Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ "aho zrutajJAna graMtha jIrNodhdhAra 135 | bhaugolika koza - bhAga 1 : dravya sahAyaka : pUjya AcArya zrI premabhuvanabhAnusUrijI samudAyanA dIkSA dAnezvarI pa.pU.A.zrI guNaratnasUrIzvarajI ma.sA.nA AjJAvartinI pUjya pravartinI pUrNarekhAzrIjI ma.sA.nI suziSyA pUjya sAdhvijI zrI harSitarekhAzrIjI ma.sA.nI preraNAthI zrI dhANAdhAra jaina saMgha, pAlanapuranA ArAdhaka zrAvikAonI jJAnakhAtAnI upajamAMthI : saMyojaka : zAha bAbulAla saremala beDAvALA zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAna bhaMDAra zA. vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-380005 (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 saMvata 2068 I.sa. 2012
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAna bhaMDAra 810 saMyojaka - zAha bAbulAla saremala zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. (mo.) 8427585804 () 2213 2543 (8-mela) ahoshrut.bs@gmail.com aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2065 (I. 2009) - seTa naM-1 prAyaH jIrNa aprApya pustakone skena karAvIne DI.vI.DI. banAvI tenI yAdI. yA pusta: vebasATa 52thI upl st6nalos FN Aze. kramAMka pustakanuM nAma kartA-TIkAkAra-saMpAdaka pRSTha | 001 | zrI naMdIsUtra avcuurii| pU. vikramasUrijI ma.sA. 238 002 | zrI uttarAdhyayana sUtra cUrNI pU. jinadAsagaNi cUrNIkAra 286 003 zrI arhadgItA-bhagavadgItA / pa. meghavijayajI gaNi ma.sA. 004 zrI arhaccUDAmaNi sArasaTIkaH | pU. bhadrabAhusvAmI ma.sA. 005 | zrI yUkti prakAzasUtraM | pU. padmasAgarajI gaNi ma.sA. 006 | zrI mAnatuGgazAstram | pU. mAnatuMgavijayajI ma.sA. 007 aparAjitapRcchA zrI bI. bhaTTAcArya 008 | zilpa smRti vAstu vidyAyAm zrI naMdalAla cunilAla somapurA 850 zilparatnam bhAga-1 ke. sabhAtsava zAstrI 322 zilparatnam bhAga-2 zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI 280 011 | prAsAdatilaka zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 012 kAzyazilpam zrI vinAyaka gaNeza ApaTe 013 prAsAdamamjarI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 156 014 | rAjavallabha yAne zilpazAstra zrI nArAyaNa bhAratI goMsAI 015 zilpadIpaka zrI gaMgAdharajI praNIta 016 | vAstusAra zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 017 | dIpArNava uttarArdha | zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 018 jinaprAsAda mArtaDa zrI naMdalAla cunIlAla somapurA | 498 019 jaina graMthAvalI zrI jaina zvetAmbara konphransa 502 020 hIraza haina zyotiSa zrI himatarAma mahAzaMkara jAnI 021 nyAyapravezaH bhAga-1 zrI AnaMdazaMkara bI. dhruva 226 022 dIpArNava pUrvArdha zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-1 pU. municaMdrasUrijI ma.sA. 024 | anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-2 | zrI eca. Ara. kApaDIA 500 025 | prAkRta vyAkaraNa bhASAMtara saha zrI becaradAsa jIvarAja dozI 454 009 010 162 | 302 352 120 88 110 454 640 023 452
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 214 414 192 824 288 520 578 278 2521 324 302 038. 196 190 26 | tattvoparNasiMhaH zrI jayarAzI bhaTTa, bI. bhaTTAcArya | 027 | vitavAlA | zrI sudarzanAcArya zAstrI 028 jIrAva zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI | 02 | vevAstu pramAra zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 030 zilparatnAkara zrI narmadAzaMkara zAstrI 031 prAsAda maMDana paM. bhagavAnadAsa jaina 032 | zrI siddhahema vRtti vRdanyAsa adhyAya- pU. bhaviSyasUrinI ma.sA. 033 | zrI siddhahema vRhadravRtti vRdanyAsa adhyAya-ra pU. bhAvasUrinI ma.sA. zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya-3 034 | (8). pU. bhAvasUrinI ma.sA. | zrI siddhahema bRhavRtti bRhannyAsa adhyAya-3 (2) 035 | (3) pU. bhAvaLyasUri ma.sA. 036 | zrI siddhahema vR66vRtti vRdanyAsa madhyAya-1 | pU. bhaviSyasUrinI ma.sA. | 037 vAstunighaMTu prabhAzaMkara oghaDabhAI somapurA tilakamaznarI bhAga-1 | pU. lAvaNyasUrijI 039 | tilakamaznarI bhAga-2 pU. lAvaNyasUrijI 040 tilakamaznarI bhAga-3 pU. lAvaNyasUrijI 041 sakhasandhAna mahAkAvyama pU. vijayaamRtasUrizvarajI 042 saptabhaDImimAMsA pU. paM. zivAnandavijayajI 043 nyAyAvatAra satiSacaMdra vidyAbhUSaNa 044 vyutpattivAda guDhArthatattvAloka | zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) 04s | sAmAnyaniryukti guDhArthatatkAlIka zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) 046 | saptabhInayapradIpa bAlabodhinI vivRtti pU. lAvaNyasUrijI vyutpattivAda zAstrArthakalA TakA zrIveNImAdhava zAstrI 048 | nayopadeza bhAga-1 tarakiNItaraNI pU. lAvaNyasUrijI 049 nayopadeza bhAga-2 taraSiNIkaraNI pU. lAvaNyasUrijI 050 nyAyasamuccaya pU. lAvaNyasUrijI 051 syAdyArthaprakAzaH pU. lAvaNyasUrijI 052 dina zuddhi prakaraNa pU. darzanavijayajI 053 | bRhad dhAraNA yaMtra pU. darzanavijayajI 054 | jyotirmahodaya saM. pU. akSayavijayajI 202. 480 228 _60 218 190 138 047 296 210 274 286 216 532 113 112
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka - zAha bAbulAla saremala zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAThaina sosAyaTI, rAmanagara, sAjaramatI, amahAvAha - 04. (mo.) 9425585804 (kha) 22132543 ( - bhe) ahoshrut.bs@gmail.com aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2066 (I. 2010)- seTa naM-2 prAyaH jIrNa aprApya pustakone skena karAvIne DI.vI.DI. banAvI tenI yAdI. yA pustaka vebasAiTa parathI pae DAunaloDa jharI zaDAze. pustakanuM nAma kartA-TIkAkAra-saMpAdaka krama 055 zrI siddhahema bRhadvRtti bRhadnyAsa adhyAya-6 056 vividha tIrtha kalpa 057 bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA 058 | siddhAntalakSaNagUDhArtha tattvalokaH 059 vyApti paJcaka vivRtti TIkA jaina saMgIta rAgamALA 060 061 caturviMzatIprabandha ( prabaMdha koza ) 062 | vyutpattivAda Adarza vyAkhyayA saMpUrNa 6 adhyAya 063 | candraprabhA hemakaumudI 064 viveka vilAsa 065 paJcazatI prabodha prabaMdha 066 | sanmatitattvasopAnam upadezamAlA doghaTTI TIkA gurjarAnuvAda 067 068 | moharAjAparAjayam 069 kriyAkoza 070 kAlikAcAryakathAsaMgraha 071 sAmAnyanirukti caMdrakalA kalAvilAsa TIkA 072 | janmasamudrajAtaka 073 meghamahodaya varSaprabodha 074 jaina sAmudrikanAM pAMca graMtho bhASA saM saM guTha saM saM gu. saM saM saM saMgu. saM saM pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. jinavijayajI ma.sA. pU. pUNyavijayajI ma.sA. zrI dharmadat | zrI dharmadattasUri zrI mAMgaroLa jaina saMgIta maMDaLI zrI rasikalAla eca. kApaDIA zrI sudarzana meghavijayajI gaNi pU. zrI dAmodara goviMdAcArya pU. mRgendravijayajI ma. sA. pU. labdhisUrijI ma.sA. guTha saM saM/hiM saM/gu. zrI aMbAlAla premacaMda saM. zrI vAmAcaraNa bhaTTAcArya saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina zubha. zrI himmatarAma mahAzaMkara jAnI pU. hemasAgarasUrijI ma.sA. pU. caturavijayajI ma.sA. zrI mohanalAla bAMThiyA pRSTha 296 160 164 202 48 306 322 668 516 268 456 420 638 192 428 406 308 128 532 376
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 238 194 192 254 260. 75 jaina citra kalpadruma bhAga-1 076 jaina citra kalpadruma bhAga-2 077 saMgIta nATya rUpAvalI 78 bhAratanAM jaina tIrtho ane tenuM zilpa sthApatya 079 zilpa cintAmaNi bhAga-1 080 | bRhad zilpa zAstra bhAga-1 08 | bRhad zilpa zAstra bhAga-2 082 bRhad zilpa zAstra bhAga-3 083 AyurvedanA anubhUta prayogo bhAga-1 084 | kalyANa kAraka 085 | vivAno vana voza 086] kathA ratna koza bhAga-1 | kathA ratna koza bhAga-2 238 260 | guja. | zrI sArAmAM navA guja. | zrI sarAmAruM navAva guja. | zrI viyA sArAmArUM navAva | guja. | zrI sArAmArUM navAva guja. | zrI manasulatAna muramana, guja. | zrI nAgannAtha maMvAramAM guja. | zrI navInnAtha maMgArAma guja. | zrI jagannAtha aMbArAma guja. . 3ntisAgaranI guja. | zrI vardhamAna parvanAtha zAstrI saM./hiM zrI naMdalAla zarmA guja. | zrI levalAsa gIvarana tozI guja. | zrI levalAsa nIvarIna pa. meghavijayajIgaNi | pU.yazovijayajI, pU. puNyavijayajI mArA zrI vinayarzanasUrinI 114 910 436 336 230 088 | hastasagnIvanama 322 089/ endracaturvizatikA samati tarka mahArNavAvatArikA _114 090 | 560
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka - zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beTAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. 1686 aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra- saMvata 2067 (I. 2011) seTa naM.-3 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI sUcI / yaha pustake vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| pustaka nAma saMpAdaka / prakAzaka karttA / TIkAkAra motIlAla lAghAjI punA motIlAla lAghAjI punA motIlAla lAghAjI punA motIlAla lAghAjI punA motIlAla lAghAjI punA sArAbhAI navAba krama 91 syAdvAda ratnAkara bhAga-1 92 syAdvAda ratnAkara bhAga - 2 93 syAdvAda ratnAkara bhAga-3 94 syAdvAda ratnAkara bhAga-4 95 syAdvAda ratnAkara bhAga - 5 96 pavitra kalpasUtra 97 samarAGgaNa sUtradhAra bhAga - 1 98 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-2 99 bhuvanadIpaka 100 gAthAsahastrI 101 bhAratIya prAcIna lipImAlA 102 zabdaratnAkara 103 subodhavANI prakAza 104 laghu prabaMdha saMgraha 105 jaina stotra saMcaya - 1-2-3 106 sanmati tarka prakaraNa bhAga - 1,2,3 107 sanmati tarka prakaraNa bhAga-4, 5 108 nyAyasAra nyAyatAtparyadIpikA 109 jaina lekha saMgraha bhAga - 1 110 jaina lekha saMgraha bhAga - 2 111 jaina lekha saMgraha bhAga-3 112 jaina dhAtu pratimA lekha bhAga - 1 113 jaina pratimA lekha saMgraha 114 rAdhanapura pratimA lekha saMdoha 115 prAcina lekha saMgraha- 1 116 | bIkAnera jaina lekha saMgraha 117 prAcIna jaina lekha saMgraha bhAga-1 118 prAcina jaina lekha saMgraha bhAga-2 119 gujarAtanA aitihAsika lekho - 1 120 gujarAtanA aitihAsika lekho - 2 121 gujarAtanA aitihAsika lekho - 3 122 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala - 1 123 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-4 124 oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu ina muMbaI sarkala - 5 125 | kalekzana oNpha prAkRta enDa saMskRta inskrIpzansa 126 vijayadeva mAhAtmyam vAdidevasUrijI vAdidevasUrijI vAdidevasUrijI vAdidevasUrijI vAdidevasUrijI puNyavijayajI bhojadeva bhojadeva padmaprabhasUrijI samayasuMdarajI gaurIzaMkara ojhA sAdhusundarajI nyAyavijayajI jayaMta pI. ThAkara mANikyasAgarasUrijI siddhasena divAkara siddhasena divAkara satiSacaMdra vidyAbhUSaNa puraNacaMdra nAhara puraNacaMdra nAhara puraNacaMdra nAhara kAMtivijayajI daulatasiMha loDhA vizAlavijayajI vijayadharmasUrijI agaracaMda nAhaTA jinavijayajI jinavijayajI girajAzaMkara zAstrI girajAzaMkara zAstrI girajAzaMkara zAstrI pI. pITarasana pI. pITarasana pI. pITarasana pI. pITarasana jinavijayajI bhASA saM. saM. saM. saM. saM. saM./aM saM. saM. saM. saM. hindI saM. saM./gu saM. saM, saM. saM. saM. saM./hi saM./hi saMhi saM./hi saM./hi TI. gaNapati zAstrI TI. gaNapati zAstrI veMkaTeza presa saM./gu saM./gu saM./gu aM. aM. aM. aM. saM. sukhalAlajI munzIrAma manohararAma haragovindadAsa becaradAsa hemacaMdrAcArya jaina sabhA orIenTa insTITyUTa baroDA AgamoddhAraka sabhA sukhalAla saMghavI sukhalAla saMghavI esiyATIka sosAyaTI puraNacaMdra nAhara puraNacaMdra nAhara puraNacaMdra nAhara jinadattasUri jJAnabhaMDAra aravinda dhAmaNiyA saM./gu saM./gu saM./hi nAhaTA dharsa saM./hi jaina AtmAnaMda sabhA saM./hi jaina AtmAnaMda sabhA yazovijayajI graMthamALA yazovijayajI graMthamALA phAsa gujarAtI sabhA phArbasa gujarAtI sabhA phArbasa gujarAtI sabhA raoNyala eziyATIka jarnala raoNyala eziyATIka jarnala raoNyala eziyATIka jarnala bhAvanagara ArcIoNlaoNjIkala DipA. jaina satya saMzodhaka pRSTha 272 240 254 282 118 466 342 362 134 70 316 224 612 307 250 514 454 354 337 354 372 142 336 364 218 656 122 764 404 404 540 274 414 400 320 148
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ / zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra pRSTha 754 84 194 171 90 310 276 69 100 136 266 244 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra-saMvata 2068 (I. 2012) seTa naM.-4 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii|yh pustake vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| krama | pustaka nAma kartA/ saMpAdaka bhASA | prakAzaka 127 | mahAprabhAvika navasmaraNa sArAbhAI navAba guja. | sArAbhAI navAba 128 | jaina citra kalpalatA sArAbhAI navAba | sArAbhAI navAba 129 | jaina dharmano prAcIna itihAsa bhAga-2 hIrAlAla haMsarAja guja. | hIrAlAla haMsarAja 130 | oparezana ina sarca opha saM. menyu. bhAga-6 pI. pITarasana aMgrejI | | eziyATIka sosAyaTI 131 | jaina gaNita vicAra | kuMvarajI ANaMdajI | guja. jaina dharma prasAraka sabhA 132 | daivajJa kAmadhenu (prAcina jyotiSa graMtha) zIla khaMDa saM. braja. bI. dAsa banArasa 133 | karaNa prakAza brahmadeva saM./aM. sudhAkara dvivedi 134 | nyAyavizArada maho. yazovijayajI svahastalikhita kRti saMgraha | yazodevasUrijI guja. yazobhAratI prakAzana 135 | bhaugolika koza-1 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa | guja.. gujarAta varnAkyulara sosAyaTI 136 | bhaugolika koza-2 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa | guja. gujarAta varnAkyulara sosAyaTI 137 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-1 aMka-1, 2 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 138 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-1 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 139 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-2 aMka-1, 2 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 140| jaina sAhitya saMzodhaka varSa-2 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 141 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-3 aMka-1,2 jinavijayajI hindI / jaina sAhitya saMzodhaka punA 142 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-3 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 143 | navapadonI AnupUrvI bhAga-1 somavijayajI | zAha bAbulAla savacaMda 144 | navapadonI AnupUrvI bhAga-2 somavijayajI guja. zAha bAbulAla savacaMda 145 | navapadonI AnupUrvI bhAga-3 somavijayajI guja. | zAha bAbulAla savacaMda 146 | bhAsvati | zatAnaMda mArachatA saM./hi eca.bI. gaptA enDa sansa banArasa 147 | jaina siddhAMta kaumudI (ardhamAgadhI vyAkaraNa) ratnacaMdra svAmI | bhairodAna seThIyA 148 | maMtrarAja guNakalpa mahodadhi jayadayAla zarmA hindI / jayadayAla zarmA 149 | phakkIkA ratnamaMjUSA-1, 2 kanakalAla ThAkUra harikRSNa nibaMdha 150 | anubhUta siddha vizAyaMtra (cha kalpa saMgraha) meghavijayajI saM./guja | mahAvIra graMthamALA 151 | sArAvali kalyANa vardhana pAMDuraMga jIvAjI 152 | jyotiSa siddhAMta saMgraha | vizvezvaraprasAda dvivedI / saM. brIjabhUSaNadAsa banArasa 153| jJAna pradIpikA tathA sAmudrika zAstram rAmavyAsa pAnDeya saM. | jaina siddhAMta bhavana nUtana saMkalana | A. caMdrasAgarasUrijI jJAnabhaMDAra - ujjaina hastaprata sUcIpatra hindI | zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 2 | zrI gujarAtI zve.mU. jaina saMgha-hastaprata bhaMDAra - kalakattA hastaprata sUcIpatra hindI | zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 274 168 282 182 guja. 384 376 387 174 prA./saM. 320 286 272 142 260 232 160
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ , gujarAta varnAkayulara sosATI hIraka mahotsava graMthamALA naM. 16 mana, bhaugolika koSa chaE : ': ',' rUTa paNa 1 : "nA " , " ( prAcIna ane madhyakAlIna ) lekhaka DAhyAbhAI pItAmbaradAsa derAsarI. berIsTara-eTa-le; chapAvI prasiddha karanAra, gujarAta varnAkayulara sosAITI taraphathI hIrAlAla tribhuvanadAsa pArekha, bI. e., Asi sekreTarI-amadAvAda ka ",para Geet : para sahita TANA ke mata bAra AnA *. :-- - - - - - - - na mAna - - * * * ":-:-::::::. . . :::.." :..::::: ---- -- --- -- Aho! Shrutgyanam
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivedana bhAMgalika kAya prAcIna ane madhyakAlIna- prathama khaMDa mA virSe bahAra pADavAmAM Ave che. ane te sAhitya itihAsa rasikone madadagAra thaI paDaze. zrIyuta naMdalAla DenA mULa aMgrejI pustaka parathI enI vastu levAmAM AvelI che ane temAM ghaTate sthaLe yogya sudhArA vadhArA dAkhala karI lekhake tenI upayogitAmAM umere karyo che. gu. va. sesAiTI, amadAvAda. } tA. 24-9-1975) hIralAla vi. pArekha asi. sekreTarI. Aho! Shrutgyanam
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaugolika koSa satyAgrA. (3) muMbAI IlAkAnuM kehApura. sonera. paMjAbanA pezAvara paragaNAmAM AvelA gAma. (4) saMyukta prAntamAM ITAthI hiMDathI vAyavyamAM soLa maila upara Avela naiRtyamAM cALIsa maila ane saMkIsAthI ranIgata te ja. ( kaniMgahemanI ezveTa vAyavyamAM Asare eka mila para AveluM phI pAva pa8). paraMtu kepTana jemsa sarAI aghata te ja. (phayuraranuM menyumeMTala ebaTanA kahevA pramANe mahAbana parvata para eNTikivaTIjha enDa krisana) AveluM zAhakATa; e pezAvarathI IzAnamAM che ane tyAzrama. (5) agatya RSi haju paNa sItera maila para siMdhunA pazcima kinArA para hayAta hoI tanevilImAM AvelA agatyakUTa AveluM che. vartamAna zodhakhoLa uparathI eba- nAmanA parvata para rahetA kahevAya che. A TanuM kahevuM kharuM jaNAya che. (smIthanI parvatamAMthI tAmraparNa nAmanI nadI nIkaLe ali hisTrI opha inDiyA pA0 68). che. (kAlDavelanuM DraviDiyana vyAkaraNa vakhate pANinie kahelA "vAraNa" nAma upa udRghAta pA0 118; bhAsanuM avirathI thaeluM rupaye heya. aTakanI sAme siMdhunA mAka, aMka 4, tAmrapaNuM-malayagiri pazcima kinArA upara "raNa" nAmanI jagA adyApi paNa che. (IDa eSTi 1-12). ane mArA zabdo juo). aDhinAra. anumakuDapurA zabda juo. ajarAma. (6) gAravAmAM rudraprayAgathI bAra maila para agatya muni nAmanuM gAmaDuM che. ahaMda. ghAjhIpurathI dakSiNe bAra mila para AveluM tyAM paNa agatyano Azrama hato ema diladAra nagara te ja. kahevAya che. ajANavA. aMgalaukika te ja. va sthAma. (7) vaidUrya parvata agara sAtapuDA aditiya. suganamAM sAMkAsyanI uttare khala parvata upara paNa agatyane Azrama kahevAya sInI pAse koI sthaLe AvelI jagA. khalasImAM buddha pitAnuM soLamuM varSa gALyuM hatuM. che. (mahAbhArata vanaparva a0 88). Alavaka cakha A sthaLe raheto hato. ananyAzrama. (8) vedAraya zabda juo. (phAhyAnanI musApharI 1 re. e se. dakSiNamAM Aya AcAra-ziSTatAne prathama ja. pA. 338-39) AlavI zabda juo. paricaya agatye karAvyo hato. agatyasaMhitA, aAzrama. nAsikathI AgneyamAM covIsa mela agatsya-gItA ane sakalAdhikAra e agatsyanA para AvelI hAla agastipurI kahevAya che lakhelA jANItA grantha che. (rAmarAjAnuM te sthaLa ahIM agatyane Azrama hato. ArkiTekasa opha hiMdu, o. sI arIjhama. (2) nAsikanI pUrvamAM AveluM gaMgolInuM "inDiyana broMjhIsa"). akelA. ahIM paNa agatyano Azrama hato. | agravA. agra, vrajamaMDaLanuM eka vana. vrajamaMDaLanI (rAmAyaNa araNyakAMDa a011) pradakSiNa karanAra ahIMthI prAraMbha kare che. Aho! Shrutgyanam
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMgalaukisa aTTahAsa sababa enuM nAma agravana paDayuM che. vRja- | saMdha (? AnaMga) A guphAmAM rahete hate. maMDaLamAM zrIkRSNa kelI ane camatkAra karyA (dAsanuM "himAcchAdipa pradezanA hiMduhatA. vaiSNava sAMpradAyika grantha uparathI jaNAya sthAnanA paMDito") ajaMTA tyAMnI guphAo che ke caitanyanA prakhyAta dharmAvalaMbIo rUpA ane vihArane laIne prakhyAta che. e vihAro ane sanAtane vrajamaMDaLanI zekheLa karI ane guphAo Isu khristanI pAMcamI ane tenI pUrve A bhAga ghaNAM saMkoothI ara- chaThThI sadImAM banAvAyAM che, acaLa nAmanA yothI chavAela hatA. bahalela ledIe sthavire e vihAra ane guphAo banAvarAvI, AgrA vasAvyuM hatuM. paMdaramA saikAnA aMtanI evA ullekha vALo eka zilAlekha tyAM che. lagabhaga bahalola ledInA putra IbrAhima | vinato. ayodhyAmAM AvelI rAkhI nadI te. ledIe rAjagAdI dilhIthI AgrAmAM AvyuM zrAvastI nAmanuM nagara enA taTa upara AvyuM hatI. megala vaMzanI sthApanA karanAra bAbare hatuM. ( vArAhapurANa a0 214, sekeDapaNa potAnI rAjagAdI AgrAmAM sthApI. busa epha dha IsTanA 11 mA pustakamAM hAlanA AgrA zaheranI sAmI bAjue jama- chapAyeluM "vijasutta.) ene ajirAnAnA sAmA taTa upara pitAne mahela banA- vatI ane vikRtarU5 airAvatI paNa kahetA. varAvyA hatA. (kalakattA rIvyu pu. 79 A nadI sarayune maLe che. pA0 71 kInanuM madhyakAlIna hiMdusthAna) | choTu vasAvA. bANabhaTe kAdambarImAM varNaveluM bAbaranuM mRtyu I. sa. 1530 mAM thayuM hatuM. kAzmiranuM acchAvat sarovara te ja. biha cArabAga nAmanA sthaLamAM ene daphanAvavAmAM NanuM vikramAMka carita18-pa3)e mAtaDathI Avyo hato. pAchaLathI akabaranA darabArIo cha maila upara AveluM che. A sarovaranA A cArabAgane rAmabAga kahetA hatA. pAcha- taTa upara siddhAzrama Avelo hato. (bahuta LathI bAbaranA mRta zarIrane kAbula laI nAradIya purANu a0 1). jai tyAM dATavAmAM AvyuM hatuM. ahIM akabare aMgamatI. baMgALAnI ajaya nadI te ja. megAkille bAMdhe hatuM. A killAmAM hiMdusthAnanAM sthinIse enuM nAma emisTisa evuM lakhyuM suMdara sthaLo paikI ghaNo suMdara mahela bAMdhyo che. katavA AgaLa A nadI gaMgA nadI sAthe hatA. zAhajahAMe baMdhAvela sAmana bajha saMgama kare che. "eriane" paNa A nadI jene jIIbUjhe paNa kahe che, te sarvotkRSTa che. gaNAvI che. gAlavataMtramAM enuM nAma ajayA saMvAdavi. sikaMdaranA itihAsa lakhanArAoe ApyuM che. prasiddha kavi jayadeva baMgALAnA abAsiyana nAma ApyuM che, te ja ghaNuM bIrabhUma paragaNAmAM ajayA taTapara AvelA karIne aMgalaukika haze. (mekiMDalanA "inve. kelimAM janmyo hato. jhansa opha inDiyA." pA. ra85). emanA nitavato. kuzinagara (kesIA)nI uttare AvelI kahevA mujaba zivisanI pAse A sthaLa nAnI gaMDaka nadI te ja. buddha bhagavAna ahIM AveluM hatuM. hiDA spIsa ane ekisanI mRtyu pAmyA hatA. A nadInuM bIjuM nAma nadIonA saMgamanI nIcalANamAM A sthaLa hiraNyavatI paNa che. AveluM hatuM. kiravo. aciravatI te ja. (avadAna kalpaAvi. madhya hiMdusthAnamAM AvelA IlorAthI IzA | latA a7 76). namAM paMcAvana mila para Avela ajaMTA teja. | mahAra. baMgALAnA bIrabhUma paragaNumAM lAbhabAhanA "yogAcArya" darzanane sthApaka Arya ) puranA pUrva bhAgamAM e eka pIThasthAna che. Aho! Shrutgyanam
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNahilapaTTana anurApu (kujinakA taMtra a0 7; padmapurANa | ahIM rAja karato hato. (padmapurANu pAtALa sRSTi khaMDa a011). A sthAnamAM satInA ! a0 35). pAMDava sahadeve A deza jItyo eTha kapAI paDayA hatA. ahIMnI devInuM nAma.. hato. (mahAbhArata sabhAparva a0 30). khullA che. I. AI. relavenA Amedapura sTe- | anattanA. jhelama nadInA dakSiNa taTa para zanathI A sthAna sAta mila dUra AveluM che. AveluM kAzmiranI junI rAjadhAnInuM zahera caodipaTTana paTTaNa athavA aNahilavADa e IslAmAbAda, vaDodarA rAjyanA uttara vibhAgamAM AveluM che. sattajanama trAvaNakoranA mukhya zahera vallabhInA nAza pachI vanarAje (vaMzarAja) trivendramAM AveluM anantapura padmanAbhanuM vi. saM. 802 eTale I. sa. 746mAM vasAvyuM prakhyAta devaLa ahIM AveluM che. caitanya hatuM. e sthaLa batAvanAra bharavADanA nAma yAtrA nimitta ahIM AvelA hatA. (caitanya uparathI A zaheranuM nAma aNahilapaTTaNa bhAgavata). ene padmanAbhapura paNa kahe che. pADavAmAM AvyuM hatuM.(metuMgAcAryanI "pra- pro. eca. eca. vilsana-makejano baMdhacitAmaNi"a. 1 merUtuMganI therA- saMgraha" nAme granthanA pA. 129) anaHvali. DA, bhAudAjIe prasiddha karelI). zayana zabda juo. prasiddha jaina vaiyAkaraNa ane keSikAra hemacandra nettarArthanA. trAvaNakeramAM AveluM pAnAbhaahIMnA rAja kumArapALanA darabAramAM I. sa. pura te ja. ahIM zeSazAyI bhagavAnanuM devaLa 1143-1173 sudhI hei, kumArapALanA guru che. (padma pu. uttara a0 74, pro hatA. i. sa. 1172 mAM hemacandra pitAnI vilsanane "mekejIne saMgraha' pA129) coryAsI varSanI ummare mRtyu pAmyA. i. sa. anantapadmanAbha zabda juo. 1172mAM kumArapALe jena dharma aMgikAra | anama. ane te ja. karyo hato. (DAbe bhAu dAjI-hemacandra) paratu | anavanasa, anotA te ja, prabaMdhacintAmaNinA upaddaghAtamAM trIje pAne che akUpA . dakSiNa mALavA. narmadA para AvelA TonInA kahevA pramANe kumArapALe I. sa. nimAranI AjubAjune mukI haiya, mahI 1159mAM jaina dharma svIkAryo hato. AThamAM ane mAhIza enAM bIjAM nAma che. (zivasaikAmAM vallabhInA nAza pachIthI cheka paMdaramI purANa dharmasaMhitA a0 pa66 harivaMza, sadI paryata aNahilapaTTana pazcima hiMdusthAnamAM a-pa-33-112-115) enI rAjadhAnI ane gujarAtamAM mukhya zahera hatuM. aNahi | mAhiSmatImAM hatI. ( raghuvaMza sa. 4 lapaTTananA rAjAonI hakIkata sAra,Ara. sI. | 0 43). zeSanuM "liTararI rImeinsa epha DA. bhAu | jhUpaDapaTTA. anumakuMDapUra te ja. dAjI pA. 138-140. juo. tema ja anUmaNuMkapura. teliMgaNanI jUnI rAjadhAnI varaMroyala eziyATika sosAITInA janarala pu. guLa te ja. (kAvane zilAlekha e. e. 13. pA. 158 jue. aNahilapaTTaNa aNu- se. ja. 1838, pA. 903; paNa proTa hilapura paNa kahevAtuM vilsananuM "mekejhIne saMgraha"pA. 70 viche. ahicchatra te ja, (epitrAphikA juo). e rudradeva rAjAnI rAjadhAnI hAI IDikA 2, pA. 243 TIka). curAMga agara ceragaMgA te ja. A zaherane dhirAka. revAnA rAjyamAM Avela karuSa te ja..! anumakuMDapaTTana paNa kahetA. (baM. e. se. * zrIkRSNa mathurAmAM mArI nAMkhele dattavatra ! ja.pA. 901). ahIM sana 1110 thI 12 Aho! Shrutgyanam
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ anurAdhApura antargiri sudhI kAkatIoe rAjya karyuM hatuM. janarala buddha gheDyutpatti) revatanA bethI eNe kaniMgahemanA mata pramANe TolemInA bhUgoLanA | badha dharma aMgIkAra karyo hato. (juo granthamAM kerala kahyuM che te ja varaMguLa. | Tanarane "mahAvaMza" a0 37), e ja vidvAnanA kahevA mujaba akSalinagara anokhA. gerakhapura paragaNumAM AvelI aimI te ja varaMguLa. mI. kayujhena akSalinagara ane nadI te ja. (kaniMgahemanI hiMdusthAnanI pekSilanagara te eka ja ema kahe che. (juo ertha bhUgoLa. pA0 4ra3). pitAnA "nijhAmanA rAjyanA junA sthaLe). pitAnuM rAjagRha tyAgIne jatAM buddha bhagavAna juo benAkaTaka zabda. A nadI utaryA hatA. eo jyAMthI A anurAdhApura. laMkAnI junI rAjadhAnI. laMkAmAM nadI utaryA hatA te sthaLane hAla caDelI bauddha dharmano pracAra karavA potAnA pitA kahe che ane e nadIne pUrva kAMThe AveluM azokanAM preryA ahIM AvIne mahindra ane che. A sthaLa AgaLathI ThaMDaka buddha bhagaenI bahena saMghamittAe buddha gayAnA pavitra vAnanA kaMthaka nAmanA azvane laIne kapilapiMpaLAnA jhADanI DALI vAvI hatI. laMkAnA vastu pAcho gayo hato. (juo adhASanuM mahAvihAramAM A vRkSa adyApi mejuda che. buddha carita-pra. 5.) paraMtu kArlAila buddha bhagavAnane DAbe kutarIo dAMta daMtapura ayodhAnA bastI paragaNAmAM AvelI kuDavA (purI) mAMthI cothI sadImAM anurAdhApuramAM nadIne ane mAM dhAre che. (ArkiTa seva ApyA hatA. e dAMtane thaparama (yupArAma) rIporTa putra rara pArara4. phayuranuM DegoDAnA eka khUNuM upara eka makAna bAMdhI "me e I"). tAmezvara agara mAneyathI tyAM rAkhavAmAM Avyo hato. devAnAmapiyatise izAnamAM cAra mila para AveluM 'mahAthAna i. sa. pUrve Asare 250 varSa upara buddha diha" te chaDaka pAcho vaLyo te sthAnane bhagavAnanuM jamaNuM jaDabuM agara jamaNuM stUpa; ane gorakhapura paragaNAmAM AvelI grIvAsthi ahIM ANuM eka DegebA (dhAtu anomA nadInA pUrva kinArA para Avelo garbhanuM vikRta rU5) caNAvI yAtrAnA sthaLa | DuMgara te sirasarAono stUpa ema kahe che. tarIke tyAM rAkhyuM hatuM. dattapura zabda juo. (ArkiTa seTa rIpoTa pura 22. pATa A zaheramAM "laya mahApaya"eTale kAMsAno 11, 15 ). vihAra Avela che. vaLI ahIM mahAvaMzamAM | anatatta. sAmAnyataH ema manAya che ke anavarNaveluM rAunaveli nAmanuM DegobA paNa tatra agara anvatama sarovara e rAvaNahada AveluM che. unavelila khristanI bIjI athavA laMga sarevaranAM ja bIjA nAmAntara sadImAM dazyagAminI nAmanA rAjAe baMdhAvyuM che, paraMtu spensa hArDInuM kahevuM ema che ke che. mahidanI citA jyAM khaDakI hatI te e mAtra kAlpanIka sarevara ja che. (bIlanuM sthaLane silyumanaganAna kahe che. ghaMTAkAra AkhyAyikAo ane ka9pavihAramAM buddhaSe siMgAlImAMthI pAlIbhASAmAM ! nAe.", pAi 129). karelA "adhyakathA" nAmane granya che. A | caMDaji. paMjAbamAM Avele sulemAna tripiThika upara vArtikane grantha che. A parvata te ja. (vArAhapurANu. a0 80). buddhazeSa "mahAnAma" agara "mahAmunI" nA | antaribaMgALA prAntamAM sAMtAla paragaNarAjyamAM buddha gayAnI pAsenA zeSa nAmanA | mAM AvelA rAjamahAlanA DuMgare te ja gAmamAMthI ahIM Avyo hato. (juo ene ! (masyapurANa, 114, 0 44 pAgi Aho! Shrutgyanam
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ antarveda aparAntakA TeranuM mArkaDapurANa, pAtra 35, nI nIce a0 36; padmaputra; svargava a. 12 ) ApelI TIpa). evAvatI zabda juo. adyApi enuM junuM anaMta. gaMgA ane yamunAnI vacce Avelo nAma pracalita che. RgredamAM ( maMtra deAba pradeza. (hemakeSa; bhaviSyapurANa, 3-ra3-4) kahelI ApayA nadI te ja A, 3. a0 2, e.pI. iMDiyA. pA. 197). e ughADuM che. vedamAM sarasvatI ane aMdha. aMdhilA agara cAMdana nadI che. eriyane dazadvatInAM nAma joDe A nAma daSTigocara ene "eMDomeTisa" kahI che. caMdrAvatI zabda thAya che. juo. ( devI bhAgavata. a0 8, | sarjAvA. alakanaMdA te ja. juo naMdAa0 11). (mahAbhAva vana a0 109; brahamAMDapusaM. kirUnA paragaNA sahita kRSNa ane rANu, a0 43). godAvarI nadIonI vacce Avela pradeza avcf . rapura ane dinAkapura. ( dAha kRSNAnA mukha pAse AveluM dhanakaTaka agara mitranuM lalitavistAranuM bhASAMtara. amarAvatI e pradezanI rAjadhAnI hatI, pATha nIcenI TIpaNI). ghunazyAMganA kahevA mujaba elaranI uttare | aparAnta, aparAntaka te ja. pAMca mila para AveluM vRMgI A pradezanI | apAtA . kAMkaNu ane malabAra. (mArakaMDeya junI rAjadhAnI hatI. ( garuDapurANa. putra a0 58). TelemIe AnuM nAma a. 55). eriyAka kahyuM che. narmadA nadIthI dakSiNano aMdha. (2). haidrAbAdanI dakSiNe AvelI tailiMgaNa pradeza te A ema, TelemI kahe che. aparAte anardharAghava (a) 7. pA0 103)mAM ntaka muralAnI dakSiNe che ( raghuvaMza sarga kahyA mujaba sagodAvarI A pradezamAM thaIne 4. glA0 53). khaMbhAtanA akhAtanI vahe che ane tyAMnA mukhya deva te bhImezvara dakSiNethI te AmIranI uttara sudhI ariyAmahAdeva che. kanI sImA hatI. ( " irIthriana samudranI kalyANapuranA cAlukya rAjAo veMgInA yAtrA"). TelemIe aparAntakane ane pallava rAjAone padagruta karyA hatA. temanI "samudranI yAtrAmAM AraNyakane eriyAka pachI caLa rAjAo thayA hatA. jemane dharaNI- kahyo che. sara rAmakRSNa ge. bhADArakaranA koTAnA jaina rAjAoe jItyA hatA, aMdha kahevA mujaba aparAnta te uttara koMkaNu hAI rAjyavaMzane sAtavAhana agara sAtakaNavaMza suraka (hAlanuM vasAI pAsenuM sopArA) paNa kahe che. emanI junI rAjadhAnI kAku enI rAjadhAnI hatI. azoke I. sa. pU. lamamAM hatI. A zahera kRSNA nadIe 245 mAM nakhkhArakhita nAme baddha tANI nAMkhyuM che. upadezakane ahIM mokalyo hate. paMDita ena. brahmaputrA nadI te ja. ( bhAgavata bhagavAnalAla indrajIta kahe che ke hiMdusthAnanA purANa, a0 5. zlo0 9). pazcima samudra kinArAne aparAntika agara pa. aphaghAnIstAna. ( brahmAMDa putra a0 aparAntaka kahetA. (iMe0 50 7, pA0 259-ra63). kauTilyanA arthazAstra apA. paMjAbanI rAvI nadInI pazcime AvelI uparanI pitAnI TIkAmAM bhasvAmI A nAma acuka nadI te. kaMkaNanuM che ema kahe che. (keSAdhyakSa pa. (2). kurukSetranI nadI vizeSa. (vAmana putra ' 50 2). brahmAMDapurANamAM ( a7 27, Aho! Shrutgyanam
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ apApapurI pu. 58)mAM suraka aparAnta dezamAM AvyuM che ema kahyuM che, sahyAdri ane samudranI vacce A pradeza Avelo che. ema kAlIdAse kahyuM che. ( raghuvaMza ). A dezanA vistAra mahI nadIthI te gAvA sudhI hatA. ( mumanuM gejheTiyara pu0 1, bhAga 1. pA0 36 nI nIce ApelI TippaNI. apApapurI pApA te ja. ( zabdakalpadrumatIrthaMkara, pro. vilsananuM hiMduIlijyana '2--mahAvIranuM janma caritra ). pApA zabda jue. padmapurANa asanetravana. ayeAdhyAnA mherAya paragaNAmAM IkonanI pAse AvelAM khaNDera, te ja e, ema manAya che. ( curaranuM. ema. e. AI.) hyunsyAMga peAtAnI musApharI daramyAna ahIM AvyA hatA. aminArA. abhisArI te ja. AdikhaMDa a} }. amilAvI. hajhArAnA mulka. grIka loko A pradezane abhisArIsa kahetA. pezAvara prAntane vAyavya bhAga. A deza arjune jItyA hatA. (mahAbhArata sabhAparva a 27; ane ja. e. seA. 9. (1852) pA0 234 ). paNa DA. sTIna vitastA (elamanadI) ane candrabhAgA ( cInAbanadI )nI vacce AvelA DuMgarAnA pAdapradeza ane madhyapradezane ane kAzmiranA rAjapurI ( rAjArI .)nA rAjyanA pradezane abhisArI kahe che. amaraTa. nAgapuranA rAjyamAM gAMDavAnanA mikula (meka) nAmanA DuMgarAne| bhAga vizeSa. nA ane zANu nadIe ahIMthI nIkaLe che, tethI nadAnuM eka nAma mekalakanyakA evuM amarakASamAM che. ( padmapurANa, svargakhaMDa ( Adi ) a0 6; vilsanavu meghadUta 1-17). skaMdapurANanA revAkhaMDamAM a 21mAM AnuM mahAtmya varNavyuM che. amarakaMTaka parvatamAMthI nikaLyA berA pachI narmadAnA prathama AvatA dheAdhane skaMdama purANamAM kapiladhArA nAma ApyuM che. kapila e narmadAne maLatI eka nAnI nadInuM nAma che. (skaMdapurANa a. ra1). amarakaMTaka ane bIjI keTalIka jagappe zrAddha karavAne sAru uttama sthaLeA che evuM viSNusaMhitA (0 75)mAM kahyuM che. bhramaranAtha. kAzmiranI junI rAjadhAnI islAmAbAdathI Asare sAr3a mela upara himAlayanI bharavadhATI nAmanI parvatamALAmAM svAbhAvika gajuramAM AveluM zivanuM tItha vizeSa. himAcchAdita zikharavALI TekarInI pazcima bAjumAM ghaNI uMcAIe A tI AveluM che. A TekarI 17307 rITa uMcI che ane sthAnika lokA ene kailAsa kahe che. siMdhu nadImAM ThalavAtuM amaragaMgA nAmanuM nAnuM vaheLIyuM A gajuranI DAbI bAjue dhavala jamInamAM vahe che. yAtrALuo . A dheALI mATI potAnAM pApa prakSAlanAthe potAnA zarIra para cApaDe che. A vaDe tyAM paDatI TahADathI emanuM rakSaNa thAya che e tA siddha che. A gajura kudaratI * maherAvadAra che. gahura kharA AgaLa pacAsa pITa paheALI ane paccIsa phITa uMcI che. gavheranA uMbarAthI mAMhI jatAM vIsa paccIsa phrITa cheTe cheka mAMhalye cheDe zivanuM liMga AveluM che. aniyare peAtAnA pravAsamAM kahyuM che tema rekhAta A gavheramAM pravAhInuM dhanamAM rupAntara thavAne Azcaryajanaka dekhAva meAjIda che. (niyaranA pravAsa pA. 418nI nIcenI TippaNI). DA. sTInanA kahevA mujaba bhagavAn amarezvaranuM liMga gavheranI phATamAMthI AvatuM pANI TharI japtane . anelA pAradarzaka himasamuha ja che. (DA. sTInanI ' rAjataraMgiNI ' pu. ra. pA. 409 ). A liMga DAlAmAiTa nAmanA padArthanuM baneluM hAya ema sApha jaNAya che. paraMtu A Aho! Shrutgyanam
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ amarakuTa parvata ami liganI banAvaTamAM camatkArI ane Azcarya kinArA para kAranAthane sAme kinAre AveluM janaka evuM kAMka che. liMga jenA upara che zivaliMga vizeSa. (zivapurANa naM. 1. e vedI jevo bhAga be phITa uMce ane a0 38; skaMdapurANa-revAkhaMDa, keInanuM sAta ATha phITa vyAsano che. khUda liMga traNa pikacaraska iMDiyA" pA0 37 ). phITa uMcuM che. nAgathI viTalAyeluM A liMga amarezvara AkAra vA kArakSetramAM AvelA vedInA madhyamAM AveluM che. zuda pratipadAthI che ema bahata zivapurANamAM ( naM. 2 pANI TharIne upara varNavelA AkAranuM liMga a0 3-4) kahyuM che--saurASTramAM somanAtha banavA mAMDe che, te punamane divase saMpUrNa himAlayamAM kedAra, dakSiNamAM bhImAzaMkara, uMcAmAM ucuM banI rahe che. punama pachInI pratipadAthI A liMga pIgaLavAnuM zarU kare che. zrI zailamAM malikArjuna, ujajayanamAM mahAkALa te pigaLatAM pigaLatAM amAsane divase te amarezvaramAM kAra, banArasa (kAzI) mAM tadana adazya thaI jAya che. ane liMganI nIzAnI ye jaNAtI nathI. liMganI bane vizvezvara, nAsikanI pAse gematimAM bAjuoe himanA be staMbha banelA che, traMbakezvara, citAbhUmimAM vaidyanAtha, dvArakAmAM jene devIo kahe che. prativarSe zrAvaNa mahinAmAM mArtaDa (mA nAgeza, setubaMdhamAM rAmezvara ane zivAlayamAM tAna agara bhavAna)thI yAtrALuo amara dhukIne zivapurANa rUM1, a38). nAtha javAne nikaLe che. kAzmiranA mahArAjAnA | amasTAgrAma. AmalitasA zabda juo. amaladAro emane amaranAtha laI jAya che, | amejitarA. tinAvelImAM tAmraparNa nadInA (ja. e. se. ba. 1886 pA. 219). ! kinArA para AveluM kSetra vizeSa. caitanya pazu ema kahevAya che ke yAtrAne chelle divase eka, ahIM yAtrArthe AvyA hatA. brahmAMDapurANamAM be agara cAra kabutare AvIne amaranAthanA ene varNavyuM che. nRsiMhapurANamAM kaheluM devAlaya upara phaDaphaDa karatAM goLa cakkara cakkara amalagrAma te ja A heya ema jaNAya uDe che. e kabutaro hara ane pArvatI hoya che. tyAM enuM mahAmya ghaNuM vakhANyuM che. che, ema mAnyatA dharAvatA yAtrALae temane nirakhI rahe che. (nRsiMhapurANa a7 66). pazcima ghATa upara AveluM hovAthI ene sahaalagrAma anAra parvata, amarakaMTaka te ja. ( meghadUta paNa kahevAya che. mahAmahopAdhyAya haraprasAda zAstrInuM mi. zaktinI bAvana pIThemAMnI eka. ahIM meghadUta vyAkhyA, pA. 3). amarAvato. jalAlAbAdanI pazcime mila upara zaktinA zarIrano bhAga kapAIne paDayo AveluM nagarAra te. adyApi enI pAsenA hato. chAparAnI pUrvamAM agiyAra maila upara eka gAmaDAne nagAraka kahe che. phAlyAne bhavAnInuM A devaLa AveluM che. taMtracUDApitAnA pravAsamAM Ane nA-kI evuM nAma maNimAM kahyuM che ke je je jagAe pArvatInuM kahyuM che. zarIra kapAI kapAIne kaDakA paDayA e jagAne amarezvara. khaMDavAthI vAyavyamAM batriza maila "pITha" kahe che. AvI pITha bAvana che. ziva ane meriToka nAmanA relve sTezanathI pUrve caritramAM pIThanI saMkhyA ekAvana kahI che. agiAra maila upara narmadA nadInA dakSiNa | anya graMthamAM vaLI pIThanI saMkhyA eka Aho! Shrutgyanam
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ambara ane AThanI gaNAvI che. (devI bhAgavata sakaM0 4 0 30). A sivAyanI ochA mahAbhyanI pIThane upapITha kahe che. enI saMkhyA vIsanI che. kAlikA purANa, a0 18, 50 ane 51). avara. junI rAjadhAnInA zaheranA nAma uparathI paDeluM jayapura (jepura)nA pradezanuM nAma. hAla e zaherane Amera kahe che. mAMdhAtAnA putra abarISe A zahera vasAvyuM kahevAya che; eTale Amera e ambarIza. nagaranuM vikRtarUpa che. (A0 sa8 rIporTa 50 2). AmeranA mahela agara killAnA pAdapradezamAM AvelA tAlakautara nAmanA sarevarane kAMThe akabaranA samayamAM rAjA mAnasiMhe dilArAma nAmane bagIce banAvyo hato. A killAmAM jazarezvarI kAlikAnuM maMdira che. rAjA kamAnasiMha pratApAdityane jItIne jesarathI A mUrti ANI hatI. zvanithI. rAjagRha ane nAlaMdanI vacagALe AveluM mRgayAvana vizeSa. (dIdaghanikAyaH brahmajAlasutta). arvAcivA (2). magadhamAM khAnumata nAmanA gAmamAM AveluM bIjuM e nAmanuM upavana- vihAra sthAna. (kunna sutta). akhaMDa. bahudhA A gAma hAlanA girimekanI jagAe hatuM. IndrazilAguhA ane giriyeka zabdo juo. (menyuala-buddhijhama) ag. TolemIe varNavelI adbhutala jAtinA lekano pradeza, mahAna sikaMdaranI caDhAInA samayamAM A jAti siMdhanA uttara bhAgamAM ane ekisanInA nicANa pradezamAM rahetI hatI. (mekaphiMDala-"alekajhAMDara dhI greTanI hiMdusthAna para caDhAi pA. 155). aoLA. zrI rAmacandranI rAjadhAnI, ayo dhyA te ja. rAmAyaNanA samayamAM gumatI - ane gaMgAnI vacce AvelI dika agara ayodhyA saI nadI e kezaLadezanI dakSiNa sImA hatI (rAmAyaNa kAMDa 1, a0 40-50). boddha samayamAM kezaLa dezanA uttara kezaLa ane dakSiNa kezaLa, ema be vibhAga hatA. sarayU nadI vaDe A be vibhAga judA paDyA hatA. rApti nadI upara AveluM zrAvastI te uttara kezaLanI rAjadhAnI hatI. sarayU upara AvelI ayodhyA nagarI te dakSiNa kezaLanI rAjadhAnI hatI. buddhanA samayamAM prasenajitanA pitAnA vakhatamAM mahAkezaLane vistAra himAlayathI gaMgA ane rAmagaMgAthI gaMDakI sudhI hato. junI rAjadhAnIne paNa ayodhyA kahetA ane tyAM zrI rAmacandrane janma thayo hato. nagaramAM AvelA je sthaLe emano janma thayo hato tene janmasthAna kahetA. cirasAgara agara cidaka AgaLa dasaratha rAjAe putra prApti sArU RSyazRMgaRSinI sAhyatA vaDe yajJa karyo hato. tretAkI ThAkura nAmanI jagAe zrI rAmacandra azvamedha yajJa karyo hato. sItAnI gerahAjarImAM A yajJa vakhate sItAnI mUrti joDe besADI hatI. ratnamaMDapa nAmanA sthaLe zrI rAmacandranuM sabhAsthAna hatuM. (muktikopaniSata a0 1) hAlanA phaijhAbAdamAM svargadvAra nAmanI jagAe zrI rAmacandrane agnidAha karyo hato. jene tIrthakarano janma ayodhyAmAM thayo hate. (phayuranuM ema. e. Ai.) kAlakArAma athavA mahAvaMzamAM kaheluM pUrvArAma te ja sugrIva parvata, jyAM azokane stUpa Avelo che, ema hyAMgaNyAge varNavyuM che, ane maNiparvata; ane buddhanA vALa ane nakha jemAM rAkhelA che te stUpa jyAM Avyo che, e kuberaparvata; ema kajihemanuM kahevuM che. (AkeDa seTa ri0 50 1) maNiparvata te hanumAna pitAne mAthe mukIne laMkA laI gayA hatA te gaMdamAdana parvatane ja eka bhAga che. I. sa. nI bIjI, agara keTalAkanA mata pramANe Aho! Shrutgyanam
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ araNya ardhagaMgA pAMcamI, sadImAM gupta vaMzanA vikramAditye agiri. madrAsa ilAkAmAM dakSiNa ArkiTamAM ayodhyAnAM junAM pavitra sthaLone sAroddhAra AveluM tiruvannumalAI athavA trimAlI te karAvyo hato. A rAjA brAhmaNa dharmane ( epI. Da0 50 3, pA. 240 ) anuyAyI hato. I. sa. nA seLamA saikAmAM skaMda purANamAM ene aruNAcala kahela che. saMpa ane sanAtane vRMdAvananAM pavitra sthaLone ( aNu, mahAbhya, uttara a0 1 ) Ama ja sAroddhAra karAvyo hato. bauddha ahIM arUNAcalezvara ane ardhanArIzvara prakhyakAroe ayodhyAne sAketa ane lemiye mahAdevanAM devaLa che. (visanane mekejhIne sagaDa evuM nAma ApyuM che. ( sAketa saMgraha pA0 191 ) zabda juo) Maa. kurukSetramAM AvelI sarasvatInI zAkhA mautha. nava araNya pavitra gaNAya che. temanAM ( mahAbhArata, zalya, a0 44)mArkaDa nAmaH saidhava, daMDakAraNya, naimizAraNya, te ja A, ema janarala kanni hemanuM kahevuM kurajAMgALa, upalAvRtta, (utpalAvRtta) che, pahelaA (pRthadaka) nI IzAne traNa maila araNya, jaMbumArga, puSkara ane himAlaya, upara jyAM A nadI sarasvatIne maLe che e (ravI purANa a0 94) AraNyaka sthaLane arUNAsaMgama kahe che. ( Aka0. zabda juo. vana zabda paNa e ja aca seTa ripATa ghuDa 14, pa0 102 ) vAcaka che. mariad. aruNagiri te ja. cidAMbarama zabda karavA. kAzmiramAM AveluM gulura agara velura juo. ahIM mahAdevanI agni vA tejamaya sarovara, (Tanarane mahAvaMza, pA72) mahAjajatikane (madhyAntike) aravAlonA nAga mahAvaDha. kailAsanI parvatamALAnI pazcime rAjAne baudhdha matamAM lodhA hatA, azoke Avelo parvata vizeSa (brahmAMDa purANa a0 51 ). A mahAjajatikane dharma pracAra karavA kAzmira ao . alakanaMdA jemAM thaIne vahe che te ane gAMdhAramAM mekalyo hato. kAzmiranI garavALano pradeza. ( skaMdapurANa, avanI khINamAM A sarovara moTAmAM moTuM che. A khaMDa, caturAsAtaliMga, a0 42 ) enI sarovaramAM ziMgaDAM pUSkaLa thAya che. vastIne rAjadhAnI zrInagara. meTo bhAga enA upara pitAne nirvAha akSetra. padmakSetra te ja. kenAraka athavA kALuM kare che. vanaspatizAstramAM pANImAM thatI pegoDA. purIthI 19 mAIla dUra vAyavyamAM A vanaspatine TrApa bispiorA kahe che. orIsAmAM A sthaLa AveluM che. ahIM ( TananuM gejheTiyara ) "kANAdiya" nAme suryanuM devaLa che. ene dipura. zivi dezanI rAjadhAnInA nAma sUryakSetra paNa kahe che. (brahmAMDapurANa a0 arIkapuranuM saMskRta . e kayAM hatuM te 27) konArka zabda juo. . adyApi nakkI thayuM nathI. vakhate TelemIe | tithi. biyAsa (vipAzA ) nadInuM nAma, paMjAbanI uttare AvelA eSTiothAne ( Rveda ). : mATe kahyuM che te A ja sthaLa haze. sarSanI. bAhudA ( dhabalA ) nadInuM nAmAntara, zaritha8. kuzasthaLa ane pANaprastha te ja. ( hemakeSa) yA. sAta kAsisamAMnuM eka (mahAbhAva aiA . kAverI nadInuM nAmAntara. ( hemakeSa vanaA0 84). mahAkauzika zabda juo. harivaMza, khaMDa 1 a0 27) Aho! Shrutgyanam
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ arbuda aSTavinAyaka majura, rajaputasthAnanA sireInA rAjyamAM AvelI ! nAnA ghedhape nikaLe che e prasiddha karyuM che. ArAvaLI parvatamALAne Abuparvata te ja, | ( e. risarca 11), je nAnA dhodhavAmAMthI ahIM vaziSTha RSine Azrama hato. (mahA- A nadI uddabhava thAya che tene vasuMdhArA kahe bhA0 vana a0 82; padmapurANa, svaga | che. (skaMdapurANa viSNukhaMDa. 3-6). a0 2). je vakhate vizvAmitra vaziSTha RSinI gaDhavALanI rAjadhAnI zrInagara A nadIne nAmAMkita kAmadhenunuM haraNa karI jato hato te kinAre Avela che. vakhata enI sAthe laDhavA sAru ane kAma ! arvatI. ujajana te ja. (pANini 4-176; dhenunuM rakSaNa karavA sAru vAzaSTa pitAnA ! skaMdapurANu avaMtIkhaMDa a0 40): e agnikuMDamAMthI eka paramAra nAmane puruSa mALavAnI rAjadhAnI hatuM. (bahApurANa utpanna karyo hato. A puruSa te rajaputonI ! a0 43 ). paramAra zAkhAno mULa puruSa. (epI. iMDi. | avaMtI. (2). ujajana jenI rAjadhAnI hatuM te pu. 1. pA. 124). Abune saMlagna parvata ! pradeza. ( anarAghava 7-109) e ArAsura upara ambA bhavAnInuM sthAna che. | vikramAdityanI rAjyadhAnI hatuM. goviMdasuttamAM tyAM ja jenonAM RSabhadeva ane neminAthanAM | enI rAjyadhAnI mAhiSmatI hatI ema kahyuM daherAM che. Abu e jenee mAnelA pAMca che. ( dighanikAya 19, 36 ). vikramanI pavitra parvata paikI eka che, zatruMjaya, same- sAtamI agara AThamI sadI pachI avaMtIne tazikhara, arbuda, giranAra ane candragiri mALavA kahevAmAM Ave che. (rIsaDevisanuM e pavitra parvatanA nAma che. ( I. oM. buddhisTa iMDiyA pAka 28). pu. 2. pA. 354) jenonA 24 tIrthakaronAM | avaMtInavI kSiprA nadI te ja jene kinAre nAma sAru zrAsvatI zabda juo. ujajana AveluM che. akhaMDa. alekSAMDiyA te ja. elekSAMDriyA ane gavati kSetra. mahesAramAM kAlAra paragaNAmAM hupIana zabda juo. e dezanI rAja AveluM avani nAmanuM pavitra sthaLa. laMkAthI thAnI hatI ema kahyuM che. ( ja. e. se. | addhA pAchA pharatAM zrI rAmacandrajI ahIM baM. 1838. pA. 166). thobhyA hatA. 4i. mardana hatI-mardanIne deza. pezAvaranI ! IzAnamAM Avela yusuphajhAIne mulka che. A vimu. banArasanuM eka nAma. (zivapurANa pradezamAM baddha ane yUnAna-ekitrayAnAM sanakumAra saMhitA a0 4o, matsya. samayanAM junAM khaMDero AvelAM che. (brahmAMDa purANa, a0 182-184). DapurANa a0 49). gu. kailAsa zabda juo. gaI. asmaka zabda juo. avinA navinAyaka-gaNapatinAM-prakhyAta maMdiaTakavA. gaMgAnadIne maLatI eka nadI. viSNu- re te. bhImA ane mULAmUThA nadInA saMgama gaMgA ane sarasvatI e bane nadIonA upara raMjamagAma, punA jIllAmAM mAragAMva, pravAha ekaThA thaIne alakanaMdA banI che. thiyara, lenAdi ane ojhara, pata sacivanA viSNagaMgAne dhavaLagaMgA athavA ghoLI paNa kahe che. gaMgAne maLe che tenI uparavAsanA pradezamAM pAlI, thANA jIllAmAM hADa, ane bhAgane bizenagaMgA paNa kahe che. kepTana repare A nadI badrinAthanI pelI tarapha thoDe che. | muMbaI prAntane ahamadanagara jIllAmAM siddhaTeka. 3 4 Aho! Shrutgyanam
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAvakrAzrama 3chaka (muMbAi ilAkAnAM eMTikariyana rIme- 2), pitalI athavA pitana karyuM che. azokanA insa pu. 3). vinAyakatIrtha zabda juo. samayamAM e mahArASTramAM gaNAyuM. daNDIe aSTAvakrama. haradvArathI Asare cAreka maila chaThThI sadImAM lakhelA "dasa kumAra carita"mAM para Avela rAhugrAma te. hAla ene rAIlA ene vidarbhanA tAbAne muka ema varNavyuM kahe che. A sthaLanI pAse aSTavakrA nadI che. harSacaritamAM paNa enuM nAma Ave che. vahe che. ghaNuM karIne aSTavakrA te junI azmakanA eka rAjAnA putranuM nAma mulAka sagaMgA nadI ja. hatuM ema purANamAM kahyuM che. kaeNTilyanA arthazAstranA TikAkAra bhaTTa svAmI azmaka aSTAvAzrama. (2) garavALamAM zrInagaranI pAse te mahArASTra ema pratipAdana kare che. mahAparI AgaLa paNa eka Azrama aSTAvakAzrama bhAratamAM kaheluM azvaka te ja asmaka ema kahevAya che. enI pAsenA parvata vizeSane bhISma putra a0 9 mAM lakhyuM che. aSTAvakraparvata kahe che. azma. azmaka te ja. amA. azmaka eka dakSiNAtya deza che (brahmAM aavA che. kaccha te ja. ( sahadAmAne ziDapurANa pUrva a0 48). kUrmapurANamAM lAlekha ). asmakanuM nAma paMjAbane lagatA pradezamAM azvatIrtha. kane ja prAntamAM AveluM gaMgAnadI gaNAvyuM che. azmaka vAyavyamAM Avela che. ane kAlInadInuM saMgamasthaLa. (mahAbhArata, (bahuta saMhitA a0 14). samudrathI paccIseka mailane aMtare ane sarasvatIthI anuzAsana parva, a0 4, vanaparva a0 sahaja pUrvamAM Avela ekSoAmIsa te sumI 114; vAmana purANa a0 83). ema seMTamATine sUcavyuM che. ( mekalina | azvatIrtha. (2). AsAmamAM godinI pAse TelemI"). A samI te ja junuM asmaka | kAmakhyAmAM Avela azvakrAntA parvata te ja. haze. bauddha samayamAM assaka nAme oLakhAtuM ! (ginItatra, uttarAkhaMDa, a0 3). ane avaMtInI tarapha joDe vAyavyamAM AveluM atijanI. cinAba (candrabhAgA) nadInuM bIjuM sthaLa te ja asmaka ema che. rIsaDevisanuM | nAma ( kveda maM. 10, 7pa). kahevuM che. bauddhasamayamAM azmaka godAvarI taTe | asI. banArasamAMnI nAnI nadI vizeSa. vArAAveluM heI pitana enI rAjadhAnI hatuM. | PsI zabda juo (mahAbhArata bhISma ( dIghanikAya, geviMdasutta 19, 30 ). parva a0 9). narmadA taTe AvelI mAhiSmatI ane godAva- | Arivahu. jUnAgaDha. (TeDa rAjasthAna). rInI vacce asmaka agara asaka AvyuM ! are. madhyaprAntamAM burAnapuranI uttare agiyAra hatuM ema "bAvarInA itihAsa" mAM spensa maila para AveluM AsiragaDha te ja. (pRthirAja hADInA dharmanA pustakamAM AvelA rAso). asera azvatthAmAgiAra uparathI thaeluM suttanipAta ane pArAyaNavaSyamAM kahyuM che. ! vikRta rUpa che. (Arki . se. rI. 5. 9). (se. bu. I.pu. 10, 188). azmakane | aresisa. paMjAbamAM AvelI cinAba nadInuM alaka vA mulaka kahetA ane pratiSThAna enI nAma. asiphanI nAma uparathI thaeluM vita rAjadhAnI hatI, mahAbhAratamAM kaheluM dinya ! rupa. ( veda maM0 10075). te ja pratiSThAna haze. ene bahalokoe | aSTaka. hastakavapra te ja. paNa staMbhapura zabda (kembrijamAM chapAyelAM jAtake putra 3, juo. Aho! Shrutgyanam
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTakama ama. aSTakaMtra te ja. amanavatI. ekSasa nadInuM nAmAntara. (Rgveda meM 10, 53-8). anna, azmaka te ja. (dIrghanikAya; 19,36). addizchatra rAhilakhaMDamAM barelInI pazcime vIsa maila para AveluM rAmanagara te ja. hAla te Alamapura kATa ane nasaratagaMjanA pradezamAM AvelA meTA killAne ahicchatra kahe che. e rAhila khaDa athavA uttara pAMcAlanI rAjadhAnI krutI (DApUra ema. e Ai, ane kannar3emanI e. bhU yA 359), mahAbhAratamAM enuM nAma chatravatI kahyuM che. (mahAbhArata AdIpa a0 178). zilAlekhAmAM ene adhicchatra kahyuM che. ( e. daNDikA. pu. 2, pA 43ra nIce ApelI TippaNI DA. rara). ene ahikakSetra eve nAme paNa varaNulyuM che. (mahAbhArata vanaparva a0 rapara). jaina granthAmAM ane jagala nAme dezanuM mukhya zahera kahyuM che. jAMgala e uttara pAMcAlanuM khIjuM nAma hevuM joie. (jIe, vemaranuM IMDa-Di. pu. 17, pA. 398). dbhutaMtra. ahicchatra te ja, 12 kSetra. ahicchatra te ja, | dAvanRsiMhaiM. madrAsailAkAnA karnula paragaNAmAM siraveLa tAlukAmAM kaDApAnI pUrva dizAmAM pAse ja AveluM prakhyAta yAtrAnuM sthaLa vizeSa ahIM gaharAtri nAme DuMgaranI eka guphAmAM nRsiMhunI murti che. zrIma MkarAcArye temaja caitanya prabhu ahIM yAtrArthe AvI gayA che. DuMgara upara enA pAdapradezamAM eka, madhyamAM eka ane zikhara upara eka ema traNa devaLe! ghaNAM pavitra gaNAya che. (za karavijaya, caitanyaritrAmRta, mAgha a0 9; ela. .i pu. 1 pA. 368; ane pu. 3. pA0 240). Ayona. ArAvaLa parvata te ja. (kunte AbhIra visIsITaDayUsa opha Ayana sIneilijhegna pA. 80). AryAvartta zabda jue. AoiTa. ahicchatranuM nAmAntara. Avartta. gujarAta ane mALavAnA amuka pradeza vaDe banelA mulka; kuzasthaLI-hAlanuM dvArakA enI rAjadhAnI hatuM, ( bhAgava0 ka 10 a 67 ). grAnaa. (2). Anarttapura jenI rAjadhAnI hatuM e, uttara gujarAta. (ska40punagara khaMDa. 0 65) pAchaLathI Anartapuranu Anandapura ane hAla vaDanagara nAma paDayuM che. (muMbaI gejheTiyara pu. 1 bhA. 1 yA. TippaNi 2). Anarttapura. Anandapura te ja Ana (2) jIe. ApA, paMjAbamAM rAvi nadInI pazcime vahetI ayuka nadI te. gAvA. (2). kurakSetramAM vahetI e nAmanI nadI vizeSa. vAmanapurANu a0 36, padmapurANa sva. a012). ezvavatI zabda jIe, enuM junuM nAma adyApi cAle che; RgvedanA maM. 3-23-4 mAM sarasvatI ane dazatInI sAthe sAthe kahelI ApagA eja A ema jaNAya che. gayA. ApagA te ja. ( ). AmI. Agneya gujarAtanA narmadA nadInA mukhanI AsapAsa AvelA pradezane AbhIra kahetA. grIka leAkAe ene eeriyA kaco che. jyAM AgaLathI sindhu nadI peAtAnA mukha AgaLanA trikANAkAra pradeza banAvavAne e phAMTAmAM vaheMcAi vahana kare che tenI pUrva taraphanA pradezane AbhIra kahetA ema mekaphrinDalanA 'TaoNlemI'' pA. 140 mAM ane viSNupurANa a. 5 mAM kahyuM che. sindhu nadI AbhIranA pradezamAM thaine varlDa che evuM brahmAMDapurANamAM a06 mAM lakhyuM che. AbhIrA Aho! Shrutgyanam
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13. AmalItalA AlavI samudra taTanI pAse ane gujarAtamAM somanAtha arUM" kahyuM che. auraMgAbAda ane dakSiNa kAMkaNa pAse AvelI sarasvatIne tIre rahetA ema mahA ! vaDe banelA pradezane erika (Arya kSetra) bhAratamAM sabhAparvamAM a31 mAM lakhyuM che. kahetA ema DA) kunhAnuM kahevuM che. tagara-hAlanuM hiMdusthAnanA pazcima kinArA paranA tApI nadI- daulatAbAda e enuM mukhya zahera hatuM. thI devagaDha paryatana mukane AbhIra kahetA ema ( DA) kuhAnala ane besIna iliyaTanuM kathana che. (iliyaTanI vadhArAnI | (vasaI) ne itihAsa pA 1ra7). pUravaNa pu. 1 pA2-3). mI. Dabalyu mAratta. jemAM pAMca nadIo vahe che te paMjAba eca. sTephanA mata pramANe dakSiNa gujarAtane prAnta. (mahAbhAra- droNaparva a0 40pradeza jemAM surata AveluM che te AbhAra. (iri- 45, karNa parva a0 5: kauTilya arthaziyana samudranuM pariplasa pA039-175). zAsa, bhA. 2, a00). uMcA prakAranA lAse abhiprAya pramANe baibalamAM kaheluM ghoDAne lIdhe prakhyAta che. arASTra evuM saMskRta "phira " te ja AbhAra. kAMkaNathI nAma paNa ene apAya che. dakSiNa taraphathI te tApI nadInA pazcima kinArA | gAmanAra. zAhabAda jIllAmAM AveluM ArA te sudhIne pradeza te ja AbhIra ema tArAtaMtramAM ja. paratu AnuM junuM nAma arADa hAI buddhane lakhyuM che. (vADane hiMdusthAnano ItihAsa zikSaka arADakAlAma ahIne vatanI hatA ema sAhitya ane dharma nAmanA granthanuM pu. DA, hAyanuM dhAravuM che. (ja0 ese0 1 pA. pa59 juo.) ba0 50 69, pA 77). ArkiMDa seTa gAmItarA. tinevidatrImAM tAmraparNonA uttara nA riporTa, pR. 8 pa0 70) juo. kinArA para AveluM sthaLa vizeSa. citanya| AryA. TAlemiye I. sa. 140 nA sumAramAM prabhu ahIM yAtrA nimite AvyA hatA. lakhelA bhUgoLanA granthamAM erieka nAme brahmAMDapurANamAM enuM nAma Ave che. nRsiMha varNaveluM sthaLa vizeSa te ja, (hasaMhitA. purANamAM kaheluM Amalaka grAma te A ema a0 14) aparAntaka ane AraNyaka jaNAya che. e purANamAM 66 mA adhyAyamAM zabda juo. enAM bahu vakhANa karyA che. pazcima ghATa Ags, vijApura jIllAmAM badAmI tAlukAmAM upara hovAthI ene sa0Amalaka grAma paNa sAtamI AThamI zatAbdhimAM cAlunI pazcima rAdhAnI ehiLa hatI te ja, junA sAvitrA alAhAbAdanI sAme yamunA kinAre | zilAlekhomAM ene agyAbaLa kahyuM che. A Avela areIba nAme gAma che te. cetanya ! kiMtu so. ri0 1907-8, pA. 189). caritrAmRta. bhA. 2; baddhaTekaTasa sosa- | vI. ITavAnI IzAnamAM satAvIsa mila para ITInuM janela pu. 5, pA0 65). ! AveluM aravA nAmanuM bauddha lokenuM junuM AzupA. vitastA (jelama) ane siMdhu nadInI zahera te cInI musAphara phAlyAMga je i. sa. , vacce Avelo deAba pradeza. 399 thI 713 sudhI hiMdusthAnamAM pravAsArthe Ara. arabastAna. banAyu zabda juo. Avyo hate eNe A sthaLanuM nAma e-le mAravA. ujana ane vidarbhanI dakSiNe AveluM evuM kahyuM che. janarala kaniMgahema ane rAjya vizeSa. (mahAbhArata sabhAparva a0 DATa harbale "nevala" athavA "navala" te ' 31). ene araNya paNa kahyuM che. (devI AvI che ema kahe che. A 'nevala'nuM cInI putra a. 46). periplasamAM ene "eri- musAphara hyAMkyAMga "navadevakula" nAma Ape Aho! Shrutgyanam
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ AlambhikA 14 che. (Arki se ri 1 pA293; baM. 1871 ane 1874, pa0 352). pu0 11 pAtra 40 uvAsagadAsAonI virasANa zabda juo. pUravaNuM pAtra 63). e gaMgA nadInA kinArA upara AvyuM hatuM. DIkena kahe che ke AlavI | ekSasa nadI te ja. zAkaThIpamAM thaIne vahetI kauzala ane magadhanI vacce AvyuM hatuM | hatI. (viSNupurANa ska. 2 a0 4ra ja. emAM agaLavacetya nAme maTha hate. (ema. e. se. maM. (1902) pA0 154) AI bI, pA0 37TipaNuM). jene ene ! . (2). narmadA nadIne maLanArI nAnI nadI olabhi nAme jaNAve che, ane kahe che ke vizeSa. (kUrmapurANa ska. 2, 2, a. 39). A maThamAMthI mahAvIra dharma prasAraNa sAru | mumatI. kALI nadI (pUrva). A nadI kayUmAuna, vicaryA hatA. (pro. rIsaDeviDanuM vinaya rohizAkhaMDa ane kanekanA jIllAmAM thaIne granthA cubavaga, vaMgIsa athavA nigrodha vahe che. (rAmAyaNa ayoa0 68). kapa sutta, bhA. , pA17, sekeDa bukasa opha dhI isTa, gu 10 suttani da ratha. junuM zahera te ja. ene mahAbhArata mAM bRhasthaLa paNa kahyuM che. e zahera hAlanA pAta, Alavakasutta). ene kalpasUtramAM dilhIthI dakSiNa dizAmAM Azare be mela dUra AlaMbhika kahyuM che. (sTIvansananuM kalpa. humAyune roje ane phirojhazAhanA kaTilAnI sUtra pA. 91). potAnA dharmapracAraka vacce jamanAnA kinArA upara vasAvAyuM hatuM. paribhramaNanA soLamA varSamAM buddha A sthaLe hAla jamanA nadI pitAnuM e pAtra badalIne rahyA hatA. pitAnA dharmapracAraka paribhramaNamAM buddha kayA varSamAM kayAM kayAM rahyA hatA te pUrva tarapha Asare eka maila AvI gaI che. jANavA sAru ja e so ba0 1838 salImagaDhanA killAthI bahAra tarata ja pAse Avela dillInA zAhajahAMnanA nigamabodha darapA0 720 juo. vAjA AgaLane jamanAne nigama ghATa ane vAmi . AlavI e ja. yudhiSThire rAjasUya yajJa vakhate karAvela nIlasAvadhA. aphagAnIstAna te ja. (bahasaMhitA catronuM devaLa, A junA indraprasthanI hadamAM a016). kabAja zabda juo. AvyuM hatuM. khAMDavavanane keTaleka pradeza emAM Arapagi. amadAvAda te. abarUnIe pitAnA Avela hovAthI ene khAMDavaprastha paNa kahetA. granthamAM ene yesabaLa athavA asAvaLa kahyuM yudhiSThira ane emanA bhAIonA-vartamAna che te ja. ( alabasanInuM hiMdusthAna kALamAM purANuM kilo nAmathI oLakhAtApA0 102). killAnA khaMDeranA eka bhAgane hAla paNa astitrAma. mathurA jIllAmAM AveluM rAvala sAmAnya loko indraprastha zabdanuM vikRta karIne te ja. A sthaLe surabhAnu nAmanA pitAnA Indrapati kahe che. A killo mULa junA hiMdu AjAnA gharamAM rAdhAne janma thayo killAnA pAyA upara humAyue bAMdhe hate. hato. rAdhA eka varSanI thatAM enA ene "dinapAnnA" nAma ApyuM hatuM. (Arki pitA vRSabhAna, je enI joDe ja ahIM rahyA se. ri. pu. 4). kalAkenI nAmanI mazIda hatA te, ene laIne varasANe rahevA gayA hatA. ahIM AvelI che. A makAna bAMdhavAne (AdipurANa a0 12; grAujhanuM "vRja- AraMbha humAyue karyo hato ane zerazAhanA maMDaLa" nAmane lekha, ja. e. se. e samayamAM te pUrI thaI hatI, zerazAhane Aho! Shrutgyanam
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ indraprastha 15 indraprastha "zeramaMjIla" nAme mahela paNa ahIM Avele che. humAyu pharI gAdI para Avyo te samaye A makAnamAM pitAnuM pustakAlaya niramANa karyuM hatuM. A makAnamAM ja akasmAtathI paDI javAthI humAyunuM maraNa nipajyuM hatuM yudhiSThira kaliyuganA 653 mA varSamAM rAjyArUDha thayA hatA. A zAkane yudhiSThira saMvata paNa kahe che. vArAhamizra ane vAbhaTTanA mata pramANe kaLiyugano prAraMbha I. sa. pUrve 3101 nA varSamAM thayo hate. zAhajahAnanA kALanA eTale hAlanA dilInA ajamera daravAjAthI te junA dilInI vacce AvelA Azare soLa mailanA pradezanuM te te samayanA rAjakartAnA mananA taraMga ane herane laIne jude jude samaye judA judA sthaLamAM dilInI vasavATa badalAI che. dilhI daravA jAnI bahAra nIkaLyA ke tarata ja phIrojhazAhane kATilA Ave che. A koTilAmAM azoka staMbha Avela che. A sthaMbhanA uparanA lekha vagere hakIkata jANavA sArU (ja. e. se. baM. (1837) pA pa77) juo. phIrojhazAhanA phIrojhAbAdano mAtra A sthaMbha ja avazeSa rUpe rahyo che. dillI pAse dhAra (ridge) upara azokano bIjo sthaMbha che paNa te bhAMgItUTI ane bismAra hAlatamAM che. ahIMthI agAu jatAM idrata agara yudhiSThiranuM indraprastha Ave che. A kIllAnI bahAra nIkaLatAM tarata lAladaravAje Ave che. A daravAjAne zerazAhanA vakhatamAM kAbulI daravAje kahetA e daravAjAmAM thaine eka junI majIdamAM javAya che. tyAMthI thoDe cheTe akabare baMdhAvele hUmAyune roja Ave che. A rojAmAM hUmAyunI, hamIdA bAnu begamanI, jahAMdArazAhanI, pharukasiyaranI, bIjA AlamagIranI, raphiuddaulAnI, raphidijhAratanI ane dArAnI vagere kabaro che. tyAMthI AgaLa nijhAmudIna oliyAnA nAmathI ! eALakhAtuM gAma Ave che. A oliyo gyAsuddIna taghalakhanA samayamAM thaI gayela che. A gAmamAM eka suMdara vAva, nijhAmuddIna oliyAnI, mahamadazAhanI, jahAnArA begamanI, kavi azani ane akabara bIjAnA putra zAhajhAdI mirajhAM jahAMgIranI kabaro AvelI che. A kabaronI AjubAju ArasapahANanI kotaraNIvALI ghaNuM ja suMdara jALIo AvI rahI che. AvI eka suMdara jALImAM ArasapahANanuM bAraNuM che. A ja gAmamAM alAudIna pAdazAhe baMdhAvelI bIjI majIda che. e majIda jamAtakhAnAne nAme prasiddha che. nijhAmuddIna oliyA mukIne AgaLa jatAM cosaThakhaMbhA karIne jagA Ave che. A jagAe akabaranA dudhabhAI ane ajhijhakhAna birudadhArI senAdhipati mobArakanI kabara che. ayodhyAnA navAba ane ahamadazAhanA vajhIra zAdatakhAnanA putra sapharajaMgane, enA dikarA sujAudailAe baMdhAvelo rojo ahIM Avela che. tyAMthI AgaLa taghalakhAbAda Ave che. emAM gyAsuddIna taghalakhe baMdhAvelA vizALa dUrganAM khaMDera che. gyAsuddIna taghalakhanI kabara enA dIkarA caskela mahamade ahIMthI pheravIne zahera bahAra dakSiNa taraphanA koTanI pAse ANI hatI. A zIvAya kutubaminAra vijayasthaMbha paNa ahIM ja Avelo che. enI pAse ja pRthvirAjanI yajJazALA AvelI che. A yajJazALAne majIdanA rUpamAM pheravI nAMkhI che. A yajJazALA-madanI-vaccenI khullI jamInamAM prasiddha lehathaMbha Avyo che A jagA tema ja gamAyAnA mandiravALo lAlakoTa, bhUtakhAnuM, ane altamazanI kabara e badhuM pRthvirAjanA samayanI dillInI jagyAe AveluM che, kutubaminAranI pAse ja alAuddIne baMdhAvela "alAI daravAjo che. A daravAjo vakhate alAuddInanA pATanagarano Aho ! Shrutgyanam
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ indrapura 16 haze. enI pAse ja ImAma jhamInanI Arasa- upara iMTano banelo prakhyAta bagaDe AvelA pahANanI kabara che. A imAma humAyune che. brAdhe A bugaDAne haMsastUpa kahetA. guru hatA. ajamerI daravAjAnI pAse "yaMtara sAmAnya loke ene " jarAsaMghakA beThaka" maMtara" nAmathI oLakhAtI jayapuranA nAme oLakhe che. A bugaDAmAM keTalIka mahArAjA siMhanI grahavedhazALA AvI jagAe gokhalAomAM retI ane cunAvaDe che. prAsaddha divAna-I-Ama, raMgamahAlaya, karelI karaNa bahu jaLavAI rahI che. AkhA mumatAjhamahAla, zAhapura mahela ane motI hiMdusthAnamAM azokanA samayanI pUrve baMdhAyeluM majada e badhuM hAlanA eTale zAhajahA- A eka ja makAna gaNAya che. (phargyu sanananA dihImAM AveluM che. jummAmazIda kevaTempala pa7 3ra). A aMgaDAnI AgaLa zAhajahAMne baMdhAvI hatI. rezana udda eka saMdhArAmanuM khaMDera che. vaLI tyAM eka dailAnI senArI majIda keTavAlInI sUkAi gaelo ke, be taLAva ane eka pazcime lagolaga AvelI che. ahIMthI nAdIra bagIca paNa Avelo che. pazcima taraphanA zAhe dilhImAM kaleAma calAvavAne hukama zikhara ane haMsastUpanI vacce pharasabaMdhInI Apyo hato. vizeSa varNana sAru bIjA pagathI para thaIne javAya che. A zikhara bhAgamAM dilhI zabda juo. upara kahelA zikhara karatAM ucuM che. kharuM pu. saMyukta prAMtamAM bulaMdazahara jIllAnA jotAM A uMcA zikharanuM nAma giriyaka che. upavibhAga anupazaharamAM DibhAIthI vAyavyamAM enA upara eka vihAranA avazeSa AvelA pAMca maila upara AveluM Idora te. skaMda- che. cInI musAphara phAhyAna A DuMgarane eka guptanA samayanA I. sa. 465nI sAlanA "tADA AvelA patthareno DuMgara kahIne eka zilAlekhamAM A sthaLanuM nAma AveluM varNave che. buddhabhagavAnanI pAse Indra paMcazikhA che. ( hi0 tAmrapa 50 3 pA0 70 ). nAmanA svargIya gAyakane temanI pAse tenI vakhate AnaMdagirinA zaMkara digvijayamAM paNa che vaNa vagADavA sAru A parvata upara ja lAvyA A sthaLanuM nAma indraprasthapura evuM hato. indra buddha bhagavAnane te vakhata betAApeluM che. LIsa bAbate viSe prazno puchayA hatA. eNe sundraDhiAdA. rAjagirathI cha mila para Avela dareka prazna puchI puchIne jamIna para potAnI giriyaka DuMgarI te ja A sthaLa ema mI. AMgaLI vaDe liMTA doryA hatA. (leganuM leiDabenuM kahevuM che. A nAma "geraka" nuM phAhyAna, pA. 80), baiddha granthamAM kahyuM vikRtarUpa che e spaSTa che. A DuMgaranA ghaNuM che ke A guhA, rAjagRhanI pUrve AvelA pattharo (gairaka) lAla raMganA che. A DuMgara abakhaMDa nAmanA brAhmaNI gAmanI uttare vipula parvatamALAne eka phATe che. A vedI' nAmanI zilAmAM AvelI hatI. parvatAvaLI mAM cheka pUrvamAM AvelI parva- (pensa hADanuM menyuala buddhijhama tAvaLI upara rAMjagira AveluM hatuM. (ja0 | pA0 298). e seva aM0 pu17 pA. pa00 ). | phunnAkho. baMgALAnA bardavAna jIllAmAM ajaya paMcAna athavA paMcAnana nadI A DuMgaranI | nadI upara kaTavAnI pAse AveluM sthaLa vizeSa. bAjue vahe che. A nadIne sAme tIre - ( ka. 2. 15). dhonuM giriyeka nAmanuM junuM gAma AveluM che. | guja. kacchanuM raNa te ja khAravALI jamInane A DuMgarane be zikharo che, nIcA zikhara, Dum kahevAya che. te zabda uparathI A Aho! Shrutgyanam
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ IrAna 17 ujjainI raNa vikRta zabda banyo haze ema zrImAna enI pavitratAnI khyAti mATe zivAlaya naMdanuM mAnavuM che. irizciyana samudramAM prayANanA zabda juo. pustakamAM irinona karyuM te A ja haze. caMpAraNya jIllAmAM AveluM kesarIA . hAlanA pArasIonA pUrvajoe paMjAba- te. A jagAe buddha bhagavAna emanA eka mAMthI jaIne vasavATa karele deza. hAlano pUrva janmamAM cakravartI rAjA hatA. lacchiIrAna te ja e nAma pArasIoe ApeluM viyene tyAMthI vidAyagIrI letAM buddha bhagavAne che. eriyAnA zabda juo. (ja. e. so. temane pitAnuM bhikSApAtra prasAdI tarIke ba. 1838 pAra kara0). ApyuM hatuM. A banAvanI yAdagIrI tarIke rAvatI. grIka-yunAnI leke jene haidrAokesa tyAM baMdhAvelo eka stUpa ahIM che. (phAhyAna kahetA hatA te nadI. hAlanI ravi te ja. ane Arki, senTa ri. pu. 16, pAtra 16). junA kALamAM vena rAjA cakravartI thaI phulAvatA. (2) ayodhyA prAntamAM AvelI rAta gayo che. hAlanA leke A stUpanA khaMDerane nadI. (guDapurANa) rApti nAma revatI uparathI vana rAjAnuM daheruM kahe che. paDyuM haze ema kahevAya che. straDhapura. nijhAmanA rAjyamAM daulatAbAdathI sAta mela ane jI. AI. pI. relavenA | sarvatra. zukrakSetranuM bIjuM nAma. ukhala zukra naMdagAMva sTezanathI 44 maila dUra Avela ilorA uparathI vikRta thaeluM nAma che evo mI. te ja. dakSiNamAM jatAM vAtApipura AgaLa aga- Dene abhiprAya che. ene ukalakSetra paNa kahyuM sya RSiye mArelA vAtApi nAmanA daityane che. (kaniMgahaeNma Arki sorIporTa bhAI ilvala ahIM rahete hato ema kahevAya che. putra 1. pA0 266 ). e selApura paNa kahevAya che je IvalaranuM | 3. kerala. (devIpurANa a0 93; hemacandra). vikRta rupa hoya ema khulluM jaNAya che. | 34. (2). mahAsthAnanuM bIjuM nAma. (padmapurANa alApura zabda juo. ilerA guphAo 0 1, a0 42). caya ane ene lagatA vihAro I. sa. 60 || 3nAra bulaMdazahara te ja. baranA zabda juo. thI 750 sudhImAM baMdhAyA haze ema pharyuM- (ethIka inDi0 putra 1.pa0 356-379). sananuM dhAravuM che. e samaye pazcima hiMdamAMthI | ne. ujaNa prAcIna mALavA agara avaMtInI bauddha dharmanuM chellAmAM chelluM cihna astagata rAjadhAnI. e zahera kSiprA nadInI tIre thayuM hatuM. ilorAnI A guphAmAM AvelAM AveluM che. ujajayinI paNa enuM ja nAma maMdiro vageremAM sauthI suMdara kailAsamaMdira che. I. sa. pUrve 263 mAM ahIM azoka enA I. sa. nI AThamI sadImAM bAdAmavaMzanA pitA biMdumAranA pratinidhI ane subA tarIke rAjA pahelA kRSNa pite meLavelA vijayonI rahyo hato. (TaranarI mahAvaMza, pra0 5). yAdagIrI tarIke pattAdaLane virupAkSanA azokano putra mahIM ahIM jamyo hato. maMdirane namune namune baMdhAveluM hatuM. (hAve. ujajayanAmAM gardabhabhilavaMzanA rAjAonuM lanI ekyuTa eMDa miDevala ArkiTeka- rAjya thaI gayuM che. A ja vaMzanuM A nAma cara pATa 193) ene devaparvata yAne devagiri e vaMzanA ghaNuM parAkramI rAjAnA nAma paNa kahe che. zivapurANamAM ( skaMdha0 1. uparathI paDayuM che. kAlikAcAryanI bahena adhyAya 58) ene "zivAlaya" kahyuM che. sarasvatI upara gardabha bhale karelA baLAtkAranA Aho! Shrutgyanam
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujjainI 18 ujjainI verane laine kAlikAcAryo gardabhabhilavaMzane | ucheda karI tyAM zaka rAjya sthApyuM. gardabhabhilanA putra vikramAditye zone mArI kADhI pitAne zaka varatAvyo, je vikrama saMvata kahevAya che. (jenuM kAlikAcArya kathA nAmanuM pustaka juo). jenenA prasiddha grantha kalpasUtra uparanA vArtikamAM kAlikAcAryanI vAta mojuda che. A kAlikAcAryuM paryuM zaNa parva (pajusaNu) cethe divase TharAvyuM hatuM. (merUtuMganI therAvaLI; samayasuMdaranI kAlikAcAryasthA saMskRta likhita pustaka saMskRta keleja pustakazALAnA sUcIpatramAM pA. ra7). paraMtu vikramAditya te saMvata sthApanAra ke bIjo e saMbaMdhe ghaNA judA judA mata che. candragupta bIje te saMvata sthApanAra hatuM ema DAbhADArakara, phargyusana, vizeMTa smitha ane bIjAone abhiprAya che. A candragupta bIje vikramAdita kahevAta. e pite samudraguptano putra hato ane enI mAtAnuM nAma dattAdevI hatuM. I. sa. 375 mAM candragupta bIja ayodhyAnI gAdIe Avyo hato. A vaMzanI rAdhAnI pATalIputramAM hatI. pATalIputra rAjakAjamAM rAjadhAnI manAtI chatAM, candragupta bIjAnA pitAe pitAnI rAjadhAnI ayodhyAmAM ANI hatI. candragupta (vikramAditya) zaka rAjA satyasiMhanA putra rudrasiMhane harAvyo ane rAjadhAnI ujajayinI laI gayo. A banAva I. sa. 395 mAM banyo. (ree seva TAMDa pura 1 pA0 211, ane e pustakamAM pAne 13 me jemAMthI avataraNa lIdhuM te jaina grantha buddha vilAsa). te kALe zakanuM rAjya saurASTra, mALavA, kaccha, siMdha ane kAMkaNamAM hAI ujajayanI enI rAjadhAnI hatI. e rAjA pote hiMdu dharmAvalaMbI hovA chatAM bauddhadhamIo ane jenone Azraya Apate. koI kahe che ke e pAte zaiva hite. ane keTalAkanA mata pramANe e vaiSNava hato, enA sikkA upara savaLI bAjue "siMhane tIra mArato rAjA" ane "mahArAjAdhirAja zrI " e ane bIjI pAchalI bAjue " siMhavAhanI devI" ane " zrI siMha vikrama" evo lekha che. (DATa bhADArakaranI "pIpa InaTa dhI alahisTI opha IMDiA pA0 390.mI. vi. smithanI arlI hisTrI opha iMDiyA, pAtra 256). karAnA yuddhamAM mihirakuLane harAvyA bAda gupta samrATonA senApati yazodharmo I. sa. 533mAM "vikramAditya' nuM biruda dhAraNa karyuM hatuM. e DA, honalene abhiprAya che. paraMtu mihira kuLa zaka nahato paNa dUNa hato. raghuvaMza ane zAkuntalane lakhanAra kAlidAsa, amarakeSane lakhanAra amaranAtha, baha jAtakane racanAra varAhamihira, je I. sa. 187 mAM maraNa pAmyo hato te. (DA bhAidAjInA vAMgasaMgraha pA0 108 ). vAttikA ane prAkRta prakAzanA lakhanAra vara cI urphe kAtyAyana, yamakakAvyano lakhanAra ghaTakarpara, vRddhazuzruta saMhitAne racanAra dhavaMtarI urphe diganAgAcArya je baddha vasubaMdhune ziSya (meghadUtanA 0 14. pUrva meuparanI mallinAthanI TIkA juo) ane nyAyapravezane lakhanAra hatA te, zaMku vetALa bhaTTa e saghaLA vikramAdityanA rAjyakALamAM thaI gayA ema kahevAya che. A vidvAne vikramAdityanA darabAranA navaratna kahevAtA. ( Ara. ghoSanI pustaka zALaone DA, bhAudAjIne saMskRta kavi ne lekha; patividyAbharaNa praka. 22, zla0 10). A kaviyo jude jude kALe thaI gayA che. kALidAsa kumAraguptanA rAjyanA chellA dasakAmAM (Azare i. sa. 445) thayo hato. e skaMdaguptanA maraNa pachI thoDe varase mRtyu Aho! Shrutgyanam
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujjainI pAmyA hatA. (ja0 ra0 e e 1909, pA0 731-39). catanathI mAMDIne rudrAka sudhInA zAharAjAeAnA pratidvAsa sArU DA. bhAudAjInA lekha saMgrahanAM pA. 111, 112 jue. i. sa. nI sAtamI sadImAM zaMkarAcAya nA samayamAM uttpayanImAM sudhanvA rAja karatA hatA. e rAjAe baudyo upara julama gujAryAM hatA ane emane hiMdusthAnanI maryAdAnI pelIpAra hAMkI kADhayA hatA (mA dhavAcArya nA zaradigvijaya a0 1 ane pa jIvA) ujjayanImAM zaheranA madhyabhAgamAM paiArANika khyAtivALA mahAdeva mahAkALanuM devaLa AveluM che. temaja nATakAmAM varNavelA kAlipriyanAtha mahAdevanuM devaLa paNa tyAM ja che. zivapurANa -01 a0 38, 46 kahyA pramANe mahAkALezvara e bAra pavitra jyotirliMgamAMnuM eka che. cetarapha kATavALA vizALa medAnanA madhyabhAgamAM mahAkALanuM devaLa AveluM che. jeneA A devaLa avaMtikumAranA putranuM baMdhAveluM hAvAnA dAvA kare che. ( sthavirAvaLi a 11. zlA 177 ).kAlidAse potAnA kAvyamAM mahAkALanA mahimAnuM varNana karyuM che. ( meTU zlA 67-38 ). mahAkALanI mUrti bhoMyarAmAM AvelI che ane saNaMga jevA rastAthI temAM javAya che. bhoMyarA upara eka bIjo khaMDa AvelA che. uparanA khaMDamAM bheAMyarAmAM AvelI mUrtinI barAbara upara parezanAtha mahAdevanuM liMga sthApavAmAM AvyuM che. vaDAnA AgalA bhAgamAM eka raMgamaMDapa kADhavAmAM AvelA che. A ragamaMDapanA sta MbhA dhaNA purAtana haiAya ema jaNAya che. devaLa jAte pAchaLathI thaeluM, eTale junuM nathI, vaMDAmAM eka nAnA hAja AvelA che, ene "kATiti' '" kahe che. (virAvaLa carita, pra0rara). mahAkALanA 19 ujjainI nAma uparathI ujjiyanI maDAkALavana kahe vAmAM AvatuM. mahAkALanA devaLa zivAya siddhanAtha ane maMgaLezvaranAM devaLA paNa prasiddha che. kALA paththaranA ane suMdara kAraNIvALA cAvIsa ratabhAvALu ghaNuM prAcIna cAvIsakhaMbhA makAna e pRrve daravAjo haze. zaheranI uttaranI bAjue " kALiyAda, ' yAne skaMda purANamAM varNavelA purAtana brahmakuMDa, ane bhairavagaDha nAmane sthaLe kALabhairavanuM devaLa AveluM che. dazAzvamedhanA ghATathI gheADe cheTe prasiddha kapada nAmanI jagA AvI che. hAla ene ekapATa kahe che. e sthaLa saMdIpanI RSinA Azrama hato. zrI kRSNa ane emanA bhAI baLarAma A RSinI pAse A sthaLe bhaNyA hatA. tyAM AvelA dAmeAdarakuMDamAM ee peAtAnI pATI dheAtA. zaherathI uttare kSiprAnA tIra upara Azare e mela dUra bhatR hiranI guphA AvelI che. A sthaLa jInA zaheranA avazeSa hAya ema jaNAya che. nIcA daravAjAmAM thaIne saNugamAM thaine bhoMyarAnA oraDAomAM javAya che. A eraDA kAraNIvALA kALA paththaranA staMbhAne AdhAre rahelA che. A staMbhA upara zilAlekhA kAtaryA che. (caraNAkazaH jIe). harasiddhi devInA maMdiramAM vikramAditya dararAja peAtAnA mastakanI kamaLapujA karatA kahevAya che. eNe kApIne devIne caDhAvelAM mastaka rAja navAM phUTatAM. ( (vetALa paccIzI) geAgazehiMDa nAmanI AgneyamAM AvelI chUTI TekarI upara vikramAdityanuM prakhyAta siMhAsana hatuM. A siMhAsana dhArAnagarInA bhAja rAjAe khAdI kADhayuM hatuM. (trizata puttalikA). A TekarI uparathI vihagAvalAkananI peThe zaherane dekhAva najare paDe che. (40 e sA. ma` 1837, pA0 812, lepheTananTa eDavarDa kAnelInuM prAcIna Aho! Shrutgyanam
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujjAnaka uDipa ane arvAcIna ujajaNane age karela AveluM cUrena . A sthaLe baiddha khaMDere nirIkSaNa kaMdapurANa avaMtikhaMDa, ghaNAM che. vakhate A nAma uDiyAnanuM vita avaMtri mahAsya), jayapuranA rAjA rupa heya. (devapurANa a0 4ra). siMhe baMdhAvelI grahavedhazALA zaheranI 3mni (3). ujanI te ja. (kAMapAve naityamAM AvelI che. hAla e bismAra 13ra). hAlatamAM che. grahavedhazALAnA varNana sArU nidAna. uDiyAna te ja. (bahu saMhitA juo (e. risarca pu. pI. hiMdu ti- - A0 14). vIo A grahavedhazALAnI prathama rekhAMza vArthana. kAThIAvADamAM jUnAgaDha pAsene giranAra gaNe che. parvata te ja. jenA bAvIsamA tirthaMkara ==Ana. A nAma udyAna uparathI paDayuM hoya nemInAthanA sthAnane laIne pavitra manAya ema sApha jajya che. ene udyAnaka kahyuM che ( mahAbhArata, vanaparva a0 88, paNa che. ( padmapurA, svaga a0 19 ). hemacandra che. aNahilapaTTana pATaNanA udyAna zabda juo. keTalAkane abhiprAya siddharAjanA samayamAM sajajane nemInAthanA evo che ke hAla jyAM bakarAnAM cAmaDAM pahera daherAne jIrNoddhAra karAvyo hato. (TanInI nArA ziyAza kahevAtA loko rahe che te prabaMdha citAmaNinI AvRtti pATha siMdhune kAMThe AvelA kAkIstAnane samAveza 96). e pustakamAM ujajayaMtanuM bIjuM nAma A dezamAM thAya che. ( ja0 0 0 | raivataka ApyuM che. ( girinAra zabda baM0 1859 pA0 317 ). mahAbhAratanA juo). giranAra uparanA rudradAmAnA zilAanusAsana parvanA a0 25 mAM paNa A lekhamAM e parvatanuM nAma urjayana ApeluM dezanuM nAma AveluM che zRMgacune ujajAnakane che, (jae. seva baM0 1838 pAtra ja geMga kahyuM che e dekhItuM che. 340 ). 3nanI bahadhama purANa, pUrva a0 14mAM karavA. dakSiNa kenerAmAM kArAvAra jIllAmAM pApa varNaveluM baMgALAnA bardavAna jIllAmAM kaTavA nAzinI nadIne kinAre vedo upara ghaNAM tAlukAmAM vartamAna ke grAma che. te eka pITha- vArtika lakhanAra mAdhavAcA " pUrNaprajJA sthAna che ane maMgaLakoTa (maMgalakeSTa)ane nAme maTha sthApyo hato te sthaLa. (tulava ArAla gAmonI jagAe AveluM che. kavi kaMkaNe zabda juo. ahIMnI kRSNanI mUttinuM potAnA caMDI nAmanA granthamAM enuM nAma uDupakRSNa nAma kahyuM che. (caitanya caritAmRta ApeluM che. (sAhitya pariSada patrikA ! 2, 9). caitanya prabhu ahIM yAtrArthe AvyA 1320, 50 161; trikAMDakepa ane ; hatA A mUrti tulavane kinAre jokhamAyelA manazArabhAzana). "caitanya maMgaLa" nA vAhaNamAMthI mAdhavAcArye bacAvIne ANI hatI. lakhanAra vepArI canadAsanuM e janmasthAna mAdhavAcAryo pitAnA ghaNAM grantha A sthaLe hoI e ahIM vasatA hatA. maMgaLakoTamAM rahIne lakhyA hatA. ( e. ke. dattanuM rAjano mahela hatA. ujAnIthI pUrve be maila " hiMduonAdhama paMtha" caitanya cariupara ajaya nadIne kinAre IchAnI AveluM che. tAmRta). mAdhavAcArya i. sa. 1199mAM 3rakAni . ujaini te ja. jo hato. eNe anansezvaramAM abhyAsa kuni (2). mAMgIra jIllAnI kiyUlanI pAse karyo hato ( gola sTakaranAM lakhANe pura Aho ! Shrutgyanam
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ uDDayana utpalAvatI 1, pA. ra48). uDipa e nAma uDupa jagannAthapurImAM yAtrArthe AvyA hatA. kesarI uparathI vikRta thayuM hoya ema jaNAya che. vaMzanA rAjAonI rAjadhAnI najapura ane (bhaviSya purANa pratisaga purANa, bhAva bhuvanezvaramAM hatI, ane gaMgAvaMzIonI kaTaka, 3, a0 3 pA0 35). caudusAra ane barabArImAM hatI. kesarI 33yA. udyAna te ja rAjAonA samayamAM orisAmAMthI bauddhadharma 3. orisA te ja. lupta thaIne zaivadharma pratye hato, bAramI 33. uDipa te ja. sadImAM gaMgAvaMzI rAjAonA kALamAM zaivadharma 3 . A sthaLa pezAvaranI uttare svATa nadIne gauNa thaIne vaiSNavadharma prabaLa thayA hatA. (AdrA zabda juo). mahAbhAratanA kinAre AveluM hatuM. vakhate A nAma hiMdu samayamAM utkaLa kaligadezane eka bhAga kuzanI dakSiNe citrALathI te siMdhu sudhI ane dardIstAna, svATane amuka bhAga, yUsaphajhAI hato ( mahAbhArata, vanaparva a0 mulaka jene hAla svATanI khINu kahIe chIe, 114 ). ane vaitaraNa nadI enI uttara e badhA pradezane lagADAtuM hoya e saMbhAvya sImA hatI. paNa kALidAsanA samayamAM che. TuMkAmAM kAzmiranI vAyavyamAM Avela utkala e svataMtra rAjya hatuM (raghuvaMza, gIjhanInI AsapAsane badhA pradeza A nAma sagara 4. lo0 38). jagannAthapurI e dharAvato. (hebrI bhUlane mApelo, utkalanI dakSiNa sImA hatI (tArAtaMtra). pu. 1, pA0 155). udyAnanI rAjadhAnI brahmapurANanA samayamAM utkala ane kaliMga be maMgaLamAM hatI. cInI pravAsIoe ene judAM rAjyo hatAM (brahapurANa a0 47 meMga--li evuM nAma ApyuM che. udyAna lo0 7). prAcIna gAMdharvadeza yAne gAMdhAranI joDe | pAnAtha. kAnapurathI coda maila para Avela saMbaMdha dharAvatuM. (ujanaka zabda juo). biThura che. ahIM vAlmikino Azrama hato. 3yaMtaparvata. gayA pAsenI brahmayoni DuMgarI te ja, A jagAe ja sItAne lava ane kuza be (mahAbhArata vanaparva a0 84). putra prasavyA hatA. A jagAe pUrve prasiddha 34. orisA te ja (brahmapurANu a0 pratiSThAnamAM pravane pitA uttAnapAda rAja 43). e nAma parathI utkaLa nAma vikRta karatA hatA. ahIM brahmAvatta ghATa nAme ghATa thayuM che. uta uttara, kaliMgane uttara bhAga, hatA. sarasvatI ane dazadvatI nadIonI vacce AvelA pradezane brahmAvatta kahetA. uttAnapAdane utkaliMga. magadharAjAonA samayamAM kaTakanI brahmAvartAne rAjA paNa kahyo che. ahIM gaMgA sAmI bAjue nadI kinAre AveluM caudusAra kinAre AvelA khaMDera uttAnapAdanA killAnAM prAcIna erisAnI rAjadhAnI hatuM. I. sa. 474 thI 1132 sudhI orisAmAM yayAti khaMDera che, ema kahevAya che. utpalavana kesarIthI kesarIvaMzanA rAjAonuM ane tyAra pAMcALamAM AvyuM hatuM. (mahAbhArata, pachI cAre gaMgAthI mAMDIne pratApaddhadevanA vanaparva, a0 87). putra sudhI I. sa. 1132 thI 1532 sudhI, paTAvara-jAnana. utpalAraNya te ja (mAkaDagaMgAvaMzanA rAjAonuM rAjya hatuM. pratAparaddha- purANa a0 60-70). deva I. sa. 1503 thI 15ra3 sudhI gAdI paDhAvatA. tinavalImAM AvelI vipara nadI teja para hato. enA samayamAM caMtanya mahAprabhu (mahAbhArata, bhISmaparva, ara 9; Aho! Shrutgyanam
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ utpalezvara uttaravideha briIthanuM rAmAyaNa neTa; vAmana purANa pradezanI moTI nadIo nIkaLe che tenA DhALone a0 13). pradeza te ja, Aryono uttarakurU. beluraTaganuM rezvara. piri agara pari nadInI joDe saMgama bIjAM nAma yuinzana che. e pazcima Tibekare che tenI pahelAM madhyaprAntamAM Avela TanI uttara sImA rUpa che, ane tyAM sadAkALa mahAnadIno bhAga che (esiyATika rIsa- barapha rahe che. ene vaLI masaTaga kArAkorama, hindukuza ane suluMga paNa kahe che (bAphautsavata. puSkara zabda juo. (mahAbhA- ranI sAIkalopiDiyA opha iMDiyAmAM rata, bhImaparva a0 9). beluraga zabda juo). uttarakurUne harivarSa uttarA. ayodhyA prAntamAM AvelI rAmagaMgA paNa kahetA. e hindusthAnanI uttare Avela nadI te (lAsenanuM iMDisa elyasthamasa che ane tenI uttare mahAsAgara AvyuM che kADa 2. pAva para4; rAmAyaNa bIjo ema brahmAMDapurANamAM a0 48 lo. &0 a0 71). A nadI kayumAunamAMthI pa3 mAM kahyuM che. keriyA uttarakurUdvIpamAM nIkaLI kanoja pAse gaMgAne maLe che. gaNAto eTale vakhate kAriyA nAma ene ja 3 . kAzmiramAM AvelI sIMdha nadI te. avazeSa haze. vAM (2). kAzmiramAM haramuka parvatanA pAda uttamadra. IrAnamAM Avela miDiyA te, purANomAM pradezamAM AveluM gaMgAbaLa sarovara. kAzmiranI kahela uttaramaka nAma vikRta thaI temAMthI mada sIMdha nadI A sarovaramAMthI nIkaLe che ema ke mAda thaI, temAMthI miDiyA nAma thayuM haze. manAya che (DA, skInanI "rAjataraMgi ajharabijana nAmane mulka miDiyAmAM Avyo NI" putra 2). hatA(avastAmAM kaheluMeriyAnana-ve) uttaravuM. garavALa ane dUna dezane uttarane eriyAna zabda juo. bhAga jemAM maMdAkinI nadI ane citrarathakAnana uttaramANa. kAzmiranA haramukha zikharanA pAdaAvelAM che te ( aitareya brAhmaNa, 8, | pradezamAM nantikSetranI pAse AveluM gaMgA saro 14, 4, mahAbhArata, vanaparva aH | vara te ( DA, sTInanI rAjataraMgiNI, 145 ). pUrve emAM himAlayanI pAranA ! putra 1, pA0 11 uparanI TippaNI). dezane samAveza thato. TAlemiye enuM nAma gumAna. (2). gayAmAM AveluM eka pavitra orakerA evuM ApyuM che. e che sthaLa. phalga zabda juo. (vAyupurANa kAzagaranI pUrve Ave che ema lAsenanuM a0 3 loka 6 ). kahevuM che. TIbeTa ( mahAbhArata, bhIma, uttarApatha. kAzmira ane kAbulano pradeza. gusea0 7 ). ane pUrva turkastAna uttarakuramAM ravAnA zilAlekhamAM A nAma kahyuM che. AvelAM hatAM, ema rAmAyaNanA kiSkidA ja e sAva baM0 pu. 17 pAva kAMDamAM sarga 43 mAM kahyuM che. e himA 49ra-98 ). layamAM Avela che ema kebrijanI jAtakanI AvRttimAM putra 5 pATha 167 sattavive. jemAM gaMdhavati nAmanuM zahera AveluM mAM kahyuM che. mI, benasana kahe che ke madhya te. nepALane dakSiNa pradeza. (svayaMbhupurANu, eziyAmAM pAmIranA ucca pradezamAM AvelI as 3-4; sugata adAna-ra3 mitranuM beluTa' nAmanI parvatamALA jemAMthI e nepAlanuM saMskRta bASTi sAhitya.) Aho! Shrutgyanam
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttAnikA ukhaMDa sattAni. uttaragA nadInuM bIjuM nAma ayo- dhayAna vaDe (veta raMganA) verecana, (A. dhyAmAM AvelI rAmagaMgA te. mAnI raMganA) akSobhya, (pILA raMganA) 3nI . ujajayanta te ja. (skaMdapurANa- ratnasaMbhava, (lAla raMganA) amitAbha ane prabhAsakhaMDa-vastrApatha kSetra mAhAbhya (lIlA raMganA) ameghasiddha ema pAMca a0 1-5-6 ). dhyAnI buddhine utpanna karyA. A pAMcamAMnA 3pura. udaMDapura te ja. (AnaMdabhaTanuM ba. dareke akeke putra utpanna karyo. e putra lAcaritam a0 2). bodhisatva kahevAyA. amitAbha buddha dayAna savaMtapura.pATaNa jIllAmAM AveluM bihAranuM eka zahera vaDe avalokitezvara bedhisatva athavA siMha daMDapura, daMtapurI ane uMdapura e enAM nAtha lekezvarane utpanna karyA siMhanAtha bIjAM nAmo hatAM. bihAranAM nagaronAM nAma lekezvaranI mUrti mahAdevanI mUrti hoya ema kAviMza avadAnamAM ApyAM che. (aa Ara0 bhUlathI manAya che. enuM padmapANi evuM nAma mitranuM nepALanuM saMskRta sAhitya pAtra paNa che. avalokitezvara bodhisatvane saraja88). A zahera keTaloka kALa baMgALAnA vAnI, pALavAnI ane saMhAravAnI zakti ApapALarAjAonuM pATanagara hatuM. ( A0 vAmAM AvI hatI (hegasananuM buddha dharma sarve ripiTa pula 8 pA0 7pa). A ane sAhitya pAtra 60, 61). nepALa sthaLamAM pALarAjAonA mahelanAM khaMDera ane urvilava zabdo juo. bihArathI sAta adyApi che. ene gaDha kahe che. ahIMnA maila upara AgneyamAM Avela titaravAmAM navaratana nAme makAnamAM musalamAna paNa baddhivihAranuM khaMDera adyApi mojuda Amila rahetA hatA, pALavaMza pravartaka che. i. sa. 145 sudhI bihAramAM gopALe pitAnI rAjadhAnI udaMDapuramAM rAjadhAnI hatI. te sAlamAM zerazAhe paTaNAmAM vizALa buddhavihAra baMdhAvyo hato. (M. V. pitAnI rAjadhAnI pheravI. rAjadhAnI javAthI A.Smith; I. sa. 815-860.) pATalI- bihAranI paDatI thaI ane e bismAra putra e kALe paDI bhAgyuM hatuM. bihAra hAlatamAM AvI paDayuM, (iliyaTanI hisTarI prAntamAM gaMgA nadIne jamaNe kinAre AvelA opha iMDiyA 504 pa0 437). idadaravA DuMgaranA zikhara upara prasiddha vikramazilA- ane makhadmazAhanI kabara I. sa. vihAra gopALanA putra dharma pALe AThamI 1569 mAM bAMdhavAmAM AvI hatI. makhazatAbdinA maMdhyamAM baMdhAvyo hate. (juo dUmazAhane zerIphauddIna ahamadIphikyA paNa mI. DenuM vikramazilAviharaja0 e kahetA hatA. emanuM mRtyu I. sa. 1780 so baM0 1909, 20 1). bihAra mAM thayuM hatuM. A hakIkata eka zilAlekha nagaranI tarata pAse vAyavyamAM AvelA nirjana uparathI mAlama paDe che. (40 e0 so0 DuMgara para eka prasiddha bihAra Avela che. A vihAramAM bodhisatva avalokitezvaranI ba0 139 pAtra 350), sukhaDanI mUrti che. sAtamI zatAbdimAM | 3yaMvara. dhuvara te ja. lemiye enuM nAma cInAI pravAsI suMnamyAMga A vihAranI oraDevarI evuM kahyuM che. yAtrAe Avyo hato. erika uttarabuddha 3 . paMjAbanA pezAvara vibhAgamAM siMdhune saMpradAya Adabuddhane soMpAra mAne che. dakSiNa kinAre AveluM ciMda agara uDa teonI mAnyatA che ke AAdabuddhe potAnA te ja. (katri hamanI ekyuTa bhUgoLa Aho! Shrutgyanam
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ udbhAMDa urAiura pATa para. e aTakathI izAnamAM paMdara | . mulAkAte ja. mila para AveluM che ane sAhityarAjAonI 3uDhavA. virATanuM bhASAntara. ( mahAbhArata, gAMdhAranI rAjadhAnI hatI. (DATa sTInanI udyogapa, a 15). rAjataraMgiNuM 2. pAva 337). 3mavA. zoNitapuranuM bIjuM nAma. (hemake, 3mAM. ukhaMDanuM ja bIjuM nAma vikASThazeSa; jeminIbhArata, a 21 ). rUMiri. orisAmAM bhuvanezvarIthI pUrva mAM pAMca [ 3mAvana. (2). kayumAunamAM lohalamAM Avelo maila para Avelo eka parvata vizeSa AsiyA hesTigano killo athavA keTalagaDha te ja. parvatamALAne eka phaTa, AsiyA himAlaya putrI umAe mahAdevane varavA sAru parvatamALAnuM junuM nAma catuSpITha che. A sthaLe tapa karyuM hatuM. ane eNe A sthaLe enA upara ghaNI prAcIna bauddha samayanI ja temane varyA hatA (brahmADapurANa a041). keraNInA namunA AvelA che. (ja0 eka . 3. urasa teja. (mahAbhArata, bhISmaparva. seva baM0 putra 39). A parvata ane a0 9 ane sabhAparva, a0 26). khaMDagirinI vacce AvelI sAMkaDI khINa vaDe . 3rapuraurAIyura athavA tricinopali. chaThThI e parvatathI judo paDe che. I. sa. pUrve satAbdhimAM e pAMDya rAjAonI rAjadhAnI 509 thI I. sa. 500 sudhImAM astitvamAM hatuM. (raghuvaMza. 6. 20 zlora 59-60). AvelI ghaNI junI guphAo udayagiri para nAgapura, kAnyakujI nadI para AveluM nAgaAvelI che. vyAdhrAphA ane hastiguphA paTTama te ja uragapura, ema prasiddha mahinAthanuM prakhyAta che. rANI nura ghaNI kArIgarIvALI kahevuM che. paNa mahinAthanuM nAgapura te karaNIvALA be mALano kotarI kADhelo uragapuranuM paryAya mAtra che. perilaghaNe ja prakhyAta vihAra che. rAjA samAM kaheluM argara, te ja uragapura (mI. lalATacaMdrakezarInI rANInA nAma uparathI phanI pariplasanI AvRtti, pA. ka6). e nAma paDayuM che (sayATika rIsarcanA A nAmanuM tAmIla bhASAnuMrupa urAiyura che. pura 15 mAM prasiddha thaeluM sTaliMganuM urAiyura jene korI paNa kahela che te hAlanuM - orisA) snasAMge varNavelo puSyagiri tricinApalI ema DA, kAlDanesanuM kahevuM che; savArAma vakhate A parvata upara haze. agiyAramI zatAbdhimAM AkhA tAmila pradevizva. sarAvadI nadImAM vAyavyamAM Avelo pradeza. zamAM cAlenI sattA hatI. dakSiNa trAvaNakarano ( amarakeSa, mI. 5) paDayano pradeza paNa e sattAne adhIna hatA, 3 yAna, vakhate ureIna nAma AnuM ja vikRta te vakhate A zahera-hAlanuM tricinApalI- nAma haze. ujajayinI (2) juo. rAjadhAnI hatI. (DrAvIDiyana kAma vyAkaraNa. kaparva. gaMgA nadInA mukha pAranA pUrva taraphanA pA. 13-14). A zahera tAmrapaNane kinAre trikoNa pradezane madhya bhAga. (bahisaMhitA, AvyuM hatuM ema pavanadUtamAM le. 8mAmAM a0 14 kalakattAnA rivyumAMnuM buzAnanI lakheluM che. e ja kAvyamAM ene bhujanagara rekarDasa. 1894. pa. 2. ) paNa kahyuM che. (le. 10) rAsara. uragapura te ja. hAla e tricine pazinuM 3 . (2) jemAM jesora AveluM che te bhAgI eka paruM che. (Arki. sa. riporTa. 1907. rathInI pUrva praderI (diggavijaya prakAza) 8, pA. ra3ra, keDevelanuM drAviDi. kema. 3udavA. kunanaLanuM bIjuM nAma ( hemakepa) vyAkaraNa. pA. 13). Aho! Shrutgyanam
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ uraMjIrA 5 sunIvA. vipAsA, hAlanI biyAsa nadI te ja. eriyane kahelI sara'jIsa te A ja hAya. tulA: kAzmiranI pazcimanA vidAspIsa (hAlanI jelama nadI ) ane siMdhu nadInI vaccenA hajhArAnA muzka; TAlemIe ene asTsa ane hyunspAMge vulA-zi e nAme kahyo che ( DA sTInanI rAjataraMgiNI 16 pA. 180.) kAzmirathI traNa divasanI majala para AvelI guraisa agara guraijhanI khINu te A, ema pre. vilasananuM kahevuM che. pazu DA. sTIna gurejha te daradanI' rAjadhAnI daratapurI che, ema kahe che. darada zabda jue. matsyapurANa a 12 glA, 46 mAM darada ane urasa ane judA pradeza che ema lakhyuM che. kAzmiranI zAne AvelA meAjApharAbAdanI pazcime rAza jIllA te urasA ema janarala kannivhema kahe che. ( ja. e. se. ma, 17, pA. 485 ). upavijJa. gayAthI dakSiNe cha maila para AveluM yuddha gayA. bikhIsAra rAjAnA rAjyanA seALamA vaSa~. mAM,i.sa.pUrve pAMcase bAvIsamAM,temanI peAtAnI chatrIsa varSanI ummare A sthaLe AvelA prasiMh pipaLAnA jhADa nIce besIne gautame yuddhanuM padaprApta karyuM hatuM. A pipaLAne kheAdhIvRkSa kahyuM che. agnipurANa. a. 111. leA. 37 mAM ene mahAmAdhavRkSa evuM nAma ApyuM che. A vRkSa vizALa devaLanI pazcimamAM tenI joDe ja AveluM che. kgyu sana dhAre che ke A vizALa devaLa amarakASanA lakhanAra amaradeve chaThThI zatAbdhimAM baMdhAvyuM hatuM. A amaradeva vikramAdityanA darabAranA navaratnamAMnA eka hatA. vikramAditye mALavAmAM I. sa. 515 thI 550 sudhI rAjya karyuM hatuM. (hi'dustAnanA itihAsa ane pUrvanuM sthAtya. pA0 69). parantu DA. rAjendralAla mitra kahe che ke chaThThI zatAbdhimAM amaradeve A devaLa baMdhAvyAnI mAnyatA mI. vismeTanA zilAlekhanA AdhAre 4 uraviva udbhavI hatI. (esi. risarca. pu. 1). paNa e zilAlekhanuM astitva kAi kALe cai nahetuM; e vAta mAtra kAlpanika che, Do. rAjendralAla mitranA mAnavA mujaba A devaLa pUrve azAkanA vihAra hatA te sthaLe, I. sa. pUrve pahelI sadImAM zaMkara ane murabAnI nAmanA e prAhmaNu bhAioe baMdhAvyu hatuM. A be bhAIe nAlandanA prakhyAta vihAranA sthApakA hatA. (buddhagayA, pA. ra384ra) sucilinda nAmanuM taLAva je hAla yudghakuMDa kahevAya che, te devaLanI dakSiNe AveluM che. parantu DA. rAjendralAla mitranI mAnyatA pramANe devaLanI naiRRtyamAM Avela mucismi te buddhakuMDa che. buddhapaNuM prApta thayA pachI buddha bhagavAne je jagAe AMTA mAryAM hatA, e jagAe cunAgacchIvALI bhita karI che. e bhitane hAla jagameAna kahevAmAM Ave che. prAcIna kALamAM ene caukrama kahetA. (TaMkAkunnu kRta itsiMga pA. 114 jIe ). A jagA devaLanI uttaranI bAjue tarataja joDe AvelI che. vizALa devaLanI dakSiNa taraphanA kaTherA azAkanA samayamAM baMdhAyelA heAvAthI hiMdusthAnanA-kAtarakAmavALA zikSikAtarakAmanA eka jUnAmAM jUnA nAdara namune che. mukhya devaLa eka hiMMdu mahantanA kabajAmAM che. A mahanta AvazALa devaLanI pAse AvelA eka maThamAM rahe che. mahAdeva nAmanA eka mate aDhAramI zatAbdhinI zaruvAtamAM e maTha baMdhAvyeA hatA. vAgIzvarInA maMdiranA oraDAnI AgaLa rAkhelA kaleArAiTanA gALa pATalA upara gUDha AkRtiyAnI kAtarI che. mULa e va pANInI mUrti hatI. ema kalpanA thAya che ke e mULa vajrAsana haze. meAdhIvRkSanI nIce enA upara besAne yuddhadeva pAte dhyAnamagna thatA. maLa byAnImudde AmatAbhanA putra padmapANInI mUrti te tArAdevInI mUrti manAya che, ane te vizALa devaLanI joDe ja Aho! Shrutgyanam
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ urjaguMDa ekAmrakAtana AvelI che. (DA. mitranuM "buddhagayA') vAva. ITavAthI naiRtyamAM soLa mila upara sIlenanA ddha rAjA mevavaraNe buddhagayAnA | AveluM cakranagara te A, ema DATa hyuharara bodhIvRkSanI pAse cothI zatAbdhinA madhyamAM kahe che. (mo. e. I. ane mAhabhArata eka vihAra bAMdhe hato. (simathanI Adiparva a7 158). janarala kaniMgahema . alI hisTrI opha iMDiyA. pA. ra87). ArA te ja ekacakro ema kahe che, te kaDavuM. ujaMguMDo jeo daradanI pAsenA pradezamAM kharuM nathI. (Arki. sa. riporTa putra 3. rahetA hatA, temane deza, ujaMguMDa, kAzmiranI 1871-72). kazenagaMgA khINamAM Avela hatuM. e pradezanI vAtana orisAmAM kaTakathI vIsa mela rAjadhAnI gurejhamAM hatI ema jaNAya che. upara gaMdhavatI nadI upara Avela bhuvanezvara ATalAsamAM jene gerIe kahyuM che te sthaLa te ja. (brahApurANa a0 40)kezarIvaMza huM urja guDa uparathI vikRta thaeluM rupa jaNAya pravartaka yayAti kesarI je I. sa. 473 mAM che. (masyapurANa. a. 120). yavane agara bauddhone hAMkI kADhIne orisAnA siMhAsanArUDha thayo hato, teNe bhuvanezvaranuM devaLa 3nuMe. (2). A nAma ugeDI agara khIvanA baMdhAvavA mAMDayuM hatuM. tyAra pachI lagabhaga uparathI vikRta thaeluM lAge che. (vezvinI eka saikA bAda lalATe kezarInA rAjyamAM eziyAnI musApharI. pA. 339). e puruM thayuM hatuM. I. sa. pUrve chaThThA saikAthI rUDA parvata. kaMkAlITIlA-upaguNanA guru ane te I. sa. nI pAMcamI sadInA madhyamAM baiddha dharmaguru sAnavAsI rahetA hatA e banA- yayAti kezarInA rAjyakALa sudhI bhuvanezvara vaTI DuMgara, mathurA jIllAmAM Avela che. orisAnI rAjadhAnI hatuM. te vakhate enuM (grAujhanuM "mathurA" pra0 6). azokanA nAma kaliMganagarI hatuM. ( DArA mitranuM kahevAthI pATaliputramAM AvyA pahelAM upagupta erisAnI enTiviTijha, 50 2. pAtra paNa A parvata para raheto hato. hA mitranA ! 62). ene harakSetra paNa kahetA. yayAti nepAlanA saMskRta bAdhika sAhityamAM kezarIe pitAnA rAjyanA aMtakALa lagabhaga : AveluM, bedhisavAdAna-kalpalatA bhuvanezvaranuM devAlaya baMdhAvavA mAMDayuM te pUrve - pA. 67. AvadAna kapalatA pra. 7172; e sthaLa upara jaMgala hatuM. yayAti kesarI rekacilanuM buka. pA.164-170. mathurA I. sa. 1ra6mAM maraNa pAme. lalATendu za jue. kezarI (rAjyakALa I. sa. 6ra3-677) 3ra. nava usarakSetra agara enA uparathI paDelA nA vakhatamAM pAchuM e rAjyadhAnI banyuM. e zaherane sAta parAM ane beMtALIza zerIo vikRta nAma ukhala sAru reNukAtIrtha zabda hatI. bhuvanezvara, mukatezvara, mairI ane parajuo. rAmanAM devaLa adyApi astitvamAM che. e rAnAff. zivAlika parvatanI hAramAMnA je | devaLo sthApatyanA ghaNuM ja uMcA prakAranA parvatane bhedIne haradvAra AgaLa gaMgAnadI bahAra namunA rupa che. devI pAdarA nAmane kuMDa je paDe che te parvata. (sthA sAritsAgara. bhA. jagAe AveluM che te jagAe bhagavatIe 1-5-3 ane padmanAbha dezaLano gAIDa kIrti ane vAsa nAmanA be daityone potAnA & TrAvelarsa Ina IMDiyA). zivAlaya pagavaDe chuMdI nAMkhyA hatA ema kahevAya che. zabda jue. A kuMDanI AjubAju ginIonAM ekase Aho! Shrutgyanam
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraMpala ra7. ane ATha nAnAM devaLa che ( bhuvanezvara mahAbhya). lalATendu kezarInI rANIe khedAveluM "bindu sarovara saithI pavitra sthaLa ! manAya che. rAmezvaranA devaLanI pAsenA relave sTezananA rastA upara yayAti kezarInA junA rAjamahelanuM khaMDera adyApi mojuda che. bhuvanezvaranA devaLanI dakSiNa lalATendu kelarIe eka mahela caNavyo hato ema kahevAya che. (DA. Ara mitranuM eDikivaTijha opha erisA, putra ra. pA. 84; ja0 0 so0 naM0 mAM, 1837, pA0 756; me sTaliMgane "erisA" nAme lekha). | paDha. khAnadeza. samudragupta A deza sara karyo ! hate. kahI. vaDodarA rAjyamAM narmadAne cANoda AgaLa maLanArI nAnI nadI, "udI" agara "ra" te ja. (padmapurANa, svarga (Adi), a0 9). orasaMgama upara "karanALI" gAma AveluM che. erasaMgama e yAtrAnuM pavitra sthaLa gaNAya che. paroDhiya. ajhakathI uparavAse sATha mila para siMdhu kAMThAnA dArabaMdhanI sAme ane bAlimAnI pAse Avela aMbane kilo. mahAna sikaMdare A killo sara karyo hato. paThApura. elura yAne IlerA te ja. DuMgarI para AvelI "kailAsa" nAmanI guphA bAdAmInA rASTrakuTavaMzanA kRSNarAje karAvI hatI. kRSNarAje I. sa. 753-775 sudhI rAjya karyuM hatuM. ( DA0 bhADArakaranI alihisTrI opha dhI Dekana). janarala kannaDema selApura te gujarAtanA kAThIAvADamAM AveluM verAvaLa ema kahe che, paNa A kahevuM kharuM nathI jaNAtuM. Ibalapura nAma uparathI vikRta nAma selApura hoya ema jaNAya che. IbalApura zabda juo. AdhavatI. citAMga nadInI eka zAkhA apagA te. e thANezvarathI dakSiNamAM pAsamAM pAse traNa mila upara AvelI che (mahAbhArata, zayava a0 pa8). A nadInA kinArA upara kururAjAe yajJa karyo hato. paNa vAmanapurANa, a0 58 mAM lakhyA mujaba pRthUdaka eghavatI upara AveluM che. (pRdhUdaka zabda jue), ene paheba (junu pRthu(ka) mAkaDA ane sarasvatInA saMgama upara AveluM che. (paMjAba gejheTiyara-aMbAlA DiriTrakaTa 1884 pAtra 5) eTale oghavatI te apagI ema kahevAya nahi. A nAma mArkaDA nadInuM levuM joIe. gAdattapurI. udaMDapurI te ja. mo. udrA e ja. erisA ( brahmAMDa purANa a. 27). utkala ane zrIkSetra zabda juo. hiMdu dharmano punaroddhAra thatAM pAMcamI ane chaThThI sadImAM baiddha lekonAM pavitra sthaLo hiMduo pacAvI paDayA hatA. zai bhuvanezvara bacAvI paDayA hatA. vaiSNo purI leI paDayA hatA. zAkta lekAe vAjapura baMdhAvyuM hatuM. zAra ane darpaNoe kANurka kabaje karyuM hatuM. ( AsIyA DuMgara para AveluM "junuM" vinAyaka kSetra gANupAe laI lIdhuM hatuM. DArA mitranuM enTaviTijha opha orisA pu0 2. pA0 184). hiMduoe brAddhone ApelI herAnagatinA varNana sAru eziyATaka risarca, pu. 15, pA. 264; haMTaranuM orisA pu. 1 prakaraNa 5, DAka mitranuM orisA pu. 2 2 pA. 58. mAdhavAcAryane zaMkaravijaya a. 1 . 93; bRhaddhama purANa, uttarAkhaMDa a. 19 juo. zAkamAM baiddha zramaNanA mAthA dITha puSyamitra se dinAra inAmamAM Apato. (Arki so. saripiTa, 1863, 50 2. pA. 1, ane 50 2. pAtra 103). paratu DAbe rIsaDevisa ane DA, nyUlarane abhiprAya e che ke boddha loke upara julama gujAravAmAM AvyA nahe. Aho! Shrutgyanam
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ phira (buddhisTa IMDiyA, pA0 319). brahmapurANa, a0 28, 29, 4ra mAM jAvyA pramANe AdranI hrada uttaramAM vrajamaMDaLa ane jayapura sudhI hatI ane puruSAttama agara zrIkSetra, savita agara akSetra ane vRjakSetra jemAM tharSane vaitaraNI nadI vahe che. e traNa kSetre emAM AvelAM che. 18 ozi. saiAvIra, AbhIra ane zuraka zabdo jIe. ( bAibala, 1 kiMgsa, 9, 10). pazu keTalAka lakhanArAo mAne che ke A sthaLa hiMdusthAnamAM nahiM pazu dakSiNu araba stAnamAM AvyuM che. odhAjI, madhya prAntamAM AveluM vara gaLa te ja. (DA. anelanuM sAutha inDiyana peli cAmAphI, pA0 55 TippaNI). peverisa, grIka leAkeA jene ArAmeTisa kahetA te navazerAnI pAse leDAine DAme kinAre AveluM ATTa te ja. A sthaLa puSkalAvatInI pazcime AveluM che. hiphAIzana AmAM thaIne siMdhu tarapha gayA hatA. (mekaphri DasanuM inve jhana ek iMDiyA khAya alekSAMDara, pA0 72), AThThA. lATanuM khIjuM nAma. (rAjazekharanI vindrazAlabhajikA, aMka 2 ane 4). ellA e valabhI agara valabhInuM vikRta | rupa che. enuM vamAna rupa vaLe. agara vaLA che. valabhI zabda jue. AjJA. ekAranAtha e ja. (zrRtzivapurANa, 2 0 3). jAkSetra. ekaranAtha. ( bRzivapurANa, 2 a0 4). | AjAnAtha. mAMdhAtA nAmanA narmadAnA kheTa jemAM ekAranAthanuM devaLa AvyuM che. mArTakAnA relve sTezanathI izAnamAM sAta maila upara, khaMDavAnI vAyavyamAM ane baravAnIthI pUrve cha batrIsa gaila upara maila upara A kadhI sthaLa AveluM che. mahAdevanAM bAra jyotiliMgamAMnuM A eka gaNAya che, (zivapurANa kha'0 1 0 38). A TApunA pUrva cheDA upara vIrakhala nAmanI TekarI upara kALabhairavanuM devaLa AveluM che. pUrve ahIM manuSyane bhAga apAtA. (impiriya-gejheTiyara). mahAdevanAM devaLA paikI A devaLa junAmAM jInuM che. (keinanuM pikacaraka IMDiyA, pAcha 397). AnuM khIjuM nAma mAhiSmatI che. ka authA. kAsImAthI nIcale vAMse ATha maila upara cheTA gaMDakane maLanAra vaheLAuM. ( kannigvAma e jyAgrAphI, pA0 435). gArakhapura jIllAmAM ciTiyeAMthI dADha mela pura pazcime AvelI dhAthI nadI te A, ema karlAilanuM kahevuM che. kAkrusTA zabda jue. (mahAparinibbAna, sutta, a0 4, ane Arki. ripATa, pu0 22). eriyane kaheluM kAthisa te nepALamAM Avela vAdhamatI ema lesenanu mAnavuM che. (mekriDala-"gesthi nisa ane eriyana." pA.180 TIppaNu). jI. kaccha deza te ja; ene kAziI kacchathI bhinna jaNAvavA sAruM marukaccha kahetA. bRhatsaMhitA, a0 14). (2). gujarAtamAM amadAvAda ane khaMbhAtanI vacce AveluM kheDA, vetravatI jenuM Adhunika nAma vAtraka che, e nadIne kAMThe A gAma AveluM che. vjha (3). vakhate ucane paNa A nAme oLakhatA. zudraka zabda jI. vjha (4). AsAmamAM AveluM kAcAra i. kannudhIrA te. RtuthI caMpAthI bANu maila para Avela jarI te. (bhIlanA ripoTa-vesTa kathI pu0 ra, pA0 193 TippaNI). kenni vhema ca pAyI cAra, agara bhAvalapurathI saDasaTha maila pUrvamAM Aho! Shrutgyanam
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avela kakaLa te kajudhIrA ema kahe che. TI . kaTakIpa zabda juo. kajuthIrA te kujAgrahanuM vikRtra ru5 che. | divAnA. baMgALAmAM bardavAna jIllAmAM AveluM mAMgIra jIllAmAM AveluM isTa inDiyA relvenuM karavA te. caitanya tyAM padhAryA hatA. (cetanya kajarA' sTezana te e vakhate kajudhIrA heya. bhAgavata madhya a0 20) kaTIpa tyAMthI dakSiNa tarapha traNa maila upara bauddha ! zabda juo. samayanAM ghaNuM khaMDiyero AvelAM che. tema ja | vAcatIrtha. kurukSetramAM AveluM tIrtha vizeSa. tyAM unhA pANInA puSkaLa jharA che. | jAnyatIrtha. (2). kAverI nadInA kAMThA para AveluM rAjI . baMgALAnA bardavAna jIllAmAM AveluM tIrtha vizeSa. kATavA" te ja (mekakiDanuM mege spenIsa jAtIrtha (2). kumArI tIrtha te ja. ane eriyane varNaveluM eyaMTa iMDiyA . mAlinI ( hAlanI cukA nadI ) pA187; vilapha Ina eriyA, revaDa je saharAnapura ane ayodhyAnA pragaNuomAM 5, pA. ra78). e vaiSNanuM pavitra dhAma vahe che tene kinAre A Azrama hate. je gaNAya che. A jagAe cALIsa varSanI kaNva RSie zAlAne ucherIne moTI karI ummare citanya pitAnA pitAnA gharano tyAga hatI temano A Azrama hato. (kAlidAsakarIne daMDa dhAraNa karyo hato. kezava bhAratI zAkuntala nAyaka ). kavamunine Azrama nAmanA gosAIe emane sanyasta ApyuM hatuM. haradvArathI pazcime trIsa maila para AvelI ahIM eka junA devaLamAM caitanyanA sanyasta nADapITha nAmanI jagA para hate. (zatapathaletI veLA vapana karelA vALa sAcavI rAkhavAmAM brAhmaNa0 13, paja-13. sekeDa buka AvyA che. murzidAbAdanA navAba murzidakulI- ! opha dhI IsTa 60 24 pAtra 39). khAnanA nAma uparathI kATavAne murzidatAja javAzrama (2). rajaputasthAnamAM kaTAthI Aya kahetA. AjAI ane bhagIrathanI vacce keNamAM cAra maila upara caMbala nadInA AvelI bhUmi upara kATavAne jUne dilo | kinArA para Avela Azrama vizeSa. (10 Avelo hato. ahIM alIvadakhAne marAThA- bhAva vanaparva a0 82); agnipurANa one harAvyA hatA. bheLAnAtha cuDaranuM ! a. 109. A kavAzramane dharmAraNya prAvelsa opha e hiMdu pu1; citanya ! paNa kahetA, bhAgavata madhyakhaMDa), kATavAthI dakSiNe vaida maila para AvelA dAdura nAmanA gAmamAM javAzrama (3). narmadA nadInA kinArA para caitanyanA akSaro sAcavI rAkhyA che. A ja Avela Azrama vizeSa. (padmapurANu uttara jagAnAM nAma kaMTakIpa ane kaMTakanagara | a0 94). hatAM. nAmomAM vikRtiyo thaI kaTakIpa, keTA- | ja. narmadA kinAre AveluM nagara vizeSa. dIA, ane kATavA banyuM che. caitanya cari. | (buhata zivapurANa). tAmRtanA lakhanAra kRSNadAsa kavirAja kATavAthI jJa. kAThIAvADamAM AveluM jUnAgaDha te ja. uttare cAra maila para AvelA jhAmatapuramAM ! skaMdapurANamAM, prabhAsakhaMDamAM kahyuM che ke e rahetA hatA. kATavAthI naiRtyamAM soLa maila ! atarakSetramAM AvyuM che. upara virabhoma jIllAmAM AvelA nAnuramAM | vArthaiA. garavAla pragaNAmAM alakanaMdA nadIne kavi caMDIdAsa jamyA hatA. maLanArI piMDara nadI te ja. Aho! Shrutgyanam
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ karNATa karNapura 30 jApura. vartamAna samayamAM bhAgalapuranI pAse AveluM karNagaDha te ja. (caMpApurI zabda juo). TolemIe jene karatI nagara kahyuM A che te ja karNagaDha ema cUla kahe che. (ja. e baMDa . 18 pAka 395). jAva. baMgALAmAM murzidAbAda jIllAmAM barahAmapuranI dakSiNe cha maila upara bhAgIrathInA jamaNuM kinAre AveluM rAMgAmAtI te. " kAnasenA " (kujikA taMtra, a0 7; ja e se. baM, 4ra pAra 282). pUrve AdisUranA samayamAM te baMgALAnI rAjyapAnI hatuM. AdisUranI vinati uparathI kane janA rAjA vIrasiMhe bhaTTa nArAyaNa, dakSa, naiSadhacaritanA lakhanAra zrIharSa, chAMdaDa ane vedagarbha nAmanA pAMca vidvAna brAhmaNone veda vidhi pramANe yajJa karavA baMgALAmAM mokalyA hatA. * veNisaMhArano lakhanAra bhaTTa, nArAyaNa pAlavaMzanA dharmapAla rAjAnA darabAramAM hate ema keTalAkanuM maMtavya che. "kAnanA" nAma paNa jUnuM thaI ghasAI gayuM che. e zahera hAla rAMgAmAtI kahevAya che. kepTana leyarDa kahe che ke rAMgAmAtI pUrve kAMnasonApurI | kahevAtuM, ane enA mahelanA ghaNA bhAganAM, temaja daravAjAnAM ane kAThAonAM khaMDero hAla paNa jaNAI Ave che. jo ke hAla e jagyAe vAvetara thAya che ( ja e seva baM, pura 22, 1853, pA. 281). karNasuvarNa sazAMka kiMvA narendra nAmanA chellA gupta rAjAnI rAjadhAnI hatuM. A rAjA chaThThI zatAbdinA pAchalA bhAgamAM baMgALAmAM rAja karato hato. eNe bauddha loko upara ghaNo julma karyo hato. eNe ja harSacaritramAM varNavyA pramANe kanojanA rAjA harSadeva yAne zilAditya bIjAnA moTAbhAI rAjyavardhAnane dagAthI mAryo hato. karNasuvarNanuM rAja bhAgIrathInI pazcime AveluM hatuM ane hugalI, | baddhavAna bAMkarA ane murzidAbAdano samAveza emAM thato hato. rAMgAmAtInI bheyane raMga lAla che. evI AkhyAyikA cAle che ke rAvaNanA bhAI vibhiSaNane eka garIba brAhmaNe rAMgAmAtImAM jamavAne nimaMtraNa ApyuM hatuM. e sabhyatAnA upakAramAM vibhIpaNe tyAM sonAne varSAda varasAvyo hato. tene lIdhe e jamInane raMga lAla che. (revadaMDa je0 leMganA kalakattA rivyuM pustaka 6 mAM chapAyelA "bhAgIrathInA kinArA upara" nAmane viSaya) laMkAnI joDe motI ane kiMmatI javAhironA vepAra karavAthI baMgALAne ghaNe lAbha thayo hato e batAvavAne AlaMkArika bhASAmAM kahelI A AkhyAyikA che (ka) a, vA0 189rara3). DAkaTara veDela (kAnasena nagara), kaeNsana nagara je baMgALAmAM vardhamAnanI pAse AveluM che te ja karNasuvarNa ema kahe che. ( DATa veDelanI azAkanI prAcIna rAjadhAnI pATalIputranI barobara zodha vAva 27). da. rAmanada ane zrIraMgapaTTaNanI vacce Avelo karNATakane bhAga. enuM bIjuM nAma kuMtala deza che, ane enI rAjadhAnI kalyANapura che. kuMtaladeza zabda juo. tArAtaMtramAM lakhyA pramANe mahArASTra te e ja. enI sImA bAmanAthathI zrIraMgama sudhI hatI. karNATanI rAjadhAnI dvArA samudramAM hatI. vijayanagaranA rAjyane paNa kaTa kahetA. (impariyA gejheTiyara epha iMDiyA 50 4). paraMtu impiriyala gejheTIaranA sAtamA pustakamAM pAtra 377 (1880) mAM mahaisura, bhUrga, kAnaDA, ane hastagata karelA jIllAo e badhAne karNATa deza kahyo che. mahesuranuM rAjya karnATaka kahevAtuM ( ja eka so baM 1912 pA0 482). Aho! Shrutgyanam
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 . karNAvatI kapAlamocana pAvatI budelakhaMDanI kane nadI te ja. (ArkiDa vAmana purANa a0 4 ane 34). mahA so0 ripiTa putra 2 ane ra1). paNa bhAratamAM A sthaLane eka tIrtha tarIke A nAma koI paNa purANamAM upalabdha varNavyuM che, ane yajJa haridvAra AgaLa karyo thatuM nathI. "yenI" ane "sutimatI" hato ema kahyuM che. (mahAbhArata, vana zabdo juo. a0 84; zakaya a0 281). liMgapurAjAvato (2). gujarAta prAntamAM AveluM ama- NamAM kanakhala gaMgAdvAra AgaLa AvyuM che, | dAvAda te ja. aNahilapaTTana agara pATaNanA ane dakSe tyAM yajJa karyo hato ema kahyuM che. saLaMkI rAjA karNadeva agiAramA saikAmAM liMgapu bhAva 1 0 100). vasAvyuM hatuM. (TonInA meratuMganA prabaMdha- | jiri. muMbai ilAkAmAM AveluM kenerI cintAmaNi pA0 80, 97 TipaNI). te ja. kenerInA zilAlekhamAM jaNAvela kRSNa jAva. kAverI nadIne eka phoTo-kelena zila te e. (resananA AMdhruvaMzanA te ja. A banne nadIe zrIraMgapaTTamanI | zilAlekhanuM sUcIpatra. uddaghAta pATha AsapAsa pharI vaLI che. (padmapurANa-utta, 38 ). vi0 a0 62). #nivapu. zrInagaranI dakSiNe dasa maila para vApura. e nAmanuM rAjya, yumAuna, AbherA, AveluM kaniSkapura agara kAmapura te. A garavAla ane koMgrAne emAM samAveza thate. nagara kaniSka vasAvyuM hatuM. kaniSka i. sa. samudragupta e rAjya banyuM hatuM. tripura 78 mAM baiddhonI mahAyAna meLavI hatI. ene - agara ripera e ja katripura, evo mI. zake tyArathI cAlyo hate. prinsepano abhiprAya che. ( ja e zavsTamocana tIrtha. vArANasI, banArasamAM AveluM so0 naM0 1837 pAtra 973) enuM bIjuM tIrtha vizeSa. (zivapurANa bhA. 1. a. nAma katripura paNa hatuM. 49 ). pAna. trAvaNakara. muSika e ja. (padmapurANa movara 7tha (2). mAyApuramAM AveluM khAdi svarga a0 3; gereTanI kalA tIrtha vizeSa (papurANa, utta, a0 51). sikala DikansTarI ). navato. jamanA nadI pazunI nadInI sAthe | pasTimocana tIrtha (rU). tAmraliptA agara saMgama kare che, tyAM enA dakSiNa taTa upara tAmalakamAMnuM tIrtha vizeSa. AvelA kAma AgaLathI soLa mAila upara ! 154mA tIrtha (4). gujarAtamAM sAbaraAveluM kaMkoTA athavA kanakakoTa e ja. matInA taTa upara AveluM tIrtha vizeSa. (30 hevano 'kuzInArane aMge lakhela (padmapurANa uttara a0 pa3 ). lekha. ja0 e0 se. baM0 1900 | pAmavara tIrtha (1). sarasvatIne tIre pA0 85; kSemendranuM badhisatvAvadAna AveluM tIrtha vizeSa. ene kurukSetramAM AveluM kalpalatA.) AsAnasa tIrtha paNa kahyuM che. mahAbhArata naTsa. haradvAranI pUrve gaMgA ane naladhArAnA zadyaparva a0 40) janarala karjihema saMgama AgaLa be maila para AveluM nAnuM A kapAlamecana nAmanuM pavitra sarovara gAmaDuM. purANomAM jene dakSayajJa kahyuM che sarasvatInA pUrva taTa upara AdhArAthI A - te ja. (kumapurANa-u0 bhAva a0 36; yamAM dasa mela dUra AveluM che ema Aho! Shrutgyanam
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra kapilavastu RpiSaH che. ( Aki sarve ripeTa pu. 14] pA75-77). vi. janarala kaniMgahame huyezyAMge karelA varNana uparathI nakkI kareluM saMkisa agara sAMkAsya che. A sthaLa kanojanA vAyavyamAM pacAsa ane atrAMgIthI AgneyamAM cAlIsa maila para AveluM che. (eyaMTa- phI pAka 369). parivA. nAsikathI naiRtamAM covIsa kaila upara AveluM sthaLa vizeSa. tyAM kapilane Azrama hato. pitrathANA (2). amarakaMTakanA parvatamAMthI nikaLyA bAda narmadA nadIne pahelo dhodha. narmadA nadIne dakSiNa taTe amarezvaranA tIrtha AgaLa kapilAsaMgama thAya che. kapilA zabda juo. vaDhavahu buddha bhagavAnanI janmabhUmi. bastI jIllAnA vAyavya bhAgamAM phaijhAbAdathI IzAnamAM Asare vIzeka mela upara AveluM bhula te ja A, ema kArlAilanuM kahevuM che. kapilavastu phejhAbAdathI ghAgharA ane gaMDakanA saMgama sudhI A banne nadIonI vacce hatuM ema e kahe che. (ArkiTa sarve riporTa putra 12, pAka 108). ghAgharA nadInI pelI mera ayodhyAnA uttara vibhAgamAM rAkhI nadInI moTI zAkhA kahAnanI najIka AvelA cADe sarovaranA pUrva kinArA para nagarapAsa te ja kapilavastu ema janarala karjihemanuM mAnavuM che. tyAM AveluM makazAna nAmanuM sthaLa te ja lumbinI bAga, ane tyAM buddha bhagavAnane janma thayA hatA. paNa DA, vADelanA sUcavyA mujaba, nepALanI tirAImAM gerakhapuranI uttare AveluM nIglIvA nAmanuM nepAlI gAmaDuM che tyAMja kapila vastu AveluM hatuM ema DA, phararanuM kahevuM che. A sthaLa kheMgALa ane vesTarna revenA uskA nAmanA sTezanathI naiRtyamAM ADatrIsa maila cheTe AveluM che. bhAgabanapurathI be maila utare AveluM paDerIA nAme gAma te ja lumbinIvana ema emanuM mantavya che. emanAMbuddha bhagavAnanAM mAtRzrI mAyAdevI te kALe kapilavastuthI kAlI jatAM hatAM, tyAre buddha bhagavAnane janma lumbinI bAgamAM sAlanA jhADa nIce thayo hato. pitAnA 'hisTrI opha prAcIna saMskRta liTarecara' nAmanA pustakamAM ra98me pAne che mekSamyulara kahe che ke buddha bhagavAnane janma magadhanA zizunAga vaMzanA biMbisAra rAjAnA rAjyakALamAM i. sa. pUrve 557 mAM thayo hato; paratu prolesenanA mata pramANe ane laMkAmAM je sAlavArI ahevAla che te mujaba buddhabhagavAnane janma I. sa. pUrve 623 mAM ane mRtyu i. sa. pUrve 543 mAM thayuM hatuM. DAkyuraranA mata pramANe kapilavastunuM khaMDera paDerIAthI ATha mila dUra AveluM che. pI. sI. mukarajI emaNe e pradezamAM zodhakhoLa karIne kapilavastunuM khaMDera zodhI kADhayuM che. niglIvAthI sADAtraNa maiila upara AvelA tirAInA prAMtika rAjakAryanA tailavA nAmanA sthaLathI uttare be mila upara Avela tilarA nAmanuM sthaLa che te jagAe kapilavastu hatuM, ema mukarajI prabhutInuM mAnavuM che. vartamAna samayamAM citradeI, rAmaghATa, saMDavA ane tilArA nAmanA gAme AvelAM che, te sadhaLA vistAramAM kapilavastu zahera hatuM. hAlanA tilakarAnI jagAe kapilavastune killo ane temAM Avelo rAjamahela hato. e kille bANagaMgAnA pUrva kinArA upara hato. bhAgIrathI e ja bANagaMgA keTalAka AdhArabhUta lakhanArAone mata che ke kapilavastu bhAgIrathInA kinArA para AveluM hatuM. Aho! Shrutgyanam
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ kapilavastu rUsmina e lumbinanuM vikRta rUpa heAI rumpinardeSTha te ja lumminIvana ema kahe che. A rumminadei kapilavastunI pUrve dasa maitra, bhAgalapurathI e maila ane paDerIAthI eka maila para AveluM che. tyAM AgaLathI maLelA azAkanA staMbhA uparanA zilA lekha uparathI A khAbata bilakula zaMkAspada raheto nathI. e zilAlekhamAM 33 ' lumminI grAma " evA spaSTa zabdo mArjoda che. tyAM mAyAdevInuM devAlaya che. hAlanuM vipraravA te "zaradUSa" ema emanuM kahevuM che. vipraravAmAM eka stUpa che. buddhabhagavAnanA maraNu pachI temanA smaraNucinha tarIke heMcAyalA padArthomAMthI kapilavastunA zAyAnA bhAga tarIke eka aSTamAMza bhAga maLyA hatA. peAtAne maLelA A hissA kapilavastunA zAkayeAe A stUpamAM rAkhyA hatA. e ja gRhastha kahe che ke tilArAthI pUrvAMmAM eka jojana para AveluM arorA e ja kanakamuni-agara kanagamana-buddhanuM janmasthAnaka zAbhAvatI nagara; ane tilaiArAthI dakSiNamAM cAra mela para AveluM gutivA te *kucandranI janmabhUmi kSemavalinagara, ane gutivAthI pUrve eka upara lArIkuMDananI dakSiNe AvelA mhoTA DuMgaro sakucI te nyagrAdhanA vihAra. kahevAya che ke A jagyAethI viSake zAkayAnI katla karI hatI. e jagyAne sagaravA paNa kahe che, je tilaiArA kATathI uttare e maila para AveluM che. (mukarajInuM ekTiviTijha ina dhI rirpoTa nepALa prakaraNa 6). mAila buddhanA ApatA zuddhodane udAI urphe kaludane muddate kApalavastumAM AvavAnI vinati karavA meAkalyA hatA. vakhate yuddha jyAre kapila vastumAM AvyA tyAre ee zrI nyagrASa vATikAmAM utaryA hatA. A vakhate emaNe 5 kapilA potAnA putra rAhula ane peAtAnA eramAna bhAi nandane peAtAnA dharmamAM lIdhA hatA. AnyAdhAzrama vihAramAM ja emaNe peAtAnAM oramAna mA prajApati ane khIjI rAjakumArIone sAdhvI thavAnI nA kahI hatI. pAchaLathI vaizAlimAM emanA ziSya AnaMdanI vinaMti uparathI e badhAMne sAdhvI tarIke svIkAryAM hatAM. gaitama yuddhanI pUrve thai gaelA cAvIsa muddonAM nAma Taranare prasiddha karelA mahAzatI prastAvanAmAM ApelAM zAyajAtimAM krAliyanAnI peThe ja, vajIaneA ane vaizAlinA viSThio, kuzinAranA mAlA ane pavanA jevuM prajA sattAka rAjyabaMdhAraNa hatuM. temanAmAM ekane AgevAna tarIke cUMTI tene rAjA kahetA ane e rAjya calAvatA. te saMdhAgAra nAme vizALa nagaragRhamAM potAnuM kAmakAja karatA. yuddhanA pitA zuddhodana AvA ja pasaMda karAyalA rAjA hatA. ( DA0 rIsaDevisa-mudhisTa iDiyA pA0 19). jerusalamamAM payagaMbara ejhikila ane rAjA josiyA, liDiyAmAM epimeAniDisa, phUMkA, seAvana, I sApa, pithAgArasa, ene kSiyi'Dara, piLisTreTasa; ijIptamAM semisTisa, ane rAmamAM sarvisa TUliasa e hiMdusthAnanI bahAranA dezAmAMnA muddanA samakAlinA hatA. aAseSTharase munA nirvANa pachInAM trIsa varSa sudhI peAtAnA dezamAM rAjya karyuM hatuM. (spensa hArDinI buddhanIlijaDsa ane thIarIjha prastAvanA pA0 30). pitttA. pavitra kuMDanA pazcima bhAgamAMthI nIkaLIne narmadA nadIne e maila sudhI vahIne sIttera phITanI uMcAithI kapIladhArA nAme dheAdha rupe paDe che; muLathI te tyAM sudhInA bhAganuM nAma AkriyAlAikala sarvenu TippaNa pAcha 56 padmapurANu a0 22). Aho! Shrutgyanam
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ kapilA 34 karatoyA vidyA (2). mahesura rAjayamAM AvelI nadI 39 mAM che. lAsenanI IDi enTi. mAM vizeSa. (mAtrayapurANa a rara0 ra7). ApelA nakazAmAM ema jaNAvyuM cheparaMtu mI. pAzrama. gaMgA nadInA mukha AgaLa sAgara- paITara baMgALanA midanApura jillAmAM vahetI dvIpamAM Avelo kapilane Azrama. (bRhata kAzAI nadI te ja kApizA ema jaNAve dhamapurANu, madhyakhaMDa a0 22). sAgara- che, e kharuM che. (eMzI kaTrIjha Ina dvIpamAM ghaNI khADIo ane ghaNuM nAnA IsTarna IMDiyA, ja e se. baMgALa beTa AvelA che. temAMnA ekamAM tenI Agneya 50 66, bhA-1, 1897 pA. 85; mukundadizAnI tarapha kapilamuninA devaLanuM khaMDera | rAma cakravatInI kavi kaMkaNa caMDI). AveluM che. sAgarasaMgamAM juo. | sarvitirAmagaMgA nadInI bhAIzu nAmanI pafpAzrama (2). gujarAtamAM AveluM siddhapura | zAkhA te. (lesenanI ISThi Ale 2 pA nAme nAnuM zahera. 544; rAmAyaNa a0 sarga 71). kavirAja. hiMdukuzanA DhaLatA pradeza upara opi- thI.kApisthaLa teja.kApisthaLa zabda juo. canathI pazcime dasa mila para AveluM kuzana | vaMdha. sAriyulane pradeza ane tenI pAmIramAM te. vastutaH kAbula nadInI uttara pradeza te tadumbAzamAM AvelI rAdhAnI tazakhuravAna. kapizA kahevAto. cInAI musApharoe ene suMThyAMge ene "kI-pa-ta" e nAme varNavI kipina kahyo che. kAhistAnanI uttara sImA che. (sara hetrI yulane mArkepalo putra upara paMjhazIra ane tAgAonI khiNamAM 1, pA. 154, 163, 166, DA0 sTInanuM - pradeza te kapizA e juliyanane abhiprAya kheALAnanAM retImAM daTAyelAM khaMDiyere" + che. bIla Ara. Dabalayu. sI. pATha pA0 7ra). kupatha zabda juo. * pipa ena). vaTavAnA. alAhAbAdathI ekatALIza mila - pANinIe "kApizA"kahyo che te ja A pradeza upara vAyavyamAM AveluM te ja, e jagAe che. TolemI kaburA nadI agara kAbula nadInI zaktino-pArvatIne hAtha kapAI gayo hato uttare aDhI aMza (150 mela) para Avela tethI e zakitapITha gaNAya che. (phayuranuM pradeza te kapizA ema kahe che. (ja0 e. ezveTa menyumeMTa). seva baM, 1840 pA0 484). vAdAna (2). pUrve samudrane pele kAMThe tAmrakAbula nadInI uttare Avelo uttara apha lipinI sAme AveluM (rakiyA) ArAghAnIstAnano pradeza te kapizA ema sara kAnanuM nAma hoya. pUrva samudra eTale baMgALAne rAmakRSNa gopALa bhADArakaranuM kahevuM che. upasAgara, (kathAsaritsAgara bhA01 a2 iMeTiva pu. 1, pA. 136). 183nIkRta bhASAntara pu.1pa0136). kapizAnagarI eka kALe gAMdhAranI rAjA | rokA. raMgapura, dinAkapura ane ledarA dhAthI hatI. (resanI Tikiva-IDiyA jIllAomAM thaIne vahetI pavitra nadI vizeSa. pAra 141). mahAbhAratanA samayamAM e nadI kAmarupa ane aphaghAnistAna eja kapiza ema nirNita baMgALAnI sImA gaNatI. (mahA. bhAra thayuM che. ( aM0i pura 1872, pA. 22). vanaparva a0 85). enA vaheNanA pradezane vAparA (2). orisAmAM AvelI nadI suvarNa pahelAM ! kahetA. (skaMdapurANu) ane kuratI rekhA e kapizA ema raghuvaMza sarga 5 . paNa kahe che. Aho ! Shrutgyanam
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 toya (2) Tw (2) togA (2). gaMdamAdana parvatanI pAse AvelI nadInAM junAM vaheNe" iNDiyana eTikA nadI vizeSa. (mahA. bhAva anuzA 1921). a0 25). jIvana. TolemInA kahyA mujaba gaMgA nadInuM najhama gujarAtamAMnuM siddhapura te ja. tyAM purve cheka pazcimamAM AveluM mukha A nAma kardama RSino Azrama heI, tyAM temanA putra kapilAzrama uparathI vikRta thayeluM jaNAya che. kapilamunIne janma thayo hato. viSNubhagavAnanA (naMdalAla DenuM "gaMgA nadInAM junAM amrajaLa vaDe utpanna thayelA biMdu sarovaranA mukha" I. e. 1921). taTa upara A Azrama Avelo che. (bhAga- | jAmajo. baMgALAmAM TIparI jIllAmAM AveluM vata putrijo agha a0 ra1). amadAvAdathI kemilAnI pAsenuM kamAtA te ja. khaDaganA cesaTha maila upara vaDodarA rAjyanA kaDI rAjaonA kALamAM e samataTanI rAjyadhAnI prAntamAM vahetI sarasvatI nadInA uttara taTa hatuM.(40e0se ba0 1924 pA0 87). upara siddhapura vaseluM che. rAmarjAvA. kemillA. chaThThI sadImAM ahIM TiparAnI janAbato. baMgALAmAM AvelI "kasAI' nadI te. rAjadhAnI hatI. (vAyuputra 2 khaMDa. a0 37 paraMtu "pizA" nadI zabda juo. mahA- 0 369). cInAI musAphara hyussAMge bhAratamAM bhISmaparva a0 9mAM kahelI "kozA" kriyAmolAMkiyA kahyuM che te paNa Aja haze. ye heya. kamazAvatI ane kasAI be nAma varahyA. siMdhamAM AveluM karAMcI te ja. megejudAM judAM ApelAM che. (kavi kaMkaNa caMDI spenise ene krokale kahyuM che. pA0 197). sArA. kAsarA zabda juo. jAmanA. hiMduonAM maMtavya pramANe vizvAmitra ! vAha5. eka pUrvamAM ane eka pazcimamAM ema SinA kRpApAtra trizaMkunA pApanA saMsargathI A nAmanA be deza gaNavelA che. daMntajenuM jaLa patita baneluM che evI nadI vizeSa.. vatranA rAjyane karuSa kahetA. (harivaMza (vAyu putra a7 88 bhale. 113) A nadI a0 106). e deza viMdhyAcaLanI pAchaLa pUrve jene baMgALA prAnta kahetA hatA temAMnA Avyo ema purANamAM kaheluM che. mahAbhAzAhabAda jIllAnI pazcima sImAe che. hAla ratamAM kahyuM che ke A deza matsya ane bhoja e bihAra ane saMyukata prAntanI sImA dezanI vacce Avyo che. (bhISmaparva aTa gaNAya che, sarAda nAmanA gAmanA eka jharA- 9). mI. pATara e deza kAzI ane vatsAnI mAMthI nIkaLe che. (mArTinanuM isTarna dakSiNa pazcime cedI ane pUrve magadhanI IDiyA 50 1, pA0 400). vacce Avyo hato ema kahe che. temanA nApA (2). vaidyanAthamAM AveluM eka nAnuM matAnusAra kaimuranI DuMgarIo A dezamAM vaheLayuM vizeSa. citAbhUmi zabda juo. AvI hatI, eTale sAmAnya rIte hAlanuM rANona TelemInA lakhANa pramANe A revAnuM rAjya ja. (ja. e so0 ba0 gaMgA nadInA trIne mukhanuM nAma che. A 1894 pA. ra55, ja e0 se. 1914 nAma kuMbhIrakhAnAma uparathI vikRta thayuM che.' pA. 271, pANinI sUtra 4-1-179). eno artha magaronI khADI evo thAya che. ene kAruSA paNa kahetA. baMgALAnA khUlanA jIllAmAM AvelI baMgarAnI | has (2) bihAramAM AvelA zAhabAda chalAne khADI teja. (naMdapALa ? kRta " gaMgA zaNagaMgA ane karmanAzA nadIonI vacce Aho ! Shrutgyanam
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ cheSa (rU) u8 kalApagrAma Avela dakSiNa bhAga karUkha deza agara karuSa ane bauddha yAtrAsthaLa bahu hevAthI yAtrAdeza kahevAte. (mArTinanuM isTarna InDiyA sthaLa tarIke ene niSedha karyo haze. pu. 1 pA. 405). vedagarbhapurI eTale divA. tInavelImAM tAmraparNI nadInA mukha pAse arvAcIna bakSAra kaSamAM AveluM che.(brahmAMDa- AveluM TayUrikarina te ja. TolemIe ene purANa pUvakhaMDa a0 5). sesikaurAI kahyuM che. (meka-ki. kelemI as (rU). jne paNa kaSa kahetA. (bhAga... | pATha 57). e pUrve pAMDaya rAjyanI skaM0 10 a0 66). rAjyadhAnI hatuM. vIrapura, muMbAI IlAkAmAM AveluM kalApura | hI. kalaDI agara kalaTI keralamAM Avela che. teja karavIrapura ema madhura kavi zarmAnA zaMkaravijayamAM kahyuM che ke A sthaLe khristanI arvAvatAra sthaLabhavadarpaNa" nAmanA sAtamI zatAbdhimAM zrI zaMkarAcAryane janma graMthamAM kahyuM che; (padmapurANu utarakheDa thayo hato. (kerala zabda juo). emanA a. 74, rAmadAsa senanA aitihAsika pitAnuM nAma zivaguru hatuM. zrImata zaMkarArahasya" A 3. bhATa -pATa 276). cAryane guru goviMda gauDapAdAcArya nAmanA e sthAnanA loke ene karvira kahe che. A vedAntIe narmadA nadIne kinAre sanyasta sthaLe kRSNa parazurAmane maLyA hatA, ane ApyuM hatuM. goviMdanAtha pite gaDapAdAahIMnA zRMgALa nAmanA rAjAne vadha karyo hato. cAryanA ziSya hatA. (zaMkaravijaya a0 kRSNa nadInI zAkhA veva upara AveluM 50 105). padmAvatI te karavIra ema harivaMza a09 mAM va86pa. pUrve emAM AvelI hIrAnI khANone che. A sthaLe mahAlakSmInuM devaLa AveluM che. lIdhe suprasiddha nijhAmanA rAjyamAM AveluM (devI bhA0 7, 80 30, 38, matya | gelekaMDA te A jagA; sarva darzana sArasagraha puTa a. 13). agiyAramA saikAmAM e nAmanA granthanA kartA mAdhavAcAryanI janmasilahAra rAjAonI rAjyadhAnI hatuM. (sima- bhUmi che. mAdhavAcAryo bIjA ye grantha dAra rAjAonA vaMzanI hakIkata sArU lakhyA che. juo epi0 InDi0 pu0 3, pa0 208, vagrAma. baMgALAnA bhAgalapura paragaNAmAM 211, 213). kelApuranuM bIjuM nAma bhulakapura AveluM kahalagAMva agara kelagoMga te. AnI heya ema eka zilAlekha uparathI jaNAya pAse AvelA "kahalI pahADa' nAmanA pahADa che. epi0 iMDipu, pA209). upara pUrve durvAsA RSi rahetA hatA. emanA varapura (2). brahmAvartanI rAjyathAnI. e ugra svabhAvane laine A gAmanuM AvuM nAma dazakatI nadI upara AveluM hatuM. (kALikA- pADayuM che, ema kahevAya che. purANa 0 48-49). vorA grAma. viSNu bhagavAnanA dasamA avatAra ra . kAraskarane pradeza dakSiNa hiMdusthAnamAM kalkiye svecacha rAjane nAza karyA pachI, Avela che. (mahA bhAre karNa parva pitAne anukrame ayoddhA ane hastinApuranAM a. 44, bAdhAyana 1-1-2; matsya putra rAjya maLe e mATe sUryavaMzI rAjA maru. 113). vakhate e dakSiNa kAnaDAmAM Avela ane candravaMzI rAjA devApiye je sthaLamAM kArakaLa paNa heya. kArakaLa madrAsa prAntamAM, tapa karyuM hatuM te gAma. (kahika puo 0 dakSiNa kAnaDAmAM Avela che. tyAM jena ane ! 3, a0 5). mahAbhAratanA mausala parva Aho! Shrutgyanam
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaliMga 37 kalyANapura a0 7, bhAgavata skaMTha 10, a0 5 | zvara nAma rAkhavAmAM AvyuM hatuM. I. sa. che ane brahanAradIya purANa-uttarakhaMDa ao | pUrve chaThThA saikAthI te pAMcamA saikAnA madhya 66 pramANe kalApagrAma badrikAzramanI pAse sudhI A nagara orisAnI rAdhAnI hatuM. himAlaya upara AveluM hatuM. vAyupurANa a. (mitra erithrI-orisA putra 2, pAtra 91 mAM kahyA mujaba kalApagrAma himAlayanA 62 ane dazakumAra caritra pra0 7). pradezamAM AveluM hatuM ane e sthaLe apsarA hAla jene mukhaligama kahe che te ja. e urvazI pururavA sAthe keTaleka kALa rahI yAtrAnuM sthaLa che. gajama pragaNumAM paralahatI. garavALamAM AvelA badrinAthanI pAse khimedIthI vIsa maila upara AveluM che. alakanaMdAne maLatI sarasvatInA mULa pAse (epi0 iMDi0 putra 3, pa0 220). kalApagrAma AveluM che ema kaptAna reparanuM A jagAmAM ghaNuM baiddha ane hiMdu khaMDero kahevuM che. (eriDa rI- pura 11, pAtra che. madhukezvara mahAdevanuM devaLa junAmAM junuM para4 ). che, ane somezvara mahAdevanuM devaLa suMdaramAM hA. orisAnI dakSiNe ane drAviDanI uttare suMdara che. A banne junAM devaLomAM hAla paNa keraNI bahu uttama prakAranI che; temaja AvelA samudra kinArAne pradeza uttarasarakAra te. janarala karjigahemane mate naiRtyamAM emAM ghaNuM zilAlekho mojuda che. je AvelA nagara kaTAkamamAM paNa keTalAMka manegodAvarI nadI ane vAyavyamAM indrAvatInI raMjaka khaMDere ane buddha bhagavAnanuM pUtaLuM zAkhA galiyAnI vacce Avele pradeza te. che. paNa kaliMganA rAjA indravarmAnA pAra((katri, pra. bhU0 pATha 516). rasananA lakhimedInA zilAlekho uparathI jaNAya che ezveTa iDiyA pAka 164, mujaba A ke kaliMga nagaranuM nAma kaliMgapaTTama hatuM. ane pradeza mAnadI ane godAvarI nadInI vacce e gaMjAmamAM AvelI vaMzadhArA nadInA mukha Avelo hato. maNipUra, rAjapura, agara pAse AveluM hatuM. kaMsA nadI te kasAI nadIthI rAjamendrI e emAM mukhya zahero hatAM. judI; paNa jaNAya che ke sAmAnyataH kaliMganI (mahA bhAva A0 a0 15, mahAtmA rAjyadhAnInAM nagara te kaliMganagara, maNipura, zAha ava 4). mahAbhAratanA samayamAM rAjapura, bhuvanezvara, piSTapura, jayanapura, orisAne moTo bhAga kaliMgamAM gaNAte. siMhapura ane mukhaliMga vagere zaheramAM jude enI uttara hada vaitaraNI nadI sudhI gaNAtI. jude samaye rAjadhAnI hatI. mahAva bhAva 10 a0 113). kAlidAsanA samayamAM utkala (orisA) ane kaliMga e jinna rA. himAlaya parvatanI "vAMdarapuccha dezo jUdA gaNAtA. (raghuvaMza a0 4). girimALA"mAM Avelo pahADI muka, jamanA i. sa. pUrve trIjA saikAmAM azokanA maraNa nadInuM mULa ahIM AgaLa che. e uparathI pachI theDA ja samaya pachI e deza magadhathI jamanAnuM kAliMdI nAma paDayuM che. ene kuliMda svataMtra thayo hato, te kamamAM kAma kaniSkanA deza paNa kahetA. kAliMdagirine yamuna parvata samaya sudhI svataMtra rahyo hato. paNa kahe che. (rAmAyaNa kikisa 40). varjina ra. orisAmAM AvelA bhuvanezvaranuM ! rAjapura. nijhAmanA rAjyamAM biDarathI pazcime prAcIna nAma. sAtamA saikAmAM lalATe- chatrIsa mila para Avela kalyANa agara kesarInA samayamAM A nAma pheravIne bhuvane- kalyANI teja. e kutaLa dezanI rAjyadhAnI Aho! Shrutgyanam
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalyANapura 38 kAnyakubja hatuM. (kuMtaLadeza zabda juo). i. sa. ! purANa, vilsananuM mekenjhInuM kalekazana sAtamA saikAnA AraMbhamAM cAlukya rAjAonI pA0 311-312). kAmacurIonI paDatI be mukhya zAkhAo hatI. pazcima dakhkhaNamAMnA pachI kalyANamAMthI rAjyadhAnI gaI hoya ema te pAzcamAtya cAlaka ane palavanA kRSNa jaNAya che. ane godAvarInI vacamAM AvelA pUrva bhAganA vinA. emAM AvelA buddhanA (topes) te rvAitya cAlukyo. (re sananA iDiTa tUpane lIdhe suprasiddha sAMcI te ja. e keIna. pA0 37). agiyAramA saikAmAM bhopALanA rAjyamAM AveluM che. sva. paMDita dakSaNanA pachavADenA thaI gaelA eka cAlukya bhagavAnalAla IndrajIte prathama khoLI kAvyuM rAjAe A ahevamala agara somezvara zahera hatuM ke kAkanada e sAMcInuM junuM nAma che. vasAvyuM hatuM. e rAjAe pitAnI rAjyadhAnI (kempasa Iskinaima iMDikeramayu0 3. mAnyata (mAlakheta)thI ahIM ANI hatI. pA0 31). DA. bhADArakarane dakSiNane ItihAsa aM0 vAritapurA. gAliyaranI uttare vIsa maila upara 12; paNa inDiyana enTi- pu. 1, pA AveluM te ja kAntipurI ema kaniMgahemanuM 209 juo. mitAkSarAnA lakhanAra vijJAnezvara kahevuM che. (skaMi putra nAgara naM0 a0 pahelA somezvaranA bIjA dikarA bIjA ka7; Arthiva sarve rIpeTa pu2. tribhuvanamala vikramAdityanA darabAramAM hatA. pA. 308). A rAjAe I. sa. 1076 thI 1261 | rAntipure (2). nepALanA khaTamaMDunuM junuM nAma sudhI rAjya karyuM che; ane e cAlukya kAntipura agara kAntipurI hatuM ema rAITanuM vaMzane pratApImAM pratApI rAjA hato. (DA kahevuM che. (nopALane itihAsa pATa bane LanI sAutha inDiyA pelIe : 9 ane 154). grAphI. pATha pa6). agiyAramA saikAmAM nittapura (rU). viSNupurANa (khaM0 4. A ja rAjAnA darabAramAM bihaNa paNa a0 24) mAM prayAganI pAse gaMgA nadI hatA. bihaNe I. sa. 1085 nA arasAmAM | upara kAtipurI hatuM ema lakhyuM che. vikramAMka devacaritra lakheluM hatuM. (DATa myu laranI vikramAMka devacaritanI prastAvanA jAnyags. madhya prAntanA pharUkhAbAda jIllAmAM pA0 23). kalyANanA rAjA karNATanA rAjA kAlI nadI ane gaMgAnA saMyamanI upalANe kahevAtA. varAhapurANamAM kahyA mujaba kalyA cha maila upara kAlI nadIne kinAre AveluM ane chelle rAjA bIjalarAya jaina matAva kanoja te. bauddhanA kALamAM bIjA agara laMbI hatA. zaivamatanA liMbAyata athavA dakSiNa pAMcAlanI rAjyadhAnI hatuM. (30 jaMgamapaMthane sthApanAra vAsava A rAjAno risaDeviDasanuM buddhisTa iDiyA pAra7). maMtrI hatA. A rAjAe liMgAyatonI bahu dazamI sadImAM paNa tyAM rAjyapAnI hatI. satAmaNI karI hatI. vAsavanI sUcanA uparathI ( rAjazekharanI kapuramaMjarI, aM-3) jagadeva nAmanA liMgAyate enA mahelamAM ja e gAdhI rajAnI rAjyadhAnI hatuM. tyAM bIjalane mArI nAMkhyo hate. rAjAnA mRtyu vizvAmitra janamyA hatAM. (rAmA0 bALa0 pachI mAMhe mAMhanA jhaghaDAne laIne kalyANane kAMDa.) A jagAe buddhabhagavAne manuSyaasta thayo hato. (juo gereTanI rUbA- jIvananA azAzvatapaNuM saMbaMdhI baMdha karyo sila DikansTarI opha IDiA, vAsava- hate pAMcamI sadInA AraMbhamAM ane sAtamI Aho! Shrutgyanam
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAnyakubja payagambara sadInA madhyamAM cInAi musA| kAhvAna ane zuMjhyAMga anukrame ahIM AvI gayA che. I. sa. 636 mAM jyAre zuMjhyAMga Avye tyAre ahIM havana yAne bIjo zilAditya rAjya karatA hatA. A rAna mahamadanA samakAlina hateA. eNe i. sa. 606 mAM vasaMvat calAgyA hatA. paraMtu prA. mekSamulara kahe che ke huCvane i sa. 610 thI 650 sudhI rAjya karyuM hatuM. hajharata payagambara I. sa. 622 mAM madinAthI ' nAzI gayA hatA. te vakhatathI hijharI sana cAlu thayeA che. A rAjAnA darabAramAM Thu carita ' ane 'kAdambarInA ' kartA bANabhaTTa, 'nAgAnandanA ' kharA kartA dhAvaka ane vessAntara jAtakanI padyaracanA karanAra candrAditya thai gayA che. kanaujanA rAjA yazAvarmAnA darabAramAM suprasiddha bhavabhUti thai gayA che. ( sTInanI 'rAjatara'gaNI' 1. pA0 134 ); lalitAditye kanauja jItyA pachI enI sAthe bhavabhUti kAzmira gayA hatA. lalitAdityane samaya 672 thI 728 sudhInA che. jayacandranI vinati uparathI zrIharSa' naiSadharita lakhyuM hatuM. jayacandranA pUrvajone aMge baMgALAnI esiyATika seAsATInA jarnalamAM 1841 mAM 98 mAM pAne chapAyalo tAmrapatrane lekha jue. pUrve kanaujamAM mAkharI rAjAeAnI rAjyadhAnI hatI. ha va ne peAtAnI rAjyadhAnI cANezvarathI ahIM ANI hatI. zaheranA naiRtyamAM hAla je bhAgane lAlAmisaratAlA kahe che te bhAgamAM pUrve sAdhuonA traNa meTAvihArA hatA. AmAMnA eka vihAramAM buddhabhagavAnanA dAMta rAkhavAmAM Avyo hatA. ( kannivhema Adi sarve ripoTa 1. pA0 9) kAnyakubjamAM vAmana bhagavAnanuM suprasiddha devaLa AveluM hatuM. (padmapu sRSTi a0 35; uttara apaOM). naiRR . kAmAzrama tyamrAMnA killAnA trikANAkAra khUNAmAM purAtana hiMdu mahelanA raMgamahAla Avelo che. killAnA avaroSe| adyApi kAyama che. A mahela ajayapALe baMdhAvyA kahevAya che. ajayapAla ne i. sa. 1021 mAM mArI nAMkhavAmAM AvyA hatA. pRthvirAje vakhate A ja mahelamAMthI saMyuktAnuM haraNa karyuM hAya. ( bhaviSyapu. pratisaga 5, bhAga 3 a06). jAnyakubjha (2). kAverI nadInA kinArA upara pANDeyanI rAjyadhAnI uragapUra (yurAipura) AveluM che. e pradezamAM AvelI kAverI nadInuM nAma kAnyakubja nadI hatuM. ( mallinAthanI raghuvaMza kAvya uparanI TIkA. sa` 6. zleka 9). vApIthaja. Ane kIsthaLa paNu kahetA. al banIe Ane kavisthaLa kahyuM che. al kharunInuM daNDiyA pu. 1. yA0 206 ). vikRta thaIne A nAma kaithaLa banyuM che, paMjAbanA karanAla jIllAmAM AveluM kaithaLa te. bRhatsaM. a0 14 zlo 4 mAM Ane kApIsthaLa kahyuM che. eriyAne tene kAmbi sthAlo" kahyuM che te ja. yudhiSThire AnI vasAhata karI hatI ema kahevAya che. A gAmanI vaccevaca mATuM sareAvara AveluM che. mAtrama. baliyA jIllAmAM kAraMTathI uttare ATha maila para AveluM kAreAna te. peAtAnA trIjA nayanamAMthI agninI vALA kADhIne zrI mahAdeve A sthaLe madana-kAmadevane bALI nAMkhyA hatA. (rAmA bALa sa. ra7). pUrve e sarayU ane gaMgAnA saMgama upara AveluM hatuM, paraMtu hAla sarayU peAtAnuM pAtra badalIne pUrva tarapha ghaNI dUra gai che. hAla sarayU nadI saranamAM AvelA caparAnI pUrvamAM ATha maila para AvelA siMghInI pAse gaMgA nadInA saMgama kare che. A sthaLe kAmezvara Aho! Shrutgyanam
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAmakoSTI 40 kAmarupa "lehA" zabda juo. hAla hiMdukuza upara vasatI ziyAza jAti prathama kAothI utarelI che. giranAra ane zailInA zilAlekhamAM kAjanuM nAma kaya ApeluM che, ane vipharDanA abhiprAya mujaba kAjanI gaNatrI gajanInA parvatamAM thatI. (ja0 eka so. ba0 1838 pAtra ra5ra ane ra67). nAtha mahAdevanuM devaLa che. e mahAdevane kaule. zvaranAtha mahAdeva paNa kahe che. raghuvaMzamAM varNaveluM madanatapavana te A. (raghuva0 30 2. 0 13 ). paraMtu skaMdapurANanA avaMtIkhaMDamAMnA avaMtIkSetra mahAmyanA. 34 adhyAyamAM A kAmadahanane prasaMga himAlayanA devadAruvanamAM banyo ema kahyuM che.' mI . madrAsa prAntamAM AveluM kubhakAnama te ja. e pUrAtana cAla rAjyanI rAjadhAnI hatuM. (bhAga dazamaa0 79; caitanya caritAmRta madhya0 a0 9, buddhisTa TekSa sosAiTI jaranala caitanya caritra pATha 43 ). paraMtu A nirNaya zaMkAspada che. morIkAmAkhyAnuM bIjuM nAma. (bahApurANa pUrva0 a0 14). morI (2). kAmake te ja. modI. kAmAkhyA te ja. ( bahadharma purANa pUrva a7 14). jAmaphaLo. kAmaTI te ja. miniri. kAmAkhyA zabda juo. (devI bhAva a0 8 10 11 ). thAni . aphaghAnIstAna. aphaghAnIstAnanA uttara vibhAganuM te A nAma hatuM ja. (mArka, puru a. pa7 ane manu a0 90 ). aphaghAnIstAnanA pUrva bhAgane kAja kahetA ema DA, sTIno mata che. (rAjataraM0 50 1.10 136). aphaghAnIstAna te "azvakAnanuM vikRta rupa che. ene eriyana "AssAkenaI" kahe che. (mekaphiDalanuM ! migaspenisa ane eriyana pA180). e tyAMnA ghaDAone mATe prakhyAta hatuM. (mahAbhA sabhAparva a26 ane pa3). enI rAjyadhAnI dvArakA hatuM. A dvArakA te kAThIAvADanA dvArakAthI alaga. (DArisa | DeviDanuM budhisTa iNDiyA pAka 28 ). [ mA. AsAma, uttare AveluM bhUtAna emAM gaNAtuM, dakSiNe enI hada brahmaputra, lAkhyA. ane baMganA saMgama sudhI hecha maNipura, jayaMti, kAcAra tema ja mimanasiMdha ane siheranA keTalAka bhAga emAM AvelA che. ( buzAnanuM ekAuTa opha raMgapura. ja e so baM0 1838 pA0 1 ) kAmarupanA rAjAne paragaNune mahela raMgapura ramAM Avela hato. e raMgapura paNa AsAmamAM AvyuM hatuM. (ekAuMTa opha raMgapura pA 2). hAlanuM kAmarupa pragaNuM govALapArAthI gohaTI sudhI AveluM che. enI rAjyadhAnIne purANamAM prArbhotiSa kahelI che. ( kAlIkApurANa a0 38). kAmAkhyA agara gehaTI te ja prAtiSa ema ja ro. e. sa. 1900 pA. 25 me kahyuM che. nIlakUTa parvata agara nIlaTekarI upara kAmAkhyA devInuM prasiddha devAlaya AveluM che. kAmAkhyA eka devIpITha gaNAya che. (kAlikApurANa a0 62 ). e geharIthI be mailane aMtare AveluM che. nIladhaja rAjAe kamATApura nAme bIjI rAdhAnI sthApI hatI. kucabihAramAM AveluM hAlanuM kamatapura te ja A mATapura. (ima pariyala-gejheTa raMgapura pragaNAnuM varNana). ahIM brahmaputrane sAme kAMThe brahmaputranI uttare azvakrAntA parvata nAme TekarI AvelI che. A sthaLe zrI kRSNe narakAsuranI sAthe yuddha karyuM hatuM kahevAya che. bRhata dharmapurANa maLyakhaMDa Aho! Shrutgyanam
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAmyakavana a0 10; ane brahmapurANa a0 51; | nipajAvatI te sthaLane hAla "kaupadI kA ja. re. e se. 1900 5 25). narakA- bhaMDAra" nAme oLakhAvAya che. hAla thANe surane putra bhagadatta duryodhananA pakSane hato. | zvarathI AgneyamAM cha mila upara Avela e (mahabhAva udyoga, a04). narakAsuranA sthaLa kAmoda kahevAya che. (Ake. se. anuyAyIone lagatI keTalIka daMtakathAo | . rIporTa pu. 14). yogInItaMtranA pUrva khaMDanA a. 12 mAM ! nAthA AsAmamAM AveluM sthaLa vizeSa. jaLavAI rahI che. mayaNAvatInA putra gopIcandra ! kAmarupa zabda juo (bahuta dhamapurANa ane temanA putra gavacandranI vAte, ja. e.. a0 1 le. 14). se. ba. 1838 nA pAtra 5 mAM ApelI che | (2) paMjAbamAM devIkA nadIne tIre te jovI. teramA saikAnA AraMbhamAM pUrvamAMthI | AveluM tIrtha vizeSa (padmapu. svarga 11). ahemarAjAo AsAmamAM AvyA hatA. kAraNa ke mAthA. (3) mAyApurI te ja, (bahu. ziva. ke mogaloe cInI pAdazAhatano vaMza karyo purANa a. 1 lA. 16). " hatA. je samaye cukAphAe AvIne AsAmamAM uidhuM saMyukta prAMtanA pharukAbAda jIllAmAM rAjya sthApyuM tenI saheja pahelAM kublAI- phategaDhanI izAnamAM aThThAvIza maila upara eAe cInamAM tarata ja rAjya jamAvyuM hatuM. AveluM te ja. e pharakAbAda ane badAyanI (ja. e. se. baM. 1837 pA0 17). vacce junI gaMgAne kinAre AveluM che. e ahema" nAma vakhate narakAsuranA vaMzaja dakSiNa paMcALanA rAjA drupadanI rAjadhAnI "bhauma"nuM vikRta rUpa ye heya. (kAlikA- hatuM. A jagAe dropadI svayaMvara thayele, purANu a0 39). musalamAnI rAjyakALanA (mahAbhA Adi0 a0 138; rAmAyaNa kAmarupanA itihAsa sArU eziyATika rIcarsa Ada0 a0 ra3). baDagaMgA-moTIgaMgAne pu. 2 juve. tAaizvarI devI jene buzAna kinAre cheka pUrvamAM ekalavAyA AvelA DuMgarA paurvAtya kAmAkhyA kahe che tenuM devaLa junA upara drupadane mahela Avyo hato ema kahe che. kAmarupanI IzAnanI hadanI pAse dalmanI janarala karmiMgahema ane kyurara emaNe anukrame nadIne tIre AveluM che. A devaLane tAmra (Arko. sarve rIporTa 1 pA. 255 ane tAMbAnuM-devaLa paNa kahe che. (ja. e. se. menyumeMTala ekTiviTIjha ane icchibaM, pu. 17 pA0 462). sanamAM). A sthaLane nirNaya vAstavika ane kharo karyo jaNAya che. vyavena. mahAbhAratamAM kaheluM kAmakavana | vinona. TolemInA abhiprAya pramANe A sarasvatIne tIre AveluM hatuM. (mahAbhA gaMgAnA cheka pazcimamAM AvelA mukhanuM nAma vana a0 5; vAmana purANa a0 34). che. kapilAzrama uparathI A nAma vikRta thayuM e kAmyakavana mathurA prAntamAM AvelA kAmya hoya ema sApha jaNAya che. (1921 nA che. kavanathI judu che. pUrve kurukSetramAM AveluM che e. mAM naMdalAla de emaNe lakhelAM kAmyakavana sRSTisanadaryathI bharapura hatuM. (vAma gaMgAnAM junAM pAtra nAmane viSaya napurANa a0 34 le. 34). yudhiSThire juo). jugAramAM rAjagAdI gumAvyA pachI pAMDavo | thAyavara pa. kArAvata te ja. (sa. purANa jayAre A vanamAM rahetA hatA tyAre temanI patnI | * 1prabhAsakhaMDa a0 78). dropadI je sthaLe pitAnA patiyone sArU pAka | Ta. rAmanada ane zrIraMgapaTamanI vacce Avelo Aho! Shrutgyanam
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - kArtikeyapura 42 kArAhATaka karNATakane pradeza. kuMtaladezanuM e bIjuM vaMza sarga 15 . 90). TrAveniyare nAma che. kalyANapura enI rAjadhAnI hatuM. ene "karabata" kahyuM che paraMtu eNe A (kuMtaladeza zabda juo). tArAtaMtrAnuM- jagAnuM kaMdahArathI cheTuM kahyuM che te maLatuM AvatuM sAra eja mahArASTra. ane eno vistAra nathI. (TrAveraniyarane pravAsa bolanI bAmanAthathI zrIraMgapaTTama sudhI hato. karNATanI AvRtti, pu. 1 pA. 1). paraMtu gIjhanIthI rAjadhAnI kArasamudra hatuM. vijayanagaranuM 35 mela upara naiRtyamAM gIjhathI kaMdahAra rAjya paNa kaTa kahevAtuM. (dAmpariyala javAnA rastAmAM "kArAbAga" nAmanuM zahera gejheTiyara opha inDiyA putra 4). paraMtu Ave che tenI AjubAjunA pradezane paNa impiriyala gejheTiyara opha inDiyA putra 7 kArAbAga kahe che. A pradeza ghaNo ja phaLadrupa che. pA. 377, 1886 juo. emAM mahaisura, ("thenaTana kRta iMDiyAnA ejeTa kurga ane hastagata karelAM pragaNunA keTalAka dezo"), rAmAyaNamAM Ane kApatha kahyuM bhAga sahita kAnArAne karNATadeza kahyo che. che. (rAmA uttarakAMDa a0 115). paNa mahesuranuM rAjya karNATaka kahevAtuM. (ja. re padmapurANamAM ema kahyuM che ke lakSmaNanA e. sa. 11ra. pA0 4882). chokarAone madradezamAM rAjya ApyuM hatuM. cipuDa. AlamerAthI eMzI mila para paraMtu rAmAyaNamAM kahelA "mAla" ne badale "madra" samajavAthI A bhUla thayelI hoya ema kayumAuna kallAmAM AveluM vaijanAtha agara sApha jaNAya che. (rAmA utara0 115). A vaidyanAtha te. ene kArtikapura paNa kahe che. sthaLa te bRhatsaMhitAmAM kaheluM kelAvata hoya. (devIpurANa a0 9; DA. yUharanuM (bAhasaMhitAa0 14) (kAlAbAga menyumeMTala eTiviTijha enDa Insa agara bAghAnanuM varNana ja. e. se. kisana). baM, nA 1818 pA0 25 me ApyuM che kArtivAmI. kumArasvAmI zabda juo. te juo). jA. agatya RSine Azrama e dakSiNa uparajAdada. muMbaI ilAkAnA satArA jIllAmAM Avyo hato ema kahevAya che. vakhate tInavelI kRSNa ane koInA nadInA saMgama para AveluM prAtamAM tAmrapaNe nadInA mukha AgaLa karADa te ja. e kolhApurathI uttare cALIsa Avela kelAI te A kArA hoya. e sthaLanuM mila upara AveluM che. pAMDavomAMnA sahadeve mArkopoloe kesala nAma varNana karyuM che. A sthaLa charyuM hatuM, (mahAbhA0 sabhA(speyaranuM "jAtakamAlA"-agatyanI a0 31; epikA iDiyA pu. 3 pAtra hakIkata). ra3ra, bhANDArakarano dakSiNano prAcIna jApatha. bAnuM pragaNamAM nIlI DuMgara nAme itihAsakhaMDa 3). e silahAra rAjAonI mIThAnA DuMgaranA pAdapradezamAM siMdhu nadIne rAjadhAnI hatuM. siMda rAja kuLa ahIM rahetuM. jamaNe kinAre AveluM kArAbAga agara kALA- vAsukInA vaMzajo hovAthI e pitAne bAga jene hAla bAdhAna kahe che te. rAma- nAgavaMzanA kahevarAvatA. (epi. iDi. pu. candrajIe pitAnA avasAna pUrve pitAnA 3 nA pAne 232 emano itihAsa che rAjyanI vaheMcaNI karatAM pitAnA bhatrijA te juo.) kalyANane rAjA vikramAditya lakSmaNaputra aMgadane A sthaLe rAjA nirmANa bIje karahATakanA silahAra rAjAnI dikarI karyo hato, ema raghuvaMzamAM varNavyuM che. (raghu. | caMdralekhAne paraNyo hato. (vikramAMkadeva Aho! Shrutgyanam
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ kArAvana jinavI (pUrva) carita 7). karahATaka e mahArASTra dezanI Ama bilakula hAlatA nathI. (cidAbarama rAjyadhAnI hatuM.(skaMdapurANa. sahyAdrI khaMDa). || zabda juo). vAvana. vaDodarAthI dakSiNe 15 maila ane vADhi. (pazcima). kAlI hiMDanane maLanArI eka miyAMgAmanA relave sTezanathI izAne ATha nadI che. saMyukta prAntamAM saharAnapura ane maila para gAyakavADI rAjyamAM AveluM kAravAna mujhApharanagaranA jIllAomAM vahe che. te ja. zaivamatanA pAzupata saMpradAyano sthApa (masyapurANa a0 para). nAra nakulIza I. sa. nA bIjA ane ! | vaDhiyAra. kalakattAnI pAse Avela che. satInA pAMcamA saikAnI vacce thaI gayA cheenuM jamaNA paganI cAra AMgaLIo A sthaLe mukhya dhAma nakulIza kivA nakulezvara kAravA kapAIne kharI paDelI hovAthI A sthaLa te NamAM hatuM. A dhAma narmadAnI samipa AveluM eka pITha kahevAya che. kAlighATa uparathI hovAthI, ane narmadAnI pavitratA ane "enA kalakattAnuM nAma paDeluM che. A gAmanI upaja kaMkara eTalA zaMkara" evI mAnyatAne laIne devI kAlikAnI pUjAmAM vaparAtI hovAthI ene A dhAmanuM mahatva manAtuM hoya,(bhagavAnalAla kAlika kahe che. mahAliMgAcanataMtramAM iMdrajIne gujarAtano prAcIna itihAsa "kAlighATanuM" varNana che. yAtrALuo pA0 83-84) A sthaLanuM bIjuM nAma e ghATamAM snAna karyA pachI devI kAlinI kAyavarehaNa paNa hatuM. pUjA kare che. tethI A ghATa kAlighATane nAme suvidita che. purANomAM kahelA kilakilA thazAhaSA. karuNA te ja. vaDhavAvana bihAramAM AvelA rAjamahAlanA DuMgaro. uparathI kalakattA nAma paDayuM ema paNa keTa(pAtAMjalI mahAbhA 2-40 bAdhA lAkanuM kahevuM che. kilakilA zabda juo. yana, 1 1-2, kuntanuM lisisiyuDasa kADhavI. yamunA nadInuM bIjuM nAma kaliMdadeza zabda juo, epha Aryana sivI. lI. 1. pATha 380). jasTiMga. buMdelakhaMDamAM AveluM kalijara te ja AryAvata zabda juo. kirAta brahma nAme caDela rAjAe A killA jAvaM caMpApurI te ja. (mahAjanaka jAtaka. ! baMdhAvyo hato. ahIM nIlakaMTha mahAdevanuM jAtake pu. 6-20-28-127). dhAma che. A tIrthane keTatIrtha kahe che. hito. A sthaLa uttara AkeTa jIllAmAM ! (masyaputra a0 180, lephaTanaMTa meIrelugutA relave sTezanathI eka maila dura AveluM sIinuM lakheluM kaliMjaranAM prAcIna che. (epiDa eDi0 50 1 0 368, } sthaLenuM varNana. ja. e so. ba. nA putra 3 pA0 116 ane 240) suvarNa pura 17 mAmAM pA0 171 me ApeluM mukharI nadI upara A yAtrAnuM sthaLa AveluM ! che, kAlAMjara zabda juo). che. (zakaravijaya a0 14) moTA | vaDhanI (pUrva) kayUmAunamAM nIkaLI gaMgAne devaLamAM mahAdevanA vAyusvarUpanI mUrti maLanArI nadI vizeSa (vAmana putra a0 13) AvelI che. A muti bhaitikasvayaMbhu che. sAMkAsya A nadInA pUrva taTa upara AveluM A liMganuM nAma UrNanAbha mahAdeva che. hatuM ane kAlini agara kAlindI paNa liMga upara eka dIva TAMgelA che. nIcethI kahe che. pUrva kAlinadI gaMgAnI sAthe saMgama vAyuna-pavana AvavAthI A dI satata hAlyA kare che tyAMthI traNa cAra mailane che. enA kare che. devaLanI aMdaranA bIjA TAMgelA dIvA | pazcima taTa upara kanoja AveluM che. enA Aho! Shrutgyanam
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlipITha zApapura () mULathI te saMgama sudhImAM dhavalagaMgA, gaurI verI (2). mAndhAtA ( kAranAtha ) caMdrabhAgA ane kAligaMgA evAM nAma che. AgaLano narmadAne uttara taraphane phAMTe, nIcale vAMse ene kAlinadI kahe che. ( padmaputra svagakhaMDa, a0 8 matsyaputra tripaTakAlighATa e ja. (taMtracUDAmaNi). | a. 188). narmadA ane kAverIne saMgama lAIvara. budelakhaMDanA baMdA jIllAnA peTA jIllA ghaNuM pavitra tIrtha manAya che. * badalAmAM AveluM kAliMjara te. (padma putra naM. nepALanI rAjadhAnI khaTamaMDa te ja. svarga, a0 19. le 130; ziva putra vAghamatI ane viSNumatI nadIonA saMgama bhA0 4. a0 16). yazovarmAe jItyA upara A nagara rAjA guNakAmadeve I. sa. pachI caMDelA rAjAonA samayamAM kAlaMjara 772 mAM vasAvyuM hatuM. prathama ene maMjuzrIe buMdelakhaMDanI-jebuktinI-rAjadhAnI hatuM. vasAvyAnuM kahevAtuM ane enA nAma uparathI ( epi0 iMDi0 putra 1. pATha 218 ) | ene maMjupaNa kahetA hatA. ( maMjupaNa emAM nIlakaMTha mahAdevanuM devaLa AvyuM hatuM. zikha juo.) A zaheranA brAddho maMju(vAmanapura a0 84). tyAMnA killAmAM zrI vizvakarmA mAnatA. ( hegasananA suprasiddha yAtrAnuM dhAma koTatIrtha AveluM hatuM. baddhone dhama ane sAhitya pATha dara) lokokti pramANe caDelA vaMzanA mULa sthApaka je svayaMbhupurANa anusAra maMjuzrI eka etihAkezilAlekhamAM e vaMza sthApanAranuM nAma nA jAka sIka vyakita heI, eNe nepALamAM prathama evuM ApeluM che, caMdrabarmAe e killo caNAva- buddha dharma dAkhala karyo hato. khaTamaMDanuM bIjuM rAvyo hato.mahatsavanagara zabda juo. killAmAM nAma kAMtepura paNa che. (rAITane nepALano muMDamALAo ane sarSAbhUSaNa dhAraNa karelI ItihAsa pAra 9 ) kALabhairavanI meTI ane aSTAdazabhujAvALI varaghapura. kazmIra eTale " kazyapa RSinuM muti paNa che. ( AkiMTha save. riporTa, pura-kAzyapura" jene hIroDaTase "kasapApirosa" 50 21.) ahIM hiraNyabiMda nAme tIrtha nAme kahyuM che, A nAma te uparathI paDayuM che, paNa AveluM che. ( mahAbhArata, vana ema mI. vilsana dhAre che. paNa DA, sTInane e0 87. ) kAliMjaranA DuMgarane ravicitra abhiprAya che ke kAzmIra kadI ye kazyapapura paNa kahe che. (ja. e. sa. ba. pura 17 kahevAtuM nahotuM. ( DA. sTInanI prAcIna (1888) pA0 11) e pustakamAM 313 bhugoLa pA. 11-62) TolemIe mullAme pAne kAliMjaramAM upalabdha thatA zilAlekha chapAyA che. nane "kaIrIA" kahyuM che ema manAya karo. kUrgamAM AvelA brahmagirinA jharaNuM rupe che. sanIsara nAmanuM sarovara, sukavI nAkhIne nikaLatI dakSiNa hiMdusthAnanI kAverI nAmanI kAzyape tyAM kAzmIra kevI rIte vasAvyuM, e nadI vizeSa. e jharAne kUrmapurANamAM candra hakIkata sArU rAjataraMgiNI jevI. ( DAra tIrtha kahyuM che. ( kUrma puc khaM0 2 a0 sTInanI rajataraMgiNuM pura 1 pA. 5) 37 ane ske pa0 kAverI mahAsya | vArathaupura. (2) zrInagarathI traNa maiila upara a0 11-14) raisanuM mahesUra ane AvelA hari parvata upara kazyapa RSine kUrma " putra 3 pa0 8, 85 ). kAverIne ! Azrama hatA te. zivamudrA AgaLa paDato dhodha e dakSiNa phagg. (3) TolemIe mulatAnane kaIhiMdusthAnamAM ghaNo ja saSTisaMdarya vALA che. rIA kahyuM che. e hiraNyakazipunA pitA Aho! Shrutgyanam
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAzyapI gaMgA kazyape vasAvyuM hatuM (amarunInuM hiMdustAna pu 1 pA0 298 ) hAyapI gaMgA. gujarAtamAM AvelI sAbaramatI nadI teja (padmapura uttarakhaDa a para) jAmI. brahmapurANanA 54 adhyAyamAM kAzmIranI hakIkata che. e pUrve kazyapa RSiye vasAvyAnuM kahevAya che. tyAMnA hariparvata upara kazyapa RSinA Azrama ahIM AgaLa hatA ema yAtrALu agara musAphrezane batAvAya che. A sthaLa zrInagaranI najIka AveluM che. ( kazyapapura zabda jIA ). e RSinA nAma uparathI kAgasara ane kAzmIra nAma paDayAM kahevAya che. tyAMnA leAkA jemane kAsA agara kAsiyA kahetA temanuM nAma paNa kAzmIra paDayuM che. zrI viSNu bhagavAnaneA matsyAvatAra kAzmI ramAM thayA kahevAya che. mahApralaya kALe leAkAte acAvavAne durgAe pote naiAkAnuM svarupa dhAraNa karyuM hatuM. pazcime pIrapaMtsala parvatamALAnA bana haLakhANu mArgo para tenI pUrvamAM AvelAM traNa himAcchAdita 'cAmAM UMcAM zikhara upara zatapatha A nAkA bAMdhavAmAM AvI hatI. A zRgane e uparathI nAbaMdhana tIrtha kahe che. atharvavedamAM A sthaLane "nAva prazna zaNu" kahyuM brAhmaNamAM ene maneAravasaNuM nAma ApyuM che ( mekaDAnalaneA saMskRta sAhityane itihAsa pA0 144). A zRMgAnA pAda pradezamAM kasara taLAva AvyuM che. hAla ene kAMsaranAga' kahe che. tyAM zrI viSNu bhagavAnanAM padAMka-pagalAM AvelAM che. ( sekreDa isTa sIrijhanuM zapatha brAhmaNano, mahAbhAra vana0 0 186; DA0 sTInanI rAja taragiNI 2-550 382). zrI nagarathI khatrIza maila upara vitastA nadIne jamaNe kinAre bAramuLAmAM varAhAvatAra thayA kahevAya che. (zkarakSetra zabda jue). azAka i. sa. pUrve 245 mAM ahIM majjatu tika nAmanA 45 kiyAna bAda upadezakane mekaklyA hatA. kAzmIranA itihrAsa sArU kalhaNunI rAjatara'giNI jue. kAzmIra gAMdhAra rAjyane eka vibhAga hatuM, ema jAtakanI vAtA uparathI jaNAya che. ( jAtaka kembrija AvRtti pu. 3. pA0 122-229) jAco. hAlanuM banArasa te. kharuM jotAM banArasa rAjadhAnIvALA pradezanuM nAma kAzI che.(phAhyAMne, Apanna jAtaka-phAuSmAlDanA jAtakanI vRtti, pA0 98; mahAbhA. bhISma0 0 9, rAmAyaNa uttarakAMDa0 sa0 48)muddanA samayamAM kAzInuM rAjya kAzaLanA rAjya joDe bheLavI dIdheluM hatuM. (leAhIcca suttabuddhanAM vacanAmRtamAM pA0 291-292). vArANusI zabda jue. Ti. magadha teja ( vAyupurA0 aH 105; Rgveda 3-53, 14). tArAmaMtranA mate va pa tathI gRdhrakuTa sudhInA magadhanA dakSiNu vibhAgane kikaTa kahetA( vADa'nA AnA hitaSSAsa " pu0 1 50 558). vivuva deza nepALa, hiMdu ,, vipriya zANu ane tANu nadInI vacce AvelI kaimura parvatamALA, e parvatamALA vidhyAcaLanA bhAga che. (hUkaranu himAlaya jana la 50 1 pA0 28). A parvatamALA jabalapura prAntamAM kaTAMgImAM zarU thaI revA ane bihAranA zAhabAda jIllAmAM gayelI che. ene "karAmAMlI'' paNa kahe che, kiSritya ane kaimura nAme kumAra rAjya uparathI ye paDayAM hAya. kumAra rAjya cedInI lagolaga AveluM rAjya hatuM. (mahAbhAra0 sabhA0 0 30). yiAna budelakhaMDamAM AvelI kena agara kraena nadI te. (lAsena), e nadI caDela rAjAonA pradezamAM uttara dakSiNuM vahe che. e vaDe e pradezanA lagabhaga sarakhA e bhAga paDe che. pUrva bhAgamAM liMjara ane ajayagaDha nAmanA Aho! Shrutgyanam
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiragrAma kiSkidhA vizALa killAo ane pazcima vibhAgamAM ! rAjA ratnAphane "mANikya " evuM biruda mahebA ane khajUrA nAmanAM rAjadhAnInAM | ApyuM hatuM. tyArathI e rAjAo A biruda zahero AvelAM che (Arki. sa. pu. 21 dhAraNa kare che. pazcima sikimamAM AvelA pA 78). spenI, karNAvatI ane zukitamatI moraMgamAM kirAte rahetA hatA. (ophanuM zabdo juo. koI paNa purANamAM kiyAnanuM erizreiana samudranuM perIlasa. pATha nAma AvatuM nathI, ra43). kirAtA nepALathI te cheka pUrva sudhInA briAma. paMjAbamAM AvelA vaijanAtha te. vaidya- pradezamAM vasatA hatA. (ja. e. se. ba. nAthanuM devAlaya emAM AveluM hoI e 1998 pA0 326). suprasiddha yAtrAnuM dhAma gaNAya che. (Aki. | vikTavisTA kaMkaNanuM mUkhya zahera kilAgilA te. sa. rIporTa pu. 5 pAne 178-180 (gareTanI kalAsikala DikanserImAM kailAApeluM zivapurANanuM avatara). e kilA zabda juo; bakATaka ane kAlI kATakompathI pUrvamAM trIza mila dUra AveluM ghATa zo juo). che. (epi. IDI. 1 pA. 97). vaijanAthanI zistrovorAra. grIkee kilaseberAsa kahyuM che naiRtyamAM bAra mala upara parvatanI ujaLI te yamunAne sAme kAMThe mathurAthI dakSiNe che TekarI upara AzApurI devInuM devaLa AveluM che. mala para AveluM "mahAvana," ema gajhanuM miTinA. murzidAbAda jIllAmAM DahApAdAthI kahevuM che (grAujhanuM mathurA pA0 279). cAra mila upara AveluM A sthaLa eka(zakti) janarala kajihema kahe che ke A nAma bidApITha gaNya che. A jagAe zakti pArvatIne vana-vRMdAvanane mATe ApyuM che. ( kannimAthAne mukuTa-kiriTa kapAI paDayA hatA prAcIna bhugoLa pA0 375). je potAnA ( taMtra cUDAmaNi; pI. sI. majUma pitAmaha kRSNane nAme ghaNuM nagara vasAvyAM hatAM. dAkhalA tarIke kRSNapura. vikinsa kahe dAranuM murzidAbAdanI masanada). mI. berIja kahe che ke e murzidAbAdathI traNa mila che ke e nAma kalisapuranuM che. musalamAno e dUra che. (kalakattA rIvyumAM Avela muri zaherane hAla maganagara kahe che. (ezi0 dAbAdanI prAcIna jagAe " lakha, rIsarca. pu. 50pAra70); iDi0 eSTika pu 6. pA. 240 pAnAnI TIkA.) megAsthi. 18Tara-pA 208). nIse ene kAroberA evuM nAma ApyuM che. jita. TIpArA te. udepuramAM TIpArAnA vidhA. vijayanagaranA nibapura nAmanA nAnA DuMgarAmAM AveluM tripurezvarInuM dhAma paNa parAMthI pUrvamAM Azare ekAda maila dUra eka pITha manAya che. (mahAbhAi bhIma a0 aMDAkAra Tekaro Avela che. A Tekaro Aneya ; brahmaputra a0 23; viSNupura bhAva upAdhIthI utpanna thaelA cUrNamaya padArthane 2. a0 3). TolemIe enuM nAma kiraze. banelo che. tyAMnA brAhmaNe kahe che ke pitAnI DIA ApyuM che. silahaTa ane AsAmane laMkA upara caDhAInA samaye zrI rAmacandra emAM samAveza thAya che. (rAjamahAla ane mArelA adharmI ane julamagAra vAlI vAnatripurano ItihAsa nAme lekha, ja. e. rana asthinI rAkhane A Tekaro che. (ja. se. baM. mAM 19 50 1850 mAM pA. e. so. naM. 14 pA0 510). yAtrApa26 e Avela che temAM tripura | * AvI ja mAnyatA vaDe ApaNuM gujarAtamAM rAjAnI hakIkata ApelI che) I. sa. | narmadA kinAre aMkalezvarathI gheDeka dUra maLatA DhagalAne 1297 pachI thaDe kALe gUDa rAjAe ahIMnA | tyAM pUrve karelA yajJanI bhasma kahe che. Aho! Shrutgyanam
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ kakkuTapAdagiri kuTikA LuonA kahevA pramANe mULa kiSkidhA hajue buddha je zAkyasiMha buddhane pUrvagAmI hatA. e ja nAme oLakhAya che. tema ja ene te ane A mahAkAzyapa-buddhano ziSya te anagaMDI" evuM bIjuM nAma paNa che. A nAnuM judA (rekahilakRta-buddhanuM jIvana vRttAMta gAmaDuM dhAravADamAM vijayanagarathI traNa maila 50 11). paraMtu phAsthAne kahele gurupadapara belArInI najIka tuMgabhadrAnA dakSiNa taTa giri te ja A kukakuTapAdagiri. traNe giriupara anagaMDInI pAse AveluM che. (zIve zaMgono dekhAva kukaDAnA paga jevo dekhAya che, lanI Arkiseve dakSiNa hiMdanI pR0. e uparathI A nAma paDayuM che. (phAAAnanI 1pa 322). kiSkidhAthI be maila naiRtyamAM musApharI pra. 33; ja. e. sa. naM. paMpA sarovara AveluM che; ane paMpA sarovarathI 1906 50 ha7) Ama hovAthI kurakihAra izAnamAM aMjanagiri Avela che. aMjanagiri nahi paNa gurapAne DuMgara te ja kukakuTapAdaupara hanumAnano janma thayo hato. kiSkidhAthI giri che. (gurUpadagiri zabda jue); 60 maila dUra zavarIne Azrama hato. zrI A sthaLanI vizeSa varNana sArU ja. e. rAmacaMdra sugrIvanA bhAI vAlIne haNI se. baM. pu. 17 pA. 235 jue). kiSkiAnuM rAjya sugrIvane ApyuM hatuM. (rAmAyaNa kiSki sarga ra6). kidi dhAne guma. erisAne parvata vizeSa (devI bhAga hampIthI judo pADatI khINanI bIjI bAju 8. a0 11; gereTane prAcIna keSamAM upara jhINA jhINuM grAnITanA samudAyathI kukubha zabda juo). banelI DuMgarIo AvI rahI che. DuMgarIonI kupura, rajaputasthAnano, bAramera jenI rAjadhAnI vacce vacce sAMkaDI khINo AvelI che. hatI te pradeza, AmAMnI eka TekarI upara vAlIne agni- kuttA , mahAparinikhAna suttamAM kahelI kakathA saMskAra karyo hate kahevAya che. e badhe pAda agara kakaTTA te ja. pAvAthI kuzInagara jatAM pradeza veta cUrNa pASANane banelo che. buddha bhagavAna A nadI utaryA hatA. (mejhaTelaranuM dhAravADa ane mahesuranuM (mahApari0 suttasekreDabuka opha dhI Arki. Tecara pAra 70) isTanI AvRtti putra 11 pA0 74 ). vaTAjiri. vajhIragaMjathI IzAne Azare bArI nAmane nAno vaheLe che te ja kukuSTA. traNa mila para AveluM kurakIhara te ja e A vaheLiyuM kAsIyAthI nIcale vAMse ATha maila gayAthI pUrvamAM paMdara maila para AveluM che. upara choTA gaMDakane maLe che. - ( priyaraana-gAyA jIlAne riporTa; dizodijA. ayodhAmAM rAmagaMgAne maLatuM karjihemanI ezkeTa bhUgoLa pA. 461). - nAnuM vaheLiyuM (lAsenanuM iMDi-ola putra hastrakAzamAM AvelA mehana DuMgaranuM uMcAmAM 250 524; rAmAyaNa a7 satra 71). uMcu zikhara somanAtha te kukakuTagiri ema DATa raTInanuM kahevuM che. (inDI. enTI. 1901 kuriTA. kuTikAnuM ja nAma. pA. 88). karakIharathI uttaramAM Azare mileka rA. gaDaka muMbaI ilAkAnA dhAravADa jIllAmAM dUra AvelAM traNa girigo upara zrI buddha prAcIna zahera vizeSa. emAM ghaNuM prAcIna bhagavAnanA suprasiddha ziva mahAkAzyape devAlaya che. (bhAga - 5 a 6). camatkAro karyA hatA kahevAya che. mahAkAzyapanuM kurivA. rohIlakhaMDa ane athAmAM AvelI nirvANa paNa ahIM ja thayuM hatuM. kAzyarUpa ane rAmagaMgAne maLanArI kesIlA nadI Aho! Shrutgyanam
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ kupatha 48 kumaarvnte. Di0 ala0 lAsenanuM 2, pATa para; je pradezamAM thaIne vahe che te pradeza. vedamAM rAmAyaNa a0 saga71). kahelA kubhA uparathI kAbula nAma vikRta thayuM gupatha, hyussAMge enuM " ki-pAna" nAme che. TolemIe ene "ka" nAme kahI che. varNana karyuM che. e nAma uparathI vakhate (mekakriTelemI pura 7 pra01 vibhAga 'kupatha nAma banAvAya.'eNe ene hiMdusthAnanA 27). eriyane kuphena kahI che. ( me0i vAyavya prAntamAM AvelA DuMgarI pradeza tarIke mege spenisa ane eriyana pA 191). gaNuvyuM che. (mayapurA0 a0 11-3. kAbula nadInI khINane bahudhA nigraha agara le. pa5). ki-pAna-To uparathI kabaMdha -gnahara' kahe che. negnIhara uparathI nigrahara nAma upajAvAya nahi. kabaMdha zabda juo. vikRta thayuM che. nuMjhaharano zabdArtha nava . narmadAne maLanArI nadI vizeSa (padma nadIone samudAya, evo thAya che. e nava nadIo te 1, sabUda, 2. gaMDaka, 3, kuruM. purA, bhU0 a0 63). ssA, 4. cipriala, 5. hisaraka, 6. keTa, gujaso kajudhiranuM ja nAma. 7. mahamada, 8. kezakeTa ane 9, kAbula. jJA . A haSikezanuM nAma che ema keTalAka ! e che. ( ja e seva ba0 184ra, kahe che, paNa e vAstavika nathI, e haSi- | pA177) kezathI keTaleka cheTe uttaramAM AveluM viSNu vi gumavA. kubhAna te ja. (cetanya caritAmRta bhagavAnanuM sthaLa che.varAhapurANamAM hRSikeza ane A kujAmraka e banne yAtrAsthaLanAM mahAbhya kurmona. tAMjora jIllAmAM AveluM bhinama judAM judAM varNavyAM che. (varAhapurAI a0 te. e cAla rAjyanI rAjadhAnI ane vidyA126 ane 146; avatAra sthaLa pIThane lIdhe prasiddha hatuM. tyAMnuM zivanuM devAlaya vaibhavadarpaNam pA0 178) e rebhya RSine AkhA IlAkAmAMnAM suprasiddha devAlayomAMnuM Azrama hato. ene kujAmra paNa kahyuM che. eka che tyAM AgaLa kumbhakarNapAla nAmanuM meM purANa pramANe kuMjAzrama ane kubajAmra pAvatra taLAva che (caitanyacaritAmRta bhAva e kanakhalanAM nAma che. (kUrmapurANa uparI 2, a0 9); A taLAvane mAdhamAgama paNa a0 34-6-35 ane a0 36-pa-10). kahe che. dara bAra varSe dakSiNa hiMdusthAnamAMthI mA. kAbulathI pUrvamAM 37 maila upara kahI. ghaNA yAtrALuo mahA mahinAmAM tyAM snAna bALA nAmanA parvatanA pradezamAM sira-I karavA jAya che. cusmA nAmanA jharAmAMthI utpanna thaI ane kAbulanA pradezamAMthI vahetI thakI, aTakanI | gummaghora, kubsakona te ja. pAsenA uparavAse siMdhu nadIne maLanArI | kumAra. vakhate A nAma uparathI "kairA" nAma kAbula nadI te ja. ene grIka lokee kAphena upajayuM hoya. (kairAmAlI zabda juo). agara kophIsa nAme varaNavI che. ( da. karA revAnI ghaNI ja najadIka AveluM hatuM. maM0 10-75). musalamAna itihAsakAra- (mahAbhA0 saTa a0 ra9). abdulakAdare ene nilAha nAme varaNavI che | gumAvana kumAravana agara kUrmAcaLanuM ja nAma. (ja. e. sa. ba. 184ra. pA125). kayumAuna te. (vikramorvazI aMka-4). mA (2) kephIsa (kephena) agara kAbula nadI kedAra zabda juo. Aho! Shrutgyanam
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ kumArasvAmI kurukSetra kumAra davAmI. sulavAmAM AveluM suprasiddha yAtrA- Avelo vagaDAu pradeza. buddhanA samayamAM ene sthaLa vizeSa. sadharnamarAThA relvenA hepeTa zrIkaMThadeza kahetA, ane enI rAjadhAnI vilAsasTezanathI chavIsa maila para kumAradhArA nadInA pura hatI. e kurukSetramAM gaNAtuM chaThThI sadImAM taTa para e AveluM che. pazcimaghATanI enI rAjadhAnI thANezvaramAM hatI. ahIM subrahmaNya agara puSagiri parvatamALAnA AgaLathI harSadeve (zilAditya-2 jAo) bislighATathI nicalevAze e nadI nikaLe che. kanojamAM rAjadhAnI ANa hatI. (zrIkaMTha kumAra vAmI (2). madrAsa ane sadharnamarAThA zabda juo ). mahAbhAratamAM AkhA revenA TiTTAnI sTezanathI eNleka dUra kaoNca- kurudezane kurajAMgala kahyo che. (mahAbhArata parvata upara kArtikasvAmI agara kumAra Adiva a0 201 ane vAmana putra a0 svAmInuM AveluM devaLa vizeSa. subrahmaNya 3ra ). kuruonI rAjadhAnI hastinApura, zabda ju. potAnI vijayayAtrAmAM zrIma- kurujAMgalamAM AvI hatI. (mahAbhAra karAcArya ahIM AvyA hatA.(AnaMdagirikata || A0 a0 126 ). zaMkaravijaya-a0 2. pAva 67; kaMda kurukSetra. thANezvara pahelAM A jIllAmAM sonapata, purANa, komArakI khaMDa, kumArasvAmI | amIna, karanala ane pANIpatano samAveza mahAgya a0 14) sAmAnya jano ene thate. uttare sarasvatI ane dakSiNe dazadvatInI kumAratIrtha kahe che. vacce e pradeza gaNAto hato. (mahAbhArata kumAra. kepa komorIna-kemorIna bhUzira te ja. vana a0 83 ), paNa pratApacaMdra rAyanI (mahAbhArata vanapara 0 80 88) ahIM mahAbhAratanI AvRtti juo ) pAMDava ane AgaLa kumArI devInuM devaLa AveluM che. (jhIme AganuM-dakSiNa hiMdanA devenuM vaMza kauravonuM yuddha mAtra thANezvaramAM ja nahi, paNa enI AsapAsanA pradezamAM paNa thayuM hatuM. varNana, reva menajhare karelA bhASAtaranA pATha 39 nI nIce karelI TIkA ). thANezvaramAM kaipAyana hada Avela che. vyAsagumArI (2). bihAranA peTA vibhAgamAM rAjagira sthalI, jene hAla vAsathalI kahe che ke, thANepAse suktimata parvatamALAmAMthI nikaLatI zvarathI naiRtyamAM sattara mela dUra AveluM che. thANezvaranI dakSiNe pAMca mila para AvelA kAsorahari nAmanI nadI vizeSa. (viSNuputra khaMDa 2, 80 3ane ArkiTa sarve amIna nAmanA sthaLamAM arjuna putra abhi manyu marAyo hato. A ja sthaLe ane azvariporTa pu. 8 pAka 125 ). tthAmAne harAvI enA mAthAnI parI kApI kumAra (rU). dhamunA nadIne dhoLapurathI bAra maila | kADhI hatI. amIna nAma abhimanyu kSetra upara maLanArI siMdhu nadIne maLanArI kuArI uparathI thayuM che, ema kannirahemakahe che. nadI te ja. Tevanaare ene e nAme varNavI che. A sthaLe ja aditiye sUryane prasavyo hato. (TevanIaranI hiMdusthAnanI musApharI, thANezvarathI pazcime ATha mila para AvelA belanI AvRtti, pAra 64) sukumArI teja. bhora nAmanA sthaLamAM bhUrizravA mArA hato. TH. siMdhu nadIne maLanArI kerama nAmanI cakratIrtha nAmanI jagAe zrIkRSNa bhISmane nadI vizeSa ( sveda maMtra 10-75 ). haNavA pitAnuM cakra hAthamAM upADayuM hatuM. enuM phUmu evuM bIjuM nAma che. thANezvarathI naiRtyamAM agIyAra maila para guin4. hastinApuranI vAyavyamAM sirihiMdamAM AvelA nAgaMDu gAmanA sthaLamAM bhiSma mRtyu Aho! Shrutgyanam
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapura 50 kuzabhavanapura pAmyA hatA, ane ojasaMghATanI dakSiNe | baM0 184 pAtra 3; jharanA himAlaya thANezvaranI pazcime AvelA asthipuramAM parvate, pa0 ra ). A peTAvibhAgamAM (padmaputra sRSTi Adi a013 anusAra) trilokanAtha (tralakyanAtha)nuM suprasiddha yAtrAnuM mahAbhAratamAM marAyelA yoddhAonAM zaba ekaThAM sthaLa AveluM che. A devaLa TUMDA nAmanA karI temane agnisaMskAra karAvyo hato. gAmamAM DuMgarI upara caMdrabhAgA nadI (cInAba) ( Arthika sarve ripera pu0 14, pAtra ne DAbA kinArA upara che. A sthaLa cInAba 86-106) sonapata ane pANIpata e nadI ane bhAgI nadIno saMgama thAya che, sonaprastha ane pANI prastha uparathI vikRta tenAthI nIcalevAse batrIsa mila dUra AveluM thayelAM nAma che. A be gAma duryodhananI che. emAM avalokitezvara mahAdevanI bhujA pAsethI yudhiSThire mAgelAM pAMca gAma paikInAM mUrti che. ( ja0 0 0 0 1841 che. kurukSetrane sthANutIrtha ane sAmaMtapaMcaka pATha 105; 1902 pAtra 35 ). paNa kahetA. ( mahAbhAra zalyaparva ara | waa RA diI . dilhInI uttare Avelo garavALa ane 54; a0 vana0 83); thANezvaranI uttare zAharAnapura jIle maLIne banelo pradeza. aradhA mila upara mahAdeva (sthANu)nuM devaLa (mahAbhAva sabhA- a ra6 ). gaMgAnA AveluM che. I. sa. nI agIyAramI sadImAM upalANa ane satalajanI vacce Avelo badhe alabanInA samayamAM A devaLa yAtrAnuM dhAma pradeza kulida kahevAta. TolemIe ene kulilekhAtuM ane khasusa karIne cahanA yogamAM tyAM dvini kahyo che. kulUne sikkAomAM kuliMda nAme yAtrALuo AvatA. (alabanInuM hiMdu kahyuM che. e kulU, bIAsa ane tene nadInI stAna-putra 2, pA0 147; matsya putra vaccene saghaLo pradeza, te kuliMda ema kandria0 192 ). gahemanuM kahevuM che. (kasiMhe mane A0i surApura. magadhanI junI rAjadhAnI rAjagara te ja. girivRjapuranuM ja bIjuM nAma. sarve riporTa putra 14). kaliMgadezanuM ja ( bIla rekarDa opha vesTana kanTrI bIjuM nAma. mekiMDalane mate uMco pahADI pradeza jemAM vipAsA, zatadru, yamunA ane pAra 140 ), gaMgAnAM mULa AvelAM che te e pradezane TolemIe kutUta. kAMgrAnI vAyavyamAM bIAsa nadInI khINanA upavAsanA pradezamAM Avela kilina kahyo che ( pATha 109). kuliMda kAMgrA jIllAne peTA vibhAga kulu te ja. phaluthI pUrvamAM nepALa sudhI himAlayanA dakSiNa DhALa upara vasatA hatA. (ja0 e soga (bahusaMhitA a0 14; A0i 0 baM0 1908 pATha 3ra6 ). ripiTa 1807-pAva ra60 ). e kuliMda guvA. parASTra ane gerarASTra kahetA te, dakSiNa dezAntargata gaNAto. enI sajadhAnI nagara kaNa. keTamAM hatI, enI vartamAna rAjadhAnI yurApura. kubhavenapura teja ( kaniMgahemanI sulatAnapuramAM che. sulatAnapurane sAnapura zaTa grephI pAka 398). agara raghunAthapura paNa kahe che. ghunAthapura kahe. guphAmAnag. ayodhyA prAntamAM gomatInA taTa vAnuM kAraNa ke tyAM radhunAthanuM devAlaya AveluM che. upara AveluM sulatAnapura te. (naTananuM serabuddhI athavA rabArI nAmanuM nAnuM vahe- gejheTIyara ). cInAI musAphara hyuenmyAMga gAuM bIAsa nadIne maLe che, tenA saMgama upara ahIM AvI gayo hato. enuM ja bIju nAma A devAlaya AveluM che. (ja. eka sera kuzapura. e zrI rAmacandrajInA putra kuzanI Aho! Shrutgyanam
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuzasthala riAnAra rAjadhAnI hatuM, vAyupurANamAM ene kuzasthali guphAvata (rU). lAhorathI naiRtyamAM batrIsa nAme varNavyuM che. (vAyu pura uttara0 aha maila para AveluM paMjAbanuM kAzura te. ra6). zrI rAmacandranI pachI gAdI para AvatAM rAvata ). kuzapura, bIju nAma kuzabhavanakuze pitAnI rAjadhAnI ayodhyAmAMthI ahIM pura. zrI rAmacandrajInA putra kuzanI rAjadhAnI ANI hatI. (raghuvaMza saga 1pa loTa, (raghuvaMza 20 1pa maleka 97). e ja 9 saga 160 25). ayodhyAmAM AveluM sultAnapura. kurAratha4. kaneji. (hemaMkopa). guphAvato (1). buddha bhagavAnanuM jyAM mRtyu thayuM rAthaDhI. gujarAtamAM AnartanI rAjadhAnI ! hatuM te kuzInAra agara kuzInagara. (mahAdvArakA te. kuzasthaLInA khaMDera upara zrIkRSNa parinikhAnasutta, sekreDa buka opha dhI dvArakA vasAvyuM hatuM (harivaMza a0 112). IsTa putra 11 pATha 100; kebrijanI tharTI (2.) ujajayanI (skaMdaputra avaM0. chapAvalI jAtaka kathAo putra 5 pAtra khaMDa + 0 24, 31 ) 141-kuzajAtaka). guphAnapura. magadhanI junI rAjadhAnI rAjagara rAvata (6). ujajayinInA krUra rAjA pALakane te. enuM bIjuM nAma girivRja pura hatuM mAryA pachI AbhAravaMzakara Arya ke cArudattane | (bIlanuM rekarDa opha vesTarna kaMkI-bhAga ApeluM veNu agara veNagaMgAnA taTa upara 2 pA0 14). AveluM sthaLa vizeSa (mRcchakaTika aM0 kuzAvarta nAsikathI ekavIsa mela para AvelA 10-51). cuMbakamAM godAvarInA mULa pAse AvelA kuMDa vizeSa.. guphAnA. A sthaLe buddha bhagavAnanuM nirvANa purAvarta (2). haradvAramAM Avelo gaMgAnadIne thayuM hatuM. pro. mezvamullaranA kahevA mujaba e eka pavitra ghATa vizeSa. banAva I. sa. pUrve 477 mAM banyo hate. rAvatI. gujarAtanuM dvArakA te (nIlakaMThanI paNa sIlenanI varSa sUcI, tema ja che. lese. nanA mata mujaba e banAva che. sa. pUrve lava pa uparanI TIkA. vanava. mahA 543 mAM banyo hate. (juo-geDasTabhArata8 a 160,) chadyAkunA bhatrijA Anarta e pura vasAvyuM hatuM. enuM bIjuM nAma karanuM pANinI-pAra 231-233). A kuzasthalI hoIne e Anarta dezanI rAja nirvANa ajAtazatrunA rAjyanA AThamA varSamAM dhAnI hatuM. (zivapu- bhA6 a0 60). ane buddha bhagavAnanI ummaranA eMzImA varSamAM thayuM hatuM. A sthaLa te hAlanuM "kesIyA " purAvatI (2). viMdhya parvatanA pAdapradezamAM ema prophesara vilsananuM kahevuM che. A sthaLa vaselI nagarI vizeSa (rAmA, uttara0 gorakhapurathI pUrve sADatrIsa maila ane boTea. 121) vakhate e junI darbhAvatI paNa yAnI vAyavyamAM AvyuM che. buddha bhagavAnanuM hoya. darbhAvatInuM hAlanuM nAma DAI. nirvANa mAliyAnanA kuzinAranA zAlavRkSonA DabhaI bharucathI IzAnamAM ADatrIza maila para kuMjamAM be zAlavRkSanI vacce rAtrinA trIjA AveluM che. arvAcIna kALamAM ene suMdara praharamAM thayuM hatuM. eozrI maraNakALe mAthuM kilo prasiddha che ane vaDodarAnA gAyakavADanA uttara tarapha rAkhIne jamaNe paDakhe sutA hatA. rAjyamAM Avela che. e zrI rAmacandranA putra (mahAparinikhAna sura-se. buI kuzanI rAjadhAnI hatuM. mALA, pura 11, pA0 103, 116). Aho! Shrutgyanam
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuzinagara para emanI maraNa azaki bhUmi upara traNa samAdhA-stupa-caNAvyA hatA. pUrve kuzAvatI kahetA. ( kembrIja AvRttijAtaka-pu0 5-141 kuzajAtaka) mudda bhagavAnanI chAra khArahImAM eka stUpamAM dATelI che, nyagrAdhanA araNyamAM AvelA A sthaLane hAla meriyanagara kahe che. cInAi musAphara hyuntyAMga ahIM Avelo hato. gArakhapura jallAmAM kaisIyAnI pAsenA anihavAnAM khaMDera te yuddhanA pustakAmAM kahelA mallanA mahelonAM che. droNa nAmanA brAhmaNe yuddhanAM asthiyAnA ATha bhAga pADayA hatA. ekekA bhAga 1 ra vaizAlInA lacchavIe, kapilavastunA zAkayA, alappakanA mulayAe, rAmagrAmanA kAliyAe, 4 5 ' ethadvIpa (vakhate ethIA)nA brAhmaNeA, pAvAnA mallA, kuzinA (kuzinagara)nA mallo ane pATalIputranA rAjA ajAtazatrune kheMcIApyA hatA. AmaNe badhAe A asthiya upara stupe| caNAvyA hatA. keNu brAhmaNe pote je vAsaNamAM bharI bharIne A asthivALI chAra mApI hatI te pote rAkhyuM hatuM; eNe e vAsaNa upara stUpa caNAvyA hatA. pippa lAvatInA mauryAe bhagavAnanI cittAnA kAyalA upara stUpa caNAvyeA hateA. ( mahuAni0 sutta0 50 6). peAtAnuM rAjabhavana tajyA pachI je jagAe yuddhabhagavAne kASAya vastra dhAraNa karyAM hatAM, te sthaLa te kesIyA ema DA hAma mAne che, ( ja. e. sA. ma pu0 69 pA0 83). jo ke mI. vizeSTasmitha kuzinagara te kaeNsiyA haiAya e viSe zakA dharAve che, paNa ArkiyAlAjInI zeAdhanA khAtA taraphathI karelI zeAdha uparathI e sAbita thayuM che ke kRzinagara teja kesiyA. mukhya devaLathI pAse AvelA je stUpamAM yuddha bhagavAnanI maratI veLAnI mUrtti ApelI kuztana kk che, te stUpate udhADavAmAM AvyA hatA. te vakhata temAMthI eka tAmrapatra nikaLyuM hatuM. jemAM chevaTe " nirvANu stUpanuM tAmrapatra '' evA zabdo kArelA hatA, zinAvA. zinagara te ja. sumapura. kusumapura te ja, (mudrArAkSasa 1-2). tana. cInAi agara pUrva tUrkastAnamAM Avela khATAnanuM rAjya te, tyAMthI gherA lIlA raMganA akIka nikaLe che tene mATe e prakhyAta che. ethI enuM nAma ja i-yU-( gada ) zIna paDayuM che. cInAe ene ku-zA-tAna-nA kahetA. ( bressunAiDaranuM -mIDAivala rIsI~sa pu0 2. pA0 48 ) cInAi musApharA kAhyAMna ane hyuntyAMga A sthaLe AvelA hatA. ceAlkana nAme jItI rAjadhAnI ahIM hatI. e sthaLa hAlanA khetana zaherathI saheja pazcime AveluM hatuM. DA. sTInane maLelA junA likhita pustakamAM kheAtAnanAM khAtAna agara kustAnaka evAM nAma ApelAM che. khristI sananI sumAre bIjI sadImAM takSazilAmAMthI ahIM AvI vaselA hiMdavAne kheAtana jItI lai tyAM vasavATa karyA hatA. DA. sTIne cekhAnathI pazcime eka maila Avelo, hyuntyAge varNa velA seme-jola bihAra, bauddhika stUpA, ane DAba sahita semiyAnuM kabarasthAna khALI kADhayuM hatuM. temaja temaNe ghaNAM bauddhika yAtrAsthaLe, stUpo, buddha ane edhisatvAnAM ghaNAM putaLAM ane upaselI kAraNIvALI mUrtiyeA vALI jhAlarA paNa zodhI kADhI che. temaNe khAstAnanA pradezamAM takalama Dana raNamAM DaeNMDana uliMga ( prAcIna lisiu), niyA eNDera ane rAtraka vagere sthaLeAmAM TAyalI raMgIta iMTA, tema ja khristanI trIjIthI AThamI sadI daramyAna brAhmIane kharAdImAM lakhAyalA kAgaLa uparanA ghaNA lekhA paNa khALI kADhayA che.(DA. sTinanu'retImAM daTAyalAM khATananAM khaMDerA.'pA. 402). ceAthA saikAmAM phAlyAne kheATanamAM bauddha Aho! Shrutgyanam
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 triratna,budha ane saMghanA rathanAM citra joyAM hatAM. A triratne hAlanA jagannAtha, balarAma ane subhadrAnA rathanAM pratika jevAM che. azekanI pAchaLa thaelA sampratInA samayamAM ujja cInImAM zvetA eka ratha pheravatA. e rathamAM te javantasvAmInI kRtti mesADatA. ( jeke!razivarAvaLInI khAtti. pu011 ). itsiMge paNa 'jItana" nAmane ullekha karyAM che. ( jIvA takAkunA Adha dharmonAM lakhANeA" pA0 20). tana (ra). stananuM IjuM nAma, .rAmapura. pATalIputra te ja kuzumapura ( mahA vaza pra0 5. paTaNAnA dakSiNa bhAganuM nAma kumhAra te kusumapura vikRta thai baneluM che. ahIM AgaLa rAjamahela Avele hateA. e pATalIputrane ja bhAga gaNAtuM. ( mahuAvaza uptAmanI AvRtti pra0 5. pA0 46 ). .rAmapura (2), kAnyakubje. uduM. kAbula nadI te ja, vedika nAma kubhA, pArA .. Nika kALamAM badalAne kuhu banyuM hatuM. gAMdhAra ane umAnA rahevAsIonA varNana pachI vAsIonuM vadhyuMna Ave che. matsyapurANa a0 120, pra0 1-46; ane a0 113. -21). kahyuM che ke siMdhu nadI kahuenA dezamAM thaIne vahetI hatI. TelemIe kaheluM " kA te A, e spaSTa che. mekaDile " kAphAna " te ja kA ema nakkI karyuM che. ( mekakreDalanu "sIkadaranI hiMdustAna uparanIsvArI"nAmanu pustaka pA0 61 ). TAlemIe kahela keA agara kAAsa te "kAphena kivA 'kAbula nadI" nahIM, ema pre. lAsenanuM kahevuM che. TAlemIe kahyuM che ke kAAsa e hiMdusthAnanI cheka pazcimamAM AvelI nadI che; paNa hiMdusthAnanA cheka pazcima mulaka te laMpAtA deza hatA, ane laMpA kAAsanA mULa C pAse kuztana kuNDagAma AvelA pradezamAM rahetA hatA. ( ja0 e0 sA0 0 1840 pA0 474 ). r gAma. tirasphuTamAM mujhApharapura jIllAmAM AvelA vaizAlI ( hAlanuM esara ) nuM khIjAM nAma, vastutaH kaDagAma-agara kuNyagrAma je hAla vasuSuNNa kahevAya che, te A prAcIna vaizAlInuM parUM hatuM. vaizAlInA traNa vibhAga hatA. mukhya vaizAlI je hAla mesara kahevAya che te; kuNDapura-je hAla vastu kuNDa kahevAya che te; ane vANIyAgAma-je hAla banIyA kahevAya che te. A traNe vibhAgamAM anukrame brAhmaNu, kSatrIe ane vANIA rahetA. vaizAla-kuNDapurI jaina tIrthaMkara mahAvIranI janmabhUmi manAya che. tIrthaMkara mahAvIrane vezAlI, eTale vaizAlInA evuM bIruda hatuM, baidyo jene kATIgAma kahetA te ja A gA che, ema pre jekAbI jainasUtranI prastAvanAmAM kahe che, (se. khu. isTa. pu. 22, pA0 11.)mahAvIranA janma vaizAlImAM kAlegA nAmanA parAmAM thayA hatA ema kahevAya che, e parAmAM kSatrinI " nyAya'" ane '"nATa" jAtA rahetI hatI. e parAmAM caitya dvipalAsa nAme devaLa AvyuM hatuM. (DA. henheM upAsagadasAme pA 4; ane eja vidvAnanuM jainIjama ane AhIMjama nAmanuM pustaka jue) kahevAya che ke mahAvIra prathama devana'dA nAmanI brAhma NInA garbhamAM rahyA hatA. paNa indre e garbhane kADhIne trizalA nAmanI kSatriyANInA garbhamAM mUkayA hatA. te vakhata trizalAne haraNanA jevA mAthAvALA senApati hiraNacamezIne gabha rahyo hatA. A haraNecamezI ane brAhmaNAnA bakarA jevA mAthAvALA deva naigameza te eka ja. ( e. 40 30 2 pA0 316, 317. se. jIva imAM chapAyeluM kalpasUtra pu0 22, pA0227, ) kuNDanapuranA agragaNya adhikArI agara rAjA siddhArthanI rANI trizalAnI kukhe mahAvIra . Aho! Shrutgyanam ..
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuMDinara ' thAne vamAnanA janma thayA hatA. trizalA vaizAlInA rAjA ceTakanAM barDana thatAM hatAM. ceTakanI putrI cellanA urphe videhadevI maga dhanA rAjA bimbrisArane paraNI hatI ane ajAtazatru urphe kuNvikanI jananI thatI hatI. ajAtazatru peAtAnI geramAna mAtAnA era mAna bhAi zrAvastInA rAjAnI dikarI vajIrAne paraNyA hatA. ajAtazatrunI eramAna mAtAnuM nAma kAzalAdevI hatuM. keTalAkane mate ajAtazatru kaiAzalAdevIne putra hatA ema paNa jaNAya che. mahAvIranuM mRtyu pApApAvApurImAM emanI tera varSanI vaye i. sa. pUrve para7 mAM thayuM hatuM. paN mI. prinsepanA mata pramANe i. sa. pU 569mAM temanI sIttera varSanI ummare thayuM hatuM. (prinsepanAM upaceAgI vaMzavRkSA' bhA. ra. pA. 33). kuMlanapura 'vidarbha dezanI junI rAjadhAnI ama rAvatInI pUrva Asare cAlIsa 'maila upara Avela kuDapura te jInu kuMDanapura ema DAusa mAne che. (DAsananI kalAsikala DiskverI, 4 A%00 pA0 171 ane vilsananuM mAlatImAdhava sa0 1) madhya prAntamAM caMdA jIllAmAM varArAthI dakSiNamAM agiyAra maila varlDa (vidarbha) nadI upara AveluM devalavArA te kuMDanapura ema lAkavAyakAmAM gaNAya che. (ntivhema ArkiTa sarve ripeTa 9, pA0 133 ). ahIM AgaLa rUkimaNInA devaLa pAse daravarSe meLe bharAya che. junuM kuDinapura vadhyuM nadIthI amarAvatI sudhI phelAyeluM hatuM. amarAvatI (amarAkhetI)mAM mULa je devaLamAMthI zrIkRSNe rUkamaNInuM haraNa karyuM hatuM te devaLa hAla paNa astitvamAM che. zrIkRSNanI paTarANI rUkimaNInA janma kuMDinapuramAM thayA hatA varADa prAntamAM Avela kAMDAvIra te kuMDinapura ema paNa kahevAya che. (DA0 yurara-mAnyumeTala | 4 kuntIbhoja enTikiva ane injIskriparAna) kaeNDinapurane vidarbha paNa kahetA. ( harivaMza 2; mahAbhArata nara a0 73) hAla jyAM bIDara vasyuM che te jagAe vidarbha pura agara kaMDanapura haze ema lAge che; vidarbhothI haraNa karI lAvyA pachI zrIkRSNe rUkimaNI sAthe mAdhava puramAM vidhi puraskara lagna karyuM. A mAdhavapura prabhAsa yAte seAmanAthayo vAyavyamAM cAlIsa maila para Avela che, (arcAvatAra) anadharAdhavanA sAtamA aMkamAM 11 pAme, kuMDinanagara mahArASTramAM AvyuM ema kahyuM che. eja graMthamAM vidarbha deza mahArASTramAM AvyAnuM kahyuM che. vRnimna lida deza e ja, (bRhasahitAnA adhyA0 14 zlA 5 pA0 trIsame kauninda te ja ninda ema kahyuM che. bhuMkapura. kuMDa gAmanuM ja nAma. OMttisthapura kuMDinapura te ja, tajajjapura. haimuranA zimegA jallAnA sArAbamAM AveluM kubAnnura te. e kuMtaladezanI rAjadhAnI hatuM. leAkeAti mujaba e. caMdrahAsa rAjAnI rAjadhAnI hatuM ( jaiminibhArata. pra0 13; rAisanuM hiMsura ane phuga' puo ; pA0 351). e keralamAM AvyuM hatuM. candrAvatI kuMtalapurathI cha yeAjana yAne khetAlIza mela upara AvelI hatI. kausenanA 'eTikaveriyana rImeinsa ina dhI mee presIDensI pu. 8 pA0 94 mAM kheDA jIllAmAM AveluM saranala te kuMtalakapura kahyuM che, tete| bahu ja dUra AvyuM che. kuMtalapurane kaiAtalakapura paNa kahetA. surabhI zabda jue. ntImona. mALavAnA A purAtana zaheranuM nAma bheAja paNa hatuM, bhe!janA rAjA kuMtIbhoje yudhiSThIra ane emanA bhAi enI mA kuntIne ucherIne meTI karI hatI. ( mahAbhA Adi a016, 112 ). azvanadI Aho! Shrutgyanam
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 kUrmakSetra kedAra agara akSarathanadI nAmanI nAnI nadIne TaDhaputra. kerala agara cerA te ja. (azakane kinAre e AveluM hatuM. A nadI caMbala giranArano lekha: bhADArakaranuM aliMnadImAM paDe che. ( mAbhA na0 a0 hisTrI opha Dakana, bhAva 3 pAga 10) 306; bahasaM0 a0 10 kalAka 15) caMdragiri nadInA dakSiNa malabAra kAMTho e zaherane kutI e kahetA. ( mahAbhAra A pradezamAM AvyuM hatuM. ( vi0 0 bhIkha0 a0 9; virATa ara ?) mithano alI hisTrI opha inDiyA kRtri. gAma jIllAmAM cikAkAlathI pUrvamAM pA0 164); ene kAralaputra paNa kahetA. ATha maita, darIA kinAre AveluM che te verAvana. saMtAla paragaNAmAM Avela vaidyanAtha caitanya prabhu ahIM AvyA hatA. ( zyAma te. (DA, ra0 la0 mitranuM "ona dhI lAla gosvAmInuM "geDasuMdara" pAtra Tepala opha devaghaDa", ja0 188). hAla ene zrI kUrma kahe che. 0 0 kUrmavana kurmAcala teja. baM; 1883 pA0 172 ). 4. kayumAyuna (ja. e. e baM, putra | tumaTavarSa. cakasa yAne ekSaka nadInA pradeza 17, pA580, je mAM 0 purAva manuSya sahita turkastAna. (viSNuputra a0 2; khaMDanAM avataraNo ApyAM che, ane mA- mArkaDaputra a7 59) pUrvanA ItihAsamAM dharakhaMDa (kedArakhaMDa) juo. ene kUrmana turkastAnane detIkipatyaka kahyuM che. turkanI paNa kahetA. tema ja kumAravana paNa kahetA, prAcIna jAti kiyacaka uparathI A nAma A nAma vikRta thaI kayumAuna banyuM che. paDayuM che. jema khIvanA khanAtane bakhArAnuM pUrve enI rAjadhAnI caMpAvatI hatI, jene khanAta ane khekaMDanA khavAtane pharagAna pharmAcala paNa kahetA. enI vartamAna rAja kahevAya che tema kharejhamane urageja kahetA; dhAnI aorA che. enI pazcima sImAe e kharejhama ketumAlavarSamAM AvI jAya che. trizULa parvata AveluM che. enAM zikharo I. sa. 1225mAM jhaMghIsakhAnanA vijayakALa ghATa trizULa jevo hovAthI parvatanuM A nAma sudhI je ke rAzanamAM bagadAdanuM rAjya paDayuM che. pUNadevI yAne annapUrNA devInuM hatuM. topaNa bakhArA, samarakaMda, marva, prasiddha devaLa dhumAunamAM pUrNagirimAM AveluM karazI (nakazeba) ane ba8khajene uma-ulUche. AkhA dezabharamAMthI yAtrALuo tyAM Ave bilAda eTale zaheronI mA kahetA te-e che. (ja. e. sA. baM. pu. 17. pAva irAnamAM manAtAM. khorAzAnane e kALe "sUryano pa73). samudramaMthana kALe maMdarAcaLane pitAnI pradeza" kahetA (strInI madhya eziyAmAM pITha para dhAraNa karavA sArU viSNu bhagavAne musApharI. pra0 12 pATha 339-367). kamavatAra ahIM levAvATamAM ja lIdho hato. vAra. meMdAkina ane dudhagaMgA nadInA (jaya e sAva baM0 pATha pa90 ) saMgama upara dakSiNa taTe AvelA kAdAranAtha te. maMdAragiri zabda juo. e mahAdevanAM bAra jyotirliMgamAMnuM eka che. 2. bIAsa ane satalajanI vacceno pradeza. kadAranAthanuM devAlaya rUDhahimAlaya parvatamALAdazarathanAM nAnAM rANI ane rAmacandranAM mAMthI kATakhUNe nikaLatA parvata upara AveluM oramAna mA keyAnA pitAnA rAjyano che. saMyukta prAMtamAM garakAva jIllAmAM mahApradeza (mahAbhAra0 sabhA a0 sa868) paMthAnI TekarInI nIce rUdrahimAlayanI TekarI girijapura zabda juo. AvelI che. (amaredhara zabda juo.) Aho! Shrutgyanam
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ kehala kezavatI kedAranAthathI be divasanI musApharI jeTaluM che. rupaja che. ( haMTaranuM impiriyala gejhapavitra maMdAkina agara kAlIgaMgA nikaLe diyaramAM-cera zabda juo). kAnaDAche. je sarovaramAMthI e nikaLe che temAM bhUrAM keralamAM brosa parvatanA pAdapradezamAM purNA nadIne kamaLo thAya che. e sarovara rUdraprayAga AgaLa kinAre AvelA kAlaDImAM suprasiddha dharma sudhAalakanaMdAne joDAyeluM che. jo ke sIdho raka zaMkarAcAryane janma thayo hato. emanA lITImAM cheTu bahu ochuM che, chatAM kedArathI pitAnuM nAma zivamurU ane pitAmahanuM nAma badinAtha jatAM ATha divasa lAge che. kedAra- vidyAdirAja hatuM. citAMbala zabada juo. nAthathI haridvAra paMdara soLa divasanI musApharI mekaMjhonAM menyuphphaTamAM keraladezanI rAjadhAnI jeTale cheTe AveluM che. zivapurANa (khaMDa 1; anAzayanam kahI che. parazurAme A pradea0 47) mAM kedAranAtha badrikAzramamAM zamAM brAhmaNone vasAvyA yahevAya che. (40 AvyAnuM lakhyuM che. kedAranAthanI pUjA eso.naM. 1838 pAra 13-128). pAMDavoe calAvyAnuM kahevAya che. (paMcakedAra gIbana lakhe che ke prativarSe rAtA samudra upara juo) devaLanI pAse bhairavajaMpa nAmanI TekarI AvelA misaranA miAhAramasa nAmanA AvelI che, jenA zikhara uparathI yAtrALuo baMdarethI 120 vahANono kAphalA dakSiNAyana paDatuM mukIne AtmahatyA karatA. ( DAya thatAM nikaLa.e kAle sAmAnya rIte malabAra harara-mAnyUmenTala ekTiviTijha enuM kAMThe agara laMkAdvIpamAM jato, e jagAe iskisansa; impiriyala gejhiTiyara-pura eziyAnA dUra dUranA vepArIo A kAphalAnI 8, mAM-juo kedAranAtha ) A jagyAe rAha jotA A kAphale meMsUnanA comAsAnA zaMkarAcArya mRtyu pAmyA hatA. (mAdhavAcA pavananI madadathI cALIsa divasa darIo kheDI yaMne "zaMkarAcArya" a0 16) devaLanI ahIM AvI pahoMcate. trAvaNakora ane malapAse jyAM kArtikano janma thayo hato te bAramAM pracalita kAlama saMvata I. sa. 824thI retakuMDa Avela che. (aM0 mAhedharakhaMDa zarU thAya che. A saMvata uparathI saptarSi 1-27; 2- 29, tyAMthI nicalA mAM saMvata gaNavA mAMDe. (iMDi0 enTiva putra batrIsa mila upara uSimaTha AvelA che. tyAM 26 pAka 118) AgaLa mAMdhAtA ane pAMca pAMDavonI ! putra keTaluputra zabda juo. matiye che. rAvatI nepALanI viSNumatI nadI che. e 4. malabAra daraAkATho te. ( vilananuM bAgamatI nadIne maLanArI nadI che. (AImAlatamAdhava).uttare govAthI mAMDIne TanI hisTrI epha nepALa pA080-81). te trAvaNakara, kanArA (rAmAyaNa kiSki nepALanAM caeNda moTAM tIrthomAMthI cAra nadIo sava 1), ane chevaTe cheka dakSiNamAM kanyA saMgama kare che, tyAM tyAM akeka kumArI sudhI pradeza, ne2 leke tyAM vase che maLI cAra tIrtho enA Uparaja che. kAma, kaI kaI vakhata cerAdezane mATe paNa kerala nAma vAparyuM che. (rezananuM eNaTa inDiyA nirmaLA, akara ane jugata e cAra nadIo pA0 164 ane INiyana keina pATha kezavatIne maLe che, paraMtu svayaMbhu purANunA 36; DA0 bhADAne dakSiNane Iti- a0 4 pramANe vimaLAvatI, bhadrA nadI, svahAsa-sekazana 3). vastuta: kerala zabda te vatI, pApanAzinI ane kanakAvatI e badhI cerAnA junA nAmanuM nirI-kAnaDI bhASAnuM maLIne thatAM tIrthonAM nAma anukrame manoratha, Aho! Shrutgyanam
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAlI nimaLA (triveNI), nidhana, jJAna ane cintA maNI evAM che, taimAhI. prAcIna kairAdezamAM Avela kaimAra paCtAvaLI, parvatanuM nAma mAlI che. ( ja0 e sAva a0 1877mA0 16 ). enuM juM nAma kitritya paNa che. kairamAlI uparathI kaimura nAma paDayuM che e dekhItuM che. jJAna. kailAsa paryaMta te ja, TimeTanA lokeA ene 57 DuMgrInAce kahe che.e mAnasareAvarathI paccIsa maila dUra, uttare gagrInI pelI tarapha nitiSThADhanI pUrve Avela che. ga grIne dacIna kahe che. ( beTananA nitighATa ja0 e0 sA0 ma0 mAM 1838 pA0 314 ). e gaMtrI parvatamALAnA kAMTA che; ane enA upara zaMkara bhagavAna ane pAvatI rahe che ema kahevAya che. ja. e. sA. a. 1848, 50 158 me eca. sTrecI kahe che ke manehara sRSTisaumAM kailAsa, guriyA, agara himAlayanA khIjA patA karatAM caDhIAte che ema me' joyuM che. kudaratI bhavyatA bharelo e parvatarAja sava parvatonA rAjA ja che. enI anne bAjunI khINAnA kATAmAM thaI ne yAtrALuo e divasamAM enI pradakSiNA purI kare che. kiyunsuna patAvI te ja kailAsa e mAnyatA bhula bharelI che. ( DA0 velanA lAsA ane enAM rahasyAmAM chApelA tIbeTA nakazA pA0 40mAM jIe ). mahAbhAratavanapa adhyAya144-156 ane brahmAMDapurANa a0 51 mAM kayumAuna ane garavALa paryaMta te kailAsamAM gaNAyA che. ( jIe vikramA zI-a04; krejharanA "hiMdumAlaya patA' pA0 470 ). badrIkAzrama kailAsa para Avela che. ( mahAbhA vana0 0 157 ), kailAsane hemakUTa paNa kahe che. ( mahAbhA bhISma0 a0 6 ). gaMgrInA parvata agara saraiAvaramAMthI cAra nadIe nIkaLatI kahevAya che. uttaramAM siMdhu kokA mukha nadI siMhanA meAMmAMthI nikaLe che; pazcime zatru baLadanA mukhamAMthI nikaLe che; dakSiNe karanALI mAranA mukhamAMthI ane pUrvamAM brahmaputrA azvanA mukhamAMthI nikaLe che evI janakathA che. (ja0 e0 sA0 ma'0 1848 pA0 39 ). DeAlacu AgaLa nIkaLatA jharAnuM nAma "leMgacenakAmATayAne jenA mukhamAMthI hastinadI nikaLe che te, evuM che. ema spena DinanuM kahevuM che. TimeTanA loko satalajane A nAme meLakhe che. teo brahmaputrAnA mULane 'siMgi" yAne jenA mukhamAMthI siMha nadI nikaLe che te, ema kahe che. ceAthI nadI mepcAkambA-meAranadI-karanALI che (slaeNna heDinanuM TrAnsa himAlaya " pu0 2, pA0103; ane sTrecInI jarnI Tu cAlegena (rAkhasatAla) jae0 sA0 0 1848 pA0 147-158 ). jaina loko kailAsane aSTApada paryaMta kahe che. mI. zeriMganA kahevA mujaba A parvatanI rikramaNAmAM traNa divasa lAge che ane e paccIsa melane cakarAve che.parikramaNA karanAre pavitra gaurIkuMDa sareAvaranA pANInA sparza karavA ja joI e. A sAvaranuM pANI bAre mAsa barapha thaI gayuM hAya che. parikramA daracIna AgaLathI zarU karI,yAtrALu pAchA tyAM AvIne purI, kare che. (riMganA vesTana riporTa, pA0 279). yAtrALuomAMthI kAi paNa kailAsa uparanA harapAtI nA devaLate aMge kazuM ye kahetAM nathI e vicitra che. jovAmula. khagALAnA puranIA jIllAmAM, nAthapurathI uparavAse, triveNIne kinAre AveluM varAhakSetra te. ahIM AgaLa tAMbara, aruNu ane suna e traNe nadIe saMyukta kAsisa nadI parvatamAMthI sapATa pradezamAM praveza kare che.mahAkauzika ane varAhakSetra zabdo jue. ( varAhapu0 0 140; nRsiMhupuru 065). Aho! Shrutgyanam
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAkakSetra 58 kolagiri kSetra, kezika yAne kamI nadInI pazcime 3ra ) kalA game te ja, viSNu purANamAM Avelo pradeza, baMgALA puranI A jIllAnA (aLyA. pa7 mAM ) kArAgara kahyuM che te. pazcima vibhAgane AmAM samAveza thAya che. vAstura. malabAramAM AveluM zahera. kAMgAnera ( varAhaputra a0 140, a0 para ane te. vastutaH mArkopoloe kaheluM mAjhirisa. hara juve ). nAthapura AgaLanA tAMbara, eka kALe e malabAranuM baMdara hatuM. aruNa ane suna nadI maLI thatI triveNInA rica. orisAmAM AvelI kanaraka (kArka) nicANamAM AvelA varAhakSetrane samAveza paNa ' yAne candrabhAgA, ( brahmaputra a0 27) AmAM thatA. padmakSetra tema ja keNuka zabda juo. rAjA choTAnAgapuranA pradezamAMthI nIkaLIne ! rf. padmakSetra ane kezudityanuM nAmAntara- bihAramAM zAhabAda jIllAmAM vahetI nadI vizeSa, zaniyuriyaranuM nAmAntara. (keDevelanuM drAva (esi-risaca putra 14, pa0 405). | kaM0 prA. pa0 13). datI. kaliMjaranA killAmAM AveluM pavitra | lohara. multAna jIllAmAM tenI ane mulatAnanI taLAva. (Aka0 se. riporTa putra ra1 vacce Avele pradeza. A sthaLe ujaNanA pAkura, lephaTanaMTa meisInuM kaliMjaranI suprasiddha rAjA vikramAditye I. sa. 532 mAM prAcIna jagAo ja. e. sA. baM. zakalekene sajajaDa hAra khavarAvI hatI. A 1848). hAla ene karIDAtIrtha kahe che. chatathI vikrama saMvata gaNAya che. (aheba. horiNAma. gAmanuM nAmAntara (mahApari. nAnuM-izkiyA pu. 2. pA. 6). A nimbAnasutta a7 ra75 ). sthaLa "kasara" paNa kahevAya che. mI. vinseritIrtha. mathurAmAM AveluM tIrtha vizeSa nTa smithanA abhiprAya pramANe guptavaMzanA ritIrtha (2). gokarNamAM AveluM pavitra bIjA caMdragupta rAjAe vikramAdityanuM biruda taLAva vizeSa. grahaNa karyuM hatuM, ane e ujjaNane rAjA TitIrtha (2). karakSetramAMnuM tIrtha vizeSa. thayo hato. paNa bIjAonA mate gupta senApati aditIrtha (8). ujaNamAM mahAkALanI jagAmAM yazodharmAe kerura AgaLa zaka loko upara Avela pavitra kuMDa vizeSa. (masyapurANa vijaya meLavIne vikramAdityanuM biruda dhAraNa avaMtIkhaMDa a0 22, padmapurA, svarga Adiva a0 6). pora (2). keImbatUra jIllAmAM krAMneranI pAse ritIrtha (9). dhanuSyakoTItIrthanuM nAmAntara. kAverI nadIne maLanArI amarAvatI nadonA (skaMdapu. ba0 khaMDa. setumahA a0 ra7). DAbA kinArA upara AveluM prAcIna cerA vATitIrtha (ka). narmadAne kinAre Avelu tIrtha rAjyanI rAjadhAnI karura te. ( kAlDavelane vizeSa. (masyapu a0 109). kAva kaM0 grAmarane upaghAta ?) TelemIe remyA. kacchanA pazcima kinArA upara kerI ene kanaira kahyuM che, ene mane e "keronadInA mukha pAse prasiddha yAtrAdhAma. bogrAsa" (keralaputra) nI rAjadhAnI hatuM. (bobe-gejhiTa-5. pA0229). hyusyAMge ene "vaNajI" paNa kahetA. daradInA mallikAene kitsI nAme varNavyuM che. marutamAM ene tAmracUDAkAra kahayuM che. lokag. Yrga-malabAra kAMThe Avelo pradeza. va . kArlDa zabda juo. vizeSa (kADelanuM drAvya ke grAma pAtra dosTaniri. keDAnuM nAmAntara (mahAbhA Aho! Shrutgyanam
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ kolapatapura sabhA, a0 30; pAgiTaranuM mArkaNDapu pA0 364). ** 59 ** joruparvatapura, baMgALAnA nadIA jIllAmAM Avela kaoNlApura. kAlApura A " kAlapatapura nAma uparathI banyuM che. ene " kulIApohADapura" athavA mAtra''pAhyADapura".paNa kahyuM che. (kavi ka'kaNa ca'DI pA0 228) ''gaMgAnadInA jaLaka khIsana nAmanA mukha upara Avela ''pe'laurA' evI rIte TAlemIe ene gaNAvyuM che. e samudragarI" ( prAcIna samudragati ) eTale samudrasaMgamathI gheADaeN ja cheTe AveluM che. vaiSNava kavi narahira cakravartInA nava dIpa parikramA'mAM A nAma jyAM gaMgA samudra sAthe pUrve saMgama karatI te sthaLe . ema lakheluM jaLavAI rahyuM che. hojAdarupu. parazurAme kAvIrAjInane je jagAe mAryA hatA te, DaisuranA rAjyamAM AveluM kAlAha. ene kAlAlapura paNa kahetA. e kAlAhalapura zabda uparathI thaeluM TuMku nAma khulluM jaNAya che. ( rAisanu haisuranA zilAlekhe, upeddAta. pA 28) tevAntittara, kAliMgTara te ja. ( agnipu0 a0 109) pU. tejAna tiraTanA mAjhApharapura jIllAmAM AveluM vaizAlI (bezara)nuM paru vizeSa. ahIMyAM nAyakula kSatriyA rahetA hatA. jaina tIrthaMkara mahAvIra A jAtanA kSatri hatA. kuMDagAma zabda jue. jovAvura kAlApura te ja (padmapu0 uttarakha 062) hoLASahara gayAtI prahmayeAnI nAmanI TekarI te ja. kAhlAddala paryaMta te A ema manAya che. paNa kAlAcaLa ane kAlAhula e judA parvate che. kAluApahADa te kAlAcala ema jaNAya che. mukulapata zabda jue. nojavu. karavIpura zabda jue. (caitanya cAra -tAmRta bhAga 2, 09). hojA hayaMta. gayAnI brahmayAnI nAmanI TekarI. pahe kozala kapila ( vAyupu0 kha0 1. a0406 DA0 Ara. ela.mitranuM yuddha gayA pA0 14-15), muNDapRSTha nAmanI TekarIteA samAveza paNa AmAM thAya che. muNDapRSTha upara gadAdharanAM pagalAM AvelAM che. (vAyupu. bhAga 2, a0 50 AAka 24). johArdeyaMta (2), cedImAM AvelI parvatamALA, ( mahAbhA0 Adi0 0 63 ) bihAramAM AvelI kAvAkALa nAmanI parvatamALA te A ema mI. pegUlaranuM kahevuM che. (ATha sa0 0i pu 8.SA0 124 ). pazu A dhAravuM kharUM lAgatuM nathI. budelakhaDanI naiRte AvelI baMDera parvatamALA, jemAMthI kena ( prAcIna muktimatI nadI nIkaLe che, te kAlAhalapata. (mahAbhAra Adi0 a0 63 ). johi. kAlinA pradeza rAhiNI nadInA vastunI sAmenA kinAre AvyeA hateA; enI rAjadhAnI devadaha hatI. suprabuddha yAne aMjanarAjanuM tyAM rAja hatuM-A rAjAtI banne putrIe mAyAvatI ane prajApati urphe gautamI buddhanA pitA zuddhodanane paraNI hatI. yuddhanI mAtA mAyAdevInA bhAi daMDapANInuM paNa tyAM rAjya hatuM. A daMDapANInI putrI geApA u yaze dharA buddhane paraNI hatI. varAchatra nAmanuM pavitra sthaLa jemAM AveluM che te. ye dhAnA basto jIllAnA amUka bhAga kAli rAjya hatuM ema niNita karyuM che. (uphAmatA mahAvazam ma0 1 ). mindeSTha ane tepAlanI TirAimAM AvelI kAlinI vacce AveluM reAhiNa vaheLIuM te rahiNI, ema pI. sI. mukarajI prabhUtInuM mAnavuM che. ( rAinAM prAcIna nepALa pA0 48 ) enuM nAmAntara vyAghrapura hatuM. jojITM. kulUtanuM nAmAntara. jo kazAvatI zabda jue. jog2aha. ayeAdhyA (adhyA zabda jIA ) AnA e bhAga hoi temAM e rAjya AvelAM Aho! Shrutgyanam
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAi (kSiA) 4 (kSiA ) hatAM eka uttara kezala (baharaca jIllo ane bIjo kAzala (rAmA0 uttarakAMDa a0 107: padmapurA uttara a0 68; DA0 Ara. ela. mitrane nepALanuM bauddha saMskRta sAhityamAMnuM avadAna zAtaka). kuza rAjAe nirmANa karelI kuzAvatI e kezalanI rAjadhAnI hatI. buddhanA samayamAM eTale I. sa. pUrve pAMcamI ane chaThThI zatAbdimAM kezala eka baLavAna rAjya hAI banArasa ane kapila vastune emAM samAveza thato hato. te kALe enI rAjadhAnI zrAvastImAM hatI. paNa Azare I. sa. pUrve 300 mAM e rAjya magadhamAM bhaLI gayuM hatuM. magadhanI rAjadhAnI paTaNuM yAne pATalIputra hatI. phAsTa ( M). madhya prAntanA pUrva bhAga sahita goMDavAna (brahmaputra a0 27). mahAkezala te ja. A rAjyanI sImAmAM vakhato vakhata pheraphAra thaI te dakSiNa ane pazcima tarapha vRddhigata thaI che. agiyAramI ane bAramI zatAbdimAM enI rAjadhAno ratanapuramAM hatI. prathama enI rAjadhAnI cirAyumAM hatI kathAsaritsAgara-TonIe kareluM bhASAtara pura 1 pA36 juo). e pustakamAM nAgArjuna ane rAjA sadavaha urphe cirAyunI hakIkata ApelI che. (bIlanuM rekarDa opha vesTarna kaMTro pATha ra10, sarakhAve che. nAgArjunanA mitrane lakhelo patra (sulekha) enA junA mitra dAnapatine saMbodhe che. A hakIkata jAtakamAM che. dAnapatine emAM dakSiNanA vizALa rAjA tarIke varNavyuM che. emAM enuM nAma sahavAna yAne zAtavAhana ApyuM che. (take kasue bhASAntara karela isiMganAM bauddha - dharmanAM lakhANo pA159). sAtavAhano dhanakaTakanA AMdhrabhUtya rAjA hatA. sAtavAhana nAmanI kaI vyakti nahetI eTale eka jAtakamAM kahela dhanakaTakane koI rAjA hAla; rAjadhAnInuM nAma te rAjAnuM nAma hevAnuM dhAravAnI bhUla karI jaNAya che. gautamIputra sAtakarNane aMge A lakhAyuM haze. agara enA putra pulamAthIne mATe ye hoya. paNa ghaNuM karIne gautamIputra sAtakarNane mATe haze. nAgArjuna khrista sananI bIjI zatA dImAM thaI gayuM che. te kALe sAtavAhana gautamaputra rAja karate hati. (dhanakaTaka zabda juo), yajJasAtakarNane aMge A lakhAyAne saMbhava che, kemake yajJasAtakarNae nAgArjunane zila parvata bakSisa Ayo hato. e parvata upara bAdha pustaka bhaMDAra hato. nAgArjuna mahAyAna zALAno sthApaka ane maLa suzkatane adhipati hato. prophesara vilsanane mata che ke sAtavAhana e zAlivAhanano paryAya che. zaka saMvatsarane AraMbha i. sa. 78 thI thAya che. e zakane zAlivAhana zaka paNa kahe che. paNa e bhUla che. (paMcanada zabda juo). buddhanA samayamAM vidarbha-bihArane dakSiNa kozala kahetA hatA. (kaniMgahemane A0 0 ripoTa, 17. pA0 68) rastrAvaLInA cothA aMkamAM dakSiNa kauzala nAma ApyuM che. vatsarAja udayane e deza jItyo hato. musalamAna itihAsa lakhanArA e ene gAMDavana ne gaDakaTaMga karyuM che. madhya hiMdusthAnanI varavI-dalaptazAhanI rANIdurgAvatI gAMDavanamAM rAjya karatI hatI. azokanA dhAulInA zilAlekhamAM dakSiNa kezalane "tAsalI" kahI che (te salI zabda juo.) lAhanajInuM junuM nAma campanaTu, ratanapuranuM maNipura ane mAMDalAnuM mahIkamatI hatuM A be zahero gaDhamaMDaLanA haihaya rAjAonI rAjadhAnInAM hatAM. gaDhamaMDaLanA ItihAsane sArU ja e seva baM 1837, pA0 6rI gRhamaMDaLa rAjAno ItihAsa nAme lekha juo. Aho! Shrutgyanam
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ kozA kaMkAlI rA. kaMsAvatI zabda juo. phALI. alAhAbAdathI pazcime Asare trIsa Ta pura. kuMtalapura te ja, (jemi bhA. maila para jamanA nadInA DAbA kinArA upara 2 a0 pa3 ). AveluM nAnuM gAmaDuM, kamabI nagara agara ni. kuniMdA zabda juo. kosama. e vaMza ane videzanI rAjadhAnI kasTam. kivalena te. e trAvaNakoramAM AveluM che. hatuM. tyAM AgaLa bRhatkathA ane kathAsari eka kALe e malabAra kAMThAnuM moTuM baMdara hatuM sAgaramAM ( bhAga 2. a0 1) jenuM ( yulanA mArkepile" putra ra. pAva jIvana ApeluM che te udayananuM rAjya hatuM. 33 nI noTa ). harSadeve ratnAvaLI nATakanA banAva ahIM kauSiA. kusI nadI te. ( rAmA, Adi- banyA hoya ema varaNavyA che. kauzAmbInA ghasi a0 34; varAhapura a0 140 ). kusI taArAmamAM zrI buddha rahyA hatA. ( lavagaga nadI ghaNA prAcInakALamAM hAla jyAM tAjapura bhA. 1 0 25.) udayanane bauddho udena che. tenI AgneyamAM vahetI hatI. pachI brahma- kahetA. e paraMtapa rAjAno putra hato; caDaputrAnI sAthe saMgamanI jagA sudhI pUrvamAM pradyotanI dikarI vAsuladattA yAne vAsavadattAvahetI gaMgA nadInI sAthe eno meLa nahoto. e ene varyo hate. caNDaprota e ujavinino jyAre ene gaMgA sAthe saMgama thayo tyAre rAjA hoI ene mahAsana paNa kahetA. bannenAM pANIne baLe hAla jene padmA kahe ( zrI harSanI 'priyadarzikA a0 1. che te vaheNa utpanna thayuM. AthI sAMgalI pra0 3 ). piDele ene buddha dharmAnuyAyI (sutI)thI nadIo sudhInuM bhAgIrathInuM junuM banAvyo hato. (DarIsaDeviDanuM budhipAtra suku thaI gayuM. (mArTinanuM " purva sTa inDiyA, pA7 ). udayana buddhane hiMdusthAna" 3 pA0 15 ). A saMgama samakAlIna hatA ane eNe ja buddhanI pratimA je kALe sutAnagaMja jalDa sthApita thaI pahelavahelI banAvI hatI. caMdananA lAkaDAnI gayuM hatuM te i. sa nI trIjI ane sAtamI A pratimA pAMca phITa uMcI hatI. bIjI zatAdinA vacagALAmAM thayo haze. pratimA kezaLanA rAjA prasenajIte karAvI jatanarahari AgaLa kusI gaMgAne maLe hatI. e prasenajIta paNa buddhano samakAlina che. e paNa yAtrAnuM sthaLa gaNAya che. (bhAI- hato, A mUrti senAnI banAvI hatI. (DA nanuM 'pUrva hiMdusthAna' 3. pA0 84 ). eDikananuM cAInijha buddhijhama pA049) kauAi (2). kurukSetramAM Avela dazadvatIne eka paraMtu cInA phAhyAnanA kahevA mujaba prasana phATe vizeSa (vAmanay a0 34 ). chatavALI pratimA paNa sukhaDanI banAvelI hatI. rAvA . puniyAno pradeza. vArtikane lakhanAra vararuci yAne kAtyAyana phiA sanama baMgALAmAM bhAgalapura jillAmAM kaisambimAM janmyA hatA. vararuci pATalIpAcaraghATAnI uttare kohaladhAmanI sAmI tarapha putranA rAjA naMdane pradhAna thayo hato. kasI ane gaMgAno saMgama. ( kathAsaritsAgara 1, a0 3 ). rAja saMgama (2) dazakatI ane kauzikAno . bagALAmAM bIrabhUma jIllAmAM jyAM saMgama te (padmaputra svargakhaMDa a0 12). AgaLa kapAI nadI uttara taraphanuM valaNa le che thANezvaranI dakSiNe rakSI nadI upara AvelA tyAM e nadI pAsenA smazAnamAM AvelI bAlu gAma AgaLa A saMgama thAya che. bAvana pIThamAMnI eka pITha vizeSa tyAMnI (Aki sari0 50 14. pA0 88). | devInuM nAma kaMkALI che. Aho ! Shrutgyanam
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ #Ara (2) koMgudeza lakADhI (2) kaMkALI lIlA sAru mathurAM zabada ! kAmAkSI devInA devaLanI hadamAM Avelo hoI juo. samAdhi upara emanI mUrti che. zaheramAM va. haradvAranI pUrvamAM tyAMthI be mila upara zivagaMgA nAmanuM prasiddha tIrtha AveluM che. gaMgA ane nIladhArAnA saMgama upara AveluM pUrve zaheramAM eka vidyApITha hatI ( nalada hAlamAM nAnuM gAmaDuM che. purANamAM kahela zabda jue ), khristI sananI pAMcamIthI dakSayajJa ahIM karyo hato ( kurmaputra uparI navamI zatAbdi sudhI ahIM pallavaMzanuM rAjya bhAga a0 36; vAmana putra a0 4 ane hatuM. tyAra pachI tAMjoranA cela rAjAe e 34, mahAbhAra0 vanapaka a0 84 mAM rAjya jItI lIdhuM hatuM. tAMjora para cala ene yAtrAsthaLa tarIke varaNavyuM che, yAne drAviDanI rAjadhAnI hatuM. kule tuM na cAle paNa dakSayajJa haridvAramAM karyo hato kAMcIpurI vasAvyAnuM kahevAya che. pUrya e ema kahyuM che. mahAbhA. zalya a0 jagAe kuTuMbabhUmi nAme araNya hatuM. 281). liMgapurANamAM kaMkhaLa gaMgAdhAranI (meke jhInAM menyuskiTasa ja0 eka pAse hovAnuM ane dakSayajJa tyAM karyAnuM lakhyuM baM0 putra 7, bhAga 1, pA. 30, 403) che. ( liMgapura bhA1 0 100). pachIthI e araNya TAMDamaMDaLa kahevAtuM. dAdI, karadvIpa zabda juo. zALA. purazurAma kSetra te ja. (busaMhitA levA . baMgALAmAM baradavAna jIllAmAM AveluM a0 14). tAnanI rAjadhAnI (akabarakaTavA te ja. caitanya tyAM gayA hatA. nInuM "hiMdusthAna' pu. 1,pa0 203). (citanya bhAgavata, madhya, a0 ra6 ) pazcimaghATa ane arabI samudra kinArAnI karadvIpa zaba juo. vacce Avele sAMkaDI paTTI jevo badho pradeza ra. AraNyaka zabda juo. ( muMbaI gejhi0 putra 1, bhAga 2, pAra vAMaopurakAMjIvarama ( mahAva bhIma | 283-noTa ). a8 9 ). drAviDa yA colanI rAjadhAnI | rajhaLapura. tuMgabhadrAnA uttara kinArA para AveluM ( padmapurANa uttarakhaM0 a0 74 ). AjDI te. e kAMkaNanI rAjadhAnI hatuM madrAsathI naiRtyamAM teMtALIsa maila dUra pAlara (kabrigahemanI " eyaMTa bhUgoLa " nadI upara AvyuM che. drAviDanA je bhAgamAM | pATha papara). DA. kulhA e vasAInuM nAma e AveluM che te TAMDamaMDaLa kahevAto. zaherano | hatuM ema mAne che. ( DA) kunhAne cela pUrvabhAga viSNukAMcI ane pazcima bhAga ane vasAina tihAsa pA0 129). zivakAMcI kahevAya che. varadarAja viSNunA ane tA . tallo ane trAvaNakoranA keTalAka yAyIo te vaiSNo ane ekAmaranA ziva ane bhAga sahita hAlanuM koImbatura ane sAlama tenI strI kAmAkSI devInA bhakto te zaive, e te. (40 a0 sebaMra mAM chapAyela anukrame viSNu ane zivakAMcImAM rahetA hatA. makejhInA menyuskiTa, 1838, 10 105 (padmapurANa, uttara a0 70; vikarAnanuM rAIsanA mahesuranA zilAlekha hoda"mekaeNjhInuM kalekzana" pAra 16. 11). ! ghAta pA0 12; visano mekaeNjhIno cidambarama zabda juo. viSNukAMcImAM saha pATha 200 . AveluM viSNunuM devaLa zaMkarAcArye sthApyuM | jarA . kAMkaNa te ja, (jae seva baM che. (AnaMdagirine zaMkaravijaya a0 - 1838 pA0 187 ). 67). zivakAMcImAM zaMkarAcAryanI samAdhI guA . kAMgadeza te ja Aho! Shrutgyanam
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ krocaparvata 3 kSIrabhavAnI jAta. kelAsa parvatano, jemAM mAnasarovara AvyuM hoI ghaNuM pavitra kSetra manAya che. ane AvyuM che te bhAMga. (rAmAraki0i 0 ghaNA yAtrALuo tyAM Ave che. e machalI48). kaucara-dhano emAM samAveza thAya che. paTTamathI saheja dakSiNamAM simpalara AgaLa ags vanavAsI te ja, (harivaza ba0 94) baMgALanA upasAgarane maLe che. DA, baneM le pitAnI dakSiNa hiMdusthAnanI tamArA. dakSanuM mathurA-madurA-jenA upara pelegrAphImAM ApelA nakazA mAM kAnaDAmAM AvyuM che e vaigAnadI te. e nadI malayA tuMgabhadrAnI eka zAkhA varadA nadIne kinAre parvatamAMthI nikaLe che. (cata cari0 mArka. jaNAvyuM che. rAjA sAra e zahera vasAvyuM Deya purA0 a0 pa7; viSNupurA, bhAva hatuM. vijayantI zabda juo. 2 a2 3). cazva pumAuna jIllAmAM Avela ghATa. | kRtavatI. gujarAtanI sAbaramatI nadI te. (padma emAM thaIne hiMdusthAnamAMthI TIbeTamAM javAya ! purAva uttarakhaMDa a0 para ). che. (meghadUta pUvakha0 50 58) vipAMcAlanuM junuM nAma. (mahAbhA20 auca parvatamAM tIra mArIne parazurAme A Adiva a0 138 ). ghATa ughADe che ema kahevAya che. ene zorTa. karakalA te ja. krAMcanI bArI kahe che. zakaza. phUguM te ja. (skaMipurA; kAverI tharA. poSNInuM nAmAntara varADamAM | mahubha, a0 11; 2isanuM mahaisura AvelI pUNuM te ja. ane phUga. 50 3, pa0 88, 91, 92). tharA (2) vidarbha te ja. vidarbha rAjAnA ku. jalAlAbAdathI gheADe che. kAbula nadIne be kumAra, kratha, ane kaeNzikanA nAma uparathI maLanAra kunara nadI te. ene grIkAe caAA nAma paDayuM che. ( mahAbhAva sabhA spIsa kahI che ( bAda 10. 75. nadI a0 13 ). stuti; ene kumAnadI paNa kahe che. kerama sor. kRSNANa zabda juo. ( padmapura vaka nadIne paNa kumu kahI che, ( mekiMDalanuM khaM0 0 3. 0 29). TolemI, pAka 5) kuramu zabda juo. iira karakArama vAne kALe parvata te ja. 3. mekaDonalDa ane kIthanA mata pramANe (vAyupurA a0 36 greTasnAIDaranI IsAbela pAse siMdhune maLanArI kuruma nadI, madhyakALanI zodha putra 1, pAra te kumu nadI che. 256) ene mastaga paNa kahe che. kSatrI. kaDI lekAno deza. e loke hAIowLA. kRSNa ane veNa nadI maLIne thatI Tisa (ravI nadI) ane hiphAsisa (biyAsa nadI te kRSNakaruNAmRtane lakhanAra bi90maMgaLa nadInI vaccenA pradezamAM rahetA hatA emanI A nadI taTa para rahetA hatA. (kRSNa- - rAjadhAnI saMgalamAM hatI. ( mekiMDalanuM dAsanuM sAraMgaraMgadA, e pratyenI ! TelemI" pAka 150 ) TIkA hastalikhine maMtha-saMskRta koleja | kSatrIyags. kuDapura te ja. ( zabdakalpama; kaha5nA). | tIrthakara ). daLo (2). kRSNanadI te ja. ( agnipura0 | kSiprA sIprA te ja, ( brahmapurA a0 43; khU0 118, rAmAyaDa kipli0 0 4). vAmanapurAaru 83 0 19 ). pazcima ghATa paranA mahAbaLezvara AgaLathI ! kAma. khIragrAma te ja juo. nikaLe che. enuM muLa mahAdevanA devaLamAM | mAnI. kAzmIramAM zrInagarathI bAra maitra Aho ! Shrutgyanam
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSetranA khAMDavaprastha kha dUra Avela yAtrAsthaLa. A devIghAma taLAvamAM peTA vibhAgamAM AvelI barabara TekarI te. AveluM che. e taLAvanuM pANI divasanA judA e TekarI para azoka ane enA pitra judA vakhatamAM judA judA raMganuM thaI dazarathanA samayanI sAtadhArA' ane "nAgAjAya che. junI" nAmanI guphAo AvelI che, e trini. A nAmanuM TuMka sepa "upaniveza" paTaNA-gayA relavenA belA sTezanathI pUrvamAM banyuM che. Dupiana zabada juo. sAta maiila dUra che. khalatika e dekhItuM hamavatI. eka prAcIna buddhakrakucanI janmabhUmI. khalatika uparathI thaeluM nAma che. alatika nepAlanA tirAImAM Avela guTivA, te kSema- eTale lapasaNuM (kempasa i&izanam vatI ema pI. sI. mukarajInuM mAnavuM che. iDakAraN pura 1. pA0 32 ). guphA (pI. sI. mukarajInuM "nepALamAM tirAInAM uparanA keTalAka zilAlekhethI jaNAya che ke prAcIna sthaLo" pAtra 55 ) kapilavastu dazarathe avake yAne nagna sAdhuone zabda juo. keTalIka guphAonuM dAna karyuM hatuM. azokanA kSa . zudraka te ja; ene kSudra paNa kahe che. rAjayanA ogaNatrIsamA varSamAM bahAra pADelA ( padmapurA0 svargakhaMDa a0 3 ) ane sAtamA zilAlekha-staMbhanA lekhamAM AjIkSadraka paNa enuM eka nAma che. (pANinInuM vikAno ullekha che. ( DA, myularanI aSTAdhyAcI). hiMdusthAna jaina zALA" pAtra 39). barabara TekarInA varNana sAruM ja. e. se. agvpura. budelakhaMDamAM caMDelanI rAjadhAnI baM. 1847 pAtra 401 ane pAtra 594 khajaha te. nAgArjunI guphasAra juo. pata. mAMgalerathI thoDe che. kanArAmAM TekarInA pAdapradezanI najIkamAM dakSiNamAM hunAbara pAse sarasvatIno prasiddha dhadha. sAtadhArA nAmanI kArI kADhelI guphA AvelI A dhodhano avAja ghaNo trAsadAyaka thAya che. che. tyAM AgaLa pAtALagaMgA nAme pavitra rara. AraMgAbAda te ja. jhara paNa Avelo che. enAthI thoDe che. hase. kAsagara. (DAsTInanuM khetAnanAM kavaDala" nAme karI AvelI che. retImAM daTAyelAM khaMDere pA0 404). (zIlabhadra Azrama juo). hiMdusthAnamAM junI kharoTrI lipi A pradezamAMthI dAkhala thaI hatIH turkastAnanA lesara ! hA. khAsAono mulaka. e kAzmiranI dakSiNe buceriyA kahevAtA pradezamAM e AveluM che. Avyo che. eno vistAra AgneyamAM kastajhaMkhIsakhAne e pradeza cho hato. enA | varathI pazcimamAM vistaratA sudhI che. rAjapurI maraNa bAda enI bAdazAhatanI vaheMcaNImAM ane lehArAnAM dezI rAjyo e mulakamAM A pradeza enA dikarA jagatAIne bhAge AvyAM che. vartamAna khAkha eja khAsA AvyA hatA. tyArabAda e mulaka taimuralaMge ( DADasTInanI "rAjataraMgiNuM", putra 2; sara karyo hato. sana 1718 cInAoe e kAmiranI prAcIna bhUgoLa, pa0430; mulaka jItI lIdho hato. (rAITane "mA- || ane mArkaDeya purANa-adhyA. pa7). kela"). acvapratha, purAtana DahelI. indraprastha te ja. ratila parvata gayA jIllAnA jahAnAbAda (mahAbhAva Adiva a0 ra07). Aho! Shrutgyanam
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 gayA khAMDava dhana brAMrava . mIra nI uttare thoDA cheTA para bhUmi niikayA yAne nabhigamAM hatI ema AveluM mujhapharanagara che. prAcIna kurukSetrano | phAlyAnanuM kahevuM che. AmAM samAveza thAya che. e "rtha-vesTane" | raNottAna khurAsAna te ja. relvenuM eka sTezana che. pAMDuputra arjuna ane zrIkRSNa agnidevane thayeluM ajIrNa maTADavAne A vanane bALI khAvAnI para nava nara hastinApura te ja. (bhAga vAnagI ApI hatI. jethI emAM AvelI | kaM0 10 a7 68). aDhArabhAra vanaspati khAdhAthI agnino | hojize. senapura. gaMgA ane gaMDakanA saMgama roga macyo hato. ( mahAbhAva AgaLa AvelA A sthaLe "gaje mokSa" Adi a7 ra5). bulaMdazaherathI te hasti ane grAha-magare vacce laTAI thaI hatI saharAnapura sudhInA mirata jIllAnA moTA tyAre hAthIne viSNue magaranA moMmAMthI bhAgane A nAma lagADAtuM. ( kalakattA ri. cheDAvyo hato te sthaLa. vizALa chatra ane bumAM (1877 nA) pA0 67) adharathA harihara pura zabda juo. nAmanI nadIne kinAre khAMDavavana AvyuM hatuM. jo (2). tinevalIthI pazcime vIsa maila (mahAbhAva vana a0 160) khAMDavavana upara tAmraparNanA kinArA para AveluM yamunAne kinAre AvyuM hatuM ane Indraprasthane yAtrAsthaLa. A sthaLe caitanya padhAyA hatA. khAMDavaprastha kahetA. ( padmaputra uttarakhaM0. citanya caritAmRta 2, 409vAma a0 64) ane e khAMDavavanamAM AvyuM hatuM. napura a0 84mAM A sthaLa trikuTa vIjhAma, baMgALAmAM bardavAnathI uttare vIsa kailA parvata para AvyAnuM kahyuM che. upara A sthaLa AveluM che. A jagAe vAyuttezvara mirata jIllAmAM gaMgA kinAre zaktinA jamaNA pagano aMgUTho kapAI gayo AvelA gadamukatezvara te. junA hastinApuramAM hatA tethI e sthaLa eka zaktipITha lekhAya AvelA A sthaLe gaNeze mahAdevanI pujA che. tyAMnI devInuM nAma gAyA che. karI hatI. esi0 risarca0 50 14, gNAna. madhya eziyAmAM Avela rAsAna te ! pATha kapa-vipharDanuM ). ja. uMcI jAtinA azvanI pedAzane laIne | vAkSetra. bIrajAkSetra te ja. prasiddha che. ( nakulanuM " aciki. vipumata. ITAvAnI IzAnamAM vIsa maila para tsima-a0 ; veDanI" hisTrI opha Avela kuDarakeTa te. pharukAbAda jIllAmAM saMkehiMdujha-AvRtti bIjI-pu1. pATha sAthI A sthaLa chatrIsa maila thAya che. 558 juo ) kane janA zrIharSa yAne zilAditya bIjAnA hemavatI . kuchaMda yAne kaMkucandra buddhanI samayamAM ahIM haridata rAja karato hato. janmabhUmi. (svayaMbhU putra a04). ene ( opa0 iDi pura 1pa 180). khemAM paNa kahevAmAM AvatuM ( divaMza.jAthA. phalaku nadIne kinAre,uttare rAmazIlA DuMgarI ja0 0 0 naM0 1828. pA0 793). ane dakSiNe brahmAni DuMgarInI vacce A nepAlI tirAImAM tirAthI dakSiNe ja maila zahera AvyuM che. A zahera sAhebagaMja upara AveluM gutivA te ja . ( pI. sI. nAmanA arvAcIna nagara ane prAcIna gayA mukarajInuM enTikivaTisa opha tirAI ! be maLIne banyuM che. zaherano uttara vibhAga nepAla pa0 99, pa5,) kaMkucaMdranI janma- te navuM zahera ane dakSiNa vibhAga te maLa Aho! Shrutgyanam
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ gayA gayApAda gayA. dakSiNa vibhAgamAM je jagAne caitanya vasatAM hatAM. e badhA brAhmaNo ekaja RSinA bhAgavatanA 12 mA adhyAyamAM cavedha evuM vaMzajo hatA. A brAhmaNo te "gayAlI " nAma ApyuM che, e vibhAgamAM suprasiddha viSNu brAhmaNo hovA joIe. vAyupurANamAM AvelI pada nAmanuM devaLa AvyuM che. A devaLa seM gayAsuranI vAta te bauddhadharmanA mathaka gayAvarSa pUrve IMdoranA mahArarAve helakaranAM mAMthI bAddhadharmano uchera thaI brAhmaNa dharmanI putravadhu ahalyAbAIe prathamanA junA devaLanI punaH sthApanA darzAvatuM paka mAtra che ema jagAe baMdhAvyuM che. cInAI masAkara DAhyAna DA, Ara. ema. mitranuM kahevuM che (buddhaAvyAnI pUrve A devaLanI sthApanA gayA pA0 17) mAtaMgavApI (hAla ene thaelI hatI. brahmAni DuMgarI-bhAsanAtha mAlataMgI kahe che) sahita dharmAraNya viSNuupara maMgaLAgaurInuM devaLa AveluM che. devI. cha mela upara AvyuM che. brahmasara naiRtyamAM bhAgavata khaM0 7, 80 30 ne 38. ) eka mela para AvyuM che. geDalolA dakSiA sthaLa zaktinI bAvana pIThamAMnI eka kSamAM eka maila upara mAraNapuranI pAse, pITha manAya che. ahIM zaktinuM stana kapAI uttaramAnasa uttaramAM eka mela para ane gayuM hatuM. gayAmAM AvelAM pavitra sthaLone dakSiNamAnasa dakSiNe devaghATa upara Avela che. mATe vAyupurANuM khaMDa 2 jAno adhyAya 105 ( mahAbhA0 vana a0 84; agniputra mo jovo. e adhyAya gayA mahAmyo che. a0 115). umaMganagara (umA) mAM buddhagayA (urvIva zabda juo). hAlanI Avela jagannAthanuM devaLa, deva (devatA sUrya ) gayAthI dakSiNe cha mila para Avela che, baba ane gayAchalAmAM TIkArI pAse Avela ranI DuMgarIo upara azoke cAra guphA karAvI che kaca AgaLanAM devaLo e badhAM gayA AjIvakane apaNa karI hatI. A bAvake pAsenAM junAM sthaLo hoI tyAM zIlAlekho mAMkhalIputta gozALanA matAnuyAyIo hatA. che. (janTa enDa seTa baM0, 1947 pAtra azokanA pitra dazarathe nAgArjunI TekarI 656; 1220) gayAnI vizeSa hakIkata sArU upara traNa guphA karAvarAvIne e ja matAvala- bIjA khaMDamAM jevuM. bIone arpaNa karI hatI. nAgArjunI TekarI pAnAmo erisAnuM jApura te. viSNu bhagauparanA dazarathanA tema ja bIjA zilAlekhone vAne mArelo daitya gayAsura zarIre bahu moTo sArU ( ja0 e0 so0 baM0 1837, hato. jamIna para suve to enuM mAthuM gayA pATha 676-680juo. ) buddhanA jIvatAM AgaLa, enI nAbhI rAjapura pAse ane emanA dharmasiddhAMto prathama gavAmAM ja mAnya ene paga rAjamahedrIthI cALIsa maila para thayA hatA; ane gayA buddhidharmanuM mathaka thaI AvelA pIThApura nAmanA sthaLa AgaLa paDayuM hatuM. paraMtu bIjIthI cothI sadI daramyAna AvatA. jApuramAM eka sajIvana jharAvALA gayA bauddha maTI pAchuM hiMdudharma mAnanAruM kuvo che te gayAsuranI " nAbhIne khADe " ema banyuM hatuM. I. sa. 404 mAM phAlhAta Avyo kahI yAtrALuone batAvAya che! (sTaliMganuM te vakhate zaheramAM ujajaDa jaMgala jevuM erissA ). emAM sUnyakAra pravatate ha. I. sa. 637 | tathA rAjamaMdrithI cAlI samaila para Avela mAM cinAI mevAsI hyuzyAMga Avyo tyAre pIThA pura ne. viSNue mArI nAMkhyo tyAre ene gayA surakSita ane durgama zahera bhAsyuM marane bheya para paDelA gayAsuranA page ahIM hatuM. zaheramAM brAhmaNonAM eka hajAra kuTuMbo AgaLa sudhI AvyA hatA. Aho! Shrutgyanam
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ gayAzIrSa 39 "" yAzIve. gayA te ja. mayAzIya (2). Ardra lakhANeAmAM kaDhulA gayAzIrSa yAne gayAzIza nAmanA DuMgara, te gayA pAse Avela brahmAni TekarI ema janarala kannivhemanuM kahevuM che. ahIM AgaLa yuddhe peAtAnuM '" agni pravacana karyuM hatuM. e Aditya parAya sUtra kahe che. ( mahuAvarga ). vastuta gayAzI brahmayAnanA eka kAMTA che. ene vistAra eka mailane che ane prAcIna gayA e ja gAe AvyuM hatuM. ( DAra Ara. ema mitranI zuddha gayA; mahuvaga, bhA. 1 a0 22 ). e eka yAtrA sthaLa che. pravacanane paNa (agnipu0 a0 219; aaa 64) gayAmAM ane gayAnI AsapAsa AvemAM yAtrAnAM pavitra sthaLA gaNAvatAM AnuM nAma pazu gaNAvyuM che. 67 girinagara zahida. gaMDakInuM nAmAntara. (dmapu0 uttarakhaM aH 44-pus jJAdhipura kaneAja. kSe pUrva vizvAmitra RSinA pitA gAdhirAjAtI rAjadhAtI hatuM. cAhavAzrama jayapurathI traNa maila upara Avele gAlavaRSinA Azrama vizeSa. gayA tra. gayAzISa te ja. gannnama. rAyabarelI jIllAmAM gaMgAne kinAre AstInI sAme AveluM gagAsAna te. garbhAzrama (2). kayumAunamAM ledhamunA araNyamAM A RSinA Azrama hatA ema kahevAya che. A araNyamAM gaMgA nIkaLI. zailImAM maLe che, kUrmAcaLa zabda jue. (ja. e. sA. a. pu0 17, mA 617 ) Anapura, gAjhIpura te. ( janarala kannivhemanI antya, jyAgrephI) pAMcamI sadImAM cInAi musAphara phAhvAna ahIM AvyA hatA. garajApura nAme koi paNa prAcIna pustakamAM maLatuM na hAvAthI, janarala kannivhema hAlanA nAma gAjhIpura uparathI anumAna kare che ke e gajapura haze. A mAnavuM kharUM nathI. A sthaLa prAcIna dharmAraNyA bhAga hatuM. / ( phayurara-meAnyumeTala enTI kejha enDa iMskripzansa ). A granthanA bIjA khaMDamAM dharmAraNya ane gAjhIpura zabdo jue. havAzrama (2). citrakUTa parvata upara AvelA Azrama vizeSa gRhatzivapu0 0 83). tti. himAlayanA cura pa`tAmAMthI nIkaLI rAjaghATa AgaLa yamunA nadIne maLanArI nadI vizeSa. ( ja0 e0 sA0 0 pu0 11, 1842 pA2 364 ). purANeAmAM ane kAlidAsanA vikrameA aMka 4 mAM enA ullekha che. .i (2) lAMkaI nadI te. enA kinArA upara puSkalAvatI () nagarI AvelI che. ( kSeme kanu AdhisattAvAvadrAna kalpasattA ). kaniSThA, gujarAtano sAbaramatI nadI te. nigara junAgaDhathI thoDe cheTe AvelA giranAra ( padmapu0 uttara0 a para ). ( nAmanA DuMgara. enI upara temInAtha te pArzvanAthanAM devaLeA haiAvAnA samanne jaina le ene pavitra gaNe che ( TAtenuM pra maMcantAmaNi' pA0 201). buhatsaMhitAmAM (14-2 mAM) girinagara nAmanA ullekha che. giranAra parvata ane tenI uparanAM devaLAnA varNana sArU (ja0 e0 0 0 1838 150 334; 879-882 jIe. ) giranAranA svadAmAnA lekhamAM paNa A nAmanA ullekha che. (IM e pu0 7 (1878) pA0 257) ahIM dattAtrayanA Azrama hatA. junAgaDhanA khaDakA para kotarelAM zAkanAM kramAneAmAMnA ekamAM pAMca grIka (ceAnA agara yavana ). rAjAonAM nAmeA che. sIriyAnA ekriyAsa thIesa-ekiyAkA, turamAya (TAlemI)misaranA philADelTsa, mesiDenanA eTikinI yAte eDhigeAnasa (gAnA Aho! Shrutgyanam
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ girikhajapura sTa), mukavA sirimo magasa ane (era | guru dattAtrayanAM pagalAM che. e pagalAM zrI kRSNa sanA ) alikasudara-alekSAraDara bIjAnAM ! tyAM sthApyAnuM kahevAya che. caitanya prabhUti pitAnI nAmo upalabdha thAya che. giranAra vastrApatha ! yAtrAmAM ahIM AvyA hatA. (gAviMdadAsanI kSetramAM Avelo che. enuM mAhAnya (kaMdhapurA ! kA-rojanizI) e parvatane raivataka parvata NanA vastrApatha mAhAo a0 1-11). paNa kahetA. enuM varNana zizupALavaghanA cothA prabhAsakhaMDamAM ApeluM che. svarNarekhe yAne sargamAM ApyuM che. palAsinI nAme nadI enA pAdapradezamAM vahe che | jali pATaNa jIllAnI dakSiNa sImA upara birI jaino bAvIsamA tirthaMkara ariSTanemI pAMcANa nadInA kinArA para AveluM prAcIna yAne nemInAthane puje che. nemInAtha sArtha purI- bAddha gAmaDuM. (IzilAguhA zabda ripura-mathurAmAM janmyA hatA; teo juo). pAMcANa nadIne sAme kinAre giriugrasenanI putrI rAmatInA putra devAthI zrI yekanI DuMgaro AvelI che. gridhraphUTa DuMgarI te kRSNanA sagA hoI temanA samakAlina e ja. e DuMgarInuM varNana hyusthAne karyuM che. hatA. neminAthanuM cihna zaMkhanuM hatuM. e (karjihemanI eNnayaMTa grephI, pAtra ghaNI vRddha vaye giranAra upara mRtyu pAmyA 71). prAcIna sapinI agara sapiNe nadI hatA. (uttarAdhyAyana selpha buka isTa pu. te ja A pAMcANa nadI buddhaSe pitAnI 45 pa0i 112). dattAtraya nAmanA rAjAnA mahAvaccanI TIkAmAM a. 2, pA2 jenuM nemInAtha guru hatA. A rAjA emano varNana karyuM che te sapinI nadInuM mULa ciprakUTa prathama thayelo ziSya hatA. (kAThIAvADa parvatamAM hatuM kahevAya che. (paMcAnanda zabda kacchanI prAcIna vastuo pA0 175; juo), phAsthAne siriyeka eka chUTI bhekhaDa butasaMhitA a0 14). junAgaDha zaherane che ema kahyuM che. paraMtu mi. broDale bihAgirinagara kahetA; AgaLa jatAM pachI A ramAM AvelA eka pattharanA zikharane girika nAma parvatane paNa lAgu paDayuM ( kepa- tarIke jaNAve che. (IDi. eTi 1, 19). insTi . INiyA. 3-pa7 ). zaka kSatrapanI jinivRSapura. bihAramAM AveluM rAjagira te ja. rAjadhAnI e zaheramAM hatI I. sa. nA muddAbhAratanA samayamAM e magadhadezanI rAjabIjA sakAmAM A kSatrapa rAjapratinidhi dhAnI hatuM. (mahAbhA0 sabhA0 a0 21). zakastAna yAne mistAnanA zaka rAjAthI ahIM jarAsaMdha ane enA vaMzajo rAja karatA svataMtra thayo hate. sistAnano artha se hatA. bAddha graMthomAM girivRja nAma bhAgye ja yAne zaka lokone deza evo thAya che. ( DA, vaparAyuM che. ( se. bu. i.pu 10 pA. risa DevisanuM buddhisTa iDiA ). 67). bahudhA ene rAjagRta kahetA. e giranAra-junAgaDhayAne rudrAkAmanA zilAlekhamAM paTaNAthI bAsaTha maila ane bihAra zaherathI ruddhadAmananA pUrvajonI hakIkata che, (ja0 dakSiNe caMda mila para AveluM che,vasu nAmanA 2AjAe vasAveluM hovAthI ene vasumatI paNa eTa seva baM. 1883; pa0 340). A kahetA (rAmAyaNa Ada. sa. 32). vaihAra, zilAlekhamAM caMdragupta maurya ane enA patra varAha, vRSabha, RSigiri ane caityaka nAmanI azokanI hakIkata paNa che. (e lekha IDa pAMca DuMgarIonI vacce AveluM che. (mahA) thata eTakivaTi purA 7, pAva ra60 upara sabhA a0 21). hAla e DuMgarIonAM chapAyo che te jove). riranAra parvata upara | nAma pharI jaIne emane vaibhAragiri, vipula Aho ! Shrutgyanam
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ girivRjapura giri, ratnakUTa, girijagiri ane ratnAcaLa | kahe che. pAlI pustakamAM emanAM gijajahakUTa, IsigilI, vebhAra pulA, ane pAMDava evAM nAma ApyAM che. janarala karjihema vaibhAragiri te vaibhAra, pAlI pustakomAM kahelo bhAra esa sUcave che. RSigiri te ratnakUTa ( ene ratnagiri ) yAne pANI pustakomAM kahelo pAMDava parvata; vipulagiri te ceTaka (pAlImAM kahelo pula parvata ane varAha te girivRjagirI ema emanuM kahevuM che. A DuMgarIne bhAga vizeSa te gijajahaphUTa, eTale vRSabha te ratnAcaLa heya. udayagiri ane sonagiri e girivRjagirimAM AvI gayA che. ratnagiri ne udayagiri enA AyamAM saMdhAya che, sonagiri ne udayagiri ane girivrajagirinI vacce Avela che. bauddha samayanuM kusumapura yA rAjagRha te ja girivRjapura. enI uttare vaibhAragiri ane vipulagiri Avela che; vaibhAragiri te pazcima tarapha ane vipulagiri te pUrva tarapha che. enI pUrvamAM vipulagiri ane ranagiri yAne ratnakUTa; pazcime cakra kahevAtA vaibhAragirino bhAga ane rastAcaLa ane dakSiNe udayagiri, sonagiri ane giri vRjagiri AvelA che. girivRjapurane cAra daravAjA hatA. pahelo daravAje uttaramAMvaibhAragiri ane vipulagirinI vacce Avyo hato; ane ene "sUryadvAra' kahetA; bIje girivRjagiri ane ratnAcaLanI vacce Avelo hite; ene " gajadhAra " kahetA; trIje ratna- 5 giri thI naphUTa ane udayagirI, cothe ratnAcaLa ane vaibhAragirinA cakra kahevAtA bhAganI vacce Avyo hato. A parvata veSThita nagaranI vacce thaIne sarasvatI nadI vahe che. A nadI uttara taraphanA daravAjAnI bAjuethI bahAra paDe che. bANagaMgA nadI rAjagirinI dakSiNe AvelI che. rAmAyaNanA samayamAM sena nadI zaheranI vaccethI vahetI hatI. vaibhAra- | girivRjapura gira ane ratnAcaLanI vaccenA khINanI pazcimanA bhAgamAM jarAsaMdhano mahela Avyo hato. raMgabhUma yAne jarAsaMdhane kustIne akhADo vaibhAranA pAdapradezamAM Avelo hate. A jagA nabaDAra nAmanI guphAthI eka maila pazcimamAM AvelI che. bhImasenane ukhara vAne malabhUmi sonagirinA pAdapradezamAM AvI hatI. enI pAse leTeTa jAtanA rAtA patyaranI nIcI TekarI AvI che. enA vaDe banI rahelA ceArA upara bhImasena ane jarAsaMdhanuM mallayuddha thayuM hatuM ema kahevAmAM Ave che. A mallayuddha tera divasa sudhI cAlyuM hatuM. pariName jarAsaMdha marAyo hate. leTereTanAM paDomAM svAbhAvika rIte ThekANe ThekANe kANuM ane khADA paDyA hoya che. evA e jagAnA khADA te bhIma ane jarAsaMghanA yuddha vakhate thayelA khADA che ema kahe che ! dakSiNa tarapha udayagirinI pAse vanaspati vagarano khaDakone banelo rasto che. jemAM ghaNI jagAe TuMkA TuMkA zilAlekhe maLI Ave che. e lekha zaMkhAkAra agara kaDIonI bhAtanA hoya che. ( ja e seva baM0 (1847) pa0 papa9). jarAsaMdhe rAjakumArone pakaDI pakaDIne sonagirinA pAdapradezamAM keda karI rAkhyA hatA evI laukika akhyAyikA che. rAjagirathI cha mila girimekanI DuMgarI AvelI che. e DuMgarI upara prasiddha killA che. jene jarAsaMdhakA beThaka" kahe che. ene pUrve haMsastUpa kahetA. (IndralA zabada juo). paMcANa nadI A DuMgarInI bAjuethI vahe che. bhImasena, arjuna ane kRSNa A nadI utarI, girimeka DuMgarI caDhI, brAhmaNanA vezamAM jarAsaMdhanA nagaramAM pravezyA hatA. A DuMgarI vipuLa yAne catyaka pava tenA nAnA phAMTArUpe che. (impiriyala gejheTivara opha inDiyA pu, pa. pa0 85 ). vaibhAra parvatanA uttara taraphanA DhALa upara eka nAnA devaLamAM be Aho! Shrutgyanam
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ girivRjapura girivRjapura pagalAM che. A pagalAM zrIkRSNa rAjagirimAM piThA te vakhata paDelAM kahevAmAM Ave che !! e traNe jaNAe jatA pahelAM goraTha DuMgarI | uparathI rAja giranI cikitsA joI hatI. e DuMgarIne hAla "bAthAnikA pahADa" kahe che. dUrathI jotAM ene traNa zaMga jaNAya che. rAjagarathI pAMcha cha maila pazcime ane saMDelanI uttare pahADa nAmanI DuMgarI AvI che. e DuMgarI bAthAnIkA pahADathI moTI che. ( mahAbhAva sabhA- a. 20 ), uttare bhAra parvatanA pAdapradezamAM uttara taraphanA daravAjAthI De che. vyAsa, mArkaDa, saMtRSi, brahmA, kAzyapa RSi gaMgA, yamunA ane anaMta e nAmanA sAta kuMDa AvelA che. AmAM pANInA jharA che. A kuMDanI pUrvamAM De che. sUrya, caMdramA, gaNeza rAma, ane sItA nAmanA pAMca unhA pANInA jharA AvelA che. A pAMcakuMDasamudAyanI pUrve eka unhA pANIne jharo che, ene zagI RSino kuMDa kahetA. hAla ene makhadumakuMDa kahe che. makhadumazAha nAmanA musalamAna oliyAnA nAma uparathI A nAma paDayuM che. vipula parvatanI uttara bAjue taLeTImAM ene zarayudIna ahamada nAme oLakhe che. A jharAnI bAjue eka nAnI guphA (civA) AvI che jemAM e saMta prArthanA karatA. A cihavAmAM javAnA rastA upara eka ADI paDelI moTI pattharanI gadA che. kahevAya che ke A paththara rAola ane lATA nAmanA be bhAIoe e saMtane mArI nAMkhavAne mATe nIce gabaDAvyo hato, paraMtu te e pattharanA sAmu jotAM ja enI gati aTakI gaI ane e tyAM sthira thaI gayo. bauddha kathAmAM vAta Ave che ke buddhane mArI nAMkhavAne devadatte moTo patthara gabaDAvyuM hatuM. A patthara paNa AvatAM AvatAM bIjA be pattharAne lIdhe khaLAI rahyo hato. uparanI makhaduma zAhanI vAta A buddhanI vAtane maLatI Ave che. uttara taraphanA daravAjAnI pAse " jharA devI " nuM devaLa, mahAvIra, pArasanAtha, ane bIjA tIrthakaronAM devaLo vaibhAra, vipula, udaya ane sonagiri DuMgarIo upara AvelAM che. zaheranI pUrva tarapha ratnagiri agara pAMDavagiri upara eka bIjI guphA AvelI che. jemAM pahelA AvyA tyAre buddha rahetA hatA. (suttanipAna-pabajanasuja sekaDa buka opha isTa; putra 10, ja eso0 naM0 1838) pA0 810). ahIM buddha prathama ArADa ane pachI rudrakanA ziSya thayA hatA. paNa A bannenA zikSaNathI saMtoSa na maLavAthI buddha rAjagRhathI cAlI nikaLyA hatA. (avadheSanuM buddha caritra) jayAre buddha pAMDavAgirinA pUrva taraphanA bhAgamAM AvelI kRSNazilA nAmanI guphAmAM rahetA hatA, tyAre mahArAjA bibImAra emane maLavA AvyA hatA. ( mahAvacca0 paba jasura 12; ane lalitavistAra a0 16). khINamAM agara junA rAjagRha nagaramAM Avela vaibhavaDuMgarInI dakSiNa bAju upara AvelI sonabhaMDAra guphA oLakhavAmAM janarala kaniheme bhUla karI che. vaibhAra TekarInI dakSiNa bAju upara khINamAM agara junA rAjagRhamAM senabhaMDAra guphA AvelI che. A guphA te jyAM pahelI buddha dharmAdhikArIonI sabhA maLI hatI te saMsapaNa guphA ema mAnavAmAM janarala kaniMgahema bhUlyA che. mI. beglarane mate A senabhaMDAra te ja phAsthAne kahelI pattharaguphA che. dhyAnamagna banIne buddha A guphAmAM besatA. ahIMthI thoDe ja che. pUrva mAM eka nAnI zI guphAmAM AnaMda dhyAna dharato. kahevAya che ke eka vakhata dhyAna vakhate AnaMdane mAre bihavarA; te vakhata parvatanI eka phATamAM hAtha laMbAvI budhe AnaMdanI pITha thAbaDI ane ene Aho! Shrutgyanam
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ girivRjapura bhaya vimukta karyA hatA. (A. sarve. riporTa pu. ). ahIM AgaLa muddatI seAnabhaMDAra guphAnI AgaLa badIe jevA tera khADA che. A khADAne mATe kahevAya che ke mAddhadharmane aMge karelA vyAkhyAna vakhate ahIM sabhAmaMDapa hatA. ema kAcAne kahyuM che. uttara taraphanA daravAjA pAse vipulagira ane ragirithI banelA vAMkamAM eka amarAI hatI. A amarAI pUrva ammapAlItI hatI. pAchaLathI khiomAraneA rAjavaidya jIvaka A amarAine mAlika banyA hatA. A ama rASTramAM mibIsAre vizALa vidvAra baMdhAvI muddha ane emanA 1250 ziSyAne arpaNa karyAM hatA. ( se. yu. i. pu. 17; sAmaNa phaLa sutta, ane phAhvAna ke. kavA. kI. ) katri'gahema devadattanuM dhara paNa A vAMkamAM AvyuM hatuM kahe che ( A sarve ripeTa pu. 3 ), e paNa dhaNuM zaMkAspada che. devadattanI guphA junA zaheranI bahAranI bAjue uttare AvI hatI. e pUrvathI traNa maila dUra hatI. (legInuM phAdyAna pA030). makha dumazAneA cihvA je pUrve zRMgerI RSi kuMDa kahevAtA te devadattanI guphA hAya ema sahaja dharAya che. devadatta yuddhanA kAkAne putra hatA. yuddhanA maraNatI pUrve nava dasa va upara eNe yuddhanA paMthamAMthI kAMTA pADayA hatA; devadattanA ziSyA gAtamaka kahevAtA. devadatta ja ajAtazatrune pitRtyA karavAne uzkeryA hatA. ( risa DevisanuM buddhisTa iMDi; hArDInu buddhidhanuM menyuala; jAtakomAM chapAyaluM. sajIva jAtaka pu0 1 ). veNuvanavihAra je karaDaveNuvana vihAra kahevAtA hatA te bi'bIsAre yuddhane arpaNa karyA hatA, jyAre jyAre rAjagRhamAM Ave tyAre sAmAnya rIte yuddha tyAM rahetA. A vihAra vaibhAragirinA eka pUrvamAM AvelA 71 girivRjapura ** nAnA phAMTAyo trase kadama dUra AvelA hatA; eTale ke te khINatI bahAra ane vaibhAraMgagiranA uttara DhALa upara AvyA hatA. A vihAramAM zArIputra jenuM kharUM nAma upaniSTa hatu te ( kanu saddha purika, se. jI. isTa pu. 21, pA0 89 ), ane maudgalAyana--jene kAlita kahetA te buddhanA ziSya thayA hatA. emaNe mahudhama nA siddhAMtanuM prathama jJAna azvachata pAsethI saMpAdana karyuM hatuM. mULa kAraNamAMthI udbhavelI badhI vastuonA kAraNanuM ane tenA virAmanuM bhagavAna buddhe spaSTIkaraNa karyuM che evuM sUtra e pahelAM zikhyA hatA. A banne jaNA prathama rAjagirinA saya vairATTInA ziSya hatA. e virATanI pAse pappala guDhDhA hatI. apeAranA bhAjana pachI yuddha ahIM dhyAnamAM besatA. ahIMthI thADe ja cheTe vaibhAragirinA zikhara upara pazcima tarapha eka sAMkaDI khINamAM jainanuM devaLa AveluM che. saptaparNIzukA-jene saptaparNI agara saptaparNI paNa kahe che, te pippalaguphAthI pazcime vaibhAragirinA uttara DhALa upara eka maila cheTe AvelA zukrAsamuhamAM AvI hatI ema mI, velagare pratipAdana karyuM che. yuddhanA maraNa pachI mahAkAyapanA netRtvamAM bAhUtI dharmasabhA ahIM bharAI hatI. ( vinaya pA0 37-381; esa. bI. i. pu. 22; Aki. sa. ri. pu. 8 ). veNuvavihArathI uttare sItAvana nAmanA araNyamAM smazAna AveluM hatuM. (memeri0 e0 sA0 baMgALa pu0 1; avadhAna kalpalatA, a 9, zlA0 19). hAla 'vasurAjakA gaDha' nAmanI jagA che tyAM e hatuM. vasurAja te chaMdanA pitA ane jarAsaMdhane pitAmaha thAya. je bhramAM mAlikanI eDDIkarAithI Aga lAge te gharanA mAlikane dharamAMthI kADho muko ane Aho! Shrutgyanam
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ girijavRpura smazAnamAM rAkhavA evuM nirmANa karyuM hatuM. enA peAtAnA ja mahelamAM Aga lAgI ane e peAte peAtAnA vacana mujaba rAjagRhanI khINamAM Avela mahela khAlI karI smazAnamAM rahevA gayA hatA. paraMtu tyAM rahevA daramyAna vaizAlInA rAjA dUmalo kare evA saMbhava hAvAthI, agara, keTavAkanA dhAravA mujaba, uNunA rAjA caNDapajota humalA kare evI jhhIkathI eNe smazAnanuM raheThANa tajI dIdhuM hatuM. smazAnanA raheThANune vipula kille baMdhI jevuM hatuM niha eTale tyAM bacAva thai zake ema naheAtu. eNe navuM rAjagRha baMdhAvA mAMDayuM hatuM. e navuM nagara enA putra ajAtazatrunA samayamAM baMdhAi rahyuM hatuM. navA rAjagRhanA pazcima daravAjA pAse eka stUpa AvyA hatA. peAtAnA bhAga tarIke maLelA yuddhanA avazeSo upara ajAtazatrue A stUpa baMdhAvyeA hatA. ( leganuM phATyAMna pra0 28). A pramANe junA rAjagRhane tajI devAyuM. ane gheADA samayane sArUM magadhanI rAjadhAnI navA rAjagRhamAM AvI. ajAtazatrunA rAjyakALanA AThamA varSamAM buddha nirvANu pAmyA hatA. ajAtazatrunA pAtra udAyI yAne uddayAzvanA samayamAM rAjadhAnI pATalIputramAM lai javAmAM AvI. i. sa. pUrve 519 thI 103 sudhI eNe rAjya karyuM hatuM. janarala kanni gahemanA mata mujaba prasiddha vIkramazilAvihAra rAjigarathI uttare cha maila dUra paMcANu nadI kinAre AvelA zilAe nAme gAma pAse AvyeA hateA adyApi paNa tyAM eka UMcA TekarA astitvamAM che. paraMtu kaziMgDama prabhutinuM A kahevuM kharUM nathI. ( vIkramazilAvihAra zabdajIe ). eka kALe aiAdha jJAna ane pAMDityanuM suprasiddha sthaLa vaDagAma yAne nAlaMda hatuM. e rAjiMgarathI uttaramAM sAta maila dUra Avela che. nAlaMdamAM bauddha vihArA ane stUpAnAM vRddhapura (2) khaDere| dvAla paNa meAjuda che. nimra tha jJAtiputra (nigadha nAthaputta ) yuddhanA samayamAM rAjagRhanA guzilAnA caityamAM rahetA hatA ( kalpasUtra-samayerIta ). enI joDe purANuM kAsapa mAkhalIputra, geAsaLa, ata kezakabaLa, saMjaya, elAyyAputra ane pA kacchapAyana nAmanA pAMca tIrthaMkarA paNa rahetA hatA. ( mahuAgya a4, mA0 31 ). e ja neAnA chellA yAne ceAvAsamA tIrthaMkaranA sa MbaMdhamAM kahyuM che. enI ja zikha vaNIthI rAjagRhanA eka vimizra bhAjanavarDa agara baLatA agnikuMDamAM nAMkhIne yuddhane mAravAnA prayatna karyAM hatA. ( avadAna kalpalatA 20 8). gesaLa mAkhalIpute AjIvakatA 5tha sthApyA hutA. ( DA0 heAnalenu vAsaga dasAe upAdghAta pA 13, ane puravaNI 1 ane 2 jI ). mahAvIra jyAM nirvANa pAmyA hatA te pAvApurI rAgirInI naiRtyamAM dasa maila upara Avela che. buddhe jyAre rAjagirimAM AvatA hatA tyAre teozrI tritrakUTa, gAtama nyAdhAzrama, cAraprapAta, saptaparNIcuDhDhA, rAjjaranI bAjumAM AvelI kRSNazilA, sasasaiAkiguphA, sItAvanamAM Avela kuMja, jIvakanI amarAi, tAdArAma ane madrakukSInuM mRgavana e jagAoe rahetA hatA. ( mahApari nibbAna mutta pra0 3). rAjagirinI vizeSa hakIkata sArUM A pustakanA bIjA khaMDamAM rAjagiri zabda jue. navRittapura (ra). paMjAbamAM bIAsanI uttare Avela rAjagiri, kaikayadezanI rAjadhAnI te. ( rAmAyaNa ayA0 kAMDa sa 68 ). jalAlapuranuM junuM nAma girijaka hatuM. kaMnna vhema A sthaLa te giritraja ema kahe che. (Arki0 sarve ripoTa 2). mI. pArbiTara kaniMgDamanuM kathana satya mAne che. (mArkaMDaya pu0 pA0 318 nI phuTanATa ). Aho! Shrutgyanam
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurjara zuRd. gujarAta, khAnadezanA mATe bhAga ane mALavA (kAMDanI meADana TrAvelara pu0 10 pA0 130). sAtamI sadImAM hyumenthAMga ahIM AvyA hatA tyAM sudhI A nAma dvIpakalpane lagADAtuM nahetuM. ene tA saurASTre ja kahetA. hAla jene mAravADa kahIe chIe e mulakane gujjara kahetA. periplasa uparathI jaNAya che ke gujarAtane ta`dA nadInA mukhanI AsapAsanA Agneya bhAga Abhera kahevAtA. grIka lokoe ene " emeriyA " kahyo che. prathamanA aMgreja musAkarAe gujarAtane "kumbe ''-kha'bhAta kahyuM che. vadhAre hakIkata sArU khIjA khaMDamAM " gujarAta" zabda jue. mULarAjathI te kumArapALa sudhInA cAlukaya rAjAonI hakIkata sArUM vaDanagarane zilAlekha epIgrA. IMDa. pu. 1,203. pAte chapAyalo jue. . 93 muLamatI vihAra. luMenmyAMga musAphara gayA hatA te guNamatIvihAra gayA jIllAnA jahAnAbAda nAmanA peTA vibhAgamAM dhArAvata AgaLa va TekarI upara AvyeA hatA. tyA agADInI bharavanI hrAdaza bhujAvALI mUrti e vastutaH bauddhonA avilokitezvaranI mUrti che. (grIarsana-gayA jalA saMbaMdha noMdha). guptavrutti ge pratAranuM bIjuM nAma. ( ka'0 puru ayAkhyA mahAtmya a ). guptAzo. erIsAmAM Avela bhuvanezvara te. gutAzo (ra). rANitapura ne zANitapura zabda juo. juvAnti, bauddhagayAthI se| maila dUra gayA jIllAmAM Avela guryAM DuMgarI. ahIM mahA kAzyapane nirvANa prApta thayuM hatuM. ( leganuM phAhvAna. pra0 33 ). ene kukuTapAdari paNa kahe che, e. seA. ba. jarnalamAM (1906) pAne 77 me guryA DuMgarInuM varSoMna vAMco. A mahAkAzyapa te yuddhanA maraNa bAda maLelI prathama bauddhasabhAnA adhyakSa ane yuddhanA 10 tejan (3) suprasiddha ziSya mahAkAzyapa nahi, paNa bIte, zAkayasiMhanI pUrve thayelo kAzyapa mudde. ( lega0 phAhvAna. pra033). paNa kukuTapAgiri zabda jue. divyAvadAnamALAmAM A DuMgarIne gurupAdaka DuMgarI kahI che. ( DA. Ara0 mitranuM nepALa, saMskRta khAddha sAhitya. pA0 308, divyAdAna, velanI AvRtti pA0 61). have pachI thanAra yuddha maitreya ahIM AgaLa pAte pravacana Apaze te sthaLa. izvatte. guhyezvarI devIne hiMdue tema ja uttara bauddho peAtapeAtAnI khAsa devI tarIka mAne che. khaTamaMDuthI izAnamAM traNa maitra ane pazupatinAthanA devaLathI Azare pA caitrane heTe vAdhamatInA DAbA kinArA upara A devInuM devaLa AveluM che. ( rAiTanA nepALanA itihAsa pA0 79; devI bhAga0 a0 7, 38 ) nepALa zabda jI. noLuM. kAravAra jIllAnA uttara kAnaDAmAM gAvAthI trIsa maila upara kAravADa ane kuma TAnI vacce AveluM geDiyA nagara te. e suprasiddha yAtrAsthaLa che. ( mar3A bhA dvi 50 0 219; raghuvaMza sa8; zivapura kha'0 3. a 15 ). ahIM rAvaNe sthApelA mahAdeva, mahAbAlezvaranuM devaLa che. e gAvAthI dakSiNe traNa maila dUra AvelA sadAzivagaDhathI dakSiNe trIsa maila dUra Avela che. ( nyuADa; ja0 e sA0 50 pu 15. (1946) pA0 228 ). A sthaLe zromada zaMkarAcArye zaiva paMDita nIlakaMThane vAdamAM harAvyA hatA. (zakaravijaya a0 11). nef (2). ayAkhyAnA rAjA bhagIrathe gaMgAne pRthvI para lAvavAnA hetuthI gAkamAM tapa karyuM hatuM. (rAmAya0 bALako sa0 4ra). A gAkaNu te gaMgAtrInI pelI tarapha e maila dUra Avela hAlanuM geAmukhI ja e dekhItuM che. nojarnI (3). varAha purANu ( adhyA0 170 ) Aho! Shrutgyanam
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ gokula goparASTra anusAra gokarNa sarasvatI ane samudranA . nikaLI godAvarI A kuMDanI nIcethI vahe che. saMgama upara AvyuM hatuM. godAvarInA je bhAga upara cuMbaka AveluM jovuM. vraja yAne mahAvana te ja. ( padma che tene gautamI ( gautamI gaMgA ) kahe putra pAtALa-a0 40; Adiparva a0 che. A pavitra kuMDamAM snAna karavAne AkhA 12-15). ane junuM gokuLa jyAM zrIkRSNa hindustAnamAMthI leke Ave che. dara ucharyA hatA te. zrIkRSNanA pAlakapitA naMda bAra varSe jyAre siMhasaMkrAntinA sUrya thAya kaMzanAM mANasothI thatA upadravane laIne tyAre cUMbakamAM yAtrA bharAya che. kuzAvarta mAM gokuLathI pitAne nesaDe vRMdAvana laI gayA nAhIne loko cuMbakezvaranI pUjA kare che. caMbahatA. (Adi 50 a0 3). mahAvana kezvara, mahAdevanAM dvAdaza jyotiliMgamAMnA eka agara purANagokuLa mathurAthI cha maila dara che. (zivapurA khaM01.0 54, varAhapura AveluM che. ahIM zrIkRSNa bALapaNamAM caritra a0 99, 80). amarezvara zabda juo. karyA hatAM te sthaLo AvelAM che. caitanyanA laMkA jatAM rAmacandra bhadrAcala AgaLa godAsamakAlina ane aMbalIgrAmanA vallabhabhaTTa varI utaryA hatA. hAla paNa tyAM e jagAnAme oLakhAtA vallabhAcArye vaiSNava dharmane ! sucaka devaLa che. valabhAcArya paMtha sthApe hatA; emaNe mahA- | jazodhanagiri. goraka DuMgarAnuM ja nAma. (bANanuM vananI pratikRti tarIke navuM gokuLa vasAvyuM hatuM.' harSacarita a0 6). jyAMnA zyAmalAlanA maMdiramAM pUrve naMdanAM strI | jova. goniDarDa (2)nuM ja nAma ( brahmAMDaputra jasodAe mAyAdevIne janma Apyo hato. ] a0 4 matsyaputra a0 113). naMdanA mahelane auraMgajeba pAdazAhe mazIdanA | janarTa. paMjAba te ja. kAzmiranA rAjA gonarUpamAM pheravI nAMkhyo hato. ( caitanya cari. Dae jItyuM hatuM te uparathI A nAma tAmRta 2, a. 19; grAujhanuM mathurA). paDayuM che. vraja zabda juo. navuM gokuLa mahAvanathI jonaH (2). ayodhyAmAM AveluM geDa e nAma dakSiNamAM jamanAnA pUrva kinArA upara AveluM genAInuM vikRta rupa che. che.) canadAsanuM citanya maMgaLa0 atula gopave. govAnuM bIjuM nAma. ene gapapaTTana gosvAmInI AvRtti; 3 pA. 181 ). paNa kahetA hatA. tyAM kadaMbavaMzanA rAjAonuM no. godAvarI nadInuM eka nAma. (halAyudhanI rAjya hatuM. ( DA, myularane lakhele vI. abhidhAna ratnamALA naM. 3, a0 pa2; kramAMka devacarita-upadughAtaka pAtra 34 ekrekaTanI AvRtti). " nI TIpaNu). jorAvara. nAsikathI vIsa maila upara AvelA vorAra. ayodhyAmAM jaijhAbAda AgaLa sarayUne yaMbaka nAmanA gAmanI bAjue AvelA kinAre AveluM gusAra nAmanuM yAtrAnuM sthaLa, brahmagiri nAmanA DuMgaramAMthI godAvarI nadI vizeSa. kahevAya che ke ahIM AgaLa rAmacaMdra nikaLe che. ( sairapurA, a7 69; brahma deha to hatA. (AmA0 utta, sa0 110). putra a0 77, 78) caitanya brahmagirinI gumAra mahAdevanA devaLanI najIkanuM eka sthaLa, yAtrAe AvyA hatA. (cetanya caritAmRta) rAmacaMdra jyAM deha tanyo hato te jagA keTalAka kahe che ke pAse AvelA jaTAphaTakA | tarIke yAtrALuone adyApi batAvAya che. nAmanA DuMgaramAM godAvarInAM mULa che. caMba- no pu. gevarASTra te ja, nAsikane peTA jIllo kamAM kuzAvarta nAmane kuMDa che. parvatamAMthI igatapura te. ( mahAbhATa bhISya0 a0 Aho! Shrutgyanam
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ gopALa govardhana 9; iMDi-eNTiva pu. 8). gereTanA abhi- pAtra 504) nA mata mujaba gaumukhI gaMgeprAya mujaba kuvA nAmanuM sthaLa te ja sadharna | trIthI pelI mera be maila dUra Avela che. e kAMkaNa-( Tane prAcIna kaSa ) moTA khaDaka rupe hAI hiMduo ene gomukha jopavi. rohatAsane DuMgara (ja0 0 se. kahe che. kAraNa ke ene AkAra gAyanA dhaDa - baM0 (1839) pA0 66 ). vAliyara. ane mukhane maLatA Ave che, paraMtu phejharanuM . (DA0 kilahananuM epi0 iMDikA. himALAparvata nAmanA pustakanuM 473 muM pu. 1, pA0 124-154; devIpurA, pAnuM juo-vakhate rAmAyaNamAM prathama kAMDamAM a0 75 ). sa0 4ra mAM jenuM gokarNa nAme varNana karyuM jopaki. (2). tanna-I-sulemAna parvata je che te ye heya. kAzmiramAM zrInagaranI pAse Avelo che te aMtiira. pazcima ghATamAM ekalavA DuMgara, zaMkarAcArya zabda juo. jyAM zrIkRSNa ane balarAme jarAsaMghane nopAdri (2). rohatAsanA DuMgara; gopAcaLa te ja. harAvyuM hatuM te. (harivaMza a7 42 ). jotI. adhAmAM AvelI gumatI nadI te ja, gomaMtagirinA zikhara para gerakSa nAme tIrtha ( rAmAya0 a sa0 49 ) lakano AveluM che. A parvata govAnI AjubAjunA A nadIne kinAre AveluM che. pradezamAM AveluM che. e kaMkaNa pradezane jojo (2). yaMbakezvara AgaLa godAvarI nadInA gomaMtane pradeza kahe che. (padmaputra AdikhaM0 mULa pAse A nadIne gamatI kahe che. a0 6). harivaMzanA adhyAya 98 ane (zivapunaM1, a0 54 ). maitama 98 mAM gomaMtagiri uttara kAnaDAmAM RSine Azrama ahIM hato te uparathI ene AvyAnuM kahyuM che. gatamI kahe che. (zivaputra a0 54), ' maMtari (2). gujarAtamAM kAThIAvADamAM jotI (rU). kAThIAvADamAM AvelI eka nadI jUnAgaDha pAse AvelA giranAra parvatane vizeSa, jenA upara dvArakA AveluM che. paNa gAmaMtagiri kahyo che. (mahAbhA (skaMdaputra avaMtikhaMDa, a0 60 ). sa0 a0 14). gomatI (4). mALavAmAM AvelI caMbala nadInI johuM. bAthAnIkA pahADa. junA rAjagRhanI eka zAkhA jenA kinArA upara raNathaMbhora ! khINathI pazcime pAMca cha maila upara AvelI vasyuM che. (meghadUta pUrvArdha zla0 ka7). ekalavAI DuMgarI dUrathI jotAM A DuMgarIne jamatI. (). aphaghAnIstAnanA erAkesiyAmAM traNa zikharo jaNAya che. ahIM AgaLathI AvelI nadI vizeSa, gomala. ( kveda maM010 jarAsaMghane mAravAne gayA tyAre bhIma, arjuna -75; lAsananuM iMDika. e9thumasakaMDe). ane zrIkRSNa magadhanI suMdara rAjadhAnIne A nadI DorAIsmAIlakhAna ane pahADapuranI tapAsa karyo hato. ( mahAbhAva sabhAvacce siMdhu nadIne maLe che. a0 20 ). bAthAnIkA pahADanA karatAM moTI minomato (6). paMjAbanA kAMgarA jIllAmAM vahetI | saMDolanI DuMgarI enAthI dakSiNe AvI che. nadI vizeSa. ( IDi0 eTiva pa0 rara . govardhana mathurA jIllAmAM vRMdAvanathI aDhAra maila pA0 178). upara Avela govardhana parvata te, Idra gusse naugNI. kepTana repara (esiTa risamsa putra thaine rela Ave evI vRSTi karI hatI te 11. pA. 506). ane mejara ne vakhate pAitho nAmanA gAma AgaLa gAmanA ( mempara opha dhI vera ina iMDiyA, lA ane DhoraDhAMkhara vagerenuM vRSTithI rakSaNa Aho! Shrutgyanam
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ jovadhana (2) st jo (2) karavAne sArU A parvatane zrIkRSNa pitAnI Taca | (mahAbhAva sabhA- 31). gopAdri teja. lI AMgaLI upara ucakIne chatranI peThe gAma ! jojaparvata. (2) pUrva turkastAnamAM ujatanI vagere upara dharI rAkhyA hatA.( mahAbhA0 pAse AvelI kehamArI nAmanI dhAra te hukyAMga Udyoga2 a2 129 ). vrajamaMDala pitAnI musApharI daramyAna tyAM gayo hato. zabda juo. A dhAra kheTAnathI 13 mela dUra che. beTAgovardhana (2). muMbAI IlAkAne nAsika chalo. namAM e prasiddha yAtrAsthaLa hatuM. tyAM AgaLa (DA, bhAMDArakarane dakSiNane prAcIna eka vihAra ane vivara AveluM che tyAM ane ItihAsa; DA mitrane nepALanA saM. haMta rahetA hatA (DAka sInanuM "kheskRta sAhityamAM mahAvastAdAna tAnanAM retImAM daTAyelAM khaMDiyere"). pA0 160). govardhanapura zabda juo. | jorAparvata (rU). khaTamaMDunI pAse nepALamAM govardhanapura. muMbAI ilAkAnA nAsika jIllAnA | Avelo gepucha parvata, e parvata upara nAsikanI pAse AveluM govardhana nAmanuM gAma. svayaMbhUnAthanuM devaLa AveluM che. (svayaMbhU (mArkaDapura a05s; DA, bhAMDArakarano ! a0 1 ). - dakSiNane prAcIna ItihAsa pA0 3). | sau3. AkhA baMgALAne tenI rAjadhAnI gADanA jIvanamA. zaMkarAcArye sthApana karelA cAra maTha nAma uparathI pUrvagADa kahetA. mATInI pAse pikI orisAmAM jagannAthanI pAse sthApele dasa maila upara geDanAM khaMDiyere AvelAM che. maTha vizeSa. ( iMgagiri zabda juo ). (lakSmaNuvatI zabda juo). gaMgA nadInA javA. ghaNuM karIne mahAbhAratamAM kahelA gepa- DAbA kinArA para e zahera AvyuM hatuM. hAla rASTranuM vikRta rUpa thaIne A nAma paDayuM gaMgA nadI tyAMthI khasIne sADAcArathI bAra che. ( mahAbhAi bhIma a0 9 ). maila dUra gaI che. IsvIsan 1204thI sALamI TelemIe kaheluM "kAba" (gevA) te ja. sadInA anta sudhImAM A zahera devapAla, gaparASTra zabda juo. saptaRSie divAra mahendrapAla AdIsUra,vallabhasena ane musalamAna ( dIpavatI ) nAmanA beTamAM narvemamAM rAjyakartAonI rAjadhAnI hatuM, i. sa. saptakedIzvara mahAdevanuM yAtrAdhAma sthApana karyuM 648 mAM magadhanA rAjathI baMgALA svataMtra hatuM. gevAnA beTathI uttare A beTa Avela thayuM tyAre e zaheranI sthApanA thaI hatI. che. (iMDi-Ti pura 3, pA. 194) tenI pUrve baMgALAnI rAjadhAnI puMvardhanamAM nivAsana. hyusthAMge kaheluM kayu-pI-ga -je hatI. jemsa prinsepanA mAnavA mujaba gauDanI nAmane pheravIne 'govini' kahyuM che te ja ! sthApanA i. sa. 1066 mAM thaI hatI. A heya e dekhItuM che. A sthaLa matipura ) ( ja e setu baM, putra 5); paraMtu agara pazcima rohilakhaMDamAM AvelA biora ! bANakavinA harSacaritamAM e zaheranuM nAma pAsenA hAlanA maMDera kaAthI AgneyamAM | ApeluM che. vadhAre hakIkata sArU bIjA khaMcArase lI upara che. cInanuM A laMbAI- . DamAM gaura zabda juo. aMgadezathI dakSiNanA mApa lI, aMgrejI malanA trIjA bhAgathI saheja cheka samudrakinArA sudhInA AkhA dezanuM nAma vadhAre gaNAya che. ( mahAbhAva bhISma geDa hatuM. (DA, bhAudAjInA "sAhitya a0 17 ). saMbaMdhI avazeSa" juo). " parvata. madhya hiMdusthAnamAM niSAdhabhUmi- zis (2). zrAvastI rAjadhAnIvALA uttarakezalane (naravAranI) pAse Avelo parvata vizeSa paNa geDa agara uttara gaDa kahetA. (kUrmaputra Aho! Shrutgyanam
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ naura (3) gaurA aM- 1, ara 20; liMgapurA, aM0 1, nautamAzrama (3). bakasAranI pAse AveluM ahia0 65). zrAvastIthI dakSiNe 42 mila relI te. (bahutanAradIya putra a0 9). upara AvelA uttara kozalanA peTA vibhAga | tamAma (4). godAvarI nadInA mULa pAse geDanuM nAma. geDanuM vikRta rupa che. (janarala AveluM yaMbaka te (ziva purA khaMDa 1, kajigahemanI e0 bhU0 pATha 408). a7 54. paraMtu rAmAyaNamAM gautama zrI buddhanA prasiddha daMtadhAna eTale dAtaNamAMthI | RSino Azrama janakapuranI pAse AvyAnuM thaelA vRkSanI AkhyAyikA geDamAM adyApi | cAle che. (phayUhararanI monyueNTikiva nautanI. godAvarI nadI te ja. (ziva pura ane Insi ).gaDa nAma "gAnArDa" ! - 1, a0 14). , zabda juo. nautama (2). godAvarInI uttara taraphanI zAkhAne nau (). gAMDavAna e pazcima geDa hatuM. paNa gatamI kahI che. (epITha iMDio y0 aura (4). dakSiNa gaDa kAverI nadInA kinArA 3, pa060) brahmapurANamAM ene gamI para hatuM. (padmapurA pAtALa0 0 28). gaMgA ane naMdA nAme varNavI che. (brahaputra parvata. gaMgotrI parvata te ja. enA pAda- a0 77). pradezamAM biMdusAra Avela che. nautamInA. maitamI te ja. nautamapra. tIrahuTamAM janapurathI naiRtyamAM 7. grIka lokee gerAIesa agara revIsa maila para jarAI paragaNAnA ahi gaurIla kahI che te paMjakerA nadI. ArI gAmamAM Avela ahalyAsthAna te. A nadI svATa nadInI sAthe maLe che, tamAijha (2). zarayu kinAre chAparAthI pazcime tyAM ene laMDAI kahe che ane e kAbula cha maila dUra relagaMjanI pAse AveluM nadIne maLe che. (mahAbhAva pava 6; ja goDanA (gaDAna) te. eka kALe gaMgA nadI eseva ba0 mAM (1839 mAM chapAyela) A gAmanI bAjue vahetI hatI. goDanAnA ema. e. korTane " alekSAMDaranAM AzramamAM nyAyadarzananA kaSTA gautama RSi siMdhunA pazcima kinArA paranAM parakama" rahetA hatA ema kahevAya che. paNa saMbaMdhI lekha ja0 0 0 naM0 DAhoyenA mata pramANe gautama buddha (1838 mAM chapAye che pa0 307). pATalIputrathI nIkaLI A jagyAe gaMgA mekiMDala Ivejhansa opha IMDiyA nadI utaryA hatA, temanA nAma uparathI A pAtra 66). paMjakArA nadI gIlajITamAM nAma paDayuM che. teo pATalIputranA je dara- uddabhavIne bonAra ane svAda vacce vahe vAjethI nikaLyA hatA tene pAchaLathI gautama che. khenArane khAmaha paNa kahetA. eriyane daravAje kahetA. (ja0 eka se baM0 | ene keesa nAme oLakhAvyuM che. (ja. putra 69 (1930), pA. 77-78, "DAva e seva baM0 (1939) pA0 306). ye kazinAra, vaizAlI vagerenI karelI paMjakera nAma A nadI upara AvelA zidha"). paraMtu paTaNA gaDanAthI agni- paMcagauDa nAmanA zaheranA nAma uparathI vikRta kANamAM cAra maila dUra AveluM che, eTale thayeluM rUpa che ema sApha jaNAya che. (ja autamabuddha A jagAethI gaMgA utaryA hoya e0 so0 naM0 (1852 ) pA0 215). e saMbhAvya nathI paMcakarSaTA zabda juo. Aho ! Shrutgyanam
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaurIkuNDa gaurI3. gaMgeAtrIthI nicANamAM theADe cheTe jyAMthI nIkaLIne kedAragaMgA bhAgIrathImAM paDe che tyAM AgaLanuM pavitra sthaLa vizeSa ( kresanA himAlaya parvatA pA0 466). gArIkuNDathI nicANamAM eka nAnuM gaMgAnuM devaLa che. gaMgAnA pRthvI upara avataraNuMne sArU bhagIrathe je pavitra paththara upara ezI tapa karyuM hatuM te paththara upara ja A devaLa bAMdhelu che. ( krejharanA himAlaya patA pA0 468 ). gaurIjhag (2). kailAsa parvata upara Avelu sarAvara vizeSa A sareAvaramAMthI siMdhu ane sarajU nadI nIkaLe che. ( rAmAnaMdanuM bhAratI himAraNya ). gaurI(43(3). kedAranAthanI eka divasanI majala upara agara kedAranI dakSiNe Azare ATha maila para AveluM eka nAnu taLAva che tene paNa gaurIkuSTha kahe che. ( phrejharanA himAlaya patA pA030) emAM unhA pANInuM jharaNuM che. gaurIkuttu (cha). nepALanA rAjya ane briTiza alameArA jIllAnI sarahada upara kALIgaMgAne kinAre AvelA unhA pANInA jharAne paNa A nAme kahyo che. gaurIzila gaurIzakara e ja. ( varAha puru a0 215 ). gaurIzaMjara. kalArgiTaveTanA mata pramANe jene evaresTa parvata kahe che teja, paraMtu tyAMnA lekA e patane A nAme eLakhatA nathI ( DA0 veDela himAlayanuM varNana pA 37). kepTana buDe karelI mApaNIne AdhAre gaurIzaMkara e evaresTa parvata nahi ema manAya che. ( DA0 veDelanI plAsA ane tyAMnAM rahasya ,, mA0 76 ). pannA. gaMgA nadI te ja. RgvedanA dasamA maMDaLanA 75mA maMtramAM A nAma che. temaja aitareya brAhmaNanA 8 mAMnA 14-4 mAM paNa bRhat 7. rA dharma purANa (madhyakhaMDa a0 22) mAM gaMgA nadInA vaheNanuM bahu jhINavaTathI varNana karyuM che. gaMgAnu` mULa vaheNa dakSiNa dizAmAM vahe che. sultAnagaMja AgaLa jantu Azrama vaTAvIne e bhAgIrathInA pAtramAM vahe che. e ane jaeNliMgI maLAte meAliyAne uparavAse zivagaMja AgaLathI dUgalI nadI bane che. jyAM jyAM enA vaheNamAM pheraphAra thAya che te jagA darzAvatA jantu che. bhairavadhATIthI nicale vAse jyAM e bhAgIrathI ane jAnhavI sAthe saMgama kare che te pahelo: ( krejharanA "himAlaya patA pA0 476, rAmAyaNa mA kAM0 sa` 43): kAnyakubja yAne kaneAja AgaLa khIe (viSNudharmAMttara puru kha0 1; a0 28). bhAgalapuranI pazcime sultAnaga'jamAM jahAnagIra AgaLa trIjo (Arki. sarve0ArapArTa 15 mAM pA0 20; bRhat dharmAM; dha khaMDa a0 6; ja0 eka sAva ba'0 33. pA0 360 ). zivagaMjathI uparavAse rAmapura-meAliyara AgaLa cAthA; gauranI pAse mAlTA AgaLa pAMcamA ( mArTinanuM pUrva iMDiyA; " hemilTanu pUrva iMDiyA gejheTiyara 8-5, gAra-3-81). ane jAgara (brAhmanItaLA ) je nadIyAthI pazcime cAra maila para AveluM che tyAM AgaLa chaThTho (navadvIpa parikramA; caMdaranA eka hiMdune pravAsa pu0 1 ). " gaMgAnAM pUrva vaheNA " nAmanuM zrIyuta naMdalAlanuM lakheluM ceApAnIyuM jue. A lekha mejara hanA nadIyAnI nadIe nAmanA pustakamAM prakaraNa tarIke 1915 mAM lakhAyA che. triveNI, cagaDA, gurIA, bAruIpura AgaLa vahetI thakI rAjagaja ane AdigagA yAne TAlInA nALAmAM thaIne DAyamaMDa hArabaramAM thaIne sAgaradvIpa AgaLa samudrane maLe che. (kalakattA rIvyu puru 6 (1846) cArase trIje pAne chapAyalA raeNvaDalAMganA mA Aho! Shrutgyanam
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ wntAra gaMdhamAdana "bhAgIrathInA kinArA" nAmane lekha; che, A parvata madhya tIbeTanI dakSiNa sImA koTananuM junuM ane navuM kalakattA ). rUpa che. tyAMthI pelI bAjue dAmodara kuMDamAM kozikI zabda juo, enuM mULa che. triveNI ghATa nAmanA sthaLa phara. haridvAra te ja. mAyApurI zabda juo. AgaLathI e parvata tajI medAnamAM paDe che pAsAgara. sAgara saMgama te ja. ( mahAbhAva (samagaMDaka zabda juo). viSNu bhagavana 50 a0 113). vAna ahIM tapa karatA hatA te vakhate temanA saMjJAnotrI. garavALamAM Avela rUdra himAlayamAMnuM gAla (gaMDa) uparanA parasevAnI banelI hovAthI sthaLa vizeSa. prAcIna hiMduonA mantavya enuM nAma gaMDakI paDayuM. (varAha putra a0 mujaba gaMgAnadInuM mULa. paraMtu kepTana hegasane 144). A nadInuM mULa jyAM bharata gaMgAnuM mULa tyAMthI uttaramAM khoLI kADhayuM ane pulahane Azrama hato te zAlagrAmathI che; (esiyA risarca--5-14) gaMgotrImAM jhAjhuM dUra nathI. zAlagrAmanI dakSiNe nArAyaNa gaMgAdevInuM devaLa che. gaMgotrIthI eka keza muktinAthanuM devaLa AveluM che. Ama hovAne ane minikI gaDhathI be keza upara paTanagiri lIdhe A nadIne zAlagrAmI agara nArAyaNa nAme sthaLa vizeSa che tyAM potAnA vanavAsa paNa kahe che. (varAha putra a0 144). daramyAna pAMDavoe bAra varSa rahIne mahAdevanI muktinAtha zabda juo. bihAranA mujaphaphara pUjA karI hatI. vakhate draupadI ane pAMDavo jIllAmAM sonapura pAse A nadI gaMgAne mAMnA cAranuM mRtyu A sthaLe thayuM hatuM, maLe che. A jagAe prasiddha meLo bharAya che emanA mRtyu pachI hayAta rahelA yudhiSTira vizALa chatra gajendramAMthI harihara kSetra ane tyAMthI nikaLI je pavitra DuMgaramAMthI gaMgA triveNu zabda juo. nikaLe che tenA svargArehiNI nAme zikhara UMghamAvA. himAlayane eka bhAga vizeSa. hiMdupara caDhayA hatA. ruddha himAlayane pAMca mukhya bhaugolikanA mate A parvata kailAsa parvatanI zikhare che. pUrva taraphanAne himAlaya, hArane ja che. (vikramorvazI. 40 4). baramapurI, bissanapurI, uddegardIkanI, ane ! e kailAsa parvatanI dakSiNa bAju tarapha svarahiNI. svarahiNI zikhara para pAMDavo Avela che. (kAlikA putra a0 82) rahetA hatA te sthaLathI pAse mAM pAse ane A parvatanA kadalIvanamAM hanumAna rahetA hatA. pazcima taraphanuM che, A badhAM zikharo vaDe badarIkAzrama A parvata upara Avela che. eka ardhacandrAkAra khADo banI rahe che, A (varAha putra a. 4; mahAbhAva vanava khADe ghaNe vizALa hoI temAM niraMtara a0 14pa-157; zAMtiparva a0 335). barapha rahe che. A baraphanA dhIre dhIre piga garavALanA parvatonA pradezamAMthI alakanaMdA LavAthI tenA nicalA bhAgamAMthI eka pravAha vahe che teTalA bhAgane gaMdhamAdana kahe che. utpanna thAya che; A gaMgA nadInuM mukhya (mArkaMDeya putra a017, skara putraviSNukhaM, vaheNa che. (krekaranA himAlaya parvatamAM 3-). gaMdhamAdana parvata para maMdAkinI vahe pravAsa. pA0 466.47 471; mATa. che ema paNa kahyuM che. (vikamAvezI nanuM "iMDeyane empAyara putra 3, pA! a0 4). A gaMdhamAdana parvatano cheDe 11-21 ). sumeru parvata zabda juo. bhAga hanumAne ANyo hato te, dakSiNa hiMdamAM naMtI gaMDakI nadI te ja. e nadI himAlayanA rAmezvaranI pAseno parvata vizeSa ema satagaMDakI ane dhavalagiri phAMTAmAMthI nikaLe kahevAya che. Aho! Shrutgyanam
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaMdhavatI gAMgA jiMpavatI. kSiprA nadIno ujajaNamAM mahAkALInuM devaLa jenA upara AveluM che te phAMTo. (megha dUta kha0 1, 034). vidhA . gAMdhAra te ja. gAMdharvadeza uparathI vikRta thayeluM sApha jaNAya che. (gAMdhAra zabda juo). jaMyatitApa. buddhagayAnI sAme phalagu upara AveluM badaura te. huvezyAMga pitAnI musApharI daramyAna ahIM Avela hato. mAtaMga liga uparathI vikRta thaIne baneluM hAlanuM mataMgI teja mAtaMgI gaMdhahasti sAthe saMbaMdha dharAve che. (mAtaMga eTale hasti) bauddhanuM A yAtrA sthaLa hAla hinduoe kabaje karyuM che. teo ene mAtaMgAzrama kahe che. temAM mAtaMgerA nAme mahAdevanuM liMga ane mAtaMga vApI nAme vAva che. gayA zabda juo. mA. mALavAmAM kSiprA nadIne maLatI nadI te. kALIdAse meghadUtamAM enA viSe ullekha karyo che. (meghadUta khaM0 50 le. 4ra) iaa. rAdhAnA dezanuM tema ja tenA zahera sapta grAmanuM nAma baMgALa prAntamAM Avela " gaMgAnuM baMdara " e nAme varaNavyuM che. irizciyana sIne periplasamAM TelemIe ene rAdhA dezanA rahevAzIo-gAMgeriTIInA dezanuM pATanagara che ema kahyuM che, TolemInA mantavya pramANe e deza gaMgAnI pazcime Avyo hato. ( mekiMDala-TelemI ane tene dariana darIyAne vepAra ane vahANa kheDavAnI hakIkata juo pAra 146) trIjA kRSNanA samayanA kahADanA zivAlayamAM gaMgA dezane ullekha che. (juo epegrAphIyA INikApu. 4. pAra ra78). harihara ane belUranA zilAlekhamAM paNa evo ja ullekha che. (juo rAisanuM mahaisuranA zilAlekhe pA0 70, 222). prathama kahelA zilAlekhamAM A deza kaliMga ane magadhanI vacce Avele kahyo | che. (iriTejIana periplasa upara potAnI TIkAmAM mI. skepha kahe che ke gaMgA e nAma nadIne, prAntane ane pradezane lagADAya che. prAnta eTale baMgALa ema emanuM kahevuM che. paNuM gaMgA jyAM AveluM che te jotAM e pradeza rAdhA-saptagrAmane lAgu paDe che. isunI pahelI ane bIjI sadImAM sAtagrAma AkhA baMgALAnuM nahi paNa rAdhAnuM mukhya nagara hatuM. (ja. e. se. baM. 1910 pATha 59) rAdhA zabda juo. pAchalA vedika samayamAM gAMgAyanI kahyuM che te ye gAMgA heya. tyAM - citra nAme rAjA hatA. ( kezitakI upaniSada 1, 1). gAMgA vaMzanA rAjAo dakSiNa mahesura, (talakaDA zabda juo) ka, sAlema kAibaTara. nIlagiri ane malabAranA keTalAka pradeza para IsunI bIjIthI navamI sadI sudhI rAja karatA hatA. keI aTura ane sAlemane kegu pradeza kahetA. rAisanA--mahesuranA zilAlekhe naM. 151-157 pA0 70-222-262). e vaMzanI eka zAkhA orIsA upara rAja karatI hatI. (mahesura zilAlekhone upoddaghAta 47). ema jaNAya che ke A zAkhAe rAdhA deza para agara vartamAna hugalI, midanApAra para vijaya meLavyo hato. A rAjavaMzanA nAma uparathI yA to gaMgAnA pazcima kAMThA para Avela hovAthI gAMgA nAma paDayuM haze-utkalanI chata pachI coragaMgA e gaMgAnA kinArA upara madAra rAjAne mArI nAMkhyo hato A maMdAra te ja sulama agara rAdhA ema keTalAkanuM mantavya che. (ja. e. sa. naM. 1895, lekha 1896 pATha 241) AjathI e bAramI sadImAM risAnA gAMgA rAjAone rAdhA upara amala hatA emAM saMzaya raheto nathI. gAMga te kAzi nadI upaniSad 1-1 mAM ullekha karAyelA gAMga agara gAMgyane deza. citra Aho! Shrutgyanam
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAMdhAra Ta . gAMdhAra nAmane e dezane rAjA hato. e gAMga yAne gAMgyane putra hovAnA sababathI gAMgyAyanI, gAMgane rAjA, vA mAMga kahevAtA. badhA AspIsa (kanAra) ane siMdhu nadInI vacce kAbula nadIne lagolaga gAMdhArane pradeza Avelo che. A pradeza uttara paMjAbanA pizAvara ane rAvalapiMDI jIllAone banelo che. hAla jene pezAvara kahIe chIe te puruSapura ane takSazilA A pradezanI rAjadhAnIo hatI. takSazilAne alekSAMDaranA ItihAsakAroe takSilA nAme varNavyuM che. TelenInA kahevA pramANe siMdhu nadI jenI pazcima sImA che, te gAMdhArane pradeza. IrAnanA zAha darAyasanA hukamathI tenA rAjanA pAMcamA varSamAM eTale I. sa. pU 516 mAM lakhAyelA bekistAnanA zilAlekhamAM gadara yAne gaMdhArane darAyase jItelA mulakamAM gaNAvyo che. (A lekhanI nakala sArU jue, re linsanane hiraDeTasa putra 3, pa0690) jharlisanA lazkaramAM gAMdhArI ane ane DeDisI sipAI e ekaja senApatinA hAtha nIce nekarI karatA. (hiroDaTasa pura 7, pA0 6 hyuenmyAMge e pradezane kiyArelo kahyo che. e ja pradezane Trebo ane bIjA purAtana grIka bhUgoLavettAoe kuDAdhaDo nAma ApyuM che. Aina i-akabarImAM ene jIle pukelI, ane e kAzimara ane aTakanI vacce Avyo che ema kahyuM che. (ja0 e so baM0 50 15, 1816) gAMdhAramAM mAtra hAlanA pezAvara ane rAvaLapiMDI jIllAo ja nahi, paNa svATa, heTImardAna-agara jene yusuphajhAI pradeza kahe che te badhAMno samAveza thAya che. niMdhu nadI ane paMjakArAnI vacce AvelA pradezane A nAma lagADAya che. A pradezamAM rAnIgata, saMdhAo ane naTu AgaLa bauddha samayanAM utkRSTa bAMdhakAma, ane kotaraNInA avazeSe maLI AvyA che. IsunI prathama sadImAM kaniSkanA samayanuM A badhuM maLI Ave che. mejara kAlanA prayAsathI A badhuM saMpAdana thayuM che. ( yusuphajhAInAM prAcIna mArake nAmanuM pustaka juvA) pezAvaranA yusuphajhAI jIllAmAM pezAvarathI trIsa mila para AvelI jamalagirinAmanI jagAethI prAcIna purAtana bAMdhakAma maLyuM che. (ja. e se. baM, (1952) pAra 696) yusuphajhAI pradezanI uttara sImA upara citrAla ane thAsIna, pazcime bejavAra ane sATa nadI, pUrve siMdhu nadI ane dakSiNe kAbula nadI AvelI che. (Arki. se. ripiTapu. 5.) puSkalAvatIpuSkarAvatI-pukalI ghaNI junI rAjadhAnI hatI. rAmAyaNamAM e zahera gAMdharvadezamAM AvyAnuM kahyuM che. kathAsaritsAgaramAM pra. 37 mAM ene puSkarAvatI kahyuM che. ane e vidyAdharonI rAjadhAnI hatI ema varNavyuM che. mahAbhAratamAM ane bauddha samayamAM ene gAMdhAra kahyo che vAmi. kIe rAmAyaNamAM (uttarakAMDa sa0 113114) gAMdharvadeza nAma ApyuM che. e nAmanAM A bIjAM nAme vikRta thayelAM rUpo che. mejara kola kahe che ke AkhA yusuphajhAI pradezamAM makAna bAMdhavAmAM korinthanI paddhati, kAzmIramAM Darika ane talA, aTaka ane rAvaLapiMDInI vacce AvelA zAhideLamAM Anika paddhati pravarte che. (hiMdusthAnanA purAtana smAraka saMbaMdhI kayureTane ripaTa bIje-1882-83 pAka 116). azeke gAMdhAramAM majayaMtika nAmanA upadezakane i. sa. pUrve 245 mAM bodha karavA mokalyo hate. ( mahAvaMza pra. 12 ). candragupta ane azokanA rAjayamAM gAMdhAradeza paNa AvI gayo hato. emethelise e deza chatI mauyaeNne tyAMthI hAMkI kADhayA hoya ema jaNAya che. karnala rolinsananA mantavya mujaba sidhu nadI kAMThAnA gAMdhArIe I. sa. Aho! Shrutgyanam
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ gRdhrakUTa parvata nI pAMcamI sadImAM kaMdahAramAM prathama vasavATa karavA gayA hatA. ( yAreTasa pu0 1 pA0 675). subraTaparyaMta. janarala kani MgDamanA mata pramANe A parvata zailiMgirA eka bhAga ja che. kAhyAne ene '"gIdhizakhara", ane hyuntyAge "indrazilA guDDA" nAme kahyo che. (indrazilA guhuA zabda jue ). e rAjagirathI agnikrANumAM aDhI maila dUra AvelA che. kiMgagira pe|te ragiri yAne ratnakUTa parvatane eka kAMTA ja che. ahIMnA rahevAzIete A paryaMtanu zakiri nAma che e khabara ja nathI ! pAMDaviMgira zukAmAMthI gayA pachI yudhdhe A jagAe keTalAka kALa tapa karyuM hatuM. A ja jagAe rahIne mudde emanAM keTalAMka utkRSTa pravacane karyA hatAM. mudda taLeTImAM karatA hatA te samaye buddhane mArI nAMkhavA mATe devadatta A parvata uparathI eka meTI zilA nIce gabaDAvI hatI. ( culavaga0 bhAva 7. a0 3, parantu giritrajapura zabda jue ). yuddha vaidya jIvakanA bhAgamAM rahetA hatA. A jagA parvatanI taLeTImAM AvelI che. rAjA ajAtazatru emane A jagAe maLavA AvyA hatA. rAjAnI sAthe emanA pradhAna varSAkAra paNa AvyeA hateA. pATalIputrane pAyA e uparathI naMkhAyA hatA. ( kaliMgDamanA bharatenA stUpa prA0 89, mahAparinibbAna sUtta ). ene riyeka DuMgara paNa kahe che. gharthA. dhAdharA agara dheAdharA nadI je kayUmAu namAMthI nikaLIne sarayU-sarajI nadIne maLe che te. ( padmapurA0 bhUmikhaMDa, mI0 24; eziyA. rIsa0 pu0 14, pA0 411 ). dArapurI. muMbAinI pAse AvelA dhArApurInA eTa. ene ekalA purIne meTa paNa kahe che. e muMbAjIthI cha maila dura Avelo che. (phargyusananuM hiMdusthAnamAM "kreTempalA' Tara cakSu pA0 465). i. sa. nI trIjIthIdasamI sadI sudhImAM A jagA yAtrAsthaLa lekhAtI hatI. ya. tIrtha. kurUkSetramAM Avelu' rAmahada te ja. catIrthaM (2). gujarAtamAM-kAThIvADamAM prabhAsamAM geAmatI nadItetIre AveluM kSetra vizeSa. ( dvArakAmahAtmya ). atIrtha (3). godAvarInA mULa pAse tryaMbaka nAmanA gAmaDAthI cha maila para AveluM sthaLa vizeSa. caLatIrtha (ka). banArasamAM maNikarNikAnA ghATa upara cotarapha loDhAnA kaTherAvALuM jaLAzaya vizeSa. cannatIrtha (1). rAmezvaramAM AveluM tIrtha vizeSa, ( ka0 pu. brahmAMDakha0 setumahAtmya, a0 3). vajranagara. madhyaprAntamAM varSothI izAnamAM sattara maila para AveluM kAra te. ( kAusensa Arki0 ripeTa -madhya prAnta ane varADane-pA0 16 zivapura sanakumAra sahitA0 a0 17; padmapurA pAtALa khaMDamAM a0 13 mAM kahelu* cakrAMkanagara te ce A hAya ). canAra. cakranagara te ja, cakSu. amuriyA yAne esasa nadI te. ( matsyapu. a0 12; eziyATika risa sa pu0 8. pA0 360). brahmapurANamAM 51mA adhyAyamAM A nadI je je pradezamAMthI vahe che tenAM nAma ApyAM che, kaTumALA mAMthI nikaLatI nadI tarIke bhAskarAcAye siddhAMtazirAmaNibhuvanakeASamAM 37-38 mAM A nadIne varNavI che. e nadI zAkadvIpamAMthI vahe che. ema mahAbhAratanA bhISmapa. a 2 mAM kahyuM che. pAmIranA sArIkuLa yAne pILA sarAvaramAMthI e nadI nIkaLe che; A sthaLa sATisathI dakSiNe traNase maila para Aho! Shrutgyanam
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ cakSumatI caMdelagaDha AveluM che ema mekiMDalanA TolemImAM pA ! baMdhAvyuM kahevAya che. muMDezvarI bhabuAthI ra78 mAM kahyuM che. naiRtyamAM sAta maila upara AveluM che. vasumatI. IkSamatI te ja. (varAhapura a0 DAi blekanA kahevA mujaba A devaLa ghaNuM prAcIna che. enI koragI gupta samayanI che 35; matsyaputra a0 113). (DA. bleka A0i sarve riporTa 8. cittAgoMga (taMtra cuDAmaNi a0 51). 1902). devaLamAM zilAlekha che jemAM lakheluM caMdrazekharanI DuMgarI uparanA sItAkuMDanI varSa che, sa. 635nI lagabhaganuM jaNAya che. pAsenuM bhavAnInuM devaLa. e zaktinI bAvana ( sara jona mArzala A0i sarve riTa pITha paikInuM eka jaNAya che. ahIM zaktino pUrva vibhAgane 1913-14 pA0 38). jamaNo hAtha pAIne paDayo hato. vArAhI vAmanapurANa 19 ane 55 ne adhyAyamAM taMtranA adhyAya 31 mAM caMdrazekhara DuMgaranI caMDa muMDa mahisAsuranA senApatio hatA ane yAtrAsthaLa tarIke keTalIka hakIkata che. e bannene viMdhyavAsinI zaktie viMdhyAcaLa jatuna gvaMta orisAmAM kaTaka jIllAmAM che para mArI nAMkhyA hatA, evuM varNana che. jAjapurathI dakSiNe eka maila dUra AvelA | caMvAra. AgrAnI pAsenuM phirojhAbAda, jayAM I. assavAnI parvatamALA. udayagiri te A sa. 1193mAM zAhabuddIna gorIe kanojanA parvatamALAno ja bhuvanezvarathI pAMca maila para rAjA jayacaMdane harAvyo hato te. (naM. Avelo phAMTo che. enA upara purAtana TananuM gejheTiyara ), caMdavara nAma caMdrapura samayanAM ghaNuM bauddha kotaraNI kAma ane uparathI vikRta thayuM che e khulluM che (varaguphAo AvelI che. A parvatamALAne hapurA0 a0 112). khaMDagiri agara advitagiri paNa kahe che. caMdranA. gujarAtamAM vahetI sAbaramatI nadI te ja. (ja0 era - baM0 putra 39). (padmapurA). jiri malabAra kAMThAmAM malayagiri te ja, { nA (2) baMgALA prAntanA saMtAla pragaNAmAM (trikAMDazeSa ). vahetI caMdanA nadI che. A nadI gaMgA nadIne maLe che. (rAmAya2 kikidhA 50-20). caMpura. vihAramAM zAhabAda jIllAmAM bhabuAthI ! caMdranAvato. gAyakavADI rAjanI rAjadhAno vaDe pazcime pAMca maila para AveluM cayanapura te. darAnuM junuM nAma. (bapharanuM hiMdusthAnanuM saptazatImAM varNaveluM, devI kALIe zuMbha ane nizuMbhanI sAthe kareluM yuddha ahIM thayuM hatuM ! sAIkalopiDikA pu. 1. pA. 138). ema kahevAya che. mArkaMDeyapurANanA aA 85 | caMdranAvatI (2). caMdrapura zabda juo. (jeminImAM A yuddha himAlayamAM thavAnuM kahyuM che. bhArata a0 pa4). vaLI vAmana purANa a0 55 mAM A yuddha | caM dra cunAra te ja, kSatriyonI zAkhA vizeSa viMdhyAcaLa upara thayuM hatuM ema kahyuM che. "ca dela" uparathI A nAma paDayuM che. e caMDapura nAma zuMbha nizuMbhanA caMDa ane zAkhAe mirajhApura ane zAhabAdanI vaccenA muMDa nAmanA senApatiyomAMnA caMDanA nAma pradeza para pitAnuM rAja sthApyuM hatuM, A uparathI paDayuM che. muMDezvarInA devaLamAM Avela zAkhAvALA rajaputoe mULe maheba-jene caumukhI mahAdeva ane dUrgAnuM devaLa muDe ! hAla buMdelakhaMDa kahIe chIe tyAMthI AvI Aho! Shrutgyanam
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ candragiri ' pAla rAjAonI pachI A gaDhane kabajo lIdhA hatA. caraNAdri zabda jue. candragiri. zrIrIMgapaTTaNathI theArDa IMTa khelageAlanI najIka pavitra jaina yAtrAsthaLa. AnuM junuM nAma ' daivadUrgA ' hatuM. ( ja. e sAma 183: pA0 520). arju zabda jue. vastutIthaeN. kAverI zabda jue. candrapura, madhyaprAntamAM AveluM cAMdA te. e hasadhvaja rAjAnI rAjadhAnInuM zahera hatuM. (rAisanA haisuranA zilAlekhAnA upAghAta pA0 296). paraMtu jaiminIbhAratamAM 17 mA adhyAyamAM haMsadhvajane caMpakanagarInA rAjA kahyo che. candrAvatI agara caMdanAvatI kuMtalakapurathI agara kauTalakapurathI e yojana agara e divasanI musApharIne iMTe Ave che. (jaimanI bhArata a013). kuMtalakapura zabda me. nikaLe che. (kAlikA purA0 0 82). candramA(2)kRSNA kiMne kAMTA bhImA nadI te ja. candrazevA caTTala zabda jue. caMdrAcivu. nAsika jallAmAM AveluM cAMDAla 84 candrapurI, candAvara te ja. (vAGgapu00122) candrapurI (ra). candrikApurI agara candrapura : te ja, A nAma ayeAdhyAmAM geDa jallAmAM Avela zrAvastI vA sahedamaheta che. candramA, cinAba nadInuM nAma!ntara. grIka lAkAe ene esesinI ' kahI che. A nAma dhaNuM karIne jhelama ane cinAba banne maLAne banelA e nadInA bhAgane ApeluM che, e nadI madhya tIbeTa agara lADakanI dakSaNe lADaumamAM AvelA lohitya nAmanA sAvaramAMthI te. e yAdava vaMzanA gRdhaprahAra rAjAtI rAjadhAnI hatuM. (DA, bhAMDArakaranI hIsTrI epha. dhI dakakhana; vibhAga 14). caMdrAvatI. madhya hindusthAnanA lalitapura jIllAmAM AveluM ca MDerI te grIka lokeAe enuM nAma caMdrAvatisa kahyuM che. pRthvIrAja rAsAmAM ene camatkArapura caMDabarI nAme varaNujyuM che. cedI dezanA rAjA zizupAlanI e rAjadhAnI hatuM. ( pI. su* kaSTa nu' lalitapura). caMdrAvatI (2). bhAgalapuranA jIllAmAM caMpA nagaranI pAse gaMgA nadIne maLanArI cAMdana agara aMdhelA nadI te. eriyane ene aMDameTisa evuM nAma ApeluM che. aSA zabda jue. caMdrAvatI (2). rajapUtasthAnamAM AveluM jhAlarApaTTana te (TADanuM rAjasthAna pu2 2. pA 1602). caMdrAvatI(L).AbUtI pAse AvelI nagarI vizeSa (bAJa-gaeNjheTa,pu0 1,bhA0 1,pA0 185) aai. caMdrabhAgA ( cinAba ) nadI te. vijApuro ayeAdhyAnA gauDa jIllAmAM AveluM zrAvatI yAne sahedamaheta. jainAnA trIjA tIrthaMkara saMbhavanAya ane AThamA cakara caMdraprabhAnAthanA janma A nagarImAM thayA hatA. ahiMyAM zAbhAnAthanuM jaina devaLa che. zobhAnAtha nAma saMbhavanAtha uparathI vikRta thayeluM che. (zrAvastI jue.). caMdropura. caMdrikApurInuM nAmAMtara. camatkAratura. gujarAtamAM AveluM AnaMdapura agara vaDanagara te. e pradeza prAcIna sama yamAM Anadeza kahevAtA hatA. liMganI pUjA tyAM prathama sthapAI hatI. prathama sthapAyeluM mahAdevanuM liMga acalezvara kahevAtuM; parantu khIjAM purANA anusAra prathama liMgapUkha dharavAtamAM AvelA devadArU-vana, yAne dArU vA dAruka-vanamAM thai hatI. ( devadArUvana zabda jIA) camatkArapurane nagarI paNa kahetA hatA ane nAgara- brAhmaNA mULa tyAM rahetA hatA (skaMddapurANa nagara khaMDa, adhyAya 1 thI 13, ane 114), hATakakSetra ane AnaMpura zabdo jIe. nAgara brAhmaNAe pahela vhelAM nAgarI lipi zeAdhI kADhI hatI, ema kahevAya che. Aho! Shrutgyanam
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ caMpaka caMpApurI ( naMdalAla ne baMgALI lipinI | A jagyAnuM nAma Ave che. A gAmanI utpatti saMbadhI (baMga-nalipira utpatti) | bane bAjue gerI ane sairI nAmanI be je "suvarNa vanika samAcAra" pustaka kalaNanI jagyA AvI che. ema kahevAya che bIjAmAM lekha chapAye che te juo). ke A jagA pUrve tyAMthI vahetI be mahI nadIdArUvana zabda juo. onA avazeSa mAtra che. hAla e gAma karAyA saMpA. madhya hiMdusthAnamAM rachamanI uttare pAMca nadinA kinArA para AveluM che. ( hanTaranuM mila upara AveluM caMpAraNaya te, A haMsa- sTeTikala ekAunTa opha beMgAla, pu. 8 dhvaja rAjAnI rAjadhAnInuM zahera hatuM. 5. 186). mahAsthAnanA killAnA bujanI (jemini bhArata a. 17). bahAra AveluM kAlidahasAgara nAmanuM moTuM caMparA . caMpAraNuM te. caMpAraNya zabda juo. sarovara te e vArtAmAM kaheluM kAlidaha teja (padmapurANu, svarga, a0 10). che. (ja. e. se. baM. 1878. pA0 94) jiMpA. caMpApurInuM ja bIjuM nAma. (beverija) paNa caMdasadAgaranuM raheThANa caMpa iaa. (2) hyunasyAMganA lakhavA pramANe ziyAmanuM nagarInI bahAra bhAgalapuramAM AvyA ye bIjuM nAma. e yavanono deza hata (bilanuM kahevAya che. bhAgalapuramAM behulA ane nakhI hyunaDyAMganuM janmacaritra upAdyAna). nadharanA mAnamAM dara varSe meLo bharAya che. caMpA (rU). Tonakrina-kamboDiyAno pradeza te. paraMtu ujAnI zabda jue. (karnalabhUvane mArkopola pu. 2. pATa | caMpAnA (2). caMpApurI te ja. 255 nI neTa). #guttarI. aMga ane magadha benI vacce sImAin (4). aMgadeza ane magadhadezanI vacce rUpa AvelI nadI te. (kebrijanI jAta AvelI caMpA nadI te. (kembrIjamAM chapA- kanI AvRttimAM ApeluM caMpeya jAtaka celA jAtakomAMnuM caMpazcIya jAtaka A. AvRtti 4, naM. 506) A nadI yAtrAvRtti 4 pA0 281). sthaLa gaNAtI (padmapurANa sRSTi a0 11). vaMst (1). kAMgarA ane kASTavAdanI vacce rAvI | caMdulA caMpAnuM ja bIjuM nAma bhAgalapuranI nadinA mULavALI khINono pradeza jene hAla ! pazcime cAra maila upara A sthaLa AveluM caMbA kahe che tenuM nAma paNa caMpA hatuM. | che. ene pahelAM mAlinI agara caMpAmAlinI prAcIna samayanuM trIgarta te kAMgarA ( DA, kahetA (masyapurANa adhyAya 48; hemasTIna, rAjataraMgiNuM, 50 2, pa0 keva). romapAda agara lemapAda nAmanA aMga43). dezanA rAjAnI e rAjadhAnI hatuM. A rAjAe pAna. baMgALAmAM bogarA jIllAmAM mahAsthAna dazaratha rAjAnI dIkarI zAntAne khoLe lIdhI nagaranI uttare pAMca maila ane bogarAthI hatI. (rAmAyaNa, Adi, saga 10). 12 maila upara AveluM cAMdanIyA agara lemapAdanA prapautra caMpAe caMpAnagara vasAcAMdamaya te ja. A nAma cAMdasadAgaranA nAma vyAnuM kahevAya che. pUrve A sthaLanuM nAma uparathI paDeluM che. ema kahevAya che ke mAlinI hatuM paraMtu mahAbhAratamAM caMpAnagara mansArabhASA nAmanI prasiddha vArtAmAM nAma Ave che. vanaparva adhyAya 112. Avela cAMdasadAgara ahiMyA rahetA hatA. cAMda | tyAM kahyuM che ke lemapAdanI rAjadhAnInuM nagara sadAgaranA zauthI nAnA dikarA nakhinadhAranI caMpA hatuM. duryodhananA mitra karNanI rAjadhAnI strI behulAnI svAmi-bhaktinI vAtamAM paNa tyAM hatI evuM paNa mahAbhAratamAM kahyuM che. Aho! Shrutgyanam
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ e mahAbhAratanA vanaparvanA adhyAya 85mAM ane yAtrAsthaLa kaheluM che. caMpAnagaramAM AveluM killAnuM kha`Diyera-kaNuM gaDha te karyuM nA killo hatA, ane e ahIM meTA thayA hatA. pagu keTalAnA maMtavya pramANe caMpAnagaramAM AvelA karNa gaDha ane meghIramAM AvelA karNa caMdAnAM nAme kasuvarNanA rAjA karyuMsenanA nAma uparathI paDayAM che. A rAkhae aMgadeza ane aMgadeza sara karyAM hatA. ahIM manakAmanAtha nAmanA mahAdevanuM devaLa AveluM che. A devaLa ka rAjAe baMdhAvyAnuM kahevAya che. jUnA bAda devaLanI jagyA upara A devaLa AMdhyuM hAya ema jaNAya che, devaLanI dakSiNa bAju upara devaLanI tarata ja pAse ghaNI beSTha mUrtie AvelI che. killAnA khaMDiyeramAM cAre tarapha kATanA bhAgA avazeSa rUpe hajI paNa vidyamAna che. sAtamA saikAmAM ghusyAMga baidya dharmonA yAtrAsthaLa tarIke ahIM yAtrA karavA AvyeA hatA. viraja nAmanA jaina prakhyAta aipuistaka laMkAvatArasUtra ( a0 10)nA kartA virajIna ane hastiAyu nAmanA anyanA kartA palakAvyamunine janma ahIM thaye| tA. ghera gAthAne lakhanAra senakaeNAvisa capAte rahevAzI hutA (mahuAlagna, 5, 1). zaheranI aMdara ghaNAM bRddha putaLAMge, junA staMbhanA avazeSA ThekANe ThekANe paDelA maLI Ave che. ghunazAMge zaheranI kuratI divAlanA avazeSo je TekarA A upara AvyAnuM varNavyuM che te avazeSo nAthanagara relvesTezananI pAse adyApi upalabdha thAya che. seAmakArAsIne AdhAre sve sahADi kahe che ke, aMgadezanA eka rAjA brahma dattanI ca'pAmAM rAjyadhAtI hatI. eNe muddanA janmanI pUrve madhadeza sara karyA hatA, te vakhate biMbisAra kuMvarapade hatA. e jyAre mhATA thayA tyAre eNe aMga upara pharI humalo karI rAjAne mArI naMkhAvyA hatA. caMpApurI caMpApurI tyAra pachI peAtAnA pitA kSetrajasanA mRtyu panta e caMpAmAM ja vasyA hatA. bApanuM mRtyu thatAM e rAjagR, gayA hatA. (hurssnuM menyuala. eNpha buddhima pA0 166. AvRtti 2, DaphlU kronikala, pA0 5 ). A vakhatathI aMga magadhane tAbe thayA hatA. capApurI e jaitenu ghaNuM pavitra sthaLa manAya che. chellA tIrthaMkara mahAvIra ahiMyA rahyA hatA. emane ahiM traNa pannumate kayA hatAM [ traNa ce mAsAM gALyAM hatAM ] (kalpasUtra a0 6) bAramA tIrthaMkara vAsupujyane janma ane mRtyu A sthaLe ja thayAM hatAM. vAsupUjyanuM cinha bhesanuM hatuM e vAsupUjya jayate| putra hatA ( buzAnananu jaitA sabI avalekana;aLiyATakarisarca pu0 9 pAtra 90 ). vAsupUjyanuM devaLa jayapuranA maMtrI zrITTa ane emanI patnI saMghavInA zrIsurajAie yudhiSThira saMvat 2554 mAM baMdhAvyuM hatuM (prAcIna pAliothrAnu sthaLa saMbandhI meja-phe kalAne prasiddha karela lekha. jIe pA0 16-17 yudhi ri sa Mvat 2554, isvIsana pUrve pa1 nI sAlamAM hatuM). digaMbara paMthanuM A suMdara devaLa caMpA nagaranA mahallA nAthanagaramAM AveluM che. vAsupUjyane e devaLa arpaNa kareluM che. ane e A sthaLe ja rahetA ane ahIM ja mRtyu pAmyA. ane ajameramAM eka junA jaina devAlayanI pAsethI kheAdakAma karatAM nikaLelI jaina mUrti enA uparanA lekhA uparathI jaNAya che ke, e mUttae vAsupUjya, mallinAtha, pArzvanAtha ane vamAna emane teramA saikAmAM, saMvata 1239 thI 1247 sudhImAM arpaNa karAyalI hatI. (ja. e sA0 0 1836 pA0 para), vAsagadasAmemAM kahyuM che ke, sudharmAMnA samayamAM caMpAmAM punnabaddha nAmanu eka devAlaya hatuM. sudharmA mahAvIranA gi Aho! Shrutgyanam
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 87 caMpApurI caMpApurI Ara ziSyo paikIno eka hato. ane mahAvIranA mRtyu pachI paMthane agragaNya adhikArI thayo hato. ( hanalene uvasaga dasAo pA0 2 TipaNa. jJAtAdharma sUtrapATha) jena dharmAdhikArI sudharmA ca pAmAM AvyA hatA. te vakhate caMpAmAM kaNika ane ajAtazatru A gaNadharane ughADe page nagaranI bahAra sAmaiye AvyA hatA. gaNadhare gharanI bahAra pitAno mukAma karyA hatA. sudharmA pachI thayelo gaNadhara jaMbU ane jaMbU pachI thayelA prabhava paNa caMpAmAM AvelA hatA. prabhava pachI thayelA gaNadhara svayaMbhave A zaheramAM rahIne potAnuM dazavaikAlikasUtra lakhyuM hatuM. A sUtramAM jena-siddhAntane aMge dasa-pravacana ApelAM chehemacaMdranI virAvali yAne pariziSTa parva, a7 4-5) biMbisAranA mRtyu pachI kaNika yAne ajAtazatrue potAnI rAjadhAnI caMpAmAM karI hatI. paNa enA mRtyu pachI enA putra udAIe rAjadhAnI tyAMthI pheravI pATalIputramAM sthApI hatI (a) ) vAsupUjyanA A jUnA devaLanI uttaranI bAjue eka bIjuM devaLa paNa vAsupUjyane ja arpaNa thayeluM hatuM. paNa A devaLa navuM baMdhAyeluM hatuM. khuda caMpAnagaramAM "vetAMbara paMthanuM bIjuM jana devaLa che. e devaLamAM ghaNuM tIrthakaronI pratimAo che. dazakumAracaritamAM lakhyuM che ke caMpAmAM dhaNuM badamAzo rahetA hatA. caMpakauSTikathA nAmanA jaina granya uparathI jaNAya che ke caMpApurI ghaNuM ja AbAda zahera hatuM, e granthanI zarUAtamAM caMpApurImAM vasatI aneka nyAto ane tyAM dhIkatA dhaMdhAo gaNAvyA che. tyAMnA bajAromAM ghaNuM saraiyA, gAMdhI, tejAnAnA vyApAri, jhariyo, mALiyo, suthAra, senIye, vaNakara, biyA ane mociyo vasatA hatA. e granyamAM tyAMnA rAjAnuM nAma sAmatapAla ane pradhAnanuM ! nAma vadana evuM ApeluM che. ( ema. ema. hariprasAda zAstrInI saMskRta hastalikhita granthanI ne. 1892 ), AkhyAyikA pramANe caMpAnagara cAMdasadAgaranuM nivAsasthAna hatuM. A cAMdasadAgaranA putra lakhInadara ane tenI strI behulAnI hakIkata "manasArabhASA" nAmanA kAvyamAM bahu sacoTa zailImAM lakhAyelI che. lakhInadarane je jagyAe sarpadaMza thayo hato ne je jagyAe enuM mRta zarIra laI javAmAM AvyuM hatuM te ghATa adyApi yAtrALuone batAvavAmAM Ave che. A sthaLa IsTa iMDiyAreve kaMpanie bAMdhelA pulanI bahu ja najIka AveluM che. gaMgA ane caMdana nadInA saMgamanI pAse ja AvelA A sthaLane adyApi behulA ghATa kahe che. satI behulA pitAnA patinA sarpadaMzathI mRtyu pAmelA zarIrane viSathI mukta karavA sArU trApA upara suvADI te camatkArI rIte jIvato thayo tyAM sudhI ThekANe ThekANe pharI hatI, lakhInadharanI svAmibhaktithI bharapUra A strI behulAnI yAdamAM haju paNa prativarSe bhAdaravA mahinAmAM A sthaLe meLo bharAya che. pUrve gaMgA nadI zaheranI bAjumAM vahetI hatI, paNa chelA pacAsa varSa daramiyAna te uttara tarapha Azare eka-maila dUra khasI gayelI che. ghaNI jagyAo jevI ke gaMgUra athavA bedulA; nadInI pAse vardhamAna jIllAmAM AveluM caMpAI ane majura jIllAmAM AveluM caMdanIyA athavA caMdamayI cAMdasadAgaranA nivAsasthAna tarIke kahevAya che. paNa caMpApurIne nivAsasthAna mAnavAnAM sabaLa kAraNo che, kemake e gaMgAnadInA kinArA para AvelI che. AkhyAyikAmAM cAMdasadAgaranuM ca pAnagara gaMgA kinAre AvavAnuM kahyuM che, ane e caMpApurI gaMgAnA kinArA para che. hiMdu tathA boddha grantho uparathI bhAgalapuranI pAse Aho! Shrutgyanam
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ caMpApurI te AvelA caMpAnagara zivAya gaMgA nadInA kinArA upara bIjuM kAI paNa ca pAnagara hatuM ja nahIM ema jaNAya che. yuddhanA samayamAM capA te vakhata prasiddha che mATI nagaramAMnI eka mATI nagarI gaNAtI hatI. AnaMde buddha bhagavAnane kuzInAra jevA tuccha gAmAmAM nahi, paNa mA cha nagarIemAMthI kAI ekamAM peAtAnA deha tajavAnI vinavaNI karI hatI. A cha-nagarIe te caMpA, rAjagRha, zvAvasto, sAMketa, kai zAmbI ane banArasa te che. (mahArinikkhANa sUttanata adhyAya 1 ) azokanAM mAtuzrI subhadrAMgI caMpAmAM janmyAM hatAM, e garIba brAhmaNunI putrI hatI, kAe emanuM evuM bhaviSya bhAkhyuM hatuM ke subha dhrAMgI mahAna rAnopada pAmaze e uparathI enA pitAe ene pAliputra jaine magadhanA rAjA biMdusAra yAne amitradhAtane bheTa karI hatI. ( A rAjA i. sa. pUrve 347 thI 419 mAM hatA ). para Mtu khIjI rANIoe adekhAI te laine ene halaku kAma karavAmAM lagADI dIdhI. chatAM rAjAnI dRSTa enA para paDI ane rAjAe ene peAtAnI rANI banAvI. ene azAka ane vItAka nAme saMtAneA thayAM. bRhagraMthamAM varNaveluM suMdara taLAva rANI gaggarAe khAdAvyuM hatu e taLAvane kAMThe caMpAnAM vRkSanI ko hatI. muddhanA samayamAM AnnemAM pbnajikA-sAdhuo rahetA hatA. (sivisanuM buddhisTa inDiyA"; mahAvarga 971; sanaDAMkA sUtta, 1 uparaDA0 siDevisanI TIpaNI). je pUrAi gaelA eka meTA taLAvanA uMDANamAMthI kheAdatAM auddha mUrtiyA prApta thai hatI tene 'sareAvara' kahe che ane e ja rANI gagarAe khAdAveluM kRtrima saro vara haze. madgAbhAratanA samayamAM pazu caMpAnI mAnubAjI cAtaram campAnAM vRkSa AvI tr caMpAvatI (2) rahyAM hatAM. ( anuzA parva a0 4ra). caMpApurInA rAjAne e suMdara mahelA hatA. eka gaMDalanA nAmanA sattara, jete hAla karapaTa kahe che tyAM, bhAgalapuranI pUrve sAta mela upara gaMgA yamunAnA saMgama AgaLa gedhanALA AgaLa Avela hatA; ane khIje krIDAsthaLI nAmanA, gaMgA ane kADhI nadInA saMgama AgaLa pAyaradhArA AgaLa AvelA hatA. ( phekalinanuM pAlImethrAnA sthaLanA nirNaya pA0 28-29 purAtana 'a'ga' upara na DhAlAla ke prakRtinuM vivecana jue. ja0 e sA0 ma0 10. ( 1918 ). campAnya. madhya hiMdustAnamAM rAjImathI uttare pAMca maila upara AveluM sthaLa vizeSa jaina ane baiM, leAkeAnuM e yAtrAsthaLa che, jaiminI bhAratamAM kaheluM te ja. cArya (2). paTaNA prAntamAM AveluM caMpA raNa te. (zaktisa`gama taMtra 7 7), cAvo. kayumAnanI prAcIna rAjadhAnI caMpALatI te ja. ene caMpAtI paNa kahetA, kayumAnanA rAjAeAnA ItihAsane mATe ( jue ja e. sA0 0 1844, pA 887). ampAvatI (2). erithriyana samudranA perIplesamAM semallA ane Araba leAkeA jene saidUra kahetA te. muMbaithI dakSiNe 25 maitra para AveluM hAlanuM cAla. hAla ene revaDa kahe che. (janarala eziyATika sosAiTI pu03, pA0 386 mAM chapAyelA zilAlekhamAM jene prAcIna rAvatI kaDI che te. ) ene revatIkSetra paNa kahetA hatA. uttara kAkaNanA kAlAkhA chaThThAmAM e AveluM che. ane parazurAmakSetramAM eka svataMtra rAjyanI rAjadhAnI hatuM. skaMdapurANu ( brahmottara khaMDa a0 16) mAM kaheluM caMpAvatI te vakhate ahIM hAya. caula eka prasiddha vyApArika nagara Aho! Shrutgyanam
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ carmaNavatI citAbhUmi hatuM (DAkunAne cAla ane besina-vasA- | tajIne saMsArI thaI eka upAsaka tarIke Ine ItihAsa pA. ra-11). rahetA hatA. enuM mRtyu IsvI san 6pa1 karmakAvatI. rajaputasthAnamAM AvelI caMbala nadI 65ra mAM thayuM hatuM. (takAsunA insiganuM te. vidhyAcala parvatanA ghaNuM ucca pradeza- buddhadharmanI noMdha, pA0 180 ane mAMthI janAva nAmanI DuMgarIonA samUha upAdughAta). mAMthI A nadI nikaLe che. e samUhamAM tripura. orisAmAM AvelI purI te. (katrijudA judA caMbala, belA ane gaMbhIrA gAmanI eyaMTa jegarAphi pA0 510, nAmanA traNa jaLastrotrA nikaLe che. raMtideva rekarDa opha vesTarna kanTrI bhAga 2 pATha nAmanA rAjAe karelA yajJamAM balidAna 205). tarIke vadha karelI gAyonA raktamAMthI A nadI utpanna thaI hatI. (mahAbhArata. . . gayA. gujarAtamAM AveluM porabaMdara. isvI sananA parva. a0 67 meghadUta. pUrva zloka 46). AraMbhamAM A suprasiddha baMdara hatuM. arii . mirjApura jillAmAM AveluM cunAra te. | tibhUmi. saMtAla paragaNAmAM AveluM vaidyanAtha (zaktisaMgha taMtra 7). cunArane DuMgarI killo yAne devagaDha te. ahiM agADI mahAdevanAM (Hill Fort) eka samaye vikaTa ane keIthI bAra jyotirliMgamAMnA eka vaidyanAtha nAmanA paNa humale karI chatAya nahI e manAte pautiliMganuM devaLa AveluM che (zivapurANa, hate. IsvI sananI AThamI sadInA madhya- khaMDa 1, adhyAya 38 ane papa). A kAlathI bAramI zatAbdI sudhI baMgAlA ane mahAdevanI sthApanA rAvaNe karI hatI ema bihAra upara rAjya karanAra pAla narezoe kahevAya che. vaidyanAtha bhagavAnanAM strI, devI A killo bAMdhyo hato. buzAnananA kahevA pArvatInuM devaLa paNa ahiMyA AveluM che. e pramANe (mArTinanuM pUrva hiMdusthAna) keTalA, devaLa bAvana hArdapIThamAMnI eka pITha gaNAya eka pAla nareze A killAmAM rahetA hatA. che. A jagyAe satInuM hRdaya kapAI paDayuM hatuM. e uparathI jaNAya che ke te samaye A phekalIne pitAnA purAtana pAlIbazrAnuM sthaLa killo eka mahatvapUrNa sthaLa gaNAtuM haze. nAmanA pustakamAM uttara purANune nAme. killAnA je bhAgane bhatRharino mahela kahevAmAM pA. 21 mAM kahyuM che ke vaidyanAthane paMthApurI Ave che te jagyAe bhartuhari eka gI athavA pAlugAma kahyuM che. A be gAmo tarIke rahetA hatA. evI AkhyAyikA che ke grAmanA vikRtarUpe hAya. vaidyanAtha agara devagaDhanA amaraphaLa khAdhA pachI bhad hari zahevAna, devaLanA varNana mATe ( janTa enDa se0 bharatevara, cunAra, banArasa ane evI aneka ba0 1883, pa0 164 mAM devadharanA bIjI jagyAe musApharIe nikaLI paDayA hatA. ! devaLo viSe nAmane DAkaTara Ara. ela. (ja0 eseva baM0, 1837,pa0 85ra). mitrane lekha juo). mahAliMgezvara taMtramAM bhartuhari eka prakhyAta grantha bhartuharizAstra so nAmomAM kahyuM che ke vaidyanAtha ane vakrezvara ane vairAgyazatakanA kartA hatA. ( bharta- mahAdeva jhArakhaMDamAM siddhanAtha ane tArakeharinA janmanI hakIkata sArU prabandha zvara mahAdeva rAdhAmAM, ghaMTezvara mahAdeva ratnAciMtAmaNunuM TonInuM bhASAMtara pA0198 kara nadIne kinAre ane kapAlezvara mahAdeva juo) bhatRhari sAta vAra bauddha zramaNa | bhAgIrathInA kinAre AvyA che. ratnAkara thayA hatA. ane sAta vAra zramaNane Azrama | nadIne hugalI jIllAmAM hAla kAnA nadI kahe Aho! Shrutgyanam
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ cattAMbalama ciMtApUrNI che. vaidyanAthanuM junuM nAma harItakIvana hatuM. | vikaTa. bUdelakhaMDamAM Avela kAMpatAnAthagiri rAvaNa je vakhate kailAsamAMthI mahAdevane laIne te ja. pazunI (pasvinI athavA maMdAkinI)ne Avate hato te vakhate enA piTamAM duHsaha ! kAMThe A ekalavAI TekarI AvelI che. pitAnA darda thayuM. enA peTamAM varUNa deve praveza dezavaTAnA samayamAM zrI rAmacaMdra ahIM keTalAka karyo hato. dardanA lIdhe rAvaNe brAhmaNa veza kALa rahyA hatA. (rAmAyaNa, ayodhyAkAMDa dhArI viSNunA hAthamAM mahAdevane ApyA ane sarga 15). jI. Ai. pI. relvenA citrakUTa pite hAralAjuDI nAmanA devagaDhanA nAmanA reve-sTezanathI A sthaLa Azare IzAna-kaNamAM gaye. hAralAjuDI e harI- 4 mala dUra AveluM che. takIvana uparathI vikRta thayela zabda che. tyAM | citrakUTa pasvinI che. paisUnI nadI jaIne eNe matsarga karyo jemAMthI | (vAmanapurANa a0 13 zloka 26). hAralAjuDInI uttaramAM vahetuM karmanAsA vikathA. uttara pinnara-nadIne maLatI nahAnI nAmanuM heLIyuM utpanna thayuM. daramiyAna ! nadI citrarathI te. (mahAbhArata bhIma viSNu mahAdevane devagaDhamAM bhaya mukI a0 9 ). pite aMtardhAna thayA ( zivaputva vadha | citroTa. orisAmAM AvelI mahAnadIne nAtha mahAo a0 4). vaidyanAthathI | pIrI-nadIne maLe che tenI nIcANane pUrvamAM cha maila upara AvelI trIphUTanI bhAga te. (mahAbhArata bhIma0 a 9 DuMgarI upara pANIne jharo che. rAvaNe jyAM ane eziyATika risarca 50 15, tapa karyuM hatuM te tapovana nAmanI DuMgarI paNa brahmapurANa a0 46 . mahAnadInI zAkhA eTalA ja cheTA para AvelI che. e DuMgarI cittalA e ja A nadI hoya ema jaNAya upara svAbhAvika vivara AveluM che (zivapura che, (haimalTanuM gejeTiyara, mahAnadI naM. 1, a0 pa6; bRhatazivapula naM zabda juo ) 2, a0 20). sattAMvama. madrAsathI dakSiNe 250 maila ane citrapaTTA. citropalA te ja. ( mAkaDeya dariyA kinArAthI 7 maila dUra dakSiNa ArakaTa -purANa pa. 57. ArkiyolojIkala jIllAmAM AveluM cidAMvarama te. ahiMyA sarve ripeTa putra 7 pA. 155 ane 79 upadyAta ane 70 ) orisAmAM kanakasabhApati nAmanA mahAdevanuM prasiddha devaLa AvelI mahAnadI. cetanya cetanyapurIthI AveluM che. zrImadda zaMkarAcAryane janma baMgALA jatAM A nadI utaryA hatA cidAMvaramAM thayele kahevAya che. ( AnaMdagirino zaMkara vijaya) ane batrIsa varSanI (citanyacaritAmRta bhA. 1 a016). umare emanuM mRtyu kAzIpuramAM thayeluM kahevAya ciMtApU. ciMtApUrNa nAmanI DuMgaramALA upara che. keTalAekanA kahevA pramANe kAnaDAmAM AveluM A ciMtApUrNa nAmanuM suprasiddha pUrNAne kAMThe AvelA kalatI nAmanA gAmamAM yAtrAsthaLa che. A sthaLa paMjAbanA hoziyArapura zrImadda zaMkarAcAryano janma thayo hato ane nAmanA jIllAmAM AveluM che. ahiMyA zaMku emanuM mRtyu gharavAlamAM kedAranAthamAM thayuM AkAranI piMDamUbinA pachavADI chinnamastAnI hatuM. rAjazekharanA zAsanakAlamAM keralamAM chabI athavA citra mukavAmAM Ave che. ane AvelA kalaDI kivA kalatI gAmamAM zrImadda A devaLa chinnamastAnA devaLanA nAmathI zaMkarAcAryane janma thayAnI hakIkata nirNata prasiddha che tathA e devaLa ciMtApUrNanA thaI che. (mAdhavAcAryane zaMkaravijaya). DuMgara para Avela che. Aho! Shrutgyanam
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ cidAMbara cerA jillAvara, cittAMbalakha te ja. (davibhAgavata) retIrI. bhopALanA rAjayamAM bhilasAthI a0 7 zla0 38). kAMcanapuranI kSiti uttare traNa mAIla upara AveluM besanagara athavA mATInI mUrti, jaMbukezvaranI pANInI ! che. A sthaLe azokanuM devI sAthe lagna mUrti, arUNAcalanI tejanI mUrti, kAlahastinI thayuM hatuM. A lagnathI ene ujajenIya vAyunI mUrti ane cidambaramanI AkAzanI ane mahIda nAmanA jaLavAnA be putra mUti e pramANe dakSiNa hiMdusthAnamAM mahAdevanI thayA hatA. tyAra bAda saMyamitA nAmanI pAMca bhautika mutio AvelI che. (DATa chokarI thaI hatI. dakhinagirI nAmanA ApanA bhAratavarSa yAne hiMdusthAnanA | pradezanI besanagara rAjadhAnI hatuM. (TarnaranuM mULa vatani nAmanA granthane pAne mahAvaMza prakaraNa 13) dambinagirI 379-380) zivanAM 8 svarUpa che temAM vakhate dazApUrNanuM vikRta rUpa hoya. DA. pAMca bhautika che. (liMgapurANa, uttarakhaMDa risa Devisa ene sAMcI ane vidizA adhyAya 12). tarIke oLakhAve che, paNa A be sthaLa jana cIna deza che. mahAbhAratamAM eno ullekha besanagaranI bahu ja pAse AvelAM, parantu che (sabhAparva. a0 pa1). manusmRtinA jUdAM che. jarnala-mesInA mata pramANe cityadazamAM adhyAyanA 44 mA lekamAM paNa ene girI te sAcI ane emAM AvelAM ghaNuM ullekha che. madhyakAlamAM ene mahAcIna cetyo ane stUpa che. A sthaLa bhilasAthI kahetA hatA. cInanI moTI divAla IsvI naiRtyamAM pAMca-maila dUra AveluM che. sana pUrve 214 mAM ce-vAMga-2 nAmanI ("masIna sAMcI ane enA avavyaktie baMdhAvI hatI. kAzyapa mAtaMga ane zeSa pATha 3-5) ene caityagiri, dharmarakSaka nAmanA buddha dharmAnuyAyI hiMduo cityanagara agara catya kahetA. beTavA besa miMga) nAmanA zahenazAhanA vakhatamAM (yAne vesAlI) ane gaMgA e traNa isvI sana 67 mAM cIna gayA hatA. isvI nadIonA saMgama-triveNI-agADI AvelAM sananA cothA saikAmAM cInamAM bauddha dharmane che. traNamAMnI eka gaMgA nadI ahiM jamIprasAra thayo hato. zahenazAha hiyAnahunA nanI nIce gupta rIte vahe che. (kajigahAmanuM vakhatamAM isvIsana 381 mAM nAnakInamAM bhilasAnA stupa. pA0 364) vasanagara paheluM buddhistha devaLa baMdhAyuM hatuM. (eDa- zabda juo. kinanuM; cAInIjha-buddhijama, prakaraNa 6) rA. vartamAna samayanA maisUra, kaImabaTara, cIna (2). AnAma te (sAhitya pariSada sAlema, dakSiNa malabAra, trAvaNakara ane patrikA, 132 bI. esa0 pA0 63) kAcIna maLIne thayela pradeza. cerA e TA. ceTIya yAne cetIyagiri te. (vezanatara | keralanuM vikRta rUpa che. IsvIsananI trIjIthI -jAtaka" jAtake putra 6 pA0 266 sAtamI sadInA samayamAM A rAjyane itispensahArDinuM mahAbhArata pA0 119 hAsa ghaNe ujavala hatA. azokanA zilAsarakhAvo) leoe cerAne keralaputra kahyuM che. enI RTI. ceDI te, enuM mukhya zahera sauthIvatI | prAcIna rAjadhAnI kAyaMbara jIllAmAM gajhUjhalahaTI hatuM (jAtaka putra 3 pAga 272) sukta- ghATanI pazcime theTe cheTe AveluM skaMdapura hatuM. matI zabda juo. isvIsananI bIjI zatAbdImAM thaI gaelA 2vI. ceTI te ja TolemInA matAnusAra karaurA kivA karUra enI Aho! Shrutgyanam
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ celagaMgA cyavanAzrama rAjadhAnI hatI. kAverI nadInI zAkhA vA. colA te ja. azokanA giranAranA lekhamAM amarAvatInA DAbA kinArA upara kAMganauranI colAne coDA kahyuM che. (jae sau0 pAse A sthaLa AveluM che. ene vaMcha paNa baM, 1839, pA0 179). kahetA. enI meTI rAjadhAnI tAlakAda hatuM. joru. uttare pinAra athavA dakSiNa pInAkInI (DAha banelanuM dakSiNa hiMdusthAnanI nadI ane pazcime taMjeranA pradeza sahita jUnI bhUgala pA. 33). maisurathI ' kurganI vacce Avelo nelorathI pukAI naiRtyamAM aThAvIsa maila ane zrIraMgapaTTamanI sudhIno keramaMDaLa kinAre te. IsvIsananA pUrvamAM 30 mila upara tAlakAda agara bIjA saikAmAM kAverI nadI upara AveluM helAvanapUra kAverI nadIne DAbA kinArA trIcIna pAlInI pAse yurAIura enI rAjapara AveluM che. enA khaMDerane hAla paNa dhAnI hatuM. TolemIe ene kArathIrA yAne tAlakAda kahe che. trIjIthI navamI sadI sudhImAM sAraNagasa nAmanuM rAjanagara kahyuM che ane gaMgAvaMzanA rAjAonI e rAjadhAnI hatuM 11 mA saikAmAM ene kAMcIpura, kAMbA kalama ane tyArapachI celA narezanI rAjadhAnI ane tAMjora kahyuM che (epigrAphika hatuM. hAIsaLaballAlase tAlakAdathI pheravIne iMDikA 50 3 pATha 283). colane drAviDa dvArAvatI yAne darasamudramAM rAjadhAnI ANI paNa kahetA ( padmapurANa AdikhaMDa hatI. hAla ene helebIDa kahe che. e a0 6 ) kAMcIpuranA rAjA colanA maisuranA hasana jIllAmAM AveluM che. A nAma uparathI A dezanuM nAma paDayuM hoya pheraphAra isvIsananA dasamA saikAmAM thayo ema kahevAya che. (padma, u0 naM0 a.. hato. maisuranA rAjAe 1634 mAM A ka7) pAMDayanA rAjAne lagna vakhate paherAsthaLa jItyuM hatuM. cerA rAjAnA varNanane maNImAM maLavAthI A rAja pAMDayanA mATe IDiyana-eTiverI pu. 1, pA360; rAjyamAM bhaLI gayuM che ane 570 varSa sudhI ja0 0 0 se. 1846, pA0 1 thI pAMDaya-rAjyamAM gaNAtuM (visananA meka29 juo. inA lakhANane saMgraha; upadughAta, 24. kAverI nadI te. (harivaMza a0 136) pA0 51) caityanirA cetIyagirI te ja, pachI bhagutIrtha te ja, vozi . jalAlAbAdathI nIcANamAM thaDe che thavanAzrama baMgALAmAM. zAhabAda jIllAmAM AveluM caura te. ahiM vyavana RSine AvelI kepena hAlanI kAbula nadIne maLa Azrama hate. skaMda0 putra avatikhaMDa, nArI unara kiMvA kAmA nadI te, kephaNe te a0 57) hAlanI kAbulI nadI paraMtu prophesara lesanane mate ciMghanAzrama (2) paNi yAne hAlanI pUrNA eliphansaTananA nakazAmAM ApelI zIza nadI je nadInI pAse. sAtapuDA parvatanI pAse kAbUla nadIne maLe che te ja suvAsapesa agara cyavanaRSine Azrama hatA te. (padmaputra yUAsalA. (ja. e setu baM0 puru, pAtAlakhaMDa ja0 8) 1840, pa0 472) thavanAzrama (rU) jayapuranA rAjamAM nAranolanI joSa. lAsinanA mata pramANe eriyane kahelI dakSiNe 6 mila upara ghAsA te. A jagyAe coyesa te ja. kAbula nadIne maLanArI kAmA ! anUpadezanI rAjakumArIe RSinI AMkho nadI eja A. (janTa enDa soi baM0 | phoDI nAkhI hatI ema kahevAya che. e rAjaku1840, 50 472). mArIne pAchaLathI cyavanaRSi paraNyA hatA. Aho! Shrutgyanam
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ thavanAzrama (2) 93 jamanotrI cavanAma (4). rAyabarelI jIllAmAM gaMgA | jalapIzA te ja, A jagyAe zivanA mukhya nadInA taTe cilanalA nAmanuM sthaLa che. hajUrIyA naMdIe tapa karyuM hatuM. kalikAazvinIkumAree RSine yAvana aryA purANanA 77 mAM adhyAyamAM A sthaLa pachI vyavana RSi A sthaLe rahetA hatA. AsAmamAM AvelA kAmarUpanI vAyavyamAM chatrAvatI. ahicchatra zabda juo. paMcanada nAmanI pAMca nadIonI pAse di. paMjAbamAM AvelI cukakI nadI che. A AveluM che. liMgapurANa, bhAga 1. adhyAya nadI vyAsa nadIne maLe che. zata yAne 43 mAM paNa ema ja kahyuM che. paNa kurmasatalaja e A nadI nahIM. purANamAM uttarAkhaMDanA 43 mA adhyAyamAM kalAtIpura. jApura te. (yajJapura ane yayA ene sAgara yAne samudranI pAse AveluM tipura zabda juo.) kahyuM che. paraMtu sAdAraNya ane naMdagirI navaduto. jejabhuti te. agIAramA saikAmAM zabda juo. varAhapurANanA 214 mA jyAre alabarUnI hiMdusthAnamAM Avyo tyAre adhyAyamAM ja pezvara zleSamAtaka yAne gokarNanI kajarA AnI rAjadhAnI hatI. ( alabarU- pAse AvyAnuM kahyuM che. nInuM iDiA putra 1, pa0 202) maLyAzrama. gAjIpura jIllAmAM AvelA jhakadAparvata. daMDakAraNyamAM Avelo jaTAphaTakA- ' mAnIyAmAM jamadagni RSine Azrama hato. parvata che. A parvatamAM godAvarI nadInAM jhamAnIyA nAma jamadagniya uparathI vikRta mULa che. godAvarI zabda juo, (devI- ! thayeluM che. purANa a043). mAnyAma. (2) ghAjIpura jIllAmAM bhAgalasomavA. brahmaputrane maLanArI Tola nAmanI puranI hAme bairAde agADI paNa A nadI che. A nadI kUcabihAra ane jalpa- RSino Azrama hato. guri jIllAomAM thaIne vahe che. (kALikA samanyAzrama. (3) baMgALAmAM bogarAnI uttare putra a0 77) sAta maila upara mahAsthAnaghara AgaLa paNa nAthAna. godAvarI ane kRSNanI vacce Avelo A RSino Azrama hato. ( kathAsaritapradeza ane auraMgAbAda te rAmAyaNamAM e sAgara bhAga 2, pA0 1, skaMdapurANa, pradezane daMDakAraNyane bhAga kahyo che. (rAma brahmakhaMDa, adhyAya 5, zloka 147,1pa0) yaNa0 arayakAMDa, saga 49) paMcavaTI A Azramane parazurAma Azrama paNa kahe che. yAne nAsika e janasthAnamAM AvI gayAM vamanotrI. yamunetrI zabda juo. himAlayamAM hatAM ( rAmAyaNa, uttarakAMDa saga 81). vAnarapucha nAmanI parvatamALAmAM AveluM pAragiTaranA abhiprAya pramANe godAvarInA | eka pavitra sthaLa, jyAMthI jamunA nadI banne kAMThAne mulaka. ghaNuM karIne godAvarI nikaLe che ema manAya che. traNa nadIonA ane prANahitA yAne veNagaMgA maLe che tenI saMgama AgaLa e AveluM che. ghaNuM karIne AjubAjune mulaka ja0 0 0 se e sthaLathI saheja nIcale vAMse baphamAMthI 1894 pA0 247) pigaLIne keTalAMka nAnAM vaheLiyAM ekatrita thaI nazyA. liMgapurANamAM (bhAga 1. adhyAya parvata uparathI medAnamAM paDe che te sthaLa. 47) kahelA jAgezvara ane zivapurANa kurasAlIthI jamanotrI ATha maila dUra che. (bhAga 4. a0 43) mAM kahelA jayezvara banAsa agADI eka vaheNanA pAtramAMthI te kalikApurANa (adhyAya 77)mAM kahelA che nikaLIne jamunA nadImAM paDatA unhA Aho ! Shrutgyanam
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayanti jIrNanagara pANIne jhare ahiMthI thoDeka cheTe Avelo che 33mAM pAne 36 0 mAM kahe che. janarala che. hiMduo A sthaLane ghaNuM ja pavitra kaniMDhAmanA matAnusAra A nAma jahugraha mAne che. (mArTinanuM iMDiyana eNpAyara0 uparathI paDayuM che. ( ArakelojIkala IlasTreTeDa pu2 3 pA0 1-2 prejaranI sarve riporTa pu0 15 pA. 21) himAlaya parvatanI musApharI a0 26) gaeNbinAtha mahAdevanA maMyAo, pujArIo vanitta. AsAmamAM AveluM chatiyA te ja. devaLathI thoDe cheTe AvelA jahAMgIra (taMtracUDAmaNI). nAmanA gAmamAM rahe che. gharavAlamAM tti. (2) vaijyati te ja. (je reDa e gaMgotrIthI nIcale vAse bhAgIrathI ane sa. 1911, pA0 810) vanavAsI zabda jAnhavInA saMgama agADI bhairavaghATInI pAse juo.. RSie gaMgAnuM pAna karyuM hatuM ema kahevastraparA, jayezvara zabda juo. baMgALAmAM vAya che. ( TrejaranA himAlaya parvata jadhaMgurI jIllAmAM tistA nadInI pazcime pAka 474) jahu RSinA Azrama tarIke A sthaLa AveluM che. (kALikA putra a0 bIja sthaLa paNa batAvAya che. (ja0 e. 77) jampaMgurI zabda A tIrthanA nAma seva baM0 50 10. 1914 pAtra 340 uparathI uddabhavyo che. upara gaMgA zabda upara naMdalAla denI kAna. ayodhyAmAM AveluM bArAbAMkI TIpaNu vAMco) sulatAnagaMja agADI te ja. bhArajAtanA ja nAmanA rAjAe AvelA baddha lokeAnA maThamAM pAMcamI agiyAramA saikAmAM A sthaLa vasAvyuM sadImAM banAvelI buddhanI tAMbAnI mATI hatuM (yuhara ema. e. AI.) pratimA che. dumAzrama. sulatAnagaMja (I. AI relve) kavATIpura, jabalapura te. ( bhagavAnalAla agADI bhAgalapuranI pazcime jahumunine iMdrajIne gujarAtane prAcIna itihAsa Azrama Avelo che. jahumaninA AzramanI pA0 203; TenInuM prabaMdhaciMtAmaNInuM jagyAe AveluM gebInAtha mahAdevanuM devaLa bhASAtara pA0 161) gaMgAnadInA pAtramAM sultAnagaMjanI hAme eka gAdhara. paMjAbamAM satalajanA pazcima kinAre khaDaka upara AveluM che. avataraNa kALe gaMgA AveluM jAlaMdhara nAmanuM zahera che. trigarta nadI samudra tarapha vahetI hatI te vakhata potAnA te ja. ( hemakeSa) gaMgAne samudrathI utpanna dhyAnamAM bhaMga thavAne lIdhe jahumuni jorathI thayelA asura putra jAlaMdhare vasAveluM AvatA pANInA vaheNanuM Acamana karI gayA hevAthI A nAma paDayuM che (padmapurANa, ane pachI bhagIratha rAjAnI prArthanA uparathI uttarakhaMDa, a0 51 ) jAlaMdharapITha agara pitAnI jAMdhamAM kApa mukI te raste gaMgAne jAlaMdharadvAba nAmanA jIllAnuM e mukhya zahera bahAra kADhI hatI tethI gaMgA jAnhavI eTale ? hAI, biyAsa ane satalaja nadInI vacce janhASinI putrI kahevAya che. mArTine ene AveluM che, TolemIe kUlindIna kahyuM che je derA paNa kahI che. (iMDiyana-eNpA- 1 te ja, kuliMda deza zabda juo. 20 putra 3pa037 ane IsTarna IMDiyA | jJanavI. gaMgA te ja. (harivaMza bhAga 1, putra 2 pa 37) emaNe jhuhAgarA paNa kahI a7 ra7 ) jahu Azrama zabda juo. che. janhagirinuM TUMkuM rUpa jhagIrA che ema Do. kInAra. pUnA jIllAmAM AveluM junnara te. Ara. ela mitra e eso. baMnA putra | DA, bhAMDArakaranA mata pramANe rAjA nahapAna Aho! Shrutgyanam
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 95 juSkapurA kSatrapanI e rAjadhAnI hatI ( hisTrI oNpha kamana prakaraNa 8 ) paiThaNanA rAjA kulamAie A vaMzanA aMta ANyA hatA. jIpurA. kAzmIramAM AveluM jIkrura te. nesamuddhi. caMdrAtreya agara ca ulAnA rAjasthAna khudelakhaMDanuM jUnuM nAma.kharA ane meAhubA enI rAjadhAnI hatI. ( eyi0 IMDa., pu. 1 pA 28 ) yazAvarmAe caMDela jItyA pachI enI rAjadhAnI kAli jaramAM hatI. A nAma uparathI jajAti ( alamarUnInuM, hiMdusthAna pu0 1, pA0 202 ) ane jajahAtI ( kaniMgjhAmanI enzyanya jaoNgarAphI pA0 481 ) e nAmeA jejabhuktimAM vikRta thayelAM rUpe che. nenavidyA. zrAvastithI dakSiNe eka maila upara AvelI ' joginIbhariyA, nAmanI TekarI te. mudde keTalAka kALa ahiyA rahIne pravacane karyAM hatAM. zrAvastInA dhanADhaya vepArI sudatte eka bagIcAmAM vihAra baMdhAvyeA hateA. A sudatta enA dAnazIlapaNAne laine anAthipaMDaka kahevAtA hatA A vihAra sudatte yuddha ane emanA ziSyAne rahevA sArU ApyA hatA. yuddhane A vihAra ghaNA gamatA hatA. (culAvaggA bhAga 6 prakaraNa 4-9 ) rAjA prasenajItanA putra jetane A bagIcA hatA. eNe anApiMDakane A jamIna upara patharAi rahe teTalA sAnAnA sikkA laIne vecAtA ApyA hatA. ( aDhAra karADa sikkA thayA hatA ). e bagIcAmAM gaMdhamuTI ane kaiAsaMbakuTI nAmanAM e devAlayeA hatAM, yuddhanI AjJAthI AnaMde eka amarAi rApAvI hatI, A amarAI dhaNI pavitra gaNAtI hatI. ( kaniMgDAmanuM bhArahuTanA stUpa pA. 86) zrAvastI zabda jI. netruttara. citauDathI uttare agyAra maila para AveluM nAgara te. mevADa yAne sivinI e jambudvIpa rAjadhAnI hatuM ( taka 6, pA0 247; ArikayAlAjIkala-sarve ripe pA0 196 ). alabanIe kahelI mevADanI rAjadhAnI jattArora e A ja haze e pratyakSa che. ( alakharUnInuM iMDi pu0 16 pA0 202 ) sIvI zabda jue. gaucara. gaMjAmathI vAyavyamAM aDhAra maila dUra AvelA jAgarane killeA te. e killA upara eka khaDaka upara azokanA zilAlekha kAtarelo che ( ArkiTa save ripeTa 50 13; kAyasa inkrIpazanam, iMDikerama pu0 1 ). je khaDaka upara azokanA A isvIsana pUrve 250 varSane lekha AvelA che te madrAsa ilAkAmAM gAma jIllAmAM purUSottamapurathI pazcime cAra maila upara RSikulyA nadInA uttara taTe AvelA che. (IMDa eMTika pu0 1 pA0 219) navuvezvara. tricinApeAlI ane zrIra MgamanI vacce AveluM tirUvanaikAvala te ( dhruvIpurANa. prakaraNa 102 ) zrIra'gam zabda jue. jJamyumArnI. kaliMjara te. ( prophesara eca. visananA viSNupurANa, khaMDa 2 adhyAya 13 nI TippaNI ) parantu A eLakha kharI hoya ema lAgatuM nathI. ( mahuA bhAra; vanapa; adhyAya 87-89) agnipurANu ( adhyAya 109 ) jammumA puSkara ane Azru parvatanI madhye AvelA OM Ama kahevAya che ane e ja prakaraNamAM kAliMjaranuM nAma judA yAtrAsthaLa tarIke gAyuM che. jaMbu Akhkhu patamAM ja AvyuM ema skaMdapurANa, azru'dakhaMDa adhyAya 6 0 mAM kahyuM che. jJambuDhIpa. hiMdusthAna te. purAtana kALamAM cInA leAkA hiMdusthAnanuM nAma zinatupa agara siMdhu evuM jANutA ( laeNMganuM phAhiyAna pA026 ) siMdhu ane bhAratavarSAM zabda jI. Aho! Shrutgyanam
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyotirathA jhADakhaDa tirathA, sana nadIne maLanArI nadI vizeSa zage nIkaLe che. pAMca zago devaLamAM AvelI (mahAbhAva vanaparva. a0 85 ) sena che ane pAMca zago devaLanI bhIMtamAM AvelI nadInA mULanA be phAMTAmAMthI dakSiNa ! che. devaLamAM aMbikA yAne mAtezvarInI taraphane hilA nAmanA phATe vizeSa mUrti che. paNa janarala karnigdhAmanA kathanAte ja A evuM maMtavya che. (pAjhITaranuM nusAra devaLamAM saLagatI pautio sivAya mAkaDeyapurANa pa0 ra96) bIjI koI paNa mRtti nathI. phATamAMthI cautikazrImadda zaMkarAcArye sthApita karelA nikaLatI ane saLagatI sago A devInuM cAra maThomAMno badarInAtha agADIno maTha jvALAmaya mukha gaNAya che. devInA mAthA te. (iMgagiri zabda juo) kayUmAyunamAM vagaranA dhaDanI murti bhavananA devaLamAM alakanaMdAne kAMThe AvelA A maThane hAla AvelI che, (Aki sarve riporTa joSImaTha kahe che. putra pa, pA0 171) A javAlAo jAlaM dhara daityanA mukhamAMthI nikaLe che evI jUnI cautiDhi. mahAdevanA 12 pavitra jyotiliMgo AkhyAyikA che. mahAbhAratamAM jene badUvA manAya che te amarezvara zabda juo, kahyuM che te ja A hAya (mahA0 bhAva 110 katiSa pautirathA te, viSNusaMhitA a085) ara 82). javALAmukhI parvata traNa hajAra vADhAmuvI. kAMgaDAnA peTA jallA deharAmAM jA- baso ane corAsI phITa UMco che. jenA laMdharaThAbamAM AvelA kehisthAnamAM AvelA upara 1882 phITanI UMcAIe naDAunathI vAyavya dizAmAM dasa-maila javALAmukhInuM devaLa AveluM che. ane kAMgaDAnI dakSiNe 22 mala upara AveluM suprasiddha yAtrAsthaLa vizeSa (devIbhAgavata | sANaM cUtiyA agara choTA nAgapura te. a0 7-38). ahiM agADI satInI musalamAna itihAsakAroe ene kokarA jIbha kapAI gaelI hovAthI e eka zakti pITha kahyuM che. choTA nAgapuranA rAjA mAdhusiMha gaNAya che. (taMtracUDAmaNi Dabalatha0 eca0 upara vijaya meLavIne akabare 1885 mAM pirize ja eva seDa baM, putra 18 mAM) A rAjya mugala sAmrAjyamAM bheLavI dIdhuM e zaheranuM A pramANe varNana karAeluM che. hatuM. DA, bhUzAnanA maMtavya pramANe vIrabhUma javALAmukhInuM zahera moTuM ane ane banArasa vacce AvelA badhA DuMgarALa AbAda hatuM. A moTuM ane AbAda che pradezane jhADakhaDa kahetA (mArTinanuM IsTana thatuM zahera javALAmukhI yAne cuMgarIdhAranA iDiA putra 1, pATha 3ra ) vIrabhUmane pazcima taraphanA DhALanI taLeTImAM baMdhAyeluM pUrva vIdeza kahetA ane nagara enI rAjadhAnI che. ja galathI bharapura cuMgarano bhAga enI hatuM. saMtAla paragaNuM jhArakhaMDamAM gaNAtuM. pachavADI Avela che. ane enI agADI (mahAligezvara taMtra) hAla cUtiyA rAcInI AvelI khINa dUThThI jatAM bahu ramaNIya pUrve be maila upara AveluM eka kSudra gAmaDuM lAge che." prasiddha devaLa Agneya rokamAMthI che. choTA nAgapuranA nAgavaMzI rAjAonI kotarI kADheluM che. A devaLamAM sthA- |- muLa rAjadhAnI ahiMyAM hatI evI ApatyanI kazI suMdaratA nathI ane naisargika khyAyikA che. A rAjAo puMDarika nAganA bahAra nikaLatI vAyunI sivAya bIjuM ! vaMzajo kahevAya che. (lebanuM choTA kazuM jovAlAyaka nathI, emAM AvI dasa | nAgapura prakaraNa 1, ane 3) : Aho! Shrutgyanam
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ AmA pahelI (bAra) saMvata H 1992 madha sana 19H dhI sUryaprakAza prinTiMga presamAM maganalAla kArabhAI paTele pyA. hai. pAnakAnAkA amadAvAda. Aho! Shrutgyanam
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aho! Shrutgyanam