Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ GSSSSSSSSSS SSSSSSSSSSSSSSSSSSA vartamAna zrIcaubIsI purANa (bhASA) 00000000 lekhaka SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS2 CSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS paNDita pannAlAla sAhityAcArya priNTaradulIcanda parivAra ne apane "jinavANI presa" 80, loara cinapura roDa, kalakattA se chApakara prakAzita kiyaa| prathamAvRtti ) vIrajayantI ( nyochAvara- khulApatra 3) sirpha sajilda 4) 1080 1665 LSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-sUcI pRSTha pRSTha 17. : : : : 1 AdinAthajI 2 ajitanAtha 3 sabhavanAtha 4 abhinaMdana 5 sumatinAtha 6 padama prabhu 7 supAsanAtha 8 caMdraprabhu 6 puSpadata 1. zItalanAtha 11 zrIyAmanAtha 12 vAnmapujya .. 165 . 1 13 vimalanAtha . 86 14 manantanAtha . 65 manAtha .. 101.6 zAnninAtha .. 1. yunyanAtha / / 3 18 aranAma 1166 mahinAtha 15 guni sumananAtha ... . 150 1 namanAza .. 145 22 naminAtha .. ... 150 23 pArvanAya ... 15 24 bhagavAna mahAvIra . : . . : 11 232 ... 243 AvazyakIya nivedana maano| mAja mApaka samakSa bahuna samayake yAda yaha cIyomo purANa' upamdhina karate haiM, yadyapi yaha bahuta pahale. hI nizla jAnA parantu presameM mazIna badalane ke kAraNa 4 mahakA acAnaka bilampa ho gayA, imIliye kArtikama nikalane vAlA prantha caitrame nikala rahA hai| pa. pannAlAlajI sAhityAcAryane bahuta parizrama karake isa pranthakA sampAdana kiyA hai, isake liye hama ukta paMDitajIko hArdika dhanyavAda diye bagaira nahIM raha sakate / nilamyaka ka raNa hamAre paDinajIko sandeha ho gayA thA ki niklegA yA nahIM ? parantu hama apane dhyeyaka pakke haiM, jisakA nizcaya kara lene haiM vaha kAma karate hI rahate haiM atAgva derI honeke kAraNa maiM paMDitajIse puna prArthI ha / abhI taka hindA jaina mAhityame caubIsI tIvokA jIvana caritra eka mAtha milanekA abhAva thA, usakI pUrti ke liye maiMne paMDitajose do varSa pahile prArthanA kI thI, usako dhyAnameM rakhakara paMDita jIne aTa parizrama dvArA sarala bha.pAme jo yaha prantha ligba diyA hai umapha liye hama jaina samAjako taraphase ApakA AbhAra mAnate haiM . AzA hai paDita jI mA0 bhaviSyame imA taraha apanI lekhanI dvArA jaina sAhityakI sevA karate rheNge| jinavANI sevakadulIcanda paravAra
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ jjiissmii junyji o P | AAI JANAT L zraujanmakalyANaka PIRITTER RKARK TH LEKHOR RJAsar H McGOODoon A VAI .. T .." MHADI . AN. 0 PX PPA TRIP . .. .... . " MUSALAM na VAYA 14 .....17 tev ent
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAMtInagAya nama: caubIca tIrthakara purANa / bhagagana Adi nAtha ma vizvavaca pabho ucitaHmatAM samagra vidyAnmavapu niraJjanaH / punAtu ceto mamanAbhinandanoM jino jina kSullaka bAdizAmanaH / / -bhAvAyaM manatamana "mayako devanavAle, sajjanAMsa pRjina, samasta vidyAmaya, pApa rahita nayA kSudra vAdiyoMka zAsanoMko jInanevAle va nAbhinandana bhagavAna RSabhanAtha hamAre hRdayako pavitra kreN| isa yadhralokameM asaMkhyAnadvIpa samudrosa viga huA eka lADa yojanA vistAravAlA jambUdvIpa hai| yaha jamvRdrora saba dvIpoMmeM pahalA dvIpa hai aura apanI gobhAse mabameM gira maura hai! ise cAroM orase lavaga mandra yara hura hai / lavaNa samudra ke bIca samudra meM yaha jambudvIpa ThIka kamanTake samAna mAlUma honA hai| kyoMki kamalake nIce jaise moDa mRNAla hotI hai vaise ho isake nIce bana varNa zepa nAga hai| kamalake jara jaise pIlI karNikA hotI hai vaise hI imara lavargamaya-pIlA menparvata hai| aura kamannasI karNikAra jisa prakAra kA bhaura maMDarAna rahate haiM usI prakAra menpacara irNikA para bhI kAla kAla meva maMDagane rahI hai| himavAna, mahAhimavAna, niratha, nIla, sanI aura zikharI ye chaH kulAcala jambUdvIpakI zobhA bar3hA rahe haiN| ye chahoM alAcana pUrvase pazcima nama lambe haiN| anaka narahake ratnAsa jar3e hue haiM aura apanI uttuMga zikhagese gagana cumane haiN| ina chaha avani kAraNa janbIrale sAta vibhAga arthAt kSetra ho gaye haiN| unake nAma ye haiM:-bharana, hainabana, hari, videha, ramyaka, haraNyavata aura parAvana ! unhI kSetroM meM hamezA laharAnI huI sindhu Adi
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * - - caudaha mahA nadiyAM bahA karatI haiN| videha kSetrake ThIka bIcameM eka lAkha yojana UMcA suvarNamaya meru parvata hai / vaha parvata apanI unnata cUlikAse svargake vimAnoMko chUnA cAhatA hai| naMdana saumanasa bhAdrazAla aura pANDuka banase usakI apUrva zobhA bar3ha rahI hai| jinendra bhagavAnake janmAbhiSekake suramita salila se usa parvatakA pratyeka rajakaNa pavitra hai| sUrya candramA Adi samasta jyotiSI deva usakI pradakSiNA dete rahate haiN| usI videha kSetrameM meruparvatase pazcimakI ora eka vAMdhila deza hai| vaha deza khUba harA-bharA hai-jahAM para rahanevAle loga kisI bhI bAtase dukhI nahIM haiN| jahAMpara dhAnyake khetoMkI rakSA karanevAlI bAlikAoMke sundara saMgIta sunakara hariNa citra likhitase -nizcala ho jAte haiN| jahAMke manohara bagIcoM meM rasAla Adi vRkSoMkI DAliyoMpara gaiThe hue koyala, kIra, krauca Adi pakSI taraha tarahake zabda karate haiN| usa vAMdhila dezameM eka vijayAdha parvata hai jo apanI dhavala kAntise aisA mAlUma hotA hai mAno cAMdIse banA huA ho| usa parvata para aneka sundara udyAna zobhAyamAna haiN| udyAnoMke latAgRhoM meM deva devAMganAyeM vidyAdhara aura vidyAdhariye aneka tarahakI krIr3A kiyA karatI haiN| usakI zikhareM candrakAnta maNiyoMse khacita haiM isaliye rAtake samaya candramA kI kiraNoMkA samparka hone para unase sundara nijhara jharane lagate haiN| usa parvata kI tarAImeM Amake Uce UMce per3a lage haiN| havAke halake jhoMke laganese unase pake hue phala TUTa TUTakara nIce gira jAte haiM aura unakA madhura rasa saba ora phaila jAtA hai| usa parvatakI uttara zreNImeM "alakA" nAmakI sundara nagarI hai| vaha alakA nagarI agAdha jalase bharI huI parikhAse zobhAyamAna hai| aneka tarahake ratnoMse jar3A huA vahAMkA prakAra koTa itanA UMcA hai ki rAtake samaya usakI unnata zikharoM para lage hue tArA gaNa maNimaya dIpakoMkI taraha mAlUma hote haiN| vahA~ke Uce UMce makAna cUnese pute hue haiM isaliye ve zarada Rtuke bAdaloMke samAna mAlUma hote haiN| una makAnoMkI zikharomeM aneka tarahake ratna lage hue haiM jo barasAtake binA hI megha rahita AkAzameM indra dhanuSakI chaTA chiTakAte rahate haiN| vahAM gagana cumbI jina mandiroMmeM nAnA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthakara purANa * The - prakArake utsava hote rahate haiN| kahIM tAlAboMmeM phUle hue kamaloMpara bhUmara guJjAra karate haiN| kahIM bagIce meM velA gulAba campAjUhI AdikI anupama sugandhi phaila rahI hai| kahIM zaradake medhake samAna sapheda mahaloMkI chatoMpara vidyAdharAMganAyeM bijalI jaisI mAluma hotI haiN| kahIM pAThazAlaoMmeM vidyArthiyoMkI adhyayana dhvani gUMja rahI hai aura kahIM vidvAnoM meM sundara tatva carcAeM hotI haiN| kahIM koI khAne pIneke liye dukhI nahIM hai-sabhI manuSya sampattise yukta haiN| niroga haiM aura bAla baccoMse vibhUSita haiM alakA alakA hI hai-usakA samasta varNana karanA lekhanIse bAhara hai| jisa samayakI kathA likhI jAtI hai usa samaya alakA kA zAsana sUtra mahArAja atibalake hAthameM thaa| usa vakta ativala jaise vIra, parAkramI, yazasvI dayAlu aura nIti nipuNa rAjA pRthvItala para adhika nahIM the| unakI nIti nipuNatA aura prajA vatsalatA saba ora prasiddha thii| ve kabhI sUrya ke samAna atyanta tejasvI hokara zatruoM ko saMtApa pahuMcAte the aura kabhI candramA kI bhA~ti zAnta vRtti se prajA kA pAlana karate the| unakI nirmala kIrti cAroM ora phaila rahI thii| ativala ke vyaktitva ke sAmane sabhI vidyAdhara nareza apanA mAthA jhukA dete the| ve samudrase gambhIra the, meruse sthira the, vRhaspatise vidvAna the, aura the marya se bhI adhika tejsvii| mahArAja atibalakI strIkA nAma 'manoharA' thaa| manoharA kA jaisA nAma thA vaisA hI usakA rUpa bhii| usake pAMva kamala ke samAna sundara the aura nAkhUna motiyoM se camakate the| jaMghAyeM kAmadeva kI tarakasa ke sadRza mAlUma hotI thIM aura sthUla UrU keleke sthambha se bhI bhalI thI / usakA vistRta nitamba sthala bahuta hI manohara thaa| manoharA kI gambhIra nAbhi zyAmala rosa rAji aura kRza kamara apanI zAnI nahIM rakhatI thiiN| usake donoM stana zRGgAra sudhA se bhare huye suvarNa kalaza kI nAMI mAlUma hote the / bhujAyeM kamaminI ke samAna manohara thIM aura hAtha kamaloM kI zobhA ko jItate the / usakA kaMTha zaMkha sA sundara thaa| oSTha pravAla se aura dAMta motI se lagate the / usakI bolI ke sAmane koyala bhI lajA jAtI thii| tilaka puSpa usakI nAka kI barAbarI nahIM kara sakA thaa| vaha apanI RAISEDITORIA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. caubIma nIkara purANa mememarwarowarmeramewomaamso weremonymroomw LEASED caMcala aura bar3I ghar3I oNkhoM le hariNiyoM ko jInatI thii| usakI bhauhAya ke dhanupa ke samAna thiiN| cumkuma ke tilaka se usake lalATa kI anUThI hI zomA najara AtI thI, usake kAle aura ghara vAle bAloM kI zobhA bar3I hI vicitra thii| manoharA ke muMha kemAmane pUrNimA ke candramA ko bhI mu~hakI khAnI par3I thii| usakA sArA zarIra tAye huye nuvarNa kI taraha camakanA thaa| koI use pakAeka devakara vidyAdharI kahane kA sAhasa nahIM kara pAtA thaa| sacamuca vaha manoharA advitIya sundarI thii| rAjA anivala rAnI manAhaga ke sAtha aneka taraha ke sugva bhogate huye mukha se samaya bitAte the| kucha samaya vAda manoharA kI kukSi se eka bAlaka utpanna huaa| cAlaka ke janmakAla meM aneka zubha zakuna huye / rAjA ne dIna daridroM ke liMge kimicchaka dAna diyA aura prajA ne aneka utsava mnaaye| bAlaka kI bIra cepTAyeM dekhakara rAjAne usakA nAma mahAbala rakha diyaa| bAlaka mahAvala dvitiyA ke candramA kI taraha prati dina bar3hane lgaa| usakI adbhuna lIlAyeM aura mIThI bolI sunakara mA kA hRdaya phulA na samAtA thaa| usakI buddhi par3I hI tIkSaNa thii| isaliye usane alpa vayameM hI samasta vidyA sIkha lI putra kI caturAI aura nIti nipuNatA dekhakara rAjA ativala ne use yuvarAja banA diyA aura Apa bahuta kucha nizcinta hokara dharma dhyAna karane lge| eka dina kAraNa pAkara atibala mahArAja kA hRdaya saMsAra se virakta ho gyaa| unheM paMca indriyoM ke viSaya kSaNabhaMgura aura duHkhadAI mAlUma hone lge| vAraha bhAvanAoM kA vicAra kara unhoMne jinadIkSA dhAraNa karane kA dRDha nizcaya kara liyaa| phira maMtrI sAmanta Adi ke sAmane apane vicAra pragaTa karake yuvarAja mayAbala ko rAjya tathA aneka taraha ke dhArmika aura naitika upadeza dekara kitI nirjana vana meM jina dIkSA dhAraNa kara lii| inake sAtha meM aneka vidyAdhara rAjAoM ne bhI jina dIkSA lI thii| udhara Atmazuddhi ke liye atibala mahArAja kaThina se kaThina tapa karane lage aura idhara mahAvala bhI nIti pUrvaka prajA kA pAlana karane lgaa| mahAvala kI zAsana praNAlI para samasta prajA mugdhavitta thI / dhIre dhIre mahAbala kA yauvana vikasita hone lgaa| jAvAnI ke EVERE - 3T D
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ covIsa tIrthakara purANa * De mocracunuTurrena W ERELAMMsa. urauturinemPELamAILINCavtarmerometaSEITAL samaya usake zarIra kI zobhA bar3I hI vicitra ho gaI thii| usakA sundara rUpa dekhakara striyoM kA mana kAma se Akula ho uThatA thaa| nidAna, mantrI Adi kI salAha se yogya kulona vidyAdhara kanyAoM ke sAtha usakA vivAha hogyaa| ava rAjA mahAvala dharma artha aura kAmakA samAna rUpase sevana karane lgaa| isake mahAmati, saMbhinnamati, zatamati aura svayaMbuddha nAmake cAra mantrI the| ye cAroM mantrI rAjya kAryameM bahuta hI catura the| rAjA jo bhI kArya karatA thA vaha mantriyoMkI salAha se hI karatA thA isalie usake rAjyameM kisI prakArako bAdhAyeM nahIM Ane pAtI thiiN| Upara jina cAra mantriyoMkA kathana kiyA hai usameM svayaMvuddhako chor3akara bAkI tIna mantrI mahA mithyAdRSTi the isalie ve maha vala tathA svayaMvuddha Adike sAtha dhArmika viSayoMmeM vidveSa rakhA karate the| para sahAbalako rAjanItimeM unase koI bAdhA nahIM AtI thii| svayaMyuddha mantrI saccA jinabhakta thA vaha hamezA mahAbalake hita ciMtanameM lagA rahatA thaa| kisI samaya alakApurImeM rAjA mahAbalakI varSa gAMThakA utsava manAyA jA rahA thaa| vAjoMke zabdoMse Akaza gUMja rahA thA aura cAroM ora striyoMke sundara saMgIta sunAI par3a rahe the| eka vizAla sabhAmaNDapa banavAyA gayA thA jisakI sajAvaTake sAmane indrabhavanakI bhI sajAvaTa phIkI laganI thii| usa maNDapameM soneke eka UMce siMhAsana para mahArAja mahAvala vaiThe hue the| unhIMke Asa pAsa mantrI loga bhI baiThe the| aura bhaNDapakI zepa jagaha darzakoMle khacAkhaca bharI huI thii| logoMke hRdaya Anandase umar3a rahe the| vidvAnoMke vyAkhyAna aura tatva carcAoMse vaha sabhA bahuta hI salo mAlUma hotI hai / samaya pAkara mahAmati, saMmimnamati aura zatamati mantriyoMne aneka kalpita yuktiyoMse jIva, ajIvakA khaNDana kara diyA, svargamokSakA abhAva batalAyA tathA mithyAtvako bar3hAnevAlI aneka viparIta kriyAoMkA upadeza diyA jisase samasta sabhA kSobha maca gayA aura loga ApasameM kAnA phUsI karane lge| yaha dekha rAjAse AjJA lekara svayaMbuddha mantrI khar3e hue| svayaMyuddhake khar3e hote saba ho hallA zAnta hogayA loga cupa cApa unakA vyAkhyAna sunane lge| ravayaMvuddhane aneka yuktiyoMse jIva ajIva Adi tatvoMkA samarthana kiyA tathA a Ramanan HendenceTRAINE M OSTEENaam
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ caubIsa tIthakara pugaNa + Paraanimuan -namase rAjan ! Apake vAyA zatavala bhI cirakAlataka rAjya-sugva bhoganeke bAda Apake pinA anebalake li rAjya dekara dharmabhyAna karane lage the aura Ayuke jannameM samAdhi parvaka zarIra chor3akara mAhendra svargameM deva hue the| Apako bhI khyAla hogA jaba hama donoM merU parvanapara nandana vana meM khela rahe the, taba deva garIradhArI Apake ghAyAne kahA thA ki "jaina dharmako kabhI nahIM bhUlanA, yahI sana pukhoMkA kArana hai|" / AULARAMAITAMAmendmAIRAM usI taraha Arake pitA anivalake vAyA mahasrabala bhI gatavalake liye rAjya dekara nagna digambara ho gaye the aura Thina tapasyAosa Atmazuddhi kara zukla bhyAnake pratApase paramadhAma mokSa sthAnako prApta hue the| ye kathAeM prAyaH sabhI logAke paricita aura anubhUta,thIM isaliye svayaM buddha mantrIkI ora philIko avizvAsa nahIM huaa| rAjA aura prajAne svayaM buddhatA gbUca satkAra kiyA / mahAmati Adi tIna mantriyoMke upadeza se jo kucha vimAna phaila gayA thA vaha svayaM buddha ke upadezame dUra ho gayA thaa| isa taraha rAjA mahAlakI varSagAMThakA jalazA harSa dhvanike sAtha samApta huaa| eka dina va buddha mantrI akRtima caityAlayoMkI nandanA karane ke liye roka parvatapara gaye aura vahAMpara samasta cetyAlayoMke darzanakara apane Apako laphala bhaya mAnata dura saumanasa vanameM baiThe hI the ki itane unheM pUrva videha kSetra ke antargata kaccha dezake aniSTa nAmaka nagarase Aye hue do munirAja dikhAI pdd'e| una buni gore ekakA nAma adityaprati ora dUsarekA ariMjaya thaa| svayaM buddha khar3e hokara donoM munirAjoMkA svAgata kiyA aura vinaya pUrvaka praNAmakara tatvakA svarUpa puuchaa|| jaya munirAja.tatvoMkA svarUpa kaha cuke taba mantrI unase pUchA-'he nAtha ! hamArI alakA nagaro meM saba vidyAdhara kA adhigati jo mahAvala nAmakA rAjA rAjya karatA hai vaha bhavya hai yA abhavya ? sAntrIkA prazna sunakara Aditya gati;munirAjane 3 hI ki he saciva ! rAjA mahAyala satya hai kyoMki bhavya hI tumhAre vacanoM meM vizvAsa kara sakatA hai| Lutam imalIAN HTTATR EATMon
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthakara purANa * - - tumheM mahAvala bahuta hI zraddhAkI dRSTi se dekhatA hai| vaha dazameM bhavameM jamyU dvIpake bharata kSetrameM yugakA prArambha honepara RSabhanAtha nAmakA pahalA tIrthaMkara hogA, sakala surendra usakI sevA kareMge aura vaha apane divya upadezase saMsAra ke samasta prANiyoMkA kalyANa kregaa| vahI usake mukta honekA samaya hai| aba maiM mahAvalake pUrvabhavakA varNana karatA hU~ jisameM ki isane sukha bhoganekI icchAse dharmakA bIja boyA thaa| suniye: pazcima videhameM zrI gandhila nAmakA deza hai aura usameM siMhapura nAmakA eka sundara nagara hai| vahAM kisI samaya zrISeNa rAjA rAjya karate the| unakI strIkA nAma sundarI thaa| rAjA zrISeNake jayavarmA aura zrI varmA nAmake do putra the unameM zrIvarmA nAmakA choTA putra sabhIko pyArA thaa| rAjAne prajAke Agrahase lagha putra zrIvarmAke liye rAjya de diyA aura Apa dharma dhyAnameM lIna ho gaye / jyeSTha putra jayavarmAse apanA yaha bhArI apamAna nahIM sahA gayA isalie vaha saMsArase udAsa hokara kisI vanameM digambara muni ho gayA aura viSaya bhogoMse virakta hokara ugra tapa tapane lgaa| eka dina jahA~para jayavarmA munirAja dhyAna lagAye hue baiThe the, vahIMse AkAzameM vihAra karatA huA koI vidyAdharoMkA rAjA A nikalA / jyoMhI jayavarmAkI dRSTi usapara par3I tyoMhI use rAjA bananekI abhilASAne phira dhara dvaayaa| udhara jayavamA vidyAdhara rAjAke bhogoMkI prAptimeM mana lagA rahe the idhara vAmIse nikale hue eka sAMpane unheM Dasa liyaa| jisase ve marakara mahAvala hue haiN| pUrvabhavakI vAsanAse mahAvala aba bhI rAta dina bhogoM meM lIna rahA karatA hai| __isa prakAra pUrvabhava sunAneke bAda munirAja Aditya gatine svayaM buddha maMtrI se kahA ki Aja rAjA mahAvalane svapna dekhA hai ki mujhe pahale sabhinna gati Adi mantriyoMne jabardastI kIcar3ameM girA diyA hai phira svayaM buddha mantrIne una duSToMko dhamakAkara mujhe kIcar3ase nikAlA aura soneke siMhAsanapara baiThakara nirmala jalase nahalAyA hai, tathA eka dIpakako jvAlA prati kSaNa kSINa hoto jA rahI hai| mahAvala ina svapnoMkA phala tumase avazya pachegA so tuma jAkara pUchaneke pahale to kaha do ki pahale svapnase ApakA saubhAgya prakaTa hotA hai -
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIthakara purANa - / aura dUsare svapnase Apako Ayu eka mAha vAkI raha gaI mAlUma hotI hai| aisA karanese tumhAre Upara usakA dRr3ha vizvAsa ho jAvegA taba tuma use jo bhI hitakA mArga batalAoge use vaha zIghra hI svIkAra kara levegaa| itanA kaha kara donoM munirAja AkAza mArgase vihAra kara gaye aura svayaM buddha mantrI bhI harSita hote hue alakApurIko lauTa aaye| vahAM rAjA mahAvala svayaM buddhakI pratIkSA kara rahe the to svayaM buddhane zIghra hI jAkara unake donoM svapnoMkA phala jaisA ki munirAjane batalAyA thA, kaha sunAyA tathA samayopayogI aura bhI dhArmika upadeza diyA / mantrIke kahanese mahAvalako dRr3ha nizvaya ho gayA ki aba merI Ayu sirpha eka mAhakI vAkI raha gaI hai| vaha samaya ASTAnhika vratakA thA isaliye usane jina mandirameM ATha dinataka khUba utsava kiyaa| aura zepa vAIsa dinakA sanyAsa dhAraNa kiyaa| use sanyAsI vidhi svayaM buddha mantrI batalAte the| antameM paMca namaskAra mantra kA jApa karate hue mahAyalane nazvara manuSya zarIrakA parityAga kara aizAna svargake zrIprabha vimAnameM deva paryAyakA lAbha kiyaa| vahAM usakA nAma lalitAMga thA / jaba lalitAMga devane avadhijJAnase apane pUrvabhavakA vicAra kiyA taba usane svayaM buddhakA atyanta upakAra mAnA aura apane hRdaya meM usake prati kRtajJatA prakaTa kii| pUrvabhavake saMskArase usane vahAMpara bhI jina pUjA Adi dhArmika kAryoM meM pramAda nahIM kiyA thaa| isa prakAra aizAna svargameM ravayaM prabhA, kanaka prabhA, kanaka latA, vidyullatA Adi cAra hajAra deviyoM ke sAtha aneka prakArake sukha bhogate hue lalitAMga devakA samaya bItane lgaa| lalitAMgakI Ayu adhika thI isaliye usake jIvana meM alpa Ayu vAlI kitanI hI deviyAM naSTa ho jAtI thI aura unake sthAnameM dUsarI deviyAM utpanna ho jAtI thiiN| isa taraha sukha bhogate hue lalitAMgakI Ayu jaba kucha palyoMkI zeSa raha gaI taba use eka svayaM prabhA nAmakI devI prApta huI thii| lalinAMgo svayaM prabhA sI sundarI devI jIvana bharana milI thI isaliye vaha use bahuta cAhatA thA aura vaha bhI lalitAMgako bahuta adhika cAhatI thii| donoM eka dUsarepara atyanta mohita the| parantu kisIke saba dina ekase nahIM hote dhIre dhIre lalitAMga devakI do sAgarakI Ayu samApta honeko AI
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ cauvIsa tIrthakara purANa * roo pneweremovehreENANDEEPROVIND / - % 3D jaya usakI Ayu sirpha chaha mAhakI bAkI raha gaI taba usake kaMThameM par3I huI mAlA murajhA gaI. kalpa vRkSa kAnti rahita ho gaye aura maNi muktA Adi sabhI vastueM prAyaH niSprabha lI ho gii| yaha saba dekhakara usane samajha liyA ki merI Ayu aba chaha mAhakI hI bAkI raha gaI hai| isake bAda mujhe avazya hI nara. lokameM paidA honA par3egA / prANI jaise kAma karate haiM vaisA hI phala pAte haiN| maiMne apanA samasta jIvana bhoga vilAsoMmeM bitA diyaa| aba kamase kama isa zeSa AyumeM mujhe dharma sAdhanA karanA parama Avazyaka hai| yaha vicAra kara pahale lalitAMga devane samasta akRtima caityAlayoMkI vandanA kI phira acyuta svargameM sthita jina pratimAoMkI pUjA karatA huA samatA santopase samaya bitAne lgaa| antameM samAdhi pUrvaka paMca namaskAra mantrakA jApa karate hue usane deva zarIrako chor3a diyaa| jambUdvIpake sumeru parvatase pUrvakI ora videha kSetrameM eka puSkalAvatI deza hai usakI rAjadhAnI utpalakheTa nAmakI nagarI hai| usa samaya vahAM bajrabAhu rAjA rAjya karate the / usakI strokA nAma vasundharA thaa| rAjA bajavAna vasundharA rAnIke sAtha bhoga bhogate hue indra-indrANIkI taraha Anandase rahate the| jisakA kathana Upara kara Aye haiM vaha lalitAMga deva svargase cayakara inhIM yatrabAhu aura vasundharA rAja dampatIke vaz2ajaMgha nAmakA putra huaa| banajaMgha apanI manorama ceSTAoMse sabhIko harSita karatA thaa| vaha candramAkI nAI mAlUma hotA thA kyoMki candramA jisa taraha kusudoko vikasita karatA hai usI taraha baja jaMgha bhI apane kuTumbI kumudoko vikasita-harSita karatA thaa| candramA jisa taraha kalAoMse zobhita hotA hai usI taraha baja jaMgha bhI aneka kalAoM caturAiyoMse bhUSita thaa| candramA jisa prakAra kamaloMko saMkucita karatA hai usI prakAra vaha bhI zatru rUpI kamaloMko saMkucita zobhAhIna karatA thA aura candramA jisa taraha cAMdanIse suhAvanA jAna par3atA hai usI taraha vajaMgha bhI musakAna rUpI cAMdanIse suhAvanA jAna par3atA thaa| lalitAMgakA mana svayaM prabhA devImeM Asakta thA, isaliye vaha kisI dUsarI striyoMse prema nahIM karatA thaa| Sasa usI saMskArase baja jaMghakA citta kisI dUsarI striyoMkI ora nahIM jhukatA
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ __* caubImatIrthakara purANa * ma - - - - - - - thaa| usane javAna hokara bhI apanA vivAha nahIM karavAyA thA / vaha hameMzA zAstroMke adhyayana tathA kisI naI cIjakI khojameM lagA rahatA thaa| aba svayaM prabhA jise ki lalitAGga deva chor3akara calA AyA thA, kA upAkhyAna suniye| prANanAtha lalitAMga devake maranepara svayaMprabhAko yahuta kheda huA, jisase vaha taraha tarahake vilApa karane lgii| yaha dekhakara eka dRr3ha varmA joki lalitAMgakA ghaniSTa mitra thA, nAmake devane use khUba samajhAyA aura acche acche kAryokA upadeza diyaa| usake upadezase svayaM prabhAne pati virahase utpanna hue duHkhako kucha zAnta kiyA aura apane zeSa jIvanake chaha mAha jina pUjana, caitya vandana Adi zubha karmoM meM vyatIta kiye / mRtyuke samaya saumanasa vanameM zobhita kisI caitya vRkSake nIce paMca parameSThIkA dhyAna karatI huI svayaM prabhAne devI paryAyase chuTTI paaii| "jambUdvIpake pUrva videha kSetrameM koI puNDarIkiNI nAmakI nagarI hai| bajadanta rAjA usakA pAlana karate the / usakI strIkA nAma lakSmImatI thA" svayaMprabhA devI svargase cayakara inhIM rAja dampatIke zrImatI nAmakI putrI huii| zrImatIkI sundaratA dekhakara loga kahA karate the ki ise brahmAne candramAkI kalAoMse banAyA hai| kisI samaya zrImatI chatake Upara ratnoMke palaMgapara par3I so rahI thii| usI samaya vahAMke AkAzameM jaya 2 zabda karate hue bahutase deva nikle| ve deva, puNDarIkiNI purIke kisI udyAnameM virAjamAna yazodhara guruke kevala jJAna mahotsavameM zAmila honeke liye jA rahe the| una devoMke Age hajAroM bAje bajate jAte the jinakA gambhIra zabda saba ora phaila rahA thaa| devoMkI jayajayakAra aura bAjoMkI ucca dhvanise zrImatIkI nIMda khula gii| nIMda khulate hI usakI dRSTi devoMpara par3I jisase use usI samaya apane pUrva bhavoMkA smaraNa ho saayaa| aba lalitAMga deva usakI AMkhoMke sAmane jhUlane lagA aura svarga lokakI saba anubhUta kriyAyeM usakI naz2arameM Ane lgiiN| vaha bAra bAra lalitAMga devakA smaraNa kara vilApa karane lagI aura vilApa karatI karatI mUrchita bhI ho gayI / sakhiyoMne aneka zItala upacAroMse saceta kara aba usa.. se mUchita honekA kAraNa pUchA taba vaha cupacApa raha gayI aura cAroM ora
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthakara purANa * warcomercomeramicen s Mon - - - dekhane lagI / java lakSamImatI aura ghaja dantako zrImatIke isa hAlakA patA calA taba ve daur3e hue usake pAsa aaye| unhoMne usase mUrchita honekA kAraNa pUchA para vaha kucha nahIM bolI sirpha graha grastakI taraha cAroM ora nihAratI rahI putrIkI vaisI avasthA dekhakara rAjA rAnIko bahuta hI duHkha huaa| kucha dera bAda usakI ceSTAoMse rAjA baja danta samajha gaye ki isake duHkhakA kAraNa isake pUrva bhavakA smaraNa hai aura kucha nahIM / unhoMne yaha vicAra lakSmImatIko bhI sunaayaa| isake bAda zrImatIko samajhAneke liye eka paNDita nAmakI dhAyako niyukta kara rAjA aura rAnI apane apane sthAnapara cale gye| zrImatIke pAsase vApisa Ate hI rAjAko patA calA ki AyudhazAlAmeM cakraratna prakaTa huA hai| aura purIke vAtha udyAnameM yazodhara mahArAjake liye kevala jJAna prApta huA hai| 'digvijayake liye jAU yA yazodhara mahArAjake jJAna kalyANake mahotsava meM zAmila hoU' ina do vicAroMne rAjAkI cittavRttiko kSaNa ekake liye do bhAgoMmeM vibhAjita kara diyaa| para pahale dharma kAryameM hI zAmila honA cAhiye, aisA vicArakara rAjA vadanta yazodhara mahA rAjake jJAnotsava meM zAmila honeke liye gye| vanameM pahuMcakara rAjAne bhaktipUrvaka munirAjake caraNoM meM praNAma kiyA aura apanA janma saphala maanaa| vahAM vicitra vAta yaha huI thI ki rAjAne jyoMhI pUjya munirAjake caraNoMmeM praNAma kiyA thA tyoMhI use avadhijJAna prApta ho gayA thaa| avadhi jJAnake pratApase rAjA badanta apane tathA zrImatI Adike samasta pUrvabhava spaSTa rUpase jAna gaye the / jisase ve zrImatIke viSayameM prAyaH nizcinta ho gaye the| munirAjake pAsase vApisa Akara vajadanta cakravartI digvijayake liye gye| idhara paNDitA dhAya zrImatIko gharake bagIcemeM le jAkara aneka tarahase usakA mana bahalAne lgii| maukA dekhakara paNDitAne usase mUrchita honekA kAraNa pUchA / abakI bAra zrImatI paNDitAkA Agraha na TAla sakI, vaha bolI sakhI ! jaba maiM chatapara so rahI thI tava vahA~se jayajaya zabda karate hue kucha deva nikale, unake kolAhalase merI AMkha khula gii| jaba merI nigAha una devoM para par3I taba mujhe apane pUrva bhavakA smaraNa ho AyA / basa, yahI mere duHkhakA
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 * cauvIsa tIrthakara purANa* - kAraNa hai / maiM ise spaSTa rUpase Apa logoMke sAmane kahanA cAhatI hUM para lajA mujhe kahane nahIM detii| aba maiM dekhatI hU~ ki lajAse kAma nahIM calegA isaliye kSamA karanA, maiM Aja lajAkA paradA phAr3akara apanI manovRtti prakaTa karatI hU~ / sunatI ho na ? dhAtakIkhaNDa dvIpakI pUrva dizAmeM jo meru parvata hai, usase pazcimakI ora videha kSetra meM eka gAndhila nAmakA deza hai usake pATaligAMvameM eka nAgadatta nAmakA vaNika rahatA thaa| usakI strIkA nAma sudati thA / isa vaNika dampatI ke nanda, nandimitra, nandiSeNa, varasena aura jayasena nAmake pAMca putra tathA madana kAntA aura zrIkAntA nAmakI do putriyAM thii| una do putriyoMmeMse maiM choTI putrI thii| loga mujhako nirnAmikA bhI kahA karate the| kisI samaya vahAM ke ambara tilaka parvatapara pihitAsrava nAmake eka munirAja aaye| maiMne jAkara unase vinayapUrvaka pUchA ki bhagavan ! maiM isa daridra kulameM paidA kyoM huI huuN| taba munirAja bole isI gAndhila dezake palAla parvata gAMvameM eka devala nAmakA manuSya rahatA thA usakI strIkA nAma mumati thaa| tuma pahale isIke ghara dhanazrI nAmase prasiddha lar3akI huI thiiN| eka dina tumhAre bagIcemeM koI samAdhigupta nAmake munIzvara Aye the so tumane unake sAmane mare hue kuttekA kalevara DAla diyA jisase ve kucha kruddha ho gye| tava Darakara tumane unase kSamA mAMgIM / usa kSamA se tumhAre usa pApameM kucha nyUnatA ho gayI thI jisase tuma isa daridra kulameM utpanna ho sakI ho nahIM to muniyoMke tiraskArase naraka gatimeM jAnA pdd'taa| yaha kaha cukaneke bAda munirAja pihitAzravane mujhe jinendra guNa sampati aura zrutajJAna nAmake vrata diye jinakA maiMne yathAzakti pAlana kiyaa| una bratoMke prabhAvase maiM marakara aizAna svargameM lalitAMga devakI aMganA huI thii| vahAM merA nAma svayaMprabhA thaa| hama donoM eka dUsareko bahuta adhika cAhate the| para mere durbhAgyase lalitAMga devakI mRtyu ho gyii| unakI mRtyuse mujhe bahuta hI duHkha huA para karatI hI kyA ? jinendra pratimAoMkI pUjA karate 2 maiMne apanI avazeSa Ayu pUrNa kI aura vahAMse cayakara yaha zrImatI huI huuN|
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ cauvIsa tIthaphara purANa * 15 - - - / - - %3 - devoMkA Agamana dekhakara Aja mujhe lalitAMga devakA smaraNa ho AyA hai basa, yahI mere duHkhakA kAraNa hai / aba lalitA~gake vinA mujhe eka kSaNa bhI varpake samAna mAlUma hotA hai aura yaha duSTa kAma apane paine vANoMse mujhako ghAyala kara rahA hai / yaha kahakara zrImatIne paNDitAse kahA ki pyArI sakhi ! tumhAre hote hue bhI kyA mujhe dukha hogA ? cAMdanIke chiTakanepara bhI kyA kumudinI duHkhI hotI hai ? merA vizvAsa hai ki Apa hamAre lalitAMgakI khojakara unake sAtha mujhe avazya ho milA devegI / dekho, maiMne isa paTiyepara apane pUrva bhavake citra aGkita kie haiM inheM dikhalAra Apa saralatAse lalitAMgakI khoja kara sakatI haiN| yaha sunakara paNDitA dhAyane zrImatIko khUba AzvAsana diyA aura usake pAsase citra paTa lekara lalitAMgakI khoja karane ke liye cala diyA vaha sabase pahale mahApata caityAlayako gaI aura vahAM jinendra devako praNAma kara citrazAlAmeM citrapaTa phailAkara baiTha gaI / prAyaH tyAlayameM sabhI loga Ate the isaliye paNDitAke anokhe citrapaTapara sabhIkI najara par3atI thI para koI usakA rahasya nahIM samajha pAte the| isake bAda jo kucha huA vaha Age likhA jaavegaa| zrImatIke pitA vajradanta cakravartI jo ki zrImatIkA ukta hAla honeke vAda digvijayake lie cale gaye the abataka lauTakara vApisa Agaye / yadyapi ve apane samasta zatruoMko jIta kara Aye the isaliye prasanna citta the tathApi zrImatIkI cintA unheM rahakara glAna mukha banA detI thii| maukA pAkara vajada ntane zrImatIko apane pAsa bulAkara kuzala prazna pUchA aura phira kahane lage ki pyArI beTI ! mujhe yazodhara mahArAjake prasAdale avadhi jJAna prApta huA hai isaliye maiM apane tumhAre aura tumhAre priyabhartI lalitAMgadevake hI pUrva bhava jAnane lagA hai / maiM yaha bhI jAna gayA hU~ ki tumheM devoMke devanese apane pUrvabhavakA smaraNa ho AyA hai jisase tuma apane hRdayavallabha lalitAMgadevakA bAra bAra smaraNa kara dukhI ho rahI ho| para aba nizcita hoo aura pahalekI taraha Anandase raho / tumhArA lalitAMga puSkalAvatI dezake utpala kheTa nagarameM rahanevAle rAjA vajabAhu aura rAnI vasundharAke vadha nAmakA putra huA hai| joki hamArA bhAneja hai| usake sAtha tumhArA zIghrahI vivAha sambandha honevAlA - - - - - - - - - --- - - - /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 * caubIsa tIthakara purANa / / kucha manacale loga tumheM hai isI silasile meM rAjA vajradantane apane, zrImatIke aura lalitAMga devake kinanehI pUrvabhavoM kA vRttAnta sunAyA thA / jinheM sunakara zrImatIko apAra harSa huA / 'maiM aba bahanoI bajravAhu vahina vasundharA aura bhAneja vajrajanako leneke liye jA rahA hU~ ve mujhe kucha dUrI para rAstAmeM hI mila jAyeMge' yaha kahakara cakravartI zrImatIke pAsase gaye hI the ki itanemeM paNDitA dhAya, joki zrImatIkA citrapaTa lekara lalitAMgadevako khojane ke liye gaI huI thI, haMsatI huI vApisa AgaI aura zrImatIke sAmane eka citra paTa rakhakara baiTha gaI / yadyapi pitAke kahane se use lalitAMgadevakA pUrA patA laga gayA thA tathApi usane kautuka pUrvaka fosnAse usakA saba hAla pUchA uttara meM paNDitA bolI- sakhi ! meM yahAMse tumhArA citra patra lekara mahApUta jinAlaya ko gaI thI vahAM jinendra devako praNAma kara vahAMkI citrazAlAmeM baiTha gaI maiMne vahA~para jyoMhI tumhArA citra paTa phailAyA tyoMhI aneka yuvaka kyA hai ? kyA hai ? kahakara use dekhane lage / para usakA rahastha kisIkI samajha meM nahIM AyA pAne kI icchA se jhUTha mUTha hI usakA hAla batalAte the / meM cupa kara detI thii| kucha samaya bAda vahAM eka yutrA AyA jo dekhanemeM sAkSAkAmezvara sA lagatA thA / usane eka-eka karake zrImatIke citrapaTakA samasta hAla batalA diyA / deva samUhake dekhanese yahAM para jaisI tumhArI avasthA ho gaI thI vahAM citra para dekhanese ThIka vaisI hI avasthA usakI ho gaI / vaha dekhate dekhate mUrchita hokara jamIna para gira pdd'aa| jaba bandhu vargane use saceta kiyA taba vaha mujhase pUchane lagA-bhadre ! kaho, yaha citrapaTa kisakA hai ? kisa devIke manohara hAthoMse isakA nirmANa huA hai ? yaha mujhe bahuta hI pyArA lagatA hai / taba 'maiMne usase kahA ki yaha tumhArI mAmI lakSmIsatIkI putrI zrImatIke komala hAthoMse racA gayA hai|' maiMne usakI ceSTAoMse nizcaya kara liyA thA ki yahI lalitAMgakA jIva hai / usake bandhu bargase mujhe mAlUma huA hai ki vaha puSkalAvatI dezake rAjA bajrabAhukA putra hai / loga use bajrajaGgha nAmase pukArate haiM / bajraghane tumhArA citra para apane pAsa rakha liyA hai aura yaha dUsarA citra para mere dvArA tumhAre pAsa bhejA hai / kaisA citra paTa hai sakhi ? itanA kahakara para maiM unheM sahaja hI 1
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIthakara purANa * Roman - paNDitA cupa ho rhii| zrImatIne kRtajJatA bharI najarase usakI ora dekhA aura phira usa nUtana citra paTako hRdayase lagA liyaa| ___ idhara bajUdanta cakravartIkI rAjA bajravAhu vagairahale rAranAmeM hI bheMTa ho gii| cakravartI, bahanoI vajU bAhu , bahina basundharA aura bhAnaje va jaMghako bar3e Adara satkArase apane ghara livA laaye| jaba unheM gharapara rahate huye kucha dina ho gaye tava cakravartIne vaja bAhuse kahA ki mahAzaya ! Apa logoMke Anase mujhe jo harSa huA hai usakA varNana karanA kaThina hai| yadi Apa loga mujhapara pyAra karate hai to mere gharameM Apake yogya jo bhI uttama vastu ho use svIkAra kiijiyegaa| taba bajabAhune kahA- yadyapi Apake prasAdase mere pAsa saba kucha hai-kisI vastukI AkAMkSA nahIM hai tathApi yadi ApakI icchA hai to ciraMjIva bajrajaMghake liye Apa apanI putrI zrImato de diijiyegaa| cakravartI to yaha cAhate hI the unhoMne jhaTase bahanoIkI prArthanA svIkAra kara lI aura vivAhakI taiyArI karaneke liye sevakoMko AjJA de dii| sevakoMne sundara vivAha maNDapa banAyA tathA puNDarIkiNI purIko aisA sajAyA ki usake sAmane indrakI amarAvatI bhI lajAtI thii| nidAna zubhamuhUrta meM banajaMgha aura zrImatIkA vidhi pUrvaka pANigrahaNa ho gyaa| pANigrahaNake bAda bara vadhU aneka jana samUhake sAtha mahApUna caityAlayako gaye aura vahAM jinendradevakI arcA evaM stavana kara rAjamandirako lauTa aaye| vahAM cakravartI battIsa hajAra mukuTabaddha rAjAoMne baz2a jaMgha ora zrImatIkA svAgata kiyaa| vivAhake bAda baja jaMghane kucha samayataka apanI sasurAlameM hI rahakara Amoda pramodase samaya vyatIta kiyA thaa| isI bIcameM rAjA baja vAhune apanI anundarI nAmakI putrIkA cakravartIke jyeSTha putra amitatejake sAtha vivAha kara diyA thaa| jaba vajU jaMgha apane ghara vApisa jAne lage taba cakravartIne hAthI, ghor3A, sonA cAMdI, maNi muktA AdikA bahumUlya daheja dekara unake sAtha zrImatIko vidA krdii| yadyapi zrImatI aura baja jaMghake virahase cakravartIkA antaHpura tathA sakala puravAsI jana zokase vihvala ho uThe the tathApi 'jinakA saMyoga hotA hai unakA viyoga bhI avazya hotA hai' aisA socakara kucha samaya bAda zAnta ho gaye the| aneka vana upavanoMkI zobhA nihA.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** covIsa tIthakara purANa * -- - rate huye baja jaMgha kucha dinoMmeM apanI rAjadhAnI utpalakheTa nagarIko prApta huye| usa samaya rAjakumAra baja jaMgha aura unakI navavivAhitA patnIke zubhAgamanake upalakSyameM utpalakheTa nagarI khUba sajAI gaI thii| mahaloMkI zikharoM para kaI raGgoMkI dhvajAeM phaharA rahI thIM aura rAjamArga maNiyoMkI vandanamAlAoMse vibhUSita kiye gaye the| sar3akoM para sugandhita jala sIMcakara velA, juhI, camelI AdimeM bikhere gaye the| navavadhU zrImatIko dekhane ke liye makAnoMkI chatoMpara striyAM ekatrita ho rahI thIM aura jagaha jagaha para nRtya, gIta, vAdina Adike sundara zabda sunAI par3ate the| vanajaMghane zrImatIke sAtha rAjabhavana meM praveza kiyaa| mAtA pitAke viyogase jaba kabhI zrImatI dukhI hotI thI taba varjagha apanI lIlAoM aura rasa bhare zabdoMse usake duHkhako kSaNa ekameM dUra kara dete the| zrImatIke sAtha usakI pyArI sakhI paNDitA bhI AI thI isaliye vaha zrImatIko kabhI dukhI nahIM hone detI thii| dhIre dhIre bahuta samaya bIta gyaa| isI bIca meM krama kramase zrImatIke pacAsa yugala arthAt sau putra hue jo apanI svAbhAvika zobhAse indra putra jayantako bhI zarmindA karate the| una sayase baja vAhu aura vaz2a jaMgha Adine apane gRhastha jIvanako saphala mAnA thaa| kisI samaya rAjA vajrabAhu makAnakI chatapara baiThe huye AkAzakI suSamA dekha rahe the| jyoMhI vahAM unhoMne kSaNa ekameM vilIna hote huye megha khanDako dekhA tyoMhI unake antaraGga netra khula gye| ve socane lage ki-"saMsArake sabhI padArtha isI megha khaNDakI nAMI kSaNabhaMgura haiN| maiM isa rAjya vibhUtiko sthira samajhakara vyartha hI isameM vimohita ho rahA huuN| nara bhava pAkara bhI jisane mokSa prAptike liye prayatna nahIM kiyA vaha phira hamezAke lie pachatAtA rahatA hai" ityAdi vicAra kara bajavAhu mahArAja saMsArase eka dama udAsa hogaye aura bahuta jaldI ghaja jaMghake liye rAjya de, vanameM jAkara kinhIM AcAryake pAsa dIkSA lekara tapa karane lge| unake sAthame zrImatIke sau putra, paNDitA sakhI tathA aneka rAjAoMne bhI jina dIkSA grahaNa kI thii| udhara munirAja baja bAhu kucha samaya bAda kevala jJAna prApta kara sadAke liye saMsArake bandhanoMse chUTa gye| aura idhara pitA tathA putroMke birahase zokAtura va jaMgha nIti pUrvaka prajAkA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 * dhavIsa tIthakara purANa * kI jisake prabhAvase ve tInoM marakara kurukSetra uttama bhoga bhUmimeM Arya hue| aura vahAMkI Ayu pUrNakara aizAna svargake prabhA, kAMcana aura rUSita nAmake vimAnoM meM kramase prabhAkara, kanakAma aura prabhaJjana nAmake deva hue| jaba Apa aizAna svargameM lalitAMga deva the taba ye saba tumhAre parivArake deva the| vahAMse caya kara vaha zArdUlakA jIva divAkara deva zrImatI aura sAgarakA lar3akA hokara mativara nAmakA ApakA mantrI huA hai| kanakaprabhakA jIva anantamati aura zrutakIrtikA suputra hokara ApakA Ananda nAmadhArI purohita huA hai| prabhAkarakA jIva, AjIva aura aparAjita senAnIkA putra hokara akaMpana nAmase prasiddha ApakA senApati huA hai aura prabhaJjanakA jIva dhanadattA evaM dhanadattakA putra hokara dhanamitra nAmase prasiddha ApakA seTha huA hai| basa, isa pUrva bhavake bandhanase hI ApakA inameM aura inakA ApameM adhika sneha hai| isa taraha munirAjake mukhase mativara AdikA paricaya pAkara zrImatI aura bajrajaMgha bahuta hI prasanna hue| usa nirjana banameM rAjA aura munirAjake bIca jaba yaha-sambAda- cala rahA thA taba vahAM nevalA, zArdUla, bandara aura suara ye cAra jIva munirAjake caraNoM meM animeSa dRSTi lagAye hue baiThe the / vanajaMghane kautuka vaza munirAjase pUchA-he taponidhe ! ye nakula Adi cAra jIva ApakI ora TakaTakI lagAye hue kyoM beThe haiM ? taba unhoMne kahA-suniye, "yaha vyAghra pahale isI dezameM zobhAyamAna hastinApurameM dhanavatI aura sAgaradatta nAmaka vaizya dampatike ugrasena nAmakA putra thaa| yaha krodhI bahuta thA isaliye isane apane jIvanameM tiryazca AyukA bandha kara liyA thaa| ugrasena vahA~ke rAjabhaNDArakA pradhAna kAryakartA thA isaliye vaha dUsare choTe naukaroMko dabAkara bhaNDArase ghI cAvala Adi vastueM vezyAoMke liye diyA karatA thaa| jaba rAjAko isa bAtakA patA calA taba usane use pakar3avAkara khUba-mAra lagavAI jisase vaha mara kara yaha vyAdhU huA hai| yaha suara pUrvabhavameM vijaya nagarake basanta senA aura mahAnanda nAmakA rAja dampatIkA haricAhana-nAmase prasiddha putra thaa| harivAhana adhika abhi
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIthakara purANa * rate huye baja jaMgha kucha dinoMmeM apanI rAjadhAnI 'utpalakheTa'nagarIko prApta huye| usa samaya rAjakumAra baja jaMgha aura unakI navavivAhitA patnIke zubhAgamanake upalakSyameM utpalakheTa nagarI khUba sajAI gaI thii| 'mahaloMkI zikharoM para kaI raGgoMkI dhvajAeM phaharA rahI thIM aura rAjamArga maNiyoMkI bandanamAlAoMse vibhUSita kiye gaye the| sar3akoM para sugandhita jala sIMcakara velA, juhI, camelI AdimeM bikhere gaye the| navavadhU zrImatIko dekhane ke liye makAnoMkI chatoMpara striyAM ekatrita ho rahI thIM aura-jagaha jagaha para nRtya, gIta, dhAditra Adike sundara zabda sunAI par3ate the| vanajaMghane zrImatIke sAtha rAjabhavana meM praveza kiyaa| mAtA pitAke viyogase jaba kabhI zrImatI dukhI hotI thI taba bajagha apanI lIlAoM aura rasa bhare zabdoMse usake duHkhako kSaNa ekameM dUra kara dete the| zrImatIke sAtha usakI pyArI sakhI paNDitA bhI AI thI isaliye vaha zrImatIko kabhI dukhI nahIM hone detI thii| dhIre dhIre bahuta samaya bIta gayA / isI bIcameM krama kramase zrImatIke pacAsa yugala arthAt sau putra hue jo apanI svAbhAvika zobhAse indra putra jayantako bhI zarmindA karate the| una sabase vaja bAhu aura baja jaMgha Adine apane gRhastha jIvanako saphala mAnA thaa| kisI samaya rAjA vajrabAhu makAnakI chattapara gaiThe huye AkAzakI suSamA dekha rahe the| jyoMhI vahAM unhoMne kSaNa ekameM vilIna hote huye megha khanDako dekhA tyoMhI unake antaraGga netra khula gye| ve socane lage ki-"saMsArake sabhI padArtha isI megha khaNDakI nAI kSaNabhaMgura haiN| maiM isa rAjya vibhUtiko sthira samajhakara vyartha hI isameM vimohita ho rahA huuN| nara bhava pAkara bhI jisane mokSa prAptike liye, prayatna nahIM kiyA vaha phira hamezAke lie pachatAtA rahatA hai" ityAdi vicAra kara bajrabAhu mahArAja saMsArase eka dama udAsa hogaye aura bahuta jaldI baja jaMghake liye rAjya de, vanameM jAkara kinhIM AcAryake pAsa dIkSA lekara tapa karane lge| unake sAthameM zrImatIke sau putra, paNDitA sakhI tathA aneka rAjAoMne bhI jina dIkSA grahaNa kI thii| udhara munirAja baja bAhu kucha samaya bAda kevala jJAna prApta kara sadAke liye saMsArake bandhanoMse chUTa gye| aura idhara pitA tathA putroMke birahase zokAtura va jaMgha nIti pUrvaka prajAkA
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIkarathapurANa* Pramoeoporenoraemovew w wcmmenerariVaaaaawarNIMAL pAlana karane lge| atha zrImatIphe pitA baja dantakA bhI kucha hAla suniye / ekadina cakravartI rAjasabhAmeM baiThe huye the ki mAlIne unheM eka kamalakA phUla arpita kiyaa| usa kAlakI sugandhise cAroM ora bhaure maMDarA rahethe / jyoMhI unhoMne nimIlina kamalako vikasAnekA prayatna kiyA tyoMhI usa kamalameM ruke hue eka mRta bhaure para unakI dRSTi par3I vaha bhaurA lugandhike lobhase sAyaMkAlake samaya kamalake bhItara baiThA huA thA ki acAnaka sUrya asta ho gayA jisase vaha usImeM banda hokara mara gayA thaa| use dekhate hI cakravartI socane lage ki "jaba yaha bhauMrA eka nAsikA indriyake viSayameM Asakta hokara mara gayA hai taba jo rAta dina pAMcoM indriyoMke viSayoM meM Asakta ho rahe haiM ve kyA bhArekI taraha mRtyuko prApta na hoveMge? saca hai-saMsArameM indriyoMke viSaya hI prANiyoMko duHkhI kiyA karate haiN| maiMne jIvana bhara viSaya bhoge para kabhI santuSTa nahIM huaa|" ityAdi vicArakara unhoMne jina dIkSA dhAraNa karanekA dRr3ha saMkalpa kara liyaa| cakravartIne apane bar3e putra amita tejake liye rAjya denA cAhA para jaba usane aura usake choTe bhAIne rAjya lenA svIkAra nahIM kiyA taba unhoMne amita tejake puNDarIka nAmaka putrake liye jisakI Ayu usa samaya sirpha chaha mAha kI thI rAjya de diyA aura Apa aneka rAjAoM, putroM tathA puravAsiyoMke sAtha dIkSita ho gye| ___cakravartI aura amitatejake virahase sabhrAjJI lakSmImatI tathA anundarI Adiko bahuta duHkha huaa| kahAM cakravartIkA vizAla rAjya aura kahAM chaha mAhakA ayodha bAlaka puNDarIka aba isa rAjyakI rakSA kisa taraha hogI? ityAdi vicAra kara lakSmImatIne dAmAda canajaMghake liye eka patra likhA aura use eka piTAremeM vandakara cintA gati tathA manogati nAmake vidyAdhara dUtoMke dvArA unake pAsa bheja diyaa| jaba bajaMghane piTArA kholakara usameMkA patra par3hA taba unheM bahuta duHkha huaa| zrImatIke duHkhakA to pAra hI nahIM rahA / vaha pitA aura bhAiyoMkA smaraNa kara vilApa karane lagI para rAjA bajrajaMgha saMsArakI paristhitise bhalIbhAMti paricita the isaliye unhoMne kisI taraha apanA zoka dUra kara zrImatIko dhIraja bNdhaayaa| aura maiM AtA hU~, kaha kara E
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ caumIma tIbaphara purANa * - - - - - - - - - - - - - --- A - D % una vidyAdhara datoMko vApisa bheja diyaa| kucha samaya bAda rAjA baja jaMgha aura zrImatIne punarIkiNI purIkI ora prasthAna kiyaa| unake mAtha mahAmantrI mati vara, purohita Anandra, seTha dhanamina, aura senApati akampana bhI the| ina sabake sAtha hAthI, ghor3A, ratha, pyAde Adise bharI huI vizAla senA thii| calate calate baja jaMgha kisI sundara marobara ke pAsa pahuMce vahAM cAroM ora senAko ThaharAkara svayaM zrImatIke sAtha apane tambUmeM cale gye| itane meM 'yadi vanameM ahAra milegA to levaMge, gAMva nagara AdimeM nahIM' aisI pratijJAkara do munirAja AkAzameM bihAra karate hue vahAMse nikale / jaba una muniyoMpara rAjAkI dRSTi par3I taba usane unheM bhakti sahita par3agAhA aura zrImatIke sAtha zuddha sarasa AhAra diyA / java AhAra lekara munirAja vanakI ora vihAra kara gaye tava rAjA baja jaMghase unake paharedArane kahA ki mahArAja ! ye yugala muni Apake sabase laghu putra haiM / Atmazuddhike liye hamezA banameM hI rahate haiN| yahAMtaka ki AhArake liye bhI nagarameM nahIM jaate| yaha sunakara banajaMgha aura zrImatIke zarIrameM harpake rAmAMca nikala Aye / ve donoM lapakakara usI ora gaye jisa ora ki munirAja gaye the| nirjana vanameM eka zilApara baiThe hue muni yugalako dekhakara rAja dampatike harNakA pAra nahIM rahA / rAjA rAnIne bhaktise munirAjake caraNoM meM apanA mAthA jhukA diyA tathA vinaya pUrvaka vaiThakara unase gRhastha dharmakA vyAkhyAna sunA / isake bAda apane aura zrImatIke pUrva bhava sunakara rAjAne pUchA- he muninAtha ! ye mativara, Ananda, dhanamitra aura akampana mujhase bahuta pyAra karate haiN| merA bhI inameM adhika sneha hai isakA kyA kAraNa hai ? uttarameM muninAtha bole'rAjan ! adhikatara pUrvabhavake saMskAroMse hI prANiyoM meM paraspara sneha yA dveSa rahA karatA hai / ApakA bhI inake sAtha pUrvabhavakA sambandha hai / suniye maiM inake pUrvabhava sunAtA huuN|' jambUdvIpake pUrva videha kSetrameM eka vatsakAvatI deza hai usameM prabhAkarI nAmakI eka sundara nagarI hai| vahAMke rAjA kA nAma narapAla thaa| narapAla hamezA Arambha parigrahameM lIna rahatA thA isaliye vaha marakara paMka prabhA nAmake narakameM - -
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * Dairmaantar % 3A nArakI huaa| vahAM daza sAgara paryanta aneka duHkha bhogatA rhaa| phira vahAMse nikalakara usI nagarIke pAsameM vidyamAna eka parvatapara zAdala huaa| kisI samaya usa parvatapara vahAMke tAtkAlika rAjA prItivardhana apane choTe bhAIke sAtha Thahare hue the| rAjA purohitane unase kahA-'yadi Apa isa parvatapara munirAjake liye AhAra deveM to vizeSa lAbha hogaa| jaba rAjAne purohitase kahA ki irA nirjana pahAr3apara koI muni AhArake liye kyoM AvegA ? taba usane kahA ki tuma nagarIko samasta rAstAeM sugandhita jalase siMcavAkara una para tAje phUla vichavA do arthAta nagarIko isa taraha sajavA do ki jisase koI nirgrantha muni usameM praveza na kara skeN| kyoMki ve aprAsuka bhUmipara eka kadama bhI nahIM rakhate / tava koI muni ahiArake liye nagarImeM na jAkara isI ora Age so Apa par3agAhakara unheM vidhi pUrvaka AhAra de sakate haiM / rAjA prItivardhanane purohitake kahe anusAra aisA hI kiyA jisase eka pihitAsrava nAmake muni nagarIko vihArake ayogya samajhakara banameM AhAra milegA to leveMge anyathA nahIM' aisA saMkalpakara usI parvatakI ora gaye jahAMpara rAjA prItivardhana munirAjakI pratIkSA kara rahe the| munirAjako Ate hue dekhakara rAjAne unheM bhaktipUrvaka par3agAhA aura uttama AhAra diyaa| pAtradAnase prabhAvita hokara devoMne vahAMpara ratnoMkI varSA kii| ratnoMko baraSate hue dekhakara munirAja pihitAsravane rAjAse kahA-'ai dharAramaNa ! dAnake vaibhavase barasatI huI ratna dhArAko dekhakara jise jAti smaraNa ho gayA hai aisA eka zArdUla isI parvatapara sanyAsa vRtti dhAraNa kiye hue hai so tuma usakI yogya rItise paricaryA karo vaha Age calakara bhArata kSetrake prathama tIrthaMkara vRSabhanAthakA prathama putra samrATa bharata hokara mokSa prApta kregaa| munirAjake kahe anusAra rAjAne jAkara usa zArdUlakI khUba paricaryA kI aura munirAjane svayaM paMca namaskAra mantra sunAyA jisase vaha aThAraha dina bAda samatA pariNAmoMse marakara aizAna svargake divAkara prabha vimAnameM divAkara deva huaa| pAtradAnake tAtkAlika abhyudayase cakita hokara prItivardhana rAjAke senApati, mantrI aura purohitane bhI atyanta zAnta pariNAmoMse rAjAke dvArA diye gaye munidAnako anumodanA
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cavIsa tIthakara purANa * Mam manuraaaarmi %3 kI jisake prabhAvase ve tInoM marakara kurukSetra uttama bhoga bhUmimeM Arya hue| aura vahAMkI Ayu pUrNakara aizAna svargake prabhA, kAMcana aura rUSita nAmake vimAnoM meM kramase prabhAkara, kanakAma aura prabhaJjana nAmake deva hue| jaba Apa aizAna svargameM lalitAMga deva the taba ye saba tumhAre parivArake deva the| vahAMse caya kara vaha zArdUlakA jIca divAkara deva zrImatI aura sAgarakA lar3akA hokara mativara nAmakA ApakA mantrI huA hai| kanakaprabhakA jIva anantamati aura zrutakIrtikA suputra hokara ApakA Ananda nAmadhArI purohita huA hai| prabhAkarakA jIva, AjIva aura aparAjita senAnIkA putra hokara akaMpana nAmase prasiddha ApakA senApati huA hai aura prabhacanakA jIva dhanadattA evaM dhanadattakA putra hokara dhanamitra nAmase prasiddha ApakA seTha huA hai / yasa, isa pUrva bhavake bandhanase hI ApakA inameM aura inakA ApameM adhika sneha hai / isa taraha munirAjake mukhase mativara AdikA paricaya pAkara zrImatI aura vanajaMgha bahuta hI prasanna hue| usa nirjana vanameM rAjA aura munirAjake vIca jaba yaha sambAda- cala rahA thA tava vahAM nevalA, zArdUla, candara aura suara ye cAra jIva munirAjake caraNoMmeM animeSa dRSTi lagAye hue baiThe the / bajrajaMghane kautuka vaza munirAjase pUchA-he taponidhe! ye nakula Adi cAra jIva ApakI ora TakaTakI lagAye hue kyoM baiThe haiM ? taba unhoMne kahA-suniye, "yaha vyAghra pahale isI dezameM zobhAyamAna hastinApurameM dhanavatI aura sAgaradatta nAmaka vaizya dampatike ugrasena nAmakA putra thaa| yaha krodhI bahuta thA isaliye isane apane jIvanameM tiryazca AyukA vadha kara liyA thA / ugrasena vahAMke rAjabhaNDArakA pradhAna kAryakarttA thA isaliye vaha dUsare choTe naukaroMko dabAkara bhaNDArase ghI cAvala Adi vastueM vezyAoMke liye diyA karatA thaa| jaba rAjAko isa-ghAtakA patA calA taba usane use pakar3avAkara khUba-mAra lagavAI jisase vaha mara kara yaha vyAgha huA hai|" yaha suara pUrvabhavameM vijaya nagarake basanta senA aura mahAnanda nAmakA rAja dampatIkA harivAhana-nAmase prasiddha putra thaa| harivAhana adhika abhi -
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ * covIsa tIrthakara purANa 23 EILy mAnI thA, vaha apane sAmane kisIko kucha bhI nahIM samajhatA thaa| yahAMtaka ki pitA vagairaha gurujanoMkI bhI AjJA nahIM mAnatA thaa| eka dina isake pitAna ise kucha AjJA dI jise na mAnakara isane pattharake khambhese apanA sira phor3a liyA aura usakI vyathAse marakara yaha suara huA hai| ____ yaha vandara apane pahale bhavameM dhAnya nagarake sudattA aura kuvera nAmaka vaizya dampatikA nAgadatta nAmase prasiddha putra thaa| yaha bar3A mAyAvI thA, isa. kA citta hamezA chala kapaTa karanemeM lagA rahatA thaa| kisI samaya isakI mAne apanI choTI lar3akIkI zAdIke liye dUkAnameMse kucha dhana le liyA jise yaha denA nahIM cAhatA thaa| isane mAMse dhana leneke liye aneka upAya kiye para ve saba niSphala hue| antameM isI duzvase marakara yaha bandara huA hai| aura "yaha nevalA bhI pahale bhavameM supratiSThita nagarameM kAdambika nAmakA puruSa yA / kAdambika bahuta lobho bhA, kisI samaya vahAMke rAjAne jina mandira banavAneke kAmapara ise niyukta kiyaa| so yaha ITa lAnevAle puruSoMko kucha dhana dekara bahuta kucha ITeM apane ghara DalavAtA jAtA thaa| bhAgya 'vaza kisI dina kucha I ToMmeM ise sonekI zalAkAe~ mila gayIM jisase isakA lobha aura bhI adhika bar3ha gyaa| kAdambikako eka dina apanI lar3akIkI sasurAla jAnA pahA so vaha badale meM mandirake kAmapara apane putrako niyukta kara gayA thA aura usase kaha bhI gayA thA ki maukA pAkara kucha ITe apane gharapara bhijavAte jAnA / parantu putrane yaha pApakA kAma nahIM kiyaa| jaba kAdambika lauTakara vApisa AyA aura mAlUma huA ki lar3akene hamAre kahe anusAra gharapara ITe nahIM DalavAI hai taba usane use khUba pITA aura sAthameM 'yadi ye pAMva na hone to maiM lar3ako kI sasurAla bhI na jAtA' aisA socakara apane saMva bhI kATa liye jaba rAjAko isa bAtakA patA milA taba usane ise khUba piTavAyA jisase mara kara vaha nevalA huA hai| __ Aja Apane jo mujhe AhAra diyA hai usakA vaibhava dekhanese ina sabako apane pUrva bhavoMkA smaraNa ho gayA hai jisase ye saba apane kukarmopara pazcAtApa kara rahe haiM / ina sabane Aja pAtra dAnakI anumodanAse vizaSa puNyakA
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthakara purANa * c - - - - saMcaya kiyA hai isaliye ye marakara uttara bhoga-bhUmi kumakSetrameM paidA hoveNge| ye saba ATha 'bhavoMtaka Apake sAtha svarga evaM manuSyoMke sukha bhI kara saMmAra pandhanase mukta ho jaaveNge| hAM aura isa zrImatIkA jIva ApakaM tIrtha dAna tIrthako calAne vAlA zreyAma kumAra hogA tathA usI paryAya se mokSa zreyansa saprA kregaa|" isa taraha munirAjake subhASitase rAjA bajrajaMgha aura rAnI zrImatIko jo Ananda huA thA usakA varNana karanA kaThina hai / donoM rAja dampatI munirAjako namaskAra kara apane tambUkI ora cale Aye ora muni yugala bhI anaMta AkAzameM vihAra kara gaye / vajrajaMghane vaha dina umI sarovarake kinAre para vitaayaa| phira kucha dinoMtaka calaneke bAda mamasta senA aura parivArake sAtha puNDarIkiNI purImeM praveza kiyaa| vahAM unhoMne zokase AkrAnta lakSmImati aura bahina anundarIko samajhAkara bAlaka puNDarIkakA rAjya-tilaka kiyA tathA jabataka puNDarIka, rAjyakArya saMbhAlaneke liye yogya na ho jAye tayataka ke liye vizvasta vRddha mantriyoMke jimme rAjyakA bhAra sauMpa diyA / isa taraha kucha dina puNDarIkiNI purImeM rahakara parivAra aura senAke sAtha apane utpala gneTa nagarako lauTa Aye / prajAne rAjA bajrajaMghake zubhAgamanake upalakSameM rAjadhAnIkI khUba sajAvaTa kI thii| eka dina rAtake samaya bajajaMdha aura zrImatI jisa zayanAgArameM so rahe the usameM saba ora candana AdikI sugandhita dhUpakA dhuMvAM phaila rahA thaa| durbhAgyase usa dina naukara vahAMkI khir3akiyAM kholanA bhUla gayA jisase vaha dhuvAM vahIM saMcita hotA rhaa| usI dhueM meM acAnaka rAja dampatIkA zvAsa ruka gayA aura ve donoM sadAke diye sote raha gye| jaba savere rAjA aura rAnIkI Akasmika mRtyukA samAcAra nagarameM phailA taba samasta nagaravAsI hA hAkAra karane lge| sabhI ora zokake cinha dikhAI dene lge| antaHpurakI striyoMke karuNa vilApase sArA AkAza gUMja utthaa| para kiyA kyA jAtA ? honahAra amiTa thii| aba pAThakoMko adhika na rulAkara Age eka sundara kSetrameM liye calatA huuN|
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cAbosa tIthakara purANa * 27 munirAja AkAza mArgase vihAra kara gye| kucha samaya bAda Ayu pUrNa honepara banajaMghakA jIva Arya aizAna svargake zrIprabha vimAnameM zrIdhara nAmakA deva huA aura zrImatI AryAkA jIva usI svargake svayaM prabha vimAnameM svayaM prabha nAmakA deva huaa| evaM zArdUla vyAkA jIva usI svargake citrAMgada vimAnameM citrAMgada nAmakA suarakA jIva nanda vimAnameM maNi kuNDalI nAmakA cAnarakA jIva naMdyAvarta vimAnameM manohara nAmakA aura nevalekA jIva prabhAkara vimAnameM manoratha nAmakA deva huaa| vahAM ye saba puNyake pratApase aneka tarahake bhoga bhogate hue sukhase rahane lge| kisI samaya svayaM buddha mantrIke jIva prItikara munirAjako jinane abhI uttara kurukSetrameM Arya AryAko samyagdarzana prApta karAyA thaa| zrIprabha parvatapara kevala jJAna utpanna huaa| sabhI deva unakI bandanAke liye gaye / zrIdhara devane bhI jAkara apane guru kevalI bhagavAna prItikarako bhakti sahita namaskAra kiyaa| aura phira dharmakA svarUpa sunaneke bAda pUchA-bhagavan ? mahAvala bhavameM jo mere sambhinnamati, zatamatI aura mahA. matI nAmake tIna mithyAdRSTi mantrI the ve aba kahAMpara haiM ? unhoMne kahA ki saMbhinnamati aura mahAmati nigoda rAzimeM utpanna hokara acintya dukha bhoga rahe haiM aura zatamati mithyA jJAnake prabhAvase dUsare narakameM kaSTa pA rahA hai| 'jo jaisA kArya karatA hai vaisA hI phala pAtA hai| ___ yaha sunakara zrIdhara devako bahuta hI dukha huaa| vaha saMbhinnamati aura mahAmatike viSayameM to kara hI kyA sakatA thA hAM, puruSArthase zatamatiko sudhAra sakatA thA isaliye jhaTase dUsare narakameM gyaa| vahAM avadhijJAnase zatamati mantrIke jIvanArakIko pahicAnakara usase kahane lgaa| kyoM mahAzaya ! Apa mujhe pahicAnate haiM ? maiM vidyAdharoMke rAjA mahAbalakA jIva huuN| mithyA jJAnake kAraNa Apako ye narakake tIbra duHkha prApta hue haiM / aba yadi inase chuTa kArA cAhate ho to samyagdarzana aura samyagjJAnase apane Apako alaMkRta karo / zrIdharake upadezase nArakI zatamatine zIghra hI samyagdarzana dhAraNa kara liyaa| samyagdarzanake prabhAvase usakA samasta jJAna samyajJAna ho gyaa| zrIdhara deva kAryakI saphalatAse prasanna citta hotA huA apane sthAnapara vApisa
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cavoma tIthakara purANa lauTa AyA / vaha zatasatikA jIva nArakI bhI narakakI Ayu pUrNakara puSkarArdha dvIpa pUrvArdha bhAgameM vizobhita pUrva videha sambandhI maMgalAvatI dezameM sthita ratnasaMcaya nagara meM rahane vAle sundarI aura manohara nAmaka rAja dampatIke jayasena nAmakA putra huaa| jisa samaya jayasenakA vivAha hone vAlA thA usI samaya zrIdhara devane jAkara samajhAyA aura narakake samasta duHkhoMkI yAda dilAI jisase usane virakta hokara yamadhara munirAjake pAsa dIkSA le lI / aura kaThina tapazcaryA prabhAva se marakara pAMcaveM svarga meM brahma endra huA / brahma endrane jaba avadhi jJAnase apane upakArI zrIdhara devakA paricaya prApta kiyA taba usane usake pAsa jAkara vinamra aura mIThe zabdoM meM kRtajJatA prakaTa kI / kucha samaya bAda zrIdhara deva svargase cayakara jambU dvIpake pUrva videha saMbaMdhI mahA vatsakAvatI dezameM sthita susImA nagarIke sudRSTi aura sunandA nAmaka rAja dampatI ke suvidhi nAmakA putra huaa| vaha suvidhi bahuta hI bhAgyazAlI ora buddhimAna lar3akA thA / abhayaghoSa cakravatI usake mAmA the / cakravatIke manoharA nAmakI eka sundarI kanyA thI jo sacamuca meM manoharA hI thI / rAjA sudRSTine yogya avasthA dekhakara suvidhikA manoramAke sAtha vivAha karavA diyA jisase ve donoM vividha bhogoMko bhogate hue sukhase samaya bitAne lage / kucha samaya bAda rAjA sudRSTi rAjyakA bhAra suvidhike liye sauMpakara muni ho gaye / suvidhi rAjya kArya meM bahuta hI kuzala puruSa thA jisase usakI dhavalakIrti cAroM ora phaila gaI thI aura samasta zatruoMkI senA apane Apa vazameM ho gaI thI / 28 WOMEN kAla pAkara suvidhi rAjAke vezava nAmakA putra huA / suvidhi rAjAkI vajrajaMgha paryAya meM jo zrImatIkA jIva thA vaha bhoga bhUmike sukha bhoga cukaneka bAda dUsare svargake svayaMprabha vimAnameM svayaM prabha nAmakA deva huA thA / vahI jIva rAjA suvidhike kezava nAmakA putra huA thA / pUrvabhavake saMskArase rAjAkA usameM adhika sneha rahatA thA / zArdUlakA jIva citrAMgada bhI svargase caya kara isI deza meM vibhISaNa rAjA kI priyadattA patnIse varadatta nAmakA putra huA / suarakA jIva maNi kuNDalI deva anantamati aura nandiSeNa nAmaka rAjadampatI
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caupIsa tIthaphara purANa * 26 Prer nevaayaamraparitramandere - - - - - - - - - TERRORIEND ke barasena nAmakA putra huaa| ghAnarakA jIva manohara deva candramati aura ratiSeNa nAmaka rAjA dampatike citrAMgada nAmakA deva huaa| aura nakulakA jIva manoratha deva citramAlinI aura prabhaJjana nAmakA rAja dampatIke madana nAmale prasiddha lar3akA huaa| kucha samaya bAda cakravartI abhaya ghoSane aThAraha hajAra rAjAoMke sAtha vimala vAhana nAmaka munirAjake pAsa jina dIkSA le lii| varadatta, varasena, citrAMgada aura madana bhI cakravartIke sAtha dIkSita ho gaye the| para suvidhi rAjAkA apane kezava putra meM adhika sneha thA isaliye ve ghara chor3akara muni na ho sake kintu utkRSTa zrAvakake vrata rakhakara gharapara hI dharma sevana karate rhe| aura Ayuke anta samayameM mahAvana dhAraNa kara kaThina tapasyAke prabhAvase solahaveM acyuta svargameM acyutendra hue| pitAke viyogase dukhI hokara kezava ne bhI jina dIkSA kI zaraNa lii| vaha Ayuke anta meM marakara usI svargameM pratIndra huaa| tathA varadatta Adi rAjaputra bhI apanI tapasthAke prabhAvase usI svarga meM sAmAnika jAtike deva hue| ina sabhIkI vibhUti indrake samAna thii| vahAM acyutendrakI vAIsa sAgara pramANa Ayu thI bAIsa hajAra varSa bIta jAne para AhArakI abhilASA hotI thI, so zIghra hI kaNThameM amRta jhara jAtA thA bAIsa pakSa meM eka cAra zvAsochvAsa hotA thaa| usakA zarIra tIna hAtha UMcA thA, vaha sonesA camakatA thaa| manameM indrAgokA smaraNa hote hI usakI kAma sevanakI icchA zAnta ho jAtI thii| kahanekA matalaba yaha hai ki vaha hara eka tarahase sukhI dhaa| ___ Ayuke antameM vaha acyutendra svargase cayakara jambUdvIpa-sambandhI pUrva videhameM sthita puSkalAvatI dezakI puNDarIkiNI nagarI meM zrIkAnta aura vajrasena nAmaka rAja dampatIke putra huaa| vahAM usakA nAma vajranAbhi thaa| varadatta, varasena, citrAGgada aura madana joki acyuta svarga meM sAmAnika deva hue the vahAMse cayakara kramase vajranAbhike vijaya, vaijayanta, jayanta aura aparAjita nAmake laghu sahodara-choTe bhAI hue| aura kezava joki solahaveM svargameM pratIndra huA thA vahA~le cayakara isI puNDarIkiNI purImeM kuveradatta tathA ananta %
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIthakara purANa * matI nAmaka vaizya dampatIke dhanadeva nAmakA lar3akA huaa| vajanAbhike vajUja gha bhavameM jo mativara, Ananda. dhanamitra aura akampana nAmake mantrI, purohita, seTha aura senApati the ve marakara adhoveyakameM ahamindra hue the aba ve bhI vahAMse cayakara vajanAbhike bhAI hue| vahAM unake nAma subAhu, mahAvAhu, pITha aura mahApITha nAma rakkhe gaye the| isa taraha Upara kahe hue dazoM vAlaka eka sAtha khelate, baiThate uThate, likhate aura par3hate the kyoMki una sabakA parasparameM bahuta prema thaa| rAjaputra vajanAbhikA zarIra pahale sA sundara thA para javAnIke Anepara vaha aura bhI adhika sundara mAlUma hone lagA thaa| usa samaya usakI lambI aura sthUla bhujAeM, caur3A sInA, gambhIra nayana tathA tejasvI ceharA dekhate hI banatA thaa| eka dina vajanAbhike pitA vaja sena mahArAja saMsArake viSayoMse udAsa hokara vairAgyakA cintavana karane lage usI samaya laukAntika devoMne Akara unake virakta vicAroMkA samarthana kiyA jisase unakA vairAgya aura bhI adhika bar3ha gyaa| antameM ve jyeSTha putra vajanAbhiko rAjya dekara hajAra rAjAoMke sAtha dIkSita ho gaye aura kaThina tapasyAoMse kevala jJAna prApta kara apanI divya vANIse patha bhrAnta puruSoMko saccA mArga batalAne lage aura kucha samaya bAda AThoM pharmoko naSTakara mokSa sthAnapara pahuMca gye| idhara vajanAbhikI AyudhazAlAmeM cakraratna prakaTa huA jisameM eka hajAra Are the aura jo apanI kAntise sahasra kiraNa sUrya sA camakatA thaa| cakraratna ko Agekara rAjA vajanAbhi digvijayake liye nikale aura kucha samaya bAda digvijayI hokara lauTa Aye / ava vajanAbhi cakravartI kahalAne lage the| unakA pratApa aura yaza saba ora phaila rahA thA / usa samaya vahAM unasA sampati zAlI puruSa dUsarA nahIM thA jo kezava (zrImatIkA jIva ) svargase cayakara usI puNDarIkiNI purImeM kuveradatta aura anantamatI nAmaka vaizya dampatIke dhana deva nAmakA putra huA thA vaha vajanAbhikA gRha pati nAmaka ratna huA isa prakAra naunidhi aura caudaha ratnoMkA svAmI samrATa bajanAbhikA samaya sukhase botane lgaa| kisI samaya mahArAja baja nAbhikA citta saMsArase virakta ho gayA jisase ve apane baja danta putrako rAjyakA bhAra sauMpa kara solaha hajAra -
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ - cauvIsa tIrthakara purANa 25 jambU dvIpake meru parvatase uttarakI ora eka uttara kuru nAmakA suhAvanA kSetra hai / vaha kSetra khUba harA bharA rahatA hai / vahA~ dasa tarahake kalpa vRkSa haiM jo ki vahA~ke manuSyoM ko haraeka prakArako khAne pIne, pahanane, rahane AdikI sundara sAmagrI diyA karate haiM / vahAM svaccha jalase bhare hue sundara sarovara hai / jinameM bar3e bar3e kamala phUla rahe haiN| banakI bhUmi harI-harI ghAsase zobhAyamAna hai| vahAM nara nAriyoM tathA pazu-pakSiyoM kI tIna palya pramANa Ayu hotI hai aura jIvana bhara kabhI kisIko koI bImArI nahIM hotI / yadi saMkSepase vahAMke manuSyoMke sukhoMkA varNana pUchA jAve to yahI uttara paryApta hogA ki vahAM manuSyoM ko jo sukha hai vaha kahIMpara nahIM hai aura jo saba jagaha hai usa se bar3hakara yahAM hai / jo jIva samyagdarzana, samyagjJAna aura samyak cAritrase vibhUSita uttama pAtroM-muniyoMke liye bhaktise AhAra dete haiM ve hI sarakara vahAM janma lete haiM / bajrA~gha aura zrImatIne bhI puNDarIkiNI purIko jAte samaya sarovara ke taTapara muni yugalake liye AhAra dAna diyA thA isaliye ve donoM marakara Upara kahe hue uttara kurukSetra meM uttama Arya aura Arya hue| jinakA kathana pahale kara Aye haiM ve nevalA, vyAghra, suara aura bandara bhI usI kurukSetra meM Arya hue| kAraNa ki una sabane munidAnakI anumodanA kI thI / vahAMpara ve saba manavAMchita bhoga bhogate hue sukhase rahane lage / 1 4 idhara utpala kheTa nagara meM bajrajaMdhake virahase mativara, Ananda, dhanamitra aura akampana pahale to bahuta duHkhI hue| phira bAda meM dRr3ha dharma nAmaka munirAjake pAsa meM jina dIkSA dhAraNa kara ugra tapazcaryAke prabhAvase adhograiveyaka meM ahamindra hue / eka dina uttara kurukSetra meM Arya aura AryA jo ki bajrajaMgha aura zrImatI ke jIva the, kalpa vRkSake nIce baiThe hue krIr3A kara rahe the ki itanemeM vahAMpara AkAza mArga se bihAra karate hue do munirAja padhAre / Arya dampatIne khar3e ho kara unakA svAgata kiyA aura caraNoMmeM namaskAra kara pUchA- ai munIndra ! Apa logoM kA kyA nAma hai ? kahA~se A rahe haiM ? aura isa bhoga bhUmimeM kisa liye ghUma rahe haiM ? ApakI zAntimudrA dekhakara hamArA hRdaya bhaktise umar3a rahA hai /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa* kRpA kara kahiye, Apa kauna haiM ? yaha sunakara una muniyoMmeM jo bar3e muni the bole-Arya ! pUrvakAlameM jaba tuma mahAvala the taba maiM ApakA svayaM buddha nAma kA mantrI thaa| maiMne hI Apako jaina dharmakA upadeza diyA thaa| jaba Apa bAIsa dinakA sanyAsa samApta kara svarga cale gaye the taba Apake virahase duHkhI hokara maiMne jina dIkSA dhAraNa kara lI thI jisake prabhAvase maiM Ayuke antameM mara kara saudharma svargake svayaM prabha vimAnameM maNicUla nAmakA deva huA thaa| vahAMse cayakara jambU dvIpake pUrva videha sambandhI puSkalAvatI dezameM sthita puNDarIkiNI nagarImeM sundarI aura priyasena nAmake rAjadampatIke prItikara nAmase prasiddha jyeSTha putra huA huuN| maiM prItideva nAmaka apane choTe bhAIke sAtha alpa vayameM hI svayaMprabha jinendrake samIpa dIkSita ho gayA thaa| tIbra tapake prabhAvase hama logoMko AkAzameM calanekI zakti aura avadhijJAna prApta ho gayA hai| jaba mujhe avadhi jJAnase mAlUma huA ki Apa yahAMpara utpanna hue haiM taba mai Apako dharmakA svarUpa samajhAneke liye yahAM AyA huuN| yaha dUsarA merA choTA bhAI prItideva hai / ai bhavya ! viSayAbhilASAkI prabalatAse mahAvala paryAyameM tumheM nirmala samyagdarzana prApta nahIM huA thA isaliye Aja nirmala darzanako dhAraNa kro| yaha darzana hI saMsArake samasta duHkhoMko dUra karatA hai| jIva, ajIva, Asrava, bandha, saMvara, nirjarA aura mokSa ina sAta tatvoM tathA dayAmaya dharmakA sacce dilase vizvAsa karanA so samyagdarzana hai| hamezA niHzaMka rahanA bhogoM se udAsa rahanA, glAnikA jItanA, vicArakara kArya karanA, dUsaroMke doSa chipAnA, girate hueko sahArA denA, dharmAtmAoMse prema ragvanA aura samyagjJAna kA pracAra karanA ye usake ATha aMga haiN| prazama, saMvega, anukampA aura Astikya bhAva usake guNa haiN| isa taraha Aryako upadeza dekara prItikara mahArAjane AryAse bhI kahA-amba ! 'maiM strI hU~' isaliye ye kucha nahIM kara sakatI yaha socakara dukhI mata hoo| samyagdarzana to prANI mAtrakA dharma hai use hara koI dhAraNa kara sakatA hai| munirAjake upadezase Arya aura AryAne atyanta prasanna hokara apanI AtmAoMko nirmala samyagdarzanase vibhUSita kiyaa| kAma ho cukaneke bAda - - -- -
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIthakara purANa * 31 - - amarpawan - rAjAoM, eka hajAra putroM, ATha bhAiyoM aura dhanadevake sAtha tIrthaMkara devake samIpa dokSita hokara tapasyA karane lge| vaja nAbhine vahIMpara darzana vizuddhi vinaya sampannatA, zIlavatoMmeM aticAra nahIM lagAnA, nirantara jJAnamaya upayoga rakhanA, saMvega, zaktyanusAra tapa aura tyAga, sAdhu samAdhi, vaiyAvRtya, arhadbhakti, AcArya bhakti,bahuzruta bhakti,pravacana bhakti,AvazyakAparihANi mArga prabhAvanA aura pravacana vAtsalya ina solaha bhAvanAoMkA citavana kiyA jisa se unheM tIrthaMkara prakRtikA bandha ho gyaa| Ayuke anta samayameM ve zrIprabha nAmaka parvatako zikharapara pahuMce aura vahAM zarIrase mamatva chor3akara Atma samAdhimeM lIna ho gye| jisake phala svarUpa nazvara manuSya dehako chor3a kara sarvArtha siddhimeM ahamindra hue| vahAM unakI Ayu tetIsa sAgara pramANa thii| aura zarIra eka hAtha UMcA sapheda raMgakA thaa| ve kabhI saMkalpa mAtrase prApta hue jala candana Adise jinendra devakI pUjA karate aura kabhI apanI icchAse pAsameM Aye hue ahamindroMke sAtha tatva carcAeM karate the / tetIsa hajAra varSa cIta jAnepara unheM AhArakI abhilASA hotI thI sobhI tatkAla kaNThameM amRta jhara jAtA thA jisase phira utane hI samayake liye nizcinta ho jAte the / una kA zvAsocchvAsa bhI tetIsa pakSameM calA karatA thaa| saMsArameM una jaisA sukhI koI dUsarA nahIM thaa| yaha ahamindra hI Age calakara kathAnAyaka bhagavAna vRpabhanAtha hogaa| vijaya, vaijayanta, jayanta, aparAjita, suvAhu, mahAvAhu, bAhu, pITha, mahApITha aura dhanadeva bhI jo inhIMke sAtha dIkSita ho gaye the| Ayuke antameM sanyAsa pUrvaka zarIra chor3akara sarvArtha siddhi vimAnameM ahamindra hue the| ina sabakA vaibhava vagairaha bhI ahamindra baja nAbhike samAna thaa| ye sabhI bhagavAna vRSabhadevake sAtha mokSa prApta kreNge| -
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * DAMI n -roaMNMART amuansamunaANERALIAMERARE. pUrvabhava paricaya ghanAkSarI chanda Adi jai varmA dujai, mahAvala bhUpa tIjai, svarga IzAna lalitAMga deva bhayo haiN| cauthe baja jaMgha rAya pAMcaveM yugala deha, samyaka ho dRje deva loka phira gayo hai / / sAtaveM suvidhi deva AThaveM acyuta indra nomeM bhonarindra vajranAbhi nAma pAyo hai / dazameM ahamindra jAna gyArameM RpabhamAna nAbhivaMza bhUdharake mAthe janma liyo hai| -bhUdharadAsa bharatairAvatayo vRdrihAsau paTasamayAbhyA mutsarpiNyavasarpiNIbhyAm / bhagavAna umAsvAmIne kahA hai ki bharata aura airAvata kSetrameM utsarpiNI tathA avasarpiNI kAlake dvArA kramase vRddhi aura hAni hotI rahatI hai-jisa prakAra zukla pakSameM candramAkI kalAeM dina pratidina par3hatI jAtI haiM usI prakAra utsarpiNI kAlameM logoMkA balAvidyA Ayu Adi vastueM bar3hatI jAtI haiN| bharata aura airAvata kSetrameM zukla pakSa aura kRSNa pakSakI nAI utsarpiNI aura avasarpiNI kAlakA parivartana hotA rahatA hai| unake chaha chaha bheda haiN| eka ati duHSamA 2 duSamA 3 duSama suSamA 4 suSama duSamA 5 suSamA 6 suSamA suSamA / yaha krama utsarpiNIkA hai / avasarpiNIkA krama isase ulTA hotA hai / ye donoM milakara kalpakAla kahalAte haiM jisakA pramANa vIsa kor3A kor3I sAgara hai| __ abhI isa jambUdvIpake bharata kSetrameM avarsapiNI kAlakA saMcAra ho rahA hai usake suSapa suSamA nAmaka pahale bhedakA samaya cAra kor3A kor3I sAgara hai|
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cAbIsa tIthakara purANa* 35 - RA dene lagI thI / mahArAja nAbhirAjane usa nAlake kATanekA upAya batalAyA thA isaliye unakA nAbhi......yaha sArthaka nAma siddha huA thaa| inhIMke samayameM AkAzameM zyAmala megha dikhane lage the aura unameM indradhanupakI vicitra AbhA chiTakane lagI thii| kabhI una meghoMmeM mRdaGgAke zabda jaisA sundara zabda sunAI par3atA aura kabhI bijalI camakatI thii| varSA honese pRthvIkI apUrva zobhA ho gaI thii| kahIM sundara nirbhara kalarava karate hue bahane lage the, kahIM pahAr3oMkI guphAoMse iThalAtI huI nadiyAM bahane lagI thIM, kahIM meghoMkI garjanA sunakara banoMmeM mayUra nAcane lage the, AkAzameM sapheda ghagule ur3ane lage the aura samasta pRthavIpara harI harI ghAsa utpanna ho gaI thI jisase aisA mAlUma par3atA thA mAno pRthavI harI sAr3I pahinakara navIna abhyAgata pAvasa RtukA svAgata karane ke liye hI udyata huI ho| usa varSAse khetoMmeM apane Apa taraha tarahakI dhAnyake aMkUre utpanna hokara samayapara yogya phala dene vAle ho gaye the| isa taraha usa samaya yadyapi bhoga upabhogakI samasta sAmagrI maujUda thI parantu usa samayakI prajA use kAmameM lAnA nahIM jAnatI thI isaliye vaha use dekha kara bhramameM par3a gaI thI / avanaka bhogabhUmi vilakula miTa cukI thI, aura karma yugakA prArambha ho gayA thA, parantu loga karma karanA jAnate nahIM the isaliye ve bhUkha pyAsase duHkhI hone lge| eka dina cintAse Akula hue samasta prANI mahArAja nAbhirAjake pAsa pahuMce aura unase dInatA pUrvaka prArthanA karane lge| mahArAja ! pApake udayase ava manacAhe phala dene vAle kalpavRkSa naSTa ho gaye haiM isaliye hama saba bhUkha pyAsase vyAkula ho rahe haiM, kRpAkara jIvita rahane kA kucha upAya btlaaiye| nAtha ! dekhiye, kalpavRkSoMke badale ye aneka tarahake vRkSa utpanna hue haiM jo phala ke bhArase nIceko jhuka rahe haiN| inake phala khAnese hama loga mara to na jAveMge aura ye khetoMmeM kaI tarahake choTe choTe paudhe lage hue haiM jo bAloke bhArase jhukaneke kAraNa aise mAlUma hote haiM mAno apanI jananI mahI devIko namaskAra hI kara rahe hoM / kahie, ye saba kisalie paidA hue haiM ? mahArAja ! Apa hama sabake rakSaka haiM, vuddhimAna haiM, isalie isa saMkaTake samaya hamArI rakSA kiijie|
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 * cauvIsa tIrthakara purANa * - prajAke aise dInatA bhare bacana sunakara nAbhirAjane madhura dhacanoMse sabako saMtoSa dilAyA aura yugake parivartanakA hAla batAte hue kahA ki bhAiyo ? kalpavRkSoMke naSTa ho jAne para bhI ye sAdhAraNa vRkSa tumhArA vaisA hI upakAra kareMge jaisA ki pahale kalpa vRkSa karate the| dekho, ye khetoMmeM aneka tarahake anAja paidA hue haiM inake khAnese Apa loMgoMkI bhUgva zAnta ho jAvegI aura ina sundara kueM, bAvar3I, nijhara AdikA pAnI pInese tumhArI pyAsa miTa jAvegI idhara dekho, ye lambe lambe ganneke per3a dikha rahe haiM jo bahuta hI mIThe haiM, inheM dAMtoM athavA yantrase pelakara inakA rasa pInA caahiye| aura isa ora dekho, ina gAya bhaiMsoMke stanoMse sapheda sapheda mIThA dUdha bhara rahA hai ise pInese zarIra puSTa hotA hai aura bhUkha miTa jAtI hai| isa taraha dayAlu mahArAja nAbhirAjane usa dina prajAko jIvita rahaneke saba upAya batalAye tathA hAthI gaNDasthala para thAlI Adi kaI tarahake miTTIke bartana banA kara diye evaM Age isI tarahakA banAnekA upadeza diyaa| nAbhirAjake mukhase yaha saba sunakara prajAjana bahuta hI prasanna hue aura unake dvArA batalAye hue upAyoMko amala meM lAkara sukhase rahane lge| pahale loga bahuta hI pariNAmI hote the isaliye unase kisI prakArakA aparAdha nahIM hotA thaa| para jyoM jyoM samaya bItatA gayA tyoM tyoM logoMke pariNAma kuTila hote gaye aura ve aparAdha karane lage isaliye nAbhirAjane aura unake pahale kulakaroMne aparAdhI manuSyoMko daNDa deneke liye daNDa-vidhAna bhI calAyA thaa| suniye unakA daNDa-vidhAna ! prArambhake pAMca kulakaroM ne aparAdhI manuSyoM ko 'hA' isa taraha zoka prakaTa karane rUpa daNDa denA zurU kiyA thaa| unake bAda pAMca kulakaroMne 'hA' zoka prakaTa karanA tathA 'mA' aba aisA nahIM karanA ye do daNDa calAye the aura unase pIcheke kulakaroMne 'hA' 'mA' 'dhika ye tIna prakArake daNDa calAye the| na bhirAjakI strIkA nAma marudevI thaa| marudevIke utkarSake viSayameM usake nakha-zikhakA varNana na kara itanA ho kaha denA paryApta hai ki usake samAna sundaro aura sadAcAriNo strI pRthvI tala para na huI hai, na hai na hogii| rAjA -
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ * coyIsa tIrthakara purANa * 37 - - nAbhirAjakI rAjadhAnI ayodhyApurI thii| rAjadampati aneka tarahake sukha bhogate hue bar3e Anandase vahAM rahate the aura naye naye upAyoM se prajAkA pAlana karate the| aba yahAM para yaha prakaTa kara denA anucita na hogA ki vana nAbhi cakravartI jo ki sarvArtha siddhimeM ahamindra hue the kucha samaya bAda vahAMse cayakara inhIM rAjadampatike putra hoMge aura vRSabhanAtha nAmase prasiddha hoNge| ye vRSabhanAtha hI isa yugake prathama tIrthaGkara khlaaveNge| sarvArtha siddhimeM jyojyoM vajranAbhi ahamindrakI Ayu kama hotI jAtI thI tyoM tyoM tInoM lokoM meM Ananda bar3hatA jAtA thaa| yahAM taka ki, vahAM unakI Ayu sirpha chaH mAhakI bAkI raha gaI tava indrakI AjJAse dhanapati kuverane rAjadhAnI ayodhyAke samIpa hI eka dUsarI ayodhyA nagarIvanAI / vaha nagarI bAraha yojana lambI aura nau yojana caur3I thii| nagarIke bAhara cAroM ora agAdha jalase bharI huI sundara parikhA thI jisameM kaI raMgoMke kamala phUle hue the aura una kamaloMkI parAgase usa parikhAkA pAnI pighale hue suvarNakI nAIjAna par3atA thaa| usake bAda suvarNa maya koTa banA huA thaa| usa koTakI zikhare bahuta UMcI thiiN| koTake cAroM ora cAra gopura bane hue the| jinakI gaganacumbI zikharoM para maNimaya kalazoM aise mAlUma hote the mAno udayAcalakI zikharoM para sUryake vimba hI virAjamAna hoN| usa nagarImeM jagaha jagaha vizAla jina mandira bane hue the jinameM jinendra devakI ratnamayI pratimAeM padharAI gaI thiiN| kahIM svaccha jalase bhare hue tAlAva dikhAI dete the| una tAlAboMmeM kamala phUla rahe the aura una para madhuke pInese matta hue bhauMreM manohara zabda karate the| kahIM agAdha jalase bharI huI vApikAeM najara AtI thIM jinake ratna khacita kinAroM para haMsa, sArasa Adi pakSI krIr3A kiyA karate the| kahIM Ama, nIMbU, amarUda, anAra jambIra Adike per3oMse vizobhita bar3e bar3e bagIce banAye gaye the jinameM taraha tarahake phUloMkI sugandhi phaila rahI thii| kahIM acche acche bAjAra bane hue the jinameM hIrA motI pannA Adi maNiyoM ke Dhera lagAye jAte the| kahIM seTha sAhUkAroMke bar3e bar3e mahala bane hue the| jinakI zikharoM para kaI tarahake ratna jar3e hue the| kisI sundara jagahameM rAja
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 * cabIsa tIthakara purANa * bhavana bane huye the jinakI UMcI zikhare AkAzake anantasthalako bhedatI huI Age calI gaI thIM aura kahIM nirvAdha sthAnoMmeM vistatRta vidyAlaya banAye gaye the| jinakI dIvAloM para kaI prakArake zikSAprada citra TaMge huye the| kavivara arhaddAsane ThIka likhA hai ki jisake banAne meM indra sUtradhAra ho aura deva loga svayaM kArya karane vAle hoM usa ayodhyA nagarIkA varNana kahAMtaka kiyA jA sakatA hai ? sacamuca una navanirmita ayodhyAke sAmane indrakI amarAvatI bahuta hI phIkI mAlUma hotI thii| kisI dina zubha muhurtameM saudharma svargake indrane saba devoMke sAtha Akara usa navIna nagarImeM mahArAja nAbhirAja aura maru devIkA rAjyAbhiSeka kara unheM rAjabhavanameM tthhraayaa| usI dina saba ayodhyAvAsiyoMkA bhI navIna ayodhyA meM praveza karAyA jisase usakI AbhA bahuta hI vicitra ho gaI thii| isake bAda ve deva loga kaI tarahake kautuka dikhalAkara apane 2 sthAnoMpara cale ge| jabataka manuSya bhoga lAlasAoMmeM lIna rahate haiM tabataka unake hRdayameM dharmakI vAsanA dRr3ha nahIM hone pAtI para jaise jaise bhoga lAlasAeM ghaTatI jAtI haiM vaise hI unameM dharmakI vAsanA dRr3ha hotI jAtI hai / isa bhArata vasundharApara jabase karma yugakA prArambha huA tabase logoMke hRdaya bhoga lAlasAoMse bahuta kucha virakta ho cuke the isaliye vaha samaya unake hRdayoMmeM dharmakA bIja vapana karaneke liye sarvathA yogya thaa| usa samaya saMsArakA aise devadUtakI AvazyatA thI jo sRSTike vizRGkhala avyavasthita logoMko zRGkhalAbaddha vyavasthita banAve, unheM kartavyakA jJAna karAve aura unake sukomala hRdaya kSetroMmeM dharma kalpa vRkSa ke bIja vapana kre| vaha mahAna kArya kisI sAdhAraNa manuSyase nahIM ho sakatA thA usake liye to kisI aise mahAtmAkI AvazyakatA thI jisakA vyaktitva bahuta hI car3hA bar3hA ho| jisakA hRdaya atyanta nirmala aura udAra ho / usa samaya bajranAbhi cakravartIkA jIva joki sarvArthasiddhi meM ahamindra padapara AsIna thA, isa mahAna kAryake liye udyata huaa| devatAoMne usakA saharSa abhivAdana kiyaa| yadyapi use abhI bhArata bhUpara Aneke liye kucha samaya bAkI thA tathApi usake puNya paramANu saba ora phaila gaye the| sabase pahale
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tothaphara purANa * 33 usake prArambhameM manuSya uttara kuruke manuSyoMke samAna hote the| vahAMpara jIvoM kI Ayu tIna palyakI hotI hai. zarIrakI UMcAI chaha hajAra dhanuSakI hotI hai vahAMke logoMkA raMga sonesA camakIlA hotA hai aura ve tIna tIna dina bAda thor3A sA AhAra lete haiN| phira krama kramase hAnipara dUsarA saSamAM kAla AtA hai jisakA pramANa tIna kor3A kor3I sAgara hai| usake prArambhameM manuSya harivarSa kSetrake manuSyoMkI bhAMti hote haiM unakI Ayu do palyakI aura zarIrakI UMcAI cAra hajAra dhanuSakI hotI hai| ve do dina bAda thor3A sA AhAra lete haiM unakA zarIra zaMkhake samAna zveta varNakA hotA hai| phira kramase hAni honepara tIsarA suSama duSamA kAla AtA hai jisakA pramANa doM kor3A kor3I sAgara hai usake prArambhameM manuSya haimavataka kSetrake manuSyoMkI bhAMti hote haiM ghe eka palyataka jIvita rahate haiM unakA zarIra do hajAra dhanuSa uMcA hotA hai ve eka dina bAda thor3A AhAra lete haiM aura unake zarIrakA raMga nIla kamalake samAna nIlA hotA hai / phira kramase hAni honepara cauthA du:Sama suSamA kAla AtA hai jisa kA pramANa vyAlIsa hajAra varSe nyUna eka kor3A kor3I sAgara hai| usake prArambha kAlameM manuSya videha kSetrake manuSyoMke sadRza hote haiM / unake zarIrakI UMcAI pA~ca sau dhanuSakI aura Ayu eka karor3a varpakI hotI hai| ve dinameM eka-do bAra AhAra karate haiM / phira kramase hAni honepara pAMcavAM duSamA kAla AtA hai jisakA pramANa ikkIsa hajAra varSakA hai isake prArambhameM manuSyoMkI UMcAI pahalese bahuta kama ho jAtI hai yahA~taka ki sAr3he tIna hAtha hI raha jAtI hai Ayu bhI bahuta kama ho jAtI hai / usa samayake loga dinameM kaI bAra khAne lagate the phira kramase parivartana honepara duHSama duSamA nAmakA chaThavAM kAla AtA hai jisakA pramANa ikkIsa hajAra varSakA hai| chaThaveM kAlameM logoMkI avagAhanA zarIrakI UMcAI eka hAthakI raha jAtI hai Ayu vilakula thor3I raha jAtI hai aura zarIra bhI kurupa hone lagate haiN| iso taraha utsarpiNoke bhI chaha bheda hote haiM aura unakA pramANa bhI daza kor3A kor3I sAgarakA hotA hai parantu inakA krama avasarpiNIke kramase viparIta hotA hai| jaba yahAM avasarpiNIkA krama pUrA ho cukegA taba utsarpiNIkA saMcAra hogaa|
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ .34 * caubIsa tIthakara purANa * hameM jisa samayakA varNana karanA hai usa samaya yahAM avasarpiNIkA tIsarA suSama duSamA kAla cala rahA thaa| tIsare kAlameM yahAM jaghanya bhoga bhUmi jaisI racanA thii| kalpa vRkSoMke dvArA hI manuSyoMkI AvazyakatAeM pUrNa huA karatI thii| strI aura puruSa sAthameM hI utpanna hote the aura ve sAta saptAhameM pUrNa javAna ho jAte the| usa samaya koI kisI bAtake liye duHkhI nahIM thA sabhI manuSya eka samAna vaibhava vAle the, koI kisIke Azrita nahIM thA, sabhI svatantra the| para jyoM jyoM tIsarA kAla bItatA gayA tyoM tyoM Upara kahI huI bAtoMmeM nyUnatA hotI gii| yahAMtaka ki tIsare kAlake antima palyameM bahuta kucha parivartana ho cuke the| ____strI puruSoMkA eka sAtha utpanna honA banda ho gayA, pahale vAlaka bAli kAoMke utpanna hote hI unake mAtA pitAkI mRtyu ho jAtI thI para jaba vaha prathA dhIre-dhIre banda hone lagI, kalpavRkSoMkI kAMti phIkI par3a gayI aura phira dhIre-dhIre ve naSTa bhI ho gye| vinA vapana kiye hue anAja paidA hone lagA, siMha vyAghra Adi jAnavara upadrava karane lge| ina saba vicitra parivartanoM se java janatA ghabar3Ane lagI taba kramase isa bhAratavarSa meM pratizruti 1 sanmati 2 kSemaMkara 3 kSemaMdhara 8 sImaMkara 5 sImaMdhara 6 vimala bAhana 7 cakSuSmAna 8 yazasvI ha abhicandra 10 candrAbha 11 marU deva 12 prasena jita 13 aura nAbhirAja 14 ye caudaha mahApuruSa hue| ina mahApuruSoMne apane buddhi balase janatAkA saMrakSaNa kiyA thA isaliye loga inheM kulakara kahate the| yahA~para caudahaveM kulakara nAbhirAjakA kucha varNana karanA anAvazyaka nahIM hogA kyoMki kathAnAyaka bhagavAna vRSabhanAthakA inake sAtha vizeSa sambandha rahA hai| __ yahAM jaba bhogabhUmiko racanA miTa cukI thI aura karmabhUmikI racanA prArambha ho rahI thI taba ayodhyA nagarImeM antima kulakara nAbhirAjakA janma huA thaa| ye svabhAvase hI paropakArI, mRdubhASI aura pratibhAzAlI puruSa the| inakI Ayu eka karor3a pUrvakI thI aura zarIrakI UMcAI pAMca sau paccIsa dhanuSakI thii| inake mastakapara bandhA huA sonekA mukuTa bar3A hI bhalA mAlUma hotA thaa| inake samayameM utpanna hote samaya bAlakakI nAbhimeM nAla dikhAI PRITEmore DAE -
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthakara purANa * devoMne usa mahAtmAke svAgatake liye navya nagarIkA nirmANa kiyA aura phira usameM prati dina dinameM tIna tIna bAra karor3oM ratnoMkI varSA kI thI / 36 eka dina mahArAnI maru devI gaMgA jalake samAna svaccha caddarase zobhita zayyA para zayana kara rahI thIM / usa samaya sarayU nadIkI tarala taraGgoMke Aliinase zItala huI havA dhIre dhIre vaha raho thI isaliye vaha sukhakI nIMda so rahI thI / jaba rAta pUrNa huA cAhatI thI taba usane AkAzameM nIce likhe solaha svapna dekheM / 1 airAvata hAthI 2 sapheda baila 3 garajatA huA siMha 4 lakSmI 5 do mAlAeM 6 candra maNDala 7 sUrya vimba 8 suvarNake do kalaza tAlAba meM khelatI huI do machaliyAM 10 nirmala jalase bharA huA sarovara 11 laharAtA huA samudra 12 ratnoMse jar3A huA siMhAsana 13 devoMkA vimAna 14 nAgendra bhavana 15 ratnarAzi aura 16 nirdhUma agni / svapna dekhane ke bAda usane apane muMha meM praveza karate hue kunda puSpake samAna zveta varNa vAlA eka baila dekhaa| itanemeM rAta pUrNa ho gaI, pUrva dizAmeM lAlI chA gaI aura rAja mandira meM bAjoMkI maGgala dhvani hone lagI / bAjoMkI AvAz2a tathA bandIjanoM ke stuti bhare vacanoMse usakI - maru devIkI nIMda khula gaI / vaha paMca parameSThI kA smaraNa karato huI zayyAse uThI to, anokhe svapnoMkA khyAlakara Azcarya sAgara meM vimagna ho gaI / jaba use bahuta kucha soca vicAra karanepara bhI svapna phalakA patA na calA taba vaha zodha hI nahA dhokara taiyAra huI aura bahumUlya vastrAbhUSaNa pahinakara sabhA maNDapakI ora gii| mahArAja nAbhirAja ne hRdaya vallabhA marudevIkA yathocita satkAra kara use yogya Asanapara baiThAyA aura madhura 'bacanoM se kuzala prazna pUcha cukane ke bAda usane rAjasabhAmeM AnekA kAraNa pUchA / marudevIne vinaya pUrvaka rAtameM dekhe hue svapna rAjAse kahe aura unake phala jAnane kI icchA prakaTa kI / nAbhirAjako avadhi jJAna thA isaliye ve sunate samaya hI svapnoMkA phala jAna gaye the / jaba maru devI apanI jijJAsA prakaTakara cupa ho rahI taba rAjA nAbhirAja bole / bolate samaya unake dA~toM kI sapheda kiraNeM marudevIke vakSasthala para par3a rahI thIM jinase aisA mAlUma hotA thA mAno mahArAja apanI priyatamA ke liye motiyoMkA hAra hI pahinA rahe hoM /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 * pauSIsa tIthakara purANa * - - - Amcom - "devi ! airAvata hAthIke dekhanese tumhAre atyanta utkRSTa putra hogA, alake dekhanase vaha putra samasta saMsArakA adhipati hogA, siMhake dekhanese atyanta parAkramI hogA, lakSmIkaM degnanese atyanta vibhavazAlI hogA, do mAlAoMke dekhanese dharma tIrthakA kartA hogA, pUrNa candramAke devanese samasta prANiyoMkA Ananda dene vAlA hogA, sUryako dekhanese tejasvI hogA, soneke kalaza dekhane se nidhiyoMkA svAmI hogA, machaliyoMke dekhanese ananta sukhI aura sarovarake dekhanese uttama lakSaNoMse bhUpita hogA, samudrake dekhanese sarvadarzI aura siMhA sanake dekhanese sthira sAmrAjyavAn hogA, deva vimAna dekhanese vaha 'svargase AvegA, nAgendrakA bhavana degnanese avadhijJAnI, ratnoMkI rAzi dekhanese guNoMkI khAni aura nirghama agnike dekhanese vaha karma rUpI Idhanako jalAnevAlA hogaa| tathA svapna dekhaneke bAda jo tumane muMhameM praveza karate hue sapheda bailako dekhA hai usase mAlUma hotA hai ki tumhAre garbhameM kisI devane apatAra liyA hai| ___ yahAMpara rAjA nAbhirAja mama devA ke liye svapnoMkA phala batalA rahe the vahAM devoMke acAnaka Amana kampAyamAna hue jisase unheM bhagavAn vRpabhanAthake garbhArohaNakA nizcaya ho gayA / indrakI AjJAnusAra dikkumAriyAM tathA zrI, hI, dhRti, kIrti, buddhi lakSmI Adi deviyAM jinamAtA mahArAnI sA devIkI sevAphe liye A gii| indra Adi samasta devoMne Akara ayodhyApurImeM khUpa utsava kiyA aura vastra AbhUSaNa Adise rAjA nAbhirAja aura maru devIkA khUna satkAra kiyA / jo ranoMko dhArA garbhAdhAnameM chaha mAha pahalese gharamatI thI vaha garbhake dinoM meM bhI vaisI hI barasatI rhii| isa taraha ASAr3ha zuklA dvitIyAke dina uttarApAda nakSatrameM pacanAbhi ahamindrane sarvArtha siddhise caya kara mahAdevI marU devIke garbha meM sthAna paayaa| java bhagavAn garbhameM Aye the taSa tIsare suSama duHSamA kAlake caurAsI lAkha pUrva tathA cAra varSa sAr3he pAMca mAha pAkI the| marU devIkI sevAke liye jo dikkumAriyAM tathA zrI hI Adi deviyAM AI thIM unhoMne sabase pahale svarga logase AI huI divya auSadhiyoMse usakA garbha zodhana kiyA aura phira nirantara garbhakI rakSA tathA usake poSaNameM
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIyakara purANa * dattacitta rahane lgiiN| ve deviyAM maru devIkI taraha tarahakI sevA karane lagIMkoI zarIrameM tailakA mardana karatI thI, koI ubaTana lagAtI thI, koI nahalAtI thI, koI candana kapUra kastUrI Adi sugandhita dravyoMkA lepa lagAtI thIM, koI bAloMko sambhAlakara unheM sugandhita phUloMse sajAtI thI, koI uttama vastra pahinAtI thI, koI kaMkaNa keyUra maMjIra Adi aneka tarahake AbhUpaNa pahinAtI thI, koI amRtake samAna atyanta madhura bhojana karAtI thI, koI zirapara chatra lagAtI thI, koI uttama tAmbUlake vIr3e samarpaNa karatI thI koI ratnoMke cUrNase cauMka pUratI thI; koI talavAra lekara paharA detI thI koI AMgana vuhAratI thI aura koI manohara kavitAoM kahAniyoM, paheliyoM aura samasyAoMke dvArA unakA citta anuraMjita karatI thii| isa taraha deviyoMke sAtha nRtya gIta Adi vinodoMke dvArA marU devIkA samaya sukhase bItatA thaa| usa samaya vicitra bAta yaha thI ki garbhake dina bItate jAte the para unake zarIrameM garbhake kucha bhI cinha prakaTa nahIM hue the| na peTa bar3hA thA na mukhakI kAnti phIkI par3I thI na AMkhoM aura stanoMmeM bhI kucha parivartana huA thaa| jaba dhIre dhIre garbhakA samaya pUrA ho gayA tava caitra kRSNa navamIke dina uttama lagnameM prAtaHkAlake samaya maru devone putra ratna prasava kiyaa| usa samaya vaha putra sUryake samAna mAlUma hotA thA, kyoMki jisa prakAra sUrya udayAcalake dvArA prAcI dizAmeM prakaTa hotA hai usI prakAra vaha bhI mahArAja nAbhirAjake dvArA mahArAnI marudevImeM prakaTa huA thaa| jisa taraha sUrya kiraNoMse prakAzamAna hotA hai tathA andhakAra naSTa karatA hai usI taraha vaha bhI mati, zruta avadhi jJAna rUpI kiraNoMse camaka rahA thA aura ajJAna timirako naSTa karatA thA / vAlaka rUpI bAla sUryako dekhakara devAGganAoMke nayana-kamala vikasita ho gaye the aura unase harSAzra rUpI makaranda jharane lagA thaa| bAlakakI anupama prabhAse samasta prakRti gRha andhakAra rahita ho gayA thA isaliye deviyoMne jo dIpaka jalAye the ve sirpha maMgalake liye hI the| usa samaya tInoM lokoMmeM kSobha maca gayA thaa| kSaNa ekake liye nArakI bhI sukhI ho gaye the| dizAeM nirmala ho gayI thoM, AkAza nimegha ho gayA thA, nadI tAlAba AdikA pAnI
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 * caubIsa tIthakkara purANa * AN svaccha ho gayA thA, sUryakI kAnti phIkI par3a gaI thI, manda sugandhita pavana baha rahA thaa| vanameM eka sAtha chahoM RtuoMkI zobhA prakaTa ho gaI thii| ghara ghara utsava manAye jA rahe the, jagaha-jagahapara laya aura tAlake sAtha sundara saMgIta ho rahe the, mRdaGga, vINA Adi vAjoMkI rasIlI AvAja sAre gaganameM gUMja rahI thI, makAnoMko zikharoMpara kaI raMgakI patAkAeM phaharAI gaI thiiN| sar3akoMpara sugandhita jala sIMcakara candana chir3akA gayA thA aura uttama uttama phUla bikhere gaye the aura AkAzase taraha taraha ke ratna tathA mandAra, sundaranameru, pArijAta, santAna Adi kalpa vRkSoMse phUla barasa rahe the| ina sabase ayodhyApurIkI zobhA bar3I hI vicitra mAlUma hotI thii| usa samaya vahAM aisA koI bhI manuSya nahIM thA jisakA hRdaya tIrthaMkara bAlakakI utpatti sunakara Anandase na umar3a rahA ho / deva, dAnava, mRga, mAnava Adi sabhI prANiyoMke hRdayoMmeM Ananda sAgara laharA rahA thaa| bAlakake puNya pratApase bhavanavAsI devoMke bhavanoMmeM binA vajAye hI zaMkha bajane lage the| vyantaroMke bhavanoMmeM bherIkA zabda hone lagA thaa| jyotiSiyoM ke vimAna siMhanAdase pratidhvanita ho uThe the aura kalpavAsI devoMke vimAnoM meM ghaNTAoMkA sundara zabda hone lagA thaa| 'jagatguru jinendra devake sAmane kisI dUsarekA rAjya siMhAsana sudRr3ha nahIM raha sakatA' mAno yaha prakaTa karate hue hI devoMke Asana hila gaye the| jaba indra hajAra AMkhoMse bhI Asana hilanekA kAraNa na jAna sakA taba usane apanA avadhi jJAna rUpI locanakholA jisa se vaha zIghra hI samajha gayA thA ki ayodhyApurImeM zrI mahArAja nAbhirAjake ghara prathama tIrthaGkarakA janma huA hai / yaha jAnakara indrane zIghratA pUrvaka siMhAsanase uTha ayodhyApurIkI ora sAta kadama jAkara tIrthakara bAlakako parokSa namaskAra kiyaa| phira bhagavAnke janmAbhiSeka mahotsavameM zAmila honeke liye prasthAna bherI bajavAI / bherIkA gambhIra zabda, cirakAlase soye hue samIcIna dharmako jagAte hueke samAna tInoM lokoMmeM phaila gayA thA prasthAna bherIkI AvAja suna samasta deva senAeM apane apane AvAsoMse nikalakara svargake go. pura dvArapara indrakI pratIkSA karane lgiiN| saudharma svargakA indra bhI indrANIke
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthara purANa * 43 / - sAtha airAvata hAthIpara baiThakara samasta deva senAoMke sAtha sAtha ayodhyApurI kI ora claa| rAste meM aneka sura nartakiyAM abhinaya karatI jAtI thiiN| sarasvatI vINA bajAtI thI, gandharva gAte the aura bharatAcArya nRtyakI vyavasthA karate jAte the| usa samaya parasparake AghAtase TUTa TUTakara nIce girate hue mAlA maNi aise mAlUma par3ate the mAno airAvata Adi hAthiyoM ke pAdasaMcArase cUrNa hue nakSatroMke Tukar3e hI hoN| dhIre 2 vaha devaM senA AkAzase nIce utarI aura ayodhyApurIkI tIna pradakSiNAeM dekara use cAroM orase gherakara AkAzameM hI sthita ho gii| indra indrANI Adi kucha pramukha jana nAbhirAjake bhavana para pahuMce aura tIna pradakSiNAeM dekara usake bhItara praviSTa hue| vahA~ rAjamandirakI anUThI zobhA dekhakara indra bahuta hI harSita huaa| jina bAlakako lAneke liye indrane indrANIko prasUti gRhameM bhejA aura svayaM aMgaNa meM khar3A rhaa| vahAM jaba usakI dRSTi mAtAke pAsa zayana karate hue jina cAlakapara par3I taba usakA hRdaya Anandase bhara gyaa| indrANIne unheM bhakti pUrvaka namaskAra kiyA aura phira vaha maru devIko mAyAmayI nIMdase acetakara usake samIpa meM eka mAyA nirmita bAlaka sulAkara jina bAlakako bAhara le aaii| usa samaya unake Age dikkumArI deviyAM aSTa maMgala liye hue cala rahI thIM, koI jaya jaya zabda kara rahI thIM aura koI manohara maMgala gIta gA rahI thiiN| indrANIne le jAkara jina bAlaka indrake liye sauMpa diyaa| kahate haiM ki indra do AMkhose bAlakakA sauMdarya dekhakara santuSTa nahIM huA thA isalie usane usI samaya vikriyAse hajAra AMkheM banA lI thIM para kauna kaha sakatA hai ki vaha hajAra AMkhoMse bhI unheM dekhakara saMtuSTa huA hogA ? usa samaya deva senAmeM jaya jaya kAra zabdake sivAya aura koI zabda sunAI nahIM par3atA thaa| saudharma indrane unheM airAvata hAthIpara baiThAyA aura svayaM apane hAthoM vA godase sAdhe rahA / usa samaya bAlaka vRSabhanAthake sirapara aizAna svargakA indra dhavala chatra lagAye hue thA sanatkumAra aura mAhendra svargake indra donoM camara Dhora rahe the tathA avaziSTa indra aura deva jaya jaya zabdakA uccAraNa kara rahe the| isake anantara vaha vizAla senA AkAza mArgase meru parvatakI ora calI / -
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 * caubIsa tIrthaGkara purANa * aura dhIre dhIre ninyAnave hajAra yojana UMce jAkara meru parvatapara pahuMca gii| meru parvatakI zikhara para jo pANDuka vana hai usameM deva senAko ThaharAkara devarAja indra usa vanake IzAnakI ora gyaa| vahAM usakI dRSTi pANDuka zilA para pdd'ii| vaha zilA sphaTika maNiyoMse banI huI thI, dekhanemeM ardha candra sI mAlUma hotI thI, pacAsa yojana caur3I sau yojana lambI aura ATha yojana UMcI thii| usake bIca bhAgameM eka ratna khacita sonekA siMhAsana rakkhA thA aura usa siMhAsanake donoM ora do siMhAsana aura rakkhe huye the| indrane vahAMpara vastrAMga jAtike kalpa vRkSoMse prApta huye vastroMse eka sundara maNDapa taiyAra karavAkara use aneka tarahake ratna aura citroMse sajavAyA thaa| isake anantara indrane jina bAlakako airAvata hAthIke gaNDasthalase utArakara bIcake siMhAsana para virAjamAna kara diyA tathA bagala meM donoM AsanoMpara saudharma aura aizAna svargake Indra baitthe| ina donoM indroMke samIpase lekara kSIra samudra taka devoMkI do paMktiyAM banI huI thIM jo vahAMse bhare jalase kalaza hAthoM hAtha indroMke pAsa pahuMcA rahI thiiN| donoM indroMne vikriyAse hajAra hajAra hAtha banA liye the isaliye unhoMne eka sAtha hajAra kalaze lekara bAlakakA abhiSeka kiyaa| jina bAlakameM janmase hI atulya bala thA isaliye ve usa vizAla jala dhArAse raMca mAtra bhI vyAkula nahIM huye the / yadi vaha dhArA kisI vajramaya parvatapara par3atI to vaha khaNDa khaNDa ho jAtA para vaha pracaNDa jala dhArA jinendra bAlakapara phUloMkI kalIse bhI laghu mAlUma hotI thii| jaba abhiSekakA kArya pUrA ho gayA taba indrANIne uttama vastrase zarIra poMchakara unheM taraha tarahake AbhUSaNa phinaaye| devarAjane manohara zabda aura arthase bhare huye aneka stotroMke dvArA unakI khUba stuti kii| bhaktise bharI huI deva nartakiyoMne sundara abhinaya nRtya kiyA aura samasta devoMne unakA janma kalyANaka dekhakara apanI deva paryAyako saphala samajhA thaa| 'ye vAlakavRSa-dharmase zobhAyamAna haiN| aisA socakara indrane unakA vRSabhanAtha nAma rakkhA / isa taraha indra Adi deva maMDala meru parvata para abhiSeka mahotsava samApta kara punaH ayodhyAko vApisa Aye aura vahAM unhoM ne jina bAlakako mAtAkI godameM dekara abhiSeka vidhike saba samAcAra kaha sunaaye|
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ *'caubIsa tIrthaGkara purANa * jisase unake mAtA pitA Adi parivArake loga bahuta hI prasanna hue| usI samaya indrane Anandodyata nAmakA nATaka kiyA thA jisameM usane apanI anUThI nRtya kalAke dvArA samasta darzakoM ke cittako mohita kara liyA thaa| phira vikriyAse bhagavAna vRSabhadevake mahAbala Adi daza pUrva bhavoM kA dRzya paricaya karAyA thA / mahArAja nAbhirAjane bhI dila kholakara putrotpattike upalakSya meM aneka utsava kiye the| usa samaya ayodhyApurIkI zobhA sajAvaTake sAmane kuverakI alakApurI aura indrakI amarAvatI bahuta kucha phIkI mAlUma hotI thii| janmAbhiSekakA mahotsava pUrA kara deva aura devendra apane apane sthAnoM para cale gaye / jAte samaya indra bhagavAnake lAlana pAlanameM catura kucha deva kumAra aura deva kumAriyoM ko nAbhirAjake bhavana para chor3a gayA thaa| ve deva kumAra vikriyAse aneka rUpa banAkara bhagavAnakA manoraJjana karate the aura deva kumAriyAM taraha-tarahake uttama padArthose unakA lAlana pAlana karatI thiiN| kahate haiM ki indrane bhagavAnake hAthake aMgUThemeM amRta chor3a diyA thA jise cUsa-casakara ve bar3e huye the unheM mAtAke dUdha pInekI AvazyakatA nahIM huI thii| bAla bhagavAna apanI lIlAoMse sabhIkA mana harSita karate the| aisA kauna hogA usa samaya ? jo bAlakakI manda musakAna, totalI bolI aura manohara ceSTAoMse pramudita na ho jAtA ho| unheM janmase hI matizrata aura avadhi jJAna thaa| unakI buddhi itanI prakhara thI ki unheM kisI guruse vidyA sIkhanekI AvazyakatA nahIM pdd'ii| ve apane Apa hI samasta vidyAoM aura kalAoMmeM kuzala ho gaye the / unake adbhuta pANDityake sAmane acche acche vidvAnoMko abhimAna chor3a denA par3atA thaa| ve kabhI vidvAn mitroMke sAtha komala kAnta padAvalIke dvArA kavitAkIracanA karate the| kabhI alaMkAra zAstrakI carcA karate the, kabhI taraha tarahakI pahe. liyoMke dvArA mana bahalAyA karate the, kabhI nyAya zAstrakI carcAse abhimAnI vAdiyoM kA mAna dUra karate the, kabhI sundara saMgIta sudhAkA pAna karate the, kabhI mayUra, totA, haMsa, sArasa Adi pakSiyoMkI manohara ceSTAyeM dekha dekha .prasanna / hote the, kabhI Ae huye prajA janase madhura bArtAlApa karate the, kabhI. .
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 * caubIsa tIrthaGkara purANa * - savAra hokara nadI, nada, tAlAba, bagIcA AdikI saira karate the aura sabhI UMce UMce pahAr3oMkI coTiyoM para car3hakara prakRtikI zobhA dekhate the| isa prakAra rAjakumAra vRSabhanAthane sukha pUrvaka kumAra kAla vyatIta kara taruNa avasthAmeM padArpaNa kiyaa| usa samaya unake zarIrakI zobhA tapAye huye kAJcanakI taraha bahuta hI bhalI mAlUma hotI thii| unakA zarIra 'nandyAvarta' Adi eka sau ATha lakSaNa aura masUrikA Adi nau sau vyajanoMse vibhUSita thaa| unakA rudhira dUdhake samAna sapheda thA, zastra pASANa,dhUpa,saradI,varSA,viSa,agni,kaMTaka Adi koI bhI vastuyeM unheM kaSTa nahIM pahuMcA sakatI thiiN| unake zarIrase phUle huye kamala sI gandha nikalatI thI / javAnIne unake aMga pratyaMgameM apUrva zobhA lA dI thii| yadi Apa kaviyoMkI vANIko gappa na samajhate hoM to maiM kahU~gA ki usa samaya nizA nAyaka candramA apane kalaMkako dUra karaneke liye bhagavAnakA mukha bana gayA thA aura usakI strI nizA apanA doSA nAma haTAneke liye unake keza bana gaI thii| yadi aisA na huA hotA to vahAM utpala ( nayana-kumuda ) aura uttama zrI ( andhakArakI zobhA tathA utkRSTa zobhA) kahAMse AtI ? kyoMki utpalokI zobhA candramAke rahate huye aura andhakArakI zobhA rAtake rahate huye hI hotI hai| unake galemeM tIna rekhAyeM thIM jinase mAlUma hotA thA ki vaha galA tInoM lokoMmeM sabase sundara hai| galekI sundara AbhA dekhakara becAre zaMkha se na rahA gayA aura vaha parAjita hokara samudra meM DUba marA / koI kahate haiM ki unakA vakSaHsthala mokSa sthAna thA kyoMki vahAM para zuddha doSa rahita muktAHmoto tathA mukta jIva vidyamAna the| aura koI kahate haiM ki unakA vakSaHsthala himAlaya parvata thA kyoMki usapara muktA hAra rUpI gaMgAkA pravAha par3a rahA thaa| unakI nAbhi sarovarake samAna sundara thI usameM mithyAtva rUpI ghAmase saMtapta huA dharma rUpI hastI DUbA huA thA isaliye usake pAsakI kAlI roma rAji usa hastIkI mada dhArA sI mAlUma hotI thii| unake kandhe bailake kakudake samAna atyanta sthUla the| bhujAyeM ghuTanoM taka lambI thiiN| urU tribhuvana rUpa bhavanase majabUta khambhoMke samAna jAna par3atI thIM aura caraNa lAla kamaloMkI taraha manohara the|
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthakara purANa * yaha AzcaryakI bAta thI ki jo javAnI pratyeka mAnava hRdaya para vikArakI chApa lagA detI hai usa javAnI meM bhI rAjaputra vRSabhanAthake manapara vikArake koI cinha pragaTa nahIM huye the| unakI bAlakoM jaisI khulI haMsI aura nirvikAra ceSTAyeM usa samaya bhI jyoM kI tyoM vidyamAna thiiN| ___ eka dina mahArAja nAbhirAjane vRSabhanAthake bar3hate huye yauvanako dekhakara unakA vivAha karanA cAhA para jyoM hI unakI nirvikAra ceSTAoM aura udAsInatA para mahArAjakI dRSTi par3I tyoM hI ve kucha hicaka gye| unhoMne socA"ki inakA hRdaya abhIse nirvikAra hai vikAra zanya hai| jaba ye bandhana mukta hAMthIkI nAI haThase tapake liye banako cale jAveMge taba dUsarekI lar3akIkA kyA hogA?" kSaNa eka aisA vicAra karaneke bAda unake dilameM AyA ki 'saMbhava hai vivAha kara denese ye kucha saMsArase paricita ho sakeMge isalie sahasA vanako na bhAgeMge aura dUsarI bAta yaha bhI hai ki yaha yugakA prArambha hai / isa samayake loga bahuta bhole haiM,sRSTikI vyavasthA eka cAlase nahIMke barAbara hai| loga prAyaH eka dUsarekA anukaraNa karate haiM ataeva isa yugameM vivAhakI rItikA pracalita karanA tathA sRSTiko vyavasthita banAnA atyanta Avazyaka hai| sambhava hai jaba taka inakI kAlasandhi (tapa karaneke yogya samayakI prApti ) nahIM AI hai taba taka ye vivAha saMbandha svIkAra kara bhI leMge" aisA socakara kisI samaya pitA nAbhirAja vRSabhanAthake pAsa ge| vRSabhanAthane pitAkA ucita satkAra kiyaa| kucha samaya Thaharakara nAbhirAjane kahA-'he tribhuvanapate ! yadyapi maiM samajhatA hU~ ki Apa svayaM bhU haiM apane ApahI utpanna hue haiM, maiM ApakI utpattimeM usa taraha sirpha nimitta mAtra hU~ jisa taraha ki sUryako utpattimeM udayAcala hotA hai tathApi nimitta mAtrakI apekSA maiM ApakA pitA hU~ isalie merI AjJAkA pAlana karanA ApakA kartavya hai| mujhe AzA hai ki Apa jaise uttama putra guru janoMkI bAtoMkA ullaMghana nahIM kreNge| maiM jo bAta kahanA cAhatA hU~ vaha yaha hai ki isa samaya Apa lokakI sRSTi kI ora dRSTi dIjie jisameM Apako lokakI sRSTimeM pravRtta huA dekhakara dUsare loga bhI usameM pravRtta hoveN| isa samaya mAnava samAjako sRSTikA krama sigvalAneke lie Apa hI sarvottama haiM,
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 * caubIsa tIthakara purANa * -- - - - ---- - - - +- ApakA hI vyaktitva sabase UMcA hai| isake liye Apa kisI yogya kanyAke sAtha vivAha sambandha karanekI anumati diijiyegaa|" jaba itanA kahakara nAbhirAja cupa ho rahe taba bhagavAna vRSabhanAthane sirpha manda musakAnase pitAke vacanoM kA uttara diyaa| mahArAja nAbhirAja putrakI anumati pAkara bahuta prasanna hue unhoMne usI samaya indrakI sahAyatAse vivAhakI taiyAriyAMkaranI zurU kara dI aura kisI zubha muhurtameM rAjA kaccha aura mahAkacchakI bahineM yazasvatI tathA sunandAke sAtha vivAha kara diyaa| yazasvatI aura sunandAke saundaryake viSayameM vizeSana likhakara itanAhI likhanA paryApta hogA ki ve donoM anupama sundarI thIM usa samaya una jaisI sundarI striyAM dUsarI nahIM thiiN| bhagavAna ke vivAhotsavameM deva tathA devarAja sabhI zAmila hue the| putra vadhuoMko dekhakara mAtA maru devI kA hRdaya phUlA na samAtA thaa| una dinoM ayodhyAmeM kaI tarahake utsava manAye gaye the| yazasvatI aura sunandAne apane rUpa pAzase vRSabhanAthake caMcala cittako apane vazameM kara liyA thaa| ve una donoMke sAtha nAnA tarahakI krIDAeM karate hue sukhase samaya vitAne lge| kisI eka dina rAtake samaya yazasvatI mahAdevI apane mahalakI chatapara par3e hue ratnakhacita palaMgapara so rahI thii| sote samaya usane rAtrike pichale paharameM sumerU parvata, sUrya, candra, kamala, mahIgrasana aura samudra ye svapna dekhe saverA hote hI mAGgalika bAjI tathA bandI janoMkI stutiyoMke manohara zabdoMse usakI nIMda khula gaI / jaba vaha sokara uThI taba use bahuta Azcarya huaa| usane svapnoMkA phala jAnaneke liye bahuta kucha prayatna kiye para jaba saphalatA na milI taba nahA dhokara aura sundara vastrAbhUSaNa pahinakara bhagavAna vRSabhanAthake pAsa gii| unhoMne usakA khUba satkAra kiyA tathA apane pAsameM hI suvarNa maya Asanapara baitthaayaa| kucha samaya bAda unase mahAdevIne rAtameM dekhe hue svapna kahe aura unakA phala jAnanekI icchA prakaTa kii| hRdaya vallabhAke vacana sunakara bhagavAn vRSabhanAthane haMsate hue kahA ki sundari ! tumhAre, meruparvata. ke dekhanese cakravartI, sUryake dekhanese pratApI, candramAke dekhanese kAntimAna, kamalake dekhanese lakSmIvAna, mahIgrasanake dekhanese samasta vasudhAkA pAlaka aura
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakkara purANa * 46 Parmero newse - MARAL LECategadianLENDR.RARTHATTERNAGARMATHAMRODAM samudrake dekhanele gambhIra hRdaya pAlA cazma zarIrI putra utpanna hogaa| vaha putra isa ikSvAku vaMzakI kIrti ko dIko prasArita karegA aura apane atulya bhuja palale bharata kSetrale chahoM khaNDoMkA rAjya kregaa| pati devake mukhase svapnoMkA phala sunakara parAvatI mahAdevI bahuta hI harSita huii| isake anantara vyAghrakA jIva subAhu, joki sarvArtha siddhineM ahaniMdra huA thA. vahAMse cayakara yazasvatIke garbha meM aayaa| dhIre 2 zahAdevoke zarIrameM garbhake cinha prakaTa ho gaye. samarana zarIra sapheda ho gayA, stana yugala sthUla aura kRSNa varNa ho gaye, madhya bhAga kRpa ho gayA aura udara vRddhiko prApta ho gayA thaa| usa samaya usakA mana zRGgAra ceSTAoMse haTakara tora ceSTAoMmeM ramatA thaa| vaha zANapara ghisI huI talavAra, muMha dekhatI thI, yovAoMke pIratA bhare vacana sunatI thI, dhanuSakI kAra nunakara atyanta jarSita hotI thI, piMjar3emeM banda kiye hue siMhoMke baccoMle pyAra karatI thI aura zara vIroMkI yuddha kalA dekhakara atyanta prasanna hotI thii| mahAdevIkI ukta ceSTAoMse spaSTa mAlUma hotA thA ki usake garbha meM kisI vizeSa parAkramI purupane avatAra liyA hai| krama-nAmase java nau mahIne bIta cake taba kisI zubha lagnameM prAtaH kAlake samaya usane eka tejasvI cAlakako sUta kiyaa| usa samaya vaha bAlaka pratApI sUryakI nAI aura yazasvatI devI prAcI dizAkI nAI mAlUma hotI thii| vaha cAlaka apanI zujAole jamInako chUtA huA utpanna huA thA isa liye nimitta zAstra ke jAnakAroMne kahA thA ki yaha putra sArvabhauma samasna pRthvIkA adhipati arthAt cakravartI hogaa| putra ratnakI utpattise jinarAja vRSabha deva bahuta hI prasanna hue the| marU devI aura nAbhirAjake harNakA to pAra hI nahIM rahA thaa| usa samaya ayodhyAgeM aisA koI bhI mAnava nahIM thA jise vRSabha devo putrakI utpatti sunakara harSa na huA ho / sampUrNa nagarI taraha taraha kI patAkAoMle sajAI gaI thI- rAjamArga lugaMdhita jalase sIMce gaye the aura unapara sugaMdhita phUla vikhare gaye the| pratyeka gharake AMganoM meM ratnacUrNase cauka pUre gaye the aura abAlikAoMmeM sAraGgI tabalA Adi manohara pAjoMke sAtha saMgIta catura puruSoM ke zruti lubhaga gAna hue the| rAjA nAbhirAjane jo dAna TOTROPERHIT
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthakara purANa * - diyA thA usase parAjita hokara kalpavRkSa, kAmadhenu aura cintAmaNi ratna bhI bhUloka chor3a kahIM anyatra jA chipe the| kaccha mahAkaccha Adi rAjAoMne mila kara putrakA janmotsava manAyA aura usakA "bharata' nAma rkkhaa| bharata apanI bAla ceSTAoMse mAtA pitA kA mana harpita karatA huA bar3hane lgaa| bhagavAn vRSabhanAthake vajrajaMgha bhavameM jo Ananda nAmakA purohita thA aura aura kama kramase sarvArtha siddhimeM ahamindra huA thA vaha kucha samaya bAda yazasvatIke vRSabhasena nAmakA putra huaa| phira krama kramase seTha dhanamitra, zAIlArya varAhArya, vAnarArya, aura nakulAryake jIva sarvArtha siddhise cyuta hokara usI yazasvatIke kramase anantavijaya, anantavIrya, acyuta, vIra, aura varavIra nAmake putra hue| isa taraha bharatake yAda mahAdevI yazasvatIke ninyAnave putra aura brAhmI nAmaka putrI utpanna huii| aba vRSabhanAtha kI dUsarI patnI sunandA kA hAla suniye| kisI dina rAtake samaya sunandAne bhI uttama svapna dekhe jisake phala svarUpa usake garbha meM vajrajaMghabhavakA senApati jo kama kUmase sarvArtha siddhi meM ahamindra huA thA avatIrNa huaa| nau mAhake bAda sunandAne bAhubalI nAmakA putra utpanna kiyA / bAhuyalo kA jaisA nAma thA vaise hI usameM guNa the| usakI vIra ceSTAoMke sAmane yazasvatI ke samasta putroMko muhakI khAnI par3atI thii| vRSabhezvara kI vajrasaMgha bhavameM jo anundarI, nAmakI bahina thI vaha kucha samaya bAda usI sunandAke sundarI nAmakI putrI huI / isa prakAra bhagavAn vRSabhanAtha kA samaya aneka putra putriyoMke sAtha sukhase vyatIta hotA thaa| eka dina bhagavAn vRSabhezvara sabhAbhavanameM svarNa siMhAsana para baiThe hue the kucha amarakumAra camara Dhola rahe the| vandIgaNa, garbhakalyANaka janmakalyANa AdikI mahimA kA bakhAna kara rahe the| pAsameM hI deva manuSya vidyAdhara vagairaha baiThe hue the| itanemeM brAhmI aura sundarI kanyAyeM unake pAsa phuNcii| kanyAoMne pitA vRSabhadeva ko jhuka kara praNAma kiyaa| vRSabhadevane unheM uThA kara apanI godameM baiThA liyA aura premase kuzala prazna puuchaa| putriyoM kI vinaya zIlatA dekhakara ve bahuta hI prasanna hue| usI samaya unhoMne vidyApradAna - %3
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * - ke yogya samajhakara unheM vidyApradAna karanekA nizcaya kiyA aura nizcayAnusAra varNamAlA sikhalAneke bAda unhoMne brAhmIko gaNita zAstra aura sundarI ko vyAkaraNa chanda tathA alaGkAra zAstra silAye / jyeSTha putra bharatake liye artha zAstra aura nATya zAstra, vRSabhasena ke liye saMgIta zAstra, ananta vijayake liye citrakalA aura ghara banAne kI vidyA, bAhubalIke liye kAmatantra, sAmuhika zAstra, Ayurveda, dhanurveda hastitantra azvatantra tathA ratna parIkSA Adi zAstra par3hAye / isI taraha anya putroMke liye bhI lokopakAro samasta zAstra par3hAye / usa samaya aneka zAstroMke jAnakAra putroMse ghire hue bhagavAn tejasvI kiraNoMse upalakSita sUryake samAna mAlUma hote the| isa taraha mahA pavitra putra aura striyoMke sAtha vinoda maya jIvana bitAte hue bhagavAn vRSabhanAtha kA bahuta kucha samaya kSaNa eka ke samAna bIta gayA thaa| yaha pahale likha Aye haiM ki vaha samaya avasarpiNI kAla kA thA isaliye pratyeka viSayameM hAsa ho hAsa hotA jAtA thaa| kucha samaya pahale kalpavRkSoM ke bAda binA boyI huI dhAnya paidA hotI thI para aba vaha naSTa ho gaI , auSadhi vagairaha kI zaktiyAM kama ho gaI isaliye manuSya khAne pIneke liye dukhI hone lage / saba ora brAhi trAhikI AvAja sunAI par3ane lgii| jaba logoM ko apanI rakSAkA koI bhI upAya nahIM sUjha par3A taba ve ekatrita hokara mahArAja nAbhirAjakI salAhase bhagavAn vRSabhanAthake pAsa phuNce| aura dInatA bhare vacanoM meM prArthanA karane lage "he tribhuvanapate ! he dayAnidhe ! hama logoMke durbhAgya se kalpavRkSa to pahale hI naSTa ho cuke the para ava rahI sahI dhAnya vagairaha bhI naSTa ho gaI hai| isaliye bhUkha pyAsakI vAdhAyeM hama saba ko adhika kaSTa pahuMcA rahI haiM varSA, dhUpa, aura zIse bacane ke liye hamAre pAsa koI sAdhana nahIM hai nAtha ! isa taraha hama loga kaya taka jIvita raheMge Apa hama sabake upakAra ke liye hI pRthvI tala para utpanna hue haiN| Apa vijJa haiM, samartha haiM, dayAlutAke samudra haiM isaliye jIvikAke kucha upAya patalA kara hamArI rakSA kIjiye, prasanna hoiye / " isa taraha logoM kI Arta vANI sunakara bhagavAn vRSabhadeva kA hRdaya dayAse bhara aayaa| unhoMne nizcaya kiyA ki pUrva pazcima videhoMkI
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 * caubIsa tIrthakkara purANa - D taraha yahAMpara bhI grAma zahara AdikA vibhAga kara ali, mapI, kRpI, zilpa, vANijya aura vidyA ina chaha kAryokI pravRti karanI cAhiye / aisA karane para hI loga sukhase AjIvikA kara sakeMge aisA nizcayakara unhoM ne logoM ko AzvAsana diyA aura icchAnusAra samasta vyavasthA karane ke liye indra kA smaraNa kiyaa| usI samaya indra samasta devoM ke sAtha ayodhyApurI AyA aura vRSabhezvarake caraNa kamaloM meM praNAma kara AjJAkI pratIkSA karane lgaa| bhagavAna ne apane samasta vicAra indra ke sAmane pragaTa kiye / indrane harpita ho mastaka jhukA kara unake vicAroM kA samarthana kiga aura svayaM deva parivArake sAtha sRSTikI racanA karaneke liye tatpara ho gyaa| sabase pahale usane ayodhyApuromeM cAroM dizAoM meM bar3e-bar3e sundara jinamandiroMkI racanA kI phira kAzI-kauzala kaliMga-kara hATaka aMga-baMga-magadhacola-kerala-mAlava-mahArASTra soraTha-Andhra-tumaka-kararasena vidarbha Adi dezoMkA vibhAga kiyaa| una dezoMmeM nadI-nahara-tAlAva vana-upavana Adi lokopayogI sAmagrIkA nirmANa kiyaa| phira una dezoMke madhyameM parikhA koTa bagIcA Adise zobhAyamAna gAMva pura kheTa karvaTa AdikI racanA kii| usa samaya pura arthAt nagaroMkA vibhAga karanevAle indrakA purandara nAma sArthaka ho gayA thaa| vRSabhezvarakI AjJA pAkara devendrale una nagaroM meM prajAko tthhraayaa| prajA jana bhI rahane ke lie UMce UMce mAna ra atyanta prAnna nue| indra apanA kartavya pUrA kara samasta devoMke sAtha svargako calA gyaa| kisI dina maukA pAkara vRSabha devane prajAke.logoM kSatriya, vaizya aura zUdra ina tIna varNokI kalpanA kara unheM unake yogya AjIvikAke upAya talAye unhoMne kSatriyoM ke lie dhanuSa vAMNa talazara Adi zastrIkA calAnA likhalAkara dIna hIna janoMkI rakSA karanekA kArya sauNpaa| vaizyoke liye deza videzoM meM dhUpakara taraha tarahake vyApAra karanA sikhalAe aura zUdroM ke lie dUsaroMkI sevA zuzrUSAkA kAma sauMpA thaa| usa samaya bhagavAnakA Adeza logoM ne mastaka jhukAkara svIkAra kiyA thA jisase saba ora sukha zAnti najara Ane lagI thii| vRSabhezvarane sRSTikI suvyavasthA kI thI isalie loga unheM sraSTA-brahmA HINDE
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauthosa tIrthaGkara purANa + 52 - manteeranoaasrmront -saram youn Memes-anerywermerroragar / PIPATORIALWA EDICAUREDIOICELANGUAGEANCDAALEER R APTIWARIWARITR m nAmase, aura una yugako kRtayuga nAmase pukArane lage the| jaba bhagavAn AdinAthakA prajAke Upara pUrNa vyaktitva pragaTa ho gayA taba indrane samasta devo ke sAtha Akara mahArAja nAlirAjakI sammati pUrvaka unakA rAjyAbhiSeka kiyaa| rAjyAbhiSekake samaya ayodhyApurIkI khapa sajAya kI gaI thI, gagana cambI makAnoM para kaI raMgakI patAkAeM phaharAI gaI thI, jagaha jagaha para toraNa dvAra banAkara unameM maNimayI bandhana mAlAeM vAMdhI gaI thIM aura sar3ake sugandhita jalase sIMcI jAkara unapara harI harI dUdha bichAI gaI thI jagadguru AdinAthakA rAjyAbhiSeka thA aura deva devendra usake pravartaka the taba kisakI kalama tAta hai jo usa samayakI lamaya zobhAkA varNana kara ske| maNi khacita suvarNa siMhAsana para baiThe hue bhagavAna AdinAthakA tejomaya mukha ThIka sUrya ke samAna camakanA thaa| pAsa khar3e hue bandIgaNa manohara zabdoM meM unakI kIrti gA rahe the / mahArAja nAbhirAjane apane hAtha se unake mastakapara rAjya paha bAdhA thaa| usa samaya sanatyumAra aura mAhendra svargake indra camara Dhola rahe the aura IzAna svargakA indra zirapara chatra lagAe hue thaa| saudharmendrane sabhAsthalaseM Ananda nAlakA nATaka kiyA thA jisase samasta deva dAnava nara, vidyAdhara vagairaha atyanta harSita hue the| bhagavAn AdinAthane pahale prabhAvaka gabdoM meM sundara mApaNa diyA jisameM dharma artha jAdi puraSArthIkA spaSTa vivecana kiyA gayA thaa| phira laghutA kATa kara hue sRSTikA mAra apane kandhopara liyA thA-rAjya karanA svIkAra kiyA thaa| agadAkA rAjyAbhiSeka samApta kara deva devendra vagaraha pane apane sthAnoM para cale gye| ___ yaha hama pahale likha gae haiM ki vRSabha devane prajAko luvyavasthita banAne ke lie usale kSatriya veza o| gRdra varNakA vibhAga kara diyA za! tathA unheM unake yAgya kArya sAra lopa diyA thaa| loga ukta vyavasthAle sukhamaya jIvana bitAne lage the| para kAla ke prabhAvame logo ke hRdaya uttarottara kuTila hote jAte the isalie koI kalI varNa vyavasthAle kramakA ullaMghana bhI kara baiThI the| caha kramollaMghana AdinAthako sahA nahIM huA isalie unhoMne dravya kSetra kAla | aura bhAvakA khyAla rakhate huye aneka tarahake daMDa vidhAna niyukta kiye the| ATARRIEDMAAJMELATLINZALTI BRamREEEEEEEEEEE MALLociamaummaNDIEO EconcusLICATTA
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthaGkara purANa * unhoMne apane sivAya somaprabha, hari. akampana aura kAzyapa nAmake cAra mahA mANDalika rAjAoMkA bhI rAjyAbhiSeka karAyA thaa| una cAroM mANDalika rAjAoMmeM pratyekake cAra cAra hajAra mukuTa baddha rAjA AdhIna the| AdinAthane ina rAjAoMko aneka prakArake daNDa vidhAna sikhalAkara rAjyakA bhAra sauMpa diyA thA aura Apa mahA maNDalezvara hokara sabakI dekha bhAla kiyA karate the| bhagavAna AdinAthane somaprabhako 'kururAja' nAmase pukArA thA aura unake vaMzakA nAma kuru vaMza rakkhA thaa| hariko 'harikAnta' nAmase sambodhita kiyA thA aura unake vaMzakA nAma harivaMza rakkhA thA / akampanako 'zrIdhara' nAmase prakhyAta kiyA thA aura unake vaMzakA nAma nAtha vaMza rakkhA thaa| evaM kAzyapako 'maghavA' nAmase pukArA thA aura unake vaMzakA nAma ugra vaMza rakkhA thaa| isake sivAya kaccha mahAkaccha Adi rAjAoMko bhI vRSabhezvarane acche acche dezoMkA rAjA banA diyA thaa| apane putroMmeM jyeSTha putra bharatako yuvarAja banAyA tathA zeSa putroMko bhI yogya padoMpara niyukta kiyA thaa| bhagavAn vRSabhanAthane samasta manuSyoMko ikSu-Ikhake rasakA saMgraha karanekA upadeza diyA thA isaliye loga unheM ikSvAku kahane lage the| unhoMne prajA pAlanake upAya pracalita kiye the isaliye unhe prajApati kahate the| unhoMne apane vaMzakulakA uddhAra kiyA thA isaliye loga unheM kuladhara kahate the| ve kAzya arthAt tejake adhipati the isaliye loga unheM kAzyapa kahate the| ve kRta yugake prArambhameM sabase pahale hue the isaliye loga unheM Adi brahmA nAmase pukArate the / adhika kahAMtaka kaheM, usa samayakI prajAne unake guNoMse vimugdha hokara kaI tarahake sundara sundara nAma rakha liye the| unake rAjya kAlameM kabhI kisI jagaha rAjAoMmeM paraspara kalaha nahIM huii| saba deza khUba sampanna the kahIM bhI Iti bhItikA Dara nahIM thA, sabhI loga sukhI the| vahAMkA pratyeka prANI rAja rAjezvara bhagavAn vRSabhadevake rAjyakI prazaMsA kiyA karatA thaa| isa taraha unhoMne tiresaTha lAkha pUrva varSataka rAjya kiyaa| so unakA vaha vizAla samaya putra pautra AdikA sukha bhogate hue sahaja hImeM vyatIta ho gayA thaa|
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * d - eka dina bhagavAn vRSabhadeva rAjasabhAmeM suvarNa siMhAsanapara baiThe hue the| unake Asa pAsameM aura bhI aneka rAjA sAmanta purohita mantrI Adi baiThe hue the| itane meM upAsanA karaneke liye aneka deva deviyoMke sAtha saudharma svargakA indra aayaa| Ate samaya indra socatA AtA thA ki bhagavAn vRSabhadeva abataka sAmAnya manuSyoMkI bhAMti viSaya vAsanAmeM phaMse hue haiM / jabataka ye viSaya vAsanAse haTakara muni mArgameM padArpaNa nahIM kareMge tabataka saMsArakA kalyANa honA muzkila hai isaliye kisI chalase Aja inheM viSaya bhogoMse virakta banA denekA udyoga karanA caahiye|' yaha socakara usane rAja sabhAmeM eka nIlAJjanA nAmaka apsarAko jisakI Ayu atyanta alpa raha gaI thI nRtya karaneke liye khar3A kiyA / jaba nIlAJjanA nRtya karate karate kSaNa ekameM vijalIkI bhAMti vilIna ho gaI taba indrane rasameM bhaGga na ho isaliye usIke samAna rUpa aura veSa bhUSAvAlI dUsarI apsarA nRtya sthalameM khar3I kara dii| vaha bhI nIlAJjanAkI taraha hAva bhAva pUrvaka manohara abhinaya dikhAne lgii| sAmAnya janatAko isa saba parivartanakA kucha bhI patA nahIM lagA para bhagavAna kI divya dRSTi se yaha samAcAra chipA na rhaa| ve nIlAJjanAke adRzya hote hI saMsArase ekadama udAsa ho gaye / indrane apanI caturAIse jo dUsarI apsarA khar3I kI thI usakA unapara kucha bhI asara nahIM huaa| ve socane lage-'ki yaha zarIra havAke vegase kampita dIpa zikhAkI nAI nazvara hai, yaha lakSmI vijalokI camakakI taraha kSaNa bhaMgura hai, yauvana saMdhyAkI lAlIke samAna dekhate dekhate naSTa ho jAtA hai aura yaha viSaya sukha samudrakI laharoMke samAna caJcala hai| indrakI AjJAse nRtya karatI huI yaha kamalanayinI devI bhI jaba Ayu kSINa ho jAnepara isa avasthA-mRtyuko prApta huI hai taba kauna dUsarA saMsArameM amara hogA ? devoMke sAmane manuSyoMkI Ayu hI kitanI hai ? yaha lakSmI viSarAzi-samudrase utpanna huI hai taba bhI loga ise amRta sAgarase utpanna huI batalAte haiM / jo zarIra isa AtmAke sAtha dUdha aura pAnIkI taraha milA huA hai-sukha duHkhameM sAtha detA hai vaha bhI jaba samaya pAkara AtmAse nyArA ho jAtA hai taba bilakula nyAre rahanevAle strI, putrI, putra,
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthakkara purANa * dhana sampani vagairahameM kaile sthira buddhi kI jA sakatI hai ? yaha prANI pApake vaza naraka gatimeM jAtA hai, vahAM lAgaroM varSa paryanta aneka tarahake dukha bhogatA hai vahAMse nikala tiryaMca gatimeM zota uDaNa bhUkha-pyAsa Adike vividha duHkha uThAtA hai / kadAcit saubhAgyase manuSya bhI huA to daridratA roga Adise duHkhI hokara hamezA saMklezakA anubhava karatA hai aura kabhI kucha puNyodayase deva bhI huA to vahAM bhI aneka mAnasika dukhoMse dukhI hotA rahatA hai| isa taraha cAroM gatiyoM meM kahIM bhI sukhAkA ThikAnA nahIM hai| saccA sukha mokSameM hI prApta ho sakatA hai aura vaha mokSa manuSya paryAyase hI prApta kiyA jA sakatA hai| isa manuSya paryAyako pAkara yadi maiMne Atma kalyANake liye prayatna nahIM kiyA taba mujhase sUrkha aura kauna hogA ?" idhara bhagavAn apane hRdayameM aisA vicAra kara rahe the udhara brahmaloka-pAMcaveM svargameM rahanevAle lokAntika devoMke Asana kampAyamAna hue jisase ve bhagavAna AdinAthakA hRdaya viSayoMse virakta samajha kara zIghra hI unake pAsa Aye aura taraha tarahake vacanoMse stuti kara unake vicAroMkA samarthana karane lge| devoMke vacana sunakara unakI vairAgyadhArA atyanta vegavatI ho gii| aba unheM rAjya sabhAmeM, gagana, cumbI mahaloMmeM, svargapurIko jItanevAlI ayodhyApurImeM aura strI, putra, dhana, dhAnya AdimeM thor3A bhI Ananda nahIM AtA thaa| jaba laukAntika va apanA kArya samApta kara haMsoMkI nAI AkAzameM ur3a gaye taba indra pratIndra Adi cAroM nikAyake devoMne ayodhyApurI Akara jaya jaya ghoSaNA ke sAtha bhagavAnakA kSIrasAgarake jalase abhiSeka kiyaa| abhiSekake bAdameM tapaH kalyANakakI vidhi prArambha kii| isI bIcameM bhagavAn vRSabhadevane jyeSTha putra bharatake liye rAjagaddI dekara bAhubalIko yuvarAja banA diyA thA jisase ve rAjya kAryakI orase bilakula nirAkula ho gaye the| usa samaya tapAkalyANaka aura rAjyAbhiSeka ina do mahAn utsavoMse nara nAriyoM aura deva deviyoMke hI kyA prANI mAtrake hRdayoM meM Ananda sAgara laharA rahA thaa| tribhuvana pati bhagavAn vRSabhanAtha, mahArAja nAbhirAja aura mahArAnI marudevI Adise AjJA lekara vanameM jAneke liye deva nirmita pAlakIpara savAra hue| vaha pAlakI khuba
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthakara purANa* sajAI gaI thI usake Upara kaI raMgoMkI patAkAeM lagI huI thIM aura cAroM ora baMdhI huI maNiyoMkI choTI choTI ghaMTiyAM ruNa jhuNa zabda karatI thiiN| sabase pahale bar3e bar3e bhUmi gocarI rAjA pAlakIko apane kaMdhoMpara rakhakara jamInameM sAta kadama cale phira vidyAdhara rAjA kandhoMpara rakhakara sAta kadama AkAzameM cale isake anantara premase bhare hue sura asura usa pAlakIko apane kandhoM para rakhakara AkAza mArga se cale / usa samaya deva devendra jaya jaya zabda bolate aura kalpa vRkSake mugandhita phUloMkI varSA karate jAte the| asaMkhya deva deviyAM aura nara nArI samUha bhagavAnake pIche jA rahA thA / zoka se vihvala mAtA marudevI, mahAdevI, yazasvatI aura sunandA Adi aMtaHpura kI nAriyAM tathA mahArAja nAbhirAja, bharatezvara, bAhubalI kaccha mahAkaccha Adi pradhAna pradhAna rAjA atyanta utkaNThita bhAvase bhagavAnke tapaH kalyANaka kI mahimA dekha rahe the| deva loga bhagavAnakI pAlakI ayodhyApurIke samIpavartI siddhArtha nAmaka banameM le gaye / vaha vana cAroM orase sugandhita phUloMkI suvAsa se sugandhita ho rahA thaa| vahAM catura devAMganAoM ne kaI taraha cauka para rakkhe the| devoM ne eka sandara paTa maNDapa banAyA thA jisameM devAMganAoM kA manohara abhinaya nRtya ho rahA thaa| vaha bana gandharva aura kinnaroM ke murIle saMgIta se gUja rahA thaa| vanake madhya bhAga meM eka candrakAnta maNiko zilA par3I thii| pAlakIse utara kara bhagavAna usI zilA para baiTha gye| vahAM unhoMne kSaNa bhara Thahara kara sabakI ora madhara dRSTise dekhA aura phira deva, devendra tathA kuTambI janoMse pUcha kara samasta vastrAbhUSaNa utAra kara pheMka diye / paMca muSTiyoMse keza ukhAr3a DAle tathA pUrva dizAkI ora muMhakara khar3e ho siddha parameSThI ko namaskAra karate hue indra, siddha, aura AtmA kI sAkSI pUrvaka samasta parigrahoM kA tyAga kara diyA thA isa taraha bhagavAn AdinAthane caitra vadI navamI ke dina sAyaMkAlake samaya uttarASAr3ha nakSatrameM jina dIkSA grahaNa kI thii| inheM dIkSA lete samayahI manAparyaya jJAna aura aneka RddhiyAM prApta ho gaI thiiN| inake sAthameM kaccha mahAkaccha Adi cAra hajAra rAjAoMne bhI jinadIkSA grahaNa kI thii| cAra hajAra muniyoMse ghire hue AdIzvara mahArAja, tArA parivRta candramA kI taraha zobhAyamAna hote the| appmeanmassamme H 3 - -
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 * caubIsa tothaGkara purANa * - dIkSA lete samaya vRSabhadevane jo keza ukhAr3a kara pheMka diye the indra unheM ratnamayI piTArImeM rakhakara kSIra sAgara le gyaa| aura usakI tarala taraGgoMmeM vinaya-pUrvaka chor3a AyA thaa| jinendrake nayA kalyANakakA utsava pUrAkara samasta deva devendra apane sthAna para cale gaye / bAhubalI Adi rAjaputra bhI pitR viyogase kucha khinna hote hue ayodhyApurI ko lauTa aaye| vana meM bhagavAna AdinAtha chaha mahInAkA anazana dhAraNakara eka Asanase baiThe hue the| dhUpa, varSA, zIta AdikI bAdhAeM unheM raMca-mAtra bhI vicalita nahIM kara sakI thiiN| ve merake samAna acala the, bAlakake samAna nirvikAra the, nirmagha AkAzakI taraha zuddha the, sAkSAt zarIradhArI zamake samAna mAlUma hote the| unakI duniTa nAsAke agra bhAga para lagI huI thI hAtha nIceko laTaka rahe the, aura muhake bhItara anyatra rUpase kucha mantrAkSaroM kA uccAraNa ho rahA thA / kahanekA matalaba yaha hai ki ve samasta indriyoM ko bAhya vyApArase haTAkara adhyAtma kI ora lagA cuke the| apane Apa utpanna hue alaukika AtmAnandakA anubhava kara rahe the| na unheM bhUkhakA duHkha thA, na pyAsakA kaSTa thA, aura na rAjya kArya kI hI kucha cintA thii| udhara munirAja. vRSabhadeva AtmadhyAnameM lIna ho rahe the aura idhara kaccha mahAkaccha Adi cAra hajAra rAjA, jo ki dekhA dekhI hI muni bana baiThe themuni mArgakA kucha rahasya nahIM samajha sake,kucha dinoM meM hI bhUkha pyAsakI bAdhAoM se tilamilA utthe| ve saba ApasameM salAha karane lage-ki 'bhagavAn vRSabhadeva na jAne kisa liye nagna digambara hokara baiThe haiM / ye hama logoMse kucha kahate hI nahIM haiM / na inheM bhUkha pyAsakI bAdhA satAtI hai, na ye dhUpa, varSA, zardIse hI dAkhI hote haiN| para hama logoMkA hAla to inase bilkula ulTA ho rahA hai| aba hamase bhUkha pyAsakI bAdhA nahIM sahI jaatii| hamane socA thA ki inhoMne kucha dinoMke liye ho yaha veSa racA hai , para aba to mAha do mAha ho gaye phira bhI inake rahasyakA patA nahIM cltaa| jo bhI ho, zarIrakI rakSA to hama logoM ko avazya karanI cAhiye / aura aba isakA upAya kyA hai ? yaha calakara unhIM se pUchanA cAhiye " aisI salAhakara saba rAjamuni, muninAtha bhagavAn vRSabhadeva ORAT
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthadara purANa * 56 RANDARATHeerocre e - / ke pAsa jAkara taraha tarahake zabdoM meM unakI stuti karane lage--unakI dhIratA kI prazaMsA karane lge| stuti kara cukaneke bAda unhoMne muni vepa dhAraNa karanekA kAraNa pUchA , usakI avadhi pUchI aura 'hama bhUkha pyAsakA duHkha nahIM saha sakate, yaha prakaTakara usake dUra karanekA upAya pUchA / para ve to mauna vrata liye hue the, AtmadhyAnameM masta the, unakI dRSTi bAhya padArthAse sarvathA haTa gaI thI-ve kucha na bole| jaba unheM vRSabhadevakI orase kucha bhI uttara nahIM milA, unhoMne AMkha uThAkara bhI una logoMkI ora nahIM dekhA taba ve bahuta ghabar3Aye aura muni mArgase bhraSTa hokara jaMgaloMmeM cale gye| unhoMne socA thA ki yadi hama apane apane ghara vApisa jAte haiM to rAjA bharata hamako daNDita karegA isaliye inhIM saghana vanoM meM rahanA acchA hai / yahAM vRkSoMke kanda, bhUla phala khAkara nadI tAlAba AdikA mIThA pAnI pIveMge aura parvatoMkI guphAoM meM raheMge aba ye zera, cIte, vagairaha hI hama logoMke parivAra hoMge, isa taraha bhraSTa hokara ve cAra hajAra dravya liGgI muni jyoMho tAlAvoMmeM pAnI pIneke liye ghuse tyoMhI una devatAoMne prakaTa hokara kahA ki yadi tuma digambara mudrA dhAraNa kara aisA anyAya karoge to hama tumheM daNDita kreNge| yaha sunakara kinhIMne vRkSoMke patte va vakAla pahinakara hAthameM palAza vRkSake daNDa le liye| kinhIMne zarIrameM bhasma ramAlI aura kinhIMne jaTAyeM bddh'aaliiN| kahane kA matalaba yaha hai ki unheM jisameM suvidhA dikhI vahI veSa unhoMne dhAraNakara liyaa| itanA hone para bhI ve saba loga bhagavAna AdinAthake liye hI apanA iSTa deva samajhate the, unheM siMha aura apaneko siyAra samajhate the ve loga pratidina tAlAvoM meM se kamalake phUla tor3akara lAne the aura unase bhagavAna kI pUjA kiyA karate the| vRSabhadevako bAhya jagatakA kucha dhyAna nahIM thaa| ve samatAbhAvoMse kSudhA tRSAkI bAdhA sahate hue AtmadhyAnameM lIna rahate the| jisa banameM mahAmuni vRSabhezvara dhyAna kara rahe the usa banameM janma virodhI jIvoMne bhI paraspara kA virodha chor3a diyA thA-siMhanI gAyake bacceko pyArase dUdha pilAtI thI aura gAya siMhanIke bacceko premase pucakAratI thI, mRga aura siMha parasparameM khelA karate the, sarpa, nevalA, mora Adi virodhI jIva eka dUsareke sAtha krIr3A kiyA rAmamAyA - - -
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIma tIrthakkara pugaNa * - karate the, hAthiyoMke bacce bar3e mRgarAjoMkI ayAloM-gardanake ghAloMko nocate the| saca hai-vizuddha AtmAkA asara prANiyoM para hI kyoM acetana vastuoM para bhI par3a sakatA hai| eka dina kaccha aura mahAkaccha rAjAoM ke lar3ake nami aura vinami bhagavAnke caraNa kamaloM ke pAsa Akara unase prArthanA karane lage ki 'he tribhuvana nAyaka ! Apa apane samasta putroM tathA inara rAjakumAroM ko rAjya dekara sukhI kara Aye para hama donoM ko Apane kucha bhI nahIM diyaa| bhagavan ? Apa tInoM lokoM ke adhIzvara haiM, samartha haiM, dayAlu haiM, isaliye rAjya dekara hamako sugvI kIjiegA' bhagavAna Atma dhyAna meM lIna ho rahe the isaliye yadyapi nami vinamiko unako orase kucha bhI uttara nahIM milA tathApi ve apanI prArthanA jArI hI kiye gye| isa ghaTanAse eka dharaNendrakA Asana kaMpA jisase vaha bhagavAnake dhyAnameM kucha bAdhA samajhakara zIghra hI unake pAsa aayaa| Akara jaba vaha dekhatA hai ki donoM ora khar3e huye nami vinami bhagavAnase rAjyakI yAcanA kara rahe haiM tava dharaNendrane apanA vepa badalakara donoM rAjakumAroMse kahA ki Apa loga rAjA bharatase rAjyakI yAcanA kIjiyegA jo ApakI abhilApAoMko pUrNa karane meM samartha haiM / inake pAsa kyA rakkhA hai jise dekara ye ApakI rAjya lipsAka pUrNa kreN| Apa loga rAjakumAra itanA bhI nahIM samajha sake ki jisake pAsa hotA hai vahI kisIko kucha de sakatA hai ?" dharaNendrakI bAteM sunakara una donoMne kahA ki mahAzaya ! Apa bar3e buddhimAna mAlUma hote haiM, bolanemeM Apa bahuta hI catura pratIta hote ho, ApakA veSa bhI vizvAsanIya hai para merI samajhameM nahIM AtA ki Apa vinA paMche hI hama logoMke vIcameM kyoM bolane lage ? tInoM lokoMke eka mAtra adhIzvara vRSabhadevakI caraNa chAyAko chor3akara bharatase rAjyakI yAcanA karUM? jo vecArA khuda jarA sI jamInakA rAjA hai / kahiye mahAzaya ? jo kamaNDalu mahAsAgarake jalase nahIM bharA vaha kyA goSpadake jalase bhara jAvegA ? kyA anokhA upadeza hai ApakA ?" rAjakumAroMkI ukti pratyuktise prasanna hokara dharaNendrane apanA kRtrima veSa chor3a diyA aura prakRti veSameM prakaTa hokara unase-nami vinamise khaa| "rAjaputro! - -
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * rAjyakA vibhAga karate samaya bhagavAn vRSabhezvara Apa logoMkA rAjya mujhe batalA gaye haiM so caliye, maiM calakara ApakA rAjya Apako de duuN| isa samaya ve dhyAnameM lIna haiM inake mukhase Apako kucha bhI uttara nahIM milegA" ityAdi prakArase samajhAkara vaha dharaNendra unheM vimAnapara baiThAkara vijayAdha parvata para le gyaa| parvatakI alaukika zobhA dekhakara donoM rAjaputra bahuta hI prasanna huye| usa parvatakI do zreNiyAM haiM ki dakSiNa zreNi aura dUsarI uttara zreNi / ina donoM zreNiyoMpara sundara sundara nagaroMkI racanA hai jisameM vidyAdhara loga rahA karate haiN| vahAM pahuMcakara dharaNendrane kahA ki bhagavAna Apa logoMko yahAMkA rAjya denA svIkAra kara cuke haiM so Apa yahAMkA rAjya prApta kara devarAjakI taraha aneka bhogoMko bhogo aura ina vidyAdharoMkA pAlana kro| aisA kahakara usane dakSiNa zreNike sAmrAjyameM namikA aura uttara zreNike sAmrAjyameM vinamikA abhiSeka kiyA, unheM kaI prakArakI vidyAyeM dI tathA janatAse unakA paricaya kraayaa| nami vinami vidyAdharoMkA rAjya pAkara bahuta prasanna huye| dharaNendra kartavya parA kara apane sthAnako vApisa calA gyaa| ___ dhyAna karate karate jaba chaha mAha vyatIta ho gaye taba vRSabhadevane apanI dhyAna mudrA samApta kara AhAra lenekA vicAra kiyaa| yadyapi unake zarIrameM janmase hI atulya bala thA-ve AhAra na bhI karate taba bhI unake zarIrameM kucha zithilatA na AtI tathApi muni mArga calAnekA khyAla karate huye unhoMne AhAra karanekA nizcaya kara gAvoMmeM bihAra karanA zurU kara diyaa| bihAra karate samaya ve cAra hAtha jamIna dekhakara calate the aura kisIse kucha bolate na the| yaha hama pahale likha cuke haiM ki usa samayake loga atyanta bhole the| AdinAthake pahale vahAM koI muni huA hI nahIM thA isaliye ve loga muni mArgase sarvathA aparicita the / ve yaha nahIM samajhate the ki muniyoMke liye AhAra kaise diyA jAtA hai| mahAmuni AdinAtha kisIko kucha batalAte na the kyoMki yaha niyama hai ki dIkSA leneke bAda jaba taka kevala jJAna prApta nahIM ho jAtA taba -taka tIrthakara mauna hokara rahate haiM-kisIse kucha nahIM khte| isaliye jaba ve AhArake liye nagaroMmeM pahuMcate taba koI loga kahane lagate the ki he
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * - - - - / / dehate deva ! prasanna hoo, kahiye, kaisA Agamana huA ? koI mahA mUlya ratna sAmane rakhakara grahaNa karane kI prArthanA karate the, koI hAthI ghor3A Adi savAriyAM samapaiNa kara unheM prasanna karanA cAhate the, koI sarpAGga sundarI kanyAyeM le jAkara unheM svIkAra karanekA Agraha karate the aura koI sonekI thAliyoM meM uttama uttama bhojana le jAkara grahaNa karanekI prArthanA karate the para ve vidhi pUrvaka na milaneke kAraNa vinA AhAra liye hI nagaroMse vApisa cale jAte the| isa taraha jagaha 2 ghUmate huye unheM eka mAha aura bIta gayA para kahIM vidhi pUrvaka uttama pavitra AhAra nahIM milaa| khedake sAtha likhanA par3atA hai ki jinake garbha meM Ane ke chaha mAha pahale indra kiMkarakI taraha hAtha jor3akara AjJAkI pratIkSA karatA rahA, samrATa bharata jinakA putra thA, aura jo svayaM tInoM lokoMke adhipati kahalAte the ve bhI nA kucha AhArake liye nirantara chaha mAha taka eka-do nahIM kaI nagaroMmeM ghUmate rahe para AhAra na milA / kitanA vipama hai kaukA udaya ? isa taraha bhagavAna AdinAthane eka varpataka kucha bhI nahIM khAyA piyA thA to bhI unake citta va zarIrameM kisI prakArakI vikRti aura zithilatA nahIM dIkha par3atI thii| aba hama kucha samayake liye pAThakoMkA citta vahAM le jAte haiM jahAMpara mahAmunike liye akasmAt AhAra prApta hogaa| jisa samayakI yaha bAta hai usa samaya kurujAMgala dezake hastinApurameM eka somaprabha rAjA rAjya karate the, ve bar3e hI dharmAtmA the, unake choTe bhAIkA nAma zreyAMsakumAra thA, yaha zreyAMsakumAra bhagavan AdinAthake pajajaMgha bhavameM zrImatI strIkA jIva thA jo krama kramase AryA svayaMprabha deva,kezava,acyutapratIndra dhanadeva Adi hokara sarvArtha siddhi meM ahamindra huA thA aura vahAMse cayakara zreyAMsakumAra huA thaa| eka dina rAtrike pichale paharameM zreyAMsakumArane atyanta UMcA meru parvata, zAkhAoMmeM laTakate hue bhUSaNoMse sundara kalpavRkSa, mUMgAke samAna lAla lAla ayAlase zobhAyamAna siMha, jisake sIMgoMpara miTTI lagI huI hai aisA baila, camakate hue sUrya candramA, laharAtA huA samudra, aura aSTa maMgala dravyoMgo liye hue vyantara deva svapnameM dekhe / saverA hote hI usane apane puro hitase Upara kahe hue svapnoMkA phala puuchaa| purohitane nimitta jJAnase socakara kahA
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthakara purANa * 63 - pronme ki meru parvatake dekhanese usake samAna unnata koI mahApumpa apane zubhAgamanase Apake bhavanako alaMkRta karegA aura bAkI svapna unhIM mahApuruSoMke guNoM kI unnati batalA rahe haiN| purohitake mukhase svapnoMkA phala sunakara somaprabha aura zreyAnsa donoM bhAI harSake mAre phUle na samAte the| prAtaH kAlake samaya dekhe gaye svapna zIghra hI phala dete haiN| purohitake ina vacanoMne to unheM aura bhI adhika harSita banA diyA thaa| rAjabhavanameM baiThe hue donoM bhAI una mahApuruSakI pratIkSA kara hI rahe the ki itanemeM mahApuruSa bhagavAn AdinAtha IryA samitise vihAra karate hue hastinApura jA phuNce| jaba ve rAja bhavanake pAsa Aye taba siddhArtha nAmaka dvArapAlane rAjA somaprabha aura yuvarAja zreyAnsa kumArako unake AnekI khabara dii| dvArapAlake mukhase bhagavAnkA Agamana sunakara donoM bhAI daur3e hue Ae aura unheM praNAmakara bahuta hI Anandita hue| yuvarAja zreyAMsa kumArane jyoMhI bhagavAnakA divya rUpa dekhA tyoMhI use jAti smaraNa ho AyA / zrImatI aura vajajaMgha bhavakA samasta vRtAnta unako AMkhoMke sAmane jyoMkA tyoM jhUlane lgaa| puNDarIkiNIpurIko jAte samaya rAste meM sarovarake kinAre jo muni yugalake liye AhAra diyA thA vaha bhI zreyAnsako jyoMkA tyoM yAda ho gyaa| yaha prAtaH kAlakA samaya AhAra dene ke yogya hai aisA vicAra kara usane unheM navadhA bhakti pUrvaka par3agAhA aura zraddhA tuSTi Adi guNoMse yukta hokara Adi jinendra vRSabhanAthako AhAra deneke liye bhItara liyA le gyaa| vahAM usane rAjA somaprabha aura unakI strI lakSmImatIke sAtha bhagavAnke pANipAtrameM ikSurasakI dhArAeM pradAna kii| isa pavitra dAnase prabhAvita hokaradevoMne AkAzase ratnoMkI varSA kI, dundubhi bAje bajAye,puSpa varSAye aura jaya jaya dhvanike sAtha 'aho dAnam aho dAnam' kahate hue dAnakI prazaMsA kii| usa samaya saba dizAeM nirmala ho gaI thiiN| AkAzameM meghakA eka Tukar3A bhI najara nahIM AtA thA aura manda sugandha pavana calane lagA thaa| mahA munIndra vRSabhezvarake liye dAna dekara donoM bhAiyoMne apane Apako kRtakRtya samajhA / bahutoMne isa dAnakI anumodanA kii| . ___ AhAra le cukaneke bAda vRSabhadeva banakI ora vihAra kara gye| usa yuga E -
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthakara purANa * meM sabase pahale dAnakI prathA zreyAnsa kumArane hI calAI thI isaliye devoMne Akara usakA khuba satkAra kiyaa| java samrAT bharatako bhI isa bAtakA patA calA taba ve bhI samasta parivArake sAtha hastinApura Aye aura vahAM somaprabha zreyAnsa tathA lakSmImatIkA satkAra kara prasanna hue| isake anantara zreyAnsa kumArane dAnakA svarUpa, dAnakI AvazyakatA tathA uttama madhyama jaghanya pAtroMkA svarUpa batalAkara dAna tIrthakI pravRtti claaii| prathama tIrthakara vRSabhadevako AhAra dekara zreyAnsa kumArane jisa lokottara puNyakA upArjana kiyA thA usakA varNana kauna kara sakatA hai ? AcAryone kahA hai ki jo tIrthakaroMko sabase pahale AhAra detA hai vaha niyamase usI bhavase mokSa prApta karatA hai so zreyAMsa bhI lokameM atyanta pratiSThA prApta kara jIvanake anta samayameM mokSa prApta kreNge| bhagavAn AdinAtha vIhar3a aTaviyoMmeM dhyAna lagAkara Atmazuddhi karate the / ve bahuta dinoMkA antarAla dekara nagaroM meM AhAra leneke liye Ate the so bhI rUkhA sUkhA svalpa AhAra karate the| ve anazana, Unodara, vRttiparisaMkhyAna, rasa parityAga, vivikta zayyAsana, kAyakleza, prAyazcitta vinaya, caiyAvRtya, svAdhyAya, vyutsarga aura dhyAna ina bAraha tapoko bhalIbhAMti tapate the| unhone jagaha jagaha ghUmakara apanI ceSTAoMse muni mArgakA pracAra kiyA thaa| yadyapi ve usa samaya muMhase kucha bolate na the tathApi inakI kriyAeM itanI prabhAvaka hotI thIM ki loga unhe dekhakara bahuta jaldo prativuddha ho jAte the| ve kamI grISma RtumeM pahAr3akI coTiyoMpara dhyAna lagAte the, kabhI zIta kAlakI vizAla rAtoMmeM nadiyoMke taTapara Asana jamAne the aura kabhI varSA RtumeM vRkSoMke nIce yogAsana lagAkara baiThate the| isa taraha ugra tapazcaryA karate karate jaba unheM eka hajAra varSa vIta gaye taba ve eka dina 'purimatAla' nAmaka nagarake pAsa pahuMce aura vahAM zakaTa nAmaka bana meM nirmala zilAtalapara padmAsana lagA kara baitthe| usa samaya unakI Atma vizuddhi uttarottara bar3hatI jAtI thI jisake phala svarUpa unhoMne kSapaka zreNImeM praveza kara zukla dhyAnake dvArA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya aura antarAya ina cAra ghAtiyA karmokA nAzakara %
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthakkara purANa * 65 ComeTHE phAlguna kRSNa ekAdazIke dina uttarASAr3ha nakSatrameM sakala padArthoko prakAzita karane vAle kevala jJAnakA lAbha kiyaa| bhagavAn AdinAtha kevala jJAnake dvArA tInoM lokoM aura tInoM kAloMke samasta padArtho ko eka sAtha jAnane dekhane lage the| jJAnAvaraNake nAza honese unheM kevala jJAna prApta huA thaa| darzanAvaraNake abhAvaneM kevala darzana aura mohanIyake abhAvameM ananta sukha aura antarAyake abhAva meM ananta vIrya prApta huA thaa| vRSabha jinendrako kevalajJAna prApta huA hai isa bAtakA jaba indrako patA calA taba yaha samasta parivArake sAtha bhagavAnakI pUjAke liye 'purImatAlapura' aayaa| indra ke Aneke pahile hI dhanapati kuverane vahA~ divya sabhA-samavasaraNa kI racanA kara dI thii| vaha sabhA bAraha yojana vistRta nIla maNikI gola zilA talapara banI huI thii| jamInase pAMca hajAra dhanuSa UMcI thii| Upara pahuMcaneke liye usameM bIsa hajAra sIr3hiyAM banI huI thIM, usa sabhAke cAroM ora aneka maNimaya suvarNamaya koTa bane hue the| usameM cAroM dizAma kara mAnastambha banAye gaye the, jinheM dekhanese mAniyoMkA mAna khaNDina ho kara thaa| aneka nATyazAlAyeM banI huI thIM jinameM svargakI apsarAyeM bhagadani se prerita hokara nRtya kara rahI thiiN| aneka parikhAeM thIM, jinameM sahalAna-1 hajAra pAMkhur3I vAle kamala phala rahe the| vahAMke ranamaya vAI paharA de rahe the| Upara calakara bhagavAnakI gandha kRmI bha I ratnamaya siMhAsana rakkhA huA thaa| siMhAmanake ka ma ra gayA thA, usake saba ora parikramA rUpase bAda na I jinameM deva deviyAM, manuSya, tica, ma. dara sakate the| kuverake dvArA banAI huI hoIna / harSita huA, aura bhaktise jaya, hara kA ke sAtha vahAM pahuMcA jahA~ purA : the| Upara jisa gandha - - siMhAsana para cAra = - - tejase sava ora : indra denA Santan A mASARDASTI
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * - - a - supadhura zabdoMmeM hajAra nAmoMse unakI stuti kii| __ mahArAja bharata rAjasabhAmeM baiThe hue hI the ki itane meM purohitane pahuMcakara unase jagadguru vRpabhadevake kevala jJAna honekA samAcAra sunaayaa| usI samaya kaJcakI-antaHpurake paharedArane Akara putrotAttikA samAcAra sunAyA aura usI samaya zastrapAlane Akara kahA ki nAtha ! zastrazAlAmeM cakraratna prakaTa huA hai| jo apane tejase sUryake tejako parAjita kara rahA hai / rAjA bharata. tInoMke mukhase eka sAtha zubha samAcAra sunakara bahuta prasanna hue| ina tIna utsavoMmeM se pahale kisameM zAmila honA cAhiye, yaha vicArakara kSaNa ekake liye bharata mahArAja vyAkulacitta huye the avazya, para unhoMne bahuta jaldI dharmakAryahI pahale karanA cAhiye . aisA dRr3ha nizcaya kara liyA aura nizcayake anusAra samasta bhAI, bandhu, mantrI, purohita marudevo Adi parivAra ke sAtha gurudeva-pitRdeva ke kaivalya mahotsavameM zAmila honeke liye 'purimatAlapura' phuNce| vahAM samavasaraNakI adbhuta zobhA dekhakara bharatakA citta bahuta hI prasanna huaa| deva dvArapAloMne unheM sabhAke bhItara pahuMcA diyaa| vahAM unhoMne prathama pIThikA para virAjamAna dharma cakroMkI pradakSiNA dI phira dvitIya pIThikA para zobhamAna dhvajAoMkI pUjA kI, isake anantara gandha-kuTImeM suvarNa siMhAsana para cAra aGgula adhara virAjamAna mahA yogIzvara bhagavAn vRSabhadevako dekhakara unakA hRdaya bhaktise gadgad ho gyaa| bharata vagairahane tIna pradakSiNAeM do phira jamIna para mastaka jhukAkara jinendra devako namaskAra kiyaa| aura zruti sugvada zabdoMmeM aneka stotroMse stuti kara jala candana Adi aSTa dravyoMse unakI pUjA kii| bhakti pradarzita karaneke bAda bharata vagairaha manuSyoMke koThemeM baiTha gye| usa samaya jinendra devakI baiThakake pAsa aneka kisalayoMse zobhAya. mAna azoka vRkSa thA jo apanI zyAmala rakta prabhAse prANimAtrake zoka samUha ko naSTa kara rahA thaa| ve UMce siMhAsanapara virAjamAna the, unake zarIra para tona chatra lage huye the jo sApha sApha batalA rahe the ki bhagavAn tIna jagatke svAmI haiM / unake pIche bhAmaNDala lagA huA thA jo apanI kAntise bhAskarasUryako bhI parAjita kara rahA thA, yakSakumAra jAtike deva cauMsaTha camara Dhola rahe
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * bharata-rAjake nirmala yazake samAna mAlUma hote the, gaganameM jo sUrya camakatA thA vaha samrATake tIvra pratApakI taraha jAna par3atA thA, rAtameM nirmala candramA zobhA detA thA, jo ki bharatake sAdha svabhAvakI taraha dikhAI detA thA nada nadI tAlAba AdikA pAnI svaccha ho gayA thA, sUryakI tejasvI kiraNoMse mArgoM kA kIcar3a sUkha gayA thA, tAlAboMmeM dinameM kamala aura rAtameM kumuda phUlate the| unapara bhUmara jo manohara guJjAra karate the so aisA mAlUma hotA thA, mAnoM ve bharata-rAjakA yazahI gA rahe haiM / haMsa apane sapheda para phailAkara nirmala nIle nabhameM ur3ate hue najara Ate the, usa samaya prakRti rAnI kI zobhA sabase nirAlI thI / bharatane usa samayako hI digvijayake liye yogya samajhakara zubha muhUrtameM prasthAna kiyaa| prasthAna karate samaya gurujanoMne bharatakA abhiSeka kiyaa| sundara vastrAbhUSaNaM pahinAye,mAthe para kukuma kA tilaka lagAyA aura AratI utArI thii| samasta bRddhajanoMne AzIrvAda diyA, bAlakoMne adamya utsAha prakaTa kiyA aura mahilAoMne puSpa tathA dhAnake khIle barasAye the / usa samaya bharata-rAjakI asaMkhya senA umar3ate hue samudrakI taraha mAlUma hotI thI / vRSabhanandana bharata kumAra Adya cakravartI the, isaliye unake caudaha ratna aura nau niddhiyAM prakaTa huI thIM / ratnoMke nAma ye haiM-1 sudazana cakra, 2 sUrya prabha chatra, 3 saunandaka khaMDga, 4 caNDavega daNDa 5 carma ratna 6 cUr3AmaNi maNi cintAjananI kAkiNI 8 kAmavRSTi gRhapati 9 ayodhya senApati 10 bhadramukha takSaka 11 vuddhi sAgara purohita 12 vijayAdhu-yAga hastI 13 pavanaMjaya azva aura 14 manohara subhadrA strI / inameM se pratyeka ratna kI eka eka hajAra deva rakSA karate the| ye sava ratna digvijayake samaya cakravartIke sAtha cala rahe the| inake rahate hue unheM koI bhI kAma kaThina mAlUma nahIM hotA thaa| nava nidhiyAM ye haiM-1 kAla 2 mahAkAla 3 pANDaka 4 mAnavAkhya 5 vairUpAkhya 6 sarva ratnAkhya 7 zaGkha 8 padma hai aura piMgalAkhya / ina nidhiyoM kI bhI hajAra hajAra deva rakSA karate the| nidhiyoMke rahate hue bharata samrATako kabhI dhana dhAnyakI cintA nahIM karanI par3atI thI / icchAnusAra samAta vastuyeM nidhiyoMse hI prApta ho jAtI thiiN| bharata cakravartI apane takSaka ratna ( uttama
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * caubIsa tIthaGkara purANa * D - %3 liye to saba orase moha chor3akara kaThina tapasyAeM karanekI AvazyakatA haiindriyoM para vijaya prApta karanekI AvazyakatA hai aura hai AvazyakatA AtmadhyAnameM acala honekI" bhagavAnkI bhavya bhAratI sunakara hara ekakA citta dravIbhUta ho gayA thaa| rAjA bharatane dRr3ha samyagdarzana dhAraNa kiyaa| kurukula cUr3AmaNi rAjAne somaprabha dAnatIrthake pravartaka yuvarAja zreyAnsa aura bharatakA choTA bhAI vRSabhasena ina tIna puruSoMne prabhAvita hokara usI sabhAmeM jina dIkSA le lI aura mati, zruta, avadhi, aura manaH paryayajJAna ke dhAraka gaNadhara-mukhya zrotA bana gaye / brAhmI aura sundarI nAmaka putriyAM bhI pUjya pitAke caraNa kamaloMke upAzrayameM AryikAke vrata lekara samasta AryikAoMkI gaNinI-svAminI ho gaI thiiN| kaccha mahAkaccha Adi cAra hajAra rAjA jo ki pahale munimArgase bhaSTa ho gaye the, bharata putra marIciko chor3akara ve saba phirase bhAvaliGga pUrvaka sacce digambara muni ho gaye the| AdinAthakA putra ananta vIrya bhI dIkSita ho gyaa| zrutakIrtine zrAvakake vrata liye aura priyavratAne zrAvikAke vrata grahaNa kiye / inake sivAya asaMkhya nara nAriyoMne brata vidhAna dhAraNa kiye the yahAM | sirpha do cAra mukhya mukhya vyaktiyoMkA nAmollekha kiyA gayA hai| bahutase deva deviyoMne apane Apako samyagdarzanase alaMkRta kiyA thaa| isa prakAra bhagavAn / ' kA kevala jJAna mahotsava dekhakara bharata samrATa rAjadhAnI-ayodhyAko vApisa / ' lauTa aaye| logoMkA AnA jAnA jArI rahatA thA isaliye samavasaraNakI bhUmi // deva manuSya aura tiryaJcoMse kabhI khAlI nahIM hone pAtI thii| / indrane jinendra devase prArthanAkI ki "he deva ! saMsArake prANI adharma rUpa / 'santApase santapta ho rahe haiN| unheM heya upAdeyakA jJAna nahIM hai isaliye deza || 'videzoMmeM vihArakara unheM hitakA upadeza deneke liye yahI samaya ucita hai| kisI 'eka jagaha janatAkA upasthita honA azakya hai ataeva yaha kArya jagaha jagaha vihAra karanese hI sampanna ho skegaa"| indrakI prArthanA sunakara unhoMne 'aneka dezoMmeM vihAra kiyaa| ve AkAzameM calate the calate samaya deva loga 'unake pairoMke nIce suvarNa kamaloMkI racanA karate jAte the| manda sugandhita havA ' bahatI thI,gandhodakakI vRSTi hotI thI, deva jaya jaya zabda karate the, usa samaya ~ . -
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthaGkara purANa * dha pRthvI kAMcake samAna nirmala ho gaI thI, samasta RtueM eka sAtha apanI apanI zobhAeM prakaTa kara rahI thIM, pRthvImeM kahIM kaNTaka nahIM dikhAI dete the, saba ora subhikSa ho gayA thA, kahIM Ata dhvani sunAI nahIM par3atI thI aura unake Age dharma cakra tathA aSTa maMgala dravya calA karatA thaa| kahane kA matalaba yaha hai ki unake puNya paramANu itane sabhaga aura vizAla the ki ve jahAM bhI jAte the vahIM deva, dAnava,mAnava Adi sabhI jantu unake vazIbhUta ho jAte the / vihAra karate karate ve jahA~ ruka jAte the , dhanapati kuvera vahIM para pUrvakI taraha samavasaraNa -divya sabhAkI racanA kara detA thaa| jahAM baiThakara bhavya jIva sukha pUrvaka AtmahitakA zravaNa karate the| unake upadezakI zailI itanI mohaka thI, ki ve jahAM bhI upadeza dete the vahIM asaMkhya naranArI prativuddha hokara muni, AryikA, zrAvaka zrAvikA bana jAte the| usa samaya sakala bhAratavarSa meM akhaMDa rUpase jaina dharma phailA huA thaa| isa prakAra deza videzoM meM ghUmakara ve kailAza giri para pahuMce aura vahAM Atma dhyAnameM lIna ho gaye / aba kucha samrATa bharata ke viSaya meM suniye samavasaraNase lauTakara mahArAja bharatane pahile cakraratnakI pUjA kI aura phira yAcakoM ko icchAnusAra dAna dete huye putrotpattikA utsava kiyaa| 'abhinava rAjA bharatake putra utpanna huA hai' yaha samAcAra kise na harSita banA detA thA? usa utsavameM ayodhyApurI itanI sajAI gaI thI ki usake sAmane purandarapurI amarAvatI bhI lajAse sahama jAtI thii| pratyeka makAnoMkI zikharoMpara taraha tarahakI patAkAeM phaharAI gaI thIM rAjamArga sugandhita jalase sIMce gaye the, bar3e bar3e bAjoMkI AvAjase. AkAza gujAyA gayA thA, sabhI ora manohara saMgIta aura nRtya-dhvani sunAI par3a rahI thI, jagaha jagaha toraNa dvAra banAye gaye the, aura hara eka gharoMke dvAra para maNimayI vandana mAlAeM laTakAI gayI thiiN| usa samaya antaHpurakI zobhA to sabase nirAlI hI najara AtI thii| ____ idhara samasta nagarameM putrotpattikA utsava manAyA jA rahA thA, udhara mahArAja bharata digvijayakI yAtrAke liye taiyArI kara rahe the| vaha samaya zaradaRtu kA thA / AkAzameM kahIM kahIM sapheda bAdaloMkA samUha phaila rahA thA. jo ki - % 3D% 3D
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 * cauvIsa tIrthakara purANa * bharata-rAjake nirmala yazake samAna mAlUma hote the, gaganameM jo sUrya camakatA thA vaha samrATake tIvra pratApakI taraha jAna par3atA thA, rAtameM nirmala candramA zobhA detA thA, jo ki bharatake sAdhu svabhAvakI taraha dikhAI detA thA nada nadI tAlAva AdikA pAnI svaccha ho gayA thA, sUryakI tejasvI kiraNoMse mArgoM kA kIcar3a sUkha gayA thA, tAlAvoMmeM dinameM kamala aura rAtameM kumuda phUlate the| unapara bhamara jo manohara gujAra karate the so aisA mAlUma hotA thA, mAnoM ve bharata-rAjakA yazahI gA rahe haiM / haMsa apane sapheda para phailAkara nirmala nIle nabhameM ur3ate hue najara Ate the, usa samaya prakRti rAnI kI zobhA sabase nirAlI thii| bharatane usa samayako hI digvijayake liye yogya samajhakara zubha muhUrta meM prasthAna kiyaa| prasthAna karate samaya gurujanoMne bharatakA abhiSeka kiyaa| sundara vastrAbhUSaNa pahinAye, mAthe para kukuma kA tilaka lagAyA aura AratI utArI thI / samasta vRddhajanoMne AzIrvAda diyA, bAlakone adamya utsAha prakaTa kiyA aura mahilAoMne puSpa tathA dhAnake khIle barasAye the| usa samaya bharata-rAjakI asaMkhya senA umar3ate hue samudrakI taraha mAlUma hotI thI / vRSabhanandana bharata kumAra Adya cakravartI the, isaliye unake caudaha ratna aura nau niddhiyAM prakaTa huI thIM / ratnoMke nAma ye haiM-1 sudazana cakra, 2 sUryaprabha chatra, 3 saunandaka khaMga, 4 caNDavega daNDa 5 carma ratna 6 cUDAmaNi maNi cintAjananI kAkiNI 8 kAmavRSTi gRhapati 6 ayodhya senApati 10 bhadramukha takSaka 11 buddhi sAgara purohita 12 vijayAdhaM-yAga hastI 13 pavanaMjaya azva aura 14 manohara subhadrA strI / inameM se pratyeka ratna kI eka eka hajAra deva rakSA karate the| ye sava ratna digvijayake samaya cakravartIke sAtha cala rahe the| inake rahate hue unheM koI bhI kAma kaThina mAlUma nahIM hotA thA / nava nidhiyAM ye haiM-1 kAla 2 mahAkAla 3 pANDaka 4 mAnavAkhya 5 vairUpAkhya 6 sarva ratnAkhya 7 zaGkha 8 padma aura piMgalAkhya / ina nidhiyoM kI bhI hajAra hajAra deva rakSA karate the| nidhiyoMke rahate hue bharata samrATako kabhI dhana dhAnyakI cintA nahIM karanI par3atI thI / icchAnusAra samasta vastuyeM nidhiyoMse hI prApta ho jAtI thiiN| bharata cakravartI apane takSaka ratna ( uttama
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauSosa tIrthakSara purANa * 71 - ---- - - bar3haI ) ke dvArA banAye gaye rathapara baiThe hue the| unake mastakapara ratna khacita sonekA mukuTa camaka rahA thA / zirapara mapheda chana lagA huA thA aura donoM ora camara Dhole jA rahe the| bandIgaNa guNagAna kara rahe the| aneka hAthI, ghor3A, ratha aura pyAdoMse bharI huI samrATakI senA bahuta hI bhalI mAlUma hotI thii| ____ usa samaya logoMke padAghAtase ur3I huI dhUline sUryake prakAzako Dhaka liyA thA, jisase aisA mAlama hotA thA mAno sUrya bharatake pratApase parAjita hokara kahIMpara jA chipA hai / sainikoM ke hAthoM meM aneka tarahake Ayudha hathiyAra camaka rahe the| bharata samrATakA sainika bala dekhane ke liye Aye hue deva aura vidyAdharoMke vimAnoMse samasta AkAza bhara gayA thaa| vaha senA ayodhyApurIse nikalakara prakRtikI zobhA nihAratI huI maidAnameM drutagatise jAne lagI thii| bIca bIca meM aneka anuyAyI rAjAapanI senA sahita bharatake sAtha milate jAte the isaliye vaha senA nadIkI bhAMti uttarottara bar3hatI jAtI thii| bahuta kucha mArga taya karanepara bharateza gaGgA nadIke pAsa phuNce| gaGgAkI anUThI zobhA dekhakara bharatakI tabiyata bAga bAga ho gii| gaGgA nadIne zItala jala kaNoMse milI huI aura sarojagandhase suvAsita manda samIrase unakA svAgata kiyaa| bharata ne vaha dina gaGgA nIrapara ho bitaayaa| bharata tathA senAke Thaharaneke liye sthapatine aneka tambU-kapar3eke pAla taiyAra kara diye the jinase aisA mAlUma hotA thA ki bharatake vivAhase duHkhI hokara ayodhyApurI hI vahAM pahuMca gaI hai| dUsare dina vijayA girike samAna atyanta UMce vijayAdha nAmaka hAthIpara baiThakara samrATne samasta senAke sAtha gaGgAke kinAre kinAre prasthAna kiyaa| caNDavega nAmaka daNDake pratApase samasta rAstA pakkI sar3akake samAna sApha hotA jAtA thA isaliye sainikoM ko calane meM kisI prakArakA kaSTa nahIM hone pAtA thaa| bIca bIcameM aneka nara pAla muktAphala, kastUrI, suvarNa, cAMdI, AdikA upahAra lekara bharatezase bheMTa karaneke liye Ate the| isa taraha kucha durataka calaneke bAda ve gaMgA dvArapara phuNce| vahAMpara upasAgarakI anupama zobhA dekhakara ve bahuta hI prasanna hue| phira krama pUrvaka sthala mArgase vedI dvArameM - / % 3DEOS
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * -- ----mmmmmen- -- - - - - - - - - DELETELESED pravRSTa hue| vahAM gaMgA nadoke kinAreke vanoM meM apanI vizAla senA ThaharA kara lavaNa samudra ke Upara adhikAra karanekI icchAse bharata mahArAja tIna dinataka cahIM rhe| vahAM unhoMne lagAtAra tIna dinakA anazana kiyA tathA kuzAsana para baiThakara jaina zAstroMke mantroMkI ArAdhanA kii| yaha saba karate hue bhI bharata parameSThi pUjA sAmayika Adi nityakarma nahIM bhUlate the| yahAM bhI unhoMne purohitake sAtha milakara paJca parameSThIkI pUjA kI thI aura ekAgra citta hokara bhyAna sAmayika vagairaha kiyA thaa| phira samasta senAkI rakSAke liye senApatiko chor3akara ajitaMjaya nAmaka rathapara savAra ho gaMgA dvArase pravezakara lavaNa samudrameM prasthAna kiyaa| ve jisa sthapara baiThe hue the vaha aneka divya astroMse bharA huA thaa| usameM jo ghor3e jote gaye the ve jalameM bhI sthalakI taraha calate the aura apane vegase manake vegako jItate the| unakA vaha ratha pAnI meM ThIka nAvakI taraha cala rahA thA / rathake prathala vegase samudra meM jo UMcI lahareM uThano thIM unase aisA mAlUma hotA thA mAno vaha bharatake abhigamanase prasanna citta hokara bar3ha rahA ho| calane calane jaba ve bAraha yojana Age nikala gaye taba unhoMne vajamaya dhanuSapara apane nAmase aGkita bANa Aropita kiyA aura kodhase huMkAra karate hue jyoMhI use chor3A tyoMhI vaha magadha devakI sabhAmeM jA pdd'aa| cANake par3ate hI magadha devake krodhakA ThikAnA nahIM rhaa| vaha apanI alpa samajhase cakravartIka sAtha lar3aneke liye taiyAra ho gyaa| parantu unake buddhimAna mantriyoMne yANa meM cakravartI bharatakA nAma dekhakara use zAnta kara diyA aura kahA ki "yaha cakravartIkA bANa hai isakI divya gandha, akSata Adise pUjA karanI cAhiye / isa samaya prathama cakravartI bharata digvi. jayake liye nikale huye haiM, vebar3e pratApI haiN| bharata kSetrake chaha khaNDakI basudhA para unakA eka chatra rAjya hogaa| saba deva, vidyAdhara Adi unake vazameM raheMge isaliye prabala zatruke sAtha vigraha karanA ucita nahIM hai" mantriyoMke vacana suna kara magadhakA kopa zAnta ho gyaa| aba vaha aneka maNi muktAphala Adi lekara mantrI vagairaha Apta janoMke sAtha samrAT bharatake pAsa pahuMcA aura vahAM unake sAmane samasta upahAra bheMTa kara vinamra zabdoMmeM kahane lagA --'deva ! Aja hamAre . . AP AAAAA - - -
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIma tIrthaGkara purANa * 73 . MnOneDoCOM - muner NAa HAMARINDATIONALAILAINITARIANTAR pUrva kRta zubha karmoM kA udaya AyA hai jisase Apa jaise mahApuruSoMkA samAgama prApta huA hai| Apake zubhAgamanase mujhe jo harSa ho rahA hai vaha bacanoMse nahIM kahA jA saktA / sAkSAt paramezvara vRSabhadeva jinake pitA haiM, aura caudaha ratna tathA nau nidhiyAM apramata hokara jinako sadA sevA kiyA karatI haiM aise Apake sAmane yadyapi yaha maNi muktAoMko tuccha bheMTa zobhA nahIM detI tathApi prArthanA hai ki mahAnubhAva sevakakI isa alA bheTako bhI svIkRta kreNge|' yaha kahakara usane bharatake kAnoM meM maNinayI kuNDala aura gale meM maNinayo hAra pahinA diga bhAta mahArAja magadhavike namra vyavaha rase bahuta prasanna huye| unhoMne sumadhura zabdoM meM usake prati apanA kartavya prakaTa kara mitratA prakaTa kii| magadha bhA kartabdha pUrA kara apane sthAna ko vApisa calA gyaa| cavI bhI vijaya prApta kara zivira senA sthAna ra vApisa A gye| vija. yakA samAcAra sunakara cartIko samasta senA Ananda se phUla uttho| usa haSadhvani se sAre AkAzako gujA diyaa| phira da kSaNa dizAke rAjAoMko vaza meM karane ke lie cakavaune vizAla senAke sAya dakSigako ora prayana kiyaa| usa samaya bhAta mahArAja upta gara aura laNata garake boca meM jo sthala marga thA usIra gamana kara rahe the| vahA~ unakA vaha vizAla sanya laharAte hura tIsare sAgarako nAI jAna par3atA thaa| isa taraha aneka dezoMko ulaMghana karate aura unake rAjAoM ko apane AdhIna banAte huye bharatajI iSTa sthAna para phuNce| vahA~para unhoMne ilAyacIkI veloMse manohara banane senA ThaharAkara pUrvakI taraha vaijayanta mahAdvArase dakSiNa lavaNodadhimeM praveza kiyaa| aura bAraha yojana dUra jAkara usakeadhipati vyantaradevako parAjita kara ve vahAMse vApisa lauTa aaye| phira uptI samudra aura upasamudra ke vIcake rAstese prasthAna kara pazcimako ora ravAnA huye| kUna kUmase sindhu nadoke dvArara pahuMve vahA~ unhoMne dvArake bAhara ho candana, nAriyala, elA, lavaMga Adike vRkSoMse zobhAyamAna banoM meM senA TaharAkara pahale kI taraha lavaNa samudameM praveza kiyA aura bAraha yojana dUra jAkara vyantaroMke adhIzvara prabhAtanAmaka devako parAjita kiyaa| vijaya prApta kara lauTe hue samrATkA lenAne zAnadAra svAgata kiyA /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * isa prakAra pUrva, dakSiNa aura pazcima dizAmeM vijaya prApta kara cukaneke vAda bharatajo uttara dizAkI ora ca / ayaMtA unako senA bahuta adhika bar3ha gaI thI kyoMki rAste meM milanevAle aneka rAjA mitra hokara apanI 2 senA lekara unhIMke sAtha milate jAte the| jaba vaha vizAla senA calato thI taba usake bhArase pRthvI, parvata aura pAdapa Adi sabhI vastuyeM kAMpa uThatI thiiN| usakI jayadhvani sunate hI zatru rAjAoMke dila dahala jAte the| calate calate cakUvartI vijayA parvatake pAsa pahuce vahAM unhoMne suvase samasta senAko ThaharAyA aura svayaM Avazyaka kArya kara cukaneke bAda mantroMkI ArAdhanAmeM laga gye| kucha samaya bAda vahAMpara eka deva bharatase milaneke lie AyA bharatane use satkAra pUrvaka Asana diyaa| bharata pradatta AsanAra baiThakara devane nimna zabdoMmeM apanA paricaya diyA -prabho' meM bijayA nAmakA, deva hU~, meM jAtikA vyannara hU~, Apako AyAhubhA dekha kara sevAmeM upasthita huA huuN| AjJA kIjiye, maiM hara eka taraha se ApakA sevaka huuN| deva ! dekhaye, ApakA nirmala-dhavala yaza samasta AkAzameM kesA chA rahA hai, ityAdi manohara stuti kara usane cakrava kA tIrthodakase abhiSeka kiyA aura aneka vastrAbhUpaNa, ratnasiGgAra, sapheda chatra, do camara tathA siMhAsana pradAna kiyaa| isake bAda deva AjA prakaTa kara agnI jagahapara vAripta calA gyaa| 'yara vijayAdeva vijayA giriko dakSiNa zreNImeM rahatA hai isaliye isake vazIbhUta ho cukanera bho uttara zreNIke devako vazameM karanA bAkI hai aura jaba samasta vijayAdha para hamArA adhikAra ho cukegA tamo da kSaga bhAratakI digvijaya pUrNa huI kahalAva' aiptA socakara bharata mahArAjane jala, sugandhi Adise cakraratnakI pUjA ko tathA upavAsa rakhakara mantroM ko ArAdhanA kii| phira mamasta senAke mAtha prasthAna kara vijayA gire kI pazcima gupha ke pAsa Aye / cakravartIne pAsake vanoM meM senA ThaharA dii| vahAM para bhI aneka rAjA taraha taraha ke upahAra lekara unase milane ke liye aaye| uttara vijayAkA svAmI kRtamAla nAmaka deva bhI bharatake svAgatake liye aayaa| bhAnane usake prati prema pradarzana kiyA kRtamAlane caudaha AbhUSaNa dekara bharatako khUba prazaMsA kI aura guphAmeM praveza karaneke upAya batalAye / cakU. -
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa 75 m e imgemarareraturer - - - TWIKTIONARIEma vartIne prasanna hokara kRtamAlako vApisa kiyA aura svayaM daNDa ratnase guphAke dvArakA udghATana kiyaa| dvArakA uddhATana karate hI java usameMse cira saMcita USmA-garmI nikalane lago / taba unhoMne senAtise kahA ki 'javanaka yahAMkI USmA zAnta hotI hai tabataka tuma pazcima khaNDapara vijaya prApta kro'| caka. vartIkI AjJAnusAra senApati azva ratnapara savAra ho kucha sanAke sAtha pazcima kI ora Age bar3hA / usa samaya usake Age daNDa ratna bhI cala rahA thaa| yAda rahe ki bharatakA senApati hastinApurake rAjA somapramakA putra jayakumAra thA / vaha bar3A vIra, bahAdura aura nirmala buddhi vAlA thaa| jayakumArane daNDa ratnase guhA dvArakA udghATana kiyaa| pahale dvArake samAna usameMse bhI USmAdAha nikalane lagI para usane usakI paravAha nahIM kii| vaha azva ratnarara savAra ho zIghatAse Age nikala gayA / devoMkI sahAyatAse usakI samasta sanA bhI kuzalatA pUrvaka Age nikala gii| isa prakAra senApati samasta senAke sAtha vijayA giriko taTavedikAko pArakara sindhu nadIkI pazcima vedikAke toraNa dvArase mleccha khaNDoM meM jA phuNcaa| vahAM usane ghUma-ghUmakara samasta mleccha khaNDoMmeM cakavartI kA zAsana pratiSThApita kiyaa| phira mleccha rAjA aura unakI senAke sAtha vApisa okara pahalI guhAke dvArakA nirIkSaNa kiyaa| senApatiko mleccha khaNDoMke jItane meM jitanA (chaha mAhakA ) samaya lagA thA utane samayataka guhA dvArakI USmA zAnta ho cakI thii| guhAmeM praveza karaneke upAya socakara vijayI jayakumAra cakUvIse A milA / cakUvartI bharatane usakA bahuta sanmAna kiyA jayakumArane sAthameM Aye hue mleccha rAjAoMkA cakravartIse paricaya kraayaa| isake anantara samrATa bharata samasta senAke sAtha usa guhAdvArameM,pravRSTa hue / senApati aura purohita guphAkI donoM dIvAloMpara kAkiNI ratna ghisate jAte the jisale usa tabhitra guphAmeM sUrya candramAke prakAzakI taraha prakAza phailatA jAtA thaa| guhAkA AdhA mArga taya karanepara unheM nimannA aura unmannA nAmako nadiyAM miliiN| nimannA nadI hara eka padArthako DabA deto thI aura unmannA nadI Dabe hue padArthako Upara lA detI thii| sthapati ratnane donoM nadiyoM ke pula taiyAra kara diye the| cakravartI samasta senAke sAtha unheM pAra kara Age i na /
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * - bddh'e| isa taraha kucha dinoMtaka nirantara calane para guhAmArga samApta ho gayA aura cakravartI taTake vanameM pahuMca gye| vahAM sindhu nadIke zItala jala kaNoMle mizrita pavanake sukhada sarzase sabako bahuta Ananda huaa| taTa banakI manoharatAse pramudita hokara cakravartIna kucha dinoMtaka vahIMvara vizrAma kiyaa| bharata ko a.jJA pAkara senApati jayakumArane pazcimakI taraha pUrva khaNDoMmeM bhI ghunaghUnakara unakA zAsana sthApita kiyA / jaba jayakumAra lauTakara vApisa AyA tava cakravartIne usakA khUba satkAra kiyA / aba cakravartI samasta senA lekara madhyama khaNDako jItane ke liye cle| vahAM inakI senAkA tumula rava sunakara do mleccha yuddha karaneke liye bharatake sAmane Aye / ina mleccha rAjAoMko unake buddhimAna mantriyoMne pahale to yuddha karane se bahuta rokA para alameM jara unakA vizeSa Agraha dekhA taba unheM yuddha karane ke aneka upa ya batAye / mantrioM ke kahe anusAra mleccha rAjAoMne mantra valase nAga devoM kA ala na kiyA / nAga deva meghAMkA rUA rakhakara samasta AkAza me phaila gaye aura lage cakravartIko sena para mUmalAdhAra pAnI pAsAne / pAno bAsate sanaya aisA mAlU na honA thA mAnoM AkAzake phaTa jAne se varga gaGgAkA pracala pragha ha ho vegase nAce gira rahA ho / jaya cakravargAko senA usa pracaNDa varSAse Akula vyAkula hona lagI taba unhoN| Ura cha rana aura noce carma ratna phagakara usake yocane sasta senAke sAtha vizrAma kiga / lagAtAra sata dina taka sU nalAdhAra vaSAM hono rahI jisase aitA ma lU na hone lagA thA ki bharatakI senA samuhameM taira rahI hai| maukA dekhakara bharatane upadrava dUra karaneke liye gaNabaddha devoMko AjJA dii| gaNavaddha devoMne apanI apratima huMphArase samasta diza e gujA do usI samaya bahAdura jayakumArane divya dhanuSa lekara vANoMse AkAzako bhara diyA aura hinAdase saba na goMke dila dahalA diye| ve Dara kara bhAga gaye jisase AkAza nirmala ho gyaa| usameM pahale kI bhAMti sUrya camakane lgaa| bharatane jayakumArakI voratAse prasanna hokara usakA meghezvara nAma rakhA aura upadravako dura huA samajhakara chatra ratnakA saMkoca kiyaa| jaba nAga deva bhAga gaye taya mleccha rAjA bahuta dukhI hura kyoMki inake pAsa cakra
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthaGkara purANa * 77 - m vartI kI senAke sAtha lar3ane ke liye aura koI upAya nahIM thaa| antameM hAra mAnakara ve cakravartIse milaneke liye Aye aura sAthameM aneka maNi, muktA, AdikA upahAra lAye / samrATa bharata mleccha rAjAoM se mitrakI taraha mile| bharatakA sadvyavahAra dekhakara ve parAjita honekA duHkha bhUla gaye aura kucha dera taka anunaya vinaya karaneke bAda apane sthAnapara cale gye| isake anantara bharatajI samasta senAke sAtha himavat parvatakI ora gaye / vahAM mArgameM siMdhu devIne abhiSekakara unheM eka uttama siMhAsana bheMTa kiyaa| kucha dinoMtaka gamana karaneke bAda ve himavata parvatake upakaNTha-samIpameM pahuMca gye| vahAM unhoMne puro hitake sAtha upavAsa karake cakraratnakI pUjA kI nathA aura bhI aneka mantroMkI ArAdhanA kii| phira hAtha meM bajamaya dhanuSa lekara himavat parvatakI zikharako lakSya kara amogha bANa chodd'aa| usake pratApase vahAM rahane vAlA deva namra hokara cakravartI se milane AyA ora sAthameM aneka vastrAbhUSaNoMkI bheMTa lAyA / cakravartIne usake namra vyavahArase prasanna hokara use vidA kiyaa| vahAMse lauTakara ve vRSabhAcala parvatapara phuNce| vaha parvata zveta raMgakA thA isaliye aisA mAlUma hotA thA mAno cakravartIkA ikaTThA huA yaza hI ho| samrATa bharatane vahAM pahuca kara apanI kIrti prazasta likhanI cAhI para unheM vahAM koI aimA zilA tala khAlI nahIM milA jisapara kisIkA nAma aGkina na ho / abataka digvi jayI bhAnakA hRdaya abhimAnase phUlA na samAnA thA para jyoMhI unakI dRSTi asaMkhya rAjAoMko prazastiyoMpara par3o tyoMho unakA samasta abhimAna dUra ho gyaa| nidAna, unhoMne eka zilApara dUsare rAjAkI prazasti miTAkara apano prazasti likha do| maca hai-saMsArake samasta prANo svArtha sAdhana meM tatpara huA karate haiN| vRSabhAcalase lauTakara ve gaGgA dvAra para Aye' vahAM gaGgAdevIne abhiSeka kara unheM aneka ratnoMke AbhUSaNa bheMTa kiye / vahAMse bhI lauTakara ve vijayA girike pAsa aaye| vahAM guhA dvAra kA udghATana kara prAcya khaNDakI vijaya karane ke liye senApati jayakumArako bhejA aura Apa vahIM para chaha mAha taka sumbase Thahare rahe / isI vIvameM vidyAdharoMke rAjA nami, vinani aneka upahAra lekara cakravartI se bheMTa karaneke liye Aye / cakravartIke sadvyavahArase
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIthakara purANa prasanna hokara nami rAjAne unake sAtha apanI subhadrA nAmakI bahinakI zAdI kara dI / anavadya sundarI subhadrAko pAkara cakravartIne apanA samarata parizrama saphala samajhA / itane meM senApati jayakumAra prAcya khaNDoMko jItakara vApisa A gayA / aba saba senA aura senApati ke sAtha cakravartI bharata, khaNDa prapAta nAmaka guhA meM ghuse| vahAM nAvya mAla nAmake devane unakA vRtra satkAra kiyA tathA aneka vastrAbhUSaNa diye / guhA pAra karaneke bAda krama kramase bharata mahArAja kailAza giri para pahuMce vahAM unhoMne kucha dinoM taka vizrAma kiyA / kailAzakI gagana cumbI dhavala zikharoMne bharata rAjake hRdaya para apanA adhikAra jamA liyA thaa| vahAMkA prAkRtika saundarya dekhate hue unakA jI use chor3anA nahIM cAhatA thA / yahI kAraNa thA ki vahAM para kathAnAyaka bhagavAn vRSabhadeva samavasaraNa sahita kaI bAra pahuMce aura bharatane Age calakara tIrthaMkaroMke sundara sandira banavAye | 78 kailAzase lauTakara samrAT bharatane rAjadhAnI ayodhyAkI ora prasthAna kiyA aura kucha prayANa ( par3Ava ) taya karaneke bAda ayodhyApurIko vApisa A gaye / digvijayI bharatake svAgata ke liye ayodhyA nagarI khUba sajAI gaI thI samasta nagara vAsI aura Asa pAsake battIsa hajAra mukuTa baddha rAjA unakI agavAnI ke liye gaye the / apane prati prajAkA asAdhAraNa prema dekhakara bharatajI cahuta prasanna hue / ve saba logoM ke sAtha ayodhyApurImeM praveza karaneke liye cale saba logoM ke Age cakraratna cala rahA thA / cakravartIkA jo sudarzana cakra bhAratavarSako chaha khaNDa basundharAmeM unakI icchA ke viruddha kahIM para nahIM rukA thA vaha purImeM praveza karate samaya vAhyadvAra para acAnaka ruka gayA / yakSoMke prayatna karane para bhI jaba cakraratna tila bhara bhI Age nahIM bar3hA tava cakravartIne vismita hokara purohitase usakA kAraNa puuchaa| purohitajIne nimitta jJAnase jAnakara usakA kAraNa batalAyA ki "abho Apako apane bhAiyoMko vazameM karanA bAkI hai - jaba taka Apake saba bhAI Apake AdhIna na ho jAveMge taba taka cakraratnakA nagarameM praveza nahIM ho sakatA kyoMki isa divya zastrakA aisA niyama hai ki jaba taka chaha khaNDake samasta
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * 76 AdSHEETTES - - K - prANI cakravartIke anuyAyI na bana jAve taba taka vaha lauTakara nagagmeM praveza nahIM karatA purohitake vacana sunakara cakravartIne aneka upahAroM ke sAtha agne bhAiyoM ke pAsa catura dUna bheje aura unheM apanI AdhInatA svIkAra karaneke liye prerita kiyaa| bharatake bhAiyoMne jyoMhI dUnoMke muqhase unakA sandeza sunA tyoMho unhoMne saMtArase virakta hokara rAjya tRSNA chor3akara dIkSA lenA acchA samajhA aura nizcaya ke anumAra dIkSA lene ke liye bhagavAn AdinAtha ke pAsa cale bhI gaye / inhoMne lauTakara bharatajI se saba samAcAra kaha sunAye / bhAIyoMke virahase unheM cintA huI to avazya, kintu rAjya lipsA bhI koI coja hai ? usake vazIbhUta hokara unane Ane hRdaya meM bandhu virahako adhika sthAna nahIM diyaa| phira unhoMne apanI dUsarI mA sunandAke putra bAhubalIke pAsa eka catura dUna bhejaa| utta samaya bAhubalI podanapurake rAjA the vaha dUta krama kramase aneka dezoMko lAMcanA huA podanapura pahuMcA aura vahAM dvArapAlake dvArA rAjA bAhuvalIke pAsa AnekI khabara bhejakara rAja sabhAmeM phuNcaa| vahAM eka UMce siMhAsana para baiThe hue bAhubalIko dekhakara inake manameM saMzaya huA ki 'yaha zarIra dhArI anaGga hai ? mohanI AkRtise yukta vasanta hai ? mUrtidhArI pratApa hai ? athavA ghAma tejakA samUha hai ?' dUtane unheM dUrase ho na:skAra kiyA / bAhubalone bhI bar3e bhAI bharatake rAjadUtakA yathocita satkAra kiyaa| kucha samaya bAda jaba unhoMne usase AnekA kAraNa pUchA taba vaha binota zabdoMmeM kahane lagA-'nAtha ! rAja rAjezvara bharata jo ki bhAratavarSa kI chaha khaNDa basundharA ko jItakara vApisa Aye haiM, unhoMne rAjadhAnI ayodhyAse mere dvArA Apake pAsa sandezA bhejA hai-'pyAre bhAI ! yaha vizAla rAjya tumhAre binA zobhA nahIM detA isa liye tuma zIghraho Akara mujhase milo / kyoMki rAjya vahI kahalAtA hai jo samasta bandhu bandhuoMke bhogakA kAraNa ho / yadyapi mere caraNa kamaloM meM samasta deva vidyAdhara aura sAmAnya manuSya bhaktise mastaka jhukAte haiM nathApi jaba taka tumhArA pratApa maya mastaka unake pAsa mana la marAla-manohara haMsako bhAMti AcaraNa nahIM karegA taba taka unakI zobhA nahIM isake anantara mahArAjane yaha bhI kahalA mejA hai ki 'jo koI --rastainm e - - - - - - - -
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * / hamAre amodha zAzana ko nahIM mAnatA unakA zAsana yaha cakUratna karatA hai| basa' jaba dUta saMdeza sunAkara cara ho rahA tava kumAra bAhuvalI muskarAte hue bole-'ThIka' tumhAre rAja rAjezvara bahuta hI buddhimAna mAlUma hote haiM / unhoMne apane saMdezameM kucha kucha sAma aura dAma aura vizeSakara bheda-daNDakA kaisA anupama samanvaya kara dikhAyA hai ? kahate kahate bAhubalIkI gaMbhIratA uttarottara bar3hatI gii| unhoMne gaMbhIra svarameM kahA-tumhArA rAjA bharata bahuta mAyAvo mAlUma hotA hai| usake manameM kucha aura hai aura saMdeza kucha aura hI bheja rahA hai| yadi digvijaI bharata sacamucameM sura vijayI hai to phira darbha kuzAke Asanapara beThakara unako arAdhanA kameM karatA thA? isI taraha yadi usakI senA ajeya thI to vaha mlecchoMke samarameM lagAtAra sAta dina taka kyoM takalIpha uThAtI rahI ? pUjya pitAjIne mujhameM aura usameM samAna rUpase rAjA padakA prayoga thA phira usake sAtha 'rAjarAjezvara' kA prayoga kaisA ? sacamuca tumhArA rAjA cakI hai, kumhAra hai use cakU ghumAnekA khUba abhyAsa hai isI lie vaha aneka pArthiva ghar3e banAtA rahatA hai, caka hI usake jIvanakA sAdhana hai / usase jAkara kaha do 'yadi tuma ari cakUkA saMhAra karoge to jIvana-jala-Ayuse hAtha dhonA pdd'egaa|' bharatake antima sandezakA uttara dete samaya bAhubalIke oMTha kAMpane lage the, AMkheM lAla ho gaI thI, unhoMne dUtase kahA 'jAo, tumhArA bharata saMgrAmasthAlameM mere sAmane tANDava nRtya racakara apanA bharata-naTa nAma sArthaka kare / maiM kisI taraha usakI sevA svIkAra nahIM kara sakatA" ukta uttarake sAtha bAhubalIne dUtako vidA kiyA aura yuddhake lie senA taiyAra kii| idhara dUtane Akara jaba bharatase jyoM ke tyoM saya samAcAra kaha sunAye taba ve bhI yuddhake liye senA lekara podanapura phuNce| vaha bhAI bhaIko lar3AI kisIko acchI nahIM lgii| donoMke buddhimAna mantriyoMne donoMko lar3anese rokA, para rAjya lipsA aura abhimAnase bhare hue unake hRdaya meM kisIke bhI bacana sthAna na pA ske| agatyA donoM orake mantriyoMne salAha kara bharata aura bAhubalIse nivedana kiyA ki isa yuddha meM senAkA vyartha hI saMhAra hogA isalie Apa donoM mahAzaya svayaM yuddha kareM,sainika loga cupa cApatamAzA dekheN| Apa bhI sabase -
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * pahale dRSTi yuddha phira jala yuddha aura bAda meM mallayuddha hI kIjiyegA / ina tIna yuddhoM meM jo hAra jAvegA vahI parAjita kahalAvegA " mantriyoMkI salAha donoM bhAIyoMko pasanda A gaI isaliye unhoMne apanI apanI senAko yuddha karanese roka diyA / nizcayAnusAra sabase pahile dRSTi yuddha karaneke liye donoM bhAI yuddhabhUmimeM utare / dRSTi yuddhakA tarIkA yaha thA ki 'donoM vijigISu eka dUsare kI AMkhoMkI ora dekheM dekhate dekhate jisake palaka pahale jhapa jAveM vahI parA jita kahalAve | yahAM itanA khyAla rakhiye ki bharatakA zarIra pAMca sau dhanuSa UMcA thA aura bAhubalIkA pAMca sau paccIsa / isaliye dRSTi yuddhake samaya bharata ko Upara kI ora dekhanA par3atA thA aura bAhubalIko nIce kI ora / vAyu bharane se bharatake palaka pahale jhapa gaye - vijaya lakSmI bAhubalIko prApta huI / isake anantara jalayuddha ke liye donoM bhAI tAlAba meM praviSTa hue jala yuddhakA tarIkA yaha thA ki "donoM eka dUsare para pAnI pheMkeM jo pahile ruka jAvegA vahI parAjita kahalAvegA" | bAhubalI UMce the isaliye ve jo jaladhArA chor3ate the vaha bharata ke sAre zarIra para par3atI thI aura bharata jo jaladhArA chor3ate the vaha bAhubalIko chU bhI na sakatI thI / nidAna, isameM bhI bAhubalI hI vijayI hue / antameM mallayuddha ke lie donoM vIra yuddha-sthala meM utare / mallayuddha dekhane ke lie Ae hue deva aura vidyAdharoM ke vimAnoM se AkAza bhara gayA thA / aura pRthvI talapara asaMkhya manuSya rAzi dikha rahI thI / dekhate dekhate bAhubalIne bharatako uThAkara cakrakI bhAMti AkAzameM ghumA diyA jimase bAhubalIkA jaya nAda samasta AkAzameM gUMja utthaa| cakravarttI bharatako apanA apamAna sahya nahIM huA isaliye unhoMne krodhameM Akara bhAI bAhubalIke Upara sudarzana cakra calA diyA jo ki digvijayake samaya kisIke Upara nahIM calAyA gayA thA / puNyake pratApase cakraratna, bAhubalIkumArakA kucha bhI na bigAr3a sakA, vaha unakI tIna pradakSiNAeM dekara bharatake pAsa vApisa lauTa AyA / jaba bharatane cakra calAyA thA taba saba orase dhik dhikkI AvAja ArahI thI / bar3e bhAI bharatakA yaha tuccha vyavahAra dekhakara kumAra bAhubalIkA mana saMsArase ekadama udAsa ho gayA unhoMne socA ki 'manuSya rAjya AdikI lipsA se kyA kyA 11 81
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa toryakara purANa * anucita kAma nahIM kara baiThate ? jisa rAjyake liye bharata aura maine itanI biDambanA kI hai antameM use chor3akara calA jAnA par3egA' ityAdi vicAra kara unhoMne apane putra mahAbalIke liye rAjya bhAra sauMpakara jina dIkSA le lii| ve eka varSa taka khar3e khar3e dhyAna lagAye rahe, unake pairoM meM aneka vana latAeM aura sAMpa lipaTa gaye the phira bhI ve dhyAnase vicalita nahIM hue| eka varSake bAda unheM divya jJAna kevala jJAna prApta ho gayA jisake pratApase ve tInoM kAloMkI bata aura tInoM lokoMko eka sAtha jAnane aura dekhane lage the| aura antameM sabase pahale mokSa dhAmako prApta hue| idhara jaya krodhakA vega zAnta huA taba bharata bhI bAhubalIke yinA bahuta dukhI hue| Akhira upAya ho kyA thA ? samasta puravAsI aura senAke sAtha lauTakara unhoMne ayodhyAmeM praveza kiyaa| vahAM samasta rAjAoMne milakara bharatakA rAjyAbhiSeka kiyaa| aura unheM samrATa-rAjAdhirAja rUpase svIkAra kiyA aba ve niSkaMTaka ho kara samasta pRthvIkA zAsana karane lge| samrATa bharatane rAjya rakSAke liye samasta rAjAoMko rAja-dharma-kSatriya dharmakA upadeza diyA thaa| jisake anusAra pravRtti karanese rAjA aura prajA-sabhI loga sukhI rahate the / rAjA prajAkI bhalAI karanemeM saMkoca nahIM karate the aura prajA, rAjA kI bhalAI meM prANa deneke liye bhI taiyAra rahate the| isa taraha mahArAja bharata strI ratna subhadrAke sAtha nAnA prakArake bhoga bhogate hue sukhase samaya bitAte the| ekadina unhoMne bicArA ki "maiMne jo itanI adhika sampatti ikaTThI kI hai usakA kyA hogA ? binA dAna kie isakI zobhA nhiiN| para dAna diyA bhI kise jAve munirAja to saMsArase sarvathA niHspRha haiM isaliye ve na todhana dhAnya AdikA dAna le sakane haiM, na unheM denekI AvazyakatA bhI hai| ve sirpha bhojanI icchA rakhate haiM so gRhastha unakI icchA pUrNa kara dete haiN| hAM gRhastha dhana dhAnyakA da na le sakate haiM para avatI gRhasthoMko dAna denese lAbha hI kyA hogA? isalie acchA ho jo prajAmeM se kucha dAnapAtroMkA cunAva kiyA jAve jo yogya hoM unheM dAna dekara isa vizAla sampattiko saphala banAyA jaave| ve loga dAna lekara AjIvikAkI cintAoMse nirmukta ho dharmakA pracAra kareMge - - - -
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * aura paThana pAThanakI pravRtti kareMge" yaha mocakara unhoMne kisI vratake dina prajAko rAjamandirameM Aneke lie Amantrita kiyA bulAyA aura rAjamandirake rAstemeM harI harI dUdha lagavA dI jaya prajAke vratadhArI manuSyoM ne dvAra para pahuMca. kara vahAM harI dUba dekhI taya ve apane vratakI rakSAke lie vahIMpara khar3e raha gye| para jo avrato the ve pairoM se dUdhako kucalate hue bhItara pahuMca gye| bharatane vrato manuSyoMko jo bAhara khar3e hue the dUsare prAsuka rAstese bulAkara khUba satkAra kiyaa| usI samaya vratI manuSyoM ko bharata mahArAjane gRhasthopayogI samasta kizakANDa, sanskAra, Avazyaka kArya AdikA upadeza dekara yajJopavIta pradAna kiye aura jagatmeM unheM varNottama brAhmaNa nAmase prasiddha kiyaa| pAThaka bhUle na hoMge ki pahale bhagavAn vRSabhadevane kSatriya, vaizya aura zUdra varNakI sthApanA kI thI aura aba bharatane varNottama vrAhmaNa varNakI sthApanA kI hai| isa taraha sRSTikI laukika aura dhArmika vyavasthAke lie cAra varNAkI sthApanA huI thii| bharatane brAhmaNoM ke lie aneka vastrAbhUSA padAna kie aura unakI AjIvikAke samucita prabandha kara die| dhIre dhIre brAhmaNoMkI sakhyA bar3hanI gaI / ve AjIvikA AdikI cintAmeM nirmukta ho svatantra cittase zAstroMkA adhyayana karate aura jainadharmakA pracAra karate the| varNavyavasthAkA ullaMghana na ho, isa ghAtakA samrAT bahuta khyAla rakhate the| usa samaya kSatriya prajAkA pAlana karate the, vaizya vyAgarake dvArA sabako Arthika cintA dUra karate, zUdra eka dUsarekI sevA karate aura brAhmaNa paThana pATana hA pracAra karate the| koI apane apane karmoM meM vyatikrama nahIM karane pAte the isalie saba loga sukha zAntise jovana vyatIta karate the| eka dina bharata mahArAjane rAtrike pichale paharameM kucha adbhuta svapna dekhe jisase unake cittameM bahuta kucha udvega paidA huaa| svapnoMkA nizcita phala jAnaneke lie unhoMne kisI aurase nahIM pUchA, ve sIdhe jagatpUjya bhagavAna AdinAthake samavasaraNameM phuNc| vahAM unhoMne gandha kuTImeM virAjamAna jagadguruko bhakti pUrvaka namaskAra kiyA aura jala candana Adise unakI pUjA kI pUjA kara cukane ke bAda bhAtane pUchA 'he tribhuvana guro ! dharma mArgake pravartaka Apake rahate hue bhI maiMne apanI mandanAse eka brAhmaga varNakI sRSTi kI hai
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 * caubIsa tIrthakara purANa * usase kucha hAni to na hogI? yaha kahakara rAtrike dekhe hue svapna bhI kaha sunAye aura unakA phala jAnanekI icchA prakaTa kii| bharatakA prazna samApta hote hI bhagavAnane divya ghANImeM kahA "pUjA dvijAnAM zRNu vatsa ! sAdhvI, kAlAntare pratyuta doSa hetuH / kAle kalaujAti madAdimete, bairaM kariSyanti yataH sumArge // -- ahaMhAsa vatsa ! yadyapi isa samaya brAhmaNoM kI pUjA zreyaskarI hai usase koI hAni nahIM hai lathApi kAlAntarameM vaha roSakA kAraNa hogI, yaho loga kalikAlameM samIcIna mArgake viSayameM jAti Adike ahaMkArase vidvoSa kareMge , yaha sunakara bharatane kahA-'yadi aisA hai taba mujhe inheM vidhvaMsa-naSTa karane meM kyA dera lagegI ? maiM zIghra hI brAhmaNa varNakI dRSTi miTA duuNgaa'| taba unhoMne kahA'nahIM, dharma sRSTikA atikama karanA ucita nahIM hai, isake bAda unhoMne jo svapnoMkA phala batalAyA thA vaha yaha hai -'aye vatsa! 'pRthvItalameM bihAra karaneke bAda parvatakI zikharoMpara baiThe hue teIsa siMhoMke dekhanekA phala yaha hai ki prArambhase teisa tIrthakaroMke samayameM durNayakI utpatti nahIM hogI, para jo 'tumane dUsare svapnameM eka siMha bAlakake pAsa hAthI khar3A dekhA hai usase mAlUma hotA hai ki antima tIrthakara mahAvIrake tIrthameM kuliGgI sAdhu aneka durNaya prakaTa kreNge| : hAthIke bhArase jisakI pITha bhagna ho gaI hai aise ghor3e ke dekhanese yaha prakaTa hotA hai ki duSama paMcama kAlake sAdhu tapakA bhAra dhAraNa nahIM kara skeNge| sUkhe patte khAte huye bakaroMkA dekhanA batalAtA hai ki kalikAlameM manuSya sadAcArako chor3akara durAcArI ho jaayeNge| .madonmatta hAthIkI pIThapara baiThA huA bandara batalAtA hai ki duHSama kAlameM akulIna manuSya rAjya zAsana kreNge| kauoMke dvArA ulluoMkA mArA jAnA batalAtA hai ki kAlAntarameM manuSya sadA sukhada jaina dharmako chor3akara dUsare manoMkA avalambana karane lgeNge| nRtya karate hue bhUtoMke dekhanese mAlUma hotA ki Age calakara prajAke loga vyannaroMko hI deva samajhakara pUjA kreNge| jisakA madhya bhAga sUkhA huA hai aura Asa pAsa pAnI bharA huA hai
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * aise tAlAba dekhanekA phala yaha hai ki kAlAntara hai madhya khaNDameM saddharmakA abhAva ho jAvegA aura vaha Asa pAsameM sthira rhegaa| dhUli dhUsara ratnoMke dekhanese jJAta hotA hai ki duHSama kAlameM muniyoMke RddhiyAM utpanna nahIM hogii| ___kuttekA matkAra dekhanA ghatalAtA hai ki Age calakara vrata rahita brAhmaNa pUje jaaveNge| ghUmate huye javAna cailake dekhanekA yaha phala hai ki manuSya javAnImeM hI muni vrata dhAraNa kreNge| candramAke pariveSa-gherA dekhanese mAlUma hotA hai ki kalikAlake muniyoMko avadhi jJAna prApta nahIM hogaa| paraspara milakara jAte huye bailoMko dekhanese prakaTa hotA hai ki sAdhu ekAkI akele vihAra nahIM kara skeNge| sUryakA meghoMmeM chipa jAnA batalAtA hai ki paMcama kAlameM prAyaH kevalajJAna utpanna nahIM hogaa| __sUkhA vRkSa dekhanese 'puruSa aura striyAM caritrase cyuta ho jAveMgI' yaha prakaTa hotA hai| . aura vRkSoMke jIrNa-pake huye pattoMke dekhanese vidita hotA hai ki paMcama yugameM mahauSadhiyAM tathA rasa vagairaha naSTa ho jaaveNge|" ___isa taraha unhoMne svapnoMkA phala batalAkara bharata Adi samasta srotAoMko vighna zAntike liye dharmameM dRr3ha rahanekA upadeza diyaa| devAdhideva vRSabhanAthakI amRtavANIse santuSTha hokara bharata mahArAjane vighna zAntike liye unakI pUjA kI stuti kI aura antameM namaskAra kara ayodhyApurIkI ora prasthAna kiyaa| bharatake marIci, arkakIrti Adi putra utpanna huye the grandha vistArake bhayase una sabakA yahAM upAkhyAna nahIM kiyA jAtA hai| eka dina meghezvara jayakumAra jo ki bharata cakravartIkA senApati thA usane saMsArase virakta hokara jina dIkSA le lI aura tapako vizuddhise manaHparyaya jJAna prApta karake jinendra vRSabhadevakA gaNadhara bana gyaa| kevala jJAnase
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ '86 * caubIsa tIrthaGkara purANa * zobhAyamAna tribhuvanapati vRSabha jinendra dharma kSetroMmeM dharmakA bIja bokara aura upadezAmRtakI vRSTise use sIMcakara pauSa mAsake pUrNamAsIke dina ciraparicita kailAza parvatapara phuNce| vahAM unhoMne yoganirodha kiyA, samavasaraNa meM baiThanA chor3a diyA, upadeza denA banda kara diyaa| sirpha meru kI taraha acala hokara Atma dhyAna meM lIna ho gaye / jisa dina vRSabhadeva ne yoga nirodha kiyA thA usI dina bharata ne svapna meM loka ke anta taka lambAyamAna mandarAcala dekhA, yuvarAja ne, bhavaroga naSTa karane ke bAda mahauSadhi ko svarga jAne ke lie udyata dekhA, gRhapatine sakala nara samUha ko manavAJchita phala dekara svarga jAne ke liye taiyAra huye kalpavRkSa ko dekhA, pradhAna mantrI ne yAcakoM ke liye aneka ratna dekara Age jAte hue ratnadvIpako dekhA aura subhadrA devIne mahAdevI yazasvatI aura sunandAke sAtha zoka karatI huI indrANIko dekhaa| jaba bharatane purohitase svapnoMkA phala pUchA taba usane kahA 'ye saba svapna devAdhi deva vRSabhanAthake nirvANa prasthAnako batalA rahe haiM' itanemeM hI AjJAkArI 'Ananda' ne Akara bharatase bhagavAnke yoga nirodhakA saba samAcAra kaha sunaayaa| cakravartI bharata usI samaya samasta parivArake sAtha kailAza giri para pahuMce aura vahAM caudaha dina taka trilokI nAtha kI pUjA karate rhe| trilokInAtha dhIre dhIre apane mana ko bAhyajagata se haTAkara antarAtmA meM lagAte jAte the| usa samaya meM kailAza ke zivira para pUrva dizA kI ora palyaMkAsana se baiThe hue the| unake zarIra meM eka romAJca bhI hilatA huA najara nahIM AtA thA / saba deva vidyAdhara manuSya vagairaha hAtha jor3e huye cupacApa vahA~ baiThe the / vaha dRzya kitanA zAnti maya na hogA ? yoga nirodha kiye huye jaba teraha dina mamApta ho gaye aura mAgha kRSNA caturdizIkA manula prabhAna AyA, prAcI dizAmeM lAlimA phaila gaI taba unhoMne zukla dhyAna rUpa khaMgake prathama prahArase vahattara karma zatruoMko dharAzAyI banA diyaa| aba Apa nerahaveM guNasthAnase caudahaveM guNa sthAnameM pahuMca gye| vahAM pahuMcakara ve ayoga kevalI kahalAne lage / usa samaya unake na bacana yoga thA, na kAya yoga thAna mano. yogthaa| unake isa anta parivartanakA vAhya logoMko kyA lagatA ? ve to unheM -
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauthIsa tIrthaGkara purANa * 87 - pUrSakI bhAMti hI dhyAnArUr3ha dekhate rhe| caudahaveM guNasthAnameM pahuMce hue unheM bahuta hI thor3A ( a i u R la ina pAMca laghu akSaroMke uccAraNameM jitanA samaya lagatA hai utanA ) samaya huA thA ki unhoMna zukla bhyAna rUpI tIkSaNa talavAra ke dUsare prahArase vAkI bace huye teraha karma zatruoMko aura bhI dharAzAyI banA diyaa| aba Apa sarvadAke liye sarvathA svatantra ho gye| unakI AtmA tatkSaNameM loka zikhara para pahuMca gaI aura zarIra dekhate dekhate vilIna ho gyaa| sirpha natra aura keza bAkI bace the| usI samaya jayadhvani karate hue AkAzase samasta deva Aye / unhoMne mAyAse bhagavAnkA dUsarA zarIra nirmANa kara use candana, kapUra, lavaga ghana Adise bane hue kuNDameM virAjamAna kiyA. phira agnikumAra devane apane mukuTake sparzase usameM agni jvAlA prajvalita kii| usI samaya kucha gaNadhara aura sAmAnya kevalo bho mokSa padhAre the so devoMne bhagavatkuNDa se dakSiNakI ora gaNadhara kuNDa aura kevalI kuNDa banAkara unameM unA agni saMskAra kiyA thaa| ___Aja pavitra AtmAeM saMsAra bandhanase mukta ho gaI yaha suna kara kisa mumukSa prANIko ananta Ananda na huA hogA ? agni zAnta hone para samasta devoMne tInoM kuNDoMse bhasma nikAla kara apane lalATa kaNTha bhuja zikhara aura hRdaya meM lagA lii| usa samaya samasta deva Anandale unmatta ho rahe the| unhoM ne gA bajAkara madhura saMgItameM mukta Atma oM kI stuti kI, indrane Anandase 'Ananda' nATaka kiyA aura sura guru vRhaspatine saMsArakA svarUpa btlaayaa| isa taraha bhagavAnakA nirvANa mahotsava manAkara deva loga apanI apanI jagaha para bale gye| pitAke viyogase bharatako duvI dekhakara vRSabhasena gaNadharane unheM apane upadezAmRtase zAnta kiyA jisase bhAnajI zoka rahita ho gaNa. | dhara mahArAjako namaskAra kara ayodhyApurI lauTa aaye| ____ nAbhirAja, marudevI, yazasvatI, sunandA brAhmI sundarI Adike jIva apanI apanI tapaspAke anusAra svargameM deva hue / pitAke nirvANake bAda cakravartI bharata kucha samaya taka rAjya zAsana karate to avazya rahe, para bhItarase vilakula udAsa rahate the| bhagavAna vRSabhadevakI nirvANa bhUmi honeke kAraNa READER
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 * caubIsa tIrthakara purANa * kailAza giri usa dinase siddha kSetra nAmase prasiddha ho gyaa| bharatane vahA~para caubIsa tIrthaMkaroMke sundara mandira banavAkara unameM maNimayo pratimAeM virAjamAna karAyI thiiN| eka dina ve darpaNameM apanA muMha dekha rahe the ki unakI dRSTi sapheda bAloM para pdd'ii| dRSTi par3ate hI unake hRdayameM vairAgya sAgara laharA pdd'aa| unhoMne tapako hI sacce kalyANakA mArga samajhakara arkakIrti ke liye rAjya de diyA aura svayaM gaNIndra vRSabhasenake pAsa jAkara dIkSA le lii| bharatakA hRdaya itanA adhika nirmala thA ki unheM dIkSA leneke kucha samaya bAda hI kevala jJAna prApta ho gayA / kevalI bharatane bhI jagaha jagaha ghUmakara dharmakA pracAra kiyA aura antameM karma zatruoMko naSTakara Atma svAtantrya mokSa prApta kiyaa| vRSabhasena ananta vijaya, anantavIrya, acyuta, vIra, varavIra, zreyAMsa, jayakumAra Adi gaNadharoMne bhI kAla kramase mokSa lAbha kiyA / isa taraha prathama tIrthaMkara bhagavAna vRSabhanAthakA pavitra caritra pUrNa huaa| inake bailakA cinha thaa| D ja
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthakara purANa * - bhagavAna ajitanAtha sa brahmaniSThaH samamitra zatru vidyA vinirvAnta kapAya dossH| labdhAtma lakSmI rajito'jitAtmA jinaH zriyaM me bhagavAna vidhattAm // - samantabhadra ve AtmasvarUpameM lIna, zatru aura mitroMko samAna rUpase dekhane vAle, samyajJAnase kaSAya rUpI zatruoMko haTAne vAle, AtmIya vibhUtiko prApta hue aura ajita hai AtmA jinakI aise bhagavAn ajita jinendra mujhe kaivalya lakSmIse yukta kreN| PARTIMenerOTOmamana / pUrvabhava paricaya isI jambU dvIpake pUrva videha kSetrameM sItA nadIke dakSiNa kinArepara eka tsa nAmakA deza hai| usameM dhanadhAnyase sampanna eka susImA nagara hai| vahA~ kisI samaya vimala vAhana nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| rAjA vimala vAhana samasta guNoMse vibhUpita thaa| vaha utsAha, mantra aura prabhAva ina tIna zaktiyose hamezA nyAya pUrvaka prajAkA pAlana karatA thaa| rAjya kArya karate hue bhI vaha kabhI Atma-dharma-saMyama, sAmayika vagairahako nahIM bhUlatA thaa| vaha bahuta hI manda kaSAyo thaa| eka dina rAjA vimalako cha kAraNa pAkara vairAga utpanna ho gyaa| virakta hokara vaha socane lagA-saMsArake bhItara koI bhI padArtha sthira nahIM hai| yaha merI AtmA bhI eka dina isa zarIrako chor3akara calI jAvegI, kyoM. ki AtmA aura zarIrakA sambandha tabhItaka rahatA hai jabataka ki Ayu zeSa rahatI hai / yaha Ayu bhI dhIre dhIre ghaTatI jA rahI hai isalie Ayu pUrNa hone ke pahale ho Atma kalyANakI ora pravRtti karanI cAhiye / /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * - CE isa prakAra vicArakara vaha dhanameM gayA aura vahAM kinhIM digambara yatIke pAsa dIkSita ho gyaa| usake sAtha aura bhI bahutase rAjA dIkSita hue the| guruke caraNoMke samIpa rahakara usane khUba vidyAdhyayana kiyA jise use gyAraha aMgakA jJAna ho gayA thaa| usI samaya usane darzana vizuddhi Adi solaha bhAvanAoMkA cintavana bhI kiyA thA jisase unake tIrthakara nAmaka mahApuNya prakRtikA bandha ho gayA thaa| vimala vAhana Ayuke antameM saMnyAsa pUrvaka marakara vijaya vimAnameM ahamindra huaa| vahAM usakI Ayu tetIsa sAgarakI thii| usakA jaisA zarIra zukla thA vaisA hRdaya bhI zukla thaa| use vahAM saMkalpa mAtrase hI saba padArtha prApta ho jAte the| pahalekI vAsanAle vahAM bhI usakA citta viSayoMse udAsIna rahatA thaa| vaha yahAM viSayAnandako chor3akara AtmAnandameM hI lIna rahatA thaa| tetIsa hajAra varSa bIta jAnepara use eka bAra AhArakI icchA hotI thI aura tetIsa pakSa bAda eka bAra zvAsocchavAsa huA karatA thaa| vahAM usake zarIra kI UMcAI eka hAthako thI / ahamindra vimala vAhanaka vijaya vimAnameM pahuMcate hI avadhi jJAna ho gayA thA jisase vaha brasa nAr3Ike bhItarake parokSa padArthoko pratyakSakI taraha spaSTa jAna letA thaa| yahI ahamindra Age calakara bhagavAn ajitanAtha hoNge| [ 2 ] vartamAna paricaya isI bhArata vasundharApara atyanta zobhAyamAna eka sAketapurI hai [ayodhyA purI hai|] usameM kisI samaya ikSvAku vaMzIya kAzyapagotrI rAjA jitazatrurAjya karate the| unakI mahArAnIkA nAma vijayasenA thaa| Upara jisa ahamindrakA kathana kara Aye haiM usakI Ayu jaba vahAMpara chaH mAhakI bAkI raha gaI taba yahAM rAjA jitazatruke gharapara pratidina tIna-tIna bAra sAr3he tIna karor3a ratnoMkI varSA hone lgii| ve ratna indrakI AjJA pAkara kubera barasAtA thaa| yaha atizaya dekhakara jitazatru bahuta hI Anandita hote the| isake bAda jeTha mahInekI amA
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakkara purANa * vasake dina rAtrike pichale bhAgameM javaki rohiNI nakSatrakA udaya thA, brahma muhUrnake kucha samaya pahale mahArAnI vijaya senAne airAvata Adi solaha svapna dekhe aura unake bAda apane muMhameM eka matta hastIko praveza karate hue dekhaa| saverA hote hI mahArAnIne svapnoMkA phala jitazatruse pUchA so unhoMne dezAvadhi rUpa locanase dekhakara kahA ki devI ! tumhAre koI tIrthaMkara putra hogA usIke puNya balake kAraNa chaha mAha pahalese ye pratidina ratna varasa rahe haiM aura Aja Apane ye solaha svapna dekhe haiN| svapnoMkA phala sunakara vijayasenA Anandase phUlI na samAtI thii| jisa samaya isane svapnameM muhameM praveza karate hue gandha hastIko dekhA thA usI samaya ahamindra vimala vAhanakA jIva vijaya vimAnase cayakara usake garbhameM avatIrNa huaa| usa dina devoMne Akara sAketa purImeM khUba utsava kiyA thaa| dhIre-dhIre garbha puSTa hotA gayA, mahArAja jitazatruke ghara vaha ratnoMkI dhArA garbhake dinoMmeM bhI pahalekI taraha hI varSatI rahatI thii| bhAvIputrake anupama atizayakA khyAlakara mahArAjako bahuta Ananda hotA thaa| jaba garbhakA samaya vyatIta ho gayA taba mAgha zukla dazamIke dina mahArAnI vijayasenAne putra ratnakA prasava kiyaa| vaha putra janmase hI mati, zruta aura avadhi ina tIna jJAnoMse zobhAyamAna thA / usakI utpattike samaya aneka zubha zakuna hue the| usI samaya devoMne sumeru parvatapara le jAkara usakA janmAbhiSeka kiyA aura aura ajita nAma rakhA / bhagavAna ajitanAtha dhIre-dhIre bar3hane lge| ve apanI vAla sulabha ceSTAoMse mAtA pitA tathA bandhu vagai AdikA mana pramudita karate the| Apasake khela-kUdameM bhI jaba inake bhAI inase parAjita hote jAte the taba ve inakA ajita nAma sArthaka samajhane lagate the| __ bhagavAna AdinAthako mukta hue pacAsa lAkha karoMr3a sAgaravIta jAnepara inakA janma huA thaa| ukta antarAlameM logoMke hRdayameM dharmake prati jo kucha zithilatA sI ho gaI thii| inhoMne use dUrakara phirase dharmakA pradyota kiyA thaa| inake zarIrakA raMga tape hue suvarNakI nAI thaa| ye bahuta hI vIra aura krIr3A catura puruSa the| aneka tarahakI krIr3A karate hue jaba inake aThAraha lAkha
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. * caubIsa tIrthaGkara purANa* - anAmAuronmamaturernstantICE 0 - 0 - pUrva bIta gaye taba inhoMne yuvAvasthAmeM padArpaNa kiyaa| usa samaya unake zarIra kI zobhA bar3I hI vicitra ho gaI thii| mahArAja jita zatrune aneka sundarI kanyAoMke sAtha unakA vivAha kara diyA aura kisI zubha muhUrtameM unheM rAjya dekara Apa dharma sevana karate hue sadgatiko prApta hue| __ bhagavAn ajitanAthane rAjya pAkara prajAkA isa taraha zAsana kiyA ki unake guNoMse mugdha hokara vaha maharAja jita zatrakA smaraNa bhI bhUla gii| inhoMne samayopayogI aneka sudhAra karate hue vepana lAkha pUrvataka rAjya lakSmI kA bhoga kiyA arthAta rAjya kiyaa| ___ eka dina bhagavAn ajitanAtha mahalakI chattapara baiThe hue the ki unhoMne acAnaka camakatI huI vijalIko naSTa hote dekhaa| use dekhakara unakA hRdaya viSayoMse virakta ho gayA / ve socane lage ki "saMsArake hara eka padArtha isI vijalIkI taraha kSaNa bhaMgura hai| merA yaha sundara zarIra aura yaha manuSya paryAya bhI eka dina imI taraha naSTa ho jaavegii| jisa liye merA janma huA thA usake liye to maiMne abhI taka kucha bhI nahIM kiyaa| kheda hai ki maiMne sAmAnya ajJa manuSyoMko taraha apanI AyukA bahubhAga vyartha hI kho diyaa| aba Ajase maiM sarvathA virakta hokara digambara mudrAko dhAraNa kara vanameM rhuuNgaa| kyoMki ina raGga viraMge mahaloM meM rahanese cittako zAnti nahIM mila sktii|' idhara inake cittameM aisA vicAra ho rahA thA udhara laukAntika devoMke Asana kaMpane lage the| Asana kaMpanese unheM nizcaya ho gayA thA ki 'bhagavAn ajitanAthakA citta vairAgyakI ora bar3ha rahA hai' nizcayAnusAra ve zIghra hI inake pAsa Aye aura taraha tarahake subhASitoMse inakI vairAgyadhArAko atyadhika pravarddhita kara apane apane sthAnapara cale gye| usI samaya tapAkalyANakA utsava manAneke liye vahAM samasta deva A upasthita hue| sabase pahale, bhagavAn ne abhiSeka pUrvaka 'ajinasena' nAmake putrake liye rAjyakA bhAra sauMpA aura phira anAkula ho vanameM jAneke liye taiyAra ho gye| devoMne unakA bhI tIrthajalase abhiSeka kiyA aura taraha tarahake manohara AbhUSaNa pahinAye avazya, pA unakI isa rAga varddhaka kriyAmeM bhagavAnako kucha bhI Ananda nahIM % 3 ammam
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthakara purANa * - - - milA / ve 'suprabhA' nAmaka pAlakIpara savAra ho gye| pAlakIko manuSya, vidyAdhara aura devaloga krama kamase ayodhyAke sahetuka vanameM le gye| vahAM ve saptaparNa vRkSake nIce eka sundara zilApara pAlakose utre| jisa zilApara ve utare the usapara devAMganAoMne ratnoMke cUrNase kaI tarahake cauka pUre the / saptaparNa vRkSake nIce virAjamAna dvitIya jinendra ajitanAthane pahale sabakI ora virakta dRSTise dekhakara dIkSita honeke liye mammati lii| phira pUrvakI ora muMhakara "o namaH siddhebhyaH" kahate hue vastrAbhapaNa utAra kara pheMka diye aura paJca muSThiyoMse keza ukhAr3a ddaale| indrane kezoMko uThA kara ratnoMke piTAremeM rakha liyA aura utsava samApta honeke bAda kSIra sAgarameM kSepa aayaa| dIkSA lete samaya unhoMne SaSThopavAsa dhAraNa kiyA thaa| jisa dina bhagavAn ajitanAthane dIkSA dhAraNa kI thI usa dina mAgha mAsake zukla pakSakI navamI thI aura rohiNI nakSatrakA udaya thA / dIkSA sAyaMkAlake samaya lI thii| unake sAtha meM eka hajAra rAjAoMne dIkSA dhAraNa kI thii| usa samaya bhagavAn ajitakI vizuddhatA itanI adhika bar3ha gaI thI ki unheM dIkSA lete samaya hI manaHparyaya jJAna prApta ho gayA thaa| ___java prathamayoga samApta huA tava ce AhArake liye ayodhyApurImeM Aye vahAM brahmAnAmaka zreSThIne unheM uttama AhAra diyA jisase usake gharapara devoMne paJcAzcarya prakaTa kiye| ajitanAthajI AhAra lekara cupacApa vanako cale gaye aura vahAM Atma dhyAnameM lIna ho gye| yoga pUrA honepara ve AhArake liye nagaroM meM jAte aura AhAra lekara punaH vanameM lauTa Ate the| isa taraha bAraha varSataka unhoMne kaThina taparayAeM kI jinake phalasvarUpa unheM pauSamAsake zukla pakSakI ekAdazIke dina sAyaMkAlake samaya rohiNI nakSatrake udayameM kevala jJAna prApta ho gayA / aba bhagavAn ajita apane divya jJAna-kevala jJAnase tInoM lokoMke saba carAcara padArthoko eka sAtha jAnane lge| devoMne Akara jJAna kalyANaka utsava manAyA / indrakI AjJA pAkara dhanapati kuverane vizAla samavasaraNako racanA kii| usameM gandhakuTIke madhya bhAgameM ajita bhagavAn virAjamAna hue| jaba vaha sabhA deva manuSya tiryaMca Adise khacAkhaca bhara gaI bA momsan Heas
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 * caubIsa tIrthaGkara purANa * - taba unhoMne apanI divya dhvanike dvArA sabako dharmopadeza diyA, jisase prabhAvita hokara loga Atma dharma meM punaH dRr3ha ho gye| ajita kevalIne deza videza meM ghUmakara dharmakA khUba pracAra kiyA thaa| ___unake siMhasena Adi navve gaNadhara the, tIna hajAra sAta sau pacAsa pUrvadhAro, ikkIsa hajAra chaha sau zikSaka, nau hajAra cAra sau avadhi jJAnI, bIsa hajAra kevalajJAnI, bIsa hajAra cAra sau vikriyA RddhivAle, bAraha hajAra cAra sau pacAsa manaH paryaya jJAnI aura bAraha hajAra cAra sau anuttara vAdI the| isa taraha saba milAkara eka lAkha tapasvI the| prakunjA Adi tIna lAkha vIsa hajAra AryikAeM tIna lAkha zrAvaka, pAMca lAkha zrAvikAeM aura asaMkhya deva deviyAM thIM aura saMkhyAta tithaMca the| samavasaraNa bhUmimeM ve hamezA ATha prAti hAryAse yukta rahate the| antameM jaba unakI Ayu eka mAhakI zeSa raha gayI taba ve zrIsammedazikhara para pahuMce aura vahAM eka mAhakA yoga dhAraNa kara mauna pUrvaka khar3e ho gaye / usa samaya unhoMne prati samaya zukla dhyAnake pratApase karmokI asaMkhyAta guNI nirjarA kI, daNDa, pratara Adi samuddhAtase anya karmAkI sthiti barAbara kI aura phira antima vyuparata kiyA nivarti zukla dhyAnase samasta aghAtiyA karmokA kSaya kara caitra zukla paMcamIke dina rohiNI nakSatrake udayameM prAtaHkAlake samaya mukti dhAmako prApta kiyaa| ve hamezAke liye sukhI svataMtra ho gye| bhagavAna ajitanAthakI kula Ayu 72 bahattara lAkha pUrvakI thI aura zarIra kI UMcAI cAra sau pacAsa dhanuSakI thii| inake samayameM sagara nAmakA dvitIya cakravartI huA thaa| usane bhI Adi cakradhara bharatakI taraha bharatakSetrake chaha khaNDoMkA vijaya kiyA thaa| aprAsaMgika honese yahAM usakA vizeSa caritra nahIM likhA gayA hai| bhagavAna ajitanAthake hAthIke cinha thaa| . - D
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubosa tIrthaGkara purANa * bhagavAna zaMbhavanAtha khaM zaMbhavaH saMbhavatarSarogaiH satapyamAnasya janasya loke / prAsI rihA kAsmika eva vaidyau vaidyo yathA nAtha ! rujA prazAntyai // -svAmi samantabhadra he nAtha ! jisa taraha rogoMkI zAntike liye koI vaidya hotA hai usI taraha Apa zaMbhavanAtha bhI utpanna hue tRSNA rogase dukhI hone vAle manuSyako roga zAntike liye akasmAta prApta hue vaidya the| [1] pUrvabhava paricaya jambU dvIpake pUrva videha kSetrameM sItA nadIke uttarataTapara eka kaccha nAmakA deza hai usameM eka kSemapura nAmakA nagara hai| kSemapurakA jaisA nAma thA usameM vaise hI guNa the arthAta usameM hamezA kSema-maMgaloMkA hI nivAsa rahatA thaa| vahAMke rAjAkA nAma vimala vAhana thaa| vimala bAhanane apane bAhuvalase samasta virodhI rAjAoMko vazameM kara liyA thaa| zarada Rtuke indukI taraha usakI nirmala kIrti saba ora phailI huI thii| vaha jo bhI kArya karatA thA vaha mantriyoM kI salAhase hI karatA thA isaliye usake samasta kArya sudRr3ha huA karate the| eka dina rAjA vimala vAhana kisI kAraNa vaza saMsArase virakta ho gaye jisase use pAMcoM indriyoMke viSaya-bhoga kAle bhujaGgoMkI taraha dukhadAyI mAlUma hone lge| vaha socane lagA ki 'yamarAja kisI bhI choTe bar3ekA lihAja nahIM krtaa| acchese acche aura dInase dIna manuSya isakI karAla daMSTrAtalake nIce dale jAte haiM / jaba aisA hai taba kyA mujhe chor3a degA? isaliye jabataka mRtyu nikaTa nahIM AtI tabataka tapasyA Adise Atma hitakI ora pravRtti karanI cAhiye / aisA vicArakara vaha vimalakIrti nAmaka aurasa-putrake liye
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. .. " .. .pA. 8 . . . - - - % rAjya dekara svayaMprabha jinendrake pAsa dIkSita ho gyaa| unake samIpameM rahakara usane kaThina kaThina tapasyAoMse Atma zuddhi kI aura nirantara zAstroMkA adhyayana karate karate gyAraha aGga takakA jJAna prApta kara liyaa| munirAja vimala vAhana yahI socA karate the ki ina dukhI prANiyoMkA saMsAra sAgarase kaise uddhAra ho sakegA ? yadi maiM inake hita sAdhanameM kRtakArya ho sakA to apaneko dhanya samajhUgA / isI samaya unhoMne darzana vizuddhi Adi solaha bhAvanAoMkA cintavana kiyA jisase unheM tIrthaMkara nAmaka puNya prakRtikA bandha ho gayA antameM samAdhi pUrvaka zarIra tyAgakara pahale aveyakake sudarzana nAmaka vimAnameM ahamindra hue| vahAM unakI Ayu teIsa sAgara pramANa thI, zarIrakI UMcAI sATha aMgula thI, aura raMga dhavala thaa| ve vahAM teIsa pakSameM zvAMsa lete the aura teIsa hajAra varSa bAda mAnasika AhAra karate the| ve strI saMsargase sadA rahita the| unake janmase hI avadhi jJAna thA, aura zarIrameM aneka tarahakI RddhiyAM thiiN| isa taraha ve vahAM Anandase samaya vitAne lge| yahI ahamindra Age calakara bhagavAna zaMbhavanAtha hoNge| - vartamAna paricaya jambU dvIpake bharata kSetra meM eka zrAvastI nAmakI nagarI hai| usa nagarIkI racanA bahuta hI manohara thI, vahAM gaganacumbI bhagavAna hue the, jinapara aneka raGgoMkI patAkAeM phaharA rahI thiiN| jagaha jagahapara aneka sundara vApikAeM thiiN| una vApikAoMke taToMpara marAla bAla krIDA kiyA karate the| usake cAroM ora agAdha jalase bharI huI parikhA thI aura usake bAda UMcI zikharoMse meghoMko chUne vAlA prAkAra koTa thaa| jisa samayakI yaha kathA hai usa samaya vahA~ dRr3harAjya nAmake rAjA rAjya karate the| ve atyanta pratApI, dharmAtmA, saumya aura sAdhu svabhAva vAle vyakti the| unakA janma ikSvAku vaMza aura kAzyapa gotrameM huA thaa| unakI mahArANIkA nAma suSeNA thaa| usa samaya vahAM mahArAnI suSeNAke samAna sundarI strI dUsarI nahIM thii| vaha apane rUpase devAGganAoMko - MARRESTER D ama HI R Oature
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 16 - cAritra mohanIyake bandhana DhIle ho gaye the jisase ve saMsArake viSaya bhogoMse sahasA virakta ho gye| ve socane lage ki 'saMsArakI sabhI vastueM isa megha khaNDakI nAI kSaNabhaGgara haiM, eka dina merA yaha divya zarIra bhI naSTa ho jAyegA maiM jisa strI putroMke mohameM ulajhA huA Atma hitakI ora pravRtta nahIM kara rahA hU~ ve eka bhI mere sAtha na jaaveNge| isa taraha bhagavAna zaMbhavanAtha udAsIna hokara vastukA svarUpa vicAra hI rahe the ki itanemeM laukAntika devoMne Akara unake vicAroMkA khupa samarthana kiyaa| bAraha bhAvanAoMke dvArA unakI vairAgya dhArAko khUba bar3hA diyA / apanA kArya mamApta kara laukAntika deva brahma loko vApisa cale gye| idhara bhagavAna jina putrako rAjya dekara banameM jAne ke liye taiyAra ho gye| deva aura devendroMne Akara inake tapaH kalyANakakA utsava mnaayaa| tadanannara ve siddhArtha nAmakI pAlakopara savAra hokara zrAvastI ke samIpavartI sahetuka banameM gaye / vahA~ unhoMne mAtA pitA Adi iSTa janoMse sammati lekara mArgazIrSa zuklA paurNamAsIke dina zAla vRkSake nIce eka hajAra rAjAoM ke sAtha jina dIkSA le lI, vastrAbhUSaNa utAra pheMka diye, paJca muSThiyoMse keza ukhAr3a DAle aura upavAsakI pratijJA le pUrvakI ora muMhakara dhyAna dhAraNa kara liyaa| usa samayakA dRzya bar3A hI prabhAvaka thA / dekhane vAle pratyeka prANoke hRdayapara vairAgyakI gaharI chApa lagatI jAtI thii| unheM jo dIkSAke samaya hI manaH paryaya gyAna ho gayA thA vahI unakI Atma vizuddhi ko pratyakSa karAneke liye prabala pramANa thaa| dUsare dina unhoMne AhArake liye zrAvastI nagarImeM praveza kiyaa| unheM dekhate ho rAjA surendra dattane par3agAha kara vidhi pUrvaka AhAra diyaa| AhAra dAnase prabhAvita hokara devoMne surendradattake ghara paMcAzcarya prakaTa kiye the| bhagavAna zabhavanAtha AhAra lekara IryA samitise vihAra karate hue punaH banako vApisa cale gaye aura jaba taka chadamastha rahe taba taka mauna dhAraNa kara tapasyA karate rahe / yadyapi ve maunI hokara hI usa samaya saba jagaha vihAra karate the tathApi unakI saumya mUrtike dekhane mAtrase hI aneka bhavya jIva prativuddha ho jAte the| isa taraha caudaha varSa taka tapasyA karaneke bAda unheM kArtika kRSNa - /
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturdazIke dina mRga-zira nakSatrake udayameM saMdhyAke samaya kevala jJAna prApta ho gayA thA bhavanavAsI, vyantara, jyotiSI aura kalpavAsI ina cAroM prakArake devoMne Akara unake jJAna kalyANakA utsava kiyaa| indrakI AjJAse kuverane samavasaraNakI racanA kii| jisake madhyameM deva siMhAsana para antarIkSa virAjamAna hokara unhoMne apanI sulalita divya bhApAmeM sabako dharmopadeza diyA vastukA vAstavika rUpa mamajhAyA, saMsArakA svarUpa batalAyA, cAroM gatiyoMke duHkha prakaTa kiye aura unase chuTakArA pAneke upAya btlaae| unake upadezase prabhAvita hokara asaMkhya nara nAriyoMne vrata-anuSThAna dhAraNa kiye the / krama kramase unhoMne samasta AryakSetromeM bihAra kara sArva dharma-jaina dharma kA pracAra kiyA thaa| unake samavasaraNameM cAruSeNa Adi eka sau pAMca gaNadhara the, dohajAra eka sau pacAsa dvAdazAMgake vettA the eka lAkha untIsa hajAra tIna sau zikSaka the| nau hajAra chaha sau avadhi jJAnI the, pandraha hajAra kevalI the, bAraha hajAra eka sau pacAsa manaH paryaya jJAnI the, unnIsa hajAra ATha sau vikriyA Rddhi ke dhArI the aura bAraha hajAra dhAdo the jinase bharA huA samavasaraNa bahuta hI bhalA mAlUya hotA thA / dharmAyA Adi tIna lAkha vIsa hajAra AryikAeM thIM, tIna lAkha zrAvaka, pAMca lAkha zrAvikAeM, asaMkhya deva deviyAM aura saMkhyAta tiryazva unake sasavasaraNakI zobhA bar3hAtI thiiN|bhgvaan zaMbhavanAtha apane divya upadezase ina samasta prANiyoMko hitakA mArga batalAte the| ___ antameM jaba AyukA eka mahInA bAkI raha gayA taba ve bihAra banda kara sammeda zailakI kisI zikhara para jA virAjamAna hue aura hajAra manuSyoMke sAtha pratimA yoga dhAraNa kara Atma dhyAnameM lIna ho gaye / antameM zukla dhyAnake pratApase bAkI bace hue cAra adhAtiyA karmAkA nAza kara caitra zuklA SaSThIke dina sAyaMkAla ke samaya mRgazira nakSatrake udayameM siddhi sadana-mokSa ko prApta hue devoMne Akara unakA nirvANa mahotsava mnaayaa| - -
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 101 m ernayers - ENTERED bhagavAna abhinandananAtha guNAbhinandA dabhi nandano bhavAna dayAvadhUM zAnti sakhI mazizriyata / samAdhi tantrastadupopapattaye dvayena nairgranthya guNena cAyujata / / - svAmi samantabhadra "jinendra ! samyagdarzana Adi guNoMkA abhinandana karanese 'abhinandana' kahalAne vAle Apane zAnti-samvIse yukta dayA rUpI strIkA Azraya kiyA thA aura phira usakI satkRtike liye dhyAnaikamAna hote hue Apa dvividha antaraGga vahiraMga rUpa niSparigrahatAse yukta hue the|' pUrvabhava paricaya jambU dvIpake pUrva videha kSetrameM sItA nadIke dakSiNa taTapara eka maMgalAvatI nAmakA deza hai| usameM ratnasaMcaya nAmakA eka mahA manohara nagara hai| umameM kisI samaya mahAvala nAmakA rAjA rAjya karatA thA / yaha bahuta hI sampatti zAlI thA / usake rAjyameM saba prajA sukhI thI, cAroM varNoke manuSya apane apane kartavyoM kA pAlana karate the| mahAvala daraasalameM mahAbala hI thaa| usane apane bAhuvalase samasta virodhI rAjAoMke dAMta khaTTe kara diye the| vaha sandhi vigraha, yAna, saMsthAna, Asana aura dvaidhIbhAva ina chaha guNoMse vibhUSita thaa| usake sAma, dAma, daNDa aura bheda ye cAra upAya kabhI niSphala nahIM hote the / vaha utsAha, mantra aura prabhAva ina tIna zaktiyoMse yukta thA, jisase vaha haraeka siddhiyoMkA pAtra banA huA thA / kahanekA matalaba yaha hai ki usa samaya vahAM rAjA mahAvalakI barAbarI karane vAlA koI dUsarA rAjA nahIM thaa| apanI kAntise devAMganAoMko bhI parAjita karane vAlI aneka nara deviyoMke sAtha taraha tarahake sukha bhogate hue mahAbalakA bahutasA samaya vyatIta ho gyaa|
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 * covIsa tIrthadara purANa * - eka dina kAraNa pAkara usakA citta viSaya vAsanAoMse haTa gayA jisase vaha apane dhanapAla nAmaka putrako rAjya dekara vimala vAhana guruke pAsa dokSita ho gyaa| aba munirAja mahAvalake pAsa raJca mAtra bhI parigraha nahIM rahA thaa| ve zaradI, garmI, varSA, kSudhA, tRpA Adike duHkha samatA bhAvoMse sahane lge| saMsAra aura zarIrake svarUpakA vicAra kara nirantara savega aura vairAgya guNakI vRddhi karane lage / AcArya vimala vAhanake pAsa rahakara unhoMne gyAraha aGgoM kA adhyayana kiyA tathA darzana vizuddhi Adi solaha bhAvanAoMkA vizuddha hRdayase cintavana kiyA jisase unheM tIrtha kara nAmaka mahApuNya prakRtikA bandha ho gayA / Ayuke antameM ve samAdhi pUrvaka zarIra chor3akara vijaya nAmake pahale anuttarameM mahA RddhidhArI ahamindra hue| vahA~ unakI taitIsa sAgara pramANa Ayu thI, eka hAtha barAvara sapheda zarIra thA, ve tetIsa hajAra varSa bAda mAnasika AhAra lete aura tetIsa pakSameM eka bAra zvAsocchAsa lete the| vahAM ve icchA mAtrase prApta huI uttama dravyoMse jinendra devakI arcA karate aura svecchA se mile hue devoke sAtha tatva carcA karake mana bahalAte the| yahI ahamindra Age cala kara bhagavAna abhinandananAtha hoNge| - vartamAna paricaya jambU dvIpake bharatakSetrameM ayodhyA nAmakI nagarI hai jo vizvavandhu tIrthakaroMke janmase mahApavitra hai| jisa samayakI yaha vArtA hai usa samaya vahAM svayambara rAjA rAjya karate haiM unakI mahArAnIkA nAma siddhArthA thaa| svayaMbara mahArAja vIra lakSmIke svayaMvara pati the| ve bahuta hI vidvAna aura parAkramI rAjA the| kaThinase kaThina kAyauMko ve apanI buddhi balase anAyAsa hI kara DAlate the, jisase dekhane vAloMko dAMtoM tale aMgulI dabAnI par3atI thii| rAja dampati taraha tarahake sukha bhogate hue dina bitAte the| Upara jisa ahamindrakA kathana kara Aye haiM usakI Ayu jaya vijaya vimAnameM chaha mAhakI vAkI raha gaI tavase rAjA svayaMvarake gharake A~ganameM -
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * 7 DESC- bhI tiraskRta karatI thI taba nara deviyoMkI bAta ho kyA thI? donoM dampati sukha pUrvaka apanA samaya bitAte the unheM kisI prakArakI cintA nahIM thii| Upara jisa ahamindrakA kathana kara Aye haiM usakI vahAMko Ayu jaba sirpha chaha mAhakI bAko raha gaI tabase rAjA dRr3ha rAjAke gharapara pratidina asaMkhya ratnoMkI varSA hone lgii| ratna varSAke sivAya aura bhI aneka zubha zakuna prakaTa hone lage the jisase rAja dampati Anandase phUle na samAte the / eka dina rAtri ke pichale paharameM mahArAnI suSeNAne sote samaya airAvata hAthIko Adi lekara solaha svapna dekhe aura svapna dekhaneke bAda muMhameM praveza karate hue eka gandha sindura-matta hAthoko dekhA / saberA hote hI usane pati devase usakA phala pUchA rAjA dRr3ha rAjyane avadhi gyAnase vicArakara kahA ki Aja tumhAre garbha meM tIrthakara putrane avatAra liyA hai / pRthivo talameM tIrthakarakA jaisA puNya kisIkA nahIM hotA hai / dekho na ? vaha tumhAre garbha meM AyA bhI nahIM thA ki chaha mAha pahalese pratidina asaMkhya ratna rAzi barasa rahI hai| kuverane isa nagarIko kitanA sundara banA diyA hai| yahAMkI pratyeka vastu kitanI mohaka ho gaI hai ki use dekhate jI nahIM aghaataa| yahAM rAjA, rAnIko svapnoMkA phala bataga rahe the vahAM bhAvi putrake puNya pratApase devoMkI acala Asana bhI hila gaye jisameM samasta deva tIrthaMkarakA garbhAvanAra samajhakara utsava manAneke liye zrAvasto Aye aura kama-kramase rAja mandirameM pahuMcakara unhoMne rAjA rAnoko khUba stutiko tathA unheM svargIya vastrAbhUSaNoMse khUba satkRta kiyA / garbhAvatArakA utsava manAkara deva apane apane sthAnoMpara vApisa cale gaye aura kucha deviyoMko jina mAtA, sevAke liye vahIMpara chor3a gaye / deviyoMne garbha zuddhiko Adi lekara aneka tarahase mahArAnI suSeNAkI zuzrusA karanI prArambha kara dI / rAja dampati bhAvi putrake utkarSakA khyAla kara mana hI mana harSita hote the| jisa dina ahamindra ( bhagavAna saMbhavanAthake jIva) ne suSeNAke garbha meM avatAra liyA thA usa dina phAlguna kRSNa aSTamIkA dina thA, mRgazira nakSatrakA udaya thA aura prAcI dizAmeM bAla sUrya kumakuma raGga varaSA rahA thA / deva kumAriyoMkI zuzrUSA aura vinoda bharI vAtAnase jaba rAnIke garbhake dina sukhase vIta gaye unheM garbha AASHAALAaina % 3ER - - -- / D 13
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 - * caubIsa tIrthaGkara pugaNa * sambandhI koI kaSTa nahIM huA taba kArtika zuklA paurNamAsIke dina mRgazira nakSatrameM putra ratna utpanna huaa| putra uttanna hote hI AkAzase asaMkhya deva senAeM zrAvastI nagarIke mahArAja dRr3harAjyake ghara aaii| indrane indrANIko bhejakara prasUti gRhase jina bAlakako mNgvaayaa| putra ratnakI svAbhAvika sundaratA dekhakara indra Anandase phUlA na samAtA thaa| AI huI deva senAoMne pahaleke do tIrthakaroMkI taraha meru parvatapara le jAkara inakA bhI janmAbhiSeka kiyaa| aura vahAMse vApisa Akara putrako mAtA pitAke liye sauMpa diyaa| bAlakako dekhane mAtrase hI zam arthAta sukha zAnti prApta hotI thI isaliye indrane usakA zaMbhavanAtha nAma rakkhA thaa| zaMbhavanAtha apane divya guNoMse saMsArameM bhagavAna kahalAne lge| deva aura devendra janma samayake samasta utsava manAkara apane apane sthAnoMpara cale gye| ___bhagavAna zaMbhavanAtha doyajakI candramAko taraha dhIre-dhIre bar3hane lge| ve apanI bAlasulabha anargala lIlAoMse mAnA, pitA, bandhu, bAndhayoM ko hamezA harSita kiyA karate the| unake zarIrakA raMga suvarNake samAna polA thaa| bhagavAna ajitanAthase tIsa karor3a varSa bAda unakA janma huA thaa| isa antarAlake samaya dharmake viSayameM jo kucha zithilatA A gaI thI vaha inake utpanna hote hI dhIre-dhIre vinaSTa ho gii| ___inakI pUrNa Ayu mATha lAkha pUrvako thI aura zarIrakI UMcAI cAra sau dhanuSa pramANa tho / janmase pandraha lAkha pUrva bIta jAnepara inheM rAjya vibhUti prApta huI thii| inhoMne rAjya pAkara aneka mAmayika sudhAra kiye the / samayakI pragati dekhate hue Apane rAjanItiko pahalese bahuta kucha parivartita aura paravardhita kiyA thaa| pinA dRr3harAjyane yogya kulIna kanyAoMke sAtha inakA vivAha kiyA thA isaliye ve anurUpa bhAryA oMke sAtha saMsArika sukha bhogate hue cavAlosa lAkha pUrva aura cAra pUrvAGkataka rAjya karate rhe| - eka dina ve mahalakI chatapara baiThe hue prakRtikI sundara zobhA dekha rahe the ki unakI dRSTi eka sapheda meghapara pdd'ii| kSaNa ekameM havAke vegase vaha megha vilIna ho gayA kahIMkA kahIM calA gyaa| usI samaya bhagavAna zaMbhavanAthake
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * 103 bAbA - - - MARATI memocrNEE - pratidina ratnoMkI varSA hone lgii| sAthameM aura bhI aneka zubha zakuna prakaTa hue jinheM dekhakara bhAvI zubhakI pratIkSA karate hue rAja dampatI bahuta hI harSita hote the| isake anantara mahArAnI siddhArthAne vaizAkha zukla paSTIke dina punarvasu nAmaka nakSatrameM rAtrike pichale paharameM sura kujara Adi solaha svapna dekhe aura antameM apane mukhameM eka zveta varNa vAle hAthIko praveza karate hue dekhaa| savere khayambara mahArAjane unakA phala kahA, priye| Aja tumhAre garbha meM svargase caya kara kisI puNyAtmAne avatAra liyA hai-nau mAha bAda tumhAre tIrthaMkara putra hogaa| jisake bala, vidyA, vaibhava, Adike sAmane deva devendra apanA mAthA dhuneNge| patike muhase bhAvI putrakA mAhAtmya sunakara siddhArthake harSakA pArAvAra nahIM rhaa| usa samaya usane apane Apako samasta striyoMmeM sArabhUta samajhA thaa| garbhameM sthita tIrthakara cAlakake puNya pratApase deva kumAriyAM A Akara mahArANIkI zuzrUA karane lagI aura caturNikAyake devoM ne Akara svargIya vastrA bhUSaNoMse khUba satkAra kiyA, khUba utsava manAyA, gvUya bhakti pradarzita kii| dhIre dhore jaba gabhake dina pUrNa ho gaye taba rAnI siddhArthAne mAgha zuklA dvAdazIke dina Aditya yoga aura punarvasu nakSatrameM uttama putra utpanna kiyA / devoM ne meru parvata para le jAkara ramaNIya salilase unakA abhiSeka kiyaa| indrANone taraha tarahake AbhUSaNa pahi naaye| phira meru parvatase vApisa Akara ayodhyApurIne aneka utsava manAye / rAjAne yAcakoM ke liye mana cAhA dAna diyaa| indra ne rAja-bandhuo ko salAha se bAlakakA abhinandana nAma rakkhA / bAlaka abhinandana apanI bAla ceSTAoM se sabake manako Anandita karatA thA isaliye usakA abhinandana nAma sArthaka hI thA / janma kalyANakA mahotsava manAkara indra vagairaha apane apane sthAnoM para vApisa cale gye| para indrakI AjAsa bahutase deva cAlaka abhinandana kumArake mano vinodake liye vahIM para raha gaye / zaMbhavanAthake bAda daza lAkha karor3a sAgara bIta cukane para bhagavAn abhinandana nAtha hue the| unakI Ayu pacAsa lAkha pUrva kI thI, zarIrakI UMcAI tIna sau pacAsa dhanuSa kI thI aura raMga suvarNakI taraha pIlA thA, unake zarIrameM sUryake samAna tez2a nikalatA DIRECE MEDIEEERIOMAamoonam -
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 * cauvIsa tIrthaGkara purANa * - - - finbesiter mA thaa| ve mUrtidhArI puNyake samAna mAlUma hote the| jaya inakI Ayuke sAr3he bAraha lAkha varSavIta gaye taba mahArAja syayaMvarane inheM rAjya dekara dIkSA dhAraNa kara lI / abhinandana svamIne bhI rAjyasiMhAsana para virAjamAna hokara sAr3he chattIsa lAkha pUrva aura ATha pIMga taka rAjya kiyaa| ___eka dina ve makAnakI chata para baiThakara AkAzako zobhA dekha rahe the| dekhate dekhate unakI dRSTi eka bAdaloM ke samUha para pdd'ii| usa samaya vaha bAdaloMkI samUha AkAzake madhya bhAgameM sthita thaa| usakA AkAra kisI manohara nagarake samAna thaa| bhagavAna animepa dRSTise usake saundaryako dekha rahe the| para itanameM vAyake pravala vegase vaha bAdaloM kA samUha naSTa ho gayA-. kahIMkA kahIM calA gyaa| basa, isI ghaTanAse unheM AtmajJAna prATa ho gayA, jisase unhoMne rAjyakAryase moha chor3akara dIkSA lenekA dRr3ha vicAra kara liyaa| usI samaya laukAnnika devoM ne bhI Akara unake vicAroM kA samarthana kiyA, cAroM nikAya ke devoM ne Akara dIkSAkalyANakakA utsava kiyaa| abhinandana svAmI rAjyakA bhAra putra ke liye sauMpakara deva nirmina hata citrA' pAlakI para savAra hue / deva usa pAlakIko uThAkara upra nAmaka udyAnameM le gye| vahAM unhoMne mAgha zuklA dvAdazIke dina punarvasu nakSatrake udayameM zAmake samaya jagadvandya siddha parameSThIko namaskAra kara dIkSA dhAraNa kara lIcAhya-Abhyantara parigrahako chor3a diye aura keza ukhAr3a kara pheMka diye| unake sAthameM aura bhI hajAra rAjAoM ne dIkSA dhAraNa kI thii| una sabase ghire hue bhagavAna abhinandana bahuta ho zobhAyamAna hote the| unho ne dIkSA lete samaya velA arthAt do dinakA upavAsa dhAraNa kiyA thaa| jaba tIsarA dina AyA taba ve madhyAhnase kucha samaya pahale AhAra leneke liye ayodhyApurImeM gye| usa samaya ve AgekI cAra hAtha jamIna dekhakara calate the, kisIse kucha nahIM kahate, unakI AkRti saumya thI, 'darzanIya thii| ve usa samaya aise mAlUma hote the mAnoM 'cacAla citraM kilakAJcanAdri'-meru parvata hI cala rahA ho / mahArAja indradattane par3agAha kara unheM vidhipUrvaka bhojana diye jisase unake ghara devoM ne paMcAzcarya prakaTa kiye| vahAMse lauTa kara Dainment -
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * 105 mam abhinandana svAmI banameM jA virAje aura kaThina tapasyA karane lge| isa taraha aThAraha varSa taka chadmastha avasthAmeM rahakara vihAra kiyaa| eka dina velA upavAsa dhAraNa kara ve zAla vRkSake nIce virAjamAna the| usI samaya unhoMne zukla dhyAnake avalambanase kSapaka zreNI mAMDha krama kamase Age bar3hakara dazaveM guNa sthAnake anta meM mohanIya karmakA sarvathA kSaya kara diyA phira bar3hatI huI vizuddhise bArahaveM guNa sthAna meM phuNce| vahAM antamuhurta Thahara kara zukla dhyAnake pratApase avaziSTa tIna ghAtiyA karmokA nAza aura kiyA jisase unheM pauSa zukla caturdazIke zAmake samaya punarvasu nakSatra meM ananta catuSTaya, ananta jJAna, darza, sukha, aura vIrya prApta ho gye| usa samaya saba indroMne Akara unakI pUjA ko jJAna kalyANakA utsava kiyaa| dhanapatine samavasaraNakI racanA kI jisake madhyameM siMhAsana para adhara virAjamAna hokara pUrNa jJAnI bhagavAn abhinandananAthane divya dhvanike dvArA sabako hitakA upadeza diyA / jIva, ajIva, Asrava, dhandha saMvara, nirjarA, aura mokSa ina sAta tatvoMkA vizada vyAkhyAna kiyaa| saMsArake duHkhoMkA varNana kara usase chUTaneke upAya batalAye / unake upadezase prabhAvita hokara aneka prANI dharma meM dIkSita ho gaye the| ve jo kucha kahate the vaha vizuddha hRdayase kahate the isaliye logoMke hRdayoM para usakA acchA asara par3atA thaa| AryakSetra meM jagaha jagaha ghUma kara unhoMne sArva-dharmakA pracAra kiyA aura saMsAra sindhumeM par3e hue prANiyoMko hastAvalambana diyaa| unake samavasaraNameM vajanAbhiko Adi lekara 103 eka sau tIna gaNadhara the, do hajAra pAMca sau dvAdazAMgake pAThI the, do lAkha tIsa hajAra pacAsa zikSaka the, nau hajAra ATha sau avRdhi jJAnI the, solaha hajAra kevala jJAnI the, gyAraha hajAra chaha sau manaHparyaya jJAnake dhAraka the, unnIsa hajAra vikiyA Rddhike dhAraNa karane vAle the, aura gyAraha hajAra vAda-vivAda karane vAle the, isa taraha saba milAkara tIna lAkha muni-rAja the| inake sivAya meruSeNAko Adi lekara tIna lAkha tIsa hajAra chaha sau AryikAeM thIM tIna lAgna zrAvaka the, pAMca lAkha zrAvikAeM thI, asaMkhyAta deva deviyAM thIM aura the saMkhyAna niryaJca / 54
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 * yauyoma nodhakara purANa - - - - - - - __ aneka jagaha vihAra karaneke bAda ve Ayuke antima samayameM sammeda zikhA para phuNce| vahAMse pratimA yoga dhAraNa kara acala ho baiTha gaye / usa mamaya unakA dina dhvani vagairaha vAya vaibhava lupta ho gayA thaa| ve hara eka tarahake Atma dhyAnameM lIna ho gaye the / ghore dhAra unhoMne yogoMkI pravRttiko bhI roka liyA thA jisase unake navIna karmAkA Arava bilkula banda ho gayA aura zukla dhyAnake pratApase sattAmeM sthita aghAti catuSka kI pacAsI prakRtiyAM dhIre dhIre naSTa ho gii| jisase ve vaisAgva zukla palIke dina punarvasu nakSatrameM pAnaHkAlake samaya mukti-mandirameM jA padhAre / devoMne Akara unake nirvANa phalyANaka kA mahotsava kiyA / AcArya guNabhadra likhate haiM ki jo pahale videhakSetrake ranasaMcaya nagaramaM mahAyala nAmake rAjA hue phira vijaya anuttarameM ahamindra hue aura antameM sAketa-pati abhinandana nAmaka rAjA hue ve abhinandana svAmI tuma sabakI rakSA kreN| - bhagavAna sumatinAtha ripunRpa yama daNDaH puNDarIkiNyadhIzo haririva ratiSeNI vaijynte'hmindrH| sumAta ramita lakSmIstIrthakRdyaHkRtArthaH sakalaguNasamRddhovasa siddhiM vidadhyAt / / AcArya guNabhadra "jo zatrurUpa rAjAoMke liye yamarAjake daNDake samAna athavA hari-indra ke samAna puNDarIkiNI nagarIke rAjA ratiSeNa hue, phira vaijayanta vimAnameM ahamidra hue ve apAra lakSmIke dhAraka, kRtakRtya, saba guNoMse sampanna bhagavAn sumatinAtha tIrthakara tuma sabakI siddhi kareM-tumhAre manoratha pUrNa kreN| -
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthakara purANa * 1oto - - - - - meas [1] pUrvabhava paricaya dUsare dhAtakI khaNDa dvIpameM pUrvameruse pUrvakI ora videha kSetrameM sItAnadI ke uttara taTapara puSkalAvatI nAmaka deza hai| usameM puNDarokiNI nagarI hai jo apanI zobhAse purandarapurI amarAvatIko bhI jItatI hai| kisI samaya usameM ratiSeNa nAmaka rAjA rAjya karate the| mahArAja ratiSaNane apane atulakAya calase jisa taraha bar3e bar3e zatruoMko jIta liyA thA usI taraha anupama manovalase kAma, krodha, lobha, mada, mAtsaryA aura moha ina chaha antaraGga zatruoMko bhI jIta liyA thaa| ve bar3e hI yazasvI the, dayAlu the, dharmAtmA the, aura the sacce niitijny| aneka tarahake viSaya bhogate hue jaba unakI AyukA bahubhAga vyatIta ho gayA taba unheM eka dina kisI kAraNavaza saMsArase udAsInatA ho gii| jyoMhI unhoMne vivekarUpI netrase apanI ora dekhA tyoM hI unheM apane bIte hue jIvanapara bahuta hI santApa huaa| ve socane lage-'hAya maiMne apanI vizAla Ayu ina viSaya sukhoMke bhoganemeM hI vitA dI para viSaya sukha bhoganese kyA sukha milA hai ? isakA koI uttara nahIM hai| maiM Ajataka bhramavaza duHkhake kAraNoMko hI sukhakA kAraNa mAnatA rahatA hai| oha !' ityAdi vicAra kara ve atiratha putrake liye rAjya de vanameM jAkara kaThina tapasyAeM karane lge| unhoMne arhannana dana guruke pAsa rahakara gyAraha agoMkA vidhipUrvaka adhyayana kiyA tathA darzana vizuddhi Adi solaha bhAvanAoMkA zuddha hRdayase cintavana kiyA jisase unheM tIrthaMkara nAmaka mahApuNya prakRti kA vandha ho gayA / munirAja ratiSeNa Ayuke antameM sanyAsa pUrvaka marakara vaijanta vimAnameM ahamindra hue| vahAM unakI Ayu tetIsa sAgara varSa kI thI zarIra eka hAtha UMcA aura raMga sapheda thaa| ve tetIsa hajAra varSa bAda eka vAra mAnasika AhAra lete aura tetosa pakSameM surabhina zvAsa lete the| ima taraha vahAM jina arcA aura tatvavarcAoMse ahamindra ratiSaNake dina sukhase bItane lge| yahI ahamindra Ageke bhavameM kathAnAyaka bhagavAn mumati hoNge|
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 * caubIsa tIrthakkara purANa * - aba kucha vahAMkA varNana suniye jahAM Age calakara ukta ahamindra janma dhAraNa kreNge| vartamAna paricaya pAThakagaNa jambUdvIpa bharata kSetrakI jisa ayodhyAse paricita hote A raheM haiM usImeM kisI samaya megharatha nAmake rAjA rAjya karate the unakI mahArAnIkA nAma maMgalA thaa| maMgalA sacamucameM maMgalA hI thii| mahArAja megharathake sarva maMgala maMgalAke hI AdhIna the| Upara jisa ahamindrakA kathana kara Aye haiM usakI vahAMkI Ayu jaba chaha mAhakI bAkI raha gaI thI tabhIse mahArAja megharathake gharapara devoMne ratnoMkI varSA karanI zurU kara dI thii| zrAvaNa zuklA dvitIyAke dina maghA nakSatrameM maMgalA devIne rAtrike pichale bhAgameM airAvata Adi solaha svapna dekhe aura phira mahameM praveza karatA huA eka hAthI dekhaa| saverA hote hI usane prANanAthase svapnoMkA phala pUchA taba unhoMne avadhi jJAnase jAnakara kahA ki 'Aja tumhAre garbhameM tIrthaMkara bAlakane avatAra liyA haisolaha svapna usIkI vibhUtike paricAyaka haiM' patike mukhase svapnoMkA phala sunakara aura bhAvI putrake suvizAla vaibhavakA smaraNa vivAra karake vaha bahuta hI sukhI hotI thii| usI dina devoMne Akara rAjA rAnIkA khUba yaza gAyA, khUba utsava manAye / indrakI AjJAse surakumAriyAM mahAdevo maMgalAkI taraha tarahakI zuzrUSA karatI thIM aura pramodamayI vacanoMse usakA mana bahalAye rahatI thiiN| nau mahInA bAda caitra zukla ekAdazIke dina maghA nakSatra meM mahArAnIne putra utpanna kiyaa| putra utpanna hote hI tInoM lokoMmeM Ananda chA gyaa| sabake hRdaya Anandase ullasita ho uThe, kSaNa eka ke liye nArakI bhI mAra kATa kA duHkha bhUla gaye, bhavanavAsI devoMke bhavanoM meM apane Apa zaMkha baja uThe, vyantaroMke mandiroMmeM bherIkI AvAja gUMjane lagI, jyotiSiyoMke vimAnoMmeM mihanAda huA tathA kalpavAsI devoMke vimAnoMmeM ghanTekI AvAja phaila gii| - -
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubosa tIrthakara purANa * 106 - manuSya lokameM bhI dizAeM nirmala ho gaI, AkAza nirmaMgha ho gayA, dakSiNa kI zotala aura sugandhita vAyu dhIre dhIre bahane lagI, nadI tAlAvoM Adi kA pAnI svaccha ho gyaa| ___athAntara tIrthaMkarake puNyase pare hue deva loga bAlaka tIrthakarako sumeru parvata para le gye| vahAM unhoMne kSIra sAgarake jalase unakA abhiSeka kiyaa| abhiSekake bAda indrANIne zarIra poMchakara unheM bAlocita uttama uttama AbhUSaNa pahinAye aura indrane stuti kii| phira jaya jaya zabdase samasta AkAza ko vyApta karate hue ayodhyA Aye aura cAlaka ko mAtA pitAke liye sauMpa kara unhoMne bar3e ThATa vATase janmotsava mnaayaa| usI samaya indrane Ananda nAmakA nATaka kiyA thaa| putra kA anupama mahAtmya dekha kara mAtA pitA harSase phUle aMga na samAte the / indrane mahArAja megharathakI sammatise bAlakakA nAma sumati rakkhA / / utsava samApta kara deva loga apane apane ghara cale gye| ____ cAlaka sumati nAtha doyajake candramAkI taraha dhIre dhIre bar3hatA gyaa| vaha cAla-candrajyoM jyoM par3hanA jAtA thA tyoM tyoM apanI kalAoM se mAtA pitAke harSa sAgarako yar3hAtA jAtA thaa| bhagavAn sumatinAtha, abhinandana svAmIke bAda nau lAkha karor3a sAgara bIta jAne para hue the| unakI Ayu galIsa lAkha pUrva kI thI jo uso antarAla meM zAmila hai| zarIra kI UMcAI tIna sau dhanuSa aura kAnti tape tapAye hue svarNakI taraha thii| unakA zarIra bahuta hI sundara thA-unake aGga pratyagAse lAvaNya phUTa phUTa kara nikala rahA thaa| dhIre dhIre java unake kumAra kAlake daza lAkha pUrva vyatIta ho gaye taya mahArAja megharatha unheM rAjya bhAra sauMpa kara dIkSita ho gye| bhagavAn sumatinAthane rAjya pAkara use itanA vyavasthita banAyA thA ki jisase unakA koI bhI zatra nahIM rhaathaa| samasta rAjA loga unakI AjJAoM ko mAlAoMkI taraha mastaka para dhAraNa karate the| unake rAjyameM hiMsA, jhUTha, corI vyabhicAra Adi pApa dekhane ko na milate the| unheM hamezA prajAke hito kA khyAla rahatA thA isaliye ve kabhI aise niyama nahIM banAte the jinase ki
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 caubIsa tIrthakara purANa * / prajA dukhI ho / mahArAja megharatha dIkSita honeke pahale hI unakA yogya kulIna kanyAoMke sAtha pANigrahaNa-vivAha kara gaye the / sumatinAtha una nara deviyoMke sAtha aneka sukha bhogate hue apanA samaya natIta karate the| isa taraha rAjya karate hue jaya unake unnIsa lAkha pUrva aura bAraha pUrvAGga bIta cuke taya kisI dina kAraNa pAkara unakA citta vipaya vAsanAoMse virakta ho gayA jisase unhe saMsArake bhoga virasa aura duvapada mAlUma hone lge| jyoM ho unhoMne apane atIta jIvana para dRSTi DAlI tyoMhI unake zarIrameM romAJca khar3e ho gaye / unhoMne socA "hAya, maine eka mUrkhakI taraha itanI vizAla Ayu vyartha hI gaMvA dI 'dUsaroMke hitakA mArga batalAUM, unakA bhalA karUM' yaha jo mai bacapana meM socA karatA thA vaha saba isa yovana aura rAjya sukhake pravAhameM pravAhita ho gyaa| jaise saikar3oM nadiyoM kA pAna karate hue bhI samudrako tRpti nahIM hotI vaise ina viSaya sukhoM ko bhogate hue bhI prANiyoM ko tRpti nahIM hotii| ye viSayAbhilASAeM manuSyako svArthakI ora-Atma hitakI ora kadama nahIM bar3hAne detiiN| isaliye aba maiM ina viSaya vAsanAoM ko jalAJjali kara Atma hitakI ora pravRtti karatA huuN"| idhara bhagavAn sumati nAtha virakta hRdayase aisA vicAra kara rahe the udhara Asana kaMpanase laukAntika devoMko inake vairAgyakA jJAna ho gayA thA jisase ve zIghra hI inake pAsa Aye aura apanI virakta vANIse inake vairAgyako ghar3hAne lge| jaba laukAntika devoMne dekhA ki aba inakA hRdaya pUrNa rUpase virakta ho cukA hai taba ve apanI apanI jagaha para vApisa cale gaye aura unake sthAna para asaMkhya deva loga A gaye / unhoMne Akara vairAgya mahotsava manAnA prArambha kara diyaa| pahile jina devIkI saMgIta, nRtya tathA anya ceSTAeM rAga bar3hAne vAlI hotI thI Aja unhIM devoMkI samasta ceSTAeM pairAgya bar3hA rahI thiiN| - bhagavAn sumati nAtha putrake liye rAjya dekara deva nimita 'abhayA' pAlakI para baiTha gaye / deva loga 'abhayA' ko ayodhyAke samIpa vartI sahetuka nAmaka banameM le gaye vahAM unhone nara surakI sAkSImeM jagadvandya siddha parameSThI ko namaskAra kara baisAkha zuklA navamIke dina madhyAnhake samaya maghA nakSatra meM
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakSara purANa * 111 - % ews eka hajAra rAjAoMke sAtha daigamvarI dIkSA dhAraNa kara lii| dIkSA dhAraNa karate samaya hI ve telA -tIna dinake upavAsakI pratijJA kara cuke the isaliye lagAtAra tIna dina taka eka Asana se dhyAna magna hokara baiThe rahe / dhyAnake pratApase unakI vizuddhatA uttarottara bar3hatI jAtI thI isaliye unheM dIkSA lene ke bAda hI cauthA manaH paryaya jJAna prApta ho gayA thaa| jaba tIna dina samApta hue taba ve madhyAhnase pahale AhArake liye saumanasa nagaraseM gaye / vahAM unheM 'dyumna dyuti' rAjAne paDagAhakara yogya-samayAnukUla AhAra diyaa| pAtradAnake prabhAvase rAjA dyumnadya tike ghara devoMne paMcAzcarya prakaTa kiye / bhagavAn sumati nAtha AhAra lekara vanako vApisa lauTa Aye aura phira Atma dhyAnameM lIna ho gye| __isa taraha kucha kucha dinoMke antarAlase AhAra le kaThina tapazcaryA karate hue java bIsa varSa bIta gaye taba unheM priyaMgu vRkSake nIce zukla dhyAnake pratApase ghAtiyA karmAkA nAza ho jAne para caitra sudI ekAdazIke dina maghA nakSatra meM sAyaMkAlake samaya loka-Alokako prakAzita karane vAlA kevala jJAna prApta huaa| deva, devendroMne Akara bhagavAnke jJAna kalyANaka kA utsava mnaayaa| alakAdhipati-kuverane indrakI AjJA pAte hI samavasaraNakI racanA kii| usake madhyameM siMhAsana para acala sparza rUpase virAjamAna ho karake valI sumati nAthane divya dhvanike dvArA upasthita jana samUhako dharma, adharmakA svarUpa btlaayaa| jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza aura kAla ina chaha dravyoMke svarUpakA vyAkhyAna kiyaa| bhagavAna ke mukhAra bindase vastukA svarUpa samajhakara vahAM baiThI huI janatAke muMha usa taraha harSita ho rahe the jisa taraha ki sUrya kI kiraNoMke sparzase kamala harSita ho jAte haiN| vyAkhyAna samApta hote hI indrane madhura zabdoMmeM unakI stuti kI aura AryakSetroM meM bihAra karanekI prArthanA kii| unhoMne AvazyakatAnusAra Arya kSetroMmeM vihAra kara samIcIna dharmakA khUba pracAra kiyaa| ____ bhagavAnakA vihAra unakI icchA pUrvaka nahIM hotA thaa| kyoM ki mohanIya karmakA abhAva honese unakI hara eka prakArakI icchAoM kA abhAva ho gayA
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 * cauvIsa tIrthaGkara purANa * thaa| "jisa taraphake bhavya jIvoM ke vizeSa puNyakA udaya hotA thA, usI tarapha meghoMkI nAI unakA svAbhAvika vihAra ho jAtA thaa| unake upadezase prabhAvita hokara aneka nara nArI unakI ziSya dIkSAmeM dIkSita ho jAte the| AcArya guNabhadrajIne likhA hai ki unake samavasaraNameM amara Adi eka sau solaha gaNadhara the, dolAkha cauana hajAra tIna sau pacAsa zikSaka the, gyAraha hajAra avadhi jJAno the, teraha hajAra kevala jJAnI the, daza hajAra cAra sau manaH paryaya jJAnI the, aThAraha hajAra cAra sau vikriyA Rddhike dhAraka the, aura daza hajAra cAra sau pacAsa vAdo the / isa taraha saba milAkara tIna lAkha bIsa hajAra muni the| anantamatI Adi tIna lAkha tIsa hajAra AryikAeM thIM, tIna lAkha zrAvaka aura pAMca lAkha bhAvikAeM thiiN| inake sivAya asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAya tiryaJca the| jaba unakI Ayu eka mAhakI thAkI raha gaI taba ve sammeda zaila para Aye aura vahIM yoga nirodha kara virAjamAna ho gye| vahAM unhoM ne zukla dhyAnake dvArA aghAti catuSThayakA kSaya kara caitra sudI ekAdazIke dina maghA nakSatra meM zAmake samaya mukti mandirameM praveza kiyaa| devoM ne siddhikSetra sammedazikhara para Akara unakI pUjA kI aura mokSa kalyANaka kA utsava kiyo / / / SAMAND - uttamottama granthoMke maMgAnekA patA. jinavANI pracAraka kAryAlaya, 1631 harIsana roDa, klkttaa| % 3A
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrtha ra purANa * 113 - mammium | - bhagavAna padamaprabha ki sevyaM krama yugma mabjavijayA dasyaiva lakSmyAspadaM kiM zravyaM sakala pratIti jananA dasyaiva satyaM vacaH / kiM dhyeyaM guNasaMtita zcyuta malasyAsyaiva kASThAzrayA dityukta stuti gocaraHsa bhagavAnpadmaprabhaH pAtuvaH / AcArya guNabhadra "sevA kisakI karanI cAhiye ? kamalako jIta lenese lakSmIke sthAnabhUta bhagavAnake caraNa yugalakI / sunanA kyA cAhiye ? savako vizvAsa utpanna karanese inhIM padmaprabha bhagavAnke satya vacana / dhyAna kisakA karanA cAhiye ? antarahita honeke kAraNa, nirdoSa inhIM padmaprabha mahArAjake guNa samUha / isa prakArakI stutike viSayabhUta bhagavAn pradmaprabha tuma sabakI rakSA kreN|" [1] pUrvabhava paricaya dUsare dhAtakI khaNDadvIpake pUrva videha kSetrameM sItA nadIke dAhine kinArepara eka vatsa nAmakA deza hai| usake susImA nagarameM kisI samaya aparAjita nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| sacamucameM rAjAkA jaisA nAma thA vaisA hI usakA bala thaa| vaha kabhI zatruoMse parAjita nahIM huaa| usakI bhujAoMmeM apratima vala thA jisase usake sAmane raNakSetrameM koI khar3A bhI na ho pAtA thaa| usake pAsa jo asaMkhya senA thI vaha sirpha pradarzanake liye hI thI kyoMki zatru loga usakA pratApa na sahakara dUrase hIbhAga jAte the| vaha hamezA apanI prajAkI bhalAImeM saMlagna rahatA thaa| rAjA aparAjitane dAna de dekara daridroMko lakhapati banA diyA thA usakI striyAM apane anupama rUpase sura sundariyoMko bhI parAjita karanevAlI thiiN| una sabake sAtha sAMsArika sukha bhogatA huA vaha cirakAlataka pRthivIkA pAlana karatA rhaa| eka dina kisI kAraNase usakA citta viSayavAsanAoMse haTa gayA thA isaliye vaha sumitra nAmaka putra ke liye rAjya de vanameM jAkara vihitAsrava -
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 * caubIsa tothaGkara purANa * - - - AcAryake pAsa dIkSita ho gyaa| usane AcAryake pAsa rahakara khUba adhyayana kiyA aura kaThina tapasyAoMse apanI AtmAko bahuta kucha nirmala banA liyaa| unhIMke pAsameM rahate hue usane darzana-vizuddhi, vinaya sampannatA Adi solaha bhAvanAoMkA cintavana kara tIrthaMkara nAmaka puNya prakRtikA vandha kara liyA thaa| jaba usakI Ayu samApta honeko AI taba vaha samasta vAhya padArthose moha haTAkara zuddha AtmAke dhyAnameM lIna ho gayA jisase marakara navameM aveyaka ke 'prItikara' vimAnameM RddhidhArI ahamindra huaa| vahAMpara usakI Ayu ikatisa sAgarakI thI, zarIra do hAtha UMcA thA, lezyA-zarIrakA raGga sapheda thaa| vaha ikatIsa hajAra varSe bAda mAnasika AhAra letA thA aura ikatIsa pakSameM eka vAha sugandhita zvAsa grahaNa thA / use janmase hI avadhi jJAna prApta thA jisase vaha Upara, vimAnake dhvajA daNDa taka, aura nIce sAtaveM naraka takakI bAta spaSTa jAna letA thaa| pravIcAra-maithunakriyAse rahita thaa| vaha vahAM hamezA jina arcA aura tatva carcA AdimeM hI samaya bitAyA karatA thaa| yahI aha. mindra graiveyakake sukha bhogakara bharatakSetrameM padmaprabha nAmakA tIrthaMkara hogaa| graiveyakase cayakara vaha jahAM utpanna hogA aba vahAMkA hAla suniye| [2] vartamAna paricaya isa jambUdvIpake bharata kSetrakI kauzAmbI nagarImeM bahuta samayase ikSvAkuvaMzIya rAjAoMkA rAjya calA A rahA thaa| kAlakramase usa samaya vahAM dharaNarAjA rAjya karate the| unakI strIkA nAma susImA thA susImA saba guNoMkI antima sImA-avadhi thii| usameM sabhI guNa prakarSatAko prApta the| ___ jaba ukta ahamindrakI Ayu vahAMpara sirpha chaha mAhakI bAkI raha gaI thI tabhIse mahArAja dharaNake gharapara prati dina AkAzase karor3oM ratna varasane lge| ratnoMkI varSA dekhakara 'kucha bhalA honevAlA hai' yaha socakara rAjA apane manameM atyanta harSita hote the| mahArAnI susImAne mAgha kRSNA SaSTIke dina citrA nakSatrameM solaha svapna dekhaneke bAda apane muMhameM praveza karate hue eka hAthIko -
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * 115 - dekhaa| pUchanepara rAjAne rAnIke liye svapnoMkA phala batalAte hue kahA ki 'Aja rAtrike pichale paharameM tumhAre garbhameM tIrthakara yAlakane praveza kiyA hai ye svapna usIke abhyudayake sacaka haiN|' patike mukhase bhAvI putrakA prabhAva sunakara mahArAnI bahuta hI prasanna huii| usI dina saverA hote hI devoMne Akara mahArAja aura mahArAnIkA khuva satkAra kiyA tathA bhagavAn padmaprabhake garbha kalyANakakA utsava kiyaa| nau mAha bAda kArtika kRSNA trayodazIke dina maghA nakSatrameM mAtA sasImA ne bAlaka utpanna kiyaa| usI samaya devoMne bAlakako meru parvatapara le jAkara kSIra sAgarake jalase usakA mahAbhiSeka kiyA aura aneka tarahase stuti kara mAtA pitAko sauMpa gaye / indrane mahArAjake ghara para 'Ananda' nATaka kiyA tathA aneka kautuhaloMko utpanna karanevAle tANDava nRtyase saba darzakoMke mana ko harSita kiyaa| bAlakake zarIrakI prabhA-kAnti padma kamalake samAna thI, isaliye indrane usakA nAma padmaprabha rakkhA thaa| bhagavAn padmaprabha bAla induke samAna pratidina bar3hane lge| unakI bAla lIlAeM dekha dekha kara mAtA susImAkA hRdaya mAre Anandase phUla uThatA thaa| unheM mati, zruta aura avadhi, ye tIna jJAna to janmase hI the, para ve jaise jaise bar3hate jAte the, vaise vaise unameM aneka guNa apanA nivAsa karate jAte the| sumati nAthake mokSa jAneke bAda nabbe hajAra karor3a sAgara bIta jAne para inakA janma huA thaa| inakI AyubhI isI antarAlameM zAmila hai / inakI kula Ayu tIsa lAkha pUrva kI thI, do sau pacAsa dhanuSa UMcA zarIra thaa| jaba AyukA cauthAI bhAga arthAt sAr3he sAta lAkha pUrva varSa bIta gaye, taba mahArAja dharaNa inheM rAjya dekara Atma kalyANakI ora pravRtta ho gaye / bhagavAn padmaprabha bhI rAjya pAkara nItipUrvaka usakA pAlana karane lge| unake rAjyoM prajAko hIti-bhItikA bhaya nahIM thaa| brAhmaNa Adi varNa apane apane kAryoM meM saMlagna rahate the, isaliye usa samaya logoMmeM paraspara jhagar3A nahIM hotA thaa| unhoMne apane guNoMse prajAko itanA prasanna kara diyA thA, jisase vaha dhIre
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 * caubIsa tIrthaGkara purANa * - % 3D dhIre mahArAja dharaNako bhI bhUla gaI thii| sundara suzIla kanyAoMke sAtha unakI zAdI huI thI so unake sAtha manorama sthAnoM meM taraha taraha kI kriyAeM karate hue ve yauvanake rasIle samayako Anandase bitAte the / ve dharma, artha aura kAmakA samAna rUpase hI pAlana karate the| isa taraha indrakI taraha vizAla rAjyakA upabhoga karate hue jaba unakI AyukA bahu bhAga vyatIta ho gayA aura solaha pUrvAGga kama eka lAkha pUrva kI bAkI raha gaI, taba ve eka dina daravAje para baMdhe hue hAthIke pUrva bhava sunakara pratibuddha ho gaye / usI samaya unheM apane pUrva bhavoMkA jJAna ho gayA, jisase unake antaraGga netra khula gaye unhoMne socA ki 'maiM jina padArthIko apanA samajha unameM anurAga kara rahA / hU~ ve kisI bhI taraha mere nahIM ho sakate,kyoMki maiM sacetana jIva dravya hU~ aura ye para padArtha acetana jar3a pula rUpa haiN| eka dravyakA dUsarA dravya rUpa pariNamana trikAla meM bhI nahIM ho sktaa| kheda hai ki maiMne itanI vizAla Ayu inhIM bhoga vilAsoMmeM bitA dI, Atma kalyANakI kucha bhI cintA nahIM kii| isI taraha ye saMsArake samasta prANI viSayAbhilASA rUpa dAvAnalameM jhulasa rahe haiN| unakI icchAeM nirantara viSayoMkI ora bar3ha rahI haiM aura icchAnusAra viSayoM kI prApti nahIM honese vyAkula hote haiM / oha re ! saba cAhate to sukha hai para duHkhake kAraNoMkA saMcaya karate haiN| aba jaise bhI bane vaise Atmahita kara inako bhI hitakA mArga batalAnA cAhiye - idhara bhagavAn padmaprabha hRdayameM aisA cintavana kara rahe the udhara laukAntika deva AkAzase utara kara unake pAsa Aye aura cAraha bhAvanAoMkA varNana tathA anya samayopayogI subhASitoMse unakA vairAgya bar3hAne lge| jaba bhagavAnkA vairAgya parakASThA para pahuMca gayA taba laukAntika deva apanA kartavya pUrNa huA samajhakara apane apane sthAnoM para cale gye| usI samaya dUsare devoMne Akara tapaH kalyANaka kA utsava manAnA zurU krdiyaa| bhagavAn padmaprabha putra ke liye rAjya sauMpakara devanirmita niti nAmaka pAlakIpara car3ha manohara nAmake yanameM gye| vahAM unhoMne deva, manuSya aura AtmA kI sAkSI pUrvaka kArtika kRSNa trayodazIke dina zAmake samaya citrA nakSatrameM - D
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakkara purANa * 117 - - -- eka hajAra rAjAoMke sAtha jainezvarI dIkSA dhAraNa kara lii| unheM dIkSAke samaya hI manaH paryaya jJAna ho gayA thaa| do dinoMke bAda ve AhAra leneke liye varddhamAnapura nAmake nagarameM gaye so vahAM mahArAja somadattane par3agAhakara unheM bhakti pUrvaka AhAra diyaa| pAtradAnake prabhAvase devoMne somadattake ghara para paJcAzcarya prakaTa kiye the / so ThIka hI hai-jo pAtradAna svarga-mokSakA kAraNa hai usase paMcAzcaryoke prakaTa honemeM kyA Azcarya hai| ___ bhagavAn padmaprabha AhAra lekara punaH ghanameM lauTa Aye aura AtmadhyAnameM lIna ho gaye / isa taraha dina, do dina, cAra dinake antarase bhojana lekara tapasyAeM karate hue unhoMne chadmasya avasthAke chaH mAha maunapUrvaka vitaaye| phira kSapaka zreNI car3hakara zukla dhyAnase ghAtiyA karmoM kA nAza kiyA, jisase unheM caitra zuklA paurNamAsIke dina dopaharake samaya citrA nakSatrameM kevala jJAna prApta huaa| inhoMne Akara jJAna kalyANakakA utsava manAyA / kuverane pUrvakI taraha samavasaraNa dharma sabhAkI racanA kii| usake madhyameM virAjamAna hokara unhoMne apane divya upadezase sabako santuSTa kiyaa| jaba ve bolate the, taba aisA mAlUma hotA thA mAno kAnoMmeM amRtakI varSA ho rahI hai| jIva ajIva Adi tatvoMkA varNana karate hue jaba unhoMne saMsArake duHkhoMkA varNana kiyA, taba pratyeka zrotAke zarIrameM roMgaTe khar3e ho gye| usa samaya kitane hI manuSya gRha parityAga kara muni ho gaye the aura kitane hI zrAvakoMke vratoMmeM dIkSita hue the| indrakI prArthanA sunakara unhoMne prAyaH samasta Arya kSetroMmeM vihAra kiyA jisase saba jagaha jaina dharmakA pracAra khUba bar3ha gayA thaa| ve jahAM bhI jAte the vahIMpara aneka manuSya dIkSita hokara unake saMghameM milate jAte the, isalie antameM usake samavasaraNa meM dharmAtmAoMkI saMkhyA bahuta bar3ha gaI thii| AcArya guNabhadrane likhA hai ki unake samavasaraNameM vajra, cAmara Adi eka sau daza gaNadhara the,do hajAra tIna sau dvAdazAMgake vettA the, do lAkha unahattara upAdhyAya zikSita the, daza hajAra avadhijJAnI the, bAraha hajAra kevala jJAnI the, daza hajAra tIna sau manaHparyaya jJAnI the, sohala hajAra ATha sau vikriyA Rddhike %3 - -
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 * caubIsa tIrthaGkara purANa * dhArI the aura nau hajAra cha: sau uttaravAr3I the| isa taraha saba milAkara tIna lAkha tIsa hajAra munirAja the| ratiSaNako Adi lekara cAra lAkha bIsa hajAra AryikAeM thIM, tIna hajAra zrAvaka the, pAMca lAkha zrAvikAeM thIM, asaMkhya deva deviyAM aura saMkhyAta tithaMca the| __bhagavAna padmaprabha antameM sammeda zikharapara phuNce| vahAM unhoMne eka hajAra muniyoMke sAtha pratimA yoga dhAraNa kiyA aura samasta yogoMkI pravRttiko rokakara zuddha AtmAke svarUpakA dhyAna kiyaa| usa samaya divya dhvani bihAra vagairaha saba banda ho gayA thaa| isa taraha eka mahInetaka pratimA yoga dhAraNa karaneke bAda ve phAlguna kRSNa caturthIke dina citrA nakSatrameM zAmake samaya zukla dhyAnake pratApase aghAtiyA karmokA kSaya kara mokSa sthAnako prApta hue / devoMne Akara unake nirvANa sthAnakI pUjA kii| bhagavAna padmaprabhake kamalakA cinha thaa| - bhagavAna supArzvanAtha - svAsthyaM yadAtyantika meSapuMsAM svArthoM na bhogaH paribhaMgurAtmA / tRSo'nuSaMgAnnaca tApa zAnti ritIdamAkhyadbhagavAna supaarshvH|| -svAmi samantabhadra AtmAkA svAsthya vahI hai jisakA phira anta na ho, vinAza na ho| | paMcendriyoMkA bhoga AtmAkA svArtha nahIM hai, kyoMki vaha bhaMgura hai nazvara hai| aura tRSNAkA anuSaMga saMsarga honeke kAraNa usase santApakI zAnti nahIM || hotI, aisA bhagavAna supArzvanAthane kahA hai:
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthakara purANa * 116 %3Domma - din madam HT [ 1 ] pUrvabhava paricaya dhAtakI khaNDa dvIpake pUrva videha kSetrameM sItA nadIke uttara kinAre para sukaccha deza hai| usake kSemapura nagarameM kisI samaya nandipeNa rAjA rAjya karatA thaa| vaha rAjA bahuta hI vidvAna evaM catura thaa| usane apanI caturAI se ajeya zatra oMko bhI vazameM kara liyA thaa| usakA bAhubala bhI apAra thaa| vaha raNakSetrameM niHzaGka hokara garajatA thA ki deva, dAnava, vidyAdhara naravIra jisameM zakti ho vaha mere sAmane aave| usakI striyAM apanI rUpa rAzi se svargIya sundariyoMko bhI lajjita karatI thiiN| vaha unake sAtha aneka tarahake zRGgAra sukha bhogatA huA apane yovanako saphala banAyA karatA thaa| yaha saba hote hue bhI vaha dharma kAryo meM hamezA sudRr3ha citta rahatA thA, isaliye usake koI bhI kArya aise nahIM hote the jo dhArmika niyamoMke viruddha hoN| kahanekA matalaba yaha hai ki vaha rAjA dharma artha aura kAmakA samAna rUpase pAlana karatA thaa| rAjya karate karate java bahuta samaya nikala gayA taba eka dina use sahasA vairAgya utpanna ho gayA jisase use samasta bhoga kAle bhujaGgakI taraha mAlUma hone lge| usane apane vizAla rAjyako vistRta kArAgAra samajhA / usI samaya usakA strI-putra Adise mamatva chUTa gyaa| usane socA ki 'yaha jIva arahaTakI ghar3Ike samAna hamezA hI cAroM gatiyoMmeM ghUmatA rahatA hai / jo Aja deva hai vaha kala niryaJca ho sakatA hai| jo Aja rAjya siMhAsana para baiThakara manuSyoMpara zAsana kara rahA hai vahI kala muTThI bhara annake liye ghara ghara bhaTaka sakatA hai / oha ! yaha saba hote hue bhI maine abhI taka isa saMsArase chuTakArA pAneke liye koI sudRr3ha kArya nahIM kiyaa| aba maiM zIghra hI mokSa prApti ke liye prayatna karUMgA" ityAdi vicAra kara usane dhanapati nAmaka putrako rAjya siMhAsana para baiThA diyA aura svayaM banameM jAkara arhannandana munirAjake pAsa jina dIkSA le lii| dIkSita honeke bAda usake pAsa kucha bhI parigraha nahIM % 3D THESTEROLAPSARi.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 * caubIsa tIrthara purANa * - - - - raha gayA thaa| dizAeM hI usake vastra the AkAza makAna dhA, patharIlI pRthvI zayyA thI, jaMgalake hariNa Adi jantu usake bandhu the, rAtameM asaMkhya tAre aura candramA hI usake dIpaka the / vaha saradI, garamI, aura varSAke duHkha bar3I zAntise saha letA thA / kSudhA, tRpA Adi parIpahoMkA sahanA aba usake liye koI bar3I bAta nahIM thii| usane AcArya arhannandanake pAsa rahakara gyAraha aMgoM kA adhyayana kiyA tathA darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoMkA cintavana kiyA, jisase usake jagatmeM dhArmika krAnti macA denevAlI tIrthakara nAmaka mahApuNya prakRtikA pandha ho gayA / isa taraha usane yahuta dinoM taka tapasyA kara khoTe karmAkA AnA-Amrava yanda kara diyA aura zubha karmoM kA AnA prArambha kraayaa| Ayuke antameM samAdhi pUrvaka zarIra chor3akara vaha madhyama graiveyAkake subhadra vimAnameM jAkara ahamindra huaa| vahAM usakI Ayu sattAisa sAgara pramANa dhI, zarIrakI UMcAI do hAthakI thI, lezyA zukla thii| vaha sattA. Isa hajAra varSa bIta jAne para eka yAra mAnasika AhAra grahaNa karatA thaa| aura sattAIsa pakSa bAda eka pAra sugandhita zvAsa lenA thaa| vahAM vaha icchA mAtrase prApta huI uttama dravyoMse jinendra devakI pratimAoMkI pUjA karatA aura svapaM mile hura devoMke mAtha taraha tarahakI tatvacarcAeM karatA thA / ___jo kahA jAtA hai ki 'sukhameM jAtA huA kAla mAlUma nahIM hotA' vaha bilkula satya hai / ahamindrako apanI bItatI huI AyukA panA nahIM claa| jaya sirpha chaha mAhakI Ayu pAkI raha gaI taba use maNimAlA Adi vastuoM para kucha phIkApana dikhaa| jisase usane nizcaya kara liyA ki aba mujhe yahAM se bahuta jaldI kUca kara naralokameM jAnA hogaa| use utanI vizAla Ayu vIta jAne para Azcarya huaa| usane socA ki 'maiMne apanA samasta jIvana yoM hI vitA ditA diyA, Atma kalyANakI ora kucha bhI prayatna nahIM kiyA, ityAdi vicAra kara usane adhika rUpase jina arcA Adi kArya karanA zurU kara diye / yaha ahamindra hI agrima bhavameM bhagavAn supArzvanAtha hogaa| aba jahAM utpanna hogA vahAMkA kucha hAla suniye| - - - .
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIyaGkara purANa * 121 - nandadimininemamalinimummmmmmmsin - [ 2 ] vartamAna paricaya jambU dvIpake bharata kSetrameM eka kAzI deza hai| usameM gaMgAke taTapara eka vArANasI-banArasa nAmakI nagarI hai| usa samaya usameM supratiSThita nAmaka mahArAja rAjya karate the| unako mahArAnIkA nAma pRthvIsenA thaa| donoM dampati sukhase rahate the| unake zarIrameM na koI roga thA, na kiso pratidvandIkI cintA hI thii| pAThaka Upara jisa ahamindrase paricita ho Aye haiM, usakI Aya jaya vahAM sirpha cha: mAhako bAkI raha gaI thI nabhIse yahAM mahArAja supratiSThake gharapara devoMne ratnoMkI varSA karanI zurU kara dI thii| kucha samaya bAda bhAdoM sudI chaThake dina vizAkhA nakSatra meM mahArAnI pRthvISaNane rAtrike pichale bhAgameM hAthI vRSabha Adi solaha svapna dekhe tathA antameM muMhameM praveza karatA huA eka suramya hAthI dekhaa| arthAt usI samaya vaha ahamindra deva paryAya chor3akara mAtA pRthavISeNake garbha meM aayaa| subaha hote hI jaba mahArAnIne patidevase svapnoMkA phala pUchA, taba unhoMne harSase pulakita badana hote hue kahA ki 'priye Aja tumhArA strI jIvana saphala huA aura merA bhI gRhastha jIvana niSphala nahIM gayA / Aja tumhAre garbha meM tIrthaMkara putrane avatAra liyA hai / yaha kahakara unhoMne rAnoke liye tIrthakarake agaNya puNyakI mahimA btlaaii| patidevake muMhase apane bhAvI putrakI mahimA sunakara mahArAnIke harSakA pAra nahIM rhaa| usI samaya deva deviyoMne Akara supratiSTha mahArAja aura pRthvISeNa mahArAnIkA khUba satkAra kiyaa| svargase sAthameM lAye hue vastrAbhUSaNose unheM alaMkRta kiyA tathA aneka prakArase garbhArohaNakA utsava mnaayaa| indrakI AjJAse aneka deva kumAriyAMko mAtAkI sevA karatI thiiN| jaba krama kramase garbha kAlake dina pUrNa ho gaye taba pRthvISaNane jyeSThazuklA dvAdazo ke dina ahamindra nAmake zubha yogameM putra ratna utpanna kiyA / putrakI. kAMtise samasta prasUti gRha prakAzita ho gayA thA isalie deviyoM ne jo dIpamAlA jalA rakhI thI, usakA sirpha maMgala zubhAcAra mAtra hI prayojana raha gayA thaa| janma hote hI samasta deva asakhya deva parivArake sAtha banArasa Aye aura vahAM mer - - 16
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 * caubIsa tothaGkara purANa * - - - - se bAla tIrthaMkarako lekara meru parvata para gaye / vahAM unhoMne pANDuka banameM pANDuka zilA para virAjamAna kara jina vAlakakA kSIra sAgarake jalase mahAbhiSeka kiyaa| vahIM gadya padyamayI bhASAse unakI stuti kii| anantara vahAMse vApisa Akara unhoMne jina bAlakako mAtAkI godameM de diyaa| bAlakakA mukhacandra dekhakara mAtA pRthvoSaNAkA Ananda sAgara laharAne lgaa| mahArAja supratiSThakI salAhase indrane bAlakakA nAma supArzva rkkhaa| usI samaya indrane apane tANDava nRtyase upasthita janatAko atyanta Anandita kiyA thaa| janmotsavake upalakSya meM bArANasI purIko jo sajAvaTakI gaI thI usake sAmane purandara purI-amarAvatI bahuta phIkI mAlUma hotI thii| utsava manAkara deva loga apane apane sthAnoM para vApisa cale gye| para indrakI AjJAse kucha deva bAlaka kA rUpa dhAraNakara hamezA bhagavAn supArzvanAthake pAsa rahate the jo ki unheM taraha tarahakI ceSTAoMse Anandita karate rahate the / mahArAja supratiSThake ghara bAlaka supArzvanAthake lAlana pAlana meM koI kamI nahIM thI, phira bhI indra svarga se mano-vinodake liye kalpavRkSake phUloM kI mAlAeM, manohara AbhUSaNa aura anokhe khilaune Adi bhejA karatA thaa| ___bAla supArzvanAtha bhI doyajake candramAkI taraha bar3hane lage / unake muMha para hamezA manda musakAna rahato tho / dhIre dhore samaya bItatA gyaa| bhagavAn supArzvanAtha bAlya avasthA pAra kara kumAra avasthAmeM pahuMce aura phira kumAra avasthA bhI pAra kara yauvana avasthAmeM phuNce| . __ chaThaveM tIrthaMkara bhagavAna padmaprabhake mokSa jAneke bAda nau hajAra karor3a sAgara bIta jAne para zrI supArzvanAtha hue the| unakI Ayu bIsa lAkha pUrva kI thI aura zarIrakI UMcAI do sau dhanuSa kI thii| ve apanI kAntise candramAko bhI lajita karate the| janmase pAMca lAkha pUrva bIta jAne para unheM rAjya milA / rAjya pAkara unhoMne prajAkA pAlana kiyA / ve hamezA sajjanoMke anugraha aura durjanoMke nigrahakA khyAla rakhate the| unakA zAsana atyanta lokapriya thA isaliye unheM jIvanameM kisI zatru kA sAmanA nahIM karanA par3A thaa| supraSThita mahArAjane Arya-kanyAoMke sAtha inakA vivAha kiyA - NASHAMALAMAALALA -
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthaGkara purANa * 123 - Hindain thaa| bhagavAn supArzvanAtha apanI manorama ceSTAoMse una Arya mahilAoMko hamezA harSita rakhate the| bIca bIcameM indra, nRtya goSTI, vAdya goSThI, saMgIta goSThI Adise vinoda karAkara bhagavAnako prasanna karatA rahatA thaa| usa samaya supArzvanAtha jo sukha bhogate the, zatAMza bhI kisI dUsareko prApta nahIM thaa| bhoga bhogate hue bhI ve unameM tanmatha nahIM hote the, isaliye unake bhogIya bhoga nUtana karma bandhake kAraNa nahIM hote the| isa taraha sukha pUrvaka rAjya karate hue jaba unakI Ayu bIsa pUvAGga kama eka lAkha pUrvakI raha gaI taba unheM kisI kAraNavaza saMsArake bar3hAnevAle viSaya bhogoMse virakti ho gaI / unhoMne apanI pichalI Ayuke vyartha bIta jAne para ghora pazcAttApa kiyA aura rAjya kArya, gRhasthI putra mitra Adi sabase moha chor3akara banameM jA tapa karanekA dRr3ha nizcaya kara liyaa| laukAntika devoMne bhI Akara unake vicAroM kA samarthana kiyA / deva deviyoMne nairAgya varddhaka ceSTAoMse tapaH kalyANakakA utsava manAnA prArambha kiyaa| bhagavAna supArzvanAtha rAjyakA bhAra putrako sauMpakara devanirmita 'manogati' nAmakI pAlakIpara savAra hue / deva usa pAlakI ko banArasake samIpavartI sahetuka banameM le gye| pAlakIse utarakara unhoMne gurujanoMkI sammati pUrvaka jyeSTha zuklA dvAdazIke dina vizAgvA nakSatra meM zAmake samaya "onamaHsiddhebhyaH" kahate hue digambara dIkSA dhAraNa kara lii| unake sAthameM eka hajAra rAjA aura bhI dIkSita the| munirAja supArzvanAthane dIkSita hote hI itanA ekAgra dhyAna kiyA thA jisase unheM usI samaya aneka RddhiyAM aura manaHparyaya jJAna prApta ho gayA thaa| do dinoMke upavAsake bAda ve AhAra leneke liye somakheTa nAmake nagarameM gaye / vahAM rAjA mahendradattane par3agAha kara navadhA bhaktipUrvaka AhAra diyaa| pAtradAnake prabhAvase rAjA mahendradattake gharapara devoMne paMcAzcarya prakaTa kiye| bhagavAna supArzvanAtha AhAra lekara banameM lauTa aaye| tadanantara nau varSAMtaka unhoMne chamastha avasthAmeM maunapUrvaka rahakara tapazcaraNa kiyaa| ____ eka dina ve usI sahetuka banameM do dinoMke upavAsakA niyama lekara zirISa vRkSake nIce virAjamAna hue| vahIM para unhoMne kSapaka zreNI car3hakara
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 * caubIsa tIthaGkara purANa * -na kramase adhAkaraNa, apUrvakaraNa aura anivRttikaraNa rUpa bhAvoMse mohanIya karmakA kSayakara bAravAM kSINamoha guNasthAna prApta kiyaa| aura usake antameM jJAnAvaraNI, darzanAvaraNI aura antarAya ina tIna ghAtiyA karmAkA kSaya kara kevala jJAna prApta kara liyaa| aba tInoM loka aura tInoM kAlake ananta padArtha unake sAmane hastAmalakavat jhalakane lge| devoMne Akara kaivalya prApti kA utsava kiyaa| indrakI AjJA pAkara kuverane vistRta samavasaraNa bnaayaa| usake bIcameM sthita hokara pUrNajJAnI yogI bhagavAn supArzvanAthane apanI mauna mudrA bhaMgakI-divya upadeza diyaa| samyagdarzana, samyagjJAna, samyakcAritra, uttama kSamA Adi Atma dharmoMkA svarUpa smjhaayaa| caturgati rUpa saMsArake duHkhoMkA varNana kiyA, jisake bhayase zrotAoMke zarIrameM romAMca ho Aye / kitane hI Asanna bhava nara nAriyoMne muni AryikAoMke vrata grahaNa kiye| aura kitane hI puruSa striyoMne zrAvaka-zrAvikAoMke vrata dhAraNa kiye / upadeza ke bAda indrane unase anya kSetroMmeM vihAra karane ke liye prArthanA kI thI avazya, para vaha prArthanA niyogakI pUrtimAtra hI thI. kyoMki unakA vihAra svayaM hotA hai / aneka dezoMmeM ghUma kara unhoMne dharmakA khUba pracAra kiyaa| asaMkhya jIva rAziko saMsArake duHkhoMse chuTAkara mokSake ananta sukha prApta kraaye| aneka jagaha vihAra karanese unakI ziSya paramparA bhI bahuta adhika ho gaI thii| kitanI ? suniye unake samavasaraNameM cala Adi paMcAnave gaNadhara the, do hajAra tIsa gyAraha aGga aura caudaha pUrvoke jJAtA the, do lAkha cavAlIsa hajAra nau sau bIsa: zikSaka the, nau hajAra avadhi jJAnI the, gyAraha hajAra kevala jJAnI the, pandraha hajAra tIna sau vikriyA Rddhike dhAraka the, nau hajAra eka sau pacAsa manAparyaya jJAnI the aura ATha hajAra chaha sau vAdo the| isa taraha saba milakara tIna lAkha munirAja the| inake sivAya mInAryA ko Adi lekara tIna lAkha tIsa hajAra AryikAeM thiiN| tIna lAkha zrAvaka, pAMca lAkha zrAvikAeM asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAta tithaMca the| vihAra karate karate jaba unakI Ayu sirpha eka mAha bAkI raha gaI, tatha
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 125 ve sammeda zikharapara pahuMce aura vahAM yoga nirodha kara pratimAyogase virAjamAna ho gye| vahIMse unhoMne zukla dhyAnake antima bheda sUkSmA kiyaa| prati pAtI aura vyuparata kriyA nivartIke dvArA aghAtiyA catuSkakA nAzakara phAlguna zuklA saptamIke dina vizAkhA nakSatrameM sUryodayake samaya eka hajAra muniyoM ke sAtha sAtha mokSa prApta kara liyaa| devoMne Akara unake nirvANa kSetrakI pUjA kii| bhagavAna candraprabha sampUrNaH kimayaM zaracchazadharaH kiM vArpito darpaNaH sarvArthAvaMgateH kimeSa vilasatpIyUSapiNDaH pRthuH| kiM puNyANumayazcayo'ya miti yadvaktrAmbujaM zaMkyateH ___ so'yaMcandra jinastamo vyapaharannaM ho bhayAdrakSatAt // AcArya guNabhadra "kyA yaha zaradaRtukA pUrNa candramA hai ? athavA saba padArthoM ko jAnaneke liye rakkhA huA darpaNa hai ? kyA yaha zobhAyamAna amRtakA vizAlapiNDa hai ? yA puNya paramANuoMkA banA huA piNDa hai| isa taraha jinake mukha kamalako dekhakara zaMkA hotI hai, ve zrIcandraprabha mahArAja tama ajJAnako naSTa karate hue pAparUpI bhayase hama sabakI rakSA kreN| pUrvabhava varNana asaMkhyAta dvIpa samudroMse ghire hue madhya lokameM eka puSkara dvIpa hai| usake bIcameM cUDIke AkAravAlA mAnuSottara parvata par3A huA hai, jisase usake do bheda ho gaye haiN| unameMse pUrvArdha bhAgataka hI manuSyoMkA sadbhAva pAyA jAtA hai| puSkarAdha dvIpameM kSetra vagairahakI racanA dhAtakI khaNDakI taraha hai arthAt
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 * cauvIsa tIrthaGkara purANa * - jambUdvIpase dUnI hai| unameM pUrva aura pazcima dizAmeM do maMdara-meru parvata haiN| pUrva dizAke memase pazcimakI ora eka bar3A bhArI videha kSetra hai| usameM sItA nadIke uttara taTapara eka sugandhi nAmakA deza hai jo haraeka taraha se sampanna hai| usameM zrIpura nAmakA nagara thA, jisameM kisI samaya zrISeNa nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| vaha rAjA yahuna ho balavAna thA, dayAlu thA, dharmAtmA thA, nItijJa thA / vaha hamezA soca-vicAra kara kArya karatA jisase use kabhI kArya kara cukanepara pazcAttApa nahIM karanA par3atA thaa| usakI mahArAnIkA nAma zrIkAntA thA / zrIkAntAne apane divya saundaryase kAma kAminI-ratiko bhI parAjita kara diyA thaa| donoM dampatiyoMkA paraspara aTUTa prema thaa| zarIra svastha aura sundara thA dhana sampattikI kamI nahIM thI aura kisI zatrukA khaTakA nahIM thA, isaliye ve apaneko sabase sukhI samajhate hue samaya bitAte the| dhIre dhIre zrIkAntAkA yauvana samaya vyatIta hone ko AyA, para usake koI santAna nahIM huI / isaliye vaha hamezA dukhI rahatI thii| eka dina rAnI zrIkAMtA kucha saheliyoMke sAtha mamAnako chatapara baiThakara nagarakI zobhA nihAra rahI thI ki usakI dRSTi geMda khelate hue seThake lar3akoMpara pdd'ii| lar3akoMko dekhate hI use putra na honekI cintAne dhara dvaayaa| usakA prasanna mukha phUlasA murajhA gayA, mukhase doghe aura garma garma zvAseM nikalane lagI, AMkhoMse AMsuoMkI dhArA baha niklii| usane bhagna-hRdayase socA-jisake ye putra haiM usI strIkA janma saphala hai / sacamuca, phalarahita latAke samAna vandhyA-phala rahita strIkI koI zobhA nahIM hotI hai| saca kahA hai ki putrake binA sArA saMsAra zUnya dikhatA hai, ityAdi vicAra kara vaha chatase nIce utara AI aura aura khinna citta hokara zayanAgArameM par3a rhii| jaba saheliyoM dvArA rAjAko usake khinna honekA samAcAra milA taba vaha zIghra hI usake pAsa pahuMcA aura komala zabdoMmeM duHkhakA kAraNa pUchane lgaa| bahuta bAra pUchanepara bhI jaba zrIkAntAne koI javAba nahIM diyA taba usakI eka sahelIne, joki hRdayakI bAta jAnatI thI, rAjAko chataparakA samasta vRttAnta kaha sunaayaa| sunakara use bhI duHkha huA para kara hI kyA sakatA thA ? Akhira dhairya dhAraNa kara rAnIko
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakSara purANa * 127 - mIThe zabdoMmeM samajhAne lagA ki 'jo vastu manuSyake puruSArtha se siddha nahIM ho sakatI, usakI cintA nahIM karanI cAhiye / karmoM ke Upara kisakA vaza hai ? tumhIM kaho, kisI tIvra pApakA udaya hI putra-prApti honekA ghAdhaka kAraNa, hai isaliye pAtra dAna, jinapUjana vrata upavAsa Adi zubha kArya karo jisase azubha karmAkA bala naSTa hokara zubha karmAkA bala bddh'e| prANanAthakA upadeza sunakara zrIkAntAne bahuta kucha aMzoMmeM putra na honekA zoka chor3a diyA aura paralekI apekSA bahuta adhika pAtradAna Adi zubhakriyAeM karane lgii| ___eka dina rAjA zrISeNa mahArAnI zrIkAntAke sAtha vanameM ghUma rahA thA ki vahAMpara usakI dRSTi eka munirAjake Upara par3I, usane rAnIke sAtha sAtha unheM namaskAra kiyA aura dharma zravaNa karanekI icchAse unake pAsa baiTha gyaa| munirAjane sAragarbhita zabdoMmeM dharmakA vyAkhyAna kiyA, jisase rAjAkA mana bahuta hI harSita huaa| dharmazravaNa karaneke bAda usane munirAjase pUchA-'nAtha ! maiM isa taraha kavataka gRha jaMjAla meM phaMsA rahU~gA ? kyA kabhI mujhe digambara mudrA dhAraNa karanekA saubhAgya prApta hogA?" uttarameM munirAjane kahA rAjana ! tumhAre hRdayameM hamezA putrakI icchA banI rahatI hai so jabataka tumhAre putra na hogA tavanaka vaha icchA tumhArA piMDa na chodd'egii| ghasa, putrakI icchA ho tumhAre muni banane meM vAdhakakaraNa hai| ApakI isa hRdayavallabhA zrIkAMtAne pUrvabhavameM garbhabhArase pIr3ita eka nUnanayubatiko dekhakara nidAna kiyA thA ki 'mere kabhI yauvana avasthAmeM santAna na ho'| isa nidAnake kAraNa hI abataka isake putra nahIM huA hai / para aba nidAna vadhake kAraNa baMdhe hue duSkarmokA phala dUra honevAlA hai, isaliye zIghra hI isake putra hogA / putrako rAjya dekara Apa bhI dIkSita ho jAveMge yaha kahakara unhoMne mAhAtmya batalAkara rAjA rAnIke liye ASTAnhikA vrata diyaa| rAja dampatI munirAjake dvArA diye hue vratako hRdaya se svIkAra kara gharako vApisa lauTa aaye| jaba ASTAhika parva AyA taba donoMne abhiSeka pUrvAka siddha yantrakI pUjAkI aura ATha dinataka yathAzakti upavAma kiye jinase unheM asIma puNya karmakA bandha huaa| - -
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 * caubIsa tIthara purANa * - kucha dinoM yAda rAnI zrIkAntAne rAtrike pichale bhAgameM hAthI, siMha. candramA aura lakSmIkA abhiSeka ye cAra svapna dekhe / usI samaya usake garbhAdhAna ho gyaa| dhIre dhIre usake zarorameM garbhake cinha prakaTa ho gaye, zarIra pANDu varNa ho gayA, AMkhoMmeM kucha harApana dIkhane lagA, snana stUpa aura kRSNa mukha ho gaye / udara bhArI ho gayA aura jimhAI Ane lgii| priyatamAke zarIrameM garbhake cinha prakaTa hue dekhakara rAjA zrISaNa bahuta hI harSita hotA thA nava mAha bAda usake putra utpanna huaa| rAjAne putrakI utpattikA khUba utsava kiyA --yAcakoMko manacAhA dAna diyA, jina pUjana Adi puNya karma karAye / Dhalato avasthAmeM putra pAkara zrIkAntAko kitanA Ananda huA hogA yaha tuccha lekhanIse nahIM likhA jA sktaa| rAjAne bandhu bAndhavoMkI salAhase putrakA nAma zrIvarmA rakkhA / zrIvarmA dhIre dhIre bar3hane lgaa| jaise jaise usakI avasthA bar3hatI jAtI thI vaise vaise hI usake guNoMkA vikAza hotA jAtA thA ja vakumAra rAjya kArya saMbhAlaneke yogya ho gayA taba rAjA usapara rAjya kA bhAra chor3akara abhilASita bhoga bhogane lgaa| eka dina vahAke zivaMkara nAmaka ugavanameM zrIprabha nAmaka munirAja Aye / banamAlone rAjAke liye muni Agamana kA samAcAra sunaayaa| rAjA zrISeNa bhI harSita citta hokara muni candanAke liye gyaa| vahAM munirAjake muhase dharmakA svarUpa aura saMsArakA duHkha sunakara usake hRdayameM vairAgya utpanna ho gayA jisase usane zrIvarmAko rAjya dekara zIghra hI jina dIkSA dhAraNa kara lI / zrIvarmA rAjya pAkara bahuta prasanna nahIM huA kyoMki vaha hamezA udAsIna rahatA thaa| usakI yahI icchA banI rahatI thI ki maiM kaba sAdhuvRtti dhAraNa kruuN| para paristhiti devakara use rAjya svIkAra karanA par3A thaa| zrIvarmA bahuta hI catura puruSa thaa| usane jisa taraha vAdya zatruoMko jItA thA usI taraha kAma, krodha Adi antaraGga zatruoM ko bhI jIta liyA thaa| eka dina zrIvo parivArake kucha logoMke sAtha makAnakI chata para baiThakara prakRtikI anUThI zobhA dekha rahA thA ki itanemeM AkAzase ulkApAta huaa| use dekhakara usakA citta sahasA virakta ho gyaa| usane ulkAkI taraha -
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubosa tIthaGkara purANa * saMsArake saba padArthoM kI asthiratAkA vicArakara dIkSA dhAraNa karanekA dRr3ha nizcaya kara liyA aura dUsare dina zrIkAnta nAmaka bar3e putrake liye rAjya dekara zrI. prabha AcAryake pAsa digambara dIkSA le lI / antameM vaha zrIprabha nAmaka parvata para sanyAsa pUrvaka zarIra chor3akara pahale svargake zrIprabha vimAna meM zrIdhara nAmakA deva huaa| vahAM usakI do sAgarako Ayu thI, sAta hAthakA divya vaikifuka zarIra thA, pIta lezyA thI / vaha do hajAra varSa bAda mAnasika AhAra letA aura do pakSa vAda zvAsocchvAsa karatA / use janmase hI avadhi jJAna thA aNimA mahimA Adi RddhiyAM prApta thIM / vahAM vaha aneka devAGganAoMke sAtha icchAnusAra krIr3A karatA huA sukhase samaya bitAne lagA / dhAtakI khaNDa dvIpameM dakSiNakI ora eka iSvAkAra parvata hai / usake pUrva bharata kSetrake alakA nAmaka dezameM eka ayodhyA nAmakI nagarI hai / usameM kisI samaya ajitaMjaya nAmakA rAjA rAjya karatA thA / usakI strIkA nAma ajitasenA thA / eka dina rAtameM ajitasenAne hAthI, baila, siMha, candramA sUrya, padma, sarovara, zaGkha aura jalase bharA huA ghaTa ye ATha svapna dekhe / saverA hote hI usane patideva mahArAja ajitaMjayase svapnoMkA phala pUchA / taba unhoMne kahA - ki 'Aja tumhAre garbhameM kisI puNyAtmA jIvane avataraNa kiyA hai / ye svapna usIke guNoMkA suyaza varNana karate haiM / vaha hAthIke dekhane se gambhIra, baila aura siMhake dekhanese atyanta balavAna, candramAko dekhanese sabako prasanna karane vAlA, sUryake dekhanese tejasvI, padma-sarovarake dekhanese zaMkha, cakra Adi battIsa lakSaNoMse zobhita, zaMkhake dekhanese cakravartI aura pUrNa ghaTake dekhanese nidhiyoMkA svAmI hogaa| svapnoMkA phala sunakara rAnI ajitasenAko apAra harSa huA / 126 pAThaka yaha jAnaneke liye utsuka hoMge ki ajitasenAke garbha meM kisa puNyAtmAne avataraNa liyA hai| usakA uttara yaha hai ki Upara pahale svargake zrIprabha vimAna meM jisa zrIdhara devakA kathana kara Aye haiM, vahI vahAMkI Ayu pUrNa kara mahArAnI ajitasenAke garbha meM AyA hai / garbha kAla vyatIta honepara rAnIne zubha muhurtameM putra ratna paidA kiyA, jo bar3A hI puNyazAlI thA / rAjA 17
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 * caubIsa tIrthakara purANa * - - ne usakA nAma ajita senA rkhaa| ajitasena par3e pyArase pAlA gyaa| jaba usakI avasthA yogya ho gaI tava rAjA ajitaMjayane use yuvarAja banA diyA aura taraha tarahakI rAjanItikA upadeza diyaa| - eka dina mahArAnI ajitaMjaya yuvarAja ajitasenake sAtha rAja sabhAmeM yaiThe hue the ki itane meM vahAMse eka candra ruci nAmakA asura niklaa| jyoMhI usakI dRSTi yuvarAjapara par3I tyoMhI use apane pUrva bhavake bairakA smaraNa ho aayaa| vaha krodhase kAMpane lagA, usakI AMkheM lAla ho gaI aura bhauMhe tteddh'ii| 'badalA cukAneke liye yahI samaya yogya hai aisA socakara usane samasta sabhA ke logoMko mAyAse mUrchita kara diyA aura yuvarAjako uThAkara AkAzameM le gyaa| idhara jaba mAyA mULa dUra huI taba rAjA ajitaMjaya pAsameM putrako na pAkara bahuta dukhI hue| unhoMne usa samaya hRdayako pAnI pAnI kara denevAle zabdoMmeM vilApa kiyA para koI kara hI kyA sakatA thaa| cAroM ora vegazAlI ghur3asavAra chor3e gaye, guptacara chor3e gaye para kahIM usakA patA na claa| usI dina jaba rAjA putrake virahameM sadana kara rahA thA taba AkAzase koI tapobhUSaNa nAmake munirAja rAjasabhAmeM Aye / rAjAne unakA yogya satkAra kiyaa| munirAjake Agamanase use itanA adhika harSa huA thA ki vaha usa samaya putrake, hare jAnekA bhI dukha bhUla gayA thaa| usane namra vANImeM munirAjakI stuti kii| 'dharmavRddhirastu' kahate hue munirAjane kahA - rAjan ! maiM avadhijJAna rUpI lovanase tumheM vyAkula dekhakara saMsArakA svarUpa batalAneke liye AyA huuN| saMsAra vahI hai jahAMpara iSTa viyoga aura aniSTa saMyoga huA karate haiN| azubha karmake udayase prAyaH samasta prANiyoMko inTakA viyoga aura aniSTa kA saMyoga huA karatA hai / Apa vidvAna haiM isaliye Apako putra viyogakA duHkha nahIM karanA cAhiye / vizvAsa rakhiye, ApakA putra kucha dinoMmeM bar3e vaibhavake sAtha Apake pAsa A jaayegaa| itanA kahakara munirAja tapobhUSaNa AkAza mArgase bihAra kara gaye aura rAjA bhI zoka-Azcarya pUrvaka samaya bitAne lge| aba sunie yuvarAjakA hAla candraruci asura yuvarAjako sabhA kSetrase uThAkara AkAzameM le gayA aura -
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthakara purANa 131 anima3 3333D vahAM usake mAraneke liye upayukta sthAnakI talAza karane lagA / antameM usane bahuta jagaha talAza karaneke bAda yuvarAjako magaramaccha Adise bhare hue eka manorama nAmake tAlAbameM AkAzase paTaka diyA aura Apa nizcinta ho kara apane ghara calA gyaa| yuvarAjako usane bahuta UMcese paTakA avazya thA para puNyake udayase use koI coTa nahIM lagI / vaha apanI bhujAoMse tairakara zIghra hI taTapara A gayA / tAlAbase nikalate hI use cAroM ora bhayAnaka jaGgala dikhalAI pdd'aa| usameM vRkSa itane ghane the ki dina meM bhI vahAM sUryakA prakAza nahIM phaila pAtA thaa| jagaha jagaha para siMha, vyAghra, Adi duSTa jIva garaja rahe the| itanA saba honepara bhI alpavayaska yuvarAjane dhairya nahIM chodd'aa| vaha eka saMkIrNa mArgase usa bhayAnaka aTavImeM ghusA / kucha dUra jAnepara use eka parvata milaa| aTavIkA anta jAnane ke liye jyoMhI vaha parvatapara car3hA tyoM hI vahAM varSAtake medhake samAna kAlA eka puruSa usake sAmane AyA aura krodhame garaja kara kahane lagA-ki kauna hai tU ? jo maranekI icchAse mere sthAnapara AyA hai| jahAM sUrya aura candramA bhI pAdacAra kiraNoMkA phailAva nahIM kara sakate vahAM terA Agamana kaisA ? maiM daitya hU~, isI samaya tujhe yamaloka pahuMcAye detA huuN| usake vacana sunakara kumArane haMsate hue kahA ki Apa bar3e yoddhA mAlUma hote haiM / isa bhISaNa aTavIpara ApakA kyA adhikAra hai ? yahA~kA rAjA to koI mRgarAja honA cAhiye para kumArake zAntimaya vArtAlApa kA usapara kucha bhI asara nahIM pdd'aa| vaha pahalekI taraha hI yadvA tadvA bolatA rahA / tava kumArako bhI krodha A gyaa| donoMmeM DaTakara mallayuddha huaa| dhana deviyAM jhAr3iyoMse chipakara donoMkI yuddha lIlAeM dekha rahI thiiN| kucha samaya bAda kumArane use bhUpara pachADaneke lie uThAyA aura AkAzameM ghumAkara pachA. r3anA hI cAhate the ki usane apanA mAyAvI veSa chor3a diyA aura asalI rUpa meM prakaTa hokara kahane lagA-ghasa, kumAra ! maiM samajha gayA ki Apa bahuta hI balavAna puruSa haiM / usa mAMko dhanya hai jisane Apa jaisA putra utpanna kiyaa| maiM hiraNa nAmakA deva hU~, akRtima caityAlayoMkI candanAke lie gayA thaa| vahAM se lauTakara yahAM AyA thA aura kRtima veSase yahAM maiMne ApakI parIkSA kii|
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * Apa parIkSA meM pAsa ho gye| Apa dhIra hoM, vIra hoM, gambhIra hoN| maiM Apake guNoMse atyanta prasanna huuN| aba Apa kucha bhI cintAna kIjie, Apa vizAla vaibhavake sAtha kucha dinoMmeM hI apane pitAke pAsa pahuMca jAyeMge / aba suniye, maiM Apake janmAntarakI kathA kahatA hU~: 132 isa bhavase pUrva tIsare bhavameM Apa sugandhi dezake rAjA the, ApakI rAjadhAnI 'zrIpura' thii| vahAM Apa zrIvarmA nAmase prasiddha the| usI nagarameM zazI aura sUryanAmake do kisAna rahate the / eka dina zazIne gharameM sandhi kara sUryakA dhana haraNa kara liyA / jaba sUryane Apase nivedana kiyA taba Apane patA calAkara zazIko khUba piTavAyA aura sUryakA dhana vApisa dilavA diyA / piTate piTate zazI mara gayA jisase vaha candraruci nAmakA asura huA hai aura sUrya mara kara maiM hiraNya nAmakA deva huA hU~ / pUrvabhavake vairase hI candraruci ne haraNakara Apake liye kaSTa diyA hai aura maiM upakArase kRtajJa hokara ApakA mitra huA hU~" itanA kahakara vaha deva antarhita ho gyaa| vahAMse kumAra thor3A hI calA thA ki vaha vizAla aTavI jisake ki antakA patA nahIM calatA thA samApta ho gii| yuvarAjane yaha saba usa devakA hI prabhAva samajhA / aTavIse nikala kara yaha pAsake kisI dezameM phuNcaa| vahAM usane dekhA ki samIpavartI nagarase bahutase paurajana ghabar3Aye hue bhAge jA rahe haiN| jAnanekI icchAse usane kisI manuSyase bhAganekA kAraNa pUchA / uttarameM manuSyane kahA- 'kyA AkAzase par3a rahe ho, jo aparicitase banakara pUchate ho / ' taba yuvarAjane kahA - 'bhAI ! maiM paradezI AdamI hUM, mujhe yahAMkA kucha bhI hAla mAlUma nahIM hai / anucita na ho to batalAnekA kaSTa kIjiye / ' yuvarAjakI namra aura madhura vANI se prasanna hokara manuSyane kahA- 'to, suniye - 'yaha ariMjaya nAmakA deza hai, yaha sAmanekA nagara isakI rAjadhAnI hai, isakA nAma vipula hai / yahAM jayavarmA nAmake rAjA rAjya karate haiM unakI strIkA nAma jayazrI hai / ina donoM ke eka zaziprabhA nAmakI lar3akI hai jo saundarya sAgarameM tairatI huI sI jAna par3atI hai / kisI deza ke mahendra nAmake rAjAne mahArAja jayavarmA se zaziprabhA kI yAcanA kI / jayavarmA usake sAtha zaziprabhAkI zAdI karaneke liye taiyAra 1 1
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 133 - sa ho gaye para eka nimatta jJAnIne 'mahendra alpAyu hai' kahakara unheM vaisA karanese roka diyaa| rAjA mahendrako yaha bAta sahya nahIM huI isaliye vaha ghar3I bhArI senAko lekara mahArAja jayavarmAse lar3akara jabaradastI zaziprabhAko haraneke liye AyA hai| usakI senAne vipulapurako cAroM orase ghera liyA hai / jayavarmAke pAsa utanI senA nahIM hai jisase vaha mahendrakA mukAbilA kara ske| usake sainika nagarameM Udhama macA rahe haiM isaliye samasta puravAsI Dara kara vAhira bhAge jA rahe haiN| aba vaza, mujhe bahuta dUra jAnA hai" itanA kaha kara vaha manuSya bhAga gyaa| yuvarAja jaba kutUhala pUrvaka vizAla purakI sImA para pahuMce aura usake bhItara jAne lage taba rAjA mahendrake sainikoMne unheM bhItara jAnese rokA jisase unheM krodha A gyaa| yuvarAjane vahIM para kisI ekake hAthase dhanuSavANa chInakara rAjA mahendrasiMhase yuddha karanA prArambha kara diyA aura thor3I dera meM use dharAzAyI banA diyaa| zatrukI mRtyu sunakara jaya varmA bahuta hI prasanna hue| ve kumArako bar3e Adara satkArase apane ghara liyA le gye| vahAM zazi prabhA yuvarAja para Asakta ho gii| rAjA jaya varmAko jaba isa bAtakA patA calA taba usane harSapUrvaka yuvarAjake sAtha zaziprabhAkA vivAha karanA svIkAra kara liyaa| yuvarAja kucha dinoM taka vahIM rahe aaye| vijayAI girikI dakSiNa zreNImeM eka Aditya nAmakA nagara hai jo apanI zobhAse Aditya-vimAna sUrya-vimAnako bhI jItatA hai| usameM dharaNI-dhvaja 'nAmakA vidyAdhara rAjya karatA thaa| dharaNIdhvajane apane pauruSase samasta vidyAdharoMko apane AdhIna banA liyA thaa| eka dina vaha rAjasabhAmeM baiThA huA thA ki vahAM para eka kSullakajI Aye rAjAne unakA khar3e hokara svAgata kiyA aura unheM UMce Asana para baitthaayaa| yAtacIta hote hote kSullakajIne kahA ki 'ariMjaya dezake vipula nagarake rAjA jayavarmAke eka zaziprabhA nAmakI kanyA hai / jisake sAtha usakA vivAha hogA vaha tumheM mArakara bharata-kSetrakA pAlana kregaa'| kSullakake vacana sunakara rAjA dharaNIdhvajako bahuta duHkha huaa| jaba kSullakajI cale gaye taba usane kucha mantriyoMkI salAhase vidyAdharoMkI bar3I bhArI senAke sAtha jAkara vipula nagarako ghera liyA aura vahAMke rAjA jaya mayasamma V
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 * caubIsa tIrthakara purANa * varmAke pAsa dUta bhejakara saMdezA kahalAyA ki tumane jo eka videzI lar3akeke sAtha zaziprabhAkI zAdI karanA svIkAra kara liyA hai vaha ThIka nahIM hai kyoMki jisake kula, bala, pauruSa vagairahakA kucha bhI patA nahIM hai usake sAtha lar3akI kI zAdI kara dene se sivAya apayazake kucha bhI hAtha nahIM lagatA isaliye tuma zIghra hI zaziprabhAkA vivAha mere sAtha kara do" jayavarmAne 'cAhe kulIna ho yA akulIna' dI huI kanyA phira kisI dUsareko nahIM dI jA sakatI' kaha kara inako vApisa kara diyA aura lar3AIkI taiyArI karanI zurU kara dii| jayavarmAko yuddhake liye cintita dekha kara yuvarAja ajitasenane kahA ki 'Apa mere rahate hue jarA bhI cintA na kIjiyegA maiM ina gIdar3oMko abhI mAra kara bhagAye detA hU~, aisA kahakara yuvarAjane hiraNyaka devakA jisakA ki pahale aTavImeM varNana kara cuke haiM smaraNa kiyA / smaraNa karate hI vaha divya astra zastroMse bharA huA eka ratha lekara yuvarAjake pAsa A gayA / samasta nagara vAsiyoMko Azcaryase cakita karate hue yuvarAja ajitasena usa ratha para savAra hue| hiraNyaka deva caturAI pUrvaka rathako calAne lgaa| vidyAdharendra dharaNI-dhvaja aura kumAra ajita senakI jamakara lar3AI huii| antameM kumArane use mAra diyA jisase usakI samasta senA bhAga khar3I huii| kArya ho cukane para yuvarAjane sammAna pUrvaka hiraNyaka devako vidA kiyA aura dhUma dhAmase nagarameM praveza kiyaa| kumArakI anupama vIratA dekhakara samasta puravAsI harSase phUle na samAte the / rAjAjayavarmAne kisI dina zubha muhUrtameM yuvarAjake sAtha zazi.. prabhAkA vivAha kara diyaa| vivAhake bAda yuvarAja kucha dina taka vahIM rahe Aye aura zaziprabhAke sAtha aneka kAma kautUhala karate rhe| phira kucha dinoM bAda ayodhyA purI vApisa A gye| pitA ajitaMjayane badhU sahita Aye huye putrakA bar3e utsavake sAtha nagarameM praveza kraayaa| putrakI vIra ceSTAe suna sunakara mAtA pitA bahuta hI harSita hote the| kisI eka dina azoka nAmake banameM svayaM prama tIrthaGkarakA samavasaraNa AyA / banamAlIse jaba rAjAko isa bAtakA patA calA taba ve zIghra hI tIrthazvarakI bandanAke liye gye| vahAM jAkara unhoMne ATha prAtihAryoMse zobhita - -
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIthaGkara purANa * 135 svayaMprabha jinendrako namaskAra kiyA aura namaskAra kara manuSyoMke koThemeM baiTha gye| jinedrake sukhase saMsArakA svarUpa sunakara ve itane prabhAvita hue ki vahIM para gaNadhara mahArAjase dIkSA lekara tapa karane lge| ___ yuvarAja ajitasenako pitAke viyogase bahuta dukha huA para saMsArakI rItikA vicAra kara ve kucha dinoM bAda zAnta ho gaye / mantrimaNDalane yuvarAja kA rAjyAbhiSeka kiyaa| udhara mahArAja ajitajaya ko kevala jJAna prApta huA aura idhara ajita senakI AyudhazAlAmeM cakraratna prakaTa huA / 'pahale dharma kArya hI karanA cAhiye' aisA socAra ajitasena pahale ajitaMjaya mahArAjake kaivalya mahotlavameM zAmila hue| phira vahAMse Akara digvijayake liye gye| usa samaya unakI vizAla senA eka laharAte hue samudrakI taraha mAlUma hotI thii| saba senAke Age cakra ratna cala rahA thaa| krapa kramase unhoMne samasta bharatakSetrakI yAtrA kara use apane AdhIna banA liyaa| jaba cakradhara ajitasena digvijayI hokara vApisa lauTe tava hajAroM mukuTa baddha rAjAoMne unakA svAgata kiyA / rAjadhAnI ayodhyAmeM Akara ajitasena mahArAja nyAya pUrvaka prajAkA pAlana karane lge| ___ inake rAjyameM kabhI koI khAne pIneke liye duHkhI nahIM hotA thaa| eka dina inhoMne mAsopacAsI ariMdama mahArAjake liye AhAra dAna diyA jisase devoMne inake ghara paJcAzcarya prasTa kiye the| saca hai--pAtra dAnase kyA nahIM hotA ? kisI dina rAjA ajitasena vahAMke manohara nAmaka udyAnameM guNaprabha tIrthaGkarakI vandanA karaneke liye gaye the| vahAM para unhoMne tIrthaGkarake sukhase dharmakA svarUpa sunA, apane bhavAntara pUche, aura cAroM gatiyoMke duHkha sune jisase unakA hRdaya bahuta hI virakta ho gyaa| nidAna unhoMne jitazatru putrako rAjya dekara aneka rAjAoMke sAtha jina dIkSA dhAraNa kara lii| unhoMne aticAra rahita napazcaraNa kiyA aura Ayuke antameM namAstilaka nAmaka parvata para samAdhipUrvaka zarIra chor3akara solahaveM acyuta svargake zAnti kAra vimAnameM indra pada prApta kiyaa| vahAM unakI Ayu bAIsa sAgara kI thI, tIna hAthakA zarIra thA, zukla lezyA thI, ve bAIsa hajAra varSa bIta jAne para eka bAra mAnasika AhAra
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 * caubIsa tIthaGkara purANa DISRORLDRENITIALIATEASURRORTTVARTA grahaNa karate aura bAIsa pakSa vAda eka bAra zvAsa lete the| unheM janmase hI avadhi jJAna thA, ve tInoM lokoMmeM icchAnusAra ghUma sakate the| isa taraha vahAM cirakAla taka svargIya sukha bhogate rhe| - dhIre dhIre unakI bAIsa sAgara pramANa Ayu samApta ho gaI para unhe kucha patA nahIM claa| ThIka kahA hai-'sAtA udai na lakha parai ketA bItA kaal'| vahAM se cayakara vaha pUrva dhAtakI khaNDameM sItA nadIke dakSiNa taTa para sthita maGgalAvatI dezake ratna saJcayapura nagarameM rAjA kanakaprabha aura rAnI kanakamAlAke padmanAbha nAmakA putra huaa| padmanAbha bar3A hI tArkika-nyAya zAstrakA vettA thaa| usake bala-pauruSakI saba ora prazaMsA chAI huI thii| eka dina kanakaprabha mahArAja makAnakI chatapara baiThakara nagarakI zobhA dekha rahe the ki unakI dRSTi sahasA eka palvala-svalpa-jalAzaya para par3I / nagarake bahutase baila usameM pAnI pI pI kara bAhara nikalate jAte the| usImeM eka bUr3hA baila bhI pAnI pIneke liye gayA para vaha pAnIke pAsa pahuMcaneke pahale hI kIcar3a meM phaMsa gyaa| asamartha honeke kAraNa vaha kIcar3ase bAhara nahIM nikala sakA jisase vaha pyAsA baila vahIM tar3aphar3Ane lgaa| usakI vecainI dekhakara kanakaprabha mahArAjakA hRdaya viSaya bhogoMmeM atyanta virakta ho gayA jisase ve padmaprabhako rAjya dekara zrIdhara munirAjake pAsa dIkSA le tapasyA karane lge| idhara padma nAbhane nIti pUrvaka rAjya karanA prArambha kara diyaa| usakI aneka rAjakumAriyoMke sAtha zAdI huI thI jinameM somaprabhA mukhya thI / kAlakramase somaprabhAke suvarNanAbhi nAmakA putra utpanna huaa| una sabase padmaprabha nAmakA gArhasthya jIvana bahuta hI sukhamaya ho gayA thaa| . eka dina rAjA padmanAbha sabhAmeM baiThe hue the ki banamAlIne Akara unheM manohara nAmaka udyAnameM zrIdhara munirAjake AgamanakA zubha samAcAra sunaayaa| rAjAne prasanna hokara banamAlIko bahuta kucha pAritoSika diyA aura siMhAsana se utara kara jisa ora munirAja virAjamAna the usa ora sAta kadama Age jAkara unheM parokSa namaskAra kiyaa| usI samaya muni bandanAko calaneke liye nagarameM bherI bajavAI gaI / jaba samasta puravAsI uttama uttama vastra AbhUSaNa
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * pahinakara hAthoMme pUjAkI sAmagrI liye hue rAjadvAra para jamA ho gaye taba saba ko sAtha lekara ve usa udyAnameM gaye jahAM munirAja zrIdhara virAjamAna the / rAjAne dUra se hI rAjya cinha chor3akara vinIta bhAvase yanameM praveza kiyA aura munirAjake pAsa pahuMcakara unheM aSTAGga namaskAra kiyaa| munirAjane 'dharma vRddhirastu, kahakara sabake namaskAra grahaNa kiye / jaba jaya jayakA kolAhala zAMnta ho gayA taba rAjA padmanAbhane munirAja se aneka darzana viSayaka prazna kiye| munirAjake mukhase samucita uttara pAkara ve bahuta hI harSita hue / bAdameM unane munirAjase apane pUrvabhava pUche so munirAjane unake aneka pUrvabhavoM kA varNana kiyA / yanase lauTakara padmanAbha rAjabhavanameM vApisa A gaye aura vahAM kucha dinoMtaka rAjya zAsana karate rahe / antameM unakA citta kisI kAraNa vaza viSaya vAsanAoMse virakta ho gayA jisase unhoMne suvarNa nAbhi putrako rAjya dekara kinhIM mahAmunike pAsa jina dIkSA le lI / unake sAthameM aura bhI aneka rAjAoMne dIkSA lI thI / munirAja padmanAbhane guruke pAsa rahakara khUba adhyayana kiyA jisase unheM gyAraha aGgoM takakA jJAna ho gayA / usI samaya unhoMne darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoMkA cintavana kara tIrthaGkara nAmaka puNya prakRtikA bandha kara liyA aura Ayuke antameM sanyAsa pUrvaka zarIra chor3akara jayanta nAmaka anuttara vimAnameM ahamindra pada prApta kiyA / 137 vahAM unakI Ayu tetIsa sAgara kI thI, eka hAtha UMcA sapheda raGgakA zarIra thA ve tetIsa hajAra varSa bAda AhAra aura tetIsa pakSa bAda zvAsocchvAsa grahaNa karate the / unheM janmase hI avadhi jJAna thA / yaha ahamindra hI Ageke meM aSTama tIrthezvara bhagavAn candraprabha hogA / gItA banda - zrI 18 bhUpati pAla puhamI, svarga pahale sura bhayo / puni ajitasena cha khaNDa nAyaka, indra acyuta maiM thayo / vara padamanAbhi nareza nirjara, vaijayanta vimAna meM 1 candrAbha svAmI sAtaveM bhava, bhaye puruSa purANa meM / bhUdharadAsa
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 * caubIsa tIrthaGkara purANa * ( 2 ) vartamAna paricaya jambUdvIpake bharata kSetrameM eka candrapura nAmakA nagara hai usameM kisI samaya ikSvAkuvaMzIya rAjA mahAsena rAjya karate the unakI strIkA nAma lakSmaNA thA / donoM dampatI sukhase samaya vitAte the / Upara jisa ahamindrakA kathana kara Aye haiM usakI jaba vahAMkI Ayu chaha mAhakI vAkI raha gaI thI tabhIse rAjA mahAsena ke ghara para prati dina aneka ratnoMkI varSA hone lagI aura deviyAM A Akara mahArAnI lakSmaNAkI sevA karane lgiiN| vaha saba dekhakara rAjAko nizcaya ho gayA thA ki sulakSmaNAkI kukSise tIrthaMkara putra hone vAlA hai / caitra kRSNa paMcamI dina jyeSThA nakSatrameM sulakSmaNAne rAtake pichale bhAga meM hAthI, baila Adi solaha svapna dekhe / usI samaya vaha ahamindra jayanta vimAna se sambandha chor3akara usake garbhameM AyA / saverA hote hI devoMne Akara bhagavAna candraprabhake garbha kalyANakakA utsava kiyA aura mAtA pitAkI svargIya vastrAbhUSaNoMse pUjA kii| garbha kA samaya bIta jAnepara lakSmaNA devIne pauSa kRSNa ekAdazIke dina anurAdhA nakSatra meM maMti, zruta, avadhi ina tIna jJAnoMse virAjita putraratna utpanna kiyA / bhagavAn candraprabhake janma se samasta lokameM Ananda chA gayA / kSaNa ekake liye nArakiyoMne bhI sukhakA anubhava kiyaa| usI samaya devoMne meru parvata para le jAkara unakA janmAbhiSeka kiyA aura candraprabha nAma rakkhA / bAlaka candraprabha apanI sarala ceSTAoMse mAtA pitA Adiko harSita karate hue bar3hane lage / zrI supArzvanAtha svAmIke mokSa jAneke bAda nau sau karor3a sAgara vIta jAnepara aSTama tIrthaMkara bhagavAna candraprabha hue the / inakI Ayu bhI isImeM zAmila hai / Ayu daza lAkha pUrvakI thI, zarIra eka sau pacAsa dhanuSa UMcA aura raMga candramA samAna dhavala thaa| do lAkha pacAsa hajAra varSa bIta jAne para unheM rAjya vibhUti prApta huI thI / unakA vivAha bhI kaI kulIna thA,
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIma tIrthaGkara purANa 166 - %3 kanyAoMke sAtha huA thA jisase unakA gArhasthya jIvana yahuta hI sukhamaya ho gayA thaa| jaba rAjya karate karate unakI Ayuke chaha lAkha pacAsa hajAra pUrva aura caubIsa pUrvAGga kSaNa ekake samAna nikala gaye taba ve kisI eka dina vastrAbhUSaNa pahinaneke liye alaGkAra gRhameM gye| vahAM jyoMhI unhoMne darpaNameM muMha dekhA tyoMhI unheM muMhapara kucha vikAra sA mAlUma huA jisase unakA hRdaya virakta ho gayA / ve socane lage-"yaha zarIra pratidina kitanA hI kyoM na sajAyA jAya para kAla pAkara vikRta hue vinA nahIM raha sktaa| vikRta hone kI kyA bAta ? naSTa hI ho jAtA hai / isa zarIrameM rAga rahanese isase saMbaMdha rakhane vAle aura bhI aneka padArthoMse rAga karanA par3atA hai / aba maiM aisA kAma karUMgA jisase Ageke bhavameM yaha zarIra prApta hI na ho|" usI samaya devarSi laukAntika devoMne bhI Akara unake vicAroMkA samarthana kiyaa| bhagavAna candraprabha apane vara candraputrake liye rAjya dekara devanirmita vimalA pAlakIpara savAra ho sarvatuka nAmake vanameM pahuMce aura vahAM siddha parameSThIko namaskAra kara pauSa kRSNa ekAdazIke dina anurAdhA nakSatrameM eka hajAra rAjAoMke sAtha nirgrantha muni ho gye| unheM dIkSAke samaya hI manaH paryaya jJAna prApta ho gayA thaa| ve do dina bAda AhAra leneko icchAse nalinapura nagarameM gaye vahAM mahArAja somadattane par3agAha kara unheM navadhA bhakti pUrvaka AhAra diyaa| pAtra dAnake prabhAvase devoM ne somadattake ghara paMcAzcarya prakaTa kiye / munirAja candraprabha nalinapurase lauTakara vanameM phira dhyAnArUr3ha ho gye| isa taraha chadmastha avasthAmeM tapa karate hue unheM tIna mAha bIta gaye / phira usI sarvatuka vanameM nAga vRkSake nIce do dinake upavAsakI pratijJA kara virAjamAna hue vahIM unhoMne kSapaka. zreNI mAr3hakara mohanIya karmakA nAza kiyA aura zukla dhyAnake pratApase zeSa tIna ghAtiyA karmokA bhI nAza kara diyaa| jisase unheM phAlguna kRSNa saptamI anurAdhA nakSatrameM zAmake samaya divya jyoti-lokAloka prakAzaka kebala, jJAna prApta ho gayA thaa| devoMne Akara jJAna kalyANakakA utsava kiyaa| indrakI AjJA pAkara kuverane vahIMpara samavasaraNa
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 } * caubIsa tIrthaGkara purANa * kI racanA kI thI jisameM samasta prANI sukhase baiThe the / samavasaraNake madhya meM sthita hokara bhagavAna candraprabhane apanA mauna bhaGga kiyA arthAta divya dhvanike dvArA kalyANakArI upadeza diyaa| unake upadeza se prabhAvita hokara aneka nara nAriyoMne muni, AryikA zrAvaka aura zrAvikAoMke vrata dhAraNa kiye| divya dhvani samApta honeke bAda indrane bihAra karane kI prArthanA kI jisase unhoMne aneka dezoM meM bihAra kiyA aura aneka bhavya prANiyoMko saMsAra sAgarase nikAla kara mokSa prApta karAyA / . unake samavasaraNameM datta Adi terAnave gaNadhara the, do hajAra dvAdazAGga ke jAnakAra the, do lAkha cAra sau zikSaka the, daza hajAra kevalI the, caudaha hajAra vikriyA Rddhi vAle the, ATha hajAra manaH paryaya jJAnI the, aura sAta hajAra, chaha sau bAdI the isa taraha saba milAkara DhAI lAkha munirAja the / varuNa Adi tIna lAkha assI hajAra AryikAeM thiiN| tIna lAkha zrAvaka aura pAMca lAkha zrAvikAeM thIM / asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAta tiryaJca the / unhoM ne aneka jagaha ghUma ghUmakara dharma tIrthakI pravRttikI aura antameM sammeda zikhara para A virAjamAna hue| vahAM unhoMne hajAra muniyoMke sAtha pratimA yoga dhAraNa kiyA jisase unheM eka mAha bAda phAlguna zuklA saptamIke dina jyeSThA nakSatrameM zAmake samaya mokSakI prApti ho gaI / devoMne Akara unake nirvANa kSetra kI pUjA kI / bhagavAna puSpadanta zAntaM vapuH zravaNahAri vacazvaritraM, sarvopakArI tava deva / tato bhavantam / saMsAra mArava mahAsthala rudrasAndra - chAyA mahIruha mime suvidhiM zrayAmaH // - AcArya guNabhadra
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * he deva ! ApakA zarIra zAnta hai, vacana kAnoMko sukha dene vAle haiM aura caritra sabakA upakAra karane vAlA hai isaliye hama saba, saMsAra rUpI vizAla marusthala meM saghana chAyA vAle vRkSa svarUpa Apa suvidhinAtha- puSpa dantakA Azraya lete haiM / 141 [1] pUrvabhava varNana puSkarArdha dvIpake pUrva meruse pUrva dizA kI ora atyanta prasiddha videha kSetra hai usameM sItA nadIke uttara taTapara puSkalAvatI deza hai jo aneka samRddhizAlI grAma nagara Adi se bharA huA hai / usameM eka puNDarIkiNI nAmakI nagarI hai / usameM kisI samaya mahApadma nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| vaha bahuta hI balavAna thA, buddhimAna thA / usa bAhu balake sAmhane aneka ajeya rAjAoM ko bhI Azcarya sAgarameM gote lagAne par3ate the / usake rAjyameM khojane - para bhI daridra puruSa nahIM milatA thA / vaha hamezA vidvAnoMkA samucita Adara karatA thA aura yogya vRttiyAM de dekara unheM naI bAtoMke khojane ke liye protsA hita kiyA karatA thA / usane kAma, krodha, mada, mAtsarya, lobha aura moha ina chaha antaraGga zatruoMko jIta liyA thaa| samasta prajA usakI AjJAko mAlA kI bhAMti apane mastakapara dhAraNa karatI thI / prajA usakI bhalAIke liye saba kucha nyauchAvara kara detI thI aura vaha bhI prajAkI bhalAI ke liye koI bAta uThA nahIM rakhatA thA / 7. eka dina bahAMka manohara nAmake banameM mahAmuni bhUtahita padhAre / nagarake samasta loga unakI bandanAke liye gaye / rAjA mahApadma : bhI apane samasta parivAra ke sAtha munirAjake darzanoMke liye gyaa| vaha vahAMpara munirAjakI bhavya mUrti aura prabhAvaka upadeza se itanA prabhAvita huA ki usane usI samaya rAjya sukha, strI sukha Adise moha chor3a diyA aura dhanada, nAmaka putrake liye rAjya dekara dIkSA le lI / mahAmuni bhUtahitake pAsa rahakara usane kaThina tapa - syAeM kIM aura adhyayana kara gyAraha aMgoMkA jJAna prApta kara liyA / kisA samaya usane nirmala hRdayase darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoM d
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 143 * caubIsa toryaGkara, purANa * 1 kA citavana kiyA jisase use tIrthaMkara nAmaka puNya prakRtikA bandha ho gayA antameM vaha samAdhi pUrvaka zarIra chor3akara caudahaveM ananta svargameM indra huA / vahAM unakI Ayu bIsa sAgarakI thI, tIna hAthakA zarIra thA, zukla lezyA thI / vaha bIsa pakSa daza mAha bAda zvAMsa letA thA, bIsa hajAra varSa bAda mAnasika AhAra letA thA, usake mAnasika pravIcAra thA aura pAMcaveM naraka takakI bAta batalAne vAlA avadhijJAna thA / usake vaikriyika zarIra thA aura usa para bhI aNimA, mahimA, garimA, laghimA, prApti, prAkAmya, Izatva aura vazitva ye ATha RddhiyAM thiiN| vaha aneka kSetroM meM ghUma-ghUmakara prakRtikI sundaratAkA nirIkSaNa karatA thA / vaha kabhI udayAcalakI zikharapara baiThakara sUryodayakI sundara zobhA dekhatA, kabhI astAcalakI coTiyoMpara baiThakara sUryAstakI suSamA dekhatA kabhI meru parvatapara pahuMcakara nandana banameM krIr3A karatA, kabhI samudroMke, taTapara baiThakara usakI laharoMkA uttAlanartana dekhatA aura kabhI harI bharI aTaviyoM meM ghUmakara harSase nAcate hue mayUrokA tANDava dekhakara khusI hotA thA / yaha indra hI Age calakara puSpadanta tIrthaMkara hogA / 1 [2] bartamAna paricaya jambUdvIpake bharata kSetra meM eka kAkandI nAmakI mahA manohara nagarI thI / usameM ikSvAku vaMzIya rAjA sugrIva rAjya karate the / unakI strIkA nAma jayarAmA thA / jaba usa indrakI Ayu vahAMpara sirpha chaha mAhakI bAkI raha gaI tabhI se devoMne sugrIva mahArAjake ghara ratnoMkI varSA karanI zurU kara dI / aneka deva 'kumAriyAM A Akara mahArAnI jayarAmAkI sevA karane lagIM / phAlguna kRSNa navamI dina mUla nakSatra meM pichalI rAtake samaya rAnI jayarAmAne solaha svapna dekhe / usI samaya indrane svarga vasundharAse moha chor3akara usake garbha meM praveza 'kiyA / saverA hote hI jaba usane pati devase svapnoMkA phala pUchA / taba unhoMne kahA ki Aja tumhAre garbha meM tIrthaMkara putrane avatAra liyA hai| vaha mahA puNya zAlI puruSa hai / dekho na ? usake garbha meM Aneke chaha mAha pahale se prati dina karor3oM ratna varasa rahe haiM aura devakumAriyAM tumhArI sevA kara rahI haiM / prANa
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 143 nAthake mukhase svapnoMkA phala sunakara rAnI jayarAmA harSase phUlI na samAtI thI / jaba dhIre-dhIre garbhakA samaya pUrA ho gayA taba usane mArgazIrSa zuklA pratipadAke dina uttama putra utpanna kiyA / usI samaya indrAdi devone Akara meru parvata para kSIra sAgara ke jalase usa gadya-prabhUta bAlakakA janmAbhiSeka kiyA aura puSpadanta nAma rakhA / udhara mahArAja sugrIvane bhI khule dilase putrotpattikA utsava mnaayaa| vAlaka puSpadanta bAla indrakI taraha krama-krama se bar3hane lage / bhagavAn candraprabhake mokSa jAneke bAda navbe karor3a sAgara bIta jAnepara bhagavAn puSpadanta hue the / inakI Ayu bhI isI antarAla meM zAmila hai / puSpadantakI Ayu do lAkha pUrvakI thI. zarIrakI UMcAI sau dhanuSakI thI aura lezyA kunda ke phUlake samAna zukla thI / jaba unakI kumAra avasthAke pacAsa hajAra pUrva bIta gaye the taba unheM rAjya prApta huA thA / rAjyakI bAgaDora jyoM hI bhagavAn puSpadantake hAthameM AI tyoMhI usakI avasthA bilakula badala gaI thI / unakA rAjya kSetra pratidina bar3hatA jAtA thA / unake mitra rAjAoMkI saMkhyA na thI, prajA haraeka prakArase sukhI thI / bhagavAna puSpadantakA jina kulIna kanyAoMke sAtha vivAha huA thA unakI rUpa rAzi aura guNagarimAko dekhakara deva bAlAeM bhI lajjita ho jAtI thIM / rAjya karate hue jaba unake pacAsa hajAra pUrva aura aTThAIsa pUrvAGga aura bhI vyatIta ho gaye taba kisI eka dina ulkApAta dekhanese unakA hRdaya virakta ho gayA / ve socane lageisa saMsAra meM koI bhI padArtha sthira nahIM hai| sUryodayake samaya jisa vastuko dekhatA hU~ use sUryAsta ke samaya nahIM pAtA hU~ / jisa taraha indhanase kabhI ani santuSTa nahIM honI usI taraha paMcendriyoMke viSayoMse mAnava abhilASAe kabhI santuSTa nahIM hotIM - pUrNa nahIM hotIM / kheda hai ki maiMne apanI vizAla Ayu sAdhAraNa manuSyoM kI taraha yoMhI vitA dI / durlabha manuSya paryAya pAkara maine unakA abhItaka sadupayoga nahIM kiyA / Aja mere antaraMga netra khula gaye haiM jisase mujhe kalyANakA mArga spaSTa dikha rahA hai / vaha yaha hai ki samasta parivAra evaM rAjya kAryase triyukta ho nirjana banameM baiThakara Atma dhyAna karUM / laukAntika devoMne bhI Akara unake vicAroMkA samarthana kiyA jisase unakA ,
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthaGkara purANa * vairAgya aura bhI bar3ha gayA / nidAna sumati nAmaka putrake liye rAjyakA bhAra sauMpakara deva nirmita 'sUryaprabhA' pAlakIpara savAra ho puSpaka yanameM gye| vahAM unhoMne mArgazIrSa zuklA pratipadA ke dina zAmake samaya eka hajAra rAjAoMke sAtha jina dIkSA le lii| usI samaya unheM manaH paryaya jJAna prApta ho gayA thA / deva loga tapaH kalyANakakA utsava manAkara apane apane sthAnoMpara vApisa cale gye| jaba ve do dina bAda AhAra leneke liye zailapura nAmake nagara meM gaye taba unheM vahAM ke rAjA puSpamitrane vinaya pUrvaka par3agAha kara navadhA bhaktise sundara susvAdu AhAra diyA / pAtra dAnase prabhAvita hokara devoM ne rAjA puSpamitrake ghara para paMcAzcarya prakaTa kiye| bhagavAna puSpadanta AhAra lekara banameM lauTa Aye aura vahAM pahalekI taraha phirase Atma dhyAnameM lIna ho gaye / ve dhyAna pUrNa honepara kabhI pratidina aura kabhI do tIna cAra yA isase bhI adhika dinoMke antarAlase pAsake kisI nagara meM AhAra leneke liye jAte the aura vahAMse lauTakara punaH banameM dhyAnaikatAna ho jAte the / isa taraha tapazcaraNa karate hue jaba unakI chadmastha avasthAke cAra varSa vyatIta ho gaye taba ve do dinake upavAsakI pratijJA lekara puSpaka nAmaka dIkSA banameM nAga vRkSake nIce dhyAna lagAkara baiTha gaye / vahIM para unheM kArtika zuklA dvitiyA ke dina mUlanakSatra meM zAmake samaya ghAtiyA karmoMkA nAza honese kevala jJAna Adi ananta catuSTaya prApta ho gaye the / 144 devoMne Akara unake jJAna kalyANakakA utsava manAyA / indrakI AjJAse rAja-kuberane sundara aura suvizAla samavasaraNakI racanA kI / usake madhya meM sthita hokara bhagavAna puSpadantane apane divya upadezase samasta jIvoM ko santuSTa kiyA / phira indrakI prArthanAse unhoMne deza- videzameM ghUmakara saddharmakA pracAra kiyA / unake samavasaraNa meM vidarbha Adi aThAsI gaNadhara the, pandraha sau zrutavalI dvAdazAMgake jAnakAra the, eka lAkha pacapana hajAra pAMca sau zikSaka the, ATha hajAra cAra sau avadhijJAnI the, teraha hajAra vikriyA Rddhike dhAraka the, sAta hajAra pAMca sau manaH paryaya jJAnI aura chaha hajAra chaha sau bAdI the / isa taraha saba milAkara do lAkha munirAja the / ghoSAryAko Adi
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthakara purANa * 145 m lekara tIna lAkha asmI hajAra AryikAeM thiiN| do lAkha zrAvaka the, pAMca lAkha zrAvikAeM thIM, asaMkhyAta deva deviyAM ora saMkhyAta tiryaMca the| saba dezoM meM bihAra kara cukaneke bAda ve Ayuke anta samayameM sammedazikharapara jA phuNce| vahAM unhoM ne eka hajAra muniyoM ke sAtha yoga nirodha kiyA aura antameM zukla dhyAnake dvArA aghAtiyA karmAkA nAzakara bhAdauM sudI aSTabhIke dina mUla nakSatra meM sandhyAke samaya mokSa prApta kiyaa| usI samaya indrAdi devoM na Akara unake nirvANa kalyANakI pUjA kii| bhagavAna puSpadantakA hI dUsarA nAma suvidhinAtha thaa| bhagavAna zItalanAtha na zItalAzcandana candrarazmayo na gAMgamambho navahAra yaSTayaH / yathAmuneste'nagha vAkyarazmayaH zamAmbugarbhAH zizirA vipazcitAm // AcArya samaMtabhadra "he anagha ! zAntirUpa jalase yukta ApakI vacana rUpI kiraNe vidvAnoMke liye jitanI zItala haiM utanI zItala na candramAkI kiraNeM haiM, na candana hai, na gaMgAnadIkA pAnI hai aura na maNiyoM kA hAra hI hai| Apake vacanoMkI zItalatAmeM saMsArakA saMtApa kSaNa ekameM dUra ho jAtA hai|" [2] pUrvabhava paricaya puSkara dvIpake pUrvArdha bhAgameM jo mandaragiri hai usase pUrvakI ora videha kSetrameM sItAnadIke pazcima kinArepara vatsa nAmakA deza hai| usake susImA nagarameM rAjA padmagulma rAjya karate the| ve hamezA sAma, dAma, daNDa aura bheda ina cAra upAyoMse pRthvIkA pAlana karate the| sandhi, vigraha Adi rAjocita
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 cauvIsa tIrthAvara purANa * Rata n deindussaint m - - - - - REPORT guNoMse paricita the| zarada Rtuke candramAkI taraha unakA nirmala yaza samasta dezameM phailA huA thaa| ve atyanta pratApI hokara bhI mAdhu svAbhAvI purupa the / eka dina mahArAja padmagulma rAja sabhAmeM baiThe hue the ki vanamAlIne Ama ke ghaura, kundakuDmala, aura kezara Adike phUla sAmane rakhakara kahA --"mahArAja ! RturAja vasantake Agamanase udyAnakI zobhA bar3I hI vicitra ho gaI hai| AmoMmeM baura laga gaye haiM, unapara baiThI huI koyala manohara gIta gAtI hai, kundake phUloMse saba dizAeM sapheda sapheda ho rahI hai, maulizrIke sugandhita phaloMpara madhupa gujAra kara rahe haiM. tAlAboM meM kamala ke phUla phUla raheM aura unakI pIlI kezarase tAlAboMkA samasta pAnI pIlA ho rahA hai| udyAnakI pratyeka vastueM Apake zubhAgamanakI AzaMsAmeM lIna ho rahI hai|" banamAlIke muglase vanameM vasantakI zobhAmA varNana sunakara mahArAja padmagulma bahuta hI harpita hue| usI samaya unhoMne vanameM jAkara vasantotsava manAnekI AjJA jArI kara dI jisase nagarake samasta puruSa apane apane parivAra ke sAtha vasantakA utsava manAneke liye vanameM jA phuNce| rAjA padmagulma bhI apanI rAniyoM aura mitra vargake sAtha banameM pahuMce aura vahIM rahane lge| una dinoM meM yahAM nRtya, saMgIta Adi bar3e bar3e utsava manAye jA rahe the isaliye krama kramase vasantake do mAha vyatIta ho gaye para rAjAko usakA patA nahIM claa| jaba dhIre dhIre vanase basantakI zobhA vidA ho gaI aura grISmakI tapta lU calane lagI tava rAjAkA usa ora khyAla gyaa| vahAM unhoMne vasanta kI khojakI para usakA eka bhI cinha unakI najarameM nahIM aayaa| yaha dekhakara mahArAja padmagulmakA hRdaya vipayoM se virakta ho gyaa| unhoMne socA ki 'sasArake saba padArtha isI basantake samAna kSaNa 'saDara hai| maiM jise nitya samajhakara taraha 2 kI raMgareliyAM kara rahA thA Aja vahI basanta yahAM najara nahIM AtA / ava na AmoM meM baura dikhAI par3a rahA hai aura na kahIM unapara koyalakI mIThI AvAja sunAI de rahI hai| aba malayA nilakA patA nahIM hai kintu usakI jagahapara grISmakI yaha tapta lU vaha rahI hai| oha ! acetana cIjoM meM itanA parivartana ! para mere hRdayameM, bhoga vilAsoM meM kucha bhI parivartana nahIM - - -
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * 147 huaa| kheda hai -ki maiMne apanI AyukA bahuta bhAga yUM ho vitA diyaa| para Aja mere antaraGga netra khula gaye haiM, Aja mere hRdayameM divya jyoti prakAza DAla rahI hai| usake prakAzameM bhI kyA apanA hita na khoja sakU~gA? basa, basa khoja liyA maiMne hitakA mArga / vaha yaha hai ki maiM bahuta jaldI rAjya ke jalAlase chuTakArA pAkara muni dIkSA dhAraNa karU aura kiso nirjana vanameM rahakara Atma bhANDArako zAnti-kSudhAse bhara duuN|" aisA vicAra kara mahArAja padmagulma.banase ghara vApisa Aye aura vahAM candana nAmake putrake liye rAjya dekara punaH vanameM pahuMca gaye / vahAM unhoMne kinhIM Ananda nAmaka AcAryake pAsa jina dIkSA le lii| ___ aba munirAja padmagulma nirjana vanameM rahakara Atma zuddhi karane lge| gurudevake caraNa kamaloMke pAsa rahakara unhoMne gyAraha aGgotakakA jJAna prApta kiyA aura darzana vizuddhi Adi solaha bhAvanAoMkA cintavana kara tIrthaMkara nAmaka mahApuNya prakRtikA bandha kiyaa| java AyukA antima samaya AyA taba ve vAhya padArthose sarvathA moha chor3akara samAdhimeM sthita ho gaye jisase marakara pandrahave AraNa svagaimeM indra hue| vahAM unakI Ayu vAIsa sAgarakI thI, tIna hAthakA zarIra thA, zukla lezyA thI, gyAraha mAha bAda sugandhita zvAsocchAsa hotA aura vAIla mAma vAda mAnasika AhAra hotA thA hajAroM deviyAM thIM, mAnasika pravicAra thA, aNimA Adi ATha RddhiyAM thIM aura janmase hI avadhi jJAna thaa| vahAM unakA samaya sukhase vItane lgaa| yahI indra Age bhavameM bhagavAna zItalanAtha hoNge| / (2) vartamAna paricaya jaba vahAM unakI Ayu sirpha chaha mAhakI bAkI raha gaI aura ve pRthivIpara janma leneke liye tatpara hue taba isI jambU dvIpake bharata kSetrameM malaya dezake bhadrapura nagarameM ikSvAkuvaMzIya dRr3haratha nAmake rAjA rAjya karate / unakI mahArAnIkA nAma sunandA thaa| bhagavAna zItalanAthake garbha meM Aneke chaha mAha pahalese hI devoMne dRr3haratha aura subratAke gharapara ratnoMkI varSA karanI zurU kara dii| caitra kRSNa aSTamIke dina pUrvASAr3hA nakSatrameM mahArAnI sunandAne rAtrike % 3D - -
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 pauyIma tIrthakara purANa * - DARE %3DNESS pichale samaya solaha svapna dekhe / usI samaya ukta indrane svarga bhUmi chor3akara usake garbha meM praveza kiyaa| patike mukhase svapnoMkA phala sunakara sunandA rAnIko jo harSa huA usakA varNana nahIM kiyA jA sktaa| usI dina devoMne Akara svargIya vastrAbhUSaNoMse rAja dampatIkI pUjA kI aura garbha kalyANakakA utsava manAyA / mAgha kRSNA dvAdazIke dina pUrvApAr3ha nakSatrameM sunandAke udarase bhagavAna zItalanAthakA janma huaa| devoMne meru parvatapara le jAkara unakA janmAbhiSeka kiyA aura vahAMse Akara bhadrapurameM dhUmadhAmase janmakA utsava manAyA / indrane bandhu vAndhavoMkI salAhase unakA zItalanAtha nAma rakhA jo vAstava meM yogya thA kyoMki unakI pAvana mUrti dekhanese prANi mAtrake hRdaya zItala ho jAte the / rAja parivArameM bar3e hI dulArase unakA pAlana huA thaa| puSpadanta svAmIke mokSa jAneke bAda nau karor3a sAgara cIna jAnepara bhagavAna zItalanAtha hue the / inake janma leneke pahile patyake cauthAI bhAgataka dharmakA viccheda ho gayA thaa| inakI Ayu eka lAkha pUrvakI thI aura zarIra navye dhanuSa UMcA thaa| inakA zarIra suvarNake samAna snigdha pIta varNakA thA java AyukA cauthAI bhAga kumAra avasthAmeM cIta gayA taba inheM rAjyakI prApti huI thI rAjya pAkara inhoMne bhalIbhAMti rAjyakA pAlana kiyA aura dharma, artha kAmakA samAna rUpase sevana kiyA thaa| kisI eka dina bhagavAna zItalanAtha ghUmaneke liye eka vanameM gaye the| jaba ve banameM pahuMce the taba banameM maya vRkSa hima osase AcchAdita the| para thor3I dera bAda sUryakA udaya honese vaha hima-osa arane Apa naSTa ho gaI thii| yaha dekhakara unakA hRdaya viSayoMkI orase sarvathA haTa gyaa| unhoMne saMsArake saba padArthIko himake samAna kSaNa bhaMgura samajhakara unase rAga bhAva chor3a diyA aura banameM jAkara tapa karane kA dRr3ha nizcaya kara liyaa| usI samaya laukAntika devoMne Akara inake ukta vicAroMkA samarthana kiyA jisase unako vairAgya dhArA aura bhI adhika vegase pravAhita ho utthii| nidAna Apa putrake liye rAjya sauMpakara deva nirmita zuka prabhA pAlakIpara savAra ho sahetuka vanameM pahuMce aura vahAM mAgha kRSNa dvAdazIke dina pUrvASAr3ha nakSatrameM zAmake samaya
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * 146 - / eka hajAra rAjAoMke sAtha dIkSita ho gye| Apake dIkSA lete hI manaH paryaya jJAna prApta ho gayA thaa| __ bhagavAna zItalanAtha do dinake upavAsake bAda AhAra lenekI icchAse ariSTa nAmaka nagarameM gye| vahAM rAjA punarvasune bar3I prasannatAse navadhA bhakti pUrvaka unheM AhAra diyaa| pAna dAnake prabhAvase rAjA punarvasuke ghara para devoMne paJcAzcarya prakaTa kiye| isa taraha tapazcaraNa karate hue unhoMne alpajJa avasthAmeM tIna varSa bitaaye| phira pauSa kRSNa caturdazIke dina zAmake samaya pUrvASAr3ha nakSatrameM unheM divya Aloka kevala jJAna prApta huaa| usI samaya devoMne Akara jJAna kalyANakA utsava mnaayaa| indrakI AjJAse kuverane samavasaraNakI racanA kI usake madhyameM sthita hokara Apane sArva dharmakA upadeza dekara upasthita janatAko santuSTa kiyaa| indrako prArthanAse unhoMne aneka dezoM meM bihAra kara saMsAra aura mokSakA svarUpa batalAyA, dArzinika gutthiyAM sulajhAI aura sabako hitakA mArga batalAyA thaa| unake upadezake prabhAvase logoMke hRdayoMse dharma karmakI zithilatA usa taraha dUra ho gaI thI jisa tarahakI sUryake prakAzase andhakAra dUra ho jAtA hai| unake samavasaraNameM RddhiyoM aura manaH paryaya jJAnake dhAraka ikyAsI gaNadhara the / caudaha sau dvAdazAGgake jAnakAra the| unasaTha hajAra do sau zikSaka the, sAta hajAra do sau avadhijJAnI the, sAta hajAra kevala jJAnI the, bAraha hajAra vikriyA Rddhike dhAraka the, sAta hajAra pAMca sau manaH paryaya jJAnI the, aura pAMca hajAra sAta sau vAdo muni the| isa taraha saba milakara eka lAkha muni the dhAraNA Adi tIna lAkha assI hajAra AryikAyeM thIM, do lAkha zrAvaka the, cAra lAkha zrAvikAyeM thI, asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAta tiryaJcathe / ___ jaba bhagavAn zItalanAthakI divyadhvani khiratI thI taba samasta sabhA citra linvita sI nIrava aura stabdha ho jAtI thii| ve Ayuke anta samaya meM sammeda zikharapara pahuMce. vahAM eka mahInekA yoga nirodha kara hajAra muniyoM ke sAtha pratimA yogase virAjamAna ho gaye aura Azvina zuklA aSTamIke dina pUrvASAr3hA nakSatra meM zAmake samaya aghAtiyA karmoM kA nAza kara svatantrya sadana
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 ___ * coyIsa tIrthakara purANa * - - - - mokSa mahalako prApta hue / devoMne Akara nirvANa bhUmikI pUjA kI aura unake zarIrakI bhasma apane zarIrameM lagAkara Anandase gAte, nAcate hue apane apane sthAnoMpara cale gye| inake tIrthaMke anta samayameM kAla dopase vaktA zrotA aura dharmAtmA logoM ke abhAva honese samIcIna dharma luptaprAya ho gayA thaa| - ma bhagavAna zreyAnsanAtha nirdhUya yasya nija janmani satyamasta, mAndhyaM carAcara mazeSa mavekSamANam / jJAnapratIpa virahAnnija rUpa saMsthaM zreyAna jinaH sadizatA dshivcyurtivH|| -AcArya guNabhadra "utpanna hote hI samasta ajJAna andhakArako naSTa karake saba cara acara padArthoko dekhane vAlA jinakA uttama jJAna bAdhaka kAraNoMkA abhAva honese apane svarUpameM sthira ho gayA thA ve zrIzreyAnsa jinendra tuma sabake amaMgalakI hAni kreN|" [1] pUrvabhava varNana puSkara dvIpake pUrvameruse pUrva dizAkI ora videha kSetrameM eka sukaccha nAmakA deza hai| usameM sItA nadIke uttara taTa para eka kSemapura nagara thA / kSemapura nagarameM rahane vAle manuSyoMko hamezA kSema maGgala prApta hote rahate the isaliye usakA kSemapura nAma bilakula sArthaka thaa| kisI samaya usameM nalinaprabha nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| usakA zarIra bahuta hI sundara thA / usane anupama bAhubalase samasta kSatriyoMko jIta kara apanA rAjya niSkaNTaka banA liyA thaa| vaha utsAha, mantra aura prabhAva ina tIna zaktiyoMse tathA inase - -
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubosa tIthaGkara purANa * 151 - prApta huI tIna middhiyoMse saMyukta thaa| usakI buddhikA to ThikAnA nahIM thaa| acche acche mantrI jina kAmoMkA vicAra bhI nahIM kara sakate the aura jina sAmayika samasyAoM ko nahIM sulajhA pAte the unheM yaha anAyAsa hI soca letA aura sulajhA detA thaa| usakA antaHpura sundarI aura suzIlA striyoM se bharA huA thaa| AjJAkArI putra the niSkaNTaka rAjya thA, aTUTa sampatti thI aura svayaM svastha niroga thaa| isa taraha vaha hara eka tarahase sukhI hokara prajAkA pAlana karatA thaa| eka dina rAjA nalinaprabha rAjasabhAmeM baiThA huA thA usI samaya banamAlIne Akara kahA ki sahamAna banameM ananta nAmaka jinendra Aye haiN| unake pratApase dhanakI zobhA bar3o hI vicitra ho gaI hai| vahAM saba RtueM eka sAtha apanI zobhA prakaTa kara rahI haiM aura siMha hastI sarpa nevalA Adi jIva apanA jAtIya ghara chor3akara eka dUsarese hila mila rahe haiN| jinendrakA Agamana sunakara rAjAko itanA harSa huA ki usake sAre zarIrameM romAMca nikala aaye| vaha banamAlIko ucita pAritoSika dekara parivAra sahita ananta jinendrakI bandanAke liye sahasAmra banameM gyaa| vahAM unakI divya mUrti dekhate hI usakA hRdaya bhaktise gadgad ho gyaa| usane unheM zira jhukAkara praNAma kiyaa| ananta jinendrane prabhAvaka zabdoMmeM tatvoMkA vyAkhyAna kiyA aura antameM saMsArake duHkhoMkA nirUpaNa kiyaa| jise sunakara rAjA nalinaprabha sahasA prati. vuddha ho gayA vaha eka dama saMsArase bhayabhIta ho utthaa| usa sayaya usakI avasthA ThIka svapna dekhakara jAge hue manuSyakI taraha ho rahI thii| usane usI samaya bharrAI huI AvAjameM kahA-nAtha ! ina duHkhoMse bacanekA bhI kyA koI upAya hai ? taba ananta jinendrane saMsArake duHkha dUra karaneke liye sampagdarzana, samyagyAna aura samyakcAritrakA varNana kiyaa| dezavrata aura mahAvratakA mahatva smjhaayaa| jisase vaha viSayoMse atyanta virakta ho gayA usane ghara jAkara pahale to apane suputrake liye rAjya diyA aura phira bana meM jAkara aneka rAjA oMke sAtha jina dIkSA le lii| vahAM gyAraha aGgokA abhyAsa kara solaha bhAvanAoMkA cintavana kiyA jisase usake tIrthakara nAmaka puNya prakRtakA bandha ho gyaa| Ayuke anta meM sanyAsa pUrvaka zarIra chor3akara munirAja nalina / - -
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 caubIsa tIthatara purANa - - %3 - prabhakA jIva acyuna svargake puSpottara nAmaka vimAnameM indra huaa| vahAM usakI Ayu bAIma sAgarakI thI, zarIrakI UMcAI tIna hAthakI thI, lezyA zukla thI aura janmase hI avadhijAna thaa| vahAMpara aneka sundarI deviyoMke sAtha vAIsa sAgara taka taraha tarahake sukha bhogatA rahA / yahI indra Ageke bhavameM bhagavAn zreyAnsanAtha hogaa| vartamAna paricaya jaba vApara usakI Ayu sirpha chaha mAhakI zeSa raha gaI aura vaha pRthvI para janma leneke liye sammukha huaa| usa samaya isI jambU dvIpake bharata kSetra ke siMhapura nagarameM ikSvAku vaMzIya viSNu nAsake rAjA rAjya karate the| unakI mahAdevIkA nAma sunandA thaa| Upara kahe hue indrane jyeSTha kRSNa SaSTIke dina zravaNa nakSatra meM rAtrike antima bhAgameM svarga bhUmiko chor3akara sunandA mahArAnIke garbha meM praveza kiyaa| usa samaya sunandAne hAthI baila Adi solaha svapna dekhe the| saverA hote hI usane prANanAtha viSNu mahArAjase svapnoMkA phala sunA jisase vaha bahuta hI prasanna huii| usI samaya devoMne Akara rAja dampatIkA khUba satkAra kiyA aura garbha kalyANakakA utsava mnaayaa| vaha garbhastha bAlakakA hI prabhAva thA jo usake garbha meM Aneke chaha mAha pahalese lekara pandraha mAhataka mahArAja viSNuke gharapara prati dina ratnoMkI varSA hotI rahI aura devakumAriyAM mahArAnI sunandAkI zuzrUSA karatI rhiiN| dhIre-dhIre garbhakA samaya vyatIta honepara phAlguna kRSNa ekAdazIke dina zravaNa nakSatra meM sunandA devIne putra ratna utpanna kiyaa| usa samaya aneka zubha zakuna hue the| devoMne meru parvatapara le jAkara bAlakakA kalazAbhiSeka kiyaa| phira siMhapura vApisa Akara kaI tarahase janma mahotsava mnaayaa| indrane mahArAja viSNukI salAhase bAlakakA zreyAnsa nAma rakhA / jo ThIka thA, kyoMki vaha Age calakara samasta prajAko zreyomArga-mokSa mArgameM pravRtta karegA / utsava samApta kara deva loga apanI apanI jagahapara vApisa cale gye| para jAte samaya indra aise aneka deva kumAroMko vahIMpara chor3a gayA thA jo apanI D / RONE
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ * caubIsa tIrthaGkara purANa * 153 - lIlAoMse bAlaka zreyAnsanAdhako hamezA prasanna rakhA karate the| rAjya parivArameM bar3e pyArase unakA pAlana hone lgaa| ___indra svargase unake liye acche acche vastra AbhUSaNa aura khilaunA vagairaha bhejA karatA thaa| zItalanAtha svAmIke mokSa jAneke vAda sau sAgara, chayAsaTha lAkha, chabbIsa hajAra varSa kama eka sAgara bIta jAnepara bhagavAna zreyAnsanAtha hue the| inakI Ayu bhI isI antarAlameM zAmila hai| inakA janma leneke pahile bhAratavarSa meM Adhe palyataka dharmakA viccheda ho gayA thaa| para inake utpanna hote hI dharmakA utthAna phirase hone lagA thaa| inakI Ayu caurasI lAkha kI thI, zarIrakI UMcAI assI dhanuSakI thI aura raMga suvarNake samAna snigdha pIlA thaa| jaba unake kumAra kAlake ikkIsa lAkha pUrva bIta gaye taba unheM rAjya prApta huaa| rAjya pAkara unhoMne sucAru rUpase prajAkA pAlana kiyaa| ve apane balase hamezA duSToMkA nigraha karate aura majanoMpara anugraha karate the| yogya kulIna kanyAoke sAtha unakI zAdI huI thii| jisase unakA rAjya samaya sukhase bItatA thA / deva loga bIca bIca meM taraha tarahake vinodoMse unheM prasanna karate rahate the| isa taraha inhoMne vyAlIsa lAkha varSataka rAjya kiyaa| isake anantara kisI eka dina vasanta RtukA parivartana devakara inheM vairAgya utpanna ho gayA jisase inhoMne dIkSA lekA tA karane kA dRr3ha nizcaya kara liyaa| usI samaya laukAntika devoMne Akara unako stuti kii| cAro nikAyake devoM ne dIkSA kalyANakakA utsava kiyaa| bhagavAna zreyAnsanAtha zreyaskara nAmaka putrake liye rAjya dekara devanirmita 'vamalaprabhA'pAlakIpara savAra ho gaye / deva loga usa pAlakIko manohara nAmake udyAnameM le gaye / vahAM unhoMne do dinake upavAsakI pratijJA kara phAlguna kRSNA ekAdazIke dina 'zravaNa nakSatrameM savereke samaya eka hajAra rAjAoMke sAtha digambara dIkSA le lii| unheM dIkSA lete ho manaH paryaya jJAna prApta ho gayA thaa| tIsare dina cAra jJAnake dhAraNa karane vAle bhagavAna zreyAnsanAtha AhAra lenekI icchAse siddhArtha nagarameM gaye / vahAM para nanda rAjAne unheM bhakti pUrvaka AhAra diyaa| dAnake prabhAvase rAjA nanda 20
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 * caupIsa tIrthAvara purANa - - ke gharapara devoMne paJcAzcarya prakaTa kiye / bhagavAna AhAra lekara vanameM vApisa cale gaye / isa taraha unhoM ne chadamastha avasthAmeM mauna pUrvaka do varNa vyatIta kiye| isake bAda do dinake upavAsakI pratijJA lekara usI manohara dhanameM tumvura vRkSake nIce dhyAna lagAkara virAjamAna huye| aura vahIM unheM mAgha kRSNa amAvAsyAke dina zravaNa nakSatra meM sAyaMkAlake samaya lokAlokakA prakAza karanevAlA pUrNajJAna prApta ho gyaa| usI samaya devoMne Akara unakA kaivalya mahotsava manAyA / kuverane samavasaraNakI racanA ko usake madhyameM siMhAsanapara antarIkSa virAjamAna hokara unhoMne apanA mauna bhaMga kiyA arthAt divya dhvanike dvArA sapta tatva nava padArthIkA varNana kiyaa| jisase prabhAvita hokara aneka nara nAriyoMne deza vrata aura mahAvrata grahaNa kiye / prathama upadeza samApta honepara indrane manohara zabdoM meM unakI stuti kI aura phira vihAra karaneke liye prArthanA kii| AvazyakatA dekhate hue unhoMne Arya kSetroMmeM sarvatra vihAra kara jaina dharmakA pracAra kiyA aura zItalanAthake antima tIrthameM jo Adhe patyataka dharmakA viccheda ho gayA thA use dUra kiyA / ___AcArya guNabhadrane likhA hai ki unake satahattara gaNadhara the, terahasau gyAraha zratakevalI the, ar3atAlIsa hajAra do sau zikSaka the,chaha hajAra avadhijJAnI the, chaha hajAra pAMca sau kevala jJAnI the, gyAraha hajAra vikriyA Rddhike dhAraka the, chaha hajAra manaH paryaya jJAnI the, aura pAca hajAra vAdI the| ve Ayuke antameM sammeda zikharapara pahuMce aura vahAM eka mahIne taka yoga nirodha kara hajAra rAjAoMke sAtha pratimA yogase virAjamAna ho gaye / vahIMpara unhoMne zukladhyAnake dvArA aghAtiyA karmAkI pacAsI prakRtiyoMkA kSaya kara zrAvaNa zuklA pUrNamAsIke dina dhaniSThA nakSatrameM zAmake samaya muktimandiramokSamahala meM praveza kiyaa| devoMne Akara unake nirvANa kSetrakI pUjA kii| - - - - IND
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakkara purANa * - - - % 3D bhagavAna vAsupUjya zivAsu pUjyo'bhyudaya kRyAsu tvaM vAsupUjya stridazendra pUjyaH mayApi pUjyo'lpadhiyA munIndraH dIpArciSA kiM tapano na pUjyaH --samantabhadra 'he munirAja ! Apa vAsupUjya, maGgalAmayI abhyudaya kriyAoMmeM devarAjake dvArA pUjanIya haiM-pUjA karaneke yogya haiM / isaliye mujha alpabuddhike dvArA bhI pUjanIya haiM / kyA dIpakakI jyotise sUrya pUjanIya nahIM hotaa| pUrva bhava varNana . puSkarAdha dvIpake pUrva merukI ora sItA nadIne pUrvIya taTapara eka batsakAvatI deza hai| usake ratnapura nAmake nagarameM padmottara nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| vaha dharma artha kAmakA pAlana karate samaya dharmako kabhI nahIM bhUlatA thaa| USAkI lAlIkI taraha usakA divya pratApa samasta dizAoMmeM phaila rahA thaa| usakA yaza kSIrasAgarakI taraGgoMke samAna zukla thA para unakI taraha caJcala nahIM thaa| usake eka dhanamitra nAmakA putra thA jise rAjya-bhAra sauMpakara vaha sukhase samaya bitAtA thaa| kisI eka dina manohara nAmake parvatapara yugandhara mahArAjakA zubhAgamana huaa| jaba banamAlIne rAjAke liye unake AgamanakI khabara dI taba vaha harSase pulakita badana huA parivAra sahita unakI bandanAke liye gayA aura bhakti pUrvaka namaskAra kara ucita sthAna para baiTha gyaa| usa samaya yugandhara mahArAja anitya, azaraNa, saMsAra, ekatva, anyatva, azuci, Asrava, saMvara nirjarA, vodhi durlabha aura dharma ina bAraha bhAvanAoM kA varNana kara rahe the / jyoM hI padamottara rAjAne anitya Adi bhAvanAvoMkA svarUpa sunA tyoMhI usake hRdaya meM vairAgya rUpI sAgara hilore lene lgaa| use saMsAra aura zarIrake prati - -
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 * caubIsa tIrthakara purANa * - - - atyanta ghRgA paidA ho gaI / vaha socane lagA ki maiMne apanA vizAla jIvana vyartha hI kho diyA / jina striyoM, putroM aura rAjyake liye maiM hamezA vyAkula rahatA huuN| jinake liye maiM burese.bure kArya karanemeM nahIM hicakicAtA ve eka bhI mere sAtha nahIM jaaveNge| maiM akelA hI durgatiyoM meM par3akara duHkhakI cakkiyoM meM pIsA jaauuNgaa| oha! kitanA thA merA ajJAna ? abhItaka maiM jina bhogoM ko sabase acchA mAnatA thA Aja ve hI bhoga kAle sayaukI taraha bhayAnaka mAlUma hote haiM / dhanya hai mahArAja yugNdhrko| jinake divya upadezase patha bhrAnta pathika ThIka rAstepara pahuMca jAte haiN| inhoMne mere hRdayameM divya jyotikA prakAza phailAyA hai / jisase maiM Aja acche aura burekA vicAra kara sakane ke liye samartha huA huuN| aba jabataka maiM samarata parigraha chor3akara nirgrantha na ho jAUMgA, isa nirjana vanake vizuddha vAyumaNDalameM nivAsa nahIM karUMgA taba taka mujhe caina nahIM par3a sakatI, ityAdi vicAra kara vaha ghara gayA aura yuvarAja dhanamitrake liye rAjya dekara niHzalya ho aneka rAjAoMke sAtha banameM jAkara dIkSita ho gayA / dIkSita honeke bAda rAjA nahIM munirAja padmottara ne khUba tapazcaraNa kiyaa| nirantara zAstroMkA adhyayana kara gyAraha aGgoMkA jJAna prApta kiyA aura darzana vizuddhi Adi solaha bhAvanAoMkA cintavana kara tIrthakara nAmA nAma karmakI puNya prakRtikA bandha kiyaa| ___ tadanantara Ayuke antameM saMnyAsa pUrvaka zarIra chor3akara mahAzukra svarga meM mahAzukra nAmakA indra huaa| vahAM usakI solaha sAgarakI Ayu thI, cAra hAthakA zarIra thA, pAlezyA thI / vaha ATha mahIne bAda zvAsocchAsa letA aura solaha hajAra varSa bAda AhAra grahaNa karatA thA / aNimA, mahimA Adi / RddhiyoMkA svAmI thaa| use janmase hI avadhi jJAna prApta ho gayA thA jisa se vaha nIce cauthe narakatakakI bAta jAna letA thaa| vahAM aneka deviyAM apane divya rUpase use lubhAtI rahatI thiiN| yahI indra Ageke bhavameM bhagavAna vAsupUjya hogaa| kahAM? kisake ? kaba ? so suniye| 000000000 -
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthakkara purANa * 157 - (2) vartamAna paricaya isI jambU dvIpake bharata kSetrameM eka campA nagara hai usameM ikSvAkuvaMzIya rAjA vAsupUjya rAjya karate the unakI mahArAnIkA nAma jayAvatI thaa| jaba Upara kahe hue indrakI vahAMkI Ayu sirpha chaha mAhakI bAkI raha gaI thI tabhI se kuberane mahArAja vasupUjyake gharapara ratnoMkI varSA karanI zurU kara dI aura zrI, ho Adi deviyAM mahArAnIkI sevA ke liye A gii| eka dina mahArAnI jayAvatIne rAtrike pichale bhAgameM airAvata Adi solaha svapna dekhe / savere uThakara jaba usake prANanAthase unakA phala pUchA taba unhoMne kahA--"Aja ASAr3ha kRSNa paSTIke dina zatabhiSA nakSatrameM tumhAre garbha meM kisI tIrthaGkara bAlakane praveza kiyA hai / ye svapna usIkI vibhUtike paricAyaka haiM / yAda rakhiye usI dina usI indrane vasundharA chor3akara rAnI jayAvatI ke garbhameM praveza kiyA thaa| caturNikAyake devoMne Akara garbha kalyANakA utsava manAyA aura uttama uttama AbhUSaNoMse rAjA rAnIkA satkAra kiyaa| ___anukramase garbhake dina pUrNa honepara rAnIne phAlguna kRSNa caturdazIke dina putra ratnakA prasava kiyaa| usI samaya harSase nAcate gAte hue samasta deva aura indra campA nagara Aye aura vahAMse bAla tIrthaMkarako airAvata hAthIpara baiThAkara meru parvatapara le gaye / vahAM saudharma aura aizAna indrane unakA kSIra sAgarake jalase abhiSeka kiyaa| abhiSekake bAdameM indrANIne sukomala vastroMse unakA zarIra poMchakara usameM uttama uttama AbhUSaNa pahinAye aura indrane manohara zabdoMmeM stuti kii| yaha saba kara cukaneke bAda deva loga bAla tIrthaMkarako campA nagarameM vApisa le Aye / bAlakakA anulya aizvarya dekhakara mAtA jayAbanIkA hRdaya mAre Anandase phUlA na samAtA thA / indrane aneka utsava kiye bandhu-bAndhavoMko salAhase unakA vAsupUjya nAma rakhA aura unake vinodake liye aneka devakumAroMko chor3akara sabake sAtha svargako ora prasthAna kiyaa| ___ yahAM rAjya parivArameM bar3e premase bhagavAna vAsupUjyakA lAlana pAlana hone lgaa| bhagavAna zreyAnsanAthake mokSa cale jAneke bAda cauana sAgara vyatIta honepara vAsupUjya svAmI hue the| inakI Ayu bhI isI pramANameM zAmila hai
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 * cauvIsa tIthaGkara purANa * - - kyoMki haraeka jagaha jo antarAla batalAyA gayA hai vaha eka tIrthakarake bAda dUsare tIrthakarake mokSa hone takakA hai, janma takakA nahIM hai / unakI Ayu bahattara lAkha varSako thI, zarIrakI UMcAI sattara dhanuSakI thI aura raMga kesarake samAna thA / Apake janma leneke pahale tIna palyataka bhAratavarSa meM dharmakA viccheda rahA thA para jyoMhI Apa utpanna hue tyoMhI loga puna: jaina dharmameM dIkSita ho gaye the| jaba unake kumAra kAlake aThAraha lAkha varSa bIta cuke taba mahArAja bAMsupUjyane unheM rAjya dekara unakI zAdI karanI caahii| para kisI kAraNase unakA hRdaya viSaya bhogoMse sarvathA virakta ho gyaa| unhoMne na rAjya lenA svIkAra kiyA aura na vivAha hI krnaa| kintu udAsIna hokara duHkhamaya saMsAra kA svarUpa socane lge| unhoMne krama kramase anitya Adi bhAvanAoMkA vicAra kiyA jisase unakA vairAgya parama avadhitaka pahuMca gyaa| usI samaya laukAntika devoMne Akara unakI stuti kI aura unake vicAroMkA zatazaH samarthana kiyaa| cAroM nikAyake devoMne Akara dIkSA kalyANakakA utsava kiyaa| bhagavAna vAsupUjya deva nirmita pAlakIpara savAra hokara manohara nAmake banameM pahuMce aura vahAM AptajanoMse pUchakara unhoMne phAlguna kRSNa caturdazIke dina vizAkhA nakSatrameM zAmake samaya do dinake upavAsakI pratijJA lekara jina dIkSA lelii| pAraNAke dina AhAra lenekI icchAse unhoMne mahAnagarameM praveza kiyaa| vahAMpara sundara nAmake rAjAne unheM bhakti pUrvaka AhAra diyaa| usase prabhAvita hokara devoMne unake gharapara paMcAzcarya prakaTa kiye / bhagavAna bAsupUjya AhAra le kara punaH vanameM lauTa gaye / isa taraha kaThina tapasyA karate hue unhoMne chanastha avasthAko eka varSa mauna pUrvaka vyatIta kiyaa| usake bAda ve dIkSA vanameM pahuMce aura varhA upavAsakI pratijJA lekara kadamba vRkSake nIce dhyAna lagA kara virAjamAna hue| usI samaya unheM mAgha zuklA dvitiyAke dina vizAkhA nakSatra meM zAmake samaya pUrNa jJAna kevala jJAna prApta ho gayA / devoMne Akara jJAna kalyANakakA utsava mnaayaa| indrakI AjJA pAkara kuverane divya sabhA samavasaraNakI racanA kii| jisake bIcameM sthita hokara unhoMne sAta tatva, nava padAratha, chaha dravya, samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra Adi aneka -
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIthakkara purANa * % 3D viSayoMkA vyAkhyAna dekara apanA mauna bhaMga kiyaa| unake upadezase prabhAvita hokara aneka bhavya nara-nAriyoMne yathAzakti vrata vidhAna dhAraNa kiye / indrakI prArthanA karanepara unhoMne prAyaH sabhI Arya kSetroMmeM vihAra kiyaa| jisase samasta loga puna: jaina dharmameM dIkSita ho gye| pathabhrAnta pathika punaH sacce pathapara A gye| unake samavasaraNameM dharma Adi chayAsaTha gaNadhara the, bAraha sau gyAraha aGga aura caudaha pUrvake jAnakAra the. unatAlIsa hajAra do sau zikSaka the, pAMca hajAra cAra sau avadhijJAnI the, chaha hajAra kevalo the, daza hajAra vikriyA Rddhi ke dhAraka the, chaha hajAra manaH paryaya jJAnI the aura cAra hajAra do sau bAdI the ina taraha bahattara hajAra munirAja the| inake sivAya senA Adi eka lAkha chaha hajAra AryikAeM thI, do lAkha zrAvaka, cAra lAkha zrAvikAeM, asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAta tithaMca the| ___aneka dezoMmeM vihAra karaneke bAda jaba unakI Ayu eka hajAra varSakI raha gaI taba ve campAnagarameM Aye aura zeSa samaya unhoMne vahIMpara bitaayaa| eka mAhakI Ayu rahanepara unhoMne rAjata maulikA nadIke taTapara vidyamAna mandAra girikI sundara zikharapara manohara nAmake vanameM yoga virodha kiyA aura paryaMkAsanase virAjamAna ho gaye / vahIMpara zukla dhyAnake pratApase aghAtiyA karmoM kA kSaya kara bhAdauM sudI caudazake dina zAmake samaya vizAkhA nakSatra meM mukti bhAninIke adhipati bana gye| unake sAtha caurAnave aura muniyoMne nirvANa lAbha kiyA thA / devoM ne Akara bhakti pUrvaka unake nirvANa kSetrakI pUjA kI aura nirvANa mahotsava mnaayaa| - - - - - -
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 * caubIsa tIrthakara purANa * bhagavAna vimalanAtha stimitatama samAdhi dhvasta niHzeSa doSaM __ krama gama karaNAntardhAna hInAva bodham / vimala mamala mUrti kIrtibhAjayubhAjAM namata vimalatAptau bhaktibhAreNa bhavyAH // -AcArya guNabhadra 'atyanta nizcala samAdhike dvArA jinhoMne samasta doSoMko naSTa kara diyA hai aise tathA krama, sAdhana aura vinAzase rahita hai jJAna jinhoMkA aise nirmala mUrti vAle aura devoMkI kIrtiko prApta honevAle bhagavAna vimalanAthako he bhavya prANiyo ! nirmalatAkI prAptike liye bhaktipUrvaka namaskAra kro|" 1] pUrvabhava varNana pazcima dhAtakIkhaNDa dvIpameM meru parvatase pazcimakI ora sItAnadIke dAhine taTapara eka ramya kAvatI deza hai kisI samaya vahAM padmasena rAjA rAjya karate the| unakI zAsana praNAlI bar3I hI vicitra thii| unake rAjyameM na koI varNa-vyavasthAkA ullaGghana karatA thA na koI jhUTha bolatA thA na koI kisIko vyartha hI satAtA thA, na koI corI karatA thA aura na koI para striyoMkA apaharaNa karatA thaa| vahAMkI prajA dharma, artha aura kAmakA samAna rUpase pAlana karatI thii| eka dina mahArAja padmasena rAja sabhAmeM baiThe hue the usI samaya bananAmake mAlIne Akara aneka phala phUla bheMTa karate hue kahA ki mahArAja ! prArtikara banameM sarvagupta kevalIkA zubhAgamana huA hai| rAjA padmasena kevalIkA Agamana sunakara atyanta harSita hue / unake samasta zarIrameM mAre harSake romAMca nikala Aye aura AMkhoMse harSake AMsU bahane lge| usI samaya unhoMne siMhAsanase uThakara jisa ora paramezvara sarvagupta virAjamAna the usa ora sAta paiMDa calakara parokSa namaskAra kiyaa| phira samasta parivAra aura nagarake pratiSThita logoMke sAtha sAtha unakI vandanAke liye prItiGkara nAmake banameM gaye / kevalI sarvagupta ke prabhAvase usa banakI apUrva hI zobhA ho gaI thii| usameM eka sAtha chahoM - -
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * - - - unakA mana bahalAte rahate the| isa taraha harSa pUrvaka rAjya karate hue jaya unheM tIsa lAkha varSa ho gaye taba ve eka dina uSAkAlameM kisI parvatakI zikharapara ArUr3ha hokara sUryodayakI pratIkSA kara rahe the usa samaya unakI dRSTi sahasA ghAsapara par3I huI osapara pdd'ii| ve use prakRtikI adbhuta dainagI samajhakara bar3e pyArase dekhane lge| use dekhakara unheM sandeha hone lagA ki yaha harI bharI motiyoMkI khetI hai ! yA hRdaya vallabha candramAke gAr3ha AliGganase TUTakara bikhare hue nizA preyasIke muktAhArake motI haiN| yA cakavA cakavIkI viraha vedanA. se duHkhI hokara prakRti mahA devIne duHkhase AMsU chor3e haiM ? yA virahaNI nAriyoM para tarasa khAkara kRpAlu candra mahArAjane amRta varSA kI hai ? yA madanadevakI nirmala kIrti rUpI gaGgAke jala kaNa vikhare par3e haiN| isa taraha bhagavAna vimala nAtha bar3e premase una himakaNoMko dekha rahe the / itanemeM prAcI dizAse sUryakA udaya ho aayaa| usakI aruNa prabhA samasta AkAzameM phaila gii| dhIre-dhIre usakA teja bar3hane lagA / vimalanAtha svAmIne apanI kautuka bharI dRSTi himakaNoMse uThAkara prAcIkI ora ddaalii| sUryake aruNa tejako dekha kara unheM bahuta hI Ananda huA para prAcIkI ora dekhate hue bhI ve una himakaNoMko bhUle nahIM the| unhoMne apanI dRSTi sUryase haTAkara jyoMhI pAsakI ghAsapara DAlI tyoMhI unheM una himakaNoMkA patA nahIM claa| kyoMki ve sUryakI kiraNoMkA saMsarga pAkara kSaNa ekameM kSitimeM vilIna ho gaye the| isa vicitra parivartanase unake dilapara bhArI Thesa phuNcii| ve socane lage mi maiM jina hima kaNoMko eka kSaNa pahale satRSNa locanoMse dekha rahA thA aba dvitIya kSaNameM unakA patA nahIM hai| kyA yahI saMsAra hai ? saMsArake pratyeka padArtha kyA isI taraha bhaMgura hai ? oha ! maiM aba taka dekhatA huA bhI nahIM dekhatA thaa| maiM bhI sAmAnya manupyoMkI taraha viSaya vAsanAmeM bahatA calA gayA / kheda ! Aja mujhe ina himakaNoMse, osakI bUMdose divya netra prApta hue haiN| maiM apa apanA kartavya nizcaya kara cukaa| vaha, yaha hai ki maiM bahuta zIghra isa bhaMgura saMsArase nAtA // tor3akara apane Apa samA jAU / usakA upAya digambara mudrAko chor3akara aura kucha nahIM hai| acchA to aba mujhe rAjya chor3akara isI nirmala nIle
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 * cauvIsa tIthAhara purANa * tai nabhake nIce baiThakara AtmadhyAna karanA caahie| aimA vicArakara bhagavAna vimalanAthane dIkSA dhAraNa karanekA dRr3ha nizcaya kara liyaa| usI samaya brahmalokane Akara laukAntika devoMne unake vicAroMkA samarthana kiyaa| ___apanA kArya pUrA kara laukAntika deva apane 2 sthAnapara pahuMce hI hoMge ki catunikAyake deva apanI ceSTAoMse vairAgya gaMgAko pravAhita karate huye kampilA nagarI aaye| bhagavAn bhI anya manaska ho parvatamAlAse utarakara gharapara aaye| vahAM unhoMne abhiSeka pUrvaka putrake liye rAjya diyA aura Apa deva nirmita pAlakIpara savAra hokara savetuka yana gye| vahAM pahuMcakara unhoMne om namaH siddhebhyaH kahate huye, mAgha zuklA caturthIke dina uttarA bhAdrapada nakSatrameM zAmake samaya eka hajAra rAjAoMke sAtha dIkSA le lii| vizuddhike bar3hanese unheM usI samaya manaH paryayaya jJAna prApta ho gyaa| deva loga tapaH kalyANaka kA utsava samApta kara apane apane sthAnoM para cale gye| bhagavAn vimalaprabha do dinakA yoga samApta kara tIsare dina AhArake liye nandapura phuNce| yahAM unheM vahAMke rAjA jayakumArane bhakti pUrvaka AhAra diyaa| pAtradAnake prabhAvase prabhAvita hokara jayakumAra mahArAjake gharapara paJcAzcarya prakaTa kiye / AhArake bAda ve punaH banameM lauTa Aye aura AtmadhyAnameM lIna ho gye| isa taraha dina do dinake antarase AhAra lete hue unhoMne mauna rahakara tIna varSa chadmastha avasthAmeM pitaaye| isake bAda usI sahetuka banameM do dinake upavAsakI pratijJA lekara jAmunake per3ake nIce dhyAna lagAkara virAjamAna huye / jisase unheM mAgha zuklA SaSTIke dina zAmake samaya uttarA bhAdrapada nakSatra meM ghAtiyA karmokA nAza honese pUrNajJAna-kevalajJAna prApta ho gayA / usI samaya devoMne Akara jJAna kalyANakakA utsava kiyaa| inhIMkI 'AjJAse kuberane samavasaraNakI racanA kii| usake madhyameM suvarNa siMhAsanapara antarIkSa virAjamAna hokara unhoMne apanA maunabhaMga kiyA, divya upadezoMse samasta janatAko santuSTa kara diyaa| jaba unakA prathama upadeza samApta huA taba indrane madhura zabdoMmeM stuti kara unase anyatra bihAra karanekI prArthanA kii| indrakI prArthanA sunakara unhoMne prAyaH samasta Arya dezoMmeM bihAra kiyA, aneka - -
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 caubIsa tIrthakara purANa * 165 bhavya prANiyoMkA saMsAra-sAgarase samuddhAra kiyaa| jagaha-jagaha syAdvAda vANIke dvArA jIva jIvAdi tatvoMkA vyAkhyAna kiyaa| unake upadezase prabhAvita hokara aneka nara nAriyoMne dezavrata aura mahAvrata grahaNa kiye the| ____ AcArya guNabhadrane ligvA hai ki unake samavasaraNameM 'mandara' Adi pacapana gaNadhara the, gyAraha sau dvAdazAMgake vettA the, chattIsa hajAra pAMca sau tIsa zikSaka the, cAra hajAra ATha sau avadhijJAnI the, pAMca hajAra pAMca sau kevalI the| nau hajAra vikriyA Rddhike dhAraNa karane vAle the, pAMca hajAra pAMca sau manaH paryaya jJAnI the aura tIna hajAra chaha sau bAdI the| isa taraha saba milA kara ar3asaTha hajAra munirAja the| 'pA' Adi eka lAkha tIna hajAra AryikAeM thIM, do lAkha zrAvaka, cAra lAkha zrAvikAeM, asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAta tiryaca the| japa AyukA eka mAha bAkI raha gayA tava ve sammeda zikharagara A virA jamAna hue| vahAM unhoMne yoga nirodhakara ASAr3ha kRSNa aSTamIke dina zukla dhyAnake dvArA avaziSTa aghAtiyA karmIkA saMhAra kiyA aura apane zubha samAgamase mukti vallabhAko santuSTa kiyaa| usI samaya devoMne Akara unake nirvANa kSetrakI pUjA kii| bhagavAna anantanAtha tvamIdRzastAdRza ityayaM mama __ pralApalezo'lpamate mahAmune / azeSa mAhAtmya manIra yannapi zivAya saMsparza ivAmRtAmbudhaH // -Acarya samantabhadra he mahAmune ! Apa aise ho, vaise ho, mujha alpamatikA yaha pralApa, jaba
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * - - ki samasta mAhAtmyako prakaTa nahIM kara rahA hai taya bhI sudhA sAgarake sparzake samAna kalyANake liye hI hai| (1) pUrvabhava varNana dhAtakI khaNDa dvIpameM pUrva memakI ora uttara dizAmeM eka AriSTa nAmakA nagara hai jo apanI zobhAse pRthivIkA svarga kahalAtA hai| usameM kisI samaya padmaratha rAjA rAjya karatA thaa| usakI prajA hamezA usase santuSTa rahatI thI vaha bhI prajAkI bhalAIke liye koI pAta uThA nahIM rakhatA thaa| eka dina vaha svayaMprabha tIrthakarakI bandanAke liye gyaa| vahAMpara usane bhakti pUrvaka stuti kI aura samIcIna dharmakA vyAkhyAna sunA / vyAkhyAna sunaneke bAda vaha socane lagA ki saya indriyoMke viSaya kSaNa bhaGga,ra haiN| dhana pairakI dhUlike samAna hai, yauvana pahAr3I nadoke vegake samAna hai, Ayu jalake cabUloMkI taraha capala hai aura bhoga sarpake bhoga-phaNake mamAna bhayotpAdaka hai / maiM vyartha hI rAjya kArya meM ulajhA huA hU~, aisA vicAra kara usane dhanamitra putra ke liye rAjya dekara kinhIM AcArya varyake pAsa digamvara dIkSA le lii| unhIMke pAsa rahakara usane gyAraha aGgoMkA adhyayana kiyA aura darzana vizuddhi Adi solaha bhAvanAoMkA cintavana kara tIrthaMkara prakRtikA bandha kiyaa| vaha Ayuke antameM sanyAsa pUrvaka marakara solahaveM acyuta svargake puSpottara vimAnameM deva huaa| vahAMpare usakI Ayu pAIsa sAgarakI thI, sAr3he tIna hAtha UMcA zarIra thA aura zukla lezyA thii| vaha gyAraha mAha bAda zvAsocchAsa letA aura bAIsa hajAra varSa bAda mAnasika AhAra grahaNa karatA thaa| usake aneka deviyAM thIM jo apane divya rUpase use hamezA santuSTa kiyA karatI thiiN| vahAMpara kAyika pravIcAra maithuna nahIM thaa| kintu manameM devAMganAoMkI abhilASA mAtrase usakI kAmavyathA zAnta ho jAtI thii| vaha apane sahajAta avadhi jJAnase sAtaveM naraka takake rUpI padArthoko jAnatA thA aura aNimA, mahimA Adi RddhiyoMkA svAmI thaa| yahI deva Age bhavameM bhagavAna anantanAtha hogaa| jambU dvIpake dakSiNa bharatakSetrameM ayodhyA nagarI hai| usameM kisI samaya -
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthakara purANa * 161 Homoem - RAM REL RtueM apanI apanI zobhA prakaTa kara rahI thiiN| mahArAja panasenane vinata mUrdhA hokara kevalIke caraNoMmeM praNAma kiyA aura upadeza sunanekI icchAse vahIM yathocita sthAnapara baiTha gye| kevalI bhagavAnane divya dhvanike dvArA sAta tatvoM kA vyAkhyAna kiyA aura caturgati rUpa saMsArake duHloMkA varNana kiyaa| saMsAra kA duHkhamaya vAtAvaraNa sunakara mahArAja padmasenakA hRdaya ekadama vibhIta ho gyaa| usI samaya unake hRdaya meM vairAgya sAgaraphI tarala taraMge uThane lgii| jaba kevalI mahArAjakI divya dhvanise unheM patA calA ki ava mere kevala do bhava hI bAkI raha gaye haiM taba to unake AnandakA ThikAnA nahIM rhaa| unhoMne ghara Akara padama nAmaka putrake liye rAjya diyA aura phira unameM jAkara unhIM kevalIke nikaTa jina dIkSA le lii| unake sAtha rahakara unhIMse gyAraha ajhoMkA adhyayana kiyA aura darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoM kA cinta. vana kara tIrthakara nAmaka puNya prakRtikA bandha kiyA jisase Ayuke antameM saMnyAsapUrvaka zarIra chor3akara bArahaveM sahasrAra svargameM sahasrAra nAmake indra hue| vahAM unakI Ayu aThAraha sAgara kI thI, eka dhanuSa-cAra hAtha UMcA zarIra thA, jaghanya zukla lezyA thI, ve vahAM aThAraha hajAra varSa bAda AhAra lete aura nau mAha bAda zvAsocchyAsa prakSaNa karate the| vahAM aneka deviyAM apane atulya rUpase unake locanoMko prasanna kiyA karatI thiiN| unheM janmase hI avadhijJAna thA jisase ve cauthe naraka takako vArtA jAna lete the| ve apanI divya zaktise saba jagaha ghUma dhUmakara prakRtikI adbhuta vibhUti dekhate the| yahI sahasrArendra Age bhavameM bhagavAna vimalanAtha hoNge| [2] pUrvabhava paricaya bharata kSetrakI kampilA nagarImeM ikSvAku vaMzIya rAjA kRtavarmA rAjya karate the unakI mahArAnIkA nAma jayazyAmA thaa| pAThaka jisa sahasrArendrase paricita haiM usakI Ayu jaba sirpha chaha mAhakI bAkI raha gaI tabhIse mahArAja kRtavarmA ke ghara para devoM ne ratnoMkI varSA karanI zurU kara dii| mahAdevI jayazyAmAne jyeSTha kRSNa dazamIke dina uttarA bhAdrapada nakSatra meM rAtrike pichale bhAgameM NDI I
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 * cauvIsa tIrthakara purANa * - - - - solaha svapna dekhe aura usI samaya apane mukhakamalameM praveza karatA huA eka gandhasindhura -uttama hAthI dekhaa| usI samaya ukta indrane svargavasundharAse moha chor3akara usake garbha meM praveza kiyA saverA hote hI usane prANanAtha kRtadharmAse svapnoMkA phala pUchA taba unhoMne kahA ki Aja tumhAre garbhameM kisI tIrthakara pAlakane avataraNa kiyA hai / yaha ratnoMkI varSA aura ye solaha svapna usIkI vibhUti patalA rahe haiM / idhara mahArAja kRtavarmA rAnI jayazyAmAke liye svapnoM kA madhura phala sunAkara Ananda pahuMcA rahe the udhara devoMke Asana kampApamAna hue jisase unhoMne bhagavAna vimalanAthake garbhAvatArakA nizcaya kara liyA aura samarata parivArake sAtha Akara kampilApurImeM khUba utsava kiyaa| acche acche vastrAbhUpaNoMse rAja dampatIkA satkAra kiyaa| jaise jaise mahArAnIkA garbha bar3hatA jAtA thaa| vaise vaise samasta bandhu bAndhavoMkA harSa bar3hatA jAtA thA / nitya prati honevAle acche acche zakuna sabhI logoM ko harSita karate the / japa garbhake dina pUrNa ho gaye tapa mahAdevIne mAgha zukla caturdazIke dina uttarA bhAdrapada nakSatrameM matizruta, avadhi jJAnadhArI putra ratnako utpanna kiyaa| usI samaya indrAdi devoMne Akara janma kalyANakakA utsava kiyA aura aneka prakArase bAla tIrthaGkarakI stuti kara unakA vimalaprabha nAma rkkhaa| bhagavAna vimalaprabhakA rAja parivArameM bar3I pyArase lAlana pAlana hone lgaa| ve apanI thAlyocita ceSTAoM se mAtA pitAko atyanta harSita karate the| vAsupUjya svAmIke mokSa jAneke tIsa sAgara bAda bhagavAna vimalaprabha vimalanAtha hue the / inake utpanna honeke pahale eka palyataka bhAratavarSa meM dharmakA viccheda ho gayA thaa| unakI Ayu sATha lAkha varSakI thii| zarIrakI UMcAI sATha dhanuSa aura raGga suvarNake samAna pIlA thaa| jaba inake kumArakAla ke pandraha lAkha varSa bIta gaye taba inheM rAjyakI prApti huii| rAjya pAkara inhoMne aise DhaGgase prajAkA pAlana kiyA jisase inakA nirmala yaza samasta saMsArameM phaila gayA thaa| mahArAja kRtavarmAne aneka sundarI kanyAoMke sAtha unakA vivAha karAyA thaa| jisake sAtha taraha tarahake kautuka karate hue ve sukhase samaya vitAte the / bIca bIcameM indra Adi devatA vinoda goSThiyoMke dvArA -
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa ikSvAku vaMzIya siMhasena rAjA rAjya karate the / unakI mahArAnIkA nAmajayazyAmA thA / usa samaya rAnI jayazyAmAke samAna rUpavatI, zIlavatI, aura saubhAjJavatI strI dUsarI nahIM thI / jaba Upara kahe hue devakI vahAMkI sthiti chaha mAhakI bAkI raha gaI tabase rAjA siMhasenake gharapara kuberane ratnoMkI varSA karanA zurU kara dI aura vApI, kUpa tAlAba parikhA prAkAra Adise zobhAyamAna naI ayodhyAkI racanAkara usameM rAjA tathA samasta nAgarikoMko ThaharAyA / kArtika kRSNA pratipadA ke dina revatI nakSatra meM rAtrike pichale pahara meM mahAdevI jayazyAmAne gajendra Adi solaha svapna dekhe aura antameM muhameM ghusate hue kisI sundara hAthIko dekhaa| usI samaya ukta devane svargIya vasudhAse moha tor3akara usake garbha meM praveza kiyA / saverA hote hI usane patideva mahArAja siMhasenase svapnoMkA phala pUchA / ve avadhijJAna se jAnakara kahane lage ki Aja tumhAre garbha meM tIrthaMkara bAlakane avatAra liyA hai ye saba isIke abhyudayake sUcaka haiN| idhara mahArAja rAnIke sAmane tIrthaGkarake mAhAtmya aura unake puNyake atizayakA varNanakara rahe the udhara devoMke jaya jaya zabdase AkAza gUMja uThA / devoMne Akara rAja bhavanakI pradakSiNAeM kI svargase lAye hue vastra AbhU SaNoMse rAja dampatIkA satkAra kiyA tathA aura bhI aneka utsava manAkara apane sthAnoMkI ora prasthAna kiyA / yaha saba dekhakara rAnI jayazyAmAke AnandakA pAra nahIM rahA / L dhIre dhIre garbhake nau mAsa pUrNa hone para usane jyeSTha kRSNa dvAdazIke dina bAlaka - bhagavAn anantanAthako utpanna kiyaa| usI samaya devoMne Akara bAlakakA meru parvata para le jAkara janmAbhiSeka kiyA aura phira ayodhyA meM vApisa Akara aneka utsava kiye / indrane Ananda nAmakA nATaka kiyA aura apsarAoMne manohara nRtya se prajAko anuranjita kiyaa| sabakI salAhase bAlakakA nAma anantanAtha rakkhA gayA thA jo ki bilakula ThIka mAlUma hotA thA kyoMki unake guNoMkA anta nahIM thA- pAra nahIM thA / janmotsava ke upalakSya meM ayodhyApurI itanI sajAI gaI thI ki vaha apanI zobhAke sAmane svarga purIko bhI nIcA samajhatI thI / mahArAja siMhasenane hRdaya kholakara yAca koMko manavAM 167
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 * caubIsa tIrthaGkara purANa * - Gkita dAna diyaa| deva loga janmakA utsava pUrA kara apane apane ghara gye| idhara rAja parivArameM bAlaka anantanAthakA bar3e pyArase lAlana-pAlana hone lagA ye apanI pAla kAlakI manohara ceSTAoMse mAtA pitAkA kautuka bar3hAte the| ___bhagavAn vimalanAthake bAda nau sAgara aura pauna palya bIta jAne para zrI anantanAtha hue the| inakI Ayu tIsa lAkha varSakI thI, pacAsa dhanuSa UMcA zarIra thA, svarNake samAna kAnti thI inheM janmase hI avadhi jJAna thaa| sAta lAkha pacAsa hajAra varSa bIta jAne para unheM rAjyakI prApti huI thii| ve sAma, vAma, bheda aura daNDake dvArA rAjyakA pAlana karate the| asaMkhya rAjA inakI AjJAko mAlAkI taraha apane zirakA AbhUSaNa banAte the| ye prajAko cAhate the aura prajA inako cAhatI thii| mahArAja siMhasenane inakA kaI sundara kanyAoMke sAtha vivAha karavAyA thaa| jisase inakA gRhastha jIvana ananta sukhamaya ho gayA thaa| ____ jaya rAjya karate hue inheM pandraha lAkha varSa bIta gaye taba eka dina ulakA pAta honese inheM vairAgya utpanna ho gyaa| inhoMne samasta saMmArase. mamatva chor3akara dIkSA lenekA pakkA nizcaya kara liyaa| usI samaya laukAntika devoMne Akara unakI stuti kI, unake vicAroMkI sarAhanA kI aura anitya Adi pAraha bhAvanAoMkA svarUpa prakaTa kiyA jisase unakI vairAgya dhArA aura bhI adhika drugatile vAhita hone lgii| nidAna bhagavAn anantanAtha, ananta vijaya nAmaka putrake liye rAjya dekara deva nirmita sAgara dattA pAlakI para savAra ho sahetuka panameM phuNce| vahAM unhoMne tIna dinake upavAsakI pratijJA kara jyeSTha kRSNA dvAdazIke dina revatI nakSatra meM zAmake samaya eka hajAra rAjAoMke sAtha jina dIkSA le lI / devoMne dIkSA kalyANakakA utsava kiyaa| unheM dIkSA lete hI manAparyaya jJAna tathA aneka RddhiyAM prApta ho gaI thiiN| prathama yoga samApta ho jAneke bAda ve AhArake liye sAketa ayodhyApurImeM gye| yahAM puNyAtmA pizAkhane par3hagAha kara unheM navadhA bhakti pUrvaka AhAra diyaa| devoMne usake ghara para paJcAzcarya prakaTa kiye / bhagavAn anantanAtha AhAra leneke bAda punaH manameM lauTa Aye aura vahAM yoga dhAraNa kara, virAjamAna ho gye| / /
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthaGkara purANa* 166 - isa taraha kaThina tapazcaraNa karate hue unhoMne chadmastha avasthAko do varSa mauna pUrvaka bitaaye| isake bAda ve usI sahetuka banameM pIpala vRkSake nIce dhyAna lagAkara virAjamAna the ki uttarottara vizuddhatAke bar3hanese unheM caitra kRSNA amAvasyAke dina revatI nakSatra meM divya Aloka-kevala jJAna prApta ho gyaa| usI samaya devoMne Akara samavasaraNakI racanA kI aura jJAna kalyANakakA utsapa kiyaa| bhagavAn anantanAthane samavasaraNake madhyameM virAjamAna hokara divya dhvanike dvArA mauna bhaGga kiyaa| syAbAda patAkAse akSita jIva ajIva tatvoMkA vyAkhyAna kiyaa| saMsArakA digdarzana karAyA usake duHkhoMkA varNana kiyaa| jisase prati buddha hokara aneka mAnavoMne muni dIkSA grahaNa kii| prathama upadeza,samApta honeke yAda unhoMne kaI jagaha vihAra kiyaa| jisase prAyaH sabhI ora jaina dharmakA prakAza phaila gayA thaa| inake utpanna honeke pahale jo kucha dharma kA viccheda hogayAthA vaha dUra ho gayA aura logoMke hRdayoMmeM dharmasarovara laharA ne lgaa| unake samavasaraNameM jaya Adi pacAsa gaNadhara the eka hajAra dvAdazAta ke jAnakAra the, tIna hajAra do sau bAdI-zAstrArtha karane vAle the, unatAlIsa ijAra pAMca sau zikSaka the, cAra hajAra tIna sau avadhi jJAnI the, pAMca hajAra kevalI the, ATha hajAra vikriyA Rddhike dhAraka the| isa taraha saba milAkara chayAsaTha hajAra munirAja the| 'sarva zrI' Adi eka lAkha ATha hajAra AryikAeM thii| do lAkha zrAvaka, cAra lAkha zrAvikAyeM, asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAta tiryaJca the| samasta Arya kSetroMmeM vihAra karane ke bAda ve Ayuke anta meM sammedazikhara para jA virAjamAna hue vahAM unhoMne chaha hajAra muniyoMke sAtha yoga nirodha kara eka mahIne taka pratimA yoga dhAraNa kiyaa| usI samaya sUkSma kriyA pratipAti aura nyuparata kriyA nibRtti zukla dhyAnoMke dvArA avaziSTa aghAtiyA karmoM kA nAzakara caitra kRSNa amAvasyAke dina uSAkAlameM mokSa bhavanameM praveza kiyaa| devoMne Akara nirvANa kSetrakI pUjAkI aura unake guNa gAte hue apane apane gharoMkI ora prasthAna kiyaa| D - -
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthatara purANa* bhagavAna dharmanAtha dharmeyasmin samadbhUtA, dharmAdaza sunirmalAH / sadharmaH zarmame dadyA, dadharma mapa hatyanaH // - ' 'jina dharmanAthameM uttama kSamA Adi nirmala daza dharma prakaTa hue the ve dharma nAtha svAmI mere adharmako duSkRtyako harakara sukha pradAna kreN|' [1] pUrvabhava varNana pUrva dhAtakI khaNDameM pUrva dizAkI ora sItA nadIke dAhine kinArepara eka // susImA nAmakA nagara hai usameM kisI samaya dazaratha nAmakA rAjA rAjya karatA I. thaa| vaha bahuta hI balavAn thaa| usane samasta zatruoMko jIta kara apane / rAjyakI nIva adhika majabUta kara lI thii| usakA pratApa aura paMza sAre saMsArameM phaila rahA thaa| eka dina caitra zuklA pUrNimAke dina nagarake samasta loga vasantakA utsava manA rahe the| rAjA bhI usa utsavase vazcita nahIM rhaa| parantu sahasA candra grahaNa dekhakara usakA hRdaya viSayoMse virakta ho gyaa| vaha socane lagA ki 'jaba rAjA candramA para aisI vipatti par3a saktI hai taba mere jaise kSudra nara kIToM . para vipatti par3anA asambhava nahIM hai| maiM Aja taka apane zuddha buddha svabhAvakoM chor3akara vyartha hI viSayoM meM ulajhA rahA / hA ! hanta ! aba maiM zIghra hI buDApA / Aneke pahale hI Atma kalyANa karanekA yatna karUMgA-dhanameM jAkara jina dIkSA dhAraNa karUMgA' aisA socakara mahArAja dazarathane jaba apane vicAra rAjasabhAmeM prakaTa kiye taba eka mithyAdRSTI mantrI bolA-nAtha ! bhUta catuSTaya [ piSI, | jala, agni, vAyu] se bane hue isa zarIrako chor3a kara AtmA nAmakA koI padArtha nahIM hai| yadi hotA to janmake pahale aura mRtyuke pazcAta dikhatA kyoM nahIM ? isaliye Apa DhoMgiyoMke prapaJcameM Akara vartamAnake sukha chor3a vyartha hI | jAloMmeM kaSTa mata utthaaiye| aisA kauna buddhimAna hogA jo gAyake stanoko chor3a kara usake sIMgoM se dUdha duhegA' mantrIke -bacana sunakara rAjAne kahA ! saciva
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthaGkara purANa 101 tuma samIcIna jJAnase sarvathA rahita mAlUma hote ho| hamAre aura tumhAre zarIrameM jo aham - maiM isa tarahakA jJAna hotA hai vahI Atma padArthakI sattA siddha kara detA hai phira karaNa indriyoMmeM vyApAra dekhakara kartA-AtmAkA anumAna bhI kiyA jA saktA hai| isaliye Atma padArtha pramANa aura anubhavase siddha hai| usakA virodha nahIM kiyA jA saktA ? tumane jo bhUta catuSTayase jIva kI utpatti honA batalAyA hai vaha vyabhicarita hai kyoMki eka aise kSetrameM jahAM para khulakara havA baha rahI hai agnike Upara rakhI huI jalabhRta -paTaloI meM kisI bhI jIvakI utpatti nahIM dekhI jaatii| jisake rahate hue hI kArya ho aura usake abhAvameM na ho vahI saccA samyak hetu kahalAtA hai para yahAM to dUsarI hI bAta hai| yadi janmake pahale mRtyuke pazcAt jIvAtmAkI siddhi na 'mAnI jAve to satyA prasUta ( tatkAlameM utpanna hue ) pAlakake dUdha pInekA saMskAra kahAMse AyA ? jAtismaraNa aura avadhi jJAnase jo manuSya apane kitane hI bhava spaSTa dekha lete haiM vaha kyA hai ? rahI na dikhanekI pAta, so vaha amUrtika indriyoMse usakA avalokana nahIM ho sktaa| kyA kabhI atyanta tIkSNatalavArokI dhArase AkAzakA bhedana dekhA gayA hai ? ityAdi rUpase maMtrIke nAstika vicAroMko dUra-haTA, use jaina tatvoMkA rahasya sunA aura mahArathapunake liye rAjyAde rAjA dazaratha ghanameM jAkara vimala vAhana nAmake bhunirAjake pAsa dIkSita ho gyaa| vahAM usane khUba tapazcaraNa kiyA tathA satata abhyAsake dvArA gyAraha aGgoMkA jJAna prApta kara liyA munirAja dazarathane vizuddha hRdayase darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoMkA cintavana kiyA jisase unheM tIrthakara nAmaka mahA puNya prakRtikA bandhana ho gayA ve Ayuke antameM sanyAsa pUrvaka zarIra chor3akara sarvArthasiddhi vimAnameM ,ahamindra hue| vahAM..unakI.Ayu tetIsa sAgarakI thI, eka hAtha UMcA sapheda raGgakA zarIra thaa| ve tetIsa hajAra varSa bAda mAnasika AhAra lete aura tetIsa pakSa pAda zvAsocchvAsa grahaNa karate the| unheM janmase hI avadhi jJAna thA jisase ve sAtaveM naraka takake rUpI padArthoM ko spaSTa rUpase jAnate dekhate the| ve hamezA tatva carcAoMmeM hI apanA samaya vitAyA karate the| kaSAyoMke manda honese vahAM unakI pravRtti - -
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 *cauvIsa tIthara purANa * - - - viSayoMkI ora jhukatI hI nahIM thii| ve usa AtmIya AnandakA upabhoga karate the jo asaMkhya viSayoM meM bhI prApta nahIM ho sakatA / yahI ahamindra Ageke bhavameM bhagavAna dharmanAtha hogA aura apane divya upadezase saMsArakA kalyANa kregaa| (2) vartamAna paricaya jambUdvIpake bharatakSetrameM kisI samaya ranapura nAmakA eka nagara thA usameM mahAsena mahArAja rAjya karate the| unakI mahAdevIkA nAma suvratA thA / yadyapi mahAsenake antaHpurameM saikar3oM rUpavatI striyAM thIM tathApi unakA jaisA prema mahAdevI suvratA para thA vaisA kinhIM dUsarI striyoMpara nahIM thaa| mahAsena bahuta hI zura vIra aura raNadhIra rAjA the| unhoMne apane yAyalase bar3e par3e zatruoke dAMta khaTTe kara apane rAjyako bahuta hI suvizAla aura sudRr3ha banA liyA thaa| mantriyoMke Upara rAjya bhAra chor3akara ve eka tarahase nizcinta hI rahate the| mahAdevI suvratAkI avasthA dina prati dina yItatI jAtI thI para usake koI santAna nahIM hotI thii| eka dina usapara jyoM hI rAjAkI dRSTi par3I tyoMhI unheM putrakI cintAne dhara dyaayaa| ve socane lage ki jinake putra nahIM hai saMsArameM unakA jIvana niHsAra hai| putrake aGga sparzase jo sukha hotA hai usakI solahavIM kalAko bhI candra, candana, hima, hArayaSTi malayA nilakA sparza nahIM pA saktA / jisa taraha asaMkhyAta tArAoMse bharA huA bhI AkAza eka candamAke binA zobhA nahIM pAtA hai usI taraha aneka manuSyoMse bharA huA bhI yaha merA antaHpura putrake binA zobhA nahIM pA rahA hai| kyA karUM? kahAM jAUM? kisase putrakI yAcanA karUM, isa taraha socate hue rAjA kA citta kisI bhI taraha nizcala nahIM ho sakA / unakA padana syAha ho gayA aura muMhase garma nizvAsa nikalane lgii| saca hai-saMsArameM sarvasukhI honA sudurlabha hai| rAjA putra cintAmeM dukhI ho rahe the ki itanemeM banamAlIne aneka phala phUla bheMTa karate hue kahA 'mahArAja ! udyAnameM prAcetasa nAmake maharSi Aye hue haiN| unake sAtha aneka munirAja haiM jo unake ziSya mAlUma hote haiN| 'una sabake samAgamase panakI zobhA apUrva hI ho gaI hai| eka sAtha chhoN| - -
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 173 - - - RtuoMne dhana dhArAmeM zobhA prakaTa karadI hai aura siMha vyAghra hAthI jIva parasparakA virodha chor3akara premase hI hila mila rahe haiN| banameM munirAjakA Agamana sunakara rAjAko itanA harSa huA ki vaha zarIrameM nahIM samA sakA aura AMsuoMke chalase bAhira nikala pdd'aa| usane usI samaya siMhAsanase uThakara munirAjake liye parokSa praNAma kiyA tathA yanamAlI ko ucita pAritoSika dekara vidA kiyaa| phira samasta parivArake sAtha muni bandanAke liye yanameM gyaa| vahAM usane bhakti pUrvaka sASTAMga namaskAra kara pAcetasa maharSise dharmakA svarUpa sunA, jIva ajIva Adi padArthoM kA vyAkhyAna sunA aura phira unase subratAke putra nahIM honekA kAraNa puuchaa| munirAja prAce. tasane apane avadhijJAnase saSa hAla jAnakara kahA-'rAjan ! putrake abhAvameM isa taraha duHkhI mata hoo| ApakI isa subratA mahArAnIke garbhase pandraha mAhake yAda jagadvandha paramezvara dharmanAthakA janma hogA jo apanA tumhArA nahIM, sAre saMsArakA kalyANa kregaa|' munirAjake vacanoM se prasanna hokara rAjAne phira pUchA 'mahArAja ! usa jIvane kisa bhavameM, kisa taraha aura kaisA puNya kiyA thA ? jisase vaha itane vizAla tIrthaMkara padako prApta hone vAlA hai ? maiM usake pUrvabhava sunanA cAhatA hUM, taya prAcetasa maharSine apane avadhijJAna rUpI netrase dekha kara usake pahaleke do bhavoMkA varNana kiyA jo pahale likhe jA cuke haiN| rAjA munirAjako namaskAra kara parivAra sahita apane ghara lauTa aayaa| usI dinase rAjabhavana meM ratnoMkI varSA honI zurU ho gaI aura indrakI AjJA pAkara aneka dikkumAriyAM rAnI sunatAkI sevAke liye A gaI jisase rAjAko munirAjake vacanoM para dRr3ha vizvAsa ho gayA / deva kumAriyoMne antaHpurameM jAkara rAnI suvratA kI isa taraha sevAkI ki usakA chaha mAsakA samaya kSaNa ekakI taraha nikala gyaa|vaishaakh zukla 13 ke dina revatI nakSatra meM rAnIne 16 svapna dekhe usI samaya ukta ahamindrane sarvArtha siddhike suramya vimAnase sambandha tor3akara usake garbha meM praveza kiyA / saverA hote hI rAnIne patideva mahAsena mahArAjase svapnoMkA phala pUchA / unhoMne bhI eka eka kara svapnoMkA phala batalAte huye
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 * caubIsa tIra purANa * - kahA ki ye saba tumhAre bhAvI putrake abhyudayake sUcaka haiN|' usI samaya devoMne Akara garbha kalyANakakA utsava kiyA aura svargase lAye hue vastraAbhUSaNoMse rAjA rAnIkA khUba satkAra kiyA / nau mAha bItanepara puSpa nakSatrameM mahArAnI suvratAne tIna jJAnase yukta putra utpanna kiyaa| usI samaya-devoMne meka parvata para lejAkara pAlakakA kSIra sAgarake jalase kalazAbhiSeka kiyaa| abhiSeka vidhi samApta hone para indrAnIne komala dhavala vanase zarIra pochakara usameM yAlocita AbhUSaNa pahinAye / indrane manohara zabdoMmeM usakI stutikI.aura dharmanAtha nAma rakkhA / meru parvatase lauTakara indrane bhagavAn dharmanAthako mAtA subratAke pAsa bheja diyA aura svayaM nRtya saGgIta Adise janmakA utsava manA kara parivAra sahita svargako calA gyaa| ___ rAjya parivArameM bhagavAna dharmanAthakA bar3e premase lAlana pAlana hone lgaa| dhIre dhIre zizu avasthA pAra kara ve kumAra avasthAmeM phuNce| unheM pUrvabhavake saMskArase binA kisI guruke pAsa par3e hue hI samasta vidyAyeM prApta ho gaI thI alpa.vayaska bhagavAn dharmanAthakA adbhuta pANDityAdekhakara acche acche vidvA-- noMke dimAga cakarA jAte the| jaba dharmanAtha svAmIne yuvAvasthAmeM padArpaNa kiyA tatha unakI naisargika zobhA aura bhI adhika bar3ha gaI thii| arddhacandra ke samAna vistRta lalATa kamala dalasI AMkheM totAsI nAka, motIse dAMta pUrNacandrasA mukha, zavasA kaNTha, meru kaTakasA vakSaH sthala, hAthIkI suDasIbhujAyeM, sthUla kandhe, gaharI,nAbhi suvistRta nitamba sudRr3ha jarU-gati zIla jalAyeM aura Arakta gharaNa kamala / unake zarIrake sabhI avayava-apUrva zobhA dhAraNa kara rahe the| unakI AvAja nUtana jaladharakI surabhya garjanAke samAna sajana-mayUroko sahasA utkaNThita kara detI thI aba ve rAjya kAryameM bhI pitAko madada pahucAne lge| eka dina mahArAja mahAsenane-unheM yuvarAja-banAkara rAjyakA bahuta kucha bhAra unako supurda kara diyA jisase unake kandhoMko bahuta kucha ArAma milA thaa| kisI samaya rAjA-mahAsena rAja sabhAmeM baiThe hue the| unhIM ke pAsameM, yuvarAja dharmanAtha jI virAjamAna the / mantrI, purohita tathA anya sabhAsada bhI. apane apane yogya sthAnoMpara baiThe hue the usI dvArapAlake sAtha vidarbha dezake, -
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa' 275 - kuNDinapura nagarake rAjA pratApa rAjakA dUta sabhAmeM AyA aura mahArAjako savinaya namaskAra kara ucita sthAna para baiTha gyaa| rAjAne usase AnekA | kAraNa pUchA taba usane hAtha jor3a kara kahA ki mahArAja ! vidarbhadeza-kuNDi napurake rAjA pratAparAjane apanI lar3akIzRMgAravatIkA svayamvara racanekA nizcaya kiyA hai maiM usameM zAmila honeke liye yuvarAjako nimantraNa dene AyA huuN| yaha bhaMgAravatIkA citrapaTa hai' kahakara usane eka citrapaTa rAjAke sAmane rakha diyaa| jyoMhI rAjAkI dRSTi usa citrapaTa para par3I tyoMhI ve zRMgAravatIkA rUpadekha cakita raha gye| unhoMne manameM nizcaya kara liyA ki yaha kanyA sarvathA dharmanAthake yogya hai / para unhoMne yuvarAjakA abhiprAya jAnaneke liye unakI ora dRSTi ddaalii| yuvarAjane bhI manda musakAnase pitAke vicAroMkA samarthana kara diyA phira kyA thA ? rAjA mahAsenane dUtakA satkAra kara use vidA kiyA aura yuvarAjako asaMkhya senAke sAtha kuNDinapura bhejA yuvarAjakA eka ghaniSTa mitra prabhAkara thA jo svayaMbara yAtrAke samaya unhIMke sAtha thA mArgameM jaya ve vindhyAcala para pahuMce taba prabhAkarane manohara zabdoMmeM usakA varNana kiyaa| vahIM eka kinnarendrane apanI nagarImeM lejAkara yuvarAjakA sanmAna kiyaa| unake sAthakI samasta senA usa dina vahIM para sukhase raha aaii| bhagavAn dharmanAthake prabhAvase vahAM banameM eka sAtha chahoM RtueM prakaTa ho gaI thiiN| jisase sainikoMne taraha tarahakI krIDAoMse mArgazrama-thakAvaTa dUra kii| vahAMse calakara kucha dina bAda jaba ve kuNDinapura pahuMce taba vahAMke rAjA pratApa rAjane pratiSThita manuSyoMke sAtha Akara yubarAjakA khUpa satkAra kiyA aura bar3A harSa prakaTa kiyaa| pratAparAjane yuvarAjako eka vizAla bhavanameM tthhraayaa| | unake pahuMcanese kuNDanapurakI sajAvaTa aura khUba kI gaI thii| dhIre dhIre aneka rAjakumAra A Akara kuNDinapurameM jamA ho gye| kisI dina nizcita samaya para svayambara sabhA sajAI gii| unameM cAroM ora UMce UMce siMhAsanoMpara rAjakumAra baiThAye gye| yuvarAja dharmanAthane bhI prabhAkara mitrake sAtha eka UMce | Asanako alaMkRta kiyaa| kucha dera bAda kumArI zRGgAravatI hastinIpara baiThakara svayambara maNDapameM aaii| unake sAtha aneka saheliyAM bhI thiiN| subhadrA nAma - -
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 -caubIsa tothakara purANa * - kI pratIhArI eka-eka kara samasta rAjakumAroMkA paricaya sunAtI jAtI thii| para zRGgArabanIkI dRSTi kisIpara bhI sthira nahIM huii| antameM yuvarAja dharmanAtha ke pAsa pahuMcanepara subhadrAne kahA-'kumAri ! uttara kozala deza meM ratnapura nAmakA eka sundara nagara hai| usameM mahArAjamahAsena rAjya karate haiM unakI mahArAnIkA nAma sunatA hai / ye yuvarAja unhIMke putra haiM / inakA bhagavAna dharmanAtha, nAma hai| inake janma honeke pandraha-mAha pahalese devoMne ratna varSA kI thii| isa samaya bhAratavarSa meM ina jaisA puNyAtmA dUsarA puruSa nahIM hai|' pratIhArIke muMha se yuvarAjakI prazaMsA suna aura unake divya saundaryapara mohita hokara, kumArI zRGgAravatIne lajAse kAMpate hue hAthase unake galemeM vara mAlA DAla dii| usI samaya saba orase sAdhu sAdhukI AvAja Ane lagI / mahArAja pratAparAja yuvarAjako vivAha vedikA para le gaye aura vahAM unake sAtha vidhipUrvaka zRGgAravatI kA vivAha kara diyaa| zAdIke dUsare dina bhagavAn dharmanAtha, sasurAlameM kisI UMce Asanapara baiThe hue the| itanemeM pitA mahAsenakA eka dUta patra lekara unake pAsa aayaa| patra par3hakara unhoMne pratAparAjase kahAse kahA-'ki pitAjIne mujhe Avazyaka kAryavaza zIghra hI bulAyA hai isaliye jAnekI AjJA de diijiye| pratAparAz2a unheM jAnese na roka ske| yuvarAja dharmanAtha samasta senAkA bhAra senApatipara chor3akara zrRMgAravatIke sAtha deva nirmita puSpaka vimAnapara ArUr3ha, hokara zIghra hI ratnapura vApisa A gye| vahAM mahArAja mahAsenane putra aura putravadhUkA khuba satkAra kiyaa| kisI dina rAjA mahAsena saMsArase virakta hokara rAjyakA samasta bhAra dharmanAthapara chor3akara dIkSita ho gye| devoMne rAjyAbhiSeka kara dharmanAthakA rAjA honA ghoSita kara diyaa| rAjya prAptike samaya unakI Ayu DhAI lAkha varSakI thii| rAjya pAkara unhoMne nIti pUrvaka prajAkA pAlana kiyA jisase unakI kIrti-vAhinI sahasra dhArA-ho saba ora phaila gii| isa taraha rAjya karate hue jaba unake pAMca lAkha varSa bIta gaye taba eka dina rAtake samaya ulkApAta dekha kara unakA citta viSayoMse sahasA virakta ho gyaa| unhoMne socA ki 'maiM nitya samajhakara jina padArthoM meM Asakta ho sakatA hU~ ve saba isI ulkAkI - / / -
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubosa topara purANa. 177 taraha bhaMgura haiM-nAzazIla haiM / isaliye unheM chor3akara avinAzI mokSa pada prApta karanA cAhie / ' usI samaya laukAntika deva Aye aura unane bhI unake vicAroMkA samarthana kiyaa| jisase unakA vairAgya aura bhI adhika par3ha gyaa| nidAna, ve sudharma nAmaka jyeSTha putrake liye rAjya dekara deva nirmita nAgastA-pAlakIpara savAra ho zAla vanameM pahuMce aura vahAM mAgha zuklA trayodazIke dina puSpa nakSatra meM zAmake samaya eka hajAra rAjAoke sAtha dIkSita ho gye| unheM dIkSita hote hI manaH paryaya jJAna prApta ho gayA thaa| deva loga dIkSA kalyANakakA utsava manAkara apane apane sthAnoM para vApisa cale gye| 1 - munirAja dharmanAtha tIna dinake pAda AhAra leneke liye pATaliputra paTanA || gye| vahAM dhanyasena rAjAne unheM bhaktipUrvaka AhAra diyaa| pAtradAnase prabhAvita hokara devoMne dhanyasenake gharagara paMcAzcarya prakaTa kiye| dharmanAtha AhAra le. kara ghanameM lauTa Aye aura AtmadhyAnameM avicala ho gaye / isa taraha eka varSa taka tapazcaraNa karate hue unhoMne kaI nagaroMmeM bihAra kiyaa| ve dIkSA leneke bAda mauna pUrvaka rahate the| eka varSakI chadmastha avasthA bIta jAnepara unheM usI zAla vanameM saptacchada bRkSake nIce pauSa zuklA paurNamAsIke dina kevalajJAna prApta ho gyaa| usI samaya devoMne Akara kaivalya prAptikA utsava kiyA / indrakI AjJA pAkara kuverane divyasabhA-samavasaraNakI racanA kI usake madhyameM siMhAsana para virAjamAna hokara unhoMne apanA mauna bhaMga kiyaa| divya dhavanike dvArA jIva ajIva Adi tatvoMkA vyAkhyAna kiyA aura saMsArake duHkhoMkA varNana kiyA jise sunakara aneka naraM nAriyoMne muni ArthikAoM aura zrAvaka zrAvikAoMke vrata dhAraNa kiye the| prathama upadezake bAda indrane vihAra karanekI prArthanA kii| taba unhoMne prAyaH samasta Arya kSetroMmeM bihAra kara jainadharmakA khUba pracAra kiyaa| unake samavasaraNameM ariSTasena Adi 43 gaNadhara the, 111 aGga aura' 14 pUrvoke jAnakAra the, cAlIsa hajAra sAta sau zikSaka the, tIna hajAra chaha sau avadhijJAnI'the, cAra hajAra pAMca sau kevalI the, sAta hajAra vikriyA Rddhike dhAraka the, cAra hajAra pAMcasau manaH paryaya gyAnI the, ora. do hajAra ATha sau SAdI the, isa taraha saba milAkara cauMsaTha hajAra - /
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 * coyIsa tIrthakara purANa * - - / munirAja the| suvratA Adi pAsaTha hajAra cArasI AryikAyeM thiiN| do lAla zrAvaka, cAra lAkha bhAvikAyeM, asaMkhyAta deya deviyAM aura saMkhyAta tIryaca the| ghe Ayuke antameM sammeda zikhara para pahuMce aura vahAM ATha sau muniyoM ke sAtha yoga nirodha kara dhyAnArUha ho vaiTha gye| usI samaya zumadhyAnake pratApase Agha.tiyA karmAkA saMhAra kara jeSTha zuklA caturthIke dina puSpa nakSatrameM unhoMne svAtantrya lAbha kiyA / tatkAla devoMne Akara unake nivArNa kSetrakI pUjA kii| zrIanantanAtha tIrthakarake mokSa jAneke bAda cAra sAgara bIta jAnepara bhagavAna dharmanAtha huye the| inakI Ayu bhI isI pramANameM zAmila hai| inakI pUrNAyu dasa lAkha varSakI thii| zarIra 45 yojana UMcA thA aura raGga pIlA thaa| inakI utpattike pahale bhAratavarSa meM Adhe palya taka dharmakA viccheda ho gayA thA para indrake upadezase vaha saba dUra ho gayA thA aura jainadharma-kalpavRkSa punaH lahalahA uThA thaa| .. bhagavAn zAntinAtha svadoSa zAntyAvahitAtma zAntiH - zAntarvidhAtA zaraNaM gatAnAm / bhUyAdbhavaklezabhayopazAntyai / zAntirjino.me bhagavAna shrnnyH|| -AcArya samantabhadra "apane rAga dvaSa AdidoSoMke dUra karanese zAntiko dhAraNa . karanevAle zaraNameM Aye huye prANiyoMke zAntike vidhAtA aura zaraNAgatoMkI rakSA karanemeM dhurINa bhagavAn zAntinAtha hamAre saMsAra sambandhI kleza aura bhayoMkI zAntike liye hove / hamAre saMsArika duHkha naSTa kreN|" .: . [1] pUrvabhava varNana . jambUdvIpake pUrva videha kSetrameM puSkalAvatI dezakI puNDarIkiNI nagarImeM
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIra purANa 174 d IM - kisI samaya ghanaratha nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| usakI mahArAnIkA nAma manoharA thaa| una donoMke megharatha aura dRr3haratha nAmake do-putra the| unameM megharatha par3A aura hadaratha choTA bhAI thaa| ve donoM bhAI eka dUsarese bahuta pyAra karate the, ekake binA dUsareko acchA nahIM lagatA thaa| ve sUrya aura candramA kI taraha zobhita hote the| una donoMke parAkrama, buddhi, vinaya, pratApa, kSamA, satya tathA tyAga Adi aneka guNa saMbhAvase. hI prakaTa huthe the| __ jaba donoM bhAI pUrNa taruNa ho gaye taba mahArAja dhanarathane bar3e putra megharathakA vivAha priyamitrA aura manoramAke sAtha tathA iMdarathakA sumatike sAtha kiyaa|nv bandhuoMke sAtha aneka krIDA.kautuka karate haye donoM bhAI apanA samaya sukhase bitAne lge| pAThakoM ko yaha jAnakara harSa hogA ki inameMse par3A bhAI megharatha isa bhavase tIsare bhavameM bhagavAn zAntinAtha hokara saMsAra kA kalyANa karegA aura choTA bhAI dRr3haratha tIsare bhavameM cakrAyudha nAmakA usI kA bhAI hogA jo ki zrIzAMtinAthakA gaNadhara hokara mokSa prApta kregaa| kucha samaya bAda megharathakI priya mitrA bhAryAse nandi vardhana nAmakA putra huA aura dRr3harathakI sumati devIse varasena nAmakA putra huaa| isa prakAra putra pautra Adi sukha sAmagrIse rAjA ghanaratha indrakI taraha zobhAyamAna hote the| eka dina mahArAja ghanaratha rAja sabhAmeM baiThe huye the, unake donoM putrabhI unhIM ke pAsa baiThe the ki itanemeM priya mitrAkI. suSeNA- nAmakI dAsI eka ghanatuDa nAmakA murgA lAI aura rAjAse kahane lagI ki jisakA murgA ise lar3AI meM jIta legA maiM use eka hajAra dInAra duuNgii| yaha sunakara dRr3harathakI strI sumatikI kAcamA nAmakI dAsI usake sAtha lar3Aneke liye eka bajrAnDa nAmakA murgA lAI / dhanatuNDa aura bajratuNDameM khulakara lar3AI hone lgii| kabhI suSeNAkA murgA kAJcanAke murgAko pIche haTA detA aura kabhI kAMcanAkA murgA suSeNAke murgAko pIche haTA detA thaa| jisase donoM dalake manuSya bArI bArI se harSakI tAliyAM pITate the donoM murgAoM ke balabIryase cakita hokara rAjA ghanarathane megharathase pUchA ki ina murgAoM meM yaha bala kahAMse AyA ? rAjakumAra megharathako avadhi jJAna thA isaliye vaha zIghra hI socakara pitAke praznakA nIce -
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18. polIsa tIrthara purANa - - - likhe anusAra uttara dene lagA isI jamyUdvIpake airAvata kSetrameM ranapura nAmakA eka nagara hai usameM kisI : samaya bhadra aura dhanya nAmake do sahodara-sage bhAI rahate the| ve donoM gAr3I calAkara apanA peTa pAlate the| eka dina una donoM meM zrInadIke kinAre eka thailake liye lar3AI ho par3I jisameM ve donoM eka dUsareko mArakara kAzcana nadI ke kinAre zvetakarNa aura nAmakarNa nAmake jaGgalI hAthI. hue| vahAM bhI ve donoM pUrvabhavake gherase ApasameM lar3akara mara gaye jisase ayodhyA nagara meM kisI nandi mitra gvAlAke ghara para unmatta bhaiMse hue / vahAM bhI donoM lar3akara mara gaye mara kara usI nagarameM zaktivarasena aura zabdavarasena nAmake rAjakumAroMke yahIM mer3he hue| vahAM bhI donoM lar3akara mare aura mara kara ye murge hue haiM ye donoM , pUrvabhavake gherase hI ApasameM lar3a rahe haiN| usI samaya do vidyAdhara Akara una murgAoMkA yuddha dekhane lge| taba rAjA ghanarathane megharathase pUchA ki ye loga kauna haiM ? aura yahAM kaise Aye haiM ? tapa megharathane kahA ki mahArAja ! suniye / / 'jambUdvIpake bharata kSetrameM jo vijayA parvata hai usakI uttara zreNImeM eka : | kanakapura nAmakA nagara hai| usameM garur3avega vidyAdhara rAjya karatA thaa| usakI rAnIkA nAma dhRtiSaNA thaa| una donoMke divi tilaka aura candratilaka nAmake / do putra the / eka dina ve donoM bhAI siddhakUTakI bandanAke liye gye| vahIMpara unheM do cAraNa RddhidhArI muniyoM ke darzana hue / vidyAdhara putroMne vinaya sahita namaskAra kara unase apane pUrvabhava puuche| taya unameMse bar3e munirAjane kahA ki pahale 'pUrvadhAtakI khaNDadvIpake airAvata kSetrameM sthita nilakapura nAmake nagarameM . eka abhayaghoSa rAjA rAjya karatA thaa| usakI strI kA nAma suvarNa tilaka thA tuma donoM apane pUrvabhavameM unhIM rAjadampatike vijaya aura jayanta nAmake putra the| kAraNa pAkara tumhAre pitA abhayaghoSa saMsArase virakta hokara muni ho gaye muni hokara unhoMne kaThina tapasyAkI aura solaha kAraNa bhAvanAoM kA cinta. bana kara tIrthakara bandha kiyaa| phira Ayuke antameM marakara solahaveM svargameM acyutendra huA hai| tuma donoM vijaya aura jayanta bhI Ayuke antase jIrNa zarIrako chor3akara ye divitilaka aura candratilaka vidyAdhara hue ho| tumhAre
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ *baunI lIvara purANa* 181 - - - pUrvabhavake pitA abhaya ghoSa svargase cayakara puNDarIkiNI nagarImeM rAjA hemAMgada aura sanI meghamAlinIke dhanaratha nAmake putra hue haiN| ve isa samaya apane putrapautroMke sAtha murgAoMkA yuddha dekha rahe haiM isa taraha munirAjake mukhase Apake sAtha apane pUrvabhavoMkA sambandha sunakara ye donoM vidyAdhara Apase milane ke liye Aye haiN| megharathake vacana sunakara ghanaratha tathA samasta sabhAsada atyanta prasanna hue usI samaya donoM vidyAdharoMne rAjA ghanaratha aura rAjakumAra megharathakA khUba satkAra kiyaa| donoM murgAne bhI apane pUrvabhava sunakara parasparakA bairabhAva chor3a diyA / aura sanyAsa pUrvaka maraNa kiyA jisase eka bhUta ramaNa nAmake vanameM tamri cUlaM nAmakA deva huA aura dUsarA deva ramaNa nAmake ghanameM kanaka cUla nAmakA vyantara deva huaa| vahAM jaba una devoMne avadhi jJAnase apane pUrvabhavoM kA vicAra kiyA taba unhoMne zIghra hI puNDarIkiNI purI Akara rAjakumAra megharaithakA khUba satkAra kiyA aura apane pUrvabhavoMkA sambandha btlaayaa| isake bAda una vyantara devone kahA ki rAjakumAra ! Apane hamAre sAtha jo upakAra kiyA hai hama usakA badalA nahIM cukA sakate / para hama yaha cAhate haiM ki Apa loga hamAre sAtha cala kara mAnuSottara parvata takakI yAtrA kara lIjiye / rAjakumAra megharatha tathA mahArAja dhanarathakI AjJA milane para devoMne sundara vimAna banAyA aura usameM samasta parivAra sahita rAjakumAra megharathako baiThAkara use AkAzameM le gye| ve deva unheM kama kramase bharata haimavata Adi kSetroM, gaGgA sindhu Adi nadiyoM, himavan meka Adi parvatoM, pana mahApana Adi sarovaroM tathA aneka deza aura nagariyoMkI zobhA dikhalAte huye mAnuSottara parvata para le gaye / kumAra megharaya prakRtikI adbhuta zobhA dekhakara bahutahI prasanna huA usane samasta akRtrima caityAlayoMkI bandanAkI, stutikI aura phira unhIM devoMkI sahAyatAse apane magara puNDarIkiNIpurako lauTa aayaa| ghara Anepara devoMne use aneka vastra AbhUSaNa maNimAlAyeM Adi bheMTakI aura phira apane apane sthAnoM para cale gye| : kisI eka dina kAraNa pAkara mahArAja panarathakA hRdaya viSaya vAsanAoM se vista ho gyaa| unhoMne bAraha bhAvanAoMkA cintavana kara apane vairAgyako
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 * caubIsa tIrthakara purANa - aura bhI adhika par3hA liyaa| laukAntika devoMne Akara unakI stuti kI aura dIkSA lenekA samarthana kiyaa| nidAna-mahArAja dhanastha yuvarAja megharathako rAjya de ghanameM jAkara dIkSita ho gye| idhara kumAra megharadhane bhI aneka sAdhu upAyoMse prajAkA pAlana zurU kara diyA jisase samasta prajA usa para atyanta mugdha ho gii| kisI eka dina rAjA megharatha apanI striyoM ke sAtha deva ramaNa nAmake ghanameM ghUmatA huA eka candrakAnta zilA-para baiTha gyaa| jahAM vaha baiThA thA vahIM para AkAzameM eka vidyAdhara jA rahA thA / jaya usakA vimAna megharathake Upara pahuMcA taya vaha sahasA ruka gyaa| vidyAdharane vimAna rukanekA kAraNa jAnaneke liye sava ora dRSTi ddaalii| jyoM hI usakI dRSTi megharatha para par3I tyoMhI yaha krodhase AgababUlA ho gayA / vaha jhaTase nIce utarA aura usa zilAko jisa para ki megharatha baiThA huA thA, uThAnekA prayatna karane lgaa| parantu rAjA megharathane usa zilAko apane pairake aMgUThese davA diyA jisase vaha vidyAdhara zilAkA bhArI bojha nahIM saha sakA / antameM vaha jorase cillA utthaa| usakI AvAja sunakara usakI strIne vimAnase utara kara - megharathase patikI bhikSA maaNgii| taba usane bhI pairakA aMgUThA uThA liyA jisase vidyAdharakI jAna baca gii| ___ yaha hAla dekhakara megharathakI priya mitrAne usase puuchaa| yaha sabakyA aurakyoM ho rahA hai| 1 taya megharatha kahane lagA-'priye ! yaha, vijayA parvatakI alakA nagarIke rAjA vidyudaMSTra aura rAnI anilavegAkA pyArA putra siMharatha nAmakA vidyAdhara hai / idhara amita vAhana tIrthaGkarakI : pandanA-kara aayaa| jaba isakA vimAna mere Upara AyA taba vaha kIlita hue kI taraha AkAzameM ruka gyaa| jaba usane saba ora dekhA taya maiM hI dikhA, isaliye mujhe hI vimAnakA rokanevAlA samajhakara vaha krodhase Aga babUlA ho gayA aura isa zilAko jisa para hama saba dhaiThe hue haiM uThAnekA, yatna karane lagA taba maiMne pairake aMgaThese zilA ko dayA diyA jisase vaha cillAne lgaa| usakI cillAhaTa sunakara yaha usakI strI AI aura itanA kaha kara megharathane usa siMharatha vidyAdharake pUrvabhava kara sunAye jisase vaha pAnI pAnI ho gayA aura pAsa jAkara rAjA megharathakI khUpa prazaMsA karane lagA tathA suvarNa tilaka-nAmaka putrake liye rAjya dekara dIkSita - -
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ *"caubIsa tIrthaGkara purANa * 183 - ho gyaa| usakI strI madanavegI bhI AryikA ho gii| rAjA megharatha bhI deva ramaNa banase rAjadhAnImeM lauTa Aye aura nIti pUrvaka prajAkA pAlana karane lge| eka dina vaha aSTAnhiko bratakI pUjA kara upavAsakI pratijJA liye hue strI putroMke sAtha baiThakara dharma carcA kara rahA thA ki itane meM usake sAmane bhaya se kAMpatA huA eka kabUtara AyA, kabUtarake pIche pIche bar3e begase daur3atA huA eka gIdha AyA aura rAjauke sAmane khar3e hokara kahane lagA-'ki mahArAja ! maiM bhUkhase mara rahA hU~ Apa dAnavIra haiM isaliye kRpAkara Apa yaha kabUtara mujhe de diijiye| nahIM to mai mara jAUMgA gIdhake vacana sunakara dRr3haratha (megharathakA choTA bhAI ) ko ghar3A Azcarya huaa| usane usI samaya rAjA meMgharathase pUchA ki mahArAja ! kahiye, yaha gIdha manuSyoMkI bolI kyoM bola rahA hai| anuja choTe bhAIkA prazna sunakara megharathane kahA ki 'jambU dvIpake airAvata kSetrameM padaminI khedaM nAmake nagarameM eka sAgarasena nAmakA vaizya rahatA thA usako amitamati strIse dhanamitra aura nandiSeNa nAmake do putra the / ve donoM dhana lobhase lar3e aura eka dUsareko mAra kara ye gIdha aura kabUtara hue haiN| aura yaha gIdha manuSyakI bolI nahIM bola rahA hai kintu isake Upara eka jyotiSI deva hai| yaha Aja kisI kAraNa vaza IzAna indrakI sabhAmeM gayA thA vahAMpara indrake 'mukhase hamArI prazaMsA suna kara ise kucha IrSA paidA huI jisase yaha merI parIkSA leneke liye yahAM AyA hai aura godhake muMhase manuSyakI bolI cola rahA hai|" dRr3harathase itanA kahakara rAjA megharathane usa devase kahA-bhAI / tuma donake svarUpase sarvathA aparicita mAlUma hote ho| isIliye mujhase gIdha liye kabUtarakI yAcanA kara rahe ho| suno, 'anugrahArtha svasyAti saMgodAnam' nija tathA parake usakArake liye apanI yogya bastukA tyAga karanA dAna kahalAtA hai aura vaha satpAtroM meM hI diyA jAtA hai / satpAtre, uttama-munirAja, madhyama-zrAvaka aura jaghanya avi. rata samyagdRSTike bhedase tIna taraha ke hote haiN| deya padArtha bhI madya mAMsa madhuse vivarjita tathA sAtvika ho / aba'kaho yaha gIdha unamese kaunasA satpAtra hai ? aura yaha kabUtara bhI kyA deya vastu hai? rAjA megharathake vacana sunakara vaha deva -
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 caubIsa * purANa * apane asalI rUpameM prakaTa huA aura unakI stuti kara apane sthAnapara vApisa calA gyaa| kabUtara aura gIdhane bhI megharathakI bAteM sunakara ApasakA virodha chor3a diyA jisase Ayuke antameM sanyAsa pUrvaka mara kara ve donoM deva ramaNa vanameM vyantara hue | utpanna hote hI una devoMne Akara rAjA megharathakI bahuta hI stuti kI aura apanI kRtajJatA prakaTa kI / eka dina usane kinhIM cAraNa RddhidhArI munirAjako AhAra diyA jisa se usake gharapara devoMne paJcAzcarya prakaTa kiye| kisI dUsare dina vaha aSTA-nhikA parva meM mahApUjA kara aura upavAsa dhAraNa kara rAtri meM pratimA yogase virAjamAna thA / usI samaya ISAnendrane megharathakI saba bAteM jAnakara apanI samAmeM usakI ghIra bIratAkI khUba prazaMsA kI / indrake mukhase megharathakI prazaMsA sunakara koI atirUpA aura surUpA nAmakI vo deviyAM usakI parIkSA karaneke lie AyIM aura hAva bhAva vilAsa pUrvaka nRtya karane lagIM para jaya ve megharako dhyAna se vicalita na kara sakIM taba unhoMne devI rUpameM prakaTa hokara usakI khUba prazaMsA kI aura svargako calI gaI / kisI dina usI indrane apanI sabhAmeM megharathakI strI priyamitrAke sauMdarya kI prazaMsA kI / use sunakara ratiSeNa aura rati nAmakI do deviyAM usakI. parIkSA karaneke liye AyIM / jaba deviyAM usake mahalapara pahuMcIM taba vaha tela, ubaTana lagAkara snAna kara rahI thI / una deviyoMne chipakara usakA rUpa rekhA aura manameM prazaMsA karane lgiiN| phira una deviyoMne kanyAoMkA bheSa dhAraNakara strI paharedAra ke dvArA usake pAsa sandeza bhejA ki do kanyAe ApakI saundarya sudhAkA pAna karanA cAhatI haiN| uttarameM rAnIne kahalA bhejA ki tabataka Thaharo jabataka maiM snAna na kara lUM / priyamitrA snAnakara uttamottama vastra aura alaGkAra pahanakara milaneke sthAnameM pahuMcIM aura kanyAoM ko Aneko khabara dI 1. khabara pAte hI donoM kanyAeM bhItara pahuMcI aura rAnI priyamitrAkA rUpa dekhakara eka dUsare kI ora dekhane lagIM / jaba unase usakA kAraNa pUchA gayA taba ve donoM bolIM- mahAdevi ! nahAte samaya hama logoMne ApameM jo asIma saundarya dekhA thA aba usakA patA nahIM hai| kanyAoMkI bAta sunakara priyamitrAne rAjA
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa 185 megharathakI ora dekhA / taba usane bhI kahA ki hAM, pahalekI apekSA tumhAre rUpameM avazya kamI ho gayI hai / para bahuta hI sUkSma / isake bAda donoM kanyA oMne devI veSAmeM prakaTa hokara sabe rahasya prakaTa kara diyA aura usake rUpakI prazaMsA karatI huI ve svargako vApisa calI gii| apane rUpameM kamI sunakara priyamitrAko bahuta duHkha huA para rAjA meghAthane mIThe zabdoM meM uptakA vaha duHkha dUra kara diyaa| ' ___ eka dina megharathake pitA bhagavAna dhanaratha samavasaraNa sahita vihAra karate hue puNDarIkiNI purIke manohara nAmaka udyAnameM aaye| jaba megharathako unake AnekA samAcAra milA to vaha usI samaya dRr3haratha tathA anya parivArake logoM ke sAtha unakI bandanAke lie gayA aura vahAM sASTAGga praNAmakara manuSyoMke koThemeM baiTha gyaa| usa samaya bhagavAna dhanaratha upAsakAdhyayana-zrAvakAcArakA kathana kara cukaneke bAda unhoMne caturgati rUpa saMsArake duHkhoMkA varNana kiyA jise sunakara rAjA megharathakA hRdaya saMsArase ekadama Dara gyaa| usane usI samaya saMyama dhAraNa karane kA nizcaya kara liyA aura ghara Akara choTe bhAI dRr3harathako rAjya dene lgaa| para dRr3harathane kahA ki Apa jisa cIjako durI samajha kara chor3a rahe haiM use maiM kyoM grahaNa karUM? merA bhI hRdaya sAMsArika vAsanAoM se Uba gayA hai / isalie maiM isa bhautika rAjyako grahaNa nahIM kruuNgaa| jaba dRr3harathane rAjya denese niSedha kara diyA taba usane apane meghasena putrake lie rAjya de diyA aura Apa aneka rAjAoMke sAtha vanameM jAkara dIkSita ho gayA muni ho gayA / choTe bhAI dRr3harathane bhI usIke sAtha dIkSA le lI / rAjA megharathane muni dhanakara kaThinase kaThina tapasyAeM kIM aura darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoMkA cintavana kiyA jisase usake tIrthakara nAmaka mahA puNya prakRtikA vandha ho gyaa| Ayuke anta meM munirAja megharathane nama stilaka parvatapara eka mahInekA prAyopagamana sanyAsa dhAraNa kara zAntise prANa chor3e jisase sarvArtha siddhi vimAnameM ahamindra hue| vahAM unakI Ayu taitIsa sAgara kI thI, zarIrakI UMcAI eka arAtri--eka hAthakI thI / lezyA zukla thii| ve tetIsa hajAra varSa vAda , AhAra lete aura tetIsa pakSa vAda zvAso -
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 * caubIma tarthakkara purANa * cchAsa grahaNa karate the| vahAM unheM janmase hI avadhi jJAna prApta ho gayA thA isaliye ve sAtavIM pRthvI takako vAta spaSTa rUpase jAna lete the| aba Ageke bhavameM ahamindra megharatha bhAratavarSa meM solahaveM tIrthakara hoNge| [2] vartamAna varNana isI jambUdvIpake bharatakSetrameM eka kuru jAhAla deza hai| yaha deza pAsa pAsameM base hue grAma aura nagaroMse bahuta hI zobhAyamAna hai| usameM kahIM UMcI UMcI parvata mAlAeM apanI zikharoMse gaganako sparza karatI haiN| kahIM kalarava karate hue sundara nirbhara bahate haiN| kahIM madI nadieM dhIra prazAnta gati se gamana karatI haiM aura kahIM hare hare thanoMmeM mRga, mayUra, Adi jAnavara krIr3Ae kiyA karate haiM / yaha kahanemeM atyukti na hogI ki prakRtine apane saundaryakA bahuta bhAga usI dezameM kharca kiyA thA / ___usameM eka hastinApura nAmakI nagarI hai / vaha parikhA, prAkAra, kUpa, saro. vara Adise bahuta ho bhalI mAlUma hotI thii| usameM usa samaya gaganacumbI makAna bane hue the / jo candramAke udaya honepara aise mAlUma hote the mAno dUdha se dhoye gaye ho / vahAMkI prajA dhana dhAnyase sampanna thii| koI kisI bAtake liye duHkhI nahIM thii| vahAM asamaya meM kamI kisIkI mRtyu nahIM hotI thii| vahA~ke loga bar3e dharmAtmA aura sAdhu svabhAvI the| vahAM rAjA vizvasena rAjya karate the| ve vahuta hI zUravIra-raNadhIra the| unhoMne apane pAhubalase samasta bhAratavarSake rAjAoM ko apanA sevaka banA liyA thaa| unakI mukhya strIkA nAma airA thaa| usa samaya pRthivI talapara airAke sAtha sundaratAmeM hor3a lagAne vAlI strI dUsarI nahIM thii| donoM rAjya dampatI sukhase samaya bitAte the| ___Upara kahe hue ahamindra megharathakI Ayu jaba vahAM [ sarvArthasiddhimeM ] sirpha chaha mAha kI bAkI raha gaI / tavase rAjabhavana meM pratidina karor3oM ratnoMkI varSA hone lgii| usI samaya aneka zubha zakuna hue aura indrakI AjJAse aneka devakumAriyAM airA rAnIkI sevAke liye A gii| ina saba kAraNoMse rAjA vizvasenako nizcaya ho gayA ki hamAre gharapara jagatpUjya tIrthakarakA janma E
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubosa tIrthaGkara purANa * 187 1 hogA / aba bar3e hI Anandase unakA samayavItane lagA | mahArAnI airAko bhAdra pada kRSNA saptamIke dina bharaNI nakSatra meM rAtrike pichale samaya solaha svapna dekhe aura apane muMha meM praveza huA eka sundara hAthI dekhA / usI samaya megharathakA jIva ahamindrasarvArtha siddhikI Ayu pUrI kara usake garbha meM pravRSTa huA saverA hone hI airA devIne rAjA bizvasena se una svapnoMkA phala pUchA taba unhoMne kahA ki Aja tumhAre garbha meM tIrthaGkarane praveza kiyA hai / nava mAhabAda usakA janma hogA / ye svapna usIkA abhyudaya batalA rahe haiM / patike mukha se ariar kAphala sunakara rAnI airAko bahuta hI Ananda huA / usI samaya devoM ne Akara garbha kalyANakakA utsava kiyA aura utamottama vastrAbhUSaNoMse rAja dampatIkI pUjA kii| dhIre dhIre jaba garbha ke nau mAha pUrNa ho gaye taba jyeSTha kRSNa caturdazIke dina bharaNI nakSatra meM savereke samaya airAne putra ratna utpanna kiyA / usa putrake prabhAvase tInoM lokoMmeM Ananda chA gayA / AsanoMke kaMpane se devoMne tIrthaGkarakI utpattikA nizcaya kara liyA aura zIghra hI samasta parivArake sAtha hastinApura A phuNce| vahAMse indra, bAlakako airAvata hAthIpara baiThAkara meru parvatapara le gayA aura vahAM usane usa sadya prasUta bAlakakA kSIra sAgara ke jala se mahAbhiSeka kiyA / phira samasta deva senAke sAtha hastinApura vApisa Akara putrako mAMkI goda meM bheja diyA / rAja bhavanameM deva deviyoMne milakara aneka utsava kiye / indrane Ananda nAmakA nATaka kiyA / usa bAlakakA nAma bhagavAna zAMtinAtha rakhA gayA / janmakA utsava samApta kara deva loga apane apane sthAnapara cale gaye aura cAlaka zAntinAthakA rAja parivArameM bar3e premase pAlana hone lagA / bhagavAna farah bAda pauna pala kama tIna sAgara bIta jAnepara svAmI zAMtinAtha hue the| unakI Ayu bhI isI meM zAmila hai / inakI Ayu eka lAkha varSakI thI, zarIrakI UMcAI cAlIsa dhanuSakI thI aura kAnti suvarNake samAna polI thI / inake zarIra meM dhvajA, chatra, zaGkha, cakra Adi acche acche cinha the / krama-kramase bhagavAna zAntinAthane yuvAvasthAmeM padArpaNa kiyaa| usa samaya unake zarIra kA saMgaThana aura anupama saundarya dekhate hI banatA thA /
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caudhoma toryakara purANa * mumtamne an - dRr3haratha jo ki rAjA megharathakA choTA bhAI thA aura usIke sAtha tapasyA kara sarvArthasiddhi meM ahamidra huA thA vaha rAjA vizvasenakI dvitIya patnI yazasvatIke garbhase cakrAyudha nAmakA putra huaa| usakI utpattike samayameM bhI aneka utsava manAye gaye the| mahArAja vizvasenane yogya avasthA dekhakara apane donoM putroMkA kula, vaya, rUpa, zIla Adise zobhAyamAna aneka kanyAyoMke sAtha vivAha karavAyA thaa| jinake sAtha ve taraha tarahake kautuka karate hue sukhase samaya vitAte the| isa taraha deva durlabha sukha bhogate huye jaba bhagavAna zAntinAthake kumAra kAlake paccIsa hajAra varSa bIta gaye tava mahArAja vizvasenane rAjyAbhiSeka pUrvaka unheM apanA rAjya de diyA aura svayaM ghanameM jAkara dIkSA le lii| idhara bhagavAn zAMtinAtha choTe bhAI cakrAyudhake sAtha prajAkA pAlana karane lge| kucha samaya bAda unakI AyudhazAlAmeM cakraratna prakaTa huA jisase unheM apane Apako cakravartI honekA nizcaya ho gyaa| cakraratna prakaTa honeke bAda hI ve asaMkhya senA lekara digvijayake liye nikale aura krama kramase bharata kSetrake chahoM khaNDoMko jItakara hastinApura vApisa A gye| ve caudaharala aura no' nidhiyoMke svAmI the samasta rAjA unakI AjJAko phUloMkI mAlA samajha kara harSa pUrvaka apane mastakoM para dhAraNa karate the| caudaha ratnoMmeMse cakra, chatra, talavAra aura daNDa ye cAra ratna AyudhazAlAmeM utpanna huye the / kAkiNI carma, aura cUNAmaNi ye zrIgRhameM prakaTa hue the| purohita, senApati, :sthapati aura gRhapati hastinApurameM hI mile the| tathA paharAnI hAthI aura ghor3A vijayAdhaM parvatase prApta hue the| nava nidhiyAM bhI puNyase prerita huye indrane inheM nadI aura sAgarake samAgamake sthAna para dI thii| isa taraha cakradhara bhagavAn zAMtinAtha paccIsa hajAra varSa taka aneka sukha bhogate huye rAjya karate rahe / eka dina ve alaGkAra gRhameM baiThakara darpaNameM apanA muMha dekha rahe the ki usameM unheM apane muMhake do pratibimba dikhAI pdd'e| mu~hake do prativimba dekha kara ve Azcarya karane lage ki yaha kyA hai ? usI samaya unheM AtmajJAna utpanna ho gayA jisase ve pUrvabhavakI samasta bAteM jAna gye| unhoMne socA ki 'maiMne
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * - - nambandon pUrvabhavameM muni avasthAmeM jo jo kArya karanekA vicAra kiyA thaa| abhI taka una kAryokA sUtrapAta bhI nahIM kiyaa| maiMne apanI vizAla Ayu sAmAnya manuSyoMkI taraha bhoga-vilAsoM meM phaMsakara vyartha hI bitA dii| samasta viSaya sAmagrI kSaNa bhaMgura hai-dekhate dekhate naSTa ho jAtI hai isaliye isase moha chor3a kara Atma kalyANa karanA cAhiye.... isa taraha vicArakara bhagavAn zAMtinAtha alaGkAra gharase bAhara nikaleM usI samaya laukAntika devoMne Akara unake vicAroMkA samarthana kiyA jisase unakA vairAgya sAgara aura bhI adhika laharAne lagA usameM tarala taraMgeM uThane lgiiN| laukAntikadeva apanA kArya mamApta kara brahmalokako vApisa cale gaye aura vahAMse indra Adi samasta deva saMsArakI asAratAkA dRzya dikhalAte huye hastinApura aaye| bhagavAn zAMtinAtha nArAyaNa nAmaka putrako rAjya dekara sarvArthasiddhi pAlakI para savAra hogaye deva loga pAlakIko kandhoMse uThAkara sahasrAna banameM le gye| vahAM unhoMne pAlakIse utarakara jyeSTha kRSNA caturthIke dina zAmake samaya bharaNI nakSatrameM 'om namaH siddhebhyaH' kahate hue jina dIkSA le lii| sAmAyika caritrakI vizuddhatAse unheM usI samaya manaH paryaya jJAna prApta ho gyaa| unake sAthameM cakrAyudha Adi eka hajAra rAjAoMne bhI digambara dIkSA dhAraNa kI thii| deva loga dIkSA kalyANakakA utsava samApta kara apane apane ghara cale gye| tIna dina bAda munirAja zAMtinAthane AhArake liye mandarapurameM praveza kiyaa| vahAM unheM sumitra rAjAne bhakti pUrvaka AhAra diyaa| pAtra dAnase prabhAvita hokara devoMne sumitra mahArAjake ghara para ratnoMkI varSA kii| AhAra lekara bhagavAn zAMtinAtha punaH banameM lauTa Aye aura Atma dhyAnameM lIna ho gaye / isa taraha unhoMne chadmastha avasthAmeM solaha varSa bitAye / ina solaha varSoM meM bhI Apane aneka jagaha vihAra kiyA aura apanI saumya mUrtise saba jagaha zAMtike jharane bahAye / isake.anantara Apa ghUmate huye usI sahasAmra banameM Aye aura vahAM kisI nandyAvarta nAmake per3ake nIce tIna dina upavAsakI pratijJA lekara virAjamAna ho gye| usa samaya bhI unake sAtha cakrAyudha Adi hajAra munirAja viraajmaan-the| usI samaya unhoMne kSapaka zreNI car3hakara zukla -
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * %AND kAma dhyAnake dvArA cAra ghAtiyA karmAkA kSaya kara kevala jJAna, kevala darzana, anaMta sukha aura ananta catuSTaya prAsa kiye| devoMne Akara kaivalya prAptikA utsava kiyaa| aura kuverane samavasaraNakI racanA kii| samavasaraNake madhyameM virAjamAna hokara bhagavAn zAMtinAtha apanA mauna bhaGga kiyA-divyadhvanike dvArA sapta, tatva, nava padArtha, chaha dravya AdikA vyAkhyAna kiyA jise suna samasta bhavya jIva prasanna hue| anekoMne jina dIkSA dhAraNakI unake samavasaraNameM cakrAyudhako Adi lekara chattIsa gaNadhara the, ATha sau zrutakevalI the ikatAlIsa hajAra ATha mau zikSaka the, tIna hajAra avadhijJAnI the cAra hajAra kevalajJAnI the chaha hajAra vikriyA Rddhike dhAraka the, cAra hajAra manaH paryaya jJAnI the, do hajAra cAra sau yAdI zAstrArtha karane vAle the| isa taraha saba milakara bAsaTha hajAra munirAja the hariSeNA Adi sATha hajAra tIna sau AryikAyeM thii| sura kIti Adi do lAkha zrAvaka arhaddAsI Adi cAra lAkha zrAvikAya, asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAta tiryaMca the| ina sabake sAtha unhoMne aneka dezoM meM bihAra kiyA aura jaina dharmakA khUba pracAra kiyaa| jaba unakI Ayu eka mahInekI raha gaI taba ve sammeda zikharapara Aye aura vahAM aneka munirAjoMke sAtha yoga nirodhakara pratimA yogase virAjamAna ho gye| vahIM para unhoMne sUkSma kriyA prati pAti aura vyuparata kriyA nivRttinAmaka zukla dhyAnake dvArA avaziSTa ghAtiyA karmokA saMhAra kara jyeSTha kRSNa caturdazIke dina zAmake samaya bharaNI nakSatrameM mokSalAbha kiyaa| devoMne Akara unake nirvANa kSetrakI pUjA kii| usI samaya yathAkramase cakrAyudha Adi nau hajAra munirAja mukta hue| bhagavAna zAntinAtha,tIrthakara,kAmadeva aura cakravartI padaviyoMke dhAraka the| mattagayanda chanda zAnti janeza jayo jagateza hare agha tApa nizeSakI naaii| sevata pAya surAsura Aya na maiM sira nAya mahI tala tAI / / mauli virSe maNi nIla dipai prabhu ke caraNoM jhalaka bahu jhaaNii| ma sudhana pApa-saroja sugandhi kidhoM calake ati paGkati aaii|| -bhUdharadAsa
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa # bhagavAna kunthunAtha rarakSa kunthu pramukhAn nhi jIvAn dayA pratAnena, dayAlayo yaH / sakunthunAtha dayayA sanAthaH 162 karotu mAM zIghra maho sanAthan // - lekhaka 7 "dayAke Alapa svarUpa jina kunthunAthane dadhAke samUha se kunthu Adi jIvoMkI rakSA kI thI ve dayAyukta bhagavAn kunthunAtha mujha anAthako zIghra hI sanAtha kareM / " (1) pUrvabhava varNana jambUdvIpa ke pUrva videha kSetrameM sItA nadIke dAhine kinArepara eka vatsa deza hai / usakI rAjadhAnI susImA nagarI thI / usameM kisI samaya siMharatha nAmakA rAjA rAjya karatA thA / vaha bahuta hI buddhimAna aura parAkramI rAjA thaa| usane apane bAhubalase samasta zatru rAjAoMkA parAjaya kara unheM dezase nikAla diyA thA / usakA nAma sunakara zatru rAjA thara-thara kAMpane lagate the / eka dina rAjA siMharatha makAna kI chanapara baiThA huA thA ki itanemeM AkAza se ulakA ( rekhAkAra teja ) pAta huA / use dekhakara vaha socane lagA ki 'saMsAra ke saba padArtha isI taraha asthira haiN| maiM apanI bhUlase unheM . sthira samajha kara unameM Asakta ho rahA hU~ / yaha moha bar3A prabala pavana hai jisake pracaNDa vese bar3e-bar3e bhUghara bhI vicalita ho jAte haiM / yaha bar3A saghana nimira hai jisameM dUradarzI AMkheM bhI kAma nahIM kara sakatIM / aura yaha vaha pracaNDa dAvAnala hai jisakI UmAse vairAgya latAeM jhulasa jAtI haiM / isa mohake kAraNa hI prANI cAroM gatiyoMmeM taraha tarahake duHkha bhogate haiM / aba mujhe isa mohako dUra karanekA prayatna karanA cAhiye / " aisA socakara usane putrake liye rAjya dekara pati vRSabha munirAjake pAsa dIkSA le lI aura kaThina tapasyAoMse apane zarIrako sukhA diyA / ukta munirAjake pAsa rahakara usane gyAraha aGgoM
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 * coyosa tIrthakara purANa * - - - - Eco kA adhyayana kiyA aura darzana vizuddhi Adi solaha bhAvanAoMkA cintavana kara tIrthaGkara prakRtikA yandha kiyaa| Ayuke anta meM sanyAsa pUrvaka zarIra chor3a kara munirAja siMharatha sarvArthasiddhike vimAna meM ahamindra huaa| vahAM use taitIsa sAgarakI Ayu prApta huI thI, usakA zarIra eka hAtha UMcA thA, zukla lezyA thii| use janmase hI avadhi jJAna thaa| vaha taitIsa hajAra varSa bAda mAnasika AhAra grahaNa karatA aura taitIsa pakSa bAda zvAsocchAsa letA thaa| vahAM vaha apanA samasta samaya tattva carcA meM hI vitAtA thaa| yahI ahamindra Ageke bhavameM kathAnAyaka bhagavAn kunthunAtha hogaa| [2] vartamAna paricaya jambUdvIpake bharata kSetrameM eka kuru jAGgala nAmakA deza hai| usake hastinApura nagarameM kuruvaMzI aura kAzyapa gotrI mahArAja zUrasena rAjya karate the| unakI mahArAnIkA nAma thA zrI kaantaa| jaba Upara kahe hue ahamindrakI Ayu kevala chaha mahInekI bAkI raha gaI tabase devoMne mahArAja zUrasenake gharapara ratnoMkI varSA karanI zurU kara dii| usI samaya zrI hI dhRti, kIrti buddhi Adi deviyAM Akara mahArAnIkI sevA karane lgiiN| zrAvaNa kRSNa ekAdazI. ke dina kRtikA nakSatra meM rAtrike pichale pahara zrI kAntAne solaha svapna dekheM / usI samaya ukta ahamindrane sarvArthasiddhise cayakara usake garbhameM praveza kiyaa| saverA hote hI rAnIne rAjAse svapnoMkA phala puuchaa| taba unhoMne kahA ki Aja tumhAre garbhameM kisI jagatpUjya tIrthaGkara bAlakane praveza kiyA hai| nava mAha bAda tumhArI kUkhase tIrthaGkara vAlakakA janma hogaa| samasta deva devendra use namaskAra kareMge / ye solaha svapna usIkA abhyudaya batalA rahe haiN| patidevake muMhase svapnoMkA phala aura bhAvI putrakA prabhAva sunakara rAnI zrIkAMtA bahuta hI harSita huI / usI vakta devoMne Akara svargIya vastrAbhUSaNoMse rAjA rAnIkI pUjA kI tathA unake bhavanameM aneka utsava mnaaye| java garbhake nau mAha sukhase vyatIta ho gaye taba mahArAnI zrIkAnlAne baizAkha zuklA pratipadA - ( parivA) ke dina kRtikA nakSatra meM putra utranna kiyaa| punake janmase kSaNa E
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 16) ekake liye nArakI bhI sukhI ho gye| usI samaya bhaktise prere hue cAroM nikAyake deva hastinApura Aye aura vahAMse usa sadya prasta bAlakako meru parvata para le gye| vahAM unhoMne kSIra sAgarake jalase usakA kalazAbhiSeka kiyaa| abhiSeka samApta hone para indrANIne unheM bAlocita AbhUSaNa pahinAye aura indrane manohara zabdoMmeM unakI stutikI / isake anantara samasta deva harSa se nAcate gAte hue hastinApura aaye| indra, jina bAlakako apanI godameM liye hue airAvata hAthIse nIce utarA aura rAjabhavanameM jAkara usane yAlakako mAtA zrIkAMtAke pAsa bhejA aura bhagavAn kunthunAtha nAma rkkhaa| ___ bhagavAn kunthunAthake janmotsavase hastinApura aisA mAlUma hotA thA mAno indrapurI hI svargase utarakara bhUloka para A gaI ho| udhara utsava samApta kara deva loga apane apane ghara gaye idhara bAlaka kunthUnAthakA rAja parivArameM bar3e pyArase pAlana hone lgaa| indra prati dina svargase unakI manabhAvatI vastueM bhejA karatA thA aura aneka deva vikriyAse taraha tarahake rUpa banAkara unheM prasanna rakhate the| dvitIyAke candramAkI taraha krama kramase bar3hate huye bhagavAn kunthunAtha yauvana avasthAko prApta hue / usa samaya unake zarIrakI zobhA Sar3I hI vicitra ho gaI thii| mahArAja zUrasenane unakA kaI yogya kanyAoMke sAtha vivAha kiyA aura kucha samaya bAda unheM yuvarAja banA diyaa| bhagavAn zAMtinAthake mokSa jAneke yAda jaya AdhA palya bIta gayA thA taba zrI kunthunAtha tIrthaGkara hue the| unakI Ayu bhI isImeM zAmila hai| unakA zarIra peMtAlIsa dhanuSa UMcA thA zarIrakI kAnti suvarNake samAna pIlI thI, aura Ayu paMcAnave hajAra varSakI thii| - java unakI Ayuke teIsa hajAra sAta sau pacAsa varSa bIta gathe taba unheM rAjya prApta huA thaa| aura jaba itanA hI samaya rAjya karate hue bIta gayA thA taba cakraratna prapta huA thaa| cakraratnake prApta hote hI ve samasta senA ke sAtha SaTakhaNDoMkI vijayake liye nikale aura kucha varSoM meM samasta bharatakSetrameM apanA zAsana prakaTa kara hastinApurako vApisa lauTa Aye / jaba digvijayI kunthunAthane rAjadhAnImeM praveza kiyA thA taya battIsa hajAra mukuTavaddha rAjAoMne unakA svAgata kiyA thaa| devoM 25
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 * caubIsa tIryakara purANa * . - tathA rAjAoMne milakara unakA punaH rAjyAbhiSeka kiyaa| isa taraha ve deva durlabha bhoga bhogate huye sukhase samaya bitAne lge| eka dina bhagavAn kunthunAtha apane iSTa parivArake sAtha kisI banameM gaye the| vahAMse lauTate samaya rAstemeM unheM dhyAna karate huye eka munirAja dikhAI pdd'e| unhoMne usI samaya aMgulIse izArA kara apane maMtrIse kahA-'dekho, kitanI zAMta mudrA hai ? jaba mantrIne unase munivrata dhAraNa karanekA kAraNa pUchA taba unhoMne kahA ki 'munivrata dhAraNa karanese saMsArake bar3hAnebAle samasta karma naSTa ho jAte haiM taba mokSa prApta ho jAtA hai|' inhoMne jitane varSa sAmAnya rAjA rahakara rAjya kiyA thA utane hI varSa samrATa hokara bhI rAja kiyA thaa| kisI eka dina kAraNa pAkara unakA cittaviSayoMse udAsa ho gayA jisase unhoMne dIkSA lenekA sudRr3ha saMkalpa kara liyaa| usI samaya laukAntika devoMne Akara unakI stutikI aura unake vicAroMkA samarthana kiyaa| laukAntika deva apanA kArya pUrA kara apane apane sthAnoM para vApisa cale gye| kintu unake badale harSase samudrakI taraha umar3ate hue asaMkhyAta deva hastinApura A pahuMce / aura dIkSA kalyANakako vidhi karane lge| bhagavAn kunthunAtha putrako rAjya dekara deva nirmita vijayA nAmakI pAlakI para savAra ho sahetuka banameM pahuMce aura vahAM tIna dinake upavAsakI pratijJA lekara vaizAkha zuklA parivAke dina kRtikA nakSatra meM zAmake samaya vastrAbhUSaNa chor3akara digambara ho gaye / unheM dIkSA samaya hI manaH paryaya jJAna prApta ho gayA thA deva loga utsava samApta kara apane sthAnoM para vApisa cale gaye / cauthe dina AhAra lenekI icchAse unhoMne-- hastinApurameM praveza nyiA vahAM dharmamitrane unheM AhAra dekara acintya puNyakA saJcaya kiyA / ve AhAra lekara banameM lauTa Aye aura kaThina tapasyAeM karane lge| ve dIkSA leneke bAda maunase hI rahate the| isa taraha kaThina tapazcaryA karate hue unhoMne solaha varSa bhaunase vyatIta kiye / isake a..ntara vihAra karate hue ve usI sahetuka banameM Aye aura vahAM tilaka vRkSake nIce telA-tIna dinake upavAsakI pratijJA lekara virAjamAna ho gaye / AtmAkI vizuddhike bar3ha jAnese unheM usI samaya-caitra zuklA tRtIyAke / -
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 165 * caubIsa tIrthaGkara purANa dina kRtikA nakSatrameM zAmake samaya kevala jJAna prApta ho gyaa| devoMne Akara unake jJAna kalyANakakI puujaakii| kuberane samava-saraNa banAyA / usake madhyameM sthita hokara unhoMne apanA mauna bhaGga kiyA-divyadhvanike dvArA padArthIkA vyAkhyAna kiyA aura cAroM gatiyoMke duHkhoMkA citraNa kiyaa| unake upadezase prabhAvita hokara aneka naranAriyoMne muniH aryikA aura zrAvaka zrAvikAoMke vrata dhAraNa kiye the| prathama upadeza samApta honeke bAda unhoMne aneka kArya kSetroM meM bihAra kiyA thA jisase jaina dharmakA sarvatra sAmUhika pracAra huA thaa| unake samavasaraNameM svayambhU Adi peMtIsa gaNadhara the, sAta sau zrutakevalI the, tetAlIsa hajAra eka sau pacAsa zikSaka the, do hajAra pAMca sau avadhijJAnI the, tIna hajAra do sau kevalajJAnI the, pAMca hajAra eka sau vikriyA Rddhike dhAraka the, tIna hajAra tIna sau manaH paryayajJAnI the aura do hajAra pacAsa vAdI-zAstrArtha karane vAle the| isa taraha saba milakara sATha hajAra munirAja the| 'bhavitA' Adi sATha hajAra tIna sau pacAsa AryikAeM thiiN| tIna lAkha zrAvaka, do lAkha zrAvikAyeM, asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAta tithaMca the|jb unakI Ayu sirpha eka mAhakI bAkI raha raI taba ve sammeda zikhara para pahuMce aura vahIM para pratimA yoga dhAraNa kara eka hajAra muniyoMke sAtha baizAkha zuklA parivAke dina kRtikA nakSatra meM rAtrike pUrvabhAgameM mokSa mandirake atithi bana gaye / devoMne Akara unake nirvANa kSetra kI pUjA kii| bhagavAn kunthunAtha, tIrthaGkara, cakravartI aura kAmadeva ina tIna padaviyoMse vibhUSita the / inake bakarAkA cinha thaa| bhagavAn aranAtha zArdUlavikrIDitam tyaktaM yena kulAlacakra miva taccakra dharAcakacit / zrIzcAsaughaTa dAsikava parama shriidhrmckrepsyaa|| yuSmAna bhaktibharAnatAnsa duritAratiratha dhvasakRt / pAyAdbhabyajanAnaro jinapatiH saMsArabhIrUna sdaa||-aacaarygunnbhdr | RINEMALELLERALAnimism -
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 / * cauyIsa tIrthaGkara purANa * "jisane, bhUmaNDalako saMcita karanevAle cakra ratnako kumbhakArake cakrake samAna chor3a diyA aura jisane arhatya lakSmI tathA dharmacakrakI prAptikI icchAse rAjyalakSmIko gharadAsI ( pAnI bharanevAlI) kI taraha chor3a diyA ve pApa rUpI vairiyoMkA vidhvaMsa karanevAle bhagavAn aranAtha, bhaktibhAvase namrIbhUta aura saMsArase DaranevAle bhavyajanoMkI hamezA rakSA kreN|" 1] pUrvabhava varNana - jambUdvIpake videha kSetrameM sItA nadIke uttara taTapara eka kaccha nAmakA deza hai| usake kSemapura nagarameM kisI samaya dhanapati nAmakA rAjA rAjya karatA thA / vaha buddhimAn thA, balavAn thA, nyAyavAn thA, pratApavAn thA, aura thA bahuta hI dayAvAn / usane apane dAnase kalpavRkSoMko aura nirmala yazase zaraccandrake marIci maNDalako bhI parAjita kara diyA' thA usakI caturAI aura calakA sabase bar3A udAharaNa yahI thA ki apane jIvana meM kabhI usakA koI zatru nahIM thaa| vaha dIna duHkhI jIvoMke duHkhako dekhakara bahuta hI duHkhI ho jAtA thA isaliye vaha tana mana dhanase unakI sahAyatA kiyA karatA thaa| usake rAjyameM rAjA prajA sabhI loga apanI apanI ajIvikAke kramoMkA ullaGghana nahIM karate the isaliye koI dukhI nahIM thaa| kisI eka dina rAjAne arhannandana nAmake tIrthaGkarase dharmakA svarUpa aura caturgatiyoMke duHkhoMkA zravaNa kiyA jisase usakA citta viSayAnandase sarvathA haTa gyaa| usane apanA rAjya punake liye de diyA aura svayaM kinhIM AcArya ke pAsa dIkSita ho gyaa| unake pAsa rahakara usane gyAraha aGgoMkA adhyayana kiyA tathA darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoMkA cintavana kiyA jisase use tIrthaGkara nAmaka mahApuNya prakRtikA bandha ho gayA / isa taraha kucha varSoM taka kaThina tapasyA karaneke bAda usane Ayuke antameM samAdhimaraNa kiyA jisase vaha jayanta nAmaka anuttara vimAnameM ahamindra huaa| vahAM usakI Ayu tetIsa sAgara, pramANa thI, lezyA zukla thI aura zarIrakI UMcAI eka hAthakI thii| vahAM vaha avadhijJAnase sAtaveM naraka takakI bAta jAna letA thaa| tetIsa hajAra varSa bAda mAnasika, AhAra letA aura tetIsa pakSameM ekabAra -
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 *'caubIma tarthakara purANa * sugandhita zvAsovAsa grahaNa karatA thA / vahAM vaha pravIcAra sambandhase sarvathA rahita thaa| usakA samasta samaya jina pUjA yA tatva carcAoM meM hI bItatA thA yahI ahamindra Ageke bhavameM bhagavAn aranAtha hogaa| [2] vartamAna paricaya jambudvIpake bharata kSetrameM kurujAGgala deza hai| usake hastinApura nagarameM somavaMzIya kAzyapagotrI rAjA sudarzana rAjya karatA thaa| usakI strIkA nAma mitrasenA thaa| donoM rAja dampatiyoMmeM ghanA prema thaa| taraha taraha ke kautuka karate huye una donoMkA samaya bahuta hI sukhase vyatIta hotA thaa| jaba Upara kahe hue ahamindrakI Ayu sirpha chaha mAhakI bAkI raha gaI tabase rAjA sudarzanake ghara para devoMne ratna varSA karanI zurU karadI / kuverane eka navIna hastinApurakI racanA kara usameM mahArAja sudarzana tathA samasta nAgarika prajAko tthhraayaa| indrakI AjJAse devakumAriyAM A Akara rAnI mitrasenAkI sevA karane lgiiN| ina saba zubha nimittoMko dekhakara rAjA prajAko bahuta hI Ananda hotA thaa| __phAlguna kRSNa tRtIyAke dina revatI nakSatrako udaya rahate hue pichalI rAtameM mitrasenA mahAdevIne solaha svapna dekhe| usI samaya ukta ahamindra jayanta vimAnase cyuta hokara usake garbhameM aayaa| saverA hote hI rAnIne prANanAtha-rAjAse svapnoMkA phala pUchA taba unhoMne kahA ki Aja tumhAre garbhameM jagadvandya kisI mahApuruSane praveza kiyA hai| nava mAha bAda tumhAre pratApI putra utpanna hogaa| idhara rAjA sudarzana rAnIko svapnoMkA phala sunA rahe the udhara jaya jaya zabdase AkAzako gunAte hue deva loga A gaye aura bhAvI tIrthaGkara aranAthakA garbhakalyANa utsava manAne lge| unhoMne mAtA pitAsudarzana aura mitra senAkA bahuta hI sanmAna kiyA aura unheM svargase lAye huye aneka vastrAbhUSaNa bheMTa kiye / garbhAdhAnakA utsava samApta kara deva loga apane apane sthAna para cale gye| nau mAha bAda rAnI mitrasenAne magazira zuklA caturdazIke dina puSpa nakSa. meM matizruta aura avadhijJAnase virAjita tIrthaGkara putrako utpanna kiyaa|
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 * caubIsa tIrthakara purANa * - putrake utpanna hote hI saba ora Ananda chA gyaa| bhakti se prarehue cAroM nikAyoMke devoMne meru parvata para le jAkara usakA abhiSeka kiyaa| vahAMse lauTakara indrane mahArAja sudarzanake ghara para Ananda nAmakA nATaka kiyA tathA aneka prakArake utsava kiye / usa samaya rAja bhavanameM jo bhIr3a jamA thI usase aisA mAlUma hotA thA ki mAno tInoM lokoMke samasta prANI vahAM para ekatrita ho gaye ho / tIrthaGkara putrakA aranAtha nAma rakkhA gyaa| deva loga janmakalyANakakA utsava samApta kara apane apane sthAnoM para cale gye| rAja bhavanameM bhagavAna aranAthakA bar3e pyArase pAlana hone lgaa| ve apanI bAla ceSTAoMse mAtA pitA bandhu bAndhava Adiko bahuta hI harSita karate the| bhAtA mitrasenakI AzAoMke sAtha ve nirantara bar3hane lge| jaba unhoMne yuvAvasthAmeM padArpaNa kiyA taba unakI zobhA bahuta hI vicitra ho gaI thii| unakI sundaratA para mugdha hokara unheM kAmadeva kahane lage the| , zrIkunthunAtha tIrthaGkarake bAda eka hajAra karor3a varSa kama cauthAI patya bIta jAnepara bhagavAna aranAtha huyethe| unakI AyubhI isI antarAlameM zAmila hai / jinarAja aranAthakI utkRSTa Ayu caurAsI hajAra varSakI thii| tIsa dhanuSa UMcA zarIra thaa| zarIrakI kAnti suvarNake samAna samRNa-snigdha pIlI thii| unake zarIrako roga zoka duHkha vagairaha to chU bhI nahIM gaye the| yogya avasthA dekhakara mahArAja sudarzanane unakA kulIna kanyAoMke sAtha vivAha kara diyA aura kucha samaya bAda unheM yuvarAja pada para niyukta kara diyA thaa| isa taraha kumArakAlake ikkIsa hajAra varSa bIta jAne para unheM rAjya prApta huA aura itane hI varSa bAda unakI AyudhazAlAmeM cakraratna prakaTa huaa| bhagavAn aranAtha cakraratnako Agekara asaMkhya senAoMke sAtha digvijayake liye nikale aura kucha varSoM meM hI samasta bharatakSetrameM apanA adhipatya sthApitakara hastinApura vApisa lauTa Aye / digvijayI samrATa aranAthakA nagara pravezotsava bar3I saja dhajase manAyA gayA thaa| unhoMne cakravartI hokara ikIsa hajAra varSa taka rAjya kiyA aura isa taraha unakI AyukA tIna cauthAI hissA gRhastha avasthAmeM hI bIta gyaa| eka dina unheM zarad Rtuke bAdaloMkA naSTa honA dekhakara vairAgya utpanna
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthakkara purANa * 166 ho gyaa| usI samaya laukAntika devoMne Akara stuti kI aura unake vicArokA samarthana kiyA jisase unakI vairAgya bhAvanA bar3I hI prabala ho uThI thI laukAntika deva apanA kArya pUrA samajha kara svargako cale gaye aura unake badale samasta deva devendra Aye / una sabane milakara bhagavAn aranAthakA dIkSA abhiSeka kiyA tathA vairAgyako bar3hAne vAle aneka utsava kiye| bhagavAn aranAtha apane putra aravindakumArake liye rAjya dekara deva nirmita baijayantI nAmakI pAlakI para savAra ho sahetuka ghanameM phuNce| vahAM unhoMne do dinake upavAsakI pratijJA lekara magasira zuklA dazamIke dina rebanI nakSatrake samaya jinadIkSA dhAraNa karalI-samasta vastrA bhUSaNa utArakara pheMka diye aura paMca muSTiyoMse sira parake keza ukhAr3a ddaale| unheM usI samaya manaH paryaMya jJAna bhI prApta ho gayA thaa| unake sAthameM eka hajAra rAjAoMne bhI dIkSA lI thii| deva loga niHkramaNa kalyANakakA utsava samApta kara apane apane ghara cale gaye aura bhagavAn aranAtha meru parvatakI taraha acala ho AtmadhyAnameM lIna ho gaye / pAraNeke dina ve cakrapura nagarameM gaye vahAM unheM rAjA aparAjitane AhAra diyaa| pAtradAnase prabhAvita hokara devoMne aparAjita rAjAke ghara para paMcAzcarya prakaTa kiye / AhAra leneke bAda ve banameM lauTa Aye aura vahAM kaThina tapazcaryAoMke dvArA Atma zuddhi karane lge| unhoMne kaI jagaha bihAra kara chadmastha avasthAke solaha varSa vyatIta kiye ina dinoMmeM ve mauna pUrvaka rahate the| isake anantara ne usI sahetu banameM Akara do dinake upavAsa kI pratijJA le mAkanda-Amake per3ake nIce baiTha gye| vahAM para unheM ghAtiyA kamaukA kSaya ho jAnese kArtika zuklA dvAdazIke dina revatI nakSatra meM zAmake samaya pUrNajJAna-kevalajJAna prApta ho gayA jisase ve samasta jagatkI carAcara vastuoMko hastAkamalabat spaSTa jAnane lge| usI samaya devoM ne Akara jJAna kalyANakakA utsava kiyA / kuverane divya sabhA--samavasaraNakI racanAkI jisake madhyameM siMhAsana para antarIkSa virAjamAna hokara unhoMne apanA solaha varSakA mauna bhaGga kiyA madhura dhvanimeM sabako upadeza dene lge| upadezake samaya samavasaraNakI bArahoM sabhAeM khacA khaca bharI huI thiiN| unake -
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 * caubIsa tIrthakara purANa * upadezase prativuddha hokara aneka nara nAriyoM ne vrata dIkSAeM grahaNa kI thiiN| isake bAda unhoMne aneka kSetroM meM bihAra kiyA aura jainadharmakA Thosa pracAra kiyaa| aneka patha bhrAnta puruSoM ko sacce patha para lgaayaa| unake samavazaraNameM kumbhArpa Adi tIsa gaNadhara the, chaha sau daza zrutakevalI the, paiMtIsa hajAra AThasau paiMtIsa zikSaka the, aTThAIsa sau avadhijJAnI the, itane hI kevalajJAnI the, cAra hajAra tIna sau vikriyA Rddhike dhAraka the, do hajAra pacapana manaH paryaya jJAnI the aura eka hajAra chaha sau bAdI the| isa taraha saba milAkara arddha lakSa---pacAsa hajAra munirAja the / yalilA Adi sATha hajAra AryikAyeM thI, eka lAkha sATha hajAra zrAvaka the, tIna lAkha zrAvikAyeM thIM asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAta tIryaca the| jaba unakI Ayu eka mAhakI avaziSTa raha gaI taba unhoMne sammedazikhara para pahuMcakara eka hajAra muniyoMke sAtha pratimA yoga dhAraNa kara liyA aura vahIMse caitra kRSNa amAvAsyAke dina revatI nakSatra meM rAtrike pahale pahara meM mokSa prApta kiyA / devoMne Akara unake nirvANa kSetrakI pUjA kI tathA aneka utsava manAye / zrI aranAthabhI pahaleke do tIrthaMkaroMkI taraha tIrthaGkara, cakravartI aura kAmadeva ina tIna padaviyoMke dhAraka the| 3 E bhagavAn mallinAtha moha malla mada bhedana dhIraM kIrtimAna mukharIkRta vIram / dhairyakha vinipAtita mAraM taM namAmi va mallikumAram ||-lekhk "jo moha-mallake bhedana karanemeM dhIre-vIra haiM, jinhoMne apanI kIrti gAthAoMse vIra manuSyoMko vAcAlita kiyA hai aura jinhoMne dhairya rUpa kRpANase kAmadevako naSTa kara diyA hai maiM una mallikumArako namaskAra karatA huuN|"
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 201 PRO pUrvabhava varNana jambUdvIpake videha kSetrameM meru parvatase pUrvakI ora eka kacchapavatI deza hai| usameM apanI zobhAse svargapurIko jItanevAlI eka botazokA nAmakI nagarI hai| kisI samaya usameM vaiznaNava nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| rAjA vaizraNava mahA buddhimAna aura pratApI puruSa thaa| usane apane puruSArthase samasta pRthvIko apane AdhIna kara liyA thaa| vaha hamezA prajAke kalyANa karane meM tatpara rahatA thaa| dIna-dukhiyoMkI hamezA sahAyatA kiyA karatA thA aura -kalA kauzala vidyA Adike pracArameM vizeSa yoga detA thaa| eka dina rAjA vaizraNaya varSA RtukI zobhA dekhaneke liye kucha iSTa-mitroMke sAtha banameM gayA thaa| vahAM sundara, hariyAlI, nirmala, nijhara, nadiyoMkI tarala taraMgeM, zyAmala megha mAlA, indradhanuSa, capalAkI camaka, valAkAoMkA utpatana aura mayUroMkA manohara nRtya dekha ra usakI tabiyata bArA bArA ho gii| varSARtukI sundara zobhA dekhakara use bahuta hI harSa huaa| vahIM banameM ghUmate samaya rAjAko eka vizAla bar3akA vRkSa milA, jo apanI zAkhAoMse AkAzake bahu bhAgako ghere huye thaa| vaha apane hare hare pattoM se samasta dizAoM ko harA harA kara rahA thaa| aura laTakate huye pattoM se jamInako khUba pakar3e huye thaa| rAjA usa baTa vRkSakI zobhA apane sAthiyoM ko dikhalAtA huA Age calA gyaa| kucha dera bAda jaba vaha usI rAstese lauTA taba usane dekhA ki bijalI giranese vaha vizAla bar3akA vRkSa jar3a taka jala cukA hai| yaha dekhakara usakA mana viSayoM se sahasA virakta ho gyaa| vaha socane lagAki 'jaba itanA sudRr3ha vRkSa bhI kSaNa ekameM naSTa ho gayA taba dUsarA kauna padArtha sthira raha sakatA hai ? maiM jina bhautika bhogoMko susthira samajhAra unameM tallIna ho rahA hU~ ve sabhI isI taraha bhaGga ra haiM / maiMne itanI vizAla Ayu vyartha hI kho dii| koI aisA kAma nahIM kiyA jo mujhe saMsArakI mahA vyathAse haTAkara sacce sukhakI ora le jA sake' ityAdi vicAra karatA huA rAjA vaizravaNa , apane ghara lauTa AyA aura vahAM putrako rAjya de kisI vanameM pahuMcakara zrInAga nAmaka munirAjake pAsa dIkSita ho gyaa| vahAM usane ugra tapasyAse mA DDIA - mAyAmA
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * - Atma hRdayako suvizuddha banAyA aura nirantara adhyayana karake gyAraha aMgoMtakakA jJAna upArjana kiyA / usI samaya usane darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoMkA cintavana kara tIrthakara nAmaka mahApuNya prakRtikA pandha kiyaa| jaba AyukA anta samaya AyA taba usane sallekhanA pUrvaka zarIrakA parityAga kiyA jisase vaha. aparAjita nAmake anuttara vimAnameM ahamindra huaa| vahAMpara usakI Ayu tetIsa sAgara pramANa thI, eka hAtha UMcA zarIra thA, zukla lezyA thii| vaha tetIsa hajAra varSa bAda mAnasika AhAra letA aura aura tetIsa pakSameM sugandhita zvAsa letA thaa| use janmase hI avadhi jJAna thA jisase vaha loka nAr3Ike antatakakI bAtoMko spaSTa jAna letA thaa| vaha pravIcAra-strI saMsargase rahita thaa| use kAma nahIM satAtA thaa| vaha nirantara tatva-carcA AdimeM hI apanA samaya bitAtA thaa| yahI ahamindra Age cala. kara mallinAtha tIrthaMkara hogA / kaba aura kahAM ? so suniye / 2] vartamAna paricaya jambU dvIpake bharata kSetrake baMga-baMgAla nAmake dezameM eka mithilA nAmakI nagarI hai| jisakI urvarA jamInameM hara eka prakArako zasya hotI hai| usameM kisI samaya ikSvAku baMzIya kAzyapa gotrI rAjA kumbha rAjya karate the| unakI mahArAnIkA nAma prajAvatI thaa| donoM dampati sukhase samaya bitAte the| Upara jisa ahamindrakA kathana kara cuke haiM usakI jaba vahAMpara ( aparAjita vimAna meM) sirpha chaha mAha kI Ayu bAkI raha gaI tabase rAnI prajAvatIke gharapara kubera ne ratnoMkI varSA karanI zurU kara dii| caitra zuklA pratipadAke dina azvinI nakSatra meM rAtrike pichale paharameM usane hAthI Adi solaha svapna dekhe aura muMha meM praveza karate huye eka gandha sindhura-matta hAthIko dekhaa| usI samaya ukta ahamindrane aparAjita vimAnase cayakara rAnI prajAvatIke garbha meM praveza kiyA ja saverA huA taba usane una svapnoMkA phala prANanAtha kumbha mahArAjase pUchA unhoMne svapnoMkA alaga alaga phala batalAte hue kahA ki Aja tumhAre garbha meM kisI mahApuruSa tIrthakarane padArpaNa kiyA hai| nau mAha bAda tumhAre tIrthakara putra utpanna hogaa| ye solaha svapna usIkA abhyudaya batalA rahe haiN| rAjA -
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 * caubIsa tIrthaGkara purANa * HD - yaha kahakara ruke hI the ki itanemeM AkAza mArgase asaMkhya deva jaya jaya zabda karate huye unake pAsa A pahu~ce / devoMne bhakti pUrvaka rAja dampatiko namaskAra kiyA aura aneka sundara zabdoMmeM unakI stuti kii| sAthameM lAye huye divya vastrAbhUSaNoMse unakI pUjA kI tathA bhagavAn mallinAthake garbhAvatArakA samAcAra prakaTa kara aneka utsava kiye / devoMke cale jAnepara bhI aneka deviyAM mahA rAnI prajAvatIkI sevA-zuzrUSA karatI rahI thiiN| jisase use garbha samvandhI kisI bhI kaSTakA sAmanA nahIM karanA par3A thaa| jaya dhIre dhIre garbhake nau mAha bIta gaye taba usane mArgazIrSa sudI ekAdazIke dina azvinI nakSatra meM usa putra ratnako utpanna kiyA, jo pUrNa candra kI taraha camakatA thA, jisake saba avayava alaga alaga vibhakta the aura jo janmase hI mati zruta tathA avadhijJAnase vibhUSita thaa| usI samaya indra di devoMne bAlakako meru zikharapara le jAkara vahAM kSIra sAgarake jalase usakA kalazAbhiSeka kiyaa| bAdameM ghara lAkara mAtAkI godameM baiThA diyA aura tAMDava nRtya Adi aneka utsavoMse upasthita janatAko Anandita kiyaa| janmakA utsava samApta kara deva loga apanI apanI jagahapara cale gye| vahAM rAja bhavana meM bAlaka mallinAthakA ucita rUpase lAlana pAlana hone lgaa| krama kramase pAlya aura kaumAra avasthAko vyatIta kara jaba unhoMne yuvAvasthAmeM padArpaNa kiyA taba unake zarIrakI AbhA bahuta hI vicitra ho gii| thii| usa samaya unakA sundara suDaula zarIra dekhakara haraekakI AMkheM saMtRpta ho jAtIthIM / aThArahaveM tIrthaMkara bhagavAn ahanAthake bAda eka hajAra karor3a varSa pIta , jAnepara bhagavAna mallinAtha huye the| unakI Ayu bhI isI antarAla meM zAmila hai / paJcapaJcAzat-pacapana hajAra varSakI unakI Ayu thii| paccIsa dhanuSa UMcA': zarIra thA, aura suvarNake sanAna zarIrakI kAnti thii| jaba bhagavAna mallinAthakI Ayu sau varSakI ho gaI taba unake pitA mahArAja kumbhane unake vivAha kI taiyArI kii| mallinAthake vivAhotsavake liye puravAsiyoMne mithilApurIko khUba hI sjaayaa| apane dvAroMpara maNiyoMkI vandana mAlAeM baaNdhii| makAnoMkI zikharoMpara patAkA phhraaii| mArgameM sugandhita jala sIMcakara phUla vrsaaye| - -
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 * caubIma tIrthakara purANa * - - - - - aura kaI tarahake vAjoMke zabdoMse nabhako gujA diyaa| idhara rAja parivAra aura puravAsI vivAhotsavako taiyArI meM laga rahe the, udhara bhagavAn mallinAtha rAjabhavanake vijana sthAnameM baiThe huye soca rahe the ki-vivAha, yaha eka mIThA vandhana hai / manuSya isa vandhanameM phaMsakara Atma svAtantryase sarvathA baMcita ho jAte haiM / vivAha, yaha eka pracaNDa pavana hai, jisake pravala jhakoroMse prazAnta huI viSayavahni punaH udIpta ho uThanI hai| vivAha, yaha eka malina kardama-kIcar3a hai jo ki Atma kSetrako sarvathA malina banA detI hai| vivAhako sabhI koI burI dRSTise dekhate Aye haiM aura hai bhI yaha burI cIja / taba maiM kyoM vyartha hI isa jaMjAlameM apane Apako phaMsA huuN| merA sudRr3ha nizcaya hai ki mere jo ucca vicAra aura unnata bhAvanAe haiM, vivAha una saba para ekadama pAnI phera degaa| mere unnatike mArgameM yaha vivAha eka acala-parvatakI taraha Ar3A ho jaavegaa| isaliye maiM Aja nizcaya karatA hU~ ki aba maiM ina bhautika bhoMgoM para lAta mAra kara zIghra hI AtmIya AnandakI prAsike liye prayatna kruuNgaa|".."usii samaya laukAntika devoMne unake ucca Adarza vicAroMkA samarthana kiyA jisase unakA vairAgya adhika prakarSatAko prApta ho gyaa| apanA kArya samAptakara lokAntika deva apane apane sthAnoM para cale gaye aura saudharma Adi indroMne Akara dIkSA kalyANakakA utsava karanA Arambha kara diyaa| bhagavAna mallinAthake isa Akasmika vicAra parivartanase sArI mithilAmeM kSobha maca gyaa| ubhaya pakSake mAtA pitAke hRdaya para bhArI Thesa phuNcii| para upAya hI kyA thaa| vivAhakI samasta taiyAriyAM ekadama banda kara dI gii| usa samaya nagarImeM zRGgAra aura zAnta rasakA adbhuta samara ho rahA thaa| antameM zAntarasane zRGgArako dharAzAyI banAkara saba ora apanA Adhipatya jamA liyA thaa| devAne bhagavAn mallinAthakA abhiSeka kara unheM acche-acche vastrAbhUpaNa pahinAye dIkSAbhipekake bAda ve devanirmita jayaMta nAmakI pAlakI para savAra hokara zveta ghanameM pahuMce aura yahAM do dinake upavAsakI pratijJA lekara mArgazIrSa sudI ekAdazIke dina azvinI nakSatrameM zAmake samaya tIna sau rAjAoMke sAtha nagna digambara ho gaye-sava vastrAbhUpaNa uttAra kara pheMka diye tathA paMcamuSTi. - -
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ mmen VasureAawRSATED O * caubIsa tIpara purANa / 205 yoMse keza lucakara alaga kara diye| unheM dIkSA dhAraNa karate hI manaHparyAya jJAna prApta ho gayA thaa| tIsare dina ve AhArake liye mithilApurImeM gye| vahAM unheM nandiSaNane bhakti pUrvaka AhAra diyaa| pAtradAnase prabhAvita hokara nandiSeNake gharapara devoMne paMcAzcarya prakaTa kiye| ____ AhAra lekara bhagavAn mallinAtha puna: banameM lauTa Aye aura Atma dhyAnameM lIna ho gye| dIkSA leneke chaha dina bAda unheM usI zveta ghanameM azoka vRkSake nIce janma tithi-mArgazIrSa sudI ekAdazIke dina azvinI nakSatrameM prAtaHkAlake samaya divyajJAna-kevala jJAna prApta ho gyaa| usI samaya indra Adi devoMne Akara jJAna kalyANakakA utsava mnaayaa| indrakI AjJA pAkara kuverane samavasaraNa dharmasabhAkI racanA kii| usake madhyameM virAjamAna hokara bhagavAn mallinAthane apanA chaha dinakA mauna bhaMga kiyaa| divya dhvani dvArA saptatatva, navapadArtha, chaha dravya AdikA puSkala vivecana kiyaa| cAroM gatiyoMke duHkhoMkA varNana kiyA jisase prabhAvita hokara aneka nara nAriyoMne muni-AryikA aura zrAvaka-zrAvikAoMke vrata dhAraNa kiye| unake samavasaraNameM vizAkha Adi aSThAIsa gaNadharaNe,sAr3he pAMca sau gyAraha aMga caudaha pUrvake jAnakAra the| unatIsa hajAra zikSaka do hajAra do sau avadhi. jJAnI the,itane hI kevala jJAnI the, eka hajAra cAra sau vAdI the,do hajAra nau sau vikriyA-Rddhike dhAraka the aura eka hajAra sAta sau pacAsa manaparyaya jJAnI the| isa taraha saba milakara cAlIsa hajAra munirAja the| vandhuSeNA Adi pacapana hajAra AryikAeM thIM, eka lAkha zrAvaka the, tIna lAkha zrAvikAeM thI, asaMkhyAta deva deviyAM thIM aura saMkhyAta tiryaJca the| bhagavAn mallinAthane aneka Arya kSetroMmeM bihAra kara pathabhrAnta pathikoMko mokSakA saccA rAstA btlaayaa| jaba unakI Ayu sirpha eka mAhakI bAkI raha gaI taba unhoMne sammeda zikharapara pahuMcakara pAMca hajAra muniyoMke sAtha pratimA yoga dhAraNa kara liyaa| aura anta meM yoga nirodhakara phAlguna zuklA paJcamIke dina bharaNI nakSatrameM zAmake samaya karmoko naSTakara mokSa mahalameM praveza kiyaa| usI samaya devoMne Akara siddha kSetrakI pUjA kI aura nirvANa kalyANakakA utsava manAkara pracura puNyakA saJcaya kiyaa|
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 caubImatIrtha hara purANa * - O - bhagavAna mallinAthane kumAra avasthAmeM hI ajeya kAmadevako jItakara apane nAmako sArthaka kiyA thaa| ve mahAvalI the-zUravIra the, kintu nara zatruoM ke saMhArake liye nahIM, api tu Atma zatru moha mada madana Adiko jItaneke liye| isa taraha inake pavitra jIvana aura nirmala AcAroMkA vicAra karanepara 'mallinAtha strI the' yaha kevala kalpanA hai| - EEEEEEECRED bhagavAn munisuvratanAtha E SERIEEEEEEEEE avodha kAloraga mUr3ha daSTa mabudhat gAruDaratnavadyaH / jagatkRpAkomalaM dRSTi pAtaiH prabhuH prasadyAnmunisuvrato naH ||-ahaas "jinhoMne ajJAnarUpI kAle sarpake dvArA Dase hue isa mUrchita saMsArako garuDaratnake samAna saceta kiyA thA ve bhagavAn muni suvratanAtha apane kRpA komala dRSTipAtake dvArA hama savapara prasanna hoveN|" [1] pUrvabhava varNana jambUdvIpa-bharatakSetrake aGga dezameM eka campApura nAmakA nagara thaa| usameM kisI samaya harivarmA nAmake rAjA rAjya karate the| mahArAja harivarmA apane samayake advitIya vIra bahAdura the| unhoMne apane bAhubalase samasta zatruoMkI AMkheM nIce kara dI thiiN| eka dina campApurake kisI udyAnameM ananta vIrya nAmake munirAja pdhaare| unake puNya pratApase.vanameM eka sAtha chahoM RtuoMkI zobhA prakaTa ho gii| virodhI jantuoMne parasparakA.vairabhAva chor3a diyaa| jaba vanamAlIne jAkara rAjA harivarmAse munirAja anantavIryake zubhAgamanakA samAcAra kahA taba ve bahuta hI prasanna hue| saca hai-bhavya puruSoM ko vItarAga sAdhuoMke samAgamase jo
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tarthakkara purANa * 207 sukha hotA hai vaha anya padArthoke samAgamase nahIM hotaa| AbharaNa Adi dekara unhoMne vanamAlIko vidA kiyA aura Apa iSTa parivArake sAtha pUjanakI sAmagrI lekara munirAja ananta vIryakI vandanAke liye gye| vanameM pahuMcakara rAjA harivarmAne chatra camara Adi rAjAoMke cinha dUrase hI alaga kara diye aura ziSyakI taraha vinIta hokara munirAjake pAsa phuNce| aSTAGga namaskAra kara harivarmA, munirAjake samIpa hI jamInapara baiTha gye| anantavIryane 'dharma vRddhirastu' karate hue rAjAke namaskArakA pratyuttara diyaa| aura phira syAdasti, syAnnAsti, Adi sAta bhaGgoMko lekara jIva ajIva Adi tatvoM kA spaSTa vivecana kiyaa| munirAjake vyAkhyAnase mahArAja hari varmAko Atma bodha ho gyaa| unhoMne usI samaya apanI AtmAko para padArthoM se bhinna anubhava kiyA aura rAga dveSako dUra kara use suvizuddha' banAnekA sudRr3ha nizcaya kara liyaa| ghara Akara unhoMne apane jyeSTha putrako rAjya diyA aura phira banameM jAkara aneka rAjAoM ke sAtha unhIM ananta vIrya munirAjake pAsa jinadIkSA grahaNa kara lii| guruke pAsa raha kara unhoMne gyAraha aMgoM kA jJAna prApta kiyA tathA darzana vizuddhi Adi solaha bhAvanAoM kA cintavana kara tIrthaMkara prakRtikA vandha kiyaa| isa taraha bahuta dinataka kaThina tapasyA karake Ayuke antameM sallekhanA vidhise zarIra tyAga kiyA jisase caudahaveM prANataM svargameM indra hue| vahAMpara unakI bIsa sAgarakI Ayu thI, zukla lezyA thI, sAr3he tIna hAtha UMcA zarIra thaa| vIsa pakSavAda ucchvAsa kriyA * aura bIsa hajAra varSa vAda AhArakI icchA hotI thii| ve vahAM apane sahajAta avadhijJAnase pAMcaveM narakatakakI bAta jAna lete the| unake hajAroM sundarI striyAM thIM para unake sAtha kAyika pravIcAra nahIM hotA thaa| kaSAyoMkI mandatA honeke kAraNa mAnasika saMkalpa mAtrase hI una dampatiyoMkI kAmecchA zAnta ho jAtI thii| yahI indra Ageke bhavameM bhagavAn munisuvratanAtha hoNge| kahA~ ? so suniye / [2] vartamAna paricaya isI bharatakSetrake magadha ( vihAra ) prAMtameM eka rAjagRha nAmakA nagara hai| DODAR
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ *caubIsa tIrthahara purANa. 208 - HAL EERIES / usameM harivaMzakA ziromaNi sumitra nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| usakI strIkA nAma somA thaa| donoM dampati sukhase.samaya vyatIta karate the| pahale unheM kisI bAtakI cintA nahIM thii| para jaba somAkI avasthA bItatI gaI aura koI santAna paidA nahIM huI taba unheM santAnakA abhAva nirantara khaTakane lgaa| rAjA sumitra samajhadAra puruSa the, saMsArakI sthitiko acchI taraha jAnate the, isaliye ve apane Apako bahuta kucha samajhAte rahate the| unheM santAna kA abhAva vizeSa kaTu nahIM mAlUma hotA thaa| para somAkA hRdaya kaI bAra samajhAne para bhI putrake abhAvameM zAnta nahIM hotA thaa| eka dina jaba usakI najara garbhavatI krIr3A haMsI para par3I, taba vaha atyaMta vyAkula ho uThI aura apane ApakI nindA karatI huI AMsU bahAne lgii| jaba usakI sakhiyoM dvArA rAjA sumitrako usake duHkhakA patA calA taba ve zIghra hI antaHpura daur3e Aye aura taraha tarahake mIThe zabdoMmeM rAnIko samajhAne lge| unhone kahA ki jo kArya sarvathA daivake dvArA sAdhya hai usameM manuSyakA puruSArtha kyA kara saktA hai ? isaliye daiva sAdhya vastukI prApsike liye cintA karanA vyartha hai ityAdi rUpase samajhAkara sumitra mahArAja rAjasabhAkI ora cale gaye aura rAnI somA bhI kSaNa ekake liye hRdayakA duHkha bhUlakara kAryAntarameM laga gii| eka dina mahArAja sumitra rAja samAmeM baiThe hue the ki itanemeM indrakI AjJA pAkara aneka deviyAM AkAzase utaratI huI rAjasabhAmeM AI aura jaya jaya zabda karane lgiiN| rAjAne una sabakA satkAra kara unheM yogya AsanoMpara baiThAyA aura phira unase AnekA kAraNa puuchaa| rAjAke vacana suna kara zrIdevIne kahA ki mahArAja ! Ajase pandraha mAha vAda ApakI mukhya rAnI somAke garbhase bhagavAn munisuvratanAthakA janma hogaa| isaliye hama saba indrakI AjJA pAkara munisuvratanAthakI mAtAkI zuzrUSA karaneke liye AI huI haiN| idhara deviyoM aura rAjAke bIcameM yaha samvAda cala rahA thA udhara AkAzase aneka ranoMkI varSA hone lgii| ratnoMkI varSA dekhakara deviyoMne kahA-ki mahArAja ! ye saba usI puNya mUrti bAlakake abhyudayako batalA -
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tarthaGkara purANa * 2.6 - - - - / rahe haiN| deviyoMke vacana sunakara rAjA bahuta hI prasanna hue| rAjAkI AjJA pAkara deviyAM antaHpura pahuMcI aura vahAM mahArAnI somAkI sevA karane lgii| chaha mAha bAda rAnIne zrAvaNa kRSNA dvitIyAke dina rAtrike pichale paharameM solaha svapna dekhe / usI samaya ukta indrane prANata svargase moha chor3akara rAnI somAke garbha meM praveza kiyA, devoMne garbha kalyANakakA utsava kiyA aura rAja dampatikA khUba satkAra kiyA / jaba dhIre dhIre garbhake dina pUrNa ho gaye taba rAnI somAne vaisAkha badI dazamIke dina zravaNa nakSatra meM putra ratna utpanna kiyA / devoMne Akara usakA abhiSeka kiyA aura munisuvrata nAma rakkhA / bAlaka munisuvratakA rAjabhavanameM yogya rItise lAlana pAlana huaa| krama krama se jaba unhoMne yuvAvasthAmeM padArpaNa kiyA taba pitA sumitra mahArAjane unakA kinhIM yogya kulIna kanyAoMke sAtha vivAha kara diyA / bhagavAn munisuvrata anukUla striyoMke sAtha taraha tarahake kautuka karate hue madanadevakI ArAdhanA karane lge| zrI mallinAtha tIrthakarake mokSa jAneke bAda cauana lAkha varSa bIta jAnepara bhagavAn munisuvratanAtha hue the| unakI Ayu bhI isI antarAla meM zAmila hai| tIsa hajAra varSakI unakI Ayu thI, bIsa dhanuSa UMcA zarIra thA, aura raMga morake galekI taraha nIlA thaa| jaba kumAra kAlake sAta hajAra pAMca sau varSa bIta gaye taba unheM rAjya gaddI prApta huii| rAjya pAkara bhagavAn munisuvratanAthane prajAkA isa taraha pAlana kiyA thA ki jisase vaha sumitra mahArAjakA smaraNa bahuta samaya taka nahIM rakha sakI thii| isa taraha AnandapUrvaka rAjya karate hue jaba unheM paMdraha hajAra varSa bIta gaye taba eka dina meghoMkI garjanA sunanese unake pradhAna hAthI ne khAnA pInA chor3a diyaa| jaba logoMne munisuvrata svAmIse usakA kAraNa pUchA taba ve avadhi jJAnase socakara kahane lage -"ki, yaha hAthI isase pahale bhavameM tAlapura nagarakA svAmI narapati nAmakA rAjA thaa| use apane kula, dhana, aizvarya AdikA bahuta hI abhimAna thaa| usane eka bAra pAna apAtrakA kucha bhI vicAra na kara kimicchaka dAna diyA thA, jisase marakara yaha hAthI huA hai| isa samaya ise apane ajJAnakA kucha bhI patA nahIM hai na bar3I bhArI rAjya saMpadA paERESERanwu DROID 27
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 * caubIsa toryakara purANa * - - LEHE kaa| yaha mUrkha kevala vanakA smaraNa kara duHkhI ho rahA hai |...bhgvaanke ukta vacana sunakara usa hAdhIko apane pUrvabhavakA smaraNa ho AyA jisase usane zIghra hI devavrata dhAraNa kara liye / isI ghaTanAse bhagavAna muni suvratanAthako bhI AtmajJAna utpanna ho gyaa| ve saMsAra paribhramaNase ekadama udAsa ho gye| usI samaya unhoMne viSayoMkI nissAratAkA vicAra kara unhe chor3anekA sudRr3ha nizcaya kara liyaa| laukAntika devoMne Akara unake ukta vicAroMkA samarthana kiyA jisase unakA vairAgya aura bhI adhika bar3ha gyaa| apanA kArya pUrA kara laukAntika deva to apane sthAnapara cale gaye aura caturNikAyake devoM ne Akara dIkSA kalyANakakA utsava mnaayaa| bhagavAna muni suvratanAtha yuvarAja vijayako rAjya dekara deva nirmita aparAjitA pAlakIpara savAra ho nIla nAmaka vanameM phuNce| vahAM unhoMne vaisAkha kRSNa dazamIke dina zravaNa nakSatra meM zAmake samaya telAtIna dinake upavAsakI pratijJA lekara eka hajAra rAjAoMke sAtha jina dIkSA le lii| unheM jina dIkSA lete hI manAparyaya jJAna tathA aneka RddhiyA~ prApta ho gaI thiiN| cauthe dina AhAra leneke liye ve rAjagRha nagarImeM phuNce| vahAM unheM vRSabhasenane navadhA bhakti pUrvaka zuddha-prAsuka AhAra diyA / pAtradAnase prabhAvita hokara devoMne vRSabhasenake ghara para paJcAzcarya prakaTa kiye / rAjagRhIse lauTakara unhoMne gyAraha mahIne taka kaThina tapazcaraNa kiyA aura phira vaisAkha kRSNa navamIke dina zravaNa nakSatra meM zAmake samaya usI nIla vanameM campaka vRkSake nIce kevala jJAna prApta kara liyaa| kevala jJAnake dvArA ve vizvake carAcara padArthoko eka sAtha jAnane lage the| usI samaya devoMne Akara jJAna kalyANakakA utsava kiyaa| dhanapatine divya sabhA-samavasaraNakI racanA kii| usake madhyameM sthita hokara unhoMne apanA mauna bhaMga kiyA-divya dhvanike dvArA sarvopayogI tatvoMkA spaSTa vivecana kiyaa| cAroM matiyoMke duHkhokA lomaharSaNa varNana kiyA, jisase aneka bhavya jIva prativuddha hogaye the / indrakI prArthanA sunakara unhoMne aneka Arya kSetromeM bihAra kiyA aura asaMkhya nara nAriyoMko dharmakA saccA svarUpa smjhaayaa| dhIre dhIre unake samavasaraNameM aneka bhavya jIvoMne Azraya liyA thaa| E MERARRIEDASIEnaa
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 211 metress sameer - L EASE AcArya guNabhadrane likhA hai ki-'unake samavasaraNameM malli Adi aThAraha gaNathara the, pA~ca sau dvAdazAMgake jAnakAra the, ikkIsa hajAra zikSaka the, eka hajAra ATha sau avadhijAnI the, eka hajAra pAMca sau manaH paryayajJAnI the eka hajAra ATha sau kevalajJAnI the, vAI ma sau vikriyA Rddhike dhAraka the Ara eka hajAra do sau cAdI the| isa taraha saba milakara tIma hajAra munirAja the| inake sivAya puSpadattA Adi pacAsa hajAra AryikAe~ thIM, eka lAkha Avaka the, tIna lAkha zrAvikAeM thIM, asaMkhyAta deva-deviyA~ aura saMkhyAta tithaMca the| ina sabake sAtha bhagavAna muni suvratanAtha aneka Arya kSetroMmeM vihAra karate the| nirantara bihAra karate-karate jaba unakI Ayu eka mAha avaziSTa raha gaI taba unhoMne sammeda zikharapara pahuMcakara vahAM eka hajAra rAjAoMke sAtha pratimA yoga dhAraNa kara liyA aura zukladhyAnake dvArA aghAti catuSkakA kSaya kara phAlguna kRSNa dvAdazIke dina zravaNa nakSatrameM rAtrike pichale pahara mukti mandira meM praveza kiyaa| indra Adi devoMne Akara unake nirvANa kalyANakakA mahAna utsava kiyaa| - bhagavAna nAminAtha zikhariNI stutiH stotuH sAdho kuzala pariNAmAya sa tadA bhavenmAvA stutyaH phalamapi tatastasya ca sataH / kimevaM svAdhInAjjagati sulabha zrAyasa pathe stuyAnnatvA vidvAna satatamapi pUjyaM namijinam // -svAmI samantabhadra "sAdhukI stuti, stuti karane vAleke kuzala acche pariNAmake liye hotI hai / yadyapi usa samaya stuti karane yogya sAdhu sAmane maujUda hoM aura na bhI PawanAmpasamA ApriN - -
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIma tIrthAvara purANa * Memorseenr rormvaammarumancarroTRANSanamorrow -rearram- - hoM tathApi usa utkRSTa stotAke stutikA phala hotA hai| isa taraha saMmArameM apanI AdhInatAke anusAra japaki hitakA mArga nulabha ho rahA hai, taba kauna vidvAna hamezA pUjanIya bhagavAna naminAthako nahIM pUjegA? arthAta sabhI puujeNge|" (1) pUrvabhava varNana jambUdvIpake bharata kSetrameM eka vatsa nAmakA deza hai, usakI kauzAmbI nAmakI nagarImeM kisI samaya pArthiva nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| pArthivakI pradhAna patnIkA nAma sundarI thaa| ye donoM rAja dampati sukhase kAla yApana karate the / kucha samaya bAda inake siddhArtha nAmakA putra paidA huaa| siddhArtha bar3A hI honahAra bAlaka thaa| jaba vaha bar3A huA taba rAjA pArthivane use yuvarAja canA diyA / eka dina pArthiva mahArAja manohara nAmake bagIcemeM ghUma rahe the| vahIMpara unheM eka munivara nAmake sAdhuke darzana huye| rAjAne unheM bhaktise zira jhukAkara namaskAra kiyA thora unake mukhase dharmakA svarUpa sunA / dharmakAsvarUpa suna cukaneke bAda usane unase apane pUrvabhava pUche taya munivara munirAjane avavijJAna rUpI netroMse 188 dekhakara usake pUrvabhava khe| apane pUrvabhavoMkA samAcAra jAnakara rAjA pArthivako vairAgya utpanna ho gyaa| usane ghara Akara yuvarAja siddhArthako rAjya diyA aura phira dhanameM pahuMcakara unhIM munirAjake pAsa jina dIkSA le lI / idhara siddhArtha bhI pitAkA rAjya pAkara bar3I kuzalatAse prajAkA pAlana karane lgaa| kAla kramase siddhArthake eka zrIdatta nAmakA putra huA jo apane zubha lakSaNoMse koI mahApuruSa mAlUma hotA thaa| kisI samaya rAjA siddhArthako apane pitA-pArthiva munirAjake samAdhi maraNakA samacAra milA jisase vaha usI samaya viSayoMse virakta hokara manohara nAmaka ghanameM gayA aura vahAM mahAvala nAmaka kevalIke darzana kara unase tatvoMkA svarUpa pachane lagA kevalIzvara mahAvala bhagavAnake upadezase usakA vairAgya pahalese aura bhI adhika car3ha gayA / isaliye vaha yuvarAja zrIdattake liye rAjya dekara unhIM kevalI bhagavAnakI caraNa chAyAmeM dIkSita ho gyaa| unake pAsa rahakara usane kSAyika samyagdarzana prApta kiyA, gyAraha aMgokA adhyayana kiyA aura vizuddha hRdayase -
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 213 REEMARAamrawaaman a nd darzana vizuddhi solaha kAraNa bhAvanAoMkA cintavana kara tIrthaGkara nAmaka puNya prakRtikA bandha kiyaa| tathA Ayuke antameM samAdhi dhAraNa kara aparAjita nAmaka vimAnameM ahamindra huaa| vahAM usakI Ayu tetIsa sAgarakI thii| zarIra eka arani hAtha UMcA thA, zukla lezyA thii| tetIsa hajAra varSa bAda mAnasika AhAra letA aura tetIla pakSa bAda zvAsocchAsa grahaNa karatA thaa| vahAM vaha apane avadhijJAnase saptama naraka takakI vArtAeM spaSTa jAna letA thaa| yahI ahamidra Age calakara bhagavAn naminAtha hogA aura saMsArakA kalyANa kregaa| [2] vartamAna paricaya vahAM aneka tarahake sukha bhogate hue jaba usakI Ayu sirpha chaha mAhakI raha gaI aura vaha bhUtalapara avatAra leneke sammukha huA taba isI bharata kSetrameM baga-baGgAla dezakI mithilA nagarImeM ikSvAku vaMzIya mahArAja zrI vijaya rAjya karate the jo apane samayake advitIya zUra vIra the| unakI mahArAnIkA nAma vappilA thaa| devoMne unake gharapara ratnoMkI varSA kI aura zrI hI Adi deviyoMne mana bacana kAyase usakI sevA kI / usane Azvina kRSNA dvitiyAke dina azvinI nakSatra meM rAtake pichale bhAgameM hAthI Adi solaha svapna dekhe / usI samaya ukta ahamindrane aparAjita vimAnameM car3hakara hAthIke AkAra ho usake garbhameM praveza kiyaa| saberA hote hI jaba vappilA rAnIne patidevase svapnoMkA phala pUchA taba unhoMne kahA ki Aja tumhAre garbhameM trimuvana nAyaka tIrtha kara bhagavAnane praveza kiyA hai| ye solaha svapna aura yaha ratnoMkI avirala barSA unhIMkA mAhAtmya prakaTa kara rahI hai| saverA hote hote hI devoMne Akara mithilApurIkI tIna pradakSiNAeM dI aura phira rAjabhavana meM jAkara mahArAja zrI vijaya aura vappilA devIkI khUba stuti kii| tathA aneka vastrAbhUSaNa dekara unheM pramudita kiyaa| ____ garbhakAlake nau mAha bIta jAnepara rAnI vappilAne ASAr3ha kRSNA dazamIke dina svAti nakSatrameM tejasvI bAlakako utpanna kiyaa| usake divya tejase anananemonition mA en
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 + caubIma nIrthakara purANa * Arcumeram - - - -- - - er - - - - -- ammeromavamaa - - - - - - - - - samasta pramati gRha jagamagA uThA thaa| usI mamaya devAne Akara usake janma kalyANakakA utsava manAyA aura naminAtha nAmase sambodhita kiyaa| mahArAja zrI vijayane bhI putra-ratnakI utpattike upalakSameM karor3oM rupayoM kA dAna kiyA thaa| janmakA utsava samApta kara deva loga apane apane ghara cale gaye / rAjamandirameM bhagavAna naminAthakA ucita rUpase pAlana hone lgaa| krama-kramase jaba ye taruNa avasthAko prApta hue taba mahArAja zrI vijayane unakA yogya kulIna kanyAoMke sAtha vivAha sambandha kara diyA aura unheM yuvarAja padapara niyukta kiyaa| bhagavAna muni suvratanAthake mokSa jAnese sATha lAkha varSa bIta jAnepara ina kA avatAra huA thaa| inakI Ayu bhI isImeM zAmila hai / Ayu daza hajAra varSakI thI / zarIra pandraha dhanupa UMcA thA aura zarIrakA raGga tapAye hue suvarNa kI taraha thaa| kumAra kAlake paccIsa sau varSa bIta jAnepara unheM rAjyAbhiSeka pUrvaka rAjya gaddI dekara zrI vijaya mahArAja Atma-kalyANakI ora agrasara hue the| bhagavAna naminAyane rAjya pAkara duSToMkA uccheda aura sAdhuoMkA anugraha kiyA / bIca-bIca meM deva loga saGgIta AdikI goSThiyoMse unakA mana prasanna rakhate the| isa taraha sukha pUrvaka rAjya karate hue unheM pAMca hajAra varSa bIta gye| eka dina kisI ghanameM ghUmate hue bhagavAna naminAtha varSA-RtukI zobhA dekha rahe the ki itane meM AkAzameM ghUmate hue do deva unake pAsa phuNce| java bhagavAnane unase AnekA kAraNa aura paricaya pUchA taba ve kahane lage-"nAtha isI jambUdIpake videha kSetra meM eka vatsakAvatI deza hai usake susImA nagarameM aparAjita vimAnase Akara eka aparAjita nAmake tIrthaMkara hue haiN| unake kevala jJAnakI pUjAke liye saba indrAdika deva Aye the| kala unake samavasaraNameM kisIne pUchA thA ki isa samaya bharatakSetra meM bhI kyA koI tIrthaGkara hai| taba svAmI aparAjitane kahA thA ki isa samaya bharatakSetra-baMgAla prAntakI mithilA nagarImeM naminAtha svAmI haiM, jo kucha samaya bAda tIrtha kara hokara divya dhvanise saMsArakA kalyANa kreNge| ve aparAjita vimAnase Akara vahAM utpanna - ma
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthaGkara purANa * 215 hue haiN| mahArAja ! pahale hama donoM dhAtakIkhaNDa dIpake rahane vAle the para aba tapazcaryAke prabhAvase saudharma svargameM deva hue haiN| dUsare hI dina hama loga aparAjita kevalIkI bandanAke liye gaye the gyo vahAMpara ApakA nAma sunakara darzanoMkI abhilASAse yahAM Aye haiN| bhagavAna naminAtha devoMkI bAta sunakara apane nagarako lauTa to Aye para unake hRdayameM saMsAra paribhramaNake duHkhane sthAna jamA liyaa| unhoMne socA ki yaha jIva nATakake naTakI taraha kamI devakA, kabhI manuSyakA, kabhI tithaMca kA aura kabhI nArakIkA beSa badalatA rahatA hai| apane hI pariNAmoMse acche bure karmoko bAMdhatA hai aura unake udayameM yahAM vahA~ ghUmakara janma lekara duHkhI hotA hai / isa saMsAra paribhramaNakA yadi koI upAya hai to digambara mudrA dhAraNa karanA hI hai".........yahAM bhagavAna aisA vicAra kara rahe the, vahAM laukAntika devoMke Asana kaMpane lage jisase ve avadhi jJAnase saba samAcAra jAnakara naminAthajIke pAsa Aye ora sAragarbhita zabdoM meM unakI stuti tathA unake vicAroMkA samarthana karane lge| laukAntika devoMke samarthanase unakA vairAgya aura bhI adhika bar3ha gyaa| isaliye unhoMne suprabha nAmaka putrako rAjya de diyA aura Apa 'uttara kuru' nAmakI pAlakIpara savAra hokara 'citravana' meM phuNce| vahAM do dinake upavAsakI pratijJA lekara ASAr3ha kRSNA dazamIke dina azvinI nakSatrameM zAmake samaya eka hajAra rAjAoMke mAtha dIkSita ho gye| deva loga tapaH kalyANakakA utsava manAkara apane-apane sthAnapara cale gye| bhagavAn naminAthako dIkSAke samaya hI manAparyaya jJAna tathA aneka RddhiyAM prApta ho gaI thiiN| ve tIsare dina AhAra lenekI icchAse vIrapura nagarameM gye| vahAMpara datta rAjAne unheM vidhi pUrvaka AhAra diyA thaa| tadanantara unhoMne chadmastha avasthAke nau varSa mauna pUrvaka vyatIta kiye / chadmastha avasthAmeM bhI unhoMne kaI jagaha vihAra kiyaa| nau varSake bAda ve usI dIkSA-vana-citra-vana meM Aye aura vahAM maulizrI-nakula vRkSake nIce do dinake upavAsakI pratijJA lekara virAjamAna ho gaye / vahIMpara unheM mArga zIrSa zuklA paurNamAsIke dina azvinI nakSatra meM - D
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 * cauvIsa tIrthakara purANa * NOT Romaanadan - tIsare pahara pUrNa jJAna-kevala jJAna prApta ho gyaa| usI samaya indra Adi devoMne Akara unakI pUjA kii| indrakI AjJA pAkara dhanapanine samavasaraNakI racanA kI / usake madhya meM siMhAsanapara virAjamAna hokara unhoMne nau varSake bAda mauna bhaMga kiyA-divya dhvanike dvArA saba padArthAkA vyAkhyAna kiyaa| logoMko aneka sAmayika sudhAra batalAye / unake prabhAva, zIla aura upadeza se prativuddha hokara kitane hI bhavya jIvoMne muni-AyikA, zrAvaka aura zrAdhikAoMke vrata dhAraNa kiye the / indrakI prArthanA sulakara unhoMne prAyaH samasta AhAra kSetroMmeM vihAra kiyA aura satya dharmakA Thosa pracAra kiyaa| unake samavasaraNameM suprabhArya Adi satraha gaNadhara the, cAra sau pacAsa, gyAraha aGga caudaha pUrvake jAnakAra the, bAraha hajAra chaha sau zikSaka the, eka hajAra cha: sau avadhijJAnI the, itane hI kevalajJAnI the, pandraha sau vikriyA Rddhike dhAraka the, bAraha sau pacAsa manaHparyaya jJAnI the, aura eka hajAra vAdI zAstrArtha karane vAle the| isa taraha kula milAkara vIsa hajAra munirAja the| bhaginI Adi paiMtAlIsa hajAra AryikAeM thIM, asaMkhyAta deva-deviyAM aura saMkhyAta tithaMca the| bhagavAna naminAtha ina sabake sAtha vihAra karate the| nirantara bihAra karate-karate jaba unakI Ayu kevala eka mAha bAkI raha gaI taba ve vihAra aura upadeza vagairaha banda kara sammeda zikharapara jA pahuMce aura vahIMpara eka hajAra rAjAoMke sAtha pratimA yoga dhAraNa kara virAjamAna ho gaye / vahIMpara unhoMne vaizAkha kRSNA caturdazIke dina prAtaH kAlake samaya azvinI nakSatrameM zukla dhyAna rUpa vahnike dvArA samasta aghAtiyA karmAko jalAkara Atma svAtantrya-mokSa lAbha kiyaa| usI samaya devoMne A kara siddha kSetrakI pUjA kI aura nirvANa kalyANakakA utsava kiyaa| - -
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubosa tIrthavara purANa * 217 - - - - - / - bhagavAn neminAtha | ghanAkSarI chandaH-zobhita priyaMga aMga, dekhe dukha hoya bhaMga, lAjata anaMga jaise, dIpa bhAnu bhAsa rauM / bAla brahmacArI ugra, senakI kumArI jAdoM, nAtha taiM kinAro karma kAdo duHkha rAsa teM // bhIma bhava kAnanameM Anana sahAya svAmI , aho nemi nAmI taka, Ayo tumheM tAsa teN| jaise kRpA kanda bana jIvanako banda chor3i , tyoM hiM dAsako khalAsa kIjai bhava phAMsa teM // [1] pUrvabhava varNana jambU dvIpake pazcima videha kSetrameM sItodA nadIke uttara kinArepara eka sugandhila nAmakA deza hai| usake siMhapura nagarameM kisI samaya arhadAsa nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| usakI strIkA nAma jinadattA thaa| donoM dampati sAdhu svabhAvI aura Asanna bhavya jIva the| ve apanA dharmamaya jIvana bitAte the| - kisI samaya mahArAnI jinadattAne ASTAhnikAke dinoMmeM siddha yaMtrakI pUjA kI aura usase AzA kI ki, hamAre koI uttama putra ho / aisI AzA kara vaha prasanna citta ho rAtameM sukha pUrvaka so gii| sote samaya usane siMha, hAthI, sUrya, candramA aura lakSmIkA abhiSeka aise pAMca zubha svapna dekhe| usI samaya usake garbhameM svargase Akara kisI puNyAtmA jIvane praveza kiyaa| nau mAha bIta jAnepara usane eka mahA puNyAtmA putra utpanna kiyaa| usake utpanna hote hI aneka zubha zakuna huye the / vaha khela kUdameM bhI apane bhAiyoMke dvArA | jItA nahIM jAtA thaa| isaliye rAjAne usakA aparAjita nAma rakkhA thaa| aparAjita dina dUnA aura rAta caugunA bar3hane lgaa| dhIre-dhIre umane yuvAva.. sthAmeM praveza kiyA, jisase usake zarIrakI zobhA kAmadevase bhI bar3hakara ho -
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 * cauvIsa tIthaGkara purANa - gaI thii| yogya avasthA dekhakara rAjA ahaMdAsane usake kulIna kanyAoMke sAtha vivAha bandhana kara diyA aura kucha samaya bAda use yuvarAja bhI dhnaadiyaa| kisI eka dina dhanamAlIne rAjA ahaMdAsake vanameM vimalavAhana nAmaka tIrthakarake AnekA samAcAra kahe / jisase rAjA prasanna citta ho samasta parivArake sAtha unakI vandanAke liye gyaa| vahAM usane tIna pradakSiNAyeM dekara unheM bhakti pUrvaka namaskAra kiyA aura manuSyocita sthAna para baiThakara dharmakA svarUpa sunaa| tIrthakara devake upadezase viSaya virakta hokara umane yuvarAja aparAjitake liye rAjya de diyA aura Apa unhIM vimala vAhana munirAjake pAsa dIkSita ho gyaa| kumAra aparAjitane bhI samyagdarzana aura aNuvrata dhAraNa kara rAjadhAnImeM praveza kiyaa| vahAM vaha rAjyakI samasta vyavasthA sacivoMke AdhIna chor3akara dharma aura kAmake sevanameM laga gyaa| eka dina usane sunA ki, pUjya pitAjIke sAtha sAtha zrIvimalavAhana tIrthakara gandhamAdana parvatase mukta ho gaye haiN| yaha sunakara usane pratijJA kI ki maiM zrI vimalavAhana tIrthakarake binA darzana kiye bhojana nahIM kruuNgaa| isa taraha binA bhojana kiye usako ATha dina ho gaye tava indrakI AjJA pAkara yakSapatine apanI mAyAse vimalavAhana tIrthaMkarakA sAkSAt svarUpa banAkara dikhlaayaa| aparAjita samavasaraNameM vandanA kara unakI pUjA kI aura phira bhojana kiyA / kisI eka dina rAjA aparAjita phAlguna mAsakIASThAhikAoMke dinoMmeM jinendradevakI pUjA kara jina mandirameM baiThA huA dharmopadeza kara rahA thaa| ita nemeM hI vahAMpara cAraNa Rddhi dhArI do munirAja aaye| rAjAne khar3e hokara donoM munirAjoMkA svAgata kiyA aura bhakti pUrvaka namaskAra kara unheM yogya Asanapara baitthaayaa| kucha dera taka dharma carcA honeke bAda rAjAne munirAjase kahA ki mahArAja ! maiMne kabhI Apako dekhA hai / yaha sunakara ghar3e munirAja bole'ThIka, Apane mujhe avazya dekhA hai para kahAM ? yaha Apa nahIM jAnate isaliye maiM kahatA hU~ suniye puSkarAdha dvIpake pazcima merukI ora pazcima videha kSetrameM jo gandhila nAmakA deza hai usake vijayAdha parvatakI uttara zreNImeM eka sUryaprabha nAmakA -
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * nagara hai / usameM kisI samaya sUryaprabha nAmakA rAjA rAjya karatA thA / usakI mahArAnIkA nAma dhAriNI thA / una donoMke cintAgati, manogati aura capalagati nAmake tIna putra the / unameM cintAgati bar3A manogati majhalA aura capalagati choTA putra thA / rAjA sUryaprabha apane buddhimAn putra aura pativratA dhAriNIke sAtha sukhase jIvana bitAtA thA / usI gandhala dezakI uttara zreNImeM ariMdama nagarake rAjA ariMjaya aura rAnI ajita senA ke eka prItamatI nAmakI putrI thI / prItimatI bahuta hI buddhimatI lar3akI thI / jaba vaha javAna huI aura usake vivAha honekA samaya AyA taba usane pratijJA kara lI ki jo rAjakumAra mujhe zIghra gamanameM jIta legA maiM usIke sAtha vivAha karUMgI, kisI dUsareke sAtha nahIM / yaha pratijJA lekara usane meru parvatI pradakSiNA dene meM eka cintAgatiko chor3akara samasta vidyAdhara rAjakumAroMko jIta liyA / jaba prItimatI bijayI cintAgatike gale meM baramAlA DAlaneke liye gaI taba usane kahA ki isa mAlAse tuma mere choTe bhAI capa gatiko svIkAra kro| kyoMki usIke ninittase yaha gati yuddha kiyA thA / cintAgatikI bAta sunakara prItimatIne kahA ki maiM capalagati se parAjita nahIM huI huuN| maiM to apanI pratijJAke anusAra yaha ratnamAlA Apake hI zrIkaMThameM DAlanA cAhatI hU~ / para cintAgatine usakA kahanA svIkAra nahIM kiyA / isaliye vaha virakta hokara kisI nivRtA nAmakI AryikA ke pAsa dIkSitA ho gaI / prItimatIkA sAhasa dekhakara cintAgati, manogati aura capalagati bhI damavara munirAjake pAsa dIkSita ho gaye aura kaThina tapazcaraNa kara Ayuke antameM mAhendra svarga meM sAmAnika deva huye| vahAM unhoMne mahA manohara bhoga bhogate huye sukha se sAta sAgara vyatIta kiye| Ayuke antameM vahAMse cyuta hokara donoM choTe bhAI manogati aura capalagati, jambUdvIpake videha kSetrameM puSkalAvatI dezake vijayArdha parvatakI uttara zreNImeM gaganavallabha nagarake rAjA gaganacandra aura rAnI gaganasundarIke hama amita gati aura amitateja nAmake putra hue haiN| kisI eka dina hamAre pitA gaganacandra puNDarIkiNI nagarIko gaye vahAM svayaMprabha bhagavAn se hama donoMke agale - pichale janmoMkI bAta pUchI / 21
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 * caubIsa tIrthaGkara purANa * - - pitAkI bAta sunakara svayaMprabha mahArAjane hamAre pUrva aura Ageke kucha bhava btlaaye| usI prakaraNameM hama donoMke pUrvabhavake bar3e bhAI cintAgatikA nAma AyA thaa| use sunakara pitAjIne bhagavAnase punaH pUchA ki cintAgati isa samaya kahAM utpanna huA hai ? / taba unhoMne kahA ki isa samaya vaha siMhapura nagarameM aparAjita nAmakA rAjA huA hai| isa prakAra bhagavAna svayaMprabhake vacana sunakara hama donoM bhAI vahAM para dIkSita ho gaye aura phira pUrva janmake snehase tumheM dekhane ke liye Aye haiN| rAjan ! aba taka Apane pUrva puNyake udayase aneka bhoga bhoge haiN| eka ajJakI taraha Apane apaneko ajara amara samajha kara Atma hitakI ora kucha bhI pravRtti nahIM kI hai| isaliye aba Apa viSaya bAsanAoMse vimukta hokara kucha Atma kalyANakI ora pravRtti kIjiye / yaha sunakara rAjA aparAjitane una donoM muniyoMkI khUba stuti kI aura unakA AbhAra mAnA / munirAja apanA kArya pUrA kara AkAza mArgase bihAra kara gye| rAjA aparAjitane bhI apane prItiGkara nAmake putrako rAjya diyA, ASTA hnika pUjA kI aura aba zeSa dinoM meM prAyopagamana sanyAsa dhAraNa kara acyutendra huaa| vahAM para vaha bAIsa sAgara taka nara durlabha sukha bhogatA rhaa| Ayu pUrNa hone para jambU dvIpake bhArata kSetrameM kurujaGgala dezake hastinApura nagarameM rajA zrIcandra aura rAnI zrImatIke supratiSThita nAmakA putra huaa| rAjA zrIcandrane usakA sunandA nAmaka kanyAke sAtha vivAha kara diyA jisase vaha taraha tarahake bhoga bilAsoMse apane yauvanako saphala karane lgaa| kisI eka dina mahArAja zrIcandrane pratiSThita putrake liye rAjya dekara sumaMdara nAmake munirAjake pAsa dIkSA le lii| idhara supratiSThita bhI kAma, krodha, mada mAtsarya lobha moha Adi antaraGga tathA bahiraGga Adi zatruoMko jItakara nyAya pUrvaka rAjya karane lgaa| usane kisI samaya yazodhara nAmaka munirAjako AhAra diyA thA jisase usake ghara para paMcAzcarya prakaTa huye the| eka dina rAjA supratiSTha apane samasta parivArake sAtha makAnakI chatapara baiThakara candramAkI sundara suSamA dekha rahA thaa| usI samaya AkAzase eka bhayaGkara ulkApAta huA jisase usakA mana viSayoMse sahasA virakta ho gyaa| vaha -
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthakara purANa * 221 saMsArakI kSaNabhaMguratAkA vicAra karatA huA viSaya lAlasAoMse eka dama sahama gayA / usane usI samaya apane sudRSTi nAmaka putra ke liye rAjya dekara kinhIM sumandara nAmaka RSirAjake pAsa dIkSA dhAraNa karalI / vahAM usane gyAraha ajhoMkA adhyayana kiyA aura darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoMkA cintavana kara tIrthaMkara nAmaka puNya prakRtikA vadha kiyA / jaba AyukA antima samaya AyA taba vaha sanyAsa pUrvaka zarIra chor3a jayanta nAmake anuttara vimAna meM ahamida huaa| vahAM usakI Ayu tetIsa sAgara kI thI, zarIra eka hAtha UMcA thA, lezyA parama zukla thii| tetIsa hajAra varSa bAda AhAra lenekI icchA hotI thI aura tetIsa pakSa bAda zvAsocchAsa kriyA hotI thii| use janmase hI avadhi jJAna thaa| jisake valase vaha nIce sAtaveM naraka takakI bAta jAna letA thaa| yahI ahamindra Ageke bhavameM bhagavAna neminAtha hokara jagatakAkalyANa kregaa| kahAM ? so suniye [2] vartamAna paricaya jambU dvIpa bharata kSetrake kuzArtha deza meM eka zauryapura nAmakA nagara hai usameM kisI samaya zUrasena nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| yaha rAjA harivaMzarUpI AkAzameM sUryake samAna camakatA thaa| kucha samaya bAda zUrasenake zUravIra nAma kA putra huaa| jo sacamucameM zUravIra thaa| usane samasta zatru jIta liye the usa vIrakI strIkA nAma dhAriNI thaa| usase usake andhaka vRSNi aura nara vRSNi nAmake do putra hue| andhaka vRSNikI rAnIkA nAma subhadrA thaa| usake kAla-kramase 1 samudra vijaya, 2 stimita sAgara, 3 himavAna, 4 vijaya,5 vidvAna, 6 acala, 7 dhAraNa, 8 pUraNa 8 paritAchIccha, abhinandana aura 10 vAsudeva......ye daza putra tathA kuntI aura mAdrI nAmakI do kanyAeM huii| samudra vijaya Adi zurUke nau bhAiyoMke kramase ziva devI, dhRtIzvarA, svayaMprabhA, sunItA, sItA, priyavAka, prabhAvatI, kAliMgI aura suprabhA ye sundarI striyAM thiiN| vasudevane aneka dezoMmeM bihAra kiyA thA isaliye unheM aneka bhUmi gocarI tathA vidyAdhara rAjAoMne apanI apanI kanyAeM bheMTa kI thIM-usake vahuta striyAM thiiN| una sabameM devakI mukhya thaa|
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 - * caubIma tIthakara purANa * mina ina sabakrI pahina kuntI aura mAdrIkA vivAha hastinApurake kaurava yaMzI rAjA pANDu ke sAtha huA thaa| rAjA pANDu kuntI devIse yudhiSThira, bhIma aura arjana tathA mAdrI devIse nakula aura sahadeva isa taraha pA~ca putra hue the / joki rAjA pANDukI santAna honeke kAraNa pIche pANDava nAmase prasiddha ho gaye the| bahanoIkA ristA honeke kAraNa samudra vijaya Adi daza bhAI ora pANTu AdikA parasparameM gvadha sneha thA / eka dusareko jI-jAnase cAhate the| kucha samaya bAda choTe bhAI vasudevake ghalarAma aura kRSNa nAmake do putra hue jo ghar3e hI parAkramI the| zrIkRSNane apane atulya parAkramase mathurAke duSTa rAjA kaMsako malla yuddhameM mAra diyA thA jisase unakI 'jIvadyazA' strI vidhavA hokara rotI huI apane pitA jarAsaMdhake pAsa rAjagRha nagarameM gaI / usa samaya jarAsaMdhakA pratApa samasta saMsAra meM phailA huA thaa| vaha tIna khaNDakA rAjA thA / arddha cakravartI kahalAtA thaa| putrIkI duHkhabharI avasthA dekhakara usane zrIkRSNa Adiko mAraneke liye apane aparAjita nAmake putrako bhejA para vasu deva, zrIkRSNa Adine use yuddha meM tIna sau chayAlIsa vAra hraayaa| antameM aparAjita, parAjita hokara apane ghara lauTa gyaa| phira kucha samaya bAda jarAsaMdhakA dUsarA lar3akA kAlayavana zrIkRSNako mAraneke liye aayaa| usake pAsa asaMkhya senA thii| jaba samudra vijaya Adiko isa ghAtakA patA calA taya unhoMne parasparameM salAha kI ki abhI zrIkRSNakI Ayu kucha par3I nahIM hai isaliye isa samaya samartha zatruse yuddha nahIM karanA hI acchA hai| aisA socakara ve saba zauryapurase bhAga gye| aura vindhyAvaTIko pArakara samudrake kinArepara pahuMca gaye / idhara kAla yavana bhI unakA pIchA karatA huA jaba vindhyAvaTImeM pahuMcA taba vahAM samudra vijaya AdikI kula devatA eka bur3hiyAkA rUpa banAkara baiTha gaI aura vidyA balase khUba AgnI jalAkara 'hA samudra vijaya ! hA vasudeva hA zrIkaNa !' Adi kaha kahakara vilApa karane lgii| jaba kAla yavanane usase ronekA kAraNa pUchA taba usane kahA ki 'maiM eka bUr3hI dhAya huuN| hamAre rAjA mamata vijaya Adi dazoM bhAI zrIkRSNa Adi putroM tathA samasta striyoMke sAtha zatrake bhayase bhAge jA rahe the so isa pracaNDa agnike bIcameM par3akara asamaya
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthakkara purANa * 223 meM hI mara gaye haiN| aba maiM asahAya hokara unhIMke liye ro rahI huuN| bur3hiyAke vacana sunakara kAla yavana harSita hotA huA vApisa lauTa gyaa| aba Age caliye-jaba rAjA samudra vijaya Adi samudra ke kinArepara pahuMce the taba vahAM rahaneke liye koI makAna vagairaha nahIM thA isaliye ve saba AvAso-gharoMkI cintAmeM yahAM vahAM ghUma rahe the| vahIMpara buddhimAna zrIkRSNane ATha dinake upavAsa kiye aura DAbhake Asanapara baiThakara paramAtmAkA dhyAna kiyaa| zrIkRSNakI ArAdhanAse prasanna hue eka naigama nAmake devane prakaTa hokara kahA ki abhI tumhAre pAsa eka sundara ghor3A AvegA tuma usapara savAra hokara samudra meM pAraha yojana taka cale jAnA / vahAMpara tumhAre liye eka manohara nagara bana jaayegaa| itanA kahakara vaha deva to adRzya ho gayA para usakI jagahapara kahIMse Akara eka sundara ghor3A khar3A ho gyaa| zrIkRSNa usapara savAra hokara samudrameM bAraha yojana taka daur3ate gye| puNya pratApase samudrakA utanA bhAga sthalamaya ho gayA vahIMpara indrakI AjJA pAkara kuvera devane eka mahA manohara nagarIkI racanA kara dii| usake bar3e bar3e gopura dekhakara samudra vijaya Adine usakA nAma dvArAvatI dvArikA rakha liyaa| rAjA samudra vijaya apane choTe bhAiyoM tathA zrIkRSNa Adi putroMke sAtha dvArikAmeM sukhapUrvaka rahane lge| ___ bhagavAn neminAthake pUrva bhavoMkA varNana karate hue Upara jisa ahamindrakA kathana kara Aye haiN| usakI jaba vahA~kI Ayu sirpha chaha mAhakI bAkI raha gaI tabhIse dvArakApurImeM rAjA samudra vijaya aura mahArAnI zivA devIke gharapara devoMne ratnoMkI varSA karanI zurU kara dI / indrakI AjJA pAkara aneka deva kumAriyAM A-Akara zivA devIko sevA karane lgii| ina saba bAtoMse apane gharameM tIrthakarakI utpattikA nizcaya kara samasta harivaMzI harSase phUle na samAte the| ___kArtika zuklA SaSThIke dina utarASAr3ha nakSatra meM rAtrike pichale pahara rAnI zivA devIne solaha svapna dekhe| usI samaya ukta ahamindrane jayanta vimAna se cyuta hokara usake garbha meM praveza kiyaa| saverA hote hI rAnIne patidevase svapnoMkA phala pUchA taya unhoMne kahA ki Aja tumhAre garbhameM kisI tIrthakarake jIvane praveza kiyA hai| nau mAha bAda tumhAre garbhase eka mahA yazasvI tIrtha II
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 caubIsa tothakkara purANa * kara bAlaka paidA hogA / ye solaha svapna usIkI vibhUti batalA rahe haiN|' rAjA samudra vijaya rAnIke liye svapnoMkA phala batalAkara nivRtta hI hue the ki itane meM vahA~para jayajayakAra karate huai samasta deva A pahu~ce / devoMne garbha kalyANaka kA utsava kiyA tathA uttamottama vastrAbhUSaNoMse dampatIkA khUba satkAra kiyaa| tadanantara nau mAha bAda zivA devIne zrAvaNa zuklA SaSThIke dina citrA nakSatra meM putra ratna utpanna kiyaa| usI samaya sau dharma Adi indra tathA samasta devoMne meru parvatapara le jAkara bAlakakA janmAbhiSeka kiyaa| indrANIne aGga poMchakara bAlocita uttama uttama AbhUSaNa phinaaye| indrane madhura zabdoM meM stuti kI aura svAmI neminAtha nAma rkkhaa| abhiSekakI kriyA samApta kara indra bhagavAn neminAthako dvArikApurI le AyA aura unheM unakI mAtAke liye sauMpa diyaa| usa samaya dvArikApurImeM ghara ghara aneka utsava kiye jA rahe the| janma kalyANakakA utsava samApta kara deva loga apane apane sthAnoMpara cale gaye / bAlaka neminAthakA rAja parivArameM ucita rUpase lAlana pAlana hone lgaa| ve apanI madhura ceSTAoMse sabhIko harSita kiyA karate the| dvitIyAke candramA kI taraha ve dina pratidina bar3hane lge| bhagavAn naminAthake mokSa jAneke bAda pAMca lAkha varSa bIta jAnepara svAmI neminAtha hue the| unakI Ayu bhI isImeM zAmila hai| unakI AyukA pramANa eka hajAra varSakA thA / zarIrakI UMcAI daza dhanuSa aura varNa mayUrakI grIvAke samAna nIlA thA / yadyapi usa samaya dvArAvatI-dvArikAke rAjA samudra vijaya the para unake neminAthake pahale koI santAna nahIM huI thI aura avasthA prAyaH Dhala cakI thI isaliye unhoMne rAjyakA bahuta bhAra apane choTe bhAI vasudevake laghu putra zrIkRSNake liye sauMpa diyA thaa| kRSNa bahuta hI honahAra puruSa the isaliye unapara samasta yAdavoMkI najara lagI huI thii| saba koI unheM pyAra aura zraddhAkI dRSTise dekhate the| bhagavAn neminAtha bhI apane cacere bar3e bhAI zrIkRSNake sAtha kama prema nahIM karate the| eka dina magadha dezake kaI vaizya putra samudra mArgase rAstA bhUlakara dvArikApurImeM A phuNce| vahAMkI vibhUti dekhakara unheM bahuta hI Azcarya huaa|
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 225 - jaba ve loga apane apane ghara jAne lage taba sAthameM vahAMke kucha bahumUlya ratna lete gye| vaizya putroMne rAjanagarameM pahuMcakara vahAMke mahArAja jarAsaMdhake darzana kiye aura ve ratna bheMTa kiye| jarAsaMdhane ratna dekhakara una vaizya putroM se paMchA ki Apa loga ye ratna kahAMse lAe haiN|' taba unhoMne kahA ki 'mahArAja ! hama loga samudra meM rAstA bhUla gaye the isaliye ghUmate-ghUmate eka nagarImeM phuNce| paMunepara logoM ne usakA nAma dvArikA batalAyA thaa| vaha purI apanI zobhAse svargapurIko jItatI hai| isa samaya usameM mahArAja samudravijaya rAjya karate haiN| unake neminAtha tIrthakara huye haiM / jisase vahAM nara aura devoM kI khUSa cahala pahala rahatI hai pasudevake putra zrIkRSNakI to bAta hIna puuchiye| usakA nirmala yaza sAgarakI tarala taraGgoMke sAtha aTha-kheliyAM karatA hai| usakI vIra ceSTAyeM samasta nagarImeM prasiddha haiN| zrIkRSNakA bar3A bhAI balarAma bhI kama balavAn nahIM hai / una donoM bhAiyoMmeM parasparameM khUba sneha hai| ve eka dUsareke binA kSaNa bhara bhI nahIM rahate haiN| hama usI nagarIse ye ratna lAye haiM'... vaizya putroMke bacana sunakara rAjA jarAsaMdhake krodhakA ThikAnA na rhaa| abhI taka to vaha samasta yAdava vindhyATavImeM jala kara mara gae haiM, aisA nizcaya kara nizcinta thA para Aja vaizya putroMke muMhase unaka sadbhAva aura vaibhavakI bArtA sunakara pratisparddhAse usake oMTha kAMpane lge| AMkheM lAla ho gaI aura bhauMha Ter3hI ho gii| usane vaizya putroMko bidA kara senApatike lie usI samaya eka vizAla senA taiyAra karane kIAjJA dI aura kucha samaya pAda saja-dhaja kara dvArikAkI ora ravAnA ho gyaa| idhara jaba kautUhalI nAradajIne yAdavoMke liye jarAsaMdhake AnekA samAcAra sunAyA taba zrIkRSNa bhI zatruko mAraneke liye taiyAra ho gye| unhoMne samudra vijaya AdikI anumatise eka vizAla senA taiyAra karavAI jo zatruko bIcameM hI rokaneke liye taiyAra ho gaye / jAte samaya zrIkRSNacandra bhagavAn neminAthake pAsa jAkara bole ki, japa taka maiM zatruoMko mArakara vApisa na A jAUM tabataka Apa rAjya kAryoMkI dekha bhAla krnaa| bar3e bhAI kRSNacandrake bacana neminAthane saharSa svIkAra kara liye / vApisa jAte samaya kRSNacandrane unase pUchA 'bhagavan ! isa yuddha yAtrAmeM merI 26
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 * caubIsa tIrthakkara purANa * vijaya hogI yA nhiiN| taba unhoMne avadhijJAnase socakara haMsa diyaa| kRSNacandra bhI apanI saphalatAkA nizcaya kara haMsI khuzIse yuddhake liye Age bar3he / yuddhakA samAcAra pAte hI hastinApurase rAjA pANDake putra yudhiSThira vagairaha bhI raNakSetrameM zAmila ho gye| kuru kSetrake maidAnameM donoM orakI senA oMmeM ghamAsAna yuddha huaa| aneka sainika tathA hAthI ghor3e vagairaha mAre gye| jaba lagAtAra kaI dinoMke yuddhase kisI bhI pakSakI nizcita vijaya nahIM huI taba eka dina kRSNacandra aura jarAsaMdha ina donoM bIroM meM lar3AI huI / jarAsaMdha jisa zastrakA prayoga karatA thA kRSNacandra use bIcameM hI kATa dete the| antameM jarAsaMdhane kruddha ho ghumAkara cakra claayaa| para vaha pradakSiNA dekara kRSNake hAthameM AgayA / phira kRSNane usI cakrase jarAsaMdhakA saMhAra kiyaa| ThIka kahA hai ki, "bhAgyaM phalati sarvatra'-saba jagaha bhAgya hI phalatA hai| vijayI zrIkRSNacandrane cakraratnako Age kara bar3e bhAI balabhadra aura asaMkhya senAke sAtha bharata kSetrake tIna khaNDoMko jItakara dvArikA nagarImeM praveza kiyA / usa samaya unake svAgatake liye hajAroM rAjA ekatrita huye the| jAdavoMkI isa zAnadAra vijayase unakA prabhAva aura pratApa saba ora phaila gayA thaa| sabhI rAjA unakA lohA mAnane lage the| samudravijaya Adine pratApI kRSNacandrakA rAjyAbhiSeka kara unheM pUrNa rUpase rAjA banA diyaa| kRSNacandra bhI apanI caturAI aura naitika balase prajAkA pAlana karate the| balabhadra bhI hamezA inakA sAtha dete the| zrIkRSNake satyabhAmA Adiko lekara solaha hajAra sundara striyAM thIM aura balarAma ATha hajAra striyoMke adhipati the| zrIkRSNa nArAyaNa aura balarAma balabhadra kahalAte the| eka dina rAjasabhAmeM zrIkRSNa, balabhadra aura bhagavAna neminAtha vagairaha baiThe huye the| usI samaya kisIne pUchA ki isa samaya bhAratavarSameM sabase adhika balavAn kauna hai ? prazna sunakara kucha sabhAsadoMne zrIkRSNake liye hI sabase balavAna btlaayaa| kRSNacandra bhI apanI balavattAkI prazaMsA sunakara bahuta prasanna huye| para balabhadU balarAmane kahA ki isa samaya bhagavAn neminAthase bar3hakara koI adhika balavAn nahIM hai| unake zarIrameM bacapanase hI atulya pala hai / Apa loga jo vatsa kRSNacandrake - -
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthaGkara purANa* - liye hI sabase adhika balavAn samajha rahe ho yaha ApakA kevala bhama hai| kyoMki,zrIkRSNa aura Apa mayameM jo pala hai usase kaI gunA adhika bala inameM vidyamAna hai| balarAmake pacana sunakara zrIkRSNake pakSapAtiyoMko bar3A burA mAlUma huaa| zrIkRSNabhI abataka pRthivIpara apanese bar3hakara kisI dUsareko balavAn nahIM samajhate the| isaliye unhoMne bhI balarAmajIke bacanoM meM asammati prakaTa kii| aba dhIre dhIre parasparakA vivAda bahuta bar3ha gayA taba bhagavAna neminAtha aura zrIkRSNase balakI parIkSA karanI nizcita huI / yadyapi bhagavAna nemi'nAtha isa viSayameM maMjUra nahIM the tathApi balarAma vagairahake Agrahase unheM isa 'kAryameM zAmila honA pdd'aa| unhoMne haMsate huye kahA-yadi kRSNa merese bala hAna haiM to siMhAsana parase hamAre isa pAMvako cala vicala kara deM' aisA kahakara 'unhone siMhAsanapara paira jamA kara rakha diyaa| zrI kRSNane use cala vicala karanekI bhArI koziza kI para ve saphalatA prApta na kara sake isase unheM bahuta hI zarmindA honA pdd'aa| bhagavAn neminAthakA atulya bala dekhakara unheM zaMkA huI 'ki ye hamase balavAna haiM isaliye kabhI pratikUla hokara hamAre rAjyapara 'AghAta na kara deN| zrIkRSNa apane isa sazaGka hRdayako gupta.hI rakkhe rhe| kisI eka samaya zarada RtumeM kRSNa maharAja apane samasta anta: -... sAtha dhanameM jala krIr3A karaneke liye gaye the| bhagavAna ne ..puraka the| kRSNakI satyabhAmA Adi striyoMne maM ...nanAtha bhI unake sAtha uchAlate haye aneka zRGgAra rAvarameM dekhakara neminAthake Upara jala jya bhare . . ...14 bacana kahe / neminAthane bhI caturAI pUrvaka unake i , .panAkA yathocita uttara diyA / jalakrIr3A kara cukaneke bAda bhagavAn neminAthane satyabhAmAse kahA ki tuma merI isa gIlI dhotIko dho ddaalo| taba satyabhAmA krodhase bhauMha Ter3hI karatI huI bolI ki 'Apa zrI kRSNa nahIM haiM jinhoMne nAga zayyApara car3hakara lIlA mAtrameM zAGga nAmakA dhanuSa car3hAyA aura dizAoMko gunA-denevAlA pAJcajanya zaGkha bajAyA thaa| yadi dhotI dhulAnekI zauka ho to, kisI rAjakumArIko kyoM nahIM phaMsA lete| satyabhAmAke tAnA bhare bacana sunakara neminAthako kucha krodha ho aayaa| jisase ve vahAMse lauTakara | AyudhazAlAmeM gaye aura sabase pahale.. nAga zayyApara car3hakara. zAI dhanuSakI
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 * cauthIma tIra purANa * - pratyaMcA car3hAI phira dizAoMko guJjAdenevAlA zaMkha bjaayaa| zrI kRSNa kucha rAjya sanvandhI kAryAke kAraNa ina sabase pahale hI nagarI meM lauTa Aye the| jisa samaya neminAthane dhanuSa car3hAkara zaMkha bajAyA thA usa samaya ve kusumacitrA nAmaka sabhAmeM baiThe huye kucha Avazyaka kArya dekha rahe the| jyoM hI vahAM unake kAnameM zaMkhakI vizAla AvAja pahuMcI tyoM hI ve cakita hote huye AyudhazAlAko daur3e gye| vahAM unhoMne bhagavAn neminAthako krodhayukta dekhakara mIThaM zabdoM meM zAnta kiyA aura pAsameM kisI puruSase unake krodhakA kAraNa pUchA / usane satyabhAmA Adike sAtha jalakrIr3A sambandhI maya samAcAra kaha sunAye aura bAdameM satyabhAmAke marmabhedI vacana bhI kaha diye / sunakara zrIkRSNa kucha muskuraaye| unhoMne satyabhAmAke abhimAnapara yahuna kucha roSa prakaTa kiyA aura apane gurujana samudravijaya, vAsudeva Adike sAmane neminAthake vivAhakA prastAva rkkhaa| jagha samudravijaya Adine harSa sahita apanI apanI sammati de dii| taba zrIkRSNane bhUnAgar3ha jAkara vahAMke ugravaMzIgajA ugrasenase unakI jayAvatI rAnIse utpanna huI gajamatI kanyAkI kumAra neminAthake liye maMganI kii| rAjA ugrasenane kRSNacandake pacana saharSa svIkAra kara liye| jisase donoM ora vivAhakI taiyAriyAM hone lgii| inhIM dinoM meM zrIkRSNake hRdayameM punaH zaMkA paidA huI ki ye neminAtha bahuta hI balavAn haiN| usa dina inase mujhe hAra mAnanI par3I thI aura abhIabhI jisapara mere sivAya koI car3hanekA sAhasa nahIM kara sakatA usa nAgazayyApara car3ha aura dhanuSa car3hAkara to gajaya hI kara diyaa| aba isameM sandeha nahIM ki ye kucha dinoMke bAda mere rAjyapara avazya hI AghAta phuNcaaveNge| isa taraha lobha pizAcake phandemeM par3akara zrI kRSNake hRdayameM uthala-puthala maca gii| unhoMne socA ki neminAtha svabhAva hIse virakta purupa haiM-viSaya-vAsanAoMse inakA mana hamezA hI dUra rahatA hai / na jAne kyoM inhone vivAha karanA svIkAra kara liyA ? apa bhI ye vairAgyakA thoDAsA kAraNa pAkara virakta ho jaayeNge| isaliye koI aisA upAya karanA cAhiye jisase ye gRha tyAgakara digambara yati bana jAveM |'...yh socakara kRSNane eka Sar3ayaMtra racA vaha yaha ki bhUnAgar3hake -
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthakara purANa 226 rAste meM jahAMse varAta jAneko thI eka bAr3a lagavA dI aura usameM aneka zikAriyoMse choTe-bar3e pazu-pakSI pakar3avAkara banda karavA diye| tathA vahAM rakSaka manuSyoMse kaha diyA ki jaba tumase neminAtha ina pazuoMke banda karanekA kAraNa pUche taba kaha denA yaha jIva Apake vivAhameM kSatriya rAjAoMko mAMsa khilAneke liye banda kiye gaye haiN| kRSNajIne apanA yaha Sar3ayaMtra bahuta hI gupta rakkhAthA / jaba zrAvaNa zuklA SaSTIkA dina AyA taba samasta yAdava aura unake sambandhI ikaThe hokara jhUnAgar3hake liye ramAnA hue| sabase Age bhagavAn neminAtha aneka ratnamayI AbhUSaNa pahine huye rathapara savAra ho cala rahe the| jaba unakA ratha una pazuoMke ghereke pAsa pahu~cA aura unakI karuNa dhvani neminAthake kAnoMmeM par3I taba unhoMne pazuoMke rakSakoMse pUchA ki ye pazu kisa liye ikaThe kiye gaye haiM taba pazu rakSaka bole ki Apake vivAhameM mAraneke liye kSatriya rAjAoM ko mAMsa khilAneke liye mahArAja kRSNane ikaTTha karavAye haiN| rakSakoMke bacana sunakara neminAthane AcambhemeM Akara kahA ki zrIkRSNane ? aura mere vivAhameM mAraneke liye ? taba rakSakoM ne UMce svarase kahA hA~ mahArAja ! yaha sunakara ve apane manameM socane lage ki 'jo nirIha pazu jaMgaloMmeM raha kara tRNake sivAya kucha bhI nahIM khAte, kisIkA kucha bhI aparAdha nahIM krte| hAya ! svArthI manuSya unheM bhI nahIM chodd'te|' neminAtha avadhigyAnake dvArA kRSNakA kapaTa jAna gaye aura vahIM unako lakSyakara kahane lge| hA kRSNa ! itanA avizvAsa ? maiMne kabhI tumheM anAdara aura avizvAsakI dRSTise nahIM dekhaa| jisa rAjyapara kula kramase merA adhikAra thA maiMne use saharSa Apake hAthoM meM sauMpa diyaa| phira bhI Apako santoSa nahIM huaa| hamezA Apake hRdayameM yahI zaMkA banI rahI ki kahIM neminAtha paitRka rAjyapara apanA kabjA na kara leN| chiH yahato hada ho gaI avizvAsakI / isa jIrNa tRNake samAna tuccha rAjyake liye ina pazuoMko duHkha denekI kyA AvazyaktA thI ? lo maiM hamezAke liye ApakA rAstA niSkaNTaka kiye detA hU~'......usI samaya unhoMne viSayoM kI bhaMguratAkA vicAra kara dIkSA lenekA dRr3ha nizcaya kara liyaa| lokAntika devoMne Akara unakI stuti kI aura dIkSA leneke vicAroMkA samarthana kiyaa| -
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 * cAMmIsa tIrthakara purANa * - vasa, kyA thA ? gharAta yIcameM hI bhaMga ho gii| samudravijaya, vasudeva, balarAma, kRSNacandra Adi koI bhI unheM apane sudRr3ha nizcayase vicalita nahIM kara ske| vahIMpara devoMne Akara unakA dIkSAbhiSeka kiyA / aura eka mahA manohara 'devakuru' nAmakI pAlakI pnaaii| bhagavAn neminAtha pAlakIpara savAra hokara revataka giranAra parvatapara pahuMce aura vahAMpara sahasrAmra yanameM hajAra rAjAoMke sAtha usI dina-zrAvaNa zuklA paSTIke dina citrA nakSatrameM zAmake samaya dIkSita ho gaye / unheM dIkSA lete hI manaH paryaya jJAna prakaTa ho gayA thaa| dIkSA lete samaya bhagavAna neminAthakI Ayu tIna sau varSakI thii| idhara jaba rAjAugrasenake ghara neminAthakI dIkSAke samAcAra pahuMce taba ve bahuta hI duHkhI hue| usa samaya kumArI rAjamatIkI jo avasthA huI thI usakA isa tuccha lekhanIke dvArA varNana nahIM kiyA jA sktaa| mAtA pitAke bahuta samajhAnepara bhI usane phira kisI dUsare varase zAdI nahIM kii| vaha zokase vyAkula hokara girinArapara munirAja neminAthake pAsa pahuMcI aura aneka rasa bhare vacanoMse unakA citta vicalita karanekA udyama karane lgii| parantu jaise pralayakI pavanase meru parvata vicalita nahIM hotA vaise hI rAjamatIke vacanoMse neminAthakA mana vicalita nahIM huaa| antameM vaha unake vairAgyamaya upadezase : ArthikA ho gaI aura kaThina tapasyAoMse zarIrako sukhAne lgii| bhagavAn neminAthane dIkSA leneke tIna dina bAda AhAra leneke liye dvArikA nagarImeM praveza kiyaa| yahAM unheM varadatta mahIpatine bhakti pUrvaka AhAra diyaa| pAtradAnase prabhAvita hokara devoMne varadattake gharapara paJcAzcarya prakaTa kiye| isa taraha tapazcaraNa karate hue jaba chamastha avasthAke chappana 56 dina 'nikala gaye taba usI revataka (girinAra ) parvatapara vaMza vRkSake nIce tIna dina // ke upavAsakI pratijJA lekara virAjamAna huye| vahIMpara unheM Asoja - 'vAke dina savereke samaya citrA nakSatrameM kevalajJAnakI mApta huii| usI samaya indrAdi devoMne Akara unake jJAna mAlyANakakA utsava kiyaa| dhanapati kuberane indrakI AjJAse samavasaraNakI racanA kii| usake madhyameM sthira hokara unhoMne apanA chappana dinakA mauna bhaGga kiyaa| divyadhvanike dvArA Sadravya, navapadArtha - - -
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa* 231 AdikA vizada vivecana kiyaa| bhagavAnako kevala jJAna prApta huA hai| yaha sunakara kRSNa, balabhadra Adi samasta yAdava apane apane parivArake sAtha yandanAke liye samavasaraNameM gye| vahAM ve saba bhagavAnako bhakti pUrvaka namaskAra kara manuSyoMke koThemeM baiTha gye| dhArmika upadeza sunaneke bAda zrIkRSNa tathA unakI paTarAniyAMne apane apane pUrvabhavoMkA varNana sunaa| ____ bhagavAna neminAthakI, sabhAmeM varadatta Adi gyAraha. 11 gaNadhara the, cArasau zrutakevalI the, gyAraha hajAra AThasau zikSaka the, pandraha sau avadhijJAnI the, nau sau manaHparyayajJAnI the, pandraha sau kevalI the, gyAraha sau vikriyA Rddhike dhAraka the aura ATha sau bAdI the, isa taraha saba milAkara aThAraha hajAra munirAja the| yakSI, rAjamatI Adi cAlIsa hajAra AryikAyeM thiiN| eka lAkha zrAvaka the, tIna lAkha bhAvikAyeM thiiN| asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAta tiryaMca the| ina sabake sAtha unhoMne aneka Arya dezoMmeM bihAra kiyA aura dharmAmRtakI varSA kii| bhagavAn neminAthane chaha sau ninyAnave varSa nau mahInA aura cAra dina taka vihAra kiyaa| phira bihAra chor3akara Ayuke antameM pA~ca sau tetIsa muniyoMke sAtha yoga nirodha kara usI girinArapara virAjamAna ho gaye aura vahIMpara zukla dhyAnake dvArA aghAtiyA karmoM kA nAza kara ASAr3ha saptamIke dina citrA nakSatra meM rAtrike prArambha kAlameM mukta ho gye| devoMne Akara nirvANa kalyANakakA utsava kiyA aura siddha kSetrakI pUjA kii| Pata AD
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ -caubIsa tIrthaGkara purANa - bhagavAna pArzvanAtha chappaya janma jaladhi jalayAna, jAna janahaMsa mAnasara / sarva indra mila Ana, Ana jisa dhareM sIsapara // para upakArI bAna, bAna utthapya kunaya gaNa / gaNa saroja banabhAna, bhAna mama moha timira dhana // dhana varNa deha dukha dAha dhara, harSata heta mayUra mana / mana mata mataMga haripAsa jina, jina visarahu china jagata jn|| -bhUdharadAsa [1] pUrvabhava varNana jambU dvIpake bharata kSetrameM eka suramya nAmakA ramaNIya deza hai aura usameM podanapura nagara hai| usa nagarameM kisI samaya aravinda nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| aravinda bahuta hI guNavAna, nyAyavAn aura prajAvatsala rAjA thA / usI nagarameM veda zAstroMko jAnanevAlA vizvabhUti nAmakA brAhmaNa rahatA thaa| vaha apanI anundharI nAmakI brAhmaNIse bahuta pyAra karatA thaa| una donoMke kamaTha aura marubhUti nAmake do putra the| donoMmeM kamaTha bar3A thA aura marubhUti choTA / marubhUti thA to choTA para vaha apane guNoMse saSako pyArA lagatA thaa| kamaTha vizeSa vidvAna na honeke sAtha sAtha sadAcArI bhI nahIM thaa| vaha apane durvyavahArase gharake logoMko bahuta kucha taMga kiyA karatA thaa| yadi AcArya guNabhadrake zabdoMmeM kahA jAve to kamaThakA nirmANa viSase bharA huA thA aura marubhUtikI racanA amRta se| kamaThakI strIkA nAma varuNA thA aura marubhUtikI strIkA nAma basundharI / kamaTha aura marubhUti donoM rAjA aravindake mantrI the| isaliye inheM kisI prakArakA Arthika saMkaTa nahIM uThAnA par3atA thA aura nagara meM inakI dhAka bhI khUba jamI huI thii| samaya bItane para brAhmaNa aura brAhmaNakI mRtyu hogii| jisase usakI baMdhI huI gRhasthI eka cAlase chinna bhinna ho gii| D -
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthaGkara purANa 233 - kisI eka dina rAjA aravindane brAhmaNa putra marubhUtike liye kAryavaza bAhira bhejA / gharapara marubhUtikI strI thii| vaha bahuta hI sundarI thii| maukA pAkara kamaThane use apane SaDayantrameM phaMsAkara usake sAtha durvyavahAra karanA cAhA / jaba rAjAko isa bAtakA patA calA taba usane marubhUtike Aneke pahale hI kamaThako dezase bAhira nikAla diyaa| kamaTha janmabhUmiko chor3akara yahA~ vahAM ghUmatA huA eka parvatake kinArepara phuNcaa| vahAM para eka sAdhu pazcAgni tapa tapa rahA thA / kamaTha bhI usIkA ziSya bana gayA aura vahIM kahIMpara vaja. nadAra zilAko liye hue donoM hAthoMko Upara uThAkara khar3A khar3A kaThina tapasyA karane lgaa| idhara jaba marubhUmi rAjakArya karake apane ghara vApisa AyA aura kamaThake deza nikAleke samAcAra sune tatha usakA hRdaya TaMka DhUMka ho gyaa| marubhUti sarala pariNAmI aura snehI puruSa thaa| usane kamaThake aparAdha para kucha bhI vicAra nahIM kara use vApisa lAneke liye rAjAse prArthanA kii| rAjA aravindane use kamaThako bulAnekI AjJA de dii| marubhUti rAjAkI AjJA pAkara harSita hotA huA ThIka usa sthAnapara pahuMca gayA jahAMpara usakA bar3A bhAI tapasyA kara rahA thaa| marubhUti kSamA mAMganeke liye usake caraNoMmeM par3akara kahane lagA ki-pUjya ! Apa merA aparAdha kSamAkara phirase gharapara caliye / Apake binA mujhe vahAM acchA nahIM lgtaa|'....."kssmaake vacana sunate hI kamaThakA krodha aura bhI adhika bar3ha gyaa| usakI AMkheM lAla-lAla ho gii| oMTha kAMpane lage tathA kucha dera bAda 'duSTa-duSTa' kahate hue usane hAthoM meM kI vajanadAra zilA marubhUtike mastakapara paTaka dii| zilAke girate hI marubhUtike prANa pakheru ur3a gaye / kamaTha bhAIko marA huA dekha kara aTTahAsa karatA huA kisI dUsarI ora calA gyaa| ___ marate samaya marubhUtike manameM durdhyAna ho gayA thA isaliye vaha malaya. parvatapara kubjaka nAmaka sallakI vanameM bajraghoSa nAmakA hAthI huaa| kamaThakI strI varuNA marakara usI vanameM hastinI huI jo ki vajaghoSake sAtha taraha-taraha kI krIr3A kiyA karatI thii| jaba rAjA aravindako marubhUtikI mRtyuke samAcAra mile taba vaha bahuta duHkhI huaa| vaha socane lagA-ki jaise candramA - 30
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 * covIsa tIrthakara purANa * - rAhukA kucha bhI aniSTa nahIM karatA phira bhI use grasa letA hai vaise hI duSTa manuSya aniSTa nahIM karanevAle sajanopara bhI apanI duSTatA nahIM chor3ate / yaha saMsAra prAyaH inhIM kamaTha jaise khala manuSyoMse bharA huA hai| para marubhUti ! maiM tumheM jAnatA thA, khUpa jAnatA thA ki tumhArA hRdaya sphaTikakI taraha nirmala thA tumhAre hRdaya meM hamezA prIti rUpI mandAkinIkA pAvana pravAha bahA karatA thA / hamAre manA karanepara bhI tuma bhAIke snehako nahIM tor3a sake isaliye anta meM mRtyuko prApta hue| ahA ! marubhUti !...'' ityAdi vicAra karate hue usakA mana saMsArase virakta ho gayA jisase kinhIM tapasvIke pAsa usane jina dIkSA dhAraNa kara lii| dIkSAke kucha samaya bAda aravinda munirAja aneka muniyoMke sAtha sammeda zikharakI yAtrAke liye gaye / calate calate ve usI sallakI vanameM pahuMce jahAM marubhUtikA jIva vajraghopa hAthI huA thA / sAmAyikakA samaya dekha kara aravinda mahArAja vahIM kisI eka zilApara pratimA yoga dhAraNakara virAjamAna ho gaye / jaba vajraghopakI dRSTi munirAjapara par3I taba vaha unheM mAraneke liye vegase daudd'aa| para jyoM hI usane aravinda munirAjake vakSaHsthalapara zrI. vatsakA cihna dekhA tyoMho use apane pUrvabhavakA smaraNa ho aayaa| usane unheM dekhakara pahicAna liyA ki ye hamAre aravinda mahArAja haiM / vajraghoSa eka vinIta ziSyakI taraha zAnta hokara unhIMke pAsa baiTha gyaa| unmatta hAthI munirAjake pAsa Akara ekadama upazAnta ho gayA-yaha dekhakara sabhIko Azcarya huaa| sAmAyika pUrNa honepara aravinda munirAjane avadhi jJAnase use marubhUtikA jIva samajhakara khUba samajhAyA jisase usane saba vaira bhAva chor3akara samyagdarzanake sAtha-mAtha pAMca aNuvrata dhAraNa kara liye / aravinda mahArAja apane saMghake sAtha Age cale gye| ___eka dina bajrayopa pAnI pIne ke liye kisI bhadabhadAke pAsa jA rahA thA para durbhAgyase vaha usIke kinArepara par3I bhArI kocar3ameM phaMma gyaa| usane usase nikalaneke liye bahuta kucha prayatna kiye para vaha nikala nahIM skaa| tApasI kamaTha marakara usI bhadabhadAke kinAre kukkuTa jAtikA sAMpa huA thA usane pUrvabhavake vairase usa pyAse hAthIko Daza liyA vaha marakara aNuvratoMke
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthaGkara purANa * 235 - - - prabhAvase bArahaveM sahasrAra svarga meM solaha sAgarakI AyuvAlA deva huaa| kamaTha ke jIva kukkuTa sako bhI usI samaya eka vAnarIne mAra DAlA jisase vaha marakara dhUmaprabha nAmake pAMcaveM narakameM mahAbhayaGkara nArakI huaa| vajraghoSakA jIva svargakI solaha sAgara pramANa Ayu samAptakara jambUdvIpake pUrva videha kSetra meM puSkalAvatI dezake vijayA parvatapara trilokottama nagarameM vahAMke rAjA vidyu dvati aura rAnI vidyunmAlAke agni bega nAmakA putra huaa| agnivegane pUrNa yauvana prApta kara kinhIM samAdhi gupta nAmaka munirAjake pAsa jina dIkSA dhAraNa kara lI aura sarvatobhadra Adika upavAsa kiye| munirAja agnivega kisI eka dina hari nAmaka parvatakI guphAmeM dhyAna lagAye hue virAjamAna the / itane meM kamaTha-kukkuTa sarpake jIvane jo dhUmaprabha narakase nikalakara usI guphAmeM ghar3A bhArI ajagara huA thA munirAjako dekhakara krodhase unheM nigala liyaa| munirAjane sanyAsa pUrvaka zarIra tyAgakara solahaveM acyuta svargake puSkara vimAnameM deva padavo paaii| vahAM unako Ayu vAIsa sAgara pramANa thii| kamaThakA jIva ajagara bhI marakara chaThaveM narakameM nArakI huaa| svargakI Ayu pUrIkara marubhUti-cajraghoSa-agnivegakA jIva isI jambU dvIpake pazcima videhakSetrameM padyadezake azvapura nagarameM vahAMke rAjA vajravIrya aura rAnI vijayAke vajanAbhi nAmakA putra utpanna huaa| navanAbhi bar3A pratApI puruSa thA / usane apane pratApase chaha khaNDoMkI vijaya kI thI-vaha cakravartI thaa| kisI eka dina kAraNa pAkara cakravartI bajranAbhi rAjya-sampadAoMse virakta ho gayA / isaliye usane kSemaGkara munirAjake pAsa jAkara samIcIna dharmakA svarUpa sunA aura unake upadezase prabhAvita hokara putrako rAjya de diyA aura svayaM unake caraNoMmeM dIkSA dhAraNa kara lii| kamaTha-ajagarakA jIva narakase nikalakara usI vanameM eka kuraGga nAmakA bhIla huA thaa| jo bar3A hI krUra-hisaka thaa| eka dina bajranAbhi munirAja usI vanameM AtApana yoga lagAye hue baiThe the ki usa kuraGga bhIlane pUrvabharvake saMskAroMse unapara ghora upasarga kiye / muni
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 * caubIsa tIrthakara purANa * rAja samAdhi pUrvaka zarIra tyAgakara subhadra nAmaka madhyamaveyakameM ahamindra hue / vahAM unakI Ayu sattAIsa sAgara kI thii| kuraGga bhIla bhI munihatyAke pApase sAtaveM narakameM nArakI huaa| marubhUtikA jIva ahamindra, aveyakakI sattAIsa sAgara pramANa Ayu pUrI kara isI jambU dvIpameM kauzala dezakI ayodhyA nagarImeM ikSvAkuvaMzIya rAjA bajavAhukI prabhAkarI patnIse Ananda nAmakA putra huaa| vaha bahuta hI sundara thaa| Anandako dekhakara sabhIkA Ananda hotA thA / bar3A honepara Ananda mahAmaNDalezvara rAjA huaa| usake purohitakA nAma svAmihita thaa| eka dina purohita svAmihitane rAjAke sAmane ASTAnhika vratake mAhAmyakA varNana kiyA jisase usane phAlguna mAhakI ASTAhnikAoMmeM eka bar3I bhArI pUjA krvaaii| use dekhaneke liye vahA~para eka vipulamati nAmake munirAja padhAre / rAjAne vinayake sAtha unakI vandanA kI aura UMce Asanapara baitthaayaa| pUjA kArya samApta honepara rAjAne munirAjase pUchA ki-"mahArAja ! jinendra devakI acetana pratimA jaba kisIkA hita aura ahita nahIM kara sakatI taba usakI pUjA karanese kyA lAbha hai ?' rAjAkA prazna sunakara unhoMne kahA-'yaha ThIka hai ki jinarAjakI jar3a pratimA kisIko kucha de nahIM makatI / para usake saumya, zAnta AkArake dekhanese hRdayameM ekabAra vItarAgatAkI lahara utpanna ho uThatI hai, AtmAke sacce svarUpakA patA cala jAtA hai aura kaSAya ripuoMkI dhIMgAdhAMgI ekadama dhanda ho jAtI hai| usase bure karmokI nirjarA hokara zubha karmokA bandha hotA hai jinake udayakAlameM prANiyoM ko sukhako sAmagrI milatI hai| isaliye prathama avasthAmeM jinendrako pratimAoMkI arcA karanI burI nahIM hai|' itanA kahakara unhoMne rAjA Anandake sAmane akRtrima caityAlayoMkA varNana karate hue Aditya-sUrya vimAnameM sthita akRtrima jina bimboMkA varNana kiyA / jise sunakara samasta janatA atyanta harSita huI / Anandane hAtha jor3akara sUrya vimAnakI pratimAoMko lakSyakara namaskAra kiyA aura apane mandirameM aneka camakIle ratnoMkA vimAna banavAkara unameM ratnamayI pratimAeM virAjamAna kI / jinheM vaha sUrya vimAnakI pratimAoMkI
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthakkarapurANa * 237 - kalpanA kara prati dina bhaktise namaskAra karatA thaa| usa samaya bahutase logoM ne rAjA AnandakA anukaraNa kiyA thA usI samayase bhAratavarpameM sUrya namaskArakI prathA cala par3I thii| rAjA Anandane bahuta samaya taka pRthivIkA pAlana / kiyaa| eka dina use apane zirameM sapheda bAlake dekhanese vairAgya utpanna ho AyA jisase vaha apanA vizAla rAjya jyeSTha putrako sauMpakara kinhIM samudradatta nAmake munirAjake pAsa dIkSita ho gye| unhIMke pAsa rahakara usane | samyagdarzana, samyajJAna, samyakacAritra aura tapa ina cAra ArAdhanAoMkI ArAdhanA kI / gyAraha aMgoMkA jJAna prApta kiyA aura vizuddha hRdayase darzana vizuddhi Adi solaha bhAvanAoMkA cintavana kara tIrthaMkara nAmaka puNya prakRtikA vandha kiyaa| eka dina munirAja Ananda prAyopa gamana sanyAsa lekara nirAkula rUpase kSIra nAmaka banameM baiThe hue the| kamaThakA jIva bhI narakase nikalakara usI vanameM siMha huA thA / jyAMhI usakI dRSTi munirAjapara par3I tyoMhI use pUrvabhavake saMskArase pracaNDa krodha A gyaa| usane apanI painI DAMDhoMse Ananda munirAja kA galA pakar3a liyaa| siMha kRta upasarga sahana kara munirAja Anata svargake prANata nAmake vimAnameM indra hue| vahAM unakI Ayu vIsa sAgarakI thI, sAr3he tIna hAthakA zarIra thA / zukla lezyA thI, vaha daza mAha bAda zvAMsa letA aura bIsa hajAra varSa bAda mAnasika AhAra grahaNa karatA thaa| use janmase hI avadhi jJAna prApta thA isaliye vaha pAMcaveM naraka takakI ghAtoMko spaSTa jAna letA thaa| aneka deva deviyAM usakI sevA karatI thiiN| yahI ahamindra Ageke bhavameM bhagavAna pArzvanAtha hogaa| kahA~ ? so suniye: [2] vartamAna paricaya ___ jambU dvIpake bharata kSetrameM kAzI nAmakA vizAla deza hai| usameM apanI zobhAse alakA purIko jItane vAlI eka banArasa nAmako nagarI hai| banArasake samIpa hI zAnta-stimita gatise gaMgA nadI bahatI hai| vaha apanI dhavala taraMgoMse kinArepara bane hue makAnoMko sIMcatI huI bar3I hI bhalI mAlUma hotI -
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 * caubIsa tIrthakara purANa hai / usameM kAzyapa gotrIyaM rAjA vizvasena rAjya karate the| unakI paTarAnIkA nAma brahmA devI thaa| donoM rAja dampati indra indrANIkI taraha manohara sukha bhogate hue Anandase samaya bitAte the| Upara jisa indrakA kathana kara Aye haiM vahAMpara jaba usakI Ayu kevala chaha mAhakI bAkI raha gaI tabase rAjA vizvasenake gharapara devoMne ratnoMkI varSA karanI zurU kara dii| aura aneka deviyAM Akara mahArAnI brahmAdevIkI sevA karane lagI jisase unheM nizcaya ho gayA ki yahAM kisI mahApuruSa tIrthaMkarakA janma hone vAlA hai| vaisAkha kRSNa dvitiyAke dina vizAkhA nakSatrameM rAtrike pichale paharameM rAnIne sura kujara Adi solaha svapna dekhe aura svapna dekhaneke bAda hI muMhameM praveza karate hue eka matta hAthIko dekhA / usI samaya marubhUmike jIva indrane svarga basundharAse sambandha tor3akara unake garbhameM praveza kiyA / saverA hote hI rAnIne nahA dhokara prANanAthase svapnoMkA phala pUchA taba unhoMne haMsate hue kahA ki Aja tumhAre garbhameM teIsaveM tIrthakarane avatAra liyA hai| nau mAha bAda unakA janma hogaa| yaha ratnoMkI varSA, devakumAriyoMkI sevA aura svapnoMkA dekhanA unhIMkA mAhAtmya prabhAva prakaTa kara rahe haiN| patidevake vacana sunakara brahmA devIko itanA adhika harSa huA ki mAre Anandake usake sAre zarIrameM romAMca nikala Aye / usI samaya devoMne Akara rAja dampatIkA khUba satkAra kiyA, stuti kI, aura svargase sAthameM lAye hue vastra-AbhUSaNa pradAna kiye / nau mAha bAda usane pauSa kRSNa ekAdazIke dina anila yogameM putra ratnako utpanna kiyA / putrake utpanna hote hI saba ora Ananda hI Ananda chA gyaa| usI samaya saudharma indra Adi devoMne meru parvatapara le jAkara unakA janmAbhiSeka kiyA aura bhagavAna pArzvanAtha nAma rakkhA / vahAMse vApisa Akara indrane unheM unakI mAtAke liye sauMpa diyA aura bhaktise gadgad ho tANDava nRtya AdikA pradarzana kara janma kalyANakakA mahotsava kiyA / utsava samApta honepara deva loga apane apane sthAnoMpara cale gye| rAja parivArameM vAlaka pArzvanAthakA yogya rItise lAlana-pAlana huaa| bhagavAna neminAthake mokSa jAneke bAda tirAsI hajAra sAta sau pacAsa varSa bIta
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * 236 jAnepara pArzvanAtha svAmI hue the| inakI sau varSakI Ayu bhI isImeM zAmila hai / inake zarIrakI UMcAI nau hAthakI thI aura raMga harA thaa| inakI utpatti ugravaMzameM huI thii| bhagavAna pArzvanAthane dhIre dhIre bAlya avasthA vyatIta kara kumAra avasthAmeM praveza kiyA aura phira kumAra avasthAko pAkara yauvana avasthA ke pAsa phuce| solaha varSake pArzvanAtha kisI eka dina apane kucha iSTa mitroMke sAtha vana meM krIr3A karaneke liye gaye hue the| vahAMse lauTakara jaba ve ghara A rahe the taba unheM mArga meM kinArepara paMcAgni tapatA huA eka sAdhu milA / vaha sAdhu brahmA devIkA pitA arthAt bhagavAn pArzvanAthakA mAtAmaha nAnA thaa| apanI strIke virahase duHkhI hokara vahAM pacAgni tapane lagA thA / usakA nAma mahIthAla thaa| kamaThakA jIva siMha Ananda munirAjakI hatyA karanese marakara narakameM gayA thA vahAMse nikalakara aneka kuyoniyoM meM ghUmatA huA vahI yaha mahIpAla tApasa haA thaa| bhagavAn pAzvanAtha aura unakA mitra subhauma kumAra binA namaskAra kiye hI usa tApasake sAmane khar3e ho gaye / tApasako isa anAdarase bahuta kurA mAlUma huaa| vaha socane lagA--'mujhe acche acche rAjA mahArAjA to namaskAra karate haiM para ye Aja kalake chokar3e kinane abhimAnI haiN| khaira !... yaha socakara upane vujhanI huI agniko pradIpta karaneke liye kulhAr3Ise moTI lakar3I kATanI cAhI / bhagavAn pAzvanAthane avadhi jJAnase jAnakara kahA ki 'vAyAjI ! Apa isa lakar3Iko nahIM kATiye isake bhItara do prANI baiThe hue haiM jo kulhAr3Ike prahArase mara jAveMge / isI bIcameM inake mitra subhauma kumArane usake ghAlatapa-ajJAnatapakI khUba nidA kI aura paMcAgni tapanese hAMniyAM btlaaii| subhaumake bacana sunakara tApaptane jhallAte huye donoMke prati bahuta kucha roSa prakaTa kiyA aura kulhAr3I mArakara lakar3Ike do TUka kara diye / kulhAr3Ike prahArase lakar3ImeM rahane vAle sarpa aura sarpiNIke bhI do do Tukar3e ho gye| unake bhagna Tukar3e vyAdhise tar3aphar3A rahe the| pArzvanAtha svAmIne kucha upAya na dekhakara una marpa sarpiNoko zAnta hone kA upadeza diyA aura paMca namaskAra mantra sunaayaa| unake upadezase zAnta citta hokara donoMne namaskAra mantrakA
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 * caubIsa tIrthaGkara purANa * dhyAnakara jisake prabhAvase ve donoM mahA vibhUtike dhAraka dharaNendra aura padyAbatI hue| bahuta samajhAnepara bhI jaba usa.mahIpAla tApasane apanI haTha nahIM chor3I taba ve mitroMke sAtha apane ghara lauTa aaye| mahIpAla tApasako bhI apane isa anAdarase bahuta duHkha huaa| jisase ArtadhyAnase marakara saMvara nAmakA jyotiSI deva huaa| ___ jaba bhagavAna pArzvanAthakI Ayu tIsa varSakI ho gaI taba ayodhyA nagarake svAmI rAjA jayasenane unheM uttamottama bheTa deneke liye kisI dUtako bhejA kumAra pArzvanAthane bar3I prasannatAse usakI bheMTa svIkAra kI aura dUtakA khUba sammAna kiyaa| maukA pAkara jaba unhoMne dUtase ayodhyAkA samAcAra pUchA taba dUtane pahale yahA~para utpanna huye vRSabhanAtha Adi tIrthaMkaroMkA varNana kiyaa| rAjA rAmacandra, lakSmaNa Adi kI vIra ceSTAoMkA vyAkhyAna kiyA aura phira zaharakI zobhAkA nirUpaNa kiyA / dUtake mukhase tIrthaMkaroMkA hAla sunakara unhoMne socA ki maiM bhI tIrthaMkara kahalAtA huuN| para isa thote padase kyA ? maiMne sacamuvameM eka sAmAnya manuSyakI taraha apanI Ayuke tIsa varSa yUMhI gamA diye / isa prakAra vicAra karate unheM Atma jJAna prApta ho gayA jisase unhoMne viSaya vAsanAoMse moha chor3akara dIkSA lenekA pakkA nizcaya kara liyaa| unheM dIkSA leneke liye tatra dekhakara rAjA vizvasena Adine bahuta kucha samajhAyA para unhoMne kisIkI eka na maano| usI samaya laukAntika devoMne Akara unake Adarza vicAroMkA samarthana kiyA tathA saudharmendra Adine Akara dIkSA kalyANakakA utsava mnaayaa| bhagavAna pArzvanAtha aneka rAjakumAriyoMke AzA gha.dhana tor3akara deva nirmita 'vimalA' pAlakopara savAra hokara azva vana meM pahuMce aura vahA~ telAkA niyama lekara tIna sau rAjAoMke sAtha pauSa kRSNa ekAdazI ke dina savereke samaya dIkSita ho gye| bar3hatI huI vizuddhike kAraNa unheM dIkSA lete hI manaHparyaya jJAna prApta ho gayA thA / dIkSA kalyANakakA utsava samApta kara deva loga apane apane sthAnoMpara cale gye| cauthe dina bhagavAnane AhAra leneke liye gulama seTapurameM praveza kiyaa| vahAM unheM dhanya nAmaka rAjAne vidhipUrvaka uttama AhAra diyaa| AhArase - -
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthaGkara purANa * 241 - - prabhAvita hokara devoMne dhanya rAjAke gharapara pazcAzcarya prakaTa kiyaa| AhAra lekara bhagavAn punaH vanameM Akara virAjamAna ho gye| isa taraha kabhI pratidina kabhI do-cAra, chaha Adi dinoMke bAda AhAra lete aura AtmadhyAna karate hue unhoMne chadmastha avasthAke cAra mAha vyatIta kiye / phira ve usI dIkSA-vanameM devadAru vRkSake nIce sAta dinake anazanakI pratijJA lekara dhyAnameM magna ho gaye / jaba ve dhyAnameM magna hokara acalakI taraha nizcala ho rahe the usI samaya kamaTha-mahIpAlakA jIva kAlasaMvara nAmakA jyotiSI deva AkAza mArgase bihAra karatA huA vahAMse nikalA / jaba usakA vimAna munirAja pArzvanAthake Upara AyA taba vaha mantrase kIlita huekI taraha akasmAt ruka gayA / jaba kAlasaMgharane usakA kAraNa jAnaneke liye yahAM-vahAM najara daur3AI taba use dhyAna karate hue bhagavAn pArzvanAtha dIkha pdd'e| unheM dekhate hI use apane bairakI yAda A gaI jisase usane kruddha hokara unapara ghora upasarga karanA zurU kara diyA / saghase pahale usane khUba jorakA zabda kiyA aura phira lagAtAra sAta dinataka mUsaladhAra pAnI baraSAyA, ole varaSAye aura vajra giraayaa| para bhagavAn pAvanAtha kAlasaMbarake upasargase raJcamAtra bhI vicalita nahIM hue| inake dvArA diye gaye namaskAra mantrake prabhAvase jo sarpa, sarpiNI, dharaNendra aura padmAvatI hue the, unhoMne avadhi jJAnase apane upakArI pArzvanAthake Upara honevAle ghora upa sargakA hAla jAna liyaa| jisase ve donoM ghaTanAsthalapara pahuMce aura vaha bhagavAn pArzvanAthako usa pracaNDa ghanaghora varSAke madhyameM merukI taraha avicala dekha kara Azcarya se cakita ho gaye / una donoMne unheM apane Upara uThA liyA aura unake zirapara phaNAvalI tAna dii| jisase unheM pAnIkA eka bUMda bhI nahIM laga sakatA thaa| usI samaya dhyAnake mAhAtmyase ghAtiyA karmoM kA nAzakara unheM kevala jJAna prApta ho gyaa| bhagavAnke anupama dhairyase hAra mAnakara saMghara deva bahuta hI lajita huaa| usI samaya usakI kaSAyoMmeM kucha zAntatA A gaI jisase vaha pahalekA samasta vairabhAva bhulAkara kSamA mAMganeke liye unake caraNoMmeM A par3A / unhoMne use bhavya upadezase santuSTa kara diyaa| bhagavAn pAzvanAthako caitra kRSNa caturthIke dina kevala jJAna prApta huA thaa| kevala jJAna - 31
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 * caubIsa tINDara purANa * prApta hote hI samasta devoMne Akara unakA jJAna kalyANaka kiyA |kuverne samava zaraNakI racanA kI / usake madhyameM sthita hokara unhoMne cAra mAha bAda mauna bhaGga kiyA-divya dhvanike dvArA samasta padArthokA vyAkhyAna kiyaa| unake samayameM jagaha jagahapara vaidika dharmakA pracAra bar3hA huA thA, isaliye unhoMne prAyaH sabhI Arya kSetroMmeM ghUma-ghUmakara usakA virodha kiyA aura jainadharmakA pracAra kiyA thaa| ___bhagavAna pArzvanAthake samavasaraNameM svayambhuva Adi daza gaNadhara the, tIna sau pacAsa dvAdazAGgAke jAnakAra the, daza hajAra nau sau zikSaka the, caudaha sau avadhi jJAnI the, sAta sau pacAsa manaH paryaya jJAnI the, eka hajAra kevala jJAnI the, itane hI vikriyA Rddhike dhAraka the, aura chaha sau vAdI the| isa taraha saba milAkara solaha hajAra munirAja the| sulocanA Adiko lekara chattIsa hajAra AryikAeM thIM, eka lAkha zrAvaka the, tIna lAkha zrAvikAeM, asaMkhyAt devadeviyAM aura saMkhyAta tiryaJca the| __ina sabake sAtha unhoMne unahattara varSa sAta mAhataka vihAra kiyaa| usa samaya inakI bahuta hI khyAti thI / haThavAdI inakI yuktiyoMse bahuta Darate the| jaba inakI Ayu eka mAhakI bAkI raha gaI taba ve chattIsa muniyoMke sAtha yoga nirodha kara sammeda zailapara virAjamAna ho gye| aura vahIMse unhoMne zrAvaNa zuklA saptamIke dina vizAkhA nakSatrameM savereke samaya aghAtiyA karmokA nAzakara mokSa lAbha kiyaa| devoMne Akara bhakti pUrvaka nirvANa kalyANakakA utsava kiyA bhagavAn pArzvanAthake sarpakA cihna thaa| - - -
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthakkara purANa 243 bhagavAn mahAvIra diDha karmAcala dalana pavi, bhavi saroja ravirAya / kaMcana chavi kara jora kavi, namata vIra jinapAya // -bhUdhara dAsa [1] pUrvabhava varNana saba dvIpoMmeM zira maura jambU dvIpake videha kSetrameM sItA nadIke uttara taTa para eka puSkalAvatI deza hai usameM apanI svAbhAvika zobhAse svargapurIko jItanevAlI puNDarIkiNI nagarI hai / usake madhu nAmake ghanameM kisI samaya pururavA nAmakA bhIloMkA rAjA rahatA thaa| vaha bar3A hI duSTa thA-bhole jIvoMko mArate hue use kabhI bhI dayA nahIM AtI thii| pururavAkI strIkA nAma kAlikA thaa| donoM strI-puruSoM meM kAphI prema thaa| kisI eka dina rAstA bhUla. kara sAgarasena nAmake munirAja usa vanameM idhara udhara phira rahe the| unheM dekhakara pururavA hariNa samajhakara mAraneke liye taiyAra ho gayA parantu usakI strI kAlikAne use usI samaya roka diyA aura kahA ki ye vanake adhiSThAtA deva haiM, hariNa nahIM haiM, inheM mAranese saGkaTa meM par3a jaaoge| strIke kahanese prazAnta citta hokara vaha munirAja sAgarasenake pAsa pahuMcA aura namaskAra kara unhIMke pAsa baiTha gyaa| munirAjane use mIThe aura sarala zabdoMmeM upadeza diyA jisase vaha bahuta hI prasanna huaa| usane munirAjake kahanese jIvanabharake liye madya, mAMsa aura madhukA khAnA chor3a diyaa| rAstA milanepara munirAja apane vAMchita sthAnakI ora cale gaye aura prasanna citta pururavA apane gharako gayA / vahAM vaha nirdoSa rUpase apane bratakA pAlana karatA rahA aura Ayu ke antameM zAnta pariNAmoMse marakara saudharma svargameM deva huaa| vahAM usakI Ayu eka sAgara kI thii| svargake sukha bhogakara jambUdvIpa-bharata kSetrakI ayodhyA nagarIke rAjA bharata cakravartIkI anantamati nAmaka rAnIse marIci nAmakA putra huaa| jaba vaha paidA huA thA usa samaya bhagavAn bRSabhadevagRhastha
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 * caubIsa tIrthakara purANa * - % 3D - avasthAmeM hI the aura mahArAja nAbhirAja bhI maujUda the isaliye usake janma kA khUba utsava manAyA gayA thA / jatha vaha par3A huA taya apane pitAmaha bhagavAn vRSabhadevake sAtha dekhA dekhI muni ho gyaa| usa samaya aura bhI kaccha mahAkaccha Adi cAra hajAra rAjA muni ho gaye the para ve sabhI bhUkha pyAsakI vAdhAse duHkhI hokara bhraSTa ho gaye the / vaha marIci bhI muni padase patita ho jaMgaloMmeM kandamUla khAne aura tAlAvoMmeM pAnI pIneke liye gyaa| taya vana devatAne prakaTa hokara kahA ki-'yadi tuma yati veSameM rahakara yaha anAcAra karoge to hama tumheM daNDita kareMge / devatAoMke vacana sunakara usane vRkSoMke balkala pahinakara digambara veSako chor3a diyA aura manamAnI pravRtti karane lgaa| usane kapila Adi bahutase apane anuyAyI ziSya banAkara unheM sAMkhyamatakA upadeza diyaa| ___ jaya bhagavAn AdinAthane samavasaraNake madhyameM virAjamAna hokara divya upadeza diyA taba una patita sAdhuoMmeM bahutase sAdhu punaH jaina dharmameM dIkSita ho gaye / para marIcine apanA haTha nahIM chor3A / vaha hamezA yahI kahatA rahA ki jisa taraha AdinAthane ekamata calAkara Izvara padavI prApta kI hai usI taraha maiM bhI apanA mata calAkara Izvara padavI prApta kruuNgaa| isa taraha vaha kandamUlakA bhakSaNa karatA, zItala jalase snAna karatA vRkSoMke balkala pahinatA aura sAMkhya matakA pracAra karatA huA yahAM vahAM ghUmatA rahA / Ayuke antameM kucha zAnta pariNAmoMse marakara pAMcaveM svargameM deva huaa| vahAM usakI Ayu daza sAgara kI thii| Ayu pUrNa honepara vaha vahAMse cayakara sAketa nagarake kapila brAhmaNakI kAlI nAmaka strIse jaTila nAmakA putra huaa| jaba vaha bar3A huA taba usane parivrAjaka-sAMkhya sAdhukI dIkSA lekara pahaleke samAna sAMkhya tattvoMkA pracAra kiyaa| aura Ayuke antameM marakara saudharma svargameM deva huaa| vahAM do sAgarataka divya sukhoMkA anubhava kara isI bharata kSetrake sthUNAgAra nagarameM bhAradvAja brAhmaNake ghara usakI puSpadattA bhAryAse puSpamitra nAmakA putra huaa| vahAM bhI usane parivrAjakakI dIkSA lekara sAMkhya tatvoMkA pracAra kiyA aura zAnta pariNAmoMse maraNakara saudharma svargameM devakA pada pAyA / vahAM
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * 245 usakI Ayu eka sAgara pramANa thI / vahA~ke sukha bhoganeke bAda vaha jambUdvIpa bharatakSetrake sUtikA nagarameM agnibhUti brAhmaNakI gautamI strIse agni saha nAmakA putra huaa| pUrva bhavake saMskArase usane punaH paribrAjakakI dIkSA lekara prakRti Adi paccIsa tatvoMkA pracAra kiyA aura kucha samatAbhAvoMse mara kara sanatkumAra svargameM deva huaa| vahAMpara vaha sAta sAgarataka sundara sukha bhogatA rahA / phira Ayu pUrNa honepara isI bharatakSetrake mandira nagarameM gautama brAhmaNakI kauzAmbI nAmakI strIse agnimitra nAmakA putra huaa| vahAM bhI usane jIvanabhara sAMkhyamatakA pracAra kiyA aura Ayuke antameM marakara mahendra svargameM deva padavI prApta kii| vahAMke sukha bhoganeke bAda vaha usI mandira nagarameM sAlaGkAyana viprakI mandirA nAmaka bhAryAse bhAradvAja nAmakA putra huaa| vahAM bhI usane tridaNDa lekara sAMkhyamatakA pracAra kiyA tathA Ayuke antameM samatA bhAvoMse zarIra tyAgakara mAhendra svargameM deva huaa| vahAM vaha sAta sAgarataka divya sukhoMkA anubhava karatA rahA / bAdameM vahAMse cyuta hokara kudharma phailAneke khoTe phalase aneka trasa sthAvara yoniyoMmeM ghUma-ghUmakara duHkha bhogatA rahA / phira kabhI magadha [ bihAra ] dezake rAjagRha nagarameM zANDilya viprakI pArAzarI strI se sthAvara nAmakA putra huaa| so vaha bhI bar3A honepara apane pitA-zANDilya kI taraha veda vedAMgoMkA jAnanevAlA huA / para samyagdarzanake binA usakA samasta jJAna niSphala thaa| usane vahAM para bhI paribrAjakakI dIkSA lekara sAMkhya matakA pracAra kiyA aura Ayuke antameM marakara mAhendra svargameM deva padavI paaii| vahAM usakI Ayu sAta sAgara pramANa thii| Ayu anta honepara vahAMse cyuta hokara vaha usI rAjagRha nagarameM vizvabhUti rAjAkI jainI nAmaka mahArAnIse vizvanandI nAmakA putra huA / jo ki bar3A honepara bahuta hI zUravIra nikalA thA / rAjA vizvabhUtike choTe bhAIkA nAma vizAkhabhUti thaa| usakI bhI lakSmaNA strIse vizAkhananda nAmakA putra huA thA jo adhika buddhimAna nahIM thaa| isa parivArake saba loga jainadharmameM bahuta ruci rakhate the| marIcikA jIva vizvanandI bhI jaina dharmameM AsthA rakhatA thaa| kisI eka dina rAjA vizvabhUti zarad Rtuke bhaMguranAzazIla bAdala
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * dekhakara muni ho gaye aura apanA rAjya choTe bhAI vizAkhabhUtike liye de gaye tathA apane putranizvanandIko yuvarAja banA gye| eka dina yuvarAja vizvanandI apane mitroMke sAtha rAjodyAnameM krIr3Akara rahA thA ki itanemeM vahAMse naye rAjA vizAkhabhUtikA putra vizAkhananda niklaa| rAjodyAnakI zobhA dekhakara usakA jI lalacA gyaa| usane jhaTase apane pitAse kahA ki Apane jo vana vizvanandIko de rakkhA hai vaha mujhe dIjiye nahIM to maiM ghara chor3akara paradezako bhAga jAUMgA / rAjA vizAkhabhUti bhI putrake mohameM Akara bolA-'beTA! yaha kauna bar3I bAta hai ? maiM abhI tumhAre liye vaha udyAna diye detA hUM' aisA kahakara usane yuvarAja vizvanandIko apane pAsa bulAkara kahA ki mujhe kucha AtatAyiyoMko rokaneke liye parvatIya pradezoMmeM jAnA hai / so jabataka maiM lauTakara vApisa na A jAUM tabataka rAjya kAryoMkI dekha bhAla karanA....' kAkAke bacana sunakara bhole vizvanandone kahA ki-'nahIM Apa yahIMpara sukhase rahiye, maiM parvatIya pradezoMmeM jAkara upadraviyoMko naSTa kiye AtA hUM......' rAjAne vizvanandIko kucha senAke sAtha parvatIya pradezoM meM bheja diyA aura usake abhAvameM usakA vagIcA apane putra ke liye de diyaa| jaba vizvanandIko rAjAke isa kapaTakA patA calA taba vaha bIcase hI lauTakara vApasa calA aayaa| aura vizAkhanandako mAraneke liye udyoga karane lgaa| vizAkha. nanda bhI usake bhayase bhAgakara eka kaithake per3apara car3ha gayA parantu kumAra vizva nandIne use mAraneke liye vaha kaithakA per3a hI ukhAr3a ddaalaa| tadanantara vaha bhAgakara eka pattharake khambhemeM jA chipA / parantu vizvanandIne apanI kalAIkI coTase usa khambheko bhI tor3a ddaalaa| jisase vaha vahAMse bhaagaa| use bhAgatA huA dekhakara yuvarAja vizvanandIko dayA A gaI / usane kahA-'bhAI ! mata bhAgo, tuma khuzIse mere bagIcemeM krIr3A karo, aba mujhe usakI AvazyakatA nahIM hai| aba mujhe jaGgalake sUkhe kaTIle jhaMkhAr3a jhAr3a hI acche lageMge...' aisA kahakara usane saMsArakI kapaTa bharI avasthAkA vicAra karake kinhIM sambhUta nAma ke munirAjake pAsa jina dIkSA le lii| isa ghaTanAse rAjA vizAkhabhUtiko bhI bahuta pazcAttApa huaa| usane manameM socA ki maiMne vyartha hI putrake mohameM Akara -
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthaGkarapurANa # sAdhusvabhAvI vizvanandIke sAtha kapaTa kiyA hai| saca pUcho to yaha rAjya bhI usI kA hai / sirpha snehake kAraNa hI bar3e bhAI mujhe rAjA banA gaye haiM / aba jisa kisI bhI taraha mujhe isa pApakA prAyazcita karanA cAhiye / aisA socakara usane bhI vizAkhanandIko rAjya dekara jina dIkSA le lI / yaha hama pahale likha Aye haiM ki vizAkhanandI buddhimAn nahIM thA isaliye vaha rAjyasattA pAkara madonmatta ho gayA / kaI tarahake durAcAra karane lagA / jisase prajAke logoMne use rAjya gaddIse cyutakara dezase nikAla diyA / vizAkhanandIne rAjyase cyuta hokara AjIvikAke liye kisI rAjAke yahAM nokarI kara lI / kisI samaya vaha rAjA kAryase mathurA nagarI meM AyA thA aura vahAM eka vezyAke ghara kI chatapara baiThA 247 huA thA / munirAja vizvanandI bhI kaThina tapasyAoMse apane zarIrako sukhAte hue usa samaya mathurA nagarImeM pahuMce / aura AhArakI icchAse mathurA nagarIkI I galiyoM meM ghUmate hue vahAMse nikale jahAMpara vezyAke makAnakI chatapara vizAkhanandI baiThA huA thA / asAtAkA udaya kisIko nahIM chor3atA / munirAja vizvanandIko usa galI meM eka nava prasUtA gAyane dhakkA dekara jamInapara girA diyA / unheM jamInapara par3A huA dekhakara vizAkhanandIne haMsate hue kahA ki kalAI kI coTa se patthara ke khambheko girA denevAlA tumhArA vaha bala Aja kahA~ gayA ? ..... usake bacana sunakara vizvanandIko bhI kucha krodha A gayA unhoMne lar3akhar3AtI huI AvAjameM kahA ki - 'tujhe isa haMsIkA phala avazya milegA / ' AhAra lekara munirAja vanakI ora cale gye| vahAM unhoMne Ayuke anta meM nidAna bAMdhakara sanyAsa pUrvaka zarIra chor3A jisase ve mahAzukra nAmake svargameM deva hue / munirAja vizAkhabhUti Ayuke anta meM samatA bhAvoMse marakara vahAM para deva hue| vahAM una donoMmeM bahuta hI snehathA / solaha sAgarataka svargIke sukha bhoganeke bAda vahAMse cyuta hokara vizAkhabhUtikA jIva jambUdvIpa - bhagtakSetrameM suramya dezake podanapura nagarake svAmI rAjA prajApatikI jayAvatI rAnIke vijaya nAmakA putra huA aura vizvanandIkA jIva usI rAjAkI dUsarI rAnI mRgAvatIke tripRSTha nAmakA putra huA /
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 * caubIsa tIrthakkara purANa * pUrva bhavake saMskArase ina donoM meM par3A bhArI sneha thaa| bar3e honepara vijaya palabhadra padavIkA dhAraka huA aura tripRSThane nArAyaNa padavI paaii| muni nindAke pApase vizAkhanandIkA jIva aneka kuyoniyoM meM bhramaNa karatA huA vijayAdhaM parvatakI uttara zreNIpara alakA nagarIke rAjA mayUragrIvakI nIlAJjanA rAnIse azvagrIva nAmakA putra huA / vaha bacapanase hI uddaNDa prakRtikA thaa| phira bar3A honepara to usakI uddaNDatAkA pAra nahIM rahA thaa| usake pAsa cakraratna thA, jisase vaha tIna khaNDapara apanA Adhipatya jamAye hue thaa| kisI kAraNavaza tripRSTha aura azvagrIvameM jamakara lar3AI huI taba azvagrIvane krodhita hokara tripRSThapara apanA cakra claayaa| para cakraratna tIna pradakSiNAe dekara tripRSThake hAthameM A gayA / tapa isane usI cakraratnake prahArase azvagrIvako mAra DAlA aura svayaM tripRSTha tIna khaNDoMkA rAjya karane lgaa| tIna khaNDakA rAjya pAkara bhI aura taraha tarahake bhoga bhogate hue bhI use kabhI tRpti nahIM hotI thii| vaha hamezA viSaya sAmagrIko ikatrita karanemeM lagA rahatA thaa| jisase vahatripRSTha marakara sAtaveM narakameM nArakI huA vahAM vaha tetIsa sAgara paryanta bhaya. Gkara duHkha bhogatA rhaa| phira vahAMse nikalakara jambUdvIpa bharata-kSetrameM gaGgA nadIke kinAre siMhagiri parvatapara siMha huaa| vahAM usane aneka vana-jantuoMkA nAzakara pApa upArjana kiye| jinake phalase vaha punaH pahale narakameM gayA aura vahAM kaThina duHkha bhogatA rahA / vahAMse nikalakara jambU dvIpameM sihakUTake pUrvakI ora himavAn parvatakI zikharapara phirase siMha huaa| vaha eka samaya apanI painI DADhoMse eka mRgako mArakara khA rahA thA ki itanemeM vahAMse atyanta kRpAlu cAraNa RddhidhArI ajitaJjaya aura amita guNa nAmake munirAja nikale / siMhako dekhate hI unheM tIrthaGkarake vacanoMkA smaraNa ho AyA / ve kinhIM tIrthaGkarake samavasaraNameM sunakara Aye hue the ki himakUTa parvataparakA siMha dazaveM bhavameM mahAvIra nAmakA tIrthaGkara hogaa| ajitaMjaya munirAjane avadhi jJAnake dvArA use jhaTase pahicAna liyA / ukta donoM munirAja AkAzase utarakara siMhake sAmane eka zilApara baiTha gye| siMha bhI cupacApa vahIMpara baiThA rahA / kucha dera bAda ajitaMjaya munirAjane usa siMhako sAra garbhita zabdoMmeM samajhAyA ki - % D
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 246 3 'aye mRgarAja ! tuma isa taraha pratidina nirbala prANiyoMko kyoM mArA karate ho ? isa pApake phalase hI tumane aneka bAra kuyoniyoM meM duHkha uThAye haiM........ ityAdi kahate hue unhoMne usake pahaleke samasta bhava kaha sunAye / munirAjake bacana sunakara siMhako bhI jAti smaraNa ho gayA jisase usakI AMkhoMke sAmane pahaleke samasta bhava pratyakSakI taraha jhalakane lge| use apane duSkAryoM para itanA adhika pazcAttApa huA ki usakI AMkhoMse AMsuoMkI dhArA baha niklii| munirAjane phira use zAnta karate hue kahA ki tuma Ajase ahiMsA vratakA pAlana kro| tuma isa bhavase dazaveM bhavameM jagatpUjya barddhamAna tIrthaGkara hoNge| munirAjake upadezase banarAjasiMhane sanyAsa dhAraNa kiyA aura vizuddha citta hokara Atma dhyAna kiyaa| jisase vaha marakara saudharma svarga meM siMhaketu nAmakA deva huaa| muni yugala bhI apanA kartavya pUrAkara AkAza mArgase bihAra kara gye| siMhaketu do sAgarataka svargake sukha bhoganeke bAda dhAtakI khaNDa dvIpake pUrva meruse pUrvakI ora videha kSetrameM maGgalAvatI dezake vijayAparvatakI uttara zreNI meM kanakaprabha nagarake rAjA kanakapukhya aura unakI mahArAnI kanakamAlAke kanakojvala nAmakA putra huaa| bar3e honepara usakI rAjakumArI kanakavatIke sAtha zAdI huii| eka dina vaha apanI strIke sAtha maMdarAcala parvata para kor3A karaneke liye gayA thaa| vahAM para use priyamitra nAmake avadhi jJAnI munirAja mile| kanakojvalane pradakSiNA dekara unheM bhakti pUrvaka namaskAra kiyA aura phira dharmakA svarUpa pUchA / uttarameM priyamitra mahArAjane kahA ki- dharmoM dayAmayo dharme, zrayadharmeNa nAyase / bhuktidharmeNa karmANi hantA dharmAya sanmatim // dehi bhApahi dharmAvaM yAhi dharmasyabhRtyatAm / dharmotaSTha ciraMdharma pAhimAmiti cintaya // -AcArya guNabhadra arthAt-dharma dayAmaya hai, tuma dharmakA Azraya karo, dharmase hI mukti prApta hotI hai, dharmake liye uttama buddhi lagAo, dharmase vimukha mata hovo, dharmake - - 32
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 * caugrIsa tIrthakara purANa * - bhRtya-dAsa ghana jAo, dharmameM lIna raho aura he dharma ! hamezA merI rakSA karo .. isa taraha cintavana kro| ___ munirAjake vacana sunakara usake hRdayameM vairAgya rasa samA gyaa| jisase usane kucha samaya bAda hI jina dIkSA lekara sapa parigrahoMkA parityAga kara diyA / anta meM vaha sanyAsa pUrvaka zarIra chor3akara sAtaveM kalpa-svargameM deva huaa| lagAtAra teraha sAgarataka svargake sukha bhogakara vaha vahAMse cyuta huA aura jambU dvIpa-bharatakSetrake kauzaNa dezameM sAketa nagarake svAmI rAjA bajra senakI rAnI zIlavatIke haripeNa nAmakA putra huaa| haripeNane apane bAhupalase vizAla rAjya lakSmIkA upabhoga kiyA thA aura anta samayameM usa vizAla rAjyako jIrNa tRNake samAna chor3akara zrutasAgara munirAjake pAsa jina dIkSA le lI tathA ugra tapasyAeM kii| unake prabhAvase vaha mahAzukra svargameM deva huaa| vahAM usakI Ayu solaha sAgara pramANa thI / Ayuke anta meM svarga vasundharAse sambandha tor3akara vaha dhAtakI khaNDake pUrva meruse pUrvakI ora videha kSetra puSkalA. vatI dezakI puNDarIkiNI nagarImeM vahAM ke rAjA sumitra aura unakI suvratA rAnIse priyamitra nAmakA putra huaa| sumitra cakravartI thA-usane apane puruSArtha se chaha vaNDoMko vazameM kara liyA thaa| kimI samaya usane kSemaGkara jinendraka mukhase saMsArakA svarUpa sunA aura viSaya vAsanAoMse virakta hokara jina dIkSA dhAraNa kara lI / antameM samAdhi pUrvaka marakara bArahaveM sahasrAra svargameM sUryaprabha deva huaa| vahAM vaha aThAraha sAgarataka yatheSTha sukha bhogatA rahA / phira Ayuke antameM vahAMse cyuta hokara jambU dvIpake kSatrapura nagarameM rAjA nandavarddhanakI vIravatIse nanda nAmakA putra huaa| vaha bacapanase hI dharmAtmA aura nyAya priya thaa| kucha samayataka rAjya bhoganeke bAda usane kinhIM moSTi. la nAmaka munirAjake pAsa jina dIkSA le lo| munirAja nandane guru caraNoM kI sevA kara gyAraha aGkoM kA jJAna prApta kiyA aura darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoM kA cintavana kara tIrthaGkara nAmaka mahA puNya prakRti kA bandha kiyaa| phira Ayuke anta meM ArAdhanA pUrvaka zarIra tyAga kara solahaveM acyu. ta svarga ke puSpottara vimAna meM indra huaa| vahAM para usakI vAisa sAgara pramA :
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ *cauvIsa tIrthakara purANa* 251 Na Ayu thI / tIna hAthakA zarIra thA, zukla lezyA thI / vaha vAIsa hajAra varSa meM ekavAra mAnasika AhAra grahaNa karatA aura bAIsa pakSake bAda ekavAra zvAsocchvAsa letA thaa| pAThakoMko jAnakara harpa hogA ki yahI indra Age calakara varddhamAna tIrthakara hogA- bhagavAn mahAvIra hogA / kahA~ aura kaba ? so suniye [2] vartamAna paricaya bhagavAna pArzvanAtha ke mokSa cale jAne ke kucha samaya bAda yahAM bhAratavarSa meM aneka mata matAntara pracalita ho gaye the| usa samaya kitane hI manuSya svarga prApti ke lobha se jIvita pazuoM ko yajJa kI bali bediyoM meM homa dete the| kitane hI bauddhadharma kI kSaNika vAditA ko apanA kara dukhI ho rahe the| aura kitane hI loga sAkhya naiyAyika tathA vedAntiyoMke prapaJca meM par3akara Atmahita se kosoM dUra bhAga rahe the| usa samaya logoM ke diloM para dharmakA bhUta burI taraha se car3hA huA thaa| jise bhI dekho vahI haraeka vyaktiko apanI ora-- apane dharma kI ora khIMcane kI koziza karatA huA najara AtA thA / uddaNDa dharmAcArya dharma kI oTameM apanA svArtha gAMThate the| mithyAtva yAminIkA ghanA timira saba ora phailA huA thaa| usameM duSTa ulUka bhayaGkara ghUtkAra karate hue idhara udhara ghUmate the / AtatAyioM ke ghora AtaGka se yaha dharA akulA uThI thI / rAtri ke usa saghana timira vyAkula hokara prAyaH sabhI sundara prabhAta kA darzana karanA cAhate the| usa samaya sabhI kI hiSTa prAcI kI ora laga rahI thii| ve satRSNa locanoM se pUrvakI ora dekhate the ki prAtaH kAla kI lalita lAlimA AkAza meM kaba phailatI hai| ekane ThIka kahA hai--ki, sRSTi kA krama janatA kI AvazyakatAnusAra huA karatA hai / jaba manuSya grISmakI tapta lUse vyAkula ho uThate haiM taba sundara zyAmala bAdaloM se AkAza ko AvRta kara pAvasa Rtu AtI hai| vaha zItala aura svAdu salila kI varSA kara janatA kA santAya dUra kara detI hai / para jaba meghoM kI ghanaghora varSA, nirantara ke durdina, bijalI kI kar3aka, meghoM kI gar3agar3AhaTa aura 'malina paGka se mana mlAna ho jAtA hai taba svargIya apsarA - % 3D /
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 * caubIsa tIrthakkara purANa * - - kA rUpa dhAraNa kara zarada Rtu AtI hai / vaha prati dina sabere ke samaya bAla dineza kI sunahalI kiraNoM se logoMke antastala ko anurakSita banA detI hai / rajanI meM candramA kI rajatamayI zItala kiraNoM se amRta varSAtI hai / para jaba usameM bhI logoM kA mana nahIM lagatA taba hemanta, zizira, aura vasanta vagairaha A-Akara logoMko Anandita karane kI ceSTAeM karatI haiN| rAtake vAda dina aura dina ke bAda rAta kA Agamana bhI logoM ke subhIte ke lie hai| duSToM kA damana karane ke liye mahAtmAoM kI utpati anAdi se siddha hai| isI liye bhagavAna pArzvanAtha ke bAda jaba bhArI AtaGka phaila gayA thaa| taba kisI mahAtmA kI AvazyakatA thii| basa, usI AvazyakatAko pUrNa karaneke liye hamAre kathA nAyaka bhagavAna mahAvIrane bhArata basudhA para avatAra liyA thA jambUdvIpa-bharata kSetrake magadha (bihAra) dezameM eka kuNDanapura nAmaka nagara thA / jo usa samaya vANijya vyavasAyake dvArA khUba tarakkI para thaa| usameM acche acche seTha loga rahA karate the| kuNDalapurakA zAsana sUtra mahArAja siddhArtha ke hAtha meM thaa| siddhArtha zura vIra honeke sAtha sAtha bahuta hI gambhIra prakRtike puruSa the| loga unakI dayAlutA dekha kara kahate the ki ye eka calate phirate dayA ke samudra haiN| unakI mukhya strIkA nAma priyakAriNI (trizalA) thaa| yaha trizalA sindhu deza kI vaizAlI purIke rAjA ceTakakI putrI thii| bar3I hI rupavatI aura buddhimatI thI, vaha hamezA paropakArameM hI apanA samaya bitAtI thii| rAnI hone para bhI use abhimAna to chU bhI nahIM gayA thaa| vaha saccI pativratA thii| sevAse mahArAja siddhArthako hamezA santuSTa rakhatI thii| vaha gharake naukara cAkaroM para premakA vyavahAra karatI thii| aura vighna-vyAdhi upasthita hone para unakI hamezA hifAjata bhI rakhatI thii| rAjA siddhArtha nAthavaMza ke ziromaNi the ve bhI apaneko trizalAkI saGgati se pavitra mAnate the rAjA ceTakake trizalAke sivAya mRgAvatI, suprabhA, prabhAvatI, celinI, jyeSThA aura candanA ye chaha putriyAM aura thiiN| mRgAvatIkA vivAha vatsadezakI kauzAmbInagarIke candravaMzIya rAjA zatAnIkake sAtha huA thaa| suprabhA, dazarNa deza ke herakaccha nagarake svAmI suryavaMzI rAjA -
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ * covIsa tIrthaGkara purANa 253 dazarathakI paTarAnI huI thii| prabhAvatIkA vivAha-sambandha kacchadezake rorukanagarake svAmI rAjA udayanake sAtha huA thaa| prabhAvatIkA dUsarA nAma zIlavatI bhI pracalita thaa| celinI magadha. dezake rAjagRha nagarake rAjA zreNikakI priya patnI huI thii| jyeSThA aura candanA ina do putriyoMne saMsArase virakta hokara AryikAke vrata le liye the| isa taraha mahArAja siddhArthakA bahutase pratiSThita rAjavaMzoMke sAtha maitrI-bhAva thaa| siddhArthane apanI zAsana praNAlImeM bahuta kucha sudhAra kiyA thaa| Upara jisa indrakA kathana kara Aye haiM vahAM (acyuta svargameM ) jaba usakI Ayu chaha mAhakI bAkI raha gaI tabase siddhArtha mahArAjake gharapara ratnoMkI varSA honI zurU ho gii| aneka deciyAM A-Akara priyakAriNIkI sevA karane lgiiN| ina saba kAraNoMse mahArAja siddhArthako nizcaya ho gayA thA ki, aba hamAre nAtha vaMzameM koI prabhAvazAlI mahApuruSa paidA hogaa| ___ ASAr3ha zukla SaSThIke dina uttarASAr3ha nakSatrameM rAtrike pichale paharameM trizalAne solaha svapna dekhe aura svapna dekhaneke bAda muMhameM praveza karate hue eka hAthIko dekhaa| usI samaya usa indrane acyuta svargake puSpottara vimAna se moha chor3akara usake garbha meM praveza kiyaa| saberA hote hI rAnIne snAnakara patideva-siddhArtha mahArAjase svapnoMkA phala puuchaa| unhoMne bhI avadhijJAnase vicAra kara kahA ki tumhAre garbhase nava mAha bAda tIrthaGkara putra utpanna hogaa| jo ki sAre saMsArakA kalyANa karegA-'logoMko sacce rAstepara lgaavegaa|' patike vacana sunakara trizalA mAre harSake aGgameM phUlI na samAtI thii| usI samaya cAroM nikAyake devoMne Akara bhAvi bhagavAna mahAvIrake garbhAvataraNakA utsava kiyA tathA unake mAtA-pitA trizalA aura siddhArthakA khUpa satkAra kiyaa| garbhakAlake nau mAha pUrNa honepara caitra zukla trayodazIke dina uttarA phAlgunI nakSatra meM sabereke samaya trizalAke garbhase bhagavAn varddhamAnakA janma huaa| usa samaya aneka zubha zakuna hue the| unakI utpattise deva,
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 * cauvIsa tIrthakara purANa * - - - - - dAnava, mRga aura mAnava sabhIko harSa huA thaa| cAro nikAyake devoMne Akara janmotsava manAyA thaa| usa samaya kuNDanapura apanI sajAvaTase svargako bhI parAjita kara rahA thaa| devarAjane inakA varddhamAna nAma rakkhA thaa| janmotsavakI vidhi samAptakara deva loga apane-apane sthAnoMpara cale gye| rAjaparivArameM cAlaka barddhamAnakA bahuta pyArase lAlana pAlana hone lgaa| ve dvitIyAke indrakI taraha dina prati dina bar3hakara kumAra avasthAmeM praviSTa hue| kumAra vaImAnako jo bhI dekhatA thA usIkI AMkheM harjake AMsuoMse tara ho jAtI thIM. mana amanda Anandase gadagada ho uThatA thA aura zarIra romAJcita ho jAtA thaa| inheM alpakAlameM hI samasta vidyAeM prApta ho gaI thiiN| bAlaka varddhamAnake agAdha pANDityako dekhakara acche-acche vidvAnoMko dAMtoM tale aMguliyAM davAnI par3atI thiiN| vidvAna honeke sAtha sAtha ve zUra vIratA aura sAhasa Adi guNoMke ananya Azraya the| kisI eka dina saudharma indrakI sabhAmeM carcA cala rahI thI ki 'isa samaya bhAratavarSa meM varddhamAna kumAra hI sabase balavAna-zUra vIra aura sAhasI haiN|......"is carcAko sunakara eka saMgama nAmakA kautukI deva kuNDanapura aayaa| usa samaya varddhamAna kumAra iSTa mitroMke sAtha eka vRkSapara car3hane utaranekA khela khela rahe the| maukA dekhakara saMgama devane eka bhayaMkara sarpakA rUpa dhAraNa kiyA aura phukAra karatA huA vRkSakI jar3ase lekara skandhataka lipaTa gyaa| nAgarAjakI bhayAvanI sUrata dekhakara varddhamAna kumArake sava sAthI vRkSa se kU~da-phUMdakara ghara bhAga gaye para unhoMne apanA dhairya nahIM chor3A ve usake vizAla phaNapara pAMva dekara khar3e ho gaye aura Anandase uchalane lge| unake sAhasase prasanna hokara deva, sarpakA rUpa chor3akara apane asalI rUpameM prakaTa huaa| usane unakI khUba stuti kI aura mahAvIra nAma rakkhA / bhagavAn mahAvIra janmase hI paropakArameM lage rahate the| jaba ve dInaduHkhI jIvoMko dekhate the taba unakA hRdaya ro par3atA thaa| itanA hI nahIM, jabataka unake duHkha dUra karanekA zaktibhara prayatna na kara lete tabataka caina nahIM
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthakkarapurANa * 255 // lete the| ve aneka asahAya bAlakoMkI rakSA karate the| putrakI taraha vidhavA striyoMkI surakSA rakhate the| unake dRSTike sAmane choTe-bar3ekA bheda-bhAva na thaa| ve apane hRdayakA prema Ama bAjArameM luTAte the jise AvazyakatA ho vaha lUTakara le jaave| varddhabhAna kumArakI kIrti gAthAoMse samasta bhAratavarSa mukharita ho gayA thaa| pahAr3oMkI coTiyoM aura nada, nadI nijharoMke kinAroMpara sundara latA gRhoMmeM baiThakara kinnara deva apanI preyasiyoMke sAtha inakI kIrti gAyA karate the| mahalAMkI chatoMpara baiThakara saubhAgyavatI striyAM bar3I hI bhaktise unakA yazogAna karatI thiiN| zrI pArzvanAtha svAmIke mokSa jAneke DhAI sau varSa bAda bhagavAna mahAvIra hue the| inakI Ayu bhI isImeM zAmila hai| inakI Ayu kucha kama bahattara varSakI thI // // zarIrakI U~cAI sAta hAtha kI thii| aura raMga suvarNake samAna snigdha pIta varNakA thaa| jaba dhIre 2 unakI Ayuke tIsa varSa bIta gaye aura unake zarIrameM yauvanakA pUrNa vikAsa ho gayA / taba eka dina mahArAja siddhAne unase kahA-'priya putra ! aba tuma pUrNa yuvA ho, tumhArI gambhIra aura vizAla AMkheM unnata lalATa, prazAnta vadana, manda musakAta, catura vacana, vistRta vakSasthala, aura ghuTanoM taka lambI bhujAeM tumheM mahApuruSa batalA rahI haiN| aba khojane para bhI tuma meM vaha caJcalatA nahIM pAtA huuN| aba tumhArA yaha samaya rAjya kArya saMbhAlane kA hai| maiM eka bar3hA AdamI aura kitane dina taka tumhArA sAtha dUMgA ? maiM tumhArI zAdI karane ke bAda hI tumheM rAjya dekara duniyAM kI jhaMjhaToM se bacanA cAhatA huuN| ...... pitA ke vacana sunakara mahAvIra kA praphulla mukhamaNDala ekadama gambhIra ho gayA / mAnoM ve kisI gaharI samasyA ke sulajhAne meM laga gaye hoM / kucha dera bAda unhoMne kahA -'pitA jI ! yaha mujha * ApakI Ayuke viSayameM do mata haiN| eka matame ApakI Ayu 72 varSakI kahI gaI hai aura dUsare matame 71 varSa 3 mAha 25 dinako kaho gaI hai| donoM matoMkA khulAsA jayadhabalameM kiyA gayA hai| dekhiye sAgarakI hastalikhita prati lipi patra naM06 ora 10
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.6 * cauvIsa tIthakara purANa * se nahIM hogaa| bhalA, jisa jaMjAla se Apa bacanA cAhate haiM usI jaMjAla meM Apa mujhe kyoMkara phaMsAnA cAhate haiM ? oha ! merI Ayu sirpha bahattara varSa kI hai jisameM Aja tIsa varSa vyatIta ho cake / aba itane se avaziSTa jIvana meM mujhe bahuta kucha kArya karanA vAkI hai / dekhiye pitAjI ! ye loga dharmake nAma para Apasa meM kisa taraha jhagar3ate haiN| sabhI eka dUsare ko apanI ora khIMcanA cAhate haiM / para khoja karane para ye saba haiM poce / dharmAcArya prapaJca phailAkara dharma kI dUkAna sajAte haiM jinameM bhole prANI ThagAye jAte haiM / maiM ina patha bhrAnta puruSoM ko sukha kA saccA rAstA batalAUMgA / kyA burA hai merA vicAra?'...... siddhArtha ne bIca meM hI Toka kara kahA - para ye to ghara meM rahate hue bhI ho sa kate haiM, kucha Age bar3hakara mahAvIra ne uttara diyA 'nahIM maharAja ! yaha Apa kA sirpha vyartha moha hai, thor3I derake liye Apa yaha bhUla jAiye ki mahAvIra merA beTA hai phira dekhiye ApakI yaha vicAra dhArA parivartita ho jAtI hai yA nahIM ? ghasa, pitAjI ! mujhe AjJA dIjiye jisase maiM jaGgala ke prazAnta vAyu maNDala meM rahakara Atma jyoti ko prApta karUM aura jagat kA kalyANa karUM / kucha prArambha kiyA aura kucha huA' socate hue siddhArtha mahArAja viSaNNa vadana ho cupa raha gye| jaba pitA putrakA Upara likhA huA sambAda trizalA rAnIke kAnoM meM par3A | taba vaha putra mohase vyAkula ho uThI-usake pAMvake nocekI jamIna khisakane sI lgii| AMkhoMke sAmane a~dherA chA gyaa| vaha mUJchita huA hI cAhatI thI ki buddhimAn varddhamAna kumArane caturAI bhare zabdoMmeM unake sAmane | apanA samasta kartavya prakaTa kara diyA-apane Adarza aura pavitra vicAra . usake sAmane rakha diye / evaM saMsArakI dUSita paristhitise use paricita karA diyaa| taba usane DabaDapAtI huI AMkhoMse bhagavAn mahAvIrakI ora dekhaa| usa samaya use unake ceharepara paropakArakI divya jhalaka dikhAI dii| unakI lAlamA zUnya sarala mukhAkRtine unake samasta vyAmohako dUra kara diyaa| mahAvIrako dekhakara usane apane Apako bahuta kucha dhanyavAda diyA aura kucha derataka animeSa dRSTise unakI ora dekhatI rhii| phira kucha dera
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakkara purANa * 257 bAda usane spaSTa svarameM kahA / "ai deva ! jAo, khuzIse jAo, apanI sevAse saMsArakA kalyANa karo, aba maiM Apako pahicAna sakI, Apa manuSya nahIM-deva haiM / maiM Apake janmase dhanya huI / aba na Apa mere putra haiM aura na maiM ApakI maaN| kintu Apa eka ArAdhya deva haiM aura maiM hUM ApakI eka kSudra sevikA / merA putra moha bilakula dUra ho gayA hai| ___mAtAke ukta vacanoMse mahAvIra svAmIke viruddha hRdayako aura bhI adhika Alamba mila gyaa| unhoMne sthira citta hokara saMsArakI paristhitikA vicAra kiyA aura banameM jAkara dIkSA lenekA dRr3ha nizcaya kara liyA usI samaya pItAmbara pahine hue laukAntika devoMne Akara unakI stuti kI aura dIkSA dhAraNa karaneke vicAroMkA samarthana kiyaa| apanA kArya pUrAkara laukAntika deva apane sthAnoMpara vApisa cale gye| unake jAte hI asaMkhya deva rAzi jaya jaya ghoSaNA karatI huI AkAza mArgase kuNDanapura aaii| vahAM unhoMne bhagavAna mahAvIrakA dIkSAbhiSeka kiyA tathA aneka sundara-sundara AbhUSaNa pahinAye / bhagavAn bhI deva nirmita candraprabhA pAlakIpara savAra hokara SaNDavanameM gaye aura vahAM agahana vadI dazamIke dina hasta nakSatra meM saMdhyAke sakaya 'OM namaH siddhebhyaH' kahakara vastrAbhUSaNa utArakara pheMka diye| paMcamuSTiyoMse keza ukhAr3a ddaale| isa taraha vAhya aura Abhyantara parigrahakA tyAgakara AtmadhyAnameM lIna ho gaye / vizuddhike bar3hanese unheM usI samaya manaH paryaya jJAna prApta ho gyaa| dIkSA kalyANakakA utptava samAsakara deva loga apane-apane sthAnoMpara cale gye| pAraNAke dina bhagavAn mahAvIrane AhArake liye kulagrAma nAmaka nagarImeM praveza kiyaa| vahAM unheM kula bhUpAlane bhakti pUrvaka AhAra diyA / pAtra dAnase prabhAvita hokara devoMne kula bhUpAlake gharapara paJcAzcarya prakaTa kiye| vahAMse lauTakara munirAja mahAvIra vanameM pahuMce aura AtmadhyAnameM lIna hogaye / dIkSA ke bAda unhoMne maunavrata leliyA thaa| isa liye binA kisIse kucha kahe hue hI ve Arya dezoMmeM bihAra karate the| eka dina ve vihAra karate hue bhagavAna mahAvIra ujjayinIke ati muktaka 34
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 * caubIsa tIrthakara purANa * - nAmake zmazAnameM pahuMce aura rAtameM pratimA yoga dhAraNa kara vahIM para virAjamAna hogaye / unheM dekhakara mahAdeva rudrane apanI duSTatAse unake dhairyakI parIkSA karanI cAhI / usane baitAla vidyAke prabhAva se rAtrike saghana adhikAra ko aura bhI saghana banA diyA / aneka bhayAnaka rUpa dhanAkara nAcane lgaa| kaThora zabda, aghAsa aura vikarAla dRSTise DarAne lgaa| tadanantara sarpa, miha, hAthI, agni aura vAyu Adike sAtha bhIloMkI senA panAkara AyA / isa taraha usane apanI vidyAke prabhAva se khUba upasarga kiyA / para bhagavAn mahAvIrakA citta Atma dhyAnase thor3AbhI vicalita nahIM huaa| aneka anupama dhairyako dekara mahAdevane asalI rupamaM prakaTa hokara unakI khUba prazaMsA kI-stutIkI aura kSamA yAcanA kara apane sthAnapara calA gyaa| vaizAlIke rAjA ceTakakI choTI putrI candanA banameM khela rahI thii| use dekha kara koI vidyAdhara kAmavANase pIr3ita ho gyaa| isaliye vaha use uThAkara AzameM lekara ur3a gayA para jyoMhI usa vidyAdharakI dRSTi apanI nijakI strIpara par3I tyoMhI vaha usase Darakara candanAko eka mahATavImeM chor3a aayaa| vahAMpara kimI bhIlane dekhakara use dhanapAnekI icchAse kauzAmbI nagarIke vRSa madatta seThake pAsa bheja diyaa| seThakI strIkA nAma samudrA thaa| vaha bar3I duSTA thI, usane socA --ki kabhI seThajI isa candanAkI rUpa rAzipara nyauchAvara hokara mujhe apamAnita na karane lge| aisA socakara vaha candanAko khUba kaSTa dene lgii| seThAnIke gharapara pratidina candanAko miTTIke bartanameM kAMjIse mirA huA purAne kodokA bhAta hI khAneko milatA thaa| itane parabhI hamezA sAMkala meM baMdhI rahatI thii| ina saba bAtoMse usakA saundarya prAyaH naSTa sA ho gayA thaa| eka dina vihAra karate hue bhagavAna mahAvIra AhAra leneke liye kauzAmbI nagarImeM pahuMce / unakA Agamana sunakara candanAkI icchA huI ki maiM bhagavAn mahAvIrake liye AhAra dUM para usake pAsa rakkhA hI kyA thaa| use jo bhI milatA thA vaha dUsarekI kRpAse aura sar3A huaa| tisapara vaha sAMkalame baMdhI huI thii| candanAko apanI paratantratAkA vicArakara bahuta hI duHkha huaa| para bhava bhakti bhI koI cIja hai| jyoMhI bhagavAna mahAvIra usake dvAraparase nikale
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkarapurANa * 250 tyoMhI usakI sAMkala apane Apa TUTa gaI / usakA zarIra pahaleke samAna sundara ho gyaa| pAsameM rakhA huA miTTIkA bartana sonekA hogayA aura koMdokA bhAta zAlicAvaloMkA bana gyaa| yaha dekhakara umane prasannatAse par3agAha kara bhagavAn mahAvIrake liye AhAra diyaa| devoMne candanAkI bhaktise prasanna hokara usake gharapara ratnoM kI vrssaakii| tabase candanAkA mAhAtmya sava ora phaila gyaa| patA laganepara ceTaka rAjA putrIko livAneke liye AyA para vaha saMsArakI duHkhamaya avasthAse khUba paricita ho gaI thI isaliye usane pitAke sAtha jAnese inakAra kara diyA aura kisI AryikAke pAsa dIkSA le lii| abataka chadmastha avasthAmeM vihAra karate hue bhagavAnke bAraha varSa bIta gaye the| eka dina ve jRmbhikA gAMvake samIpa RjukUlA nadIke kinAre manohara nAmake vanameM sAgona vRkSake nIce patthara kI zilAra virAjamAna the| vahIMpara unheM zukla dhyAnake pratApase ghAtiyA karmokA kSaya hAkara vaizAkha zukla dazamIke dina hasta nakSatrameM zAmake samaya devoMne Akara jJAna kalyANakakA utsava kiyaa| indrakI AjJA pAkara dhanapatikuverane samavazaraNa dharma sabhAkI racanA kii| bhagavAna mahAvIra usake madhyabhAga meM virAjamAna hue| dhIre-dhIre samavasaraNakI bArahoM sabhAeM bhara gii| samavasaraNa bhUmikA saba prabandha deva loga apane hAthameM liye hue the isaliye vahAM kisI prakArakA kolAhala nahIM hotA thaa| sabhI loga satRSNa locanoMse bhagavAnkI ora dekha rahe the aura kAnoMse unake divya upadezakI parIkSA kara rahe the| para bhagavAna mahAvIra cupacApa siMhAsanapara antarIkSa virAjamAna the unake mukhase eka bhI zabda nahIM nikalatA thaa| kevala jJAna hone para bhI chayAsaTha 66 dinataka unakI divyadhvani nahIM khirI / jaba indrane avadhi jJAnase isakA kAraNa jAnanA cAhA taba use mAlUma huA ki abhI sabhAbhUmimeM koI gaNadhara nahIM hai aura binA gaNadharake tIrthaMkarakI vANI nahIM khirtii| indrane avadhi jJAnase yaha bhI jAna liyA ki gautama grAmameM jo indrabhUti nAmakA brAhmaNa hai vahI inakA prathama gaNadhara hogaa| aisA jAnakara indra, indrabhUtiko lAne ke lie gautama grAmako gyaa| indramati veda vedAMgoMko jAnane vAlA prakANDa vidvAna thaa| use apanI vidyAkA bhArI abhimAna thaa| usake pAMcasau ziSya the| jaba indra usake pAsa pahuMcA - -
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 * cauvIsa tIrthakara purANa * - - - - - taba vaha apane ziSyoMko veda vedAMgoMkA pATha par3hArahA thA / indra bhI eka ziSya ke rUpameM usake pAsa pahuMcA aura namaskAra kara jijJAsubhAvase baiTha gayA / indra. bhUtine naye ziSyakI ora gambhIra dRSTise dekhakara kahA ki tuma kahAMse Aye ho? kisake ziSya ho? usake vacana sunakara ziSya vepadhArI indrane kahA ki maiM sarvajJa bhagavAna mahAvIrakA ziSya hai| indrabhUtina mahAvIrake sAtha sarvajJa aura bhagavAna vizeSaNa sunakara tir3akate hue kahA-'o sarvajJake ziSya ! tumhAre guru yadi sarvajJa haiM to abhItaka kahAM chipe rhe| kyA mujhase zAstrArtha kiye vinAhI ve sarvajJa kahalAne lage haiM',indrane kucha bhauMha Ter3hI karate hue kahA-to kyA Apa unase zAstrArtha karane ke liye samartha haiM / indrabhUtine kahA hAM avazya / taya indrane kahA / acchA, pahale unake ziSya mujhase hI zAstrArtha kara dekhiye-phira unase kriyegaa| maiM pUchatA hUM ...... traikAlyaM dravyaSaTakaM nava pada shit......aadi| kahiye mahArAja ! isa zlokakA kyA artha hai ? jaba indrabhUtiko 'dravyapadka' 'navapada sahitaM' lezyA Adi zabdoMkA artha pratibhAsita nahIM huA taba vaha kar3aka kara gholA-cala tujhase kyA zAstrArtha karU, tere guruse hI zAsrArtha kruuNgaa| aisA kahakara maya pAMca sau ziSyoMke sAtha bhagavAna mahAvIrake pAsa Aneke liye khar3A ho gyaa| indra bhI haMsatA huA Age hokara mArga batalAne lagA / jyoM hI indrabhUti samavasaraNake pAsa AyA aura usakI dRSTi mAna stambhapara par3I tyoM hI usakA samasta abhimAna dUra ho gyaa| vaha vinIta bhAvase samavasaraNake bhItara gyaa| vahAM bhagavAnke divya aizvaryako dekhakara unake sAmane usane apane Apako bahuta hI halkA anubhava kiyaa| jaba indrabhUti bhagavAnako namaskArakara manuSyoMke koThemeM baiTha gayA taba indrane usase kahA-aba Apa jo pUchanA cAhate hoM vaha pUchiye / java indrabhUtine bhagavAnse jIvakA svarUpa pUchA taba unhoMne saptabhaGgoM meM jIva tatvakA vizada vyAkhyAna kiyaa| unake divya upadezase gadgad hRdaya hokara indrabhUtine kahA-'bhagavan ! isa dAsako bhI apane caraNoM meM sthAna diijiye| aisA kahakara usane vahIMpara jina dIkSA dhAraNa kara lii| usake pAMca sau ziSyoMne bhI jainadharma
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthakara purANa* 261 svIkArakara yathA zakti vrata vidhAna grahaNa kiye| dIkSA lene ke kucha samaya bAda hI indrabhUtiko sAta RddhiyAM aura manAparyaya jJAna prApta ho gayA thaa| yahI bhagavAn varddhamAnakA prathama gaNadhara huA thaa| gotama gAMvameM rahaneke kAraNa indrabhUtikA hI dUsarA nAma gotama thaa| bhagavAna arddhamAgadhI bhASAmeM padArthoM kA upadeza karate the aura gautama indrabhUti gaNadhara use graMtha rUpase --aGga pUrva rUpase saMkalita karate jAte the| kAlakramase bhagavAna mahAvIrake gautamake sivAya vAyubhUti, agnibhUti, sudharma, maurya, maundraya, putra, maitreya, akampana, andhavela aura prabhAsa ye daza gaNadhara aura the| inake sivAya inake samavasaraNameM tIna sau gyAraha dvAdazAGgake vettA the, nau hajAra nau sau zikSaka the teraha sau avadhi jJAnI the, sAta sau kevala jJAnI the, nau sau vikriyA Rddhike dhAraka the, pAMca sau manaH paryaya jJAnI the aura cAra mau vAdI the| isa taraha saba milAkara caudaha hajAra munirAja the / candanA Adi chattIsa hajAra ArthikAeM thIM, eka lAkha zrAvaka the, tIna lAkha zrAvikAeM thI. asaMkhyAta devadeviyAM aura saMkhyAta tithaMca the| ina sabase veSThita hokara unhoMne naya pramANa aura nikSepoMse vastukA svarUpa btlaayaa| isake anantara kaI sthAnoM meM vihAra kara dharmAmRtakI varSA kii| inhIMke samayameM kapilavastuke rAjA zuddhodhanake gautama buddha nAmakA putra thA jo apane vizAla aizvaryako chor3akara sAdhu bana gayA thaa| sAdhu gautama buddhane apanI tapasthAse mahAtmA pada prApta kiyA thaa| mahAtmA buddha jagaha-jagaha ghamakara bauddhadharmakA pracAra kiyA karate the| buddhake anuyAyI bauddha aura mahAvIrake anuyAyI jaina kahalAte the| yadyapi usa samaya jaina aura bauddha ye donoM sampradAya vaidika vidhAna bali hiMsA AdikA virodha karanemeM pUrI-pUrI zakti lagAte the tathApi una donoMmeM bahuta matabheda thaa| bauddha aura jainiyoMkI dArzanika tathA AcAra viSayaka mAnyatAoMmeM bahuta antara thA jo kucha bhI ho para yaha nisandeha kahA jA sakatA hai ki ve donoM usa samayake mahApuruSa the, donoM kA vyaktitva khuba bar3hA car3hA thaa| jabataka mahAvIrakI chamastha avasthA rahI tabataka prAyaH vuddhake upadezoMkA adhika pracAra rhaa| para jaba bhagavAn mahA. -
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjya dekara svayaMprabha jinendrake pAsa dIkSita ho gyaa| unake samIpameM rahakara usane kaThina kaThina tapasyAoMse Atma zuddhi kI aura nirantara zAstroMkA adhyayana karate karate gyAraha aGga takakA jJAna prApta kara liyaa| munirAja vimala vAhana yahI socA karate the ki ina dukhI prANiyoMkA saMsAra sAgarase kaise uddhAra ho sakegA ? yadi maiM inake hita sAdhanameM kRtakArya ho sakA to apaneko dhanya samajhUgA / isI samaya unhoMne darzana vizuddhi Adi solaha bhAvanAoMkA cintavana kiyA jisase unheM tIrthaMkara nAmaka puNya prakRtikA bandha ho gayA antameM samAdhi pUrvaka zarIra tyAgakara pahale graiveyakake sudarzana nAmaka vimAnameM ahamindra hue| vahAM unakI Ayu teIsa sAgara pramANa thI, zarIrakI UMcAI sATha aMgula thI, aura raMga dhavala thaa| ve vahAM teIsa pakSameM zvAMsa lete the aura teIsa hajAra varSa bAda mAnasika AhAra karate the| ve strI saMsargase sadA rahita the| unake janmase hI avadhi jJAna thA, aura zarIrameM aneka tarahakI RddhiyAM thiiN| isa taraha ve vahAM Anandase samaya bitAne lge| yahI ahamindra Age calakara bhagavAna zaMbhavanAtha hoNge| DO vartamAna paricaya jambU dvIpake bharata kSetrameM eka zrAvastI nAmakI nagarI hai| usa nagarIkI racanA bahuta hI manohara thI, vahAM gaganacumbI bhagavAna hue the, jinapara aneka raGgoMkI patAkAeM phaharA rahI thiiN| jagaha jagahapara aneka sundara vApikAeM thiiN| una vApikAoMke taToMpara marAla bAla krIDA kiyA karate the / usake cAroM ora agAdha jalase bharI huI parikhA thI aura usake bAda UMcI zikharoMse meghoMko chUne vAlA prAkAra koTa thaa| jisa samayakI yaha kathA hai usa samaya vahA~ dRr3harAjya nAmake rAjA rAjya karate the| ve atyanta pratApI, dharmAtmA, saumya aura sAdhu svabhAva vAle vyakti the| unakA janma ikSvAku vaMza aura kAzyapa gotrameM huA thaa| unakI mahArANIkA nAma suSeNA thaa| usa samaya vahAM mahArAnI suSeNAke samAna sundarI strI dUsarI nahIM thii| vaha apane rUpase devAGganAoMko - -
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 16 - cAritra mohanIyake bandhana DhIle ho gaye the jisase ve saMsArake viSaya bhogoMse sahasA virakta ho gye| ve socane lage ki 'saMsArakI sabhI vastueM isa megha khaNDakI nAI kSaNabhaGgara haiM, eka dina merA yaha divya zarIra bhI naSTa ho jAyegA maiM jisa strI putroMke mohameM ulajhA huA Atma hitakI ora pravRtta nahIM kara rahA hU~ ve eka bhI mere sAtha na jaaveNge| isa taraha bhagavAna zaMbhavanAtha udAsIna hokara vastukA svarUpa vicAra hI rahe the ki itanemeM laukAntika devoMne Akara unake vicAroMkA khupa samarthana kiyaa| bAraha bhAvanAoMke dvArA unakI vairAgya dhArAko khUba bar3hA diyA / apanA kArya mamApta kara laukAntika deva brahma loko vApisa cale gye| idhara bhagavAna jina putrako rAjya dekara banameM jAne ke liye taiyAra ho gye| deva aura devendroMne Akara inake tapaH kalyANakakA utsava mnaayaa| tadanannara ve siddhArtha nAmakI pAlakopara savAra hokara zrAvastI ke samIpavartI sahetuka banameM gaye / vahA~ unhoMne mAtA pitA Adi iSTa janoMse sammati lekara mArgazIrSa zuklA paurNamAsIke dina zAla vRkSake nIce eka hajAra rAjAoM ke sAtha jina dIkSA le lI, vastrAbhUSaNa utAra pheMka diye, paJca muSThiyoMse keza ukhAr3a DAle aura upavAsakI pratijJA le pUrvakI ora muMhakara dhyAna dhAraNa kara liyaa| usa samayakA dRzya bar3A hI prabhAvaka thA / dekhane vAle pratyeka prANoke hRdayapara vairAgyakI gaharI chApa lagatI jAtI thii| unheM jo dIkSAke samaya hI manaH paryaya gyAna ho gayA thA vahI unakI Atma vizuddhi ko pratyakSa karAneke liye prabala pramANa thaa| dUsare dina unhoMne AhArake liye zrAvastI nagarImeM praveza kiyaa| unheM dekhate ho rAjA surendra dattane par3agAha kara vidhi pUrvaka AhAra diyaa| AhAra dAnase prabhAvita hokara devoMne surendradattake ghara paMcAzcarya prakaTa kiye the| bhagavAna zabhavanAtha AhAra lekara IryA samitise vihAra karate hue punaH banako vApisa cale gaye aura jaba taka chadamastha rahe taba taka mauna dhAraNa kara tapasyA karate rahe / yadyapi ve maunI hokara hI usa samaya saba jagaha vihAra karate the tathApi unakI saumya mUrtike dekhane mAtrase hI aneka bhavya jIva prativuddha ho jAte the| isa taraha caudaha varSa taka tapasyA karaneke bAda unheM kArtika kRSNa - /
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ m - 330 REPORTER caturdazIke dina mRga-zira nakSatrake udayameM saMdhyAke samaya kevala jJAna prApta ho gayA thA bhavanavAsI, vyantara, hotiSI aura kalpavAsI ina cAroM prakArake devoMne Akara unake jJAna kalyANakA utsava kiyaa| indrakI AjJAse kuverane samavasaraNakI racanA kii| jisake madhyameM deva siMhAsana para antarIkSa virAjamAna hokara unhoMne apanI sulalita divya bhApAmeM sabako dharmopadeza diyA vastukA vAstavika rUpa mamajhAyA, saMsArakA svarUpa batalAyA, cAroM gatiyoMke duHkha prakaTa kiye aura unase chuTakArA pAne ke upAya batalAe / unake upadezase prabhAvita hokara asaMkhya nara nAriyoMne vrata-anuSThAna dhAraNa kiye the / krama kramase unhoMne samasta AryakSetromeM bihAra kara sArva dharma-jaina dharma kA pracAra kiyA thaa| ___unake samavasaraNameM cAruSeNa Adi eka sau pAMca gaNadhara the, dohajAra eka sau pacAsa dvAdazAMgake vettA the eka lAkha untIsa hajAra tIna sau zikSaka the| nau hajAra chaha sau avadhi jJAnI the, pandraha hajAra kevalI the, bAraha hajAra eka sau pacAsa manaH paryaya jJAnI the, unnIsa hajAra ATha sau vikriyA Rddhi ke dhArI the aura bAraha hajAra bAdo the jinase bharA huA samavasaraNa bahuta hI bhalA mAlUya hotA thA / dharmAyA Adi tIna lAkha vIsa hajAra AryikAeM thIM, tIna lAkha zrAvaka, pAMca lAkha zrAvikAeM, asaMkhya deva deviyAM aura saMkhyAta tiryazca unake sasavasaraNakI zobhA bar3hAtI thIM / bhagavAn zaMbhavanAtha apane divya upadezase ina samasta prANiyoMko hitakA mArga batalAte the| / antameM jaba AyukA eka mahonA bAkI raha gayA taba ve bihAra banda kara sammeda zailakI kisI zikhara para jA virAjamAna hue aura hajAra manuSyoMke sAtha pratimA yoga dhAraNa kara Atma dhyAnameM lIna ho gaye / antameM zukla dhyAnake pratApase bAkI bace hue cAra aghAtiyA karmokA nAza kara caitra zuklA SaSThIke dina sAyaMkAla ke samaya mRgazira nakSatrake udayameM siddhi sadana-mokSa ko prApta hue devoMne Akara unakA nirvANa mahotsava mnaayaa|
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * sam - READERS bhagavAna abhinandananAtha guNAbhinandA dami nandano bhavAna dayAva* zAnti sakhI mazizriyata / samAdhi tantrastadupopapattaye dvayena nairgranthya guNena cAyujata // - svAmi samantabhadra "jinendra ! samyagdarzana Adi guNoMkA abhinandana karanese 'abhinandana kahalAne vAle Apane zAnti-satrIse yukta dayA rUpI strIkA Azraya kiyA thA aura phira usakI satkRtike liye dhyAnaikamAna hote hue Apa dvividha antaraGga vahiraMga rUpa niSparigrahatAse yukta hue the|' [ 1] pUrvabhava paricaya jambU dvIpake pUrva videha kSetrameM sItA nadIke dakSiNa taTapara eka maMgalAvatI nAmakA deza hai / usameM ratnasaMcaya nAmakA eka mahA manohara nagara hai| unameM kisI samaya mahAvala nAmakA rAjA rAjya karatA thA / vaha bahuta hI sampatti zAlI thA / usake rAjyameM saba prajA sukhI thI, cAroM vargoM ke manuSya apane apane kartavyoM kA pAlana karate the| mahAvala daraasalameM mahAbala hI thaa| usane apane bAhuvalase samasta virodhI rAjAoMke dAMta khaTTe kara diye the| vaha sandhi vigraha, yAna, saMsthAna, Asana aura dvaidhIbhAva ina chaha guNoMse vibhUSita thaa| usake sAma, dAma, daNDa aura bheda ye cAra upAya kabhI niSphala nahIM hote the| vaha utsAha, mantra aura prabhAva ina tIna zaktiyoMse yukta thA, jisase vaha haraeka siddhiyoMkA pAtra banA huA thA / kahanekA matalaba yaha hai ki usa samaya vahAM rAjA mahAvalakI barAbarI karane vAlA koI dUsarA rAjA nahIM thaa| apanI kAntise devAMganAoMko bhI parAjita karane vAlI aneka nara deviyoMke sAtha taraha tarahake sukha bhogate hue mahAbalakA bahutasA samaya vyatIta ho gyaa|
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 * covIsa tIrthakara purANa * mami % 3D MLAAMAMADIRame eka dina kAraNa pAkara usakA citta viSaya vAsanAoMse haTa gayA jisase vaha apane dhanapAla nAmaka putrako rAjya dekara vimala vAhana guruke pAsa dokSita ho gyaa| aba munirAja mahAvalake pAsa raJca mAtra bhI parigraha nahIM rahA thaa| ve zaradI, garmI, varSA, kSudhA, tRpA Adike duHkha samatA bhAvoMse sahane lge| saMsAra aura zarIrake svarUpA vicAra kara nirantara savega aura vairAgya guNakI vRddhi karane lage / AcArya vimala vAhanake pAsa rahakara unhoMne gyAraha aGgoM kA adhyayana kiyA tathA darzana vizuddhi Adi solaha bhAvanAoMkA vizuddha hRdayase cintavana kiyA jisase unheM tIrthakara nAmaka mahApurAya prakRtikA bandha ho gyaa| Ayuke antameM ve samAdhi pUrvaka zarIra chor3akara vijaya nAmake pahale anuttarameM mahA RddhidhArI ahamindra hue| vahA~ unakI taMtIsa sAgara pramANa Ayu thI, eka hAtha barAvara sapheda zarIra thA, ve tetIsa hajAra varSa bAda mAnasika AhAra lete aura tetIsa pakSameM eka bAra zvAsocchAsa lete the| vahAM ve icchA mAtrase prApta huI uttama dravyoMse jinendra devakI arcA karate aura svecchA se mile hue devoke sAtha tatva carcA karake mana bahalAte the| yahI ahamindra Age cala kara bhagavAna abhinandananAtha hoNge| - vartamAna paricaya jambU dvIpake bharatakSetrameM ayodhyA nAmakI nagarI hai jo vizvavandhu tIrthakaroMke janmase mahApavitra hai| jisa samayakI yaha vArtA hai usa samaya vahA~ svayambara rAjA rAjya karate haiM unakI mahArAnIkA nAma siddhArthI thaa| svayaMbara mahArAja vIra lakSamIke svayaMvara pati the| ve bahuta hI vidvAna aura parAkramI rAjA the| kaThinase kaThina kAyauMko ve apanI buddhi balase anAyAsa hI kara DAlate the, jisase dekhane vAloMko dAMtoM tale aMgulI dabAnI par3atI thii| rAja dampati taraha tarahake sukha bhogate hue dina bitAte the| apara jisa ahamindrakA kathana kara Aye haiM usakI Ayu jaya vijaya vimAnameM chaha mAhakI vAkI raha gaI tabase rAjA svayaMvarake gharake A~ganameM -
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * 7 DESC- bhI tiraskRta karatI thI taba nara deviyoMkI bAta ho kyA thI? donoM dampati sukha pUrvaka apanA samaya bitAte the unheM kisI prakArakI cintA nahIM thii| Upara jisa ahamindrakA kathana kara Aye haiM usakI vahAMko Ayu jaba sirpha chaha mAhakI bAko raha gaI tabase rAjA dRr3ha rAjAke gharapara pratidina asaMkhya ratnoMkI varSA hone lgii| ratna varSAke sivAya aura bhI aneka zubha zakuna prakaTa hone lage the jisase rAja dampati Anandase phUle na samAte the / eka dina rAtri ke pichale paharameM mahArAnI suSeNAne sote samaya airAvata hAthIko Adi lekara solaha svapna dekhe aura svapna dekhaneke bAda muMhameM praveza karate hue eka gandha sindura-matta hAthoko dekhA / saberA hote hI usane pati devase usakA phala pUchA rAjA dRr3ha rAjyane avadhi gyAnase vicArakara kahA ki Aja tumhAre garbha meM tIrthakara putrane avatAra liyA hai / pRthivo talameM tIrthakarakA jaisA puNya kisIkA nahIM hotA hai / dekho na ? vaha tumhAre garbha meM AyA bhI nahIM thA ki chaha mAha pahalese pratidina asaMkhya ratna rAzi barasa rahI hai| kuverane isa nagarIko kitanA sundara banA diyA hai| yahAMkI pratyeka vastu kitanI mohaka ho gaI hai ki use dekhate jI nahIM aghaataa| yahAM rAjA, rAnIko svapnoMkA phala bataga rahe the vahAM bhAvi putrake puNya pratApase devoMkI acala Asana bhI hila gaye jisameM samasta deva tIrthaMkarakA garbhAvanAra samajhakara utsava manAneke liye zrAvasto Aye aura kama-kramase rAja mandirameM pahuMcakara unhoMne rAjA rAnoko khUba stutiko tathA unheM svargIya vastrAbhUSaNoMse khUba satkRta kiyA / garbhAvatArakA utsava manAkara deva apane apane sthAnoMpara vApisa cale gaye aura kucha deviyoMko jina mAtA, sevAke liye vahIMpara chor3a gaye / deviyoMne garbha zuddhiko Adi lekara aneka tarahase mahArAnI suSeNAkI zuzrusA karanI prArambha kara dI / rAja dampati bhAvi putrake utkarSakA khyAla kara mana hI mana harSita hote the| jisa dina ahamindra ( bhagavAna saMbhavanAthake jIva) ne suSeNAke garbha meM avatAra liyA thA usa dina phAlguna kRSNa aSTamIkA dina thA, mRgazira nakSatrakA udaya thA aura prAcI dizAmeM bAla sUrya kumakuma raGga varaSA rahA thA / deva kumAriyoMkI zuzrUSA aura vinoda bharI vAtAnase jaba rAnIke garbhake dina sukhase vIta gaye unheM garbha AASHAALAaina % 3ER - - -- / D 13
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 * cauvIsa tIrthaGkara pugaNa * - - sambandhI koI kaSTa nahIM huA taba kArtika zuklA paurNamAsIke dina mRgazira nakSatrameM putra ratna utpanna huaa| putra utpanna hote hI AkAzase asaMkhya deva senAeM zrAvastI nagarIke mahArAja dRr3harAjyake ghara aaii| indrane indrANIko bhejakara prasUti gRhase jina cAlakako mNgvaayaa| putra ratnakI svAbhAvika sundaratA dekhakara indra Anandase phUlA na samAtA thaa| AI huI deva senAoMne pahaleke do tIrthakaroMkI taraha meru parvatapara le jAkara inakA bhI janmAbhiSeka kiyaa| aura vahAMse vApisa Akara putrako mAtA pitAke liye sauMpa diyaa| bAlakako dekhane mAnase hI zam arthAta sukha zAnti prApta hotI thI isaliye indrane usakA zaMbhavanAtha nAma rakkhA thaa| zaMbhavanAtha apane divya guNoMse saMsArameM bhagavAna kahalAne lge| deva aura devendra janma samayake samasta utsava manAkara apane apane sthAnoMpara cale gye| ___ bhagavAna zaMbhavanAtha doyajakI candramAko taraha dhIre-dhIre bar3hane lge| ve apanI bAlasulabha anargala lIlAoMse mAnA, pitA, bandhu, bAndhayoM ko hamezA harSita kiyA karate the| unake zarIrakA raMga suvarNake samAna polA thaa| bhaga. vAna ajitanAthase tIsa karor3a varSa bAda unakA janma huA thaa| isa antarAlake samaya dharmake viSayameM jo kucha zithilatA A gaI thI vaha inake utpanna hote hI dhIre-dhIre vinaSTa ho gii| ___inakI pUrNa Ayu mATha lAkha pUrvako thI aura zarIrakI UMcAI cAra sau dhanuSa pramANa tho / janmase pandraha lAkha pUrva bIna jAnepara inheM rAjya vibhUti prApta huI thii| inhoMne rAjya pAkara aneka mAmayika sudhAra kiye the / samayakI pragati dekhate hue Apane rAjanItiko pahalese bahuta kucha parivartita aura paravardhita kiyA thaa| pinA dRr3harAjyane yogya kulIna kanyAoMke sAtha inakA vivAha kiyA thA isaliye ve anurUpa bhAryA oMke sAtha saMsArika sukha bhogate hue cavAlosa lAkha pUrva aura cAra pUrvAGkataka rAjya karate rhe| - eka dina mahalakI chatapara baiThe hue prakRtikI sundara zobhA dekha rahe the ki unakI dRSTi eka sapheda meghapara pdd'ii| kSaNa ekameM havAke vegase vaha megha vilIna ho gayA kahIMkA kahIM calA gyaa| usI samaya bhagavAna zaMbhavanAthake
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 103 n P aram pratidina ratnoMkI varSA hone lgii| sAthameM aura bhI aneka zubha zakuna prakaTa hue jinheM dekhakara bhAvI zubhakI pratIkSA karate hue rAja dampatI bahuta hI harSita hote the| isake anantara mahArAnI siddhArthAne vaizAkha zukla paSTIke dina punarvasu nAmaka nakSatrameM rAtrike pichale paharameM sura kujara Adi solaha svapna dekhe aura antameM apane mukhameM eka zveta varNa vAle hAthIko praveza karate hue dekhaa| savere khayambara mahArAjane unakA phala kahA, priye| Aja tumhAre garbhameM svargase caya kara kisI puNyAtmAne avatAra liyA hai-nau mAha bAda tumhAre tIrthaMkara putra hogaa| jisake bala, vidyA, vaibhava, Adike sAmane deva devendra apanA mAthA dhuneNge| patike muhale bhAvI putrakA mAhAtmya sunakara siddhArthake harSakA pArAvAra nahIM rhaa| usa samaya usane apane Apako samasta striyoMmeM sArabhUta samajhA thaa| garbha meM sthita tIrthakara vAlakake puNya pratApase deva kumAriyAM A Akara mahArANIkI zuzrUA karane lagI aura caturNikAyake devoM ne Akara svargIya vastrA bhUSaNoMse khUba satkAra kiyA, khUba utsava manAyA, gvaya bhakti pradarzita kii| dhIre dhore jaba gabhake dina pUrNa ho gaye taba rAnI siddhArthAne mAgha zuklA dvAdazIke dina Aditya yoga aura punarvasu nakSatrameM uttama putra utpanna kiyA / devo ne meru parvata para le jAkara ramaNIya salilase unakA abhiSeka kiyaa| indrANone taraha tarahake AbhUSaNa pahi naaye| phira meru parvatase vApisa Akara ayodhyApurIne aneka utsava manAye / rAjAne yAcakoM ke liye mana cAhA dAna diyaa| indrane rAja-bandhuo ko salAha se bAlakakA abhinandana nAma rakkhA / bAlaka abhinandana apanI bAla ceSTAoM se sabake manako Anandita karatA thA isaliye usakA abhinandana nAma sArthaka hI thA / janma kalyANakA mahotsava manAkara indra vagairaha apane apane sthAnoM para vApisa cale gaye / para indrakI AjAsa bahutase deva bAla abhinandana kumArake mano vinodake liye vahIM para raha gaye / zaMbhavanAthake bAda daza lAkha karor3a sAgara bIta cukane para bhagavAn abhinandana nAtha hue the| unakI Ayu pacAsa lAkha parva kI thI, zarIrakI UMcAI tIna sau pacAsa dhanuSa kI thI aura raMga suvarNakI taraha pIlA thA, unake zarIrameM sUryake samAna tez2a nikalatA ma EMEDIENIDHIARRHoothennaronment -
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 * caubIsa tIrthakara purANa * Namama thaa| ve mUrtidhArI puNyake samAna mAlUma hote the| jaba inakI Ayuke sAr3he bAraha lAkha varSavIta gaye taba mahArAja syayaMvarane inheM || rAjya dekara dIkSA dhAraNa kara lI / abhinandana svamIne bhI rAjyasiMhAsana para virAjamAna hokara sAr3he chattIsa lAkha pUrva aura ATha pUrvIMga taka rAjya kiyaa| eka dina makAnakI chata para baiThakara AkAzako zobhA dekha rahe the / dekhate dekhate unakI dRSTi eka bAdaloM ke samUha para pdd'ii| usa samaya vaha bAdaloMkI samUha AkAzake madhya bhAgameM sthita thaa| usakA AkAra kisI manohara nagarake samAna thaa| bhagavAna animepa dRSTise usake saundaryako dekha rahe the| para itanameM vAyake pravala vegase vaha bAdaloM kA samUha naSTa ho gayA-. kahIMkA kahIM calA gyaa| basa, isI ghaTanAse unheM AtmajJAna prATa ho gayA, jisase unhoMne rAjyakAryase moha chor3akara dIkSA lenekA dRr3ha vicAra kara liyaa| usI samaya laukAnnika devoM ne bhI Akara unake vicAroM kA samarthana kiyA, cAroM nikAya ke devoM ne Akara dIkSAkalyANakakA utsava kiyaa| abhinandana svAmI rAjyakA bhAra putra ke liye sauMpakara deva nirmita ha ta citrA' pAlako para savAra hue / deva usa pAlakIko uThAkara upra nAmaka udyAna meM le gye| vahAM unhoMne mAgha zuklA dvAdazIke dina punarvasu nakSatrake udayameM zAmake samaya jagadvandya siddha parameSThIko namaskAra kara dIkSA dhAraNa kara lI-cAhya-Abhyantara parigrahako chor3a diye aura keza ukhAr3a kara pheMka diye| unake sAthameM aura bhI hajAra rAjAoM ne dIkSA dhAraNa kI thii| una sabase ghire hue bhagavAna abhinandana bahuta ho zobhAyamAna hote the| unho ne dIkSA lete samaya velA arthAt do dinakA upavAsa dhAraNa kiyA thaa| jaba tIsarA dina AyA taba ve madhyAhnase kucha samaya pahale AhAra leneke liye ayodhyApurImeM gye| usa samaya ve AgekI cAra hAtha jamIna dekhakara calate the, kisIse kucha nahIM kahate, unakI AkRti saumya thI, 'darzanIya thii| ve usa samaya aise mAlUma hote the mAnoM 'cacAla citraM kilakAJcanAdri'- meru parvata hI cala rahA ho / mahArAja indradattane par3agAha kara unheM vidhipUrvaka bhojana diye jisase unake ghara devoM ne paMcAzcarya prakaTa kiye| vahAMse lauTa kara DEDICATED mammma -
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * 105 - - abhinandana svAmI banameM jA virAje aura kaThina tapasyA karane lge| isa taraha aThAraha varSa taka chadmastha avasthAmeM rahakara vihAra kiyaa| ___eka dina velA upavAsa dhAraNa kara ve zAla vRkSake nIce virAjamAna the / usI samaya unhoMne zukla dhyAnake avalambanase kSapaka zreNI mAMDha krama kamase Age par3hakara dazaveM guNa sthAnake antameM mohanIya karmakA sarvathA kSaya kara diyA phira bar3hatI huI vizuddhise bArahaveM guNa sthAna meM phuNce| vahAM antamuhurta Thahara kara zukla dhyAnake pratApase avaziSTa tIna ghAtiyA karmokA nAza aura kiyA jisase unheM pauSa zukla caturdazIke zAmake samaya punarvasu nakSatra meM ananta catuSTaya, ananta jJAna, darza, sukha, aura vIrya prApta ho gaye / usa samaya saba indroMne Akara unakI pUjA ko jJAna kalyANakA utsava kiyaa| dhanapatine samavasaraNakI racanA kI jisake madhyameM siMhAsana para adhara virAjamAna hokara pUrNa jJAnI bhagavAn abhinandananAthane divya dhvanike dvArA sabako hitakA upadeza diyaa| jIva, ajIva, Asrava, dhandha saMvara, nirjarA, aura mokSa ina sAta tatvoMkA vizada vyAkhyAna kiyaa| saMsArake duHkhoMkA varNana kara usase chUTaneke upAya batalAye / unake upadezase prabhAvita hokara aneka prANI dharma meM dIkSita ho gaye the| ve jo kucha kahate the vaha vizuddha hRdayase kahate the isaliye logoMke hRdayoM para usakA acchA asara par3atA thaa| AryakSetra meM jagaha jagaha ghUma kara unhoMne sArva-dharmakA pracAra kiyA aura saMsAra sindhumeM par3e hue prANiyoMko hastAvalambana diyaa| unake samavasaraNameM vajanAbhiko Adi lekara 103 eka sau tIna gaNadhara the, do hajAra pAMca sau dvAdazAMgake pAThI the, do lAkha tIsa hajAra pacAsa zikSaka the, nau hajAra ATha sau avRdhi jJAnI the, solaha hajAra kevala jJAnI the, gyAraha hajAra chaha sau manAparyaya jJAnake dhAraka the, unnIsa hajAra vikiyA Rddhike dhAraNa karane vAle the, aura gyAraha hajAra vAda-vivAda karane vAle the, isa taraha saba milAkara tIna lAkha munirAja the| inake sivAya meruSeNAko Adi lekara tIna lAkha tIsa hajAra chaha sau AryikAeM thIM tIna lAkha zrAvaka the, pAMca lAkha zrAvikAeM thI, asaMkhyAta deva deviyAM thIM aura the saMkhyAna niryaJca / - 54
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 * cauthoma nodhakara purANa - - %3 aneka jagaha vihAra karaneke bAda ve Ayuke antima samayameM sammeda zikhA para phuNce| yahAMse pratimA yoga dhAraNa kara acala ho baiTha gaye / usa samaya unakA dira dhvani vagairaha vAya vaibhava lupta ho gayA thaa| ve hara eka tarahake Atma dhyAna meM lIna ho gaye the| dhoraM dhAra unhoMne yogoMkI pravRttiko bhI roka liyA thA jisase unake navona karmAkA Arava bilkula banda ho gayA aura zukla dhyAnake pratApase sattAmeM sthita aghAti catuSka kI pacAsI prakRtiyAM dhIre dhIre naSTa ho gii| jisase ve vaisAkha zukla paThIke dina punarvasu nakSatrameM pAna:kAlake samaya mukti-mandirameM jA padhAre / devoMne Akara unake nirvANa kalyANaka kA mahotsava kiyaa| AcArya guNabhadra likhate haiM ki jo pahale videhakSetrake ranasaMcaya nagaramaM mahAyala nAmake rAjA hue phira vijaya anuttarameM ahamindra hue aura antameM sAketa-pati abhinandana nAmaka rAjA hue ve abhinandana svAmI tuma sabakI rakSA kreN| ort - bhagavAna sumatinAtha ripunRpa yama daNDaH puNDarIkiNyadhIzo haririva ratiSeNI vaijynte'hmindrH| sumati ramita lakSmIstIrthakRdyaHkRtArthaH sakalaguNasamRddhovaH sa siddhiM vidadhyAt / / AcArya guNabhadra "jo zatrurUpa rAjAoMke liye yamarAjake daNDake samAna athavA hari-indra ke samAna puNDarIkiNI nagarIke rAjA ratiSeNa hue, phira vaijayanta vimAnameM ahamida hue ve apAra lakSmIke dhAraka, kRtakRtya, saba guNoMse sampanna bhagavAn sumatinAtha tIrthakara tuma sabakI siddhi kareM-tumhAre manoratha pUrNa kreN| - - -
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthakara purANa * - - [1] pUrvabhava paricaya dUsare dhAtakI khaNDa dvIpameM pUrvameruse pUrvakI ora videha kSetrameM sItAnadI ke uttara taTapara puSkalAvatI nAmaka deza hai / usameM puNDarokiNI nagarI hai jo apanI zobhAse purandarapurI amarAvatIko bhI jItatI hai| kisI samaya usameM ratiSeNa nAmaka rAjA rAjya karate the| mahArAja ratiSaNane apane atulakAya calase jisa taraha bar3e bar3e zatruoMko jIta liyA thA usI taraha anupama manovalase kAma, krodha, lobha, mada, mAtsaryA aura moha ina chaha antaraGga zatruoMko bhI jIta liyA thaa| ve bar3e hI yazasvI the, dayAlu the, dharmAtmA the, aura the sacce nItijJa / aneka tarahake viSaya bhogate hue jaba unakI AyukA bahubhAga vyatIta ho gayA taba unheM eka dina kisI kAraNavaza saMsArase udAsInatA ho gii| jyoMhI unhoMne vivekarUpI netrase apanI ora dekhA tyoM hI unheM apane bIte hue jIvanapara bahuta hI santApa huaa| ve socane lage-'hAya maiMne apanI vizAla Ayu ina viSaya sukhoMke bhogane meM hI vitA dI para viSaya sukha bhoganese kyA sukha milA hai ? isakA koI uttara nahIM hai| maiM Ajataka bhramavaza duHkhake kAraNoMko hI sukhakA kAraNa mAnatA rahatA huuN| oha !' ityAdi vicAra kara ve atiratha putrake liye rAjya de vanameM jAkara kaThina tapasyAeM karane lge| unhoMne arhannana dana guruke pAsa rahakara gyAraha aGgoMkA vidhipUrvaka adhyayana kiyA tathA darzana vizuddhi Adi solaha bhAvanAoMkA zuddha hRdayase cintavana kiyA jisase unheM tIrthakara nAmaka mahApuNya prakRti kA vandha ho gayA / munirAja ratiSeNa Ayuke antameM sanyAsa pUrvaka marakara vaijanta vimAnameM ahamindra hue| vahAM unakI Ayu tenIsa sAgara varSa kI thI zarIra eka hAtha UMcA aura raMga sapheda thaa| ve tetIsa hajAra varSa bAda eka vAra mAnasika AhAra lete aura tetosa pakSameM surabhita zvAsa lete the| ima taraha vahAM jina arcA aura tatvavarcAoMse ahamindra ratiSaNake dina sukhase bItane lge| yahI ahamindra Ageke bhavameM kathAnAyaka bhagavAna mumati hoNge|
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ caubIsa torthaGkara purANa * aba kucha vahA~kA varNana suniye jahAM Age calakara ukta ahamindra janma dhAraNa kareMge / 108 [ 2 ] vartamAna paricaya pAThakagaNa jambUdvIpa bharata kSetrakI jisa ayodhyAse paricita hote A raheM haiM usImeM kisI samaya megharatha nAmake rAjA rAjya karate the unakI mahArAnIkA nAma maMgalA thA / maMgalA sacamuca meM maMgalA hI thI / mahArAja megharathake sarva maMgala maMgalAke hI AdhIna the| Upara jisa ahamindrakA kathana kara Aye haiM usakI vahAMkI Ayu jaba chaha mAhakI bAkI raha gaI thI tabhI se mahArAja megharathake gharapara devoMne ratnoMkI varSA karanI zurU kara dI thI / zrAvaNa zuklA dvitIyAke dina maghA nakSatrameM maMgalA devIne rAtrike pichale bhAgameM airAvata Adi solaha svapna dekhe aura phira muMhameM praveza karatA huA eka hAthI dekhA / saverA hote hI usane prANanAthase svapnoMkA phala pUchA taba unhoMne avadhi jJAnase jAnakara kahA ki 'Aja tumhAre garbha meM tIrthaMkara bAlakane avatAra liyA haisolaha svapna usIkI vibhUtike paricAyaka haiM' patike mukhase svapnoMkA phala sunakara aura bhAvI putrake suvizAla vaibhavakA smaraNa vivAra karake vaha bahuta hI sukhI hotI thI / usI dina devoMne Akara rAjA rAnIkA khUba yaza gAyA, khUba utsava manAye | indrakI AjJAse surakumAriyAM mahAdevo maMgalAkI taraha tarahakI zuzrUSA karatI thIM aura pramodamayI vacanoMse usakA mana bahalAye rahatI thIM / nau mahInA bAda caitra zukla ekAdazIke dina maghA nakSatrameM mahArAnIne putra utpanna kiyA / putra utpanna hote hI tInoM lokoMmeM Ananda chA gayA / sabake hRdaya Anandase ullasita ho uThe, kSaNa eka ke liye nArakI bhI mAra kATa kA duHkha bhUla gaye, bhavanavAsI devoMke bhavanoM meM apane Apa zaMkha baja uThe, vyantaroMke mandiroMmeM bherIkI AvAja gUMjane lagI, jyotiSiyoMke vimAnoM meM siMhanAda huA tathA kalpavAsI devoMke vimAnoM meM ghanTekI AvAja phaila gaI /
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 106 CHHAMRO - - - manuSya lokameM bhI dizAeM nirmala ho gaI, AkAza nirmegha ho gayA, dakSiNa kI zotala aura sugandhita vAyu dhIre dhIre bahane lagI, nadI tAlAvoM Adi kA pAnI svaccha ho gyaa| ___athAntara tIrthakarake puNyase pare hue deva loga cAlaka tIrthaMkarako sumeru parvata para le gye| vahAM unhoMne kSIra sAgarake jalase unakA abhiSeka kiyaa| abhiSekake bAda indrANIne zarIra poMchakara unheM bAlocita uttama uttama AbhUSaNa pahinAye aura indrane stuti kii| phira jaya jaya zabdase samasta AkAza ko vyApta karate hue ayodhyA Aye aura cAlaka ko mAtA pitAke liye sauMpa kara unhoMne bar3e ThATa vATase janmotsava mnaayaa| usI samaya indrane Ananda nAmakA nATaka kiyA thaa| ___ putra kA anupama mahAtmya dekha kara mAtA pitA harSase phUle aMga na samAte the / indrane mahArAja megharathakI sammatise bAlakakA nAma sumati rakkhA / // utsava samApta kara deva loga apane apane ghara cale gye| ___ bAlaka sumati nAtha doyajake candramAkI taraha dhIre dhIre bar3hatA gyaa| vaha cAla-candrajyoM jyoM par3hanA jAtA thA tyoM tyoM apanI kalAoM se mAtA pitAke harSa sAgarako bar3hAtA jAtA thaa| bhagavAn sumatinAtha, abhinandana svAmIke bAda nau lAkha karor3a sAgara bIta jAne para hue the| unakI Ayu galIsa lAkha pUrva kI thI jo uso antarAla meM zAmila hai| zarIra kI UMcAI tIna sau dhanuSa aura kAnti tape tapAye hue svarNakI taraha thii| unakA zarIra bahuta hI sundara thA-unake aGga pratyagAse lAvaNya phUTa phUTa kara nikala rahA thaa| dhIre dhIre java unake kumAra kAlake daza lAkha pUrva vyatIta ho gaye taya mahArAja megharatha unheM rAjya bhAra sauMpa kara dIkSita ho gye| bhagavAn sumatinAthane rAjya pAkara use itanA vyavasthita banAyA thA ki jisase unakA koI bhI zatra nahIM rhaathaa| samasta rAjA loga unakI AjJAoM ko mAlAoMkI taraha mastaka para dhAraNa karate the| unake rAjyameM hiMsA, jhUTha, corI vyabhicAra Adi pApa dekhaneko na milate the| unheM hamezA prajAke hito kA khyAla rahatA thA isaliye ve kabhI aise niyama nahIM banAte the jinase ki
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * prajA dukhI ho / mahArAja megharatha dIkSita honeke pahale hI unakA yogya kulIna kanyAoMke sAtha pANigrahaNa vivAha kara gaye the| sumatinAtha una nara deviyoMke sAtha aneka sukha bhogate hue apanA samaya vnatIta karate the / isa taraha rAjya karate hue jaba unake unnIsa lAkha pUrva aura bAraha pUrvAGga bIta cuke taba kisI dina kAraNa pAkara unakA citta viSaya vAsanAoMse virakta ho gayA jisase unhe saMsArake bhoga virasa aura duHkhaprada mAlUma hone lage / jyoM hI unhoMne apane atIta jIvana para dRSTi DAlI tyoMhI unake zarIrameM romAJca khar3e ho gaye / unhoMne socA "hAya, maine eka mUrkhakI taraha itanI vizAla Ayu partha hI gaMvA dI 'dUsaroMke hitakA mArga batalAU, unakA bhalA karUM' yaha jo maiM bacapana meM socA karatA thA vaha saba isa yovana aura rAjya sukhake pravAha meM pravAhita ho gayA / jaise saikar3oM nadiyoM kA pAna karate hue bhI samudrako tRpti nahIM hotI vaise ina vipaya sukhoM ko bhogate hue bhI prANiyoM ko tRpti nahIM hotI / ye viSayAbhilASAeM manuSyako svArthakI ora - Atma hinakI ora kadama nahIM bar3hAne detIM / isaliye aba maiM ina viSaya vAsanAoM ko jalAJjali kara Ama hitakI ora pravRtti karatA hU~" / 110 idhara bhagavAn sumati nAtha virakta hRdayase aisA vicAra kara rahe the udhara Asana kaMpana se laukAntika devoMko inake vairAgyakA jJAna ho gayA thA jisase ve zIghra hI inake pAsa Aye aura apanI virakta vANIse inake vairAgyako bar3hAne lage / jaba laukAntika devoMne dekhA ki aba inakA hRdaya pUrNa rUpase virakta ho cukA hai taba ve apanI apanI jagaha para vApisa cale gaye aura unake sthAna para asaMkhya deva loga A gaye / unhoMne Akara vairAgya mahotsava manAnA prArambha kara diyA / pahile jina devIkI saMgIta, nRtya tathA anya ceSTAeM rAga yar3hAne vAlI hotI thI Aja unhIM devoMkI samasta ceSTAeM bairAgya bar3hA rahIM thIM / 1 bhagavAn sumati nAtha putrake liye rAjya dekara deva nimita 'abhayA' pAlakI para baiTha gaye / deva loga 'abhayA' ko ayodhyA ke samIpa vartI sahetuka nAmaka banameM le gaye vahAM unhone nara surakI sAkSImeM jagadvanya siddha parameSThI ko namaskAra kara baisAkha zuklA navamIkeM dina madhyAnhake samaya maghA nakSatrameM
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 111 By and eka hajAra rAjAoMke sAtha daigamvarI dIkSA dhAraNa kara lii| dIkSA dhAraNa karate samaya hI ve telA -tIna dinake upavAsakI pratijJA kara cuke the isaliye lagAtAra tIna dina taka eka Asana se dhyAna magna hokara baiThe rahe / dhyAnake pratApase unakI vizuddhatA uttarottara bar3hatI jAtI thI isaliye unheM dIkSA lene ke bAda hI cauthA manaH paryaya jJAna prApta ho gayA thaa| jaba tIna dina samApta hue taba ve madhyAhase pahale AhArake liye saumanasa nagaraseM gaye / vahAM unheM 'dyumna yuti' rAjAne paDagAhakara yogya-samayAnukUla AhAra diyaa| pAtradAnake prabhAvase rAjA dyumnadya tike ghara devoMne paMcAzcayeM prakaTa kiye / bhagavAn sumati nAtha AhAra lekara vanako vApisa lauTa Aye aura phira Atma dhyAnameM lIna ho gye| isa taraha kucha kucha dinoMke antarAlase AhAra le kaThina tapazcaryA karate hue jaba bIsa varSa bIta gaye taba unheM priyaMgu vRkSake nIce zukla dhyAnake pratApase ghAtiyA karmAkA nAza ho jAne para caitra sudI ekAdazIke dina maghA nakSatra meM sAyaMkAlake samaya loka-Alokako prakAzita karane vAlA kevala jJAna prApta huaa| deva, devendroMne Akara bhagavAnke jJAna kalyANaka kA utsava mnaayaa| alakAdhipati-kuverane indrakI AjJA pAte hI samavasaraNakI racanA kii| usake madhyameM siMhAsana para acala sparza rUpase virAjamAna ho karake valI sumati nAthane divya dhvanike dvArA upasthita jana samUhako dharma, adharmakA svarUpa btlaayaa| jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza aura kAla ina chaha dravyoMke svarUpakA vyAkhyAna kiyaa| bhagavAna ke mukhAra bindase vastukA svarUpa samajhakara vahAM baiThI huI janatAke muMha usa taraha harSita ho rahe the jisa taraha ki sUrya kI kiraNoMke sparzase kamala harSita ho jAte haiN| vyAkhyAna samApta hote hI indrane madhura zabdoMmeM unakI stuti kI aura AryakSetroM meM bihAra karanekI prArthanA kii| unhoMne AvazyakatAnusAra Arya kSetroM meM vihAra kara samIcIna dharmakA khUba pracAra kiyaa| ___bhagavAnakA vihAra unakI icchA pUrvaka nahIM hotA thaa| kyoM ki mohanIya karmakA abhAva honese unakI hara eka prakArakI icchAoM kA abhAva ho gayA -
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 * cauvIsa tIrthaGkara purANa * thaa| "jisa taraphake bhavya jIvoM ke vizeSa puNyakA udaya hotA thA, usI tarapha meghoMkI nAI unakA svAbhAvika vihAra ho jAtA thaa| unake upadezase prabhAvita hokara aneka nara nArI unakI ziSya dIkSAmeM dIkSita ho jAte the| AcArya guNabhadrajIne likhA hai ki unake samavasaraNameM amara Adi eka sau solaha gaNadhara the, dolAkha cauana hajAra tIna sau pacAsa zikSaka the, gyAraha hajAra avadhi jJAno the, teraha hajAra kevala jJAnI the, daza hajAra cAra sau manaH paryaya jJAnI the, aThAraha hajAra cAra sau vikriyA Rddhike dhAraka the, aura daza hajAra cAra sau pacAsa vAdo the / isa taraha saba milAkara tIna lAkha bIsa hajAra muni the| anantamatI Adi tIna lAkha tIsa hajAra AryikAeM thIM, tIna lAkha zrAvaka aura pAMca lAkha bhAvikAeM thiiN| inake sivAya asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAya tiryaJca the| jaba unakI Ayu eka mAhakI thAkI raha gaI taba ve sammeda zaila para Aye aura vahIM yoga nirodha kara virAjamAna ho gye| vahAM unhoM ne zukla dhyAnake dvArA aghAti catuSThayakA kSaya kara caitra sudI ekAdazIke dina maghA nakSatra meM zAmake samaya mukti mandirameM praveza kiyaa| devoM ne siddhikSetra sammedazikhara para Akara unakI pUjA kI aura mokSa kalyANaka kA utsava kiyo / / / SAMAND - uttamottama granthoMke maMgAnekA patA. jinavANI pracAraka kAryAlaya, 1631 harIsana roDa, klkttaa| % 3A
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthara purANa * 113 mamme - bhagavAna padmaprabha | ki sevyaM krama yugma majavijayA dasyaiva lakSmyAspadaM kiM zravyaM sakala pratIti jananA dasyaiva satyaM vacaH / kiM dhyeyaM guNasaMtita zcyuta malasyAsyaiva kASThAzrayA dityukta stuti gocaraHsa bhagavAnpadmaprabhaH pAtuvaH / AcArya guNabhadra "sevA kisakI karanI cAhiye ? kamalako jIta lenese lakSmIke sthAnabhUta bhagavAnake caraNa yugalakI / sunanA kyA cAhiye ? savako vizvAsa utpanna karanese inhIM padmaprabha bhagavAnke satya vacana / dhyAna kisakA karanA cAhiye ? antarahita honeke kAraNa, nirdoSa inhIM padmaprabha mahArAjake guNa samUha / isa prakArakI stutike viSayabhUta bhagavAn pramaprabha tuma sabakI rakSA kreN|" [1] pUrvabhava paricaya dUsare dhAtakI khaNDadvIpake pUrva videha kSetrameM sItA nadIke dAhine kinArepara eka vatsa nAmakA deza hai| usake susImA nagarameM kisI samaya aparAjita nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| sacamucameM rAjAkA jaisA nAma thA vaisA hI usakA bala thaa| vaha kabhI zatraoMse parAjita nahIM huaa| usakI bhujAoMmeM apratima bala thA jisase usake sAmane raNakSetrameM koI khar3A bhI na ho pAtA thaa| usake pAsa jo asaMkhya senA thI vaha sirpha pradarzanake liye hI thI kyoMki zatru loga usakA pratApa na sahakara dUrase hIbhAga jAte the| vaha hamezA apanI prajAkI bhalAImeM saMlagna rahatA thaa| rAjA aparAjitane dAna de dekara daridroMko lakhapati banA diyA thA usakI striyAM apane anupama rUpase sura sundariyoMko bhI parAjita karanevAlI thiiN| una sabake sAtha sAMsArika sukha bhogatA huA vaha cirakAlataka pRthivIkA pAlana karatA rhaa| eka dina kisI kAraNase usakA citta viSayavAsanAoMse haTa gayA thA isaliye vaha sumitra nAmaka putrake liye rAjya de vanameM jAkara vihitAsrava / 15
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 * caubIsa tothaGkara purANa * - - - AcAryake pAsa dIkSita ho gyaa| usane AcAryake pAsa rahakara khUba adhyayana kiyA aura kaThina tapasyAoMse apanI AtmAko bahuta kucha nirmala banA liyaa| unhIMke pAsameM rahate hue usane darzana-vizuddhi, vinaya sampannatA Adi solaha bhAvanAoMkA cintavana kara tIrthaMkara nAmaka puNya prakRtikA vandha kara liyA thaa| jaba usakI Ayu samApta honeko AI taba vaha samasta vAhya padArthose moha haTAkara zuddha AtmAke dhyAnameM lIna ho gayA jisase marakara navameM aveyaka ke 'prItikara' vimAnameM RddhidhArI ahamindra huaa| vahAMpara usakI Ayu ikatisa sAgarakI thI, zarIra do hAtha UMcA thA, lezyA-zarIrakA raGga sapheda thaa| vaha ikatIsa hajAra varSe bAda mAnasika AhAra letA thA aura ikatIsa pakSameM eka vAha sugandhita zvAsa grahaNa thA / use janmase hI avadhi jJAna prApta thA jisase vaha Upara, vimAnake dhvajA daNDa taka, aura nIce sAtaveM naraka takakI bAta spaSTa jAna letA thaa| pravIcAra-maithunakriyAse rahita thaa| vaha vahAM hamezA jina arcA aura tatva carcA AdimeM hI samaya bitAyA karatA thaa| yahI aha. mindra graiveyakake sukha bhogakara bharatakSetrameM padmaprabha nAmakA tIrthaMkara hogaa| graiveyakase cayakara vaha jahAM utpanna hogA aba vahAMkA hAla suniye| [2] vartamAna paricaya isa jambUdvIpake bharata kSetrakI kauzAmbI nagarImeM bahuta samayase ikSvAkuvaMzIya rAjAoMkA rAjya calA A rahA thaa| kAlakramase usa samaya vahAM dharaNarAjA rAjya karate the| unakI strIkA nAma susImA thA susImA saba guNoMkI antima sImA-avadhi thii| usameM sabhI guNa prakarSatAko prApta the| ___ jaba ukta ahamindrakI Ayu vahAMpara sirpha chaha mAhakI bAkI raha gaI thI tabhIse mahArAja dharaNake gharapara prati dina AkAzase karor3oM ratna varasane lge| ratnoMkI varSA dekhakara 'kucha bhalA honevAlA hai' yaha socakara rAjA apane manameM atyanta harSita hote the| mahArAnI susImAne mAgha kRSNA SaSTIke dina citrA nakSatrameM solaha svapna dekhaneke bAda apane muMhameM praveza karate hue eka hAthIko -
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * - dekhaa| pUchanepara rAjAne rAnIke liye svapnoMkA phala batalAte hue kahA ki Aja rAtrike pichale paharameM tumhAre garbhameM tIrthakara yAlakane praveza kiyA hai ye svapna usIke abhyudayake sUcaka haiN|' patike mukhase bhAvI putrakA prabhAva sunakara mahArAnI bahuta hI prasanna huI / usI dina saverA hote hI devoMne Akara mahArAja aura mahArAnIkA khuva satkAra kiyA tathA bhagavAn padmaprabhake garbha kalyANakakA utsava kiyaa| ___ nau mAha bAda kArtika kRSNA trayodazIke dina maghA nakSatra meM mAtA susImA ne bAlaka utpanna kiyaa| usI samaya devoMne bAlakako meru parvatapara le jAkara kSIra sAgarake jalase usakA mahAbhiSeka kiyA aura aneka tarahase stuti kara mAtA pitAko sauMpa gaye / indrane mahArAjake ghara para 'Ananda' nATaka kiyA tathA aneka kautuhaloMko utpanna karanevAle tANDava nRtyase saba darzakoMke mana ko harSita kiyaa| ___bAlakake zarIrakI prabhA-kAnti padma kamalake samAna thI, isaliye indrane usakA nAma padmaprabha rakkhA thaa| bhagavAn padmaprabha bAla induke samAna pratidina bar3hane lge| unakI bAla lIlAeM dekha dekha kara mAtA susImAkA hRdaya mAre Anandase phUla uThatA thaa| unheM mati, zruta aura avadhi, ye tIna jJAna to janmase hI the, para ve jaise jaise bar3hate jAte the, vaise vaise unameM aneka guNa apanA nivAsa karate jAte the| sumati nAthake mokSa jAneke bAda nabbe hajAra karor3a sAgara bIta jAne para inakA janma huA thaa| inakI AyubhI isI antarAlameM zAmila hai| inakI kula Ayu tIsa lAkha pUrva kI thI, do sau pacAsa dhanuSa UMcA zarIra thaa| jaba AyukA cauthAI bhAga arthAt sAr3he sAta lAkha pUrva varSa bIta gaye, taba mahArAja dharaNa inheM rAjya dekara Atma kalyANakI ora pravRtta ho gaye / bhagavAn padmaprabha bhI rAjya pAkara nItipUrvaka usakA pAlana karane lge| unake rAjyameM prajAko hIti-bhItikA bhaya nahIM thaa| brAhmaNa Adi varNa apane apane kAryo meM saMlagna rahate the, isaliye usa samaya logoMmeM paraspara jhagar3A nahIM hotA thaa| unhoMne apane guNoMse prajAko itanA prasanna kara diyA thA, jisase vaha dhIre
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 * caubIsa tIrthaGkara purANa * - % 3D dhIre mahArAja dharaNako bhI bhUla gaI thii| sundara suzIla kanyAoMke sAtha unakI zAdI huI thI so unake sAtha manorama sthAnoM meM taraha taraha kI kriyAeM karate hue ve yauvanake rasIle samayako Anandase bitAte the / ve dharma, artha aura kAmakA samAna rUpase hI pAlana karate the| isa taraha indrakI taraha vizAla rAjyakA upabhoga karate hue jaba unakI AyukA bahu bhAga vyatIta ho gayA aura solaha pUrvAGga kama eka lAkha pUrva kI bAkI raha gaI, taba ve eka dina daravAje para baMdhe hue hAthIke pUrva bhava sunakara pratibuddha ho gaye / usI samaya unheM apane pUrva bhavoMkA jJAna ho gayA, jisase unake antaraGga netra khula gaye unhoMne socA ki 'maiM jina padArthIko apanA samajha unameM anurAga kara rahA / hU~ ve kisI bhI taraha mere nahIM ho sakate,kyoMki maiM sacetana jIva dravya hU~ aura ye para padArtha acetana jar3a pula rUpa haiN| eka dravyakA dUsarA dravya rUpa pariNamana trikAla meM bhI nahIM ho sktaa| kheda hai ki maiMne itanI vizAla Ayu inhIM bhoga vilAsoMmeM bitA dI, Atma kalyANakI kucha bhI cintA nahIM kii| isI taraha ye saMsArake samasta prANI viSayAbhilASA rUpa dAvAnalameM jhulasa rahe haiN| unakI icchAeM nirantara viSayoMkI ora bar3ha rahI haiM aura icchAnusAra viSayoM kI prApti nahIM honese vyAkula hote haiM / oha re ! saba cAhate to sukha hai para duHkhake kAraNoMkA saMcaya karate haiN| aba jaise bhI bane vaise Atmahita kara inako bhI hitakA mArga batalAnA cAhiye - idhara bhagavAn padmaprabha hRdayameM aisA cintavana kara rahe the udhara laukAntika deva AkAzase utara kara unake pAsa Aye aura cAraha bhAvanAoMkA varNana tathA anya samayopayogI subhASitoMse unakA vairAgya bar3hAne lge| jaba bhagavAnkA vairAgya parakASThA para pahuMca gayA taba laukAntika deva apanA kartavya pUrNa huA samajhakara apane apane sthAnoM para cale gye| usI samaya dUsare devoMne Akara tapaH kalyANaka kA utsava manAnA zurU krdiyaa| bhagavAn padmaprabha putra ke liye rAjya sauMpakara devanirmita niti nAmaka pAlakIpara car3ha manohara nAmake yanameM gye| vahAM unhoMne deva, manuSya aura AtmA kI sAkSI pUrvaka kArtika kRSNa trayodazIke dina zAmake samaya citrA nakSatrameM - D
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * 117 - eka hajAra rAjAoMke sAtha jainezvarI dIkSA dhAraNa kara lii| unheM dIkSAke samaya hI manaH paryaya jJAna ho gayA thaa| do dinoMke bAda ve AhAra leneke liye varddhamAnapura nAmake nagarameM gaye so vahAM mahArAja somadattane par3agAhakara unheM bhakti pUrvaka AhAra diyaa| pAtradAnake prabhAvase devoMne somadattake ghara para paJcAzcarya prakaTa kiye the / so ThIka hI hai-jo pAtradAna svarga-mokSakA kAraNa hai usase paMcAzcaryoMke prakaTa hone meM kyA Azcarya hai| bhagavAn padmaprabha AhAra lekara punaH ghanameM lauTa Aye aura AtmadhyAnameM lIna ho gye| isa taraha dina, do dina, cAra dinake antarase bhojana lekara tapasyAeM karate hue unhoMne chadmasa avasthAke chaH mAha maunapUrvaka bitAye / phira kSapaka zreNI car3hakara zukla dhyAnase ghAtiyA karmoM kA nAza kiyA, jisase unheM caitra zuklA paurNamAsIke dina dopaharake samaya citrA nakSatrameM kevala jJAna prApta huaa| inhoMne Akara jJAna kalyANakakA utsava mnaayaa| kuverane pUrvakI taraha samavasaraNa dharma sabhAkI racanA kii| usake madhyameM virAjamAna hokara unhoMne apane divya upadezase sabako santuSTa kiyaa| jaba ve bolate the, taba aisA mAlUma hotA thA mAno kAnoMmeM amRtakI varSA ho rahI hai| jIva ajIva Adi tatvoMkA varNana karate hue jaba unhoMne saMsArake duHkhoMkA varNana kiyA, taba pratyeka zrotAke zarIrameM roMgaTe khar3e ho gye| usa samaya kitane hI manuSya gRha parityAga kara muni ho gaye the aura kitane hI zrAvakoMke vratoMmeM dIkSita hue the| ___indrakI prArthanA sunakara unhoMne prAyaH samasta Arya kSetroMmeM bihAra kiyA jisase saba jagaha jaina dharmakA pracAra khUba bar3ha gayA thaa| ve jahAM bhI jAte the vahIMpara aneka manuSya dIkSita hokara unake saMghameM milate jAte the, isalie antameM usake samavasaraNa meM dharmAtmAoMkI saMkhyA bahuta bar3ha gaI thii| AcArya guNabhadrane likhA hai ki unake samavasaraNameM bajra, cAmara Adi eka sau daza gaNadhara the,do hajAra tIna sau dvAdazAMgake vettA the,do lAkha unahattara upAdhyAya zikSita the, daza hajAra avadhijJAnI the, bAraha hajAra kevala jJAnI the, daza hajAra tIna sau manAparyaya jJAnI the, sohala hajAra ATha sau vikriyA Rddhike
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 * caubIsa tIrthaGkara purANa * dhArI the aura nau hajAra cha: sau uttaravAr3I the| isa taraha saba milAkara tIna lAkha tIsa hajAra munirAja the| ratiSaNako Adi lekara cAra lAkha bIsa hajAra AryikAeM thIM, tIna hajAra zrAvaka the, pAMca lAkha zrAvikAeM thIM, asaMkhya deva deviyAM aura saMkhyAta tithaMca the| __bhagavAna padmaprabha antameM sammeda zikharapara phuNce| vahAM unhoMne eka hajAra muniyoMke sAtha pratimA yoga dhAraNa kiyA aura samasta yogoMkI pravRttiko rokakara zuddha AtmAke svarUpakA dhyAna kiyaa| usa samaya divya dhvani bihAra vagairaha saba banda ho gayA thaa| isa taraha eka mahInetaka pratimA yoga dhAraNa karaneke bAda ve phAlguna kRSNa caturthIke dina citrA nakSatrameM zAmake samaya zukla dhyAnake pratApase aghAtiyA karmokA kSaya kara mokSa sthAnako prApta hue / devoMne Akara unake nirvANa sthAnakI pUjA kii| bhagavAna padmaprabhake kamalakA cinha thaa| - bhagavAna supArzvanAtha - svAsthyaM yadAtyantika meSapuMsAM svArthoM na bhogaH paribhaMgurAtmA / tRSo'nuSaMgAnnaca tApa zAnti ritIdamAkhyadbhagavAna supaarshvH|| -svAmi samantabhadra AtmAkA svAsthya vahI hai jisakA phira anta na ho, vinAza na ho| | paMcendriyoMkA bhoga AtmAkA svArtha nahIM hai, kyoMki vaha bhaMgura hai nazvara hai| aura tRSNAkA anuSaMga saMsarga honeke kAraNa usase santApakI zAnti nahIM || hotI, aisA bhagavAna supArzvanAthane kahA hai:
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthakara purANa * 116 manna - PRINTre AAAED - - LORD PLEAPO [ 1 ]. pUrvabhava paricaya dhAtakI khaNDa dvIpake pUrva videha kSetrameM sItA nadIke uttara kinAre para sukaccha deza hai| usake kSemapura nagarameM kisI samaya nandipeNa rAjA rAjya karatA thaa| vaha rAjA bahuta hI vidvAna evaM catura thaa| usane apanI caturAI se ajeya zatru oMko bhI vazameM kara liyA thaa| usakA bAhubala bhI apAra thaa| vaha raNakSetrameM niHzaGka hokara garajatA thA ki deva, dAnava, vidyAdhara naravIra jisameM zakti ho vaha mere sAmane aave| usakI striyAM apanI rUpa rAzi se svargIya sundariyoMko bhI lajjita karatI thiiN| vaha unake sAtha aneka tarahake zRGgAra sukha bhogatA huA apane yovanako saphala banAyA karatA thaa| yaha saba hote hue bhI vaha dharma kAryo meM hamezA sudRr3ha citta rahatA thA, isaliye usake koI bhI kArya aise nahIM hote the jo dhArmika niyamoMke viruddha hoN| kahanekA matalava yaha hai ki vaha rAjA dharma artha aura kAmakA samAna rUpase pAlana karatA thaa| rAjya karate karate jaya bahuta samaya nikala gayA taba eka dina use sahasA vairAgya utpanna ho gayA jisase use samasta bhoga kAle bhujaGgakI taraha mAlUma hone lge| usane apane vizAla rAjyako vistRta kArAgAra samajhA / usI samaya usakA strI-putra Adise mamatva chUTa gyaa| usane socA ki 'yaha jIva arahaTakI ghar3Ike samAna hamezA hI cAroM gatiyoM meM ghUmatA rahatA hai / jo Aja deva hai vaha kala niryaJca ho sakatA hai| jo Aja rAjya siMhAsana para baiThakara manuSyoMpara zAsana kara rahA hai vahI kala muTThI bhara annake liye ghara ghara bhaTaka sakatA hai| oha ! yaha saba hote hue bhI maine abhI taka isa saMsArase chaTakArA pAneke liye koI sudRr3ha kArya nahIM kiyaa| aba maiM zIghra hI mokSa prApti ke liye prayatna karUMgA" ityAdi vicAra kara usane dhanapati nAmaka putrako rAjya siMhAsana para baiThA diyA aura svayaM banameM jAkara arhannandana munirAjake pAsa jina dIkSA le lii| dIkSita honeke bAda usake pAsa kucha bhI parigraha nahIM % DOORDELEASE
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * raha gayA thA / dizAeM hI usake vastra the AkAza makAna dhA, patharIlI pRthvI pAthI, jaMgalake hariNa Adi jantu usake bandhu the, rAtameM asaMkhya tAre aura candramA hI usake dIpaka the / vaha saradI, garamI, aura varSAke duHkha bar3hI zAntise saha letA thA / kSudhA, tRpA Adi parIpahoMkA sahanA aba usake liye koI bar3I bAta nahIM thI / usane AcArya arhannandanake pAsa rahakara gyAraha aMgoM kA adhyayana kiyA tathA darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoMkA cintavana kiyA, jisase usake jagatmeM dhArmika krAnti macA denevAlI tIrthaMkara nAmaka mahApuNya prakRtikA bandha ho gayA / isa taraha usane bahuta dinoM taka tapasyA kara khoTe karmo kA AnA - Asrava banda kara diyA aura zubha karmoM kA AnA prArambha kraayaa| Ayuke antameM samAdhi pUrvaka zarIra chor3akara vaha madhyama graiveyAkake subhadra vimAnameM jAkara ahamindra huaa| vahAM usakI Ayu sattAisa sAgara pramANa dhI, zarIrakI UMcAI do hAthakI thI, lezyA zukla thii| vaha sattA. Isa hajAra varSa bIta jAne para eka yAra mAnasika AhAra grahaNa karatA thA / aura sattAIsa pakSa vAda eka bAra sugandhita zvAsa lenA thaa| vahAM vaha icchA mAtra prApta huI uttama dravyoMse jinendra devakI pratimAoMkI pUjA karatA aura svayaM mile hue devoMke mAtha taraha tarahakI tatvacarcAeM karatA thA / jo kahA jAtA hai ki 'sukhameM jAtA huA kAla mAlUma nahIM hotA' vaha bilkula satya hai / ahamindrako apanI bItatI huI AyukA panA nahIM calA / jaba sirpha chaha mAha kI Ayu bAkI raha gaI taba use maNimAlA Adi vastuoM para kucha phIkApana dikhA / jisase usane nizcaya kara liyA ki aba mujhe yahAM se bahuta jaldI kUca kara naralokameM jAnA hogA / use utanI vizAla Ayu vIta jAne para Azcarya huA / usane socA ki 'maiMne apanA samasta jIvana yoM hI vitA ditA diyA, Atma kalyANakI ora kucha bhI prayatna nahIM kiyA, ityAdi vicAra kara usane adhika rUpase jina arcA Adi kArya karanA zurU kara diye / yaha ahamindra hI agrima bhavameM bhagavAn supArzvanAtha hogA / aba jahAM utpanna hogA vahAMkA kucha hAla suniye / 120
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIyaGkara purANa * 121 - nandadimininemamalinimummmmmmmsin - [ 2 ] vartamAna paricaya jambU dvIpake bharata kSetrameM eka kAzI deza hai| usameM gaMgAke taTapara eka vArANasI-banArasa nAmakI nagarI hai| usa samaya usameM supratiSThita nAmaka mahArAja rAjya karate the| unako mahArAnIkA nAma pRthvIsenA thaa| donoM dampati sukhase rahate the| unake zarIrameM na koI roga thA, na kiso pratidvandIkI cintA hI thii| pAThaka Upara jisa ahamindrase paricita ho Aye haiM, usakI Aya jaya vahAM sirpha cha: mAhako bAkI raha gaI thI nabhIse yahAM mahArAja supratiSThake gharapara devoMne ratnoMkI varSA karanI zurU kara dI thii| kucha samaya bAda bhAdoM sudI chaThake dina vizAkhA nakSatra meM mahArAnI pRthvISaNane rAtrike pichale bhAgameM hAthI vRSabha Adi solaha svapna dekhe tathA antameM muMhameM praveza karatA huA eka suramya hAthI dekhaa| arthAt usI samaya vaha ahamindra deva paryAya chor3akara mAtA pRthavISeNake garbha meM aayaa| subaha hote hI jaba mahArAnIne patidevase svapnoMkA phala pUchA, taba unhoMne harSase pulakita badana hote hue kahA ki 'priye Aja tumhArA strI jIvana saphala huA aura merA bhI gRhastha jIvana niSphala nahIM gayA / Aja tumhAre garbha meM tIrthaMkara putrane avatAra liyA hai / yaha kahakara unhoMne rAnoke liye tIrthakarake agaNya puNyakI mahimA btlaaii| patidevake muMhase apane bhAvI putrakI mahimA sunakara mahArAnIke harSakA pAra nahIM rhaa| usI samaya deva deviyoMne Akara supratiSTha mahArAja aura pRthvISeNa mahArAnIkA khUba satkAra kiyaa| svargase sAthameM lAye hue vastrAbhUSaNose unheM alaMkRta kiyA tathA aneka prakArase garbhArohaNakA utsava mnaayaa| indrakI AjJAse aneka deva kumAriyAMko mAtAkI sevA karatI thiiN| jaba krama kramase garbha kAlake dina pUrNa ho gaye taba pRthvISaNane jyeSThazuklA dvAdazo ke dina ahamindra nAmake zubha yogameM putra ratna utpanna kiyA / putrakI. kAMtise samasta prasUti gRha prakAzita ho gayA thA isalie deviyoM ne jo dIpamAlA jalA rakhI thI, usakA sirpha maMgala zubhAcAra mAtra hI prayojana raha gayA thaa| janma hote hI samasta deva asakhya deva parivArake sAtha banArasa Aye aura vahAM mer - - 16
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 * caubIsa tothaGkara purANa * - - - - se bAla tIrthaMkarako lekara meru parvata para gaye / vahAM unhoMne pANDuka banameM pANDuka zilA para virAjamAna kara jina vAlakakA kSIra sAgarake jalase mahAbhiSeka kiyaa| vahIM gadya padyamayI bhASAse unakI stuti kii| anantara vahAMse vApisa Akara unhoMne jina bAlakako mAtAkI godameM de diyaa| bAlakakA mukhacandra dekhakara mAtA pRthvoSaNAkA Ananda sAgara laharAne lgaa| mahArAja supratiSThakI salAhase indrane bAlakakA nAma supArzva rkkhaa| usI samaya indrane apane tANDava nRtyase upasthita janatAko atyanta Anandita kiyA thaa| janmotsavake upalakSya meM bArANasI purIko jo sajAvaTakI gaI thI usake sAmane purandara purI-amarAvatI bahuta phIkI mAlUma hotI thii| utsava manAkara deva loga apane apane sthAnoM para vApisa cale gye| para indrakI AjJAse kucha deva bAlaka kA rUpa dhAraNakara hamezA bhagavAn supArzvanAthake pAsa rahate the jo ki unheM taraha tarahakI ceSTAoMse Anandita karate rahate the / mahArAja supratiSThake ghara bAlaka supArzvanAthake lAlana pAlana meM koI kamI nahIM thI, phira bhI indra svarga se mano-vinodake liye kalpavRkSake phUloM kI mAlAeM, manohara AbhUSaNa aura anokhe khilaune Adi bhejA karatA thaa| ___bAla supArzvanAtha bhI doyajake candramAkI taraha bar3hane lage / unake muMha para hamezA manda musakAna rahato tho / dhIre dhore samaya bItatA gyaa| bhagavAn supArzvanAtha bAlya avasthA pAra kara kumAra avasthAmeM pahuMce aura phira kumAra avasthA bhI pAra kara yauvana avasthAmeM phuNce| . __ chaThaveM tIrthaMkara bhagavAna padmaprabhake mokSa jAneke bAda nau hajAra karor3a sAgara bIta jAne para zrI supArzvanAtha hue the| unakI Ayu bIsa lAkha pUrva kI thI aura zarIrakI UMcAI do sau dhanuSa kI thii| ve apanI kAntise candramAko bhI lajita karate the| janmase pAMca lAkha pUrva bIta jAne para unheM rAjya milA / rAjya pAkara unhoMne prajAkA pAlana kiyA / ve hamezA sajjanoMke anugraha aura durjanoMke nigrahakA khyAla rakhate the| unakA zAsana atyanta lokapriya thA isaliye unheM jIvanameM kisI zatru kA sAmanA nahIM karanA par3A thaa| supraSThita mahArAjane Arya-kanyAoMke sAtha inakA vivAha kiyA - NASHAMALAMAALALA -
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthaGkara purANa * 123 - Ema thaa| bhagavAn supArzvanAtha apanI manorama ceSTAoMse una Arya mahilAoMko hamezA harSita rakhate the| bIca bIcameM indra, nRtya goSTI, vAdya goSThI, saMgIta goSThI Adise vinoda karAkara bhagavAnako prasanna karatA rahatA thaa| usa samaya supArzvanAtha jo sukha bhogate the, zatAMza bhI kisI dUsareko prApta nahIM thaa| bhoga bhogate hue bhI ve unameM tanmatha nahIM hote the, isaliye unake bhogIya bhoga nUtana karma bandhake kAraNa nahIM hote the| isa taraha sukha pUrvaka rAjya karate hue jaba unakI Ayu bIsa pUvAGga kama eka lAkha pUrvakI raha gaI taba unheM kisI kAraNavaza saMsArake bar3hAnevAle viSaya bhogoMse virakti ho gii| unhoMne apanI pichalI Ayuke vyartha bIta jAne para ghora pazcAttApa kiyA aura rAjya kArya, gRhasthI putra mitra Adi sabase moha chor3akara banameM jA tapa karanekA dRr3ha nizcaya kara liyaa| laukAntika devoMne bhI Akara unake vicAroM kA samarthana kiyA / deva deviyoMne nairAgya varddhaka ceSTAoMse tapaH kalyANakakA utsava manAnA prArambha kiyaa| bhagavAn supArzvanAtha rAjyakA bhAra putrako sauMpakara devanirmita 'manogati' nAmakI pAlakIpara savAra hue| deva usa pAlakI ko banArasake samIpavartI sahetuka banameM le gye| pAlakIse utarakara unhoMne gurujanoMkI sammati pUrvaka jyeSTha zuklA dvAdazIke dina vizAgvA nakSatra meM zAmake samaya "onamaHsiddhebhyaH" kahate hue digambara dIkSA dhAraNa kara lii| unake sAthameM eka hajAra rAjA aura bhI dIkSita the| munirAja supArzvanAthane dIkSita hote hI itanA ekAgra dhyAna kiyA thA jisase unheM usI samaya aneka RddhiyAM aura manaHparyaya jJAna prApta ho gayA thaa| do dinoMke upavAsake bAda ve AhAra leneke liye somakheTa nAmake nagarameM gaye / vahAM rAjA mahendradattane par3agAha kara navadhA bhaktipUrvaka AhAra diyaa| pAtradAnake prabhAvase rAjA mahendradattake gharapara devoMne paMcAzcarya prakaTa kiye| bhagavAna supArzvanAtha AhAra lekara banameM lauTa aaye| tadanantara nau varSAMtaka unhoMne chadmastha avasthAmeM maunapUrvaka rahakara tapazcaraNa kiyaa| eka dina ve usI sahetuka banameM do dinoMke upavAsakA niyama lekara zirISa vRkSake nIce virAjamAna hue| vahIM para unhoMne kSapaka zreNI car3hakara D ORE
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 * caubIsa tIthaGkara purANa * kramase adhAkaraNa, apUrvakaraNa aura anivRttikaraNa rUpa bhAvoMse mohanIya karmakA kSayakara bAravAM kSINamoha guNasthAna prApta kiyaa| aura usake antameM jJAnAvaraNI, darzanAvaraNI aura antarAya ina tIna ghAtiyA karmokA kSaya kara kevala jJAna prApta kara liyaa| aba tInoM loka aura tInoM kAlake ananta padArtha unake sAmane hastAmalakavat jhalakane lge| devoMne Akara kaivalya prApti kA utsava kiyaa| indrakI AjJA pAkara kuberane vistRta samavasaraNa bnaayaa| usake bIcameM sthita hokara pUrNajJAnI yogI bhagavAn supArzvanAthane apanI mauna mudrA bhaMgakI-divya upadeza diyaa| samyagdarzana, samyagjJAna, samyakcAritra, uttama kSamA Adi Atma dharmoMkA svarUpa smjhaayaa| caturgati rUpa saMsArake duHkhoMkA varNana kiyA, jisake bhayase zrotAoMke zarIrameM romAMca ho aaye| kitane hI Asanna bhava nara nAriyoMne muni AryikAoMke vrata grahaNa kiye| aura kitane hI puruSa striyoMne zrAvaka-zrAvikAoMke vrata dhAraNa kiye / upadeza ke bAda indrane unase anya kSetroM meM vihAra karaneke liye prArthanA kI thI avazya, para vaha prArthanA niyogakI pUrtimAtra hI thI. kyoMki unakA vihAra svayaM hotA hai / aneka dezoMmeM ghUma kara unhoMne dharmakA khUba pracAra kiyaa| asaMkhya jIva rAziko saMsArake duHkhoMse chuTAkara mokSake ananta sukha prApta kraaye| aneka jagaha vihAra karanese unakI ziSya paramparA bhI bahuta adhika ho gaI thii| kitanI ? suniye unake samavasaraNameM cala Adi paMcAnave gaNadhara the, do hajAra tIsa gyAraha aGga aura caudaha pUrvoke jJAtA the, do lAkha cavAlIsa hajAra nau sau bIsA zikSaka the, nau hajAra avadhi jJAnI the, gyAraha hajAra kevala jJAnI the, pandraha hajAra tIna sau vikriyA Rddhike dhAraka the, nau hajAra eka sau pacAsa manAparyaya jJAnI the aura ATha hajAra chaha sau vAdo the| isa taraha saba milakara tIna lAkha munirAja the| inake sivAya mInAryA ko Adi lekara tIna lAkha tIsa hajAra AryikAeM thiiN| tIna lAkha zrAvaka, pAMca lAkha zrAvikAeM asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAta tithaMca the| vihAra karate karate jaba unako Ayu sirpha eka mAha bAkI raha gaI, taba % -- - -
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 125 ve sammeda zikharapara pahuMce aura vahAM yoga nirodha kara pratimAyogase virAjamAna ho gye| vahIMse unhoMne zukla dhyAnake antima bheda sUkSmA kiyaa| prati pAtI aura vyuparata kriyA nivartIke dvArA aghAtiyA catuSkakA nAzakara phAlguna zuklA saptamIke dina vizAkhA nakSatrameM sUryodayake samaya eka hajAra muniyoM ke sAtha sAtha mokSa prApta kara liyaa| devoMne Akara unake nirvANa kSetrakI pUjA kii| bhagavAna candraprabha sampUrNaH kimayaM zaracchazadharaH kiM vArpito darpaNaH sarvArthAvaMgateH kimeSa vilasatpIyUSapiNDaH pRthuH| kiM puNyANumayazcayo'ya miti yadvaktrAmbujaM zaMkyateH ___ so'yaMcandra jinastamo vyapaharannaM ho bhayAdrakSatAt // AcArya guNabhadra "kyA yaha zaradaRtukA pUrNa candramA hai ? athavA saba padArthoM ko jAnaneke liye rakkhA huA darpaNa hai ? kyA yaha zobhAyamAna amRtakA vizAlapiNDa hai ? yA puNya paramANuoMkA banA huA piNDa hai| isa taraha jinake mukha kamalako dekhakara zaMkA hotI hai, ve zrIcandraprabha mahArAja tama ajJAnako naSTa karate hue pAparUpI bhayase hama sabakI rakSA kreN| pUrvabhava varNana asaMkhyAta dvIpa samudroMse ghire hue madhya lokameM eka puSkara dvIpa hai| usake bIcameM cUDIke AkAravAlA mAnuSottara parvata par3A huA hai, jisase usake do bheda ho gaye haiN| unameMse pUrvArdha bhAgataka hI manuSyoMkA sadbhAva pAyA jAtA hai| puSkarAdha dvIpameM kSetra vagairahakI racanA dhAtakI khaNDakI taraha hai arthAt
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthaGkara purANa * jambUdvIpase dUnI hai| unameM pUrva aura pazcima dizAmeM do maMdara meru parvata haiM / pUrva dizA ke mese pazcimakI ora eka bar3A bhArI videha kSetra hai / usameM sItA nadIke uttara taTapara eka sugandhi nAmakA deza hai jo haraeka taraha se sampanna hai usameM zrIpura nAmakA nagara thA, jisameM kisI samaya zrISeNa nAmakA rAjA rAjya karatA thA / vaha rAjA bahuna ho balavAna thA, dayAlu thA, dharmAtmA thA, nItijJa thA / vaha hamezA soca-vicAra kara kArya karatA jisase use kabhI kArya kara cukane para pazcAttApa nahIM karanA par3atA thA / usakI mahArAnIkA nAma zrIkAntA thA | zrIkAntAne apane divya saundarya se kAma kAminI - ratiko bhI parAjita kara diyA thA / donoM dampatiyoMkA paraspara aTUTa prema thA / zarIra svastha aura sundara thA dhana sampattikI kamI nahIM thI aura kisI 'zatrukA khaTakA nahIM thA, isaliye ve apaneko sabase sukhI samajhate hue samaya bitAte the / dhIre dhIre zrIkAntAkA yauvana samaya vyatIta hone ko AyA, para usake koI santAna nahIM huI / isaliye vaha hamezA dukhI rahatI thii| eka dina rAnI zrIkAMtA kucha saheliyoMke sAtha makAnako chatapara baiThakara nagarakI zobhA nihAra rahI thI ki usakI dRSTi geMda khelate hue seThake lar3akoMpara par3I / lar3akoMkA dekhate hI use putra na honekI cintAne ghara davAyA / usakA prasanna mukha phUlasAmurajhA gayA, mukhase dorgha aura garma garma zvAseM nikalane lagIM, AMkhoMse AMsuoM kI dhArA baha niklii| usane bhagna hRdayase socA - jisake ye putra haiM usI strIkA janma saphala hai| sacamuca, phalarahita latAke samAna vandhyArahita strIkI koI zobhA nahIM hotI hai / saca kahA hai ki putrake binA sArA saMsAra zUnya dikhatA hai, ityAdi vicAra kara vaha chatase nIce utara AI aura aura khinna citta hokara zayanAgArameM par3a rahI / jaba saheliyoM dvArA rAjAko usake khinna honekA samAcAra milA taba vaha zIghra hI usake pAsa pahuMcA aura komala zabdoM meM duHkhakA kAraNa pUchane lagA / bahuta bAra pUchane para bhI jaba zrIkAntAne koI javAba nahIM diyA taba usakI eka sahelIne, joki hRdayakI bAta jAnatI thI, rAjAko chataparakA samasta vRttAnta kaha sunAyA / sunakara use bhI duHkha huA para kara hI kyA sakatA thA ? Akhira dhairya dhAraNa kara rAnIko phala 126 -
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 127 mIThe zabdoM meM samajhAne lagA ki 'jo vastu manuSyake puruSArtha se siddha nahIM ho sakatI, usakI cintA nahIM karanI cAhiye / karmoM ke Upara kisakA vaza hai ? tumhIM kaho, kisI tIvra pApakA udaya hI putra-prApti honekA bAdhaka kAraNa, hai isaliye pAtra dAna, jinapUjana vrata upavAsa Adi zubha kArya karo jisase azubha karmAkA bala naSTa hokara zubha karmAkA bala bar3ha / ' prANanAthakA upadeza sunakara zrImAntAne bahuta kucha aMzoMmeM putra na honekA zoka chor3a diyA aura paralekI apekSA bahuta adhika pAtradAna Adi zubhakriyAeM karane lgii| ____eka dina rAjA zrISeNa mahArAnI zrIkAntAke sAtha banameM ghUma rahA thA ki vahAMpara usakI dRSTi eka munirAjake Upara par3I, usane rAnIke sAtha sAtha unheM namaskAra kiyA aura dharma zravaNa karaneko icchAse unake pAsa baiTha gyaa| munirAjane sAragarbhita zabdoMmeM dharmakA vyAkhyAna kiyA, jisase rAjAkA mana bahuta hI harSita huaa| dharmazravaNa karaneke bAda usane munirAjase pUchA-'nAtha ! maiM isa taraha kabataka gRha jaMjAla meM phaMsA rahU~gA ? kyA kabhI mujhe digambara mudrA dhAraNa karanekA saubhAgya prApta hogA?" uttarameM munirAjane kahA rAjana ! tumhAre hRdayameM hamezA putrakI icchA banI rahatI hai so jabataka tumhAre putra na hogA tabataka vaha icchA tumhArA piMDa na chodd'egii| ghasa, putrakI icchA hI tumhAre muni banane meM vAdhakakaraNa hai| ApakI isa hRdayavallabhA zrIkAMtAne pUrvabhavameM garbhabhArase pIr3ita eka nUnanayutiko dekhakara nidAna kiyA thA ki 'mere kabhI yauvana avasthAmeM santAna na ho'| isa nidAnake kAraNa hI abataka isake putra nahIM huA hai / para aya nidAna vadhake kAraNa baMdhe hue duSkarmIkA phala dUra honevAlA hai, isaliye zIghra hI isake putra hogA / putrako rAjya dekara Apa bhI dIkSita ho jAveMge' yaha kahakara unhoMne mAhAtmya batalAkara rAjA rAnIke liye ASTAnhikA vrata diyaa| rAja dampatI munirAjake dvArA diye hue vratako hRdaya se svIkAra kara gharako vApisa lauTa aaye| java ASTAhika parva AyA taba donoMne abhiSeka pUrvAka siddha yantrakI pUjAkI aura ATha dinataka yathAzakti upavAma kiye jinase unheM asIma puNya karmakA bandha huaa|
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 * caubIsa tIthaGkara purANa * - kucha dinoM yAda rAnI zrIkAntAne rAtrike pichale bhAgameM hAthI, siMha. candramA aura lakSmIkA abhiSeka ye cAra svapna dekhe / usI samaya usake garbhAdhAna ho gyaa| dhIre dhore usake zarorameM garbhake cinha prakaTa ho gaye, zarIra pANDu varNa ho gayA, AMkhoM meM kucha harApana dIkhane lagA, snana stUpa aura kRSNa mukha ho gaye / udara bhArI ho gayA aura jimhAI Ane lgii| priyatamAke zarIrameM garbhake cinha prakaTa hue dekhakara rAjA zrISeNa bahuta hI harSita hotA thA nava mAha bAda usake putra utpanna huaa| rAjAne putrakI utpattikA khUba utsava kiyA -yAcakoMko manacAhA dAna diyA, jina pUjana Adi puNya karma karAye / Dhalato avasthAmeM putra pAkara zrIkAntAko kitanA Ananda huA hogA yaha tuccha lekhanIse nahIM likhA jA sktaa| rAjAne bandhu bAndhavoMkI salAhase putrakA nAma zrIvarmA rakkhA / zrIvarmA dhIre dhIre bar3hane lgaa| jaise jaise usakI avasthA bar3hatI jAtI thI vaise vaise hI usake guNoMkA vikAza hotA jAtA thA ja vakumAra rAjya kArya saMbhAlaneke yogya ho gayA taba rAjA usapara rAjya kA bhAra chor3akara abhilASata bhoga bhogane lgaa| eka dina vahAke zivaMkara nAmaka umbanameM zrIprabha nAmaka munirAja Aye / banamAlone rAjAke liye muni Agamana kA samAcAra sunaayaa| rAjA zrISaNa bhI harSita citta hokara muni candanAke liye gyaa| vahAM munirAjake muhase dharmakA svarUpa aura saMsArakA dukha sunakara usake hRdayameM vairAgya utpanna ho gayA jisase usane zrIvarmAko rAjya dekara zIghra hI jina dIkSA dhAraNa kara lI / zrIvarmA rAjya pAkara bahuta prasanna nahIM huA kyoMki vaha hamezA udAsIna rahatA thaa| usakI yahI icchA banI rahatI thI ki maiM kaba sAdhuvRtti dhAraNa karUM / para paristhiti devakara use rAjya svIkAra karanA par3A thaa| zrIvarmA bahuta hI catura puruSa thaa| usane jisa taraha vAhya zatruoMko jItA thA usI taraha kAma, krodha Adi antaraGga zatruoM ko bhI jIta liyA thaa| __eka dina zrIvarmA parivArake kucha logoMke sAtha makAnakI chatAra baiThakara prakRtikI anUThI zobhA dekha rahA thA ki itanemeM AkAzase ulkApAta huaa| use dekhakara usakA citta sahasA virakta ho gyaa| usane ulkAkI taraha -
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthaGkara purANa * 126 - saMsArake saya padArthokI asthiratAkA vicArakara dIkSA dhAraNa karanekA dRr3hanizcaya kara liyA aura dUsare dina zrIkAnta nAmaka bar3e putrake liye rAjya dekara zrI. prabha AcAryake pAsa digambara dIkSA le lii| antameM vaha zrIprabha nAmaka parvata para sanyAsa pUrvaka zarIra chor3akara pahale svargake zrIprabha vimAnameM zrIdhara nAmakA deva huaa| vahAM usakI do sAgarako Ayu thI, sAta hAthakA divya vaikiyika zarIra thA, pIta lezyA thI / vaha do hajAra varSa bAda mAnasika AhAra letA aura do pakSa vAda zvAsocchvAsa krtaa| use janmase hI avadhi jJAna thA aNimA mahimA Adi RddhiyAM prApta thiiN| vahAM vaha aneka devAGganAoMke sAtha icchAnusAra krIDA karatA huA sukhase samaya vitAne lgaa| dhAtakI khaNDa dvIpameM dakSiNakI ora eka iSvAkAra parvata hai| usake pUrva bharata kSetrake alakA nAmaka dezameM eka ayodhyA nAmakI nagarI hai| usameM kisI samaya ajitaMjaya nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| usakI strIkA nAma ajitasenA thaa| eka dina rAtameM ajitasenAne hAthI. baila, siMha, candramA sUrya, padma, sarovara, zaGkha aura jalase bharA huA ghaTa ye ATha svapna dekhe / saverA hote hI usane patideva mahArAja ajitaMjayase svapnoMkA phala pUchA / taya unhoMne kahA ki 'Aja tumhAre garbha meM kisI puNyAtmA jIvane avataraNa kiyA hai / ye svapna usIke guNoMkA suyaza varNana karate haiN| vaha hAthIke dekhanese gambhIra, baila aura siMhake dekhanese atyanta balavAna, candramAko dekhanese sabako prasanna karane vAlA, sUryake dekhanese tejasvI, padma-sarovarake dekhanese zaMkha, cakra Adi battIsa lakSaNoMse zobhita, zaMkhake dekhanese cakravartI aura pUrNa ghaTake dekhanese nidhiyoMkA svAmI hogA / svapnoMkA phala sunakara rAnI ajitasenAko apAra harSa huaa| pAThaka yaha jAnaneke liye utsuka hoMge ki ajitasenAke garbhameM kisa puNyAtmAne avataraNa liyA hai / usakA uttara yaha hai ki Upara pahale svargake zrIprabha vimAna meM jisa zrIdhara devakA kathana kara Aye haiM, vahI vahAMkI Ayu pUrNa kara mahArAnI ajitasenAke garbhameM AyA hai| garbha kAla vyatIta honepara rAnIne zubha muhurtameM putra ratna paidA kiyA, jo bar3A hI puNyazAlI thaa| rAjA D
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * - - - - - - ne usakA nAma ajita senA rkhaa| ajitasena par3e pyArase pAlA gyaa| jaba usakI avasthA yogya ho gaI tava rAjA ajitaMjayane use yuvarAja banA diyA aura taraha tarahakI rAjanItikA upadeza diyaa| * eka dina mahArAnI ajitaMjaya yuvarAja ajitasenake sAtha rAja sabhAmeM yaiThe hue the ki itane meM vahAMse eka candra ruci nAmakA asura niklaa| jyoMhI usakI dRSTi yuvarAjapara par3I tyoMhI use apane pUrva bhavake bairakA smaraNa ho aayaa| vaha krodhase kAMpane lagA, usakI AMkheM lAla ho gaI aura bhauMhe tteNddh'ii| 'badalA cukAneke liye yahI samaya yogya hai' aisA socakara usane samasta sabhA ke logoMko mAyAse mUrchita kara diyA aura yuvarAjako uThAkara AkAzameM le gyaa| idhara jaba mAyA mULa dUra huI taba rAjA ajitaMjaya pAsameM putrako na pAkara bahuta dukhI hue| unhoMne usa samaya hRdayako pAnI pAnI kara denevAle zabdoM meM vilApa kiyA para koI kara hI kyA sakatA thaa| cAroM ora vegazAlI ghur3asavAra chor3e gaye, guptacara chor3e gaye para kahIM usakA patA na claa| usI dina jaba rAjA putrake virahameM sadana kara rahA thA taba AkAzase koI tapobhUSaNa nAmake munirAja rAjasabhAmeM aaye| rAjAne unakA yogya satkAra kiyaa| munirAjake Agamanase use itanA adhika harSa huA thA ki vaha usa samaya putrake, hare jAnekA bhI dukha bhUla gayA thaa| usane namra vANImeM munirAjakI stuti kii| 'dharmavRddhirastu' kahate hue munirAjane kahA - rAjan ! maiM avadhijJAna rUpI lovanase tumheM vyAkula dekhakara saMsArakA svarUpa batalAneke liye AyA huuN| saMsAra vahI hai jahAMpara iSTa viyoga aura aniSTa saMyoga huA karate haiN| azubha karmake udayase prAyaH samasta prANiyoMko inTakA viyoga aura aniSTa kA saMyoga huA karatA hai / Apa vidvAna haiM isaliye Apako putra viyogakA duHkha nahIM karanA cAhiye / vizvAsa rakhiye, ApakA putra kucha dinoM meM bar3e vaibhavake sAtha Apake pAsa A jaayegaa| itanA kahakara munirAja tapobhUSaNa AkAza mArgase bihAra kara gaye aura rAjA bhI zoka-Azcarya pUrvaka samaya bitAne lge| aba sunie yuvarAjakA hAla candraruci asura yuvarAjako sabhA kSetrase uThAkara AkAzameM le gayA aura
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthakara purANa 131 anima3 3333D vahAM usake mAraneke liye upayukta sthAnakI talAza karane lagA / antameM usane bahuta jagaha talAza karaneke bAda yuvarAjako magaramaccha Adise bhare hue eka manorama nAmake tAlAbameM AkAzase paTaka diyA aura Apa nizcinta ho kara apane ghara calA gyaa| yuvarAjako usane bahuta UMcese paTakA avazya thA para puNyake udayase use koI coTa nahIM lagI / vaha apanI bhujAoMse tairakara zIghra hI taTapara A gayA / tAlAbase nikalate hI use cAroM ora bhayAnaka jaGgala dikhalAI pdd'aa| usameM vRkSa itane ghane the ki dina meM bhI vahAM sUryakA prakAza nahIM phaila pAtA thaa| jagaha jagaha para siMha, vyAghra, Adi duSTa jIva garaja rahe the| itanA saba honepara bhI alpavayaska yuvarAjane dhairya nahIM chodd'aa| vaha eka saMkIrNa mArgase usa bhayAnaka aTavImeM ghusA / kucha dUra jAnepara use eka parvata milaa| aTavIkA anta jAnane ke liye jyoMhI vaha parvatapara car3hA tyoM hI vahAM varSAtake medhake samAna kAlA eka puruSa usake sAmane AyA aura krodhame garaja kara kahane lagA-ki kauna hai tU ? jo maranekI icchAse mere sthAnapara AyA hai| jahAM sUrya aura candramA bhI pAdacAra kiraNoMkA phailAva nahIM kara sakate vahAM terA Agamana kaisA ? maiM daitya hU~, isI samaya tujhe yamaloka pahuMcAye detA huuN| usake vacana sunakara kumArane haMsate hue kahA ki Apa bar3e yoddhA mAlUma hote haiM / isa bhISaNa aTavIpara ApakA kyA adhikAra hai ? yahA~kA rAjA to koI mRgarAja honA cAhiye para kumArake zAntimaya vArtAlApa kA usapara kucha bhI asara nahIM pdd'aa| vaha pahalekI taraha hI yadvA tadvA bolatA rahA / tava kumArako bhI krodha A gyaa| donoMmeM DaTakara mallayuddha huaa| dhana deviyAM jhAr3iyoMse chipakara donoMkI yuddha lIlAeM dekha rahI thiiN| kucha samaya bAda kumArane use bhUpara pachADaneke lie uThAyA aura AkAzameM ghumAkara pachA. r3anA hI cAhate the ki usane apanA mAyAvI veSa chor3a diyA aura asalI rUpa meM prakaTa hokara kahane lagA-ghasa, kumAra ! maiM samajha gayA ki Apa bahuta hI balavAna puruSa haiM / usa mAMko dhanya hai jisane Apa jaisA putra utpanna kiyaa| maiM hiraNa nAmakA deva hU~, akRtima caityAlayoMkI candanAke lie gayA thaa| vahAM se lauTakara yahAM AyA thA aura kRtima veSase yahAM maiMne ApakI parIkSA kii|
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * - Apa parIkSAmeM pAsa ho gye| Apa dhIra hoM, vIra hoM, gambhIra hoN| maiM Apake guNoMse atyanta prasanna huuN| aba Apa kucha bhI cintAna kIjie, Apa vizAla vaibhavake sAtha kucha dinoMmeM hI apane pitAke pAsa pahuMca jaayeNge| aba suniye, maiM Apake janmAntarakI kathA kahatA hU~:__isa bhavase pUrva tIsare bhavameM Apa sugandhi dezake rAjA the, ApakI rAjadhAnI 'zrIpura' thii| vahAM Apa zrIvarmA nAmase prasiddha the| usI nagarameM zazI aura sUryanAmake do kisAna rahate the| eka dina zazIne gharameM sandhi kara sUryakA dhana haraNa kara liyaa| jaba sUryane Apase nivedana kiyA taba Apane patA calAkara zazIko khUba piTavAyA aura sUryakA dhana vApisa dilavA diyaa| piTate piTate zazI mara gayA jisase vaha candraruci nAmakA asura huA hai aura sUrya mara kara maiM hiraNya nAmakA deva huA huuN| pUrvabhavake vairase hI candraruci ne haraNakara Apake liye kaSTa diyA hai aura maiM upakArase kRtajJa hokara ApakA mitra huA hU~" itanA kahakara vaha deva antarhita ho gyaa| vahAMse kumAra thor3A hI calA thA ki vaha vizAla aTavI jisake ki antakA patA nahIM calatA thA samApta ho gaI / yuvarAjane yaha saba usa devakA hI prabhAva smjhaa| aTavIse nikala kara yaha pAsake kisI dezameM phuNcaa| vahAM usane dekhA ki samIpavartI nagarase bahutase paurajana ghabar3Aye hue bhAge jA rahe haiN| jAnanekI icchAse usane kisI manuSyase bhAganekA kAraNa puuchaa| uttarameM manuSyane kahA-'kyA AkAzase par3a rahe ho, jo aparicitase banakara pUchate ho|' taba yuvarAjane kahA-'bhAI ! maiM paradezI AdamI hUM, mujhe yahAMkA kucha bhI hAla mAlUma nahIM hai / anucita na ho to batalAnekA kaSTa kiijiye|' yuvarAjakI namra aura madhura vANIse prasanna hokara manuSyane kahA-'to, suniye-yaha ariMjaya nAmakA deza hai, yaha sAmanekA nagara isakI rAjadhAnI hai, isakA nAma vipula hai / yahAM jayavarmA nAmake rAjA rAjya karate haiM unakI strIkA nAma jayazrI hai / ina donoM ke eka zaziprabhA nAmakI lar3akI hai jo saundarya sAgarameM tairatI huI sI jAna par3atI hai| kisI dezake mahendra nAmake rAjAne mahArAja jayavarmAse zaziprabhA kI yAcanA kii| jayavarmA usake sAtha zaziprabhAkI zAdI karane ke liye taiyAra
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 133 - / ho gaye para eka nimatta jJAnIne 'mahendra alpAyu hai' kahakara unheM vaisA karanese roka diyaa| rAjA mahendrako yaha bAta sahya nahIM huI isaliye vaha par3I bhArI senAko lekara mahArAja jayavarmAse lar3akara jabaradastI zaziprabhAko haraneke liye AyA hai| usakI senAne vipulapurako cAroM orase ghera liyA hai / jayavarmAke pAsa utanI senA nahIM hai jisase vaha mahendrakA mukAbilA kara ske| usake sainika nagarameM Udhama macA rahe haiM isaliye samasta puravAsI Dara kara vAhira bhAge jA rahe haiN| aba vaza, mujhe bahuta dUra jAnA hai" itanA kaha kara vaha manuSya bhAga gyaa| yuvarAja jaba kutUhala pUrvaka vizAla purakI sImA para pahuMce aura usake bhItara jAne lage taba rAjA mahendrake sainikoMne unheM bhItara jAnese rokA jisase unheM krodha A gyaa| yuvarAjane vahIM para kisI ekake hAthase dhanuSavANa chInakara rAjA mahendrasiMhase yuddha karanA prArambha kara diyA aura thor3I dera meM use dharAzAyI banA diyaa| zatrukI mRtyu sunakara jaya varmA bahuta hI prasanna hue| ve kumArako bar3e Adara satkArase apane ghara liyA le gye| vahAM zazi prabhA yuvarAja para Asakta ho gii| rAjA jaya varmAko jaba isa bAtakA patA calA taba usane harSapUrvaka yuvarAjake sAtha zaziprabhAkA vivAha karanA svIkAra kara liyaa| yuvarAja kucha dinoM taka vahIM rahe aaye| vijayAI girikI dakSiNa zreNImeM eka Aditya nAmakA nagara hai jo apanI zobhAse Aditya-vimAna sUrya-vimAnako bhI jItatA hai| usameM dharaNI-dhvaja 'nAmakA vidyAdhara rAjya karatA thaa| dharaNIdhvajane apane pauruSase samasta vidyAdharoMko apane AdhIna banA liyA thaa| eka dina vaha rAjasabhAmeM baiThA huA thA ki vahAM para eka kSullakajI Aye rAjAne unakA khar3e hokara svAgata kiyA aura unheM UMce Asana para baitthaayaa| bAtacIta hote hote kSullakajIne kahA ki 'ariMjaya dezake vipula nagarake rAjA jayavarmAke eka zaziprabhA nAmakI kanyA hai| jisake sAtha usakA vivAha hogA vaha tumheM mArakara bharata-kSetrakA pAlana kregaa| kSullakake vacana sunakara rAjA dharaNIdhvajako bahuta duHkha huaa| jaba kSullakajI cale gaye taba usane kucha mantriyoMkI salAhase vidyAdharoMkI bar3I bhArI senAke sAtha jAkara vipula nagarako ghera liyA aura vahAMke rAjA jaya DEPARosers - -
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 * caubIsa tIrthakara purANa * varmAke pAsa dUta bhejakara saMdezA kahalAyA ki tumane jo eka videzI lar3akeke sAtha zaziprabhAkI zAdI karanA svIkAra kara liyA hai vaha ThIka nahIM hai kyoMki jisake kula, bala, pauruSa vagairahakA kucha bhI patA nahIM hai usake sAtha lar3akI kI zAdI kara dene se sivAya apayazake kucha bhI hAtha nahIM lagatA isaliye tuma zIghra hI zaziprabhAkA vivAha mere sAtha kara do" jayavarmAne 'cAhe kulIna ho yA akulIna' dI huI kanyA phira kisI dUsareko nahIM dI jA sakatI' kaha kara inako vApisa kara diyA aura lar3AIkI taiyArI karanI zurU kara dii| ___jayavarmAko yuddhake liye cintita dekha kara yuvarAja ajitasenane kahA ki 'Apa mere rahate hue jarA bhI cintA na kIjiyegA maiM ina gIdar3oMko abhI mAra kara bhagAye detA hU~, aisA kahakara yuvarAjane hiraNyaka devakA jisakA ki pahale aTavImeM varNana kara cuke haiM smaraNa kiyaa| smaraNa karate hI vaha divya astra zastroMse bharA huA eka ratha lekara yuvarAjake pAsa A gayA / samasta nagara vAsiyoMko Azcaryase cakita karate hue yuvarAja ajitasena usa ratha para savAra hue| hiraNyaka deva caturAI pUrvaka rathako calAne lgaa| vidyAdharendra dharaNI-dhvaja aura kumAra ajita senakI jamakara lar3AI huii| antameM kumArane use mAra diyA jisase usakI samasta senA bhAga khar3I huii| kArya ho cukane para yuvarAjane sammAna pUrvaka hiraNyaka devako vidA kiyA aura dhUma dhAmase nagarameM praveza kiyaa| kumArakI anupama vIratA dekhakara samasta puravAsI harSase phUle na samAte the / rAjAjayavarmAne kisI dina zubha muhUrtameM yuvarAjake sAtha zazi.. prabhAkA vivAha kara diyaa| vivAhake bAda yuvarAja kucha dina taka vahIM rahe Aye aura zaziprabhAke sAtha aneka kAma kautUhala karate rhe| phira kucha dinoM bAda ayodhyA purI vApisa A gye| pitA ajitaMjayane badhU sahita Aye huye putrakA bar3e utsavake sAtha nagarameM praveza kraayaa| putrakI vIra ceSTAe suna sunakara mAtA pitA bahuta hI harSita hote the| kisI eka dina azoka nAmake banameM svayaM prama tIrthaGkarakA samavasaraNa AyA / banamAlIse jaba rAjAko isa bAtakA patA calA taba ve zIghra hI tIrthazvarakI bandanAke liye gye| vahAM jAkara unhoMne ATha prAtihAryoMse zobhita -
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthakara purANa * 135 BARMA svayaMprabha jinendrako namaskAra kiyA aura namaskAra kara manuSyoMke koThemeM baiTha gye| jinedrake sukhase saMsArakA svarUpa sunakara ve itane prabhAvita hue ki vahIM para gaNadhara mahArAjase dIkSA lekara tapa karane lge| yuvarAja ajitasenako pitAke viyogase bahuta dukha huA para saMsArakI rItikA vicAra kara ve kucha dinoM bAda zAnta ho gaye / mantrimaNDalane yuvarAja kA rAjyAbhiSeka kiyaa| udhara mahArAja ajitajaya ko kevala jJAna prApta huA aura idhara ajita senakI AyudhazAlAmeM cakraratna prakaTa huA / 'pahale dharma kArya hI karanA cAhiye' aisA socAra ajitasena pahale ajitaMjaya mahArAjake kaivalya mahotsavameM zAmila hue| phira vahAMse Akara digvijayake liye gye| usa samaya unakI vizAla senA eka laharAte hue samudrakI taraha mAlUma hotI thii| saba senAke Age cakra ratna cala rahA thaa| krapa kramase unhoMne samasta bharatakSetrakI yAtrA kara use apane AdhIna banA liyaa| jaba cakradhara ajitasena digvijayI hokara vApisa lauTe tava hajAroM mukuTa baddha rAjAoMne unakA svAgata kiyA / rAjadhAnI ayodhyAmeM Akara ajitasena mahArAja nyAya pUrvaka prajAkA pAlana karane lge| ___inake rAjyameM kabhI koI khAne pIneke liye duHkhI nahIM hotA thaa| eka dina inhoMne mAsopacAsI ariMdama mahArAjake liye AhAra dAna diyA jisase devoMne inake ghara paJcAzcarya prasTa kiye the| saca hai-pAtra dAnase kyA nahIM hotA ? kisI dina rAjA ajitasena vahAMke manohara nAmaka udyAnameM guNaprabha tIrthaGkarakI vandanA karaneke liye gaye the| vahAM para unhoMne tIrthaGkarake sukhase dharmakA svarUpa sunA, apane bhavAntara pUche, aura cAroM gatiyoMke duHkha sune jisase unakA hRdaya bahuta hI virakta ho gyaa| nidAna unhoMne jitazatru putrako rAjya dekara aneka rAjAoMke sAtha jina dIkSA dhAraNa kara lii| unhoMne aticAra rahita napazcaraNa kiyA aura Ayuke antameM namAstilaka nAmaka parvata para samAdhipUrvaka zarIra chor3akara solahaveM acyuta svargake zAnti kAra vimAnameM indra pada prApta kiyaa| vahAM unakI Ayu bAIsa sAgara kI thI, tIna hAthakA zarIra thA, zukla lezyA thI, ve bAIsa hajAra varSa bIta jAne para eka bAra mAnasika AhAra mAramA -
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 * caubIsa tIthaGkara purANa * - - TAINiraunemomsanee grahaNa karate aura bAIsa pakSa vAda eka bAra zvAsa lete the| unheM janmase hI avadhi jJAna thA, ve tInoM lokoMmeM icchAnusAra ghUma sakate the| isa taraha vahAM cirakAla taka svargIya sukha bhogate rhe| - dhIre dhIre unakI bAIsa sAgara pramANa Ayu samApta ho gaI para unhe kucha patA nahIM claa| ThIka kahA hai-'sAtA udai na lakha parai katA bItA kAla' / vahAM se cayakara vaha pUrva dhAtakI khaNDameM sItA nadIke dakSiNa taTa para sthita maGgalAvatI dezake ratna saJcayapura nagarameM rAjA kanakamabha aura rAnI kanakamAlAke padmanAbha nAmakA putra huaa| padmanAbha bar3A hI tArkika-nyAya zAstrakA vettA thaa| usake bala-pauruSakI saba ora prazaMsA chAI huI thii| eka dina kanakaprabha mahArAja makAnakI chatapara baiThakara nagarakI zobhA dekha rahe the ki unakI dRSTi sahasA eka palvala-svalpa-jalAzaya para pdd'ii| nagarake bahutase baila usameM pAnI pI pI kara bAhara nikalate jAte the| usImeM eka bUr3hA baila bhI pAnI pIneke liye gayA para vaha pAnIke pAsa pahuMcaneke pahale hI kIcar3a meM phaMsa gyaa| asamartha honeke kAraNa vaha kIcar3ase bAhara nahIM nikala sakA jisase vaha pyAsA baila vahIM tar3aphar3Ane lgaa| usakI vecainI dekhakara kanakaprabha mahArAjakA hRdaya viSaya bhogoMmeM atyanta virakta ho gayA jisase ve padmaprabhako rAjya dekara zrIdhara munirAjake pAsa dIkSA le tapasyA karane lge| idhara padma nAbhane nIti pUrvaka rAjya karanA prArambha kara diyaa| usakI aneka rAjakumAriyoMke sAtha zAdI huI thI jinameM somaprabhA mukhya thI / kAlakramase somaprabhAke suvarNanAbhi nAmakA putra utpanna huaa| una sabase padmaprabha nAmakA gArhasthya jIvana bahuta hI sukhamaya ho gayA thaa| . eka dina rAjA padmanAbha sabhAmeM baiThe hue the ki banamAlIne Akara unheM manohara nAsaka udyAnameM zrIdhara munirAjake AgamanakA zubha samAcAra sunaayaa| rAjAne prasanna hokara banamAlIko vahuta kucha pAritoSika diyA aura siMhAsana se utara kara jisa ora munirAja virAjamAna the usa ora sAta kadama Age jAkara unheM parokSa namaskAra kiyaa| usI samaya muni bandanAko calaneke liye nagarameM bherI bajavAI gaI / jaba samasta puravAsI uttama uttama vastra AbhUSaNa GeneEETD /
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * 137 V pahinakara hAthoMme pUjAkI sAmagrI liye hue rAjadvAra para jamA ho gaye taba saba ko sAtha lekara ve usa udyAnameM gaye jahAM munirAja zrIdhara virAjamAna the| rAjAne dUra se hI rAjya cinha chor3akara vinIta bhAvase yanameM praneza kiyA aura munirAjake pAsa pahuMcakara unheM aSTAGga namaskAra kiyaa| munirAjane 'dharma vRddhirastu, kahakara sabake namaskAra grahaNa kiye| ___jaba jaya jayakA kolAhala zAnta ho gayA taba rAjA padmanAbhane munirAja se aneka darzana viSayaka prazna kiye| munirAjake mukhase samucita uttara pAkara ve bahuta hI harSita hue / bAdameM unane munirAjase apane pUrvabhava pUche so munirAjane unake aneka pUrvabhavoMkA varNana kiyaa| yanase lauTakara padmanAbha rAjabhavanameM vApisa A gaye aura vahAM kucha dinoMtaka rAjya zAsana karate rhe| ___ antameM unakA citta kisI kAraNa vaza viSaya vAsanAoMse virakta ho gayA jisase unhoMne suvarNa nAbhi putrako rAjya dekara kinhIM mahAmunike pAsa | jina dIkSA le lI / unake sAthameM aura bhI aneka rAjAoMne dIkSA lI thii| munirAja padmanAbhane guruke pAsa rahakara khUba adhyayana kiyA jisase unheM gyAraha aGgoM takakA jJAna ho gyaa| usI samaya unhoMne darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoMkA cintavana kara tIrthaGkara nAmaka puNya prakRtikA bandha kara liyA aura Ayuke antameM sanyAsa pUrvaka zarIra chor3akara jayanta nAmaka anuttara vimAnameM ahamindra pada prApta kiyaa| ___vahAM unakI Ayu tetIsa sAgarakI thI, eka hAtha UMcA sapheda raGgakA zarIra thA ve tetIsa hajAra varSa bAda AhAra aura tetIsa pakSa bAda zvAsocchvAsa grahaNa karate the| unheM janmase hI avadhi jJAna thaa| yaha ahamindra hI Ageke bhavameM aSThama tIrthezvara bhagavAn candraprabha hogaa| gItA chanda-zrIvarma bhUpati pAla puhamI, svarga pahale sura bhyo| puni ajitasena cha khaNDa nAyaka, indra acyuta maiM thyo| vara padamanAbhi nareza nirjara, vaijayanta vimaanmeN| candrAbha svAmI sAtaveM bhava, bhaye puruSa purANameM / -bhUdharadAsa % D
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 * caubIsa tIrthaGkara purANa * - - - ( 2 ) vartamAna paricaya jambUdvIpake bharata kSetrameM eka candrapura nAmakA nagara hai usameM kisI samaya ikSvAkuvaMzIya rAjA mahAsena rAjya karate the unakI strIkA nAma lakSmaNA thaa| donoM dampatI sukhase samaya vitAte the| Upara jisa ahamindrakA kathana kara Aye haiM usakI jaba vahAMkI Ayu chaha mAhakI vAkI raha gaI thI tabhIse rAjA mahAsenake gharapara prati dina aneka ratnoMkI varSA hone lagI aura deviyAM A Akara mahArAnI lakSmaNAkI sevA karane lgiiN| vaha saba dekhakara rAjAko nizcaya ho gayA thA ki sulakSmaNAkI kukSise tIrthaMkara putra hone vAlA hai| caitra kRSNa paMcamIke dina jyeSThA nakSatrameM sulakSmaNAne rAtake pichale bhAga meM hAthI, baila Adi solaha svapna dekhe| usI samaya vaha ahamindra jayanta vimAnase sambandha chor3akara usake garbha meM aayaa| saverA hote hI devoMne Akara bhagavAna candraprabhake garbha kalyANakakA utsava kiyA aura mAtA pitAkI svargIya vastrAbhUSaNoMse pUjA kii| ___ garbhakA samaya bIta jAnepara lakSmaNA devIne pauSa kRSNa ekAdazIke dina anurAdhA nakSatrameM maMti, zruta, avadhi ina tIna jJAnoMse virAjita putraratna utpanna kiyA / bhagavAn candraprabhake janmase samasta lokameM Ananda chA gyaa| kSaNa ekake liye nArakiyoMne bhI sukhakA anubhava kiyaa| usI samaya devoMne meru parvatapara le jAkara unakA janmAbhiSeka kiyA aura candraprabha nAma rkkhaa| bAlaka candraprabha apanI sarala ceSTAoMse mAtA pitA Adiko harSita karate hue bar3hane lge| zrI supArzvanAtha svAmIke mokSa jAneke bAda nau sau karor3a sAgara vIta jAnepara aSTama tIrthakara bhagavAna candraprabha hue the| inakI Ayu bhI isImeM zAmila hai / Ayu daza lAkha pUrvakI thI, zarIra eka sau pacAsa dhanuSa UMcA thA, aura raMga candramAke samAna dhavala thaa| do lAkha pacAsa hajAra varSa bIta jAnepara unheM rAjya vibhUti prApta huI thii| unakA vivAha bhI kaI kulIna
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIma tIrthaGkara purANa * 166 - - - kanyAoMke sAtha huA thA jisase unakA gArhasthya jIvana yahuta hI sukhamaya ho gayA thaa| jaba rAjya karate karate unakI Ayuke chaha lAkha pacAsa hajAra pUrva aura .. caubIsa pUrvAGga kSaNa ekake samAna nikala gaye taba ve kisI eka dina vastrAbhUSaNa pahinaneke liye alaGkAra gRhameM gye| vahAM jyoMhI unhoMne darpaNameM muMha dekhA tyoMhI unheM muMhapara kucha vikAra sA mAlUma huA jisase unakA hRdaya virakta ho gayA / ve socane lage-"yaha zarIra pratidina kitanA hI kyoM na sajAyA jAya para kAla pAkara vikRta hue vinA nahIM raha sktaa| vikRta hone kI kyA bAta ? naSTa hI ho jAtA hai / isa zarIrameM rAga rahanese isase saMbaMdha rakhane vAle aura bhI aneka padArthoMse rAga karanA par3atA hai / aba maiM aisA kAma karUMgA jisase Ageke bhavameM yaha zarIra prApta hI na ho|" usI samaya devarSi laukAntika devoMne bhI Akara unake vicAroMkA samarthana kiyaa| __bhagavAna candraprabha apane ghara candraputrake liye rAjya dekara devanirmita vimalA pAlakIpara savAra ho sarvatuka nAmake vanameM pahuMce aura vahAM siddha parameSThIko namaskAra kara pauSa kRSNa ekAdazIke dina anurAdhA nakSatra meM eka hajAra rAjAoMke sAtha nimrantha muni ho gaye / - unheM dIkSAke samaya hI manaH paryaya jJAna prApta ho gayA thaa| ve do dina bAda AhAra leneko icchAse nalinapura nagarameM gaye vahAM mahArAja somadattane par3agAha kara unheM navadhA bhakti pUrvaka AhAra diyaa| pAtra dAnake prabhAvase devoM ne somadattake ghara paMcAzcarya prakaTa kiye / munirAja candraprabha nalinapurase lauTakara vanameM phira dhyAnArUr3ha ho gaye / isa taraha chadmastha avasthAmeM tapa karate hue unheM tIna mAha bIta gye| phira usI sarvatuka vanameM nAga vRkSake nIce do dinake upavAsakI pratijJA kara virAjamAna hue vahIM unhoMne kSapaka. zreNI mAr3hakara mohanIya karmakA nAza kiyA aura zukla dhyAnake pratApase zeSa tIna ghAtiyA karmokA bhI nAza kara diyaa| jisase unheM phAlguna kRSNa saptamI anurAdhA nakSatrameM zAmake samaya divya jyoti-lokAloka prakAzaka kevala. jJAna prApta ho gayA thaa| devoMne Akara jJAna kalyANakakA utsava kiyaa| indrakI AjJA pAkara kuverane vahIMpara samavasaraNa -
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 * * caubIsa tIrthaGkara purANa * ko racanA kI thI jisameM samasta prANI sukhase baiThe the| samavasaraNake madhya meM sthita hokara bhagavAna candraprabhane apanA mauna bhaGga kiyA arthAta divya dhvanike dvArA kalyANakArI upadeza diyaa| unake upadezase prabhAvita hokara aneka nara nAriyoMne muni, AryikA, zrAvaka aura zrAvikAoMke vrata dhAraNa kiye| divya dhvani samApta honeke bAda indrane bihAra karane kI prArthanA kI jisase unhoMne aneka dezoMmeM bihAra kiyA aura aneka bhavya prANiyoMko saMsAra sAgarase nikAla kara mokSa prApta kraayaa| unake samavasaraNameM datta Adi terAnave gaNadhara the, do hajAra dvAdazAGga ke jAnakAra the, do lAkha cAra sau zikSaka the, daza hajAra kevalI the, caudaha hajAra vikriyA Rddhi vAle the, ATha hajAra manaH paryaya jJAnI the, aura sAta hajAra chaha sau SAdI the isa taraha saba milAkara DhAI lAkha munirAja the| varuNa Adi tIna lAkha assI hajAra AryikAeM thiiN| tIna lAkha zrAvaka aura pAMca lAkha zrAvikAeM thIM / asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAta tiryaJca the| unhoM ne aneka jagaha ghUma ghUmakara dharma tIrthakI pravRttikI aura antameM sammeda zikhara para A virAjamAna hue| vahAM unhoMne hajAra muniyoMke sAtha pratimA . yoga dhAraNa kiyA jisase unheM eka mAha bAda phAlguna zuklA saptamIke dina jyeSThA nakSatrameM zAmake samaya mokSakI prApti ho gii| devoMne Akara unake nirvANa kSetrakI pUjA kii| y " - bhagavAna puSpadanta zAntaM vapuH zravaNahAri vacazcaritraM, sarvopakArI tava deva ! tato bhavantam / saMsAra mArava mahAsthala rudrasAndra . cchAyA mahIruha mime suvidhi shryaamH|| -AcArya guNabhadra
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 141 he deva ! ApakA zarIra zAnta hai, vacana kAnoMko sukhA dene vAle haiM aura caritra sabakA upakAra karane vAlA hai isaliye hama saba, saMsAra rUpI vizAla marusthalameM saghana chAyA vAle vRkSa svarUpa Apa suvidhinAtha-puSpa dantakA Azraya lete haiN| [1] pUrvabhava varNana puSkarAdha dvIpake pUrva meruse pUrva dizAkI ora atyanta prasiddha videha kSetra hai usameM sItA nadIke uttara taTapara puSkalAvatI deza hai jo aneka samRddhizAlI grAma nagara Adise bharA huA hai| usameM eka puNDarIkiNI nAmakI nagarI hai / usameM kisI samaya mahApadma nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| vaha bahuta hI balavAna thA, vuddhimAna thaa| usa bAhu balake sAmhane aneka ajeya rAjAoMko bhI Azcarya sAgarameM gote lagAne par3ate the| usake rAjyameM khojane para bhI daridra puruSa nahIM milatA thA / vaha hamezA-vidvAnoMkA samucita Adara karatA thA aura yogya vRttiyAM de dekara unheM naI bAtoMke khojaneke liye, protsA hita kiyA karatA thaa| usane kAma, krodha, mada, mAtsarya, lobha aura moha ina chaha antaraGga zatruoMko jIta liyA thaa| samasta prajA usakI AjJAko mAlA kI bhAMti apane mastakapara dhAraNa karatI thii| prajA usakI bhalAIke liye saba kucha nyauchAvara kara detI thI aura vaha bhI prajAkI bhalAIke liye koI bAta uThA nahIM rakhatA thaa| ___ eka dina vahAMke manohara nAmake yanameM mahAmuni bhUtahita pdhaare| nagarake samasta loga unakI bandanAke liye gaye / rAjA mahApadma bhI apane samasta parivArake sAtha munirAjake darzanoMke liye gyaa| vaha vahAMpara munirAjakI bhavya mRti aura prabhAvaka upadezase itanA prabhAvita huA ki usane usI samaya rAjya sukha, strI sukha Adise moha chor3a diyA aura dhanada nAmaka putrake liye rAjya dekara dIkSA le lii| mahAmuni bhUtahitake pAsArahakara usane kaThina tapasthAeM kI aura adhyayana kara gyAraha aMgoMkA jJAna prApta kara liyaa| kisA samaya usane nirmala hRdayase darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoM.
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tobAra, pusaNa* / kA cintavana kiyA jisase use tIrthakara nAmaka puNya prakRtikA bandha ho gayA antameM vaha samAdhi pUrvaka zarIra chor3akara caudahaveM ananta svargameM indra huaa| vahAM unakI Ayu bIsa sAgarakI thI, tIna hAthakA zarIra thA, zukla lezyA thii| / vaha pIsa pakSa daza mAha bAda zvAMsa letA thA, bIsa hajAra varSa bAda mAnasika AhAra letA thA, usake mAnasika pravIcAra thA aura pAMcaveM naraka takakI bAta batalAne vAlA avadhijJAna thaa| usake vaikriyika zarIra thA aura usa para bhI aNimA, mahimA, garimA, laghimA, prApti, prAkAmya, Izatva aura vazitva ye ATha RddhiyAM thiiN| vaha aneka kSetroMmeM ghUma-ghUmakara prakRtikI sundaratAkA nirIkSaNa karatA thaa| vaha kabhI udayAcalakI zikharapara baiThakara sUryodayakI sundara zobhA dekhatA, kabhI astAcalakI coTiyoMpara baiThakara sUryAstakI suSamA dekhatA kabhI meru parvatapara pahuMcakara nandana banameM krIr3A karatA, kabhI samudroMke taTapara baiThakara usakI laharoMkA uttAlanartana dekhatA aura kabhI harI bharI aTaviyoMmeM ghUmakara harSase nAcate hue mayUrokA tANDava dekhakara khusI hotA thaa| yaha indra hI Age calakara puSpadanta tIrthakara hogaa| [2] vartamAna paricaya . jambUdvIpake bharata kSetrameM eka kAkandI nAmakI mahA manohara nagarI thii| | usameM ikSvAku vaMzIya rAjA sugrIva rAjya karate the| unakI strIkA nAma jaya rAmA thA / jaba usa indrakI Ayu vahAMpara sirpha chaha mAhakI vAkI raha gaI tabhI se devoMne sugrIva mahArAjake ghara ratnoMkI varSA karanI zurU kara dii| aneka deva 'kumAriyAM A Akara mahArAnI jayarAmAkI sevA karane lgiiN| phAlguna kRSNa navamIke dina mUla nakSatra meM pichalI rAtake samaya rAnI jayarAmAne solaha svapna dekhe / usI sayaya indrane svarga vasundharAse moha chor3akara usake garbha meM praveza 'kiyaa| saverA hote hI jaba usane pati devase svapnoMkA phala pUchA / taba unhoMne kahA ki Aja tumhAre garbha meM tIrthakara putrane avatAra liyA hai| vaha mahA puNya zAlI puruSa hai / dekho na ? usake garbhameM Aneke chaha mAha pahalese pratidina karor3oM ratna varasa rahe haiM aura devakumAriyAM tumhArI sevA kara rahI haiN| prANa - -
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakkara purANa * / - nAthake mukhase svapnoMkA phala sunakara rAnI jayarAmA harSase phUlI na smaatiithii| ___ jaya dhIre-dhIre garbhakA samaya pUrA ho gayA taba usane mArgazIrSa zuklA pratipadAke dina uttama putra utpanna kiyaa| usI samaya indrAdi devone Akara meru parvatapara kSIra sAgarake jalase usa gadya-prasUta bAlakakA janmAbhiSeka kiyA aura puSpadanta nAma rakhA / udhara mahArAja sugrIvane bhI khule dilase putrotpattikA utsava mnaayaa| vAlaka puSpadanta bAla indrakI taraha krama-kramase bar3hane lge| ___bhagavAn candraprabhake mokSa jAneke bAda nabbe karor3a sAgara bIta jAnepara bhagavAna puSpadanta hue the| inakI Ayu bhI isI antarAlameM zAmila hai| puSpadantakI Ayu do lAkha pUrvakI thI. zarIrakI UMcAI sau dhanuSakI thI aura lezyA kundake phUlake samAna zukla thii| jaba unakI kumAra avasthAke pacAsa hajAra pUrva bIta gaye the taya unheM rAjya prApta huA thaa| rAjyakI bAgaDora jyoM hI bhagavAn puSpadantake hAthameM AI tyoMhI usakI avasthA vilakula badala gaI thii| unakA rAjya kSetra pratidina bar3hatA jAtA thaa| unake mitra rAjAoMkI saMkhyA na thI, prajA haraeka prakArase sukhI thii| bhagavAna puSpadantakA jina kulIna kanyAoMke sAtha vivAha huA thA unakI rUpa rAzi aura guNagarimAko dekhakara deva bAlAeM bhI lajjita ho jAtI thiiN| rAjya karate hue jaba unake pacAsa hajAra pUrva aura aTThAIsa pUrvAGga aura bhI vyatIta ho gaye taba kisI eka dina ulkApAta dekhanese unakA hRdaya virakta ho gyaa| ve socane lageisa saMsArameM koI bhI padArtha sthira nahIM hai| sUryodayake samaya jisa vastuko dekhatA hU~ use sUryAstake samaya nahIM pAtA huuN| jisa taraha indhanase kabhI agni santuSTa nahIM hotI usI taraha paMcendriyoMke viSayoMse mAnava abhilASAeM kabhI santuSTa nahIM hotI-pUrNa nahIM hotii| kheda hai ki maiMne apanI vizAla Ayu sAdhAraNa manuSyoMkI taraha yoMhI vitA dii| durlabha manuSya paryAya pAkara maine unakA abhItaka sadupayoga nahIM kiyaa| Aja mere antaraMga netra khula gaye haiM jisase mujhe kalyANakA mArga spaSTa dikha rahA hai| vaha yaha hai ki samasta parivAra evaM rAjya kAryase viyukta ho nirjana banameM baiThakara Atma dhyAna kruuN| laukAntika devoMne bhI Akara unake vicAroMkA samarthana kiyA jisase unakA
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 * caubIsa tIthaGkara purANa * / vairAgya aura bhI bar3ha gyaa| nidAna sumati nAmaka putrake liye rAjyakA bhAra sauMpakara deva nirmita 'sUryaprabhA' pAlakIpara savAra ho puSpaka yanameM gye| vahAM unhoMne mArga zIrSa zuklA pratipadAke dina zAmake samaya eka hajAra rAjAoMke sAtha jina dIkSA le lii| usI samaya unheM manaH paryaya jJAna prApta ho gayA thaa| deva loga tapaH kalyANakakA utsava manAkara apane apane sthAnoMpara vApisa cale gye| jaba ve do dina vAda AhAra leneke liye zailapura nAmake nagarameM gaye taba unheM vahAMke rAjA puSpamitrane vinaya pUrvaka par3agAha kara navadhA bhaktise sundara susvAdu AhAra diyaa| pAtra dAnase prabhAvita hokara devoM ne rAjA puSpamitrake gharapara paMcAzcarya prakaTa kiye| bhagavAna puSpadanta AhAra lekara banameM lauTa Aye aura vahAM pahalekI taraha phirase Atma dhyAnameM lIna ho gye| ve dhyAna pUrNa honepara kabhI pratidina aura kabhI do tIna cAra yA isase bhI adhika dinoMke antarAlase pAsake kisI nagarameM AhAra leneke liye jAte the aura vahAMse lauTakara punaH banameM dhyAnakatAna ho jAte the| isa taraha tapazcaraNa karate hue jaba unakI chadmastha avasthAke cAra varSa vyatIta ho gaye taba ve do dinake upavAsakI pratijJA lekara puSpaka nAmaka dIkSA ghanameM nAga vRkSake nIce dhyAna lagAkara baiTha gye| vahIMpara unheM kArtika zuklA dvitiyAke dina mUlanakSatrameM zAmake samaya ghAtiyA karmokA nAza honese kevala jJAna Adi ananta catuSTaya prApta ho gaye the| devoMne Akara unake jJAna kalyANakakA utsava mnaayaa| indrakI AjJAse rAja-kuverane sundara aura suvizAla samavasaraNakI racanA kii| usake madhya meM sthita hokara bhagavAna puSpadantane apane divya upadezase samasta jIvoM ko santuSTa kiyA / phira indrakI prArthanAse unhoMne deza-videzameM ghUmakara saddharmakA pracAra kiyaa| unake samavasaraNameM vidarbha Adi aThAsI gaNadhara the, pandraha sau zrutakevalI dvAdazAMgake jAnakAra the, eka lAkha pacapana hajAra pAMca sau zikSaka the, ATha hajAra cAra sau adhijJAnI the, teraha hajAra vikriyA Rddhike dhAraka the, sAta hajAra pAMca sau manaH paryaya jJAnI aura chaha hajAra chaha sau bAdI the| isa taraha saba milAkara do lAkha munirAja the| ghoSAko Adi
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthakara purANa * 145 m lekara tIna lAkha asmI hajAra AryikAeM thiiN| do lAkha zrAvaka the, pAMca lAkha zrAvikAeM thIM, asaMkhyAta deva deviyAM ora saMkhyAta tiryaMca the| saba dezoM meM bihAra kara cukaneke bAda ve Ayuke anta samayameM sammedazikharapara jA phuNce| vahAM unhoM ne eka hajAra muniyoM ke sAtha yoga nirodha kiyA aura antameM zukla dhyAnake dvArA aghAtiyA karmAkA nAzakara bhAdauM sudI aSTabhIke dina mUla nakSatra meM sandhyAke samaya mokSa prApta kiyaa| usI samaya indrAdi devoM na Akara unake nirvANa kalyANakI pUjA kii| bhagavAna puSpadantakA hI dUsarA nAma suvidhinAtha thaa| bhagavAna zItalanAtha na zItalAzcandana candrarazmayo na gAMgamambho navahAra yaSTayaH / yathAmuneste'nagha vAkyarazmayaH zamAmbugarbhAH zizirA vipazcitAm // AcArya samaMtabhadra "he anagha ! zAntirUpa jalase yukta ApakI vacana rUpI kiraNe vidvAnoMke liye jitanI zItala haiM utanI zItala na candramAkI kiraNeM haiM, na candana hai, na gaMgAnadIkA pAnI hai aura na maNiyoM kA hAra hI hai| Apake vacanoMkI zItalatAmeM saMsArakA saMtApa kSaNa ekameM dUra ho jAtA hai|" [2] pUrvabhava paricaya puSkara dvIpake pUrvArdha bhAgameM jo mandaragiri hai usase pUrvakI ora videha kSetrameM sItAnadIke pazcima kinArepara vatsa nAmakA deza hai| usake susImA nagarameM rAjA padmagulma rAjya karate the| ve hamezA sAma, dAma, daNDa aura bheda ina cAra upAyoMse pRthvIkA pAlana karate the| sandhi, vigraha Adi rAjocita
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 cauvIsa tIrthAvara purANa * Rata n deindussaint m - - - - - REPORT guNoMse paricita the| zarada Rtuke candramAkI taraha unakA nirmala yaza samasta dezameM phailA huA thaa| ve atyanta pratApI hokara bhI mAdhu svAbhAvI purupa the / eka dina mahArAja padmagulma rAja sabhAmeM baiThe hue the ki vanamAlIne Ama ke ghaura, kundakuDmala, aura kezara Adike phUla sAmane rakhakara kahA --"mahArAja ! RturAja vasantake Agamanase udyAnakI zobhA bar3I hI vicitra ho gaI hai| AmoMmeM baura laga gaye haiM, unapara baiThI huI koyala manohara gIta gAtI hai, kundake phUloMse saba dizAeM sapheda sapheda ho rahI hai, maulizrIke sugandhita phaloMpara madhupa gujAra kara rahe haiM. tAlAboM meM kamala ke phUla phUla raheM aura unakI pIlI kezarase tAlAboMkA samasta pAnI pIlA ho rahA hai| udyAnakI pratyeka vastueM Apake zubhAgamanakI AzaMsAmeM lIna ho rahI hai|" banamAlIke muglase vanameM vasantakI zobhAmA varNana sunakara mahArAja padmagulma bahuta hI harpita hue| usI samaya unhoMne vanameM jAkara vasantotsava manAnekI AjJA jArI kara dI jisase nagarake samasta puruSa apane apane parivAra ke sAtha vasantakA utsava manAneke liye vanameM jA phuNce| rAjA padmagulma bhI apanI rAniyoM aura mitra vargake sAtha banameM pahuMce aura vahIM rahane lge| una dinoM meM yahAM nRtya, saMgIta Adi bar3e bar3e utsava manAye jA rahe the isaliye krama kramase vasantake do mAha vyatIta ho gaye para rAjAko usakA patA nahIM claa| jaba dhIre dhIre vanase basantakI zobhA vidA ho gaI aura grISmakI tapta lU calane lagI tava rAjAkA usa ora khyAla gyaa| vahAM unhoMne vasanta kI khojakI para usakA eka bhI cinha unakI najarameM nahIM aayaa| yaha dekhakara mahArAja padmagulmakA hRdaya vipayoM se virakta ho gyaa| unhoMne socA ki 'sasArake saba padArtha isI basantake samAna kSaNa 'saDara hai| maiM jise nitya samajhakara taraha 2 kI raMgareliyAM kara rahA thA Aja vahI basanta yahAM najara nahIM AtA / ava na AmoM meM baura dikhAI par3a rahA hai aura na kahIM unapara koyalakI mIThI AvAja sunAI de rahI hai| aba malayA nilakA patA nahIM hai kintu usakI jagahapara grISmakI yaha tapta lU vaha rahI hai| oha ! acetana cIjoM meM itanA parivartana ! para mere hRdayameM, bhoga vilAsoM meM kucha bhI parivartana nahIM - - -
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakkara purANa * - huaa| kheda hai --ki maiMne apanI AyukA bahuta bhAga 5 ho vitA diyaa| para Aja mere antaraGga netra khula gaye haiM, Aja mere hRdaya meM divya jyoti prakAza DAla rahI hai| usake prakAzameM bhI kyA apanA hita na khoja sakU~gA ? basa, basa khoja liyA maiMne hitakA mArga / vaha yaha hai ki maiM bahuta jaldI rAjya ke jaJjAlase chuTakArA pAkara muni dIkSA dhAraNa karU aura kiso nirjana vanameM rahakara Atma bhANDArako zAnti-kSudhAse bhara du|" aisA vicAra kara mahArAja padmagulma.banase ghara vApisa Aye aura vahAM candana nAmake putrake liye rAjya dekara punaH vanameM pahuMca gye| vahAM unhoMne kinhIM Ananda nAmaka AcAryake pAsa jina dIkSA le lii| ___ aba munirAja padmagulma nirjana vanameM rahakara Atma zuddhi karane lge| gurudevake caraNa kamaloMke pAsa rahakara unhoMne gyAraha aGgoMtakakA jJAna prApta kiyA aura darzana vizuddhi Adi solaha bhAvanAoMkA cintavana kara tIrthaMkara nAmaka mahApuNya prakRtikA bandha kiyaa| java AyukA antima samaya AyA taba ve vAhya padArthose sarvathA moha chor3akara samAdhimeM sthita ho gaye jisase marakara pandrahaveM AraNa svargameM indra hue| vahAM unakI Ayu vAIsa sAgarakI thI, tIna hAthakA zarIra thA, zukla lezyA thI, gyAraha mAha bAda sugandhita zvAsocchAsa hotA aura bAIsa mAma vAda mAnasika AhAra hotA thA hajAroM deviyAM thIM, mAnasika pravicAra thA, aNimA Adi ATha RddhiyAM thIM aura janmase hI avadhi jJAna thaa| vahAM unakA samaya sukhase vItane lgaa| yahI indra Age bhavameM bhagavAna zItalanAtha hoNge| / (2) vartamAna paricaya / ____ jaba vahAM unakI Ayu sirpha chaha mAhakI bAkI raha gaI aura ve pRthivIpara janma leneke liye tatpara hue taba isI jambU dvIpake bharata kSetrameM malaya dezake bhadrapura nagarameM ikSvAkuvaMzIya dRr3haratha nAmake rAjA rAjya karate the| unakI mahArAnIkA nAma sunandA thaa| bhagavAna zItalanAthake garbhameM Aneke chaha mAha pahalese hI devoMne dRr3haratha aura subratAke gharapara ratnoMkI varSA karanI zurU kara dii| caitra kRSNa aSTamIke dina pUrvASAr3hA nakSatrameM mahArAnI sunandAne rAtrike |
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 * poyIma tIrthakara purANa * - - REE pichale samaya solaha svapna dekhe / usI samaya ukta indrane svarga bhUmi chor3akara usake garbhameM praveza kiyaa| patike mukhase svapnoMkA phala sunakara sunandA rAnIko jo harSa huA usakA varNana nahIM kiyA jA sktaa| usI dina devoMne Akara svargIya vastrAbhUSaNoMse rAja dampatIkI pUjA kI aura garbha kalyANakakA utsava manAyA / mAgha kRSNA dvAdazIke dina pUrvApAr3ha nakSatra meM sunandAke udarase bhagavAna zItalanAthakA janma huaa| devoMne meru parvatapara le jAkara unakA janmAbhiSeka kiyA aura vahAMse Akara bhadrapurameM dhUmadhAmase janmakA utsava manAyA / indrane bandhu vAndhavoMkI salAhase unakA zItalanAtha nAma rakhA jo vAstava meM yogya thA kyoMki unakI pAvana mUrti dekhanese prANi mAtrake hRdaya zItala ho jAte the / rAja parivArameM bar3e hI dulArase unakA pAlana huA thaa| puSpadanta svAmIke mokSa jAneke bAda nau karor3a sAgara bIta jAnepara bhagavAna zItalanAtha hue the / inake janma leneke pahile patyake cauthAI bhAgataka dharmakA viccheda ho gayA thaa| inakI Ayu eka lAkha pUrvakI thI aura zarIra navye dhanuSa UMcA thaa| inakA zarIra suvarNake samAna snigdha pIta varNakA thA jaba AyukA cauthAI bhAga kumAra avasthAmeM bIta gayA taba inheM rAjyakI prApti huI thI rAjya pAkara inhoMne bhalIbhAMti rAjyakA pAlana kiyA aura dharma, artha kAmakA samAna rUpase sevana kiyA thaa| kisI eka dina bhagavAna zItalanAtha ghUmaneke liye eka vanameM gaye the| jaba ve vanameM pahuMce the taba banameM magha vRkSa hima osase AcchAdita the| para thor3I dera bAda sUryakA udaya honese vaha hima-osa apane Apa naSTa ho gaI thii| yaha dekhakara unakA hRdaya viSayoMkI orase sarvathA haTa gyaa| unhoMne saMsArake saba padArthIko himake samAna kSaNa bhaMgura samajhakara unase rAga bhAva chor3a diyA aura banameM jAkara tapa karane kA dRr3ha nizcaya kara liyaa| usI samaya laukAntika devoMne Akara inake ukta vicAroM kA samarthana kiyA jisase unakI vairAgya dhArA aura bhI adhika vegase pravAhita ho utthii| nidAna Apa putrake liye rAjya sauMpakara deva nirmita zukra prabhA pAlakIpara savAra ho sahetuka vanameM pahuMce aura vahAM mAgha kRSNa dvAdazIke dina pUrvASAr3ha nakSatrameM zAmake samaya
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * - %3 eka hajAra rAjAoMke sAtha dIkSita ho gye| Apake dIkSA lete hI manaH paryaya jJAna prApta ho gayA thaa| __ bhagavAna zItalanAtha do dinake upavAsake bAda AhAra lenekI icchAse ariSTa nAmaka nagarameM gye| vahAM rAjA punarvasune bar3I prasannatAse navadhA bhakti pUrvaka unheM AhAra diyaa| pAtra dAnake prabhAvase rAjA punarvasuke ghara para devoMne paJcAzcarya prakaTa kiye| isa taraha tapazcaraNa karate hue unhoMne alpajJa avasthAmeM tIna varSa bitaaye| phira pauSa kRSNa caturdazIke dina zAmake samaya pUrvApAr3ha nakSatrameM unheM divya Aloka kevala jJAna prApta huaa| usI samaya devoMne Akara jJAna kalyANakA utsava mnaayaa| indrakI AjJAse kuverane samavasaraNakI racanA kI usake madhyameM sthita hokara Apane sArva dharmakA upadeza dekara upasthita janatAko santuSTa kiyaa| indrako prArthanAse unhoMne aneka dezoM meM bihAra kara saMsAra aura mokSakA svarUpa batalAyA, dArzinika gutthiyAM sulajhAI aura sabako hitakA mArga batalAyA thaa| unake upadezake prabhAvase logoMke hRdayoMse dharma karmakI zithilatA usa taraha dUra ho gaI thI jisa tarahakI sUryake prakAzase andhakAra dUra ho jAtA hai| unake samavasaraNameM RddhiyoM aura manaH paryaya jJAnake dhAraka ikyAsI gaNadhara the / caudaha sau dvAdazAGgake jAnakAra the| unasaTha hajAra do sau zikSaka the. sAta hajAra do sau avadhijJAnI the, sAta hajAra kevala jJAnI the, bAraha hajAra vikriyA Rddhike dhAraka the, sAta hajAra pAMca sau manaH paryaya jJAnI the, aura pAMca hajAra sAta sau vAdo muni the| isa taraha saba milakara eka lAkha muni the dhAraNA Adi tIna lAkha assI hajAra AryikAyeM thIM, do lAkha zrAvaka the, cAra lAkha zrAvikAyeM thI, asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAta tiryaJcathe / jaya bhagavAn zItalanAthakI divyadhvani khiratI thI taba samasta sabhA citra likhita sI nIrava aura stabdha ho jAtI thii| ve Ayuke anta samaya meM sammeda zikharapara pahuMce, vahAM eka mahInekA yoga nirodha kara hajAra muniyoMke sAtha pratimA yogase virAjamAna ho gaye aura Azvina zuklA aSTamIke dina pUrvASAr3hA nakSatra meM zAmake samaya aghAtiyA karmoM kA nAza kara svatantrya sadana
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 ___ * coyIsa tIrthakara purANa * - - - - mokSa mahalako prApta hue / devoMne Akara nirvANa bhUmikI pUjA kI aura unake zarIrakI bhasma apane zarIrameM lagAkara Anandase gAte, nAcate hue apane apane sthAnoMpara cale gye| inake tIrthaMke anta samayameM kAla dopase vaktA zrotA aura dharmAtmA logoM ke abhAva honese samIcIna dharma luptaprAya ho gayA thaa| - ma bhagavAna zreyAnsanAtha nirdhUya yasya nija janmani satyamasta, mAndhyaM carAcara mazeSa mavekSamANam / jJAnapratIpa virahAnnija rUpa saMsthaM zreyAna jinaH sadizatA dshivcyurtivH|| -AcArya guNabhadra "utpanna hote hI samasta ajJAna andhakArako naSTa karake saba cara acara padArthoko dekhane vAlA jinakA uttama jJAna bAdhaka kAraNoMkA abhAva honese apane svarUpameM sthira ho gayA thA ve zrIzreyAnsa jinendra tuma sabake amaMgalakI hAni kreN|" [1] pUrvabhava varNana puSkara dvIpake pUrvameruse pUrva dizAkI ora videha kSetrameM eka sukaccha nAmakA deza hai| usameM sItA nadIke uttara taTa para eka kSemapura nagara thA / kSemapura nagarameM rahane vAle manuSyoMko hamezA kSema maGgala prApta hote rahate the isaliye usakA kSemapura nAma bilakula sArthaka thaa| kisI samaya usameM nalinaprabha nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| usakA zarIra bahuta hI sundara thA / usane anupama bAhubalase samasta kSatriyoMko jIta kara apanA rAjya niSkaNTaka banA liyA thaa| vaha utsAha, mantra aura prabhAva ina tIna zaktiyoMse tathA inase - -
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubosa tIthaGkara purANa * 151 - prApta huI tIna middhiyoMse saMyukta thaa| usakI buddhikA to ThikAnA nahIM thaa| acche acche mantrI jina kAmoMkA vicAra bhI nahIM kara sakate the aura jina sAmayika samasyAoM ko nahIM sulajhA pAte the unheM yaha anAyAsa hI soca letA aura sulajhA detA thaa| usakA antaHpura sundarI aura suzIlA striyoM se bharA huA thaa| AjJAkArI putra the niSkaNTaka rAjya thA, aTUTa sampatti thI aura svayaM svastha niroga thaa| isa taraha vaha hara eka tarahase sukhI hokara prajAkA pAlana karatA thaa| eka dina rAjA nalinaprabha rAjasabhAmeM baiThA huA thA usI samaya banamAlIne Akara kahA ki sahamAna banameM ananta nAmaka jinendra Aye haiN| unake pratApase dhanakI zobhA bar3o hI vicitra ho gaI hai| vahAM saba RtueM eka sAtha apanI zobhA prakaTa kara rahI haiM aura siMha hastI sarpa nevalA Adi jIva apanA jAtIya ghara chor3akara eka dUsarese hila mila rahe haiN| jinendrakA Agamana sunakara rAjAko itanA harSa huA ki usake sAre zarIrameM romAMca nikala aaye| vaha banamAlIko ucita pAritoSika dekara parivAra sahita ananta jinendrakI bandanAke liye sahasAmra banameM gyaa| vahAM unakI divya mUrti dekhate hI usakA hRdaya bhaktise gadgad ho gyaa| usane unheM zira jhukAkara praNAma kiyaa| ananta jinendrane prabhAvaka zabdoMmeM tatvoMkA vyAkhyAna kiyA aura antameM saMsArake duHkhoMkA nirUpaNa kiyaa| jise sunakara rAjA nalinaprabha sahasA prati. vuddha ho gayA vaha eka dama saMsArase bhayabhIta ho utthaa| usa sayaya usakI avasthA ThIka svapna dekhakara jAge hue manuSyakI taraha ho rahI thii| usane usI samaya bharrAI huI AvAjameM kahA-nAtha ! ina duHkhoMse bacanekA bhI kyA koI upAya hai ? taba ananta jinendrane saMsArake duHkha dUra karaneke liye sampagdarzana, samyagyAna aura samyakcAritrakA varNana kiyaa| dezavrata aura mahAvratakA mahatva smjhaayaa| jisase vaha viSayoMse atyanta virakta ho gayA usane ghara jAkara pahale to apane suputrake liye rAjya diyA aura phira bana meM jAkara aneka rAjA oMke sAtha jina dIkSA le lii| vahAM gyAraha aGgokA abhyAsa kara solaha bhAvanAoMkA cintavana kiyA jisase usake tIrthakara nAmaka puNya prakRtakA bandha ho gyaa| Ayuke anta meM sanyAsa pUrvaka zarIra chor3akara munirAja nalina / - -
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 caubIsa tIthatara purANa - - %3 - prabhakA jIva acyuna svargake puSpottara nAmaka vimAnameM indra huaa| vahAM usakI Ayu bAIma sAgarakI thI, zarIrakI UMcAI tIna hAthakI thI, lezyA zukla thI aura janmase hI avadhijAna thaa| vahAMpara aneka sundarI deviyoMke sAtha vAIsa sAgara taka taraha tarahake sukha bhogatA rahA / yahI indra Ageke bhavameM bhagavAn zreyAnsanAtha hogaa| vartamAna paricaya jaba vApara usakI Ayu sirpha chaha mAhakI zeSa raha gaI aura vaha pRthvI para janma leneke liye sammukha huaa| usa samaya isI jambU dvIpake bharata kSetra ke siMhapura nagarameM ikSvAku vaMzIya viSNu nAsake rAjA rAjya karate the| unakI mahAdevIkA nAma sunandA thaa| Upara kahe hue indrane jyeSTha kRSNa SaSTIke dina zravaNa nakSatra meM rAtrike antima bhAgameM svarga bhUmiko chor3akara sunandA mahArAnIke garbha meM praveza kiyaa| usa samaya sunandAne hAthI baila Adi solaha svapna dekhe the| saverA hote hI usane prANanAtha viSNu mahArAjase svapnoMkA phala sunA jisase vaha bahuta hI prasanna huii| usI samaya devoMne Akara rAja dampatIkA khUba satkAra kiyA aura garbha kalyANakakA utsava mnaayaa| vaha garbhastha bAlakakA hI prabhAva thA jo usake garbha meM Aneke chaha mAha pahalese lekara pandraha mAhataka mahArAja viSNuke gharapara prati dina ratnoMkI varSA hotI rahI aura devakumAriyAM mahArAnI sunandAkI zuzrUSA karatI rhiiN| dhIre-dhIre garbhakA samaya vyatIta honepara phAlguna kRSNa ekAdazIke dina zravaNa nakSatra meM sunandA devIne putra ratna utpanna kiyaa| usa samaya aneka zubha zakuna hue the| devoMne meru parvatapara le jAkara bAlakakA kalazAbhiSeka kiyaa| phira siMhapura vApisa Akara kaI tarahase janma mahotsava mnaayaa| indrane mahArAja viSNukI salAhase bAlakakA zreyAnsa nAma rakhA / jo ThIka thA, kyoMki vaha Age calakara samasta prajAko zreyomArga-mokSa mArgameM pravRtta karegA / utsava samApta kara deva loga apanI apanI jagahapara vApisa cale gye| para jAte samaya indra aise aneka deva kumAroMko vahIMpara chor3a gayA thA jo apanI D / RONE
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 caubIsa tIrthaGkara purANa * 153 lIlAoMse bAlaka zreyAnsanApako hamezA prasanna rakhA karate the| rAjya parivArameM bar3e pyArase unakA pAlana hone lgaa| indra svargase unake liye acche acche vastra AbhUSaNa aura khilaunA vagairaha bhejA karatA thA / zItalanAtha svAmIke mokSa jAneke vAda sau sAgara, chayAsaTha lAkha, chabbIsa hajAra varSa kama eka sAgara bIta jAnepara bhagavAna zreyAnsanAtha hue the| inakI Ayu bhI isI antarAlameM zAmila hai| inakA janma leneke pahile bhAratavarSa meM Adhe palyataka dharmakA viccheda ho gayA thaa| para inake utpanna hote hI dharmakA utthAna phirase hone lagA thaa| inakI Ayu caurasI lAkha kI thI, zarIrakI UMcAI assI dhanuSakI thI aura raMga suvarNake samAna snigdha pIlA thaa| ____jaba unake kumAra kAlake ikkIsa lAkha pUrva bIta gaye taba unheM rAjya prApta huaa| rAjya pAkara unhoMne sucAru rUpase prajAkA pAlana kiyA / ve apane balase hamezA duSToMkA nigraha karate aura gajanoMpara anugraha karate the| yogya kulIna kanyAoke sAtha unakI zAdI huI thii| jisase unakA rAjya samaya sukhase bItatA thA / deva loga bIca bIca meM taraha taraha ke vinodoMse unheM prasanna karate rahate the| isa taraha inhoMne vyAlIsa lAkha varSataka rAjya kiyaa| isake anantara kisI eka dina vasanta RtukA parivartana dekhakara inheM vairAgya utpanna ho gayA jisase inhoMne dIkSA lekA tA karane kA dRr3ha nizcaya kara liyaa| usI samaya laukAntika devoMne Akara unako stuti kii| cAro nikAyake devoM ne dIkSA kalyANakakA utsava kiyaa| bhagavAna zreyAnsanAtha zreyaskara nAmaka putrake liye rAjya dekara devanirmita 'dhamalaprabhA 'pAlakIpara savAra ho gaye / deva loga usa pAlakIko manohara nAmake udyAnameM le gaye / vahAM unhoMne do dinaka upavAsakI pratijJA kara phAlguna kRSNA ekAdazIke dina zravaNa nakSatra meM sabereke samaya eka hajAra rAjAoMke sAtha digambara dIkSA le lii| unheM dIkSA lete ho manaH paryaya jJAna prApta ho gayA thaa| tIsare dina cAra jJAnake dhAraNa karane vAle bhagavAna zreyAnsanAtha AhAra lenekI icchAse siddhArtha nagarameM gye| vahAM para nanda rAjAne unheM bhakti pUrvaka AhAra diyaa| dAnake prabhAvase rAjA nanda 20
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 * caupIsa tovara purANa ke gharapara devoMne paJcAzcarya prakaTa kiye / bhagavAna AhAra lekara vanameM vApisa cale gaye / isa taraha unhoM ne chadamastha avasthAmeM mauna pUrvaka do varSa vyatIta kiye| isake bAda do dinake upavAsakI pratijJA lekara usI manohara ghanameM tumvura vRkSake nIce dhyAna lagAkara virAjamAna huye| aura vahIM unheM mAgha kRSNa amAvAsyAke dina zravaNa nakSatrameM sAyaMkAlake samaya lokAlokakA prakAza karanevAlA pUrNajJAna prApta ho gyaa| usI samaya devoMne Akara unakA kaivalya mahotsava manAyA / kuverane samavasaraNakI racanA ko usake madhyameM siMhAsanapara antarIkSa virAjamAna hokara unhoMne apanA mauna bhaMga kiyA arthAt divya dhvanike dvArA sapta tatva nava padArthIkA varNana kiyaa| jisase prabhAvita hokara aneka nara nAriyoMne deza vrata aura mahAvrata grahaNa kiye / prathama upadeza samApta honepara indrane manohara zabdoM meM unakI stuti kI aura phira vihAra karaneke liye prArthanA kii| AvazyakatA dekhate hue unhoMne Arya kSetroMmeM sarvatra vihAra kara jaina dharmakA pracAra kiyA aura zItalanAthake antima tIrthameM jo Adhe patyataka dharmakA viccheda ho gayA thA use dUra kiyaa| ____ AcArya guNabhadrane likhA hai ki unake satahattara gaNadhara the, terahasau gyAraha zrutakevalI the, ar3atAlIsa hajAra do sau zikSaka the, chaha hajAra avadhijJAnI the, chaha hajAra pAMca sau kevala jJAnI the, gyAraha hajAra vikriyA Rddhike dhAraka the, chaha hajAra manaH paryaya jJAnI the, aura pAca hajAra vAdI the| ve Ayuke antameM sammeda zikharapara pahuMce aura vahAM eka mahIne taka yoga nirodha kara hajAra rAjAoMke sAtha pratimA yogase virAjamAna ho gaye / vahIMpara unhoMne zukladhyAnake dvArA aghAtiyA karmAkI pacAsI prakRtiyoMkA kSaya kara zrAvaNa zuklA pUrNamAsIke dina dhaniSThA nakSatrameM zAma ke samaya muktimandiramokSamahala meM praveza kiyaa| devoMne Akara unake nirvANa kSetrakI pUjA kii| - -- - -
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakkara purANa * - - - % 3D bhagavAna vAsupUjya zivAsu pUjyo'bhyudaya kRyAsu tvaM vAsupUjya stridazendra pUjyaH mayApi pUjyo'lpadhiyA munIndraH dIpArciSA kiM tapano na pUjyaH --samantabhadra 'he munirAja ! Apa vAsupUjya, maGgalAmayI abhyudaya kriyAoMmeM devarAjake dvArA pUjanIya haiM-pUjA karaneke yogya haiM / isaliye mujha alpabuddhike dvArA bhI pUjanIya haiM / kyA dIpakakI jyotise sUrya pUjanIya nahIM hotaa| pUrva bhava varNana . puSkarAdha dvIpake pUrva merukI ora sItA nadIne pUrvIya taTapara eka batsakAvatI deza hai| usake ratnapura nAmake nagarameM padmottara nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| vaha dharma artha kAmakA pAlana karate samaya dharmako kabhI nahIM bhUlatA thaa| USAkI lAlIkI taraha usakA divya pratApa samasta dizAoMmeM phaila rahA thaa| usakA yaza kSIrasAgarakI taraGgoMke samAna zukla thA para unakI taraha caJcala nahIM thaa| usake eka dhanamitra nAmakA putra thA jise rAjya-bhAra sauMpakara vaha sukhase samaya bitAtA thaa| kisI eka dina manohara nAmake parvatapara yugandhara mahArAjakA zubhAgamana huaa| jaba banamAlIne rAjAke liye unake AgamanakI khabara dI taba vaha harSase pulakita badana huA parivAra sahita unakI bandanAke liye gayA aura bhakti pUrvaka namaskAra kara ucita sthAna para baiTha gyaa| usa samaya yugandhara mahArAja anitya, azaraNa, saMsAra, ekatva, anyatva, azuci, Asrava, saMvara nirjarA, vodhi durlabha aura dharma ina bAraha bhAvanAoM kA varNana kara rahe the / jyoM hI padamottara rAjAne anitya Adi bhAvanAvoMkA svarUpa sunA tyoMhI usake hRdaya meM vairAgya rUpI sAgara hilore lene lgaa| use saMsAra aura zarIrake prati - -
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 * caubIsa tIrthakara purANa * - - - atyanta ghRgA paidA ho gaI / vaha socane lagA ki maiMne apanA vizAla jIvana vyartha hI kho diyA / jina striyoM, putroM aura rAjyake liye maiM hamezA vyAkula rahatA huuN| jinake liye maiM burese.bure kArya karanemeM nahIM hicakicAtA ve eka bhI mere sAtha nahIM jaaveNge| maiM akelA hI durgatiyoM meM par3akara duHkhakI cakkiyoM meM pIsA jaauuNgaa| oha! kitanA thA merA ajJAna ? abhItaka maiM jina bhogoM ko sabase acchA mAnatA thA Aja ve hI bhoga kAle sayaukI taraha bhayAnaka mAlUma hote haiM / dhanya hai mahArAja yugNdhrko| jinake divya upadezase patha bhrAnta pathika ThIka rAstepara pahuMca jAte haiN| inhoMne mere hRdayameM divya jyotikA prakAza phailAyA hai / jisase maiM Aja acche aura burekA vicAra kara sakane ke liye samartha huA huuN| aba jabataka maiM samarata parigraha chor3akara nirgrantha na ho jAUMgA, isa nirjana vanake vizuddha vAyumaNDalameM nivAsa nahIM karUMgA taba taka mujhe caina nahIM par3a sakatI, ityAdi vicAra kara vaha ghara gayA aura yuvarAja dhanamitrake liye rAjya dekara niHzalya ho aneka rAjAoMke sAtha banameM jAkara dIkSita ho gayA / dIkSita honeke bAda rAjA nahIM munirAja padmottara ne khUba tapazcaraNa kiyaa| nirantara zAstroMkA adhyayana kara gyAraha aGgoMkA jJAna prApta kiyA aura darzana vizuddhi Adi solaha bhAvanAoMkA cintavana kara tIrthakara nAmA nAma karmakI puNya prakRtikA bandha kiyaa| ___ tadanantara Ayuke antameM saMnyAsa pUrvaka zarIra chor3akara mahAzukra svarga meM mahAzukra nAmakA indra huaa| vahAM usakI solaha sAgarakI Ayu thI, cAra hAthakA zarIra thA, pAlezyA thI / vaha ATha mahIne bAda zvAsocchAsa letA aura solaha hajAra varSa bAda AhAra grahaNa karatA thA / aNimA, mahimA Adi / RddhiyoMkA svAmI thaa| use janmase hI avadhi jJAna prApta ho gayA thA jisa se vaha nIce cauthe narakatakakI bAta jAna letA thaa| vahAM aneka deviyAM apane divya rUpase use lubhAtI rahatI thiiN| yahI indra Ageke bhavameM bhagavAna vAsupUjya hogaa| kahAM? kisake ? kaba ? so suniye| 000000000 -
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIyaGkara purANa * 157 (2) vartamAna paricaya isI jambU dvIpake bharata kSetrameM eka campA nagara hai usameM ikSvAkuvaMzIya rAjA vAsupUjya rAjya karate the unakI mahArAnIkA nAma jayAvatI thaa| jaba Upara kahe hue indrakI vahAMkI Ayu sirpha chaha mAhakI bAkI raha gaI thI tabhI se kuberane mahArAja vasupUjyake gharapara ratnoMkI varSA karanI zurU kara dI aura zrI, ho Adi deviyAM mahArAnIkI sevA ke liye A gii| eka dina mahArAnI jayAvatIne rAtrike pichale bhAgameM airAvata Adi solaha svapna dekhe / savere uThakara java usake prANanAthase unakA phala pUchA taba unhoMne kahA--."Aja ASAr3ha kRSNa paSTIke dina zatabhiSA nakSatrameM tumhAre garbhameM kisI tIrthaGkara bAlakane praveza kiyA hai| ye svapna usIkI vibhUtike paricAyaka haiM / yAda rakhiye usI dina usI indrane vasundharA chor3akara rAnI jayAvatI ke garbha meM praveza kiyA thaa| caturNikAyake devoMne Akara garbha kalyANakA utsava manAyA aura uttama uttama AbhUSaNoMse rAjA rAnIkA satkAra kiyaa| ____ anukramase garbhake dina pUrNa honepara rAnIne phAlguna kRSNa caturdazIke dina putra ratnakA prasava kiyaa| usI samaya harSase nAcate gAte hue samasta deva aura indra campA nagara Aye aura vahAMse bAla tIrthaMkarako airAvata hAthIpara baiThAkara meru parvatapara le gaye / vahAM saudharma aura aizAna indrane unakA kSIra sAgarake jalase abhiSeka kiyaa| abhiSekake bAdameM indrANIne sukomala vastroMse unakA zarIra poMchakara usameM uttama uttama AbhUSaNa pahinAye aura indrane manohara zabdoMmeM stuti kii| yaha saba kara cukane ke bAda deva loga bAla tIrthakarako campA nagarameM vApisa le Aye / bAlakakA anulya aizvarya dekhakara mAtA jayAbanIkA hRdaya mAre Anandase phUlA na samAtA thA / indrane aneka utsava kiye bandhu-bAndhavoMko salAhase unakA vAsupUjya nAma rakhA aura unake vinodake liye aneka devakumAroMko chor3akara sabake sAtha svargako ora prasthAna kiyaa| ___ yahAM rAjya parivArameM bar3e pramase bhagavAna vAsupUjyakA lAlana pAlana hone lgaa| bhagavAna zreyAnsanAthake mokSa cale jAneke bAda cauana sAgara vyatIta honepara vAsupUjya svAmI hue the| inakI Ayu bhI isI pramANameM zAmila hai
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 * caubIsa tIthaGkara purANa * - kyoMki haraeka jagaha jo antarAla batalAyA gayA hai vaha eka tIrthaMkarake bAda dUsare tIrthakarake mokSa hone takakA hai, janma takakA nahIM hai / unakI Ayu bahattara lAkha varSako thI, zarIrakI UMcAI sattara dhanuSakI thI aura raMga kesarake samAna thA / Apake janma leneke pahale tIna palyataka bhAratavarSa meM dharmakA viccheda rahA thA para jyoMhI Apa utpanna hue tyoMhI loga punaH jaina dharmameM dIkSita ho gaye the| jaba unake kumAra kAlake aThAraha lAkha varSa bIta cuke taba mahArAja bAMsupUjyane unheM rAjya dekara unakI zAdI karanI caahii| para kisI kAraNase unakA hRdaya viSaya bhogoMse sarvathA virakta ho gyaa| unhoMne na rAjya lenA svIkAra kiyA aura na vivAha hI krnaa| kintu udAsIna hokara duHkhamaya saMsAra kA svarUpa socane lge| unhoMne krama kramase anitya Adi bhAvanAoMkA vicAra kiyA jisase unakA vairAgya parama avadhitaka pahuMca gyaa| usI samaya laukAntika devoMne Akara unakI stuti kI aura unake vicAroMkA zatazaH samarthana kiyaa| cAroM nikAyake devoMne Akara dIkSA kalyANakakA utsava kiyaa| bhagavAna vAsupUjya deva nirmita pAlakIpara savAra hokara manohara nAmake banameM pahuMce aura vahAM AptajanoMse pUchakara unhoMne phAlguna kRSNa caturdazIke dina vizAkhA nakSatra meM zAmake samaya do dinake upavAsakI pratijJA lekara jina dIkSA lelii| pAraNAke dina AhAra lenekI icchAse unhoMne mahAnagarameM praveza kiyaa| vahAMpara sundara nAmake rAjAne unheM bhakti pUrvaka AhAra diyaa| usase prabhAvita hokara devoMne unake gharapara paMcAzcarya prakaTa kiye / bhagavAna vAsupUjya AhAra le kara punaH vanameM lauTa gaye / isa taraha kaThina tapasyA karate hue unhoMne chadmastha avasthAko eka varSa mauna pUrvaka vyatIta kiyaa| usake bAda ve dIkSA vanameM pahuMce aura vahA~ upavAsakI pratijJA lekara kadamba vRkSake nIce dhyAna lagA kara virAjamAna hue| usI samaya unheM mAgha zuklA dvitiyAke dina vizAkhA nakSatrameM zAmake samaya pUrNa jJAna kevala jJAna prApta ho gyaa| devoMne Akara jJAna kalyANakakA utsava mnaayaa| indrakI AjJA pAkara kuverane divya sabhA samavasaraNakI racanA kii| jisake bIcameM sthita hokara unhoMne sAta tatva, nava padAratha, chaha dravya, samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra Adi aneka
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIthakkara purANa * % 3D viSayoMkA vyAkhyAna dekara apanA mauna bhaMga kiyaa| unake upadezase prabhAvita hokara aneka bhavya nara-nAriyoMne yathAzakti vrata vidhAna dhAraNa kiye / indrakI prArthanA karanepara unhoMne prAyaH sabhI Arya kSetroMmeM vihAra kiyaa| jisase samasta loga puna: jaina dharmameM dIkSita ho gye| pathabhrAnta pathika punaH sacce pathapara A gye| unake samavasaraNameM dharma Adi chayAsaTha gaNadhara the, bAraha sau gyAraha aGga aura caudaha pUrvake jAnakAra the. unatAlIsa hajAra do sau zikSaka the, pAMca hajAra cAra sau avadhijJAnI the, chaha hajAra kevalo the, daza hajAra vikriyA Rddhi ke dhAraka the, chaha hajAra manaH paryaya jJAnI the aura cAra hajAra do sau bAdI the ina taraha bahattara hajAra munirAja the| inake sivAya senA Adi eka lAkha chaha hajAra AryikAeM thI, do lAkha zrAvaka, cAra lAkha zrAvikAeM, asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAta tithaMca the| ___aneka dezoMmeM vihAra karaneke bAda jaba unakI Ayu eka hajAra varSakI raha gaI taba ve campAnagarameM Aye aura zeSa samaya unhoMne vahIMpara bitaayaa| eka mAhakI Ayu rahanepara unhoMne rAjata maulikA nadIke taTapara vidyamAna mandAra girikI sundara zikharapara manohara nAmake vanameM yoga virodha kiyA aura paryaMkAsanase virAjamAna ho gaye / vahIMpara zukla dhyAnake pratApase aghAtiyA karmoM kA kSaya kara bhAdauM sudI caudazake dina zAmake samaya vizAkhA nakSatra meM mukti bhAninIke adhipati bana gye| unake sAtha caurAnave aura muniyoMne nirvANa lAbha kiyA thA / devoM ne Akara bhakti pUrvaka unake nirvANa kSetrakI pUjA kI aura nirvANa mahotsava mnaayaa| - - - - - -
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * - - - bhagavAna vimalanAtha stimitatama samAdhi dhvasta niHzeSa doSaM krama gama karaNAntardhAna hInAva bodham / / vimala mamala mUrti kIrtabhAjAbhAjAM namata vimalatAptau bhaktibhAreNa bhavyAH // -AcArya guNabhadra 'atyanta nizcala samAdhike dvArA jinhoMne samasta doSoMko naSTa kara diyA hai aise tathA krama, sAdhana aura vinAzase rahita hai jJAna jinhoMkA aise nirmala mUrti vAle aura devoMkI kIrtiko prApta honevAle bhagavAna vimalanAthako he bhavya prANiyo ! nirmalatAkI prAptike liye bhaktipUrvaka namaskAra kro|" 1] pUrvabhava varNana pazcima dhAtakIkhaNDa dvIpameM meru parvatase pazcimakI ora sItAnadIke dAhine taTapara eka ramya kAvatI deza hai kisI samaya vahAM padmasena rAjA rAjya karate the| unakI zAsana praNAlI bar3I hI vicitra thii| unake rAjyameM na koI varNa-vyavasthAkA ullaGghana karatA thA na koI jhUTha bolatA thA na koI kisIko vyartha hI satAtA thA, na koI corI karatA thA aura na koI para striyoMkA apaharaNa karatA thaa| vahAMkI prajA dharma, artha aura kAmakA samAna rUpase pAlana karatI thii| eka dina mahArAja padmasena rAja sabhAmeM baiThe hue the usI samaya bananAmake mAlIne Akara aneka phala phUla bheMTa karate hue kahA ki mahArAja ! prAtikara banameM sarvagupta kevalIkA zubhAgamana huA hai| rAjA padmasena kevalIkA Agamana sunakara atyanta harSita hue / unake samasta zarIrameM mAre harSake romAMca nikala Aye aura AMkhoMse harSake AMsU bahane lge| usI samaya unhoMne siMhAsanase uThakara jisa ora paramezvara sarvagupta virAjamAna the usa ora sAta paiMDa calakara parokSa namaskAra kiyA / phira samasta parivAra aura nagarake pratiSThita logoMke sAtha sAtha unakI vandanAke liye prItiGkara nAmake banameM gaye / kevalI sarvagupta ke prabhAvase usa banakI apUrva hI zobhA ho gaI thii| usameM eka sAtha chahoM - -
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakkara purANa * 163 - - - - unakA mana bahalAte rahate the| isa taraha harSa pUrvaka rAjya karate hue jaya unheM tIsa lAkha varSa ho gaye taba ve eka dina uSAkAlameM kisI parvatako zikharapara ArUr3ha hokara sUryodayakI pratIkSA kara rahe the usa samaya unakI dRSTi sahasA ghAsapara par3I huI osapara pdd'ii| ve use prakRtikI adbhuta dainagI samajhakara bar3e pyArase dekhane lge| use dekhakara unheM sandeha hone lagA ki yaha harI bharI motiyoMkI khetI hai ! yA hRdaya vallabha candramAke gAr3ha AliGganase TUTakara bikhare hue nizA preyasIke muktAhArake motI haiN| yA cakavA cakavIkI viraha vedanA. se duHkhI hokara prakRti mahA devIne duHkhase AMsU chor3e haiM ? yA virahaNI nAriyoM para tarasa khAkara kRpAlu candra mahArAjane amRta varSA kI hai ? yA madanadevakI nirmala kIrti rUpI gaGgAke jala kaNa vikhare par3e haiM isa taraha bhagavAna vimala nAtha bar3e premase una himakaNoMko dekha rahe the / itanemeM prAcI dizAse sUryakA udaya ho aayaa| usakI aruNa prabhA samasta AkAzameM phaila gii| dhIre-dhIre usakA teja bar3hane lagA / vimalanAtha svAmIne apanI kautuka bharI dRSTi himakaNoMse uThAkara prAcIkI ora ddaalii| sUryake aruNa tejako dekha kara unheM bahuta hI Ananda huA para prAcIkI ora dekhate hue bhI ve una himakaNoMko bhUle nahIM the| unhoMne apanI dRSTi sUryase haTAkara jyoMhI pAsakI ghAsapara DAlI tyoMhI unheM una himakaNoMkA patA nahIM claa| kyoMki ve sUryako kiraNoMkA saMsarga pAkara kSaNa ekameM kSitimeM vilIna ho gaye the| isa vicitra parivartanase unake dilapara bhArI Thesa phuNcii| ve socane lage mi maiM jina hima kaNoMko eka kSaNa pahale satRSNa locanoMse dekha rahA thA aba dvitIya kSaNameM unakA patA nahIM hai| kyA yahI saMsAra hai ? saMsArake pratyeka padArtha kyA isI taraha bhaMgura hai ? oha ! maiM aba taka dekhatA huA bhI nahIM dekhatA thaa| maiM bhI sAmAnya manuvyoMkI taraha viSaya vAsanAmeM bahatA calA gayA / kheda ! Aja mujhe ina himakaNoMse, osakI bUMdose divya netra prApta hue haiN| maiM aba apanA kartavya nizcaya kara cukaa| vaha, yaha hai ki maiM bahuta zIghra isa bhaMgura saMsArase nAtA tor3akara apane Apa samA jAU / usakA upAya digambara mudrAko chor3Ara aura kucha nahIM hai| acchA to aba mujhe rAjya chor3akara isI nirmala nIle % 3D
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 * cauvIsa tIthAhara purANa * tai nabhake nIce baiThakara AtmadhyAna karanA caahie| aimA vicArakara bhagavAna vimalanAthane dIkSA dhAraNa karanekA dRr3ha nizcaya kara liyaa| usI samaya brahmalokane Akara laukAntika devoMne unake vicAroMkA samarthana kiyaa| ___apanA kArya pUrA kara laukAntika deva apane 2 sthAnapara pahuMce hI hoMge ki catunikAyake deva apanI ceSTAoMse vairAgya gaMgAko pravAhita karate huye kampilA nagarI aaye| bhagavAn bhI anya manaska ho parvatamAlAse utarakara gharapara aaye| vahAM unhoMne abhiSeka pUrvaka putrake liye rAjya diyA aura Apa deva nirmita pAlakIpara savAra hokara savetuka yana gye| vahAM pahuMcakara unhoMne om namaH siddhebhyaH kahate huye, mAgha zuklA caturthIke dina uttarA bhAdrapada nakSatrameM zAmake samaya eka hajAra rAjAoMke sAtha dIkSA le lii| vizuddhike bar3hanese unheM usI samaya manaH paryayaya jJAna prApta ho gyaa| deva loga tapaH kalyANaka kA utsava samApta kara apane apane sthAnoM para cale gye| bhagavAn vimalaprabha do dinakA yoga samApta kara tIsare dina AhArake liye nandapura phuNce| yahAM unheM vahAMke rAjA jayakumArane bhakti pUrvaka AhAra diyaa| pAtradAnake prabhAvase prabhAvita hokara jayakumAra mahArAjake gharapara paJcAzcarya prakaTa kiye / AhArake bAda ve punaH banameM lauTa Aye aura AtmadhyAnameM lIna ho gye| isa taraha dina do dinake antarase AhAra lete hue unhoMne mauna rahakara tIna varSa chadmastha avasthAmeM pitaaye| isake bAda usI sahetuka banameM do dinake upavAsakI pratijJA lekara jAmunake per3ake nIce dhyAna lagAkara virAjamAna huye / jisase unheM mAgha zuklA SaSTIke dina zAmake samaya uttarA bhAdrapada nakSatra meM ghAtiyA karmokA nAza honese pUrNajJAna-kevalajJAna prApta ho gayA / usI samaya devoMne Akara jJAna kalyANakakA utsava kiyaa| inhIMkI 'AjJAse kuberane samavasaraNakI racanA kii| usake madhyameM suvarNa siMhAsanapara antarIkSa virAjamAna hokara unhoMne apanA maunabhaMga kiyA, divya upadezoMse samasta janatAko santuSTa kara diyaa| jaba unakA prathama upadeza samApta huA taba indrane madhura zabdoMmeM stuti kara unase anyatra bihAra karanekI prArthanA kii| indrakI prArthanA sunakara unhoMne prAyaH samasta Arya dezoMmeM bihAra kiyA, aneka - -
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 caubIsa tIrthakara purANa * 165 bhavya prANiyoMkA saMsAra-sAgarase samuddhAra kiyaa| jagaha-jagaha syAdvAda vANIke dvArA jIva jIvAdi tatvoMkA vyAkhyAna kiyaa| unake upadezase prabhAvita hokara aneka nara nAriyoMne dezavrata aura mahAvrata grahaNa kiye the| ____ AcArya guNabhadrane ligvA hai ki unake samavasaraNameM 'mandara' Adi pacapana gaNadhara the, gyAraha sau dvAdazAMgake vettA the, chattIsa hajAra pAMca sau tIsa zikSaka the, cAra hajAra ATha sau avadhijJAnI the, pAMca hajAra pAMca sau kevalI the| nau hajAra vikriyA Rddhike dhAraNa karane vAle the, pAMca hajAra pAMca sau manaH paryaya jJAnI the aura tIna hajAra chaha sau bAdI the| isa taraha saba milA kara ar3asaTha hajAra munirAja the| 'pA' Adi eka lAkha tIna hajAra AryikAeM thIM, do lAkha zrAvaka, cAra lAkha zrAvikAeM, asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAta tiryaca the| japa AyukA eka mAha bAkI raha gayA tava ve sammeda zikharagara A virA jamAna hue| vahAM unhoMne yoga nirodhakara ASAr3ha kRSNa aSTamIke dina zukla dhyAnake dvArA avaziSTa aghAtiyA karmIkA saMhAra kiyA aura apane zubha samAgamase mukti vallabhAko santuSTa kiyaa| usI samaya devoMne Akara unake nirvANa kSetrakI pUjA kii| bhagavAna anantanAtha tvamIdRzastAdRza ityayaM mama __ pralApalezo'lpamate mahAmune / azeSa mAhAtmya manIra yannapi zivAya saMsparza ivAmRtAmbudhaH // -Acarya samantabhadra he mahAmune ! Apa aise ho, vaise ho, mujha alpamatikA yaha pralApa, jaba
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * - - ki samasta mAhAtmyako prakaTa nahIM kara rahA hai taya bhI sudhA sAgarake sparzake samAna kalyANake liye hI hai| (1) pUrvabhava varNana dhAtakI khaNDa dvIpameM pUrva memakI ora uttara dizAmeM eka AriSTa nAmakA nagara hai jo apanI zobhAse pRthivIkA svarga kahalAtA hai| usameM kisI samaya padmaratha rAjA rAjya karatA thaa| usakI prajA hamezA usase santuSTa rahatI thI vaha bhI prajAkI bhalAIke liye koI pAta uThA nahIM rakhatA thaa| eka dina vaha svayaMprabha tIrthakarakI bandanAke liye gyaa| vahAMpara usane bhakti pUrvaka stuti kI aura samIcIna dharmakA vyAkhyAna sunA / vyAkhyAna sunaneke bAda vaha socane lagA ki saya indriyoMke viSaya kSaNa bhaGga,ra haiN| dhana pairakI dhUlike samAna hai, yauvana pahAr3I nadoke vegake samAna hai, Ayu jalake cabUloMkI taraha capala hai aura bhoga sarpake bhoga-phaNake mamAna bhayotpAdaka hai / maiM vyartha hI rAjya kArya meM ulajhA huA hU~, aisA vicAra kara usane dhanamitra putra ke liye rAjya dekara kinhIM AcArya varyake pAsa digamvara dIkSA le lii| unhIMke pAsa rahakara usane gyAraha aGgoMkA adhyayana kiyA aura darzana vizuddhi Adi solaha bhAvanAoMkA cintavana kara tIrthaMkara prakRtikA bandha kiyaa| vaha Ayuke antameM sanyAsa pUrvaka marakara solahaveM acyuta svargake puSpottara vimAnameM deva huaa| vahAMpare usakI Ayu pAIsa sAgarakI thI, sAr3he tIna hAtha UMcA zarIra thA aura zukla lezyA thii| vaha gyAraha mAha bAda zvAsocchAsa letA aura bAIsa hajAra varSa bAda mAnasika AhAra grahaNa karatA thaa| usake aneka deviyAM thIM jo apane divya rUpase use hamezA santuSTa kiyA karatI thiiN| vahAMpara kAyika pravIcAra maithuna nahIM thaa| kintu manameM devAMganAoMkI abhilASA mAtrase usakI kAmavyathA zAnta ho jAtI thii| vaha apane sahajAta avadhi jJAnase sAtaveM naraka takake rUpI padArthoko jAnatA thA aura aNimA, mahimA Adi RddhiyoMkA svAmI thaa| yahI deva Age bhavameM bhagavAna anantanAtha hogaa| jambU dvIpake dakSiNa bharatakSetrameM ayodhyA nagarI hai| usameM kisI samaya -
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvosa tIyaGkara purANa * 161 more RtueM apanI apanI zobhA prakaTa kara rahI thiiN| mahArAja panasenane vinata mUrdhA hokara kevalIke caraNoM meM praNAma kiyA aura upadeza sunanekI icchAse vahIM yathocita sthAnapara baiTha gye| kevalI bhagavAnane divya dhvanike dvArA sAta tatvoM kA vyAkhyAna kiyA aura caturgati rUpa saMsArake duHloMkA varNana kiyaa| saMsAra kA duHkhamaya vAtAvaraNa sunakara mahArAja padmasenakA hRdaya ekadama vibhIta ho gyaa| usI samaya unake hRdaya meM vairAgya sAgaraphI tarala taraMge uThane lgii| jaba kevalI mahArAjakI divya dhvanise unheM patA calA ki ava mere kevala do bhava hI bAkI raha gaye haiM taba to unake AnandakA ThikAnA nahIM rhaa| unhoMne ghara Akara padama nAmaka putrake liye rAjya diyA aura phira ghanameM jAkara unhIM kevalIke nikaTa jina dIkSA le lii| unake sAtha rahakara unhIMse gyAraha ajhoMkA adhyayana kiyA aura darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoM kA cinta. vana kara tIrthakara nAmaka puNya prakRtikA bandha kiyA jisase Ayuke antameM saMnyAsapUrvaka zarIra chor3akara bArahaveM sahasrAra svargameM sahasrAra nAmake indra hue| yahAM unakI Ayu aThAraha sAgara kI thI, eka dhanuSa-cAra hAtha UMcA zarIra thA, jaghanya zukla lezyA thI, ve vahAM aThAraha hajAra varSa bAda AhAra lete aura nau mAha bAda zvAsocchvAsa prakSaNa karate the| vahAM aneka deviyAM apane atulya rUpase unake locanoMko prasanna kiyA karatI thiiN| unheM janmase hI avadhijJAna thA jisase ve cauthe naraka takako vArtA jAna lete the| ve apanI divya zaktise saba jagaha ghUma ghUmakara prakRtikI adbhuta vibhUti dekhate the| yahI sahasrArendra Age bhavameM bhagavAna vimalanAtha hoNge| [2] pUrvabhava paricaya bharata kSetrakI kampilA nagarImeM ikSvAku vaMzIya rAjA kRtavarmA rAjya karate the unakI mahArAnIkA nAma jayazyAmA thaa| pAThaka jisa sahasrArendrase paricita haiM usakI Ayu jaba sirpha chaha mAhakI bAkI raha gaI tabhIse mahArAja kRtavarmA ke ghara para devoM ne ratnoMkI varSA karanI zurU kara dii| mahAdevI jayazyAmAne jyeSTha kRSNa dazamIke dina uttarA bhAdrapada nakSatra meM rAtrike pichale bhAgameM MEENA HIRORDECERE / JORIHOODA I
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 * cauvIsa tIrthakara purANa * - - solaha svapna dekhe aura usI samaya apane mukhakamalameM praveza karatA huA eka gandhasindhura - uttama hAthI dekhaa| usI samaya ukta indrane svargavasundharAse moha chor3akara usake garbha meM praveza kiyA saverA hote hI usane prANanAtha kRtadharmAse svapnoMkA phala pUchA taba unhoMne kahA ki Aja tumhAre garbhameM kisI tIrthakara bAlakane avataraNa kiyA hai| yaha ratnoMkI varSA aura ye solaha svapna usIkI vibhUti patalA rahe haiN| idhara mahArAja kRtavarmA rAnI jayazyAmAke liye svapnoM kA madhura phala sunAkara Ananda pahuMcA rahe the udhara devoMke Asana kampAyamAna hue jisase unhoMne bhagavAna vimalanAthake garbhAvatArakA nizcaya kara liyA aura samarata parivArake sAtha Akara kampilApurImeM khUba utsava kiyaa| acche acche vastrAbhUpaNoMse rAja dampatIkA satkAra kiyaa| jaise jaise mahArAnIkA garbha par3hatA jAtA thaa| vaise vaise samasta bandhu dhAndhuvoMkA harSa par3hatA jAtA thA / nitya prati honevAle acche acche zakuna sabhI logoM ko harSita karate the / jaya garbhake dina pUrNa ho gaye tapa mahAdevIne mAgha zukla caturdazIke dina uttarA bhAdrapada nakSatra meM matizruta, avadhi jJAnadhArI putra ratnako utpanna kiyaa| usI samaya indrAdi devoMne Akara janma kalyANakakA utsava kiyA aura aneka prakArase bAla tIrthakarakI stuti kara unakA vimalaprabha nAma rkkhaa| bhagavAna vimalaprabhakA rAja parivArameM bar3I pyArase lAlana pAlana hone lgaa| ve apanI thAlyocita ceSTAoM se mAtA pitAko atyanta harSita karate the| vAsupUjya svAmIke mokSa jAneke tIsa sAgara bAda bhagavAna vimalaprabha vimalanAtha hue the / inake utpanna honeke pahale eka palyataka bhAratavarSa meM dharmakA viccheda ho gayA thaa| unakI Ayu sATha lAkha varNakI thii| zarIrakI UMcAI sATha dhanuSa aura raGga suvarNake samAna pIlA thaa| jaba inake kumArakAla ke pandraha lAkha varSa bIta gaye taba inheM rAjyakI prApti huI / rAjya pAkara inhoMne aise DhaGgAse prajAkA pAlana kiyA jisase inakA nirmala yaza samasta saMsArameM phaila gayA thaa| mahArAja kRtavarmAne aneka sundarI kanyAoMke sAtha unakA vivAha karAyA thaa| jisake sAtha taraha tarahake kautuka karate hue ve sukhase samaya vitAte the / bIca bIcameM indra Adi devatA vinoda goSThiyoMke dvArA -
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthaGkara purANa * 167 - - ikSvAku vaMzIya siMhasena rAjA rAjya karate the| unakI mahArAnIkA nAmajayazyAmA thaa| usa samaya rAnI jayazyAmAke samAna rUpavatI, zIlavatI, aura saubhAjJavatI strI dUsarI nahIM thii| jaba Upara kahe hue devakI vahAMkI sthiti chaha mAhakI bAkI raha gaI tabase rAjA siMhasenake gharapara kuverane ratnoMkI varSA karanA zurU kara dI aura vApI, kUpa tAlAva parikhA prAkAra Adise zobhAyamAna naI ayodhyAkI racanAkara usameM rAjA tathA samasta nAgarikoMko tthhraayaa| kArtika kRSNA pratipadAke dina revatI nakSatrameM rAtrike pichale paharameM mahAdevI jayazyAmAne gajendra Adi solaha svapna dekhe aura antameM muMhameM ghusate hue kisI sundara hAthIko dekhaa| usI samaya ukta devane svargIya vasudhAse moha tor3akara usake garbha meM praveza kiyaa| saverA hote hI usane patideva mahArAja siMhasenase svapnoMkA phala pUchA / ve avadhijJAnase jAnakara kahane lage ki Aja tumhAre garbhameM tIrthakara bAlakane avatAra liyA hai ye saba isIke abhyudayake sUcaka haiM / idhara mahArAja rAnIke sAmane tIrthakkarake mAhAtmya aura unake puNyake atizayakA varNanakara rahe the udhara devoMke jaya jaya zabdase AkAza gUja utthaa| devoMne Akara rAja bhavanakI pradakSiNAeM kI svargase lAye hue vastra AbhU SaNoMse rAja dampatIkA satkAra kiyA tathA aura bhI aneka utsava manAkara apane sthAnoMkI ora prasthAna kiyaa| yaha saba dekhakara rAnI jayazyAmAke AnandakA pAra nahIM rhaa| ___dhIre dhIre garbhake nau mAsa pUrNa hone para usane jyeSTha kRSNa dvAdazIke dina bAlaka-bhagavAn anantanAthako utpanna kiyaa| usI samaya devoMne Akara bAlakakA meru parvata para le jAkara janmAbhiSeka kiyA aura phira ayodhyAmeM vApisa Akara aneka utsava kiye / indrane Ananda nAmakA nATaka kiyA aura apsarAoMne manohara nRtyase prajAko anurajita kiyaa| sayakI salAhase pAlakakA nAma anantanAtha rakkhA gayA thA jo ki vilakula ThIka mAlUma hotA thA kyoMki unake guNoMkA anta nahIM thA-pAra nahIM thaa| janmotsavake upalakSyameM ayodhyApurI itanI sajAI gaI thI ki vaha apanI zobhAke sAmane svargapurIko bhI nIcA samajhatI thii| mahArAja siMhasenane hRdaya kholakara yAcakoMko manavAM
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 * caubIsa tIrthaGkara purANa * - Gkita dAna diyaa| deva loga janmakA utsava pUrA kara apane apane ghara gye| idhara rAja parivArameM bAlaka anantanAthakA bar3e pyArase lAlana-pAlana hone lagA ye apanI pAla kAlakI manohara ceSTAoMse mAtA pitAkA kautuka bar3hAte the| ___bhagavAn vimalanAthake bAda nau sAgara aura pauna palya bIta jAne para zrI anantanAtha hue the| inakI Ayu tIsa lAkha varSakI thI, pacAsa dhanuSa UMcA zarIra thA, svarNake samAna kAnti thI inheM janmase hI avadhi jJAna thaa| sAta lAkha pacAsa hajAra varSa bIta jAne para unheM rAjyakI prApti huI thii| ve sAma, vAma, bheda aura daNDake dvArA rAjyakA pAlana karate the| asaMkhya rAjA inakI AjJAko mAlAkI taraha apane zirakA AbhUSaNa banAte the| ye prajAko cAhate the aura prajA inako cAhatI thii| mahArAja siMhasenane inakA kaI sundara kanyAoMke sAtha vivAha karavAyA thaa| jisase inakA gRhastha jIvana ananta sukhamaya ho gayA thaa| ____ jaya rAjya karate hue inheM pandraha lAkha varSa bIta gaye taba eka dina ulakA pAta honese inheM vairAgya utpanna ho gyaa| inhoMne samasta saMmArase. mamatva chor3akara dIkSA lenekA pakkA nizcaya kara liyaa| usI samaya laukAntika devoMne Akara unakI stuti kI, unake vicAroMkI sarAhanA kI aura anitya Adi pAraha bhAvanAoMkA svarUpa prakaTa kiyA jisase unakI vairAgya dhArA aura bhI adhika drugatile vAhita hone lgii| nidAna bhagavAn anantanAtha, ananta vijaya nAmaka putrake liye rAjya dekara deva nirmita sAgara dattA pAlakI para savAra ho sahetuka panameM phuNce| vahAM unhoMne tIna dinake upavAsakI pratijJA kara jyeSTha kRSNA dvAdazIke dina revatI nakSatra meM zAmake samaya eka hajAra rAjAoMke sAtha jina dIkSA le lI / devoMne dIkSA kalyANakakA utsava kiyaa| unheM dIkSA lete hI manAparyaya jJAna tathA aneka RddhiyAM prApta ho gaI thiiN| prathama yoga samApta ho jAneke bAda ve AhArake liye sAketa ayodhyApurImeM gye| yahAM puNyAtmA pizAkhane par3hagAha kara unheM navadhA bhakti pUrvaka AhAra diyaa| devoMne usake ghara para paJcAzcarya prakaTa kiye / bhagavAn anantanAtha AhAra leneke bAda punaH manameM lauTa Aye aura vahAM yoga dhAraNa kara, virAjamAna ho gye| / /
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthaGkara purANa 166 isa taraha kaThina tapazcaraNa karate hue unhoMne chadmastha avasthAko do varSa mauna pUrvaka bitaaye| isake bAda ve usI sahetuka banameM pIpala vRkSake nIce dhyAna lagAkara virAjamAna the ki uttarottara vizuddhatAke bar3hanese unheM caitra kRSNA amAvasyAke dina revatI nakSatrameM divya Aloka-kevala jJAna prApta ho gyaa| usI samaya devoMne Akara samavasaraNakI racanA kI aura jJAna kalyANakakA utsapa kiyaa| bhagavAn anantanAthane samavasaraNake madhyameM virAjamAna hokara divya dhvanike dvArA mauna bhaGga kiyaa| syAdvAda patAkAse akSita jIva ajIva tatvoMkA vyAkhyAna kiyaa| saMsArakA digdarzana karAyA usake duHkhoMkA varNana kiyaa| jisase prati buddha hokara aneka mAnavoMne muni dIkSA grahaNa kii| prathama upadeza samApta honeke yAda unhoMne kaI jagaha vihAra kiyaa| jisase prAyaH sabhI ora jaina dharmakA prakAza phaila gayA thaa| inake utpanna honeke pahale jo kucha dharma kA viccheda hogayAthA vaha dUra ho gayA aura logoMke hRdayoMmeM dharmasarovara laharA ne lgaa| unake samavasaraNameM jaya Adi pacAsa gaNadhara the eka hajAra dvAdazA ke jAnakAra the, tIna hajAra do sau bAdI-zAstrArtha karane vAle the, unatAlIsa hajAra pAMca sau zikSaka the, cAra hajAra tIna sau avadhi jJAnI the, pAMca hajAra kevalI the, ATha hajAra vikriyA Rddhike dhAraka the| isa taraha saba milAkara chayAsaTha hajAra munirAja the| 'sarva zrI' Adi eka lAkha ATha hajAra AryikAeM thii| do lAkha zrAvaka, cAra lAkha bhAvikAyeM, asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAta tiryaJca the| samasta Arya kSetroMmeM vihAra karane ke bAda ve Ayuke anta meM sammedazikhara para jA virAjamAna hue vahAM unhoMne chaha hajAra muniyoMke sAtha poga nirodha kara eka mahIne taka pratimA yoga dhAraNa kiyaa| usI samaya sUkSma kriyA pratipAti aura nyuparata kriyA nivRtti zukla dhyAnoMke dvArA avaziSTa adhAtiyA karmoM kA nAzakara caitra kRSNa amAvasyAke dina uSAkAlameM mokSa bhavanameM praveza kiyaa| devoMne Akara nirvANa kSetrakI pUjAkI aura unake guNa gAte hue apane apane gharoMkI ora prasthAna kiyaa| - - - -
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 * caubIsa tIthaGkara purANa* - - - bhagavAna dharmanAtha dharmayasmin samabhRtA, dharmAdaza sunirmalAH / sadharmaH zarmame dadyA, dadharma mapa hatyanaH // - ' 'jina dharmanAthameM uttama kSamA Adi nirmala daza dharma prakaTa hue the ve dharma nAtha svAmI mere adharmako duSkRtyako harakara sukha pradAna kreN|' [1] pUrvabhava varNana pUrva dhAtakI khaNDameM pUrva dizAkI ora sItA nadIke dAhine kinArepara eka // susImA nAmakA nagara hai usameM kisI samaya dazaratha nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| vaha bahuta hI balavAn thaa| usane samasta zatruoMko jIta kara apane rAjyakI nIva adhika majabUta kara lI thii| usakA pratApa aura paMza sAre saMsArameM phaila rahA thaa| eka dina caitra zuklA pUrNimAke dina nagarake samasta loga vasantakA utsava manA rahe the| rAjA bhI usa utsavase vaJcita nahIM rhaa| parantu sahasA candra grahaNa dekhakara usakA hRdaya viSayoMse virakta ho gyaa| vaha socane lagA ki 'jaba rAjA candramA para aisI vipatti par3a saktI hai taba mere jaise kSudra nara kIToM | para vipatti par3anA asambhava nahIM hai| maiM Aja taka apane zuddha buddha svabhAvako chor3akara vyartha hI viSayoM meM ulajhA rahA / hA ! hanta ! aba maiM zIgha-hIM bur3hApA Aneke pahale hI Atma kalyANa karanekA yatna karUMgA-dhanameM jAkara jina dIkSA / dhAraNa karUMgA' aisA socakara mahArAja dazarathane jaba apane vicAra rAjasabhAmeM prakaTa kiye taba eka mithyAdRSTI mantrI bolA nAtha ! bhUta catuSTaya [epiSI, | jala, agni, vAyu] se bane hue isa zarIrako chor3a kara AtmA nAmakA koI padArtha nahIM hai / yadi hotA to janmake pahale aura mRtyuke pazcAta dikhatA kyoM nahIM ? isaliye Apa DhoMgiyoMke prapaJcameM Akara vartamAnake sukha chor3a nyahI | jaGgaloMmeM kaSTa mata utthaaiye| aisA kauna buddhimAna hogA jo gAyake stanoko chor3a kara usake sIMgoM se dUdha duhegA' mantrIke -bacana sunakara rAjAne kahA ! saciva .
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthaGkara purANa 101 tuma samIcIna jJAnase sarvathA rahita mAlUma hote ho| hamAre aura tumhAre zarIrameM jo aham - maiM isa tarahakA jJAna hotA hai vahI Atma padArthakI sattA siddha kara detA hai phira karaNa indriyoMmeM vyApAra dekhakara kartA-AtmAkA anumAna bhI kiyA jA saktA hai| isaliye Atma padArtha pramANa aura anubhavase siddha hai| usakA virodha nahIM kiyA jA saktA ? tumane jo bhUta catuSTayase jIva kI utpatti honA batalAyA hai vaha vyabhicarita hai kyoMki eka aise kSetrameM jahAM para khulakara havA baha rahI hai agnike Upara rakhI huI jalabhRta -paTaloI meM kisI bhI jIvakI utpatti nahIM dekhI jaatii| jisake rahate hue hI kArya ho aura usake abhAvameM na ho vahI saccA samyak hetu kahalAtA hai para yahAM to dUsarI hI bAta hai| yadi janmake pahale mRtyuke pazcAt jIvAtmAkI siddhi na 'mAnI jAve to satyA prasUta ( tatkAlameM utpanna hue ) pAlakake dUdha pInekA saMskAra kahAMse AyA ? jAtismaraNa aura avadhi jJAnase jo manuSya apane kitane hI bhava spaSTa dekha lete haiM vaha kyA hai ? rahI na dikhanekI pAta, so vaha amUrtika indriyoMse usakA avalokana nahIM ho sktaa| kyA kabhI atyanta tIkSNatalavArokI dhArase AkAzakA bhedana dekhA gayA hai ? ityAdi rUpase maMtrIke nAstika vicAroMko dUra-haTA, use jaina tatvoMkA rahasya sunA aura mahArathapunake liye rAjyAde rAjA dazaratha ghanameM jAkara vimala vAhana nAmake bhunirAjake pAsa dIkSita ho gyaa| vahAM usane khUba tapazcaraNa kiyA tathA satata abhyAsake dvArA gyAraha aGgoMkA jJAna prApta kara liyA munirAja dazarathane vizuddha hRdayase darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoMkA cintavana kiyA jisase unheM tIrthakara nAmaka mahA puNya prakRtikA bandhana ho gayA ve Ayuke antameM sanyAsa pUrvaka zarIra chor3akara sarvArthasiddhi vimAnameM ,ahamindra hue| vahAM..unakI.Ayu tetIsa sAgarakI thI, eka hAtha UMcA sapheda raGgakA zarIra thaa| ve tetIsa hajAra varSa bAda mAnasika AhAra lete aura tetIsa pakSa pAda zvAsocchvAsa grahaNa karate the| unheM janmase hI avadhi jJAna thA jisase ve sAtaveM naraka takake rUpI padArthoM ko spaSTa rUpase jAnate dekhate the| ve hamezA tatva carcAoMmeM hI apanA samaya vitAyA karate the| kaSAyoMke manda honese vahAM unakI pravRtti - -
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 * caubIsa tIra purANa * - - - viSayoMkI ora jhukatI hI nahIM thii| ve usa AtmIya AnandakA upabhoga karate the jo asaMkhya viSayoM meM bhI prApta nahIM ho saktA / yahI ahamindra Ageke bhavameM bhagavAn dharmanAtha hogA aura apane divya upadezase saMsArakA kalyANa kregaa| (2) vartamAna paricaya ___ jambUdvIpake bharatakSetrameM kisI samaya ratnapura nAmakA eka nagara thA usameM mahAsena mahArAja rAjya karate the| unakI mahAdevIkA nAma suvratA thA / yadyapi mahAsenake antaHpurameM saikar3oM rUpavatI striyAM thIM tathApi unakA jaisA prema mahAdevI suvratA para thA vaisA kinhIM dUsarI striyoMpara nahIM thA / mahAsena bahuta hI zUra vIra aura raNadhIra rAjA the| unhoMne apane thAhayalase bar3e par3e zatruoke dAMta khaTTe kara apane rAjyako bahuta hI suvizAla aura sudRr3ha yanA liyA thaa| mantriyoMke Upara rAjya bhAra chor3akara ve eka tarahase nizcinta hI rahate the| mahAdevI suvratAkI avasthA dina prati dina bItatI jAtI thI para usake koI santAna nahIM hotI thii| eka dina usapara jyoM hI rAjAkI dRSTi par3I tyoMhI unheM putrakI cintAne dhara dyaayaa| ve socane lage ki jinake putra nahIM hai saMsArameM unakA jIvana niHsAra hai| putrake aGga sparzase jo sukha hotA hai usakI solahavIM kalAko bhI candra, candana, hima, hArayaSTi malayA nilakA sparza nahIM pA saktA / jisa taraha asaMkhyAta tArAoMse bharA huA bhI AkAza eka candamAke binA zobhA nahIM pAtA hai usI taraha aneka manuSyoMse bharA huA bhI yaha merA antaHpura putrake binA zobhA nahIM pA rahA hai| kyA karUM? kahAM jAUM? kisase putrakI yAcanA karUM, isa taraha socate hue rAjA kA citta kisI bhI taraha nizcala nahIM ho sakA / unakA padana syAha ho gayA aura muMhase garma nizvAsa nikalane lgii| saca hai-saMsArameM sarvasukhI honA sudurlabha hai| rAjA putra cintAmeM dukhI ho rahe the ki itanemeM banamAlIne aneka phala phUla bheMTa karate hue kahA 'mahArAja ! udyAnameM prAcetasa nAmake maharSi Aye hue haiN| unake sAtha aneka munirAja haiM jo unake ziSya mAlUma hote haiN| una sabake samAgamase panakI zobhA apUrva hI ho gaI hai| eka sAtha chahoM - -
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 173 - - - RtuoMne dhana dhArAmeM zobhA prakaTa karadI hai aura siMha vyAghra hAthI jIva parasparakA virodha chor3akara premase hI hila mila rahe haiN| banameM munirAjakA Agamana sunakara rAjAko itanA harSa huA ki vaha zarIrameM nahIM samA sakA aura AMsuoMke chalase bAhira nikala pdd'aa| usane usI samaya siMhAsanase uThakara munirAjake liye parokSa praNAma kiyA tathA yanamAlI ko ucita pAritoSika dekara vidA kiyaa| phira samasta parivArake sAtha muni bandanAke liye yanameM gyaa| vahAM usane bhakti pUrvaka sASTAMga namaskAra kara pAcetasa maharSise dharmakA svarUpa sunA, jIva ajIva Adi padArthoM kA vyAkhyAna sunA aura phira unase subratAke putra nahIM honekA kAraNa puuchaa| munirAja prAce. tasane apane avadhijJAnase saSa hAla jAnakara kahA-'rAjan ! putrake abhAvameM isa taraha duHkhI mata hoo| ApakI isa subratA mahArAnIke garbhase pandraha mAhake yAda jagadvandha paramezvara dharmanAthakA janma hogA jo apanA tumhArA nahIM, sAre saMsArakA kalyANa kregaa|' munirAjake vacanoM se prasanna hokara rAjAne phira pUchA 'mahArAja ! usa jIvane kisa bhavameM, kisa taraha aura kaisA puNya kiyA thA ? jisase vaha itane vizAla tIrthaMkara padako prApta hone vAlA hai ? maiM usake pUrvabhava sunanA cAhatA hUM, taya prAcetasa maharSine apane avadhijJAna rUpI netrase dekha kara usake pahaleke do bhavoMkA varNana kiyA jo pahale likhe jA cuke haiN| rAjA munirAjako namaskAra kara parivAra sahita apane ghara lauTa aayaa| usI dinase rAjabhavana meM ratnoMkI varSA honI zurU ho gaI aura indrakI AjJA pAkara aneka dikkumAriyAM rAnI sunatAkI sevAke liye A gaI jisase rAjAko munirAjake vacanoM para dRr3ha vizvAsa ho gayA / deva kumAriyoMne antaHpurameM jAkara rAnI suvratA kI isa taraha sevAkI ki usakA chaha mAsakA samaya kSaNa ekakI taraha nikala gyaa|vaishaakh zukla 13 ke dina revatI nakSatra meM rAnIne 16 svapna dekhe usI samaya ukta ahamindrane sarvArtha siddhike suramya vimAnase sambandha tor3akara usake garbha meM praveza kiyA / saverA hote hI rAnIne patideva mahAsena mahArAjase svapnoMkA phala pUchA / unhoMne bhI eka eka kara svapnoMkA phala batalAte huye
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 * caubIsa tImAra purANa * - - kahA ki ye saba tumhAre bhAvI putrake abhyudayake sUcaka haiN|' usI samaya devoMne Akara garbha kalyANakakA utsava kiyA aura svargase lAye hue vastraAbhUSaNoMse rAjA rAnIkA khUba satkAra kiyA / nau mAha bItanepara puSpa nakSatrameM mahArAnI suvratAne tIna jJAnase yuktaputra utpanna kiyaa| usI samaya-devoMne meru parvata para lejAkara pAlakakA kSIra sAgarake jalase kalazAbhiSeka kiyaa| abhiSeka vidhi samApta hone para indrAnIne komala dhavala vastrase zarIra pochakara usameM pAlocita AbhUSaNa pahinAye / indrane manohara zabdoMmeM usakI stutikI aura dharmanAtha nAma rakkhA / meru parvatase lauTakara indrane bhagavAn dharmanAthako mAtA subratAke pAsa bheja diyA aura svayaM nRtya saGgIta Adise janmakA utsava manA kara parivAra sahita svargako calA gyaa| rAjya parivArameM bhagavAn dharmanAthakA bar3e premase lAlana pAlana hone lgaa| dhIre dhIre zizu avasthA pAra kara ve kumAra avasthA meM phuNce| unheM pUrvabhavake saMskArase binA kisI guruke pAsa par3e hue hI samasta vidyAyeM prApta ho gaI thI alpa.vayaska bhagavAn dharmanAthakA adbhuta pANDityAdekhakara acche acche vidvA-- noMke dimAga cakarA jAte the / jaba dharmanAtha svAmIne yuvAvasthAmeM padArpaNa kiyA tatha unakI naisargika zobhA aura bhI adhika bar3ha gaI thii| arddhacandra ke samAna vistRta lalATa kamala dalasI AMkheM totAsI nAka, motIse dAMta pUrNacandrasA mukha, zaGkhasA kaNTha, meru kaTakasA vakSaH sthala, hAthIkI saMDasI bhujAyeM; sthUla kandhe, gaharI,nAbhi suvistRta nitamba sudRr3ha arU-gati zIla jar3AyeM aura Arakta gharaNa kamala / unake zarIrake sabhI avayava-apUrva- zobhA dhAraNa kara rahe the| unakI AvAja nUtana jaladharakI surabhya garjanAke samAna sajana-mayUroko sahasA utkaNThita kara detI thI aba ve rAjya kAryameM bhI pitAko madada pahucAne lge| eka dina mahArAja mahAsenane unheM yuvarAja-banAkara rAjyakA bahuta kucha. bhAra unako supurda kara diyA jisase unake kandhoMko bahuta kucha ArAma milA thaa| kisI samaya rAjA-mahAsena rAja sabhAmeM baiThe hue the| unhIM ke pAsameM, yuvarAja dharmanAtha jI-virAjamAna the / mantrI, purohita tathA anya sabhAsada bhI. apane apane yogya sthAnoMpara baiThe hue the usI dvArapAlake sAtha vidarbha dezake, - -
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa' 275 - kuNDinapura nagarake rAjA pratApa rAjakA dUta sabhAmeM AyA aura mahArAjako savinaya namaskAra kara ucita sthAna para baiTha gyaa| rAjAne usase AnekA | kAraNa pUchA taba usane hAtha jor3a kara kahA ki mahArAja ! vidarbhadeza-kuNDi napurake rAjA pratAparAjane apanI lar3akIzRMgAravatIkA svayamvara racanekA nizcaya kiyA hai maiM usameM zAmila honeke liye yuvarAjako nimantraNa dene AyA huuN| yaha bhaMgAravatIkA citrapaTa hai' kahakara usane eka citrapaTa rAjAke sAmane rakha diyaa| jyoMhI rAjAkI dRSTi usa citrapaTa para par3I tyoMhI ve zRMgAravatIkA rUpadekha cakita raha gye| unhoMne manameM nizcaya kara liyA ki yaha kanyA sarvathA dharmanAthake yogya hai / para unhoMne yuvarAjakA abhiprAya jAnaneke liye unakI ora dRSTi ddaalii| yuvarAjane bhI manda musakAnase pitAke vicAroMkA samarthana kara diyA phira kyA thA ? rAjA mahAsenane dUtakA satkAra kara use vidA kiyA aura yuvarAjako asaMkhya senAke sAtha kuNDinapura bhejA yuvarAjakA eka ghaniSTa mitra prabhAkara thA jo svayaMbara yAtrAke samaya unhIMke sAtha thA mArgameM jaya ve vindhyAcala para pahuMce taba prabhAkarane manohara zabdoMmeM usakA varNana kiyaa| vahIM eka kinnarendrane apanI nagarImeM lejAkara yuvarAjakA sanmAna kiyaa| unake sAthakI samasta senA usa dina vahIM para sukhase raha aaii| bhagavAn dharmanAthake prabhAvase vahAM banameM eka sAtha chahoM RtueM prakaTa ho gaI thiiN| jisase sainikoMne taraha tarahakI krIDAoMse mArgazrama-thakAvaTa dUra kii| vahAMse calakara kucha dina bAda jaba ve kuNDinapura pahuMce taba vahAMke rAjA pratApa rAjane pratiSThita manuSyoMke sAtha Akara yubarAjakA khUpa satkAra kiyA aura bar3A harSa prakaTa kiyaa| pratAparAjane yuvarAjako eka vizAla bhavanameM tthhraayaa| | unake pahuMcanese kuNDanapurakI sajAvaTa aura khUba kI gaI thii| dhIre dhIre aneka rAjakumAra A Akara kuNDinapurameM jamA ho gye| kisI dina nizcita samaya para svayambara sabhA sajAI gii| unameM cAroM ora UMce UMce siMhAsanoMpara rAjakumAra baiThAye gye| yuvarAja dharmanAthane bhI prabhAkara mitrake sAtha eka UMce | Asanako alaMkRta kiyaa| kucha dera bAda kumArI zRGgAravatI hastinIpara baiThakara svayambara maNDapameM aaii| unake sAtha aneka saheliyAM bhI thiiN| subhadrA nAma - -
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 -caubIsa tothakara purANa * - kI pratIhArI eka-eka kara samasta rAjakumAroMkA paricaya sunAtI jAtI thii| para zRGgArabanIkI dRSTi kisIpara bhI sthira nahIM huii| antameM yuvarAja dharmanAtha ke pAsa pahuMcanepara subhadrAne kahA-'kumAri ! uttara kozala deza meM ratnapura nAmakA eka sundara nagara hai| usameM mahArAjamahAsena rAjya karate haiM unakI mahArAnIkA nAma sunatA hai / ye yuvarAja unhIMke putra haiM / inakA bhagavAna dharmanAtha, nAma hai| inake janma honeke pandraha-mAha pahalese devoMne ratna varSA kI thii| isa samaya bhAratavarSa meM ina jaisA puNyAtmA dUsarA puruSa nahIM hai|' pratIhArIke muMha se yuvarAjakI prazaMsA suna aura unake divya saundaryapara mohita hokara, kumArI zRGgAravatIne lajAse kAMpate hue hAthase unake galemeM vara mAlA DAla dii| usI samaya saba orase sAdhu sAdhukI AvAja Ane lagI / mahArAja pratAparAja yuvarAjako vivAha vedikA para le gaye aura vahAM unake sAtha vidhipUrvaka zRGgAravatI kA vivAha kara diyaa| zAdIke dUsare dina bhagavAn dharmanAtha, sasurAlameM kisI UMce Asanapara baiThe hue the| itanemeM pitA mahAsenakA eka dUta patra lekara unake pAsa aayaa| patra par3hakara unhoMne pratAparAjase kahAse kahA-'ki pitAjIne mujhe Avazyaka kAryavaza zIghra hI bulAyA hai isaliye jAnekI AjJA de diijiye| pratAparAz2a unheM jAnese na roka ske| yuvarAja dharmanAtha samasta senAkA bhAra senApatipara chor3akara zrRMgAravatIke sAtha deva nirmita puSpaka vimAnapara ArUr3ha, hokara zIghra hI ratnapura vApisa A gye| vahAM mahArAja mahAsenane putra aura putravadhUkA khuba satkAra kiyaa| kisI dina rAjA mahAsena saMsArase virakta hokara rAjyakA samasta bhAra dharmanAthapara chor3akara dIkSita ho gye| devoMne rAjyAbhiSeka kara dharmanAthakA rAjA honA ghoSita kara diyaa| rAjya prAptike samaya unakI Ayu DhAI lAkha varSakI thii| rAjya pAkara unhoMne nIti pUrvaka prajAkA pAlana kiyA jisase unakI kIrti-vAhinI sahasra dhArA-ho saba ora phaila gii| isa taraha rAjya karate hue jaba unake pAMca lAkha varSa bIta gaye taba eka dina rAtake samaya ulkApAta dekha kara unakA citta viSayoMse sahasA virakta ho gyaa| unhoMne socA ki 'maiM nitya samajhakara jina padArthoM meM Asakta ho sakatA hU~ ve saba isI ulkAkI - / / -
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubosa topara purANa. 177 taraha bhaMgura haiM-nAzazIla haiM / isaliye unheM chor3akara avinAzI mokSa pada prApta karanA cAhie / ' usI samaya laukAntika deva Aye aura unane bhI unake vicAroMkA samarthana kiyaa| jisase unakA vairAgya aura bhI adhika par3ha gyaa| nidAna, ve sudharma nAmaka jyeSTha putrake liye rAjya dekara deva nirmita nAgastA-pAlakIpara savAra ho zAla vanameM pahuMce aura vahAM mAgha zuklA trayodazIke dina puSpa nakSatra meM zAmake samaya eka hajAra rAjAoke sAtha dIkSita ho gye| unheM dIkSita hote hI manaH paryaya jJAna prApta ho gayA thaa| deva loga dIkSA kalyANakakA utsava manAkara apane apane sthAnoM para vApisa cale gye| 1 - munirAja dharmanAtha tIna dinake pAda AhAra leneke liye pATaliputra paTanA || gye| vahAM dhanyasena rAjAne unheM bhaktipUrvaka AhAra diyaa| pAtradAnase prabhAvita hokara devoMne dhanyasenake gharagara paMcAzcarya prakaTa kiye| dharmanAtha AhAra le. kara ghanameM lauTa Aye aura AtmadhyAnameM avicala ho gaye / isa taraha eka varSa taka tapazcaraNa karate hue unhoMne kaI nagaroMmeM bihAra kiyaa| ve dIkSA leneke bAda mauna pUrvaka rahate the| eka varSakI chadmastha avasthA bIta jAnepara unheM usI zAla vanameM saptacchada bRkSake nIce pauSa zuklA paurNamAsIke dina kevalajJAna prApta ho gyaa| usI samaya devoMne Akara kaivalya prAptikA utsava kiyA / indrakI AjJA pAkara kuverane divyasabhA-samavasaraNakI racanA kI usake madhyameM siMhAsana para virAjamAna hokara unhoMne apanA mauna bhaMga kiyaa| divya dhavanike dvArA jIva ajIva Adi tatvoMkA vyAkhyAna kiyA aura saMsArake duHkhoMkA varNana kiyA jise sunakara aneka naraM nAriyoMne muni ArthikAoM aura zrAvaka zrAvikAoMke vrata dhAraNa kiye the| prathama upadezake bAda indrane vihAra karanekI prArthanA kii| taba unhoMne prAyaH samasta Arya kSetroMmeM bihAra kara jainadharmakA khUba pracAra kiyaa| unake samavasaraNameM ariSTasena Adi 43 gaNadhara the, 111 aGga aura' 14 pUrvoke jAnakAra the, cAlIsa hajAra sAta sau zikSaka the, tIna hajAra chaha sau avadhijJAnI'the, cAra hajAra pAMca sau kevalI the, sAta hajAra vikriyA Rddhike dhAraka the, cAra hajAra pAMcasau manaH paryaya gyAnI the, ora. do hajAra ATha sau SAdI the, isa taraha saba milAkara cauMsaTha hajAra - /
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ * yoyosa tIrthakara purANa * - munirAja the| sUtratA Adi pAsaTha hajAra cArasI AryikAyeM thiiN| do lAla zrAvaka, cAra lAkha AvikAyeM, asaMkhyAta deva deviyAM aura saMpAta tIryaca the| ghe Ayuke antameM sammeda zikhara para pahuMce aura vahAM ATha sau muniyoM ke sAtha yoga nirodha kara dhyAnArUr3ha ho baiTha gye| usI samaya zukladhyAnake pratApase Agha.tiyA karmAkA saMhAra kara jeSTha zuklA caturthIke dina puSpa nakSatrameM unhoMne svAtantrya lAbha kiyaa| tatkAla devoMne Akara unake nivArNa kSetrakI pUjA kii| zrIanantanAtha tIrthakarake mokSa jAneke bAda cAra sAgara bIta jAnepara bhagavAn dharmanAtha huye the| inakI Ayu bhI isI pramANameM zAmila hai| inakI pUrNAyu dasa lAkha varSakI thii| zarIra 45 yojana UMcA thA aura raGga pIlA thaa| inakI utpattike pahale bhAratavarSameM Adhe palya taka dharmakA viccheda ho gayA thA para indra ke upadezase vaha saba dUra ho gayA thA aura jainadharma-kalpavRkSa punaH lahalahA uThA thaa| - bhagavAn zAntinAtha svadoSa zAntyAvahitAtma zAntiH - zAntarvidhAtA zaraNaM gatAnAm / bhUyAdbhavaklezabhayopazAntyai / zAntirjino.me bhagavAn shrnnyH|| -AcArya samantabhadra "apane rAga dveSa AdidoSoMke dUra karanese zAntiko dhAraNa . karanevAle zaraNameM Aye huye prANiyoM ke zAntike vidhAtA aura zaraNAgatoMkI rakSA karanemeM dhurINa bhagavAn zAntinAtha hamAre saMsAra sambandhI kleza aura bhayoMkI zAntike liye hoveM / hamAre saMsArika duHkha naSTa kreN|" . [1] pUrvabhava varNana . jambUdvIpake pUrva videha kSetrameM puSkalAvatI dezakI puNDarIkiNI nagarImeM -
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ * baubIsa tIrthakara purANa 176 . d - kisI samaya dhanaratha nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| usakI mahArAnIkA nAma manoharA thaa| una donoMke megharatha aura dRr3haratha nAmake do-putra the| unameM megharatha par3A aura hadaratha choTA bhAI thaa| ve donoM bhAI eka dUsarese bahuta pyAra karate the, ekake binA dUsareko acchA nahIM lagatA thaa| ve sUrya aura candramA kI taraha zobhita hote the| una donoMke purAkrama, buddhi, vinaya, pratApa, kSamA, satya tathA tyAga Adi aneka guNa saMbhAvase. hI prakaTa huthe the / jaba donoM bhAI pUrNa taruNa ho gaye taba mahArAja dhanarathane bar3e putra megharathakA vivAha priyamitrA aura manoramAke sAtha tathA iMdarathakA sumatike sAtha kiyaa| nava bandhuoMke sAtha aneka krIr3A kautuka karate huye donoM bhAI apanA samaya sukhase vitAne lge| pAThakoM ko yaha jAnakara harSA hogA ki inameMse bar3A bhAI megharatha isa bhavase tIsare bhavameM bhagavAn zAntinAtha hokara saMsAra kA kalyANa karegA aura choTA bhAI hadaratha tIsare bhavameM cakrAyudha nAmakA usI kA bhAI hogA jo ki zrIzAMtinAthakA gaNadhara hokara mokSa prApta kregaa| kucha samaya bAda megharathakI priya mitrA bhAryAse nandi vardhana nAmakA putra huA aura dRr3harathakI sumati devIse varasena nAmakA putra huaa| isa prakAra putra pautra Adi sukha sAmagrIse rAjA ghanaratha indrakI taraha zobhAyamAna hote the| eka dina mahArAja ghanaratha rAja sabhAmeM baiThe huye the, unake donoM putra bhI unhIMke pAsa baiThe the ki itane meM priya mitrAkI suSeNA- nAmakI dAsI eka ghanatuDa nAmakA murgA lAI aura rAjAse kahane lagI ki jisakA murgA ise lar3AI meM jIta legA maiM use eka hajAra dInAra duuNgii| yaha sunakara dRr3harathakI strI sumatikI kAzcamA nAmakI dAsI usake sAtha lar3Ane ke liye eka bajratunDa nAmakA murgA lAI / dhanatuNDa aura bajratuNDameM khulakara lar3AI hone lgii| kabhI suSeNAkA murgA kAJcanAke murgAko pIche haTA detA aura kabhI kAMcanAkA murgA suSeNAke murgAko pIche haTA detA thaa| jisase donoM dalake manuSya bArI bArI se harSakI tAliyAM pITate the donoM murgAoM ke balabIryase cakita hokara rAjA ghanarathane megharathase pUchA ki ina murgAoM meM yaha balaM. kahAMse AyA ? rAjakumAra megharathako avadhi jJAna thA isaliye vaha zIghra hI socakara pitAke praznakA nIce - -
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ povIsa tIra purANa* CD Ta / likhe anusAra uttara dene lagA isI jambUdvIpake airAvata kSetrameM ranapura nAmakA eka nagara hai usameM kisI : samaya bhadra aura dhanya nAmake do sahodara-sage bhAI rahate the| ve donoM gAr3I, calAkara apanA peTa pAlate the / eka dina una donoMmeM zrInadIke kinAre eka bailake liye lar3AI ho par3I jisameM ve donoM eka dUsareko mArakara kAzcana nadI ke kinAre zvetakarNa aura nAmakarNa nAmake jaGgalI hAthI. hue| vahAM bhI ve donoM pUrvabhavake pairase ApasameM lar3akara mara gaye jisase ayodhyA nagarameM kisI nandi mitra gvAlAke ghara para unmatta bhaiMse hue / vahAM bhI donoM lar3akara mara gaye mara kara usI nagarameM zaktivarasena aura zabdavarasena nAmake rAjakumAroMke yahA~ mer3he hue| vahAM bhI donoM lar3akara mare aura mara kara ye murge hue haiM ye donoM , pUrvabhavake dhairase hI ApasameM lar3a rahe haiN| usI samaya do vidyAdhara Akara una murgAoMkA yuddha dekhane lge| taba rAjA ghanarathane megharathase pUchA ki,ye loga kauna haiM ? aura yahAM kaise Aye haiM ? tapa megharathane kahA ki mahArAja ! suniye / 'jambUdvIpake bharata kSetrameM jo vijayA parvata hai usakI uttara zreNI meM eka ) kanakapura nAmakA nagara hai| usameM garur3avega vidyAdhara rAjya karatA thaa| usakI / rAnIkA nAma dhRtiSaNA thaa| una donoMke divi tilaka aura candratilaka nAmake / do putra the| eka dina ve donoM bhAI siddhakUTakI bandanAke liye gaye / vahIMpara unheM do cAraNa RddhidhArI muniyoM ke darzana hue / vidyAdhara putroMne vinaya sahita namaskAra kara unase apane pUrvabhava puuche| taya unameMse bar3e munirAjane kahA ki ' pahale 'pUrvadhAtakI khaNDadvIpake airAvata kSetrameM sthita nilakapura nAmake nagarameM . eka abhayaghoSa rAjA rAjya karatA thaa| usakI strI kA nAma suvarNa tilaka thA tuma donoM apane pUrvabhavameM unhIM rAjadampatike vijaya aura jayanta nAmake putra the| kAraNa pAkara tumhAre pitA abhayaghoSa saMsArase virakta hokara muni ho gaye muni hokara unhoMne kaThina tapasyAkI aura solaha kAraNa bhAvanAoM kA cinta. bana kara tIrthakara bandha kiyaa| phira Ayuke antameM marakara solahaveM svargameM acyutendra huA hai| tuma donoM vijaya aura jayanta bhI Ayuke antase jIrNa zarIrako chor3akara ye divitilaka aura candratilaka vidyAdhara hue ho| tumhAre
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ *baunI lIvara purANa* 181 - - - pUrvabhavake pitA abhaya ghoSa svargase cayakara puNDarIkiNI nagarImeM rAjA hemAMgada aura sanI meghamAlinIke dhanaratha nAmake putra hue haiN| ve isa samaya apane putrapautroMke sAtha murgAoMkA yuddha dekha rahe haiM isa taraha munirAjake mukhase Apake sAtha apane pUrvabhavoMkA sambandha sunakara ye donoM vidyAdhara Apase milane ke liye Aye haiN| megharathake vacana sunakara ghanaratha tathA samasta sabhAsada atyanta prasanna hue usI samaya donoM vidyAdharoMne rAjA ghanaratha aura rAjakumAra megharathakA khUba satkAra kiyaa| donoM murgAne bhI apane pUrvabhava sunakara parasparakA bairabhAva chor3a diyA / aura sanyAsa pUrvaka maraNa kiyA jisase eka bhUta ramaNa nAmake vanameM tamri cUlaM nAmakA deva huA aura dUsarA deva ramaNa nAmake ghanameM kanaka cUla nAmakA vyantara deva huaa| vahAM jaba una devoMne avadhi jJAnase apane pUrvabhavoM kA vicAra kiyA taba unhoMne zIghra hI puNDarIkiNI purI Akara rAjakumAra megharaithakA khUba satkAra kiyA aura apane pUrvabhavoMkA sambandha btlaayaa| isake bAda una vyantara devone kahA ki rAjakumAra ! Apane hamAre sAtha jo upakAra kiyA hai hama usakA badalA nahIM cukA sakate / para hama yaha cAhate haiM ki Apa loga hamAre sAtha cala kara mAnuSottara parvata takakI yAtrA kara lIjiye / rAjakumAra megharatha tathA mahArAja dhanarathakI AjJA milane para devoMne sundara vimAna banAyA aura usameM samasta parivAra sahita rAjakumAra megharathako baiThAkara use AkAzameM le gye| ve deva unheM kama kramase bharata haimavata Adi kSetroM, gaGgA sindhu Adi nadiyoM, himavan meka Adi parvatoM, pana mahApana Adi sarovaroM tathA aneka deza aura nagariyoMkI zobhA dikhalAte huye mAnuSottara parvata para le gaye / kumAra megharaya prakRtikI adbhuta zobhA dekhakara bahutahI prasanna huA usane samasta akRtrima caityAlayoMkI bandanAkI, stutikI aura phira unhIM devoMkI sahAyatAse apane magara puNDarIkiNIpurako lauTa aayaa| ghara Anepara devoMne use aneka vastra AbhUSaNa maNimAlAyeM Adi bheMTakI aura phira apane apane sthAnoM para cale gye| : kisI eka dina kAraNa pAkara mahArAja panarathakA hRdaya viSaya vAsanAoM se vista ho gyaa| unhoMne bAraha bhAvanAoMkA cintavana kara apane vairAgyako
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthakara purANa * aura bhI adhika bar3hA liyA / laukAntika devoMne Akara unakI stuti kI aura dIkSA lenekA samarthana kiyA / nidAna - mahArAja ghanastha yuvarAja megharathako rAjya de dhanameM jAkara dIkSita ho gye| idhara kumAra megharadhane bhI aneka sAdhu upAyoMse prajAkA pAlana zurU kara diyA jisase samasta prajA usa para atyanta mugdha ho gii| kisI eka dina rAjA megharatha apanI striyoM ke sAtha deva ramaNa nAmake ghanameM ghUmatA huA eka candrakAnta zilA para baiTha gyaa| jahAM vaha baiThA thA vahIM para AkAzameM eka vidyAdhara jA rahA thA / jaba usakA vimAna megharathake Upara pahuMcA taba vaha sahasA ruka gayA / vidyAdharane vimAna rukanekA kAraNa jAnaneke liye sava ora dRSTi DAlI / jyoM hI usakI dRSTi megharatha para par3I tyoM hI vaha krodhase AgababUlA ho gayA / vaha jhaTase nIce utarA aura usa zilAko jisa para ki megharatha baiThA huA thA, uThAnekA prayatna karane lagA / parantu rAjA megharathane usa zilAko apane paira ke aMgUThese davA diyA jisase vaha vidyAdhara zilAkA bhArI voka nahIM saha sakA / antameM vaha jorase cillA utthaa| usakI AbAja sunakara usakI strIne vimAnase utara kara - megharathase patikI bhikSA mAMgI / taba usane bhI pairakA aMgUThA uThA liyA jisase vidyAdharakI jAna baca gaI / yaha hAla dekhakara megharathakI priya mitrAne usase pUchA / yaha savakyA aura kyoM ho rahA hai| ? taba megharatha kahane lagA- 'priye ! yaha, vijayArdha parvatakI alakA nagarIke rAjA vidyudaMSTra aura rAnI anilavegAkA pyArA putra siMharatha nAmakA vidyAdhara hai / idhara amita vAhana tIrthaGkarakI : bandanA kara aayaa| jaba isakA vimAna mere Upara AyA taya vaha kIlita hue kI taraha AkAzameM ruka gayA / jaba usane saba ora dekhA taba maiM hI dikhA, isaliye mujhe hI vimAnakA rokanevAlA samajhakara vaha krodhase Aga babUlA ho gayA aura isa zilAko jisa para hama saba baiThe hue haiM uThAnekA yatna karane lagA taba maiMne paira ke aMgUThese zilA ko dayA diyA jisase vaha cillAne lagA | usakI cillAhaTa sunakara yaha usakI strI AI aura itanA kaha kara megharathane usa siMharatha vidyAdharake pUrvabhava kaha sunAye jisase vaha pAnI pAnI ho gayA aura pAsa jAkara rAjA megharathakI khUba prazaMsA karane lagA tathA suvarNa tilaka- nAmaka putrake liye rAjya dekara dIkSita 182
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ *"caubIsa tIrthaGkara purANa * 183 - ho gyaa| usakI strI madanavegI bhI AryikA ho gii| rAjA megharatha bhI deva ramaNa banase rAjadhAnImeM lauTa Aye aura nIti pUrvaka prajAkA pAlana karane lge| eka dina vaha aSTAnhiko bratakI pUjA kara upavAsakI pratijJA liye hue strI putroMke sAtha baiThakara dharma carcA kara rahA thA ki itane meM usake sAmane bhaya se kAMpatA huA eka kabUtara AyA, kabUtarake pIche pIche bar3e begase daur3atA huA eka gIdha AyA aura rAjauke sAmane khar3e hokara kahane lagA-'ki mahArAja ! maiM bhUkhase mara rahA hU~ Apa dAnavIra haiM isaliye kRpAkara Apa yaha kabUtara mujhe de diijiye| nahIM to mai mara jAUMgA gIdhake vacana sunakara dRr3haratha (megharathakA choTA bhAI ) ko ghar3A Azcarya huaa| usane usI samaya rAjA meMgharathase pUchA ki mahArAja ! kahiye, yaha gIdha manuSyoMkI bolI kyoM bola rahA hai| anuja choTe bhAIkA prazna sunakara megharathane kahA ki 'jambU dvIpake airAvata kSetrameM padaminI khedaM nAmake nagarameM eka sAgarasena nAmakA vaizya rahatA thA usako amitamati strIse dhanamitra aura nandiSeNa nAmake do putra the / ve donoM dhana lobhase lar3e aura eka dUsareko mAra kara ye gIdha aura kabUtara hue haiN| aura yaha gIdha manuSyakI bolI nahIM bola rahA hai kintu isake Upara eka jyotiSI deva hai| yaha Aja kisI kAraNa vaza IzAna indrakI sabhAmeM gayA thA vahAMpara indrake 'mukhase hamArI prazaMsA suna kara ise kucha IrSA paidA huI jisase yaha merI parIkSA leneke liye yahAM AyA hai aura godhake muMhase manuSyakI bolI cola rahA hai|" dRr3harathase itanA kahakara rAjA megharathane usa devase kahA-bhAI / tuma donake svarUpase sarvathA aparicita mAlUma hote ho| isIliye mujhase gIdha liye kabUtarakI yAcanA kara rahe ho| suno, 'anugrahArtha svasyAti saMgodAnam' nija tathA parake usakArake liye apanI yogya bastukA tyAga karanA dAna kahalAtA hai aura vaha satpAtroM meM hI diyA jAtA hai / satpAtre, uttama-munirAja, madhyama-zrAvaka aura jaghanya avi. rata samyagdRSTike bhedase tIna taraha ke hote haiN| deya padArtha bhI madya mAMsa madhuse vivarjita tathA sAtvika ho / aba'kaho yaha gIdha unamese kaunasA satpAtra hai ? aura yaha kabUtara bhI kyA deya vastu hai? rAjA megharathake vacana sunakara vaha deva -
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ pauvIsa samAra purANa alaint m me apane asalI rUpameM prakaTa huA aura unakI stuti kara apane sthAnapara vApisa calA gyaa| kabUtara aura gIdhane bhI megharathakI bAteM sunakara ApasakA virodha chor3a diyA jisase Ayuke anta meM sanyAsa pUrvaka mara kara ve donoM deva ramaNa vanau vyantara hue / utpanna hote hI una devoMne Akara rAjA megharadhakI bahuta hI stuti kI aura apanI kRtajJatA prakaTa kii| eka dina usane kinhIM cAraNa didhArI munirAjako AhAra diyA jisa se usake gharapara devoMne paJcAzcarya prakaTa kiye| kisI dUsare dina vaha aSTA-- nhikA parvameM mahApUjA kara aura upavAsa dhAraNa kara rAtrimeM pratimA yogase virAjamAna thaa| usI samaya ISAnendrane megharathakI saba bAteM jAnakara apanI samAmeM usakI dhIra bIratAkI khUba prazaMsA kii| indra ke mukhase megharathakI prazaMsA sunakara koI atirUpA aura surUpA nAmakI vo deviyAM usakI parIkSA karaneke lie AyIM aura hAva bhAva vilAsa pUrvaka nRtya karane lagIM para-jaya ve megharathako dhyAnase vicalita na kara sakI taba unhoMne devI rUpameM prakaTa hokara usakI khUba prazaMsA kI aura svargako calI gii| kisI dina usI indrane apanI sabhAmeM megharathakI strI priyamitrAke sauMdarya kI prazaMsA kii| use sunakara ratiSaNa aura rati nAmakI do deviyAM usakI. parIkSA karaneke liye aayiiN| jaba deviyAM usake mahalapara pahuMcI taba vaha tela, ubaTana lagAkara snAna kara rahI thii| una deviyoMne chipakara usakA rUpa rekhA aura mana meM prazaMsA karane lgii| phira una deviyoMne kanyAoMkA bheSa dhAraNakara strI paharedArake dvArA usake.pAsa sandeza bhejA ki do kanyAe ApakI saundarya sudhAkA pAna karanA cAhatI haiN| uttarameM rAnIne kahalA bhejA ki tabataka Thaharo jabataka maiM snAna na kara luu| priyamitrA snAnakara uttamottama vastra aura alaGkAra pahanakara milaneke sthAnameM pahuMcI aura kanyAoM ko AnekI khabara dii| khabara pAte hI donoM kanyAeM bhItara pahuMcI aura rAnI priyamitrAkA rUpa dekhakara eka dUsarekI ora dekhane lagIM / jaba unase usakA; kAraNa pUchA gayA taba ve donoM bolIM-mahAdevi! nahAte samaya hama logoMne ApameM jo asIma saundarya dekhA thA aba usakA patA nahIM hai| kanyAoMkI bAta sunakara priyamitrAne rAjA - -
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakkara purANa - 185 / megharathakI ora dekhA / taba usane bhI kahA ki hAM, pahalekI apekSA tumhAre rUpameM avazya kamI ho gayI hai| para bahuta hI sUkSma / isake bAda donoM kanyA oMne devI veSAmeM prakaTa hokara saba rahasya prakaTa kara diyA aura usake rUpakI prazaMsA karatI huI ve svargako vApisa calI gii| apane rUpameM kamI sunakara priyamitrAko bahuta duHkha huA para rAjA meghAthane mIThe zabdoM meM uptakA vaha duHkha dUra kara diyaa| _____ eka dina megharathake pitA bhagavAna dhanaratha samavasaraNa sahita vihAra karate hue puNDarIkiNI purIke manohara nAmaka udyAnameM aaye| jaba megharathako unake AnekA samAcAra milA to vaha usI samaya dRr3haratha tathA anya parivArake logoM ke sAtha unakI bandanAke lie gayA aura vahAM sASTAGga praNAmakara manuSyoMke koThemeM baiTha gyaa| usa samaya bhagavAna dhanaratha upAsakAdhyayana-zrAvakAcArakA kathana kara cukaneke bAda unhoMne caturgati rUpa saMsArake duHkhoMkA varNana kiyA jise sunakara rAjA megharathakA hRdaya saMsArase ekadama Dara gyaa| usane usI samaya saMyama dhAraNa karanekA nizcaya kara liyA aura ghara Akara choTe bhAI dRr3harathako rAjya dene lgaa| para dRr3harathane kahA ki Apa jisa cIjako durI samajha kara chor3a rahe haiM use maiM kyoM grahaNa karUM? merA bhI hRdaya sAMsArika vAsanAoM se Uba gayA hai| isalie maiM isa bhautika rAjyako grahaNa nahIM kruuNgaa| jaba dRr3harathane rAjya denese niSedha kara diyA taba usane apane meghasena putrake lie rAjya de diyA aura Apa aneka rAjAoMke sAtha vanameM jAkara dIkSita ho gayA muni ho gayA / choTe bhAI dRr3harathane bhI usIke sAtha dIkSA le lI / rAjA megharathane muni dhanakara kaThinase kaThina tapasyAeM kI aura darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoMkA cintavana kiyA jisase usake tIrthakara nAmaka mahA puNya prakRtikA vandha ho gyaa| Ayuke anta meM munirAja megharathane nama stilaka parvatapara eka mahInekA prAyopagamana sanyAsa dhAraNa kara zAntise prANa chor3e jisase sarvArtha siddhi vimAnameM ahamindra hue| vahAM unakI Ayu taitIsa sAgara kI thI, zarIrakI UMcAI eka arAtri--eka hAthakI thii| lezyA zukla thii| ve tetIsa hajAra varSa vAda , AhAra lete aura tetIsa pakSa vAda zvAso -
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 * cauvIma tarthakara purANa * cchAsa grahaNa karate the| vahAM unheM janmase hI avadhi jJAna prApta ho gayA thA isaliye ve sAtavIM pRthvI takako pAta spaSTa rUpase jAna lete the| aba Ageke bhavameM ahamindra megharatha bhAratavarSa meM solahaveM tIrthaGkara hoNge| [2] vartamAna varNana isI jambUdvIpake bharatakSetrameM eka kuru jAhAla deza hai| yaha deza pAsa pAsameM base hue grAma aura nagaroMse bahuta hI zobhAyamAna hai| usameM kahIM UMcI UMcI parvata mAlAeM apanI zikharoMse gaganako sparza karatI haiN| kahIM kalarava karate hue sundara nirbhara rahate haiN| kahIM mado nadieM dhIra prazAnta gati se gamana karatI haiM aura kahIM hare hare dhanoMmeM mRga, mayUra, Adi jAnavara krIr3Ae kiyA karate haiM / yaha kahane meM atyukti na hogI ki prakRtine apane saundaryakA bahuta bhAga usI dezameM kharca kiyA thA / usameM eka hastinApura nAmakI nagarI hai / vaha parikhA, prAkAra, kUpa, saro. vara Adise bahuta ho bhalI mAlUma hotI thii| usameM usa samaya gaganacumbI makAna bane hue the / jo candramAke udaya honepara aise mAlUma hote the mAno dUdha se dhoye gaye ho / vahAMkI prajA dhana dhAnyase sampanna thii| koI kisI bAtake liye duHkhI nahIM thii| vahAM asamaya meM kabhI kisIkI mRtyu nahIM hotI thii| vahA~ke loga bar3e dharmAtmA aura sAdhu svabhAvI the| vahAM rAjA vizvasena rAjya karate the| ve vahuta hI zUravIra-raNadhIra the| unhoMne apane pAhubalase samasta bhAratavarSa ke rAjAoM ko apanA sevaka banA liyA thaa| unakI mukhya strIkA nAma airA thaa| usa samaya pRthivI talapara airAke sAtha sundaratAmeM hor3a lagAne vAlI strI dUsarI nahIM thii| donoM rAjya dampatI sukhase samaya bitAte the| Upara kahe hue ahamindra megharathakI Ayu jaba vahAM [ sarvArthasiddhi meM ] sirpha chaha mAha kI SAkI raha gii| tabase rAjabhavana meM pratidina karor3oM ratnoMkI varSA hone lgii| usI samaya aneka zubha zakuna hue aura indrakI AjJAse aneka devakumAriyAM airA rAnIkI sevAke liye A gii| ina saba kAraNoMse rAjA vizvasenako nizcaya ho gayA ki hamAre gharapara jagatpUjya tIrthaMkarakA janma -
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauthosa tIrthakara purANa * 187 Aammam hogaa| aba bar3e hI Anandase unakA samayavItane lgaa| mahArAnI airAko bhAdra pada kRSNA saptamIke dina bharaNI nakSatra meM rAtrike pichale samaya solaha svapna dekhe aura apane muMhameM praveza huA eka sundara hAthI dekhA / usI samaya megharathakA jIva ahamindrasarvArtha siddhikI Ayu pUrI kara usake garbha meM pravRSTa huA saverA hone hI airA devIne rAjA vizvasena se una svapnoMkA phala pUchA / taba unhoMne kahA ki Aja tumhAre garbha meM tIrthaGkarane praveza kiyA hai / nava mAha bAda usakA janma hogaa| ye svapna usIkA abhyudaya batalA rahe haiN| patike mukhase svapnoMkA phala sunakara rAnI airAko bahuta hI Ananda huaa| usI samaya devoM ne Akara garbha kalyANakakA utsava kiyA aura utamottama vastrAbhUSaNoMse rAja dampatIko pUjA kii| dhore dhIre jaba garbhake nau mAha pUrNa ho gaye taba jyeSTha kRSNa caturdazIke dina bharaNI nakSatra meM savereke samaya airAne putra rana utpanna kiyaa| usa putrake prabhAvase tInoM lokoMmeM Ananda chA gayA / AsanoMke kaMpane se devoMne tIrthaGkarakI utpattikA nizcaya kara liyA aura zIghra hI samasta parivArake sAtha hastinApura A phuNce| vahAMse indra, cAlakako airAvata hAthIpara. vaiThAkara meru parvatapara le gayA aura vahAM usane usa sadya prasUta vAlakakA kSIra sAgarake jala se mahAbhiSeka kiyaa| phira samasta deva senAke sAtha hastinApura vApisa Akara putrako mAMkI goda meM bheja diyaa| rAja bhavanameM deva deviyoMne milakara aneka utsava kiye / indrane Ananda nAmakA nATaka kiyaa| usa bAlakakA nAma bhagavAna zAMtinAtha rakhA gyaa|| . janmakA utsava samAsa kara deva loga apane apane sthAnapara cale gaye aura cAlaka zAntinAthakA rAja parivArameM bar3e premase pAlana hone lgaa| bhagavAna dharmanAthake bAda pauna pala kama tIna sAgara bIta jAnepara svAmI zAMtinAtha hue the| unakI Ayu bhI isI meM zAmila hai| inakI Ayu eka lAkha varSakI thI, zarIrakI UMcAI cAlIsa dhanuSakI thI aura kAnti suvarNake samAna pIlI thii| inake zarIrameM dhvajA, chatra, zaGkha, cakra Adi acche acche cinha the| krama-kramase bhagavAna zAntinAthane yuvAvasthAmeM padArpaNa kiyaa| usa samaya unake zarIra kA saMgaThana aura anupama saundarya dekhate hI banatA thaa| . - -
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 * caudhoma toryavara purANa * - mean - % 3D dRr3haratha jo ki rAjA megharathakA choTA bhAI thA aura usIke sAtha tapasyA kara sarvArthasiddhimeM ahamidra huA thA vaha rAjA vizvasenakI dvitIya patnI yazasvatIke garbhase cakrAyudha nAmakA putra huaa| usakI utpattike samayameM bhI aneka utsava manAye gaye the| mahArAja vizvasenane yogya avasthA dekhakara apane donoM putroMkA kula, vaya, rUpa, zIla Adise zobhAyamAna aneka kanyAyoMke sAtha vivAha karavAyA thaa| jinake sAtha ve taraha tarahake kautuka karate hue sukhase samaya vitAte the| isa taraha deva durlabha sukha bhogate huye jaba bhagavAna zAntinAthake kumAra kAlake paccIsa hajAra varSa bIta gaye tava mahArAja vizvasenane rAjyAbhiSeka pUrvaka unheM apanA rAjya de diyA aura svayaM ghanameM jAkara dIkSA le lii| idhara bhagavAn zAMtinAtha choTe bhAI cakrAyudhake sAtha prajAkA pAlana karane lge| kucha samaya bAda unakI AyudhazAlAmeM cakraratna prakaTa huA jisase unheM apane Apako cakravartI honekA nizcaya ho gyaa| cakraratna prakaTa honeke bAda hI ve asaMkhya senA lekara digvijayake liye nikale aura krama kramase bharata kSetrake chahoM khaNDoMko jItakara hastinApura vApisa A gye| ve caudaha ratla aura no nidhiyoMke svAmI the samasta rAjA unakI AjJAko phUloMkI mAlA samajha kara harSa pUrvaka apane mastakoM para dhAraNa karate the| caudaha ratnoMmeMse cakra, chatra, talavAra aura daNDa ye cAra ratna AyudhazAlAmeM utpanna huye the / kAkiNI carma, aura cUNAmaNi ye zrIgRhameM prakaTa hue the| purohita, senApati, :sthapati aura / gRhapati hastinApurameM hI mile the| tathA paharAnI hAthI aura ghor3A vijayA parvatase prApta hue the| nava nidhiyAM bhI puNyase prerita huye indrane inheM nadI aura sAgarake samAgamake sthAna para dI thii| isa taraha cakradhara bhagavAn zAMtinAtha paccIsa hajAra varSa taka aneka sukha bhogate huye rAjya karate rhe| . eka dina ve alaGkAra gRhameM baiThakara darpaNameM apanA muMha dekha rahe the ki usameM unheM apane muMhake do pratibimba dikhAI pdd'e| mu~hake do pratibimba dekha kara ve Azcarya karane lage ki yaha kyA hai ? usI samaya unheM AtmajJAna utpanna ho gayA jisase ve pUrvabhavakI samasta bAteM jAna gye| unhoMne socA ki 'maiMne D
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * 286 pUrvabhavameM muni avasthAmeM jo jo kArya karanekA vicAra kiyA thaa| abhI taka una kAryoMkA sUtrapAta bhI nahIM kiyaa| maiMne apanI vizAla Ayu sAmAnya manuSyoMkI taraha bhoga-vilAsoMmeM phaMsakara vyartha hI bitA dii| samasta viSaya sAmagrI kSaNa bhaMgura hai-dekhate dekhate naSTa ho jAtI hai isaliye isase moha chor3a kara Atma kalyANa karanA cAhiye....''isa taraha vicArakara bhagavAn zAMtinAtha alaGkAra gharase bAhara nikale usI samaya laukAntika devoMne Akara unake vicAroMkA samarthana kiyA jisase unakA vairAgya sAgara aura bhI adhika laharAne lagA usameM tarala taraMgeM uThane lgiiN| laukAntikadeva apanA kArya mamApta kara brahmalokako vApisa cale gaye aura vahAMse indra Adi samasta deva saMsArakI asAratAkA dRzya dikhalAte huye hastinApura aaye| bhagavAn zAMtinAtha nArAyaNa nAmaka putrako rAjya dekara sarvArthasiddhi pAlakI para savAra hogaye deva loga pAlakIko kandhoMse uThAkara sahasrAna banameM le gye| vahAM unhoMne pAlakIse utarakara jyeSTha kRSNA caturthIke dina zAmake samaya bharaNI nakSatra meM 'oma namaH siddhebhyaH' kahate hue jina dIkSA le lii| sAmAyika caritrakI vizuddhatAse unheM usI samaya manaH paryaya jJAna prApta ho gyaa| unake sAthameM cakrAyudha Adi eka hajAra rAjAoMne bhI digambara dIkSA dhAraNa kI thii| deva loga dIkSA kalyANakakA utsava samApta kara apane apane ghara cale gye| tIna dina bAda munirAja zAMtinAthane AhArake liye mandarapurameM praveza kiyaa| vahAM unheM sumitra rAjAne bhakti pUrvaka AhAra diyaa| pAtra dAnase prabhAvita hokara devoMne sumitra mahArAjake ghara para ratnoMkI varSA kii| AhAra lekara bhagavAn zAMtinAtha punaH banameM lauTa Aye aura Atma dhyAnameM lIna ho gaye / isa taraha unhoMne chadamastha avasthAmeM solaha varSa bitaaye| ina solaha varSoM meM bhI Apane aneka jagaha vihAra kiyA aura apanI saumya mUrtise saba jagaha zAMtike jharane bahAye / isake.anantara Apa ghUmate huye usI sahasAmra banameM Aye aura vahAM kisI nandyAvarta nAmake per3ake nIce tIna dina upavAsakI pratijJA lekara virAjamAna ho gaye / usa samaya bhI unake sAtha cakrAyudha Adi hajAra munirAja viraajmaan-the| usI samaya unhoMne kSapaka zreNI car3hakara zukla
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 * caubIsa tIrthakara purANa * / dhyAnake dvArA cAra ghAtiyA karmAkA kSaya kara kevala jJAna, kevala darzana, anaMta sukha aura ananta catuSTaya prAsa kiye / devoMne Akara kaivalya prAptikA utsava kiyaa| aura kuverane samavasaraNakI racanA kii| samavasaraNake madhyameM virAjamAna hokara bhagavAn zAMtinAtha apanA mauna bhaGga kiyA-divyadhvanike dvArA sapta, tatva, nava padArtha, chaha dravya AdikA vyAkhyAna kiyA jise suna samasta bhavya jIva prasanna hue / anekoMne jina dIkSA dhAraNakI unake samavasaraNameM cakrAyudhako Adi lekara chattIsa gaNadhara the, ATha sau zrutakevalI the ikatAlIsa hajAra ATha mau zikSaka the, tIna hajAra avadhijJAnI the cAra hajAra kevalajJAnI the chaha hajAra vikriyA Rddhike dhAraka the, cAra hajAra manaH paryaya jJAnI the, do hajAra cAra sau yAdI zAstrArtha karane vAle the| isa taraha saba milakara bAsaTha hajAra munirAja the hariSeNA Adi sATha hajAra tIna sau AryikAyeM thii| sura kIti Adi do lAkha zrAvaka arhadAsI Adi cAra lAkha bhAvikAyeM, asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAta tithaMca the| ina sabake sAtha unhoMne aneka dezoM meM bihAra kiyA aura jaina dharmakA khUba pracAra kiyaa| jaba unakI Ayu eka mahInekI raha gaI taba ve sammeda zikharapara Aye aura vahAM aneka munirAjoMke sAtha yoga nirodhakara pratimA yogase virAjamAna ho gye| vahIM para unhoMne sUkSma kriyA prati pAti aura vyuparata kriyA nivRttinAmaka zukla dhyAnake dvArA avaziSTa ghAtiyA kokA saMhAra kara jyeSTha kRSNa caturdazIke dina zAmake samaya bharaNI nakSatra meM mokSalAbha kiyaa| devoMne Akara unake nirvANa kSetrakI puujaakii| usI samaya yathAkramase cakrAyudha Adi nau hajAra munirAja mukta hue| bhagavAna zAntinAtha,tIrthakara,kAmadeva aura cakravartI padaviyoMke dhAraka the| * mattagayanda chanda zAnti janeza jayo jagateza hare agha tApa nizeSakI naaii| sevata pAya surAsura Aya na maiM sira nAya mahI tala tAI / / mauli viSa maNi nIla dipai prabhu ke caraNoM jhalakai bahu jhaaii| AM dhana pApa-saroja sugandhi kidhoM calake ati paGkati AI // -bhUdharadAsa - ED -
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa 161 bhagavAna kunthunAtha rarakSa kunthu pramukhAna hi jIvAna dayA pratAnena, dayAlayo yaH / sa kunthunAtho dayayA sanAtha: karotu mAM zIghra maho sanAthan // -lekhaka "dayAke Alaya svarUpa jina kunthunAthane dayAke samUhase kunthu Adi jIvoMkI rakSA kI thI ve dayAyukta bhagavAn kunthunAtha mujha anAthako zIghra hI sanAtha kreN|" (1) pUrvabhava varNana jambUdvIpake pUrva videha kSetrameM sItA nadIke dAhine kinArepara eka vatsa deza hai| usakI rAjadhAnI susImA nagarI thii| usameM kisI samaya siMhastha nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| vaha bahuta hI buddhimAna aura parAkramI rAjA thaa| usane apane bAhubalase samasta zatru rAjAoMkA parAjaya kara unheM dezase nikAla diyA thaa| usakA nAma sunakara zatru rAjA thara-thara kAMpane lagate the| eka dina rAjA siMhastha makAna kI chanapara baiThA huA thA ki itane meM AkAza se ulakA ( rekhAkAra teja ) pAta huaa| use dekhakara vaha socane lagA ki 'saMsArake saba padArtha isI taraha asthira haiN| maiM apanI bhUlase unheM sthira samajha kara unameM Asakta ho rahA huuN| yaha moha bar3A prabala pavana hai jisake pracaNDa vese bar3e-bar3e bhUdhara bho vicalina ho jAte haiN| yaha bar3A saghana timira hai jisameM dUradarzI AMkheM bhI kAma nahIM kara sktiiN| aura yaha vaha pracaNDa dAvAnala hai jisakI UmAse vairAgya latAeM jhulasa jAtI haiN| isa mohake kAraNa hI prANI cAroM gatiyoMmeM taraha tarahake duHkha bhogate haiN| aba mujhe isa mohako dUra karanekA prayatna karanA caahiye|" aisA socakara usane putrake liye rAjya dekara pati vRSabha munirAjake pAsa dIkSA le lI aura kaThina tapasyAoMse apane zarIrako sukhA diyaa| ukta munirAjake pAsa rahakara usane gyAraha aGgoM
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 * coyosa tIrthakara purANa * - - - - Eco kA adhyayana kiyA aura darzana vizuddhi Adi solaha bhAvanAoMkA cintavana kara tIrthaGkara prakRtikA yandha kiyaa| Ayuke anta meM sanyAsa pUrvaka zarIra chor3a kara munirAja siMharatha sarvArthasiddhike vimAna meM ahamindra huaa| vahAM use taitIsa sAgarakI Ayu prApta huI thI, usakA zarIra eka hAtha UMcA thA, zukla lezyA thii| use janmase hI avadhi jJAna thaa| vaha taitIsa hajAra varSa bAda mAnasika AhAra grahaNa karatA aura taitIsa pakSa bAda zvAsocchAsa letA thaa| vahAM vaha apanA samasta samaya tattva carcA meM hI vitAtA thaa| yahI ahamindra Ageke bhavameM kathAnAyaka bhagavAn kunthunAtha hogaa| [2] vartamAna paricaya jambUdvIpake bharata kSetrameM eka kuru jAGgala nAmakA deza hai| usake hastinApura nagarameM kuruvaMzI aura kAzyapa gotrI mahArAja zUrasena rAjya karate the| unakI mahArAnIkA nAma thA zrI kaantaa| jaba Upara kahe hue ahamindrakI Ayu kevala chaha mahInekI bAkI raha gaI tabase devoMne mahArAja zUrasenake gharapara ratnoMkI varSA karanI zurU kara dii| usI samaya zrI hI dhRti, kIrti buddhi Adi deviyAM Akara mahArAnIkI sevA karane lgiiN| zrAvaNa kRSNa ekAdazI. ke dina kRtikA nakSatra meM rAtrike pichale pahara zrI kAntAne solaha svapna dekheM / usI samaya ukta ahamindrane sarvArthasiddhise cayakara usake garbhameM praveza kiyaa| saverA hote hI rAnIne rAjAse svapnoMkA phala puuchaa| taba unhoMne kahA ki Aja tumhAre garbhameM kisI jagatpUjya tIrthaGkara bAlakane praveza kiyA hai| nava mAha bAda tumhArI kUkhase tIrthaGkara vAlakakA janma hogaa| samasta deva devendra use namaskAra kareMge / ye solaha svapna usIkA abhyudaya batalA rahe haiN| patidevake muMhase svapnoMkA phala aura bhAvI putrakA prabhAva sunakara rAnI zrIkAMtA bahuta hI harSita huI / usI vakta devoMne Akara svargIya vastrAbhUSaNoMse rAjA rAnIkI pUjA kI tathA unake bhavanameM aneka utsava mnaaye| java garbhake nau mAha sukhase vyatIta ho gaye taba mahArAnI zrIkAnlAne baizAkha zuklA pratipadA - ( parivA) ke dina kRtikA nakSatra meM putra utranna kiyaa| punake janmase kSaNa E
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 16) ekake liye nArakI bhI sukhI ho gye| usI samaya bhaktise prere hue cAroM nikAyake deva hastinApura Aye aura vahAMse usa sadya prasta bAlakako meru parvata para le gye| vahAM unhoMne kSIra sAgarake jalase usakA kalazAbhiSeka kiyaa| abhiSeka samApta hone para indrANIne unheM bAlocita AbhUSaNa pahinAye aura indrane manohara zabdoMmeM unakI stutikI / isake anantara samasta deva harSa se nAcate gAte hue hastinApura aaye| indra, jina bAlakako apanI godameM liye hue airAvata hAthIse nIce utarA aura rAjabhavanameM jAkara usane yAlakako mAtA zrIkAMtAke pAsa bhejA aura bhagavAn kunthunAtha nAma rkkhaa| ___ bhagavAn kunthunAthake janmotsavase hastinApura aisA mAlUma hotA thA mAno indrapurI hI svargase utarakara bhUloka para A gaI ho| udhara utsava samApta kara deva loga apane apane ghara gaye idhara bAlaka kunthUnAthakA rAja parivArameM bar3e pyArase pAlana hone lgaa| indra prati dina svargase unakI manabhAvatI vastueM bhejA karatA thA aura aneka deva vikriyAse taraha tarahake rUpa banAkara unheM prasanna rakhate the| dvitIyAke candramAkI taraha krama kramase bar3hate huye bhagavAn kunthunAtha yauvana avasthAko prApta hue / usa samaya unake zarIrakI zobhA Sar3I hI vicitra ho gaI thii| mahArAja zUrasenane unakA kaI yogya kanyAoMke sAtha vivAha kiyA aura kucha samaya bAda unheM yuvarAja banA diyaa| bhagavAn zAMtinAthake mokSa jAneke yAda jaya AdhA palya bIta gayA thA taba zrI kunthunAtha tIrthaGkara hue the| unakI Ayu bhI isImeM zAmila hai| unakA zarIra peMtAlIsa dhanuSa UMcA thA zarIrakI kAnti suvarNake samAna pIlI thI, aura Ayu paMcAnave hajAra varSakI thii| - java unakI Ayuke teIsa hajAra sAta sau pacAsa varSa bIta gathe taba unheM rAjya prApta huA thaa| aura jaba itanA hI samaya rAjya karate hue bIta gayA thA taba cakraratna prapta huA thaa| cakraratnake prApta hote hI ve samasta senA ke sAtha SaTakhaNDoMkI vijayake liye nikale aura kucha varSoM meM samasta bharatakSetrameM apanA zAsana prakaTa kara hastinApurako vApisa lauTa Aye / jaba digvijayI kunthunAthane rAjadhAnImeM praveza kiyA thA taya battIsa hajAra mukuTavaddha rAjAoMne unakA svAgata kiyA thaa| devoM 25
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 * caubIsa tIryakara purANa * . tathA rAjAoMne milakara unakA punaH rAjyAbhiSeka kiyaa| isa taraha ve deva durlabha bhoga bhogate huye sukhase samaya bitAne lge| eka dina bhagavAn kunthunAtha apane iSTa parivArake sAtha kisI banameM gaye the| vahAMse lauTate samaya rAstemeM unheM dhyAna karate huye eka munirAja dikhAI pdd'e| unhoMne usI samaya aMgulIse izArA kara apane maMtrIse kahA-'dekho, kitanI zAMna mudrA hai ? jaba mantrIne unase munivrata dhAraNa karanekA kAraNa pUchA taba unhoMne kahA ki 'munivrata dhAraNa karanese saMsArake par3hAnebAle samasta karma naSTa ho jAte haiM taba mokSa prApta ho jAtA hai|' inhoMne jitane varSa sAmAnya rAjA rahakara rAjya kiyA thA utane hI varSa samrATa hokara bhI rAja kiyA thA / kisI eka dina kAraNa pAkara unakA cittaviSayoMse udAsa ho gayA jisase unhoMne dIkSA lenekA sudRr3ha saMkalpa kara liyaa| usI samaya laukAntika devoMne Akara unakI stutikI aura unake vicAroMkA samarthana kiyA / laukAntika deva apanA kArya pUrA kara apane apane sthAnoM para vApisa cale gye| kintu unake badale harSase samudrakI taraha umar3ate hue asaMkhyAta deva hastinApura A pahuMce / aura dIkSA kalyANakako vidhi karane lge| bhagavAn kunthunAtha putrako rAjya dekara deva nirmita vijayA nAmakI pAlakI para savAra ho sahetuka banameM pahuMce aura vahAM tIna dinake upavAsakI pratijJA lekara vaizAkha zuklA parivAke dina kRtikA nakSatra meM zAmake samaya vastrAbhUSaNa chor3akara digambara ho gaye / unheM dIkSA samaya hI manaH paryaya jJAna prApta ho gayA thA deva loga utsava samApta kara apane sthAnoM para vApisa cale gaye / cauthe dina AhAra lenekI icchAse unhoMne-- hastinApurameM praveza liyA vahAM dharmamitrane unheM AhAra dekara acintya puNyakA saJcaya kiyA / ve AhAra lekara banameM lauTa Aye aura kaThina tapasyAeM karane lge| ve dIkSA leneke bAda maunase hI rahate the| isa taraha kaThina tapazcaryA karate hue unhoMne solaha varSa maunase vyatIta kiye| isake a..ntara vihAra karate hue ve usI sahetuka banameM Aye aura vahAM tilaka vRkSake nIce telA-tIna dinake upavAsakI pratijJA lekara virAjamAna ho gaye / AtmAkI vizuddhike bar3ha jAnese unheM usI samaya-caitra zuklA tRtIyAke -- -
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 165 * caubIsa tIrthakara purANa* dina kRtikA nakSatrameM zAmake samaya kevala jJAna prApta ho gyaa| devoMne Akara unake jJAna kalyANakakI puujaakii| kuberane samava-saraNa banAyA / usake madhyameM sthita hokara unhoMne apanA mauna bhaGga kiyA-divyadhvanike dvArA padArthAkA vyAkhyAna kiyA aura cAroM gatiyoMke duHkhoMkA citraNa kiyaa| unake upadezase prabhAvita hokara aneka naranAriyoMne muniH aryikA aura zrAvaka zrAvikAoMke vrata dhAraNa kiye the| prathama upadeza samApta honeke bAda unhoMne aneka kArya kSetroMmeM bihAra kiyA thA jisase jaina dharmakA sarvatra sAmUhika pracAra huA thaa| unake samavasaraNameM svayambhU Adi peMtIsa gaNadhara the, sAta sau zrutakevalI the, tetAlIsa hajAra eka sau pacAsa zikSaka the, do hajAra pAMca sau avadhijJAnI the, tIna hajAra do sau kevalajJAnI the, pAMca hajAra eka sau vikriyA Rddhike dhAraka the, tIna hajAra tIna sau manaH paryayajJAnI the aura do hajAra pacAsa vAdI---zAstrArtha karane vAle the| isa taraha saba milakara sATha hajAra munirAja the| 'bhavitA' Adi sATha hajAra tIna sau pacAsa AryikAeM thiiN| tIna lAkha zrAvaka, do lAkha bhAvikAyeM, asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAta tiycthe|jb unakI Ayu sirpha eka mAhakI bAkI raha raI taba ve sammeda zikhara para pahuMce aura vahIM para pratimA yoga dhAraNa kara eka hajAra muniyoMke sAtha vaizAkha zuklA parivAke dina kRtikA nakSatra meM rAtrike pUrvabhAgameM mokSa mandirake atithi bana gaye / devoMne Akara unake nirvANa kSetra kI pUjA kii| __bhagavAn kunthunAtha, tIrthaGkara, cakravartI aura kAmadeva ina tIna padaviyoMse vibhUSita the| inake bakarAkA cinha thaa| bhagavAn aranAtha zArdUlavikrIDitam tyaktaM yena kulAlacakra miva taccakraM dharAcakracit / zrIzcAsaughaTa dAsikava parama zrIdharmacakrepsayA // yuSmAna bhaktibharAnatAnsa duritArati ratha dhvaMsakRt / pAyAdbhabyajanAnaro jinapatiH saMsArabhIrUna sdaa||-aacaarygunnbhdr | HAARADALLALLALA - -
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - 16 * caubIsa tIrthakara purANa * "jisane, bhUmaNDalako saMcita karanevAle cakra ratnako kumbhakArake cakrake samAna chor3a diyA aura jisane arhatya lakSmI tathA dharmacakrakI prAptikI icchAse rAjyalakSmIko gharadAsI ( pAnI bharanevAlI) kI taraha chor3a diyA ve pApa rUpI vairiyoMkA vidhvaMsa karanevAle bhagavAn aranAtha, bhaktibhAvase namrIbhUta aura saMsArase DaranevAle bhavyajanoMkI hamezA rakSA kreN|" [1] pUrvabhava varNana jambUdvIpake videha kSetrameM sItA nadIke uttara taTapara eka kaccha nAmakA deza hai| usake kSemapura nagarameM kisI samaya dhanapati nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| vaha buddhimAn thA, balavAn thA, nyAyavAn thA, pratApavAn thA, aura thA bahuta hI dayAvAn / usane apane dAnase kalpavRkSoMko aura nirmala yazase zaraccandrake marIci maNDalako bhI parAjita kara diyA' thA usakI caturAI aura balakA sabase bar3A udAharaNa yahI thA ki apane jIvana meM kabhI usakA koI zatru nahIM thaa| vaha dIna duHkhI jIvoMke duHkhako dekhakara bahuta hI duHkhI ho jAtA thA isaliye vaha tana mana dhanase unakI sahAyatA kiyA karatA thaa| usake rAjyameM rAjA prajA sabhI loga apanI apanI ajIvikAke kramoMkA ullaGghana nahIM karate the isaliye koI dukhI nahIM thaa| kisI eka dina rAjAne ahannandana nAmake tIrtharase dharmakA svarUpa aura caturgatiyoMke duHkhoMkA zravaNa kiyA jisase usakA citta viSayAnandase sarvathA haTa gyaa| usane apanA rAjya putra ke liye de diyA aura svayaM kinhIM AcArya ke pAsa dIkSita ho gyaa| unake pAsa rahakara usane gyAraha aGgoMkA adhyayana kiyA tathA darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoMkA cintavana kiyA jisase use tIrthaGkara nAmaka mahApuNya prakRtikA bandha ho gayA / isa taraha kucha varSoM taka kaThina tapasyA karaneke bAda usane Ayuke antameM samAdhimaraNa kiyA jisase vaha jayanta nAmaka anuttara vimAnameM ahamindra huaa| vahAM usakI Ayu tetIsa sAgara, pramANa thI, lezyA zukla thI aura zarIrakI UMcAI eka hAthakI thii| vahAM vaha avadhijJAnase sAtave naraka takakI bAta jAna letA thaa| tetIsa hajAra varSa bAda mAnasika, AhAra letA aura tetIsa pakSameM ekabAra -
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 CAPIO *"caubIma tarthaGkara purANa * sugandhita zvAsozvAsa grahaNa karatA thaa| vahAM vaha pravIcAra sambandhase sarvathA rahita thaa| usakA samasta samaya jina pUjA yA tatva carcAoMmeM hI bItatA thA yahI ahamindra Ageke bhavameM bhagavAn aranAtha hogaa| [2] vartamAna paricaya jambUdvIpake bharata kSetrameM kurujAGgala deza hai| usake hastinApura nagarameM somavaMzIya kAzyapagotrI rAjA sudarzana rAjya karatA thaa| usakI strIkA nAma mitrasenA thaa| donoM rAja dampatiyoMmeM ghanA prema thaa| taraha tarahake kautuka karate huye una donoMkA samaya bahuta hI sukhase vyatIta hotA thaa| jaba Upara kahe hue ahamindrakI Ayu sirpha chaha mAhakI bAkI raha gaI tabase rAjA sudarzanake ghara para devoMne ratna varSA karanI zurU karadI / kuverane eka navIna hastinApurakI racanA kara usameM mahArAja sudarzana tathA samasta nAgarika prajAko tthhraayaa| indrakI AjJAse devakumAriyAM A Akara rAnI mitrasenAkI sevA karane lgiiN| ina saba zubha nimittoMko dekhakara rAjA prajAko bahuta hI Ananda hotA thaa| ___ phAlguna kRSNa tRtIyAke dina revatI nakSatrako udaya rahate hue pichalI rAtameM mitrasenA mahAdevIne solaha svapna dekhe| usI samaya ukta ahamindra jayanta vimAnase cyuta hokara usake garbhameM aayaa| saverA hote hI rAnIne prANanAtha-rAjAse svapnoMkA phala pUchA taba unhoMne kahA ki Aja tumhAre garbhameM jagadvandya kisI mahApuruSane praveza kiyA hai| nava mAha bAda tumhAre pratApI putra utpanna hogaa| idhara rAjA sudarzana rAnIko svapnoMkA phala sunA rahe the udhara jaya jaya zabdase AkAzako gunAte hue deva loga A gaye aura bhAvI tIrthaGkara aranAthakA garbhakalyANa utsava manAne lge| unhoMne mAtA pitAsudarzana aura mitra senAkA bahuta hI sanmAna kiyA aura unheM svargase lAye huye aneka vastrAbhUSaNa bheMTa kiye / garbhAdhAnakA utsava samApta kara deva loga apane apane sthAna para cale gye| nau mAha bAda rAnI mitrasenAne magazira zuklA caturdazIke dina puSpa nakSa. trameM matizruta aura avadhijJAnase virAjita tIrthaGkara putrako utpanna kiyaa|
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 * caubIsa tIrthakara purANa * - putrake utpanna hote hI saba ora Ananda chA gyaa| bhakti se prarehue cAroM nikAyoMke devoMne meru parvata para le jAkara usakA abhiSeka kiyaa| vahAMse lauTakara indrane mahArAja sudarzanake ghara para Ananda nAmakA nATaka kiyA tathA aneka prakArake utsava kiye / usa samaya rAja bhavanameM jo bhIr3a jamA thI usase aisA mAlUma hotA thA ki mAno tInoM lokoMke samasta prANI vahAM para ekatrita ho gaye ho / tIrthaGkara putrakA aranAtha nAma rakkhA gyaa| deva loga janmakalyANakakA utsava samApta kara apane apane sthAnoM para cale gye| rAja bhavanameM bhagavAna aranAthakA bar3e pyArase pAlana hone lgaa| ve apanI bAla ceSTAoMse mAtA pitA bandhu bAndhava Adiko bahuta hI harSita karate the| bhAtA mitrasenakI AzAoMke sAtha ve nirantara bar3hane lge| jaba unhoMne yuvAvasthAmeM padArpaNa kiyA taba unakI zobhA bahuta hI vicitra ho gaI thii| unakI sundaratA para mugdha hokara unheM kAmadeva kahane lage the| , zrIkunthunAtha tIrthaGkarake bAda eka hajAra karor3a varSa kama cauthAI patya bIta jAnepara bhagavAna aranAtha huyethe| unakI AyubhI isI antarAlameM zAmila hai / jinarAja aranAthakI utkRSTa Ayu caurAsI hajAra varSakI thii| tIsa dhanuSa UMcA zarIra thaa| zarIrakI kAnti suvarNake samAna samRNa-snigdha pIlI thii| unake zarIrako roga zoka duHkha vagairaha to chU bhI nahIM gaye the| yogya avasthA dekhakara mahArAja sudarzanane unakA kulIna kanyAoMke sAtha vivAha kara diyA aura kucha samaya bAda unheM yuvarAja pada para niyukta kara diyA thaa| isa taraha kumArakAlake ikkIsa hajAra varSa bIta jAne para unheM rAjya prApta huA aura itane hI varSa bAda unakI AyudhazAlAmeM cakraratna prakaTa huaa| bhagavAn aranAtha cakraratnako Agekara asaMkhya senAoMke sAtha digvijayake liye nikale aura kucha varSoM meM hI samasta bharatakSetrameM apanA adhipatya sthApitakara hastinApura vApisa lauTa Aye / digvijayI samrATa aranAthakA nagara pravezotsava bar3I saja dhajase manAyA gayA thaa| unhoMne cakravartI hokara ikIsa hajAra varSa taka rAjya kiyA aura isa taraha unakI AyukA tIna cauthAI hissA gRhastha avasthAmeM hI bIta gyaa| eka dina unheM zarad Rtuke bAdaloMkA naSTa honA dekhakara vairAgya utpanna
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthakkara purANa * 166 ho gyaa| usI samaya laukAntika devoMne Akara stuti kI aura unake vicArokA samarthana kiyA jisase unakI vairAgya bhAvanA bar3I hI prabala ho uThI thI laukAntika deva apanA kArya pUrA samajha kara svargako cale gaye aura unake badale samasta deva devendra Aye / una sabane milakara bhagavAn aranAthakA dIkSA abhiSeka kiyA tathA vairAgyako bar3hAne vAle aneka utsava kiye| bhagavAn aranAtha apane putra aravindakumArake liye rAjya dekara deva nirmita baijayantI nAmakI pAlakI para savAra ho sahetuka ghanameM phuNce| vahAM unhoMne do dinake upavAsakI pratijJA lekara magasira zuklA dazamIke dina rebanI nakSatrake samaya jinadIkSA dhAraNa karalI-samasta vastrA bhUSaNa utArakara pheMka diye aura paMca muSTiyoMse sira parake keza ukhAr3a ddaale| unheM usI samaya manaH paryaMya jJAna bhI prApta ho gayA thaa| unake sAthameM eka hajAra rAjAoMne bhI dIkSA lI thii| deva loga niHkramaNa kalyANakakA utsava samApta kara apane apane ghara cale gaye aura bhagavAn aranAtha meru parvatakI taraha acala ho AtmadhyAnameM lIna ho gaye / pAraNeke dina ve cakrapura nagarameM gaye vahAM unheM rAjA aparAjitane AhAra diyaa| pAtradAnase prabhAvita hokara devoMne aparAjita rAjAke ghara para paMcAzcarya prakaTa kiye / AhAra leneke bAda ve banameM lauTa Aye aura vahAM kaThina tapazcaryAoMke dvArA Atma zuddhi karane lge| unhoMne kaI jagaha bihAra kara chadmastha avasthAke solaha varSa vyatIta kiye ina dinoMmeM ve mauna pUrvaka rahate the| isake anantara ne usI sahetu banameM Akara do dinake upavAsa kI pratijJA le mAkanda-Amake per3ake nIce baiTha gye| vahAM para unheM ghAtiyA kamaukA kSaya ho jAnese kArtika zuklA dvAdazIke dina revatI nakSatra meM zAmake samaya pUrNajJAna-kevalajJAna prApta ho gayA jisase ve samasta jagatkI carAcara vastuoMko hastAkamalabat spaSTa jAnane lge| usI samaya devoM ne Akara jJAna kalyANakakA utsava kiyA / kuverane divya sabhA--samavasaraNakI racanAkI jisake madhyameM siMhAsana para antarIkSa virAjamAna hokara unhoMne apanA solaha varSakA mauna bhaGga kiyA madhura dhvanimeM sabako upadeza dene lge| upadezake samaya samavasaraNakI bArahoM sabhAeM khacA khaca bharI huI thiiN| unake -
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 * caubIsa tIrthakara purANa * upadezase pratibuddha hokara aneka nara nAriyoM ne vrata dIkSAeM grahaNa kI thiiN| isake bAda unhoMne aneka kSetroM meM bihAra kiyA aura jainadharmakA Thosa pracAra kiyaa| aneka patha bhrAnta puruSoM ko sacce patha para lgaayaa| unake samavazaraNameM kumbhArpa Adi tIsa gaNadhara the, chaha sau daza zrutakevalI the, paiMtIsa hajAra AThasau paiMtIsa zikSaka the, aTThAIsa sau avadhijJAnI the, itane hI kevalajJAnI the, cAra hajAra tIna sau vikriyA Rddhike dhAraka the, do hajAra pacapana manaH paryaya jJAnI the aura eka hajAra chaha sau bAdI the| isa taraha saba milAkara arddha lakSa---pacAsa hajAra munirAja the / yakSilA Adi sATha hajAra AryikAyeM thI, eka lAkha sATha hajAra zrAvaka the, tIna lAkha bhASikAyeM thIM asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAta tIryaca the| jaba unakI Ayu eka mAhakI avaziSTa raha gaI taba unhoMne sammedazikhara para pahuMcakara eka hajAra muniyoMke sAtha pratimA yoga dhAraNa kara liyA aura vahIMse caitra kRSNa amAvAsyAke dina revatI nakSatra meM rAtrike pahale paharameM mokSa prApta kiyA / devoMne Akara unake nirvANa kSetrakI pUjA kI tathA aneka utsava manAye zrI aranAthabhI pahaleke do tIrthaMkaroMkI taraha tIrthaGkara, cakravartI aura kAmadeva ina tIna padaviyoMke dhAraka the| - - bhagavAn mallinAtha moha malla mada bhedana dhIraM kIrtimAna mukharIkRta vIram / dhairyakhaDa vinipAtita mAraM taM namAmi va mAllikumAram ||-lekhk "jo moha-mallake bhedana karanemeM dhIre-vIra haiM, jinhoMne apanI kIrti gAthAoMse vIra manuSyoMko vAcAlita kiyA hai aura jinhoMne dhairya rUpa kRpANase kAmadevako naSTa kara diyA hai maiM una mallikumArako namaskAra karatA huuN|" -
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 201 PRO pUrvabhava varNana jambUdvIpake videha kSetrameM meru parvatase pUrvakI ora eka kacchapavatI deza hai| usameM apanI zobhAse svargapurIko jItanevAlI eka botazokA nAmakI nagarI hai| kisI samaya usameM vaiznaNava nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| rAjA vaizraNava mahA buddhimAna aura pratApI puruSa thaa| usane apane puruSArthase samasta pRthvIko apane AdhIna kara liyA thaa| vaha hamezA prajAke kalyANa karane meM tatpara rahatA thaa| dIna-dukhiyoMkI hamezA sahAyatA kiyA karatA thA aura -kalA kauzala vidyA Adike pracArameM vizeSa yoga detA thaa| eka dina rAjA vaizraNaya varSA RtukI zobhA dekhaneke liye kucha iSTa-mitroMke sAtha banameM gayA thaa| vahAM sundara, hariyAlI, nirmala, nijhara, nadiyoMkI tarala taraMgeM, zyAmala megha mAlA, indradhanuSa, capalAkI camaka, valAkAoMkA utpatana aura mayUroMkA manohara nRtya dekha ra usakI tabiyata bArA bArA ho gii| varSARtukI sundara zobhA dekhakara use bahuta hI harSa huaa| vahIM banameM ghUmate samaya rAjAko eka vizAla bar3akA vRkSa milA, jo apanI zAkhAoMse AkAzake bahu bhAgako ghere huye thaa| vaha apane hare hare pattoM se samasta dizAoM ko harA harA kara rahA thaa| aura laTakate huye pattoM se jamInako khUba pakar3e huye thaa| rAjA usa baTa vRkSakI zobhA apane sAthiyoM ko dikhalAtA huA Age calA gyaa| kucha dera bAda jaba vaha usI rAstese lauTA taba usane dekhA ki bijalI giranese vaha vizAla bar3akA vRkSa jar3a taka jala cukA hai| yaha dekhakara usakA mana viSayoM se sahasA virakta ho gyaa| vaha socane lagAki 'jaba itanA sudRr3ha vRkSa bhI kSaNa ekameM naSTa ho gayA taba dUsarA kauna padArtha sthira raha sakatA hai ? maiM jina bhautika bhogoMko susthira samajhAra unameM tallIna ho rahA hU~ ve sabhI isI taraha bhaGga ra haiM / maiMne itanI vizAla Ayu vyartha hI kho dii| koI aisA kAma nahIM kiyA jo mujhe saMsArakI mahA vyathAse haTAkara sacce sukhakI ora le jA sake' ityAdi vicAra karatA huA rAjA vaizravaNa , apane ghara lauTa AyA aura vahAM putrako rAjya de kisI vanameM pahuMcakara zrInAga nAmaka munirAjake pAsa dIkSita ho gyaa| vahAM usane ugra tapasyAse mA DDIA - mAyAmA
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * - Atma hRdayako suvizuddha banAyA aura nirantara adhyayana karake gyAraha aMgoMtakakA jJAna upArjana kiyA / usI samaya usane darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoMkA cintavana kara tIrthakara nAmaka mahApuNya prakRtikA pandha kiyaa| jaba AyukA anta samaya AyA taba usane sallekhanA pUrvaka zarIrakA parityAga kiyA jisase vaha. aparAjita nAmake anuttara vimAnameM ahamindra huaa| vahAMpara usakI Ayu tetIsa sAgara pramANa thI, eka hAtha UMcA zarIra thA, zukla lezyA thii| vaha tetIsa hajAra varSa bAda mAnasika AhAra letA aura aura tetIsa pakSameM sugandhita zvAsa letA thaa| use janmase hI avadhi jJAna thA jisase vaha loka nAr3Ike antatakakI bAtoMko spaSTa jAna letA thaa| vaha pravIcAra-strI saMsargase rahita thaa| use kAma nahIM satAtA thaa| vaha nirantara tatva-carcA AdimeM hI apanA samaya bitAtA thaa| yahI ahamindra Age cala. kara mallinAtha tIrthaMkara hogA / kaba aura kahAM ? so suniye / 2] vartamAna paricaya jambU dvIpake bharata kSetrake baMga-baMgAla nAmake dezameM eka mithilA nAmakI nagarI hai| jisakI urvarA jamInameM hara eka prakArako zasya hotI hai| usameM kisI samaya ikSvAku baMzIya kAzyapa gotrI rAjA kumbha rAjya karate the| unakI mahArAnIkA nAma prajAvatI thaa| donoM dampati sukhase samaya bitAte the| Upara jisa ahamindrakA kathana kara cuke haiM usakI jaba vahAMpara ( aparAjita vimAna meM) sirpha chaha mAha kI Ayu bAkI raha gaI tabase rAnI prajAvatIke gharapara kubera ne ratnoMkI varSA karanI zurU kara dii| caitra zuklA pratipadAke dina azvinI nakSatra meM rAtrike pichale paharameM usane hAthI Adi solaha svapna dekhe aura muMha meM praveza karate huye eka gandha sindhura-matta hAthIko dekhaa| usI samaya ukta ahamindrane aparAjita vimAnase cayakara rAnI prajAvatIke garbha meM praveza kiyA ja saverA huA taba usane una svapnoMkA phala prANanAtha kumbha mahArAjase pUchA unhoMne svapnoMkA alaga alaga phala batalAte hue kahA ki Aja tumhAre garbha meM kisI mahApuruSa tIrthakarane padArpaNa kiyA hai| nau mAha bAda tumhAre tIrthakara putra utpanna hogaa| ye solaha svapna usIkA abhyudaya batalA rahe haiN| rAjA -
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 * caubIsa tIrthakara purANa * - - yaha kahakara ruke hI the ki itanemeM AkAza mArgase asaMkhya deva jaya jaya zabda karate huye unake pAsa A pahu~ce / devoMne bhakti pUrvaka rAja dampatiko namaskAra kiyA aura aneka sundara zabdoM meM unakI stuti kii| sAthameM lAye huye divya vastrAbhUSaNoMse unakI pUjA kI tathA bhagavAn mallinAthake garbhAvatArakA samAcAra prakaTa kara aneka utsava kiye / devoMke cale jAnepara bhI aneka deviyAM mahA rAnI prajAvatIkI sevA-zuzrUSA karatI rahI thiiN| jisase use garbha samvandhI kisI bhI kaSTakA sAmanA nahIM karanA par3A thaa| jaba dhIre dhIre garbhake nau mAha bIta gaye taba usane mArgazIrSa sudI ekAdazIke dina azvinI nakSatra meM usa putra ratnako utpanna kiyA, jo pUrNa candra kI taraha camakatA thA, jisake saba avayava alaga alaga vibhakta the aura jo janmase hI mati zruta tathA avadhijJAnase vibhUSita thaa| usI samaya indraHdi devoMne bAlakako meru zikharapara le jAkara vahAM kSIra sAgarake jalase usakA kalazAbhiSeka kiyaa| bAdameM ghara lAkara mAtAkI godameM baiThA diyA aura tAMDava nRtya Adi aneka utsavoMse upasthita janatAko Anandita kiyaa| janmakA utsava samApta kara deva loga apanI apanI jagahapara cale gye| vahAM rAja bhavana meM bAlaka mallinAthakA ucita rUpase lAlana pAlana hone lgaa| krama kramase pAlya aura kaumAra avasthAko vyatIta kara jaba unhoMne yuvAvasthAmeM padArpaNa kiyA taba unake zarIrakI AbhA bahuta hI vicitra ho gaI thii| usa samaya unakA sundara suDaula zarIra dekhakara haraekakI AMkheM saMtRpta ho jAtIthIM / aThArahaveM tIrthaMkara bhagavAn ahanAthake bAda eka hajAra karor3a varSa bIta jAnepara bhagavAn mallinAtha huye the| unakI Ayu bhI isI antarAlameM zAmila hai| paJcapaJcAzat-pacapana hajAra varSakI unakI Ayu thii| paccIsa dhanuSa UMcA: zarIra thA, aura suvarNake sanAna zarIrakI kAnti thii| jaba bhagavAna malila.. nAthakI Ayu sau varSakI ho gaI taba unake pitA mahArAja kumbhane unake vivAha kI taiyArI kii| mallinAthake vivAhotsavake liye puravAsiyoMne mithilApurIko khUba hI sjaayaa| apane dvAroMpara maNiyoMkI vandana mAlAeM bAMdhI / makAnoMkI zikharoMpara patAkA phhraaii| mArgameM sugandhita jala sIMcakara phUla vrsaaye|
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 * caubIma tIrthaGkara purANa * SearSE: - aura kaI taraha ke vAjoMke zabdoMse nabhako gujA diyA / idhara rAja parivAra aura puravAsI vivAhotsavako taiyArI meM laga rahe the, udhara bhagavAn mallinAtha rAjabhavanake vijana sthAnameM baiThe huye soca rahe the ki -vivAha, yaha eka mIThA vandhana hai / manuSya isa vandhanameM phaMsakara Atma svAtantryase sarvathA baMcita ho jAte haiM / vivAha, yaha eka pracaNDa pavana hai, jisake pravala jhakoroMse prazAnta huI viSayavahni punaH udIpta ho uThanI hai| vivAha, yaha eka malina kardama-kIcar3a hai jo ki Atma kSetrako sarvathA malina banA detI hai| vivAhako sabhI koI burI dRSTise dekhate Aye haiM aura hai bhI yaha burI cIja / taba maiM kyoM vyartha hI isa jaMjAlameM apane Apako phaMsA duuN| merA sudRr3ha nizcaya hai ki mere jo ucca vicAra aura unnata bhAvanAe haiM, vivAha una saba para ekadama pAnI phera degaa| mere unnatike mArgameM yaha vivAha eka acala-parvatakI taraha Ar3A ho jaavegaa| isaliye maiM Aja nizcaya karatA hU~ ki aba maiM ina bhautika bhoMgoM para lAta mAra kara zIghra hI AtmIya AnandakI prAsike liye prayatna kruuNgaa|":"usii samaya laukAntika devoMne unake ucca Adarza vicAroMkA samarthana kiyA jisase unakA vairAgya adhika prakarSatAko prApta ho gyaa| apanA kArya samAptakara lokAntika deva apane apane sthAnoM para cale gaye aura saudharma Adi indroMne Akara dIkSA kalyANakakA utsava karanA Arambha kara diyaa| bhagavAna mallinAthake isa Akasmika vicAra parivartanase sArI mithilAmeM kSobha maca gyaa| ubhaya pakSake mAtA pitAke hRdaya para bhArI Thesa phuNcii| para upAya hI kyA thaa| vivAhakI samasta taiyAriyAM ekadama banda kara dI gii| usa samaya nagarImeM zRGgAra aura zAnta rasakA adbhuta samara ho rahA thaa| antameM zAntarasane zRGgArako dharAzAyI banAkara saba ora apanA Adhipatya jamA liyA thaa| devAne bhagavAn mallinAthakA abhiSeka kara unheM acche-acche vastrAbhUpaNa pahinAye dIkSAbhipekake bAda ve devanirmita jayaMta nAmakI pAlakI para savAra hokara zveta ghanameM pahuMce aura yahAM do dinake upavAsakI pratijJA lekara mArgazIrSa sudI ekAdazIke dina azvinI nakSatra meM zAmake samaya tIna sau rAjAoMke sAtha nagna digambara ho gaye-sava vastrAbhUpaNa utAra kara pheMka diye tathA paMcamuSTi.' % 3D
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ - pA * caubIsa tIpara purANa - 205 yoMse keza lucakara alaga kara diye| unheM dIkSA dhAraNa karate hI manAparyaya jJAna prApta ho gayA thaa| tIsare dina ve AhArake liye mithilApurImeM gye| vahAM unheM nandiSeNane bhakti pUrvaka AhAra diyaa| pAtradAnase prabhAvita hokara nandiSeNake gharapara devoMne paMcAzcarya prakaTa kiye| ____ AhAra lekara bhagavAna mallinAtha puna: banameM lauTa Aye aura Atma dhyAnameM lIna ho gye| dIkSA leneke chaha dina bAda unheM usI zveta panameM azoka vRkSake nIce janma tithi-mArgazIrSa sudI ekAdazIke dina azvinI nakSatrameM prAtaHkAlake samaya divyajJAna-kevala jJAna prApta ho gyaa| usI samaya indra Adi devoMne Akara jJAna kalyANakakA utsava mnaayaa| indrakI AjJA pAkara kuverane samavasaraNa dharmasabhAkI racanA kii| usake madhyameM virAjamAna hokara bhagavAn mallinAthane apanA chaha dinakA mauna bhaMga kiyaa| divya dhvani dvArA saptatatva, navapadArtha, chaha dravya AdikA puSkala vivecana kiyaa| cAroM gatiyoMke duHkhoMkA varNana kiyA jisase prabhAvita hokara aneka nara nAriyoMne muni-AryikA aura zrAvaka-zrAvikAoMke vrata dhAraNa kiye| _____ unake samavasaraNameM vizAkha Adi aTThAIsa gaNadhara pe,sAr3he pAMca sau gyAraha aMga caudaha pUrvake jAnakAra the| unatIsa hajAra zikSakathe do hajAra do sau avadhijJAnI the,itane hI kevala jJAnI the, eka hajAra cAra sau vAdI the,do hajAra nau sau vikriyA-Rddhike dhAraka the aura eka hajAra sAta sau pacAsa manaparyaya jJAnI the| isa taraha saba milakara cAlIsa hajAra munirAja the| vandhuSeNA Adi pacapana hajAra AryikAeM thIM, eka lAkha zrAvaka the, tIna lAkha bhAvikAeM thIM, asaMkhyAta deva deviyAM thIM aura saMkhyAta tiryaJca the| bhagavAn mallinAthane aneka Arya kSetroMmeM vihAra kara pathabhrAnta pathikoMko mokSakA saccA rAstA btlaayaa| jaba unakI Ayu sirpha eka mAhakI bAkI raha gaI taba unhoMne sammeda zikharapara pahuMcakara pAMca hajAra muniyoMke sAtha pratibhA yoga dhAraNa kara liyaa| aura antameM yoga nirodhakara phAlguna zuklA paJcamIke dina bharaNI nakSatra meM zAmake samaya karmAko naSTakara mokSa mahalameM praveza kiyaa| usI samaya devoMne Akara siddha kSetrakI pUjA kI aura nirvANa kalyANakakA utsava manAkara pracura puNyakA saJcaya kiyaa|
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 - 5 caubImatIrthakara purANa * bhagavAna mallinAthane kumAra avasthAmeM hI ajeya kAmadevako jItakara apane nAmako sArthaka kiyA thaa| ve mahAbalI the-zUravIra the, kintu nara zatruoM ke saMhArake liye nahIM, api tu Atma zatru moha mada madana Adiko jItaneke liye| isa taraha inake pavitra jIvana aura nirmala AcAroMkA vicAra karanepara 'mallinAtha strI the' yaha kevalaM kalpanA hai| bhagavAn munisuvratanAtha avodha kAloraga mUDha daSTa mabudhat gAruDaratnavadyaH / jagatkRpAkomalaM dRSTi pAtaiH prabhuH prasadyAnmunisuvrato naH ||-adaas "jinhoMne ajJAnarUpI kAle sarpake dvArA Dase hue isa mUrchita saMsArako garuDaratnake samAna saceta kiyA thA ve bhagavAn muni suvratanAtha apane kRpA komala dRSTipAtake dvArA hama sabapara prasanna hoveN|" [1] pUrvabhava varNana ____ jambUdvIpa-bharatakSetrake aGga dezameM eka campApura nAmakA nagara thaa| usameM kisI samaya harivarmA nAmake rAjA rAjya karate the| mahArAja harivarmA apane samayake advitIya vIra bahAdura the| unhoMne apane bAhubalase samasta zatruoMkI AMkheM nIce kara dI thiiN| eka dina campApurake kisI udyAna meM ananta vIrya nAmake munirAja pdhaare| unake puNya pratApase.vanameM eka sAtha chahoM RtuoMkI zobhA prakaTa ho gii| virodhI jantuoMne parasparakA.vairabhAva chor3a diyaa| jaba vanamAlIne jAkara rAjA harivarmAse munirAja anantavIryake zubhAgamanakA samAcAra kahA taba ve bahuta hI prasanna hue| saca hai-bhavya puruSoMko vItarAga sAdhuoMke samAgamase jo
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tarthakkara purANa * 207 sukha hotA hai vaha anya padArthoke samAgamase nahIM hotaa| AbharaNa Adi dekara unhoMne vanamAlIko vidA kiyA aura Apa iSTa parivArake sAtha pUjanakI sAmagrI lekara munirAja ananta vIryakI vandanAke liye gye| vanameM pahuMcakara rAjA harivarmAne chatra camara Adi rAjAoMke cinha dUrase hI alaga kara diye aura ziSyakI taraha vinIta hokara munirAjake pAsa phuNce| aSTAGga namaskAra kara harivarmA, munirAjake samIpa hI jamInapara baiTha gye| anantavIryane 'dharma vRddhirastu' karate hue rAjAke namaskArakA pratyuttara diyaa| aura phira syAdasti, syAnnAsti, Adi sAta bhaGgoMko lekara jIva ajIva Adi tatvoM kA spaSTa vivecana kiyaa| munirAjake vyAkhyAnase mahArAja hari varmAko Atma bodha ho gyaa| unhoMne usI samaya apanI AtmAko para padArthoM se bhinna anubhava kiyA aura rAga dveSako dUra kara use suvizuddha' banAnekA sudRr3ha nizcaya kara liyaa| ghara Akara unhoMne apane jyeSTha putrako rAjya diyA aura phira banameM jAkara aneka rAjAoM ke sAtha unhIM ananta vIrya munirAjake pAsa jinadIkSA grahaNa kara lii| guruke pAsa raha kara unhoMne gyAraha aMgoM kA jJAna prApta kiyA tathA darzana vizuddhi Adi solaha bhAvanAoM kA cintavana kara tIrthaMkara prakRtikA vandha kiyaa| isa taraha bahuta dinataka kaThina tapasyA karake Ayuke antameM sallekhanA vidhise zarIra tyAga kiyA jisase caudahaveM prANataM svargameM indra hue| vahAMpara unakI bIsa sAgarakI Ayu thI, zukla lezyA thI, sAr3he tIna hAtha UMcA zarIra thaa| vIsa pakSavAda ucchvAsa kriyA * aura bIsa hajAra varSa vAda AhArakI icchA hotI thii| ve vahAM apane sahajAta avadhijJAnase pAMcaveM narakatakakI bAta jAna lete the| unake hajAroM sundarI striyAM thIM para unake sAtha kAyika pravIcAra nahIM hotA thaa| kaSAyoMkI mandatA honeke kAraNa mAnasika saMkalpa mAtrase hI una dampatiyoMkI kAmecchA zAnta ho jAtI thii| yahI indra Ageke bhavameM bhagavAn munisuvratanAtha hoNge| kahA~ ? so suniye / [2] vartamAna paricaya isI bharatakSetrake magadha ( vihAra ) prAMtameM eka rAjagRha nAmakA nagara hai| DODAR
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ *paubIsa tIrthadara purANa 205 - / usameM harivaMzakA ziromaNi sumitra nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| usakI strIkA nAma somA thaa| donoM dampati sukhase.samaya vyatIta karate the| pahale unheM kisI bAtakI cintA nahIM thii| para jaba somAkI avasthA bItatI gaI aura koI santAna paidA nahIM huI taba unheM santAnakA abhAva nirantara khaTakane lgaa| rAjA sumitra samajhadAra puruSa the, saMsArakI sthitiko acchI taraha jAnate the, isaliye ve apane Apako bahuta kucha samajhAte rahate the| unheM santAna kA abhAva vizeSa kaTu nahIM mAlUma hotA thaa| para somAkA hRdaya kaI yAra samajhAne para bhI putrake abhAvameM zAnta nahIM hotA thaa| __eka dina jaba usakI najara garbhavatI krIr3A haMsI para par3I, taba vaha atyaMta vyAkula ho uThI aura apane ApakI nindA karatI huI AMsU bahAne lgii| jaba usakI sakhiyoM dvArA rAjA sumitrako usake duHkhakA patA calA taba ye zIghra hI antaHpura daur3e Aye aura taraha tarahake mIThe zabdoMmeM rAnIko samajhAne lge| unhone kahA ki jo kArya sarvathA daivake dvArA sAdhya hai usameM manuSyakA puruSArtha kyA kara sakatA hai ? isaliye daiva sAdhya vastukI prApsike liye cintA karanA vyartha hai ityAdi rUpase samajhAkara sumitra mahArAja rAjasabhAkI ora cale gaye aura rAnI somA bhI kSaNa ekake liye hRdayakA duHkha bhUlakara kAryAntarameM laga gii| eka dina mahArAja sumitra rAja samAmeM baiThe hue the ki itane meM indrakI AjJA pAkara aneka deviyAM AkAzase utaratI huI rAjasabhAmeM AI aura jaya jaya zabda karane lgiiN| rAjAne una sabakA satkAra kara unheM yogya AsanoMpara baiThAyA aura phira unase AnekA kAraNa puuchaa| rAjAke vacana suna kara zrIdevIne kahA ki mahArAja ! Ajase pandraha mAha bAda ApakI mukhya rAnI somAke garbhase bhagavAn munisuvratanAthakA janma hogaa| isaliye hama saba indrakI AjJA pAkara munisuvratanAthakI mAtAkI zuzrUSA karaneke liye AI huI haiN| idhara deviyoM aura rAjAke bIcameM yaha samvAda cala rahA thA udhara AkAzase aneka ranoMkI varSA hone lgii| ratnoMkI varSA dekhakara deviyoMne kahA-ki mahArAja ! ye saba usI puNya mUrti bAlakake abhyudayako patalA PARA
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tarthaGkara purANa * 2.6 ADMI - rahe haiN| deviyoMke vacana sunakara rAjA bahuta hI prasanna hue| rAjAkI AjJA pAkara deviyAM antaHpura pahuMcI aura vahAM mahArAnI somAkI sevA karane lgii| chaha mAha bAda rAnIne zrAvaNa kRSNA dvitIyAke dina rAtrike pichale paharameM solaha svapna dekhe / usI samaya ukta indrane prANata svargase moha chor3akara rAnI somAke garbhameM praveza kiyA, devoMne garbha kalyANakakA utsava kiyA aura rAja dampatikA khUba satkAra kiyA / jaba dhIre dhIre garbhake dina pUrNa ho gaye taba rAnI somAne vaisAkha badI dazamIke dina zravaNa nakSanameM putra ratna utpanna kiyA / devoMne Akara usakA abhiSeka kiyA aura munisuvrata nAma rakkhA / bAlaka munisuvratakA rAjabhavana meM yogya rItise lAlana pAlana huaa| krama krama se jaba unhoMne yuvAvasthAmeM padArpaNa kiyA taba pitA sumitra mahArAjane unakA kinhIM yogya kulIna kanyAoMke sAtha vivAha kara diyA / bhagavAn munisuvrata anukUla striyoMke sAtha taraha tarahake kautuka karate hue madanadevakI ArAdhanA karane lge| zrI mallinAtha tIrthakarake mokSa jAneke bAda cauana lAkha varSa bIta jAnepara bhagavAn munisuvratanAtha hue the| unakI Ayu bhI isI antarAla meM zAmila hai| tIsa hajAra varSakI unakI Ayu thI, bIsa dhanuSa UMcA zarIra thA, aura raMga morake galekI taraha nIlA thaa| jaba kumAra kAlake sAta hajAra pAMca sau varSa bIta gaye taba unheM rAjya gaddI prApta huii| rAjya pAkara bhagavAn munisuvratanAthane prajAkA isa taraha pAlana kiyA thA ki jisase vaha sumitra mahArAjakA smaraNa bahuta samaya taka nahIM rakha sakI thii| isa taraha AnandapUrvaka rAjya karate hue jaba unheM paMdraha hajAra varSa bIta gaye taba eka dina meghoMkI garjanA sunanese unake pradhAna hAthI ne khAnA pInA chor3a diyaa| jaba logoMne munisuvrata svAmIse usakA kAraNa pUchA taba ve avadhi jJAnase socakara kahane lage -"ki, yaha hAthI isase pahale bhavameM tAlapura nagarakA svAmI narapati nAmakA rAjA thaa| use apane kula, dhana, aizvarya AdikA bahuta hI abhimAna thaa| usane eka bAra pAna apAtrakA kucha bhI vicAra na kara kimicchaka dAna diyA thA, jisase marakara yaha hAthI huA hai| isa samaya ise apane ajJAnakA kucha bhI patA nahIM hai na bar3I bhArI rAjya saMpadA XSanAyA REMEDIESE D - R DPROD 27
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * - - - AIRRITA kaa| yaha mUrkha kevala vanakA smaraNa kara duHkhI ho rahA hai |...bhgvaanke ukta vacana sunakara usa hAdhIko apane pUrvabhavakA smaraNa ho AyA jisase usane zIghra hI devavrata dhAraNa kara liye / isI ghaTanAse bhagavAna muni suvratanAthako bhI AtmajJAna utpanna ho gyaa| ve saMsAra paribhramaNase ekadama udAsa ho gye| usI samaya unhoMne viSayoMkI nissAratAkA vicAra kara unhe chor3anekA sudRr3ha nizcaya kara liyaa| laukAntika devoMne Akara unake ukta vicAroMkA samarthana kiyA jisase unakA vairAgya aura bhI adhika bar3ha gayA / apanA kArya pUrA kara laukAntika deva to apane sthAnapara cale gaye aura caturNikAyake devoM ne Akara dIkSA kalyANakakA utsava mnaayaa| bhagavAna muni suvratanAtha yuvarAja vijayako rAjya dekara deva nirmita aparAjitA pAlakIpara savAra ho nIla nAmaka vanameM phuNce| vahAM unhoMne vaisAkha kRSNa dazamIke dina zravaNa nakSatra meM zAmake samaya telAtIna dinake upavAsakI pratijJA lekara eka hajAra rAjAoMke sAtha jina dIkSA le lii| unheM jina dIkSA lete hI manAparyaya jJAna tathA aneka RddhiyA~ prApta ho gaI thiiN| cauthe dina AhAra leneke liye ve rAjagRha nagarImeM phuNce| vahAM unheM vRSabhasenane navadhA bhakti pUrvaka zuddha-mAsuka AhAra diyA / pAtradAnase prabhAvita hokara devoMne vRSabhasenake ghara para paJcAzcarya prakaTa kiye / rAjagRhIse lauTakara unhoMne gyAraha mahIne taka kaThina tapazcaraNa kiyA aura phira vaisAkha kRSNa navamIke dina zravaNa nakSatrameM zAmake samaya usI nIla vanameM campaka vRkSake nIce kevala jJAna prApta kara liyaa| kevala jJAnake dvArA ve vizvake carAcara padArthoM ko eka sAtha jAnane lage the| usI samaya devoMne Akara jJAna kalyANakakA utsava kiyaa| dhanapatine divya sabhA-samavasaraNakI racanA kii| usake madhyameM sthita hokara unhoMne apanA mauna bhaMga kiyA-divya dhvanike dvArA sarvopayogI tatvoMkA spaSTa vivecana kiyaa| cAroM matiyoMke duHkhokA lomaharSaNa varNana kiyA, jisase aneka bhavya jIva prativuddha hogaye the / indrakI prArthanA sunakara unhoMne aneka Arya kSetromeM bihAra kiyA aura asaMkhya nara nAriyoMko dharmakA saccA svarUpa smjhaayaa| dhIre dhIre unake samavasaraNameM aneka bhavya jIvoMne Azraya liyA thaa| ITRA DAREEDORRENES
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauyosa tIrthara purANa * 211 TO AcArya guNabhadrane likhA hai ki-'unake samavasaraNameM malli Adi aThAraha gaNathara the, pA~ca sau dvAdazA~gake jAnakAra the, ikkIsa hajAra zikSaka the, eka hajAra ATha sau avadhijAnI the, eka hajAra pAMca sau manaH paryayajJAnI the eka hajAra ATha sau kevalajJAnI the, vAI ma sau vikiyA Rddhike dhAraka the Ara eka hajAra do sau cAdI the| isa taraha saba milakara tIma hajAra munirAja the| inake sivAya puSpadattA Adi pacAsa hajAra AryikAe~ thIM, eka lAkha zrAvaka the, tIna lAkha zrAvikAeM thIM, asaMkhyAta deva-deviyA~ aura saMkhyAta tithaMca the| ina sabake sAtha bhagavAna muni suvratanAtha aneka Arya kSetroM meM bihAra karate the| ___ nirantara bihAra karate-karate jaba unakI Ayu eka mAha avaziSTa raha gaI taba unhoMne sammeda zikharapara pahuMcakara vahAM eka hajAra rAjAoMke sAtha pratimA yoga dhAraNa kara liyA aura zukladhyAnake dvArA aghAti catuSkakA kSaya kara phAlguna kRSNa dvAdazIke dina zravaNa nakSatrameM rAtrike pichale pahara mukti mandirameM praveza kiyaa| indra Adi devoMne Akara unake nirvANa kalyANakakA mahAna utsava kiyaa| DER bhagavAna nAminAtha zikhariNI stutiH stotuH sAdho kuzala pariNAmAya saM tadA bhavenmAvA stutyaH phalamapi tatastasya ca sataH / kimevaM svAdhInAjjagati sulabha zrAyasa pathe stuyAnnatvA vidvAn satatamapi pUjyaM namijinam // -svAmI samantabhadra "sAdhukI stuti, stuti karane vAleke kuzala acche pariNAmake liye hotI hai / yadyapi usa samaya stuti karane yogya sAdhu sAmane maujUda hoM aura na bhI marAya
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caudhoma tIrthAvara purANa * mararerearrumperormanummerrarameriom min s pinions SAEEDwonParocurema - - PCLICREAD--- hoM tathApi usa utkRSTa stotAke stutikA phala hotA hai| isa taraha saMmArameM apanI AdhInatAke anusAra japaki hitakA mArga mulabha ho rahA hai, taba kauna vidvAna hamezA pUjanIya bhagavAna naminAthako nahIM pUjegA? arthAta sabhI puujeNge|" (1) pUrvabhava varNana jambUdvIpake bharata kSetrageM eka vatsa nAmakA deza hai, usakI kauzAmbI nAmakI nagarImeM kisI samaya pArthiva nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| pArthivakI pradhAna patnIkA nAma sundarI thaa| ye donoM rAja dampati sukhase kAla yApana karate the| kucha samaya bAda inake siddhArtha nAmakA putra paidA huaa| siddhArtha bar3A hI honahAra vAlaka thaa| jaba vaha bar3A huA taba rAjA pArthivane use yuvarAja vanA diyA / eka dina pArthiva mahArAja manohara nAmake bagIcemeM ghUma rahe the| vahIMpara unheM eka munivara nAmake sAdhuke darzana huye| rAjAne unheM bhaktise zira jhukAkara namaskAra kiyA thora unake mukhase dharmakA svarUpa sunA / dharmakA svarUpa suna cukaneke bAda usane unase apane pUrvabhava pUche taba munivara munirAjane avadhijJAna rUpI netroMse 18 dekhakara usake pUrvabhava kahe / apane pUrvabhavoMkA samAcAra jAnakara rAjA pArthivako vairAgya utpanna ho gyaa| usane ghara Akara yuvarAja siddhArthako rAjya diyA aura phira dhanameM pahuMcakara unhIM munirAjake pAsa jina dIkSA le lI / idhara siddhArtha bhI pitAkA rAjya pAkara bar3I kuzalatAse prajAkA pAlana karane lgaa| kAla kramase siddhArthake eka zrIdatta nAmakA putra huA jo apane zubha lakSaNoMse koI mahApuruSa mAlUma hotA thaa| kisI samaya rAjA siddhArthako apane pitA-pArthiva munirAjake samAdhi maraNakA samacAra milA jisase vaha usI samaya viSayoMse virakta hokara manohara nAmaka ghanameM gayA aura vahAM mahAvala nAmaka kevalIke darzana kara unase tatvoMkA svarUpa pUchane lagA kevalIzvara mahAvala bhagavAnake upadezase usakA vairAgya pahalese aura bhI adhika bar3ha gayA / isaliye vaha yuvarAja zrIdattake liye rAjya dekara unhIM kevalI bhagavAnakI caraNa chAyAmeM dIkSita ho gyaa| unake pAsa rahakara usane kSAyika samyagdarzana prApta kiyA, gyAraha aMgokA adhyayana kiyA aura vizuddha hRdayase - - -
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa RECROSOOcc000023 " - mA RECTORam m darzana vizuddhi solaha kAraNa bhAvanAoMkA cintavana kara tIrthaGkara nAmaka puNya prakRtikA bandha kiyaa| tathA Ayuke antameM samAdhi dhAraNa kara aparAjita nAmaka vimAnameM ahamindra huaa| vahAM usakI Ayu tetIsa sAgarakI thii| zarIra eka arani hAtha UMcA thA, zukla lezyA thii| tetIsa hajAra varSa bAda mAnasika AhAra letA aura tetIsa pakSa bAda zvAsocchAsa grahaNa karatA thaa| vahAM vaha apane avadhijJAnase saptama naraka takakI vArtAeM spaSTa jAna letA thaa| yahI ahamidra Age calakara bhagavAn naminAtha hogA aura saMsArakA kalyANa kregaa| [2] vartamAna paricaya vahAM aneka tarahake sukha bhogate hue java usakI Ayu sirpha chaha mAhakI raha gaI aura vaha bhUtalapara avatAra leneke sammukha huA taba isI bharata kSetrameM bahu-baGgAla dezakI mithilA nagarImeM ikSvAku vaMzIya mahArAja zrI vijaya rAjya karate the jo apane samayake advitIya zUra vIra the| unakI mahArAnIkA nAma vappilA thaa| devoMne unake gharapara ratnoMkI varSA kI aura zrI hI Adi deviyoMne mana bacana kAyase usakI sevA kI / usane Azvina kRSNA dvitiyAke dina azvinI nakSatrameM rAtake pichale bhAgameM hAthI Adi solaha svapna dekhe / usI samaya ukta ahamindrane aparAjita bimAnameM car3hakara hAthIke AkAra ho usake garbha meM praveza kiyA / saverA hote hI java vappilA rAnIne patidevase svapnoMkA phala pUchA taba unhoMne kahA ki Aja tumhAre garbhameM trimuvana nAyaka tIrtha kara bhagavAnane praveza kiyA hai| ye solaha svapna aura yaha ratnoMkI avirala barSA unhIMkA mAhAtmya prakaTa kara rahI hai| saverA hote hote hI devoMne Akara mithilApurIkI tIna pradakSiNAeM dI aura phira rAjabhavana meM jAkara mahArAja zrI vijaya aura vappilA devIkI khUba stuti kii| tathA aneka vastrAbhUSaNa dekara unheM pramudita kiyaa| garbhakAlake nau mAha bIta jAnepara rAnI vappilAne ASAr3ha kRSNA dazamIke dina svAti nakSatra meM tejasvI bAlakako utpanna kiyaa| usake divya tejase SAIRROROLDBE
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 + caubIma nIrthakara purANa * w aroopseemarwarennermomev-manmaa r gaonmarwronal / - / samasta pramati gRha jagamagA uThA thaa| usI samaya devAne Akara usake janma kalyANakakA utsava manAyA aura naminAtha nAmase sambodhita kiyaa| mahArAja zrI vijayane bhI putra-ratnakI utpattike upalakSameM karor3oM rupayoM kA dAna kiyA thaa| janmakA utsava samApta kara deva loga apane apane ghara cale gaye / rAjamandirameM bhagavAna naminAthakA ucita rUpase pAlana hone lgaa| krama-kramase jagha ce taruNa avasthAko prApta hue taya mahArAja zrI vijayane unakA yogya kulIna kanyAoMke sAtha vivAha sambandha kara diyA aura unheM yuvarAja pada para niyukta kiyaa| bhagavAna muni suvratanAthake mokSa jAnase sATha lAkha varSa bIta jAne para ina kA avatAra huA thaa| inakI Ayu bhI isImeM zAmila hai| Ayu daza hajAra varSakI thii| zarIra pandraha dhanupa UMcA thA aura zarIrakA raGga tapAye hue suvarNa kI taraha thaa| kumAra kAlake paccIsa sau varSa bIta jAnera unheM rAjyAbhiSeka pUrvaka rAjya gaddI dekara zrI vijaya mahArAja Atma-kalyANakI ora agrasara hue the| bhagavAna naminAthane rAjya pAkara duSToMkA uccheda aura sAdhuoMkA anugraha kiyA / bIca-bIcameM deva loga saGgIta AdikI goSThiyoMse unakA mana prasanna rakhate the| isa taraha sukha pUrvaka rAjya karate hue unheM pAMca hajAra varSa bIta gye| eka dina kisI dhanameM ghUmate hue bhagavAna naminAtha varSA-RtukI zobhA dekha rahe the ki itane meM AkAzameM ghUmate hue do deva unake pAsa phuNce| java bhagavAnane unase AnekA kAraNa aura paricaya pUchA taba ve kahane lage-"nAtha isI jambUdIpake videha kSetrameM eka vatsakAvatI deza hai usake susImA nagarameM aparAjita vimAnase Akara eka aparAjita nAmake tIrthakara hue haiN| unake kevala jJAnakI pUjAke liye saba indrAdika deva Aye the| kala unake sabhavasaraNameM kisIne pUchA thA ki isa samaya bharatakSetrameM bhI kyA koI tIrthaGkara hai| taba svAmI aparAjitane kahA thA ki isa samaya bharatakSetra-baMgAla prAntakI mithilA nagarImeM naminAtha svAmI haiM, jo kucha samaya bAda tIrtha kara hokara divya dhvanise saMsArakA kalyANa kreNge| ve aparAjita vimAnase Akara vahAM utpanna
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthaGkara purANa * 215 - - hue haiN| mahArAja ! pahale hama donoM dhAtakIkhaNDa dIpake rahane vAle the para aba tapazcaryA ke prabhAvase saudharma svargameM deva hue haiN| dUsare hI dina hama loga aparAjita kevalIkI bandanAka liye gaye the go vahAMpara ApakA nAma sunakara darzanoMkI abhilASAse yahAM Aye haiN| ____ bhagavAna naminAtha devoMkI bAta sunakara apane nagarako lauTa to Aye para unake hRdayameM saMsAra paribhramaNake dukhane sthAna jamA liyaa| unhoMne socA ki yaha jIva nATakake naTakI taraha kamI devakA, kabhI manuSyakA, kabhI tithaMca kA aura kabhI nArakIkA beSa badalatA rahatA hai| apane hI pariNAmoMse acche bure karmoko bAMdhatA hai aura unake udayameM yahAM vahA~ ghUmakara janma lekara duHkhI hotA hai / isa saMsAra paribhramaNakA yadi koI upAya hai to digambara mudrA dhAraNa karanA hI hai".........yahAM bhagavAna aisA vicAra kara rahe the, vahAM laukAntika devoMke Asana kaMpane lage jisase ve avadhi jJAnase saba samAcAra jAnakara naminAthajIke pAsa Aye aura sAragarbhita zabdoM meM unakI stuti tathA unake vicAroMkA samarthana karane lge| laukAntika devoMke samarthanase unakA vairAgya aura bhI adhika bar3ha gyaa| isaliye unhoMne suprabha nAmaka putrako rAjya de diyA aura Apa uttara kuru' nAmakI pAlakIpara savAra hokara 'citravana' meM phuNce| vahAM do dinake upavAsakI pratijJA lekara ASAr3ha kRSNA dazamIke dina azvinI nakSatra meM zAmake samaya eka hajAra rAjAoMke mAtha dIkSita ho gye| deva loga tapaH kalyANakakA utsava manAkara apane-apane sthAnapara cale gye| bhagavAn naminAthako dIkSAke samaya hI manAparyaya jJAna tathA aneka RddhiyAM prApta ho gaI thiiN| ve tIsare dina AhAra lenekI icchAle vIrapura nagarameM gye| vahAMpara datta rAjAne unheM vidhi pUrvaka AhAra diyA thaa| tadanantara unhoMne chadmastha avasthAke nau varSa mauna pUrvaka vyatIta kiye / chadmastha avasthAmeM bhI unhoMne kaI jagaha vihAra kiyaa| nau varSake bAda ve usI dIkSA-vana-citra-cana meM Aye aura vahAM maulizrI-nakula vRkSake nIce do dinake upavAsakI pratijJA lekara virAjamAna ho gaye / vahIMpara unheM mArga zIrSa zuklA paurNamAsIke dina azvinI nakSatra meM - - -
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 * cauvIsa tIrthakara purANa * - - - romaARASHTRA tIsare pahara pUrNa jJAna-kevala jJAna prApta ho gyaa| usI samaya indra Adi devoMne Akara unakI pUjA kii| indrakI AjJA pAkara dhanapanine samavasaraNakI racanA kI / usake madhyameM siMhAsanapara virAjamAna hokara unhoMne nau varSake bAda mauna bhaMga kiyA-divya dhvanike dvArA saba padArthAkA vyAkhyAna kiyaa| logoMko aneka sAmayika sudhAra vtlaaye| unake prabhAva, zIla aura upadeza se prativuddha hokara kitane hI bhavya jIvoMne muni-AyikA, zrAvaka aura zrAvikAoMke nata dhAraNa kiye the / indrakI prArthanA sulakara unhoMne prAyaH samasta AhAra kSetroMmeM vihAra kiyA aura satya dharmakA Thosa pracAra kiyaa| unake samavasaraNameM suprabhArya Adi satraha gaNadhara the, cAra sau pacAsa, gyAraha aGga caudaha pUrvake jAnakAra the, bAraha hajAra chaha sau zikSaka the, eka hajAra cha: sau avadhijJAnI the, itane hI kevalajJAnI the, pandraha sau vikriyA Rddhike dhAraka the, bAraha sau pacAsa manAparyaya jJAnI the, aura eka hajAra vAdI zAstrArtha karane vAle the| isa taraha kula milAkara pIsa hajAra munirAja the| maginI Adi paiMtAlIsa hajAra AryikAeM thIM, asaMkhyAta deva-deviyAM aura saMkhyAta tithaMca the| bhagavAna naminAtha ina sabake sAtha vihAra karate the| nirantara bihAra karate-karate jaba unakI Ayu kevala eka mAha bAkI raha gaI taba ve vihAra aura upadeza vagairaha banda kara sammeda zikhara para jA pahuMce aura vahIMpara eka hajAra rAjAoMke sAtha pratimA yoga dhAraNa kara virAjamAna ho gaye / vahIMpara unhoMne vaizAkha kRSNA caturdazIke dina prAtaH kAlake samaya azvinI nakSatrameM zukla dhyAna rUpa vahnike dvArA samasta aghAtiyA karmoko jalAkara Atma svAtantrya-mokSa lAbha kiyaa| usI samaya devoMne A kara siddha kSetrakI pUjA kI aura nirvANa kalyANakakA utsava kiyaa| 2NGAamdar daraENGE
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthaGkara purANa * bhagavAn neminAtha | ghanAkSarI chandaH-zobhita priyaMga aMga, dekhe dukha hoya bhaMga, lAjata anaMga jaise, dIpa bhAnu bhAsa taiM / bAla brahmacArI ugra, senakI kumArI jAdoM, nAtha taiM kinAro karma kAdo duHkha rAsa teM // bhIma bhava kAnanameM Anana sahAya svAmI , aho nemi nAmI taka,Ayo tumheM tAsa teN| jaise kRpA kanda bana jIvanako banda chor3i , tyoM hiM dAsako khalAsa kIjai bhava phAMsa teM // [1] pUrvabhava varNana jambU dvIpake pazcima videha kSetrameM sItodA nadIke uttara kinArepara eka sugandhila nAmakA deza hai| usake siMhapura nagarameM kisI samaya arhadAsa nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| usakI strIkA nAma jinadattA thaa| donoM dampati sAdha svabhAvI aura Asanna bhavya jIva the| ve apanA dharmamaya jIvana bitAte the| - kisI samaya mahArAnI jinadattAne ASTAhnikAke dinoMmeM siddha yaMtrakI pUjA kI aura usase AzA kI ki, hamAre koI uttama putra ho / aisI AzA kara vaha prasanna citta ho rAtameM sukha pUrvaka so gii| sote samaya usane siMha, hAthI, sUrya, candramA aura lakSmIkA abhiSeka aise pAMca zubha svapna dekhe / usI samaya usake garbhameM svargase Akara kisI puNyAtmA jIvane praveza kiyaa| nau mAha bIta jAnepara usane eka mahA puNyAtmA putra utpanna kiyaa| usake utpanna hote hI aneka zubha zakuna huye the / vaha khela kUdameM bhI apane bhAiyoMke dvArA jItA nahIM jAtA thaa| isaliye rAjAne usakA aparAjita nAma rakkhA thaa| aparAjita dina dUnA aura rAta caugunA bar3hane lgaa| dhIre-dhIre umane yuvAva. - sthAmeM praveza kiyA, jisase usake zarIrakI zobhA kAmadevase bhI bar3hakara ho -
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 * dhoyIsa tIzaGkara purANa D - - gaI thii| yogya avasthA dekhakara rAjA arhaddAsane usake kulIna kanyAoMke sAtha vivAha bandhana kara diyA aura kucha samaya bAda use yuvarAja bhI bnaadiyaa| kisI eka dina dhanamAlIne rAjA arhaddAsake vanameM vimalavAhana nAmaka tIrthakarake AnekA samAcAra khe| jisase rAjA prasanna citta ho samasta parivArake sAtha unakI vandanAke liye gyaa| vahAM usane tIna pradakSiNAyeM dekara unheM bhakti pUrvaka namaskAra kiyA aura manuSyocita sthAna para baiThakara dharmakA svarUpa sunaa| tIrthaMkara devake upadezase viSaya virakta hokara umane yuvarAja aparAjitake liye rAjya de diyA aura Apa unhIM vimala bAhana munirAjake pAsa dIkSita ho gyaa| kumAra aparAjitane bhI samyagdarzana aura aNuvrata dhAraNa kara rAjadhAnImeM praveza kiyaa| vahAM vaha rAjyakI samasta vyavasthA sacivoMke AdhIna chor3akara dharma aura kAmake sevanameM laga gyaa| eka dina usane sunA ki, pUjya pitAjIke sAtha sAtha zrIvimalavAhana tIrthakara gandhamAdana parvatase mukta ho gaye haiN| yaha sunakara usane pratijJA kI ki maiM zrI vimalavAhana tIrthakarake binA darzana kiye bhojana nahIM kruuNgaa| isa taraha binA bhojana kiye usako ATha dina ho gaye tava indrakI AjJA pAkara yakSapatine apanI mAyAse vimalavAhana tIrthaMkarakA sAkSAt svarUpa banAkara dikhlaayaa| aparAjita samavasaraNameM vandanA kara unakI pUjA kI aura phira bhojana kiyaa| kisI eka dina rAjA aparAjita phAlguna mAsakIASThAhikAoMke dinoMmeM jinendradevakI pUjA kara jina mandirameM baiThA huA dharmopadeza kara rahA thaa| ita nemeM hI vahAMpara cAraNa Rddhi dhArI do munirAja Aye / rAjAne khar3e hokara donoM munirAjoMkA svAgata kiyA aura bhakti pUrvaka namaskAra kara unheM yogya Asanapara baiThAyA / kucha dera taka dharma carcA honeke bAda rAjAne munirAjase kahA ki mahArAja ! maiMne kabhI Apako dekhA hai / yaha sunakara bar3e munirAja bole'ThIka, Apane mujhe avazya dekhA hai para kahAM ? yaha Apa nahIM jAnate isaliye maiM kahatA hU~ suniye puSkarAdha dvIpake pazcima merukI ora pazcima videha kSetrameM jo gandhila nAmakA deza hai usake vijayAdhaiM parvatakI uttara zreNI meM eka sUryaprabha nAmakA
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 216 nagara hai| usameM kisI samaya sUryaprabha nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| usakI mahArAnIkA nAma dhAriNI thaa| una donoMke cintAgati, manogati aura capalagati nAmake tIna putra the| unameM cintAgati bar3A manogati majhalA aura capalagati choTA putra thaa| rAjA sUryaprabha apane buddhimAna putra aura pativratA dhAriNIke sAtha sukhase jIvana bitAtA thaa| ___usI gandhila dezako uttara zreNImeM ariMdama nagarake rAjA ariMjaya aura rAnI ajitasenAke eka prItamatI nAmakI putrI thii| prItimatI bahuta hI buddhimatI lar3akI thii| jaba vaha javAna huI aura usake vivAha honekA samaya AyA taba usane pratijJA kara lI ki jo rAjakumAra mujhe zIghra gamanameM jIta legA maiM usIke sAtha vivAha karUMgI, kisI dUsareke sAtha nhiiN| yaha pratijJA lekara usane meru parvatakI pradakSiNA dene meM eka cintAgatiko chor3akara samasta vidyAdhara rAjakumAroMko jIta liyaa| jaba prItimatI vijayI cintAgatike galemeM varamAlA DAlaneke liye gaI taba usane kahA ki isa mAlAse tuma mere choTe bhAI capalagatiko svIkAra kro| kyoMki usIke ninittase yaha gati yuddha kiyA thA / cintAgatikI bAta sunakara prItimatIne kahA ki maiM capalagatise parAjita nahIM huI huuN| maiM to apanI pratijJAke anusAra yaha ratnamAlA Apake hI zrIkaThameM DAlanA cAhatI huuN| para cintAgatine usakA kahanA svIkAra nahIM kiyaa| isaliye vaha virakta hokara kisI nivRtA nAmakI AryikAke pAsa dIkSitA ho gaI / prItimatIkA sAhasa dekhakara cintAgati, manogati aura capalagati bhI damavara munirAjake pAsa dIkSita ho gaye aura kaThina tapazcaraNa kara Ayuke antameM mAhendra svargameM sAmAnika deva huye| vahAM unhoMne mahA manohara bhoga bhogate huye sukhase sAta sAgara vyatIta kiye / Ayuke antameM vahAMse cyuta hokara donoM choTe bhAI manogati aura capalagati, jambUdvIpake videha kSetrameM puSkalAvatI dezake vijayAdha parvatakI uttara zreNImeM gaganavallabha nagarake rAjA gaganacandra aura rAnI gaganasundarIke hama amita gati aura amitateja nAmake putra hue haiN| kisI eka dina hamAre pitA gaganacandra puNDarIkiNI nagarIko gaye vahAM svayaMprabha bhagavAnase hama donoMke agale-pichale janmoMkI bAta puuchii|
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 * caubIsa tIrthaGkara purANa * - - pitAkI bAta sunakara svayaMprabha mahArAjane hamAre pUrva aura Ageke kucha bhava btlaaye| usI prakaraNameM hama donoMke pUrvabhavake bar3e bhAI cintAgatikA nAma AyA thaa| use sunakara pitAjIne bhagavAnase punaH pUchA ki cintAgati isa samaya kahAM utpanna huA hai ? / taba unhoMne kahA ki isa samaya vaha siMhapura nagarameM aparAjita nAmakA rAjA huA hai| isa prakAra bhagavAna svayaMprabhake vacana sunakara hama donoM bhAI vahAM para dIkSita ho gaye aura phira pUrva janmake snehase tumheM dekhane ke liye Aye haiN| rAjan ! aba taka Apane pUrva puNyake udayase aneka bhoga bhoge haiN| eka ajJakI taraha Apane apaneko ajara amara samajha kara Atma hitakI ora kucha bhI pravRtti nahIM kI hai| isaliye aba Apa viSaya bAsanAoMse vimukta hokara kucha Atma kalyANakI ora pravRtti kIjiye / yaha sunakara rAjA aparAjitane una donoM muniyoMkI khUba stuti kI aura unakA AbhAra mAnA / munirAja apanA kArya pUrA kara AkAza mArgase bihAra kara gye| rAjA aparAjitane bhI apane prItiGkara nAmake putrako rAjya diyA, ASTA hnika pUjA kI aura aba zeSa dinoM meM prAyopagamana sanyAsa dhAraNa kara acyutendra huaa| vahAM para vaha bAIsa sAgara taka nara durlabha sukha bhogatA rhaa| Ayu pUrNa hone para jambU dvIpake bhArata kSetrameM kurujaGgala dezake hastinApura nagarameM rajA zrIcandra aura rAnI zrImatIke supratiSThita nAmakA putra huaa| rAjA zrIcandrane usakA sunandA nAmaka kanyAke sAtha vivAha kara diyA jisase vaha taraha tarahake bhoga bilAsoMse apane yauvanako saphala karane lgaa| kisI eka dina mahArAja zrIcandrane pratiSThita putrake liye rAjya dekara sumaMdara nAmake munirAjake pAsa dIkSA le lii| idhara supratiSThita bhI kAma, krodha, mada mAtsarya lobha moha Adi antaraGga tathA bahiraGga Adi zatruoMko jItakara nyAya pUrvaka rAjya karane lgaa| usane kisI samaya yazodhara nAmaka munirAjako AhAra diyA thA jisase usake ghara para paMcAzcarya prakaTa huye the| eka dina rAjA supratiSTha apane samasta parivArake sAtha makAnakI chatapara baiThakara candramAkI sundara suSamA dekha rahA thaa| usI samaya AkAzase eka bhayaGkara ulkApAta huA jisase usakA mana viSayoMse sahasA virakta ho gyaa| vaha -
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIthakara purANa * 221 saMsArakI kSaNabhaMguratAkA vicAra karatA huA viSaya lAlasAoMse eka dama sahama gyaa| usane usI samaya apane sudRSTi nAmaka putra ke liye rAjya dekara kinhIM sumandara nAmaka RSirAjake pAsa dIkSA dhAraNa karalI / vahAM usane gyAraha ajhoMkA adhyayana kiyA aura darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoMkA cintavana kara tIrthaMkara nAmaka puNya prakRtikA vandha kiyA / java AyukA antima samaya AyA taba vaha sanyAsa pUrvaka zarIra chor3a jayanta nAmake anuttara vimAna meM ahamida huaa| vahAM usakI Ayu tetIsa sAgara kI thI, zarIra eka hAtha UMcA thA, lezyA parama zukla thii| tetIsa hajAra varSa bAda AhAra lenekI icchA hotI thI aura tetIsa pakSa bAda zvAsocchAsa kriyA hotI thii| use janmase hI avadhi jJAna thaa| jisake calase vaha nIce sAtaveM naraka takakI bAta jAna letA thaa| yahI ahamindra Ageke bhavameM bhagavAna neminAtha hokara jagatakA. kalyANa karegA / kahAM ? so suniye [2] vartamAna paricaya jambU dvIpa bharata kSetrake kuzArtha dezameM eka zauryapura nAmakA nagara hai usameM kisI samaya zUrasena nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| yaha rAjA harivaMzarUpI AkAzameM sUryake samAna camakatA thaa| kucha samaya bAda zUrasenake zUravIra nAma kA putra huaa| jo sacamucameM zUravIra thaa| usane samasta zatru jIta liye the usa vIrakI strIkA nAma dhAriNI thaa| usase usake andhaka vRSNi aura nara vRSNi nAmake do putra hue| andhaka vRSNikI rAnIkA nAma subhadrA thA / usake kAla-kramase 1 samudra vijaya, 2 stimita sAgara, 3 himavAna, 4 vijaya, 5 vidvAna, 6 acala, 7 dhAraNa, 8 pUraNa : pUritA ccha, abhinandana aura 10 vAsudeva......ye daza putra tathA kuntI aura mAdrI nAmakI do kanyAeM huii| samudra vijaya Adi zurUke nau bhAiyoMke kramase ziva devI, dhRtIzvarA, svayaMprabhA, sunItA, sItA, priyavAka, prabhAvatI, kAliMgI aura suprabhA ye sundarI striyAM thiiN| vasudevane aneka dezoMmeM bihAra kiyA thA isaliye unheM aneka bhUmi gocarI tathA vidyAdhara rAjAoMne apanI apanI kanyAeM bheMTa kI thIM-usake vahuta striyAM thiiN| una sabameM devakI mukhya thaa|
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 - * caubIma tIthaGkara purANa * amang - ina savakrI yahina kuntI aura mAdrIkA vivAha hastinApurake kaurava yaMzI rAjA pANDuke sAtha huA thaa| rAjA pANDu kuntI devIse yudhiSThira, bhIma aura arjana tathA mAdrI devIse nakula aura sahadeva isa taraha pA~ca putra hue the / joki rAjA pANDukI santAna honeke kAraNa pIche pANDava nAmase prasiddha ho gaye the / bahanoIkA ristA honeke kAraNa samudra vijaya Adi daza bhAI ora pANTu AdikA parasparameM gvadha sneha thA / eka dusareko jI-jAnase cAhate the| kucha samaya bAda choTe bhAI vasudevake ghalarAma aura kRSNa nAmake do putra hue jo ghar3e hI parAkramI the| zrIkRSNane apane atulya parAkramase mathurAke duSTa rAjA kaMsako malla yuddhameM mAra diyA thA jisase unakI 'jIvadyazA' strI vidhavA hokara rotI huI apane pitA jarAsaMdhake pAsa rAjagRha nagarameM gaI / usa samaya jarAsaMdhakA pratApa samasta saMsArameM phailA huA thaa| vaha tIna khaNDakA rAjA thA / arddha cakravartI kahalAtA thaa| putrIkI duHkhabharI avasthA dekhakara usane zrIkRSNa Adiko mAraneke liye apane aparAjita nAmake putrako bhejA para vasu deva, zrIkRSNa Adine use yuddha meM tIna sau chayAlIsa vAra hraayaa| antameM aparAjita, parAjita hokara apane ghara lauTa gyaa| phira kucha samaya bAda jarAsaMghakA dUsarA lar3akA kAlayavana zrIkRSNako mAraneke liye aayaa| usake pAsa asaMkhya senA thii| jaba samudra vijaya Adiko isa ghAtakA patA calA taya unhoMne parasparameM salAha kI ki abhI zrIkRSNakI Ayu kucha bar3I nahIM hai isaliye isa samaya samartha zatruse yuddha nahIM karanA hI acchA hai| aisA socakara ve saba zauryapurase bhAga gaye / aura vindhyAvaTIko pArakara samudrake kinArepara pahuMca gaye / idhara kAla yavana bhI unakA pIchA karatA huA jaya vindhyAvaTImeM pahuMcA taba vahAM samudra vijaya AdikI kula devatA eka bur3hiyAkA rUpa banAkara baiTha gaI aura vidyA balase khUba AgnI jalAkara 'hA samudra vijaya ! hA vasudeva hA zrIkRSNa !' Adi kaha kahakara vilApa karane lgii| jaba kAla yavanane usase ronekA kAraNa pUchA taba usane kahA ki 'maiM eka bUr3hI dhAya hai| hamAre rAjA samudra vijaya Adi dazoM bhAI zrIkRSNa Adi putroM tathA samasta striyoMke sAtha zatrake bhayase bhAge jA rahe the so isa pracaNDa agnike vIcameM par3akara asamaya
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthakkara purANa * 223 meM hI mara gaye haiN| aba maiM asahAya hokara unhIMke liye ro rahI huuN| bur3hiyAke vacana sunakara kAla yavana harSita hotA huA vApisa lauTa gyaa| aba Age caliye-jaba rAjA samudra vijaya Adi samudrake kinArepara pahuMce the taba vahAM rahaneke liye koI makAna vagairaha nahIM thA isaliye ve saba AvAso- gharoMkI cintAmeM yahAM vahAM ghUma rahe the| vahIMpara buddhimAna zrIkRSNane ATha dinake upavAsa kiye aura DAbhake Asanapara baiThakara paramAtmAkA dhyAna kiyaa| zrIkRSNakI ArAdhanAse prasanna hue eka naigama nAmake devane prakaTa hokara kahA ki abhI tumhAre pAsa eka sundara ghor3A AvegA tuma usapara savAra hokara samudra meM bAraha yojana taka cale jAnA / vahAMpara tumhAre liye eka manohara nagara bana jaayegaa| itanA kahakara vaha deva to adRzya ho gayA para usakI jagahapara kahIMse Akara eka sundara ghor3A khar3A ho gyaa| zrIkRSNa usapara savAra hokara samudrameM bAraha yojana taka daur3ate gaye / puNya pratApase samudrakA utanA bhAga sthalamaya ho gayA vahIMpara indrakI AjJA pAkara kubera devane eka mahA manohara nagarIkI racanA kara dii| usake bar3e bar3e gopura dekhakara samudra vijaya Adine usakA nAma dvArAvatI dvArikA rakha liyaa| rAjA samudra vijaya apane choTe bhAiyoM tathA zrIkRSNa Adi putroMke sAtha dvArikAmeM sukhapUrvaka rahane lge| bhagavAn neminAthake pUrva bhavoMkA varNana karate hue Upara jisa ahamindrakA kathana kara Aye haiN| usakI jaba vahA~kI Ayu sirpha chaha mAhakI bAkI raha gaI tabhIse dvArakApurImeM rAjA samudra vijaya aura mahArAnI zivA devIke gharapara devoMne ratnoMkI varSA karanI zurU kara dI / indrakI AjJA pAkara aneka deva kumAriyAM A-Akara zivA devIko sevA karane lgii| ina saba bAtoMse apane gharameM tIrthakarakI utpattikA nizcaya kara samasta harivaMzI harSase phUle na samAte the| ____ kArtika zuklA SaSThIke dina utarASAr3ha nakSatra meM rAtrike pichale pahara rAnI zivA devIne solaha svapna dekhe| usI samaya ukta ahamindrane jayanta vimAna se cyuta hokara usake garbha meM praveza kiyaa| saverA hote hI rAnIne patidevase svapnoMkA phala pUchA taya unhoMne kahA ki Aja tumhAre garbhameM kisI tIrthakarake jIvane praveza kiyA hai / nau mAha bAda tumhAre garbhase eka mahA yazasvI tIrtha
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 caubIsa tothakkara purANa * kara bAlaka paidA hogA / ye solaha svapna usIkI vibhUti batalA rahe haiN|' rAjA samudra vijaya rAnIke liye svapnoMkA phala batalAkara nivRtta hI hue the ki itane meM vahA~para jayajayakAra karate huai samasta deva A pahu~ce / devoMne garbha kalyANaka kA utsava kiyA tathA uttamottama vastrAbhUSaNoMse dampatIkA khUba satkAra kiyaa| tadanantara nau mAha bAda zivA devIne zrAvaNa zuklA SaSThIke dina citrA nakSatra meM putra ratna utpanna kiyaa| usI samaya sau dharma Adi indra tathA samasta devoMne meru parvatapara le jAkara bAlakakA janmAbhiSeka kiyaa| indrANIne aGga poMchakara bAlocita uttama uttama AbhUSaNa phinaaye| indrane madhura zabdoM meM stuti kI aura svAmI neminAtha nAma rkkhaa| abhiSekakI kriyA samApta kara indra bhagavAn neminAthako dvArikApurI le AyA aura unheM unakI mAtAke liye sauMpa diyaa| usa samaya dvArikApurImeM ghara ghara aneka utsava kiye jA rahe the| janma kalyANakakA utsava samApta kara deva loga apane apane sthAnoMpara cale gaye / bAlaka neminAthakA rAja parivArameM ucita rUpase lAlana pAlana hone lgaa| ve apanI madhura ceSTAoMse sabhIko harSita kiyA karate the| dvitIyAke candramA kI taraha ve dina pratidina bar3hane lge| bhagavAn naminAthake mokSa jAneke bAda pAMca lAkha varSa bIta jAnepara svAmI neminAtha hue the| unakI Ayu bhI isImeM zAmila hai| unakI AyukA pramANa eka hajAra varSakA thA / zarIrakI UMcAI daza dhanuSa aura varNa mayUrakI grIvAke samAna nIlA thA / yadyapi usa samaya dvArAvatI-dvArikAke rAjA samudra vijaya the para unake neminAthake pahale koI santAna nahIM huI thI aura avasthA prAyaH Dhala cakI thI isaliye unhoMne rAjyakA bahuta bhAra apane choTe bhAI vasudevake laghu putra zrIkRSNake liye sauMpa diyA thaa| kRSNa bahuta hI honahAra puruSa the isaliye unapara samasta yAdavoMkI najara lagI huI thii| saba koI unheM pyAra aura zraddhAkI dRSTise dekhate the| bhagavAn neminAtha bhI apane cacere bar3e bhAI zrIkRSNake sAtha kama prema nahIM karate the| eka dina magadha dezake kaI vaizya putra samudra mArgase rAstA bhUlakara dvArikApurImeM A phuNce| vahAMkI vibhUti dekhakara unheM bahuta hI Azcarya huaa|
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ * covIsa tIrthakara purANa * 225 jaba ve loga apane apane ghara jAne lage taba sAthameM vahAMke kucha bahumUlya ratna lete gye| vaizya putroMne rAjanagarameM pahuMcakara vahAMke mahArAja jarAsaMdhake darzana kiye aura ve ratna bheMTa kiye| jarAsaMdhane ratna dekhakara una vaizya putroM se paMchA ki Apa loga ye ratna kahAMse lAe haiN|' taba unhoMne kahA ki 'mahArAja ! hama loga samudra meM rAstA bhUla gaye the isaliye ghUmate-ghUmate eka nagarImeM phuNce| paMchanepara logoM ne usakA nAma dvArikA batalAyA thaa| vaha purI apanI zobhAse svargapurIko jItatI hai| isa samaya usameM mahArAja samudravijaya rAjya karate haiN| unake neminAtha tIrthakara huye haiM / jisase vahAM nara aura devoM kI khUSa cahala pahala rahatI hai vasudevake putra zrIkRSNakI to bAta hIna puuchiye| usakA nirmala yaza sAgarakI tarala taraGgoMke sAtha aTha-kheliyAM karatA hai| usakI vIra ceSTAyeM samasta nagarImeM prasiddha haiN| zrIkRSNakA bar3A bhAI balarAma bhI kama balavAn nahIM hai / una donoM bhAiyoMmeM parasparameM khUba sneha hai / ve eka dUsareke binA kSaNa bhara bhI nahIM rahate haiN| hama usI nagarIse ye ratna lAye haiM'... vaizya putroMke bacana sunakara rAjA jarAsaMdhake krodhakA ThikAnA na rhaa| abhI taka to vaha samasta yAdava vindhyATavImeM jala kara mara gae haiM, aisA nizcaya kara nizcinta thA para Aja vaizya putroMke muMhase unaka sadbhAva aura vaibhavakI bArtA sunakara pratisparddhAse usake oMTha kAMpane lge| AMkheM lAla ho gaI aura bhauMha Ter3hI ho gii| usane vaizya putroMko bidA kara senApatike lie usI samaya eka vizAla senA taiyAra karane kIAjJA dI aura kucha samaya bAda saja-dhaja kara dvArikAkI ora ravAnA ho gayA / idhara jaba kautUhalI nAradajIne yAdavoMke liye jarAsaMdhake AnekA samAcAra sunAyA taba zrIkRSNa bhI zatruko mAraneke liye taiyAra ho gye| unhoMne samudra vijaya AdikI anumatise eka vizAla senA taiyAra karavAI jo zatruko bIcameM hI rokaneke liye taiyAra ho gye| jAte samaya zrIkRSNacandra bhagavAn neminAthake pAsa jAkara bole ki, japa taka maiM zatruoMko mArakara vApisa na A jAUM tabataka Apa rAjya kAryoMkI dekha bhAla krnaa| bar3e bhAI kRSNacandrake bacana neminAthane saharSa svIkAra kara liye / vApisa jAte samaya kRSNacandrane unase pUchA 'bhagavan ! isa yuddha yAtrAmeM merI
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 * caubIsa tIrthakkara purANa * vijaya hogI yA nhiiN| taba unhoMne avadhijJAnase socakara haMsa diyaa| kRSNacandra bhI apanI saphalatAkA nizcaya kara haMsI khuzIse yuddhake liye Age bar3he / yuddhakA samAcAra pAte hI hastinApurase rAjA pANDake putra yudhiSThira vagairaha bhI raNakSetrameM zAmila ho gye| kuru kSetrake maidAnameM donoM orakI senA oMmeM ghamAsAna yuddha huaa| aneka sainika tathA hAthI ghor3e vagairaha mAre gye| jaba lagAtAra kaI dinoMke yuddhase kisI bhI pakSakI nizcita vijaya nahIM huI taba eka dina kRSNacandra aura jarAsaMdha ina donoM bIroM meM lar3AI huI / jarAsaMdha jisa zastrakA prayoga karatA thA kRSNacandra use bIcameM hI kATa dete the| antameM jarAsaMdhane kruddha ho ghumAkara cakra claayaa| para vaha pradakSiNA dekara kRSNake hAthameM AgayA / phira kRSNane usI cakrase jarAsaMdhakA saMhAra kiyaa| ThIka kahA hai ki, "bhAgyaM phalati sarvatra'-saba jagaha bhAgya hI phalatA hai| vijayI zrIkRSNacandrane cakraratnako Age kara bar3e bhAI balabhadra aura asaMkhya senAke sAtha bharata kSetrake tIna khaNDoMko jItakara dvArikA nagarImeM praveza kiyA / usa samaya unake svAgatake liye hajAroM rAjA ekatrita huye the| jAdavoMkI isa zAnadAra vijayase unakA prabhAva aura pratApa saba ora phaila gayA thaa| sabhI rAjA unakA lohA mAnane lage the| samudravijaya Adine pratApI kRSNacandrakA rAjyAbhiSeka kara unheM pUrNa rUpase rAjA banA diyaa| kRSNacandra bhI apanI caturAI aura naitika balase prajAkA pAlana karate the| balabhadra bhI hamezA inakA sAtha dete the| zrIkRSNake satyabhAmA Adiko lekara solaha hajAra sundara striyAM thIM aura balarAma ATha hajAra striyoMke adhipati the| zrIkRSNa nArAyaNa aura balarAma balabhadra kahalAte the| eka dina rAjasabhAmeM zrIkRSNa, balabhadra aura bhagavAna neminAtha vagairaha baiThe huye the| usI samaya kisIne pUchA ki isa samaya bhAratavarSameM sabase adhika balavAn kauna hai ? prazna sunakara kucha sabhAsadoMne zrIkRSNake liye hI sabase balavAna btlaayaa| kRSNacandra bhI apanI balavattAkI prazaMsA sunakara bahuta prasanna huye| para balabhadU balarAmane kahA ki isa samaya bhagavAn neminAthase bar3hakara koI adhika balavAn nahIM hai| unake zarIrameM bacapanase hI atulya pala hai / Apa loga jo vatsa kRSNacandrake - -
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthaGkara purANa * 227, liye hI sabase adhika balavAn samajha rahe ho yaha ApakA kevala bhama hai| kyoMki,zrIkRSNa aura Apa mayameM jo cala hai usase kaI gunA adhika bala inameM vidyamAna hai| balarAmake pacana sunakara zrIkRSNake pakSapAtiyoMko bar3A burA mAlUma huaa| zrIkRSNabhI abataka pRthivIpara apanese bar3hakara kisI dUsareko balavAn nahIM samajhate the| isaliye unhoMne bhI balarAmajIke bacanoM meM asammati prakaTa kii| aba dhIre dhIre parasparakA vivAda bahuta bar3ha gayA taba bhagavAn neminAtha aura zrIkRSNase balakI parIkSA karanI nizcita huI / yadyapi bhagavAn nemi'nAtha isa viSayameM maMjUra nahIM the tathApi balarAma vagairahake Agrahase unheM isa 'kAryameM zAmila honA pdd'aa| unhoMne haMsate huye kahA-yadi kRSNa merese balahAna haiM to siMhAsana parase hamAre isa pAMvako cala vicala kara deM' aisA kahakara 'unhone siMhAsanapara paira jamA kara rakha diyaa| zrI kRSNane use cala vicala karanekI bhArI koziza kI para ve saphalatA prApta na kara sake isase unheM bahuta hI zarmindA honA pdd'aa| bhagavAn neminAthakA atulya bala dekhakara unheM zaMkA huI 'ki ye hamase balavAna haiM isaliye kabhI pratikUla hokara hamAre rAjyapara 'AghAta na kara deN| zrIkRSNa apane isa sazaGka hRdayako gupta.hI rakkhe rhe| kisI eka samaya zarada RtumeM kRSNa maharAja apane samasta anta' -... sAtha banameM jala krIr3A karaneke liye gaye the| bhagavAna ne .. paraka 'the / kRSNakI satyabhAmA Adi striyoMne meM ...nanAtha bhI unake sAtha uchAlate haye aneka zRGgAra rAvarameM dekhakara neminAthake Upara jala dhya bhare . . ...14 bacana kahe / neminAthane bhI caturAI pUrvaka unake '.panAkA yathocita uttara diyA / jalakrIr3A kara cukaneke bAda bhagavAn neminAthane satyabhAmAse kahA ki tuma merI isa gIlI dhotIko dho ddaalo| taba satyabhAmA krodhase bhauMha Ter3hI karatI huI bolI ki 'Apa zrI kRSNa nahIM haiM jinhoMne nAga zayyApara car3hakara lIlA mAtrameM zAGga nAmakA dhanuSa car3hAyA aura dizAoMko gunA-denevAlA pAJcajanya zaGkha bajAyA thaa| yadi dhotI dhulAnekI zauka ho to,kisI rAjakumArIko kyoM nahIM phaMsA lete ! satyabhAmAke tAnA bhare pacana sunakara neminAthako kucha krodha ho aayaa| jisase ve vahAMse lauTakara AyudhazAlAmeM gaye aura sabase pahale.. nAga zayyApara car3hakara. zAGga dhanuSakI
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 * cauthIma tIrahara purANa - - - 3 pratyaMcA car3hAI phira dizAoMko gunAdenevAlA zaMkha bjaayaa| zrI kRSNa kucha rAjya sanvandhI kAryAke kAraNa ina sabase pahale hI nagarI meM lauTa Aye the| jisa samaya neminAthane dhanuSa car3hAkara zaMkha bajAyA thA usa samaya ve kusumacitrA nAmaka sabhAmeM baiThe huye kucha Avazyaka kArya dekha rahe the| jyoM hI vahAM unake kAnameM zaMkhakI vizAla AvAja pahuMcI tyoM hIve cakita hote huye Ayu. dhazAlAko daur3e gye| vahAM unhoMne bhagavAn neminAthako krodhayukta dekhakara mIThaM zabdoMmeM zAnta kiyA aura pAsameM kisI puruSase unake krodhakA kAraNa puuchaa| usane satyabhAmA Adike sAtha jalakrIr3A sambandhI maya samAcAra kaha sunAye aura bAdameM satyabhAmAke marmabhedI vacana bhI kaha diye / sunakara zrIkRSNa kucha muskuraaye| unhoMne satyabhAmAke abhimAnapara bahuta kucha roSa prakaTa kiyA aura apane gurujana samudravijaya, vAsudeva Adike sAmane neminAthake vivAhakA prastAva rkkhaa| jaba samudravijaya Adine harSa sahita apanI apanI sammati de dii| taba zrIkRSNane jhUnAgar3ha jAkara vahAMke ugravaMzIgajA ugrasenase unakI jayAvatI rAnIse utpanna huI gajamatI kanyAkI kumAra neminAthake liye maMganI kii| rAjA ugrasenane kRSNacandake pacana saharSa svIkAra kara liye| jisase donoM ora vivAhakI taiyAriyAM hone lgiiN| inhIM dinoM meM zrIkRSNake hRdayameM punaH zaMkA paidA huI ki ye neminAtha bahuta hI balavAn haiN| usa dina inase mujhe hAra mAnanI par3I thI aura abhIabhI jisapara mere sivAya koI car3hanekA sAhasa nahIM kara sakatA usa nAgazayyApara car3ha aura dhanuSa car3hAkara to gajaya hI kara diyaa| aba isameM sandeha nahIM ki ye kucha dinoMke bAda mere rAjyapara avazya hI AghAta phuNcaaveNge| isa taraha lobha pizAcake phandemeM par3akara zrI kRSNake hRdayameM uthala-puthala maca gii| unhoMne socA ki neminAtha svabhAva hIse virakta purupa haiM-viSaya-vAsanAoMse inakA mana hamezA hI dUra rahatA hai| na jAne kyoM inhone vivAha karanA svIkAra kara liyA ? apa bhI ye vairAgyakA thoDAsA kAraNa pAkara virakta ho jaayeNge| isaliye koI aisA upAya karanA cAhiye jisase ye gRha tyAgakara digambara yati bana jAveM |'...yh socakara kRSNane eka Sar3ayaMtra racA vaha yaha ki jhUnAgar3hake -
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthakkara purANa 226 rAstemeM jahAMse varAta jAneko thI eka bAr3a lagavA dI aura usameM aneka zikAriyoMse choTe-bar3e pazu-pakSI pakar3avAkara banda karavA diye| tathA vahAM rakSaka manuSyoMse kaha diyA ki jaba tumase neminAtha ina pazuoMke banda karanekA kAraNa pUche taba kaha denA yaha jIva Apake vivAhameM kSatriya rAjAoMko mAMsa khilAneke liye banda kiye gaye haiN| kRSNajIne apanA yaha Sar3ayaMtra bahuta hI gupta rakkhAthA / jaba zrAvaNa zuklA SaSTIkA dina AyA taba samasta yAdava aura unake sambandhI ikaThe hokara jhUnAgar3hake liye ramAnA hue| sabase Age bhagavAn neminAtha aneka ratnamayI AbhUSaNa pahine huye rathapara savAra ho cala rahe the| jaba unakA ratha una pazuoMke ghereke pAsa pahu~cA aura unakI karuNa dhvani neminAthake kAnoMmeM par3I taba unhoMne pazuoMke rakSakoMse pUchA ki ye pazu kisa liye ikaThe kiye gaye haiM taba pazu rakSaka bole ki Apake vivAhameM mAraneke liye-kSatriya rAjAoM ko mAMsa khilAneke liye mahArAja kRSNane ikaTTha karavAye haiM / rakSakoMke pacana sunakara neminAthane AcambhemeM Akara kahA ki zrIkRSNane ? aura mere vivAhameM mAraneke liye ? taba rakSakoM ne UMce svarase kahA hA~ mahArAja ! yaha sunakara ve apane manameM socane lage ki 'jo nirIha pazu jaMgaloMmeM raha kara tRNake sivAya kucha bhI nahIM khAte, kisIkA kucha bhI aparAdha nahIM krte| hAya ! svArthI manuSya unheM bhI nahIM chodd'te|' neminAtha avadhigyAnake dvArA kRSNakA kapaTa jAna gaye aura vahIM unako lakSyakara kahane lge| hA kRSNa ! itanA avizvAsa ? maiMne kabhI tumheM anAdara aura avizvAsakI dRSTise nahIM dekhaa| jisa rAjyapara kula kramase merA adhikAra thA maiMne use saharSa Apake hAthoM meM sauMpa diyaa| phira bhI Apako santoSa nahIM huaa| hamezA Apake hRdayameM yahI zaMkA banI rahI ki kahIM neminAtha paitRka rAjyapara apanA kabjA na kara leN| chi: yahato hada ho gaI avizvAsakI / isa jIrNa tRNake samAna tuccha rAjyake liye ina pazuoMko duHkha denekI kyA AvazyaktA thI ? lo maiM hamezAke liye ApakA rAstA niSkaNTaka kiye detA hU~'......usI samaya unhoMne viSayoM kI bhaMguratAkA vicAra kara dIkSA lenekA dRr3ha nizcaya kara liyaa| lokAntika devoMne Akara unakI stuti kI aura dIkSA leneke vicAroMkA samarthana kiyaa| -
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 * cAMsIsa tIrthakara purANa* vasa, kyA thA ? gharAta yIcameM hI bhaMga ho gii| samudravijaya, vasudeva, balarAma, kRSNacandra Adi koI bhI unheM apane sudRr3ha nizcayase vicalita nahIM kara ske| vahIMpara devoMne Akara unakA dIkSAbhiSeka kiyA / aura eka mahA manohara 'devakuru' nAmakI pAlakI dhnaaii| bhagavAn neminAtha pAlakIpara savAra hokara revataka giranAra parvatapara pahuMce aura vahAMpara sahasrAma ghanameM hajAra rAjAoMke sAtha usI dina-zrAvaNa zuklA paSTIke dina citrA nakSatra meM zAmake samaya dIkSita ho gaye / unheM dIkSA lete hI manaH paryaya jJAna prakaTa ho gayA thaa| dIkSA lete samaya bhagavAna neminAthakI Ayu tIna sau varSakI thii| idhara java rAjAugrasenake ghara neminAthakI dIkSAke samAcAra pahuMce taba ve bahuta hI duHkhI hue| usa samaya kumArI rAjamatIkI jo avasthA huI thI usakA isa tuccha lekhanIke dvArA varNana nahIM kiyA jA sktaa| mAtA pitAke bahuta samajhAnepara bhI usane phira kisI dUsare varase zAdI nahIM kii| vaha zokase vyAkula hokara girinArapara munirAja neminAthake pAsa pahuMcI aura aneka rasa bhare vacanoMse unakA citta vicalita karanekA udyama karane lgii| parantu jaise pralayakI pavanase meru parvata vicalita nahIM hotA vaise hI rAjamatIke vacanoMse neminAthakA mana vicalita nahIM huaa| antameM vaha unake vairAgyamaya upadezase AryikA ho gaI aura kaThina tapasyAoMse zarIrako sukhAne lgii| bhagavAn neminAthane dIkSA leneke tIna dina bAda AhAra leneke liye| / dvArikA nagarImeM praveza kiyaa| yahAM unheM varadatta mahIpatine bhakti pUrvaka AhAra diyaa| pAtradAnase prabhAvita hokara devoMne varadattake gharapara paJcAzcarya prakaTa kiye| isa taraha tapazcaraNa karate hue jaba chamastha avasthAke chappana 56 dina 'nikala gaye taba usI revataka (girinAra ) parvatapara vaMza vRkSake nIce tIna dina // ke upavAsakI pratijJA lekara virAjamAna huye| vahIMpara unheM Asoja - 'vAke dina savereke samaya citrA nakSatra meM kevalajJAnakIjandAdi devoMne Akara unake jJAna mAlyANakakA utsava kiyaa| dhanapati kuberane indrakI AjJAse samavasaraNakI racanA kii| usake madhyameM sthira hokara unhoMne apanA chappana dinakA mauna bhaGga kiyaa| divyadhvanike dvArA Sadravya, navapadArtha - - - . - 3D%3D
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa* 231 AdikA vizada vivecana kiyaa| bhagavAnako kevala jJAna prApta huA hai| yaha sunakara kRSNa, balabhadra Adi samasta yAdava apane apane parivArake sAtha yandanAke liye samavasaraNameM gye| vahAM ve saba bhagavAnako bhakti pUrvaka namaskAra kara manuSyoMke koThemeM baiTha gye| dhArmika upadeza sunaneke bAda zrIkRSNa tathA unakI paTarAniyAMne apane apane pUrvabhavoMkA varNana sunaa| ____ bhagavAna neminAthakI, sabhAmeM varadatta Adi gyAraha. 11 gaNadhara the, cArasau zrutakevalI the, gyAraha hajAra AThasau zikSaka the, pandraha sau avadhijJAnI the, nau sau manaHparyayajJAnI the, pandraha sau kevalI the, gyAraha sau vikriyA Rddhike dhAraka the aura ATha sau bAdI the, isa taraha saba milAkara aThAraha hajAra munirAja the| yakSI, rAjamatI Adi cAlIsa hajAra AryikAyeM thiiN| eka lAkha zrAvaka the, tIna lAkha bhAvikAyeM thiiN| asaMkhyAta deva deviyAM aura saMkhyAta tiryaMca the| ina sabake sAtha unhoMne aneka Arya dezoMmeM bihAra kiyA aura dharmAmRtakI varSA kii| bhagavAn neminAthane chaha sau ninyAnave varSa nau mahInA aura cAra dina taka vihAra kiyaa| phira bihAra chor3akara Ayuke antameM pA~ca sau tetIsa muniyoMke sAtha yoga nirodha kara usI girinArapara virAjamAna ho gaye aura vahIMpara zukla dhyAnake dvArA aghAtiyA karmoM kA nAza kara ASAr3ha saptamIke dina citrA nakSatra meM rAtrike prArambha kAlameM mukta ho gye| devoMne Akara nirvANa kalyANakakA utsava kiyA aura siddha kSetrakI pUjA kii| Pata AD
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ -caubIsa tIrthaGkara purANa - bhagavAna pArzvanAtha chappaya janma jaladhi jalayAna, jAna janahaMsa mAnasara / sarva indra mila Ana, Ana jisa dhareM sIsapara // para upakArI bAna, bAna utthapya kunaya gaNa / gaNa saroja banabhAna, bhAna mama moha timira dhana // dhana varNa deha dukha dAha dhara, harSata heta mayUra mana / mana mata mataMga haripAsa jina, jina visarahu china jagata jn|| -bhUdharadAsa [1] pUrvabhava varNana jambU dvIpake bharata kSetrameM eka suramya nAmakA ramaNIya deza hai aura usameM podanapura nagara hai| usa nagarameM kisI samaya aravinda nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| aravinda bahuta hI guNavAna, nyAyavAn aura prajAvatsala rAjA thA / usI nagarameM veda zAstroMko jAnanevAlA vizvabhUti nAmakA brAhmaNa rahatA thaa| vaha apanI anundharI nAmakI brAhmaNIse bahuta pyAra karatA thaa| una donoMke kamaTha aura marubhUti nAmake do putra the| donoMmeM kamaTha bar3A thA aura marubhUti choTA / marubhUti thA to choTA para vaha apane guNoMse saSako pyArA lagatA thaa| kamaTha vizeSa vidvAna na honeke sAtha sAtha sadAcArI bhI nahIM thaa| vaha apane durvyavahArase gharake logoMko bahuta kucha taMga kiyA karatA thaa| yadi AcArya guNabhadrake zabdoMmeM kahA jAve to kamaThakA nirmANa viSase bharA huA thA aura marubhUtikI racanA amRta se| kamaThakI strIkA nAma varuNA thA aura marubhUtikI strIkA nAma basundharI / kamaTha aura marubhUti donoM rAjA aravindake mantrI the| isaliye inheM kisI prakArakA Arthika saMkaTa nahIM uThAnA par3atA thA aura nagara meM inakI dhAka bhI khUba jamI huI thii| samaya bItane para brAhmaNa aura brAhmaNakI mRtyu hogii| jisase usakI baMdhI huI gRhasthI eka cAlase chinna bhinna ho gii| D -
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthaGkara purANa 233 - kisI eka dina rAjA aravindane brAhmaNa putra marubhUtike liye kAryavaza bAhira bhejA / gharapara marubhUtikI strI thii| vaha bahuta hI sundarI thii| maukA pAkara kamaThane use apane SaDayantrameM phaMsAkara usake sAtha durvyavahAra karanA cAhA / jaba rAjAko isa bAtakA patA calA taba usane marubhUtike Aneke pahale hI kamaThako dezase bAhira nikAla diyaa| kamaTha janmabhUmiko chor3akara yahA~ vahAM ghUmatA huA eka parvatake kinArepara phuNcaa| vahAM para eka sAdhu paJcAgni tapa tapa rahA thaa| kamaTha bhI usIkA ziSya bana gayA aura vahIM kahIMpara vaja. nadAra zilAko liye hue donoM hAthoM ko Upara uThAkara khar3A khar3A kaThina tapasyA karane lagA / idhara jaba marubhUmi rAjakArya karake apane ghara vApisa AyA aura kamaThake deza nikAleke samAcAra sune tatha usakA hRdaya TaMka DhUMka ho gyaa| marubhUti sarala pariNAmI aura snehI puruSa thaa| usane kamaThake aparAdha para kucha bhI vicAra nahIM kara use vApisa lAneke liye rAjAse prArthanA kii| rAjA aravindane use kamaThako bulAnekI AjJA de dii| marubhUti rAjAkI AjJA pAkara harSita hotA huA ThIka usa sthAnapara pahuMca gayA jahAMpara usakA bar3A bhAI tapasyA kara rahA thaa| marubhUti kSamA mAMganeke liye usake caraNoMmeM par3akara kahane lagA ki-pUjya ! Apa merA aparAdha kSamAkara phirase gharapara cliye| Apake binA mujhe vahAM acchA nahIM lgtaa|....""kssmaake vacana sunate hI kamaThakA krodha aura bhI adhika bar3ha gyaa| usakI AMkheM lAla-lAla ho gii| oMTha kAMpane lage tathA kucha dera bAda 'duSTa-duSTa' kahate hue usane hAthoM meM kI vajanadAra zilA marubhUtike mastakapara paTaka dii| zilAke girate hI marubhUtike prANa pakheru ur3a gaye / kamaTha bhAIko marA huA dekha kara aTTahAsa karatA huA kisI dUsarI ora calA gyaa| ___ marate samaya marubhUtike manameM durdhyAna ho gayA thA isaliye vaha malaya. parvatapara kujaka nAmaka sallakI vanameM bajraghoSa nAmakA hAthI huaa| kamaThakI strI varuNA marakara usI vanameM hastinI huI jo ki vajaghoSake sAtha taraha-taraha kI krIr3A kiyA karatI thii| jaba rAjA aravindako marubhUtikI mRtyuke samA. cAra mile taba vaha bahuta duHkhI huaa| vaha socane lagA-ki jaise candramA 30
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 * covIsa tIrthakara purANa * - rAhukA kucha bhI aniSTa nahIM karatA phira bhI use grasa letA hai vaise hI duSTa manuSya aniSTa nahIM karanevAle sajanopara bhI apanI duSTatA nahIM chor3ate / yaha saMsAra prAyaH inhIM kamaTha jaise khala manuSyoMse bharA huA hai| para marubhUti ! maiM tumheM jAnatA thA, khUpa jAnatA thA ki tumhArA hRdaya sphaTikakI taraha nirmala thA tumhAre hRdaya meM hamezA prIti rUpI mandAkinIkA pAvana pravAha bahA karatA thA / hamAre manA karanepara bhI tuma bhAIke snehako nahIM tor3a sake isaliye anta meM mRtyuko prApta hue| ahA ! marubhUti !...'' ityAdi vicAra karate hue usakA mana saMsArase virakta ho gayA jisase kinhIM tapasvIke pAsa usane jina dIkSA dhAraNa kara lii| dIkSAke kucha samaya bAda aravinda munirAja aneka muniyoMke sAtha sammeda zikharakI yAtrAke liye gaye / calate calate ve usI sallakI vanameM pahuMce jahAM marubhUtikA jIva vajraghopa hAthI huA thA / sAmAyikakA samaya dekha kara aravinda mahArAja vahIM kisI eka zilApara pratimA yoga dhAraNakara virAjamAna ho gaye / jaba vajraghopakI dRSTi munirAjapara par3I taba vaha unheM mAraneke liye vegase daudd'aa| para jyoM hI usane aravinda munirAjake vakSaHsthalapara zrI. vatsakA cihna dekhA tyoMho use apane pUrvabhavakA smaraNa ho aayaa| usane unheM dekhakara pahicAna liyA ki ye hamAre aravinda mahArAja haiM / vajraghoSa eka vinIta ziSyakI taraha zAnta hokara unhIMke pAsa baiTha gyaa| unmatta hAthI munirAjake pAsa Akara ekadama upazAnta ho gayA-yaha dekhakara sabhIko Azcarya huaa| sAmAyika pUrNa honepara aravinda munirAjane avadhi jJAnase use marubhUtikA jIva samajhakara khUba samajhAyA jisase usane saba vaira bhAva chor3akara samyagdarzanake sAtha-mAtha pAMca aNuvrata dhAraNa kara liye / aravinda mahArAja apane saMghake sAtha Age cale gye| ___eka dina bajrayopa pAnI pIne ke liye kisI bhadabhadAke pAsa jA rahA thA para durbhAgyase vaha usIke kinArepara par3I bhArI kocar3ameM phaMma gyaa| usane usase nikalaneke liye bahuta kucha prayatna kiye para vaha nikala nahIM skaa| tApasI kamaTha marakara usI bhadabhadAke kinAre kukkuTa jAtikA sAMpa huA thA usane pUrvabhavake vairase usa pyAse hAthIko Daza liyA vaha marakara aNuvratoMke
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthaGkara purANa * - / - prabhAvase bArahaveM sahasrAra svarga meM solaha sAgarakI AyuvAlA deva huA / kamaTha ke jIva kukkuTa sako bhI usI samaya eka vAnarIne mAra DAlA jisase vaha marakara dhUmaprabha nAmake pAMcaveM narakameM mahAbhayaGkara nArakI huaa| vajraghoSakA jIva svargakI solaha sAgara pramANa Ayu samAptakara jambUdvIpake pUrva videha kSetra meM puSkalAvatI dezake vijayA parvatapara trilokottama nagarameM vahAMke rAjA vidyu dvati aura rAnI vidyunmAlAke agni bega nAmakA putra huaa| agnivegane pUrNa yauvana prAptakara kinhIM samAdhi gupta nAmaka munirAjake pAsa jina dIkSA dhAraNa kara lI aura sarvatobhadra Adika upavAsa kiye| munirAja agnivega kisI eka dina hari nAmaka parvatakI guphAmeM dhyAna lagAye hue virAjamAna the / itanemeM kamaTha-kukkuTa sarpake jIvane jo dhUmaprabha narakase nikalakara usI guphAmeM bar3A bhArI ajagara huA thA munirAjako dekhakara krodhase unheM nigala liyaa| - munirAjane sanyAsa pUrvaka zarIra tyAgakara solahaveM acyuta svargake puSkara vimAnameM deva padavo paaii| vahAM unako Ayu vAIsa sAgara pramANa thii| kamaThakA jIva ajagara bhI marakara chaThaveM narakameM nArakI huaa| svargakI Ayu pUrIkara marubhUti-cajraghoSa-agnivegakA jIva isI jambU dvIpake pazcima videhakSetrameM padyadezake azvapura nagarameM vahAMke rAjA vajravIrya aura rAnI vijayAke vajanAbhi nAmakA putra utpanna huaa| najranAbhi bar3A pratApI puruSa thA / usane apane pratApase chaha khaNDoMkI vijaya kI thI-vaha cakravartI thaa| kisI eka dina kAraNa pAkara cakravartI bajranAbhi rAjya-sampadAoMse virakta ho gayA / isaliye usane kSemaGkara munirAjake pAsa jAkara samIcIna dharmakA svarUpa sunA aura unake upadezase prabhAvita hokara putrako rAjya de | diyA aura svayaM unake caraNoM meM dIkSA dhAraNa kara lii| kamaTha-ajagarakA jIva narakase nikalakara usI vanameM eka kuraGga nAmakA bhIla huA thaa| jo bar3A hI kara-hisaka thaa| eka dina bajranAbhi munirAja usI vanameM AtApana yoga lagAye hue baiThe the ki usa kuraGga bhIlane pUrvamarvake saMskAroMse unapara ghora upasarga kiye / muni
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 * caubIsa tIrthakara purANa * rAja samAdhi pUrvaka zarIra tyAgakara subhadra nAmaka madhyamaveyakameM ahamindra hue / vahAM unakI Ayu sattAIsa sAgara kI thii| kuraGga bhIla bhI munihatyAke pApase sAtaveM narakameM nArakI huaa| marubhUtikA jIva ahamindra, aveyakakI sattAIsa sAgara pramANa Ayu pUrI kara isI jambU dvIpameM kauzala dezakI ayodhyA nagarImeM ikSvAkuvaMzIya rAjA bajavAhukI prabhAkarI patnIse Ananda nAmakA putra huaa| vaha bahuta hI sundara thaa| Anandako dekhakara sabhIkA Ananda hotA thA / bar3A honepara Ananda mahAmaNDalezvara rAjA huaa| usake purohitakA nAma svAmihita thaa| eka dina purohita svAmihitane rAjAke sAmane ASTAnhika vratake mAhAmyakA varNana kiyA jisase usane phAlguna mAhakI ASTAhnikAoMmeM eka bar3I bhArI pUjA krvaaii| use dekhaneke liye vahA~para eka vipulamati nAmake munirAja padhAre / rAjAne vinayake sAtha unakI vandanA kI aura UMce Asanapara baitthaayaa| pUjA kArya samApta honepara rAjAne munirAjase pUchA ki-"mahArAja ! jinendra devakI acetana pratimA jaba kisIkA hita aura ahita nahIM kara sakatI taba usakI pUjA karanese kyA lAbha hai ?' rAjAkA prazna sunakara unhoMne kahA-'yaha ThIka hai ki jinarAjakI jar3a pratimA kisIko kucha de nahIM makatI / para usake saumya, zAnta AkArake dekhanese hRdayameM ekabAra vItarAgatAkI lahara utpanna ho uThatI hai, AtmAke sacce svarUpakA patA cala jAtA hai aura kaSAya ripuoMkI dhIMgAdhAMgI ekadama dhanda ho jAtI hai| usase bure karmokI nirjarA hokara zubha karmokA bandha hotA hai jinake udayakAlameM prANiyoM ko sukhako sAmagrI milatI hai| isaliye prathama avasthAmeM jinendrako pratimAoMkI arcA karanI burI nahIM hai|' itanA kahakara unhoMne rAjA Anandake sAmane akRtrima caityAlayoMkA varNana karate hue Aditya-sUrya vimAnameM sthita akRtrima jina bimboMkA varNana kiyA / jise sunakara samasta janatA atyanta harSita huI / Anandane hAtha jor3akara sUrya vimAnakI pratimAoMko lakSyakara namaskAra kiyA aura apane mandirameM aneka camakIle ratnoMkA vimAna banavAkara unameM ratnamayI pratimAeM virAjamAna kI / jinheM vaha sUrya vimAnakI pratimAoMkI
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthakkarapurANa - 237 mammy - - - - kalpanA kara prati dina bhaktise namaskAra karatA thaa| usa samaya bahutase logoM ne rAjA AnandakA anukaraNa kiyA thA usI samayase bhAratavarpameM sUrya namaskArakI prathA cala par3I thii| rAjA Anandane bahuta samaya taka pRthivIkA pAlana kiyaa| eka dina use apane zirameM sapheda bAlake dekhanese vairAgya utpanna ho AyA jisase vaha apanA vizAla rAjya jyeSTha putrako sauMpakara kinhIM samudradatta nAmake munirAjake pAsa dIkSita ho gye| unhIMke pAsa rahakara usane samyagdarzana, samyajJAna, samyakacAritra aura tapa ina cAra ArAdhanAoMkI ArAdhanA kii| gyAraha aMgoMkA jJAna prApta kiyA aura vizuddha hRdayase darzana vizuddhi Adi solaha bhAvanAoMkA cintavana kara tIrthaMkara nAmaka puNya prakRtikA bandha kiyaa| eka dina munirAja Ananda prAyopa gamana sanyAsa lekara nirAkula rUpase kSIra nAmaka banameM baiThe hue the| kamaThakA jIva bhI narakase nikalakara usI vanameM siMha huA thaa| jyoMhI usakI dRSTi munirAjapara par3I tyoMhI use pUrvabhavake saMskArase pracaNDa krodha A gyaa| usane apanI painI DAMDhoMse Ananda munirAja kA galA pakar3a liyaa| siMha kRta upasarga sahana kara munirAja Anata svargake prANata nAmake vimAnameM indra hue| vahAM unakI Ayu vIsa sAgarakI thI, sAr3he tIna hAthakA zarIra thaa| zukla lezyA thI, vaha daza mAha bAda zvAMsa letA aura bIsa hajAra varSa bAda mAnasika AhAra grahaNa karatA thaa| use janmase hI avadhi jJAna prApta thA isaliye vaha pAMcaveM naraka takakI ghAtoMko spaSTa jAna letA thaa| aneka deva deviyAM usakI sevA karatI thiiN| yahI ahamindra Ageke bhavameM bhagavAn pArzvanAtha hogaa| kahAM ? so suniye: [2] vartamAna paricaya ___ jambU dvIpake bharata kSetra meM kAzI nAmakA vizAla deza hai| usameM apanI zobhAse alakA purIko jItane vAlI eka banArasa nAmako nagarI hai / banArasake samIpa hI zAnta-stimita gatise gaMgA nadI bahatI hai| vaha apanI dhavala taraMgoMse kinArepara bane hue makAnoMko sIMcatI huI bar3I hI bhalI mAlUma hotI - D
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 * caubIsa tIrthakara purANa hai| usameM kAzyapa gotrIyaM rAjA vizvasena rAjya karate the| unakI paTarAnIkA nAma brahmA devI thaa| donoM rAja dampati indra indrANIkI taraha manohara sukha bhogate hue Anandase samaya bitAte the / Upara jisa indrakA kathana kara Aye haiM vahAMpara jaba usakI Ayu kevala chaha mAhakI bAkI raha gaI tabase rAjA vizvasenake gharapara devoMne ratnoMkI varSA karanI zurU kara dii| aura aneka deviyAM Akara mahArAnI brahmAdevIkI sevA karane lagI jisase unheM nizcaya ho gayA ki yahAM kisI mahApuruSa tIrthaMkarakA janma hone vAlA hai| vaisAkha kRSNa dvitiyAke dina vizAkhA nakSatrameM rAtrike pichale paharameM rAnIne sura kuMjara Adi solaha svapna dekhe aura svapna dekhaneke bAda hI muMhameM praveza karate hue eka matta hAthIko dekhA / usI samaya marubhUmike jIva indrane svarga basundharAse sambandha tor3akara unake garbha meM praveza kiyA / saverA hote hI rAnIne nahA dhokara prANanAthase svapnoMkA phala pUchA taba unhoMne haMsate hue kahA ki Aja tumhAre garbha meM teIsaveM tIrthaMkarane avatAra liyA hai| nau mAha bAda unakA janma hogaa| yaha ratnoMkI varSA, devakumAriyoMkI sevA aura svapnoMkA dekhanA unhIMkA mAhAtmya prabhAva prakaTa kara rahe haiN| patidevake vacana sunakara brahmA devIko itanA adhika harSa huA ki mAre Anandake usake sAre zarIrameM romAMca nikala Aye / usI samaya devoMne Akara rAja dampatIkA khUba satkAra kiyA, stuti kI, aura svargase sAthameM lAye hue vastra-AbhUSaNa pradAna kiye| nau mAha bAda usane pauSa kRSNa ekAdazIke dina anila yogameM putra ratnako utpanna kiyaa| putrake utpanna hote hI saba ora Ananda hI Ananda chA gyaa| usI samaya saudharma indra Adi devoMne meru parvatapara le jAkara unakA janmAbhiSeka kiyA aura bhagavAna pArzvanAtha nAma rkkhaa| vahAMse vApisa Akara indrane unheM unakI mAtAke liye sauMpa diyA aura bhaktise gadgad ho tANDava nRtya AdikA pradarzana kara janma kalyANakakA mahotsava kiyA / utsava samApta honepara deva loga apane apane sthAnoMpara cale gye| rAja parivArameM cAlaka pArzvanAthakA yogya rItise lAlana-pAlana huaa| bhagavAna neminAthake mokSa jAneke bAda tirAsI hajAra sAta sau pacAsa varSa bIta
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * 236 - jAnepara pArzvanAtha svAmI hue the| inakI sau varSakI Ayu bhI isImeM zAmila hai / inake zarIrakI UMcAI nau hAthakI thI aura raMga harA thaa| inakI utpatti ugravaMzameM huI thI / bhagavAn pArzvanAthane dhIre dhIre bAlya avasthA vyatIta kara kumAra avasthAmeM praveza kiyA aura phira kumAra avasthAko pAkara yauvana avasthA ke pAsa phuNce| solaha varSake pArzvanAtha kisI eka dina apane kucha iSTa mitroMke sAtha vana meM krIr3A karaneke liye gaye hue the| vahAMse lauTakara jaba ve ghara A rahe the taba unheM mArga kinArepara paMcAgni tapatA huA eka sAdhu milA / vaha sAdhu brahmA devIkA pitA arthAt bhagavAn pArzvanAthakA mAtAmaha nAnA thaa| apanI strIke virahase duHkhI hokara vahAM pacAgni tapane lagA thA / usakA nAma mahIthAla thaa| kamaThakA jIva siMha Ananda munirAjakI hatyA karanese marakara narakameM gayA thA vahAMse nikalakara aneka kuyoniyoM meM ghUmatA huA vahI yaha mahIpAla tApasa huA thA / bhagavAn pAzvanAtha aura unakA mitra subhauma kumAra binA namaskAra kiye hI usa tApasake sAmane khar3e ho gaye / tApasako isa anAdarase bahuta burA mAlUma huaa| vaha socane lagA--'mujhe acche acche rAjA mahArAjA to namaskAra karate haiM para ye Aja kalake chokar3e kitane abhimAnI haiN| khaira !... yaha socakara upane vujhanI huI agniko pradIpta karane ke liye kulhAr3Ise moTI lakar3I kATanI cAhI / bhagavAn pAzvanAthane avadhi jJAnase jAnakara kahA ki 'cAyAjI ! Apa isa lakar3Iko nahIM kATiye isake bhItara do prANI baiThe hue haiM jo kulhAr3Ike prahArase mara jaaveNge| isI bIcameM inake mitra subhauma kumArane usake bAlatapa-ajJAnatapakI khUba ni dA kI aura paMcAgni tapanese hAMniyAM btlaaii| subhaumake bacana sunakara tApaptane jhallAte huye donoMke prati bahuta kucha roSa prakaTa kiyA aura kulhAr3I mArakara lakar3Ike do TUka kara diye / kulhAr3I. ke prahArase lakar3I meM rahane vAle sarpa aura sarpiNIke bhI do do Tukar3e ho gye| unake bhagna Tukar3e vyAdhise tar3aphar3A rahe the| pArzvanAtha svAmIne kucha upAya na dekhakara una marpa sarpiNoko zAnta honekA upadeza diyA aura paMca namaskAra mantra sunaayaa| unake upadezase zAnta citta hokara donoMne namaskAra mantrakA
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 * caubIsa tIrthaGkara purANa * dhyAnakara jisake prabhAvase ve donoM mahA vibhUtike dhAraka dharaNendra aura padyAbatI hue| bahuta samajhAnepara bhI jaba usa.mahIpAla tApasane apanI haTha nahIM chor3I taba ve mitroMke sAtha apane ghara lauTa aaye| mahIpAla tApasako bhI apane isa anAdarase bahuta duHkha huaa| jisase ArtadhyAnase marakara saMvara nAmakA jyotiSI deva huaa| ___ jaba bhagavAna pArzvanAthakI Ayu tIsa varSakI ho gaI taba ayodhyA nagarake svAmI rAjA jayasenane unheM uttamottama bheTa deneke liye kisI dUtako bhejA kumAra pArzvanAthane bar3I prasannatAse usakI bheMTa svIkAra kI aura dUtakA khUba sammAna kiyaa| maukA pAkara jaba unhoMne dUtase ayodhyAkA samAcAra pUchA taba dUtane pahale yahA~para utpanna huye vRSabhanAtha Adi tIrthaMkaroMkA varNana kiyaa| rAjA rAmacandra, lakSmaNa Adi kI vIra ceSTAoMkA vyAkhyAna kiyA aura phira zaharakI zobhAkA nirUpaNa kiyA / dUtake mukhase tIrthaMkaroMkA hAla sunakara unhoMne socA ki maiM bhI tIrthaMkara kahalAtA huuN| para isa thote padase kyA ? maiMne sacamuvameM eka sAmAnya manuSyakI taraha apanI Ayuke tIsa varSa yUMhI gamA diye / isa prakAra vicAra karate unheM Atma jJAna prApta ho gayA jisase unhoMne viSaya vAsanAoMse moha chor3akara dIkSA lenekA pakkA nizcaya kara liyaa| unheM dIkSA leneke liye tatra dekhakara rAjA vizvasena Adine bahuta kucha samajhAyA para unhoMne kisIkI eka na maano| usI samaya laukAntika devoMne Akara unake Adarza vicAroMkA samarthana kiyA tathA saudharmendra Adine Akara dIkSA kalyANakakA utsava mnaayaa| bhagavAna pArzvanAtha aneka rAjakumAriyoMke AzA gha.dhana tor3akara deva nirmita 'vimalA' pAlakopara savAra hokara azva vana meM pahuMce aura vahA~ telAkA niyama lekara tIna sau rAjAoMke sAtha pauSa kRSNa ekAdazI ke dina savereke samaya dIkSita ho gye| bar3hatI huI vizuddhike kAraNa unheM dIkSA lete hI manaHparyaya jJAna prApta ho gayA thA / dIkSA kalyANakakA utsava samApta kara deva loga apane apane sthAnoMpara cale gye| cauthe dina bhagavAnane AhAra leneke liye gulama seTapurameM praveza kiyaa| vahAM unheM dhanya nAmaka rAjAne vidhipUrvaka uttama AhAra diyaa| AhArase - -
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ __* cauvIsa tIthaGkara purANa * 241 - %3 prabhAvita hokara devoMne dhanya rAjAke gharapara paJcAzcarya prakaTa kiyaa| AhAra lekara bhagavAn punaH vanameM Akara virAjamAna ho gye| isa taraha kabhI pratidina kabhI do-cAra, chaha Adi dinoMke bAda AhAra lete aura AtmadhyAna karate hue unhoMne chadmastha avasthAke cAra mAha vyatIta kiye| phira ve usI dIkSA-vanameM devadAru vRkSake nIce sAta dinake anazanakI pratijJA lekara dhyAnameM magna ho gaye / jaba ve dhyAnameM magna hokara acalakI taraha nizcala ho rahe the usI samaya kamaTha-mahIpAlakA jIva kAlasaMvara nAmakA jyotiSI deva AkAza mArgase bihAra karatA huA vahAMse nikalA / jaba usakA vimAna munirAja pArzvanAthake Upara AyA taba vaha mantrase kIlita huekI taraha akasmAt ruka gayA / jaba kAlasaMgharane usakA kAraNa jAnaneke liye yahAM-vahAM najara daur3AI taba use dhyAna karate hue bhagavAna pArzvanAtha dIkha pdd'e| unheM dekhate hI use apane bairakI yAda A gaI jisase usane kruddha hokara unapara ghora upasarga karanA zurU kara diyA / sabase pahale usane khUba jorakA zabda kiyA aura phira lagAtAra sAta dinataka mUsaladhAra pAnI baraSAyA, ole varaSAye aura vajra giraayaa| para bhagavAna pArzvanAtha kAlasaMbarake upasargase razcamAtra bhI vicalita nahIM hue| inake dvArA diye gaye namaskAra mantrake prabhAvase jo sarpa, sarpiNI, dharaNendra aura padmAvatI hue the, unhoMne avadhi jJAnase apane upakArI pArzvanAthake Upara honevAle ghora upa sargakA hAla jAna liyaa| jisase ve donoM ghaTanAsthalapara pahuMce aura vaha bhagavAn pArzvanAthako usa pracaNDa ghanaghora varSAke madhyameM merukI taraha avicala dekha kara Azcaryase cakita ho gaye / una donoMne unheM apane Upara uThA liyA aura unake zirapara phaNAvalI tAna dii| jisase unheM pAnIkA eka bUMda bhI nahIM laga sakatA thaa| usI samaya dhyAnake mAhAtmyase ghAtiyA karmoM kA nAzakara unheM kevala jJAna prApta ho gyaa| bhagavAnake anupama dhairyase hAra mAnakara saMbara deva bahuta hI lajita huaa| usI samaya usakI kaSAyoMmeM kucha zAntatA A gaI jisase vaha pahalekA samasta vairabhAva bhulAkara kSamA mAMganeke liye unake caraNoMmeM A par3A / unhoMne use bhavya upadezase santuSTa kara diyaa| bhagavAn pAzvanAthako caitra kRSNa caturthIke dina kevala jJAna prApta huA thaa| kevala jJAna
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 * caubIsa tINDara purANa * prApta hote hI samasta devoMne Akara unakA jJAna kalyANaka kiyA |kuverne samava zaraNakI racanA kI / usake madhyameM sthita hokara unhoMne cAra mAha bAda mauna bhaGga kiyA-divya dhvanike dvArA samasta padArthokA vyAkhyAna kiyaa| unake samayameM jagaha jagahapara vaidika dharmakA pracAra bar3hA huA thA, isaliye unhoMne prAyaH sabhI Arya kSetroMmeM ghUma-ghUmakara usakA virodha kiyA aura jainadharmakA pracAra kiyA thaa| ___bhagavAna pArzvanAthake samavasaraNameM svayambhuva Adi daza gaNadhara the, tIna sau pacAsa dvAdazAGgAke jAnakAra the, daza hajAra nau sau zikSaka the, caudaha sau avadhi jJAnI the, sAta sau pacAsa manaH paryaya jJAnI the, eka hajAra kevala jJAnI the, itane hI vikriyA Rddhike dhAraka the, aura chaha sau vAdI the| isa taraha saba milAkara solaha hajAra munirAja the| sulocanA Adiko lekara chattIsa hajAra AryikAeM thIM, eka lAkha zrAvaka the, tIna lAkha zrAvikAeM, asaMkhyAt devadeviyAM aura saMkhyAta tiryaJca the| __ina sabake sAtha unhoMne unahattara varSa sAta mAhataka vihAra kiyaa| usa samaya inakI bahuta hI khyAti thI / haThavAdI inakI yuktiyoMse bahuta Darate the| jaba inakI Ayu eka mAhakI bAkI raha gaI taba ve chattIsa muniyoMke sAtha yoga nirodha kara sammeda zailapara virAjamAna ho gye| aura vahIMse unhoMne zrAvaNa zuklA saptamIke dina vizAkhA nakSatrameM savereke samaya aghAtiyA karmokA nAzakara mokSa lAbha kiyaa| devoMne Akara bhakti pUrvaka nirvANa kalyANakakA utsava kiyA bhagavAn pArzvanAthake sarpakA cihna thaa| - - -
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthaGkara purANa 243 - - bhagavAn mahAvIra diDha karmAcala dalana pavi, bhavi saroja ravirAya / kaMcana chavi kara jora kavi, namata vIra jinapAya // -bhUdhara dAsa [1] pUrvabhava varNana saba dvIpoMmeM zira maura jambU dvIpake videha kSetrameM sItA nadIke uttara taTa para eka puSkalAvatI deza hai usameM apanI svAbhAvika zobhAse svargapurIko jItanevAlI puNDarIkiNI nagarI hai| usake madhu nAmake ghanameM kisI samaya pururavA nAmakA bhIloMkA rAjA rahatA thaa| vaha bar3A hI duSTa thA-bhole jIvoMko mArate hue use kabhI bhI dayA nahIM AtI thii| pururavAkI strIkA nAma kAlikA thaa| donoM strI-puruSoMmeM kAphI prema thaa| kisI eka dina rAstA bhUla. kara sAgarasena nAmake munirAja usa vanameM idhara udhara phira rahe the| unheM dekhakara pururavA hariNa samajhakara mAraneke liye taiyAra ho gayA parantu usakI strI kAlikAne use usI samaya roka diyA aura kahA ki ye vanake adhiSThAtA deva haiM, hariNa nahIM haiM, inheM mAranese saGkaTa meM par3a jaaoge| strIke kahanese prazAnta citta hokara vaha munirAja sAgarasenake pAsa pahuMcA aura namaskAra kara unhIMke pAsa baiTha gyaa| munirAjane use mIThe aura sarala zabdoMmeM upadeza diyA jisase vaha bahuta hI prasanna huaa| usane munirAjake kahanese jIvanabharake liye madya, mAMsa aura madhukA khAnA chor3a diyaa| rAstA milanepara munirAja apane vAMchita sthAnakI ora cale gaye aura prasanna citta pururavA apane gharako gyaa| vahAM vaha nirdoSa rUpase apane bratakA pAlana karatA rahA aura Ayu ke antameM zAnta pariNAmoMse marakara saudharma svargameM deva huaa| vahAM usakI Ayu eka sAgara kI thii| svargake sukha bhogakara jambUdvIpa-bharata kSetrakI ayodhyA nagarIke rAjA bharata cakravartIkI anantamati nAmaka rAnIse marIci nAmakA putra huaa| jaba vaha paidA huA thA usa samaya bhagavAn vRSabhadevagRhastha
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 * caubIsa tIrthakara purANa * - avasthAmeM hI the aura mahArAja nAbhirAja bhI maujUda the isaliye usake janma kA khUba utsava manAyA gayA thA / jaya vaha ghar3A huA taya apane pitAmaha bhagavAn vRSabhadevake sAtha dekhA dekhI muni ho gyaa| usa samaya aura bhI kaccha mahAkaccha Adi cAra hajAra rAjA muni ho gaye the para ve sabhI bhUkha pyAsakI vAdhAse duHkhI hokara bhraSTa ho gaye the / vaha marIci bhI muni padase patita ho jaMgaloMmeM kandamUla khAne aura tAlAvoM meM pAnI pIneke liye gyaa| taya vana devatAne prakaTa hokara kahA ki-'yadi tuma yati veSameM rahakara yaha anAcAra karoge to hama tumheM daNDita kareMge / devatAoMke vacana sunakara usane vRkSoMke ghalkala pahinakara digambara veSako chor3a diyA aura manamAnI pravRtti karane lgaa| usane kapila Adi bahutase apane anuyAyI ziSya dhanAkara unheM sAMkhyamatakA upadeza diyaa| ___ jaba bhagavAn AdinAthane samavasaraNake madhyameM virAjamAna hokara divya upadeza diyA taba una patita sAdhuoMmeM bahutase sAdhu punaH jaina dharmameM dIkSita ho gaye / para marIcine apanA haTha nahIM chor3A / vaha hamezA yahI kahatA rahA ki jisa taraha AdinAthane ekamata calAkara Izvara padavI prApta kI hai usI taraha maiM bhI apanA mata calAkara Izvara padavI prApta kruuNgaa| isa taraha vaha kandamUlakA bhakSaNa karatA, zItala jalase snAna karatA vRkSoMke balkala pahinatA aura sAMkhya matakA pracAra karatA huA yahAM vahAM ghUmatA rahA / Ayuke antameM kucha zAnta pariNAmoMse marakara pAMcaveM svargameM deva huaa| vahAM usakI Ayu daza sAgara kI thii| Ayu pUrNa honepara vaha vahAMse cayakara sAketa nagarake kapila brAhmaNakI kAlI nAmaka strIse jaTila nAmakA putra huaa| jaba vaha bar3A huA taba usane parivrAjaka-sAMkhya sAdhukI dIkSA lekara pahaleke samAna sAMkhya tattvoMkA pracAra kiyaa| aura Ayuke antameM marakara saudharma svargameM deva huaa| vahAM do sAgarataka divya sukhoMkA anubhava kara isI bharata kSetrake sthUNAgAra nagarameM bhAradvAja brAhmaNake ghara usakI puSpadattA bhAryAse puSpamitra nAmakA putra huaa| vahAM bhI usane parivrAjakakI dIkSA lekara sAMkhya tattvoMkA pracAra kiyA aura zAnta pariNAmoMse maraNakara saudharma svargameM devakA pada paayaa| vahAM - -
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * usakI Ayu eka sAgara pramANa thii| vahAMke sukha bhogane ke bAda vaha jambUdUdvIpa bharatakSetra ke sUtikA nagarameM agnibhUti brAhmaNakI gautamI strIse agni saha nAmakA putra huA / pUrva bhavake saMskArase usane punaH paribrAjakakI dIkSA lekara prakRti Adi pacIsa tatvoMkA pracAra kiyA aura kucha samatAbhAvoMse mara kara sanatkumAra svarga meM deva huaa| vahAMpara vaha sAta sAgarataka sundara sukha bhogatA rhaa| phira Ayu pUrNa honepara isI bharatakSetra ke mandira nagara meM gautama brAhmaNakI kauzAmbI nAmakI strIse agnimitra nAmakA putra huaa| vahAM bhI usane jIvanabhara sAMkhyamatakA pracAra kiyA aura Ayuke antameM marakara mahendra svarga meM deva padavI prApta kii| vahAMke sukha bhoganeke bAda vaha usI mandira nagara meM sAlaGkAyana viprakI mandirA nAmaka bhAryAse bhAradvAja nAmakA putra huaa| vahAM bhI usane tridaNDa lekara sAMkhyamatakA pracAra kiyA tathA Ayuke antameM samatA bhAvoMse zarIra tyAgakara mAhendra svargameM deva huaa| vahAM vaha sAta sAgarataka divya sukhoMkA anubhava karatA rhaa| bAda meM vahAMse cyuta hokara kudharma phailAneke khoTe phalase aneka trasa sthAvara yoniyoM meM ghUma-ghUmakara duHkha bhogatA rahA / phira kabhI magadha [ bihAra ] dezake rAjagRha nagarameM zANDilya viprakI pArAzarI strI se sthAvara nAmakA putra huA / so vaha bhI bar3A honepara apane pitA- zANDilya kI taraha veda vedAMgoM kA jAnanevAlA huA / para samyagdarzanake binA usakA samasta jJAna niSphala thA / usane vahA~para bhI paribrAjakakI dIkSA lekara sAMkhya matakA pracAra kiyA aura Ayuke antameM marakara mAhendra svarga meM deva padavI pAI / vahAM usakI Ayu sAta sAgara pramANa thI / Ayu anta honepara vahAMse cyuta hokara vaha usI rAjagRha nagarameM vizvabhUti rAjAkI jainI nAmaka mahArAnIse vizvanandI nAmakA putra huA / jo ki bar3A honepara bahuta hI zUravIra nikalA thA / rAjA vizvabhUtike choTe bhAIkA nAma vizAkhabhUti thA / usakI bhI lakSmaNA strIse vizAkhananda nAmakA putra huA thA jo adhika buddhimAna nahIM thA / isa parivArake saba loga jainadharmameM bahuta ruci rakhate the / marIcikA jIva vizvanandI bhI jaina dharmameM AsthA rakhatA thA / kisI eka dina rAjA vizvabhUti zarad Rtuke bhaMguranAzazIla bAdala 245
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 * caubIsa tIrthakara purANa * dekhakara muni ho gaye aura apanA rAjya choTe bhAI vizAkhabhUtike liye de gaye tathA apane putranizvanandIko yuvarAja banA gye| ___ eka dina yuvarAja vizvanandI apane mitroMke sAtha rAjodyAnameM krIr3Akara rahA thA ki itane meM vahAMse naye rAjA vizAkhabhUtikA putra vizAkhananda niklaa| rAjodyAnakI zobhA dekhakara usakA jI lalacA gyaa| usane jhaTase apane pitAse kahA ki Apane jo vana vizvanandIko de rakkhA hai vaha mujhe dIjiye nahIM to maiM ghara chor3akara paradezako bhAga jaauuNgaa| rAjA vizAkhabhUti bhI putrake mohameM Akara bolA-'beTA! yaha kauna bar3I bAta hai ? maiM abhI tumhAre liye vaha udyAna diye detA hUM' aisA kahakara usane yuvarAja vizvanandIko apane pAsa bulAkara kahA ki-'mujhe kucha AtatAyiyoMko rokaneke liye parvatIya pradezoMmeM jAnA hai / so jabataka maiM lauTakara vApisa na A jAUM tabataka rAjya kAryoMkI dekha bhAla karanA......'kAkAke bacana sunakara bhole vizvanandone kahA ki-'nahIM Apa yahIMpara sukhase rahiye, maiM parvatIya pradezoMmeM jAkara upadraviyoMko naSTa kiye AtA hU~......" rAjAne vizvanandIko kucha senAke sAtha parvatIya pradezoM meM bheja diyA aura usake abhAvameM usakA bagIcA apane putra ke liye de diyaa| jaba vizvanandIko rAjAke isa kapaTakA patA calA taba vaha bIcase hI lauTakara vApasa calA aayaa| aura vizAkhanandako mAraneke liye udyoga karane lgaa| vizAkha. nanda bhI usake bhayase bhAgakara eka kaithake per3apara car3ha gayA parantu kumAra vizva nandIne use mAraneke liye vaha kaithakA per3a hI ukhAr3a ddaalaa| tadanantara vaha bhAgakara eka pattharake khambhemeM jA chipA / parantu vizvanandIne apanI kalAIkI coTase usa khambheko bhI tor3a ddaalaa| jisase vaha vahAMse bhaagaa| use bhAgatA huA dekhakara yuvarAja vizvanandIko dayA A gii| usane kahA-'bhAI ! mata bhAgo, tuma khuzIse mere bagIce krIr3A karo, aba mujhe usakI AvazyakatA nahIM hai| aba mujhe jaGgalake sUkhe kaTIle jhaMkhAr3a jhAr3a hI acche lageMge...' aisA kahakara usane saMsArakI kapaTa bharI avasthAkA vicAra karake kinhIM sambhUta nAma ke munirAjake pAsa jina dIkSA le lii| isa ghaTanAse rAjA vizAkhabhUtiko bhI bahuta pazcAttApa huaa| usane manameM socA ki maiMne vyartha hI putrake mohameM Akara
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIyakarapurANa - 247 sAdhu svabhAvI vizvanandIke sAtha kapaTa kiyA hai / saca pUcho to yaha rAjya bhI usI kA hai| sirpha snehake kAraNa hI bar3e bhAI mujhe rAjA ghanA gaye haiN| aba jisa kisI bhI taraha mujhe isa pApakA prAyazcita karanA cAhiye / aisA socakara usane bhI vizAkhanandIko rAjya dekara jina dIkSA le lii| yaha hama pahale likha Aye haiM ki vizAkhanandI buddhimAna nahIM thA isaliye vaha rAjyasattA pAkara madonmatta ho gayA / kaI tarahake durAcAra karane lgaa| jisase prajAke logoMne use rAjya gaddIse cyutakara dezase nikAla diyaa| vizAkhanandIne rAjyase cyuta hokara AjIvikAke liye kisI rAjAke yahAM nokarI kara lii| kisI samaya vaha rAjAke kAryase mathurA nagarImeM AyA thA aura vahAM eka vezyAke gharakI chattapara baiThA huA thaa| ___munirAja vizvanandI bhI kaThina tapasyAoMse apane zarIrako sukhAte hue usa samaya mathurA nagarImeM pahuMce / aura AhArakI icchAse mathurA nagarIkI galiyoMmeM ghUmate hue vahAMse nikale jahAMpara vezyAke makAnakI chatapara vizAkhanandI baiThA huA thA / asAtAkA udaya kisIko nahIM chor3atA / "munirAja vizvanandIko usa galImeM eka nava prasUtA gAyane dhakkA dekara jamInapara girA diyA / unheM jamInapara par3A huA dekhakara vizAkhanandIne haMsate hue kahA ki kalAIkI coTase pattharake khambheko girA denevAlA tumhArA vaha bala Aja kahAM gayA ? ...."usake bacana sunakara vizvanandIko bhI kucha krodha A gayA unhoMne lar3akhar3AtI huI AvAjameM kahA ki-'tujhe isa haMsIkA phala avazya milegaa|' AhAra lekara munirAja vanakI ora cale gye| vahAM unhoMne Ayuke antameM nidAna bAMdhakara sanyAsa pUrvaka zarIra chor3A jisase ve mahAzukra nAmake svargameM deva hue / munirAja vizAkhabhUti Ayuke antameM samatA bhAvoMse marakara vahAM para deva hue| vahAM una donoM meM bahuta hI snehthaa| solaha sAgarataka svargoke sukha bhoganeke bAda vahAMse cyuta hokara vizAkhabhUtikA jIva jambUdvIpa-bhAtakSetrameM suramya dezake podanapura nagarake svAmI rAjA prajApatikI jayAvatI rAnIke vijaya nAmakA putra huA aura vizvanandIkA jIva usI rAjAkI dUsarI rAnI mRgAvatIke tripRSTha nAmakA putra huaa|
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 * caubIsa tIrthakkara purANa * pUrva bhavake saMskArase ina donoM meM par3A bhArI sneha thaa| bar3e honepara vijaya palabhadra padavIkA dhAraka huA aura tripRSThane nArAyaNa padavI paaii| muni nindAke pApase vizAkhanandIkA jIva aneka kuyoniyoM meM bhramaNa karatA huA vijayAdhaM parvatakI uttara zreNIpara alakA nagarIke rAjA mayUragrIvakI nIlAJjanA rAnIse azvagrIva nAmakA putra huA / vaha bacapanase hI uddaNDa prakRtikA thaa| phira bar3A honepara to usakI uddaNDatAkA pAra nahIM rahA thaa| usake pAsa cakraratna thA, jisase vaha tIna khaNDapara apanA Adhipatya jamAye hue thaa| kisI kAraNavaza tripRSTha aura azvagrIvameM jamakara lar3AI huI taba azvagrIvane krodhita hokara tripRSThapara apanA cakra claayaa| para cakraratna tIna pradakSiNAe dekara tripRSThake hAthameM A gayA / tapa isane usI cakraratnake prahArase azvagrIvako mAra DAlA aura svayaM tripRSTha tIna khaNDoMkA rAjya karane lgaa| tIna khaNDakA rAjya pAkara bhI aura taraha tarahake bhoga bhogate hue bhI use kabhI tRpti nahIM hotI thii| vaha hamezA viSaya sAmagrIko ikatrita karanemeM lagA rahatA thaa| jisase vahatripRSTha marakara sAtaveM narakameM nArakI huA vahAM vaha tetIsa sAgara paryanta bhaya. Gkara duHkha bhogatA rhaa| phira vahAMse nikalakara jambUdvIpa bharata-kSetrameM gaGgA nadIke kinAre siMhagiri parvatapara siMha huaa| vahAM usane aneka vana-jantuoMkA nAzakara pApa upArjana kiye| jinake phalase vaha punaH pahale narakameM gayA aura vahAM kaThina duHkha bhogatA rahA / vahAMse nikalakara jambU dvIpameM sihakUTake pUrvakI ora himavAn parvatakI zikharapara phirase siMha huaa| vaha eka samaya apanI painI DADhoMse eka mRgako mArakara khA rahA thA ki itanemeM vahAMse atyanta kRpAlu cAraNa RddhidhArI ajitaJjaya aura amita guNa nAmake munirAja nikale / siMhako dekhate hI unheM tIrthaGkarake vacanoMkA smaraNa ho AyA / ve kinhIM tIrthaGkarake samavasaraNameM sunakara Aye hue the ki himakUTa parvataparakA siMha dazaveM bhavameM mahAvIra nAmakA tIrthaGkara hogaa| ajitaMjaya munirAjane avadhi jJAnake dvArA use jhaTase pahicAna liyA / ukta donoM munirAja AkAzase utarakara siMhake sAmane eka zilApara baiTha gye| siMha bhI cupacApa vahIMpara baiThA rahA / kucha dera bAda ajitaMjaya munirAjane usa siMhako sAra garbhita zabdoMmeM samajhAyA ki - % D
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakara purANa * - 'aye mRgarAja ! tuma isa taraha pratidina nirbala prANiyoMko kyoM mArA karate ho ? isa pApake phalase hI tumane aneka bAra kuyoniyoMmeM duHkha uThAye haiM...... ityAdi kahate hue unhoMne usake pahaleke samasta bhava kaha sunAye / munirAjake bacana sunakara siMhako bhI jAti smaraNa ho gayA jisase usakI AMkhoMke sAmane pahaleke samasta bhava pratyakSakI taraha jhalakane lge| use apane duSkAryoM para itanA adhika pazcAttApa huA ki usakI AMkhoMse AMsuoMkI dhArA baha niklii| munirAjane phira use zAnta karate hue kahA ki tuma Ajase ahiMsA vratakA pAlana kro| tuma isa bhavase dazaveM bhavameM jagatpUjya barddhamAna tIrthaGkara hoNge| munirAjake upadezase vanarAjasiMhane sanyAsa dhAraNa kiyA aura vizuddha citta hokara Atma dhyAna kiyaa| jisase vaha marakara saudharma svargameM siMhaketu nAmakA deva huaa| muni yugala bhI apanA kartavya pUrAkara AkAza mArgase bihAra kara gye| siMhaketu do sAgarataka svargake sukha bhoganeke bAda dhAtakI khaNDa dvIpake pUrva meruse pUrvakI ora videha kSetrameM maGgalAvatI dezake vijayAparvatakI uttara zreNImeM kanakaprabha nagarake rAjA kanakapukhya aura unakI mahArAnI kanakamAlAke kanakojvala nAmakA putra huaa| bar3e honepara usakI rAjakumArI kanakavatIke sAtha zAdI huii| eka dina vaha apanI strIke sAtha maMdarAcala parvata para kor3A karane ke liye gayA thaa| vahAM para use priyamitra nAmake avadhi jJAnI munirAja mile| kanakojvalane pradakSiNA dekara unheM bhakti pUrvaka namaskAra kiyA aura phira dharmakA svarUpa pUchA / uttarameM priyamitra mahArAjane kahA ki- dharmoM dayAmayo dharme, zrayadharmeNa nAyase / bhuktidharmeNa karmANi hantA dharmAya sanmatim // dehi bhApahi dharmAttvaM yAhi dharmasyabhRtyatAm / dharmotaSTha ciraMdharma pAhimAmiti cintaya // -AcArya guNabhadra arthAt-dharma dayAmaya hai, tuma dharmakA Azraya karo, dharmase hI mukti prApta hotI hai, dharmake liye uttama buddhi lagAo, dharmase vimukha mata hovo, dharmake - 32
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 * caubIsa tIrthakara purANa * - bhRtya-dAsa ghana jAo, dharmameM lIna raho aura he dharma ! hamezA merI rakSA karo .."isa taraha cintavana kro| munirAjake ghacana sunakara usake hRdayameM vairAgya rasa samA gyaa| jisase usane kucha samaya bAda hI jina dIkSA lekara saSa parigrahoMkA parityAga kara diyA / antameM vaha sanyAsa pUrvaka zarIra chor3akara sAtaveM kalpa-svargameM deva huaa| lagAtAra teraha sAgarataka svargake sukha bhogakara vaha vahAMse cyuta huA aura jambU dvIpa-bharatakSetrAke kIgaNa dezameM sAketa nagarake svAmI rAjA bajra senakI rAnI zIlavatIke haripeNa nAmakA putra huA / haripeNane apane pAhupalase vizAla rAjya lakSmIkA upabhoga kiyA thA aura anta samayameM usa vizAla rAjyako jIrNa tRNake samAna chor3akara zrutasAgara munirAjake pAsa jina dIkSA le lI tathA ugra tapasyAeM kii| unake prabhAvase vaha mahAzukra svargameM deva huaa| vahAM usakI Ayu solaha sAgara pramANa thii| Ayuke anta meM svarga vasundharAse sambandha tor3akara vaha dhAtakI khaNDake pUrva meruse pUrvakI ora videha kSetra-puSkalAvatI dezakI puNDarIkiNI nagarImeM vahAMke rAjA sumitra aura unakI suvratA rAnIse priyamitra nAmakA putra huaa| sumitra cakravartI thA-usane apane puruSArtha se chaha vaNDoMko vazameM kara liyA thaa| kimI samaya usane kSemaGkara jinendraka mukhase saMsArakA svarUpa sunA aura viSaya vAsanAoMse virakta hokara jina dIkSA dhAraNa kara lI / antameM samAdhi pUrvaka marakara bArahaveM sahasrAra svargameM sUryaprabha deva huaa| vahAM vaha aThAraha sAgarataka yatheSTha sukha bhogatA rahA / phira Ayuke antameM vahAMse cyuta hokara jambU dvIpake kSatrapura nagarameM rAjA nandavarddhanakI vIravatIse nanda nAmakA putra huaa| vaha bacapanase hI dharmAtmA aura nyAya priya thaa| kucha samayataka rAjya bhoganeke bAda usane kinhIM moSTi. la nAmaka munirAjake pAsa jina dIkSA le lo| munirAja nandane guru caraNoM sevA kara gyAraha aGkoM kA jJAna prApta kiyA aura darzana vizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoM kA cintavana kara tIrthaGkara nAmaka mahA puNya prakRti kA bandha kiyaa| phira Ayuke anta meM ArAdhanA pUrvaka zarIra tyAga kara solahaveM acyuta svarga ke puSpottara vimAna meM indra huA / vahAM para usakI vAisa sAgara pramA - - -
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ *cauvIsa tIrthakara purANa* 251 Na Ayu thI / tIna hAthakA zarIra thA, zukla lezyA thI / vaha vAIsa hajAra varSa meM ekavAra mAnasika AhAra grahaNa karatA aura bAIsa pakSake bAda ekavAra zvAsocchvAsa letA thaa| pAThakoMko jAnakara harpa hogA ki yahI indra Age calakara varddhamAna tIrthakara hogA- bhagavAn mahAvIra hogA / kahA~ aura kaba ? so suniye [2] vartamAna paricaya bhagavAna pArzvanAtha ke mokSa cale jAne ke kucha samaya bAda yahAM bhAratavarSa meM aneka mata matAntara pracalita ho gaye the| usa samaya kitane hI manuSya svarga prApti ke lobha se jIvita pazuoM ko yajJa kI bali bediyoM meM homa dete the| kitane hI bauddhadharma kI kSaNika vAditA ko apanA kara dukhI ho rahe the| aura kitane hI loga sAkhya naiyAyika tathA vedAntiyoMke prapaJca meM par3akara Atmahita se kosoM dUra bhAga rahe the| usa samaya logoM ke diloM para dharmakA bhUta burI taraha se car3hA huA thaa| jise bhI dekho vahI haraeka vyaktiko apanI ora-- apane dharma kI ora khIMcane kI koziza karatA huA najara AtA thA / uddaNDa dharmAcArya dharma kI oTameM apanA svArtha gAMThate the| mithyAtva yAminIkA ghanA timira saba ora phailA huA thaa| usameM duSTa ulUka bhayaGkara ghUtkAra karate hue idhara udhara ghUmate the / AtatAyioM ke ghora AtaGka se yaha dharA akulA uThI thI / rAtri ke usa saghana timira vyAkula hokara prAyaH sabhI sundara prabhAta kA darzana karanA cAhate the| usa samaya sabhI kI hiSTa prAcI kI ora laga rahI thii| ve satRSNa locanoM se pUrvakI ora dekhate the ki prAtaH kAla kI lalita lAlimA AkAza meM kaba phailatI hai| ekane ThIka kahA hai--ki, sRSTi kA krama janatA kI AvazyakatAnusAra huA karatA hai / jaba manuSya grISmakI tapta lUse vyAkula ho uThate haiM taba sundara zyAmala bAdaloM se AkAza ko AvRta kara pAvasa Rtu AtI hai| vaha zItala aura svAdu salila kI varSA kara janatA kA santAya dUra kara detI hai / para jaba meghoM kI ghanaghora varSA, nirantara ke durdina, bijalI kI kar3aka, meghoM kI gar3agar3AhaTa aura 'malina paGka se mana mlAna ho jAtA hai taba svargIya apsarA - % 3D /
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 * caubIsa tIrthakara purANa - - - kA rUpa dhAraNa kara zarad Rtu AtI hai / vaha prati dina sabere ke samaya bAla dineza kI sunahalI kiraNoM se logoMke antastala ko anurakSita banA detI hai| rajanI meM candramA kI rajatamayI zItala kiraNoM se amRta varSAtI hai / para jaba usameM bhI logoM kA mana nahIM lagatA taba hemanta, zizira, aura vasanta vagairaha A-Akara logoMko Anandita karane kI ceSTAeM karatI haiN| rAtake bAda dina aura dina ke bAda rAta kA Agamana bhI logoM ke subhIte ke lie hai| duSToM kA damana karane ke liye mahAtmAoM kI utpati anAdi se siddha hai| isI liye bhagavAna pArzvanAtha ke bAda jaba bhArI AtaGka phaila gayA thaa| taba kisI mahAtmA kI AvazyakatA thii| basa, usI AvazyakatAko pUrNa karaneke liye hamAre kathA nAyaka bhagavAna mahAvIrane bhArata basudhA para avatAra liyA thA jambUdvIpa-bharata kSetrake magadha (bihAra) dezameM eka kuNDanapura nAmaka nagara thA / jo usa samaya vANijya vyavasAyake dvArA khUba tarakkI para thaa| usameM acche acche seTha loga rahA karate the| kuNDalapurakA zAsana sUtra mahArAja siddhArtha ke hAtha meM thA / siddhArtha zura vIra honeke sAtha sAtha bahuta hI gambhIra prakRtike puruSa the| loga unakI dayAlutA dekha kara kahate the ki ye eka calate phirate dayA ke samudra haiN| unakI mukhya strIkA nAma priyakAriNI (trizalA) thaa| yaha trizalA sindhu deza kI vaizAlI purIke rAjA ceTakakI putrI thI / bar3I hI rupavatI aura buddhimatI thI, vaha hamezA paropakArameM hI apanA samaya bitAtI thii| rAnI hone para bhI use abhimAna to chU bhI nahIM gayA thA / vaha sacI pativratA thii| sevAse mahArAja siddhArthako hamezA santuSTa rakhatI thii| vaha gharake naukara cAkaroM para premakA vyavahAra karatI thii| aura vighna-vyAdhi upasthita hone para unakI hamezA hifAjata bhI rakhatI thii| rAjA siddhArtha nAthavaMza ke ziromaNi the ve bhI apaneko trizalAkI saGgati se pavitra mAnate the rAjA ceTakake trizalAke sivAya mRgAvatI, suprabhA, prabhAvatI, celinI, jyeSThA aura candanA ye chaha putriyAM aura thiiN| mRgAvatIkA vivAha vatsadezakI kauzAmbInagarIke candravaMzIya rAjA zatAnIkake sAtha huA thaa| suprabhA, dazarNa deza ke herakaccha nagarake svAmI suryavaMzI rAjA
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ * covIsa tIrthaGkara purANa 253 dazarathakI paTarAnI huI thii| prabhAvatIkA vivAha-sambandha kacchadezake rorukanagarake svAmI rAjA udayanake sAtha huA thaa| prabhAvatIkA dUsarA nAma zIlavatI bhI pracalita thaa| celinI magadha. dezake rAjagRha nagarake rAjA zreNikakI priya patnI huI thii| jyeSThA aura candanA ina do putriyoMne saMsArase virakta hokara AryikAke vrata le liye the| isa taraha mahArAja siddhArthakA bahutase pratiSThita rAjavaMzoMke sAtha maitrI-bhAva thaa| siddhArthane apanI zAsana praNAlImeM bahuta kucha sudhAra kiyA thaa| Upara jisa indrakA kathana kara Aye haiM vahAM (acyuta svargameM ) jaba usakI Ayu chaha mAhakI bAkI raha gaI tabase siddhArtha mahArAjake gharapara ratnoMkI varSA honI zurU ho gii| aneka deciyAM A-Akara priyakAriNIkI sevA karane lgiiN| ina saba kAraNoMse mahArAja siddhArthako nizcaya ho gayA thA ki, aba hamAre nAtha vaMzameM koI prabhAvazAlI mahApuruSa paidA hogaa| ___ ASAr3ha zukla SaSThIke dina uttarASAr3ha nakSatrameM rAtrike pichale paharameM trizalAne solaha svapna dekhe aura svapna dekhaneke bAda muMhameM praveza karate hue eka hAthIko dekhaa| usI samaya usa indrane acyuta svargake puSpottara vimAna se moha chor3akara usake garbha meM praveza kiyaa| saberA hote hI rAnIne snAnakara patideva-siddhArtha mahArAjase svapnoMkA phala puuchaa| unhoMne bhI avadhijJAnase vicAra kara kahA ki tumhAre garbhase nava mAha bAda tIrthaGkara putra utpanna hogaa| jo ki sAre saMsArakA kalyANa karegA-'logoMko sacce rAstepara lgaavegaa|' patike vacana sunakara trizalA mAre harSake aGgameM phUlI na samAtI thii| usI samaya cAroM nikAyake devoMne Akara bhAvi bhagavAna mahAvIrake garbhAvataraNakA utsava kiyA tathA unake mAtA-pitA trizalA aura siddhArthakA khUpa satkAra kiyaa| garbhakAlake nau mAha pUrNa honepara caitra zukla trayodazIke dina uttarA phAlgunI nakSatra meM sabereke samaya trizalAke garbhase bhagavAn varddhamAnakA janma huaa| usa samaya aneka zubha zakuna hue the| unakI utpattise deva,
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 * cauvIsa tIrthakara purANa * - - - dAnava, mRga aura mAnava sabhIko harSa huA thaa| cAroM nikAyake devoMne Akara janmotsava manAyA thaa| usa samaya kuNDanapura apanI sajAvaTase svargako bhI parAjita kara rahA thaa| devarAjane inakA varddhamAna nAma rakkhA thaa| janmotsavakI vidhi samAptakara deva loga apane-apane sthAnoMpara cale gye| rAjaparivArameM cAlaka varddhamAnakA bahuta pyArase lAlana pAlana hone lgaa| ve dvitIyAke indrakI taraha dina prati dina bar3hakara kumAra avasthAmeM praviSTa hue| kumAra varddhamAnako jo bhI dekhatA thA usIkI AMkheM harjake AMsuoMse tara ho jAtI thIM. mana amanda Anandase gadagada ho uThatA thA aura zarIra romAJcita ho jAtA thaa| inheM alpakAlameM hI samasta vidyAeM prApta ho gaI thiiN| bAlaka varddhamAnake agAdha pANDityako dekhakara acche-acche vidvAnoMko dAMtoM tale aMguliyAM davAnI par3atI thiiN| vidvAna honeke sAtha sAtha ve zUra vIratA aura sAhasa Adi guNoMke ananya Azraya the| kisI eka dina saudharma indrakI sabhAmeM carcA cala rahI thI ki isa samaya bhAratavarSa meM varddhamAna kumAra hI sabase balavAna-zUra vIra aura sAhasI haiN|..."is carcAko sunakara eka saMgama nAmakA kautukI deva kuNDanapura aayaa| usa samaya varddhamAna kumAra iSTa mitroMke sAtha eka vRkSapara car3hane utaranekA khela khela rahe the| maukA dekhakara saMgama devane eka bhayaMkara sarpakA rUpa dhAraNa kiyA aura phukAra karatA huA vRkSakI jar3ase lekara skandhataka lipaTa gyaa| nAgarAjakI bhayAvanI sUrata dekhakara varddhamAna kumArake sava sAthI vRkSa se kU~da-kUdakara ghara bhAga gaye para unhoMne apanA dhairya nahIM chor3A ve usake vizAla phaNapara pAMva dekara khar3e ho gaye aura Anandase uchalane lge| unake sAhasase prasanna hokara deva, sarpakA rUpa chor3akara apane asalI rUpameM prakaTa huaa| usane unakI khUba stuti kI aura mahAvIra nAma rkkhaa| bhagavAn mahAvIra janmase hI paropakArameM lage rahate the| jaba ve dInaduHkhI jIvoMko dekhate the taba unakA hRdaya ro par3atA thaa| itanA hI nahIM, jabataka unake duHkha dUra karanekA zaktibhara prayatna na kara lete tabataka caina nahIM -
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIthakkarapurANa * 255 % lete the| ve aneka asahAya bAlakoMkI rakSA karate the| putrakI taraha vidhavA striyoMkI surakSA rakhate the| unake dRSTike sAmane choTe-bar3ekA bheda-bhAva na thaa| ve apane hRdayakA prema Ama bAjArameM luTAte the jise AvazyakatA ho vaha lUTakara le jaave| varddhabhAna kumArakI kIrti gAthAoMse samasta bhAratavarSa mukharita ho gayA thaa| pahAr3oMkI coTiyoM aura nada, nadI nijharoMke kinAroMpara sundara latA gRhoMmeM baiThakara kinnara deva apanI preyasiyoMke sAtha inakI kIrti gAyA karate the| mahalAMkI chatoMpara baiThakara saubhAgyavatI striyAM bar3I hI bhaktise unakA yazogAna karatI thiiN| zrI pArzvanAtha svAmIke mokSa jAneke DhAI sau varSa bAda bhagavAna mahAvIra hue the| inakI Ayu bhI isImeM zAmila hai| inakI Ayu kucha kama bahattara varSakI thI // OM // zarIrakI U~cAI sAta hAtha kI thii| aura raMga suvarNake samAna snigdha pIta varNakA thaa| jaba dhIre 2 unakI Ayuke tIsa varSa bIta gaye aura unake zarIra meM yauvanakA pUrNa vikAsa ho gayA / taba eka dina mahArAja siddhArthAne unase kahA-'priya putra ! aba tuma pUrNa yuvA ho, tumhArI gambhIra aura vizAla AMkheM unnata lalATa, prazAnta vadana, manda musakAta, catura vacana, vistRta vakSasthala, aura ghuTanoM taka lambI bhujAeM tumheM mahApuruSa batalA rahI haiN| aba khojane para bhI tuma meM vaha caJcalatA nahIM pAtA huuN| aba tumhArA yaha samaya rAjya kArya saMbhAlane kA hai| maiM eka bUr3hA AdamI aura kitane dina taka tumhArA sAtha dUMgA ? maiM tumhArI zAdI karane ke bAda hI tumheM rAjya dekara duniyAM kI jhaMjhaToM se bacanA cAhatA huuN| ...... pitA ke vacana sunakara mahAvIra kA praphulla mukhamaNDala ekadama gambhIra ho gayA / mAnoM ve kisI gaharI samasyA ke sulajhAne meM laga gaye hoM / kucha dera bAda unhoMne kahA -'pitA jI ! yaha mujha * ApakI Ayuke viSayameM do mata haiN| eka matame ApakI Ayu 72 varSakI kahI gaI hai aura dUsare matame 71 varSa 3 mAha 25 dinako kaho gaI hai| donoM matoMkA khulAsA jayadhabalameM kiyA gayA hai| dekhiye sAgarakI hastalikhita prati lipi patra naM06 ora 10 333333D
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.6 * cauvIsa tIthakara purANa * se nahIM hogaa| bhalA, jisa jaMjAla se Apa bacanA cAhate haiM usI jaMjAla meM Apa mujhe kyoMkara phaMsAnA cAhate haiM ? oha ! merI Ayu sirpha bahattara varSa kI hai jisameM Aja tIsa varSa vyatIta ho cake / aba itane se avaziSTa jIvana meM mujhe bahuta kucha kArya karanA vAkI hai / dekhiye pitAjI ! ye loga dharmake nAma para Apasa meM kisa taraha jhagar3ate haiN| sabhI eka dUsare ko apanI ora khIMcanA cAhate haiM / para khoja karane para ye saba haiM poce / dharmAcArya prapaJca phailAkara dharma kI dUkAna sajAte haiM jinameM bhole prANI ThagAye jAte haiM / maiM ina patha bhrAnta puruSoM ko sukha kA saccA rAstA batalAUMgA / kyA burA hai merA vicAra?'...... siddhArtha ne bIca meM hI Toka kara kahA - para ye to ghara meM rahate hue bhI ho sa kate haiM, kucha Age bar3hakara mahAvIra ne uttara diyA 'nahIM maharAja ! yaha Apa kA sirpha vyartha moha hai, thor3I derake liye Apa yaha bhUla jAiye ki mahAvIra merA beTA hai phira dekhiye ApakI yaha vicAra dhArA parivartita ho jAtI hai yA nahIM ? ghasa, pitAjI ! mujhe AjJA dIjiye jisase maiM jaGgala ke prazAnta vAyu maNDala meM rahakara Atma jyoti ko prApta karUM aura jagat kA kalyANa karUM / kucha prArambha kiyA aura kucha huA' socate hue siddhArtha mahArAja viSaNNa vadana ho cupa raha gye| jaba pitA putrakA Upara likhA huA sambAda trizalA rAnIke kAnoM meM par3A | taba vaha putra mohase vyAkula ho uThI-usake pAMvake nocekI jamIna khisakane sI lgii| AMkhoMke sAmane a~dherA chA gyaa| vaha mUJchita huA hI cAhatI thI ki buddhimAn varddhamAna kumArane caturAI bhare zabdoMmeM unake sAmane | apanA samasta kartavya prakaTa kara diyA-apane Adarza aura pavitra vicAra . usake sAmane rakha diye / evaM saMsArakI dUSita paristhitise use paricita karA diyaa| taba usane DabaDapAtI huI AMkhoMse bhagavAn mahAvIrakI ora dekhaa| usa samaya use unake ceharepara paropakArakI divya jhalaka dikhAI dii| unakI lAlamA zUnya sarala mukhAkRtine unake samasta vyAmohako dUra kara diyaa| mahAvIrako dekhakara usane apane Apako bahuta kucha dhanyavAda diyA aura kucha derataka animeSa dRSTise unakI ora dekhatI rhii| phira kucha dera
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakkara purANa * 257 bAda usane spaSTa svarameM kahA / "ai deva ! jAo, khuzIse jAo, apanI sevAse saMsArakA kalyANa karo, aba maiM Apako pahicAna sakI, Apa manuSya nahIM-deva haiM / maiM Apake janmase dhanya huI / aba na Apa mere putra haiM aura na maiM ApakI maaN| kintu Apa eka ArAdhya deva haiM aura maiM hUM ApakI eka kSudra sevikA / merA putra moha bilakula dUra ho gayA hai| ___mAtAke ukta vacanoMse mahAvIra svAmIke viruddha hRdayako aura bhI adhika Alamba mila gyaa| unhoMne sthira citta hokara saMsArakI paristhitikA vicAra kiyA aura banameM jAkara dIkSA lenekA dRr3ha nizcaya kara liyA usI samaya pItAmbara pahine hue laukAntika devoMne Akara unakI stuti kI aura dIkSA dhAraNa karaneke vicAroMkA samarthana kiyaa| apanA kArya pUrAkara laukAntika deva apane sthAnoMpara vApisa cale gye| unake jAte hI asaMkhya deva rAzi jaya jaya ghoSaNA karatI huI AkAza mArgase kuNDanapura aaii| vahAM unhoMne bhagavAna mahAvIrakA dIkSAbhiSeka kiyA tathA aneka sundara-sundara AbhUSaNa pahinAye / bhagavAn bhI deva nirmita candraprabhA pAlakIpara savAra hokara SaNDavanameM gaye aura vahAM agahana vadI dazamIke dina hasta nakSatra meM saMdhyAke sakaya 'OM namaH siddhebhyaH' kahakara vastrAbhUSaNa utArakara pheMka diye| paMcamuSTiyoMse keza ukhAr3a ddaale| isa taraha vAhya aura Abhyantara parigrahakA tyAgakara AtmadhyAnameM lIna ho gaye / vizuddhike bar3hanese unheM usI samaya manaH paryaya jJAna prApta ho gyaa| dIkSA kalyANakakA utptava samAsakara deva loga apane-apane sthAnoMpara cale gye| pAraNAke dina bhagavAn mahAvIrane AhArake liye kulagrAma nAmaka nagarImeM praveza kiyaa| vahAM unheM kula bhUpAlane bhakti pUrvaka AhAra diyA / pAtra dAnase prabhAvita hokara devoMne kula bhUpAlake gharapara paJcAzcarya prakaTa kiye| vahAMse lauTakara munirAja mahAvIra vanameM pahuMce aura AtmadhyAnameM lIna hogaye / dIkSA ke bAda unhoMne maunavrata leliyA thaa| isa liye binA kisIse kucha kahe hue hI ve Arya dezoMmeM bihAra karate the| eka dina ve vihAra karate hue bhagavAna mahAvIra ujjayinIke ati muktaka 34
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 * cauvIsa tIrthakara purANa * |nAmake zmazAnameM pahuMce aura rAtameM pratimA yoga dhAraNa kara vahIM para virAjamAna hogaye / unheM dekhakara mahAdeva rudrane apanI duSTatAse unake dhairyakI parIkSA karanI cAhI / usane baitAla vidyAke prabhAva se rAtrike saghana adhikAra ko aura bhI saghana banA diyaa| aneka bhayAnaka rUpa banAkara nAcane lgaa| kaThora zabda, aTThahAsa aura vikarAla dRSTise DarAne lgaa| tadanantara sarpa, siMha, hAthI, agni aura vAyu Adike sAtha bhIloMkI senA panAkara AyA / isa taraha usane apanI vidyAke prabhAva se khUdha upasarga kiyA / para bhagavAna mahAvIrakA citta Atma dhyAnase thor3AbhI vicalita nahIM huaa| aneka anupama dhairyako dekara mahAdevane asalI rUpameM prakaTa hokara unakI khUdha prazaMsA kI-stutIkI aura kSamA yAcanA kara apane sthAnapara calA gayA / / vaizAlIke rAjA ceTakakI choTI putrI candanA banameM khela rahI thii| use dekha kara koI vidyAdhara kAmavANase pIr3ita ho gyaa| isaliye vaha use uThAkara AhAzameM lekara ur3a gayA para jyoMhI usa vidyAdharakI dRSTi apanI nijakI strIpara par3I tyoMhI vaha usase Darakara candanAko eka mahATavImeM chor3a aayaa| vahAMpara kimI bhIlane dekhakara use dhanapAnekI icchAse kauzAmbI nagarIke vRSa madatta seThake pAsa bheja diyA / seThakI strIkA nAma samudrA thaa| vaha bar3I duSTA thI, usane socA --ki kabhI seThajI isa candanAkI rUpa rAzipara nyauchAvara hokara mujhe apamAnita na karane lgeN| aisA socakara vaha candanAko khUba kaSTa dene lgii| seThAnIke gharapara pratidina candanAko miTTIke bartanameM kAMjIse mirA huA purAne kodokA bhAta hI khAneko milatA thaa| itane parabhI hamezA sAMkala meM baMdhI rahatI thii| ina saba bAtoMse usakA saundarya prAyaH naSTa sA ho gayA thaa| eka dina vihAra karate hue bhagavAna mahAvIra AhAra lene ke liye kauzAmbI nagarImeM pahuMce / unakA Agamana sunakara candanAkI icchA huI ki maiM bhagavAn mahAvIrake liye AhAra dUM para usake pAsa rakkhA hI kyA thaa| use jo bhI milatA thA vaha dUsarekI kRpAse aura sar3A huaa| tisapara vaha sAMkalame baMdhI huI thii| candanAko apanI paratantratAkA vicArakara bahuta hI duHkha huaa| para bhava bhakti bhI koI cIja hai| jyoMhI bhagavAna mahAvIra usake dvAraparase nikale
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caubIsa tIrthakarapurANa * 2590 - tyoMhI usakI sAMkala apane Apa TUTa gaI / usakA zarIra pahale ke samAna sundara ho gyaa| pAsameM rakhA huA miTTIkA dhartana sonekA ho gayA aura koMdokA bhAta zAlicAvaloMkA bana gyaa| yaha dekhakara umane prasannatAse par3agAha kara bhagavAn mahAvIrake liye AhAra diyaa| devoMne candanAkI bhaktise prasanna hokara usake gharapara ratnoM kI vrssaakii| tabase candanAkA mAhAtmya sava ora phaila gyaa| patA laganepara ceTaka rAjA putrIko livAneke liye AyA para vaha saMsArakI duHkhamaya avasthAse khUba paricita ho gaI thI isaliye usane pitAke sAtha jAnese inakAra kara diyA aura kisI AryikAke pAsa dIkSA le lii| abataka chadmastha avasthAmeM vihAra karate hue bhagavAnke bAraha varSa bIta gaye the| eka dina ve jRmbhikA gAMvake samIpa RjukUlA nadIke kinAre manohara nAmake banameM sAgona vRkSake nIce patthara kI zilAra virAjamAna the| vahIMpara unheM zukla dhyAnake pratApase ghAtiyA karmoM kA kSaya hAkara vaizAkha zukla dazamIke dina hasta nakSatrameM zAmake samaya devoMne Akara jJAna kalyANakakA utsava kiyaa| indrakI AjJA pAkara dhanapatikuverane samavazaraNa dharma sabhAkI racanA kii| bhagavAna mahAvIra usake madhyabhAga meM virAjamAna hue| dhIre-dhIre samavasaraNakI bArahoM sabhAeM bhara gii| samavasaraNa bhUmikA saba prabandha deva loga apane hAthameM liye hue the isaliye vahAM kisI prakArakA kolAhala nahIM hotA thaa| sabhI loga satRSNa locanoMse bhagavAnkI ora dekha rahe the aura kAnoMse unake divya upadezakI parIkSA kara rahe the| para bhagavAna mahAvIra cupa nApa siMhAsanapara antarIkSa virAjamAna the unake mukhase eka bhI zabda nahIM nikalatA thaa| kevala jJAna hone para bhI chayAsaTha 66 dinataka unakI divyadhvani nahIM khirI / jaba indrane avadhi jJAnase isakA kAraNa jAnanA cAhA taba use mAlUma huA ki abhI sabhAbhUmimeM koI gaNadhara nahIM hai aura binA gaNadharake tIrthaMkarakI vANI nahIM khirtii| indrane avadhi jJAnase yaha bhI jAna liyA ki gautama grAmameM jo indrabhUti nAmakA brAhmaNa hai vahI inakA prathama gaNadhara hogaa| aisA jAnakara indra, indrabhUtiko lAneke lie gautama grAmako gyaa| indramati veda vedAMgoMko jAnane vAlA prakANDa vidvAna thaa| use apanI vidyAkA bhArI abhimAna thaa| usake pAMcasau ziSya the| jaba indra usake pAsa pahuMcA
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 * cauvIsa tIrthakara purANa * - - - - - taba vaha apane ziSyoMko veda vedAMgoMkA pATha par3hArahA thA / indra bhI eka ziSya ke rUpameM usake pAsa pahuMcA aura namaskAra kara jijJAsubhAvase baiTha gayA / indra. bhUtine naye ziSyakI ora gambhIra dRSTise dekhakara kahA ki tuma kahAMse Aye ho? kisake ziSya ho? usake vacana sunakara ziSya vepadhArI indrane kahA ki maiM sarvajJa bhagavAna mahAvIrakA ziSya hai| indrabhUtina mahAvIrake sAtha sarvajJa aura bhagavAna vizeSaNa sunakara tir3akate hue kahA-'o sarvajJake ziSya ! tumhAre guru yadi sarvajJa haiM to abhItaka kahAM chipe rhe| kyA mujhase zAstrArtha kiye vinAhI ve sarvajJa kahalAne lage haiM',indrane kucha bhauMha Ter3hI karate hue kahA-to kyA Apa unase zAstrArtha karane ke liye samartha haiM / indrabhUtine kahA hAM avazya / taya indrane kahA / acchA, pahale unake ziSya mujhase hI zAstrArtha kara dekhiye-phira unase kriyegaa| maiM pUchatA hUM ...... traikAlyaM dravyaSaTakaM nava pada shit......aadi| kahiye mahArAja ! isa zlokakA kyA artha hai ? jaba indrabhUtiko 'dravyapadka' 'navapada sahitaM' lezyA Adi zabdoMkA artha pratibhAsita nahIM huA taba vaha kar3aka kara gholA-cala tujhase kyA zAstrArtha karU, tere guruse hI zAsrArtha kruuNgaa| aisA kahakara maya pAMca sau ziSyoMke sAtha bhagavAna mahAvIrake pAsa Aneke liye khar3A ho gyaa| indra bhI haMsatA huA Age hokara mArga batalAne lagA / jyoM hI indrabhUti samavasaraNake pAsa AyA aura usakI dRSTi mAna stambhapara par3I tyoM hI usakA samasta abhimAna dUra ho gyaa| vaha vinIta bhAvase samavasaraNake bhItara gyaa| vahAM bhagavAnke divya aizvaryako dekhakara unake sAmane usane apane Apako bahuta hI halkA anubhava kiyaa| jaba indrabhUti bhagavAnako namaskArakara manuSyoMke koThemeM baiTha gayA taba indrane usase kahA-aba Apa jo pUchanA cAhate hoM vaha pUchiye / java indrabhUtine bhagavAnse jIvakA svarUpa pUchA taba unhoMne saptabhaGgoM meM jIva tatvakA vizada vyAkhyAna kiyaa| unake divya upadezase gadgad hRdaya hokara indrabhUtine kahA-'bhagavan ! isa dAsako bhI apane caraNoM meM sthAna diijiye| aisA kahakara usane vahIMpara jina dIkSA dhAraNa kara lii| usake pAMca sau ziSyoMne bhI jainadharma
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ * cauvIsa tIrthakkara purANa * 261 svIkArakara yathA zakti vrata vidhAna grahaNa kiye| dIkSA lene ke kucha samaya bAda hI indrabhUtiko sAta RddhiyAM aura manaHparyaya jJAna prApta ho gayA thaa| yahI bhagavAn varddhamAnakA prathama gaNadhara huA thaa| gotama gAMvameM rahaneke kAraNa indrabhUtikA hI dUsarA nAma gotama thaa| bhagavAna arddhamAgadhI bhASAmeM padArthoM kA upadeza karate the aura gautama indrabhUti gaNadhara use graMtha rUpase --aGga pUrva rUpase saMkalita karate jAte the| kAlakramase bhagavAna mahAvIrake gautamake sivAya vAyubhUti, agnibhUti, sudharma, maurya, maundraya, putra, maitreya, aba mpana, andhavela aura prabhAsa ye daza gaNadhara aura the| inake sivAya inake samavasaraNameM tIna sau gyAraha dvAdazAGgake vettA the, nau hajAra nau sau zikSaka the teraha sau avadhi jJAnI the, sAta sau kevala jJAnI the, nau sau vikriyA Rddhike dhAraka the, pAMca sau manaH paryaya jJAnI the aura cAra mau vAdI the| isa taraha saba milAkara caudaha hajAra munirAja the / candanA Adi chattIsa hajAra ArthikAeM thIM, eka lAkha zrAvaka the, tIna lAkha zrAvikAeM thI. asaMkhyAta devadeviyAM aura saMkhyAta tithaMca the| ina sabase veSThita hokara unhoMne naya pramANa aura nikSepoMse vastukA svarUpa btlaayaa| isake anantara kaI sthAnoM meM vihAra kara dharmAmRtakI varSA kii| inhIMke samayameM kapilavastuke rAjA zuddhodhanake gautama buddha nAmakA putra thA jo apane vizAla aizvaryako chor3akara sAdhu bana gayA thaa| sAdhu gautama buddhane apanI tapasyAse mahAtmA pada prApta kiyA thaa| mahAtmA buddha jagaha-jagaha ghUmakara bauddhadharmakA pracAra kiyA karate the| buddhake anuyAyI bauddha aura mahAvIrake anuyAyI jaina kahalAte the| yadyapi usa samaya jaina aura bauddha ye donoM sampradAya vaidika vidhAna bali hiMsA AdikA virodha karanemeM pUrI-pUrI zakti lagAte the tathApi una donoM meM bahuta matabheda thaa| bauddha aura jainiyoMkI dArzanika tathA AcAra viSayaka mAnyatAoMmeM bahuta antara thA jo kucha bhI ho para yaha nisandeha kahA jA sakatA hai ki ve donoM usa samayake mahApuruSa the, donoM kA vyaktitva khuba bar3hA car3hA thaa| jabataka mahAvIrakI chamastha avasthA rahI tabataka prAyaH vuddhake upadezoMkA adhika pracAra rhaa| para jaba bhagavAn mahA. -
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 * caubIsa tIrthavara purANa * - - - - - - vIra kevala jJAnI hokara divya dhvanike dvArA upadeza karane lage the tava buddhakA mAhAtmya bahuta kucha kama ho gayA thaa| rAjA zreNika jaise kaTTara dhauddha bhI mahAvIrake anuyAyI bana gaye the arthAta jainI ho gaye the| eka jagaha gautama buddhane apane ziSyoMke sAmane bhagavAn mahAvIrako sarvajJa svIkAra kiyA thaa| aura unake vacanoM meM apanI AsthA prakaTa kI thii| pUrNa jJAnI yogI bhagavAn mahAvIrane pahale to vaidika validAna tathA anya kurItiyoMko canda karavAyA thA / aura phira apane mArmika dhArmika upadezoMse, cauddha, naiyAyika, sAMkhya Adi mata matAntaroMkI mAnyatAoMkA khaNDana kara syAdavAda rUpase janadharmakI mAnyatAoMkA prakAza kiyA thaa| __eka dina bhagavAna mahAvIra vihAra karate hue rAjagRha nagarameM Aye aura vahAMke vipulAcala parvatapara samavazaraNa sahita virAjamAna ho gye| usa samaya rAjagRha nagarameM rAjA zreNikakA rAjya thA / pahile kAraNavaza zreNika rAjAne bauddhadharma svIkAra kara liyA thaa| parantu celinI rAnIke bahuta kucha prayatna karanepara unhoMne bauddhadharmako chor3akara punaH jainadharma dhAraNa kara liyA thaa| jaba unheM vipulAcalapara mahAvIra jinendra ke AgamanakA samAcAra milA taba vaha samasta parivArake sAtha unakI vandanAke liye gayA aura unheM namaskArakara manuSyoMke koThemeM baiTha gyaa| bhagavAna mahAvIrane sundara sarasa zabdoM meM padArthoM kA vivecana kiyA jise sunakara rAjA zroNikako kSAyika samyagdarzana prApta ho gyaa| kSAyika samyagadarzana pAkara use bar3I hI prasannatA huii| rAjA zroNikako unakaM prati itanI gAr3ha zraddhA ho gaI thI ki vaha unake pAsa prAyaH nitya prati jAkara tatvoMkA upadeza sunA karatA thaa| zroNikako Asanna bhavya samajhakara gautama gaNadhara vagairaha bhI use khUba upadeza diyA karate the| prathamAnuyogakA upadeza to prAyaH zroNikake praznoMke anusAra hI kiyA gayA hai / zreNikane unhIMke pAsameM darzana vizuddhi Adi solaha bhAvanAoMkA cintavanakara tIrthaGkara prakRtikA vandha bhI kara liyA thaa| jisase vaha AgAmI upasarpiNImeM padmanAbha nAmake tIrthaGkara hoNge| 'bhagavAna mahAvIrakA vihAra, vihAra prAntameM bahuta adhika huA hai| rAja
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - * caubIsa tIrthaGkara purANa 263 gRhake vipulAcalapara to unake kaIvAra Aneke kathAnaka milate haiN| isa taraha samasna bhAratavarSa meM jainadharmakA pracAra karate-karate jaba unakI Ayu bahuta thor3I raha gaI taba ve pAvApurameM Aye aura vahAM yoga nirodhakara AtmadhyAnameM lona ho virAjamAna ho gaye / vahIMpara unhoMne sUkSma kriyA pratipAti aura vyuparata kriyA nivRtti nAmaka zukla dhyAnake dvArA aghAtiyA karmoM kA nAzakara kArtika vadI amAvasthAke dina prAtaHkAlake samaya bahattara varSakI avasthAmeM mokSa lAbha kiyA / devoMne Akara nirvANa kSetrakI pUjA kI aura unake guNoMkI stuti kii| ____ bhagavAna mahAvIra java mokSa gaye the tana caturthakAlake 3 tIna varSa 8 mAha 15 dina bAkI raha gaye the| unheM utpanna hue Aja 2536 varSa aura mokSa prApta kiye 2464 varSa vyatIta ho gaye haiN| ye brahmacArI hue| na inhoMne vivAha kiyA aura na rAjya hii| kintu kumAra avasthAmeM dIkSA dhAraNa kara lI thii| jinhoMne inakI Ayu 71 varSa 3 mAha 25 dinakI mAnI hai unhoMne usakA vibhAga isa taraha likhA hai| garbhakAla 8 mAha 8 dina, kumAra kAla 28 varSa 7 mAha 12 dina, chadmasthakAla 12 varSa 5 mAha 15 dina, kevalikAla 26 varSa 5 mAha 20 dina, kula 71 varSa 3 mAha 25 dina hue| mukta honepara caturthakAlake bAkI rahe 3 varSa 8 mAha 25 din| isa taraha ima manameM caturthakAlake 75 varSa 10 dina bAkI rahanepara bhagavAn mahAvIrane garbha meM praveza kiyA thA aura jinhoMne 72 varSakI Aya mAnI hai unhoMne kahA hai ki caturtha kAlake 75 varSa 8 mAsa 15 dina bAkI rahanepara mahAtmA mahAvIrane trizalAke garbha meM praveza kiyA thaa| inake bAda gautama sudharma aura jambU svAmI ye tIna kevalI aura hue haiN| Aja jaina dharmakI AmnAya unhIMke sAra garbhita upadezoMse cala rahI hai| varddhamAna, mahAbIra, vIra anivIra aura sanmati ye pAMca nAma prasiddha haiM ! - -
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - mA - % 3D saccA jinavANI saMgraha - - pRSTa saMkhyA 800 citra saMkhyA 16 puSTa kAgaja kapar3ekI pakkI sunaharI rezamI jilda para isa AvRttiko kAryAlaya ke mAlikoMne lAgata mAtra arthAt 1) eka rupayA meM denekA nizcaya kiyA hai / eka vyakti 2 kApIse jyAdA na maMgAve kAraNa pracArake - lie hI aisA kiyA gayA hai| zAstradAnI ko eka sAtha 100 prati lene se paunI kImata arthAt 75) ru. meM deMge / zIghrahI patra likheN| uttamottama kathA graMtha rAma banavAsa padma purANa saptavyasana caritra harivaMza purANa punyAzrava kathA koSa mallinAtha purANa arAdhanAkathA koSa 3 bhAga 3 // ) AdinAtha purANa pradyumna caritra puruSArtha siddhupAya sukamAla caritra bhaktAmara kathA cArudatra caritra // ) vRhada vimalapurANa prakAzaka-dulIcanda paravAra, jinavANI pracAraka kAryAlaya 161 / 1 harIsana roDa kalakattA -
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
_