Book Title: Chaturthstutinirnay Shankoddhar
Author(s): Dhanvijaymuni
Publisher: Saudhrm Bruhat Tapogacchiya Tristutik Jain Shwetambar Sangh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022852/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mn caturthastutinirNayazaMkoddhAra Foodmona AzIrvAdadAtA suvizAla gacchAdhipati sAhitya manISi rASTrasanta AcAryadeveza zrImadvijaya jayantasenasUrIzvarajI ma.sA. Un Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ L zrI caturthastutinirNayazaMkoddhAra aparanAma caturthastutikuyuktinirNayacchedanakuThAra sakalasUrimaMtrayajJapadanyAsapavitrIkRtabhUmibhAgAkhilabhavabhramaNasaMskAra nitakumatimatakAnanAsaktacetomadonmattadviradakapolavidAraNaharayAH kriyAzuddhayupakArakAzcakravarvAcAryAH paramaguru zrI zrI 1008 zrIvijayarAjendrasUrijI tacchiSyanyAyacakravartIparaM parAnugazrIyuta paMDitamuni dhanavijayajI mahArAjaviracitaH / / anuSTupavRttam rAddhAntatatvaMvijJAya / vinayAdiguNAnvitaiH // zaMkoddhArAbhidhograntho / matimAdibhirvilokyAtAm // 1 // prakAzaka zrI saudharma bRhattapogacchIya tristutika jaina zvetAmbara saMgha 7 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu zrImad vijayarAjendrasUrIzvarajI mahArAjA prAptisthAna zrI rAja rAjendra prakAzana TrasTa, zekhano pADo, rilIpha roDa, amadAvAda (gujarAta). phona : 079-25357725 zrI rAjarAjendra jaina tIrtha darzana myujhiyama mu.po. mohanakheDA, ji. dhAra, madhyapradeza. phonaH (07296) 235320 vi.saM. 2065 pU.A.bha. zrI jayaMtasenasUrIzvarajI ma.sA. mUlya 8 pAtra, paThana-pAThana vIra saMvata 2535 zrI rAjendrasUri saMvata 102 mo : I.sa. 2009 * AvRtti bIjI mudraka : bharata grAphiksa nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-1 phona : 079-22134176, : 9925020106 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guruvanA rASTrasanta AcAryadeveza zrImadvijayajayantasenasUrIzvarajI mahArAjA "madhukara"nI preraNAthI Pr alkAbena sevaMtIlAla vAghajIbhAI DImpalabena azokabhAI vAghajIbhAI vINAbena vipulabhAI vAghajIbhAI sa voherA maMjulAbena vAghajIbhAI khemacaMda parivAra dudhavA (gujarAta) AyuSI sevaMtIlAla rAja sevaMtIlAla rAjavI sevaMtIlAla _OTF kuza azokabhAI jInaya azokabhAI pArtha vipulabhAI harSa vipulakumAra gurubhakti samarpita zruta bhakti ArAdhaka parivArane khUba khUba dhanyavAda Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satyameva jayate syAdvAdo varttate yasmin pakSapAto na vidyate / nAstyanyapIDanaM kiMcijjainadharmaH sa ucyate // : saMDadAna : munirAja zrI vaibhavaratnavijyajI ma. sA. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. prastAvanA hai prabhu mahAvIra deve kevalajJAna prApti pachI potAnI parSadAmAM viratidharmanI dezanA dvArA jIvane AtmasattAnuM bhAna karAvyuM che. AtmA saMsAranA rAge haMmezA azAzvata sukha tarapha doDato rahyo chatAMya sukhano svAda na maLyo, AgaLa vadhIne mithyAbhAvothI prema karI sukhAbhAsanI bhramaNAmAM rahyo. jJAnIo kahe che ke sAcuM sukha AtmonnatimAM che. kaSAyonI cuMgAlamAMthI muktinA kramanI unnati saMbhave che. AtmadaSTi ja jagatamAM satyadarzana karAvI zake che ane satyadarzana ja samyagdarzana taraphanuM pagamaMDANa kare che. prabhunI nirmaLa dezanAno sUra AtmAnA bhAvone jagADavAno tathA dharmaprApti karAvavAno rahyo che. AvI amRtamaya vANIno dhodha gaNadhara bhagavaMto ane mRtadharo, pUrvadharoe kSayopazama anusAra sUtra, niyukti, bhASya, cUrNi, TIkA dvArA pravAhita rAkhyo. mahApuruSoe bhavya jIvonA kalyANa mATe A ja satya mArgane pravAhita karyo, anaMta AtmAo zuddha dharmanI ArAdhanA karI ane siddhinI prApti karI svAvalaMbI banI zreyakara pathanA pathika banyA. ApanA hAthamAM raheluM, "caturtha stuti nirNaya zaMkoddhAra ane caturtha stuti nirNaya chedana kuThAra" nAmanuM pustaka ati amulya AtmabhAvano khajAno che jemAM saMsArI lAlasAo choDI mukti taraphI ArAdhanAmAM kema vadhavuM ? vratadhArIthI devAdhidevanI ja vaMdanA thAya raMga rAgamAM amUka devI-devatAnA vaMdana zA mATe ? enAthI bhautika mAMgaNI zA mATe ? zuM meLavavA mATe ? deva-devI vratadhara nathI to karmakSaya karAvanAra paNa nathI. AvI aneka adbhuta satya vAtonuM darzana atre upasthita che. arihaMta atizaya ane guNothI badhAne pujanIya che. paraMtu anya dharmI ke dveSI prabhune na mAne to arihaMtapaNuM cAlyuM jatuM nathI. tema kadAca A pustakanA AdhAre koI dveSa kare ke virodha kare to A graMthanI satyatAne AMca AvavAnI nathI. kAraNa duniyAnI dareka gaNitanI bhASAmAM eka-be-traNa che ja to temAM traNa to Ave ja. je spaSTa che tene khoTuM karavAnI ke karavAnuM sAhasa duHsAhasa gaNAze. vizeSa sugna lokoe vicAravuM. vijayavADA pU.A. zrI jayaMtasenasUrIzvarajI ma. "madhukara" Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (aa prastAvanA )) sarva sujJa jainadharmI baMdhuone jANa thAya ke A caturthastutinirNayazaMkoddhAra bIjuM nAma caturthastutinirNayakuyuktichedanakuThAra nAmanA graMtha racavAnuM kAraNa e che ke :- muktimArgaprakAzaka sakala darzana ziromaNi, zuddha syAdvAdanabhomaNi evo sarvottama zrI jainadharma che, te A paMcamakALa huMDA avasarpiNI pramukha pAMca aniSTa nimittanA yogathI khoTA gaccha-matanA kadAgrahIoe parabhavano bhaya na rAkhI aneka prakAre sUtra-paMcAMgI viruddha matabheda karI, pUrvadhara AcAryonI kathana karela AcaraNA choDI kapolakalpita AcaraNAno pracAra karI potAnI pUjA-mAnyatA vadhArI jainadharmane cAraNI jevo karI nAkhyo che. temAMya saMtoSa na thatAM DhaMDhakamatamAMthI nIkaLI - jainadharmathI viruddha pILAM kapaDAM dhAraNa karI AtmArAmajI urphe AnaMdavijayajIe sUtrAgama, arthAgama, pUrvadhara AcAryothI paraMparAgata Avela traNa thaI tathA pUjA-pratiSThA kAraNe pUrvAcAryoe AcaraNa karelI cothI thaI derAsaramAM niSedha karI - ekAMte pratikramaNa-sAmAyikamAM cothI thaI sthApana karI - caturthastutinirNaya graMthanI copaDI chapAvI prasiddha karela che. gujarAta-mAlavAmAravADanA taTastha zrAvakoe e copaDI vAMcatAM tenI aMdaranI tamAma bAbato ekapakSI tathA jainazAstrathI viruddha dekhANI. rAdhanapuranA keTalAka ajJa lokonA kahevAthI banAvela te copaDImAM AtmArAmajIe prastAvanAmAM ja jUThuM lakhela che, to pachI te AkhI copaDImAM keTaluM jUThuM lakhyuM haze ? kAraNa ke prastAvanAnA pAnA-8 para lakhyuM che ke : "vijaya dharaNendrasUrithI khaTapaTa cAlI, tenA pachI jAte zrIpUjaya banI beThA, tathA udepura rANAnA pharamAnathI pAlakhI-cAmara chInavI laIne jAte ja sAdhujI banI gayA." AvA jUThAM vAkyono khulAso zrAvakothI ajANa nathI. kAraNa ke vijaya rAjendrasUrijIe kathana karela hitazikSA zrI vijaya dharaNendrasUrijIe svIkRta karI jAvarA zrIsaMghane nava kalamano sahIpatra lakhI dIdhela. te sahIpatra jAvarA saMghe chapAvI prasiddha karela, chatAM koIne zaMkA hoya to te AhoranA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA bhaMDAramAM che, te joI levo. nava kalamanA sahIpatra pachI thoDA samaya pachI vijaya rAjendrasUrie ratnapurImAM zrI vijaya dharaNendrasUri samakSa pAMca varSa pachI parigrahano tyAga karI kriyoddhAra karavAno saMkalpa karela. te samaya pUrNa thatAM ja chatracAmara vagere choDI tAmrapatranA lekha sahita jAvarA zrIsaMghamAM bheTa karI. saMvata 1925 aSADha vadI dazamanA roja kiyoddhAra karela. te tAmrapatra jAvarA mULanAyakajInA derAsaramAM vidyamAna che. tenI nakala nIce mujaba jANavI. ||sahI zrI jAvarAnagare | OM hrIM zrI jinAya namaH saM. 1925, aSADha vadI-10 zrI vijaya rAjendrasUribhiH kiyoddhAra: kRtaH. teoe zrI AdIzvara jinAlaye bhagavAnane ATalI vastu samarpita karI. (1) chaDI, (2) cAmara, (3) sUrajamukhI, (4) chatra, (5) sukhAsana. teoe ATalI cIja RSabhadevajIne bheTa karI. A vastu koI leApe-bhAMge ke tAmrapatrane ukheDe tene covIzInI ANa che. ha. vajIra. 5. hamIravijayaThAM. narvazrI hajUra AjJAthI. A uparathI sAbita thAya che ke AtmArAmajIe prastAvanAmAM ja jUThuM lakhyuM che. kAraNa ke khaTapaTa cAlI hatI to navakalamano sahipatra kevI rIte thayo ? pAlakhI-cAmara chInavI lIdhA hatA to jAvarA saMghamAM tAmrapatra sahita bheTa karela kyAMthI AvyA ? ane A badhuM to mAlavA-mAravADanA zrAvakonI hAjarImAM banela che. tyAre sAbita thAya che ke AtmArAmajI gapagoLA UDADe che. teno pRi bIjAthI trIjA sudhImAM paNa asatya che, cAlo tenI bhItaramAM jaIe. saMvata 1940mAM amadAvAdamAM AtmArAmajInuM comAsuM nakkI thayuM. te samAcAra sAMbhaLI pUjya gurudeva rAjendrasUrie sakala darzana ziromaNi Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA evo zrI jainadharma che, paNa keTalAka kadAgrahI sAdhuoe jainazAsananI zAstrIya AcaraNAo choDI svayaMnI pUjA-mAnatA vadhAravA, navI-navI kapolakalpita mAnyatAno pracAra karyo che. saMvata 1940nI sAlamAM pU. rAjendrasUrijIe amadAvAda cAturmAsa karela. temanI bhAvanA hatI ke AtmArAmajI moTA vidvAna saMbhaLAya che. temanuM comAsuM amadAvAdamAM nakkI thayela che. to ApaNe jo tyAM jaIe to parasparanA siddhAMtonA vicArano apUrva, advitIya lAbha thAya. AvuM vicArI potAnA ziSya zrI dhanavijaya tathA ziSyavRMda sAthe kukSInagarathI ugra vihAra karI amadAvAda padhAryA. paryuSaNa parva vItyA bAda mAlavA-mAravADanA zrAvako gurudevane vaMdana karavA AvyA. tyAre temanA mukhe sAMbhaLyuM ke AtmArAmajIne utsUtrabhASaNa karavAnI tathA bolIne pharI javAnI Teva che ane ahaMkAranuM pUtaLuM che. 3 tema chatAM temanA sthAnake gurudeva eka vakhata padhAryA. ane be-traNa vAra muni dhanavijaya padhAryA. paNa AtmArAmajI ekeyavAra gurudeva pAse AvyA nahIM. anya je avasare maLyA te avasare bIjI dezAvara saMbaMdhI vArtA calAvI, paNa zAstra saMbaMdhI ke thuI saMbaMdhI vAta karI nahIM. eka divasa amadAvAdanA rahevAsI gokuLa umeda, nAgajI ane bIjA be-traNa jaNa sAthe AtmArAmajInA paMDita amIcaMdabhAI pAMjarApoLamAM Avela. zeTha jayasiMhabhAInI dharmazALAmAM AvyA. tyAM pUjya rAjendrasUrijInA ziSya dhanavijayajI pAse jaIne prazna pUchyA ke A prazna huM AtmArAmajInA hukamathI pUchuM chuM. (1) cothI thoya navIna che ke prAcIna che ? (2) kAraNathI che ke vinA kAraNa che ? (3) veyAvaccagarANaM ityAdi pATha navIna che ke prAcIna che ? kAraNathI che ke vinA kAraNa ? teno javAba nIce mujaba Apyo. (1) navIna che. (2) kAraNathI che. (3) navIna che. kAraNathI che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA uparanA praznono upara mujaba javAba ApI rAjendrasUrijIe AtmArAmajIne pUchavA pAMca prazno lakhyA tyAre pAnAcaMda hakamacaMde kahyuM ke A prazna nIce tamArI sahI karo. tyAre rAjendrasUrie kahyuM ke AtmArAmajI sahI karaze to huM karIza. pAnAcaMde kahyuM ke ame temanI sahI karAvI laIzuM. tyArabAda rAjendrasUrijIe sahI karI vivekasAgarajI sAthe AtmArAmajI pAse mokalyA. paNa AtmArAmajI pAse praznonA javAba ApavAnI zakti na hovAthI sahI na karI ane moDhe javAba Apyo ke A to khoTuM lakhyuM che. huM sahI karato nathI. tyAre vivekasAgarajIe kahyuM ke tamo sahI na karo to kAgaLa pAcho Apo. te kAgaLa laIne vivekasAgarajIe rAjendrasUrijIne kAgaLa pAcho Apyo. temAM nIce mujaba pAMca prazno hatA. (1) jainatajvAdarzamAM derAsaramAM traNa thAya karavI lakhI che, te kevI rIte che ? zuM muddo che ? (2) sadAya raMgelAM kapaDAM paheravAnuM kayA zAstramAM kahyuM che ? (3) karemi bhaMte pahelI ke pAchaLa iriyAvahiyA, te kevI rIte ? (4) navIna AcArya ane prAcIna AcArya kone kahevAya ? (pa) vyAkhyAna ApatAM muhapatti kAne bAMdhavI ke nahIM ? upara lakhelAM prazno bIjA divase rAjendrasUrijIe potAnA ziSya dhanavijaya sAthe amadAvAdanA nagarazeTha premAbhAIne mokalAvIne kahevarAvyuM ke "A prazno tamArA taraphathI AtmArAmajI pAse mokalAvI khulAso lAvI Apo." premAbhAI zeThe te prazno AtmArAmajIne mokalAvyA. AtmArAmajI pAse teno javAba ApavAnI zakti na hovAthI te praznonA javAba ApyA vinA bArobAra pAMjarApoLamAM mokalAvI dIdhA. tyAM hAjara munirAja dhanavijayajIe kahyuM ke jyAMthI lAvyA ho tyAM A kAgaLa mokalAvo. AtmArAmajIe javAba ApyA vinAnA praznono kAgaLa nagarazeTha premAbhAIne tyAM mokalAvyo. premAbhAIe e kAgaLa Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA rAjendrasUrijIne mokalAvI dIdho. tyArabAda amadAvAdamAM carcA cAlI ke AtmArAmajInA praznono javAba rAjendrasUrijIe khulAsAbaMdha Apyo, paNa rAjendrasUrijInA praznonA javAba AtmArAmajI ApI zakyA nahIM. AvI carcAthI potAnuM mAna bhraSTa thatuM jANI amadAvAda samAcAra patramAM temaNe carcApatra chapAvyuM. temAM upara banelI hakIkata chupAvI tene juThI pADavA nIce mujaba aMdhAdhUMdha khoTuM chapAvyuM. rAjendrasUrijI ahIMyAM comAsuM rahyA che te traNa thoya karavAnuM kahe che. tethI keTalAka zrAvako maLIne temano khulAso levA gayA. te bAbatamAM rAjendrasUrijIne pUchyuM ke Ape thoyanI bAbatamAM sUtra paMcAMgInA anusAra muni AtmArAmajInI sAthe sabhAmAM besI carcA karo. tyAre teoe kahyuM ke amAre sabhAmAM besI carcA karavI nathI. vaLI te bAda rAjendrasUrie manakalpita prazno lakhI muni vivekasAgarajI sAthe AtmArAmajI pAse mokalAvela. temAM bhUlo hatI tethI AtmArAmajIe javAba Apela nathI. paNa rAjendrasUrijInuM kahevuM satya hoya to sabhA karavAnI ane vyavasthA karazuM. A khabara amane ATha divasamAM ApavI." AvuM khoTuM vAMcIne pAMjarApoLanA zeTha jayasiMhabhAI tathA haThIsihajInI dharmazALAmAM besanAra zrAvakoe teno javAba chApAmAM nIce mujaba chapAvyo. dhanavijayajIe jevI rIte AtmArAmajInA praznanA javAba ApyA tevI rIte rAjendrasUrijInA mokalAvelA praznonA javAba AtmArAmajIe ApavA hatA. jo praznomAM hasya, dIrghanI bhUlo hatI to te sudhArI, bhUla kADhI, javAba ApavA hatA. paNa tevI muddAnI bhUla nahotI, paNa jo kharA javAba Ape to potAnuM jJAna jaNAI Ave tema hatuM. athavA bhUlonA khulAsA lakhavA hatA. paNa te lakhyA sivAya manakalpita rIte ADe raste je vicAra batAvyA che te vidvAnonuM lakSaNa na kahevAya. vaLI paMcAMgI anusAra carcA karavAnI rAjendrasUrie nA pADI te vAta paNa "AMkhamAM rajakaNa ghUsavAnI jagyA nahIM ane AkhuM sAMbeluM pesADavuM tenA jevI vAta che. vijaya rAjendrasUrie sabhAnI bilakula nA kahI nathI, Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA paNa temanuM kahevuM ema che ke "AtmArAmajIne bolIne pharI javAno bhaya nathI. tethI prathama kAgaLa-patrathI je bAbata nirNaya karavAnA hoya te bAbatanA praznottara karavA. temAM nirNaya na thAya to janarala sabhAmAM jainadarzana ane anyadarzananA sArA-sArA vidvAnonI hAjarImAM savAla-javAba karavAthI badhAnuM vidvAnapaNuM ane paMDitAI jaNAI Avaze" evo rAjendrasUrino vicAra hato. vaLI, AtmArAmajI lakhe che ke sabhA karavI hoya to nagarazeTha vagerene kahI rAjendrasUri vyavasthA karI khabara Ape. A to kevA aghaTita vicAro che ke sabhA karavAno prayatna pote karI, pAchaLathI bIjAne kahevuM te potAnI hanazakti batAve che. jo sabhA karavI hoya to amane kAMI pratikULatA nathI. mATe yogya sthaLe amuka sArA-sArA taTastha gRhasthone tathA nyAyI lokone rAkhI sabhAmAM nirNaya thavo joIe." baMne pakSa taraphathI chApAmAM chapAyela hakIkata tathA anya chApAmAM paNa chapAyela hakItata parathI sAbita thAya che ke rAjendrasUrie sabhAnI nA kahI nathI. tyAre "caturthastutinirNaya"nI prastAvanAmAM bIjA pAnAmAM AtmArAmajI lakhe che ke nagarazeThanA vaMDAmAM AvIne zeThajIne kahI gayA ke ame sabhA nahIM karIe. te sAva asatya che. kAraNa ke anyadarzanIoe paNa baMne pakSanI hakIkata chApI te uparathI to AtmArAmajI taraphathI sabhA karavAnuM baMdha karyuM hoya tevuM sAbita thAya che. vaLI caturthastutinirNaya prastAvanAmAM pAnA naMbara traNa para AtmArAmajI lakhe che ke "prazna sArI rIte zuddha lakhAyela na hatA, te mATe zeThajIne meM pAchA ApI dIdhA." vAkyomAM ja AtmArAmajIe vyAkaraNanI bhUlo karI che, vaLI vyAkaraNanI bhUlo AkhA graMthamAM ghaNI ja che, saMskRtamAM paNa ghaNI bhUlo che. AtmArAmajIe karela mahAna bhUla : amadAvAdamAM jAhera sabhAmAM AtmArAmajIe zatruMjaya girirAja jayAM Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA 7 Avela che tevA soraThadezane anArya kahyo. tyAre cAre bAju hohA thaI gaI. tyAre temane hitazikSA ApavA temanA kAkAguru paMnyAsa ratnavijayajIe "AryAnAryadezajJApaka" nAme carcApatra chapAvI prasiddha karela. tenA javAbamAM AtmArAmajI tathA temanA ziSya zAMtivijaye "AryadezadarpaNa" pustaka lakhyuM. temAM temanA kAkAgurue lakhela carcApatranI paNa vyAkaraNanI bhUlo kADhela. hakIkatamAM te bhUlo bhUla hatI ja nahIM, pAnA naMbara 16 ane paMkti 8 nI zuddhimAM "nirpranthAnAM vA nirvAthI'' e vAkyamAM 'thI'' hrasva joIe te dIrgha lakhI. tathA pAnA naM. 16mAM paMkti 19nI zuddhimAM ''vidhimAMsAvaMti'' e azuddhavAkyanI zuddhimAM '"mAMDamA caMti''. lakhyuM. e vAkyamAM ''dhi'' mAM anusvAra na joIe. vaLI keTalIka jagyAe azuddhane zuddha na karyA ane zuddhane azuddha batAvI kAkAgurunI khoTI hIlanA karI. kAkAgurunI hIlanA karatAM jemane zarama na Ave to rAjendrasUrie pUchela praznane bhUlovALA kahe temAM zuM Azcarya ? kharekhara praznomAM bhUlo hatI to chApA dvArA jAhera karavI hatI. to paMDitone khabara paDI jAta ke zuddha, azuddha kone kahevAya ? A badhI carcA cArebAju cAlI. temAM sAdaDI-rANakapura-zivagaMja bAjunA AtmArAmajInA anuyAyI zrAvakonA patro AvyA. temAM evuM lakhyuM ke rAjendrasUrijI jItyA ane AtmArAmajI hAryA. AvA patra vAMcI AtmArAmajInA haiyAmAM phALa paDI ke mArI mahattA AmAM ghaTI jaze. tethI nagarazeThane kahyuM ke rAjendrasUrie khoTA patro lakhI amArI phajetI karI che. AvuM sAMbhaLI amadAvAdanA nagarazeTha premAbhAI rAjendrasUrijIne maLavA haThIbhAInI vADIe AvyA. ane uparanI hakIkata kahI tyAre rAjendrasUrie javAba Apyo ke : "ame amArA sAdhune patra lakhavo hoya to te patra zrAvakanA hAthe lakhavA-lakhAvavA-mokalavA ke mokalAvavAmAM doSa gaNIe chIe. vaLI, gRhasthane kAgaLa lakhavA-lakhAvavA-mokalavA te amAro vyavahAra ja nathI. evA rAga-dveSanA kAgaLa lakhavA-lakhAvavAne amo mahAprAyazcitta gaNIe chIe. tethI e vAtamAM ame kazuM jANatAM nathI." Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA AvA rAjendrasUrijInA yathArtha vacana sAMbhaLI nagarazeThanA magajamAMthI bhrama nIkaLI gayo. lokomAM khabara paDI ke jema AtmArAmajI potAnA celAone tathA zrAvakane patra lakhI posTamAM nAMkhe che tathA gRhasthonA hAthe pahoMcADe che tevo vyavahAra rAjendrasUri ke temanA samudAyanA sAdhuono nathI. tethI A badhuM tarakaTa AtmArAmajI taraphanA zrAvako ane sAdhuonuM che. chatAMya ApaNA zaheramAM rahela koI sAdhu bhagavaMtanuM dila dubhAya nahIM te mATe AtmArAmajInI dilagIrI maTADavA nagarazeThe kAgaLa chapAvI prasiddha karyo. tenI nakala AtmArAmajIe svaracita caturthastutinirNayamAM mUkelA che, tethI ahIM mUkatAM nathI. temAM lakhyuM che ke ahIM sabhA thaI nathI, mATe hAravA-jItavAno prazna nathI. paNa rAjendrasUri ane dhanavijaya sabhA karavAnI nA kahI gayA tevuM lakhyuM nathI. jayAre AtmArAmajIe chApAmAM chapAvela ke rAjendrasUrie sabhAnI nA pADela che. AvuM asatya to AtmArAmajI sivAya bIjo koI puNyabhIru lakhI zake nahIM. jo rAjendrasUrie sabhAnI nA pADI hota to amadAvAdanA zreSThIo kAgaLamAM lakhata. khoTuM lakhavuM te mahAprAyazcitta jANI temaNe lakhela nathI. AvuM to AtmArAmajI ja lakhI zake. vaLI AtmArAmajIe caturthastutinirNayanA pAnA naMbara pathI 15mAM rAjendrasUri tathA rAdhanapura saMbaMdhI paNa asatya lakhela che, paNa tenI yathArthatA cakAsavA, hakIkata jANavA saMvata 1945nI sAlamAM mAlavA-mAravADanA zrAvako gurudevane vaMdana karavA AvyA tyAre rAjendrasUrinuM comAsuM viramagAmamAM hatuM. tyAM jaI zrAvakoe pUchyuM ke AtmArAmajI temanA pustakamAM pAnA naMbara pathI 7mAM je bInA lakhe che te satya che ke asatya ? te bInA kevI rIte banI te amane hakIkata jaNAvavA kRpA karo. tenA javAbamAM rAjendrasUrie kahyuM ke "saMvata 1943nI sAlamAM ame tharAdathI rAdhanapura gayA. tyAM tapagaccha, kharataragacchanA taTastha zrAvaka ghaNA samayathI traNa thoya karatAM AvelAM. Agamikagaccha, dhanajI sAjI ane pAyajaMdagaccha taraphanA zrAvakoe rAdhanapuramAM traNa ane cAra thAya Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA 9 bAbata carcA karela. ane mane kahela ke "ApanA ziSya dhanavijaya AvelA tyAre ahIMnA rahevAsI nAme goDIdAsa temanI sAthe traNa thoya cAra thoyanI carcA karela. carcAmAM te hArela. tyArathI ApanI u52 ane ApanI pAse besanAra upara dveSa-matsarabhAva dhare che. niMdA karI karmabaMdha kare che. te jo ApanI pAse Ave to Apa tenuM ajJAna dUra karI, tenI karmabaMdhanI pravRtti TALajo." tyAre meM kahyuM ke "dareka jIva karmavaza che. jevuM karma udayamAM Ave tevI kriyA e kare. tenA tarapha rAga-dveSa dharI tenA avaguNa prakAzavA nahIM, paNa madhyasthabhAva rAkhavo. jo amArI pAse Avaze to te jIvane karmabaMdha na thAya tevo upadeza ApazuM. cAra-pAMca divasa pachI sAMbhaLyuM ke mAMDala gAmamAM AtmArAmajI AvyA che, goDIdAsa tyAM gayo che, temane ane tamane paraspara carcA karAvavA bolAvavA gayo che. tyAre amane A vAta karavAvALA zrAvakone ame kahyuM ke te AtmArAmajIne vaMdana karavA gayo haze. jo carcA karAvavAnA AzayathI gayA hota to amane cetavIne jAta; ane kadAca te bhAvathI gayA haze to mAMDala to rAdhanapurathI bahu dUra nathI. AtmArAmajI pAMca-sAta divasamAM ahIM Avaze, tyAre je haze te khabara paDI jaze. AvuM vicArI ame rAdhanapuramAM eka mAsa rahyA toya AtmArAmajI ke goDIdAsa ekeya AvyA nahIM tyAre ame vicAryuM ke jo ahIMnA saMghane goDIdAsa ke AtmArAmajIne carcA karAvavAnI hota to amane vinaMtI karata athavA samAcAra Apata; paNa AjasudhI koIe vinaMtI nathI karI ane AtmArAmajI taraphathI samAcAra paNa AvyA nathI. mATe mAsakalpa pUro thatAM ame rAdhanapurathI vihAra karIne teravADA gayA. tyAM sAMbhaLyuM ke AtmArAmajI zaMkhezvara AvyA che. evAmAM rAdhanapura saMghano kAgaLa teravADAsaMgha upara Avyo. rAdhanapuranA saMghe lakhyuM ke : AtmArAmajI 14-15 divasamAM atre AvanA2 che. temanI sAthe amIcaMdajI nAmanA paMDita che, te atre AvelA che. temanI sAthe carcA karavI hoya to A bAju vihAra karajo. tyAre ame (rAjendrasUrie) vicAryuM ke AtmArAmajI sAcuM nAma dharAve che, temane bolIne badalAvavAnuM ThekANuM nathI to zrAvakano zuM bharoso ? Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA mATe paraspara lakhIne carcA karavI te ThIka che. tyAre zrI teravADAnA saMghe rAdhanapura saMgha para nIce mujaba patra lakhyo. "zrI teravADAthI lakhI saMghasamastanA praNAma vAMcazo. ahIM deva-guru-dharma pasAthe kSemakuzaLa che. ApanI kSemakuzaLatA haMmezAM cAhIe chIe. vizeSa vinaMtI ke Apano patra phAgaNa vadI 1rano lakhelo kAsada sAthe maLyo. te vAMcI ane rAjendrasUrijIne vinaMtI karI. temanuM kahevuM che ke lakhANa thaze to kSetrasparzanAnA joge ApanA tarapha padhAravuM thaze. lakhANa nIce mujaba karavuM. zrI jinAya nama: karAra 1. "pistAlIza AgamanI je pUrvAcAryonI karelI paMcAMgImAM sAdhu-zrAvakanI nitya karaNI utsargamArgamAM kahelI che te mujaba karavI. emAM koI gacchanuM mamatva rAkhavuM nahIM. paMcAMgImAM je sAmAcArI kahI te pramANe rAjendrasUrijI tathA AtmArAmajI tathA samasta rAdhanapuranA saMghe cAlavuM. temAM rAdhanapurano saMgha, rAjendrasUrijI ke AtmArAmajI bhAMge ke badale tene tIrthakaranI AjJA bhAMgavAno doSa lAge. A lakhANa sarva rAjIkhuzIthI lakhela che." AvuM lakhANa karI sakala saMghanI sahI karAvI, AtmArAmajInI sahI karAvI ahIM mokalavo eTale rAjendrasUri paNa sahI karaze. te pramANe paMcAMgImAM traNa thAya ke cAra thoya je nIkaLaze te sarvee kabUla rAkhavuM. AvI rIte lakhANa karI mokalazo to rAjendrasUri jarUra rAdhanapura padhAraze." A patra rAdhanapura pahoMcyo. tyAMnA saMghe javAba Apyo ke "emAM kAMI lakhavA-lakhAvavAnI jarUra nathI. jo rAjendrasUrijIne carcA karavAnI marajI hoya to A bAju vihAra karAvajo. temanA lakhAvyAthI have patra lakhazo to teno javAba ame ApavAnA nathI." AvA spaSTa patronI nakala tathA rAdhanapuranA saMghano mULa javAba rAjendrasUri pAse hovA chatAM AtmArAmajI temanA pustakamAM lakhe che ke rAdhanapuramAM carcA mATe AvavAnI rAjendrasUrie nA pADI dIdhI." Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA mAlavA-mAravADanA zrAvakoe patra joyA, vAMcyA ane nirNaya karyo ke AtmArAmajI potAnA pustakamAM "gadheDAnA ziMgaDA' jevuM asatya lakhe che. kAraNa ke jo temane carcA karavI hatI to pachI rAjendrasUri eka mAsa rAdhanapura rahyA tyAre kema na AvyA ? rojanA cAra-pAMca gAu cAle to rAdhanapurathI zaMkhezvara traNa-cAra divasamAM AvI javAya. ochA cAle to be-traNa divasa vadhu thAya. tyAre rAdhanapuranA saMghe lakhyuM ke cauda paMdara divase AvavAnA che. AnA parathI phalita thAya ke paraspara carcA karavAnA AtmArAmajInA bhAva na hatA. jo pote ja sAcA hatA to rAjendrasUrie to lakhIne - sahI karIne baMdhAvA taiyAra hatA, to AtmArAmajI zA mATe taiyAra na thayA ? jainazAsananA Agama-zAstramAM badhuM lekhita che ane te ja mAnya che. korTa-kacerImAM paNa lakheluM pramANa gaNAya che, maukhika nahIM. paNa rAjendrasUrinI pracaMDa pratibhA sAme lakhANathI AtmArAmajIthI TakAya tevuM na hatuM, UlaTAnuM corI para zirorInA nyAye "caturthastutinirNaya''nI prastAvanAmAM AtmArAmajI lakhe che ke 'rAjendrasUrine jainazAstra sAdhu mAnavA siddha thatuM nathI'. AvuM vAMcI mAlavA-mAravADanA zrAvakoe rAjendrasUri gurudevane kahyuM ke AnuM samAdhAna Apo. tyAre rAjendrasUrie kahyuM ke A vAtanuM samAdhAna tathA ayukta graMthanuM khaMDana jANavuM hoya to amArI pAse upasaMpadagrAhaka muni dhanavijaya che, temane vinaMti karo. tyAre amo sarva zrAvako amadAvAda comAsuM rahelA munivara dhanavijaya pAse gayA. tyAM jaI vaMdanA karI A mujaba pUchyuM. "svAminAtha, tame konA ziSya cho'' ? tyAre dhanavijayajIe kahyuM ke ame parama pUjya AcArya zrI vijaya rAjendrasUrijInA ziSya chIe. paNa tame jANo cho, chatAM zA mATe pUchyuM ? tyAre zrAvakoe kahyuM ke Apa kaho cho ke huM temano ziSya chuM, paNa rAjendrasUrijI to kahe che ke te mArA upasaMpadagrAhaka che, tenuM kAraNa zuM ? tyAre dhanavijaye kahyuM ke te satya che. kAraNa ke ame zrI bAdazAha jahAMgIradatta Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA mahAtamA birUdadhAraka zrI vijaya devasUri - temanA ziSya nyAyacakravartI birUdadhAraka mahopAdhyAya zrI kRSNavijayagaNi, temanA ziSya paMnyAsa zrI gaMgavijayajI, temanA ziSya paM. zrI bhAvavijayajI gaNi, temanA ziSya zrI mohanavijaya gaNi, temanA ziSya paM. zrI kastUravijayajI gaNi, temanA ziSya zrI lakSmIvijayajI gaNi tathA paM. zrI caturavijaya gaNinA ziSya chIe. paNa zAstramAM lakhyuM che ke koI kAraNathI guru-gacchaparaMparAmAM zithilAcAra, asaMyama pravRtti zarU thaI jAya ane koI kriyoddhAra kare to tevA saMyamI gurunI pAse pharI dIkSA levI. te pATha devasUrikRta jIvAnuzAsanavRttimAM A mujaba che - ttpaatthH|| yadipunargaccho guruzca sarvathAnijaguNavikalo bhavati tata AgamoktavidhinA tyajanIyaH paraM kAlApekSayA yo'nyo viziSTatarastasyopasaMpadgrAhyA na punaH svataMtraiH sthAtavyamitihRdayam // jo gaccha ane guru e baMne sarvathA nijaguNe karI viphaLa hoya to Agamavidhie tyAgavA yogya che. paNa kALanI apekSAe anya koI viziSTa guNavAna saMyamI hoya tenI pAse pharI dIkSA (cAritra-upasaMpada) grahaNa karavI, paNa svataMtra ke guru vinA rahevuM nahIM. amArI gacchaparaMparAmAM to zithilAcArAdi pravRtti na thaI, paNa mahopAdhyAya kRSNavijayajIthI trIjIcothI peDhIthI zithilAcAra pravRtti jANIne Agama-AjJAbhaMgano doSa TALavA ame Agama-AjJAthI zuddha evA rAjendrasUrijI pAse pharI dIkSA (upasaMpada) grahaNa karI kriyoddhAra karela che. tethI pravRttimAM ame temanA ziSya chIe. zAstradaSTie upasaMpada chIe, kAraNa ke A Agama-pravRtti che. agAu paNa vajasvAmInI zAkhAmAM, cAMdrakuLamAM, koTikagaNa, bRhagaccha, tapAgaccha birUdadhAraka bhaTTAraka zrI jagaccandrasUri mahArAje potAnI zithilAcAra pravRtti jANI caitravAla gacchIya zrI devabhadragaNi pAse pharI dIkSA lIdhela. te hetuthI zrI jagandrasUrijInA ziSya devendrasUrijIe dharmaratnagraMthanI TIkAnI prazastimAM potAnA bRhadgacchIya zrI maNiratnasUrijInuM nAma choDI potAnA guru zrI jagacaMdrasUrijIne catravAlagacchanA devabhadragiNinA ziSya lakhela te pATha : Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA kramazazcaitrAbAlakagacchekavirAjarAjinabhasIva / zrIbhuvanacandrasUrirgururudiyAya pravaratejAH // 4 // tasya vineyaH prazamaikamandiraM devabhadragaNipUjyaH / zucisamayakanakanikaSo, babhUvabhUtividitabhUriguNaH // 5 // tatpAdapadmabhRgAH nissaMgAzcaMgatuMgasaMvegAH / saMjanitazuddhabodhA: jagati jagaccandrasUrivarAH // 6 // teSAmubhau vineyau zrImAn devendrasUrirityAdyaH / zrIvijayacandrasUrirdvitIyako'dvaitakIrtibharaH // 7 // svAnyayorupakArAya zrImaddevendrasUriNA / dharmaratnasya TIkeyaM, sukhabodhA vinirmame // 8 // AvA bhavabhIru mahAtmAoe pALela AjJA pALavAnI amArI paNa abhilASA che. zrAvakono prazna :- AtmArAmajI to "caturthastutinirNaya" prastAvanAnA pAnA naMbara 89 upara lakhe che ke rAjendrasUri prathama to parigrahadhArI - mahAvrata rahita yati hatA. jo ke pAchaLathI nigraMthapaNuM aMgIkAra karI paMcamahAvratarUpa saMyama grahaNa karela che. paNa koI saMyamI gurunI pAse pharI dIkSA lIdhI nathI. pahelAM to emanA guru pramodavijayajI yuti hatA, te saMyamI na hatA. te vAta mAravADanA ghaNA ja zrAvako sArI rIte jANe che. Ama asaMyamInI pAse dIkSA laI kriyoddhAra karavo te zAstranI viruddha che. to Ape rAjendrasUrinI guru-gaccha pravRtti AgamaAjJAe zuM zuddha jANI temanI pAse dIkSA lIdhI te samajaNa pADo. dhanavijayajIno javAba :- he mahAnubhAvo ? AtmArAmajInuM lakhavuM, bolavuM te "vAMjhaNIne chokarAM" jevI vAta che. kAraNa ke temanA lakhyA mujaba to vartamAnakALanA sarva yati ane pUjyo mahAvratarahita ane asaMyamI gaNAya. temaja vartamAnakALamAM pILA kapaDAM paherI saMvegI tathA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 caturthastutiyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA sAdhu nAma dharAve che. te paNa pahelAM to koI nihnava, koI parigrahavALA, paMcamahAvratarahita, asaMyamI hatA. te sau pAchaLathI ja nigraMthapaNuM aMgIkAra karI, paMcamahAvratarUpa saMyama grahaNa karI saMyamI thayA che. paNa koI saMyamI gurunI pAse pharI dIkSA lIdhela nathI. mATe temane paNa jainamatanA sAdhu mAnavA joIe nahIM. zrAvakono prazna :- vartamAnakALamAM zrI tapAgacchamAM tamArA guru zrI vijaya rAjendrasUri tathA zrI nemisAgarajInA ziSya ravisAgarajI ane buTerAyajI arthAt buddhivijayajInA ziSya zrI AtmArAmajI tathA kharataragacchamAM zrI zivajI rAmajI ane mohanalAla pramukha niSparigrahI jeTalA sAdhu vicare che. temAM tamArA guru rAjendrasUrijI, nemasAgarajI, zivajI rAmajI ane mohanalAlajIne bAda karatAM bAkInA sarvee saMyamI guru pAse pharIthI dIkSA lIdhela che. te to mAnavA yogya che ne ? dhanavijayajIno uttara :- he Aryo, AtmArAmajInA lakhyA pramANe mohanalAlajI to pahelAM parigrahasahita, mahAvratarahita, kharataragacchanA yati hatA. pAchaLathI nigraMthapaNuM aMgIkAra karI paMcamahAvratarUpa saMyama aMgIkAra karyo. paNa teo pILAM kapaDAM dhAraNa karI potAnI pUjA mAnatA vadhAravA jayAM tapagacchanuM varcasva hoya tyAM tapagacchanA banI te pravRtti kare che ane jayAM kharataragacchanuM varcasva hoya tyAM kharataragacchanA banI jAya che. temanI mAyA aparaMpAra che. "gaMgA gayA to gaMgAdAsa ane jamanA gayA to jamanAdAsa" tethI tamArA kahyA pramANe hoya to amo nA kahI zakatAM nathI. zivajI rAmajI to sAttvika - dhyAnI puruSa saMbhaLAya che. teoe parigrahatyAga na karI koI pAse phera dIkSA lIdhI saMbhaLAtI nathI, tenuM kaMI kAraNa haze. paNa liMga badalAvyo nathI, tethI teo to vicAravaMta puruSa jaNAya che. tapAgacchanA yati zrI mayAsAgarajIe parigrahatyAga na karI, koI pAse upasaMpadagrahaNa (pharI dIkSA) karI nathI, tenuM kAraNa e saMbhava che ke amuka Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA 15 yati lokonI pATaparaMparAmAM zithilAcAranI pravRtti ghaNA samayathI cAle che ane amuka yati lokonI pATaparaMparAmAM thoDA samayathI cAlu thaI che. ravisAgarajInA guru zrI nemasAgarajI tyAgI-vairAgI hatA. teozrI mayAsAgarajInI peDhImAM thoDA kALanI zithilAcAranI pravRtti dekhI zrI mayAsAgarajIne parigrahatyAga na karAvI pote guru dhAryA, paNa jJAnabaLa ochuM hovAthI lokono pariSaha sahana na thavAthI liMga badalAvela saMbhave che. AtmArAmajI to vidvAnapaNAnuM abhimAna dhAraNa karI, DheDhakamatamAMthI nIkaLI kuliMgapaNuM dhAraNa karyuM, paNa koI saMyamI guru pAse navI dIkSA lIdhI nathI. teo buTerAyajInA ziSya thayA eTale phera dIkSA lIdhI tema kaho cho, paNa e to bukasa vAvIne bIjoma karI zUnyanI muThI bharavAnI icchA karo cho, kema ke buTerAyajI urphe buddhivijaya to DhaMDhakamatamAMthI AvelA. temaNe muhapattinI carcA chapAvIne dezAvaramAM prasiddha karelI. temAM lakhe che ke "mArI zraddhA to zrI yazovijayajI sAthe ghaNI maLe che. je upAdhyAya yazovijaya nAma eTale tapAgaccha tema mane paNa nAmamAtrathI tapAgacchano kahevo joIe. meM yazovijayajIno anurAga karI lokavyavahAramAtra sAmAcArI dhAraNa karI che. amadAvAdamAM sobhAgavijaya tathA maNivijaya pAse gaccha dhArIne huM mUlacaMda tathA vRddhicaMda zeThanI dharmazALAmAM cAlyA AvyA. e to emanI sAthe mArA saMbaMdhathI meM karmayoge pAMcamA kALamAM janma lIdho. vairAgya paNa Avyo. guru saMjoge na maLyA te pApano udaya." AvA buTerAyajInA vacana jotAM zrI buTerAyajIe zrI yazovijayajI upAdhyAyane parokSabhAvathI guru dhAraNa karI pharI lokavyavahAramAtrathI tapAgacchanI sAmAcArI aMgIkAra karI, paNa koI pAse upasaMpada eTale ke phera dIkSA lIdhI nathI. koI kaheze ke sobhAgavijayajI tathA maNivijayajI pAse gaccha dhAraNa karyo te ja upasaMpada grahaNa karI tema samajavuM. ema kahevuM paNa mithyA che; kAraNa ke rUpavijayajIe rUpasI padamasInA nAmanI huMDIo calAvI tema sobhAgavijayajI paNa huMDIo calAvatAM, eka ja ThekANe rahetAM. kyAMka Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA jatAM to DoLImAM besIne ja jatAM. AvI asaMyamapravRtti to gurjaramAravADanA sarva saMdhamAM prasiddha che. tevI ja rIte kAraNa vagara eka ThekANe rahevAnI tathA DoLI pramukhamAM besavAnI ane parigrahAdinA saMcayanI asaMyamapravRtti bahAranI poLavALA zrI maNivijayanI paNa hatI. tethI ja muhapatti carcAnA pa9mA pAnAmAM buTerAyajI lakhe che ke "bAI dIkSA levAvALI hatI. te darekanI rUpiyA caDAvIne pUjA karavA lAgI. prathama rUpiyA caDAvIne ratnavijayanI pUjA karI. pachI maNivijaya AgaLa rUpiyA caDAvIne pUjA karI, tyArabAda mane rUpiyA caDAvavA lAgI. tyAre nItivijayajI bolyA mArA AgaLa rUpiyA caDAvavAnuM kaMI kAma nathI. amAre rUpiyAno khapa nathI. AvuM kahI nA pADI dIdhI. tyAre ame tyAMthI UThIne cAlyA gayA. pAchaLa traNeya jaNa bAIne dIkSA ApI zaheramAM cAlyA gayA". e vAkyamAM spaSTa mAlama paDe che ke jo DahelAvALA ratnavijayajI tathA lavAranI poLavALA maNivijayajInA parigrahano saMcaya nahotAM rAkhatAM to sAdhubhaktikRta agrapUjAne buTerAyajI pramukha manA karata nahIM, paNa maNivijaya tathA ratnavijaya saMcaya karatAM hatAM, tethI buTerAyajI rUpiyA caDAvavAnI nA pADI UbhA thaIne cAlatA thaI gayA. AnA uparathI e paNa sAbita thAya che ke jo buTerAyajIe maNivijayane saMyamI guru mAnIne pharI dIkSA lIdhela hota to "UbhA thaIne cAlatA thayA" AvI moTI potAnA gurunI AzAtanA karata nahIM. Ama sAbita thAya che ke buTerAyajIe maNivijayane saMyamI guru dhAryA nahIM. Ameya maNivijaya to pILA kapaDAM dhAraNa karatAM hatAM. ane buTerAyajIno mata to yazovijayajI upAdhyAyane maLato hato. yazovijayajIe to dazamatAdhikArastavanamAM tathA kumatikapaTasvAdhyAyamAM tathA upAdhyAyanI paraMparAmAM thayelA zrI udayavijayajI vAcaka pramukha zrI hitazikSApatrizikAmAM ane zrI gacchAcAravicArabolapatrakagraMthamAM pILA kapaDAM paheranArane kuliMgI nidbhava asaMyatI kahyA che. te mULa pATha koIne jovA hoya to mArA racela graMtha stutinirNayavibhAkaramAM joI levA. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedakuThAra -prastAvanA 17 ahIMyAM to eTaluM ja prayojana che ke yazovijayajInI zraddhA zrI buTerAyajIne hatI. tethI ja buTerAyajIe sarvasaMvegI nAma dhAraNa karIne kuguru samajI temano liMga tyAga na karI zveta kapaDAM dhAraNa karI "atyAre jaina siddhAMtanA kahyA mujaba koI sAdhu amArA jovAmAM AvyA nathI ane amArAmAM paNa tevuM sAdhupaNuM nathI, mATe huM paNa sAdhu nathI", AvuM kahetAM. A vAta amadAvAdanA saMghamAM zrI buTerAyajI aMtasamaya sudhI rahyA te sarva zeThiyA ane amadAvAdanA saMghamAM prasiddha che. have vicAra karo ke AtmArAmajInA gurune saMyamI guru maLyA nahIM ane temanAmAM saMyamIpaNuM hatuM nahIM, to AtmArAmajIne saMyamI guru maLyA tevuM koI vidvAna kahI zake nahIM ane AtmArAmajImAM saMyamIpaNuM kyAMthI Ave ? koI ajJAnanA jorathI ema kahe ke AtmArAmajIe jema buTerAyajIne guru mAnyA tema zrI buTerAyajIe nAmathI saMvegI zrI maNivijayajIne guru dhAryA hoya. toya jainazAstra anusAra AtmArAmajIne sAdhu mAnavA e vAta siddha thatI nathI. kAraNa ke AtmArAmajI pahelAM to sthAnakavAsI DhuMDhIyA hatA. pachI mahAvIrasvAmInA sAdhunA sapheda vastra choDI pILA kapaDAM dhAraNa karelAM. pILA kapaDAMvALAne to jaina sAdhu kahevAya nahIM te to ApaNe AgaLa joI gayA. vaLI, pharI dIkSA lIdhI nahIM. jenI pAse dIkSA lIdhAnuM kahe che te pote mukhathI kahetAM ke huM saMyamI nathI. pitAMbara evA maNivijayanI guruparaMparA to bahu peDhIthI saMyamarahita hatI. to pharI asaMyati pAse dIkSA levI te to jainazAstrathI viruddha vAta thaI. vijaya rAjendrasUri tathA amArA mATe AtmArAmajI lakhe che ke A baMne bhavabhIru hoya to koI saMyamI guru pAse pharI dIkSA levI joIe. te temanuM lakheluM abhimAna bhareluM che. saMvata 1940mAM amadAvAda cAturmAsamAM zeTha mULacaMdabhAI haThIsiMge AtmArAmajI ane amane ekAMtamAM meLavI parasparanI vAto sAMbhaLela. amArA guru vize AtmArAmajIe kahela tyAre ame zrI mahAnizIthasUtranA trIjA adhyayananA pATha saMyukta pUrvAcAryanI sAkSIthI javAba Apela. topaNa koI saMyamI guru pAse pharI dIkSA levI joIe tevuM vAraMvAra lakhI potAnA chidro DhAMke che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA jenI guruparaMparAmAM saMyamI guruno abhAva thayo hoya, sAdhusAmAcArI sarvathA ucchinna thaI hoya tene anya saMghADAnA muni pAse pharI dIkSA levAnI zAstramAM vAta kahI che, paNa bIjAne kahI nathI te pATha nIce mujaba che : mahAnizIthasUtranA trIjA adhyayanano zAstrapATha : tatpAThaH // sattadguruparaMparAkusIle egadutiparaMparAkusIle the pATha zrI mahAnizIthasUtranA trIjA adhyayana madhye che. teno artha pUrvAcArya paraMparAe karatA AvyA temaja amArA pUrvAcAryoe e pAThano artha evI rIte karyo che, te pAThapUrvaka artha lakhIe chIe. tathA pathavihIkSitasaadhorgnno bhavati naveti prazno pArzvasthAdidIkSitamunergaNo bhavati / yaduktaM mahAnizIthatRtIyAdhyayanaprAMtaprastAve sattadguruparaMparakusIle egabitiguruparaMparakusIle ityasyArtho'tra vikalpadvayabhaNanAdevamavasIya te yadekadvitriguruparaMparA yAvatkuzIlatve'pi tatra sAdhusAmAcArI sarvathocchinnA na bhavati, tena yadi kazcit kriyoddhAraM karoti tadAnyasAMbhogikAdibhyazcAritropasaMpadamagRhItvaiva kriyoddhAraM karoti nAcathati che. bhAvArtha :- pArthasthAdika dIkSita sAdhuno gaccha hoya ke na hoya ? teno javAba e che ke pArthasthAdika dIkSita paNa munigaNa hoya. te mahAnizIthasUtranA trIjA adhyayananA aMtima prastAvamAM kahyuM che ke "sAta-ATha guruparaMparA kuzIla, eka-be-traNa guruparaMparA" eno artha ahIMyAM vikalpa benuM kathana karavAthI ema jaNAya che ke eka, be, traNa guruparaMparA sudhI zithIlAcArAdi pravRtti thatAM paNa sAdhusAmAcArI sarvathA ucchinna thatI nathI. te mATe jo koI kriyoddhAra kare to anya samudAyanA sAdhu pAse pharI dIkSA levAnI jarUra nathI. pharI dIkSA lIdhA vinA paNa kiyoddhAra karI zake. paNa cothI peDhI ke tethI upara jo zithilAcAranI pravRtti thAya to anya gura pAse pharI dIkSA laIne ja kriyoddhAra thaI zake. A pAThamAM pArthasthAdika Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA 19 dIkSitane paNa munigaNa kahyo che, to prastAvanAnA pAnA 13mAM vijaya rAjendrasUrinI cothI peDhIvALA saMyamI nahotA evuM lakhavuM te AtmArAmajInI mUrkhatAnuM sUcana kare che, kema ke dariyAnI vAta dariyAmAM rahenArane khabara hoya, kUvAmAMnA deDakAne nahIM. AcAryonI paraMparA AcAryonA kulavAsI hoya te ja jANe, paNa gurukuLavAsathI bahAra hoya te jANe nahIM. amArI guruparaMparA AtmArAmajIe nAmamAtrathI jANI, paNa vijaya rAjendrasUrinI trIjI-cothI peDhImAM jevA saMyamI hatA tevuM saMyama to AtmArAmajInA dAdA-paradAdAe paNa nahIM pALyuM hoya. ane cothI peDhI uparanuM saMyamIpaNuM to svapre paNa nahIM kahyuM hoya. paMcama gaNadhara zrI sudharmAsvAmIthI 40mI pATe zrI municaMdrasUri thayA tyAM sudhI sudharmabRhadgacchamAM to saMyamapravRtti ja hatI. zithilAcArano saMbhava ja na hato. tyArapachInI traNa-cAra pATamAM zithilAcAranI pravRtti jANI jagacaMdrasUrie caitravAlagacchanA zrI devabhadraupAdhyAyanI sahAyathI kriyoddhAra karelo. AjIvana AyaMbila karI "tapA"nuM birUda pAmelA. tyArabAda 51mI ane paramI pATa pachI zithilAcAra sAdhusamudAyapravRttimAM rahelA zrIhemavimalasUrie paNa sAdhvAcAra ullaMghana karyo nahIM. tethI temanA ziSya ke je padamI pATe birAjamAna hatA te zrI AnaMdavimalasUrie saMvata 1582mAM kriyoddhAra karelo. tyArabAda pa7mI pATe vijayadAnasUri, 58mI pATe vijayahirasUri, pa9mI pATe vijayasenasUri, 60mI pATe vijayadevasUri, 41mI pATe vijayasiMhasUri tathA vijayaprabhasUri thayA. ATalI pATanI saMyamapravRttino paTTa sarva saMghamAM suprasiddha che. tethI zithilAcArapravRtti thaI jaNAtI nathI. vijayasiMhasUrijInI hitazikSAthI pradarzanane ttA mahopAdhyAya yazovijayajIe svagacchamAM keTalAkane kriyAzithila muni jANIne DhaMDhakamata pAkhaMDa dUra karavAne mATe kriyoddhAra karyo. paNa pATa gacchapravRttimAM zithilAcAra jANI kriyoddhAra karyo saMbhavato nathI. kema ke amArA guru zrI vijaya rAjendrasUrijInI pAMcamI peDhIe ane sudharmabRhatapAgacchanI 62mI pATe Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA sakalatArkikaziromaNi, kumatAMdhakAranabhomaNi, bAlabrahmacArI zrI vijayaratnasUrijI thayA. temanI saMyamapravRtti vagere adhikAra to bRhatpaTTAvalIsArodvArAdi graMthathI jANavo. paNa zrI vijayaprabhasUrijInA upadezathI soLa varSanI UMmaramAM dhana-mAla-milakata sahita suMdara kanyAnuM sagapaNa choDI saMyamI thayA te vAtonI sajjhAya paMDita zrI harSamunikRta sarva saMghamAM prasiddha che. topaNa bhavya jIvone jANa thAya te mATe te sajjhAya ahIMyAM lakhIe chIe. 20 sAya ratnaguru guNa mIThaDA re, kAMI mIThaDA mukhanA bola, sAMbhaLatA sukha upaje re, kAMI mukha dIThA taMbola. ratnaguru..(1) hIrasobhAgajInA naMdajI re, kAMI uruvaMza kuLacaMda, zrIprabhasUrijIe bujhavyA re, kAMI ratnasUri guNavaMda. ratnaguru..(2) soLa varasanA ratnajI re, kAMI levo saMjama bhAra, devI sarIkhI kanyA tajI re, kAMI surIbAI sukumAla. ratnaguru..(3) Apa UThIne Ape cAlyA re, kAMI sAsarIyAne gAma, sAsaravAso leI karI re, sAthe maMtrI lIo abhirAma, ratnaguru .(4) vayaNa karI sAsu vade re, tame kema re padhAryA Aja, deva sarIkhA tamane jANatI re, muja kanyAne tuma kAja. ratnaguru..(5) sAta sahIyaromAM khelatAM re, kAMI surIbAI sukumAla, mAtA bolAve moTA maMdIrIye re, kAMI karone vAta vicAra. ratnaguru..(6) sahIyaro saMbhaLAve surIbAIne re, AvyA tumataNo bharathAra, mAtA bolAve UbhA maMdIrIe, kAMya karavA manane vicAra, ratnaguru..(7) somavaraNa kahe sadA guru re, mAre paraNyAnA paccakhANa, bahenI sarIkhI tujane gaNuM re, tuM to sAMbhaLa catura sujANa. ratnaguru..(8) Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA deza-dezAvara huM bhamyo re, pAmyo manuSyabhava avatAra, deva-guru lahI sevanA re, have koNa bhame saMsAra. ratnaguru..(9) surIbAI nArI kahe kaMthane re, evA kaThaNa vacana mA bola, jalaharanI pare cAlajo re, mAraga cAlone je karyo kola. ratnaguru. (10) sAsaravAso tuM to paheraje re, mane bAMdhava kahI bolAva, AziSa dejo suhAmaNI re, mane kuma-kuma cokhe vadhAva. ratnaguru..(11) guNa-avaguNa vinA kima tajo re, mane kema melo niradhAra, huM chuM uttama kulanI upanI re, mArI sAkha pUre saMsAra. ratnaguru..(12) mana meM moTAI huM ANatI re, mAre ratnasUri bharatAra, moTA ThekANe ame mAlazuM re, mane tuma upara niradhAra. ratnaguru..(13) tuM che kumArIkA bAlikA re, tAre so ghara - so bharathAra, mana ne game te Adarajo, tuM to lAho lIje saMsAra. ratnaguru..(14) mAnasarovara haMsalo re, have narakakhANe kuNa jAya ? drAkSa-bIjorA melI karIne, kaDavI lIMboLI koNa khAya ? ratnaguru..(15) amAre anna dhana che ghaNuM re, tuM to pIyara beThI khAya, vIro bAMdhava tujane mokalaze re, tuM to lAho lIje saMsAra. ratnaguru..(16) sAla-dAla-surahI lApasI re, mAMhe ghI vinA na huve svAda, sAsu-naNadala amane bolazere, mane tamavinAsavivikhavAda. ratnaguru..(17) nemajInA saMjoge ApaNa cAlaze re ApaNa rAkhazuM rAjula rIta, sUrajanI sAkhe ApaNe cAlazuM re, ApaNe bhavobhava prIta. ratnaguru..(18) mAtA-pitA nArI bujavyA re, kAMI levA saMjama bhAra, harSakavi muni Ima bhaNe re, emane vaMdo vAraMvAra. ratnaguru..(19) // sajjhAya samApta / / 21 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA AvA guNagaNasaMyukta pazAstravettA zrI vijaya ratnasUrijIne zrI vijayaprabhasUrijIe saMvata 1732mAM sUripada ApyuM ane pote dhyAnArUDha thaI saMvata 1749mAM svarge sIdhAvyA. tyArapachI ratnasUrijIe bhaTTAraka zrI vijayaAnaMdavimalasUrijIthI yAvat zrI vijayadevasUrijI pramukha pUrvAcAryoe prasAda kIdhA mAsakalpAdi sAdhumaryAdAnA pa7 bolanA paTTa prasiddha karIne gacchamAM tIkSNa maryAdA prasarAvI. je sAdhu zithila thayA temane gacchabahAra karyA. gacchabahAra karelA zithila sAdhu mevADa-mALavAmAM jaIne rahyA. udayapura pramukha moTA zaheromAM to vijaya ratnasUrijInA AjJAnuvartI, zuddhasaMyamapAlaka sAdhuo ja rahetA. te ja avasare udayapuramAM mAravADanA sAgarazAkhAvALA comAsu hatA. tyAre caMdra, sAgara, kuzala vagere zAkhAnA Azare 150 zithila sAdhuoe sAthe maLIne vicAra karyo ke e AcArya yazovijaya upAdhyAyane paNa hisAbamAM gaNatA nathI, to ApaNane zAnA gaNe? mATe ApaNe bIjA AcArya karIe. tyAre tyAMnA keTalAka zrAvakonI madadathI udayapuranA rANAne A vAta jaNAvI temano aDadho hA-kAro (hakAra) laI navA AcArya sthApavAno vicAra karyo. A vAtanI khabara amIvijayajI nAmanA mAravADamAM vicaratA sAdhune paDI. temaNe tamAma hakIkata patramAM lakhIne vijaya ratnasUrijIne jaNAvI. te patra vAMcIne ratnasUrijIe 51 samartha sAdhuo sAthe udayapura tarapha vihAra karyo. ane bIjA sAdhuone Adeza Apyo ke tame vaizAkha vadI ekama pahelAM udayapura pahoMcI jajo. ugra vihAra karI vijaya ratnasUri godhUlIka veLAe udayapuramAM pravezyA. zrI zItalanAtha jinAlaye darzana karI upAzrayamAM pravezatI veLA nisipI ane Avasyahi e zabda UMcA avAje bolyA. tyAre paDikkamaNAmaMDaLa karI beThelA pArthasthA sAdhuo te zabda sAMbhaLIne upAzrayamAM judI judI dizAmAM nAsI chAnAmAnA besI rahyA. ratnasUrijI pratikramaNa karI pATa upara birAjayA. zrAvakone khabara paDatAM sau vAMdavA mATe AvyA. AcAryanI dharmadazanA sAMbhaLI te sarva zrAvaka AcAryanI AjJAmAM thayA. bIjA divase udayapuranA rANA paNa vyAkhyAnamAM Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 3 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA AvyA. tyAre pAcchAoe (pArthasthA evA teo zithila sAdhuoe) jANyuM ke have ApaNuM kazuM ja cAlaze nahIM. tyAre zrAvako mAraphate te paNa pUjayazrIne vAMdavA AvyA. AcArye temane Thapako ApIne kahyuM ke tame jIvatA sihaMnI khAla phADavA mAMDI? tamane khabara nathI ke siMha jIvato kema hAthamAM Avaze ? AvuM kahI daMDa ApI zuddha karyA. temano parigraha mUkAvI dIdho. te parigraha jJAnabhaMDAramAM mUkAvyo. udayapuranA rANAjInI AgrahabharI vinaMtI svIkArI tyAM ja cAturmAsa karyuM. kAzmIranA paMDitane harAvatAM ratnasUrijI : eka vAra udayapuranI rAjasabhAmAM kAzamIrano eka paMDita Avyo. teNe rANAjInI rAjasabhAnA paMDitone jItI jayapatAkA mAMgI tyAre rANAjIe kahyuM ke amArA gurujI sAthe vAda karatAM jItazo to jayapatAkA ApIza. paMDita abhimAna karI vijaya ratnasUrijI sAthe vAda karavA Avyo. vAda karatAM zarata mUkI ke je dharmano vAda karavo hoya te te dharmanA zAstrathI javAba devo. 21 divasa vAda-vivAda cAlyo, paNa koI jItyuM ke hAryuM nahIM. tyAre AcAryane ciMtA thaI ke A paMDita jainazAstra ane anya zAstrano pAraMgata che, to tene kema jItAya ? tyAre rAtre mANibhadraya kahyuM ke "tame zAne ciMtA karo cho ? Apane phArasI bhASA AvaDe che, te paMDitane AvaDatI nathI". AvuM kahI aMdazya thayA. AcArya harSa pAmyA. bIjA divase vAdavivAda zarU thayo tyAre AcArya kurAnanI kitAba kahI. tyAre paMDita hAtha joDI bolyo ke yavananI bhASA vedathI niSedha hovAthI huM bhaNyo nathI, mATe huM hAryo. AcAryanI jIta thaI. rANAjIe paMDitano AdarabhAva karI zirapAva karI zIkha (inAma) ApI vidAya karyo. AcArya vijayaratnasUrino bahu mahimA karI mevADa dezamAM jeTalA jinacaityo hatA temanI pUjA nimitte grAsa Apyo. (grAsa eTale jamIna.) te avasare bhojake eka doho kahyo - phicaMdA hisAgarAM, phiTu kuzalAne leDAM, ratna sUra dhaDUkatAM, bhAga gaI sababheDAM ||1|| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA te caityonI jamIna vartamAnamAM paNa bhojaka bhogave che. AvA mahAprabhAvaka saMyamI zrI vijayaratnasUrijIne 3ra ziSyo hatA. temAM vRddha ziSya zrI kSamAvijayajI hatA te vinayI ane guNavaMta hatA. AcAryazrIne temanA para bahu prema hato. temane yogya jANI prathama ja AcAryapadanI ciThThI karI ane vidhipUrvaka AcAryapadavI dIdhI. eka sAmAnya sthitinA zrAvake AcAryapadano utsava karyo. zrAvakanI sAmAnya sthiti joI tenA para karuNAbhAva lAvI tenuM dAridraya kApavA mATe vRddha kSamAsUri citrAvelI zodhavA gayA. A bAju vijaya ratnasUrine zvAsano roga caDyo. tamAma ziSyo gurusevA karavA hAjara thayA. temAM eka laghu kSamAvijaya hatA. te svarUpavaMta tathA ghaNA sAdhu ane zrAvakonA priya hatA. teoe ratnasUrine vinaMtI karI ke batrIsa ziSyomAMthI AcAryapada kone ApavuM? tyAre ratnasUri bolyA ke vRddha kSamAvijayajIne meM AcAryapadavI ApI che te tame sarva jANo cho, paNa AcAryapadano vAsakSepa (bhaTTArakapadavI) mAre karavo che, mATe temane mArI pAse lAvo. paNa vRddha kSamAvijayajI to citrAvelI levA gayelA hovAthI hAjara na hatA. pUjyazrInI aceta avasthA joIne keTalAka zrAvako tathA gItArthoe laghu kSamAvijayajInA mastake pUjayazrIjInA hAthe vAsakSepa karAvI bhaTTArakapade sthApyA. vijaya ratnasUrijI kALadharma pAmyA bAda thoDA samaye vRddha kSamAvijayajI AvyA tyAre laghu kSamAvijayajIe tamAma hakIkata kahI ane kahyuM ke tamArI icchA hoya to tame gacchano nirvAha karo. huM ekAMtamAM dhyAna Adi tapa karIza. tyAre vRddha kSamAvijayajIe kahyuM ke bhAI tame ja sukhathI gacchanirvAha karo, huM gacchamAM bIjo pATa nahIM calAvuM. AvuM kahI gacchano bhAra laghu kSamAvijayane soMpI pote AyaMbila vardhamAnatapa Adaryo. eka vakhata vihAramAM banAsa nadI UtaratAM pANImAM citrAvelIe pagane AMTo khAdho. citrAvelIne pagathI alaga karIne bolyA ke jayAre kArya hatuM tyAre to hAtha AvI nahIM, have mAre tArAthI kaMI kAma nathI, have to mAre sarva pratyakSa che. tyAre bIjA sAdhu bolyA ke svAmI zuM che ? AcArye kahyuM ke citrAvelI che. sAdhu hAthamAM levA mAMDyA tyAM sApanuM rUpa dhAraNa karI citrAvelI pANImAM pravezI gaI. AvA Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA 25 nirlobhI vRddha kSamAsUrijI soLa varSa saMyama ArAdhI potAnA 18 ziSyo paikI vRddha ziSya zrI devendravijayajIne AcAryapada ApI devaloke gayA. tyAre bhaTTA2ka laghukSamAsUrijIne thayuM ke A to gacchamAM be phAMTA paDe che. temaNe devendrasUrijIne bolAvIne kahyuM ke eka gacchamAM be phAMTa paDe te sAruM nahIM. mATe bhaTTAraka ane AcArya baMne padavI tame grahaNa karI gacchanirvAha karo. vijaya devendrasUrijIe kahyuM ke baMne pUjyazrIe tamane bhaTTA2kapadavI ApI ja che ane AcArya to agAu paNa eka-eka gacchamAM be-be, traNatraNa thatAM AvyAM che. tethI gacchaphAMTa kahevAto nathI. Ama chatAM mane to mArA gurudeva kahI gayA che ke tAre lakSamAsUrine dubhavavA nahIM. mATe jo tamane AmAM gacchaphAMTa dekhAto hoya to tame kaho tema karuM. tyAre bhaTTAraka kSamAsUrijIe kahyuM ke tame to guNavAna cho, paNa kALanA prabhAve darekanA bhAva sarakhA na hoya. mATe amArI AjJA che ke tamArI pATaparaMparAmAM pUjye ApI tema AcAryapadavI Apajo, paNa nAmamAM sUripada kahevuM nahIM. AvuM sAMbhaLI anya gurubhAIone duHkha thayuM. paNa devendrasUrijIe kahyuM ke mArA AtmAthI to ApanI AjJApramANa che. evuM kahI AyaMbilatapano abhigraha karI AtmasAdhanAmAM lAgI gayA. AvA devendrasUrine cAra ziSyo hatA. (1) kSamAvijaya, (2) khAMtivijaya, (3) hemavijaya ane (4) kalyANavijaya. eka vakhata devendrasUri sAthe kSamAvijaya sthaMDila gayA. te raste cAlatAM eka zAhukAranI svarUpavaMta strIne joI tenI upara najara nAMkhatAM IryAsamiti cUkyo. A joI gurue tene "tuM bemaryAdAe kema cAle che ?'' ema Thapako Apyo tyAre te ullaMThapaNe bolyo ke emAM zuM thaI gayuM ? tyAre tene ayogya jANI gurue gacchabahAra karyo. bhaTTAraka kSamAsUrijIe paNa tene kADhI mUkyo. tenuM ekalAnuM mRtyu thayuM. khAMtivijaya Adi vinItapaNe pravartavAthI mahAguNavaMta thayA. (1) zrI khAMtivijayajI to siddhAMtanA pAragAmI, (2) hemavijayajI vyAkaraNa, nyAya ane cha karmagraMtha kaMThe hatA tethI kArmaNasarasvatI kahevAyA. (3) Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA kalyANavijayajI caMDikA tathA jyotiSamAM mahAnipuNa hatA. temAM khAMtivijayane lAlavijaya, dalapatavijaya ane motIvijaya ema traNa, hemavijayajIne dayAvijaya ane paramAnaMdavijaya tathA kalyANavijayane pramodavijaya ema ziSyo hatA. 26 eka vakhate devendrasUrijIe dhyAnabaLe jANyuM ke AgAmI varSe mahAkALa (dukALa) paDaze. te vAta potAnA ziSyo AgaLa karatAM hatA tyAre pAlInivAsI zeTha zAMtidAse te sAMbhaLyuM. guruvacana para pAkI zraddhAnA kAraNe temaNe dhAnyano saMgraha karyo. eTalAmAM ogaNasItterano dukALa paDyo. khAMtivijayajI pramukha sAdhuo pAse ghaNA pUrvavAsI lokoe dIkSA lIdhI. ekatrIsa sAdhuno saMghADo thayo. te tathA anya ghaNA ja sAdhuo pAlI vihAra karIne AvyA. sarva sAdhuone zAMtidAse gocarI vahorAvI uttama bhakti karI. devendravijaya to zuddha AhAranI gaveSaNA karatAM, maLe to zarIrane bhADuM ApatAM ane AtmadhyAnamAM lIna rahetAM. samudAyanI ciMtA zrI khAMtivijayajI karatAM. duSkALa pUrNa thayA pachI devendrasUrijIe potAno AyuSya aMta najIka joI anazana karI devaloke gayA. A bAju vijayakSamAsUrijInI pATe vijaya dayAsUrijI thayA. temanI pATe zrI vijayadharmasUrijI ane temanI pATe zrI vijayajinendrasUrijI thayA, te khAMtivijayanuM khUba ja mAna rAkhatAM. khAMtivijayanA ziSya dalapatavijayane rUpa-lakSaNathI khUba ja yogya joI zrI jinendrasUrijI bolyA ke mAre dolatavijaya pramukha 10 celA che, paNa pATa yogya koI jaNAto nathI. tyAre khAMtivijaya bolyA ke dalapatavijaya tamane yogya lAgatAM hoya to Apa tene rAkho. tyAre jinendrasUrijIe khUba ja prItipUrvaka khAMtivijayanA ziSya dalapatavijayane rAkhI lIdhA ane khAMtivijayane comAsuM karavA bahumAnapUrvaka udepurano Adeza Apyo. aDhAra ThANA sahita khAMtivijaya udepura comAsuM rahevA AvyA ane parigraha meLavavA lAgyA. celA paNa vecAtA levA lAgyA. kalyANavijayajI paNa judA rahevA lAgyA. paNa Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA kalyANavijayajI bhadrika hovAthI lokone rUpiyA vyAje Ape kharA, paNa dayAnA pariNAmanA kAraNe pAchA na laI zake. tyAre zrI hemavijayajI zrI khAMtivijayajIne kahetAM ke parigraha bhego na karo. pAchaLathI celAomAM vaDhavADa karAvaze ane kharAba karaze. mATe lobha na karo. tyAre khAMtivijaya kahetAM ke ApaNA vAste parigraha bhego karatAM nathI, jJAnavRddhi mATe karIe chIe. te samayamAM jinendrasUrinA celA dolatavijayajI lazkarathI deherA nimitte siMdhiyA sarakAranuM bahumAna pAmI abhimAnathI potAnI meLe zrIpUjaya banI beThA. e vAta sarva saMdhamAM prasiddha hovAthI sarva hakIkata ahIMyAM jaNAvI nathI. vaDodarAnA comAsAmAM zrI jinendrasUri pAse ........e upAdhyAyapadavI mAMgI paNa zrIjIe te na ApavAthI potAnA pramANipakSanA yatione phaMTAvyA. te samaye AtmArAmajInA cothI/pAMcamI peDhImAM rUpavijaya (DahelAvALA) hatA te menAmAM (pAlakhImAM) besI chaDIdAra sahita zrI siddhAcalanI yAtrAe AvyA. zrI jinendrasUrijI paNa pAlitANA hatA. temaNe paMnyAsa rUpavijayanA mAnAdi sarva lavAjamo khUMcavI laI zikSA ApI ke tuM saMvegI nAma dharAvI DhoMga calAve che. tyAre to rUpavijayajIe pUjayazrIno aparAdha khamAvyo, paNa manamAM aMTasa maTI nahIM. tethI vaDodarA jaI dolatavijayajIne zrIpUjaya karI mAnyA tyAre jinendrasUrijInuM pAlImAM comAsuM hatuM. temaNe dareka jagyAe vicaratAM sAdhu tathA zrAvakone lakhIne jaNAvyuM ke dolatavijaya ghauMno nAno bhAI (AcAramAM ghauMthI paNa jhINo) che mATe mAnavo nahIM. te vAMcI keTalAka gujarAtI samudAya dolatavijayane na mAnyA, keTalAke vaLI mAnyA. pAlIthI cAturmAsa pUrNa karI jinendrasUrijI mAravADanA sAdhu sahita gujarAta AvatA hatA tyAre sirohI pAse kALadharma pAmyA. tyAre mAravADanA keTalAka prAmANika sAdhuoe vicAryuM ke dolatavijaya to potAnI meLe gujarAtI sAdhuthI maLI jAte ja zrIpUjaya banI gayA che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA paNa ApaNe to gurujI jinendrasUrijI kahI gayA te mujaba dalapatavijayane pATe besADavA. sirohI nagaramAM ja khAMtivijayanA ziSya dalapatavijayane devendrasUrijInA nAmathI sthApI prasiddha karyA. dolatavijaya dharaNendrasUri nAme prasiddha thayA. e baMneno vivAda sarva saMghamAM prasiddha che mATe atre jaNAvela nathI. keTalAka samaya bAda vivAda maMda paDyo. khAMtivijayajIe kALa karyA bAda sarva gurubhAIone pothIpAnAM tathA bIjA dharmopakaraNonI vaheMcaNI thaI, paNa sonAnA pAThA tathA sonAnI ThavaNI upara vivAda paDyo. tyAre hemavijayajIe kahyuM ke meM pahelAM kahyuM hatuM ke parigraha sarva duHkhadAI thaze. paNa koIe mAruM mAnyuM nahIM. tenuM pariNAma Aje AvyuM. mATe mAre to parigrahano khapa nathI. ame to devendrasUrijI varyAM te pramANe vartIzuM. ema kahI saMvata 1893nI sAlamAM kriyoddhAra karI vihAra karyo. te joI kalyANavijayajIe kahyuM ke e kImatI vastuo amAre paNa joItI nathI. pATIyA khAte rAkho. potAnA ziSya pramodavijayajIne saMghADAno bhAra sopI pote saMghADAnizcita AtmadhyAnamAM varyA. 1903nA cAturmAsamAM devendrasUrijInA cAturmAsa veLA hemavijayajI tyAM AvyA. kalyANavijayajI paNa kALadharma pAmyA hatA. temanA ziSya pramodavijayajIne 5 celA hatA. temAMthI bene ayogya jANI kADhI mUkyA ane traNamAMthI be zivacaMda ane ratnacaMdane hemavijaya pAse dIkSA apAvI. ane mAMDalIyA joganuM vahana hemavijaya pAse udayapuramAM karyuM. vaDIdIkSAno vAsakSepa devendrasUri pAse karAvyo. ratnavijayano sAgaracaMda jevA mahAna paMDita pAse vyAkaraNa Adi zAstrAbhyAsa karAvyo ane teo paMDita banyA. devendrasUrie potAnA ziSya dhIracaMdane bhaNAvavA ratnavijayane teDyA. ekabe varSa bhaNAvI ratnavijaya jodhapura cAturmAsa arthe gayA. saMvata 1916nI sAlamAM devendrasUri rAdhanapuramAM kALadharma pAmyA. tyAre ziSya dhIracaMdane dharaNendrasUri nAmathI pATe sthApana karyA. zrI dharaNendrasUrie patra lakhI ratnavijayajIne potAnI pAse bhaNavA teDAvyA. patramAM lakhyuM ke jema Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA khAMtivijaye udepu22ANAne khevaTa (prasanna) karI pAlakhI vagere zirapAva zrI devendrasUrijIne Apyo tema tame paNa zrI siddhavijayajI pachI baMdha thayelo jodhapura tathA bIkAnera rAjA pAsethI chaDI-duzAlA pramukha zirapAva apAvo. A vAMcI pramodavijayajI bolyA ke "je AMkhamAM kaNa na jAya te AMkhamAM sAMbeluM jAya'' tevI lokokti sAcI lAge che. zithilAcAranI zarUAta : kAraNa ke hIravijayasUrijInA mukhethI dharmopadeza sAMbhaLI dilhIpati akabara khuza thayo. khuza thaIne bolyo ke he prabhu Apa putra-kalatra-dhanasvajana ke zarIranA paNa mamatvathI rahita cho, mATe Apane sonuM-cAMdI to ApavA ucita nathI, paNa mArA mahelamAM jainadharmanA prAcIna pustako che, te Apa svIkArI mArA para kRpA karo. bAdazAhano Avo Agraha joI sarva pustako svIkArI AgrAmAM jJAnabhaMDAramAM sthApyA. tyAre traNa kalAka sudhI hIravijayasUrithI dharmagoSThI karI bAdazAhanI AjJA laI khUba ja ThAThamAThathI gurudeva upAzrayamAM padhAryA. gurudevanuM mAnapAna joI bAdazAha paNa khuza thayo. teNe hIravijayasUrinA bahumAna arthe chatra-cAmara-pAlakhI potAnA kharce AgaLa calAvavAnA zarU karyA. tyAre hIravijayasUrijIe bAdazAhane kahevaDAvyuM ke amAre niHspRhI sAdhuone A DaphANa na joIe. bAdazAhe kahyuM ke "mAre ane tamAre dharmagoSThI thaI che tenA bhakti-mahimA arthe meM ja pAlakhI vagerene tamArI AgaLa calAvavAno hukama karyo che, temAM tamArA niHspRhIpaNAmAM kaMI doSa lAgaze nahIM''. bAdazAhano Avo Agraha joI saMghe paNa Agraha karyo ke bAdazAhanI A bhakti to jainazAsananI zobhA che, prabhAvanA che, zobhA tarIke AgaLa-AgaLa cAle temAM zuM vAMdho che ? sUrijIe dravya-kSetra-kALa-bhAva joI mauna dhAraNa karyuM. te divasathI zobhA tarIke akabara bAdazAhe calAvyuM. tyArabAda zrAvakonI preraNAthI udayapuranA rANAe calAvyuM. paNa vijayaratnasUrijI sudhI koI AcArye aMgasparzana na karyuM. laghukSamAsUrijI jayAre vRddha thayA tyAre vihAramAM asamarthatA dekhI keTalAka zithila sAdhuoe araja karI ke Apane vihAramAM Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3) caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA bahu aDacaNa paDe che ne AgaLa pAlakhI khAlI cAle che teno zuM artha ? Ama, zithila sAdhunI caDavaNIthI teozrIjInuM mana paNa zithila paDyuM. teo vagaDAmAM pAlakhImAM besatA ane gAma-nagara najIka Ave tyAM pagathI vihAra karatAM. temanA pachI dayAsUrijI to grAma-nagaramAM paNa pAlakhImAM besavA lAgyA. Ama, zithilAcAra pravRtti vadhatI gaI. pUrve koI rAjA atituSTamAna thaI grAma-khetara-zirapAva ApatAM to sAdhuo teno tyAga karI te rAjAnA rAjayamAM jIvavadha Adi hiMsA choDAvI dharmaprabhAvanA karatAM ane have to sAmethI khevaTa (prasanna) karAvI zirapAva levAnI icchA rAkhe che te duSamakALano doSa samajavo. mATe zrIpUjaye tamane je AjJA karI te pramANe udyama karavo joIe. tyAre zrI ratnavijayajIe jyotiSa, maMtrAdinA prabhAvathI jodhapura ane bIkAneranA rAjAone rIjhavI chaDI-duzAlA pramukha dharaNendrasUrine bheTa karAvyA. tyAre pUrva prIti rAkhI dharaNendrasUri ratnavijaya pAse vyAkaraNAdi siddhAMta, zAstra bhaNavA lAgyA. eka divasa maryAdAnI hitazikSA ApatAM dharaNendrasUrie mAnI nahIM. tyAre pramodavijayajIe pUrvaparaMparAe Avelo sUrimaMtra deI AhIranagaranA saMgha samakSa ratnavijayane AcAryapadavI ApI. AcAryapadavI bAda ratnavijaya rAjendrasUrinA nAmathI prakhyAta thayA. tyAMnA saradAre chaDI-cAmara-sukhAsanAdi paravAnA sahita bhakti-pUjA karI. tyArapachI tyAMthI vaMdAtAM mevADa dezamAM zaMbhUgaDha AvyA. tyAMthI zrI hemaMtasAgarajIe pharI pATa utsava karI rANAjInA kAmetI pAse bheTa pUjA karAvI. tyAMthI jAvarA padhAryA tyAM comAsuM karyuM. tyAMnA zrAvaka zrI mIThAlAlajI janANI vagerenA mukhethI prazaMsA sAMbhaLI tyAMnA navAbe prazna pUchAvyo ke "huM tamAro jainadharma svIkAruM to tame amArI sAthe jamo ke nahIM?" teno javAba rAjendrasUrie Apyo ke "koIpaNa jAtano mANasa jainadharma pALato hoya to ame tenAthI bhAIthI paNa vadhAre prema rAkhIe chIe. tenI sAthe khAvA-pIvAmAM amAro dharmadoSa nathI gaNatAM". Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA AnAthI khuza thaI jAvarA navAbe mahora paravAnA sahita ApadAgIrIkiraNIyA pramukha lavAjama bheTa dharyA. comAsA bAda mAlavadezamAM vicarI pharIvAra pAchA jAvarA padhAryA. tyAM dharaNendrasUrie hitazikSA aMgIkAra karI. saMvata 1924 mahAsudI sAtamanI nava kalamono sahIpatra mokalIne sUripadavInI anumati jaNAvI. zithilAcAra choDavAno potAno pAMca varasano abhigraha pUrNa thavAthI saMvata 1925 aSADha vadI dazamanA roja rAjendrasUrie tyAM ja kriyoddhAra karyo. 31 have tamAre zrAvakoe vicAra karavo joIe ke AtmArAmajInI trIjI peDhIthI cothI peDhIvALAno parigraha-asaMyama to sarva saMghamAM prasiddha che. jainazAstranA mate emanI sarva peDhI asaMyamI siddha thAya che. kAraNa ke AtmArAmajIe potAnI banAvela pUjAmAM potAnI guruparaMparA A mujaba lakhI che : (1) satyavijaya (2) kapUravijaya (3) kSamAvijaya (4) jinavijaya (5) uttamavijaya (6) padmavijaya (7) rUpavijaya (8) kIrtivijaya (9) kastUravijaya (10) maNivijaya (11) buddhivijaya (12) muktivijaya. temanA nAnA gurubhAI AnaMdavijaya urphe AtmArAmajI. A sarva peDhIo zrI gacchAcArabolapatraka vagere graMthonA AdhAre ane jinaliMgathI viruddha sAbita thAya che. te graMthomAM elIyAMbara tathA pILA vagere raMgelA vastra dhAraNa karavAvALAne guru-gaccha-AcArya AjJArahita ane jainaliMgI virodhI kahyA che. prathama emanI peDhImAM satyavijayajI paMnyAse guruAjJA vinA elIyAMbara dhAraNa karyA. tyArabAda keTalIka peDhIvALAe kAthiyA (kaththAI) karyA. pachI phaTaka raMgIlA kesarIyA karyA te vartamAnamAM pahere che. vaLI jainagraMthomAM to AcArya-upAdhyAyanI nizrA vinA sAdhu kahyA nathI. AtmArAmajInI peDhImAM AcArya ke upAdhyAya thayA nathI. pote tapAgacchanuM nAma dharAvatA hovA chatAM tapAgacchanA AcAryone asaMyamI jANI temanI AjJAmAM pravartatA nathI. gaNi pramukha padavI paNa potAnI meLe dhAraNa kare che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA paraMtu zrI aMgacUliyA pramukha jainazAstromAM kahyuM che ke guru-gaccha-AcArya vinA, potAnI meLe padavI dhAraNa karanArA mahAmithyAdaSTi-durArAdhaka che. AvA pAkhaMDamatIone najare jovAM paNa nahIM. zrI AtmArAmajInI guruparaMparAmAM adyApi koI AcArya thayA nathI, topaNa koI saMyamI guru gacchAcArya pAse navI dIkSA (upasaMpadAcAryapada) lIdhA vinA, AcAryapadano vAsakSepa karAvyA vinA temanA dRSTirAgI vANiyAoe Apela AcAryapada svIkAra karela che. A AcAryapadavI zAstrIyadaSTie bilakula mAnya nathI. tema chatAM AtmArAmajI svalikhita "praznottarAtmaka' graMthanA pAnA naMbara 314 para lakhe che ke "pAlItANAmAM cAra prakAranA mahAsaMdhanA samudAye AcAryapada dIdhela nAma vijayAnaMdasUri apara prasiddha nAma AtmArAma muni". potAnI meLe AcAryapada dharAvI AtmArAmajIe naraka-nigodanA kArAgAramAM paDavAnI icchA na karavI joIe. mATe ame AtmArAmajInA hita mATe tamane (zrAvakone) kahIe chIe ke "jo AtmArAmajI bhavabhIru hoya to jema ame jainazAstronA nyAyathI trIjI-cothI peDhIvALA zrI pramodavijayajInA gurune saMyamI jANI tathA sAdhusAmAcArI temanI paraMparAmAM sarvathA ucchinna na thaI topaNa gurvAjJAe kriyAvaMta saMyamI gurunA hAthe dIkSA pramukha sAdhusAmAcArI tathA guruparaMparAe AvelI AcAryapadavI ane te paNa mahAsaMgha samakSa apAyelI sUripadavInA dhAraka zrI vijayarAjendrasUrijIne saMyamI jANI temanI pAse navI dIkSA (upasaMpada) grahaNa karI kriyoddhAra karyo che tema temaNe paNa saMyamI muni pAse cAritraupasaMpat yAne navI dIkSA levI joIe". (1) pharI dIkSA levAthI AtmArAmajInuM kuliMgapaNAnuM kalaMka TaLatAM, temanuM abhimAna jatuM raheze. (2) pote sAdhu nathI topaNa ame sAdhu chIe evuM ja kahevuM paDe che te mithyAbhASaNa dUSaNathI bacI jaze. (3) koI bhoLA zrAvako temane sAdhu tarIke mAne che te zrAvakonuM mithyAtva paNa vegaLuM thaI jaze. AvA bahu guNa utpanna thaze. mATe jo AtmArAmajI Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA yAne AnaMdavijayajI jo AtmArthI che to amAruM kahevuM paramopakArarUpa jANIne aMgIkAra karaze ane jo AcAryapada levAnI vAMchA hoya to koI paraMparAgata saMyamI AcArya dekhIne temanI pAse dIkSA laI AcAryapada dhAraNa karI zake che. 33 kAraNa ke aMgacUliyAsUtramAM lakhyuM che ke "naMvu mama paraMparANu posahasaalaae pamAyaM caItAe ke mahANubhAgasUriNo gaNipIDagadhAragA saMyame suvavRMta" arthAt 'sudharma paraMparAe pauSadhazALA pramukha parigraha pramAda choDIne arthAt zithilAcArapaNuM mUkIne kriyoddhAra karavAvALA koI mahAnubhAga sUri-AcArya pAse dIkSA levI joIe" AvuM karavAthI AgamanI AjJAbhaMganA doSathI bacI javAze. ane emane AcArya mAnavAvALA zrAvakonuM mithyAtva paNa vegaLuM thaI jaze ane naraka-nigodarUpa kArAgAranI moja mANavAno bhaya TaLI jaze; kema ke anAcArIne sAdhu tathA anAcAryane AcArya mAnavo te moTuM mithyAtva che. vaLI, paraMparAgata saMyamI guru AcAryanI pAse pheradIkSA ane AcAryapada lIdhA vinAnuM sAdhupaNuM ke AcAryapada zAstrae kyAreya mAnya rAkhyA nathI. jo pUrvokta rItathI AtmArAmajI sAdhupaNuM ke AcAryapaNuM dhAraNa nahIM kare to zAstranI zuddha mAnyatA dharAvatA sAdhu/zrAvaka emane kevI rIte mAnaze ? AtmArAmajI urphe AnaMdavijayajIne mithyAtvarUpI kAdavamAMthI bahAra kADhIne samyaktvarUpa zuddha mArgamAM caDhAvIne hitakAraka, karuNAjanaka upadeza zrI dhanavijayajI mahArAjanA mukhethI sAMbhaLIne ame sarva zrAvakamaMDaLa bahu AnaMdita thayA. zrI dhanavijayajI mahArAjane ame prArthanA karI ke AtmArAmajIe "caturthastutinirNaya" graMtha banAvyo temAM temaNe pUrvadhara pUrvAcAryonI paraMparAthI AvelI traNa thoyanuM khaMDana karI ekAMte pratikramaNanI AdimAM cothI thaI sthApaka "caturthastutinirNaya" nAmaka graMtha banAvI pragaTa karela che. te vAMcIne zAstrano abhyAsa, vivekI ane jANakAra puruSa che te to nahIM bharamAya paNa keTalAka ajJa ane alpa samajavALA bhoLA loko che te bharamAI zake che. mATe tevA bhoLA lokone bacAvavA, zAstrokta rIte Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA traNa thAya ane cAra thoya kyAM-kyAre karavI tenuM maMDana karato ane pratikramaNamAM ekAMte cAra thAya ja karavI tenuM khaMDana karato pUrvAcAryonA banAvela zAstronA AdhAre caturthastutinirNayanuM khaMDana karato graMtha banAvo. jene vAMcavAthI bhoLA jIvono bhrama dUra thaze. jinavacananI punaH sthApanA thatAM ghaNo ja upakAra thaze. AvI zrI saMghanI AgrahabharI vinaMtI sAMbhaLI ane lAbhanuM kAraNa jANI mahArAja zrI dhanavijayajIe e viSaya para khaMDana graMtha banAvavAno Azaya batAvI "vartamAnayoga" kahyuM. vaLI temaNe kahyuM ke Atmatattva vicAra choDI anya vyApAramAM Asakta thavuM te vidvAnone yukta nathI ke pakSapAta ane vAdavivAdamAM tattva prApta thatuM nathI. yaduktaM zrImannyAvizAradaiH zrIyazovijayapAdaiH aSTake // vAdAMzca prativAdAMzca, vadaMtAnnizcitAMstathA / tattvAntaM naiva gacchanti tIlapIlakavadgatau // 1 // bhAvArtha - vAda ane prativAda karavAthI buddhimAna puruSane aMtamAM nizcita tattva prApta thatuM nathI. ghANIno baLada savArathI sAMja sudhI cAle toya iSTa sthAnane prApta karI zakato nathI. mATe buddhimAnoe sadA pakSapAta ane vAdavivAdathI dUra rahevuM ucita che. enAthI tattvavArtAno lAbha zIdhra thaI zake che ane buddhimAna thaIne jayAre pakSapAta ane vAdavivAda paDI jAya tyAre tattvavArtAnI vicAraNA karavAnI yogyatA kriyAmAM rahI jaze. mATe pUrvadhara Adi mahApuruSonA anuyAyI evA sajjana puruSone pakSapAta ane vAdavivAda karavAnuM lakSya hotuM nathI. paraMtu pUrvadhara ane pUrvAcAryonA vacana khaMDana karI potAnI mahattA vadhAravA, devadravyanA bhakSaka evA keTalAka rAdhanapuravAsI puruSonA kahevAthI AtmArAmajIe caturthastutinirNaya graMtha banAvI pragaTa karyo. temAM niMdA-gaha yukta anucita lekha upara dhyAna hevAthI to kRte prati kRtaM kuryyAt, hiMsite prati hisitaM / tatra doSanna paSya, za zAcaM samAret | Adi nItizAstra anusAra Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upa caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA AtmArAmajIne asamaMjasa vAkyarUpa dakSiNA ApavAmAM bAkI na rAkhavI joIe. paraMtu te sarva asabhya vacana choDIne ApaNA zAstra mujaba, zAMtacittathI, temaNe karelA vacana temane ja lAgu paDatA karIne samaya mujaba vipakSa mukhamardana karavuM e ja buddhimAno mATe hitakAraka che. jo ema paNa na karIe to adhika zAMtatAne dhUtArAo azakti kahevAmAM paNa lajajA pAmatAM nathI. ane dhUtArAone uttara na ApIe to moTA vIra banI jAya. AtmArAmajIe graMtha banAvyo temAM ekapakSa taraphI ja lakhANa thayuM che. teno zAstrapAThathI khUba ja saMtoSakAraka uttara ApIne je sthaLe traNa thoya karavAnI che tyAM traNa ane je sthaLe cAra thoya karavAnI che tyAM cAranuM saMpUrNa khulAsApUrvaka tamArA (saMghanA) atiAgrahathI graMtha banAvI uttaradAna thaze. AtmArAmajIe banAvelA graMthamAM bhASAnI azuddhi ghaNI ja che. saMskRta ane prAkRta-mAgadhImAM paNa bahu azuddhi che. joke buddhimAna samaje che ke lakhavA ke chApavAmAM aneka prakAranI azuddhi rahI jAya che. caturthastutinirNayamAM vyAkaraNazAstra mujaba ATalA pATha azuddha che evuM batAvavAno amAro khyAla nathI, paNa AtmArAmajIne "potAnA bora mIThA ane bIjAnA khATA" e nyAye potAnI azuddhatA zuddha ane bIjAnI zuddhatA azuddha evuM kahevAnI Adata che, te mATe temanA graMthanI hrasva-dIrgha Adi azuddhinuM zodhana na karatAM phakta muddAnI bhUlo che te lakhIe chIe. pRSTha paMkti azuddha zuddhalekha 4 2 stavadibhistuti stavAdibhiH paMcabhiH stuti 40 17 pavyate paThyate 1 saMsAgApAyaM saMghassu saggopAyaM 46 19 gaNyate gaNyaMte 51 7 daMDakaistuti daMDakaiH stuti 52 11 thevaM thovaM Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA 4 carameThA carame'SThA 61 18 lahuMbaMdhAvesi lahuvaMdAvemi 63 7 mAhaimA sAhaimA 12 kaizcit kaicit 1 sAkSitvAtsiddheH sAkSitvAsiddhe 75 11 punnavaMdhAi punnabaMdhAI 83 16 thutta thota 101 17 thuti thota 104 15 zrutayazva stutayazva 118 17 samasa samasta 119 16 paducca paDucca 130 10 suddhaloyami muddhaloyaMmi Ama bahu jagyAe muddAnI azuddhi dekhAya che te azuddhine to kadAca AtmArAmajI amArA pUrvalekhita lekhanA AdhAre chApavAnI bhUla kahI de to cAle. paNa guruprazastinA zloka banAvyA tenA prathama zlokanA trIjA caraNamAM chaMdobhaMgano doSa che ane bIjA zlokanA bIjA caraNamAM paNa chaMdobhaMgadoSa che, to dIrgha joIe ane kadAcit dIrgha kare to vyAkaraNa rIte doSa ane hrasva ja pATha rAkhe to chaMdobhaMgadoSa spaSTa thAya che. ityAdi saDomA chahoma ane "candrA" "kSAMtA" "mAyAnaMda" bhane "guphita" ityAdi homa 52savArya dhya[ nahI Ane "guphitamA" numa nahI karyo. AvA doSa jAhera thAya che. mATe AtmArAmajIne amAruM hitakathana e che ke potAnA saMpradAyanA gurunA karela graMthamAM jema bhUlo kADhI potAnI mahattA ane temanI laghutA jaNAvI tevI rIte bIjA koI vidvAnanI laghutA jaNAvI to tamArA karelA graMthamAMthI koI vidvAna azuddhatA jovAnuM lakSya Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA rAkhaze. kadAca koI vidvAna temanA mukhathI evuM bolaze ke "ciMto vA dadhimASabhojane kRznA vivicyate / tasmAdayaM graMtho graMthakartussujJatAmapi rajJA yaMtIti' arthAta jo AkhAe graMthanI bhUlo kADhavA besIe to eka nAno graMtha banI jAya. mATe AtmArAmajInA hitopadeza caturthastutinirNayanI phakta thoDIka ja muddAnI azuddhi darzAvI che. A badhI vAta zrI dhanavijayajInA mukhathI zravaNa karIne ame sarva zrAvakoe nizcaya karyo ke jyAre caturthastutinirNayacchedana graMtha banAvIne mahArAja sAheba amane Apaze tyAre te graMtha chapAvIne deza-dezAvaranA zrAvako ane vihAra karatAM sAdhuone jANavAnA arthe pragaTa karazuM. ane AtmArAmajInA hitArthe tamAma hitavacano paNa e graMthanI prastAvanAmAM lakhI jaNAvazuM. jenA kAraNe AtmArAmajIe jANI apakSapAtI thaI potAnI bhUlano pazcAttApa karI zuddha guru pAse cAritro pasaMpada (pharIdIkSA) laI potAnuM AtmakalyANa karaze. vaLI, temanA para munirAjazrI dhanavijayajIno paNa ghaNo upakAra thaze. pUrvadhara ane pUrvAcAryonI calAvelI sAmAcArIno niSedha karI, manokalpita sAmAcArI calAvavAthI keTalAka aNasamaju jIvonA citta vyarDsAhita thaI jAya che. pUrvAcAryothI viruddha navI pravRtti dekhAvAthI keTalAka jIvonI zraddhA bhraSTa thaI jAya che. tethI te jIva dharmakaraNI karavAno udyama choDI de che. evI rIte vItarAganA mArgamAM upadrava karavAno udyama AtmArAmajI choDI deze to temane bahu lAbha thaze ane jainamArgamAM zuddha nirdoSa pravRtti cAlavAthI zAsanano paNa rUDo prabhAva dekhAze. evo amAro abhiprAya che. have sarva dezanA zrAvaka ane sAdhuone amArI eka nIce mujaba vinaMtI mahApuruSo dIrghadraSTithI matsaratA choDI priya vacana bolavuM ja ucita gaNe che. paNa apriya vacana ucita gaNatAM nathI. kAraNa ke durjananA mAthe zIMgaDA ugatAM nathI. ane sajjananA hAthamAM kamaLa ugatA nathI. paNa temanA vacanathI temanA kuLa, jAta ane mahattAnuM anumAna thAya che. sarjana Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA puruSonA vacana haMmezAM priya ane madhura hoya che paNa bIjAne vera-jhera karAve tevAM hotA nathI. paNa pUrvadhara tathA pUrvAcAryonI paraMparAthI cAlI AvelI traNa thAya ane pUjA/pratiSThA kAraNe karavAnI cothI thoyanuM khaMDana karI ekAMte pratikramaNamAM cAra thoya sthApana karato graMtha AtmArAmajIe banAvyo. temAM "traNa thaI aMgIkAra karavAvALAne dIrdhasaMsArI jANavo". tevuM anucita lakhANa lakhI pUrvAcAryonI AzAtanAnA kAraNathI AtmArAmajI bahusaMsArI thaI na jAya tevI AzaMkAthI temano uddhAra karavA A graMtha banAvyo che. zrAvakonA atyAgrahathI zrImad dhanavijayajIe AtmArAmajInA aMtaHkaraNamAM ulaTI rIte ThasI gayelI vAtane sulaTI karavA hindI bhASAmAM graMtha banAvavAno zarU karyo tyAre amadAvAdanA saMskRtapAThanA jANakAra zrAvake kahyuM ke sAheba jema AtmArAmajIe pUrvAcAryonI paraMparA choDI tema Ape na choDavI joIe. kAraNa ke jainasaMghamAM zvetAMbara ane digaMbara e be zAkhA che. digaMbarAcAryoe hindI bhASA grahaNa karI che, paNa zvetAMbarAcAyo game tyAM janmyA hoya to paNa moTAbhAge gujarAtIbhASAmAM ja graMthanI pravRtti kare che. mATe Ape paNa gujarAtI bhASAmAM ja graMtha banAvavo joIe. AvAM yuktipUrvakanA vAkyo sAMbhaLIne mahArAja sAhebe gujarAtI bhASAmAM A graMtha banAvyo che. A graMthamAM koIne duHkha lAge tevAM vacana lakhavAno mahArAja sAhebano abhiprAya nathI, paNa graMthamAM kaMI duHkha lAge tevAM vacano lakhAyAM hoya to tenuM kAraNa zrAvakonI prArthanA ane caturthastutinirNaya ja kAraNabhUta che. kAraNa ke temAM jevI rIte lakhelI che tevI bAbatone tene yogya hoya tevI rIte ja uttara lakhavo joIe. mahArAja sAhebane ke amane zrAvakone koInI sAthe dveSa nathI ane duHkha thAya tevuM lakhavAthI phAyado paNa nathI amAro uddeza phakta eTalo ja che ke jeoe ajJAnatAnA prasaMgathI pUrvadhara pUrvAcAryoe prarUpelo mArga choDyo che te sanmArge Ave. potAne heya zuM ? ane upAdeya zuM ? e satya rIte samajI arihaMta prabhunA darzAvelA mArge cAle te ja bhAvanA che. paNa koInI phogaTa niMdA karavI, Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA 39 bhadrika jIvone phaMdAmAM nAMkhavA tevo hetu bilakula nathI. mATe vAMcanAra dareka sajjanoe sajjanatA dhAraNa karI zveSa na lAvatAM Akho graMtha samabhAve vAMcI sAra grahaNa karavo. paraMtu koI bAbatamAM pakSapAtabuddhi rAkhI asatyano pakSa levo nahIM. bahusaMsArI thavAnI bIka na rAkhavAvALAthI, jainamatathI viparIta pravRtti karavAvALAne zAstrAnusAra javAba ApI satyano jaya ane asatyano parAjaya karavo e ja amArI prArthanApUrvaka AzIrvAdAtmaka vacana zrI saMghamAM vistRta ane cirasthAyI thAo. vadhu vistArathI ryuM. iti zrIcaturthastutinirNayazaMkoddhAre aparanAmAni caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAre prastAvanAprastAvaH prathamo bhAgaH smaaptH|| Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA // OM zrI vItarAgAya namaH / / // // graMthamA 4 he zAstronI sApa mApIche, tenAM nAma nIce mujaba che || A graMthamAM je je zAstronI sAkSI Apela che tenA nAma A graMthamAM AcaraNA jANavA, kyAMka traNa thoyanA arthe, kyAMka pUjAdi viziSTa kAraNe cothI thaI jANavA artha, kyAMka pratikramaNavidhi tathA zruta-kSetradevatAnA kAyotsarga pAkSikAdikamAM jANavAnA arthe, vaLI kyAMka sAta ane navavAra caityavaMdanA gaNatarIne arthe je-je zAstronA pATha ApyA che tenI nAmAvalI nIce mujaba che. anya anya prayojanane arthe kyAMka koI graMthanAM be-traNa vAra nAma lakhyAM che, te mATe punarukta che ema na samajavuM. | ma graMthanuM nAma utA nAma 01. zrI AgamASTottarikA navAMgavRttikAraka zrI abhayadevasUrijI kRta 02. zrI anuyogadvArasUtra zrI gaNadhara kRta 03. zrI bhagavatIsUtra zrI gaNadhara kRta 04. zrI sthAnAMgasUtra zrI gaNadhara kRta 05. punaH zrI sthAnAMgasUtra zrI gaNadhara kRta 06. puna: zrI bhagavatIsUtra zrI gaNadhara kRta 07. punaH zrI bhagavatIsUtra zrI gaNadhara kRta 08. zrI samavAyAMgasUtra zrI gaNadhara kRta 09. zrI saMgrahaNIsUtra zrI jinabhadragaNikSamAzramaNa kRta 10. zrI dharmaratnaprakaraNa zrI zAMtisUrijI vA devendrasUrijI sUtravRtti 11. zrI jinapratimA huMDI zrI yazovijayajI upAdhyAya kRta stavana kRta Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA graMthanuM nAma krama 12. zrI sImaMdharasvAmI vinatIrUpa stavana 13. zrI senaprazna 14. zrI paMcAzakavRtti 15. zrI aSTakavRtti 16. puna: zrI sImaMdharasvAmI vinatIrUpa stavana 17. zrI samavAyAMgasUtra 18. zrI naMdIsUtra 19. zrI mUlazuddhiprakaraNa 20. zrI AvazyakabhASya 21. zrI mahAnizIthasUtra 22. puna: zrI AgamASTottarikA 23. zrI dazAzrutaskaMdhasUtra 24. punaH zrI AgamASTottarikA 25. puna: zrI mahAnizIthasUtra 26. puna: zrI AgamASTottarikA 27. puna: zrI mahAnizIthasUtra 28. puna: zrI ThANAMgabhagavatIsUtravRtti 29. puna: zrI AgamASTottarikA kartA nAma zrI yazovijayajI upAdhyAya kRta tapAgacchAdhirAja zrI senasUrijI kRta zrI abhayadevAcArya kRta zrI jinezvarasUrijI kRta zrI yazovijayajI upAdhyAya kRta zrI gaNadhara kRta zrI devarddhigaNikSamAzramaNa kRta zrI pradyumnasUrijI kRta zrI jinabhadragaNikSamAzramaNa kRta zrI gaNadhara kRta navAMgavRttikAraka zrI abhayadevasUrijI kRta caudapUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmIjI kRta navAMgavRttikAraka zrI abhayadevasUrijI kRta zrI gaNadhara kRta navAMgavRttikAraka 41 zrI abhayadevasUrijI kRta zrI gaNadhara kRta navAMgavRttikAraka zrI abhayadevasUrijI kRta zrI navAMgavRttikAraka zrI abhayadevasUrijI kRta Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA krama graMtharnu nAma tA nAma 30. zrI dharmaratna prakaraNa vRtti tapAgacchAdhirAja zrI devendrasUri kRta 31. zrI sADA traNaso gAthArnu zrI yazovijayajI upAdhyAya kRta stavana 32. zrI sthAnAMgasUtra zrI gaNadhara kRta 33. zrI vyavahArabhASya zrI saMghadAsagaNi kRta 34. punaH zrI bhagavatIsUtra zrI gaNadhara kRta 35. zrI piMDaniyukti caudapUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmI kRta 36. zrI gacchAcAra payannA zrI pUrvadharAcArya kRta 37. zrI savAso gAthArnu stavana zrI yazovijayajI upAdhyAya kRta 38. zrI vyavahArabhASya zrI pUrvadharAcArya kRta 39. zrI nizIthacUrNI zrI jinadAsagaNi kRta 40. zrI aughaniyukti sUtra vRtti zrI bhadrabAhusvAmI tathA pUrvAcArya kRta 41. zrI caityavaMdana mahAbhASya zrI zAMtyAcAryajI kRta 42. punaH zrI dharmaratna prakaraNa zrI zAntyAcAryajI kRta 43. punaH zrI dharmaratna prakaraNa zrI devendrasUrijI kRta vRtti 44. zrI darzanazuddhi zrI haribhadrasUrijI kRta 45. zrI darzanazuddhi zrI candraprabhasUrijI kRta 46. zrI darzanazuddhi zrI devabhadrasUrijI kRta 47. zrI darzanazuddhi zrI vimalagaNi kRta 48. punaH zrI senaprazna tapAgacchAdhirAja zrI senasUrijI kRta 49. punaH zrI mahAnizIthasUtra zrI gaNadharadeva kRta 50. zrI upadhAnaprakaraNa zrI mAnadevasUrijI kRta 51. zrI AcAradinakara zrI varddhamAnasUrijI kRta Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 caturthastutikuyuktinirNayadanakuThAra - prastAvanA krama graMthanuM nAma [ nAma 52. punaH zrI AcAradinakara zrI varddhamAnasUrijI kRta 53. punaH zrI AcAradinakara zrI varddhamAnasUrijI kRta 54. zrI upadhAnavidhiprakaraNa zrI pUrvAcArya kRta 55. zrI paMcavastuka zrI haribhadrasUrijI kRta 56. zrI vicArAmRtasaMgraha zrI kulamaMDanasUrijI kRta 57. zrI pravacanasAroddhAravRtti zrI siddhasenasUrijI kRta 58. zrI uttarAdhyayana bRhadvRtti / vAdivetAla zrI zAMtisUrijI kRta 59. zrI hIraprazna tapAgacchAdhirAja zrI hIravijayasUrijI kRta 60. zrI vyavahAravRtti zrI malayagirijI kRta 61. zrI uttarAdhyayana bRhadvRtti vAdivetAla zrI zAMtisUrijI kRta 62. zrI uttarAdhyayana avacUrI zrI jJAnasAgarasUrijI kRta 63. zrI uttarAdhyayana laghuvRtti zrI pUrvAcArya kRta 64. zrI uttarAdhyayana laghuvRtti zrI pUrvAcArya kRta dvAdaza hajArI 65. zrI uttarAdhyayana TIkA tapAgacchIya zrI bhAvavijayajI upAdhyAya kRta 66. zrI Avazyaka cUrNi zrI pUrvadharAcArya kRta 67. punaH vicArAmRta saMgraha zrI kulamaMDanasUrijI kRta 68. punaH zrI senaprazna zrI senasUrijI kRta 69. zrI aMgacUliyAsUtra zrI gaNadhara kRta 70. zrI bRhatkalpabhASya zrI pUrvadharAcArya kRta 71. zrI bRhatkalpabhASyavRtti zrI malayagirijI kRta 72. zrI kalpacUrNi zrI pUrvadharAcArya kRta 73. punaH zrI vyavahArabhASya zrI saMghadAsagaNi kRta Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 krama caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA graMthanuM nAma kartA nAma 74. zrI vyavahArabhASyaTIkA zrI malayagirijI kRta 75. zrI Avazyakaniyukti caudapUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmIjI kRta 76. zrI kalpabRhadbhASya zrI pUrvadharAcArya kRta 77. zrI bRhatkalpacUrNi zrI pUrvadharAcArya kRta 78. zrI vizeSa cUrNi zrI pUrvadharAcArya kRta 79. zrI Avazyaka bRhadvRtti zrI haribhadrAcArya kRta 80. zrI Avazyaka laghuvRtti zrI tilakAcArya kRta 81. zrI AvazyakAvacUrI zrI jJAnasAgarasUrijI kRta 82. zrI AvazyakadIpikA zrI pUrvadharAcArya kRta 83. punaH zrI AvazyakAvacUrI zrI jJAnasAgarasUrijI kRta 84. zrI zatapadI grantha aMcalagacchIya zrI dharmaghoSasUriziSya kRta 85. zrI sArddhazataka vRtti tathA zrI kSamAkalyANajI kRta sArddhazataka bhASA 86. punaH zrI darzanazuddhi zrI haribhadrasUrijI kRta 87. punaH zrI darzanazuddhi zrI devabhadrasUrijI kRta 88. zrI zrAddhadinakara zrI pUrvAcArya kRta 89. zrI zrAddhadinakara vRtti zrI devendrasUrijI kRta 90. zrI pratimAzataka upAdhyAya zrI yazovijayajI kRta 91. zrI zrAddhavidhi zrI ratnazekharasUrijI kRta 92. zrI dharmasaMgraha prakaraNa zrI mAnavijayajI upAdhyAya kRta 93. zrI saMdehadohAvalI jinavallabha saMtAnIya zrI jinadattasUrijI kRta 94. zrI jinapratimA sthApana huMDI zrI pUrvAcArya kRta Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 krama caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA | bha graMthanuM nAma kata nAma 95. zrI vRMdAravRtti zrI devendrasUrijI kRta 96. zrI ArAdhanA patAkA zrI pUrvadharAcArya kRta bhagavatIsUtra 97. zrI vaMdana payanno caudapUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmIjI kRta 98. puna: zrI paMcAzaka vRtti zrI abhayadevasUrijI kRta 99. svopajJa zrI dharmasaMgraha vRtti mahopAdhyAya zrI mAnavijayajI gaNi kRta 100. zrI rAyapaseNI sUtra zrI gaNadharadeva kRta 101. zrI jIvAbhigamasUtra zrI gaNadharadeva kRta 102. zrI vaMdanakaprakaraNa zrI pUrvadharAcArya kRta 103. zrI AvazyakavRtti zrI haribhadrasUrijI kRta 104. prAkRta gAthAbaddha zrI sukhavarddhanajI gaNi kRta zrI vardhamAna dezanA 105. punaH zrI caityavaMdana mahAbhASya zrI zAMtyAcAryajI kRta 106. zrI aMgacUlikA sUtra zrI gaNadharadeva kRta 107. zrI paMcAzaka Tippana zrI pUrvAcArya kRta 108. punaH zrI paMcAzakajI sUtra zrI haribhadrasUrijI kRta 109. punaH zrI paMcAzaka vRtti zrI abhayadevasUrijI kRta 110. punazcaityavaMdana mahAbhASya zrI zAMtyAcAryajI kRta 111. punazcaityavaMdana mahAbhASya zrI zAMtyAcAryajI kRta 112. punazcaityavaMdana mahAbhASya zrI zAMtyAcAryajI kRta 113. punazcaityavaMdana mahAbhASya zrI zAMtyAcAryajI kRta 114. zrI dharmasaMgraha zrI mAnavijayajI upAdhyAya kRta 115. zrI vidhiprapAsamAcArI zrI tilakAcAryajI kRta Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 krama caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA graMthanuM nAma nAma 116. zrI samAcArIpATha zrI jinaprabhasUrijI kRta 117. punazcaityavaMdana mahAbhASya zrI zAMtyAcAryajI kRta 118. zrI bRhacchAMti mUlavRtti zrI harSakIrtisUrijI kRta 119. punaH zrI senaprazna tapAgacchAdhirAja zrI senasUrijI kRta 120. punaH zrI senaprazna tapAgacchAdhirAja zrI senasUrijI kRta 121. zrI sAmAcArI zrI pradyumnasUrijI kRta 122. zrI zrAddhadinakRtyavRtti zrI devendrasUrijI kRta 123. punaH zrI vyavahArabhASya zrI pUrvadharAcArya kRta 124. zrI saMghAcAravRtti zrI dharmakIrti upAdhyAyajI kRta 125. punazcaityavaMdana mahAbhASya zrI zAMtyAcAryajI kRta 126. punazcaityavaMdana mahAbhASya zrI zAMtyAcAryajI kRta 127. zrI saMghAcAravRtti zrI dharmakIrti upAdhyAyajI kRta 128. punazcaityavaMdana mahAbhASya zrI zAMtyAcAryajI kRta 129. zrI upamitibhavaprapaMca prazasti zrI siddharSijI kRta 130. zrI kharatararaMgavijaya paTTAvalI zrI tapagacchIya AcArya kRta 131. zrI lalitavistarAvRtti zrI haribhadrasUrijI kRta 132. zrI covIza prabaMdhaprakaraNa zrI rAjazekharasUrijI kRta 133. zrI paDivAlagaccha paTTAvalI zrI tadgacchIya AcArya kRta 134. zrI vicArasAraprakaraNa zrI pradyumnasUrijI kRta 135. zrI upadezapada TIkA zrI municandrasUrijI kRta 136. zrI sumatinAgilacatuSpadikA zrI brahmarSi kRta 137. punaH zrI lalitavistarA zrI haribhadrasUrijI kRta 138. zrI gacchAcArapayannAvRtti zrI pUrvAcArya kRta 139. zrI lalitavistarA paMjikA zrI municandrasUrijI kRta Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA krama graMthanuM nAma [ nAma 140. zrI yogazAstradIpikA zrI hemacandrAcAryajI kRta 141. zrI dinacaryA zrI devasUrijI kRta 142. punaH zrI darzanazuddhi- zrI devabhadrAcAryajI kRta prakaraNavRtti 143. punaH zrI paMcAzakajI zrI haribhadrAcAryajI kRta 144. punaH zrI darzanazuddhi zrI devabhadrAcAryajI kRta 145. punaH zrI dinacaryA zrI bhAvadevasUrijI kRta 146. zrI pravacanasAroddhAra zrI nemasUrijI kRta 147. zrI pravacanasAroddhAravRtti zrI siddhasenasUrijI kRta 148. zrI vRMdAravRtti zrI devendrasUrijI kRta 149. zrI caityavaMdanalaghubhASya zrI devendrasUrijI kRta 150. zrI laghucaityavaMdanabhASyavRtti zrI dharmaghoSasUrijI kRta 151. punaH zrI saMghAcAravRtti zrI dharmaghoSasUrijI kRta 152. punaH zrI saMghAcAravRtti zrI dharmakIrtisUrijI kRta 153. zrI vidhiprapA zrI jinaprabhasUrijI kRta 154. punaH svopajJa dharmasaMgrahavRtti zrI mAnavijayajI upAdhyAya kRta 155. punaH zrI saMghAcAravRtti zrI dharmaghoSasUrijI kRta 156. zrI Avazyakaniyukti caudapUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmIjI kRta 157. zrI SaDAvazyakalaghuvRtti zrI tilakAcArya kRta 158. punaH zrI pravacanasAroddhAra zrI siddhasenasUrijI kRta bRhadvRtti 159. punaH zrI vidhiprapA zrI jinaprabhasUri kRta 160. saMghAcAra caityavaMdanamahAbhASya zrI zAMtisUrijI kRta 161. zrI sAmAcArI rudrapallIgacchIya zrI abhayadevasUrijI kRta Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA | bha graMthanuM nAma kartA nAma 162. zrI pAkSikasUtravRtti zrI pUrvAcArya kRta 163. zrI jIvAnuzAsanamUlavRtti zrI devasUrijI kRta 164. zrI pUjAprakIrNa zrI bhadrabAhusvAmIjI kRta 165. punaH zrI paMcAzaka mUlavRtti zrI abhayadevasUrijI kRta 166. zrI zrAddhapratikramaNa dIpikA zrI ratnazekharasUrijI kRta 167. zrI vicAraratnAkara tapAgacchIya mahopAdhyAya zrI kIrtivijayajI kRta 168. punaH zrI paMcAzakasUtravRtti zrImadharibhadrAbhayadevAcArya kRta 169. zrI pravacanasAroddhAra zrI pUrvAcArya kRta bAlAvabodha 170. zrI siddhasenadvAtriMzikA zrI pUrvadharAcArya kRta 171. zrI gurutattvapradIpa tapAgacchAdhirAja zrI hIravijayasUriziSya kRta 172. zrI samakitazalyoddhAra zrI AtmArAmajI AnaMdavijayajI kRta 173. zrI uttarAdhyayana mUlasUtra zrI gaNadharamaharSi kRta 174. zrI uttarAdhyayana bRhadvRtti thirApadragacchaikamaMDana vAdivetAla zrI zAMtisUrijI kRta 175. zrI uttarAdhyayana laghuvRtti zrI pUrvAcArya kRta 176. punaH zrI uttarAdhyayana vRtti zrI pUrvAcArya kRta 177. zrI uttarAdhyanAvacUri tapAgacchAdhirAja zrI jJAnasAgarasUrijI kRta 178. zrI uttarAdhyayanaTIkA tapAgacchIya mahopAdhyAya zrI bhAvavijayajI kRta 179. zrI uttarAdhyayanaTIkA kharataragacchIya zrI lakSIvallabhasUrijI kRta Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA krama graMthanuM nAma 180. zrI Avazyakaniryukti 181. zrI Avazyaka bRhadvRtti 182. punaH zrI AvazyakacUrNi 183. puna: zrI nizIthacUrNi 184. punaH zrI vyavahArasUtra vRtti 185. puna: zrI AvazyakAvacUri 186. puna: zrI AvazyakadIpikA 187. puna: zrI uttarAdhyayana mUlasUtra 188. puna: zrI uttarAdhyayana bRhadvRtti 189. puna: zrI uttarAdhyayana laghuvRtti 190. puna: zrI uttarAdhyayana avacUrI 191. puna: zrI uttarAdhyayanavRtti 192. puna: zrI AvazyakacUrNi 193. puna: zrI Avazyaka bRhadvRtti 194. punaH zrI oghaniryuktimUla tathA vRtti anukrame 195. puna: zrI vaMdanapayanno 196. puna: zrI paMcavastuka 197. puna: zrI mahAnizIthasUtra kartA nAma caudapUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmIjI kRta zrI haribhadrAcAryajI kRta zrI pUrvadharAcArya kRta zrI pUrvadharAcArya kRta zrI malayagiriAcArya kRta zrI pUrvAcArya kRta zrI pUrvAcAryajI kRta zrI RSibhASita kRta vAdivetAla zrI zAMtyAcAryajI kRta zrI pUrvAcAryajI kRta zrI pUrvAcArya kRta 48 tapAgacchIya zrI bhAvavijayajI upAdhyAyajI kRta zrI pUrvadharAcAryajI kRta zrI haribhadrasUrijI kRta caudapUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmIjI tathA pUrvAcAryajI kRta caudapUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmIjI kRta zrI haribhadrasUrijI kRta zrI gaNadharadevajI kRta Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra -prastAvanA krama graMthanuM nAma 'kartA nAma 198. punaH zrI mahAnizIthasUtra zrI gaNadharadevajI kRta 199. punaH zrI vyavahArabhASyavRtti zrI malayagirijI AcArya kRta 200. zrI zrAddhavidhi grantha zrI ratnazekharasUrijI kRta 201. punaH zrI pravacanasAroddhAra / zrI siddhasenasUrijI kRta 202. zrI sAmAcArI zrI somasuMdarasUrijI kRta 203. zrI dinacaryA zrI devasUrijI kRta 204. zrI dinacaryA zrI bhAvadevasUrijI kRta 205. zrI vidhiprapA zrI jinaprabhasUrijI kRta 206. punaH zrI yatidinacaryA zrI devasUrijI kRta 207. zrI SaDAvazyaka bAlAvabodha zrI pUrvAcAryajI kRta 208. zrI laghubhASya bAlAvabodha zrI jJAnavimalasUrijI kRta 209. zrI samyakparijJA zrI vibudhavimalasUri kRta 210. punaH zrI yatidinacaryA zrI devasUrijI kRta 211. zrI sAmAcArI zrI prAcInAcArya kRta 212. zrI vRMdAruvRtti zrI devendrasUrijI kRta 213. zrI yogazAstra dIpikA zrI hemacandrasUrijI kRta 214. punaH zrI vidhiprapA zrI jinaprabhasUrijI kRta 215. zrI sAmAcArI zrI pradyumnasUrijI kRta 216. punaH zrI dharmasaMgraha zrI mAnavijayajI upAdhyAyajI kRta 217. zrI sAmAcArI zrI bRhatkharataragacchIya kRta 218. punaH zrI sAmAcArI rudrapallIyagacchI zrI abhayadevasUrijI kRta 219. vidhiprapA zrI tilakAcArya kRta 220. zrI SaDAvazyaka zrI pUrvAcArya kRta vidhinAmAgrantha Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutiyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA | krama graMthanuM nAma kartA nAma 221. punaH zrI yatidinacaryA zrI devasUrijI kRta 222. zrI pratikramaNagarbhahetusvAdhyAya zrI yazovijayajI upAdhyAyajI kRta 223. zrI pratikramaNagarbha hetu zrI jayacaMdrasUrijI kRta 224. zrI bRhatkharataragaccha zrI pUrvAcArya kRta sAmAcArI 225. punaH zrI sAmAcArI zrI pradyumnasUrijI kRta 226. zrI pratikramaNagarbhahetu mahopAdhyAya zrI dhavalacandrajI kRta 227. punaH zrI lalitavistarAvRtti zrI haribhadrAcAryajI kRta 228. zrI saMghAcAravRtti zrI dharmaghoSasUrijI kRta 229. zrI huMDIstavana zrI yazovijayajI upAdhyAyajI kRta 230. punaH zrI dharmasaMgraha zrI mAnavijayajI upAdhyAyajI kRta 231. punaH zrI bhagavatIsUtra zrI gaNadharadevajI kRta 232. zrI nizIthasUtra zrI pUrvadharAcAryajI kRta 233. punaH zrI AvazyakacUrNI zrI pUrvadharAcAryajI kRta 234. punaH zrI Avazyaka bRhadvRtti zrI haribhadrAcAryajI kRta 235. zrI ArAdhanApatAkA zrI pUrvAcAryajI kRta 236. zrI uttarAdhyayana bRhavRtti vAdivetAla zrI zAntyAcAryajI kRta 237. punaH zrI AvazyakabRhadvRtti zrI haribhadrAcAryajI kRta 238. zrI anuyogadvArasUtra vRtti harSapurihacchIya zrI hemacandrasUrijI kRta 239. zrI vizeSAvazyakavRtti zrI hemacandrasUrijI kRta 240. zrI senaprazna tapAgacchAdhirAja zrI senasUrijI kRta 241. zrI sAdhupratikramaNa zrI prAcInAcArya kRta sUtrastabaka 242. zrI yatipratikramaNa zrI jJAnavimalasUrijI kRta sUtrastabaka maNa Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para graMthanuM nAma krama 243. zrI pAkSikasUtravRtti bAlAvabodha 244. zrI upadezamAlAvRtti 245. zrI upadezamAlA stabaka 246. zrI upadezamAlA padArtha 247. zrI samakitazalyoddhAra 248. zrI saMsAradAvA 249. zrI vAGmayASTaka 250. puna: zrI bhagavatIsUtravRtti 251. punaH AvazyakabRhadvRtti 252. puna: zrI paMcavastuka 253. punaH Avazyakaniryukti 254. punaH AvazyakacUrNi 255. puna: zrI AvazyakadIpikA 256. zrI zrAddhapratikramaNacUrNi 257. zrI satapadI grantha 258. puna: zrI pratikramaNagarbhahetu svAdhyAya 259. punaH pravacanasAroddhAra vRtti 260. puna: zrI AvazyakacUrNi 261. zrI pAkSikasUtravRtti 262. zrI ThANAMgasUtravRtti 263. zrI jIvAbhigamasUtra vRtti anukrameNa caturthastutiyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA kartA nAma zrI jJAnavimalasUrijI kRta mahopAdhyAya zrI rAmavijayajI kRta zrI prAcInAcAryajI kRta zrI vRddhivijayajI kRta zrI AtmArAmajI AnaMdavijayajI kRta zrI haribhadrAcArya kRta zrI prAcInAcArya kRta zrI abhayadevAcArya kRta zrI haribhadrasUrijI kRta zrI haribhadrAcAryajI kRta caudapUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmIjI kRta zrI pUrvadharAcArya kRta zrI pUrvAcArya kRta candragacchIya zrI vijayasiMhAcAryajI kRta zrI pAsacaMdasUrijI kRta zrI yazovijayajI upAdhyAyajI kRta zrI siddhasenasUrijI kRta zrI pUrvadharAcArya kRta zrI pUrvAcArya kRta zrI gaNadharadeva tathA zrI abhayadevasUra kRta zrI gaNadharadeva kRta zrI malayagiriAcAryajI kRta Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra - prastAvanA krama graMthanuM nAma utA nAma 264. zrI hIraprazna tapAgacchAdhirAja zrI vijayahIrasUrijI kRta 265. zrI ArAdhanA patAkA zrI haribhadrAcAryajI kRta 266. zrI causaraNapayanno zrI pUrvadharAcArya kRta 267. zrI paMcasUtrI sUtra zrI haribhadrasUrijI kRta 268. zrI upadezaratnAkara zrI pUrvAcArya kRta 269. zrI dhanapAlapaMcAzikA paMDitavarya zrI dhanapAlajI kRta 270. zrI upadezaprakaraNa zrI haribhadrasUrijI kRta 271. zrI suktAvalI grantha zrI pUrvAcArya kRta 272. zrI mahAnithIzasUtra zrI gaNadharadevajI kRta 273. zrI vIrastuti zrI haribhadrasUrijI kRta 274. zrI vIrastuti zrI pradyumnasUrijI kRta 275. zrI siddhacakrastuti zrI prAcInAcArya kRta 276. zrI neminAtha stuti zrI prAcInAcArya kRta 277. zrI sUyagaDAMganiyukti caudapUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmIjI kRta 278. zrI sUyagaDAMganiyukti zrI pUrvAcAryajI kRta vRtti 279. zrI naminAthajI stavana zrI AnandavijayajI mahArAja kRta PA Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // OM zrI arham namaH // caturthastutikuyuktinirNayacchedanakuThAraH zrI aha~ jinavIramIzvaravibhuM trailokyaciMtAmaNIm, tattvajJAnanidhiM tamodinamaNiM zreyaH zriyA dyomaNim / bhaktyA vaMditamiMdramAnavagaNairdevAdhidevaM sadA, vaMde bhUmi nimajjatAM bhavajale potAyamAnaM param // 1 // vItarAgaM parityajya, yo'nyadevamupAsate / kAmadhenuM tiraskRtya, sa kharI dogdhi mUDhadhIH // 2 // syAdvAdasya nidhiM vIraM, praNipatya jagadgurum / zaMkoddhAramahaM kurke, caturthastutinirNaye // 3 // ziSTA hi zAstrAdau kimapi prAripsitaparisamAptipratibaMdhakaduritanivarttanAyeSTadevatAnamaskArapUrvakameva maMgalamupakramaMte tathA'trApyAsannopakArakazAsanAdhIzvara zrIvIraparamezvaranamaskArAtmakaM trikaraNazuddhyA paramamaMgalamupanyastam / tathAca zrotRjanapravRttyarthamabhidheyasaMbaMdhaprayojanatritayamapi niyamAdvAcyamityAlocya caturthastutikuyuktinirNayazaMkoddhAro mukhyavRttyAbhidheyatayA nirUpyate / nirabhidheye kAkadaMtaparigaNanamiva na sajjanAnAM pravRttiH tathA vAcyavAcakabhAvasaMbaMdhastu nAmato vyakta eva prayojanaM cAtra duHSamAdoSAnubhAvAtkeSAMcihnurvidagdhopadezavipratAritAnAM bhUyaH zaMkodayaH prAdurbhavatIti tannirAsena tanmanonairmalyamAdhAtumayaM granthaH praarbhyte|| sarva tIrtha ziromaNi zatruMjaya girirAja jyAM Avela che tevA saurASTra dezane prAcIna-arvAcIna samasta AcAryoe Aryadeza kahyo che, paNa vartamAnamAM kALanI apekSAe saurASTradezane anArya kahI te apekSAe zatruMjayAdi tIrthone paNa anArya kahenAra AtmArAmajIe pratikramaNa Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra caityavaMdanAmAM cAra thaI kahevAno paMtha calAvavAne tathA daDha karavA ''AMkhanuM kAjaLa gAle ghasavuM" e nyAye caturthastutinirNaya graMtha banAvyo che, paNa te caturthastutikuyuktinirNaya ja sArthaka thAya che. kAraNa ke jainazAstrane anusAra A nirNaya nathI, paraMtu zaMkAmohanIya tathA mithyA avabodharUpa vRkSanuM bIja che. kema ke devasi pratikramaNanA prAraMbhe ane rAi pratikramaNanA aMte pUrvAcAryoe sAmAnya arthAt jaghanya prakAre, tathA caityagRhamAM nave prakAranI caityavaMdanA yathAzaktie karavI kahI che. paNa pratikramaNamAM cAra thaIe caityavaMdanA karavI tevuM jainamatanA koI zAstramAM kahyuM nathI, chatAM paNa AtmArAmajI urphe AnaMdavijayajI potAnI unmattatAthI pAnA naM. 33 para pravacanasArodvAranI ''paDime vejJe'' gAthA (jemAM pratikramaNanA AraMbha ane aMtamAM sAmAnya jaghanya prakAre caityavaMdanA kahI che,) teno AdhAra ApavApUrvaka cAra thuIe caityavaMdanA karavI tema sthApana kare che, paNa zAstrAnusAra te siddha thatuM nathI. teno bhavyajIvone khyAla ApavA tathA AtmArAmajIne pratikramaNa saMbaMdhI caturthastutizaMkAMbhonidhinA AvartathI uttaravArUpa upakAra karavA pUrvAcAryonA racela zAstranA anusAre zaMkAono uddhAra karIzuM. 2 prazna : AtmArAmajI to pratikramaNanA Adi-aMtamAM cAra thuInI caityavaMdanA kahI che tevuM lakhe che. to tamo pratikramaNamAM cAra thuIo siddha thatI nathI tevuM kema lakho cho ? uttara : ame ane amArA AcArya rAjendrasUrijI pratikramaNanA AdiaMtamAM jadhanya prakAre caityavaMdanA karIe chIe. topaNa AtmArAmajI pAnA naMbara-2mAM 'rAjendrasurijI ane dhanavijayajIe pratikramaNanI zarUAtanA caityavaMdanamAM traNa thoya kahevAno paMtha calAvyo che tevuM jaNAve che' te tadana khoTuM che; kAraNa ke amo to pUrvokta prakAre caityavaMdana karIe chIe. jema AtmArAmajI ekAMte cAra thoyane sthApe che, tema ame traNa thoyane ekAMte sthApatA nathI. pUrvAcAryoe jyAM traNa karavAnI kahI che tyAM traNa ane cAra kahevAnI kahI che tyAM cAra thoya karIe chIe. AtmArAmajI to saurASTrane anAryadeza kahe che, tathA 'muhapatti vyAkhyAnaveLA bAMdhavI sArI che, paNa Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 3 kAraNathI bAMdhatAM nathI' AvAM kapaTanAM vacana bolI bhoLA lokone phaMdamAM nAMkhavAno paMtha calAve che, tema ame navo paMtha calAvyo nathI. pUrvakALamAM paNa zrI sudharma koTikAdi gaNa tathA Amika Adi gaccho jinagRhamAM traNa thoyathI devavaMdana karatA AvyA che, tema ame paNa svagacchamAM guruparaMparAe kahetA AvyA tathA paragacchamAM vartamAnakALamAM karatAM paNa joIe chIe tema kahIe chIe. mATe ame navo paMtha calAvyo che tevuM bolavuM sAva juThuM che. paraMtu vartamAnakALamAM soraTha dezane kALa apekSAe svagaccha, paragacchamAM koI anArya kahetAM nathI, phakta AtmArAmajI kahe che. tethI AtmArAmajIe navo paMtha calAvyo che tevuM kahIe to cAle. vaLI, ame amArI buddhithI navI vAta UThAvI nathI, topaNa ame navo paMtha calAvyo tevuM mRSAvacana AtmArAmajI lakhe che. vaLI, AtmArAmajI pratikramaNanA Adi-aMtamAM cAra thoyathI caityavaMdana karavuM lakhe che te ThekANe ame lakhIe chIe ke paMcAMgImAM AvuM kyAMya kahela nathI. saMvata 1940mAM vartamAnapatra dvArA AtmArAmajI ane amArI vacce carcA thaI tyAre ame stutanirNayavibhAkara nAme graMtha banAvelo. temAM ame lakhyuM che ke : pratikramaNa Adi-aMtamAM sAmAnya prakAre caityavaMdanA traNa thoyathI karavI. devagRhamAM nava prakAre caityavaMdanA karavI ane pUjA vagere viziSTa kAraNe cAra thoyathI devavaMdanA karavI. jenA zAstrIya pATha paNa amoe lakhela che. te graMtha tharAdathI zrI vivekasAgarajIe maMgAvela. temanI pAsethI AtmArAmajIe meLavIne vAMcyo. toya lakhe che ke meM zrAvakonA moDhe sAMbhaLyuM che ke rAjendrasUrijI pratikramaNanI AdimAM tIna thaI kare che ane tristutikanI sthApanA kare che. spaSTa vAMcavA chatAM zA mATe AtmArAmajI ema kahe che ke meM sAMbhaLyuM che ? kevuM jUThuM ? saMvata 1940mAM AtmArAmajIe "amadAvAda nyUjha pepara''mAM chapAvela ke vyAkhyAna samaye mukhe muhapatti bAMdhavI te ame jANIe chIe, paNa koI kAraNathI ame bAMdhatAM nathI. tyAre vidyAzALAmAMnA zrAvakoe pUchyuM ke Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra sAheba Apa muhapatti bAMdhavI rUDI jANo cho, to bAMdhatAM kema nathI ? tyAre AtmArAmajIe kahela ke ame ahIMthI vihAra karyA bAda bAMdhazuM. vihAra thaI gayo ane ghaNo samaya paNa thaI gayo, paNa AtmArAmajI haju muhapatti bAMdhatAM nathI. A uparathI nakkI thAya che ke AtmArAmajInuM lakhavuM bolavuM juduM che ane cAlavuM juduM che. tethI AtmArAmajI pratikramaNamAM cAra thaI mAne che evuM zrAvakonA moDhe sAMbhaLyuM tevuM amoe lakhyuM temAM zuM doSa ? paNa AtmArAmajIne ekalI cAra thoya mAnavAvALA kahIe to cAle, kAraNa ke traNa thAya to ame mAnIe chIe te ja te mAne che, na mAnavAnI to cothI thoya eka ja siddha thAya che. (javAba pUrNa.). AtmArAmajI AcaraNAthI cothI thaI siddha kare che, paNa siddhAMtapaMcAMgI tathA gItArtha AcaraNAe pratikramaNanI zarUAta ke aMtamAM cothI thaI siddha thatI nathI. paNa derAsaramAM siddhAMtapaMcAMgI anusAra traNa stutithI devavaMdana tathA pUjA Adi viziSTa kAraNe cAra stutie devavaMdana gItArtha AcaraNAe siddha thAya che. ahIM have AcaraNAnuM svarUpa lakhAya che : siddhAMtapaMcAMgImAM kahyuM che ke vyavahAra, kalpa, jIta, karaNI ke AcaraNA kaho e ekArya che. e vacanathI AcaraNA traNa prakAranI che te A mujaba (1) AgamaAcaraNA, (2) gacchaAcaraNA ane (3) gItArthaAcaraNA. temAM Agama mujaba AcaraNA karavI tene AgamaAcaraNA kahevAya. // yaduktam navAMgavRttikArakaiH zrImadabhayadevasUribhiH zrI AgamASTotarikAyAm - yata: gAma - AgamaM AyaraMteNaM attaNo hiyakaMkhiNo / titthanAhogurudhammo savve te bahumanniyA // 7 // vyAkhyA - AtmanaH svasya hitakAMkSiNA hitakAminA AgamaM arhatpraNItasiddhAntoktamAcAraM AcaratA abhyupagacchatA janena Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra tIrthanAtho'rhadgururdharmAcAryaH dharmazca te sarve bahumAnitAH gauravitAH / ayaMbhAvaH - AtmahitaiSiNA yena zrIsiddhAnto bahumAnitastakuktam sarvvamapyaMgIkRtamityarthaH, na tu jamAlyAdivatsiddhAMtaikadezo'pyapramANito'stIti tenArhadgurudharmA bahumAnitA eva, yazcAgamapadamekamapi nAMgIkaroti sa nihnavapaMktau samyaktvavikalo gaNyate / "payamavi asaddahaMto suttuttuM micchadiThIo' iti vacanAt bhAvArtha:- potAnA AtmAnA hiteccharUpe arihaMta prarUpita siddhAMtanA AcAra mujaba AcaraNA karI eTale ke tIrthanAtha arihaMta, garaje dharmAcArya. dharma je sarvajJa prarUpita e sarvenuM gaurava karyuM teNe sarva siddhAMtokta sarva AcAra grahaNa karyo. paNa jamAlInI jema siddhAMtanI eka vAta paNa jene apramANa nathI teNe arihaMta-guru-dharmanuM bahumAna karyuM. paNa je puruSa sarva AgamanuM mAne, paNa tenuM ekAda pada paNa na mAne te nilava, samyakta vagarano gaNAya che. kAraNa zAstramAM vacana che ke "eka pada paNa na mAne to tene mithyASTi jANavo". je nara abhinivezikamithyAtva choDI jina Agamokta AcaraNA Acare te sarva tIrthakara-dharmanuM bahumAna karavAvALo jANavo, paNa je nara siddhAMtane na mAne, pota-potAnA gacchamamatva, kadAgrahanA graMtha tathA potapotAnA gacchanI paraMparAnuM bahumAna karI zuddha siddhAMtapaMcAMgI mujaba vartavAvALA puruSonuM apamAna kare che te nara arihaMta, AcArya ane dharma e traNeno jamAlInI peThe AzAtanA karavAvALo jANavo. upara lakhyAno sAra e che ke Agamota AcAra Acaravo te Agamokta paraMparAthI AcaraNA kahI. zrI anuyogadvArasUtramAM Agama traNa prakAre kahyA che te pATha - se kiM taM Agame ? Agame duvihe paNNatte, taM jahA - loiea louttariea / se kiM taM loie ? loie jaNNaM imaM aNNANiiehiM micchAdiTThiehiM sacchaMdabumii vigappiyaM, taM jahA bhArahaM rAmAyaNaM jAva cattAri veA sAMgovaMgA / se taM loie / se kiM taM louttarie ? Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra louttarie jaNNaM imaM arihaMtehiM bhagavaMtehiM uppaNNaNANadaMsaNadharehiM tIyapaccuppaNNamaNAgayajANaehiM tillukvahi amahiyapUiehi savvaNNUhi savvadarasIhiM paNIa duvAlasaMgaM gaNipIDagaM, taM jahA - AyAro jAva diTThivAo / ahavA Agame tivihe paNNatte, taM jahA - suttAgame, atthAgame, tadubhayAgame / ahavA Agame tivihe paNNatte taM jahA - attAgame, aNaMtarAgame, paraMparAgame / titthagarANaM atthassa attAgame, gaNaharANaM suttassa attAgame atthassa aNaMtarAgame, gaNaharasIsANaM suttassa aNaMtarAgame atthassa paramparAgame, teNa paraM suttassavi atthassavi NoattAgame NoaNaMtarAgame paraMparAgame // vyAkhyA - se kiM taM AgametyAdi / gurupAraMparyeNAgacchatItyAgamaH, A samaMtAdgamyante jJAyante jIvAdayaH padArthAH aneneti vA AgamaH, aya ca dvidhA prajJaptastadyathA - loietyAdi, idaM cehaiva pUrvaM bhAvazrutaM vicArayatA vyAkhyAtaM yAvat settaM loie // se kiM taM loguttarie Agametti ahavA Agame tivihe ityAdi, tatra sUtrameva sUtrAgamastadabhidheyazcArtha evArthAgamaH sUtrArthobhayarUpastu tadubhayAgamaH, athavA anyena prakAreNAgamastrividhaH prajJaptastadyathA AtmAgamaityAdi / tatra gurUpadezamaMtareNAtmana eva Agama AtmAgamo yathA tIrthaMkarANAmarthasyAtmAgamaH svayameva kevalopalabdho, gaNadharANAM tu sUtrasyAtmAgamaH svayamevagrathitatvAdarthasyAnaMtarAgamo'nantarameva tIrthakarAdAgatatvAt // uktaM ca - atthaM bhAsai arahA suttaM gutthaMti gaNaharA niuNamityAdi / gaNadharaziSyANAM jaMbUsvAmiprabhRtInAM sUtrasyAnantarAgamo'vyavadhAnena gaNadharAdeva zruteH, arthasya paraMparAgamo gaNadhareNaiva vyavadhAnAttata UrdhvaM prabhavAdInAM sUtrasyArthasya ca nAtmAgamo nAnaMtarAgamastallakSaNAyogAdapi tu paramparAgama eva / / artha :- guruparaMparAe Ave tene Agama kahevAya athavA jIvAdika padArtha A eTale sarva prakAre, gama eTale jANIe tene Agama kahevAya. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra te Agama be prakAranuM che : laukika ane lokottarika. tyAM Adi bheda kahe che - se kiM te loie ityAdi. ahIM jema bhAvazruta kahyuM tema levuM, athavA Agama traNa prakAre prarUpyuM te ja kahe che - sUtra eTale sUtrAgama, artha eTale arthAgama ane sUtra-artha baMne sAthe hoya te tadubhayAgama kahevAya. vaLI, Agama traNa prakAre paNa kahevAya che. gurunA upadeza vinA AtmAthI ja je Agama te AtmAgama jema - zrI tIrthakarane arthanuM kathana te AtmAgama ja hoya kema ke teo svayameva kevalajJAne karI sarva padArthane jANe che, gaNadhara bhagavaMtane sUtranuM jJAna hoya tene AtmAgama kahevAya kema ke temaNe ja sUtra gUMthyA che mATe, ane te gaNadharane arthanuM jJAna te anaMtarAgama kahevAya, kAraNa ke arthanuM jJAna tIrthaMkara pAsethI AMtaro paDyA vinA gaNadhara pAse AvyuM che tethI te kahyuM che -- "maEUR mAsaDuM maraha phatyAdri !" tathA zrI gaNadharanA ziSya zrI jaMbUsvAmI Adine sUtranuM jJAna te anaMtarAgama che, temane sUtra gaNadhara pAsethI AMtarA vinA AvyuM che tethI. vaLI temane arthanuM jJAna paraMparAgama che, kAraNa ke te arthanuM jJAna gaNadhararUpI aMtara pAmIne AvyuM che. paraMparAthI Ave te paraMparAgama, zrI prabhavasvAmIne guruparaMparAthI maLela sUtranuM jJAna ane arthanuM jJAna te AtmAgama paNa nathI ke anaMtarAgama paNa nathI, tene paraMparAgama kahevAya. A niyamathI gaNadhara bhagavaMtanA ziSyathI pachI thayelA zrI prabhavasvAmIthI mAMDIne pAMcamA ArAnA chellA AcArya duSpasahasUri sudhI AcArAMgasUtra Adi hoya te paraMparAgama jANavA. te paraMparAgama ukta AcArane AcaravuM te paraMparAgama AcaraNA jANavI. zrI bhagavatIsUtramAM paNa traNa prakAranA Agama kahyA che te pATha : se kiM taM pamANe ? pamANe cauvvihe paNNatte / taM jahA paccakkhe, aNumANe, ovame, Agame jahA aNuogaddAre tahANeyavvaM jAva teNa paraM NoattAgame NoaNaMtarAgame paramparAgame // vyAkhyA- Agamastu dvidhA laukikalokottarabhedAt, tridhA vA sUtrArthobhayabhedAt, anyathA vA tridhA AtmAgamAnantarAgamaparamparA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra gamabhedAt, tatrAtmAgamAdayo'rthataH krameNa jinagaNadharatacchiSyApekSayA draSTavyAH / sUtratastu gaNadharatacchiSyapraziSyApekSayeti / e pAThano artha pUrve lakhyo tema jANavo. e pUrvokta pAThamAM trividha Agama kahyAM tenI vyAkhyA vRttikAre zrI bhagavatIsUtra ane ThANAMgasUtramAM pratyanIkasUtranA adhikAramAM AvI rIte karI che. te pATha : suvaNNaM bhante paDucca pucchA goyamA tao paDiNIyA paNNattA / taM jahA suttapaDiNIe atthapaDiNIe tadubhayapaDiNIe / evaM tthaannaaNge'pi| suyaM paDucca tao paDiNIyA paNNatA / taM jahA suttapaDiNIe atthapaDiNIe tadubhayapaDiNIe / ubhayorvyAkhyA - trayaH pratyanIkAH prajJaptAstadyathA sUtrapratyanIko'rthapratyanIkastadubhayapratyanIka iti anuvAdArthaH / vyAkhyAzrutaM sUtrAdi, tatra sUtraM vyAkhyeyaM, arthastadvyAkhyAnaM niyuktyAdi, tadubhayametaddvitayamiti // artha:- sUtrane aMgIkAra karI che bhagavAna keTalA pratyenIka prarUpyA? he gautama, 19pratyanI pra3pyA, te 2mA bhu45 : (1) sUtrapratyanI, (2) arthapratyanI ane (3) tamayapratyanA.i. vyAyArtha zruta te sUtra. tyAM sUtra te vyAkhyAna karavA yogya, tenA pratyenIka. artha te sUtranuM vyAkhyAna. niyaMtyAdika tenA pratyenIka. tadubhAya te sUtra ane artha baMnenA pratyenIka. e ja rIte ThANAMgasUtranI vyAkhyA paNa jANavI. vyAkhyAna karavA yogya sUtra zrI ThANAMgasUtramAM zrutajJAnanA adhikAramAM cha prakAranuM kahyuM che, teno 518 : suanANe duvihe pannatte, taM jahA - aMgapaviDhe ceva aMgabAhire ceva / aMbAhire duvihe pannatte, taM jahA - Avassae ceva Avassavairitte ceva / Avassavairitte duvihe pannatte, taM jahA - kAlie ceva ukkAlie cev| vyAkhyA - suanANetyAdi / pravacanapuruSasyAMgAnIvAMgAni, teSu Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra praviSTaM tadabhyantaraM tatsvarUpamityarthaH, tacca gaNadharakRtam / uppanne ityAdi mAtRkApadatrayaprabhavaM vA dhruvaM zrutaM vA AcArAdi, yatpunaH sthavirakRtamAtRkApadatrayavyatiriktavyAkaraNanibaddhamadhuvaM zrutaM cottarAdhyayanAdi tadaMgabAhyamiti / Aha ca - gaNahara 1, therAikayaM 2, AesA 1, sukkavAgaraNaovA 2 / dhuvaM 1 calavisesaNAo 2, aMgANaMgesaNANattaMti // 1 // aMgabAhire ityAdi / avazyaM kartavyamityAvazyakaM sAmAyikAdiSaDvidhaM / Aha ca - samaNesa sAvaeNa ya avassakAyavvaM havai jamhA / aMtoahonisissaya tamhA AvassayaM nAmaMti // 1 // AvazyakAdyavyatiriktaM tato yadanyaditi AvassagavairittetyAdi / yadiha divasanizAprathamapazcimapauruSIdvaye eva paThyate tatkAlena nivRttaM kAlikamuttarAdhyayanAdi yatpunaH kAlavelAvarja paThyate tadUrdhvaM kAlikAdityutkAlikaM dazavaikAlikAdi // 23 // zruzAnanA je me che. (1) praviSTa ane (2) maMgalAya. pravacanapuruSanA aMganI peThe aMgane vize praviSTa, atyaMtara svarUpa eTale zrutapuruSanA aMgane vize aMgabhAve karI rahela te aMgapraviSTazrutajJAna. uppane i vA Adi tripadI sAMbhaLI zrI gaNadhare racelA dhruva zrata AcArAMga Adi aMga te aMgapraviSTadyuta. vaLI je zrutasthaviranA karelA mAtRkApada eTale tripadI rahita vyAkaraNanibaddha adhruva zruta te uttarAdhyayana-sUtra Adi gaNataratherAI gAthokta te aMgabAhyasUtra kahIe. aMgabAhyasUtranA be prakAra (1) mAvazya:, (2) mAvazyavyatirita. sAdhu-zrAvane sAmAyi vagere cha prakAranuM avazya karavuM tenuM nAma AvazyakasUtra ane AvazyakathI judo siddhAMta tene Avazyaka vyatiriktasUtra kahevAya. AvazyakavyatiriktanA be bheda (1) kAlika ane (2) utkAlika. kALaveLA arthAt prathama ane chellI parisie ja bhaNAya te uttarAdhyayanAdi te kAlikasUtra ane kALaveLA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra rahita bhaNAya te dazavaikAlika Adi te utkAlikasUtra kahevAya. zrI naMdIsUtramAM samyak zrutAdhikAra tathA zrI pakSIsUtramAM sUtrautkIrtanAdhikAre je-je sUtra kahyA te te sarve sUtrAgama kahIe. tathA vaLI (1) vidhisUtra, (2) udyamasUtra, (3) bhayasUtra, (4) varNakasUtra, (5) utsargasUtra, (6) apavAdasUtra, tadubhayasUtra. tyAM prathama zrI dazavaikAlikanA paMcama adhyayanamAM kahyuM - saMpatte mindhukaalNmi asaMbhaMto amucchio immeNa kammajogeNaM bhattapANaM gavesae // ityAdi vidhisUtra che. (6) zrI uttarAdhyayanasUtranA dazamA adhyayanamAM lakhyuM - tumapattayapaMDuya jahA nivaDai raaignnaannmcce| evaM maNuyANa jIviyaM samayaM goyama mA pamAyaNa // ityAdi udyamasUtra che. narakAdine vize mAMsa-rUdhirAdinuM varNana vagere karavuM jema uttarAdhyayanasUtramAM mRgAputrIyaadhyayanamAM tathA sUyagaDAMgasUtranA narakavibhaktiadhyayanamAM je varNana che te te paramArthe mAMsAdikanuM varNana nathI, paNa bhayasUtra che. jethI naramu maMsa hirArUM vanaMsiddhimittenuM mayahevAra ttesiM viviyapAyaonateyaM // ityAdi bhayasUtra che. aupapAtikasUtra-jJAtAdharmakathAsUtra pramukhamAM dhisthamiyamitkrA ityAdi prAyika sUtra che te varNakasUtra che. vaLI, zrI AcArAMgasUtra AdimAM rUgveti indIvaniAyALuM nevarayaM daMDasamAraMbhengA ityAdi utsargasUtra jANavAM. chedagraMtho prAyaH apavAdasUtra che. athavA nayAtamiqA niAM sahAya guNAhiyaM vA guNaosamaM vA / ikkovi pAvAi vivajjayante viharijja mmesu saMnamALo // ityAdika apavAdasUtra jANavA. jemAM utsarga ane apavAda baMne sAthe kahevAya te tadubhayasUtra kahIe. Ama sAta prakAranA sUtra paNa sUtrAgama kahIe. pUrvokta sarva prakAranA sUtramAMthI koI sUtra na mAne tene sUtrapratyanIka kahIe. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra have athagamanuM svarUpa lakhIe chIe. artha eTale sUtranuM vyAkhyAna. nikuMjyAdika eTale zrI anuyogadvArasUtramAM cAra anuyogadvAra kahyA che. (1) upakrama, (2) nikSepa, (3) anugama ane (4) naya. temAM trIjA anuyogadvAramAM anugama nAma che. temAM sUtrAnugama tathA niryuktianugama ema be prakArano anugama kahyo che. te pATha : __ aNugame duvihe paNNatte, taM jahA - suttANugame a nijjuttiaNugame / vyAkhyA - sUtrAnugamaH sUtravyAkhyAnamityarthaH, niryuktyanugamazca / nitarAM yuktAH sUtreNa saha lolIbhAvena saMbaddhA niryuktA arthAsteSAM yuktiH sphuTarUpatApAdanamekasya yuktazabdasya lopAnniyuktirnAmasthApanAprakAraiH sUtravibhajanetyarthastadrUpo'nugamastasyA vAnugamo vyAkhyAnaM niryuktyanugamaH // prazna :- atha anugama eTale zuM? javAba :- sUtrano artha anukamapaNe kahevo te anugama. athavA sUtrane anugamIe-vakhANIe jeNe karI te anugama kahIe. anugamanA be bheda che. (1) sUtrAnugama ane (2) niryuktianugama. sUtranuM anugama kahetAM vakhANavuM te sUtrAnugama. ni kahetAM atizaya ane yukti kahetAM sUtra sAthe lolIbhAvasaMbaMdhane pAmelA arthane niyukti kahevAya. niyuktane je yukti kahetAM pragaTarUpapaNAnu karavuM tema ahIMyAM yukta zabdano lopa thavAthI niyukti evI vyutpatti thaI. eTale niryukti kahetAM nAma-sthApanAdika prakAre sUtranuM vibhAjana karIne vakhANavuM e teno artha. te mujaba je anugama athavA tenuM je anugama kahetAM vakhANavuM te niryuktianugama kahevAya. niryuktianugama traNa prakAranAM kahyAM che. (1) nikSepa, (2) sUtra ane (3) upoddAta. e traNa anugamano artha zrI anuyogadvAra mULa sUtravRttithI jANavo. zrI bhagavatIsUtramAM paNa traNa prakAre vyAkhyAna artha kahevo tema kahyuM che. te pATha : Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra suttattho khalu paDhamo, bIo nijjuttimIsaNo bhaNio / taio ya Niravaseso, esaviho hoi aNuogo // 1 // vyAkhyA sUtrArthamAtrapratipAdanapara: sUtrArtho'nuyoga iti gamyate khaluzabdastvevakArArthaH sa cAvadhAraNa ityetaduktaM bhavati guruNA / sUtrArthamAtrAbhidhAnalakSaNa: prathamo'nuyoga: kAryo, mA bhUtprAthamikavineyAnAM matimoha iti / dvitIyo'nuyogaH sUtrasparzikaniryuktimizraH kArya ityevaMbhUto bhaNito jinAdibhiH / tRtIyazca tRtIyaH punaranuyogo niravazeSasya prasaktAnuprasaktasyArthasya kathanAt, eSo'naMtaroktaH prakAratrayalakSaNo bhavati syAdvidhirvidhAnamanuyoge sUtrasyArthenAnurUpatayA yojanalakSaNe viSayabhUta iti gAthArthaH // artha :- sUtrano arthamAtra eTale sUtrano ja sAmAnya artha, pratipAdanapara eTale kahevAne tatpara, te sUtrArthaanuyoga evuM kahevAya. khalu zabda ahIM avadhAraNa mATe che. evuM kahyuM che ke gurue sUtrArthamAtra abhidhAna lakSaNa e mATe pahelo anuyoga che. eTale prAthamika ziSyone matimoha na thAya te mATe sUtrano ja artha eve nAme pahelo anuyoga kahevo. ahIMyAM bIjo anuyoga sUtrasparzaniyuktimizra karavo evuM jinAdike kahyuM che. trIjo anuyoga sUtraarthaniryuktithI beu prakAre nirvizeSano. eTale je prasaMga-anuprasaMge maLato artha. te sarva kahevAthI nirvizeSa evA nAmano trIjo anuyoga thAya. e anaMtarokta prakAre traNa lakSaNa thAya. vidhividhAna anuyogane vize AvA sUtranA arthane vize anurUpapaNe karI yojana lakSaNe viSayabhUta e pramANe gAthArtha che. bhAvArtha :- traNa prakAranuM sUtranuM vyAkhyAna dekhADyuM temAM prathama sUtrano zabdArtha ziSyane devo. jema namo kahetAM namaskAra thAo, arihaMtANaM kahetAM rAga-dveSarUpa zatru haNyA mATe. te zabdArtha avaLI rIte AvaDyo. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 13 tyAre bIjo kahetAM bIjI vAra artha kahe te nijjutimIsao kahetAM niryuktisahita artha kahe. arihaMtanA cAra prakAra che. (1) nAma, (2) sthApanA, (3) dravya ane (4) bhAva. nAmajiNA jiNanAmA, ThavaNajiNA puNa jiNidapaDimAo / davvajiNA jiNajIvA bhAvajiNA samavasaraNatthA // 1 // Ama bIjIvAra artha AvaDyo. pachI trIjI vAra pharI e ja padano artha nirvizeSa kahetAM samasta rIte kahe. saMge-prasaMge sarva kahe. zakti hoya to naigamanaya Adi nayo paNa kahe. dAkhalA tarIke arihaMtanA namaskAranuM phaLa paNa kahe. prathama arthamAM TIkA, cUrNi ane bIjA arthamAM niryukti tathA trIjA arthamAM bhASya AvyuM. sUtranuM vyAkhyAna te niryukti-bhASya-TIkA ane cUrNa e cAra athaMgama kahevAya. sUtra ane artha baMne hoya arthAt sUtra te AcArAMgasUtra Adi ane artha te niryukti-bhASya-TIkA-cUrNi pramukha tene tadubhayaAgama kahIe. e pUrvokta traNa prakAranA Agamane ArAdhe te jIva ArAdhaka thAya. yaduktaM zrI bhagavatyaMge - se nUNaM tameva saccaM nIsaMkaM je jiNehiM paveiyaM ? haMtA goyamA tameva saccaM jAva jiNehiM paveiyaM // se nUNaM bhaMte evaM maNaM dhAremANe evaM karemANe evaM saMvaremANe ANAe ArAhae bhavai ? haMtA goyamA evaM maNaM dhAremANe jAva ArAhae bhavai // prazna :- gautamasvAmI pUche che ke bhagavaMta niHzaMka satya kayuM ? javAba :- bhagavaMta kahe che ke he gautama, vItarAge kahyuM te niHzaMka satya che. vaLI pAchuM gautamasvAmIe pUchyuM ke - prazna :- je vItarAge kahyuM tene mAnato, karato, saMvarato, AjJA pALato jIva ArAdhaka hoya ? javAba :- hA, gautama ema karato jIva ArAdhaka hoya. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra eTale pUrvokta traNa prakAranA sUtramAM kahyA mujabanI AcaraNA Acarato jIva saMsArasamudra tare. pUrvokta traNa prakAranA sUtranI AcaraNA-AjJA khaMDe (toDe) to jIva saMsAra vadhAre, tevuM samavAyAMgasUtravRttimAM kahyuM che. te pATha : icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipIDagaM atItekAle aNaMtA jIvA ANAe virAhittA cAuraMtasaMsArakaMtAre aNupariaTTisu (samavAyasUtre ) idaM hi dvAdazAMgaM sUtrArthobhayabhedene trividhaM / tatazcAjJayA sUtrAjJayA'bhinivezato'nyathApAThAdilakSaNayA, atItakAle'naMtAjIvAzcaturantaM saMsAraM caturantanArakatiryagnarAmaravividhavRkSajAladustaraM bhavATavIgahanamityarthaH anuparAvRttivanto jamAlivat, arthAjJatayA punarabhinivezato'nyathAprarUpaNAdilakSaNayA goSThAmAhilavat, ubhayAjJayA punaH paMcavidhAcAraparijJAnakaraNodyatagurvAdezAderanyathAkaraNalakSaNayA gurupratyanIkadravyaliMgadhArakAnekazramaNavat, sUtrArthobhayairvirAdhyetyarthaH, athavA dravyakSetra-kAla-bhAvApekSamAgamoktAnuSThAnamevAjJAtatayA tadakaraNenetyarthaH // e dvAdazAMga sUtrArtha ubhaya bhede karI traNa prakAranuM, tenI AjJA te sUtraAjJA. te abhiniveza thakI anyathA kahe te jIva caturgatimAM jamAlInI peThe vAraMvAra paribhramaNa karyA kare che ane karaze. arthane viparItapaNe bhAva-prarUpe te goThAmAhilanI jema saMsAraparibhramaNa karyA kare che ane karaze. sUtra ane artha baMnene viparIta paNe prarUpanAra paNa aneka dravyasAdhunI jema saMsAraparibhramaNa kare che. dravya-kSetra-kALa-bhAvanI apekSAe ajANapaNe AgamoktaanuSThAna na kare te paNa saMsAramAM paribhramaNa karyA kare che ane karaze. upara lakhyAno bhAvArtha e che ke Agamane je koI mAne che paNa tenA sUtranuM eka pada ke eka akSara ke eka padano artha viparItapaNe kahe te mithyASTi jANavo. pUjaya zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe kRta saMgrahaNImAM te ja kahyuM che - Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra tathA ca tatpAThaH / mithyAdRSTilakSaNamAha - payamakkharaMpi egaM jo na rocai suttaniddiTuM / sesaM royaMto vihu micchadiTThI muNeavvo // vyAkhyA - sUtranirdiSTamekamapi padamakSaraM vA yo na rocayati na svacetasi satyametaditi pariNamayati sa zeSaM sakalamapi dvAdazAMgArthamabhirocayamAno'pi mithyAdRSTitivyaH tasya bhagavati jagadgurau pratyayanAzAt / atha kiM tatsUtraM yadgatasya padasyAkSarasya caikasyApyarocanAnmithyAdRSTirbhavatIti sUtrasvarUpamAha - suttaM gaNahararaiyaM taheva patteyabuddharaiyaM ca / suyakevaliNA raiaM abhinnadasapuvviNA raiyaM // 1 // yadgaNadhareH sudharmasvAmiprabhRtibhirviracitaM yacca pratyekabuddhairyacca zrutakevalinA caturdazapUrvadhAriNA yaccAbhinnadazapUrveNa paripUrNadazapUrvadhAriNA viracitaM tadetatsarvaM sUtramiti // bhAvArtha - mithyASTinA lakSaNa kahe che ke sUtranuM eka paNa pada athavA akSara upalakSaNathI padano artha e sarve je sUtramAM kahyuM ke, temAMthI eka paNa pada ke akSarano artha satya che evuM potAnA cittamAM na pariName ane bAkIno samasta paNa dvAdazAMgIno artha rocakanAma satya mAnato hoya te paNa mithyAdaSTi jANavo. kAraNa tene bhagavAna ane guru upara pratItino nAza thayo che. have te sUtra kayuM jemAM rahelA pada ke eka akSaranuM paNa arocakapaNuM hoya te mithyAdaSTi hoya ? te sUtranuM svarUpa A mujaba che. gaNadhara racita te siddhAMta, pratyekabuddha nami-karakaMDa vagerenA racelA te tathA caudapUrvadhara ane dazapUrvadharanA racelAM te sarve sUtra jANavA. eTale ke sUtra, niryukti, bhANa, cUrNi ane TIkA e pAMca aMga gaNadharAdinA karelA je prANI yathArthapaNe na sadahe te prANI mithyASTi, jinAjJA bahAra ane anaMtasaMsArI jANavA. prazna:- upara lakhyA mujaba gaNadhara, pratyekabuddha ane caudapUrvadhara enI Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra karelI paMcAMgI mAnavI siddha thaze. paNa atyAre je paMcAMgI che te to gaNadharAdi dazapUrvadharakRta nathI, to tene kema mAno cho ? javAba :- naMdIsUtramAM svAmIsaMbaMdhaciMtanAdhikAre zrI gaNadharAdika caudapUrvadhara, pazcAnupUrvIe dazapUrvadhara sudhI niyamathI samyagdaSTi kahyA che. tyArapachI saMpUrNadazapUrvadharathI pazcAnupUrvIe bhinnadazapUrvadharane nizcayasamyagdaSTi bhajanAe kahyA che. (bhajanA arthAta nizcayasamyagdaSTi hoya paNa kharA ane na paNa hoya.) paNa vyavahArasamyaktanI bhajanA kahI nathI. tethI bhinnadazapUrvadharathI yAvat eka pUrvadhara sudhI nizcayasamyakta AzrayI to bhajanA paNa vyavahArasamyaktane AzrayIne niyamo samyagdaSTi kahIe. kema ke pUrvanuM jJAna vyavahArasamyakta vinA hoya nahIM. te pachI vyavahArasamyaktanI paNa bhajanA ane nizcayasamyaktanI paNa bhajanA. "samyatvaparIkSA" nAmanA graMthamAM kahyuM che ke dazapUrvadhara sudhI nizcayasamyakta jANavuM. tyArapachI nizcayasamyattvanI bhajanA jANavI. eTale ghaNA pUrvadhArI jIvone to nizcayasamyakta hoya. koI pUrvadhArIne nizcayathI samyakta na hoya, paNa vyavahArathI jayAM sudhI samyakta hoya tyAM sudhI teonA kahelA graMtha tathA kriyA-anuSThAna Adi zubha vyavahAra dekhI bIjA jIva pramANa kare tathA satkAra vagere kare te saphaLa ja jANavuM. tethI gaNadharadevakRta aMgapraviSTa mULabhUta sUtra AcArAMgasUtra Adi dvAdazAMga teno eka deza aMgIkAra karIne zrutasthaviranA racelA uttarAdhyayanasUtra Adi anaMgapraviSTasUtra sarva samyaka sUtra jANavAM. temaja zrutasthavironA karelA vRtti-cUrNi Adi vyAkhyAna paNa samyadbhuta sadavAM. tathA bhinnadazapUrvadharathI eka pUrvadharanA racelA paNa gaNadhara Adi kRtanA anuyAyIpaNAthI samyakaththatapaNe ja dhAraNa karavAM. tevI ja rIte pUrvadharakRtanA anuyAyI gItArthonA racelA paNa pUrvadharanI jema samyakzata samajavAM. tathA coktaM zrI zAMtisUrikRta dharmaratnaprakaraNavRttau // ttpaatthH|| suttaM gaNahararaiyaM taheva patteyuddharaiyaM ca / suyakevaliNA raiyaM, abhinnadazapUviNA raiyaM // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra ityeSAM ca nizcayasamyagdRSTitveva sadbhUtArthavAditvAdanyagrathitamapi tadanuyAyi pramANameva, na punaH zeSamiti // artha :- gaNadharadevanuM racela te siddhAMta, pratyekabuddha racita te sUtra, caudapUrvadhara racita te paNa sUtra-siddhAMta kahevAya. abhinna-saMpUrNa dazapUrvInuM racela paNa sUtra-siddhAMta kahevAya. gaNadhara Adi saMpUrNa dazapUrvadharanA racelA siddhAMta anusAra bIjAnA racelA paNa pramANa ja hoya. alabatta pUrvokta pUrvadharone anusAra graMtharacanA na hoya to te pramANa na gaNAya. iti tattvo (e pramANe tattva jANavuM.) upara lakhelAnuM tAtparya e che ke gaNadharakRta dvAdazAMgI anusAra zrata vira-caudapUrvadhara race. caudapUrvadhara anusAra dazapUrvadhara race. dazapUrvadhara anusAra ekapUrvadhara sudhInA mahAtmA sUtra-artha-paMcAMgI race. te pUrvadharanA anusAra bahuzruta gItArthanA racelA vRjyAdi vyAkhyAna paNa sabhyazrutapaNe samyagdaSTine aMgIkAra karavAyogya che. vartamAnakALamAM sUtranI je paMcAMgI che te pUrvapaMcAMgI anusAra ja che. kAraNa ke vartamAna vRjyAdikamAM graMthakAra lakhe che ke pUrva vRjyAdika anusAra huM vRtti karuM chuM. AvazyakavRjyAdikamAM pU. haribhadrAcArya lakhe che ke "SiA vidi pUnarTIAire maLiyA" Ama, pUrvapaMcAMgI anusAra ja vartamAna paMcAMgI che. ane tene sarva gItArtha pramANa karatAM AvyAM che. mahAmahopAdhyAya yazovijayajI paNa hUMDInA stavanamAM pUrvokta pramANe paMcAMgInI vAta kahe che. sUtra aratha pahilo bIjo kahyo, nijutIe re mIsa, niravazeSa trIjo aMga paMcame, ema kahe tuM jagadIza sa. 1do. artha :- guru jayAre ziSyane artha Ape tyAre prathama zabdArtha ja Ape. te AvaDI gayA pachI niyukti ane nikSepa sahita vyAkhyAna karI zIkhave. artha AvaDyA pachI saMge-prasaMge daSTAMta, hetu, naya vagere badhuM ja samajAve. eTale bhASya-TIkA ane cUrNi e trIjI vyAkhyAmAM samAya. Ama, yazovijayajIe sUtra-niyukti pramukha paMcAMgI mAnavI batAvI lakhyuM ke he jagadIza AvuM bhagavatIsUtramAM te kahyuM che. vaLI, paMcAMgI mAne tene ja Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra prathama gAthAthI zuddha samakitI kahyA che. te gAthA - samakIta sUdhU re temane jANIe, je mAne tuja ANa, sUtra te vAMce re yoga vahI karI, kare paMcAMgI pramANa. sa. 1TI artha :- zuddha samakitI kahevAya je tamArI AjJA mAne. ahIM prazna thaze ke kaI AjJA ? to samajAve che ke je yogavahana karI sUtra vAMce ane paMcAMgI pramANa kare te AjJA. matalaba ke sUtra, niryukti, bhASya, TIkA ane cUrNimAM je kahyuM che te sarva satya karI mAne. vaLI, sAhararAja ane devarAjanA praznottaranA patramAM paNa yazovijayajI upAdhyAye paMcAMgI mAnavI lakhI che. juo -> "havaNAM chInna paTTasaMdhAnanyAne devaddhigaNi kSamAzramaNa vAcanAnugata paMcAMgI zuddha AlaMbatA kAMI nyUnatA nathI." Ama upara lakhyA pramANe Aja sudhI sarva gItArtho sUtrapaMcAMgI mAnatA AvyA che temaja amo paNa mAnIe chIe ane e pUrvokta paMcAMgI sUtraartha ubhayarUpa Agama che. tethI e paMcAMgImAM kahelA AcArane AcaravuM tathA saduhave tene AgamaAcaraNA kahIe. te AgamaAcaraNAne koI haThAgrahI, anaMtasaMsArI mithyAdaSTi ke durlabhabodhi na mAne to tene jaina kema kahevAya? ane kadAca potAnA mukhathI jaina nAma rAkhe ke jena banI jAya toya te jaina nathI. spaSTa che ke vItarAganA vacana upara zraddhA hoya te ja jaina kahevAya, anyathA na kahevAya." || Agamokta AcaraNA nigamana nAmano praznottara saMpUrNa che. | caturthastutinirNayazaMkoddhAra aparanAma caturthastutikuyuktinirNayacchedanakuThAragraMthamAM praznottaraAgamoktaAcaraNAnidarzana nAmano prathama pariccheda pUrNa || Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 19 jijJAsu prazna :- tamo vyavahAra, kalpa, AcaraNA, jIta ekArthathI Agamokta AcAramAM vartavuM tene Agama-AcaraNA kaho cho, paNa bhagavatIsUtramAM pAMca vyavahAra kahyA che. temAMthI hamaNAM eka jItavyavahAra ja varte che, kema ke upAdhyAyajI zrI yazovijayajIe sImaMdharasvAmI vinaMtIrUpa stavananI caudamI DhALanI sAtamI gAthAmAM kahyuM che ke "vyavahAra pAMce bhASIyA, anukrame jeha pradhAna, Aja to temAM jIta che, te tajIe ho vigara kema nidAna? sA. INA" e gAthAnA aMte Aja-kAla pAMcamAMthI jItavyavahAra ja varte che. to Agama-zruta-AjJA ane dhAraNA e cAra vyavahAra kyAMthI hoya ? tamo AjanA kALamAM bIjA vyavahAra zA AdhArathI mAno cho ? vaLI, paMcAMgI pramANa karo cho, tema paMcAMgIkAranA karelA graMtha-prakaraNa pramANa karo cho ke nahIM ? javAba :- AjanA kALamAM ekalo jItavyavahAra ja varte che te kahevuM mithyA che. AgamavyavahArane bAda karatAM bAkInA cAra vyavahAra AjanA kALamAM paNa varte che. juo senaprazna. titvavA tathA ma2-zrutAra-DaDajJArU-thARUT4-nItaravyavahAravdhunaa kiyaMto vyavahArA vartante ? iti prazno'trottaram - AgamavyavahAraH sAMprataM nAstyeva, zrutavyavahArastu sampUrNo nAsti kiyAnvartata iti, zrutAdInAM caturNAM vyavahArANAM sAMprataM vidyamAnatvamavasIyate tatrApi prAyazcittapradAnaM prAyo jItavyavahArAnusAreNa pravartata iti / anuvAda :- Agama, zruta, AjJA, dhAraNA ane jIta e pAMca vyavahAramAMthI hamaNAM keTalA vyavahAra varte che ? uttara :- zrI senasUrijI kahe che ke AgamavyavahAra to vartamAnakALe to nathI ja. zrutavyavahAra saMpUrNa nathI, keTalAka varte che. tethI zrutAdi cAra vyavahAro vidyamAna jaNAya che. prAyazcitta ApavuM te paNa moTA bhAge jItavyavahAra anusAra pravarte che. ahIM spaSTa thAya che ke AlocanA, Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 caturthastutiyuktinirNayachedanakuThAra prAyazcitta adhikAramAM jItavyavahAranuM mukhyapaNuM che. yazovijayajIe paNa te kAraNe ja jItavyavahArane mukhya kahyo che. Ama pUrvAcAryonA vacana anusAra ame paNa vartamAnamAM cAra vyavahAra mAnIe chIe. e pramANe jijJAsunA prathama praznano uttara pUrNa thayo.// have bIjo prazna graMtha mAnavAno, temAM pATha. zrutadharabahuzrutagaNivAcakAdizabdAbhidheyAstathA pUrvagataM sUtramanyacca vineyAnvAcayaMtIti vAcakAH punaH / vAdI ya khamAsamaNe divAyara vAyagitti egaTThA / puvvagayaMmi u sutte ee saddApayati // 1 // ityAdikrameNa zrIbRhatkalpabhASya-naMdivRtti-kathAvallyAdigranthoktacihnopalakSitAH pUrvadharA jnyeyaaH|| bhAvArtha:- zratadhara, bahuzruta, gaNi, vAcaka vagere zabdothI je oLakhAya che te tathA ziSyone pUrvagata sUtra prate tathA bIjA paNa zAstro vaMcAve te vAcaka, vaLI vAdI-kSamAzramaNa-divAkara-vAcaka e ekArthanAma pUrvAcArya racita sUtrAdikamAM pravarte che. zrI bRhatkalpabhASya-naMdAdivRtti-kathAvalI vagere paMcAMgI graMthomAM kahyA mujaba oLakhAvyA te pUrvadhara jANavA. umAsvAtivAcakakRta zrAvakaprajJapti, prazamarati, tattvArtha Adi 500 prakaraNa graMtha tathA pUrvagatadhAri saMghadAsavAcaka kRta vasudevahiMdI, paMcakalpa vagere, zrI jinabhadragaNikSamAzramaNa kRta jItakalpa, kSetrasamAsa, saMgrahaNI, vizeSaNavatI, mahAbhASya vizeSAvazyaka Adi, vaLI pUrvagata yoniprAbhRta Adi darzanazAstra, dravyAnuyogarUpa saMmati Adi zrI siddhasenadivAkarasUri, malavAdisUri pramukha kRta yAvat zrI devaddhikSamAzramaNanA racelA zrI naMdIsUtra pramukha sUtra, cUrNi vagere paMcAMgI mujaba mAnavAyogya ja che. te sivAya vAcakavaMzamAM thayelA AryanAgahasti, naMdIlakSapaNa pramukhanA ziSyonA karelA saMskRta zabdavyAkaraNa, prAkRta zabdavyAkaraNa, karmaprakRtizataka vagere karmagraMtha paNa mAnavAyogya ja che. vaLI, pUrvadhara paMcAMgI anuyAyI ane vikrama Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra saMvata 18pamAM varSe kALadharma pAmanAra zrI haribhadrasUri racita dharmasaMgrahaNI, bhanetadeg455tA, paMyavastu, 751156, sanazuddhi, to tatvaniya, yogabiMdu, dharmabiMdu, paMcAzaka, poDazaka, aSTaka vagere graMtho paNa samyagdaSTine pramANa che. kAraNa ke abhayadevAcArya vageree paMcAzakavRtti AdimAM zrI haribhadrasUrine pUrvagatabahugraMthapAraga guruttamapaNe kahyA che. te pATha - vRddhavyAkhyAnusAreNa, vRttiM vakSye samAsataH / paMcAzakAhvazAstrasya dharmazAstraziromaNeH // 1 // iha hi visphuranikhilAtizayatejodhAmani duHSamAkAlavipulajadapaTalAvalupyamAnamahimani nitarAmanupalakSyIbhUtapUrvagatAdibahutamagranthasArthatAratArakAnikare pAragatagaditAgamAmbarapaTutamabodhalocanastathA sugRhitanAmadheyo bhagavAn zrIharibhadrasUristathAvidhapuruSArthasiddhyarthinAmapaTudRSTinAmunnamitajijJAsAbuddhikaMdharANAmaidaMyugInamAnavAnAmatmanopalakSyamANAn vivakSitArthasArthasAdhanasamarthAn, katipayapravacanArthatAratArakavizeSAnupadidarzayiSuH paMcAzadgAthAparimANatayA paMcAzakAbhidhAnAni prakaraNAni cikIrSurityAdi paMcAzakavRttau navAMgavRttikAraH zrIabhayadevasUrayaH / sUryaprakAzyaM kva nu maMDaladivaH, khadyotakaH kvAsyavibhAsanodyamI kv| dhIzagamyaM haribhadrasadvacaH kvAdhIrahaM tatra vibhAvanodyataH kva // aSTakavRttau // tathA cAvAci prakaraNacaturdazazatIsamamuttuMgaprAsAdaparamparAsUtraNaikasUtradhArairagAdhavAridhinimajjajjaMtujAtasamuttAraNapravahaNapradhAnadharmapravahaNapravartanakarNadhArairbhagavattIrthakarapravacanAvitathatattvaprabodhaprasUtapravaraprajJAprakAzatiraskRtasamastatIrthikacakrapravAdapracAraiH prastutaniratizayasyAdvAdavicAraiH zrIharibhadrasUribhiH // A pAThamAM zrI abhayadevasUri, zrI jinezvarasUri pramukha AcAryoe bhagavAna haribhadrasUrine pUrvagatagraMthonA jANakAra kahyA che. tethI pUrvadharonI jema temanA vacana paNa pUrva gItArtha jema pramANa karatA AvyA tema amo Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra paNa pramANa karIe chIe. mULa paMcAMgInA vacanaanusAra vartamAna paMcAMgIkAranA karelA prakaraNa-graMthAdika tathA anya AcAryonA karelA prakaraNAdi paNa siddhAMtapaMcAMgIne anusAra sarva pramANa karIe chIe. ahIM koIne zaMkA thaze ke paMcAMgI anusAra prakaraNAdi mAnavAM kyAM kahyAM che ? to teno javAba zrI yazovijayajI upAdhyAyajI kRta zrI sImaMdharasvAmInI vinaMtIrUpa sADA traNaso gAthAnA stavananI navamI DhALanI pAMcamI gAthAmAM Adi zabdathI arthakAre paMcAMgI anusAra prakaraNa-caritra Adi mAnavAM kahyAM che, te pATha : vRttpAdika aNamAnatA sUtravirAdhe dIna ji. sUtra aratha tadubhaya thakI, pratyanIka kahyA tIna ji. tuja. // 5 // artha :- vaLI, vRntyAdika arthAt vRtti, cUrNi, bhASyanA anusAra prakaraNacaritra Adine na mAne te sUtranI AzAtanA kare che. juo samavAyAMga tathA naMdIsUtrano pATha : AyAreNaM parittA saMkhijjA aNuogadArA saMkhejjA veDhA saMkhejjA silogA saMkhejjAo nijjuttIo saMkhejjAo paDivattIo saMkhejjAo saMghayaNIo / Ama prakaraNa, caritra Adine na mAnanAra sUtrane virAdhe che. vaLI, sUtrapratyenIka, arthapratyanIka ane tadubhayapratyenIka e ThANAMgasUtramAM kahyAM che. yataH suyaM paDucca tao paDiNIyA pannattA, taM jahA suttapaDiNIe atthapaDiNIe tadubhayapaDiNIe / e ja rIte bhagavatIsUtranA AThamA zatakanA AThamA uddezAmAM paNa kahyuM che. "to arthapratyanIka te niryuktyAdika je nathI mAnatA temane kahIe chIe. te sivAya arthapratyanIka tathA tadubhayapratyanIka bIjA kone kahevA joIe te batAvo''. AvuM pUrvAcAryonA graMthomAM paNa ghaNA sthAne lakhela che temaja pUrvokta vacana anusAra siddhAMtapaMcAMgI anuyAyI sarva gItArthonA karelA prakaraNa-caritra Adi sarva gItArtho mAnatAM AvyA che tema ame paNa mAnIe chIe. IIe pramANe jijJAsunA dvitIya praznano uttara pUrNa thayo. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra samIkSakaprazna :- tamo siddhAMtapaMcAMgI anusAra anya prakaraNa Adi sarva mAno cho, to pachI AtmArAmajI caturthastutinirNayanA 149mA pAnA para "rAjendrasUrijI ane dhanavijayajI siddhAMtanI paMcAMgI mAne che, paNa anya prakaraNa Adi kAMI nathI mAnatAM" tevuM juThuM kema lakhe che ? zuM temane saMsArasamudramAM DUbavAno bhaya nathI ? satya mAnavAvALAne asatya kalaMka daI potAnI mahattA vadhAre che ? uttara :- he sujJa samIkSako, tame jagatanA jIvone karmavaza jANI bIjAnA doSa grahaNa karatAM nathI, paNa je jIva potAnA doSa jue che tene uttama gaNo cho. gadheDo pArakAnA khetaramAM drAkSano mAMDavo bagADe te dekhI sajjananuM haiyuM dukhe tema uttamapuruSone paNa juThuM bolavAvALA para dayA Ave ja. karmAnI vicitra gati che. zAstramAM paNa kahyuM che ke "mA vivijJA naDDa''koI game teTalI hitazikSA Ape paNa jeno "AtmArAma" usUtrarUpa viSTAthI bharelo hoya tene yathArtha zabdarUpa pANIthI nahAvuM ghaNuM durlabha hoya che. zAstramAM kahyuM che ke bhavyaprANIoe potAnA AtmArAmane utsutraasatyabhASaNathI bacAvavo joIe. je jIva utsubhASaNa kare tene mUlazuddhiprakaraNamAM zrI pradyumnasUrie durlabhabodhi kahyAM che. ane AvazyakabhASyamAM to A juThAbolAnuM mukhadarzana paNa saMsAravRddhinuM kAraNa kahyuM che. juo te pATha : parivArapUyaheuM, pAsatthANaM ca ANuvittie / jo na kaheI vizuddhaM taM dullahabohiyaM jANa // 1 // AvazyakabhASye'pi - je jiNavayaNuttinne vayaNaM bhAsaMti je u mannanti / sammadiTThINaM tadaMsaNaM pi saMsAravuDhei karaMti // 1 // potAno parivAra vadhAravAnA arthe tathA lokomAM potAnI pUjA-mAnatA vadhAravA mATe pArthasthAdinI AvRttie je prANI siddhAMtapaMcAMgI pramANe yathArthamArga na kahe te durlabhabodhi jANavA. AvazyakabhASyamAM to kahyuM che Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra ke je jinavacana jANIne asatyabhASaNa kare te jIvanuM darzana paNa samyagdaSTione saMsAravRddhinuM kAraNa thAya. A graMtho jeNe vAMcyA hoya tathA zraddhA hoya te asatya lakhe nahIM. paNa bole ke ame pUrvAcAryanA sarva vacana mAnIe chIe. paNa koI pUche ke pILAM kapaDAM kayA AcAryanA vacanathI dhAraNa karo cho ? sAmAyika-pratikramaNamAM devavaMdanamAM cothI thAya kAraNa vinA konA vacanathI karo cho? sAmAyika uccAryA vinA zrAvakane prathama iriyAvahi karavAno upadeza kayA AcAryanA vacanathI karo cho ? tyAre kapaTa karIne zAstronA kAraNika pATha batAvI potAno mata daDha karI bhoLA jIvone bharamAve che. kadAca pATha na maLe to ame amArI guruparaMparAthI karIe chIe Ama kalpitama sthApana kare. AvA jIvo asatyabhASaNa karI bIjAone kalaMkarUpa asatya lakhANa kare temAM zuM Azcarya che? sarva jIvo karmavaza che. jema karma nacAve tema sau nAce che. bIjAnA dUSaNa jovAthI ApaNane phAyado nathI. ApaNe ApaNA AtmArAmanA dUSaNo dUra karI siddhAMtapaMcAMgI anusAra pUrvAcAryonA vacana mujaba yathArtha kahevuM, karavuM te ja hitakara che. iti prasaMga prApta samIkSaka praznottara | caturthastutinirNayazaMkoddhAra graMthamAM prasaMga prApta jijJAsu tathA samIkSaka praznottara nidarzana nAmano dvitIya pariccheda samApta .. gacchaparaMparA-AcaraNAnuM svarUpa che gacchaparaMparA be prakAranI hoya che. (1) bhAvagacchaparaMparA ane (2) dravyagacchaparaMparA. bhAvagacchaparaMparAnuM svarUpa A mujaba zrI mahAnizItha sUtramAM kahyuM che - titthayare NaM tAva titthayara titthe puNa cAuvvanne samaNasaMghe / se NaM gacche supaiTThie gacchesu pi NaM sammadaMsaNanANacaritte paiTThie te ya sammadaMsaNanANacaritte paramapujjANaM pujjayare paramasarannANaM saranne paramasaccANaM saccayare tAiM ca jattha NaM gacche // tatraiva punaH pAThaH // jattha ya usabhAdiNaM titthayarANaM suriMdamahiyANaM kammaTThavippamukkANaM Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 25 ANaM na khilIjjaI sa gaccho tittha kare / titthayare titthaM puNa jANe goyamA saMgha, saMghe Thie gacche gacchaThie nANadaMsaNacarite // artha :- tIrthanA karanAra eTale tIrthaMkara. tIrthamAM caturvidha saMgha hoya sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA.jemAM samyagdarzana-jJAna-cAritra pratiSThita hoya. te parama pUjyane paNa pUjanIya che, parama zaraNyane paNa zaraNa karavA yogya che, parama satyavaMtone paNa atizaye satya che. je gacchamAM jJAna AdinI utkRSTa sevanA che tene gaccha kahevAya. jene devatAnA indro paNa pUje che tevA ATha karmothI mukta evA RSabhadeva vagere covIza tIrthaMkaronI AjJAnuM khaMDana na kare tene gaccha kahevAya. cAra prakAranA tIrthonA karanAra te tIrthaMkara, caturvidha saMgha eTale tIrtha. caturvidha saMghamAM gaccha hoya temAM jJAna, darzana, cAritra hoya. te gacchanI paraMparAmAM vartavuM tene bhAvagaccha-paraMparA kahevAya. navAMgI TIkAkAra zrI abhayadevAcArye bhAvatIrthanI AdibhUta paraMparA zrI AgamaaSTottarImAM A mujaba batAvI che sirivaddhamANapaTTe goyamasAmI ya paDhamapaTadharo / tatpaTTe sohammo paramparAtitthabhAvilo // 4 // // vyAkhyA // zrIvarddhamAnasvAmIpaTTe zrIgautamasvAmI nAmA prathamapaTTadharo babhUva / zrIgautamasvAmIpaTTe sudharmasvAmI prmpraabhaavtiirthsyaabhUita: II 1 - artha :- zrI vardhamAnasvAmInI pATe gautamasvAmI nAmanA prathama para, te gautamasvAmInI pATe sudharmAsvAmI bhAvaparaMparAtIrthanA AdibhUta thayA hatA. have bhAvaparaMparA lakhe che ajjattA je samaNA te savve ajjasuhumasIsAo / bhAvaparamparatitthaM, vaTTai savvaMpi tamhAo // 5 // // vyAkhyA // adya prabhUti ye zramaNAH sAdhavaH pravarttate te sarva AryasudharmmasvAmiziSyapraziSyarUpA bhAvaparamparAtIrthaM pravarttate sarvamapi tasmAt // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra artha :- atyAre je sAdhuo vidyamAna che te badhA ja zrI sudharmAsvAmInA ziSya-praziSyarUpa bhAvaparaMparAtIrtharUpe pravarte che. 26 paMcAMgI mujaba zuddha sAmAcArInA pravartanArA niSkapaTI, nirabhimAnI, mUlottaraguNa khapanA karanAra te sarve je hamaNAM varte che te sudharmAsvAmInA gacchanA sAdhu jANavA ApuM dazAzrutaskaMdhanA AThamA adhyayanamAM kahyuM che. te pATha : te NaM kAle NaM te NaM samae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa navagaNA ikkArasagaNaharA hotthA 1 / se keNaThThe NaM bhaMte evaM vuccaMti samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa navagaNA ikkArasagaNaharA hotthA 2 ? samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTTe iMdabhUiaNagAre goyamassagotteNaM paMcasamaNasayAI vAei, majjhimae aggibhUi aNagAre goyamassagotteNaM paMcasamaNasayAI vaae| kaNIyase aNagAre vAibhUI goyamassagotteNaM paMcasamaNasayAI vaae| there ajjaviyatte bhAraddAyagotteNaM paMcasamaNasayAiM vAe | there ajjasuhamme aggivesAyaNagotteNaM paMcasamaNasayAiM vAei, there maMDiyaputte vAsiTThassa gotteNaM adbhuTTAI samaNasayAiM vAei, there moriyaputte kAsavagotteNaM adbhuTTAI samaNasayAI vAe | there akaMpie goyamassagotteNaM there ayalabhAyA hAriyAyaNagotteNaM te dunnivi there tinni tinni samaNasayAI vAiMti / there meyajje there ajjappabhAse dunnivi therA koDinnA gotteNaM tinni tinni samaNasayAiM vAIti / teNaM ajjo evaM vuccati samaNassa bhagavao mahAvIrassa navagaNA ikkArasagaNaharA hotthA 3 / savve ee samaNassa bhagavao mahAvIrassa ikkArasa gaNaharA duvAlasaMgiNo caudasapuvviNo samattagaNipIDagadhAragA rAyagihe nagare mAsieNaM bhatteNaM apANaeNaM kAlagayA jAva savvadukhappahINA there iMdabhUI there ajjasuhamme siddhigae mahAvIre pacchA dunnivi therA parinivvuyA / je ime ajjattAe samaNA niggaMthA viharanti ee NaM savve ajjasuhammassa aNagArassa AvaccijjA avasesA gaNaharA niravaccA vucchinnA // 4 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 27 vyaakhyaa|| te NaM kAle NaM ityAdito hutthatti paryantaM sugamaM 1 / se keNadveNamityAdito hotthatti yAvat / tatra se keNadveNaM ti he bhadaMta! tatkena arthena yat zrIvIrasya navagaNA ekAdazagaNadharA iti anyeSAM tu jAvaiyA jassagaNA tAvaiyA gaNaharA tassa iti prasiddhatvAt ? iti ziSyeNa praznekRte AcArya Aha 2 / samaNassetyAdita ikkArasagaNaharA hotthatti paryantaM / tatra akaMpitAcalabhrAtrorekaiva vAcanA jAtA / evaM metAryaprabhAsayorapIti yuktamuktaM navagaNA ekAdazagaNadharA iti / yasmAt ekavAcaniko yatisamudAyo gaNa iti, atra maMDikamauryaputrayorekamAtRkatvena bhrAtrorapi bhinnagotrAbhidhAnaM pRthagjanakApekSayA tatra maMDikasya pitA dhanadevo, mauryaputrasya tu maurya iti aniSiddhaM ca tatra deze ekasminpatyau mRte dvitIyapativaraNamiti vRddhAH 3 / savve ee samaNassetyAdito niravaccA vucchinnattiparyanta / tatra indrabhUtyAdayaH sarve'pi ete gaNadharA dvAdazAMginaH AcArAMgAdidRSTivAdAMtazrutavaMtaH svayaM tattatpraNayanAt / cauddasapuvviNotti caturdazapUrviNaH dvAdazAMgitve ukta caturdazapUrvitvaM Agatameva tathApi pUrvANAM prAdhAnyakhyApanArthaM idaM vizeSaNaM, prAdhAnyaM ca pUrvANAM pUrvapraNayanAt, mahApramANatvAt, anekavidyAmaMtramayatvAcca, ata eva samattagaNipIDagadhAragA iti gaNI bhAvAcAryastasya piTakamiva ratnakaraMDakamiva gaNipITakaM dvAdazAMgaM samastaM yad gaNipITakaM tasya dhArakAH rAjagRhe nagare apAnakena mAsikena bhatteNaMti bhattena bhaktapratyAkhyAnena pAdapopagamanAnazanena mokSaM gatAH / tatra nava gaNadharA bhagavati jIvatyeva siddhA, indrabhUtisudharmANau tu bhagavati nivRttau / je ime ityAdi ye ime ajjattAetti adyatanakAle zramaNA nirgranthA viharaMti te sarve bhagavataH sudharmaNaH AvaccijjA iti apatyAni ziSyasaMtAnajA ityarthaH / avazeSA gaNadharA nirapatyAH ziSya-saMtAnarahitAH sudharmasvAmini svasvagaNAnnisRjya zivaM gatAH // 4 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra bhAvArtha :- je siddhAMtamAM jeTalA gaccha hoya teTalA gaNadhara hoya e vacana che to prabhu mahAvIrane nava gaNa ane agiyAra gaNadhara kahyA te kevI rIte? Avo prazna ziSya pUchatAM AcArya kahe che ke zrI mahAvIra prabhunA jayeSTha ziSya gautamagotravALA zrI indrabhUti hatA. te pAMcaso sAdhuone vAcanA ApatA. bIjA ziSya (vaceTa bhAI) gautamagotrIya agnibhUti aNagAra hatA. te paNa pAMcaso ziSyane vAcanA ApatA. trIjA ziSya (nAnA bhAI) gautama gotrIya vAyubhUti aNagAra hatA. te paNa pAMcaso ziSyane vAcanA ApatA hatA. cothA ziSya Arya vyakta nAmanA bhAradvAja gotrIya hatA, te paNa pAMcaso ziSyane vAcanA ApatA hatA. pAMcamA Arya sudharmAsvAmI je agnivezyAyana gotranA hatA te pAMcaso sAdhuone vAcanA ApatA. chaTTa ziSya vaziSThagotrIya maMDitaputra hatA. te sADA traNaso ziSyane vAcanA ApatA hatA. sAtamA ziSya kAzyapagotrIya moryaputra hatA te paNa sADA traNaso ziSyone vAcanA ApatA hatA. AThamA ziSya akaMpita gautamagotranA ane navamA ziSya acalabhrAtA hAritagotranA hatA te baMne traNaso ziSyone vAcanA ApatA hatA. dazamA ziSya metArya ane agiyAramA ziSya prabhAsa svAmI baMne sthaviro kauDinyagotrIya hatA te paNa traNaso ziSyone vAcanA ApatA hatA. ekavAcanIka yatisamudAyane gaNa kahevAya. akaMpita ane alabhrAtAnI eka vAcanA hatI tevI ja rIte metArya ane prabhAsanI paNa eka vAcanA hovAthI nava gaNa kahyA che. maMDita tathA mauryaputra, baMnene mAtA eka hatI, paNa pitA be hatA. maMDitasvAmInA pitAnuM nAma dhanadeva tathA mauryaputranA pitAnuM nAma maurya hatuM. mAtA to vijayAdevI eka ja hatA. te dezamAM eka pati mRtyu pAme to bIjo pati karavAno rivAja hato. mATe alaga gotra kahyAM che. mahAvIra prabhunA agiyAra gaNadharo dvAdazAMgInA kartA ane caudapUrvI hatA. Ama to dvAdazAMgImAM caudapUrva AvI jAya, paNa pUrvenI mahattA batAvavAM, caudapUrvIkRta sUtrane jinasarIkhA jANavA tathA dvAdazAMgIno vicchedakALa nathI jayAre pUrvono vicchedakALa che, mATe caudapUrvapada alaga Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra kahyuM che. athavA caudapUrvamAM aneka vidyAmaMtra rahelA hovAthI tenI mahattA batAvela che. sudharmAsvAmI ane gautamasvAmI baMne prabhu mahAvIranA nirvANa bAda siddhi pAmyA. bAkInA nava gaNadhara bhagavaMto bhagavAna mokSa pAmyA te pahelAM ja mokSe gayelAM. te saue potAno gaccha sudharmAsvAmIne bhaLAvelo. mATe eka ja sudharmAsvAmIno gaccha rahyo. te gacchanI paraMparAmAM vartavuM te bhAvagacchaparaMparA kahevAya. te bhAvaparaMparAnA lakSaNa zrI abhayadevAcArya AgamaaTTottarImAM lakhe che. te pATha : sutatthakaraNau khalu paramparAbhAvau viyANijjA / sirijaMbUsAmisissA AgamagaMthAo gahiavvA // 6 // vyaakhyaa| zuddhasUtrArthakaraNato na tu abhiniviSTabuddhivantaH khalu nizcaye paramparAbhAvatIrthaM tadvijAnIyAt zrIjambUsvAmiziSyAH anye praziSyAH siddhAntato gRhItavyA iti // artha :- zuddha sUtrArtha karavAthI je abhiniviSTa buddhivALA nathI teone nizcayathI paraMparAbhAvatIrtha jANavA. zrI jaMbUsvAmInA ziSya-praziSya siddhAMtathI grahaNa karavA. jina, gaNadhara, caudapUrvadhara, dazapUrvadhara ane pratyekabuddha e cAra buddhivaMtanA karelA tene sUtra kahevAya. artha, niryukti, bhASya, cUrNi, TIkA, vRtti vagere pUrvAcAryakRta paMcAMgI kahevAya. te mujaba zuddha sUtrArthanA kahevAvALA hoya, tathA te mujaba dravya-kSetra-kALa-bhAva pramukhathI pote pravartatA hoya ane bIjAne pravartAvavAvALA hoya te mahAtmA jaMbUsvAmInI paraMparAnA ane pAMcamA ArAnA aMta sudhI AjJAyukta ane bhAvatIvaMta jANavA. eTale ke bhAvagacchanI maryAdA pALavAvALA jANavA. zrI mahAnizIthasUtramAM kahyuM che ke pUrvokta gacchamaryAdA zrI duppasahasUrijI sudhI pravartaze. te pATha : Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra se bhayavaM kevaiyaM kAlaM jAva gacchassa NaM merA paNNaviyA ? kevaiyaM kAlaM jAva NaM gacchassa merA NAikkameyavvA ? goyamA jAva NaM mahAyase mahAsatte mahANubhAge duppasahe aNagAre tAva NaM gacchamerA pannaviyA, jAva NaM mahAyase mahAsatte mahANubhAge duppasahe aNagAre tAva NaM gacchamerA nAikkameyavvA // artha :- he bhagavaMta keTalo kALa gaccha cAlaze ? ane keTalo samaya gacchanI maryAdA na ullaMdhavI ? tyAre bhagavAna kahe che ke gautama mahAyazavaMta, mahAsattvazALI, mahAbhAgyavAna duppasahasUri nAmanA aNagAra thaze tyAM sudhI gaccha cAlaze ane tyAM sudhI te gacchanI maryAdA na ullaMghavI. uparanA mahAnizItha tathA gacchAcArapayajJA vageremAM varNavyA mujaba gacchamaryAdAmAM yathAzakti pravarte tathA sudharmAsvAmIthI mAMDIne duppasahasUri sudhI te maryAdAne ullaMghe nahIM tene bhAvagacchaparaMparaAcaraNA kahevAya. te AcaraNA mujaba vartavuM te bhavyajIvone kalyANanuM kAraNa che. tethI viparIta AcaraNAe vartavuM tene dravyagacchaparaMparaAcaraNA kahevAya. tenA lakSaNa zrI navAMgIvRttikAre A mujaba kahyAM che. te pATha : loANaM esa ThiI ajjAyapajjayagayAya majjAyA / davvaparamparaThavaNA kulakkamaM neva milhissaM // 10 // mUDhA NaM esa Thii cukkaMti jiNuttavayaNamaggAo / hAraMti bohilAbhaM AyahiaM neva jANaMti // 11 // davvaparamparavaMso saMjamacukkANa savvajIvANaM / bhAvaparamparadhammo jiNaMdaANao supasiddho // 12 // davvaparamparapadyoaNeNa duggo siNeha, rAyeNaM kosaMbIiM migAsuavayaNacchalaNAi kAravio // 13 // devaDDhikhamAsamaNa jA paramparA bhAvau viANemi / siDhilAya re ThaviA davveNa paramparA bahuA // 14 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra vesakaraMDayatullehiM sovAgakaraMDasamANehiM / davvaparamparagaNihA niyaniyagacchANurAeNa // 15 // jaM jIyamasohikaraM pAsacchapamatta saMjayAINaM / bahuehi viAyariyaM na teNa jIeNa vavahAro // 16 // vyaakhyaa|| lokAnAM eSA sthitiH pitRpitAmahaprapitAmahapramukhAgatA maryAdA sA dravyaparamparA sthApanocyate kulakramAgatatvAt // 10 // naiva mokSye'hamiti saMsAravyAmohamUDhAnAmeSA sthitiH kulakramAgatAM maryAdAM pAlayaMtaH bhrazyaMti ye jinoktavacanamArgAt paribhraSTAH saMtaH te puruSAH bodhibIjaM hArayati te narA AtmahitaM naiva jAti // 11 // dravyaparamparAvaMzo yasmin kule jAtaH sa vaMzaH saptadazavidhasaMyamabhraSTAnAM sarvajIvAnAM bhAvaparamparAdharma ucyate / jinendrAjJAtaH suprasiddhaH arhadAjJAM vinA dharmo'pyakiMcitkaraH // 12 // dravyaparamparAtaH pradyotanarAjena durgaH sneharAgeNa kauzAmbyAM nagaryAmityarthaH mRgAvatyA rAjyA sutavacanacchalanAdinA kAritaH // 13 // devaddhikSamAzramaNaM yAvat bhAvataH paramparAmahaM jAne / punaH zithilAcAraiH sthApitA sA dravyaparamparA bahudhA gaNabhedAt // 14 // vezyAbhUSaNakaraMDasadRzA aMto'sArA upari dRSTA tejasA phAtkArarUpA carmakArakarmakaraMDasadRzA bhUritacarmakhaMDayuktatvenAMtarbahizcAsArabhUtA tathA tadvadrvyaparamparA gRhItA'sArA nijanijagacchAnusAreNa rAgeNa snehenAjJAvirAdhakAdidoSabAhulyAttadravyaparamparAzuddhA tadvat // 15 // yajjItamazuddhakaraM pArzvasthapramattasaMyatAdibhirapi bahurapyAcaritamapi na sa jItavyavahAro bhaNyate // 16 // artha :- have dravyaparaMparAnI oLakhANa kahevAya che : pitA-dAdA ane paradAdAthI cAlI AvatI maryAdA (rivAja) hoya tene Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra na mUke, kuLakramathI paNa pALe, paNa zuddha-azuddha jANe nahIM te lokasthitine dravyaparaMparA kahevAya. /10nA AvI kuLanI cAlI AvatI azuddha, khoTI paraMparA na choDe to te jIvo jina, kevalInA vacanamArgathI cUke che ane samyaktapaNAne hare che. pote jANe ke A kuLanI paraMparA khoTI che, tene pALe paNa choDe nahIM tene lohavANiyAnI jema mahAmUrkha jANavo. tene bodhibIja maLe nahIM ane kadAca maLe topaNa hArI jAya. ||11|| have dravyabhAvaparaMparA oLakhAve che. sattara prakAre saMyamathI bhraSTa sarva jIvone dravyaparaMparAvaMza che. kuLamAM janme tene vaMza kahevAya. ane bhAvaparaMparA to jinendra AjJAthI suvikhyAta che. arihaMtanI AjJA vinA dharma paNa akiMcikara che. (kAMI karI zakato nathI.) eTale je zAstraviruddha potapotAnA kuLakrama tathA gaccha-mamatvakadAgrahamAM vase te dravyaparaMparAvaMza kahevAya. temAM vasatA jIvone saMsAranI vRddhi thAya, paNa Atmasiddhi na thAya. arihaMtanI AjJA vinA dharma akiMcitkara che. eTale je zAstra viruddha potapotAnA kulakrama ane gaccha mamata tathA kadAgrahamAM vase te dravyaparaMparA vaMza kahIe. temAM rahelA jIvane saMsAravRddhi thAya, paraMtu Atmasiddhi na thAya. ane je jinezvaranI AjJA AdhIna tapa-japa-kriyA-anuSThAna-sAmAcArI AcaravI te zuddha bhAvaparaMparadharma jANavo. tethI ja Atmasiddhi thAya, anyathA nahi. prabhu AjJA vinA badhuM ja chAra upara lIMpaNuM jANavuM. /1rA have dravyaparaMparAne daSTAMtathI oLakhAve che. jema kauzAMbI nagarImAM mRgAvatI rANIe banAvaTI sneharAga batAvI caMDapradyotarAjA pAse killo baMdhAvarAvyo. killAne sajja karavA paraMparAe iMTo maMgAvI tene dravyaparaMparA jANavI. /13 have bhAvaparaMparAnI sthiti ane dravyaparaMparAnI utpatti batAve che. sudharmAsvAmIthI laIne zrI devardhigaNIkSamAzramaNa sudhI moTA bhAge bhAvaparaMparA cAlI. tyArabAda zithilAcArIo nA prabhAvathI ghaNI Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra dravyaparaMparA rahI. A vAta zrI mahAnizIthasUtramAM paNa kahI che. te pATha : se bhayavaM kevaie NaM kAle NaM pahe kuguru bhavIheMti ? goyamA ! iuya addhaterasaNhaM vAsasayANaM sAiregANaM samaikvaMtANaM parau bhavIsu se bhavIsu se bhayavaM keNaM aTeNaM goyama tatkAlaM iDDIrasasAyagAravasaMgae samIkAra ahaMkAragjIe accanto saMpajjalaMtaboMdI ahamahaMti kayamANase amuNiya samayasamabhAve gaNI bhavesuM eeNaM aTeNaM se bhagavaM kiM savvevi evaMvihe gaNIbhavAsu goyamA egaMteNaM no savve // artha:- 1250 varSa pachI RddhigArava, rasagArava, zAtAgArava, ahaMkAra, mamatva, atyaMta krodha AdimAM dhamadhamatA, siddhAMtonA sabhAvane na jANatA, matamAM abhimAna dhAratA ghaNA gaNi-gaccha thaze. paNa ekAMte badhA nahIM thAya. dravyaparaMparA kevI asAra che ? te daSTAMtathI oLakhAve che. jema vezyAnA alaMkAro sonAthIe camaktA hoya paNa sAva khoTA hoya tathA camAra karmakaraMDakanI jema aMdara ane bahArathI asAra hoya, tevI ja rIte pArthasthA, nidvava vagere bahArathI kriyAno ADaMbara karI sArA dekhAya paNa aMtarathI gacchamamatva ane potAnI matikalpanAthI asAra hoya, camAra karmakaraMDaka aMdara ane bahArathI asAra hoya tevI rIte kuliMgI-veSadhArI bahArathI kriyA rahita ane aMtarathI paNa rAga-dveSa karI, gacchamamatva, kadAgraha sthApana karI, munipaNuM dharAvI, jinAjJA virAdhe te aMdara-bahArathI asAra jANavA. je pArthasthA pramukha dravyaparaMparAmAM rahyA hoya temanI karelI AcaraNA ane vyavahAra bhavya prANIo e choDI devo. pArthasthA Adi pramattasaMyatAdikoe ghaNA jaNAoe Acaryo hoya tene jItavyavahAra na kahevAya. eTale ke rAtre divA vagere karAvavA, morapAMkhanA daMDAsaNa rAkhavA, sAdaDI bichAvavI, sAmaiyA mATe gAma bahAra UbhuM rahevuM, sAbuthI kapaDAM dhovAM, kezara-kAthAthI roga vagerenA kAraNa vinA kapaDAM raMgavAM, arihaMta vinA anya devanI zraddhA rAkhavI, eka ja jagyAe sthAyI rahevuM, vihAra na Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra karavo vagere azuddha AcaraNAo AtmAne malina banAve che. pArthasthAdi svacchaMda matavALA ghaNA lokoe sAthe maLIne karI hoya topaNa te azuddha AcaraNA siddhAMta virodhI, saMsAranI vRddhi karavAvALI jANavI, paNa AgamamAM je jItavyavahAra kahyo te na jANavo. ahIM dravyaparaMparA gAthAmAM je gaccha zabda Avyo te sudharmAsvAmI, prabhavasvAmI, zayyabhavasUrijI vagerenI apekSAe nathI, paNa gacchanA vibhedakAraka matamamatvI, parabhavanI bIkathI DaryA vinA gaccha sthApe ane paraMparA sthApe tene dravyagacchaparaMparA jANavI. te suvihitone AcaravAyogya na jANavI. // iti caturthastutinirNayazaMkoddhAra aparanAma caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra graMthamAM dravyabhAvagacchaparaMparAAcaraNAnirdezana nAmano tRtIya pariccheda gItArtha AcaraNAnuM svarUpa zrI bRhatkalpabhASya vagere AgamamAM jaghanya, madhyama ane utkRSTa ema traNa prakAranA gItArtha kahyA che. je gItArtha jItavyavahArathI AcaraNA kare te jItanuM lakSaNa ThANAMga tathA bhagavatIsUtravRttimAM zrI abhayadevAcArye A mujaba kahyuM che. te pATha : tathA jIta dravyakSetrakAlabhAvapuruSapratiSevAnuvRtyA saMhananavRtyAdiparihANimavekSya yatprAyazcittadAnaM yo vA yatra gacche sUtrAtiriktaH kAraNataH prAyazcittavyavahAre pravartitaM bahubhiranyaizcAnuvartitaM tajjIta mitA artha :- je aparAdha pahelAM sAdhu ghaNA tapathI zuddhi karatA, te aparAdha upajyA chatAM vartamAnakALe dravyAdi cAra pratisevA ciMtavI, saMghayaNadhRtibaLanI hANI jANI je yogya tapano prakAra jaNAya te rIte prAyazcitta devuM tene jItavyavahAra gaNAya. je AcAryanA gacchamAM prAyazcitta ocho Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 35 vadhato pravatya ane bIjA ghaNA gItArthe mAnyo hoya te jItavyavahAra kahevAya. A pAThanA mate prAyazcitta vageremAM gItArtha Agama atirikta AcaraNA kare, paNa AgamathI alaga AcaraNA na kare. navAMgIvRttikAraka zrI abhayadevasUrie AgamaaSTottarImAM te mujaba spaSTa kahyuM che. te pATha : ||gaathaa|| saMghayaNabuddhiyabalaM tucchaM nAuNa suvihiya jaNANaM / gIyatthehiM ciNNA tavAIkAlesu AyaraNA // 18 // yataH // jaM jIya sohikaraM saMviggaparAyaNeNa datteNaM / ikkeNavi AyariyaM teNai jIeNa vavahAro // 19 // asaDheNasamAiNNaM jaM katthaI asAujjaM / na nivAriyamaNNehiM bahuguNamaNumeamAyariyaM // 20 // AvassayAikaraNaM icchAmicchAidasavihAyaraNaM / ciivaMdaNapaDilehaNaM saMvaccharapavvapavvatihI // 21 // uyahatihINaM ThavaNA viNayAisusAhumANaNadANaM / icchavi kiM AyaraNA balabuddhIkA vihADeI // 22 // vyaakhyaa|| saMghayaNaM tucchaM zrIyakavat buddhistucchA manobalaM trINi tucchAni jJAtvA, susAdhujanAnAM gItAthaiH AdRtA tapoviSaye alaM sAmarthya niSThAprApaNasAmarthya nyUnAnyUnakaraNam athavA jinAjJApUrvakamAcaraMti paryuSaNAvatpratikramaNameSA AcaraNA // ___ uktaM ca vyavahArabhASye - yat jItaM zuddhakaraM saMvignapareNa susAdhunA jitendriyeNa ekenApi kena AcaritaM "teNai" bahugItArthairna pratiSiddhaM sa jItavyavahAro bhaNyate / amUDhabhAvenAnabhinivezatvenAcaritaM yatra kutrApi asAvadyaM niravadyaM na nivAritamanyagItArthenirdoSatvAt Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakumAra bahuguNAkIrNaM dravyakSetrakAlabhAvahAnyA sulabhatayA'numataM tajjItamityucyate ||aavshykaadikrnnN // icchAmicchAdidazavidhasAmAcAriyatidharmAcaraNaM caityavandanapratilekhanAsaMvatsariparvaNo'parapatithirudayatithiH nAmasthApanAvinayAdikaM susAdhUnAM mAnadAnaM eteSu kRtyeSu kimAcaraNA zAstrasaMmatatvAt / balabuddhisaMghayaNAdinAmatra karttavye kA hAnistataH sarvairapi mAnyAni // zrI sthUlibhadranA bhAI zrIyaka, te zrIyakanI jema saMghayaNatuccha, mASatuSamuninI jema buddhituccha, zrI naMdiSaNaziSyanA pUrvaparyAyanI jema manobaLatu, A traNa vAnA tuccha jANIne susAdhunA hitArthe tapa vagere kALane viSe je AcaraNA Acare, siddhAMtokta tapa pUrNa karavA asamarthatA dekhI vadhu hoya tene ocho kare athavA jinAjJApUrvaka paryuSaNapratikramaNanI peThe Adare. chamAsI, cAramAsIno daMDa Ave, paNa kALadoSathI saMghayaNabuddhi-baLanI hAni joI, dravya-kSetra-kALa-bhAva joI chaTTa-aThThamatapanI AcaraNA kare athavA "aMtarAvi asakapUI" Adi jinAjJApUrvaka jema bhAdaravA suda pAMcamanA badale cothanI saMvatsarI karI tene AcaraNA kahevAya. //18 AvI AcaraNA suvihita eka gItArthe paNa AcarI hoya topaNa suvihitone Atmazuddhi arthe AdaravA yogya gaNAya. vyavahArabhASyamAM AnI sAkha pUrela che ke saMsAranA bhIru, parama saMvegavaMta eka gItArthe, gaccha-samudAyanA hita mATe Acarela hoya ane ghaNA gItArthoe teno niSedha na karyo hoya te jItavyavahAra gaNAya. te suvihitane AdaravA yogya gaNAya. // 19o. - AcaraNAnA lakSaNa azaTha gItArthe AcaraNA karI hoya, siddhAMta jene khaMDe nahi evI nirdoSa, pAparahita ane bIjA gItArthe khaMDI na hoya te zuddha AcaraNa jANavI. ||20NI Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakumAra jemAM baLa-buddhinuM kAma na hoya, siddhAMtamAM jeno khulAso hoya, niSedha na karyo hoya tevA kartavyamAM gItArtha heraphera AcaraNA na kare. Avazyaka AdinuM karavuM, icchA-micchA vagere daza prakAranI sAmAcArI, daza prakAranA yatidharmanuM AcaraNa, caityavaMdana, paDilehaNA, saMvatsarIparvathI anya parvatithi udayatithinI sthApanA, vinayAdinuM karavuM, susAdhuone mAna ApavuM jevA kRtyomAM baLa-buddhi-saMghayaNanI apekSAe AcaraNA na hoya; kema ke te to zAstrasaMmatapaNAthI sarvane mAnavAyogya che. ane kadAca hoya to te siddhAMtapaMcAMgInA pragaTa pAThapaNAmAMthI hoya. //ra1-22A ahIMyAM 18mI-19mI gAthAmAM kahyuM ke "gItArtha baLa-buddhinI hAni jANIne jinAjJApUrvaka paryuSaNapratikramaNanI peThe AcaraNA kare" e upalakSaNathI duHSama Adi kALa vagerenuM pramANa vicArIne sukhe saMyamanirvAha mATe AgamamAM kahyA mujaba AcAra hera-phera karIne saMvignagItArthe paMcAMgI ane prakaraNokta anusAra AcarI te AcaraNA paNa suvihitone pramANa karavA yogya che. paNa avirati deva vagerene vAMdavA, siddhAMcapaMcAMgI-prakaraNa AdimAM je kriyA je kAraNe karavAnI kahI che te vagara kAraNe kare, caityagRhanI kriyA pratikramaNamAM kare ane pratikramaNanI kriyA caityagRhamAM kare, potAno zithilAcAra poSavA apavAdanI kriyA utsargamAM kare, kAraNa vagara paNa pILA kapaDAM paherI liMgabheda kare, AvI AgamamAM nA kahI che tevI AcaraNA suvihita AtmArthI bhavyajIvone pramANa karavA yogya nathI. zrI dharmaratnaprakaraNamAM AvI kriyAne AgamaniSiddha kriyA kahI che. juo te pATha : maggo AgamanIi ahavA saMviggabahujaNAinnaM / ubhayANusAriNI jA sA maggANusAriNI kiriyA // 80 // vyaakhyaa| mRgyate anviSyate'bhimatasthAnAvApyate puruSairyaH sa mArgaH, sa ca dravyabhAvabhedAdvidhA / dravyamArgo grAmAderbhAvamArgo muktipurasya samyagjJAnadarzanacAritrarUpa: kSAyopazamikabhAvarUpo vA tenehAdhikAraH / sa punaH kAraNe kAryopacArAdAgamanItiH siddhAntabhaNitAcAraH / athavA Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra saMvignabahujanAcIrNamiti dvirUpo'vagaMtavya iti tatrAgamo vItarAgavacanaM / uktaM ca - Agamo hyAptavacanamAptaM doSakSayAdviduH / vItarAgo'nRtaM vAkyaM na brUyAddhatvasaMbhavAt // 1 // tasya nItirutsargApavAdarUpA zuddhasaMyamopAyaH sa mArgaH / uktaM ca - yasmAt pravartakaM bhuvi nivartakaM cAMtarAtmAno vacanam / dharmazcaitatsaMsthau maunIndraM caitadidaM paramam // 1 // asmin hRdayasthe sati hRdayasthito munIndra iti / hRdayasthite ca tasminniyamAtsarvArthasaMsiddheriti / tathA saMvignA mokSAbhilASiNo ye bahavo janA arthAdItArthA itareSAM saMvegAyogAttairyadAcIrNamanuSThitaM kriyArUpaM / iha ca saMvignagrahaNamasaMvignAnAM bahUnAmapya pramANatAM darzayati tadvyavahAraH / jaM jIyamasohikaraM pAsatthapamattasaMjayAihiM / bahUhi vi AyariyaM na pamANaM suddhacaraNANaM // 1 // iti bahujanagrahaNaM saMvigno'pyeko'nAbhogAnavabodhAdibhirvitathamapyAcarettataH so'pi na pramANamityataH saMvignabahujanAcaritaM mArga ityata evAha - ubhayAnusAriNI yA''gamabAdhayA saMvignavyavahArarUpA sA mArgAnusAriNI kriyetI Aha Agama eva mArgo vaktuM yukto, bahujanAcIrNasya punarmArgakaraNamayuktaM zAstrAMtaravirodhAdAgamasya cAprAmANyAttaiH / tathAhi - bahujaNapavittimittaM icchaMtehiM ihaloio ceva / dhammo na ujjhiyavvo jeNa tahiM bahujaNapavitti // 1 // tA ANANugayaM jaM taM ceva buheNa hoI kAyavvaM kimiha bahujaNANeNaM haMdi nAsayacchiNo bahuyA tathA jiTuMmividyamANe ucie aNujiTTha Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra pUyaNamajuttaM loyAharaNaMpi tahA payaDe bhayavaM tavayaNami 1 / Agamastu kevalinApi nApramANIkriyate yataH - aho suyanANI jaivi giNhei asuddhaM / taM kevali vi bhuMjai apamANasuyaM bhave iharA // kiM ca Agame satyapyAcaritasya pramANIkaraNe tasya laghutA sphuTaiveti naidevamasya sUtrasya zAstrAntarANAM ca viSayavibhAgAparijJAnAt / tathAhi iha sUtre saMvignagItArthA AgamanirapekSaM nAcaraMti / kiM tarhi ? dosA jeNa nirujjhanti jeNa khijjanti puvvakammAiM / so so mukkhovAo rogAvatthAsu samaNaM va // ityAdyAgamavacanamanusmaraMto dravyakSetrakAlabhAvapuruSAdyaucityamAlocya, saMyamavRddhikArye ca kiMcidAcaraMti taccAnye'pi saMvignagItArthAH pramANayaMtIti sa mArgo'bhidhIyate / bhavaduccAritazAstrAMtarANi punarasaMvignagItArthAlokamasamaMjasapravRttimAzritya pravRttAni tataH kathaM taiH saha virodhasaMbhavastathAgamasyApi nApramANatA-pattirapi tu suSThutaraM pratiSThA yasmAdAgamopyAgamazrutAjJAdhAraNAjItabhedAt paMcadhA vyavahAraH prarUpyate // ___yata uktaM sthAnAMge - paMcavihe vavahAre pannatte, taMjahA - AgamavavahAre 1 suyavavahAre 2 ANAvavahAre 3 dhAraNAvavahAre 4 jIyavavahAre 5 / jItAcaritayozcanAMtaratvAdAcaritasya pramANatve sutarAmAgamasya pratiSThAsiddhiH tasmAdAgamAviruddhamAcaritaM pramANamiti sthitaM // 80 // ata evedamAha - annahabhaNiyaMpi suu kiMcI kAlAikAraNAvikkhaM / ainnamanahacciya dIsaI saMviggagIehiM // 81 // vyaakhyaa| anyathA prakArAMtareNa bhaNitamapyuktamapi zrute pAragata Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra gaditAgame kiMcidvastu kAlAdikAraNApekSaM duHSamAdisvarUpAlocanapUrvakamAcIrNaM vyavahRtamanyathaiva ciyazabdasyAvadhAraNArthatvAt dRzyate sAkSAdupalabhyate saMvignagItArthairuktasvarUpairiti // 81 // kiM tadityAha - kappANaM pAvaraNaM aggoyarapAujjholiyAbhikkhA / uvaggahiya kadAhaya tuMbaya muhadANa dorAI // 82 // vyaakhyaa|| kalpAnAmAtmapramANAyAmasArddhadvihastavistarANAmAgamapratItAnAM prAvaraNaM parito veSTanaM pratItameva te hi kila kAraNavyatirekeNa bhikSAcaryAdau gacchatA saMvRtAH rakaMdhakatA eva voDhavyA ityaagmaacaarH| saMprati prAvriyante, aggoyaratti agrAvatAraH paridhAnavizeSaH sAdhujanapratItastasya tyAgaH, kaTIpadakasyAnyathAkaraNaM tathA jholikA granthidvayaniyaMtritapAtrabaMdharUpA tayA bhikSA, Agame hi maNibandhapratyAsannaM pAtrabaMdhAMcaladvayaM muSTya dhriyate, karpUrasamIpagameva badhyata iti vyavasthA tathaupagrahikakaTAhakatuMbakamukhadAnadavarakAdayaH suvihitA eva sAdhUnAmAcaritAH saMpratIti gmyte||82|| tathA - sikkigganikkhivaNAI pajjosavaNAI tihiparAvatto / bhAyaNavihi annattaM emAI vivihamannaMpi // 83 // sikkikkAdavarakaracito bhAjanAdhAravizeSaH, tatra nikSepaNaM baMdhavamarthAtyAtrANAmAdizabdAt zuktilepenapAtralepanAdi tathA paryuSaNAditithiparAvarttaH paryuSaNAsAMvatsarikamAdizabdAccAturmAsikaparigrahastayostithiparAvartya tithyaMtarakaraNaM supratItametat tathA bhojanavidhiranyatvaM yatijanaprasiddhameva emAitti prAkRtazailyaivaMzabde vakAralopastata evamAdigrahaNena SaDjIvanikAyAmapyadhItAyAM ziSya utthApya ityAdi gItArthAnumataM vividhamanyadapyAcaritaM pramANIbhUtamastItyavagaMtavyam / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra tathA ca vyavahArabhASyaM satthaparinnA chakkAyasaMjamo piMDa uttarajjAe / rukkhe vasahe gove johe sAhI ya pukkhariNI // 1 // asyA ayamarthaleza: - zastraparijJAdhyayane sUtrato'rthatazcAvagate bhikSurutthApanIya ityaprameyaprabhAvapAramezvarapravacanamudrA jItaM, punaH SaTkAyasaMyamo dazavaikAlikacaturthAdhyayane SaDjIvanikAyAkhye jJAte bhikSurutthApyata iti / tathA piMDaiSaNAyAM paThitAyAmuttarAdhyayanAnyadhIyate sma saMprati tAnyadhItyAcAra uddizyate / pUrvakalpapAdapA lokasya zarIrusthitihetavo'bhUvannidAnIM sahakArakarIrAdibhirvyavahAraH / tathA vRSabhAH pUrvamatulabalA dhavalavRSabhA babhUvuH, saMprati dhUsarairapi loko vyavaharati / tathA gopAH karSakAzcakravarttigRhapatiratnavattaddina eva dhAnyaniSpAdakA Asan, saMprati tAdgabhAve'pItarakarSakairloko nirvahati / tathA pUrvaM yodhAH sahastrayodhAdayaH samabhavan saMpratyalpabalaparAkramairapi rAjAnaH zatrUnAkramya rAjyamanupAlayaMti / tadvatsAdhavo'pi jItavyavahAreNApi saMyamamArAdhayaMtItyupanayaH tathA zodhiH prAyazcittaH SANmAsikyAmapyApattau jItavyavahAre dvAdazakena nirupiteti puSkariNyo'pi proktanItyAhInA api lokopakArINyeveti dASTatikayojanA pUrvavat / evamanekadhA jItamupalabhyata iti // 83 // athavA kiM bahunA jaM savvahA na sute paDisiddhaM, ne ya jIvavahaheu / taM savvaMpi pamANaM cArittadhaNANa bhaNiyaM ca // 84 // - 41 yattu sarvathA sarvaprakArairnaiva sUtre siddhAnte pratiSiddhaM nivAritaM surAsevanavat / uktaM ca na ya kiMci aNunnAyaM paDisiddhaM vA vi jiNavariMdehiM / mottuM mehuNabhAvaM na taM viNA rAgadosehiMti // 1 // - Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra nApi jIvavadhaheturAdhAkarmagrahaNavat, tadanuSThAnaM sarvamapi pramANaM cAritrameva dhanaM yeSAM te cAritradhanAnAM cAritriNAmAgamAnujJAtvAdbhaNitamuktaM ca pUrvAcAryairiti // 84 // yadbhaNitaM tadevAha - avalaMbiUNa kajjaM jaM kiMpi samAyaraMti gIyatthA / thovAvarAhabahuguNaM savvesiM taM pamANaM tu // 85 // avalaMbyAzritya kArya saMyamopakAri yatkimapi samAcaranti siddhAntAnuyAyyAcaraMtyAsevaMti gItArthA viditAgamatattvAH stokAparAdhamalpadoSaM niSkAraNaparibhogatvena prAyazcittApatteH bahuguNaM guruglAnabAlavRddhakSapakAdInAmupaSTaMbhena bahUpakAraM mAtrakAdiparibhogavat, sarveSAmapi cAritriNAM tatpramANameva / tuzabdasyaivakArArthatvAdAryarakSitasUrisamAcaritaM durbalikApuSpamitrasyaiva // 85 // tathA // atra kazcidevamAha - nanvevamAcarit yuSmAbhiH pramANIkRte'smAkaM pitRpitAmahAdayo nAnArambhamithyAtvakriyApravRttayo'bhUvan tato'smAkamapi tathaiva pravartitumucitaM ityatrocyate - saumyamArgeNApi nIyamAnAnnonmArgeNa gamaH yato'smAbhiH saMvignAcaritameva sthApitaM na sarvapUrvapuruSAcaritamityata evAha - jaM puNa pamAyarUvaM gurulAghavaciMtavirahiyaM / / savahaM suhasIlasaDDhAinnaM carittiNo taM na sevaMti // 86 // yatpunarAcaritaM pramAdarUpaM saMyamabAdhakatvAt, ata eva gurulAghavaciMtAvirahitaM samuNamapaguNaM ceti paryAlocavartitamata eva sabadhaM yatanAbhAvAt sukhazIlA ihalokapratibaddhAH zaThA mithyAlaMbane pradhAnAstarAcIrNaM samAcaritaM cAritriNaH zuddhacAritra-vaMtastanna sevaMte nAnutiSThaMtIti // 86 // asyaivollekhaM darzayannAha - Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutiyuktinirNayachedanakuThAra jaha saDDhesu mamattaM rADhAI asuddhauvahibhattAI / niMdya vasahitUlImasUragAINaparibhogo // 87 // yathetyupadarzane zrAddheSu zrAvakeSu mamatvaM mamatvasvIkAraM madIyo'yaM zrAvaka iti gADhAgrahaM grAme kule vA nagare vA deze mamatvabhAvaM na "na kahiM vi kujjA" ityAgamaniSiddhamapi kecit kurvanti, tathA rADhayA zarIrazobhAkamyayA azuddhopadhibhaktAdi kecana gRhNanti tatrAzuddhamuddramItyAdanAdidoSaduSTaM, upadhirvastrapAtrAdirbhaktamazanapAna - khAdyasvAdyAdi AdizabdAdupAzrayagrahaNametAnyapyAgame'zuddhAni niSiddhAnyeva sadevaM 43 mArgaH / piMDaM sidyaM ca vatthaM ca, cautthaM pAyameva ya / akappiyaM na icchijjA paDigAhidya kappiyamiti // 1 // iha ca rADhAgrahaNaM puSTAlaMbanena durbhikSAkSemAdau paMcakaparihANyA kiMcidazuddhamapi gRhNato na doSa iti jJApanArthaM / yato'bhANi piMDaniryuktau - eso AhAravihI jaha bhaNiuM savvabhAvadaMsIhiM / dhammAvassagajogA jeNamahAyaMti taM kudyA // 1 // tathA kAraNapaDisevA puNabhAve aNAsevaNatti diTThavvA / aNaitI bhAve so suddho mukkhati // 2 // tathA "niMdidya'tti patralekhanenAcaMdrasAkSikaM pradattA vasatigRhameSApi sAdhUnAmakalpanIyA anagAratvahAneH bhagnasaMsthApanAdau kAyavadhasaMbhavAt / tathA ca paThyate avikatti UNajIve kottogharasaraNagutti saMThapyaM / avikattiyAya taM taha paDiyA asaMjaNAya pahe // 1 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra etadbhahaNamapyekairAcaryate, tathA tUlImasUrakAdInAmapi paribhogaH kaizcidvidhIyate, tatra tUlImasUrake pratIte AdizabdAttUlikAsallakakAMsyatAmrapAtrAdInAM parigrahaH / etAnyati yatInAM na kalpante iti 44 // 87 // atha prastutamupasaMharannAha iccAI asamaMjasamaNegahA khuDDaciTThiya loe / bahuehi vi AyariyaM na pamANaM suddhacaraNANaM // 88 // ityAdyevaMprakAramasamaMjasaM vaktumapyanucitaM ziSTAnAmanekadhAnekaprakAraM kSudrANAM tucchasatvAnAM ceSTitamAcaritaM loke liMgijane bahubhirapyanekairapyAcIrNaM na pramANaM nAlaMbanahetuH / zuddhacaraNAnAM niSkalaMka cAritriNAM apramANatA punaretasya siddhAntaniSiddhatvAtsaMyamaviruddhatvAdakAraNapravRttatvAcca samyagAlocanIyeti // 88 // evamAnuSaMgikamabhidhAya prastutopasaMhAramAha - gIyatthapArataMtA iya duvihaM, maggamaNusaraMtassa / bhAvajaittaM juttaM duppasahaM taM jao caraNaM // 89 // gItArthapArataMtryAdAgamavidAjJayetyuktanItyA dvividhamAgamanItyAgamAnugatavRddhasamAcArabhedena dviprakAraM mArgamanusaratastadanusAreNa vyavaharataH sAdhoriti gamyate bhAvayatitvaM susAdhutvaM yuktamucitaM vaktumiti zeSaH / kimityata Aha duHprasahAMtaM duHprasahanAmadheyAcAryaparyantaM / yato yasmAccaraNaM cAritraM siddhAnte zrUyate itizeSaH / ayamabhiprAyo yadi mArgAnusArikriyAkaraNasAraM yatamAnAzcAritriNo nAbhyupagamyante, tatastadanyeSAmanupalaMbhAdvyavacchinnaM cAritraM tavyavacchedAttIrthaM cetyAyAtaM, etacca pratyakSIbhUtabhavadbhAvibhAvasvabhAvajinanAthapraNItasiddhAntena saha viruddhamiti na prekSApUrvakAriNaH pratipadyate / tathA ca vyavahArabhASyaM - se kiMci ya Aeso daMsaNanANehiM vaTTae titthaM / , Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra vocchinnaM ca carittaM vayamANo bhAriyA cauro // 1 // jo bhaNai natthi dhammo na ya sAmAiyaM na ceva ya vayAiM / so samaNasaMghabajjho kAyavvo samaNasaMgheNa // 2 // ityAdyAgamaprAmANyAnmArgAnusArikriyAkAriNo bhAvayataya iti sthitaM 82 A pAThano bhAvArtha zrI yazovijayajI upAdhyAya kRta sADA traNaso gAthAnA stavananI 14mI DhALanI cothI gAthAthI AThamI gAthA sudhI kahyo che. te pATha sahita bhAvArtha A mujaba che : mArga samayanI sthiti, tathA saMvignabudhanI nIti, e doI anusAra kriyA, je pAle ho te na lahe bhIti sA. I4o. artha :- upara kahelA sAta bhedamAMthI mArgAnusAriNI kriyA nAme prathama bheda vakhANe che. mArga ke samayanI sthiti eTale AgamanI maryAdA. te Agama kone kahevAya ? 3 2 - Agamo hyAptavacanamAptaM doSakSayAdviduH / vItarAgo'nRtaM vAkyaM na brUyAddhetvasaMbhavAt // te AgamanI sthiti te utsarga-apavAdarUpa zuddha saMyamano upAya, te mArga kahevAya. saMvigna te mokSAbhilASI ane buddha te gItArtha. ahIMyAM bahu pada adhik kahIe. tyAre ema kahevuM ke je saMvigna ke bahugItArthanI nIti ke je AcaraNakriyA tene paNa mArga kahIe. e doha matalaba ke be artha mArganA kahyA. tevA mArgane anusaratI je kriyA hoya, AgamanI abAdhAe saMvignavyavahArarUpa tene mArgAnusAriNIkriyA kahevAya. AvI kriyA pALanArane saMsAranI bIka na rahe. have saMvignagItArthanI nIti eno padaccheda karavAmAM Ave che. saMvigna pada kahyuM te asaMvignapaNuM TALavA mATe kahyuM che. ghaNA asaMvignoe maLIne je AcaryuM hoya topaNa pramANa na thAya. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra yad vyavahAraH - jaM jIyamasohikaraM pAsatthapamattasaMjayAihiM / bahUehiM vi AyariyaM na pamANaM suddhacaraNANaM // 1 // ahIMyAM bahugItArtha pada mUkyuM tenuM kAraNa e ja ke eka gItArthe AcaryuM hoya te kadAcit, anAbhoge anavabodha Adi kAraNe viparItapaNe AcaryuM hoya to te paNa pramANa na thAya. te mATe bahugItArtha pada mUkyuM. te bahu gItArtha je Acare te avitatha hoya. ahIM koI prazna kare ke AgamamArga kahevo te to yukta che, paNa bahujanAcaraNa kahevuM yukta nathI. kAraNa ke ghaNA lokoe to laukikamArga Acaryo hoya. mATe Agama te to pramANa, paNa ghaNA lokonuM AcaraNa pramANa nahIM. vaLI Agama te jayeSTha che. ane bahujanaAcaraNa te anuyeSTha che. ane laukikamAM paNa jayeThane mUkI anujainuM pUjana yukta nathI. temaja Agamane to kevalI paNa apramANa na kare. yata: - aho suo cautto suanANI jaivi giNhai / asuddhaM taM kevali vi bhuMjaI apamANaM suaMbhave iharA // 1 // Ama, Agama chatAM AcaraNAne pramANa karIe to AgamanI laghutA thAya. have guru uttara kahe che : je saMvigna gItArtha che te AgamanI apekSA vinA Acare ja nahIM. te zuM Acare ane zuM na Acare te juo. yata: - dosA teNa nirujjhanti jeNa khijjaMti puvvakammAiM / so so mukkhovAo rogAvatthAsu samaNaM ca // 1 // Ama AvAM Agamavacana saMbhArI dravya-kSetra-kALa-bhAva-puruSAdika ucita joI saMyamane vRddhikAra ja Acare. tene bIjA saMvigna gItArtha paNa aMgIkAra kare. tene mArga kahevAya. ane bIjA bahu lokoe AcaryuM hoya te to asaMvigna, agItArtha mATe apramANa che. AcaraNAne pramANa karatAM Agama Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47. caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra to atyaMta pratiSThA pAme che. zrI ThANAMgasUtramAM pAMca prakAranA vyavahAra prarUpyA che. uktaM ca - paMcavihe vavahAre pannatte, taMjahA - AgamavavahAre 1 suyavavahAre 2 ANAvavahAre 3 dhAraNAvavahAre 4 jIyavavahAre 5 / ahIMyAM jIta ane AcaraNA te baMneno artha eka ja che. mATe AcaraNA mAnI teNe Agama mAnyuM. AgamaavirodhI acaraNA te pramANa ja che. //4o. sUtre bhaNyuM paNa anyathA, juduM ja bahuguNa jANa, saMvigna vibudhe AcaryuM, kAMI dIse ho kAlAdi pramANa sA.II I/pA artha:- vaLI e ja vAta kahevAya che. sUtre bhaNyuM ke Agamane viSe kahyuM che topaNa anyathA ke heraphera karIne bahuguNajANa eTale ke temAM ghaNA guNa joI saMvignagItArtha lokoe je AcaraNa karyuM tevI keTalIka vAto dekhAya che. paNa te zuM jANI AcaryuM? to kahe che ke duHSama Adi kALanuM pramANa vicArIne AdaryuM. paNa kalpanuM dharavuM jholikA, bhAjane davaraka dAna, tithipajusaNanI pAlaTI, bhojanavidhivo ityAdi pramANIsA.do. vaLI te ja batAve che ke (1) kalpanuM dharavuM eTale ke kalpa je kapaDo tene kAraNe oDhatA, tathA gocarI pramukha viSe vALIne khabhe mUkIne cAlatAM, e Agamano AcAra hato. (2) gocarI pramukhane viSe pAMgarIne jAvuM tathA colapaTTA pramukha paNa ema samajavAM, te pUrve koNIe rAkhatAM have kaMdoro rAkhe che. (3) pahelAM jhAlIkA mUThIthI jhAlI tenI gAMTha koNI pAse bAMdhatAM, hamaNAM hAthamAM jAlIe chIe. upalakSaNathI upagrahika, kaTAsaNuM, saMthAriyuM, daMDAsaNa Adi levAM tathA tarapaNI pramukhane dorA devA, emasIkI dorAnI, jholIkA AdhAravizeSa vagere, vaLI pAtrAne lepa karavo, comAsuM pUnamanuM TALI caudazanuM karyuM tathA bhojanavidhi vagere zAstrokta vinA paNa Acarita pramANa che. bhojanavidhi te mAMDalIe besavuM, vaheMcI devuM, vagere. te vyavahArabhASyamAM kahyuM che. te pATha : Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra sacchaparinnA chakkAyasaMjamo piMDa uttarajjAe / rukkhe vasahe gove johe sAhI ya pukkhariNI // 1 // (1) pUrve zastraparijJAadhyayana sUtrArthe bhaNIne, sAdhune uThAmaNa karatAM hatAM, atyAre dazavaikAlikanuM cothuM adhyayana bhaNAvI uThAvaNA thAya che. pahelAM piMDeSaNAadhyayana bhaNAvyA bAda uttarAdhyayanasUtra bhaNAvatAM hatAM, hamaNAM vagara bhaNya bhaNAvAya che. tyAM daSTAMta Ape che ke pUrve kalpavRkSa hatAM, hamaNAM AMbA pramukhathI kAma cAle che. pahelAM atulya baLazALI dhavala vRSabha hatAM, have dhUsare ja kAma cAle che. pahelAM gopa je karmaNI hatA te cakravartIne te ja divase dhAnya nipajAvI detA hatA, atyAre tenA vinA paNa kAma cAle che. pahelAM sahasrodhI hatA, atyAre alpa parAkramI subhaTothI paNa zatruno parAjaya karI rAjaya calAvAya che. tema sAdhu hamaNAM jItavyavahAra saMyama pALe che. tathA cha mAsanuM prAyazcitta hoya tene atyAre pAMca upavAsa kahyA che. pahelAM moTI puSkariNI hatAM hamaNAM nAnI che tethI kAma cAle che. AvA dRSTAMtothI jItavyavahAra jANavo. jaM savvahA na sutte paDisiddhaM, na ya jIvavahaheu / taM savvaMpi pamANaM cArittadhaNANa bhaNiyaM ca // 1 // avalaMbiUNa kajjaM jaM kiMpi samAyaraMti gIyatthA / thovAvarAhabahuguNaM savvesiM taM pamANaM tu // 2 // ityAdi jema AryarakSitasUrijIe AcaryuM te durbalikA puSpamitrAjIe aMgIkAra karyuM tema suvihite je AcaryuM tene sarve kabUla kare. llll vyavahAra pAMce bhASIyA, anukrame jeha pradhAna, Aja to temAM jIta che, te tajiye ho kema vigaranidAna sA. pAchA artha:- pAMca vyavahAra kahyA che temAM anukrame je pradhAna hoya te Adaravo. kahyuM che - kativiheNaM bhaMte vavahAre paNNatte ? goyamA paMcavihe vavahAre pnnnntte| Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra taM jahA - Agame, sue, ANA, dhAraNA, jIe / se tattha Agame siyA AgameNaM vavahAraM paTThavedyA 1 No ya se tattha Agame siyA jahA se tatthasue siyA / sue NaM vavahAre paTThavedyA 2 No ya tattha sue siyA jahA se tattha ANAsiyA ANAe vavahAraM paTThavedyA 3 No ya se tattha ANAsiyA jahA se tattha dhAraNA siyA dhAraNAe vavahAraM paTThavedyA 4 No ya se tattha dhAraNA siyA jahA se tattha jIe siyA jIe NaM vavahAraM paTThavedyA 5 / icce tehiM paMcahiM vavahAraM paTThavejjA taM jahA AgameNaM sueNaM ANAe dhAraNAe jIeNaM / jahA jahA se Agame sue ANA dhAraNA jIe tahA tahA vavahAraM paTThavejjA / se kiM tamAhu bhaMte AgamabaliyA samaNA niggaMthA icceyaM paMcavihaMvavahAraM jadA jadA jahiMjahiMtahA tahA tahiMtahiMaNassitovassayaM samaM vavahAremANe niggaMthe ANAe ArAhae bhavai iti bhagavatIsUtra aSTama zataka aSTama uddeza atyAre pAMca vyavahAramAM jItavyavahAra mukhya che. jItavyavahArathI ja kAma cAle che. te jItavyavahAra koIpaNa kAraNa vinA kema tajIe ? eTale ke chatavyavahAra AyArye pAyo te prbhaae| che. // 7 // zrAvaka mamatva azuddha, valI upakaraNa vasati AhAra, suzIla nAyare, navipariyeDote yitta s||2. |s|.|||8|| siddhAMtamAM nA kahI hoya tevI AcaraNA apramANa che. zrAvakanuM mamatva kare te apramANa che. azuddha upakaraNa-vasati-AhAra vagere levAnI AgamamAM nA kahI che, le to te AcAra apramANa che. AgamamAM kahyuM che piMDaM sijjaM ca vatthaM ca, cautthaM pAyameva ya / akappiyaM na icchijjA paDigAhijja kappiyamiti // 1 // e upalakSaNathI potAnA zarIranI zobhAnA arthe ja AcaryuM te apramANa, bAkI duSkALa Adi kAraNathI kaMI azuddha le topaNa nirdoSa kahevAya. piMDaniryuktimAM kahyuM che : Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra eso AhAravihI jaha bhaNiuM savvabhAvadaMsIhiM / dhammAvassagajogA jeNamahAyaMti taM kujjA // 1 // tathA kAraNapaDisevA puNabhAve aNAsevaNatti divvA / aNaitI bhAve so suddho mukkhati // 1 // ityAdi. vaLI uvavAIsUtramAM "suddhesaNIe" evA abhigraha munie karyA tethI jANIe chIe ke pUrve paNa koIka kAraNasara azuddha letAM lekhAya che, paNa te apavAda che. sukhazIla loke je AcaryuM te cittamAM lagAra paNa na dharIe. duSpasahaAcArya sudhI cAritra Takaze evuM siddhAMtamAM sAMbhaLIe chIe. je mArgAnusAriNIkriyA kahI te rIte prayatna karatAM hoya tene jo cAritravAna na mAnIe to bIjA cAritrIyA to dekhAtAM nathI. to zuM cAritrano viccheda thayo che ? jo cAritrano viccheda mAnIe to tIrthano paNa viccheda thAya. AvuM vicArIe to te Agamaviruddha thAya che. vyavahArabhASyamAM kahyuM che : jo bhai natthi dhammo na ya sAmAiyaM na ceva ya vayAI / so samaNasaMghabajjho kAyavvo samaNasaMgheNa // 1 // A vacanathI mArgAnusArIkriyA karanAra bhAvasAdhu che ema TharyuM. e prathama kriyA nAmano bheda thayo. 58aaaa ahIMyAM koI koI kaheze ke tamo to paMcAMgI pramANe AcaraNA pramANa karo cho, to kalpanuM dharavuM, jhoLI vagere AcaraNA paMcAMgImAM nathI, tene tamo kema pramANa karo cho ? teno javAba e che ke amo paMcAMgI anusAra prakaraNAdi sarva AcaraNA pramANa karIe chIe. tethI e pUrvokta keTalIka AcaraNA paMcAMgI mujaba che ane keTalIka AcaraNA paMcAMgI anusAra AgamaaniSiddha AcaraNA che. kapaDAnuM tathA jhoLI hAthamAM jhAlavI, upagrahika upadhi, saMthAriyA pramukha rAkhavA, tuMbA vagerene mukha karavuM, dorAdika devA ane zAkI dorAnI jhoLInA Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra AdhAravizeSa, bhojanamAMDalIe besavuM, vaheMcI devuM vagere paMcAMgI anusAra AgamaaniSiddha AcaraNA che. mULa mArge to paMcAMgImAM kapaDA vagere upakaraNa sva-svakAryanA upayoga bhaNI cAlyA che. paNa kALadorSa, baLa-buddhi-upayoganI hAni joI, gItArthoe pAMgaravAdika heraphera AcaraNA karI teno paMcAMgImAM niSedha nathI. tathA colapaTTo AMTI tathA davarAdike rAkhave, saMvatsarI pAMcamanA badale cothanI karavI, comAsuM punamanA badale caudazanuM karavuM, ThaMDAsaNa vagere rAkhavA, pAtrAne lepa karavo vagere AcaraNA zrI tIrthodgAlIpayajJA, bRhatkalpavRtti, zrI nizIthasUtra, tenI cUrNi vagere paMcAMgImAM pragaTa kahI che. A sarva AcaraNA paMcAMgI mujaba tathA paMcAMgI aniSiddha AcaraNA jANavI. zrI yazovijayajI upAdhyAye savAso gAthAnA stavanamAM kahyuM che ke : jeha na Agama vArio, dIse azaTha AcAro re, 51 tehi ja budha bahumAnIo, zuddha kahyo vyavahAro re. tuja. II66 / / vyAkhyA :- AgamamAM jeno niSedha na hoya, asAvadya-azaTha gItArthe AcarI hoya te ja ghaNA budhe, ghaNA paMDite mAnya rAkhela zuddha vyavahAra che. uktaM ca 1 maggo AgamaNiI, ahavA saMviggabahujaNAInnaM / ubhayAnusAriNIjjA sA maggANusAriNI kiriyA // 1 // ityAdi tathA asaTheNa samAinnaM jaM katthai keNaI asAvajjaM / Na NivAriyamannehiM jaM bahumaNumeamAyariyaM // 2 // tathA vattaNuM vattapavatto bahuso AseviDaM mahANeNa / so ya niyo paMcama gAma vavahAro "rUA 566 // ahIM AgamaaniSiddhaAcaraNA pramANa karavAnI kahI, paNa Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra gacchAcArapayannA vageremAM zrI vIrazAsanamAM zveta mAnopeta vastrano tyAga karI pItAdika eTale ke raMgelA vastro dhAraNa kare tene gacchamaryAdA bahAra kahyA che. te pATha : jattha ya vAraDiyANaM tattaDiANaM ca tahaya paribhogo / muttuM sukkilavatthaM kA merA tattha gacchaMmi ? // 89 // TIkA - tathA yatra gacche vAraDiyANaM ti raktavastrANAM tattaDiyANaMti nIlapItAdiraMjitavastrANAM ca paribhogaH kriyate kiMkRtvetyAha muktvA parityajya kiM zuklavastra yatiyogyAMbaramityarthaH tatra kA meratiH? kA maryAdA ? na kAcidapIti / dve api gAthAchaMdasI // 89 // artha :- bhagavAna mahAvIrasvAmI gautama gaNadharane kahe che ke gautama ! sAdhune yogya je zvetavastra che tene choDIne je gacchamAM sAdhuo lAla-lIlApILA ema raMgelA vastro pahere te gacchamAM zI maryAdA hoya ? vaLI, sAdhvIjInA adhikAramAM lakhe che ke - gaNi goama ajjAovi a seavatthaM vivajjiuM / sevae cittarUvANi na sA ajjA viAhiA // 112 // he gaNin gautama ! yA AryA ucitaM zvetavastraM vivartya citrarUpANi vividhavarNAni vividhacitrANi vA, vastrANi sevate upalakSaNAtpAtradaMDAdyapi vicitrarUpaM sevate sA AryA na vyAhRtA na kathiteti viSamAkSareti gAthAcchaMda // 112 // artha :- he gautama gaNadhara ! je sAdhvI yogya vastra eTale ke dhoLA vastra choDIne aneka prakAranA raMgelA vastra pahere, pAtrA-dAMDA pramukha upakaraNa raMgelA rAkhe te sAdhvI nathI. ayogya vastra dharanArIne meM sAdhvI kahI nathI. sAdhvI to zvetavastra pahere te ja che. AvI ja rIte AvazyakasUtramAM avirati devone vaMdana karavAno niSedha che. tathA zithIlavihArI pArthasthAdike AcarelA niyatavAsAdika AlaMbana Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra vagere AgamaniSiddha AcaraNA aMdhaparaMparAe cAlI AvI te suvihitone pramANa karavA yogya nathI. pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI savAso gAthAnA stavanamAM kahe che ke : 53 jehamAM nijamati kalpanA, jehathI navi bhava pAro re, aMdha paraMparA bAMdhio, teha azuddha AcAro re. tuja. II68 // vyAkhyA : jemAM potAnI matikalpanA hoya tenAthI bhavapAra na thavAya. je aMdhaparaMparAthI bAMdhela hoya te AcAra azuddhaAcAra gaNAya. uktaM ca jahasaDDhesu mamattamityAdi // 68 // zithilavihArIe AdaryA, AlaMbana je kUDAM re, niyatavAsAdika sAdhune, te vi jANIe rUDAM re. tuja. // 69 // vyAkhyA : zithilavihArI pArzvasthAdika sAdhuoe je khoTA AlaMbana AcaryAM hoya te sAdhu mATe rUDAM (AcaravA yogya) na gaNAya. kahyuM che ke nIAvAsavihAraM ceiyabhattiM ca adyiyAlAbhaM / vigaIsu apaDibaddhaM NiddosaM coIA bitti // 1 // Ama, AvazyakamAM tenA sarva uttara che. AlaMbana to mAtra kalpanA che. AlambaNANa logo bhariu jIvassa ajaUkAme / jaM jaM pAsai loe taM taM AlaMbaNaM kuNaI // 1 // // 68 // upara lakhyAno sArAMza e che ke jItaAcaraNAvyavahAra tIrthaMkaraAjJAthI sUtraaviruddha paraMparAe AvyuM te Atmahitecchuoe pramANa karavuM, paNa tIrthaMkaraAjJA vinA sUtraviruddha jItaAcaraNA bahuzrutanI karelI hoya topaNa apramANa che. tathA corUM zrIvyavahAra-nizItha-goSaniyutti-mAdhya-vRLivRttiSu / tatvAnaH // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra titthayare bhagavaMte jagajIvaviyANAe tiloeguru / jo na karei pamANaM na so pamANaM suaharANaM // 1 // titthayarehi kayamiNaM gaNaharANaM tu tehi sIsANaM / tatto parampareNaM AgayamiNa teNa jIyantu // 2 // iha logaMmi akittI paraloe duggae dhuvA tesiM / ANaM viNA jiNANaM je vavahAraM vavaharanti // 3 // iha logaMmi vikittI paraloe so gaI tesiM / ANAe jiNaMdANaM je vavahAraM vavaharanti // 4 // zrInizIthacUrNau / ANAI jiNaMdANaM na hu baliyatarAu AyariyaANA / jiNANAe paribhAvo evaM gavvo a viNau ya // 1 // atha zrIoghaniryuktaucoyagavayaNaM ANA, AyariyANaM tu khaMDiyA teNa / sAhammiya kajjapabhUya yAe sucireNa vi na gacche // 1 // titthayarANA coyaga diTuMto gAmabhoiyanaravaiNA / jattuggayabhoiya daMDie ya gharadArapuvvakae // 2 // ranno taNagharakaraNaM sacittakammaM ca gAmasAmissa, duNhaMpi daMDakaraNaM, vivarIyatteNuvaNauya // 3 // jaha naravaiNo ANaM, aikkamaMtA pamAyadoseNaM / pAvaMti baMdhabaharohachijjayamaraNA vasANAiM // 4 // taha jiNavarAi ANa aikkama tA pamAyadoseNaM / pAvaMti duggaipahe viNivAyasahassakoDIo // 5 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra titthayaravayaNakaraNe AyariyANaM kaiMpae hoI / kujjA gilANagassao paDhamAliyajAvabahigamaNaM // 6 // jai tA pAsatthosannakusIlaniNhagANaM pi desiyaM karaNaM / caraNakaraNAlasANaM sappabhAvaparammuhANaM ca // 7 // kiM puNa jayaNAkaraNu juyANadaM tiMdiyANaguttANaM / saMviggavihArINaM savvapayatteNa kAyavvaM // 8 // artha:- sakala jIvasvarUpanA jANa, tribhuvanaguru, jagapUjaya tIrthakaranI AjJA na mAne te bahuzrutanI AcaraNA apramANa gaNAya. tIrthakaranuM vacana gaNadhare jhIlyuM, gaNadharanuM vacana sthavire mAnyuM. te vacana paraMparAe anukrame AvyuM, te jItavyavahAra gaNAya. |rA jinanI AjJA vinA je vyavahAra kare tene AlokamAM apakIrti ane paraloke durgati thAya. /phI jinAjJA mujaba vyavahAra kare tene Aloke kIrti ane paraloke uttama gati thAya. l4ll A vyavahAra siddhAMtanI baMne gAthAno artha jANavo. zrI vItarAganI AjJA karatAM AcAryanI AjJA sabaLa nathI. ane jo vItarAganI AjJAnA bhoge AcAryanI AjJAne vadhu mAnIe to traNa doSa lAge. (1) vItarAganI AjJA lopyAnuM pApa, (2) abhimAnarUpI doSa ane (3) vinayabhaMgano doSa. nizIthanI gAthAno artha : eka mahAtmAne kSetra jovA gurue mokalyA, rastAmAM glAna sAdhu maLyA. temaNe sArasaMbhALa levAnuM kahyuM. tyAre ziSya kahyuM ke "mane gurue kSetra jovA mokalyo che. huM jo glAna evA tamArI sevA karavA vacce rahI jAuM to guruAjJAno lopa thAya. ema gacchanA kArya karatAM ghaNo kALa vItyA chatAM kSetre na pahoMcAya'. paNa ahIMyAM gaNadhara bhagavaMta kahe che ke glAnanI Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra sevA karavI te paramAtmAnuM vacana lopI AcAryanuM vacana ja mAne to te virAdhaka thAya. eka rAjA yuddha karavA cAlyo. rastAmAM eka gAma AvyuM. gAma lokoe rAjAne gAma bahAra ghAsanI jhUMpaDImAM utArI dIdho ane gAmanA ThAkorane suMdara makAnamAM utAro Apyo. rAjAne A vAtanI khabara paDatAM te gusse thayo. teNe ThAkora ane gAmanA lokone daMDa Apyo. ahIMyAM rAjA eTale tIrthakara, gAmano ThAkora eTale AcArya, gAmanA loko eTale sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA samajavA. Ama jo bhagavAnanI AjJA lope to jIva durgatimAM hajAra kroDevAra avatAra pAme. ane jo svAmInI AjJA kare to guruAjJAnuM phaLa pAme. e zrI oghaniryuktinI gAthAno artha jANavo. A vyavahAra-bhASyAdika pAThano paramArtha e che ke jinAjJAyukta, gaNadhara paraMparAe AvelI, Agamokta AcaraNA tathA paMcAMgI anusAra sUtra aniSiddha AcaraNA Acare tene gItArtha AcaraNA kahevAya. paNa je AcaraNAne sUtra viSedhe tathA paMcAMgImAM je AcaraNA karavAnI spaSTatA hoya tene niSedhI bIjI AcaraNA ghaNA bhaNelA eTale bahuzruta AcArya AdinI karelI hoya toya te gItArtha AcaraNA na kahevAya, paNa zaTha AcaraNA kahevAya. te AcaraNA bhavabhIru puruSone pramANa karavA yogya na hoya. Iiti AcaraNAnirNayo | HcaturthastutinirNayazaMkoddhAra aparanAma caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra graMthamAM gItArthaAcaraNAnirdezana nAmano caturtha pariccheda pUrNa A AcaraNA lakhavAnuM mukhya kAraNa e che ke AtmArAmajIe caturthastutinirNayanA pAnA naMbara 9 para caityavaMdana mahAbhASyokta AcaraNAnuM svarUpa lakhela che. e AcaraNA je ekaluM sUtra mAne paNa paMcAMgI na mAne athavA paMcAMgI anusAra prakaraNokta gItArtha AcaraNA Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra na mAne tathA eka namuskurNa karIne ja derAsaramAM caityavaMdanA mAne tene zikSAnA arthe zrI zAMtisUrijIe guru-ziSya-praznottararUpe caityavaMdananA nava prakAra AzrayIne AcaraNAnuM svarUpa batAve che. paNa paMcAMgInA mAnavAvALAne AzrayIne ke paMcAMgI anusAra prakaraNokta nava prakAre caityavaMdanA mAnavAvALAne AzrayIne e kathana nathI. tathA ca tatpAThaH // tIse karaNavihANaM, najjai suttaannusaaro| kiMpi saMviggAyaraNAo, kiMci ubhayaMpi taM bhaNimo // 15 // pucchaI sIso bhayavaM, sutto iyameva sAhio juttaM / kiM vaMdaNAhigAre, AyaraNA kIrai sahAyA // 16 // dIsai sAmaneNaM, vuttaM suttami vaMdaNavihANaM / najjai AyaraNAu viseskrnnkkmotss||17|| suyaNamettaM suttaM, AyaraNAo ya gammai tayattho / sIsAyariyakameNa hi, najjaM me sippasatthAI // 18 // annaM ca - aMgovaMgapainnaya bheyAsuasAgaro khalu apAro / ko tassa muNai majhaM, puriso paMDiccamANIvi // 19 // kiM tu suhajhANajaNagaM, jaM kammakkhayAvahaM aNuTThANaM / aMgasamudderuMde, bhaNiyaM ciya taM jau bhaNiyaM // 20 // savvappavAyamUlaM duvAlasaMgajausamarakAyaM / rayaNAyaratullaM khalu tA savvaM sundaraM taMmi // 21 // vocchinne mUlasue, biMdupamANaMmi saMpaI dharaMte / AyaraNAo najjaI paramattho savva kadyesu // 22 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 bhaNiyaM ca - caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra bahusuyakamANupattA, AyaraNA dharai suttavirahe vi / vijjhAe vipaIve najja diTTaMta sudiTThIhiM // 23 // jIviyapuvvaM jIvai, jIvissai jeNa dhammiyajaNaMmi / jIyaMti teNa bhannaI, AyaraNA samayakusalehiM // 24 // tamhA annAyamUlA hiMsArahiyA sujjhANajaNaNI ya / sUriparamparapattA, suttavva pamANamAyarA // 25 // te caityavaMdanA karavAnA jaghanya Adi nava prakAranA vidhibhedamAMthI keTalAka sUtra anusAra, keTalAka gItArtha AcaraNA anusAra ane keTalAka sUtra ane gItArtha AcaraNA ema baMnethI jANyA jAya che. e pUrvokta traNa prakArathI huM caityavaMdananuM svarUpa kahuM chuM. ||1|| avataraNa :- (1) mahAnizIthasUtramAM caityavaMdanAnAM sUtra kahyAM tathA rAyapaseNI, jIvAbhigamAdika sUtramAM zakrastavAdika namaskAre caityavaMdanA kahI te sUtra anusAra ane (2) zrI bRhatkalpa, vyavahArabhASya AdimAM jItAcArathI pUrvadharoe madhyama-utkRSTa vidhithI caityavaMdanA kahI te gItArtha AcaraNA anusAra che. (3) zrutakevalI zrI bhadrabAhusvAmIkRta vaMdanapayajJAmAM kahela caityavaMdanAvidhianukrama tathA zrI haribhadrasUrijI kRta paMcAzakajImAM kahelA upalakSaNarUpa traNa bheda, tenA svajAtIya be-be bheda grahaNa karavAthI caityavaMdananA navabheda te ubhaya anusAra che. e traNa prakArathI AcArya caityavaMdanAnuM svarUpa kahe che. ziSya prazna :- he bhagavan ! sUtranI vArtA e ja kahevI yukta che, paNa tamo vaMdana nAmanA adhikAramAM AcaraNAnI sahAyatA kema lo cho ? / / 16 / / avataraNa :- ziSyanA praznamAM paMcAMgI nirapekSa ekAMta sUtravArtA grahaNa karavAno mata che. paNa paMcAMgI anusAra prakaraNokta gItArtha AcaraNA grahaNa karavAno mata nathI. te mata jaNAvavA AcArya uttara Ape che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 caturthastutikuyuktinirNayachedanakumAra uttara :- he ziSya ! sUtramAM caityavaMdanA vidhinA bheda sAmAnyamAtra eTale ke saMkSepamAtra karIne, te caityavaMdanAnA je krama che te vizeSa karIne AcaraNAthI jANyA jAya che, kema ke je sUtra che te sUcanAmAtra che. vaLI AcaraNAthI te sUtronA artha jANyA jAya che. jema zilpazAstra paNa ziSya ane AcAryane krame karI jANyuM jAya che paNa potAnI meLe jANyuM jatuM nathI. //17-18 be gAthAnuM bheguM avataraNa :- mahAnizItha Adi sUtramAM caityavaMdanAvidhi tathA tenA jaghanya Adi nava prakAranA bheda, tathA bhedonA krama saMkSepamAM kahyA che. tethI te caityavaMdanAnA bheda, vidhi, krama vizeSe AcaraNA, eTale jaMbU-prabhavAdika AcAryaparaMparAe AvI. te AcaraNA paMcAMgI tathA paMcAMgI anusAra prakIrNakAdi AcaraNAe jANI jAya che, kema ke sUtramAM sUcanAmAtra hoya che. tenA artha, vRtti Adi paMcAMgI anusAra prakaraNa AdithI jANyA jAya che. jema zilpazAstra paNa AcAryanA samajAvyAthI jANyA jAya che tema caityavaMdanamAM paNa mudrA-nyAsa vagere "TIkA e gurunI guru che" e vacanathI vRtti anusAra gItArtha AcaraNAthI samajAya che, paNa svayaMthI samajAya nahIM. aMgopAMga-prakIrNaka bhede karIne je zrutasAgara che te nitye apAra che. potAnA AtmAmAM cAhe game teTaluM paMDitapaNuM mAnato hoya topaNa te mRtasAgaranA madhyane arthAt paramArthane koNa jANI zake ? ||19nA avataraNa :- pote potAnA AtmAmAM atyaMta paMDitapaNuM mAnato hoya topaNa vRtyAdika aMga vinA eTale ke paMcAMgI vinA zrutasamudranA tAtparyane na jANI zake. have zubhaanuSThAna hoya te AgamanA aMga hoya, tene AcArya AgalI gAthAmAM batAve che. je anuSThAna zubhadhyAnanA janaka hoya, karmonA kSaya karavAvALA hoya te anuSThAna nizcayathI zAstranA aMga che. te zAstrarUpa samudranA vistAramAM ja kahyA che. te mATe zAstramAM Ama kahyuM che. // 20NI Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra sarva zubha anuSThAnonA kahevAvALA dvAdazAMga e ratnAkara samudra che. athavA ratnonI khANa sarakhAM che, je kAraNathI je zubha anuSThAna che te sarva vItarAganI AjJA hovAthI suMdara che. //ra 1ii zrataratnAkaramAMthI mULa sUtro to viccheda thaI gayA. kharekhara biMdu jeTaluM ja mULa sUtra che. teTalAmAtrathI sarva anuSThAnanI kema khabara paDe ? te badhA AcaraNAthI ja sarva kartavyono paramArtha jANI zakAya che. //rarA traNa gAthAnuM bheguM avataraNa :- divasa saMbaMdhI prAyazcitta TALavAnA kAyotsarga-stuti-stavana AdithI thatA jaghanya vagere nava prakAranI karmakSaya karavAvALI caityavaMdanavidhi vagere karmakSaya karavAvALA zubhadhyAnanA janaka anuSThAno zAstramAM na kahyAM hoya topaNa zAstramAM ja kahelA jANavA. kAraNa ke sarva nirava anuSThAna karavAnI vItarAganI AjJA che. te sarva niravadya anuSThAnanuM kathana karanAra siddhAMta che. paNa samyagdaSTi deva-devIne sAmAyika pramukhamAM namaskAra karavA, pILA vastro dhAraNa karI liMgabheda karavo A badhI sAvadya kriyA che. te siddhAMta nathI. AcaraNAnuM spaSTapaNuM AgalI gAthAmAM AcArya batAve che. pUrvokta zubhaanuSThAnanuM kathana karavAvALA siddhAMta jANavA te mUla siddhAMta dvAdazAMgInA 18000 pada viccheda thayA bAda vartamAnakALamAM pUrvazruta samudranI apekSAe biMdumAtra rahyA che te sUtro, sUtrothI zubhaanuSThAnanI vidhi sAmAnyathI sarva prakAre jaNAtuM nathI. tethI jaMbU, prabhavAdikanI AcaraNAe AvelI zubhaAcaraNA te gItArthoe paMcAMgI anusAra prakaraNAdimAM kahI che. tethI sarva kartavyono paramArtha jaNAya che. have AgaLanI gAthAmAM AcaraNAnI spaSTatA joIe. bahuzrutano krama karIne prApta thAya te AcaraNA. avataraNa :- jema samaju mANasa ajavALAmAM ghaDo jue ane aMdhAruM thAya toya ghaDAnA svarUpane bhUle nahIM tema bahuzrutapuruSa paNa Agama visarjana thayA pachI paNa AgamanI vAtane bhUlatA nathI. jema devardhigaNikSamAzramaNe keTalAka Agama viccheda thayA chatAM tenI vAto cUrNi Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra vageremAM gUMthI che. te Agamokta bahuzruta paraMparAgata AcaraNA gaNAya. te AcaraNAthI zAstranA viyoge paNa samyagdaSTi puruSone sarva anuSThAna jANyA jAya che. tene jIta kahevAya. jItane ja samayakuzala AcaraNA kahevAya. AvuM AgalI gAthAmAM AcArya spaSTa jaNAve che. be gAthAnuM bheguM avataraNa :- Avo jItavyavahAra pUrvadharo vakhate hato, atyAre che ane bhaviSyamAM duusahasUri sudhI pravartaze. jItathI AcaravuM tene jItAcaraNA kahevAya. te anusAra hiMsA rahita, zubhadhyAnajanaka, kayA kALamAM kayA AcArya AcarI tevI khabara na hoya tene ajJAtamUla AcaraNA kahevAya. AvI ajJAtamUla AcaraNA paNa sUtra pramANe pramANa karavI. jema zrI haribhadrasUri svaracita paMcavastuka graMthamAM pratikramaNavidhimAM pUrve vardhamAnatraNastuti sudhI pratikramaNa samApti karI, thoDI veLA guru pAse vizrAma karIne uThatA ane atyAre stavana-svAdhyAya sudhI pratikramaNanI samApti karIne UThe che. ApaNane e khabara nathI ke e AcaraNA kyA kALamAM kayA AcAryo calAvI che. paNa AvI ajJAtamUla AcaraNA hoya tene sUtra pramANe pramANa karavI. (bhASyagAthAnuM avataraNa.) sUtrathI virodha na karAyela, niravadya AcaraNA pramANa karavI, paNa sUtrathI virodha thAya tevI AgamaniSiddha sAvagha AcaraNA pramANa na karavI. zrI dharmaratnaprakaraNamAM zAMtisUrijIe A mujaba kahyuM che. te sUtravirodhI AcaraNA A mujaba che : (1) khAsa saMjogo vinA (gADha kAraNa vinA) rAtre vihAra karavo. (2) potAnA mATe taiyAra thayela AdhAkarmIAhAra jANIne bhogavavo. (3) sAdhu bhagavaMtane comAsuM karAvavA gRhastha jagyA banAvI rAkhe temAM comAsuM karavuM. (4) avirati deva Adine namavuM. (5) pUjAdi viziSTa kAraNa vinA caturtha stutithI devavaMdana karavuM. (6) je kriyA je ThekANe karavAnI kahI tyAM na karatAM anya ThekANe karavI. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 caturthastutikuyuktinirNayachedanakumAra (7) pAsa saMgo vinA (55i 204) liMgaso 42vo. (8) usthe sAmA sAvela para-pAtra vagere se. (8) yobhAsu 24. tyAMcA viDAra 42ta pAtra-vastra sevai. A badhI AgamaniSiddha sAvadya AcaraNA pramANa na karavI. kAraNa ke AvI AcaraNA gItArtha pravartana kare nahIM ane hiMsA rahita niravadya AcaraNA je ghaNA kALathI paraMparAthI pravartela hoya teno niSedha paNa kare nahIM. te zrI dharmaratnaprakaraNano pATha : nanu sUtrabhaNitaM prarUpayatItyuktaM yatpunaH sUtrAnuktaM vicArapadaM lokAnAM tatra pRcchyamAnAnAM gItArthAnAM kimucitamityAha - jaM ca na sutte vihiyaM, na ya paDisiddhaM jaNaMmi cirarUDhaM / samaivigappiyadosA, taMpi na dUsaMti gIyatthA // 19 // vyaakhyaa|| iha cazabdaH punarartha iti yatpunararthajAtamanuSThAnaM vA naiva sUtre siddhAnte vihitaM karaNIyatvena noktaM caityavandanAvazyakAdit na ca pratiSiddhaM prANAtipAtAdivat atha ca jane loke cirarUDhamajJAtAdibhAvaM svamativikalpitadoSAtvAbhiprAyasaMkalpitadUSaNAttadapyAstAmAgamoktaM na dUSayanti na yuktametaditi parasyanopadizaMti saMsAravRddhibhIravo gItArthA viditAgamatattvAH yataste evaM zrIbhagavatyuktam paryAlocayanti / tathAhi je NaM mahuyA aTuM vA heuM vA pasiNaM vA vAgaraNaM vA annAyaM vA adiTuM vA ussUyaM vA apariNAyaM vA bahujaNamajjhe AghaveI panavei daMseI nidaMseI uvadaMsei se NaM arahaMtANaM AsAyaNAe vaTTai arahantapaNNattassa dhammassa AsAyaNAe vaTTai kevalINaM AsAyaNAe vaTTai kevalIpaNNattassa dhammassa AsAyaNAe vaTTai / / idaM ca gItArthAnAM cetasi sadA cakAsti tathAhi - saMviggA gIyatamA vihirasiyA puvvasUriNo Asi / tasiyamAyariyaM aNaisaI ko nivArei // 1 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 63 saMvignA mumukSavo mokSAbhilASiNo gIyatametti padaikadeze padaprayogo yathA bhImaseno bhIma iti tato gItArthAH tamapi pratyaye gItArthatamA iti bhavaMtyatizayagItArthA iti bhAvastatkAle bahutamAgamasadbhAvAt // tathA vidhiraso vidyate yeSAM vidhirasikAH vidhibahumAninaH saMvignatvAdeva pUrvasUrayazciraMtanamuninAyakA AsannabhUvan / tairadUSitamaniSiddhamAcaritaM sarvadhArmika lokavyavahRtamanatizayiviziSTazrutatvAdavadhyAdyatizayavikalaH ko nivArayati ? pUrvapUrvatarottamAcAryAzAtanAbhIrurna kazciditi // tathaitadapi gItArthA: paribhAvayanti // aisAhasameyaM jaM, ussuttaparUvaNA kaDuvivAgA / jANate hi vididyai, niddeso suttabajjhattho // 101 // jvalajjvAlAnalapravezakArinarasAhasAdapyadhikamatisAhasametadvarttate yadutsUtraprarUpaNA sUtrAnnirapekSadezanA kaTuvipAkAdAruNaphalA vijAnadbhiravabudhyamAnairapi dIyate vitIryate nirdezo nizcayaH sUtrabAhye jinendrAgamAnukte'rthavastuvicAre / kimuktaM bhavati ? dujjhAsieNa ikkeNa, mirIi dukkhasAgaraM patto / bhamio koDAkoDiM sAgarasarinAmadheyANaM // 1 // ussuttamAyaraMto, baMdhar3a kammaM sucikkaNaM jIvo / saMsAraM ca vaDDIi mAyAmosaM ca kuvvai ya // 2 // ummaggadesara magganAsau gUDhahiyaya / mAillo ya sasallo, tiriyAuM baMdhae jIvo // 3 // ummaggadesaNAe caraNanAsaM ti jiNavariMdANaM / vAvannadaMsaNA khalu na hu labbhA tArisA daTTaM // 4 // ityAdyAgamavacanAni zrutvApi svAgrahagrastacetaso yadanyathAnyathA vyAcakSate vidadhati ca tanmahAsAhasamevAnarvAk aparAsArasaMsAra Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra pArAvArodaravivarabhAvibhUriduHkhabhArAMgIkArAditi Aha kimevamAgamArthamanavabudhyApi ko'pyanyathAvAdamAdriyate // 101 // 64 yata Aha dIsaMti ya daDDhasiNege, niyamaie uttajuttIhiM / vihipaDisehapavattA ceiyakiccasu ruDhesu // 102 // iti dRzyante duHkhamArUpe vakrajaDabahule kAle daDasiNo mahAsAhasikA raudrAdapi bhavapizAcAdabibhyato'neke nijamatiprayuktAbhirAtmIyabuddhivyApAritAbhiryuktibhirupapattibhirvidhipratiSedhapravRttA kAsAMcitkriyANAmAgamAnuktAnAmapi vidhau karaNe pravRttA anyAsA - mAgamAniSiddhatayA ciraMtanajanAcaritAnAmapyavidhirayuktAparA na kartavyA dhArmikairityevaM pratiSedhe pravRttAH keSu caityakRtyeSu snAtrabiMbakAraNAdiSu rUDheSu pUrvapuruSaparamparAyA prasiddheSu pUrvarUDhiravidhiH idAnIM pravRttividhirityevaM vAdino'neke dRzyante mahAsAhasikA iti // 102 // nanu teSAM svamatyA dharmArthinAM sarvayatnena tathApravRttirgItArthai: zlAghanIyA navetyAha taM puNa visuddhasaddhA, suyasaMvAyaM viNA na saMsaMti / avahIriUNa navaraM, suyANurUvaM parUvaMti // 103 // tAM punasteSAM pravRttirvizuddhAgamabahumAnasArA zraddhA yeSAnte vizuddhazraddhAH zrutasaMvAdaM vinA zrutabhaNitamaMtareNa na zaMsaMti nAnumanyate / navaraM, kevalamavadhArya madhyasthabhAvenopekSya zrutAnurUpaM prarUpayanti yathA sUtre bhaNitaM tathaiva vivadiSUNAmupadizaMtIti // 103 // prazna :- sUtramAM kahyA mujaba to gItArtha AcaraNA kare te barAbara che, paNa je vAta sUtramAM na karI hoya te bAbata loko pUche to gItArtha zuM 4vAja khAye ? Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 65 jema caityavaMdanamAM mudrAdi vidhi ane jaghanya vagere nava prakAra "AvI rIte karavA" tevuM pratipAdana paNa nathI, ane prANAtipAtano jema niSedha karela che tema teno niSedha paNa karela nathI. AvAM anuSThAno hoya tene gItArtha niSedhe nahIM, to pachI Agamokta anuSThAna to ja niSedhe. A anuSThAna na karavuM tevo upadeza paNa na Ape. je artha, hetu ke prazna ajANyo hoya, na joyo hoya, na sAMbhaLyo hoya tevo jo lokone kahe to te arihaMta, kevalI ane baMnethI prarUpAyela dharmanI AzAtanA kare. temane bhagavatIsUtra anusAra AlocanA karavI paDe. nahIMtara anaMtasaMsAra vadhI thAya. je sUtraaniSiddha AcaraNAne niSedhe te paNa arihaMta AdinI AzAtanAno bhAgI thAya. mATe pUrve kahelA AcAryonI niravadya AcaraNAne samasta prakAre anumodana Ape che ane sUtranirapekSa dezanA Ape temanuM sAhasa bhaDabhaDa baLatA agnimAM praveza karavAvALAthI paNa adhika gaNAya che. sUtrabAhya eTale ke AgamamAM na kahela vastu ke vicAranI je dezanA Ape te dIrdhasaMsArI thAya. eka vAkya khoTuM bolavAthI marIci koDAkoDI sAgaropama saMsAramAM bhamelo. tevI rIte utsutrabhASaNa karanAro jIva cIkaNA karma bAMdhe. unmArgano upadeza karI mArgano nAza kare te prANI saMsAra vadhAre. gupta hRdayI, mAyAvI, zaThAcArI jIva tiryaMcanuM AyuSya bAMdhe. sUtrathI viparIta prarUpaNA karanAra ghaNo kALa apAra saMsAramAM bhame che. prazna :- zuM Agama arthano jANa paNa koI anyathA vAda aMgIkAra kare ? javAba :- dekhAya ja che. A duSamakALamAM vakra-jaDa-bhavabhramaNathI na DaravAvALA keTalAka jIvo che ja. vaLI Agama aniSiddha hoya ane prAcIna aneka gItArthIe Acarela hoya tevI kriyA dharmIjanoe na karavI' evuM kahevAvALA paNa che ja. derAsaramAM aneka biMba karAvI eka pratimAjIne moTA karI mULanAyakapade sthApavA, vividha prakAre pUjA-snAtra Adi occhava karavA, derAsaramAM devavaMdana karavuM AvI ghaNI kriyAo pUrvapuruSoe paraMparAthI kahelI che. AvI kriyAone niSedha karavAvALA paNa paDyA che. te ema kahe ke pUrvarUDhi to avidhi che. hamaNAMnI vidhi A che. AvuM kahI pUrvAcAryonI maryAdA niSedha karAve evA ghaNA du:sAhasiko A samayamAM dekhAya che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra prazna :- he svAmI, te dharmArthIonI svamatithI kalpita kriyA gItArtho vakhANe ke nahIM ? javAba :- AvI svamati kapolakalpita kriyAne Agamano ati Adara karavAvALA zraddhAvALA mahApuruSo na vakhANe. zrutamAM kahelI ja pravRtti vakhANe. AvI pravRtti joIne gItArtha guru bhagavaMto madhyasthabhAve, siddhAMta anusArasa sUtramAM kahyA mujaba ja upadeza kare. anya na kare. _ cetyavaMdanabhASya Adi AcaraNArUpa samApta . | caturthastutinirNayazaMkoddhArane caityavaMdanamahAbhASya AdhArita AcaraNAnirdeza nAmano pAMcamo pariccheda pUrNa. | prazna :- sUtrokta AcaraNA zA AdhArathI kaho cho ? javAba :- pUrvokta graMtha tathA caityavaMdanamahAbhASyanA AdhAre. prazna :- caityavaMdanamahAbhASyamAM zuM kahyuM che ? javAba :- caityavaMdanamahAbhASyamAM A mujaba kahyuM che : namiUNa samaNasaMgha, saMghAyAraM samAsao vucchaM / ceiyavaMdaNavisayaM suttAyaraNANusAreNaM // 5 // bhAvArtha - zramaNa saMghane namaskAra karIne caityavaMdana viSaye caturvidha saMghano AcAra sUAcaraNa anusAra saMkSepathI kahuM chuM. (ahIMyAM sUtra AcaraNAthI caityavaMdanA kahI che.) prazna :- caityavaMdanA arthAt devavaMdanA traNa stutithI karavI te Agama AcaraNAe che ke Agama aniSiddha AcaraNAe che ? javAba :- Agama AcaraNAe paNa che ane Agama aniSiddha AcaraNAe paNa che. prazna:- Agama AcaraNAe che, to sUtrAgama AcaraNAe che ke arthAgama AcaraNAe ? javAba :- sUtrAgama ane arthAgama ema baMne AcaraNAe che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra prazna :- jo sUTAgama ane arthIgama baMne AcaraNAe che, to pUrvagItArthakRta sUtrAgama-arthIgama AcaraNAe che ke bahuzruta-gItArthakRta athagama AcaraNAe che? javAba :- baMne mujaba che. prazna:- pUrvadhara gItArthakRta sUtrAgama-arthIgama, tathA bahuzruta gItArthakRta arthAgama AcaraNAe caityavaMdanamAM traNa stuti siddha thAya che. to pachI AtmArAmajIe caturthastutinirNaya graMtha zA mATe banAvyo che ? javAba:- pUrvadhara gItArthakRta sUtrAgama-arthIgama tathA bahuzruta gItArthakRta arthAgamanA pragaTa pAThathI caityavaMdana traNa stutithI karavuM siddha thAya che. paNa je jIva daSTirAgamAM tathA pakSapAtamAM paDyo che te zuM zuM asatyabhASaNa na kare ? khuda AtmArAmajIe paNa "jaina tattvAdarza" graMthamAM "caityavaMdanamAM traNa stuti karavI" AvuM lakhela che. paNa rAdhanapuranA keTalAka pakSapAtI ajJa lokonA kahevAthI teo potAnA mukhathI ghUMkeluM cATe che. vaLI, pUrvadhara bahuzruta zAstrakAronA lekha juThA TharAvavA kutarka karI potAnI mahattA vadhAravA caturthastutinirNaya graMtha banAvyo che. paNa te caturthastutikuyuktinirNaya graMtha sAbita thAya che. kAraNa ke zrI darzanazuddhiprakaraNa sutrA-vRttimAM zrI haribhadrasUri, zrI devabhadrasUri, zrI caMdraprabhasUri tathA vimalagaNi kahe che suttabhaNieNa vihiNA gihiNA nivvANamitthamANeNa / loguttamANa pUyA niccaM ciya hoI kAyavvA // sUtramapramattapramANapradhAnapuruSapraNIta Agama ucyate // suttaM gaNahararaiyaM taheva patteyabuddharaiyaM tu / suyakevaliNA raiyaM abhinnadasapuvviNA raiyaM // 1 // zeSaM tvarvAcInapuruSapraNItaprakaraNAdi sUtraM na bhavati pramANatAM punaryAti tadarthAnukaraNAdeva te hi kathaMcitpramattatayA yadRcchayA vAdino'pi bhavanti tasmin bhaNitaH pratipAditaH sUtrabhaNitastena Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 caturthastutikuyuktinirNayachedanakumAra vidhinA vidhAnena gihiNA gRhasthena nirvANaM mokSamitthamANeneti prAkRtavazAdAnasupratyayaH icchatAbhilASatA lokottamAnAM sarvajagacchikharakabhUtAnAM pUjA pUjanaM nityaM sarvadaiva bhavati karttavyavidhAnenetyarthaH / idamatra hRdayaM - bhavabhramaNabhIruNA taducchittimicchatA zivasukhamabhilaSatA jinapUjAdau pravarttamAnena laukikakRtyAdiphalanirapekSavRtyaiva sUtroktavidhinaiva ca pravartitavyaM anyathA hi abhilaSitArthAsaMsAdhakatvena niHphalatvaprasaMgAt nahIdamaMgIkartavyaM yudata tIrthakRdanubhAvAdeveSTArthasiddhirbhaviSyati // yata 3 - samaipavittI savvA, ANAvaSyaMti bhavaphalA ceva / titthagaruddeseNa vi, na tattausAtaduddezA iti // 1 // bhAvArtha :- pUrvadhara Adi mahApuruSoe banAvela Agama anusAra bIjA graMtha-prakaraNAdi pramANa karavAM. te prakaraNa sUtro AdimAM batAvela vidhi mujaba ja mokSAbhilASI puruSoe laukikakRtya Adi kuLanI AzA vinA, tamAma kartavya karavAM. e pAThamAM AcAryo pUrvadhara Adi kRta AgamanuM pramANapaNuM jaNAvyuM. te ja pUrvadhara AdinA anukaraNa artha mujaba bIjA graMtho-prakaraNa AdinuM paNa pramANapaNuM jaNAvyuM. chatAM zrI AtmArAmajIe pUrvadhara AdinA banAvelA traNa stutinA keTalAka AgamapATho gupta rAkhIne, tathA keTalAka utthApIne, arvAcIna puruSo praNIta graMthonuM AlaMbana laI, traNa stutinI AcaraNA utthApI caturthastutinirNaya graMtha banAvyo che. te graMthamAM je je graMthonI sAkSI ApI che temAMthI keTalAka to arvAcIna kALanA mahAtmAnA banAvela che. keTalAka arvAcIna gacchavALAnA banAvelA che. paNa paMcAMgInA eke graMthamAM cothI thAyanuM kathana nathI. bIjA graMthomAM pUjA Adi viziSTa kAraNe cothI thoya kahI che. te kutarka laDAvIne pratikramaNamAM vinA kAraNe sthApanA karI che. paNa cothI thoyanA kathanavALA graMthomAM te Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedakuThAra 69 cothI thAya pratikramaNamAM kahevI tevuM kathana nathI. vaLI, je je graMthonI sAkSI ApI che te graMthomAM DhuMDhIyAnI mAphaka potAne anukULa zAstrapAThI AvyA te mAnyA che, paNa potAne anukULa na hoya tevA zAstrapATha mAnyA nathI. je zAstramAM je vAta kahI hoya te zAstra AkheAkhuM mAnya hoya to ja te zAstra pramANa karyuM kahevAya. paNa je zAstramAM potAnI managamatI vAto mAne ane potAnA matane toDavAvALI vAto na mAne, AvuM karavAthI e graMtha mAnya karyo kema kahevAya ? prazna :- AtmArAmajIe je je zAstragraMthonI sAkSI ApI che temAMnA kayA kayA zAstrapATha AtmArAmajI mAnatA nathI, te tamAre batAvavA joIe. javAba :- AtmArAmajIe caturthastutinirNaya graMthamAM je zAstranI sAkSI ApI che temAMnA nIce mujabanA zAstrapATho AtmArAmajI mAnatA nathI. (1) zrI gaNadhara kRta zrI mahAnizIthasUtra : 3 A sUtramAM cAra thoya kyAMya kahela nathI. cetyavaMdanAnA je sUtra kahyAM che te traNa thAyanA che. AtmArAmajI A pramANe mAnatA nathI. (2) zrI saMghadAsagaNIkRta kalpabhASya : 12 AmAM derAsaramAM traNa stutithI madhyama ane madhyama-utkRSTa devavaMdanA kahI che. AtmArAmajI A pramANe mAnatA nathI. (3) zrI saMghadAsagaNIkRta vyavahArabhASya : 15 AmAM traNa thAyathI utkRSTa ane utkRSTa be devavaMdana kahela che. te pramANe AtmArAmajI mAnatA nathI ne karatAM paNa nathI. (4) pUrvadharakRta kalpa sAmAnya cUrNi : 17 AmAM traNa thAyathI devavaMdanA kahela che. te pramANe AtmArAmajI mAnatA nathI. (5) pUrvadharAcArya kRta kalpa vizeSa cUrNi : 18 AmAM paNa traNa stuti kahela che. AtmArAmajI te pramANe mAnatA nathI. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra (6) pUrvadharAcAryakta kalpabRhabhASya : 19 AmAM paNa traNa thAyathI devavaMdanA kahela che. te pramANe AtmArAmajI mAnatA nathI, karatA nathI. (7) bhadrabAhusvAmIkRta vaMdanapaInno : 21 AtmArAmajIne mahApuruSonA nAma letAM zarama AvatI hovAthI temanuM kartA tarIke nAma lakhatAM nathI. AmAM vidhiyukta traNa thAyathI devavaMdanA kahela che. te pramANe AtmArAmajI mAnatA nathI. (8) gaNadharAdi racita pAkSikasUtra : 41 AmAM cothI thAya nathI. AtmArAmajI samakitazalyoddhAramAM zrutadevIne jinavANI tarIke oLakhAve che. paNa stuti kahetAM jinavANIrUpe na mAnatAM devIrUpe mAne che. (9) pUrvadharakRta vasudevahiMDI : 43 AmAM derAsaramAM devavaMdanA karavAnuM kahela che, te mujaba AtmArAmajI mAnatA nathI. (10) pUrvadharakRta AvazyakacUrNi : 45 AmAM pratikramaNa karI derAsara hoya to deva vAMdavAnuM kahela che tathA sAmAyika letAM zrAvake prathama karemi bhaMte uccArI tyArabAda iriyAvahI kahela che. A mujaba AtmArAmajI mAnatA nathI. (11) zrI bhadrabAhusvAmIkRta Avazyaka kAyotsarga niyuktiH 46 je gAthA bhadrabAhusvAmIkRta pratikramaNavidhinI che te to AtmArAmajI mAnatA nathI, anyakRta prakSipta gAthAo mAne che. (12) caudapUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmIkRta Avazyakaniyukti : 65 AmAM cAra thoyano ullekha paNa nathI. pakhI-comAsI ane saMvatsarI pratikramaNamAM kSetradevI ane bhuvanadevIno kAyotsarga kahela che, paNa stuti kahela nathI. zrI AtmArAmajI A pramANe karatAM nathI ane mAnatAM paNa nathI. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra (13) zrI sudharmAsvAmIkRta Avazyaka sUtra : 66 AmAM cAra ke traNa stutino adhikAra nathI. pratikramaNa paryata maMgala che. te traNa ja thAyanuM che. (14) zrI sudharmAsvAmIta sthAnAMgasUtra : 68 AmAM traNa ke cAra thIyano adhikAra nathI, devono varNavAda kahyo che, te bhASaNarUpa che. yuInibaMdharUpe nathI. ane jo thAyanibaMdharUpe hoya to caturvidha saMghaguNavarNananibaMdharUpa paNa thaI karavI joIe. A pramANe AtmArAmajI mAnatA nathI ne karatAM paNa nathI. (15) AvazyakacUrNi (pUrvadharAcArya kRta) : 70 AmAM paNa cothI thAyano koI adhikAra nathI. pakhI-comAsIsaMvatsarImAM kSetra-bhuvanadevIno kAussagga kahyo che, paNa stuti karI nathI. A pramANe AtmArAmajI karatAM nathI ne mAnatA paNa nathI. (16) zrI gaNadharakRta AvazyakasUtra : 71 AtmArAmajIe lokone bhamAvavA mATe A graMthanuM nAma lakhyuM che. AmAM cothI thoyanI koI vAta ja nathI. paNa A sUtramAM kahyA mujaba AtmArAmajI karatA nathI ne mAnatA paNa nathI. (17) pAkSikasUtra (zrutasthavirakRta) 73 AmAM cAra thoyanI koI vAta ja nathI. zrutaadhiSThAyaka bhagavatI pUjavA yogya jJAnAvaraNIyakarmanI kSaya karavAvALI te bhagavAnanI vANInI stuti karI che. te pramANe AtmArAmajI mAnatA nathI. (18) saMghadAsagaNIkRta nizIthabhASya : 78 AmAM cothI thAyano koI ullekha nathI. vihAra karatAM mArga bhUlI javAya to vanadevatAno kAussaga karavAnuM kahyuM che. stuti karavAnuM kahyuM nathI. AtmArAmajI upara mujabanA kAraNasara vanadevatAno kAussagna mAnatAM nathI. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra (19) jinadAsagaNIkRta nizIthacUrNi : 79 AmAM paNa mArga bhUlAya to gaccharakSArthe vanadevatAno kAussagga karavo kahyo che. paNa cAra thoyano koI adhikAra nathI. pratikramaNa paryaMta maMgala traNa stuti kahIne paDilehaNA karavI kahI che. te mujaba AtmArAmajI mAnatA nathI. upara lakhelA graMtha to gaNadhara-pUrvadhara Adi racita che. temAM traNa thoyano adhikAra che, paNa cAra thoyano nathI. (20) zrI haribhadrasUriSkRta AvazyakavRtti : 20 AmAM "pAriTThAvaNiyA''nA ullekhamAM traNa thoyathI devavaMdana karyuM che, paNa cAra thoyathI devavaMdana kyAMya kahela nathI. pratikramaNanA aMtamAM sAmAnya prakAre devavaMdana kahyuM che ane eka AcAryanA matathI pratikramaNamAM traNa thoya maMgala kahIne piDilehaNA karavI kahI che. AtmArAmajI A mujaba mAnatA nathI. (21) punaH zrI haribhadrasUriSkRta AvazyakavRtti : 67 AmAM prathama karemi bhaMte uccArI tenA pachI iriyAvahI bolIne sAmAyika levAnI vidhi batAvI che. comAsI, saMvatsarI pratikramaNamAM kSetradevIno ane pakkhImAM sijjAtaradevIno kAussagga karavAnuM kahyuM che. paNa temanI stuti karavAnuM kyAMya kahela nathI. AtmArAmajI A pramANe mAnatA nathI ane karatAM paNa nathI. (22) zrI zAMtisUriSkRta uttarAdhyayanavRtti : 76 AmAM pratikramaNaparyaMta traNa stuti kahIne kALa nivedana karyA pachI derAsara hoya to derAsaramAM jaI deva vAMde ema kahyuM che, paNa cAra thoyano koI ja ullekha nathI. vaLI pILA vagere raMgelA vastro dhAraNa kare te jaina sAdhune bhAMDa samAna kahyAM che. AtmArAmajI to pILAM vastro dhAraNa kare che to A graMtha mAnya kare tema kahevAya kharuM ? arthAt A graMtha mAnatAM nathI. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutiyuktinirNayachedanakuThAra (23) zrI abhayadevasUrikRta sthAnAMgavRtti H 67 AmAM cothI thoyano koI ullekha ja nathI. AmAM (1) arihaMta, (2) arihaMta kathita dharma, (3) AcArya-upAdhyAya, (4) caturvidhasaMgha (5) tapa ane brahmacaryanA udayathI jeo devatA banela che te pAMcanI je niMdA kare te durlabhabodhi thAya ane tenA guNavarNana kare te sulabhabodhi thAya ema kahyuM che. arihaMta AdinA guNo to prakhyAta che, paNa devatAnA guNa AvI rIte che. viSaya ane vaza vimohita jenA mana che chatAMya A devatAo jinabhuvanamAM apsarA ke devAMganA sAthe hAsya Adi paNa karatAM nathI. AvuM bhASaNarUpe guNavarNana kare te sulabhabodhipaNAne pAme. paNa stuti karavAnuM kahyuM nathI. jo varNavAda stutirUpe hoya to avarNavAda paNa niMdA stutirUpe hovA joIe. tethI ekAMte cothI thoya nibaMdhe ahIMyAM guNavarNana kahyAM nathI. vRttikA2e je rIte guNavarNana karavAnuM kahyuM te rIte AtmArAmajI mAnatAM nathI. 73 (24) zrI hemacaMdrasUriSkRta anuyogadvAravRtti H 77 AmAM cAra thoyanI koI vAta ja nathI. zrutadevI eTale jinavANInA pratApe je bhavyajIvo anuyoganA jANakAra thAya che te zrutadevIne huM namaskAra karuM chuM. AtmArAmajI A mujaba mAnatAM nathI. (A vRttikAra eTale zrI harSapurIgIya zrI abhayadevasUrinA ziSya hemacaMdrasUri che. paNa devacaMdrasUrinA ziSya kalikAlasarvajJa hemacaMdrasUri nathI.) A badhA graMtho paMcAMgInA che. temAM traNa stuti kahI che, paNa cAra stuti kyAMya kahI nathI. AtmArAmajI A mujaba mAnatAM nathI. (25) pAkSikasUtra cUrNi (pUrvAcAryakRta) : 42 AmAM pratikramaNamAM cothI thoya karavI ke devatAno kAussagga karavo evuM kyAMya kahyuM nathI. phakta pUjopacAra Adi arthe kahela che. te pramANe AtmArAmajI mAnatAM nathI. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra (26) pAkSikastrAvacUrI : 74 AmAM cAra thAya kahI nathI. zrutadevIne jinendravANI na mAnatAM vyaMtararUpe AtmArAmajI mAne che. (27) paMcAlaka zrI haribhadrasUrikRta : 4 AmAM jaghanya-madhyama-utkRSTa ema traNa prakAre caityavaMdanA kahela che. paNa cAra thoya kahela nathI. bhoLA lokono laukika mithyAtva choDAvavA ane lokottara mArgano abhyAsa karAvavA mATe devatAne uddezIne tapa karavAnuM kahyuM che. paNa buddhivALAne A vAta kahela nathI. AtmArAmajI A pramANe mAnatAM nathI. (28) paMcavastu zrI haribhadrasUrikRta : 25 AmAM kahelI pratikramaNavidhinI zarUAtamAM cAra thAyathI devavaMdanA karavAnuM kahela nathI. zrutadevatA vagereno AcaraNAe kAyotsarga kahyo che. pratikramaNanA aMte maMgala evI traNa thoya karavAnuM kahela che. te pachI comAsI-saMvatsarI ane pakjhI gAthA sAkSIe karIne karavAnuM kahela che. (29) paMcAzaka mUla ane tenI abhayadevasUrikRtavRtti H 63 AmAM cAra thAya kahela nathI. bhoLA lokono laukika mithyAtva choDAvavA, lokottara mArgano abhyAsa karAvavA mATe devatAne udezIne tapa karavAnuM kahyuM che. te paNa samaju mANaso mATe nahIM. vaLI, vIrazAsanamAM sAdhue phakta sapheda vastro ja paheravAM tevuM kahela che. jayAre AtmArAmajI to pILA vastra pahere che. Ano artha e thayo ke AtmArAmajI A zAstrane mAnatAM nathI. A navAMgI TIkAkAra mahAprabhAvaka AcArya zrI abhayadevasUri vikrama saMvata 1135 AsapAsa thayA che. temanuM kahyuM paNa AtmArAmajI mAnatAM nathI. (30) paMcAzakavRtti abhayadevasUrikRta vRtti (pharIvAra) : 8 AmAM A mujaba kahela che : (1) jaghanya-madhyama-utkRSTa vaMdanAmAM nava prakAranI devavaMdanA traNa thAyathI siddha thAya che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra (2) utkRSTa caityavaMdanA traNa thAyanA praNidhAna pATha karI kahI che. (3) cothI thAya navIna kahI che. (4) sAmAyika letAM prathama karemi bhaMte ane pachI iriyAvahI karavAnuM kahela che. AtmArAmajI A pramANe mAnatAM nathI. noMdha: upara lakhelA zAstrapATho pUrvadharanA pachI tarata thayelA AcAryonA tathA keTalAka graMtho paMcAMgIkAranA banAvela che. temAM kahyA mujaba AtmArAmajI mAnatAM nathI. (31) lalitavistarA haribhadrasUrikRta : 24 AmAM derAsaramAM pUjA vagere viziSTa kAraNe cothI thoya karavAnuM kahela che, paNa pratikramaNa cothI thoya karavAnuM kahela nathI. A pramANe AtmArAmajI mAnatAM nathI. (32 thI 37) caityavaMdana mahAbhASya zAMtyAcAryakRta : AmAM nava prakAranI caityavaMdanA traNa thAyathI tathA pUjAdi viziSTa kAraNe cothI thAya paNa kahela che. je phakta ekAMte bRhakalpabhANa anusAra traNa thAyathI devavaMdanA mAne ane vyavahArabhASya anusAra devavaMdanA na mAne tathA pUjA vagere viziSTa kAraNe cothI thoya na mAne tene vyAkhyAna karI samajAvela che. te mujaba AtmArAmajI mAnatAM nathI tathA je vidhithI derAsaramAM nava prakAranI devavaMdanA karavI kahI che te pramANe karatAM nathI. (38/39) jIvAnuzAsana tathA jIvAnuzAsanavRtti (davasUrikRta) : AmAM mokSa arthe devatAnI pUjA kAussagna karavo ayogya kahyo che. joke vipna nivAraNa arthe koI kare to te yogya kahela che. AmAM kyAMya cAra thAyathI caityavaMdanA kahela nathI. pUjAdi viziSTa kAraNe nitya kAussagga karavAnuM kahela che. AtmArAmajI A pramANe mAnatAM nathI. (40-41) yatidinacaryA zrI devasUrikRta : mULa graMthamAM devasiya prAyazcittano kAussagga paDikkamaNuM karyA pahelAM karavAno kahela che ane A graMthanA vyAkhyAnakAre pachI karavAnuM kahela che. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra paDikkamaNAnA zarU ke aMtamAM sAmAnya prakAre jaghanya caityavaMdanA kahI che ane mUlamAM vidhipUrvaka pAMca namutthaNaMthI derAsaramAM caityavaMdana karavAnuM kahela che. paNa cAra thoya kahela nathI. vyAkhyAnakAre saMketabhASAthI traNa thoya vaMdanarUpe ane cothI thAya tIrthAdi anuzAtirUpa tathA pravacanabhakta devatAnI kahI che. te paNa derAsaramAM kahela che, paNa pratikramaNanI zarUAta ke aMtamAM karavAnuM kahela nathI. AtmArAmajI A pramANe mAnatAM nathI. AtmArAmajI evuM kahe che ke A graMtha corAzI hajAra zloka pramANa syAdvAdaratnAkara graMthanA kartA vAdidevasUrie banAvela che, paNa te ekAMte siddha thatuM nathI. kAraNa ke te graMthanI zarUAta "suvihitaziromaNI devasUri racita" evuM lakhe che. aMtamAM "zrI devasUriNA bhaNitA-uddharitA" lakhela che. paNa vAdidevasUriracita evuM lakhela nathI. kula ... devasUri thayA che te A mujaba : (1) sarvadavasUrinA ziSya zrI birUdadhAraka devasUri thayA. (2) municaMdrasUrinA ziSya ajitadevasUrinA gurabhAI syAdvAdaratnAkaranA kartA tathA siddharAja jayasiMhanI sabhAmAM kumudacaMdrAcArya nAmanA digaMbarane jItavAvALA vikrama saMvata 12mI sadImAM thayelA vAdidevasUrijI. (3) ajitasiMhasUrinA samayamAM, kAnhayogIne sarpAdika vAdanA jItavAvALA thayA. (4) senasUrinA ziSya devasUri thayA. (5) kharataragacchIya jinacaMdrasUrinA ziSya devasUrijI thayA. e pAMceyanA ziSya parivAra sarva suvihitaziromaNI devasUri lakhe che, to saMzodhana karyA vinA kema khabara paDe ke A graMtha syAdvAdaratnAkaragraMthanA kartA vAdidevasUri ja che? AtmArAmajI caturthastutinirNayanA pAnA naM. 45/48mAM vAdidevasUri ja che, tevuM lakhe che. kayA AdhAre lakhe che ? koI purAvA vinA ekAMte vAdidevasUri ja che AvuM AtmArAmajInuM lakhANa sarvathA anucita che. vidvAna gaNAtA puruSo AvA gappAM mAre te yogya nathI. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra (42) upadezapadavRtti zrI municaMdrasUrikRta : 9 AmAM kyAMya cAra thoya kahela nathI. (43) lalitavistarA paMjikA zrI municaMdrasUrikRta : 10 AmAM pUjA Adi viziSTa kAraNe derAsaramAM cAra thoya karavAnuM kahela che. paNa pratikramaNamAM karavAnuM kyAMya kahela nathI. AtmArAmajI A mujaba mAnatAM nathI. (44) dharmaratna (A graMtha devendrasUrikRta che tevuM AtmArAmajI lakhe che, te khoTuM che. mULa graMtha racayitA zAntisUri che ane TIkA devendrasUrikRta che.) : 9 AmAM cAra thAya kahela nathI. derAsaramAM pUjAdi viziSTa kAraNe cothI thoya karavAnuM kahyuM che. (45) vaMdAruvRtti (zrI devendrasUrikRta) : 36 zrAvakanA che AvazyakanI TIkA che. temAM pratikramaNanA Adi-aMtamAM sAmAnya prakAre jaghanya caityavaMdanA kahI che. jene yogya je pravRtti hoya te jaNAvavAnA arthe cothI thoya kahela che. devatAo avirati hovAthI pratikramaNa to kare nahIM, paNa pUjA to karI zake tethI pUjAdi viziSTa kAraNe cothI thoya kahI che. A vRttimAM jayavIyarAya sudhI caityavaMdanA kahI che. jyAre hamaNAM to pratikramaNanA Adi-aMtamAM te pramANe kahetAM nathI. AtmArAmajI te pramANe nathI mAnatA. (46) laghubhASya zrI devendrasUrikRtaH 50 AmAM pUjAdi viziSTa kAraNe cothI thoya kahI che. dharmaratnavRtti, vaMdAravRtti ane laghubhASya e traNeya graMthanA kartA vikrama saMvata 1300mAM thayelA tapAgacchIya zrI devendrasUri che. temanA racelA zrAddhadinakRtyavRttimAM derAsaramAM tathA pujAdi viziSTa kAraNe cAra thAyathI caityavaMdanA kahI che. sAmAyika letAM zrAvake prathama karemi bhaMte ane bAdamAM iriyAvahiyA karavAnuM kahyuM che. te pramANe AtmArAmajI anusaratAM nathI. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra (47 thI pa0) pravacanasAroddhAravRtti nemicaMdrasUrikRta TIkA (mULa siddhasenasUrikRta) : 9 A graMthanA mULamAM tathA vRttimAM pUjAdi viziSTa kAraNe derAsaramAM cothI thoya AcaraNAthI kahI che. traNa thoya bolAya tyAM sudhI ja derAsaramAM rahevAnuM kahela che. pratikramaNanI zarUAta tathA aMtamAM sAmAnya prakAre caityavaMdanA kahI che, paNa cAra thAyathI karavAnuM kahyuM nathI. vidganivAraNa arthe kSetradevatA ane zrutadevatAnA kAussagna kahyA che. AtmArAmajI A mujaba mAnatAM nathI. (A graMtha racayitA 1272mAM thayelA siddhasenasUri che, paNa siddhasenadivAkarasUri nathI.) (51) AvazyakacUrNi - vijayasiMhakRtaH 72 AtmArAmajI lokone bharamAvavA zrAddhapratikramaNamUrNi graMthane AvazyakacUrNi kahe che. e graMtharacayitA saMvata 1183mAM thayelA caMdragacchIya vijayasiMhAcArya che. emAM jadhanya prakAre paDikkamaNAMnI zarUAtamAM zrAvakane caityavaMdanA kahI che, paNa cothI thAya tathA zruta-kSetradevInA kAussagna tathA thoya karavAnuM kahela nathI. pratikramaNa paryata traNa thoyanuM maMgala karIne pratikramaNa samApta karyuM che. AtmArAmajI A mujaba karatAM nathI. (52) vaMdanacUrNi (yazodevasUrikRta) : 51 AmAM pratikramaNanA Adi-aMtamAM cAra thAyathI caityavaMdanA kahI nathI. derAsaramAM pUjAdi upacAre cAra thoya kahI che. zrAvakane sAmAyika letAM prathama karemi bhaMte pachI iriyAvahI kahela che. sapheda vastra paheravAnuM kahela che, AtmArAmajI to pILA vastra pahere che. Ama AtmArAmajI A graMtha mujaba mAnatA nathI ne karatAM paNa nathI. (53) yogazAstra (hemacandrasUrikRta)H 37 derAsaramAM pUjAdi viziSTa kAraNe cAra thoya kahI che. pratikramaNamAM sAmAnya jaghanya prakAre caityavaMdanA kahI che. zrAvake sAmAyika letAM prathama karemi bhaMte ane pachI iriyAvahiyA karavAnuM kahela che. vi. saM. 1166 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 79 sUripada para hatA, saM. 1229nA varSe devaloka thayA. AtmArAmajI A mujaba karatAM nathI. (54) saMghAcAra bhASyavRtti (dharmaghoSasUrikRta) : 16 emAM derAsaramAM pUjAdi upacAre cAra thoya kahI che. pratikramaNanA AdiaMtamAM jaghanya prakAre caityavaMdanA tathA kSudropadrava nivAravA devatAnA kAyotsarga tathA jaghanya Adi nava prakAre traNa thoyathI tathA cAra thoyathI caityavaMdanA kahela che. AtmArAmajI te A pramANe mAnatAM nathI. (55) saMghAcAra vRtti (dharmaghoSasUriSkRta) : 40 AmAM kSudropadrava dUra karavA mATe, tenA te te guNonI prazaMsA karIne teno utsAha utpanna karavA mATe, vaiyAvRtyakara Adi vizeSaNa dvArA samyadRSTi devonuM smaraNa karI jAgrata karavA mATe, tathA prabhAvanA Adi hitakAryamAM preraNA arthe kAyotsarga karavAnuM tathA pUjAdi viziSTa kAraNe ucita pravRtti jaNAvavAnuM kahyuM che. AtmArAmajI A pramANe mAnatAM nathI. temaNe A graMtha be jagyAe lakhyo che, paNa graMtha eka ja che. caityavaMdanalaghubhASya ke je devendrasUriSkRta che tenI TIkA che. graMthakAra vikrama saMvata 1357mAM thayA che. (56) ArAdhanA patAkA : 75 AmAM cAra thoya kahI nathI, paNa zruta adhiSThAyaka jinendravANIne namaskAra karela che. paNa vyaMtarAdi prakAre zrutadevIne namaskAra karela nathI. AtmArAmajI te mujaba mAnatAM nathI. (57) vicArAmRtasaMgraha (zrI kulamaMDanasUriSkRta) : 6 A graMthakartA 1455mAM thayA che. AmAM kAraNa hoya to derAsaramAM cAra thoya karavAnuM kahela che, paNa pratikramaNamAM karavAnuM kahela nathI. tathA kSetradevono kAussagga pUrvadharakAlanA AcaraNAthI karavAno kahyo che. paNa temanI thoya karavAnuM kahela nathI. zrAvakane sAmAyika letAM prathama karemi bhaMte ane pachI iriyAvahI kahela che. AtmArAmajI te mujaba karatAM nathI. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra (58) zrAddhavidhi (ratnazekharasUrikRta) : 38 A graMthakAra 1511mAM thayela che. AmAM nizrAkRta ke anizrAkRta caityamAM traNa thAyathI caityavaMdana kahela che. pUjAdi kAraNe cAra thAya paNa karavAnuM kahela che. tathA pratikramaNanA Adi-aMtamAM jaghanya prakAre caityavaMdanA kahela (59 thI 61) yatidinacaryA (bhAvadevasUrikRta) : 32 AmAM paMcAMga namaskAra tathA zloka AdirUpa namaskArathI jaghanya caityavaMdanA kahI che. sthApanAhasUtradaMDakathI karIne 2 stutiyugala karIne eTale arihaMtaceiyANe 1, savvaloe arihaMtaceiyANa 2, sUtradaMDaka ane nAmastuti 1, zrutastutirUpa dhruva-adhuva thaI bee karI eTale thaI traNe karI madhyamAM athavA daMDaka zakastava thaI AvazyakacUrNi ukta traNa thaie karIne madhyamAe madhyama caityavaMdanAnA bheda kahelA che. AmAM koI AcArya daMDaka zakrastavAdikavAca tathA thaIyugala eTale saMketa bhASAthI cAra thAyathI caityavaMdanA mAne che. utkRSTa vidhipUrvaka pAMca zakastave nirmita tathA zakastavAdika daMDakapAMca jayavIyarAya ityAdi praNidhAnAMta utkRSTa caityavaMdanA thAya. anya AcArya be vAra caityavaMdanA praveza traNa, niSkramaNa che, e pAMca zakrastavathI yukta utkRSTa caityavaMdanA mAne che. A rItathI traNa tathA cAra thAyathI derAsaramAM caityavaMdanA kahI che. vaLI rAi pratikramaNanI vidhimAM sajajhAya karIne bhagavAnAdi cAra vAMdavAnuM kahela che. ane devasIpratikramaNamAM asajajhAya uDhAvaNI kAussagna karI chaThTho AvazyakanI muhapatti paDilehavAnuM kahela che. A pramANe AtmArAmajI mAnatA nathI ne karatAM paNa nathI. to A graMtha mAnyo kema kahevAya ? (62) sAmAcArI (abhayadevasUrikRta) : 55 zrI AtmArAmajI caturthastutinirNayamAM lakhe che ke A graMthanA racayitA navAMgITIkAkAra zrI abhayadevasUri che, paNa te sAva jaThuM lakhe che. A graMthanA racayitA rudrapallIgacchanA vijayacaMdrasUrinA ziSya abhayadevasUri ke te ja gacchanA guNacaMdrasUrinA ziSya abhayadevasUri che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra jo navAMgITIkAkAra abhayadevasUrinI banAvela sAmAcArI che, to AtmArAmajIe te pramANe ja sAmAcArI pALavI joIe. jo te graMtha mujabanI tamAma sAmAcArI na pALe to A graMtha mAnyo kahevAya kharA? A graMthamAM zrAvakane sAmAyika letAM prathama sAmAyika uccarI pachI iriyAvahI karavI kahI che. pratikramaNanA Adi-aMtamAM sAmAnya eTale ke jaghanya prakAre caityavaMdanA karavAnI kahI che. pratikramaNamAM zrata ane kSetradevInA kAyotsarga kahyA che, paNa stuti ane zAMti bolavAnuM kahyuM nathI. samyakta uccaravAne avasare je naMdavidhi karavAnI hoya che temAM traNa thAyathI devavaMdanA karI siddhastavanA karI siddhastavanA aMte sirasaMti 1 saMti ra pavayaNa 3 bhavaNa 4 kSetradevI pa veyAvaccagarAdi kAyotsarga thaI karavAnuM kahela che. AtmArAmajI A mujaba vartatA ke mAnatA nathI. (63) sAmAcArI (devasuMdarasUrikRta racanA vi. saM. 1424), (64) sAmAcArI (somasuMdarasUrikRta racanA vi. saM. 1457), (65) sAmAcArI (narezvarasUrikRta) : 57 AmAM yazodevasUrinA ziSya narezvarasUri sudharmatapAgacchanA nathI. A traNe sAmAcArImAM vidhividhAna upara mujabanI sAmAcArImAM kahyAM che te pramANe che. AtmArAmajI te mujaba mAnatAM nathI. (66) pratikramaNagarbhahetu ("zrI jayacaMdasUri viracitam) 39 AmAM rAtri pratikramaNavidhimAM sajajhAya karI rahyA pachI caturAdi kSamAzramaNa deva-guru vAMdI, khamAsamaNapUrvaka rAi pratikramaNa karavAnuM kahyuM che. namuskurNa pATha karI saMkSepa devavaMdana kahyuM che. baMne AvazyakanA AdiaMtamAM maMgalikanA artha caityavaMdana kahyuM che topaNa pradoSamukhe kAlaveLA pratibaddhapaNe karIne vistArathI devavaMdana karavA saMbhave nahIM eTale sAmAnya prakAre devavaMdana karavAnuM kahyuM che. Ayariya uvajajhAyanI traNa gAthA zrAvakane kahevAnI kahI che ane zAMti bolavAnuM kahela nathI. A pramANe AtmArAmajI mAnatAM nathI. A graMtha 1506mAM somasuMdarasUrinA ziSya jayacaMdrasUrikRta che. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra (67) vidhiprapA (kharataragacchIya jinaprabhasUrikRta) : 48 AmAM je rIte pratikramaNavidhi sAmAyikavidhi posaha upadhAna devapUjA dIkSAnA vidhAna kahyA che te mujaba AtmArAmajI bilakula mAnatAM nathI to pachI A graMthane mAnya karelo kema gaNAya? sAmAyika pAratI veLA sAmAiya vayajuttonA badale bhayavaM dasannabhado gAthA bolavAnuM kahela che. (68) bRhambarataragaccha sAmAcArI (jinapatyAdisUrikRta) : pa3 AmAM mahAvIrasvAmInA pAMcanA badale cha kalyANaka kahyAM che. sAmAyika letAM karemi bhaMte traNa vAra uccArIne iriyAvahI karavAnuM kahyuM che. pratikramaNanA Adi-aMtamAM caityavaMdana derAsaramAM karavAnuM kahyuM che. pratikramaNamAM zAMti bolavAnuM vidhAna nathI. vaLI, posaha pramukhanI je je sAmAcArI che te AtmArAmajI mAnatA nathI. (priya vAcaka eTaluM vicAre ke je graMthanI upara mujabanI vAto tapAgacchane mAnya na hoya te graMthamAM cAra thoyanuM vidhAna che ane te satya che AvuM kaMI rIte kahI zakAya? Akho zAstragraMtha mAnya hoya tenA ja pATho apAya...) (69) pratikramaNa sUtra kI laghuvRtti H (tilakAcAryakRta) : 54 AmAM guru sthApanAcAryanA abhAve jaghanya-madhyama caityavaMdanA karavAnuM kahyuM che. "je a aiyA" gAthAne Agamika hovA chatAM anAgamika kahI che. gurunA sAMnidhye iriyAvahI paDikkamIne utkRSTa caityavaMdanA jayavIyarAya sudhI kahela che. jinagRhamAM ucita pravRttinA arthe cothI thAya kahela che. jayavIyarAyanI be ja gAthA kahI che. paDikkamaNa ThAvavAno vidhi "vAMdaNA" daI "icchAkAreNa saMdisaha bhagavad devasiya paDikkamaNa ThAemi ?" evo batAvela che. pratikramaNamAM zruta ke kSetra devatAnA kAussagga, thoya ke zAMti pramukha kahevAnuM kahela nathI. upara mujabanI A graMthanI vAto AtmArAmajI mAnatAM nathI ane te mujaba karatAM paNa nathI. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 83 (70-71) vidhiprapA tathA sAmAcArI tilakAcArya kRta : pa9 baMne graMtho eka ja che. AmAM samyakta-dezavirati-AropaNArtha naMdIkaraNa avasarano vidhi batAvela che. prathama traNa thoyathI deva vAMdavA. pachI zAMtinAtha ArAdhanArthe vaMdaNavattiyAe kAyotsarga karavo. pachI mRtadevI jinavANI, zAsanadevI vagere samasta vaiyAvaccakAraka devatAone jANa karavA teonI sAkSI mATe kAussaga karavo. caturvizatistava-zrutastava kAyotsarga karavo. tenA aMte traNa thoyanA be joDalA kahevA. bIjA kAussagnanA aMtamAM 6 eTale ke zAMtinAtha Adi cAra thAya ane mRtadevI-dvAdazAMgInI be thoya karavAnuM kahyuM che. paNa ekAMte cAra thoya kahela nathI. pratikramaNa ThAvatAM khamAsamaNa icchA. paDikkamaNe ThAuM? icche. khamA. "sabyastavi rAia duaiitiya dubhAsia duccikri maNi-vacaNa-kAyAI micchA mi dukkaDama". AvI rIte pATha bolavAno kahyo che. te rAi pratikramaNanA aMte namutthaNaMthI pUrNa caityavaMdanA kahela che. tathA devasI pratikramaNa samApti maMgala traNa thAyathI karI zakastava stotra kahI dukhakhao kammakhao kAussaga karI sajajhAya karavAnuM kahela che, paNa devasiya prAyazcittano kAussagna ke zAMti kahela nathI. AtmArAmajI A pramANe mAnatAM ke karatAM nathI. jo A graMthanA racayitA AgamikagacchIya zrI tilakAcArya hoya to te to devavaMdanamAM traNa thoya ja mAne che. ane jo caMdraprabhasUrinI paraMparAmAM thayela zivaprabhasUrinA ziSya tilakAcArya hoya to teone pratikramaNAdi sAmAcArImAM ghaNo pharaka che. te mujaba saMpUrNa graMtha mAnatAM hoya to ja e graMtha mAnyo kahevAya. bAkI "potAnI managamatI vAta lakhela hoya te mAnavI ane anya vAto lakhelA hoya te na mAnavI" AvuM karavAthI graMtha mAnyo kema kahevAya ? (72) paDAvazyakavidhi pUrvAcArya kRta H 62 vartamAnakALathI pUrve thayelA pUrvAcAryakRta A graMtha che. jemAM rAI pratikramaNanA aMte tathA devasI pratikramaNanA prAraMbhe jaghanya prakAre caityavaMdana Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra karavAnuM kahyuM che. paNa cAra thoyathI karavAnuM kahyuM nathI. AtmArAmajI A pramANe mAnatAM nathI. (73) pratikramaNahetugarbhita sajjhAya (yazovijayajI kRta) : 61 AmAM sAmAyika vinA 12 adhikA2thI devavaMdanA kahela che. jinagRhamAM saMdhyApUjA avasare devavaMdana karI, paDikkamaNuM kare te AzrayIne che. zrutadevatA ane kSetradevatAnA kAussagga karavAnuM kahyuM che, paNa thoya karavAnuM kahyuM nathI. rAi pratikramaNanI vidhimAM sajjhAya karyA pachI bhagavAnAdi 4 khamAsamaNa ApavAnuM kahyuM che. pratikramaNanA aMtamAM pratikramaNaparyaMta maMgala traNa thoyanuM karavAnuM kahyuM che. AtmArAmajI te mujaba mAnatAM nathI ne karatAM paNa nathI. (74) dharmasaMgraha (mAnavijayajI upAdhyAyakRta) : 49 AmAM nizrAkRta-anizrAkRta sarva derAsaromAM traNa thoyathI devavaMdana karavuM kahyuM che. tathA derAsaramAM dravyapUjA karI jaghanyAdi traNa bhede caityavaMdanA kahI che. temAM kalpabhASya, vyavahArabhASya gAthA Azrita traNa thoyathI tathA prakArAMtarathI cAra thoyathI devavaMdanA kahela che, paNa ekAMte cAra thoya kahela nathI. jyAre saMghAcArabhASyanI saMmatithI nava prakAranI caityavaMdanAno pATha dharmasaMgrahanA jIrNa pustakamAM che ja nahIM. paNa AtmArAmajI svakapolakalpita cAra thoyathI nava prakAranuM caityavaMdana sthApavA potAnA navA lakhAyelA pustakomAM nIce pramANeno pATha ghUsADela che. "saMdhAvAravRttau vaitAthI vyAvrAtA, vRddhAdhyasaMmatyA navadhA caityavaMdranA vyAvyAta' vagere ceiyarivADImAisu vagere navo pATha pote jAte umerela che. pAnA naMbara 99 bIjI lITIthI mAMDI pAnA naMbara 100nA eka naMbaranI lITI sudhI navo pATha mUkela che. jo eka kAno-akSara paNa jANIbUjhIne Agho-pAcho karAya to anaMtasaMsArI thavAya. to potAnI matakalpanAe navo pATha kevI rIte mUkI zakAya ? Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 85 AtmArAmajIne AvA duSTa kArya karatAM joI koIpaNa nikaTabhavasiddha saraLa AtmAne temanI dayA ja Ave. ane temane samajAve paNa kharA. kadAca durAgrahI-abhimAnI jo pratibodha pAmI jAya to temanuM kAma thaI jAya. to bodha karavAvALAne paNa moTA puNyopArjanarUpa lAbha thAya. tevI jinavANI che. amadAvAda vagerenA jJAnabhaMDAromAM A pustaka che. temAM Avo pATha che ja nahIM. paNa AtmArAmajI kadAca nahIM mAne. kAraNa ke teo pUrva nihnavapaNAmAM DhaMDhIyAnA sAdhu hatA te vakhatanA saMskAro rahI gayA lAge che. kahyuM che ne ke "TADha jAya rUve ne Adata jAya mUe" paNa AvI Adata bhavabhIru puruSoe rAkhavA yogya nathI. (75) dharmasaMgrahanA aMtargata gAthA (pUrvAcAryakRta) : para AmAM devasi pratikramaNanI zarUAtamAM sAmAnyapaNe caityavaMdanA kahI che ne zAMti paNa kahevAnuM kahela nathI. A pramANe AtmArAmajI mAnatAM nathI ne karatAM paNa nathI. AtmArAmajI lakhe che ke A graMthanA kartA mAnavijayajI hIravijayasUrinA ziSyanA ziSya che te sAva gapagoLAM che. kAraNa ke A graMtha to vi. saM. 1938mAM ANasUragacchamAM thayelA zAntivijayajInA ziSya mAnavijayajI upAdhyAye lakhela che. (76-77) chatruve thaI bappabhaTTasUrIkRta, channuve thaI zobhanamunikRtaH 80-81 be traNa zlokanI thAya "amo para thaye'' evA vyavahArabhASyanA vacanathI stuti stotrarUpe saMbhave che. jinapUjA Adi viziSTa kAraNa vinA traNa thAyathI ane kAraNathI cAra thAyathI devavaMdana karavA A joDalA banAvela che. te derAsaramAM bolavA saMbhave che. paNa sAmAyikamAM kahevA saMbhavatAM nathI. kAraNa ke sarva jaina siddhAMtomAM aviratidhara devone vaMdana karavAno niSedha karela che. cothI thAya paikI keTalIka thoyomAM potAnA zarIranuM rakSaNa, sukha, zatruno nAza jevI mAMgaNI, namaskAra, potAno mahimA vadhAravAnI mAMgaNI karela Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra che. sAmAyikamAM AvI thoya bolatAM vyavahArathI sAvadya lAge. mATe dareka AcArye sarva graMthomAM cothI thoya jinapUjAdi avasare bolavAnI kahI che. AtmArAmajI ema kahe che ke A zobhanamuni jinezvarasUrinA ziSya hatA. paNa prabaMdhaciMtAmaNI tathA AtmaprabodhAdika graMthamAM vardhamAnasUri tathA susthitAcAryanI paraMparAmAM thayela zobhanAcArya hatA tevuM lakhela che. ane prabhAvakacaritramAM caMdragacchIya mahendrasUrinA ziSya zobhanAcArya hatA tevuM kahela che. pachI to bahuzruta gItArtho kahe te pramANa. (78/79) yatidinacaryA pharIthI tidinacaryA : 29-30 A kartAnA nAma vinAnI yatidinacaryAo che. keTalAkamAM traNa thoya kahI che, keTalAkamAM cAra thoya paNa kahI che. keTalAkamAM to traNa ke cA2 thoya eke kahela nathI. DikkamaNAnA Adi-aMtamAM jaghanya prakAre caityavaMdanA kahI che. paNa cA2 thoya nathI kahI. keTalIka yatidinacaryAmAM zruta-kSetradevInA kAussagga kahyA nathI, keTalIkamAM kahyA che, paNa thoya nathI kahI. AtmArAmajI A pramANe mAnatA nathI. (80) zrutadevatAnI thoya "haribhadrasUrikRta" : 82 A saMsAradAvAnuM cothuM vRta che. saMsAradAvA stuti ekAMte stuti nathI, paNa stutistotrarUpe che. kAraNa ke vyavahArabhASyamAM eka-be-traNa zlokanI thoya tyArabAda stava kahela che. te kAraNathI ja saMsA2dAvA sajjhAya - stuti ke stotrarUpe bolAya che. tethI thoyanA avasare traNa thoya kahevAya che ane stavana tarIke cAra thoya paNa kahevAya che. vaLI haribhadrasUriracita traNa thoyanA joDalA paNa jJAnabhaMDAramAM maLI Ave che. tethI nakkI karI zakAya ke jinapUjAdi viziSTa kAraNe cAra thoya anyathA traNa thoya kahevA e joDA banAvyA haze. pachI to bahuzruta gItArtha AcArya bhagavaMto kahe te pramANa. A stutistotramAM "bhavirahava" e vAkyathI zrutadevI yAne jinavANIno paNa saMbhava thAya che. AtmArAmajI A pramANe mAnatAM nathI. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra (81) sAmAcArI (prAcIna AcAryakRta)H 31 A graMthakartA tarIke pUrvadharanA samIpanA ke temanA nikaTanA samayanA prAcIna AcArya nahIM paNa vartamAnakALa pUrvenA prAcIna AcArya grahaNa karavA. kAraNa ke A nAma vinAnI sAmAcArImAM kyAMka traNa thAya kahela che, kyAMka cAra thoya kahI che. upara lakhelI sAmAcArImAM pratikramaNamAM jaghanya prakAre caityavaMdanA kahI che, paNa cAra thoyanI caityavaMdanA kahI nathI. zrutadevatAnA kAyotsarga kahyA che, paNa temanI thoya karavAnuM kahela nathI. AtmArAmajI A mujaba mAnatAM nathI. (82) AvazyakatArthadIpikA (zrI ratnazekharasUrikRta) : 44 AmAM Avazyaka kAyotsarga niryukti pUrvadhara zratadhArIonI AcaraNAthI comAsI-saMvatsarI pratikramaNamAM kSetra devatAno kAussagna, pAkSika pratikramaNamAM bhuvanadevatAno kAussagga kahyo che. koI AcAryanA matathI comAsAmAM bhavanadevatAno kAussagna karavo kahyo che, paNa roja karavo kahyo nathI. thoya karavAnuM to kahyuM ja nathI. vajasvAmIe anazana AjJA kAraNe vanadevatAno kAussagna karelo. vaLI, bRhabhASya tathA lalitavistarAnI sAkSIthI vaiyAvRtyakaradevatAno kAussagna tathA thoya kahela che. te ja graMthomAM pUjAdi viziSTa kAraNe cothI thoya karavAnuM kahela che. mokSa mATe devatAnI prArthanA - bahumAna varjelA che. AlokArthe yakSAdika ArAdhanA karavAmAM mithyAtvavRddhiprasaMga lakhela che. AtmArAmajI A mujaba mAnatAM nathI. je graMthamAM pUrvadharagraMthanI sAkSI ApI hoya te graMthamAM je jevI rIte kahyuM hoya te tevI rIte na mAne tene dIrdhasaMsArI sivAya zuM kahevAya ? prazna :- e pUrvokta graMtha paMcAMgI vinAnA tame pramANe karo cho ke kema? javAba :- amo pradhAna naigamAdi naya vizArada zrImad haribhadrAcArya pramukha pUrvAcArya mahArAjanA vacanathI pUrvadhara anukaraNa arthe sarva graMtha pramANa karIe chIe ane je niravadya sAmAcArI vizeSe adhika ke ochI hoya tene dUSatA nathI, paNa pUrvadhara Adi paraMparAthI AvelI sAmAcArI Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra kartavya mAnIe chIe. kema ke sarva graMthamAM kahela bhinnabhinna sAmAcArI hoya ane te badhI ja avazya karavI evuM lakhANa zAstramAM dekhAtuM nathI. ane je pUrvadharAdi anuyAyI paraMparA karavI tevuM na mAne tene to je graMthanA je sAmAcArI hoya te sarve karavI joIe. zrI senapraznamAM kahyuM che : khAdyAH kathayaMtyasmAkaM pauSadhikAH rAtresturyayAme samutthAya pauSadhamadhye sAmAyikaM kurvanti tadakSarANi ca pratikramaNasUtracUrNI santi / tena zrImatAM zrIpUjyAH sAmAyikaM kathaM na kArayaMtIti prazna: ? rAtripauSadhamadhye pAzcAtyarAtrau sAmAyikakaraNamAzritya yAni cUrNyakSarANi saMti tAni sAmAcArIvizeSeNa samarthanIyAni, na tu dUSaNIyAni tasyAH ziSTakRtatvAt / na cAtmanAM tadakSaradarzanena tatkarttavyatApattiH, sarve'pi sAmAcArIvizeSAH sarvairapi avazyaMbhAvena vidheyA eveti zAstrAkSarAnupalaMbhAditi / kiJca kharatarapakSIyANAM cUrNigataikavacanaM yuktimanna pratibhAti tadgatasakalasAmAcAryAstai-rakaraNAt / yadi ca teSAM cUAH prAmANyameva tadA tadgatA sakalApi sAmAcArI taiH kathaM na vidhIyata iti bahuvaktavyamastIti // 19 // bhAvArtha :- kharataragacchavALA kahe che ke amAre pauSadhavALA rAtrinA cothA pahoramAM jAgIne pauSadhamAM ja sAmAyika kare che. tenA akSara paNa pratikramaNacUrNimAM che. tamArA pUjyo tema kema nathI karAvatAM? javAba :- "sarva sAmAcArI vizeSa sarve paNa avazyabhAve karavI ja" evA akSara zAstramAM nathI. kharataragacchavALAne jo pratikramaNacUrNi pramANa che to temAMnI sakala sAmAcArIne kema nathI pALatAM ? Ama, pUrvadharAdi paraMparAnA graMtha pramANa kare tene koI nukasAna nathI. paNa potAnA matakalpita pramANe graMthanuM eka vacana mAnavuM ne te graMthanA bIjA vacano na mAnavA evo nyAya to AtmArAmajI sivAya bIjA samaju mANaso na ja kare. A 82 graMthonA pATha cAra thoyanI tarapheNamAM AtmArAmajI Ape che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra temAM 21 22 graMtho to paMcAMgInA che. temAM cAra thoyano ullekha ja nathI. paNa keTalAkamAM traNa thoyano ullekha che. vaLI zruta ane kSetradevatAnI thAya karavAnI koI vAta ja nathI. traNa thAya paMcAMgInA kartAnA che. temAM paNa cAra thoya ke deva-devInI stutinI vAta ja nathI. paNa cothI thAya navIna kahIne traNa thAya sthApana karI che. lalitavistarA ane caityavaMdanamahAbhASya te paMcAMgI kartAnA graMtho che tevuM ekAMte siddha thatuM nathI. vaLI te graMthomAM paNa pUjAdi viziSTa kAraNe ja cAra thoya kahela che. bAkInA 36/37 graMtho che temAMnA keTalAka graMthamAM cothI thoya pUjAdi kAraNe karavAnI kahI che. derAsaramAM traNa thAya kahevI tevuM paNa kahela che. keTalAkamAM kAussagga ke thoya kaMI kahyuM nathI ane keTalAkamAM kahyuM che. AmAMthI keTalAka graMtho gacchAMtara pUrvakAla nikaTavartI AcAryonA che ne keTalAka gaThThAMtaravartI AcAryonA kahelA che. kula 64/65 graMtho thAya che. paNa pharI-pharI te graMthonI sAkSI ApI 82 graMthonA nAma lakhyA che, te lokone bharamAvavA mATe, tevI saMbhAvanA karI zakAya. paNa tenAthI ekAMte cothI thoya siddha thatI nathI ne traNa thoya utthApAtI nathI. bhavya jIvoe to potAnA bodhibIjanuM rakSaNa karavA - taTastha najare pUrvAcAryanA vacana pramANa karI sAvadya niravadyanI kholanA karavI e ja kalyANa che. e pramANe tattva che. || caturthastutinirNayazaMkoddhAra aparAma caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra graMthamAM sUtrAgama-arthIgama tathA pUrvadharagItArthakRta sUtrAgamaarthAgama bahuzrutagItArthakRta arthAgama AcaraNAthI traNa thothI caityavaMdanA praznottara ane caturthastutinirNayaukta graMtha-graMthakartAmAnya nidarzana nAmano chaThTho pariccheda samApta thayo. // pUrvapakSa (prazno - traNa thAyathI caityavaMdana karavAnuM kayA zAstramAM kahyuM che ? uttarapakSa (javAba) :- gaNadhara-pUrvadhara-bahuzruta tathA sAmAnya bahuzrutanA Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra karelA ghaNA graMthomAM traNa thAyathI caityavaMdana karavAnuM kahyuM che. 45 AgamamAMnA eka evA "mahAnizIthasUtra"mAM ke je zrI gaNadhararacita che temAM traNa thoyanA sUtra che, paNa cAra thoyanA nathI. te pATha : se bhayavaM, iriyAvahiyamahijjittANaM tao kimahijjA ? goyamA ! sakkatthavAiyaM ceivaMdanaNavahANaM NavaraM sakkatthayaM egaTThamabattIsAe arahantatthayaM egeNaM cauttheNaM tihiM AyambilehiM cauvIsatthayaM egeNaM chadreNaM egeNaM cauttheNaM paNavIsAe AyaMbileNaM pAThAMtare aTThameNaM paraM cauttheNa iti natthi, NANatthayaM egeNaM cauttheNaM paMcahiM aayNbilehi| bhAvArtha :- upadhAna karyA vinA kriyA zuddha thatI nathI. navakArano upadhAna vahyA bAda iriyAvahIno upadhAna vahevo. gautamasvAmI pUche che ke he bhagavAna, iriyAvahI bhaNyA pachI zuM bhaNavuM? tyAre bhagavAna kahe che : he gautama, namutthaNa vagere laI caityavaMdana vidhAna bhaNavuM. namutthaNa eka aTTama ane batrIsa AyaMbila karIne bhaNavuM. arihaMta ceiyANuM eka upavAsa ane traNa AyaMbila karIne, logassa eka chaTTa ane paccIsa AyaMbila karIne ane puSparavaradIvaDhe eka upavAsa ane pAMca AyaMbila karIne bhaNavuM. AmAM (1) namutthaNa, (2) arihaMta ceiyANa, (3) logassa ane (4) puSparavaradIvaDhe A cAra sUtra caityavaMdanAnA thayA. tethI anukrame traNa thAya thAya che. A ja vAta zrI mAnadevasUrie upadhAnaprakaraNamAM kahI che. te pATha : paMcanamukkAre kila, duvAlasatavo u hoi uvahANaM / aTThaya AyAmAI, egaMtaha a meaMte // 1 // evaM cia nIsesaM, iriyAvahiAI hoi uvahANaM / sakvatthayaMmi aTThama, megaM battIsa AyAmA // 2 // arahaMtaceiathae, uvahANamiNaM tu hoi kAivvaM / egaM ceva cautthaM, tinni a AyaMbilANa tahA // 3 // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra egaM cia kIra chaTuM, cautthamegaM tu hoi kAyavvaM / paNuvisaM AyAmA, cauvIsathayammi uvahANaM // 4 // egaM ceva cautthaM, paMca ya AyaMbilANi nANathae / ciivaMdaNAi sutte, uvahANamiNaM viNiDhei // 5 // bhAvArtha :- A pAThano bhAvArtha AgaLa mujaba jANavo. AmAM traNa thoyanA sUtra kahyA che, paNa cothI thoyanuM "yAvaccagarANe sUtra" kahyuM nathI. prazna :- traNa thoyanA sUtro kevI rIte thAya che ? javAba :- prathama namutthaNa, arihaMta ceiyANa kahI kAussagna karI stuti kahevI te prathama thoya. pachI logassa, savvaloe arihaMta ceiyANa karI kAussagga karI stuti kahevI te bIjI thAya, tyArabAda pukharavaradI, suasse bhagavao kahI kAussagna karI stuti kahevAya te trIjI thAya. Ama traNa thoyanA sUtro mahAnizIthasUtra Agama mujaba thAya che. prazna :- paMcAzakavRttimAM namuskurNa Adi pAMca daMDaka ane traNa thAyathI caityavaMdanA kahI che. jayAre ahIM to pAMca stava kahyA che, to Ama kema? javAba :- stavane paryAyAntarasaMjJAthI daMDaka kahevAya che. prazna :- stavathI paryAyAMtarasaMjJAthI daMDaka kayA kahyAM che ? javAba :- mULasUtramAM caityavaMdanAnA sUtrane stava tathA stuti kahIne batAvyAM che. ane graMthomAM daMDaka kahIne batAvela che. tethI caityavaMdanAnA sUtra stuti-stavane paryAyAMtarasaMjJAthI daMDaka kahevAya che. prazna :- pUrvadharonA koI graMthamAM stavane daMDaka kahela che ke nahIM ? javAba :- caudapUrvadhara bhadrabAhusvAmIe vaMdanapayannAmAM arihaMtastavane daMDaka kahI batAvela che. tethI tulAdaMDanyAye karI Adi-aMtanA stavane daMDaka gaNAya che. pUrvAcAryo daMDa eTale saraLa pAThanuM kahevuM tene kahe che. te nyAye namutthaNe -arihaMtastava-nAmastava-caityastava ane zrutastavane saraLapaNe bolavA eTale daMDaka saMbhave che. bAkI bahuzruta kahe te pramANa. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra prazna :- zrI mahAnizIthasUtramAM to caityavaMdanAnA sUtra tathA stava cAra kahyAM che. paNa savvaloe arihaMta ceiyANaMne sUtrastava kahela nathI. to traNa thoyanA anukramamAM e sUtra kema levAya ? 92 javAba :- he bhadra, mahAnizIthamAM arihaMtastava kahevAthI caityastava to Avyo ja. kema ke arihaMta ceiyANaM e pAThamAM caityazabda kahevAthI covIza jinanuM kathana che. ane savvaloe arihaMta ceiyANaMmAM samasta atItaanAgata-vartamAna-viharamAna jinezvara pratimA kahela che. Ama baMne sthApanA eka ja che. te darzaka AcAradinakarano pATha : arhaccaityAnAM kAyotsargaM karomi teSAmArAdhanArthamityarthaH / atra caityakathane jinAnAM catuvviMzativarttamAnAnAM kathanaM yatra ca savvaloe arahaMtaceiyANaM iti kathane samastAnAgatAtItavarttamAnaviharamANapratimArUpANAM jinAnAM trailokyamahitAnAM grahaNaM kAryamityAha vaMdaNavattiya // bhAvArtha :- arihaMta prabhunA caitya (derAsara)ne ArAdhavA kAussagga karuM ? ahIMyAM caitya kahevAthI covIze vartamAna tIrthaMkaranuM kathana che. savva loe arihaMta ceiyANaMthI samasta lokamAM rahela atIta-anAgata-samasta viharamAna pratimArUpa jina, trilokapUjyanI pUjA phaLa grahaNa karavA kahe che. (vaMdaNavattiyAe vagere pATha). ahIM arihaMtastavano ane caityastavano graMthakAre baMnenuM sAdazyapaNuM hovAthI bhego artha karela che. AvazyakasUtramAM savvaloe e pATha kahyo che ane mahAnizIthasUtramAM arihaMtastavane caityastava sAthe gaNela che. arihaMtastava ane caityastavamAM 'savvaloe" e cAra akSarathI vadhu pharaka nathI. tethI pRthak kahyo nathI. paNa caityavaMdana Adi anukramamAM bhadrabAhusvAmI vagere AcAryo pRthak stava kahe che. Ama siddhAMta nyAye traNa thoyanA anukramamAM e stava grahaNa karAya che. prazna :- saloe arihaMta ceiyANane stava kyAM kahela che ? javAba :- AcAradinakaramAM kahela che. te pATha : Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra caturviMzatistavakathane zakrastava 1 arhaccaityastava 2 caturviMzatistava 3 zrutastava 4 siddhastava 5 sarvacaityastava 6 // A pAThamAM siddhastava dhruva-adhruva stutirUpe kahela che. tethI pratikramaNamAM kAussagna adhyayanamAM stava kahevAya che. caityavaMdanamAM stava stutirUpe kahevAya che. eTale dhruvastutinA devavaMdanamAM stutirUpe grahaNa karAya che ane adhuvastutinA devavaMdanamAM koI AcArya stavarUpe grahaNa kare che. tethI ahIM siddhANaM buddhANaMne stava kahela che. paNa ghaNuM karIne sarvacetyastava che. te pAMca stava tathA pAMca daMDakAM AgamanyAye AcAryoe caturthastava grahaNa karela che. kAraNa ke AcAradinakaramAM sarva stavane aMte siddhastuti eTale siddhANaM buddhANaM kahevAnuM kahela che. te pATha : sarvastavaprAnte sarvasiddhidAyakAnAM siddhAnAM stutirabhidhIyate paramArthena jagadvaMdyA bhagavanto'rhato'pi siddha eva na tu te svakAyena sarvadaiva viharaMti ata evocyate siddhANaM buddhANaM ityAdi // A pAThamAM sarva stavanA aMte e kahevAthI pAMca stavanA cheDe sarva siddhidAyaka siddhanI stuti karavI kahI che. tethI siddhANaM buddhANaM daMDaka stava stutirUpe che. te mATe cothe sarva caityastava kahI kAussagga pArI stuti kahI pAMcamuM zrutastava kahe ema pAMca daMDaka karI devavaMdanA pUrvAcAryonA kathanathI saMbhave che. pachI gItArtha kahe te pramANa. paNa cothI thoyano daMDaka stava zrI mahAnizIthamAM kahela nathI. prazna :- jema arihaMtastavane caityastava sAthe gaNyo tema zrutastavane siddhastava sAthe gaNavAthI caturthastutino veyAvaccagarANe pATha paNa bhego Avyo tema mAnIe to zuM vAMdho ? javAba :- he Arya, zIMgaDA ane pUMchaDA vinAnA pazu jevo mANasa, pUrvAcAryonA lekha vinA potAnI matikalpanAthI AvI bheLaseLa kare to te dIrdhasaMsArI thAya. arihaMta caityastava ane sarva caityastava to sAdezya pAThathI bhegA gaNAya, paNa zrutastava siddhastavano sAdazya pATha nathI. tethI bhegA Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra na gaNAya. kAraNa ke mahAnizIthasUtramAM zrutastava ne siddhastava baMne bhegA gaNela nathI. juo AcAradinakarano pATha : atha zrutastavopadhAnaM naMdIthayaM pUrvavat prathame dine ekabhaktaM dvitIye upavAsaM tRtIye ekabhaktaM tatzreNyaiva paMcAcAmlAH tadaMte gAthAdvayasya vRttadvayasyApi samakAlaM vAcanA tatra paMcAdhyayanAni adhyayanadvayaM gAthAdvayena tRtIyAdhyayanaM vasaMtatilakAvRttena caturthAdhyayanaM zArdUlavikrIDitavRttapUrvArddhana paMcamAdhyayanaM taduttarArddhana iti zrutastavopadhAnaM iti SaDupadhAnAni tathA siddhastave prathamagAthAtrayasyopadhAnaM vinaiva vAcanA zeSA gAthA Adhunikya iti // A pAThamAM upadhAnavidhimAM zrutastava ne siddhastava sAthe gaNela nathI. to cothI thoyanuM veyAvaccagarANa sAthe na ja gaNAya. kema ke e graMthamAM siddhastavanI prathama traNa gAthA to upadhAna vinA vAMcavI lakhI ne zeSa gAthA navIna kahI. te hisAbe "vaiyAvaccagarANa" to navIna kahevAya. prazna :- upadhAnavidhiprakaraNamAM zrutastava ne siddhastava sAthe gaNela che ke kema? javAba:- nA, pUrvAcAryakRta upadhAnavidhiprakaraNamAM zrutastava ne siddhastava sAthe gaNela nathI. paNa gaccha-gacchanA (dareka gacchanA) upadhAnavidhiprakaraNa (judAM) che. temAM arihaMtastavane caityastavanA upadhAnamAM pauSadha-tapa ane vAcanAnA traNeya sAdRzya pAThapaNAthI eka ja lakhe che. paNa zrutastava ne siddhastavanA upadhAnamAM pauSadha-tapa-vAcanA pratikramaNathutaskaMdhanA upadhAnanI apekSA alaga-alaga lakhe che. paNa caityavaMdanasUtranI apekSAe pUrvoktanyAye lakhela nathI. tema mujaba sva-sva gaccha saMbaMdhI upadhAnavidhiprakaraNAdikamAM lakhe che. te pATha : mahAnizIthAnusAreNa caityavandanasUtrasya vidhipUrvaM vAcanAnuyogau samyagdRSTeH siddho sAmAyikAdyAvazyakasUtrasya vAcanAnuyogaH dezaviratestu mahAnizIthe vizeSopadhAnavidhyanirdezAt anuyogadvArAdau Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra uddezAdinirdezAt nandisamavAyAMgaThANAMgAdau upadhAnanirdezAt paramparAyAM vistAradarzanAcca tattu AcArAMgAdiyogAdhikAre sAdhUnAmiva yatra upadhAnavidhivizeSo na nirdizyate tatrotsargataH AcAmlatrayaiH zrAddhAnAmapyuddezAdi samApyate iti bhAvaH // A pAThamAM mahAnizIthanA AdhAre caityavaMdanasUtronA vidhipUrvaka vAcanAnuyoga samyagdaSTine siddha kahyAM. sAmAyika Adi AvazyakasUtrano vAcanAnuyoga dezaviratine zrImahAnizIthamAM vizeSa upadhAnavidhinA anirdezapaNAthI ane anuyogadvAra AdimAM uddeza-nirdezapaNAthI tathA naMdIsUtra-ThANAMgasUtra AdimAM upadhAnanirdezathI paraMparAe vistAra dekhAvAthI AcArAMga Adi yogAdhikAranA vize sAdhunI peThe jayAM upadhAnavidhino nirdeza na hoya tyAM utsargathI traNa AyaMbila karIne zrAvakone uddezAdikanI samApti karavI kahela che. A abhiprAyathI pratikramaNa eTale AvazyakanA upadhAnamAM siddhastavanuM upadhAna saMbhave, paNa caityavaMdanasUtranA upadhAnamAM siddhava na saMbhave. kAraNa ke avirata-samyagdaSTi tathA dezaviratazrAvaka baMnene caityavaMdanasUtranuM upadhAna saMbhave, paNa AvazyakanuM upadhAna to e pAThanA abhiprAyathI dezaviratine ja saMbhave. tethI ja mahAnizIthasUtramAM caityavaMdanasUtronA upadhAnamAM siddhastavanA upadhAna kahela nathI. to AcAradinakaramAM siddhastavane upadhAna vinA vAMcavuM kahela che. potapotAnA ga7 saMbaMdhI upadhAnavidhiprakaraNomAM zrutastava-siddhastava nAmanA chaThThA upadhAnamAM siddhastavanA upadhAna kahela che. te pratikramaNazrutaskaMdha AzrayIne saMbhave che, paNa caityavaMdanAmAM e siddhastava stutirUpe grahaNa saMbhava che. ane pratikramaNa zrutaskaMdhamAM stavastutirUpe saMbhave che. nahIMtara gItArthonA paraspara avirodhI vacana paNa virodha pAme. paMcavastakamAM zrI haribhadrasUrie tema ja kahyuM che. te pATha : taha varakANeavvaM, tahA tassa avagamo hoi / AgamiamAgameNaM, juttIgammaM tu juttIya // 1 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra artha :- Agamavacana vighaTana pAme nahIM tevI rIte gItArthanA vacanano artha pramANa karavo. upara lakhyAno sAra eTalo che ke jainazAsanamAM sarva vidvAno mULa zAstra para AdhAra rAkhe che. jainazAsanamAM gaNadhara-pUrvadharakRta zAstranA AdhArathI sarva AcAryo zAstraracanA kare che ane pUrvadhara AdinI sAkSI vinA jainadharma graMtho mAnya thatAM nathI. paNa te mujaba AtmArAmajI vartatA nathI. kema ke teo caturthastutinirNayanA pAnA 14 para lakhe che ke "AvI rIte cothI thoya paNa haribhadrasUrinA graMthakaraNathI pahelAMthI pUrvadharonI AcaraNAthI cAlatI hatI. kema ke haribhadrasUriracita lalitavistarAmAM cothI thoyano pATha che". zrI AtmArAmajI AvuM lakhe che te mahAmithyAtva che. kAraNa ke vicArAmRtasaMgrahamAM zrI kulamaMDanasUri lakhe che te pATha : zrIvIranirvANAdvarSasahastre pUrvazrutaM vyavacchinnaM zrIharibhadrasUristadanu paMcapaMcAzadvarSe divaM prAptaH tadgranthakaraNakAlAccAcaraNAyAH pUrvameva sambhavAt zrutadevatAdikAyotsargaH pUrvadharakAle'pi sambhavati smeti // artha :- zrI mahAvIra nirvANa pachI eka hajAra varSa pachI pUrvazrutano viccheda thayo. tyArabAda pa5 varSa vyatIta thayA bAda haribhadrasUri svarga gayA. te haribhadrasUrinA graMthakaraNa pahelAM ja AcaraNA cAlatI hatI. te mATe mRtadevatA vagerenA kAussagano saMbhava pUrvadharanA kALamAM paNa hato. te pATha : tathAhi tatraiva / cAummAsiyavarise, ussaggo khittadevatAe a / pakkhiyasijjAsurAe, kariti caumAsie vege // 1 // Ava. kAyo. niryu, cAummAsiyasaMvacchAriesu savvevi mUlaguNauttaraguNANaM AloyaNa dAUNa paDikkamaMti khittadevatAe kAussaggaM kariMti keI puNa cAummAsige sijjAdevatAe kAussaggaM kariti Ava. cAummAsie ego uvassagga kAussagge (kIraI) kIrati saMvaccharie Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra khittadevayAevi (kIraI?) kIrati ajjhahio Ava. cU. tathA zrutadevatAyAzcAgame mahatI pratipattirdRzyate tathAhi suyadevatAe AsAyaNAe sutadevatAjIe suyamahiThiyaMtIe AsAyaNA natthi AsAyaNA natthi sA akiMcitkarI vA evamAdi Ava. cU. // artha :- A pAThathI zrI kulamaMDanasUrie pUrvadhara sAkSIthI zruta-kSetradevatAno kAussagna lakhyo, paNa kSetradevatA vagerenI thoya tathA veyAvaccagarANa vagerenI cothI thAya pUrvadhara AcaraNAe lakhI nathI. tethI lalitavistarAmAM cothI thoyano pATha che, te gItArtha AcaraNAthI saMbhave che. pravacanasAroddhAramAM tema ja kahyuM che. te pATha : __ iyaM stutizcaturthI gItArthAcaraNenaiva kriyate gItArthAcaraNaM tu mUlagaNadharabhaNitamiva sarvaM vidheyameva sarvairapi mumukSubhiriti // artha : e cothI thAya gItArthonI AcaraNAthI karIe chIe. ane gItArthonI AcaraNA che te mULa gaNadharonA kathana karyA samAna sarva mokSArthIone sarva karavA yogya che. A pAThamAM cothI thAya gItArtha AcaraNAe kahI che, paNa gaNadharapUrvadhara AcaraNAe kahI nathI. jo gaNadhara-pUrvadhara AcaraNAthI cothI thAya hota to zrI kulamaMDanasUri zruta ne kSetradevatAnA kAussagnanI jema cothI thAyane paNa siddha karata. paNa tema karela nathI. Ama nakkI thAya che ke cothI thoya gaNadhara-pUrvadharanA samayanI nathI. je pUjAdi viziSTa kAraNe cothI thAya na mAne tene samajAvavA zrI siddhasenasUri mULa gaNadharanA kathana karyA samAna gItArtha AcaraNA karavI yogya che ema kahI gItArtha AcaraNA siddha kare che, paNa pUrvadharanA kathananI sAkSI batAvatAM nathI. zAstramAM utkRSTa gItArtha pUrvadharane kahyA che. jayAre cothI thAya jaghanyagItArtha AcaraNAthI che. kema ke zrI mahAnizIthamAM caityavaMdanAnA sUtra traNa thoyanA kahyA che, paNa vayAvaccagarANe e cothI thoyanuM sUtra kahela nathI. tathA paMcAzakavRttikAre cothI thAya navIna kahela che. jo gaNadhara-pUrvadharanI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra AcaraNAnI cothI thAya hota to gItArtha tene navIna AcaraNA kaheta nahIM. mATe vicAra karavo joIe ke gaNadhara-pUrvadhara ane Agamokta AcaraNAthI cAlyA AvatAM traNa thoyanA sUtrano ke traNa thoyano niSedha karavAvALo mithyAtvano hetu dIrthasaMsAra sivAya bIjo zuM hoI zake ? prazna :- pUrvadharokta AgamamAM jema zakatavAdika caityavaMdanAnA sUtra traNa thAyanAM kahyAM, tema pUrvadhara Agamokta tathA pUrvAcAryokta traNa thAya kayA kayA zAstramAM kahI che ? javAba:- he pUrNabhadra, prathama to "zahsthavarU vayavaM ' Adi zrI mahAnizIthasUtranA vacanathI tathA "rU pariyaMmi tharDa' iti niryuktivacanathI zakastavAdi caityadaMDaka anaMtara traNa thoya kahevI pUrvadharonA vacanathI siddha thAya che. vaLI (1) vaMdanapayanno, (2) kalpabhASya, (3) vyavahArabhASya, (4) kalpasAmAnya cUrNi, (5) kalpavizeSacUrNi, (6) kalpabRhabhASya, (7) AvazyakacUrNi, (8) AvazyakasUTa, (9) kalpabhASyavRtti, (10) vyavahArabhASyavRtti, (11) paMcAzakavRtti Adi aneka zAstromAM traNa thAyathI caityavaMdana karavAnuM kahela che. e graMthonI AjJA ullaMghIne AtmArAmajI traNa thoyanA caityavaMdanano niSedha karIne ekAMte cAra thoyanI caityavaMdanAno upadeza kare che te mata jainazAstrathI viruddha che. jethI karIne koIpaNa jaine temanI A vAta na mAnavI joIe. kadAca ATalA divasa ajANatAM manAI gaI hoya to traNa karaNa, traNa yogathI vosirAvI devI joIe. kAraNa ke (1) AtmArAmajI jainaliMganA virodhI (pILA kapaDAM pahere che eTale), (2) zatruMjayatIrthanA virodhI (saurASTra anArya deza che evuM kahela che eTale), (3) jainazAstranA virodhI zuddhazAstrIya traNa thoyano mata hovA chatAM tenA virodhI, (4) caturvidha saMghanA virodhI ane (5) pUrvAcAryanI sAmAcArInA virodhI che. AvA virodhI kyAreya bhavasAgara tare nahIM. prazna :- AtmArAmajI jainaliMganA virodhI kevI rIte che ? javAba:- mahAvIra bhagavAnanA sAdhune sapheda-mAnopeta-jIrNaprAya kapaDAM Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThArA paheravAnuM kahyuM che. pILA kapaDAM paheranArane uttarAdhyayananI bRhadravRttimAM (vAdivetAla zAMtisUriracita) viDaMbaka eTale ke veza vagovavAvALA zabdathI bhAMDaceSTA karavAvALA kahyA che. te pATha : atra ca dvitIyaM dvAraM ligaMtti liMgyate gamyate anenAyaM vratIti liMgaM varSAkalpAdirUpo veSastadadhikRtyAyaM "acela" ityAdi prAgvadvyAkhyAtameva, navaraM "mahAmuNu'"tti mahAmuneH paThaMti ca "mahAyasa''tti mahAyazasA / liMge dvividhe acelakatayA vividhavastradhArakatayA ca dvibheda iti sUtratrayArthaH // __ "icchiya''tti iSTamanumataM pArzvatIrthakRdvardhamAnatIrthakRjhyAmiti prakramo varddhamAna vineyAnAM hi raktAdivastrAnujJAte vakrajaDatvena vastraraMjanAdiSu, pravRttiratidurnirvArA syAditi na tena tadanujJAtaM pArzvaziSyAstu na tatheti syAditi na tena tadanujJAtamiti bhAvaH / kiMca pratyayArthaM cAmI vartina iti pratItinimittaM kasya lokasyAnyathA hi yathAbhirucitaM veSamAdAya pUjAdinimittaM viDaMbakAdayo'pi vayaM vratina ityabhidhIran tato vratiSvapi na lokasya vatina iti pratItiH syAt kiM tadevamityAha nAnAvidhavikalpanaM prakramAnnAnAprakAropakaraNaparikalpanaM nAnAvidhaM hi varSAkalpAdyupakaraNaM yathAdudyatiSveva saMbhavatIti kathaM na tatpratyayahetuH syAttathA yAtrAsaMyamanirvAhastadarthaM vinA hi varSAkalpAdikaM vRSTyAdau saMyamabAdhaiva syAt / grahaNaM jJAnaM tadarthaM ca kathaMciccittaviplavotpattAvapi gRhNAtu yathAhaM vratItyetadarthaM loke liMgasya veSadhAraNasya prayojanamiti pravarttanaM liMgaprayojanaM // __ athetyupanyAse "bhave painnAu''tti tuzabdasyaivakArArthatvAdbhinnakramatvAcca bhavedeva pratijJAnaM pratijJAbhyupagamaH prakramAtpArzvavarddhamAnayoH pratijJAsvarUpamAha "mokkhassa jhUyasAhaNa"tti mokSasya sadbhUtAni ca tAni tAttvikatvAtsAdhanAni ca hetutvAt mokSasadbhUtasAdhanAni kAnItyAha Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra jJAnaM ca yathAvadavabodho darzanaM ca tattvarucizcAritraM ca sarvatra sAvadyaviratiH re ityavadhAraNe sa ca liMgasya muktisadbhUtasAdhanatAM "vavachinnatti jJAnAdyeva muktikAraNaM na tu liMgamiti / zrUyate hi bharatAdInAM liMgaM vinApi kevalajJAnotpattiriti niH nizcaya iti nizcayanaye vicArye vyavahAranaye tu liMgasyApi kathaMcinmuktisadbhUtahetuteSyata eva tadayamabhiprAyo nizcaye tAvAliMga pratyAdriyata eva na vyavahAra eva tUktahetubhiH taditthatIti tadbhedasya tattvato'kiMcitkaratvAnna viduSA vipratyayahetutA zeSaM spaSTamiti sUtrArthaH // bhAvArtha :- zveta-mAnopeta vastra dhAre te te liMga (oLakhANa) mahAvIrasvAmInA sAdhu che ane bahumoMghA, paMcavarNA vastro dhAre te liMga pArzvanAtha bhagavAnanA sAdhunuM che. mahAvIra prabhunA sAdhu jo raMgelAM-bahumoMghA vastra pahere to te kuliMgI kahevAya. prazna :- raMgelA kapaDAM pahere te sAdhu kuliMgI che, to pachI pArzvanAtha prabhunA sAdhu kuliMgI ja kahevAya ne ? javAba :- AvuM na bolAya. kAraNa ke pArzvanAtha prabhunA sAdhu pAMcavarNA vastro pahere te temano AcAra che. je sAdhu tenA AcAra ane AjJAmAM cAle tene kuliMgI na kahevAya. pArzvanAthasvAmInA sAdhune sacelapaNuM ane vardhamAnasvAmInA sAdhune acelapaNuM tIrthakaroe mAnela che. eTale e mArga ema ja joIe, temAM zaMkA na karavI. koI kahe ke mahAvIrasvAmInA sAdhu raMgelAM vastra pahere to zuM thaI jAya ? to javAba che ke mahAvIrasvAmInA sAdhu vakra ane jaDa che. te sadAya raMgavAnuM ja karatAM rahe. e doSapravRtti maTADavI ghaNI kaThaNa che. mATe temane raMgelA vastra paheravAno saMpUrNa tyAga karAvI dIdho. jayAre pArzvanAtha prabhunA sAdhu Rju ane saraLa che. tethI temane raMgelA vastra paheravAnI chUTa ApI te temanA Rju-prAjJapaNAthI, e paramArtha che. prazna :- liMgamAM zuM che ? (matalaba ke mahAvIranA sAdhune ekasamAna zveta vastronuM mahattva kema ?) Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 101 javAba :- sAdhu, sAdhu jevA (liMga pramANe) vastra pahere to lokone prIti upaje ke te sAdhu che. manamAM Ave tevo veza dhAraNa karIne to bhAMDa paNa phare che. koNa jaina sAdhu che, te kema khabara paDe ? aneka prakAranA vikalpa eTale nAnA prakAranA upakaraNanI kalpanA adhikArathI jANavAmAM Ave ke varSAkalpAdika upakaraNa sAkSAt sAdhune ja hoya. eTale ke zveta-mAnopata kaMbala vagere upakaraNa to jainasAdhune ja hoya. eTale e batAvavA liMganuM mahattva che. vaLI saMyamanirvAha arthe vastra na rAkhe to varasAdamAM saMyamane bAdhA naDe. kadAca koI samaye sAdhunuM mana pharI jAya to vastra sAme jotAM ja khabara paDe ke huM jenasAdhu chuM, mane A zobhe ? kadAca pAcho pharI jAya. mATe liMganuM prayojana che. prazna :- jJAna-darzana-cAritra ja mokSanuM kAraNa che. liMga to mokSanuM kAraNa nathI. kAraNa ke bharatacakravartIne liMga vinA paNa kevaLajJAna upajayuM hatuM. javAba :- vyavahAranayanA matamAM to liMgane paNa mokSa sadUbhUtakAraNa batAvela che. ekAMte liMga na mAnavAthI vyavahArano lopa thAya to zAsanaucchedanuM pApa lAge. nizcayanayanA mate paNa e ja abhiprAya che ke liMga pratyeno Adara ja karavo. eTale mahAvIrasvAmIe liMga kahyuM ane pArzvanAthasvAmIe liMga kahyuM te potapotAnA tIrthamAM mokSanuM kAraNa che. mATe vIraprabhunA sAdhuo raMgelA tathA mUlyathI bahu moMghA vastra dhAraNa kare to te bhAMDaliMga thAya ane kuliMga paNa thAya. AvI rIte (1-2) zrI AcArAMgasUtra ane vRtti (3-4) zrI sUyagaDAMgasUtra ane vRtti, (pa-da) zrI nizIthasUtra ane cUrNi, (7-8) zrI ozaniyukti mULa ane TIkA, (9-10) zrI Avazyakaniyukti mULa ane vRtti, (11-12) zrI paMcAzaka mULa ane TIkA, (13-14) zrI ThANAMgasUtra ane vRtti, (15-16) zrI gacchAcAra patro sUtra ane vRtti, (17-18) zrI piMDaniryukti mULa ane vRtti, (19) zrI bhagavatIsUtravRtti, (20) kalpasubodhikA (zrI vinayavijayajI kRta), (21-22) zrI dazaThANa mULa ane vRtti, vagere graMthomAM zrI vIrazAsananA sAdhuone zveta-mAnopata Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra jIrNaprAya vastra dhAraNa karavAnuM kahela che. comAsA vagere kAraNasara dhovAnuM vidhAna paNa karyuM che, paNa raMgavAnuM vidhAna karela nathI. vaLI zrI nizIthasUtramAM lodaraarka pramukha dravya-vastra-pAtrane lagAvavA kahyAM ne zrI nizIthasUtracUrNimAM madirA pramukha durgadha TALavA mATe kahela che, paNa haMmezAM khAsa kAraNa vinA veza badalavAnA arthe kahela nathI. A bAbatamAM vizeSa tarka-vitarka-samAdhAna sahita pUrvokta sUtranA, graMthonA pATha bhAvArtha sahita "stutinirNayavibhAkara"thI (zrI dhanacaMdrasUriracita) jANavA. Ama aneka zAstranA abhiprAyathI sapheda vastra tyAgIne pILA kapaDAM dhAraNa kare tene jainaliMgano virodhI jANavo. prazna :- zrI AtmArAmajI zatruMjayatIrthanA virodhI kevI rIte thAya che ? javAba :- soraTha dezane nIce mujaba 21 zAstragraMthomAM Aryadeza kahela (1-2) bRhatkalpabhASya ane vRtti (3) siddhAMtasArasaMgraha, (4) dharmasaMgravRtti (5) ThANAMgasUtravRtti, (6) pannavaNAsUtravRtti, (7) lokaprakAza, (8) AcAradinakara, (9) AvazyakabRhadghatti, (10) zatruMjayamAhAtma, (11) bharatASTapATacaritra, (12) vIracaritra, (13) munisuvratacaritra, (14) prabhAvakacaritra, (15) zrIpAlacaritra, (16) pAMDavacaritra, (17) zAMticaritra, (18) zatruMjayakalpavRtti, (19) saptatisthAnakagraMthavRtti, (20) upadezamAlA vRtti, (21) jaMbUdvIpapannattIsUtravRtti jevA aneka graMthomAM soraTha dezane AryakSetra kahela che. paNa kALa apekSAe karIne prAcIna arvAcIna koI AcAryuM kSetra apekSAe Aja sudhI anArya kahela nathI. kAraNa ke kSetra apekSAe AryakSetra anArya thAya nahIM ane anArya kSetra Arya thAya nahIM. tema chatAM kALa apekSAe AryakSetrane anAryakSetra kahetAM te kSetramAM rahelA tIrtha paNa anArya thAya. kAraNa ke siddhakSetra Adi tIrtho paNa kSetra kahevAya che. mATe AryakSetrane kSetra apekSAe anArya kahevAvALo prANI te kSetramAM rahelA zatruMjaya pramukha tIrthano virodhI thAya che. AtmArAmajIe soraTha dezane anAryakSetra kahela hovAthI teo zatruMjaya tIrthanA paNa virodhI thayA. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 103 vaLI koDI'" zabda e jainazAstramAM kroDa saMkhyAno paryAyavAcI zabda. koI AcArya koDI zabdane kroDa tarIke nathI mAnatA paNa te saMjJAMtara mAne che. tene matAMtara vAkya je-je sthaLe joIe te-te sthaLe AcAryoe vAparela che. paNa AtmArAmajI caturthastutinirNayanA prastAvanA pAnA 12 para hIravijayasUrine pUrvAcArya mAnI temanI buddhi alpa jANI, potAnI buddhi adhika mAnIne jaina tattvAdarza pariccheda-7nA pAnA 303mAM cakravartInI senA tathA zatruMjaya para siddha thayela muni mATe pAMca koDI so hajAra Adi zabda sarvatra ThekANe saMjJAMtara zabda vAparyo che. tema pUrvAcAryoe ke arvAcIna AcAryoe saMjJAMtara zabda sarva ThekANe vAparyo nathI. zatruMjaya-mAhAtmya Adi graMthomAM so hajAra eTale lAkha, so lAkha te kroDa evI saMjJA lakhela che, paNa matAMtaravAkye saMjJA kahI nathI. te hIpraznano pATha : tathA zrIzatruMjayasyopari paMcapAMDavaiH samaM sAdhUnAM viMzatikoTayaH siddhA iti zrIzatruMjayamAhAtmyAdau proktamasti sA koTiviMzatirUpA zatalakSarUpA veti ? atra zatalakSarUpA koTiravasIyate na tu vizatirUpati vothya // 4 // bhAvArtha :- zrI zatruMjaya upare pAMca pAMDava vIza koDI munivara sAthe siddha thayA evuM zatruMjayamAhAtmya AdimAM kahyuM che, to koDI eTale vIza gaNavA ke so lAkha ? Avo prazna vizvarSi gaNie karyo teno javAba zrI hIravijayasUri Ape che ke ahIM so lAkhanI eka koDI jaNAya che, paNa vIzarUpe na jANavI. have samaju mANasoe vicAra karavo joIe ke pUrvapuruSonA khulAsAne ullaMghI svakapolakalpanAe - pUrvAcAryanI saMmati vinA - jainazAstramAM virodhabhAva jaNAvanAra jainazAstrano virodhI thAya ja. je jainazAstrano virodhI hoya te caturvidhasaMghano virodhI hoya ja. have AtmArAmajI pUrvadhara-pUrvAcAryanI sAmAcArInA virodhI AvI rIte thAya che. nIce mujabanA zAstromAM zrAvake sAmAyika letAM pahelAM prathama karemi bhaMte ane pachI iriyAvahI karavAnuM kahela che. te zAstronA nAma A mujaba che : Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra (1) zrI AvazyakabRhadravRtti, (2) zrAvakadharmaprakaraNa, (3) AvazyakalaghuvRtti, (4) AvazyakacUrNi, (pa) paMcAzakavRtti, (6) zrI yazodeva upAdhyAya kRta paMcapadaprakaraNa, (7) 1070mAM thayelA devaguptasUri kRta navapadaprakaraNavRtti, (8) saMvata 1883mAM thayelA caMdragacchIya zrI siMhAcArya kRta zrAvakapratikramaNacUrNi, (9) yazovijayasUrikRta paMcAzakacUrNi, (10) kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryakRta yogazAstravRtti, (11) zrI vardhamAnasUrikRta kathAkoza, (12) zrAddhadinakRtyasUtra, (13) tapAgacchAdhirAja devendrasUrikRta zrAddhadinakRtyavRtti. A rIte aneka zAstrapAThamAM prathama karemi bhaMte ane pachI iriyAvahI kahela che. tathA A mujabanA mahAdhuraMdhara pUrvAcAryakRta graMthomAM traNa thAyathI caityavaMdanA kahela che : (1) caudapUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmI, (2) pUrvadhara zrI saMghadAsagaNI, (3) pUrvadhara zrI devaddhigaNI, (4) 1444 graMtha racayitA zrI haribhadrasUri, (5) navAMgITIkAkAra zrI abhayadevasUri Adi graMthomAM traNa thoya karIne caityavaMdanA karavAnuM kahela che. zrI haribhadrasUri, pradyumnasUrikRta traNa thoyanA joDA paNa maLI Ave che. jemAM prathama adhikRta arihaMtanI thoya, bIjI sarva jinanI thAya ane trIjI jJAnanI thoya, AvI rIte traNa thoyanA ghaNA ja joDA jovA maLe che. A badhA mahApuruSo traNa thAya mAnatA hatA. jo e mahApuruSo traNa thAya nahotA mAnatA evuM koI kahe to te mahApuruSo zA mATe traNa thoyanuM pratipAdana potAnA graMthomAM kare? zA mATe traNa thayanA joDA race? A sivAya traNa thAyathI caityavaMdana karavAnuM nIce mujabanA mahApuruSoe kahela che : (1) vAdivetAla zrI zAMtisUrie uttarAdhyayanavRttimAM traNa thAya kahI che. (2) tapAgacchAdhirAja zrI devendrasUrie zrAvakadinakRtyasUtravRttimAM. (3) zrI dhavalacaMdra upAdhyAya kRta pratikramaNa avasaramAM. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra (4) ratnazekharasUrijIe zrAddhavidhiprakaraNamAM. (5) mahAmahopAdhyAya zrI yazovijayajI upAdhyAye pratimAzatakamAM. (6) zrI mAnavijayajI upAdhyAye dharmasaMgrahamAM. (7) zrI jinadattasUrie saMdehadohAvalImAM. (8) devasUrinA ziSya zrI nemicaMdrasUrie pravacanasAroddhAra mULamAM. (9) zrI siddhasenasUrie pravacanasAroddhAra vRttimAM. (10) zrI kulamaMDanasUrie vicArAmRtasaMgrahamAM. (11) zrI somasuMdarasUrie laghubhASya avacUrimAM. (12) zrI dharmaghoSasUrie saMghAcAravRttimAM. A tamAma mahApuruSoe nizrAkRta hoya ke anizrAkRta tamAma derAsaramAM traNa thoya kahevAnuM kahela che. AnA sivAya anya aneka AcAryoe paNa te mujaba kahela che. te sarve AcAryonI guruparaMparA ane ziSya paraMparAthI hajAro AcAryoe traNa thaI mAnya karI che te mATe amane moTuM Azcarya to e thAya che ke puNyodayathI DhaMDhakapaNuM choDI AtmArAmajI e bhasmagrahanI asara heThaLa AvI gayA ane hajAro mahApuruSo, AcAryonI paraMparA tathA zrI saMghathI viruddha paMtha calAvI tathA viruddha prarUpaNA karI. daza daSTAMtane durlabha evo mAnavabhava pAmelA bhoLA mAnavane rUDhI paraMparAnuM vhAnuM batAvI, pUrvAcAryonA vacano ullaMghI, viparIta zraddhA karAvI potAnA AtmAne DUbADavAnI bIka na rAkhatAM zaraNe AvelA jIvonA bhAvaprANano nAza karyo ane te nukasAnamAM paNa vijayano ahaMkAra che. A vyavahAra karI kevI durgati pAmavAnI icchA haze ! huM bIjuM kAMI lakhI zakato nathI, paraMtu svayaMnI durgati jANIne satya tAraka dharma svIkAre te yogya che. paNa zaraNe Avela paNa bhavabhramaNAo vaLagelI raheze. mATe jIvonA upakAra arthe gaNadhara, pUrvAcArya, bahuzrutadharo vagere dvArA racita sUtro jANaze ane ekAMta choDaze to prabhuzAsanamAM praveza maLaze. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra pUrvadhara tathA pUrvAcAryonA vacana ullaMghavAthI zrI AtmArAmajInuM zI rIte kalyANa thaze ? temanA anuyAyIonI zI dazA thaze ? // stuti tathA stavanA lakSaNa II 106 jJAnabhAskara AcArya zrI malayagirijI vyavahAravRtti khaMDa-khaMDamAM A rIte kahe che. te pATha : eka zlokA dvizlokA trizlokA vA stutirbhavati prshctuHzloLAvi: stavaH // artha :- eka-be ane traNa zlokanI thoya thAya che. cAra zloka Adine stava kahevAya. thirApadra gacchanA maMDana zrI vAdivetAla zAMtisUri uttarAdhyayanasUtranI bRhavRttimAM paNa stuti-stavanuM lakSaNa kahe che. te pATha : tatra stavA devendrastavAdayaH stutaya ekAdisaptazlokAMtAH / yata uktaM ekadugatisilogA thuIo annesiM jAva huMti satteva / deviMdatthavamAI teNa paraM tatthayA hoMtitti // bhAvArtha :- he bhagavAna, thoyanA maMgalathI karIne jIva zuM utpanna kare ? to bhagavAna kahe che ke bodhilAbha utpanna kare che. tyAM stava devendrastavAdika stuti eka zlokathI laI sAta zloka sudhI. je mATe kahyuM che ke eka-be-traNa zlokanI thoya bIjA koI AcAryanA mate sAta thoya thAya che. tyArabAda devendrastava Adi stava hoya che. zrI uttarAdhyayana avasUrimAM paNa te mujaba kahyuM che. te pATha : tatra stavA devendrastavAdayaH stutaya ekAdisaptazlokAntAstato dvandve stutistavA: stuteH ktyaMtatvAtprAgnipAte prApteti sUtre prAkRtatvAtvyatyayanirdezaH // bhAvArtha :- Ano artha pUrve lakhyo che temaja che. temAM paNa eka-be-traNa tathA sAta zlokanI thoya kahI che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 107 | uttarAdhyayana laghuTIkAmAM paNa eka-be-traNa zlokanI thai kahI che. te pATha : stavA devendrastavAdayaH ekAdisaptazlokAntA yata uktaM egadugatisilogA thuIu ityAdi / bhAvArtha :- Ano artha paNa pUrve lakhyA mujaba che. emAM paNa traNa thAya che. te sivAya uttarAdhyayanavRtti 12 hajArI, temAM paNa lakhela che. te pATha : stavA devendrastavAdayaH stutayaH ekAdisaptazlokAntA yata uktaM - egadugatisilogAo thuI, no annesiM jAva satteva ityAdi // eno artha paNa pUrve lakhyo te mujaba che. tathA tapAgacchIya bhAvavijayajI upAdhyAya kRta uttarAdhyayanaTIkAmAM paNa sAta zlokanA aMta sudhI thaI kahI che. te pATha : stavA devendrastavAdyAH stutayaH ekAdisaptazlokAntAH tatazca stavAzca stutayazca stutistavAH stutizabdasya idaMtatvAtpUrvanipAtaH ityAdi / artha :- Ano artha paNa pUrve lakhyo temaja che. upara mujabanA graMthonA pAThamAM je stava-stutinA lakSaNa kahyA temAM stava eTale zakastavAdika (namutyu) ane thoya samudita pAThe eka-be-traNa tathA sAta zlokanI kahI. te nAmastuti-zrutastuti-siddhastuti e traNa sUtrastuti tathA pada-akSara-svare karIne vardhamAnathai saMsAradAvA vagere tathA pratikramaNa samApti thAya namoDastu vardhamAnAya, vizAlalocanadala te pachI traNa cUlikA thoya paNa pUrvokta paMcAMgI graMthonA abhiprAyathI jANavI. temaja AvazyakacUrNimAM caturvizatistava eTale logassa-1, zrutastava eTale pukharavaradI-2, siddhastava eTale siddhANaM buddhANaM-3 e traNa stavane zrI kAyotsarganiryukticUrNimAM stuti kahela che. te pATha : __ aparimie NaM kAle NaM ussAreyavvaM taM ca namo arihaMtANaM ti bhaNittA pArei pacchA thuI jehiM imaM titthaM imAe ussappiNIe desiyaM Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra nANaM daMsaNaM carittassa ya uvaeso tesiM mahaie bhattIe bahumANao saMthavo kAyavvo eeNaM karaNeNaM kAusaggANaMtaraM cauvIsatthao ityAdi tathA namokkAreNaM pAre tao nANAyAravisuddhinimittaM ca suyanANeNaM mukkhasAhaNANi sAhijjaMti tti kAuM tassa bhagavao parAbhattIe tapparUvagaM namokkArapuvvagaM thuI kittaNaM karer3a taM jahA "pukkharavaradIvaDDe" ityAdikaM tathA namokkAreNaM pAreI evaM carittadaMsaNasuyadhammaaiyAravisohikAragA kAusaggA kAyavvA iyANi daMsaNasuyadhammANaM sampannaM phalaM jahiM pattaM tesiM bahumANao parAe bhattIe maMgalanimittaM ca bhujjo thui bhAi siddhANaM buddhANaM gAhA ityAdi Ava. cU. / artha :- aparimANakAle karIne namo arihaMtANaM kahI kAussagga pAravo, pachI zui kahevI. kAraNa ke zrI tIrthaMkare jJAna-darzana-cAritrano upadeza Apela che. mATe moTI bhakti-bahumAnathI saMstavana karavo. pachI jJAnAcAravizuddhine arthe zrutajJAne karIne mokSasAdhanAdika sAdhIe ema jANI te zrutabhagavaMtanI paramabhaktie karIne temanI prarUpaka namaskArapUrvaka thaI kIrtana karavI. jema pukhkharavaradIvaa ityAdi tathA namakAra kahI kAussagga pAre. jJAna-cAritra tathA darzananA ane aticAra vizuddhinA karanArA traNa kAussagga karavA. pachI je puruSa darzana zrutadharmanuM phaLa prApta karI siddha thayA che. temanuM 52ma bhaktithI bahumAna karavA ane maMgala karavA mATe siddhANaM buddhANaM gAthA Adi thoya kahevI. Ama, A pAThamAM nAmastava-zrutastava ane siddhastavane thoya kahela che. tethI keTalAka AcArye traNa thoyane zAzvatI mAnI e traNa thoyanA devavaMdana kahe che. keTalAka AcAryo zAzvata-azAzvata thoya mAnavAvALA AcArya logassa pramukha traNa sUtra thai ane eka zloka Adi vardhamAna cUlikA thoyathI (zAzvata, azAzvata) devavaMdanA mAne che. te eka zloka Adi vardhamAna thoyano vicAra, vicArAmRtasaMgrahamAMthI kulamaMDanasUrie zrI AvazyakacUrNi AdinI sAkSIthI AvI rIte kahela che. te pATha : Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 109 teo ya thuIoM egasilogAdivaDDatiyA upayaakkharAdihiM vAsareNa vA vaDhaM teNa tiNi bhANiUNaM tato pAusiyaM kariti prabhAtAvazyake tupatthA tini thutIo appasaddehiM taheva bhaNaMti jahA gharakoiliyA dIsaMtA na uddinti kAlaM vaMdittA nivediti jai ceiyANi atthi to vaMdaMti Ava. cU. 482 AvassayakAuNaM jiNovaiTuM gurUvaeseNa / tiNNithuti paDilehA kAlassa vihI imo tattha // 1 // Avazyake nizIthe vyavahAre ca, atra cUrNiH, jiNehiM gaNaharANaM uvadiTuM tato paramparaeNa jAva ahaM gurUvaeseNa AgataM taM kAu AvassagaM aNe tiNi thutio kariti ahavA egA egasilogiyA bitiyA bisilogiyA tatiyA tisilogiyA tesiM samattIe kAlavelApaDilehaNavihI imA kAyavvA Ava. cU. nizItha o 19 cUrNau ca / jiNehiM uvadiTuM gaNaharANaM gurUvaeseNaM ti amhaM Ayariya uvajjhAehiM jahA uvadiTuM tiNi thutIu paDhamA egasilogiyA bitiyA bisilogiyA tatiyA tisilogiyA vyavacU. u. pratikramaNaparisamAptau jJAnadarzanacAritrArthaM stutitraye datte sati eteSAM mukhavastrikAdInAM pratyupekSaNAsamAptyanaMtaraM yathA sUryaudgacchetyeSa pratyupekSaNAkAlavibhAga iti oghavR. 599 iha yAstrizlokikAdyAH stutayo yAzca padAkSarAdibhiH varddhamAnasvareNa vA bhaNanIyA uktAH saMtitAnAmagrAhakkApAgama cUrNivRtyAdau na dRzyante paramAcAryaparamparAgataM namo'stu varddhamAnAyetyAdi vizAlalocanetyAdi saMsAradAvetyAdi ca pRthakpRthak stutitrayaM padAkSaravRddhaM varddhamAnasvareNa bhaNyate iti yacca titthayare bhagavaMte ityAdi stutitrayaM kenacidbhaNyate tatpadAkSarAbhyAmapi varddhamAnaM nAstIti jJeyamiti, iti varddhamAnastutitrayavicAraH // bhAvArtha :- thAya pada akSara svarathI karIne vardhamAna traNa kahIne prAdoSika kALagrahaNa kare. prabhAtanA AvazyakamAM kahyuM che ke paccakhANa Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra karI pachI traNa thoya dhImA zabde kahe. kAraNa ke UMcA avAje bolavAthI garoLI pramukha hiMsaka jIva jAgI jAya. pachI vAMdIne kALanivedana kare. jo derAsara hoya to vAMde. ema AvazyakacUrNimAM che. ane Avazyaka karIne jinendra upadezita guru upadeza karIne traNa thoya karIne DilehaNA karI kALagrahaNa kare. ema Avazyaka-nizItha-vyavahAracUrNimAM Avazyaka karIne tIrthaMkare gaNadharone upadeza Apyo. tyArapachI paraMparAe amArA gurunA upadeze karIne Avyo. Avazyaka karIne anya traNa thoya kare. athavA eka thoya eka zlokanI, bIjI thoya be zlokanI, trIjI thoya traNa zlokanI. tenI samApti kALaveLAe paDilehaNAvidhi karavo. amArA AcArya-upAdhyAye jema kahyuM tema guru upadeze traNa thoya pahelI eka zlokanI, bIjI be zlokanI tathA trIjI traNa zlokanI karIe chIe. vyavahAracUrNimAM pratikramaNa samAptinA viSe jJAna, darzana, cAritranA arthe traNa thoya kahyA chatAM mukhavannikAdika paDilehaNA saMpUrNa thayA pachI sUrya Uge e paDilehaNakALano vibhAga jANavo. ahIM traNa zlokAdi thaI je kahI te pada akSarAdi ke vardhamAna svare karIne kahevAnuM kahyuM che. paNa teonuM nAmagrahaNa koI Agama, cUrNi, vRtti AdimAM dekhAtuM nathI. paNa AcAryaparaMparAe AvelA namoDastu vardhamAnAya, vizAlalocanadalaM, saMsAradAvA Adi judI-judI thai traNanA, pada akSaranI vRddhie vardhamAna svare karIne kahIe chIe ane ne titvare mAvaMte ityAdika traNa thoya koIka kahe che te pada akSare karIne paNa vardhamAna na jANavI. vardhamAna traNa thoyano vicAra saMpUrNa // prazna :- A pAThamAM pratikramaNasamAptimAM vardhamAnathoya kahI che, paNa caityavaMdanamAM kahI nathI. javAba :- he mahAnubhAva, kamaLo hoya tene pILuM dekhAya tema jene svamatAgraha nAmano roga thayo hoya te zrI kevalInA mukhathI sAMbhaLe toya potAnA durAgrahane choDe nahIM, topachI zAstrapATha to kyAMthI mAne ? paNa apakSapAtI taTastha puruSone to zAsravacana mAnya thAya ja. paNa jema sUrya Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 111 ghuvaDane prakAza na ApI zake temAM sUrajano zuM vAMka ? tema pUrvadharonA khulAsA karela pATha koInI najaramAM na Ave temAM zAstrano zuM vAMka ? jo taTastha daSTie vicAra karIe to pUrvokta pAThamAM pratikramaNasamAptimAM traNa vardhamAna thAya kahI te rIte caityavaMdanAmAM paNa jANavI. kAraNa ke akhaMDa paraMparAthI - pUrvadharanA vacana anusAra - caityavaMdanamAM vardhamAna traNa thAya karatAM AvyA chIe. eTale ja zrI senasUrijI paNa caityavaMdanAmAM vardhamAna traNa thAya lakhe che. te pATha : atha paM. satyasaubhAgyagaNikRtapazne caitaduttaraM yathA utkRSTacaityavaMdanavidhAvuttarottaraM stutayo varNairvRddhA vidhIyante na tvalpA iti rUDhiH satyAsatyA veti prazna: ? utkRSTacaityavandanavidhAvuttarottaraM stutayaH prAyo varNairvRddhA eva vidheyA iti paramparA varttate'nena rUDhiH satyaivAvasIyate paramparAmUlaM tu namo'stu varddhamAnAyetyasyAdhikAre tAo a thuIo egasilogAdivaDDati Ao payaakkharAdihiM tA sareNa vA vaIteNa tinni bhANiUNamityAdyAvazyakacUrNyakSaradarzamiti saMbhAvyata rUtti rA. zrI satyasaubhAgya gaNIe tapagacchanAyaka vijayasenasUrine prazna pUchyo ke utkRSTa caityavaMdanavidhimAM ekathI bIjI, bIjIthI trIjI thaio varSe karIne vadhatI kahIe chIe, paNa ochI kahetA nathI. e rUDhI satya che ke asatya ? senasUrijIe javAbamAM kahyuM ke caityavaMdanAvidhimAM uttarottara thaIo bahulatAe varSe karIne vRddhie ja kahevI, evI paraMparA che. tethI e rUDhI satya jaNAya che. paraMparA mULa to namoDastu vardhamAnAya e adhikAranA avasare thaio eka zlokAdika vardhamAnapada akSarAdika athavA svare vardhamAna traNa kahIne, evA AvazyakacUrNinA akSara dekhavAthI saMbhave che. ahIM pratikramaNa samApti traNa thaI dRSTAMte caityavaMdanAmAM vardhamAna thaI kahevI kahI. aMgacUliyAsUtramAM paNa devavaMdanamAM vardhamAnathai kahevI kahI che. te pATha : Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra amugasuyakhaMdhaaMgauddesAvaNiyaM vA naMdikaDDAvaNiyaM vAsanikkhivaM kareha evaM deva vaMdAveha tao vaDUtiyAhiM thuihiM deva vaMdiya bArasavattaM vaMdaNaM deI / 112 artha :- aMga uddezAvaNa mATe athavA naMdI kaDhAvaNanA mATe he bhagavAna vAsanikSepa karo, ema ja deva vaMdAvo. ema kahIne vadhatI eTale vardhamAna thai vaDe karI deva vAMdIne dvAdazAvarta vAMdaNA dai naMdI kaDhAvaNIno sattAvIza zvAsocchavAsano kAussagga kare. A pAThamAM vardhamAna thoyathI caityavaMdanA karI temaja zrI bRhatkalpabhASyAdika pUrvadhara-pUrvAcAryonA graMthamAM traNa thoyathI caityavaMdanA kahI che. te pATha : nissakaDamanissakaDe, vAvi ceie savvehiM thuI tini / velaMba ceiyANi, nAuM ikkikkayA vAvi // 1 // artha :- nizrAkRta ane anizrAkRta (koI gacchanI mAlikInuM te nizrAkRta ane koI gacchanA pratibaMdha vinAnuM te anizrAkRta) sarva derAsaramAM traNa thoya kahevI. derAsara ghaNA hoya ane samaya ocho hoya to ekeka derAsare eka thoyanI caityavaMdanA karavI. u52 pramANe bRhatkalpabhASyanA mULa pAThamAM traNa thoyanI caityavaMdanA sarva jinAlaye ka2vI kahI. temaja bRhatkalpabhASyavRttimAM paNa traNa thoyathI caityavaMdanA kahI che. te pATha : atha caityavandanavidhimAha nissakaDeti / vyAkhyA / nizrAkRte gacchapratibaddhe anizrAkRte ca tadviparIte ca caitye sarvatra tisraH stutayo dIyaMte / atha praticaityaM stutitraye dIyamAne velAyA atikramo bhavati bhUyAMsi vA tatra caityAni, tato velAM caityAni vA jJAtvA praticaityamekaikApi stutirdAvyeti // artha :- dareka derAsaramAM traNa thoya kahevI. jo dareka derAsaramAM traNa stuti kahevAthI svAdhyAyaveLAnuM ullaMghana thAya athavA ghaNAM derAsara hoya to samaya joIne derAsara dITha eka-eka stuti kahevI. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra kalpacUrNimAM traNa thoyanI caityavaMdanA kahI che. te pATha : paviThANaM ceiyavaMdaNe samosaraNe yo vidhirbhaNati nnisskddgaadhaavaDaE ThaMDuM che. ahIM cUrNikAre "viUAM rephayavaM' Adi cAra gAthAthI traNa thoyanI caityavaMdanA kahI. artha sugama hovAthI vyAkhyA karela nathI. Ama, pUrvadhara-pUrvAcAryonA vakhate traNa thoyanI ja caityavaMdanA hatI. paNa cAra thoyanI na hatI. kAraNa ke zrI vyavahArabhASyamAM sAdhue traNa thAyathI utkRSTa caityavaMdanA karyA pachI derAsaramAM vadhu na rahevAnuM spaSTa kahyuM che. te pATha : dubbhigaMdhaparissAvI taNurapyesa NhANayA / duhAvAuvaho ceva, to ciTuMti na ceie // 1 // tinnivAkaDDae jAvatthutIto tisalo iyA tAva tattha aNuNNAyaM kAraNaM mipareNAvi // artha : A zarIra durgadhI che. maLathI bhareluM che. emAM sarvatra gaMdakI nIkaLe che. ene snAna karAvIe topaNa UMcethI ane nIcethI durgadhI vAyu nIkaLe che. mATe sAdhuoe caityamAM vadhu rahevuM nahIM. ane jo darzana mATe jAya to traNa zlokanI trIjI thoya kahe tyAM sudhI ja rahevuM. kAraNa hoya to vadhu rahI zake che. ahIM "jAva" zabdathI traNa stutie madhyama tathA utkRSTa praNidhAna paryata devavaMdana kare tyAM sudhI rahevAnuM kahela che. Ama, caityavaMdanAmAM traNa thAya che e vyavahArabhASyanI gAthAno artha che. vyavahArabhASyanI TIkAmAM paNa traNa thoya kahI che. te pATha : eSA tanuH snApitApi durabhigaMdhaprasvedaparizrAviNI tathA dvividho vAyuryathordhvAdho vAyuvahonirgama ucchAsaniHzvAsanirgamazca tena kAraNena caitye caityAyatane sAdhavo na tiSThati athavA zrutastavAnaMtaraM tisraH stutayaH trizlokikAH zlokatrayapramANA yAvatkarSate tAvattatra caityAyatane sthAnamanujJAtaM kAraNena kAraNavazAtpareNApyavasthAna-manujJAtamiti // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra artha :- sAdhu kyAM sudhI derAsaramAM rahe ? zarIrane game teTaluM navarAvo toya durgadha-parasevo vagere gaMdakI emAMthI nIkaLyA ja kare che. uparanIcethI durgadhI vAyu paNa sadAya vahe che. eTale vadhu rokAya to derAsaranI AzAtanA thAya. phakta "puSparavaradIvaDhe" kahIne traNa zlokanI thoya kahe tyAM sudhI rahevAnI AjJA che. zAMtisnAtra ke anya kAraNa hoya to sAdhu vadhu vakhata paNa derAsaramAM rahI zake che. Ano spaSTa artha e che ke caityamAM sAdhu maryAdA uparAMta rahe nahIM. te maryAdA e che ke caityavaMdanAmAM zakrastavAdi anaMtara pahelI eka zlokanI, bIjI be zlokanI, trIjI zrutastava eTale jJAnastavane anaMtara traNa zlokanI thoya kahe tyAM sudhI jinagRhamAM rahevAnI AjJA che. uparokta pAThamAM "vA" zabda pakSAMtarasUcaka che. caityavaMdananA aMte eTale trIjI thAya traNa zlokanI kahyA pachI zakastavAdikane anaMtara jo traNa thAya traNa zloka parimANa praNidhAnane arthe pratikramaNane anaMtara maMgalArtha stuti traNa pAThanI peThe kahe tyAM sudhI jinaprAsAdamAM rahevAnI AjJA che. eTale saMpUrNa caityavaMdanA karyA pachI vinA kAraNe sAdhu derAsaramAM rahe nahIM. have pakSapAta vinAnA taTastha jainamatarasikoe vicAra karavo joIe ke pUrvadhara pUrvAcAryonA zuddha TaMkazALI Agamavacanone koI jainamati nAma dharAvIne caityavaMdanAmAM traNa thoya pramANa na kare to te mithyASTi hovAmAM koNa zaMkA kare ? jo caityavaMdanA cAra thAyathI hota to zAstromAM cAra thAyathI caityavaMdanA karyA pachI derAsaramAM na rokAvAnI AjJA hota. paNa evuM nathI. vaLI jo cAra thoyanI caityavaMdanA hota to zAstrakAro zA mATe traNa thoyanuM kathana karata ? ApazrI taTastha mane vicArajo. ... evuM nathI ke traNa thoyanA ATalA ja pATha che. zAstromAM mRtaka sAdhune paraThavyA pachI je caityavaMdanA kahI che te paNa traNa thoyanI ja caityavaMdanA che. te zrI caudapUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmI racita Avazyakaniyuktino pATha : AyaMmi ceiaharaM, gaMtUNa ceiAI vaMdijjA / ajiatthaya tinni thuI parihAyaMtivva kaDDanti // 28 // Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra artha :- tyAMthI AvI derAsara jaIne caitya vAMdavA. pachI ajitazAMti kahevI. traNa thoya hIyamAna kahevI. vaLI, bRhadkalpabhASyamAM traNa thoya nizcaya karavI kahI che. te pATha : ceiyagharUvassa evAgammussaggagurusamIvaMmi / avahigiMcaNiyAe saMtinimittaM ca thato tattha // 1 // parihAyamANIyAu tinni thuI, uhavahaMti niyameNaM / ajiyasaMtitthagamAiyA u kamaso tarhi neuM // 2 // 115 artha :- caityaghare ke upAzrayamAM AvI guru samIpe avidhi pArikAvaNiyAno kAussagga karavo ane zAMti nimitta stotra kahevuM. parihIyamAna traNa thoya niyame karIne hoya. ajitazAMti stavAdika kramathI tyAM jANavA. tathA bRhatkalpacUrNimAM paNa traNa thoya hIyamAna kahI che. te pATha : sAhUNo ceiyaghare vA uvassae vA ThiyA hojjA jar3a ceiyaghare to parihAyaMtIhiM thUihiM ceiyAiM vaMdittA Ayariya sagAse iriyAvahi paDikkamiDaM avihipariThAvaNiyAe kAussaggaM kareMti tAhe maMgalasaMti nimittaM ityAdi / artha :- sAdhu derAsaramAM hoya ke upAzrayamAM, hIyamAna thaIe karIne caitya vAMdIne AcArya pAse Ave. iriyAvahI karI avidhi paraThavavAno kAussagga kare. maMgalanA arthe stavana kahe. ahIM paNa traNa thoya parihIyamAna che. A ja rIte vizeSacUrNimAM paNa traNa thoya karavAnuM kahyuM che. te pATha : tao Agamma ceiyagharaM gacchanti ceiyANaM vaMdittA saMtinimittaM ajitasaMtithau parikaDijjAr3a tinnithuIo parihAyaMtio kaDDijjanti tao AgaMtu avihi pariThAvaNiyAe kAussaggaM kIrai // 7 // artha :- tyAra pachI AvIne derAsara jaI caitya vAMdIne zAMti mATe ajitazAMtistavana kahe. traNa thoya hIyamAna kahe. pachI AvIne avidhi paraThavavAno kAussagga kare. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutiyuktinirNayachedanakuThAra Avazyaka bRhadvRttimAM paNa zrI haribhadrAcArya traNa thoya lakhe che. te pATha : tato Agammaceie gacchanti ceiyANi vaMdittA saMtinimittaM ajiyasaMtitthao pariyaTTijjaI tinni vA thuio parihAyaMtIo kaDijjati / artha upara mujaba che. AmAM paNa traNa thoyano spaSTa ullekha che. maharSinA zAstramAM paNa traNa thoyanI ja vAta che. te pATha : tatazcaityagRhe Agatya caityAni vaMditvA zAMtinimittaM zAMtistavaM paThitvA stutizca hIyamAnA bhaNitvA 1 AcAryo'tike Agatya JavidhipAriSThA-paniLI vhAyotsarga: hArya:|| 116 artha :- pachI derAsaramAM AvI caitya vAMdI zAMtinA arthe zAMtistava kahI hIyamAna (hIyamAna eTale vardhamAna karatAM hatAM te) stuti kahI AcArya pAse Ave. pachI avidhi pArikAvaNiyAno kAussagga kare. AmAM hIyamAna kahevAthI trIjI thoya pahelI kahevI ema che. Avazyaka avasUrimAM paNa derAsaramAM traNa thoya kahevI kahela che. te pATha : tata Agamya caityagRhe viparyastaM devA vaMditvAcAryapAzrvA'vidhi pAriSThapaniAyA: jAyotsarja: yite // pachI derAsara AvIne avaLA deva vAMde. (eTale ke trIjI thoya prathama kahe ane pahelI thoya chelle kahe.) pachI AcArya pAse AvI avidhi paraThavavAno kAussagga kare. bIjI avasUrimAM paNa ema ja kahela che. tathA AvazyakadIpikAmAM paNa traNa thoya hIyamAna kahela che. te pATha : tatraiva sthaMDile kriyamANe utthAnAdayo doSAH syuH tato grAmamAgamya caityaM gatvA natvA zAMtyai tIrtham jitazAMtistavo guNyaH tinni vA thuIo parihAyaMtIo kaDDhijjanti tato gurupArzvametyAvidhipAriSThApanikAyA: kAyotsargaH kAryaH saptaviMzatirucchvAsAH / eSa Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 117 vRddhasampradAyaH AcaraNA punaH ummattharayaharaNeNaM kira gamaNAgamaNaM Aloijjai tato iriyAvahiyA paDikkamijjai tao ceiyAI vaMdittetyAdi / artha :- tyAM ja thaMDile kAussa karavAthI mRtaka uThAvavA vagere doSa thAya. mATe gAmamAM AvI derAsaramAM caitya vAMdIne ajitazAMti kahevI. traNa thoya hIyamAna kahevI. pachI guru pAse AvIne avidhi paraThavavAno sattAvIza zvAsocchavAsano kAussagna karavo evo vRddha saMpradAya che. AcaraNAthI Urdhva rajoharaNa karI nize gamaNAgamaNa AloIe. pachI iriyAvahI paDikkamIe. pachI caitya vAMdIe ityAdi AcaraNA che. hamaNAM je cAra thoyanI AcaraNA che te pUrvokta zAstrothI viruddha che. vikrama saMvata 1440mAM jJAnasAgarasUrijI thayA. te paNa AvazyakaavacUrimAM traNa thoyanA viparyaya devavaMdanamAM kahe che. te pATha : udyA. tatraiva sthaMDilopAMte kAyotsagargo na kriyate utthAnAdidoSasaMbhavAt tata Agamya caityagRhe viparyastaM devAnvaMditvA''cAryapArve'vidhipAriSThApanikAyAH kAyotsargaH kriyate // 26 // idaM gAthAdvayaM anyakRtamavyAkhyAtaM ceti // je jagyAe mRtaka vosirAvyo tyAM ja najIka kAussagna karavAthI mRtaka UbhuM thavAno doSa saMbhave. mATe tyAMthI AvIne derAsaramAM viparyaya caityavaMdana karavuM. eTale sadA traNa thIya vardhamAna kahetAM hatAM te hIyamAna kahevI. pachI AcArya pAse AvI avidhi paraThavavAno kAussaga karavo. mAryAmi' e 27mI ane AcaraNA e be gAthA kSepaka hovAthI teno ame artha nathI kahyo. sarvajJazatakagraMthamAM paNa hIyamAna thaI kahI che. Ama, aneka zAstromAM mRtaka sAdhu paraThavavAnA adhikAramAM zAMti nimitte eTale upasarga haravAne mATe traNa thAya kahela che. paNa cAra thoya kahela nathI. jo pUrvadharanA vakhate cAra thoya hota to cAra thAya ja karavAnuM kaheta. paNa cAra thAya kahela ja nathI ethI pramANita thAya che ke pUrvadhara vakhate traNa thoya ja hatI. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra atyAre AtmArAmajInA samudAyamAM sAdhu kALa kare tyAre prathama avaLA traNa thAyathI deva vAMde che. pachI sulaTA cAra thoyanA deva vAMde che. pUrvadhara pUrvAcAryonuM e kathana nathI. tethI cothI thoyanI AcaraNa devavaMdanamAM pAchaLathI thaI saMbhave che. zrI AtmArAmajI caturthastutinirNaya pAnA 114 para aMcalagacchanuM zaraNa le che te azAstrIya che. pote acalagacchanuM zaraNa laI aMcalagacchanA zatapadI nAmanA graMthanI sAkSIe pAnA naM. 3ramAM kalpavizeSacUrNi, kalpabRhadbhAgya ane AvazyakavRttimAM je che temAM traNa thAyathI caityavaMdanA karavAnuM kahela nathI AvuM lakhe che. te niHsaMdehapaNe kRtaghnapaNuM che. jo koInuM zaraNa laI potAnuM kArya siddha thaI jAya eTale jenuM zaraNa lIdhuM tenI ja niMdA kare to te prANI kevo uttama kahevAya ? AvI uttamatA AtmArAmajI dhAraNa karI caturthastutinirNayanA pAnA naM. 28nI lITI 1pathI pAnA naM. 30nI lITI 5 sudhI pATha lakhe che. te pATha zatapadI graMthano che, paNa kalpabhASya-kalpacUrNi pramukhano nathI. kAraNa ke : kalpavizeSacUrNikalpabRhadbhASyAvazyakavRttikRdbhiranyathA vyAkhyAtaM yaduta caityavaMdanAnaMtaramajitazAMtistavo bhaNanIyo no cettadA tasya sthAne'nyadapi hIyamAnastutitrayaM bhaNanIyamiti // e pATha Avazyaka Adi zAstromAM nathI. paNa zatapadIkAre traNa sUtra stuti siddha karavAne anyathA vyAkhyA jaNAvyuM. te pAThanI zarUAta ane aMta choDI, AtmArAmajI kapaTa karIne vaccethI kalpasAmAnya cUrNi vagereno pATha lakhI, traNa thoya niSedha karavA mATe zatapadI graMthano pATha lakhe che. paNa te pAThathI traNa thAya nahIM, paNa cAra thoyano niSedha thAya che. te pATha : nanu caityavandanAM kurvadbhiH saMsAradAvAnaladAhanIramityAdikAH stutayaH kiM na bhaNyante ? ucyate iha tAvadAgame sAdhUnAM caityavandanAvidhirayaM / tathAhi - "paviTThANa ceiyavaMdaNe samosaraNe ya vihi bhaNai nissakaDamanissakaDegAhA' atra hi stutitrayamevoktaM tadyadi "logassujjoyagare pukkharavaradIvaDDhe siddhANaM buddhANa"mityevaM rUpaM stutitrayaM zAzvataM Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 119 kRtrimastutayazca bhaNyante tadA stutisaptakaM SaTkaM vA syAt atha ca tritayameva vidheyatayoktaM atha caturviMzatistavAdInAM stutitvamasiddhamiti cettadapi na yataH kAyotsarganiryukticUrNau etattrayasyApi stutitvamabhihitameva / tathAhi aparimieNaM kAleNaM ussAreyavvaM taM ca namo arihaMtANaM ti bhaNittA pArei pacchA thuI jehiM imaM titthaM imAe ussappiNIe desiyaM nANaM daMsaNaM carittassa ya uvaeso tesiM mahaie bhattI bahumANao saMthavo kAyavvo eeNaM kAraNeNaM kAussaggANaMtaraM cavIsatthao ityAdi tathA namokkAreNaM pArei tao nANAyAravisuddhinimittaM ca suyanANeNaM mukkhasAhaNANi sAhijjaMti tti kAuM tassa bhagavao parAe bhattIe tapparUvagaM namokkArapuvvagaM thuIkittaNaM karei | taMjahA pukkharavaradIvaDDhe ityAdi tathA namokkAreNaM pArer3a evaM caritadaMsaNasuyadhamma aiyAravisohiM kAraggakAusaggA kAyavvA iyANi daMsaNasuyadhammANaM sampannaM phalaM jahiM pattaM tesiM bahumANao parAe bhattIe maMgalanimittaM ca bhujjo thuI bhaNai siddhANaM buddhANaM gAhA ityAdi Ava. cU. tathA pAriya ujjoyagare thuI kaDDhinti iti SaDAvazyakavRttau pAkSikakAyotsarge tathA ThiyakayasAmAiyAdivasAiyAraciMtaNakayaussaggA namokkAreNaM pAraNA kayacauvIsatthayathuI nisanna paDilehiya muhapattI ityAdinA pAkSikacUrNAvapi caturviMzatistavaH stutitvenoktaH tasmAdetadeva zAzvataM stutitrayamabhidhAtavyamiti sthitaM // yadyevaM -- ceiyagharuvassae, vAhAyaMtIo teo thuI tinni / sAravaNaM vasahIe, kareI savvaM vasahipAlo // 1 // avihiM pariThavaNAe, kAusaggo u gurusamIvammi | maMgalasaMtinimittaM, thao tao ajitasaMtiNaM // 1 // te sAhuNo ceiyaghare vA uvassae vA TThiyA hujjA tAhe jar3a ceiyaghare to parihAyaMtIhiM thuIhiM ceiyANaM vaMdiuM AyariyasagAse iriyAvahIyaM Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra paDikkamiuM avihipAriTThAvaNIyAe kAusaggo kIrai tAhe maMgalapacchaddhaM tauM annevi dotthae hAyaMti kaDDinti uvassaevi evaM ceva ceiyavaMdaNavajjaM iti kalpacaturthoddezakasAmAnyacUrNau / yaduktaM - stutinAm hIyamAnatvaM tatkathaM caturviMzatistavAdi stutInAM zAzvatatvAt ghaTata iti ? ucyate ghaTata eva pratikramaNasamAptistutitrayadRSTAMtAt / tathAhi - tAo ya thuio egasilogAti vaDDanti yA u payaakkharAihiM vA sareNa vA vaDDanteNa tiNi bhaNiUNa tau pAusiyaM kareMti Ava. cU. tato yadA tatra pratikramaNastutinAm svareNa pravarddhamAnatvamuktaM tathAtrApi svareNa hIyamAnatvaM kriyamANaM ko nivArayati ? kiMcaitadeva hIyamAnatvaM kalpavizeSacUrNikalpabRhadbhASyAvazyakavRttikRdbhiranyathA vyAkhyAtaM yaduta caityavandanAnaMtaramajitazAMtistavo bhaNanIyo no cettadA tasya sthAne'nyadapi hIyamAnaM stutitrayaM bhaNanIyamiti / tathAhi ceiyaghara gAhA / ceiyaghara gacchanti ceiyAI vaMdittA saMtinimittaM ajiyasaMtitthau pariyaTTijjai tini vA thutIo parihAyaMtI ukkaDDijjanti tao Agantu AyariyasagAse avihipariTThAvaNiyAe kAusaggo kIrai kalpavizeSa cU. u 4 tathA ceiyagharUvassae vA AgammussagagurusamIvaMmi / avihiM vigiMcaNiyAe saMtinimittaM ca thato tattha // 1 // parihAyamANIyAu tini thuI u havaMti niyameNaM / ajiyasaMtitthagamAiyAu kamaso tahiM neu // kalpabRhadbhASye tathA savvAoDhANAI dosA havaMti tattheva kAusaggaMmi AgamussayaM gurusagAse avihIe usaggo koI bhaNejjA tattheva kimiti Aussaggo na kIrai ? bhannai uDhANAi dosA havaMti tao ya Agama ceiyagharaM gacchanti ceiyANi vaMdittA saMtinimittaM ajiyasaMtitthayaM paDhaMti tiNi vA thuIo parihAyamANIo kaDDijjanti ti / tattha AgaMtuM AyariyasagAse avihivigiMcaNiyAe kAusaggo kIrai ||aav. vR.|| Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra tasmAnna kiMcidetadvipratipAdanAt kathamekastutitvamityucyeta etadgAthAtrayasya samuditasyaiva pAThAt kAyotsargAnantaraM ca samuditasyaiva bhaNanAcca ekastutitvamiti / yathA zrutastavasyAdyagAthayA tIrthakRtastute rUpakatrayeNa ca zrutastuteH pratipAdanAt caturNAmapi rUpakANAmekastutitvamiti // iti kRtrimastutiniSedhavicAraH // koI prazna kare ke caityavaMdanamAM tamo saMsAradAvAnI thoyo kema kahetAM nathI ? teno javAba Ape che. AgamamAM sAdhuone caityavaMdanavidhi je che te ja kahIe chIe. caityavaMdanAmAM tathA samavasaraNamAM vidhi kahe che. 'nisTakaDa e gAthAmAM traNa ja thAya kahI to te thoya logassa-pukharavaradI ane siddhANaM buddhANaM evI traNa stutinuM trika zAzvatuM che te ja kahevAya. ane kRtrima thaio kahIe to cha ke sAta thAya thAya. siddhAMtamAM to ukta ja vidhi (traNa) karavApaNo kahyo che. koI kaheze ke je cauvisatyAdikone stutipaNuM asiddha che. e to stava che. evuM kahe to te ayukta che. je mATe kAussagna-niryukti-cUrNimAM e trikane paNa thoyapaNuM kahyuM ja che. te kahe che. aparimANakALe karIne namo arihaMtANaM kahIne kAussagga pAravo. pachI jeNe jJAna-darzana-cAritranA upadezarUpa A utsarpiNImAM A tIrtha batAvyuM. temanI moTI bhakti-bahumAnathI thaI kahevI, saMtavana karavuM. e kAraNe kAussaggane anaMtara cauvIsatyo Adi tathA navakAra karI kAussagga pAravo. pachI jJAnAcAra vizuddhi arthe zrutajJAne karIne mokSasAdhanAdika sAdhIe ema jANIne zrutabhagavaMtanI parama bhaktie karIne teno prarUpaka namaskArapUrvaka thAyakIrtana kare. te jema "pukharavaradIvaDhe" Adi tathA navakAra karI kAussagga pAre. ema cAritra tathA darzana ane zrutadharmanA aticAra vizuddhinA karanArA traNa kAussaga karavA. te karIne siddha bhagavaMtanI siddhANaM buddhANaM gAthA kahe. Adi AvazyakacUrNino pATha teno bhAvArtha kahyo. tathA kAussagna pArI logassa thaI kahe. paDAvazyakavRttimAM logassane thoya kahela che. pakhI pratikramaNanA kAussagnamAM sAmAyika karIne Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 2. caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra tathAprakAre rahyA divasanA aticAra ciMtavIne kAussagya namaskAra karI pArIne logassa thoya kahevI. pachI besIne muhapatti paDIlehe. AmAM pAkSikacUrNimAM paNa logassane thAya kahI. te mATe zAzvatI thoyanuM trika kahevuM ema siddha thayuM. ahIM koI kaheze ke je tamo ema kaho cho to kalpanA cothA udezAnI sAmAnya cUrNimAM Ama kahela che ke sAdhu caityaghare athavA upAzraye rahyA hoya tyAre to caityaghare to parihIyamAna thaie caitya vAMdIne AcArya pAse iriyAvahI paDikkamIne avidhi pAridrAvaNiyAno kAusagga kare. tyArapachI maMgalane arthe bIjAM be stava hIyamAna kahe. upAzraye paNa ema ja hayamAna kahI. to e hIyamAnapaNuM logassa pramukha thoyane viSe kema maLe ? e thoyo zAzvatapaNAthI hIyamAna kema ghaTe ? teno javAba A mujaba che : hiyamAnapaNuM ghaTe ja che. paDikkamaNasamAptimAM je stuti traNa kahe te dAMtathI te ja kahe che te thoyo eka zlokAdika vadhatIe athavA pada akSarAdike athavA svara karIne vadhatI traNa thoyo kahIne pachI prAdoSika kALa kare eTale bIjuM kArya mAMDalAdika kare. e AvazyakacUrNimAM kahela che. mATe tyAM jo pratikramaNa thaionuM svare karI vardhamAnapaNuM kahyuM tema ahIMyA paNa svare karIne hIyamAnapaNuM karatAM thakAne koNa varje che ? vaLI e hIyamAnapaNuM kalpavizeSacUrNi tathA kalpabRhabhASya ane AvazyakavRttikAroe anyathApaNe vakhANyuM che. je ema caityavaMdanane anaMtara ajitazAMtistava kahevuM nahIM to tyAre tene ThekANe bIjI paNa hIyamAna stuti traNa kahIe ema che. te ja kahe che "ceiyaghara gAhA" eTale caityaghare jaI caityane vAMdIne zAMtine arthe ajitazAMtistavana kahe athavA traNa thai hIyamAna kahe. tyArapachI AvIne AcArya pAse avidhipAridrAvaNiyAno kAusagga kare e kalpavizeSacUrNinA cothA uddezAmAM che. tathA caitya ane upAzraye AvIne gurunI pAse avidhiparikrAvaNiyAno kAusagga kare, zAMti nimitte tyAM parihIyamAna traNa thAya nizcaya hoya. ajitazAMtistavana pramukha anukrame tyAre kare e kalpabRhabhASyamAM che. tathA AvazyakavRttimAM nIce mujaba che : Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 123 mRtaka UbhuM thAya vagere doSa tyAM kAusagna karavAmAM che. mATe upAzraya gurunI pAse AvI avidhiparikrAvaNiyAno kAusagna kare. koI kaheze ke tyAM kAusagga kema na kare ? tyAre kahe che ke uDhANAdi doSa hoya te mATe AvIne caityaghare jaI, caitya vAMdInA zAMtine arthe ajitazAMtistava kahe ane traNa thaie te hayamAna kahe. tyAMthI AcArya pAse AvIne avidhipAridrAvaNiyAno kAusagga kare. Ama, kAMI viparIta nathI. tethI e ja traNa zAzvata thAya hAyamAna kahe tyAre koI kaheze ke ene eka koyapaNuM kema saMbhave ? to kahe che ke traNa gAthA siddhANaMnI bhegI ja kahevAthI vaLI kAusaggane anaMtara bhegA ja kahevAthI eka thaipaNuM che. jema zrutastavane AdyagAthAe karI tIrthakara thai ane traNa rUpake karI zrutathAnA pratipAdanathI tyAre paNa rUpakonuM eka thoyapaNuM che eTale cAra samudita thAya eka che. e pAThamAM kRtrika thomano niSedha che te kRtrima thai na mAne tenA manamAM traNa sUtrathonI ja caityavaMdanA mAne che. tethI e ja zatapadIgraMthanA 15mA praznottaramAM "mAre yatinAM stutitraveva caityavaMno' e kahevAthI sAdhune traNa thAyathI ja caityavaMdanA kahI, te cothI thoya to e graMthanA matathI niSedha thaI. kalpa sAmAnya cUrNinA kathanamAM prathama traNa thAyathI hIyamAna caityavaMdanA karIne avidhiparikrAvaNiyAno kAusagna karyA pachI maMgala-zAMti nimitte ajitazAMti pramukha stavana kahevuM kahyuM ane kalpavizeSacUrNi tathA kalpabRhabhAgya, AvazyakavRttimAM prathama zAMti nimitte ajitazAMti stavana kahI pachI hIyamAna traNa thAya tathA avidhiparikrAvaNiyAno kAusagga karavo kahyo. e anyathA vyAkhyAna saMbhave, paNa bRhatkalpacUrNi tathA AvazyakavRttikAranA "tiksi vI tharDa' e vAkyamAM vA zabda grahaNa karavAthI caityavaMdanAne anaMtara ajitazAMtistavana kahevuM. te na kare to tenA sthAne anyataH hIyamAna traNa thAya kahevI evuM anyathA vyAkhyAna zatapadIkAranuM svIkAra kareluM saMbhava thatuM nathI. kAraNa ke kalpabRhabhASyamAM to ajitazAMtistavAdika kramathI pariNIyamAna traNa Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra thoya niyame karIne kahevI kahI, paNa "vA" zabda grahaNa karyo nathI. tethI bRhatkalpacUrNi tathA AvazyakavRttimAM "vA" zabda che te avadhAraNa arthe che eTale "mRta sAdhune paraThavavAvALA sAdhuo caityamAM jaI caityavaMdanA kare, zAMti nimitte ajitazAMtistavana kahe ne nizce traNa thAya hAyamAna kahe. tyArabAda AcArya pAse AvI avidhipAridrAvaNiyAno kAusagga kare" ema vA zabdano avadhAraNa artha grahaNa karavAthI bRhatkalpabhASyanuM kathana maLe, anyathA na maLe. mATe kalpasAmAnya cUrNimAM je sthAnake traNa hIyamAna thAya kahI te sthAnake ajitazAMti kahevI ne pachI hIyamAna traNa thAya kahevI. anyathA te sthAnake svare karIne hIyamAna traNa thoya kahevI ne pachI ajitazAMti kahevI e matathI zatapadIkAre kalpavizeSacUrNi vagerenuM anyathA vyAkhyAna sUcana karyuM saMbhave che. paNa vA zabda grahaNa karIne AtmArAmajIe anyathA vyAkhyAna karyuM te siddhAMtathI maLatuM saMbhavatuM nathI. kema ke bRhakalpavRttikAre kalpavizeSacUrNino pATha vRttimAM lakhyo che temAM sinni thaI evo pATha lakhyo che, paNa titri vA thaio evo pATha vA zabda grahaNa karIne lakhyo nathI. koI jUnI pratimAM paNa "vA" zabda dekhAto nathI. tethI ajitazAMtistavana kahevuM athavA traNa thoya kahevI evuM AtmArAmajI lakhe che te asatya che. kadAca "vA" zabdano pakSAMtara grahaNa karI zatapadIkAranuM anyathA vyAkhyAna siddhAMtathI maLatuM svIkAra kareluM saMbhave topaNa kalpavizeSacUrNi, kalpabRhadurbhAgya ane AvazyakavRttimAM traNa thAyathI caityavaMdanA karavI kahI thI evuM AtmArAmajInuM lakhavuM kastUrInA badale kolasA carvaNa karavA jevuM saMbhave che. kema ke anyathA to vyAkhyAnanA ajitazAMti kaho athavA traNa hIyamAna thAya kaho evuM "vA" zabdano akSarAMtara artha grahaNa karavAthI siddha thAya che. paNa traNa thoya na ja kahevI ane cothI thoya kahevI evuM siddha thatuM nathI. mATe koI kapaTa karIne zAstronA pATha dekhADI bhoLA jIvone traNa thoyanI caityavaMdanA choDAvI ekAMte cothI thAya sthApana kare tene usUtraprarUpaka sivAya zuM kahevAya ? Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 125 jema pUrvadharonA graMthomAM traNa thoyanI caityavaMdanA kahI tema pUrvadhara vartamAnakAlavartI tathA pUrvadhara nikaTakAlavartI tathA vartamAnakALa pUrvavartI AcAryonA graMthomAM paNa traNa thoyanI caityavaMdanA kahI che, te pATha lakhIe chI. 1444 graMthanA kartA zrI haribhadrasUrijI mahArAja tathA devabhadrasUrijIe zrI darzanazuddhimAM adhikArIkRta, anadhikArIkRta, vidhikRta, jAtamUla thayelI sarva jinapratimApUjana adhikAramAM traNa thoyanI caityavaMdanA kahI che. te 418: aSTavidhajinapratimAyAH pUjA karttavyetyuktaM sA ca kiMsvabhAvA bhavatItyAha - gurukAriyAe keI, anne sayakAriyAe teveti / vihikAriyAe anne, paDimAe pUyaNavihANaM // 25 // vyAkhyA - tatra guravo mAtApitrAdayastaiH kAritA niSpAditA iti kecana pratipAdayanti / anye punaH svakAritAyAstatpUjAvidhiAnaM bruvaMte vidhikAritAyAH anye pratimAyAH pUjanavidhAnaM pUjA karttavyetyadhyAhAraH iti sAmAnyena nAnAmatajanamAnasotthA vikalpAH pradarzitAH / bhAvArthastavyaM - adhikArikRtA vAnadhikArikRtA vA vidhikRtA vA jAtamUlotthA vA yA kAcit jinapratimA sA sarvApi vivekavatAM pUjanIyA yaH kazcidanadhikArakagatAnumodanasambhavastatra jinavacanameva pramANaM / yaduktaM - sIlehamaMkhaphalae, iyAre coiti taMtumAIsu / abhijoitisavittisu, aNisthA pheDaMtadIsanta // 1 // nissakaDamanissakaDe, vAvi ceie savvahiM thuI tinni / velaMva caiyANaM ca, nAuM ekkikki yA vAvi // 2 // iti gatArthAH // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra artha :- ATha prakAranI jinapratimAnI pUjA karavI evuM kahyuM mATe te pUjA kevI hoya te kahe che " pu riyA," gAthAno artha ema che ke : koI ema kahe che ke mAtA-pitA Adie karAvelI jinapratimA pUjavI. koI ema kahe che ke potAnI karAvelI pratimA pUjavI. keTalAka ema kahe che ke vidhie karAvelI pratimA pUjavI. ema sAmAnya lokonA manamAM thayelA vikalpa dekhADyAM. paNa bhAvArtha ahIMyAM Ama che ke koI paNa jinapratimA te sarve vivekI lokoe pUjavI. ahIMyAM jo koI ema kahe ke adhikAramAM e nathI mATe enA anumodanano doSa saMbhave. to kahIe ke ahIMyAM evuM nA vicAravuM. kAraNa ke jinavacana te ja pramANa. bhASyakAra ema kahe che ke asaMvijJAcaityamAM je pratimA para jALA vagere hoya to tyAMnA pujArI pramukhane sAdhu ema kahe, are tamo Ama malinatA zuM rAkho cho ? AvuM karavAthI tamArI AjIvikA kema cAlaze ? jo tame derAsaramAM svacchatA rAkhazo to loko tamAro paNa satkAra karaze ane te pujArI devanI Avaka khAtAM hoya ane na mAne to tene gusse thaIne kahe, are ! pApIo eka to tame derAsaranI Avaka khAo cho, ane bIjuM tame derAsara paNa nathI pUjatAM ? ema kahe. AvuM kahevA chatAMya te jALAM vagere dUra na kare to koI na dekhe tema sAdhu pote ja jALAM dUra kare. Ama, sAmAnya caityanuM kahyuM. tathA nizrAkRta ane anizrAkRta baMne derAsare traNa stuti kahevI. jo samaya ocho hoya to badhA ja derAsaramAM eka-eka thAyathI caityavaMdanA karavI ema AgamanuM kahyuM mAnI sarva derAsaro vAMdavA. tathA pravacanasAroddhAra mULa ane vRttimAM zrI nemicaMdrasUri tathA zrI siddhasenasUrie pUrvadhara anuyAyI traNa thoyanI caityavaMdanA kahI che. te pATha AgaLa lakhAze. tathA zrAddhadinakRtya mULamAM paNa pUrvadhara anuyAyI traNa thoyanI caityavaMdanA kahI che. te pATha : dubbhigaMdhamalassAvI taNurappesa hANayA / ahovAuvaho ceva to ciTuMti na ceie // 48 // tinnivA kaDDai jAva thuIo tisiloIyA / tAva tattha aNunnAyaM, kAraNeNa pareNavi // 49 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 127 artha :- derAsaramAM jaIe tyAre AThapaDano mukhakoza bAMdhavo. kAraNa ke zarIra durgaMdhI che. bahu dhoIe topaNa emAMthI gaMdakI nIkaLe, UMco-nIco vAyu vahe, mATe derAsaramAM rahevuM nahIM. jo rahe to zrutastavane anaMtara trIjI stuti traNa zlokanI kahe tyAM sudhI AjJA che, kAraNe vadhu paNa rahe. tathA tapagacchIya zrI devendrasUrie paNa zrAddhadinakRtyavRttimAM traNa thoyanI yaityavaMdhanA uhI che. te pATha : caitye eva sAdhavaH kiM na tiSThatItyAzaMkAM vyavahArabhASyagAthAbhirnirasayannAha - "jaivina. " // yadyapi bhaktikRtamAyatanAdi bhagavaMtA nAdhAkarmma tathApi tadvajaiyadbhiH khalu nizcaye bhaktirjinAnAM kRtA bhavati idaM tu loke'pi dRSTAMtAttadeva darzayati // 46 // vaMdanasthAnIyAyAstIrthakarapratimAyA bhaktinimittamAyatanaM sAdhavaH pravizati na tu tatraiva tiSThanti // 47 // kuta ityAha- "dubbhigaMdhamala0" "tinnivA kaDDhai " // eSA tanuH snApitApi durabhigaMdhaprasvedaparizrAviNI tathA dvidhA vAyupatho adhovAyunirgamana-ucchvAsaniHzvAsanirgamazca tena kAraNena caitye caityAyatane sAdhavo na tiSThati athavA zrutastavAnantaraM tistrastutistrizlokikAH zlokatrayapramANA yAvat karSanti tAvattatra caityAyatane'vasthAnamanujJAtaM kAraNena kAraNavazAt pareNApyavasthAnamanujJAtamiti "ujjitaselasihare" ityAdyapi bahuzrutAcIrNatvAda- viruddhameva caturthI paryuSaNAcaraNavaditi // artha :- teno artha agAu lakhyo te mujaba che. tapagacchanAyaka zrI somasuMdarasUrijIe zrAddhadinakRtya avasUrimAM traNa thoyanI caityavaMdanA kahI che. te pATha : kuta ityAha - " dubbhigaMdhamala" "tinnivA kaDDhar3a" eSA tanu snApitApi durabhigaMdhaprasvedaparizrAviNI tathA dvidhA vAyupatho'dhovAyunirgamanaucchvAsaniHzvAsanirgamazca tena kAraNena caitye caityAyatane sAdhavo na tiSThanti athavA zrutastavAnaMtaraM tistrastutistrizlokikAH zlokatraya Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra pramANA yAvatkarSanti tAvattatra caityAyatane'vasthAnamanujJAtaM kAraNena kAraNavazAt pareNApyavasthAnamanujJAtamiti "ujjintaselasihare" ityAdyapi bahuzrutAcIrNatvAdaviruddhameva // artha :- zarIrane navarAvavA chatAM durgadhI parasevo nIkaLyA kare che. vaLI, zvAsa ane adhovAyu paNa nIkaLe, mATe derAsaramAM sAdhu na rahe. athavA zrutastavane anaMtara trIjI thAya traNa zloka pramANanI kahe tyAM sudhI derAsaramAM rahevAnuM kahyuM che. kAraNa hoya to vadhu paNa rahI zake. urjitaselasihare Adi paNa gItArthoe AcaryuM. te kahevAno virodha nathI. e siddhANaM buddhANaMmAM je be gAthA che te kahevAnI AcaraNA che. mahAmahopAdhyAya zrI yazovijayajIe pratimAzatakanI TIkAmAM paNa traNa thoyanI caityavaMdanA kahI che. te pATha : na caivamavidhikRtAmapi pUjayatastadanumatidvAreNAjJAbhaMgalakSaNadoSopapattirAgamaprAmANyAttathAhi zrIkalpabhASye "nissakaDamanissakaDe" ityAdi 1 nizrAkRte gacchapratibaddhe'nizrAkRte ca tadviparIte caitye sarvatra tistraH stutayo dIyate'tra praticaityaM stutitraye dIyamAne velAyA atikramo bhavati bhUyAMsi vA caityAni tato velAM caityAni vA jJAtvA praticaityamekaikApi stutirdAtavyeti // artha :- avidhikRta caitya pUjavAM ema kahevAthI anumodanAdvAre karI AjJAbhaMgadoSa thAya che, evuM na bolavuM. kAraNa ke AgamamAM kaheluM che. te mATe temaja kahe che. zrI kalpabhASyamAM nizrAkRta-anizrAkRta badhA caityomAM traNa thAyathI devavaMdanA tathA avasara na hoya to eka-eka thAyathI paNa badhA caitya vAMdavA emAM paNa badhA caityamAM traNa thoya kahevI kahI che. ema ja pratimAzatakanI laghuTIkAmAM paNa traNa thoyanI caityavaMdanA kahI che. tathA zrI ratnazekharasUrie paNa zrAddhavidhimAM traNa thoyanI caityavaMdanA kahI che. te pATha : tathAhi zrIkalpabhASye nissakaDetyAdi nizrAkRte gacchapratibaddhe Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 129 'nizrAkRte ca tadviparIte caitye sarvatra tisraH stutayo dIyante atha praticaityaM stutitraye dIyamAne velAyA'tikramo bhavati bhUyAMsi vA tatra caityAni tato velAM caityAni vA jJAtvA praticaityamekaikApi stutirdAtavyA / artha :- teno artha paNa upara mujabano thAya che. tathA dharmasaMgrahaprakaraNamAM zrI mAnavijayajI upAdhyAye traNa thoyanI caityavaMdhanA uhI che. te pATha : pratimAzca vividhAstatpUjAvidhau samyaktvaprakaraNe ityuktaM " gurukAriAI keI anne sayakAriyAiM taM biMti / vihikAriAI anne paDimAe pUaNavihANaM // 1 // " vyAkhyA - guravo mAtApitRpitAmahAdayastaiH kAritAyAH kecidanye svayaM kAritAyA vidhikAritAyAstvanye pratimAyAstatpUrvAbhihimaM pUjanavidhAnaM bruvanti kartavyamitizeSa / avasthitapakSastu gurvAdikRtatvasyAnupayogitvAnmamatvAgraharahitena sarvapratimA avizeSeNa pUjanIyA: na caivamavidhikRtAmapi pUjayatastadanumatidvAreNAjJAbhaMgalakSaNadoSApattirAgamaprAmANyAt tathAhi zrIkalpabRhadbhASye nissakaDamanissakaDe, vAvi ceie savvahiM thuI tini / velaMva ceiyANi a, nAuM ikvikki yA vAvi // 1 // - nizrAkRte gacchapratibaddhe'nizrAkRte tadviparIte caitye sarvatra tisraH stutayo dIyante atha praticaityaM stutitraye dIyamAne velAyA'tikramo bhavati bhUyAMsi vA tatra caityAni tato velAM caityAni vA jJAtvA praticaityamekaikApi stutirdAtavyeti // artha :- A pAThamAM paNa sarva caityamAM traNa thoyathI deva vAMdavAnuM kahyuM che. te sivAya zrI jinavallabhasUri saMtAnIyakRta saMdehadohAvalImAM jeTalA kALa sudhI caityavaMdanA kare teTalA kALa sudhI utsargathI sAdhusthAtavyAdhikAramAM paNa traNa thoyathI caityavaMdanA kahI che. te pATha : Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13) caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra atra tvArAdhyaM caityaM tasya cocite yaM sthitiryAvatA kAlena caityavandanA kriyate tAvanmAtramevotsargatazcaitye sAdhubhiH sthAtavyaM nAdhikaM snAnAdikaraNe tu snAnAdi yAvat // yaduktaM - tivinnA kaDDaI jAva thuIo tisiloiyA / tAva tattha aNunnAyaM kAraNena pareNa veti // 1 // artha :- AmAM paNa traNa thoyanI caityavaMdanAnI vAta kahI che. tathA amadAvAdamAM pAMjarApoLamAM zeTha jayasiMhabhAI haThIsiMhajInA jJAnabhaMDAramAM "jinapratimA sthApanahUDI" graMthamAM paNa traNa thAyanI caityavaMdanA kahI che. te akSara jema che tema lakhIe chIe. thayathuImaMgaleNaM bhante kiM jaNaI ? thaya kahetAM stavana, thaI kahetAM traNa thaI, te thaI bIjI sthApanA jinanI huve eTale isIje bhAva je sthApanAjine Agala thayathaie karI deva vAMde tene jJAna-darzana-cAritra-bodhilAbha upaje. //pa1751 o 7l. Ama, aneka pUrvAcAryonA graMthomAM traNa thAyanI cetyavaMdanA kahI che. tethI jANavuM joIe ke AvA mahApuruSonA vacana jo koI tucchabuddhi puruSa na mAne to evA tucchabuddhivALAnI vAta mAnavAvALAthI moTo mUrkhaziromaNI kone kahevAya ? prazna :- zrI bRhatkalpabhASya pramukha pUrvokta pUrvadhara tathA enuyAyI graMthomAM traNa thoyanI caityavaMdanA kahI te to sAmAnya vidhie sAdhune uddezIne kahI che, paNa vizeSa vidhie sAdhu-zrAvakane uddezIne kahI nathI, to sAmAnya vidhithI vizeSavidhi karavI kema ghaTe ? javAba:- he saumya ! "anApekSI sAmAnya che tyAM vizeSa raheluM che ane jayAM vizeSa che tyAM sAmAnya raheluM che" e nyAye "zrI bRhatkalpabhASya pramukha" graMthomAM sAmAnya ane vizeSa vidhi baMne rahelA che tathA sarva Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 131 kriyA-anuSThAna je zAstromAM kahyA che te sAdhune uddezIne ja kahyA che. dui vRndAvRtyA - sarvamaMTBnaM nAthumuddizya yite che e vacanathI sAdhune anuyAyI sarva anuSThAna zrAvakane paNa jANavA. te caityavaMdana Adi anuSThAnanI vidhi pUrve paNa samyattvakALamAM mAne che ane AgAmI kALamAM paNa mAnaze, paNa mithyAdaSTi to kyAreya mAnaze nahIM te mATe samyagdaSTi jIvone traNa thAyano niSedha ane ekAMte cothI thoyano AgraharUpa kadAgraha choDI devo te yogya che. kAraNa ke pUrvadhara tathA pUrvadharaanuyAyI graMthomAM sAmAnya prakArathI caityavaMdanavidhimAM traNa thAya kahI che, paNa cothI thAya kahI nathI. temaja pUrvadhara tathA pUrvadharaanuyAyI graMthomAM vizeSa prakAre caityavaMdanAvidhi kahI che temAM paNa traNa thAya ja kahI che, paNa cothI thAya kahI nathI. te vizeSavidhinA pATha anukrame lakhIe chIe. prathama amadAvAda pAMjarApoLamAM zeTha jayasiMhabhAI haThIsiMhajInA jJAnabhaMDAramAM pUrvadhara tathA pUrvAcAryakRta vikrama saMvata caudasonI sAlamAM lakhelI "zrI ArAdhanApatAkA bhagavatIsUtra"mAM sAdhu-zrAvaka baMnene uddezIne vizeSa prakArathI traNa thoyanI caityavaMdanA kahI che. te pATha : gIyatthANa guruNaM, pAse ciivaMdaNAI dArehiM / aNasadhavihiM pauMjai, khavago saMvegabhariyaMgo // 45 // bhImaM aNorapAraM, bhavajalahiM duttara kaleUNa / guru pAjajuyaM namiuM, kayaMjalI vinave khavago // 46 // ArAhaNApahavaNaM, sahio nijjAmaehiM pujjehiM / bhayavaM bhavannavamahaM, duruttaraM tario micchAmi // 47 // kArunnAmayajalahI, vAyagavasabhA bhaNaMti khavagamuNiM / nivvigghamuttamaTuM, sAhehi lahuM mahAbhAga // 48 // dhannosi tumaM sundara, erisao jassa nitthao jAo / Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra saMsAradukkhamahaNaM, ghittuM ArAhaNapaDAgaM // 49 // tA dehAisu suvihiya, mA paDibaMdhaM kahaMvi kuvvijjA / aNasaNavihiM pavajjasu, ciivaMdaNaviyaDaNAIya // 50 // icchanti bhaNiya khavago, Thie parikkhitu tassa ucchAhaM / paDicAragehi ya samaM, saMgheyaNa saMpAhArittA // 51 // aha nijjAmayaguruNo, sammaM nAUNa aNasaNAvasaraM / bhattaparinnAkkAriM, kAranti saMghapaccakkhaM // 52 // to khavago jiNanAhe, AhAraNanAyage tihiM thuIhiM / vaMdai nivigghatthaM, harisavasubbhinnaromaM ca // 53 // taha sAvagovi sammaM, sAvagadhammaM samujjamemANo / ArAhaNaM pauMjai, imeNa vihiNA khaviyadeho // 54 // kAuM ceiyapUyaM jahavihavaM pUiu cauviha saMghaM / uciya jaNovayAraM, kAuM ca kuDuMbasutthattaM // 55 // khAmitusayaNavagga, niyadavvaM Thaviya navasu khittesu / aNusAsiya puttAI, sammANiya purajaNaM sayalaM // 56 // saMthArayapavajjaM, saMpajivajjittu aNasaNAbhimuho / sAhuvva tihiM thuIhiM sagaggAro jiNavare vaMde // 57 // jai puNa sayaNanisehAI, kAraNA caraNamoha udayA vA / pacasiyaputtAINaM, saMdesaM vA kahio kAmo // 58 // saMthAragapavvajjaM, na ya paDivajjei maraNakAlevi / to aNasaNaM kuNanto, desajaI vA avirao vA // 59 // jiNapaDimANaM satarasa, bheyaM pUrya karittu sattIe / uDDataNUvittANaM aTThasaeNaM thuNeUNaM // 60 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra vAmaM jANuaM ciya, dAhiNajANu nihittu dharaNiyale / tikkhutto muddhANaM phAsiya dharaNieto bhAle // 61 // dasanahamaMjalimAroviUNa, sakkathaeNa jiNanAhe / vaMdaI namutthuNaM jA saMpattANaM tiaM teNaM // 62 // caityavandanadvAraM 14 // artha :- gItArtha gurunI pAse caityavaMdana Adi dvAre karIne anazanavidhi karanAra, jenuM aMga saMvegamAM bharela che tevo 4pI jeno pAra nathI evA bhavasamudrane taravA gurunA baMne page namI, hAtha joDI kSapaka vinave. Il46ll. he bhagavaMta, bhavasAgara taravo duSkara che. huM ArAdhanAvAhanamAM besI tene taravA icchuM chuM. //47ii karuNA ane amRtanA sAgara evA gurujI kSepakane kahe che, he mahAbhAgyavAna, tame tatkALa nirvine uttamArtha sAdho, temAM DhIla na karo. 48ii vaLI guru kahe che, he suMdara, tane dhanya che, saMsAraduHkhane maMthana karanArI ArAdhanApatAkA grahaNa karavAnI tArI bhAvanA uttama che. /49NI mATe suvihita dehanuM mamatva choDI pragaTasuMdara vizAladaMDaka Adi vidhithI caityavaMdana Adi karIne anazanavidhi aMgIkAra karo. pavanA kSepaka kahe che, huM ema ja icchuM chuM. teno utsAha joine paDicAraka pUrve kahyA tenI sAthe eTale /palA vaiyAvaccanA karanAranI sAthe, saMgha sahita saMpadhArIne pachI anazanane uttama jANIne anazana karanArane saMgha samakSa jAhera kare. //parA pachI atyaMta khuzakhuzAla bhakta paramAtmAne traNa thoya sudhI caityavaMdana kare. paNa tema zrAvaka paNa sArI rIte zrAvakadharmane ujALI ArAdhanA kare. e vidhie zarIrane khapAve. //pa4ll ThAThamAThathI caityapUjA karI, caturvidhasaMghane pUjI, ucita janano upakAra karI, kuTuMbane susthita kare. papI pachI sajjanone khamAvI, potAnuM dhana sAtakSetramAM vAparI, parivArane zikhAmaNa ApI, nagarajanone sanmAnIne, //padI gadgadita svare sAdhunI jema traNa thAyathI caitya vAMdIne anazana sanmukha thayela saMthAro grahaNa kare. // pachI paNa jo sagA-vahAlAMno virodha hoya ke cAritramohano udaya hoya athavA paradeza gayelA putra Adine samAcAra kahevAnA hoya /paTA to te Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra saMthArakapravrayAne maraNottara sudhI grahaNa na kare ane anazana karatAM karatAM dezaviratipaNuM tathA aviratipaNuM dhAraNa kare. 59 jinapratimAnI yathAzakti sattarabhedI pUjA karIne Ubho thaIne ekaso ATha kAvyothI stavanA karIne //60nA jamaNo DhIMcaNa jamIna para sthApI, DAbo DhIMcaNa Ubho karI jamInane traNa vAra mastaka aDADIne /dA daza nakha bhegAM karIne aMjali mastake caDhAvIne namutthaNaMthI jinane vAMde, Ama caityavaMdanadvAra nAme caudamo dvAra vakhANyo /6 rA. tathA avaMtI, tharAda, amadAvAda vagere zrIsaMghanA jJAnabhaMDAramAM cauda pUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmI kRta "vaMdanapayo" temAM paNa sAdhu-zrAvakane uddezIne traNa thoyanI utkRSTa caityavaMdanA karI che. te pATha : davvAbhAve saDDo, karei NiccaM jiNaMdapaDimANaM / purao ThiccA bhAvapUA sAhuvva saMsuddhA // 17 // mahuraghuNimarakaliaM, saMpattA mukkha jAva je a jiNA / ThavaNAvaMdaNaheU bhAvavisuddhisu iha gaiA // 18 // kAUNa uDDakAyaM, arihaMtaceia daMDasaMpaDhai / vaMdaNayAi phalaTTe, ussagge puNa hoi jiNamuddA // 19 // cattAri aMgulAI, pAo puro hINa pacchimo jattha / vitthAre jiNamuddA, uvaogaTuM aNuTThANaM // 20 // ugaNavIsadosavajjaM, jhANaduruddavimukkasajjhANaM / viggosagge ThiccA, adbhussa sA jahaNaNeNaM // 21 // pUraiNamuyAreNaM, egosuddhakkhareNa saMthutti / egasilogiya ahavA, vaDDanti mUlanAhassa // 22 // niuNovamAi kittisajjhua, guNAsu je alaMyArA / laliarakareNa paeNa, sareNa vaDDeNa sA thutti // 23 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra anne suNaMti savve, eggamaNAu saggamajjhami / jhAyanti dhammasukkaM, tassaTThagharaM tivAega // 24 // nAmatthayaM ca pacchA , kaDDasamaggasuvanna akkhalio / savvaloe arihantaceiyANaM ca samaggaM vi // 25 // tausaggaM kiccA, bitIyA bisilogiyA ya iha thutti / bhaNai ahavA vaDDamANai savvajiNaMdANaM // 26 // puvvukayavihiNA, kaDDanti suttathavaM ca saMvigA / suassa bhagavaMtANaM, ussaggaThiu suNai saMthutti // 27 // tattiA ahavA vaDDamANA silokiyA ya suhavaNA / kammANanijjaraTuM, mahayA saddeNa ghosaMti // 28 // ThiccApuvvavihiNA, sakvatthayaM kahai jAva paNihANaM / muttAsuttimuddA, dharei suhajogasampannA // 29 // artha :- je te dravyano abhAva chatA prabhupratimA AgaLa besIne sAdhunI jema zuddha thaI zrAvaka roja bhAvapUjA kare. madhura svare aviratapaNe jayAM sudhI bhagavAna mokSe gayA tyAM sudhI namutthaNe bole. kAraNa ke ahIM vAMdavAnA arthe bhAvavizuddhi grahaNa karI che. te mATe Ubho thaIne "arihaMta ceiyANaM'' daMDaka bolIne vaMdana AdinA phaLa mATe jinamudrAe kAusagga kare. kAusaggaveLAe be paganA AgaLanA bhAga cAra AMgaLa pahoLA rAkhe, pAchaLanI pAnI cAra AMgaLathI ochI rAkhe tene jinamudrA kahevAya. kuzaLa puruSa jadhanyapaNe ogaNIsa doSane tyAgI, Arta-raudradhyAnane tyAgI, dharmazukladhyAnane dhyAyI, ATha zvAsocchavAsa samAna kAusagnamAM rahe. pachI namo arihaMtANuM kahI kAusagga pArIne eka sArI thAya bolI athavA mULanAyakanI thoya kahe te thoya uttama upamA sahitanI jemAM bhagavAnanI kIrti tathA guNonuM alaMkAra sahitanuM varNana hoya, tathA suMdara akSara-pada ane svarathI vardhamAna hoya te thoya jANavI. eka jaNa thoya kahe ne Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 caturthastutiyuktinirNayachedanakumAra kAusagnamAM rahelA sarva ekAgracitte sAMbhaLe, dharma-zukladhyAnane dhare athavA thoyano artha ciMtana kare. pachI suMdara svara-akSarathI logassa kahe. pachI savvaloe arihaMta ceiyANa e pATha vaMdaNavattiyAe thI samasta kahe. pachI kAusagga pArIne bIjI be zlokanI thoya kahe athavA sarva jinendrathI thAya kahe. pachI pukharavaradI kahI kAusagga pArIne zruta bhagavaMtanI stuti kare athavA karmanirjarAnA arthe vardhamAna akSaranI sArA zabdovALI traNa zlokanI thoya moTA svare kahe. zubha yogane prApta thatA chatA pUrvavidhie karI besIne namutthaNe kahe. pachI muktAzuktimudrA dhAraNa karIne jayavIyarAya sudhI caityavaMdanA kare. e prakAre zrI bhadrabAhusvAmI pramukha pUrvadhara pUrvAcAryonA graMthomAM A pramANeno pATha vAMcIne samadaSTi apakSapAtI puruSa to nizcayathI potAnA manamAM vicAre ke pUrvadhArIonA vakhatamAM paNa traNa thoyanI caityavaMdanA cAlatI hatI, to have pUrvadhArIonI AcaraNAno niSedha karIne ekAMte cothI thoyanI AcaraNA karavI e mahAanarthanuM mULa che tathA pUrvadhara pUrvAcAryonI traNa thAyathI karelI caityavaMdanAnI AcaraNAno niSedha karavAvALA ane ekAMte cothI thAya AcaravAvALA AtmArAmajI pramukha potAnA manamAM ema nahIM vicAratA hoya ke, amArA jevA tucchabuddhivALA pUrvadhArIonI AcaraNAno virodha karIne kevI gatimAM jaIzuM ? tathA pUrvadhara nikaTavartI tathA pazcAtkAlavartI AcAryonA graMthomAM paNa vizeSa prakAre caityavaMdanA traNa thoyathI karavI kahelI che. tyAM prathama zrI staMbhanatIrtha pragaTakartA navAMgIvRttikAraka mahAprabhAvaka zrI abhayadevasUrikRta paMcAzakavRttimAM pUrvadhara anuyAyI vyavahArabhASya sAkSIe traNa thoyanI caityavaMdanAnI siddhi pUrvapakSa-uttarapakSa karIne sArI rIte nizcita karI che. te pATha : __ iha kecinmanyate zakrastavamAtrameva vandanaM zrAvakasya yuktaM jIvAbhigamAdiSu tanmAtrasyaiva tasya vijayadevAdibhiH kRtatvena pratipAditatvAt / tathAhi jIvAbhigame vijayadevena, rAjapraznakRte sUrikAbhadevena, jambUdvIpaprajJaptyAM zakreNa, jJAtAdharmakathAyAM ca draupadrA zakrastava Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 137 mAtramaSTottaravRttazatapAThAnvitavaMdanaM kRtAmiti zrUyate tatastadAcaritaprAmANyAttadadhikatarasya ca gaNadharAdikRtasUtre anabhidhAnAnna zakrastavAtiriktaM tadastIti / atrocyate - yaduktamAcaritaprAmANyAditi tadayuktaM, yato yadidaM jIvAbhigamAdisUtraM tadvijayadevAdicaritAnuvAdamAtrameveti na tato'dhikRtavaMdananAcchedaH kartuM zakyasteSAM hyaviratatvAtpramattatvAcca tAvadeva tadyuktaM / tadanyeSAM punarapramAdavizeSavatAM vizeSabhaktimatAM tadadhikatve'pi na doSaH / yadi punarAcaritamavalaMbya pravRtti kAryA tadA bahUnyanyadapi karttavyaM syAdvidhayatayAMgIkRtamapi ca vajanIyaM syAt / tathAhi - vijayadevAdibhirvArazAkhAzAlabhaMjikAdehalIstaMbhamaMDapamadhyagatazastravRkSapIThasiMhAsanapuSkariNyAdipUjitaM tathA bharatena parivrAjakaveSadhArI marIciM vaMdito, bhrAtRvadhAya cakramudgIrNaM, bhaginIM pravrajaMtI bhogArthaM vidhRtA, draupadyA paMcabhartAro vihitAH, pradezinA ca rAjJA satrAgArANi kAritAnItyevamanyenApi sarvametadvidheyaM syAddharmakRtyamevatadIyamAlaMbanIyamiti cedevaMtarhi vijayadevAdibhiH siddhapratimAsnapanaM svakIyapuSkariNIjalena kRtamitIndrANAM jinajanmAbhiSekastenaiva vidheyaH syAnna punarnAnAvidhatIrthodakamRttikAkaSAyAdibhirvijayadevAdInAM vA puSkariNIjalena tannocitaM syAdindrairanyathA jinajanmasnAnasya kRtatvAdiMdrANAM vA nirvANamajjanaM kSIrodakenaiva na vidheyaM syAjjanmaniSkramaNamajjanayostIrthodakAdibhistaireva kRtatvAttathA zakrastavapAThocitavAmajAnobhUnyastadakSiNajAnoreva ca vidheyaH syAdindrAdibhistathA tasya kRtatvAnna punaH paryaMkAsanasthasyAnazanapratipattikAle meghakumArasyeva tathA taMdulairaSTASTamaMgalakAni kRtAni devaistathaiva baliranyenApi vidheyaH syAnna punarvicitrabhaktyAdibhirevamArAtrikalavaNAvatAreNa jalAvatAreNAdyapi na vidheyaM syAdindrAbhivihitatvena jIvAbhigamAdiSvanAbhihitatvAditi / yaccoktaM - tadadhikatarasya tasyAnabhidhAnAditi tadayuktaM "tiNi vA kaDDaI jAva thuIo Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 138 tisiloie ityAdi" vyavahArabhASyavacanazravaNAtsAdhvapekSayA taditi cennaivaM sAdhuzrAvakayordarzanazuddheH karttavyatAddarzanazuddhinimittatvAcca vaMdanasya tathA saMvegAdikAraNatvAdazaThasamAcaritatvAjjItalakSaNasye hopapadyamAnatvAccaityavaMdanabhASyakArAdibhiretatkaraNasya samarthitatvAcca tadadhikataramapi tannAyuktaM na ca vAcyaM bhASyakArAdivacanAnyapramANAni tadaprAmANye sarvathA gamanAvabodhaprasaMgAdAvazyakAnujJAte ca caityavandanasyAnujJAtatvAdAvazyakAMtaHpAtitvAccaityavandanasUtrasyetyalaM prasaMgeneti gAthArtha: / / artha :- ahIM koI mAne che ke ekamAtra zakrastavathI ja vaMdanA zrAvakane yogya che. jIvAbhigamasUtra AdimAM vijayadeva Adie karavApaNe karIne pratipAdana karavApaNAthI zakrastavamAtra vaMdana kahe che. jIvAbhigamamAM vijayadeve, rAyapaseNImAM sUryAbhadeve, jaMbudvIpapazattImAM zakrendre, jJAtAdharmakathAmAM draupadIe zakrastavamAtra ekaso ATha vRtta pATha sAthe zakrastava vaMdana karyuM tema sAMbhaLIe chIe. te mATe tenA Acarita pramANapaNAthI adhikatara to gaNadhara Adie karelA sUtramAM kahyuM nathI. tethI je ema kahe che ke zakrastava kahevuM e ja caityavaMdana che tenAthI adhika nathI tene ahIM ema kahe che ke je tame kahyuM teTaluM ja caityavaMdana kahevuM ayukta che. jIvAbhigamasUtra che te vijayadeva caritAnuvAda che. te sUtraadhikAraprApta vaMdananuM cheda karavA samartha nathI. kema ke te aviratipaNuM ane pramAdIpaNAthI yukta che. te sivAya bIjA apramAdI vizeSa bhakti karavAvALAne AnAthI adhika karavAmAM paNa doSa nathI ane jo Aritane AlaMbana karIne pravRtti karavI paDe to bIjuM kartavya paNa karavuM paDaze ane aMgIkAra kareluM kartavya choDavuM paDaze tema jaNAve che. to vijayadeva Adi devoe dvArazAkhAzAlabhaMjikA-pUjalI-dehalI-thAMbho-maMDapamadhyabhAga-zAsra-vRkSa-pIThasiMhAsana-puSkaraNIvAva vagere pUjyA te pUjavA paDaze ane bharate jema marIci parivrAjakane vAMgho, bhAino vadha karavA cakra mUkyuM, potAnI dIkSA letI bahenane bhoga mATe rAkhI, draupadIe pAMca pati karyA ane pradezIe Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutiyuktinirNayachedanakuThAra 139 dAnazALA karAvI to A badhuM paNa karavA yogya thaze. ane jo ema kahezo ke dharmakArya ja levA, saMsAranA na levA ema tamAruM kahevuM che to vijayadeva Adie siddhapratimAne snAna potAnI puSkaraNIvAvanA jaLathI karAvyuM che to indroe paNa jinajanmAbhiSeka te ja jaLathI karAvavuM joIe. ahIM nAnA prakAranA tIrthodaka, mRttikA, kaSAya Adi auSadhie ane vijaya Adi devoe puSkaraNIvAvanA jaLathI snAna karAvyuM ane indra jinajanmAbhiSeka bIjI rIte karAvyuM te na joIe. indra paNa puSkaraNIvAvanA jaLathI ja karAveluM hovuM joIe. indra Adie nirvANa-majjana kSIrodake ja karAvyuM te karavA yogya na hoya ane indra Adie janma-niSkramaNanuM snAna tIrthodakAdike ja karAvyuM che tethI zakrastava pATha DAbo DhIMcaNa Ubho karI jamaNo jamIna para sthApI karavAno raheze; kema ke indra AdinuM temaja karavApaNuM che. tethI meghakumAranI jema paryakAsane rahelo anazana avasara nahIM thAya. tathA cokhAthI devatAoe ATha-ATha maMgala karyA temaja bali Adi paNa karavA yogya nahIM thAya. vaLI aneka bhakta AdithI thayela AratI, bhuvA UtAravuM, jala-avataraNa Adi paNa karavA yogya nahIM thAya. indrAdikoe jIvAbhigama AdimAM karavApaNe karavuM kahyuM nathI te mATe tamAre paNa e sarva karavuM ayukta thaze. vaLI, tame zakrastavathI adhika caityavaMdana zAstramAM karavuM kahyuM nathI tema kahyuM che te ayukta che. kema ke "tiksi vI R' eTale vyavahArabhASyanuM vacana traNa thI caityamAM kahevI e zakrastavathI adhika vidhi che. ane jo tame kahezo ke A sAdhu apekSAe kahyuM che, to tema kahevuM yogya nathI. kAraNa ke sAdhu ane zrAvakane darzanazuddhi kartavyapaNuM che. tethI vaMdanane darzanazuddhi ane saMvega AdinuM kAraNapaNuM che ane gItArtha samAcaritapaNAthI jitalakSaNanuM ahIM aMgIkArapaNuM che. tethI caityavaMdana bhASyakAra Adie te vaMdanane kAraNapaNuM kahyuM che. tethI jIvAbhigama Adike kahelAthI adhika vaMdananuM ayuktapaNuM nathI eTale adhika karavuM paNa yogya che. vaLI, ema paNa na bolavuM ke bhASyakAra AdinA vacana pramANa nathI. kema ke tenA vacana apramANa thAya to Agamano bodha na thAya. jethI abodhipaNuM thAya. vaLI, caityavaMdananuM 1 3 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra Avazyaka AjJAmAM anujJApaNuM che tethI ane AvazyakanA aMtaHpAtIpaNAthI caityavaMdananuM jJApana che tethI pramANa karavuM. e paMcAzaka vRttikAra zrI abhayadevAcAryanuM pAMDityapaNuM Aja sudhI sarva jaina samudAyanA sAdhu-zrAvaka ane svagaccha temaja paragacchamAM prasiddha che. e AcArye hajAro graMthanI racanA karI che. jeonA koIpaNa graMthamAM koI zaMkAnI vAta jaNAtI nathI. pUrvadharaanuyAyI sarva zaMkAnuM samAdhAna karIne racanA karI che. e AcAryanA racelA graMtha vAMcavAthI ja zaMkA karavAvALA vAdIonuM abhimAna dUra thaI jAya che. A vAta koIpaNa jainIthI nAmaMjUra thatI nathI to zakrastavathI adhika caityavaMdanA nahIM karavAvALA pUrvapakSIne sAdhu-zrAvaka baMnene darzanazuddhinuM kartavyapaNuM batAvIne zakrastavathI adhika caityavaMdanA eTale vyavahArabhASyanI gAthAe siddha karela traNa thoyanI saMpUrNa caityavaMdanA koNa samaSTi jIva nAmaMjUra kare ? eTale samaSTi to nAmaMjUra na ja kare. mithyArdaSTi kare tenI nA nahIM. tathA nyAyasarasvatIbirUdadhAraka zrImad upAdhyAya zrI yazovijayajI zodhita zrI vijayAnaMdasUrijInA ziSya paMDita zrI zAMtivijayagaNi caraNasevI mahopAdhyAya zrI mAnavijayagaNi racita svopajJa "dharmasaMgrahavRtti'mAM bahukALa Ayatana caityasthitidoSAdhikAramAM traNa thoyathI madhyama ane utkRSTa caityavaMdanA kahI che. te pATha : bahukAlaM hi caityAyatane'vasthitirdoSAya yata uktaM sAdhUnuddizya vyavahArabhASye jaivi na AhAkammaM, bhaktiyaM taha tehiM bhattI / khalu hoI kayA jiNANa loevi viTThantu // 1 // baMdhittA kAsavao, vayaNaM aTThapuDasuddhapottIe / patthivamuvAsae khalu vittitimittaM bhayAI vA // 2 // pArthivasthAnIyAyAstIrthakarapratimAyA bhaktinimittaM caityAyatanaM sAdhavaH pravizanti na tu tatraiva tiSThanti iti tadvRttiH kuta ityAha - Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra dubbhigaMdhaparissAvI, taNurapyesa nhANiA / duhAvAupaho ceva, teNa ThaMti na ceie // 3 // tinni vA kahaI, jAva thuio tisiloiA / tAva tatthamaNuNNAyaM kAraNeNaM pareNavi // 4 // tisraH stutayaH kAyotsargAnantaraM yA dIyaMte tA yAvatkarSati bhaNatItyarthaH / kiMviziSTAH tatrAha trizlokikAH trayaH zlokAH chaMdovizeSarUpA Adhikyena yA sutAstathA siddhANaM buddhANamityekaH zloko, jo devANavi iti dvitIyaH, ekkovi namokkAro iti tRtIyaH, tAvatkAlameva tatra jinamandire'nujJAtamavasthAnaM yatInAM kAraNena punadharmazravaNAdyarthamupasthitabhavikajanopakArAdinA parato'pi caityavandanAyA agrato'pi yatInAmavasthAnamanujJAtaM zeSakAle sAdhUnAM jinAzAtanAdibhayAnnAnujJAtamavasthAnaM tIrthakaragaNadharAdibhistato vratibhirapyevamAzAtanAH parihiyante gRhasthaistu sutarAM pariharaNIyA iti punastatraiva jIrNapustikAyAM "ikkovi namakkAro iti" tRtIyopari paryAyapAThaH // etayorbhAvArthaH - sAdhavazcaityagRhe na tiSThati athavA caityavandanAMtyazakrastavAdyanaMtaraM tistraH stutayaH zlokatrayapramANAH praNidhAnArthaM yAvatkarSati pratikramaNAnantaraM maMgalArthaM niSkAraNaM na parataH siddhAdizlokatrayamAtrAMtapAThe tu sampUrNavandanAbhAva eva prasajjati zlokatrayapAThAntaraM caityagRhe'vasthAnAnanujJAtena praNidhAnA'sadbhAvAt bhaNitaM cAgame - vaMdanAMte praNidhAnaM yathA "vaMdai namasai" iti sUtravRttI - vaMdate tAH pratimAzcaityavaMdanAvidhinA prasiddhena namastakaroti pazcAtpraNi-dhAnarUpAH jJeyAH sarvathA paribhAvyaM / atra pUrvAparavirodhe pravacanagAMbhIrya-muktAbhinivezamiti saMghAcAravRttAviti // artha :- sAdhune uddezIne kahyuM che ke bahu kALa sudhI derAsaramAM rahevuM te doSita che. sAdhunA adhikAramAM vyavahArabhASyamAM te bhaktikRta che. topaNa sAdhue derAsaramAM na rahevuM. kema ke paramAtmAnI bhakti karI hoya mATe loka Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra kahevata ema che ke "ghAMyajo jo rAjAnI hajAmata karavA jAya to potAnA moDhe ATha paDavALo rUmAla bAMdhIne pachI rAjAnI hajAmata kare" tema ahIM paNa jANavuM ke rAjAne ThekANe tIrthaMkarapratimAnI bhaktine arthe sAdhu derAsaramAM jAya, paNa tyAM ja na rahe. zA mATe tyAM na rahe ? to kahe che ke A zarIrane marajI Ave teTaluM snAna karAvo topaNa temAMthI parasevAnI gaMdha mAre che. tathA adhovAta ane zvAsocchvAsa e baMne zarIramAMthI vahe che mATe sAdhu derAsaramAM rahe to AzAtanA lAge. ane jo rahe to kAusagga pArIne traNa thoya kahe tyAM sudhI rahe e traNa thoya traNa zlokanI che. jemAM - eka zloka siddhANaM buddhANaM bIjo jo devANa vi devo ane trIjo ikko vi namukkAro - A traNa zloka kahe tyAM sudhI sAdhune maMdiramAM rahevAnI AjJA che. ane vaLI kAraNe vadhAre rahevAnuM kahyuM che te kAraNa A mujaba che. jo bhavika loka dharma sAMbhaLavA bese to upakAra jANIne jaina sAdhune vadhu rahevAnI paNa AjJA che. e kAraNa vinA sAdhune arihaMta paramAtmAnI AzAtanAnA bhayathI gaNadhara Adie AjJA ApI nathI. Ama, sAdhu jinAlayanI AzAtanA TALe che to saMsArIoe to AzAtanAne tyAgavI ja joIe. dubhiMgaMdha e be gAthAno bhAvArtha ema che ke sAdhu je che te caityamAM na rahe athavA caityavaMdananA aMte zakrastava Adi kahIne jema pratikramaNane aMte maMgaLa mATe traNa thoya bhaNe tema ahIM zloka traNa pramANanI traNa thoya kahe tyAM sudhI caityagRhamAM sAdhune rahevAnuM kahyuM che. kAraNa vinA vadhu na rahevuM ane jo koI logassa, pukhkharavaradI ane siddhANaM buddhANaM e traNa ja thoya evo artha kahe to tene kahe che ke A traNa zlokamAM saMpUrNa vaMdanAno abhAva che eTale saMpUrNa vaMdanA na thAya. ane ubhaya kALe to caityamAM saMpUrNa vaMdanA kahI che to temAM abhAvano prasaMga thayo. kema ke traNa thoyanA pATha pachI caityamAM na rahevuM evI AjJA che. tethI karIne praNidhAnano asadbhAva thayo e artha karavo kema ghaTe ? ane AgamamAM to kahyuM che ke vaMdanAnA aMte praNidhAna eTale jema "vaMrphe namasaS'' vaMdai namaMsai e sUtranI vRttimAM kahyuM che tema vAMde te pratimAone, caityavaMdana vidhie karIne, prasiddha namaskAra karIne praNidhAna Adi yoge karIne kahevAthI traNa Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra thoya praNidhAnarUpa jANavI eTale traNa thoya kahI praNidhAnanI traNa thAya kahevI e saMpUrNa caityavaMdanArUpa jANavuM. siddhANaM buddhANe Adi traNa thAya ja nahi, paNa praNidhAna traNa thoya sudhI rahevAnI AjJA che. tethI ahIM kadAgraha mUkIne pravacananuM gAMbhIryapaNuM che tethI pUrvApara virodha TALI sarva prakAre vicAravuM. kema ke traNa thoya AgaLa praNidhAnanI traNa thoya na mAnIe to praNidhAna AgamamAM kahyuM te vacana kema manAya ? mATe saMpUrNa vaMdanA praNidhAna paryata traNa thAya sudhI jANavI. ahIM kAyotsarga anaMtara eTale jJAnastavanA kAyotsarga anaMtara trIjI thoya traNa zlokanI chaMdavizeSarUpathI Adhiksa karIne kahI te pahelI arihaMtacaityanizrita eka zlokanI, bIjI sarva caityanizrita be zlokanI, trIjI kRtanizrita traNa zlokanI athavA pada akSara AdikathI AvazyakacUrNi ukta vardhamAna thAya jANavI tathA siddhANaM buddhANaM tenI traNa zloke thoya kahI te koIka AcArya zrutastava kAyotsarga anaMtara trIjI cUlikA stuti kahIne siddhANaM buddhANaM kahI besIne namuskurNa-jAvaMti pramukha stotra bolIne praNidhAna paryata devavaMdana kare che e apekSAe kahIe te pATha prasaMge AgaLa lakhAze. tathA dharmasaMgrahanI jUnI pratamAM ikko vi namukkAro vagere tRtIya vAkyanA upara paryAya pATha, saMghAcAravRttino temAM siddhANaM buddhANaM Adi traNa zloka sudhI ghaNA caityavaMdana mAne che tenA nirAkaraNanA arthe yAvat zabdathI namuskurNa Adi stotra praNidhAnaparyata utkRSTa caityavaMdanA thAya. eTale traNa dhruva-dhruva thoya kahI. namutthaNe jinamunivaMdana prArthanAstotra kahI praNidhAna traNa thoya sudhI kahI utkRSTa caityavaMdanA sudhI utsarge sAdhu derAsaramAM rahe ane koI kAraNe adhika paNa rahe. e paramArtha graMthakAre jaNAvyo che. have vicAra karavo joIe ke zAstromAM vizeSa prakAre vidhipUrvaka caityavaMdanAno pragaTa pATha dekhIne paNa jo koI traNa thoyanI caityavaMdanAno niSedha kare tene jainamatamAM azraddhALu sivAya bIjA kayA nAme bolAvavo ? ane AvA moTA mahAzAstromAM pragaTa pATha che topaNa AtmArAmajIne dekhavAmAM AvatA nathI e karmanI viSama gati nahIM to bIjuM zuM kahevuM ? Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra | caturthastutinirNayazaMkoddhAra aparanAma caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra graMthamAM pUrvadhara-pUrvadharaanuyAyIkRta tristuticaityavaMdanAnidarzana nAmano sAtamo pariccheda samApta thayo. | prazna :- jaghanya-madhyama-utkRSTa A traNa bhedanI caityavaMdanA tathA nava prakAranI caityavaMdanA paMcAMgImAM, pUrvadhara tathA pUrvadharaanuyAyI graMthamAM kahI nathI te tame kema mAno cho ? uttara :- he pUrvAparavicAraajJa "kUvAmAM hoya te havADAmAM Ave" tema paMcAMgI tathA pUrvadharonA graMthomAM sAmAnyavacane vidhi hoya to anya graMthakAro pUrvadharaanuyAyI vizeSavacanathI karI khulAso kare, paNa sAmAnya vidhi na ja hoya to "grAma nAti : sIma'' e nyAye anya graMthakAra vizeSa vidhino khulAso kyAMthI kare? mATe paMcAMgImAM pUrvadhare traNa thAyanI caityavaMdanA koI ThekANe jaghanya bhede, koI ThekANe madhyama bhede ane koI ThekANe utkRSTa bhede darzAvI che. te pramANe pUrvadharavartamAnakAlavartI tathA pazcAtkAlavartI AcAryoe jaghanya, madhyama, utkRSTa traNa bhedanI tathA nava bhedanI caityavaMdanAnuM saMkalana karyuM che, te darzAvIe chIe. prathama rAyapaseNi, jIvAbhigama Adi sUtrothI jaghanya, madhyama, utkRSTa bhedathI caityavaMdanA siddha thAya che. te pATha : dhUyaM dAuNaM jiNavarANaM aTThasayaM visuddhaM gaMthajuttehiM apuNarUttehiM saMthUNai sattaTThapayAI paccosakkai 2 vAmaM jANuaM cei dAhiNaM jANu dharaNitalaMsi tikaTTha muddhANaM dharaNitalaMsi NivvoDetti 2 isaM paccUe Namai isiM paccue NamittA karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjalikaTTa evaM vayAsI NamotthuNaM arihaMtANaM jAva saMpattANaM vaMdai artha - jinavara bhaNI dhUpa deI eTale sarva dravyapUjAvidhi karIne atizuddha eTale doSa rahita sArayukta artharacanA sahita moTA vRttanA devalakSmIprabhAvagarbhita suMdara stotra vaDe stuti kare. stuti karIne pachI sAta-ATha Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutiyuktinirNayachedanakuThAra 145 pagalAM pAchAM bhare. bharIne traNa vakhata mastaka jamInane aDADe. DAbo DhIMcaNa thoDo UMco rAkhe tathA jamaNo DhIMcaNa jamIna para sthApI mastaka UMce karIne baMne hAthe Avarta pradakSiNArUpe mastake aMjalI karIne arihaMta bhaNI namaskAra thAo ema bole. namutthaNamAM jAva saMpattANaM sudhI kahI vAMde, namaskAra kare. e pAThamAM "advayaM visuddha" e pAThathI tathA namutthaNanA "jAva saMpattANa" e pAThathI jadhanya caityavaMdanA darzAvI tema ja kahyuM che. saMghAcAra Adi graMthomAM jaghanya caityavaMdanA namo arihaMtANe Adi eka zlokarUpe kahIne tathA jAtinirdezathI bahu namaskAre kahIne athavA praNipAta eTale namutthaNaMdaDake kahIne thAya che ane utkRSTa caityavaMdanA vaMda-namasada e pAThathI darzAvI che. zrI malayagirijI kRta rAyapasaNI pramukhanI vRttimAM pratimAone prasiddha caityavaMdanavidhie karIne vAMde, pachI namaskAra kare, praNidhAna Adi yoge karIne e vacanathI jayAM praNidhAna tyAM utkRSTa caityavaMdanA jANavI ane "mAto madhyamamaNi prAtha" e nyAyathI madhyamacaityavaMdanA paNa suprasiddha jANavI. yaduktaM zrIpUrvadharAcAryakRta vaMdanakaprakaraNe - ukkosAvihi esA navayAreNaya jaNahasaMgahiyA / majjhima aNegabheyA, NeyA suttANusAreNa // 34 // ahIM jaghanya tathA utkRSTa caityavaMdanAnI madhyamAM madhyama caityavaMdanAnA aneka bhedo darzAvyA che. tethI traNa thAyathI nava prakAranI caityavaMdanA paNa paMcAMgamAM siddha thAya che. tathA rAyapAsethI pramukha zAstromAM paNa sAmAnya prakAre caityavaMdanA jaghanya, madhyama ane utkRSTa bhede kahI. temaja zrI bhadrabAhusvAmIkRta pUjApayajJAmAM "vattAri hArdi yavaMtUT santhava hAgutto tha' vagere traNa gAthAthI jaghanya caityavaMdanA kahI ane zrI kalpabhASyoktamAM "nirUDamanisaDe' e gAthAno artha pUrve lakhyo che temAM sarva jinacaityamAM traNa thAya kahevI kahI che. zrImad bhadrabAhusvAmIkRta vaMdanapatrAmAM pUrve arthapATha sahita lakhAI AvelI te madhyama caityavaMdanA tathA zrI vyavahArabhASyanI gAthAmAM "tiksi vI kUruM tharDa' e vAkyathI Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra praNidhAnaparyaMtanI traNa thoya sudhI utkRSTa caityavaMdanA ema pUrvokta traNe caityavaMdanAnuM sAthe saMkalana che. e rIte pUrvadharakRta zAstromAM vizeSa prakAre jaghanya-utkRSTa-madhyama traNa bhedanI caityavaMdanAne anusAre pUrvadharavartamAnakAlavartI jinazAsananabhomaNi zvetapaTTAcArya zrI haribhadrasUrijI paNa zrI paMcAzaka prakaraNamAM jaghanya-madhyama-utkRSTa ema traNa bhedanI caityavaMdanA lakhe che. te prakaraNanI TIkAnA kartA suvihitaziromaNI navAMgIvRttikAraka zrImad abhayadevasUrijI vaMdanapaMcAzakamAM jaghanya-madhyama-utkRSTa traNa caityavaMdanA traNa thAyathI lakhe che. te pATha : evakAreNa jahannA, daMDagathuijuala majjhimA NeA / saMpunnA ukkosA khalu vaMdaNA tivihA // 1 // vyAkhyA - navakAramAha // namaskAreNa siddhamaruyamaNiMdiyamakkiyamaNavajjamaccuyaM vIraM paNamAmi sayalatihuyaNamatthayacUDAmaNi sirasetyAdi pAThapUrvakanamaskriyAlakSaNena karaNabhUtena kriyamANA jaghanyA svalpA pAThakriyayoralpatvAtvaMdanA bhavatIti gamyaM / utkarSAditribhedamityuktvApi yajjaghanyAyAH prathamAbhidhAnaM tadAdizabdasya prakArarthatvAnna duSTaM tathA daMDakazcArahaMtaceiyANamityAdistutizca pratItA tayoryugalaM yugmamettaeva vA yugalaM daMDakastutiyugalamiha ca prAkRtatvena prathamaikavacanasya tRtIyaikavacanasya vAlopo dRSTavyo madhyamA jaghanyotkRSTA pAThakriyayostathAvidhatvAdetacca vyAkhyAnamimAM kalpabhASyagAthAmupajIvya kurvanti / tadyathA - nissakaDamanissakaDevA vi ceie savvahiM thui tiNNi / velaMbaceIyANi vi, nAuM ikkikkiyA vAvi // yato daMDakAvasAne ekA stutirdIyate itidaMDakastutirUpaM yugalaM bhavati / anye tvAhuH - daMDakaiH zakrastavAdibhiH paMcabhiH stutiyugalena ca samayabhASayA stuticatuSTayena ca rUDhena madhyamA jJeyA boddhavyA / Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThArA 147 tathA saMpUrNA paripUrNA sA ca prasiddhadaMDakaiH paMcabhiH stutitrayeNa praNidhAnapAThena ca bhavati / caturthastutiH kilArvAcIneti kimityAha - utkRSyatetyutkarSA utkRSTA idaM ca vyAkhyAnameketi tiNi vA kaDDaI jAva thuIo tisilogayA / tAva tattha aNuNNAyaM kAraNeNa pareNa vi // ityetAM kalpabhASyagAthA "paNihANaM muttasuttIe" itivacanamAzritya kurvanti / apare tvAhuH - paMcazakrastavapAThopetA saMpUrNeti / vidhinA paMcavidhAbhigamaprakSiNAtrayapUjAdilakSaNena vidhAnena khalukyAlaMkAre avadhAraNe vA tatprayogaM ca darzayiSyAmaH / vaMdanA caityavandanA trividhA tribhiH prakAraireva bhavatIti / artha - namaskArasiddhamaruya vagere pAThapUrvaka namaskAralakSaNa karaNabhUta karIne karAto namaskAra e jaghanya vaMdanA hoya che. pAThakriyAnA alpapaNAthI utkRSTa Adi traNa bheda evuM kahIne paNa prathama adhyayanuM kathana karyuM te Adi zabdano prakArArtha hovAthI duSTa nathI. e jaghanya caityavaMdanA tathA daMDaka arihaMta ceiyANuM vagere, vaLI thAya che te prasiddha che. te baMnenuM yugala joDaluM athavA te ja daMDakastutinuM joDaluM te daMDakastutiyugala kahevAya. ahIM prAkRtabhASA che mATe prathamAvibhaktinA ekavacana tathA tRtIyAvibhaktinA ekavacanano lopa jANavo. e madhyamapATha kriyAnA hovAthI madhyama caityavaMdanAnI vAta kalpabhASyanI gAthAne aMgIkAra karI che. te kahe che - > nizrAkRta-anizrAkRta sarve jinamaMdiromAM traNa thoyanI caityavaMdanA karavI. sarve jinamaMdiromAM caityavaMdanA karatAM ghaNo samaya lAge ane jinamaMdiro ghaNA hoya ane ghaNo samaya lAge tema hoya to tyAre eka eka jinamaMdiramAM eka eka thoyanI caityavaMdanA kare. e kAraNathI daMDakanA aMtamAM eka eka stuti karIe te daMDakastutirUpI yugala thAya ema anya kahe che. daMDaka namutthaNa Adi pAMca karIne ane stutiyugala karI saMketabhASA karIne stuti cAra rUDhithI karIne jo caityavaMdanA kare te madhyamacetyavaMdanA jANavI. prasiddha pAMca Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra daMDaka, traNa stuti ane praNidhAna karIne saMpUrNa eTale paripUrNa vaMdanA thAya che. cothI thoya nizcayathI navI che te atizaye utkarSe utkRSTA kahe che. koI AcArya ema vyAkhyAnamAM kahe che ke traNa stuti, traNa zloka pramANenI traNa zlokathI jyAM sudhI caityavaMdanA karIe tyAM sudhI sAdhunuM derAsaramAM rahevAnI AjJA che e kAraNa hoya to uparAMta paNa rahe. caityavaMdanAne aMte vyAkhyAnA, kalpabhASyanI gAthA eTale jayavIyarAya pATha muktAzuktimudrAe kahevo. e vacana AzrIne kahe che. bIjA AcAryo ema kahe che ke utkRSTa caityavaMdanA pAMca zakrastava pATha sahita saMpUrNa vidhi karIne, paMcavidha abhigama, traNa pradakSiNA, pUjA Adi lakSaNa vidhAna karIne thAya che. khalu zabda vAkya alaMkAramAM che athavA avadhAraNa arthamAM che. teno prayoga AgaLa dekhADIzuM. evI rIte caityavaMdanA traNa prakAre thAya che. pUjya pUrvAcArya kalpabhASyagAthAnA anusArathI daMDakanA aMtamAM traNa thAyathI karI madhyama caityavaMdanAnuM vyAkhyAna kare che. ane pAMca daMDaka - traNa thAya ane praNidhAna pATha sahita utkRSTa caityavaMdanAnuM vyAkhyAna kare che ane bIjA AcArya utkRSTa caityavaMdanAnA vyAkhyAnamAM pAMca zakastava ane pAMca abhigama, traNa pradakSiNA, pUjA Adi saMyukta utkRSTa caityavaMdanAnuM vyAkhyAna kare che. A vAta pUrvAcAryanI sAkSIthI TIkAkAra siddha kare che ane anya koI kahe to pAMca daMDaka ane cAra thoya rUDhIe karIne madhyama caityavaMdanAnuM vyAkhyAna kare che. te ane zabdathI karIne madhyama caityavaMdanAno pUrva prakAra traNa thoyano TIkAkAra sUcanakArI ane cothI thoya nizcayathI navIna jANIne uttara prakAramAM grahaNa na karI ane vyavahArabhASya kalpabhASyanuM pramANa daIne traNa thAyathI utkRSTa caityavaMdanA siddha karI che. prazna:- anya koInA vyAkhyAmAM to siddhAMta bhASAe karIne yugalastuti eTale cAra stuti karIne madhyama caityavaMdanAnuM svarUpa kahyuM che, to tame saMketabhASAe karIne yugala zabda cAra thAya kema kaho cho ? uttara :- he saumya ! jainazAstromAM caritaanuvAda tathA vidhivAde pUrvAcAryoe yugala zabdano artha yugma tathA dvitvasaMkhyAvAcI lakhyo che. te pATha : Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 149 tathA coktaM zrIharibhadrasUribhiH AvazyakavRttau pAriNAmikIbuddhyadhikAre sundarInaMdakathAyAM "makkaDajjuyalaM viuvviyaM" / A pAThamAM yugala zabdathI karI vAnaranuM joDaluM vikuvyuM kahyuM tathA zrI sAdhu vijayaziSya zrI sukhavardhanagaNikRta prAkRtagAthAbaddha zrI vardhamAnadezanAmAM haribalacaritrAdhikAramAM paNa yugala zabdano artha dvitvasaMkhyAvAcI lakhe che. te gAthA so haribalo vi jAyA, juyale tuMbaM suhAI niabhavaNe / muttuNa nivasahAe, patto paNabheI naranAha // 1 // A gAthAmAM haribala potAne ghera potAnI be strIo ane amRtanuM tuMbaDuM mUkI rAjasabhAe jaI rAjAne namato hato. ahIM paNa yugala zabda dvitvasaMkhyAvAcI kahyo tathA vidhivAde paNa zrI paMcAzakamAM tathA zrI caityavaMdanamahAbhASyamAM zrI haribhadrAcArya tathA zrI zAMtyAcArya " raMthocanuyatna" tathA "vayathonuyetre '' Adi gAthAe karI yugala zabdano artha yugma tathA dvitvasaMkhyAvAcI kahyo che, paNa yugala zabdano artha cAra saMkhyAvAcI koI jainazAstromAM lakhyo jaNAto nathI. caturthastutinirNaya pAnA naM. pa para daMDaka pAMca ane stuti cAra karIne je caityavaMdanA kare te madhyama caityavaMdanA jANavI te vAta asatya che. kema ke jugala zabdano artha cAra thAya evuM koI jainazAstramAM kahyuM ja nathI. mATe dvitvasaMkhyA eTale ke be joDalA hoya to cAra thAya, bAkI yugala eTale cAra thAya ja nahIM. to siddhAMtabhASAe yugala eTale cAra kema kahevAya ? mATe samayanAma saMketano tathA samayanAma siddhAMtano zAstramAM che. paNa ahIM anya koIkanA vyAkhyAnamAM anya koI AcAryayugalanuM nAma cArano saMketa karI saMketabhASAe cAra thoyanuM vyAkhyAna kare che tethI siddhAMtabhASAthI nahIM paNa saMketabhASAthI cAra thoyano artha siddha thAya che. vaLI, caturthastutinirNayanA pAnA 6 e 7 para AtmArAmajI A mujaba lakhe che. kalpabhASyanI gAthA anusAra koI cAra thoya kahevAthI madhyama caityavaMdanA mAne che ane koIka cAra thoyane arvAcIna mAnIne tene grahaNa Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra karatAM nathI. koIka traNa thoya praNidhAna pATha sahita utkRSTa caityavaMdanA mAne che ane koIka pAMca zakastava-ATha thoyanI utkRSTa caityavaMdanA mAne che. A traNa mata abhayadevasUrijIe batAvyA che. paNa A traNa matamAM abhayadevasUrijI koI matane saMmata ke asaMmata kahetAM nathI. abhayadevasUrie koIkanA mate cAra thoya navI kahI che paNa potAnA mate navI nathI kahI". AvuM AtmArAmajInuM lakhavuM te "kUtarAnI pUMchaDI vAMkI ne vAMkI jevuM che. kAraNa ke abhayadevasUri mahArAje "rvatti' 1 "%' ra - e be vAkyothI pUrvadhara/pUrvAcAryanI saMmati jaNAvI potAnI vAtanuM samarthana kare che. paNa koIkano mata batAvavA tathA koIkanA matanI apekSA karIne vAta karatAM nathI. jo AtmArAmajInA lakhyA mujaba koIno mata batAvavA vyAkhyAna karatAM hota to madhyama tathA utkRSTa caityavaMdanAnI vAtamAM paNa pUrva tathA uttara prakAranuM sUcana karavA tathA zabda lakhI TIkAkAre madhyama tathA utkRSTa caityavaMdanAnuM vyAkhyAna karyuM tevI rIte paramata jaNAvavA paNa "tathA" zabdanA ThekANe "jevIdu" Adi vAkya lakhI vyAkhyAna karata. paNa te vAkya lakhatAM nathI. tethI te vAdin ! "rvatti' tathA "" e vAkyathI madhyamacaityavaMdanAnA vyAkhyAnamAM "yata:' zabdano hetu hovAthI pUrvadhara/pUrvAcAryanI vAta siddha thAya che, paramata siddha thato nathI. tathA "ma7IzuM" e vAkyathI anya koIno mata saMbhave topaNa AtmArAmajIno upara lakhelo mata siddha thato nathI. kAraNa ke TIkAkAre yataH zabdano hetu deI pUrvAcAryanI saMmatithI traNa thoyanI madhyama caityavaMdanA siddha karI che ane saMketa bhASAthI cothI thAyathI anya koIka madhyama caityavaMdanA kahe che evuM kahyuM. vaLI, cothI thAya nizcayathI navI kahIne pUrvAcAryanA vyAkhyAnanI saMmatithI utkRSTa caityavaMdanA traNa thAyathI siddha karI che. paNa pUrvAcAryanA asaMmatapaNAthI cothI thAyathI utkRSTa caityavaMdanA siddha karela nathI. tethI kutarkavAdI AtmArAmajI sAtamA pAnA para kalpabhASyanI gAthA anusAra madhyama caityavaMdanAmAM cAra thoya kahI evuM yAta citra' lakhe che te vidvAnanI sabhAmAM Take tevuM nathI. kAraNa Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 151 ke kalpabhASyanI gAthAthI to TIkAkAre cothI thAya "navI" lakhI che. utkRSTa caityavaMdanA traNa thAyathI siddha karI che. to madhyama caityavaMdanAmAM cothI thAya kyAMthI Ave ? tathA aparetAhu e vAkyathI paNa paramatanuM dekhADavuM tathA paramatanI vAta kadAca siddha thAya topaNa tamAro upara lakhelo mata siddha thato nathI. kAraNa ke aparetyAhu e paramata vyAkhyAnamAM pAMca zakastava ane pAMca abhigama Adi pUjA saMyukta utkRSTa caityavaMdanA kahI che. te vAcanAMtare anya pUrvAcArya pAMca zakastave caityavaMdanA kahe che. te pATha : tathA coktaM zrIcaityavandanamahAbhASye - anne bhaNaMti paNivAyadaMDageNaM egeNa jahannavaMdaNa neyA / tadugatigeNa majjhA, ukkosA cauhiM paMcahiM vA // 67 // artha :- e abhiprAya jaNAvyo che paNa TIkAmAM ATha thoyanI koI vAta nathI topaNa AtmArAmajI pAnA sAta ane ATha para ATha thoyanI caityavaMdanA tathA pAMca zakrastavarUpa utkRSTa caityavaMdanAmAM ATha thoya kahevI kahI evuM lakhe che tevuM sAkSara to na ja lakhe. kadAca anya vyAkhyAnamAM pAMca zakastava pUjAdi saMyukta utkRSTa caityavaMdanA kahI temAM thoyanA akSara nathI. kadAca graMthAMtaronA AzayathI thoya grahaNa karIe to graMthAMtaromAM pUrvadhara anuyAyI cha thAyathI, tathA pazcAtkAlavartI gItArthaAcaraNAthI pUjAdi vizaiSTa kAraNe ATha thAyathI utkRSTa caityavaMdanA siddha thAya che. paNa paMcAzaka TIkAnA abhiprAyathI to traNa thAya tathA cha thAyathI ja utkRSTa caityavaMdanA siddha thAya che. cAra ke ATha thAyathI siddha thatI nathI. upara lakhyAno abhiprAya e che kalpabhASya gAthA anusAra (1) pAMca daMDaka ane traNa thoyathI TIkAkAre pUrvadharasaMmatithI madhyamacaityavaMdanAnuM svarUpa jaNAvyuM. (2) koIka pAMca daMDaka ane saMketabhASAthI cothI thoya sahita madhyamacaityavaMdanA mAne che tene cothI thoya navIna darzAvIne, cothI thAyathI madhyamacetyavaMdanAno abhAva darzAvyo. (3) pAMca daMDaka ane traNa thAya praNidhAnapATha sahita pUrvadhara tathA pUrvAcAryonI saMmatithI utkRSTacaityavaMdanAnuM Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra svarUpa jaNAvyuM. (4) pAMca zakrastava ane pAMca abhigama, traNa pradakSiNA, pUjAdika saMyukta vAcanAMtare utkRSTacaityavaMdanA batAvI. A cAra vAta zrI abhayadevasUrijIe batAvI. temAM trIjI vAta sivAya koIpaNa vAtamAM zrI abhayadevasUrijIe asaMmati batAvI nathI. ane pUrvapakSanA abhiprAyathI bIjI tathA cothI vAtamAM koIkanA matanI apekSA kahIe to cAle, paNa pahelI ane trIjI vAtamAM to koInA matanI apekSA saMbhave ja nahIM. to tInamata abhayadevasUrie batAvyA che evuM lakhavuM AtmArAmajInuM sAva asatya che. kAraNa ke abhayadevasUrie cothI thoyanA mata sivAya bAkInA matamAM asaMmati batAvI nathI. tethI traNa vyAkhyAna tathA be matane to zrI abhayadevasUrie svasaMmata dekhADyA ane eka vyAkhyAna tathA eka matane asaMmata dekhADyo. have buddhivaMta apakSapAtI puruSoe vicAra karavo joIe ke pUrvapakSI caturthastutinirNayamAM ThekaThekANe madhyamacaityavaMdanA traNa thAyathI lakhe che. pAnA naM. pAMcamAM tathA cheke paMcAzaka pAThanI bhASAmAM arvAcIna cothI thoya grahaNa na karIne traNa thAyathI utkRtyavaMdanA potAnA hAthe pote lakhIne kalpabhASya gAthAmAM traNa thoyanA pragaTa akSara chatAM cAra thoya tathA ATha thoyanA paMcAzaka TIkAmAM akSara nathI topaNa kalpabhASya gAthAnA anusArathI madhyamacetyavaMdanAmAM cAra thAya tathA utkRSTacaityavaMdanAmAM ATha thoya kahevI kahI che. A lakhavuM te kevaLa usUtrabhASaNarUpa narakano Topalo potAnA mastake caDhAvIne bhoLA lokone kuyuktinA phaMdAmAM nAMkhavAne lakhyuM che. kema ke, pUrvapakSInA mata anusAra zrI abhayadevasUrijIe arvAcIna cothI thoya svasaMmata kahI nathI tema prAcIna paNa svasaMmata kahI nathI to kalpabhASya gAthAne anusAra madhyamatyavaMdanAmAM traNa thAya kahI ane utkRSTacaityavaMdanAmAM paNa traNa thAya tathA paMcazakatavarUpa utkRSTa-caityavaMdanAmAM cha thAya kahevI kahI. A traNa paMcAzakanA lekhane choDIne pUrvadhara tathA pUrvAcAryonA asaMmata pakSane ja mAnavo te zuM samyagdaSTionA lakSaNa che ? kadAca AtmArAmajI potAnA mananI kalpanAthI ema mAnI le ke zAstramAM koIkanA matathI traNa thoya paNa kahI che ane cAra thoya paNa kahI che. paNa Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra zrI abhayadevasUrijIe saMmata ke asaMmata kahyA nathI to ame AtmArAmajIne kahIe chIe ke pUrvadhara pUrvAcArya caityavaMdanAmAM traNa thoya mAnatA AvyA che. tathA svagaccha-paragacchamAM pUjA Adi viziSTa kAraNe cA2 thoya mAnatAM AvyAM che e matane ame niSedhatAM nathI to tamAre paNa niSedha na karavo joIe. kema ke saMmata-asaMmata mata to tamArA kahevA pramANe aMgIkAra karavA yogya nathI tema choDavA yogya paNa nathI. to 'caturthastutinirNaya' pAnA 7 ane 8mAM "ye drono mata deM haiM" "AmAMthI ame ekano paNa niSedha karatAM nathI.' AvuM lakhIne vaLI pAnA 121mAM lakho cho ke, "zrI jinamatanI viruddha je traNa thoyano mata che tene kyAreya aMgIkAra karavuM to dUra rahe paraMtu tene aMgIkAra karavAno vicAra paNa ApaNA manamAM na karo." vagere pUrvApaviruddha lekha lakhatAM tamane kaMI paNa zarama AvatI nathI ? vaLI, evuM paNa nathI vicAratAM ke pUrvAcAryanI apekSAe ame bahu tucchabuddhivALA chIe. zrI abhayadevasUrijI jevA navAMgI TIkAkAre pUrvAcAryanI saMmatie traNa thoyanA matane mAnya karyo nathI AvuM lakhI tathA caityavaMdanAmAM traNa thoyanuM utthApana karI ekAMte cothI thoya sthApI kaI gatimAM jazo ? 153 vaLI, "je vastu AcaraNAthI karAya tene arvAcIna kahevAya'' AvuM AtmArAmajI caturthastutinirNayanA navamA pAnA para lakhe che, te abhimAna nAmanA gadheDAM para caDhIne lakhyuM hoya tevuM che. kAraNa ke "AcaraNAthI je vastu kahI jAya tene arvAcIna kahevAya'' AvuM koIpaNa jainazAstramAM lakhyuM ja nathI. vyAkaraNa-zabdakoSa jevA jaina ane itara komanA graMthomAM arvAcIna padano artha "navIna" karyo che, paNa arvAcIna padano artha AcaraNA karyo nathI. tathA jIta kaho ke karaNI kaho ke AcaraNA kaho vagere AcaraNAnA eka arthI zabdo jainazAstromAM lakhyA che, paNa utsUtrabhASaNa karavAthI anaMtasaMsAra vRddhi pAme evA jJAnInA vacanane avaguNI ane parabhavanI bIka na rAkhatAM AtmArAmajI caturthastutinirNaya pAnA naM. 14mAM arvAcIna Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra kaho ke AcaraNA kaho evo AcaraNAno ekArtha lakhe che. paNa evo ekArtha koI jainazAstramAM dekhAto nathI. topaNa AtmArAmajI cothI thAyano arvAcIna zabda teno arvAkAlavAcI artha choDIne AcaraNAno artha kare che te emanI samajaNamAM bahu bhUla che. kema ke pUrvadharakRta AcaraNA to gItArthaAcaraNA ja kahevAya paNa arvAcIna na kahevAya. yataH uktaM zrI aMgacUlikAsUtreiyavutto jogavihI, saMkheveNa sUyANusAreNaM / jaM ca na itthaM bhaNiyaM gIyAyaraNAu taM neyA // vagere jaina siddhAMtonA abhiprAyathI sUtramAM saMkSepe vArtA kahI hoya tenA pUrvadhara gItArtha sUtrapaMcAMgImAM ane potAnA karelA anya graMthonA khulAsA kare tene "gItArthaAcaraNA kahevAya". kAraNa ke pUrvadharone zAstramAM utkRSTagItArtha kahyA che. tethI tathA pUrvadhara pazcAtkAlavartI AcAryoe AcaraNA karI hoya te paNa gItArthaAcaraNA kahevAya. paNa pUrvadhara anuyAyIe karI hoya to prAcIna kahevAya. anyathA arvAcIna kahevAya. tethI paMcAzakavRttimAM zrI abhayadevasUrijIe cothI thAyane arvAcIna kahI che. te pATha : tathA coktaM zrIpaMcAzakaTippanake - etadbhASye stutitrayasya kathanAt caturthastutirarvAcIneti gUDhAbhisaMdhiH, kiMca nAyaM gUDhAbhisaMdhiH kiMtu stutitrayameva prAcInaM pragaTameva bhASye pratIyate, kathamiti cet ? dvitIyabhedavyAkhyAnAvasare 'nissakaDamiti' bhASyagAthAeM 'ceiya savvehiM thuI tiNNi' iti stutitrayasyaiva grahaNAt evaM bhASyadvayaparyAlocanayA, stutitrayasyaiva prAcInatvaM, turIyastuterarvAcInatvAmititAtparyArthaH // artha :- vaLI, paMcAzaka TippaNamAM paNa kahyuM che ke vyavahArabhASyamAM traNa stuti karavAnI kahI che ane cothI stuti to Adhunika che ema guptapaNe e arthanuM anusaMdhAna che e prakAranI AzaMkA karI zAstrakAra ja uttara Ape che ke A vAta bhASyakAre guptapaNe nathI kahI, paraMtu cokhkhuM lakhyuM che ke, Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 155 prAcIna kALamAM pragaTa bhASyamAM traNa ja stuti dekhIe chIe. ziSya kahe che ke, Ama kema kaho cho ? ema jo zaMkA karatAM ho to teno A uttara che ke, bIjA bhedanA vyAkhyAnanA avasaramAM '"nisaDa" bhASyagAthAmAM sarva caityamAM traNa ja stuti karavI ema traNa stutinuM ja grahaNa karavuM che. ema be bhASyano pUrvApara vicAra karI traNa stuti ja karavI, e ja prAcIna che ane cothI thoyanuM kahevuM Adhunika che, eTaluM tAtparya che eTale eTalo ja siddhAMta thayo. ema paMcAzakaTippaNamAM arvAcIna zabdano Adhunika artha kahyA chatAM paNa AtmArAmajI potAnI marajImAM Ave tema arvAcIna zabdano artha AcaraNA lakhe che te cothI thoya prAcIna sthApavA bhoLA jIvo AgaLa khoTAM gapATAM mArI ekAMte mahenata kare che. te mahenatathI nukasAna mAtra eTaluM ja che ke AvI rIte utsUtrabhASaNa karavAthI samyaktva jAya che e vAta koIpaNa jainadharmI jinAjJAno ArAdhaka haze te avazya maMjUra karaze, to pachI adhika zuM kahevuM ? // iti caturthastutinirNayazaMkoddhAre'paranAmani caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAre tisRbhiH stutibhiH pUrvadharapUrvAcAryAnuyAyI jaghanyamadhyamotkRSTacaityavandanAbhedanidarzanaM tathA paMcAzakapAThanirNayanidarzanaM nAma aTTama: paricchelaH // tathA pUrvokta pUrvadhara kRta graMthone anuyAyI paMcAzakajImAM zrI haribhadrasUrijIe tathA vRttimAM zrI abhayadevasUrijIe jema traNa thoyathI jaghanya-madhyama-utkRSTa traNa prakAranI caityavaMdanA darzAvI tema ja saMghAcAra nAmanA caityavaMdanamahAbhASyamAM zAMtyAcAryajIe paNa paMcAzakajImAM jaghanyamadhyama-utkRSTa e traNa upalakSaNarUpa bheda kahevAthI bAkInA ekeka vaMdanAnA svajAtIya be-be bheda grahaNa karI paMcAzakajIne anuyAyI nava bhedanI caityavaMdanA darzAvI che. te pATha : 14 ciivaMdaNa tibheyA, jahannaukkosamajjhimA ceva / ekkkA vi tibheyA, jeTTha vijeTThA kaNiTThA ya // 53 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra eganamokAreNaM, hoI kaNiTThA jahaNNiA esA / jahasatti namokkArA, jahaniyA bhannai vijeTTA // 54 // sacciya sakkathayaM, tA neyA jiTThA jahaniyA sannA / sacciya iriyAvahIA, sahiyA sakkathayadaMDehiM // 55 // majjhimakaNiTThige sA, majjhima jeTTAu hoi sA ceva / ceiyadaMDaya thuI, egasaMgayA savvamajjhimayA // 56 // majjhimajeTThA sacciya, tinni ya thuIo silosa tiyajuttA / ukkosakaNiTThA puNa, sacciyakasakkatthayA ijuyA // 57 // thuijuyala juyalaeNaM, duguNiya ceiyathayAi daMDA jA / sA ukkosavijeTThA, niddiTThA puvvasUrihiM // 58 // thottapaNivAyadaMDaga, paNihANatigeNa saMjuA esA / sampunnA vineyA, jeTThA ukkosiyA nAma // 59 // esA navappayArA, AinnA vaMdaNA jiNamayaMmi / kAlociyakArINaM, aNagAhANaM suhA savvA // 60 // ukkosA tivihA, vihu kAyavvA sattiu ubhayakAlaM / saDDehio savisesaM, jamhA tesiM imaM suttaM // 61 // vaMdaiobhao kAlaMpi, ceiyAiM thayathuiparamo / jiNavarapaDimAgaradhUvapuSphagaMghaccaNujutto // 62 // sesA puNa chanjheyA, kAyavvA desakAlamAsajja / samaNehiM sAvaehiM, ceiyaparivADimAIsu // 63 // nissakaDamanisakkaDe, vAvi ceie savvahiM thuI tinni / velaMba ceiyANi vi, nAu ekvekkiyA vAvi // 64 // Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 157 artha :- caityavaMdanA traNa prakAranI kahI che te jaghanya-madhyama-utkRSTa e traNa kahI temAM eka-ekanA traNa bheda, temAM (1) utkRSTa te jayeSTha, (2) madhyama te vijayeSTha ane (3) jaghanya te kaniSTha. (1) temAM eka namaskAra karI thAya te kaniSThajaghanya eTale jaghanyajaghanya nAmAM caityavaMdanAno prathama bheda. (2) bethI laI ekaso ATha namaskAra sudhI yathAzakti namaskAra kare te jaghanyamadhyama nAmano bIjo bheda. (3) bahu namaskAra karI namutthaNe kahevuM te jaghanyautkRSTa nAmano trIjo bheda. (4) iriyAvahiyaM, namaskAra, namutthaNa, arihaMta ceiyANa daMDaka eka ane eka stuti te madhyamajaghanya nAme caityavaMdanAno cotho bheda. (5) iriyAvahiyaM, namaskAra, namutthaNa, arihaMta ceiyANa daMDaka ane eka thAya vaLI logassa kahevAthI madhyamamadhyama nAmA caityavaMdanAno pAMcamo bheda. (6) iriyAvahiya, namaskAra, namutthaNa, arihaMta ceiyANa daMDaka eka pachI vardhamAna arihaMtacaityanizrita eka thoya eka zlokanI ane logassa pachI savvaloe arihaMta ceiyANa e daMDaka ane sarvalokacaityanizrita bIjI thoya be zlokanI, pachI puSparavaradI, arihaMta ceiyANa ane zratanizrita traNa zlokanI trIjI thoya kahI siddhANaM buddhANaMnI traNa gAthA kahevI ane traNa thoya kahIne pratikramaNane anaMta maMgalArtha stutitrayanA pAThanI jema praNidhAnarUpa traNa zloka kahevA. madhyamautkRSTacaityavaMdanA nAmano chaThTho bheda. (7) zakastava Adi saMyukta iriyAvahiyaM, namaskAra, namutthaNe Adi pATha daMDaka, traNa stuti, pharI arihaMta ceiyANuM daMDaka ane traNa stuti, namutthaNe kahevAthI utkRSTajaghanya nAmano sAtamo bheda thAya. (8) thoyanuM joDaluM kahIne bamaNAM arihaMta ceiyANa daMDaka eTale cha thAya ane be vAra arihaMta ceiyANuM kahevAthI utkRSTamadhyama nAmA caityavaMdanAno AThamo bheda thAya. (9) stotra, praNipAta daMDaka, traNa praNidhAna sahita cha thAya ane be vAra arihaMta ceiyANa daMDaka kahevAthI utkRSTautkRSTa nAmano caityavaMdanAno navamo bheda thayo. e pUrvokta nava prakArathI nava bhedathI caityavaMdanA jinamatamAM AcArNa che. Agraharahita puruSa je kALamAM jevI caityavaMdanA karavI yogya jANe te Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra kALamAM tevI caityavaMdanA kare to sarva navabheda zubha che, mokSaphaLane denArI che. 60nA zakti che to ubhayakALamAM 60 utkRSTa traNa bhedanI caityavaMdanA karavI yogya che. vaLI zrAvakone to vizeSa sahita karavI joIe. kema ke zrAvakone mATe evuM kahyuM che. [61]ubhaya kALamAM zrAvakajana jinapratimAnI agara, dhUpa, puSpa, gaMdhe karIne pUjA sahita stotra-stuti karIne utkRSTacaityavaMdanA kare. eTale prAtaH saMdhyAe pUjA karIne utkRSTanA traNa bhedamAMnI yathAzakti devavaMdanA kare. II6rA jaghanyanA traNa ane madhyamanA traNa maLIne bAkI caityavaMdanAnA che bheda rahyA te dezakALa dekhIne sAdhuzrAvake caityaparipATI AdimAM karavA. Adi zabdathI kAlagrahaNa vagere vidhimAM tathA pratikramaNanA Adi-aMtamAM karavA. //63ii tema ja kalpabhASyamAM kahyuM che ke tamAma jinAlayomAM traNa thoyanI caityavaMdanA karavI ane derAsara ghaNAM hoya ne samaya ocho hoya to eka-eka thoyanI caityavaMdanA karavI. ||64ll ahIM caturthastutinirNayanA pAnA naM. 20 para Adi zabdathI AtmArAmajI lakhe che ke, jaghanya ane madhyamanA maLIne cha bhedanI caityavaMdanA mRtakasAdhune paraThavyA pachI karavI, paNa AtmArAmajInuM AvuM lakhANa temanI ajJAnatA pragaTa kare che. kAraNa ke te ja pustakanA pAnA naM. 18 para mahAbhASyanA arthamAM tathA pAnA naM. 9ra para potAnA manakalpita banAvelA yaMtramAM chaThTho bheda madhyamautkRSTa nAmano temAM stavapraNidhAna rahita traNa thoyanI caityavaMdanAmAM. vaLI, pAnA naM. 31mAM "traNa thAyathI caityavaMdanA mRtaka sAdhune paraThavavALA sAdhuone karavI kahI che, to madhyamacaityavaMdanAno madhyamautkRSTa trIjo bheda che ane pUrvokta nava bhedomAM A chaThTho bheda che to ame mAnatAM nathI." AvuM lakhIne te ja pAnA naM. 31 para kalpabRhadbhASyamAM pAridrAvaNiyA kAyotsarga karavuM ane zAMtinimitta stotra kahevuM parihAyamAna traNa thoya niyama karIne thAya che. ajitazAMtistavana Adi kramathI ahIM jANavuM tevuM lakhyuM che. vagere kalpabhASya AdinI sAkSIothI mRtaka sAdhune parAThavyA pachI traNa thAya ane stotra Adi nizcayathI karavA evuM potAnA hAthathI lakhIne vaLI mahAbhASyanI tresaThamI Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 159 gAthAnA arthamAM lakhe che ke, cha bheda mRtaka sAdhune paraThavyA pachI karavA evuM lakhIne to vidvAnone to paraspara viruddha bhASaNa thayA vinA rahe ja nahi. kema ke mRtaka sAdhunA paraThavyA pachI caityavaMdanA karavI temAM to bhASyakAra Adikoe stotra Adi kahevA kahyA che. to te madhyama utkRSTano trIjo bheda ane pUrvokta nava bhedamAMno chaThTho bheda kema gaNAya ? tethI ahIM bhASyanI tresaThamI gAthAnA arthamAM kAlagrahaNa Adi tathA pratikramaNanA Adi-aMtamAM caityavaMdanA karavI e ja artha guruparaMparAe Avelo siddha thAya. paNa AtmArAmajI manakalpita artha na thAya. tathA ahIM bhASyanI sattAvanamI gAthAmAM madhyama-utkRSTabhedanI caityavaMdanAne zakastava AdithI yukta karI utkRSTajadhanyacaityavaMdanAno sAtamo bheda darzAvyo temAM bhASyakAre jinamunicaMdana, praNidhAna, stavana tathA prArthanA praNidhAna Adi sUcana karyA te grahaNa thAya paNa cothI thAya sUcana ja karI nathI to grahaNa kema thAya ? paNa AtmArAmajI caturthastutinirNaya pAnA naM. 18 para caityavaMdanAno sAtamo bheda cAra thoyathI lakhe che te potAnI buddhikalpanAthI bhASyanI viruddha lakhe che. kema ke thoya namutthaNa pahelAM kahevAya che, pachI kahevAtI nathI. to Adi zabdathI cothI thAya grahaNa kema thAya? ane "kSatriya sakSathacinuyA" e gAthAnA padane badale " vyaya siddhathayArUnuyA" evuM pada bhASyakAre dhAraNa karyuM hota to AtmArAmajInA kahevA pramANe cothI thoIthI sAtamI vaMdanA siddha thAta, paNa evuM pada bhASyamAM dekhAtuM nathI. tethI traNa thoyanI chaThThI vaMdanA namutthaNanA aMta sudhI tathA daMDaka ja praNidhAnarUpa, traNa zlokayukta traNa thAya athavA "ghaMTAlAlA"nyAye karI punaH namutthaNe Adi zabdathI eTalAe yukta karIe tyAre sAtamI vaMdanA thAya. paNa jAvaMti pramukha yAvat jayavIyarAya sudhI sAtamI caityavaMdanAne Adi zabdathI jema AtmArAmajIe grahaNa karI tema grahaNa karatAM ATha thoya ane jAvaMti pramukha pAvatu jayavIyarAya paryata, AThamI caityavaMdanA paNa thAya. paNa te bhASyathI viruddha thAya. kema ke bhASyagAthAmAM AThamI vaMdanAmAM jAvaMtipramukha jayavIyarAya paryata akSara dekhAtAM nathI. tathA AThamI Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra caityavaMdanAmAM jAvaMti-jAvaMta-stavana-jayavIyarAya paryata grahaNa karatAM navamI caityavaMdanAno abhAva ja thAya. kema ke stuti ATha stotra traNa praNidhAna paryata AThamI caityavaMdanA AtmArAmajI potAnA lakhyA mujaba karatAM haze to navamI caityavaMdanAmAM ajJAnanA aMdhAre phAMphA mAravA sivAya zuM karatAM haze ? vaLI, stotra eTale stavana, praNipAtadaMDaka eTale namutthaNa, praNidhAnatrika eTale jAvaMti, jAvaMta, jayavIyarAya eTalAne saMyukta vaMdanAne bhASyakAre navamI vaMdanA kahI te vacananuM ArAdhana zI rIte karatAM haze? ane kadAca paraspara vaMdanAonA saMdhAna vagara sAtamI vaMdanAnA Adi zabdathI praNidhAna paryata utkRSTa vaMdanAnA traNa bheda judA-judA potAnA lakhavA pramANe mAnatAM haze to caturthastutinirNaya patra AThamAM "amArA tapagacchanA pUrvAcArya ane anya gacchonA AcArya badhA cAra thoya mAnatAM AvyAM che, A mATe ame paNa cAra thAya mAnIe chIe. evuM potAnuM lakheluM vacana kevI rIte pALatAM haze? kema ke sAtamI vaMdanA cAra thAyathI stotra pramukha praNidhAna sahita mAnI to, AThamI vaMdanA paNa praNidhAna stotra sahita ATha thAyathI eTale siddha thaI mAnI ane AThamI vaMdanA ATha thaIthI praNidhAnastotra sahita mAnI to navamI vaMdanA paNa soLa thoya praNidhAnastotra sahita eTale siddha thaI mAnI to soLa thAyathI caityavaMdanA eTale AtmArAmajI potAnA lakhavA pramANe mAnavI siddha thaI tevI rIte tapagacchanA pUrvAcArya tathA anya gacchanA AcArya koIpaNa mAnatAM nathI. kema ke te to traNa tathA cha thAyathI tathA pUjA Adi viziSTa kAraNe cAra tathA ATha thAyathI caityavaMdanA mAnatAM AvyAM te ja vaLI vartamAnamAM mAne che. paNa soLa thAyathI caityavaMdanA to koI gacchavALA mAnatA nathI. tethI AtmArAmajIno gaccha ane mata sarva gacchathI viparIta ja che. tathA pAnA naM. 19 para ATha thAyathI AThamI vaMdanA lakhe che te paNa zAstraviruddha che. kema ke chaThThA bhedamAM cothI thAyano abhAva thayo to sAtamAAThamA bhedamAM to kyAMthI hoya? ane yugala zabda karI jo cAra grahaNa karatAM hoya to "muLarasavAnuya" Adi vacanathI tamAma Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 caturthastutikuyuktinirNayachedanakumAra jainazAstromAM yugala eTale be evo artha lakhyo che, paNa cAra evuM kyAMya lakhyuM nathI. tethI bhASyanI aThThAvanamI gAthAnA prathama padamAM pUrvavaMdanAnA vize traNa thoya je kahI te yugala kahetAM be vAra, yugaleNa kahetAM joDale karIne arthAt thAya cha karIne tathA thoyayugala kahetAM eka adhikRta jina ane bIjI jJAnanI vaMdanAtmaka e be thoya, juyaleNe kahetAM be vAra kaheve karIne eTale siddhAMtabhASAe yugala zabda thAya che karIne AThamI vaMdanA thAya, paNa ATha thAyathI na thAya. ane saMketabhASAe yugala zabdano artha cAra grahaNa thAya, paNa caturthastutinirNayanA 91mA pAnA para caityavaMdanalaghubhASyanI saMghAcAravRttimAMthI vAkya cUMTI-ghUMTIne AtmArAmajIe pATha lakhyo che te vRttimAM to zrI dharmakIrtiupAdhyAyajIe saMketabhASAe cothI thAya ThAmaThAma darzAvI ane caityavaMdanAnA navabheda siddhAMtabhASAe darzAvyA che. paNa AtmArAmajIe potAnI matikalpanAthI phakta saMketabhASA grahaNa karI caityavaMdanAnA navabhedano yaMtra lakhyo temAM chaThThA bhedamAM ThekANe kevaLa cAra thoya grahaNa karI che. topaNa pAnA 18 para saMghAcAramahAbhASyanA chaThTho bhedamAM traNa thAya grahaNa karI che paNa cothI thoya grahaNa karI nathI. to sAtamA-AThamA-navamA bhedamAM cAra thAya tathA ATha thoyanuM grahaNa karavuM te to AtmArAmajInI "kUtarAnA ziMgaDA.." jevI vAta che. kema ke eka bhedamAM traNa thoya grahaNa karavI ane eka bhedamAM na grahaNa karavI te zuM buddhimAnanuM kAma che ? vadhu vistArathI saryuM. prazna :- paMcAzakamAM pU. haribhadrasUrijIe traNa prakAranI caityavaMdanA kahI che, nava prakAranI kahI nathI. to A nava prakAranI caityavaMdanA paMcAzaka anusAra na hovAthI kevI rIte manAya ? javAba :- juo A zAstrapATha. mASya - eesiM bheyANaM, uvalakkhaNameva vattiyA tivihA / haribhaddasUriNAvihu, vaMdaNapaMcAsae evaM // 65 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 2 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra navakAreNa jahannA, daMDayathuIjuyalamajjhimA neyA / saMpunnA ukkosA, vihiNA khalu vaMdaNA tivihA // 66 // navakAreNa jahannA, jahannajahInayA imAkkhAyA / daMDayaegathuie, vinneyA majjhamamajjhamiyA // 67 // saMpunnA ukkosA, ukkosukkosiyA imA siTThA / upalakkhaNaM khu eyaM, doNhaM doNhaM sajAIe // 68 // artha :- e nava bhedanA upalakSaNarUpa traNa bheda paMcAzakamAM zrI haribhadrasUrijIe paNa kahyA che. /pA (1) mAtra namaskArathI thatI jaghanyacaityavaMdanA, (2) bIjI eka daMDaka ane eka stuti e benA yugalathI madhyamacetyavaMdanA ane (3) trIjI te saMpUrNa utkRSTa caityavaMdanA jANavI. vidhi karIne vaMdanA traNa prakAre che /66 (1) mAtra namaskAra karIne thatI jaghanyavaMdanA kahI che te jaghanyajaghanya-vaMdanA nAmano pahelo bheda. (2) eka daMDaka (arihaMta ceiyANuM) ane eka stutithI thatI madhyamacetyavaMdanA te teno madhyamamadhyama bheda bIjo kahyo che. 67 (3) saMpUrNa utkRSTa vaMdanAno utkRSTautkRSTa bheda trIjo kahyo che. A traNa bheda kahevAthI ekaeka vaMdanAnA svajAtIya be bheda grahaNa karatAM A prakAre caityavaMdanAnA nava bheda paMcAzakajI mujaba siddha thAya che. //68 Ama, sudharmAsvAmI gaNadhara, caudapUrvadhara bhadrabAhusvAmI vagerenA karela zAstromAM caityavaMdanAnA traNa bheda kahyAM tenA anuyAyI upalakSaNarUpa nava bheda paNa paMcAzakamAM kahyA. tene anuyAyI pUrvadhara pachInA samayamAM thayela zAMtisUrijIe eka-eka vaMdanAnA svajAtIya be-be bheda kahI nava bhedanI caityavaMdanA batAvI te paNa prAyaH traNa thoyanI jANavI. kAraNa ke navAMgI TIkAkAra zrI abhayadevasUrijIe utkRSTa caityavaMdanA traNa thAyathI kahI to svajAtIya eka-eka bhedamAM paNa traNa thAyathI nava bhedanI caityavaMdanA siddha thaI. have taTastha puruSoe vicAra karavo joIe ke, AvA mahApuruSonA vacananI AtmArAmajIne jANa nahIM hoya to temanA vacanane buddhivALo satya mAnaze ? Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 163 kema ke AtmArAmajIne samajAvavA mahAvidehakSetrathI kevalI bhagavaMta to Ave evI saMbhAvanA nathI to temaNe pUrvadhara ane pUrvAcAryanA vacana upara ja zraddhA rAkhavI joIe. te to temane che nahIM, to temanI vAta koIpaNa samyagdaSTi puruSa mAnaze nahIM. ||iti caturthastutinirNayazaMkoddhAre'paranAmani caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAre pUrvadharAnuyAyinavividhacaityavandanAsvarUpanidarzano nAma navamaH paricchedaH // prazna :- zAstromAM traNa thoyanI caityavaMdanA lakhI che te mahAbhASyamAM nava bhedanI caityavaMdanA kahI teno chaThTho bheda che ane te caityaparipATImAM karavAnI kahI che. tame je kalpabhASyanI gAthAnuM AlaMbana laI cothI thoyano tathA pratikramaNamAM paNa cothI thoyano niSedha karo cho te dahIMnA badale kapAsa khAo cho. javAba:- he devAnupriya ! amo to jevI rIte pUrvadhara, pUrvadhara anuyAyI tathA pUrvadhara anuyAyI pUrvAcAryanA graMthamAM lekha tathA teonI AcaraNA che te baMnene satya mAnIe chIe, paraMtu te saumya ! tamane bRhakalpanI gAthAnA yathArtha tAtparyanI jANa nathI. tethI tame cAra thoya-cAra thAya pokAro cho. kema ke mahAbhASyamAM nava bhedanI caityavaMdanA kahI che temAM to tamArI cothI thAyano chaThTho bheda ja kahyo nathI, to "vikramo nAti luad: zikSA' e nyAyathI tathA mahAbhASyanA kathanathI chaThThA bhedamAM cothI thAya ja siddha na thaI. kema ke caturthastutinirNaya pAnA naM. 18 para tamArA hAthathI ja chaThTho bheda traNa thoyanI caityavaMdanAno kahyo che, to pratikramaNanI cothI thAya tamArA hAthathI ja niSedha thaI che, to ame zA mATe niSedha karIe ? kema ke mahAbhASyanI ekasaThamI gAthAmAM ubhayakALamAM zakti hoya to traNa bhedanI utkRSTacaityavaMdanA karavI kahI ane tame caturthastutinirNaya pAnA naM. 92 para utkRSTacaityavaMdanAnA traNa bheda lakhyA te pramANe tamArA dAdA-paradAdAe paNa pratikramaNanA Adi-aMtamAM karyuM nathI ane hamaNAM paNa tamArI kalpita paraMparAmAM karatAM nathI. tathA tame liMga badalAvyo Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 thaturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra hovAthI koInA gacchanI paraMparAmAM tame nathI, paNa lokone bharamAvavA mATe kaho cho ke ame tapagacchanA chIe, paNa tame tapagacchanI sAmAcArI pramANe vartatA nathI. tapagacchamAM to tame lakhyA pramANe vartamAnakALamAM pratikramaNanA Adi-aMtamAM, ubhayakALamAM ane jinamaMdiramAM tame kAMI paNa karatAM nathI. tame tamArI pUjA-mAnatA ghaTavAnA DarathI kyAMthI karatAM hazo to tapagacchanA pUrvAcArya ane anya gacchanA AcArya to tamArA lakhyA pramANe bhASyaviruddha vacana sAtamA bhedanI caityavaMdanA kare ja kyAMthI? kema ke jinamatamAM to nava prakAranI caityavaMdanA sivAya adhika kahI ja nathI. tenI pUrvadhara tathA pUrvadhara vartamAnakAlavartI AcAryone vAre to, sAdhu tathA zrAvaka pratikramaNanA Adi-aMtanI "naDuM ve ba sthira mo vaM"i Adi AvazyakacUrNinA vacanathI traNa thAyathI traNa bhedamAM rahelI utkRSTatyavaMdanA yathAzaktie ubhayakALa jinacaityamAM karatAM tathA stotra-praNidhAna rahita devagRhamAM sAtamI vaMdanA karI, sAMjanA pratikramaNa AdimAM namaskAra, namutthaNa kahI bhagavAna Adi cAra khamAsamaNA deI pratikramaNa ThAvatAM ane "mahIsannidiya vephayA malthi to vaMngiA ' eTale najIka caitya hota to vAMdavA vagere zrI vyavahArabhASyanA vacanathI tathA "zarU ghere kiyA veyAtiyaM niM paDikaMtA mA gAvA sevA-pIvasa veDyuM navaMyaMti to mArUtti" eTale derAsaramAM rahI sAdhu saMdhyAkAla nivedana karyA pachI Avazyaka karyA pahelAM ane prabhAtanA Avazyaka karyA pachI jo caitya na vAMde to eka mAsanuM laghuprAyazcitta pAme vagere vyavahAravRttinA pIThikAnA vacanathI prAtaHkALanA pratikramaNanA aMte 'vizAlalocanadalaAdi stuti, namaskAra, namutthaNe kahI bhagavAna Adi cAra khamAsamaNAM najIkanA caityamAM daI stotra, praNidhAna rahita sAtamI vaMdanA karatAM, anyathA cAra khamAsamaNA daI paDilehaNa Adi kriyA karatAM temaja pUrvadhara nikaTa pazcAtkAlavartI AcAryone vAre paNa "vaM, gadya verU" Adi zrI pradyumnasUrikRta sAmAcArI pramukha graMthonA vacanathI pratikramaNanA Adi-aMtamAM sAdhu to prAyaH stotra praNidhAna rahita sAtamI caityavaMdanA traNa thoyathI karI pratikramaNanA Adi aMtamAM pUrvokta Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra mahAbhASyanI tresaThamI gAthAmAM Adi zabdanA grahaNa karavAthI pratikramaNanA Adi-aMtamAM jadhanyautkRSTacaityavaMdanA karI pUrvokta prakAre pratikramaNa ThAvatAM tathA samApta karatAM ane zrAvaka to prAyaH "saMpatipUgopIraityAdi zrI haribhadrasUrijIkRta lalitavistarA vRttinA vacanathI tathA zrI zAMtisUrijI kRta pUrvokta caityavaMdanamahAbhASyanI 62mI gAthAnA kathanathI jinapratimAnI agara, dhUpa, puSpa, gaMdha AdithI samayane ucita pUjA karI, ubhayakALamAM stotra-stutie traNa thoIthI utkRSTacaityavaMdanAne aMte jinagRhavAsI devadevIne saMbodhavAne tathA vaiyAvacca Adi kRtyanA upayoga devAne arthe veyAvaccagarANe kAusagga karI samyagdaSTi devatAnuM tathA nityakSa AdinuM bahumAna yathAzakti utkRSTacaityavaMdanAnA traNa bheda cothI thoya sahita sAdharmika vAtsalyarUpa karatAM. zrI caityavaMdanamahAbhASyamAM temaja kahyuM che ke, te pATha : jiNavaMdaNAvasANe, jiNagihavAsINa devadevINaM / saMbohaNatthamahuNA, kAussaggaM kuNai evaM // 785 // emAi kAraNehiM, sAhammiyasuravarANavacchalaM / puvvapurisehiM kIrai, na vaMdaNA heumussaggo // 786 // pArayakAussaggo, parameThIyaM ca kayanamukkAro / veyAvaccagarANaM, dejja thuIjakkhapamuhANaM // 788 // e traNa gAthAno bhAvArtha AgaLa lakhAze. tethI ahIM upara lakhyA pramANe jANavuM tathA pUjAnA abhAve ubhayakALa sAtamI vaMdanA stotrapraNidhAna rahita karI pratikramaNanA Adi-aMtamAM jaghanyano utkRSTa bheda karI ThAvatAM tathA samApti karatAM tathA vaLI temaja vartamAnapUrvakAlavartI pUrvAcAryone vAre paNa, iha sAhu saDDho vA ceiyagehAi uciyadesaMmi / jahajogaM kayapUo, pamoyaromaMciyasarIro // 263 // bhAvArtha :- e che je sAdhu athavA zrAvaka pramoda romAMcita thako caityanA Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra ucita dezamAM rahI jene jevI ucita tevI pUjA karI caityavaMdanA kare ityAdi mahAbhASyane anuyAyI tapAgacchanAyaka zrI devendrasUrikRta zrAddhadinakRtya vRttimAM paNa pUjAnA adhikAramAM zrAvakane caityavaMdanA kahI che. te pATha : aTThapayArapUyAe, pUittA jagabaMdhave / muddAvihANajutteNaM, kAyav jiNavaMdaNaM // 2 // vyAkhyA - aSTaprakArapUjayA pUrvoktasvarUpayA pUjayitvA jagadvAMdhavAn mudrAvidhAnayuktena yathAvasthAnasthApitamudrAvidhisamanvitena karttavyaM ninavandranaM rA. bhAvArtha :- eno bhAvArtha e che ke pUrvokta svarUpe jagabAMdhavanI aSTaprakArI pUjA karIne yathAyogya sthAne sthApelI mudrA vidhi sahita jinavaMdana eTale caityavaMdana karavuM. punastatraiva sarvacaityasAdhuvandanaM kRtvA stotraM yathocitamuddAmagaMbhIrasvareNa paThitvA muktAzuktimudrayA praNidhAnaM karoti / eno bhAva je tyAM zrI zrAddhadinakaravRttimAM kahyuM che ke, sarva caitya sAdhuone vaMdana karIne utkRSTa gaMbhIra svare yathocita stavana kahIne muktAzuktimudrAe praNidhAna kare. navIyara" rUtyAdri "vivaMdra ti" caityavadravyamavapuujaatmkN kAryamiti, sarvatra kriyAdhyAhAraH kathaM trikAlaM sUryodayamadhyAhnAstasamayarUpaM saMdhyAtrayamityarthaH // e pAThamAM dravya-bhAvapUjAtmaka trikAla caityavaMdana karavuM kahyuM tethI tapAgaccha paNa pUrvAcAryone vAre trikAlapUjA avasare yathAzaktie utkRSTacaityavaMdanAnA traNa bheda mAMhelI vaMdanA karatAM. tethI pUrvokta mahAbhASyane anusAra sAdhu bhAvapUjAne aMte ane zrAvaka dravyapUjAne aMte yathAsaMbhava ubhayakALa jinagRhamAM yathAzakti pUjA avasare traNa thAya tathA cAra thAyathI utkRSTacaityavaMdanAnA traNa bheda karI pratikramaNa karatAM. kema ke tapAgacchanAyake zrI zrAddhadinakaravRttimAM kahyuM che ke "sarvacaityasAdhu Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 167 vandranA " eTale sarvacaitya kahevAthI caityaparipATI pramukhanA cha bheda jaNAvyA ane sAdhuvaMdana kahevAthI stotra praNidhAna rahita sAtamI vaMdanA jaNAvI. kema ke sAtamI vaMdanA zakastavAta karIne bhagavAna Adi cAra khamAsamaNA daI pratikramaNa kare e abhiprAya jaNAvI pachI stotra. te utkRSTa be vaMdanA jaNAvI kahyo temaja vartamAnakAla nikaTavartI pUrvAcAryone vAre paNa pUrvokta nyAye pUjA avasare yathAzakti cAra thAyathI traNa bhedanI utkRSTa vaMdanA karI pratikramaNa karatAM. tathA coktaM tapAgacchanAyakazrIhIrasUrisaMtAnIyazrIAnandasUriziSyazrImAnavijayopAdhyAyakRtadharmasaMgrahe - "saMdhyAyAM jinapUjAnantaraM zrAvakaH sAdhupArve pauSadhazAlAdau vA gatvA pratikramaNaM karoti / " eTale zrAvakajana saMdhyAkALe jinarAjanI pUjA karyA pachI sAdhu pAse athavA pauSadhazALA AdimAM jaIne pratikramaNa kare e kahevAthI pUjA avasare cAra thAyathI caityavaMdanA karI ubhayakALa jinagRhamAM stotra-praNidhAna rahita sAtamI caityavaMdanA karI " nikuLavaMtaUT thI'' Adi pUrvAcAryapraNita gAthAnA vacanathI jaghanyautkRSTatyavaMdanA karI pratikramaNa ThAvatAM tathA samApta karatAM. temaja devagRhamAM vartamAnakAla nikaTa pUrvakAlavartI anya gacchanA AcArya paNa pUrvokta nyAyathI pratikramaNanA Adi-aMtanI stotra-praNidhAna rahita sAtamI caityavaMdanA karatAM. te pATha anukrame lakhIe chIe. zrIAgamikagacchIya athavA zrI tapAgacchIya zrI tilakAcAryakRta vidhiprapAsAmAcArIno pATha : "vizAlalocanadalaM" iti stutitrayabhaNanaM zakrastavaH pUrNA caityavandanA // __ "iti rAtripratikramaNavidhau" sampUrNacaityavandanA astotrA, tato gurUn vaMditvA yathAjyeSThaM sAdhuvaMdanamiti "devasikapratikramaNavidhau" tathA bRhatkharataragacchIyazrIjinaprabhasUrikRta sAmAcArI pATha / jAvaMti ceiyAiM ti gAhAdugathuttapaNihANavajjaM / ceiyAiM vaMdittu Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra caurAi khamAsamaNehiM AyariyAI vaMdiya ityAdi // 1 // iti devasikapratikramaNavidhau // artha :- e pAThomAM zrI tapAgacchIya tathA anyagacchIya eTale kharataragaccha pramukha AcAryoe pratikramanA Adi-aMtanI caityavaMdanA stotrapraNidhAna rahita jinacaityamAM karavI kahI. ahIM koI AtmArAmajI jevA kahe che ke, vidhiprapA pramukhanA pAThamAM to jinacaityamAM caityavaMdanA karavI evA akSara nathI, paNa pratikramaNanI vidhimAM Adi-aMtamAM karavI kahI che. tenI ajJatA dUra karavAne kahIe chIe ke, mahAnubhAva ! vidhiprapA pramukhanA pATha che te vidhivAde che. vidhivAda prAyaH sAmAnya-vizeSapaNe hoya. tethI ahIM vidhiprapA pramukhanA pAThamAM pratikramaNanA Adi-aMtamAM "sampUrNAM caityavaMvanA astotrA" e vacanathI vizeSa prakAre caityavaMdanA sUcavI ane "stutitrayamaLanuM zastavaH pUryAM caityavaMvanA' e vacanathI sAmAnya ane vizeSa vidhi be sUcana karyA eTale pratikramaNane aMte stutimaMgala-zakrastava kahevAthI jaghanyautkRSTacaityavaMdanA karI to revA napha gatio vaMvaMti' Adi uttarAdhyayanavRtti tathA bhASyAdikanA vacanathI jinacaityamAM stotra-praNidhAna rahita sAtamI vaMdanA sUcavI tathA jAvaMti ceiyAiM e be gAthA ane stavana jayavIyarAya varjIne caitya vAMdavA e vAkyathI paNa jinacaityamAM stotra-praNidhAna rahita sAtamI vaMdanA sUcavI. kema ke caityavaMdanamahAbhASyamAM mahAprabhAvaka zrI zAMtisUrijIe utsarge caityavaMdanA caityamAM ja karavI kahI che. te pATha : bhAvajiNappamuhANaM. savvesiM ceva vaMdaNA jaivi / jiNaceiyANa purao, kIrai ciivaMdaNA teNa // 12 // jiNabiMbAbhAve puNa, ThavaNAgurusakkhiyA vikIraMti / ciivaMdaNacciya imA, nAyavvA niuNabuddhihiM // 13 // ahavA jatthavitattha vi, purao parikappiuNa jiNabiMbaM / kIrai buhehiM, sA neyA ciivaMdaNA tamhA // 14 // Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 169 artha:- jo paNa bhAvajina pramukhanI nize vaMdanA che to paNa cAra nipAnuM vaMdana che, kema ke jinarAjanI pratimA AgaLa kahIe te caityavaMdanA kahIe. /1ra/ vaLI jo caitya na hoya to gurusAkSIe sthApanA AgaLa caityavaMdanA kare. mATe nipuNa buddhinA dhaNIe enuM nAma caityavaMdanA jaNAvI tathA gAthAnuM cothuM pada "ta-viparamiDakvaUTIo" evA pAThAMtarano paramArtha e che ke gurusAkSIe sthApanA che te paNa paMca parameSThinI sthApanA che //13ii athavA jyAM jyAM paMDitoe parikalpanA karI jinabiMbanI AgaLa caityavaMdanA karI te mATe caityavaMdanA jANavI. 14e pAThamAM derAsaranA abhAve sthApanA AgaLa caityavaMdanA kahI tethI sarve nava bheda caityavaMdanAnA che. te utsarge to jinacaityamAM tathA apavAde stotra-praNidhAna rahita sAtamI vaMdanA tathA jaghanyautkRSTatyavaMdanA sthApanA AgaLa karavI tema ja kahyuM che. vikrama saMvata 1617mAM kArataka sudI sAtama zukravAre pATaNanagaramAM zrI kharataragacchanAyaka zrI jinacaMdrasUrie sarvagacchIya gItArtha tathA zuddhamArgI tapAgacchanA gItAnI saMmatie carcA praznottara graMtha banAvyo che. temAM devagRhamAM pratikramaNanI Adi-aMtamAM caityavaMdanA kahI tenI bhASA jema che tema lakhIe chIe tathA prAcIna zAstrane abhiprAya be pratikramaNanA AdiaMta caityavaMdana devagRhamAM ja karavA upadezyA che. enI sAkSI zrI uttarAdhyayananA 36mA adhyayananI vRttimAM tathA vyavahAracUrNipIThikAmAM ane AvazyakacUrNimAM che. evI rIte pUrvokta 10 graMthone anuyAyI vartamAna nikaTa pUrvakAlavartI tapAgacchanA tathA anya gacchanA AcArya jAvaMti, jAvaMta, stavana ane jayavIyarAya rahita devagRhamAM pratikramaNanA Adi-aMtamAM caityavaMdanA karatAM. temaja vartamAnakAlavartI tapagaccha tathA anya gacchonA AcArya, sAdhu, zrAvaka paNa pratikramaNanA Adi-aMtamAM stotra-praNidhAna rahita caityavaMdanA kare che. paraMtu tapagaccha tathA kharataragaccha pUrvAcAryonA samayamAM to kSudropadrava Adi nivAraNane arthe jema bRhazAMti mUlamAM vidhi kahyo che te pramANe vidhiyukta jinamaMdiramAM zAMti bhaNatAM. kema ke vikrama saMvata 1506nI sAlamAM zrI jayacandrasUri thayA, teoe pratikramaNagarbhahetu banAvyo tene anusAra tapagaccha tathA kharataragacchavALA Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra sAdhu-zrAvaka prAyaH pratikramaNa kare che. temAM pratikramaNanA vidhimAM laghu tathA bRhajJAMti kahevI kahI nathI ane tyArapachI keTaloka kALa gayA pachI vikramasaMvata 1652nA varSamAM zrI tapAgacchanAyaka zrI hIrasUrIzvarajI mahArAja sAheba svarge gayA te arasAmAM koI kAraNe pakhI, caumAsI, saMvatsarI pratikramaNanA aMte bRhazAMti kahevA rUDhi tapAgacchamAM cAlI. tethI bRhazAMti TIkAnA karyA vikrama saMvata 1644nI sAlamAM nAgorI tapAgacchamAM thayelA zrI harSakIrtisUrijIe potAnA gacchamAM cAlelI rUDhi jaNAvavA bRhajJAMtinA mULamAM tathA zabda nathI topaNa pakhI, caumAsI, saMvatsarI pratikramaNanA aMtamAM bRhajJAMti avazya kahevI tevuM lakhyuM. tethI mULa ane TIkA baMneno abhiprAya jaNAvavA baMne pATha bhegA sIme chIme. te pATha : ___ eSA zAMtiH pratiSThAyAtrAsnAtrAvasAneSu zAMtikalazaM gRhItvA kuMkumacaMdanakarpUrAgarudhUpavAsakusumAMjalisametaH snAtracatuSkikAyAM saMghasametaH zucizucivapuHpuSpavastracaMdanAbharaNAlaMkRtaH puSpamAlAM kaMThe kRtvA zAMtimudghoSayitvA zAMtipAnIyaM mastake dAtavyamiti // nRtyaMti nRtyaM maNipuSpavarSa, sRjaMti gAyaMti ca maMgalAni / stotrANi gotrANi paThaMti maMtrAn, kalyANabhAjo hi jinAbhiSeke // 1 // vyAkhyA - eSA zAMtiH kadA paThanIyetyAha, eSA zAMtistIrthakarANAM pratiSThAyA avasAne aMte tathA yAtrAyA avasAne aMte snAtrasyAvasAne ante ca paThanIyetya'dhyAhAraH tathA pAkSikacAturmAsikasAMvatsarika pratikramaNAnAM cAMte avazyaM paThanIyA anyeSAmapi dharmakAryANAM samAptau ca maMgalArthamavazyamudghoSaNIyA kathamudghoSaNIyetyAha tathA ca eko viziSTaguNavAn zrAvakaH urvIbhUya zAMtikalazaM zAMtyarthaM zuddhajalena bhRtaM zRMgArakaM gRhItvA vAmakare dhRtvA upari dakSiNaM karaM saMsthApya punaH Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 171 kuMkumeti, tatra kuMkuma kAzmIrajanmacandanaM zrIkhaMDaM karpUro ghanasAraH aguruH kRSNAgaruH dhUpaH kRSNAgudinAM nirmito vA yadvAsaH sugaMdhIvastunA parimala: kusumANAM puSpANAmaMjaliH puSpairbhUtAMjaliH kUjitapANidvayarUpaH tato dvaMdvaH taiH sametaH sahitaH san tadvAnsan snAnacatuSkikAyAM snAtramaMDape saMghena sametaH sahitaH san svayaM zucirbAhyAbhyaMtaramalarahitaH zucivastraH zucIni pavitrANi devapUjAyogyAni vastrANi yasya saH punazcaMdanena zrIkhaMDAdivilepanena AbharaNaizca kaMkaNamudrikAdibhiralaMkRto vibhUSitaH san puSpamAlAM puSpANAM strajaM kaMThe gale kSiptvA IdRzaH san zAMtimudghoSayitvA vedadhvanivanmahatAzabdena zAMtyuddhoSaNaM zAMtipAThaM kRtvA pazcAttenAnyairapi sarvajanaistacchAMti kalazapAnIyaM mastake dAtavyaM culukaiH kRtvA mastake kSepaNIyaM sarvairapi zreyo'rthaM stokaM stokaM mastake lagayitavyamityarthaH iti samAptau / atha punarapi snAtraprAnte bhavyAH kiM kurvantItyAha - nRtyaMti nRtyamiti kalyANaM kSemaM kuzalaM bhajaMti prApnuvaMti te kalyANabhAjaH kalyANayuktAH bhavyaprANinaH jinAbhiSeke tIrthaMkarasnAtramahotsavaprAnte nRtyaM nATakaM nRtyanti nATakaM kurvanti punarmaNipuSpavarSaM sRjanti maNayo ratnAni upalakSaNatvAnmauktikAnyapi puSpANi paMcavarNakusumAni teSAM varSaM vRSTiM sRjanti kurvanti jinopari ratnAnAM puSpANAM ca varSaNaM kurvanti punarmaMgalAni arthAnmaMgalavAcakAni maMgalakArakANi gItAni gAyaMti - punaH stotrANi jinastutirUpANi paThaMti punastIrthaMkarANAM gotrANi nAmAni paThaMti uccaraMti yadvA gotrANi tIrthaMkaravazAn varNayaMti punarmantrAn maMtragarbhitastavAn paThaMti yadvA gurubhiH paThyamAnAn maMtrAn zRNvanti // artha :- e zAMti kyAre bhaNavI ? to kahe che ke, e zAMti tIrthakaronI pratiSThAne aMte, yAtrAne aMte, snAtrane aMte bhaNavI. te adhyAhAra tathA pakhI, caumAsI, saMvatsarI pratikramaNane aMte avazya bhaNavI. bIjA qu Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra dharmakAryanI samAptimAM mAMgalikane arthe zAMtinI udghoSaNA karavI te vidhi eka adhika guNavaMta zrAvaka Ubho thaI zAMti mATe naLIvALo kaLaza potAnA DAbA hAthamAM pakaDI upara jamaNo hAtha rAkhI cokhkhA pANIthI bharIne Ubho rahe te vakhate dhUpanI sugaMdha hoya, teNe gaLAmAM phUlanI mALA paherI hoya, vaLI snAnathI bAhya ane atyaMtara maLa rahita thaI, pUjAnA vastro paherI, caMdananuM vilepana karI, alaMkAro paherI, moTA avAje zAMti bole. zAMtipATha karyA pachI te tathA bIjA paNa zAMtikaLazanuM pANI potAnA zreya mATe mastake caDhAve eTale zAMti bhaNavAno vidhi saMpUrNa thayo. have vaLI stotrane aMte bhavyaprANI zuM kare che? te kahe che, kalyANayukta bhavya prANI tIrthakaronA snAtra mahotsava prAMte nRtya kare, paMcavarNA phUla, maNi-motIno varasAda varasAve, maMgaLadAyaka gIta gAya, vaLI jinastutirUpa stotra bhaNe. vaLI tIrthakaronA nAma-gotra uccAraNa kare, athavA tIrthakaronA vaMzanuM varNana kare, maMtragarbhita stavana bhaNe Adi jinasnAtrane aMte kalyANa icchatA bhavyaprANIo kare. ahIM zAMtipAThamAM pUjA, yAtrA, snAtrAdika mahotsavanA aMta pachI zAMti udyoSaNA kare te paNa aho bhavya jIvo sAMbhaLo ... ema kahe. Adi zabdathI zAMtipaThanavidhimAM, zAMtipAThamAM ja zAMti pratiSThAdika kRtyo sUcana karyA. tethI TIkAkAre Adi zabdathI zravaNavidhimAM bIjA kRtya sUcana karyA. zAMtipAThanA mULamAM tathA zabda vaLI ca zabda pramukha nathI, topaNa potAnA gacchamAM koI kAraNathI cAlelI rUDhi jaNAvavAne tathA ane ca zabdathI pampI, caumAsI, saMvatsarI pratikramaNanA aMte avazya bRhadRzAMti bhaNavI kahI, paNa devasia pratikramaNanA aMtamAM bhaNavI kahI nathI. have AgaLa zAMti bolavAnI vidhimAM je vAto kahI che te vidhi paknI vagere pratikramaNa karyA pachI kevI rIte banI zake? kAraNa ke jainazAsanamAM mahotsava Adi kRtyo rAte karavA kahyAM nathI. tethI TIkAkAre pratikramaNAMta vAkyathI divasa rAtrino aMta paNa sUcana karyo saMbhave che. kema ke vartamAnakALe paNa Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 173 divasa tathA rAtri pakhkhI pratikramaNanI ja kahevAya che. tethI paSmI vagere pratikramaNa karyA pachI pUjA-upacArano sAmAna lAvI bIjA divasa jinagRhamAM vidhiyukta zAMti bhaNavI. ema TIkAnA abhiprAyathI saMbhava thAya che. ane jo pratikramaNAMta zabdathI pabbI vagere pratikramaNano aMta grahaNa karIe to pratikramaNano aMta eTale samApti. zAstramAM khAmaNA khamAvI, khamAsamaNa ApI cAra pakhkhI khAmaNAM khamAvI, "kRSNAmo majusarphei kahe tyAM paNa pratikramaNano aMta kahevAya che. te ThekANe zAMti kahevI siddha thAya. paNa hAla te pramANe koIpaNa karatAM dekhAtAM nathI. tethI divasa rAtrinA paSmIpratikramaNane aMte eTale bIjA divase devasi pratikramaNanA aMte sAmAyika pAryA pachI zAMti kahevI evuM "bRhazAMti'nI TIkAnA abhiprAyathI TIkAkArane vAre siddha thAya che. tyArapachI vikrama saMvata 1671nA varSamAM tapagacchanAyaka zrI senasUrIzvarajInA svarga prApta thayA pahelAM devasI pratikramaNanA aMtamAM koI-koI ThekANe niraMtara zAMti kahevAnI pravartanA cAlI tyAre zrI mulatAna saMghe zrI senasUrijIne prazna pUchAvyo. te pATha : atha mUlatAnasaMghakRtAnuyojanAni tatprativacAMsi ca yathA tathA sarvaiH pAkSikapratikramaNe zAMtiravazyaM kathyate kaizcit punaranyasmin dine'pi kathyate tatkimastIti ? uttara :- pAkSikapratikramaNe paraMparayA zAMtiravazyaM kathyate'nyasmin dine tu kathanamAzritya niyamo nAstIti // 57 // prazna :- pAkSikapratikramaNe paraMparathI zAMti kahe che. ane koIka vaLI anya divase kahe che, te kema ? uttara :- paraMparAthI pAkSikapratikramaNamAM zAMti avazya kahe che. anya dinamAM to kahevAno niyama nathI. e praznottaranA abhiprAyathI zrI tapAgacchamAM vikrama saMvata 1644 pachI keTalAka varSa sudhI paSmI pramukha pratikramaNamAM moTI zAMti kahevAnI rUDhi cAlI. te pachI keTalAka varSo sudhI kyAMka kyAMka niraMtara devasI pratikramaNanA aMtamAM moTI zAMti kahevAnI rUDhi cAlI. tethI zrI senasUrijIe Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThArA niraMtara kahevAno niyama nathI evuM kahI niSedhI. tathA zrI senasUrijIne vAre devasIpratikramaNanA aMtamAM niraMtara koI-koI ThekANe laghuzAMti kahevAnI rUDhi cAlI te saMbhave che. kema ke pUrve pakhI, caumAsI ane saMvatsarI pratikramaNane aMte to bRhaduzAMti kahetA ja hatA, paNa laghuzAMtinI pravartanA cAlI tethI zrI senasUrijIe anya divasano niyama nathI evuM kahI niSedhI. tethI vikrama saMvata 1744nI sAlamAM zrI yazovijayajI upAdhyAyajIe pratikramaNagarbhahetu sajajhAya banAvI temAM paNa devasIpratikramaNanI vidhimAM laghu tathA moTI ekeya zAMti kahevI lakhI nathI, paNa pakhI pratikramaNanI vidhimAM pakhI pramukha pratikramaNane aMte sAmAyika pArIne moTI zAMti sivAya devanI pratikramaNanA aMtamAM laghuzAMti niraMtara kahevAnI rUDhi jaNAtI nathI. ahIM koI kaheze ke "evA upAdhyAyajInA vacana nathI tene kahIe ke sAmAyikamAM tathA sAmAyika laIne moTI zAMti kahevI evA paNa upAdhyAyajInA vacana nathI. tethI "sajhAyane guruzAMti vidhizuM, sujalIlA pAmIe" e vacanathI ja sAmAyika pAryA pachI moTI zAMti kahevI siddha thAya che. kema ke upAdhyAyajIe mULa vidhie devasI-pratikramaNamAM rAtripahora sudhI sajajhAya tathA dvAdazAMgI bhaNe tyAM sudhI kahI. tema ahIM paNa mULa vidhie sajajhAya karIne vidhiyukta zAMti bhaNavI kahI. mULa vidhi moTI zAMtinI TIkAmAM pratikramaNane aMte sAmAyika pAryA pachI ja saMbhave. kema ke sAmAyika pAryA pachI ja pratikramaNano aMta gaNAya. tethI zrI yazovijayajI upAdhyAyajI pachI koI koI ThekANe pratikramaNanA aMtamAM niraMtara zAMti kahevAnI rUDhi cAlatAM cAlatAM hamaNAM vartamAnakALamAM prAyaH sarvatra ThekANe pratikramaNanA aMtamAM niraMtara laghuzAMti kahevAnI rUDhi pravartanA, tema zrI tapAgacchanA pUrvAcAryonA lekha nathI, topaNa hamaNAM paDAvazyakanA arthanI bAlAvabodhanI copaDIo chapAI che, temAM devasIpratikramaNanI vidhimAM laghuzAMti ane paSmIpramukhanI vidhimAM moTI zAMti kahevI kahI che. TIkAkArane avasare moTI zAMtimAM "yatrInnItra-vasAnepu" evA pATha jUnI pratomAM hato tethI TIkAkAre pAThAMtara paNa na karyo. topaNa hamaNAM te padane ThekANe "yatrIznAtrIdyavasAnepu" evo artha lakhIne pratikramaNamAM Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 17pa zAMti kahevAnI rUDhine daDha kare che. te tapAgacchanA pUrvAcAryothI viruddha che. tene dekhI keTalAka ajANa loko kahe che ke, zAMti kahyA vinA pratikramaNa pUruM thayuM na kahevAya. ema kahIne pUrvAcAryonI AzAtanA kare che. AvuM zrI kharataragacchavALA karatAM nathI. kema ke kharataragacchamAM to vikrama saMvata 1681nI sAla sudhI to zAMti kahevAnI rUDhi jaNAtI ja nathI. kema ke zrI samayasuMdarajI upAdhyAyajI tathA bIjA paNa AcAyoe potAnA gacchanA sAmAcArIzataka pramukha graMtho banAvyA che. temAM pAMce pratikramaNano vidhi to lakhyo che, paNa pratikramaNanA aMtamAM zAMti kahevI tevuM koIpaNa graMthamAM lakheluM jaNAtuM nathI. paNa vartamAnakALamAM zrI tapAgacchamAM zAMti kahevAnI rUDhi cAlI tema kharataragacchamAM vartamAnakALamAM niraMtara zAMti kahevAnI rUDhi cAlu nathI. paNa thoDA kALamAM paSmI Adi pratikramaNamAM laghuzAMti kahevAnI rUDhi pravartI dekhAya che. tethI vikrama saMvata 1936nI sAlamAM paMDita muktikamala munie kalakattAmAM zrI kharataragacchasAmAcArInI ratnasAgara nAmanI copaDI chapAvI. temAM pakhI, caumAsI, saMvatsarI pratikramaNanA aMtamAM laghuzAMti kahevAnI lakhe che. te ratnasAgara copaDInA pAnA naM. 270mAM jema che te bhASAmAM lakhIe chIe : tathA tIne parvapaDo stavana ajitazAMti kahaNo tathA pamikkamaNo pUro huvAM pache eka zrAvaka gurvAjJAye namorhatsiddhA kahI zAMtistotra 17 gAthA pramANa kahe bIjA sarva suNe. jiNAne rAtrIpoSaha na huve (te) posaha sAmAyika pArI sAMbhale. iti pAkSikAdi (3) paDikkamaNavidhiH // upara lakhyAno sArAMza e che ke tapAgaccha tathA pUrvAcAryone vAre laghu tathA bRhazAMti kAryane avasare, ajinamaMdiramAM vidhiyukta bhaNatAM ane tyArapacchI vartamAna nikaTavartI tapAgacchanA pUrvAcAryone vAre padhdhI pramukha traNa pratikramaNanA aMtamAM sAmAyika pArI eka zrAvaka zAMti kaheto ne bIjA zrAvaka sAMbhaLatAM, paNa pratikramaNanA aMtamAM laghuzAMti kahevI evuM kathana to koI tapAgacchanA AcAryanuM nathI. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra kema ke laghuzAMtinI TIkAmAM kahyuM che ke, yathAAryamuddizya vA mAsrvdaa svayaM paThati anyasakAzAt zRNoti vA / koI kAryane avasare sarvadA kALa pote bhaNe athavA bIjAnI pAse sAMbhaLe e vacanathI kArya vinA niraMtara bhaNavI kahI nathI. paNa hamaNAM vartamAnakALamAM tapAgacchamAM to kArya vinA paNa niraMtara pratikramaNanI sAmAyikamAM laghuzAMti kahevAnI rUDhi cAle che ne kharataragacchamAM traNa pratikramaNanA aMtamAM sAmAyika pArIne kahevAnI rUDhi cAle che, temaja cothI thoya sahita devavaMdananI rUDhi paNa sAmAyikamAM cAlI che. kema ke pUrvadharone vAre to pUrvokta graMthanA nyAyathI traNa thoyathI trikALa pUjAne avasare tathA ubhayakALa yathAzakti utkRSTacaityavaMdanAnA traNa bhedamAM karI pratikramaNanA Adi-aMtamAM jaghanyautkRSTacaityavaMdanA karatAM ne tyArapachI vikrama saMvata 585 tathA vikrama saMvata 962thI pUrvadhara nikaTa kAlavartI AcAryane vAre pUrvokta graMthonA nyAyathI sAdhu to pratiSThA Adi avasaranA kAraNe ane zrAvakajana jinapUjA avasare cothI thoya sahita utkRSTacaityavaMdanA karatAM tathA sAdhu-zrAvaka jinacaityamAM stotra-praNidhAna rahita traNa thoyathI tathA utkRSTacaityavaMdanAno sAtamo bheda karI pratikramaNanA Adi-aMtamAM jaghanyautkRSTacaityavaMdanA karatAM. tyArapachI vikrasa saMvata 1330nA varSa pachI tapAgaccha tathA kharataragacchanA pUrvAcAryonA vAre paNa traNa thoyathI tathA cAra thoyathI pUrvokta pramANe yathAyogya caityavaMdanA karatAM. tyArapachI vikrama saMvata 1506nA varSa pachI vikrama saMvata 1744nA varSa pahelAM tapagacchanA pUrvAcAryane vAre tathA vikrama saMvata 1617nA varSa pachI ne vikrama saMvata 1681nA varSa pahelAM kharataragacchanA pUrvAcAryone vAre paNa sAdhu tathA zrAvaka yathAsaMbhava devagRhamAM utkRSTanA traNa bhedamAMthI yathAzakti caityavaMdanA karatAM tathA ubhayakALa caityagRhamAM utkRSTacaityavaMdanAno sAtamo bheda stotra praNidhAna rahita karI pratikramaNa karatAM. caityane abhAve tathA sAMja-savAre caityanA dvA2 avasare ughaDatAM na hoya tathA avasara thaI jAya Adi kAraNathI Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 177 _ "caityavaMdanavelAyAM tu sthApanArhanniti tathA cAvazyakAdikaraNakAle sa sthApanAcArya iti vyapadizyate / " jainazAstronA vacanathI arihaMtasthApanAno saMkalpa karI, apavAde zrI sthApanAjI AgaLa stotra-praNidhAna rahita sAtamI caityavaMdanA karI pratikramaNa karatAM. temaja hamaNAM vartamAnakALamAM anya keTalAka gacchanA sAdhu-zrAvaka to traNa thAyathI utkRSTa-caityavaMdanAno stotra-praNidhAna rahita sAtamo bheda karI pratikramaNa kare che. paNa tapAgacchamAM vikrama saMvata 1671nA varSa pahelAM zrI senasUrijIne samaye zrAvikA vacce traNa tathA cAra thoyanI utkRSTacaityavaMdanA baMdha paDI ne eka thoyanI caityavaMdanAnI pravartana cAlI tenI dekhAdekhIthI zrAvakomAM paNa te cAlI. te pravartanA cAlatI dekhIne zrI jesalamera saMghe zrI senasUrijIne prazna pUchyo. te pATha : tathA zrAvakA jinAlaye caityavandanAM vidhAyordhvasthitAH saMte ekanamaskArakAyotsargaM kRtvA caikAM stutiM kathayatyetadvidhiH kAstIti praznaH etadvidhirbhASyAvacUrImadhye caityavaMdanAdhikAre kathito'sti parametadvidhikaraNapravRttiradhunA zrAvikA madhye dRzyata iti / artha :- prazna :- zrAvaka jinalAyakamAM caityavaMdanA karI UbhA rahI eka navakArano kAusagga karIne eka thoya kahe che, te vidhi kayA ThekANe che ? uttara :- e vidhibhASyanI avacUri eTale zrI devendrasUrijIkRta laghubhASya, tenI avacUri zrI somasuMdarasUrijIkRta caityavaMdanAdi kAramAM kahI che. paraMtu e vidhi karavAnI pravRtti to hamaNAM zrAvikAmAM dekhAya che. e praznottaranA abhiprAyathI te avasarathI traNa tathA cAra thoyanI utkRSTatyavaMdanA dhIme dhIme baMdha paDatAM hamaNAM vartamAnakALamAM zrAvakazrAvikA baMnemAM jinagRhamAM jinapUjA vakhate tathA pratikramaNanA AdiaMtamAM traNa tathA cAra thoyanI utkRSTacaityavaMdanA sarvathA prakAre baMdha paDI ne jinagRhamAM jinapUjA vakhate to eka koyanI caityavaMdanA rahI ane pratikramaNanA Adi-aMtamAM ane ubhayakALa jinacaityamAM traNa tathA cAra Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra thoyanI stotra praNidhAna rahita utkRSTacaityavaMdanAno sAtamo bheda karavAno cIlo baMdha paDyo. jema sAmAyikamAM laghu tathA bRhazAMti kahevAnI rUDhi cAlI tema pratikramaNanA Adi-aMtanA sAmAyikamAM paNa stotra-praNidhAna rahita cothI thoya sahita traNa thoyanI rUDhi prAya: sarva ThekANe cAle che. paNa he pUrvapakSiNa tamo caturthastutinirNayanA pAnA naM. 92mAM "pharyA namArI: zakrastavaH caityAdi daMDaka 4 stuti 4 zakrastavaH dvitIyazakrastavAMtAH stavaprAithAnA irahita vIravaMdrano addAo evI rIte madhyamotkRSTa vaMdanAno chaThTho bheda potAnA manakalpita yaMtramAM lakhIne pRSTha 20mAmAM "chaTThA bheda tInathuIse jo caityavaMdanA karane kA hai so caityapravAdimeM karaNe 1 hai | paramArtha hai" evuM lakho cho to traNa tathA cAra thAya madhyamautkRSTatAno chaThTho bheda to tamArA lakhavA pramANe caityaparipATImAM siddha thayo. to caturthastutinirNaya pAnA 88, 98, 100, 103, 107, 117, 118, 119, 126, 127 Adi pAnA para anukrame devasi pratikramaNamAM, prathama pratikramaNamAM, rAia pratikramaNanA aMtamAM, devasi pratikramaNanA prAraMbhamAM, devasipratikramaNanI vidhimAM, rAia pratikramaNanA aMtamAM vagere vAkyane aMte cAra thAyathI caityavaMdanA karavI kahI che tema lakho cho. e sarva lakhavuM tamAruM kAra para lIMpaNa jevuM thayuM. kema ke chaThThA bhedanI madhyamautkRSTacaityavaMdanAmAM tame caityaparipATImAM mAnIne "saM 3maya#miti mahamadhyavanaprAmAthA" evuM caturthastutinirNaya pAnA naM. 107mAM lakho cho eTale ubhayakALa jinagRhamAM tathA pratikramaNanA Adi-aMtamAM utkRSTatyavaMdanAnA traNa bheda karavA ema tamArA lakhavA pramANe ja siddha thAya che. paNa tame manakalpita yaMtramAM utkRSTatyavaMdanAnA traNa bheda stotra-praNidhAna sahita lakho cho te pramANe to koI tapAgacchanA tathA anya gacchanA pUrvAcAryone vAre pratikramaNanA Adi-aMtamAM koI sAdhu tathA zrAvake karyA nathI ane vartamAnamAM paNa koI karatAM nathI. AvanAra kALamAM paNa tamArA jevA manakalpI sivAya jainamatI samyagdaSTi Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 179 karaze nahIM. vaLI tamArI kalpita paraMparAmAM paNa koI karato nathI. kema ke tamArI paraMparAvALA to pratikramaNanA Adi-aMtamAM stotra-praNidhAna rahita sAtamA bhedanI caityavaMdanA kare che ane tamo to pAnA naM. 92mAM stotrapraNidhAna rahita chaThThI caityavaMdanA lakho cho ane pAnA 20 tathA 21mA para lakho cho ke, chaThThA bhedanI caityavaMdanA caityaparipATImAM karavI kahI che. to tamArA lakhavA pramANe tamArI paraMparAmAM moTI bhUla paDI. tethI jo tamo tamArA paraMparAvALAthI vadhu vidvAna pAnuM dharAvatAM ho to tamArA lakhavA pramANe pratikramaNanA Adi-aMtamAM chaThThI vaMdanA choDAvIne stotra-praNidhAna sahita sAtamI caityavaMdanA karAvavI joIe ane tamArI paraMparAvALAthI adhikapaNuM na dharAvatAM ho to tamArA lakhavAmAM bhUla paDI tene cheka mArI ane zrIsaMgha samakSa micchA mi dukkaDaM kahI jo AtmArthI ho to zuddhaliMgI, zuddhakarUpaka, syAdvAdazailIe traNa thAya tathA pUjA Adi viziSTa kAraNe cAra thoya mAnavAvALA koI saMyamI guru pAse cAritraupasaMpadA laI zuddhakarUpaka thaI tenI paraMparA pramANe vartavuM joIe. anyathA jo mAnane AdhIna ho to tame paraMparA rahita saMmUchima gaNAzo emAM zaka nathI. A tamArI hitazikSA che te mAnazo to tamAruM kalyANa thaze, pachI tamArI marajI. tathA vaLI tame chaThTho bhedanI madhyamautkRSTacaityavaMdanA koI ThekANe traNa thAyathI ane koI ThekANe cAra thAyathI lakho cho. tethI ema jaNAvavAmAM Ave che ke, tamane jainamatanA zAstrono yathArtha bodha nathI to jinazAsanamAM AcArNa karelI nava prakAranI caityavaMdanAno bodha to hoya ja kyAMthI ? kema ke tame chaThThA bhedanI madhyamautkRSTacaityavaMdanA traNa thoya tathA cAra thAyathI caityaparipATImAM mAnIne tame sAtamA tathA AThamA bhedanI caityavaMdanA mahAbhASya AdithI viruddha lakhIne tamArA lakhavA pramANe navamA bhedanI pratikramaNanA Adi-aMtamAM navamA bhedanI caityavaMdanA pUrve paNa koIe karI nathI ne vartamAnamAM paNa koI karatAM nathI. to tame tamArA manakalpita nava prakAranI caityavaMdanAnuM AlaMbana karIne kalpabhASya-mahAbhASya Adi yukta traNa thoyano tathA pUjA Adi viziSTa kAraNe saMghAcAravRjyAdiyukta cAra thAyano, tathA jinagRhamAM pratikramaNanI Adi-aMta caityavaMdanAnI Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra traNa tathA cAra thoyano niSedha karIne, tame ja tamArA mukhathI dahIMne badale kapAsabhakSaNa karIne jinavacananI tathA pUrvAcAryonA syAdvAdavacanarUpI amRtapAna karavAvALA puruSonI niMdA karIne traNa thoyano niSedha karavo tamane ucita nathI. kema ke jinagRhamAM, pratikramaNanA Adi-aMtamAM tathA pUjAdi viziSTa kAraNe tapAgaccha tathA anya gacchanA pUrvAcArya mahAbhASyokta siddhAMtabhASAe traNa thoyathI tathA saMdhAcAravRntyAdiyukta saMketabhASAe cAra thoyathI utkRSTavaMdanA karatAM AvyA che, kare che ane ka2ze, paNa he saumya ! tame DhuMDhakaparaMparAthI nIkaLIne, yathArtha gurukuLavAsanI sevApUrvaka siddhAMtonA rahasya dhAryA vinA, thoDA ghaNA graMtho vAMcIne, vidvAnapaNAnuM abhimAna dhAraNa karIne, jainazAstronA yathArtha bodha vinA, jema-tema utsUtrabhASaNa karIne lokomAM kSaNabhaMgura kIrti meLavI rahyA cho, paNa te kSaNabhaMgura kIrti kSaNavAra ja TakI zake che. tathA vaLI caturthastutinirNaya pAnA naM. 21 para lakho cho ke "kalpabhASyamAM caityaparipATImAM pUrvokta navabhedamAMthI chaThThA bhedanI caityavaMdanA traNa thoyathI karavI kahI che, paraMtu pratikramaNanA Adi-aMtamAM traNa thoyathI caityavaMdanA koI paNa jinazAstramAM kahI nathI.'' AvuM lakhavAthI tame jinazAsanamAM ajJAnI cho evuM sUcana thAya che. kema ke vRttikA2e pUrvokta zrI paMcAzakanI vRttimAM kalpabhASya tathA vyavahArabhASyanI gAthAthI traNa thoyathI utkRSTa caityavaMdanA darzAvIne zrI zAMtyAcAryajIe paMcAzakajInA traNa bhedanA upalakSaNathI caityavaMdanamahAbhASyamAM nava bhedanI caityavaMdanA darzAvI temAM tamoe chaThThA bhedanI caityavaMdanA traNa thoyathI aMgIkAra karI to pUrvokta nyAye siddhAMtabhASAe sAtamA-AThamA-navamA bhedanI caityavaMdanA paNa traNa thoyathI aMgIkAra karyA vinA mahAbhASyanA vacana ArAdhana karavA tamane muzkela ja paDaze. tathA zrAddhavidhi, pratimAzataka, saMghAcAravRtti, dharmasaMgraha Adi aneka zAstromAM tathA tame racelA jainatattvAdarza, temAM kalpabhASyanI gAthAthI chaTThA bhedanI caityavaMdanA traNa thoyathI kahI che te to ame mAnIe ja chIe. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 181 paraMtu zrAvakane pUjAavasare tathA sAdhu-zrAvakane ubhayakALa utkRSTa traNa bhedanI caityavaMdanAe ja kalpabhASyanI gAthAmAM vA ane api zabdanA grahaNa karavAthI pUrvAcArye traNa thoyathI saMpUrNa caityavaMdanA kahI che. te pATha : paDhamaM anissayakaDe, tattha ya jo guru vaMdei ceiaM / iriyA tassuttaria, annatthussaggalogassa // 16 // khamAsamaNa kavvakahaNaM, vaMdia dharaNiyala jANu dAhiNayaM / ThaviUNa sakkathayaM, to arihaMta ceiya vaMdati // 17 // annatthayaussaggo, aTTha ussAsa jahaNa kuNai pUraM / pArei namukkAraM, thuI bhAI jAva ujjoaM // 18 // savvaloe arihaMta, ceiyANaM ca vaMdana annatthaM / usaggapuvvavihiNA, ThAyai pUrai tao pacchA // 19 // thuI pukkharavaradIva, suassa bhagavaM vaMdaNa annatthaM / ussagga pArai ya tahA, thuI siddhANaM tao ThiccA // 20 // sakkatthayaM vA jAvaMti cei, icchAmi a jAvaMta gAhA / Namoaraha thuttaM vA, jAva paNihANa kae puNaM // 21 // evaM attha vivA kujjA, ceia vaMdaNa savvajiNahare / kAraNa jAe egAe, bithuINA jao bhaNiaM // 22 // NissakaDamaNisakkaDe, vAvi ceie savvahiM thuI tina / velaMba ceiyANi, NAuM ikkikkayA vAvi // 23 // bhAi koviNa itthaM, thayapaNihANAi jujjae evaM / ANAbhaMgo doso, uttavihiNa u kayA jeNaM // 24 // saddo vAvi payaDo a, saMti iha teNa puNa vihisuyago / ukkosamajjhimA puNa, jahaNNa jahasatti kAyavvA // 25 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra NavayAreNa jahannA, daMDathuIjuyala majjhimA bhaNiyA / saMpuNNA tinni thuI, paNihANajuttau sA nneaa||26|| bhAvArtha - prathama anizrAkRta caityamAM guru caitya vAMde, tyAM iriyAvahiyA, tasya uttarI, annattha kahI eka logassano kAusagga karI pachI khamAsamaNa daI eka kAvya tathA zloka kahI jinane vAMdI jamaNo DhIMcaNa jamIna para sthApI DAbo DhIMcaNa jarAka UMco karI namaskAra, namutthaNa, arihaMta ceiyANa, vaMdaNavattiyAe, annattha eTalAM vAna kahI jaghanya pUrNa ATha zvAsocchavAsano kAusagga karI pArI namo arihaMtANaM, namoDaha0 kahI jinacaityanizrita eka thoya kahI yAvat logassa kahe, pachI savvaloe arihaMta ceiyANa, vaMdaNavattiyAe, annatya kahI pUrvavidhie kAusagga karI pUrNa kare pachI sAdhAraNacaityanizrita eka thoya kahI pukharavaradI, suasse bhagavao, vaMdaNavattiyAe, annatya kahI kAusagga pArI jJAnanizrita eka thoya kahI siddhANaM buddhANaM kahI besI namutthaNe athavA jAvaMti ceiyANuM, icchAmi khamAsamaNo, jAvaMta e be municaMdana praNidhAna karI namoDahatsiddhAcArya kahI stavana ane jayavIyarAya kahevAthI saMpUrNa caityavaMdanA thAya. sarva jinagharamAM eka prakAre caityavaMdanA karavI. Aja arthe api ane vA zabda dhAraNa karyA che, ane kAraNe utpanna thaye chate eka thoyathI paNa caityavaMdanA karavI. zrI kalpabhASyamAM temaja kahyuM che. nizrAkRta athavA anizrAkRta sarva caityomAM traNa thAyathI caityavaMdanA karavI ane jo caitya dITha traNa-traNa thoyanI caityavaMdanA karatAM bahu samaya lAge to ane caitya ghaNA hoya to eka-eka caityamAM eka-eka thoyanI caityavaMdanA kare e kalpabhASya gAthAmAM koI kahe che. ahIM stava-praNidhAnAdi na joIe ema kahI uktavidhi je nathI karatA te AjJAbhaMgadoSane prApta thAya che. kema ke ahIM ja kalpabhASya gAthAmAM vA ane api zabda pragaTa ja che, te punavidhisUcaka che. tethI yathAzaktie utkRSTa, madhyama, jaghanya bheda karavA. te ja kahe che, eka to namaskAra mAtra karIne jaghanyacaityavaMdanA jANavI. bIjI eka daMDaka ane eka thAya e madhyamacetyavaMdanA kahI. trIjI traNa thAya praNidhAnayukta te saMpUrNa jANavI. /16-26 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 183 e sAmAcArI kalikAlasarvajJabirudadhAraka, sADA traNa karoDa zlokanA kartA, zrI hemacaMdrasUrijInA guru zrI devendrasUrijI pramukha AcAryoe jenA banAvelA graMthonI TIkA karI evA mUlazuddhisthAnakaprakaraNa tathA pravrajyAvidhAnavRtti pramukha jJAnagarbhita aneka graMthonA kartA, vikrama saMvata 900nI sAlamAM zrI tapAgacchanI batrIsamI pATe thayelA zrI pradyumnasarijInI racelI che e graMthanI samAptimAM "sAmAyarItrakArasahinuM sayaM sammatta" evuM lakhyuM che. enuM jIrNa pustaka zrI amadAvAda pAMjarApoLamAM zeTha haThIsiMhajI kezarIsiMhajInA dharmaupAzrayamAM zeTha jayasiMhabhAi haThIsiMhajInA jJAnabhaMDAramAM che. tathA e sAmAcArInuM jUnuM pustaka amArI pAse paNa che. koIne zaMkA hoya to dekhI levuM. e sAmAcArImAM paNa kalpabhASyanI gAthAmAM vA ane api zabda grahaNa karavAthI utkRSTacaityavaMdanA traNa thoyanI kahI to utkRSTanA traNa bheda paNa traNa thoyathI siddha thAya che. chatAM paNa caturthastutinirNaya pAnA naM. 33 para vaMdanapayajJokta caityavaMdanA AzrayIne lakhe che ke, "A payajJAmAM traNa thoyathI caityavaMdanA karavI kahI che te pUrve kahelA matabhedamAMthI chaThThA madhyamautkRSTa bhedanI traNa thoyathI caityavaMdanA zrI jinamaMdiramAM karavI kahI che, paraMtu pratikramaNanA Adi-aMtamAM caityavaMdanA karavI kahI nathI." evuM AtmArAmajI lakhe che te paNa vicAravinAnuM lakhe che. kema ke potAnA hAthathI ja chaThThA bhedanI caityavaMdanA to stava-praNidhAna rahita traNa thoyanI lakhe che, ne vaMdanapayajJAmAM to stotra-praNidhAna sahita traNa thoyathI chaThThA bhedanI caityavaMdanA lakhI che to kema kahevAya. paNa jainazAstromAM koI ThekANe to jaghanyautkRSTacaityavaMdanAno bheda darzAvyo che to koI ThekANe madhyamautkRSTano ja bheda darzAvelo che, to koI ThekANe utkRSTautkRSTano bheda darzAvelo che. paNa jyAM prArthanA praNidhAna darzAvelAM hoya tyAM to traNa bheda mAMhelI utkRSTa ane nava bheda mAMhelI utkRSTautkRSTacaityavaMdanA bheda samajavo. yaduktaM tapAgacchAdhirAja zrIdevendrasUribhiH zrIzrAddhadinakRtyavRttau paNihANaM ca kAUNa iti gAthA Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra vyAkhyA - praNidhAnaM cetyanena sampUrNacaityavandanavidhiH sUcitastataH prAgvatpraNidhAnAvasAnaM caityavandanaM kRtvA kuryAdanyadidamAsanopadImAnatayA pratyakSaM // bhAvArtha :- gAthAmAM praNidhAna kahIne saMpUrNa caityavaMdanAvidhi sUcana karyo te kAraNathI pUrvanI jema jayavIyarAya sudhI caityavaMdanA karIne najIka darzAvelA pratyakSa kAryo karavA. e pAThamAM praNidhAna sahita caityavaMdanA kahI. sAdhune te saMpUrNa caityavaMdanA ubhayakALa jinagRhamAM tathA zrAvakane trikALapUjA vakhate mahAbhASya AdimAM karavI kahI che. temaja kalpabhASyamAM paNa zrI pradyumnasUrie traNa bhedanA upalakSaNathI nava bhedanI caityavaMdanA darzAvyA chatAM zrAddhavidhi pramukha aneka graMthomAM paNa pUrvokta hetuthI saMpUrNa caityavaMdanA darzAvI che. paNa pUrvokta nava bhedamAMthI kevaLa caityaparipATInI ja chaThThA bhedanI ja caityavaMdanA darzAvI nathI. vaLI tame jainatajvAdarza pustaka racyuM te vakhe tamArI samadaSTi hatI. tethI jaina tattvAdarza pAnA naM. 417 para lakhelA abhiprAya pramANe sarva jinamaMdiromAM traNa thoyanI caityavaMdanA karavI lakhI. paNa have pratikramaNanA Adi-aMtanI sAmAyikamAM potAnI kalpita paraMparA cothI thAyathI rUDha paraMparA karatAM dekhI potAnI pujAmAnatA ghaTavAnA bhayathI tamArI viSamadaSTi thaI. tethI jema sApa chachUMdara pakaDIne pastAya tema loka kahevate jo pUrvadharonA yathArtha vacana loko AgaLa bolo to potAnI rUDhi paraMparAnI tathA pUjA mAnatAnI hAni prApta thAya ane ayathArtha vacana prakAzo to bhavasamudramAM taravAnI AzaMkA to dUra rahI, paNa vidvAnonI AgaLa bolatAM jIbha acakAvavAthI maunapaNuM dhAraNa karavuM paDe Adi pazcAttApathI kalpabhASya ukta traNa thoyanI caityavaMdanAne koI ThekANe to chaThThA bhedanI ja caityavaMdanA lakhIne lokone bharamAvI durgatinA paroNA karavA mATe caityaparipATInI ADaza laI ubhayakALanI traNa thoyanI caityavaMdanA niSedha karo cho. ane koI ThekANe jinagRhamAM pratikramaNanA Adi-aMtanI ADaza laI traNa thoyanI caityavaMdanAne niSedho cho. vaLI, koI ThekANe potAnA matanI pUMchaDI vAMkI karavA mATe lokone mukhathI bharamAvo cho ke, kalpabhASya gAthAmAM kAusagga Adi kahyA nathI. tethI siddhANaM Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra buddhANaMnI traNa gAthA tathA logassa pramukha ekeka sUtra stuti ja jinamaMdiramAM kahevI kahI che. tathA e kalpabhASya gAthAmAM to, eka prakAranI ja madhyamacaityavaMdanA kahI che. Adi yadvA-tadghA aneka jAtinA kuvikalpa karI jo koI hAthInA dAMta jovA cAhe tene gadheDAnuM ziMgaDuM dekhADavAthI te zuM buddhimAna gaNAya ? kyAreya na gaNAya. kema ke caityavaMdanabhASyamAM to kalpabhASya gAthAmAM '"vinaMva vejJAni'" e vAkyathI bhASyakAre samaya lAgato jANIne ane caitya ghaNA hoya te matalabathI kalpabhASya gAthAnI sAkSI laI caityaparipATI AdimAM cha bheda karavA kahyA che. paNa kalpabhASya gAthAnI sAkSIthI sAdhu-zrAvakane ubhayakALa tathA pUjA vakhate bAkInA traNa bheda karavAnA niSedhyA nathI. kema ke kalpabhASya gAthAnI sAkSIthI mahAbhASyakAre sAdhu tathA zrAvakane caityaparipATI AdimAM cha bhedanI caityavaMdanA traNa thoyathI karavAnI kahI to kalpabhASya gAthAnI sAkSIe mahAbhASyakAranA vacanathI sAdhu-zrAvakane ubhayakALa tathA pUjA vakhate nava bhedamAMthI utkRSTa traNa bhedanI caityavaMdanA paNa traNa thoyathI karavAnI sutarAM siddha thaI . kema ke mahAbhASyakAre kalpabhASya gAthAnI sAkSIe madhyamautkRSTa vaMdanA traNa thoyathI kahI to namutkSaNaM saMyukta sAtamI vaMdanA paNa traNa thoyathI siddha thaI ane sAtamI vaMdanA siddha thaI to traNa thoyanuM yugala joDaluM eTale cha thoyathI AThamI vaMdanA paNa kalpabhASyanI sAkSIe siddha thaI. AThamI vaMdanA siddha thaI to navamI vaMdanA paNa kalpabhASya gAthAnI sAkSIthI stotra-praNidhAna sahita cha thoyathI siddha thaI ane mahAbhASyakAranA vacanathI kalpabhASyanI sAkSIthI nava bhedanI vaMdanA siddha thaI to kAusagga Adi stuti-praNidhAna paNa siddha thayAM. kema ke tame paNa caturthastutinirNaya pAnA 18 tathA 92 52 mahAbhASyanA sAmAnya vacanathI madhyamautkRSTa vaMdanAmAM namunthuNaM tathA arihaMta ceiyANuM grahaNa karyA to arihaMta ceiyANane aMte kAusagga to siddha thayo ja. kema ke jinazAstromAM arihaMta ceiyANuM tathA kAusagganA aMtamAM ja cUlikAstuti kahevAnI kahI che. ane kAraNamArge pUrvadhara tathA pUrvAcAryonI pravRtti paNa ema ja che. tethI mahAbhASyakAranA vacanathI kalpabhASyagAthAnI sAkSIe sAtamI-AThamI 185 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra vaMdanAmAM paNa arihaMta ceiyANaMne aMte siddha thayA che ane arihaMta ceiyANaMne aMte kAusagnanI siddhi navamI vaMdanAmAM stotra-praNidhAna paNa kalpabhASya gAthAnI sAkSIthI siddha thayAM ane mahAbhASyanA vacanathI kalpabhASya gAthAnI sAkSIe daMDaka, kAusagga, stuti, stotra, praNidhAna Adi siddha thayAM to kalpabhASyanI gAthAmAM daMDaka-kAusagga Adi rahita ekeka sUtra stuti ja jinamaMdiramAM kahevI tathA eka prakAranI ja caityavaMdanA kahI che e tamArA kuvikalpa paNa asiddha thayA. tathA logassane anaMtara traNa thAya traNa zloka pramANe jyAM sudhI kahIe tyAM sudhI derAsaramAM rahevAnI AjJA che. kAraNa hoya to uparAMta paNa rahevuM vagere vyavahArabhASya ukta gAthAno artha jANyA vinA logassa pramukha traNa sUtra thoyanI ja tathA siddhANaM buddhANaMnI traNa gAthA kahevAthI ja caityavaMdanA aMgIkAra karIne koI tamArA jevA matAMtarI kalpabhASya gAthokta traNa thoyanI caityavaMdanA stotrapraNidhAna rahita eka prakAranI ja mAne paNa kalpabhApyokta saMpUrNa caityavaMdanA traNa thAyathI tathA nava prakAranI caityavaMdanA na mAne tene sthirApadragacchamaMDana vAdivetAla zrI zAMtisUrijI vyavahArabhASyagAthAmAM vA zabda che tethI pakSAMtara sUcana karI traNa thoyanI saMpUrNa caityavaMdanA tathA traNa thoyanI madhyamatyavaMdanA darzAvI matAMtarIyone caityavaMdanamahAbhASyamAM zikSArUpI daMDano prahAra Ape che. te pATha : sutte egavihacciya, bhaNiyA to bheya sAhaNamajuttaM / iya thUlamaI koI, jaMpai suttaM imaM sariu // 22 // tinnivAka kaDDaI jAva, thuIo tisiloiyA / tAva tattha aNunnAyaM, kAraNeNa pareNa vi // 23 // bhaNai guru taM suttaM, ciyai vaMdaNavihi parUvagaM na bhave / nikkAraNa jiNamandira-paribhoganivAragatteNa // 24 // jaM vAsa ho payaDo, pakkhaMtarasUyago tahiM atthi / saMpunnaM vA vaMdai, kaDDaI vA tinniu thuiu // 25 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra eso vihu bhAvattho, saMbhAvijjai imassa suttassa / tA annatthaM suttaM, annattha na joiuM juttaM // 26 // jai ettiyamettaM ciya, jiNavaMdaNamaNumayaM sue hu taM / thuIthottAi pavittI, niratthiyA hojja savvA vi // 27 // saMviggAvihirasIyA, gIyatthatamAyasUriNo purisA / kaha te suttavirUddhaM, sAmAyArI parUveMti // 28 // ahavA cIvaMdaNa u duvihA, niccA iyarA u hoi nAyavvA / tavvisayamimaM suttaM, muNaMti gIyAu paramatthaM // 29 // sammamaviyAriUNaM, sauyaparauyasamayasuttAI / jo pavayaNaM vigovai so neu dIhasaMsArI // 30 // dusamadosA jIvo, jaM vA tavAmisaMtaraM pappa / cayai bahuM karaNijjaM, thovaM paDivajjai suheNa // 31 // ekkaM na kuNai mUDho, suyamuddisiUNa niya kubohaMmi / jaNa mannaMpi pavattai, evaM bIyaM mahApAvaM // 32 // upanna saMsayA je, samma pucchaMti neva gIyatthe / cukkaMti suddhamaggA, te pallavagAhi paMDiccA // 33 // artha :- sUtramAM eka prakAre ja caityavaMdanA kahI che te mATe nava bheda kahevA ayukta che evo artha koI skUlabuddhivALA AgaLa darzAvIe chIe te sUtrane smaraNa karIne kahe che. traNa zloka parimANa yAvat traNa thoya jyAM sudhI kahe tyAM sudhI jinacaityamAM rahevAnI AjJA che. kAraNa hoya to adhika 59 26. ve 12 uttara he cha - 'tinivA' ityAhi sUtra chete thaityavaMhanAno vidhi prarUpaka nathI, paraMtu vagara kAraNe jinamaMdirano paribhoga karavAno niSedha karavAvALuM che. tathA je e ja gAthAmAM vA zabda che te pragaTa pakSAMtarano 16 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra sUcaka tyAM che, te mATe saMpUrNa caityavaMdanA kare athavA traNa thoya kahe. e paNa e sUtrano bhAvArtha saMbhave che. te mATe anyArthaprarUpaka sUtra anyatrArthamAM joDavuM yukta nathI. sUtramAM jo mAtra traNa thoyathI ja caityavaMdanA karavAnI AjJA hoya to thoya stotrAdikanI sarva pravRtti nirarthaka hoya. saMvignagItArtha vidhinA rasIyA gItArtha sUripuruSa je pUrve thaI gayA te kevI rIte sUtraviruddha sAmAcArInI prarUpaNA kare ? athavA caityavaMdanA be prakAranI che, (1) nityacaityavaMdanA ane itara arthAt anityacaityavaMdanA. tenA viSayaka A sutra che tema paramArtha jANavo. samyag rIte vicAryA vinA je pravacanane chupAve che tene dIrghasaMsArI jANavo. duHkhamakAlanA doSathI jIva jema-tema bhazAMtara prApta karIne ghaNI ka2vA yogya karaNI choDIne sUtraviruddha nava bheda caityavaMdanA sukhe karIne thoDI aMgIkAra kare te mUrakha pote bahu karavA yogya karaNI na kare e moTuM pApa, bIjuM mahApApa e je potAnA kubodhamAM sUtra uddezIne bIjA lokone pravartAve te. pallavagrAhIpaMDita potAne je saMzaya thAya te gItArthane samyak prakAre na pUche to te zudghamArgathI cUke che. e pAThamAM sAmAcArI "tinniva" ityAdi vyavahArabhASyanA sUtramAM 'vA' zabda sUcana karyuM tethI caityavaMdanamahAbhASyakAre 'saMputraM vA vaMD 'dhrutlR vA tinniDa thuka' e be vAkyamAM vA zabda grahaNa karIne vyavahArabhASya sUtrokta 'titri' zabdano adhyAhAra karIne artha karyo ke, traNa thoye saMpUrNa vaMdanA kare athavA traNa thoya kahe tyAM sudhI caityavaMdanA kare. he saumya ! tamArA traNa thoyanA niSedha karavArUpa iMdhaNane mahAbhASyakAranA vyAkhyAnarUpa agnie bhasmIbhUta karI nAMkhyo te mATe tamArI cothI thoyano ekAMta mata pUrvAcAryonA matathI viruddha che mATe tamo e matane jalAMjalI ApI do. vaLI 'tinnivA' Adi vyavahArabhASyokta gAthAno zrI saMghAcAvRttimAM zrI tapAgacchIya zrI devendrasUriziSya zrI dharmakIrti upAdhyAyajIe pakSAMtare Avo artha karyo che. te pATha : Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 caturthastutikuyuktinirNayachedanakumAra dubbhigaMdhamalassAvi, taNurappesaNhANiyA / ubhao vAuvaho ceva, teNa TuMti na ceIe // 1 // tinni vA kaDDhai jAva, thuIo tisiloiA / tAva tattha aNuNNAyaM, kAraNeNa pareNavi // 2 // etayorbhAvArthaH - sAdhavazcaityagRhe na tiSThati athavA caityavandanAnte zakrastavAdyanantaraM tisraH stutiH zlokatrayapramANAH praNidhAnArthaM pratikramaNAnantaramaMgalArthaM stutitrayapAThavat tAvaccaityagRhe sAdhUnAmanujJAtaM niSkAraNaM na parataH // artha :- "miridha" tathA "tijJa vA'' e be gAthAono artha e che ke, sAdhunuM zarIra durgadharUpa hovAthI derAsaramAM maryAdA upara rahe nahIM, te maryAdA e che ke zrutastavane anaMtara traNa zloka pramANa traNa thAya kahe tyAM sudhI rahe. athavA caityavaMdanAnA aMtamAM namutthaNane anaMtara jo traNa thoya, traNa zloka pramANa praNidhAnanA arthe yAvat kahIne ane pratikramaNa anaMtara maMgalArtha stuti traNa pAThanI peThe kahe tyAM sudhI derAsaramAM rahevAnI AjJA che. kAraNa vinA vadhu na rahe. tAtparya e che ke kalpabhASya gAthA ukta traNa thAyanI madhyamatayA madhyamotkRSTa zlokaaNarUpa praNidhAnAMta caityavaMdanA athavA utkRSTatayA utkRSTotkRSTa saMpUrNa traNa thoyanI caityavaMdanA karyA bAda kAraNa vinA sAdhu derAsaramAM rahe nahIM. A zAstrapAThanA artharUpa sUrye paNa tamArA traNa thoyanA niSedharUpa aMdhakArano nAza karI nAMkhyo. mATe tamAro "ekAMte cAra thAya"no mata zAstro, pUrvAcAryonA matathI viruddha che. tethI tamAre paNa have e matanI pUrNAhUti karI devI joIe. tathA vaLI "tinnivA" e vyavahArabhASyokta sUtrane nitya-anitya be prakAranI caityavaMdanAnuM viSayikapaNuM mahAbhASyakAre batAvyuM, tyAM ubhayakALa tathA trikALa caityavaMdanA karavI tene nityacaityavaMdanA kahevAya, te nityacaityavaMdanA mokSArthIe saMpUrNa karavI, paNa gRhastha to vizeSe ja karavI. mahAbhASyano pATha : Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 caturthastutiyuktinirNayachedanakuThAra tathA coktaM mahAbhASye - micchAmidaMsaNamahaNaM, sammadaMsaNavisuddhiheU ca / ciivaMdaNAi vihiNA, pannattaM vIyarAgehiM // 54 // jaivi bahuhA na tIrai, do vArAu avassa kAyavvaM / saMviggamuNIhiM jau, AinnaM vanniyaM vace // 59 // suhabhAvavuDDiheDaM, niccaM jiNavaMdaNAsivatthIhiM / suMpuNNA kAyavvA, visesau gehavAsIhiM // 56 // Aha kime sA tujhe, visesau sAvayANamuvaTThA / kiM sAhUNa na niyamo, bhaNai guru suNasu paramatthaM // 57 // samaNANa sAvayANa ya, ussaggo esa ceva daTThavvo / gihiNA visesa bhaNaNe, vittImaM kAraNaM guruNo // 58 // caraNaTThiyANa kiriyA, savvAvi jiNedavaMdaNA ceva / ANANupAlaNaM ciya, jamhA taM vitti tattaviU // 19 // caraNakaraNAvirohA, sAhU vaMdaMti hINamahiyaM vA / kiriyaMtarevi tesiM, pariNAmo taggau ceva // 800 // gihiNo puNa so bhAvo, tAvattiya jAva vaMdaNaM kuNai / AraMbhapariggahavA, vaDassa na u sesakAlaMmi // 1 // tamhA saMpunacciya, juttA jiNavaMdaNA gihatthANaM / suhabhAvavuDDiu jaM, jAyai kammakkhauviulo // 2 // saMpuNNapakkhavAI, vittivirohAi kAraNA kahavi / DahataraM vikuNaMto, saMpunnAe phalaM hoi // 3 // jo puNa pamAyasIlo, kuggahagaraleNa vA vihayasanno / saMpunnAkaraNamaNorahaMpi hiyae na dhAreI // 4 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra so mohatimirachAiyadiTThI bahu dukkhaM sAvayAinne / sa maggamapAvaMto, paribhavai ciraM bhavAraNNe // 5 // to tikkAlaM gihiNo, paMcahiM sakkathaehiM sA juttA / jai tAvavittivAhA asamAhikarI na saMbhavai // 6 // tajjhAveu avassaM, navabheyAe imIe annayarI / paDisuddhA kAyavvA, saNasuddhiM mahaMteNaM // 7 // navabheyA puNa esA, bhaNiyA purisehaM tattaveihiM / saMpunnamavAyaMto, mA ko caejja savvaMpi // 8 // bhAvArtha - vidhithI caityavaMdana karavAthI mithyAtvadarzananuM mathana che ane samyakta vizuddha thavAno hetu che, AvI jinavANI che. (58) jo bahu vakhata karavA samartha na hoya topaNa be vAra to avazya karavuM. jethI saMvigna munioe nizca AcaraNa karIne varNavyuM che. (pa9) te mokSArthIne zubhabhAvanI vRddhinA arthe niraMtara saMpUrNa jivaMdana karavuM, paNa gRhavAsIne to vizeSe karavuM. (pada) ziSya pUche che ke tame kema zrAvakone vizeSa caityavaMdanA karavI kahI ? zuM sAdhune vizeSa prakAre caityavaMdanA karavAno niyama nathI ? guru kahe che ke tuM paramArtha sAMbhaLa. (99) sAdhu tathA zrAvakane utsargamArge to roja saMpUrNa caityavaMdanA karavAnI batAvI che. paNa gRhasthane vizeSa kahI tenuM kAraNa guru batAve che. cAritramAM rahelA sAdhu nizcayathI AjJApUrvaka kriyA pALe te sarva nizcayathI jinavaMdanA ja che. te mATe tattvavettA kahe che. caraNakaraNa avirodhI sAdhu hInatyavaMdanAe deva vAMde athavA adhika caityavaMdanAe deva vAMde ne kiyAMtara kare to paNa teno pariNAma nizcaya caityavaMdanAgata ja hoya. (800) AraMbha parigrahavyApAra yukta gRhasthane vaLI te bhAva jayAM sudhI vaMdanA kare tyAM sudhI ja rahe. bAkInA samaye na rahe. (1) mATe gRhastha nizcaya saMpUrNa vaMdanA karavI yukta che. kAraNa ke tethI zubhabhAvanI vRddhi thAya. ne puSkaLa pramANamAM karmano kSaya thAya. (2) saMpUrNa vaMdanAno pakSapAtI jIva, koI vRttivirodhAdi kAraNathI Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra atilaghucaityavaMdanA kare topaNa saMpUrNa vaMdanAnA phaLano bhAgI thAya. (3) jo vaLI pramAdI hoya athavA khoTA AgraharUpa vize karIne saMjJA rahita hoya ane saMpUrNa vaMdanA karavAnA bhAva paNa hRdayamAM dhAraNa kare nahIM, (4) te mohatimirathI DhaMkAyela daSTivALo, bahu vyApadAdikonA samagra duHkha pAmato, ghaNo kALa bhava aTavImAM parAbhava pAme. (5) te mATe gRhasthane to tAvatkAla asamAdhikAraka vRttibAdhA na saMbhave to te pUrvokta vaMdanA, trikAla pAMca zakastava yukta kare. (6) ane vaLI tabhAva avazya eTale asamAdhikAraka vRtti bAdhAno bhAva avazya saMbhave to e nava bheda mAMhenI annayarI kahetAM bIjI yathAzakti caityavaMdanA karIne darzanazuddhinI moTI pratizuddhi kare. (7) tattvanA jANa puruSoe caityavaMdanAnA saMpUrNa nava bheda kahyA te apavAda eTale ke kaSTamAM paNa sarvathA prakAre na choDavA. (8) A pAThamAM bhASyakAre nityavaMdanA vakhANI. have paryAdika divasonA vize adhika caityaparipATI AdimAM vizeSa vaMdanA karavI tene anityavaMdanA kahI. bhASyano te pATha : yAda mahAmArgAra: - ettocciya suhamaiNo, bahu so vaMdaMti pavvadiyahesu / titthANi maNe dhariuM, aTThAvayarevayAINi // 16 // suttaMmi vibhaNiyamiNaM, aTThamicAuddasI susaMgheNa / savvAiM ceiyAiM, visesau vaMdiyavvAiM // 17 // taha sAvagovi evaM, vannijjai puvvapurisasatthesu / puyAvisesakArI, pavvesu imaM jau suttaM // 18 // saMvaccharacAummAsiesu, aTThAhiyA suvitihIsu / savvAyareNa laggai, jiNavarapUAtavaguNesu // 19 // iyapUyacciya egA, bhaNiyA na ya vaMdaNatti mA bujjha / na hi saMpUnnA pUyA'vaMdaNavigalA jau hoi // 20 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 193 niccaM ciya kiccamiNaM, na ya savvotarai nicca so kAuM / iya savvaparivvAyA, uvaiTThA pavvadiyahesu // 21 // artha :- e pUrvokta kAraNathI zubhamati aSTApada, giranAra pramukha tIrtha manamAM dhAraNa karIne parva divasomAM ghaNA caityo vAMde che. (16) samasta saMghe AThama-caudazanA divase vizeSa prakAre dareka derAsarone vAMdavA evuM sUtramAM kahyuM che. (17) temaja parva divasomAM pUjA vizeSa kArI zrAvaka paNa pUrvapuruSonA sAdhanA vize ema varNavI. jethI zrAvako mATe e sUtra kahyuM che. (18) saMvatsarI, comAsI, aSTAlikA Adi vizeSa tithiomAM jinavarapUjA tathA tapa vagere guNane vize sarva Adare karI zrAvaka lAge. (19) e sUtramAM eka pUjAno ja Adara karavo kahyo, paNa vaMdanAno Adara karavo na kahyo ema na jANavuM. kema ke je vaMdanA rahita vikalapUjA hoya te saMpUrNa pUjA na gaNAya. (20) e pUjA pramukha nityakRtya sarva niraMtara na karI zakAya to apavAda parva divasomAM tIrthaMkara-gaNadharoe karavAM upadezyAM che. (21) e pUrvokta nitya-anitya vaMdanAnA pAThamAM mahAbhASyakAre sAdhu-zrAvakane utsarge ubhayakALe saMpUrNa nityavaMdanA karavI kahI. temAM sAdhune to caraNakaraNa avirodhI kriyAMtara karavAthI ochI-vadhu paNa karavI kahI, ane zrAvakane to utsarge pAMca zakrastava sahita nityavaMdanA trikAlapUjAnA avasare karavI kahI ne apavAde zrAvakane nava bhedamAM harakoI vaMdanA karavI kahI. e nityavaMdanA sAdhune tathA zrAvakane niraMtara na banI zake topaNa paryAdikamAM sAdhue caityaparipATImAM ane zrAvake caityaparipATI tathA pUjA avasare apavAde adhika vaMdanA anitya karavI kahI. to have vicAra karavo joIe ke pUrvokta nava bhedamAMthI phakta chaThThA bhedanI caityavaMdanA kalpabhASya gAthAmAM kahI hoya to mahAbhASyakAra vyavahArabhASyokta sUtrane nitya-anitya vaMdanA viSayaka kaheta nahIM. kema ke nitya-anitya caityavaMdanA to saMpUrNa kahI che, ne kalpabhASya gAthAnI caityavaMdanA to stava-praNidhAna vinA saMpUrNa jaNAya nahIM paNa Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra bRhatkalpacUrNimAM "pavitA verUyavaM samosara ya vidhi mAMti nisa thA' ityAdi vacanathI kalpabhASya gAthAmAM kahelA caityavaMdanavidhine saMpUrNa jaNAvavAne caityavaMdanamahAbhASyakAre vyavahArabhASyokta "titri vA" sUtrane nitya-anitya caityavaMdanA viSayaka kahIne saMpUrNa darzAvI. tethI kalpabhASyokta traNa thoyanI saMpUrNa nityacaityavaMdanA sAdhu-zrAvakane caityagRhamAM baMne samaya karavI ane kalpabhASyokta stava-praNidhAna rahita traNa thoyanI caityavaMdanA tathA stava-praNidhAna sahita traNa thoyanI anitya caityavaMdanA sAdhu tathA zrAvakane caityaparipATI AdimAM tathA zrAvakane trikAla pUjAnA samaye karavI kahI che. vaLI saMghAcAravRttimAM paNa pakSAMtare nitya-anitya caityavaMdanA kahI che. te zAstrapATha : ahavA ciivaMdaNayA, niccAiyaratti hoi duvihAo / niccAo ubhayasajhaM, iyarA ceiyagihAI sa // 22 // niccA saMpUNNacciya, iyarA jahasatti u kAyavvA / tavvisamayamiyaM suttaM, muNaMti gIyAu paramatthaM // 23 // e pAThamAM paNa ubhayasaMdhyAe caityagRhamAM saMpUrNa caityavaMdanA nitya karavI saMbhave ane caityaparipATI AdimAM yathAzakti anityacaityavaMdanA karavI saMbhave. anyathA pUrvokta mahAbhASyano virodha pAme. Ama aneka jainazAstronA abhiprAyathI kalpabhASya gAthAmAM saMpUrNa caityavaMdanA kahyA chatAM paNa AtmArAmajI kalpabhASya gAthAmAM ekAMte chaThThA bhedanI ja caityavaMdanA kahI lakhe che te jainazAstrono mata jANyA vinA lakhe che ane pratikramaNanA Adi-aMtanI caityavaMdanA traNa thAyathI karavI evuM koI jainazAstramAM kahyuM nathI, tema pratikramaNamAM Adi-aMtamAM cAra thAyathI caityavaMdanA karavI evuM paNa koI jainazAstramAM kahyuM nathI. kema ke pratikramaNanA Adi-aMtamAM to baMne samaya derAsaramAM stotra-praNidhAna rahita caityavaMdanA kahI, pratikramaNa ThAvavAnA avasare tathA pratikramaNa samAptimAM niHkevala jaghanyotkRSTa ja caityavaMdanA jainazAstramAM karavI kahI che te paNa kalpabhALyokta Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 195 nava prakAra saMbaMdhI caityavaMdanA che. e abhiprAyathI AtmArAmajI pAnA 21 upara pratikramaNa ke Adi-aMtakI caityavaMdanA "tIna thuIkI kisIbhI zAstrameM nahIM kahI hai' evuM lakhatAM hoya tyAre to temanuM lakhavuM pUrvadhara tathA pUrvAcAryonI saMmatithI yathArtha che. paNa potAnI manakalpita stotrapraNidhAna sahita caityavaMdanA pratikramaNanA Adi-aMtamAM karavI evA abhiprAyathI lakhatAM hoya topaNa e lakhavuM yathArtha che. kema ke evI stotrapraNidhAna sahita traNa thoyanI tathA cothI thoyanI caityavaMdanA pratikramaNanA Adi-aMtamAM karavI koIpaNa jainazAstramAM kahela nathI. tathA pUrvokta nava bhedanI caityavaMdanA caityaparipATI tathA pUjA avasare mahAbhASyakAre karavI kahI. temaja vAcanAMtare paNa pAMca zakrastavanI caityavaMdanA mahAbhASyakAre kahI che. te pATha : anne bhAMti paNivAyadaMDageNa egeNa jahanna vaMdanA neyA / tadugatigeNamajjhA, ukkosA cauhiM paMcahiM vA // 69 // hatthasayAu majjhe, iriyAvahiyA a bhAvau dunni / evaM ukkosAe cauro, paMcaM ca muNeyavvA // 70 // bhaNiUNa namukkAre, sakkatthayadaMDayaM a paDhiUNaM / iriyaM paDikkamaMte, do cauro vAvi paNivAyA // 71 // eyaMpi juttijuttaM, AinnaM je paNa dIsae bahuso / navaraM navabheyANaM, neyaM uvalakkhaNaM taM pi // 72 // pADhakiriyANusArA, bhaNiyA ciivaMdaNA imA vahA / ahigArivisesA puNa, tivihA savvAvi jaM bhaNiyaM // 73 // artha :- anya AcArya kahe che ke eka praNipAtadaMDaka eTale eka namunthuNaM bolIne karAyela jaghanyacaityavaMdanA jANavI. be-traNa namunthuNaM bolIne karAya te madhyamacaityavaMdanA tathA cAra ane pAMca namutyugraMthI utkRSTa caityavaMdanA jANavI. (69) so hAtha madhye iriyAvahinA abhAvathI be namrutyuNaM ema utkRSTamAM paNa cAra vaLI pAMca namunthuNaM jANavA. (70) namaskAra karIne Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra zakastavadaMDaka (namutthaNa) kahIne iriyAvahI paDikkamIne aMte be zakrastava athavA cAra zakastavathI vaMdanA hoya. (71) e pAMca zakastavanI vaMdanA paNa yuktiyukta che. jeNe karI bahuAcIrNa dekhAya che. para e paNa nava bhedonuM upalakSaNa che. (72) pAThakriyAne anusAra e caityavaMdanA nava prakAranI kahI. adhikAravizeSa vaLI sarvavaMdanA traNa prakAranI paNa kahI che. e pAThamAM e bhAva che ke namaskAra bolavApUrvaka namutthaNe kahI pachI khamAsamaNuM daI, iriyAvahI pratikramaNAdi kare. pachI vaLI namaskArapUrvaka namutthaNe kahI Ubho thaI arihaMta ceiyANuM, vaMdaNavattiyAe, annattha kahI eka navakArano kAusagga karI pArIne vardhamAna thAya kahe. pachI logassa, savvaloe arihaMta ceiyANuM, vaMdaNavattiyAe, annatya kahI eka navakArano kAusagga karI mArI bIjI vardhamAna thAya kahe, pachI pukharavaradI, suasmabhagavao, vaMdaNavattiyAe, azvattha Adi kathanapUrvaka traNa thAyathI deva vAMdI namutthaNa kahe. vaLI arihaMta ceiyANuM kahI pUrvokta rIte traNa thAyathI deva vAMdI besIne namutthaNe kahe. pachI namoDahaMtu kahI jAvaMti, jAvaMta namoDarvat ityAdi kahI stavana kahe. vaLI namutthaNuM kahI jayavIyarAya kahe. e pAMca namutthaNanI caityavaMdanA paNa pUrvokta navabhedanA upalakSaNarUpa che. temAM eka namutthaNaMthI jaghanyatyavaMdanA be ane traNa namutthaNaMthI madhyamacaityavaMdanA, cAra-pAMcathI utkRSTatyavaMdanA e traNa upalakSaNarUpa bheda kahevAthI bAkInI eka-eka vaMdanAnA svajAtIya be-be bheda grahaNa karavA. Ama sarva nava bhedanI vaMdanA pUrvapAThakriyAne anusArathI jANavI. e vacanAMtarokta nava prakAranI paNa sAdhu-zrAvakane caityagRhamAM tathA zrAvakane trikAlapUjA avasare mahAbhASyakAre karavI kahI che. temAM ubhayakALamAM zakti chate utkRSTa traNa caityavaMdanA karavI kahI ane zrAvakane to vizeSa prakAre daza trika sahita pAMca namutthaNanI saMpUrNa vaMdanA ja karavI kahI. to AtmArAmajI evuM nahIM vicAratAM hoya ke ApaNe pratikramaNanA AdiaMtamAM jaghanyautkRSTa nAme trIjA bhedanI tathA jinagRhamAM stotra-praNidhAna rahita sAtamA bhedanI caityavaMdanA sivAya ekAMte stotra-praNidhAna sahita pratikramaNanA Adi-aMtamAM cAra thoyanI caityavaMdanA sthApIne A nAnakaDI Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 197 jiMdagI mATe khoTuM abhimAna karI, vagara prayojane, ekAMte traNa thoyanA virodharUpa kadAgraha pakaDIne pUrvadhara tathA pUrvAcAryonI paraMparAthI cAlyA AvatA mArgane chedabheda karIne zA mATe mahAmohanIyakarmano utkRSTa baMdha bAMdhavo joIe ? Avo vicAra to apakSapAtI, samyagdaSTi, bhavabhIru puruSone ja hoya che. paraMtu svayaM naSTa apara nAzakone to evI bhAvanA svapramAM paNa AvatI nathI. jo evI bhAvanA AvatI hoya to te pUrvadhara-pUrvAcAryonA racelA seMkaDo zAstragraMthorUpa sUryanA kiraNo hAthamAM grahaNa karIne, zA mATe jANIjoIne ekAMte pratikramaNanA Adi-aMtamAM stotra-praNidhAna sahita cothI thoyanA sthApanarUpa kadAgrahanI khADamAM paDavAnI icchA kare ? te mATe he bhavyajIvo ! zrI jainamatathI viruddha koI jainAbhAsanA vacana upara zraddhA rAkhIne zrI jainamata saMmata pUrvadhara tathA pUrvAcAryono zAstrokta traNa thoyano mata choDI koI kalpita paraMparAnA dRSTirAgathI pratikramaNamAM cAra thoyano mata che, tene aMgIkAra karavAnI vAta to vegaLI rahI paNa tame AtmakalyANa icchatAM ho ane mokSanA abhilASI ho to e matane aMgIkAra karavAno vicAra paNa potAnA dilamAM karazo nahIM. kAraNa ke jamAlI jevA moTA puruSo paNa jinavacana utthApavAthI keTalA dIrghasaMsArI thaI gayA che, to ApaNI to zI visAta ? Ama jANIne dharmasAdhananuM je kAraNa karavuM te paramAtmAnA vacana mujaba ja karavuM, paNa vikalpa karIne na karavuM. kAraNa ke jo zraddhAmAM vikalpa thaI jAya to jema dariyAmAM cAlatuM vahANa UMdhuM thaI jAya ane te vahANamAM besanAranA je hAla thAya te ahIM paNa jANavA. te mATe bhavyajIvo ! tame koInI dekhAdekhIthI athavA koI hetu mitra para sarAgadaSTi hovAthI mugapAzanA nyAyathI ekAMte cothI thoyanA sthApanarUpI pAzamAM paDazo nahIM ane AgaLa koI matibhramInA bhramAvelA ajANapaNAmAM koI kAraNathI pAzamAM paDavAnuM thayuM hoya to pUrvadhara tathA pUrvAcAryonA vacanarUpI kuhADIthI chedavAno upAya karavo e ja amArI parama mitratAthI hitazikSA che. te avazya dhAraNa karazo to samyaktvanA ArAdhaka thaI saMsArabhramaNathI bacI jazo ane zAstragraMtho anusAra dharmasAdhanAmAM vartazo Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra to jaladI potAno Atmika svabhAva pragaTa karI paramapadane prApta karazo emAM koI zaMkA nathI. samajadArane vadhu zuM kahevuM? ame to zaMkA dUra karavA pUrvadhara tathA pUrvAcAryonA racelA zAstrapAThI batAvyA. te mujaba traNa thoyanI caityavaMdanA tathA utkRSTanA traNa bheda mAMhelI yathAzaktie ubhayakALa jinagRhamAM traNa thoyanI caityavaMdanA athavA pratikramaNanA Adi-aMtamAM stotra-praNidhAna rahita jinagRhamAM caityavaMdanA karI pratikramaNa prAraMbha ane samApti vakhate stotra-praNidhAna rahita jaghanyautkRSTacaityavaMdanA nice siddha thAya che. AmAM koI vivAda ke jhaghaDo rahyo nahIM te mATe zrI AtmArAmajI pratikramaNanA Adi-aMtamAM stotrapraNidhAna sahita cothI thoyanI caityavaMdanA tathA traNa thoyanA niSedharUpa kadAgrahane choDI de to ame temane haLukarmI gaNIzuM. prazna :- stotra-praNidhAna sahita traNa thoyanI caityavaMdanA to navamA bhedanI che. kema ke nava medanI caityavaMdanA to paraspara saMdhAna sahita tame mAno cho. to AThamAM bhedasaMyukta stotra-praNidhAna sahita navamA bhedanI caityavaMdanA cha thAyathI derAsaramAM karavI te mahAbhASyakAranA vacanathI siddha thaI. te mujaba ubhayakALamAM koI paNa karatAM nathI. te tame paNa karatAM nathI. tethI stotra-praNidhAna sahita sAtamA bhedanI caityavaMdanA AtmArAmajI lakhe che te yogya ja che ? javAba :- he Arya ! utkRSTacaityavaMdanAnA traNa bheda mAMhelI caityavaMdanA mahAbhASyakAre yathAzaktithI jinagRhamAM karavI kahI te pramANe svagacchaparagacchamAM bIjA kare che te pramANe ame paNa karIe chIe ane pUrvAcAryoe jinagRhamAM stotra-praNidhAnAdi sahita traNa thoyanI caityavaMdanA kahIe te paNa caityavaMdanAnA nava bhedonA upalakSaNarUpa traNa bheda mAMhelI che. tathA (1) namaskAra, namutthaNaMthI jaghanya ane te ja (2) namaskAra, zakrastava sahita arihaMta ceiANuM daMDaka cAra traNa thoya, traNa zloka saMyukta madhyamAM, vaLI (3) namaskAra, zastavAdi daMDaka pAMca, 3 thoya karI namutthaNa, jAvaMti, jAvaMta, stavana, jayavIyarAya sahita utkRSTA - e traNa bhedamAMthI Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 199 stotra-praNidhAna rahita zakrastavAMta ubhayakALa saMbaMdhI jinagRhamAM utkRSTa caityavaMdanA tathA jinagRhamAM jinacaityavaMdana saMbaMdhI stotra-praNidhAna sahita zakrastavAMta utkRSTacaityavaMdanA athavA pratikramaNanA Adi-aMta saMbaMdhI jaghanyacaityavaMdanA pUrvadhara tathA pUrvAcArya karatAM AvyAM te pramANe ame paNa karIe chIe ane bIjA paNa kare che. paNa pratikramaNanA Adi-aMtamAM stotra-praNidhAna sahita AtmArAmajInI cothI thoyanI caityavaMdanA yogya kahevAvALo pote ayogyapaNAnI padavI pAme tema che. kema ke emanI manakalpita caityavaMdanA traNa bhedamAM tathA nava bhedamAM tathA pAMca namutkruSNanI vAcanAMtara caityavaMdanA ekemAM paNa maLatI nathI. tema pUrve koIe karI nathI ne vartamAnamAM paNa koI karatAM nathI. tethI aho bhavya jIvo ! pUrvapakSavAdI sAkSara che evuM saMbhaLAya che, te jo sAcuM hoya to pUrvadhara tathA pUrvAcAryonI zAstrokta prAcIna traNa thoyanI caityavaMdanA niSedhavA ane Adhunika cothI thoya sthApana ka2vA arvAcIna zabdano AcaraNArUpa artha karavAnuM tathA stotra-praNidhAna sahita pratikramaNanA Adi-aMtamAM cothI thoyanI caityavaMdanA sthApana karavAnuM tenA aMtaramAM Ave ja nahIM. paraMtu sabhA samakSa mAnanA AvegathI anyathA bhASaNarUpa eka gadheDAnA pUMchaDAnI jema pakaDAI gayuM che te have temanAthI mUkI zakAya tema na hoya to sAmAnya mANasonA vacanaprahArarUpI lAto khAI-khAIne DAcuM bhAgI jaze tyAre mUkaze. tenA karatAM atyAre kadAgraha mUkI de to koI prakArano temane napho che. pachI to temanI marajI. ame to pUrvadhara tathA pUrvAcAryonA vacana jainazAstromAM jevAM lakhyAM che tevAM satyArtha jANIne saMbhaLAvI daIe chIe. je bhavabhIru haze te avazya mAnI leze. na // iti zrIcaturthastutinirNayazaMkoddhAre'paranAmni caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAre kalpabhASyagAthoktanavavidhacaityavandanA nuyAyiniyatAniyatavibhAgopadarzitapratikramaNAdyaMtacaityavandanAvidhiniSedhopalakSitalaghubRhacchAMtikathanAkathanavicAragarbhitapUrvapakSottarapakSapraznottaranidarzano nAma dazamaH paricchedaH // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra prazna :- cothI thoya sahita traNa thoyanI devavaMdanA sUtrAgama AcaraNAe che ke arthAgama AcaraNAe ? uttara :- sUtrAgama AcaraNAe nathI, arthAgama AcaraNAe che. prazna :- arthAgama AcaraNAe che, to pUrvadhara gItArthakRta arthAgama AcAraNAe che ke bahuzruta gItArthakRta arthAgama AcaraNAe che ? uttara H- pUrvadhara gItArthakRta arthAgama AcaraNAe nathI, paNa bahuzruta gItArthakRta arthAgama AcaraNAe che. prazna :- bahuzruta gItArthakRta arthAgama AcaraNAe che, to AgamaaniSedha AcaraNAe che ke AganiSedha AcaraNAe che ? uttara H- AgamaaniSedha AcaraNAe paNa che ane AgamaniSedha AcaraNAe paNa che. prazna :- AgamaaniSedha AcaraNAe zAthI che ane AgamaniSedha AcaraNAe zAthI che ? uttara H- kAraNe cothI thoya sahita traNa thoyanI devavaMdanA karavI te to AgamaaniSedha AcaraNA ane kAraNa vinA pratikramaNamAM cothI sahita traNa thoyathI devavaMdanA karavI te AgamaniSedha AcaraNA. prazna :- cothI thoya sahita traNa thoyanA devavaMdana zA kAraNe kahyA che ? uttara H- pUjAdi viziSTa kAraNe cothI thoya sahita traNa thoyanA devavaMdana kahyA che. : prazna :- pUjAdi viziSTa kAraNe cothI thoya sahita traNa thoyanI caityavaMdanA karavI kayA zAstramAM kahI che ? uttara H- pUjAdi viziSTa kAraNe cothI thoya sahita traNa thoyanI caityavaMdanA pUrvadhara nikaTakAlavartI tathA pUrvadhara pazcAtkAlavartI AcAryonA lalitavistarA vRtti pramukha aneka zAstromAM kahI che. prazna :- lalitavistarA vRttinA racayitA koNa che ? uttara H- lalitavistarA vRttinA racayitA zrI haribhadrasUri che. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 201 prazna :- haribhadrasUrijI keTalA thayA ? ane lalitavistarA vRttinA kartA haribhadrasUrijI kayA ? uttara H- upamitibhavaprapaMcakathAnI prazastimAM zrI siddharSigaNi ema lakhe che ke, te pATha : upamitibhavaprapaMcAkatheti taccaNareNukalpena / / gIrdevatayA vihitA, nihitA siddhAbhidhAnena // 14 // AcAryaharibhadro me, dharmabodhakaro guruH / prastAve bhAvato haMta, sa evAdye niveditaH // 15 // anAgataM parijJAya, caityavandanasaMzrayA / madarthevakRtA yena, vRttirlalitavistarA // 17 // saMvatsarazatanavake, dviSaSThisahiteti laMghite cAsyAH / jyeSThasitapaMcamyAM, punarvasau gurudine samAptirabhUt // 22 // bhAvArtha :- zrI haribhadrasUri mane dharmabodha karanArA guru che. tathA mane nathI AvaDatuM tema jANIne caityavaMdana AzrayIne lalitavistarA vRtti mArA mATe temaNe karI che. emAM siddhaddhi, graMthanA kartA kahe che, e lalitavistarAvRtti haribhadrAcArye mAre arthe banAvI. e graMthamAM saMvata 962 lakhela che. tethI ema jaNAya che ke lalitavistarA 962 pahelAM racAI haze. tathA kharatararaMgavijayajIpaTTAvalImAM jayAnaMdasUri (25) raviprabhasUri (26) yazobhadrasUri (27) zrI bhadrasUri (28) haribhadrasUri (29) zrI devasUri (30) nemacaMdrasUri (31) udyotanasUri (32). nayAnaMvasUri ( 2 ) raviprabhasUri (26) yazobhadrasUri (27) zrImadrasUri ( 28 ) madrasUri ( 21 ) zrIdevasUri ( 30 ) nemacaMdrasUri (31) udyotanasUri ( 32 ) / tenodyatanasUriNA mAlavIsaMghena samaM zatruMjaye gacchato mArge rohiNIzakaTamadhye bRhaspatiM pravizataM dRSTva Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra gacchavRddhi jJAtvA varddhamAnaziSyasya chagaNacUrNenAcAryatvaM dattaM punaryena 13 pAtisAhachatragrAhakavaccandrAvatInagarIsthApakavimalamaMtrIzvarazrAddhasyArbudAcale vimalavasahiprAsAde dhyAnabalena vAlInAhakSetrapAlo vRSabhadevasya maMtraiH prakaTIkRtya sthApitaH mAsa 6 AcAmlAni kRtvA dharaNendramAhUya sImandharasvAmipArve sUrimaMtraH zuddhaH kAritaH arbudagirau svarge gataH // 32 // tatpade zrIjinezvarasUriH sa ca sarasvatIpattanavAsI, snAnAgatamastakasUkSmamatsyadarzanena pratibuddhaH yenANahilapattane durlabharAjJo'gre saM. 1080 kharatarabirUdaM prAptaM // 33 // eno paramArtha e che ke saMvata 1080, temAMthI pATanA aDhIso varSa kADhIe to 830no saMvata Ave. e avasaramAM haribhadrasUri hatA tevuM jANI zakAya. e nyAyathI siddharSi zrI haribhadrasUrijInI najIka thayA. tethI lalitavistarAvRtti vikrama saMvata 96ranA sATha-sittera varSa pahelAM thayelI saMbhave. jyAre caturthastutinirNaya pAnA 16 upara ema lakhe che ke "upamiti bhavaprapaMcanA zarUAtamAM siddharSie mane bhaviSyakALamAM thavAvALA jANIne mAno mane ja pratibodha karavA mATe lalitavistarAvRtti racI che ane je siddharSijIe zrIharibhadrasUrijInI guru mAnyA che te Aropa karIne mAnyA che. AvuM lalitavistarAvRttinI paMjikAmAM lakheluM che." AvuM lakhavuM AtmArAmajInuM mahAmithyA che. kema ke lalitavistarA paMjikA zrI municaMdrasUrijInI karelI che. temAM to upara lakhyA pramANe lekha che ja nahIM. ane bIjI koInI banAvelI lalitavistarA paMjikA che ja nahIM. tathA zrI siddhaSijIe zrI haribhadrasUrijIne Aropa karIne guru mAnyA che evo lalitavistarA paMjikAmAM lekha che ja nahIM. topaNa AtmArAmajI asatya lekha lakhe che. temaja asatyabhASakanA keTalAka taraphadAro paNa kahe che ke "lalitavistarAnI paMjikAmAM zrI municaMdrasUrijI lakhe che ke pAMcaso paMcAsImAM zrI haribhadrasUrijI thayA te jANe mane pratibodha karavA mATe ja lalitavistarAvRtti banAvI che evI saMbhAvanA karIne zrI siddharSijIe Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 203 zrIharibhadrasUrijIne guru mAnyA che, evo paNa lekha paMjikAmAM nathI. topaNa Aropa tathA saMbhAvanAthI siddhaSijIe haribhadrasUrijIne guru mAnyA che AvAM vacana unmatta sivAya anya koI kahI zake nahIM. kema ke Aropa tathA saMbhAvanAnuM karavuM, karAvavuM to parokSanuM che paNa pratyakSanuM nathI. ane zrI siddharSijIe to zrI haribhadrasUrijIne vartamAna chatAM pratyakSa guru kahelA tevuM zAstro lakhe che. tathA lalitavistarA paMjikAnA kartA zrI municaMdrasUrijI tAnIya zrI ratnazekharasUrijI zrAddhapratikramaNadIpikAmAM lakhe che ke zrI haribhadrasUrijInA ziSya zrI siddharSijI te ekavIza vAra bauddhamAM gayA. temane sthira karavA mATe lalitavistarA vRtti banAvI. te pATha : ___ mithyAdRgsaMstave zrIharibhadrasUriziSyasiddhasAdhotiM - sa saugatamatarahasyamarmagrahaNArthaM gatastairbhAvito gurudattavacanatvAnmutkalApanAyAgato gurubhirbodhito bauddhAnAmapi dattavacanatvAnmutkalApanArthaM gataH punastai vitaH evamekaviMzativArAn gatAgatamakArIti tatpratibodhArthaM gurukRtalalitavistarAkhyazakrasaMstavavRtyA dRDhaM pratibuddhaH zrIgurupAdve tasthau iti paMcamo'ticAraH // 5 // artha :- mithyASTinA paricayamAM zrI haribhadrasUri ziSya siddhasAdhu bauddhamatano sAra levA gayA. bauddhoe potAnA matanI zraddhA karAvI. gurune vacana ApIne AvyA hatA te vacana choDAvavA AvyA. gurue jainanI zraddhA karAvI. te bauddhono paNa vacana ApIne AvyA hovAthI te choDAvavA gayA. teoe pharI potAnA matamAM karyA. Ama ekavIza vakhata javuMAvavuM siddharSie karyuM. tenA pratibodha mATe gurue lalitavistarA nAme zakastavanI vRtti karI. tenAthI te gADha pratibodha pAmyA ane zrI guru pAse rahyA.' e zAstrapAThanA matAnusAra zrI haribhadrasUrijInI sAthe ja zrI siddharSi saMbhave che. kema ke haribhadrasUrie zrI siddharSijIne ekavIsa vAra pratibodha karyA pachI daDha pratibodha karavA lalitavistarA vRtti banAvI. to 400 varSane aMtare parokSapaNAmAM gatAgama pratibodhanuM kAraNa kema thAya ? tethI 17 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra Aropa tathA saMbhAvanAthI zrI haribhadrasUrijIne zrI siddharSijIe guru mAnyA, e vacana vidvAnone to saMbhava na thAya tathA maladhArIvizadavara birudadhAraka zrI abhayadevasUri nirIhacUDAmaNI ziSya, eka lAkha graMthanA kartA, zrI anuyogadvAravRttikAraka zrI hemacaMdrasUrisaMtAnIya zrI rAjazekharasUriSkRta covIza prabaMdha prakaraNamAM zrI haribhadrasUriziSya zrI siddharSino prabaMdha AvI rIte sajesa che. te pATha : atrAMtare zrImAlapure ko'pi dhanI zreSThIjanaH caturmAsake saparikaro devatAyatanaM vrajan siddhAkhyaM rAjaputraM dyUtakAraM yuvAnaM deyakanakapade nirddayairdyutakArairgarttAyAM nikSiptaM kRpayA taddeyaM datvA amocayat gRhamAnIya abhojayat apAThayat paryaNAyayat mAtA prAgapyAsIt pRthag gRhamaMDanikA zreSThaprasAdAddhanaM siddho rAtrau atikAle eti / lekhyakalekhalekhanaparavazatvAt zvazrUsnuSe atinirviNNe atijAgaraNAt vadhvA zvazrUruktA / mAtaH putraM tathA bodhaya yathA nizi sakAle eti / mAtrA uktaH saH vatsa nizi zIghramehi yaH kAlajJaH sa sarvajJaH / siddhaH prAha mAtaryena svAminA'haM sarvasvadAnena jIvitavyadAnena ca samuddhRtaH tadAdezaM kathaM na kurvve tUSNIkena sthitA mAtA anyadAlocitaM zvazrUsnuSAbhyAM asya cirAdAgatasya nizidvAraM nodghATayiSyAvaH dvitIyarAtrau aticirAdvAramAgataH saH kaTaM khaTakhaTApayati te tu na brUtaH tena kruddhena gaditaM kimiti dvAraM nodghATayethAM ? tAbhyAM maMtritapUrviNIbhyAmuktaM yatredAnIM dvArANi udghATitAni tatra vraja / tacchrutvA kruddhaH gataH tatrodghATe haTTe upaviSTAn sUrimaMtrasmaraNaparAn zrIharibhadrAn dRSTavAn sAMdracandrake nabhasi dezanAbodhaH vrataM sarvvavidyatA divyaM kavitvaM haMsaparamahaMsavat vizeSatarkAn jighRkSu bauddhAMtikaM jigamiSurgurUnavAdIt preSaya tAta bauddhapArzve gurubhirgaditaM tatra mAgA: manaH parAvarto bhAvI Uce yugAMte'pi naivaM syAt punaH guravaH procuH gataH parAvartyase cettadA'smaddattaM veSaM atrAgatyAsmabhyaM dadIyAH urarIcakre saH gatastatra paThituM lagnaH sughaTitaistatkutakkaiH parAvartitaM manaH taddIkSAM lalau veSaM dAtuM upazrIhAribhadraM Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 205 yayau tairapi Agacchan jhaTitaH evaM veSadvayapradAnena ehi reyAhi saH 21 dvAviMzavelAyAM gurubhizcititaM mAsya varAkasya AyuH kSayeNa mithyAdRSTitve mRtasya dIrghabhavabhramaNaM bhUt purApi 21vAraM vAdairjito'sau adhunA vAdenAlaM lalitavistarAkhyA caityavandanAvRttiH satarkA kRtA tadAgame pustikAM pAdapIThe muktvA guravo bahiraguH tatpustikAparAmarzAdbodhaH samyak tatastuSTo nizcalamanAH prAha - namo'stu haribhadrAya tasmai pravarasUraye / madarthaM nirmitA yena, vRttirlalitavistarA // 1 // tato mithyAtvanirviNNena siddhaRSiNA 16 sahastrA upamiti bhavaprapaMcA kathA araci / zrImAle ghisimaMDape sA ca sarasvatyA sAdhyA azodhi / >> bhAvArtha :- te samaye zrImAlapuramAM koIka dhanavAna zeTha comAsAmAM parivAra sahita derAsare jatA hatA. rastAmAM siddha nAmanA rAjAnA putrane juvArIoe potAnA mAgatA sonaiyAne mATe bAMdhIne nirdayapaNe khADAmAM nAMkhelo joyo. zeThe choDAvyo, bhojana karAvyuM. bhaNAvyo ane paraNAvyo. te judo mAtA pAse rahe. zeThanA prabhAvathI te paNa dhanavAna banyo. zeThanI dukAne rAtre moDe sudhI hisAba lakhyA kare eTale rAtre ghera moDo Ave. sAsu-vahu bahu duHkhI thAya. mAtAe kahyuM tuM zA mATe moDo Ave che ? to kahe jeNe mane sukhI karyo te zeThano hukama rAkhavo joIe. eka divasa sAsu-vahue vicAryuM ane te moDo Avyo tethI bAraNuM na kholyuM. bIjA divase te bahu moDo Avyo. bAraNuM khakhaDAvyuM, paNa gharamAMthI koI bole nahIM tyAre te risAIne bolyo, bAraNuM kema nathI kholatAM ? mAtAe kahyuM, A moDI rAtre jenA bAraNA khullAM hoya tyAM jA. tyAre te tyAMthI cauTAmAM gayo. tyAM ughADA bAraNe haribhadrasUri jApa karatAM hatAM. te joI temanI pAse gayo. pAse beTho. dezanA sAMbhaLI pratibodha pAmI dIkSA lIdhI. sarva vidyA bhaNyo. kavipaNAmAM haMsa ane paramahaMsa samAna thayo. vizeSa tarka bhaNavA te bauddho pAse javA icchato hato, paNa gurue vAryo ke tyAM na jA, Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra samakita jaze. teNe kahyuM ke veza pAcho ApavA ApanI pAse AvIza. te bauddho pAse gayo. bauddhoe tene bhramAvI dIdho. veSa devA guru pAse Avyo. gurue samajAvIne pAcho jainadharmamAM sthira karyo. pAcho bauddho pAse gayo. Ama 21 vAra gayo. bAvIsamI vAra guru pAse pAcho Avyo. tyAre gurue lalitavistarA nAme caityavaMdanA vRtti tarka sahita racI, bAjoTha upara mUkI bahAra gayA. siddharSie joI, vAMcI, vicAra karavAthI samyaktvamAM deDha thayA, harSa pAmyA. nizcala mana thayelA bolyA, namaskAra thAo utkaTa sUri che evA zrI haribhadrasUri tarapha jemaNe mArA mATe lalitavistarA nAmanI vRttinI racanA karI. tyArabAda mithyAtva rahita thayelA siddharSi 16,000 zloka pramANa upamitibhavaprapaMcakathA racatAM hatAM. zrImALanagaramAM ghisimaMDapamAM te kathA sarasvatI sAdhvIe zodhI. Ama, A pAThamAM paNa siddharSinA guru haribhadrasUri lakhyA. te pahelAM 1440 prakaraNakartA lakhyA. tethI Aropa tathA saMbhAvanA karI te kema saMbhave ? mATe lalitavistarA kartA haribhadrasUri vikrama saMvata 900mAM thayA saMbhave che. caturthastutinirNayamAM paMcAzakAdi kartA haribhadrasUrijI lakhyA tethI Aropa tathA saMbhAvanA karI e kema ghaTe ? e vicAra paMDitoe $291. 11811 tathA ratnasaMcaya prakaraNamAM A mujaba lakhela che. te pATha : paNapaNabArasasae, haribhaddo sUri Asipuvvakae / terasavayavIsayahIe, varIsihiM bappabhaTTipahU // 82 // artha :- vIrathI bAraso paMcAvana varSe zrI haribhadrasUri pUrvasaMdhanA karanAra teraze vIza varSa bappabhaTTasUri thayA. e TabAmAM artha lakhyo. te bArazo paMcAvanamAMthI 400 varSa kADhIe tyAre 786nI saMvata Ave. emAM jo haribhadrasUrinuM ekaso varSa uparanuM AyuSya hoya topaNa lalitavistarAnA kartA maLe che. / / 5 / / tathA zrI pradyumnasUriSkRta vicArasAra prakaraNamAM AvI rIte lakhe che. te 418: Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra paMcasaepaNattIe vikkamabhUyAu jhatti atthamio / haribhaddasUrisUro, dhammarao deu mukkhasuhaM // 30 // bhAvArtha :- vikrama rAjAthI pAMcazo pAMtrIze zrI haribhadrasUri (nAmano) sUrya tatkSaNa jasta thayo. te dharma rata puruSone mokSasu khAyo || 30 se pAThanA mate zrI haribhadrasUrijI vikrama saMvata 535mAM thayA. tathA pADivAla-gacchapaTTAvalImAM Ama lakhe che. te pATha : tao dellamahattarAyario viharamANo bhinnamAlapure Agao tattha sappabhoNAma vippo veyapArago tassa putto duggo so loyAyatio paraloyaNaM pamANei AyariyeNa bohio dikkhio nimmalacaritto viharai puNo sANapurego suhAvai khittio tassa putto gahilo teNa AyariyANaM bhaNiaM puttassa gahilattaM pheDer3a tassa sAsaNaM dAmi AyarieNa kahiaM puttaM dikkhami teNa paDivannaM tao vijjApaogeNa suddho buddho dikkhio satthapAragao dellamahattareNa dovi Ayariyapae ThaviyA pacchA kAlagao duggAsAmIgagAyario a ekayA sirImAlapuregayA tattha dhanINAmasiTThi jiNasAvao tassa gihe siddhoNAma rAyaputto so gaggarisiAyarieNa dikkhio aIvatakkabuddhio aNNayA bhai ao paraM takkaM asthi Na vA duggAyarieNa kahiaM buddhamae atthi gaMtumADhatto gaggarisiNA kahiaM mA gattha saddhAbhaMsobhAvI teNa kahiaM ittha AgamissAmi gao samattahINo Agao duggAyarieNa bohio puNo gao evaM puNo puNo gamaNAgamaNaM tadA gaggAyarieNa vijayANaMdasUriparamparAsIso hAribhaddAyario mahattaro bohamayajANago buddhimaMto vivio siddho Na ThAti haribhaddeNa kahiaM kovi uvAo karissAmi so Agao bohio Na ThAti tAdhe haribhaddeNa bohaNatthaM laliavittharAvitti raiA takkamaMtharA haribhaddo NiyakAlaM NaccA gaggAyarissamappiyA aNasaNeNa devaloyaM patto tao kAlaMtareNa Agao gaggeNa diNA so vi laddhaTTo aho aI paNDio haribhadda guru 207 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra samattaM paDivanno jiNavayaNe bhAviyappA uggatavaM caramANo viharai aha duggasAmI vikkao 902 varise devaloyaMgato tassa sIso siriseNo Ayariyapae o gaggAyariyA vivikkamao 992 varise kAlaMgayA tappade siddhAyario e vaMdo AyariA viharai // artha :- tyArapachI dellamahattarAcArya vicaratAM vicaratAM bhinnamAla padhAryA. tyAM vedano pAragAmI saprabha nAme brAhmaNa raheto hato. tene durga nAmano nAstika putra hato. te paralokane mAnato na hato. AcArye tene pratibodha Apyo. teNe dIkSA lIdhI. nirmaLa cAritranuM pAlana karatAM te muni vicaravA lAgyA. sANapuramAM eka suhAvai nAmano kSatriya raheto hato. teno putra gAMDo hato. kSatriye AcAryane vinaMtI karI ke mArA dIkarAnuM pAgalapaNuM maTADo to paTTo ApuM. AcArye kahyuM ke mAre paTTo nathI joIto. jo tAro dIkaro sAro thAya to dIkSA apAvIza ? kSatriye hA pADI. AcArye vidyAprayoga karI tene sAjonaravo banAvI dIdho. tene bodha ApI dIkSA ApI. te zAstrapAragAmI thayA. dellamahattarAcArye baMne ziSyone AcAryapade sthApyA. temanA baMne ziSyo durgasvAmI ane gargAcArya zrImAla gayA. tyAM dhanI nAmano zrAvaka raheto hato. tenA ghera siddha nAmano rAjakuMvara raheto hato. teNe gargAcArya pAse dIkSA lIdhI. te mahAtArkika ane buddhimAna hatA. temaNe eka divasa gurune kahyuM ke AnA sivAya tarka kyAMya che ke nahIM ? tyAre durgAcArya bolyA ke bauddhamatamAM che. te ziSya bauddhamatamAM tarka bhaNavA mATe javA taiyAra thayo. tyAre gurue kahyuM tuM tyAM na jA, zraddhAthI bhraSTa thaI jaIza. tyAre teNe kahyuM ke huM ahIM avazya pAcho AvIza, ema kahIne gayo. zraddhAthI bhraSTa thaIne pAcho Avyo. durgAcArye pratibodha ApI jainadharmamAM sthira karyo, paNa pAcho bauddhamAM gayo. Ama vAraMvAra Ave ane jAya. tyAre gargAcArye vijayAnaMdasUriparaMparAziSya, bauddhamatanA jANakAra ne mahAbuddhivaMta evA zrI haribhadrAcAryamahattara, temane kahyuM ke, siddharSi rahetAM nathI. zrI haribhadrasUrie kahyuM ke koI upAya karIzuM. evAmAM siddha sAdhu AvyA. haribhadrasUrie pratibodhyA paNa toya rahe nahIM. tyAre zrI Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 209 haribhadrasUrie tene pratibodhavA mATe mahA tarko jemAM karelA che tevI lalitavistarA vRtti racI. haribhadrasUri potAnuM AyuSya thoDuM jANI, lalitavistarA vRtti gargAcAryane soMpIne anazana karIne devaloka gayA, pachI siddharSi kAlAMtare AvyA. gargAcArye lalitavistarA ApI. te vAMcIne siddharSi artha pAmI gayA. temaNe kahyuM aho mahApaMDita haribhadraguru tame samakita ApyuM. have durgAsvAmI vikrama saMvata 902mA varSe devaloka gayA. temanA zrINa nAmanA ziSya AcArya pATe beThA. gargAcArya saMvata 912mAM kALadharma pAmyA. temanI pATe siddharSi AvyA. ethI paNa ema jaNAya che ke 815mAM haribhadrasUri hatA temanI banAvelI lalitavistarA saMbhave che. tathA upadezapadanI TIkAmAM zrI municaMdrasUrijI lakhe che ke taMtra mArgo lalitavistarAyAmanenaiva zAstrakRtetthaM lakSaNetyarUpi mggdyaannmityahi / je mArga lalitavistarAmAM e ja upadezapada zAstranA zrI haribhadrasUrijIe e prakAranA lakSaNavALo kahyo che. A vAtathI upadezapada ane lalitavistarA baMnenA kartA eka ja haribhadrasUrijI che tevuM siddha thAya che. ane zrI dazAzrutaskaMdha TIkAnA kartA zrI braktaRSi "sumatinAgilacatuSpadI''mAM lakhe che ke mahAnizIthasUtranA uddhArakartA zrI haribhadrasUrijI mahAvIraprabhu bAda caudazo varSe thayA. te pATha : 'varasa caudaze vIraha pache, e grantha lakhiyo teNeya che. dazapUrvalaga sUtra kahAya, pache na ekAnte kahevAya. (776)' e vacanathI vikrama saMvata 930 varSe zrI haribhadrasUrijI thayA. temaNe lalitavistarAvRtti banAvyA pachI 32mA varSe eTale ke vikrama saMvata 962nI sAlamAM zrI siddharSie 16 hajAra (gAthA pramANa) upamiti bhavaprapaMcakathA graMtha banAvyo. te graMthanI aMtaprazastinA 17mA zlokamAM zrI siddharSijI lakhe che ke anAgata eTale bauddhamAMthI mane nahIM Avato jANIne athavA anAgata eTale jainamatano ajJAta jANIne, tathA anAgata eTale bhaviSyamAM pharI bauddhamati thaI jaze evuM jANIne tathA anAgata eTale Agamanaka kartAnuM bhinnapaNuM jANIne matalaba ke bAvIzamI vAra Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra bauddhamAMthI nahIM Avato jANIne vaLI anAgata eTale saMpUrNa bodha na prApta thayo jANIne, caityavaMdanAno Azraya karIne zrI haribhadrAcArye mane pratibodha karavA lalitavistarA vRtti racI. '' AvI rIte anAgata parijJAya ityAdi zlokano artha saMbhave, paNa " anAgatakAla meM hone vAlA jAna ke mAnuM mere hI pratibodha karane vAste ye nitavistarAvRtti ravI hai / '' evo AtmArAmajIe karelo artha saMbhave nahIM. kAraNa ke "anAgata' zabdanA ahIM prakaraNavazathI pUrvokta 4 artha sivAya vadhAre artha thatAM nathI. ane AtmArAmajIno saMbhAvanAno artha to zrI siddharSi parokSapaNe eTale hAjara na hoya to saMbhave. paNa pUrvAcAryonA racita aneka zAstromAM to "haribhadrasUrie siddharSijIne pratibodha karyo'' lakhe che. Ama, AtmArAmajIno saMbhAvanAno artha karavo e zAstraviruddha che. tathA lalitavistarAmAM viraha zabda aMte che. vaLI "yAniImahattarasUnorApAryadRmidrasyeti" evuM cihna aMte lakhe che. vaLI, zrI abhayadevasUrijI paMcAzakanI vRttimAM lakhe che ke, viraha zabde karIne zrI haribhadrAcArya kRta prakaraNa sUcita jANavuM. tethI 585mAM zrI haribhadrAcArya thayA te siddha thAya che. ane siddharSi mATe e lalitavistarAvRtti banAvI e to sarva zAstrone saMmata che. mATe vIrasaMvata 962 siddha thAya. kema ke upamitibhavaprapaMca graMthano samaya vIranirvANathI 962 grahaNa karIe to vikrama saMvata 492mAM e graMtha thayo. te veLAe haribhadrasUrijInuM so varSa uparAMta AyuSya hoya to te vakhate teo hAjara hatA tevuM saMbhave. kAraNa ke vIranirvANathI 1055 varSe ane vikramathI 585 varSe zrI haribhadrasUrijI devagata thayA. tathA zrI pradyumnasUrijIkRta vicArasAra prakaraNamAM lakhe che ke haribhadrasUrijI vIranirvANathI 1005 varSe ane vikrama saMvata 535 varSe svarge gayA. ane vikrama saMvata 492 ne vIranirvANathI 962 varSe zrI siddharSijIe upamitibhavaprapaMcakathA graMthanI racanA karyA bAda 43 varSe zrI haribhadrasUrijI devagata thayA ema paNa Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedakuThAra 2 11 graMthomAM lakhe che. tethI e graMtha thayA pachI haribhadrAcArya 93 varSe devagata thayA. e samaye zrI siddharSi hAjara hatA tyAre e lalitavistarA vRtti banAvI saMbhave che, paNa Aropa tathA saMbhAvanA karavAnuM kahe che te to na saMbhave. ane ratnasaMcaya tathA paTTAvalI Adi graMthonA mate vIranivaNathI 1255 ane vikrama saMvata 785mAM haribhadrasUrie lalitavistarA banAvI hoya to vikrama saMvata 96 ra najIka keTalAka varSa pahelAMnI karelI saMbhave. pachI tattva bahuzruta jANe. paNa AtmArAmajI Aropa tathA saMbhAvanA karI saMvatanuM milana kare che te to bhoLA jIvonA gaLAmAM AkAzanA phUlano hAra paherAvI harSa pamADavAnI ja mahenata che. prazna :- lalitavistarAvRttinA kartA zrI haribhadrasUrijI vikrasa saMvata 585mAM thayA ke 962mAM thayA evuM pUrvokta graMthonA nyAyathI ekAMte siddha thatuM nathI to tamo lalitavistarAvRtti mAno cho ke nathI mAnatAM ? uttara :- he subhaga ! ame to pUrvadhara anuyAyI prAcIna tathA arvAcIna svagacchIya tathA paragacchIya AcAryonA sarva graMtha mAnIe chIe. to parama vairAgyarasika upamitibhavaprapaMcakathAnA kartA zrI siddharSigaNijInI prabodhakaguru zrI haribhadrasUrijI mahArAjanI racanAnI vacanacAturI dekhatAM ja vAdirUpa mAtaMgonA mata kharI jAya che. evA uttama puruSonA vacana na mAne te AtmArAmane to ame abhAgyazekhara mAnIe chIe. jema caturthastutinirNaya pAnA naM. 32 ane 33mAM AtmArAmajI AnaMdavijayajI caudapUrvadhara paMcama zrutakevalI zrI bhadrabAhusvAmIjI kRta vaMdanapayannA AzrayI lakhe che ke "koIpaNa bhaMDAramAM A pustaka amArA hAtha dvArA na bharAya to zuM A vaMdanapayannA zrIbhadrabAhusvAmIe racyuM che ke pachI bhadrabAhusvAmIjInA nAmathI koI traNathIya mAnavAvALA matapakSIe racI dIdhuM che ?" AvI rIte viruddha bhAvanuM lakhavuM e to je Abhava-parabhavano nirApelI nAstika hoya tathA jene parabhava bagaDavAno bhaya na hoya te lakhe. paNa parabhavathI DaranAra uttama puruSo na ja lakhe. kema ke prathama to graMtha racanAra puruSa paMDita Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra hoya tyAre navIna graMthanI racanA karI zake. ane '"pApADDIna: kRti paMDita: '' evuM zrI sUyagaDAMgajInI vRttimAM zrI zIlAMkAcAryajIe paMDitanuM lakSaNa batAvyuM che. tethI paMDita hoya te pApa thakI Dare ja, ane kadAca ziSya hoya to gurubhaktivazAt potAnA racelA graMthamAM potAnA gurunuM nAma (prakSepa) kharAba kare (mUke) to teno doSa jainasiddhAMtamAM lakhyo nathI. tethI ziSya gurubhAve navInagraMtha racanAmAM potAnAthI mahAna (moTA) gurunuM nAma (prakSepa) kharAba kare (mUke) to te graMthanuM paNa apamAna uttama puruSa hoya te na kare. to pratyakSa zrI vaMdanapayajJAmAM zrIbhadrabAhusvAmInuM nAma chatAM paNa potAne hAthe na AvyuM tethI AtmArAmajI zrI vaMdanapayajJAnuM apamAna karavAnI sAthe zrI bhadrabAhusvAmI caudapUrvadhara zrutakevalInuM apamAna kare che, tenA phaLa parabhavamAM jevAM mahA azubha vinAkanAM bhogavaze te to jJAnI mahArAja jANe. paNa AbhavamAM to vidvAna loko dhikkAra zabdano ziratAja (zirapAva) ApyA vinA raheze ja nahi. kema ke pUrvadhara anuyAyI jevA te puruSanA racelA graMthanuM apamAna karanArane paNa vidvAna loko mahAaparAdhI gaNe che, to pUrvadharanA racelA graMthanA apamAna karanAra utkRSTotkRSTa aparAdhIne koNa vidvAna dhikkAra dIdhA vinA raheze ? tathA uttama bhavabhIru puruSa to potAnA racelA graMthamAM bIjAnuM nAma prakSepa (kharAba) kare (mUke) nahIM, paNa AtmArAmajIe jema potAno manakalpita mata dRDha karavA mATe zrI mAnavijayajI upAdhyAyajI kRta (lekhita) dharmasaMgraha graMthamAM navo pATha prakSepa karI navI prata lakhAvI, tema koI matapakSI potAno bhava bagADavAnI bIka choDI pUrvadharonA nAmathI graMtha race tathA pUrvadharonA nAma graMthamAM prakSepa (kharAba) kare (mUke) te graMthane joI, tapAsa karyA vinA koIpaNa vidvajjana te graMthanuM apamAna na kare. paNa madhyasthabhAve rahI te graMthanI tapAsa kare. te tapAsa karatAM jo pUrvadharaanuyAyI te graMthamAM vaktavya hoya tyAre to te graMtha pramANe ja kare, paNa te graMthanuM apamAna na kare. ane kadAca koI matapakSIe potAno mata prakSepa karyo hoya ne pUrvadharAcAryonA matathI maLato na hoya ne koI bhaMDAramAM tenI jUnI prata dekhavAmAM AvI na hoya to te Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 213 graMthane pramANe paNa nA kare. ane te graMthakartAne mAnabhraSTa karI te graMtha jalazaraNa karAve. ane te graMthanI jUnI prata koI bhaMDAramAM dekhavAmAM AvI hoya ne tenI tapAsa karatAM koI matapakSanI vAta pUrvadhara tathA pUrvAcAryonA saMmatathI maLatI na hoya to te vAtamAM viddhajjana udAsInabhAva rAkhI te graMthane vidvajjana "barAbara che ke barAbara nathI" ema eka paNa na kahe, paraMtu madhyasthabhAve rahI tattvajJAnIne jaNAve, paNa te graMthanuM apamAna na kare. kema ke pUrvadharonA nAmanA graMthanuM apamAna karyAthI jainazAstronI vyavasthA na rahe. ne lokomAM vibhramanI utpatti thaI jAya ke e graMtha jema koI matapakSIe potAno mata daDha karavAne mATe pUrvadharanuM nAma prakSepa karI bhaMDAramAM mUkI dIdho tema bIjA paNa graMtha koI pUrvadharonA nAma prakSepa karI koI matapakSIe racI dIdhA haze, to koNa jANe ? e jainazAstro sAcAM keTalAM ane jUThAM keTalA ? AvI rIte jainazAstra zraddhAbhaMgarUpa aneka vikalpa jIvone prApta thAya to pUrvadharonA nAmanA graMthonuM apamAna karanAra prANI jainazAstrano upabRhaNAtmaka samyaktano nAza karanAro thAya. mATe bhavyajIvo, zrI amadAvAdamAM jeTalA bhaMDAra che teTalA paNa sarva bhaMDAra prAye (pahelA) (ghaNuM karIne) AtmArAmajI dekhavAmAM AvyA nathI. (AtmArAmajIe joyAM nathI.) to pATaNa pramukhanA sarva bhaMDAra to prAye dekhavAmAM Ave ja kyAMthI ? kema ke bhAvanagara pramukha 12 sthAnomAM vIza jJAnabhaMDAranA pustaka ame dekhyAM, evuM pote AtmArAmajI lakhe che, to koI sthAnamAM eka jJAnabhaMDAra dekhyo haze. koI sthAne che dekhyAM haze, temAM paNa koI prata dekhavAmAM AvI haze. to bAre sthAnanA saMpUrNa sarva bhaMDAra to dekhavAmAM AvyA haze? ane bAra sthAnonA saMpUrNa sarva bhaMDAra dekhavAmAM na AvyA to gujarAta, kaccha, mAravADa, mAlavA vagere dezonA sarva jJAnabhaMDAra to dekhavAmAM kyAMthI Ave ? ane gujarAta vagere sarva dezanA jJAnabhaMDAra dekhavAmAM AvyA nahIM to aneka jainapakSI zrIpUja jati saMvegIo zrAvakone AdhIna rahyA jJAnabhaMDAra tathA hajAro pustaka te to emanI najare ja kyAMthI ? ane aneka jJAnabhaMDAronA pustako emanI najare na paDyAM to virapurapramukhanA jJAnabhaMDAromAM zrI vaMdanapayannAnI jUnI prata vidyamAna Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 14 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra chatAM zrI bhadrabAhusvAmInA nAmathI vaMdanapayajJo koI matapakSIe racI dIdho evuM tapAsa karyA vinA lakhIne pUrvadharonA racelA graMthano anAdara karI apamAna, AzAtanA karavI e kAMI AtmArAmajIno doSa nathI, emanA karmano doSa ja che. kema ke prathama to emano janma ja utthApakonA kuLamAM thayo. paNa koI puNyodaye jainamatanI zraddhAno leza (bhAsa) thayo, paNa jainAbhAsa kulaparaMparAnA prasaMgathI pUrvanI utthApakapaNAnI vAsanA pAchI jAgRta karI pratikramaNanA Adi-aMtanI stotra praNidhAna rahita potAnA kuLanI paraMparAnI caityavaMdanAnI maryAdA utthApavAno bhaya na rahyo to pUrvadharAdikanA racelA graMthone utthApavAno bhaya tathA na utthApavAnI zraddhA emane rahI nathI. tevI zraddhA che subhago, amArI nathI. pUrvapakSa :- lalitavistarAvRttimAM to cothI thAya kahI che, te tame kema mAnatAM nathI ? uttara :- je tamArA jevA ekAMtamati hoya te pUrvadhara tathA pUrvAcAryonA vacana na mAne. ame jo jema lalitavistarAvRttimAM traNa thAyathI tathA pUjopacArAdi viziSTa kAraNe cothI thoya sahita traNa thAyathI devavaMdana kahyA che te mAnIe chIe. te pATha : iha praNipAtadaMDakapUrvakaM caityavandanamiti sa evAdau vyAkhyAyate - tatra cAyaM vidhiH, iha sAdhuH zrAvako vA caityagRhAdAvekAMtaprayataH parityaktAnyakarttavyaH pradIrghataratadbhAvagamanena yathAsaMbhavaM bhuvanaguroH saMpAditapUjopacArastataH sakalasattvAnapAyinI bhuvaM nirIkSya paramagurupraNitena vidhinA pramRjya ca kSitinihitajAnukaratalaH pravarddhamAnAtitIvratarazubhapariNAmo bhaktyatizayAnmudAzruparipUrNalocano romAMcitavapuH mithyAtvajalanilayAnekakugrAhanakracakrAkule bhavAbdhAvanityatvAccAyuSo'tidurlabhamidaM sakalakalyANaikakAraNaM cAdhaHkRtaciMtAmaNikalpadrumopamaM bhagavatpAdavaMdanaM kathaMcidavAptaM cAtaH paraM kRtyamastIti anenAtmAnaM kRtArthamabhimanyamAno bhuvanagurau vinivezitanayanamAnaso Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 15 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 'ticArabhIrUtayA samyagaskhalitAdiguNasaMpadupetaM tadarthAnusmaraNagarbhameva praNipAtadaMDakasUtraM paThati // tadetadasau sAdhuH zrAvako vA yathoditaM paThanpaMcAMgaM praNipAtaM karoti tata uttiSThati jinamudrayA paThati caitattatsUtraM - arahaMta ceiyANamityAdi / kAyotsargAnte yadyeka eva tato Namo'rahaMtANamiti namaskAreNotsArya stutiM paThati / atha bahavastata eka eva stutiM paThatyanye tu kAyotsargeNaiva tiSThaMti yAvat stutiparisamApti / atra caivaM vRddhA vadaMti - yatra kilAyatanAdau vaMdanaM cikIrSitaM tatra yasya bhagavataH saMnihitaM sthApanArUpaM taM puraskRtya prathamakAyotsargaH stutizca tathA zobhanabhAvajanakatvena tasyaivopakAritvAt tataH sarve'pi namaskAroccAraNena pArayaMtIti / punaratrAMtare'sminnevAvasarpiNIkAle ye bhArate tIrthakRtasteSAmevaikakSetranivAsAdinA'sannataropakAritvena kIrtanAya caturviMzatistavaM paThati paThanti vA sa cAyaM logassujjoyagaretyAdi // evaM caturviMzatistavamuktvA sarvaloka eva arhaccaityAnAM kAyotsargakaraNAyedaM paThati paThaMti vA savvaloe arahaMta ceiyANaM karemi kAusaggamityAdi yAvadvosirAmi / kAyotsargaM ca pUrvavat tathaiva ca stutirnavaraM sarvatIrthakarANAmanyathAnyakAyotsagargo'nyastutiriti na samyak // sarvatIrthakarANAM stutiruktA, idAnIM tairupadiSTasyAgamasya yena te bhagavaMtastadabhihitAzca bhAvAH sphuTamupalabhyate tatpradIpasthAnIyaM samyak zrutamarhati kIrtanamata idamucyate 'pukkhara' ityAdi / evaM praNidhAnaM kRtvaitatpUrvikA kriyA phalAyeti zrutasyeva kAyotsargasaMpAdanArthaM paThati paThaMti vA "suyassa bhagavao karemi kAusagga"mityAdi yAvat vosirAmi // kAyotsargaprapaMcaH prAgvattathaiva ca stutiryadi paraM zrutasya samAnajAtIyabRhakatvAt anubhavasiddhametattadjJAnAM calati samAdhiranyatheti prakaTaM aitihyaM caitadevamato na bodhanIyamiti // punaranuSThAna Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra paraMparAphalabhUtebhyastathAbhAvena takriyAprayojakebhyazca siddhebhyo namaskaraNAyedaM paThati paThaMti vA siddhANamityAdisUtraM // etAstisraH stutayo niyamenocyaMte kecittvanyA api paThaMti na ca tatra niyama iti na tadvyAkhyAnakriyA // evametatpaThitvopacitapuNyasaMbhArA uciteSUpayogaphalametaditi jJApanArthaM paThati "veyAvaccagarANaM saMtigarANaM sammadiTThI samAhigarANaM karemi kAusaggaM" ityAdi yAvadvosirAmi vyAkhyAnaM pUrvavannavaraM vaiyAvRtyakarANAM pravacanArthaM vyApRtabhAvAnAM yakSAmrakuSmAMDyAdInAM zAMtikarANAM kSudropadraveSu samyagdRSTinAM sAmAnyenAnyeSAM samAdhikarANAM svaparayosteSAmeva svarUpametadevaiSAmiti vRddhasaMpradAya eteSAM saMbaMdhinaM saptyamyarthe vA SaSThI etadviSayaM etAn vAzritya kAyotsarga vistaraH pUrvavat stutizca navarameSAM vaiyAvRtyakarANAM tathA tadbhAvavRddherityuktaM prAyaM tadparijJAne'pyasmAt tatzubhasiddhAvidameva vacanaM jJApakaM na cAsiddhametadabhicArUkAdau tathaikSaNAt sadaucityapravRtyA sarvatra pravartitavyamityaidaMparyamasya tadetat sakalayogabIjaM vaMdanAdipratyayamityAdi na paThyate'pi tvanyatrocchasitenetyAdi teSAmaviratatvAt sAmAnyapravRtteritthamevopakAradarzanAt vacanaprAmANyAditi vyAkhyAtaM siddhebhyaH ityAdi sUtraM // artha :- ahIMyAM praNipAtadaMDakapUrvaka caityavaMdana che. te mATe te ja praNipAtadaMDakanuM prathama vyAkhyAna karIe chIe. temAM e vidhi ahIMyAM sAdha athavA zrAvaka caityagRhAdikamAM ekAMtamatathI sarva bIjA kAryo choDIne bahusUkSma bahudIrgha temAM bhAva karIne jema saMbhave tema tIrthaMkaranI pUjopacAra sAmagrI karIne, pachI sarva sattva vinA bhUmi dekhIne paramagurue kahelI te vidhie karIne pUjIne, te upara jAnu eTale DhIMcaNa karatala sthApIne vadhatAM pariNAma sAthe bahu ja zubha pariNAme, bhaktinA atizayathI, harSanA AMsu bharelA netravALo, romAMcita zarIravALo, anitya che AyuSya jemAM mithyAtvajalathI bharelA aneka kadAgraharUpI jalajaMtuthI Akula evA Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 217 bhavasamudramAM mahA durlabha, ekAMte badhA ja kalyANanuM kAraNa jeNe ciMtAmaNI tathA kalpavRkSanI upamA tiraskAra karI che evA bhagavaMtanuM vaMdana koI prakAre pAmyo. vaLI e uparAMta bIjuM kaMI ja kArya nathI evuM dhArato tathA AtmAne kartA mAnato bhuvanagurunI upara bhayathI paNa UMcA prakAre askhalitAdiguNa sAthe tenA arthanuM anusmaraNa karato praNipAtadaMDakasUtra bhaNe. pachI te sAdhu tathA zrAvaka jema pahelAM kahyAM te pramANe pAThane bhaNatAM paMcAMgapraNipAtavaMdana kare, pachI UThIne jinamudrAe arihaMta ceiyANuM e sUtra bole, kAussagganA aMte jo eka ja vyakti hoya to namo arihaMtANaM ema bolI namaskAra karIne kAusagga pAre anestuti bole, vaLI bahu vyakti hoya to eka ja jaNa stuti bole ane jayAM sudhI stuti pUrI thAya tyAM sudhI bIjA badhAe kAusaggamAM ja UbhA rahevuM. A jagyAe vRddhapuruSo ema kahe che ke je paNa derAsaramAM vaMdana karavAno nirNaya karyo hoya tyAM je bhagavAnanuM sthApanArUpe samIpa hoya tene AgaLa karI pahelAM kAusagga pachI stuti temaja sArA bhAvane utpanna karanAra che e hetu mATe tenuM ja upakArIpaNuM che. mATe te pachI badhAe namaskAra zabda bolIne pALavo. vaLI A ja utsarpiNIkALamAM je A bharatakhaMDamAM tIrthaMkara thayA che te badhAnuM eka kSetramAM sthApana karIne ghaNA upakArI che te kahevA mATe covIza tIrthaMkaranuM stavana eka jaNa bole athavA ghaNA bhaNe te e logassa ujjoagare ema covIza tIrthaMkarane stavanA karIne sarva lokamAM rahelA arihaMtacaityono kAusagga karavA mATe "savvaloe arihaMta''thI vosirAmi sudhI eka jaNa bole athavA ghaNA bole ane kAusagga pahelAMnI jema ja kare ane stuti paNa tema ja bole, paNa temAM ATalo bheda ke badhA ja tIrthaMkarono kAusagga ane thoya paNa sarva tIrthaMkaranI kahevI. nahIMtara bIjA kAusagga ane bIjI stuti te samyak nathI. Ama, sarva tIrthaMkaronI stuti kahI. have temaNe upadeza karelA AgamanA bhAva jenA dvArA sAcA samajAya te dIvA (jyota) samAna bhagavAna tathA temanA kahelA bhAva te baMnene dIvAnI jema cokhkhA dekhADanAra zruta che. mATe te zrutanuM kIrtana tenA pachI bAkI rahe che. te kahIe chIe. je pukhkharava2dI bolIne eTale ke e karavApUrvaka karelI kriyA saphaLa che te Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra jaNAvavA mATe zrutano kAusagna karavA eka jaNa bole athavA ghaNA badhA bole ke suasse bhagavaothI vosirAmi sudhI bolavuM ane pahelAMnI jema ja kAusagga karavo temaja stuti paNa zrutanI kahevI. temaja stuti paNa zrutanI vRddhi karanArI che e vAta anubhavasiddha che. jo ema nA kahIe to e zrutanA arthane tathA stutinA arthane jANanArA puruSonI samAdhi cAlI jAya. eTale judo upayoga thavAthI samAdhibhaMga thAya e itihAsa pragaTa che, mATe bodha karavAnuM e ja che. vaLI, anuSThAna paraMparAphaLarUpe te anuSThAnanI kriyAnA prayojakakartA siddhone namaskAra karavA mATe "siddhANaM" sUtrane eka jaNa athavA ghaNA jaNa bole. A traNa stutio niyamAe kahevI kahI che. keTalAka to bIjI paNa stutio bolavAnI kahe che, paNa e bhaNavAno niyama nathI. mATe tenI vyAkhyA paNa karI nathI. pahelAM kaheluM "siddhANaM buddhANaM" kahIne upacaya karyo che. punaHsaMbhAra evA zrAvaka ucitone mATe upayoga phaLa e che ke evuM jaNAvavA mATe veyAvaccagarANaMthI vosirAmi sudhI bolavuM. darekano artha pahelAnI jema, eTalo vizeSa pravacananA mATe taiyAvacca karanArA eTale jainazAsananI unnati karavAmAM vyApAravALA samyaktavaMtone zudra upadravone mATe zAMtinA karanArA tathA sAmAnya karIne bIjAone samAdhi karanArA e rIte potAnA tathA paranA viSe samAdhi karanArA devonuM A ja svarUpa che e vRddhasaMparAya che. emane saMbaMdhI sAtamAnA arthamAM chaThThI che. te mATe e viSayI athavA emane aMgIkAra karIne eTale arthe e kAusagga karuM eno vistAra eTale kAusagnavidhi pahelAMnI stuti. ahIMyAM veyAvaccagarANanI kahevI (bolavI) e vizeSa che. tathA temanA bhAvanI zuddhi thAya che e artha kahyo che. te nahIM jANe topaNa ethI tenA zubhanI siddhimAM e ja vacana jANavAlAyaka che eTale e pATha ja e vAta jaNAve che. te mATe e sakala yoganuM bIja vaMdaNavattiyAe evo pATha na kahevo to zuM kahevuM ? annatthano pATha bolavo. kema ke temane aviratapaNuM che. tethI sAmAnya pravRttithI ema ja upakAra dekhAvAthI vacana pramANethI vakhANyo siddhANaM buddhANaM sUtra. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutiyuktinirNayachedanakuThAra 219 ahIMyAM koI kaheze ke lalitavistarAvRttikAre to sAdhu tathA zrAvaka baMnene caityavaMdananI vidhi karavI kahI che. tethI zrAvaka to pUjopacAra kare to nitya cothI thoya kahe tema sAdhune paNa kAraNa vinA e cothI stuti niraMtara kahevI spaSTa thAya. tene kahevuM ke devAnupriya ! madhyasthaSTie vicAravuM. kema ke keTalAka arthe bahu graMthomAM sAdhune ja uddezIne anuSThAnakriyA karavI lakhe che. tethI ahIMyAM lalitavistarAvRttikAra yathAsaMbhava pADe karI sva-sva kriyA-anuSThAna karavuM sUcana kare che ke sAdhue sAdhuyogya, zrAvakane zrAvakayogya yathAsaMbhava kriyA karavI, pratikramaNakriyApAThanI jema. nahIMtara to e sAdhAraNavidhie to sAdhune paNa dravyapUjA karavAno prasaMga thAya. kema ke vRttikAra lakhe che ke "saMpAditapUjopacAra" eTale pUjopacAra karIne caityavaMdanA karavI. paNa sAdhune to sarva graMthomAM dravyapUjA karavI niSedhela che eTale ke nA che. ane jo bhAvapUjA grahaNa karI to e caityavaMdanA bhAvapUjAmAM ja che tethI sAdhu-zrAvakane sarakhI caityavaMdanAno saMbhava thAya. kema ke bhAvapUjA to sAdhu-zrAvaka baMnene sarakhI che. to ahIMyAM vRttikAre yathAsaMbhava tathA saMpAditapUjopacAra e baMne pATha lakhyA che te vyartha thAya. kema ke bhAvapUjAmAM to sAdhu-zrAvaka baMnene adhikAra che to yathAsaMbhava kahevAnuM zuM kAma ? tathA dravyapUjAmAM zrAvakano ja adhikAra che. tethI saMpAditapUjopacAra kahevAnuM zuM kAma ? vaLI mAnasika dravyapUjA tathA kAraNAnumatirUpa pUjA paNa sAdhune bhAvapUjAmAM aMtarbhata thAya che. te mATe pUrvoktanyAyathI ahIMyAM paNa be pATha vyartha thAya. paNa bahuzruta upayogavaMta vRttikAre yathAsaMbhava pATha karI sAdhu tathA zrAvakanI caityavaMdanA anuSThAnakriyAnuM yathAyogya sUcana karyuM eTale sAdhune sAdhuyogya devavaMdanA traNa stuti praNipAtadaMDaka sahita thAya ane zrAvakane pUjopacAra saMpAdana karyo. cothI stuti upabRhaNAtmaka praNipAtadaMDaka sahita vaMdanA thAya tathA sAdhuzrAvaka baMnene paNa pUjopacAra vyAkhyAnanA bhaktadevatAnuM smaraNa tathA zudropadrAvaNI cothI stuti praNipAtadaMDaka sudhI devavaMdana thAya ane vaLI koI kaheze ke vRttikAra to ne kAraNe cothI thAya bolavAnI lakhatAM nathI ane tenA kAraNe karavI kayA AdhArathI lakhe che. tene kahIe chIe te 18 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra devAnupriya ! vRttikAra ahIM caityavaMdananI vidhi lakhe che te vidhivAdanA svarUpe che. ane vidhivAda hoya te sAdhAraNa utsarga-apavAda sAthe hoya. eTale vidhivAdamAM utsargakriyA sUcana kare ane apavAdakriyA sUcana kare athavA apavAda te kAraNa evuM jaMbUdIpaprajJaptinA vRttikAra lakhe che. tethI ame ahIMyAM vRttikAronA AzayathI ja zudropadrava vidrAvaNI caturthastuti sAdhune tathA zrAvakane paNa apavAdane kAraNe kahevI lakhIe chIe. tyAre koI kahe vRttikAre apavAda kAraNe kahI topaNa niraMtara caturthastuti kahevI siddha thAya. kema ke sAdhune apavAda che kAraNanA siddhAMtomAM bhojana levuM kahyuM che, paNa niraMtara bhojana kare che. tenI pAchaLa, tene kahIe devAnupriya ! siddhAMtonA rahasya aneka prakAranA che. oLakhavAmAM samaja paDe mATe oLakhavAne mATe amuka vicAro lakhIe chIe : ussaggasua kiMcI, avavAiyaM bhave suttaM / kiMcI tadubhayasuttaM, suttassa gamA muNeyavvA // 1 // utsargasUtraM 1 apavAdasUtraM 2 tadubhayasUtraM dvidhA utsargApavAdikaM 3 apavAdautsargikaM / 4 ete sUtrasya gamAH prakArAzcatvAraH athavA gamA nAma dviruccAraNIyAni padAni tenautsargautsargikaM 5 apavAdApavAdikaM 6 no kalpayate sAdhorgocarI paryaTato gRhadvayApAMtarAle niSIdanamityutsargasUtraM 1 trayANAM punaH kalpate ityapavAdasUtraM 2 no kappai rAo vA viAle vA sejjAsaMthArayaM paDigAhittae nannattha egeNaM puvvapaDilehieNaM sijjAsaMthAraeNaM ihamutsargApavAdikaM 3 yatpunanirgranthInAM kalpate pakvaM tAlapralaMbaM vidhibhinnaM nAvidhibhinnamityapavAdautsargikaM 4 no kappai asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDhamAe porisIe paDiggahittA pacchimaposiM uvAiNAvittae sa a Ahacca uvAiNAviesi - AjotuM bhuMjaMtaM vA sAiai seAvajjai cAummAsi parihAraTThANamityutsargautsargikaM 5 tathA yeSu sUtreSu apavAdo bhaNitasteSvevArthataH punaranujJA pravartate tAni apavAdA Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 221 pavAdikAni sUtrANi iti zrIbRhatkalpavRttau iyaM ca sUtraSaDbhaMgI zrI nizIthacUrNiSoDazoddezake'pyasti / artha:- utsargasUtra 1 te A rIte. na vaparAya sAdhune gocarI karatAM be gharanA aMtaramAM besavuM e utsargasUtra che 1 ane traNane vaLI besavuM e apavAdasUtra 2 tathA na vaparAya rAtrinI veLAe saMthAro levo, paNa eka pUrva eTale divase paDilehaNa karI mUkIne tenA karatAM bIjA na levAya eTale pUrve utsarga pachI apavAda mATe e trIjo bheda utsarga-apavAda che. 3 vaLI, jethI sAdhvIone kahyuM. pAkA keLAM pramukhanuM phaLa paNa te vidhivALuM hoya to ja vaparAya e apavAdautsarga bheda 4, pahelI porisImAM cAra prakAranA AhAra grahaNa karIne pAchalI porisI sudhI rAkhavA kahyuM nahIM ane jo kadAca rahI gayAM hoya tene khAya, khavarAve, bhogavanArane sAro mAne, to cAramAsI parihAra ThANane pAme e utsargautsarga nAmano pAMcamo bheda 5 tathA jo sUtramAM apavAda kahyo temAM ja arthathI vaLI temAM anujJA pravarte te apavAdaapavAdasUtra jANavA e apavAdaapavAda nAmano chaThTho bheda 6 e bRhatkalpavRttimAM che. ane e sUtra cha bhaMgI zrI nizIthacUrNinA soLamAM bhAgamAM paNa che. have pUrvokta praznottara kahe che ke pUrve praznakartAe e che kAraNanA hetuthI cothI stuti niraMtara kahevI kahI che, paNa A hetuthI dararoja kahIe to sAruM to thAya ja nahIM ane apavAdanA kAraNe ja siddha thAya che. kema ke sAdhune bhojana na karavo te utsarga 1 ane cha kAraNe grahaNa karavo te apavAda 3. vaLI vidhie grahaNa karavo paDe paNa avidhie grahaNa na karavo te apavAdautsarga 4, kALathI bhAre bhojana karavuM nahIM ane le to prAyazcitta e utsargautsarga 5 ane vaLI apavAde levuM kahyuM temAM ja prayojanArtha ane nRtyAdike aTavyAdi ullaMghavAne kAje bhojana levAnI anujJA pravarte te apavAdaapavAda 6 temaja caityavaMdanamAM paNa "stuti stotraprAimAnanAmeva" A vacana eTale stutistotra hoya te ApanAM ja hoya evA paMcAzakasUtra tathA vRttikAranA vacanathI tIrthakaronA stuti-stotra karavA te Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra utsarga 1 ane bIjAnAM karavA te apavAda 2 athavA je samaye caityavaMdana karavAnuM kahyuM che e ja samaye karavI ane samaye samaye karavI te utsargaapavAda 3 tathA bhAIone pUjAmAM cothI stuti sudhI devavaMdanA karI, sAmAyika, pauSadhamAM traNa stutie vaMdana karI ane cAritra levAnI veLA prathama devasakhiya nimitte cothI stutie devavaMdana karI pachI cAritramAM kAraNa vinA traNa stutie niraMtara devavaMdanA karavI te apavAdautsarga 4, vaLI kALathI bhAre caityavaMdanA na karavI athavA vidhie caityavaMdana karavuM ane avidhie tathA kALathI bhAre devavaMdanA kare to prAyazcitta e utsargautsarga 5, ane vaLI apavAde vaMdanA tema ja prayojana tathA arthe vRjyAdike zudropadrava dUra karavAnI anujJA pravarte te apavAdaapavAda 6 e cha bhAgamAM apavAde tathA apavAdautsarga tathA apavAdaapavAde anya devAdika samadaSTionI stuti karavI kahyuM che ane praznakartAnA hetuthI cothI stuti apavAde paNa niraMtara karavI na ochI, kema ke che kAraNe AhAra karavo tathA cha kAraNe AhAra na karavo evuM uttarAdhyayanasUtra vRjyAdikamAM lakhe che. te pATha : "icchaM prathamapauruSIkRtyamuktaM, tadanaMtaraM dvitIyapauruSIkRtyAbhidhAnAvasarastacca bIe jjhANaM jhiyAyaiM" iti vacanena dhyAnamuktamubhayaM caitadavazyakartamatastRtIyapauruSIkRtyamapyevaM uta kAraNe evotpanna ityAzaMkyAha taie ityAdi sugamaM navaramautsargikametadanyathA hi sthavirakalpikAnAM yathAkAlabhaktAdergaveSaNaM tathA cAha - saikAla cerebhikkhutti SaNNAM kAraNAnAM aNNayarAyamiti anyatarastasminna kAraNe samutthite saMjAte na tu kAraNotpattiM vinetibhAvaH ||ch| bhojanopalakSaNaM ceha bhaktapAnagaveSaNaM guruglAnAdyarthamanyathApi tasya saMbhavAttathA cAnyatra bhojana evaitAni kAraNAnyuktAni tAnyeva SaTkAraNAnyAha "veyaNaveyAvacceti" supavyatyayAdvenAzabdasya copalakSaNatvAt kSutpipAsAjanitavedanopazamanAya tathA kSutpipAsAyAM na gurvAdivaiyAvRtyakaraNakSama iti vaiyAvRtyAya tathA Iryeti IryAsamiteH Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 223 saiva nirjarArthibhirarthyamAnatayArthaM tasmai ca samuccaye kathaM nAmAsau bhavatviti itarathA hi kSutpipAsAbhyAM pIDitasya cakSurbhyAmapazyataH kathamivAsau syAditi tathA saMyamArthAya kathaM nAmAsau pAlayituM zakyaH tAmityAkulitasya hitAbhyAM sacittAhAre tadvighAta eva syAttathA pANavattiyAetti prANapratyayaM jIvitanimittamapi vidhinA hyAtmano'pi prANopakramahiMsA syAd / ata evoktaM bhAviyajiNavayaNANaM samattarahiyANaM natthi ha viseso / appANami paraMmi ya to vajje pIDamubhayovi // 1 // SaSThaM punaridaM kAraNaM yaduta dharmmaciMtAyai bhaktapAnaM gaveSayediti sarvatrAnuvartyate / atra ca dharmaciMtA dharmadhyAnaciMtA zrutadharmaciMtA vA iyaM hyubhayarUpApi tadAkulitacetaso na syAdArttadhyAnasaMbhavAdiha ca yadyapi vedanopazamAdInAM zASTyA vRtyA tadupalakSitabhojanaphalatvena pratItistathApitairvinA tanniSedhasUcanAdArthyA vRtyA kAraNatvamevaiSAmupadarzitaM bhavatyata eva SaSThamityatrakAraNameva saMbaMdhitaM // cha // Ahaitat kAraNotpattau kimavazyaM bhaktapAnagaveSaNaM kartavyamutAnyathetyAha nirgrantho yatiH dhRtimAn dharmAcaraNaM prati nirgranthA tapasvinI sApi kuryAd bhaktapAnagaveSaNamiti prakramaH SaDbhizcaiva sthAnaistu purararthe ebhiranaMtaraM vakSyamANaiH kimityevamata Aha " aNaikkamaNAmitti " sUtratvAdanatikramaNaM saMyamayogAnanullaMghanaM ca zabdo yasmAdarthe yasmAt setti tasya nirgranthasya tasyA vA nirgranthyAyA bhavati jAyate'nyathA tadatikramaNasaMbhavAt na SaTsthAnAnyevAha AtaMko jvarAdirogastasminnupasarga iti svajanAdiH kazcidupasargastanniSkramaNArthaM karoti vimarzAdihetorvA divyAdayaH tatastasmin sati ubhayatra tannivAraNArthamiti gamyate tathA titikSAsahanaM tayA hetubhUtatayA va viSayetyAha brahmacarya - guptiSu, tAhi nAnyathA SoDhuM zakyAstathA pANidayA tava heuti prANi Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra dayAhetorvarSAdau nipatatyapkAyAdijIvarakSAyai tapazcaturthAdirUpaM taddhetozca tathA zarIrasya vyavacchedaH parihArastadarthaM ca ucitakAle saMlekhanAmanazanaM vA kurvan bhaktapAnagaveSaNaM na kuryAditi sarvatra yojyaM kAraNatvabhAvanA cAmISAm prAgvat cha bhAvA ? ema prathama pauruSInuM kRtya kahyuM tyAra pachI bIjI pauruSInuM kRtya kahevAno avasara te "vINApAM phiyAya" e vacane karIne dhyAna kahyuM. be avazya kartavya che, te mATe trIjI pauruSImAM karavuM te paNa ema ja athavA kAraNa utpanna thaye tevuM karavuM evI AzaMkA TALavAne mATe kahe che. ahIM aneka sUtra sugama che. paNa eTaluM vizeSa che ke trIjI pauruSImAM bhojana zodhavAnuM kare te utsarga che, anya sthavirakalpio yathAkAle bhaktAdi zodhavAnuM kare. temaja vaLI kahe che "phAste care mig" emAM samaye samaya gocarI kahI, te che kAraNamAM samAyeluM koIpaNa kAraNa upaje chate jAya, paNa kAraNa upajyA vinA na jAya. e tAtparya ahIM bhojananuM upalakSaNa che te mATe bhaktapAna gaveSaNa karavuM guruglAnAdi arthe ja karavuM temaja nahIM, anyathA paNa teno saMbhava che. tethI temaja bhojanane viSe ja eTaluM kAraNa kahyuM che. te ja che kAraNa kahe che. (1) vedanA upaje eTale bhUkha tRSAjanita vedanA upazamanane arthe bhUkha-tRSAnI vedanA upazamAvavAne bhojana le che, e prathama kAraNa (2) bhUkha-tRSAmAM gurnAdikanI vaiyAvacca karavA samartha na mATe, mATe vaiyAvacca karavAne arthe bhojana le che, e bIjuM kAraNa, (3) IryAsamiti arthe ja nirjarArthiyoe arthamAnapaNe karIne prayojana tene arthe bhojana le, nahIM to IryAsamiti kema thAya, kema ke bhUkha-tRSAe pIDelAne AMkhoe karI na dekhavAthI kema IryA joI zake ? te mATe e IryAsamitinuM trIjuM kAraNa, (4) saMyama arthe bhojana le nahIM to pALavA samartha e kema thAya? te bhUkha-tRSAthI Akulitane nice sacitta bhojana bhogavate chate saMyamano vighAta thAya, mATe saMyama arthe bhojana le e cothuM kAraNa, (5) prANadhAraNArthe eTale jIvavAne arthe paNa vidhie AhAra le e jIve, nice potAnA prANone upakrama kare hiMsA thAya, te mATe Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 225 ja kahyuM che - bhAvita jinavacana puruSone, samyakta rahitone nathI nitye vizeSa, AtmAne ane parane eTale baMnene vize paNa je mATe varjavI pIDA e pAMcamuM kAraNa, (6) chaThuM vaLI kAraNa e che ke dharmanI ciMtAne arthe bhojana zodhavA. ahIM vaLI dharmaciMtA eTale dharmadhyAnaciMtA athavA zratadharmaciMtA eTale jJAna bhaNavAne arthe bhojana le che. kema ke dharmadhyAna tathA bhaNavuM e baMne paNa te kSudhAdi pIDita AkuLa-vyAkula cetanavaMtane na thAya ArtadhyAnanA saMbhavathI, iha valI jo paNa vedanA upazamAdikonI cha vRttie tenA upalakSita bhojana phaLa paNa karIne pratIta che, topaNa te kAraNa vinA te AhAranuM niSedha sUcana nathI. AhAranuM ArthyavRttie kAraNa paNa emanuM dekhADyuM che. te mATe ja chaTuM kAraNa ahIM saMbaMdhita che. have koI kahe, e kAraNa upaye thake avazya bhakta-pAna gaveSaNa karavA athavA na karavAM ? evI AzaMkA nivartana karatAM kahe che, nirgastha yati dharma-caraNa prati vairyavaMta tathA nigraMthinI tapasvinI te paNa kare, bhakta-pAnanuM gaSaNa, e saMbaMdhathI levuM. anaMtara kaheze che kAraNa karIne vaLI bhojana zuM na le ? te ja kahe che. saMyamayogamAMthI ullaMghavuM na thAya je mATe te sAdhu-sAdhvI cha kAraNe bhojana le to te saMyamanuM bhAre saMbhave. tethI te cha ThekANAM ja kahe che - (1) AtaMka eTale navarAdika roga maTADavA eTale navarAdika roga AvavAthI bhojana na le te paheluM, (2) upasarga eTale svajanAdikono upasarga, temAMthI nIkaLavA, eTale te svajanAdi cAritrane khaMDavA upasarga kare tathA devAdika vimarzAda kAraNe upasarga kare, te upasargone TALavA bhojana na le te, (3) titikSA sahana hetuparNa karIne zuM thAya ? eTale kyAM vize ke brahmacarya-gupti rAkhavAne bhojana na le, te nizca bhojana choDyA vinA rokavA azakya che te, (4) prANI-jIvanI dayAne arthe eTale varasAdamAM aSkAyAdikanI virAdhanA varjavA bhojana na le te, (5) upavAsa Adi Atmika tapa karavAne arthe AhAra na le, (6) zarIra vosirAvavA eTale saMlekhanA UMcA kALe karI eTale AgaLa-pAchaLa karavA bhojana gaveSaNA na kare te chaThuM, ema sarvatra jANavuM. e kAraNonI bhAvanA pUrvenI peThe jANavI, mATe kAraNa vinA bhojana na le te utsarga che. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra vaLI siddhAMtomAM traNa prakAranA paNa sUtra kahyAM, (1) vidhisUtra, (2) niSedhasUtra ane (3) vidhiniSedhasUtra. jema dazavaikAlikasUtramAM vare maravuM Adi vidhisUtra 1, mahAnizIthasUtramAM kahyuM, "he gautama ! utsarga-apavAde Agama sthita che, topaNa aSkAya, agni, maithunano ekAMta niSedha che" Adi niSedhasUtra 2, tathA ThANAMgajImAM kahyuM, "na kalpa nigraMtha tathA nigraMthIne mAsamAM be vAra, traNa vAra sarasvatI pramukha pAMca moTI nadI UtaravI ane tyAMja najIka sUtramAM kahyuM pAMca kAraNe e pAMca moTI nadI UtaravI. tathA na kalpa nigraMtha-nigraMthIne eka ThekANe rahevuM, vaLI na kalpe strI-puruSane saMghaTTanuM tathA kAraNe vasavuM, nadI Adi kAraNe saMghaTTanuM kalpa" ityAdi vidhiniSedhasUtra kahIe. tema ahIM paNa uttarAdhyayanasUtramAM cha kAraNe AhAra levo ane che kAraNe AhAra na levo Adi vidhiniSedhasUtra che. tethI ahIM utsarge to sAdhune AhAra karavo ja nahIM. kema ke be paurupImAM to avazya kRta kahyAM ane trIjI pauruSInuM kRtya kAraNa kahyuM tethI apavAde karavo paDe to che kAraNamAM anyatra kAraNe vidhie karavo. paNa che kAraNa vinA na karavo ane saMyamayoganuM atikramaNa eTale saMyamayoga sukhe nirvAha thato hoya athavA upasarga, sudhAdi parisahana karavo hoya to cha kAraNe AhArano tyAga karavo. tema ahIM caityavaMdanAmAM paNa utsarge tIrthakara sivAya anya devanA stuti-stotrAdikanA tyAga karavA eTale cothI stuti anya devanI karavI praznakAranA vacanathI ghaTe ja nahIM, kema ke bhojanano vidhi tathA niSedha to siddhAMtomAM che, paNa caturthastuti karavAno to vidhi tathA niSedha koI siddhAMtomAM nathI. kAraNa ke e stuti kAraNe AcaraNArUpe gItArthoe kahI che te AgaLa prastAva upara lakhAze. paNa caturthastutinirNaya pRSTha 41mAM lalitavistarAnA pAThano kaMIka bhAvArtha lakhIne lakhe che ke "zrI haribhadrasUrijIe cothI thAya kahevI AvazyakamAM kahI che" e AtmArAmajInuM lakhavuM sasalAnA zIMgaDAnA zodhavA jevuM che. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 227 kema ke lalitavistarAmAM to pUjopacArAdikamAM cothI thAya kahI che, paNa AvazyakamAM karavAnI kahI nathI. // iti caturthastutinirNayazaMkoddhAre'paranAmni caturthastutikuyuktinirNayacchedanakuThAre zrIharibhadrAcAryakRtalalitavistarAvRttinirNayanidarzana tathA sAdhuzrAddhAnAM yathAsaMbhavasaMpAditapUjopacArAdiviziSTakAraNe caturthastutisahitA tristutipradipAdananidarzananAmA ekAdazamaH paricchedaH // have pUrvadhara nikaTa kALathI tathA pUrvadhara pazcAt kALathI AcAryonA graMthomAM cothI thAya sAthe traNa thoyanA devavaMdana kahyA che, te keTalAka graMthonA pATha bhavya jIvone jJApana karavAnA anukrame lakhe che. tyAM prathama lalitavistarAvRttimAM jinapUjopacArAdi karavAnuM karI yathAsaMbhava sAdhu tathA zrAvakane cothI thoya sahita traNa thoyanI caityavaMdanA kahI, temaja zrI municaMdrasUrijIe paNa lalitavistarAkhaMjikAmAM jinapUjAdikano upayoga devAdikane devone arthe jinagRhamAM cothI kahI che. te pATha : __ uciteSUpayogaphalametaditi uciteSu lokottarakuzalapariNAmanibandhanatayA yogyeSvarhadAdiSUpayogaphalaM praNidhAnaprayojanametaccaityavaMdanamityasyArthasya jJApanArthamiti vaiyAvaccaH tadaparijJAnetyAditaivaiyAvRttyakarAdibhiraparijJAne'pi svaviSayakAyotsargasyAsmAtkAyotsargAttasya kAyotsargakartuH zubhasiddhau vighnopazamapuNyabaMdhAdisiddhau idameva kAyotsargapravartakaM vacanaM jJApakaM gamakamAptopadiSTatvenAvyabhicAritvAnna ca naivAsiddhaM apratiSThitaM pramANAMtareNaiva tadasmAcchubhasiddhilakSaNaM vastu kuta ityAha abhicArakAdau dRSTAMtadhammiNyabhicArake stobhanastaMbhanamohanAdiphale karmANi AdizabdAcchAMtikapauSTikAdizubhaphalakarmaNi ca tathekSaNAt stobhanIyastaMbhanIyAdibhiraparijJAne'pi Aptopadezena stobhanAdikarmakarturiSTaphalasya stobhanAdeH pratyakSAnumAnAbhyAM darzanAt prayogo yadAptopadezapUrvakaM karma tadviSayeNAjJAtamapi Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra karturiSTaphalakAri bhavati yathA stobhanastaMbhanAdi tathA caidaM vaiyAvRttyakarAdiviSayakAyotsargakaraNamiti // bhAvArtha :- ucita lokottara kuzala pariNAma nibaMdhaNapaNe karIne yogya arihaMtAdikomAM upayoga phaLa praNidhAna prayojana caityavaMdana e arthano jJApana karavA arthe "vaiyAvaccagarANa" e pATha bhaNe ane te vaiyAvRtyakarAdi koNa ajANe paNa svaviSayaka kAyotsargano topaNa e kAyotsargathI te kAyotsarga karanArane zubhasiddhi, vijJopazama, puNyabaMdhAdi siddhimAM e ja kAyotsarga pravartaka vacana jJApaka pATha AkhopadiSTapaNe karIne AvyabhicArIpaNAthI vaLI e hetu asiddha nathI. apratiSThita apramANapaNe karIne e kAyotsarga vaLI A kAyotsargathI zubhasiddhilakSaNa vastu kema thAya te kahe abhicArikAdi daSTAMta dharmI eTale maMtravAdamAM maMtravAdIne stobhanastaMbhana-mohAdikarma phaLa vagere zabdathI zAMtika-pauSTikAdi zubha phaLa karmasiddhi dekhavAthI stobhanIya-staMbhanIyAdika che temaNe ajANe paNa Atopadeze karIne stobhanAdikarma kartAne aneka phaLa staMbhanAdikanI siddhi pratyakSa anumAne karIne dekhAvapaNAthI prayoga jo AtopadezapUrvaka karma te viSe ajANe paNa kartAne aneka phaLakArI hoya jema stobhana-staMbhanAdi temaja e vaiyAvRtyakarAdi viSayaka kAyotsarganuM kAraNa jANavuM. tathA kumArapALa bhUpALazuzrita zrI hemacaMdrAcAryajIe paNa zrI yogazAstradIpikAmAM pUjAdi viziSTa kAraNe jinacaityamAM cothI thAya sahita traNa thoyanI caityavaMdanA kahI che. te pATha : tatra devagRhe vidhinA vidhipUrvakaM pravizyeti trIn vArAn pradakSiNayet pradakSiNIkuryAt jinamarhadbhaTTArakaM pravezavidhizcAyaM puSpatAMbUlAdisacittadravyANAM kSurikApAdukAdhacittadravyANAM ca parihAreNa kRtottarAsaMgo jinabiMbadarzanenAMjalibaMdhaM zirasyAropayan manasazca tatparatAM kurvanniti paMcavidhAbhigamena naiSedhikIpUrvaM pravizati yadAha - sacittANaM Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra davvANaM viusaraNayAe acittANaM davvANaM aviusaraNayAe egallasAmieNaM uttarAsaMgakaraNeNa cakkhuphAse aMjalipaggaheNaM maNaso egatti bhAvakaraNeNaM tti / yastu rAjAdicaityabhavanaM pravizati sa tatkAlaM rAjacihnAni pariharati yadAha - avahaTTa rAyakauhAiM, paMcavararAyakaoharUvAI / khaggaM chattovANahamauDaM taha cAmarAu ya // 1 // puSpAdibhiriti puSpagrahaNaM madhyagrahaNaM cAdyaMtayorapi grahaNamiti nyAyapradarzanArthaM tathAhi - nityaM vizeSatazca parvaNi snAtrapUrvakaM pUjAkaraNamiti snAtrakAle prathamaM sugaMdhizrIkhaMDena jinabiMbasya tilakakaraNaM, tato mInaturaMgamadAgurusAraM sArasugaMdhinizAkaratAraM tAramilanmalayocchavikAraM lokagurordaha dhUpamudAraM 1 iti vacanAt dhUpotkSepaNaM tataH sarvoSadhyAdidravyANAM jalapUrNakalazotkSepaNaM pazcAt kusumAMjalikSepapUrvakaM sarvauSadhikarpUrakuMkumazrIkhaMDAgarUprabhRtibhijalamitraighRtadugdhaprabhRtibhizcAtra karaNaM tataH surabhiNA malayaz2arasAdinA vilepanavidhAnaM tataH sugandhijAticaMpakazatapatravikasitakamalAdimAlAbhirbhagavato'bhyarcanaM ratnasuvarNamuktAbharaNAdiralaMkaraNaM vastrAdibhiH paridhApanaM puratazca siddhArthakazAlitaMdulAdibhiraSTamaMgalikAlekhanaM tatpuratazca balimaMgaladIpadadhighRtAdInAM DhaukanaM bhagavatazca bhAlasthale gaurocanayA tilakakaraNaM tata ArAtrikAdyuttAraNaM / yadAha - gaMdhavaradhUvasavvosahIhiM u, agAiehiM vittehiM / surahivilevaNavarakusumadAmabalidIvaehiM ca // 1 // siddhatthayadahiakkhayagoro, aNAmAiehiM jahalAbhaM / kaMcaNamottiarayaNAI, dAmaehiM ca vivihehiM // 2 // pavarehiM sAhaNehiM, pAyaMbhAvo vijAyae pavaro / na ya anno uvaogo, eesiyANa laTThayarotti // 3 // Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra evaM bhagavaMtamabhyarcya pUjayitvA IryApathikIpratikramaNapUrvaka zakrastavAdibhirdaMDakaizcaityavaMdanaM kRtvA stavanaistotraizca mahAmatigrathitairuttamaiH kaviracitaistUyAt guNotkIrtanastotrANAM kuryAt // bhAvArtha - e che ke A vidhie karI pesIne traNa pradakSiNA daIne pravezanI vidhi ema che ke (1) phUla-tAMbUla pramukha sacittadravya tyAgavA, (2) tathA zastra, charI, pagarakhAM pramukha acittadravyo te paNa choDavAM, (3) uttarAsaMga karavuM, (4) jinabiMba dekhIne hAtha joDI mAthe caDhAvavA, (pa) manane haLavuM rAkhavuM, evAM pAMca abhigama sAcavIne nizIhi karIne jAya. ema ja sUtranA pAThano artha che. tathA jo rAjA pramukha derAsaramAM jAya tyAre rAjacihna choDe. paheluM to khaDjha (talavAra), bIjuM jaMtra (chatra), trIjuM upAnaha (pAdukA), cothuM mugaTa, pAMcamuM cAmara ema jaIne phUlo vagerethI dararoja pUje ane parvatithie stotrapUrvaka pUjA kare. tenI vidhi ema che ke prathama prabhune mastake sugaMdhita kesaranuM tilaka kare, tyArapachI vadhAre sugaMdhavALuM dravyanA mizraNanuM dhUpa kAvyamAM kahyuM te ukheve. tyArapachI sarvoSadhimizrita pANIno kaLaza kare. pachI kusumAMjalipUrvaka sarvoSadhi kapUra, kesara, caMdana agara pramukhathI jaLamizrita ghI-dUdhathI snAtra kare. pachI sugaMdhI malayacaMdanAdike karI prabhune vilepana kare che. pachI sugaMdhI jAtivaMta jAI pramukhanA uttama phulo, tenI mALAthI bhagavaMtane pUje, pachI ratnanA ghareNA, mugaTa vagerethI zobhAyamAna kare. vastronuM paridhApana kare. pachI bhagavaMtanI AgaLa siddhArthaka zAlitaMdulAdikathI aSTamaMgala Alekhana kare che. eTale svaccha akSatathI aSTamaMgala kare. to AgaLa bali, maMgaLadIvo, dahIM, ghI pramukha mUke. pachI bhagavaMtane mastake gorocananuM tilaka kare. ema ja gAthAono jANavo. eTale pUrvokta vidhie tathA zuddhadravyathI pUjA kare to prAya: bhAva paNa sArA hoya. e uparAMta zuM adhika ? e ja bahu lAbhakArI che. ema pUjA karIne pachI iriyAvahI pratikramaNapUrvaka zastavAdika daMDaka karI caityavaMdana karIne stavana tathA stotra che, te kahe te ahIM mahAbuddhivaMtanA racelA che. teNe karI bhagavaMtanI stavanA karavI eTale kIrtanA karavI. have ahIM iriyAvahIpUrvaka caityavaMdanA karavI te kyAM sudhI karavI te kahe che. te pATha : Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakumAra 231 etAstisraH stutayo guNadharakRtatvAniyamenocyate kecittu anyA api stutiH paThaMti yathA ujjitaselasihare dikkhAnANaM nisIhiyA jassa / taM dhammacakkavaTTi ariThThanemi namasAmi // 4 // cattAri aTTha dasa doya, vaMdiyA jiNavarA cauvIsaM / paramaTTha niTThiaTThA, siddhA siddhi mama disaMtu // 5 // sugame evametatpaThitvopacitapuNyasaMbhAraH uciteSvaucityena pravRttiriti jJApanArthaM paThati paThaMti vA "veyAvaccagarANaM saMtigarANaM sammadiTThisamAhigarANaM karemi kAussaggaM" vaiyAvRtyakarANAM pravacanArthaM vyApRtabhAvAnAM gomukhayakSA'praticakrAprabhRtInAM zAMtikarANAM sarvalokasya samyagdRSTiviSaye samAdhikarANAM eSAM saMbaMdhinAM SaSThyAM saptamyarthatvAdetadviSayametadAzritya karomi kAyotsargaM / atra vaMdanAdipratyayamityAdi na paThyate apitu anyatrocchvasitenetyAdi teSAmaviratatvAt itthameva tadbhAvavRddherupakAradarzanAt etadyAravyAca pUrvavat navaraM stutivaiyAvRtyakarANAM punastenaiva vidhinopavizya pUrvavat praNipAtadaMDakaM paThitvA muktAzuktimudrayA praNidhAnaM kurvanti / A traNa thoyo gaNadhare karelI che te mATe vize kahevI ane koI bIjI paNa thAya kahe che te e che ke "ujjita" 4 ane "cattAri" 5, e be sugamArtha che. ema kahIne upasthitapuNyasaMbhAra evo ucitone viSe ucitapaNe karIne pravRtti evuM jaNAvavAne arthe eka kahe athavA vadhAre kahe. "vaiyAvaccagarANa ityAdi pATha. teno artha pravacanane arthe pravaryA, eTale pravacananI vaiyAvacca karanArAM gomukhayakSa tathA apraticakrI pramukha zAMtinA karanArAM, sarva lokone samyagdaSTine viSe samAdhinAM karanArAM, tene saMbaMdhI SaSThIe saptamI arthapaNuM che. eTale chaThThImAM saptamIno artha karavApaNAthI temanA viSayamAM eTale temane AzrayIne kAyotsarga karuM. ahIM vaMdaNavattiyAe e pATha na kahevo. kema ke te devone aviratapaNuM che. mATe Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra annatya kahI kAussagna karavo. ema ja temanA bhAvanI vRddhino upakAra dekhavAthI eno artha pUrvanA peThe eTaluM vizeSa che. ahIM vaiyAvRtyakaronI thoya kahevI. pachI pUrvokta vidhie karI besIne pUrvanI peThe praNipAtadaMDaka kahIne muktAzuktimudrAe praNidhAna kare. tathA suvihita zrI devasUrijIkRta dinacaryAmAM paNa jinagRhamAM saMketabhASAe cothI thoya sahita traNa thoyanI devavaMdanA pAMca zakastave 5hI che. navakAreNa jahannA, daMDakathuIjualA majjhimA neA / ukkosavihipuvvagasakkatthayapaMcanimmAyA // 65 // vyAkhyA - namaskAreNAMjalibaMdhena zironamanAdirUpapraNAmamAtreNa yadvA namo arihaMtANamityAdinA vA ekena zlokAdirUpeNa namaskAreNeti jAtinirdezAdbahubhirapi namaskAreNa praNipAtAparanAmatayA praNipAtadaMDakenaikena madhyA madhyamA daMDakazca arihaMtaceiyANamityAdyekastutizcaikA pratItA tadaMte eva yA dIyate te eva yugalaM yasyAH sA daMDakastutiyugalA caityavaMdanA namaskArakathanAnaMtaraM zakrastavo'pyAdau bhaNyate vA daMDayoH zakrastavacaityastavarUpayoryugaM yatra sA daMDastutiyugalA iha caikA stutizcaityavaMdanadaMDakaM kAyotsargAnaMtaraM zlokAdirUpatayA'nyAnyajinacaityaviSayatayA adhruvAtmikA tadanaMtaraM cAnyAdhuvA 'logassujjoagare' ityAdi nAmastutisamuccArarUpA vA daMDakAH paMcazakrastavAdayaH stutiyugalaM ca samayabhASayA stuticatuSkamucyate yataH AdyAstisro'pi stutayo vaMdanAdirUpatvAdekA gaNyate caturthI stutiranuzAstirUpatvAd dvitIyocyate tathA paMcabhirdaMDakaiH stuticatuSkeNa zakrastavapaMcakena praNidhAnena cotkRSTA caityavaMdaneti gAthArthaH // 65 // tipayAhiNAi vihiNA, uciAvagAhaThio a sakkathayaM / pabhaNaya iriaM sakkathaya, thuI sakkatthayaM kamaso // 66 // vyAkhyA - aSTastutyA caityavaMdanamAha - prathamaM jinAlaye gatvA Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 233 pradakSiNAtrikaM dadAti, kathaM ? vidhinA vidhipUrvakaM yathAsyAttathA / tataH sAdhuH ucitAvagrahasthito yogyAvagrahasthitazca IryApathikI pratikramya prathamaM jinaM purato namaskAraM paThan zakrastavaM bhaNati 1 jayavIyarAya AbhavamakhaMDAyAvat kathayitvA punazcaityavaMdanA tatazzakrastavaH 2 tataH stutiH punaH zakrastavaH 3 kramazaH anukrameNeti gAthArthaH // 66 // abbhuTThia puNa thuIo sakkatthayavIarAyapaNihANaM / ThANe tatthevaThio paMcamasakkatthayaM bhaNasu // 67 // vyAkhyA - tato abhyutthitaH punarapi stutayaH tataH samupaviSThaH zakrastavaM paThati 4 jAvaMti ceiAI tataH stavanaM jayavIyarAya AbhavamakhaMDAyAvat punastatraiva sthitaH caityavaMdanA kRtvA paMcamazakrastavaM 5 bhaNasu bhaNatIti gAthArthaH // 67 // bhASA :- namaskAra vaDe karIne eTale hAtha joDI mastake namanarUpe praNAmamAtra karIne athavA namo arihaMtANaM ityAdi karIne athavA eka zlokanA rUpa vaDe namaskAra karIne jAtinirdezathI bahu namaskAra karIne namaskAranuM bIjuM nAma praNipAta che. te praNipAtadaMDaka eka karIne jaghanyacaityavaMdana ane madhyA eTale madhyama vaLI arihaMta ceiyANa Adi daMDaka eka ane thoya prasiddha eka te daMDakane aMte ja daDe. te ja yugalajoDalo te jemAM, te daMDakastutiyugalA caityavaMdanA kahIe eTale namaskAra kahyA pachI zakastava paNa vageremAM kahe che athavA daMDaka zakastava caityastavarUpa che ane thoya che jayAM te paNa daMDaka stuti AgaLa caityavaMdana kahIe. ahIM eka thoya to caityavaMdanadaMDaka kAyotsargane aMtare eTale arihaMta ceiyANa e daMDakanA kAusagga pachI zlokAdirUpeNa karI anya anya jinacaitya viSayapaNe karIne adhunA nAma. te pachI bIjI dhruva thoya logassa ujjo agare ityAdi nAmanI thoyauccArarUpa athavA zakastavAdikadaMDaka pAMca ane thoyayugala eTale saMketabhASAe karIne thAya cAra kahe che. jethI kahyuM che ke vagerenI traNe paNa thoyo vaMdanAdirUpapaNAthI eka gaNe che ane cothI thAya anuzAstirUpapaNAthI bIjI kahe che. tathA daMDaka pAMca, thoI cAra, ane Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra zakrastava pAMca vaLI praNidhAne karIne utkRSTa caityavaMdana che e gAthAno artha 65 ATha thoya caityavaMdana kahe che - prathama jinacaityamAM jaIne vidhipUrvaka jema che tema traNa pradakSiNA de, pachI yogya avagrahe rahyo thako sAdhu iriyAvahI paDikkamIne jina AgaLa prathama namaskAra kahI zakrastava kahe 1 jayavIyarAya AbhavamakhaMDA sudhI kahIne vaLI caityavaMdana kare pachI zakrastava kahe pachI thoya vaLI zakrastava 3 anukrame kahe e gAthAe / / 66 // pachI UThI vaLI thoya kahe pachI besI zakrastava kahe 4 jAvaMti pramukha jinamunivaMdana praNidhAna kahI pachI jayavIyarAya AbhavamakhaMDA sudhI kahI vaLI tyAM ja rahyo thako caityavaMdana karIne paMca zakrastava kahe 5 e gAthAo I67 / e dinacaryAnA mULapAThamAM to traNa tathA cothI thoyanA niradhAra vinA sAdhAraNa jaghanya-madhyama-utkRSTa pAMca zakrastavanI caityavaMdanA kahI ane vyAkhyAkAre "sesA jahucchaaiti" evA AvazyakacUrNinA vacanathI tathA ujjitaselasihare ityAdyapi bahuzrutAcIrNatvAdaviruddhameva caturthI paryuSaLAvaLati // ityAdi jainazAstronA vacanathI ujjitAditIrtha anuzAsti stuti tathA saMketabhASAe pUjAdi viziSTa kAraNikA cothI pravacanabhakta devatA anuzAsti stuti sahita pAMca zakrastave jinagRhamAM devavaMdanA kahI che. ahIM sAdhune ATha thoyanI devavaMdanA jinagRhamAM vyAkhyAkAre karavI kahI to sAdhune paNa cothI thoya sahita traNa thoyanI caityavaMdanA niraMtara karavI siddha thaI ema koI mAnI le teno vibhrama TALavA mATe kahe che ke jainagraMthomAM je je vidhAna kahyAM che te te adhikArIyogya kahyAM che eTale jene je vidhAnano adhikAra hoya tene te vidhAna karavuM. anyathA na karavuM. temaja kahyuM che zrI darzanazuddhiprakaraNavRttimAM'muttamaUiT viddina'' e gAthAnI vyAkhyAmAM zrI devabhadrAcAryajIe : kAle suibhUyaNaM visiTThapupphAiehi vihiNAo / sArathuIthuttagarUI jiNapUyA hoi vineyA // 1 // gRhiNaiva na tvanagAreNa tasyAnadhikArItvAdetenAdhikArI pratyapAdi // Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 235 bhAvArtha:- kAle zuci (pavitra) thaIne, uttama phulo vaDe karIne vidhiyukta sAra stuti-stave moTI jinapUjA hoya te gRhasthane ja jANavI, paNa sAdhune na jANavI. kema ke sAdhu pUjA vagere dravyastavanA adhikArI nathI. e kaheve karI adhikArIne vidhi-vidhAnanuM karavuM pratipAdana karyuM tathA jema gRhastha pUjA vagere dravyastava tathA bhAvastavanA adhikArI che tema sAdhu paNa pratiSThAdi kAraNamAM dravyastava ane bhAvastavanA adhikArI jainazAstromAM kahyA che, paNa te stuti-stotrAdike pUjAnA niraMtara adhikArI che, tema sAdhu niraMtara phulonA dararoja dravyapUjAnA adhikArI nathI paNa stuti-stotrAdika bhAvapUjAnA adhikArI che. te stuti-stotrAdikanI bhAvapUjA sAdhuone to bRhatkalpabhASyAdikanI aneka pUrvadhara tathA pUrvadhara pazcAtkAlavartI AcAryonA graMthomAM traNa thAya sahita stotrAdikanI bhAvapUjA dararoja karavI sAdhuone kahI che. paNa cothI thoya sahita traNa thoyanI stotrAdikanI karI dararoja bhAvapUjA sAdhune karavI koI jainazAstramAM kahI nathI, paNa jema gRhasthane pUjApratiSThA vagere kAraNe cothI thoya sahita traNa thoyanI caityavaMdanA kahI che. tema sAdhune paNa pratiSThAdi kAraNe cothI thoya sahita traNa thoyanI caityavaMdana zrI haribhadrAcAryajIe zrI paMcAza kajImAM tathA zrI devabhadrAcAryajIe zrI darzanazuddhi mULa tathA vRttimAM pravacanadevatAnA kAyotsarganA upalakSaNathI karavI kahI che. te pATha : tatazca jinabhuvananiSpatyanaMtarameva biMbasthApanaM vidheyaM / yaduktaM - niSpannasyaivaM khalu jinabiMbasyoditA pratiSThAnudazadivasAbhyaMtarata iti pratiSThAvidhizca saMkSepataH / niSpannassayasammaM tassa paiTThAvaNe vihI eso saTThANe suhajoge ahivAsaNamuciyapUyAe svasthAne / yatra tad bhaviSyati zubhayoge prazastacaMdranakSatralagnAdisambandhe / abhivAsanaM pratiSThAkalpaprasiddhaM ucitapUjayA vibhavAnusArata iti tatazca / ciivaMdaNa thuIvuDDI ussaggo sAhu sAsaNasurAe / thaya saraNapUyakAle ThavaNAmaMgalagapuvvAo // 1 // 19 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra caityavaMdanA vidheyA stutivRddhiH pravarddhamAnastutipATha ityarthaH kAyotsargaH sAdhu asaMmUDhatayA kasyAH zAsanasurAyAH pravacanadevatAyAstatra stavasmaraNaM caturviMzatistavAnuciMtanaM kAryaM tataH pUjA jAtipuSpAdinA jinabiMbasya kAle pratiSThAlagnasyAbhitAMze sthApanApratiSThA maMgalapUrvA tu paMcanamaskArapUrvaiveti / uktaM ca zAmAcAryapratiSThAkalpe - pajjattamimeNaM ciya mAyAlobhehi vippamukkassa paMcamanokkAreNa asesapAvohagalaNeNaM savvatthabhAvamaMgala paMcanamokkArapubviyA kiriyA kAyavvA jiNabiMbANa savvabhAveNa paiTThA / vistarastu granthAntarAdavaseyaM rUti thArtha: IrarA tyArapachI pratimAnI niSpatti thayA pachI tarata ja pratimAne derAsaramAM sthApana karavI. temaja kahyuM che - pratimAnI niSpatti thayA pachI nizcita daza divasanA samayamAM pratiSThA karavI. te pratiSThAvidhi vaLI saMkSepathI kahe che - pratimAnI niSpatti thayA pachI samyak prakAre teno e sthApanAvidhi karavo. jo sthAne pratimA sthApana karavI hoya tyAre raDo caMdra, nakSatra, lagnAdi zubhayoga saMbaMdhe pratiSThAkalpa prasiddha abhivAsana biMbane karavuM. ane potAnA vaibhavane anusAre ucita pUjA karavI. tyArapachI varlDamAna stuti pATha caityavaMdanA karavI ane asaMmUDhapaNe karIne pravacanadevatAno sAdhue kAyotsarga karavo. tyAM stavasmaraNa caturvizatistavanuM ciMtana karavuM. tyArapachI jinabiMbanI jAtivaMta phulo vaDe karIne pUjA karI paMcanamaskAramaMgalapUrvaka vAMchita lagnathI sthApanA karavI. kahyuM che. zrI zAmAcAryakRta pratiSThAkalpamAM - nice kapaTa ane lobharahitane samasta pApasamUha toDe karI e pAMce namaskAra karIne vAMchita prApti hoya mATe sarva sthAne sarva bhAve karIne jinabiMbonI pratiSThAkriyA paMcanamaskAra bhAvamaMgalapUrvaka karavI. e saMkSepe pratiSThAvidhi kahI. vistAravidhi graMthAMtarathI jANavI. iti gAthArtha /rarA ityAdi darzanazuddhi pramukha jainagraMthomAM jema pratiSThA vagere kAraNe sAdhune caityavaMdanavidhimAM zAsanadevatA pramukhanA kAyotsarga tathA thoya karavI kahI che temaja suvihita devasUrijIkRta dinacaryAmAM paNa vyAkhyAkAre dinacaryAnA Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 237 uparodhathI jema, pakkhI, comAsI, saMvaccharInI vidhi-vidhAna karavA kahyA paNa sAdhu-zrAvaka te divasanizcita kare che. paNa anya divasanizrita karatAM nathI. tema ATha thoyanA devavaMdana sAdhune karavA kahyAM che te pratiSThA vagere divasanizrita kahyAM che, paNa dararoja divasanizrita pratikramaNanA AdiaMtamAM kahyAM nathI. pachI bahuzrutagItArtha nirIhapaNe kahe te pramANa // punaH bhAvadevasUrikRta dinacaryAmAM paNa jinacaityamAM jaghanyAdibhede karI saMketabhASAe cothI stuti sahita traNa thoyanI caityavaMdanA kahI che. te pATha : navakAreNa jahannA, daMDagathuIjuyala majjhimA neyA / ukkosavihipuvvaga sakkatthayapaMcaniyamAyA // 64 // vyAkhyA namaskAraH praNAmastena jaghanyA caityavaMdanA sa namaskAraH paMcadhA - ekAMgaH ziraso namane, dvayaMgaH karayordvayoH, tryaMgaH namane kAyoH zirasastathA 1 caturNAM karayorjAnvornamane caturaMgakaH, zirasaH karayorjAnvoH paMcAMga: paMcamo mataH 2 yadvA zlokAdirUpanamaskArAdibhirjaghanyA 1 ato madhyamA dvitIyA sA tu sthApanArhatsUtradaMDakaiH karastutirUpeNa jugalena bhavati anye tu daMDakAnAM zakrastavAdInAM paMcakaM tathA stutiyugalaM samayA bhASayA stuticatuSTayaM tAbhyAM yA vaMdanA tAmAhuH yadvA daMDakaH zakrastavaH stutyoryugalaM arihaMtace ANaMstutizceti yataH zrutastavAH stutayaH proktA ete madhyamacaityavaMdanAyAH bhedA utkRSTA vidhipUrvakaM zakrastavapaMcanirmitA tathA utkRSTA tu zakrastavAdipaMcadaMDanirmitA jayavIyarAyetyAdipraNidhAnAMtA caityavaMdanA syAt anye tu zakrastavA: paMcakayutAmAhuH tatra vAradvayaM caityavaMdanA pravezatrayaM niHkramaNadvayaM ceti paMcazakrastavAH // 64 // 1 artha :- namaskAra eTale praNAmamAtra karIne jaghanya caityavaMdanA. te namaskAra pAMca prakArano che. mastaka namAvI karIne ekAMga, namaskAra be hAtha joDI karIne dviaMga namaskAra, hAtha be ane mastake namAvI karIne Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra triaMga namaskAra // 1 // be hAtha ane be jAnu vaDe namAvI karIne caturaMga namaskAra, mastaka, be hAtha ane be jAnu namAvI karIne pAMcamo paMcAMga namaskAra jANavo. // 2 // athavA zlokAdirUpa namaskArAdikothI jaghanyA caityavaMdanA jANavI. / / 1 / / tyAra pachI bIjI madhyamA - te vaLI sthApanAnA sUtradaMDakoe karIne be stutirUpa joDalo karIne hoya. anya vaLI ema kahe che zakrastavAdika daMDaka pAMca tathA thoya saMketabhASAe karIne cAra teNe karIne jo vaMdanA tene madhyamA kahe che. athavA daMDaka, zakrastava, thoyayugala, arihaMtaceiyANaM, vaLI thoya. temaja kahyuM che AvazyakacUrNimAM sthApanA utsava vaLI caturviMzatistava ane zrutastava e beune stavastuti kahyAM che e madhyamA caityavaMdanAnA bheda jANavA ane pAMca zakrastavanirmita vidhipUrvaka utkRSTa caityavaMdanA jANavI tathA vaLI zakrastavAdika pAMca daMDaka nirmita jayavIyarAya ityAdi praNidhAnAMta utkRSTa caityavaMdanAmAM hoya che. anya AcArya vaLI zakrastava pAMca yukta utkRSTa caityavaMdanAmAM kahe che. tyAM be vAra caityavaMdananA pravezamAM traNa zakrastava ane caityavaMdananA bahirgamanamAM be zakrastava e pAMca zakrastavavALI caityavaMdanA. 64 e dinacaryAmAM prathama zakrastavAdika pAMca daMDakoe karI karastutirUpa joDe karIne eTale daMDakoe karI karastutirUpa traNa e be joDe karIne madhyama caityavaMdanA kahI athavA AvazyakacUrNi ukta traNa thoya paNa madhyamA caityavaMdanA kahI ane saMketabhASAe cAra thoyanA madhyamA caityavaMdanA anya koI mAne che te mATe dekhADyo ane pAMca zakrastavayukta utkRSTa caityavaMdanA derAsaramAM kahI paNa pratikramaNanA Adi-aMtamAM kahI nathI. jyAre zrI AtmArAmajI AnaMdavijayajI caturthastutinirNaya pRSTha - 52mAM lakhe che ke " zrI bhAvadevasUrijIne dinacaryA meM caityavaMdanA ke madhyamotkRSTa bheda meM bhI cAra tharDa se caityavaMdranA ranI jhhI hai / / ' evuM ekAMta lakhe che te mithyA che. kema ke zrI bhAvadevasUrijIe to dinacaryAmAM madhyamotkRSTanA bhedamAM siddhAMtabhASAe traNa thoyanI ane saMketabhASAe cothI thoya sahita traNa thoyanI caityavaMdanA karavAnI kahI che, paNa ekAMte cothI thoyanI ja caityavaMdanA Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra kahI nathI. tathA tapAgacchIya zrI jiNacaMdasUri, tenA ziSya amaradevasUri, tenA ziSya zrI vijayasenasUri, tenA nAnA bhAI zrI jasodevasUri, tenA moTA ziSya zrI nemicaMdasUrijI kRta pravacanasAroddhAra mUlamAM tathA vikrama saMvata 1272mAM thayelA zrI siddhasenasUrijIe vRttimAM paNa pUjA vagere viziSTa kAraNe cothI thoya sahita traNa thoyanAM devavaMdana kahyAM che. te pATha : pupphakkhayatthuIhiM tivihA pUyA muNeyavveti / puSpairvicitraiH zAlitaMdulAdibhiH stutibhizca lokottarasadbhUtatIrthakRdguNavarNanaparAbhiH saMvegajanikAbhiH trividhA pUjA jJAtavyeti / atra ca gAthAyAm puSpAdInyupalakSaNabhUtAnyeva zrIbhagavataH pUjAvidhi pratipAditAni tato niSpannaratnasuvarNamuktAbharaNAdibhiralaMkaraNaM vicitravastrAdibhiH paridhApanaM puratazca siddhArthakazAlitaMdulAdibhiraSTamAMgalikAlekhanaM tathA pravarabalijalamaMgalapradIpadadhighRtaprabhRtipadArthaDhaukanaM bhagavatazca bhAlatale gaurocanamRgamadAdibhistilakakaraNaM tata ArAtrikAdyuttAraNaM / yadAhuH pUrvagaNabhRtaH - gaMdhavaradhUyasavvosahIhiM udagAiehiM cittehiM sUrahiM vilevaNavarakusumadAmabalidIvaehiM ca siddhatthayadahiyakkhayagoroyaNamAiehiM jahalAbhaM kaMcaNamuttiyarayaNAidAmaehiM ca vivihehiM pavarehiM sANehiM pAyaMbhAvo vijAyae pavaro na ya anno uvaogo eesiM sAyaNa laTThayaro tti|| evaM bhagavaMtaM pUjayitvA airyApathikIpratikramaNapUrvakaM zakrastavAdidaMDakaizcaityavaMdanaM vidhAya stotrairuttamairuttamakaviviracitairbhagavato guNotkIrtanaM kuryAt nanvetasyAzcaityavaMdanAyAH kimeka eva prakAraH kiM vA jaghanyAdikRtaM prakArAMtaramapyasti ? bADhamastItyAha navakAreNetyAdi / jaghanyamadhyamotkRSTabhedena trividhaM taccaityavaMdanaM tatraikena namo arihaMtANamityAdipadena / yadi vA - pAyAnnemijinaH sayasyarucibhiH zyAmIkRtAMgasthitA Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 caturthastutiyuktinirNayachedanakumAra vagre rUpadidRkSayA sthitavati prIte surANAM prabhau / kAye bhAgavate ca netranikarairvRttadviSo lAMchite, saMbhrAMtAstridazAMganA kathamapi jJAtvA stavaM cakrire // 1 // ityAdirUpeNa stavanena jaghanyA caityavaMdanA / anye punaH praNAmamAtrarUpA jaghanyAM caityavaMdanAM vadaMti / praNAmastu paMcadhA bhavati / yathA - ekAMgaH ziraso nAme / sa dvayaMgaH karayordvayoH trayANAM namane vyaMgaH karayoH zirasastathA / caturdhA karayorjAnvonamane caturaMgakaH / zirasaH karayorjAnvoH paMcAMga: paMcamo mata iti / madhyamA tu sthApanArhatstavadaMDakaikaikastutirUpeNa yugalena bhavati anyetvevaM vyAkhyAnayaMti daMDakAnAM zakrastavAdInAM paMcakaM tathA stutiyugalamiti samayabhASayA stuticatuSTayaM tAbhyAM yA vaMdanA sA madhyamA sAMprataM rUDhyA ekavAravaMdanetyarthaH utkRSTA tu vidhipUrvakazakrastavopalakSitapaMcadaMDakanirmitA jayavIyarAyetyAdipraNidhAnaparyantA caityavaMdanA bhavatIti / anye punaH zakrastavapaMcakena nirmitA zakrastavapaMcakabhaNanenotkRSTA caityavaMdanA bhavatIti vyAcakSate // evaM ca zakrastavapaMcakaM bhavati utkRSTacaityavaMdanayA vaMditukAmaH sAdhuH zrAvako vA caityagRhAdau gatvA yathocitapratilekhitapramArjitasthaMDilastrailokyagurau vinivezitanayanamAnasaH saMvegavairAgyabharo ja'bhamANaromAMcakaMcukitagAtraH prAptaprakarSaharSavazavisarpadvASpapUrapUrNanayananalinaH sudurlabhaM bhagavaccaraNAraviMdavaMdanamiti bahumanyamAnaH susaMvRtAMgopAMgo yogamudrayA jinasaMmukhaM zakrastavamaskhalitAdiguNopetaM paThati tadanu airyApathikIpratikramaNaM karoti tataH paMcaviMzatyucchAsamAnaM kAyotsarga kRtvA pArayitvA logassujjoyagaretyAdi paripUrNaM bhaNitvA jAnunI ca bhUmau nivezya yojitakarakuzezayastathAvidhusukavikRtajinanamaskArabhaNanapUrvaM zakrastavAdibhiH paMcabhirdaMDakairjinamabhivaMdate caturthastutiparyante punaH zakrastavamabhidhAya dvitIyavelaM tenaiva krameNa vaMdate tadanu caturthazakrastavabhaNanAnaMtaraM stotraM pavitraM bhaNitvA jayavIyarAyaityAdikaM ca Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra praNidhAnaM kRtvA punaH zakrastavamabhidhate ityeSotkRSTA caityavaMdanA airyApathikIpratikramaNapUrvikaiva bhavati jaghanyamadhyame tu caityavandane airyApathikIpratikramaNamaMtareNApi bhavatIti // A pAThamAM AratIparyaMta bhagavaMtanI pUjA karIne caityavaMdanA karavI kahIne caityavaMdanAnA jaghanyAdi bheda batAvyA temAM arihaMtaceiyANuM vagere daMDaka eka-eka ane thoya eka-ekane yugale karI eTale traNa thoya karIne madhyama vaMdanA TIkAkAre darzAvI. kema ke "saMketabhASAe thAya cAra vaDe karIne vartamAnarUDhi ekavAra vaMdanAe anya koI AcArya madhyama vaMdanA kahe che" evuM TIkAkAre anya koIkanA matanuM vyAkhyAna darzAvyuM. tethI traNa thoyanI pUrvadhare pUrvAcAryonA madhyamacaityavaMdanAno abhimata darzAvyo ne cothI thAyathI vartamAna rUDhimata darzAvyo. paNa pratikraNanA Adi-aMtamAM cothI thoyanI vaMdanA darzAvI nathI. tathA zrI vRMdAravRttimAM paNa cothI thoya sahita traNa thoyanI devavaMdanA zrAvakane jinagRhamAM karavI kahI che. te pATha : adhunA caityavandanA sA ca tridhA / navakAreNa jahannA daMDakathuIjugala majjhimA neyaa| saMpunnA ukkosA vihiNA khalu vaMdaNA tivihA // daMDakathuIjugalatti caityastavadaMDaka-ekastutipradAnaM yugalastuteti atra ca saMpradAyAdutkRSTacaityavaMdaneryApathikIpratikramaNapurassaraM vidheyetyataH saiSAdau vyAkhyAyate tatra ca icchAmi ityAdi / evamairyApathikI pratikramya mahAvRttAnyarthayuktaH na punaruktAnamaskArAn bhaNatIti ||ch|| tato anunnaMtaraaMgulI kosAgArehiM dohiM hatthehiM / / piTTovarIkuppara saMThiehiM taha hoI jogamuddatti // 1 // ityevaM lakSaNayA yogamudrayA praNipAtadaMDakaM paThati sa cAyaM namotthuNamityAdi / tataH utthAya cattAri aMgulAI purao uNAI tattha pacchimao / pAyANaM ussaggo esA puNa hoi jiNamudditti // 1 // Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra evaMrUpayA jinamudrayA caityastavadaMDakaM paThati / sa cAyaM arihaMtaceiyANamityAdistutizcAtra mUlabiMbamAzritya pradeyA tataH stutidAnAnaMtaramasyAmavasapiNyAM ye bhAratavarSe tIrthakRto abhuvaMsteSAmAsannopakAritvena nAmotkIrtanAya caturviMzatistavaM paThati ch| logassa ujjoagare ityAdi / evaM caturviMzatijinamuktvA sarvaloke arhaccaityavaMdanArthaM kAyotsargakaraNAyedaM paThaMti savvaloe arihaMta ceiyANamityAdi vosirAmIti yAvat stutiratra sarvatIrthaMkarasAdhAraNA / sAMprataM yena te arhantastatkathitAsubhAvAjJAyate tatpradIpakalpaM zrutamarhati kIrtanaM tatrApi tatpratirUpakAn praNetRn prathamaM stauti puSkaravaretyAdi vosirAmItiyAvat / stutizcAtra zrutasya dAtavyA / tatazca sarvAnuSThAnaphalabhUtebhyaH siddhebhyo namaskArakaraNAyedaM paThati siddhANaM buddhANamityAdi / evametatpaThitvopapacitapuNyasaMbhAraH uciteSvaucityapravRttyarthamidamAha veyAvaccagarANAmityAdi vaiyAvRtyakarANAM pravacanArthaM vyASTatabhAvAnAM gomukhayakSAdInAM zAMtikarANAM sarvalokasya samyagdRSTiviSaye samAdhikarANAM eSAM sambandhinAm SaSThyAH saptamyarthatvAdetadviSayaM vA Azritya karemi kAyotsarga atra vaMdaNavattiyAe ityAdi na paThyate teSAmaviratatvAt anyatrocchasitenetyAdi pUrvavat tataH eSAM stuti bhaNitvA prAgvacchakrastavaM ca tataH sarvacaityasArvvasAdhuvaMdanAM kRtvA stotraM ca yathocitamuddAmagaMbhIrasvareNa paThitvA muktAzuktimudrayA praNidhAnaM karoti jayavIyarAyetyAdi / have caityavaMdana kahIe chIe te 3 bhede che. navakArathI jaghanyA caityavaMdanA, namutyurNa ane thoya karI madhyamA caityavaMdanA kahI. pUrI te utkRSTI e vidhie nice caityavaMdanA traNa prakAre che. jenA eno artha kahe che - namutthaNe eka-eka thoya kahevI 1 e be yugalarUpa madhyamAM caityavaMdanA ahIM saMpradAyathI utkRSTI caityavaMdanA te iriyAvahI paDikkamIne ja karavI eTalA mATe prathama iriyAvahIno artha kahe che. tyAM icchAmi ityAdi sUtra Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 243 che e prakAre iriyAvahiyaM paDikkamIno moTA kAvyano artha samajAto evo namaskAra caityavaMdana kahe. caityavaMdananA kAvya kahyAM pachI eka-eka AMgaLI mAMhomAMhe karI DoDAne AkAre be hAtha karIne peTa upara be hAthanI koNI rAkhIe te yogamudrA kahIe chIe. e lakSaNe yogamudrAe praNipAtadaMDaka te namutthaNe kahe. tyArapachI UThIne be paga vacce AgaLa cAra AMgaLanuM ane pAchaLa cAra AMgaLathI kAMIka ochuM cheTuM rAkhIne UbhA rahevuM te jinamudrA kahIe 1II evI jinamudrAe karIne cetyastavano daMDaka paThati kahetAM kahe che, arihaMta ceiyANuM e caityastava ahIM thoya kahevI. mUlanAyakajI bhagavaMta hoya tenI kahevI. te thoya kahyA pachI A avasarpiNIkALamAM bharatakSetramAM je tIrthakara thayA te najIkanA upakArI mATe te nAmatIrtha stuti karavAne logassa bhaNIe vartamAna tIrthakara stuti logassa ityAdi e covIsatyo logassa kahIne sarva lokane viSe caityavaMdanAne arthe kAusagna karavAne ema kahe che sabya loethI vosirAmI sudhI thoya ahIM sarva tIrthakaranI sAdhAraNa kahe che. have jo arihaMta ane arihaMte kahyA te bhAva jeNe karIne jANIe te dIvA samAna siddhAMta stavavA yogya che. te vatI siddhAMtanI stuti kahIe chIe. tyAM paNa te siddhAMtanA kahenArane prathama stave che. pukharavaradIvaDhe ityAdi yAvat adhdhANaM vosirAmi sudhI lage kahevuM. ahIM thoya siddhAMtanI kahevI. tyArapachI sarva kriyAnuM phaLarUpa siddhane namaskAra karavA mATe kahe "siddhANaM buddhANaM" ityAdi. ema e bhaNIne puNyano samUha upArjI kahe che. yogyane viSe ucita AcaravAne arthe eno artha kahe che. vaiyAvaccagarANa. vaiyAvaccanA karanAra jainazAsananA arthe sAhAyakArI gomukhayakSAdika vaLI zAMtikarANAM arthAt sarva lokane zAMtikArI, samakitadaSTine samAdhinAM karanAra. ahIM chaThThI te sAtamInA arthamAM che. te yakSane AzrayIne kAusagna karuM chuM. ahIM vaMdaNavattiyAe na bhaNIe. kema ke te yakSa aviratidhara che te mATe annattha usieNe te pUrvanI pUre che. artha - tyAM pachI e yakSonI thAya bhaNIne pahelAM namutthaNe kahIe. tyAM pachI jAvaMti ceiyAi - jAvaMta kavi sAhU kahI uvasaggahara tathA Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra stavana yathAyogya moTe gaMbhIra svare bhaNIne muktAzuktimudrAe praNidhAna kare, stuti kare jayavIyarAya ityAdi. e vRMdAravRtti zrAvakanA cha AvazyakanI TIkA che. tene aMtargata caityavaMdananI vidhi kahI che. temAM cothI thoya sAthe traNa thoyanI caityavaMdanA jayavIyarAya praNidhAna sahita lakhI che. te zrAvaka savAranA samaye derAsaramAM pUjA karI cothI thoya sAthe traNa thoyanA devavaMdana karI pachI pratikramaNa avasare sAmAnya prakAre caityavaMdana karI pratikramaNa ThAve tathA samApta kare te AzrayIne kathana che. anya stotrapraNidhAnanuM kahevuM vyartha thAya. kema ke paDikkamaNAnA Adi-aMtamAM stotra praNidhAna rahita caityavaMdanA karI pratikramaNa karavuM jainazAstromAM kahyuM che. paNa stotra praNidhAna sahita caityavaMdanA pratikramaNamAM karavI kahI nathI. tathA zrI devendrasUrijI kRta caityavaMdanalaghubhASyamAM pUjAdi viziSTa kAraNe cothI thAya sAthe traNa thoyanI devavaMdanA kahI che. te pATha : aMgaggabhAva bheyA pupphAhArathuIhiM pUyatigaM / paMcuvayArA aTThovayAra savvovayArA vA // 10 // iri-namukkAra-namutthuNa-arihaMta-thuI logassa savva thuI pukkha / tharDa siddhAM-veyAMzu no-nAti --na drA savvovAhi visuddhaM evaM jo vaMdae sayA deve / deviMdaviMdamahiyaM paramapayaM pAvaI lahuM so // 63 // A bhASyamAM daza trika sahita mULadvAra tathA uttaradvAra kahyAM che. te prAya jinacaitya AzrayIne kahyAM che. tethI cothI thoya sahita traNa thAyanI caityavaMdanA stava praNidhAna sahita kahI che. paNa pratikramaNa Adi-aMta AzrayIne kahI nathI. ema ja zrAddhavidhi tathA zrAddhadinakaravRjyAdikamAM paNa pUjA vagere viziSTa kAraNe cothI thAya sahita traNa thoyanI caityavaMdanA kahI che. paNa graMthagauravanA bhayathI te pATha lakhatAM nathI. tathA vikrama saMvata 1357mAM thayelA zrI dharmakIrti upAdhyAyajI upanAma zrI dharmaghoSasUrijIkRta 2 7 da Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 245 zrI saMghAcAra nAmanI laghu caityavaMdanabhASyanI vRttimAM paNa pUjA vagere viziSTa kAraNe cothI thoya sahita traNa thoyanI devavaMdanA kahI che. te pATha : atha tRtIyA bhAvapUjA sA ca stutibhirlokottarasadbhUtatIrthaMkaraguNagaNavarNanaparAbhirvAkapaddhatibhirbhavati Aha ca - taiyA u bhAvapUyA ThAuM ciya vaMdaNocie dese / jahasatti cittathuIthUttamAiNo devavaMdaNayaM // ti tathA nizIthe - "so u gaMdhArasAvau thayathuIhiM thuNaMto tattha giriguhAe ahorattanipasIo / " tathA vasudevahiMDau - "kayAiM ca bhANusiTThi saha dharaNIe jiNapUjayaM kAUNa pajjAlie sudIve suposahI u dagasaMthArayagau thayathuImaMgalaparAyaNo ciTThai bhavaM ca gayaNacArI aNagAro cArunAmA uvaimo kaya jiNasaMthavo kayakAyaviussaggo ya AsiNo tathA cArudatto uvaoga aMgamaMdirapaviTTho jiNAyayaNaM ceDehI uvaNiyANi pupphAINi kayaM accaNaM paDImANaM thuIhiM vaMdaNaM kayaM niggau jiNabhavaNAu tti vasudevo paccUse kayasamattasAvayasAmAiyAI niyamo gahIyapaccakkhANo kayakAusaggathuIvaMdaNo uvaiNovasare kusumaccayaM kaauuN| __ tatra tRtIyakhaMDe - "khayarabahUsaMmattathuIsayagummaM tatipayAhiNaM bhamaMta sirisaMkulApayAsiyAmahimatti tathAgayAmo siddhAyayaNaM thuIhiM vaMdaNaM kayaM ityAdi" tathAnyatra "vaMdaI ubhao kAlaMpi ceiyAiM thayathuI paramo" evaM anekeSu sthAneSu zrAvakAdibhirapi kAyotsargastutyAdyaizcaityavandanA kRtetyuktaM kena likhyate ? " bhAvArtha:- have anaMtara trIjI bhAvapUjA te stutio lokottara sabUta tIrthakara guNanA samUha varNanapaNe karIne vApaddhatie karIne hoya. te ja kahe che - trIjI bhAvapUjA te besIne caityavaMdanA UMcA deze yathAzaktie vicitra stuti-stavAdike karIne devavaMdanA thAya. tema ja kahyuM che nizIthasUtramAM - te gaMdhArazrAvaka stava-stutie karIne dhuNato tyAM giriguphAmAM Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra rAta-divasa raheto hato. tathA vasudevapIMDImAM - ekavAra bhAnuzreSThI dharaNI sahita jinapUjA karIne prajavalita dIpake posAmAM DAbhanA saMthAre rahyo stava-stuti tatparapaNe rahyo. eTalAmAM bhagavAna gaganacArI aNagAra cAra nAmanA AvyA. temaNe jinasaMtava karyo. vaLI kAyotsarga, tyAre najIka rahyo cArudatta tyAM Avyo. aMgamaMdiramAM praveza karyo eTale jinAyatana dAsIe AvelA puSpAdika karyo, arcana pratimA pratye pachI stutie vaMdana karIne gayo. jinabhuvanathI vasudeva prabhAtakALane viSe samyakta zrAvaka sAmAyikAdika niyama grahI paccakhANa karIne karyo kAyotsarga stuti vaMdana upanIta avasare, puSpacaya karIne tyAM trIjI pradakSiNA bhamatAM zrIsaMkulA prakAzikA mahimA karI tathA gata siddhAyatanamAM stuti-vaMdana karyuM ityAdi. vaLI bIje ThekANe paNa kahyuM che - vAMde abhayakALa paNa caityo prate stava stuti utkRSTa karIne ema aneka sthAnakone viSe zrAvakAdikoe paNa kAyotsarga-stutyAdike karIne caityavaMdanA karI che te keTalI lakhIe ? sAMprataM caityavandanAkaraNavidhi pradarzanArthamAha ||ch| ri namuvAre namultha-hiMta-tharDa to-sava-tharDa-purA tharDa-siddhA-vethA-tharDa namultha-jJAvaMti-thatha-navI ya durA tatra - "tA goyamANaM ayaDIkaMtAe iriyAvahiyAe na kappai ceva kiMci ciyavaMdaNasajjhAiyaM kAuM phalamiyabhikaMkhumANaM / " ityAgamaprAmANyAt iriyatti prathamamIryApathikIpratikramaNe tatkAyotsargaM ca caMdesu nimilayareti yAvat nAmastavasya paMcaviMzatyucchAsamAnaM kRtvA namo arihaMtANaM iti bhaNataH pArayitvA mukhena sakalo'pi caturviMzantistavo bhaNanIyaH iti vRddhAH tataH kSamAzramaNapUrvaM icchAkAreNa saMdisaha bhagavan caityavandanaM karomIti bhaNitvA namukkAratti / zyAmau nemimunI ubhau vimalataH SaTpaMcanAbheyataH zreye vIrasupArzvazItalanemirvairociSaH SoDaza / dvau caMdraprabha sadvidhAsitarucI dvau pArzvamalliprabhu, 15 16 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra nIlau padmajavAsupUjyajipau raktau viraktau stuve // 1 // devendrAdibhirahitAnarahitaH saumyarhataH san mudA, vidyAnaMtamukhAdyanaMtasuguNaiH siddhAn samRddhAn sadA / AcAryAn yati dharmakIrtitasamAcArAdicArurmahopAdhyAyAn zrutadharmaghoSaNaparAn sAdhUn vidheH sAdhakAn // 2 // arhanto mama maMgalaM vidadhatAM devendravaMdyakramA, vidyAnaMdamayAstu maMgalamalaM kurvaMtu siddhA mayi / mahyaM maMgalamastu sAdhunikaraH saddharmakIrtisthitau, maMgalyaM zrutadharmaghoSaNaparaM dharmasudRgbhiH zraye // 3 // ityAdirUpA yathAruciyathAprastAvamekadvitryAdinamaskArA bhaNanIyAH tataH kahaM namaMti sirapaMcameNaM kAeNamityAcArAMgacUrNivacanAt paMcAMgapraNAmaM kurvatA tikhutto muddhANaM dharaNitalaM sinivesei ityAgamAt trIn vArAn zirasA bhUmiM spRSTva namotthuNatti bhuvaNikkagurujiNiMdapaDimAviNivesiyanayaNamANaseNadhannohaM sapunohaM ti jiNavaMdaNAe sahalIkayajammutti mannamANeNa viraiyakalakamalaMjaliNA hariyataNavAyajaMtuvirahIe bhUmIe nihiobhayajANuNA supariphuDasuvidiyanIsaMkajahatthasuttatthobhayaM pae pae bhAvemANeNaM jAva ceie vaMdiyajjati tathA sakkatthayAi ceiyavaMdaNaM mahAnizIthatRtIyAdhyayanoktavidhi prAmANyAt bhUnihitobhayajAnunA karadhRtayogamudrayA zakrastavadaMDakaM bhaNanIyaM tadaMte ca pUrvavat praNAmaM kRtvA samutthAya jinamudrAsthitacalano yogamudrayA arihaMtaceiyANamityAdi caityastavadaMDakaM paThati // uktaM ca - uThiyajiNamuddAviya caraNokaradhariyajogamuddoya / ceiyagayathiramiTThI ThavaNA jiNamaMDayaM paDhaI // 1 // Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra ___ kAyotsarge'trocchvAsASTa aTTha sesesutti vacanAt aSTocchvAsapUraNArthamiSTasaMpadaM navakAraM ciMtayitvA taM pArayati tataH thuItti adhikRtajinastuti dadAti tatrAyaM bRhadbhASyokto vidhiH / / aTThassAsapamANA ussaggA savva eva kAyavvA / ussaggo samattIe navakAreNaM tu pArijjA // 1 // paramiTThi namukkAraM sakkayabhAsAi puNa bhaNai puriso / carimA ima thuipuDhamaM pAiyabhAsAi vi na itthi // 2 // jaI ego dei thuI aha Nego tA thuI paDhaI ego / sesA ussaggaThiA suNaMti jA sA parisamattA // 3 // biMbassa jassa purau pAraddho vaMdaNA thuI tassa / ceiyagehe sAmannavaMdaNe mUlabiMbassa // 4 // atthiya purisa thuIe vaMdai deve cauviho saMgho / itthIthuIi duviho samaNIo sAvayA ceva // 5 // 'tato logatti' logassujjoagareNaM bhaNAMtA savvatti savvaloe arihaMta ceiyANamityAdinA prAgvatkAyotsargaH kriyate pArayitvA cauthuItti dvitIyAstutisarvajinAzritA dIyatA / tataH pukkharatti pukkharavaradIvaDDhe daMDako bhaNanIyaH tatkAyotsargAnaMtaraM ca thuItti tRtIyAstutiH siddhAMtazatkA bhaNanIyA tataH siddhatti siddhANamityAdi bhaNitvA veyatti veyAvaccagarANamityAdinA kAyotsargaH kAryaH tataH thuItti vaiyAvRtyakarAdiviSayaiva caturthistuti dIyate tataH prAgvat praNAmapUrvakaM jAnudvayaM bhUmau vinyasya karadhRtayogamudrayA namutthutti punaH zakrastavadaMDako bhaNanIyaH tadaMte praNAmaM kRtvA jAvaMtitti sarvajinavaMdanApraNidhAnarUpA jAvaMti ceIyAiM ityAdi gAthA bhaNanIyA // uktaM ca paMcavastuke - vaMditvA dvitIyapraNipAtadaMDakAvasAne ityAdi tataH kSamAzramaNaM datvA jAvaMta kevi sAhU ityAdinA dvitIyaM munivaMdanA Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 249 svarUpaM praNidhAnaM karaNIyaM / punaH kSamAzramaNaM datvA icchAkAreNa saMdisaha bhagavan stavana bhaNauM iti bhaNitvA stotraM bhaNanIyaM, tato muktAzukrimudrayA jayavitti jayavIyarAyetyAdi tRtIyaM prArthanAlakSaNaM praNidhAnaM vidheyamiti paNadaMDathuIcaukkagathuI paNihANehiM ukkosatti prAguktakramapratipAdikA gAthA bhaNanIyA // e pUrvokta saMghAcAravRttinA pahelA pAThamAM to pUrvadharaanuyAyI stavastutie pUjA avasare utkRSTa caityavaMdanA darzAvI ane bIjA pAThamAM cothI thoya sAthe traNa thoyanI caityavaMdanA derAsaramAM kahI te paNa trikAla zrAvakane pUjA avasare jaNAvI. kema ke stotrapraNidhAna sahita utkRSTa caityavaMdanA mahAbhASyakArAdike derAsaramAM karavI kahI che. paNa pratikramaNamAM karavI kahI nathI. tathA saMvata 1943nA phAgaNanA comAsAmAM amArA guru kriyAzuddhiupakAraka zvetAMbarAcArya zrI vijayarAjendrasUrijI rAdhanapuranagaramAM hatAM te avasaramAM eka zrAvakanA gharamAM tADapatro para lakhelI saMghAcAra nAmanI laghubhASyanI vRtti hatI. te vRtti koI zrAvake amArA gurune daSTigocara karIne kahyuM ke, sAheba A pustakamAM zo adhikAra che ? tyAre te pratane vAMcIne te zrAvakane kahyuM ke A caityavaMdanalaghubhASyanI saMghAcAra nAmanI TIkA che. emAM pUjA pramukha caityavaMdanAno adhikAra che, ne emAM 259 nA patramAM siddhANaM buddhANaMnI tAreInara va nAri vA yAvat traNa thoyo TIkAkAre nicethI kahevI kahI che ane tenI philvAevA AvazyakacUrNinA vacanathI zeSa thoyo icchA hoya to kahe anyathA na kahe, teno niyama nathI. ane (304) nA patramAM zudropadrava uDAvavA mATe veyAvaccagarANuM kahevuM kahyuM che evuM kahyAM chatAM tyAM koIka zrAvaka beTho haze teNe potAne yAda rAkhavA potAnI buddhimAM yAda rahyuM te pramANe potAnI lakhavAnI ghAThIe ciThThI lakhIne te pustakanA patra upara coMTADI haze. te ciThThI amoe to najare dekhI nathI paNa AtmArAmajInA lakhavA pramANe te ciTTInI nakala amo ahIM lakhIe chIe. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra saMghAcArabhASyanA pAnA 259mAM traNa thoyo kahI che, te TIkAkAre kahI che, siddhANaM buddhANaMnI kahI che, tAreI na va nAri vA sudhI, veyAvaccagarANa De te kSudropadrava 31vavAne vAste, pArnu (304) / / e ciThThIno bhAva upara lakhyA pramANe che, topaNa caturthastutinirNaya pRSTha 51mA maa2| gurunAthana 2||shryaa saNe cha : "laghubhASya kI vRtti thI, tisakuM vAMcI ora kahane lage ke dekho isa vRtti meM bhI tIna thuI hai| isase hamArA mata siddha hai / " se mAtmArAma mAnaviyarnu lakhavuM svakapolakalpita, sarva mithyA che. kema ke te avasaramAM AtmArAmajI tyAM hatAM nahIM ne lokone moDhe sAMbhaLIne game tema lakhe te buddhivaMta gaNAya nahIM. tathA ciTTIno lekha mithyA karavAne AtmArAmajIe je pATha lakhyo che te pAThathI ja AtmArAmajInuM svakapolakalpita kathana mithyA siddha thAya che te pATha bhavyajIvone jANavA mATe ame ahIM lakhIe chIe. uktaM ca saMghAcArabhASye adhikAradvAre // atha ye adhikArA yatpramANena bhaNyaMte tadasaMmohArthaM pragaTayannAha - navaahigArA iha laliyavittharAvittimAi aNusArA / tinnisuyaparaMparayA bIo dasamo igArasamo // 35 // iha dvAdazasvadhikAreSu madhye nava adhikArAH prathama-tRtIya-caturthapaMcama-SaSTha-saptamASTama-navama-dvAdazasvarUpA yA lalitavistarAkhyA caityavandanAmUlavRttistasyA anusAreNa tatra vyAkhyAtasUtraprAmANyena bhaNyaMta iti zeSaH / tathA ca tatroktaM - etAstisrastutayo niyamenocyate kecittvanyA api paThaMti na ca tatra niyama iti na tdvyaakhyaankriyaa| evametatpaThitvA upacitapuNyasaMbhArA uciteSUpayoga phalametaditi jJApanArthaM paThati veyAvaccagarANamityAdi / atra ca etA iti siddhANaM bu. // 1 // jo devANa vi. // 2 // ikko vIti. // 3 // anyA apIti ujjitasela. // 4 // cattAri aTTha. // 5 // tathA je a aiyetyAdi. // 3 // ata evAtra bahuvacanaM saMbhAvyate anyathA dvivacanaM dadyAt / paThaMtIti Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 251 sesA jahIcchAe ityAvazyakacUrNivacanAdityarthaH na ca tra niyama iti na tadvyAkhyAnakriyeti tu bhaNaMtaH zrIharibhadrasUripAdA evaM jJApayaMti / yadatra yadRcchayA bhaNyate tanna vyAkhyAyate yatpunarniyamato bhaNanIyaM tad vyAkhyAyate // tadvyAkhyAne vyAkhyAtaM ca veyAvaccagarANamityAdi sUtraM / tathA coktaM - evametatpaThitvetyAdi yAvat paThaMti veyAvaccagarANamityAdi tatazca sthitametad yaduta veyAvaccagarANamityapyadhikAro avazyaM bhaNanIya eva / anyathA vyAkhyAnAsaMbhavAt yadi punareSo'pi vaiyAvRtyakarAdhikAra ujjayaMtAdyadhikAravatkicidbhaNanIyatayA yAdRcchikaH syAttadA ujjitaseletyAdi gAthAdvayamapi na vyAkhyAyeta vyAkhyAtazca niyamabhaNanIyaH siddhAdigAthAbhiH sahAyamanuviddhasaMbaMdhenetyato'truTitasaMbaMdhAyAtatvAtsiddhAdyadhikAravadanusyUta eva bhaNanIyaH / athApramANaM tatra vyAkhyAtasUtramiti cet ? evaM tarhi haMta sakalacaityavandanA kramAbhAvaprasaMgastatraivAsyA evaM kramasya darzitatvAt / tadanyatra tathAvyAkhyAnAbhAvAt vyAkhyAne'pyetadanusAritvAttasya pazcAtkAlaprabhavatvAnnavyakaraNasya tu suMdarasyApi bhavanibaMdhatvAttatroktasya tUpadezyAyAtatayA svacchaMdakalpitAbhAvAditi paribhAvanIyaM / bahvatra mAdhyasthamanasA vimarzanIyaM sUkSmadhiyA viciMtanIyaM siddhAMtarahasyaM paryupAsanIyaM zrutavRddhAnAM pravartitavyaM asadAgrahaviraheNa yatitavyaM nijazaktyAnukUlyAmiti evaM ca dvitIyadazamaikAdazavarjitAH zeSAH prathamAdyAdvAdazaparyantA nava adhikArA upadezAyAlalitavistarAvyAkhyAtAH sUtrasiddhA iti siddhaM aadishbdaatpaakssiksuutrcuuaadigrhH| tatra sUtraM devasakkhiyatti / atra cUrNiH - viraipaDIvattIkAle ciivaMdaNAiNovayAreNa avassaM ahAsaMnihayA devayAsaMnihANaM mibhavaI ao devasakkhiyaM bhaNiyaMtI / ayamatra bhAvArthaH - tAvadgaNadharairdAArthaM paMcasAkSikaM dharmAnuSThAnaM pratipAditaM / loke'pi vyavahAradAdyasya tathAdarzanAt tatra devA api sAkSiNa uktAste ca caityavandanA Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25ra caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra dhupacAreNAsannabhUtAH sAkSitAM pratipadyaMte caityavandanAmadhye ca teSAmupacAraH kAyotsargastutidAnAdinA kriyate'nyasya tatrAsaMbhavAdazrutatvAcca tatazcaivamAyAtaM tathA caityavandanAmadhye devakAyotsargAdi karaNIyameva / anyathA tatrAnyattadupacArAbhAve devasAkSikatvAsiddheH cUrNikAreNa tathaiva vyAkhyAtatvAnnizcIyate / taccaitaddevasakkhiyamitisUtraprAmANyAt evameva pUrvAparavirodhAbhAvAduktaM ca sUtratvaM lalitavistarAyAmapyasya tathA coktaM vyAkhyAtaM siddhebhya ityAdisUtramiti tathA idameva vacanaM jJApakamiti // cavanaM sUtraM paryAyau evaM ca sUtrasiddhA apyete navaadhikArA iti siddhaM // tathA patra 304no pATha : saraNijjatti smaraNIyAH kSudropadravavidrAvaNAdikRtestadguNAnuciMtanAdinopabRMhaNIyAH sUcanIyA iti yAvat yadvA smAraNIyAH pramAdAdinA vismRtaM tatkaraNIyaM tattatsaMghAdikAryaM ca / jJApanIyA athavA sAraNIyA prabhAvanAdau tatra tatra hite kArye pravartanIyAste cAtrAdhikAratayA samyagdRSTayo devA jJAtavyAsteSAmeva smaraNAdyarhatvAt arhadAdInAM tu vaMdanIyatvena prAguktatvAt smAraNAdikartRtvAcca bhaNiSyati ca / tathA pravacanasurAH samyagdRSTayo devAsteSAM smaraNArthaM vaiyAvRtyakaretyAdivizeSaNadvAreNopabRMhaNArthaM kSudropadravavidrAvaNAdikRte tattadguNaprazaMsayA protsAhanArthamityarthaH / yadvA tatkarttavyAnAM vaiyAvRtyAdInAM pramAdinA zlathIbhUtAnAM pravRtyarthamazlazIbhUtAnAM tu sthairyAya ca smArarNAjJApanAttadarthaM sAraNArthaM vA pravacanaprabhAvanAdau hitakArye kiM utsargaH kAyotsargaH carama iti zeSaH ityetAni nimittAni prayojanAni phalAnIti yAvadaSTau caityavandanAyA bhavantIti zeSaH / iha ca yadyapi vaiyAvRtyakarAdayaH svasmaraNAdyarthaM kriyamANaM kAyotsarga na jAnate tathApi tadviSayakAyotsargAtkartuH zrIguptazreSThina iva vighnopazamAdiSu zubhasiddhirbhavatyeva / AptopadiSTatvenAvyabhicAritvAt yathA stebhanIyAdibhiH Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra parijJAne'pyAptopadezena staMbhanAdikarmakartuH staMbhanAdyabhISTaphalasiddhiH / uktaM ca cUrNI - tesimavinnANe vi hu tavvissaussaggao phalaM hoI / vigghajayapunnabaMdhAI kAraNaM maMtanAeNa tti|| jJApayati caitadidamevakAyotsargapravartakaM veyAvaccagarANamityAdisUtraM anyathA'bhISTaphalAdisiddhyAdau pravartakatvAyogAt / uktaM ca lalitavistarAyAM- tadaparijJAnepyasmAttacchubhasiddhAvidameva vacanajJApakamiti tathA vaiyAvRttyakarAdayazca trayo hetavaH / uktaM ca - pavayaNaveyAvaccaM, pavayaNasaMtiM ca pavayaNasamAhiM / sammadiTThIdevA karaMti je tesimussaggaM // 1 // pavayaNaveyAvaccAivattiyAhiM ThAmi heUhiM / avirayabhAvA tesiM na u vaMdaNavattIyAIhiM // 2 // veyAvaccaM saMghAirakSaNApamuhakiccamihasaMti / uvasaggAiviNAso maNAI duhavAraNasamAhiM // 3 // have je adhikAra je pramANe karI kahIe chIe te asaMmoheNa eTale bhrAMti TALavA laghubhASyakAra pragaTapaNe kahe che. ahIM bAra adhikAromAM nava adhikAra - pahelo, trIjo, cotho, pAMcamo, chaThTho, sAtamA, AThamo, navamo ane bAramo e nava adhikAra lalitavistarA nAmanI caityavaMdananI mULa vRtti, tene anusAra karIne jANavA. tethI temAM vyAkhyAna karelAM sUtra pramANa vaDe karIne kahIe. temaja tyAM kahyuM che e traNa thoya siddhAMta ityAdi nizca karIne kahevAya che. koI anya paNa kahe che, teno ahIM niyama nathI. mATe tenuM vyAkhyAna karatAM nathI ema A kahIne upacaya karyo che puNyasaMbhAra jemaNe teo ucitone vize upayogaphala e ja che ema jaNAvavAne arthe veyAvaccagarANamityAdi kahe. ahIM etA e zabdathI siddhANaM buddhANaM) //// jo devANa vi. erA ikko vIti Ill anyA api e zabdathI bIjI paNa ujjitasela0 4o ane cattAri aDha0 //pA tathA je A Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra aiyA ityAdi //all kahevI. tethI jo ahIM bahuvacana che e saMbhavita che ema na hoya to dvivacana lakhAta tathA payaMtIti e je bahuvacanarUpa kriyA che te sesA jahitthAe e AvazyakacUrNinA vacanathI che ema jANavuM ane tyAM teno niyama nathI tethI tenuM vyAkhyAna na karyuM evuM kathana karatAM thakA zrI haribhadrasUri pUjya ema jaNAve che ke ahIM je thoya vecchAe kahe che. tenuM vyAkhyAna ame karatAM nathI ane je vaLI niyamathI kahevA yogya tenuM vyAkhyAna karIe chIe tenuM vyAkhyAna karavAthI veyAvaccagarANa ityAdi sUtranuM paNa vivaraNa karyuM. tema ja kahyuM che ke, ema ke bhaNIne yAvat veyAvaccagarANa ityAdi kahe te mATe ja e siddha thayuM ke jo vayAvaccagarANa e adhikAra che e paNa avazya kahevo anyathA enA vyAkhyAnanuM asaMbhavapaNuM thAya. tethI e kahevAyogya ja che ane jo vayAvaccagarANa adhikAra urjitAdi adhikAranI peThe kyAMka bhaNavApaNe karIne iSTa hoya to urjitAdika gAthAnI peThe enuM paNa vyAkhyAna na karAta ane vyAkhyAna karyuM che to siddhAdika gAthAonI sAthe maLato saMbaMdha karIne nice kahevo. mATe te atruTitasaMbaMdhapaNAthI Avyo che tethI siddhAdi adhikAranI pAchaLa lagato ja kahevo ane tyAM jo sUtranuM vyAkhyAna karyuM te apramANa che ema kahevAthI to sarva caityavaMdanAno krama teno abhAva prasaMga hoya. kema ke te lalitavistarAmAM ja evo vaMdanakrama dekhADyo che. tethI ane te vinA bIjI jagyAe tenA vyAkhyAnano abhAva che tethI kadAca koI graMthamAM vyAkhyAna karyuM haze to paNa te kadAca starAne anusarIne tenI pAchaLanA kALamAM utpanna thayelA tethI eTale bIjA caityavaMdananAM sarva prakaraNa te pAchaLanAM che ane te vyAkhyAnanA anusAra vinA jo koI navIna vyAkhyAna sArUM kare topaNa bhavanibaMdhanapaNuM che eTale saMsAranI vRddhi karavAvALuM che. tethI ane temAM kaheluM vyAkhyAna te to guruparaMparAnA upadeze AveluM che, mATe svacchedakalpitapaNAno abhAva che, tethI te vyAkhyAnano tiraskAra karavo yogya nathI ahIM bahu madhyastha manathI vicAra karavo. sUkSmabuddhie ciMtavana karavuM. siddhAMtarahasyane sevavo. zrutavRddhone anuyAyI pravartavuM. asat AgraharahitapaNe karIne potAnI zaktine anusAra yatna karavo. ema vaLI Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 255 bIjo, dazama, agiyAramo e traNa rahita bIjA, pahelAM ityAdi bAra paryata nava adhikAra upadeze AvyAM lalitavistarAvyAkhyAthI sUtrasiddha che ema siddha thayuM. AthI zabdathI pakhisUtranI cUrNipramukha grahaNa karavI. temAM sUtra devasakhiyatti ahIM cUrNi virati aMgIkAra karavAno avasare caityavaMdana upacAra karIne avazya najIka deva tyAM Ave mATe devasakhiyA kahyuM. bhAvArtha e che ke prathama gaNadhare daDhatAne arthe pAMcanI sAkSIe dharmaanuSThAna pratipAdana karyuM. lokomAM paNa vyavahAranAM daDhapaNAnuM temaja darzana thAya che. tethI tyAM deva paNa sAkSI kahyAM te deva caityavaMdana upacAra karIne nikaTa saMnibhUta thaIne sAkSIpaNAne aMgIkAra kare che. caityavaMdanamAM vaLI temano upacAra kAussagga thoya dAnAdike karIne karIe chIe. temane nikaTa sannIbhUta karavAno anya koI upAya saMbhavato nathI. temaja sAMbhaLavAmAM paNa Avyo nathI. mATe evuM siddha thayuM ke pUjA vagere kRtyomAM caityavaMdanA madhya deva kAyotsargo karavA ja. ema na karIe to devatAone sannIbhUta karavAnA bIjA upAyano abhAva kahyo che. tethI devasAlitvanI asiddhi thAya. cUrNikAre paNa temaja vyAkhyAna karyuM che. tethI upara kahyAM pramANe nizcaya thAya che ane te devasakhiye e sUtranA ja pramANathI samajI levuM. Ama thavAthI eTale eka to deva satrIbhUta karavAnA bIjA upAyono abhAva che tethI anya anya pakSe devasakhiyuM e sUtrano virodha thAya tathA Ane viSe sutratvanI saMjJA grahaNa karavI ane lalitavistarAmAM paNa temaja kahyuM che : siddhabhyaH ityAdi sUtranuM vyAkhyAna karyuM che tathA idameva e jJApaka vacana che. vacana ane sUtra e paryAyavAcI che e rIte A adhikAra paNa sUtrasiddha che ema nakkI thayuM. 304 patranA pAThano artha : saraNijvatti smaraNIyA eTale te kyAM smaraNa karavA yogya che te kahe che - zudropadrava maTADavAne eTale koI pratyanIkAdikono karelo upadrava vigamAdika karavAne arthe tevA tevA temanA guNa ciMtanAdike karI temanA bhAva vadhAravA arthAta sUcanA karavI athavA smaraNIyA kahetAM pramAdAdike Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra karIne temanA je je kartavya teo te te jaNAvavA yogya saMghAdika kAryo temane jaNAvavAM arthAt jJApana karavA athavA sAraNIyA kahetAM dharmaprabhAvanAdi hitakAryone viSe temane pravartAvavA ane te vaLI samyagdaSTi deva ahIM dharmaprabhAvanAdikamAM adhikArI jANavA. kema ke temane ja te kRtya yAda karavA yogya che. tethI ane pUrve temane smaraNAdi karavAnuM kahyuM te vaLI arihaMtAdikone pUrve vaMdanIyapaNe karIne kahyAM tethI temane smaraNAdi karavApaNuM AgaLa graMthakAra kaheze. temaja vaLI pravacanadeva te samyagdaSTi deva che. temane vaiyAvacca karanAra ityAdi vizeSaNadvAre karIne smaraNa karavAne arthe, tathA zudropadrava dUra karavAne mATe, temanI bhAvavRddhine arthe arthAt temanA te te guNanI prazaMsA vaDe temane adhika utsuka karavAne arthe, eTale Ama karavAthI gADha upadravAdi maTADavAne teo udyamavaMta thAya e paramArtha athavA temanA vaiyAvaccAdi kartavyomAM pramAdAdike karI zithila thayelAone te kAryomAM pravartAvavAne arthe ane teo zithila nathI temane daDha karavAne arthe ane tene mATe temane smaraNa karAvavAnuM ane jaNAvavAne arthe ane sAraNA karavAne arthe eTale saMghamAM pravacanaprabhAvanAdika hitakAryamAM preraNA karavAne arthe zuM karavuM ? kAussagna karavo eTale e chello kAussagna karavo e zeSA e rIte e ATha nimitta vA kAraNe phaLa caityavaMdananAM hoya. ahIM vaLI je vaiyAvacca karanArA devAdi potAnA smaraNAdi arthe karAtA kAussagna karanArAne zrIgupta zreSThInI peTe vijJanA upazamAdikamAM zubhasiddhi hoya ja. AptanA upadiSTapaNe karIne AvyabhicArIpaNAthI jema staMbhanIyAdika maMtra karIne parijJAna thaye chate satyavaktAnA upadeza karI staMbhanAdikarma karanArA vAMchita phaLanI siddhi che te mATe jaNAve che ke vayAvaccagarANa ityAdi sUtra e kAussaggano e ja pravartaka ema na hoya to vAMchita phaLa siddhyAdikamAM pravartakapaNAnuM ayogyapaNuM thAya. tethI lalitavistarAmAM paNa kahyuM che te na jANe thake paNa tethI zubhasiddhi thaye chate e ja vacana enuM jJApaka che iti tAtparya. tathA vaiyAvaccakarAdi traNa hetu che : (1) eka to pravacananI vaiyAvacce (2) pravacananI zAMti ane (3) pravacana samAdhi, samyagdaSTi deva kare che Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 257 mATe temano kAusagga pravacanayAvaccakarAdi pratyaye sthApuM chuM e hetue karI ane temane aviratipaNuM che mATe vaMdaNavattiyAdika pATha nathI. saMghAdikarakSaNa pramukha karavAnuM ahIM kRtya che mATe taiyAvacca kahIe. have zAMti tathA samAdhi eTale zuM? te kahe che. upasargano vinAza e zAMti, mananuM duHkha nivAraNa karavuM e samAdhi e tAtparya. ahIM saMghAcAravRttinA pahelA pAThamAM graMthakAre bIjo, dazama, agiyAramo adhikAra varjIne pahelA adhikArathI bAramA adhikAra sudhInA nava adhikAra lalitavistarA vyAkhyAtarUpa sUtrasiddha che evuM kahyuM. tethI bAramo adhikAra arthAgamarUpa sUtrasiddha che, paNa sUtrAgama siddha nathI. kAraNa ke vaMdanapatro tathA paMcAzakaprakaraNAdi sUtramAM pragaTa caityavaMdanAno anukrama lakhe che temAM veyAvaccagarANe e pATha nathI ne ahIM laghubhASyavRttikAre kahyuM ke lalitavistarA vinA bIje ThekANe anukrama nathI teno e ja paramArtha e ke arthe karIne bIje ThekANe anukrama nathI, paNa sUtre karIne anukrama che. kema ke mahAnizIthAdi sUtramAM caityavaMdanasUtrano anukrama sUtre karIne kahyo che paNa jema laghubhASyakAre namutyu. 1ii paDhama ahi. //rA tihUaNa //rA tisthA. //jA e cAra gAthAe bAre adhikAranA nAma tathA svAmI judA judA kahyAM che tema nava adhikAranA nAma tathA svAmI pUrvadharAcAryonA graMthomAM tathA pUrvadharanikaTakAlavartI lalitavistarAmAM " vRtnitAgunnsNpdupetN tadarthAnusmaraNagarbhameva praNipAtasUtradaMDakaM paThati tthaaDaDasannatApAritvena vartAya tuvazatisUtra pataMti ' ityAdi vAkyathI laghubhASyakAre caityavaMdanAmAM adhikAra kathana karI ATha adhikAra tathA "vimetatpavitA' e vAkyathI navamo adhikAra ane AvazyakaniryuktinA vAkyathI tathA "sesI nahicchA'' e AvazyakacUrNinA vAkyathI je a aiyA7/1AA urjitavArA cattAri akravAsI e traNa adhikAra zrutaparaMparAe grahaNa karI evaM 12 adhikAramAMthI koI caityavaMdanamAM be adhikAra koI caityavaMdanamAM traNa adhikAra ane koI caityavaMdanamAM cAra adhikArathI yAvat agiyAra adhikAranI caityavaMdanA UMcA kALamAM karavI Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra jainazAstromAM kahI che. tathA dIkSA pratipatti pramukha pUjA vagere viziSTa kAraNe tathA saMghAcAravRtti Adi bIjA pAThokta zudropadrava vidrAvaNA nimitte tathA saMghAdi kArya vismRta pravacanabhakta devatAone upayoga devAne, athavA temane UMcA kArya pravRttimAM utsAha karavAne bAramA adhikAra sahita caityavaMdanA karavI paNa jainazAstromAM kahI che. paNa vijJavidrAvaNAdi viziSTa kAraNa vinA sAmAyika-pratikramaNAdikamAM bAramA adhikAra sahita caityavaMdanA karavI koI jainazAstramAM jaNAtI nathI. have buddhivaMtoe vicAravuM joIe ke zrAvakanI lakhelI ciThThInA lekha pramANe saMdhAcAravRttinA pahelA pAThamAM siddhANaM buddhANaM traNa thoya TIkAkAre niyamathI kahI ane bIjA pAThamAM zudropadravAdi uDAvavAne sUcanA karavA vaiyAvaccagarANuM kahevuM topaNa "tatrevI parva samI zitatvIt" e pAThane ThekANe AtmArAmajI AnaMdavijayajI caturthastutinirNaya pRSTha 6pamAM "sUtre vIca parva macazitatvIt' ityAdi patra 295 tathA 304nA pAThamAM viparyaya tathA adhUrAM lakhIne tathA arthano pheraphAra karIne bhoLA jIvone bahekAvavA tathA kupaMthamAM nAMkhavA chala karIne zrAvakonI lakhelI ciThThI khoTI kare che, e zuM samyagdaSTi, saMyamI, satyavAdI, bhavabhIru, niSkapaTInAM lakSaNa che ? kema ke jo ciTTImAM saMghAcArabhASyanA pAnA 295mAM siddhANaM buddhANaMnI traNa thAya ja TIkAkAre karavI kahI che, paNa vaiyAvaccagarANuM kahevuM kahyuM nathI ane pAnA 304mAM zudropadrava uDAvavAne ja veyAvaccagarANuM kahevuM, anyathA na kahevuM ema lakhyuM hoya to AtmArAmajInA lakhyA pramANe satyArtha thAta, paNa te pramANe ciThThImAM lekha nathI ne saMghAcAravRttinA beu pAThamAM jema lakhe che temaja ciThThImAM lekha che. to bicArA na bhaNelA bhoLA jIvone bhramanA goTAmAM phasAvavA aceta karavA e zuM uttama puruSonA kAma che ? kema ke bhadra jIvone zI khabara paDe ke e lekha sAco che ke khoTo? tethI sAdhu nAma dharAvIne AtmArAmajIne evAM chaLa-kapaTanAM kAma karavAM ucita nathI. amArI to e parama mitratAthI zikhAmaNa che. mAnavuM na mAnavuM to AtmArAmajIne AdhIna che. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 caturthItikuyuktinirNayachedanakuThAra tathA saMghAcAravRttino pATha : "sudRSTisurANAM ityAdi yAvat smAraNA saMghAdiviSaye pramAdAdinA thImUtavaiyAvRjyAdri tatyAnAM saMsmAra '' sudhIno pATha choDIne caturthastutanirNaya pRSTha-60mAM rame dAvaze dhakkAre ityAdi yAvat mathurAkSapaka-kuberadattAdevInA dRSTAMta paryata pATha lakhyo che te pATha amoe graMthagauravanA bhayathI lakhyo nathI, paNa AtmArAmajIe pAThano keTalo bhAga paDato mUkI bAkIno lakhyo teno paramArtha e saMbhave che ke e pAThamAM saMghAdi kAryamAM pramAdAdike karI zithila thayelA pravacanabhakta devatAne vaiyAvRtyAdi kRtya yAda karAvavAne tathA pravacanAdi gocara vaiyAvRtya pramukha kArya karavAno upayoga pramukha guNagaNano anuciMtana-utkIrtanAdi upabRhaNA karI cetyAdi ucita kAryamAM pravartAvavA vaiyAvaccagarANe kAyotsarga tathA temanI thoya kahe eTale samyagdaSTi devatAone jinapUjAdi kRtya che te ucita che ne jinapUjAdi kArya avasare zrAvakAdi samyagdaSTi devatAone jJApana kare ke je je kAryamAM ame pravartIe chIe te te kAryamAM pramAda choDIne tamAre paNa pravartavuM joIe. tene te ucita kArya karavAmAM preraNA karavI tene ucita pravRtti kahIe. te ucita pravRtti sarva jIvonI karavI, paNa anucita pravRttimAM na pravartavuM. anucita pravRtti karavAthI mathurAkSapaka mahAna puruSa hatAM topaNa kuberadattAdevIne anucita vacana kahevAthI micchA mi dukkaDa devuM paDyuM ane kuberadattAdevInI prArthanA sAMbhaLI dravya-kSetrakALa-bhAvanA jANa zrI daDharathamunie sumeruyAtrAno bhAva jaNAvI kahyuM ke strIno saMghaTTa thAya tethI vratamAM aticAra lAge tethI e manorathe karIne saryuM e vacana sAMbhaLI kuberadattAdevI vizeSe saMtuSTa thaI. sarva ratnamaya sumeru nAmano mahAtaMbha banAvI munine supArzvanAtha svAmInAM darzana karAvyAM tethI lAMbA kALe potAnI paranI avasthA anurUpa pravRtti karIne pravartavuM joIe e tAtparyArtha che. "durja tanneva - A raMkAd bhUpatiM yAvadaucityaM na vidaMti ye / pRdayaMta: prabhutvIyaM, venane te sumeLa sAm II" Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra60 caturthastutikuyuktinirNayachedanakumAra eno bhAvArtha e che ke raMkathI te rAjA parvata je puruSo UMcI pravRtti karavI jANatA nathI ane te puruSa prabhutA-ThakurAIne cAhe che te puruSa buddhivaMtone khyAla karavA yogya che eTale hAsyapAtra bane che. te mATe jema daDharathamunie potAnuM vrata rAkhyuM ne kuberadattAdevIne aprIti paNa na upajAvI ane kuberadattAdevIe paNa potAnuM ucita sAcavavA munine prArthanA karyA chatAM muninA moDhAthI strIsaMghaTTanuM vacana sAMbhaLI samyagdaSTipaNAthI jANyuM je munine saMghaTTa karavo e mAre paNa ucita nathI. tethI e munine dhanya che ke hAre anucitapaNuM TALavA mujane upayoga dIdho. ema vicArI atyaMta harSavaMta thaI. tema pUjA vagere avasare saMghAdi kArya pravRttimAM upayoga daI ucita pravRtti jANI samyagdaSTi devatA harSavaMta thaI te kAryamAM pravarte. paNa pratikramaNAdi avasare saMvAdi kAryanI anucita pravRtti jANI harSavaMta thAya nahIM. mATe AtmArAmajI AnaMdavijayajI pratikramaNamAM anucita pravRtti karI samyagdaSTi devatAonI AzAtanA kare che. tethI micchA mi dukkaDa deI khamAvaze to mathurAkSapaka sAdhunI peThe ArAdhaka thaze, anyathA virAdhakabhAve pravartaze to emano zo doSa ? emanA karmano bhAre doSa samajIzuM. tathA vikrama saMvata 1363mAM vartamAna bRhat kharataragacchanAyaka zrI jinadattasUri saMtAnIya zrI jinasiMhasUrijI ziSya zrI jinaprabhasUrikRta vidhiprapAmAM paNa pUjAdi viziSTa kAraNe ja zrAvakane cothI thoya sahita traNa thoyanI caityavaMdanA karavI kahI che : tao kayamuhakoso puvvuttanimmallAvaNayaNanimmajaNAi vihiNA egaggamaNo maMgaladIvaya pajjaMte saMpUyaM karei tau okkoseNaM devAoM saTThihatthamitte jahanneNaM nava hattheNaM nava hatthumitti majjhimau aMtarAle ucciya avaggahe vAUNa tikhutto vacchAi pamajjiya bhUmibhAge chaumatthasamosaraNattha-mukkhattharUvamavatthAtigaM bhAvito jiNabiMbanivesiyanayaNamANaso pae pae suttatthasuddhiparAyaNo jahAjogaM muddAtigaM pauMjato ukkosamajjhimajahannAhiM cIvaMdaNAhiM jahAsaMpatti deve vaMdai tAsiM ca vibhAgo imo - Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261 caturthastutikuyuktinirNayachedanakumAra navakAreNa jahannA daMDagathuIjuyalamajjhimA neyA / ukkosA cIvaMdaNa sakkatthaya paMca nimmAyA // 1 // tattha navakAro sIsanamaNamettaM paMcaMgapaNivAo vA ahigayajiNassa guNathuIrUvasilogAirUvo vA namokkAro teNa jahaNNA cIvaMdaNA hoi tahA daMDago sakkatthayarUvo thuI ya thuttarUvA eeNa jugaleNa majjhimA cIvaMdaNA ahavA daMDago arahaMtaceiyANaM karemi kAussaggaM icchAi tao kAussaggaM aTThossAsaM kAuM pAriya egA thuI dijjaI paNihANagAhAo ya muttAsuttIe paDhijjaMti itthamavi majjhimA havaI ahavA iriyAvahiyaM paDikkamiya vatthaM teNa bhUmiM pamajjiya tattha vAmajANuM aMciya dAhiNajANuM dharaNitale sAhaddu jogamuddAe silogAirUvanamokkAraM paDhiya namotthuNaM iccAi paNivAyadaMDagaM bhaNiya pacchA pamajjiya uTThiya jiNamudaM viraiya arahaMtaceiyANaM ti ThavaNArihaMtatthayadaMDagaM paDhiya aTThossAsaM kAussaggaM kariya arihaMtanamokkAreNa pAriya ahigayajiNatthuI dAuM logassa ujjoyagare iccAi nAmArihaMtatthayadaMDagaM paDhittA savvaloe arihaMta ceiyANaM ti daMDagaM bhaNiya taheva ussagge kae pArie ya savvajiNathuI dijjaI tao pukkharavaradIvaDDhe iccAi suyassa bhagavao karemi kAussaggaM vaMdaNavattiyAe iccAi bhaNiya taheva ussagge kae pArie ya siddhaMtathuI dijjaI tao siddhANaM buddhANaM iccAi siddhatthayaM paDhiUNa veyAvaccagarANaM iccAi bhaNitu taheva ussagge kae pArieya sarassaIkohaMDimAiM veyAvaccagarANaM thuI dijjaIittha paDhamacautthathuIo namo'rhatsiddhA. iccAi bhaNiUNaM dijjaMti itthIo ya eyaM na bhaNaMti tao jANUhi ThAuM joDiyahattho sakkatthayadaMDagaM bhaNittu paMcaMgapaNivAekae jAvaMti ceiyAiM iccAi gAhaM paDhittA khamAsamaNaM dAuM jAvaMta kevi sAhU ii gAhaM bhaNiya namo'rhatsiddhA iccAi paDhiya jogamuddAe mahAkaviraiyaM gaMbhIratthaM Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra aTThasahassa lakkhaNovavannasarIraparIsahovasaggAsahaNAi kiriyAnANAi guNavannaNA-kaliyaM pAvaniveyaNagabbhaM paNihANasAraM vicittasaddatthaM pavarathuttaM bhaNittA muttAsuttImuddAe jayavIyarAya iccAi paNihANagAhAdugaM paDhai tao AyariyAI vaMdijjaMti ittha pakkhe daMDagApaMca thuIoM cattAri eeNa juyaleNa majjhamatti neyaM // cattAri aMgulAI, purao UNAiM jattha pacchimau / pAyANamaMtarAlaM, esA puNa hoi jiNamuddA // 1 // annonnaMtariaMguli, kosAgArehiM dohiM hatthehiM / piTTovarikuppara saMThiehiM taha jogamuddatti // 2 // muttAsuttImuddA, samAjahiM dovi gabbhiyA hatthA / te puNa nilADadese, laggA anne alaggatti // 3 // esA vimajjhimA cIvaMdaNA ukkosA sakkatthayapaNageNa taM cevaM paDhamaM silogAirUvo namokkAre bhaNittA sakkatthayaM bhaNiya uTThiya iriyAvahiyaM paDikkamiya pUvvaM va namokkAre sakkathayaM ca bhaNiya uTThiya arihaMtaceIyANaM iccAi daMDagehiM cauro thuIo dAuM puNa sakkatthayaM bhaNiya uTThiya arihaMtaceiyANaM iccAi daMDagehiM puNaravi cauro thuIu dAuM puNo sakkatthayaM bhaNiya jAvaMti ceiyAiM iccAigAhAdugaM bhaNittA namo'rhatsiddhA iccAi bhaNaNapavvaM thottaM bhaNiya puNo sakkatthayaM paDhiya paNihANagAhAdugaM taheva bhaNai iti cIvaMdaNavihi ch| evamannayarAe cIvaMdaNAe deve vaMdiya tao AyariyAINa khamAsamaNa dAUNa devassa purau gIyavAiyanaTTAIbhAvapUyaM kAUNa davaNa vA ceIyavaMdaNatthamAgae suvihie vaMdiya saipacchA vetesiM samIve dhammovaesaM suNiya jiNabhavaNakajjANaM devadavvassayatti kAUNa dhovattiyaM muttUNa sukayattha appANaM mannato pUyAsukayamaNumoiMto jahociyaM dINAINa dANaM dito niyagharamAgacchijjA // " Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 263 tyAra pachI te zrAvaka mukhe mukhakoSa bAMdhI pUrva nirmAlya dUra karI eTale pramAjI pratimAnI pUrvaracita pUjA nirmAlya UtArI navaNAdika vidhie ekAgracitte maMgaLadIpa paryata saMpUrNa pUjA bhalI rIte kare. tyAra pachI utkRSTa pratimAthI sATha hAtha dUra tathA jaghanya nava hAtha eTale dasathI ogaNasATha paryata athavA ucitAvagrahe rahI traNa vAra vastrAdike bhUmibhAga pUMjIne (1) chabastha (2) samavasaraNastha ane (3) mokSastha rUpa traNa avasthA bhAvato thako pade pade sUtra ane arthanI zuddhimAM tatpara rahyo chato yathAyogya mudrAjhika prayuMjato thako eTale karato thako utkRSTa-madhyama-jaghanya caityavaMdanAe yathAsaMpattie vidhie karI deva vAMde yathA avasara jANI, te vaMdanAno vibhAga ema che. temAM namaskAra te mastaka namAvavAmAtra athavA paMcAMga praNipAta athavA adhikRta jinanA guNastutirUpa zlokAdirUpa namaskAra, teNe karI jadhanya caityavaMdanA hoya. athavA daMDaka arihaMta ceiyANa ityAdi kahI pachI ATha zvAsocchavAsano kAussagna kare te pArIne eka thoya kahe ane praNidhAna gAthAo muktAzuktimudrAe kahe ema paNa madhyama caityavaMdanA hoya athavA iriyAvahI paDikkamIne vastranA cheDAthI bhUmi pramArjIne tyAM DAbo DhIMcaNa iSat (sTeja) UMco karIne jamaNo DhIMcaNa bhUmie sthApIne yogamudrAe zlokAdirUpa namaskAra paDhIne namutthaNe praNipAtadaMDaka paDhIne pachI pramA UThIne jinamudrAe arihaMta ceiyANa e sthApanAarihaMtano stavadaMDaka paDhIne ATha zvAsocchavAsano kAussagna karIne namaskAre pArIne adhikRta jinastuti paDhIne logassa ityAdi nAmaarihaMtano daMDaka paDhIne savvaloe arihaMta ceiyANuM e daMDaka bhaNIne temaja kAussagna karI pArIne sarva jinanI thAya kahe. tyArapachI pukharavaradI ityAdi zrutastava kahIne suasTa bhagavao karemi kAussagga vaMdaNavattiyAe ityAdi kahIne temaja kAussagna pArIne siddhAMtanI thoya kahe. tyArapachI siddhANaM buddhANaM ItyAdi siddhastava kahIne veyAvaccagarANe e kahIne temaja kAussagna karI pArIne sarasvatIkohaDi pramukha veyAvaccagarANunI thoya kahe. ahIM pahelI ane cothI thAya Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra namoDatsiddhA kahIne kahe. strIo vaLI e na kahe. tyArapachI be hAtha joDI DhIMcaNa sthApI zakastava daMDaka kahIne paMcAMgapraNipAta karIne jAvaMti ceiyAi ityAdi gAthA bhaNIne khamAsamaNa daI jAvaMta kavi sAhU e gAthA kahIne namoDasriddhA ityAdi kahIne jogamudrAe mahAkaviracita, gaMbhIrArtha, eka hajAra ATha lakSaNopeta zarIra sahita, parISaha-upasargasahanAdika kriyAjJAnAdika guNavarNana sahita, potAnA pApanivedanagarbhita, praNidhAnasAra vividha zabdArtha che jemAM evo bhalo stotra kahIne muktAzuktimudrAe jayavIyarAya ityAdi praNidhAnanI be gAthA bhaNe, "tamo mAriyA vaMviti " eTale pachI AcAryAdikane vAMde. ahIM pakSamAM daMDaka pAMca, thoya cAra e jugale karI madhyama vaMdanA jANavI. gAthArtha pUrvavat. e paNa madhyama caityavaMdanA utkRSTavALe zakrastava pAMce karI hoya, te vaLI ema pahelA zlokAdirUpa namaskAra zikastava kahIne Ubho thaI arihaMta ceiyANa ityAdi daMDako karI cAra thoya kahI vaLI zakastava kahI UThIne arihaMta ceiyANa ityAdi daMDako karI vaLI cAra thoya karIne vaLI zakastava kahIne jAvaMti ceIyAi ityAdi be gAthA kahIne namoDasriddhA ityAdi kahevApUrvaka stotra bhaNIne vaLI puNo sIrtha eTale zastava kahIne praNidhAnanI gAthA che tema ja kahe e caityavaMda vidhi. te mAMhelI hareka vaMdaNAe deva vAMdIne pachI AcAryAdikane khamAsamaNa daIne devAdhidevanI AgaLa nRtyAdika bhAvapUjA karIne caityavaMdanArthe AvelA suvihita munine dekhIne temane vaMdana karI prastAva chatA temanI samIpe dharmopadeza sAMbhaLI jinabhuvana kAje devadravyanI tRpti karIne dhotI pramukha pUjAnAM vastra mUkIne AtmAne sukRta mAnato pUjA sukRtya anumodanA karI yathocita dIna-anAthAdikane dAna ApIne potAne ghera Ave. tathA vikrama saMvata 1738mAM vartamAna zrI AnaMdasUrigacchamAM zrI vijayAnandasUrijInA ziSya mahopAdhyAya zrI mAnavijayajI kRta svapajJa dharmasaMgrahavRttimAM paNa pUjAdi viziSTa kAraNe cothI thoya sahita traNa thAyanA devavaMdana kahyAM che. te pATha : Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra tato gauzIrSacaMdanarasena paMcAMgulitalairmaMDalAlekhanAdi puSpaprakarArAtrikAdi gItanRtyAdi ca kuryAt sarvamapyetadagrapUjaiva / yadbhASyaM - gaMdhavvanaTTavAia lavaNajalArattiAi dIvAI / jaM kiccaMtaM savvaMpi oarai aggapUAe // 1 // ityagrapUjA / bhAvapUjA tu jinapUjAvyApAraniSedharUpatRtIyanaSedhikIkaraNapUrvaM jinAddakSiNadizi pumAn strI tu vAmadizi AzAtanAparihArArthaM jaghanyato'pi saMbhave navahastamAnAdasaMbhave tu hastahastArddhamAnAdutkRSTatastu SaSThihastamAnAdavagrahAbahiH sthitvA caityavandanAM viziSTastutyAdibhiH kuryAt / Aha ca - taiA u bhAvapUA, ThAuM ciivaMdaNocie dese / jahasatticittathuI, thuttamAiNA devavaMdaNayaM // 1 // nizIthe'pi "so u gaMdhArasAvao thayathuIhiM thuNaM to tattha giriguhAe ahorattanivasioM // 1 // " tathA vasudevahiMDau - "vasudevo paccuse kayasamattasAvayasAmAiyAI niyamo gahIya paccakkhANo kayakAusaggathuIvaMdaNo'"tti / evamanekAtra zrAvakAdibhirapi kAyotsargastutyAdibhizcaityavandanA kRtetyuktaM sA ca jaghanyAdibhedAt tridhA / yadbhASyaM - namukkAreNa jahannA ciivaMdaNamajjhadaMDathuI jualA / paNadaMDa thuIcaukkaga thayapaNihANehiM ukkosA // 1 // vyAkhyA - namaskAreNAMjalibaMdhazironamanAdilakSaNapraNAmamAtreNa gaddhA namo arihaMtANamityAdinA athavaikazlokAdirUpanamaskArapAThapUrvakanamaskriyAlakSaNena karaNabhUtena jAtinirdezAdbahubhirapi namaskAraiH kriyamANA jaghanyA svalpA pAThakriyayoralpatvAdvaMdanA bhavatIti gamyaM / praNAmaH paMcadhA - ekAMga: ziraso nAme, syAvyaMgaH karayordvayoH / trayANAM nAmane vyaMgaH, karayoH zirastathA // 1 // caturNAM karayorjAnvornamanaM caturaMgakaH / Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra zirasaH karayorjAnvoH, paMcAMga: paMcanAmane // 2 // iti / tathA daMDakazcArihaMtaceiANamityAdi caityastavarUpastutiH pratItA yA tadaMte dIyate tayoryugalaM yugmamete eva vA yugalaM madhyamA etacca vyAkhyAnamimAM kalpagAthAmupajIvya kurvanti / tadyathA - nissakaDamanissakaDe vi ceie savvahiM thui tiNNi / velaMbaceiANa vi nAuM ekkikki yA vAvi // 1 // yato daMDakAvasAne ekAstutirdIyate iti daMDakastutiyugalaM bhavati 2 tathA paMcadaMDakaiH zakrastavaH caityastavanAmastavaM zrutastava'siddhastavAkhyaiH stuticatuSTayena stavanena jayavIyarAyetyAdipraNidhAnena ca utkRSTA idaM ca vyAkhyAnameke - tinni vA kaDhaI jAva, thuIoM tisiloiA / tAva tattha aNuNNAyaM, kAraNeNa pareNa vA // 1 // ityetAM kalpagAthAM pariNAhaM muttasuttIe iti vacanamAzritya kurvanti 3 vaMdanakacUrNAvapyuktaM ca ceiavaMdaNaM jahannamajjhimukkosabhedato tivihaM jato bhnniaN| navakAreNa jahannA, daMDagathuIjugala majjhimA neyA / sampunnA ukkosA, vihiNA khalu vaMdaNA tivihA // 1 // tattha navakAreNa egasilogoccAraNato paNAmakaraNeNa jahaNNA tahA arihaMta ceIyANamiccAidaMDagaM bhaNittA kAussaggaM pArittA thuI dijjai tti daMDagassa thuIe a jualeNaM dugeNaM majjhimA bhaNiyaM ca kappe - nissakaDamanissakaDe vi, ceie savvahiM thui tiNNi / velaMbaceiANi ya, nAuM ekkikki yA vAvi // 1 // tahA sakkatthayAidaMDagapaMcaga thuIcaukta paNihANakaraNato saMpuNNA esA ukkosatti / anne biMti igeNaM sakkathaeNaM jahannavaMdaNayA / tadugatigeNa majjhA, ukkosA cauhi paMcahiM vA // 1 // Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 267 tyArapachI gauzIrSacaMdane karIne pAMca AMgaLIonA TeravAthI maMDala AlekhanAdi karI, puSpanA samUhathI puSpapUjA karI, AratI, gIta-nRtya vagere karavAM e paNa sarve agrapUjA jANavI. temaja bhASyamAM kahyuM che - gIta-nATaka-vAjiMtra-mIThuM-jaLa-AratI-maMgaLadIvo vagere je kRtya te sarve paNa agrapUjA aMtargata jANavAM. iti agrapUjA eTale aMgapUjA kahIne e bIjI agrapUjA kahI. pachI jinapUjAvyApAraniSedharUpa tRtIya nisipI karavApUrvaka bhAvapUjA karavI. temAM jinathI jamaNI bAjue puruSa ane DAbI bAjue strI rahe, AzAtanA varjavAne arthe, avagraha saMbhava chate jaghanyathI paNa nava hAtha ane avagraha asaMbhava chate hAtha ardha hAtha mAnathI, utkRSTa vaLI sATha hAtha mAna avagraha bahAra rahIne stutyAdike karIne vizeSa caityavaMdanA karavI. kahyuM che ke - trIjI vaLI bhAvapUjA te caityavaMdanA, te UMcA deze rahI yathAzaktie vicitra stuti-stavAdike karIne deva vAMdavA //nA nizIthacUrNimAM paNa kahyuM che - te gaMdhArazrAvaka stava stutioe stavana karatAM tyAM giriguphAmAM ahorAtrI rahyo. tathA vasudevahiDimAM paNa kahyuM che - vasudeve savAranA samayamAM sAmAyika vagere niyama karI samyakta, zrAvakanI karaNI karIne paccakhkhANa laI stutivaMdana-kAyotsarga karyo. ema aneka ahIM pUjAmAM zrAvakAdikoe paNa kAyotsarga-stutyAdikoe karIne caityavaMdanA karI. e kahyuM te caityavaMdanA jaghanyAdi bhedathI traNa prakAranI laghubhASyamAM kahI che. "namukyAreT' ityAdi gAthA. tenI vyAkhyA : namaskAre te aMjali bAMdhI zira namAvavArUpa lakSaNa praNAmamAtra karIne athavA namo arihaMtANaM ityAdi pAThathI athavA ekabe zlokAdirUpa namaskArapAThapUrvaka namakriyAlakSaNarUpa karaNabhUta karIne jAtinA nirdezathI bahu namaskAra karIne karAtI jaghanya caityavaMdanA pAThakriyAnA alpa hovAthI hoya che ema jANavuM. praNAma che te pAMca prakAranA che. mAthuM namAve to ekAMga praNAma. be hAtha namAve beaMga praNAma. mastaka ane be hAtha namAvavAthI traNa aMga praNAma, be hAtha ane be jAnuM kahetAM sAthaLa, te cAra aMga tene namAvavAthI cArasaMga praNAma. mAthuM, be hAtha ane be 21 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra jAnuM kahetAM sAthaLa e pAMca aMga namAvavAthI paMcAMga praNAma hoya. //// tathA daMDaka arihaMtaceiyANa ityAdi caityastavarUpa stuti prasiddha che te temane aMta kahevAya che te beu yugala athavA e beunuM yugala e madhyama caityavaMdana che e vyAkhyAna A kalpabhASyagAthA Azrita thaIne kare che. te ja kahe che. nissakaDa ityAdi gAthAno artha pUrva peThe jANavo. te mATe daMDakanA avasAnamAM (aMtamAM) eka thAya je karAya che e daMDakastutiyugala thAya che. nero. tathA pAMca daMDaka zakastava 1 caityastava 2 nAmastava 3 zrutastava 4 ane siddhastava pa e pAMca daMDakoe karIne ane thoya cAra karIne stavana kahevuM, jayavIyarAya ityAdi praNidhAne karIne, e utkRSTa caityavaMdanA che. evuM vyAkhyAna koI kare che. ti ivA ityAdi gAthArtha pUrvavat. pANI mukuttI e kalpagAthA vacanaAzrita thaIne kare che. lal vaMdanakacUrNimAM paNa kahyuM che te caityavaMdanA jaghanya-madhyama-utkRSTa bhedathI traNa prakAre che. te vAste kahyuM che navA nannA ityAdi gAthA. tyAM navakAra eka zloka uccAraNathI praNAma karave karIne jaghanya caityavaMdanA hoya. tathA arihaMta ceiyANa ityAdi daMDaka paDhIne kAyotsarga pArIne thAya kahe che te daMDaka ane thoya yugala bee karIne madhyamacaityavaMdanA hoya. kahyuM che kalpamAM nissakaDa gAthAthI tathA zakastavAdi daMDaka pAMca ane thoya cAra praNidhAna karavAthI e saMpUrNa utkRSTa caityavaMdanA hoya. anya AcArya kahe che ke eka zakastave karIne jadhanya caityavaMdanA, be-traNa zakastave karIne madhyama caityavaMdanA ane cAra-pAMca zakastave karIne utkRSTa caityavaMdanA che. ////. e pAThamAM kalpabhASyokta traNa thoyathI madhyama caityavaMdanA kahI ane pUjA adhikAramAM vaMdanAnA prakAra batAvavAthI cothI thoya sahita traNa thoyanI utkRSTa caityavaMdanA kahI che. e dharmasaMgrahaprakaraNa svopajJavRtti zrI hIrasUrIzvarajI paTTe zrI senasUrIzvarajI tatpaTTe zrI vijayatilakasUrijI tatpaTTa vijayAnaMdasUrijInA tatpaSTa vartamAna zrI vijayarAjasUrijIne vAre zrI Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra vijayAnaMdasUrijInA ziSya paMDita zrI zAMtivijayagaNi tacchiSya mahopAdhyAya zrI mAnavijayajI gaNikRta che. paNa AtmArAmajI AnaMdavijayajI caturthastutinirNaya pRSTha-98mAM A dharmasaMgraha prakaraNa zrI hIravijayasUrijInA ziSyanA ziSya zrImAnavijaya upAdhyAyajI vaDe racAyeluM che evuM lakhe che te mithyA che. kema ke zrI hIrasUrijInA ziSyanA ziSya to zrI vijaya tilakasUrijI thayA ane mAnavijayajI upAdhyAyajI to zrI zAMtavijaya gaNinA ziSya che tethI zrI hIrasUrijIsaMtAnIya lakhavA joIe. tathA caturthastutinirNaya pRSTha-88mAM dharmasaMgrahano pATha lakhyo che temAM pUjAnA pAThamAM saMlagna traNa bhedano pATha che te choDIne nikevaLa caityavaMdanAnA bhedano pATha lakhyo te to bhoLA jIvone bharamAvavAne chala karI pratikramaNamAM cothI thAya sthApavAne AtmArAmajIe lakhyo hoya ema saMbhave che, paNa evA jUThA chala saMyamI satyavAdI to kadI na kare. topaNa potAnI matikalpanAe zrI saMghAcAravRttimAMthI anya anya sthaLanA pAThanA khaMDa karI-karIne kalpita navo pATha banAvIne tathA nava bhedanI caityavaMdanAno kalpita yaMtra banAvIne zrI dharmasaMgrahanA pATha sAthe prakSepa karI mahAmoTo anyAya upArjana karavA caturthastutinirNaya pRSTha-10mAM AtmArAmajI AnaMdavijayajI lakhe che tevI rItano pATha tathA yaMtra dharmasaMgraha tathA saMghAcAravRttimAM nathI. topaNa te kalpita pATha bhavyajIvone jANa karavAne mATe lakhIe chIe. tethI buddhivaMtone mAluma paDaze ke evA moTA anyAya pUrve koIe karyA nathI, kare nahIM ane karaze paNa nahIM. tevA moTA anyAya AtmArAmajI kare che. tathA ca tat kalpitapAThaH - saMghAcAravRttau caitadgAthA vyAkhyAne bRhadbhASyasaMmatyA navadhA caityavandanA vyAkhyAtA tathA ca tatpAThalezaH etAvatA tihAo vaMdaNayetyAdyadvAragAthAgatanuzabdasUcitaM navavidhatvamapyuktaM draSTavyaM / uktaM ca bRhadbhASye - ceivaMdaNA tibheA jahanneA majjhimA ya ukkosA / Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra ikkikkA vi tibheyA, jahaNNamajjhimi a ukkosA // 1 // navakAreNa jahannA iccAI jaM ca vaNNiA tivihA / navabheANA imesiM neaM uvalakkhaNaM taM tu // 2 // esA navappayArA AiNA vaMdaNA jiNamayaMmi / kAlociakArINaM aNuggahatthaM suhaMsavvA // 3 // itigAthA bRhdbhaassye| eganamukkAreNaM ciivaMdaNayA jahanna ya jahannA / bahuhiM namukkArehiM anneA u jahannamajjhimiyA // 1 // sacciyasakkatthayaM tA jahannaukkosiA muNeavvA 3 / namukkArAiciIdaMDagathui majjhimajahannA 4 // 2 // maMgalasakkathayaciidaMDagathuIhiM majjhamamajjhimiyA 5 / daMDagapaMcagathuIjugalapATao majjhimukkosA 6 // 3 // ukkosajahannA puNa sacciasakkatthayAi pajjaMtA 7 / jA thuIjualadugeNaM duguNia ciivaMdaNAi puNo // 4 // ukkosamajjhimA sA 8, ukkosukkosiA ya puNameA / paNivAyapaNagapaNihANa tiagathuttAisaMpuNNA 9 // 5 // sakkatthao a iriA, duguNiya ciivaMdaNAI taha tinni / thuttapaNihANasakkatthao a ia paMca sakkatthayA // 6 // ukkosA tivihAvihu, kAyavvA sattioM ubhayakAlaM / sesA puNa chabbheyA, ceaiparivADimAIsu // 7 // iti / A kalpita pAThanI bhASA caturthastutinirNaya pRSTha-94mAM lakhI che temAM "tahA sakkatthayAi daMDaga" tyAhi vahanayUgino 5zrI dharmasaMyama lakhyo che te pATha pAThadaMDakarUpe che, paNa kAvyabaMdha gAthArUpe nathI, kema ke jayAM kAvyabaMdha gAthA svarUpe pATha che tyAM graMthakAra eka-be ityAdi saMkhyA mUke che. tema e pAThamAM saMkhyAMka mUkyo nathI. vaLI gAthAnI mAtrA paNa bhagatI nathI. tethI "tahA sakkatthayAi" me ||thaa nathI, topa AtmArAmajIe potAno kalpita pATha zrI dharmasaMgrahamAM prakSepa karyo. tene Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra e pAThanI sAthe sarakhAvI karavAne lakhe che ke "tathA saMdhAvAravRtti meM rUsa gAthA ke vyAkhyAna meM bRhadbhASya kI sammati se nava prakAra kI caityavandanA kahI hai, tathA va tatpAto neza:" A lekha dekhI ame dharmasaMgrahanI prata AghopAMta dekhI, temAM "tI sIyArU" e pATha daMDakarUpe dITho, paNa gAthArUpe dITho nahIM. tathA "taM vevaM'' ityAdithI "mane viMti" e gAthA paryata vaMdanakacUrNino pATha dekhavAmAM Avyo, paNa "tahIM saMsthArU'' ityAdi paryata pATha dekhavAmAM Avyo nahIM. ane "saMdhAvIravRtta caitaCAthAvyAdhyAne' ityAdithI yAvat "DosA' ityAdi gAthA tathA yaMtra paryata AtmArAmajInA lakhelA pAThano leza paNa dekhavAmAM na Avyo. tyAre vicAra karyo je zrI sarasvatIjIe jemane pratyakSa thaIne nyAyazAstra, vidyA ane kAvya racavAnuM varadAna dIdhuM ane jemane kAzImAM sarva paMDitoe maLIne nyAyavizArada, nyAyAcAryanI padavI dIdhI ane jemaNe ati addabhUta jJAnagarbhita evA navIna so graMtho racyAM, vaLI jemaNe aneka kumationA parAjaya kIdhA ane vaLI duSkAra kriyA karI zAstratarthAlaMkAranA vettA evA zrImad upAdhyAya zrI yazovijaya gaNijI pAse e dharmasaMgraha graMtha vRtti sahita zodhAvIne graMthakartAe graMtha prasiddha karyo che. tethI e graMthanI pratomAM adhikA-ochA pATha hovA na joIe, topaNa bIjI prata sAthe meLavI levuM joIe. tyAre zrI amadAvAdamAM pagathiyAnA upAzrayamAM zrI amRtavimalajI pAsethI zrI dharmasaMgrahanI jUnI prata svopajJavRtti sahita maMgAvIne joI to temAM paNa upara lakhelA pAThano tathA yaMtrano leza na dekhyo. tyAre vicAryuM je AtmArAmajIne Theka-ThekANe chala karavAnI Adata ghaNI che. tethI ahIM paNa chala karIne dharmasaMgrahanA pAThamAM lAgato zrI saMghAcAravRttino pATha lakhyo haze, tyAre zeTha umAbhAI haThIsiMhanajInA jJAnabhaMDArathI tathA vidyAzALAthI zrI saMghAcAravRttinI prata maMgAvI te paNa AghopAMta joI. temAM "samanthayArR-daMDamApaMca - thaANT-paNihAzvaraVI3 3otta' evo caityavaMdanamAM cUrNino Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra pATha utkRSTa caityavaMdanAnI sAkSIne arthe TIkAkAre lakhyo che, paNa vyAkhyAna karyuM nathI ane "tI satharUdaMDa paM-thuvI-padArito saMpu0UT UsA Dolari" evo vaMdanakacUrNino TIkAkAre pATha ja lakhyo nathI, to vyAkhyAna to kyAMthI hoya ja! eTalI tapAsa karatAM nizcaya thayuM ke AtmArAmajIe pATha lakhyo nathI paNa TIkAkAre traNa prakAranI caityavaMdanAmAM nava prakAranI caityavaMdanAnI sUcanA karavA anya anya graMthanA pATha lakhyAM che te pAThone cakalInI pAchaLa karIne AtmArAmajIe kalpita pATha banAvI potAno manakalpita ekAMte cothI thAyathI navadhA caityavaMdanAno yaMtra banAvyo tene sthApana karavAne dharmasaMgrahanA pAThane saMlagna chala-kapaTa karIne chapAvyo haze. ema ame vicAra karI rahyA hatA evAmAM to corane Agama cAMdaraNuM dekhI zaMkA upaje tema AtmArAmajIne koI prakAranI zaMkA upajI tethI dharmasaMgrahagraMthamAM potAno prakSepa karelo pATha tathA yaMtra tenI pratano lahIyA pAse bIjo utAro karAvavA mahesANAthI potAnA ziSya zAMtivijaya pAse zrI amadAvAda mokalI tyAre zAMtivijayajIe te prata lahIyAne lakhavAne soMpyA pachI te lahIyo keTaleka divase koI tenA kAmane prayojane amArI pAse Avyo, tyAre ame tene pUchyuM ke hamaNAM tame zuM lakho cho ? tyAre teNe kahyuM ke AtmArAmajIno dharmasaMgraha lakhuM chuM. tyAre ame tene kahyuM ke te prata amAre dekhavI che. tyAre teNe kahyuM ke zAMtivijayajIe kahyuM che ke koIne prata dekhADavI nahIM, evo temano vicAra che. paNa lAvIza, evuM kahIne gayo paNa pAcho Avyo nahIM. paNa ati ugra pApano ghaDo phUTyA vinA rahe nahIM, tethI te lahIyAnI pAse bIjo lahIyo zrI phugasInA bhaMDAranI prata lakhato hato te pratanI khabara pUchavA amArA sAdhu gayA hatAM. tyAre te lahIyAne dharmasaMgrahanI prata lakhato dekhI kahyuM ke tame prata lAvyA nahIM? tyAre teNe kahyuM ke huM koI kAma sahajathI AvI zakyo nahIM, paNa tamAre jovI hoya to hamaNAM dekhI lo. tyAre te utArAnI prata ane uparanI, beu prata dekhI to te beu pratomAM pATha prakSepa karelo dITho, Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 273 paNa je mahesANAthI prata Avela hatI te pratamAM prakSepa karelA pAThanAM pAnAM TAMkI lIdhAM. te A pramANe - patra 99 pRSTha bIjAnI olI AThamIthI patra 1OO pRSTha 1lAmAM olI trIjI sudhI upara lakhyA pramANe prakSepa pATha dekhI bIjA sAdhu tathA zrAvakone vAta karI ke AtmArAmajI AvAM AvAM moTA akAryo kare che. tyAre te avasaramAM sAMbhaLavAvALA puruSoe AtmArAmajIne dhikkAra zabdano zirapAva dIdho. tema have paNa A caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra graMtha vAMcIne apakSapAtI jainadharmarasika zrI tIrthakara AjJA pratipAlaka buddhimAnapuruSa to dhikkAra zabdano zirapAva dIdhA vinA raheze nahIM. ane je dRSTirAgI thaI pakSapAtathI evAM ayogya kAryanI anumodanA-prazaMsA karaze te nizcathI zrI tIrthakaranI AjJAno utthApaka thaIne dIrdhasaMsArI ane azubhagatigAmI thaze emAM saMdeha nathI. tathA AtmArAmajI AnaMdavijayajIne saMghAcAryavRttino tAtparyArtha paNa mAluma thayo haze nahIM, nahIMtara potAnA matano hAnikAraka saMghAcAravRttimAMthI anya anya graMthanA pATha karI-karIne navo kalpita pATha banAvI, dharmasaMgrahavRttimAM zAne lepana karyo ? kema ke "mannonAmimudde zira vasadaguI' ityAdi jainazAstronA vacanathI yugala zabdano artha cAra thato nathI ane e prakSepa pAThamAM to badhAM ja yugala zabda che. tethI siddhAMtabhASAe traNa thAyathI ja navabhedanI caityavaMdanA siddha thAya che, paNa cothI thAyathI siddha thatI nathI. ane saMghAcAravRttimAM to siddhAMtabhASA traNathoyathI tathA saMketabhASAe cothI thoya sahita traNa thAyathI bhedanI caityavaMdanA vivaraNa karI che. te prasaMge mahAbhASyAdikanI sAkSIe karI nava bhedanI caityavaMdanA sUcavI che. temAM siddhAMtabhASAe traNa thAyathI navA caityavaMdanAno pATha to prakSepa pATha upara lakhyo te pramANe jANavo ane saMketabhApAe cothI thoya sahita traNa thAya bhedanI tathA saMkhyAMka sUcanAe navadhA caityavaMdanAno pATha saMghAcAravRttimAM A pramANe che : tattha eganamukkAreNa vA 1 bahuviha 2 sakkathaeNa vA jahannA / iriyAnamukkArAIpaNihANaM teNa vi igeNaM // 6 // Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 caturthastutiyuktinirNayachedanakuThAra sacciyaigaM cUlathuI ujjoyagaraM ti yAva 2 majjhimiyA / paNadaMDathuIcaU vA, paNihANaviNatti jaM bhaNiyaM // 7 // "nisaDanitya"i sakkathayaciivaMdaNa-thaya-nAmathayAi tinnithuIdaMDA / evaM paNadaMDA cau-cUlathuIjuyAaMta sakkatthayaM // 9 // sA thayapaNihANaMtA ukkosA duguNapaMcadaMDaM vA / paNasakkatthayA vA thayapaNihANattiya thuI tigaMtA // 10 // bhakti re - dubbhigaMdhamalassavAvi, taNurappesaNhANiyA / ubhao vAuvaho ceva, taNa ThaMti na ceie // 11 // tinni vA kaDDaI jAva, thuIo tisiloiyA / "caityavatvanAte praNidhAnarUpA' tAva tattha aNunnAyaM kAraNeNa pareNa vA // 12 // ahIM pahelA pAThano bhAvArtha to AgaLanA moTA bhASyanI gAthAono artha karyo che tyAMthI jANavo, paNa eTaluM vizeSa che ke chaThThI vaMdanAmAM daMDaka pAMca, thoya juyala eTale adhikRta jina anya anya jina viSayaka adhruva cUlikAstuti 1 ane sAdhAraNa jinastuti tathA jJAnastuti dhruva cUlikArUpa 1 athavA 3 vaMdanAtmakastutirUpa 1 ane traNa zlokanI praNidhAnarUpa stuti 1 e be cUlikA stutie madhyama utkRSTA caityavaMdanA hoya. |6|ii tathA navamI caityavaMdanA zakastava pAMca ane stavana 1 praNidhAna traNa sahita utkRSTautkRSTA caityavaMdanA jANavI tathA bIjA pAThano bhAvArtha A pramANe - tyAM eka namaskAra karIne nA, bahu namaskAra karIne //rA vA athavA zakastave karIne prathama jaghanya caityavaMdanA hoya athavA iriyAvahI 1 namaskAra 2 zakastava 3 eka praNidhAna karIne paNa jaghanya caityavaMdanA thAya. /1/l do. te ja eka cUlikA thoya karIne logassa ujjo agare iti yAvat rA/ Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra madhyama caityavaMdanA athavA daMDaka pAMca thAya cAra praNidhAna rahita madhyama caityavaMdanA 3 kalpabhASyamAM kahyuM ke nizrAkRta anizrAkRta ityAdi 7-8 zakastava 1 caityavaMdanAstava eTale arihaMta ceiyANa 2 nAmastavAdika traNa thoya daMDaka eTale nAmastava 3 zrutastava 4 siddhastava pa ema pAMca daMDaka ane cAra cUlikA stuti zakastavAMta ICii stotra praNidhAnAMta utkRSTa caityavaMdanA athavA bamaNA pAMca daMDaka vA athavA thoya trikAMta stava ane praNidhAna sAthe pAMca zakastave karIne paNa utkRSTa caityavaMdanA hoya che. // 10 zrI vyavahArabhASyamAM kahyuM che e zarIrane cAhe teTaluM snAna karAve topaNa heThaLa-uparathI emAMthI durgadhI maLa to pharyA ja kare te mATe sAdhu caityamAM na rahe. ||11|ane rahe to zrutastavane anaMtara traNa thAya traNa zlokanI yAvat kahe athavA caityavaMdanAne aMte traNa thAya traNa zlokanI praNidhAnarUpa yAvatuM bhaNe tyAM sudhI sAdhune caityamAM rahevAnI AjJA che. ane nAgamahotsavAdi kAraNa hoya to adhika paNa rahe. 1rA e pAThamAM jaghanya 1 madhyama 2 utkRSTa 3 ema traNa bhedanI caityavaMdanAne prasaMge saMkhyAMka eka be tathA "?i va 2 sakrIya rU ghUnathaTTa 4 cAva 2majjhimiyA 5 paNihANaviNatti // 6 // aMtasakkatthaya // 7 // ukkosA IT ITA thayaurdaUTtharDa tiitA rA' ityAdi vAkyoe karI saMketabhASAe cothI thAyathI navadhA caityavaMdanA paNa sUcavI che. te navadhA caityavaMdanA siddhAMtabhASAe traNa thAyathI tathA saMketa bhASAe cothI thAya sAthe traNa thAyathI saMghAcAravRttikAre sUcavI che te navadhA caityavaMdanA yaMtrathI jANavI. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra siddhAMta vA saMketabhASayA navadhA caityavandanA yaMtrakamidam / jaghanyajaghanyA 1 sA ca namaskAramAtreNa / yathA namo arihaMtANaM iti pAThena yadvA ekena zlokena praNAmamAtreNa // 1 // jaghanyamadhyamA 2 sA ca yathAzaktinamaskAreNa yadvA bahubhirnamaskArairmaMgalavRttAparAbhidhAnaiH // 2 // jaghanyotkRSTA 3 sA ca namaskArA: 1 zakrastavaH 2 yadvA IryAnamaskArA: 1 zakrastava 2 praNidhAnaiH // 3 // madhyamajaghanyA 4 sA ca IryAnamaskArAH zakrastavaH arihaMtastavadaMDaka // ekA |stutirekazlokAdirUpA iti // 4 // madhyamamadhyamA 5 sA ca IryAnamaskArAH zakrastavaH arihaMtastavastutidvayaM ekAdhikRtajinaviSayA ekazlokarUpA dvitIyA nAmastavarUpA yadvA namaskArAH zakrastavaH arihaMtastavaH stutidvayaM tadeva // 5 // madhyamotkRSTA 6 sA ca IryAnamaskArAH zakrastavaH arihaMtacaityAdidaMDaka 4 stuti 3 // tathA stuti 4 // stava prArthanApraNidhAnAdi rahitA ekavAravaMdanocyate // 6 // nATA 5 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 277 utkRSTajaghanyA 7 sA ca IryA namaskArAH daMDaka 5 stutiH 3 athavA 4 // dvitIya zakrastavAMtA // 7 // utkRSTamadhyamA 8 sA ca IryAnamaskArAH zakrastavAdi dviguNA daMDakAH evaM stuti ||6 athavA 8 zakrastavaH // 8 // utkRSTajaghanyA 9 sA ca sa eva IryAdi dviguNA daMDakAH stuti 6 athavA 8 // zakrastavastotrapraNidhAnatrikasaMyuktA arthAt zakrastava1 jAvaMti 2 jAvaMta 3 stava 4 jayavIyarAya 5 ityAdi saMyukta vaMdanA bhavati // 9 // yadvA vAcanAMtareNa namaskArAH zakrastavaH // 1 // IryAnamaskArAH zakrastava // 2 // arihaMtaceiyANaM ityAdi daMDakaiH stuti 3 athavA 4 // dattvA punaH zakrastava // 3 // arihaMta ceiyANaM ityAdi daMDakaiH punarapi stuti 3 athavA 4 zakrastava // 4 // jAvaMti 1 jAvaMta 2 stotra 3 punarapi zakrastava // 5 // prArthanApraNidhAna jayavIyarAya vA athavA stotrapraNidhAnAMte punaH namaskArA zakrastavaH // 5 // 9 // / e nava caityavaMdanAnuM yaMtra saMghAcAramahAbhASya tathA caityavaMdanalaghubhASyavRtti athavA pravacanasAroddhAra brahavRtti pramukha pAThane anusAra lakhyuM che te pramANe nava prakAranI caityavaMdanA jainazAstromAM kahI che, paNa caturthastutinirNaya pRSTha-91mAM AtmArAmajIe nava caityavaMdanAnuM yaMtra lakhyuM che te potAnI manakalpanAe jainazAstrothI viruddha lakhyuM che. te mATe dharmAbhiruci jIvoe koI ajJajananA jUThA lekha dekhI haThAgrahI na thavuM joIe. kema ke A hUDA avasarpiNI kALamAM pUrvadhara tathA pUrvAcAryothI viruddha jainamatamAM bahumata dekhavAmAM Ave che te badhA evA kadAgrahI puruSothI nIkaLelA cAlyA Ave che. kema ke koI vikArI puruSe so-pacAsa Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra puruSonI sabhAmAM potAnuM DahApaNa-caturAI batAvavAne vAta kahI ke A vAta evI rIte joIe evuM zAstra dekhavAthI jANa thAya che evI judI koI vAta tenA moDhAthI nIkaLI gaI te ukta puruSa potAnA hRdayamAM aneka kuyuktio utpanna karI pUrvadhara pUrvAcAryothI viruddha potAnA moDhAthI nIkaLelI vArtAne siddha karavAne satyAsatya lakhavAnuM bhAna rahe nahIM to bhASaNa karavAnuM bhAna to kyAMthI rahe ? kema ke tenA manamAM rAta-divasa e ja vikAra bharapUra rahe ke koI paNa rIte mukhathI nIkaLeluM vacana siddha karavuM joIe, paraMtu yukti karavAthI mAro janma bagaDI jaze evo vicAra tene saheja paNa Ave nahIM. tethI niHkevala potAnuM kathana sAcuM karavAne haTha kadI choDe nahIM evI ja tenI prakRti thaI jAya che. evA hovAthI ja pUrvadharapUrvAcAryothI viruddha bahu manakalpita mata pracalita thaI gayAM che. tethI keTalAMka loka to evA hoya che ke jenA vacana upara temane vizvAsa besI gayo to pachI te mAne to jUTho hoya, tathA sAco hoya tathA graMthomAM navA pAThamAM prakSepa kare topaNa te loka to tenA vacana upara pratIti rAkhIne cAle. tethI te haThagrAhI puruSone paNa majabUta mUrkha lokonI sAhAya maLavAthI daDhatA thaI jAya ke have mArI lakhelI tathA bolelI vAta ja siddha karIne lokomAM batAvavI joIe ke loko paNa mane kharo tattvavettA ane zAstravettA kahe ke dekho kevI yukti lagAvIne pUrvadhara-pUrvAcAryanA mata mAnavAvALAne paNa kevA javAba karyA che ? tathA zatruMjaya pramukha tIrtho para koDIpramukha (karoDo) muni mahArAja mokSa gayA tyAM pUrvAcArya so lAkhanI koDI kahetA te vAta ApaNA hRdayamAM besatI na hatI te saMtara batAvIne ApaNA hRdayamAM UtArIne moTA moTA AcAryonI bhUla paNa e puruSe dekhADI dIdhI e kevo vidvAna zAstrajJa che ? evA evA vikalpa tenA hRdayamAM niraMtara rahe che tethI jinavacana utthApavAno bhaya to tene rahe ja nahIM. te vAste sarva jaina baMdhuone ame yathArtha kahIe chIe ke hamaNAM jainamatamAM pUrvadhara-pUrvAcAryothI viruddha bahu paMtha pracalita thaI gayA che, to have koI potAnI paMDitAI jaNAvavAne tathA pUjA-mAnatA pravartAvI nAma rAkhavAne pUrvadhara-pUrvAcAryothI viruddha upadeza kare to tenA kathana tathA Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 279 lakhavA upara karNa-daSTi dezo nahIM, ne koI vikArI janonA kathanathI pUrvadharapUrvAcAryonA kathanane toDaphoDa karavAnI kuyuktio karIne jUTha haTha karazo nahIM to ApaNA jainamatamAM koIpaNa pUrvadhara pUrvAcAryothI viruddha navIna sudaDha paraMparA calAvI kupaMthuonI jema bahu loka durgatinA adhikArI thaI jAya evA durAgrahI TiMkhaLa hovAno bhaya maTI jaze ane jUTha kathana upadeza vikArI lokone paNa amAruM e kahevuM che ke koI duSkarmanA udayathI jUThA kadAgrahamAM paDIne pUrvadhara-pUrvAcAryonA vacanathI viruddha prarUpaNA karI jUThA lekha lakhavAthI tame paNa AvatA bhavamAM evAM khoTAM karmothI duHkha prApta karazo. tethI AvatA bhavano Dara rAkhIne zrI jinavacano para zraddhA lAvI kharA samajavAna ho to pUrvAcAryonA graMthomAM jo potAnI manakalpanAthI jUTho pAcho prakSepa karI jUTho lekha lakhyAno sarva jana samakSa micchA mi dukkaDa deI te lekhane jalazaraNa karAvavAthI jo mAnabhaMga thavAnuM du:kha tamane lAgatuM hoya to te na lagADI tene badale tene sukharUpa samajI lyo to eka bhava mAnabhaMga hovAthI bhavobhava tamAro mAnabhaMga thaze nahIM ne AgaLa saMsAra taravo sulabha thaze, e moTo phAyado thaze. e ja vAta potAnA hRdayamAM daDha karo ke A bhavamAM micchAmi dukkaDa devAthI vidvajjanonA hRdayamAM to tame vivekavaMta moTA puruSonI paMktimAM gaNAzo. kema ke je prAyazcitta laIne potAnA pApanI zuddhi kare che tene vivekanaMta puruSa to moTA paMDitothI paNa adhika mAne che, to tame kharo vicAra karo to A bhavamAM paNa kaMI mAnabhaMga prApta thato nathI. paNa adhika mahattvapaNAnI prApti thAya che. evI rIte sAcA vicAra karavAvALA puruSone to sarva vAta sulabha ja thAya che. to vicAravaMtoe vicAra karavo joIe, adhika zuM kahevuM? pachI to jahAsukhe. __ pUrvapakSa :- hamane sunA hai ki "sammaddiTThI devA" isa pada kI jagaha tumane koI anya pada kA prakSepa karA hai, je kara yaha kahane vAle kA kathana satya hove taba to tumako bhI utsUtra prarUpaNa karaNe kA aura saMsAra kI vRddhi hone kA bhaya nahIM rahA hai, yaha bAta siddha hotI hai| Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 4. uttarapakSa :- A vAta kahevAvALA ane sAMbhaLavAvALA baMnene utsUtra prarUpavAno tathA saMsAravRddhi thavAno bhaya na rahyo e vAta siddha thAya che. kema ke ame to ''sammaddiI levA'' e padanI jagyAe anya padano prakSepa karyo nathI, paNa koI gacchavAsI zrAddhapratikramaNasUtra eTale vaMdittAsUtranI 43 gAthA kahe che ane koI gacchavAsI 50 gAthA kahe che. tyAM 43 gAthAnA kahevAvALA potapotAnI cha Avazyaka sAmAcArI graMthomAM ema lakhe che ke ''tassa dhammaAE'' e gAthAmAM maMgala thaI cUkyuM. tethI vaMdittAsUtra mULa eTaluM ja che ane e AgaLa je gAthA keTalIka che te pAchaLathI karelI che, mULa sUtra gaNadharanuM kareluM eTaluM ja che. vaLI je sUtra maLe te pramANa. je paraM 'sammaviddIvevA vitu samAai dha vohiM ca'' eTalA sUtrathI nathI maLatuM. tethI e bhASA sAdhunI na hoya. vyavahArabhASA ane niravadya te sAdhunI bhASA, paNa e sAvagha jANIe chIe. jethI devatA bodhi devAno upakrama kare tyAM sAvadya che. jema tetalIputra poTTiladevatAe pratibodhyo paraMtu tene mAnasika pIDA gADhI upajAvI to pratibodhyo. ema ghaNe ThAme che. zrI vItarAga bodhi de te upakrama niravadya upadezarUpa che. te kAraNa mATe zrI vItarAgane ''A vohitAmaM samAhivamuttamaM vitu' evuM kahevuM e vyavahArabhASA niravagha jANavI. te bhaNI eTaluM pada chAMDI bIjuM pada bhaNIe to ema kaheze eTaluM mUkIe te kevuM jJAna ? ema karatAM vivAda thAya. tethI mULa gaNadharanuM kIdheluM kahetAM koI kAMI na kahe. vaLI e gAthAne karanAre cattArimaMgalaM iriyAvahi e be pATha TALyAM jANIe chIe ane avirati deva-devInI stuti sthApI che, ema pUrvaparaMparA prasiddha che. ema yukti karIne AgaLanI 7 gAthA kahetAM nathI. 280 paraMtu saMvat 1183 varSe zrAddhapratikramaNacUrNikartA vijayasiMhAcArye''tama dhammasa 54rUA'' e gAthAnA paryavasAna pade karI pratikramaNa nirgamana tenuM ja uttarottara vRddhinimitte iSTadevatAnA namaskArarUpe avasAnamaMgala vakhANyuM - 'vamanuM Atoya niriyA'' gAthAnA paryavasAna pade karIne uttarottara dharmavRddhi arthe avasAnamaMgala vakhANyuM. tethI jema Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra AvazyakasUtra zrutasthavirakRta che ema paMcAzakAdika TIkAkAronA abhiprAyathI saMbhave che, paNa 43 gAthA to gaNadharAdikRta che ane AgaLanI sAta gAthA anyakartRka che evo lekha koI suvihita graMthomAM dIThAmAM (jovAmAM) Avato nathI, vaLI 43 gAthA paryavasAna TIkA paNa enI jovAmAM AvatI nathI. mATe e vaMdittAsUtranI 50 gAthA zrutasthavirakRta saMbhave che ane kadAcit 43 gAthA paryavasAna suvihita graMthomAM lekha hoya tathA 43 gAthAnI TIkA hoya topaNa AgaLanI 7 gAthA zrutavikRta ja che. kema ke nAvaMti gheyArUM zuM khAvaMta vyavi mAndU r e be gAthA caityavaMdana tathA payajJAsUtranI che ane viramaMghiya pAvappanAsaLI rU e gAthA paNa payajJAnI che tathA 281 mama maMgalamarihaMtA siddhA sAhu suaM ca dhammo a / sammattasyasuddhi diMtu samAhiM ca bohiM ca // 76 // e gAthA ArAdhanAvihimangapayajJAnI che athavA mama maMgalamarihaMtA siddhA sAhu suaM ca dhammo a / khaMti gutti mutti addavayAmaddavaM ceva // 1 // e gAthA pAkSikasUtranI che. vaLI DisiddhALuM raLe , e gAthA AvazyakaniyuktinI che athavA grAmemi savva nIve 6 vamAM Atoya 7 e be gAthA sAdhupratikramaNasUtranI che. mATe e sAte gAthA zrutasthavirakRta che paNa sadiThThI levA tathA sammattasayasuddhi e be padamAM pheraphAra che te pAThAMtara saMbhave che. tathA jema pAkSikasUtranI gAthAmAM be padonAM pAThAMtara che tema ahIM eka padano pATha che. keTalAka ema paNa kahe che ke devatA bodhi devAno upakrama kare te sAvadya che tathA devAdikone viSe prArthanA-bahumAna karavAthI samakita malina thAya te mATe "sammadI levA' e pada na kahevuM ane keTalAka kahe che ke te devAdika mokSa Ape evI prArthanA karI bahumAna karIe doSa lAge, paNa dharmadhyAna karatAM aMtarAya nirAkaraNa karIne paralokamAM bodhi-jinadharma prApti Apo e prArthanAmAM doSa nathI. mATe sammadiDI devA e pada kahevuM. e pUrvokta be pakSanA abhiprAyamAM pahelA pakSano abhiprAya Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra zreSTha jaNAya che. kAraNa ke bIje ThekANe koI sUtrapaMcAMgImAM vItarAga vinA bIjA devanI pAse samAdhi-bodhinI yAcanAno pATha jovAmAM Avato nathI. mATe sammattarUddha e pada kahevuM yukta che. paNa zrAddhapratikramaNacUrNi tathA vRttimAM sammadi sevA e padanuM ja vyAkhyAna jovAmAM Ave che. tethI sAvayagharaMmi vara hujja ceDao nANadaMsaNasameu / micchattamohiamaI mArAyAcakkavaTTIvi // 1 // e bhAvanAe naya apekSAe sahakArIkAraNa devAdikanuM batAvyuM e abhiprAye sammadada devA e pada kahevuM paNa yukta che. paNa AgaLanI sAta gAthA na kahevI te kathana saMbhavatuM nathI. tattva sarvajJa bahuzruta jANe. paNa jevI rIte jaina siddhAMtomAM pATha tathA pAThAMtara pUrvAcArya kahetAM AvyAM tevI rIte ame paNa kahIe chIe. ahIM koI AtmArAmajI sarakhA prazna karaze je enI TIkAmAM pAThAMtara kahyo nathI to tame kema kaho cho ? teno javAba e che ke zrI pAkSikasUtramAM majurAmiNa sabaeNhiM paUTUAM evo pATha che tenuM vyAkhyAna TIkAkAre karyuM, paNa pIrAmIe pAThanuM vyAkhyAna karyuM nahIM, te pAThAMtara paNa lakhyo nahIM. topaNa zrI jJAnavimalasUrijIe TIkAne anusAra zrI pAkSikasUtrano bAlAvabodha karyo temAM pArasamIpa e pAThano pAThAMtara lakhyo tathA zrI ajitazAMtistava avasUrimAM vizvaya vIDamAliya saMvacchaRI33 videya e pAThane pAThAMtara kahI vyAkhyAna karyuM, topaNa mULa pAThanI bahu pratomAM dekhAto nathI. paNa vikrama saMvata 1936nI sAlamAM zrI bRhat kharataragacchIya zrI lakSmIpradhAnagaNinA ziSya paMDita zrI muktikamalamunie mohanaguNamALA nAmanuM pustaka chapAvyuM temAM vimagya vADamAsiya saMvaccharAya vivAde evI rIte pAThAMtara lakhyo che. tathA avacUrikAre gatazatistavaM trizatpatni trayavizalyadhikcturviNshtishtaakssrnibddhN anyakartRtagAthAdvayaMsaMyuktaM tu satanavaryodhavaviMzatizatAkSarAtmakyuM che ema gAthA tathA akSaranI saMkhyA lakhI. paNa vikrama saMvata 1930, san 1874mAM ajitazAMtistavana Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 283 vagere cAra smaraNanA bAlAvabodhanI copaDI muMbaimAM graMthasAgarapresamAM chapAI, temAM cha gAthAo avacUrikAranI saMkhyAthI adhika koI mULa pratanI pratomAM prAye jovAmAM AvatI nathI topaNa chapAvanAre chapAvI. te gAthAo jema chapAI che tema ja lakhIe chIe : vavagayakalikalusANaM, vavagayaniddhaMrAgadosANaM / vavagayapuNabhavANaM namotthudehAhidevANaM // 40 // savvaM pasamai pAvaM puNNaM vaDDai namasamANassa / saMpuNNacaMdavayaNassa, kittaNe ajiyasaMtiNAhassa // 41 // jai icchaha paramapayaM, ahavA kittiM suvitthaDaM bhuvaNe / tA tialuguddharaNe, jiNavayaNe AyaraM kuNaha // 42 // sarvamaMgalamAMgalyaM, sarvakalyANakAraNaM / pradhAnaM sarvadharmANAM, jainaM jayati zAsanam // 43 // upasargAH kSayaM yAMti, chidyaMte vighnavallayaH / manaHprasannatAmeti, pUjyamAne jinezvare, dhyAyamAne jinezvare // 44 // zivamastu sarvajagataH, parahitaniratA bhavaMtu bhUtagaNAH / doSAH prayAMtu nAzaM, sarvatra sukhI bhavaMtu lokAH // 45 // smaraNaM yasya sattvAnAM, tIvratApopazAMtaye / utkRSTaguNarUpAya tasmai zrI zAMtaye namaH // 46 // iti zrI naMdiSeNasUriviracitAyAM zrI ajitazAMtistavanaM sampUrNa // e copaDI zeTha jayasiMhabhAI haThIsiMhajInA mAtA zrI dharmajJabAI motIkuMvara pAse hatI te potAnA smaraNamAM yAda karatAM vikrama saMvata 1939 san 1882mAM zrI muMbApurI madhye zrAvaka bhImasiMha mANekanI chApelI copaDI dekhIne potAnA putra zeTha mULacaMdabhAI haThIsiMhajI tenA putra mohanalAlabhAI pAse amane pUchAvyuM ke, A copaDImAM gAthAo vadhAre kema nAMkhelI che ? tyAre ame zrI ajitazAMtistavananI avacUri nAmanI TIkA joIne kahyuM ke e gAthAo koIke adhike prakSepa karIne chapAvI che, 2 2 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra paNa mULanI gAthAo nathI, tathA zrI tapAgacchamAM to bRhacchAMtinI TIkAne anusAra vartamAna covIzInAM ja nAma bRhacchAtinA mULamAM che ane zrI kharataragacchamAM to bRhacchAtinA mULamAM atIta-anAgata-vartamAna traNe covIzInAM nAma tathA vartamAna jinanAM mAtA-pitAnAM nAma vaLI vartamAna jina yakSa-yakSiNInAM nAma adhika lakhe che. to have vicAra karavo joIe ke zrI pAkisUtrAdikanI TIkAmAM pAThAMtara karyA vinA paNa jema zrI jJAnavimalasUrijI pramukhe bIje sthAnake pATha dekhIne pAThAMtara lakhyo, tema ame paNa "mammada sevA'' e padane utthApatAM nathI tathApi AtmArAmajI AnaMdavijayajI sarakhA pUrvapakSIone pUchIe chIe ke ajitazAMtistava TIkAkAre pAThAMtara pada lakhyuM tethI kaMIka bhinna vaLI mohanaguNamAlAvALA pAThamAM lakhyo e be pustaka tamane dekhADIne koI pUchaze ke be pAThamAM pharaka kema che, tene tame zo javAba dezo? tathA nirNayasAgarapresanI copaDI tathA graMthasAgarapresanI e be copaDImAM nyUnAdhika gAthAo dekhIne zuM kahezo ? tathA vaLI zrI tapAgaccha tathA kharataragacchavALAnI lakhelI bRhacchAMtinA mULanI pratonA bhinna pAThanuM kAraNa koIe pUchaze to kayo savAla javAba karazo? jo kahezo ke pAThAMtara tathA prakSepa che to tamArI karelI pratijJA nirarthaka thaze; kema ke TIkAmAM to e pUrvokta pAThone prakSepa tathA pAThAMtara kahyAM nathI ne ja kahezo ke bhinna pATha dekhIne pAThAMtara tathA prakSepa kahIe chIe, to temaNe paNa amArA kathananuM ja zaraNa lIdhuM. kema ke ame paNa bhinna pATha dekhIne pAThAMtara tathA prakSepa kahIe chIe. ane jo kahezo ke bhinna pATha dekhIne pAThAMtara tathA prakSepa pATha kahetAM AvyA te usUtrabhASaNa karI tamArA kahevA pramANe temaNe saMsAra vadhAryo, to tamArA sarakhA jainazAstraviruddha manakalpita navA pATha banAvIne pUrvAcAryonA graMthamAM prakSepa karavAvALA usUtrabhASI dIrdhasaMsArIno saMsAra kyAMthI ghaTaze? te vicAra karavo e amArI parama mitratAthI hitazikSA che. pachI to tamArI marajI. iti alaM prasaMgena / prastutaM vakSyAmaH / Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 285 tathA dharmaratnaprakaraNavRtti, zrI tilakAcAryakRta laghupratikramaNavRtti, zrI jinavallabhasUrikRta sAmAcArI tathA bRhakharatarasAmAcArI, zrI narezvarasUrikRta sAmAcArI ityAdi pratikramaNagarbhahetu pramukha sva-sva gaccha dinacaryA tathA sAmAcArIomAM cothI thoya sahita traNa thoyanI caityavaMdanA kahI che te sarva pUrvokta graMthonA nyAyathI pUjA vagere viziSTa kAraNe pUrvadhara pazcAtkAlavartI AcAryoe kahI che. tathA vaLI koI-koI ThekANe sAdhu AzrayI tathA pauSadhamAM zrAvake AzrayI kathana che, te paNa pUjA pratiSThA vagere kAraNe saMbhavita che. yataH uktaM zrIAvazyakaniryuktau - vigghovasAmimegA abbhudayasAhaNI bhave bIA / nivvuikaraNI taiyA, phalayAoM jahatthanAmehiM // 1 // bhAvArtha :- 1 vighnopazAminI, 2 abhyadayasAdhanI, 3 nivRttidAyinI e trividha pUjAnuM yathArtha nAme karIne phaLa thAya. vijJopazAminI eTale vino zAMta thAya, abhyadayasAdhanI eTale pUjAthI bhAgyodaya pramukha phaLa thAya ane nivRttidAyinIpUjAthI mokSanuM phaLa thAya. e traNa prakAranI pUjAmAM sAdhu-sAdhvI to pratiSThAdi kAraNe vijJopazAminI tathA abhyadayasAdhana pUjA avasare cothI thoya sAthe traNa thoyanI devavaMdanA kare. temaja zrAvaka-zrAvikA paNa pUjA-pratiSThA vagere kAraNe beu pUjA avasare cothI thoya sAthe traNa thoyanI devavaMdanA kare ane nivRttidAyinIpUjA avasare sAdhu-sAdhvI-zrAvakazrAvikA svarUpa caturvidha saMgha pUrvadharapUrvAcAryonA kathana pramANe traNa thAyathI caityavaMdanA arthAt devavaMdanA kare. te mATe aho bhavya jIvo ame tamane sAcuM kahIe chIe ke jo tame bhASyakAra-cUrNikArAdi hajAro pUrvAcAryono mAnya karelo nivRttidAyinI pUjAmAM traNa thoyano abhiprAya ane vinopazAminI tathA abhyadayasAdhanI pUjAmAM cothI thoya sAthe traNa thoyano mata utthApazo to nizcayathI dIrghasaMsArI ane azubhagatigAmI thazo, ane jo pratikramaNanA Adi-aMtamAM stotra praNidhAna sAthe AtmArAmajI AnaMdavijayajIno kathana karelo cothI thoyano mata tathA pUjA-pratiSThAdi Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra kAraNa vinA pratikramaNamAM cothI thoya kahevAno rUDhiparaMparAe cAlelo mata na mAnazo ane pUrvadhara pUrvAcAryonA matanI zraddhA tarIke temanA kahyA mujaba cAlazo to nizcathI tamAruM kalyANa thaze emAM koIpaNa saMzaya nathI. liM vahudhA rathanena ? (ghaNA prakAre kahevAnI zuM jarUra che?) // iti caturthastutinirNayazaMkoddhAre aparanAmni caturthastutikuyuktinirNayacchedanakuThAre nivRttipUjAvasare siddhAntabhASayA stutitrayeNa caityavandanAnidarzanaH tathA vighnopazamAbhyudayasAdhanIpUjA tathA pratiSThAdyavasare saMketabhASayA caturthastutisahitAstutitrayeNa devavandanAnidarzano nAma dvAla: pariccheH III prazna:- cothI stuti gItArtha AcaraNAe kyAM kyAM kahI che ane zenA zenA kAraNe kahevI te graMthomAM kahI che? javAba:- zrI pravacanasAroddhAra pramukha aneka sthaLe cothI stuti gItArtha AcaraNAe kahI che ane vijJopazAMtine arthe pUjA 1 pratiSThA ra aMjanazalAkA 3, laghuzAMtisnAtramahotsava 4 bRhazAMtisnAtra mahotsava 5, vaLI samyakta 1, dezavirati 2 tathA sarvavirati 3 aMgIkAra karavA avasare devasAkSI arthe 6 tathA jinabhavanamAM pratyunIke karelA upasarga nivAraNane arthe 7 tathA saMghAdikanA kSudropadravanA nivartana karavAne 8 tathA vaLI saMghAdikanA vivAda dUra karavAne 9 ityAdi kAraNe cothI thoya kahevI pUrvAcAryoe jaina graMthomAM kahI che te yathodeza tathA nirdeza karI bhavya jIvone jJApana karavAne keTalAka jaina graMthonA pATha lakhIe chIe. tyAM pahelAM zrI tilakAcAryakRta paDAvazyakalagvRttimAM cothI thoya AcaraNAe kahI che. te pATha : tArei naraM va nAriM vA // etAstisraH stutayo gaNadharakRtatvAniyamenocyate AcaraNAccAnye'pi / tadyathA - ujjitetyAdi pAThasiddhAH / navaraM nisIhiyeti saMsArakAraNaniSedhAnaSedhikI mokSaH dazamodhikAraH ||ch| tathA cattArItyAdi / eSA sugamA navaraM Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 287 paramaTThaniTThiyaTThA paramArthena na kalpanAmAtreNa niSThitA arthAH yeSAM te tathA ekAdazo'dhikAraH ||ch| athaivamAditaH prArabhya vaMditabhAvAdijinaH sudhIrucitamiti vaiyAvRttyakarANAmapi kAyotsargArthamidaM paThati veyAvaccagarANamityAdi vaiyAvRttyakarANAM gomukhacakrezvaryAdInAM zAMtikarANAM samyagdRSTisamAdhi-karANAM nimittaM kAyotsargaM karomi / atra ca vaMdaNavattiyAe ityAdi na paThyate / api tu annattha usasieNamityAdi teSAmaviratatvena dezaviratebhyo'pyadhastanaguNasthAnavartitvAt stutizca vaiyAvRtyakarANAmeva / eSaH dvAdazo'dhikAraH // artha :- tAre na va nAraM vA . e pUrvokta siddhAdio III no tevA parA phukkavi rUA e traNa thAya zrI gaNadhara mahArAjanI karelI tethI kahevI joIe ane AcaraNAthI anya paNa kahe che te e che unnita rUtyAdri pAThasiddha che eTaluM vizeSa saMsArakAraNa niSedhavAthI naiSelikI eTale mokSa : e dazamo adhikAra // tathA cattAra rUtyAdri e paNa sugama che, paNa eTaluM vizeSa ke kalpanAmAtrathI nahIM, paNa paramArthe karIne niSThitArtha thayA che jemanA te. e agiyAramo adhikAra. atha anaMtara AdithI AraMbhIne vAMghA che bhAvajinAdika te suMdara buddhivaMta vaiyAvRtyakArakone paNa bhAvajinAdika vAMdAvA ucita che evI ucita pravRtti jJApaka kAyotsargane arthe A pATha bhaNavo "veyAvaccagarANa ItyAdi". vaiyAvRjyanAM karavAvALA je gomukhayakSa-cakrezvaryAdika zAMtinA karavAvALA, samyagdaSTione samAdhinA karavAvALA emane nimitte kAyotsarga karuM chuM. ahIM vaMdaNavattiyAe ityAdi pATha na kahevo, paraMtu annattha usasieNe ityAdi pATha kahevo. kAraNa ke temanA aviratapaNe karIne dezaviratithI paNa nIcalA guNasthAnamAM varte che ane thoya paNa vaiyAvRtyakArakonI ja kahevI e bAramo adhikAra. e pAThamAM cothI thoya AcaraNAe kahI, paNa koI ujjitAdika koyane ja Acarita samaje paNa cothI thoya AcaraNAe na samaje teno saMdeha dUra karavAne kahe che ke ujijatAdika thoya to "nahicchA' ityAdi AvazyakacUrNinA vacanathI zrutaparaMparAe Acarita che. temano zaMkA Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra samAdhAnapUrvaka vicAra asmatkRta stutinirNayavibhAkarathI jANavo, graMthagauravanA bhayathI lakhyo nathI, paraMtu cothI thAya to gItArtha Acarita AcaraNAe zrI pravacanasAroddhAra bRhadravRttimAM zrI siddhasenasUrijIe kahI cha. te pA : nanvetA AzAtanA jinAlaye kriyamANA gRhiNAM kaMcana doSamAvahaMti utaivameva na karaNIyAstatra brUmo, na kevalaM gRhiNAM sarvasAvadyakaraNodyatAnAM bhavabhramaNAdikaM doSamAvahaMti kiM tu niranadyAcAraratAnAM munInAmapi doSamAvahatItyAha // AsAyaNAu ityAdi / etA AzAtanAH parisphuradvividhaduHkhaparaMparAprabhavabhavabhramaNakAraNamiti vibhAvya yatayo'snAnakAritvena malamalinadehatvAt na jinamandire nivasaMti iti samaya: siddhAMtastameva samayaM vyavahArabhASyoktaM darzayati dubbhigaMdhetyAdi // eSA tanuH snApitApi durabhigaMdhamalaprasvedazrAviNI tathA dvidhAvAyupatho'dhovAyunirgama ucchvAsaniHzvAsanirgamazca yadvA dvidhA mukhena apAnena ca vAyuvahovApi vAtavahanaM ca tena kAraNena na tiSThati yatayazcaitye jinamandire / yadyevaM vratibhizcaityeSvAzAtanAbhIrubhiH kadAcidapi na gaMtavyaM ? tatrAha "tinni vA kaDaItyAdi" tistraH stutayaH kAyotsargAdanaMtaraM vA dIyaMte tA yAvatkarSati bhaNatItyarthaH kiM viziSTAstatrAha trizlokikAH trayaH zlokAH chaMdovizeSarUpA Adhikyena yA sutAstathA siddhANaM buddhANamityekaH zloko jo devANavi iti dvitIya ikkovi namukkAro iti tRtIya iti agretanagAthAdvayaM stutizcaturthI gItArthAcaraNenaiva kriyate gItArthAcaraNaM tu mUlagaNadharabhaNitamiva sarvaM vidheyameva sarvairapi mumukSubhiriti tAvatkAlameva tatra jinamaMdire'nujJAtamavasthAnaM yatInAM kAraNena punardharmazravaNAdyarthamupasthitabhavikajanopakArAdinA parato'pi caityavandanAyA agrato'pi yatInAmavasthAnamanujJAtaM zeSakAle tu sAdhUnAM jinAzAtanAdibhayAnnAnujJAtamavasthAnaM tIrthaMkaragaNadharAdibhistato vratibhirapyevamAzAtanAH parihiyaMte gRhasthaistu sutarAM pariharaNiyA iti Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 289 iyaM tIrthakRtAmAjJA / AjJAbhaMgazca mahate'narthAya saMpadyate yadAhuH ANAi cciya caraNamityAdi // 38 // bhAvArtha :- para AzaMkA kare che ke jinAlayamAM AzAtanAo kahI te gRhasthone kAMI doSa karI zake che athavA ema ja na karavI kahI che? tyAM kahIe chIe ke, sarva sAvadya karavAmAM udyama yukta evA gRhasthone bhavabhramaNAdika doSa kare temAM to zuM kahevuM ? paraMtu nivaragha AcAramAM Asakta evA munione paNa doSa utpanna kare che, te kahe che. A AzAtanAo jemAM vividha prakAranA duHkhanI paraMparA thAya che evA saMsArabhramaNanuM kAraNa che ema vicArIne yati je te snAna nathI karatAM, mATe mala vaDe malina che deha jemanA evA che mATe teo jinamaMdiramAM nivAsa karatAM nathI evo siddhAMta che. te ja siddhAMta vyavahArabhASyamAM kahyo che te dekhADe che. miAMdha, A zarIrane snAna karAveluM hoya topaNa durgadhI maLa, parasevo emAMthI nIkaLe che tathA be prakArano vAyu je adhovAyu ucchavAsa-niHzvAsavAya e be nIkaLe che athavA moDhAno vAyu ne adhovAyu e be vahana thayA kare che mATe caityamAM sAdhu rahetAM nathI te upara AzaMkA kare che ke AzAtanAthI bhaya pAmatAM vratI puruSoe tyAM kyAre paNa na javuM ema siddha thayuM. te jagAe uttara kahe che ke kAussagna karyA pachI traNa stutio kahIe tyAM sudhI rahevuM te stutio kevI che to ke traNa che zloka chaMdovizeSarUpa adhika te jene eTale eka zlokanI be zlokanI traNa zlokanI vardhamAna thAya athavA siddhANaM buddhANaM e eka zloka, jo devANa e bIjo zloka, Ikkovi namukkAro e trIjo zloka, tathA AgaLanI gAthAo be che te tathA cothI stuti gItArthanI AcaraNAe ja kahIe chIe. gItArthanuM AcaraNa to mULa gaNadharanuM kahevuM hoya tenI peThe jANavuM, tema ja sarva mokSArthIone karavA yogya ja che. mATe teTalo ja kALa yatione jinamaMdiramAM rahevAno kahyo che ane koI kAraNa hoya tyAre to tethI adhika rahe, paNa te vinA zeSakALamAM jinanI AzAtanAnA bhayathI sAdhue caityamAM na rahevuM ema tIrthaMkara-gaNadharAdike kahyuM che, ema AzAtanAno parivAra vatIvaMta Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra paNa kare che to gRhasthoe to vizeSa karIne AzAtanA varjavI e ja tIrthakaranI AjJA che. kema ke tIrthakaranI AjJAno bhaMga thAya to temAMthI moTo anartha upaje. e vAta zAstramAM kahI che ke "UTI treiya vara' tIrthakaranI AjJA e ja cAritra che ityAdi pAThamAM cothI thAya gItArtha AcaraNAe kahI. temaja zrI jinavallabhasUrisatAnIya zrI bRhat kharataragacchIya zrI jinaprabhasUrijIe paNa vidhiprapAmAM cothI thoya AcaraNAe kahI che. te pATha : cattAri thuiutti - paDhamA ahiyagayA caiyajiNassa bIyA savvajiNANaM taiyA suyassa cautthI AyaraNAe veyAvaccagarANaM // " bhAvArtha :- cAra thayo te prathama adhikRta jinacaityanI //bIjI sAdhAraNa sarva jinanI /rA trIjI zrutajJAnanI phI cothI AcaraNAe vaiyAvRjyakaraNa devatAonI. Ir4 have pUrvokta vijJopazamAdi je je kAraNe gItArthoe cothI thAya kahevI kahI che te te graMthonA keTalAeka pATha lakhIe chIe. tyAM prathama saMghAcAra caityavaMdanamahAbhASyamAM zrI zAMtisUrijIe cothI thoya pUrvapakSa-uttarapakSa karIne jinavaMdana eTale jinacaityavaMdanane aMte jinabhavanarakSAdikAraNe sthApana karI che. te pATha : jiNavaMdaNAvasANe jiNagihavAsINa devadevINaM / saMbohaNatthamahuNA kAussaggaM kuNai evaM // 75 // veyAvaccagarANaM saMtigarANaM sammaddiTThisamAhigarANaM karemi kAussaggaM, annattha usasieNamityAdi sUtraM // veyAvaccaM jiNagiharakkhaNapariTThavaNAijiNakiccaM / saMtI paDaNIyakauuvasaggavinivAraNaM bhavaNe // 76 // sammaTTiIsaMgho tassa samAhI maNoduhAbhAvo / eesiM karaNasIlA suravarasAhammiyA jeu // 77 // Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra tesiM samANaNastha kAussaggaM karemi etAhe / annattha usasiyAI puvvuttAgArakaraNeNaM // 78 // ettha u bhaNejja koI aviraI gaMdhANa tANamussaggo / na hu saMgacchai amhaM sAvayasamaNehiM kIratto // 79 // guNahINavaMdaNaM khalu na hu juttaM savvadesavirayANaM / bhaNai guru saccamiNaM ettocciya ettha na hi bhaNiyaM // 80 // vaMdaNapUyaNasakkAraNAi heuM karemi ussaggaM / / vacchalaMpaNujuttaM jiNamayajutte taNuguNevi // 81 // te hu pamattApAyaM kAussaggeNa bohiyA dhaNiyaM / paDiujjamaMti phuDapADiherakaraNe daDDucchAha // 82 // succai sirikatAe maNoramAe tahA subhaddAe ! abhayAINaM pi kayaM sannejjha sAsaNasurehiM // 83 // saMghussaggApAyaM vaDDai sAmatthamihasurANaM pi / jaha sImaMdharamUle gamaNe mAhilavivAyaMmi // 84 // jakkhAe vA succai sImaMdharasAmipAyamUlaMmi / nayaNaM devIe kayaM kAussaggeNa sesANaM // 85 // emAi kAraNehiM sAhammiya suravarANavacchallaM / puvvapurisehiM kIrai na vaMdaNA heumussaggo // 86 // puvvapurisANa magge vaccaMto neya cukkaM isu maggA / pAuNai bhAvasuddhi succaimicchAvigappehiM // 87 // pAriya kAussaggo parameTThINaM ca kayanamokkAro / veyAvaccagarANaM dejja thuiM jakkhapamuhANaM // 88 // bhAvArtha - jinavaMdana kahetAM caityavaMdana tenA avasAna kahetAM cheDe adhunA asmina kAle eTale jinapUjAkALamAM jinagRhavAsI deva-devIne saMbodhavAne eTale upayoga devAne arthe ema kAyotsarga kare II7pI veyAvaccagarANa Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra ityAdi sUtra. vaiyAvRtya kahetAM jinagRhanI rakSA karavI, paristhApanAdika pratiSThA pramukha jinamatanAM kArya karavAM, zAMti je jinabhavanamAM pratyenIkanA karelA upasargone nivAraNa karavA II76lii te sAdharmika devatAone samyagdaSTi zrI saMghanI be prakAranI samAdhi karavAnuM zIla kahetAM AcAra, //77ll temane sanmAna devAne mATe annatya sisieNe vagere pUrvokta AgAra karave karIne kAyotsarga karuM chuM. //78ahIM koI kahe ke avirati devatAono kAyotsarga karavo amane zrAvaka-sAdhuone ThIka saMgata nathI. /79o kema ke dezavirati-sarvavirati guNahInane vaMdanA karavI nice yukta nathI. have eno uttara guru kahe che - he bhavya ! e tAruM kahevuM sAruM che te mATe ja ahIM kahyuM nathI II80nI ke vaMdana-pUjana-satkAra hetu kAyotsarga huM karuM chuM evuM nathI kahyuM. paraMtu sAdharmikavatsala to jainamatamAM alpa guNavALAnI sAthe paNa karavo, eTale jema sAdharmika zrAvaka pramukhane pUjApratiSThAdikamAM pravartavAne vAte bahumAnapUrvaka preraNA karIe chIe, tema zAsanadevatAone paNa pUjA -pratiSThAdi ucitapravRttimAM pravartavAne bahumAnapUrvaka kAyotsarga karavo, te upayogadAnarUpa sAdharmikavatsala che. /81 kema ke te zAsanadevatA prAye pramAdI che, te vAste kAyotsarga dvArAe jAgrata karyA thakA zAsananI unnati karavAmAM utsAha dhAraNa kare che. [8rA. zAstramAM sAMbhaLIne kahIe chIe ke zrIkAMtA, manoramA temaja subhadrA ane abhayakumArAdikone zAsanadevatAoe sahAya karI. ||83ii zrI saMghanA kAyotsarga karavAthI prAye devatAonuM paNa sAmarthya vadhe che, jema goSThAmAhilanA vivAdamAM zAsanadevatAe zrI sImaMdharasvAmInI pAse jaI sAcA-khoTAno nirNaya karyo. I84ll zeSa saMghanA kAyotsarga karavAthI yakSAsAdhvIne zAsanadevI zrI sImaMdharasvAmInI pAse laI gaI. 8pI ityAdi kAraNo e karIne zAsanadevatAo ne upayoga devA sAdharmikavAtsalyarUpa kAyotsarga pUrvAcAryoe kahyo che, paraMtu devatAone vAMdavAne vAste kahyo nathI. I86ll te mATe pUrvAcAryonA mArgamAM cAlavAthI kadI puruSa sAcA mArgathI bhraSTa thatAM nathI, paraMtu pUrvAcAryonA cAlelA mArgamAM cAlavAthI aneka mithyA vikalpothI chUTIne puruSa bhAvavRddhine prApta Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 293 thAya che. II87 / / te vAste pUrvokta kAraNe zAsanadevatAno kAyotsarga karI, pachI te kAyotsarga pArI parameSThine namaskAra karIne vaiyAvRtyanA karavAvALA yakSa pramukha zAsanaddevatAkhone thoya he // 88 // e pAThamAM pUjA-pratiSThAdi saMghAdi kArye vighnopazAMtine arthe devatAno kAyotsarga cothI thoya sAthe karavo kahyo, paNa pratikramaNamAM karavo kahyo nathI, tathA vajI se pAThamA "jiNavaMdaNAvasANe" je pAThanA abhiprAyathI ja pUrvadhara pazcAtkAlavartI gItArthoe samyaktva 1 dezavirati pramukha AropavA avasare vardhamAna traNa thoyathI devavaMdana karIne pachI devasAkSIne kAraNe zAMtidevatA pramukha devatAonA kAyotsarga tathA thoya kahevI kahI che. tyAM prathama zrI rUdrapallIgacchIya zrI abhayadevasUrijIkRta sAmAcArIno pATha : puNaravi khamAsamaNaM puvvaM icchakAri tumhemhaM saMmattasAmAiyasuyasAmAiyassarovaNattha naMdikarAvaNiyaM deve vaMdAveha || guru vaMdehatti bhaNittA taM vAmapAse ThavittA teNa samaM va MtiAhiM // thuhiM deve vaMdAvei siddhatthayapajjaMte ya sirisaMti 1 saMti 2 pavayaNa 3 bhavaNa 4 khittAya devayANa 5 tahA veyAvaccagarANa 6 ussaggA huMti kAyavvA kevalaM // zAMtinAthArAdhanArthaM kAyotsargaH sAgaravaragaMbhIretyaMtaM logassujjoyagarAciMtanataH saptaviMzatyucchvAsamAnaH kAryaH zeSeSu tu namaskAraciMtanaM krameNa stutayaH zrImate zAMtinAthAyetyAdi // 1 // unmRSTariSTetyAdi // 2 // yasyAH prasAdetyAdi // 3 // jJAnAdiguNetyAdi // 4 // yasyA: kSetraM samAzrityetyAdi // 5 // sarve yakSAMbiketyAdi // 6 // tao NamokkAraM kaDiya jANusubhaviya sakkatthao arihANAitthottaM ca bhaNijjai jayavIyarAyetyAdi gAthe ca itIyaM prakriyA sarvanaMdISu tulyetyetatsamoccAraNatvaM ceivaMdaNANaMtaraM khamAsamaNapuvvaM bhaNei // e pAThamAM samyaktva-dezavirati Adi AropavAnI caityavaMdanAmAM pahelI thoyanI zaityavaMdhanA urIne, pachI avayanahevI, bhuvanahevatA kSetrahevatA, Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra veyAvaccagarANanA kAyotsarga tathA temanI judI judI thayo kahevI kahI che, temaja zrI tilakAcArya kRta vidhiprapA sAmAcArImAM paNa traNa thoyanA devavaMdana karyA pachI vaiyAvRtya pramukhanA kAyotsargAdi kahyAM che. tevI ja rIte sva-sva gaccha sAmAcArIomAM tathA pratiSThAkalpAdikamAM cothI thoya sAthe traNa thoyanI devavaMdanA karavI kahI che, te virati pratipannakALe caityavaMdanA vagere upacAra karIne avazya najIkanA devatA saMnidhAna hoya eTale nikaTa AvelA devatA sAkSI hoya. temaja zrI pAkSikasUtravRttimAM kahyuM che. te pATha : katisAkSikaM punaridaM pratyAkhyAnamiti cet ? ucyate arhadAdipaMcakasAkSikaM / etadeva darzayati - taMjahetyAdi / tadyathetyupadarzanArthaH / arhantastIrthakarAste sAkSiNaH samakSabhAvartino yatra taccheSAdveti kapratyayavidhAnAdarhatsAkSikaM pratyAkhyAnaM kriyAvizeSaNaM caitadevamanyatrApi draSTavyamiti tathA hIha kSetravartino'nyakSetravartinastIrthakarAH kevalavarajJAnapradhAnacakSuSAmidaM pratyAkhyAnakartuH pazyaMtItyatastatsAkSikamucyate / evaM siddhAH pratyakSA atIndriyajJAnagocaratvAtteSAM tatkathyate tasya sAkSiNo divyajJAnabhAvena samakSabhAvarttino yatra tatsiddhasAkSikaM / AhobhayapratyakSabhAve loke sAkSi vyavahAro rUDho na cAtra pratyAkhyAnakartuH siddhAH pratyakSA atIndriyajJAnagocaratvAtteSAM tatkathaM te tasya sAkSiNaH ? ucyate / zrutavAsitamatestatsvarUpajJasya tasya te bhAvakalpanayA pratyakSA iveti kathaM na sAkSiNa iti // tathA sAdhavo munayaste sAtizayajJAnavaMta itare vA viratipratipattisamayasamIpavartinaH sAkSiNo yatra tatsAdhusAkSikaM / tathA devatA bhavanapatyAdayaste jinabhavanAdyadhiSThAyinastiryaglokasaMcaritbhavo vA viratipratikramabhAvinazcaityavaMdanAdyupacArAtsamIpamupagatAH svasthAnasthAyI kathaMciddvIpasamudrAn prati prayuktAvadhayaH sAkSiNo yatra taddevasAkSikaM // yadAha cUrNikAraH - viraipaDivattikAle ciivaMdaNAiNovayAreNa / avassamahAsaMnihIyA devayAsanihANaM bhavai // Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 295 ato devasakkhiyaM bhaNiyaM ahavA bhavaNavaNajoivemANiyA devA saTThANatthA ceva ahApavannovahiNA dIvaM dIvapajjavehiM samudaM samuddapajjavehiM bahave nArayatiriyamaNudeveya vivihabhAvasaMpautte pecchamANA sAhuMpi pANAivAyaviraiM paDivajjamANaM pecchaMti visesau tiriyajaMgA diyA rAu disi vidisi vidisAsu saMcaraMtatti // tathAtmA svajIvaH sa svasaMviditapratyakSaviratipariNAmapariNataH sAkSI yatra tadAtmasAkSikaM / iha ca sasAkSyaM kRtamanuSThAnamatyaMtadRDhaM jAyata iti sAkSiNaH pratipAditAH pRthaktve'pi pratItamevaitadyaduta sAkSiko vyavahAro nizcalo bhavatIti // bhAvArtha :- e paccakhANa arihaMto vagere pAMcanI sAkSIe thAya te pAMca kayAM kayAM e kahe che - (1) arihaMta eTale jemaNe badhA bhAva pratyakSa dIThA che tevA tIrthakara bhagavAna sAkSIe che. temAM ka pratyaya vidhAna arthavAcI che. tethI "ahaMntasAkSika" thayuM. have "mardAsAkSiA~ (pratyIdyAna)' e kriyAvizeSaNa che. evuM bIje ThekANe paNa jANavuM. have kSetranA tathA bIjA kSetranA tIrthaMkaro UMcA kevaLajJAnarUpI pradhAna AMkha vaDe te paccakhkhANa karatAM mane jue che tethI e sAkSI che, ema kahIe chIe. (2) e ja rIte bIjA siddha bhagavAna sAkSI che. te pratyakSa, atIndriyajJAna gocara che. tethI temanuM sAkSIpaNuM kahIe chIe. temanA divya jJAnavaDe temaNe paNa badhA bhAva pratyakSa dIThA che. tethI siddha bhagavAna paNa sAkSIrUpa che. ahIM koI AzaMkA kare che ke be jaNAone pratyakSabhAve lokamAM sAkSIvyavahAranI rUDhi che ne ahIM paccakhkhANa karanArane to siddha pratyakSa nathI. kAraNa ke teo atIndriyajJAna gocara che. to teo te paccakhkhANa karanAranA sAkSI zI rIte kahevAya ? te AzaMkA dUra karavAne kahe che ke zrutathI vAsita thayelI buddhivALA ane siddhanuM svarUpa jANanAra evA paccakhkhANa karanArane bhAvanI kalpanA vaDe siddha bhagavAna pratyakSa jovA ja che tethI teo sAkSI kema na thaI zake ? arthAt sAkSI thAya ja. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra (3) vaLI trIjA sAkSI sAdhu che. te atizaya jJAnavaMta sAdhu munirAjo tathA bIjA munirAjo je dIkSApratipattinI vakhate najIka hoya teo sAkSI (4) cothA devatA sAkSI, te bhavanapati vagere. teo jinamaMdiranA adhiSThAyaka devo athavA lokamAM saMcaravAvALA devo che te, tathA dIkSA prAptinI vakhate anukrame karAtAM caityavaMdana vagere upacArathI najIka AvelA devo, eTale dIkSA levAne avasare samavasaraNavidhi anusAra zrI paMcAzakAdi samavasaraNa AhvAna maMtropacArathI tathA te avasare jinapUjA karIne caityavaMdanA avasare samyagdaSTi devonI guNavarNanAtmaka stuti kahe che te vagere upacArathI AvelA devo, athavA potAne sthAne rahyAM chatAM paNa koIpaNa rIte dvIpa-samudrone avadhijJAnathI jotAM devo, te devasAkSI kahIe. vaLI, cUrNikAra paNa ema ja kahe che - virati pratipatti kALe caityavaMdana vagere upacAra karIne avazya najIka rahelA devatA saMnidhAna hoya tethI devasakhiye kahyuM. athavA bhavanapati-vANavyaMtara-jayotiSI ane vaimAnikadevatA, potAne sthAne rahyAM ja thayAM prayujita avadhijJAne karIne dvIpa, dIpaparyavaprati, samudra, samudra paryavaprati ghaNA nArakI, tiryaMca, manuSya, devAdikonA vividha bhAvasaMprayukta dekhatAM thakAM sAdhune paNa prANAtipAta virati pratipadyamAnane dekhe, vizeSa tiryaz2abhakadeva divase tathA rAtre dizividizine vize saMcare, temanI sAkSI te devasAkSI. (5) pAMcamI AtmasAkSI te e ke, AtmA eTale potAno jIva, je potAnA kharA svarUpane oLakhIne virati pariNAme pariNamyo che te AtmA jemAM sAkSI che te AtmasAkSI kahIe. upara lakhyA pramANe pAMca sAkSI thayA ane A lokane vize ATalI sAkSI samakSa kareluM anuSThAna atyaMta daDha thAya che. tethI sAkSI pratipAdana karyA. te paNa judA judA pratipAdana karyA e uparathI ema thayuM ke sasAkSika ja vyavahAra nizcala thAya che. e pAThamAM devasAkSI kAraNe cothI thAya sahita traNa thoyanI caityavaMdanA Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 297 kahI. temaja vikrama saMvata 1162mAM jayasiMhadevanupa rAjaye zrImad devasUrijIkRta jIvAnuzAsanavRttimAM vinAzana arthe sAdhune kSetradevIno kAyotsarga ane zrAvakane vipnavighAtane kAraNe samyagdaSTi deva-devInI pUjA 18 urI cha. te 5 / 6 : taha baMbhasaMtimAiNa kei vAriMti pUyaNAIyaM / tanne jao siriharibhaddasUriNeNumayamuttaM ca // 801 // vyAkhyA - tathepi vAdAMtarabhaNanA brahmazAMtyAdinAmaMbikAdipUrvavat AdizabdAdaMbikAdigrahaH ke'pyeke vArayaMti pUjanAdikamAdigrahaNAccheSa etadaucityAdi yadyuta tatpUjAdiniSedhakaraNaM neti niSedhe yato yasmAt zrIharibhadrasUraiH siddhAMtAdivRttikarturanumatamabhISTaM tatpUjAdividhAnaM ukta ca bhaNitaM ca paMcAzake iti gAthArthaH // 801 // tadevAha - sAhammiyAya ee mahaDDiyA sammadiTThiNo jeNa / ettocciya uciyaM khalu eesiM ittha pUyAI // pratItArthAH cha // 20 // na kevalaM zrAvakA eteSAmitthaM kurvanti yatayo'pi kAyotsargAdikameteSAM kurvantItyAha - nigghavighAyaNaheuM jaiNo vi kuNaMti haMdi ussaggaM / khittAIdevayAe suyakevaliNA jao bhaNiyaM // 1001 // vyAkhyA - vijavighAtanahetorupadravavinAzArthaM yatayo'pi sAdhavo'pi na kevalaM zrAvakAdaya ityapi zabdArthaH kurvanti vidadhati haMdIti komalAmaMtraNe utsarga kAyotsarga kSetrAdidevatAyA AdizabdAvanadevatAdiparigrahaH zrutakevalinA caturdazapUrvadhAriNA yato yasmAd bhaNitaM gaditamiti gAthArthaH // 1001 // tadevAha - Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra cAummAsiyavarise ussaggo khittadevatAe ya / pakkhiyasejjasurAe kariMti caumAsievege // 1002 // gatArthA // 1002 // nanu yadi caturmAsikAdiSu bhaNitamidaM kimiti sAMprataM nityaM kriyata ityAha saMpai niccaM kIrai, saMnijjhAbhavao vi siddhAo / veyAvaccagarANaM iccAi vi bahuyAlAo ||1003 // vyAkhyA sAMpratamadhunA nityaM pratidivasaM kriyate vidhIyate kasmAtsAnnidhyAbhAtastasya karaNAdviziSTAdatizAyino vaiyAvRtyakarANAM pratItAnAmityAdyapi na kevalaM kAyotsargAdIpya'pItyarthaH AdigrahaNAtsaMtikarANAmityAdi dRzyaM prabhUtakAlAt bahoranehasa iti gAthArtha : // 1003 // itthaM sthite kiM karttavyamityAha - vigghavighAyaNaheDaM ceIhararakkhaNAya nicvaMpi / kujjA pUyAIyaM eyANaM dhammavaM kiMca // 1004 // vyAkhyA - vighnavighAtanahetorupasarganivArakatvena Atmana iti zeSaH caityagRharakSaNAcca devabhavanapAlanAt nityamapi sarvadA na kevalamekadetyapi zabdArthaH kuryAdvidadhyAt pUjAdikamAdizabdAtkAyotsargAdiprakAra: eteSAM brahmazAMtyAdInAM dharmmavAn dhAmika: ayamabhiprAyo yadi mokSArthameteSAM pUjAdi kriyate tato duSTaM, vighnAdivAraNArthaM tvaduSTaM, taditi kiMcetyabhyuccaya iti gAthArthaH // 1004 // abhyuccayamevAha - micchattaguNajuyANaM nivAiyANaM kariMti pUyAI / ihalokae sammattaguNajuyANaM na uNa mUDhA // 1005 // Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 299 vyAkhyA - mithyAtvaguNayutAnAM prathamaguNasthAnavatinAM nRpAdInAM narezvarAdInAM kurvanti pUjAdi-abhyarcanaM namaskArAdi ihalokakRte manuSyajanmopakArArthaM, samyaktvasaMyutAnAM darzanasahitAnAM brahmazAMtyAdInAmitizeSaH na punarnaiva mUDhA ajJAninaH iti gAthArthaH // 1005 // bhASA :- tathA zabda vAdAMtara kahevAne arthe che. brahmazAMtyAdi nAmaMkAra pUrvanI peThe. Adi zabdathI aMbikAdi grahaNa karavAM. keTalAka emanI pUjA vagereno niSedha kare che. vagere zabda grahaNa karavAthI zeSa temane UMcAM grahaNa karavAM. temanI pUjA niSedha karavI yogya nathI. kema ke siddhAMtAdika vRttinA kartA zrI haribhadrasUrijI mahArAjAne brahmazAMtyAdikanI pUjA UMcA kRta sammata che. tethI zrI paMcAlakajImAM temanA pUjA vagere vidhAna kahyA che. e pramANe gAthArtha pUrNa thayo 901ii te ja kahe che - e brahmazAMtyAdika deva che te samyagdaSTi che, mahARddhivaMta che, sAdharmika che, te vAte temanI pUjA vagere UMcAM kRtya zrAvakone karavA e gAthA prasiddhArtha che. kevaLa zrAvaka emanI pUjA vagere kare ema na samajavuM. kema ke yati evA sAdhu paNa emanA kAyotsarga kare che. ravo te ja kahe che - vighnavighAtana te upadravavinAza, te karavAne arthe yati sAdhu paNa kSetradevatAdikanA kAyotsarga kare che. Adi zabdathI bhavanadevatAdikanuM grahaNa karavuM. te mATe kevaLa zrAvakAdika ja emanAM UMcAM kRtya kare che ema na samajavuM, paraMtu sAdhu paNa kAyotsarga kare che, e vA zabdano artha che. kema ke pUrvokta kAyotsarga karavA e kathana zrutakevalI zrI bhadrabAhusvAmIe kahyuM che, e prakAre gAthArtha che. I1001ii te ja kahe che, comAsAmAM ane saMvatsarImAM kSetradevatAno kAyotsarga karavo, koIka AcArya comAsAmAM paNa bhavanadevatAno kAyotsarga kare che, e gAthArtha che. /10/ro ahIM koI prazna kare che ke jo comAsI AdimAM kSetradevatA vagerenA kAyotsarga zrI bhadrabAhusvAmIe kahyAM che to vaLI vartamAnakALamAM dararoja kAyotsarga kema karo cho ? e praznonA javAba kahe che - AdhunikakALamAM dararoja pratidivasa je kSetradevatA vagereno kAyotsarga kare che tenuM kAraNa e che ke vartamAnakALamAM te devatAonA sAMnidhyanA abhAvathI 23 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra arthAt pUrvakALamAM vipna AvyA thakAM yadAkadA ekavAra kAyotsarga karavAthI te devatA upadravanAzanAdi kArya karatAM hatAM ane AgaLanA kALamAM kALadoSathI vipna AvyA tyAre yadAkadA kAyotsarga karavAthI te devo sAMnidhya karatAM nathI, te mATe upadrava Avyo jANI te divasathI mAMDIne upadrava vinAza thAya tyAM sudhI dararoja pratidina kAyotsarga dvArA jAgrata karyA thakAM te deva sAMnidhya kare che. te vAte dararoja kAyotsarga kare che. te dararoja kAyotsarganA karavAthI viziSTa atizayavaMta vaiyAvRtyakarAdi deva je che te jAgrata thAya che, upadrava AvyA tyAre niHkevaLa vaiyAvRtya karavAvALA devatAonA ja kAyotsarga nathI karatAM, kema ke Adi zabdanA grahaNathI zAMtikarANe Adi paNa grahaNa karavA. tathA prabhUtakAlAt arthAt divasa kAryothI sAMprata kALamAM upadravano nAza thAya te vAstu vijJasaMbhava thayAM pUrvokta devatAo dararoja kAyotsarga kare che. e gAthArtha che. //1003 evI rIte sthita siddha thayAM zuM karavuM? te kahe che - vipnavighAtanane vAste, AtmAne upasarganivAraNa hovAthI ane jinagRhanI rakSA karavAthI, vaLI devabhavananI pAlana karavAthI dararoja e devatAonI pUjA karavI joIe. Adi zabdathI temanA kAyotsarga pUjA avasare karavA joIe. koNe karavA joIe ? dhArmika janone. ahIM e abhiprAya che ke mokSane arthe e pUrvokta devatAonI pUjA tathA kAyotsarga vagere kare to ayukta che, paraMtu vinanivAraNAdikane nimitta kare to kaMI ayuktA nathI. upadravapravRtti nivAraNa hovAthI tathA ucitapravRttine arthe pUjA tathA pUjAnA avasare kAyotsarga karavA yukta ja che. kiMca zabda abhyacayArthamAM che, e gAthArtha // 1004o abhyazcaya zeSa kahevA yogya je kahyuM che te kahe che : mithyAtvaguNasahita pahelA guNasthAnakamAM vartavAvALA narezvara je rAjAdika temane pUjA-praNAmarUpa namaskArAdi kare che te A lokanA prayojanane arthe kare che, paraMtu samyaktasahita samyagdaSTi brahmazAMtyAdika devatAonI pUjApraNAma kAyotsarga vagere je kare che te kAMI mUDha ajJAnI karatAM nathI. e prakAre gAthArtha che. 100pA. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 301 e pAThamAM Azaya evo saMbhave che ke pUrvakALe pAkSika, comAsI ane saMvatsarInA devasi pratikramaNanA aMta bhAgamAM AjJAnimitte tathA koI vijJAdika kAraNa saMbhava thaye sAdhu kSetradevI pramukhano kAyotsarga karatAM. ane sAMpratakALamAM AjJAnimitte to te ja pAkSika pramukha divasamAM kSetradevatA-bhavanadevatAnA kAyotsarga karavA, paNa vinopazAminI pUjApratiSThA vagere kAraNe tathA vidgavinAza kAraNe to je divasathI pUjApratiSThA vagereno AraMbha thAya tathA upadravAdikano saMbhava thAya te divasathI niraMtara kSetradevI pramukhanA paNa kAyotsarga sAdhuoe karavA ane zrAvakajana je to pUrvakALamAM tathA sAMpratakALamAM pUjA vagere viziSTa kAraNe tathA viddhavinAza kAraNe samyagdaSTi devatAonI pUjA pUrvakALamAM karatAM temaja sAMpratakALamAM paNa karavI. yaduktaM caturdazapUrvadharanIbhadgabAhusvAmijIkRtapUjAprakIrNe - gAthA - sammadiTThidevapUjA saDDo kIrai saMghaheuNA / uvadavvavANakajjaM puNo jiNabiMbapaiTThAya // 50 // bhAvArtha :- saMghane kAraNe upadrava vAravAne arthe tathA vaLI jinabiMba pratiSThAmAM upadravo vagere vAravAne arthe samyagdaSTi devanI pUjA zrAvaka kare. tathA vaLI jIvAnuzAsananA pUrvokta pAThamAM zrI devasUrijIe kahyuM che ke paMcAzakajImAM brahmazAMtyAdikanI pUjAnA vidhAna kahyA che, te paNa pratiSThApaMcAzakamAM zrI haribhadrasUrijIe pratiSThA avasare kahyA che, paNa pratikramaNamAM kAyotsarga vagere karavA kahyAM nathI. ane zrI paMcAlakajInA ogaNIsamA paMcAzakanA pAThanAM rohiNI-aMbikA pramukha devIonA ArAdhana arthe tapa pramukha kahyA che te bhoLA lokone asat abhyAsa choDAvI satata abhyAsamAM pravartAvavAne kAraNe eTale laukikamithyAtvapravRtti choDAvI lokottara pravRttino abhyAsa karAvavA kahyA che, paNa mokSArthe kahyA nathI. tathA tatpa8i: - vuiM - Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra aNNovi asthi citto, tahA tahA devayANioeNa / muddhajaNANahio khalu, rohiNImAI muNeyavvo // 23 // vyAkhyA anyadapi asti vidyate citraM vicitraM tapa iti gamyate tathA tathA tena tena prakAreNa lokarUDhena devatAniyogena devatoddezena mugdhajanAnAmavyutpannabuddhilokAnAM hitaM khalu pathyameva viSayAbhyAsarUpatvAt rohiNyAdidevatoddezena yattadrohiNyAdi muNeyavvotti jJAtavyaM pulliMgatA ca sarvvatra prAkRtatvAditi gAthArthaH // 23 // devatA eva darzayannAha - rohiNiaMbA taha madapuNiyA savvasaMpayA - sokkhA / suyasaMtisurAkAlI siddhAiyA tahA ceva // 24 // vyAkhyA - rohiNI 1 aMbA 2 tathA madapuNyikA 3 savvasaMpayAsokkhatti sarvasaMpat 4 sarvasaukhyAcetyarthaH 5 / suyasaMtisuritti zrutadevatA 6 zAMtidevatAcetyarthaH 7 / suyasaMtisuritti iti vA pAThAntaraM vyaktaM ca kAlI 8 siddhAyikA 9 ityetA navadevatAstathA caiveti samuccayArthe saMvAiyA cevatti pAThAntaramiti gAthArthaH // 24 // tataH kimityAha 302 -- emAi devayAo, paDucca avaussaggAo je cittA / NANAdesapasiddhA te savve ceva hoi tavo // 25 // vyAkhyA evamAdidevatAH pratItyaitadArAdhanAyetyarthaH avaussaggatti apavasanAni avajoSaNAni vA tuH pUraNe ye citrA nAnAdezaprasiddhAste sarva caiva bhavaMti tapaiti sphuTitamiti tatra rohiNItapo rohiNI - nakSatradinopavAsaH saptamAsAdhikasaptavarSANi yAvattatra ca vAsupUjyajinapratimApratiSThApUjA ca vidheyeti / tathAMbAtapa: paMcasu paMcamISvekAzanAdi vidheyaM neminAthAMbikApUjA ceti / tathA zrutadevatA tapa ekAdazaSvekAdazISUpavAso maunavrataM zrutadevatApUjA ceti zeSANi tu rUDhito'vaseyAnIti gAthArthaH // 25 // Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 303 atha kathaM devatoddezena vidhIyamAnaM yathoktaM tapaH syAdityAzaMkyAha - jattha kasAyaNiroho baMbha jiNapUyaNaM aNasaNaM ca / so savvo ceva tavo, visesao muddhaloyaMmi // 26 // vyAkhyA - yatra tapasi kaSAyanirodho brahma jinapUjanamiti vyaktaM anazanaM ca bhojanatyAgaH sotti tatsarvaM bhavati tapo vizeSato mugdhaloko hi tathA prathamatayA pravRttaH sannabhyAsAtkarmakSayoddezenApi pravarttate na punarAdita eva tadarthaM pravartituM vA tapasyati / yadAha - "mokSAyaiva tu ghaTate, viziSTamatiruttamaH puruSaH" iti mokSArthaghaTanA cAgamavidhinaivAlaMbanAMtarasnAyAbhogahetutvAdi gAthArthaH // 26 // na cedaM devatoddezena tapaH sarvathA niSphalamaihikaphalameva vA caraNahetutvAdapIti caraNahetutvamasya darzayannAha - evaM paDivattie etto maggANusAribhAvAo / caraNaM vihayaM bahave, pattA jIvA mahAbhAgA // 27 // vyAkhyA - evamityuktAnAM sArmikadevatAnAM kuzalAnuSThAneSu nirupasargatvAdihetunA pratipattyA taporUpopacAreNa tathA iti uktarUpAtkaSAyAdinirodhapradhAnAttapasaH pAThAMtareNa evamuktakaraNena vihitamAptopadiSTaM bahavaH prabhUtAH prAptA adhigatA jIvAH sattvA mahAbhAgA mahAnubhAvA iti gAthArthaH // 27 // tathA - savvaMgasuMdaraM taha Nirujjasiho parama bhUsaNo ceva / AyaijaNaNasohaggakapparukkho tahaNNo vi // 28 // paDhio tavoviseso aNNehiM vi tehiM tehiM satthehiM / maggapaDivattiheU haMdi viNeyANugaNeNaM // 29 // vyAkhyA - sarvAMgAni suMdarANi yatastapovizeSAtsa sarvAMgasuMdarastatheti samuccaye / rujAnAM rogANAM abhAvo nIrujaM tadeva zivazikhA Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra pradhAnaM phalaM tayA yatrAsau nIrujazikhA tathA paramANyuttamAni bhUSaNAnyAbharaNAni yato'sau paramabhUSaNaM caiveti samuccaye tathA AyatimAgAmikAle'bhISTaphalaM janayati karoti yo'sAvAyatijanakastathA saubhAgyasya subhagatAyAH saMpAdane kalpavRkSa iva yaH sa saubhAgyakalpavRkSastatheti samuccaye anyo'pyaparo'pi uktatapovizeSAtkimityAha - paThito'dhItastapovizeSastapobhedo'nyairapi graMthakAraisteSu teSu zAstreSu nAnAgrantheSvityarthaH / nanvayaM paThito'pi sAbhiSvaMgatvAnna muktimArga ityAzaMkyAha - mArgapratipattihetuH zivapathAzrayaNakAraNaM yazca tattvapratipattihetuH sa mArga evopacArAtkathamidamiti ceducyate - haMdItyupadarzane vineyAnuguNyena zikSaNIyasattvAnurUpeNa bhavaMti hi kecitte vineyA ye sAbhiSvaMgAnuSThAnapravRttAH saMto nirabhiSvaMgamanuSThAnaM maMta rUti mathAdArtha: ra8-rA bhASArtha :- anya prakAranA eTale ke pUrvokta tapanA svarUpathI anya prakAranA paNa vicitra prakAranA tapa che te te prakAre lokarUDhIe karIne devatAne uddezIne bhoLA avyutpannabuddhivALA lokone tapa viSayAbhyAsarUpa prakRti hovAthI te hitakAraka pathya athavA sukhadAyI che. rohiNI vagere devIone uddezIne je tapa kare che te rohiNI vagere tapa jANavA. e gAthAno artha. 23ii. have te devatA ja dekhADatA thakA graMthakAra kahe che - 1 rohiNI ra aMbA 3 tathA madapuSyikA 4 sarvasaMpata 5 sarvasaukhyA vagere 6 zrutadevatA 7 zAMtidevatA 8 kAlI 9 siddhAyikA e nava devIo che. //ra4 ityAdi devatA Azrita temanI ArAdhanAne mATe upavasana eTale upavAsA vagere vicitra nAnA deza prasiddha te sarva tapa hoya che. temAM te rohiNItapa rohiNI nakSatranA dinamAM upavAsa kare evI rIte sAta varSa sAta mAsAdhika tapa kare ane zrI vAsupUjaya tIrthakara bhagavaMtanI pratimAnI pratiSThA ane pUjA kare. ityAdi rohiNItapa /1ii tathA aMbAtapa - pAMca paMcamImAM ekAsaNAdika karavA ane zrI neminAthajInI tathA aMbikA ji na yakSiNInI pUjA kare //rA tathA zrutadevatAno tapa - agiyAra Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 305 ekAdazIomAM upavAsa maunavrata kare ane zrutadevatAnI pUjA kare. zeSa tapavidhi rUDhithI jANavI. | have devatAne uddezIne yathokta vidhIyamAna tapa kema thAya? evI AzaMkA karIne kahe che ke je tapamAM kaSAyano nirodha che, brahmacaryanuM pAlana che, jinapUjana hoya che ane anazana kahetAM bhojanano tyAga hoya te sarva tapavizeSa eTale e sarva tapa bhoLA lokomAM hoya che. kema ke bhoLA loka prathama evA tapamAM pravRtta thayA vaDe abhyAsanA baLathI pachI karmakSaya karavA mATe paNa tapa karavAmAM pravRtta thAya che, paraMtu prathamathI ja karmakSaya karavA mATe bhoLA hovAthI pravRtta thatA nathI. ane je sabuddhivALA che te to mokSane arthe ja sarva anuSThAna karavA evI buddhie karIne tapa kare. arthAt karmakSaya karavAne ja tapa kare, paNa saMsAra AzaMsAe devatAne uddezIne tapa na kare. kahyuM che ke - uttama puruSonI je mati che te mokSArthamAM ja ghaTe che ane mokSArthanI je ghaTanA che te Agamavidhie karIne ja che. kema ke Agamavidhi vinA je AlaMbana che te sarva anAbhogahetu eTale ajANahetu che. e gAthArtha che. || e pUrvokta kathanathI ema na jANavuM ke devatAone uddezIne je tapa karavA te bhoLA lokone sarvathA niSphaLa che, athavA A lokanuM ja phaLa che, paraMtu cAritrano paNa hetu che. have e tapa cAritrano hetu kevI rIte che? te dekhADe che ema ukta sAdharmika devatAonA kuzaLa anuSThAnamAM nirupasargAdi hetue karIne pratipatti eTale taparUpa upacAra karIne tathA e uktarUpa kaSAyAdinirodharUpI upacAra karIne tathA e uktarUpa kapAyAdinirodharUpI pradhAna tapathI pAThAMtare karIne ema ukta kahevA pramANe karavAthI mArgAnusArI eTale siddhi paMthanA anukULa adhyavasAyathI "gharaghAM cAritra" AptanuM kathana kareluM cAritra bahu mahAnubhAva jIvone pUrvakALamAM prApta thayuM che. e gAthArtha jANavo || tathA sarvAMgasuMdara thAya che je tapavizeSathI, te sarvAMgasuMdara tapa kahevAya. tathA zabda che te samuccayArthamAM che. tathA je "nA" kahetAM rogano abhAva thavo te nIruja kahevAya. te ja zikhAnI peThe zikhApradhAna phaLe karIne jyAM che te nIrujazikhAtapa kahevAya. tathA paramottama bhUSaNa AbharaNa hoya jethI te paramabhUSaNatapa jANavo. caiva zabda samuccayArthamAM che. tathA je Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra AgAmIkALamAM manavAMchita phaLanI siddhi kare tathA subhagapaNe karIne kalpavRkSanI peThe saMpAdana kare te saubhAgya kalpavRkSatapa kahevAya. tathA zabda samuccaya arthamAM che. ukta tapathI tathA anya prakAranA tapavizeSathI zuM phaLa thAya ? te kahe che - anya graMthakAre paNa nAnA prakAranA graMthomAM kahyA je tapanA vizeSa bheda, tenAM phaLa te te zAstromAM kahyAM che. ahIM prazna kare che ke e je tapa kahyA te paNa vAMchA sahita hovAthI muktimArgamAM nathI, evI paNa AzaMkAno javAba kahe che - e pUrvokta tapa je che te mArgAnusArIpaNuM prApta thavAnuM kAraNa che. eTale vAMchA sahita tapa karavAthI bhadrajIvane mArgAnusArIpaNuM prApta thAya che ane mArgAnusArIpaNuM che te mokSamArganI prAptinuM kAraNa che ane je mokSamArganI prAptinuM kAraNa che te upacArathI mokSamArga ja kahevAya che. te vAMchA sahita tapa mArgAnusArIpaNAnuM kAraNa zAthI kahevAya che ? "haMdi' zabda che te upadarzana arthe che eTale pUrvokta vArtA oLakhAvavAne arthe ke koIka ziSya icchA sahita anuSThAnakALamAM pravRtta thayA thakA vinayAdi guNa zIkhavAthI jIvane thavAthI "nirabhimpaMga" arthAt icchA rahita anuSThAnane prApta thAya che e be gAthAno artha | e pAThamAM bhoLA jIvone pUrvokta devatAonA tapa pramukha karavA kahyA te mArgAnusArI pravRttimAM pravartAvI laukika mithyAtva choDAvavAne kahyA che, paNa buddhivALA prANIone arthe karavA kahyA nathI. topaNa caturthastutinirNaya pR. 138mAM "tattvavettAyo ko bhI pUrvokta devatAyoM kA tapAdi karanA niSedha nahIM karA hai, kintu isa loka ke artha na karanA, paraMtu mokSa ke lie kare to niSedha nahIM // " ityAdi pUrvAparaviruddha AtmArAmajI AnaMdavijayajInuM lakhavuM taddana asatya che. kema ke caturthastutinirNaya pR. 148mAM pote ja lakhe che ke "ne vAra mokSane arthe ina pUrvokta devatAyoM kI pUjAdi kare jaba to ayukta hai, parantu viMnivAraNAli te nimitta kare to kucha mI gayu nahIM hai !" ema lakhIne vaLI caturthastutinirNaya pR. 138mAM lakhe che "tathA pote zrAva to bI pUrvo tevatAya che. tapa nA ya mI mokSamAra hA hai !" e Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 307 rIte ThekANe ThekANe asaMbaddha lakhANa kare che. paNa bhavyajIvoe vicAra karavo joIe ke jainamatamAM sUrya samAna zrI haribhadrasUrikRta paMcAzakamULamAM tathA navAMgITIkAkAra zrI abhayadevasUrijIkRta paMcAzakaTIkAmAM bhoLA lokone mArganI ruci karAvavAne rohiNI-aMbikA pramukha devIone uddezIne tapa karavA tathA temanI pUjA karavI kahI che. ne te tapa pramukha upacArathI mokSamArga kahyo te, icchA rahita anuSThAna thavAnuM kAraNa, tethI kahyo che paNa vAMchA sahita anuSThAna karavuM te mokSamArga kahyo nathI. tathA tattvavettAoe to pahelAM ja Agamavidhi AlaMbana karIne vAMchA rahita ja tapa pramukha anuSThAna karavA kahyAM, paNa icchA sahita karavA kahyAM nathI. ane pUrvokta devatAonA tapa pramukha te icchA sahita ja hoya, paNa vAMchA vinA hoya nahIM, te mATe ja pUrvokta jIvAnuzAsanamAM zrI devasUrijIe tattvavettA puruSone pUrvokta devatAone uddezIne pUjA vagere anuSThAna mokSArthe karavA te duSTa kahyA ne vinanivAraNA vagere karavA te ThIka kahyAM, tathA temaja zrI ratnazekharasUrijIe paNa zrI zrAddhapratikramaNadIpikAmAM vinanirAkaraNa arthe pUrvokta devatAonI prArthanA-bahumAna vagere karavA kahyAM che, paNa mokSArthe kahyAM nathI. te pATha : nanu devAdiSu prArthanAbahumAnAdikaraNe kathaM na samyaktvamAlinyaM ucyate ? na hi te mokSaM dAsyaMtIti prArthyate bahumanyaMte vA kintu dharmadhyAnakaraNe antarAyaM nirAkurvantIti naivaM kazciddoSaH / pUrvazrutadharairapyAcIrNatvAdAgamoktatvAcca / uktaM cAvazyakacUrNI zrIvajrasvAmicaritre-"tattha ya abbhAse anno girI, taM gayA, tattha devayAe kAussaggo kao, sA'vi abhuTThiA aNuggahatti aNunnAyamiti // " bhAvArtha :- ahIM koI vAdI tarka kare che ke devAdikone viSe prArthanAbahumAna vagere karavAthI samyakta malina kema na thAya ? paraMtu thAya ja. teno javAba arthadIpikAkAra kahe che ke te devatA amane mokSa deze te mATe te devatAonI prArthanA-bahumAna ame karatAM nathI, paraMtu dharmadhyAna karavAmAM vipno vegaLAM kare che te mATe prArthanA karIe chIe. te mATe vipna nivartana Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra karavAne devatAone bahumAna vagere karavAmAM doSa nathI. kema ke pUrva zratadhArIoe paNa vipna nivartana vagere kAraNe evuM AcaraNa karyuM che, ane AgamamAM ema kaheluM che. temaja zrI AvazyakacUrNimAM zrI vajasvAmInA caritramAM kahyuM che ke zrI vajasvAmI sAthe aNasaNa grAhaka sAdhuone devatAno upasarga thayo. tethI zrI vajasvAmI anya parvata upara gayA. tyAM devatAno kAyotsarga karyo. te devI jAgrata thaI ane kahevA lAgI ke tame mArA upara moTo anugraha karyo. ema kahIne AjJA dIdhI. e arthadIpikAno pATha ahIM lakhyo che te pAThathI pUrva pATha tathA javAba pAThano paramArtha pUrve zaMkA samAdhAna sahita lakhyo che te graMthagauravanA bhayathI lakhyo nathI, paNa caturthastutinirNaya pRSTha 138mAM vaMdittAsUtramAM "sampaTTi jevA hiMdu samArdi ca bohiM ca / " "yaha pATha to tattvavettA zrAvaka ko bhI prAyeM nitya paDhane meM AtA hai / isa vAste pUrvokta devatAyoM kA tapa-pUjana-kAyotsarga aru thuI hanI, DInara zrAvaoN tenI vAhiye, yaha siddha dukA " ema AtmArAmajI AnaMdavijayajI chala karIne lakhe che. paNa "mammadi revA' vagere pAThathI vidhvanirAkaraNA vagere kAraNa vinA tattvavettA jANakAra zrAvakone devAdikane uddezIne tapa vagere yAvata thaI karavI siddha thatI nathI. kema ke "saMiiTTa revA hiMdu samAdiMra voTiMghA" e pAThamAM je samAdhi kahI e cittanuM svasthapaNuM ane bodhi te paralokamAM jainadharmanI prApti eTale huM parabhavamAM zrAvakanA gharamAM jJAna-darzana saMyukta jo dAsa paNa thAuM to sAruM paNa mithyA-mohamativALo rAjA, cakravartI paNa nathI thavuM, ityAdi paraloka bhAvanAe samyagdaSTi devonI pAse zrAvakajana samAdhi-bodhi mAMge che, paNa caturthastutimAM prAye ThAma ThAma ihalokArthe paudgalika AzAe devAdikanI pAse jAcanA kare che, tema karatAM nathI. tethI tattvavettAone arthAt jANa zrAvakone pUjA-pratiSThA vagere tathA vipna nirAkaraNA vagere vinA pUrvokta devatAonA tapa, pUjana, kAyotsarga ane thoya karavAM, jaina siddhAMtanyAye siddha thatAM nathI. kema ke zrI bhagavatIjI sUtra pramukha zrI gaNadharakRta sUtromAM tathA zrI Avazyakaniyukti pramukha pUrvadharAcAryonA karelA AgamamAM "hinna revA' ityAdi vacanathI cAra nikAyanA Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 309 devatAnI sahAya levI tathA vAMdavA-pUjavA niSedhyA che. tadanuyAyI pUrvadhara pazcAtkALavArtA bahuzruta AcAryonA graMthomAM paNa "vaMtUAvattiyA, phatyAdri na pacate teSAmaviratatvIt '' ityAdi vacanathI pUrvokta samyagdaSTi devatAne paNa vAMdavA-pUjavA niSedhyA che ne cothI thoyamAM to te pUrvokta devatAone vAMdavA-pUjavA tathA teonI sahAya yAcanA pramukha kahyA che. prazna :- e pUrvokta devatAnI sahAya levI tathA temane namaskAra karavo cothI thaImAM kyAM kyAM kahyo che ? javAba :- bIja pramukha tithionI cothI thoyamAM tathA anya thoyo bahu ThekANe kahyo che. te pATha : gajagAminI kAminI kamala sukomala cIra, cakesarI kesarI sarasa sugaMdha sarIra, kara joDI bIje huM praNamuM tala pAya, ema labdhivijaya kahe pUro manoratha mAya jA. tathA - rUmajhUma karatI caraNe neura devI dise rUpAlIjI, nAma cakkasarI sAnnidhyakArI sahu saMghanI rakhavAlIjI, vidana koDa hare eka palamAM je seve enA pAyajI, nayavijaya ne bhANavijayanI sAMnidhya karajyo mAyajI ||4| ityAdika aneka thIyomAM devIone dararoja vaMdana-pUjana pramukha kahyAM che ke keTalAMka lakhIe ? pUrvapakSa :- lablivijaya tathA bhANavijaya pramukha koI aNaupayogI puruSoe evI thoyo karI tethI zuM pUrvokta devatAonA vaMdana-pUjana vagere siddha thAya ? paraMtu na thAya, paNa pUrvAcAryonI karelI cothI thoyamAM to vaMdana-pUjana-sahAya levI kahI nathI, te tamo kema mAnatAM nathI ? uttarapakSa:- gvAliyaranA AmarAjA, tenA pratibodhaka zrI bappabhaTTisUri mahAprabhAvaka thayA. temano janma vikrama saMvata 802mAM thayo che. temaNe eka tIrthakaranA nAmathI tathA saMbaMdhathI pahelI thoya, bIjI badhA tIrthakaronI, Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra trIjI zrutajJAnanI, evI rIte covIsa tarI botera thAya racI che ane cothI thAya zrutadevI-vidyAdevI pramukhanI 24 tho racI che. temAM badhA vaMdanapUjana-sahAya pramukha grahaNa karyA che. tathA saMsAraavasthAmAM zrI dhanapAlapaMDitanA sagAbhAI saMvata 1029mAM thayelA zrI zobhanAcArya mahAmuni thayA. temaNe zrI bappabhaTTasUrijInI peThe covIsa tarI botera tho racI che ane cothI mRtadevI, mAnasI pramukhanI covIsa thayo racI che te covIze thoya anukramathI zrutadevatA, mAnasi, vajazRMkhalA, rohiNI, kAlI, gaMdhArI, mahAmAnasI, vajAMkuzI, javalanAyuddhA, mAnavI, mahAkAlI, zrI zAMtidevI, rohiNI, ayyatA, prajJapti, brahmazAMtiyakSa, puruSadattA, cakradharA, kapardiyakSa, gaurI, kAli, aMbA, vairocyA, aMbikA, emanI thoyomAM vaMdanA pramukha karI zatrunAza pramukha sahAya vAMchI te pUrvokta devatAonI stavanA karI che. temanA pATha graMthagauravanA bhayathI lakhyA nathI, tathA temAM covIsa thoyano bhAva rakSaNa sahAdhyAdikono jema che tema anukrame jaNAvIe chIe : tyAM prathama thoyamAM - je kamalane vize bhramarAonI paMkti sugaMdhavALI parAganuM sevana karatI hatI, te kamaLane vize svakIya caraNa sthApana karanArI mRtadevatA tamAruM rakSaNa karo. // thAya bIjImAM - mAnasI nAme devI sukhane Apo. rA. thAya trIjImAM - vajazRMkhalA devIne (Anama:) kahetAM nirahaMkArapaNe vaMdana thAo. //3 thAya cothImAM - rohiNI nAme adhiSThAyaka devIne (nama:) kahetAM vaMdana kara. 4 thAya pAMcamImAM - kAlI nAmanI devI (mAM) kahetAM mane (avatA) kahetAM rakSaNa karo. Apo thAya chaThThImAM - gaMdhArI nAme devInA vaja 1 musala Ayudho atyaMta jayazIla che. ||do. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra thoya sAtamImAM - mAnasIdevI tuM bhaktonuM rakSaNa kara. IIII thoya AThamImAM - vajrAMkuzI nAme devI prANIonA tanurakSaNa mATe "prayatna" kahetAM udyoga kare. // 8 // 311 thoya navamImAM - javalanAyuddhA nAme devI bhavyane 'kaM' kahetAM sukhane Apo. / / thoya dazamImAM - mAnavI nAme devI te jaya pAmo. / / 10 / - thoya agiyAramImAM mahAkAlIdevI utkRSTapaNe jayavaMta rahe che. 11|| thoya bAramImAM - zAMtidevI nAme devI jagatane viSe tuM je 'kSamA' kahetAM upazama teno lAbha, athavA 'kSamA' kahetAM pRthvI teno lAbha utpanna karo. / 12 / thoya teramImAM - rohiNI nAme devI te atyaMta utkRSTapaNe bhajanazIla evI eTale bhajana karavA yogya che. / / 13 / thoya caudamImAM - acyutA nAme devI 'kaM' kahetAM sukhane 'dizatu' kahetAM samarpaNa karo. 14|| thoya pajJaramImAM - prajJapti nAme devI te 'va:' kahetAM tamArA lAbhane karo. / / 15 / / thoya soLamImAM - brahmazAMti nAmanA yakSa 'kSaNena' kahetAM vege karane 'zaM' kahetAM sukhane karo. / 16 / / thoya sattaramImAM - puruSadattA nAme devI tAro prasAda mane sabhAne vize manavAMchita phaLane utpanna karanAro thAo. / 17 / thoya aDhAramImAM - cakradharAdevI 'mudde' kahetAM harSane mATe thAo. / 18 / thoya ogaNIsamImAM - kapardA nAme yakSa mArA hRdayane vize zubha karo. ||195 thoya vIsamImAM - gaurI nAme devI 'tava' kahetAM tArA nAza karanArA je zatru tene te 'nazyatu' kahetAM nAza karo. aa2aa Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra thAya ekavIsamImAM - kAlI nAmanI devI te 'vaH' kahetAM tamArA "vipakSa kahetAM zatrunA samudAyane "dalacaMtu' kahetAM nAza karo. / 21| thoya bAvIsamImAM - aMbA nAmanI devI "nA" kahetAM amAre mATe vAraMvAra aizvaryano vistAra karo. /22aa. thAya trevIsamImAM - vaidya nAmanI devI 'tAM kahetAM tane trAsAnuM kahetAM saMsArarUpa bhayathI "trAyatA' kahetAM rakSaNa karo. 23 thoya covIsamImAM - he aMbA nAmanI devI tuM atyaMta pradhAna bhavya prANIone "ava' kahetAM rakSaNa kara. |24ll evI rIte pUrvAcAryoe ema cothI thoyamAM namaskAra vagere kahyAM che to lambivijayajI, bhANavijayajI aNaupayogI thayA tema tamArA kahevA pramANe pUrvAcArya paNa aNaupayogI thayA. kema ke te puruSa paNa pUrvAcAryonI paraMparA pramANe vartatA hatA. paNa svakapolakalpita manomati AtmArAmajI AnaMdavijayajI jevA tathA tamArA jevA jevA tevA bolavAvALA te pUrvAcArya tathA pUrvapuruSa nahotA. kema ke te pUrvAcArya tathA pUrvapuruSo to mahAuttama upayogI vicakSaNa hatA. paNa tamArA jevA maMdamati nahotA. tethI koI buddhivAna puruSa tamArA sarakhAne aNaupayogI kahe to cAle, paNa te mahApuruSone aNaupayogI kahevAne to tamArA sarakhA dIrdhasaMsAra, adhamAdhama gativALAonI ja jIbha cAle. kema ke pUrvAcArya tathA pUrvapuruSa to tamArA jema sAmAyika-pratikramaNamAM cothI thoya kahetAM na hatAM tema sAmAyikapratikramaNamAM tamArA sarakhAne kahevAne arthe paNa te mahApuruSoe thayo banAvI nathI. te mahApuruSoe to "pravItiyatnorUM thotho para thatha'' ityAdi pUrvadhara puruSone vacanane anusAra pUrvokta zobhanastuti pramukha stutio stotrarUpe banAvI che te traNane ThekANe traNa thAya ane pUjA-pratiSThA vagere kAraNe tathA vijJopazamanA vagere kAraNe cothI thAya kahevAne banAvI che. paNa pUrvokta kAraNa vinA pUrvAcAryoe cothI thAya kahevAne banAvI nathI. te mATe pUrvokta kAraNe cothI thAya amo mAnIe chIe. paNa AtmArAmajI AnaMdavijayajI pUrvadhara tathA pUrvAcAryonI Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 313 paraMparAe cAlatI AvatI traNa thoyanI caityavaMdanAne utthApIne pratikramaNasAmAyikamAM kAraNa vinA cothI thoya sthApana kare che, tema amo sthApana karatAM nathI. prazna :- kAraNa vinA pUrvokta devatAone namaskAra vagere karatAM mithyAtva lAge, kema ke pUrvokta devatAone jaina siddhAMtomAM avratI, apaccakkhANI kahyAM che ane avratI apaccakkhANIne zrI jJAtAjI pramukha siddhAMtomAM vAMdavA-pUjavA niSedha karyA che, to AgamaniSedha pUrvokta devatAone kAraNe paNa namaskAra vagere karatAM mithyAtva kema na lAge ? javAba :- he bhavya ! ''muLA'hiya vaMve'' evA jainasiddhAMtonA vacanathI avratI apaccakkhANIne vAMdavA-pUjavAthI mithyAtva lAge, paNa avratI apaccakkhANI deva be prakAranA jaina siddhAMtomAM kahyA che. (1) samyagdaSTi ane (2) mithyAdaSTi. tyAM jinayakSa-yakSiNI pramukha tathA pUrvokta brahmazAMti Adi pravacanabhakta devatA te sarve samyagdaSTi che ane gogA, AsapAla, pAdaradevatA, kSetradevatA pramukha sarve prAye mithyAdaSTi deva che. tyAM mithyAdaSTi devatAone to ihalokArthe tathA paralokArthe kAraNe-akAraNe vAMdavA-pUjavAmAnavAthI mithyAtva lAge ja ane samyagdaSTi devatAone saMghAdi kArya svarUpa kAraNa vinA ilokArthe vAMdavA-pUjavA-mAnavAthI mithyAtva prasaMga doSa lAge. tathA coktaM zrItapAgacchanAyaka zrIhIravijayasUrIzvarajIziSyamahopAdhyAyazrIkIrtivijayajIkRtatacchiSyamahopAdhyAya zrIvinaya vijayajIsaMzodhitazrIvicAraratnAkare tatpAThaH atha lokottaramithyAtvasvarUpaM likhyate lokottaradevagataM paratIrthikasaMgRhItajinabiMbArcanAdi sapratyayazrIzAMtinAthapArzvanAthAdipratimAnAmihalokArthaM yAtropayAcitAdimAnanAdi ca / lokottaragurugataM ca lokottaraliMgeSu pArzvasthAdiSu gurutvabuddhyA vaMdanAdigurustUpAdAvaihikaphalArthaM yAtropayAcitAdi ca nanu yathA Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 caturthastutikuyuktinirNayachedanakumAra vaidyAdayo vyAdhipratIkArAdyarthaM dhanabhojanavasanAdinA bahumanyate tathA saprabhAvayakSayakSiNyAdInAmapyaihikalaukikaphalArthaM pUjopayAcitAdau ko doSaH mithyAtvaM hi tadAsyAdyadi mokSaprado'yamiti buddhyArAdhyeta / yadAhuH - adeve devabuddhiryA, gurudhIragurau ca yA / adharme dharmabuddhizca, mithyAtvaM tadviparyayAt // 1 // zrUyate ca - vizuddhadRDhasamyaktvA rAvaNakRSNazreNikAbhayakumArAdayo'pi zatrujayaputraprAptyAdyaihikakAryArthaM vidyAdevatAdyArAdhanaM kRtavaMta iti tatazcehalokArthaM yakSAdyArAdhane'pi kiM nAma mithyAtvaM ? satyaM tattvavRtyA adevasya devatvabuddhyArAdhanameva mithyAtvaM, tathApi yakSAdyArAdhanamihalokArthamapi zrAvakeNa varjanIyameva prasaMgAdyanekadoSasaMbhavAt / prAyo hi jIvA maMdamugdhavakrabuddhayaH saMprati ca viziSyate hyevaM vimRzaMti yadyanena vizuddhasamyaktvena mahAtmanA yakSAdyArAdhanaM vidhIyate / tadA nUnamayamapi devo mokSapradatayA samyagArAdhya ityAdi paramparayA mithyAtvavRddhisthirIkaraNAdiprasaMgastathA caihikaphalArthamapi yakSAdyArAdhakasyApi pretya bodhiduHprApyaM syAt / uktaM ca - annesiM sattANaM micchaMtaM jo jaNei mUDhappA / / so teNa nimitteNaM na lahai bohiM jiNAbhihiyaM // 1 // rAvaNakRSNAdibhizca tatsamaye'rhaddharmasyetaradharmebhyo'tizAyitayA sarvapratItatvenApavAdapade yadi vidyArAdhanAdikRtaM tadApi tadAlaMbanagrahaNaM nocitaM / yataH - jANijja micchaTThiI je parAlaMbaNAI ghippaMti / je puNa sammaddiTTI, tesiM puNo caDhai payaDIe // 1 // iti zrI zrAddhapratikramaNasUtravRttau saMkAkaMkhavigicchetigAthAyAM // bhAvArtha :- have lokottaramithyAtvanuM svarUpa lakhIe chIe. lokottara devagata mithyAtva te anyatIthie grahaNa karyA jinabiMba pUjavA. tathA Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 315 sapratyaya zrI zAMtinAtha, pArzvanAtha vagere pratimAonI ihalokane arthe AzAe yAtrA, mAnatA vagere karavI te lokottaradevagatamithyAtva kahIe. //lA ane pArthasthAdika lokottaraliMgane vize gurutvabuddhie karIne vaMdananamaskAra karavA tathA A lokanA phalane arthe guruthubha pramukhanI yAtrAdi mAnatA karavI te lokottara gurugata mithyAtva kahIe. //rA ahIM vAdI prazna kare che ke jema vaidyAdikane vyAdhipratikArAdika arthe eTale auSadho vagere kAraNa mATe dhana-bhajana-vastrAdike karIne bahumAna kare tema samakitadhArI prabhAvavaMtA pakSa-yakSiNyAdikane paNa IhalokaphaLane arthe pUje temAM zo doSa? mithyAtva to mokSanA denArA e che e buddhie ArAdhe to thAya. kahyuM che ke, adevamAM devabuddhi eTale je deva nathI tene deva mAne, kugurune guru mAne, adharmane vaLI dharmabuddhie mAne tyAre mithyAtva che. vaLI sAMbhaLIe chIe ke, nirmala te daDha samakitavaMta rAvaNa, kRSNa, zreNika, abhayakumArAdika, te paNa zatrune jItavA, putrAdika prApti vagere IhalokanA kAryane arthe vidyAdevatAdikonuM ArAdhana karyuM, to IhalokanA kAryane arthe yakSAdika ArAdhana karavAmAM zuM mithyAtva che ? evuM kahe tene AcArya kahe che - tuM kahe che te satya che. tattvabuddhie vicAra karIe tyAre to adevane devabuddhie mAnIe te ja mithyAtva, topaNa zrAvakone Ihalokane arthe yakSAdikanuM ArAdhana karavuM varjavuM ja, kAraNa ke tethI prasaMgAdika aneka doSano saMbhava che. kema ke hamaNAMnA kALamAM prAye ghaNA jIva bhoLA, vakra buddhivALA che. te ema vicAre che. A nirmaLa daDha samakivaMta mahAtmA paNa yakSAdika anya devane ArAdhe che to niro e deva paNa mokSa ApatAM haze, te mATe ApaNe bhalI rIte ArAdhavA. ema paraMparAe mithyAtvanI vRddhi tathA mithyAtva sthirIkaraNAdika prasaMga thAya. e pratyakSa dekhIe chIe. IhalokanA phaLane arthe ArAdhe tenuM phaLa kahe che. tathA IhalokanA phaLane arthe paNa yakSAdika ArAdhanArAne paNa paralokamAM samakita pAmavuM duSkara thAya. je mATe kahyuM che ke - bIjA jIvone je mUrkha mithyAtva upajAve te prANI mUrkha AtmA te nimitta vaDe karIne samakita nahIM pAme, evuM kevalI bhagavaMte kahyuM che. vaLI, daDha samakitavaMta rAvaNa, kRSNAdike vidyAdika ArAdhana karyA te samaye 24. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra bIjA dharma thakI arihaMtanA dharmanuM atizayapaNuM sarva prasiddhapaNe karIne hatuM, temaNe jo koI apavAdapade eTale kAraNe vidyA ArAdhana karI tevA temanuM paNa AlaMbana karavuM te yogya nathI. je mATe kahyuM che ke, je paDatAM AlaMbana kare che te mithyAdaSTi jANavA ane te samakitadaSTi che temane vaLI caDhatI prakRti jANavI. e pATha zrAddhapratikaNasUtravRttimAM zaMkAkaMkhavigicchA e gAthA nI vyAkhyAmAM che. e pAThamAM yakSa-yakSiNInA sAdhAraNa ArAdhanathI mithyAtvaprasaMgadoSa kahyo, paNa te samyagdaSTi yakSa-yakSiNI jANavAM. kema ke graMthakAre lokottaramithyAtvane adhikAre pUrvokta pATha lakhyo che. tethI laukika yakSa-yakSiNI saMbhava na thAya, ne pUjA-pratiSThA vagere saMghAdi kArya vinA ArAdhana pramukha karavAthI mithyAtvaprasaMga doSa saMbhava thAya, anyathA na thAya. kema ke pUjA-pratiSThA vagere saMghanA kArya kAraNamAM to mithyASTi devatAonI paNa pUjA pramukha bahumAna karavAmAM mithyAtvaprasaMgadoSa pUrvAcAryoe kahyo nathI, to samyagdaSTi devatAonAM pUjA pramukha kRtya karavAmAM mithyAtvaprasaMgadoSano avakAza hoya ja kyAMthI ? kema ke jainazAsananabhomaNi zvetapaTTAcArya zrI haribhadrasUrijIe tathA jainasUtrArtha kumudavikAsacaMdrikAcaMdra navAMgavRttikAraka zrImad abhayadevasUrijIe anukramathI zrI paMcAzakasUtravRttimAM pUjA-pratiSThA vagere avasare pUrvokta devatAonA pUjAnA bahumAna karavA, ema pUrvapakSa-uttarapakSa karIne pratiSThAnA avasare samyapha prakAre sthApana karyuM che. te pATha : tathI - disidevayANapUyA savvesiM taha ya lokapAlANaM / osaraNakameNa savvesiM ceva devANaM // 18 // vyAkhyA - digdevatAdInAmiMdrAdInAM pUjArcanaM sarveSAM samastAnAM tathA ceti samuccaye lokapAlAnAM somayamavaruNakuberANAM zakrasaMbaMdhinAM pUrvAdidikSu krameNa vyavasthitAnAM krameNaiva tu khaDgapadaMDapAza3gadA4hastAnAmiti avasaraNakrameNa samavasaraNanyAyena dvitIyaprakaraNa Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 317 varNitenAnye pare sUrayaH sarveSAM caiva samastAnAmeva devAnAM surANAM pUjA kAryetyAhuriti zeSaH iti gAthArthaH // 18 // atha kimeSAmasaMyatAnAM pUjAdi kriyata ityAha - jamahiMgayabiMbasAmI savvesiM ceva abbhudayaheU / tAtassa paiTThassa etesiM pUyAi avirUddhaM // 19 // vyAkhyA - yadyasmAdadhikRtabiMbasvAmI jinapatirityarthaH sarveSAmeva samastAnAmapIMdrAdidevAnAmabhyudayahetuH kalyANanimittaM tattasmAt tasyAdhikRtabiMbasvAminaH pratiSThAyAM teSAM digdevatAdInAM pUjAdi pUjAsatkAraprabhRti kriyamANamaviruddhaM saMgatameveti gAthArthaH // 19 // tathA - sAhammiyAya ee mahaDDiyA sammadiTThiNe jeNa / ettocciya uciyaM khalu etesiM ettha pUyAI // 20 // vyAkhyA - sAdhammikAH samAnadhArmikA AhetatvAtteSAmete digdevatAdayastathA mahaddhikA mahezvarAstathA mithyAdRzo'pi sAdharmika dravyato bhavaMtItyAha samyagdRSTayaH samyagdarzanadharA yena kAraNena ettocciyatti ata eva kAraNatrayAdevocitaM khalu saMgatameveti eteSAM digdevatAdInAmatra pratiSThAvasare pUjAdi pUjAsatkAraprabhRtIti gAthArthaH // 20 // | bhAvArtha bhASA :- indrAdika daza digyAla tathA ca zabda samuccaya arthe che e anukrame pUrvAdi dizAomAM rahelA 1 khaDjha, 2 daMDa, 3 pAza, 4 gadA anukrame jemanA hastamAM che evA zakrendra saMbaMdhI 1 soma, 2 yama, 3 varuNa, 4 kubera lokapAlanI anukrame dvitIya prakaraNa varNita samavasaraNanyAye karIne samastanI pUjA karavI, eTale samavasaraNanA nyAya pramANe samya pramANe samyagdaSTi devatAonI pUjA karavI, ane bIjA AcArya zeSa samasta devatAonI pUjA karavI kahe che, eTale samyagdaSTi tathA mithyAdaSTi sarvenI pUjA karavI, e gAthArtha che 18. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra atha pUrvapakSa : pUrvokta asaMyatI devatAonI pUjA zA mATe karavI ? evI AzaMkA vegaLI karavAne AcArya kahe che ke, je kAraNathI adhikRta biMbanA svAmI zrI tIrthakara, te indrAdika deva sarvene paNa kalyANanA karanAra che, te vAte adhikRta svAmInA biMba tenI pratiSThAnAM te didevatAdikonAM pUjA satkAra pramukha karavAM saMgata yogya che e gAthAno artha. tathA vaLI pUrvokta devatAonI pUjA zA mATe karavI ? te kahe che - e digevatAdi che te AutpaNAnA samAna dharmathI sAdharmika che tathA maharbika eTale mahA RddhimAna che. ane vaLI mithyAdRSTi paNa dravyathI sAdharma eka ja kAma karanArA hoya che. te dravya sAdharmI kahevAya che. samyagdaSTi devo je kAraNe karIne samyagdarzana dhAraNa kare te vAte tema kahevAya che. e pUrvokta traNa kAraNathI ja pratiSThA avasare e digdaratAdikanAM pUjA-satkAra pramukha ucita kRtya karavAM ni saMgata eTale yogya ja che. e pAThamAM samyagdaSTi devatAonAM pUjA-satkArAdi karavA kahyAM te to sAdharmikapaNAnA kAraNathI kahyAM, ane mithyAdaSTi devatAonAM pUjA-satkArAdi kahyAM te dravyasAdharmika kAraNathI kahyA, paNa mithyA prasaMga doSa na kahevo, mATe pUjA-pratiSThA tathA vijJopazamanA vagere kArya-kAraNamAM samyagdaSTi devatAonuM vaMdana-pUjanasatkAra-sanmAnAdi karavAmAM mithyAtva na lAge. tema ja amadAvAdamAM pAMjarApoLanA dharmaupAzrayamAM zeTha jayasiMhabhAI haThIsiMhajInA jJAnabhaMDAramAM pUrvAcArya kRta pravacanasAroddhArabAlAvabodha che temAM paNa pUrvokta kAraNe samyagdaSTi devatAone ArAdhavA kahyA che. paNa vinA kAraNe kahyA nathI. te bAlAvabodhanI bhASA jema che tema ja ahIM lakhIe chIe. te pATha : veyAvaccagarANaM saMtigarANaM sammaddiTThIsamAhigarANaM karemi kAussaggaM artha :- zrI vItarAganA zAsananI bhaktinA karanAra gaumukhayakSAdi covIsa tathA cakrezvarIdevI pramukha covIsa te zAsananA devatA che, te sAnidhya karo, sarva saMghane zAMtinA karaNahAra teone arthe kAussagna karuM chuM. e Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 319 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra samyagdaSTi sura smaraNAdhikAra bAramo. ahIM vaMdaNavattiyAe na kahIe je mATe devatA aviratipaNA thakI vAMdavA-pUjavA yogya nathI. te mATe annatya usisaeNaM kahIe. ahIM keTalAka ema kahe che ke devatAno kAussagga kare to mithyAtva lAge, te jUThuM, jeha mATe zrI haribhadrasUrikRta lalitavistarAvRtti madhye tathA zrI hemacandrAcAryakRta yogazAstranI vRtti tathA AvazyakacUrNimAM devatAno kAussagga karavo pragaTa kahyo che. manoramA zrAvikA sudarzana zeThane phUlIno saMkaTa paDe tathA subhadrAe caMpAnagarInI poLa ughADavAne avasare devatAno kAussagga kIdho sAMbhaLIne karIe chIe. te sAMbhaLIne samyadRSTine devatAono kAussagga karatAM doSa nahIM, samakitadhArIe kAraNe devatA ArAdhavA, e bhAvArtha jANavo. ahIM samyagdaSTi devatAone vAMdavA-pUjavA niSedhyA ne pUrvokta stutistotrarUpa stutipramukhamAM vAMdavA-pUjavA kahyA teno e 52mArtha che ke stutio be prakAranI zrI siddhasenadvAtriMzikAmAM kahI che. te pATha : stuti dvidhA - praNAmarUpA asAdhAraNaguNarUpAcca / tatra praNAmarUpA sAmarthyagamyA asAdhAraNaguNotkIrttanarUpA ca dvidhA svArthasaMpadAbhidhAyinI parArthasaMpadabhidhAyinI ca // e pAThamAM praNAmarUpa stuti kahI tyAM praNAma, namaskAra ekArtha che, te jaina graMthomAM pAMca prakAranA kahyA che : (1) matsara, (2) bhaya, (3) sneha, (4) prabhutA, (5) bhakti. e pAMca praNAmamAMthI pahelAMnA cAra namaskAra to samyagdaSTi mithyAdaSTi baMnene prAye saMsArahetue karavAM saMbhave. ane sneha, prabhutA tathA bhakti e traNa namaskAra prAye samyagdaSTine dharmahetue ja karavA saMbhave. temAM pAMcamo vaMdanapratyayarUpa bhaktinamaskAra to badhA viratipramukhane ja saMbhave. ne praNAmapratyayI bhaktinamaskAra dezavirati avirati samyagdaSTine paraspara karavo saMbhave. tethI pUrvokta stutistotrarUpa cothI thoyamAM samyagdaSTi devatAone anusarIne namaskAra zabda pahelAMnA AcAryoe vAparyo che te badhA praNAmarUpe jANavA. tathA bhadrabAhusvAmIjI caudapUrvadhakRta pratiSThAkalpa tathA zrI haribhadrasUrijIkRta pratiSThAkalpa tathA Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra zrI zyAmAcAryajI pramukha kRta pratiSThAkalpomAM nama: zabda tathA svAhA zabda pUjAvAcI kahyA che. tethI pahelAM cothI thoya pUjA-pratiSThAnA kAraNe ja kahevI saMbhava thAya che. ahIM koI AtmArAmajI AnaMdavijayajI sarakhA kaheze ke cothI stuti pahelAM to kAraNe karatAM, paNa saMprati keTalAka kALa paraMparAe vinA kAraNe karatAM AvyAM tema karavI joIe. tene kahIe ke he bhadra ! pahelAM jema kAraNe karatAM tema saMprati paNa keTalAka kALathI paraMparAne kAraNe ja karatAM Ave che. yajurja zrItapAchAdhirAnazrIdIvijysuurishissykRtgurutttvprdiipe / tathA ca tatpAThaH - cothI thAya pahelAM paNa kAraNe karI ane vartamAnamAM paNa kAraNe karatAM thaka AcAryaparaMparAe AvI che. // e pAThamAM paraMparAe paNa cothI thAya kAraNe kahevI kahI to amAruM kahevuM e che ke moTI gaMbhIra AzayavALA ane samudra jevI buddhivALA pahelAMnA AcAryoe je zAstronI racanA karI che te zAstrakAronA lekhane khoTA rAkhavAne badale kutarka karavAvALA kutarkI koTyAvadhi kutarka kare, topaNa te mahApuruSonA asmalita vacanane koIpaNa kutarkI tucchamativALA lokothI parAbhava thaI zake nahIM. kema ke parAbhava karavAvALo pote ja potAnI meLe smalanapaNuM pAme che. kema ke pahelAMnA AcAryonA zAstranI apekSA choDIne potAnI kuyuktiothI rUDhiparaMparA calAvavAne udyama karavAnI vAMchA rAkhe che. teno bola aNasamaja mUkhanA ToLAmAM to icchA mAphaka kadAca pramANa thaI jAya. paNa vivekI janonI AgaLa to atyaMta nisteja thaI jAya paNa jUTho koI kALe sAco thAya nahIM. tathA samakitasAranuM khaMDana samyaktazalyoddhAramAM AtmArAmajI mAnaMdavijayajIe batAvyuM. temAM pote potAnA hAthathI samyagdaSTi devatAonI pUjA pramukhamAM bhakti AgArI samyagdaSTi zrAvakone karavI lakhI, to aNagArI samyagdaSTi zrAvakone to arthAt (arthApattithI) niSedha thaI. ane AgArI samyagdaSTi zrAvaka paNa samakita uccaratAM je je kAraNanA AgAra rAkhe che te te kAraNa apavAdakAraNe seve che, paNa utsarge sevatAM nathI. to AgArI zrAvakane paNa kAraNe zAsanadevatA pramukhanI bhakti karavI arthAt siddha thaI, ane kAraNe zAsanadevatA pramukhanI bhakti karavI Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 321 siddha thaI to cothI thAya paNa apavAdane kAraNe karavI arthAt siddha thaI. kema ke DheDhakamati jeThamalajI viracita samakitasAra bhAga-1 pRSTha 32mAM lakhe che ke, "valI e "sASa' to sUtra maLe che, je kAryavizeSe laukikapakSe samadaSTi ne zrAvakane anya deva mAnavA paDe che 8 ane te kaheze je "asaija" zrAvaka devatAnI sAgha (sahAya) na vAMche, to tame kaho cho je covIsa tIrthaMkaranA covIsa jakSa covIsa jakSiNI rakSA kare che. vaLI zAsanadevatA sahAya kare che, temanI thaIo paDikkamaNAmAM tame kaho cho, cAra tIrtha sahAya na vAMche, to e jakSa-kSiNI konI rakSA karatAM haze ? valI zatruMjaya upara cakkasarI mAtAne kema pUcho cho ?" e jeThamalajI DhuMDhiyAnA lekhanuM khaMDana karatAM samyaktazalyodvAra pRSThapa4mAM AtmArAmajIe evI rIte pratyuttara lakhyo che ke "jeThA DheDhake lakhyuM che ke samyaktadaSTi anya devane pUje che" te mithyA che, kAraNa ke anya devane zrAvaka pUje nahIM, mithyAdRSTi hoya te pUje ane zrAvake guru mahArAjanA mukhe che AgAra sahita samyakta uccaryuM hoya te zAsanadevatA pramukha samakitadaSTinI bhakti kare che, te sAdharmInAM saMbaMdhane karIne kare che, tene anyadeva kahevAtAM nathI, valI je koI samyagdaSTi koIpaNa anya devane mAnaze te devatA kAM to samyagdaSTi haze athavA to koI upadrava karavAvALA haze. tene mATe zrAvakane "revAmiyo" AgAra che. paraMtu taMgiyAnagarInA zrAvakone zuM kaSTa AvI paDyuM hatuM je anya devane pUjayA? jeTho mUDhamati kahe che ke "gotradeva pUjyA" te kyA pAThano artha che? gotradevatA koIpaNa zrAvake pUjyA hoya to sUtrapATha dekhADo, kAraNa ke anya devane zrAvaka pUje nahIM." e beu lekha samakitasAra tathA samyaktazalyoddhAramAM jema che tema lakhyA che. have buddhivALAoe vicAravuM joIe ke AtmArAmajI AnaMdavijayajI cothI thoya karavAnuM apavAdakAraNa potAne hAthe jaNAvIne have vinA kAraNe sthApanA kare che, te jema koI manuSya eka vakhata jUThuM bole ane te chupAvavA mATe tene vAraMvAra jUThuM bolavuM paDe che tema phakta pratikramaNamAM Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra cothI thoya sthApavA mATe jevI tevI rIte manamAM Ave tema vAraMvAra lakhatAM jema jeThamalajI DhuMDhake "jyavastimmA"no artha pheravatAM saMsAra vadhI javAno kaMIpaNa Dara khAdho nathI. tema AtmArAmajI AnaMdavijayajIe paNa pUrvadhara tathA pUrvAcAryonuM vacana ullekhana karatAM saMsAravRddhi thavAno kiMcitmAtra paNa Dara rAkhyo nathI. paNa sarbuddhivAna puruSoe yathArtha jANavuM joIe ke pUrvokta aneka jainazAstranA lekhathI pUjA-pratiSThA vagere kAraNe samyagdaSTi kAraNe samyagdaSTi devatAonA kAyotsarga karavA ane temanI thoya kahevI hoya ke pUjA-pratiSThA vagere kAraNe samyadRSTi devatAnA kAyotsarga jainamatanA zAstromAM karavA kahyAM che ke nathI kahyAM to e pUrvokta zAstronA pAThathI nizce siddha thAya che ke pratikramaNanA Adi-aMtamAM ubhayakALa jinagRhamAM traNa thoya devavaMdana ane pUjA-pratiSThA kAraNe gItArtha AcaraNAe cothI thoya sAthe traNa thoyae sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAe avazya devavaMdana karavuM. iti caturthastutinirNayazaMkoddhAre aparanAmni caturthastutikuyuktinirNayacchedana kuThAre gItArthAcaraNayA pUjApratiSThAdivighnopazamAdikAraNe caturthastutikathananidarzano nAma trayodazaH paricchedaH // 13 // // atha caturdaza: pariccheH // pUrvapakSa :- pravrakhyAvidhi meM saura pratiSThAvidhi meM to tuma pUrvotta levAyAM kA kAyotsarga aru thuI kahanI mAnate ho paraMtu pratikramaNa meM kyoM nahIM mAnate ho ? tathA zrutadevatA kSetradevatA kA kAyotsarga aru tinakI thuIyoM kahanI kyoM nahIM mAnate ho ? javAba H- he pUrvapakSI ! tamArA be praznonA javAba ekasAthe ja ApIe chIe ke pratikramaNanA Adi-aMte pUjA-pratiSThAnA kAraNa vinA jinagRhamAM pahelAnA kALamAM traNa thoye caityavaMdana arthAt devavaMdana karI sAdhu-zrAvaka pratikramaNa kare ityAdi sarva vAta zaMkA-samAdhAnapUrvaka aneka zAstronI sAkSIthI upara lakhI AvyA chIe. topaNa zrI gaNadhara mahArAja kRta sUtromAM tathA pUrvadhara AcArya kRta graMthomAM athavA pUrvadhara vartamAnakALavartI tathA Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 323 pUrvadhara nikaTakALavartI ane pUrvadhara pazcAtkAlavartI AcAryonA graMthomAM pratikramaNa Adi-aMta vidhimAM pAkSika, cAturmAsika, sAMvatsarika saMbaMdhI devasI pratikramaNanA avasAnamAM kSetra-bhuvanadevInA AjJA nimitte kAyotsarga vagara koI ThekANe pUrvokta devatAonA kAyotsarga pramukha karavA kahyA nathI. te keTalAka graMthomAM pATha paMcAMgIpUrvaka bhavya jIvone jJApana karavA mATe anukrame lakhIe chIe. tyAM prathama zrI uttarAdhyayana mULa sUtramAM sAmAnya prakAre devasI-rAInI vidhi kahI che. te pATha : pAsavaNuccArabhUmiM ca paDilehijja jayaM jii| kAussaggaM tao kujjA savvadukkhavimokkhaNaM // 38 // desiaM ca aiyAraM ciMtijja aNupuvvaso / nANe daMsaNe ceva carittaMmi taheva ya // 39 // pAria kAussaggo vaMdittANaM tao guruM / desiaM tu aiAraM Aloijja jahakkamaM // 40 // paDikkamittu nissallo vaMdittANaM tao guruM / kAussaggaM tao kujjA savvadukkhavimokkhaNaM // 41 // pAria kAussaggo vaMdittANaM tao guruM / thuI maMgalaM kAuM kAlaM saMpaDilehae // 42 // saMkSipta bhAvArtha:- sthaMDila mAtrAnI bhUmi paDilehIne eTale 24 mAMDalA karIne guru AjJAe devasInA aticAra AlovavAno badhA du:kha maTADanAro kAussagna kare. temAM devasInA aticAra anukrame vicAre, te aticAra zenA? mATe kahe che, jJAna-darzana-cAritramAM lAgyA che. temaja pachI kAusagga pArIne vAMdIne divasanA aticAra anukrame Alove, pachI niHzalya thayo paDikkamIne gurune vAMdIne badhA duHkha dUra kare evo kAussagna kare, pachI kAussagga pArIne gurune vAMdIne stutimaMgala karIne kALa pratilekhaNA kare, eTale sajajhAya karavAno avasara dekhe. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra e pAThamAM pratikramaNanI AdimAM cothI thaI sahita traNa yuInI caityavaMdanA ane aMtamAM kSetradevI pramukhano kAyotsarga kahyo nathI. tathA thirApadragaththakamaMDana vAdIvetAla zrI zAMtyAcAryakRta zrI uttarAdhyayana bUvRttimAM paNa devanI pratikramaNanI vizeSa vidhi kahI che. te pATha : kAyotsargaH tataH prazravaNAdibhUmipratilekhanAdanaMtaraM kuryAt sarvaduHkhavimokSaNaM tathA cAsyakarmApacayahetutvAt / uktaM hi - "kAussaggo jahamuTThi yassa bhajjaMti aMgamaMgAi / taha bhidaMti suvihiyA aTTavihaM kammasaMghAyaM // 1 // " tatra ca sthito yat kuryAttadAha - desiyaMti prAkRtatvAdvakAralope daivasikaM caH pUraNe aticAramatikramaM ciMtayeddhyAyedaNupuvvaso iti AnupUrvyAkrameNa prabhAtamukhavastrikApratyupekSaNAto yAvadayameva kAyotsargaH / uktaM hi - "gosemuhaNaMtagAI Aloi desie ya aiyAre / savve samANayittA hiyae doseThavijjAha // " kiM viSayamaticAre ciMtayedityAha - jJAne jJAnaviSayamevaM darzane caiva cAritre tathaiva ca pAritaH samApitakAyotsagargo yena sa tathA vaMditvA prastAvAdvAdazAvartavaMdanena tata ityaticAraciMtanAdanaMtaraM gurumAcAryAdi desiyatti prAgvadaivasikaH / tuH pUraNe aticAramAlocayet prakAzayet guruNAmeva yathAkramamAlocanAsevanyAnyatarAnulomya kramAnatikrameNa ch| pratikramya pratIpaparAdhasthAnebhyo nivRtyA pratikramaNaM ca manasA bhAvavizuddhito vAcA tatsUtrapAThataH kAyenottamAMgena manAdito nisallo mAyAdizalyarahitaH sUcakatvAt sUtrasya vaMdanakapUrvakaM kSamayitvA ca vaMditvA dvAdazAvarttavaMdanena tata ityuktavidheranaMtaraM gurumAcAryAdikaM kAyotsarga darzanacAritrazrutajJAnazuddhinimittaM vyutsargatrayalakSaNaM jAtau caikavacanaM tato guruvaMdanAnaMtaraM kuryAtsarvaduHkhavimokSaNaM pAriyetyAdi pUrvArddha stutimaMgalaM ca siddhastavarUpaM kRtvA pAThAMtaraM vA siddhANaM Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 325 saMthavakiccati sugamaM kAlamAgamapratItaM saMpaDileietti saMpratyupekSate ko'rthaH pratijAgarti upalakSaNatvAdgRhNAti ca etadgatazca vidhirAgamAdavaseyaH / saMkSepa bhAvArtha - thaMDila mAtrAnI bhUmi dekhIne 24 mAMDalA karIne badhA duHkhanA nAzane karanAro evo kAussagna kare. te kAussagnamAM jJAnadarzana-cAritranA aticAra ciMtave. e prathama kAussagna pratikramaNa ThAvyA pachIno che. pachI covIsatyo, vAMdaNA daI paDikkamaNasUtra kahI gurune vAMdIne anukrame traNa kAussagna karI siddhANaM buddhANaM kahe pachI kALa grahaNa kare te vidhi AgamathI jANavI e pAThamAM paNa devanI pratikramaNanA AdimAM cothI thaI sahita traNa yuInI caityavaMdanA tathA aMtamAM zrutadevIkSetradevatAdikano kAyotsarga kahyo nathI. tathA uttarAdhyayanalaghuvRtti. teno pATha : taoti tataH prazravaNAdibhUmipratilekhanAnaMtaraM pratikramya niHzalyo mAyAdizalyarahitaH sUcakatvAt sUtrasya vaMdanakapUrvakaM kSamayitvA vaMditvA tato guruM kAyotsargaM cAritradarzanajJAnazuddhinimittaM vyutsargatrayalakSaNaM jAtau caikavacanaM thuImaMgalaM ca kAUNamiti stutimaMgalaM stutitrayarUpaM kRtvA kAlaM saMpratyupekSate / ko'rthaH ? pratijAgarti upalakSaNatvAd vRddhAti va chA artha :- mAMDalA 24 karI zalyarahita kAussagga pArI gurune vAMdI pratikramaNa karI anukrame cAritra-darzana-zrutanA traNa kAussagna karI traNa thaIrUpa maMgala karIne eTale siddhonI traNa thaI kahIne kAla grahaNa kare. e sAmAnya vidhinA pAThamAM paNa devasI pratikramaNanA AdimAM cothI thaI sahita caityavaMdanA kahI nathI, ne aMtamAM zrutadevI pramukhanA kAyotsarga karavA kahyA nathI. tathA uttarAdhyayana anyavRtti. te pATha : tataH prazravaNabhUmi pratilekhanAnaMtaraM kAyotsarga sarvvaduHkhavimokSaNaM kuryAt desiyaM ti tutti prAkRtatvAdvakAralopaH daivasikamaticAra Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra mAlocayet aNupuvvasotti AnupUrvyAkrameNa prabhAtamukhavastrikApratyupekSaNAto yAvadayamevotsargaH / tataH pratikramya niHzalyo mAyAdizalyarahitaH sUcakatvAt sUtrasya vaMdanakapUrvakaM kSAmayitvA dvAdazAvartena vaMditvA ca tato guruM kAyotsarga cAritradarzanajJAnazuddhinimittaM vyutsargatrayalakSaNaM jAtau caikavacanaM tataH kAyotsarga pArayitvA vaMditvA ca tato guruM thutimaMgalaM ca kAUNaM stutisiddhastavarUpamiti bRhadvRttau stutimaMgalaM stutitrayarUpaM kRtvA kAlaM saMpratyupekSate ko'rthaH pratijAgarti upalakSaNatvAt gRhNAti ca // 42 // artha - mAMDalA 24 karI divasa saMbaMdhI aticArano kAussagna karI jAvata (yAvatu) aticAra Alove eTale prabhAte paDilehaNanI muhapatti paDilehI tyArapachI kAussagnamAM je aticAra lAgyA hoya te Alove. pachI pratikramaNa karI zalya rahita vAMdaNA deI khAmIne dvAdazAvartavaMdanA deI pachI jJAna-darzana-cAritranI zuddhine arthe kAussagna traNa karI pArI gurune vAMde, pachI stutimaMgala stuti traNa siddhonI kahIne kAla grahaNa kare. emAM paNa devasI pratikramaNanA AdimAM cothI thaI sahita traNa yuInI caityavaMdanA karavI kahI nathI ne aMtamAM zruta-kSetradevatAdikanI thaI kahevI kahI nathI. tathA uttarAdhyayanavacUrikA. te pATha : evaM saptaviMzatisthaMDile pratyupekSaNAnaMtaraM Adityo'stameti / itthaM vizeSato dinakRtyamuktvA saMprati tatraiva rAtrikRtyamAha - kAyotsargaH tataH prazravaNAdibhUmipratilekhanAnaMtaraM sarvaduHkhavimokSaNaM ityAdi yAvat vaMdanakapUrvakaM kSamayitvA vaMditvA tata uktavidheranugu kAyotsargaM cAritradarzanazrutajJAnazuddhyarthaM vyutsargatrayarUpaM jAtAvaikavacanaM tato guruvaMdanAnukuryAt // 41 // pUrvArdhavyAkhyAtamevastutimaMgalaM ca siddhastavarUpaM stutitrayeNa kRtvA kAlaM pratyupekSate // saMkSipta bhAvArtha - sattAvIsa caMDila paDilehI kAussagna kare, devasI aticAra ciMtave, yAvat gurune vaMdana karIne khamAvIne, vaLI vaMdana karIne Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 327 cAritra-darzana-jJAnanA traNa kAussagga karI gurune vaMdana karIne stutitraNa svarUpe maMgala kare. pachI kALa grahaNa kare. iti saMkSipta pAThAthI ahIM paNa devanI pratikramaNanA AdimAM cothI thoya sAthe traNa thoyanI caityavaMdanA nathI ne chelle zruta-kSetradevIno kAyotsarga kahyo nathI. ema ja zrI tapAgacchIya mahopAdhyAya zrI bhAvavijayajIkRta uttarAdhyayanaTIkAmAM paNa devasi pratikramaNanA Adi-aMtamAM cothI thoya sAthe traNa thAyanI caityavaMdanA tathA zruta-kSetradevIno kAyotsarga tathA thoya kahevI kahI nathI. tathA vaLI temaja zrI kharataragacchIya upAdhyAya zrI lakSmIvallabhajI kRta zrI uttarAdhyayanavRttimAM paNa pUrvokta pramANe devasi pratikramaNanI AdimAM cothI thAya sAthe traNa thoyanI caityavaMdanA kahI nathI ne chelle zruta-kSetra devInA kAyotsarganI thAya kahI nathI. tathA caudapUrvadhara zrutakevalI zrI bhadrabAhusvAmIjI kRta Avazyakaniryukti. te pATha : te puNa sasUriecciya pAsavaNuccArakAlabhUmIu / pehittA atthamae ThaMtussaggaM sauThANe // 1 // jA devasIyaM duguNaM ciMtei guru ahiMDauciTuM / bahuvAvArAIyare egaguNaMtA vicitaMti // 2 // pavvaiyANaM ca ciTuM nAUNa guruM bahuM bahuvihIyaM / kAleNa taducieNaM pArei yathovaciTTho vi // 3 // namukkAracauvIsagakiikammAloyaNaM paDikkamaNaM / kiikammaM durAloie duppaDikaMteya ussaggo // 4 // esa carittussaggo dasaNasuddhIyata iyao hoI / suyanANassa cauttho siddhANaM thuIya kiikammaM // 5 // sukayaM ANattiM vA loe kAUNa sukaya kiikammA / vaTuMti tiyAthuIo guruthuIgahaNe kae tinni // 6 // artha :- vaLI, te sAdhu sUrya chatAM ThallA-mAtrAnA mAMDalA karIne eTale bhUmi zodhIne rahe evAmAM sUryAsta thaye AvI pratikramaNa ThAvI sAmAyika Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra karI kAussagnamAM rahe. ahIM vyAghAtAdikanI gAthAo choDIne pATha lakhyo che. jyAM sudhI devasI aticAra guru ahiMDaka te vyApAra nahIM karatAM thakAM bamaNIvAra ciMtave eTalI vakhatamAM bahu vyApAra jemane evA sAdhu aticAra ekavAra ciMtave athavA sAdhuonI ceSTA ke vyApAra prate guru bahu prakAre jANIne eTale temane gaucaryAdi bahu prakAranA vyApAra ke bhramaNAdika kArya jANIne gurune ceSTA alpa che to paNa temane ucita kALe karI kAussagna pAre, namo arihaMtANaM karIne longassa kahe. vAMdaNA daI pachI pratikramaNanA sUtra kahI vAMdaNA deIne je koI bhUlamAM aticAra rahyA hoya teno kAussagga kare, e cAritrano kAussagga bIjo, darzanazuddhino trIjo , zrutajJAnano cotho karIne siddhonI stuti karI vAMdaNA de. zA mATe ke jema pradhAnAdikane rAjAe kArya bhaLAvyA thakAM te pradhAnAdika rAjAne praNAma karIne te kArya karIne pAchA AvIne praNAma karIne kahe tema ahIM paNa jANavuM. pachI vardhamAna traNa thaI kahe. e pAThamAM paNa cothI thoya sAthe caityavaMdanA tathA zruta-kSetradevatAnA kAyotsarga pramukha kahyA nathI. tathA zrI haribhadrasUrijI kRta Avazyaka bRhadgatti. te pATha : te puNa sasUriyAe gAhA0 // 9 // vyAkhyA - te punaH kAyotsargakartAraH sAdhavaH sasUrya eva divase prazravaNoccAraNakAlabhUmiM pratyuprekSya dvAdazaprazravaNabhUmayaH AlayaparibhogAMtaSaDSaDbahirevamuccArabhUmayo'pi dvAdazapramANaM cAsAM tiryag jaghanyena hastamAtramadhazcatvAryaMgulyAnyaccenamutkRSTatastu sthaMDiladvAdazayojanamAnaM na ca tenAdhikAraH / tisrastu kAlabhUmayaH kAlamaMDalAkhyA yAvaccainamanyaM ca zramaNayogaM kurvanti kAlavelAyAM tAvatprAyazostamupayAtyevasavitA tatazca arthami eThaMtyussaggaM sahANeti uktamanyathA yasya yadeva vyApAraparisamAptirbhavati sa tadeva sAmAyikaM kRtvA tiSThatIti gAthArthaH // 9 // ayaM ca vidhiH kenacitkAraNAMtare gurorvyAghAte sati - yadi puNa hi0 20 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 329 vyA. - yadi punarnirvyAghAta eva sarveSAmAvazyakaM pratikramaNaM tataH kurvanti sarve'pi sahaiva guruNA saDDhAikahaNa vAghAyattAe pacchA guru ThaMtitti nigadasiddhamiti gAthArthaH // 10 // yadA ca pazcAdguravastiSThati tadA - sesAu gAhA0 // 11 // vyA. - zeSAH sAdhavaH yathAzakti zaktyanurUpaM yo hi yAvaMtaM kAlaM sthAtuM samarthaH ApucchittA tu guru ThaMti saTThANe sAmAyikaM kAUNa kiM nimittaM ? suttatthasaraNaheu sUtrArthasmaraNahetuH / Ayarie ThiyaMmi devasiyaMmi Ayarie purao Thie tassa / sAmAiyAvasANe devasiyaM aiAraM citaMti anne bhaNati jAhe Ayario sAmAiyaM kaDDai tAhe tevi taha ThiyA ceva sAmAiyasuttamaNupehaMti guruNAsapacchA devasiyaM ti gAthArthaH // 11 // zeSAstu yathAzaktirityuktaM yasya kAyotsargeNa sthAtuM zaktireva nAsti sa kiMkuryAditi tadgataM vidhimabhidhitsurAha - jo hujjao gAhA0 // 12 // ___ vyA. - yaH kazcitsAdhurbhavedasamarthaH kAyotsargeNa sthAtuM sa kiMbhUta ityAha bAlo vRddhaH glAnaH paritotti parizrAMto guruvaiyAvRttyakaraNAdinA asAvapi kathAdibhIrahitaH san dhyAyetsUtrArthaM jA guru ThaMti yAvat guravastiSThaMti kAyotsargamiti gAthArthaH // 12 // AcArye sthite devasikamityuktaM tadgataM vidhimabhidhitsurAha - cha jAdeva siyaM gAhA0 // 13 // vyA. - nigadasiddhA navaraM ceSTA vyApArarUpAvagaMtavyA // 13 // pavaiyANaM ca ceTThagAhA0 // 14 // namokkAracauvisagAhA0 // 15 // vyA. - namokkAretti kAussaggasamattIe namokkAreNa pAretti namo arihaMtANaMti cauvIsagatti puNo jehi imaM titthaM desiyaM tesiM titthakarANaM usabhAINaM cauvIsatthaeNa ukittaNaM kareti logassa Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra ujjoyagareti bhaNiyaM hoi kittIkammaM tu tato vaMdiukAmA guruM saMDAsayaM paDilehittA uvavisaMti tato muhaNaMtagaM paDilehiya sa sIsovarIyaM kAyaM pamajjaMti pamastittA pareNaM tikaraNaparisuddhaM kiyakammaM karetI vaMdaNagamityarthaH / uktaM ca - AloyaNavAgaraNassa pUchaNe pUyaNAe sajjhAe / avarAhe a guruNaM viNao mUlaM ca vaMdaNagaM // 1 // ityAdi AloyaNaMti evaM ca vaMdittA utthAyobhayakaragahiyaraoharaNa addhAvaNayakAyA puvvaMparAciMtie dose jahArAiNiyAe saMjayabhAsAe jahAgurusuNei tahA pavaddhamANasaMvegA mAyamayavippamukkA appaNo visuddhinimittamAloeti / uktaM ca viNa eeviNa viya mUlaM gaMtUNAyariyapAyamUlaMmi / jANAvijjasu vihio jaha appANaM taha paraM ca // 1 // kayapAvovi maNuso Aloiya niMdao gurusagAse / hoi airegalahuo uharia bharuvva bharavaho // 2 // tathA - uppannANuppanA mAyA aNumaggao nihaMtavvA / AloyaNaniMdaNagarahANanapuNottiyA vitiyaM // 3 // tassa ya pAyacchittaM jamaggaviu guru u guruvaisaMti / taM taha aNucariyavvaM aNavatthapasaMgabhIeNa // 4 // paDikkamaNaMti AloiUNa dese garuNA paDidinnapAyachittA / to sAmAiyapuvvagaM samabhAve ThAiUNa ya paDikkamaMti // 5 // samamuvaottApadaM padeNa paDikkamaNaM kahUMti aNavatthapasaMgabhIyA aNavatthAeNa puNa udAhaNaM tilahAragakappaDagotti kittikkamaMti tao paDikkamittA khAmaNAnimittaM paDikkamaNaniveyatthaM vaMdaMti tao AyariyamAdi paDikkamaNatthamevadaMsemANAkhAmetti / uktaM ca - Ayariya uvajjhAe, sIse sAhammie kulagaNe a / je me kei kasAyA, savve tiviheNa khAmemi // 22 // Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 331 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra savvassa samaNasaMghassa, bhagavao aMjali karIya sIse / savvaM khamAvaittA, khamAmi savvassa ahayaMpi // 23 // savvassa jIvarAsissa, bhAvao dhammanihiyaniyacitto / savvaM khamAvaittA khamAmi savvassa ahayaMpi // 24 // ityAdi durAloyaduppaDikaMteya kAussaggotti evaM khAmettA AyariyamAi tao durAloiyaM vA hojjA duppaDikvaMtaM vA hojjA aNAbhogAdiNA kAraNeNaM tato puNovi kayasAmAiyA carittavisohaNatthameva kAussaggaM kareti iti gAthArthaH // 14-15 // esagAhA // vyAkhyA - carittussaggoti carittAyaravisuddhinimitto bhaNiyaM hoMti, ayaM ca paMcAsussAsaparimANo, tato NamokkAreNa pArettA visuddhacarittadesiyANaM daMsaNavisuddhinimittaM esanAmukittaNaM kareMti, cArittavisohiyamiyANI daMsaNaM visohijjai tikaTTha taM puNa nAmakittaNamevaMkaroti logassujjogaretyAdi ayaM caturviMzatistavazcaturviMzatistave pakSeNa vyAkhyAta iti neha punarvyAkhyAyate ch| caturviMzatistavaM cAbhidhAya darzanavizuddhinimittameva kAyotsarga cikIrSavaH punaridaM sUtraM paThati savvaloe arihaMta ceiANaM karemi kAussaggamityAdi annatthausasieNamityAdipUrvavat yAvadvosirAmIti eyaM ca suttaM paDhittA paNavisussAsaparimANaM kAussaggaM kareti saNasuddhIe taioitti tRtIyaM tvasyAticArAlocanaviSayaprathamakAyotsargApekSayeti / tato namokkAreNa pArittA suyanANaparivuDDinimittaM aiyAravisohaNatthaM ca suyadhammassabhagavato parAe bhattIe tapparUvaganamokkArapuvvagaM thui paDhati taM jahA - pukkharavaradIvaDDhe dhAyaisaMDeyajaMbuddIve ya / bharaheravayavidehe dhammAigare namaMsAmi // 1 // 2 5. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra ityAdi suyassa bhagavao karemi kAussaggaM vaMdaNavattiyAe ityAdi prAgvat yAvadvosirAmi eyaM suttaM paDhittA paNavisussAsameva kAussaggaM kareti / Aha ca suyanANassa cautthoti tato namokkAreNa pArittA visuddhacaraNadaMsaNasuyAtiyArAmaMgalanimittaM caraNadaMsaNasuyadesagANaM siddhANaM thuti kaTuMti / bhaNiyaM ca siddhANathuIe ti sA ceyaM stutiH siddhANaM buddhANamityAdi etAstisrastutayo niyamenocyate kecidanyA api paThaMti na ca tatra niyamaH kitikkamaMti puNo saMDAsayaM paDilehiya uvavisaMti muhapottiyA paDilehiyaMti sasIsovariyakAyaM pamajjittA Ayariyassa vaMdaNaM kareti iti gAthArthaH // Aha - kiMnimittamidaM vaMdanamityucyate - sukayaM gAhA0 // 28 // vyA. - sukayaANatti picaloe kAUNaM ti jahA rannA maNusA ANanigAe pesiyApaNAmaM kAUNa gacchaMti taM ca sukayaM kAUNa puNo paNAmapuvvagaM NiveiMti evaM sAhuNovi gurusamAhiThANaM vaMdaNapuvvagaM carittAdivisohikAUNa puNo sukayakitikammAsaMto guruNo nivedeti bhagavaM kayaMtaM pesaNaM AyavisohikAraMtti vaMdaNaM kAUNa puNo ukkaDayA AyariyAbhimuhAviNayaraiyaMjaliuDA ciTuMti jAva guruthuIgahaNaM karetI tato pacchA samatAe paDhamathuie thuti kaDDeti viNautti tAo thuttIo paDhaMti u tinni kaTThati / Aha ca - vaTuMti yA thutIo guruthuIgahaNaka etitti gAthArthaH // 28 // tato pAusiyaM kattavvaM kareti evaM tAva devasiyaM gayaM ||ch| saMkSepa bhAvArtha :- mAMDalA karIne sUryAsta thAya che je sAdhu pota-potAnA kAryathI nivaryA te te ThAvIne sAmAyika kare, jo guru koI kAmamAM hoya to kAussagna karI artha vicAre, guru sAthe pachI kAussagga pArI logassa kahI muhapatti paDilehI vAMdaNA daI, Aloi paDikkamaNasUtra kahe, pachI AcAryane vaMdana karI khAmI pachI karemi bhaMte cAritrazuddhi kAyotsarga pacAsa zvAsocchavAsano kAussagga pArI pachI logassa kahI darzanazuddhi nimitte Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 333 paccIsa zvAsocchavAsano kAussaga karI puSparavaradI kahI zrutazuddhi nimitte paccIza zvAsocchavAsano kAussagna karI siddhANaM buddhANaM kahI muhapatti paDilehI guruvaMdana eTale vAMdaNA daI aMte vardhamAna thAya kahe. ahIM sarva vidhi sUtra artha sahita lakhI che te bahu che te Adi aMta saMkSepArthathI cothI thaI sahita caityavaMdanA tathA zrata-kSetradevatAdi kAyotsarga kahyA nathI. tathA temaja pUrvadharAcAryavRta zrI AvazyakacUrNino pATha che temAM paNa pratikramaNanA Adi-aMtamAM cothI thoya sAthe caityavaMdanA tathA zrutakSetradevatAnA kAyotsarga-thoya karavA kahyAM nathI. paNa graMthagauravanA bhayathI te pATha lakhyo nathI. tathA Avazyakaniryukti mULa tathA bRhavRttimAM kALagrahaNAdhikAre paNa pratikramaNanI vidhi kahI che. te pATha : aha puNa gAhA0 // 53 // vyA. - athetyanaMtare sUraatthamANaMtarameva AvassayaM kareti punavizeSeNa duvihamAvassagakaraNaM visesei nivvAghAimaM vAghAimaM ca dinivvAghAyaM tato savve gurusahiyaM AvassayaM kareti aha guru saDDhe sudhammaM kahei to Avassagassa sAhUhiM sahakaraNijassa vAghAoM bhavati jaMmi vA kAle taM karaNijjaM taM saM tassa vAghAo bhaNai tato guru nisejjadharo ya vacchAcarittAiyArajANaeTThA ussaggaM karihiMti // 53 // sesAo jAsattiM gAhA // 54 // vyA. - sesA sAhu guruM ApucchittA guruThANassa maggao AsannadUre ahArAyaNiyAe jassa ThANaM taM tassa ThANaM tattha paDikkamaMtANaM imaM ThavaNA guru pacchATThAyaMto majjheNa gaMtuM sa ThANe ThAyati je vAmato te aNaMtara savveNaM gaMtuM sa gayaMti je dAhiNo aNaMtaraM avasateNaMgaM tu ThAyaMti taM ca aNAgayaM ThAyaMti suttatthadharaNaheuM tattha puvvAmeva ThAyaMtA karemi bhaMte sAmAiyamitti suttaM kaDDetti pacchA jAhe guru sAmAiyaM karettA vosirAmiti bhaNittA ThiyA ussagaM tAhe puvvaTThiyA devasiyA atiyAraM ciMteti anne bhaNaMti jAhe guru sAmAiyaM kareti sesaM kaMThaM // 54 // Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra jo hojjao gAhA0 // 55 // vyA. - parissaMto pAhuNagAdi sovi sajjhAyajjhANaparo acchar3a jAhe guru ThaMti tAhe tevi bAlAdiyA ThAyaMti // 55 // eeNaM vihiNA AvassayaM tu gAhA0 // 56 // vyA. - jiNehiM gaNaharANaM uvaiTuM tato paramparAe NaM jAva amhaM gurUvaeseNaM AgayaM taM kAuM annA tinni thuIo kareti ahavA egA egasilogiya bitiyA dusilogiyA tatitAya tisilogiyA tesiM samattIe kAlapaDilehaNavihI imA kAyavvA // 12 // bhAvArtha :- sUryAsta thayA pachI Avazyaka kare te be prakAre eka to vyAghAta eTale guru koIne upadeza karatAM hoya tyAre gurunI sAthe pratikramaNa karavAno vyAghAta che. kema ke je kALe je karavuM ghaTe te te kALe na thAya te vyAdhAta kahIe. bIjo nirbAghAta te gurunI sAthe pratikramaNa karavuM temAM je nirvAghAta hoya tyAre to badhA sAdhue gurunI sAthe pratikramaNa karavuM, vyAghAta hoya to guru ane guruno vaiyAvaccI e be pachI kare, bIjA badhA guru pahelAM thApanA mAMDIne kare te evA bese ke koIne ADa na paDe, tevI rIte besI gurune pUchIne gurunA najIkanA tathA dUra besIne pratikramaNa karavuM. karemi bhaMte sAmAiyaM ityAdi kahI kAussagna karavo temAM devasInA aticAra ciMtave tathA sUtranA artha vicAre. jayAM sudhI guru sAmAyikamAM kAussagna na pAre tyAM sudhI kAussagnamAM rahe ne aticAra ciMtave. bIjA AcArya ema kahe che ke to vyAghAta hoya tyAre badhA kAussagna karI sUtro ciMtave jayAre guru sAmAyikanA uccAre tyAre te paNa sAmAyika karIne kAussagna kare bIjA prAhuNA tathA bALaka paNa gurunI sAthe kare ema e vidhie Avazyaka karIne tIrthakare gaNadharone kahyuM, pachI paraMparAthI thAvat amArA gurune upadeza karI Avyo te karIne bIjI traNa thoya karIe chIe, athavA eka zlokanI pahelI, be zlokanI bIjI, traNa zlokanI trIjI te patI gayA pachI kAlapratilekhanA te vidhi ema che e pAThamAM devasI pratikramaNanI vidhi sAmAyikathI te vaddhamAna traNa stutiparyata che paNa Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 335 AdimAM cothI thoya sAthe traNa thoyanA devavaMdana tathA zruta-kSetradevatAnA kAyotsarga-stuti kahyAM nathI. temaja pUrvavara AcArya kRta AvazyakacUrNi, nizIthacUrNi, vyavahArasUtravRtti, AvazyakAvacUri, AvazyakadIpikAdikamAM "da puOTo TdI, gaThTha pukha nivI ityAdi gAthAo karI pahelA sAdazya pATha karI devasI pratikramaNanI vidhimAM Adi-aMtamAM cothI thAya sAthe caityavaMdana tathA zruta-kSetradevatAnA kAyotsarga kathana karyA nathI. ityAdi pUrvokta aneka paMcAMgInA graMthomAM sAmAnyavizeSe devasipratikramaNa vidhinuM varNana karyuM che, paNa AdimAM sAmAnyavizeSa caityavaMdana kahyAM nathI. pUrvadhara tathA pUrvadhara nikaTakAlavartI AcAryonA samayamAM jinagRhamAM caityavaMdanA karI pratikramaNa karatAM, tethI devasipratikramaNanA Adi-aMtamAM caityavaMdanano tathA pAkSika-cAturmAsika-sAMvatsarika pratikramaNa vagara kSetradevI-bhuvanadevIno kAyotsarga tathA thoyanuM kathana nathI, temaja pUrvadhara tathA pUrvadhara nikaTakAlavartI AcAryonA samayamAM rAipratikramaNa karIne jinacaityamAM caityavaMdana karatAM nathI. te pATha anukrame lakhIe chIe. tyAM pahelAM zrI uttarAdhyayana mULasUtramAM rAipratikramaNanI vidhi A mujaba che. te pATha : gAthA - porisIe caubbhAe vaMdiUNa tao guruM / paDikkamittA kAlassa kAlaM tu paDilehae // 44 // Agae kAyavussagge savvadukkhavimukkhaNe / kAussaggaM tao kujjA savvadukkhavimukkhaNaM // 45 // rAiaM ca aiAraM ciMtijja aNupuvvaso / nANaMmi daMsaNaMmi a carittaMmi tavaMmi a // 46 // pAria kAussaggo vaMdittANaM tao guruM / rAiaM tu aiAraM Aloijja jahakkamaM // 47 // paDikkamittu nisallo vaMdittANaM tao guruM / kAussaggaM tao kujjA savvadukkhavimukkhaNaM // 48 // kiM tavaM paDivajjAmi evaM tatthaviciMtae / kAussaggaM tu pArittA vaMdaio tao guruM // 49 // Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra pAria kAussaggo vaMdittANaM tao guruM / tavaM saMpaDivajjittA karijja siddhANasaMthavaM // 50 // artha:- pAchalI be ghaDI rAtri rahe tyAre gurune vaMdana karI vairAtri, kALa grahaNa kare pachI pratikramaNa karIne kAussagna kare, badhA du:kha dUra kare evA te kAussaggamAM rAtanA aticAra jJAna-darzana-cAritra-tapamAM lAgyAM te anukrame AlovA pachI kAussagga pArIne gurune vAMdaNAM daIne rAInA aticAra anukrame AlovyA pachI niHzalya thayo thako pratikramaNa pachI gurune vaMdana karI kAussagna kare te kAussagnamAM zuM tapa evuM ciMtave. pachI kAussagga pArI gurune vaMdana karI je tapa ciMtavyuM hoya te aMgIkAra 42. 5chI siddhonI stavanA 42. e pAThamAM rAtanA pratikramaNamAM chelle cothI thAya sAthe caityavaMdana kahyuM nathI. tathA thirApadragacchakamaMDana vAdivetAla zrI zAMtyAcAryajIkRta uttarAdhyayanavRttimAM rAtripratikramaNavidhi. te pATha : porisIe caubbhAesesa vaMdittu to guruM / paDikkamittu kAlassa kAlaM tu paDilehae // atrApi vyAkhyA tathaiva pAThadvaye'pi ca caturthapraharavizeSakRtyAbhidhAnaprasaMgena punaH praharatrayakRtyAbhidhAnamiti maMtavyaM / Agate prApte kAyavyutsarge ityupacArAtkAyavyutsargasamaye sarvvaduHkhAnAM vimokSaNamarthAt kAyotsargadvAreNa yasmin sa tathA tasmin zeSaM prAgvadyacceha sarvaduHkhavimokSaNavizeSaNaM punaH punarucyate tadasyAtyaMtanirjarAhetutvakhyApanArthaM tatheha kAyotsargagrahaNena cAritradarzane zrutajJAnavizuddhyarthaM kAyotsargatrayaM gRhyate tatra ca tRtIye rAtriko aticArazcityate / yata uktaM - ettha paDhamo cAritte daMsaNasuddhI ya bIyao hoI / suyaNANassa ya taio NavaraM ciMtei tattha imaM // taie nisAiyAraM ti / rAtriko'ticArazca yathA yadviSayazca ciMtanIya Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutiyuktinirNayachedanakuThAra stathAha - rAtrau bhavaM rAtrikaM, caH pUraNe aticAraM cintyet aNupuvvasutti AnupUrvyAkrameNa jJAne darzane cAritre tapasi ca zabdAdvIrye ca zeSakAyotsargeSu caturthaviMzatistavaH pratItazcitayatA sAdhAraNazcetinoktaH // cha // 9 // tatazca pAritetyAdisUtradvayavyAkhyAtameva kAyotsargasthitazca kiM kuryAdityAha kimiti kiMrUpaM taponamaskArasahitAdi pratipadyehamevaM tatra vicitayet varddhamAno hi bhagavan SaNmAsaM yAvannirazano vihRtavAn tatkimahamapi nirazanaH zaknomyetAvatprakAlaM sthAtumumaneti evaM paMca mAsAdya piyAvannamaskArasahitaM yAvatparibhAvayeduktaM hi - ciMte carime u kiM tavaM chammAsAdekadiNAdI hANi jA poriso nAmA vA uttarArddha spaSTaM etaduktArthAnuvAdataH sAmAcArIzeSamAha pArie ityAdi prAgvat, navaraM tapo yathAzakti ciMtitamupavAsAdi sa pratipadyAMgIkRtya kuryAt siddhAnAM saMstavaM stutitrayarUpaM tadanu yatra caityAni saMti tatra tadvaMdanaM vidheyaM tathA cAha bhASyakAra: vaMdittu niveyaMtI kAlaMto ceiyAi jai asthi / to vadaMtI kAlaM jahA ya tuleuM paDikkamaNaM // iti sArddhatrayodazasUtrArthaH // cha // 339 rAtanA cothA praharanA avasare eTale Avazyakano avasara Ave tyAre AvazyakamAM cAritra, darzana, jJAnanI zuddhinA arthe kAussagga kare tyAM trIjA kAussaggamAM rAtanA aticAra ciMtavIne kAussagga pArIe, pahelAnA be kAussaggamAM eka-eka logassa kahyAM pachI gurune vaMdana karI pratikramaNa karIne jema pahelAM kahyuM tema jANavuM, paNa eTaluM vizeSa ke tapa jevI zakti hoya tevuM vicArI upavAsAdika aMgIkAra karIne traNa thoyarUpa siddhonI stavanA kare pachI jyAM caitya che tyAM temane vaMdana kare temaja bhASyakAra kahe che ke vaMdanane kALa nivedana kare jo caitya hoya to vaMdana kare. e pAThamAM pratikramaNa karI jo caitya hoya to vaMdana karavA eTale jinacaityamAM caityavaMdanA kahI paNa rAI pratikramaNamAM chelle cothI thoya sAthe caityavaMdanA kahI nathI. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra tathA uttarAdhyayanasUtranA ogaNatrIsamA adhyayananI vRttimAM najIka caitya hoya tyAM caityavaMdanA karavI kahI che. te pATha : atra cottaraguNapratyAkhyAnAMtarbhUtaM namaskArasahitAdi tadgrahaNAnaMtaraM ca yatra sannihitAni caityAni tatra tadvaMdanaM vidheyamityuktaM prAktanastutistavamaMgalaM vineti tadAha // artha:- ahIM uttaraguNapaccakhkhANa aMtargata navakArazI pramukha aMgIkAra karIne pachI jyAM najIka caitya che tyAM temanuM vaMdana karavuM evuM pUrve kahyuM che te yaityavaMna stuti-stava-bhaMgala vinA na hoya, bhATe te he che. e pAThamAM paNa pratikramaNa karIne nikaTa caitya hoya tyAM caityavaMdanA karavI kahI, paNa pratikramaNamAM cothI thAya sAthe caityavaMdana karavuM kahyuM nathI. tathA uttarAdhyayana laghuvRttino pATha : tao AvassayaM kuNaMti madhyamaprakramApekSaM ca kAlatrayagrahaNamuktamanyathA hyunmArgatayotkarSeNa catvAro jaghanyena trayakAlAH apavAdatazcotkarSeNa dvau jaghanyenaiko'pyanujJAta eva // yataH uktaM - kAlacaukkosaeNa jahannaottihoMti bodhavvA / bIyapayaM tu dugaM tU mAyAmayavippamukkANaM // atra ca tu zabdAdekasyAnujJAna tathA cUrNikAraH evaM amAyAviNo tinni dovA a geNhaMtassa ekko bhavati / Agae kAyavosaggo savvadokkhavimokkhaNaM / kAussaggaM tao kujjA savvadukkhavimokkhaNaM // 47 // Agate prApte kAyotsarge samayazeSaM prAgvat yacceha kAyotsargasya sarvvaduHkhavikkhavimokkhaNaM purucyate tadasyAtyaMtanirjarAhetutvakhyApanArthaM // yaduktaM - kAussagge jaha muTThiyassa bhajjaMti aNgmNgaaii| iyabhiMdati muNivarA aTTavihaM kammasaMghAyaM // Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 339 tatheha kAyotsargasya sarvaduHkhagrahaNena cAritradarzanajJAnazuddhyarthaM kAyotsargatrayaM gRhyate // tatraiva tRtIye rAtriko'ticArazcityate / tathA cAha - rAiyaM tu aiyAraM, ciMtijja aNupuvvaso / nANaMmi daMsaNaMmi a, carittaMmi taheva ya // 46 // pAria kAussaggo vaMdittANaM tao guruM / rAiaM tu aiAraM Aloijja jahakkamaM // 47 // paDikkamittu nisallo vaMdittANaM tao guruM / kAussaggaM tao kujjA savvadukkhavimukkhaNaM // 48 // kiM tavaM paDivajjAmi evaM tatthaviciMtae / kAussaggaM tu pArittA vaMdai ya tao guruM // 49 // pAriya kAussaggo vaMdittANaM tao guruM / tavaM saMpaDivajjittA karejja siddhANasaMthavaM // 50 // rAtrau bhavaM rAtrikaM caH pUraNe aticAraM ciMtayet ANupuvvaso tti AnupUrvyAkrameNa jJAne darzane cAritre tapasi cazabdAdvIrye ca zeSakAyotsargeSu stavacitavanaM pratItamiti noktaM, tatazca pAriyasUtratrayaM pratItameva, tRtIyasUtrottarArdoktArthAnuvAdasAmAcArIzeSamAha - __pArie ityAdi prAgvanavaraM tapo yathAzakti ciMtitaM pratipadya kuryAt siddhAnAM saMstavaM stutitrayarUpaM tadanu ca yatra caityAni tatra tadvaMdanaM vidheyaM // saMkSiprArtha:- siddhonuM stava traNa thoyanA rUpa karIne jayAM caitya hoya tyAM temane vaMdana karavA. ahIM paNa caityamAM ja caityavaMdana karavuM kahyuM. tathA uttarAdhyayanalaghuvRtti adhyayana 29mAnI, temAM paNa pATha upara lakhyA pramANe jANavo. tathA uttarAdhyayanaavacUrimAM paNa caityamAM ja caityavaMdanA kahI che. te 518 : siddhAnAM saMstavaM stutitrayarUpaM tadanu yatra caityAni saMti taM ca tadvaMdanaM vidheyaM // Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra artha :- siddhonI stavanArUpa traNa thoya kahIne pachI jyAM caitya hoya tyAM temanuM vaMdana karavuM. emAM paNa pratikramaNamAM caityavaMdana nathI. tathA 29mA adhyayananI avasUrino pATha : namaskArasahitAdi tadgrahaNAnaMtaraM ca yatra saMnihitAni caityAni tatra tadvaMdanaM vidheyamityuktaM prAk // 340 artha :- navakArazI pramukha tapa grahaNa karIne anaMtara jyAM caitya hoya tyAM temane vaMdana karavuM evuM pahelAM kahyuM che. emAM paNa caityamAM ja caityavaMdana karavuM kahyuM che. tathA bhAvavijayopAdhyAyajIkRtauttarAdhyayanaTIkA pATha: - yatra caityAni saMti tatra vaMdanaM vidheyaM / emAM paNa jyAM caitya hoya tyAM temane vAMdavA ema kahyuM che. tathA te ja 29mA adhyayanavRttino pATha : pratyAkhyAnaM ca kRtvA caityasadbhAve tadvaMdanaM kAryaM // artha :- paccakkhANa karIne caitya hoya to tene vaMdana karavuM. e pUrvokta pAThamAM pratikramaNanA aMtamAM jinagRhamAM caityavaMdanA kahI, paNa cothI thaI sahita caityavaMdanA pratikramaNamAM kahI nathI. tathA zrI Avazyaka cUrNimAM rAi paDikkamaNAne aMte caityamAM ja caityavaMdana hyuM che. te pATha : idANi pabhAte kA vidhI ? paDhamaM sAmAiyaM kAtRNaM carittavisodhinimittaM kAussaggo biticauvIsatthayaM kaDDitUNa daMsaNavisohikArako tatiusutaNANavisohinimittaM tattha rAiyAtiyAro ciMte tathA thutINaM avasANa yo AraddhajAva imo tatti kAussaggo tti pamANaM kiM etthamuttaMgo saddhaMsa tassa paDhame paNuvIsA bittIe vi paNuvIsA tattie tthi pamANaM tattha Ayariu appaNo atiyAraM ciMtetUNaM ussAreti jedvATThitA savveva tato vaMdaNaM tato AbhoyaNA tato paDikkamaNaM Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThArA 341 tato puNaravi vaMdaNagaM khAmaNaM tato sAmAiyANaMtaraM kAussaggo tato paccakkhANaM guNadhAraNANimittaM tattha ciMteti kamhi niyoge Niutto guruhito tArisaM tava saMpaDivajjissAmi sAhuNA ya kira ciMtetavvaM chammAsakhamaNaM jAva karemi Na karejjA egadivaseNa UgaNagaM karetu jAva paMcamAsaM paMca hv||3||2||1|| addhamAso cauttaM AyaMbilaM / evaM egaTThANaM egAsaNaM purimaDhe NivvIya porUsI NamokArotti ajjattaNa gAuya kirakallaM jogavaDDI kAtavvA evaM vIriyAyAro Na virAdhito bhavati appAya NigyADito bhavati jaM samattho kAtuM taM hiMdae kareti aNe bhaNaMti evaM ciMtetavvaM kimae paccakkhAtavvaM jadi AvassayamAdiyANaM jogANaM sakketi saMdharaNaM kAtuMto abhattaTuM ca vasati asakketo purimaDDhAyaMbilegaTThANaM asakketo nivvIyaM asakketo porUsImAdivibhAsA aha cautthabhatiuchaTuM ca vasai daTThabhattiu amiccAdivibhAsA ussAritA saMthavaM kAtuM pacchA vaMdittA paDivajjatti savvehiM vi NamokkAraittehiM samagaM uDhe tavvaM evaM sesesu vipaccakkhANesu pacchA tiNi thutIo appasaddehiM taheva bhaNaMti jadhA gharakoiliyAdI saMtANa uDiMti kAlaM vaMdittA nivedaMti jadi ceiyANi atthi to vaMdatti thutiavasANe ceva paDilehaNA muhaNaMtagAdi saMdisahapaDilehemi / bahuvelAya ityAdi // saMkSiprArtha:- hamaNAM prabhAte pratikramaNanI kaI vidhi? te kahe che - prathama sAmAyika karIne cAritravizuddhi mATe kAussagga, bIjo logassa kahIne darzanavizuddhinA arthe kAussagga, trIjo zrutajJAnazuddhino kAussagna temAM rAtanA aticAra ciMtave. e kAussaggonuM pramANa kayuM che ? te kahe che - pahelA kAussagnanA paccIsa zvAsocchavAsa, bIjAnA paNa paccIsa zvAsocchavAsa ane trIjAnuM pramANa nathI emAM aticAra ciMtavI siddhANaM thoya kahyA pachI vaMdana, pachI AloyaNa kare, pachI pratikramaNa, pachI khAmaNAM, pachI sAmAyika kahI kAussagga, pachI te kAussagnamAM tapa ciMtave - Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra thAvat cha mAsanA tapathI mAMDI sAmarthya hoya te dhAre. kAussagga pArIne logassa kahIne gurune vAMdIne badhA sAdhu navakArapUrvaka badhA sAthe UbhA thaIne paccakhkhANa karI pachI traNa thAya ochA zabdathI (dhImA avAje) bhaNe jema gharakoliyAdi (jethI garoLI Adi) jIva na UThe. kAla vAMdI nivedana kare. jo caitya hoya to prathama vaMdana kare, nahIMtara to thoyanI chelle muhapatti pramukha paDilehaNa karI bahuvela kare. e pAThamAM paNa caitya hoya to vaMdana kare nahIMtara muhapatti paDilehaNa kare te mATe caityamAM ja caityavaMdana che, pratikramaNamAM nathI. tathA Avazyaka bRhavRttimAM rAtripratikramaNanI vidhi A mujaba che. te pATha : iyANi rAiyaM tatthimA vihI - paDhamaM sAmAiyaM kaDDiUNa carittavisuddhinimittaM paNuvIsussAsamittaM kAussaggaM kareti, tato namokkAreNa pArittA daMsaNavisuddhinimittaM cauvIsatthayaM paDhaMti paNuvIsussAsaparimANameva kAussaggaM kareti ettha vi namokkAreNa pArittA suyanANavisuddhinimittaM suyanANatthayaM kahUMti kAussaggaM ca tatsuddhinimittaM kareti / tattha ya pAdosiyathuimAiyaM adhikaya kAussaggapajjattamaiyAraM ciMteti / Aha kiMnimittaM paDhamakAussagge eva na ciMteti ? ucyate - niddAmatto na sarai gAhA0 vyAkhyA - niddAmatto niddAbhibhUo na sarai na saMbharati suTu aiyAraM mAyaghaTTaNaM none aMdhayAre vaMdaMtayANaM kiM tiakaraNadosAvA andhayAre adaMsaNao maMdasaddhAvA na vaMdaMti eeNa kAraNeNa gosepaccUse AdIe tiNikAussaggA bhavaMti na puNa pAusie jahA ekkotti tattha paDhamo carittadaMsaNasuddhi ya bIyae hoi suyanANassa / tattiu navaraM ciMtei tatthamaM taie nisAiyAraM ciNtitti|| vyAkhyA - taevAyamavayava tato ciMteUNa aiyAraM namokkAreNa pArittA siddhANaMthuI kAUNa puvvabhaNieNa vihiNA vaMdittA Aloeti tato sAmAiyapuvvayaM paDikkamaMti tato vaMdaNapuvvayaM khAmeti tato Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra sAmAiyapuvvayaM kAussaggaM kareti tattha ciMtayaMti kimiyaniogeniuttA vayaM guruhiM to tArisaM tavaM pavajjAmo jAriseNa tassa hANI na bhavai tato ciMtei chammAsakhamaNaM karemo na sakkAmo egadivaseNauNayaM tahAvi na sakkAmo evaM jAva paMcamAsA 5 tato cattAri 4 tato tinni 4 o dona 2 tato gattiya tato addhamAsaM jAva cautthaM AyaMbilaM egaTThANayaM purimaGkaM nivvigattiya namukkArasahiyaM ceti / uktaM ca carime kiM tavaM kAhitti ? carime kAussagge chammAsAdegRhANIjAva porisInamoyAre evaM jaM samattho kAuM tamasaDhabhAvIhiyae kareMti pacchA vaMdittA gurusakkhiyaM pavajjaMti sakke ya namokkAraittA samagaM uTTheti vosirAveMti nisIyaMtiya evaM parisamAdIsu vibhAsA tato tinnithuIo jahApuvvaM navaramappasaddagaM deMti jahA gharakoIlAdisattA na uTTheti tato deve vaMdati tato bahuvelaM saMdisAveMti tato rayaharaNaM paDilehati puNo ohiyaM saMdisAveMti paDilehaMti atao vasahi paDilehiya kAlaM nivedaMti anne bhAMti thuI samAMtaraM kAlaM NivedaMti ityAdi // - 343 bhAvArtha :- jema cUrNinA pAThano artha kahyo tema ja che, paNa traNa thoya pahelAM kahI temaja rAi pratikramaNamAM samajavI. paNa eTaluM vizeSa che ke UMce avAje karIne na bolavuM ke jethI garoLI pramukha jIva UThI jAya. pachI devavaMdana pachI bahuvela saMdisAhuM kahI ogho paDilehaNa karavo. pachI udhi saMdisAhuM kahI paDilehaNa karavuM. paDilehaNa vakhate kALa nivedana kare. bIjA AcArya kahe che ke traNa thoyanA aMtare kALa nivedana kare. pachI devavaMdana kare e pAThamAM sAmAnya devavaMdana kahyAM, paNa cothI thoya sAthe devavaMdana kahyuM nathI. tathA oniyukti mULa tathA vRttino pATha : ete uyaNAesA aMdhAre uggae viyaNAdIse / muharayaNisejjacole kappatigadugapaTTathuI sUro // 36 // vyAkhyA - ete sarve evaM anAdezAH asatyapakSasthApakataH aMdhAre Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u44 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra udgate vihINadIse aMdhakAre udgate'pi sUrye rekhA na dRzyate tasmAdasatyako'yaM, zeSaM pakSatrayaM sAMdhakAratvAdUSitameva draSTavyaM / tatkasyAM punarvelAyAM pratyupekSaNA karttavyA iti Aha - muharayaNisejjacole kappatigadugapaTTathuIsUro / mukha iti mukhavastrikA, rayA iti rajoharaNaM, NisejjA raoharaNassa uparitanapaTTo, coletti colapaTTakaH, kappatigatti ekaorNikaH dvausUtrikau dupaTTatti saMskArakopaTTaH uttarapaTTakazca thutitti pratikramaNasamAptau jJAnadarzanacAritrArthaM stutitraye datte sati eteSAM mukhavastrikAdInAM pratyupekSaNAsamAptyanaMtaraM yathA sUrya udgacchatyeva pratyupekSaNAkAla iti cha / aMdhArAmAM sUrya uge paNa rekhA na dekhAya, mATe rekhA dekhAvAno paNa te paNa asatya ane traNa pakSa to aMdhArA mATe dUSita ja che. to have kayA samaye paDilehaNa karavuM ? te kahe che - muhapatti 1, ogho 2, oghAnA (352no 54 3, yolapaTTo 4, 39 485 5-6-7, sUtranu (sUta24) vastra 8, UnanuM vastra 9 eTalAM nava vAnAM pratikramaNa thaI jAya eTale jJAnadarzana-cAritrane arthe thoya traNa kahIne pachI paDilehaNa karavAM. te paDilehaNa karatAM kALa jAya ane nava vAnAM paDilehaNa pachI sUrya uge e samaya paDilehaNano che. emAM vaddhamAnastuti anaMtara paDilehaNa, muhapatti paDilehaNa karavI, paNa cothI thoya sAthe caityavaMdana kahyuM nathI. tathA caudapUrvadhara zrutakevalI zrI bhadrabAhusvAmI kRta payajJAmAM Avazyaka eTale pratikramaNa karIne jinagRhamAM (derAsaramAM) caityavaMdana karavuM kahyuM che. te 584 : AvassayaM kAUNaM gose suhajogajjhANasaMjutto / pehaMto bhUbhAgaM gacchijjA jiNahare gehe // 5 // kayAvassayaM sAhU jaiciiyANi atthi tA gose / NiyamA vaMdiavvANi pacchittaM hoi a vaMdie // 6 // Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra bhASA :- prabhAte Avazya karIne zubha yoga dhyAna saMyukta bhUmibhAgane dekhato thako zrAvaka jinagRhamAM jAya. III sAdhu paNa savAranuM Avazyaka karIne jo caitya hoya to nizcethI vaMdana kare ne na vAMde to prAyazcitta pAme 11Ell 345 e pAThamAM Avazya karIne jinacaityamAM traNa thoyanI caityavaMdanA kahI che, paNa pratikramaNamAM cothI thoya sAthe caityavaMdanA kahI nathI. tathA pUrvadhara vartamAna kAlavartI jinazAsana prabhAvaka ziromaNi zrIharibhadrasUrijI kRta zrI paMcavastuka graMthamAM devasipratikramaNanA AdiaMtamAM cothI thoya sAthe caityavaMdana kahyuM nathI. tathA zrutadevI-kSetradevInA kAyotsarga pramukha pratikramaNamAM kahyuM nathI. te pATha : gAthA emeva ya pAsavaNe bArasa cauvIsaiM tu pehittA / kAlassa ya tinni bhave ahasUro atthamuvayA // 1 // icchevapatthavaMmI gIo gacchaMti ghosaNaM kuNaI / sajjhAyAivauttANa jANaNaTThA susAhUNaM // 2 // kAlo goyaracariyA - thaMDillA - vattha- patta - paDilehA / saMbharaha so ya sAhU jassa va jaMkiMciNuvauttaM // 3 // jai puNa nivvAghAo AvAsaM to karaMti savvevi / saDDhAikahaNavAghAyayAi pacchA guru ThaMti // 4 // sesAu jahAsaMtti ApucchittANa ThaMti saTThANe / suttatthasaraNaheuM Ayarie ThiyaMmi devasiyaM // 5 // jo hujjA asamattho bAlo vuDDo va vAhiu vAvi / so Avasyajutto acchijjA nijjarApehiM // 6 // ettha u kayasAmaiyA puvviguruNo ya taya vasAmi / aiyAraM ciMtaMti teNe vasamaM bhaNatitti // 7 // AyariusAmAiyaM kaDDa tAhe tahaTTiyA tevi / Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra tAhe aNupehaMtI guruNA saha pacchA devasiyaM // 8 // jA devasiyaM duguNaM ciMtei guru ahiMDao ciTuM / bahuvAvArA iyare egaguNaMtA viciMtiti // 9 // muhaNaMtayapaDilehaNamAIjjaM tattha je aiyArA / kaMTakamagguvamAe dharaMti teNeva carittaMmi // 10 // saMvegasamAvannA visuddhacittA carittapariNAmA / cArittasohaNaTThA pacchAU kuNaMti te eyaM // 11 // namukkAra cauvvIsaga kiikammAloyaNaM paDikkamaNaM / kiikammadurAloiya duppaDikkaMte ya ussaggo // 12 // sUyAgAhA // ussaggasamattIe navakAreNa mahatteu pAraMti / cauvIsaga ttidaMDaM pacchA kaTuMti uvauttA // 13 // saMDAsaM paDilehiya uvavisiya tao uNavari muhapattiM / paDileio pamajjiya kAyaM savvevi uvauttA // 14 // kiikammaM vaMdaNayaM pareNa viNayeNa to pauMjaMti / savvappagArasuddhaM jahabhaNiyaM vIyarAgehiM // 15 // AloyaNavAgaraNassa pucchaNe pUyaNaMmi sajjhAya / avarAhe ya guruo viNayamUlaM ca vaMdaNayaM // 16 // vaMditu tao pacchA addhAvaNayA jahakkameNaM tu / ubhayakaradhariyaliMgA te AloyaMti uvauttA // 17 // pariciMtieiyAre suhumevi ya bhAvao vi ovviggA / aha appasuddhiheUM visuddhabhAvA jao bhaNiyaM // 18 // viNayeNa viNayamUle gaMtUNAyariyapAyamUlaMmi / jANavijjA suvihio jaha appANaM taha paraMpi // 19 // kayapAvo vi maNUso, Aloiya niMdio gurusagAse / hoi airegalahuo ohariyabharuvvabhAravaho // 20 // Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 347 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra duppaNihiyajogehiM bajjhai pAvaM tu jo u tijogo / suppaNihiu karei khijjai taM tassa sesaM pi // 21 // jo jatto uppajjai vAhI so vajjieNa teNeva / khayameikammavAhIviNavarameva muNeyavvaM // 22 // uppaNNAnuppannA mAyAaNumaggao nihaMtavvA / AloyaNaniMdaNagarahaNAI Na puNo ya bitiyaM ca // 23 // tassa ya pAyacchitaM jaM maggAviU guru uvaisaMti / taM taha aNucariyavvaM aNavatthapasaMgabhIeNaM // 24 // AloiuNa dose guruo paDivannapAyacchittAo / sAmAiyapuvvaM tiyaM kahUMti tao paDikkamaNaM // 25 // taM puNa payaMpaeNaM suttatthehiM vadhaNiyamuvauttA / daMsamasagAikAe agaNaMtA dhitibalasameyA // 26 // parikaDDiUNa pacchA kiikammaM kAUe Navari khAmaMti / AyariyAI savve bhAveNa sue jahA bhaNiye // 27 // AyariyauvajjhAe sIse sAhammie kulagaNe ya / je me kayA kasAyA savve tiviheNa khAmemI // 28 // savvassa samaNasaMghassa bhagavao aMjalikarIyasIse / savvaM khamAvaittA khamAmi savvassa ahiyaMpi // 29 // savvassa jIvarAsissa bhAvao dhammanihiyaniyacitto / savvaM khamAvaittA khamAmi savvassa ahiyaMpi // 29 // evaMviha pariNAmA bhAveNaM navari tattha AyariyaM / khAmati savvasAhU vayajeTTho annahAjeTTha // 30 // AyariyauvajjhAya kAUNaM sesagANa kAyavvaM / upparivADikaraNe dosA sammaM tahA karaNe // 31 // jAducarimotti tA hoI khAmaNaM tIrie paDikkamaNe / Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 caturthastutiyuktinirNayachedanakuThAra AiNaM puNa tinhaM gurussa duNaM ca devasiyaM // 33 // dhiIsaMghayaNAINaM merAhANiyaM ca jANiuM therA / seha a agIatthANaM ThavaNAAiNakappassa // 34 // asaDheNa samAinnaM jaM katthai keNai asAvajjaM / na nivAriyamannehiM bahuaNumayameyamAyariyaM // 35-1 // viyaDUNapaccakkhANa sue a rayaNAhiyA viukareti / majjhilleNa kareti so ceva ya tesie karei // 35-2 // khAmeMtu tao evaM karaMti savvevi navaramaNavajjaM / tesimi durAloiya duppaDikkaMte ya ussaggo // 36 // jIvo pamAyabahulo tabbhAvaNabhAviu ya saMsAre / tatthavi saMbhArivejjai suhumo so teNa ussaggo // 37 // coei haMdi evaM ussaggaMmi visa hoi aNavattho / bhannai tajjayakaraNe kA aNavatthA jie tammi // 38 // tatthavi ya jo taovi hu jippai iyareNa Na ya sadAkAraNaM / savvovi sAhujogo jaM khalu tappaccaNIutti // 39 // esacarittussaggo daMsaNasuddhIe taiyao hoI / suyanANassa cauttho siddhANaMthuI kiikammaM // 40 // sUyAgAhA // sAmAiyapuvvagaM taM kariti cArittasohANanimittaM / paNAsussAsaggapamANaM // 41 // ussAsAriuNavihiNA suddhacarittA thayaM pakaDvettA / kaTTheti tao ceiyavaMdaNadaMDaM taussaggaM // 42 // daMsaNasuddhinimittaM karaMti paNavIsagaM pamANeNaM / ussAriUNavihiNA kaDUMti suyatthayaM tAhe // 43 // suyanANussussaggaM karaMti paNavIsagaM pamANeNaM / suttaiyAravisohaNaNimitta iha pArio vihiNA // 44 // Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 349 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra caraNaM sAro daMsaNanANAAgaMtu tassa Nitthayao / sAraMmi ya jaiyavvaM suddhIpacchANupuvI // 45 // suddhasayalAiyArA siddhANathayaM paDhaMti to pacchA / puvvabhaNieNavihiNA kiikammaM diti guruNo u // 46 // sukayaM ANattipiva loe kAUNa sukayakiikammA | va MtiyA thuIu guruthuIgahaNe kae tini // 47 // thuImaMgalaMmiguNA uccari sagA ibiti / ciTTheti tao thovaM kAlaM gurupAyamUlaMmi // 48 // itivacanAt / artha :- saMkSepe nIce pramANe che. mAMDalA karIne vyAghAta na hoya to guru sAthe ane vyAghAta hoya to gurunI AjJA laIne karemibhaMte yAvat kAussagga kare temAM artha ciMtave. guru ThAve tyAre jJAna-darzana-cAritramAM je aticAra lAgyA te ciMtave. pachI logassa kahe. muhapatti paDilehaNa, vaMdana karI divasanA aticAra AloIne gurudatta prAyazcitta paDivajIne maMgalapUrvaka pratikramaNasUtra bhaNe. pachI vaMdana karI abhuDhiohaM ityAdika kahIne AcAryAdika badhAne khamAve. pachI cAritrAcAra zuddhine arthe pacAsa zvAsocchvAsano kAussagga kare, te kAussagga pArI logassa kahI darzana aticAra zuddhine arthe paccIsa zvAsocchvAsano kAussagga pArIne zrutastava kahe, pachI jJAnAcArazuddhine arthe pacIsa zvAsocchvAsano kAussagga kare pachI siddhANaM kahe pachI muhapatti paDilehIne vAMdaNAM ApI pahelI guru kahe pachI badhA sAdhu kahe. pachI thoDo kALa gurucaraNe bese. emAM paNa AdimAM cothI thaI sahita caityavaMdanA nathI ne aMtamAM zrutakSetradevIno kAyotsarga tathA thaI kahI nathI. 2aa prazna :- e pUrvokta paMcAMgInA graMthomAM tathA paMcAMgIkartAnA graMthomAM rAtri pratikramaNanA aMtamAM tathA paMcAMgI caityamAM caityavaMdanA kahI paNa devasIpratikramaNanA Adi-aMtamAM to caityavaMdanA kahI ja nathI. tethI saMdhyAnA jina caityavaMdanA siddha thAya nahIM. javAba :- he mahAbhAgya ! prabhAtanA jinacaityamAM caityavaMdanA siddha thaI Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra to saMdhyAnI to arthAt siddha thaI ja, kema ke zrI mahAnizIthasUtramAM trikAla jinacaitya vAMdavA kahyAM che. te pATha : bho bho devANuppiyA tae ajjappabhaie jAvajjIvaM tikAliyaM aNudiNaM aNuttAvamegaggassa citteNaM ceie vaMdeyavve iNameveso maNuyattAo asuiya sAsaya khaNabhaMgurA u sAraM ti tattha puvvaNhe tAva udagapANaM na kAyavvaM jAva ceie sAhUNavaMdie tahA majjhaNhe tahA avaraNhe ceva tahA na kAyavvaM jahA avaMdiehiM cevaMdiehiM No sajjAyAlamaikkamejjA / bhAvArtha :- he devAnupriya! A zarIra azAzvatuM che. emAM sAra eTalo je traNa kALa caityavaMdana karavAno niyama karavo. savAre caitya vAMghA tenA vagara pANI paNa na pIvuM, madhyAhna caitya vAMdyA vinA bhojana na karavuM, sAMje caitya vAMdyA vinA zayAmAM na besavuM. tathA zrI mahAnizIthasUtramAM traNakALa daitya na vAMde to prAyazcitta kahyuM che. te pATha : suhajjavasAe thayathuIhiM Na tikAliyaM ceie vaMdejjA tassaNaM egAe vArAe khavaNaM pAyacchittaM uvaisejjA / artha - zubha adhyavasAye thaya-thaI vaDe karI traNa kALa caitya na vAMde tene ekavAra na vAMdavAno upavAsa devo. tathA vyavahArabhASyavRttimAM pratikramaNanA Adi-aMtamAM caitya vAMdavA spaSTa kahyuM che. te pATha : tathA ye caityabhuvanasthitA vaikAlikaM pratikramya akRte Avazyake prabhAte ca kRte Avazyake caityAni na vaMdaMte teSAmapi mAsalaghu / artha - je caityamAM rahyA sAdhu eTale caitya najIka rahelA sAdhu trikAlika paDikkamIne eTale mAMDalA pramukha karIne Avazyaka karyA pahelAM caitya na vAMde tathA prabhAte Avazyaka karyA pachI caitya na vAMde to laghumAsI prAyazcitta Ave. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 3pa1 prazna:-nava prakAranI caityavaMdanAmAMthI pratikramaNanA Adi-aMtamAM keTalA prakAranI caityavaMdanA jainasiddhAMtomAM kahI che ? javAba :- nava prakAranI caityavaMdanAmAMthI utkRSTAnA traNa bhedamAMthI ubhayakAla yathAzakti jinagRhamAM koIpaNa prakAranI caityavaMdanA karI pratikramaNa Adi-aMtamAM sAmAnya prakAre eTale jaghanyotkRSTa caityavaMdanA karavI jainazAstromAM kahI che te keTalAeka jaina zAstronA pATha lakhIe chIe. tyAM prathama zrI mahAnizIthasUtranA anusAra zrI zrAddhavidhi pramukha graMthomAM sAta vakhata caityavaMdanA karavI kahI che. te pATha : prAtaH pratikramaNAvasAne prathamA caityavandanA, gocarIsamaye caityopayogArthaM dvitIyA caityavandanA, bhojanasamaye tRtIyA, carimapratyAkhyAnAnaMtaraM caturthI, saMdhyApratikramaNAdau paMcamI, svApavelAyAM SaSThI, pratibodhe saptamI, sAmAnyato yaterahorAtramadhye saptavelA jaghanyato'pi caityavandanA kAryevAnyathAticArasaMbhavAt mahAnizIthe prAyazcittabhaNanAt / tathA zrI pravacanasAroddhAramAM paNa sAta prakAranI caityavandanA kahI che. te pATha : paDikkamaNe ceihare, bhoyaNasamayaMmi taha ya saMvaraNe / paDikkamaNa suyaNa paDiboha, kAliya sattahA jaiNo // 12 // paDikkamao gihiNovi hu, sattaviha paMcahA u iyarassa / hoi jahanneNa puNo tIsu vi saMjhAsu iya tivihaM // 13 // atra vRttiH - sAdhUnAM saptavArAn ahorAtramadhye bhavati caityavandanaM / gRhiNaH zrAvakasya punazcaityavandanaM prAkRtatvAlluptaprathamaikavacanAntametat / tistra: paMcasaptavArA iti / tatra sAdhUnAmahorAtramadhye kathaM tatsaptavArA bhavaMtItyAha - paDikkamaNetyAdi / prAbhAtikapratikramaNaparyanta tatazcaityagRhe tadanu bhojanasamaye tathA ceti samuccaye bhojanAnaMtaraM ca saMvaraNe saMvaraNanimittaM pratyAkhyAnaM hi pUrvameva caityavaMdane kRte vidhIyate tathA saMdhyAyAM pratikramaNaprArambhe tathA svApasamaye tathA nidrAmocanarUpa Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra pratibodhakAlikaM ca saptadhA caityavandanaM bhavati yaterjAtinirdezAdekavacanaM yatInAmityarthaH / gRhiNaH kathaM saptapaMcatistro vArAMzcaityavandanamityAha paDikkamao ityAdi / dvisaMdhyaM pratikrAmato gRhasthasyApi yateriva saptavelaM caityavandanaM bhavati yaH punaH pratikramaNaM na vidhatte tasya paMcavelaM jaghanyena tisRSvapi saMdhyAsu // gAthAono bhAvArtha :- sAdhuone eka ahorAtramAM sAta vAra caityavaMdanA karavI ane zrAvakone traNa vAra, pAMca vAra ane sAta vAra karavI. temAM pahelA sAdhuone eka ahorAtramAM sAta vAra caityavaMdanA karavI te kahe che : eka prabhAtanA pratikramaNanA aMtamAM ||1|| bIjI gocarI samaye caitya upayogane arthe // 2 // trIjI bhojana samaye IIII cothI bhojana karyA pachI // 4 // pAMcamI saMdhyApratikramaNanA prAraMbhamAM / / chaThThI rAtre sUvAnA samaye / / 6 / / sAtamI rAte sUIne UThyA pachI. III e sAdhuone jadhanyathI sAta veLA caityavaMdanA karavI anyathA aticAra saMbhavathI zrI mahAnizIthasUtramAM prAyazcitta kahyuM che ane zrAvaka to je ubhayakALa pratikramaNa kare tene to sAdhunI jema sAta vAra caityavaMdanA karI ane je paDikkamaNuM na kare te pAMcavAra caityavaMdanA kare ane jadhanyathI jaghanya traNa vAra to kare. 352 e baMne pAThamAM pratikramaNanA Adi-aMtamAM sAmAnya prakAre eTale jaghanyotkRSTa caityavaMdanA kahI che. temaja zrI dharmaratnaprakaraNavRtti 1, zrAddhadinakRtyavRtti 2, vRMdAravRtti 3, dharmasaMgraha 4, pUrvAcAryakRta sAmAcArI 5, zrI pradyumnasUrijIkRta sAmAcArI 6, zrI devasUrijIkRta dinacaryA 7, kharatarabRhatsAmAcArI 8, zrI somasuMdarasUriSkRta sAmAcArI 9, tathA zrI bhAvadevasUriSkRta yatidinacaryA 10, laghucaityavandanabhASyavRtti 11 ityAdi tathA zrI devabhadrAcAryamRta darzanazuddhivRtti pramukha aneka jainazAstromAM pratikramaNanA Adi-aMtamAM sAmAnya prakAre jadhanyotkRSTa caityavaMdanA kahI che, paNa cothI thaI sahita traNa thoyanI caityavaMdanA stotra-praNidhAna sAthe kahI nathI. paNa AtmArAmajI AnaMdavijayajI caturthastutinirNaya pRSTha33mAthI 34 sudhI sAta caityavaMdanA AzrayI zrI pravacanasAroddhAravRttino Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 353 pATha lakhI pRSTha 35mAM bhASAne aMte lakhe che ke "sa pAna meM paDikSamaLe zrI A-iaMta meM vAra thuThThuM jhI caityavatvanA ranI hI hai !" e lekha pUrvAcAryonA vacanathI viruddha che. kema ke zrI pravacanasArodvAravRtti pramukha jainazAstromAM to sAta vAra caityavaMdanA kahI, temAM pratikramaNanA AdiaMtanI caityavaMdanA traNa tathA cAra thoyanI karavI kahI nathI. niSyevaLa caityavaMdanA kahI che, te jaghanya tathA jadhanyotkRSTa ja saMbhave che. kema ke jainazAstromAM sAta vAra tathA nava vAra caityavaMdanA ahorAtrimAM karavI, temAM sAta vAranI caityavaMdanAmAMthI pAMca vAranI tathA cha vAranI caityavaMdanAmAMthI traNakALa jinacaityanI vaMdanA yathAzakti nava bhedanI karavI kahI che ne zeSa cAra vAranI jaghanyotkRSTa bhede karavI kahI che. tyAM pahelAM zrI bhadrabAhusvAmIkRta payannAnI gAthA pahelAM lakhI AvyAM chIe temAM jinaderAsaramAM ubhaya kALa utkRSTa vaMdanA karIne divasamAM pAMcavAra tathA kAraNasara jaghanyA caityavaMdanA kahI te jinagRhamAM savAresAMje caityavaMdanA be ane zeSa pAMca caityavaMdanAmAM te gocarI veLAe jinacaityanA 1 bhojana samayanI 2 bhojana karyA pachI rAtre sUvAnA samaye 4 sUIne UThyA pachI pa ema sAtavAra caityavaMdanAmAMthI pahelA be prakAranI yathAzaktie nava prakAranI hoya ne zeSa pAMca tathA jaghanyotkRSTa hoya. tathA prakArAMtare zrI pravacanasArodvArAdikamAM sAta vAranI caityavaMdanA kahI. temAM eka vAra jinagRhamAM caityavaMdanA to yathAzaktie mahAbhASya AdimAM nava prakAranI karavI kahI che ane zeSa 6 vAranI caityavaMdanA suvihita zrI devasUrijIkRta dinacaryAmAM tathA zrI kAlikAcAryasaMtAnIya zrI bhAvadevasUrijIkRta dinacaryA pramukha graMthomAM jadhanyotkRSTa karavI kahI che. te pATha anukrame lakhIe chIe. tyAM prabhAtanA pratikramaNanA aMtamAM pahelA caityavaMdanA jaghanyotkRSTa kahI che. te pATha : aNusiThitti - icchAmo aNusiTThi ityuktvA upaviSTaH san tisraH stutiH paThati vizAlalocanadalamityAdi kathaMbhUtA stutiH ? varddhamAnAH, jinezvaravaMdanaM devavaMdanaM kAryaM // 1 // tathA trIjI bhojana samayanI jaghanyotkRSTa kahI che. te pATha : Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra tatra pAtrakAni muktvA bhaktAdyarthaM jinAn namati zakrastavaM paThatItyarthaH // 3 // tathA bhojanane aMte paNa jadhanyotkRSTa caityavaMdanA kahI che. te pATha : tathA kRtabhojano yatirIya pratikramati, tadanu zakrastavaM paThati, caityavandanAM karotItyarthaH // 4 // tathA saMdhyAnA pratikramaNanA AdimAM paNa jadhanyotkRSTa caityavaMdanA kahI che. te pATha : jinavaMdanaM karoti caityavandanaM kRtvA devavandanaM karoti devavandanaM kRtvA guruvandanaM karoti yathA bhagavannahamityAdi catuH kSamAzramaNAni datvA gurunamanaM karoti icchAmi khamAsamaNo ityAdyuktvA devasia paDikkamaNe ThAuM ityAdi // 5 // tathA rAtre sUvAnA avasare paNa jaghanyotkRSTa caityavaMdanA kahI che. te pATha : cauksAyanamaskAraM kathayitvA zakrastavaM paThaMti evaM paripUrNAM caityavandanAM kRtvA ityAdi // 6 // tathA sUtAM UThyA pachInI caityavandanA paNa jaghanyotkRSTa kahI che. te pATha : kusumiNa ussaggotti kutsitasvapnaduSTasvananivAraNArthaM kAyotsargaM karoti logassacatvAri kAyotsarge ciMtya prakaTalogassa tataH kSamAzramaNaM datvA sakkatthayatti navaskArakathanAnaMtaraM zakrastavapaThanaM karoti // e pUrvokta cha caityavandanA jaghanyotkRSTa ane bIjI nava bhedamAMthI yathAzakti jinacaityamAM jaIne karavAnI evI sAta caityavaMdanA kahI. temaja zrI jinavallabhasUrijIsaMtAnIya phirojazA bAdazAhanA pratibodhaka zrI jinaprabhasUrijIkRta vidhiprapAmAM sAdhu-zrAvakane ahorAtra madhye nava veLAe caityavaMdanA karavI kahI che. te pATha : Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 355 navavelA utti paDibohiM paDikkamaNe raviudae devapUjAe ceiyahare bhoyaNakAle paccakkhANe saMjjhAdevapUyAe paDikkamaNe suvaNetti navavArAu cIvaMdaNA gihINaM raviudayaaMtthamaNapUyAkAle muttuM sAhUNaM sattavArA gihINaM appaDikkamaMtANaM satta paMcavA vArA tisu vA saMjjhAsu tiNi vAratti / bhAvArtha :- nava veLA caityavaMdanA karavI te kahe che - sUI UThI jAge te paDibotha kahIe te samaye caityavaMdanA karavI, ethI enuM nAma upacAra paDibotha kahIe ema sarvatra jANavuM 1. bIjI paDikkamaNAmAM ra trIjI sUryaudaye 3 cothI devapUjAmAM 4 pAMcamI caityamAM pa chaThThI bhojanakAlanA paccakhANamAM 6 sAtamI saMdhyA vakhate devapUjAmAM 7 AThamI paDikkamaNAmAM 8 navamI sUvAnI vakhate 9 e nava vAra caityavaMdanA gRhasthane ane ravi udaya ane astagata pUjAkALa be mUkI sAdhuone sAte veLA, gRhastha paDikkamaNuM na kare to sAta ane ubhaya saMdhyA pUjA vinA pAMca veLA, traNa saMdhyAe kare to traNa vAra paNa hoya. tathA "pratikramaNamAM sAmAnya vidhie caityavaMdanA saMbhave, paNa vizeSa vidhie na saMbhave". e pAThamAM ravi udayaveLA tathA astagataveLA sAdhune caityamAM kAraNa vinA javAya nahIM te mATe caityavaMdanA varjI te vistAre caityavaMdanAnA kAraNathI arthAt ravi udaya ane astagata veLAe jainasiddhAMtomAM pratikramaNano AdiaMta kahyo che ne pratikramaNanA Adi-anaMmAM pUrvokta graMthonA nyAyathI jaghanyotkRSTa caityavaMdanA siddha thAya che. tethI sAdhune sAta vAra caityavaMdanA kahI ne zrAvakane mahAbhASyAdikamAM pUjA avasare vistAre caityavaMdana karavI kahI che. tethI vidhiprapAkAre savAra-sAMja caityavaMdanAmAM pUjA zabda grahaNa karyo che. tathA zrI devasUrijIkRta dinacaryAmAM ahorAtra sAta vAranI caityavaMdanAmAMthI trikAla jinacaityanI vaMdanA bIjI caityavaMdanA madhye gaNI che. te pATha : Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra paDikkamaNe 1 cehare 2 bhoyaNasamayaMmi 3 taha ya saMvaraNe / paDikkamaNa 5 suaNa 6 paDibohakAliaM 7 sattA jo // 64 // vyAkhyA yate: jaghanyato'pi saptavelA caityavandanA kAryeva / tatra prAtaH pratikramaNe 1 dvitIyA caityagRhe 2 eSA ca trikAlacaityavandanA prAtaHmadhye saMdhyAkAle ca vaMdanenocyate yatInAmapi divasamadhye trisaMdhyaM caityavandanAyA uktatvAt caityavandanAM kRtvA bhoktavyaM 3 eSA madhyAhne caityavaMdanA gaNyate / saMvaraNapratyAkhyAnAnaMtaraM devAn vaMdeta 4 saMdhyApratikramaNe 5 suaNatti saMstArakavelAyAM pauruSIpAThanA'vasare 6 paDibohetti pratibodho prAtaH samaye jAgaritA'naMtaraM kriyAkaraNasamaye 7 eSA pratibodhakAlikI caityavandanA eSA saptadhA caityavandanA sAdhoriti gAthArthaH // 64 // 356 - A pAThamAM zrI mahAnizIthasUtrokta traNa kAlanI caityavaMdanA bIjI caityavaMdanA samaye gaNI che. tethI jinacaityanI caityavaMdanA yathAzakti badhA ThekANe nava prakAranI jANavIne zeSa pratikramaNanI Adi-aMta pramukha caityavaMdanA jaghanya ane jadhanyotkRSTa caityavaMdanA jANavI. prazna :- sAta veLAnI caityavaMdanAmAM pratikramaNanA Adi-aMtanI caityavaMdanA sAmAnya prakAre kyAM kahI che ? javAba :- pUrvAcAryakRta aneka graMthomAM kahI che te graMthonA keTalAka dAkhalA lakhIe chIe. tyAM prathama zrI amadAvAdamAM pAMjarApoLanI vacce zeTha haThIsiMha kezarIsiMhajInA dharmaupAzrayamAM zeTha jayasiMhabhAI haThIsiMhajInA jJAnabhaMDAramAM pUrvAcAryakRta SaDAvazyakabAlAvabodhanI jUnI pratamAM sAta veLAnI caityavaMdanA madhye pratikramaNanI Adi-aMta caityavaMdanA sAta prakAre eTale jaghanya prakAre kahI che. te bAlAvabodhanI bhASA jema che tema lakhIe chIe. "atha caityavattvanAdhiAra: prAmyate / sAdhu mahAtmAne sAta vAra caityavandanA karavI dina prati karavI te kima ? kusumiNadusumiNa kAussagga Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra karI caityavandana karavuM 1, rAipaDikkamaNAne chehaDe puruSane vizAlalocana, strIne saMsAradAvAnI traNa thoI 2, deharAsare 3, paccakkhANa pAratAM 4, AhAra kIdhA pUMThi pa, devasi paDikkamaNAne dhuri 6, saMthArA porisi bhaNatAM 7 ima sAdhune sadaiva sAta vAra caityavandanA huI ane zrAvakane sAta tathA pAMca huI jaghanyato triNi huI te kima ? udaya asta paDikkamaNAM be 2 sUtA UThyAM pachI chehalI ane sUcavAnI dhUralI pachI 3 saMthArAporisI bhaNatAM 4 trikAla devapUjAi karavI tehanI triNa 3 evaM sAra 7 eka vAra paDikkamaNuM kare pAMca 5 be vAra paDikkamaNuM kare 6 trikAla devapUjAyeM ja kare kare tehina hu jo trikAla devapUjA na thAi to trikAla caityavandana kare evaM triNi II tathA zrI jJAnavimalasUrijIkRta laghubhASyatraya bAlAvabodhamAM paNa sAta veLAnI caityavaMdanA pratikramaNanA Adi-aMtamAM sAmAnya prakAre caityavaMdanA kahI che te bAlAvabodhanI bhASA jema che tema lakhIe chIe : 357 paDikkamaNe 1 ceiya2 jimaNa3 carima 4paDikkamaNa5 suyaNa6 paDibohe7 / ciivaMdaNa ia jaiNo satta u velA ahorate // 59 // have caityavandananuM dvAra kahe che - prabhAtika pratikramaNe vizAlalocanarUpa 1 caityagRhe bhagavaMta AgaliM 2 jimaNa paccakkhANa pAratAM 3 cirama AhAra karyA pachI 4 saMdhyApratikramaNa namoDastu vardhamAnAdi 5 zayana saMthArAporisI bhaNAvatAM 6 Diboheke sUtAM UThI kusumaNAdi kAussagga naMtara kriyAvelAi 7 evaM sAta caityavandanA yatine ahorAtri madhye huiM behuM kAli paDikkamatAM gRhasthane 7 vAra huI ane eka paDikkamaNa karatAM gRhasthane 5 vAra huI ane paDikkamaNa nathI karatA ehavA gRhasthane trikAla devapUjAvasare triNavAra caityavandanA jaghanyathI hui eTale caityavandanAdvAra 23muM thayuM. tathA zrI vibuddhavimalasUrijIkRta bAha hajArI zrI samyaktvaparIkSA nAmanA graMthamAM paNa sAta vAranI caityavaMdanA pratikramaNanI Adi-aMtanI caityavaMdanA sAmAnya prakAre eTale jaghanya prakAre kahI che. te pATha sahita bAlAvabodha lakhIe chIe : Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra sAdhu tathA zrAvakane dina prate utkRSTu 7 vAra caityavaMdana karavuM samyaktva nirmala kAje. tathAhi - 358 paDikkamaNe1ceiya2jimaNa3 carima 4paDikkamaNa5 suyaNa6 paDibohe7 / ciyavaMdaNa hi jayaNo satta u velA ahoratte // 59 // prabhAtakAle vizAlalocanarUpa caityavandana karavuM eha prathama 1. ceIya ke : zrI tIrthaMkara bhagavaMtane dehare jaIne nitya caityavandana karavuM te jogavAI na hoya to IzAna khUNe zrI sImaMdharasvAmI sanmukhe caityavandana karavuM 2. jimaNa ke : paccakkhANa pAratI veLAe caityavandana karIne sajjhAya karIne paccakkhANa pAravuM pachI AhAra levo 3. cirama ke : AhAra leIne pachI caityavandanA karIne pANI pIvuM 4 paDikkamaNa ke : saMdhyAe paDikkamaNuM karatAM thatAM namoDastu vardhamAnAya eha bihuM eka paDikkamaNAnuM caityavandana gaNavuM pa. sUyaNa ke H porisI rAtrinI velAe caukkasAya je kahevuM te chaThThuM caityavandana 6. paDibohi ke : pAchalI rAtre jAgI kusumiNa dusumiNa kAussagga karIne caityavandana jagaciMtAmaNi AdinuM kahevuM e sAtamuM 7. e caityavandana jaiNo ke : yatine sAdhune ahorAtramAM karavuM je samyadRSTi jIva zrAvaka jaghanya traNa kAle pUjA kare traNa kAla caityavandana kare, eka vAra paDikkamaNuM kare te 5 vAra caityavaMdana kare, je be TaMka paDikkamaNuM kare tene 7 vAra caityavaMdana thAya. tathA pUrvAcAryonA graMthomAM pratikramaNanA vidhimAM paNa pratikramaNanA Adi-aMtamAM sAmAnya prakAre eTale jadhanyotkRSTa caityavaMdana kahI che. te keTalAka pATha bhavya jIvone jJApana karavAna lakhIe chIe. pahelAM suvihita zrI devasUrijIkRta yatidinacaryAno pATha : gAthA - jiNavaMdaNamuNinamaNaM sAmAi apuvva kAussaggo a / devasiaM aiAraM aNukammaso ittha ciMtejjA // 29 // jinavaMdanaM karoti caityavandanaM kRtvA devavandanaM karoti devavandanaM kRtvA guruvandanaM karoti yathA bhagavannahamityAdi // Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 3pa9 e pAThamAM pratikramaNanA prAraMbhamAM jaghanyotkRSTa caityavaMdanA kahI che, paNa cAra thoya kahI nathI. jiNamuNivaMdaNaaiyArussaggo puttivaMdaNAloe / sutte vaMdaNakhAmaNa vaMdaNacaraNAi ussaggo // 4 // ujjoa du ikkikkA suakhiussagga putti vaMdaNae / thuItianamutthataM pacchitussaggusajjhAo // 5 // bhAvArtha - jinavaMdana eTale jaghanyotkRSTa caityavaMdanA munivaMdana eTale bhagavAna pAse cAra khamAsamaNA ane pratikramaNa DAyA pachI aticAra ciMtana kAyotsarga karI logassa kahI muhapatti paDilehI vAMdaNA daI pachI devasia AloyaNa pramukha AloyaNA karI pratikramaNasUtra kahe, pachI vAMdarA daI khamAvI vaLI vAMdaNA khAmaNa karI cAritrAdi kAyotsarga kare prathama 2 ne pachI eka-eka logassanA pachI zruta-kSetra devInA kAyotsarga karI muhapatti paDilehI traNa thaI kahI namuskurNa Adi devasi prAyazcittano kAyotsarga karI sajajhAya kare. e pAThamAM AdimAM jaghanya caityavaMdanA kahI ne aMtamAM zruta-kSetra devatAnI thoya kahI nathI ane kAyotsarga kahyAM tenA paramArtha 15mA paricchedathI jANavo. punarapi aNahilapurapaTTananagare phophalavADAbhAMDAgAre kAlikAcAryasaMtAnIyabhAvadevasUriviracitayatidinacaryAyAM - atha daivasikapratikramaNasya svarUpaM nirUpayati - ceiyavaMdaNabhayavaM sUriuvajjhAyamuNikhamaNA / savvassavi sAmAiya devasiyaaIyAraussaggo // 34 // tathA zrI aNahilapurapATaNanagare phohalavADe bhaMDAgAre vartamAnakAla pUrvavartI prAcInAcAryakRta sAmAcArIonAM pustaka che, temAM paNa pratikramaNanA Adi-aMtamAM sAmAnya prakAre caityavandanA kahI che. te pATha : Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 'caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra vyAkhyA - tatrAdau caityavandana-arihaMta ceiyANamityAdi pazcAccatvAri kSamAzramaNAni bhgvaan-suuri-upaadhyaay-muniphAvirUpALa evI rIte pATaNanagaranA phophaliyAvADAnA bhaMDAramAM vartamAnathI pUrvakALavartI pUrvAcAryakRta sAmAcArI ane yatidinacaryAmAM pratikramaNanA AdimAM jaghanyotkRSTa caityavaMdanA kahI che, paNa cAra thAyathI caityavaMdanA kahI nathI. tathA vRMdAvRtti pATha : pratikramaNavidhizca yogazAstravRtttargatAbhyaH ciraMtanAcAryapraNItAbhyo gAthAbhyo'vaseyaH / paMcavihAyAravisuddhiheumiha sAhu sAvago vAvi / paDikkamaNaM saha guruNA guruvirahe kuNai ikkovi // 1 // vaMdittu ceiyAI dAuM caurAie khamAsamaNe / bhUminihiasiro sayalAiAramicchAmicchokkaDaM dei // 2 // e vRMdAvRtti zrAvakanA paDAvazyakanI TIkAmAM paNa pratikramaNanA AdimAM jaghanyotkRSTa caityavaMdanA kahI che paNa cAra thaInI caityavaMdanA kahI nathI. tathA zrI hemacandrasUrijIkRta zrI yogazAstramAM ciraMtana pUrvAcAryonI racI gAthAe karIne pratikramaNanI vidhi lakhelI che temAM devasi pratikramaNanI AdimAM jaghanyotkRSTa caityavandanA kahI che, paNa cora thaI karavI kahI nathI. evI rIte zrAddhavidhimAM paNa pATha lakhyo che. tathA vikrama saMvata 1363nI sAlamAM thayelA zrI jinadattasUrisaMtAnIyatilaka zrI jinasiMhasUriziSya zrI jinaprabhasUrijI kRta vidhiprapAmAM pratikramaNanA AdimAM jaghanyotkRSTa caityavaMdanA kahI che. te pATha : puvvoliMgiyA paDikkamaNasAmAyArI puNa esA - sAvao guruhi samaM ikkovvA jAvaMti ceiAiMti gAhAdugathottapaNihANavajjaM ceiyAI vaMdittu caurAIkhamAsamaNehiM AyariyAI vaMdiya bhUnihiyasiro savvassavi devasiyaiccAidaMDageNa sayalAiyAramicchukkaDaM dAo // Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 361 bhAvArtha :- pahelAM je sAmAnya prakAre pratikramaNanI sAmAcArI kahI hatI te e che ke zrAvaka potAnA gurunI sAthe tathA ekalo jAvaMti ceiyAi 1 jAvaMta kevi sAhU 2 e be gAthA ane stotrapraNidhAna varjIne zakrastava paryanta caityavaMdanA karIne cAra kSamAzramaNa karIne AcAryAdikone vaMdana karIne upara mAthuM lagADIne "savvasavi devasiya" ityAdi daMDakathI samasta aticAronA mithyAduSkRta de. e pAThamAM jAvaMti pramukha stotra-praNidhAna varjIne caityavaMdanA kahI te zakrastava paryaMta jaghanyotkRSTa caityavaMdanA jANavI. kema ke jaghanyotkRSTa caityavaMdanA be prakAranI jaina graMthomAM kahI che. eka to namaskAra-zakrastava jAvaMti pramukha stotrapraNidhAna sahita ane bIjI jAvaMti pramukha stotrapraNidhAna rahita namaskAra zakrastava paryaMta 2 e be jadhanyotkRSTa caityavaMdanAmAM bhojana samayanI 1, bhojana pachInI 2, sUvAnA samayanI 3, sUtAM UThyA pachInI 4 e cAra caityavaMdanA to jAvaMti pramukha stotrapraNidhAna sahita jadhanyotkRSTa caityavaMdanA hoya. 2 yaduktaM zrIpradyumnasUrikRtasAmAcAryAm / gAthA tao a iriyAceiavaMdiasakkatthayajAvaMtipayaM / paNihANaM jAva evaM bhoyaNa saMvarasayaNapaDibohati // 46 // bhAvArtha :- tyArapachI iriyAvahI karI caityavaMdana eTale namaskAra kahI zakrastava jAvaMti pramukha yAvat praNidhAna kahe ema bhojanasaMvarasayanaDiboha eTale sUtAM UThyAM pachI pUrvokta vidhi pramANe caityavaMdanA karavI. eTale stotrapraNidhAna sahita pUrve prathama kahelI jaghanyotkRSTa nAmanI caityavaMdanA karavI ane pratikramaNanA Adi-aMtamAM jAvaMti pramukha stotra praNidhAna rahita zakrastava paryaMta caityavaMdanA karavI ane pUrve kahelI bIjI jAvaMti pramukha stotra praNidhAna rahita zakrastava paryaMta caityavaMdanA pratikramaNanA Adi-aMtamAM karavI, e vidhiprapAnA pAThano abhiprAya che. paNa AtmArAmajI AnaMdavijayajI caturthastutinirNaya pRSTha 88mAM vidhiprapAnA pAThanI bhASAne aMte lakhe che ke "sa vidhi meM paDimaLe hI Avi meM - Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 2 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra vIra bhurUM se caityavandranA nI RdI hai ' A lakhavuM niSkavala usUtra che kema ke vidhiprapAnA pAThamAM to cAra thoInA akSara ja nathI, to pratikramaNanI AdimAM cAra thoya karavAnuM lakhavuM AtmArAmajInuM AkAzaphUla jevuM asiddha thayuM. tathA zrI mAnavijayajI upAdhyAyajI kRta dharmasaMgraha graMthamAM paNa pratikramaNavidhinA pAThamAM jaghanyotkRSTa caityavaMdanA kahI che. te pATha : pUrvAcAryapratA: thA: - paMcavihAyAravisuddhiheumiha sAhu sAvago vAvi / paDikkamaNaM saha guruNA guruvirahaM kuNai ikkovi // 1 // vaMdittu ceiyAI dAuM caurAi khamAsamaNe bhUnihiaM / siro sayalAiAre micchadukkaDaM dei // 2 // e pAThamAM devasi pratikramaNanI AdimAM jaghanyotkRSTa caityavaMdanA kahI che, paNa cAra thoyanI kahI nathI. - tathA bRhakharataragacchanI sAmAcArImAM paNa jaghanyotkRSTa caityavaMdanA kahI che. te pATha : puvvoliMgiyA paDikkamaNasamAyArIpuNa esA sAvao guruhi samaM ikko vA jAvaMti ceiyAI ti gAhA / dugathutti paNihANavajjaM ceiyAI vaMdittu caurAi khamAsamaNehiM AyariyAI vaMdiya bhUnihiya siro savvassa devasiya iccAi daMDageNa sayalAiyAramicchokkaDaM // e pAThanI bhASA jema vidhiprapAnA pAThanI ame e ja paricchedamAM nyAyapUrvaka upara karI AvyA chIe tema jANavI. e pAThamAM paNa pratikramaNanI AdimAM jaghanyotkRSTa caityavaMdanA kahI che. paNa cAra thoyanI caityavaMdanA karavI kahI nathI. tathA aNahilapurapATaNanA phophaliyAvADAnA bhaMDAramAM rudrapalliyagacchI zrI abhayadevasUrijIkRta sAmAcArImAM pratikramaNanA Adi-aMtamAM jaghanyotkRSTa caityavaMdanA lakhI che. te pATha : Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra u63 pravrajitena cobhayakAlaM pratikramaNaM vidheyamatastadvidhiH / sa ca sAdhuzrAvakayoreka eveti zrAvakasAmAcAryAM pRthak noktaH / tatra rAtrikasya yathA - iriyAkusumiNusaggo jiNamuNivaMdaNa taheva sajjAo / savvassavi sakkatthau tini ya ussagga kAyavvA // 1 // caraNe daMsaNanANe dusulogujjotayataI aIyArA / potIvaMdaNa Aloya suttaM vaMdaNa ya khAmaNayaM // 2 // vaMdaNamusaggo ittha ciMtae kiM ahaM tavaM kAhaM / chammAsAdegadiNA ihA NijA porIsInamo vA // 3 // muhapottIvaMdaNapaccakkhANa aNusaTThi taha thui tinni / jiNavaMdaNa bahuvelA paDilehaNa rAipaDikkamaNaM // 4 // atha daivasikasya jiNamuNivaMdaNaaiyArUssaggo potti vaMdaNAloe / suttaM vaMdaNa khAmaNa vaMdaNa tine va ussaggA // 1 // caraNe daMsaNanANe ujjoyA doNNi ekka ekkA ya / suyakhettadevaussaggo pottiya vaMdaNa thuI thuttaM // 2 // tathA zrI tilakAcArya kRta vidhiprapAmAM paNa pratikramaNanA Adi-aMtamAM jaghanyotkRSTa caityavaMdanA kahI che. te pATha : atha sAdhudinacaryAvidhiH - iha sAdhavaH pAzcAtyarAtrighaTikAcatuSTayasamaye paMcaparameSThinamaskAraM paThaMtaH samutthAya "kiM me kaDaM kiM ca me" kiccame saMkaM sakkaNijjaM samAyasami kiM me paropAsaI / kiM ca athavA kiM cAhaM khaliyaM na vivajjayAmi // 1 // ityAdi viciMtya IryApathikI pratikramya caityavandanAM kRtvA samudAyena kusvapnaduHsvapnakAyotsarga gurUn vaMditvA yathAjyeSThaM sAdhu vaMdanaM zrAvakANAM tu mitho vAMdau bhaNanaM tataH kSaNaM AdezAdAnena svAdhyAyaM vidhAya tataH kSamA. iccha. paDikkamaNai ThAuM icchaM kSamA. savvassavi Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u64 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra rAiya duciMtiyaM dubbhAsiyaM ducciTThiyaM maNi vacaNi kAI micchAmi dukkaDaM zakrastavabhaNanaM tatazcAritrazuddhyarthaM karemibhaMte kAussaggaM ujjoyaciMtaNaM na puranAdAveva aticAraciMtanaM nidrApramAdena smRtivaikalyasaMbhavAt tato darzanazuddhyarthaM logassa ujjoyagare ujjoyaciMtaNaM jJAnazuddhyarthaM pukkharavara. ussaggo acakkhuvisai joguvo siriyau ityAdyaticAraciMtanaM zrAvakANAM tu nANaMmi daMsaNaMmIti gAthASTakaciMtanaM tato maMgalArthaM siddhANaM buddhANamiti stutInAM bhaNanaM muhapattIpehaNaM vaMdaNayaM upavizya pratikramaNasUtrabhaNanaM abbhuTTiomi ArAhaNAe pabhaNittA vaMdaNayaM khAmaNayaM yadi paMcAdyAH sAdhavo bhavaMti tadA trayANAM takriyatAM tatra rAtrike daivasike pAkSikAdi satkasaMbuddhasamAptikSAmaNeSu kSamayitAraH sakalaM kSAmaNakasUtraM bhaNaMti kSamaNIyAstu parapattiyaM padAt avihiNA sAriyA vAriyA coiyA paDicoyA paDicoiyA maNeNa vAyAe kAeNa vA micchAmi dukkaDaM iti bhaNaMti / atha vaMdaNapuvvaM chamAsiyA / ciMtaNatthaM AyariyauvajjhAe ussaggA chammAsiya ciMtaNaM karijja paccakkhANaM jAva ujjoyaM bhaNittA muhapattipaDilehaNaM vaMdaNayaM paccakkhANa icchAmo aNusaTuiM vizAlalocanadala iti stutitrayabhaNanaM zakrastavaH / pUrNA caityvndnaa| titAyAta vidhiprapAmA sampUrNacaityavandanA astotrA tato gurUn vaMditvA yathAjyeSThaM sAdhuvaMdanaM kSamA. icchA. paDikkamaNai ThAyahaM icchaM kSamA. savvassavi devasiyaM ityAdi me pAThamA rAti mAnA aMtamaya zakastava kahyAM pUrNa caityavaMdanA kahIne devasi pratikramaNanI AdimAM stotra praNidhAna rahita saMpUrNa caityavaMdanA kahI te pUrvokta nyAyathI jaghanyotkRSTa caityavaMdanA jANavI. paNa cAra thoyanI na jANavI. tathA zrI rAjadhanapura arthAt rAdhanapuranA bhaMDAramAM vartamAnakAla pUrvavartI pUrvAcAryakata paDAvazyakavidhi nAmanA graMthamAM paNa pratikramaNanA Adi-aMtamAM jaghanyotkRSTa caityavaMdanA kahI che. te pATha : Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra paMcavihAyAravisuddhiheumiha sAhu sAvago vAvi / paDikkamaNaM saha guruNA guruvirahe kuNai ikkovi // 1 // vaMdittu ceiyAI dAuM caurAie khamAsamaNe / bhUnihiyasiro salAiyAramicchokaDaM dei // 2 // 365 e SaDAvazyaka graMthanA pAThamAM devasika pratikramaNanA AdimAM jadhanyotkRSTa caityavaMdanA kahI temaja rAi pratikramaNanA aMtamAM paNa jaghanyotkRSTa caityavaMdA kahI che. te pATha : icchAmo aNusaTThiti bhaNIa uvavisIa paDhai tini thuI || mIusaddeNaM sakkatthayAi to ceie vaMde // 9 // iti rAtripratikramaNe SaDAvazyakAni // e pAThamAM mRdu zabde traNa vardhamAnapa thoya kahI ane pachI zakrastava ja che AdimAM jene evI caityavaMdanA karavI eTale jaghanyotkRSTa caityavaMdanA karavI kahI. yadipa upara lakhelAM badhAM zAstromAM pratikramaNanA AdiaMtamAM jaghanyotkRSTa caityavaMdanA kahI che topaNa caturthastutinirNaya pRSTha 107mAM AtmArAmajI AnaMdavijayajI lakhe che ke "hama 356 nitane zAstroM kI sAkSI se devasI paDikkamaNe kA vidhi likha Ae haiM tIna granthoM meM rAi paDikkamaNe ke anta meM cAra thuI se caityavandanA karanI kahI hai / " e sarva lakhavuM mithyA che kema ke jeTalA graMthonI sAkSI AtmArAmajIe dIdhI che te graMtho sAthe bamaNA graMthonI sAkSI ame lakhI AvyA chIe temAM koI zAstrokta vidhimAM ''ve vaMD'' koImAM ''arihaMta eDvALa'' kRtyAvi ane koIkamAM "sAtvayArUM'" valI koI ThekANe "zastavaH pUrvAM caityavanA'' ane bahu zAstromAM "niLamuLacaMdra'' kRtyAdri sAmAnya nAmathI caityavaMdanA karavI kahI che. te pratikramaNanA Adi-aMtanI jadhanyotkRSTa caityavaMdanA sAmAnyathI karavI kahI che temAM badhA AcAryono eka mata che, paNa koI kaheze ke Avazyaka bRhadvRttimAM rAi pratikramaNanA aMtamAM vardhamAna traNa thoya kahyA pachI "reve vaMrU'' evo pATha che tethI vistAre vaMdana karavuM sUcana thAya che ema kahe tenI nyUnatA buddhi TALavAne 6. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra e javAba che ke "reve vaM' e sAdhAraNa vacanathI vistAre devavaMdana kahyuM grahaNa na thAya. kema ke suvihita zrI devasUrijIkRta yatidinacaryAmAM jaghanyautkRSTa caityavaMdanAne devavaMdanA kahI che. te pATha : muccai bhattaM pANaM sammaM jiNanAhavaMdaNaM kuNai / solasasilogamANaM jagannao kuNai sajjhAyaM // 34 // vyAkhyA - ziro lalATaM bhUmiM pramALa tato bhaktasaMbhRtajalabhRtapAtrakANi ca tasyAM bhUmau muktvA svasthacittaH san samyak prakAreNa jinanAthavaMdanaM karoti devavaMdanaM karoti tataH jaghanyataH SoDazazlokamAnaM jaghanyato'pi svAdhyAyaM karotIti gAthArthaH / SoDazazlokAnAha - dhammo maMgalamukkiTTha ityAdi paMcagAthAmayaM prathamamadhyayanaM tathaikAdazagAthAmayaM kahannakujjA sAmannamityAdi dvitIyamadhyayanaM evaM SoDazazlokamAnaM jaghanyataH svAdhyAyaM karotItyarthaH // 34 // e pAThamAM bhojana karavAnA samayamAM devavaMdanA karIne sajajhAya karavI kahI te devavaMdana pUrvAcAryonA graMthomAM jaghanyotkRSTa kahI, tema svagacchIya paragacchIya badhA sAdhusamudAyamAM vartamAnakALamAM paNa kare che, paNa vistAra vaMdana karatAM nathI. tethI "tinni thamo" tathA "vapharItha ' ityAdi vAkya graMthomAM hoya to vistAre devavaMdana grahaNa thAya, paNa "teve vaMda' ityAdi sAmAnya vacanathI ekAMte vistAre grahaNa na thAya. pUrvapakSa:- zrImad upAdhyAya zrI yazovinaya banI pratikramaNadetuta vidhi lakhI hai isakA pATha likhate haiM / paDhama ahigAre vaMduM bhAva jiNosaru re, bIje davajiNaMda trIje re, trIje re igaceiyaThavaNA jiNo re nA cothe nAma jina tihuyaNa kavaNA jinA namuM re, paMcame chaTTe tima vaMduM re vaMduM re viharamAna jina kevalI re .rA. sattama adhikAre suyanANuM vaMdiye re, aTTamI thaya siddhANaM navame re navame re thaI ti-Ahira vIranI re 3 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 367 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra dasame ujjayaMta thaI valiya iMgyArame re, cAra ATha daza doya vaMdo re vaMdo re zrI aSTApadajina kahyA re II4o. bArame samyagdaSTi suranI samaraNA re, e bAra adhikAra bhAvo re deva vAMdatAM bhavijanA re. ./pI "isa upara ke pATha meM devasi paDikkamaNA karatAM prathama bArA adhikAra sahita caityavandanA karanI kahI hai, tisameM cothA kAyotsarga veyAvaccagarANaM kA karaNA tisakI thuI karanI kahI hai|" uttarapakSa:- he saumya ! e pAThano tamane yathArtha tAtparyArtha mAlUma nathI tethI tame pratikramaNanI AdimAM cAra thAya unmatta bole tema bolo cho, paNa uparanA pAThano tAtparyArtha e che ke vikrama saMvata 1505nI sAlamAM thayela zrI jayacandrasUrijIe pratikramaNagarbhahetu banAvyo te uparathI prAya zrImadupAdhyAya zrI yazovijayajIe pratikramaNahetu garbhahetu svAdhyAya prAya zrAvakane uddezIne banAvI che. e svAdhyAyamAM jevI rIte zrI jayacaMdrasUrijIe pratikramaNagarbhahetumAM devavaMdana karavA kahyA che tevI rIte upAdhyAyajIe paNa devavaMdana karI pratikramaNa karavuM e abhiprAyathI pratikramaNahetunA prasaMgaprAptithI vistAre devavaMdana kahyA che, paNa je graMtha uparathI upAdhyAyajIe pratikramaNagarbhahitu svAdhyAya banAvI che te ja graMthamAM pratikramaNanA AdiaMtamAM vistAre devavaMdana niSedhyA che. te pATha : tadanu ca "icchAmo aNusaTuiMti" bhaNitvopavizya stutitrayAdipAThapUrvaM caityAni vaMdate yata uktaM - icchAmo aNusaTThitti bhaNia uvavisi a paDhai / tinni thuI miusaddeNaM sakkatthayaM io ceIe vaMde // 1 // ubhayorapyAvazyakayorAdyateSu mAMgalyArthaM caityavandaneSvadhikRteSvapi yadarhamukhe pradoSo ca vistarato devavandana tadvizeSamAMgalyArthaM kAlavelApratibaddhatvena na saMbhAvyate anyathA ca yathAgamaM kAraNamabhyUhyam idaM ca pratikramaNaM maMdazabdenaiva kuryAt rAtrAvuccaiH svareNa zabdakAzita huMkAra Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra khuMkArAderapi niSedhAt anyathA tatkaraNena jAgaritairgRhagodhAdijIvaimakSikapadravAdyAraMbhaH prAtivezmikairvA svaArambhaH prava]ta tathA ca paramparayA nirarthaka anekadoSAH pravartitA bhaveyuH // bhAvArtha:- savAre paccakakhANa karIne pachI icchAmo aNusaddhi kahI besI traNa thAya pachI pAThapUrvaka caityone vaMde to kevI rIte kahe che - icchAmo aNusaddhi bhaNI besIne mRdu zabda karIne traNa thoya kahyAM pachI zakastave caitya vaMde, //nA baMne paNa AvazyakanA eTale rAi-devasi pratikramaNanA AdiaMtane vize maMgala arthe caityavaMdana aMgIkAra karyA che to paNa jo divasarAtrinA mukha te vize vizeSa maMgalane arthe kALaveLA pratibaddhapaNe karIne vistArathI devavaMdana karavA te saMbhavatA nathI. anyathA vaLI je prakAre AgamamAM kAraNa kahyA che te kAraNa aMgIkAra karIne eTale rAtanA vize UMce svare karIne zabda, khAMsI, huMkAra, khuMkArAdika paNa AgamamAM niSedhavAthI e pratikramaNa maMda zabda ja karavuM, nahIMtara vaLI te te pUrvokta kArya badhA karIne garoLI pramukha jIva jAgrata thayA thakAM mAkhIonA upadrava, AraMbhamAM pravarte, athavA prabhAtanA kRtya karavAvALA loka nijanija AraMbhanA kAryamAM pravarte. tathA vaLI ekathI bIjo bIjAthI trIjo evI rIte paraMparAe karIne nirarthaka aneka doSa pravartipaNe thAya. e pAThamAM pratikramaNanA Adi-aMtamAM vistAre devavaMdana niSedhyA. tethI zrImadupAdhyAya zrI yazovijayajIe paNa garbhahetusvAdhyAyamAM rAtri pratikramaNane aMte "icchAmo aNusaTiM" kahI "tigazuI thava ciivaMdaNa suha jhANa re ca.// " e vacanathI sAmAnya prakAre devavaMdanA kahI, paNa vistAre devavaMdanA kahI nathI. ane saMdhyAnA pratikramaNanI AdimAM bAre adhikAra sAthe vistAre devavaMdanA kahI che te pahelAM mahAbhASyAdika aneka zAstromAM zrAvakane traNa kALa pUjA avasare vistAre devavaMdanA kahI che. tethI saMdhyAnI pUjA avasare zrAvakane traNa kALa pUjA avasare vistAre devavaMdanA kahI che. tethI sAMjanI pUjA avasare zrAvakane deva vAMdatAM bAra adhikAra bhAvavA pratipAdana karyA saMbhave che. paNa pratikramaNamAM bAra adhikAra sAthe Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra devavaMdanA karavI evuM upAdhyAyajInuM kathana nathI. kema ke upAdhyAyajIno zodhelo zrI dharmasaMgraha teno pATha pahelAM lakhI AvyAM chIe. temAM sAMjanA sUryamaMDaLano aDadho bhAga dIThAM pahelAM zrAvaka jinapUjAne aMtare pratikramaNa kare ema kahyuM che. temaja upAdhyAyajI pote paNa garbhahetusvAdhyAyamAM 369 "aradhanabuThTha ravi guru sUtra kahe kAla pUro re, divasano rAtino jANIe dasa paDilehaNathI sUro re // 6 // zru. II'' e gAthAmAM sUryamaMDaLano aDadho bhAga dekhAtAM pratikramaNasUtra kahe te devasa pratikramaNano kALa batAvyo. ne daza paDilehaNa karatAM sUrya Uge te rAtri pratikramaNano kALa kahyo. tethI pratikramaNanA Adi-aMtamAM sAmAnya vidhie ja devavaMdana karavA saMbhave, paNa vizeSa vidhie devavaMdana karavA na saMbhave. vaLI zrI bRhatkharataragacchasAmAcArImAM temaja kahyuM che. te pATha : ubhayorapyAvazyakayorAdyaMteSu maMgalArthaM yadAharmukhe pradoSe ca vistarato devavandanaM tadvizeSamaMgalArthaM kAlavelApratibaddhatvena na saMbhAvyate anyathA vA kAraNaM yathAgamaM jJeyaM // e pAThano bhAvArtha pahelAMnI peThe jANavo. emAM paNa vistAre devavaMdana niSedhyA. tathA suvihita ziromaNI zrI pradyumnasUrijIkRta sAmAcArImAM paNa pratikramaNanA Adi-aMtamAM jadhanyotkRSTa caityavaMdanA kahI che, paNa vistArethI kahI nathI. te pATha : nivvAghAe savve guruNA sahavva ThaMti kahamavi / vAghAe pucchittA AvassaM tevi ThAvaMti // 67 // vAghAo guruNaM vA saDDhAiyANamuvaesA iha / tAva aNesuttatthaM kAussaggaThiyA ciMter3a // 68 // jo hujjA asamattho bAlovuDDo va vAhisaMjutto / so Avassayasamae acchijjA NijjarApehi // 69 // aha guru ThAyai evaM tayA imA vihi sAhu sahe / Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 caturthastutikuyuktinirNayachedanakumAra iriyA icchA ceiyavaMdaNa sakkatthayaM ca u vaMdaNayaM // 7 // icchAmi icchakAraM devasiyaM ThAuM ittha ya karaNa / sAmAiya icchAmi ThAmi tassuttarijA annatthaM // 71 // ThAyai kAussaggaM ciMtai aiyAra jAva gosAo / jAtIte vihu savve jahakkameNaM jao vuttaM // 72 // jA devasiaM duguNaM ciMtei guru ahiMDao ciTuM / bahuvAvArA iyare egaguNaM tAva ciMtaMti // 73 // muhaNaMtaya paDilehaNamAiyaM tattha je a aiyArA / kaMTakavagguvamAe dharaMti divase carittaMmi // 74 // saMvegamAvannA visuddhacittA carittapariNAmA / cArittavisohaNatthaM pacchA caukuNaMti te iyaM // 75 // namukkAreNa pArittA cauvisatthayaM tao muhapotti / paDilehA jAyAi paNavIsamavi // 76 // kiccA uvaogasaMjuttaM ciccA dosaM ca kijjai / kiikamma ya icchAkAriNa jao vaMdijjA // 77 // AloyaNa avasAha vAgaraNassa putthaNA pUyaNami / sajjhAe avarAhe ca guruo viNayamUlaM ca vaMdaNayaM // 7 // vaMdaNaaMtaravayaNaM tatthe va viNayavayaNa icchAmi / icchAkAriNa aNahA jao a vaMdaNa jiNaM pucchA // 79 // vaMduttu tao pucchA addhAavaNayA jahakkameNaM tu / ubhayakaradhariyaliMga te AloyaMti uvauttA // 80 // icchAmi paDikkamiuM ThANekkamaNe pamuha aiyArA / NisallamaNeNa savve ciMtai a tassa kallANaM // 81 // avarAhANaM kahaNaM gurudatta tavaM tahakAra iha havai / Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u71 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra itthaM savva bhaNijjA NavakAra karemi cattAri // 82 // AloyaNadaMDairiyapagAmasajjhAya jAva kiikammA / icchAmi-icchakAramabbhuTThiomiabbhaMtaravaMdaNayaM // 83 // micchAkAro guruNaM saMtoso vA anne paMcatisattA / khAmijjA savvevi gAhANusAra tao NejjA // 84 // AyariyauvajjhAe sIse sAhammie kula gaNe ya / je me kayA kasAyA savve tiviheNa kkhAmemi // 85 // savvassa samaNasaMghassa, bhagavao aMjalikarIya sIse / savvaM khamAvaittA khamAmi savvassa ahayaMpi // 86 // savvassa jIvarAsissa bhAvao dhammanihiyaniyacitto / savvaM khamAvaittA khamAmi savvassa ahayaMpi // 87 // kkhAmittu tao evaM karaMti savvevi navaramaNavajjaM / tesiM kiMvi aNAloiyaM tayaTeNa ussaggo // 88 // sAmAiyapuvvaMvA ThAmiya tassuttarijAvaannatthaM / carittasohaNaheu ussaggo paNNAsaussAsaM // 89 // daMsaNasuddhinimittaM logassa savvaloe arihaMta / vaMdaNa annatthaM vA puNavIsussAsa ussaggaM // 10 // pArittA suaiyArasohaNattha suyavayaM kaDDa / vaMdaNavattia annattha jAva ussaggaM // 11 // paNavIsagaM pamANaM ussArittA suddhaaiyArA / siddhANatthayaM paDhaMti puttipaDileha kiikammaM // 12 // jao esa carittussaggo daMsaNasuddhie taiya ohoi / suyanANassa cauttho siddhANathuI kiikammaM // 13 // Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 372 kajjaM kiccAraNo kahaMti paNAma kAUNa kiM iyarA / taha viNiveyaNatthaM kiikammA muNeyavvA // 94 // va MtiyA thuI thuImaMgalaMmi guruNA uccarie / sesA tithuibiti sakkatthayaM ca u vaMdaNayaM // 95 // iti devasipratikramaNavidhiH / e pAThamAM AdimAM cothI thoya sahita caityavaMdanA kahI nathI ane aMtamAM zrutadevI-kSetradevIno kAyotsarga tathA thoya karavI kahI nathI. atha rAtripratikramaNavidhiH / iriyAceiyavaMdaNapattipaDilehasaMthAravihiM ca / bhaNiUNa dhammajjhANaM maMtaM sarai mahAsuddhaM // 96 // taie jAme niddAmukkho bhaNio jiNaMdavIreNa / tao iriyaM kusumiNaM kAussaggaM ca ujjoaM // 97 // ceiyavaMdaNa cauro khamAsamaNaM taheva sajjhAo / savvasavi sakkatthao sAmAiyaM ca ussaggaM // 98 // paNavIsussAsaM cia pArittA ujjoagaraM to paDhai / arihaMtavaMdaNavatti annatthussaggacaMdesu // 99 // pArittA suttathayaM vaMdaNaannattha jAva aiyArA / citai ussagge vivarisapamAyapasaMgeNaM // 100 // siddhathayaM muhapotiM kiikammaM AloyaNadaMDaM vA / saMthArAloyaNayaM puvvuttavihiM paDikkamaNaM // 101 // vaMdaNakhAmaNavaMdaNa AyariyAI gAhA tiNNi bhaNaNaM / icchAmi ThAmi tassutta annatthussaggamajjhami // 102 // kiM tavaM paDivajjAmi chammAsijahasattie pAritA / cauvIsatthayamuhaNaMtayakiikammA // 103 // Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 393 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra vaddhamANathuikiccA sakkatthayaM ca cauro vA / vaMdaNa jaiyaM ceiyaM aNahA paDilehaNA // 104 // muhapattirayaharaNaM colapaTTaM ca tiNNi ya / vatthAINaM ca daMDaM vA jAva sUrovi uggaI // 105 // e pAThamAM rAi paDikkamaNAnA aMtamAM jaghanyotkRSTa caityavaMdanA karI, sUrya uge tyAM sudhI daza paDilehaNa karavI kahI, paNa cothI thAya sahita vistAre caityavaMdanA na kahI. tathA zrI caturvizatidaMDakastavanA (daMDakaprakaraNanA) kartA zrI gajasAgarajI upAdhyAyajInA guru mahopAdhyAya zrI dhavalacandrajI gaNikRta pratikramaNagarbhatumAM to caityamAM ja vistAre caityavaMdana karI pratikramaNa karavuM kahyuM che. te pATha : tatra devavandana caitye kRtvAvazyakaM karoti devavandanasyApyAvazyakatvAttasyAyaM vidhiH yogamudrayA zakrastavaM paThitvA arihaMta ceiyANaM tato jinamudrayA kAyotsargaM mUlanAyakasya vardhamAnastutiM namaskAreNa pArayitvA paThati jinamudrayA ityanena sthApanArhadvaMdanaM vidhAya pazcAnnAmastavaM paThitvA savvaloe yAvadappANaM vosirAmi stuti sarvacaityAnAM ityanena nAmanikSepo vaMditaH / tato jJAnastavaM tasyApi kAyotsargastutirapi tasya tataH zakra-stavAdi kecidanaMtaraM siddhastavaM paThaMti tanna siddhAMte tataH praNidhAna-mityAdi / tyAM devavaMdana jinAlaye karIne Avazyakara kare. devavaMdananuM paNa avazyapaNuM che mATe tenI e vidhi - jogamudrAe zakastava bhaNIne arihaMta ceiyANa pachI jinamudrAe kAussagna karI mULanAyakanI vardhamAna thAya kahe eTale jinamudrAe sthApanA arihaMta vAMdIne logassa kahI savvaloe kahI yAvat adhdhANaM vosirAmi. ahIM badhA caityonI stuti kahe eTale nAmanikSepo vAMdho. pachI jJAnastava kAussagna jJAnanI thoya kahevI pachI zakastavAdi kahIe. koI loko to siddhastava kahe che te mahAnizIthAdika Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 caturthastutikuyuktinirNayachedanakumAra sUtromAM nathI. pachI praNidhAna eTale pratikramaNa maMgalapAThanI peThe traNa zlokarUpa praNidhAna kahe eTale caityavaMdanavidhi caityamAM karI paDikramaNa kare emAM paNa traNa thoya kahI che. rUpA. e pAThamAM jinagRhamAM devavaMdana karI Avazyaka karavuM kahyuM. mATe e heturUpa kAlakarAlabhAskare to pratikramaNanA AdinI cothI thoya sAthe tamArI vistAre caityavaMdanArUpa aMbhonidhinA kAdavanuM zoSaNa karI nAMkhyuM to pratikraNagarbhahetAdika svAdhyAyAdikamAM deva-guru namana karI badhI kriyA karavI te saphaLa thAya. mATe bAra adhikAre devavaMdana karI cAra khamAsamaNa guru vAMdI pratikramaNa ThAve ane sAmAnya vacanano aparaMbha laI pratikramaNanA Adi-aMtamAM vistAre devavaMdana sthApana karavuM yukta nathI. kema ke pUrvokta aneka jaina graMthomAM jina caityamAM ja vistAre caityavaMdanA kahI che. ane vistAre caityavaMdanAne aMte yathocita kriyA karatAM to lalitavistarAvRtti pramukha graMthomAM sAmAnya ja caityavaMdanA karI AcArya-deva-guru vAMdavA kahyA che. te pATha : evaMvidhizubhaphalapraNidhAnaparyante caityavaMdanaM tadanvAcAryAdInabhivaMdya yathocitaM karoti kurvanti vA / bhAvArtha:- ema pUrvokta vidhi zubhaphaLa praNidhAnanA aMtamAM caityavaMdanA karI pachI AcAryAdikane samasta prakAre vAMdI yathocita kriyA eka kare athavA ghaNA kare. eTale devagRhamAM praNidhAna paryata vistAre caityavaMdana karI yathocita kriyA karavAno avasare sAmAnya prakAre caityavaMdana karI gurnAdikane vAMdI yathocita kriyA kare. ane jaina graMthonA abhiprAyathI zrImadupAdhyAya yazovijayajI pramukha pUrvapuruSoe pratikramaNahatugarbhAdikamAM vistAre devavaMdana kahyA che te jinagRhamAM vistAre devavaMdana karI pratikramaNAdi kriyA karavAnA avasare jaghanyotkRSTa caityavaMdana karI pratikramaNa karavuM te AzrayI kathana saMbhave che anyathA jo pratikramaNamAM vistAre devavaMdananuM kathana mAnIe to pratikramaNamAM niyata kAyotsarga kahyAM te pramANathI adhika thAya. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 caturthastutikuyuktinirNayachedanakumAra yaduktaM saMghAcAravRttau - ussaggamANatti ekaviMzadvAraM vyAcikhyAsurgAthApUrvArdhamAha - iriussaggappamANaM paNavIsussAsa aTThasesesu / IryApathikyAH kAyotsargasya pramANaM karaNakAlAvadhiH paMcaviMzatirucchvAsAH caityAdiviSayagamanAgamanAdyaticAravizodhakatvAttathA cAgamaH bhatte pANe sayaNAsaNe ya arihaMta samaNasijjAsu / uccArapAsavaNe paNuvIsaM huMti usAsA // 1 // tathA bhASye - paNavIsaM usAsA iriyAvahiyA ussaggetti // te caturviMzatistavana caMdesunimmalayarA ityaMtena paMcaviMzatipadaiH pUryante pAyasamAusAsA iti vacanAt / tatazca namaskAreNa pArayitvA sampUrNacaturviMzatistavaM paThyata iti vRddhA evaM cAsya daivasikapratikraNatvAdya bhAvasteSAM divasAyaticAravizodhakatvAditazcaturguNAdhucchAsAdimAnatvAniyatakAyotsargatvAdasya tvaniyatatvAttathA cArSaM - sAyaM sayaM gosaddhaM tinne vasayA havaMti pakkhaMmi / paMcasaya cAummAse aTThasahassaM ca vArisie // 1 // cattAri do duvAsala vIsaM cattA ya hoMti ujjoyA / desiya rAiya pakkhiya cAumAse ya variseya // 2 // desiya rAiya cAummAse taheva varise ya / / eesu havaMti niyayA ussaggA aniyayA sesA // 3 // zeSAgamanAdiviSayA vicAraNIyaM bahvatra sUkSmadhiyeti tathASTau ucchavAsA azeSeSu caityavandanA kAyotsargeSu kAlamAnamiti / yadAgamaH - aTeva ya usAsA paThavaNa paDikkamaNamAI / na cAtrAbhinagRhItA iti vAcyaM / AdizabdAt kSiptatvAt na cAtrabhinagRhItA sUtropalakSaNatvAt anyatrApi Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra cAgame evaMvidhasUtrAdanuktArthasiddheH / uktaM ca - gosemuhaNaMtagAItyAdi / atra mukhavastrikA maatrokteH| AdizabdAccheSopakaraNAdiparigraho'vasIyate suprasiddhatvAt pratidivasopayogAcca na bhedenokta iti ihocchAsamAnamitthaM na punaryeyaniyamaH yathApariNAmena hi tatsthApanezaguNatatatvAni vA sthAnavarNArthAlaMbanAni vA AtmIyadoSapratipakSo vA prativiziSTamadhyeya-dhyAnaM hi vivekotpattikAraNamityalaM prasaMgena / artha - kAussagganA pramANano ekavIsamo dvArA kahevAnI icchA karatAM gAthApUrvArdha kahe che "pharipha' eTale iriyAvahInA kAussagnanuM pramANa eTale kALamaryAdA, te 25 paccIza zvAsocchavAsanI che, kema ke caityAdi viSayI javA-AvavAnA aticAranuM vizodhakapaNuM che. tethI temaja AgamamAM kahyuM che ke bhAta, pANI, zayana, Asana ane arihaMta, zramaNa, sikkAne (zavyAne) vize, Thalle-mAtru pariThavavuM eTalAmAM 25 ucchavAsano kAyotsarga hoya. tema bhASyamAM paNa kahe che ke paccIsa ucchavAsano iriyAvahI kAussagga te logassanA caMdesu nimmalayarA sudhI paccIsa pade karI pada jeTalA usAsa e vacanathI pUro thAya tyAre pachI namaskAra karI pArIne saMpUrNa logassa kahe ema vRddho kahe che. ema kahevAthI koI pratikramaNa kAussagga mAnI le te mATe kahe che, e vyAkhyAna karavAthI e kAyotsargano devasika pratikramaNamAM abhAva che. kema ke te devasI pramukhamAM to divasanA aticAra lAgyA temanuM vizodhakapaNuM che. tethI temanuM mAna cogaNA ucchavAsAdikanuM che. tethI, tathA vaLI paDikkamaNAnA kAussagna niyata che tethI ane iriyAvahI pramukhano kAussaga te vaLI aniyata che tethI have niyata-aniyatano temaja vaLI ArSa eTale Agama dekhADe che ke devasInA kAussagnanuM pramANa 100 zvAsocchuvAsanuM, rAtrinuM pramANa 50 zvAsocchavAsanuM, pampImAM 300 zvAsocchavAsa, comAsAmAM pAMcaso 500 ucchavAsa ane saMvatsarI pratikramaNamAM 1008 ucchavAsa. have logassanuM pramANa kahe che, rAtri-devasi pratikramaNamAM be ane cAra logassa, pabbImAM 12 logassa, comAsAmAM 20 logassa ane saMvatsarI pratikramaNamAM cAlIsa Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra logassa vaLI eka navakAra hoya. have nizce niraMtara je kAussagganuM pramANa te kahe che - devasI 1 rAi 2 pakkhI 3 comAsI 4 ane saMvatsarI 5 eTalAmAM to jeTalA kahyA teTalA ja zvAsocchvAsanA kAussagga hoya, ochAM-adhikAM hoya hoya nahIM. mATe e niyata kAussagga jANavA. zeSa badhA aniyata jANavA teo hoya athavA na hoya ane ochAM-adhikAM paNa hoya. mATe gamanAdi viSaya aniyata jANavA. e bahu sUkSmabuddhie vicAravuM tathA ATha zvAsocchvAsanuM caityavaMdananA kAyotsarganuM kAlamAna kahyuM. kAraNa ke AgamamAM ATha ja ucchvAsa paThavaNa pratikramaNamAM kahyuM che. - 377 have koI kahe ke e AgamamAM to caityano nathI kahyo tene kahevuM ke tuM kahe che ke e caityanA ucchvAsa paNa AkSipta che, tethI sthApita gAthA sUtranA upalakSaNathI jANavuM. mATe bIjI jagyAe paNa AgamamAM evA prakAranA zabdathI nahIM kahelA arthanI siddhi thAya che. te bIjA rahelA upagaraNa pramukha parigraha jANIe chIe. kema ke prasiddhapaNAthI ane dararoja upayogI che tethI bheda karI kahyAM nahIM vagere zabda ema ja vaLI kahe che. jema ke '"gotemurtuvRMtArUM'' ityAdi. A ThekANe mAtra muhapatti ja kahI temAM Adi zabdathI bIjA upakaraNano parigraha paNa jANavo. e upakaraNa atiprasiddha che. ane pratidivasa upayogamAM Ave che mATe temane judAMjudAM kahI batAvyAM nathI. e ja pramANe ahIMyAM ucchvAsamAna paNa jANavuM. paNa dhyeyano niyama nathI. kAraNa ke te yathApariNAme sthApanAIzanA guNatatvanuM ciMtavana kare athavA sthAna-varNa-arthanuM avalaMbana kare tathA potAnA doSanA pratipakSanuM ciMtana kare. ityAdi prativiziSTamAM jene vivekotpatti nizce kAraNa hoya te dhyAna kare. prasaMga vadhArave karIne saryuM. A pAThamAM devasikAdika pratikramaNamAM niyata kAyotsarga dvAra kahyuM paNa caityavaMdanA kAyotsargadvAra pratikramaNamAM kahyuM nathI. tethI vistAra caityavaMdanA jinagRhamAM ja karavI siddha thAya che. paNa pratikramaNamAM karavI siddha thatI nathI. tathA vaLI ahIM koI kaheze jo pratikramaNagarbhahetumAM to vistArathI devavaMdanA lakhIne pratikramaNavidhi lakhe che to pratikramaNamAM paNa vistAre Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra devavaMdanA karavI siddha thaI. eno javAba e che ke pUrvAcAryonA karelA garbhahetuomAM to vistArathI devavaMdanA lakhI nathI ane Adhunika garbhahetu gaccha-gacchanA judAM-judAM che, temAM keTalAkamAM to sAmAnya prakAre caityavaMdanA lakhI che ne keTalAkamAM jinagRhamAM vistArathI devavaMdanA karI pratikramaNa karavuM. te mATe prasaMga prApta vistAre caityavaMdanAvidhi e lakhI saMbhave che. jema "ganna vastrAnitameva caM nAtitapa" eTale pANI gaLIne pIvA yogya che, paNa aNagaLeluM na pIvuM e vAkyamAM vizeSaNa vidhi niSedhyo. vizeSaNamusaMkrAma e nyAyanA baLe karIne jala gaLavAno ja upadeza trasajIva rakSArthe karyo. paNa jaLapAna tathA jaLanA jIvonI virAdhanAno upadeza nathI, tema jinagRhamAM vistAra vidhi karIne tathA pratikramaNa avasare sAmAnya vidhie caityavaMdanA vinA pratikramaNa nahIM paNa pratikramaNamAM caityavaMdanA na jANavI, tathA jyAM sAmAnya tathA vizeSa vidhi hoya tyAM sAmAnya zAstrathI vizeSa zAstra baLavAna hoya e nyAyathI vizeSa vidhimAM jenuM vizeSapaNuM kahyuM hoya te grahaNa karavuM. tema ja AgamamAM kahyuM che. te pATha : kAmIsagharaMgaNau thulapaiNAsi hoi daTThavvA / cheyaNabheyaNakaraNaudiTThakaDaM pi se bhuMjeti // 1 // (nizIthabhASye u. 21) etaccUyekadezo yathA jaM cauddiTTakaDaM taM kaDasAmAiovi bhuMjai evaM so savvaviraio Na havai etena kAraNena tassa Na kappai dAutti // asya bhAvArtho'nyatraivamuktaM sAmAyikaM ceha bhojanabhaNanena pauSadhikasyaivAvasAtavyaM yattu tathAbhUtasyApi sAmAyikasya bhAvastavatvena vyapadezaH tat vyavahArataH saMyatAnuktAtimAtreNAvasAtavyaH niravadyatvAt tadapi zramaNakalpasyaiva zramaNopAsakasya sattvAt yadAgamaH sAmAiyaMmi ukae samaNo iva sAvao havai jamhatti // zrI Ava. ni. // ata eva kRtasAmAyikaH zramaNopAsako'pi zramaNavat kusumAdibhirjinendrapUjAM Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 379 na karoti pratyAkhyAnakaraNakArApaNAMrabhasya sacittasparzasyApyakalpatvAt zramaNakalpabhaMgApattezca tathAtve ca jinAjJollaMghanena pUjAyA apyanarthahetutvaM syAt jJAnAdinAM trayANAmapi virAdhakatvAt yadAgamaH - ANAicciya caraNaM tabbhaMge jeNaM kiM na bhaggaMti / ANaM ca aikkamaMto kassAesA kuNai sesaM // 1 // upadezapade // bhAvArtha:- ahIM cUrNinA pAThamAM sAmAnya vidhie sAmAyikamAM bhojana karavuM zrAvakane kahyuM paNa pauSadhanuM nAma kahyuM topaNa graMthakAroe pauSadhanA sAmAyibhai zrAvane mo4na 42 svii||2 aryu bhane "samaNo iva sAvao havai jamhA" / pATha zrAvane neindrano niSedha nathI 4o, 59 // sAdhuvat kalpa-AcAre niSedha karyo. tema ahIM paNa graMthakAroe caityavaMdanAmAM tathA caityavaMdanAvidhimAM athavA garbhahatvAdika pratikramaNavidhimAM devavaMdana tathA caturthapravacanabhakta devatA stuti lakhe che te prasaMgaprApta vidhie lakhe che, paNa pUrvokta nyAye sva-sva prasaMge jANavI. temaja vidhiprapAdi graMthomAM lakhe che te pATha : tao ahArAyaNiyAe sAhU vaMdittA tahA devasiya paDikkamaNamAraMbhaMti jahA ceiyavaMdaNANaMtaraM addhanibuDiesUrie sAmAiyasuttaM kahaMti sAvayANa puNa vAvArabAhulleNa atthamievi paDikkamaMti tahA sAhuNo rayaNIcaramajAme jAgariyasattaTTha navakAreNa bhaNiya iriyaM paDikkamiya kusumiNadussamiNussagge ujjoyacaukkaM Thitiya sakkathaeNa ceie vaMdiya muhapotiM paDile hiya khamAsamaNadugeNa sajjAyaMsaMdisAviya navakArasAmAiyaM ca tikkhutto kaDDiya ahArAyaNiyAe sAhU vaMdiya sajjhAya kAuM kAle paDikkamaNANaMtaraM muhapottI rayaharaNanisijjAdugacolapaTTaka-kappatiga-saMthAruttarapaTTesu paDilehiesu jahA sUro uDhei tahA vilaMtulittA rAiyaM paDikkamaMti tahA ceiyavaMdaNANaMtaraM sAhuNo khamAsamaNadugeNa bahuvelaM saMdisAvemi bahuvelaM karemitti bhaNittA AyariyAI vaMdaMti sAvayA puNa bahuvelaM na saMdisAvimi bahuvelaM karemitti bhaNittA AyariyAI vaMdati sAviyA puNa bahuvelaM na saMdisAvimi // 28 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra bhAvArtha - emAM paNa caityavaMdanAnaMtara ardhanibuDita sUrya pratikramaNa ThAI sAmAyikasUtro kahe e devasipratikramaNa kAla kahyo. ane rAtri pratikramaNAnaMtara 10 paDilehaNA kare sUrya udaya thAya e svAbhAtika pratikramaNa kAla kahyA pachI caityavaMdanA karI bahuvela saMdisAve kahyuM paNa pratikramaNakAlamAM caityavaMdanA na kahI. tethI A graMthano abhiprAya keTaloka AvazyakacUrNikArAdithI maLato jaNAya che. kema ke AvazyakacUrNikArAdika kahe che ke jo nikaTa caitya hoya to caitya vAMde, nahIMtara paDilehaNA kare. tathA vAcanAMtare eka zakrastave karIne paNa jaghanya caityavaMdanA kahI. tethI pratikramaNamAM AdiaMta namaskAra zikastava karI sAmAnya caityavaMdanA saMbhave paNa vizeSa caityavaMdanA to caityamAM ja saMbhave. kAraNa ke na veDyALi malthi to vaMgni A vacanathI sarva graMthomAM prAya caityomAM ja caityavaMdanA lakhI che. mATe zrImad yazovijayajI upAdhyAyajIe paNa garbhahetusvAdhyAyamAM bAra adhikAra sahita vistAre devavaMdanA kahI che te paNa jinagRhasaMbaMdhI jANavI, paNa pratikramaNa saMbaMdhI na jANavI. kema ke upara lakhelA bahu zAstromAM vistArathI niraMtara jinagRhamAM traNa thoya pUrvaka tathA pUjA-pratiSThAdi kAraNe caturtha stuti sahita traNa thoya pUrvaka caityavaMdanA karavAnI kahI che. ane pratikramaNanA Adi-aMtamAM jaghanyotkRSTa caityavaMdanA karavAnI kahI che. sarva AcAryono eka ja mata che, tethI sujJa jana bhavabhIru puruSone to zAstranI sUcanAmAtrathI bodha thaI jAya che, jayAre bahu graMthonA lekha dekhe tyAre to teone kiMcitmAtra paNa kadAgraha raheto nathI. te mATe ahIM bahu namrapaNe AtmArAmajI AnaMdavijayajIne kahIe chIe ke zrImad yazovijayajI upAdhyAyajI ma. sA.nA kathana pramANe vartavAnI icchA hoya to prathama to tame : sUtra viruddha Acare thApe avidhinA cAlA re, te ati nibiDa miththAmati, bole upadezamAlA re ||1| e vacanane pramANe karo pachI zrI pratimAzatakamAM upAdhyAyajIe zrI kalpabhASya siddhAMtanI sAkSIe traNa thoyanI caityavaMdanA kahI tene aMgIkAra Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 381 karo ane tyArapachI upAdhyAyajIno zodhelo dharmasaMgraha, temAM zrAvakane sAmAyika letAM prathama karemi bhaMte eTale prathama sAmAyika uccarI pachI hariyAvahI uhevAnI uhI che tenI yathArtha pr35|| uro tathA coktaM zrIdharmasaMgrahe - AvazyakasUtramapi sAmAyiaM nAma sAvajjajogaparivajjaNaM NiravajjajogapaDisevaNaM ceti tatrAyamAvazyacUrNiyogazAstravRttyAdyukto vidhiryathA zrAvakaH sAmAyikakartA dvidhA bhavati RddhimAnanRddhikazca / yo'sAvanRddhikaH sa caturSu sthAneSu sAmAyikaM karoti jinagRhe sAdhvaMtike pauSadhazAlAyAM svagRhe vA yatra vA vizrAmyati nirvyApAro vA Aste tatra ca yadA sAdhusamIpe karoti tadAyaM vidhiH yadi kasmAccidapi bhayaM nAsti kenacidvivAdo nAsti kSaNaM vA na dhArayati mA bhUttat kRtAkarSaNApakarSaNanimittasaMklezaH tadA svagRhe'pi sAmAyikaM kRtvA IrSyA zodhayan sAvadyAM bhASAM pariharan kASTaloSTvadinA yadi kAryaM tadA tatsvAminamanujJApya pratilikhya pramArjyaM ca gRhNan khelasiMghANakAdIMzcAvivecayan vivecayaMzca sthaMDilaM pratyavekSya pramRjya paMcasamitisamitastriguptiguptaH sAdhvAzrayaM gatvA sAdhUnnamaskRtya sAmAyikaM karoti tatsUtraM yathA karemi bhaMte sAmAiaM sAvajjaM jogaM paccakkhAmi jAva sAhU pajjuvAsAmi duvihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi tassa bhaMte paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appA vosirAmitti / evaM kRtasAmAyika IrSyApathikyAH pratikrAmati pazcAdAgamanamAlocya yathAjyeSThamAcAryAdInvaMdate punarapi guruM vaMditvA pratyupekSitAsane niviSTaH zRNoti paThati pRcchati vA evaM caityabhavane'pi draSTavyaM / yadA tu pauSadhazAlAyAM svagRhe vA sAmAyikaM gRhItvA tatraivAste tadAgamanaM nAsti / yastu rAjAdimahaddhikaH sa gaMdhasiMdhuraskaMdhAdhirUDhazchatracAmarAdirAjyAlaMkRto hAstikAzvIyapAdAtikarathakAdyAparikarito bherIbhAMkArabharitAMbaratalo baMdivRMdakolAhalAkulIkRta Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra nabhastalo'nekasAmaMtamaMDalezvarAhamahamikAsaMprakSyeyamANapAdakamalaH paurajanaiH sazraddhamaMgulyopadaya'mAno manorathairupaspRzyamAnasteSAmevAMjalibaMdhAn lAjAjalipAtAn ziraH praNAmAnanumodamAnaH aho dhanyo dharmo ya evaMvidhairupasevyate iti prAkRtanavizlAghyamAno'kRtasAmAyika eva jinAlayaM sAdhuvasatiM vA gacchati tatra gato rAjakakumadAni chatracAmaropAnanmukuTakhaMDarUpANi pariharati AvazyacUrNau tu mauDaM na avaNei kuMDalANi NAmamudaM ca puSpa'taM bolApAvAragamAdi vosirai tti bhaNitaM jinArcanaM sAdhuvaMdanaM vA karoti yaditvasau kRtasAmAyika eva gacchettadA gajAzvAdibhiradhikaraNaM syAttacca na yujyate kartuM tathA sAmAyikena pAdAbhyAmeva gaMtavyaM taccAnucitaM bhUpatInAM Agatasya ca yadyasau zrAvakastadA na ko'pyabhyutthAnAdi karoti atha yathAbhadrakastadA pUjA kRtvA stu itipUrvamevAsanaM muMcati AcAryazca pUrvamevAtthitA Asate mA utthAnAnutthAnakRtA doSA bhUvanniti AgatazcAsau sAmAyikaM karotIti pUrvavat // e pAThamAM kathana karelI sAmAcArI tathA jainamatathI viruddha je ekAMte cothI stuti sthApana karI traNa thoyanI niSedharUpa prarUpaNAthI keTalAka bhoLA jIvone vyagrAhita karyA che temane pAchA sAmAyika kahevI tathA pUrvadhara pUrvAcAryono traNa thoyano mata che tene yathArtha kahIne satyAsatya samajAvo ane usUtraprarUpaNAno mithyAdukRta Apo. to avazya tamAro manuSyajanma saphaLa thaze, nahIMtara jinavacanathI viruddha cAlavAthI koNa jANe kevI kevI avasthA A saMsAramAM bhogavavI paDaze ? te jJAnI mahArAja jANe, ane potAnA kSayopazama pramANe ApaNe paNa jANIe chIe to buddhimAnone ghaNuM zuM kahevAnuM? iti caturthastutinirNayazaMkoddhAre aparanAmni caturthastutikuyuktinirNayacchedanakuThAre pUrvadharapUrvAcAryasammateH pratikramaNAdyaMtagocare vistAre caityavandanAniSedhapUrvakajaghanyotkRSTacaityavandanAnidarzano nAma caturdazaH paricchedaH // 14 // Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 383 - 3tha paMcaza: paricche : - prazna:- zrutadevatA, kSetradevatA tathA bhuvanadevatAnA kAyotsarga pUrvAcAryo pratikramaNamAM karatAM AvyAM te tame kema karatAM nathI ? javAba:- pAkSika, cAturmAsika, sAMvatsarika saMbaMdhI devasI pratikramaNanA aMtamAM mRtadevatA, kSetradevatA, bhuvanadevatAnA kAyotsarga jema pUrvAcAryo karatAM AvyAM tema ja ame paNa karIe chIe, paNa kAraNa vinA niraMtara karatAM nathI. prazna :- zrutadevatAne namaskAra tathA teno kAyotsarga zA mATe karo cho? javAba :- zrutadevatAno namaskAra tathA teno kAyotsarga vANIne ArAdhavAne arthe karIe chIe. prazna :- zrutadevatAne vANIrUpe ArAdhana karo cho ke devatArUpe ArAdhana karo cho ? javAba :- zrutadevatAne kAraNa vinA vANIrUpe ArAdhana karIe chIe ane kAraNe devatArUpe paNa ArAdhana karIe chIe. prazna :- zrutadevatAne vANIrUpe namaskAra tathA tenuM ArAdhana karavuM kyAM kahyuM che ? javAba:- zrI bhagavatIsUtra zataka-15mAnI AdimAM "namo sudevayANa mAvaDuM' evo pATha che, teno artha ema che ke namaskAra thAo zrutadevatA bhagavatIne, e pAThamAM zrI gaNadharadeve zrutadevatAne namaskAra karyo te zrI jinavANIne karyo saMbhave che, paNa devatAne karyo saMbhavato nathI. kAraNa ke zrI gaNadhara devane cAre nikAyanA devatA namaskAra kare evuM jainasiddhAMtomAM kahyuM che, paNa zrI gaNadharadeva cAre nikAyanA devatAne name evuM koI paNa jainasiddhAMtamAM kahyuM nathI. tathA zrI nizIthasUtranI AdimAM "nano suviyANa" evo pATha che teno artha zrI amadAvAda pAMjarApoLanA bhaMDAramAM jIrNa bahu varSonuM pustaka che temAM jevI rIte lakhyo che tevI rIte lakhIe chIe : Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra namo sucavevathI" artha : namaskAra ho sU. zrata je dvAdazAMgIrUpa arihaMtanA pravacana tene te zrutanA iSTa devatAne namaskAra kIdhAM maMgalikano artha hoya, te ihAM zrutano iSTa devatA arihaMtane namaskAra hovo ane arihaMta siddhane namaskAra kare che te bhaNI te zruta arihaMta tIrthakarone namaskAra ho, athavA gaNadharadeva sUtranA guMthaNahAra tehane namaskAra ho. ityAdi bIjA paNa sUtromAM jinavANIrUpa zrutadevatAne zrI gaNadharAdike namaskAra karyA che, paNa devatArUpe namaskAra karyo nathI. tathA zrI AvazyakacUrNimAM mRtadevatA eTale jinavANInI AzAtanA varjI che. te pATha : suyadevayAe AsAyaNAetti // suyadevayA jIe suyamahiTThiyaM tIe AsAyaNa natthi sA akiMcitkarI vA evamAdi / artha :- zrutadevI jenAthI zruta adhiSThita che tenI AzAtanA ema je - zrutadevI nathI, che to zuM karanArI ? ema kahe to AzAtanA. tathA ca zrIAvazyakabRhavRttau - tatpAThaH - zrutadevatAyA AzAtanAkriyA prAgvat / AzAtanA tu zrutadevatA sA na vidyate, akiMcitkarI vA na hyanadhiSThito maunIndraH khalvAgamaH ato'sAvasti na cAkiMcitkarI tAmAlaMbya prazastamanasaH krmkssyvarNanAt | artha :- zrutadevInI AzAtanA karavAthI aticArakriyA pUrvanI jema jANavI. zrutadevInI AzAtanA kema lAge che te kahe che - mRtadevatA bhagavaMtanI je vANI te nathI, che to zuM kare che? teNI zI samartha che? ema kahe tene ema kahIe ke tIrthaMkaranAM Agama che te nizca adhiSThAyaka vinA nathI. eTale e zrutadevI jinendranI vANI mahAsamartha che. e kAMI nathI karatI ema paNa na jANavuM. kema ke je bhavya prANI ene zubhamanathI AlaMbana karIne dhAre che tenA karmakSaya thAya. e pAThamAM zrutadevInA AlaMbanathI karmano kSaya darzAvyo. tethI utsarga Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 385 jinavANIno ja saMbhava thAya. tema ja zrI ArAdhanApatAkAmAM kahyuM che. te pATha - jA diTThidANamitteNa deI paNaINanarasurasamiddhi sivapurarajjaM ANArayANe vI tAi namo / artha :- je dRSTi devAmAa karIne AjJAmAM rakta evA prANI-puruSone nara-suranI Rddhi Ape ane mokSanuM rAjya Ape te mRtadevane namaskAra thAo. ||1|| A pAThamAM nara-sura samRddhi ane mokSanI ApanArI zrutadevI kahI, te jinavANIrUpa mRtadevI jANavI. anyathA anya deva-devI prANIonA bhAgyodaya vinA kazuM ApavAne samartha nathI, to nara-sura samRddhi tathA mokSanuM rAjaya devAne samartha kyAMthI hoya? eTale ke na ja hoya. paNa ahIM koI kahe che ke zrutadevI vyaMtarAdi prakAra sarasvatI nAmanI devI tenA kAyotsarga pramukha dhyAna-smaraNa karavAthI jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazama thavAthI jJAnanI prApti thAya, te jJAnathI koIka prANiono mokSa thAya. mATe vyaMtarAdi prakAra zrutadevInA kAyotsarga pramukha paNa pratikramaNAdimAM karavA yukta che, tene kahIe ke he mahAnubhAva ! kathaMcit prakAre ema hoya topaNa pratikramaNAdi vyavahArakriyAmAM kAraNa vinA grahaNa na thAya. kema ke malayagirijI AcAryAdi kRta AvazyakabRhavRjyAdikamAM brAhmI pramukha vanaspatinA sevanathI paNa jJAnAvaraNIyakarmano kSayopazama kahyo che, tethI paNa jJAnaprApti thAya che ane te jJAnathI paNa koIka prANIne mokSa thAya che, to tamArA kathanathI to brAhmI pramukha vanaspatinA paNa kAyotsarga pramukha pratikramaNAdi kriyAmAM karavA siddha thayA. te pramANe svagaccha ane paragacchamAM koI paNa karatAM nathI. tethI baMtarAdi prakAra zrutadevInA ArAdhanathI mokSa thAya evo jinazAsanano vyavahAra nathI, paNa jinavANIrUpa zrutadevInA ArAdhanathI mokSa thAya e ja jinamatano vyavahAra che. te mATe je koI jinavANIrUpa zrutadevIno kAyotsarga tathA stutiniSedha karIne vyaMtarAdi prakAra zrutadevInA kAyotsarga pratikramaNa pramukhamAM sthApana kare che te Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 caturthastutikuyuktinirNayachedanakumAra jinamatanA jJAnarUpa netrothI rahita che ema jANavuM, tathA jinavANIrUpa mRtadevInI jaina graMthomAM ghaNI pratipatti dekhAya che. tathAdi uttaradhyayanavRdavRttI - tatpati: - yatprabhAvAdavApyaMte padArthAH kalpanA vinA sA devI saMcidenaH stAdastu kalpalatopamAM // 1 // artha :- jenA prabhAvathI padArtho kalpanA rahita pAmIe eTale bahu vicAra vinA ja ruDA artha pAmIe te devI amone saMcita bhaNIe eTale jJAnanI denArI thAo, te kevI che ke kalpalatAnI upamAne asta karI che jeNe eTale kalpalatAno tenI AgaLa zuM mAla che ? evI e pAThamAM paNa devI zabda jinavANI ja saMbhave. tathA AvazyakabRhavRttino pATha : praNipatya jinavarendravIraM zrutadevatAM gurUn sAdhUn ityAdi / artha :- tathA jinavarendra zrI mahAvIrane tathA mRtadevatAne tathA sAdhu evA guruone namaskAra karIne AvazyakasUtranI vRtti racuM chuM. temaja zrI anuyogadvAravRttimAM paNa mRtadevIne namaskAra karyo che. te pATha : yasyAH prasAdamatulaM saMprApya bhavaMti bhavyajananivahAH anuyogavedinastAM prayataH zrutadevatAM vaMde // 1 // artha :- jeno atula prasAda pAmIne bhavyajananA samUha te anuyoga eTale sUtrArthanA jANanAra hoya te zrutadevatAne yatnathI vAMduM chuM. tathA zrI vizeSAvazyakavRttau - tatpAThaH yasyAH prasAdaparivaddhitazuddhabodhAH pAraM vrajati sudhiyaH zrutatoyarAzeH / sAnugrahA mayi samIhitasiddhaye'stu sarvajJazAsanaratA zrutadevatA'sau // 1 // artha :- jenA prasAdathI vadhyo che. zuddhabodha jemane evA subuddhijana Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 387 zrutajalanidhithI pAra pAme te mArI samIhita eTale vAMchita siddhine arthe anugraha sahita thAo. A mRtadevatA kevA che ke sarvajJanA zAsanamAM rakta eTale kevalInA mArganAM pravartavAmAM rakta evI che. tathA paMcasaMgrahaTIkAmAM malayagiri AcArya zrutadevIno artha ema kare cha. te 518 : zrutadvAdazAMgaM tadpA devI zrutadevI tasyAH prasAdataH // artha - zruta te bAra aMga, te rUpa je devI te zrutadevI. tenA prasAdathI e prakaraNa racyuM. emAM mRtarUpa devI tene mRtadevI kahI te dvAdazAMgarUpa devI. tathA upacAra vANIno paNa artha saMbhave. tethI jANIe chIe ke zrutadevI bhagavaMtanI vANI che, paNa ekAMte zrutane ja mRtadevI mAne, vANIne zrutadevI na mAne, tene pAkisUtravRttikAra praznapUrvaka jinendravANIrUpa zrutAdhiSThAtR devatAne 10 42 . te pATha : __ sUyagAhA - zrutamahatpravacanaM zrutAdhiSThAtR devatA zrutadevatA saMbhavati ca zrutAdhiSThAtRdevatA yaduktaM kalpabhASye - savvaM ca lakkhaNoveyaM samahaTTaMti devatA / suttaM ca lakkhaNoveyaM je Na savvaNNu bhAsiyaMti // bhagavatI pUjyatamA jJAnAvaraNIyakarmasaMghAtaM jJAnanakarmanirvahaM teSAM prANinAM kSapatu kSayaM nayatu satatamanavarataM yeSAM kimityAha zrutamevAtigaMbhIratayA atizayaratnapracuratayA sAgaraH samudraH zrutasAgaraH tasmin bhaktirbahumAno vinayazca samastIti gamyate / nanu zrutarUpadevatAyA uktarUpavijJApanA yuktA zrutabhakteH karmakSayakAraNatvena supratItatvAt zrutAdhiSThAtRdevatAyAstu vyaMtarAdiprakArAyA na yuktA tasyAH parakarmakSapaNe'samarthatvAditi tatra zrutAdhiSThAtridevatA gocarazubhapraNidhAnasyApi smartuH karmakSayahetutvenAbhihitatvAt / taduktaM - suyadevayAe jIe saMbharaNaM kammakkhayakaraM bhaNiyaM nasthitti akajjakarIva evamAsAyaNA tIe / Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra kiM cehedameva vyAkhyAnaM kartumucitaM yeSAM satataM zrutasAgare bhaktisteSAM zrutAdhibhaktisteSAM zrutAdhiSThAtRdevatA jJAnAvaraNIyakarmasaMghAtaM kSapayatviti vAkyArthopapatteH vyAkhyAnAMtare tu zrutarUpadevatA zrute bhaktimatAM karma kSapayatviti samyagnopapadyate zrutastuteH prAg bahuzo'bhihitatvAcceti / tasmAtprasthitamidamahatpAkSikI zrutadevateha gRhyata iti // bhAvArtha:- zruta je arihaMta bhagavaMtanuM pravacana te zrutanI adhiSThAtA devatA te zrutadevatA saMbhave che. kalpabhASyamAM paNa temaja kahyuM che - sarva zubhalakSaNa sahita padArthane devatA samadhiSThita che. je mATe sarvajJa bhASita sUtra paNa sarva zubhalakSaNa sahita che tethI devAdhiSThita che. tathA kevI che zrutadevatA bhagavatI? eTale adhika pUjaya che te zrutadevI, jemAM jJAnAdika bahu ratna bharelA mahAgaMbhIra evo zruta samudra tenI je bhakti-bahumAnavinaya tene vize je prANIonA aMtaHkaraNa che tenA karmasamUhano nAza karo, e tAtparya. ahIM koI prazna kare che ke zrutarUpadevatAne je vinaMtI karavAnI kahI che te yukta che. kema ke zrutanI bhakti te karmakSaya kAraNapaNe karI prasiddha che tethI ane zrutAdhiSThAtA devatA to vyaMtarAdi prakAranA che. te vaDe karI e pUrvokta vijJapti karavI yukta nathI. kema ke tenuM to bIjAnA karmakSaya karavAmAM asamarthapaNuM hoya. tethI tyAM kahe che ke smaraNa kartAne zrutAdhiSThAtA devatA vize zubha praNidhAna che te paNa karmakSaya kAraNapaNe karIne kahyA che. te ja kahe che - zrutadevatA je tenuM saMbhAravuM eTale yAda karavuM te karmakSayakAraNa kahyuM. paNa e kAMI karatAM nathI ema kahe to tenI AzAtanA kahI. tathA ahIM e ja vyAkhyAna karavuM ucita che je niraMtara zrutasamudrane vize bhaktivaMta temanAM zrutaadhiSThAyika devatA jJAnAvaraNIyakarmasamUhane kSaya karo. e vAkyartha thAya che. vyAkhyAnAMtaramAM zrutarUpadevatA te zratane vize bhaktivaMtonA karmane nAza karo, e artha barAbara pratipAdana thato nathI. kema ke zrutanI stuti viSe to pUrve bahu prakAre kahyo te kAraNa mATe ema siddha thayuM ke arihaMta pAkSika zrutadevatA te ihAM grahaNa karavA. Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra ahIM TIkAkAre praznakA2kane kahyuM ke tame zrutabhakti karmakSayakAraNapaNe zrutarUpa devatA evo vyAkhyAnAMtara mAnazo to zrutane vize bhaktivaMtonA karma khapAvo. AvA arthanI samyak utpatti na thAya. kema ke zrutastuti pUrve bahu karI che. mATe arhatpAkSikI zrutadevatA grahaNa karavI eTale arhatpakSathI prApta evI jinavANIrUpa zrutAdhiSThAtA eTale zrutavyApaka devatA ahIM grahaNa karavI paNa zrutarUpa devatA tathA vyaMtarAdi prakAranI grahaNa na karavI. kema ke zruta te arhat pravacana tene vize adhiSThAtR eTale vyApaka tene zrutAdhiSThAtrI devatA kahIe. te jinavANI te viSayI zubha praNidhAnano paNa smaraNa karanAra te karmakSayahetupaNe karIne iSTasiddhi thAya che. mahAnizIthasUtramAM temaja kahyuM che. uparAMta sarvabhAve karIne rAga ritaati varjita ekacitte A zrutadevI vidyA caityAlayamAM jape to sarva duHkha haNI parama nivRtti eTale mokSakArI hoya. te zrutadevI te jinendravANI ja jANavI. kema ke jinavANIne zrutadevI AgamamAM kahI che. te pATha : akkharamattAhiNaM jaM ca paDhiUNaM AyANamANovi / te khamau majjha savvaM jiNavayaNaM viNiggayAvANi // 389 e gAthAnI TIkAmAM vANIne ja zrutadevI kahI che. ahIM koI kaheze ke TIkAkArano to aMtarAdi prakAranI zrutadevI thApavAno abhiprAya saMbhave che, paNa vANIno saMbhavato nathI. tene kahIe ke - tattvadRSTie vicAravuM ke praznakAranuM zrutarUpa devatAnuM sthApana ane vyaMtarAdi prakAranA zrutadevatAno utthApana e abhiprAya jALavIne vAkyArthaupapattie karI zrutarUpa devatAnuM khaMDana ane vyAkhyAnAMtare karIne arhatpAkSikI zrutAdhiSThAtR devatA jinendravANIrUpa zrutadevInuM TIkAkAre sthApana karyuM. paNa vyaMtarAdi prakAranuM sthApana ekAMte na karyuM. kema ke vyaMtarAdi prakAranA zrutadevatA bIjAonA karma khapAvavAmAM samartha na hoya. paNa zrutarUpa devatA karma khapAvavAmAM samartha hoya. e praznakArakano abhiprAya jANIne TIkAkAre jinendravANIrUpa zrutadevInuM sthApana karI praznakArakanA baMne abhiprAya khaMDana karyA saMbhave che. paNa aMtarAdi prakAranuM sthApana nathI saMbhavatuM. kema ke AvazyakamAM Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra ''devAAM AsAvaLAC vevInuM samAyALaC'' e pAThamAM deva-devI saMbaMdhI AzAtanAnA aticAra kahI cUkyA ane valI 'muyavevI AsAyaLAp'' e kahevAnuM zuM kAraNa che ? koI kaheze ke e vANInI adhiSThAtA che. te kahIe ke bIjA paNa zAsananA adhiSThAtA che. AzAtanA to badhAyanI na karavI, eka adhiSThAtAne judo pADIe to bIjAne paNa judA pADavA paDe. mATe vANIne ja zrutAdhiSThAtrI kahevAze. tenI AzAtanAne mATe judo aticAra che. ane je vyaMtaradevI che teno to aticAra '"revALa AsAyANa kevIAM AsAyaLA'' A pAThamAM aticAra jANavo. anyathA bhinna pADavAthI to veyAvaccagarANaM AsAyaNAe ema paNa joIe. tathA upacAre vyaMtarAdi prakAranI zrutadevI grahaNa karIe topaNa stuti-namaskAra to jinavANInA ja siddha thAya. jema tIrtha zabde zrI bhagavatIjImAM caturvidhasaMgha kahyo, paNa AdhAraAdheyabhAvasaMbaMdhe karI kacit abhede caturvidhasaMghane namaskAra te zrutane namaskAra jANavo. zrute karIne ja te saMghane namaskaraNIyapaNAthI, ema ahIM paNa zrutAdhiSThAtR aMtarAdika prakAranI vijJapti paNa jinendravANIne ja jANavI. pachI bahuzruta nirIhapaNe karI kahe te pramANa. pUrvapakSa :- Avazyaka%0havRttimAM to zrutadevInI AzAtanA varjavI evo sAdhAraNa artha che, paNa zrutadevI te jinavANI che ke vyaMtarAdi prakAranI bIjI koI devI che ema spaSTa nirdhAra vinA zrutadevI te jinavANI che ema kaho cho te tamArI manakalpanAe kaho cho ke pUrvapuruSonA lekhanA AdhArathI kaho cho ? javAba H- pUrvapuruSonA lekhanA AdhArathI zrutadevIne jinavANI kahIe chIe. tathAdi zrIsenapro- tatvA: tathA zrIhIprabhRtidevyazcaturviMzatijinayakSiNyaH SaTpaMcAzaddikkumAryaH sarasvatI zrutadevI zAsanadevItyetAsAM madhye kA bhavanapatinikAyavAsinyaH kAzca vyaMtaranikAyavAsinya iti sAkSaraM vyaktyA prasAdyamiti prazna / zrIhrIprabhRtipadevyo bhavanapatinikAyAMtargatA iti Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 391 malayagirikRtabRhatkSetravicAraTIkAyAmiti / tathA caturviMzatijinayakSiNyastu vyaMtaravikAyAMtargatAH eva saMbhAvyate yata uktaM saMgrahaNIsUtre vaMtarapuNa aTThavihA pisAyabhUA tahA jakkhetyAdi tathA SaTpaMcAzaddikkumAryastu zrIAvazyakacUrNau SaTpaMcAzadikkumArINAM RddhivarNane vANamaMtarehiM devehiM devIhiM saddhi saMparivuDA ityAdhuktAnusAreNa vyaMtaranikAyAMtargatA jJAyaMta iti tathA zAsanadevI tu jinayakSiNyeva nApareti tathA sarasvatI zrutadevI tu paryAyAMtaramiti jJAyate paraM kutrApi tathAyurmAnanikAyAdi na dRzyata iti // e pAThamAM tapAgacchanA nAyaka zrI senasUrijIe praznottara karyo ke sarasvatI ane zrutadevI e be paryAyAMtara nAma jaNAya che, paraMtu tenA AyunA pramANa tathA nikAyAdi jainazAstromAM koI ThekANe dekhAtA nathI. e abhiprApathI 1 zrutadevI kaho tathA sarasvatI kaho ityAdi aneka paryAyanAma jinavANInAM ja saMbhave che. anyathA jo vyaMtarAdi nikAyamAM zrutadevI hoya to tenA AyurmAna tathA nikAyAdika paNa zAstromAM darzAvyA joIe. tathA zrI amadAvAdamAM pAMjarApoLanA jJAnabhaMDAramAM prAcInAcAryakRta sAdhupratikramaNasUrIstabaka nAmanA jIrNa pustakamAM zrutadeva tIrthaMkaragaNadharAdikane kahyAM che. te jema che tema akSara lakhIe chIe. suyadevayANaM AsAyaNAe / artha - suya. zrutadeva tIrthakara tathA gaNadharAdika. tehanI AzAtanA karI hue te. tathA dhIravimalajIziSya nayavimalajI arthAt jJAnavimalasUrijIkRta pratikramaNa sUtrastabakamAM zrutadevIne jinavANI kahI che. tat bhASA pATha : suyadevayAe AsAyaNAe artha:- zrutadevatA vItarAganI vANI pAMtrIsa vANIguNayukta hatI to kema pAkhaMDI pratibodhAtA nathI ? ityAdi rUpa tathA mRtadevI zAsanAdhiSThAyikAnI. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra tathA zrI jJAnavimalasUrijIkRta pAkSikasUtra brahavRtti bAlAvabodhamAM paNa zrutadeva te jinavANI lakhI che. paNa graMthagauravanA bhayathI te bAlAvabodhanI bhASA lakhI nathI. prazna :- jinavANIne zrutadevI koI graMthamAM kahI hoya to mRtadevIne jinavANI kahevAya anyathA na kahevAya. uttarapakSa :- upadezamAlAsUtravRtti tathA stabaka bAlAvabodhamAM jinavANIne zrutadevI spaSTapaNe kahI che. te pATha anukrame lakhIe chIe. tyAM prathama upadezamAlAvRttino pATha : akkharamattAhINaM jaM ciya paDhiyaM ayANamANeNaM / taM khamao majjhasavvaM jiNavayaNaviNiggayA vANI // 545 // vyAkhyA - akkharetti / akSareNamAtrayA'thavAhInaM nUnaM upalakSaNAdadhikaM vA atra granthe yatkicinmayA paThitaM bhaNitaM kIdRzena mayA ? ajAnataM taM zabdena tat hInAdhikAkSaratvAdidUSaNam mama saMbaMdhisarvaM samagraM kSamatAM jinavayaNetti jinavadanAt jinamukhAt vinirgatA nisRtA etAdRzI vANI zrutadevI ekAgracittena bhavyaiH zrotavyA // 545 // artha:- akSare karIne athavA mAtrAe karIne ochuM athavA upalakSaNathI vadhAre A graMthamAM jo kiMcitmAtra meM bhaNyo, kevoka chuM? ajANapaNAthI te zabda karIne te hInAdhika akSarAdika dUSaNa mArA saMbaMdhI khamo, jinamukhathI nIkaLelI evI vANI te mRtadevI ekAgracitte karI bhavya jIvoe zravaNa karavI. //pa4pI. e pAThamAM jinavANIne zrutadevI kahI temaja prAcInAcAryakRta tastabaka bhASA : akkharamattAhINaM jaM cia paDhiaM ayANamANeNaM / taM khamao majjhasavvaM jiNavayaNaviNiggayA vANI // 544 // vaghare - akSare athavA mattAke mAtrAe karIne hINake hIna-adhikuM athavA ochuM jaMciyake je kAMI valI paDhIaMke kahyuM hoya ayANamANeke Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 393 ajANapaNe zrI upadezamAlAmAM take te khamaoke khamo sAMsaho majajhake mAharuM saLaMke saghaluM e kuNa jiNavaNake jina-vItarAganA mukha thakI viziSmayAke nIkalI evI je vANIke vANI zrutadevatA te. //pa44| tathA AtmArAmajI AnaMdavijayajIe zrI satyavijayajI paMnyAsane potAnI paTTaparaMparAmAM mAnyA che. temanA ziSya zrI vRddhivijayajIe zrI upadezamAlA padArthamAM pragaTa jinavANIne zrutadevI kathana karI che. te pATha jema lakhyo che tema lakhIe chIe. akkharamattAhINaM jaM cia paDhiaM ayANamANeNaM / / taM khamao majjhasavvaM jiNavayaNaviNiggayA vANI // 544 // akharake akSare karIne athavA mattAke mAtra karIne haNake hIna adhikuM athavA ochuM jaMciyake je kAMI valI paDhie ke kavio hoe ayANamANeNake ajANapaNe e zrI upadezamAlAmAMhe saMke te khamaoke khamo sAMsaho majhe ke mAruM saLaMke saghaLuM e kuMNa jiNavaNake jina-vItarAganA mukha thakI viziSmayAke nIkalI evI je vANI ke vANI zrutadevatA che. zrImadazovijyvaackstprsaadaannissyaayaadito'ymtimNdjnsy hetoH sa zrIkasatyavijayAhvagaNIMdramukhyaziSyeNa vRddhivijayena padArthaguMphaH // 1 // have jANavuM joIe ke AtmArAmajI AnaMdavijayajInI guruparaMparAvALA jo jinavANIne zrutadevI mAnatA AvyA te vacana pheravI zrutadevIne vyaMtararUpe mAnI temanA vacana jUThA mAnavAM tyAre to guru paNa juThA siddha thAya. ane jo AtmArAmajI AnaMdavijayajInA gurnAdika jUThA hatA to emanI to zI gati thaze ? tathA caturthastutinirNaya pRSTha-153-154 tathA pRSTha-171-172mAM mRtadevIno artha jinavANI tajIne AvazyakasUtra pramukhanA pATha lakhyA che ane vyaMtarAdi prakAra zrutadevInA kAyotsarga tathA tenI thoya pramukha pratikramaNamAM karavAno abhiprAya jaNAvyo che. te ekAMte potAnA pUrvAparaviruddha vacananI nizAnI jANavI saMbhave che. kema ke "namo vayANa' e pAThano artha AtmArAmajI AnaMdavijayajIe Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutiyuktinirNayachedanakuThAra samakitazalyodvAra pRSTha-78mAM evI rIte lakhyo che te pAThapUrvaka artha jema che tema lakhIe chIe. II "namo sugarevayA'' || e sUtra karIne gaNadharadeve jinavANIne namaskAra karyo che. / e rIte potAne hAthe zrutadevIno artha jinavANI lakhIne have bhoLA lokone bhramajALamAM phasAvavA pUrvokta kUDA lekha lakhyA che. te potAnI mUrkhatArUpa vidvattAne pragaTa karI che. te bhavyajIva apakSapAtI janone ciMtanaka2vA yogya che. tathA zrI haribhadrasUrijIe stutistotrarUpe saMsAradAvAnI stutistavanA karI che temAM AmUlAloladhelI ityAdi cothI thoya racI che te paNa jinavANIrUpa zrutadevatAnI che. kema ke temAM bhavavirahavaraM dehi me devI sAruM | e vAkye karI devInI pAse saMsArano viraha eTale vijoga arthAt mokSanI yAcanA karI che. te jinavANIrUpa zrutAdhiSThAtR zrutadevatA vinA bIjI vyaMtarAdi prakAra zrutadevI mokSadAtA jainasiddhAMtomAM kahI nathI tethI. zrI haribhadrasUrijIe jinavANIrUpa zrutadevatA pAse mokSa mAMgyo che, paNa vyaMtarAdi prakAra zrutadevatA pAse mokSa mAMgyo saMbhavato nathI. ane amaladalakamalAgA2-bhUminivAse tathA varakamalakare ityAdi vizeSaNo che te upamArUpe che eTale tIrthaMkaranA mukharUpa kamalanA gharamAM vAsa che je vANIrUpa zrutadevIno ityAdi vRttiparaMparAnubhave te sarva upamArUpa vizeSaNonA artha saMbhave che. tathA zrI bhagavatIsUtramAM jema jinavANInuM nAma zrutadevI pratipAdana karyuM che tema prAcInAcAryakRta vAMgyASTakamAM jinavANInuM vAgezvarI nAma pratipAdana karyuM che. tathA ca tatpAThaH // jinAvadezajAtA jinendrA vikhyAtA, vizuddhA prabuddhAnanAlokamAtA / durAcAraduranaiharAzaMkarANI namo devivAgezvarI jainavANI // 1 // sudhA dharmasaMsAdhanI dharmmazAlA, mudhA tApanirnAzanI meghavAlA / mahAmohavidhvaMsanI mokSadAnI, namo devivAgezvarI jainavANI // 2 // aMkhevRkSazAkhAvitItAbhilASA, cidAnaMdabhUpAlakIrAjadhAnI / namo devivAgezvarI jainavANI // 3 // 394 Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 395 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra samAdhAnarUpA anUpA achudrAnmanekAMtadhAsyAdvAdAMkamudrA / tridhA saptadhA dvAdazAMgIvakkhAnI, namo devivAgezvarI jainavANI // 4 // akopA amAnA adaMbhA alobhA, zrutajJAnarUpImatijJAnazobhA / mahApAvanAbhAvanAbhavyamAnI, namo devivAgezvarI jainavANI // 5 // atItA ajItA sadAnirvikArA, viSavATikAkhaMDanIkhaDgadhArA / purA pApavicchedakI kRpAnI, namo devivAgezvarI jainavANI // 6 // agAdhA abAdhA niraMdhrA nirAsA, anaMtA anAdizvarIkarmanAzA / niHzaMkA niraMkA cidaMkA bhavAnI, namo devivAgezvarI jainavANI // 7 // azokA mudokA vivekI vidhAnI, jagajjaMtumitrA vicitrAvasAnI / samastAvalokA nirastA nidAnI, namo devivAgezvarI jainavANI // 8 // e aSTakamAM jema jinavANInuM paryAyAMtara nAma vAgezvarI pratipAdana karyuM tema saMsAradAvA pramukha stuti-stotrAdikamAM devI bhagavatI, sarasvatI, zAradA, brahmANI, brahmasutA pramukha je-je paryAyAMtara nAme karI jainazAstromAM namaskArAdi karyA che te sarve jinavANIne ja saMbhave che, paNa vyaMtarAdi prakAra devI-devatAne saMbhavatA nathI. kema ke AvazyakavRjyAdikamAM kuriya vadhe che eTale guNAdhikane vaMdana karavuM kahyuM che, paNa nyUna guNavALAne kahyuM nathI. to suvihita gacchakriyAnA dhorI zrI haribhadrasUrijI te chaThThA guNaThANAnA dhaNI te pAMcamA guNaThANAvALAne namaskAra na kare to cothA guNaThANe rahyA devI-devatAne namaskArAdika kema kare ? te buddhivaMtoe vicAravuM thAya che. vadhAre lakhavAnI zuM jarUra che ? prazna :- zrI tIrthaMkaradeva paNa samavasaraNamAM besatAM namo hindussa e vacane karI caturvidhasaMghane namaskAra kare che to samyagdaSTi deva-devI paNa caturvidha saMghane aMtabhUta che. e apekSAe tIrthaMkaradeva paNa samyagdaSTi devatAone namaskAra kare che, to bIjA sAdhvAdika kare temAM to zo doSa ? javAba:- zrI tIrthaMkaradeva namo titthasa e zabdavaDe zrutajJAnane namaskAra kare che. zA mATe? ke namaskAra che te iSTadevane thAya ane tIrthakarone zruta Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra che te siddhonI peThe iSTadeva che. tathA cotte zrI mAvatIsUtravRttau / tatpAThaH " namo suyassatti / namaskAro'stu zrutAya dvAdazAMgIrUpAyArhatpravacanAya nanviSTadevatAnamaskAro maMgalArtho bhavati na ca zrutamiSTadevateti kathamayaM maMgalArtha iti ? atrocyate zrutamiSTadevataivArhatAM namaskaraNIyatvAt siddhavannamaskurvati ca zrutamarhato namastIrthAyeti bhaNanAt tIrthaM ca zrutaM saMsArasAgarottAraNAsAdhAraNatvAt tadAdhAratvenaiva ca saMghasya tIrthazabdAbhidheyatvAt tathA siddhAnapi maMgalArthamarhato namaskurvatyeva kAUNa namokkAraM siddhANayamabhiggahaMtu so giNhe iti vacanAditi // artha :- namaskAra thAo zruta te dvAdazAMgIrUpa arhat pravacanane. ahIM koI kahe ke iSTadevatAno namaskAra maMgala arthe ane zruta to iSTadeva nathI. te mATe kema e zrutadeva maMgalArtha thAya ? eno javAba zruta che te ja iSTadeva che. zA mATe ke arihaMtone paNa e namaskAra yogyapaNA mATe siddhanA namaskAranI peThe zrutane tIrthaMkara name che. namastIrthAya e kahevAthI tIrtha zabde ahIM zruta grahaNa karavuM. kema ke saMsArasamudra tAravA asAdhAraNapaNA mATe vaLI jo zrutanA AdhA2paNe karIne ja saMghanuM tIrtha evuM nAma che te kAraNa mATe eTale caturvidha saMghamAM zruta rahyuM che tethI saMghane tIrtha kahI bolAvyuM. tathA siddho prate paNa maMgalane arthe arihaMta che. te namaskAra kare ja che kAUNa namokkAra ityAdi niryuktikAranuM vacana che je namaskAra siddhone karIne abhigraha bhagavAna grahaNa kare mATe siddha iSTa che tema zruta paNa iSTa che. tethI maMgalArthaka jANavo. e arthamAM zrutane ja namaskAra che. sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAne to kahyo nathI. jo AdhAranA upacAre namaskAra siddha karIe to pUrvokta sarva AcAryonA vacana virodhI thAya. niryuktikAra je asaMnatI na vaMyintrA kahe che te paNa virodha pAme. mATe saMgha zabdamAM paNa guNAdhika thApIne namIe, paNa nyUnaguNIne namavAthI to sarva vyavahAra asamaMjasa thAya che. guru ziSyane vAMde, sAdhu-sAdhvI te zrAvaka-zrAvikAne vAMde ema thAya to Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 397 sarva sUtrathI viparItatA thaI jAya. mATe vicAravuM joIe ke zrutane ja tIrtha kahI vAMde e ja vAta niryuktikAra AvazyakamAM lakhe che. gAthA // titthapaNAmaM kAuM kahei sAhAraNeNa saddeNaM / savvesiM sannINaM joyaNanIhAriNA bhayavaM // 45 // tapubviyA arahayA pUiyapUyA ya viNayakaMmaM ca / kayakicco vi jayakahaM kahei namae tahA titthaM // 46 // e be gAthAomAM sUtrane ja tIrtha kahyuM che. enI vRtti zrI haribhadrasUrijInI karelI temAM pATha ema che : titthapaNAmaM gAhA0 / vyA. - namastIrthAyetyabhidhAya praNAmaM ca kRtvA kathayati sAdhAraNena pratipattimaMgIkRtya zabdena keSAM sAdhAraNenetyAha sarveSAmamaranaratirazcAM saMjJinAM kiMviziSTena yojananirjhariNAyojanavyApinA bhagavAnityetaduktaM bhavati bhagavato dhvanirazeSasamavasaraNasthasaMjJibhirjijJAsitArthapratipattinibaMdhanaM bhavati bhagavataH sAtizayatvAditi gAthArthaH // 45 // Aha kRtakRtyo bhagavAn kimiti tIrthapraNAmaM karotItyucyate tappubviyAgAhA0 / __vyA. tIrthaM zrutajJAnaM tatpUrvikA arhatA tIrthakatrA tadabhyAsaprAptA pUjitena pUjA pUjitapUjA sA ca kRtA'sya bhavati / lokazca pUjitapUjakatvAd bhagavatApyetatpUjitamiti pravRtte tathA vinayaM karma ca vakSyamANa vainayikadharmamUlaM kRtaM bhavati athavA kRtakRtyo'pi yathA kathAM kathayati namati tathA tIrthamiti Ahaivamapi dharmakathanaM kRtakRtasyAyuktameva na tIrthaMkaranAmagotrakarmavipAkatvAduktaM taM ca kaha vedijjatItyAdi gAthArthaH // 46 // bhAvArtha :- namaskAra thAo tIrtha bhaNI ema kahI praNAma karIne devamanuSya-saMnnitiryaMca pramukha sarvane sAdhAraNa eTale samajavAmAM Ave evI Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra eka yojanamAM vyAptamAna bhagavaMta vANI kahe. ahIM ema kahyuM je bhagavAnanI dhvani sarva samavasaraNamAM rahyA evA saMjJI jIvoe vAMDyA je artha tene prAptinI kAraNabhUta thAya. kAraNa ke bhagavAnanA evA atizaya che. ahIM koI prazna kare ke sarva kArya karI rahyA evA bhagavAna zA mATe tIrthane name che ? tene uttara - tIrtha nAma zrutajJAnanuM che te zrutajJAnapUrvaka arihaMta tIrthakartA tenA (zrutajJAnanA) abhyAsathI tIrthakara thayA eTale pUrve zrutajJAna pAmyA pachI te zrutajJAne karI kriyAkalApa karavAthI tIrthakara thayA. e zrutano upacAra jANI zrutajJAnane name che. vaLI, tIrthakara jenI pUjA kare te lokamAM pUjita che evuM jaNAvavAnuM paNa namaskArapravRtti che. tathA vinayamUla dharma karyo thAya eTale vinaya jANavo. athavA je kRtakRtya thayA te paNa kathA kahe, zratane name, to bIjAone to avazya ema kahyuM. ahIM koI valI prazna kare ke ema dharma kahevo te paNa kRtakRtyane na joIe ? teno uttara e che je ema na bolavuM. kema ke e bhagavAnane hAlamAM tIrthakaranAmagotrakarmano vipAka mATe dharmakathA che. ne ema na mAnazo to te tIrthakaranAmakarmano vipAka kema chUTaze ? e niryuktinuM vacana che. e pAThamAM to tIrtha zabda zratane namaskAra che. sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAnuM kathana nathI ra tathA dIpikAmAM paNa ema ja che. te pATha : tittha namo titthassetyuktvA praNAmaM kRtvA'rdhamAgadhagirA sarvasaMjJinAM yojananirhAriNA yojanavyApinA kathayati ch||46|| kiM tIrthaM namatItyAha - tappuvie0 tIrthaM pravacanaM tatpUrvikA arhatA pUjitena pUjA'sya kRtA syAt lokasya pUjitapUjakatvAt loke vinayamUladharmasthApanAya vinayakarma ca kRtaM syAt yadvA kRtakRtyo'pi prabhuryathA dharmakathAM tathA tIrthamapi namati // 47 // A kathanamAM paNa pUrva jevuM ja kathana che, paNa saMkSepArtha kahe che. namo tirthImsa ema praNAma karI ardhamAgadhI bhASAmAM sarva saMjJI jIvone sAdhAraNa zabda karI yojanavyApaka vANI kahe paNa tIrthane zA mATe name ? te kahe che - pravacana jANavAthI arhat thayA tenI pUjA karI thayA loka pUjitane pUje che Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 399 mATe vinayamUla dharma sthApana karyo eTale vinaya batAvyo. ityAdi emAM paNa tIrtha nAma zratanuM che. phI tathA guNAdhika vinA vAMdavAnI pravRtti paNa jaNAtI nathI. kema ke e ja AvazyakamAM kevalI pramukhane paNa samavasaraNamAM guNAdhika vAMdavAnI pratipatti jaNAvI che. eTale je parSadAmAM bese te kevalI traNa pradakSiNA karI tIrthakarane vAMde, pachI tIrtha zabda gaNadharapada guNAdhika tene vAMde, pachI gaNadhara pAchaLa bese. paNa bIjA sAdhu-sAdhvI tIrtha zabdathI caturvidha saMghamAM che topaNa guNAdhika vinA temane vAMde nahIM, to avirati deva-devyAdikane vAMdavAno vyavahAra dharma saMbaMdhamAM kyAMthI saMbhave ? tathA 2 tatvA: - kevaliNo tiUNa jiNaM titthapaNAmaM ca maggao / tassamaNamAIvi namaM tAvayaM tisaTThANasaTThANaM // 34 // enI TIkAno pATha : kevali gAhA0 vyA. kevalinastriguNaM triH pradakSiNIkRtya jinaM tIrthakaraM tIrthaM praNAmaM ca kRtvA mArgatastasya tIrthasya gaNadharasya niSIdaMtIti kriyAdhyAhAraH maNamAItti manaHparyavajJAnino'pi bhagavaMtamabhivaMdya tIrthaM kevalinazca punaH kevalipRSThato niSIdaMtIti AdizabdAt niratizayasaMyatA api tIrthaMkarAdinabhivaMdya manaHparyAyajJAninAM pRSThato niSIdaMtI tathA vaimAnikadevyo'pi tIrthaMkarAdInabhivaMdya sAdhupRSThataH tiSThati na niSIdaMti ityAdi // eno bhAvArtha e che ke je samavasaraNamAM 12 parSadA bese tyAre kevalI traNa pradakSiNA karIne tIrthakarane name, bIjA mana:paryavajJAnanA dharanAra te bhagavaMtane vAMdI tIrtha ane kevalIone namIne kevalI pAchaLa bese. Adi zabdathI atizayavaMta sAdhu paNa tIrthaMkarAdikane vAMdI mana:paryavajJAnIonI pAchaLa bese, e rItIthI jANIe chIe ke guNAdhikone vAMdavAno vyavahAra che. ahIM tIrtha zabda gaNadharavAcI paNa che. tyAM koI kaheze ke kevalIthI adhika gaNadhara kema ? tene kahIe ke gaNadharapadavI mATe adhika che paNa Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra tIrthaMkare namaskAra je tIrthane karyo te to TIkAkAre khulAsAthI zrutano lakhyo che ane bhagavatImAM saMghane tIrtha kahyo che paNa tyAM tIrthaMkara name evuM kahyuM nathI. te pATha : titthaM bhaMte titthe titthaMkare titthe // 1 // goyamA arahA tAva NiyamaM titthaMgareti titthe puNa cAuvaNNAiNe samaNasaMghe taMjahA samaNAsamaNIo sAvagA - sAviyAo pavayaNaM bhaMte pavayaNaM pAvayaNIpavayaNaM goyamA arahA tAva NiyamaM pAvayaNI pavayaNaM puNa duvAlasaMge gaNipIDage taMjahA AyAro jAva diTTivAo / vRtti: titthaM bhaMte ityAdi / tIrthaM saMgharUpaM bhadaMta titthaMti tIrthazabdavAcya uta tIrthakarastIrthaM tIrthazabdavAcyaM iti praznaH / atrottaraM arhan tIrthakarastAvattIrthapravarttayitA na tu tIrthaM / tIrthaM punaH cAuvaNAiNe samaNasaMgheti catvAro varNA yatra sa caturvarNaH sa cAsAvAkIrNazca kSamAdiguNairvyAptazcaturvarNAkIrNaH kvacit caDavaNesamaNasaMgheti paThyate tacca vyaktameveti uktAnusAryyeva / Aha pavayaNaM bhaMte ityAdi / prakarSeNocyate'bhidheyamaneneti pravacanamAgamastata bhadaMta pravacanaM pravacanazabdavAcyaM kAkkAdhyetavyaM uta pravacanI pravacana praNatA jina: pravacanaM dIrghatA ca prAkRtatvAt // e pAThano paramArtha e che ke gautamasvAmIe pUchyuM ke he bhagavAn ! tIrtha saMgharUpa te tIrtha zabdano vAcaka che ke tIrthaMkara tIrtha zabda vAcaka che ? ema pUche uttara Apyo je arihaMta che te to tIrthaMkara, tIrtha pravartAvanArA che ane tIrtha to kSamAdi guNe vyApta evo caturvarNa saMdharUpa che. tene yaturvarNAGgIersa DIje. o heDaao "caDavaNe samaNasaMghe" vo pATha che, teno paNa artha sugama eTale cAra varNa sAdhu // 1 // sAdhvI // 2 // zrAvaka ||3|| zrAvikA // 4 // e tIrtha che. tIrthaMkara kartA che te tIrtha nathI. e praznottaramAM tIrtha zabda caturvidhasaMgha kahyo temAM pravacana rahyuM che mATe. pravacanano prazna pUche che ke he bhagavan pravacana te pravacana che ke pravacanI te pravacana prarUpanAro Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 401 pravacana che ? e prazna. teno uttara - he gautama ! arihaMta to nizca pravacananA prarUpaka che te pravacana nathI. pravacana to vaLI bAra aMga gaNI karaMDiyo (dvAdazAMga gaNipITaka) AcArAMgAdika te pravacana che. e pAThamAM prathama praznottaramAM tIrtha zabda caturvidha saMgha kahyo. ene lagato ja pravacanano praznotra kahyo che. te AdhAraAdheyabhAvasaMbaMdhe karI caturvidha saMghane tIrtha kahyo saMbhave che. tethI ja AvazyakavRjyAdikamAM pravacana te zrutajJAna ane pravacananA kartA prathama gaNadharane tIrtha zabda karI grahaNa karyA che. mATe tIrtha zabda 1II zrutajJAna //rA prathama gaNadhara ane Ilal caturvidha saMgha A traNe artha jANavA, paNa zrI tIrthaMkaradeva to tIrtha zabda zrutajJAnane parama upakArI guNAdhika jANIne namaskAra kare ane sAmAnya kevalI te tIrthakarane tathA tIrtha zabda karI prathama gaNadharane pravacananA prarUpaka tathA pravacananA kartA e apekSAe guNAdhika jANI namaskAra kare ane yAvat niratizayavaMta sAdhu te atizayavaMta sAdhune guNAdhika jANI tIrtha zabda namaskAra kare, paNa guNahInane namaskAra kare nahIM. ane caturvidhasaMghane namaskAra che te paNa zratane ja che. kema ke zratanA AdheyathI ja caturvidha saMghane tIrtha kahyo che. tethI namo loe savvasAhUNaM e pAThamAM ziSya guru namaskAravat tIrtha zabda karI caturvidhasaMghane samudAyavAcI namaskAra saMbhave che. paNa judA judA nAma pADI namaskAra saMbhavato nathI. ane jo judA judA nAma pADI namaskArano saMbhava karIe to sAdhu zrAvakane name ane zrAvaka sAdhune name e vyavahAra jinazAsanamAM dekhAto nathI. teno lopa thAya. kema ke mahAvratanI dhAraNa karanArI saMdeza guNaThANe rahI sAdhvIjIne paNa sAdhu namatAM nathI, to hIna guNasthAnake rahyA zrAvakAdikane kema name? ane hIna guNasthAnake rahyA zrAvakAdikane na name to avirati guNasthAnake rahyA deva-devIne to name ja kema? arthAt na ja name. tathA koI tIrtha zabdathI samakitIne namaskAra tIrthakara kare ema kahe che. te to niSkavala usUtraprarUpaka che. kema ke siddha tathA zrutajJAna e bene tIrthakara namaskAra kare ema to jaina siddhAMtomAM lekha che, paNa e be sivAya bIjA sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA-deva-devI pramukhane tIrthakara namaskAra kare evo to koI jainasiddhAMtamAM lekha nathI. mATe tIrtha zabda karI caturvidha saMghane Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra tIrthakara namatAM nathI. tema avirati guNasthAnake rahyA deva-devIone sAdhu-sAdhvI paNa namatAM nathI ane vAMde to zrI nizItha pramukha jaina siddhAMtomAM asaMyatine vAMdavAno mahAdoSa prAyazcitta lakhyo che. iti ala vistaraNa || prazna :- pUrvokta devatAone kAraNa vinA vaMdanA pramukhano mahAdoSa lakho cho to tame kSetradevatAdikano kAyotsarga zA mATe karo cho ? javAba :- kAraNa vinA AjJAnimitte karIe chIe, paNa sahAya nimitte karatAM nathI. tathA zrI haribhadrasUrijIe paMcavastuka graMthamAM AcaraNAthI zrutadevatA-kSetradevatAdikano kAyotsarga karavo kahyo che. te pramANe ame paNa karIe chIe. tathA 4 tatpati: thuImaMgalaMmi guruNA uccarie sesesagA thuI biMti / ciTuMti tao thovaM kAlaM gurupAyamUlammi // 10 // vyAkhyA - stutimaMgale guruNA AcAryeNa uccArite sati tataH zeSAH sAdhavaH stutiM bruvate vadatItyavarthaH / tiSThanti tataH pratikrAMtAnaMtaraM stokaM kAlaM kvetyAha gurupAdamUle AcAryAntike iti gAthArthaH // prayojanamAha - pamhe?merasAyaNao uppheDio havai evaM / AyaraNa suadevayamAiNaM hoi ussaggo // 11 // vyAkhyA - tatra vismRtaM smaraNaM bhavati vinayazca pheTito nAmatIto bhavatyeva upakAryAsevanena etAvatpratikramaNaM AcaraNAt zrutadevatAdInAM bhavati kAyotsargaH atra AdizabdAt kSetrabhavanadevatA parigrahaH iti thArtha: | A pAThamAM pratikramaNa karyA pachI AcaraNAthI zrutadevatAdikano kAyotsarga karavo kahyo te zruta samRddhi tathA avagrahayAcanarUpa AjJAno che, paNa sahAyano nathI. te kAyotsargakaraNarUpa AcaraNA pUrvadhArIonA samayamAM paNa pAkSika-cAturmAsika-saMvatsarika saMbaMdhI devasika pratikramaNamAM pravartatI Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 403 hatI. te pATha prayojanapUrvaka anukrame lakhIe chIe. temAM prathama to zrI AvazyakasUtranI TIkA ane cUrNi-dIpikA pramukhanA pramANa lakhIe chIe : tatra Avazyakaniyukti gAthA - cAumAsia varise ussaggo khittadevayAe u / pakkhiasijjasurAe kariti cAumAsievego // 33 // e gAthA bhASyakAranI che. TIkA 22 hajArImAM - sarvamUlaguNuttaraguNANaM AloyaNa dAUNaM paDikkamaMti khettadevayAe ussaggaM kareMti keI puNa cAumAsie sijjAdevayAevi kAussaggaM #ti tathA AvazyakacUrNimAM pATha che, te ema che : mUlauttaraguNANa AloetavvaM tAhe paDikkamijjati cAumAsie ego uvasaggadetAe kAussagge kIrati saMvaccharie khettadevayAe vi kIrati // tathA AvazyakadIpikAmAM pATha : atha bhASyaM - cAu0 cAturmAsike vArSike kSetradevatAyAH kAyotsargaH kAryo'vagrahAnumatiyAcanarUpaH saptaviMzatyucchAsa pAkSike zayyAsUryAH kAyotsargaH kAryaH eke AcAryazcAturmAsike'pi zayyAM sUryutsarga kurvanti ra4 artha :- mUlaguNa-uttaraguNa AloyaNa karI paDikkama pachI comAsAmAM ane saMvarcyurImAM kSetradevIno kAussaga kare. koI AcArya caumAsImAM paNa sicyAsurIno kAussagna kare che. e pUrvokta pAThamAM pAkSika, cAturmAsika, sAMvatsarika pratikramaNanA aMtabhAgamAM kSetra devatAbhuvanadevatAnA kAyotsarga avagrahaanumatiyAcana nimitte pragaTapaNe karavA kahyA che. topaNa AtmArAmajI AnaMdavijayajI caturthastutinirNaya pRSTha 15ramAM nitya pratidina sahAya nimitte kSetra-bhuvanadevatAnA kAyotsarga pramukha sthApana kare che. e paNa emanI asatyakalpanA che, paNa sApekSA kalpanA nathI. kema ke nitya pratidinanI AjJA koI pUrvadharonA graMthamAM Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra dekhAtI nathI. ane paMcavastu Adi graMthomAM devasika pratikramaNavidhinA aMtamAM lakhe che te paknI-comAsa-saMvarcyurI pratikramaNa paNa devasika pratikramaNa vinA na hoya te mATe pabbI vagere saMpUrNa karavAnA devasi pratikramaNamAM lakhe che. paNa nitya devasipratikramaNamAM nahIM. jo nitya pratidina karavA arthe paMcavastuno lekha hota to devasi pratikramaNanI vidhi saMpUrNa thayA pachI "sAyarA, suvADuvi haso ityAdi pAThane lagatI pAkSika pramukha kSetradevatAdi kAyotsarga pratipAdaka "varamAsiU vasire TorDa virUdevayA ramyo '' ityAdi pUrvadharakRta gAthAno pramANa na lakhata. ane jo pUrvadharakRta gAthAno pramANa lakhyo tethI ema ja siddha thAya che ke paMcavastukAre paNa pAkSika pramukhamAM ja kSetradevatAdikanA kAyotsarga pratipAdana karyA che. anyathA nitya pratidina pratipAdana karyA pUrvadharonA vacana vighaTamAna thAya ane AjJAbhaMgadoSa prApta thAya. tathA niryuktimAM "duniya huMti caritte daMsaNanANe a hoi ikkikko suakhettadevayAe thaphate paMvamaMtnicaM'' e gAthA koI TIkA-cUrNimAM che ja nahIM. tethI koIe prakSepa karI che, paNa niryuktikAra kRta nathI, evuM AvazyakadIpikAmAM lakhe che. te pATha : tathA vRtticUrkhAdiSaDakkAthAdarza gAthA dRzyate - dunniya huMti caritte ityAdi cAritrAzodhaye dvau udyotatakarostaH darzanajJAnayorekaika udyotakaraH syAt zrutakSetradevatayoH stuteraMte paMcamaMgalanamaskAro bhaNyaH paraM uttarArddhArthaH siddhAMte mayA na jJAto'sti stutizabdo devyA durghaTa iva // artha :- vRtti-cUrNAdikomAM to meM A gAthA dIThI nathI. paNa koIka pustakamAM lakhe che ke cAritra zodhavA arthe che. logassano kAussagga, darzana-jJAnane arthe ekeka logassano kAussagna thAya, zruta-kSetradevInI thoyanA aMtamAM navakAra kahevo. paNa A gAthAnA aMtanA be pada che teno artha siddhAMtamAM bhaNyo nathI. kema ke devInI thoya kahevI durghaTa che. eTale siddhAMtayuktie saMbhavita nathI. ahIM devyAdikonI stuti durghaTa kahI te mATe cothI thAya paNa pUjA-upacArAdi kAraNa vinA kema saMbhave Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra ? te buddhivaMtoe vicAravuM. tathA caturthastutinirNaya pRSTha-160mAM AtmArAmajI AnaMdavijayajIe AvazyakasUtranuM nAma lakhI pATha lakhyo che te pATha AvazyakasUtrano nathI. paNa saMvat 1183nI sAlamAM thayelA zrI caMdragacchIya zrI vijaya siMhAcAryanA zrAddhapratikramaNacUrNino pATha che. te zrAddhapratikramaNa-cUrNimAM devasi pratikramaNanI vidhi zrAvakane adhikAra karI sarva lakhI che. paNa te vidhimAM zruta-kSetradevatAnA kAyotsarga karavA saMbhavatA ja nathI. jo saMbhavatA hota to cUrNikAre lakhyA hota. paNa te sacyA nathI. tathA ca tatpAThaH 405 iha puNa sAvagapaDikkamaNeNa ahigAro / tattha sAvago caIuNa gharavAsavAsagaM kAUNa dhammajjhANasuTThiyaM khamaNegaM maNaM caIharevA posahasAlAevA sAhumUlevA gihegadesevA sAmAIyaM vihiNA kAUNaM pakkimaNaM ThAI tattha paDhamaM ceie sAhUya vaMdiya puNo sAmAiyadaMDagaM kaDDiUNa AloyaeNa daMDagAvasANe divasAiyAraciMtaNaTThA kAussaggaM ThAi pArittA caDavIsatthayaM kaDUI muhaNaMtayaM paDilehiyaM vaMdaNayaM deI tao AloyaNAdaMDagaM paDhai tayaM te guruNAdiNNAiyAre niveittA amugaM pacchittaM AloyaNAe Aloejja suttimicchAdukkaDaM bhaNai saMDAsagaM majjittA uvaviTTho paMcamaMgalaM uccarei sAmAidaMDagaM AloyaNadaMDagaM ca paDhiUNa tao paDikkamaNasuttaM akkhaliyAIguNasaMyuttaM uccAreI tayaNaMtaraM dulAvasAvattavaMdaNae khAmaNaM kareI puNo vaMdaNayaM dAU sAmAiyasuttapuvvamAloyaNAdaMDagaM aNukaDhaI cArittAiyAravisohInimittaM paMcAsaUsAsapamANaM kAussaggaM ThAI cauvIsatthayaM suyatthayaM ca paDhai daMsaNasuyanANAiyAravisohinimittaM paNavIsAsussAggaM ThAUNa siddhatthayaM paDhaI muhaNaMtayaM paDilehaI samattivaMdaNaM kAUM icchAmo aNusaTThi bhaNittA niviTTho bhUmIkayajANu vApavaTTaNAo titthAhiva thuIo tinnimaMgalatta kaDhaI tao samatta paDikkamaNo bhava // artha :- ahIM vaLI zrAvaka paDikkamaNe kare te adhikAra che. tyAM zrAvaka gharavAsa kAma choDI karIne dharmadhyAnamAM rahelo kSaNa eka ane caityamAM tathA Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra posahazAlAmAM tathA sAdhu kane athavA gharanA eka bhAgamAM sAmAyika vidhi karIne paDikkamaNa ThAve. tyAM cAra khamAsamaNa daIe eTale caitya sAdhune vAMdIne pachI paDikkamaNa ThAIne karemi bhaMte kahe. icchAmi ThAmi kAussagga kahI tasuttarI annatya aticAra ciMtavavA kAussagna ThAve, kAussas pArIne longassa kahe, muhapatti paDilehI vAMdaNA ApI pachI icchAmi devasiya Aloe karI gurune aticAra kahI amuka prAyazcitta grahaNa kare. divasanA aDhAra vApasthAnaka Aloi micchAmi dukkaDe saMDAsA paDilehI pUMjI besI paMcamaMgalanavakAra kahe. sAmAyika kahe icchAmi paDi. pachI paDikkamaNasUtra asmalita kahe. pachI dvAdazAvarta vAMdaNA ApI abhuDhio khamAvIne valI vAMdaNA deI pachI sAmAyika icchAmi ThAmi annattha, cAritrAticAra zodhavA paccAsa zvAsocchavAsa kAussagga pArI logassa salUloe paccIsa zvAsocchavAsa kAussagga pArI pukharavaradI, vaMdaNa, annatya, paccIsa zvAsocchavAsa kAussagga pArI siddhANaM buddhANaM kahI muhapatti paDilehI vAMdaNA deI icchAmi aNusaddhi kahI bhUmi upara ghUMTaNa sthApI namoDastu vardhamAnAya e vardhamAna traNa thaI kahe tyAre paDikkamaNuM samApta thAya che. e paDikkamaNAnI vidhimAM zruta-kSetradevInI stuti-kAussagga nathI. tethI ema jANIe chIe si varitta e gAthA niryuktimAM saMvat 12 pahelI tathA pachI saMpradAyabhedathI mamatabhAve koIe prakSepa karI haze. tethI pUrvAcAryonA graMthomAM devasInI vidhimAM zruta-kSetradevIno kAussagna pratipAdana karyo nathI. e abhiprAya jaNAvavA dIpikAkAre paNa durghaTa kahI paNa pappI, comAsI, saMvacharIe AcaraNAe sAdhune kSetradevIno kAussagga AjJAne arthe karavo saMbhave che paNa stuti kahevI na saMbhave. kema ke pUrvAcAryonA graMthomAM AcaraNAe kSetradevI pramukhano kAyotsarga pratipAdana che paNa stutinuM pratipAdana nathI. kAraNa ke mRtadevIno kAyotsarga zrutasamRddhinimitte jinavANI ArAdhaka puruSa AcaraNAe niraMtara kAyotsarga kare to ArAdhaka puruSa AcaraNAe niraMtara kAyotsarga kare to aTake nahi. paraMtu kSetradevatAdikano kAyotsarga AcaraNAe che. te pUrvAcAryonA graMthonA abhiprAyathI sAdhune avagrahayAcananimitte che ane avagrahayAcana karI pachI avagrahadAtAnI stuti karavI tethI Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 407 caturthastutiyuktinirNayachedanakuThAra agiyAramo utpAdanAdoSa saMbhava thAya che. temaja graMthAMtaramAM kahyuM che. te pATha : khittAvagAhakajje khittAsUrIsaMthavakaraMtANaM / sAhUNa vasahidoso uyyapAyaNaigArasamo // 165 // tathA arvAcInakAlavartI nyAyasarasvatIbirudadhA2ka mahopAdhyAya zrI yazovijayajI paNa pratikramaNagarbhahetusvAdhyAyamAM pUrvokta nyAyane abhiprAya avagrahayAcananimitte kSetradevatAdikano kAyotsarga lakhe che, paNa stuti lakhatAM nathI. te pATha : tIrthAdhipavIravaMdanaraivatamaMDana zrInemititva sAra ca., aSTApada nati karIya suyadevayA kAussagga navakAra ca.; kSetradevatA kAussagga ima karo avagrahayAcanaheta ca., paMcamaMgala kahI pUMjI saMDAsaga muhapatti vaMdana heta ca. IILII ahIM koI kaheze je kAussagga kahyo tyAM stuti to AvI ja. jema prAhuNAne roTalAnuM kahevuM te zAka to AvyuM ja. tene kahIe ke he devAnupriya ! TUMDhiyA paNa kahe che ke muhapatti bAMdhavI kahI to doro paNa bhego Avyo. evI DhuMDhiyAonI peThe kuyukti karavI yukta nathI. kema ke pravacanasArodvAra Adi vRttimAM pragaTa kSetradevatAdikanI stuti kahI che ane upAdhyAyajI pramukhe avagrahayAcananimitte kSetradevIno kAyotsarga ja pratipAdana karyo, paNa stuti pratipAdana na karI. to zuM te mahApuruSone pravacanasArAdi graMtha jovAmAM AvyA nahi hoya, tethI ema lakhyuM ? paNa ema na samajavuM. kema ke je upayogI gItArtha graMthonA pUrvaparavirodha TAlIne ja graMthamAM lakhe che. kema ke pravacanasArAdigraMtha vRttpAdikamAM ja lakhe che ke sarvavighnanivRttana-nimitta kSetradevatAyA: Ayotsarga: hArya / ekanamaskAraciMtanaM kRtvA tadIyastuti pareNa vA dIyamAnAM zRNoti // bhAvArtha :- sarvavighnavinAza karavAne kSetradevatAno kAyotsarga karavo. eka navakAra ciMtana karIne tenI stuti kahevI tathA sAMbhaLavI temaja jIvAnuzAsanavRttimAM paNa upadrava vinAzana arthe sAdhune kSetradevIno Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra kAyotsarga tathA zrAvakane vipnavighAtana kAraNe samyagdaSTi deva-devInI pujA daDha kare che. te pATha upara lakhI AvyA chIe. mATe pravacanasArAdi vRttikAre paNa sarva vighna vinAza karavAne kSetradevIno kAyotsarga stuti pratipAdana karI te niraMdhara dharmAdikAryamAM vighna saMbhave nahi, paNa zAMtipUjA-pratiSThAdi viziSTa kAraNe snAtrakArakone pratikramaNanA aMta vibhAgamAM kSetradevIno kAyotsarga stuti kahevI, te abhiprAyathI TIkAkAre stuti pratipAdana karI saMbhave che ane jo ema saMbhavamAna na karIe to pUrvAcArya tathA upAdhyAyajI pramukhanA vacana virodha pAme. kAraNa ke pUrvAcArya tathA upAdhyAyajI pramukhe to avagrahayAcana nimitte ja kSetradevI pramukhano kAyotsarga kahyo, paNa stuti na kahI ane pravacanasAroddhArAdi vRttikAre vidgavinAza nimitte kSetradevIno kAyotsarga ane stuti kahI ema paraspara gItArthonA vacana virodha pAme, paNa gItArthonA vacana prAye paraspara virodha hoya nahi. mATe to vihArAdi kAraNe tathA pakhI, comAsI, saMvacharInA aMtabhAgamAM kSetradevI pramukhano kAyotsarga avagrahayAcanA nimitte saMbhave ane zrAvakane pratiSThAdi viziSTa kAraNe vidgavinAzane arthe kSetradevIno kAyotsarga stuti sahita karavo saMbhave. kema ke kAraNe caturvidha saMghane paNa devAdikane prazasta bali devo AvazyakacUrNi adhyayanaramAM kahyuM che. te pATha : pasatthadevabale ya appasatthadevabale ya pasatthadevabale dubbaliyapUsamittapamuheNa saMgheNa devayAe balinimittaM kAussaggo kato appasatthadevabale bagalamahisapurisamAdihiM caMDiyAtINaM ruddadevayANaM jAgA kIraMti // A pAThano bhAvArtha sugama che. paNa tAtparyArtha e che ke kAraNe paNa samyagdaSTi prazastabali deva paNa mithyASTionI peThe aprazastabali na de. mATe kAraNe kSetradeva pramukhane prazasta bali devo saMbhave. paNa kAraNa vinA na saMbhave. pachI to nirapekSapaNe siddhAMtavettA kahe te satya. pUrvapakSa:- no karane se pratikrina kSetravatA gaura kRtavatA kyA kAyotsA karane se mithyAtva kiMvA pApa lagatA hai, to phira pAkSika-cAturmAsI aru Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra saMvatsarI rUpa mahAparvoM ke dinoM meM tathA pravrajyAvidhi aru pratiSThAvidhi meM pUrvokta devatAyoM kA kAyotsarga karane se bhI mahAmithyAtva aura mahApApa tumako laganA cAhiye ? 409 uttarapakSa :- pUrvadhara tathA pUrvAcAryonA graMthonA pAkSika, cAturmAsI, sAMvatsarI rUpa mahAparvonA divasomAM tathA pravrajyA, pratiSThAdi vidhimAM pUrvokta devatAonA kAyotsarga karavA kahyA che. paNa pratidina karavAnA kahyA nathI. te sarva vArtA zaMkA-samAdhAnapUrvaka ane zAstronI sAkSIthI ame upara lakhI AvyA chIe. tema ja te pUrvadharAdikanI AjJA pramANe karIe chIe. tethI mahAmithyAtva tathA mahApApa amane to lAgatuM nathI, paNa tamane ja lAge che. kema ke pUrvadhara pUrvAcAryonI AjJA to pUrvokta kAraNa vinA pratidinanI nathI. ne tame to AjJAbhaMga karIne pratidina pUrvokta devatAonA kAyotsarga karo cho to tame vicAro ke anya koIka dina ekavAra paNa pUrvadharAdikanI AjJAbhaMgano doSa anaMtasaMsAravRddhino jainazAstromAM kahyo che, to nitya pratidina avazyameva arihaMtAdikanI AjJA khaMDana kare to te mithyAdaSTi mahAadhama ajJAnI kahevo joIe. eTaluM to tame jANatAM hazo. e vArtAno jo tame tAdaza vicArapUrvaka khyAla rAkhazo to pAkSika pramukha mahAparva tathA pUrvokta kAraNa vinA nitya pratidina pUrvokta devatAonA kAyotsarga karavA te bahu ayogya che. ema Apa ApanA AtmAthI samajI jazo. amAre paNa samajAvavAnI jarUra paDaze nahi. tathA dazapUrvadhara zrI vajasvAmIjIe kSetradevIno kAyotsarga karyo evo lekha AvazyakacUrNimAM che. te pATha upara lakhI AvyA chIe. temAM koI mugdhajIva ema kahe che ke zrI vajasvAmIjI to atizaya yukta hatAM te mATe teone to eka ja vAra kAyotsarga karavAthI kSetradevI pratyakSa thaIne AjJA deI gaI hatI. ane hamaNAM to pAkSika pramukha mahAparvAdikamAM nitya kare che topaNa kSetradevI pratyakSa thatI nathI. te mATe nitya pratidina kAyotsarga karavo yukta che. teno uttara lakhIe chIe. zrI vajasvAmIjI to atizayayukta hatA tethI kSetradevI pragaTa thaI AjJA daI gaI ne hamaNAM tevo atizaya nathI. tethI kSetradevI pragaTa thatI nathI. te kAraNathI ja pAkSika pramukha mahAparvomAM nitya AjJA nimitte kSetradevatA pramukhano Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra kAyotsarga pUrvAcAryo pratipAdana kare che. paNa pratidina pratipAdana karatAM nathI. vaLI zrI vajasvAmIjIe paNa eka ja vAra kAyotsarga karyo hato, paraMtu pratidina kAyotsarga na karyo. te mATe zrI vajasvAmIjIe adhikAI karI pAkSika pramukha mahAparvAdikanA nitya kAyotsarga niSedha karI nitya pratidina sthApana kare tene mahAmUrkhAmAM ziromaNI jANavo. ane pAkSika pramukhamAM pUrvokta kAraNe kSatedevatAdikanA kAyotsargo karIe chIe te vArtA Avazyakaniryukti pramukha aneka jaina graMthonI sAkSIthI karIe chIe. temanA pATha amo upara lakhI AvyA chIe te zrutajJAnI mahApuruSonA vacana jo to te annajIvane samajAvavAne arthe zuM zrI mahAvidehakSetrathI kevalajJAnI Avaze ? mATe amo bahu dIlagIrIthI lakhIe chIe ke tame pUrvadhara pUrvAcAryonA vacana utthApIne navI navI manamAnI AcaraNA karavAnI cAhanA rAkho cho ke nitya pratidina pratikramaNamAM kAraNa vinA devatAonI sahAya levAne arthe kAyotsarga ane temanI stutio karavI te kriyA pUrvadharAdika zAstramAM lekha dekhIne karo cho ? valI kayA zAstramAM evo pATha lakhyo che ke sAmAyika pratikramaNamAM putra-kalatrAdikanI yAcanA tathA vairIdalana nimitte samyagdaSTi devatAonA tathA kSetradevatA pramukha kAyotsarga karavA ane teonI stuti karatAM pApa nathI lAgatuM ? te amane batAvI dyo. iti zrIcaturthastutinirNayazaMkoddhAre aparanAmni caturthastutikuyuktinirNayacchedanakuThAre zrutasamRddhi vA kSetrAvagrahAjJAnimitta pAkSikapramukhadivase zrutakSetradevatAdikAyotsarganidarzano nAma paMcadazaH paricchedaH // atha zrI SoDazaH paricchedaH pUrvapakSa :- samyavRSTi vaiyAvRttvAti ranevAle devatAyAMjA Ayotsarga karanA aura cothI thuI meM tinakI stuti karaNI tisase jIva sulabhabodhi hone ke yogya mahA zubhakarma upArjana karatA hai, aura tinakI niMdA karane se jIva durlabhabodhi hone yogya mahApApakarma upArjana karatA hai / aisA pATha zrI ThANAMgajI sUtra meM hai / Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 411 uttarapakSa :- e pUrvokta pUrvapakSInuM lakhavuM sarva mithyA che. kema ke zrI sthAnAMgajIsUtromAM to devonA avarNavAda bolavAthI durlabhabodhi karma upArjana kare ane varNavAda bolavAthI sulabhabodhi karma upArjana kare ema kahyuM che, paNa samyagdaSTi vaiyAvRjyAdi karavAvALA devatAonA kAyotsarga 'karavAthI ane cothI stutimAM temanI stuti karavAthI sulabhabodhikarma upArjana kare tathA pUrvokta kRtya na karavAthI durlabhabodhi mahAkarma upArjana kare ema kahyuM nathI. te pATha bhavyajIvone jANa karavAne lakhIe chIe : ___ paMcahiM ThANehiM jIvA dullabhabodhi hiyattAe kammaM pagareMti taMjahA - arahaMtANamavannaM vadamANe arahaMtapannattassa dhammassa avannaM vadamANe AyariyauvajjhAyANamavannaM vadamANe cAuvaNNasaMghassa avannaM vadamANe vivakkatavabaMbhacerANaM devANaM avanna vadamANe paMcahiM ThANehiM jIvA sulabhabodhi hiyattAe kammaM pagati taMjahA - arahaMtANaM vannaM vadamANe jAva vivakkatavabaMbhacerANaM devANaM vaNNaM vayamANe // __ vyAkhyA - paMcahItyAdi sugamaM navaraM durlabhA bodhirjinadharmo yasya sa tathA tadbhAvastattA tayA durlabhabodhikatayA tasyaiva vA karma mohanIyAdi prakurvvati badhnati arhatAmavarNamazlAghAM vadan yathA natthI arahaMta ttIjANaMto kIsa bhujae bhoe / pAuDiyaM uvajIvai samavasaraNAdirUpAe // 1 // emAi jiNANao avaNNo na ca tenAbhUvaMstatpraNItapravacanopalabdhernApi bhogAnubhavanAdirdoSo'vazyavedya sA tasya tIrthaMkaranAmAdikarmaNazca nirjaraNopAyatvAttasya dharmasya zrutacAritrarUpasya prAkRtabhASAnibaddhametat tathA kiM cAritreNa dAnameva zreya ityAdikamavarNaM vadan ? uttaraM cAtra prAkRtabhASAtvaM zrutasya na duSTaM bAlAdInAM sukhAdhyeyatvenopakAritvAttathA cAritramevazreyo nirvANasyAnaMtarahetutvAditi AcAryopAdhyAyAnAmavarNaM vadan yathA bAlosamityAdi na ca bAlatvAdi doSo buddhyAdibhivRddhatvAditi tathA catvAro varNAH prakArAH zramaNAdayo yasmin sa tathA sa eva svArthikaNvidhAnAccAturvaryaMstasya saMghasyAvarNaM Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 caturthastutiyuktinirNayachedanakuThAra vadan yathA ko'yaM saMgho yaH samavAyabalena pazusaMgha ivAmArgamapi mArgIkarotIti na caityasAdhujJAnAdiguNasamudAyAtmakatvAt tena ca mArgasyaiva mArgIkaraNAditi tathA vipakvaM sapariniSThitiM pakarSaparyantamupagatamityarthaH tapazca brahmacarya ca bhavAntare yeSAM te tathA avarNavadanna saMtyeva devAH kadAcanApyanupalabhyamAnatvAt kiMvA taiH viTairiva kAmAsaktamanobhiravitaistathAnirnirmeSaraicaiSTaizca mriyamANairiva pravacanakAryAnupayogibhizcaityAdikaM ihottaraM saMti devAstatkRtAnugrahopaghAtAdidarzanAtkAmAsaktatA ca mohasAtakarmodayAdityAdi abhihitaM ca - etthapasiddhImohaNiyasAyaveyaNiyakammaodayAo / kAmapavittIviraIkammodayaoviya na tesiM // 1 // tathA arhantA yathA - jiyarAgadosamohA savvaNNUtiyasanasahakayapUyA / accaMtasaccavayaNA savagaigamANA jayaMti jiNA // 1 // arhatpraNItadharmavarNo yathA - vatthupayAsaNasUro aisayarayaNANasAyaro jayai / savvajayajIvabaMdhUre baMdhuduvihovi jiNadhammo // 2 // AcAryavarNavAdo yathA - tesiM namo me siM namo bhAveNa puNo vi tesiM ceva namo / aNUvakayaparahiyarayA je nANaM deMti bhavvANaM // 3 // caturvarNazramaNasaMghavarNo yathA - eyaMmi pUiMmI natthi tayaM jaNa pUiyaM hoi bhuvaNe / vipUyaNijjo na guNI saMghAo jaM anno // 1 // devavarNavAdo yathA - Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 413 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra devANa aho sIlaM visayavisamohiyAvi jiNabhavaNe / attharasAhipi samaM hAsAI jeNa na kareMtitti // artha - pAMca sthAnake eTale pAMca prakAre karI jIva durlabhabodhipaNuM eTale mahAkaSTa karIne je jainadharmanuM pAmavuM te rUpa mohanIyAdika karma bAMdhe. tAtparya e che ke jainadharma jIvane maLavo kaThaNa tarUpa eTale akIrti bolato thako jIva durlabhabodhikarma bAMdhe. kema ke jinabhagavaMtanI aprazaMsA karavAthI tene jinarAjaprarUpita dharma na maLe evuM karma bAMdhe. te aprazaMsAnuM bolavuM te ema che. te kahe che ke je prANI ema kahe ke arihaMta che ja nahi, ne che to kema jANIne bhoga bhogave che? prAbhUta eTale devAdike lAvelo samavasaraNAdika rUpa bhogave che. ityAdi jinano avarNavAda che te bolato thako durlabhabodhi karma bAMdhe. paNa te ema nathI jANato ke temanA prarUpelA pravacana dIThAmAM Ave che te vaktA vinA vacana na hoya. mATe jo e pravacana che to enA vaktA arihaMta paNa che. ane jo bhoga bhogavavAne tuM doSa kahe che te paNa nathI. kema ke avazya vedya eTale vedavA yogya tIrthaMkaranAmAdikarma tenuM bhogavavuM te temanuM nirjarAnuM kAraNa che. tathA vItarAgapaNe karIne samavasaraNAdikamAM besavAno temane pratibaMdha nathI. eTale rAgAdi rahita mATe pratibaMdha hoya nahIM. tethI e doSa paNa nathI. mATe avarNavAda bolanAra durlabhabodhi karma bAMdhe e prathama //ll tathA arihaMta prarUpyo zruta-cAritrarUpa dharma teno avarNavAda bole che tyAre durlabhabodhipaNAnuM karma bAMdhe. te avarNavAda ema ke e sUtra prAkRtabhASAmAM kema karyA ? saMskRta bhASAmAM karavA joIe. ema bole tathA cAritra pALavA karatAM dAna devuM te ja bhaluM che. ityAdika avarNavAda bolato hoya tyAre te mUrkha ema nathI jANato je eno uttara ahIM ema che ke bAlakAdikone sukhe bhaNave karIne upagArIpaNuM tethI prAkRtabhASApaNe sUtra bAMdhavAno doSa nathI. tathA mokSanuM anuttara kAraNa eTale te ja bhave tathA thoDA kAlamAM ja mokSa Ape, te hetupaNAthI cAritra ja zreya-kalyANakArI che, ema jANe nahi ane avarNavAda bolato hoya tyAre karma bAMdhe e bIjuM //rA tathA AcArya-upAdhyAyonA avarNavAda bolato thako Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra durlabhabodhipaNAnuM karma bAMdhe te avarNavAda ema, dveSathI kahe ke zeno AcArya ? chokaro che, kAMI jANato nathI, ityAdi. paNa eno uttara jANato nathI je buddhi AdithI vRddhipaNuM che tethI bAlapaNAdikano doSa nathI mATe avarNavAda na bolavo e trIjuM. 3ii tathA cAra che varNa eTale prakAra che jene vize te cAturvarya kahIe eTale sAdhu-sAdhvI-zrAvakazrAvikA cAra varNarUpa saMgha temano avarNavAda bolato thako durlabhabodhipaNAnuM karma bAMdhe. te avarNavAda ema che ke koI mUrakha ema bole je bahu jaNAno samudAya baLe karIne pazusaMghanI peThe mArga nathI tene mArga jevo kare e zAno saMgha ? ema bole te sAro nahi kema ke te saMgha jJAnAdika guNano samudAyarUpa che. tethI tene saMgha kahyo che ? tene to mArganI peThe ja mArga karyo che. tethI teno avarNavAda na bolavo. bole to durlabhabodhipaNAnuM karma kare e cotho. l4 tathA vipakka ke saMpUrNa bhalI rIte atizaye karIne paryantane prApta thayo che tapa ane brahmacarya, prApta thayo che tapa ane brahmacarya bhavAMtaramAM jemanA athavA vipaka eTale udaya AvyA che tapa ane brahmacarya tenA kAraNathI devatAnA AyuSyAdi karma jemane evA deva temano avarNavAda bolato durlabhabodhipaNAnuM karma kare. devone avarNavAda te ema che ke samaye (jarUra paDe tyAre) paNa jovAmAM AvatA nathI. tethI devatA che ja nahi. athavA che to te paNa viTa puruSanI peThe arthAt atyaMta kAmI puruSanI pere kAma sevavAmAM jemanuM mana Asakta rahe che, eTale jema nIca mANasa kAmamAM rakta rahe tema te rahe che. to te zA kAmanA che ? tathA te deva avirati che, kAMIpaNa tyAga karatAM nathI. temanI AMkho mIcatI nathI. te mATe kaMIpaNa ceSTAo karIne rahita hovAthI maraNa thayela puruSa sarakhA che. valI pravacananA kAryamAM paNa upayoga nathI karatA. eTale jainazAsananA koI kAmamAM paNa AvatAM nathI. evA devatAoe karIne zuM? ityAdika devonA avarNavAda dveSathI bole te durlabhabodhikarma upArjana kare. te mUrakha ahIM uttara jANato nathI je deva che temano karelo anugraha ane upaghAta ityAdi dekhavAthI eTale bhaktithI lokonuM kare che ane ghaNuM hAni kare che. e dekhavAthI deva che ane kAma-bhogamAM Asakta che te to mohanIyakarma ane zAtAvedanIyano udaya che te karmanA udayathI maithunamAM Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutiyuktinirNayachedanakuThAra 415 Asakta che ane aviratikarmanA udayathI virati paNa temane nathI. ane devabhavano svabhAva e che tethI te AMkho TamaTamAvatA nathI. ane anuttarAdika deva che kRtakRtya thayA tethI temane ceSTA nathI, eTale kAMI paNa kAma temane karavuM rahyuM nathI. mATe ceSTA zuM kare ? ane tIrthanI prabhAvanA nathI karatAM te kAladoSa che, paNa anyatra jagyAe kare paNa che ema jANavuM. paNa avarNavAda na bolavo. e pAMcamuM durlabhabodhipaNuM pIA pAMca kAraNe jIva durlabhabodhipaNAnuM karma utpanna kare ane e ja pAMca kAraNa viparIta hoya to sulabhabodhipaNuM hoya te kahe che - pAMca ThekANe pAMca prakAre jIva sulabhabodhipaNAnuM karma utpanna kare te kahe che - arihaMtano varNavAda bolato hoya tyAre sulabhabodhipaNAnuM karma upArjana kare te arihaMtano varNavAda te ema rAga-dveSa-moha jeoe jItyA evA, kevalI, sarvajJa, indra karI che pUjA te jemanI eTale devendrapUjita evA ane valI kevA ke atyaMta satyavacana bolanArA jemanuM ke vAre paNa jUThuM vacana hoya nahi evA, valI mokSagati janArA evA jina je arihaMta pravartI ema kahe te arihaMtano varNavAda //lA tathA arihaMte prarUpyA dharmano varNavAda bolanAro sulabhabodhipaNAnuM karma utpanna kare te varNavAda ema je arihaMta prarUpyo te dharma kevo che ke vastu eTale padArtha prakAzavA sUrya che, ane atizaya ratnano sAgara che, sarva jagajIvano baMdhu, be prakArano paNa jinadharma te jayavaMto vartA. ||rA AcAryano varNavAda bolanAro sulabhabodhipaNAnuM karma kare te varNavAda ema che je te AcAryane namo, bhAve karIne valI temane ja namo, te AcArya kevA che ke bIjAnA koI upakAranI cAhanA vinA paNa paranA hita karavAmAM rakta che, bhavyone je jJAna Ape che ema kahe te varNavAda. ||3ii tathA saMghano varNavAda bolanAro jIva sulabhabodhi karma upArjana kare te varNavAda ema - e saMghane pUjyA thakAM evo koI rahyo nathI je pUjayA vinA rahyo hoya. e saMgha kevo che traNa bhavanamAM pUjavA yogya che. ane e saMghathI bIjo evo guNI koI nathI jemAM te saMghathI adhika guNa hoya ema bolavuM te saMghano varNavAda che. jo tathA devano varNavAda bolanAro sulabhabodhipaNAnuM karma kare che te varNavAda ema che ke devone aho AcAra tathA svabhAva kevo Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra che ke viSayonA viSayamAM muMjhayA che topaNa vinarAjanA caityane viSe apsarA-devAMganAonI sAthe paNa hAsyAdika nathI karatAM. ema devano varNavAda bole. //pI A pAMca prakAre sulabhabodhipaNAnuM karma kare. // A pAThamAM viva vaMma gheravAi e vizeSaNa juduM pADavAthI tathA arihaMtAdika varNavAda tulyapaNAthI samyagdaSTi devono ja varNavAda saMbhave che. kema ke jIvitaparyata tapa-brahmacarya bhavAMtare svIkRta paNa virAdhyA nahi temaja pUrvokta vizeSaNanA abhiprAyathI mahopAdhyAya zrI yazovijayajI kRta huMDInA stavanamAM tathA arthakartA paNa samyagdaSTi devatAno ja varNavAda lakhe che. tathA vipakka kahIe udayamAM AvyA tapa-brahmacarya tenA hetu devAyuSkAdi karma jemane, e TIkAkAranA paryAyArthathI sAdhAraNa devono varNavAda paNa saMbhave. kema ke samyagdaSTi-mithyAdaSTi baMne devone pUrvakRta tapa-brahmacaryAdi devaAyuSkAdi karma udaye AvyA che te bhogave che. e abhiprAyathI prAye mithyAdaSTi devone paNa varNavAda karavo saMbhave. kema ke zrI jIvAbhigamAdi sUtravRjyAdikamAM samyagdaSTi vyatirikta devonA pUrvasukRta varNavAda paNa bolyA che. te pATha : tattha bahave varasayaNAsaNavisiTThasaMThANasaMThiyA paM. samaNAusoAiNagaruyabUraNavaNItatUlaphAsA mauyAsavvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA tatthaNaM bahave vANamaMtarA devA devIo ya AsayaMti sayaMti ciTuMti NisIyaMti tuyaTRti ramaMti lalaMti kIlaMti mohaMti purAporANANaM suciNANaM suparikkaMtANaM subhANaM kallaNaM kaDANaM kammANaM kallANaM phalAvitti visesapaMccaNubbhavamANA viharaMti / vyAkhyA - tatra eteSu utpAtaparvatAdigatahaMsAsanAdiSu yAvannAnArUpasaMsthAnasaMsthitapRthvIzilApaTTakeSu Namiti yAvannAnArUpasaMsthAnasaMsthitapRthvIzilApaTTakeNu Namiti pUrvavat bahavo vANamaMtarAdevA devyazca yathAsukhamAsate zerate dIrghakAyaprasAraNena varttate na tu nidraM kurvanti teSu devayonikatayA nidrAyA abhAvAt tiSThaMti UrdhvasthAnena varttate niSIdaMti upavizati tuyaTuMti iti tvagvartavaM kurvanti vAmapArzvataH parAvRtya saMsthitapRthvIzilApaTa dIrghakAyaprasAraNAta UrdhvasthAnena bAta: parAvRtya Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra dakSiNapArzvenAvatiSThati dakSiNapArzvato vA parAvRtya vAmapArzvenAvatiSThaMti ramaMte ratimAbadhnaMti lalaMti mana IpsitaM yathA bhavati tathA varttate iti bhAvaH krIDaMti yathAsukhamitastato gamanavinodena gItanRtyAdivinodena vA tiSThati mohaMti maithunasevAM kurvanti ityevaM purAporANANamityAdi purA pUrvaM prAgbhave iti bhAvaH kRtAnAM karmaNAmitiyogaH ata eva paurANAnAM sucIrNAnAM sucaritAnAM iha sucaritajanitaM karmApi kArye kAraNopacArAt sucaritamiti vivakSitaM tato'yaM bhAvArtha: viziSTatathAvidhadharmAnuSThAnaviSayApramAdakaraNakSAMtyAdisucaritAnAmiti tathA suparAkrAntAnAM atrApi kAraNe kAryopacArAt suparAkrAMtajanitAni suparAkrAMtAni ityuktaM bhavati sakalasattvamaitrIsatyabhASaNaparadravyAnapahArasuzIlAdirUpasuparAkramajInatAnAmiti ata eva zubhAzubhaphalAnAM iha kiMcidazubhaphalamapi indriyamativiparyAsAt zubhaphalamAbhAti tatastAttvikazubhatvapratityarthamasyaivaparyAyazabdamAha kalyANAnAM tattvavRttyA tathAvidhaviziSTaphaladAyinAM athavA kalyANa nAma anarthopazamakAriNAM kalyANaM kalyANarUpaM phalavipAkaM paccaNadbhavamANA pratyekamanubhavato viharati Asate // 417 bhAvArtha :- tathA e utpAtaparvatAdikamAM rahelA haMsAsanAdika yAvat nAnA prakAranA rUpane AkAre rahyA pRthvIzilApaTTaka tene vize eTale haMsAsanAdika pRthvIzilApaTTaka tene vize eTale haMsAsanAdika pRthvIzilApaTTakonI upara ghaNA vANavyaMtaradeva-devI che te yathAsukhe bese che. kAyAne lAMbI karIne paNa nidrA karatA nathI. kema ke devayoninA svabhAvathI temane nidrAno abhAva hoya tethI tathA UbhA rahI temanA upara bese. krIDA karatAM yathAsukhe jyAM tyAM (aradAparadA) phare. gItAdi vinode karI rahe. maithunasevanA kare. evA prakAranA pUrvanA bhavamAM karyA karma temanA phaLa, e mATe ja pUrve bhalI AcaraNa karI enA karma eTale bhalA tevA prakAranA dharmanA anuSThAna temAM apramAda karI kSamAdi rAkhI karIne dharmaanuSThAna karyA teno tathA bhale prakAre parAkrama karyA eTale sarva jIvo upara mitrAI, satya bolavuM, parAyuM dhana na levuM, zIla sArI rIte Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra pALavuM ityAdika parAkrama karyA tenuM phaLa bhogave che. e mATe ja bhalA phaLono eTale ahIM kiMcitmAtra azubha phaLa paNa indriyamatinA viparItapaNAthI zubha phaLa jevuM jANavAmAM Ave, paNa te azubha che. te mATe pAramArthika eTale anarthanA upazama karanArA te karmonuM kalyANarUpa phaLa eTale vipAka te pratyeke bhogavatA vicare che te deva ahIM koIka haze sUtravRjyAdikamAM to samyagdaSTinA ja varNavAda kema saMbhave ? tene kahIe ke virAdhaka samyagdaSTi Adi vANavyaMtarAdikamAM upaje paNa ArAdhaka samyagdaSTi na upaje. tethI ahIM mithyAdaSTi vANavyaMtaradevonI pUrvasukRtanI zlAghA saMbhave che. temaja hIrapraznamAM mahopAdhyAya zrIkalyANavijayajIgaNi kRta chaThThA praznottaramAM kahyuM che te pATha : aparaM ca jaMbUdvIpaprajJaptau - jIvAbhigame ca jagatIvarNanAdhikAre purApuNANaM suciNNANaM suparikkaMtANaM subhANaM kallANANaM kaDANaM kammANaM phalavisesaM paccaNudbhavamANA viharaMti atra vANamaMtarA devA ya devIo ti vizeSyaM saMbadhyate tathA cAtra yatpurAtanaM kRtpaMzlAghitaM varttate / tatkimArAdhakasamyagdRSTyAdisatkamutAnyasatkamiti // 6 // etat praznaprativacaH pAThaH tathA jaMbUdvIpaprajJaptau jIvAbhigame ca jagatIvarNanAdhikAre vyaMtaradevadevInAM yatpurApuNANaM suciNNANamityAdinA prAktanasukRtaprazaMsanaM tdaaraadhksmygdRssttyaadivytiriktaanaamevaavsIyate dA. e pUrvokta prakAre mithyASTi devone varNavAda bolavo paNa avarNavAda varjavo. te mArgAnusArI dharmakArya AzrayIne varNavAda jANavo. paNa mithyASTi tathA teonA dharmakRtya AzrayI na jANavo. kema ke varNavAda, zlAghA, prazaMsA e ekArtha che. tethI mithyASTinI prazaMsAmAM to AgamamAM aticAra pratipAdana karyo che. to mithyASTinA varNavAdamAM sulabhabodhipaNuM kyAMthI thAya? mATe te pUrvokta pAThanA abhiprAyathI mukhyapaNe samyagdaSTi tathA mArgAnusArI devono varNavAda saMbhave, paNa bIjAnA na saMbhave. ahIM koI kaheze ke e pAThathI caturtha stuti kAraNa vinA kahevI siddha thAya che. kema ke samyagdaSTi devAnA varNavAda kare to sulabhabodhi karma upArjana kare evuM Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra 419 kahyuM. tethI caturthastuti paNa samyagdaSTi devonA varNavAdanI ja che. tene kahIe e pAThathI caturthastuti kAraNa vinA siddha thatI nathI. kAraNa ke caturthastuti ekAMte guNavarNanAnI ja nathI, pUrvokta graMthomAM svakRtyomAM upayogadAnArtha tathA vighnavinAzanArtha tathA tadviSayaka guNavarNanAtmaka vaiyAvRtttakara devonI stuti kahI che tethI svIkRta pUjAdi upacAra tathA kSudropadravAdi nivAraNa kAraNe caturthastuti kahevI siddha thAya che. paNa pUjAdi kAraNa vinA kahevI siddha thatI nathI. ane guNavarNana che te ekAMte zlokAdi stutirUpe ja nathI, bhASaNarUpe paNa che, jema koI arihaMtAdikanA avarNavAda bolato hoya tene arihaMtAdikanA guNa varNana bolI samajAve, tathA vyAkhyAnAdi avasare jeno varNavAda Ave to teno avarNavAda TALI varNavAda kare, jema devono AzcaryakArI kevo AcAra che je viSayamAM Asakta che topaNa jinabhuvanamAM hAsyAdika saMsArI kriyA karatAM nathI. ema samyagdaSTi devonI prazaMsA karavI temaja mithyAdaSTi devonA mArgAnusArI dharmakRtyanI prazaMsA karavI te devavarNavAda kahIe tathA graMthAMtaramAM je anumodanIya, jema tIrthaMkarAdi prazaMsA prazastapaNAthI prazaMsanIya anumodanIya, ubhaya paNa hoya ane mithyAdaSTinI prazaMsA te prazaMsanIya paraM na anumodanIya - jinAjJA bAhyadharmapaNAthI tenI prazaMsA aticArarUpa, paNa prayojanavizeSe kadAcit koInI prazaMsA samyadRSTine karavI paDe paNa aprazastapaNAthI anumodanIya na hoya athavA prazastapaNAthI samyaktvAbhimukha tathA mArgAnuyAyIkRtya mithyArdaSTinA paNa prazaMsanIya anumodanIya kahyA che. te pATha : jiNajammAiUsavakaraNaM tarisINa pAraNae / jiNasAsaNaMmi bhallIe pamuhaM devANaaNumae // 308 // tiriANa desaviraiM pajjaMtArAhaNaM ca aNumoe / sammadaMsaNalabdhaM aNumantre nArayANaMpi // 309 // sesANaM jIvANaM dANaruittaM sahAva viNiattaM / taha payaNukasAyattaM parovagAritta bhavvattaM // 310 // dakkhinnadayAluttaM piyabhAsittAi vivihaguNanivahaM / sivamaggakAraNaM jaM taM savvaM aNumayaM majjha // 311 // Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42) caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra iya pakkhaya sukayANaM bahUNamaNumoaNA kayA evaM / aha niyasucariyaniyaMsemi saMvegaraMgeNaM // 312 // emAi aNNaMpia jiNavaravayaNANusAri jaM sukaDaM / kaya kAriya aNumoia mahayaM taM savvamaNumoe // 313 // ityArAdhanApatAkAyAM // eno artha jinazAsanane vize bhakti karIne tIrthakaranA janma mahotsava, mahAdhIzvaranA pAraNAnA mahotsava pramukha devatA kare che te anumoduM chuM. tiryaMcanI dezavirati paryatArAdhanA tathA nArakIne samyaktano lAbha anumoduM . bIjA jIvanuM dAnarucipaNuM, svabhAve vinItapaNuM, alpakaSAyIpaNuM, paropakArIpaNuM, bhavyapaNuM, dAkSiNatA, dayAlupaNuM, priyabhASIpaNuM ityAdi vividha guNanA samUha mokSamArganuM kAraNa te saghaLuM mujane anumodana ho. evI rIte paranAM kIdhAM ghaNAM te sukRta tenuM anumodavuM ho, evI rIte paranAM kIdhAM ghaNAM je sukRta tenI anumodanA kIdhI athavA potAnA kIdhA sukRtanA samUha te saMvegaraMge karIne saMbhAruM chuM. ityAdi anya paNa jinavacana te anusAra je puNyakaraNI karI karAvI ane anumodI hoya te saghalI anumoduM chuM. //vA tathA avisavvaM ciya vIyarAyavayaNANusAri jaM sukkaDaM / kAlattayevi tivihaM aNuNoemo tayaM savvaM // 57 // iti catuHzaraNaprakIrNake // eno artha saMpUrNa vItarAga vacanane anusAra je sUkta jinabhavana, jinabiMba karAvavA, tenI pratiSThA, pustaka lakhAvavA, tIrthayAtrA, saMghavAtsalya, jinazAsanaprabhAvanA, jJAnAdikanuM upakhaMbha, dharmasAMnidhya, kSamA-mArdava-saMvegAdirUpa mithyAdaSTi saMbaMdhI paNa mArgAnusArI dharmakArya traNa kALane vize mana-vacana-kAyAe karIne karyuM, karAvyuM, anumoDyuM hoya te saghaLuM anumoduM chuM. //rA tathA aNumoemi savvesiM arahaMtANaM aNuDhANaM savvesi siddhANaM siddhabhAvaM evaM savvesiM iMdANaM savvesiM jIvANaM maggasAhaNajoge hou me esA aNumoaNA sammaM vihipuvviA // Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedakuThAra 421 Ano artha badhA arihaMtanuM anuSThAna dharmakathAdi saghaLAe siddhanuM siddhapaNuM avyAbAdhAdirUpa ityAdi tathA saghalAe jIvanA mArgasAdhanayoga sAmAnya kuzala vyApAra te prate anumoduM. mithyASTinA paNa guNasthAnakanI anumodanA samyagU vidhipUrvaka zAstrane anusAre ho. Ilii tathA ___ paMcamanizAvadadhikataro bhautakazcarakaparivrAjakAdidharmastasya mithyAtvatamobhRtvopitAdRkSamAzameMdriyadamanasarvajIvAnukaMpApariNAmabhavanirvedAdirUpAdhikyodyotakatvAt etaddharmArAdhakAstAmalikSaSyAdayo bahuzuddhapariNAmAH pratipAditAzcAgame'pi iti upadezaratnAkare // Ano artha zveta (zukla) paMcamInI rAtrinI jema adhikatara udyotaka caraka-parivrAjakAdikano dharma che, je mATe te dharmane mithyAtvarUpa aMdhakAre vyApavApaNuM thaye thake paNa tathAvidha kSamA, upazama, indriyadamana, sarva jIvadayA pariNAma, bhavanirvedAdirUpa adhika udyotakapaNA thakI e dharmanA ArAdhaka tAmalikAdhIzvara pramukha ghaNA zuddha pariNAmavaMta siddhAMtane vize kahyA che. jo tathA pAvaMti jasaM asamaM jasAvi vayaNehiM jehiM parasamayA / tuha samayamahoahiNo te maMdAbbindu nissaMdA // 41 // iti dhanapAlapaMcAzikAyAM // eno artha visaMsthUlapaNe karanA siddhAMta candra-sUrya grahaNAdika rUpa jeNe vacane karIne yaza pAme che te vacanamaMda smoka prakAzaka tArA siddhAMtarUpa mahAsamudranA biMduono rasa. /pI tathA savvappavAyamUlaM duvAlasaMgaM jao samakkhAyaM / rayaNAyaratulaM khalu taM savvaM suMdaraM tammi // 1 // iti zrI haribhadrasUrikRtopadezapadaprakaraNe // eno artha badhAya pravAdanuM mUla bauddha-naiyAyika-sAMkhyAdi darzananuM Adi kAraNa te koNa ? dvAdazAMga kahyuM. siddhasenadivAkarAdike eTalA mATe ratnAkarane tulya zIrodadhi pramukha samudranA sarakhuM nikSe che. mATe saghaluM je kAMI pravAdAMtarane vize suMdara dekhAya te dvAdazAMgI mAMheluM jANavuM. tenI avajJA kare to tIrthakaranI avajJA thAya. 6. tathA Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra mithyAdRzo'pi hi varaM kRtamArddavA ye, samyagdRzo'vi navaraM kRtamatsarA ye te / mecakA api zukA: phalazAlibhojyA, bhavyAH sitA ati bakA na hi mInabhakSyAH // 1 // iti sUktAvalIgranthe // Ano artha saraLa svabhAvI mithyArdaSTie bhalA, paNa matsaravaMta samyadRSTi e bhalA nahi, jema kALA e sUDalA bhalA je mATe phalarAzi khAya, paNa ujaLA e bagalA bhalA nahi, je mATe mAchalA khAya III tathA nayasAra, dhanazreSThI, saMgamAdika mithyAtvInuM paNa dAna ghaNA graMthane vize anumodanIya dekhAya che. III ahIM pUrve kahelA graMthomAM mArgAnusArI kRtya anumodyA te mana-vacana-kAyAe kRta-kArita-anumodana viSayaka AtmotsAharUpa anumodanA te prazaMsanIya paNa jANavI. kema ke je AtmasAkSikI te anumodanA ane parasAkSikI te prazaMsA graMthAMtaromAM kahI che. tethI je anumodanIyakRtya te prazaMsanIyapaNe hoya. mATe varNavAda samyadRSTi tathA mithyArdaSTino adhikAra prApta bhASaNarUpe aneka prakAre che. te kAraNathI caturtha stuti e ja daivAdikano varNavAda siddha thato nathI. kAraNa ke caturtha stuti AcaraNA pUrve paNa varNavAdano pATha to Agamaprasiddha che ane pUrvAcArya vAre AgamagraMthonA abhiprAyathI traNa stutie devavaMdana karatAM evuM siddha thAya che, to zuM pUrvAcAryAdikanA samaye devonA varNavAda no'tA karatA ? tathA caturthastuti na karatAM tethI zuM sarva durlabhabodhi thayA ? e yukti koI bhAsana thatI nathI. kema ke pUrvAcAryavAre adhikA2prApta tathA bhASaNarUpe devAdikane varNavAda karatAM, paNa caturthastutirUpe nahotA karatAM. tethI ekAMte caturthastuti e ja devAdikano varNavAda saMbhavato nathI tathA arihaMtAdikano varNavAda che te svaAzrayI che ane devAdikano varNavAda che te temanA kRtya AzrayI che. tethI jyArathI caturthastutinI AcaraNA AcAryoe karI tyArathI pUjopacArAdikamAM svakRta upayogadAnArtha guNavarNanAtmaka stuti ane zAMti-pUjA-pratiSThAdi kAryamAM vighnavinAza upayogadAna guNavarNanastutie karI devAdikanA varNavAda pUrvokta graMthonA Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 423 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra abhiprAyathI saMbhava thAya che. paNa pUrvokta kAraNa vinA saMbhava thatA nathI. ahIM vaLI koI kaheze je samyagdaSTi devonA varNavAdamAM sulabhabodhipaNuM thAya to pUjAdi kAla samaya varjIne devone varNavAda karavAmAM kAMI doSa prApta thAya nahi. te mATe akAraNe paNa karavAmAM doSa nathI. tene kahIe ke he devAnupriya ! caityavaMdanAdi AvazyakakRtyamAM arihaMtAdikanA ja guNavarNana che topaNa mahAnizIthasUtranA adhyAyamAM kAlavelA samaya ullaMghIne avidhie caityavaMdanAdi karavAmAM doSa pratipAdana karyo che. te pATha : se bhayavaM kayare te Avassage goyamANaM ciivaMdaNAdao se bhayavaM kamhA Avassage asaipamAyadoseNaM kAlAikkamieivA velAikkamieivA samayAikkamieivA aNovauttapamattehiMvA avihIe samaNudvivANoNaM jahutayAlaMvihIe samma aNuTThieivA asaMpaTThieivA vitthaMpaTThieivA akaeivA pamAeivA kevaiyaM pAyacchittamatuvai sejjA goyamA je keI bhikkhuvA bhikkhuNIvA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAya pAvakamme dikkhAdiyA diyAppabhiIu aNudiyahaM jAvajjIvAbhiggaheNaM suvasthe bhattinibbhare jahutavihIe suttatthamaNusaramANe annamANa se megAggacite tagAyamaNusasuhajjavasAe thayathuIhiM NatikAliyaM ceie vaMdejjA tassaNaM egAgavArAe khavaNaM pAyacchittaM uvaisejjA bIyAe chevaMtaiyAe uvaTThANaM avihae ceiyAiM vaMdetAu pAraM ciyaM jao ya vihIe ceiyAe vaMdemANo annesiM asaddhaM jaNeI // artha :- atha praznAraMbha - he bhagavaMta ! kayA te Avazyaka ? ema gautamasvAmIe prazna pUchatAM bhagavaMta kahe he gautama ! caityavaMdanAdika. tyAre gautama kahe ke he bhagavaMta ! kayA AvazyakamAM bahu pramAda doSe karI athavA AvazyakakAla ullaMghe karI, vaLI velA tathA samaya ullaMghe karI ane anupayoga pramAde karI, avidhi karave karI nathI. yathokta kAlavidhi karI bhale prakAre anumati athavA asaMmaSThita AjJA rahita tathA na karave, pramAda thaye eTale pramAda kare, avidhi kare, avasara vinA kare, na kare to tene keTaluM prAyazcitta kahevuM ? bhagavaMta kahe ke he gautama ! je koI sAdhu Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra tathA sAdhvI saMyata eTale yatanAvaMta tathA virativaMta eTale tyAgI evA pratihata pratyAkhyAna pApakarma je hoya eTale pApanuM paccakkhANa karI tyAga karyo evA dIkSAdivasathI leI niraMtara jAvajjIva abhigraha karI bhalI bhaktinA samUhe karI jevI vidhi kahI tevI vidhie karIne sUtrArtha smaraNa kare tyAre bIje kAMI paNa mana nahi karato thako ekAgracitte tene vize zuddha adhyavasAya eTale zubhacitte stavana-stuti vaDe karI eTale zakrastava ane stuti longasa pramukhe karI traNa kAla caitya na vAMde to tene eka vAra caitya na vAMdave upavAsanuM prAyazcitta kahevuM / 1 / / bIjI vAra na vAMdave cheda // 2 // trIjI vAra caitya aNavAMdave navI dIkSA // 3 // ane avidhie caitya vAMdave to pAraMcita daMDa. I // 4 // kAraNa ke avidhie caitya vAMdato thako bIjAne azraddhA apratIta kare. kema ke koI bhadra ema jANe ke jema tema caitya vAMdavA. vidhie avidhie zuM ? evo teno bhAva thaI jAya. te tene ANAbhaMganI zraddhA thAya to mithyAtvamAM paDe mATe e prAyazcitta che. ahIM kAlAtikrAnta eTale prAtAdikAla ullaMghIne tathA velAtikrAMta eTale maryAdA eTale caityavaMdanAdi kriyAnI maryAdA je ThekANe kahI te ThekANe na kare, anyatra ThekANe kare athavA samaya eTale siddhAMta athavA AcAra athavA aMgIkAra eTale siddhAMtamAM je caityavaMdanAdi kriyA kAraNa vinA caityamAM karavAnI kahI che te bIje ThekANe kare vA aMgIkRta AcAra ullaMghe eTale siddhAMtamAM je caityavaMdanAdi kriyAno AcAra aMgIkAra karyo che te ullaMghe, tathA pramAdanA doSathI avidhi eTale vidhi viparIta kare, to prAyazcitta pAme, ahIM arihaMtAdikanA guNavarNanamAM paNa kAlavelA samaya ullaMghIne doSa pratipAdana karyo to devAdikanA varNavAda vinA avasare karavAmAM doSa kema na hoya ? arthAt hoya ja. jema maMtrAdi vidhAnamAM devonA varNavAda hoya che, paNa kAlavelA samayokta kare to phaladAyI thAya ane viparIta kare to mahAdoSakAraka thAya che. te mATe devAdikano varNavAda paNa je avasare karavAno hoya te ja avasare karavo zreya che. anaM atiprasaMgena || // varNavAdarUpa aMtyamaMgala praznottara samApta II Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 425 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra tathA zlokAdi stutirUpa guNavarNana karave karIne ja sulabhabodhikarma upArjana kare to zrI ThANAMgasUtronA pAThamAM AcArya tathA caturvidha zramaNasaMghanA paNa varNavAda bolavA kahyA che. tethI AcArya tathA caturvidha saMghanI paNa zlokanibaMdharUpe devavaMdanAmAM stuti karavI joIe. te pramANe svagaccha tathA paragacchamAM koIpaNa karato nathI to te zuM AcArya tathA caturvidha saMghanA guNavarNanA ghAtaka tathA durlabhabodhi kahevAya ? api tu na ja kahevAya. kema ke guNavarNana te ekAMte zlokAdi stutinibaMdharUpe nathI, bhASaNarUpe paNa che. kAraNa ke pUrvAcAryone vAre pUjA-pratiSThAdi kAraNa vinA arihaMta caitya eTale mUlanAyakanizrita tathA sarvaloka caityanizrita ane zrutajJAna nizrita anukrame traNa-traNa stutinA joDA paNa pATaNa pramukhanA bhaMDAromAM pUrvAcAryonA karelA ghaNA dekhavAmAM Ave che. te sarva stutionA joDA to graMthagauravanA bhayathI ahIM lakhatAM nathI, topaNa keTalAeka traNa stutionA joDA zrI haribhadrasUrijI tathA sudharmatapAgacchAdhirAja zrI pradyumnasUrijI pramukha svagacchIya paragathvIya AcAryonA karelA bhavyajIva nirapekSI jIvone jJApana karavAne lakhIe chIe. tyAM prathama zrI aNahilapurapATaNa nagare pholavADA pramukha bhAMDAgAre prAcInAcAryakRta paDAvazyakavidhinA jIrNa pustakamAM jinacaityavaMdanavidhimAM zrIharibhadrasUrijIkRta saMsAradAvAnI traNa stutie karIne ja caityavaMdanA lakhI che te jo koIne jovI hoya to te prata paNa amArI pAse che te joIne zaMkAnivartana karavI tathA viraha zabda aMkita zrI mahAvIrasvAmI saMbaMdhanI zrI haribhadrasUrijIkRta traNa stutio lakhIe chIe. te pATha : | ( mahAvIragistutiH che) vIraM damidaM jagajIvaNAhaM, dittaM suNiccaM suhasaMpavAhaM / itiggijAlAvalivArINAhaM, NamAmi vajji ccia titthaNAhaM // 1 / saMsArasAyaraNevarajANatullA, duTTaTThakammamahaNe kira saMtimallA / deviMdapujjapavarA sayalA jiNaMdA, micchattadhaMtaharaNe jagati diNaMdA // 2 // Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra niggaMthANaM caraNacaraNaM jIvahiMsAviNAsaM, cittANaMde jiNavaravayaM tattabuddhipayAsaM / cittatthaM vA kumayadalaNaM sattabhaMgIgabhIraM, suttaM vaMde mayaNavirahaMtassaNAhaM vi vIraM // 3 // // zrIpradyumnasUrijIkRta zrIvIrastutiprArambhaH // zreyaM ye nAranAthaiH kalimalakadanomUrtihAmAvapuSkaH, kaMdhAvaMtargatAnvaivikalasarajanAn dhArito viSTape'smin / pUjyo dhartuM bhavevotibalaghanarasemeyazaktirvibharttA, sovaristraizaleyo dizatu jinavaroghauvahA suvizAlaM // 1 // kSoNyAM kSAMtyAbhapInAM kSapitakaSamalAkSayyapakSaM zaraNyAH, svAMtatAraNye sarantA jinapatinivahAH cchedayaMtu prazAMtAH / sturjjadjJAnaM surendraiH kumatamatiharaM te'rcitAno vidheyuH / teSAM kItyakamadhye munijanavRSabhAdhyAnalAlAM raTaMti // 2 // saMsArodanvadaMbhasyatidamamatayo brUDatAM yAnapAtraM, pAThaM dauSairviharanaM bahugamagahanaM sArthazabdaughadehaM / ye bhaktyA sAdhulokA jinamatamanasaMpradAyAtpaThaMti / yAMti pradyumnasUritvamalatanubhRtAMtesya samyakcchRtasya // 3 // iti vIrastutiH // tathA zrImAn daMDAcArya pramukha prAcInAcAryakRta zrI siddhacakra tathA zrI neminAtha saMbaMdhI traNa traNa thuIno pATha : // zrIsiddhacakrastutiH // pITherhannadbhutazrIratizayasadanaM dikSu siddhAdayaste, samyakvidyAvidikSu tribhuvanaguravo yatra labdhapratiSThAH / Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 421 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra tatrailokyaikavaMdyaM vimalasurasurIsevitaM svaprabhAvaprAgbhAraiH pUritAzaM pratidivasamahaM siddhacakraM namAmi // 1 // bhAgyAvAptenakAmaM sumahimaguruNA siddhacakraNa jitvA, sattvAdhikyena sarvAnazubhapariNatinmohamukhyAnarAtIn / ye jAtA vizvavAparamapadapurIprAjyasAmrAjyabhAjo, desAyuH kevalazrIparicitavapuSpaH saukhyapoSaM jinAste // 2 // vizvAnaMdapradAnapraguNazucikalAbibhrataH siddhacakra:, dhyAnAzItAMzubiMbodayataivaparAyApravRddhi prayAti / sa zrIsiddhAMtavAdhirnayanicayamaNibhaMgabhaMgo'rthapAthaH, pUrodUrastvapAraH pradizatu bhavinAM nirmalA saukhyalakSmIm // 3 // ( // zrIneminAthastutiH // ) astyuttAsyAMdizI devatAtmA, yo meruretatsadRze mahimnA / zrIraivate saMsthitamastadoSaM praNaumi nemiM kRtadharmapoSaM // 1 // yeSAM guNaughaiH sitarazmigaurairhimAlayo nAma nagAdhirAjaH / laghukRtastasetatAM jinendrAH, zreyaH prayacchaMtu natAmarendrAH // 2 // jinAgamaH so'stu zivAyasUtra, dIrghastuyAto padAMkitazca / pUrvAparau toyanidhI avagAhya, sthitaH pRthivyA iva mAnadaMDaH // 3 // have bhavya jIvoe vicAra karavo joIe ke pUrvadhara tathA pUrvAcAryonI paraMparAthI pUrvAcArya saMmata traNa stutino niSedha karI ekAMte sAmAyika pratikramaNamAM cothI stuti sthApana karavI e jinAjJAdhAraka prAmANika puruSonA lakSaNa nathI. kema ke zrI sudharmasvAmI, jaMbU pramukha pUrvadhara pUrvAcAryonI AcaraNA chedIne potAnI manamAnI AcaraNA sthApana kare te jamAlInI jema nAzane prAptamAna thAya. evuM kathana zrI sUyagaDAMsUtranI niryuktimAM zrI bhadrabAhusvAmIe karyuM che. te pATha : Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra AyariyaparaMparAeNa AgayaM jo ya chehabuddhie / kovei cheyavAI jamAlinAsaMsanAsehI // 1 // vRttiH - AcAryAH zrIsudharmasvAmijaMbUnAmaprabhavAryarakSitAdyAH teSAM pAraMparyantapraNAlikA tena AgataM yo vyAkhyAnaM sUtrAbhiprAyaH tadyathA vyavahAranayAbhiprAyeNa kriyamANamapi kRtaM bhavati / yastu kutarkAdhyAtamAnaso mithyAtvopahatadRSTitayA chekabuddhyA nipuNabuddhyA kuzAgrIyazemuSiko'hamitikRtvA kopayati dUSayati anyathA tamarthaM sarvajJapraNItamapi vyAcaSTe kRtaM kRtamityevaM brUyAt vakti ca na hi mRtpiDakriyAkAle eva ghaTo niSpadyate karmaguNavyapadezAnAmanupalabdheH saepatthekavAdInipuNohamityevaMvAdI paMDitAbhimAnI jamAlinA vA jamAlinihnavavat sarvajJAmatavikopako vinaMkSyati araghaTTaghaTInyAyena saMsAracakravAle baMbhramiSyatIti natvasau jAnAti varAko yathA'yaM loko ghaTArtheH kriyA mRtkhananAdyAghaTamevopacarati tAsAM ca kriyANAM kriyAkAlaniSThAkAlayorekakAlatvAt kriyamANameva kRtaM bhavati dRzyate cAyaM vyavahAro loke tadyathA - arthavadevadatte nirgate kAnyakubjaM devadatto gata iti vyapadezaH tathA dAruNi cchidyamAne prasthako'yamiti vyapadezaH ityAdi // A pAThamAM AcArya zabda zrI sudharmAsvAmI tathA jaMbUsvAmI, prabhavasUri pramukha kahyA. temanI praNAlikA eTale paraMparAe karIne AvelA sUtra vyAkhyAnopalakSita AcaraNA tene ucchedana kare te jamAlInI peThe samyatvano vinAza pAme ema kahyuM che. tathA AtmArAmajI AnaMdavijayajI caturthastuti nirNaya pRSTha 174 tathA 17pamAM zrI sUyagaDAMgasUtraniryuktinI gAthA lakhIne je artha lakhe che te vRttikAranA abhiprAya mujaba artha nathI. tethI potAnA karelA arthathI pote ja jamAlInI peThe nAzane prAptamAna thAya che. kema ke vRttikArakRta arthanA abhiprAyathI to gaNadhara-pUrvadharAdika AcAryonI paraMparAe AvelI AcaraNA arthAt zrI bhadrabAhusvAmIjI pramukha pUrvadhara Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 429 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra pUrvAcAryonI karelI traNa stutinI AcaraNA chedIne ekAMte cothI stuti sthApana kare te jamAlInI peThe samyaktano nAza karI anaMta saMsAra vadhAre e abhiprAya sUcana thAya che. tathA valI caturthastutinirNaya pRSTha 149 tathA 175mAM AtmArAmajI AnaMdavijayajI lakhe che ke zrI mayadevamUrinI ne zrI zrI sthAnAMgasUtra kI vRtti meM zrutajJAna kI prApti ke sAta aMga kahe OM zA sUtra parA niryu$i IIjhA pUf Iii vRtti liddA paraMparA IINA anubhava | ityAdi lekha zrI sthAnAMgasUtravRttimAM to prAye jaNAto nathI, paNa zrI AnaMdaghanajI covIsImAM zrI naminAthajInA stavanamAM samayapuruSanA aMga kahyA temAM arthakAre siddhAMtapuruSanA cha aMga grahaNa karyA che. te pATha : cUraNabhASyasUtraniryuktivRttiparaMparA anubhava re, samayapuruSanAM aMga kahyA e je che te durabhava re. SaTu To artha:- aho mArI zuddha zraddhA paramezvaranuM uttamAMgarUpa jainanuM saMbaMdhita samayapuruSa tenA cha aMga che. nA pUrvadharakRta chuTakapadanI vyAkhyA te cUrNi. / rA bhASya te sUtroktArtha. //3 sUtra te gaNadharAdikRta vacanamAtra. //4ll pUrvadhArIkRta niryuktivacana. //pI vRtti te TIkA, niraMtara vyAkhyA. //6ii paraMparaanubhava te gurusaMpradAyathI anubhavake yathArthasmRtithI bhinna tAtkAlika jJAne e rIte samayake siddhAMtarUpa puruSatva dharmavaMtanA e pUrvokta cUrNi-bhASyAdi aMga che tene je prANI parabhavanI bIkane avagaNI nirbhaya banI ucchedIne mamatvarUpe hInAdhika bhASe te prANI dubuddhi athavA durabhava ke duSTabhavagAmI jANavo ||8|| A pAThamAM pUrvadharAdika gurusaMpradAyathI AvelI yathArtha smRtine paraMparAanubhava paMcAMgImAM kahyo. te paraMparA anubhave AvelI je paraMparA te zrutajJAna prAptinuM aMga che, paNa gacchAMtara matakalpita paraMparA te zrutajJAnanuM aMga nathI ane jo gacchAMtara matakalpita paraMparAne AtmArAmajI AnaMdavijayajI kadApi zrutajJAnanuM aMga mAnatAM hoya to DhaMDhakamatI paNa potAnA pUrvajonI kalpelI paraMparAne pUrvAcAryonI paraMparA mAne che. teo e tyAga karI pItAMbara mata dhAraNa karyo te emanA lakhavA pramANe to Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra zrutajJAnaprAptinuM aMga tyAga na karI viparItAMga dhAraNa karyuM ema siddha thayuM. tathA zrI tapAgaccha-kharataragacchAdikanA pUrvAcAryonI paraMparAmAM zrutajJAnaprAptinuM AcaraNA mUkIne pItAMbara pramukha kuliMganuM AcaraNa karyuM te zuM zrutajJAnanA aMganuM ArAdhana karyuM kahevAya ? apitu na ja kahevA. kema ke pUrvapuruSoe to pUrvadharAdikRta paMcAMgImAM kathana karelA paraMparAnubhava pramukha siddhAMtapuruSanA aMgane chede tene durabhavya arthAt anaMtasaMsArI kahyA che. mATe AtmArAmajI AnaMdavijayajI potAno AtmoddhAra karavAnI jijJAsA karavAvALA hoya to pUrvadhara pUrvAcAryonI paraMparAe AvelI traNa stuti utthApanarUpa kadAgraha tathA pUjA-pratiSThAdi kAraNa vinA sAmAyikapratikramaNAdimAM cothI stuti sthApanarUpa Agraha choDIne zuddha syAdvAda jainazailI aMgIkAra karI potAnA athavA parAyA doSane doSa ane guNone guNa jANIne guNonuM grahaNa ane doSanuM tyAga na karI sajajanatA bhAvathI yathArtha pUrvadhara pUrvAcAryonI paraMparA aMgIkAra karI pUrvokta sarva lekhone vAMcIne zuddhakarUpaka thaI vicaraze to emanuM kalyANa turata thaI jaze. kimadhikalekhena buddhimadvaryeSu // iti caturthastutinirNayazaMkoddhAre aparanAmni caturthastutikuyuktinirNayacchedanakuThAre arihaMtAdiguNavarNana tathA zrutAMganidarzano nAma poDaza: pariccheH AddA | ( 4tha granthasamANivijJApanA ) A graMthanI bhAvanArUpa tattvavyApAravelI samatArUpa phUlaDe jenA hRdayamAM praphullita thaI haze te prANI pUrvadharAdikanA upadezarUpa amRtaphalane AsvAdana karI kumatikadAgraharUpa aMdhaparaMpara AcaraNAnuM nirAkaraNa karaze ane jene kadAgraha thakI ghaNo garva vadhyo che ne svakalpita jJAnane aMze karI bhadraka jIvone jeNe AMdhaLA karyA che evA jaDaprANI A graMthane dekhI paMDitAInI kharaje karI viTaMbanA pAmaze. kema ke kadAgrahI mANasanuM citta paththara jevuM che. jema paththarane pANI bhede nahi tema jinavANIrUpa rasa te kadAgrahI mANasamAM praveza kare nahi. tethI tenA cittarUpa vRkSamAM zuddhabodharUpa pUrvadharAdi Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThArA 431 AcaraNA grahaNa karavAno aMkura pragaTe nahi. to temAM siddhAMtabodha graMthano zo vAMka ? tathA je paMcamahAvrata pAlyA, ugra tapa kIdhAM, udyame karI beMtAlIsa doSa rahita AdhAra lIdho, tema chatAM paNa nidvavAdika muktirUpa phalane na pAmyA te aparAdha sarva kadAgrahano ja che. tethI asat rUpa kadAgrahane vegalo karIne pUrvadhara pUrvAcAryonA ukta graMthonA sArane svahRdayamAM aMkti karIne temaja AghaMta paryata A graMthane vAcana sAthe ekAgra citte lakSyamAM dhAraNa karIne je koI zuddhamArgagaveSaka bhavyaprANI niSpakSapAtI samyak daSTithI bhrAMti rahitapaNe vicAra karaze te pUjA-pratiSThAdi kAraNe AcaraNa karelo arvAcIna cothI stutino mata tathA pUrvadhara-pUrvAcAryono AcaraNa karelo traNa stutino mata satya che ane caturthastutinirNayokta jina AjJAthI viparIta mata asatya che tevo nirNaya thaze. mATe aho bhavyajIvo ! saMsAranA duHkhanA kSayanA upAyarUpa je rUDuM tattva, jeno koI vAra nAza ja thavAno nathI ane paramAnaMdano jayAM aikyabhAva che evA mokSapadane sAdhana karavAnI icchA hoya to azuddha deva-guru-dharmanuM sevana tyAga karIne zuddha deva-guru-dharmane oLakhIne aMgIkAra karavAno udyama karavo e ja zuddhamArgagaveSaka prANInuM temaja samyaktAbhilASI prANIonuM mukhya lakSaNa che. paNa cittamAM daMbha rAkhI, potAno khoTo pakSa te kharo jANI, satyAsatyano vicAra na karavo, athavA to vicAra karI satyanI oLakhANa thavAthI potAno grahaNa karelo pakSa asatya jANyA chatAM tene choDavo nahi, ane satyapakSane grahaNa karavo nahi e lakSaNa samakita prApti karavAnI utkaMThAvALA jIvonuM nathI. mATe tevI rIte na karatAM dareka bhavyaprANIoe satyamArga dhAraNa karavA apekSita thavuM. A graMtha ame phakta vAda-vivAda ane virodha ghaTADavAne arthe tathA zuddhabuddhithI apakSapAtI samyagdaSTi paMDita puruSone satyAsatya nirNaya mATe karyo che. paNa haTha, durAgraha, irSyA, dhabuddhi vadhAravA karyo nathI. temaja amAre kAMI pakSapAtathI koI upara draSabuddhi paNa nathI. mATe vAMcanAra dareka bhavya prANIe A graMtha nirapekSapaNe lakSyamAM rAkhI sadupayoga karavo ja zreya che. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra ( // atha zrI guruprazastiH // ) zreyaHstomamahAnidhanatasurAdhIzAdhimaulizritazreNIbaddhamayUkhamAlimaNibhirnIrAjitaM rAjitam / mAdyadvAdikarIMdrakarkazaravavrAtaighamAnodyama-, zrImatpaMcamukhIyavIryanibhaM vaH zrIvardhamAnaM numaH // 1 // tasya prauDhaparAkramasya ca vibhorekAdazaivAbhavan, / svaM cAduHprasahaM sudharmaNi gaNaM datvaiva mokSaM gatAH / sarve te nirapatyakA bhuvi yatastatsaMtatiH sthAsyatItyevaM vIravacaHpratApataraNistIrthaM pravartiSyati // 2 // niHsaMganiHspRhaparaprabhutAvitAnaiH, prodbhUtamAnamanizaM munitAguNaughaiH / yAvatsudharmagaNabhRjjanitASTapaDheM, nirgranthabIrudamuzaMti gaNasya sujJAH // 3 // susthitena sahitena supratibuddhakena vizadena sUriNA / / koTimaMtrajapanAdupArjitaM, tasya nAma tu sudharmakoTikam // 4 // paTTake'tra navame tathAvidhetaccaturdazaparaMparAvadhi / sarvato varasudharmakoTikaM, gacchanAmaviditaM tadA babhau // 5 // jAtaH paMcadazetithAviva tataH paTTe prabhAbhAsuraprAleyAMzunibho vaqazunikarairdigmaMDalaM dyotayan / nAmnA candra iti pratApatapana: sUriH sadAzcaryakRt, tannAmnApi sudharmacandra iti yatsujJAH samAcakSate // 6 // cUDAmaNerjagati sarvajitendriyeSu, paTTe tu SoDaza ihAryasamaMtabhadrAt / sUrezcaturthamiti nAmavane nivAsAt, prajJAHsudharmavanavAsi tadA nmNti||7|| sarvadevanatapAdapaMkajaH, sarvadevanaranAthanAthitaH / sarvadevavapuSi niHspRhastataH, sarvadeva iti sUrirADabhUt // 8 // paTTake'rkaguNitatrike 36 tato'kAri sUripadavI mahAvaTe / tenA gacchagatapaMcamAhvayaM, zrIsudharmavaTagaccha ityabhUt // 9 // Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 433 caturthastutikuyuktinirNayachedanakuThAra catuzcatvAriMze vijayini mahApaTTanivahe , jagaccandrAkhyo'bhUtprabalavaravidyo gaNadharaH / sadAcAmlA'mlAno'pyudayapurarAjasya sadasi, vijigye vAdIndrAnanucaturazItyUhakalayA // 10 // tapastejovahnau zalabhasamabhAvaM gatavatA, pratispardhAvAoM pramuditahRdA tatkSitibhRtAH / tano gaccho'tuccho viditamiti tannAma vidadhe, sudharmAdIprodyAdnuNamiha tu SaSThaM tadabhavat // 11 // vijayadevamunIzavaco'mRtaM, sadasi cAru nipIya jahAMgiraH / nRpavaraH pradadau kila maMDapAcalagato mudito'sya mahAbhidhAm // 12 // iti SaSThitame tu paTTake, sa sudharmAdimahAtapobhidhAm / gaNa eSa dadhanvipakSiNo, vigaNayya prathito'tha medinIm // 13 // paryAyAMtarabhAggaccho dviSaSThitamapaTTake / kalAbhRdratnamabhavattasmAtkSIrAbdhisaMnibhat // 14 // sakalazubhasamIkSaNaikadakSaH, sa vijayaratna iti prasiddhasUriH / nijaparanigamAgamajharatnaM, tadudadhijaM pravadaMti yaM mahAMtaH // 15 // kSamAprakarSAtprathimaM kSamAyAM, kSamAdhareSUkSitadakSazikSam / kSamAnidhaM ratnabhUtato'kSA'kSamAdidoSakSayakAri sAkSAt // 16 // svacche gacche hatucche bhagavati vijayakSemasUriH sa sAkSAccitrAMvallI ca ciMtAmaNimamaragavIM spardhayansvairguNaudhaiH / tatpaTTe'nalpatejAH bhuvi divi vidito devavaMdyo dayAlurnAmnA devendrasUriH zucitarasatatAhArazuddhiprasiddhiH // 17 // kalyANAbhidha uditastadIyapaTTe, kalyANAcala iva satsahastrarazmiH / kalyANAnyakhilajagajjane dadhanyo'kalyANAMdharamabhiharaMstamaH sa sUriH // 18 // Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 caturthastutiyuktinirNayachedanakuThAra tataH pramodo na hi kasya citte, pramodasUriprabhUtodaye'smin / hatkSipramododayakArizIlo'nyApramodArthavicArasAraH // 19 // jAtaH kriyAzuddhyupakArakaHzrIrAjendrasUriddhijarAjarAjaH / tadIyapaTTe'khilazarmahaTTe, virAjate saMprati tasya rAjyam // 20 // atha ca tatra sudharmamahAtapAbirudi devasamAhUyasUrirAG / vijayapUrvakadarzitavikramaH, para ivAryamarocirabhUtbhUvi // 21 // tacchiSyo'bhUnyAyacakravartibirudadhArakaH / zrImahopAdhyAyakRSNavijayo gaNanAyakaH // 22 // dhanavijayagaNiH paraMparAyAM, samabhavadasyakuvAdikAlarAtriH / prathamakathitarAjarAjasUrevudhadupasaMpadameSa Anato'smi // 23 // gadyam // zrImadrAjendrasUrerdhavalitayazasomahAnunizvarasya rAddhAntaniSNAtabuddhihatAjJAnasantaterantevAsinA vinayAdizAlinA gurumatAntaHpAtinA dhanavijayena nAsnAgragaNinA mayA kuvAdivAstambhavamantrArAdhanena zrIsaMghAnumodanapurassaraM caturthastutikuyuktinirNayacchedanakuThAranAmakassandarbho nirmAyi // yathA durbhaganArINAmalaMkAro na zobhate tathonmAdapravRttAnAM syAdvAdevAMgazobhaneti sarvathonmAdastyAjya eva bhavatIti vimarzanIyaM sudhIbhiH // ||iti zrInyAyacakravartiparamparAnugasaMvijJapakSIya paM. zrIdhanavijayagaNiviracitaH caturthastutinirNayazaMkoddhAra aparanAma caturthastutikuyuktinirNayacchedanakuThAragranthaH samApto'yam // Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhArata grAphiksa na, ema kaiTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, awdAvAda-380001. ja na : 079-2 2134 176, e : 99 25220 106