phalita thAya ke bIjI Adi kSaNamAM paNa ghaTanI utpatti che ane 'utpamAnaM 3tpanna' e siddhAMta anusAra bIjI Adi kSaNamAM 'pada: satpannaH' e vyavahAra thaI zake che paraMtu bIjI Adi kSaNamAM ghaTanI utpatti na hoya to "paTa: DanaH' e vyavahAra thaI zake nahIM tethI ghaTAdi padArthamAM pratikSaNa utpAda-vinAza pariNAma dvArA svIkAravA joIe=padArthanA kSaNika pariNAma dvArA svIkAravA joIe. A rIte tarkathI prathama kSaNamAM jema ghaTanI utpatti che tema bIjI Adi kSaNamAM paNa ghaTanI utpatti che te syAdvAdInA mate graMthakArazrIe sthApana karyuM paraMtu pUrva paryAyano nAza thayA pachI taiyAyikanA mate te nAza sadA rahe che tethI syAdvAdInA mate bIjI kSaNamAM utpattinI jema nAzano vyavahAra kaI rIte thaI zake ? te spaSTa karavA arthe kahe che. dravyartha dezathI=RjusUtrathI anugRhIta evAM dravyArthikanayanI dRSTithI, syAdvAdInA mate jema ghaTanI utpatti thayA pachI bIjI Adi kSaNamAM paNa utpattino vyavahAra thAya che tenI jema prathama kSaNanA paryAyano
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pa8 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-13 je nAza thAya che te paNa RjusUtranayathI anugRhIta dravyArthikanayanI dRSTithI bIjI Adi kSaNamAM anuvRtti pAme che. tethI bIjI Adi kSaNamAM paNa nAzano vyavahAra thAya che ane kSaNanA aMtarbhAvathI ghaTanI utpattimAM prathama kSaNa, bIjI kSaNa, trIjI kSaNa AdirUpa kSaNanA aMtarbhAvathI, bIjI Adi kSaNomAM navA navA ghaTanI utpatti paNa prApta thAya che. tethI e prApta thAya ke, ghaTamAM anugata evAM mRdravyamAM je prathama kSaNamAM piMDaparyAyano nAza che ane prathama kSaNamAM je ghaTanI utpatti che te baMne RjusUtranayanI dRSTithI bIjI Adi kSaNamAM paNa dhArArUpe prApta thAya che. phakta prathama kSaNamAM je ghaTanI utpatti hatI te ghaTano nAza bIjI kSaNamAM prApta thAya che ane bIjI kSaNaviziSTa ghaTa utpanna thAya che tethI e prApta thAya ke, prathama kSaNamAM mRpiMDano nAza ane ghaTanI utpatti hatI ane bIjI kSaNamAM prathama kSaNanA ghaTano nAza ane bIjI kSaNanA ghaTanI utpatti che mATe syAdvAdInA mate dareka kSaNamAM RjusUtranayanI dRSTithI utpattinAzanI prApti che ane te RjusUtranayanI dRSTithI anugRhIta dravyArthikanayanI dRSTithI dhrauvyanI prApti che mATe utpAda, vyaya ane dhrauvyanI dhArA dareka dravyamAM satata cAle che. ahIM naiyAyika kahe ke, piMDamAMthI jyAre ghaTanI utpatti thAya che tyAre prathama kSaNamAM ghaTa utpadyamAna che ane bIjI Adi kSaNamAM ghaTanI utpatti thatI dekhAtI nathI paraMtu prathama kSaNanI utpattivALo ghaTa avasthita dekhAya che tethI bIjI Adi kSaNamAM ghaTanI utpannatA akalpita che ane syAdvAdIe kahyuM ke utpadyamAna hoya te ja utpanna kahevAya, anya nahIM ane tema svIkArIne gAthAnA pUrvArdhamAM tarkathI sthApana karyuM ke, jo bIjI kSaNamAM ghaTanI utpatti na mAnavAmAM Ave to ghaTamAM anutpannatA thAya. te anutpannatA tarka dvArA syAdvAdIe kalpanA karela che. vAstavika rIte te anutpannatA akalpita nathI. tethI jo naiyAyika kahe ke bIjI Adi kSaNamAM ghaTanI utpatti svIkArIne syAdvAda matAnusAra tame kalpita anutpannatA sthApita karo cho topaNa te akalpita anutpannatA nathI tene graMthakArazrI kahe che - topaNa pratikSaNa utpatti vagara nizcayanayanI paramArtha dRSTithI bIjI Adi kSaNamAM anutpannatA prApta thavI joIe. Azaya e che ke nizcayanaya kahe che ke karavatathI lAkaDuM kapAtuM hoya te vakhate karavatanI jeTalI kriyA thAya teTaluM lAkaDuM te kSaNamAM kapAya che, uttarakSaNamAM kapAtuM nathI tethI kriyAkALa ane niSThAkALa=kriyAno samAptikALa, eka ja samaya che tethI kApavAnI kriyA ane lAkaDuM kapAyuM te prakArano prayoga eka samayane AzrayIne thAya. bIjI kSaNamAM jo kApavAnI kriyA na hoya to lAkaDuM kapAyuM tema kahI zakAya nahIM mATe je kSaNamAM kApavAnI kriyA hoya te kSaNamAM ja lAkaDuM kapAyuM kahevAya tema je kSaNamAM ghaTaniSpattinI kriyA hoya te kSaNamAM ja "ghaTa niSpanna thayo' tema kahevAya, bIjI kSaNamAM jo ghaTa niSpanna na thato hoya, to "ghaTa niSpanna thayo' tema kahI zakAya nahIM. A prakAranI nizcayanayanI sUkSma dRSTithI vicArIe to kSaNanA aMtarbhAvathI bIjI Adi kSaNamAM jo ghaTanI utpatti na hoya to ghaTa anutpanna che tema ja mAnavuM paDe, mATe
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pa9 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-13-14 nizcayanayanI sUkSma dRSTithI pratikSaNa ghaTanI utpannatA svIkAravA mATe ghaTanI utpatti paNa pratikSaNa mAnavI paDe, phakta piMDamAMthI ghaTa bane che tyAre piMDa karatAM bhinna paryAya svarUpe ghaTa prApta thayo. bIjI kSaNamAM te ghaTano paryAya ja tadaza anya ghaTanI niSpattinuM kAraNa banyo, mATe pratikSaNa utpattino vyavahAra karyA vagara bIjI Adi kSaNamAM ghaTanI anutpannatAnI ja prApti thavI joIe. ll9/13. avataraNikA : gAthA-13tA rabAmAM kahyuM ke, dravyartha dezathI dvitIyAdi kSaNamAM utpattino vyavahAra kahevAya che te rIte dravyartha dezathI nAzato paNa vyavahAra thavo joIe. e kathanane sAme rAkhIne 'sammati'mAM zuM kahyuM che ? te batAve che - gAthA : esai bhAvai bhAsiuM, sammati mAMhiM e bhAva re, saMghayaNAdika bhavabhAvathI, sIjhatAM kevala jAI re. jina II9/14TI gAthArtha : A bhAvathI=pUrvamAM kahyuM ke, sarva dravyane pratikSaNa traNa lakSaNano yoga che e bhAvathI, sammati'mAM=sammati tarka prakaraNa' nAmanA graMthamAM, e bhAva bhAsikaAgaLamAM kahevAya che e bhAva kahevAyo che. saMghayaNAdika bhavanA bhAvathI, sIjhaMtA=mokSamAM jatAM, kevaLa jAI kevaLajJAna jAya che=bhavastha kevaLajJAna nAza pAme che. II9/14ll Tabo: Ima-pariNAmathI sarva dravyanaI trilakSaNathaga samarthio. eNaI ja abhiprAthaIM sati granthamAMhiM e bhAva bhASiuM je-je saMghaSaNAdika bhavabhAvathI sIjhaMtAM mokSasamayaIM kevalajJAna bhAI-bhavasthakevalajJAna paryAya nAza thAI, e artha. 9/14 TabArtha - "ema=pUrvamAM kahyuM e rIte, pariNAmathI=pratikSaNa dravyano anya anya pariNAma thAya che e apekSAthI, sarva dravyanA viSayamAM traNa lakSaNano yogasutpatti-nAza-dhrauvya e traNa lakSaNano yoga, samarthana karyo" e ja abhiprAyathI sammati' graMthamAM e bhAva bhAkhyo che=AgaLamAM kahe che e bhAva bhAkhyo che je - saMghayaNAdika bhavabhAvathI sIjhaMtAM mokSasamayaI kevalajJAna jAI=bhavastha kevaLajJAnaparyAyano nAza thA-e artha e gAthAno artha che. II9/14
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-14-15 gAthA - te siddhapaNai valI UpajaI, kevalabhAvai chaiM tela re, vyaya utapati anugamathI sadA, zivamAMhi tiya lakSaNa eha re. jina la/1paNA gAthArtha : te saMghayaNAdika bhavanA bhAvathI je kevaLajJAna nAza pAme che te, siddhapaNe vaLI UpajaI= siddhavaLajJAnapaNe utpanna thAya che. teha kevaLajJAna, kevaLajJAnabhAve che kevalajJAnabhAve dhruva che. A rIte, vyayathIebhavastha kevaLajJAnanA vyayathI, utpattithI siddhastha kevaLajJAnanI utpattithI, ane anugamathI kevaLajJAnabhAvarUpa anugamathI, sadA=haMmezAM, mokSamAMhe e traNa lakSaNa che. I9/15ll Tabo: te-siddhapaNaI-siddhakaivalajJAnapaNaI UpajaI. teha ja-kevalajJAnabhAva chaI-dhruva chaI. e mokSagamanasamAI je vyava-utpati huA, tatpariNatasiddhadravyAnugamathI zivamAMmokSamAMhiM traNa 3. lakSaNa hoI. sAthe "je saMghayaNAIA, bhavasthakevalivisesapajjAyA / te sijjhamANasamae, Na hoti vigayaM tao hoi / / 2-35 / / siddhattaNeNa ya puNo, uppaNNo esa atyapajjAo / vevanamAvaM tu paDubU, varnA kA sure" iAra-rUddA e bhAva leInaI "vananALe videpaUtte, mavasthavarnanALe ya siddhavananALe " ItyAdisUtri upadeza chaI. II9/1pa bArtha - te=je bhavastha keLaLajJAtaparyAya nAza pAme che te, siddhapaNe=siddhakevalajJAtapaNe, utpanna thAya che. teha ja=bhavasthakALamAM ane siddhasvakALamAM vartatuM kevaLajJAna ja, kevaLajJAnabhAvathI che= kevaLajJAnabhAvathI dhruva che. e mokSagamananA samayamAM je vyaya-utpatti thAya=bhavastha kevaLajJAnano vyaya ane siddhastha kevaLajJAnanI utpatti thaI, tatpariNata=vyaya ane utpattipariNata, evAM siddha dravyanA atugamathI-siddhadravyatA anusaraNathI, zivamAM=mokSamAM, traNa lakSaNa hoya bhavastha kevaLajJAnano tAza-siddhastha keLaLajJAnanI utpatti ane kevaLajJAnabhAvarUpa dhruvathI yukta siddhAvasthAmAM siddhadravyanA anugamathI mokSamAM utpAda-vyaya ane dhrauvyarUpa traNa lakSaNanI prApti che-pratikSaNa mokSamAM utpAdavyayadhIvya traNa lakSaNanI prApti che. je be gAthA,
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-14-15 361 "ne saMthAgA=je saMghayaNAdika=je vajaRSabhanArAca saMghayaNAdika, mavasthavartAivilepannAyA=bhavasthakevalInA vizeSa paryAyo che. te te, simAsamaNA hAMtisiddha thatA samayamAM nathI=jAya che. to vikArya rophatethI vigata thAya che=bhavastha kevaLajJAna nAza pAme che." ara-rUpA (sammati bIjo kAMDa gAthA-35) "siddhattine pucho ane vaLI siddhapaNAthI, asa satyAnnAno A arthaparyAya=kevaLajJAnarUpa arthaparyAya, 3Housutpanna thayo, sure sUtramAM, vartamAtaMtu paDu kevaLabhAvane AzrayIne, revanne kevaLajJAna, rA=batAvAyuM che aparyavasita batAvAyuM che." ra-36u (sammati bIjo kAMDa gAthA-36) e bhAvane laIne sammatimAM je utpAdavyayaprauvya batAvyuM-e bhAvane laIne, "vattAne kuvidhe paUV=kevaLajJAna be prakAranAM batAvyAM che "mavatyavettanA 4 siddhavananA =bhavastha kevaLajJAna ane siddhastha kevaLajJAna" ItyAdi sUtramAM upadezyA che. II/15 gAthA-14 ane 15no bhAvArtha eka sAthe levAmAM Avyo che. bhAvArtha : pUrvamAM graMthakArazrIe ghaTanAza, mugaTanI utpatti ane suvarNanI dhruvatAne batAvIne padArtha utpAdavyayadhrauvyarUpa che' tema sthApana karyuM. tyAM prazna thAya ke ghaTanAzapUrvaka mugaTa utpanna thAya che te kSaNamAM to utpAda, vinAza ane dhruva saMgata thAya che paraMtu mugaTa utpanna thayA pachI jema suvarNa dhruva dekhAya che tema mugaTa paNa dhruva dekhAya che ane koI vastuno nAza dekhAto nathI tethI mugaTanI utpatti pachI paNa pratikSaNa nAza, utpatti ane dhrauvyanI saMgati kaI rIte thaI zake che? tenuM samarthana graMthakArazrIe gAthA-10mAM karyuM. tyAM prazna thayo ke "jo pratikSaNa utpatti ane pratikSaNa nAza svIkAravAmAM Ave to utpanna ane naSTa ityAdi je pratIti thAya che te kaI rIte saMgata thaI zake?" tenuM samarthana gAthA-11mAM graMthakArazrIe karyuM ane temAM taiyAyikanI mAnyatAno virodha hovAthI naiyAyike paNa pratikSaNa utpatti ane pratikSaNa nAza svIkAravAM joIe tenuM yuktithI graMthakArazrIe gAthA-12 ane 13mAM sthApana karyuM ane gAthA-13nA aMte TabAmAM kahyuM ke, dravyArthanayanA AdezathI dvitIyAdi kSaNamAM utpattino vyavahAra thAya che tema nAzano paNa vyavahAra thaI zake ane te kathananuM samarthana sammatinA vacanathI prastuta gAthAmAM kare che. jainadarzanane mAnanArA ekAMtavAsanAthI vAsita mativALA naiyAyikanI jema koIka pUrvapakSa che, je kahe che ke "saMsArI jIva kevaLajJAna pAme che, te kevaLajJAna prApta karyA pachI kevaLajJAna nAza pAmatuM nathI' mATe kevaLajJAnane zAstramAM "sAdi aparyavasita kahela che. tethI jema taiyAyika kahe che ke "ghaTanAzathI mugaTa utpanna thAya che ane jyAM sudhI te mugaTa nAza na pAme tyAM sudhI te mugaTa dhruva che' tema koIka pUrvapakSI kahe che ke, "jIva kevaLajJAna pAme che pachI te kevaLajJAna nAza pAmatuM nathI tenuM nirAkaraNa karatAM sammatikAra kahe che ke "jIvadravya che ane kevaLajJAna paryAya che ane paryAya pratikSaNa anya anya bhAvane pAme che tene jonArI dRSTi nahIM hovAthI pUrvapakSIne pratikSaNa anya anyarUpe paNa thatuM kevaLajJAna dhRvarUpe jaNAya che."
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-14-15, 16 kaI rIte kevaLajJAna pratikSaNa anya anyarUpe thAya che? temAM sammatikAra yukti Ape che ke "bhavastha kevalI jIvanA saMghayaNAdika paryAyo che ane kevaLajJAna paNa bhavastha kevalIno paryAya che tethI jyAre saMghayaNAdikano tyAga karIne bhavastha kevalI mukta thAya che, te kSaNamAM saMghayaNAdika sAthe abhinna evAM jIvadravya sAthe abheda evuM kevaLajJAna mokSagamana samayamAM nAza pAme che; kema ke saMghayaNAdika bhAvothI viziSTa evuM ja kevaLajJAna jIvadravyamAM hatuM, tevuM kevaLajJAna siddha avasthAmAM nathI ane siddhapaNAnI utpatti samaye siddhastha kevaLajJAna utpanna thAya che. vaLI, saMsAra avasthAmAM ane siddha avasthAmAM vartatuM kevaLajJAna kevaLajJAnabhAvarUpe dhruva che tethI mokSagamananA samayamAM je bhavastha kevaLajJAnano nAza thayo ane siddhastha kevaLajJAnanI utpatti thaI, tatpariNata siddhadravya=kevaLajJAnapariNata evuM siddhadravya, bhavastha kevaLajJAna ane siddhastha kevaLajJAnamAM anugamavALuM che. tethI mokSanA prathama samayamAM bhavastha kevaLajJAnano nAza, siddhastha kevaLajJAnanI utpatti ane kevaLajJAnapariNata siddhadravyanuM dhruvapaNuM hovAthI siddha avasthAmAM paNa utpatti, nAza, dhRvarUpa traNa lakSaNa prathama kSaNamAM prApta thAya che. tema suvarNanA ghaTathI mugaTanI utpatti thAya che tyAre ghaTanAza, mugaTa utpatti ane suvarNa dhruva che tema svIkAravuM joIe jethI padArthamAM traNa lakSaNanI siddhi thAya. vaLI, zAstranI sAkSI ApatAM kahe che - jema, pUrvapakSI kevaLajJAna utpanna thayA pachI kevaLajJAnane aparyavasita kahe che, tema svIkAravAmAM Ave to zAstramAM be prakAranuM - (1) bhavastha kevaLajJAna ane (2) siddhastha kevaLajJAna, kahevAmAM AvyuM che te vacana saMgata thAya nahIM tethI jema AtmAno kevaLajJAnaparyAya paNa pratikSaNa utpAdavinAzavALo che, tethI ja bhavastha kevaLajJAna ane siddhastha kevaLajJAnarUpa bheda saMgata thAya che. tenI jema ghaTamAMthI mugaTanI utpatti pachI paNa mugaTanA avasthitikALa sudhI utpatti, vinAza svIkAravAM joIe. - ahIM vizeSa e che ke, kevaLajJAna be prakAranuM kahyuM che, teno artha e nathI ke, siddhapaNAnI prApti pachI kevaLajJAna dhruva che paraMtu kevaLajJAna e siddhanA jIvonA jJAnanA vedanarUpa che tethI prathama kSaNamAM jJAnanuM vedana che tenAthI bhinna jJAnanuM vedana bIjI Adi kSaNomAM che mATe kevaLajJAnaparyAya satata anya anyarUpe pariNamana pAme che, phakta saMsAraavasthA ane siddhAvasthAnA bhedanA baLathI kevaLajJAnanA bhedano bodha karAvavA arthe be prakAranuM kevaLajJAna kahevAyuM che. II9/14-1pa avataraNikA - e ailakSaNya pUlavyavahArazuM siddhanaIM AvyuM, paNi-sUmanAI nAvyuM jemArTisUkSmanA=jusUtrAdika-kta-samayasamaya prati utpAda, vyaya mAnazuM chaiM, te leInaiM; tathA-dravyArthAdezana anugama leIna-je siddhakevalajJAnamAMhi ailakSaNya kahiIM, teha ja-sUkSma kahavAI. Ima vicArInaIM pakSAMtara kahaI chaI -
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-1 | gAthA-16 avataraNikArya : e AlakSaNa sthUlavyavahArathI siddhamAM prApta thayuM=gAthA-14, 15mAM kevaLajJAnane AzrayIne je utpAdavyayauvya batAvyAM te traNa lakSaNa sthUlavyavahAranayanI dRSTithI siddhanI prathama kSaNamAM prApta thayAM, paNa prathama kSaNa pachInI kSaNomAM=siddhanI dvitIyAdi kSaNomAM, traNa lakSaNanI prApti thatI nahIM hovAthI e traNa lakSaNa siddhamAM AvyAM nahIM. kema na AvyAM ? tethI kahe che - 393 je mATe, sUkSmanaya=RjusUtra Adi naya, te samayasamaya prati utpAdavyaya mAne che te laIne ane dravyArtha dezano anugama laIne=dravyArthikanayathI je dhruva evuM Atmadravya che teno anugama laIne, je siddhakevaLajJAnamAM AlakSaNa kahevAya. te ja sUkSma kahevAya=te ja sUkSmanayathI, siddhamAM traNa lakSaNa kahevAya. ema vicArIne pakSAMtara kahe che bhAvArtha: - graMthakArazrIe gAthA-14, 15mAM sammatigraMthanuM AlaMbana laIne sthApana karyuM ke, saMsAraavasthAmAM mahAtmAne je kevaLajJAna thayuM, te kevaLajJAna saMghayaNAdika bhAvothI viziSTa che ane te mahAtmA jyAre bhavano aMta kare che tyAre saMghayaNAdika bhAvo nAza pAme che tethI saMghayaNAdika bhAvothI viziSTa evuM kevaLajJAna paNa siddhasamayamAM nAza pAme che ane siddhasamayanI prathama kSaNamAM siddhastha kevaLajJAna utpanna thAya che ane kevaLajJAnabhAvarUpe kevaLajJAna dhruva che mATe siddhamAM bhavastha kevaLajJAnano nAza, siddhastha kevaLajJAnanI utpatti ane kevaLajJAnabhAvarUpe dhrauvya prApta thAya che paraMtu A traNa lakSaNa sthUlavyavahArathI che; kema ke pratikSaNa utpAda, vyaya, dhrauvyane AzrayIne nathI paraMtu jyAM paryAyAMtaranI prApti visadeza che tevA sthAnane AzrayIne che tethI sthUlavyavahAra pUrvanA paryAya karatAM visardeza paryAya thAya tyAre utpatti svIkAre che ane pUrva paryAyano nAza svIkAre che. tema siddha avasthAmAM paNa saMghayaNAdikabhAvaviziSTa kevaLajJAnano nAza thato dekhAya che ane siddhaparyAyaviziSTa kevaLajJAna utpanna thatuM dekhAya che mATe sthUla vyavahAra te utpAdavyayane AzrayIne kevaLajJAnamAM traNa lakSaNa svIkAre che, paraMtu samaye samaye utpAdavyayane mAnanAra sUkSmanayanI dRSTithI to mokSaprApti pachI paNa pratikSaNa utpAda, vyaya ane dhrauvya batAvavAmAM Ave to, siddha avasthAmAM dareka kSaNamAM traNa lakSaNanI prApti che tema siddha thaI zake che. tethI siddha avasthAnI prApti pachI paNa pratikSaNa siddhastha kevaLajJAnamAM sUkSmanayathI utpAdavyayauvya kaI rIte che, te batAvavA mATe graMthakArazrI pakSAMtara kahe che=pahelAM sthUla vyavahArano pakSa batAvyo ane have sUkSmanayano pakSa batAvavArUpa pakSAMtara kahe che - gAthAH je jJeyAkAraM pariNamaU, jJAnAdika nijaparyAya re; vyatirekaU tethI siddhanaIM, tiyalakSaNa ima paNi thAI re. jina0 II9/16ll
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 gAthArthaH dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-16 jJAnAdika nijaparyAya=kevaLajJAna-kevaLadarzanarUpa siddhanA AtmAnA paryAya, je vyatirekaIM jJeyAkAraIM=anyaanyapaNe teyAkAre, pariNamaI=pariNAma pAme che. tethI Ima paNi=A rIte, siddhane=siddhanA AtmAmAM, tiyalakSaNa thAI=traNa lakSaNa thAya=utpAda-vyaya-dhrauvyarUpa traNa lakSaNa prApta thAya. 9/16 / / To :- - je-jJAnAdika kevalajJAna-kevaladarzana, nijaparyAyaIM-jJeyAkAraO vartamAnAdiviSayAkATheM pariNamaI. vyatirekaIM kahatAM-pratikSaNa arthAnyapaNaIM. siddhanaI-Ima paNi trilakSaNa thAIM. prathamAdi samayaIM-vartamAnAkAra chaIM, teho-dvitIyAdikSaNaIM nAza, atItAkAraIM utpAda, AkAribhAvaU-kevalajJAna-kevaladarzanabhAvaO-athavA-kevala mAtra bhAvaU-dhruva; Ima-bhAvanA karavI. II9/16 DhabArtha : je jJAnAdika=kevaLajJAna-kevaLadarzanane, nijaparyAya che=siddhanA AtmAnA potAnA paryAya che, vyatireka kahetAM pratikSaNa, anyonyapaNe=anyaanyapaNe, jJeyAkAre=vartamAnAdi viSayAkAre, pariNamana pAme che. ima paNi=e rIte, siddhane traNa lakSaNa thAya=utpAda-vyaya-dhrauvyarUpa traNa lakSaNa thAya. kaI rIte siddhamAM pratikSaNa traNa lakSaNa prApta thAya che te spaSTa kare che - prathamAdi samayamAM vartamAnaAkAra che=vartamAna AkArarUpe je zeyAkAra che, teno=te jJeyAkArano, dvitIyAdi kSaNamAM nAza thAya che ane atIta AkArarUpe te vartamAnaAkArano utpAda che ane AkArabhAve=kevaLajJAna-kevaLadarzanabhAve athavA kevaLamAtrabhAve, dhruva che=kevaLamAtrabhAvathI kevaLajJAna dhruva che ema bhAvanA karavI. II9/16 / / bhAvArtha: gAthA-14, 15mAM kevaLajJAnaprAptivALI saMsAraavasthA ane siddhaavasthAnI prAptinI prathama kSaNavALI avasthAne sAme rAkhIne kevaLajJAnamAM utpAdavyayauvyarUpa traNa lakSaNanI saMgati batAvI. have siddhanI prAptinI bIjI Adi kSaNomAM paNa satata kevaLajJAnano utpAda, vyaya ane dhruvabhAva che te batAvavA arthe kahe che - - siddhaavasthAmAM kevaLajJAna pragaTa thAya che pachI bIjI Adi kSaNamAM te kevaLajJAna anyaanya AkArarUpe pariNamana pAme che. kaI rIte anyaanya AkArarUpe pariNamana pAme che, te batAve che - prathama kSaNamAM je kevaLajJAna, kevaLadarzana hatuM te tenA zeyane vartamAnaparyAyarUpe grahaNa kare che, bhUtaparyAyarUpe grahaNa kare che ane bhaviSyaparyAyarUpe grahaNa kare che. vaLI, te kevaLajJAna prathama kSaNamAM je
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-16-17 365 zeyane vartamAnarUpe grahaNa karatuM hatuM, te zeyane bIjI kSaNamAM bhUta rUpe grahaNa kare che. vaLI, prathama kSaNamAM je zeyane bhaviSyarUpe grahaNa karatuM hatuM te zeyamAMthI najIkanA bhaviSyane bIjI kSaNamAM vartamAnarUpe grahaNa kare che. AthI kevaLajJAna, kevaLadarzanAdinA viSayabhUta joya padArtho pratikSaNa je anyaanya bhAvarUpe pariNamana pAme che, te svarUpe kevaLIno kevaLajJAna-kevaLadarzanano upayoga paNa anya anyarUpe thAya che ane kevaLajJAnakevaLadarzanarUpe te upayoga sadA dhruva rahe che tethI siddhanA jIvomAM paNa vartato kevaLajJAnano pariNAma traNa lakSaNanA yogavALo che. vaLI, TabAmAM athavAthI kahe che ke kevaLamAtrabhAvathI kevaLa dhruva che tenuM kAraNa batAvatAM kahe che? kevaLajJAna-kevaLadarzanaviSayaka jainazAsanamAM traNa mato pravarte che. (1) eka mata anusAra kevaLajJAnakevaLadarzanano upayoga kramasara thAya che. (2) anya mata anusAra eka ja samayamAM kevaLajJAna-kevaLadarzanano upayoga che. (3) trIjo mata pU. A. zrI siddhasenadivAkarasUrIzvarajI ma. sA.no che jeo kevaLajJAnakevaLadarzanano bheda svIkAratA nathI paraMtu kevaLarUpa eka ja upayoga svIkAre che. te matAnusAra kevaLajJAna kevaLajJAna-kevaLadarzanabhAvathI dhruva nathI paraMtu kevaLajJAna ke kevaLamAtrabhAvathI dhruva che. tethI e phalita thAya ke kevaLajJAna zeyanA joyAkArarUpanA parivartanathI pratikSaNa utpAdavyayarUpa che ane kevaLamAtrabhAvathI dhruva che mATe siddhanuM kevaLajJAna paNa pratikSaNa traNa lakSaNathI yukta che e pramANe siddhaavasthAmAM traNa lakSaNanuM bhAvana karavuM. ahIM koIka sthAne "siddhane traNa lakSaNa che' tema batAvela che ane koIka sthAne "siddhanA kevaLajJAnamAM traNa lakSaNa che' tema batAvela che. tethI e prApta thAya ke siddhanA kevaLajJAnamAM jyAre traNa lakSaNa batAvAya tyAre siddhanA AtmAno kevaLajJAnanI sAthe abheda karavo ane te rIte kevaLajJAnane dhruva svIkAravuM ane zeyAkAranA parivartanathI kevaLajJAnane utpAdavyayarUpe svIkAravuM. vaLI, jyAre siddhanA AtmAne grahaNa karIne vicAraNA karAya tyAre siddhano AtmA dhruva che ane siddhanA AtmAmAM raheluM kevaLajJAna zeyanA AkArathI pratikSaNa parivartana pAmatuM hovAthI utpAdavyayarUpa che tethI siddhanA AtmAmAM utpAdavyayadhrauvyanI saMgati karavI. ll9/1 avatAraNikA - Ima-va-dezyAkArasaMbaMdhaI kevalanaIM ailakSaNya kahiuM. havaI-nirAkAra je sa tva , varyAdika bhAva, tehanaIM tathA-siddhAdika-zuddha dravyanaI kAlasaMbaMdhathI alakSaNya dekhAI chaI - avatAraNikArya : emaegAthA-16mAM kahyuM ema, zeyanA dazya AkAranA saMbaMdhathI=NeyanA pratikSaNanA parivartanarUpa saMbaMdhathI, kevaLane siddhanA kevaLajJAnane, tralakSaNya==NalakSaNapaNuM, batAvyuM. have nirAkAra je samyaktva, vIyadi bhAvo che-kevaLajJAnanI jema zeyanA AkAranA parivartana jevA nathI paraMtu AkAravagaranA je samyakatva-vIryAdi siddhanA bhAvo che, tene ane siddhAdika zuddha dravyane, kALasaMbaMdhathI tralakSamya=Na lakSaNapaNuM, batAve che -
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-17 bhAvArtha : gAthA-3, 4mAM graMthakArazrIe ghaTanAza, mugaTanI utpatti ane suvarNanI sthiratAne joIne duHkha, harSa ane upekSAnA pariNAmo thAya che tenA baLathI padArtha traNa lakSaNarUpa che tema sthApana karyuM. tyAM vicArakane zaMkA thAya ke, ghaTanAza ane mugaTanI utpattikALamAM to traNa bhAvo dekhAya che paraMtu mugaTa utpanna thayA pachI mugaTano nAza na thAya tyAM sudhI utpatti, nAza dekhAtAM nathI mATe pratisamaya padArtha traNa lakSaNavALo che', te vacana saMgata thAya nahIM. tenI saMgati nayeSTithI ane yuktithI graMthakArazrIe gAthA-13 sudhI batAvI ane sthApana karyuM ke, mugaTa dhruva dekhAya che tyAM paNa paramArthathI utpatti ane nAza che ane tenuM samarthana karavA mATe ja mugaTanA sadaza kevaLajJAna paNa utpanna thayA pachI dhruva dekhAya che chatAM kevaLajJAnamAM utpAdatrayadhrauvyarUpa traNa lakSaNa "sammatimAM kaI rIte batAvyAM che tenI spaSTatA gAthA-14thI 19 sudhI karI. tyAM paNa siddhaavasthAnI prApti pachI kevaLajJAnamAM traNa lakSaNanI prApti thAya che. tene graMthakArazrIe yuktithI gAthA-17mAM sthApana karyuM. tyAM zaMkA thAya che, kevaLajJAnamAM to zeyanA AkAro parAvartana pAme che. tethI traNa lakSaNanI saMgati thAya paraMtu jIvanA samyaktvAdi bhAvo zeyanA AkAratulya nathI paraMtu nirAkAra che arthAt saMsAraavasthAmAM sarAgIne sarAga samyakta hoya che ane vItarAgIne vitarAgasamyaktva hoya che. vaLI, samyaktva tattvanA valaNa svarUpa che tethI jIva potAnA pAramArthika svarUpa pratye sahaja valaNavALo che, anya bhAvo pratyenuM valaNa mohathI thAya che ane sarogasamyakatvakALamAM jIvanuM tattva pratyenuM valaNa thAya che tyAre jIvano rAgAMza tattva pratye pragaTa thAya che tethI sarAga samyaktva bane che ane rAgAMza jAya che tyAre rAgAMzarahita tattva pratyenA valaNarUpa vitarAga samyaktva pragaTa thAya che ane vitarAgasamyaktvano viSaya koI padArtha nathI ke jethI jJAnanI jema samyakta joyAkArarUpa bane paraMtu jIvanA tattva pratyenA valaNarUpa nirAkAra samyakatva che. vaLI, vIrya paNa AtmabhAvamAM sthira rahevA svarUpa nirAkAra siddhanA jIvone che ane cAritra paNa AtmabhAvomAM vartavA svarUpa nirAkAra siddhanA jIvone che. ane te nirAkAra evAM samyatvamAM viryAdibhAvomAM traNa lakSaNa kaI rIte saMgata thAya, te prastuta gAthAmAM batAve che. gAthA : ima-je paryAya pariNamaI, kSaNasaMbaMdhaIM paNi bhAva re, tethI tivalakSaNa saMbhavaI, nahIM to-te thAi abhAva re. jina II9/17nA gAthArtha : ema gAthA-16mAM jema kevalajJAnamAM batAvyuM ema, je bhAva=je sakhyatva-vIryAdi bhAvo, kSaNasaMbaMdhe paNa paryAyathI pariName che. tethI traNa lakSaNa saMbhave che utpAdavyayadhrauvyarUpa traNa lakSaNa te bhAvomAM saMbhave che, nahIM to jo te bhAvomAM traNa lakSaNa na svIkArIe to, te te sakhyatva-vIryAdi bhAvono, abhAva thAyaabhAvarUpa prApta thAya. II9/17nA
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyahAparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-17 367 rabo - Ima-je bhAva kSaNasaMbaMdhaIM paNi paryAyathI pariNamaI tehathI-3. lakSaNa saMbhavaIM. jima-dvitIyakSaNaIM bhAva-AdhakSaNaOM saMbaMdha-pariNAmaI nAza pAmya dvitIyakSaNasaMbaMdhapariNAmarda Upana; kSaNasaMbaMdha mAtraI dhruva chaI te-kAlasaMbaMdhathI tralakSaNya saMbhavaI. nahIM to-te vastu abhAva thaI jAI. utpAda, vyaya, dhIvyayoga ja bhAvalakSaNa chaI. te rahita-thAzaviSANAdika-kta abhAvarUpa chaI. JI9/1 TabArtha : ema gAthA-16mAM kevaLajJAnane batAvyuM ema, je bhAva=samyakatvAdi je bhAvo, kSaNasaMbaMdhathI paNa=pratikSaNa navI navI kSaNanA saMbaMdhathI paNa, paryAyathI pariName che=anya anya bhAvarUpe pariName che, tethI=pratikSaNa anyaabhAvanA pariNamanane kAraNe utpAdavyayanI prApti thaI ane samyaktvAdi bhAvarUpe dhruvatAnI prApti thaI tethI, traNa lakSaNa saMbhave che=samyaktvAdi bhAvomAM paNa utpAdathadhovyarUpa traNa lakSaNo saMbhave che. kSaNasaMbaMdhathI kaI rIte traNa lakSaNa saMbhave che te spaSTa kare che - jema, dvitIya kSaNavALo bhAva AdhakSaNanA saMbaMdhanA pariNAmathI nAza pAmyo, dvitIyakSaNanA saMbaMdhanA pariNAmathI utpanna thayo ane kSaNasaMbaMdhamAtrathI dhruva che, te kAlasaMbaMdhathI traNa lakSaNo saMbhava che, nahIM to te vastuno abhAva thaI jAya. kema abhAva thAya tethI kahe che - utpAdavyayadhovyano yoga ja bhAvanuM lakSaNa che. te rahita utpAdavyayadhovyarUpa bhAvanA lakSaNathI rahita, zazaviSANAdika, te abhAvarUpa che. 9/17 bhAvArtha : siddha avasthAnI prApti pachI siddhanA AtmAmAM vartatA kevaLajJAnarUpa vastumAM paNa pratikSaNa utpAdavyaya-dhrauvya kaI rIte che te gAthA-16mAM batAvyuM. tyAM kevaLajJAnamAM zeyano AkAra pratikSaNa anyaanya thAya che tethI utpAdavyayanI saMgati thaI, paraMtu AtmAnuM samyaktva ke AtmAnA vIryAdi bhAvo-temAM kevaLajJAnanI jema koI parivartana nathI tethI te bhAvo nirAkAra che. te nirAkAra bhAvomAM paNa je utpAdavyayadhrauvya na mAnavAmAM Ave to bhAvanA lakSaNano abhAva hovAthI samyaktvAdine zazaviSANanI jema abhAvanI prApti thAya ane samyaktvAdi bhAvo siddha avasthAmAM vasturUpe sat che tethI temAM traNa lakSaNa kaI rIte che te graMthakArazrI prastuta gAthAmAM spaSTa kare che - vastumAM rahelo bhAva pratikSaNa anyaanya bhAvarUpe thAya che, tethI siddhanA AtmAmAM rahelA samyaggadarzana ke vIryAdika bhAvo paNa pratikSaNa anya anya bhAvarUpe thAya che, phakta te anya anya bhAva sadaza AkAravALA che, tethI sthUlathI jonArane anya anya svarUpe pratIta thAya nahIM, paraMtu zAstravacana ane sUkSma yuktithI
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-17-18 jovAmAM Ave to jema, siddhanuM sukha prathama kSaNamAM vedana thAya che tevuM ja bIjI Adi kSaNamAM paNa vedana thAya che, topaNa te prathama kSaNanA sukhanA vedana karatAM bIjI Adi kSaNanA sukhanuM vedana anya che tema, siddhanA AtmAmAM vartatA samyaktvAdi bhAvo paNa siddhanA AtmAne svasaMvedita che tethI prathama kSaNanA samyaktvanA bhAvanuM vedana che, tahRdeza ja bIjI Adi kSaNanA bhAvanuM vedana che topaNa te vedana prathama kSaNanA vedana karatAM anya che. A rIte kSaNakSaNanA saMbaMdhathI samyaktvAdi bhAvomAM paNa utpAdavyaya che ane te samyaktvAdi bhAvo dareka kSaNa sAthe saMbaMdhavALA che tethI dhruva che tethI kALanA saMbaMdhathI siddhanA AtmAmAM vartatA sarva bhAvo utpAdavyayadhrauvyayukta che mATe sanuM lakSaNa tyAM saMgata che. II9/17 // avataraNikA : gAthA-16-17mAM siddhanA jIvomAM vartatA bhAvomAM utpAdavyayauvyarUpa traNa lakSaNanI saMgati kaI rIte che te batAvyuM. have saMsArI jIvomAM, pudgalomAM ane AkAzAdi dravyomAM traNa lakSaNanI saMgati aneka prakAre thAya che te batAve che gAthA - nijaparyAyaE ekadA, bahu saMbaMdhaIM bahu rUpa re; utpatti nAza ima saMbhavaU, niyamaU tihAM dhrauvya svarUpa re. jina Il9/18ll gAthArthaH Ima=ema =gAthA-17mAM siddhane AzrayIne traNa lakSaNa batAvyAM ema, potAnA paryAyane ekadA bahusaMbaMdhathI=aneka prakAranA saMbaMdhane AzrayIne, bahurUpa utpattinAza=ghaNA prakAranA utpattinAza, saMbhave che. tihAM=je paryAyano utpattinAza saMbhave che te utpattinAzamAM, niyamathI dhrauvyasvarUpa che. II9/18] ToH Ima-nijaparyAyaIM-jIva, pudgalanaIM, tathA-paraparyAyaIM-AkAza, dharmAstikAya, adharmAstikAya-e traNa dravyanaIM, ekakAlaI ghaNaIM saMbaMdhaIM bahuprakAra-utpatti, nAza saMbhavaI, jeTalA-sva-paraparyAya, teTalA-utpatti, nAza hoI. te vatI-tihAMdhrauvya-svarUpa teTalAM niradhAra chaI. pUrvAparaparyAyAnugataAdhArAMza tAvamAtra hoI, te vatI, atra sammatinAthA " egasamayammi egadaviyassa bahuA vi hoMti uppAyA / sappAyasamAM vimA, nirphe 3 issAo niyama" ||rU-46|| ||9/18||
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-18 DhabArtha : 39 emagAthA-17mAM kevaLajJAnane AzrayIne traNa lakSaNa batAvyAM ema, jIva ane pudgalane nijaparyAyane AzrayIne ane AkAza, dharmAstikAya ane adharmAstikAya-e traNa dravyone paraparyAyane AzrayIne, eka kALamAM ghaNA saMbaMdhathI=jIvAdi dravyomAM eka kALamAM judAM judAM karmo ane judA judA deha Adi ghaNA saMbaMdhathI, bahu prakAre utpattinAza saMbhave. jeTalA svaparaparyAya=jIva ane pudgalanA jeTalA svaparyAya ane AkAzAdi traNa dravyonA jeTalA paraparyAya, teTalA utpattinAza thAya. te vatI=jeTalA utpattinAza che te kAraNe, tyAM=utpattinAzaparyAyamAM, dhrauvyasvarUpa teTalA niradhAra che=teTalA dhrauvyasvarUpa niyamA che. kema teTalA dhrauvyasvarUpa che tethI spaSTa kare che pUrvaaparaparyAya anugata AdhArAMza teTalA mAtra thAya che te vatI-te kAraNe, teTalA dhrauvya aMza che. atra=AmAM=aneka prakAranA trilakSaNamAM, sammatinAthA=sammati gAthA, kahe che - " Asamammi=eka samayamAM, viyamsa=eka dravyanA, vahumA vi=ghaNA paNa, kappAyA hauMti=utpAdo thAya che. 3ppAya samA=utpAda samA=utpAda jeTalA, viAmA (haoNMti)=nAza (thAya che), viThThuM --sthiti paNa, 31no niyamA=utsargapaNAthI niyata che=sAmAnyapaNAthI niyata che=utpAda-vyayanI saMkhyA pramANe ja niyata che." / / 3/41II (sammati, trIjo kAMDa, gAthA-41) 59/18 // bhAvArtha: siddha avasthAmAM vartatA bhAvane AzrayIne dareka bhAvomAM utpAdyayauvyanI saMgati batAvI. have saMsArI jIvomAM vartatA bhAvone AzrayIne utpAdavyayadhrauvyanI saMgati kare che. saMsArI avasthAmAM jIva karmayukta che tethI karmayukta jIvamAM aneka prakAranA karmakRta bhAvo varte che, kSayopazamanA bhAvo varte che, te sarva bhAvone AzrayIne pratikSaNa jIvamAM utpattinAza thAya che. tethI te te bhAvone AzrayIne utpattinAza je je bhAvonA thAya che te bhAvo teTalI saMkhyAmAM dhruva che tethI eka jIvadravyane AzrayIne eka kALamAM ghaNA prakAranA saMbaMdhathI utpatti, nAza ane dhrauvyanI prApti che. jema, vartamAnakALamAM koI jIva rAganA pariNAmavALo hoya ane te rAgano pariNAma ja pratikSaNa sadeza ke visardeza rAgarUpe pariNamana pAmato hoya, temAM rAgAMza dhruvarUpe prApta thAya ane pratikSaNa anyaanya rAganA pariNAma paNa prApta thAya. tema, anyaanya kaSAyane AdhIna ke anyaanya karmone AdhIna ke anyaanya pudgalanA saMyogane AdhIna aneka prakAre te jIvamAM utpatti, nAza ane dhrauvyanI prApti che. vaLI, pugaladravyamAM paNa anya anya puddagalanA saMbaMdhathI thatA skaMdhane kA2Ne ane jIva sAthe saMbaMdha thavAne kA2Ne paNa aneka prakAranA utpattinAzanI prApti che ane jeTalA utpattinAza che, teTalA ja dhrauvya AdhArAMza che tethI ghaNA prakAranA bhAvone AzrayIne trilakSaNanI prApti jIva ane pudgalamAM thAya che. vaLI, AkAzAdi traNa dravyomAM jIva ane pudgalanA saMyogarUpa 525ryAyane AzrayIne aneka prakAranA utpattinAzanI prApti che ane jeTalA utpattinAza che teTalA ja dhruva AdhArAMza che; kema ke pUrva ane
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-18-19 apara paryAyane anugata AdhArAMza paNa teTalA ja prApta thAya; kema ke AdhAra vagara utpAda saMbhavI zake nahIM. mATe pratikSaNanI utpattinAzanA AdhArabhUta aMza paNa pratikSaNa varte che tethI utpattinAza ane AdhArUpa sthitinI saMkhyA paNa samAna ja prApta thAya che. II9/18 // avataraNikA : havaI-utpAdanA bheda kahaI chaI - avataraNikArtha : have utpAdanA bhedane kahe che bhAvArtha: gAthA-1mAM kahela ke 'padArtha utpAdavyayadhrauvyayukta che.' e prakAre mArgAnusArI zraddhA manamAM dhAraNa karavAmAM Ave to te bodhathI AtmAnA hitane anukULa sarva pravRtti thavAthI AtmAnA sarva kAryanI siddhi thAya che. tethI AtmAnA hitArthe sarva padArthomAM utpAdavyayIvya kaI rIte che tenuM sthApana atyAra sudhI karyuM. have utpAdanA bhedane kahe che - gAthA: - gAthArthaH dvividha-prayogaja vIsasA, utpAda prathama avizuddha re; te niyamaU samudayavAdano, yatanaIM saMyogaja siddha re. jina0 II9/19 utpAda-prayogaja ane vIsasA=vizrasA,-dvividha=be prakArano che. prathama=prayogaja arthAt prayogathI thanAro, avizuddha che. te=prathama utpAda, niyamathI samudayavAdano che; kema ke yatnathI saMyogane kAraNe=avayavanA saMyogane kAraNe siddha thAya che. II9/195 ToH dvividha=utpAda 2. prakAraIM chaIM; eka-progaja, bIrjA-vIsasA-kahatAM-svabhAvajanita, pahilo utpAda-te vyavahAro chaI, te mATaIM-avizuddha kahiIM te nirdhArasamudayavAdo tathAyatanaIM karI avayavasaMogaIM siddha kahiI. matra sammatithA - "uppAo duviappo, paogajaNio a vIsasA ceva / tatva ya poLanaLiyo, samuyavAo aparipundvo" ||rU-32|| II9/19ll TabArtha H dvividha che=utpAda be prakAre che. eka prayogaja, bIjo vizvasA kahetAM svabhAvajanita utpAda che.
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ 371 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-19-20 pahelo utpAda te vyavahArano che-prayogajanita utpAda lokanA prayatnathI thanAro che. te mATe=lokanA prayatnathI thAya che te mATe, avizuddha kahIe. te nirdhAra te prayogaja utpAda niyama, samudayavAdano samudAyathI thanAro che. kema prayogaja utpAda samudayavAdano che ? te spaSTa kare che - te prakAranA yatna karIne puruSanA te prakAranA yatnane avalaMbIte, avayavanA saMyogathI siddha thAya che. atra=AmAM=be prakAranA utpAdamAM ane prayogaja utpAdanA svarUpamAM sati thA=sammatinI gAthA, batAve che. "3Ago suvimo=utpAda dvividha arthAt be bhedavALo che. pagoLano vIsA verva=prayogajanita ane vizrasA, tatya ane tyAM arthAt be prakAranA utpAdamAM, pakoDAnAmo=prayogajanita (utpAda), samudrayavALo samudayavAda che aneka avayavonA samudAyathI thayelo che. (AthI ja) parisuddho=aparizuddha che=aneka avayavonA samudAyathI thayelo hovAthI ja aparizuddha che." 3-32aaaa (sammati trIjo kAMDa gAthA32) 9/19I bhAvArtha - padArthamAM utpAda kaI rIte thAya che te batAvavA mATe pudgaladravyane AzrayIne be prakAranA utpAda thAya che tema batAve che. temAM eka utpAda prayogathI thAya che, bIjo vizrasA pariNAmathI thAya cheHsvAbhAvika thAya che. A be utpAdamAMthI prayogathI thanArA utpAdanuM svarUpa prastuta gAthAmAM batAve che - prayogathI thanAro utpAda e puruSanA prayatnathI thanAro hovAthI, vyavahArano utpAda che ane puruSanA prayatnathI thanAro hovAne kAraNe, te utpAdane avizuddha kahevAya che. kema avizuddha kahevAya che ? te spaSTa karavA arthe kahe che - samudAyano te niyamathI thAya che=aneka avayavonA samudAyathI te utpAda thAya che; kema ke puruSa te prakArano yatna karIne avayavonA saMyogathI te vastune siddha kare che. jema, aneka dravyonA saMyogathI gharanuM nirmANa puruSa kare che, te prayogajanita utpAda che. II/1lA avataraNikA : be prakAranA utpAdamAMthI prayogathI thanArA utpAdanuM svarUpa batAvyuM. have vizrAthI thanArA utpAdanuM svarUpa batAve che -. gAthA - - - sahajaI thAi te-vIsasA, samudAya, ekatva prakAra re; samudaya-acetana khaMdhano, valI sacittamIsa niradhAra re. jina II:/20mAM
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-20 gAthArtha - sahaja thAya=puruSanA yatna vagara thAya, te vizrasA (utpAda) (1) samudaya=samudAyajanita (2) ekatva ekatvane pAmelo, ema be prakArano che. samudayavizrAsAutpAdanuM svarUpa spaSTa kare che. samadhyavizvasAutpAda (1) acetana skaMdhano ane vaLI, (2) sacitamitrano, nirdhAra che(1) acetana skaMghano nirdhAra che ane (2) saciramizrano nirdhAra che. II9/20ll Tabo: je sahajaInayatana vinA utpAda thAI, te vizvasA utpAda kahiI. te-eka samudayajanita, bIjI ekatvika. 3 4 - "saviro vi samudrayo vra parimoDA hokhkhahi .rUi-rUrUA. samudAjanita vizvasA utpAda, te-arcataraskaMdha aAdikano. tathA-sacitamizvazarIravarNAdikano nirdhAra-jANava. 9i/20|| TabArtha - je, sahajaEyatna vagara puruSanA yatna vagara, utpAda thAya, te vizrasA utpAda kahevAya. te vizrasA utpAda, eka samudAyajatita che, bIjo ekatyika che. ra=ane kahevAyuM che (sammatimAM) - "sAhavimo vikasvAbhAvika paNa=prayatna vagara svAbhAvika paNa thanAro utpAda, anya =ahIM, samudramo ttino samudAyathI karAyelo ane ekatyika honnAhi thAya che." li3-33 (sammati, trIjo kAMDa, gAthA-33) samudAyajanita vizrasA utpAda te-acetana evAM skaMdharUpa abhrAdikano che ane sacitamizra evo samudAya janita vizrA utpAda zarIranA vadikano nirdhAra=jANavo. I9/20thA bhAvArtha: bIjA prakArano utpAda e yatna vagara sahaja thAya che. tene zAstrIya bhASAmAM vizrA utpAda kahevAya che ane A vizrasA utpAda paNa be prakArano che. (1) samudAyajanita (2) ekatvika. samudAyajanita vizrasA utpAdanuM svarUpa prastuta gAthAmAM spaSTa kare che - acetana skaMdharU5 abhrAdikano je svAbhAvika utpAda thAya che te ghaNA pudgalonA samudAyathI thayelo che tethI samudAyajanita che ane koInA prayatnathI thayelo nathI tethI vizvasA utpAda che. vaLI, saMsArI jIvonuM zarIra AtmadravyathI yukta hovAthI sacittamitra che ane puruSanA koI prayatna vagara sahaja rIte zarIranA varNAdikanuM je parivartana thAya che te sacittamizra samudAyajanita vizrasA utpAda
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 373 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-20-21 jANavo; kema ke jIva ane dehanA samudAyamAM thayelo che ane gRhanirmANamAM jema puruSano prayatna gRhanirmANane anukULa thAya che, tevo koI prayatna dehanA varNAdikanA parivartanamAM jIve karelo nathI paraMtu svabhAvathI ja thAya che tethI vizrA utpAda che. II9/2ll avatariNakA : gAthA-20mAM vizrasA utpAda be prakArano che tema batAvyuM. temAMthI samudAyajanita vizrAsA utpAdanuM svarUpa pUrvamAM batAvyuM. have ekatvikarUpa bIjA prakAranA vizrAsA utpAdanuM svarUpa batAve che - gAthA : saMyoga vinA ekatvano, te dravyavibhAgaI siddha re; jima-khaMdha vibhAgaI aNupaNuM, valI karmavibhAgaI siddha re. jina Il9/2vA gAthArtha : saMyoga vagara ekatvano=saMyoga vinA ekatvika utpAda che, te ekatvika utpAda, dravyanA vibhAgathI siddha cheHutpanna thAya che. jema skaMdhanA vibhAgathI aNuparNa=paramANu, utpanna thAya che. vaLI, karmanA vibhAgathI siddha utpanna thAya che siddhano paryAya utpanna thAya che. ll9/21| Tabo: saMyoga vinA je vizvasAutpAda-ekatvika jANavo. te dravyavibhAgaOM siddha kahatAM-utpanna jANavo. jima-dvipadezAdikankaMdha-vibhAgaiM ApaNuM kahatAM-paramANu dravyano utpAda, tathA-karmavibhAgaiM siddhaparyAyana utpAda. "avayavasaMyogaIM ja dravyanI utpatti hoI, paNi vibhAgaOM na hoI." ehavuM je-taiyAyikAdika kahaI chaI, tehanaI ekatvatAdi vibhAgaIM khaMDapaRRtpatti kima ghaTaIM? pratibaMdhakAbhAvasahita avasthitAvadhavasaMyoganaI hetutA kalpatAM mahAgaurava hoI, te mArTi-kihAMIka saMga, kihAMIka vibhAga-dravyatpAdaka mAnarvA. tivAraI-vibhAgaja paramANUtpAda paNi arthasiddha tharyo. e satimAMhiM sUciuM chAM. tapuram - "davvaMtarasaMjogAhi keI daviyassa biMti uppAyaM / uppAyatthA'kusalA vibhAgajAyaM Na icchaMti / / 3-38 / / aNu duaNuehiM davve, Araddhe "tiaNuaM" ti vavaeso / tatto pun vipatto, "mag" tti nAmo maLa doDDa" rUA9/21
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-21 TabArtha : saMyoga vagara je vizrasAutpAda=saMyogathI thanAro viznasA utpAda nahIM, paraMtu saMyoga vagara je svAbhAvika utpAda, te ekatvika jANavo=ekatvika vizvasA utpAda jANavo. saMyoga vagara kaI rIte aikatvika utpAda thAya che ? tethI kahe che te=aikatvika utpAda, dravyanA vibhAgathI siddha kahetAM utpanna thAya che, tema jANavo. jema be pradezAdika skaMdhavibhAgathI aNupaNuM kahetAM paramANudravyano utpAda, (te ekatvika utpAda che ema anvaya che.) tathA=ane, karmanA vibhAgathI siddhaparyAyano utpAda=AtmAnA siddhaparyAyano utpAda, te ekatvika utpAda che. A rIte aikatvika utpAdanuM svarUpa batAvyuM. tyAM naiyAyikanI mAnyatA batAvIne tenuM nirAkaraNa kare che - 'avayavanA saMyogathI ja dravyanI utpatti thAya, paNa vibhAgathI na ja thAya,' e pramANe taiyAyika je kahe che, tene ekatvatAdinA vibhAgathI=eka-be Adi taMtunA vibhAgathI, khaMDapaTanI utpatti=pUrvanA moTA vastramAMthI nAnA vastranI utpatti, kema ghaTe ? arthAt ghaTI zake nahIM. tyAM naiyAyika kahe ke moTAvastrarUpa pratibaMdhakanA abhAvathI sahita evAM nAnA vastranA avasthita avayavonA saMyogathI khaMDapaTanI utpatti thaI che paraMtu eka, be Adi taMtunA vibhAgathI khaMDapaTanI utpatti thaI nathI, tene graMthakA2zrI kahe che pratibaMdhakAbhAvathI sahita avasthita avayavanA saMyogane=moTA vastrane khaMDapaTanI utpattimAM pratibaMdhaka mAnavo ane te pratibaMdhakanA abhAvathI yukta evAM khaMDapaTanA tAMtaNAonA saMyogane, hetutA kalpatAM=khaMDapaTanI utpatti pratye heturUpe kalpanA karavAmAM, mahAgaurava thAya. te mATe keTalAMka sthAne saMyogane ane keTalAMka sthAne vibhAgane dravyano utpAdaka mAnavo. te vAre=vibhAgane dravyano utpAdaka mAnyo te vAre, vibhAgathI ja paramANuno utpAda paNa arthasiddha thayo. e 'sammati'mAM sUcavyuM che. tavu m=te kahevAyuM che "ve=keTalA=keTalAka darzanakAra, dhvaMtarasaMno hi=dravyAMtaranA saMyogathI viyalsa saplAya ciMti=dravyanA utpAdane kahe che. kavvAyatyA'sattA=utpAdanA arthamAM akuzala (evAM teo), vimAnanAyaM=vibhAgathI thayelA (utpAdane), na rUcchati=icchatA nathI." / / 3/385 (sammati, trIjo kAMDa, gAthA-38) utpAdanA arthamAM teo akuzala kema che te spaSTa kare che - - "duaNudi Araje be=be aNuthI ArabdhadravyamAM, 'anu' ti vavajJo='aNu' e pramANe vyapadeza thAya che='be aNuthI banelo che' e pramANe vyapadeza thAya che. tianu=RNuka=traNa aNuthI (ke caNukathI) Arabdha dravyamAM 'triaNuka' (e pramANe vyapadeza thAya che), tatto a puLa=vaLI tenAthI=eka pariNAmavALA dravyathI=eka
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1] DhALa-9 | gAthA-21 375 pariNAmavALA caNakathI athavA eka pariNAmavALA traNakathI, vimo '| tti nAmo gaNu do vibhakta evo aNu e aNu thayo kahevAya che." i3/39 (sammati, trIjo kAMDa, gAthA-39) I9/2nA bhAvArtha : saMyoga vagara kevaLa vibhAgathI je vizrA utpAda thAya che= prayatnajanya nahIM paraMtu svabhAvajanya je utpAda thAya che, te ekatvika utpAda che arthAt saMyoga avasthAmAMthI chUTA thavArUpa ekapaNArUpa utpAda che ane A ekatvika utpAda dravyanA vibhAgathI siddha thAya che paraMtu saMyoga-vibhAgathI siddha thato nathI ke saMyogathI siddha thato nathI, kevaLa vibhAgathI ja siddha thAya che. jema, be pradezano skaMdha hoya ane temAMthI be paramANu chUTA paDe to te paramANudravyano utpAda thayo kahevAya ane traNa pradezano skaMdha hoya ane temAMthI be pradezano eka skaMdha ane eka paramANu chUTA thAya tyAre paNa vibhAgathI be pradezanA skaMdhano utpAda thayo ane paramANudravyano utpAda thayo kahevAya, te ekatvika utpAda che. vaLI, saMsArI jIvo sAdhanA karIne karmothI mukta thAya che tyAre karmanA vibhAgathI AtmAnA siddhaparyAyano utpAda thAya che. te vibhAgathI thayelo utpAda kahevAya. A rIte vibhAgathI paNa dravyano utpAda thAya che tema graMthakArazrIe gAthAmAM spaSTa karyuM. have taiyAyikAdi keTalAka darzanakAro paramANune nitya mAne che ane paramANuonA saMyogathI kacaNukAdino utpAda mAne che tethI kahe che ke paramANu kyAreya utpanna thato nathI, sadA zAzvata che. te paramANumAMthI caNuka, caNakAdi dravyo utpanna thAya che mATe saMyogathI ja utpAda thaI zake, vibhAgathI utpAda thaI zake nahIM; kema ke jo naiyAyika vibhAgathI utpAda svIkAre to, kacaNukAdi skaMdhanA vibhAgathI paramANuno paNa utpAda mAnavo paDe tethI paramANudravya nitya siddha thAya nahIM. tene sAme rAkhIne graMthakArazrI kahe che - naiyAyikAdi keTalAka darzanakAro avayavanA saMyogathI ja dravyanI utpatti che tema mAne che paraMtu vibhAgathI dravyanI utpatti mAnatA nathI. teonA anubhava anusAra ja vibhAgathI paNa paramANuno utpAda thaI zake che tenuM sthApana karavA graMthakArazrI yukti ApatAM kahe che - jo teo vibhAgathI utpatti na mAne to koI moTA vastranA be TukaDA karavAmAM Ave tyAre nAnA vastranA TukaDAnI utpatti thAya che, te naiyAyikanA mate kevI rIte ghaTI zake ? arthAt naiyAyikanA mate ghaTI zake nahIM. ane jo vastranA TukaDA karavAthI nAnA vastranA TukaDAnI utpatti vibhAgathI thAya che tema taiyAyika svIkAre to, te rIte kacaNukanA vibhAgathI paramANuno utpAda paNa taiyAyikAdine svIkAravo paDe ane tema svIkAravAthI paramANunI ekAMtanityatA asiddha thAya che tethI taiyAyika kahe ke, khaMDapaTanI utpatti paNa vibhAgathI thatI nathI paraMtu pratibaMdhakAbhAvathI sahita avasthita avayavanA saMyogathI thAya che. naiyAyikano Azaya e che ke, moTuM vastra nAnA vastranI utpattimAM pratibaMdhaka che tethI jyAM sudhI moTuM vastra vidyamAna hoya tyAM sudhI nAnA vastrano TukaDo utpanna thato nathI ane moTA vastrane phADavAthI te moTuM vastra, je pratibaMdhakarUpe hatuM teno nAza thAya che tethI pratibaMdhakanA abhAvathI yukta evAM je nAnA vastranA avasthita avayavarUpa tAMtaNA che tenA saMyogathI nAnuM vastra utpanna thayuM che mATe saMyogathI ja nAnA vastranI utpatti che tene graMthakArazrI kahe che -
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-21-22 pratibaMdhakAbhAva sahita avasthita avayavanA saMyogane nAnA vastranI utpatti pratye kAraNa svIkAravAmAM Ave to mahAgauravanI prApti thAya. Azaya e che ke, moTA vastrane phADavAthI tenA je vibhAga thayA tenAthI nAnuM vastra utpanna thayuM tema svIkAravAmAM lAghava che ane anubhava paNa tema kahe che, "Ama chatAM vibhAgathI utpAda thaI zake nahIM tema svamatithI nirNaya karIne je sthAnamAM vibhAgathI nAnA vastranI utpatti thatI dekhAya che tyAM paNa moTA vastrane nAnA vastranI utpatti pratye pratibaMdhaka svIkAravo ane teno abhAva thAya to nAnA vastranA avayavonA saMyogathI te nAnuM vastra utpanna thAya che tema svIkAravAmAM kalpanAgaurava che, upasthitikRti gaurava che ane kAraNatAavacchedaka zarIrakRta gaurava che arthAt kAraNanuM zarIra lAMbu thavAthI gauravanI prApti che mATe anubhava ane yukti anusAra mAnavuM paDe ke koIka sthAne saMyogathI dravyano utpAda thAya che ane koIka sthAne vibhAgathI utpAda thAya che. tethI DhipradezAdi skaMdhomAMthI paramANuno utpAda vibhAgathI thAya che ane siddhaparyAyano utpAda karmanA vibhAgathI thAya che tema mAnavuM ucita che, tethI vibhAgathI paramANuno utpAda paNa arthasiddha che. tethI paramANu nitya che e prakAranuM naiyAyikAdinuM vacana asaMgata che. naiyAyika paramANuno utpAda mAnato nathI tene sAme rAkhIne sammatinI gAthA-3/38mAM utpAdanA arthamAM "akuzala evAM teo vibhAgathI thayelA utpAdane icchatA nathI" ema kahela che ane gAthA339mAM "yaNuka ane caNakamAMthI aNano utpAda thAya che tema batAvIne vibhAgathI paramANuno utpAda thAya che" tema sthApana karela che, je ekatvika vizvasA utpAda che. 9/21 avataraNikA - pUrvamAM ekatvika utpAda batAvyo. have anya prakArano paNa ekatvika utpAda che te batAve che - gAthA - viNa baMdhahetu saMyoga che, parasaMyogaIM utpAda re; valI je SiNa SiNa paryAyathI, te ekatva ja avivAda re. jina ll9/2rI gAthArtha : saMyoga viNa=saMyoga vagara=avayavonA saMyoga vagarakhaMghahetu dharmAstikAyAdi skaMdharUpa hetu che jemAM evo je, parasaMyoge=jIva-pudagalAdi parasaMyoge, utpAdakadharmAstikAyAdi dravyamAM parane gatisahAyatAdinA pariNAmarUpa je utpAda, te ekatva ja avivAda re-te ekatvika ja utpAda che emAM avivAda che. (tema anvaya che) vaLI, je kSaNa kSaNa paryAyathI utpAdaEghaTAdi sarva dravyomAM pratikSaNa navA navA paryAyono utpAda, te ekatva ja ekatvika utpAda ja, jANavo. avivAda che=aikatva utpAda che temAM koI vivAda nathI. II9/2zI
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNAparyAyano rAsa bhAga-1 / DhALa-9 | gAthA-22 377 Tabo:- jima paramANu utpAda ekatvaja-tima jeNaI saMthagaI skaMdha na nIpajaI, eha rja-dharmAstikAthAdikano jIva-pudagalAdika saMyoga-tadvAraI-je saMyukta dravyotpAda asaMyuktAvasthAvinAzapUrvaka tathA-vAjasUtranavAbhimata-jI-kSaNika paryAya-prathama dvitIya samayAdivya-vyavahArahetu, tadvAraI-utpAda-te sarva ekatvaja jANajva. IhAM-kaI vivAda nathI. II9/22aa TabArtha : jema paramANuno utpAda ekatvaja che tema jevo saMyogathI skaMdha thato nathI=aneka avayavonA skaMdha hovA chatAM saMyogathI skaMdha thato nathI, evo je dharmAstikAyAdino jIva-pudgalAdi sAthe saMyoga, tenA dvArA je saMyukta dravyano utpAda, vaLI, saMyukta dravyano utpAda asaMyukta avasthAnA vinAzapUrvaka che, te ekatvika utpAda che ema avaya che. ane RjusUtranayane abhimata, je "kSaNikaparyAya, prathama dvitIya samayAdinuM dravya" e prakAranA vyavahArano hetu che, tenA dvArA utpAda=prathama dvitIyAdi kSaNa dvArA avasthita dekhAtA ghaTAdi dravyomAM utpAda, te sarva ekatvika jANavo. IhAMahIM-A bIjA prakAranA ekatvika utpAdamAM koI vivAda tathI gAthA-21mAM kahela paramANunA ekatvika utpAdamAM taiyAyikAdino vivAda che, tevo ahIM koI vivAda nathI. I9/22aaaa bhAvArtha jema paramANuno utpAda skaMdhanA vibhAgathI thAya che tema dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzadravya aneka pradezonA skaMdharUpa hovA chatAM saMyogathI te skaMdha utpanna thayela nathI paraMtu anAdithI siddha AkAzAdi traNe dravyo eka akhaMDa skaMdharUpa che ane te traNe dravyonA skaMdhomAM jIva ane pudgalAdino saMyoga thAya che tenA dvArA te traNe dravyomAM utpAda thAya che te ekatvika utpAda che. Azaya e che ke, AkAzAstikAya avagAhanAdAnanA svabhAvavALuM dravya che ane koI jIva ke koI pudgala anya AkAzathI khasIne anya AkAza upara Ave tyAre te jIva ke pudgalane avagAhanAdAnane anukULa evo koIka pariNAma AkAzadravyamAM utpanna thAya che te AkAzaadhano ekatvika utpAda che ane te utpAda asaMyukta avasthAnA vinAzapUrvaka saMyukta dravyanA utpAdarUpa che; kema ke jIva ke pudgala te AkAza sAthe pUrvamAM asaMyukta avasthAvALA hatA tenA vinAzapUrvaka te jIva ke pugalathI saMyukta evAM AkAzadravyamAM avagAhanA pariNAmarUpa utpAda che te ekatvika utpAda che. te rIte dharmAstikAya dravyano gatimAM sahAya karavAno svabhAva che. tethI jIva ke pudgaladravya jyAre gatipariNAmavALA thAya tyAre te jIva ke pudgalane gatimAM sahAya karavAnA svabhAvane AzrayIne dharmAstikAyano
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 DhALa-9 | gAthA-22-23 je pariNAma che te dharmAstikAya dravyano ekatvika utpAda che te asaMyukta avasthAnA vinAzapUrvaka saMyukta evAM dharmAstikAya dravyano utpAda che. te rIte adharmAstikAya dravya jIva ane pudgalane sthiti ApavAmAM sahAyaka thAya che ane yogInA cittane sthira karavAmAM sahAyaka thAya che tethI jyAre jIva ke pudgaladravya dharmAstikAyanA avalaMbanathI gatipariNAmavALA hatA tene choDIne sthiti pariNAmavALA thAya che tyAre adharmAstikAyanuM AlaMbana le che te vakhate adharmAstikAyamAM sthitisahAyakatAne anukULa je pariNAmano utpAda che, te ekatvika utpAda che ane A utpAda vakhate pUrvamAM je adharmAstikAyanuM anAlaMbana hatuM tenA vinAzapUrvaka adharmAstikAyanA AlaMbanarUpa saMyukta avasthA adharmAstikAyamAM utpanna thAya che ane adharmAstikAyamAM jIvAdi dravyanI sthitimAM sahAyaka pariNAmarUpa ekatvika utpAda thAya che. A rIte ekatvika utpAda dharmAstikAyAdi dravyamAM kaI rIte thAya che te gAthAnA pUrvArdhathI batAvyuM. have gAthAnA uttarArdhathI dareka padArthomAM RjusUtranayanI dRSTithI kaI rIte ekatvika utpAda thAya che te spaSTa kare che - RjusUtranaya dareka padArthone kSaNika mAne che tethI dareka padArthomAM paryAya pratikSaNa sadaza ke visadazarUpe avazya pariNamana pAme che tethI dIrghakALa avasthita dekhAtA ghaTAdimAM paNa A prathama samayano ghaTa che, A bIjA samayano ghaTa che.' ityAdi vyavahAra thAya che, teno hetu RjusUtranayane abhimata kSaNika paryAya che ane te kSaNika paryAyane AzrayIne dareka padArthomAM pratikSaNa navA navA paryAyono utpAda thAya che te sarva ekatvika utpAda jANavo. A kathanamAM=prastuta gAthAmAM dharmAstikAyAdimAM je ekatvika utpAda batAvyo ane dareka padArthomAM pratikSaNa thatA utpAdane AzrayIne je ekatvika utpAda batAvyo emAM, koI vivAda nathI arthAt jema paramANunA utpAdamAM taiyAyikano vivAda che tema dharmAstikAyAdinA utpAdamAM ane pratikSaNa thatA paryAyanA utpAdamAM koI vivAda nathI. zA avataraNikA - pUrvamAM dhamastikAyAdimAM jIva ke pugalanA saMyogathI je utpAda kahyo te apekSAe parapratyayarUpa che ane apekSAe vijapratyayarUpa che e prakArano nayavAda "sammatimAM batAvyo tene graMthakArazrI batAve che - gAthA : parapratyaya dharmAdikaNo, niyamaI bhASio utpAda re; nijapratyaya paNa teha ja kaho, jANI aMtara nayavAda re. jina ll9/2
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-23 379 gAthArtha : parapratyayaHjIvapugalAdi dravyanA saMyogane AzrayIne, dharmAdikano dharmAstikAyAdi traNa dravyano, niyamathI utpAda kahyo che. teha ja=dharmAstikAyAdino utpAda ja, nijapratyaya paNa kaho=dharmastikAyAdinA svapariNAmane AzrayIne paNa kaho. kaI rIte kaho ? tethI kahe che - aMtaranayavAdaHnizcayanaya ane vyavahAranayarUpa aMtaranayavAda, tene jANIne kaho. II9/23II Tabo : dharmAstikAyAdikana utpAda, te nimA~ parapratyaya, svapaSTabhragatyAdipariNata jIva-pudagalAdinimitaja bhASio. ubhayajanita rta-ekajanita paNi hoiM, rta mArTisnehanaI nijapratyaya paNi kaho. aMtaranathavAda nizcaya-vyavahAra, jANInaIM, e artha "mAsAmA parabyu[]fNayamAM " gurU-rUrUA. e satigAthA maLe akAra praleSaI bIjo artha vRttikAraI kahio chaI, te anusarInaI likhyo chaU. l9/23 TabArtha : dhamastikAyAdino utpAda=dharmAstikAyAdito je ekatvika utpAda che, te niyamathI parapratyaya, svaupaSTanmagatyAdipariNata jIva pagalAdi nimita ja=dhamastikAyAdimAM thatA utpAdano upaSTanma evAM gatyAdipariNata jIvapudgalAdi timita ja, kahevAyo che. ubhayajanita=parapratyaya ane vijapratyaya e rUpa ubhayajatita, teaikatvika utpAda, ekajanita paNa hoya, te mATe, teneaubhayajanita evAM ekatyika utpAdano, vijapratyaya paNa kaho=dhamastikAyAdinA potAnA pariNAmathI paNa kaho. kaI rIte kaho ? tethI kahe che - nizcaya ane vyavahAra erUpa aMtaranayavAdane jANIne kahyo. e artha=vijapratyaya ubhayajanita ekatvika utpAdano artha. "mAsAmAM tijuM parapakvamo[][Layana=AkAzAdi traNano parapratyaya aniyamathI che." 3-33nA (sammati, trIjo kAMDa, gAthA-33) e "sammatigAthAmAM a'kArano prazleSa karIne vRttikArazrIe=TIkAkArazrIe, bIjo artha karyo che tene anusarIne lakhyo che=prastuta gAthAmAM graMthakArazrIe karyo che. 9/23 bhAvArtha pUrvanI gAthAmAM graMthakArazrIe kahyuM ke, dharmAstikAyAdi traNa dravyomAM parasaMyogathI ekatvika utpAda
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-23 thAya che te parasaMyogathI thato ekatvika utpAda nizcayanayathI nijapratyaya che ane vyavahAranayathI parapratyaya che te graMthakArazrI batAve che - vyavahAranaya dharmAstikAyAdi dravyomAM jIva ane pugaladravyanA gamanAdine AzrayIne utpAda mAne che tethI dharmAstikAyamAM jIvanI gamananI kriyAne kAraNe je utpAda thayo te parapratyaya che; kema ke jIvanI ke pudgalanI gatimAM sahAyaka thavAno je dharmAstikAyano pariNAma che te jIva ke pudgalanI gatinA nimitte ja che mATe parapratyaya che. vaLI, jIva ke pugalAdinI gatine nimitte ja dharmAstikAyamAM koIka pariNAma thAya che tethI te pariNAma dharmAstikAya ane jIva ke pudgala e ubhayajanita che ane je ubhayajanita hoya te ekajanita paNa kahevAya. jema, be padArthomAM koIka kriyA thAya ane tenA kAraNe te beno saMyoga thAya tyAre te beno saMyoga, te ubhayajanita saMyoga kahevAya tema, dharmAstikAya ane gatimAna evAM jIva ke pugala e ubhayajanita evo je utpAda che te ekajanita paNa kahevAya, mATe tene nijapratyaya utpAda paNa kahI zakAya arthAt parapratyaya utpAda to kahI zakAya ane nijapratyaya utpAda paNa kahI zakAya. kema parapratyaya utpAda kahI zakAya ane nijapratyaya utpAda paNa kahI zakAya ? tethI graMthakArazrI kahe che - nizcayanaya potAnAthI thato pariNAma ja potAno kahe che AthI AtmA potAnA ja pariNAmo kare che ane ghaTAdi kRtyo AtmA karato nathI tema mAne che; kema ke mATImAMthI je ghaTa thAya che te jIvanA prayatnathI thAya che ema kahevAmAM Ave to, paranI kriyA jIva kare che tema mAnavuM paDe. vastuta: jIvano prayatna potAnA pariNAmamAM ja vyApAravALo che. potAnAthI bhinna evAM dehamAM jIvanuM vIrya praveza pAmatuM nathI. tethI dehanI kriyA paNa nizcayanayathI jIva karato nathI. tema nizcayanayathI jIva ane pudgalamAM je gatisahAyatAne anukULa pariNati pragaTa thaI temAM nimittabhAva thavArUpa pariNAma dharmAstikAya svayaM kare che mATe nijapratyaya che. vaLI, zarIranI kriyA jIva kare che tema vyavahAranaya svIkAre che; kema ke zarIra sAthe ekatvane pAmela jIva zarIranI kriyAo kare che te prakArano vyavahAra che, tema, gati pariNAmane pAmela jIvapugalane je sahAyatAno pariNAma dharmAstikAyamAM thayo te gatyAdipariNata jIvapudgalAdina nimitte ja thayo che mATe vyavahAranaya parapratyaya dharmAstikAyano ekatvika utpAda svIkAre che. vaLI, graMthakArazrIe nijapratyaya dharmAstikAyano utpAda svIkAryo tenI sAkSIrUpe kahe che ke "sammati'nI gAthAmAM je niyamA" zabda che tyAM "akArano prazleSa karIne TIkAkArazrIe "aniyamA" artha karyo che tethI e prApta thAya che, parapratyaya niyama nathI paraMtu nizcayanayathI nijapratyaya paNa che tethI graMthakArazrIe dharmAstikAyAdino utpAda parapratyayano kahyA pachI nijapratyaya batAvIne parapratyayanA utpAdano ekAMta aniyama =kathaMcit parapratyaya che ane kathaMcit nijapratyaya che, te batAvela che. I9/2all
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ 381 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 DhALa-9 | gAthA-24 avataraNikA : gAthA-19thI 23 sudhI utpAdanA bhedo ane tenuM svarUpa batAvyuM. have vinAzanuM svarUpa ane tenA bhedo batAve che - gAthA - vividhanAza paNi jANiI, eka rUpAMtara pariNAma re; arthAtarabhAvagamana valI, bIjo prakAra abhirAma re. jina II9/24ll gAthArtha : vinAza paNa be prakArano jANavo. eka rUpAMtara pariNAma, vaLI, bIjo prakAra arthAtarabhAvagamanarUpa abhirAma jANavo. II9/24II bo : "pariNAmo hyarthAntaragamanaM na ca sarvathA vyavasthAnam / na ca sarvathA vinAzaH, pariNAmastadvidAmiSTaH / / 1 / / satparyAyavinAzaH prAdurbhAvo'satA (asato) ca paryAyataH / dravyApa pariVII: prom: vastu paryayanathI" ||rA e vacana sammati-ajJAni [59 23, sUtra 22]vRtti. kathaMcit sat rUpAMtara pAmaiM, sarvathA viNasaI nahIM, te dravyArthikanayana pariNAma kahio. pUrva sadupayaOM viNasaI, uttara asatu paryAyaI UpajaI, te paryAyArthikanAthano pariNAma kahi. e abhiprAya jatAM-eka rUpAMtarapariNAma vinAza; eka arthAntaragamana vinAza-e vinAzanA 2. bheda jANavA. 9/24tA. TabArtha: "pariNAmo di arthAntaramanaM-pariNAma ja arthAtaragamana che, ra sarvathA vyavasthAna ane sarvathA vyavasthAna nathI, 2 sarvathA vinAza:=ane sarvathA vinAza nathI, to pariNAmaH rUjha:=tenA jANanArAone pariNAma ISTa cheHarthAtaragamanarUpa pariNAma ISTa che." IIII satparyAvanA dravyonAM pariNAma:=satparyAyano vinAza dravyano pariNAma che, paryAyata: 2 masato prAdurbhAva: vastu paryayanaya (ni .) pro: ane paryAyathI asano prAdurbhAva paryAyanayana (pariNAma) kahevAyo che." l/rA (prajJApanA sUtra, pada-13, sUtra-925 nI vRtti) e vacananI sammati prajJApanApada-13nI vRtti che. 'masatAne sthAne 'masato' hovAnI saMbhAvanA che ane te mujaba artha karela che.
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-24-25 kathaMcit sat rUpAMtara pAme, sarvathA vinAza pAme nahIM, te dravyArdikanayano pariNAma kahyo che. pUrva satparyAya ja vinAza pAme, uttara asat paryAya utpanna thAya, te paryAyArthikanayano pariNAma kahyo che e abhiprAya jotAM=prajJApatAnI pada-13nI vRttimAM e abhiprAya jotAM, eka rUpAMtara pariNAma vinAza, eka arthAtaragamatavinAza e vinAzanA be bheda jANavA. I9/24mA bhAvArtha :| vinAza paNa be prakArano che (1) rUpAMtara pariNAmarUpa vinAza - jema taMtumAMthI paTa bane che tyAre tAMtaNArUpe rahelA taMtunA avayavo ja rUpAMtara pariNAmane pAme che athavA jema piMDaviziSTa mRdu che, te ghaTarUpa pariNAmane pAme che. A prakArano vinAza te dravyano rUpAMtara pariNAma che. A dravyArthikanayanI dRSTithI rUpAMtara pariNAma kahevAya che. tethI saMsArI jIvo paNa pUrvanA bhAvono tyAga karIne anya anya bhAva pAme che te dravyArthikanayano rUpAMtara pariNAmarUpa vinAza che. (2) arthAtaragamarUpa vinAza - vaLI, paryAyArthikanayanI dRSTithI te sarva pariNAmone jovAmAM Ave tyAre arthAtaragamanarUpa pariNAma kahevAya che. jema taMtumAMthI paTa thAya che tyAre taMtaparyAya nAza pAme che ane paTaparyAya utpanna thAya che, te arthAtaragamanarUpa pariNAma che; kema ke paryAyArthikanaya "pUrvano sat paryAya nAza pAme ane uttarano je asatu paryAya hato te utpanna thAya che tema kahe che tethI taMturUpe je sa paryAya hato, te nAza pAmyo ane asat evo paTaparyAya utpanna thayo mATe te arthAtaragamanarUpa vinAza che. vaLI, mRdupiMDamAM je piMDaparyAya che te nAza pAme che ane sthAsa, kuzalAdirUpa paryAyanA kramathI ghaTaparyAya utpanna thAya che, te paNa paryAyArthikanayano arthAtaragamanarUpa vinAza che. vaLI, saMsArI jIvomAM jIvadravyanI vivakSA karyA vagara manuSyaparyAyanA nAzapUrvaka devAdi paryAyanI utpatti thAya che tyAre pUrvanA manuSyarUpa satparyAyanA nAzapUrvaka asat evo uttarano devaparyAya utpanna thAya che, te paryAyArthikanayano arthAtaragamanarUpa vinAza che. II9/2kA avataraNikA : pUrvanI gAthAmAM vinAzanA be prakAranuM svarUpa batAvyuM. have te dAMtathI spaSTa kare che - gAthA - aMdhArAnaIM udhotatA, rUpAMtarano pariNAma re; aNanaIM aNa aMtara saMkramarda, arthAtaragatino-ThAma re. jina II9/rapaI
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-25-26 383 gAthArtha - aMdhArAthI udhotatA-e rUpAMtarano pariNAma che. aNune aNuaMtara saMkrame eka aNunI sAthe anya aNunA saMkramaNathI hipradezabhAvane pAme che, arthAtaragatino ThAma=sthAna che. ll9/rapaI bo : tihAM-aMdhArAnaIM utatA, te-avasthita dravyano rUpAMtarapariNAmaIrUpa nAza jANoM. aNanaIM-paramANanaI aNuaMtarasaMkramarda dvipadezAdibhAva thAI chaiM, tihAMparamANu paryAya mUlargo Tahya, skaMdhaparyAya Upana, teNaIM karI-arthAtaragatirUpa nAzana ThAma jaNa. 9/2pA. TabArtha - tyAM=pUrvamAM be vinAza kahyA temAM, aMdhArAmAMthI udyotatA, te avasthitadravyano=aMdhArArUpe avasthita evAM pagaladravyano, rUpAMtara pariNAmarUpatraaMdhArAmAMthI udyotatArUpe rUpAMtara pariNAmarUpa, vinAza jANavo. aNuno=paramANuno, aNuaMtaranA saMkramaNathI, dvipradezAdi bhAva thAya che ddhipradezAdi skaMdho thAya che, tyAM paramANuparyAya mULathI TaLe ane skaMdaparyAya utpanna thayo tethI karI arthAtaragatirUpa nAzanuM sthAna jANavuM. li9/rapA bhAvArtha : rUpAMtara pariNAmarUpa nAza batAvavA mATe avasthita pudgaladravyane grahaNa karIne, dravyArthikanayathI te avasthita dravyano aMdhArAno pariNAma udyotatArUpa thAya che, tema graMthakArazrIe batAvela che. jo ke tyAM paNa avasthita dravyane grahaNa na karavAmAM Ave to, paryAyArthikanayathI aMdhakAraparyAyano nAza ane udyotaparyAyanI utpatti svIkArIne arthAtaragamana kahI zakAya chatAM tyAM avasthita dravyano vicAra karIne rUpAMtarapariNAmarUpa nAza paNa dekhAya che, jyAre eka paramANu anya paramANu sAthe saMkramaNa pAmIne ddhipradezAdi dho bane che tyAre paramANuno paryAya nAza thayo tema dekhAya ane "skaMdha paryAya utpanna thayo che' tema dekhAya che tethI paryAyArthikanayanI dRSTine sAme rAkhIne, arthAtaragatirUpa nAzamAM aNunA aNu sAthenA saMkramaNane grahaNa karela che. II9/pA avataraNikA : pUrvagAthAmAM aNunA aNuaMtaranI sAthe saMkramaNathI arthAtagamatarUpa vinAzanuM dAMta batAvyuM. te kaI apekSAe che te spaSTa karavA arthe kahe che - gAthA : aNanAI chaI calapi aMdhatA, rUpAMtara aNa saMbaMdha re; saMyoga-vibhAgAdika thakI, to paNi e bheda prabaMdha re. jina karavA
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-26 gAthArtha H jo ke, aNune aNusaMbaMdhe khaMdhatA che te rUpAMtara=rUpAMtara pariNAmarUpa nAza che, topaNa saMyoganA vibhAgAdi thakI e bhedano prabaMdha che=samudAyavibhAgarUpa nAza ane arthAtaragamanarUpa nAzanA be bhedano prabaMdha che. II9/26]I TaboH 384 ghapi-aNunaIM aNusaMbaMdhaIM khUMdhatA chaI, te-rUpAMtara pariNAma ja chaIM, to paNi saMyoga-vibhAgAdikarUpaIM vyavinAza-vaividhyanuM ja, e upalakSaNa jANavuM. je mATaIM-drotpAdavibhAgaIM ja jima-paryAotpAdavibhAga, tima-dravyanAzavibhAgaI ja paryAyanAzavibhAga hoI. te-samudayavibhAga anaI arthAtaragamana-e 2. prakAra ThaharAI. paho-taMtuparyaMta paTanAza; bIjo-ghaTotpatti mRtpiDAdinAza jANavo. OM = sammato - "vigamassa vi esa vihI, samudayajaNi ammi so u duviappo / samuyavimAnamitta, atyaMtaramAvAmAM " ||rU-rU4|| [9i/26|| TabArtha H jo ke aNunA aNusaMbaMdhathI kaMdhatA thAya che, te rUpAMtarapariNAma che-be aNu chUTA hatA te baMne aNuo skaMdharUpe pariNamana pAmyA tethI rUpAMtarapariNAma che (mATe gAthA-25nA uttarArdhamAM arthAtaragamanarUpa nAzamAM tene dRSTAMtarUpe kahyuM topaNa paramArthathI joIe to gAthA-25nA pUrvArdhamAM je rUpAMtaranAza kahyo tatsvarUpa ja arthAtaragamanarUpa nAza che.) topaNa saMyoganA vibhAgAdirUpa dravyanAza (je sammati graMthamAM be prakArano batAvyo che.) te TaividhyanuM ja e upalakSaNa jANavuM=gAthA25mAM batAvela rUpAMtarapariNAmarUpa nAza ane arthAtaragamanarUpa nAza e upalakSaNa jANavuM. kema sammatimAM batAvela be nAzanuM upalakSaNa che ? te spaSTa karavA arthe kahe che je mATe dravyautpAdano vibhAga ja=dravyautpAdano prakAra ja, jema paryAyautpAdano vibhAga che=paryAyautpAdano prakAra che, tema dravyanAzano vibhAga ja=dravyanAzano prakAra ja, paryAyanAzano vibhAga=paryAyanAzano prakAra che, ane te=dravyanAzarUpa ja paryAyanAza che te, samudAyavibhAga ane arthAtaragamana-ema be prakAre rahelo che. pahelo=samudAyanA vibhAgarUpa nAza, taMtuparyaMta paTanAza che=taMtunA saMyogarUpa je samudAyasvarUpa paTa tenA vibhAgarUpa saMtuparyaMta paTanAza che. bIjo=arthAtaragamanarUpa nAza, ghaTautpatti vakhate mRtrapiMDAdino nAza jANavo=mRtapiMDa-sthAsa-kosa-kuzalAdi avasthAno nAza ghaTautpatti vakhate thAya che te arthAtaragamanarUpa nAza jANavo. OM caM sammato=ane sammatimAM kahevAyuM che "vinamasta vi=vigamanI paNa=nAzanI paNa sa vihI=A vidhi che=je utpAdanI vidhi che te ja nAzanI
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ 385 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-26 paNa vidhi che, samudrayAmami so 3 vimauo samudAyanA jananamAM te be vikalpavALo che. samudravimamitta=samudAyano vibhAga mAtra, atyaMtaramAvAmai =ane arthAtarabhAvagamana." li3-34 (sammati, trIjo kAMDa, gAthA-34) II9/2kA bhAvArtha : gAthA-24nA TabAmAM prajJApanA padanA vacanAnusAra graMthakArazrIe be prakAranA vinAza batAvyA. (1) rUpAMtara pariNAmarUpa nAza (2) arthAtaragamanarUpa nAza. A baMne nAza vastutaH bhinna nathI paraMtu dravyAstikanayane AzrayIne vicArIe to koIka paryAyaviziSTa dravya anya paryAyarUpe thAya che, te rUpAMtara pariNAmarUpa nAza kahevAya che. jema aMdhakAranA pulo udyotanI sAmagrI maLe tyAre udyotarUpe pariNamana pAme che te rUpAMtarapariNAma che ane te ja vastune paryAyArthikanayathI jovAmAM Ave to pUrvaparyAyano nAza thAya che ane uttaraparyAya utpanna thAya che tethI te arthAtaragamanarUpa nAza kahevAya che; kema ke paryAyArthikanaya dravyane svIkAratuM nathI tethI pUrvano paryAya nAza pAmIne navo paryAya utpanna thAya che tethI pUrvano paryAya arthAtaragamanarUpa nAza pAme che tema paryAyArthikanaya kahe che ane te baMne bhedane batAvavA mATe gAthA-25mAM be dRSTAMto batAvyAM tethI sthULathI jotAM ema lAge ke rUpAMtara pariNAmarUpa nAza aMdhArAnI udyotatArUpa che ane aNunuM aNunI sAthe saMkramaNa te arthAtaragamanarUpa nAza thAya che te sthUla daSTithI batAvIne prastuta gAthAmAM kahe che ke, koIka aNu aNuAMtara sAthe saMkramaNa pAmIne je skaMdha thAya che tyAre aNuno je nAza thayo tene gAthA-25mAM arthAtaragamanarUpa nAza kahyo topaNa dravyArthikanayathI vicArIe to te rUpAMtara pariNAmarUpa nAza ja che; kema ke te be aNurUpa dravya pUrve skaMdharUpa na hatA paraMtu aNuparyAyaviziSTa hatA. te be aNudravya ja skaMdharUpe rUpAMtara pariNAmane pAmyA. jema aMdhakAranA pudgalo ja udyotarUpa pugalone pAmyA ane tema svIkArIe to prazna thAya ke "pannavaNAmAM kahela be prakAranA nAza e dravyArthikanaya ane paryAyArthikanayanA bhedathI be prakAranA che paraMtu sthAnabhedathI bhinna bhinna nAzane AzrayIne be prakAranA nathI, topaNa "sammati'mAM saMyoganA vibhAgAdirUpa je dravyanAza be prakAranA batAvyA che, tenuM upalakSaNa gAthA-24mAM batAvelA "prajJApanA'nA be nAza jANavA. gAthA-24mAM batAvela be nAza "sammati'mAM batAvelA be nAzanA upalakSaNa kema che ? te graMthakArazrI yuktithI batAve che - je kAraNathI dravyautpAdano vibhAga che te ja paryAyanA utpAdano vibhAga che. jema mATI dravyamAMthI ghaDo thAya che te dravyano utpAda che ane dravyano utpAda ja paryAyano utpAda che; kema ke te vakhate mATInA piMDanA paryAyano nAza thAya che ane ghaTaparyAyano utpAda thAya che. tethI dravyane jonArI dRSTithI kahIe to mATIdravyamAMthI ghaTadravya utpanna thayuM ane paryAyane jonArI dRSTithI kahIe to piMDaparyAyamAMthI ghaTaparyAya utpanna thayo. te rIte nAzamAM paNa e prakArano vibhAga che tethI dravyanAzano prakAra ja paryAyanAzano prakAra che. jema mATImAMthI ghaDo thAya che tyAre piMDaparyAyavALuM dravya nAza pAme che tethI dravyanAza kahevAya che ane te
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 387 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9 | gAthA-26 vakhate ja piMDaparyAyano nAza thAya che tethI piMDarUpa mATIdravyano nAza kahyo ane piMDaparyAyano nAza kahyo. te baMne eka ja che. A rIte dravyanAza ane paryAyanAzano vibhAga eka che te batAvyA pachI te nAza "sammati' anusAra be prakArano prApta thAya che te batAve che. (1) samudAyanA vibhAgarUpa nAza (2) arthAtaragamanarUpa nAza. (1) temAM paTano taMtu sudhI nAza thAya tyAre taMtunA samudAyarUpa je paTa hato teno vibhAga thavAthI paTanA nAzanI prApti thaI tethI paTano nAza e samudAyavibhAgarU5 che, arthAtaragamanarUpa nathI. (2) vaLI, mATInA piMDamAMthI ghaTa utpanna thAya che tyAre mATIno piMDa nAza pAme che, sthAsarUpe thAya che, pachI kosarUpe thAya che, pachI kuzalarUpe thAya che ane aMte ghaTarUpe thAya che. te vakhate svAsa-kosa-kuzalano nAza thayo te ghaTarUpa arthAtaragamanasvarUpa che paraMtu paTanAzanI jema samudAyanA vibhAgarUpa nathI. vaLI, jema be paramANuo bhegA thaIne skaMdha bane che tyAre arthAtaragamana thAya che, kema ke paramANurUpe rahelA e be paramANuo skaMdharUpa pariNAmane pAme che tethI paramANuno nAza e arthAtaragamanarUpa che. te rIte taMtumAMthI paTa karavAmAM Ave tyAre te taMtuono je nAza thAya che, te arthAtaragamanarUpa che paraMtu paTa thayA pachI te paTamAM rahelA taMtunA samudAyano vibhAga thAya tyAre te paTanAza samudAyanA vibhAgarUpa nAza kahevAya che, arthAtaragamanarUpa nAza nahIM. AthI ja koI puruSa bAlyAvasthAmAMthI yuvAvasthAne prApta kare che tyAre te bAlyAvasthAno nAza e arthAtaragamanarUpa che ane jIvamAM samudAyanA vibhAgarUpa nAza te rIte prApta thAya nahIM paraMtu mRtyu vakhate dehanI sAthe AtmAno je viyoga thAya che te deha ane AtmAnA samudAyanA vibhAgarUpa hovAthI dehayukta AtmAno nAza te samudAyanA vibhAgarUpa nAza che. samudAyavibhAgarUpa nAza ane arthAtaragamanarUpa nAza, e be bhedo "sammati'mAM kahyA che te ane prajJApanAmAM nayadaSTithI je be bhedo kahyA che, te benI ekavAkyatA joDavA mATe graMthakArazrIe upalakSaNathI "sammati'nuM vaividhya svIkAryuM che, kema ke syAdvAdanI dRSTi padArtha je svarUpe saMsthita hoya te svarUpe ja batAve che ane dravyArthikanayanI ane paryAyArthikanayanI dRSTithI padArthane joIne jema arthAtaragamanarUpa nAza ane rUpAMtarapariNAmarUpa nAza batAvela tema padArthane jonArI anya dRSTithI "sammati'mAM samudAyanA vibhAgarUpa nAza ane arthAtaragamanarUpa nAza batAvela che tethI "sammati'mAM batAvela dRSTithI paNa dekhAto, anubhavane anurUpa padArtha syAdvAdI avazya svIkAre che te batAvavA mATe ja graMthakArazrIe upalakSaNathI teno svIkAra karyo che. ahIM vizeSa e che ke gAthA-24mAM "prajJApanA" anusAra batAvelA arthAtaragamanarUpa ane rUpAMtara pariNAmarUpa nAzanA be bhedo eka ja sthAnamAM dravyArthikanaya ane paryAyathikanayanI dRSTithI prApta thAya che ane "sammatimAM batAvela samudAyanA vibhAgarUpa nAza ane arthAtaragamanarUpanAza te baMne bhinna bhinna sthAnamAM ja prApta thAya che ane te be nAza dravyArthikanayane ane paryAyArthikanayane AzrayIne nathI paraMtu samudAyanA vibhAgane jonArI nadRSTi ane arthAtaragamanane jonArI nayadaSTine AzrayIne che. II9/2chA
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-27 avataraNikA : jagatamAM sarvapadArtho utpAdavyayadhrauvyarUpa traNa lakSaNa svarUpa che. tethI gAthA-19thI 23 sudhI utpAdanA bhedo batAvyA ane gAthA-24thI 26 sudhI vinAzanA bhedo batAvyA. have dhruvabhAvanA bhedo batAve che gAthA: - dhruvabhAva thUlaRjusUtrano, paryAyasamaya anusAra re; saMgrahano teha trikAlano, nija-dravya-jAti-niradhAra re. 387 jina. II9/27|| gAthArthaH sthUla RjusUtranayano dhruvabhAva paryAyasamaya anusAra che=manuSyAdi je paryAya, tenA kAlamAnarUpa paryAyasamaya anusAra che. saMgrahanayano te=dhruvabhAva, trikAlano nijadravyanI jAti upara nirdhAra che=jIvapudgalAdirUpa je dravya temAM vartatI jIvatva-pudgalatva jAti-tenA upara Azraya karanAro che. II9/27II Tabo H dhruvabhAva paNi-sthUla, sUkSma-bhedaI 2 prakArano. paho-sthUla RjusUtranayanaIM anusAraIM manuSyAdika paryAya, samayamAna jANo. bIjo-saMgrahanayanaIM saMmata-te trikAlavyApaka jANo. paNi jIva-pudgalAdika nija dravyajAti-Atmadravya, guNa, paryAyanuM AtmadravyAnugata ja dhrauvya; pudgalaDhavya, guNa, paryAyanuM pudgaladravyAnugataja dhrauvya. Ima-nija nija jAti nirdhAra jANavo. II9/27]] TabArtha: dhruvabhAva paNa sthUla, sUkSma bhedathI be prakArano che arthAt utpAda ane nAza to be prakAranA che, paraMtu dhruvabhAvapaNa sthUla, sUkSmatA bhedathI be prakArano che. (1) pahelo=sthUlabhedavALo dhruvabhAva, sthUlaRjusUtranA anusAre=pratikSaNanA paryAyane mAnanAra sUkSma RjusUtranayane anusAra nahIM paraMtu sthUlathI manuSyAdi moTA paryAyane mAnanAra sthUla RjusUtranayane anusAra, manuSyAdi paryAyanA jeTalA samaya che teTalA kAlamAtavALo jANavo=jeTalA kAlamAnavALo manuSyAdi bhava che teTalA kAlamAtavALo dhruvabhAva jANavo. (2) bIjo=sUkSma bhedavALo dhruvabhAva, saMgrahanayane saMmata che te trikAlavyApaka jANavo=te sUkSma dhruvabhAva traNe kALamAM rahenArA padArthano jANavo. paNi=vaLI, jIvapudgalAdi nija dravyanI
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-27 jAti=AtmAnA dravyaguNa ane paryAyanuM Atmadravyaanugata ja dhruvapaNuM che ane pudgalanA dravya guNaparyAyanuM pudgaladravyaanugata ja dhruvapaNuM che. e prakAre nija nija jAti=Atmatva-pudgalatvarUpa nija nija jAtino, nirdhAra jANavo=tija nija jAtinI apekSAe sUkSma dhruvabhAva jANavo. 59/27 / / bhAvArtha: graMthakArazrIe prastuta DhALamAM utpAda, vyaya ane dhrauvyasvarUpa padArtha che tene batAvavAno prAraMbha karyo ane te batAvyA pachI utpAdanA be bhedo ane nAzanA be bhedo batAvyA tema dhruvabhAva paNa utpAda ane nAzanI jema, sthUla ane sUkSma, ema be prakArano che te have batAve che 30. - sthUladRSTithI je dekhAya te sthUla dhruvabhAva kahevAya. jema sthUladdaSTithI 'A manuSya 50 varSa jIvyo' tema kahevAya. tethI teno sthUlathI dhruvabhAva 50 varSano / athavA 'A ghaTa pAMca varSa rahyo' te sthUlathI dhruvabhAva kahevAya che ane sUkSmadRSTithI jovAmAM Ave ane je dekhAya te sUkSmadhruvabhAva kahevAya. jema sUkSma dRSTithI joIe to koI jIvadravya ke koI pudgaladravya kyAreya nAza pAmato nathI paraMtu traNeya kALamAM te zAzvata che che tethI traNe kALamAM zAzvata dekhAtA jIvapudgalAdine jovAnI dRSTithI je dekhAya te sUkSma dhruvabhAva kahevAya. vaLI, sthUla dhruvabhAva batAvanAra dRSTi RjusUtranayanI che; kema ke RjusUtranaya paryAyArthikanayanI dRSTi che tethI paryAyone kSaNika mAne che, Ama chatAM te RjusUtranaya paNa sthUla ane sUkSma, e be bhedavALo che. sUkSma RjusUtranaya pratisamaya paryAyano nAza svIkAre che, tethI tenA mate dhruvabhAvanI prApti thAya nahIM. sthUla RjusUtranaya manuSyAdi dIrgha paryAyane svIkArIne manuSyAdi paryAyanA nAzane svIkAre che tethI sthUla RjusUtranayanI dRSTithI vicA2vAmAM Ave to AtmAno manuSyAdi paryAya jeTalA kALamAM dekhAya teTalA kALa sudhI teno dhruvabhAva che tema kahevAya. jema 'A manuSya so varSa jIvyo.' temAM so varSa teno dhruvabhAva kahevAya athavA 'A ghaTa pAMca varSa rahyo' to te ghaTaparyAyano pAMca varSano dhruvabhAva kahevAya. vaLI, sUkSma dhruvabhAva saMgrahanayanA mate che ane saMgrahanaya sarva AtmadravyamAM vartatI Atmatva jAtine grahaNa karIne sarva AtmAnA dravya, guNa, paryAyanuM AtmadravyAnugata ja dhruvabhAva svIkAre che. vaLI, je AtmadravyAnugata AtmatvajAtirUpa dhruvabhAva che, te trikALa viSayavALo che; kema ke, dareka AtmA trikALa zAzvata che. vaLI, sarva pudgaladravyamAM paNa dravyaguNaparyAyanuM pudgaladravyAnugata ja dhruvabhAva che. je puddagalajAtirUpa che ane jagatvartI sarva pudgalomAM dhruva ja che, koI pudgala kyAreya nAza pAmato nathI. ahIM saMgrahanayanI dRSTie trikALavyApaka dhruvabhAva kahyo tyAM 'jIvapudgalAdika' zabda che temAM 'Adi' padathI dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAyanuM grahaNa che tethI dharmAstikAyarUpa dravya, temAM vartatA guNa ane tenA paryAya-temAM anugata evI dharmAstikAyatva jAtirUpa dhruvabhAva che tema adharmAstikAya ane AkAzAstikAyamAM paNa jANavuM. II9/27nA
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-28 389 avataraNikA : prastuta DhALamAM dareka padArtho utpAda, vyaya, dhrauvyasvarUpa che tenuM vistArathI atyArasudhI varNana karyuM. have tenuM nigamana karatAM kahe che - gAthA : savi artha samayamAM bhASiA, ima vividha trilakSaNazIla re; je bhAvaI ehanI bhAvanA, te pAvaI sukha nAsa lIla re. jina II9/28aaaa gAthArtha - Ima atyAra sudhI varNana karyuM e rIte, samayamAMsiddhAMtamAM, savi artha, vividha prakAre trilakSaNazIla bhAkhiA cheHaneka prakAre traNa lakSaNavALA kahyA che. je puruSa ehanI bhAvanA bhAve te puruSa sukhanI ane yazanI lIlAne pAme. ll9/28ll Tabo: Ima-samatha kahiI-siddhAMta, te mAMhi sarva-artha vividha prakAraOM trilakSaNa kahiI, utpAda, vaya, dhrauvya - tatazIla=tasvabhAva bhASiA. je puruSa trilakSaNa svabhAvanI bhAvanA bhAvaiM, te vistAraruci samyakatva avagAhI aMtaraMga sukha anaIM prabhAvakapaNAno yaza-snehanI lIlA pAmaI. 9/28 TabArca - Ima=prastuta DhALamAM atyArasudhI varNana karyuM e rIte, samaya kahetAM siddhAMta, te mAMhi=siddhAMtamAM, sarva artha vividha prakAre aneka dRSTikoNathI, trilakSaNa kahIneautpAdavyayaprauvya kahIne, tazIla= tasvabhAva, bhAkhyA che. je puruSa e trilakSaNa svabhAvanI bhAvanA bhAve jagatkartA sarva padArthone je prakAre graMthakArazrIe traNalakSaNavALA batAvyA te svarUpe sUkSma buddhithI samAlocana karIne te bhAvanAthI AtmAne bhAvita kare, te puruSa vistArarucisamyakatva avagAhItrazAstravacana, yukti ane anubhavathI sarvajJatA vacananA paramArthanA bodhane kAraNe pragaTa thayelI gItArthane thAya tevI vistArarucirUpa samyakatvane avagAhana karIne, aMtaraMga sukhano ane prabhAvakapaNAno yaza, tenI lIlAne pAme. II9/28 bhAvArtha utpAdavyayadhrauvyayukta sat che.' e satunuM lakSaNa athavA "upaneI vA vigameI vA dhueI vA' e tripadI ane tenAthI utpanna thayela syAdvAdanI nirmaLa dRSTi-tenuM vistArathI varNana karanAra "sammati'graMthatenA bhAvone grahaNa karIne yogya jIvone syAdvAdano pAramArthika bodha karAvavA arthe kaMIka saMkSepathI
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-9 | gAthA-28 graMthakArazrIe prastuta DhALamAM yatna karyo che ane je puruSa gItArthanA avalaMbana dvArA te arthanA paramArthane jANavA yatna kare tobhagavAnanA zAstramAM sarva artha aneka prakAre trilakSaNavALA kahyA cheHutpAdavyayadhIvyazIla kahyA che, teno pAramArthika bodha prApta thAya ane te pAramArthika bodhane grahIne je puruSa dareka padArthomAM trilakSaNa svabhAva kaI rIte varte che tenuM avadhAraNa karIne tenAthI AtmAne bhAvita kare to, syAdvAdanA marmanA bodhapUrvaka syAdvAdanI bhAvanAthI teno AtmA bhAvita thAya. jethI te mahAtmAne vistArarucisamyaktva prApta thAya che ane vistArarucisamyaktvanA nirmaLa bodhane kAraNe te mahAtmAne bhagavAnanA vacanathI bhAvita thavAthI janya je anupama sukha thAya che te sukha anya jIvone prApta thatuM nathI. vaLI, syAdvAdanA marmane jANanArA evAM te puruSathI bhagavAnanA zAsanano ghaNo vistAra thAya che, yogya jIvone bhagavAnanuM zAsana je rIte batAvavuM joIe, te rIte batAvIne te mahAtmA ghaNA jIvonA hitanuM kAraNa bane che tethI prabhAvakapaNAnA yazane prApta kare che. ahIM vizeSa e che ke, AghabhUmikAmAM yogya jIva upadezAdi sAmagrIne pAmIne cAragatimAM paribhramaNarUpa saMsArane yathArtha jANe, saMsArathI para avasthA jIvanI suMdara avasthA che-tenA paramArthane jANe ane tenI prAptinA upAyarUpa je bhagavAne syAdvAdamaya zAstro ApyAM che mATe bhagavAnanuM vacana ja sarva kalyANanuM kAraNa che tevI sthira zraddhA je jIvamAM che, te jIva tevI zraddhAnA kAraNe zaktine gopavyA vagara bhagavAnanA vacanane jANavA mATe ane jANIne jIvanamAM utAravA mATe haMmezAM udyamazIla che te jIvamAM saMkSeparucisamyakatva che ane te saMkSeparucisamyagudRSTi jIva jema jema zAstrano abhyAsa kare che tema tema kaMIka vistAravALI jinavacananI ruci pragaTe che ane je jIva syAdvAdamaya siddhAMtanA paramArthane sarva dRSTikoNathI jANIne sthira nirNayavALo thAya che ke anya darzanavALA paNa tattvanI vAto kare che, tattva batAve che, chatAM ekAMtanI rucivALA hovAthI pUrNa tattvane pAmI zakyA nathI ane bhagavAnanuM vacana yukti ane anubhava anusAra syAdvAdamaya che', tethI te mahAtmAne bhagavAnanA vacananA paramArthanA bodhapUrvakanI vistArarucirUpa samyaktva pragaTa thAya che ane jema jema te traNa lakSaNasvarUpa jagatanI vyavasthAthI AtmAne bhAvita kare che tema tema nirmaLa koTinA zrutajJAnanA baLathI te mahAtmA kSapakazreNIne anukULa evuM kaMIka vIrya saMcita kare che tethI te mahAtmAne aMtaraMga sukha prApta thAya che ke "mane prApta thayelA nirmaLa bodhathI avazya huM viSama evAM saMsArathI sukhapUrvaka pArane pAmIza" ane yogya jIvone potAnA bodha anusAra bhagavAnanuM vacana batAvIne te mahAtmA prabhAvakapaNAnA yazane prApta kare che. II/28
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 |DhALa-9nuM yojana svarUpa DhALa-la 391 prastuta DhALanuM AtmakalyANanA prayojana arthe yojananuM svarUpa : DhALa-9mAM dareka padArtha traNa lakSaNavALA che ema batAvela che. tethI e prApta thAya ke jagatamAM 2helA tamAma padArtho pratikSaNe koIka rIte utpanna thAya che, koIka rIte nAza pAme che ane te samaye koIka rIte dhruva paNa che e pramANe potAno AtmA paNa pratikSaNa navA navA pariNAmarUpe utpanna thAya che te vakhate koIka pariNAmarUpe nAza pAme che ane te pariNAmano AdhArabhUta potAno AtmA dhruva che e prakA2no bodha thavAthI dhruva evAM AtmAne jANIne vicArakane avazya ciMtA thAya ke 'huM zuM karuM to zAzvata evAM mArA AtmAne sadA zAzvata evAM sukhanI prApti thAya ane duHkhathI nivRtti thAya.' vaLI, potAno AtmA ekAMte dhruva ja hoya to tenA pariNAmamAM koI parivartana thaI zake nahIM tethI tenA hitanI pravRtti ke ahitanI nivRttino vicAra paNa thaI zake nahIM paraMtu 'mAro AtmA dhruva che tathA mArA AtmAmAM pariNAmo sadA pharyA kare che tethI kayA pariNAmomAM huM yatna karuM ke jethI mAruM hita thAya ane kayA pariNAmothI huM mArA AtmAnuM rakSaNa karuM jethI mAruM ahita na thAya.' te prakAranI mArgAnusA2I vicAraNA tripadInA bodhathI vicA2kane thAya che ane te vicAraNAmAMthI ja AkhI dvAdazAMgIno udbhava che ane A tripadInA niyama anusAra ja yogamArgamAM u5kA2ka evAM jIvAdi nava tattvonI vicAraNA thAya che. tethI koI buddhimAna puruSa tripadI sAthe jIvAdi sAta tattvo joDAyelAM che teno ke jIvAdi nava tattvo joDAyelAM che teno, 52mArtha jANIne tenA upa2 sUkSma Uha kare to te mahAtmAne dharmadhyAnanI prApti thAya che ane te uhApoha tripadImAMthI niSpanna thayelI dvAdazAMgInA niyaMtraNa anusAra hoya to avazya te UhApohathI AtmA saMva2bhAva tarapha jAya che ane vidyamAna AsravaaMza alpa alpatara thAya che. tethI saMsAranA ucchedane anukULa mArgAnusArI UhApohanuM prabaLa bIja padArthanA utpAdavyayauvyanA svarUpanuM ciMtavana che ane AthI ja kSapakazreNImAM caDelA paNa mahAtmAo dhruva evAM potAnA AtmAmAM vartatA azuddha AtmAnA paryAyanA vyayapUrvaka zuddha paryAyanA utpAdane anukULa vyApAra kare che. te utpAdavyayauvyanA pAramArthika bodhapUrvaka mArgAnusA2I UharUpa hovAthI zuddha AtmAne pragaTa ka2vAnuM kAraNa bane che. tethI yogamArganI sarva bhUmikAomAM javA mATenA prabaLa upAyabhUta utpAdavyayauvyanuM samyak avalokana karIne je prakAranA utpAdathI potAnuM hita thAya temAM yatna karavo joIe ane je prakAranA vyayathI potAnuM ahitathI rakSaNa thAya te prakAre yatna ka2vo joIe. vaLI, jema AtmalakSI utpAdavyayauvyano mArgAnusA2I Uha thaI zake che tema bhagavAne kahelAM chae dravyomAM kaI rIte utpAdavyayadhrauvya satata varte che tenuM avalokana ka2vAmAM Ave to vItarAganA vacana anusAra chae dravyonuM ciMtavana ka2vAthI saMsAranA
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 / DhALa-nuM yojana svarUpa ciMtavanathI je rAgAdi bhAvo thAya che tenA ucchedanuM kAraNa jinavacanAnusAra ciMtavana bane che. AthI ja, SadbhavyAtmaka lokanuM svarUpa kaI rIte pratikSaNa utpAda, vyaya ane dhrauvyarUpe pariNamana pAmI rahyuM che te prakAranA lokasvarUpanA ciMtavanathI paNa kSapakazreNI pragaTe che. vaLI, padArtha utpAdavyayauvyasvarUpa che teno nirNayamAtra zAstravacananA baLathI ka2vAmAM Ave eTalA mAtrathI te bhAvanuM tAtparya spaSTa thatuM nathI tethI yukti ane anubhavaanusAra padArtha kaI rIte utpAdauvyasvarUpa che, ekAMta utpAdavyayarUpa nathI ke ekAMta dhruvarUpa nathI tenuM samarthana graMthakArazrIe gAthA-2thI 4 sudhI karela che. te pramANe sUkSma buddhithI ghaTAdinA dRSTAMtathI bhAvana ka2vAmAM Ave to svabuddhi anusAra sUkSmasUkSmatara utpAdavyayadhrauvyanA marmano bodha thAya che. vaLI, zAstrIya zabdonI vicAraNAmAtrathI dharmadhyAna ke zukladhyAna pragaTa thatuM nathI paraMtu zAstravacanane avalaMbIne anubhava anusAra te padArtha jema jema sUkSmasUkSmatara dekhAya che tema tema AtmAne vizeSa vizeSa prakAranuM anubhavajJAna pragaTe che, je uttarottara vRddhi pAmIne prAtibhajJAna dvArA kSapakazreNInuM kAraNa bane che. tethI e prApta thAya ke, saMyamanI ucita AcaraNA viSayonA sparzavALA cittane viSayo pratye asaMzleSavALA ka2vA mATe sahAyaka thAya che paraMtu bAhya zuddha Aca2NA karanArA yogIone paNa mohanA unmUlana mATe anubhavajJAnanI apekSA che ane te anubhavajJAnanI prAptimAM, anubhava anusAra utpAdAdi traNanuM sUkSma avalokana, prabaLa kAraNa che. vaLI, graMthakArazrIe prastuta DhALamAM padArtha utpAdavyayauvyarUpa traNa lakSaNayukta che te sthApana ka2vA arthe ekAMta kSaNikavAdI bauddhanA matanuM, jJAnAdvaitavAdI bauddhamatanuM ane zUnyavAdI bauddhamatanuM nirAkaraNa karela che. Ama chatAM te te nayanI dRSTithI sApekSa rIte vicAranArA yogI paNa jyAre kSaNikavAdane svIkAre che tyAre jagatanA sarva padArtho kSaNika che e prakA2nA padArthanA kSaNika svarUpanuM bhAvana ka2Ine padArthone avalaMbIne thatA cittanA vikArothI cittanuM rakSaNa kare che. te vakhate te mahAtmAmAM syAdvAdanI dRSTi vidyamAna hovAthI dhruva evAM AtmAnA hita arthe te mahAtmA RjusUtranayanuM avalaMbana laIne padArthanA kSaNikatvanuM bhAvana kare che te paNa yogamArganI vRddhimAM u5kA2ka bane che. vaLI, je munio apramatta dazAne pAmelA che teo potAnA jJAnathI atirikta jagatavartI padArtho nathI te prakAre bhAvana kare che te vakhate paNa jagatavartI jJAnanA viSayabhUta jJeya padArtho potAne anupayogI hovAthI potAnA mATe nathI tema jJAnAdvaita dRSTithI bhAvana kare che, je zeya padArthanA sparza vagaranA potAnA jJAnanA pariNAmamAM tanmaya thavAnuM prabaLa kAraNa bane che. AthI ja zeyane AzrayIne iSTAniSTanA vikalpo baMdha thAya che ane nirmaLa evAM potAnA jJAnanA pariNAmamAM tanmayatA Ave che tethI eka nayanI dRSTithI zAnAdvaita mata paNa yogamArganI vRddhinuM kAraNa che.
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | DhALa-nuM yojanA svarUpa 393 vaLI, jIva vItarAga bane che tyAre tenA mATe bhava ane mokSa paNa pakSapAtano viSaya raheto nathI. tethI teonA bodha anusAra jagatamAM kaMI ja nathI e prakArano zUnyavAda evaMbhUtanaya svIkAre che. AthI ja bhava ane mokSamAM niHspRha thavA mATe munio paNa evaMbhUtanayanuM avalaMbana laIne bhAvana kare che ke jagatamAM koI ja vastu nathI jethI rAgano viSaya ke dveSano viSaya kAMI bane nahIM tethI bhava pratye paNa dveSa thato nathI ane siddhaavasthA pratye paNa rAga thato nathI. Ama chatAM te mahAtmA syAdvAdathI vAsita mativALA hovAthI zUnyavAdI bauddha matAnusAra ekAMta zunyavAda svIkAratA nathI paraMtu koI viSaya pratye rAga na thAya ke koI viSaya pratye dveSa na thAya te dRSTithI zUnyavAdanuM bhAvana kare che. vaLI, gAthA-8thI 19 sudhI taiyAyikanI ekAMta mAnyatAnuM khaMDana karela che jethI sthUla buddhithI niyAyika matAnusAra jonArane "paramANu Adi ekAMta nitya che' tevo bhrama thAya ane "yaNukAdi utpAdavyaya pariNAmavALA che, tadanugata dhruvapariNAma nathI, phakta kacaNukAdi keTaloka kALa sthira che chatAM sadA mATe dhruvabhAva kacaNukAdimAM nathI' tevo bhrama thAya che, naiyAyika matanA khaMDanathI te bhramanuM nivartana thAya che ane vicArakane yathArtha bodha thAya che jethI anubhavaanusAra sarva padArtho utpAdavyayadhrauvyasvarUpa che tevo sthira nirNaya thAya che jethI anubhava anusAra utpAdavyayadhrauvyanuM ciMtavana karIne mahAtmA kSapakazreNIne anukULa zaktino saMcaya kare che. vaLI, graMthakArazrIe utpAdano, vayanA ane prIvyanA keTalA bhedo thaI zake che tenI vistArathI carcA karela che jethI utpAdavyadhAvyaviSayaka sUkSma vicAraNAnI dizA prApta thAya che. vaLI, gAthA28mAM graMthakArazrIe kahyuM ke, utpAdavyayadhrauvyanA ciMtavanathI vistAraruci samyakatva prApta thAya che. tethI e phalita thAya ke, "tattvanA yathArtha bodharUpa samyakatva che ane kalyANamAM upakAraka evAM arihaMta ja sudeva che, susAdhu ja suguru che ane sarvajJapraNIta tattva ja sudharma che," e prakAranA sUkSma bodhapUrvaka jene daDha ruci che, teomAM saMkSeparuci samyakatva che ane tripadIno jeNe sUkSma bodha karyo che te jIvone bhagavAnanA vacanAnusAra sarva nayanI dRSTino ughADa thAya che. tethI sarva nayonI dRSTithI kaI rIte hitamAM pravRtti karavI joIe ane kaI rIte ahitathI AtmAnuM rakSaNa karavuM joIe ? teno vistArapUrvakano bodha je mahAtmAne prApta thayo che, teo vistAraruci samyakatvane pAmelA che. AthI ja je mahAtmAne tripadInA baLathI sarva nayono ughADa thAya che, teo anubhava anusAra sarva nayone ucita sthAne joDIne, bhagavAnanAM dareka vacanonA baLathI vItarAgatAne anukULa mArgAnusArI yatna karavA samartha bane che. jyAre saMkSeparuci samyagudRSTi jIvo to arihaMta deva, susAdhu guru ane sarvajJanA vacanarUpa dharma pratyenA rAgathI ja hita sAdhI zake che ane jyAM sudhI teo vistAraruci
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-9nuM yojanA svarUpa samyakatva pAmatA nathI tyAM sudhI tevA mahAtmAone dravyasamyaktva che ema "sammati' graMthamAM kahela che. tethI mokSanA upAyabhUta bhAvasamyaktvanI prApti to syAdvAdanA pariNAmathI ja thaI zake. mATe utpAdavyayadhrauvyarUpa traNa lakSaNa syAdvAdanA pariNAmamAM prabaLa kAraNa hovAthI zaktisaMpanna mahAtmAoe avazya temAM udyama karavo joIe. anusaMdhAna dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAhyakriyA chaI bAhira yoga, aMtarakriyA dravya-anuyogI bAhya hIna paNi jJAna-vizAla, bhalo kahio muni 35vezamAtra II bAhayoga bAhyakriyA che. dravyAnuyoga aMtaraMga kriyA che dravyAnuyoganuM ciMtavana mohanA nAzane anukULa aMtaraMga vyApAra che. bAhyahIna paNa saMyamanI bAhya AcaraNAthI hIna paNa, jJAnathI vizAla dravyAnuyoganA sUkSma bodhathI vizALa, evo muni upadezamAlAmAM bhalo kahyo che zreSTha kahyo che. : prakAzaka : mRtadevatA bhavana, 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phlehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Teli./pheksa : (079) 26604911, phona : 32457410 E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in