Book Title: Dravya Gun Paryay Rasna Chuta Bol
Author(s): Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022376/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImanmahopAdhyAya zrI yazovijayajI gaNivara viracita dadha-gupa-paryAyanA rAsanA chUTA bhITA rAsanA AdhAre vivecana dravya-guNa-paryAya dravya-guNa-paryAya dravya-guNa-paryAya dravya-guNa-paryAya dravya-guNa-paryAya dravya-guNa-paryAya dravya-guNa-paryAya dravya-guNa-paryAya dravya-guNa-paryAya dravya-guNa-paryAya dravya-guNa-paryAya dravya-guNa-paryAya dravya-guNa-paryAya Peh-dic-dy jh-dic-rukR jen-of-ruTTa jh-ac-ey jh-lc-by jh-c-py jh-ac-rukR dravya-guNa-paryAya dravya-guNa-paryAya dravya-guNa-paryAya dravya-guNa-paryAya dravya-guNa-paryAya dravya-guNa-paryAya vivecakaH paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola rAsanA AdhAre vivecana mULa graMthakAra che laghuharibhadrasUri mahAmahopAdhyAya zrImada vihAra divyakRpA ja vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka sva. pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA teozrInA ziSyaratna SadarzanavettA, pravacanikapratibhAdhAraka sva. pa. pU. munivara zrI mohajitavijayajI mahArAjA AzIrvAdadAtA che vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka sva. pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya vartamAna zrutamarmajJAtA vidvAna pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA ja vivecanakAra ka. paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA che saMkalanakArikA che pArUlabena hemaMtabhAI parIkha : prakAzaka : mAtA "mRtadevatA bhavana', 5, jena marcanTa sosAyaTI, phohapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola rAsanA AdhAre vivecana * vivecanakAra * paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. 2539 * vi. saM. 2069 AvRtti : prathama * nakala : 500 mUlya : rU. 60-00 Wan Arthika sahayoga pUjya mAtuzrI sva. vimaLAbena tathA pUjya pitAzrI sva. ramaNalAla bhogIlAla gAMdhInI puNyasmRtimAM, prajJAlokanA TrasTIo zrI uttamabhAI ramaNalAla gAMdhI ane gItAbena uttamabhAI gAMdhI : mukhya prAptisthAna : venerate, 160 'zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Email : gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com Visit us online : gitarthganga.wordpress.com * mudraka sarvodaya ophaseTa 13, gajAnaMda esTeTa, idagAha polIsa cokI pAse, prema daravAjA, amadAvAda-19. phonaH 22174519 sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prAptisthAna - amadAvAda: ja vaDodarA : gItArtha gaMgA zrI saurInAbhAI dinezacaMdra zAha "mRtadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, "darzana', I-kala, lIsApArka sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. vibhAga-2, rAmezvara sarkala, subhAnapurA, : (079) 26604911, 32457410 hAITenzana roDa, vaDodarA-390023. Email: gitarthganga@yahoo.co.in 3 (0275) 2391797(mo.)982521290 gitarthganga@gmail.com Email : saurin 108@yahoo.in muMbaI : zrI lalitabhAI dharamazI 302, caMdanabALA epArTamenTa, sarvodaya pArzvanAthanagara, jaina derAsaranI pAchaLa, javAharalAla naherU roDa, muluMDa (vesTa), muMbaI-400080. :: (022) 25680614, 25689030 (mo.) 9322231117 Email : lalitent5@gmail.com zrI himAMzubhAI ena. zeTha e-241, azoka samrATa, trIje mALe, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA javelarsanI upara, malADa (I.) muMbaI-400097. : (022) 32438434 (mo.) 9322264851 Email: divyaratna_108@yahoo.co.in surataH DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbunivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. : (0261) 3228723 ja jamanagara : zrI udayabhAI zAha c/0. mahAvIra agarabattI varksa, c-7, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara-361001. : (0288) 2778513(mo) 9726993990 Email: karan.u.shah@hotmail.com of BANGALORE : ja rAjakoTa : SHRI VIMALCHANDJI zrI kamalezabhAI dAmANI Clo, J. Nemkumar & Co. "jinAjJA", 27, karaNaparA, Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet cross, Bangalore-560053. rAjakoTa-360001. = (080) (O) 2287532 (R) 22259925 : (0281) 2233120 (Mo) 9448359925 - (mo) 9427168613 Email : amitvgadiya@gmail.com Email : shree_veer@hotmail.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. prakAzakIya . sujJa vAcako praNAma.... aMdhakAramAM TaoNrca vagara athaDAtI vyakti dayApAtra che, to tenAthI paNa TaoNrca kaI rIte vAparavI te na jANanAra vyakti vadhu dayApAtra che. kAraNa? te vyakti pAse sAdhana hovA chatAM paNa tenI jarUrI jANakArInA abhAve teno upayoga nahIM karI zake. tevI ja rIte.. aMdhakArabharyA saMsAramAM jinazAsananI prApti vagara bhaTakato jIva coksa dayApAtra che, paraMtu jinazAsananI prApti bAda paNa jo jIva tenAM rahasyajJAna vagarano ja rahyo, to te vadhAre dayApAtra che; kema ke duHkhamaya ane pApamaya saMsAramAMthI chUTavA mAtra jinazAsana prApti paryApta nathI, paraMtu tenI prApti bAda zAsananAM UMDANabharyA rahasyonA jJAna dvArA zAsana pratye atUTa bahumAna ane sAdhanAmArgano daDha saMkalpa jarUrI che. anyathA bhAgye dIdhela jinazAsanano lAbha te vyakti pUrNatayA uThAvI nahIM zake. amane gaurava che ke, jinazAsananAM A ja rahasyone gItArthagaMgA saMsthA dvArA 108 mukhya ane avAMtara 10,008 viSayonA mAdhyame ujAgara karAvavA ame bhAgyazALI thayA chIe. ahIM dareka viSaya saMbaMdhI bhinna-bhinna zAstromAM verAyelAM rahasyamaya zAstravacanonuM ekatrIkaraNa thAya che. tyArabAda temAM dekhAtA virodhAbhAsonA nirAkaraNa sAthe paraspara saMdarbha joDavA dvArA temAM chupAyelAM rahasyono AviSkAra karavAmAM Ave che. jo ke, A rahasyo asAmAnya zaktizALI sivAyanA lokone sIdhAM pacatAM nathI; kema ke te durgama jinazAsananA nicoDarUpa hovAthI ati durgama che. tethI amArI saMsthAnA mArgadarzaka pa.pU.A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma.sA.e Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuta rahasyone vyAkhyAno svarUpe sugama zailImAM, zAstrIya ane Adhunika dareka pariprekSyamAM pIrasyAM che ane pIrasaze. jemAMthI eka dharmatIrtha viSayaka pravacanono arthAMza pragaTa thayela che. alabatta, A zailInI sugamatAjanya laMbANane kAraNe amuka viSaya sudhI vivecananI maryAdA baMdhAI jAya che, mATe zrIsaMghane pUrNa lAbha maLe te hetuthI tyArabAdanA viSayo saMbaMdhI akhUTa rahasyagarbhita zAstravacanono paraspara anusaMdhAna sAthe saMgraha pragaTa karavAmAM Avaze, jene AjanI bhASA Encyclopedia (vizvakoSa) kahe che. temAM te te viSaya saMbaMdhI dUrano saMbaMdha dharAvatAM zAstravacano paNa te viSayaka rahasyajJAnamAM upayogI hovAne kAraNe saMgRhIta thaze ane A saMgraharUpa bIja dvArA bhaviSyamAM samagra zrIsaMghane zAsananAM rahasyajJAnanI prAptimAM taiyAra sAmagrI pUrI paDaze. 'vidvAneva vijJAnAti vidvapnanaparizramam' e ukti anusAra vidvAno dvArA thatuM A vidvadbhogya ane azrutapUrva kArya ghaNA puruSArtha uparAMta puSkaLa sAmragI ane samaya paNa mAMge che. bIjI bAju, zrI saMgha taraphathI sva. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI ma. sA., pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.nAM pravacano ane paMDitavarya zrI pravINabhAI motA kRta zAstranAM vivecano zAsananAM rahasyo sudhI pahoMcavAnI kaDI svarUpa hovAthI prasiddha karavAnI mAMgaNIo paNa vAraMvAra Ave che. jo ke, A pravRtti saMsthAnA mULa lakSyathI saheja phaMTAya che, chatAM vacagALAnA samayamAM, mULa kAryane jarA paNa aTakAvyA vagara prastuta kAryane saMlagna pravRtti tarIke svIkArIe chIe. tenA anvaye prastuta pustaka prakAzita karatAM AnaMda anubhavAya che. uparokta dareka kAryone zrIsaMgha khobe-khobe saharSa vadhAvaze, anumodaze ane sahAyaka thaze tevI abhilASA saha... 'zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosA., phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. gItArtha gaMgAnuM TrasTIgaNa ane zrutabhakto Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da6 gIta gItArtha gaMgAnAM prakAzano pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita ma. sA.)nA vyAkhyAnanAM pustako 1. Azrava ane anubaMdha 2. pudagala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra pa. pU. A. bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA che (paMDita ma. sA.)nA vyAkhyAnanAM temaja lekhita saMpAdita pustako che 1. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo 2. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo (hindI AvRtti) 3. yogadaSTisamuccaya 4. karmavAda karNikA, pa. karmavAda karNikA (hindI AvRtti) 6. sagati tamArA hAthamAM ! 7. darzanAcAra 8. zAsana sthApanA 9. zAsana sthApanA (hindI AvRtti) 10. anekAMtavAda 11. prasnottarI 12. praznottarI (hindI AvRtti) 13. cittavRtti 14. cittavRtti (hindI AvRtti) 15. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 16. manovijaya ane Atmazuddhi 17. bhAgavatI pravajyA paricaya 18. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) 19. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, vinaya, siddhi, viniyoga) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. lokottara dAnadharma "anukaMpA" 21. kudaratI AphatamAM jainanuM kartavya 22. dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 23. jainazAsana savataMtra dharma ke saMpradAya ? 24. jinazAsana svataMtra dharma yA saMpradAya ? (hindI AvRtti) 25. Is Jaina Order Independent Religion or Denomination? (aMgrejI AvRtti). 29. Status of religion in modern Nation State theory (zdy miqra) 27. gRhajinAlaya mahAmaMgalakArI 28. zrI upadhAna mAgoMpadezikA X saMpAdaka :- pa. pU. paMnyAsa zrI arihaMtasAgarajI mahArAja sAhaba 1. pAkSika aticAra minha gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI 1. zrI sametazikharajInI saMvedanA saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha 2. zrI navapada ArAdhanA vidhi saMkalanakartA H jyotiSabhAI zAha 3. svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra !!! saMkalanakartAH dharmatIrtha rakSA samiti 4. svataMtra bhArata meM dharma parataMtra will (hiM.A.) saMkalanakartAH dharmatIrtha rakSA samiti 5. Right to Freedom f Religion !!!! saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti 6. "rakSAdharma' abhiyAna saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti 7. "Rakshadharma' Abhiyaan -- saMkalanakartA dharmatIrtha rakSA samiti 8. sevo pAsa saMkhesaro saMkalanakartA jyotiSabhAI zAha 9. sevo pAsa saMkhesara (hindI AvRti) saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vivecananAM graMtho vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA 1. yogaviMzikA zabdazaH vivecana 2. adhyAtmaupaniSat prakaraNa zabdazaH vivecana 3. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka-virAdhaka caturthaMgI zabdazaH vivecana 9. samyaktva SasthAna caupaI zabdazaH vivecana 10. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. kUpadRSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yatnaleza bhAga-1 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 19. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAnadvAtriMzikA-1 zabdazaH vivecana 21. mitrAdvAtriMzikA-21 zabdazaH vivecana 22. yogazataka zabdazaH vivecana 23. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 24. yogabhedadvAtriMzikA-18 zabdazaH vivecana 25. yogavivekadvAtriMzikA-19 zabdazaH vivecana 26. sAdhusAmagjhadvAtriMzikA-6 zabdazaH vivecana 27. bhikSudvAtriMzikA-27 zabdazaH vivecana 28. dIkSAdvAtriMzikA-28 zabdazaH vivecana 29. yogadRSTinI sajjhAya zabdazaH vivecana _ Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. kevalibhuktivyavasthApanadvAciMzikA-30 zabdazaH vivecanA 31. pAtaMjala yogalakSaNavicAradvAciMzikA-11 zabdazaH vivecana 32. jJAnasAra zabdazaH vivecana 33. saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecana 34. jinamahattvadvAciMzikA-4 zabdazaH vivecana 35. samyagdaSTidvAciMzikA-15 zabdazaH vivecana 36. yogalakSaNadvAciMzikA-10 zabdazaH vivecana 37. muktiaSaprAdhAnyadvAciMzikA-13 zabdazaH vivecana 38. apunabaMdhakadvAciMzikA-14 zabdazaH vivecana 39. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 40. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 41. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 42. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 43. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 44. yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecana 45. devapuruSakAradvAciMzikA-17 zabdazaH vivecana 46. tArAditrayadvAciMzikA-22 zabdazaH vivecana 47. kutarkagrahanivRtti dvAciMzikA-23 zabdazaH vivecana 48. saddaSTidvAciMzikA-24 zabdazaH vivecana 49. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 50. mArgadvAbiMzikA-3 zabdazaH vivecana pa1. dezanAdvAciMzikA-2 zabdazaH vivecanA pa2. jinabhaktidvAciMzikA-5 zabdazaH vivecana 53. yogAvatAradvAciMzikA-20 zabdazaH vivecana 54. yogamAhAbhyadvAbiMzikA-26 zabdazaH vivecana papa. sajanastutidvAciMzikA-32 zabdazaH vivecana 56. pUrvasevAdvAciMzikA-12 zabdazaH vivecana pa7. IzAnugrahavicAradvAciMzikA-16 zabdazaH vivecana 58. klezatAnopAyadvAciMzikA-25 zabdazaH vivecana 59. vinayadvAciMzikA-29 zabdazaH vivecana 10. zrI sImaMdharasvAmIne vinaMtIrUpa 15 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana 61. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-4 62. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 63. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-4 64. gurutatvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-1 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65. gurutattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-2 66. muktidvAciMzikA-31 zabdazaH vivecana : - 17. yogasAra prakaraNa zabadazaH vivecana 68. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabadazaH vivecana bhAga-1 69. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-2 70. tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 71. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 72. pratikramaNa hetugarbhita svAdhyAya zabdazaH vivecana 73. kathAdvAciMzikA-9 zabdazaH vivecana 74. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-4 75. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-5 76. adhyAtmasAra zabadazaH vivecana bhAga-1 77. navatattva prakaraNa zabdazaH vivecana 78. 150 gAthAnuM phaMDInuM stavana zabdazaH vivecana 79. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-5 80. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 81. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 82. amRtavelanI moTI sajhAya ane nizcaya-vyavahAra garbhita zrI zAMtijina stavana tathA zrI sImaMdharasvAmI stavana zabdazaH vivecana 83. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-7 84. AnaMdaghana covIzI zabdazaH vivecana 85. pakhIsUtra (pAkSikasUtra) zabdazaH vivecana 86. dharmaparIkSA prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 87. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-1 88. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-2 89. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-3 90. pAtaMjalayogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 91. pAtaMjalayogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 2. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 93. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 94. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 5. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-1 6. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-2 7. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-3 98. dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-1 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99. vAdadvAciMzikA-8 zabdazaH vivecana 100. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-1 101. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-2 102. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-3 103. sakalAha-stotra ane ajitazAMti stavana zabdazaH vivecana 104. pagAmasijjA zabdazaH vivecana 105. sakhyattvanA saDasaTha bola svAdhyAya zabdazaH vivecanA 106. dharmavyavasthAdvAciMzikA-7 zabdazaH vivecana 107. devasiA rAIA pratikramaNa sUtra zabdazaH vivecana 108. sammatitarka prakaraNa zlokasparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-1 109. sammatitarka prakaraNa zlokarparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-2 110. vairAgyakalpalatA zabdazaH vivecana 111. zAMtasudhArasa zabdazaH vivecana 112. bAra bhAvanA zabdazaH vivecana 113. bhASArahasya prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 114. bhASArahasya prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 115. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-4 116. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-5 117. vItarAga stotra prAyaH zabdazaH vivecana 118. dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-2 119. dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola rAsanA AdhAre vivecana jika saMra gItArtha gaMgA aMtargata che gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho " 1. dharmatIrtha bhAga-1 2. dharmatIrtha bhAga-2 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ datya-guNa-paryAyanA sasanA chUTA bola Saa prastAvanA [gy,T dravyaguNaparyAyano rAsa" graMtha mahopAdhyAya zrI yazovijayajI gaNivare racyo che. zAstrIya gaMbhIra padArthone samajAvavA mATe graMthakArazrIe prastuta graMtha gujarAtI bhASAmAM racIne dravya, guNa ane paryAya-viSayaka marmasparzI bodha thAya tevo yatna karela che. tyArapachI te graMthanA dareka DhALanA padArthone saMkSiptathI smaraNa karI zakAya te rIte chUTA bolo lakhyA che, jenA baLathI jeoe DhALanuM vAMcana karyuM che teone te padArthonuM upayogapUrvaka smaraNa thaI zake che ane te bolono artha paNa kaMIka spaSTa karavAnuM Avazyaka jaNAvAthI te te DhALane lakSamAM rAkhIne prastuta chUTA bolamAM saMkSiptathI tenuM kathana karela che tethI prastuta chUTA bola'nuM hArda 'dravyaguNaparyAyano rAsa che ane jeone bhagavAnanA zAsanamAM batAvelA padArtho kaI rIte vyavasthita che ? teno bodha karIne tenuM smaraNa karavuM hoya tene mATe prastuta chUTA bolo' atyaMta upakAraka che. A vivaraNa karavAmAM chadmasthatAne kAraNe anAbhogathI graMthakArazrInA Azayaviruddha kAMI paNa lakhAyuM hoya te badala trividha trividha micchA mi dukkaDaM. - pravINacaMdra khImajI motA, vi. saM. 2069, poSa vada-5, tA. 1-2-2013, zukravAra, 302, vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7. phona : 079-3ra447014 ( ) waa, Res jaya Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke hIM gaI namaH | hI zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH / zrImabhahopAdhyAya zrI yazovijayajI gaNivara viracita dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bolA rAsanA AdhAre vivecana (1) mULa bola : (A) vizva-jagat (1) kathaMcita dravyaparyAyarUpa che. bhAvArtha : vizva=jagatu=padravyAtmaka jagatuM, (i) kathaMcit dravyarUpa ane kathaMcituM paryAyarUpa che. dareka dravyo UrdhvatAsAmAnyarUpa ane tiryasAmAnyarUpa che, temAM UrdhvatAsAmAnyane ane tiryasAmAnyane grahaNa karavAmAM Ave to sarva dravyamAM anugata ane sarvakALamAM anugata evuM eka dravya prApta thAya tathA temAM vartamAnamAM vartatA sarva bhAvo ekakALabhAvI paryAyo bane ane pUrvauttaranA bhAvo bhinnakALabhAvI paryAyo bane. vaLI, vyavahAranayathI te te dravyone pRthaka svIkArIe to te te dravyamAM vartatA vartamAnanA bhAvo ane pUrvauttaranA bhAvo paryAyo bane tathA trikALavArtA te te dravya ekasvarUpa prApta thAya. mULa bola : athavA (ii) utpAdavyayadhrauvyarUpa che. bhAvArtha : utpAdavyayadhrauvyarUpa jagat che arthAt jagatkartA dareka dravyo dravyarUpe zAzvata che ane te dravya dareka kSaNamAM koIka rUpe vyaya pAme che tathA koIka Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola svarUpe utpanna thAya che. tethI te rIte dareka dravya utpAdavyayadhrauvyarUpa prApta thAya che ane te svarUpa ja jagat che. mULa bola : (B) e traNeya kathaMcit paraspara (i) bhinna ane (ii) abhinna che. bhAvArtha: e traNeya-utpAda-vyaya-dhrauvya e traNeya, kathaMcit paraspara bhinna ane abhinna che. jema potAnA AtmadravyamAM vartatA pratikSaNanA bAlAdi paryAyo AtmasvarUpa ja che; paraMtu ghaTapaTAdinI jema potAnA AtmAthI bhinna nathI. tethI potAnA AtmAmAM vartato bAlaparyAya, yauvanaparyAya ane vRddhaparyAya dravyArthikanayathI abhinna che arthAt dravyane jonArI dRSTithI te traNe paryAyo AtmasvarUpa ja jaNAya che; paraMtu potAnA AtmAthI jema anya dravyo bhinna dekhAya che tema bAlAdi paryAyo bhinna jaNAtA nathI. vaLI, jema bALaparyAya, yauvanaparyAya ane vRddhaparyAya sarvathA AtmarUpa hoya to potAnI bAlyAvasthA judI che, yuvAvasthA judI che tathA vRddhAvasthA judI che, evI je pratIti potAne thAya che te pratIti saMgata thAya nahIM. mATe avasthAne jonArI paryAyArthikanayanI dRSTithI te traNeya paryAyo 5raspara bhinna che, tema te paryAyamAM vartato dhruva aMza paNa te paryAyathI bhinna che. mATe AtmAmAM vartato pratikSaNano utpAda, pratikSaNano nAza ane pratikSaNamAM vartatI dhruvatA paryAyArthikanayathI bhinna che ane dravyArthikanayathI abhinna che. (2) mULa bola :- (C) dravya skaMdha, deza ane pradeza - e traNa prakAre che. bhAvArtha: dravya skaMdharUpa, dezarUpa ane pradezarUpa e traNa prakAre che. jema dharmAstikAyadravyane samUharUpe vicArIe to dharmAstikAyadravya eka skaMdharUpa che, teno eka deza grahaNa karIne vicArIe to te dharmAstikAyano deza che e prakAre bodha thAya che tathA paramANunI avagAhanAtulya dharmAstikAyano pradeza che=prakRSTa evo nAno deza Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chaTA bola che. e traNa prakAre kALa sivAyanA pAMceya dravyonI vicAraNA karAya che jethI te pAMceya dravyonA svarUpano skaMdha, deza ane pradeza svarUpe bodha thAya che. mULa bola : (D) dravya, guNa, paryAya e traNeya upacArathI - skaMdha, deza ane - pradezarUpa hovAthI nava prakAre che. bhAvArtha : dravya, guNa, paryAyae traNeya upacArathI skaMdha, deza ane pradezarUpa hovAthI nava prakAre tenA bhedonI prApti thAya che. jema dharmAstikAyadravya, dharmAstikAyanA guNo ane dharmAstikAyanA paryAya-e traNeno upacAra karIe to dharmAstikAyarUpa skaMdhamAM te traNenI prApti thAya che; kema ke dharmAstikAya akhaMDa eka dravya che, je skaMdharUpa che, te dravyarUpe prApta thAya che. temAM gatisahAyaka guNa varte che, tethI dharmAstikAyano skaMdha guNarUpe prApta thAya che ane te dharmAstikAyanA skaMdhamAM pratikSaNa navA navA paryAyo thAya che tene AzrayIne dharmAstikAyano skaMdha paryAyarUpe prApta thAya che. mATe dharmAstikAya skaMdhamAM dravya, guNa ane paryAyano upacAra karavAthI tenA traNa bhedo prApta thayA. te rIte dharmAstikAyano eka deza grahaNa karIne vicAravAmAM Ave to te deza dravyarUpa che, te dezamAM vartato gatisahAyaka guNa che te apekSAe te deza guNarUpa che ane te deza pratikSaNa anya anya paryAyarUpe thAya che tethI te deza paryAyarUpa che mATe dezanA paNa traNa bhedo prApta thAya. te rIte dharmAstikAyano eka pradeza grahaNa karIne vicArIe to te pradeza dravyasvarUpa che; kema ke dravyano ja pradeza che. vaLI, guNasvarUpa che; kema ke dharmAstikAyanA eka pradezamAM paNa gatisahAyakarUpa guNa che. vaLI, te pradeza paryAyasvarUpa paNa che; kema ke dharmAstikAya akhaMDa dravya hovAthI temAM pratikSaNa je parAvartana thAya che te sarva pradezomAM thatuM hovAthI vivaNita pradezamAM paNa paryAyanI prApti che. A rIte nava prakAranI prApti thAya che. mATe dravya-guNaparyAyane jANavA mATe skaMdha, deza, pradezane AzrayIne sUkSma vicAraNA karavAthI dravya-guNa-paryAyanA ja nava bhedonI prApti thAya che. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola mULa bola : (E) dravya, guNa, paryAya - e traNeya utpAdavyayadhrauvyarUpa lakSaNavALA che. bhAvArtha: dravya, guNa, paryAya e traNeya utpAdavyayauvyarUpa lakSaNavALA che; kema ke 'sat'nuM lakSaNa che ke "je utpAdavyayauvyarUpa hoya te 'sat' che". dareka dravyo utpAdavyayauvyarUpa che mATe sat che. vaLI, te dravyamAM 2helo guNa paNa guNarUpe dhruva che, koIka svarUpe vyaya pAme che ane koIka svarUpe utpanna thAya che. jema AtmAno jJAnaguNa guNasvarUpe dhruva che, je te-te bodhasvarUpe utpanna thAya che ane pUrva-pUrvanA bodhasvarUpe nAza pAme che. vaLI, AtmAmAM parivartana pAmatA paryAyo paNa paryAyasvarUpe sadA che, pUrva paryAyarUpe nAza pAme che ane uttara paryAyarUpe utpanna thAya che. saMsArI jIvono AtmA kyAreya paryAya vagarano nathI tethI paryAyasvarUpe dhruva che, te te paryAyasvarUpe utpanna thAya che ane te te paryAyarUpe nAza pAme che. A rIte dravya-guNa-paryAyamAM utpAdavyayauvyanuM yojana ka2vAthI dravyano ja sUkSma bodha thAya che. (3) mULa bola : (F) (1) dravya dharmo che. - sAmAnya dharma che. (2) guNa, paryAya - vizeSa B bhAvArtha: dravya sAmAnyadharma che ane guNa, paryAya e vizeSadharmo che arthAt dravyamAM je dravya, dravya e prakAre pratIti thAya che te sAmAnyadharma che. guNa ane paryAya anya dravya karatAM anya dravyane pRthak karatA hovAthI vizeSadharmo che. jema ghaTamAM rahela ghaTanA guNo ane paryAyo anya dravyathI ghaTane judo pADe che dA.ta. ghaTamAM rahelo jaDatvaguNa AtmadravyathI ghaTane pRthak kare che, tema ghaTamAM vartatA paryAyo paNa AtmAthI ghaTane pRthak kare che mATe ghaTanA paryAyo ghaTanA vizeSadharmo che. , Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola eka dravyamAM raheluM dravyatva dravyathI anya dravyane pRthaka karatuM nathI, paraMtu badhA dravyamAM anugata che mATe sAmAnyadharma che. (4) mULa bola : (G) sAmAnya - (1) UrvatApracaya sAmAnya dharma, (2) tiryakramacaya sAmAnya dharma. bhAvArtha - dareka dravyomAM UrdhvatArUpe dravya anugata hoya che, tethI UrdhvatApracaya sAmAnyadharma che. jema AtmAmAM AtmA, AtmA, AtmA e prakAre traNa kALamAM pratIti thAya tevA pracaya che te UrdhvatA sAmAnyadharma che ane dareka AtmAomAM A AtmA che, A AtmA che, e prakAranI pratIti thAya che te tiryakupracaya sAmAnyadharma che. UrdhvatApracaya sAmAnyadharma kALane AzrayIne pratIta thAya che ane tiryakrapracaya sAmAnyadharma dezane AzrayIne pratIta thAya che. AthI ja, bhinna bhinna AtmArUpa dezamAM "A AtmA che', "A AtmA che' e prakArano tiryakupracayarUpa sAmAnyadharma che. mULa bolaH (G) UrdhvatApracaya sAmAnya dharma:- (1) oghazakti UrdhvatA sAmAnya, (2) samuccayazakti UrdhvatA sAmAnya. bhAvArtha - UrdhvatApracaya sAmAnyadharmanA be bhedo che - (1) oghazakti UrdhvatA sAmAnyadharma ane (2) samuccayazakti UrdhvatA sAmAnyadharma. (1) oghazakti UrdhvatA sAmAnyadharma - jema caramAvartanI bahAra rahelA bhavya jIvomAM mokSamAM javAnI yogyatArUpa oghazakti anaMtakALathI hatI ane caramAvarta prAptikALa sudhI hoya che. tethI caramAvartanI bahAra rahelA jIvomAM mokSagamananI yogyatArUpa je oghazakti anaMtakALathI hatI, vartamAnamAM paNa che ane zaramAvarta prApta na thAya tyAM sudhI hoya che, te oghazakti nAmano UrdhvatAsAmAnyadharma che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rasanA chUTA bola (2) samuccayazakti UrdhvatA sAmAnyadharma - vaLI, jIva caramAvartamAM Ave tyAra pachI mokSamAM javAnI je yogyatA te jIvamAM che, te samuccayazakti nAmano UrdhvatA sAmAnyadharma che; kema ke samyak prayatnathI te jIva mokSamAM javAnI yogyatAne vikasAvI zake che. jema vartamAnamAM koIka jIva keTalAka bhava pUrve caramAvartamAM Avelo hoya tyAre pUrvamAM temAM samuccayazakti hatI, vartamAnamAM che ane siddhigamana sudhI bhaviSyamAM raheze, te samuccayazakti UrdhvatA sAmAnyadharma che. (5) mULa bola : (H) keTalIka paraspara bhinnatA :bhAvArtha - - dravya-guNa-paryAyamAM keTalIka paraspara bhinnatA che, tene spaSTa kare che - mULa bola - (1) dravya te sAmAnya che, guNa-paryAya vizeSa che. - bhAvArtha : dravya te sAmAnya che ane guNa-paryAya te vizeSa che, tethI dravya ane guNaparyAyamAM bhinnatA che. jema Atmadravya traNa kALamAM dravyarUpe sAmAnya che ane temAM vartatA jJAna, virya Adi guNo vizeSa che; kema ke eka ja AtmAne jJAnathI, vIryathI ke anya guNathI bheda karAya che mATe vizeSa che. vaLI, pratikSaNa AtmAmAM vartatA paryAyo paNa anya anyarUpe parivartita thAya che. tethI paryAya sAmAnya nathI paraMtu vizeSa che. mULa bola : (2) eka dravyamAM - guNo ane paryAyo aneka hoya che. bhAvArtha : eka dravyamAM guNo ane paryAyo aneka hoya che, tethI dravya eka ane guNo tathA paryAyo aneka hovAthI dravyanI ane guNa-paryAyanI paraspara bhinnatA che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola mULa bola : (3) dravya AdhAra che. guNo ane paryAyo Adheya che. bhAvArtha - dravya AdhAra che ane guNo tathA paryAyo Adheya che. mATe AdhAraAdheyabhAvarUpe dravya ane guNa-paryAyamAM bhinnatA che. mULa bolaH (4) guNo ane paryAyo ekeka indriyagrAhyA paNa hoya che. dravya be indriyathI paNa grAhya hoya che. bhAvArtha : guNo ane paryAyo ekeka indriyagrAhya paNa hoya che. jema pudgalano rUpa guNa cakSurindriyathI grAhya che, gaMdhaguNa dhrANendriyathI grAhya che, vagere. vaLI, paryAyo=pudgalamAM parivartana thatA kALA-nIlA-dhoLAvarNa Adi paryAyo, cakSurindriyathI grAhya thAya che ane pudgalamAM parivartana thatA kaTu Adi rasarUpa paryAyo rasanendriyathI grAhya thAya che. dravya be indriyathI paNa grAhya thAya che. jema ghaTarUpa dravya cakSurindriya ane sparzendriyathI grAhya thAya che. ahIM "be indriyathI paNa" ema kahevAthI e prApta thAya che ke ghaTa mAtra cakSurindriyathI to grAhya thAya che, paraMtu cakSurindriyathI ane sparzendriyathI paNa grAhya thAya che. - vaLI, "guNa ane paryAya ekeka indriyathI grAhya paNa che" ema kahevAthI e prApta thAya che ke keTalAka dravyanA guNo ane paryAyo indriyathI grAhya nathI jyAre keTalAka dravyanA guNo ane paryAyo ekeka indriyathI grAhya paNa che. mULa bola : (5) dravyonA - jIva vagere, ane guNonA - jJAna vagere, paryAyonAM devAdi nAmo che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola bhAvArtha : dravyonAM jIva vagere nAmo che, guNonAM jJAna vagere nAmo che ane paryAyonAM devAdi nAmo che. A jIvadravyane AzrayIne kahyuM. te rIte ajIvadravyanAM dharmAstikAyAdi nAmo che. temAM vartatA gatisahAyakatA Adi guNonAM nAmo che ane pratikSaNa te te jIva, pudgaladravyane gati AdinA paryAyanA upakhaMbhakane prApta karatA dharmAstikAyAdi dravyamAM vartatA paryAyonAM nAmo che. mATe dravyamAM ane guNa-paryAyamAM paraspara bhinnatA che. * bhinatA che. mULa bola :| (6) dravyo cha che. guNo ane paryAyo anaMta anaMta che. bhAvArtha dravyo che che: jIvAstikAya, pudgalAstikAya, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kALa. vaLI, guNo ane paryAyo anaMta anaMta che. jo ke jIvadravya ane pudgaladravya saMkhyAthI anaMta che topaNa pratyeka dravyamAM guNo ane paryAyo anaMta che. tethI dravya ane guNa-paryAyamAM paraspara bhinnatA che. mULa bola :(7) guNo ane paryAvayukta :- dravya | Ama lakSaNo paNa sahabhAvI dharma - guNa | traNeyanAM judAM kramabhAvI dharma - paryAya | judAM che. bhAvArtha : guNa-paryAyayukta dravya e pramANe dravyanuM lakSaNa che. sahabhAvI dharmadravyanA yAvatkALabhAvI dharma, te guNa che ane kramabhAvI dharma-dravyamAM kramasara thanArA dharma, te paryAya che e pramANe guNa ane paryAyanAM lakSaNa che. Ama traNeyanAM lakSaNo paNa judAM judAM che mATe traNenI paraspara bhinnatA che. mULa bolaH (0) keTalIka paraspara abhinnatA - Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola bhAvArtha: dravya, guNa ane paryAya vacce keTalAka dRSTikoNathI paraspara abhinnatA che te batAve che mULa bola : (1) guNa-guNIbhAva akhaMDa rahe che. bhAvArtha: (1) guNa-guNIbhAva akhaMDa rahe che arthAt dravyamAM vartatA guNo sAthe guNI evA dravyamAM guNa-guNIbhAva sadA rahe che. tethI ghaTa, paTanI jema dravya ane guNa vacce bheda nathI; paraMtu guNa sAthe dravya lolIbhAvarUpe sadA rahe che ane paryAyo sAthe paNa dravya lolIbhAvarUpe rahe che. Ama dravya ane guNaparyAyo pRthak prApta thatA nathI. mATe dravya ane guNa-paryAyano paraspara abheda che. mULa bola : (2) anavasthA doSa lAgato nathI. bhAvArtha: anavasthA doSa lAgato nathI=guNa-guNIbhAvane akhaMDa svIkAravAmAM anavasthA doSa lAgato nathI. jo dravyano ane guNano paraspara abheda na svIkAravAmAM Ave ane naiyAyika mAne che tema dravyamAM guNano samavAya saMbaMdha che tema svIkA2vAmAM Ave to te samavAya saMbaMdhane guNamAM ane dravyamAM rAkhavA mATe anya saMbaMdhAMtaranI kalpanA karavI paDe, tethI anavasthA doSa lAge che. tenA badale dravyamAM guNa-paryAya akhaMDarUpe rahe che jene dravyamAM rAkhavA mATe saMbaMdhanI AvazyakatA nathI, tema svIkAravAmAM Ave to anavasthA doSa lAgato nathI. mULa bola : (3) eka dravyanA aneka avasthAbhedo ghaTI zake che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola bhAvArtha - eka dravyanA aneka avasthAbhedo ghaTI zake che. jema Atmadravya jJAnasvarUpa paNa che, sukhasvarUpa paNa che, mohasvarUpa paNa che ityAdi aneka avasthAbhedo eka AtmadravyamAM ghaTI zake che. mATe temAM vartatA guNa-paryAyanI Atmadravya sAthe paraspara abhinnatA che. mULa bola : (4) dravyamAM bhAra vadhato nathI. bhAvArtha : dravyamAM vartatA guNo ane paryAyone kAraNe ke navA utpanna thatA paryAyone kAraNe dravyano bhAra vadhato nathI. tethI dravyanI ane guNa-paryAyanI paraspara abhinnatA che. mULa bolaH (5) aneka dravyonA samUharUpa paryAya paNa eka tarIke jaNAya che. bhAvArtha - aneka dravyonA samUharUpa paryAya paNa eka tarIke jaNAya che. jema gRhanuM nirmANa retI, simenTa Adi aneka dravyonA samUharUpa che te gRharUpa eka paryAya tarIke jaNAya che. tethI te aneka dravyonA samUhathI pRthapha gRharUpa paryAya nathI mATe dravya-guNa-paryAyanI paraspara abhinnatA che. vaLI, jema saMsArI jIvadravya kArmaNazarIra, tejasazarIra ane audArika Adi koI zarIranA samUharUpa che te samUha eka paryAyarUpe jaNAya che. tethI te paryAya te dravyathI pRthagu nathI; paraMtu paraspara abhinna che. mULa bola - (6) traNeya eka AkAre maLI gayelA jaNAya che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bolA bhAvArtha traNeya=dravya-guNa-paryAya e traNeya, ekAkAre maLI gayelA jaNAya che=A dravya che, A guNa che, A paryAya che e rIte judI pratIti jaNAtI nathI; paraMtu je dravya jaNAya che te ja koIka guNasvarUpa ane paryAyasvarUpa pratIta thAya che. mATe paraspara abhinnatA che. mULa bola : (7) kAraNamAM kAryanI utpatti abhedathI utpanna thAya che. bhAvArtha : kAraNamAM kAryanI utpatti abhedathI utpanna thAya che arthAt dravyarUpa kAraNamAM te te paryAyarUpa kAryanI utpatti abhedathI thAya che. mATe dravya-guNaparyAyano paraspara abheda che. mULa bola - - (U) bheda, abheda ane bhedabhedanAM pakSakAra darzano - bhAvArtha dravya, guNa ane paryAyanA paraspara bheda, abheda ane bhedabhedanA pakSane svIkAranArAM darzano kayAM che ? te batAve che - mULa bola : (1) naiyAyiko :- ekAMta bheda mAne che. bhAvArtha : (1) naiyAyikadarzanaH- naiyAyika ekAMta bheda mAne che. AthI ja taiyAyika asatkAryavAdI che. tethI avayavomAM nimittakAraNa sAmagrIthI avayavI pragaTa thAya che, te avayavamAM samavAya saMbaMdhathI rahe che tema svIkArIne avayavaavayavIno ekAMta bheda mAne che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola mULa bola : (2) sAMkhyo - ekAMta abheda mAne che. bhAvArtha - (2) sAMkhyadarzana :- sAMkhya darzanakAro ekAMta abheda mAne che. AthI sAMkhya darzanakAra satkAryavAdI che. tethI te kahe che ke jema sarAvamAM gaMdha vidyamAna che ane abhivyaMjaka evA jaLathI abhivyakta thAya che tema, ghaTanA upAdAna kAraNamAM ghaTa vidyamAna che ane tenI abhivyaMjaka sAmagrIthI ghaTa abhivyakta thAya che mATe kAraNa ane kAryano ekAMta abheda che ema sAMkhyadarzanakAro mAne che. mULa bolaH (3) jaino - bheda ane abheda baneya kathaMcit mAne che. bhAvArtha : (3) jainadarzana - jaino bheda ane abheda banne kathaMcit mAne che; kema ke padArthane jonArI vyavahAradRSTithI syAdvAdIne ghaTanA upAdAna kAraNamAM ghaTa nathI tema pratIta thAya che ane prayatnathI ghaTa utpanna thayo tema pratIta thAya che. AthI vyavahAranayathI syAdvAdI mAne che ke mithyAdRSTi jIvamAM samyaktva na hatuM ane prayatnathI pragaTa thayuM. Ama kahIne upAdAnasAmagrImAM kAryano bheda -vyavahAranayanI dRSTithI jaino svIkAre che. vaLI, nizcayanayanI sUkSmadraSTithI jyAre jovAmAM Ave tyAre dravyamAM zaktirUpe vidyamAna ja kArya kAraNasAmagrIthI abhivyakta thAya che tema syAdvAdI mAne che, mATe nizcayanayanI dRSTithI jaino upAdAnamAM kAryano kathaMcit abheda mAne che. AthI ja syAdvAdI sUkSmadraSTithI vicArIne kahe che ke samyakatva e jIvanuM svarUpa che, je jIvamAM vidyamAna ja hatuM, dhanAdinI jema AgaMtuka padArtha nahotuM, phakta karmathI AvarAyeluM hovAthI jaNAtuM na hatuM ane nimittasAmagrIthI karma khase che tyAre zaktirUpe vidyamAna ja samyaktva abhivyakta thAya che. mATe AtmArUpa dravyamAM samyakatvarUpa kAryano abheda che ema nizcayanayathI jeno svIkAre che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 13 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola (1) mULa bolaH (K) jagatamAM nathavyavasthAnuM bIja :- dravya, guNa ane paryAya e traNeyanI paraspara bheda ane abhedanI apekSAe judAM judAM dravyo, kSetro, kALo ane bhAvone AzrayIne aneka abhiprAyabhedo vicAraNAnA bhedo, paDe che, te saghaLA naya prakAro gaNAya. bhAvArtha : jema jagatamAM nayavyavasthAnuM bIja zuM che ? te spaSTa karatAM kahe che - dravya, guNa ane paryAya e traNeyanI paraspara bheda ane abhedanI apekSAe judAM judAM dravyo, judAM judAM kSetro, judA judA kALo ane judA judA bhAvone AzrayIne aneka abhiprAyanA bhedo vicArakanI vicAraNArUpe thAya che, te saghaLA nayanA prakAro gaNAya. jagatamAM dareka vastu dravya ane paryAya svarUpa ja che. paryAyavizeSane guNa kahevAmAM Ave che ane te guNa tathA paryAya ghaTa, paTanI jema dravyathI pRthaka prApta thatA nathI; paraMtu dravyanI sAthe ja ekapradezathI vaLagelA prApta thAya che. tethI dravyathI guNa-paryAyano abheda pratIta thAya che, jene AzrayIne dravyArthikanaya pravarte che. vaLI, dravyamAM vartatA guNa-paryAyono dravya sarvathA sAthe abheda hoya to dravya karatAM guNa-paryAya je bhinna vasturUpe upasthita thAya che te thAya nahIM, tethI dravyamAM vartatA hovA chatAM paryAyane jonArI dRSTithI guNa-paryAyo dravyathI pRthaka che, jene jonArI paryAyAstikanayanI dRSTi che. A dravyAstikanayanI dRSTi ane paryAyAstikanayanI dRSTi judAM judAM dravyo, judAM judAM kSetro, judA judA kALo ane judA judA bhAvone AzrayIne judA judA abhiprAyo prApta karAve che, tethI vastune jonArA jeTalA abhiprAyabhedo prApta thAya che te sarva nayanA bhedo che. mULa bola : | (L) dareka vayovAra saptabhaMgIo paNa karoDo utpanna thAya che. bhAvArtha : dareka padArthane AzrayIne vayovAra bhinna bhinna nayane jonArI dRSTithI, Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola saptabhaMgIo paNa karoDo utpanna thAya che. jema dravyaguNaparyAyano rAsa DhALa-4mAM prasthakanA varNanamAM eka prasthakarUpa vastune judA judA nayone AzrayIne aneka saptabhaMgIo batAvAI che. AvI saptabhaMgIo mULa sAta nayanA avAMtara bhedone AzrayIne karavAmAM Ave to karoDo utpanna thAya che. (7) mULa bola : (M) saptabhaMgIo be prakAre che :- (1) nayasaptabhaMgI, (2) pramANasaptabhaMgI. bhAvArtha - saptabhaMgI be prakAre che dravyArthikanayane ane paryAyArthikanayane AzrayIne saptabhaMgI kaI rIte thAya che ? te prastuta graMthamAM graMthakArazrIe batAvela che. te saptabhaMgI paNa be prakAre che. (1) nayasaptabhaMgI - padArthanA koIka dharmane grahaNa karIne tenA upara jotAM sAta praznone AzrayIne je saptabhaMgI thAya che te nayasaptabhaMgI che. (2) pramANasaptabhaMgI - padArthanA aneka dharmono eka dharma sAthe kAlAdi ATha dvArA abheda karIne jijJAsune te dharmaviSayaka sAta jijJAsA thAya che, jenA uttararUpe sAta kathano thAya che, tenAthI sarva jijJAsAo pUrNa thAya che. A sAta uttararUpa je saptabhaMgI che, te padArthanA pUrNa svarUpane batAvanAra pramANasaptabhaMgI che. mULa bola : (1) nayasaptabhaMgI- vastunA koIpaNa eka aMzI jJAna sAthe saMbaMdha dharAvatI saptabhaMgI. bhAvArtha : nayasaptabhaMgI zuM che ? te spaSTa karatAM graMthakArazrI kahe che - vastunA koI eka aMzI jJAna sAthe saMbaMdha dharAvatI saptabhaMgI nayasaptabhaMgI che, je anaMta dharmAtmaka vastunA eka dharmamAtrane grahaNa karIne tenA pUrNa arthane jANavA mATe karAtA mArgAnusArI bodha karAve tevA sAta bhAMgA svarUpa che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola bolaH (2) pramANasaptabhaMgI :- vastunA sarvAMzI jJAna sAthe saMbaMdha dharAvatI saptabhaMgI. bhAvArtha: mULa pramANasaptabhaMgI zuM che ? te spaSTa karatAM kahe che vastunA sarvAMzI jJAna sAthe saMbaMdha dharAvatI saptabhaMgI pramANasaptabhaMgI che. jema koI vastumAM vartatA anaMta dharmone saMgraharUpe grahaNa karIne te dharmono yathArtha bodha karAvavA arthe sAta jijJAsAnA udbhAvanapUrvaka sAta uttaro apAya che te pramANasaptabhaMgI che. mULa bola : (N) padArthanA mukhya ane gauNa tarIke vicAravA dhArelA dharmonI vaktavyatA ane avaktavyatAnI ekIsAthe ane anukrame arpaNA karavAthI saptabhaMgI utpanna thAya che. bhAvArtha: padArthanA mukhya ane gauNa tarIke vicAravA dhArelA dharmonI vaktavyatAnI ane avaktavyatAnI ekI sAthe ane anukrame arpaNA karavAthI saptabhaMgI utpanna thAya che. jema eka dharmane mukhya karIne 'asti' ema vikalpa karAya che, te dharmane gauNa karIne anya nayathI tene 'nAsti' kahevAya che. te baMne ekIsAthe avaktavya che tethI avaktavyano bhAMgo prApta thAya che ane kramasara vaktavya che tethI anukrame arpaNA karavAthI anya anya bhAMgAonI prApti thAya che. mULa bola : (O) saptabhaMgInAM prasiddha be dRSTAMto : sat saptabhaMgI (1) syAd sat (2) syAd asat 15 bheda saptabhaMgI (1) syAd bhinna (2) syAd abhina Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 dravya-guNa-paryAcanA rasanA chUTA bola (3) syAd avaktavya (3) syAd avaktavya (4) syAd sat asa6 (4) syAd bhinna, abhinna (5) syAd avaktavya (5) syAd bhinna-avaktavya (6) syAd asaavaktavya (6) sthAabhinna-avaktavya (7) syAd asaavaktavya (7) syAd bhinna-abhinna avanavyA bhAvArtha : (1) "kathaMcit asti, kathaMcit nAstinI je saptabhaMgI che te "satnI saptabhaMgI che. jema dareka padArtho koIka svarUpe sat che ane koI svarUpe asat che. tethI padArthamAM vartatA sat ane asat svarUpane AzrayIne je saptabhaMgI thAya che te "satnI saptabhaMgI che. (2) "kathaMcit bhinna, kathaMcit abhinna'nI je saptabhaMgI che te "bhedanI saptabhaMgI che. jagatanA tamAma padArtho koIka dRSTie paraspara bhedavALA che to koIka dRSTie abhedavALA che. tethI teonA kathaMcit bhedadharmane AzrayIne ane kathaMcit abhedadharmane AzrayIne je sAta vikalpo thAya che te bhedanI saptabhaMgI che. vaLI, saMsArI jIvomAM paNa temanA deha sAthe kathaMcit bheda che ane kathaMcit abheda che, tene AzrayIne koIka vivakSita jIvamAM paNa bhedAbhedanI saptabhaMgI prApta thAya che. (8) mULa bola - P) nayo - (1) dravyArthika, (2) paryAyArthika. bhAvArtha :- nayo be che - (1) dravyArthikanaya ane (2) paryAyArthikanaya. jagata dravya ane paryAya svarUpa ja che tethI sarva padArthone jovAnI dRSTi dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya svarUpa che. zuddhadravyArthikanayathI jovAmAM Ave tyAre jagatanAM tamAma dravyo dravyarUpe eka jaNAya che; kema ke dareka padArthomAM tiryasAmAnyarUpa Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola ane UrdhvatAsAmAnyarUpa eka dravyatvadharma che. eka dravyanA traNe kALanAM je parivartano che tene jonArI dRSTi te paryAyArthikanayanI dRSTi che. vaLI, koI vivakSita vastune grahaNa karIne AdhArAMzane jonArI dRSTi te dravyArthikanayanI dRSTi che ane AdhArAMzamAM vartatA paryAyane jonArI dRSTi te paryAyArthikanayanI dRSTi che. mULa bola : (1) dravyArthika :- (i) mukhya vRttithI - abheda pakSagrAhI, (i) upacAra vRttithI - bheda pakSagrAhI. bhAvArtha - dravyArthikanaya mukhya vRttithI abhedapakSagrAhI che ane upacAra vRttithI bhedapakSagrAhI che. tethI e prApta thAya ke dravyArthikanaya syAdvAdanI dRSTithI dravyane batAve che tyAre paNa gauNarUpe paryAyane svIkAre che mATe dravyane jonArI dRSTithI abhedanI ja prApti thAya che. jema potAno AtmA cAra gatiomAM dravyarUpe eka che mATe cAre gationA paryAyamAM abhedapakSane grahaNa karanAra dravyArthikanayanI mukhya vRtti=mukhya dRSTi, che. vaLI, dravyArthikanaya paNa sarvathA ekAMtapakSavAdI nathI tethI gauNarUpe paryAyane paNa svIkAre che A gauNarUpe svIkAravArUpa upacAravRttithI=lakSaNAthI= gauNa dRSTithI, bhedapakSane paNa dravyArthikanaya svIkAre che. mULa bola : (2) paryAyArthika :- (i) mukhya vRttithI - bheda pakSagrAhI, (i) upacAra vRttithI - abheda pakSagrAhI. bhAvArtha - paryAyArthikanaya mukhyavRttithI bhedapakSagrAhI che; kema ke paryAyane jonArI dRSTi pratikSaNa thatAM parivartanomAM bhedane dekhADe che, chatAM syAdvAdanI dRSTithI parikamita paryAyArthikanayanI dRSTi gauNarUpe dravyane paNa svIkAre che tethI upacAravRttithI gauNa dRSTithI, paryAyArthikanaya abhedapakSagrAhI paNa che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola - digaMbara prakriyAthI nayanA bhedo :mULa bola - (1) tarka zAstranI daSTithI, (2) adhyAtma zAstranI daSTithI. bhAvArtha : digaMbaro be prakAre nayanA bheda kare che - (1) tarkazAstranI dRSTithI, (2) adhyAtmazAstranI dRSTithI. mULa bola : (1) tarka zAstranI daSTithI - (i) nayo, (ii) upanayo. bhAvArtha : digaMbaro tarkazAstranI dRSTithI naigamAdi nayo ane upanayo svIkAre che. mULa bola : (2) adhyAtma zAstranI daSTithI :- () nizcaya, (B) vyavahAra, bhAvArtha - yogamArganI pravRttine batAvanAra vyavahAranayane ane nizcayanayane digaMbaro adhyAtmazAstranI dRSTithI svIkAre che. mULa bola - (1) nayo nava :- (a) dravyArthika : 10 (b) paryAyArthika : 6 (c) naigama : 3 (d) saMgrahaH 2 (e) vyavahAraH 2 (f) jusUtraH 2 (g) zabadaH 1 (A) samabhirUTa : 1 (i) evaMbhUta H 1. bhAvArtha - digaMbaramatAnusAra navo nava che jenA bhedo nIce jaNAvyA mujaba che : (a) dravyArthikanayanA dasa bhedo che. (b) paryAyArthikanayanA cha bhedo che. (9) nigamanayanA traNa bhedo che. (d) saMgrahanayanA be bhedo che. (e) vyavahAranayanA be bhedo che. (f) RjusUtranayanA be bhedo che. (g) zabdanayano eka bheda che. (1) Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 19 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola samabhirUDhanayano eka bheda che. (i) evaMbhUtanayano eka bheda che. digaMbaramatAnusAra karAyela nava niyono vibhAga ucita nathI, teno zvetAMbara mata sAthe virodha che; kema ke vyArthikanayanA dasa bhedomAM pUrNa dravyArthikano saMgraha thato nathI ane paryAyArthikanayanA cha bhedomAM pUrNa paryAyArthikano saMgraha thato nathI, paraMtu nagamAdi sAta nayono ja dravyArthikanayamAM ane paryAyArthikanayamAM samAveza thato hovAthI naigamAdi sAta nayothI pRthar dravyArthika ane paryAyArthikanayonI kalpanA bhagavAnanA vacanathI viruddha che. te svayaM graMthakArazrIe 'dravyaguNaparyAyanA rAsa'mAM spaSTa karela che. jo ke naigamAdi sAta nayo ane tenA bhedo sAthe zvetAMbara pakSane koI virodha nathI. mULa bola - (a) dravyArthika - 10. 1. zuddhaH (i) kamapAvi rahita, (ii) sattAgrAhaka, (ii) bhedakalpanArahita. 2. azuddha (f) kapAdhi sApekSa, (ii) utpAda ane vyaya sApekSa, (ii) bhedakalpanA sApekSa. 3. mizraH (i) anvaya, i) svadravyAdi grAhaka, (ii) paradravyAdi grAhaka, (iv) paramabhAva grAhaka. bhAvArtha (a) dravyArthikanaya :digaMbaramatAnusAra dravyArthikanayanA 10 bhedo che. 1. zuddha dravyArthikanayanA traNa bhedo che : (i) karmaupAdhithI rahita zuddha AtmAne jonArI dRSTi, (ii) dareka padArthomAM rahelI dhUvAMzarUpa sattAne jonArI dRSTi ane (ii) bhedakalpanAthI rahita chae dravyomAM samAnatAne jonArI abheda dRSTi. A traNa dRSTio zuddha dravyArthikanayanI dRSTio che. 2. azuddha dravyArthikanayanA traNa bhedo che: (i) karmaupAdhithI sApekSa azuddha Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola jIvadravyane jonArI dRSTi, jenAthI saMsArI jIva dehadhArI dekhAya che, rUpasaMpattivALo dekhAya che, kASAyika pariNAmavALo dekhAya che, kSayopazamabhAvanI guNasaMpattivALo dekhAya che. tethI azuddha dravyArthikanayanI dRSTithI jIva cauda guNasthAnakanI pariNativALo dekhAya che, phakta dravyane jonArI dRSTi hovAthI dravyArthikanaya che. (ii) utpAda-vyaya sApekSa dravyane jonArI dRSTi azuddha dravyArthikanaya che, jenAthI saMsArI jIvo, pudgalo ke anya dravyomAM thatA utpAda-vyayane gauNa karIne tenAthI saMvalita evA jIvAdi dravyane jonArI dRSTi che te azuddha dravyArthikanaya che; kema ke utpAdavyaya paryAyArthikanayanI dRSTithI AkrAMta che mATe azuddha che. A nayadRSTithI siddhanA jIvone paNa temanAmAM thatA utpAdatraya sApekSa jovAmAM Ave tyAre te utpAdavyayathI yukta siddhanA AtmAne batAvanAra dRSTi azuddha dravyArthikanaya bane che. (i) bhedakalpanA sApekSa azuddha dravyArthikanayanI dRSTithI jIva, pudgala vagere dravya dekhAya che; kema ke jIva ane pugalano bheda karanArI dRSTi paryAyArthikanayanI dRSTi che tenI apekSA rAkhIne jIva ke pudgala dravyane jonArI dRSTi che tethI azuddha che. 3. mizra dravyArthikanayanA cAra bhedo che : (i) anvaya dravyArthikanaya eka svabhAvane kahe che. te kahe che ke eka ja dravya e guNa-paryAyasvabhAvavALuM che. Ama kahIne guNa-paryAyanA viSayamAM dravyano anvaya svIkAre che, je mizra dravyArthikanayanI dRSTi che. (ii) svadravyAdigrAhaka mizra dravyArthikanaya che dareka padArtho svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAvanI apekSAe che, tene grahaNa karanAra dravyArthikanayanI dRSTi che. A kathanamAM dravyane jonArI dRSTi hovAthI ane sAthe paradravyAdinI vyAvRtti karanArI dRSTi hovAthI mizra dravyArthikanayanI dRSTi che. (iii) vaLI, paradravyAdi grAhakanayanI dRSTi paradravya, parakSetra, parakALa ane parabhAvane AzrayIne "te dravya nathI' ema kahe che arthAt "vidyamAna paNa ghaTAdi padArtha te=paTAdi, svarUpe nathI' ema kahe che. A kathanamAM ghaTAdi dravyane jonArI dRSTi che ane paradravyAdinI apekSAe vibhAga karanArI hovAthI mizra dRSTi che. (iv) vaLI, paramabhAva grAhakanayanI dRSTi AtmAmAM aneka bhAvo hovA chatAM AtmAne jJAnasvarUpe svIkAre che. te dRSTi AtmAnA mukhya bhAvane jonArI hovAthI paramabhAvane jonArI dravyArthikanayanI dRSTi che; kema ke Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola. te AtmAne paramabhAvasvarUpe jue che. AtmAno paramabhAva e AtmAno paryAya che ane AtmAne te paryAyarUpe jue che tethI mizra dRSTi che. mULa bola : (b) paryAyArthikaH 6 1. zuddhaH () anAdi nitya (ii) sAdi nitya (iii) anitya. 2. azuddhaH (i) nitya (ii) karmopAdhi rahita nitya (ii) kapAdhi sApekSa nitya. - bhAvArtha: (b) paryAyArthikanaya:- digaMbara matAnusAra paryAyArthikanayanA 9 bhedo che. (1) zuddha paryAyArthikanayanA 3 bhedo che : (i) anAdi nitya - jema meruparvata pratikSaNa cayaupacaya pAme che topaNa pravAhathI anAdi ane nitya che tema zuddha paryAyArthikanaya svIkAre che. ahIM digaMbara matAnusAra dhrauvya aMzano svIkAra karAyo nathI, paraMtu cayaupacayamAtrano ja svIkAra karAyo che ane sadaza AkArarUpe cayaupacaya thato hovAthI tene zuddha kahe che, mATe zuddha paryAyArthikanayanI dRSTi che. (ii) sAdi nitya - vaLI, sAdi nitya e zuddha paryAyArthikanayano bheda che. jema siddhanA jIvo karmakSaya karIne utpanna thAya che tyArapachI satata navA navA zuddha paryAyo thAya che. sAdi nitya tene jonAra hovAthI zuddha paryAyArthikanaya che. te paryAyo sadA sadaza ja thAya che, tethI sadaza pravAhanI apekSAe nitya kahe che. vaLI, Avo zuddha paryAya anAdino nathI paraMtu siddha avasthAnI prAptikALamAM prAraMbha thAya che ane pachI sadA rahe che tethI sAdi nitya zuddha paryAyArthikanayano bheda che. (iii) anitya :- zuddha paryAyArthikanaya sattAne gauNa karIne pratikSaNa utpAdavyayane grahaNa kare che tethI zuddha che ane paryAyane grahaNa kare che mATe paryAyArthikanaya che. 2. azuddha paryAyArthikanayanA traNa bhedo che :- (i) anAdi nitya (ii) Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola sAdi nitya (iii) anitya. (i) nitya (ii) karmopAdhi rahita nitya (iii) karmopAdhi sApekSa nitya. (i) nitya :- A naya eka samayamAM paryAya utpAdavyayadhrauvyarUpa che tema kahe che. sattAne na svIkAravI e paryAyAthikanayanuM zuddha svarUpa che jyAre A naya utpAdavyayadhrauvya traNa svarUpa paryAya che ema kahe che. tethI sattA batAvanAra hovAthI azuddha paryAyArthikanaya che. (ii) karmopAdhi rahita nitya H- vaLI, karmopAdhi rahita saMsArI jIvane siddha jevA mAne te karmopAdhi rahita nitya azuddha paryAyArthikanaya che; kema ke saMsArI avasthAmAM ane siddha avasthAmAM AtmAnA zuddhaparyAyane jonArI dRSTi che tethI karmopAdhirahita che; ane karmanI upAdhi vidyamAna hovA chatAM tenI vivakSA karato nathI tethI azuddha paryAyArthikanaya che. (iii) karmopAdhi sApekSa nitya :- vaLI, saMsArI jIvane janma-maraNa e vyAdhi che ema kahIe tyAre jIvanA karmasaMyogajanita janmAdika azuddha paryAyanuM kathana thAya che. janmAdi vyAdhirUpa paryAya che mATe mokSArthI jIva tenA nAza mATe prayatna kare che; kema ke prayatnathI paryAyano ja nAza thaI zake, dravyano nahIM. vaLI karmopAdhi sApekSa saMsA2kALamAM rahenAra evA janmAdi paryAya nitya che tenuM kathana thAya che. mATe janma-maraNa e vyAdhi che ema kahevAthI karmaupAdhi sApekSa nitya paryAyanuM kathana thAya che. mULa bola H bhUta (c) naigama : 3 1. bhUtano vartamAnamAM Aropa 2. bhAvino bhUtamAM Aropa 3. ane bhAvino vartamAnamAM Aropa. bhAvArtha: (c) naigamanaya :- digaMbaro naigamanayanA traNa bhedo svIkAre che. (1) bhUtano vartamAnamAM Aropa H- jema bhUtakALamAM zrI vIrabhagavAna divALInA divase nirvANa pAmyA hatA, teno vartamAnanI divALImAM Aropa Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola karIne kahevAya che ke "Aje zrI vIrabhagavAna nirvANa pAmyA." (2) bhAvino bhUtamAM Aropa :- vaLI, bhAvino bhUtamAM Aropa karIne naigamano bIjo bheda kahevAya che. jema kevalIne bhaviSyamAM siddhapaNuM prApta thaze, te najIkamAM thavAnuM hovAthI kevalIne siddha kahevAmAM Ave tyAre bhAvinA siddhapaNAno bhUtamAM upacAra thAya che arthAt "siddha thayelA" ema kahevArUpa bhUtapaNAmAM upacAra che. (3) bhUta ane bhAvino vartamAnamAM Aropa :- jema cokhA raMdhAya che" ema kahIe tyAM keTalAka cokhA gaMdhAyelA che, te rUpa bhUtamAM vartamAnano Aropa che ane keTalAka cokhA raMdhAvAnA bAkI che te rUpa bhaviSyamAM vartamAnano Aropa che. mULa bola : (d) saMgraha : 2 1. ogha saMgraha, 2. vizeSa saMgraha. bhAvArtha: 23 (d) saMgrahanaya :- saMgrahanayanA be bheda che. (1) ogha saMgrahanaya :- ogha saMgrahanaya sattA mAtrane grahaNa karanAra che, tethI sarva padArthono saMgraha kare che. (2) vizeSa saMgrahanaya :- vizeSa saMgrahanaya ajIvane choDIne jIvarUpe sarva jIvono saMgraha kare che, te rIte anya paNa vizeSa saMgraha kare che. tethI vizeSa saMgrahanaya che. mULa bola H (e) vyavahAra :2 1. sAmAnya saMgraha bhedaka, 2. vizeSa saMgraha bhedaka. bhAvArtha = (e) vyavahAranaya :- vyavahAranayanA be bheda che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola (1) sAmAnya saMgrahAye svIkArelAno bhedaka:- jema je sat che, te jIvaajIva svarU5 che. tyAM ogha saMgrahanaye je satuM bhAve saMgraha karelo teno prastuta naya bheda kare che. (2) vizeSa saMgrahAye svIkArelAno bhedaka - jema vizeSa saMgrahanaya jIvarUpe, badhA jIvono saMgraha kare che tene ja vyavahAranaya "saMsArI ane mukta" ityAdi bhedothI bheda kare che. tethI vizeSa saMgrahano bhedaka evo vyavahAranayano bIjo bheda che. mULa bola : (f) RjusUtra : 2 1. sthUla RjusUla, 2. sUkSma RjusUtra. bhAvArtha : (f) jusUtranaya - RjusUtranayanA be bheda che. (1) sthUla RjusUtranaya :- sthUla RjusUtranaya manuSyabhavanA AkhA jIvanane kSaNarUpe svIkArIne manuSyakSaNarUpe kahe che. (2) sUkSma RjusUtranaya :- sUkSma RjusUtranaya manuSyabhavanI pratyeka kSaNane bhinna karIne mAtra vartamAnanI kSaNane ja svIkAre che. mULa bola : (g) zabda : 1 bhAvArtha - (g) zabdanaya - zabdanayanA avAMtara bhedo nathI. tethI teno eka bheda ja che. zabdanaya liMganA bhedathI ke vacananA bhedathI arthano bheda kare che. tethI eka ja nadInA taTane tara:, taTas ane taTI kahIne liMganA bhedathI nadInA taTano bheda kare che. vaLI, eka ja pANIne mApa: kahevAmAM Ave te bahuvacanano prayoga che ane nanna kahevAmAM Ave te ekavacanano prayoga che. tethI te pANIne bhinna svIkAre che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ED dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola mULa bola : (A) samabhirUTa : 1 bhAvArtha (A) samabhirUDhanaya :- samabhirUDhanayanA avAMtara bhedo nathI. vaLI, samabhirUDhanaya "ghaTa', "kuMbha' Adi zabdonA bhedathI eka ja ghaTane bhinna kahe che. mULa bola :| (i) evaMbhUta H 1 bhAvArtha : (i) evaMbhUtanaya - evaMbhUtanayanA avAMtara bhedo nathI. vaLI, evaMbhUtanaya "ghaTa' zabda je kriyAno vAcaka che te kriyA thatI hoya tyAre ja tene "ghaTa' svIkAre che, anya kALamAM tene "ghaTa' zabdavAcya kaheto nathI. mULa bola : (i) upanayoH 3 (a) sabhUta vyavahAra-2, (b) asadabhUta vyavahAra-9, (c) upacarita asadabhUta vyavahAra-9. bhAvArtha : digaMbara matAnusAra upanayonA traNa bheda che. (a) sadbhuta vyavahAranayanA be bhedo che. (b) asadbhuta vyavahAranayanA nava bhedo che. (c) upacarita asabhUta vyavahAranayanA 6 bhedo che. mULa bola : (a) sadabhUta vyavahAra : 2 1. zuddha sadabhUta vyavahAra, 2. azuddha sadabhUta vyavahAra. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola bhAvArtha - (a) sabhUta vyavahAra - sadbhuta vyavahArarUpa prathama upanayanA (1) zuddha ane (2) azuddha ema be bhedo che. (1) zuddha sadbhuta vyavahAra upanaya:- zuddha evA dharma-dharmIno bheda batAvanAra zuddha sadbhuta vyavahAra upanaya che. jema vyavahAranaya zuddha AtmAnuM kevaLajJAna che ema kahe che, tyAM kevalajJAnano AtmAthI bheda batAve che. AtmAnA zuddha bhAvone grahaNa karanAra hovAthI te zuddha che tathA AtmAmAM vidyamAna evA kevaLajJAnane grahaNa kare che tethI sabhUta che ane bheda kare che tethI vyavahAra che; kema ke bheda karavAthI ja AtmAthI atirikta jJAnano vyavahAra thaI zake che. (2) azuddha saddabhUta vyavahAra upanaya - vaLI, azuddha evA AtmAmAM matijJAnAdika batAvanAra sabhUta azuddha vyavahAra upanaya che, tyAM karmavALA azuddha AtmAne jonAra hovAthI azuddha che, AtmAmAM matijJAnAdi guNa vidyamAna che tene jonAra hovAthI sabhUta che ane AtmAthI matijJAnano bheda kare che mATe vyavahAra che. mULa bola : (b) AsadabhUta vyavahAra : 9 (1) dravyano dravyamAM upacAra, (2) guNano guNamAM upacAra, (3) paryAyano paryAyamAM upacAra, (4) guNano dravyamAM upacAra, (5) paryAyano dravyamAM upacAra, (6) dravyano guNamAM upacAra, (7) dravyano paryAyamAM upacAra, (8) paryAyano guNamAM upacAra, (9) guNano paryAyamAM upacAra. bhAvArtha : asabhUta vyavahArarUpa bIjA upanayanA nava bhedo che. (1) dravyano dravyamAM upacAra :- jema pudgaladravyano jIvadravyamAM upacAra karIne jIvane pudgala kahevAya; kema ke pudgala sAthe jIvadravya ekameka che. ahIM dravyanA dravyamAM upacArarUpa prathama bhedanI prApti che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bolA (2) guNano guNamAM upacAra :- jema AtmAnI bhAvalezyA jIvanA pariNAmarUpa hovAthI AtmAnA arUpI guNamAM pudgalanA kRSNAdi guNano upacAra karIne kRSNAdi lezyA kahevAya che. ahIM guNanA guNamAM upacArarUpa bIjA bhedanI prApti che. (3) paryAyano paryAyamAM upacAra :- hAthI, ghoDA vagere AtmadravyanA asamAnajAtIya je paryAyo che tene skaMdha kahIe tyAre paryAyarUpa hAthamAM AtmAnA paryAyarUpa hAthamAM, pudgalanA kaMdhaparyAyano upacAra karIne hAthIne skaMdha kahevAya che. ahIM paryAyamAM paryAyanA upacArarUpa trIjA bhedanI prApti che. (4) guNano dravyamAM upacAra :- jIvadravyamAM "huM gaura chuM' e prakAre pudgalanA guNano upacAra karavAmAM Ave tyAre guNanA dravyamAM upacArarUpa cothA bhedanI prApti che. (5) paryAyano dravyamAM upacAra :- jema, "huM deha chuM" ema bolIe tyAre huM" zabdathI AtmadravyanuM grahaNa thAya che ane temAM deharUpa paryAyano upacAra thAya che, tethI paryAyanA dravyamAM upacArarUpa pAMcamA bhedanI prApti che. (9) dravyano guNamAM upacAra:- A gaura dekhAya che" ema kahevAmAM Ave tyAre pudgalanA gaurarUpa guNamAM Atmadravyano upacAra thAya che. tethI dravyanA guNamAM upacArarUpa chaThThA bhedanI prApti che. (7) dravyano paryAyamAM upacAra - "deha te AtmA che" ema kahevAmAM Ave tyAre deharUpa pudgalaparyAyamAM Atmadravyano upacAra thAya che. tethI dravyanA paryAyamAM upacArarUpa sAtamA bhedanI prApti che. (8) paryAyano guNamAM upacAraH- "matijJAna e zarIra che" ema kahevAmAM Ave tyAre AtmAnA matijJAnarUpa guNamAM zarIrarUpa pudgalaparyAyano upacAra thAya che. tethI paryAyanA guNamAM upacArarUpa AThamA bhedanI prApti che. (9) guNano paryAyamAM upacAra :- jema "zarIra te matijJAnarUpa che" ema kahevAmAM Ave tyAre zarIrarUpa pagalaparyAyamAM AtmAnA matijJAnarUpa guNano upacAra thAya che. tethI guNanA paryAyamAM upacArarUpa navamA bhedanI prApti che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 mULa bola : dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola (c) upacarita asadbhUta vyavahAra : 6 (1) zuddha upacarita : 3 (i) svajAti asadbhUta vyavahAra, (ii) vijAti asadbhUta vyavahAra, (iii) svajAti-vijAti asadbhUta vyavahAra. (2) upacaritopacarita asadbhUta vyavahAra : 3 (i) svajAti upacarita asadbhUta vyavahAra, (ii) vijAti upacarita asadbhUta vyavahAra, (iii) svajAti-vijAti upacarita asadbhUta vyavahAra. bhAvArtha: uparita asadbhUta vyavahAra H- digaMbara matAnusAra upacarita asadbhUta vyavahA2nA cha bhedo che. jemAM zuddha uparita asadbhUta vyavahAra upanayanA ane upacirata upacirata asadbhUta vyavahAra upanayanA 3-3 bhedo che. (1) zuddha uparita asadbhUta vyavahAra upanaya :- eka upacAra upara bIjo upacAra nathI te zuddha uparita asadbhUta vyavahAra che. tenA traNa bhedo che. (i) svajAti asadbhUta vyavahAra H- jema 'paramANu bahupradeza che' ema kahevAmAM Ave che; kema ke paramANumAM bahupradeza thavAnI yogyatA che mATe svajAti asadbhUta vyavahAra che. (ii) vijAti asadbhUta vyavahAra H- jema 'matijJAna mUrta che' ema kahevAmAM Ave che; kema ke mUrta evA ghaTAdi viSayo, mUrta evA prakAzanA pudgalo ane mUrta evA manovargaNAnA pudgalo - tene avalaMbIne AtmAmAM matijJAna pragaTe che. tethI matijJAna mUrta nahIM hovA chatAM mUrta evA viSayo AdithI thatuM hovAne kAraNe vijAti asadbhUta vyavahArathI matijJAnane mUrta kahevAya che. (iii) svajAti-vijAti asadbhUtavyavahAra :- jema koIne jIva-ajIva Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola viSayaka jJAna thAya tyAre svajAti-vijAti asabhUtavyavahArathI te matijJAna thavAne kAraNe svajAti-vijAti asaddabhUtavyavahArathI jIva-ajIva viSayaka matijJAna che tema kahevAya che. (2) upacaritopacarita asabhUta vyavahAra - eka upacAra upara bIjo upacAra karavAmAM Ave tyAre upacaritopacarita asabhUta vyavahAra bane che, je zuddha upacarita asabhUta vyavahArathI bhinna che. tenA paNa traNa bhedo che. (i) svajAti upacarita asabhUta vyavahAra:- "huM putrAdika" ema kahevAmAM Ave tyAre svajAti upacarita asabhUta vyavahAra bane che; kema ke pitAnI apekSAe pote putrAdika che ane potAnA putrAdithI potAno bheda che topaNa atirAgane kAraNe potAnA putrAdi sAthe potAno abheda karIne "huM putrAdika kahetI vakhate abheda saMbaMdhano upacAra karAya che athavA "A mArA putrAdi che' ema kahevAmAM Ave tyAre paNa svajAti upacarita asadbhuta vyavahAranI prApti che. (ii) vijAti upacarita asabhUta vyavahAra H- "mArAM vastrAdika" kahevAmAM Ave che tyAre vastrAdi pudgalarUpa hovA chatAM paNa vijAti evA pudgalono AtmAnI sAthe abheda upacAra karAya che tethI vijAti upacarita asabhUta vyavahAranI prApti che. | (ii) svajAti-vijAti upacarita asabhUtavyavahAra:- "A gaDha mAro che athavA "A deza mAro che" ema kahevAmAM Ave tyAre gaDhamAM ke dezamAM rahelA sarva jIvono ane sarva pudgalono potAnA AtmAnI sAthe abheda upacAra thAya che. ahIM svajAti evA jIva ane vijAti evA pudgalono AtmA sAthe upacAra hovAthI svajAti-vijAti upacarita asabhUtavyavahAranI prApti che. A traNe bhedomAM AtmAno deha sAthe abheda upacAra karyA pachI bIjo upacAra che tethI A traNe bhedomAM upacarita upacarita asadUbhUta vyavahAranI prApti che. mULa bola : AdhyAtmika gayo-2 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola (1) nizrcaya-2 :- (a) zuddha nizcayanaya, (b) azuddha nizcayanaya. 30 (2) vyavahAra-2 :- (a) sadbhUta vyavahA2, (b) asadbhUta vyavahAra 2. (a) sadbhUta vyavahAra-2 :- (i) upacarita sadbhuta, (ii) anupacarita sadbhUta. (b) asadbhUta vyavahAra-2 :- (i) upacarita asadbhuta, (ii) anupacarita asadbhUta. (i) upacarita asadbhUta-2 : (1) asaMzleSita yogathI, (2) saMzleSita yogathI. * 'dravyaguNaparyAyanA rAsa'nI DhALa-8nI gAthA-6 ane gAthA-7 pramANe uparita asadbhUta vyavahAranaya asaMzleSita yogathI kalpita che ane anupacarita asadbhUta vyavahAranaya saMzleSita yogathI akalpita che. tethI mULa bolamAM uparita asadbhUta vyavahAranayano asaMzleSita yogathI bheda che ane anuparita asadbhUta vyavahAranayano saMzleSita yogathI bheda che e pramANe joIe. 'dravyaguNaparyAyanA rAsa' pramANe ja ahIM mULa bolanA bhAvArthamAM zuddhi karela che. bhAvArtha: AdhyAtmika nayo be prakAranA che. (1) nizcayanaya ane vyavahAranaya. (1) nizcayanaya :- tenA be bheda che. (a) zuddha nizcayanaya :- zuddha nizcayanaya saMsAra avasthAmAM paNa AtmAne siddhasadaza svarUpe batAvanAra dRSTi che; kemake nizcayanayathI saMsArI jIvonuM paNa evuM ja svarUpa che. (b) azuddha nizcayanaya H- azuddha nizcayanaya saMsArI jIvomAM karmono saMbaMdha ke zarIrano saMbaMdha svIkArato nathI, topaNa rAgAdi bhAvo AtmAmAM che tema svIkAre che; kema ke pudgalane avalaMbIne thanArA bhAvo paNa AtmAmAM ja thAya che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola (2) vyavahAranaya - tenA be bheda che. (a) sadabhUta vyavahAra :- sadbhuta vyavahAranayanA be bheda che. (i) upacarita sabhUta vyavahAranaya :- "jIvanuM matijJAna' e prakAranA prayogamAM guNa-guNIno bheda batAvyo mATe vyavahAranaya che, matijJAna zuddha AtmAno guNa nathI, aupAdhika guNa che mATe upacarita che ane AtmAmAM vidyamAna che mATe sabUta che. A upacarita sabhUta vyavahAranaya "jIvanuM matijJAna' kahe che. (ii) anupacarita sabhUta vyavahAranaya - "AtmAnuM kevaLajJAna' e prakAranA prayogamAM AtmAno kevaLajJAnathI bheda karyo, tethI vyavahAranaya che, kevaLajJAna AtmAno nirupAdhika svabhAva che mATe anupacarita che ane AtmAmAM kevaLajJAna vidyamAna che mATe sabhUta che. (i) asaMzleSita yogathI upacarita asabhUta vyavahAranaya :- "devadattanuM dhana' e prakAranA prayogamAM devadattanI sAthe dhanano saMbaMdha saMzleSavALo nathI. A asaMzleSita yogathI kalpita saMbaMdha che. | (ii) saMzleSita yogathI anupacarita asabhUta vyavahAranaya :-"AtmAnuM zarIra' e prakAranA prayogamAM AtmAno zarIra sAtheno saMbaMdha saMzleSavALo che. A saMzleSita yogathI kalpita saMbaMdha che. - zvetAMbara prakriyAthI nayanA bhedo : - mULa bola : pAMca ane pAMcaso, athavA sAta ane sAtaso. bhAvArtha : pAMca ane pAMcaso - tattvArthasUtrakAre apekSAe pAMca no svIkAryA che tyAM chellA traNa nayone zabdanayathI grahaNa karela che tethI sAta nayane sthAne pAMca nayonI prApti che darekanA so bhedo hovAthI pAMcaso nayonI prApti che. athavA Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola sAta ane sAtaso :- vaLI, zvetAMbara prakriyAnusAra naigamAdi sAta no che ane darekanA so bhedo hovAthI sAtaso nayonI prApti che. mULa bola : nayanA bhedoH- (1) dravyArthika nayo, (2) paryAyArthika nayo. (1) dravyArthika nayo - (a) tArkika mate - (i) baigama, (i) saMgraha, (ii) vyavahAra. (b) saiddhAMtika mate - (i) maigama, (ii) saMgraha, (ii) vyavahAra, (iv) jusUtra. (2) paryAyArthika nayo - (a) tArkika mate:- (i) RjusUtra, (ii) zabda, (i) samabhirUTa, (iv) evaMbhUta. (b) saiddhAMtika mate:- (i) zabda, (ii) samabhirUDha, (iii) evaMbhUta. bhAvArtha : (1) dravyArthika nayo - dareka padArtha dravya ane paryAyasvarUpa che, temAM dravyane jonArI dRSTithI dravyArthikanayanI prApti che. (a) tArkikanA mate - pU.A.bha. zrI siddhasenadivAkarasUrIzvarajI mahArAjA ane pU.A.bha. zrI malavAdIsUrIzvarajI mahArAjAnA mate (i) naigamanaya, (ii) saMgrahanaya ane (iii) vyavahAranaya e traNa navo dravyArthikanayo che. | (b) saiddhAMtikanA mate:- zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNAdi siddhAMtavAdInA mate (i) maigamanaya, (i) saMgrahanaya, (i) vyavahAranaya ane (iv) RjusUtranaya e cAra navo dravyArthikanayo che. (2) paryAyArthikanayo - dareka padArtha dravya ane paryAyasvarUpa che temAM paryAyane jonArI dRSTithI paryAyArthikanayanI prApti che. (a) tArkikanA mate - pU.A.bha. zrI siddhasenadivAkarasUrIzvarajI mahArAjA ane pU.A.bha. zrI mallavAdIsUrIzvarajI mahArAjAnA mate (i) RjusUtranaya, (ii) zabdanaya, (i) samabhirUDhanaya ane (iv) evaMbhUtanaya - e cAra navo Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chuTA bola. 33 paryAyArthikanayo che. saiddhAttikanA mate - pU. zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa Adi siddhAMtavAdInA mate (i) zabdanaya, (ii) samabhirUDhanaya ane (ii) evaMbhUtanaya - e traNa nayo paryAyArthikanayo che. nayonA saMbaMdhamAM keTalIka vizeSa samaja - pUrvamAM sAta nayo batAvyA teno AdhAra mukhya dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya che. have te dravyArthikanayonA ane paryAyArthikanayonA viSayamAM ja anya dRSTithI padArthane jovAmAM Ave tyAre vastu kaI rIte prApta thAya ? te rUpa vizeSa samajane batAve che - mULa bola : (1) arthanayo-4:- (i) baigama, (ii) saMgraha, (ii) vyavahAra, (iv) gajusUtra. (2) zabdanayo-3:- (i) zabda, (i) samabhirUTa, (ii) evaMbhUta. bhAvArtha : sAtanayonA mukhya be bhedo che : (1) arthanayo ane (2) zabdanayo. arthane jonArI je dRSTi te arthanaya che ane zabdane jonArI je dRSTi te zabdanAya che. A pramANe artha karavo hoya to bahuvacanamAM "arthanayo' ane zabdanayo' ema na kahevAya; paraMtu ekavacanamAM "arthanaya" ane "zabdanaya' ema kahevuM joIe, chatAM tenA peTAbhedane sAme rAkhIne arthane jonArI dRSTine arthano ane zabdane jonArI dRSTine zabdanayo kahela che. (1) arthanayo - arthanayonA cAra bhedo che: (i) maigamanaya, (ii) saMgrahAya, (ii) vyavahAranaya ane (iv) RjusUtranaya. A cAre nayo bAhya padArthane joIne vastunA svarUpane sUkSma-sUkSmatara batAvavA mATe pravartatA jJAnanA upayoga svarUpa che. (2) zabdanayo - zabdanayonA-traNa bhedo che : (i) zabdanaya, (ii) samabhirUDhanaya, (ii) evaMbhUtanaya. A traNe nayo bAhya padArthane joyA pachI te padArthane avalaMbIne thatA zabdanA vikalponA baLathI padArthane joIne vastunA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA sasanA chUTA bola sUkSma-sUkSmatara svarUpane batAvavA mATe pravartatA jJAnanA upayogasvarUpa che. have naigamAdi nayonuM svarUpa batAve che . 34 mULa bola : sAmAnya vizeSa ubhaya saMcArI : naigama bhAvArtha: naigamanaya sAmAnyavizeSa ubhaya saMcArI che arthAt koIka sthAnamAM sAmAnyane jonArI dRSTithI naigamanaya pravarte che to koIka sthAnamAM vizeSane jonArI dRSTithI naigamanaya pravarte che. AthI ja, sAmAnyagrAhI naigamanaya ane vizeSagrAhI naigamanaya ema naigamanayanA be bhedo che. mULa bola : sAmAnya saMcArI naya : saMgraha bhAvArtha: saMgrahanaya sAmAnya saMcArI naya che arthAt koIka sthAnamAM saMgrahanaya prakRSTa sAmAnyane grahaNa kare che to koIka sthAnamAM avAMtara sAmAnyane grahaNa kare che, topaNa vizeSane grahaNa karato nathI. AthI ja kyAreka sat sape jagatanA sarva padArthone sAmAnyathI grahaNa kare che to kyAreka ghaTatvajAtithI sarva ghaTono saMgraha kare che. mULa bola : vizeSa saMcArI naya : vyavahAra, RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta. bhAvArtha: vyavahAranaya, RjusUtranaya, zabdanaya, samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanaya A pAMca naya vizeSa saMcArI naya che. saMgrahanaye je sAmAnyane grahaNa karela hoya teno ja A pAMce nayo kramazaH vizeSa vizeSa bheda karIne grahaNa kare che. AthI ja, sape saMgrahanaye prakRSTa sAmAnyano saMgraha karyo temAM ja vyavahAranaya Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola 35 te sat jIvarUpa ke ajIvarUpa che ityAdi vizeSano vibhAga karIne pravarte che. vyavahAranaye jIvane traNakAlavartI sAmAnyarUpe grahaNa karela tene ja vartamAna kSaNa dvArA RjusUtranaya vizeSa batAve che. vartamAna kSaNanA taTane RjusUtra taTa kahe tene ja "ta:, taTI, ta8' e pramANe liMganA bhedathI bheda karIne zabdanaya vizeSasaMcArI bane che. zabdanaya "ghaTa, kuMbhane sAmAnyathI ghaTarUpe grahaNa kare che tene ja samabhirUDhanaya ghaTarUpe ghaTane ane kuMbharUpe kuMbhane bhinna svIkArIne vizeSa saMcArI bane che. vaLI, samabhirUDhanaya ghaTanakriyAkALavALA ghaTane ane ghaTanakriyAkALa vagaranA ghaTane sAmAnyathI ghaTarUpe grahaNa kare che tene ja evaMbhUtanaya ghaTanakriyAvALAne ghaTa kahIne ane ghaTanakriyA vagaranAne aghaTa kahIne bheda kare che, je aMtima vizeSane jonAra che. tyArapachI vizeSanI aprApti che. mULa bola : saikAlika nayaH naigama, saMgraha, vyavahAra. bhAvArtha nigamanaya, saMgrahanaya ane vyavahAranaya vaikAlika che; kema ke A traNe nayo kSaNanA bhedathI vastuno bheda karanArA nathI; paraMtu padArthane trikALavartI vasturUpe svIkArIne tenA ja pUrvIpUrvanA naya karatAM uttarano naya sUkSma svarUpane batAvanAra che. mULa bola : vartamAnakAlika naya : RjusUtra, zabda, samabhirUTa, edbhUta. bhAvArtha - RjusUtranaya, zabdanaya, samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanaya A cAra nayo vartamAnakAlika naya che; kema ke trikALavartI vastune mAtra vartamAnakSaNarUpe svIkArIne RjusUtranaya pravarte che ane temAM ja sUkSma-sUkSmatara svarUpane batAvanAra zabdanaya, samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanaya A traNa nayonI dRSTi che. mULa bola : sarvanikSepagrAhI: naigama, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 dravya-guNa-paryAyanA rasanA chUTA bola bhAvArtha : nigamanaya, saMgrahanaya, vyavahAranaya ane RjusUtranaya A cAra navo sarvanikSepagrAhI che; kema ke A cAre nayo nAma, sthApanA, dravya ane bhAva A cAreya nikSepAne grahaNa kare che. mULa bola : bhAvanikSepagrAhI H zabda, samabhirUTa, evaMbhUta. bhAvArtha :- : zabdanaya, samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanaya A traNa naya mAtra bhAvanikSepagrAhI che. tethI bhAvazUnya dharmanI kriyAne A traNa navo dharmarUpe svIkAratA nathI, paraMtu mokSane anukULa bhAvane ja dharmarUpe svIkAre che. vaLI bhAvaghaTane ja ghaTa kahe che; paraMtu nAmaghaTane, sthApanAghaTane ane dravyaghaTane ghaTarUpe svIkAratA nathI. AthI ja ghaTanA citrane paNa A traNa nayo "ghaTa' svIkAratA nathI. bhAvaghaTane ghaTarUpe svIkAryA pachI paNa zabdanaya, samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanaya uttara-uttaranA sUkSmabhAvane grahaNa karanAra che. AthI ja ghaTanakriyAvALA ghaTane ja evaMbhUtanaya "ghaTa' kahe che, ghaTanakriyA vagaranA ghaTane evaMbhUtanaya "ghaTa' kaheto nathI. mULa bola : pAMcabhAvagrAhI H naigama, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra. bhAvArtha - nagamanaya, saMgrahanaya, vyavahAranaya ane RjusUtranaya A cAra no audayika, pathamika, kSAyopathamika, kSAyika ane pAriNAmika ema pAMceya bhAvone grahaNa karanAra che. mULa bola - eka bhAvagrAhI H evaMbhUtanaya. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola bhAvArtha - evaMbhUtanaya AtmAnA mULabhUta svarUpaAtmaka kSAyikabhAvane ja grahaNa kare che. tethI eka bhAvagrAhI che. mULa bola - zabda, artha - ubhayagrAhI - naigama, saMgraha, vyavahAra, jusutra. bhAvArtha - nagamanaya, saMgrahanaya, vyavahAranaya ane RjusUtranaya zabda ane artha ubhayane grahaNa kare che arthAt naigamAdi cAra navo zabdathI thatA jJAnane ane arthathI thatA jJAna ema baMne jJAnane grahaNa karanArA che. jema ghaTarUpa vastune joIne nagamAdi cAra nayo potapotAnI dRSTithI tenA svarUpane batAve che. vaLI, zAstrakathita zabdathI vAcya dharmAstikAyAdi padArtho hoya tyAre artha dekhAto nathI topaNa zabdanA avalaMbanathI upasthita thatA dharmAstikAyAdi arthane grahaNa karavAmAM naigamAdi cAra navo pravarte che. vaLI, kyAreka zabda ane artha ubhayane grahaNa karIne naigamAdi cAra navo pravarte che. sAme rahelA padArthane avalaMbIne zabdathI tenuM svarUpa batAvavAmAM Ave temAM naigamAdi cAra navo potapotAnI dRSTithI teno artha batAve che. mULa bola : liMgAdi bhede bhedagrAhI - zabda, samabhirUDha, evabhUta. bhAvArtha : zabdanaya, samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanaya liMgAdinA bhedamAM bhedane grahaNa karanAra che. jema eka ja taTane "Ta:, taTI, taraM' e prakAranA liMganA bhedathI traNe nayo bhinna svIkAre che AdipadathI ekavacana, bahuvacananA bhedathI traNe nayo vastune bhinna svIkAre che. mULa bola - paryApabhede bhedagrAhI H samabhirUTa, evabhUta. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola bhAvArtha - samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanaya paryAyanA bhedathI vastuno bheda kare che. jema eka ja ghaTano ghaTaparyAyanA ane kuMbhaparyAyanA bhedathI bheda kare che. mULa bolaH yathArtha tathAgrAhI - evaMbhUtanaya. bhAvArtha : evaMbhUtanaya "yathA artha che te pramANe" grahaNa karanAra naya che. je zabdano je artha che te prakAranA kAryane karatI vastune te zabdathI vAcya kahe che te evaMbhUtanaya che. mULa bolaH uttarottara vistRta viSayagrAhI - evaMbhUta, samabhirUTa, zabada, RjusUtra, vyavahAra, saMgraha, naigama. bhAvArtha: evaMbhUtanayathI mAMDIne naigamana sudhInA nayo uttarottara vistRta viSayane grahaNa kare che. evaMbhUtanaya ghaTanakriyA karatA ghaTane ja ghaTa kahe che, jyAre samabhirUDhanaya ghaTanakriyA na thatI hoya ane ghaTanakriyA thatI hoya te baMnene ghaTa kahe che. tethI evaMbhUtanayathI vistRta evA ghaTarUpa arthane samabhirUDhanaya grahaNa kare che. vaLI, samabhirUDhanaya eka ja ghaTane ghaTa ane kuMbha zabdathI bhinna kare che, tene ja zabdanaya ekarUpe svIkAre che. tethI samabhirUDhanaya karatAM zabdanayano viSaya vistRta bane che; kema ke te "ghaTa" ane "kuMbha' baMne zabdathI vAcya "ghaTane svIkAre che. vaLI, zabdanaya liMganA bhedathI ane ekavacanabahuvacananA bhedathI vastuno bheda kare che. tethI eka ja taTane 'tada:', 'tara' ane ta8' ema kahevAthI e traNeno bheda kare che, jyAre RjusUtranaya e sarvane "taTa' padathI grahaNa kare che. tethI RjusUtranayano viSaya zabdanayanA viSaya karatAM vistRta arthagrAhI che. vaLI, RjusUtranaya vartamAnakSaNavartI vastune svIkAre che ane vyavahAranaya trikALavartI vastune svIkAre che. mATe RjusUtranaya karatAM Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola 39 vyavahAranayano viSaya vistRta che. vaLI, vyavahAranaya vivakSita ghaTane traNe kALavartI ghaTarUpe svIkAre che, jyAre saMgrahanaya "ghaTatvena'sarva ghaTano saMgraha kare che, tethI saMgrahanaya sarva ghaTono saMgraha karanAra hovAthI vyavahAranayane abhimata ghaTa karatAM saMgrahanaya vistRta arthagrAhI che. vaLI, koI puruSa jIvonI hiMsA kare te sarva hiMsAno hiMsApaNArUpe saMgrahanaya svIkAra kare che; paraMtu ghaTane koI phoDI nAkhe to "teNe ghaTanI hiMsA karI che tema svIkArIne hiMsArUpe saMgrahanaya saMgraha karato nathI, jyAre nigamanaya to koI puruSa jIvonI hiMsA kare ke ghaTAdi ajIva padArthane phoDI nAkhe topaNa "paTo mane hiMsitaH' ema kahIne jIva-ajIvaviSayaka hiMsA svIkAre che. tethI naigamanaya saMgrahanaya karatAM vistRta viSayane grahaNa karanAra che. mULa bola : uttarottara saMkSipta viSayagrAhI - naigama, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra, zabda, samabhirUTa, evaMbhUta. bhAvArtha : nigamanayathI mAMDIne evaMbhUtanaya uttarottara saMkSipta viSayagrAhI che. pUrvamAM evaMbhUtanayathI mAMDIne naigamanaya uttarottara vistRta viSayagrAhI batAvyA, tenAthI viparIta naigamanayathI mAMDIne evaMbhUtanayanI vicAraNA karavAmAM Ave to te pramANe uttarottara saMkSipta viSayagrAhI nayanI prApti thAya. mULa bola : uttarottara pUlatA viSayagrAhI H- evaMbhUta, samabhirUTa, zabada, RjusUtra, vyavahAra, saMgraha, naigama. bhAvArtha : evaMbhUtanayathI mAMDIne nagamanaya uttarottara pUlatAgrAhI che; kema ke evaMbhUtanaya atyaMta sUkSma dRSTithI jonAra hovAthI ghaTanakriyAkALamAM ja ghaTane ghaTa kahe che, anya kALamAM te ja ghaTane "ghaTa' kaheto nathI. te prakAranI evaMbhUtanayanI sUkSmadraSTi karatAM kaMIka skUladRSTi samabhirUDhanayanI hovAthI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 divya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola ghaTanakriyAkALavALA ghaTane ane ghaTanakriyAkALa rahita ghaTane ghaTarUpe svIkAre che. vaLI, samabhirUDhanaya ghaTanakriyArahita kALavALA ghaTane ghaTarUpe svIkAravA chatAM ghaTa ane kuMbha vacce bheda jonArI sUkSma dRSTivALo che, tenAthI sthUlatAne grahaNa karanAra zabdanaya ghaTane ane kuMbhane ekarUpe svIkAre che tethI sthUladRSTivALo che. vaLI, zabdanaya ghaTane ane kuMbhane ekarUpe svIkAranAra hovA chatAM taTa:', tI' ane 'ta8' e prakAranA liMganA bhedathI eka ja taTano bheda kare che ane ekavacana-bahuvacananA bhedathI paNa "mApa:' ane "nano pANIrUpe bheda kare che, tethI kAMIka vadhu sthUladaSTivALo che. vaLI, tenAthI sthUladaSTivALo RjusUtranaya te traNeya zabdathI vAcya taTane ekarUpe svIkAre che tethI zabdanaya karatAM sthUlatAne grahaNa karanAra RjusUtranaya che. vaLI, RjusUtranaya liMgAdinA bhedathI taTano bheda nahIM karanAra hovA chatAM trikALavartI taTane svIkArato nathI paraMtu vartamAnakSaNavartI taTane ja taTa kahe che tethI kAMIka sUkSma dRSTivALo che. tenA karatAM vyavahAranaya trikALavartI evA te taTane taTarUpe svIkAre che, tethI sthUlatAne grahaNa karanAra che. vaLI, vyavahAranaya sanmukha dekhAtA taTane ja taTarUpe svIkAre che; paraMtu taTatvathI sarva taTano saMgraha karato nathI. jyAre saMgrahanaya tatvathI sarva taTano saMgraha kare che, mATe vyavahAranaya karatAM sthUlatAne grahaNa karanAra che. vaLI, saMgrahanaya jIvonI hiMsAne hiMsArUpe svIkArIne sarva hiMsAne svIkAre che topaNa ajIvanI hiMsAne hisArUpe svIkArato nathI jyAre naigamanaya jIva ane ajIva ema baMnenI hiMsAne hiMsArUpe svIkAre che tethI saMgrahanaya karatAM sthUlatAne grahaNa karanAra naigamanAya che. mULa bola : uttarottara sUkSmatA viSayagrAhI - naigama, saMgraha, vyavahAra, Rjutra, zabda, samabhirUTa, evaMbhUta. bhAvArtha : nigamanayathI mAMDIne evaMbhUtanaya uttarottara sUkSmatAgrAhI che; kema ke pUrvamAM batAvyA tene ja viparIta rIte vicArIe to naigamanayathI mAMDIne evaMbhUtanaya uttarottara sUkSmatAgrAhI che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 dravya-guNa-paryAyanA rasanA chaTA bola - -: "tattvArthAdhigama sUtra"ne AdhAre nayonA bheda - mULa bola : naigama, saMgraha, vyavahAra, jusUtra, zabda. bhAvArtha - tattvArthAdhigama sUtra"ne AdhAre pAMca nayo che : naigamanaya, saMgrahAya, vyavahAranaya, RjusUtranaya ane zabdanaya. ahIM evaMbhUtanaya, samabhirUDhanaya ane zabdanayano zabdanayathI saMgraha che; kema ke hiMsAnA viSayamAM te traNe nayono eka abhiprAya che. tethI te sthAnamAM te traNa nayonI dRSTinA alaga vibhAgo paDatA nathI. je dRSTithI zabdanaya AtmAne bhAvaprANane ja hiMsA kahe che, te zabdanayanI dRSTi te traNa nayono evaMbhUtanaya, samabhirUDhanaya ane zabdanaya - te traNe nayono, eka abhiprAya che. tethI je je sthAnomAM te traNe nayonI eka dRSTi hoya te te sthAnomAM tene AzrayIne naigamAdi pAMca nayonI prApti che. mULa bola : (a) naigama - I) dezasaMgrahI, (ii) sarvasaMgrahI. bhAvArtha : (a) naigamanaya :- naigamanayanA be bhedo che : (i) dezasaMgrahI - badhA ghaTano ghaTatvathI saMgraha kare che. (ii) sarvasaMgrahI H- "sat' svarUpe sarva padArthono saMgraha kare che. mULa bola : (b) zabda - i) sARta, i) samabhirUTa, (ii) evaMbhUta. bhAvArtha - (b) zabdanaya :- zabdanayanA traNa bhedo che : sAmmatanaya, samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanaya="tattvArthAdhigama sUtra"mAM je pAMca no svIkAryA che, te pAMca nayomAM je zabdanaya svIkAryo che te sAmmatanaya, samabhirUDhanaya ane Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola evaMbhUtanaya svarUpe traNa bhedavALo che. tethI naigamAdi nayonA je sAta bhedo che temAM je zabdanaya che tenA sthAne sAmmatanaya grahaNa karIne zabdanayanA traNa bhedo pADela che. -: "pramANanayatattAlokAlaMkArane AdhAre nayonA bhedo :mULa bola : nayo-2 (a) dravyArthika, (b) paryAyArthika. bhAvArtha : "pramANanayatattAlokAlaMkArane AdhAre nayonA be bhedo che : (a) dravyArthikanaya, (b) paryAyArthikanaya. mULa bola :| (a) dravyArthika-3- (i) baigama, (i) saMgraha, (ii) vyavahAra. bhAvArtha - dravyArthikanayanA traNa bhedo che : naigamanaya, saMgrahanaya ane vyavahAranaya. mULa bola : I) naigama-3:- (1) be dharmanI paraspara gauNamukhyabhAvavivakSA, (2) be dharmInI paraspara gauNamukhyabhAvavivakSA, (3) dharma ane dharmInI paraspara gauNamukhyabhAvavivakSA. bhAvArtha (i) maigamanaya :- naigamanayanA traNa bhedo che : (1) be dharmanI paraspara gauNamukhyabhAvavivakSAvALo nagamanayaH- jema AtmAmAM jJAnaguNa paNa che ane vIryaguNa paNa che topaNa saMdarbhane anurUpa kyAreka jJAnaguNane pradhAna karIne kahevAmAM Ave ke, sarva kalyANanuM kAraNa yathArtha jJAna ja che. te sthAnamAM paNa gauNarUpe kriyAne svIkArI ja che; kema ke samyaka jJAna ucita kriyA dvArA ja kalyANanuM kAraNa che topaNa je dvAra hoya te gauNa kahevAya ane je dvArI hoya te mukhya kahevAya. tethI jJAna ja kalyANanuM kAraNa che ema kahevAya che. vaLI, Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola kyAreka vIryane pradhAna karIne kahevAmAM Ave ke, sarva kalyANanuM kAraNa hitAnukUla ucita kriyA ja che. te sthAnamAM paNa gauNarUpe samyagujJAna svIkRta ja che; kema ke samyagujJAna vagara hitAnukUla kriyA thaI zake nahIM. (2) be dharmInI paraspara gauNamukhyabhAvavivakSAvALo negamanaya :- jema koI vivakSita kArya be vyakti dvArA thayeluM hoya chatAM koIkane pradhAna karIne anya dharmIne gauNa karIne kahevAmAM Ave ke, A kArya A puruSe ja karyuM che" tyAM arthathI anya puruSano vyApAra hovA chatAM te gauNa bane che. (3) dharma ane dharmInI paraspara gauNamukhyabhAvavivakSAvALo negamanaya :jema koI yogya jIva tattvane jANavA mATe svaparAkrama karato hoya tyAre dharmI evo jIva ja tattvanI prApti kare che topaNa te jIvamAM vartatI mArgAnusArI buddhirUpa dharmane mukhya karIne kahevAmAM Ave ke A jIvamAM vartatI mArgAnusArI buddhine kAraNe ja tene tattvanI prApti thaI; kema ke buddhinuM phaLa tattvavicAraNA che. AthI ja, anya koI jIva te prakAre ja zAstravacanAnusAra adhyayanamAM prayatna karato hovA chatAM tenAmAM mArgAnusArI buddhino kSayopazama thayelo na hoya to tene viparIta ja bodha thAya che, tema kahIne dharmI evA puruSane gauNa karavAmAM Ave ane mArgAnusArI buddhine pradhAna karavAmAM Ave to naigamanayanA trIjA bhedanI prApti thAya che. mULa bola :| (i) saMgraha-2 - (1) parasaMgraha, (2) aparasaMgraha. bhAvArtha (i) saMgrahanaya - saMgrahanayanA be bhedo che : (1) parasaMgraha ane (2) aparasaMgraha. (1) parasaMgrahanaya :- prakRSTa saMgraha karanAra dRSTi parasaMgrahanaya che. sat rUpe sarva dravyo ane sarva bhAvono saMgraha kare che te parasaMgrahanaya che. (2) aparasaMgrahanaya - jema, ghaTavarUpe sarva ghaTano saMgraha kare te avAMtara saMgraha arthAt aparasaMgraha che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola mULa bola : arthanayo - naigama, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra. zabdanAyo - zabda, samabhirUTa, evaMbhUta. bhAvArtha : arthanayo - arthane joIne tene avalokana karanAra je nayonI dRSTi che te arthanayo che. naigamanaya, saMgrahanaya, vyavahAranaya ane RjusUtranaya e cAra nayo arthanayo che. zabdanayo - arthane joyA pachI zabdane avalaMbIne vastuno bheda karanArI dRSTi che te zabdanayo che. zabdanaya, samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanaya e traNa nayo zabdanayo che. pUrvamAM "nayonA saMbaMdhamAM keTalIka vizeSa samaja" batAvatI vakhate arthano ane zabdanayone spaSTa karela che. e pramANe ja ahIM grahaNa karavuM. che "pramANanayatattvAlakAlaMkAra"mAM padArthanuM nirUpaNa karatI vakhate je nayo tyAM prApta che teno vibhAga karela hovAthI nayonA dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya ema be bhedo batAvyA pachI dravyArthikanA traNa bhedo batAvyA, jemAMthI naigamanayanuM ane saMgrahanayanuM nirUpaNa ahIM karela che paraMtu trIjA bheda evA vyavahAranayanuM nirUpaNa karela nathI tathA paryAyArthikanayanuM paNa koI nirUpaNa karela nathI. - nayAbhAsa darzano :mULa bola - (1) naigama nayAbhAsa darzana - naiyAyika ane vaizeSika. bhAvArtha : nagamanayanA nayAbhAsa uparanAM darzano naiyAyikadarzana ane vaizeSikadarzana che. mULa bola : (2) saMgraha nayAbhAsa darzana - advaita darzano ane sAMkhyadarzana. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola bhAvArtha : saMgrahanayanA nayAbhAsa upara advaitadarzano ane sAMkhyadarzana che; kema ke atadarzano sarvano saMgraha karIne brahmAdvaita, zabdAdvaita ane jJAnAdvaitane svIkAranArAM che. mULa bolaH (3) vyavahAra nayAbhAsa darzana - cArvAkadarzana. bhAvArtha : vyavahAranayanA AbhAsa upara cArvAkadarzana che; kema ke dRSTa padArthane ja svIkArIne arUpI evA Atmadravyano apalApa kare che. mULa bola - (4) jusUtra nayAbhAsa darzana - bauddhadarzana. bhAvArtha: RjusUtranayanA nayAbhAsa upara bauddhadarzana che; kema ke AtmAne ekAMta kSaNika svIkArIne trikALavArtA AtmAno apalApa kare che. mULa bolaH (5) zabda nayAbhAsa darzana - zabdAdvaitavAdI. bhAvArtha : zabdanayanA nayAbhAsa upara zabdAdvaitavAdI bhartuhari che; kema ke zabdathI atirikta jagatamAM kAMI ja nathI tema kahIne AkhA jagatanI vyavasthA zabdamAM ja kaI rIte aMtarbhAva thAya che ? tenuM sthApana karavA mATe te yatna kare che. mULa bola : (1) samabhirUDha nayAbhAsa darzana :- pratizada vyutpattivAdI. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jas dravya-guNa-paryAyanA zAsanA chUTA bola bhAvArtha : samabhirUDhanayanA nayAbhAsa upara bauddhadarzanano trIjo bheda pratizabdavyutpattivAdI che. mULa bola : (7) vaibhUta nayAbhAsa darzana - sarvazUnyavAdI. bhAvArtha : evaMbhUtanayanA nayAbhAsa upara bauddhadarzanano cotho bheda sarvazUnyavAdI che; kema ke jagatamAM kAMI ja nathI tenuM sthApana karavA mATe lokaanubhava anusAra aneka yuktio dvArA potAnA matanuM sthApana kare che. vastutaH siddhanA jIvone rAganA ke dveSanA viSayabhUta koI padArtha nathI, yAvat mukti ane saMsAra paNa rAganA ke dveSanA viSaya nathI, tethI siddhanA jIvonI apekSAe jagata zeyarUpe hovA chatAM saMzleSano viSaya zUnya che eTalA ja aMzathI evaMbhUtanaya jagatune zUnya svIkAre che, jene ekAMta dRSTivALA sarvazUnyavAdI sarva vastuno apalApa karIne jagatane zUnya sthApana karavA yatna kare che. mULa bola - | naya, upanaya, upacarita, sadabhUta, asadabhUta vagere prakAro mULa bhedomAM samAtA hovAthI zvetAMbara prakriyAe judA batAvyA nathI. bhAvArtha : naya, upanaya, upacarita sabhUta, upacarita asabhUta vagere tathA anupacarita sabhUta ane anupacarita asabhUta vagere je digaMbaroe batAvyA che, te mULa bhedomAM samAtA hovAthI=nayanA mULa bhedomAM ja samAtA hovAthI, zvetAMbara prakriyA pramANe graMthakArazrIe judA batAvyA nathI. tethI digaMbaro je nayo, upanayo, sabhUta ke asabhUta Adi bhedo pADe che te sarvathA apramANa nathI paraMtu nayathI teno pRthak vyavahAra nathI; tethI zvetAMbara prakriyAnusAra tenA judA bhedo batAvyA nathI. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola mULa bola: tema ja - dravyArthika, paryAyArthika - e be prakAranA mULanayo vaheMcAtA hovAthI nayanA judA bhedo tarIke te bene gaNAvavA nakAmA che, tethI - pAMca ke sAta gayo che, nava gayo nathI. bhAvArtha : vaLI, dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya - e prakAranA mULa be nayo vaheMcAtA hovAthIuttarabhedorUpe vibhAgarUpe prApta thatA hovAthI, nayonA judA bheda tarIke sAta nayothI atirikta dravyArthikanayane ane paryAyArthikanayane grahaNa karIne nayonA judA bheda tarIke, te bene gaNAvavA nakAmA che te bene je prakAre digaMbara alaga bheda gaNe che te prakAre judA bheda tarIke gaNAvavA nakAmA che, tethI pAMca nayo ke sAta nayo che, paraMtu nava niyo nathI digaMbara batAve che e pramANe nava nayo nathI, ema graMthakArazrIno Azaya che. -: utpAda, vyaya, dhrauvya - pUrvamAM dravya, guNa, paryAyanuM svarUpa batAvyA pachI nayonI vicAraNA batAvI. have utpAda, vyaya, dhrauvyanA bhedo batAve che - mULa bola : (1) utpAdanA bhedo - (a) prayogajanita, (b) vizvasAnita. bhAvArtha (1) utpAdanA be bhedo che (a) prayogajanita ane (b) vizrasAjanita. (a) prayogajanita - jIvanA prayatnathI janita je utpAda che te prayogajanita che. jema jIvanA prayatnathI makAnanuM nirmANa thAya che. (b) vizrasAjanitaH- je utpAda svabhAvathI ja thAya che te vizrAjanita che. jema paramANuo svabhAvathI ja skaMdharUpe thAya che, jIvanA prayatnanI apekSA rAkhatA nathI tethI vizvasAjanita che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola 48 mULa bola H (a) prayogajanita : samudayavAda e ja avizuddha che. bhAvArtha: (a) prayogajanita utpAda :- aneka padArthonA samudAyathI thAya che te samudayavAda utpAda che. A utpAda vyavahAranayano che, mATe e ja avizuddha che. svayaM graMthakArazrIe dravyaguNaparyAyanA rAsamAM prayogajanita utpAdanA be bheda batAvela nathI paNa prayogajanita utpAda samudayavAdano che ane e ja avizuddha ema batAvela che tethI ahIM e pramANe ja batAvela che. mULa bola H (b) vizvasAutpAda :- (i) samudayajanita, (ii) aikatvika. bhAvArtha: : (b) vizrasAutpAdanA be bhedo che : (i) samudayajanita ane (ii) aikatvika. (i) samudayajanita H- samudAyathI svAbhAvika utpanna thAya te samudayajanita vizrasA utpAda che. jema, aneka paramANunA samudAyathI dracaNuka, RNukAdi skaMdho thAya che. ane kAryaNavargaNAdi thAya che te samudayajanita vizrasA utpAda che. (ii) ekatvika :- anekanA samudAyamAMthI eka dravya chUTuM paDIne sahaja utpAda thAya che te aikatvika vizrasA utpAda che. jema, be paramANu svabhAvathI chUTA paDIne eka eka paramANurUpe utpanna thAya che te aikatvika vizrasA utpAda che athavA jyAre jIvadravya sarva karmathI mukta thAya che tyAre siddhajIvarUpe utpanna thAya che te aikatvika vizrasA utpAda che. mULa bola : (2) vyayanA bhedo :- (a) rUpAMtara pariNAma vyaya (samudaya vibhAga vyaya), (b) arthAtaragamana vyaya. bhAvArtha: (2) vyayanA be bhedo che : (a) rUpAMtara pariNAma vyaya ane (b) Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chaTA bola arthAtaragamana vyaya. (a) rUpAMtara pariNAma vyayaH- jema mATI ja ghaTAkArarUpe utpanna thAya che tyAre piMDAkAra ja ghaTAkArarUpe pariNamana pAme che, tethI ghaTAkArarUpa rUpAMtara pariNAma piMDano vyaya che. vaLI, jema lAkaDAmAMthI khurazI bane che tyAre lAkaDAnuM khurazI Adi AkArarUpe rUpAMtara pariNAmarUpa pUrvaparyAyano vyaya che. (b) arthAtaragamana vyayaH- jema agnithI lAkaDA rAkharUpe thAya che, tethI lAkaDAnuM rAkharUpe arthAtaragamana svarUpe vyaya che. mULa bola : (3) dhrauvyanA bhedo : (a) sUvama dhruvabhAva, (5) sthUla dhruvabhAva. bhAvArtha - (3) dhrauvyanA be bhedo che : (a) sUkSma dhruvabhAva ane (b) sthUla dhruvabhAva. (a) sUkSma dhruvabhAva - pratikSaNa dareka vastu pUrvaparyAyanA nAzapUrvaka uttaraparyAyane pAme che. tethI uttaraparyAyanI kSaNamAM pUrvaparyAyano nAza che chatAM te nAzanA AdhArabhUta dravya te kSaNamAM paNa dhruva ja che. tethI te kSaNamAM vartatA utpAdavyayanA AdhArarUpe dhruvabhAvane jonArI je nayadRSTi, te sUkSma dhruvabhAvane batAvanAra dRSTi che ane te nayadRSTinA viSayabhUta ekakSaNavartI je dhruvabhAva che te sUkSma dhruvabhAva che. | (b) sthUla dhruvabhAva :- vaLI, janmathI mAMDIne mRtyu sudhI thatA jIvanA parivartanamAM je dhruva evo eka puruSa jaNAya che tene jonArI je dRSTi, te pUla dhruvabhAvane jonArI dRSTi che athavA cAre gatiomAM yAvatuM mokSamAM janAra je eka jIva che te eka jIvamAM cAre gatinA ane mokSanA paryAyamAM anuvRttirUpe eka AtmArUpa dhruvabhAvane jonArI dRSTi che tenA viSayabhUta je dhruvabhAva che te pUla dhruvabhAva che. -: dravya, guNa, paryAyanA bhedo :have dravya, guNa, paryAyanA bhedo batAve che - Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 mULa bola : (1) dravyanA bhedo H dravya. dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola (a) astikAya dravya, (b) aupacArika bhAvArtha: (1) dravyanA be bhedo che : (a) astikAya dravya ane (b) aupacArika dravya. (a) astikAya dravya H- jema, jIvAstikAya, dharmAstikAya Adi dravyo astikAya dravya che. (b) aupacArika dravya H- kALa aupacArika dravya che. kALa vAstavika dravya nathI; paraMtu jIvadravyano ane ajIvadravyano kALaparyAya che, jenA kAraNe jIvamAM, ajIvamAM parivartano thAya che; chatAM pAMca kAraNomAM eka kAraNa tarIke kALanuM paNa astitva che, te rIte padArthanI vicAraNAmAM dravya, kSetra, kALa, bhAvathI vicAraNA karAya che. vaLI, RtuparivartanamAM kALanuM mAhAtmya dekhAya che te sarvane sAme rAkhIne kALane upacArathI dravyarUpe svIkArAyuM che. mULa bola : (a) astikAya-2 :- (i) jIvAstikAya, (ii) ajIvAstikAya. bhAvArtha: (a) astikAyanA be bhedo che : (i) jIvAstikAya ane (ii) ajIvAstikAya. (i) jIvAstikAya :- 'jIvAstikAya' zabdathI sarva saMsArI jIvo ane sarva siddhanA jIvono saMgraha che. (ii) ajIvAstikAya :- 'ajIvAstikAya' zabdathI cetanArahita sarva dravyono saMgraha che. jo ke pudgalamAM 52mANu astikAyarUpa nathI topaNa skaMdha thavAnI yogyatA hovAne kAraNe teno paNa pudgalAstikAyathI saMgraha che. mULa bola : (ii) ajIvAstikAya-4 : (1) dharmAstikAya, (2) adharmAstikAya, Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola (3) AkAzAstikAya, (4) pudgalAstikAya. bhAvArtha (ii) ajIvAstikAyanA cAra bhedo che, je paikI (1) dharmAstikAya, (2) adharmAstikAya ane (3) AkAzAstikAya e traNa dravyo eka-eka ja dravya che. vaLI, dharmAstikAya ane adharmAstikAya cauda rAjalokamAM vyApIne rahelA che, jyAre AkAzAstikAya cauda rAjaloka ane aloka ema sarvatra vyApaka che, tethI anaMta che. (4) pudgalAstikAya :- pudgala anaMta saMkhyAmAM che ane gatizIla padArtha che, dharmAstikAyAdinI jema avasthita nathI. mULa bola : 51 (b) aupacArika dravya : kALadravya. bhAvArtha: (b) aupacArika dravya kALadravya che; kema ke dravya saMpI nathI jIva-ajIvadravyanA paryAyasvarUpa che, te paryAyamAM dravyano upacAra karAya che. mULa bola : (1) dharmAstikAyanA bhedo :- (i) skaMdha, (ii) deza, (iii) pradeza. bhAvArtha: (1) dharmAstikAyanA bhedo : (i) skaMdha :- dharmAstikAya cauda rAjalokavyApI akhaMDa eka dravya che. te rUpe te skaMdha che. (ii) deza H- AkhA eka skaMdhanI kalpanAthI nAnA nAnA bhAgo karavAmAM Ave te deza kahevAya che. jema siddhazIlArUpa dharmAstikAyano deza, manuSyalokarUpa dharmAstikAyano deza ityAdi deza che. (iii) pradeza H- vaLI, eka paramANu jeTalI avagAhanAvALo deza e dharmAstikAyano pradeza che. pradeza eTale prakarSathI nAno deza. mULa bola : (2) adharmAstikAyanA bhedo :- (i) skaMdha, (ii) deza, (iii) pradeza. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola bhAvArtha - (2) adharmAstikAyanA bhedo :- dharmAstikAyanI jema adharmAstikAyanA paNa (i) skaMdha, (ii) deza, (i) pradeza - e traNa bhedo prApta thAya che. mULa bola : (3) AkAzAstikAyanA bhedo :- (i) skaMdha, (ii) deza, (iii) pradeza. bhAvArtha :| (3) AkAzAstikAyanA bhedoH- (i) skaMdha - AkAzAstikAyano dharmAstikAya karatAM anaMtagaNo moTo eka skaMdha che, je loka-aloka sarvatra vyApI che. (ii) deza - AkhA eka skaMdhanA nAnA nAnA bhAgo deza che. (ii) pradeza - prakarSathI nAno deza e pradeza che. mULa bola - (ii) deza AkAzAstikAyanA bhedo - (a) lokAkAza deza, (b) alokAkAza deza. bhAvArtha : (ii) deza AkAzAstikAyanA loka ane aloka - ema be prakAranA vibhAga karIne (a) lokAkAza deza (b) alokAkAza deza - ema be bhedonI prApti thAya che. mULa bola : (i) pradeza AkAzAstikAyanA bhedoH- (a) lokAkAza pradeza, (b) alokAkAza pradeza. bhAvArtha : (i) pradeza AkAzAstikAyanA loka ane aloka ema be prakAranA vibhAga karIne (a) lokAkAza pradeza (b) alokAkAza pradeza ema be bhedonI prApti thAya che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola pa3 (a) lokAkAza pradeza - lokAkAzanA pradezo saMkhyAthI asaMkhyAta che. (b) alokAkAza pradeza - alokAkAzanA pradezo saMkhyAthI anaMta che; kema ke alokAkAza aMta vagarano che. mULa bola : (i) jIvAstikAyanA bhedo :- (1) jIvAstikAya vyakti, (2) jIvAstikAya samudAya. bhAvArtha : (i) jIvAstikAyanA be bhedo che : (1) jIvAstikAya vyakti - jIva nAmanI eka vyakti e jIvAstikAyano vyaktirUpa bheda che. (2) jIvAstikAya samudAya:- sarva jIvono samudAya arthAt saMsArI ane mukta - sarva jIvono samudAya e jIvAstikAyano samudAyarUpa bheda che. mULa bola : (1) jIvAstikAya vyaktinA bhedo - (i) skaMdha, (ii) deza, (iii) pradeza. bhAvArtha - jIvAstikAya vyaktinA bhedo :- (i) skaMdha, (ii) deza, (i) pradeza. eka jIvarUpa eka vyakti eka jIvAstikAya che, je asaMkhyAta pradezonA skaMdhasvarUpa che. tenI vicAraNA kaMdha, deza ane pradezathI thAya che; kema ke akhaMDa eka jIva skaMdharUpa che ane kalpanAthI teno eka deza grahaNa karavAmAM Ave tyAre tenA dezanI prApti thAya che ane tene AzrayIne ja temAM kayA dezamAM kriyAkALamAM vIryanuM adhika pravartana ane kayA dezamAM vIryanuM alpa pravartana che ? tenI vicAraNA thaI zake che. jema hAthanI ceSTAkALamAM sarva AtmapradezomAM vIryavyApAra hovA chatAM je hAthamAM kaMpana thAya che te hAthanA AtmapradezomAM adhika varyAzo che ane te hAthathI atyaMta dUravartI pagAdinA AtmapradezomAM vIryavyApAra hovA chatAM pagAdinA AtmapradezomAM atyaMta alpa viryavyApAra che. te dezanA vibhAgathI jANI zakAya che. AtmAno prakRSTa evo nAno deza te pradeza che A pradezanA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola baLathI ja nAbhinA sthAnamAM ATha pradezo saMpUrNa karmarahita che ane anya sarva sthAnamAM rahelA Atmapradezo anaMta kAryaNavargaNAonA bhArathI bharAyelA che, teno bodha karAvI zakAya che. mULa bola : (2) jIvAstikAya samudAyanA bhedo :- 1 bheda, 2 bheda, 3 bheda, 4 bheda, 5 bheda, 6 bheda, 7 bheda, 8 bheda, 9 bheda, 10 bheda, 11 bheda, 12 bheda, 13 bheda, 14 bheda, 15 bheda, 32 bheda, 563 bheda vagere, saMkhyeya, asaMkhyeya, anaMta. (I) 1 bheda : caitanyavALA, (II) 2 bheda : saMsArI ane siddha; sayogI ane ayogI; chadmastha ane kevaLI; jJAnI ane ajJAnI, (III) 3 bheda : bhavya, abhavya, durvyavya; trasa, sthAvara, siddha; sUkSma, bAdara, arUpa, samyak dRSTi, mizra dRSTi, mithyA dRSTi; avirati, dezavirati, sarvavirati; (IV) 4 bheda : puMlliMga, strIliMga, napuMsakaliMga, aliMga; (V) 5 bheda : krodhI, mAnI, mAyI, lobhI, akaSAyI, deva, nAraka, manuSya, tiryaMca, siddha; (VI) 6 bheda : ekendriya, dvIndriya, trIndriya, caturindriya, paMcendriya, anici; (VII) 7 bheda : pRthvIkAya, akAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya, trasakAya, akAya; vagere... 0:0 bhAvArtha: jIvAstikAya samudAyanA bhedo H- sarva jIvone grahaNa karIe tyAre te jIvonA keTalA bhedo paDI zake che ? te batAve che - (I) 1 bheda : caitanyavALA H- caitanyavALA jIvone cetanarUpe svIkArIe tyAre jIvAstikAya samudAyano 1 bheda prApta thAya che; kema ke saMsArI jIvo ane siddhanA jIvo badhA caitanyavALA che te svarUpe saMsArI sarva jIvono eka ja bheda prApta thAya che. (II) 2 bheda : saMsArI ane siddha :- sarva jIvone grahaNa karIne saMsArI Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola ane siddha - e pramANe vicArIe to be bhedanI prApti thAya. "athavA" sayogI ane ayogI - anya rIte vicArIe to teramA guNasthAnaka sudhInA jIvo yogavALA che tethI sayogI che. vaLI, caudamA guNasthAnakavALA jIvo ane siddhanA jIvo yogavagaranA che tethI ayogI che e pramANe be bhedamAM sarva jIvonA bhedano samudAya che. "athavA" chavastha ane kevaLIH- vaLI, chadmastha ane kevaLI e rIte paNa be bhedanI prApti che. bAramA guNasthAnaka sudhInA jIva chadmastha che. vaLI, teramA, caudamA guNasthAnakavALA ane siddhanA jIvo kevaLI che. tethI chadmastha ane kevaLI ema be bhedamAM sarva jIvono samudAya samAyelo che. "athavA" jJAnI ane ajJAnI - vaLI, jJAnI ane ajJAnI ema be bhedanI prApti che; kema ke samyakatva pAmyA pachI jIvanuM je matijJAna che te hitamAM pravRtti ane ahitathI nivRtti karAve che mATe te jIva jJAnI che. vaLI, samyakatvathI mAMDIne caudamAM guNasthAnaka sudhInA sarva jIvo samyagujJAnavALA che ane siddhanA jIvo paNa samyagujJAnavALA che tethI jJAnI che. jyAre samyakatvanI prApti thatAM pUrve jIva ajJAnI che. tethI jJAnI ane ajJAnI ema be prakAranA bhedamAM sarva prakAranA jIvono samudAya che. (III) 3 bhedaH bhavya, abhavya ane durbhavya - mokSamAM javAne yogya jIvo bhavya che, caramAvartane pAmyA na hoya tevA bhavya jIvo durbhavya che jyAre mokSamAM javAne ayogya hoya tevA jIvo abhavya che. vaLI, siddhanA jIvo bhavyatvanA kAryarUpa hovAthI phaLathI bhavya che. A rIte sarva jIvAstikAyano bhavya, abhavya, durbhavya - ema traNa bhedamAM saMgraha thAya che. AnAthI jaNAya che ke keTalAka jAtibhavyarUpa bheda kare che te ucita nathI; chatAM tattva bahuzruta vicAre. "athavA" trasa, sthAvara, siddhaH- saMsAravartI ekendriyajIvo sthAvara che. beindriyathI mAMDIne paMcendriya jIvo yAvatuM caudamAM guNasthAnaka sudhInA jIvo trasa che ane sarvakarma rahita mokSe gayelA jIvo siddha che. tethI sarva jIvono trasa, sthAvara, siddha - ema traNa bhedamAM saMgraha thAya che. "athavA sUma, bAdara, arUpI - sUkSma ekendriya jIvo sUkSma che. bAdara ekendriya, Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 dravya-guNa-paryAyanA rasanA chUTA bola beindriyathI mAMDIne paMcendriya jIvo yAvat caudamA ayogI guNasthAnaka sudhInA jIvo bAdara che. siddhanA jIvo rUpa vagaranA che tethI arUpI che. A rIte sUkSma, bAdara, arUpI - ema traNa bhedathI sarva jIvonA samudAyano saMgraha thAya che. "athavA" samyagdaSTi, mizradaSTi, mithyASTiH - cothA guNasthAnakathI mAMDIne caudamA guNasthAnaka sudhInA jIvo yAvatuM siddhanA jIvo samyagdaSTi che. trIjA guNasthAnake rahelA jIvo mizradaSTivALA che. pahelA ane bIjA guNasthAnake rahelA jIvo mithyAdRSTivALA che. A rIte samyagdaSTi, mizradRSTi, mithyAdRSTi - ema traNa bhedathI sarva jIvonA samudAyano saMgraha thAya che. "athavA avirati, dezavirati, sarvavirati - pahelA guNasthAnakathI mAMDIne cothA guNasthAnaka sudhI rahelA jIvo avirativALA che. pAMcamA guNasthAnake rahelA jIvo dezavirativALA che. chaThThA guNasthAnakathI mAMDIne caudamA guNasthAnake rahelA jIvo sarvavirativALA che. ahIM vizeSa e che ke chaThThA guNasthAnake rahelA jIvo pApathI saMpUrNa virAmavALA hovA chatAM pApakarmanA virAmanA pariNAmano abhyAsa karI rahyA che. pApakarmanA virAmano pariNAma bAramA guNasthAnake niSThAne prApta kare che ane sUkSma dRSTithI yoganirodhakALamAM niSThAne prApta kare che. siddhanA jIvone pApanI koI pravRtti nathI tethI sarva pApathI virati che. A rIte avirati, dezavirati, sarvavirati - ema traNa bhedathI sarva jIvonA samudAyano saMgraha thAya che. (IV) 4 bheda puMlliMga, strIliMga, napuMsakaliMga, aliMga:- puruSanuM zarIra dharAvatA jIvo puMlliMgavALA che. teone bahulatAe puruSavedano udaya hoya che ane vedanA udaya vagaranA thAya to paNa puruSanuM zarIra caudamAM guNasthAnaka sudhI che. A jIvo puMlliMga che. strInuM zarIra dharAvatA jIvo strIliMgavALA che. teone bahulatAe strIvedano udaya hoya che ane vedanA udaya vagaranI thayelI strIo paNa strInA zarIravALI hovAthI te sarva jIvo strIliMga che. ekendriyathI mAMDIne caurindriya sudhInA sarva jIvo napuMsakaliMgavALA che ane nArakInA jIvo paNa napuMsakaliMgavALA che. tiryaMcanA jIvomAM traNe liMganI prApti thaI Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola zake che. jeo napuMsakaliMgavALA che tevA tiryaMcono samAveza napuMsakaliMgamAM thAya che. manuSyamAM puMlliMga ane strIliMgathI vilakSaNa evA napuMsakaliMgavALA jIvono samAveza napuMsakaliMgamAM thAya che. devone puMlliMga ane strIliMga ema be ja liMga hoya che, devone napuMsakaliMgavALuM zarIra hotuM nathI; paraMtu udayanI apekSAe traNe liMgomAMthI koIpaNa liMgano udaya thaI zake che. vaLI, siddhanA jIvone koI liMga ja nathI tethI teo aliMgI che; kema ke teone koIpaNa prakA2nuM zarIra ja nathI AthI siddho aliMga che. A rIte puMlliMga, strIliMga, napuMsakaliMga ane aliMga - ema cAra bhedathI sarva jIvonA samudAyano saMgraha thAya che. 57 (V) 5 bheda : krodhI, mAnI, mAyI, lobhI, akaSAyI :- jyAre koIka bAhyanimittane pAmIne jIva krodhAdi cAra kaSAyamAMthI koIka ekanA upayogavALo hoya tyAre te jIvane krodhAdimAMthI jeno upayoga hoya temAM varte che. tethI krodhI Adi cAra bheda prApta thAya che. vaLI, je jIvo vItarAga thayA nathI paraMtu jo teo jinavacanAnusAra atyaMta upayukta hoya to teone krodha, mAna, mAyA, lobhathI viparIta evA kSamAdi cAramAMthI eka bhAva varte che. tethI te vakhate teo akaSAyavALA che. vItarAga akaSAyI che arthAt 11mA, 12mA, 13mA ane 14mA guNasthAnake rahelA vItarAga akaSAyI che tathA siddha avasthAmAM rahelA jIvo paNa akaSAyI che. A rIte krodhI, mAnI, mAyI, lobhI, akaSAyI - e pAMca bhedathI sarva jIvonA samudAyano saMgraha thAya che. (VI) 7 bheda : ekendriya, dvIndriya, trIndriya, carindriya, paMcendriya, anindriya H- saMsArI jIvono ekendriyAdi pAMca bhedamAM saMgraha thAya che ane siddhanA jIvone zarIra nahIM hovAthI koI indriya nathI mATe anindriyamAM saMgraha thAya che. A rIte ekendriyAdi cha bhedathI sarva jIvonA samudAyano saMgraha thAya che. (VII) 7 bheda : pRthvIkAya, akAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya, trasakAya, akAya H- sarva saMsArI jIvono pRthvIkAyAdi cha bhedamAM samAveza thAya che ane siddhanA jIvone koI zarIra nahIM hovAthI akAya kahevAya che. A rIte pRthvIkAyAdi sAta bhedathI sarve jIvonA samudAyano saMgraha thAya che. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa8 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola vagere" zabdathI AThathI mAMDIne paMdara bhedo svayaM bhAvana karI levA joIe tema graMthakArazrIe sUcana karyuM che. vaLI, 32 bheda ane paka3 bhedo paNa anyatra prasiddha che tenuM paNa ahIM bhAvana karavuM joIe. jema jIvavicAra prakaraNamAM jIvonA paka3 bhedo batAvela che. vaLI, anya dRSTithI vibhAga karIe to jIvonA saMkhyAtA, asaMkhyAtA ane anaMtA bhedo paNa paDe che. jema, saMsArI jIvomAM koI samAnatA grahaNa karIne athavA koI viSamatA grahaNa karIne vibhAga karavAmAM Ave to apekSAe saMkhyAtA bhedo prApta thAya. vaLI, te samAnatAnA avAMtara bhedono vibhAga karIne asamAnatAnA bhedothI bheda karavAmAM Ave to jIvonA asaMkhyAtA bhedonI prApti thAya che. vaLI, saMsAravartI ane siddhanA jIvo - badhA anaMta saMkhyAmAM che ane dareka jIvonA bhUtakALano saMsAra sadaza nathI paraMtu kaMIka vilakSaNa che; te je je apekSAe vilakSaNa che te te apekSAe jIvonA bheda karavAmAM Ave to anaMtA bhedanI prApti thAya. mULa bola : (4) pudagalAstikAyanA bhedoH- (i) skaMdha, (ii) deza, (ii) pradeza, (iv) paramANu. bhAvArtha : (4) pudgalAstikAyanA cAra bhedo che : skaMdha, deza, pradeza ane paramANu. jema, dArikavargaNAnA eka skaMdhanA eka bhAganI vicAraNA karavAmAM Ave tyAre e bhAga dezarUpa che ane te skaMdhanA ja paramANutulya eka pradezanI vicAraNA karavAmAM Ave tyAre e vicAraNAno viSaya pradeza bane che. jyAre skaMdhathI chUTA paDelA paramANuonI vicAraNA karAya tyAre te vicAraNAno viSaya paramANu bane che. mULa bola : (i) skaMdhanA bhedo : (a) jaghanya kaMdha, (b) madhyama skaMdha, (c) utkRSTa mihA] skaMdha. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bolA bhAvArtha - (i) skaMdhanA bhedoH- (a) jaghanya skaMdha - be paramANunA banelA skaMdhane jaghanya skaMdha kahevAya che. (b) madhyama skaMdha - traNa paramANunA skaMdhathI mAMDIne utkRSTa skaMdhanA paramANunI saMkhyA karatAM eka paramANu nyUna saMkhyAvALA paramANuthI banelA skaMdhane madhyama skaMdha kahevAya che. (c) utkRSTa [mahA] skaMdha - je skaMdha sauthI vadhu anaMta saMkhyAvALA paramANuno banelo hoya tene utkRSTa kaMI kahevAya che. mULa bola : (i) dezanA bhedoH (a) jaghanya deza (yaNuka), (b) madhyama deza (jaghanya ane utkRSTanI vaccenA), (C) utkRSTa deza [mahAtkaMdhamAM]. bhAvArtha : (ii) dezanA bhedoH- skaMdhamAM rahelA dezanA bhedo batAve che. (a) jaghanya deza - koI moTo skaMdha hoya tenA aneka dezonI kalpanA karIe temAM be pradezanA banelA eka bhAgane jaghanya deza kahevAya che. (b) madhyama deza - jaghanya dezathI eka paramANu vadhu ane utkRSTa dezathI eka paramANu nyUna evA dezane madhyama deza kahevAya che. () utkRSTa deza :- skaMdhanA sarva pradezomAMthI eka pradeza nyUna evA pradezonA samUhane utkRSTa deza kahevAya che. dA.ta. ApaNuM zarIra eka skaMdha che, te kaMdhamAM be paramANu jeTalA bhAgane grahaNa karIne vicAravAmAM Ave tyAre jaghanya dezanI prApti thAya ane AkhA zarIrarUpa skaMdhamAMthI eka paramANu nyUna grahaNa karIne vicAravAmAM Ave tyAre ApaNA zarIrarUpa skaMdhamAM utkRSTa dezanI prApti thAya che. vaLI, jaghanya deza ane utkRSTa dezanI vacalA sarva dezo madhyama deza kahevAya che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so dravya-guNa-paryAyanA rasanA chUTA bola mULa bola : (b) aupacArika dravya-kALanA bhedo :- (i) baiccayika kALa, (ii) vyAvahArika kALa. bhAvArtha - aupacArika dravya evA kALanA be bhedo che : (i) naizcayika kALa, (ii) vyAvahArika kALa. mULa bolaH (i) baiccayika kALanA bhedoH- (1) vartanA, (2) kriyA, (3) pariNAma, (4) paratva, (5) aparatva. bhAvArtha : naizcayika kALanA pAMca bhedo che: (1) vartanA, (2) kriyA, (3) pariNAma, (4) paratva ane (5) aparatva. mULa bola : (1) vartanAnA bhedo :- (i) utpatti, (i) sthiti, (ii) prathama samayanI gati. bhAvArtha - (1) vartanAnA bhedoH- vartanArUpa naizcakikALanA traNa bhedo che. (i) utpatti - dareka padArtho koIka svarUpe utpanna thAya che te utpattirUpa vartanA che. (ii) sthiti - utpanna thayela vastu sthitivALI hoya che arthAt utpattikSaNamAM paNa sthitivALI hoya che athavA gatipariNAma rahita koIka sthAnamAM rahevAsvarUpa sthitivALI hoya che je sthitirUpa vartanA che; kema ke pUrvamAM gati pariNAma hato temAMthI sthiti pariNAmanI prApti thAya che. (iii) prathama samayanI gatiH- sthira thayelo padArtha gatipariNAmavALo bane Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rasanA chUTA bola 61 che tyAre prathama samayanI gatirUpa vartanA che; kema ke sthira avasthAmAMthI gatirUpa pariNAmane pAme che. bIjA Adi samayanI gati e anyasvarUpe vartana nathI tethI prathama samayanI gatine vartanArUpe grahaNa karela che. mULa bola : (2) kriyAnA bhedo - (i) prayogagati, (ii) viaisAgati, (ii) mizragati. bhAvArtha (2) kriyAnA bhedo - jIvamAM thato gatipariNAma ane pudgalamAM vartatI kriyA e kriyArUpa naiccayika kALa che. tenA traNa bhedo che. (i) prayogagatiH- koI jIvanA prayatnathI zarIranuM gamana ke vAhanAdinuM gamana thAya che te prayogagatikriyArUpa naizcayika kALa che. (ii) visasAgati - paramANu Adi kaMdho svAbhAvika rIte eka sthAnathI bIjA sthAne jAya che tyAre temAM visasAgati thAya che tethI te visasAgativALA paramANu AdimAM vartato visasAgatikriyArUpa pariNAma te naiyika kALa che. (i) mizragatiH- vaLI, vAdaLAM Adi eka sthAnethI anya sthAne jAya che tyAre visasAgatithI jAya che chatAM te vakhate pavanAdi ke anya koI vimAna Adino saMgharSa thAya tyAre tenI gamanakriyAmAM prayogagati ane visasAgati ema baMne gatinI prApti che, tethI mizragati che. ahIM vizeSa e che ke koIka jIva zAstrazravaNa Adi dvArA tattvanI prApti arthe yatna kare che tyAre te jIvanA manovyApArarUpa gati te prayogagatirUpa kriyA che, je adhigama samyagudarzananuM kAraNa che ane koIka jIva nisargathI samyagdarzana pAme che tyAre sahaja svabhAve tattvane jovAne anukULa teno manovyApAra thAya che te visasAgatirUpa kriyA che. mULa bola - (3) pariNAmanA bhedoH - (i) AdimAna, (ii) anAdi. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bolA bhAvArtha : (3) pariNAmanA bhedo:- pariNAmanA be bhedo che : (i) AdimAna - jIvo janme che, skaMdho bane che, te AdimAna pariNAma che. te pariNAma utpanna thayelA jIvamAM ane utpanna thayelA skaMdhamAM AdimAnarUpe prApta thAya che te naizcayika kALa che. (ii) anAdi - Atmadravya ane pudgaladravya anAdinA che tethI temAM je anAdino pariNAma che te pariNAma naizcayika kALa che. mULa bola : (4) paratva, (5) aparatvanA bhedo kALakRta che. bhAvArtha : (4) paratva ane (5) aparatvaH- kALane AzrayIne jIvanamAM ke pudgalamAM paratva ke aparatva prApta thAya che. jema, koI skaMdha pahelAM utpanna thayelo hoya ane tyArapachI bIjo aMdha utpanna thAya tyAre te skaMdhamAM kALane AzrayIne A para che" ane "A apara che' tema kahevAya che. tethI je skaMdha pahelAM utpanna thayelo hoya temAM je paratva che te naizcayika kALa che ane je skaMdha pAchaLathI utpanna thayelo che temAM je aparatva che te nazcayika kALa che. vaLI, koI jIva manuSyAdirUpe utpanna thAya che tyAra pachI anya manuSya janme to pAchaLathI janmelA manuSyanI apekSAe pUrvamAM janmelA manuSyamAM paratvanI pratIti thAya che te naizcayika kALa che ane pAchaLathI janmelAmAM pUrvanA janmelAnI apekSAe aparatvanI pratIti thAya che te naizcayika kALa che. mULa bola : (i) vyAvahArika kALanA bhedoH- (1) i) samaya, (i) Avali, (ii) muhurta, (iv) divasa, (v) mAsa, (vi) varSa, (ii) yuga. vagere. (viii) palyopama, (i) sAgaropama, (x) utsarpiNI-avasarpiNI, (i) kALacakra, (xi) saMgeya kALacakra, (xiii) asaMkhyaya kALacakra, (iv) anaMta kALacaTTa. (2) (i) bhUta, (ii) bhaviSya, (ii) vartamAna. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ us dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola bhAvArtha - (i) vyAvahArika kALane be vibhAgamAM vaheMcavAmAM Ave che: (1) samayAdirUpe ane (2) moTA kALanA samUharUpe. (1) (i) samaya kevalInA kevaLajJAnathI avibhAjya evo kALa. maMdagatithI gatimAna paramANu anya AkAzapradezane sparze tenuM je kALamAna tene eka samaya kahevAya che. (ii) Avali - asaMkhyAta samayanA jaththAne Avali kahevAya che. (ii) muhUrta - AvalikALano samUhavizeSa muhUrta che. (iv) divasa - muhUrtano samUhavizeSa divasa che. (v) mAsa - divasono samUhavizeSa mAsa che. (M) varSa - bAra mAsanuM eka varSa che, kyAreka tera mAsanuM paNa varSa hoI zake che. (i) yuga - varSono samUhavizeSa yuga che vagere. . (iii) palyopama :- asaMkhyAtA yugonA samudAyarUpa palyopama che. eka yojanapramANa khADo khodIne tene sAta divasanA janmelA yugalika bALanA sUkSma vALathI bharavAmAM Ave arthAt eka vALanA asaMkhyAtA TukaDA karIne Akho khADo evo khacokhaca bharavAmAM Ave ke jethI uparathI hAthI pasAra thAya topaNa dabAya nahIM. dara so varSe vALano eka TukaDo bahAra kADhavAmAM Ave; A rIte karavAthI jeTalA kALe Akho khADo khAlI thAya te kALane eka palyopama kahevAya che. (ix) sAgaropama - daza koTAkoTI palyopamapramANa=daza kroDane daza kroDathI guNavAmAM Ave eTalA palyopama pramANa eka sAgaropama che. (x) utsarpiNI-avasarpiNI:- 10 koTAkoTI sAgaropamapramANa utsarpiNIkALa ane 10 koTAkoTI sAgaropamapramANa avasarpiNI kALa kahevAya che. (i) kALacakra - eka utsarpiNI + eka avasarpiNI kALapramANane eka kALacakra kahevAya che arthAt 20 koTAkoTI sAgaropamapramANa eka kALacakra che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA zasanA chUTA bola (i) saMgeya kALacakra, (iii) asaMkhyaya kALacakra, (iv) anaMta kALacakra - te sarva vyAvahArika kALanA bhedo che. (2) moTAkALanA samUharUpa vyAvahArika kALane traNa bhAgamAM vaheMcavAmAM Ave che. (i) bhUtakALaH- je pasAra thaI gayo che te kALa bhUtakALa kahevAya che. (i) bhaviSyakALaH- bhaviSyamAM je prApta thavAno che te kALa bhaviSyakALa kahevAya che. (ii) vartamAnakALa - vartamAnanI kSaNa e vartamAnakALa che. ahIM vizeSa e che ke vyAvahArika kALa e lokavyavahAra mATe upayogI che ane jIvanA saMsAramAM paribhramaNanA svarUpanA bodha mATe upayogI che. enAthI pote anAdi kALathI saMsAramAM anaMta kALacakro sudhI bhUtakALamAM cAre gatimAM pharyo che teno bodha thAya che. vaLI, naizcayika kALa e jIvamAM ane ajIvamAM vartatA te te prakAranA pariNAmasvarUpa che. te pariNAmane ja vartanA AdinA bhedathI graMthakArazrIe bhinna svarUpe batAvela che. mULa bola : (2) guNanA bhedo :- (a) sAmAnya guNo, (b) vizeSa guNo. bhAvArtha : (2) guNanA be bhedo che - (a) sAmAnya guNo ane (b) vizeSa guNo. mULa bola : (a) sAmAnya guNonA bhedo :- (1) paraspara avirodhI, (2) paraspara virodhI. bhAvArtha : (a) sAmAnya guNonA bhedoH- sarva dravyomAM eka kALamAM vartatA sadA sAthe rahenArA je guNo che te sAmAnya guNo che. tenA be bhedo che : (1) paraspara avirodhI, (2) paraspara virodhI. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rasanA chUTA bola - 65 (1) paraspara avirodhI:- sAmAnya guNo paikI koI eka guNa te dravyamAM rahelA bIjA guNano virodha karyA vagara raheto hoya to te guNo paraspara avirodhI kahevAya che. (2) paraspara virodhI - sAmAnya guNo paikI koI eka guNa te dravyamAM hoya to je bIjo guNa te dravyamAM rahI na zake te guNo paraspara virodhI kahevAya che. mULa bola : (1) paraspara avirodhI guNonA bhedo - (i) astitva, (i) vastRtva, (iii) dravyatva, (i) prameyatva, (5) agurulaghutva, (vi) sapradezatva. bhAvArtha - (1) paraspara avirodhI guNonA cha bhedo A pramANe che. (1) astitva - dareka dravya vidyamAna che arthAt dareka dravya "asti" e pramANe kahevAya che. mATe temAM astitvaguNa che. (ii) vastutvaH- dareka dravya vastu svarUpe che, tethI temAM vastutvaguNa che. (iii) dravyatva - dareka dravyamAM dravyatvaguNa che, tethI ja tene dravya kahevAya che. (iv) prameyatvaH- dareka dravyo jJAnano viSaya che, tethI prameya che. mATe temAM prameyatvaguNa che. (v) agurulaghutva - dareka dravyo agurulaghutvaguNavALA che. te te dravyomAM rahelo agurulaghutvaguNa kevalIgamya che. (M) sapradezatva - dareka dravyo pradezavALA che, tethI sapradeza kahevAya che, mATe temAM sapradezatvaguNa che. jo ke paramANune pradeza nathI, tema chatAM temAM sapradezatvanI yogyatA hovAne kAraNe arthAt skaMdha thavAnI yogyatA hovAne kAraNe yogyatAthI paramANune paNa sapradeza kahevAya che. astitvAdi chae guNo dareka dravyomAM paraspara avirodhIpaNe prApta thAya che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola mULa bola : (2) paraspara virodhI guNonA bhedo - (i) cetanatva, (i) acetanatva, (ii) mUrtatva, (i) amUrtatva. bhAvArtha : (2) paraspara virodhI guNonA cAra bhedo A pramANe che. (i) cetanatva, (ii) acetanatva - dareka cetana dravyomAM cetanavaguNa rahelo che ane dareka acetana dravyomAM acetanatvaguNa rahelo che, tethI sAmAnya guNa che chatAM paraspara virodhI che; kema ke cetana dravyamAM acetanatva na rahI zake ane acetana dravyamAM cetanatva na rahI zake. jema badhA ghaTamAM ghaTatvaguNa rahe che tethI ghaTamAtravRtti hovAne kAraNe ghaTatva sAmAnya guNa che; Ama chatAM aghaTamAM ghaTatva rahetuM nathI tethI paTavAdi guNo sAthe ghaTatvano virodha che. te rIte cetanatvano ane acetanatvano paraspara virodha hovA chatAM sarva cetana dravyomAM anugata hovAne kAraNe cetanava guNa cetana dravyonI apekSAe sAmAnya guNa che ane acetanatva paNa sarva acetana dravyomAM anugata hovAne kAraNe acetanatvaguNa acetana dravyonI apekSAe sAmAnya guNa che. (iii) mUrtatva, (iv) amUrtatva :- badhA mUrti evA pudgaladravyomAM mUrtitva sAmAnya guNa che ane amUrta evA AkAzAdi dravyomAM amUrtatva sAmAnya guNa che, tema chatAM mUrtatva ane amUrtatva paraspara virodhI che. tethI amUrta dravyomAM mUrtatvaguNanI prApti nathI ane mUrta dravyomAM amUrtatvaguNanI prApti nathI. mULa bola : (1) paraspara avirodhI guNonA AzrayabhUta dravyo - (i) jIvomAM - acetanatva ane mUrta sivAyanA-8. (i) pudagalomAM - cetanatva ane amUrtatva sivAyanA-8. (ii) dharmAstikAyamAM - cetanatva ane mUrtatva sivAyanA-8. (i) adharmAstikAyamAM - cetanatva ane mUrtatva sivAyanA-8. (v) AkAzAritakAmamAM - cetanatva ane mUrtatva sivAyanA-8. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola bhAvArtha : paraspara avirodhI guNo kayAM dravyomAM, keTalA che ? te batAve che - (i) jIvomAM acetanatva ane mUrtatva sivAyanA ATha sAmAnya guNo paraspara avirodharUpe prApta thAya che, kema ke astitvAdithI mAMDIne sapradezatva sudhInA cha guNo badhAM dravyomAM sAmAnya che tethI jIvamAM paNa prApta thAya che. A cha guNo sAthe badhA jIvomAM cetanatva ane amUrtatva paNa rahe che tethI astitvathI mAMDIne sapradezatva sudhInA cha guNonI jema cetanatva ane amUrtatva paraspara avirodhIpaNe badhA jIvomAM prApta thAya che. | (i) pudgalomAM cetanatva ane amUrtatva sivAyanA ATha sAmAnya guNo paraspara avirodharUpe prApta thAya che; kema ke pudgalomAM jema astitvAdithI mAMDIne sapradeza sudhInA cha guNo prApta thAya che tema acetanatva ane mUrtatva paNa badhA pudgalomAM prApta thAya che. A AThe guNo paraspara avirodhIpaNe pudgalamAM sadA rahe che. tethI sAmAnya guNo che. (iii) dharmAstikAya, (iv) adharmAstikAya ane (v) AkAzAstikAya - A traNe dravyomAM cetanatva ane mUrtatva sivAyanA ATha sAmAnya guNo sadA prApta thAya che. A ATha guNo dharmAstikAyAdimAM paraspara virodha vagara rahenArA hovAthI avirodhI che. mULa bola - (1) paraspara virodhI guNonA AzrayabhUta dravyo - I) jIvomAM - cetanatva ane amUrtatva hoya. (i) pudagalomAM - acetanata ane mUrtatva hoya. (ii) dharmAstikAyamAM - acetanatva ane amUrtatva hoya. (iv) adharmAstikAyamAM - acetanatva ane amUrtatva hoya. () AkAzAstikAyamAM - acetanata ane amUrtatva hoya. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rasanA chUTA bolA bhAvArtha - paraspara virodhI je cAra guNo che tenA AzrayabhUta dravyomAM kayA kayA virodhI evA sAmAnya guNo rahe che ? te batAve che - (1) jIvomAM cetanatva ane amUrtatva e be sAmAnya guNo che, je acetanatva ane mUrtatva sAthe virodhI che. A be guNo jIvamAM sadA varte che mATe sAmAnya guNo che. | (i) pudgalomAM acetanatva ane mUrtitva sadA rahe che. acetanatva e cetanatvano virodhI che ane mUrtitva e amUrtatvano virodhI che ane pudgalamAM acetanatva ane mUrtatva sadA varte che tethI sAmAnya guNo che. (ii) dharmAstikAyamAM, (iv) adharmAstikAyamAM ane (v) AkAzAstikAyamAM acetanatva ane amUrtatva guNo sadA rahe che. acetanatva e cetanatvano virodhI guNa che ane amUrtatva e mUrtatvano virodhI guNa che. acetanatva ane amUrtatva dharmAstikAyAdi traNe dravyomAM sadA prApta thAya che, mATe sAmAnya guNo che. mULa bola : (b) vizeSa guNonA bhedoH- (1) jJAna, (2) darzana, (3) sukha, (4) vIrya, (5) varNa, (6) gaMdha, (7) rasa, (8) sparza, (9) gati hetutA, (10) sthiti hetutA, (11) avagAhanA hetutA, (12) vartanA hetutA, (13) cetanatva, (14) acetanatva, (15) mUrtatva, (16) amUrtatva. bhAvArtha (b) vizeSa guNonA bhedo - jagatavartI sarva dravyomAM kayA kayA vizeSa guNo che ? te sarva vizeSa guNone graMthakArazrI batAve che - (1) jJAna, (2) darzana, (3) sukha, (4) vIrya - A cAra vizeSa guNo jIvamAM ja rahe che, ajIvamAM rahetA nathI tethI jIvanA vizeSa guNo che. jJAna vizeSa bodhAtmaka che, darzana samyagudarzanasvarUpa che, sukha AtmAnI nirAkula avasthArUpa che ane vIrya saMsAraavasthAmAM manavacanakAyAnA vyApArasvarUpa che Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ula dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola tathA siddha avasthAmAM AtmabhAvamAM sthiratArUpa che. (5) varNa, () gaMdha, (7) rasa, (8) sparza - A cAra guNo pudgalanA vizeSa guNo che. pudgala sivAyanA anya dravyomAM nathI tethI pudgalanA vizeSa guNo che. (9) gatietutA - jIva-ajIvadravyanI gatimAM dharmAstikAya hetu bane che. gatietutA e dharmAstikAyano vizeSa guNa che; kema ke dharmAstikAya sivAya anya dravyamAM te guNa prApta thato nathI. (10) sthitietutA :- jIva-avadravyanI sthitimAM adharmAstikAya hetu bane che. sthitietutA e adharmAstikAyano vizeSa guNa che; kema ke adharmAstikAya sivAya anya dravyamAM te guNa prApta thato nathI. (11) avagAhanAhetutA - jIva-avadravyane AkAzAstikAya avagAhanA Ape che tethI avagAhanAhetutA e AkAzAstikAyano vizeSa guNa che; kema ke AkAzAstikAya sivAya anya dravyamAM te guNa prApta thato nathI. (12) vartanAhetutA :- vartanAhetutA e vyAvahArikakALano vizeSa guNa che; kema ke samaya, AvalikArUpe pasAra thato vyAvahArikakALa dareka padArthone te te bhAvarUpe vartana karAve che. (13) cetanatva - cetanatva e cetanano vizeSa guNa che; kema ke mAtra jIvadravyamAM ja te guNa rahe che, ajIvadravyamAM raheto nathI. jo ke sarva cetana dravyamAM cetanatva rahe che e apekSAe cetanavane sAmAnya guNa svIkArela che topaNa cetanatvaguNa acetanamAM raheto nathI, mAtra cetanamAM ja rahe che, te apekSAe cetanatva e cetanano vizeSa guNa che. (14) acetanatva - acetanatva e ajIvadravyano vizeSa guNa che; kema ke mAtra ajIvadravyamAM ja te guNa rahe che, jIvamAM raheto nathI. jo ke sarva acetana dravyamAM acetanatva rahe che e apekSAe acetanavane sAmAnya guNa svIkArela che topaNa acetanava guNa cetanamAM raheto nathI, mAtra acetanamAM ja rahe che, te apekSAe acetanatva e acetanano vizeSa guNa che: (15) mUrtatva- mUrtatva e pudgala dravyano vizeSa guNa che; kema ke Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola pudgala dravya sivAya anya dravyamAM te guNa raheto nathI. jo ke sarva mUrta dravyomAM mUrtitva rahe che e apekSAe mUrtatvane sAmAnya guNa svIkArela che to paNa amUrta dravyomAM mUrtitvaguNa raheto nathI, mAtra mUrtamAM ja rahe che, te apekSAe mUrtatva e mUrta evA pudgalano vizeSa guNa che. (17) amUrtatva :- amUrtatva e pudgala sivAyanAM sarva dravyono vizeSa guNa che; kema ke amUrtatva e pudgalane choDIne sarva padArthomAM rahe che. jo ke sarva amUrta dravyomAM amUrtatva rahe che e apekSAe amUrtatvane sAmAnya guNa svIkArela che topaNa mUrta dravyomAM amUrtatva guNa raheto nathI, mAtra amUrtamAM ja rahe che te apekSAe amUrtatva e pudgala sivAyanAM sarva amUrta dravyono vizeSa guNa che. mULa bola :vizeSa guNonA AzrayabhUta dravyo :Atma | mugalA AkAzA-| kula | nikAyadharma | adharma| nikAya'kALa|dravyo x | X | 1 2. darzana 3. sukha 4. vIrya 5. varNa 6. gadha vya 1. zAna x x T x x x x | x / 1 x x x x x x x x x x 7. rasa x x x 8. sparza | 9. gati hetutA 10. sthitihetutA 11. avagAhanA hetutA 12. vartanAhetutA | x 13. cetanava 1 x | | | | x Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GLa x x dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola 14. acetanatva 15. mUrtatva. 16. amUrtatva | 1 | X | 1 | 1 | 1 | 1 | pa kula guNo | 6 | 6 | | 3 | 3 | 3 | 3 | 24 darekanA maLIne kula guNo 24 - 10 sAmAnya guNo cetanatva, mUrtatva + 16 vizeSa guNo acetanatva, amUrtatva 26 kula guNo temAMnA cetanatva, acetanatva, mUrtatva ane amUrtatva - e baMne joDakAmAMno game te eka hoya, banneya sAthe na hoya. mATe te be bAda jatAM 24nI saMkhyA thaze. bhAvArtha - pUrvamAM dasa sAmAnya guNo ane soLa vizeSa guNo batAvyA. sAmAnya guNone ane vizeSa guNone bhegA karavAthI 20 guNonI prApti thAya; topaNa cetanatva ane acetanatva baMne sAthe rahetA nathI tathA mUrtitva ane amUrtatva baMne sAthe rahetA nathI. tethI baMne joDakAmAMthI eka-ekanI prApti che. baMne sAthe badhAM dravyomAM prApta thatA nathI mATe te baMne bAda karatAM 24nI saMkhyA sAmAnya ane vizeSa guNonI prApta thAya che. 16 vizeSa guNonA AzrayabhUta guNanA bhedathI dravyano bheda svIkArIne mULa dravyonI kula saMkhyA keTalI che ? te kula dravyothI 24 saMkhyA batAvela che. -: svabhAvoHdigaMbara mAnyatAnusAra dravya, guNa, paryAyathI atirikta svabhAvano bheda che. tenI dRSTi mujaba 11 sAmAnya svabhAvo che ane 10 vizeSa svabhAvo che. te have batAve che. mULa bola : (a) 11 sAmAnya svabhAvoH- (1) asti svabhAva, (2) nAsti Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 dravya-guNa-paryAyanA rasanA chUTA bola svabhAva, (3) nitya svabhAva, (4) anitya svabhAva, (5) eka svabhAva, (6) aneka svabhAva, (7) bheda svabhAva, (8) abheda svabhAva, (9) bhavya svabhAva, (10) abhavya svabhAva, (11) pAriNAmika svabhAva - jenuM bIjuM nAma paramabhAva svabhAva. bhAvArtha : (a) sAmAnya svabhAvo dareka dravyo dharAve che, te 11 bhede che. (1) asti svabhAva - dareka vastune joIne "A vastu che" evI je pratIti thAya che te pratItino niyAmaka te vastumAM rahela asti svabhAva che. (2) nAsti svabhAva :- vaLI, dareka padArthone joIne A vastu koIka svarUpe nathI" evI pratIti thAya che. jema jIvadravya pudgalarUpe nathI tevI pratIti thAya che, tethI jIvamAM pudgalano nAsti svabhAva che tene AzrayIne ja "A nathI' e prakAranI pratIti thAya che. (3) nitya svabhAva - dareka dravyo dravyarUpe nitya che tevI pratIti thAya che. tethI te padArthamAM nitya svabhAva che, tene AzrayIne ja dravyamAM nityatAnI pratIti thAya che. (4) anitya svabhAva - dareka dravyomAM vartatA paryAyo pratikSaNa navA navA utpanna thAya che ane pUrvanA paryAyo nAza pAme che, tethI dareka padArthamAM paryAyanI apekSAe anitya svabhAva che. tene AzrayIne padArthamAM anityatAnI pratIti thAya che. (5) eka svabhAvaH- sahabhAvI aneka dharmono AdhAra evo eka svabhAva dareka padArthamAM che. jema jIvamAM jJAna, darzana, virya, sukharUpa aneka dharmono AdhAra evo eka svabhAva varte che, tethI AdhArasvarUpa eka svabhAvane kAraNe aneka dharmanA eka AdhAranI prApti thAya che. (9) aneka svabhAva :- vaLI, dareka dravyomAM kramasara aneka avasthAno pravAha varte che. jema jIvamAM pratikSaNanA te te bhAvIkRta avasthAno pravAha sadA Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola 73 varte che, AthI bAlyAvasthALo jIva, yuvAvasthAvALo jIva, vRddhAvasthAvALo jIva e rUpa aneka avasthAno pravAha pratIta thAya che. tene AzrayIne jIvamAM aneka svabhAva che tema anya dravyomAM paNa aneka svabhAva che. (7) bheda svabhAvaH- dareka padArthono paraspara kathaMcit bheda che, AthI ja ghaTa karatAM paTa judo dekhAya che ane jIva karatAM ajIvano bheda dekhAya che. bheda svabhAvane kAraNe jIvane joIne jIvamAM rahelo ajIvano bheda pratIta thAya che. be jIvomAM paNa, baMne jIvo jIvarUpe samAna hovA chatAM paraspara bhinna dravya che te, teomAM vartatA bhedasvabhAvane kAraNe bhinnarUpe pratIta thAya che. . (8) abheda svabhAva :- vaLI, dareka padArthamAM koIka apekSAe abheda svabhAva che. AthI ja, chae dravyomAM sat sat rUpe je samAna pratIti thAya che, te dRSTithI teomAM abhedanI pratIti che, te abheda svabhAvane kAraNe che. vaLI, dravyamAM vartatA guNono te te dravya sAthe abheda che, te paNa abheda svabhAvane kAraNe che. (9) bhavya svabhAva - dareka dravyamAM koIka rUpe thavAno svabhAva che. AthI mATI ghaDArUpe thAya che tethI ghaDArUpe thavAno teno bhavya svabhAva che. jIvamAM paNa te te bhAvarUpe thavAno svabhAva che, AthI ja jIva te te bhAvo kare che. te te bhAvono karmabaMdha karavAno svabhAva che tethI jIva karma sAthe ekamekatAne pAme che. udayamAna karmone kAraNe jIvano te te gatimAM javAno svabhAva che tethI jIva te te gatimAM jAya che. jIvano karmathI mukta thavAno svabhAva paNa che, tethI mahAtmAo potAnA bhavya svabhAvanA baLathI ja sarva karmono nAza karIne mukta thAya che. (10) abhavya svabhAva :- vaLI, dareka padArthomAM abhavya svabhAva che. AthI ja jIva kyAreya pudgala thato nathI evI pratIti tenA abhavya svabhAvane kAraNe che. vaLI, abhavyajIva kyAreya mukta thato nathI, te paNa tenA abhavya svabhAvane kAraNe che. vaLI, dharmAstikAyAdi dravyo paNa kyAreya adharmAstikAyAdi rUpe thatA nathI tethI terUpe nahIM thavArUpa abhavya svabhAva teomAM che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola (11) pAriNAmika svabhAva jenuM bIjuM nAma paramabhAva svabhAvaH- jema AtmAno paramabhAva svabhAva siddhasadaza che ane tene anukULa evA vItarAgabhAvane sparzanAro nirvikalparUpa bhAva che, te jIvano pAriNAmika svabhAva che. AthI ja mahAtmAo dharmanI sarva pravRttiomAM pariNAmika bhAvane ja pramANa mAne che. tethI je dharmanI pravRttimAM vItarAgatAne anukULa pAriNAmika bhAvano aMza nathI te pravRttine bAhyathI dharmarUpe hovA chatAM dharmarUpe svIkAratA nathI. mULa bolaH (b) 10 vizeSa svabhAvo :- (1) cetanava svabhAva, (2) acetanava svabhAva, (3) mUrtatva svabhAva, (4) amUrtatva svabhAva, (5) eka pradazItva svabhAva, (6) aneka pradezItva svabhAva, (7) vibhAva svabhAva, (8) zuddha svabhAva, (9) azuddha svabhAva, (10) upacarita svabhAva :- () karmajanya (saMsArIne) ii) svabhAvajanya (siddha). bhAvArtha - padArthomAM vartatA 10 vizeSa svabhAvo che. (1) cetanatva svabhAvaH- cetanava svabhAva cetanamAM ja rahe che, acetanamAM raheto nathI. tethI cetanano vizeSa svabhAva che. (2) acetanatva svabhAva :- acetanatva svabhAva acetanamAM ja rahe che, cetanamAM raheto nathI. tethI acetanano vizeSa svabhAva che. (3) mUrtitva svabhAva - mUrtatva svabhAva mUrta evA pudgalamAM ja rahe che, dharmAstikAyAdi amUrta dravyomAM raheto nathI. tethI mUrta evA pudgalano vizeSa svabhAva che. (4) amUrtatva svabhAva - amUrtatva svabhAva amUrta evA dharmAstikAyAdi dravyomAM rahe che, mUrta evA pudgala dravyomAM raheto nathI. tethI amUrta dravyono vizeSa svabhAva che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola 75 (5) eka pradezatva svabhAvaH- eka pradezatva svabhAva paramANumAM ja rahe che, anya kaMdhomAM ke jIvAdimAM raheto nathI, tethI paramANuno vizeSa svabhAva che. vaLI, kALanA dareka samayo pRthapha pRthapha che; paraMtu jIvanI jema aneka pradezanA skaMdharUpa nathI. tethI kALanA samayamAM paNa eka pradazItva svabhAva che, te teno vizeSa svabhAva che. | () aneka pradezItva svabhAvaH- paramANune choDIne ane kALanA samayone choDIne dharmAstikAyAdi badhAM dravyomAM aneka pradezItva svabhAva rahelo che tethI dharmAstikAyAdi dravyono vizeSa svabhAva che. (7) vibhAvasvabhAvaH- saMsArI jIvamAM vibhAvasvabhAva prApta thAya che, dharmAstikAyAdi dravyomAM vibhAvasvabhAva raheto nathI ane siddhanA jIvomAM paNa vibhAvasvabhAva raheto nathI; kema ke karmanA nimitte thatA jIvanA pariNAmorUpa vibhAvasvabhAva che. te saMsArI jIvamAM ja prApta thato hovAthI saMsArI jIvano vizeSa svabhAva che. (8) zuddha svabhAva:- kamarahita AtmAmAM potAno sahajabhAve vartato je bhAva, te zuddha svabhAva che. jema, siddhanA jIvomAM sarva bAdhAothI rahita jJAnanA upayogarUpa je svabhAva che te zuddha svabhAva che. AthI ja, siddhanA jIvomAM dehanA bhAvarUpa bAdhA nathI ane karmajanya bAdhA nathI; paraMtu sarva upadrava vagaranI jJAnamaya cetanA sadA susthita rahe che, tethI zuddha svabhAva siddhanA jIvadravyano vizeSa svabhAva che. (9) azuddha svabhAva :- saMsArI jIvomAM karmanA nimittane pAmIne je rAgAdi bhAvo dekhAya che te jIvano azuddha svabhAva che. te azuddha svabhAva siddhanA jIvomAM nathI ke anya dravyomAM paNa nathI, mATe saMsArI jIvano vizeSa svabhAva che. (10) upacarita svabhAva :- jJAna svaparavyavasAyI che arthAt jJAna potAnA svarUpanuM vedana kare che ane paranA svarUpanI paNa pratIti kare che. jema, ghaTanuM jJAna thAya che tyAre te ghaTanA svarUpanuM ane vedanA thAya che ghaTanA nIlAdi Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76. dravya-guNa-pathanA rasanA chUTA bola varNanuM ane ghaTanA AkAranuM paNa saMvedana thAya che. vaLI te jJAnano viSaya paradravya hovAthI svanirUpita viSayatAsaMbaMdhathI jJAna ghaTamAM rahe che, tethI ghaTamAM svanirUpita viSayatAsaMbaMdhathI bodha rahelo che te ghaTano upacarita svabhAva che. A upacarita svabhAvanA be bhedo che : (i) karmajanya (saMsArIne) :- gADuM calAvanArane gohaka kahevAya che. vastutaH gADuM baLadathI sahaja gamana kare che paraMtu temAM upacArathI gorvAhakane nimittakAraNa tarIke svIkArAya che ane te karmabhanita upacarita svabhAva che; kema ke anyane gamanAdi kriyAmAM nimitta thanAra karmavALA saMsArI jIvo che, tethI te upacarita svabhAva karmabhanita che. te rIte koI puruSa potAnA sopakrama jJAnAvaraNIya karmane samyagU upayoga dvArA kSayopazamarUpe pariNamana pamADavA yatna kare che tyAre te jIvano prayatna sopakrama karmane kSayopazamarUpe pariNamana pamADavA mATe puruSakArarUpe pravarte che. te puruSakAra karavAmAM te puruSa svayaM samartha na hoya to upadezakanA vacanathI te prakArano prayatna kare che tyAre te upadezakamAM "A jIvane jJAnano kSayopazama karAvavAno upacarita svabhAva che" tema svIkAravAmAM Ave che. vastuta: te upadezaka svaprayatnathI svapariNAmane ja kare che, anyanA pariNAmane karato nathI, chatAM anyanA kSayopazamamAM nimittakAraNa hovAthI temAM anyanA kSayopazamano upacarita svabhAva kahevAya che. A prakArano upacarita svabhAva upadezakAdimAM te prakAranA karmathI janya che je upacarita svabhAva saMsArI jIvomAM ja prApta thAya che. mATe karmajanya upacarita svabhAva saMsArI jIvono vizeSa svabhAva che. (ii) svabhAvajanya (siddhane) :- siddhanA jIvomAM svabhAvajanya upacarita svabhAva prApta thAya che; kema ke siddhanA jIvo jema svabhAvathI potAnA jJAnanuM vedana kare che tema jagatanA sarva padArthonuM paNa vedana kare che. A prakAre para padArthonuM jJAnathI vedana e svabhAvajanya siddhano upacarita svabhAva che ane A svabhAva siddhanA jIvamAM prApta thAya che mATe vizeSa svabhAva che. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola mULa bola : kula 21 svabhAvonA Azraya sthAnano koTho pudgala dharma adharma AkAza 1. astitva 2. nAstitva 3. nityatva 4. anityatva 5. eka svabhAvatva 6. aneka svabhAvatva 7. bhedatva 8. abhedatva 9. bhavyatva 10. abhavyatva 11. paramabhAvatva 12. cetanatva 13. acetanatva 14. mUrtatva 15. amUrtatva 17. ekapradezItva 17. anekapradezItva 18. vibhAvatva 19. zuddhatva 20. azuddhatva 21. upacaritatva keTalA guNa ? jIva 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 21 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 21 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 + 1 r 1 1 1 r + ' 1 17 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 + 1 -- 1 1 1 + + + 1 17 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 + 1 + 1 1 1 + + + 1 17 kALa keTalA dravyamAM 7 7 6 1 1 2 | 1 1 1 1 1 1 1 + 1 + 1 1 + + + | jI jI cha jI jha 5 5 " ja 5 2 Ga khAra 77 ja| ja + 2 1 7 15 105 koSTaka cAlu.... Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola svabhAvanA nAma nayAvatAra (1) astitva sva-dravya, kSetra, kALa, bhAva grAhaka dravyArthikanayathI. (2) nAstitva paradravya, kSetra, kALa, bhAva grAhaka dravyArthikanathI. (3) nityatva utpAdavyayanI gaNatA karIne sattAgrAhaka dravyArthikanayathI. (4) anityatva utpAdavyayanI mukhyatAe sattAgrAhaka paryAyArthikanayathI. (5) ekata bhedakalpanArahita zuddha dravyArthikanayathI. (9) anekatva bhedakalpanAyukta dravyArthikanayathI. (7) bhedatva guNaguNInA bhedanI apekSAe sadbhuta vyavahAranayathI. (8) abhedatva bhedakalpanArahita zuddha dravyArthika-nayathI. (9) bhavyatva paramabhAvagrAhaka nathI. (10) abhavyatva paramabhAvagrAhaka nathI. (11) paramabhAvatva zuddha dravyArthikanathI. (12) cetanatva | adbhuta vyavahAranayathI karmono, (cetanava svabhAva che) cetana svabhAvI AtmAno cetanatva svabhAva paramabhAvagrAhaka nathI. (13) acetanatva asabhUta vyavahAranayathI jIvamAM acetana che ane paramabhAvagrAhaka nayathI pulAdi acetana che. (14) mUrtatva paramabhAvagrAhaka nayathI ajIvanI mUrtatA ane asadbhUta vyavahAranayathI jIvanI mUrtatA. (15) amUrtatva paramabhAvagrAhaka nayathI jIvAdika amUrta che. asabhUta vyavahAranayathI pula paramANu vagere amUrta che. (13) ekapradezItva paramabhAvagrAhaka nayathI kALa ane pudgalANunI ekapradezatA che. bhedakalpanArahita zuddha dravyArthika-nayanI apekSAe bAkInA cAramAM ekapradezatA che. |(17) anekapradezItva zuddha dravyArthikanayathI jIvAdi anekapradeza ane pugala paramANu asabhUta vyavahAranayathI aneka pradeza che. (18) vibhAvatva | zuddha azuddha dravyArthikanayathI. (19) zuddhatva zuddha dravyArthikanayathI. (20) azuddhatva | azuddha dravyArthikanayathI. (21) upacaritatva | asabhUta vyavahAranayathI. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola bhAvArtha : dareka svabhAvanA AzrayabhUta dravyane pRtha grahaNa karIne dharmAstikAyAdi cha dravyomAMthI keTalAM dravyo che ? te batAvavA "keTalAM dravyomAM e mathALAnI nIce saMkhyA 105 batAvela che. - -: svabhAvo upara nayAvatAra - pUrvamAM 21 svabhAvonuM varNana karIne 11 sAmAnya svabhAvo ane 10 vizeSa svabhAvo batAvyA. have te 21 svabhAvomAMthI kayA svabhAvane grahaNa karanAra kayo naya che? te batAvavArUpa nayAvatAra kahe che - mULa bola :' (1) astitva svabhAvaH - sva-dravya, kSetra, kALa, bhAva grAhaka dravyArthikanayathI. bhAvArtha : dareka dravyamAM rahelo astitvasvabhAva svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAvanA grAhaka dravyArthikanayathI che. jema, ghaTa tenA paramANudravyanI apekSAe astitvasvabhAvavALo che. je kSetramAM rahelo che te kSetranI apekSAe astitvasvabhAvavALo che, anya kSetranI apekSAe nathI. je kALamAM vidyamAna che, te kALamAM astitvasvabhAvavALo che, anya kALamAM nathI ane je prakAranA rUpa-rasAdi bhAvo te ghaTamAM varte che te bhAvarUpe te ghaTamAM astitvasvabhAva che, anya bhAvarUpe te ghaTa astitvasvabhAvavALo nathI. tethI dravyane jonArI dravyArthikanayanI dRSTithI te ghaTarUpa dravya svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAvane grahaNa karanAra hovAthI te svarUpe te ghaTa astirUpe dekhAya che. mATe temAM astitva svabhAva che. mULa bolaH (2) nAstitva svabhAva :- paradravya, kSetra, kALa, bhAva grAhaka dravyArthikanayathI. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 dravya-guNa-paryAyanA rasanA chUTA bola bhAvArtha dareka padArthomAM paradravyanI apekSAe, parakSetranI apekSAe, parakALanI apekSAe=je kALamAM vidyamAna che tenAthI anya kALanI apekSAe, ane parabhAvanI apekSAe=anya dravyamAM vartatA bhAvanI apekSAe, nAstitva svabhAva che. tethI dareka padArthomAM paradravyakSetrakALabhAvagrAhaka dravyArthikanayanI dRSTithI jotAM nAstitva svabhAva dekhAya che, kema ke vivakSita vasturUpa dravyane te svarUpe jonArI dRSTithI te vastu nathI tevo bodha thAya che. mATe nAstitva svabhAvanI grAhaka dravyArthikanayanI dRSTi che. mULa bolaH (3) nityatva svabhAva - utpAvyayanI gauNatA karIne sattAgrAhaka dravyArthikanayathI. bhAvArtha : utpAdavyayane gauNa karIne sattAne grahaNa karanAra dravyArthikanayanI dRSTithI padArthamAM rahelo nityatvasvabhAva dekhAya che; kema ke dhruva aMzane jonArI dravyArthikanayanI dRSTi che ane padArthanI sattA trikALavartI hovA chatAM te sattA utpAdavyayathI AkrAMta che paraMtu utpAdavyayathI rahita nathI. puruSa utpAdavyayane gauNa karIne sattAne jovAmAM vyApAra kare che tyAre dhruvaaMzane jonArI dravyanI dRSTi pravarte che. tethI dravyArthikanayathI padArthano nitya svabhAva dekhAya che mATe padArthamAM niyatva svabhAva che. mULa bola :| (4) anityatva svabhAva - utpAdavyayanI mukhyatAe sattAgrAhaka paryAyArthikanayathI. bhAvArtha - utpAdavyayanI mukhyatA ane sattAnI gauNatA grAhaka paryAyArthikanayanI dRSTithI anityatva svabhAva che arthAt dareka padArthomAM utpAda, vyaya ane sattA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola traNe vidyamAna che chatAM paryAyane jonArI dRSTithI jyAre upayoga pravarte che tyAre utpAdavyaya mukhya dekhAya che ane sattA gauNa dekhAya che. tethI paryAyanayanI dRSTithI padArthamAM rahelA utpAdavyaya dekhAya che. utpAdavyaya anityasvarUpa che tethI anityatvane batAvanAra svabhAvane grahaNa karanAra dRSTi paryAyArthikanayanI dRSTi che. mULa bola : (5) ekatva svabhAva - bhedakAnArahita zuddha dravyArthikanayathI. bhAvArtha : bhedakalpanArahita zuddha dravyArthikanayathI ekatva svabhAva dekhAya che. zuddha dravyArthikanaya UrdhvatAsAmAnya ane tiryasAmAnyane grahaNa karanAra che. tiryasAmAnyane jonArI dRSTithI padArthamAM paraspara bheda dekhAto nathI; paraMtu badhA padArtho dravyarUpe che ema ja dekhAya che. dareka dravyo trikALavArtA dravyarUpe zAzvata che, tethI dravyomAM paraspara bhedano paNa abhAva che ane dravyanA pUrvauttara kALamAM paNa bhedano abhAva che. Ama zuddha dravyArthikanayanI dRSTithI sarva padArthomAM ekatvanI pratIti thAya che arthAt dharmAstikAyAdi cAra dravyo, anaMta pagalo ane anaMta jIvo te sarvamAM dravyarUpe koI bheda nathI. badhA ekasvarUpavALA che tethI ekatvanI pratIti thAya che, mATe zuddha dravyArthikanayanI dRSTithI ekatva svabhAva dekhAya che. mULa bola : (6) anekatva svabhAva - bhedakalpanAyukta dravyArthikanathI. bhAvArtha bhedakalpanAyukta dravyArthikanayathI dareka padArthomAM anekatva svabhAva che; kema ke dharmAstikAyAdi cAra dravyo ane anaMtA jIvo tathA anaMtA pudgalo e sarva vacce bhedanI pratIti che. padArthamAM vartatA utpAdavyayane gauNa karIne dravyane jonArI dRSTithI jovAmAM Ave to aneka dravyo che tevI pratIti thAya che, mATe dravyomAM anekatva svabhAva che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola mULa bola : (7) bhedatva svabhAva :- guNaguNInA bhedanI apekSAe sadbhUta vyavahAranayathI, bhAvArtha : guNaguNInA bhedanI apekSAe sadbhUta vyavahAranayathI bhedasvabhAvanI pratIti thAya che. dareka dravya guNI dravya che ane te darekamAM vartatA guNo judA che, tethI bhedapaNAnI pratIti thAya che. jema guNI evA AtmAmAM jJAna, sukha, vIrya Adi aneka guNo che, jyAre guNI evo AtmA eka che. mATe guNothI AtmA judo che tevI pratIti sadbhUta vyavahAranayathI thAya che. mULa bola : (8) abhedatva svabhAva :- bhedakalpanArahita zuddha dravyArthikanayathI. bhAvArtha: bhedakalpanArahita zuddha dravyArthikanayathI dareka dravyomAM abhedatvasvabhAvanI pratIti thAya che; kema ke dareka dravyomAM vartatA guNo tenAthI bhinna nathI paraMtu te dravyasvarUpa ja che; kAraNa ke ghaTa, paTanI jema guNa, guNI bhinna dekhAtA nathI paraMtu guNI svarUpa ja guNa che. mULa bola : (9) bhavyatva svabhAva :- paramabhAvagrAhaka nayathI. bhAvArtha: dareka dravya koIka svarUpe thavAnA svabhAvavALuM che. te dravyamAM terUpe thavAno svabhAva che, te bhavyatva svabhAva che. 52mabhAvagrAhaka nayanI dRSTithI bhavyatva svabhAva dekhAya che; kema ke dareka dravyano koIka mukhya bhAva che ke koIka svarUpe thavuM. te mukhya bhAvane jonArI dRSTithI temAM bhavyatvasvabhAva dekhAya che. AthI Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola ja dareka dravyamAM pratikSaNa je prakAre bhavyatva svabhAva che te rUpe satata thAya che. vaLI, je jIvadravyano siddharUpe thavAno bhavyatva svabhAva che te siddharUpe paNa thAya che. mULa bola - (10) abhavyatva svabhAva :- paramabhAvagrAhaka nathI. bhAvArtha : dareka dravyomAM paramabhAvagrAhaka nayathI abhavyatva svabhAva che. AthI ja, dharmAstikAya kyAreya adharmAstikAya thatuM nathI, mATe dharmAstikAyano adharmAstikAyarUpe nahIM thavAno abhavyatva svabhAva che. te ja rIte jIva paNa kyAreya ajIva thato nathI, te teno abhavyatva svabhAva che. abhavya jIvomAM siddharUpe thavAno abhavyatva svabhAva che, tethI teo kyAreya siddharUpe thatA nathI. A abhavyatva svabhAva padArthanA parama bhAvane jonAra jayadRSTithI dekhAya che; kema ke te rUpe nahIM thavAno abhavyatva svabhAva teno paramabhAva che arthAt mukhya svabhAva che ane tene jonArI dRSTithI abhavyatva svabhAva dekhAya che. mULa bolaH (11) paramabhAvatva svabhAva :- zuddha dravyArthikanayathI. bhAvArtha : dravyamAM rahelo paramabhAvatva svabhAva zuddha dravyArthikanayathI dekhAya che. dareka padArthomAM potAno mukhya bhAva hoya che. jema AtmAmAM mohathI anAkuLa evuM jJAna che, te AtmAno paramabhAva che. te paramabhAvane jonArI zuddha dravyArthikanayanI dRSTithI jovAmAM Ave to saMsAraavasthAmAM jJAnAvaraNIya karmathI AtmA kaMIka tirohita hovA chatAM ane mohathI kaMIka AkuLa hovA chatAM saMpUrNa mAhathI anAkuLa kevaLajJAna svarUpavALo AtmA zuddha dravyArthikanayanI dRSTithI dekhAya che, kema ke karma upAdhithI rahita zuddha dravyArthikanayathI jovAmAM Ave to saMsArI jIva paNa mohathI anAkuLa kevaLajJAna svarUpavALo ja che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola mULa bola : (12) cetanava svabhAva - asabhUta vyavahAranayathI karmono, (cetanava svabhAva che) cetana svabhAvI AtmAno cetanava svabhAva paramabhAvagrAhaka nathI. bhAvArtha - asadbhuta vyavahAranayathI karmomAM cetanatva svabhAva che=jIvanI sAthe ekameka bhAvane pAmelAM karmomAM cetanatva svabhAva che; kema ke asadbhuta vyavahAranaya AtmAno ane karmano abheda karIne karmonA asabhUta evA cetanatvabhAvane paNa karmonA bhAvarUpe svIkAre che. vaLI, cetanasvabhAvI AtmAmAM paramabhAvagrAhakanaya cetanatva svabhAva svIkAre che; kema ke AtmAnuM cetanapaNuM AtmAno mukhya bhAva che, tethI tene jonArI dRSTithI AtmAmAM cetanatva svabhAvanI prApti che. mULa bola - (13) acetanava svabhAva - asadabhUta vyavahAranayathI jIvamAM acetanata che ane paramabhAvagrAhaka nayathI pagalAdi acetana che. bhAvArtha asadbhuta vyavahAranayathI jIvamAM acetanatva smAva che; kema ke vyavahAranaya karmorUpa ane deharUpa pudgalo sAthe AtmAno abheda svIkAre che. tethI AtmA sAthe abhinna evAM karmono ane dehano acetanava svabhAva AtmAmAM che. paramabhAvagrAhaka nayathI pudgalAdimAM acetanava svabhAva che; kema ke dharmAstikAyAdi sarva ajIvadravyono paramabhAva acetanatva svabhAva che. tene jonArI dRSTithI pudgalAdino acetanatva svabhAva pratIta thAya che. mULa bola : (14) mUrtatva svabhAva :- paramabhAvagrAhaka nayathI ajIvanI mUrtatA ane asabhUta vyavahAranayathI jIvanI mUrtatA. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola bhAvArtha: 85 paramabhAvagrAhakanayathI ajIva evA pudgalamAM mUrtatA che; kema ke ajIva evA pudgaladravyano 52mabhAva mUrtatva che. mATe te nayadRSTithI jovAmAM Ave to ajIva evA pudgaladravyamAM mUrtatva svabhAva dekhAya che. vaLI, asadbhUta vyavahAranayathI jIvanI mUrtatA che; kema ke mUrta evA karmanI sAthe ane dehanI sAthe jIvano abheda dekhAya che. tethI jIvamAM mUrtatA nahIM hovA chatAM dehanI ane karmanI mUrtatA sAthe jIva ekameka bhAve joDAyelo hovAthI jIvamAM paNa asadbhUta vyavahAranayathI mUrtatA dekhAya che. mULa bola : (15) amUrtatva svabhAva :- paramabhAvagrAhaka nayathI jIvAdika amUrta che. asadbhUta vyavahAranayathI pudgala paramANu vagere amUrta che. bhAvArtha: paramabhAvagrAhakanayathI jIvAdika amUrta che arthAt pudgala sivAyanAM pAMce dravyo amUrta che; kema ke dharmAstikAyAdi pAMce dravyono 52mabhAva amUrtatva che. vaLI, asadbhUta vyavahAranayathI pudgala, 52mANu vagere amUrta che. arthAt asadbhUta vyavahAranayathI pudgalamAM ane paramANumAM amUrtatva che; kema ke pudgalo jIvanI sAthe saMbaMdhavALA thayA che te sarvanI sAthe jIvano ekameka bhAva hovAthI te pudgalomAM paNa amUrta svabhAva che ema asadbhUta vyavahAranaya svIkAre che. vaLI, jIva sAthe asaMbaMdhavALA 52mANu, caNukAdi skaMdho bhaviSyamAM saMbaMdha thavAnI yogyatAvALA hovAne kAraNe upacArane svIkAranAra asadbhUta vyavahA2naya te paramANuomAM ane te NukAdi skaMdhomAM paNa amUrtatva svabhAva svIkAre che. mULa bola H (16) ekapradezItva svabhAva :- paramabhAvagrAhaka nayathI kALa ane pudgalANunI ekapradezatA che. bhedakalpanArahita zuddha dravyArthikanayanI apekSAe bAkInA cAramAM ekapradezatA che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 dravya-guNa-paryAyanA sasanA chUTA bola bhAvArtha : paramabhAvagrAhakanayathI kALarUpa eka samayamAM ekapradezatA che ane pudgalanA paramANumAM ekapradezatA che; kema ke vartamAna kALa ekasamayapramANa che ane pUrvanA tathA uttaranA samayo sAthe vartamAnanA samayano paraspara koI saMbaMdha nathI, tethI kALamAM ekapradezatA che. kALamAM rahelo ekapradezatva svabhAva kALano paramabhAva che. tethI paramabhAvagrAhakanayathI kALamAM ekapradezItva svabhAva che. vaLI, pudgalanA paramANumAM pradezo nathI paraMtu pRthak ekapradezasvarUpa paramANu che tethI temAM ekapradezItva svabhAva vidyamAna che, je paramANuno paramabhAva che. mATe paramabhAvagrAhakanayanI dRSTithI pudgalanA pRthak paramANumAM ekapradezItva svabhAva che. vaLI, bhedakalpanArahita zuddha dravyArthikanayanI apekSAe kALa ane pudgalaparamANu sivAyanAM cAra dravyomAM arthAt dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane jIvAstikAya e cAreya dravyomAM ekapradezatA che; kema ke bheda kalpanArahita zuddha dravyane jonArI nadRSTi akhaMDadravyane batAve che. tethI akhaMDa evA dharmAstikAyano bhedakalpanAthI vicAra karIe to asaMkhyAta pradezavALuM hovA chatAM akhaMDa hovAne kAraNe bhedanI kalpanA na karavAmAM Ave to te dharmAstikAya eka hovAthI ekapradezatva svabhAvavALuM che. A rIte adharmAstikAya ane AkAzAstikAya paNa akhaMDa ekadravya hovAthI ekapradezIta svabhAvavALAM che. vaLI, anaMtA jIvomAMthI pratyeka jIvane grahaNa karIne vicArIe to te te jIva akhaMDa ekadravya che. tethI kalpanAthI tenA bhedo na vicArIe ane vAstavika evI tenI akhaMDatAno vicAra karIe to te jIvadravya paNa ekapradezItva svabhAvavALuM che arthAt paramANupramANa ekapradezItva svabhAvavALuM nahIM; paraMtu svaAtmapradezonA samUharU5 akhaMDa ekadravya svarUpa ekapradezItva svabhAvavALuM che. vaLI, pudgalomAM paramANune choDIne caNakAdi skaMdho bheda pAmavAnA svabhAvavALA hovAthI bhedanI kalpanArahita zuddha dravyArthikanayanI apekSAe paNa teone akhaMDa ekadravya svIkArAtA nathI; kema ke teonA bheda pratyakSasiddha che tethI te skaMdhomAM ekapradezatva svabhAva nathI. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola : mULa bola : (17) ane pradezIva svabhAva:- zuddha dravyArthikanayathI jIvAdi 4 anekapradezI ane pudagala paramANu asabhUta vyavahAranayathI aneka pradeza che. bhAvArtha - zuddha dravyArthikanayathI jIvAdi cAra arthAt jIva, dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e cAra dravyomAM, anekapradezItva svabhAva che; kema ke e cAre dravyo akhaMDa dravya hovA chatAM paramANunI avagAhanAtulya pradezo teomAM eka nathI paraMtu aneka che. vaLI, AkAzamAM anaMta pradezo hovAthI anekapradezItva svabhAva che ane dharmAstikAya, adharmAstikAya tathA eka jIvamAM asaMkhyAta pradezo hovAthI anekapradezItva svabhAva che. vaLI, pudgala ane paramANumAM asadubhUta vyavahAranayathI anekapradezItva svabhAva che; kema ke pudgalane paNa anekapradezanA skaMdho hovA chatAM te akhaMDa ekadravya nathI paraMtu tenA pradezo chUTA paDe che, tethI vartamAnamAM anekapradezanA skaMdho hovA chatAM asadbhuta vyavahAranayathI tene aneka pradezItva svabhAva svIkArAya che. vaLI, paramANumAM anekapradezo nahIM hovA chatAM anekapradezavALo thavAnI yogyatA hovAthI upacArathI asadbhuta vyavahAranaya temAM aneka pradezItva svabhAva svIkAre che. mULa bola : (18) vibhAvatva svabhAva :- zuddhaazuddha dravyArthikanayathI. bhAvArtha - zuddhAzuddha dravyArthikanayathI AtmAno vibhAvasvabhAva che. jema koI jIva saMsAravartI potAnA AtmAne zuddha svarUpe jonArI dRSTithI jJAnasvarUpe ane azuddha svarUpe jonArI dRSTithI mohAdi svarUpe eka sAthe jovAno yatna kare tyAre potAno AtmA jJAnasvarUpa, mohathI AkuLa, zAtA-azAtA Adi bhAvothI yukta dekhAya che. vaLI sattAmAM pUrNa jJAna hovA chatAM te jJAna vikRtarUpa che tema Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola svasaMvedanathI pratIta thAya che. ahIM te jJAna moha ane zAtA-azAtAdithI vikRtine pAmyuM che te vibhAvasvabhAva che. mULa bola - (19) zuddhatva svabhAva : zuddha dravyArthikanayathI. bhAvArtha : zuddha dravyArthikanayathI AtmAno zuddhatva svabhAva che. jema potAno AtmA vartamAnamAM karmayukta hovA chatAM zuddha AtmAne jovAnA aMzathI AtmAne jovA mATe upayoga mUkavAmAM Ave to potAno AtmA mohathI anAkuLa ane zAtAazAtAdinA pariNAmathI rahita siddhanA jevo niSkriya svabhAvavALo che evuM dekhAya che. tethI zuddha dravyArthikanayathI zuddhatva svabhAva AtmAmAM che. mULa bola : (20) azuddhatva svabhAva :- azuddha dravyArthikanayathI. bhAvArtha azuddha dravyArthikanayanI dRSTithI jovAmAM Ave tyAre karmothI yukta potAno AtmA azuddha che tevI pratIti svasaMvedanathI thAya che. tethI e prakAranA bodhanA viSayabhUta azuddhatva svabhAva saMsArI AtmAmAM che. mULa bola : (21) upacaritatva svabhAva :- asadabhUta vyavahAranayathI. bhAvArtha : asabhUta vyavahAranayathI upacaritatva svabhAva che. jema potAno AtmA deharUpa che e prakAranI vyavahAranayanI pratIti che. dehanI sAthe potAno abheda upacAra karIne jovAmAM Ave tyAre potAno AtmA deharUpa dekhAya che. tethI asadbhuta vyavahAranayanI dRSTithI jovAno yatna karavAmAM Ave tyAre buddhirUpI caluthI upacaritatva svabhAva dekhAya che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bolA mULa bola : (3) paryAyanA bhedo - (a) vyaMjanaparyAya, (b) arthaparyAya. bhAvArtha - dareka padArtha dravya ane paryAyasvarUpa che. dravyamAM vartatA paryAyone jonArI judI judI dRSTio che. tethI paryAyanA be bhedo prApta thAya che (a) vyaMjanaparyAya ane (b) arthaparyAya. mULa bola : (a) trikAlasparzI paryAya, te - vyaMjanaparyAya. (b) sUkSma vartamAnakALasparzI paryAya, te - arthaparyAya. bhAvArtha - (a) vyaMjanaparyAya - traNakALamAM sparzanAro je paryAya che te vyaMjanaparyAya che. jema potAno AtmA janmathI mAMDIne mRtyu sudhI manuSyarUpe che ema pratIta thAya che, tyAM AtmAno manuSyatvaparyAya traNa kALane sparzanAro che arthAt janmathI mAMDIne mRtyu sudhI "huM manuSya chuM,' 'manuSya chuM' e prakAranI pratIti traNe kALamAM sparzanArI che. jema vartamAna taruNakALanA samayanI pratIti pUrvanA bAlyakALane sparzanArI che ane uttaranA vRddhakALane sparzanArI che. traNe kALamAM jIvane manuSyarUpe vyakta karanAra te paryAya che mATe vyaMjanaparyAya che. (b) arthaparyAya - sUkSma vartamAnakALasparzI je paryAya che te arthaparyAya che. jema, potAnA AtmAmAM vartamAnamAM je bAlyAvasthA, yuvAvasthA ke vRddhAvasthA hoya teTalA paryAyane sparzanArI dRSTithI je paryAya dekhAya te arthaparyAya che arthAt vartamAna kSaNe je avasthAmAM vidyamAna hoya te avasthAne batAvanAra teno bhAva te teno arthaparyAya che. jema vartamAna bAlyakALanI kSaNamAM je bAlyabhAva vartato hoya, yuvAkALamAM je taruNabhAva vartato hoya ane vRddhAvasthAmAM je vRddhabhAva vartato hoya te teno arthaparyAya che. mULa bola :| (a) vyaMjanaparyAyanA 2 bheda - (1) dravyathI, (2) guNathI. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA sasanA chUTA bola bhAvArtha: (a) vyaMjanaparyAyanA be bhedo che : (1) dravyavyaMjanaparyAya, (2) guNavyaMjana paryAya. 90 mULa bola : 2 (1) dravyavyaMjanaparyAyanA 2 bheda :- (i) zuddha dravyavyaMjanaparyAya, (ii) azuddha dravyavyaMjanaparyAya. bhAvArtha: (1) dravyavyaMjanaparyAyanA be bhedo che. (i) zuddha dravyavyaMjanaparyAya :- zuddha dravyane jonArI dRSTithI vicArIe to AtmAno zuddha paryAya traNe kALamAM vyakta dekhAya che. A zuddha paryAya jIvano zuddha dravyabhaMjanaparyAya che; kema ke saMsA2avasthAmAM potAno AtmA siddhatulya che ane mukta avasthAmAM paNa potAno AtmA siddha che tethI zuddha che. mATe zuddha dravyane traNa kALamAM vyakta karanAra je paryAya te zuddha dravyabhaMjanaparyAya kahevAya che. (ii) azuddha dravyavyaMjanaparyAya :- saMsArI jIva manuSyarUpe che tyAre azuddha dravyarUpe che, devarUpe che tyAre paNa azuddha dravyarUpe che, nArakarUpe che tyAre paNa azuddha dravyarUpe che ane tiryaMcarUpe che tyAre paNa azuddha dravyarUpe che. tethI azuddha dravyane vyakta karanAra je manuSyAdi paryAya che, te azuddha dravyavyaMjanaparyAya che. mULa bola : (2) guNavyaMjanaparyAyanA 2 bheda :- (i) zuddhaguNavyaMjanaparyAya, (ii) azuddhaguNavyaMjanaparyAya. bhAvArtha: (2) guNavyaMjanaparyAyanA be bhedo che. (i) zuddha guNavyaMjanaparyAya :- AtmAnA zuddhaguNavyaMjanaparyAyane jonArI dRSTithI vicArIe to kevalInA AtmAmAM kevaLajJAnAdi guNo rahelA che. te Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola kevaLajJAnAdi guNo traNe kALamAM sparzanArA che tethI vyaMjanaparyAya che ane AtmAnA zuddha guNa hovAthI zuddhaguNavyaMjanaparyAya che. (ii) azuddha guNavyaMjanaparyAya - vaLI, AtmAmAM mati Adi jJAno che e azuddha guNo che; kema ke matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna ane mana:paryavajJAnarUpa cAra jJAno kSayopazamabhAvavALA hovAthI azuddha guNa che. vaLI, saMsArI jIvamAM te te jJAnanA kSayopazamakALamAM te te azuddhaguNanI prApti eka samayathI adhika keTaloka kALa varte che, tethI traNa kALamAM te te guNano sparza che, mATe azuddhaguNavyaMjanaparyAya che. mULa bola : (b) arthaparyAyanA 2 bhedaH- (1) zuddha arthaparyAya, (2) azuddha arthaparyAya. bhAvArtha - (b) arthaparyAyanA be bheda che. (1) zuddha arthaparyAya - siddha avasthAnI vartamAnakSaNamAM je kevaLajJAnano upayoga varte che, te zuddha arthaparyAya che; kema ke kevaLajJAna e AtmAno zuddha guNa che ane zuddha evA AtmAmAM ekakSaNamAtra varte che mATe zuddha arthaparyAya che. (2) azuddha arthaparyAya - bhavastha evA kevaLImAM vartato vartamAnakSaNano kevaLajJAnano upayoga e azuddha arthaparyAya che; kema ke kevaLajJAna e AtmAno zuddha guNa hovA chatAM bhavastha kevaLajJAnano upayoga AtmAnA azuddha vartamAnakSaNanA paryAyasvarUpa che; kema ke azuddha AtmAmAM ja bhavastha kevaLajJAnanI prApti che mATe azuddha arthaparyAya che. mULa bola : (1) puruSa upara vyaMjanaparyAya ane arthaparyAya - (1) vyaMjanaparyAya - (i) janmathI maraNaparyaMta, (2) arthaparyAya - (i) bALa-taruNa vagere paryAya. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola bhAvArtha : (1) puruSa upara vyaMjanaparyAyanuM ane arthaparyAyanuM yojana batAve che - (i) janmathI maraNa paryata :- janmathI mAMDIne maraNa sudhI puruSano je manuSyaparyAya dekhAya che te vyaMjanaparyAya che; kema ke traNa kALamAM sparze che ane manuSyarUpe te jIvane vyakta kare che. (ii) bALa-taruNa vagere paryAya - vaLI, puruSane AzrayIne arthaparyAya bALa-taruNa vagere paryAyo che arthAt vartamAnakSaNamAM je bALabhAva vartato hoya, je taruNabhAva vartato hoya vagere paryAyo vartamAnakALasparzI hovAthI arthaparyAya che. mULa bola : (2) kevaLajJAna upara vyaMjanaparyAya ane arthaparyAya - (1) zuddha vyaMjanaparyAya - zuddha AtmaguNatva, (in) arthaparyAya (RjusUbAdezathI) - (1) bhavasthatva, (2) siddhasthatva. bhAvArtha (2) kevaLajJAna upara vyaMjanaparyAya ane arthaparyAyanuM yojana batAve che - (i) zuddha vyaMjanaparyAya - zuddha AtmaguNatva e zuddha vyaMjanaparyAya che; kema ke kevalImAM vartatuM kevaLajJAna e AtmAno zuddha guNa che, tethI temAM zuddha AtmaguNatva che. te zuddha AtmaguNatva trikALavartI che mATe kevaLajJAnamAM vartatuM zuddha AtmaguNatva zuddha vyaMjanaparyAya che. (ii) arthaparyAya (RjusUtrAdezathI):- pUlathI kevaLajJAnanA be bheda che : (1) bhavastha kevaLajJAna ane (2) siddhastha kevaLajJAna. tethI te bene AzrayIne arthaparyAyanA be bheda che. (1) bhavasthatva :- bhavastha kevaLajJAnanI vartamAnakSaNanA upayogane sAme rAkhIne jovAmAM Ave to kevalImAM rahela bhavasthatva paryAya ekakSaNavartI hovAthI arthaparyAya che. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rasanA chUTA bolA 93 (2) siddhasthatva :- siddhamAM rahelA kevalImAM siddhasthatva raheluM che. te siddhasthatva paryAya pratyeka kSaNane AzrayIne vicAravAmAM Ave to ekakSaNavartI evo siddhasthatva paryAya arthaparyAya che. mULa bola - (3) pudagala dravya upara vyaMjanaparyAya ane arthaparyAya - - (i) (1) zuddha dravyavyaMjanaparyAya - paramANutva, (2) azuddha dravyavyaMjanaparyAya - jyaNukAritva. | (i) (1) zuddha guNavyaMjanaparyAya - paramANunA guNo, (2) azuddha guNavyaMjanaparyAya - tyaNukAdinA guNo. bhAvArtha : (3) pudgaladravya upara vyaMjanaparyAyanuM yojana batAve che. jemAM dravyavyaMjanaparyAya ane guNavyaMjanaparyAya-e baMnene zuddha ane azuddha-ema be vibhAgamAM yojavAmAM Ave che. | (i) (1) zuddha dravyavyaMjanaparyAyaH-paramANutvaH- pudgaladravyamAM je paramANutva che te anya dravyanI sAthe saMzleSa vagaranuM zuddha dravya che ane te paramANumAM rahelo paramANutva paryAya traNa kALane sparze che mATe vyaMjanaparyAya che. arthAt paramANu pUrvamAM keTaloka kALa paramANurUpe hato, vartamAnamAM paramANurUpe che ane bhaviSyamAM keTaloka kALa paramANurUpe raheze. te paramANumAM rahela paramANutva paryAya traNa kALane sparzanAra hovAthI vyaMjanaparyAya che. paramANu anya dravyanI sAthe saMzleSa vagarano hovAthI zuddha dravyavyaMjanaparyAya che. (2) azuddha dravyavyaMjanaparyAya - kacaNukAritvaH- kacaNukAdimAM yaNukAdita paryAya che, caNakAdi skaMdho saMzleSavALA che tethI azuddha dravya che. A yaNukAdi skaMdho vartamAnamAM che, pUrvamAM paNa keTaloka kALa hatA ane bhaviSyamAM paNa keTaloka kALa raheze. tethI caNakAdimAM raheluM caNukAritva trikALavartI hovAthI vyaMjanaparyAya che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola | (i) (1) zuddha guNavyaMjanaparyAyaH paramANunA guNo - paramANunA guNo zuddha guNavyaMjaparyAya che, kema ke paramANu e zuddha dravya che ane temAM vartatA guNo e zuddha dravyanA guNo che. A paramANunA guNo keTaloka kALa prApta thatAM hoya to pUrvamAM hatAM, vartamAnakSaNamAM che ane uttarakSaNamAM te guNa raheze, tethI trikALavartI hovAthI zuddha guNavyaMjanaparyAya che. (2) azuddha guNavyaMjanaparyAya - kacaNukAdinA guNo - kacaNukAdinA guNo azuddha guNavyaMjanaparyAya che; kemake yaNukAdimAM je guNo traNa kALamAM prApta thatA hoya te vyaMjanaparyAya che ane kyaNukAdi aneka paramANunA saMyogathI banelA hovAthI tenA guNo azuddha che. tethI caNakAdimAM trikALavArtA je guNo hoya te azuddhaguNavyaMjanaparyAya che. mULa bola : (4) dharmAstikAyAdimAM vyaMjanaparyAya - (1) zuddha dravyavyaMjanaparyAya - lokAkAzamAna saMsthAnAkRtitva. (ii) azuddha dravyavyaMjanaparyAya - lokavartI dravyasaMyogatva. bhAvArtha : (4) dharmAstikAyAdimAM vyaMjanaparyAyanuM yojana batAve che - (1) zuddha dravyavyaMjanaparyAya - lokAkAzamAna saMsthAnAkRtitvaH- dharmAstikAyamAM ane adharmAstikAyamAM raheluM lokAkAzamAna saMsthAna AkRtipaNuM zuddha dravyavyaMjanaparyAya che; kema ke dharmAstikAyamAM ane adharmAstikAyamAM koInA saMyoga vagara te prakAranuM lokAkAzamAna saMsthAna AkRtipaNuM che ane te trikALavartI che, tethI te zuddha evA dharmAstikAya ane adharmAstikAya dravyanA vyaMjanaparyAya che. vaLI, AkAzAstikAyamAM raheluM sarvavyApI saMsthAnAkRtitva zuddha dravyavyaMjanaparyAya che. (ii) azuddha dravyavyaMjanaparyAya ? lokavartI dravyasaMyogatva :- dharmAstikAya sAthe lokavartI adharmAstikAyano, AkAzAstikAyano, jIvano ane pudgalano saMyoga che, tethI dharmAstikAyamAM rahelo lokavartI dravyasaMyogatva paryAya anyanA saMyogathI thayelo hovAthI azuddha dravyano paryAya che ane te trikALavartI hovAthI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lpa dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola azuddha dravya vyaMjanaparyAya che. e ja rIte adharmAstikAya ane AkAzAstikAyamAM paNa jANavuM. mULa bola : bIjI rIte paryAyanA cAra prakAra (nayacakranA abhiprAyathI) :(1) sajAtIya dravyaparyAya - dvidezAdika skaMdho. (2) vijAtIya dravyaparyAya - Atma-pugala saMyoge-manuSyatvAdi paryAya. (3) svabhAva guNaparyAya - kevaLajJAna. (4) vibhAva guNaparyAya - matijJAna vigere. A cAra bheda paNa kharI rIte to prAyaH jANavA; kema ke paramANurUpa dravyaparyAya - A cAramAM samAto nathI; kema ke paramANupaNAne paNa zAstramAM vibhAgajAta [evi paryAyapaNuM kahyuM che. bhAvArtha : nayacakranA abhiprAyathI paryAyanA cAra prakAra batAve che - (1) sajAtIya dravyaparyAya - dvipradezAdika skaMdho sajAtIya dravyaparyAya che; kema ke ekaparamANu sAthe anya paramANuno saMyoga thavAthI ddhipradezAdika skaMdho bane che. tethI DhipradezAdika skaMdhatva e sajAtIya dravyaparyAya che. (2) vijAtIya dravyaparyAya - AtmAnA ane pudgalanA saMyogathI manuSyatvAdi je paryAyo che te cetana evA AtmA ane acetana evA dehAdirUpa pugalanA saMyogathI thayelA che. mATe manuSyatvAdi vijAtIya dravyaparyAya che. (3) svabhAva guNa-paryAya - kevaLajJAna e svabhAva guNa-paryAya che; kema ke jIvano guNa jJAna che ane guNa paryAyathI pRthaka nathI tethI kevaLajJAnaguNa e jIvano svabhAva guNa-paryAya che. - (4) vibhAva guNa-paryAya - matijJAna vigere cAra jJAno vibhAva guNaparyAya che; kema ke matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna ane mana:paryavajJAna e Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 dravya-guNa-paryAyanA rAsanA chUTA bola cAra jJAna karmanA kSayopazamathI thanArI jIvanI pariNatirUpa che. anyanA saMyogathI thanAro guNa e vibhAvaguNa kahevAya ane te vibhAvaguNarUpa paryAya jIvanA matijJAnAdi cAra jJAnanA pariNAmarUpa ja che. nayacakranA abhiprAyathI paryAyanA A cAra bheda paNa kharI rIte to prAyaH jANavA; kema ke apekSAe to paramANurUpa dravyaparyAya judo che tethI pAMca bheda thAya chatAM cAra bheda kahyA tethI te prAyaH jANavA; kema ke paramANurUpa dravyaparyAya A cAramAM samAto nathI. ahIM prazna thAya ke paramANune paryAya kema kahyo ? dravya kema na kahyo ? te batAvavA arthe mULa bolamAM "kema ke thI kahe che - paramANupaNAne paNa zAstramAM vibhAgajAta paryAyapaNuM kahyuM che arthAt mevApu:=bhedathI aNu utpanna thAya che ema kahyuM che, ane je utpanna thAya che te paryAya che mATe apekSAe aNu paryAya che, tethI pudgaladravyano paramANu paryAya che e pramANe phalita thAya che. saMpUrNa Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jagatamAM nayavyavasthAnuM bIja :'dravya, guNa ane paryAya e traNeyanI 'paraspara bheda ane abhedanI apekSAe 'judAM judAM dravyo, kSemo, kALo ane bhAvone AzrayIne aneka abhiprAyabhedoSavicAraNAnA bhedo, 'paDe che, te saghaLA naya prakAro gaNAya. : prakAzaka : tAtha ga> 'zrutadevatA bhavana', 5, jena marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. 1 Teli./phekasa : (079) 26604911, phona : 128pa7410 E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com Visit us online : gitarthganga.wordpress.com