Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ budhajana satasaI racayitA kavivara budhajana sampAdaka saubhAgyamala jaina, jayapura prakAzaka paNDita ToDaramala smAraka TrasTa e-4, bApUnagara, jayapura (rAjasthAna ) 302015 phona : (0141) 2705581, 2707458; phaiksa: 2704127 E-mail: ptstjaipur@yahoo.com
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama saMskaraNa :1 hajAra (dinAMka 26 janavarI 2007) prastuta prakAzana kI kImata kama karanevAle dAtAroM kI sUcI 1. DaoN. sudarzana zAha, gulabargA 1001.00 2. zrI mulatAna digaMbara jaina samAja, jayapura 1000.00 3. zrI DUMgaramalajI jaina, udayapura |4. zrI zAMtinAthajI sonAja, akalUja 501.00 kula rAzi : 3502.00 mUlya : 7 rupaye pRSTha kramAMka prakAzakIya paNDita ToDaramala smAraka TrasTa, jayapura ke mAdhyama se budhajana satasaI kA prakAzana karate hue hameM hArdika prasannatA kA anubhava ho rahA hai| bhAratIya hindI sAhitya ke itihAsa meM jaina kaviyoM kA mahattvapUrNa yogadAna rahA hai| pandrahavIM se aThArahavIM zatAbdI ke kAla meM pracura mAtrA meM jaina sAhitya kA nirmANa huA hai| rItikAla ke pramukha kaviyoM meM kavivara dyAnatarAya, bhUdharadAsa, daulatarAma, bhAgacandra, bulAkIdAsa, Anandaghana tathA budhajanajI pramukha sthAna rakhate haiN| kavivara budhajanajI jinakA vAstavika nAma bhadIcandajI thA, jayapura nivAsI khaNDelavAla jAti ke the| ApakI pramukha racanAoM meM tattvArthabodha, paMcAstikAyasaMgraha, budhajana vilAsa, chahaDhAlA tathA budhajana satasaI pramukha haiN| 'budhajana satasaI' aneka varSoM se aprApya thI; ata: isake prakAzana kA nirNaya TrasTa dvArA liyA gayA aura isake sampAdana kA dAyitva zrI saubhAgyamalajI jaina ko soMpA gayA, jise unhoMne bahuta hI lagana se sampanna kiyaa| isa kRti ke pAThabheda, kaThina zabdoM ke artha, azuddhi saMzodhana Adi kArya nispRha bhAvanA se zrI saubhAgyamalajI ne hI kiye haiM, anya sAhityika kRtiyoM ke prakAzana meM bhI ApakA sadaiva sahayoga milatA rahatA hai| isake lie TasTa unakA hRdaya se AbhArI hai| pustaka kI viSayavastu ke sambandha meM sampAdakajI ne agrima paSThoM meM vistAra se likhA hai jo dRSTavya hai| isa kRti kI lejara TAipasaiTiMga kA kArya zrI zruteza sAtapute zAstrI DoNagA~va ne manoyogapUrvaka kiyA hai, ata: ve dhanyavAda ke pAtra haiN| pustaka kI mudraNa vyavasthA meM vibhAga ke mainejara zrI akhila baMsala kA zrama zlAghanIya hai| Apa sabhI isa kRti se lAbhAnvita hoM, aisI AzA hai| - bra. yazapAla jaina, ema. e. prakAzana maMtrI, paNDita ToDaramala smAraka TrasTa, jayapura (iii) anukramaNikA prakaraNa kA nAma 1. devAnurAgazataka 2. subhASita nIti 3. upadezAdhikAra 4. vidyA prazaMsA 5. mitratA aura saMgati 6. juA niSedha 7. mAMsa niSedha 8. madya niSedha 9. vezyA niSedha 10. zikAra kI niMdA 11. corI niMdA 12. parastrIsaMga niSedha 13. virAga bhAvanA 14. samatA aura mamatA 15. anubhava prazaMsA 16. guru prazaMsA (17. kavi prazasti TAIpasaiTiMga : trimUrti kampyUTarsa e-4, bApUnagara, jayapura 33333331 30 0 0nrm mudraka: prinTa 'o laiNDa bAIsa godAma, jayapura
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya budhajana satasaI (kAvyamaya) grantha kA prakAzana paNDita ToDaramala smAraka TrasTa jayapura jaisI prabhAvI saMsthA se honA apane Apa meM gaurava kA viSaya hai| isa grantha meM paNDita budhajanajI ke banAye huye sAta sau dohoM kA saMgraha hai, jisakA saMzodhana paMDita nAthUrAmajI premI sAhaba ne kiyA thaa| yaha graMtha pUrva meM jaina grantha ratnAkara kAryAlaya muMbaI se chapa cukA hai| AdhyAtmika bhajana saMgraha kA prakAzana sitambara 2006 meM jaba paNDita ToDaramala smAraka TrasTa se huA thA, usa samaya paNDita budhajanajI kA jIvana-caritra likhate samaya budhajana satasaI bra. yazapAlajI jaina ke dekhane meM AI aura usameM saMgrahIta kucha dohoM ko unhoMne par3hA / unheM par3hakara unakI bhAvanA huI ki isa grantha kA paThana-pAThana samAja meM honA caahiye| unhoMne mujhase pUchA ki isa grantha kI pratiyA~ vartamAna meM upalabdha haiM yA nahIM ? maiMne unako isakI pratiyA~ vartamAna meM upalabdha na hone kI bAta kahI to unhoMne mujhase tatkAla kahA ki yaha grantha prakAzita honA cAhiye / usI samaya yaha kArya karane ke liye unhoMne mujhase khaa| maiMne isa grantha ko pahale aneka bAra par3hA thA. isameM kaI zabda TheTha jayaparI bhASA ke haiN| una zabdoM kA artha vartamAna meM samajhane meM kaThinAI AtI thii| isake bAre meM brahmacArIjI kA sujhAva rahA ki aise zabdoM kA artha pratyeka pRSTha ke nIce phuTanoTa meM de diyA jAye, jisase par3hanevAloM ko suvidhA hove| isake atirikta kucha sthAnoM para AdaraNIya premIjI ne praznacihna ?' lagA rakhe the| maiMne isa viSaya meM brahmacArIjI se kahA to unhoMne hastalikhita prati kI phoTosTeTa zrI vinayacaMdajI pApar3IvAla se maMgavAkara mujhe dii| maiMne jahA~-jahA~ aise praznavAcaka ?' nizAna the, vahA~-vahA~ phoTosTeTa prati meM pddh'aa| unameM se kucha sthAnoM para zrI premIjI kI banAI huI prati meM jo kamI thI, usako usase pUrA kiyA aura kucha sthAnoM para samajha meM nahIM AyA, vahA~ AdaraNIya premIjI kI zailI ke anusAra vaise hI ?' nizAna lagA diye haiN| vidvAna pAThakagaNa una sthAnoM kA artha samajhakara par3hane kA kaSTa kreN| maiMne apanI atyanta tuccha buddhi ke anusAra kaThina zabdoM ke jo artha likhe haiM, unameM kahIM bhUla pratIta ho to vidvAna pAThaka gaNa unheM sudhAra kara par3hane kA kaSTa kareM aura prakAzana vibhAga paNDita ToDaramala smAraka TrasTa jayapura ko sUcita karane kA avazya kaSTa kareM, tAki bhaviSya meM jaba bhI dubArA yaha grantha chape, usameM sudhAra kara liyA jaave| -saubhAgyamala jaina, sI-107, sAvitrI patha, rAjeMdra mArga, bApUnagara, jayapura (rAja.) 302015 kavivara budhajanajI kA saMkSipta jIvana paricaya kavivara budhajanajI jinakA ki dUsarA nAma bhadIcandajI thA, jayapura nivAsI the| Apake pitA kA nAma nihAlacandajI thA aura ApakA gotra baja tathA jAti khaNDelavAla thii| ApakI janmatithi ke bAre meM abhI taka kucha patA nahIM calA hai| Apane vidyA adhyayana paNDita mAMgIlAlajI ke pAsa kiyA thA, jo jayapura meM kizanapola bAjAra meM TikkIvAloM ke rAste meM rahate the| Apa dIvAna amaracandajI ke mukhya munIma the| dIvAnajI prAyaH apane khAsa kArya inake mArgadarzana meM hI karAyA karate the| eka bAra dIvAnajI ne Apako eka jaina mandira banavAne ko khaa| Apane AjJA pAte hI eka kI jagaha do jaina mandira banavAnA prArambha karA diyA aura dIvAna sAhaba ne unase donoM jaina mandiroM meM dila kholakara kAma karAne ko khaa| donoM jaina mandiroM ke taiyAra hone para unakA paMcakalyANaka pratiSThA mahotsava samvat 1864 meM bar3e dhUmadhAma se huaa| jinameM se eka mandira to choTe dIvAnajI ke nAma se prakhyAta hai| dUsare mandira para dIvAnajI kavivara kA nAma likhavAnA cAhate the, parantu kavivara kA kahanA thA ki isa para merA koI adhikAra nahIM hai, ApakA hI nAma likhA jAnA cAhiye; parantu dIvAnajI ne usapara bhadIcandajI kA hI nAma likhavAyA aura isI nAma se use vikhyAta kiyaa| Apane isa mandira kI dIvAra para yaha upadeza khudavAyA thA - 1. samaya pAya ceta bhAI, 2. moha tor3a, viSaya chor3a, 3. bhoga ghttaa| kavivara budhajanajI ucca koTi ke paNDita the| ApakI zAstra par3hane kI tathA zaMkA samAdhAna karane kI zailI bahuta hI zreSTha tathA rucikara thii| ApakI zAstrasabhA meM anya matAvalambI bhI Ate the| Apa unakI zaMkAoM kA nivAraNa bhalIbhA~ti karate the| Apa ucca koTi ke kavi the| ApakI kavitA kA viSaya bhavya prANiyoM ko jainadharma ke siddhAnta samajhAnA tathA viSaya-pravRtti ke mArga se haTAkara sukhada nivRtti mArga meM lagAnA thaa| (iv)
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Apake banAye haye sabhI graMtha chandobaddha haiN| una granthoM ke nAma haiM - 1. tattvArthabodha, 2. budhajana satasaI, 3. paMcAstikAyasaMgraha, 4. budhjnvilaas| ye cAroM grantha krama se vikrama samvat 1871, 1879, 1891, 1892 meM likhe the| isake alAvA Apane chahaDhAlA nAmaka grantha kI bhI racanA kI, jisase preraNA pAkara hI kavivara paNDita daulatarAmajI ne chahaDhAlA likhI, jo adhika pracalita huii| paNDita daulatarAmajI ne apanI chahaDhAlA meM isakA svayaM ullekha kiyA hai ika nava vasu ika varSa kI, tIja zakala vaizAkha / kasyo tattva upadeza yaha, lakhi 'budhajana' kI bhAkha / pracalita kavi vRnda, rahIma, tulasIdAsa, kabIra Adi svanAmadhanya kaviyoM ke dohoM se inake dohe kisI bhI aMza meM kama nahIM haiN| budhajana satasaI kI viSaya-vastu - prastata sampUrNa kati dohA nAmaka chanda meM padyabaddha hai| isameM kula 702 chanda haiN| isa kRti kA prAraMbha kavivara paNDita budhajanajI ne 'devAnurAgazataka' se kiyA hai| jaisA ki isa prakaraNa ke nAma se hI spaSTa hai ki isameM 100 dohA chaMdoM ke mAdhyama se jinendra deva kA stavana kiyA gayA hai| dUsarA prakaraNa 'subhASita nIti' hai, jisameM 200 dohoM ke mAdhyama se 'gAgara meM sAgara' kI ukti ko caritArtha karate huye atyanta kama zabdoM meM nIti ko prastuta kiyA gayA hai| isake pazcAt 123 dohoM meM 'upadezAdhikAra' nibaddha hai; tathA 'vidyA prazaMsA', 'mitratA aura saMgati' - isaprakAra ke do choTe prakaraNa haiM, jinakA viSaya nAma se hI spaSTa hotA hai| AgAmI laghu prakaraNoM meM juA, mAMsa, madya, vezyA, zikAra, corI, parastrIsaMga - ina sAta vyasanoM kA niSedha kiyA gayA hai| 'virAga bhAvanA' dvArA vairAgya bhAvanA ko prastuta kara 'samatA aura mamatA' dvArA mamatA ko chor3a samatA dhAraNa karane kA upadeza diyA gayA hai| 'anubhava prazaMsA' meM AtmAnubhava kI prazaMsA karate haye 'garu prazaMsA' nAmaka prakaraNa meM guru kI mahimA kA bakhAna kiyA gayA hai| tathA anta meM 'kavi prazasti' meM racanA kAla-sthAna kA varNana karate huye maMgala bhAvanA bhAyI gaI hai| - saubhAgyamala jaina
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ budhajana satasaI || OM namaH siddhebhyaH / / budhajana-satasaI devAnurAgazataka (dohA) sanmatipada sanmatikarana', bandoM mNglkaar| varano budhajana satasaI, nijaparahitakaratAra / / 1 / / paramadharamakaratAra ho, bhavijanasukhakaratAra / nita baMdana karatA rahU~, merA gahi kara tAra' / / 2 / / parUM pagatare Apake, pApa pagatare daina / haro karmako saba taraha', karo saba taraha caina / / 3 / / sabalAyaka jJAyaka prabhU, ghAyaka karmakaleza / lAyaka jAnira namata haiM, pAyaka bhaye sureza / / 4 / / na tohi kara jorike, ziva-vanarI kara jori / barajorI 2 vidhikI haro, dIje yo vara jori / / 5 / / tIna kAlakI khabari tuma, tIna lokake tAta / trividhizuddhavaMdanakarUM, trividhitApamiTijAta / / 6 / / 1. zrI vardhamAna tIrthakara ke caraNa, 2.acchI buddhi yA samyajJAna ke karanevAle, 3. pakar3akara, 4. hAtha, 5. tAra do, 6. caraNoM meM, 7. naSTa karane ke liye, 8. sarva prakAra se, 9. jAna karake, 10. sevaka, 11. mokSarUpI dulhana se pANigrahaNa karAiye, 12. jabardastI, 13. varadAna 14. jAnate ho
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ devAnurAga zataka budhajana satasaI tIna loka ke pati prabhU, paramAtama prmesh| mana-vaca-tanate namata hU~, meTo kaThina kaleza / / 7 / / pUjUM tere pA~yakU, parama padAratha jAna / tuma pUjeteM hota haiM, sevaka Apa samAna / / 8 / / tuma samAna kou Ana nahiM, namUM jAya kara naay| surapati narapati nAgapati, Aya pareM tuma pA~ya / / 9 / / tuma anaMtaguna mukhathakI', kaise gAye jaat| iMda muniMda phaniMda hU, gAna karata thaki jAta / / 10 / / tuma anaMta mahimA atula, yoM mukha karahUM gAna / sAgara jala pIta na baneM, pIje tRSA samAna / / 11 / / kahyA vinA kaise rahUM, mausara milyo abAra / aisI viriyAM Tari gayA', kaise banata sudhAra / / 12 / / jo hUM kahaUM aura teM, to na miTe urajhAra / merI to tosoM bane, tAteM karUM pukAra / / 13 / / AnaMdaghana tuma nirakhike, haraSata hai mana mora / dUra bhayo AtApa saba, sunike mukha kI ghora / / 14 / / Ana thAna aba nA ruce, mana rAcyo tuma nAtha / ratana ciMtAmani pAyake, gahe kAca ko hAtha / / 15 / / caMcala rahata sadaiva citta, thakyo na kAhU Thora / acala bhayo ikaTaka abe, lagyo rAvarI ora / / 16 / / mana mohyo mero prabhU, sundara rUpa apAra / indra sArikhe thaki rahe, kari kari naina hajAra / / 17 / / 1. mukha se, 2. sAgara kA pAnI piyA nahIM jA sakatA, 3. avasara-maukA, 4. isa samaya, 5. yadi isa samaya nahIM kahU~gA to 6. maiM, 7. divyadhvani, 8. kauna, 9. ApakI jaiseM bhAnupratApate, tama nAze saba ora / taise tuma nirakhata nazyo saMzaya-vibhrama mora / / 18 / / dhanya naina tuma darasa lakhi, dhani mastaka lagi pA~ya / zravana dhanya vAnI sune, rasanA dhani guna gAya / / 19 / / dhanya divasa dhani yA gharI, dhanya bhAga mujha Aja / janama saphala aba hI bhayo, baMdata zrImahArAja / / 20 / / lakhitumachabicitacora ko, cakita thkitcitcor| AnaMda pUrana bhari gayo, nAhiM cAhi rahi aura / / 21 / / cita cAtaka Atura lakhe, AnaMdaghana tuma ora / vacanAmRta pI tRpta bhayo, tRSA rahI nahiM aura / / 22 / / jaiso vIraja ApameM, taiso kahU~ na aur| eka Thora rAjata acala, vyApa rahe saba Thaura / / 23 / / yo adbhuta jJAtApano, lakhyo ApakI jAga' / bhalI burI nirakhata raho, karo nAhiM kahuM rAga / / 24 / / dhari vizuddhatA bhAva nija, daI asAtA khoya / kSudhA tRSA tuma pariharI, jaise kariye moya / / 25 / / tyAgi buddhi parajAya kI, lakhe sarva samabhAya / rAga doSa tatkSaNa Tasyo, rAce sahaja subhAya / / 26 / / moha mamatA vamatA bhayA, samatA AtamarAma / amara ajanmA hoya ziva, jAya lahyo visarAma / / 27 / / heta prIti tabaso tajI, magana nijaatmmaahiN| roga zoka aba kyoM bane, khAnA pInA nAhiM / / 28 / / 1. parAkrama se, 2.kAna, 3. manamohaka, 4. vIrya, 6. paryAyabuddhi ko, 7. sabako eka bhAva se, 8. usI samaya, 9. naSTa ho gayA, 10. chor3akara, 11. rAga, 12. kheda
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ devAnurAga zataka budhajana satasaI jAgi rahe nija dhyAna meM, dhari dhIraja balavAna / Ave kima nidrA jarA, nirakhedaka bhagavAna / / 29 / / jAtajIvate adhika bala, suthira sukhI nijmaahiN| vastu carAcara lakhi laI, bhaya vismaya yoM nAhiM / / 30 / / tattvArathasaradhAna dhari, dInA moha vinAza / mAna hAna kInA pragaTa, kevalajJAnaprakAza / / 31 / / atula zakti paragaTa bhaI, rAjata haiM svayameva / kheda sveda vina thira bhaye, saba devana ke deva / / 32 / / paripUrana ho saba taraha, karanA rahyA na kaaj| Arata' cintA rahita, rAjata ho mahArAja / / 33 / / vIrya anaMtA dhari rahe, sukha anaMta paramAna / darasa anaMta pramAnajuta, bhayA anaMtA jJAna / / 34 / / ajara amara akSaya anaMta, aparasa avaranavAna / arasa arUpI gaMdhavina, cidAnaMda bhagavAna / / 35 / / kahata thake suragura gunI, mo manameM kima mAya~ / pai urameM jitane bhare, titane kahe na jAya~ / / 36 / / ' araja garajakI karata hU~, tArana tarana su nAtha / bhavasAgara meM dukha sahU~, tAro gahakari hAtha / / 37 / / bItI jitI na kahi sakU, saba bhAsata hai toy| yAhI te vinatI karUM, pheri na bIte moya / / 38 / / 2. khedarahita, 3. saMsArI jIvoM se, 4. Azcarya, 5. pasInA, 6. du:kha, 7. bala, 8. asparza, 9. varNarahita, 10. hRdaya meM, 11. jitanI vAraNa vAnara bAgha ahi, aMjana bhIla cddaar| jA vidhI prabhu sukhiyA kiyA, so hI merI bAra / / 39 / / hU~ ajAna jAne vinA, phisyo caturagati thAna / aba caraNA zaraNA liyA, karo kRpA bhagavAna / / 40 / / jagajana kI vinatI suno, aho jgtgurudev|| joloM hU~ jaga meM rahU~, toloM pAU~ seva / / 41 / / tuma to dInanAtha ho, maiM hU~ dIna anAtha / aba to DhIla na kIjiye, bhalo mila gayo sAtha / / 42 / / bAraMbAravinatI karU~, mana-vacanateM tohi / parayo rahU~ tuma caraNa meM, so budhi dIje mohi / / 43 / / aura nAhiM jAcUM prabho, ye hI vara dIje mohi / joloM ziva pahu~cUM nahIM, toloM seU tohi / / 44 / / yA saMsAra asAra meM, tuma dekhe haiM sAra / aura sakala rAkhe pakari Apa nikAsanahAra / / 45 / / yA bhavavana ati saghana meM, mAraga dIkhe naahiN| tuma kirapA aisI karI, bhAsa gayo manamAhiM / / 46 / / je tuma mAraga meM lage, sukhI bhaye te jIva / jina mAraga lIyA nahIM, te dukha lIna sadIva / / 47 / / aura sakala svAratha-sage, vinasvAratha ho aap| pApa miTAvata Apa ho, aura bar3hAvata pApa / / 48 / / yA adbhuta samatA pragaTa, Apa mAhiM bhagavAna / niMdaka sahaje dukha lahe, baMdaka lahe kalyAna / / 49 / / 1. hAthI, 2. cAMDAla, 4. dikhAI de gayA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ devAnurAga zataka budhajana satasaI tuma vAnI jAnI jikA', prAnI jJAnI hoya / sura arace saMce subhaga, kalamaSa' kATe dhoya / / 50 / / tuma dhyAnI prAnI bhaye, sabameM mAnI' hoya / puni jJAnI aise bane, nirakha leta saba loya' / / 51 / / tuma darasaka dekheM jagata, pUjaka pUjeM log| seveM tihi seveM amara, mileM suraga ke bhoga / / 52 / / jyoM pArasateM milata hI, kari le Apa pramAna / tyoM tuma apane bhakta ko, kari ho Apa samAna / / 53 / / jaisA bhAva kare tisA, tumate phala mili jaay| taisA tana nirakhe jisA, zIzA meM darasAya / / 54 / / jaba ajAna jAnyo nahIM, taba dukha lahyo atIva / aba jAne mAne hiye, sukhI bhayo lakhi jIva / / 55 / / aise to kahata na bane, mo ura nivaso Aya / tAteM mokU carana taTa, lIje Apa basAya / / 56 / / toso aura na nA milyo, dhAya thakyo cahu~ ora / ye mere gAr3hI gar3I', tuma hI ho citacora / / 57 / / bahuta bakata Darapata rahU~, thorI kahI sune n| taDaphata dukhiyA dIna lakhi, DhIle rahe bane na / / 58 / / rahUM rAvaro' sujasa suni, tArana-tarana jihAja / bhava borata rAkheM raho, torI morI lAja / / 59 / / DUbata jaladhi jihAja giri, tArayo nRpa shriipaal| vAhI kirapA kIjiye, vohI mero hAla / / 60 / / tohi chorike AnakU, namUM na dInadayAla / jaise taise kIjiye, mero to pratipAla / / 61 / / bina matalaba bahute adhama, tAri diye svayameva / tyoM mero kAraja sugama, kara devana ke deva / / 62 / / niMdo bhAvo' jasa karo, nAhIM kachu paravAha / lagana lagI jAta na tajI, kIjo tuma nirabAha / / 63 / / tumheM tyAgi aura na bhajUM suniye dInadayAla / mahArAja kI seva taji, seve kauna ka~gAla / / 64 / / jAchina" tuma mana A base, AnaMdaghana bhagavAna / dukha dAvAnala miTa gayo, kInoM amRtapAna / / 65 / / to lakhi ura haraSata rahUM, nAhiM AnakI cAha / dIkhata sarva samAna se, nIca puruSa naranAha / / 66 / / tumameM mujhameM bheda yaha, aura bheda kachu nAhiM / tuma tana taji parabrahma bhaye, hama dukhiyA tanamAhiM / / 67 / / jo tuma lakhi nijako lakhe lakSaNa eka samAna / suthira bane tyAge kubudhi, so hai he bhagavAna / / 68 / / jo tumate nAhIM mile, cale suchaMda madavAna / so jagameM avicala bhrame, laheM dukhAMkI khAna / / 69 / / 1. vaise hI, 2. chor3akara, 3. athavA, 4. prazaMsA, 5. jisa kSaNa, 8. mAnI, 9. du:khoM kI 1. jinhoMne, 5. loka, 9. ApakA, 2. pApa, 6. darpaNa meM, 10. DUbate 3. pUjya, 7. pUrNa nizcaya ho gayA, 4. phira, 8. kahate, 6.rAjA,
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ devAnurAga zataka budhajana satasaI pAra utAre bhavika bahu, deya dharma upadeza / lokAloka nihArike, kIno ziva paravesa' / / 70 / / jo jAMce soI lahe, dAtA atula achev'| iMda nariMda phaniMda mili, kare tihArI seva / / 71 / / moha mahA jodhA prabala, auMdhA rAkhata moya / yAkoM hari sUdhA karo, zIza namAUM toya / / 72 / / moha-jora ko harata haiM, tuma darasana tuma baina / jaise sara zoSaNa kare, udaya hoya ke aina / / 73 / / bhramata bhavArNava' meM mile, Apa apUrava mIta / saMzaya nAzyA dukha gayA, sahaje bhayA nacIta / / 74 / / tuma mAtA tuma hI pitA, tuma sajana sukhadAna / tuma samAna yA loka meM, aura nAhiM bhagavAna / / 75 / / joga ajoga lakho matI', mo vyAkulake vaina / karunA karike kIjiyo, jaise taise caina / / 76 / / merI arajI tanaka sI, bahuta ginoge nAtha / apano virada vicArike, DUbata gahiyo hAtha / / 77 / / mere auguna jina gino, maiM auguna ko dhaam| patita udhAraka Apa ho, karo patita ko kAma / / 78 / / sunI nahIM au--12 kahUM, vipati rahI hai ghera / auranike kAraja sare, DhIla kahA mo bera / / 79 / / 1. mukti meM, 2. praveza, 3. apAra, 4. ulTA , 5. sUrya ke udaya hone para garmI se tAlAba sUkha jAtA hai| 6. saMsAra samudra meM, 7. nizcinta-bephikra, 9. mujha duHkhI ke. 10. pakar3iye, 11. mata, 12.phira sArthavAhi vina jyoMpathika, kimi pahuMce prdesh| tyoM tumateM kari haiM bhavika, zivapurameM paraveza / / 80 / / kevala nirmalajJAna meM, pratibiMbita jaga Ana / janama marana saMkaTa hasyo bhaye Apa ratadhyAna / / 81 / / Apa matalabI tAhiteM, kaise matalaba hoya / tuma vina matalaba ho prabhU, kara ho matalaba moya / / 82 / / kumati anAdi saMgi lagI, mohyo bhoga racAya / yAko koloM dukha sahUM, dIje sumati jagAya / / 83 / / bhavavanamAhIM bharamiyo, moha nIMda meM soya / karma Thigore Thigata haiM, kyoM na jagAvo moya / / 84 / / dukha dAvAnala meM jalata, ghane kAlako jIva / nirakhata hI samatA milI, bhalI sukhAMkI sIva / / 85 / / moha mamata dukhadA tineM, mAnata hU~ hitavAna / mo manamAhIM ulaTi yA, sulaTAvo bhagavAna / / 86 / / lAbha sarva sAmrAjya kA vedayatA tuma bhakta / hita anahita samajhe nahIM, tAteM bhaye asakta / / 87 / / vinayavAna sarvasa lahe, dahe gahe jo garva / Apa ApameM ho tadapi, vyApa rahe ho sarva / / 88 / / maiM mohI tuma moha vina, maiM doSI tuma zuddha / dhanya Apa mo ghaTa base, nirakhyo nAhiM viruddha / / 89 / / 8. mata, 1. sAthI, 4. sImA-hada 7. ulTI buddhi, 2. kaba taka, 5. duHkha denevAlI, 8.sarvasva 3. Thaga, 6. usako,
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ budhajana satasaI subhASita nIti (dohA) maiM to kRtakRta aba bhayA, carana zarana tuma paay| sarva kAmanA siddha bhaI, harSa hiye na samAya / / 10 / / mohi satAvata moha jura, viSama anAdi asAdhi / vaidya attAra hakIma tuma, dUri karo yA vyAdhi / / 11 / / paripUrana prabhu visari tuma, namUM na Ana kuThora / jyoM tyoM kari mo tAriye, vinatI karU~ nihora / / 12 / / dIna adhama nirabala raTe, suniye adhama udhAra / mere auguna mata lakho, tAro virada citAra / / 93 / / karunAkara paragaTa virada, bhUle bani hai naahiN| sudhi lIje sudha kIjiye, dRSTi dhAra mo-mAhiM / / 14 / / ehI vara mo dIjiye, jAMcaM nahiM kucha aur| animiSa dRga nirakhata rahUM, zAnta chabicitacora' / / 15 / / yAdi hiyAmeM nAma mukha, karo nirantara baas| joloM basavo jagata meM, bharavo tanameM sA~sa / / 96 / / maiM ajAna tuma guna anaMta, nAhIM Ave aMta / baMdata aMga namAya vasu, jAvajIva-parajaMta // 97 / / hAri gaye ho nAtha tuma, adhama aneka udhAri / dhIre dhIreM sahaja meM, lIje mohi ubAri / / 18 / / Apa pichAna vizuddha hai, ApA kahyo prakAza / Apa ApameM thira bhaye, baMdata budhajanadAsa / / 19 / / mana mUrati maMgala basI, mukha maMgala tuma nAma / ehI maMgala dIjiye, pasyo rahUM tuma dhAma / / 10 / / // iti devAnurAga shtk|| 2. mujhako, 4. palaka rahita, 5. manamohaka, 6. jaba taka jIvana rahe tabataka alapathakI phala de ghanA, uttama puruSa subhaay| dUdha jharetRRnako care, jyoM gokula kI gAya / / 101 / / jetA kA tetA kare, madhyama nara sanamAna / ghaTe bar3he nahiM raMcahU, dhasyo koThare dhAna / / 102 / / dIje jetA nA mile, jaghana puruSa kI bAna / jaise phUTe ghaTa dhasyo, mile alapa paya thAna / / 103 / / bhalA kiye kari hai burA, durjana sahaja subhAya / paya pIye viSa deta hai, phaNI mahA dukhadAya / / 104 / / sahe nirAdara duravacana, mAra daNDa apamAna / cora cugala paradAra rata, lobhI labAra' ajAna / / 105 / / amara hAri sevA kareM, mAnasa kI kahA bAta / so jana zIla saMtoSajuta, kare na parako ghAta / / 106 / / agani cora bhUpati vipati, Darata rahe dhanavAna / nirdhana nIMda nizaMka le, mAne na kAkI' hAna / / 107 / / eka carana hU nita par3he, to kATe ajJAna / panihArIkI nejaso', sahaja kaTe pASAna / / 108 / / pativratA satapuruSa kA, gADhA dhIra subhAva / bhUkha sahe dArida sahe, kare na hIna' upAva ||109 / / 1.sTora meM anAja, 2. dUdha, 3. pilAne se, 4. sarpa, 5.jhUThA, 6. kisI se, 7. hAni, 8. rassIse, 9.ayogya, 10.kArya 1. kRtakRtya,
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) budhajana satasaI bairakaro vA hita karo, hota sabalateM hAri / mIta bhaye gaurava ghaTe, zatru bhaye de mAri / / 110 / / jAkI prakRti karUra ati, mulakata hoya lakhai na / bhaje sadA AdhIna pari, taje juddha meM saina / / 111 / / zithila vaina DhADhasa vinA, tAkI paiTha bane na / jyoM prasiddha ritu sarada ko, ambara' neku' jhare na' / / 112 / / jatana thakI nara ko mile, vinA jatana leM Ana / vAsa bhari nara pIta haiM, pazu pIveM saba thAna / / 113 / / jhUThI mIThI tanakasI, adhikI mAneM kauna / anasarate' bolo iso, jyoM ATe meM nauna / / 114 / / jvArI vibhicArIniteM, Dare nikasateM gaila / mAlani DhAMke TokarA, chUTe lakhike chaila / / 115 / / ausara" lakhiye boliye, jathAjogatA vaina / sAvana bhAdauM barasateM, saba hI pAveM caina / / 116 / / boli uThe ausara vinA, tAkA rahe na mAna / jaise kAtika varasateM, niMde sakala jahAna / / 117 / / lAja kA kharace daraba, lAja kAja saMgrAma / lAja gaye saravarasa gayo, lAja puruSa kI mAma / / 118 / / AraMbhyoM pUrana kare, kahyA vacana nirabAha / dhIra salaja sundara rameM, yete guna naramAha / / 119 / / 3. jarA bhI, 4. barasate nahIM haiM, 7. baratana, 8. kAma nahIM cala sakatA, 11. ucita, 12. ijjata 1. vizvAsa, 5. manuSya ko, 9. namaka, 2. bAdala, 6. anya, 10. samaya subhASita nIti udyama sAhasa dhIratA, parAkramI matimAna | ete guna jA puruSa meM, so nirabhaya balavAna / / 120 / / rogI bhogI AlasI, bahamI haThI ajJAna / ye guna dAridavAna ke, sadA rahata bhayavAna / / 121 / / achatI' Asa vicArike, chatI deta chiTakAya / achatI milavo hAtha nahiM, taba kore raha jAya / / 122 / / vinaya bhakti kara sabala kI, nibala gora sama bhAya / hitU hoya jInA bhalA, baira sadA dukhadAya / / 123 / / nadI tIra kA rUkharA, kari^ vinu aMkuza nAra / rAjA maMtrIteM rahita, vigarata lage na vAra / / 124 / / mahArAja mahAvRkSa kI, sukhadA zItala chAya / sevata phala lAbhe' na to, chAyA to raha jAya / / 125 / / ati khAneteM roga hai, ati bole jA mAna / ati soye dhanahAni hai, ati mati karo sayAna" / / 126 / / jhUTha kapaTa kAyara adhika, sAhasa caMcala aMga / gAna salaja AraMbhanipuna, tiya na tRpati ratiraMga / / 127 / / duguNa chudhA laja caugunI, SaSTha guno vivasAya / kAma va guno nArike, varanyo sahaja subhAya / / 128 / / pati cita hita anugAminI, salaja zIla kulapAla / yA lachamI" jA ghara base, so hai sadA nihAla / / 129 / / 1. zakkI - saMdeha karanevAlA, 4. vRkSa, 7. dera, 10. sujAna, 2. jI maujUda nahIM hai, 5. hAthI. 8. prApta na ho to. 11. strI 3. gAya ke, 6. bigar3ate, 9. jAtA hai.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASita nIti budhajana satasaI kUra kurUpA kalahinI, karakasa baina kaThora / aisI bhUtani bhogivo basivo narakani ghora / / 130 / / varajye kulakI bAlikA, rUpa kurUpa na joya / rUpI akulI paraNatAM', hIna kahe saba koya / / 131 / / vipati dhIra rana vikramI, saMpati kSamA dayAla / kalAkuzala kovida kavI, nyAya nIti bhUpAla / / 132 / / sAMca jhUTha bhASe suhita, hiMsA dayAbhilAkha / ati Amada ati vyaya kare, ye rAjanikI sAkha // 133 / / sujana sukhI durajana DareM, kareM nyAya dhana sNc| prajA paleM pakha nA kareM, zreSTha nRpati guna paMca / / 134 / / kAnA DhUMThA pA~gulA, vRddha kU barA aMdha / bevArisa pAlana kareM, bhUpati raci parabaMdha / / 135 / / kRpanabuddhi atyugracita, jhUTha kapaTa adayAla / aisA svAmI sevateM, kade na hoya nihAla / / 136 / / ahaMkArI vyasanI haThI, AlasavAna ajJAna / bhRtya na aisA rAkhiye, kare manorathahAna / / 137 / / nRpa cAle tAhI calana, prajA cale vA cAla / jA patha jA gajarAja taha~, jAta jUtha 5 gajavAla / / 138 / / 1. bhUtanI, 2. vivAha karanA, 3. dekhakara, 4. nIca kula kI, 5. byAhane se, 6. kavi, 8. binA hAthoM kA, 9. krodhI, 10. kabhI-kabhI, 11. ahaMkArI-ghamaMDI, 12. AlasI, 13. dAsa-naukara, 14. vahI, 15. samUha sUra sudhIra parAkramI, saba vAhana asavAra / juddhacatura sAhasi madhura, senAdhIza udAra / / 139 / / niralobhI sAMco sughara', nirAlasI mati dhiir| hukamI udamI caukasI, bhaMDArI gaMbhIra / / 140 / / niralobhI sAMco niDara, sudha" hisAba karatAra / svAmi kAma niraAlasI', nosiMdA hitakAra / / 141 / / darasa parasa pUche kare, niranai roga ru aay| pathyApatha meM nipuna cira, vaida catura sukhadAya / / 142 / / jukta soca pAcaka madhura, deza kAla vaya jog| sUpakAra bhojanacatura, bole satya manoga / / 143 / / mUr3ha daridrI Ayu laghu, vyasanI lubdha kruur| nAdhipatI ? nahiM dIjiye, jAkA mana magarUra / / 144 / / sIkha saralakoM dIjiye, vikaTa mileM dukha hoya / bayA"sIkha kapikoM daI, diyA ghoMsalA khoya / / 145 / / apanI pakha nahiM toriye, raci rahiye kari cAhi / UgaiM taMdula tuSa sahita, tuSa vina UgaiM nAhiM / / 146 / / ati lolupa Asaktake, vipadA nAhI dUra / mIna mare kaMTaka pha~se, dauri mAMsa lakhi kUra / / 147 / / 1. acche gharAne kA, 4. rakSA karanevAlA, Alasya rahita 8. dekhakara, 11. Ayu, kA jAnakAra, 15. bayA nAma ke pakSI ne, 2. AjJAkArI, 3. puruSArthI, 5. sahI, 6. mAlika ke kArya meM 7. jamA-kharca kA hisAba likhanevAlA, 9.sparza karake, 10.nirNaya karanevAlA, 12. khAne-pIne ke padArthoM ke bAre meM yogya-ayogya 13. vaidya, 14. rasoiyA, 16. pakSa
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASita nIti budhajana satasaI Avata uThi Adara kare, bole mIThe baina / jAteM hilamila baiThanA, jiya pAve ati caina / / 148 / / bhalA burA lakhiye nahIM, Aye apane dvAra / madhura bola yaza lIjiye, nAtara' ayaza tayAra / / 149 / / seya jatI ke bhUpatI, vasi vana ke pura bIca / yA vina aura prakArateM, jIvAteM vara mIca / / 150 / / ghano sulapa' AraMbha raci, cigeM nAhiM cita dhIra / siMha UThake nA mure, kare parAkrama vIra / / 151 / / iMdrI paMca saMkocike, deza kAla vaya pekhi / bakavata hita udyama kareM, je haiM catura visekhi // 152 / / prAta: uThi riputeM lare, bAMTe baMdhuvibhAga / ramani ramanameM prIti ati, kurakaTa jyoM anurAga / / 153 / / gUDha maIthuna cakha capala, saMgraha sajeM nidhAna / avizvAsI paramAdacyuta, vAyasa jyoMmativAna // 154 / / bahubhyAsI saMtoSajuta, nidrA svalapa saceta / rana pravIna mana svAna jyoM, citavata svAmI heta / / 155 / / bahe bhAra jyoM Adasyo, sIta uSNa kSata deha / sadA saMtoSI catura nara, ye rAsabha5 guna leha / / 156 / / ToTA lAbha saMtApa mana, gharameM hIna caritra / bhayo kadA apamAna nija, bhASe nAhiM vicitra / / 157 / / kovida rahe saMtoSacita, bhojana dhana nija daar| paThana dAna tapa karanameM, nAhIM tRpati lagAra / / 158 / / vidyA saMgraha dhAna dhana, karata hAra vyohAra / apano prayojana sAdhate, tyAgeM lAja sudhAra / / 159 / / doya vipramadhi homa puni, suMdara juga bharatAra / maMtrI nRpa masalata karata, jAteM hota vigAra / / 160 / / vAri agani tiya mUDhajana, sarpa nRpati ruja deva / aMta prAna nAze turata, ajatana karate seva / / 161 / / gaja aMkuza haya cAbukA', duSTa khar3aga gahi pAna / lakar3IteM zRMgInakU, vasi rAkheM budhivAna / / 162 / / vasi kari lobhI deya dhana, mAnI ko kara jori / mUrakha jana vikathA vacana, paMDita sAMca nihori / / 163 / / bhUpati vasi lai anugamana, jovana tana dhana nAra / brAhmaNa vasi hai vedateM, miSTavacana saMsAra / / 164 / / adhikasaralatA sukhada nahiM, dekho vipina nihAra / sIdhe viravA kaTi gaye, bA~ke khar3e hajAra / / 165 / / 1. Ane para, 4. mRtyu, 7. bagule ke samAna, 10. maithuna, 13. catura, 2. nahIM to, 5. thor3A, 8. vizeSa, 11. cakSu, 14. kutte ke samAna, 3. jIne se, 6. pIche nahIM dekhatA, 9. kukkuTa-murgA, 12. kauve, 15. gadhA 1.yahA~ vicitra se vicakSaNa-buddhimAna kA abhiprAya hai, 3. apanI patnI, 4. kiMcita bhI, 6. ayatna se-binA vicAre, 7. ghor3e ko, 9. sIMgavAloM ko, 10. anusAra, 12. vRkSa 2. buddhimAna, 5. roga, 8. cAbuka se, 11. jaMgala,
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASita nIti budhajana satasaI jo sapUta dhanavAna jo, dhanajuta ho vidvAna / saba bAMdhava dhanavAna ke, sarava mIta dhanavAna / / 166 / / nahIM mAna kularUpa ko, jagata mAna dhanavAna / lakhi ba~DAla ke vipula dhana, loka kareM sanamAna / / 167 / / saMpati ke saba hI hitU, vipadA meM saba dUra / sUkho sara paMkhI tajeM, seveM jalateM pUra / / 168 / / tajeM nAri suta baMdhu jana, dArida Aye saathi| phiri Amadalakhi Ayake, mili haiM bAMthAbAMthi / / 169 / / saMpati sAtha ghaTe bar3he, sUrata budhi bala dhiir|| grISama sara zobhA hare, sohe varasata nIra / / 170 / / paTabhUSana mohe sabhA, dhana de mohe nAri / khetI hoya daridrateM ?, sajjana mo manuhAra / / 171 / / dharmahAni saMkleza ati, zatruvinayakari hoya / aisA dhana nahiM lIjiye, bhUkhe rahiye soya / / 172 / / dhIra zithila udamI capala, mUrakha sahita gumAna / doSa dhanada ke guna kahe, nilaja saralacitavAna / / 173 / / kAma chor3i sau jImaje, nhAje chor3i hajAra / lAkha chor3ike dAna kari, japaje vAraMvAra / / 174 / / guru rAjA naTa bhaTa vanika, kuTanI ganikA thAna / inateM mAyA mati karo, ye mAyA kI khAna / / 175 / / khoTI saMgati mati karo, pakaro guru kA hAtha / karo nirantara dAna puni, lakho athira saba sAtha / / 176 / / 1. AliMgana karake, 2. vastrAbhUSaNa, 3. dhanavAna ke 4. dekho, 5.anitya nRpa sevAteM naSTa duja', nAri naSTa vina zIla / ganikA naSTa saMtoSateM, bhUpa naSTa cita DhIla / / 177 / / nAhIM tapasI mUr3ha mana, nahIM sUra kRtaghAva / nahIM satI tiya madyapA', puni jo gAna subhAva / / 178 / / suta ko janama vivAhaphala, atithidAna phala geh| janma suphala guruteM paThana, tajivo rAga saneha / / 179 / / jahA~ tahA~ tiya vyAhiye, jahA~ tahA~ suta hoya / ekamAta suta bhrAta bahu, mile na duralabha soya / / 180 / / nija bhAI niraguna bhalo, para gunajuta kihi kAma / AMgana taru niraphala jadapi, chAyA rAkhe dhAma / / 181 / / nizimeM dIpaka caMdramA, dinameM dIpaka sUra / sarva loka dIpaka dharama, kula dIpaka suta sUra / / 182 / / sIkha daI saradhe nahIM, kare raina dina zora / pUta nahIM vaha bhUta hai, mahApApaphala ghora / / 183 / / zuSka eka taru saghanavana, juDatahiM deta jarAya / tyoM hi putra pavitra kula, kubudhi kalaMka lagAya / / 184 / / tRSNA tuhi pranamati karU~, gaurava deta nivAra / prabhu Aya bAvana bhaye, jAcaka balike dvAra / / 185 / / miSTa vacana dhana dAnateM, sukhI hota hai lok| samyagjJAna pramAna suni, rIjhata paMDita loka / / 186 / / 1. brAhmaNa (guru), 2. zarAba pInevAlI, 3. ghara kA, 4. eka mA~ ke peTa se utpanna huye bhAI, 5.jhagar3A, 6. jur3ate hI, 7. viSNukumAra munirAja, 8. vAmana-Thigane
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ budhajana satasaI agani kATha saritA udadhi, jIvanateM jamarAja / mRga nainanI kAmI puruSa, tRpati na hota mijAja / / 187 / / dAridajuta hu mahaMta jana, karave lAyaka kAja / daMtabhaMga hastI jadapi, phor3i karata girirAja / / 188 / / daI hota pratikUla jaba, udyama hota akAja / mUsa piTAro kATiyo, gayo sarapa kari khAja' / / 189 / / bAhya narama bhItara narama, sajana janakI bAna / bAhya narama bhItara kaThina, bahuta jagatajana jAna / / 190 / / cAhe kachu ho jAya kachu, hAre vibudha vicaari| hotavate ho jAya hai, buddhi karama anusAri / / 191 / / jAke sukha meM sukha lahe, vipra mitra kula bhrAta / tAhIko jIvo suphala, piTabharaM' kI kyA bAta / / 192 / / hue hohiMge subhaTa saba, kari kari thake upAya / tRSNA khAni agAdha hai, kyoM hU bharI na jAya / / 193 / / bhojana guruavasesa jo, jJAna vahai bina pApa / hita parokha kAraja kiye, dharamI rahita kalApa / / 194 / / kAla jivAve jIva ko, kAla kare saMhAra / kAla suvAya jagAya hai, kAla cAla vikarAla / / 195 / / kAla karA de mitratA, kAla karA de raar| kAlakhepa paMDita kare, ulajhe nipaTa ga~vAra / / 196 / / 1. daiva (bhAgya), 2. sA~pa ke dvArA khAyA gayA, 3. paNDita, 4. hotavya se-honahAra se, 5. peTa bharanevAle kI, 6. kalAparahita-bakavAda rahita thor3A bolanevAlA, 7.sulAtA hai, 8. samaya bitAnA subhASita nIti sAMpa darza de chipa gayA, vaidya thake lakhi piir| vairI karate chuTi gayA, kauna dhari sake dhIra / / 197 / / baladhana meM siMha na lase, nA kAgana meM haMsa / paMDita lase na mUr3hameM, haya khara meM na prazaMsa' / / 198 / / hayagaya lohA kAThi puni, nArI puruSa pakhAna / vasana ratana motInameM, aMtara adhika vinAna / / 199 / / satya dIpa vAtI kSamA, zIla tela saMjoya / nipaTa jatanakari dhAriye, pratibiMbita saba hoya / / 200 / / paradhana paratiya nA cite, saMtoSAmRta rAci / te sukhiyA saMsAra meM, tinako bhaya na kadAci / / 201 / / raMka bhUpa padavI lahe, mUrakha suta vidvAna / aMdhA pAvevipula dhana, gine tRnA jyoM Ana / / 202 / / vidyA viSama kuziSya ko, viSa kupathIko vyAdhi / tarunI viSa sama vRddha ko, dArida prIti asAdhi / / 203 / / zuci azucI nAhIM gine, gine na nyAya anyAya / pApa punya ko nA gine, bhUsA mile su khAya / / 204 / / eka mAta ke suta bhaye, eka mate nahiM koya / jaise kAMTe berake, bAMke sIdhe hoya / / 205 / / dekhi uThe Adara kare, pUche hitateM bAta / jAnA AnA tAhi kA, nita navahita sarasAta / / 206 / / 1.bailoM meM, 3. sAvadhAnI se, 5. dUsaroM kA, 2. eka prati meM putravinA nahi vaMza' - aisA pATha hai, 4.tinake ke samAna, 6. eka vicAra ke
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASita nIti budhajana satasaI Adi alapa madhimeM ghanI, pada pada badhatI jaay| saritAjyoM satapuruSahita, kyoMhU nAhiM aghAya / / 207 / / guhi ? kahanA guhi ? pUchanA, denA lenA rIti / khAnA Apa khavAvanA, SaTavidhi badhi hai prIti / / 208 / / vidyA mitra videza meM, dharma mIta hai aMta / nAri mitra ghara ke viSai, vyAdhi auSadhi miMta / / 209 / / nRpahita jo prajA ahita, prajA hita nRparoSa / doU sama sAdhanakare, so amAtya niradoSa / / 210 / / pAya capala adhikAra ko, zatru mitra paravAra / soSa toSa poSe vinA, tAko hai dhikkAra / / 211 / / nikaTa rahe sevA kare, lapaTata hota khusyAla / dIna hIna lakhate nahIM, pramadA latA bhupAla / / 212 / / duSTa hoya pradhAna jihiM, tathA nAhiM pradhAna / aisA bhUpati sevatA, hota ApakI hAna / / 213 / / parAkramI kovida zilapi, sevAvida vidvAna / aite sohe bhUpa ghara, nahiM pratipAle Ana / / 214 / / bhUpa tuSTa hai karata hai, icchA pUrana mAna / tAke kAja kulIna hU, karata prAna kurabAna / / 215 / / buddhi parAkrama vapu balI, udyama sAhasa dhIra / zaMkA mAne deva ha, aisA lakhike vIra / / 216 / / rasanA rakhi marajAdi tU, bhojana vacana pramAna / ati bhogati ati bolate, nihace ho hai hAna / / 217 / / vana vasiphala bhakhivo bhalo, mahanata bhalI ajAna / bhalo nahIM basivo tahA~, jahA~ mAna kI hAna / / 218 / / jahA~ kachU prApati nahIM, hai Adara vA dhAma / thore dina rahiye tahA~ sukhI rahe parinAma / / 219 / / udyama karavo taja diyo, iMdrI rokI naahiN| paMtha cale bhUkhA rahe, te dukha pAve cAhiM / / 220 / / samaya dekhike bolanA, nAtari AchI mauna / mainA zuka pakare jagata, bugalA' pakare kauna / / 221 / / jAkA durajana kyA kare, kSamA hAtha talavAra / vinA tinAkI bhUmipara, Agi bujhe lagi bAra / / 222 / / bodhata zAstra subudhi sahita, kubudhI bodha lahena / dIpa prakAza kahA kare, jAke aMdhe naina / / 223 / / para upadeza karana nipuna, te to lakhe anek| kare samika bole samika, je hajAra meM eka / / 224 / / bigar3e kareM pramAdateM, bigar3e nipaTa agyAna / bigar3e vAsa kuvAsa meM, sudhare saMga sujAna / / 225 / / vRddha bhaye nArI mare, putra hAtha dhana hota / baMdhU hAtha bhojana mile, jInete vara" mota / / 226 / / 1. baka pakSI, 2. tRNa kI, 3.samyak-uttama, 4. burI saMgati meM, 5. zreSTha 1.mitra, 4. khI, 7. de dete haiN| 2. maMtrI, 5. rAjA, 3. khuzI, 6. maMtrI,
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ budhajana satasaI dArU' dhAtu pakhAna meM, nAhiM virAje deva / devabhAva bhAyeM bhalA, phale lAbha svayameva / / 227 / / tRSNA dukha kI khAni hai, naMdanavana saMtoSa / hiMsA baMdhakI dAyinI, dayA dAyinI moSa / / 228 / / lobha pApa ko bApa hai, krodha kUra jamarAja / mAyA viSa kI belarI, mAna viSama girirAja / / 229 / / vyavasAIte dUra kyA, ko videza vidvAna / kahA bhAra samaratha ko, miSTa kahe ko Ana / / 230 / / kula kI zobhA zIlate, tana sohe gunavAna / par3hivo sohe sidhi bhaye, dhana sohe de dAna / / 231 / / asaMtoSi duja" bhraSTa hai, saMtoSI nRpa hAna / niralajjAkulatiya adhama,ganikA salaja ajAna / / 232 / / kahA kare mUrakha catura, jo prabhu kai pratikUla / hari hala hAre jatanakari, jare jadU' niramUla / / 233 / / khetI lakhiye prAta uThi, madhyAne lakhi geha / aparAhne dhana nirakhiye, nita suta lakhi kari neha / / 234 / / vidyA diye kuziSya ko, kare suguru apakAra / lAkha lar3Avo bhAnajA, khosi leya adhikAra / / 235 / / subhASita nIti nA jAne kulazIla ke, nA kIje vizvAsa / tAta mAta jAteM dukhI, tAhi na rakhiye pAsa / / 236 / / ganikA jogI bhUmipati, vAnara ahi mNjaar| inate rAkhe mitratA, pare prAna urajhAra / / 237 / / paTa panahI bahu khIra go, auSadhi bIja ahAra / jyoM lAbhe tyoM lIjiye, kIje duHkha parihAra / / 238 / / nRpati nipuna anyAya meM, lobha nipuna paradhAna / cAkara corI meM nipuna, kyoM na prajA kI hAna / / 239 / / dhana kamAya anyAya kA, varSa daza thiratA pAya / rahe kadA Sor3aza barasa, to samUla naza jAya / / 240 / / gAr3I taru go udadhi vana, kaMda kUpa girarAja / duraviSameM no jIva kA, jIvo kare ilAja / / 241 / / jAte kula zobhA lahe, so sapUta vara eka / bhAra bhare ror3I care, gardabha bhaye aneka / / 242 / / dUdharahita ghaMTAsahita, gAya mola kyA pAya / tyoM mUrakha ATopakari', nahiM sughara hai jAya / / 243 / / kokila pyArI vainate, pati anugAmI nAra / nara varavidyAjuta sughara, tapa vara kSamAvicAra / / 244 / / dUri vasata nara dUta guna, bhUpati deta milaay| DhAMki dUri rakhi ketakI, vAsa pragaTa hai jAya / / 245 / / 1.lakar3I, 2. baMdha kI denevAlI, 4. miSTa vacana bolane se koI anya nahIM rahatA, saba apane ho jAte haiM, 6. vezyA, 7. baladevajI, 9. pyAra karo, 10. chIna letA hai 3. bela, 5. brAhmaNa, 8.yAdavavaMzI, 1. mArjAra-billI, 4. ghUrepara 7.sugandha 2. jUte, 5. ADaMbara-ThAThabATa, 3. pradhAna-maMtrI, 6.guNarUpa dUta,
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ budhajana satasaI subhASita nIti suSka sAka kA asana vara, nirajana vana vara vAsa / dIna-vacana kahibo na vara, joloM tanameM sA~sa / / 246 / / ekAkSaradAtAra guru, jo na gine vinajJAna / so ca~DAla bhava ko lahe, tathA hoyagA zvAna / / 247 / / sukha dukha karatA Ana hai, yoM kubuddhizraddhAna / karatA tere kRtakarama, meTe kyoM na ajJAna / / 248 / / sukhadukhavidyA Ayudhana, kula balavita adhikAra / sAtha garbha meM avatare, deha dharI jihi bAra / / 249 / / vana rana ripujala agani giri, ruja nidrAmada mAna / inameM puna rakSA kare, nAhIM rakSaka Ana / / 250 / / durAcAri tiya kalahinI, kiMkara kUra ktthor| sarpa sAtha vasivo sadana, mRta samAna dukha ghora / / 251 / / saMpati narabhava nA rahe, rahe doSagunabAta / rahe ju vana meM vAsanA, phUla phUli jhara jAta / / 252 / / eka tyAgi kula rAkhiye, grAma rAkha kula tori| grAma tyAgiye rAjahita, dharma rAkha saba chori / / 253 / / nahiM vidyA nahiM mitratA, nAhIM dhana sanamAna / nahIM nyAya nahiM lAja bhaya, tajo vAsa tA thAna / / 254 / / kiMkara jo kAraja kare, bAMdhava jo dukha sAtha / nArI jo dArida sahe, pratipAle so nAtha / / 255 / / 2. kuttA, 3. roga, 4. puNya, 5.sevaka, 6. chor3akara nadI nakhI zRMgIni meM, zastrapAni nara naari| bAlaka ara rAjAna Dhiga, basiye jatana vicAri / / 256 / / kAmI ko kAmina milana, vibhavamAhirucidAna / bhogazakti bhojana vividha, tapa atyaMta phala jAna / / 257 / / kiMkara hukamI suta vibudha', tiya anugAmini jaas| vibhava sadana nahiM roga tana, ye hI suraga nivAsa / / 258 / / putra vahI pitubhakta jo, pitA vahIM pratipAla / nAri vahI jo pativratA, mitra vahI dila mAla / / 259 / / jo ha~satA bhASaNa kare, calatA khAve khAna / dvai batarAvata jAta jo, so saTha DhITha ajAna / / 260 / / tetA AraMbha ThAniye, jetA tanameM jor| tetA pA~va pasAriye, jetI lAMbI sora / / 261 / / bahute paraprAnana hare, bahute dukhI pukAra / bahute paradhana tiya hare, birale caleM vicAra / / 262 / / karma dharma birale nipuna, birale dhana dAtAra / birale sata bole khare, birale paradukha TAra / / 263 / / giri giri prati mAnika nahIM, vana vana caMdana naahiN| udadhi sArise sAdhujana, Thora Thora nA pAhiM / / 264 / / 1. nakhavAle, 4. dAna dene meM ruci, 7.samudra ke samAna gaMbhIra 2.sIMgavAle, 5. paNDita, 3. hAtha meM hathiyAra rakhanevAlA manuSya, 6. rajAI, 1.sUkhA,
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ budhajana satasaI subhASita nIti paragharavAsa videza patha, mUrakha mIta milaap| jobanamAhiM daridratA, kyoM na ho saMtApa / / 265 / / dhAma parAyA vastra para, para sayyA para nAri / paraghara basivo adhama ye, tyAge vibudha vicAri / / 266 / / hunnara hAtha anAlasI, par3hibo karibo mIta / zIla paMca nidhi ye akSaya, rAkhe rAhe nacIta' / / 267 / / kaSTa samaya ranake samaya, durbhikSa ara bhaya ghora / durajanakRta upasarga meM, bace vibudha kara jora / / 268 / / dharama lahe nahiM duSTacita, lobhI jasa kima pAya / bhAgahIna ko lAbha nahiM, nahiM auSadhi gata Aya / / 269 / / duSTa milata hI sAdhujana, nahIM duSTa hai jAya / caMdana taru ko sarpa lagi, viSa nahiM deta banAya / / 270 / / zoka harata hai buddhi ko, zoka harata hai dhIra / zoka harata hai dharma ko, zoka na kIjai vIra / / 271 / / azva supta gaja masta Dhiga, nRpa bhItara ranavAsa / prathama byAyalI gAya Dhiga, gaye prAna kA nAsa / / 272 / / bhUpati vyasanI pAhunA, jAcaka jar3a jmraaj| ye paradukha jove nahIM, kIyo cAhe kAja / / 273 / / manuSya janama le nA kiyA, dharma na artha na kAma / so kaca ajake kaMTha meM, upaje gaye nikAma / / 274 / / saratA nahiM karatA raho, artha dharma ara kAma / nita tar3akA dvai ghaTi rahyA, citavo AtamarAma / / 275 / / ko svAmI mama mitra ko, kahA deza meM rIta / kharaca kito' Amada kitI, sadA ciMtavo mIta / / 276 / / vamana karete kapha miTe, maradana meTe vAta / snAna kiyete pitta miTe, laMghana te jura jAta / / 277 / / koDha mAMsa ghRta juraviSe, sUla dvidala dyo TAra / dRga-rogI maithuna tajo, navo dhAna atisAra / / 278 / / anadAtA trAtA bipata, hitadAtA gurujJAna / Apa pitA puni dhAyapati, paMca pitA pahicAna / / 279 / / gururAnI nRpa kI tiyA, bahuri mitra kI joya / patnI-mA nijamAtajuta, mAta pAMca vidhi hoya / / 280 / / ghasana cheda tAr3ana tapana, suvarana kI pahicAna / dayAzIla zruta tapa gunani, jAnyA jAta sujAna / / 281 / / jApa homa pUjana kriyA, veda tttvshrddhaan| karana karAvanameM nipuna, dvija-purohita gunavAna / / 282 / / bhalI burI citameM basata, nirakhata le ura dhaar| soma vadana vaktA catura, dUta svAmi hitakAra / / 283 / / 1.kalA-kauzalya, 2. nizcinta-bephikra, 4. gatAyu-jisakI Ayu bAkI na rahI ho use, 6. byAI huI, 7. dekhate nahIM haiM, 3. akAla, 5. sotA, 8. bakarI ke gale ke stana 1. sabere-do ghar3I rAta rahane para, 4. kor3ha roga meM mA~sa khAnA, 6. netrarogI, 8. guru kI strI, 2. kitanA, 3. mAliza, 5. zUla roga meM do dAloMvAlA anna khAnA, 7. atIsAra roga meM-dastoM kI bImArI meM nayA anna 9. strI, 10. sAsa
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASita nIti budhajana satasaI yAhIte sukulIna kA, bhUpa kare adhikAra / Adi madhya avasAna' meM, karate nAhiM vikAra / / 284 / / duSTa tiyA kA poSanA, mUrakha ko samajhAta / vairIte kAraja pare, kauna nAhiM dukha pAta / / 285 / / vipatA ko dhana rAkhiye, dhana dIje rakhi daar| Atamahita ko chAMDiye, dhana dArA parivAra / / 286 / / dArida meM duravisana meM, durabhikha puni ripughAta / rAjadvAra samasAna' meM, sAtha rahe so bhrAta / / 287 / / sarpa duSTa jana do bure, tAmeM duSTa visekha / duSTa jatana kA lekha nahiM, sarpa jatana kA lekha / / 288 / / nAhIM dhana bhUSana vasana, paMDita jadapi kurUpa / sughara sabhA meM yoM lase, jaise rAjata bhUpa / / 289 / / snAna dAna tIratha kiye, kevala punya upAya / eka pitA kI bhaktiteM, tIna varga mili jAya / / 290 / / jo kudeva ko pUjike, cAhe zubha kA mela / so bAlU ko pelike, kADhyA cAhe tela / / 291 / / dhika vidhavA bhUSana saje, vRddha rasika dhika hoy| dhika jogI bhogI rahe, suta dhika par3he na koya / / 292 / / nArI dhani jozIlajuta, pati dhani rati nija naar| nItinipuna nRpati dhani, saMpati dhani dAtAra / / 293 / / rasanA rakhi marajAda tU, bhojana bolata bola / bahu bhojana bahu bolate, parihe sirape dhola / / 294 / / jo cAhe apanA bhalA, to na satAvo koya / tinahU ke durazISateM, roga zoka bhaya hoya / / 295 / / hiMsaka je chupi bana base, hari ahi jIva bhayAna / ghane baila haya garadhabhA, gaU bhaiMsa sukhadAna / / 296 / / vaira prIti abakI karI, parabhava meM mili jaay| nibala sabala haiM ekase, daI karata hai nyAya / / 297 / / saMskAra jinakA bhalA, U~ce kula ke pUta / te sunike sulaTe jalada, jaise UnyA sUta / / 298 / / pahale caukasa nA karI, DUbata vyasana ma~jhAra / raMga majITha chUTe nahIM, kIye jatana hajAra / / 299 / / je durabala ko poSi haiM, dukhateM deta bacAya / tAteM nRpa ghara janama le, sIdhI saMpati pAya / / 300 / / / / iti subhASita nIti / / 1.Adara, 4. durbhikSa, 7. tIna puruSArtha - dharma, artha, kAma 2. anta meM, 5. zmazAna meM, 8. puNya, 3. strI, 6. ilAja, 9. kucha bhI 1. mAra, 4. gadhA, 7. zIghra, 10. binA prayatna ke 2.burA AzIrvAda-zApa, 5. isa samaya kI, 8. naTAIpara car3hAyA, 3. siMha, 6. vidhAtA yA karma, 9.samhAla,
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezAdhikAra upadezAdhikAra (dohA) dhyAve so pAve sahI, kahata bAla gopAla / baniyA deta kapardikA', narapati kare nihAla / / 301 / / ulajhe sulajhira sudha bhaye, tyoM tU ulajhyo mAna / sulajhaniko sAdhana kare,to pahu~ce nijathAna / / 302 / / lakhata sunata sUMghata cakhata, iMdrI tripata na hoya / mana roke iMdrI ruke, brahma prApti hoya / / 303 / / tRSNA miTe saMtoSate, seyeM ati bar3hi jaay| tRna' DAre Aga na bujhe, tRnArahita bujha jAya / / 304 / / cAhi kare so nA mile, cAhi samAna na pApa / cAhi rakhe cAkari kare, cAhi vinA prabhu Apa / / 305 / / pApa jAna para-pIDabo, punya jAna upakAra / pApa buro puNya hai bhalo, kIje rAkhi vicAra / / 306 / / pApa alpa puNya dvai adhika, aise AraMbha ThAni / jyoM vicAra viNaje sughara, lAbha bahuta tucha hAni / / 307 / / vipati pareM soca na karo, kIje jatana vicAra / soca kiyete hota hai, tana dhana dharma bigAra / / 308 / / 1. kaur3I, 2. sulajha karake, 4. jJAna, 5. ghAsa, 6. icchA , 7. vyApAra kare, soca kiye cakrita rahe, jAta parAkrama bhUla / prabala hota vairI nirakhi, kari DAre niramUla / / 309 / / dezakAla vaya dekhike, kari hai vaidya ilaaj| tyoM gehI ghara basi kare, dharma karma kA kAja / / 310 / / prathama dharama pIche aratha, bahuri kAmako sey| anta mokSa sAdhe sudhI, so avicala sukha leya / / 311 / / dharma mokSa ko bhUlike, kAraja kari hai koya / so parabhava vipadA lahe, yA bhava niMdaka' hoya / / 312 / / zakti samAlira kIjiye, dAna dharma kula kaaj| yazapAve matalaba sadhe, sukhiyA rahe mijAja / / 313 / / vinA vicAre zaktike, kare na kAraja hoya / thAha vinA jyoM nadini meM, pare su bUr3e soya / / 314 / / alabha milyo na lIjiye, liye hota behAla / vanameM cAvala ko cuge, ba~dhe parevA' jAla / / 315 / / jaisI saMgati kIjiye, taisA hai parinAma / tIra gahai tAke turata, mAlA le nAma / / 316 / / janama aneka kusaMga vasa, lIne hoya kharAba / aba satasaMgati ke kiye, lai zivapatha kA lAbha / / 317 / / 1. bhramita, 2. umra, 3. gRhasthI, 4. dhana, 5. niMdya-badanAma, 6. saMbhAla kara arthAt jitanI zakti ho utanA, 7. DUbe, 8. binA mehanata ke, 9. kabUtara, 10. eka zikArI jaMgala meM cAvala phailAkara usa para jAla bichAkara chupa gayA, cAvaloM ko dekhakara kabUtara cugane ke lie A baiThe aura jAla meM phaMsa gye| yaha kathA hitopadeza meM hai| 11. tAkatA hai, nizAnA sAdhatA hai|
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezAdhikAra budhajana satasaI nIti taje nahiM satapuruSa, jo dhana mile karora / kula tiya bane na kaMcanI, bhugate vipadA ghora / / 318 / / nIti dhare nirabhaya sukhI, jagajana kare sarAha' / bhaMDe janama anIti teM, daMDaleta naranAha / / 319 / / nItivAna nIti na taje, sahe bhUkha tisa trAsa / jyo haMsA muktA vinA, vanasara kareM nivAsa / / 320 / / lakhi anIti sutako taje, phire loka meM hIna / musalamAna hiMdU sarava, lakhe nIti AdhIna / / 321 / / je bigare te svAdateM, taje svAda sukha hoya / mIna parevA makara hari, pakari leta hara koya / / 322 / / svAda lakhe roga na miTe, kIye kupatha akAja / tAteM kuTakI pIjiye, khAje lUkhA nAja / / 323 / / amRta Unodara asana, viSasama khAna aghaay| vahe puSTa tana bala kare, yAteM roga bar3hAya / / 324 / / bhUkha roga meTana asana2, vasana haranako zIta / ativinAna nahiM kIjiye, milesolIje mIta / / 325 / / honI prApti so mile, tAmeM phera na sAra / tRSNA kiye kleza hai, sukhI saMtoSavicAra / / 326 / / 1. vezyA, 2. prazaMsA, 3. beijjata hotA hai, 4. naranAtha-rAjA, 5. pyAsa, 6. machalI, 7. kabUtara, 8. eka kar3avI davAI, 9.khAiye, 10. kama bhojana karanA-kucha khAlI peTa rahanA, 11.khUba aghAkara khA lenA, 12. bhojana, 13. jyAdA vicAra karanA kite dyosa bhogata bhaye, kyoM hU tRpti na pAya / tRpti hota saMtoSa soM, punya bar3he agha' jAya / / 327 / / paMDita mUrakha do jane, bhogata bhoga samAna / paMDita samavRti mamata vina, mUrakha harakha amAna / / 328 / / sUtra vAMci upadeza suni, taje na Apa kaSAya / jAna pUchi kUve pare, tinasoM kahA basAya / / 329 / / vinasamujhe te samajhasI, samajhe samajhe naahiN| kAce ghaTa mATI lage, pAke lAge nAhiM / / 330 / / rucite sIkhe jJAna hai, ruci vina jJAna na hoya / sUdhA ghaTa barasata bhare, auMdhA bhare na koya / / 331 / / sAMca kahe dUSana miTe, nAtara doSa na jaay| jyoMkI tyoM rogI kahe, tAko bane upAya / / 332 / / karanA jo kahanA nahIM, pUche mAraga Ana / nizAnA kaise mare, tAke" Ana hI thAna / / 333 / / aurana ko bahakAta hai, kare na jJAna prakAza / gAr3ara AnI Una ko, bAMdhI care kapAsa / / 334 / / vina parikhyAM saMthA kahe, mUr3ha na jJAna gahAya / aMdhA bAMTe jevarI, sagarI vachar3A khAya / / 335 / / 1. dina, 4. nAsamajha, 7. parakhe binA, 2. pApa, 5. dekhe, 8. pATha-sabaka, 3. apramANa-bahuta, 6. bher3a, 9. tamAma, sabhI
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ budhajana satasaI boleteM jAne pare, mUrakha vidyAvAna / kAMsI rUpekI pragaTa, bAje hota pichAna / / 336 / / U~ce kula ke suta par3he, par3he na mUr3ha gmaar| ghurasala' to kyoM hu na bhane, mainA bhane apAra / / 337 / / mAraga ara bhojana udara, dhana vidyA urmaahiN| sanai sanai hI Ata hai, ikaThA Avata naahiN||338|| nita prati kucha dIyA kiyA, kATe pApa pahAra' / kizta mAMr3i debo kiye, utare karaja apAra / / 339 / / vRddha bhaye hU nA dhare, kyoM virAga manamAMhi / je bahate kaise bace, lakar3I gahate nAhiM / / 340 / / vina kalamaSa nirabhaya jike, te tiraje haiM tIra / polo ghaTa sUdho sadA, kyoM kari bUr3e nIra / / 341 / / durjana sajjana hota nahiM, rAkho tIrathavAsa / melo kyoM na kapUra meM, hIMga na hoya suvAsa / / 342 / / mukhateM jApa kiyo nahIM, kiyo na karate dAna / sadA bhAra bahate phire, te nara pazU samAna / / 343 / / svAmi kAmameM Tari gaye, pAyo haka bhrpuur| Age kyA kahi chUTasI, pUche Apa hujUra / / 344 / / kari saMcita koro rahe, mUrakha vilasi na khAya / mAkhI kara mIMr3ata rahe, zahada bhIla le jAya / / 345 / / 1.cAMdI kI, 2. eka prakAra kA pakSI, 4. sanaiH-sanaiH, dhIre-dhIre, 5. pahAr3a, 7. jo, 8. rakho, 9. ikaTThA upadezAdhikAra kara na kAhuso vaira hita, hogA pApa sNtaap| svata: banI lakhibo karo, karibokara prabhu-jApa / / 346 / / vividhibanata AjIvikA, vividhinItijuta bhoga / tajake lage anIti meM, mukara adharamI loga / / 347 / / kevala lAgyA lobha meM, dharmalokagati bhUla / yA bhava parabhava tAsa kA, ho hai khoTI sUla / / 348 / / udyama kAja aisA kare, sAdhe loka sudharma / te sukha pAve jagata meM, kATe pichale karma / / 349 / / para auguna mukha nA kahe, poSe parake prAna / vipatA meM dhIraja bhaje, ye lakSaNa vidvAna / / 350 / / jo mukha Ave so kahe, hita anahita na pichAna / vipati dukhI saMpati sukhI, nilaja mUr3ha so jAna / / 351 / / dhIra tajata kAyara kaheM, dhIra dhareM teM vIra / dhIraja jAne hita ahita, dhIraja guna gaMbhIra / / 352 / / kSaNa ha~sibokSaNarUsibo',citta capala thira naahiN| tAkA mIThA bolanA, bhayakArI manamAhiM / / 353 / / vinA daI saugana kare, ha~si bolana kI bAna / sAvadhAna tAsoM raho, jhUTha kapaTa kI khAna / / 354 / / jAkA cita Atura adhika, saDarazithilamukha bola / tAkA bhAkhyA sAMca nahiM, jhUThA kara hai kaula / / 355 / / 6. pApa, 2. kasama, 1. ronA, 3. ikarAra
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ budhajana satasaI lokarIti ko chAMDike, cAlata hai viparIti / dharama sIkha tAsoM kahe, adhikI kare anIti / / 356 / / jo sanamukha thira hai sune, tAko dIje siikh| vinayarahita dhaMdhA sahita, mAMge deya na bhIkha / / 357 / / pahale kiyA so aba liyo, bhoga roga upabhoga / aba karanI aisI karo, jo parabhava ke joga / / 358 / / jo kara ho so pAya ho, bAta tihAre hAtha / vikalapa taji sadabudha karo, karatava tajonasAtha / / 359 / / kor3i muhara lAbhe na phala, so mati vRthA gamAya / kari kamAya AjIvikA, kai prabhukA guna gAya / / 360 / / dharama rAkhate rahata haiM, prAna dhAna dhana mAna / dharama gamata gamajAta' haiM, mAna dhAna dhana prAna / / 361 / / dharma harana apanA marana, gine na dhanahita joya / yoM nahiM jAne mUr3ha jana, mare bhogi hai koya / / 362 / / cAtura kharacata vina sare, pUMjI de na gamAya / kai bhoge kai puna kare, calI jAta hai Aya // 363 / / bhAvI racanA pheri de, rasameM kare udAsa / Tasyo muhUrata rAjako, rAma bhayo vanavAsa / / 364 / / koTi karo parapaMca kina, mili hai prApti-mAna / samudra bhasyA apAra jala, Ave pAtra pramAna / / 365 / / upadezAdhikAra paMDita hU rogI bhaye, vyAkula hota atIva / dekho vanameM vina jatana, kaise jIvata jIva / / 366 / / kahe vacana phera na phire, mUrakha ke mana Teka / apane kahe sudhAra le, jinake hiye vivek||367|| lakhi ajogi vicakSaNa mure, durajana neku Tarena / hasyo kATha mor3ata mure, sUkho phaTe mur3e na / / 368 / / cira sIkhyo sumarata rahata, tadapi visara jA zuddhi / paMDita mUrakha kyA kare, bhAvI phere buddhi / / 369 / / sAyara saMpati vipati meM, rAkhe dhIraja jJAna / kAyara vyAkula dhIra taji, sahe vacana apamAna / / 370 / / kahA hota vyAkula bhaye, hota na dukhakI haan| ripu jIte hAre dharama, phaile ajasa kahAna / / 371 / / dukhameM hAya na boliye, mana meM prabhu ko dhyAya / miTe asAtA miTa gaye, kIje joga upAya / / 372 / / kara na agAU kalpanA, kara na gaIko yAda / sukha dukha jo baratata abe, soI lIje sAdha / / 373 / / kabahU~ AbhUSaNa vasana, bhojana vividha tyaar| kabahU~ dArida jau-asana', lIje samatA dhAra / / 374 / / dhUpa chA~ha jyoM phirata hai, saMpati vipati sadIva / haraSa zoka kari pha~sata kyoM, mUr3ha ajJAnI jIva / / 375 / / 1. kartavya, 4. cale jAne se, 7. Ayu-umra, 2. rakhane se, 5. cale jAte haiM, 8. honahAra-bhavitavya, 3. rahate haiM, 6. puNya, 9. raMga meM bhaMga 3. vidvAna, 1. bahuta, 4. Age kI, 2. lakar3I, 5. jau kA bhojana
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezAdhikAra budhajana satasaI asana auSadhI bhUkha kI, vasana auSadhI siit| bhalA burA nahiM joiye', haraje bAdhA mIta / / 376 / / khAnA pInA sovanA, puni laghu dIragha vyAdhi / rAva raMkake eka sI, etI kriyA asAdhi / / 377 / / vAhI budhi dhana jAta hai, vAhI budhite Ata / jinasa' vyAja vinajata badhe, tAhI karate jAta // 378 / / paMDita bhAvo mUr3ha ho, sukhiyA maMda kaSAya / mATho moTo hai baladha, tAtI dubarI gAya / / 379 / / baMdhe bhoga kaSAyateM, chuTe bhakti vairAga / inameM jo AchA lage, tAhI mAraga lAga / / 380 / / duSTa duSTatA nA taje, niMdata hU hara koya / sujana sujanatA kyoM taje, jagajasa nijahita hoya / / 381 / / duSTa bhalAI nA kare, kiye koTi upakAra / sarpana dUdha pilAiye, viSahI ke dAtAra / / 382 / / duSTa saMga nahiM kIjiye, nizcaya nAze prAna / mile tAhi jAre agani, bhalI burI na pichAna / / 383 / / duSTa kahI suni cupa raho, bole hai hai hAna / bhATA' mAre kIcameM, chIMTe lAge Ana / / 384 / / kaMTaka ara duSTa kA, aura na bane upAya / paga panahI tara dAbiye, nAtara khaTakata Aya / / 385 / / 1. dekhiye, 2. bAdhA miTA lIjiye, 3. laghuzaMkA, 4. dIrghazaMkA, 5. anAja, 6. ThaMDA-gariyAla, 7. garama-teja, 8. patthara, 9. jUte ke nIce, 10. nahIM to mana turaMga caMcala milyA, bAga hAtha meM raakhi| jA china hI gAphila raho, tAchina DAre nAkhi / / 386 / / mana vikalpa aite kare, palake gine na koya / yAke kiye na kIjiye, kIje hita hai joya / / 387 / / pavana thakI devanathakI, manakI daur3a apAra / DUbe jIva anaMta haiM, yAkI lAge lAra / / 388 / / mana lAge avakAsa de, taba karataba bana jAya / mana vina jApa japevRthA, kAja siddha nahiM thAya / / 389 / / jaise taise jatana kari, jo mana leta lgaay| puni jo jo kAraja catura, kare su hI bana jAya / / 390 / / jinakA mana vasimeM nahIM, cAle nyAya anyAya / te nara vyAkula vikala hai, jagata niMdatA pAya / / 391 / / bar3e bhAgate mana ratana, milyo rAkhiye pAsa / jahA~ tahA~ ke kholate, tana dhana hota vinAsa / / 392 / / tanate mana dIragha ghano, lAMbo ara gaMbhIra / tana nAze nAze na mana, lar3atI viriyAM vIra / / 393 / / mana mAphika cAle na jaba, taba sutako taja deta / mana sAdhanakaratA nirakhi, karata Anate heta / / 394 / / tanakI daur3a pramAnate, manakI daur3a apAra / mana bar3hakari ghaTi jAta hai, ghaTe na tanavistAra / / 395 / / 1. lagAma, 3. kArya, 2. palabhara ke vikalpoM ko koI gina nahIM sakatA, 4. dekhakara
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ (42) budhajana satasaI manakI gati ko kahi sake, saba jAne bhagavAna / jina yAko basi kara liyo, te pahu~ce zivathAna / / 396 / / para kA mana mailA nirakhi, mana bana jAtA sera / jaba mana mAMge Anate, taba manakA hai sera / / 397 / / jaba mana lAge socameM, taba tana deta sukhAta / jaba mana nirabhai sukha gahe, taba phUle saba gAtaH / / 398 / / gati gati meM marate phire, manameM gayA na phera / phera miTete mana tanA, mare na dUjI bera / / 399 / / jinakA mana Atura bhayA, te bhUpati nahiM raMka / jinakA mana saMtoSa meM, te nara iMdra niHzaMka // / 400 / / jaMtra maMtra auSadhi hare, tanakI vyAdhi aneka / mana kI bAdhA saba hare, guru kA diyA viveka / / 401 / / vahI dhyAna vahI jApa vrata, vahI jJAna saradhAna / jinamana apanAvasi kiyA, tina saba kiyA vidhAna || 402 || vina sIkhe bacavo nahIM, sIkho rAkha vicAra / jhUTha kapaTakI DhAlakara, nA kIje ? taravAra / / 403 / / jInete maranA bhalA, apajasa sunyA na jAta / kahane te sunanA bhalA, bigar3a jAya hai bAta / / 404 / / apane mana AchI lage, niMde loka sayAna / aisI parata na kIjiye, tajiye lobha ajJAna / / 405 / / 2. zarIra, 1. kSINa kara detA hai, 3. pakSa upadezAdhikAra thor3A hI lenA bhalA, burA na lenA bhota' / apajasa suna jInA burA, tAteM AchI mauta / / 406 / / svAmikAja nija kAma hai, sadhe loka paraloka / isA kAja budhajana karo, jAmeM ete thoka / / 407 / / kahA hota vyAkula bhae, vyAkula vikala kahAta / koTi jatanateM nA miTe, jo honI jA syAta' / / 408 / / jAmeM nIti banI rahe, bana Ave prabhu nAma / so to dArida hI bhalA, yA vina sabe nikAma / / 409 / / jo niMdAte nA Dare, khA cugalI dhana leta / vAteM jaga DaratA isA, jaise lAgA preta / / 410 / / kula marajAdAkA calana, kahanA hitamita vaina / chor3e nAhIM satapuruSa, bhoge caina acaina / / 411 / / dArida rahe na sAsatA, saMpati rahe na koya / khoTA kAja na kIjiye, karo ucita hai soya / / 412 / / mAnuSa kI rasanA vase, viSa ara amRta doya / bhalI kahe baca jAya hai, burI kahe dukha hoya / / 413 / / anucita ho hai basi vinA, tAmeM raho abola / boleteM jyoM vAri lagi, sAgara uThe kalola / / 414 / / tRSNA kI kyA mile, nAze hita nija deha / sukhI saMtoSI sAsatA, jaga jasa rahe saneha / / 415 / / 1. adhika, 3. jisa samaya, 2. aisA, 4. zAzvata nirantara
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ budhajana satasaI moha koha davakari tape, pive na samatA vAri / viSa khAve amRta taje, jAta dhanaMtara hAri / / 416 / / dAna dharma vyopAra rana, kIje zakti vicAra / bina vicAra cAle gire, oMr3e khAr3ama~jhAra / / 417 / / Amada lakhi kharace alapa, te sukhiyA saMsAra / vina Amada kharace ghano, lahe gAla ara mAra / / 418 / / lAkhalAjavinalAkha sm,laajshitlkhilaakh| bhalA jIvanA lAjajuta, jyoM tyoM lAjahiM rAkha / / 419 / / kuzala prathama paripAka lakha, pIche kAja racAta / pichalA pA~va uThAya taba, agalI Thora lakhAta / / 420 / / deva manuSa nAraka pazU, sabe dukhI kari cAhi / vinA cAha nirabhaya sukhI, vItarAga vina nAhiM / / 421 / / jIvajAta saba ekase, tinameM itanA vinAna / cAha sahita cahu~gati phire, cAha rahita niravAna / / 422 / / guru Dhiga jina pUchI nahIM, gahyo na Apa subhAva / sUnA ghara kA pAhunA, jyoM Ave tyoM jAva / / 423 / / 1.agni se, 2. dhanvantari vaidya, 3. gahare gaDDhe meM, 4. lAkha (capar3A) ke samAna, 5. phala, 7. jinhoMne banyau mhArai yA gharImaiM raMga banyau mhArai yA gharImaiM raMga / / Teka || tatvArathakI caracA pAI, sAdharamI ko saMga / / 1|| bnyo.|| zrI jinacarana base ura mAhIM, haraSa bhayo saba aNg| aisI vidhi bhava bhavamaiM milijyau, dharmaprasAda abhaMga / / 2 / / bnyo.|| - kavivara paNDita budhajanajI vidyA prazaMsA (dohA) jagajana vaMdata bhUpatI, tAhi adhika vidvAna / mAna bhUpatI deza nija, vidyA sAre mAna / / 424 / / dArida saMpatimeM sadA, sukhI rahata vidvAna / Adarate lAbhe su le, sahe nAhiM apamAna / / 425 / / yA bhava jasa parabhava sukhI, nirabhaya rahe sadIva / puNya bar3hAve agha hare, vidyA par3hiyA jIva / / 426 / / rAja cora Darape dhanI, dhana kharacata ghaTa jAya / vidyA dete mAna bar3he, narapati baMde pAya / / 427 / / dravyavAna Darapata rahe, nA baiThe jA thAna / bhUpasabhA caturana viSai, ati uddhata vidvAna / / 428 / / cAri gatina meM manuSya ko, par3hive ko adhikAra / manuSya janma dhari nA par3he, tAko ati dhikkAra / / 429 / / pustaka guru thiratA lagana, mile suthAna shaay| taba vidyA par3hivo' bane, mAnuSa gati parajAya / / 430 // jo par3hi kare na Acarana, nAhiM kare saradhAna / tAko par3hivo bolivo, kAga vacana paramAna / / 431 / / ripu samAna pitu mAtu jo, putra par3hAve naahiN| zobhA pAve nAhiM so, rAja sabhA ke mAMhi / / 432 / / 1. use,
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitratA aura saMgati budhajana satasaI alapa asana nidrA alapa, khyAla na dekhe koya / Alasa taji ghokhata rahe, vidyArthI suta soya / / 433 / / pAMca thakI solaha barasa, paThana samaya yo jAna / tAmeM lAr3a na kIjiye, puni suta mitra' samAna / / 434 / / tajibe gahibe ko bane, vidyA par3hate jJAna / hai saradhA jaba Acarana, iMdra nameM taba Ana / / 435 / / dhanate kalamaSa nA kaTe, kATe vidyA jJAna / jJAna binA dhana klezakara, jJAna eka sukhakhAna / / 436 / / jo sukha cAhe jIva ko, to budhajana yA mAna / jyoM tyoM mara paca lIjiye, guruteM sAMcA jJAna / / 437 / / sIMga pUMcha bina baila haiM, mAnuSa vinA vivek| bhakSya abhakSya samajhenahIM, bhginiibhaaminiiek||438|| 1. tamAzA, 2. solaha varSa se adhika umra ke putra ko mitra ke samAna mAnanA cAhiye, 3. pApa, 4. khAne yogya, 5. nahIM khAneyogya maiMne dekhA AtamarAma (rAga kAphI kanar3I) maiMne dekhA AtamarAmA / maiMne. ||ttek|| rUpa pharasa rasa gaMdharte nyArA, drs-jnyaan-gundhaamaa| nitya niraMjana jAkai nAhIM, krodha lobha mada kAmA / / 1 | maiMne. || bhUkha pyAsa sukha dukha nahiM jAkai, nAhiM bana pura gaamaa| nahiM sAhiba nahiM cAkara bhAI, nahIM tAta nahiM mAmA / / 2 / maiMne. / / bhUli anAdi thakI jaga bhaTakata, lai pudgala kA jaamaa| 'budhajana' saMgati jinagurukI taiM, maiM pAyA mujha ThAmA ||3||maiMne.|| - kavivara paNDita budhajanajI (dohA) joloM tU saMsAra meM, toloM mIta rakhAya / salAha liye vina mitra kI, kAraja bIgar3a jAya / / 439 / / nIti anIti gine nahIM, dArida sNptimaahiN| mIta salAha le cAla haiM, tinakA apajasa nAhiM / / 440 / / mIta anIta bacAya ke, de hai vyasana chur3Aya / mIta nahIM vaha duSTa hai, jo de vyasana lagAya / / 441 / / dhana sama kula sama dharama sama, samavayamIta bnaay| tAso apanI gopa kahi, lIje bharama miTAya / / 442 / / aurana te kahiye nahIM, mana kI pIr3A koy| mile mIta parakAziye, taba vaha deve khoya / / 443 / / khoTe so bAteM kiye, khoTA jAne loya / vezyA ko patha pUchatA, bharama kare hara koya / / 444 / / satasaMgati meM baiThatA, janama saphala hai jAya / maile gele jAvatAM, Ave maila lagAya / / 445 / / satasaMgati Adara mile, jagajana kare bakhAna / khoTA saMga lakhi saba kahe, yAkI nizAM na Ana / / 446 / / 1. gupta bAta, 2. kharAba rAste se, 3. vizvAsa
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ juA niSedha (dohA) budhajana satasaI yete mIta na kIjiye, jatI lakhapatI bAla / jvArI cArI tasakarI', amalI ara behAla / / 447 / / mitratanA vizvAsa sama, aura na jagameM koya / jo vizvAsa ko ghAta hai, bar3e adharamI loya / / 448 / / kaThina mitratA jor3iye, jor3a tor3iye naahiN| tor3ete doUna ke, doSa pragaTa hai jAhiM / / 449 / / vipata meTiye mitrakI, tana dhana kharaca mijAja / kabahU~ bAMke vakta meM, kara hai tero kAja / / 450 / / mukhate bole miSTa jo, urameM rAkhe ghAta / mIta nahIM vaha duSTa hai, turata tyAgiye bhrAta / / 451 / / apane so dukha jAnake, je na dukhAve Ana / te sadaiva sukhiyA rahe, yA bhAkhI bhagavAna / / 452 / / 1. dUta-cugalakhora, 2. cora, 3. nazebAja, 4. daridrI, 5.bure samaya meM jananI lobha lavAra kI, dArida dAdI jAna / kUrA kalahI kAminI, juA vipati kI khAna / / 453 / / dhana nAze nAze dharama, jvArI dhare kudhyAna / dhakAdhUma dharabo kare, dhika dhika kahe jahAna / / 454 / / jvArI ko jorU taje, taje mAta pitu bhrAta / dravya hare baraje lare, bole bAta kubAta / / 455 / / jvArI jAya na rAjameM, kari na sake vyApAra / jvArI kI pratIti nahiM, phiratA phire khuvAra / / 456 / / bAMdhe jvArI cItharA, Dole bane kNgaal| kabahU causara pahirake, dhare phaiTameM mAla / / 457 / / azuci asana kI glAni nahiM, rahe hAla behAla / tAta marata hU rata rahe, taje na jUA khyAla / / 458 / / kahA ginati sAmAna jana, pAMDava bhaye kharAba / jUA khelata puruSa kI, kyoM hU rahe na Aba' / / 459 / / jaiso khAna caMDAla ke, taiso khAve khAna / nIca U~ca kula kI tabe, kaise hoya pichAna / / 460 / / nijapura meM Aja macI horI (tathA) nijapura meM Aja macI horI / nij.||ttek|| umagi cidAnaMdajI ita Aye, uta AI sumatIgorI ||1||nij.|| lokalAja kulakAni gamAI, jJAna gulAla bharI jhorI ||shnij. / / samakita kesara raMga bnaayo| cArita kI picukI chorI ||3||nij.|| gAvata ajapA gAna manohara, anahada jharasauM barasyo rii||4 / nija. / / dekhana Aye budhajana bhIge, nirakhyau khyAla anokho rii||5||nij.|| - kavivara paNDita budhajanajI 1. duHkhI, 2. ijjata
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ vezyA niSedha budhajana satasaI mAMsa niSedha hAr3a mAMsa muradAna ke, jAkA kaaNsaamaahiN| so to pragaTa masAna hai, kAMsA khAsA nAhiM / / 461 / / dUdha dahI ghRta dhAna phala, suSTa miSTa vara khAna / tAko tajake adhama mukha, khoTI mATI Ana / / 462 / / jIva anaMtA sAsate, bhAkhe zrI bhagavAna / bAlata kATata mAMsa ko, hiMsA hota mahAna / / 463 / / mAMsa puSTa nija karana ko, duSTa Ana-pala khAta / burA karate hai bhalA, so kahuM sunI na bAta / / 464 / / syAra siMha rAkSasa adhama, tinakA bhakha hai mAMsa / mokSa hona lAyaka manuSa, gahe na yAkI bAsa / / 465 / / uttama hotA mAMsa to, lagatA prabhu ke bhoga / yoM bhI yA jAnI par3e, khoTA hai saMyoga / / 466 / / dArU kI matabAla meM, gopa bAta kaha deya / pIche bAkA dukha sahe, nRpa saravasa hara leya / / 470 / / matavAlA kai bAvalA, cAle cAla kucAla / jAteM jAve kugatimeM, sadA phire behAla / / 471 / / mAnuSa Dhake mada piye, jAne dharama balAya / AMkha mUMdi kUve pare, tAsoM kahA basAya / / 472 / / vezyA niSedha caramakAra becI sutA, ganikA lInI mola / tAko sevata mUDhajana, dharma karma de khola / / 473 / / hIna dInate lIna hai, setI aMga milaay| letI saravasa saMpadA, detI roga lagAya / / 474 / / je ganikA saMga lIna haiM, sarva taraha te hIna / tinake karate khAvanA, dharma karma kara chIna / / 475 / / khAtA pItA sovatA, karatA saba vyohAra / ganikA ura basivo kare, karataba kare asAra / / 476 / / dhana kharace toloM race, hIna khIna taja deta / vyasanI kA mana nA mure, phiratA phire aceta / / 477 / / dvija khatrI kolI vanika, ganikA cAkhata lAla / tAko sevata mUDhajana, mAnata janama-nihAla / / 478 / / madya niSedha sar3i upaje prAnI anaMta, madameM hiMsA bhot| hiMsAte agha Upaje, aghate ati dukha hota / / 467 / / madirA pI mattA malina, loTe bIca bajAra / mukhameM mUteM kUkarA, cATe vinA vicAra / / 468 / / ujjala U~ce rahana kI, sabahI rAkhata cAya / dArU pI ror3I par3e, acaraja nAhiM aghAya / / 469 / / 1. thAla, 2. mAMsa, 3. dUsaroM kA mAMsa, 4. gaMdha, 5. bahuta, 6. buddhi, 7. kUr3e meM 1. naze meM, 4. camAra-mocI, 7. lAra, 2. gupta, 5. sevana karatI hai, 8.saphala 3.sarvasva-sArA dhana, 6. lauTatA hai,
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikAra kI niMdA jaise apane prAna haiM, taise para ke jAna / kaise harate duSTa jana, vinA vaira para prAna / / 479 / / nirajana vana ghanameM phireM, bhareM bhUkha bhaya hAna / dekhata hI ghUMsata churI, niradai adhama ajAna / / 480 / / duSTa siMha ahi mAriye, tAmeM kA aparAdha / prAna piyAre sabani ko, yAhI moTI bAdha // / 481 / / bhalo bhalo phala leta hai, buro buro phala leta / tU niradar3a hai mArake, kyoM hai pApa sameta / / 482 / / nekU doSa parako kiye, bAr3he bar3ho kleza / je pratyakSa prAnani hare, taba hai cukyo azeSa / / 483 / / prAna poSanA dharma hai, prAna nAzanA pApa / aisA parakA kIjiye, jisA suhAve Apa / / 484 / / budhajana satasaI cIrI niMdA prAna palata haiM dhana rahe, tAteM tAso prIti / so jorI corI kare, tA sama kauna anIti / / 485 / / lar3e mare ghara taji phire, dhana prApatike heta / aise ko core hare, puruSa nahIM vaha preta / / 486 / / dhanI lar3e nRpa sira hare, base nirantara ghAta / nidharaka hai cora na phire, Dare rahe utapAta / / 487 / / 1. bAdhA, ar3acana, doSa, 4. jaisA, 2. thoDA, 5. bhUta, 3. bar3hAtA hai, 6. niDara parastrIsaMga niSedha 1. upAya, 4. bahuta, 7. billI, bahuudyama dhana milana kA, nija parakA hitakAra / so taji kyoM corI kare, tAmeM vighana apAra / / 488 / / corata Dare bhogata Dare, mare kugati dukha ghora / lAbha likhyo so nA Tare, mUrakha kyoM hai cora / / 489 / / ciMtA citateM nA Tare, Dare sunata hI bAta / prApati kA nizcaya nahIM, jAga hue mara jAta / / 490 / / cora ekate saba nagara, Dare jage saba raina / aisI aura na adhamatA, jAmeM kahU~ na caina / / 491 / / parastrIsaMga niSedha apanI paratakha dekhike, jaisA apane darda / taisA hI paranArikA, dukhI hota hai marda / / 492 / / nipaTa kaThina paratiya milana, mile na pUre hoMsa' / loka lar3e nRpa daMDa kare, pare mahata puni dosa / / 493 / / U~cA pada loka na gine, kare AbarU dUra / auguna eka kuzalateM, nAza hota guna bhUra / / 494 / / kanyA puni parabyAhatA, saparasa aparasa jAta / sArI" vyabhicArI gahe, rAkhe nAhiM dubhA~ta / / 495 / / kapaTa jhapaTa takibo kare, sadA jAra' mAMjAra" / bhoga kare nAhIM Dare, pare pITha paijAra' / / 496 / / 2. icchA, 5. saba, 8. jUte 3. ijjata, 6. vyabhicArI,
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ budhajana satasaI dhika kuzIla kulavAna ko, jAsoM Darata jahAna / batalAvata lAge baTA', nAhiM rahata kulakAna / / 497 / / nA seI nAhIM chuI, rAvana pAI ghAta / calI jAta niMdA ajoM, jagameM bhaI vikhyAta / / 498 / / prathama subhaga sohita sugama, madhya vRthA rasa svAda / aMta virasa dukha narakasA, visana-vivAda abAda / / 499 / / visana lagA jA puruSake, so to sadA kharAba / jaise hIrA ebajuta', nAhIM pAve Aba / / 500 / / // iti upadezAdhikAra / / 1. ijata meM baTTA lagAtA hai, 3. doSavAlA 2. kula kI lAja, virAga bhAvanA (dohA) keza palaTi palaTyA vapU', nA palaTI mana baaNk| bujhe na jaratI jhUparI, te jara cuke nisAMka / / 501 / / nitya Ayu terI jhare, dhana paile mili khA~ya / tU to rItA hI rahyA, hAtha jhulAtA jAya / / 502 / / are jIva bhava vana viSai, terA kauna sahAya / kAla siMha pakare tujhe, taba ko leta bacAya / / 503 / / ko hai suta ko hai tiyA, kAko dhana parivAra / Ake mile sarAya meM, bichureMge niradhAra' / / 504 / / tAta mAta suta bhrAta saba, cale sucalanA mohi| causaTha varaSa jAte rahe, kaise bhUle tohi / / 505 / / bahuta gaI thor3I rahI, urameM dharo vicAra / aba to bhUle DUbanA, nipaTa najIka kinAra / / 506 / / jhUThA suta jhUThI tiyA, hai ThagasA parivAra / khosi leta hai jJAnadhana, mIThe bola ucAra / / 507 / / AsI so jAsI sahI, rahasI jete aay| apanI go' AyA gayA, merA kauna basAya / / 508 / / jinabAnI ke sunaisauM mithyAta miTai jinabAnIke sunaisauM mithyAta mittai| mithyAta miTai samakita prgttai||jinbaanii. ||ttek|| jaisaiM prAta hota raviUgata, raina timira saba turata phttai||1|jinbaanii.|| anAdikAlakI bhUli miTAvai, apanI nidhi ghaTaghaTamaiM ughtte| tyAga vibhAva subhAvasudhAre, anubhava karatAMkarama kttai||2||jinbaanii. / / aura kAma taji sevo yAkauM, yA bina nAhiM ajJAna ghttai| budhajana yAbhava parabhava mAMhIM, bAkI huMDI turata paTe||3|jinabAnI. / / - kavivara paNDita budhajanajI 3. nizcaya se, 1. zarIra, 4. Ayu-umra, 2. dUsare loga, 5. bArI
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ budhajana satasaI jAvo ye bhAvo raho, nAhIM tana dhana cAya / maiM to AtamarAma ke magana rahU~ guna gAya / / 509 / / jo kubuddhiteM bana gaye, te hI lAge lAra / naI kubudhakara kyoM phayU~, karatA banira abAra / / 510 / / cIMTI mIThA jyoM lage, parikara ke cahu~ ora / tU yA duHkha ko sukha gine, yAhI tujhameM bhora / / 511 / / apanI apanI Ayu jyoM, raha haiM tere sAtha / tere rAkhe nA rahe, jo gahi rAkhe hAtha / / 512 / / jaise pichale mara gaye, taise terA kAla / kAke kahe naciMta hai, karatA kyoM na saMbhAla / / 513 / / Ayu kaTata hai rAta-dina, jyoM karota teM kATha / hita apanA jaladI karo, par3A rahegA ThATha / / 514 / / saMpati bijurI sArisI, jobana bAdara raMga / kovida kaise rAca hai, Ayu hota nita bhaMga / / 515 / / parI rahegI saMpadA, dharI rahegI kAya / chala balakari hu na bace, kAla jhapaTa le jAya / / 516 / / banatI dekhi banAya le, puni mata rAkha udhAra / bahate vAri pakhAra kara, pheri na lAbhe vAri / / 517 / / visana bhoga bhogata rahe, kiyA na punya upAya / gAMTha khAya rIte cale, haTavAre meM Aya / / 518 / / 1. banakara ke. 4. paMDita vivekI, 7. milegA, 2. bholApana, 5. pAnI, 8. samaya, 3. bAdala, 6. ghole, 9. bAjAra virAga bhAvanA khAvo kharaco dAna dyo, vilaso mana haraSAya / saMpati nadI pravAha jyoM, rAkhI nAhiM rahAya / / 519 / / nizi sUte saMpati sahita, prAta ho gaye raMka / sadA rahe nahiM ekasI, nibhe na kAkI baMka' / / 520 / / tucha syAnapa' ati gAphilI, khoI Ayu asAra / aba to gAphila mata raho, ner3o Ata karAra / / 521 / / rAco viraco kaunaso, dekhI vastu samasta / pragaTa dikhAI deta hai, bhAnu udaya ara asta / / 522 / / dehadhArI bacatA nahIM, soca na kariye bhrAta / tana to taji gaye rAma se, rAvana kI kyA bAta / / 523 / / AyA so nAhI rahyA, dazaratha lachamana rAma / tU kaise raha jAyagA, jhUTha pApa kA dhAma / / 524 / / karanA kyA karatA kahA, dharatA nAhiM vicAra / pUMjI khoI gAMTha kI, ulaTI khAI mAra / / 525 / / dhaMdhA karatA phirata hai, karata na apanA kAja / ghara kI jhuMparI jarata hai, para ghara karata ilAja / / 526 / / kite divasa bIte tumheM, karate kyoM na vicAra / kAla gahegA Aya kara, suna hai kauna pukAra / / 527 / / jo jIye to kyA kiyA, mUe kyA diyA khoya / lAre lagI anAdi kI, deha taje nahiM toya / / 528 / / 2. caturAI, 3. najadIka, 1. abhimAna, 4. jIva
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ samatA aura mamatA budhajana satasaI taje dehasoM neha ara, mAne khoTA sNg| nahiM poSe soSata rahe, taba tU hoya nisaMga / / 529 / / tana to kArAgAra hai, suta parikara rakhavAra / yoM jAne bhAne na dukha, mAne hitU ga~vAra / / 530 / / yA dIragha saMsAra meM, muvo anaMtI baar| eka bAra jJAnI mare, mare na dUjI bAra / / 531 / / deha taje maratA na tU, to kAhe kI hAna / jo mUe tU marata hai, to ye jAna kalyAna / / 532 / / jIrana taji nUtana gahe, paragaTa rIti jahAna / taise tana gahanA tajana, budhajana sukhI na hAna / / 533 / / leta sukhI detA dukhI, yaha karaja kI rIta / leta nahIM so de kahA, sukha dukha vinA nacIta / / 534 / / svAratha paramAratha vinA, mUrakha karata bigaar| kahA kamAI karata hai, gur3I ur3AvanahAra / / 535 / / sahaja milI lakhi nAgahe, kare vipata ke kaam| caupar3a raci kheleM lar3e, leta nahIM mukha rAma / / 536 / / jagameM horI ho rahI, chAra ur3ata saba ora / bAhya gaye bacavo nahIM, bacavo apanI Thora / / 537 / / jagajana kI viparIta gati, haraSata hota akAja / holI meM dhana de nace, bani bhaDuvA taji lAja / / 538 / / 1. parigraha, 2. jelakhAnA, 3. grahaNa karanA, 4. pataMga ur3AnevAlA, 5. lakSmI , 6. dhUla mohamAte saba hI bhaye, bole bola kubola / milavo basivo eka ghara, bacavo raho abola / / 539 / / jagajana kAraja karata saba, chalabala jhUTha lagAya / isA kAja kovida kare, jAmeM dharama na jAya / / 540 / / AsI so jAsI sahI, TUTe jura gaI prIti / dekhI sunI na sAsatI, athira anAdI rIti / / 541 / / saba parajAyaniko sadA, lAgi rahyo saMskAra / vinA sikhAye karata yoM, maithuna hAra nihAra' / / 542 / / samatA aura mamatA sune nipuna mamatA viSai, kArana aura hajAra / vinA sikhAye guruna ke, hota na samatAdhAra / / 543 / / AkulatA mamatA tahA~, mamatA dukhakI nIMva / samatA AkulatA hare, tAteM sukha kI sIMva / / 544 / / samatA bhavadadhisoSanI, jJAnAmRta kI dhAra / bhavAtApa ko harata hai, adbhuta sukhadAtAra / / 545 / / samatA te ciMtA miTe, bheTe AtamarAma / mamatA te vikalapa uThe, here sArA ThAma / / 546 / / mamatA ko parikara ghano, krodha kapaTa mada kAma / tyAje samatA ekalI, baiThI apane dhAma / / 547 / / mamatA kATha aneka teM, ciMtA agani lgaay| jare anaMtAkAla kI, samatA nIra bujhAya / / 548 / / 1.moha meM matavAle, 2. jJAnI, 3. AyA hai so jAyegA, 4. AhAra-bhojana, 5. pAkhAnA, 6. parivAra
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ samatA aura mamatA budhajana satasaI samatA apanI nAri saMga, nita sukha nirabhaya hoya / bhaya kleza karanI vipata, mamatA parakI joya / / 549 / / mamatA saMga anAdi kI, kare anaMta phail| jaba jiya guru saMgati kare, taba yA chAMr3e gaila / / 550 / / mamatA beTI pApa kI, naraka-sadana le jAya / dharma sutA samatA jiko, suragamukati sukhadAya / / 551 / / mamatA samatA kI karo, nija ghaTamAhiM pichAna / burI tajo AchI bhajo, jo tuma ho budhimAna / / 552 / / jAkI saMgati dukha laho, tAkI tajo na gaila / to tumako kahiye kahA, jyoMke tyoM ho baila / / 553 / / pUrva kamAyA so liyA, kahA kiyeM hoya kAsa' / aba karanI aisI karo, parabhava hoya khusyAsa / / 554 / / jaise yahA~ taise vahA~, baratata hai saba vyAdha / jyoM aba yahA~ sAdhana karo, tyoM hI parabhava sAdha / / 555 / / yAhI bhava meM raci rahe, parabhava karo na yaad| cAle rIte hoya ke, kyA khAoge khAda / / 556 / / joloM kAya kaTe nahIM, rahe bhUkha kI vyAdha / paramAratha svArathatanA, toloM sAdhana sAdha / / 557 / / sarate meM karate nahIM, karate rahe vicAra / paranira chor3I bApake, phira pachatAta ga~vAra / / 558 / / 1. strI, 2. bure kArya, 3.sAtha, 5. duHkha, 6. sukha, 7. bhojana, 8. byAha karake ahiniza prAnI jagata ke, cale jAta jamathAna / zeSA' thiratA gahi rahe, e acaraja ajJAna / / 559 / / nAgA calanA hoyagA, kachu na lAge laar| lAra lena kA hai matA', to ThAno' dAtAra / / 560 / / naranArI mohe gaye, kaMcana kAmini maahiN| avicala sukha tina hI liyA, jo inake basa nAhiM / / 561 / / mithyA ruja nAzyo nahIM, rahyA hiyA meM vAsa / lIyo tapa dvAdaza varasa, kiyA dvArikA nAza / / 562 / / kahA hota vidyA par3he, vina pratIti vicAra / abhavisena saMjJA laI, kIno hInAcAra / / 563 / / vinA par3he pratIti gahi, rAkhyo gAr3ha apAra / yAda karata tuSa-mASa ko, utara gaye bhavapAra / / 564 / / ApA-para-saradhAna vina, madhupiMgala munirAya / tapa khoyA boyo janama, royo naraka maMjhAra / / 565 / / kopyA muni upasarga suni, lopyo nRpa pura deza / kIno daMDakavana viSama, lIno narakapraveza / / 566 / / sukha mAne bhAne dharama, jovanadhanamada aMdha / mAla jAni ahiko gahe, lahe vipati matiaMdha / / 567 / / bhoga vyasana sukha khyAla meM, daI manuSagati khoy| jyoM kapUta khA tAta dhana, vipatA bhoge roya / / 568 / / 1. bace huye, 2. irAdA, 3. bano, 4. roga, 5. zraddhA, 7. naSTa kiyA, 8. naSTa kiyA 4. mUrkha, 6. jJAna,
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ samatA aura mamatA budhajana satasaI munI thake gehI thake, thAke surapati zeSa / marana samaya nAhIM Tare, ho hai vAhI deza / / 569 / / naraka nikasi tiryaMca hai, pazu hai tiryaga deva / durnivAra phiranA sadA, saMsArI kI Teva / / 570 / / roga zoka jAmana marana, kSudhA nIMda bhaya pyAsa / laghu dIragha bAdhA sadA, saMsArI dukhavAsa / / 571 / / saMsRta vastu na Ana kachu, hai mamatA sNyukt| mamatA maji samatA laI, te haiM jIvanamukta / / 572 / / moha-mamatA jalate prabala, taru ajJAna saMsAra / janama marana dukha deta phala, kATo jJAna-kuhAra / / 573 / / magana rahata saMsAra meM, tana dhana saMpati pAya / te kabahUM vaca haiM nahIM, sUte Aga lagAya / / 574 / / je cete saMsAra meM, suguru vacana suni kAna / tA mAphika sAdhana karata, te pahu~ce zivathAna / / 575 / / saMsArI ko dekha dukha, sataguru dInadayAla / sIkha deta jo mAna le, so to hota khuzAla / / 576 / / ati gaMbhIra saMsAra hai, agama aparaMpAra / baiThe jJAnajihAja meM, te utare bhavapAra / / 577 / / je kumatI pIr3e hareM, para tana dhana tiya prAna / lobha krodha mada mohateM, te saMsArI jAna / / 578 / / lakhi sarUpa saMsAra kA, pAMDava bhae viraag| rahe suthira nija dhyAna meM, Tare na jarate Aga / / 579 / / pale kahA~ janameM kahA~, hane ghane nRpamAna / kRSNa trikhaMDI bhrAta-sara, gae tisAe prAna / / 580 / / dazamukha hAsyo kaSTate, sahyo sIta vanavAsa / agani nikasa dIkSA gahI, bhaI iMdra taji Asa / / 581 / / bAla hatyo surakara pasyo, palyo Ana jA thAna / pradyumana solaha lAbha le, milyo tAta rana ThAna / / 582 / / tyAgI pIhara sAsare, DarI guphA ke kauna / gaI mAma ghara suta sahita, milI aMjanA pauna' / / 583 / / rAnI ThAnI kukriyA, sArI nizi taji lAja / zIla sudarzana nA tajyo, bhajyo hiye jinarAja / / 584 / / cubhyo roma sukumAra tana, rahe karata vara bhoga / sahyo syAla-upasarga-dukha, prathamahiMdhArata joga / / 585 / / mAta tAta cAroM tiyA, saba kara cuke vicAra / dIkSA dharake ziva varI, svAmI jaMbukumAra / / 586 / / bhava SaTa kIne kamaTha haTha, sahe duSTa upasarga / pArasa prabhu samatA laI, karama kATi apavarga / / 587 / / sahe dezabhUSana munI, kulabhUSana munirAya / ghora vIra upasarga sura, kevalajJAna upAya / / 588 / / 1. gRhasthI , 3. jJAnarUpI kulhAr3I se, 2. bhramaNa, 4. sukhI 1. cige, 4. rAvaNa, 2. naSTa kiye, 5. pavanaMjaya se, 3. jaratkumAra ke bANa se, 6. mukti
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ budhajana satasaI samatA aura mamatA sura gere saMjayata muni, dai vidyAdhara mAra / sosahike ziva tiya varI, phaniMda kiyo upakAra / / 589 / / gAr3ha gahyo soI tisyo, kahA sAha kahA cora / aMjana bhayA niraMjanA, seTha vacana ke jora / / 590 / / mAre murage cUna raci, kaSTa liyo bhava sAta / rAya jasodhara caMdramati, tAkI kathA vikhyAta / / 591 / / sulajhe pazu upadeza suni, sulajhe kyoM na pumAna / nAharateM bhaye vIrajina, gaja pArasa bhagavAna / / 592 / / agani jarAI zvasura sira, Apa magana rahi dhyAna / gajakumAra muni karama hari, bhaye siddha bhagavAna / / 593 / / kor3ha sahyo sAgara tirayo, kahyo bhAMr3a ajJAna / zrIpAla sAhasa gahyo, jAya lahyo nijathAna / / 594 / / ganikA ghara ArUr3ha giri, ratanadIpa bheruuddh'| cArudatta puni muni bhaye, sukaladhyAna ArUr3ha / / 595 / / jaya masAna zreSThI liyo, rahyo amara ghara jaay| duSTa jayo nRpa muni bhayo, jIvaMdhara ziva thAya / / 596 / / maMdirakoTa maheza ke, beca diye zivakoTa / samaMtabhadra upadeza suni, Aye jinamata oTa / / 597 / / sahaja sahaja tyAgana lage, dhanakumAra saMsAra / zAlabhadra suni taha~ tajyo, do muni hue lAra / / 598 / / zreNika nRpa saMbodha teM, dharmarucI munirAja / tyAga kudhyAna sudhyAna gahi, bhaye mukta kari kAja / / 599 / / samuda ticyA kanyA vasyA, bahuri bhayA adhiraaj| prItaMkara muni hoike, layo mukti ko rAja / / 600 / / lava aMkuza suta rAma pati, janaka bhUpa se baap| harana arani jaranA agani, sItA bhugatyA pApa / / 601 / / bhartA arjuna pAMDavA, hitU kRSNa mhaaraaj| taU duzAsana cIra gahi, harI draupadI lAja / / 602 / / bAla vRddha nArI puruSa, jJAnI taje na dhiir| kanyA kumArI caMdanA, bhugatyA dukha gaMbhIra / / 603 / / sAhasa teM Tari jyA, vipati, mainAsuMdari dhIra / kor3hI varako Adasyo, kaMcana huvo zarIra / / 604 / / Tare ghora upasarga saba, sAMce gAr3ha vicAra / vAriSena sukumAra sira, bhaI hAra talavAra / / 605 / / kahA prIti saMsArateM, dekho khoTI bAta / pIva jivAI ahi DasI, maMgI? kIno ghAta / / 606 / / nArina kA vizvAsa nahiM, auguna pragaTa nihAra / rAnI rAcI kUbare, liyo jazodhara mAra / / 607 / / bhoja-nAri mhAvata racI, mhAvata ganikA sNg| ganikA phala le nRpa diyo, iso jagata ko raMga / / 608 / / varanI jAhi na karmagati, bhalI burI hai jAta / doU jhagarata hota hai, bIca pareko ghAta / / 609 / / 1. gAr3ha samyaktva, dRr3ha zraddhAna, 4. janma , 2. puruSa, 5. kASThAMgAra duSTa ko jiitaa| 1. samudra, 2. araNya, vanavAsa
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ samatA aura mamatA budhajana satasaI burI kare hai jyA bhalI, lakho karamake ThATa / nazyo roga bhAsyo jagata, phor3ata sirako bhATa / / 610 / / kare aura bhoge avara, anucita vidhi kI bAta / cher3a kare so bhAgi jA, pAr3osI mara jAta / / 611 / / eka kare dukha saba lahe, aise vidhi ke kAma / eka harata hai kaTaka dhana, mArA jAve gAma / / 612 / / bahuta kare phala eka le, aisA karma anUpa / kare phauja saMgrAma ko, hAre jIte bhUpa / / 613 / / ko jAne ko kaha sake, hai aciMtya gati karma / yAteM rAce nA chuTe, chuTe Adare dharma / / 614 / / dharma sukhAMkara mUla hai, pApa dukhAMkara khAna / gurAmnAyateM dharma gahi, kara ApA para jnyaan||615|| gurAmnAya vina hota nahiM, ApA parakA jJAna / jJAna vinAko tyAgavo, jyoM hAthI ko nhAna / / 616 / / nIMva binA maMdira nahIM, mUla vinA nahiM rokh| ApA para saradhA vinA, nahIM dharma kA pokha / / 617 / / sulabha sunRpa pada devapada, janama-marana-dukhadAna / durlabha saradhAjuta dharama, adbhuta sukha kI khAna / / 618 / / jo nija anubhava hota sukha, tAkI mahimA naahiN| surapati narapati nAgapati, rAkhata tAkI cAhiM / / 619 / / moha tAta hai jagata kA, saMtati deta bar3hAya / ApA-para -saradhAna te, haTe ghaTe miTa jAya / / 620 / / paMcaparamagurubhakti vina, ghaTe na moha kA jora / prathama pUjaka paramaguru, kAja karo puni aura / / 621 / / gaI Ayu ko joiye', kahA kamAyo dharma / gaI sugaI abahU karo, to pAvoge zarma / / 622 / / Apta Agama parama guru, tIna dharama ke aMga / jhUThe seye dharma nahiM, sAMce seye raMga / / 623 / / apane apane mataviSe, iSTa pUja haiM ThIka / aisI dRSTi na kIjiye, kara lIje tahakIka / / 624 / / rahanI karanI mukha vacana-paraMparA mili jAya / doSarahita saba gunasahita, seje tAke pAya / / 625 / / doSa aThAraha teM rahita, paramaudArika kAya / saba jJAyaka divyadhunasahita so Apta sukhadAya / / 626 / / Apta-Anana kA kahyA, paraMparA aviruddha / dayAsahita hiMsArahita, so Agama prasiddha / / 627 / / vItarAga vijJAna-dhana, munivara tapI dayAla / paraMparA Agama nipuna, guru niragraMtha vizAla / / 628 / / zatru mitra lohA kanaka, sukha dukha mAnika kaaNc| lAbha alAbha samAna saba, aise guru lakhi rAca / / 629 / / mAraka upakAraka khare', pUche bAta vizeSa / doina ko sama hita kare, kareM suguru upadeza / / 630 / / 1. dekhiye, 4. parIkSA, 7. mAranevAle, 2. sukha, 5. seiye, 8. khar3e 3. saccA deva, 6. Apta ke mukha se kahA huA 1.senA, 2. snAna, 3. vRkSa
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ anubhava prazaMsA, guru prazaMsA budhajana satasaI surapati narapati nAgapati, vasuvidhi darva milAya / pUje vasu karamana harana, Aya suguru ke pAya / / 631 / / satya kSamA niralobha brahma, sarala salaja binamAna / niramamatA tyAgI damI, dharma aMga ye jAna / / 632 / / hiMsA anRta tasakarI', abrahma parigraha pApa / deza alapa saba tyAgivo, dharama doya vidhi thApa / / 633 / / dharma kSamAdika aMga daza, dharma dayAmaya jAna / darasana jJAna carita dharama, dharama tattva saradhAna / / 634 / / ite dharama ke aMga saba, inakA phala zivadhAma / dharma subhAva ju AtamA, dharamI AtamarAma / / 635 / / adharama pherata caturagati, janama marana dukhadhAma / dharama uddharana jagatameM, thApe avicala ThAma / / 636 / / gurumukha suna gAr3ho rahyo, tyAgo vAyasa'-mAMsa / so zreNika aba pAyasI, tIrthaMkara zivavAsa / / 637 / / sulaTyo bhIla ajJAna hU, vanameM lakhi munirAja / anukrama vidhi ko kATake, bhae nemi jinarAja / / 638 / / anubhava prazaMsA iMdra nariMda phaniMda saba, tIna kAla meM hoya / ekapalaka anubhavajito, tinako sukha nahiMkoya / / 639 / / pUche kaisA brahma hai, ketI mizrI miSTa / svAde so hI jAna hai, upamA mile na iSTa / / 640 / / anubhava-rasa cAkhe vinA, par3have meM sukha naahiN| maithuna sukha jAne na jyoM, kuvArI gItana mAhiM / / 641 / / jAne cAkhyo brahmasukha, gurute pUchi vidhAna / koTi jatanahU ke kiye, so nahiM rAce Ana / / 642 / / bAhya-bheSa ujjala kiyA, pApa rahA mana maahiN| zIzI" bAhira dhovatAM, ujjala hove nAhiM / / 643 / / pahile aMdara sudha kare, pIche bAhara dhoya / taba zIzI ujjala bane, jAne sagare loya / / 644 / / guru prazaMsA guru vina jJAna mile nahIM, karo jatana kina koy| vinA sikhAye minakha to, nAhiM tira sake toya / / 645 / / jo pustaka par3hi sIkha hai, guru ko pUche naahiN| so zobhA nAhIM lahe, jyo baka haMsA mAhiM / / 646 / / 1. jhUTha, 2. corI, 3. kuzIla, 4. ekadeza tyAga aura sarvathA tyAga arthAt aNuvrata aura mahAvrata, 5. kaue kA mAMsa, 6. pAyeMge cidAnanda maiM anAdi hU~, nahIM kucha Adi hai morii| sivA apane catuSTaya ke, nahiM para vastu mere meN|| 1. avivAhita, 4. bAhya veSa, UparI rUpa, 7. koI bhI, 10. bagulA 2. racate, 5. botala, bATalI, 8. manuSya, 3. dUsarI jagaha, 6. samasta, 9. pAnI,
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru prazaMsA budhajana satasaI guranukUla cAle nahIM, cAle svataH svabhAva / so nahiM pAve thAnako, bhava vana meM bharamAya / / 647 / / kaleza miTe AnaMda bar3e, lAbhe sugama upAya / guru ko pUchira cAlatA, sahaja thAna mila jAya / / 648 / / tana mana dhana sukha saMpadA, guru pe DArUM vAra / bhavasamudrateM DUbatA, guru hI kAr3hanahAra / / 649 / / svAratha ke jagajana hitU, vina svAratha taja deta / nIca U~ca nirakhe na guru, jIvajAtate heta / / 650 / / byoMta pare hita karata haiM, tAta mAta suta bhrAta / sadA sarvadA hita kare, guru ke mukha kI bAta / / 651 / / guru samAna saMsAra meM, mAta pitA suta naahiN| guru to tAre sarvathA, e bore bhavamAhiM / / 652 / / guru upadeza lahe vinA, Apa kuzala hai jAta / te ajAna kyoM TAri haiM, karI catura kI ghAta' / / 653 / / jahA~ tahA~ mili jAta haiM, saMpati tiya suta bhrAta / bar3e bhAgate ati kaThina, suguru kahIM mila jAta / / 654 / / pustaka bAMcI ikagunI, gurumukha gunI hjaar| tAteM bar3e talAzateM, sunije vacana ucAra / / 655 / / guru vAnI amRta jharata, pI lInI chinmaahiN| amara bhayA tatakhina suto, phira dukha pAve nAhiM / / 656 / / bhalI bhaI naragati milI, sune suguru ke vaina / dAha miTyA urakA abe, pAya laI cita caina / / 657 / / krodha vacana guru kA jadapi, tadapi sukhakara' dhAma / jaise bhAnu dupahara kA, zItalatA pariNAma / / 658 / / paramAratha kA guru hitU, svAratha kA saMsAra / saba mili moha bar3hAta haiM, suta tiya kiMkara yAra / / 659 / / tIratha tIratha kyoM phire, tIratha tuma ghttmaahiN| je thira hue so tira gaye, athira tirata haiM nAhiM / / 660 / / kauna deta hai manuSa bhava, kauna deta hai rAja / yAke pahacAne vinA, jhUThA karata ilAja / / 661 / / prAta dharma puni artharuci, kAma kare nizi seva / ruce niraMtara mokSa mana, so mAnuSa nahiM deva / / 662 / / saMtoSAmRta pAna kari, je haiM samatAvAna / tinake sukha sama lubdha ko, anaMta bhAga nahiM jAna / / 663 / / lobha mUla hai pApa ko, bhoga mUla hai vyAdhi / heta ju mUla kleza ko, tihUM tyAgi sukha sAdhi / / 664 / / hiMsAte hai pAtakI, pAtakateM naraka Aya / naraka nikasi hai pAtakI, saMtati kaThina miTAya / / 665 / / hiMsaka ko bairI jagata, koI na kare sahAya / maratA nibala garIba lakhi, hara koi leta bacAya / / 666 / / apane bhAva bigAr3ate, nihace lAgata pApa / para akAja to ho na ho, hota kalaMkI Apa / / 667 / / jito pApa cita cAhaso, jIva satAe hoya / AraMbha udyama ko karata, tAte thoro joya / / 668 / / 1. sukha karanevAlA, 2.sevaka, 3. lobhI, 4. moha, 5. naraka Ayu 1. apaneApa, 2. pUchakara, 3.sabhI jIvoM se, 4. Dubote, 5. catura puruSoM kI kI huI coTa-AkSepa ko kaise TAleMge
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru prazaMsA budhajana satasaI ye hiMsA ke bheda haiM, cora cugala vyabhicAra / krodha kapaTa mada lobha, puni AraMbha asata ucAra / / 669 / / cora Dare nidrA taje, kara hai khoTa upaay| nRpa mAre mAre dhanI, parabhava narakAM jAya / / 670 / / chAne para cagalI kare, ujjala bheSa bnaay| te to bugalA sArikhe, para akAja kari khA~ya / / 671 / / lAja dharma bhaya nA kare, kAmI kUkara ek| bahina bhAnajI nIcakala, inake nAhiM viveka / / 672 / / nIti anIti lakhe nahIM, lakhe na Apa bigaar| para jAre Apana jare, krodha aganikI jhAra / / 673 / / tana sUdhe sUdhe vacana, manameM rAkhe phera / agni DhakI to kyA huA, jArata karata na bera / / 674 / / kula byohAra ko taja diyA, garabIle mnmaahiN| avasi par3eMge kUpa te, je mAraga meM nAhiM / / 675 / / bAhira cugi zuka ur3a gaye, te to phire khuzAla / ati lAlaca bhItara dhase, te zuka ulajhe jAla / / 676 / / AraMbha vina jIvana nahIM, AraMbhamAhIM paap| tAteM ati taji alpa so, kIje vinA vilApa / / 677 / / asata vaina nahiM boliye, tAteM hota bigAra / ve asatya nahiM satya hai, jAte hai upakAra / / 678 / / krodhi lobhi kAmI madI, cAra sUjhate aMdha / inakI saMgati chor3iye, nahiM kIje saMbaMdha / / 679 / / jhUTha julama jAlima jabara, jalada jaMgameM jAna / jaka na dhare jagameM ajasa, jUA jahara samAna / / 680 / / 2.chupakara, 3. abhimAnI, 5. sukhI jAko chIvata catura nara, Dare kare haiM nhAna / isA mAMsa kA grAsateM, kyoM nahiM karo gilAna / / 681 / / madirAteM madamatta hai, madate hota ajJAna / jJAna vinA sutA mAta ko, kahe bhAminI mAna / / 682 / / gAna tAna le mAna ke, hare jJAna dhana prAna / surApAna palakhAna ko, ganikA racata kudhyAna / / 683 / / tRNa cAve cAve na dhana, nAMge kAMge jAna / nAhaka kyoM mAre inheM, saba jiya Apa samAna / / 684 / / nRpa daMDe bhaMDe janama, khaMDe dharma ru jJAna / kula lAje bhAje hitU, vyasana dukhAM kI khAna / / 685 / / bar3e sIkha vakabo kare, vyasanI le na vivek| jaise bAsana cIkanA, bUMda na lAge eka / / 686 / / mAra lobha pucakArate, vyasanI taje na phaila / jaise TaTTa aTakalA', cale na sIdhI gaila / / 687 / / Uparale manate kare, vyasanI jana kulakAja / brahmasurata bhUle na jyoM, kAja karata rikhirAja ||688 / / vyasana halAhalate adhika, kyoMkara seta ajnyaan| vyasana bigAr3e doya bhava, jahara hare aba prAna / / 689 / / narabhava kAraNa mukta kA, cAhata iMdra phniNd| tAko khota vyasana meM, so niMdana meM niMda / / 690 / / jaiso gAr3ho vyasana meM, taiso brahmaso hoya / janama janama ke agha kiye, pala meM nAkhe dhoya / / 691 / / 1. jhUTha, 4. tote, 1. snAna, 5. ar3anevAlA ghor3A, 9. sevana karate haiM, 2. mAMsa khAne ko, 6. rAstA , 10. dho detA hai 3. ghAsa, 4. bartana 7. AtmasvarUpa, 8. RSIzvara,
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi prazasti budhajana satasaI kIne pApa pahAra se, koTi janama meM bhuur| apanA anubhava vajrasama, kara DAle cakacUra / / 692 / / hitakaranI dharanI sujasa, bhayaharanI sukhakAra / taranI bhavadadhikI dayA, varanI SaTamata' sAra / / 693 / / dayA karata so tAta sama, garu napa bhrAta smaan| dayArahita je hiMsakI, hari ahi agani pramAna / / 694 / / paMtha sanAtana cAlaje, kahaje hitamita vaina / apanA iSTa na chor3aje sahaje caina acaina / / 695 / / kavi prazasti madhi nAyaka sirapaMca jyoM, jaipura madhi DhUMDhAra / nRpa jayasiMha suriMda tahA~, prajAko hitakAra / / 696 / / kIne budhajana sAtase, sugama subhASita her| sunata par3hata samajhe sarava 2, hare kubudhikA phera / / 697 / / saMvata ThArAse asI, eka varasateM ghATa / jeTha kRSNa ravi aSTamI, havo satasaI pATha / / 698 / / punya harata ripukaSTako, punya harata ruja vyAdhi / punya karata saMsAra sukha, punya niraMtara sAdhi / / 699 / / bhUkha saho dArida saho, saho loka apkaar| niMdakAma tuma mati karo, yaha graMtha ko sAra / / 700 / / grAma nagara gar3ha deza meM, rAja prajA ke geh|| punya dharama hovo kare, maMgala raho acheha / / 701 / / nA kAhUkI preranA, nA kAhUkI Asa / apanI mati tIkhI karana, varanyo varanavilAsa / / 702 / / 1. pahAr3a, 2. bahuta, 6. caliye, 7. kahiye, 11. duHkha 12. sabhI, 15. apamAna-tiraskAra, 3. chahoM matoM meM, 4. siMha, 5. sA~pa, 8. chor3iye 9.sahiye, 10.sukha, 13. saMvat 1879, 14. jeTha vadI aSTamI ravivAra, 16. tIkSNa