Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir / / kobAtIrthamaMDana zrI mahAvIrasvAmine namaH / / / / anaMtalabdhinidhAna zrI gautamasvAmine namaH / / / / yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarebhyo namaH / / / / gaNadhara bhagavaMta zrI sudharmAsvAmine namaH / / ||caaritrcuuddaamnni AcArya zrImad kailAsasAgarasUrIzvarebhyo namaH / / AcArya zrI kailAsasAgarasUrijJAnamaMdira punitapreraNA va AzIrvAda rASTrasaMta zrutoddhAraka AcAryadeva zrImat padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. jaina mudrita graMtha skeniMga prakalpa graMthAMka:1 ArAdhanA vIra jaina zrI mahAvI kobA. amRtaM amRta tu vidyA tu zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-382007 (gujarAta) (079) 23276252, 23276204 pheksa : 23276249 Websiet : www.kobatirth.org Email : Kendra@kobatirth.org AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira traNa baMgalA, Tolakanagara parivAra DAiniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda - 380007 (079)26582355 For Private And Personal
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir bhArata bhaiSajya ratnAkara [dvitIya bhAga] rasavedya nagInadAsa chaganalAla zAha. UMjhA (gujarAta) For Private And Personal
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 3o CIUTO ON OUR WATOTO CA SA TALABAL ABUELENLAAL HARIANA GREAT ADLALTAYINARIL MENDOHERT bhArata-bhaiSajya-ratnAkara: tasyA'yaM dvitIyo bhAgaH gurjaraprAntAntargata 'UMjhA' janapadanivAsinA UMmA Ayurvedika phArmasI nAmaka AyurvedIyauSadhAlayAdhyakSeNa zrI nagInadAsa chaganalAla zAha rasavaiyena saMgRhIta: E NTU BIH DAHULUAN ANTARA SA ATALAR ARADALA GUERLAINS MALAYALA manuSyakA AhArAdi pustakapraNetrA, zrI kAzInAgarI-pracAriNIsabhA prabhRtito labdhapadakena, 'Arogya-darpaNa'-sampAdakena, bijanauramaNDalAntargata haldauravAstavyena zrI vaidya gopInAtha bhiSagratnena kRtayA bhAvaprakAzikAkhyavyAkhyayA samUlaGkRta : BATELE 1941B ARUANDEGREATE prakAzaka : UMjhA Ayurvedika phArmasI rIcIroDa; ahamadAbAda mUlya vIrasamvasaM. 2454 ) IsvIsan 1928 // vaikramAbda 1984 6 // ) For Private And Personal
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra : prakAzaka : kaisA Ayurvedika phArmasI pIroDa ahamadAbAda www.kobatirth.org sarvAdhikAra prakAzakake liye surakSita haiN| Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir bhArata - bhaiSajya ratnAkara, prathama bhAga ( pakkI jilda) mU0 4 || ) For Private And Personal : sudraNasthAna : AdityamudraNAlaya rAyasaDa, ahamadAbAda : mudraka : gajAnana vizvanAtha pAThaka
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir HH THE MKHKKKJK SKYKJIRKO GEEKWKR 0 Dang Dao 9944 4 44 44. For Private And Personal
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ................................................... ....reamin e nemininem a ............. ... ........................................ 7 samarpaNa patrikA ............... 000000...... sevAmeM vizva vizruta, akhaNDa prauDha pratApI zrImaMta sarakAra sayAjIrAva gAyakavAr3a senA svAsakhela samazera bahAdura, _G.C. S. I., G. C. I. E., LL. D., pharaz2ande-khAsa, daulate-iMgliziyA, bar3audA rAjya, bar3audA. mahAmAnya! saMsAra ke buddhizAlI vyaktiyoM meM ApakA sthAna hai, Apa bhArata ke agragaNya rAjya kartA haiM, zrI aura sarasvatI donoM Apake AdhIna haiM. Apa vidyA aura vidvAnoM ko Azraya dAna dekara vartamAna bhojakI upAdhi ke pAtra huve haiM, Apane apanI prajAkI Arthika tathA sAmAjika avasthA sudhAraneke lie bhagIratha prayatna kiyA hai. Apane dezakI avanatike satya kArANoM ko khojA hai aura unake dUrI karaNakA yathocita yatna kiyA hai| prajAkI zArIrika sthiti sudhAraneke lie Ayurvedako Azraya pradAnakara, Apane prAcIna cikitsA paddhati ko sajIva kiyA hai. Apa ke ina guNoM se prerita hokara AyurvedakA yaha / abhinava grantha zrImAnakI bheMTa karate huve Apake isa prajAjanako atyAnaMda hotA hai| UMjhA (gujarAta.) / ApakA kRpAbhilASA bar3audA rAjya rasavaidya nagInadAsa chaganalAla zAha tA. 4-1-20. ) mAlika-UMjhA Ayurvedika phArmasI ................................................................ ema. bADIlAlakI kaM.-ahamadAbAda. ............................... For Private And Personal
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir UMjhA Ayurvedika phArmasI ahamadAbAdake svAmI. BEC rasavaidya nagInadAsa chaganalAla zAha. phInI prInTIMga varkasa. amadAvAda, For Private And Personal
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vijJaptiH - bhArata-bhaiSajya-ratnAkarakA prathama bhAga prakAzita hote hI vidvAnoMne usakA jisa prema aura utsAhase svAgata kiyA, usakI hameM kadApi AzA na thI; hamArI tuccha kRti vidvAnoMmeM itanA Adara pA sakegI isakA hameM dhyAna bhI na thA; aba bhI hama to ise kevala una mahAnubhAvoMkI udAratA hI mAnate haiM; nahIM to hamAre jaise alpamati vyaktiyoMkI kRti ko itanA Adara prApta honA sambhava hI nahIM thaa| cAhe hameM pratIta hoM yA na hoM para nissandeha isameM doSoMkI bharamAra hogI, jinheM haMsamati vidvAnoMne dRSTicyut karake apanI udArabuddhi kA paricaya diyA hai, jisake lie hama unake atyanta AbhArI haiM / vidvAnoMke utsAhavarddhanase hI Aja hama atyadhika Arthika hAni uThAte huve bhI isake dvitIya bhAgako pAThakoMkI sevAmeM samarpita karanemeM samartha ho sake haiN| prathama bhAgakI bhUmikAmeM hamane vizeSa rUpase nivedana kiyA thA ki "yadi vidvAna vaidya hameM isakI truTiyoMse avagata karanekI kRpA kareMge to hama unake atyanta kRtajJa hoNge|" isa prArthanAke anusAra kaI mahAnubhAvoMne hameM amUlya parAmarza dekara kRtArtha kiyA hai / unameM se zrIyukta vaidyarAja zaMkaralAlajI, sampAdaka vaidya, murAdAbAda; zrIyukta paM. ravizaGkara jaTAzaGkara vaidyarAja, sampAdaka vaidyakalpataru aura zrIyukta paM. balavanta zarmAjI vaidyarAja, mahalaI vizeSa dhanyavAdake pAtra haiN| hameM AzA hai ki isa bhAgake viSayameM bhI vidvanmaNDala hameM avazya hI samucita parAmarza pradAna karegA ki jisase agale bhAga adhikase adhika uttama banAe jA skeN| prathama bhAgakI apekSA isameM kaI vizeSatAeM haiM jinameMse mukhya yaha haiM(1) pratyeka prayoga jitane granthoMmeM milatA hai, lagabhaga una sabhIke nAma likhe gae haiN| (2) zAstrIya mAnake sAtha hI sAtha oSadhiyoMkI vartamAna tola bhI likhI gaI hai| (3) prAyaH prayogoMkI vartamAn kAlocita mAtrA aura anupAna likhA gayA hai| AzA hai yaha sudhAra pAThakoMko vizeSa rucikara hogaa| pahile bhAgakI apekSA isameM kAgaz2a bhI kahIM adhika uttama lagAyA gayA hai aura usako apekSA pRSTha saMkhyA DyoDhI honepara bhI mUlyameM thor3I hI vRddhi kI gaI hai| ___ hamane yaha kArya kisI Arthika lAbhakI AzAse nahIM apitu AyurvedakI sevAke vicArase hI hAthameM liyA hai. isa lie hama AzA karate haiM ki vaidyasamAja isake pracArameM hameM pUrNa sahAyatA degaa| vinItaHnagInadAsa chaganalAla zAha. gopInAtha. For Private And Personal
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir viSayAnukramANikA viSaya, pRSTha. gakArAdi kaSAya prakaraNa 1 guTikA ,, guggulu 190 pAka viSaya. pRSTha | viSaya. cakArAdi taila prakaraNa 173 Asava ,, Na 314 lepa , 186 , aJjana ,, 314 , dhUpa , rasa , 314 .. mizra 315 aJjana 191 kapa 195 197 DakArAdi rasa prakaraNa mizra, 236 takArAdi kaSAya prakaraNa 317 lakArAdikaSAya prakaraNa 237 / . __, cUrNa , 239 guTikA ,, 239 guggula ,, , rasa , 240 363 317 ghRta tela Asava cUrNa , 332 dhUpa aJjana nasya kalpa rasa n m0 nne n n n + Vmmon 0 0 n n n n mizra jakArAdi kaSAya prakaraNa 241 aritra lepa dhakArAdi kaSAya prakaraNa 130 guTikA ,, avaleha , 380 382 390 390 395 396 131 aJjana guTikA, 131 ghRta nasya , taila Trurur , kalpa rasa ariSTa ss v WWW lepa mizra, llyl mizra dhUpa .11 dhUmra aJjana , nasya , rasa kalpa mizra, cakArAdi kaSAya prakaraNa 134 cUrNa 141 , guTikA ,, 151 ,, leha , 158 , ghRta , 166 cikitsA pathapradarzinI / (rogAnusAriNI sUcI) 11 274 dhAtuzodhanamAraNa 576 309 oSadhikalpa 310 mizrAdhikAraH 578 275 For Private And Personal
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zuddhipatra m m m pRSTha kAlama paMkti azuddha zuddha pRSTha kAlama paMkti azuddha zuddha 2 2 10 kar3avI tUMbIke muNDIke pattoMke / 49 1 3 AdhI barAbara 3 2 12 nIlophara phUlapriyaGga 52 2 20 khambhArI zyonAka 3 2 15 kamalanAla bhAraGgI 53 1 13 (banaphazA) 2 27 kAlevAsako kaTasaraiyA ko 54 2 1 cedevaM pacedevaM 11 1 18 12905 55 128 candana piThavana, candana 13 1 27 kaTailI kaTAI 56 125 drAkSAsthi drAkSAsthirA 13 2 8 (banaphazA ) 62 2 4 bhuIAmalA AmalA 65 1 28 mAlakaMganI gajapIpala 1 25 meSaparNI bhekaparNI 65 2 28 bhagandara zotha, bhagandara 18 1 24 haMsarAja haMsapAdI 69 1 27 nAgaramothA / kevaTImothA 18 2 24 kacarekI kakar3IkI .70 1 7 1224 1424 127 rAla rAla, dhAyake phUla 72 1 23 zrIvAsa kamIlA, zrIvAsa 21 2 18 dhAyake phUla dhAyake phUla, lodha | 76 1 22 cUrNako cUMrNakI battI banA 23 2 9 kesara kesara, agara kara use 204 1 22 rAla netrabAlA 77 1 6 pArada pArada,suhAgA,surmA 30 1 14 yonimeM zahada meM milAkara 77 1 17 kanera koyala yonimeM 78 1 12 , 30 2 12 IkhakI jar3a tAlamakhAnA 78 2 2 saMbhAlu sahajane 30 2 28 ( hArasiMgAra ) ( guDahara) 78 2 3 pattoMkA phUloMkA 31 2 16 milAkara milAkara ghI zahada | 80 1 1 kanera koyala ke sAtha 83 2 15 lohabhasma / lohabhasma,tAmrabhasma 2 6 baher3A 85 2 2 basalocana zveta dUba 34 124 vahnijA vahnijAn 89 1 4 dUdha kSArameM 34 2 25 jalake uSNa jalake 89 2 14 haratAla manasila 37 2 ( prayogasaMkhyA 1319 chUTa 90 2 25 atisArameM raktAtisArameM gayA hai) 93 112 seMdhe samudra 46 2 21 gokharu gokharu,tAlamakhAnA 2521 48 2 10 AmalA AmalA, pIpala 95 1 13 1325 lh .0 0 1525 For Private And Personal
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra pRSTha kAlama paMki 96 100 1.2 102 azuddha zuddha 1 prathamakI do paMktiyAM isa prakAra hai tailameM pisA huA zuddha gandhaka khilAeM aura ciraciTeke kSArake pAnI meM gandhaka, tela aura svAdamirca 98 2 26 kSIraM 99 kSIre 1 26 agni jalAiye / 2 pahara ani jalAiye | 1 12 1441 1 5 lIjie 1541 rakha lIjie 1 20.211 bhAga zuddha) 8bhAga mIThe teliye mIThA teliyA mikA kAtha milAkara lAkara ghoTiye ) pakAiye | 103 2 1 koyaloM kI beke kAyaloMkI 105 1 21 pIpala, jIrA 105 2 12 jAyaphala 105 2 26 donoM ko 106 122 giloya 107 2 16 zaGkhamimaM 108 1 7 zaMkhabhasma 108 1 15 sabakevarAvara 114 2 14 donoMko 115 1 15 ghoTakara 115 2 11 goMda, 117 120 paudIne ke 122 4 zAlighAna kAlA jIrA jAvitrI tInoMko www.kobatirth.org tAmra bhasma giloya nirbha sabase do gunI tInoMko 3 bAra ghoTakara goMda, dhanUga nAr3IzAkaka zAlizAka karaJjakI girI 122 2 25 rAla 128 1 4 varAhakrAntA asagandha 128 2 9 vidArIkanda 129 1 19 kapAyase vidArIkanda, amagandha kaSAya aura anya kaTu amla, kSAra tathA tIkSNa padArthoM pRSTha kAlama paMkti 131 2 10 2635 132 2 23 haldI 135 1 4 sapheda sArivA 136 1 11 lAlacandana 136 2 5 zatAvara 136 2 7 mastiSka kI nirbalatA 136 2 18 nala 146 2 16 sauMTha 153 2 9 gajapIpala 166 171 172 azuddha 154 2 8 cirAyatA, 154 2 12 55 mAjhe 154 2 14 20 mAze 158 2 21 kur3ekI chAla 162 1 24 bhilAve 120 ( banaphazA ) 1 3 saTI 2 19 1984 182 2 9 aura rama 187 187 For Private And Personal Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1 11 1723 2 23 nalada 2 27 karane se 2 16 8 bhAga 2 15 zuddhasIsA 2 13 thAlI 3 phiTakI 189 190 191 199 206 2 2.8 114 6 so. 210 123 bhUdharayantra meM 219 1 17 rajaM 221 1 18 girikarNikA 224 1 10 goMdanI ke zuddha 1635 pali abhrakakI bhasma koyala lAlacandana, khasa muleThI zatAvara mastiSkakA chorA ho jAnA khasa gajapIpala, rAsnA cirAyatA, giloya 3||| mAjhe 15 mAjhe devadAru TopI utare bhilAve 0 huve kharI, tagara 1784 aura Aka kA dUdha 1823 khasa karake dhUpa meM baiThane se 9 bhAga suramA, zuddhasIsA jAlI saurASTrI 2 tola bhUdharapuTameM rasaM koyala motheke
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pRSTha kAlama paMkti azuddha zuddha pRSTha kAlama paMkti azuddha zuddha 224 1 28 rakhakara cUneke bIcameM rakhakara | 302 1 24 1 kAlImirca 21 kAlI mirca 231 2 13 pakAiye lohapAtrameM pakAiye / 304 1 prayoga saMkhyA 2168 ke arthame auSadhoM 232 2 7 1736 1936 ke nAma chUTa gae haiM jo isa prakAra haiM233 1 12 bhedana meda syAha mirca, suhAgA, zaMkhabhasma, pArA, 234 2 8 bhAMgerakI gandhaka, zuddha brahmaputra viSa / saba samAna jar3ake rasa bhAraMgI ke kvAtha 236 1 9 ta. 81 306 1 11 titalI zaMkhinI 241 2 16 caulAI jalacaulAI 306 222 4 bhAga 1 bhAga 242 1 7 gulasakarI garaheDDuvA 307 1 6 1 bhAga 2 bhAga 245 1 4 bAMsekIchAla se aura bar3akI chAla 313 1 10 kuTakI candana, kuTakI 247 1 9 sugandhavAlA candana 320 2 1 majITha lAlacandana 252 1 6 mothA tAlIsapatra, mothA 324 1 6 soMTha AmalA 258 2 1 dhaniyA rasauta, dhaniyA 333 1 16 cAvaloMke sAtha cAvaloMke mAMDake " " , vaMsalocana baMsalocana aura sAtha gandhazaTA 260 2 1 1038 334 116 haratAla 2038 zilArasa 335 1 261 1 5 kAkajaMdhA giloya 3 camelIkIkalI camelIkI kopala 335 1 16 jIvanIya gaNa kAkAlI 265 1 7 saphedagulAba ciraciTA 270 2 7 cItA bar3I indrAyana , 1 18 paTolapatra pittapApar3A, paTola 270 2 8 zAlAcAvala kalamIdhAna , 1 19 phaTakI saurASTrI svarabhraMze 272 1 5 2 mAma 353 1 4 jvarabhraMze 6 mAsa karaca 276 360 1 15 haldI 2 15 SaSThI yaSTI 276 2 26 yantrameM 362 puTameM 1 8 sera 4 25 pala 287 1 20 ajamoda gandhaka 365 1 26 1 prastha 4 prastha 280 2 19 nIlotpala 371 2 21 zukanAsA 281 2 1 jIvanIyagaNa kAkolI 382 1 16 suramA rasauta 289 125 mAlakaMganI . 2492 291 2 1 3 pahara 1 dina 291 2 4 denese denese 3 dinameM 384 1 25 phaTakI saurASTrI 293 120 rasa rase 386 1 14 pIpala pilakhana 293 1 29 eka eka 394 1 12 2743 bhAga pAga aura eka bhAga 401 1 22 1-1 dina 3-3 dina noTa-pAThAkA artha kaI sthAnomeM jalajamanI likhA gayA hai, vahAM ambaSThA samajhanA cAhie / arala For Private And Personal
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH dvitIyo bhAgaH zrI dhanvantaraye namaH atha maGgalAcaraNam dhRtaM vizvaM vizvaM niyamatatibhiryena sudhiyA; samagro sAmagrI sakalasukhadAtrI vihitavAn / rujAkramyante vai khala skhalitaniyamA yasya hi janAH; apAyApAyAdvaH sakalabhuvibhato sa hi pitA // tvatkAruNyakaNairjanopakaraNaiH kAruNyaratnAkara; rekhAmAtramapi skhalema na vayaM, tvIza tvadIyAtpathaH / yena syAma sadaiva nIrujazarIrA Rdvimanto vayam : divyaM kurma tathA sadA sukhamayaM no mAnuSaM jIvanam / / 0 - 0 0 atha gakArAdi kaSAyaprakaraNam (dRSTavya-kaSAya prayogoM meM jina oSadhiyoMkI mAtrA na likhI ho vaha saba samAna bhAga milAkara, 2 tole lIjie aura AdhA sera pAnImeM pakAkara Adha pAya zeSa rahane para chAna liijie| vizeSa vyAkhyAke lie bhA. bhai. ra. prathama bhAga pR. 1 avalokana kIjie / ) For Private And Personal
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [2] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi (1108)gaGgAdharakAtha: (bhaa.pr.,g.ni.|ati0|)(1113) alambupAdalodbhUtAtsvarasAvepalekazcaTadADimajambUzanATakapatrabahiSTham / / pibet jaladharanAgarasahitaM gar3Amapi vegavAhinIM / apaccAgaNDamAlAyAHkAmalAyAzca nAzana: rundhyAta // baranekI jar3akI chAla ke kAthameM zahada DAlakara caulAI, anAra, jAmuna aura siMpAIke patte aneka bAra ( bahuta samaya taka ) sevana karanese purAnI tathA netrabAlA, nAgaramothA aura soekA kAtha sevana gaNDamAlA bhI zIghra naSTa hojAtI hai / karanese gaGgAke samAna vegavAn atisAra gI ruka kacanArakI 1 pala (5 to0) athavA arddhapala jAtA hai| * chAlako cAvaloM ke pAnImeM pIsakara sevA karanese (1109)gaGgAvatImUlayogaH(bR. maa.| ama0) gaNDamAlAkA nAza hotA hai| gaGgAvalyA mUlaM kathitaM ghRtatailasaindhavai mizram / mUtramatirudraM vegAtpapItamAtra pravartayati // kar3avI tUMbIke 2 pala (10 tole) svarasako gaGgAvatIkI jar3ake kAthameM ghRta, taila aura (nitya prati) pInese apa cI, gaNDamAlA aura kAmaseMdhA namaka milAkara pInese ruddha (rukA huvA) mUtra | lAkA nAza hotA hai| turanta A jAtA hai| gandharvatailasiddhaharItakI (baM. se. / zlI. ci0) (1110)gajapippalyAdi kAthaH (rA.mA.vA.ro.) (578 saMkhyaka prayoga avalokana kIjie) maatnggpippliivaarilodhrdhaatkiishriiphlaiH|| gandharvAdi kAtha: (baM. se. / vA. ra.) sarvAtisArahRtkAthaH zizostaccUrNameva vaa|| (saMkhyA 546 "eraNDAdi" avalokana kIjie) ___ gajapIpala, netravAlA, lodha, dhAyake phUla aura (1114) gambhArikAdugdhaH (yo. ra. / zI. pi.) veTagirIkA kAtha athavA cUrNa, bAlakoM ke samasta gambhArikAphalaM pakvaM zuSkamutsveditaM punaH / prakArake atisAroMkA nAza karatA hai| | kSIreNa zItapittaghnaM khAditaM pathyasevinA // - (prayoga vidhiH .-ATha, dasa varSa taka ke bAla ___ gambhArIke pake aura zuSka phoko dugdhameM koMko Adhese eka mAze taka cUrNa prAtaH sAyaM zarabata pakAkara sevana karane tathA patryapUrvaka rahanese zItapitta roga naSTa hotA hai| habbulAsa yA zahadameM milAkara caTAnA cAhie / ) (1115) garuDImalayogaH--- (1111) gaNDamAlAharakaSAyAH (rA. maa.| a. mA. a. 28, ga. ni. / sarpa. ci.) (bR. yo. t.| ta. 108; yo. ta. / ta. 5) puSyanipItaM garuDIsamutthaM mUlaM nRNAM pannagadaMzamAkSikAvyaH sakRtpIta kAtho vrunnmljH|| bhItim / gaNDamAlAM nihantyAzu cirakAlAnuvandhinIm / / saMvatsarArdha harati prasahya kA vRzcikAdyairgaNanaiva tessaaN|| (1112)palamardhapalaM vApi piSTvA tnnddulvaarinnaa| nasyAJjanAlepanapAnayogairbhujaGgadaSTasya vissNnihnti| kAJcanAratvacaM pItvA gaNDamAlAM vyapohati mUlaM garuDyAH parighRSyamANaM' na zyAmalatvaM patipa yate cet // For Private And Personal
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [3] giloyakI jar3ako puSya nakSatrameM ukhAr3a kara garbhiNI dvAdazemAsi pibecchalanamauSadham // (pIsakara) pInese 6 mAsa taka sarpadaMzakA bhaya nahIM evamApyAyate garbhastIbArukacopazAmyati // rahatA phira bicchU Adi to haiM hI kisa gaNanAmeM / nimnalikhita 12 prayogoMse siddha dugdha kramazaH ___ yadi sarpa kATaneke pazcAt zarIra zyAmavarNa / pahile, dUsare, tIsare, cauthe, pAMcaveM chaThe, sAtaveM na ho gayA ho to giloyakI jar3ako dhisakara nasya AThaveM, naveM, dasaveM, gyArahaveM aura bArahaveM mAsameM lene, aJjana lagAne, lepa karane aura pInese viSa naSTa hone vAle garbhasrAva, garbhapAta aura garbhiNIke zUlako ho jAtA hai| / zAnta, evaM garbhako puSTa karatA hai(1116 27) garbharakSakA yogAH (1) muleThI, sAgonake bIja, kSIrakAkolI (yo. r.| yo. ro.; yo. ta. / ta. 75) aura devadAru / (1) madhukaM zAkabIjaJca payasyAM suradAru c| (2) pattharacaTA, kAle tila, majITha aura (2) azmantakaH kRSNatilAstAmravallI shtaavrii|| zatAvara / (3) vRkSAdanI payasyAM calatA cotplsaarivaa| (3) bandA, kSIrakAkolI, nIlophara aura (4) anantA sArivA rAstA pamA madhukameva ca // sArivA / (5) vRhatIdvaya kAzmaryakSIribhRGgAstvaco ghRtam / (4) anantagUla, sArivA, rAsnA (rAyasanAya ), (6) pRzniparNI blaashinHshvdNshaamdhuprnnikaa|| padmA (majITha yA kamalanAla) aura mulaitthii| (7) zRGgATakaM visaM drAkSA kaseru madha sitaa| (5) kaTelI, kaTelA, khambhArIkI chAla (vA saptaitAnpayasAyogAnardhazlokasamApitAn // phala ), kSIrakAkolI, bhaMgarA, dAracInI aura dhii| kramAtsaptasu mAseSu garbhe sravati yojyet| (6) pRSThaparNI (kabarA), kharaiTI, sahajanekI (8) kapittha bilvvRhtiipttolekssunidigdhijaiH|| chAla, gokharu aura khambhArI ( athavA giloya ) / . . (7) siMghAr3A, kamalanAla, munakA, kaseru, ____ mUlaiH zRtaM prayuJjIta kSIraM mAse tthaa'ttme| - mulaiThI aura mishrii| (9) navame madhukAnantApayasthAsArivAHpiyet // sArikhApat / / (8) kaithakI chAla, belagirI, kaTelA, paTola(10)kSIraM zuNThIpayasyAbhyAM siddhNsthaadshmehitm| patra, ikhakI jar3a aura kaTelIkI jdd'| sakSIrAvA hitA zuNThI madhukaM suradAru ca // (9) mulaiThI, anantamUla, kSIrakAkolI aura (11)kSIrikAmutpalaM dugdhaM samajhAmUlakaM shivaam| sArivA / pibedekAdaze mAsi garbhiNI shuulshaantye|| (10) sAMDa aura kSIrakAkolI / athavA soMTha, (12)sitaavidaarikaakoliikssiirikaashcmRnnaalikaaH| mulaiThI aura devadAru / / (pichale pRSThakA noTa) 1 paripIyamAnamiti pAThabhedaH / 2 payaseti pAThAntaram / 3 vayasyati paatthaantrm| 4 kRSNati pAThAntaram / 5 zRGgeti ca paatthH| For Private And Personal
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra aura soMTha | [ 4 ] (11) kSIrakAkolI, nIlophara, majIThakI jar3a, www.kobatirth.org bhArata 1- bhaiSajya ( 1928 - 35) garbharakSakA yogAH (yo. ra. / yoni 0 ) 2 - prayogakI saba oSadhiyAM samAna bhAga milAkara 2 tole lIjie aura usameM 16 tole dUdha tathA 64 to0 pAnI milAkara dugdha zeSa rahane taka pakAiye | ) (12) mizrI, bidArIkanda, kAkolI, kSIrakAkolI aura kamalanAla / dvitIye mAsi garbhasya calanazca bhavedyadi / payasA ca tadA peyaM mRNAlaM nAgakezaraMm // tagaraM kamalaM bilvaM karpUreNa samanvitam / (pra0 vi0-1-ghRta athavA mizrIko pIneke ajAkSIreNa tatpiSTvA kSIreNA''loDya pUrvavat // samaya milAnA cAhie / (1) calanaM prathame mAsi garbhastha yadi jAyate / auSadhaJca tadA deyaM vicakSaNa bhiSagvaraiH // mRdvIkA jyeSThakA caiva candanaM raktacandanam / gavAzca payasA peyaM sthiratA jAyate dhruvam // nIlotpalaM sabAlaJca zRGgATazca kaserukam / zItatoyena viSTvA tu kSIreNA'loDaca tatpivet // evaM na patate garbhaH sa ca zUlaH prazAmyati // - ratnAkaraH yadi prathama mAsa meM garbhasrAva hotA ho to catura cikitsakako cAhie ki-garbhiNIko-munakkA, mulaiThI, sapheda candana, aura lAla candana ko godugdhameM pakAkara pilaae| isase avazya hI garbha sthira ho jAtA hai| athavA nIlophara, netravAlA, siMghAr3A aura kaseruko zItala jalameM pIsakara, dUdhameM milA kara pIne se bhI garbhasrAva aura garbhiNIkA zUla ruka hai| Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ gakArAdi yadi dUsare mAsa meM garbhastrAva hotA ho to kamalanAla aura nAgakesarako dUdhameM pIsakara athavA tagara, kamala, belagirI aura kapUrako bakarIke dUdha meM pIsakara aura phira (go) dugdhameM milAkara pInA cAhie / (3) tRtIye mAsi calanaM jAyate garbhajaM yadi / pasAssloDitaM peyaM zarkarAnAga kezaram // padmakaM candanaM caiva bAlakaM padmanAlakam / piSTvA zItena toyena kSIreNA''loDya tatpivet / / evaM na patate garbhaH sa ca zUlaH prazAmyati / / yadi tIsare mAsa meM garbhastrAva hotA ho to mizrI aura nAgakezarako dUdhameM pIsakara pilAnA cAhie athavA - padmAkha, lAla candana, netrabAlA aura padmanAlako ThaNDe pAnI meM pIsakara dUdha meM milAkara pInese bhI garbhasrAva aura garbhiNIkA zUla zAnta hotA hai / For Private And Personal (4) yadigarbhasya calanaM caturthe mAsi jAyate / tRSNAzUla vidAhaizca jvareNa ca nipIDanam // kSIraca kadalImUlamutpalaM bAlakaM tathA / AloDya samabhAgena pibedrogopazAntaye ||
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [5] yadi caturtha mAsameM garbhasrAva hotA ho yA garbhiNI ko tRSNA, zUla, dAha aura jvara ho jAya to | saptame mAsi garbhasya calanaM jAyate ydaa| kelekI jar3a, nIlophara aura netrabAlA samAna bhAga | uzIraM gokSuraghanaH samagA nAgakezaram // lekara dUdhameM pIsakara pilAnA caahie| sapadmakaM samadhunA pAyayecca vickssnnH|| . yadi sAtaveM mAsameM garbhapAtakA bhaya ho to khasa, gokharU, nAgaramothA, majITha, nAgakezara aura paJcame mAsi garbhasya calanaM kutracidbhavet / / | padmAkhake cUrNa ( athavA kalka ) ko zahadameM milAdanA ca madhunA peyaM dADimIpatracandanam // kara pilAnA caahie| nIlotpalaM mRNAlazca kauntI kSIrI tathaiva ca / kezaraM padmakaM caiva toyenA''loDaya tatpibet // evaM na patate garbhaH sa ca zUla: prazAmyati // aSTame mAsi calanaM garbhastha yadi jAyate / lodhramAgadhikAcUrNa madhunA payasA pibet // yadi pAMcave mAsameM garbhapAtakA bhaya ho to navame suprasUtiH syAdevaM garbhasya poSaNam // anArake patte aura lAla candanako pIsa kara dahI AThaveM mAsameM garbhapAta hotA ho to lodha aura zahadameM milAkara sevana karAnA caahie| athavA nIlophara, kamalanAla, reNukAbIja, bidArIkanda, nAga aura pIpalake cUrNako zahada aura dUdhameM milAkara kezara aura padmAkha ko jalameM pIsakara pilAnese bhI pilAnA caahie| isa prakAra garbhapoSaNa hokara navama mAsameM bhalI bhAMti prasava ho jAtA hai| garbhapAta ruka jAtA hai aura garbhiNIsA zUla zAnta hotA hai| / (1136-53 ) garbhiNIzUlaharopAyAH (bhai. ra. / strI. ro.) SaSThe mAsi tu garbhasya calatA jAyate ydaa| / prathame mAsi garbha tu yadA bhavati vednaa| gairikA gomayaM bhasma kRSNA mRtsnA tathaiva ca // candanaM zatapuSpA ca zarkarA madayantikA // eteSAM sAdhitaM prAjJabhiSajA cAmRtaM tdaa| etAni samabhAgAni piSTyA taNDulavAriNA / peya zItaM paraM sAkaM sitayA candanena ca // pAyayet payasAloDaya garbhiNI mAtrayA bhissk|| ___ yadi chaThe mAsameM garbhapAtakI AzaGkA ho to | tathA tilAn pakaJca zAlUkaM zAlitaNDulAn / sonAgerU, gomaya bhasma ( gAyake gobara kI rAkha ) kSIreNa piSTvA kSIreNa sitAkSaudrAnvitena ca // aura kAlI miTTIse sida-jalameM mizrI aura candana | AloDavya pAyayenArI tataH sampayate zubham / kA cUrNa milAkara pilAnA caahie| / tasminsujIrNe dAtavyaM bhojanaM kSIrasaMyutam // . 1 deyamiti saadhuH| For Private And Personal
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [6] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi yadi garbhiNIko prathama mAsameM pIr3A ( zUla) garbhigIko tIsare mAsameM garbhazUla honepara, ho to--lAla candana, sauMpha, khAMDa (mizrI), aura kSIrakAkolI, kAkolI, aura Amaleko uSNa jalameM mogarA (puSpa vizeSa ) samAna bhAga lekara taNDula pIsakara pilAnA aura auSadha pacanepara dugdha mizrita jalase. pIsakara aura dUdhameM milAkara yathocit bhAta khilAnA caahie| mAtrAnusAra pilAnA cAhie / athavA-tila, panAkha, athavA-kamala, nIlophara, kUTha, kamalanAla kamalanAla aura zAli taNDula (bAsamatI yA sAThIke aura mizrIko jalameM pIsakara dUdhameM milAkara pInese cAvala ) samAna bhAga lekara dUdhase pIsakara aura zUla zAnta hotA hai, aura garbha vyathita nahIM hotaa| dUdhameM hI milAkara mizrI tathA zahada DAlakara (4) pInese bhI lAbha hotA hai| caturthe tu vidhAnajJa pAyayedidamauSadham / auSadhake bhalI bhAMti paca jAne para kSIrayukta piSTvotpalazca zAlUkaM kaNTakArI trikaNTakam / / AhAra denA caahie| noTa taNDula jalavini,' prathama bhAgake yathAgnimAtrayA kAle garbhiNI payasA saha / pariziSTameM dekhie / . tathA gokSurakasiMhIM bAlakaM nIlamutpalam / / piSTvA kSIreNa pAtavyaM garbhazUlanivAraNam / / dvitIye mAsi garbhe tu yadA bhavati vedanA / garbhigIko caturtha mAsameM pIr3A hone lage to tadotpalastha kalakantu shRnggaattkkserukm|| nIlophara, kamalanAla, kaTelI aura gokharuko dRdhameM taNDulodakapiSTantu paayyettnnddulaambunaa| pIsakara agnibalAnusAra pilAnA caahie| nivArya garbhazUlazca sthiraM garbha karoti ca // athavA-gokharu, kaTelI, netrabAlA aura nIlo ___ yadi garbhake dUsare mAsameM garbhiNIko pIr3A pharako dRdhameM pIsakara pilAnA caahie| hone lage to nIlophara, siMghAr3A aura kaseruko taNDula-jalameM pIsakara taNDula jala (cAvaloM ke pazcame mAsi garbhe tu yadA bhavati vednaa| pAnI dhobana-) ke sAtha hI pilAnese garbhazUla naSTa hokara garbha sthira ho jAtA hai| tatra nIlotpalaM vIrAM piSTvA kSIreNa pAcanam // ghRtakSaudrAnvitaM pItvA garbhasya ca rujAM haret / tatIye zrIrakAkolI kaakolyaamlkiiphlm| tathA nIlotpalaM nArI kAkolI samabhAgikam // pinamagodakenaitatpAyayeta garbhiNI bhiSaka // zItatoyena piSTvA ca kSIreNAloDaya pAyayeta / zAlyAnaM payasA jIrNe bhojayedanu grbhinniim| anena vidhinA garbhasthiraH syAdvak prazAmyati // tathA pamotpalaM kuSThaM zAlUkazca samAMzikam // garbhiNIko pAMcave mahInemeM zUla utpanna ho to sitodakena piSvA tu kSIreNAloDaya paayyet| nIlophara aura khasako dRdhameM pakAkara aura usameM tena zUlaM nivartata na garbho vyathate dhruvam // . ghRta tathA zahada milAkara pilAnA caahie| For Private And Personal
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kapAyaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| athavA-nIlophara aura kAkolIko zItala kaitha aura supArIkI jar3a (jar3akI chAla) aura jalase pIsakara dUdhameM milAkara pilAnA caahie| .khIloMko zItala jalase pIsa, dUdhameM milAkara aura ila prayogoMse garbhiNIkA zUla zAnta, aura khAMDase mIThA karake pilAnA cAhie / garbha sthira hotA hai| isase garbhavikAraja zUla zIghra hI zAnta ho jAtA hai| (pra. vi... zahada itanA DAlanA cAhie ki dUdha mIThA ho jAya / dvitIya prayogameM dUdhako / mizrIse mIThA kara lenA cAhie / ) ame tu yadA mAsi garbha bhavati vedanA / tadA piSvA tu dhanyAkaM pAyayettaNDulAmbunA // SaSThe mAsi yadA garbha vedanA jAyate tthaa| zUlaM nivartate tena garbhaH sandhAryate striyA / mAtuluGgastha bIjAni priyaGgacandanotpalam // evaMpalAzaspadalaMsupiuMsapIya toyena sushiitlen|| kSIreNAloDya pAtavyaM grbhshuulnivaarnnm| atyanta ghorASTamamAsagarbhavyathAturA yAnti tathA priyAlabIjAni mRdvIkAlAjasaktavaH // sukhaM trunnyH|| etatsuzItalaM kAle pItvA ca sukhamaznute // yadi garbhigIko aSTama mAsameM pIr3A utpanna ho yadi SaSTha mAsameM garbhiNIko pIDA utpanna ho to cAvaloMke pAnImeM dhaniyA pIsa kara pilAnA to nimnalikhita do prayogoMmeMse koI eka sevana cAhie / athavA zItala jalake sAtha DhAka (palAza) karAnA caahie| ke patte pIsa kara pInese bhI aSTama mAsameM hone vAlI (1) mAtuluGga (bijaure) nIbUke bIja, phUla atyanta bhayaGkara garbhavyathA zAnta ho jAtI hai| priyaGgu, lAla candana aura nIlopharako dudha pIsakara pilaaveN| garbhiNyA navame mAsi yadA bhavati vedanA / (2) piyAla bIja (cirauMjI ), munakkA, aura eraNDamUlaM kAkolIM piSTvA zItodakena ca / / khIloMke satUko zItala jalameM milAkara yathA samaya pilAnA caahie| pItvA zUlAdvimucyate tadA nArI na saMzayaH / tathA palAza bIjazca sakAkolIkuraNTakam / / saptame zataputrIzca mRNAlasahitAM pibet / bhaktena bAriNA piSTvA garbhazUlaM vyapohati // piTAkSIreNa zulA garbhiNI yA sukhaarthinii|| navama mAsameM garbhigIko vedanA hone para arakapitthakramukAnmUlaM salAjaM zarkarAyutam / * NDamUla, aura kAkolIko zItala jalase pIsakara zItatoyena saMpiTa kSIreNAloDaya paayyet|| (pAnIke sAtha) pilAnese avazya lAbha hotA hai / pItvA hantya(?) balA zIghraM zUlaM grbhsmudbhvm|| athavA----DhAkake bIja (Dhaka panne), kAkolI ___ saptama mAsameM garbhigIko zUla-zAntike lie aura kAle bAseko cAvaloMke pAnIke sAtha pIsakara zatAvara aura kamalanAlako dUdhameM pIsakara, athavA- pInese bhI garbhazUla zAnta hotA hai / For Private And Personal
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [8] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi -. talavAra ityAdi zastroMse utpanna ghAvameM turanta hI athavA dazame mAsi vedanA jAyate ydaa|| geMgeranakI jaDakA svarasa bhara denese vedanA zAnta tadA nIlotpalaM yaSTImadhukaM mudgasaMyutam // ho jAtI hai| sasitaM cAmbhasA piTavA kSIreNAloDya paayyet| (1156) gAyatryAdikAtha: (bhaa.pr.| vi. ci.) doSazca nAzayedeSa zUlaM garbhasamudbhavam / / gAyatrI triphalA nimbAkaTukA madhukaM samam / __ dazama mAsameM garbhazUla zAnti ke lie nIlophara, trivRtpaTolamUlAbhyAM catvAroMzAH pRthak pRthk|| manUrAnnistupAndadyAdeSa kAtho braNAJjayeta / mulaiThI, mUMga aura mizrIko pAnIse pIsa kara dUdhameM vidradhigulmavIsarpadAhamohajvarA phH|| milAkara pilAnA caahie| triNmUcchacchirdihRdrogapittAsRk kuSThakAmalA // - khairasAra, triphalA (harra, baher3A, AmalA) nImakI tathA caikAdaze mAsi garbha bhavati vedanA / chAla, kuTakI aura mulahaTI pratyeka eka eka bhAga madhukaM padmakaJcaiva mRNAlaM nIlamutpalam // tathA nisotha aura paTolako jar3a evaM tuSa (chilake) zItatoyena piThyA tukSIreNAloDaya pAyayet // rahita masUra cAra cAra bhAga lekara kAtha banAeM / ___ ekAdaza (11 ve) mAsameM garbhazUla zAntike yaha kAtha braNa, vidradhi, gulma, visarpa, dAha, moha, lie mulaiThI, panAka, kamalanAla aura nIlopharako / jvara, pipAsA, mUrchA, vamana, hRdroga, raktapitta, kuSTa zItala jalase pIsakara dUdhameM milAkara pilAnA caahie| (pra. vi. dUdhako mIThA karaneke lie mizrI | (1157) gAyatryAdi kAthaH (vR.ni.ra. / jva. ci.) milAI jA sakatI hai|) . gaaytriitriphlaanimbpttoliibaaskaamRtaa| (1154) gavAkSIkalkaH (ba. se.. ga. ni. / u.ro.) / kAthomadhudhRtAbhyAMzca raktadoSeti zasthate // gavAkSIzavinIdantInIlinIkalkasaMyutam / / khairasAra, triphalA (harra, baher3A, AmalA) nImakI sarvodaravinAzAya gomUtrapAnamAcaret // chAla, paTolapatra, bA~sA (aDUsA) aura giloya ke kAthameM zahada aura dhIkA prakSepa dekara pInA rakta indrAthana, zaGkhapuSpI, dantI aura nIlinI, ke vikAroM ke lie atyanta hitakara hai| (pra. vi.-zahada kalkako gomUtrameM milAkara pInese sarva prakArake aura ghI eka eka tolA milAne cAhie~ aura zahada udaravikAra naSTa hote haiN| usa samaya milAnA cAhie ki jaba kaSAya vilkula (1155) gAGgerukIsvarasaH ThaNDA ho jAya / ) (zA. dha. / khaM. 2 a. 1) (1158)girikarNikAmUlayogaH (ga. ni.| grandhya) khaDDAdichinnagAtrasya tatkAlapUrito brnnH| prAtaH pivecchipAM piSTvA gaNDamAlAM vyapohati / gAnerukImUlarasairjAyate gtvednH|| girikAH sitAyAstu ghRtena primishritaam|| 1 nIlitilvaketi pAThabhedaH aura kAmalAkA nAza karatA For Private And Personal
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [9] girikarNikA ( koyala ) kI jar3ako pIsa kara (1161) guDAIkayogaH (ga. ni. / arza0 ) usameM mizrI aura ghRta milAkara prAtaHkAla sevana guDAkaM bhakSayitvA madirAtarpaNaM piSet / karanese gaNDamAlAkA nAza hotA hai (pra. vi. koyaTa sasnehai : satabhiryuktaM bddhvittgudjaaturH|| kI jar3a 6 mA0 mizrI 6 mA0 aura dhI 1 tolA adraka aura guDako milAkara madirA aura sattu lenA caahie|) se nirmita dhRtayukta tarpagake sAtha sevana karanese (1159)girimalikAyaMkSIrama (vaM.se. ati.) bavAsIra rogameM honevAlA kabja naSTa hotA hai| nikAyamUlamamalaM girimallikAyAH (1162-64) guDAIkAdyAstrayo yogAH sampaphalaM dvitayamambu catu zarAve / (ga. ni. / zopha0) natpAdazeSasalilaM khalu zoSaNIyaM guDAIkaM vA'tha sadAruvizvaM kSIre paladvayamite kushlairjaayaaH|| ___ sanAgaraM vA'tha kirAtatiktam / prakSipya mASakAnaSTau madhunastatra shiitle| yogatrayaM zreSThatamaM padiSTa raktAtisArI tatpItvA nairujyamiha vindati / / mityauSadhaM zophaharaM narANAm / / ___ kur3ekI jar3akI chAla aura dvitIya triphalA sUjanako naSTa karaneke lie ( 1 ) gur3a aura (khambhArI, phAlasA, aura munakA) 1---1 pala (saba adraka (2) devadAru aura soMTha tathA (3) soMTha aura milAkara 4 pala) lekara kUTakara 32 pala pAnI meM cirAyatA; yaha tIna prayoga atyuttama haiM / pakAeM. aura cauthA bhAga jala zeSa rahane para chaanleN| ( 1165) guDUcikAdi kAthaH / tatpazcAta usameM 2 pala bakarIkA dUdha DAla kara (hA. saM. / sthA. 3 a. 2) punaH pakAeM, jaba samasta kAtha jala jAe to utAra guDUcikA nimbadalAni zuNThI kara ThaNDA karake usameM 8 mAze zahada milAkara pieN| mustazca kustumbaru candanAni / isase raktAtisAra naSTa hotA hai| kAthaM vidadhyAtkaphapittavAta jvaraM nihanyAcca guDUcikAya / / girimAlApaJcakakaSAyaH (ga.ni. / jva. ci.) pa.) eSa sarvajvarAnhanti hllaasaadhaanrockaan| ( AragvadhAdi kavAya dekhie|) pratizyAyapipAsAnaH shossdaahnivaarnnH|| (1160) guDadugdhayogaH (yo.r.| mU. kR. ci.) giloya, nImake patte, soMTha, nAgaramothA, kustuguDena mizritaM dugdhaM kaduSNaM kAmataH pibet / baru (naipAlI dhaniyA) aura lAla candanakA kAtha mUtrakR Su sarveSu zarkarAvAtaroganut // sevana karanese vAtaja, pittaja aura kaphaja ityAdi kizcit u0|| dugdhako gur3ase mIThA karake sarva prakArake jvara, hRllAsa (ubakAi, jI macalAnA) yatheccha mAtrAmeM pInese saba prakArake mUtrakRcch, zarkarA aruci, jukAma, pipAsA, zoSa aura dAha Adi (ga) aura vAtarogoM (uSNa vAta) kA nAza hotA hai|| roga naSTa hote haiM / bhA. 2 For Private And Personal
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [10] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [gakArAdi (1166) guDUcIkAthaH (vai. jo / vi0 3) / guhacyA racitaM hanti himaM mdhusmnvitm| vilAsinI vilAsena vilAsihRdayaM yathA / dunivArAmapi chadi tridoSajanitA balAt / / tathA guDUcI vizvena haredAmasamIraNam / / giloya ke himameM zahada milAkara pInese tridoSa jisa prakAra vilAsinI, bilAsase vilAsI janita. kaSTasAdhya chati ( vamana ) bhI avasya naSTa puruSakA hRdaya hara letI hai usI prakAra zuNThi- ho jAtI hai / cUrNayukta guDucI kAtha AmavAtako hara letA hai| (pra. vi0 hima ( khesAndA ) banAnekI vidhi ( 1167 ) guDUcIsvaramaH / baM. se. / jva. prathama bhAgameM dekhie / isakI mAtrA sAdhAraNataH 5 tolese 10 tole takakI hai / zahada sayA pippalImadhusammizraM guDUcIsvarasaM pivet / / | tolese 2 // to0 taka milAyA jA sakatA hai / jIrNajvarakaphaplIhakAsArocakanAzanam // giloyake svarasameM pIpalakA cUrNa aura zahada (1171 ) guDUcyanupAnam (bhA. pra. | ma. gva. vA. ra.) milAkara pInese jIrNajvara, kapha.plIha roga [ tillI ] ghRtena vAtaM saguDA vivandhaM khAMsI aura aruci kA nAza hotA hai| pra vi0-pIpala kA cUrNa 1 mAzA aura pittaM sitADhayA madhunA kaphazca / vAtAsagugraM rudhutailamizrA zahada kAyakA caturthAMza milAnA cAhie / zuNThyAmavAtaM zamayed gudduucii| (1168 ) guDUcIsvarasaH (vaM. sena / pra. a.) giloya, kramazaH ghRta, gur3a, mizrI, zahada. gacyA svarasaH peyo madhunA saha meha jit / eraNDa tela aura zuNThike sAtha sevana karanese yathA(do tole ) giloyake svarasameM (6 mA.) / krama. bAyu, malAvarodha, pitta, kapha prabala vAtarakta zahada DAlakara sevana karanese prameha roga nae aura AmavAtakA nAza karatI hai / hotA hai| ( 1172 ) guDUcyAdi kalkaH (vaM. se. / ilI.) ( 1165 ) guDUcI svarasAdi prayogaH / pidhedevaM guhUcI yA nAgaraM bhadradAru ya / (3. maa| bA. ra.), pibetsarpapanailena ulIpadAnAM nivRttaye / / guDUcyA svarasaM kalkaM cUrNa vA kAthameva vaa| dIpadakI nivRtti ke lie giloya, athavA prabhUtakAlamAsevyaM mucyate vAtazoNitAt / / moTa aura devadAruka kankako sarasoM ke tela meM gilA giloyakA svarasa. ka ka athavA cUrNa, vA kAtha kara sevana karanA cAhie / dIrgha kAla taka sevana karaneme vAtarakakA nAga ( 1173 ) guDUcyAdi kvAthaH / hotA hai| ( bhA. pa0 / chardi, baM0 se 0 / a. pi.) (1170 ) guDUcI himaH / guDUcItriphalAnimbapaToleH kathitaM jalam / ( bhA. 5.. . . / chardi0) pidhenmadhuyutaM tena chardirnazyati pittajA / / For Private And Personal
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / kaSAyaprakaraNam ] giloya, triphalA [ hair3a, baher3A, AmalA ], nIma kI chAla, aura paTolapatra ke kAthameM [ AThavAM bhAga ] zahada milAkara pIne se pittaja chardi [vagana) hotI hai| ( yahI kAtha baMgasenake matAnusAra amlapitta tathA pittaroga nAzaka hai / ) / (1174 ) guDUcyAdi kAthaH (ga.ni. / jya. ci.) gaDUcyativiSAdhAnyazuNDi bilvAndavAlakaiH pAThAbhUnimbakuTajacandanozIra padmakaiH 0 kaSAyaH zItalaH peyo jvarAtisArazAntaye / hallAsArocakacchardipipAsAdAhanAzanaH // giloya, atIsa, dhaniyA, sAMTha, belagirI, nAgaramothA, netrabAlA, pAThA ( jalajamanI) cirAyatA, kur3ekI chAla, lAla candana, khusa aura padmAkhakA zIta kaSAya' sevana karane se jvarAtisAra, hallAsa [ ubakAI - bamanecchA ] aruci, vamana, pipAsA aura dahakA nAza hotA hai / (1275 ) guDUcyAdi kAthaH (bR. ni. ra. / vA0 20 ) guDUcI vAkucI cakramardazca picumandakaH / harItakI haridrA ca dhAtrI vAsA zatAvarI / / bAlaM nAgabalA yaSTiH madhUkaM kSurakoSi ca / paTolasya latozIraM maJjiSThA raktacandanam || gucyAdirayaM kAtho vAtaraktAntakArakaH / kuSThAnAmapi saMharttA kaNDUmaNDalakhaNDanaH // vAtikAn raudhikAnsarvAnvikArAnAzu nAzayet munibhiH karuNAkIrNaiH kaSAyoyaM prakAzitaH / / / 1 zItakaprAya vidhi prathama bhAga meM dekhie / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 11 ] giloya, bAbacI, parvoMDake bIja, nImakI chAla, hair3a, haldI AmalA, aDUsA (bA~sA ) zatAvara, netrabAlA, nAgavalA [ kaMdhI bheda ] mulhaTI, mahuA, tAlamakhAnA, paTolakI bela, khasa, majITha aura lAla candana | inakA kAtha vAtarakta, kuSTha, khujalI, tree [ cakate ] aura samasta vAtaja tathA raktaja rogoMko zIghra naSTa kara detA hai / ( 1176) guDUcyAdi kAthaH (bhai0 20 / 0 ni0 ) guDUcI mustabhUnimbaM dhAtrI kSudrA va nAgaram / vilvAdi paJcamUlaJca kaTukendrayavAsakam // nizAbhavaM jvaraM vAtakaphapittasamudbhavam / cirotthaM dvandvajaM hanti sakaNaM madhusaMyutam // giloya, mothA, cirAyatA, AmalA, kaTailI, soMTha, vivAda pacamU ( belakI chAla, sonApAThA, khambhArI, pAr3hala, aura araNI ) kuTakI, indrajau aura javAseke kAthameM pIpalakA cUrNa aura zahada milAkara pIne se rAtri ke samaya bar3hane vAle vAtaja, pittaja, kaphaja aura purAne indraja jyarakA nAza hotA hai / (pra0 vi0 popalakA cUrNa eka mAzA aura zahada 2 tole milAkara prAtaH sAyaM pInA cAhie / ) . (1977) guDUcyAdi kAdha: (vR.ni. ra. / uyara) gavastadhAnyAka madhukaM kaTurohiNI / tRSNAzUlAru cicchardi pittajvaraharo gaNaH || giloya, nAgaramothA, dhaniyA, mulahaTI, aura kuTakIkA kAtha pInese tRSA, zUla, aruci, bamana aura pittajvara naSTa hotA hai / For Private And Personal
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [12] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi (1178 ) guDUcyAdi kAthaH giloya, lAlacandana, khasa, dhaniyA aura soMThake (bR. ni. r.| jva. pra.) kAthameM mizrI aura zahada milAkara pInese tRtIyaka guDUcIpadmalodhrANAM saarivotplyostthaa| | jvara (tijArI) zAnta hotA hai| zarkarAmadhuraH kAthaH pItaH pittajvarApahaH / / / (1182 ) guDUcyAdi kAthaH (vR.ni. ra. / jva.) giloya, padmAkha, lodha, sArivA, aura nIlo guDUcI sArivA drAkSA valA cAMzumatI tthaa| pharake kAthako misarIse mIThA karake pInese pitta- eSo'pi paramaH sidvo vAtajvaravinAzanaH // jvarakA nAza hotA hai| giloya, sArivA, munakkA, kharaiTI aura zAla pargIkA kAtha bhI vAtajvarako naSTa karaneke lie (1179 ) gurucyAdi kAtha: atyanta uttama hai| (vR. ni. r.| masU0 ci0 ) (1183 ) guDUcyAdi kAthaH guDUcIparpaTAnantAkaTukAkathitaM pibet / (vR0 ni0 ra0 1 jva0 pra.) vAtapittamasUyAntu ghAropadravabhAji ca // guDUcyAmalakIyuktaH kevalovApi prpttH| ghora upadrava-yukta vAtapittaja masUrikA (choTI | pittajvaraM harettUrNa pittazoSabhramAnvitam // mAtA ) meM giloya pitapApar3A, anantamUla aura __ giloya, AmalA aura pitapApar3ekA athavA kuTakIkA kAtha pInA hitakara hai| kevala pitapApar3ekA kAtha dAha, zoSa aura bhramayukta (1980) guDUcyAdi kAtha: pittajvarako atyanta zIghra naSTa kara detA hai| (kR. ni. ra. / ne. ci.) (1184 ) guDUcyAdi kAthaH (va. ni. ra. / jva) guDUcItriphalAkAtho madhunA saha yojitH|| guDUcI candanaM panaM nAgarendrayavAsakam / pItaHsarvAkSirogannaH kRssnnaacuurnnaavcuurnnitH|| abhayAragvadhozIrapAThAdhAnyAbdarohiNI / / giloya aura triphale (haiDa, baher3A, AmalA) kaSAyaM pAyayedetatpippalIcUrNasaMyutam / ke kAthameM zahada aura pIpalakA cUrNa milAkara tandrAkAsajvarazvAsapipAsA dAhanAzanaH / / pInese AkhoMke sampUrNa roga naSTa hote haiN| viNmUtrAnilaviSTambhatridoSaprabhavasya ca / guDUcyAdi gaNo hyeSa pAcano dIpanaH prH|| (pra0 vi0 pIpala 1 mA. aura zahada 2 to. giloya, lAla candana, padmAkha ( athavA milAnA caahie|) pohakara mUla ) soMTha, indrajau, javAsA, harra, amala(1181 ) guDUcyAdi kAthaH tAsakA gUdA, khasa pAThA (jala jamanI ) dhaniyA (vR0 ni0 ra0 / bA0 ro0) | nAgaramothA aura kuTakI / inake kAthameM pIpalakA guDUcIcandanozIradhAnyanAgarato ydi| cUrNa milAkara pInese tandrA, kAsa, jvara, zvAsa, kArthaH tRtIyakaM hnyaacchrkraamdhumishritH|| pipAsA, dAha, malamUtra aura apAna vAyukA avarodha For Private And Personal
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [13] ( rukanA) evaM sannipAtajvarakA nAza hotA hai| TipaNo-jo oSadhi do bAra AtI hai vaha yaha kAtha atyanta dIpana pAcana (agnikI vRddhi dviguNa lI jAtI hai yathA isa prayogameM kaTelI / karane aura AhAra tathA doSAdiko pacAne vAlA) hai| (1187 ) guDUcyAdi kAtha: (pra0 vi0 pIpalakA cUrNa 1 mAzA DAlanA (hA0 saM0 / sthA. 3, a. 2) caahie|) guDUcI zatapuSpA ca drAkSA rAstA punarnavA / (1185) guDUcyAdi kAthaH (vaM. se. / me.ro.) prAyamANakakAthazca guddaitijvraaphH|| giloya, sauMpha, munakkA, rAnA, punarnavA aura gaDUcItriphalAkAthastathA loharajo yutaH / azmajaM mahiSAkSaM vA tenaiva vidhinA pivet|| trAyamANA ( banaphazA ) ke kAthameM gur3a DAlakara pInese vAtajcara naSTa hotA hai| giloya aura triphaleke kAthameM loha cUrNa (0 vi0 gur3a eka tolA milAnA caahie| ) athavA zilAjIta aura maiMsiyA gUgala milAkara (1188 ) guDUcyAdi kAtha: sevana karanese medaroga naSTa hotA hai| (hA0 saM0 ! sthA. 3 a. 2) (pra0 vi0-loha cUrNake sthAnameM eka rattI guDUcinimbatvagvAsakazca loha-bhasmakA prayoga kiyA jAya to vizeSa uttama zaThI kirAtaM magadhA vRhtyau| hai| zuddha loha-cUrNa bhI ucita mAtrAnusAra prayoga dAvarSI paTolI kathitaM kaSAyaM karanemeM koI hAni pratIta nahIM hotI / zilAjIta pibennaraH pittakaphajvarazca // aura gUgalakI zAstrokta mAtrA 4 mAze hai, parantu pittaja aura kaphaja varameM giloya, nImakI Aja kala rogiyoMke balAnusAra Adhese 1 mAze chAla, bAsA ( aDUsA ), kacUra, cirAyatA, pIpala, taka hI sevana karAnA paryApta hai / ) choTI aura bar3I kaTelI, dAruhaldI aura paTolapatra (1186 ) guDUcyAdi kAthaH kA kAtha sevana karanA lAbhadAyaka hai| (baM0 se0 / masU0 ci0) (1189) guDacyAdi kAthaH (ga. ni. / vyarA.) guDUcI madhukaM rAsnA pazcamUlaM knisstthkm| gRDUcyativipozIraM girimallI ca mocakaH / candanaM kAzmaryaphalaM balAmUlaM vikaGkatam / / kuSThaM ljjaavtiiyssttiimdhucndnsaarivaaH|| pAkakAle masUryAntu vAtajAyAM prayojayet / / eSAM kaSAyaH kathito madhunA ca vimizritaH / vAtaja masUrikAke pakaneke samaya giloya, hantijvarAtIsAraM sakukSizUlaM niSevitaH / / mulahaTI, rAsnA, laghu paJcamUla (zAlaparNI, pRSTaparNI, giloya, atIsa, khasa, kur3eko chAla, mocarasa, bar3I kaTailI, kaTailI, gokharU), lAla candana, kUTa lajjAlu, mulahaTI, lAla candana aura sArivAke khambhArIke phala, kharaiTIkI jar3a aura kaTailIkA kAthameM zahada milAkara pInese kukSi zUla yukta kAtha pilAnA hitakara hai| varAtisAra naSTa hotA hai / 1 jvare ceti sAdhuH For Private And Personal
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 14 ] ( 1190 ) guDUcyAdi kAthaH ( hA0 saM0 / 3 sthA. a. 14 ) guDUcI nAgaraM bhArgI vyAghrIkAthaH kaNAyutaH / kAsazvAsau jayatyAzu guDena saindhavena ca // bhArata- bhaiSajya ratnAkaraH / giloya; soMTha, bhAraMgI aura kaTahalI ke kAtha meM pIpalakA cUrNa aura gur3a athavA sendhA namaka milAkara sevana karanese khA~sI aura zvAsa atyanta zIghra naSTa hote haiM / ( pra0 vi0 pIpalakA cUrNa 1 mAzA gur3a 1 to0 aura sendhAnamaka 1 se 4 mAze taka AnazyakatAnusAra milAnA cAhie / ) (1191) guDUcyAdi kAthaH (vRM. mA. / jvarA.) guDucIcitravitvAndaraktacandanavAlakaiH / kaliGgakaiH samAyuktairjvarAtIsArazophanut || giloya, cItA, belagirI, nAgaramothA, lAla candana ne bAlA aura indrajaukA kAtha sevana karane se jvarAtisAra aura zopha (sRjana) kA nAza ho jAtA hai| (1992) guDUcyAdi kAdha: (yo. ci. / a. 4) guDUcIdhAnyamustAbhizcandanozIra nAgaraiH / kRtaM kathaM pibetkSaudrasitAyuktaM jvarAturaH / / fgaloya, dhaniyA, nAgaramothA, lAla candana, khasa aura soMThake kkAthameM zahada aura mizrI milAkara pIne se jvara na hotA hai (pra. vi. zahada vAta pitta aura kaphajvara meM yathAkrama kAthakA solahavA~, AThavA, aura cauthA bhAga, aura mizrI kramazaH cauthA, AThavA~ aura solahavA~ bhAga milAnI cAhie | ) (1993) guDUcyAdi kAthaH (bR. yo. ci. a.pi.ci. ) Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ gakArAdi guDUcIcitrakAriSTa paTolaiH kathitaM pibet / kSaudrayuktaM nihantyetacchardi pittAmlasambhavAm // giloya, citraka ( cItA), nImakI chAla aura paTola patrake kAthameM zahada DAla kara pIne se amlapittaja chardiSTa hotI hai / (pra. vi. zahada kA kA AThavA~ bhAga milAnA cAhie / (1994) guDUcyAdi kAthaH (rA.mA. 1 va.) vAtajvaropazamanAya pibedguDUcI dusparzanAgaraghanakathitaM kaSAyam // TTER zAntike lie giloya, javAsA its aura nAgaramothekA kAtha pInA cAhie / (1995) guDUcyAdi kAthA (caM. se. | marA. a.) guDucI madhukaM drAkSA moraTaM dADimaissaha / pAkakAle pradAtavyaM bheSajaM guDasaMyutam // tena pArka vrajatyAzu na ca vAyuH prakupyati // giloya, mulahaTI, munakkA, IkhakI jar3a, aura anAra (vRkSa) kI chAla ke kAthameM gur3a milAkara masUrikA pakane ke samaya sevana karAyA jAya to vaha zIghra paka jAtI hai aura vAyu kupita nahIM hone pAtI / (pra. vidhi - gur3a 1 to. milAnA cAhiye / ) (1996) guDUcyAdi kAthaH (yo. ra. / kuSThA.) guDUcI triphalA dAva kAtha uSNaizca vAribhiH / tvagdoSatraNazophaghnaH pIto mAsaM sagugguluH // eka mAsa paryanta, giloya, triphalA (haiDa, baher3A AmalA) aura dArUhaldIkA kAtha athavA uSNa jala ke sAtha gUgala sevana karanese tvagdoSa, ar (ghA) aura sujanakA nAza hotA hai / (pra. vi. gUgala rogI agni balAnusAra 1 se | 3 mAze taka sevana karAyA jA saktA hai / ) For Private And Personal
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / kaSAyaprakaraNam ] (1997) guDUcyAdi kAyA (vai. jI. | vi. 1) mAdhuryajitAmRte'mRtatA lakSmIzivAne zivA vizvaM vizvavare ghana ghanakuce siMhIca siMhodari ? ebhiH paJcamirauSadhairmadhukaNa mizraH kaSAyaH kRtaH pItadviSamajvaraH kimu tadA tanvaGgi na kSIyate // : he sumadhura bhASiNI, lakSmI, zivA vinindita kAntimate, he vizvaprabhAminI, pInapayodhare, siMhodari tanvaGga: kyA amRtA (giloya) zivA (haiDa ) vizvA (sa) ghana (mothA) aura siMhI ( kaTahalI ) kA pippalI cUrNayukta kAtha pInese viSama jvara naTa nahIM ho sakatA ? (1998) guDUcyAdi kAthaH (yo. ra. / strIro.) guDUcItriphalAdantIkathito dakadhArayA / yoni prakSAlayettena tataH kaNDUmazAmyati // giloya, triphalA, aura dantImUlake kAthakI dhArA (tarair3A) dene se striyoMke guhyAGgI kaNDa (khujalI) zAnta hotI hai / (1155) guDUcyAdi kAthaH (vaidyAprata / alaM. 3) guDUcyativiSAmutanAgaraiH kathitaM jalam / mandAnAmasaMyukte hitaM hi saMgrahaNIgade || mandAgni aura Amayukta saMgrahaNI roga meM giloya, atIsa, nAgaramothA aura sAMThakA kAtha lAbhadAyaka hai / (1200) guDUcyAdi kAthaH (mA. pra. / sva0 ) gaDUcI bhUminimbazca bAlaM vIraNamUlakam / laghumustaM trivRddhAtrI drAkSA vAsA ca parvaTaH / / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 15 ] writer haratyeva jvaraM pittakRtaM drutama | sopadravamapi prAtarnipIto madhunA saha || giloya, cirAyatA, netravAlA, khasa, sapheda dUba, nAgaramothA, nisodha, AmalA, munakkA, bAsA (aisA ) aura pittapApar3e ke kAtha meM madhu milAkara prAtaHkAla sevana karane se upadravayukta pittajajvara avatrya naSTa hotA hai / (pra. vi. zahada kAthakA A~ravA bhAga lenA cAhie 1) (1201) guDUcyAdi kAthaH (ga. ni. / jva.) guDUcI nAgaraM mustaM paTolAriSTavatsakam / triphalA ca kaSAyaH svAtpAcanojvara nAzanaH // giloya, soMDa, nAgaramothA, paTolapatra, nImakI chAla, kur3ekI chAla aura triphalekA kAya jvarako pakAtA aura zAnta karatA hai 1 (1202) guDUcyAdi kAthaH (ga. ni. va.) guDUcI trAyamANA ca drAkSA kAzmaryasArive / kaSAyo guDasaMyuktaH sayo vAtajvaraM jayet // giloya, trAyamANA (banaphazA) munakkA, khambhArI kI chAla aura sArivAke kAthameM gur3a milAkara pInese vAtaJcara zIghra naSTa hotA hai / (pra. vi. gur3a eka tolA milAnA cAhie / ) (1203) guDUcyAdi kAthaH (ga. ni. / jva0) guDUcInAgarakAthaH so vAtajvaraM haret / giloya aura sUTakA kAtha sevana karane se vAtavara zIghra naSTa hotA hai / (1204) guDUcyAdi kAthaH (ga. ni. / va.) For Private And Personal
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [16] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi gudduucyNshumtiidaarublaamdhuksaarive| giloya, pitapApar3A, maNDUkaparNI, hulahula rAstrAparUSakaM drAkSAtriphalA shailvaalukm|| aura paTolatrakA svarasa puTapAka vidhise nikAlakara koSNaM saguDasarpiSpha pighadvAtajvarApaham // zahada milAkara sevana karanese vAtapitta janita giloya, zAlaparNI, dAruhaldI kharaiTI, mulahaTI, bhayaGkara jIrNaJcarakA nAza hotA hai| donoM sArivA, rAsnA, phAlasekI chAla, munakkA, triphalA / (1208) gurupaJcamUlIkAthaH (vai. jI. / vi.3) (hara, baher3A, AmalA) aura zaivAla (siravAla) ke ataH paraM komalavANi kAsakiJcit uSNa kAthameM gur3a aura ghRta milAkara pInese shvaasprtikaarmudiiryaamH| vAtaHvara naSTa hotA hai| nihanti kAsaM gurupaJcamUlI (pra. vi. gur3a aura ghuta 6-6 mAse milAne kRtaH kaSAyazcapalAsahAyaH // cAhiye / ) ayi mRdubhASiNi ? aba maiM kAsa zvAsa prati(1205) guDUcyAdi kvAthaH (ga. ni. / sva.), kAra batalAtA huuN| vRha paJcamUla (belakI chAla, sonAguDUcyativiSAmU mnyjisstthaadhnvyaaskaiH| pAThA, gvambhArI, pADhala aura araNI)ke kAthameM pIpala vAsArakhadinimbaizca pivetkAthaM hi vaatike|| kA cUrNa milAkara sevana karanese kAsa zvAsa naSTa hote haiN| giloya, atIsa, mUrvA. majIra dhamAsA, bA~sA (1209) gRhadhUmAdi kAthaH (yo. ra. / bhu. ro.) (aDUsA) khairasAra aura nImakA. kAtha vAtajvara meM - gRhadhUmAranAlena kAthaM samadhusaindhavam / hitakara hai| pANinA mardayeccA''sye upajihApazAntaye // (1206 ) guDUcyAdigaNaH dharakA dhuvAM kAjImeM pakAkara usameM zahada (su0 saM0 / sU. a. 38) aura saMdhAnamaka milAkara u~galIse isakI mAliza guDUcInimbakustumbarucandanAni pmktthceti| karanese upajihvA roga naSTa hotA hai| eSa sarvajvarAnhanti guhUcyAdistu dIpanaH / / giloya, nImakI chAla, kustumburu (nepAlI (1210)gairikAdikAthaH ( vR.ni.ra. / upa0) dhaniyA ) lAla candana aura padmAkha / yaha guDUcyAdi gairikAJjanamaJjiSThAmadhukozIrapadmakaiH / gaNa sarva jvara nAzaka, aura dIpana hai / | cacandanotpalaiH snigdhaiH peyaH pittopadaMzahA / / ( 1207 ) guDUcyAdi puTapAkaH (A.ve. vi.) gerU, surmA, (athavA rasauta ) majITa, mulahaTI guDUcI parpaTaM meSaparNI ca hilmocikaa| khasa, pAkha, lAla candana aura nIlophara ke kvAtha paTolaM puTapAkena rasa eSAM mdhuplutH|| meM ghRta bhilAkara sevana karanese pittajanita upadaMza vAtapittajvaraM hanti cirotthamapi daarunnm|| | naSTa hotA hai / .1 puTapAka vidhi prathama bhAgake pariziSTa meM avalokana kIjie For Private And Personal
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [17] (1211) gokaNTakAdi kvAtha: mUla sahita gokharUke kAthameM mizrI aura (vR. ni. ra.; yo. ra. / ati.) | zahada milAkara pInese mUtrakRLU aura uSNavAta gokaNTakaguhAvyAghrIkaSAyaM suzataM pibet / / (sUjAka) naSTa hote haiN| AmazleSmAtisAraghnaM dIpanaM pAcanaM param // (1215) gokSurakvAthaH (yo. r.| mU. kR.) gokharU, pRSTaparNI aura kaTahalIkA kAtha pInese | kAtho gokSurabIjAnAM yavakSArayutaH sadA / AmAtisAra (kacce dasta) aura zleSmAtisAra naSTa mUtrakRcchaM zakRjjAtaM pItaH zIghraM nivArayet / / hotA hai / yaha kAtha atyanta dIpana pAcana hai / | gokharUke kAthameM yavakSAra milAkara pInese (1212) gokaNTakAdibhiHsiddhapayaHmala rokanese utpanna mUtrakRLU zIva naSTa ho jAtA hai| (vA. bha. / ci. sthaa.| ra. pi. ci.) (pra0 vi0 yavakSAra 1 mA0 milAnA caahie|) gokaNTakAbhIruzataM paNinIbhistathA pyH| (1216) gokSara kAthaH (va. yo. ta.) hantyAzu raktaM sarujaM vizeSAnmUtramArgagAn // pIto gokaNTakakAthaH sshilaajtukaushikH| gokharU aura zatAvarI tathA zAlaparNI, pRSTha mUtrakRcchrAnmUtrazukrAnmUtrotsaMgAdvimucyate // parNI, mudgapaNI aura mASaparNIse siddha dugdha vedanA ___ gokharUke kAthameM zilAjIta aura gUgala yukta raktapitta aura vizeSataH mUtra mArgase jAne vAle milAkara pInese mUtrakRSTha. mUtrazukra aura mUtrAdhAta raktapittako atyanta zIghra naSTa kara detA hai / / (pra0 vi0 20 tole dUdhameM 2 // tole (pezAba banda honA )kA nAza hotA hai / auSadha aura 80 tole pAnI milAkara dugdha zeSa (pra0 vi0 gUgala 2 mAze aura zilAjIta rahane taka mandAgnise pakAnA cAhie / ) | 4 rattI milAnI cAhie / ) (1213) gokarNAdi yogaH (vai. ma. pa. 6.) (1217) gokSurAdi kAthaH gokrnntvngmustaanmskriidhaatkiikuttjsiddhm| __(ga. ni. / pra0 a0) .. jvarAtisAraMjayati jalaM catuH pnycssddbhirdivsaiH|| gokSuro vaMzasArazca kAsamardanalADijaH / ___ Asagandha dAlacInI, nAgaramothA, lajAlu | kAthaH pittapramehaM ca nihanti sitayA saha / / (athavA sapheda dUrvA) dhAyake phUla aura kur3ekI / gokharU, baMsalocana, kasauMdI aura nalake chAlakA kAtha pInese 5, 6 dinameM jyarAtisAra naSTa | kAthameM mizrI DAlakara pInese pittaja pramehakA nAza ho jAtA hai| hotA hai / (1214) gokSurakAthaH (yo. r.| mU. kR.) (pra0 vi0 mizrI kAthase cauthAI DAlanI samUlagokSurakAthaH sitaamaakssiksNyutH| | cAhie aura baMsalocana kAthameM pIsakara prakSepa nAzayenmUtrakRcchANi tathA coSNasamIraNam // / rUpase DAlanA ucita pratIta hotA hai / bhA0.3 For Private And Personal
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [18] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi - (1218) gojihvAdi kAthaH | (1220) godhAvanyAdi kAthaH (vR. ni. ra. / sanni0 ci0) (vR. ni. r.| mU. ghA.; yo. ra. / mU. kR.) gojihvAmUlamekaM dviguNavarhi zikhA- godhAvanyAmUlaM kathitaM ghRtatailagorasonmizram / - muulkustumbrunnaa-|| pItamaviruddhamacirAta bhinatti mUtrasya saMghAtam / / maSTAMze kAyatoye madhusitArajo pASANabhedI, aura mudgapargIkI jar3ake kAthameM mizramante pibettat / / ghRta, taila, aura godugdha milAkara pInese mUtrAghAta tasyAH SaDavidhopi harati gudarujasrAva roga atyanta zIghra naSTa hotA hai| ____ mAmAnubandham / / (1221) godhUmAdi prayogaH kIlaM kaNDU grahaNyAM zUlamati bhiSajA (?) (su. saM. / ci. vAjI. ka.) maNDalAtpathyasevI // kSIrapakAMstu godhUmAnAtmaguptAphalaissaha / gojiyA ghAsakI jar3a 1 bhAga, mora zikhA- | zAtAn ghRtayutAn khAda | zItAn ghRtayutAn khAdettataH pshcaatpyHpivet|| mUla 2 bhAga, aura kustumburu (naipAlI dhaniyA) gehU~ke cUrNa (ATA) aura kaucake bIjoMko 8 bhAga inake kvAthameM zahada aura misarI milAkara dUdhameM pakAkara ThaNDA karaneke pazcAt ghRta milAkara pInese 6 prakArakA arzaroga, gudAkI pIr3A, raktasrAva, | piyeM aura Uparase dugdha pAna kareM / Ama, masse, khujalI, grahaNI aura zUla rogakA (isase bala aura kAmazakti bar3hatI hai) nAza hotA hai / ise eka maNDala arthAt 48 dina (pra0 vi0 godhUma cUrNa aura kauMcake bIjoMkA taka pathya pUrvaka sevana karanA cAhie / cUrNa 1 eka tolA, dUdha 16 to0 pAnI 64 to0 (1219) godhApadImUlAdi yogaH milAkara dugdha zeSa rahane taka pakAveM aura eka to0 gho DAlakara piyeN|) (ga. ni. / mUtrA. ) (1222) gopAlakarkaTI yogaH godhApadImUlamanalpasarpi (yo0 ra. / azma.) stailAnvitaM gokSurasaMyutazca / gopAlakarkaTImUlaM pira paryuSitAmbhasA / nihanti samyak kathitaM nipIta poyamAnaM trirAtreNa pAtayatyazmarI haThAt // mRtyutkaTAM mUtranirodhapIDAm // kacarekI jar3a bAsI jalameM pIsakara tIna dina . haMsarAja aura gokharUke kAthameM paryApta ghRta taka sevana karanese patharI avazya nikala jAtI hai| athavA taila milAkara pInese maraNAsanna kara dene / (1223) gomayarasAdi yogaH vAlI mUtrAvarodha pIr3A bhI naSTa ho jAtI hai| (ga. ni.| pAM. ro.) ___(pra. vi. donoM auSadhe 1-1 tolA lekara gomayasya rasa sapiDaM taNDulavAri ca / kAtha banAveM aura s=kkAthameM 2 // tole ghRta milaaeN|) | pANDasaMgavinAzAya prAyadbhiSagAturam / For Private And Personal
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaSAyamakaraNam] dvitIyo bhaagH| [19] wwvvvurvvvvvvvvvvvvvvvvvvve vaidyako cAhiye ki pANDu rogIko gomaya kAtho hanyAtsannipAtAnsamagrAn / rasa (gAyake gobarakA svarasa) dhI, gur3a aura buddhibhraMzaM svedazaityAlApAn // cAvaloMke pAnIko ekatra karake sevana karAve / / zUlAdhmAnaM vidradhizleSmavAtAn / (pra0 vi0 cAvaloMkA pAnI 12 to0 aura vAtavyAdhIna mUtikAnAJca tadvat // anya oSadhiyA~ eka eka tolA lenI caahieN| pIpalAmUla, indrajau, devadAra, bAyabiDaMga, taNDula jala vidhi prathama bhAgake pariziSTameM ava- bhAraMgI, bhAMgarA, trikuTA [ saMTha, mirca, pIpala ] lokana kIjie / ) cItA, kAyaphala, pokharamUla, rAsnA, harI, donoM (1224 ) gomUtrayogaH (dhU. mA. / zothodara.) kaTahalI, ajavAyana, nirguNDI, cirAyatA, baca, gomUtrayuktaM mahiSIpayo vA kSIraM gavAM vA triphalAvimizram / cavya aura pArekA kAtha saba prakArake sannipAta, kSIrAmabhukkevalameva gavyaM buddhibhraMza, sveda, zIta, pralApa, zUla, aphArA, matraM pibedvA zvayathadareSa // vidradhi, kaphavAta roga, vAtavyAdhi, aura sUtikA bhaiMsake dUdhameM gomUtra milAkara, athavA triphalA rogoMkA nAza karatA hai| yukta godugdha vA kevala gomUtra sevana karane aura ( 1227 ) granthikAdi kvAthaH kevala kSIrAna ( dUdha bhAta ) khAnese zothodara (vR. ni. ra. / sanni., yo. ra. jva.) granthikakalitarupathyAkRtamAlazivATarUpakai( udarakI sUjana) roga naSTa hotA hai| vihitH| (pra0 vi0 3 se 6 mAzekI mAtrAnusAra | eraNDa tailayuktaH kAtho hanyAnmarunmAMdham // triphalekA cUrNa athavA triphalese yathA vidhi dugdha pIpalAmUla, baher3A, harra, amalatAsakA gUdA, siddha karake piyA jA sakatA hai|) AmalA aura aDUseke kAthameM araNDakA tela (kAsTara (1225) granthikAdi kAthaH Aila) DAlakara pInese vAtavikAra naSTa hotA hai / (yo0 r0| uru0 ci0) (pra. vi. eraNDa tela uSNa kAthameM, aura granthikAruSka kRSNAnAM kAthaM kSaudrAnvitaM pibet| 1 tolekI mAtrAse milAnA cAhie tathA uSNa pIpalAmUla, bhilAvA aura pIpalake kAthameM hI pInA cAhie / ) zahada DAlakara pInese urustambha roga naSTa hotA hai| (1228 ) granthikAdi kAtha: (pra0 vi0 zahada kAthakA solahavAM bhAga | (vR. ni. r.| jvara0) milAnA caahie|) granthikaM parpaTo vAsA bhArgI vizvA gudduucikaa| ( 1226 ) granthikAdikAthaH (yo. r.| sanni.) ebhiH susAdhitaM toyaM tIbravAtajvarApaham / / granthIndrajAmarataskRmizatrubhArgI, pIpalAmUla, pitapApar3A, aDUsA, bhAraMgI, soMTha bhRGgatrikaTvanalakaTaphalapauSkarANAM / / - aura giloyakA kAtha tIvra vAtajvarakA nAza karatA hai| rAsnAbhayAhatikAdvayadIpyabhUta iti gakArAdi kaSAyapakaraNam / kezIkirAtakavacAccavikAkINAm // For Private And Personal
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [20] www.kobatirth.org bhArata 1- bhaiSajya ratnAkaraH / atha gakArAdi cUrNaprakaraNam (1229) gaganAyasa cUrNam (yo. ciM. / cUrNA.) trikaTu trisugandhaJca lavaGga jAtikAphalam / tugAkSIrI zaTI zRGgI vAjigandhA ca dADimI // etAni samabhAgAni sarvatulyamayorajaH / Ayasena samaM deyaM gaganaM ca suzodhitam / / yAvantyetAni cUrNAni tAvaddadyAtsitopalA / karSapramANaM dAtavyaM khAdayecca yathAvalam // aniJjananaM hRdyaM pramehaM hanti dAruNam / azmarIM mUtrakRcchraJca dhAtusthaM viSamajvaram // nAzayecca tridoSazca rAjayakSmajvarApaham / pInasaM kAsazvAsanaM rucyaM zvAsaharaM param / / trikaTu ( soMTha, mirca, pIpala), trisugandha ( dAlacInI, ilAyacI, tejapAta ) lauMga, jAvitrI, jAyaphala, baMsalocana, kacUra, kAkar3AsiMgI, asagandha aura anAra dAnA samAna bhAga aura ina sabake samAna zuddha loha cUrNa tathA abhraka bhasma evaM ina sabake barAbara mizrI lekara yathA vidhi cUrNa banAveM / ise 1 karSa ( 1 | tole ) athavA agnibalAnusAra mAtrA se sevana karanA cAhie / yaha cUrNa agnivarddhaka, hRdya, bhayaGkara prameha, amarI, mUtrakRcchra, dhAtugata viSamajvara, sannipAta, yakSmA, pInasa, khAMsI aura zvAsa nAzaka tathA rocaka hai| (loha cUrNake sthAna meM loha bhasma DAlanA uttama hai / ) ( 1230 ) gaMGgAdhara cUrNam Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaTvaGgamuste kuTajastha bIjamAmrAsthi zuNThI jalarodhrapAThA / jambUphalaM komala bilvadhAtrIviSAyaSTayapyatha dhAtakI ca // gaGgAdharaM nAma vadanti cUrNa sarvAnatIsAragadAnnihanti // (noTa- vaidyajIvana meM pATha bhinna hai, prayoga yahI hai | ) [ gakArAdi sonA pAThA, nAgaramothA, indrajau, AmakI guThalIkA garbha (girI), soMTha, netrabAlA, lodha, pAThA ( jalajamanI) jAmana ( jAmanakI guThalI ), belakA kaccA phala ( belagirI ), AmalA, atIsa, mulaiThI aura ghAyake phUla / samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / yaha gaGgAdhara nAmaka cUrNa hara prakArake atisAra rogako naSTa karatA hai / mAtrA - 1 mAzA, anupAna - mathita ) / ( 1231 ) gaGgAdharacUrNam (bhA. pra. / ati.) mocarasamustAnAgarapAThAraludhAtakIkusumaiH / cUrNamathitasametaM ruNaddhi gaGgApravAhamapi sadyaH // mocarasa, mothA, soMTha, pAThA ( jalajamanI ) aralu ( sonA pAThA ) aura dhAyake phUla samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise mathita ( jalarahita, vastrase chane huve dahI) ke sAtha sevana karanese gaGgAke samAna vegaatisAra bhI naSTa ho jAtA hai / (ga. ni. / ati ; vai. jI. / 1 vi . ) sevana kraaeN| ) For Private And Personal ( mAtrA 1 mAzA, dina bharameM 2-3 vAra
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [21] (1232) gaGgAdharacUrNam (dvitIyam ) sebhalakI chAla, bhAMga, aura bhAMgarA samAna bhAga tathA (bhA. pra. / ati.) kuDekI chAla sabake barAbara lekara cUrNa banA liijie| mustAvatsakabIjaM mocaraso bilvadhAtakIlodhram / ise bakarIke dUdha, maNDa athavA zahadake sAtha guDamathitasaMprayuktaM gaGgAmapi vegavAhinI rundhyaat|| cATanese nAnAvarNasaMyukta (raMga biraMgA) purAnA aura nAgaramothA. indrajau. mocarasa, belagirI. aneka prakArakA atisAra, kaSTasAdhya grahaNI, tRSNA. dhAyake phUla aura lodhake cUrNako gur3a aura mathita bhayaGkara khAMsI, aneka prakArake jvara, dussAdhyazotha, (jalarahita, kapar3ese chanA huvA dahI)ke sAtha sevana aruci aura pANDu roga avazya naSTa hotA hai / ( maatraa-1|| mAzA dinameM 3-4 bAra ) karanese vegavAn gaGgopama atisAra bhI naSTa ho (1234 ) gaGgAdharacUrNam (vRddham ) jAtA hai| (bhA. pra. | ati.) (mAtrA-1 maashaa| dinameM 2-3 bAra khilaaeN|) mustAralukazuNThIbhirdhAtakIlodhravAlakaiH / (1233 ) gaGgAdharacUrNam ( madhyama ) bilvamocarasAbhyAzca paatthendryvvtskaiH|| (bhai. ra. / grahaNya.) AmravIjasamaGgAtiviSAyuktaizca cUrNitaH / bilvaM zRGgATakadalaM dADimaM dalameva c| madhutaNDulapAnIyaM pItaM hanti pravAhikAm // samustAtiviSAcaiva sarjazvetazca dhaatkii|| hanti sarvAnatIsArAngrahaNI hanti vegtH| maricaM pippalIzuNThI dAvI bhuunimbnimbkm| vRddhaM gaGgAdharaM cUrNa rundhyAdgIrvANavAhinIm // jambUrasAJjanazcaiva kuTajasya phalaM tathA // nAgaramothA, aralu (sonA pAThA), soMTha pAThA samajhA hIveraM zAlmalI veSTameva c|| dhAyake phUla, netrabAlA, belagirI, mocarasa, pAThA zakrAzanaM bhRGgarAjacUrNa deyaM samaM samam // (jalajamanI), indrajau, kuDekI chAla, AmakI kuTajasya khacUrNa sarvacUrNasameM matam / / guThalIkA garbha [ girI], majITha aura atIsa / samAna esatgaGgAdharaM nAma mahacUrNa mahAguNam / / bhAga lekara cUrNa bnaaeN| __ise (1 mAzekI mAtrAnusAra ) zahadameM milAnAnAvarNamatIsAraM cirajaM bahurUpiNam / kara taNDula jala [cAvaloMko pAnImeM bhigokara durvArAM grahaNI hanti tRSNAM kAsadurjayam // nitArA huvA jala )ke sAtha sevana karanese pravRddha. jvarazca vividhaM hanti zothazcaiva sudAruNam / / pravAhikA (peciza), saba prakArake atisAra, aura aruciM pANDurogazca hanyAdeva na sNshyH|| grahaNI roga atyanta zIghra naSTa hote haiN| chAgIdugdhena maNDena madhunA vAtha lehayet // / gaGgAdharacUrNam (bRhad ) (bhe.ra. pra.) ___ belagirI, siMghAr3e aura anArake patte, mothA, rasa prakaraNameM avalokana kIjie. atIsa, sapheda rAla, syAha mirca, pIpala, soMTha, (1235) gaGgAdharacUrNam (bhai. ra. / graha.) dAruhaldI, cirAyatA, nImakI chAla, jAmanakI mustsaindhvshunntthiibhirdhaatkiilodhrvtskaiH| (guThalI), rasauta, indrajau, pATA, majITha, netrabAlA, / bilvamocarasAbhyAzca pAThendrayavavAlakaiH / / For Private And Personal
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [22] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [gakArAdi AmrabIjamativiSA lajjAceti sucUrNitam / zuddha AmalAsAra gandhaka aura triphale (hair3a, kSaudrataNDulatoyAbhyAM jayetpIkhA pravAhikAm // baher3e, Amale )kA cUrNa samAna bhAga lekara usameM sarvAtisArazamanaM srvshuulnissuudnm| sabake barAbara mizrI milAkara kharala kareM / saMgrahagrahaNIM hanti mUtikAtaGkameva ca // | ise pratidina prAtaHkAla 3 mAzekI mAtrA___nAgaramothA, seMdhA, soMTha, dhAyake phUla, lodha, | nusAra zahadameM milAkara sevana karanese 3 saptAhameM kuDekI chAla, belagirI, mocarasa, pAThA [jalajamanI], upadaMza avazya naSTa ho jAtA hai / indrajau, netrabAlA, AmakI guThalIkA garbha (gUdAmajjA), atIsa aura lajjAlu / samAna bhAga lekara (1238) gandhaka yogaH (vR. yo. t.|t. 73) cUrNa banA liijie| gandhakaM guDasaMyuktaM karSa bhuktvA payaHpibet / ___ ise zahada aura cAvaloMke pAnIke sAtha | viMzatistena nazyanti pramehapiDikA api // sevana karanese pravAhikA, saba prakArake atisAra, / (zuddha AmalAsAra) gandhakake cUrNako samAna zUla, saMgrahaNI aura sUtikA rogoMkA nAza hotA hai| | bhAga guDameM milAkara 1 karSa (1 / tole ) kI ___(mAtrA 1 // se 3 mAze tk| cAvaloMkA | mAtrAnusAra dUdhake sAtha sevana karanese bosoM prakApAnI banAnekI vidhi prathama bhAgake pariziSTameM | rako prameha piDikAeM naSTa ho jAtI haiM / dekhie / ) (vyavahA0 mAtrA-1 mAzA) (1236) gandhakacUrNam (1239) gandhaka yogaH (ra. ra. / ra. kha.) (yo. ra. / kuSTa, vR, ni. ra. / tvagdoSa) gandhapASANacUrNantu kaTutailena yojayet / / | gandhakaM kaTutailena dharma bhAvyaM dinaavdhi| lepanAdatha pAnAdvA kacchUpAmAvinAzanam // | tatpalAdhai sadAkhAdedivyakAyakaraM nRNAm / (zuddha) gandhakake cUrNako ( 3 mAzekI mAtrA- ! jAyate svarNavadeho vtsraatvlivrjitH|| nusAra ) kar3ave tailameM milAkara pIne athavA lepa gandhakake cUrNako kar3ave tailameM milAkara dina karanese kacchU aura pAbhA (khujalI) kA nAza bhara dhUpameM rakhiye / ise ardhapala mAtrAnusAra sevana hotA hai| karanese zarIra kAntivAn (tvagroga rahita) ho (1237) gandhakayogaH (ra. caM. / upa. ci.) jAtA hai / yadi eka varSa paryanta nirantara sevana zuddhaM baliM ca triphalA samabhAgAni cuurnnyet| kiyA jAya to manuSyakI deha kAJcanasadRza sundara tatsamaM zarkarA grAhyA srvmektrmrdyet|| aura vali (jhurrA ) rahita ho jAtI hai| tacUrNa ca tribhASazca prAtamadhuyutaM lihet / (pra0 vi0 taila itanA DAlanA cAhie ki saptakatrayasevAnte upadaMzaM vinAzayet // gandhakase eka aMgula Upara rahe / vyavahArika satyaM satyaM punaHsatyaM yogo'yaM munibhaassitH|| mAtrA-1 mAzA taka / anupAna-godugdha / ) For Private And Personal
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [23] (1240-42) gandhaka prayogAH zuddha gandhaka sevana kAlameM kSAra, amla, taila, (ra. ra. sa. / pU. kha. a. 3) surA, vidAhI padArtha [ maricAdi ] aura saba prakAghRtAkte lohapAtre tu vidrutaM shuddhgndhkm|| rakI dAlese parahez2a karanA caahie| ghRtAktadarvikAkSiptaM dviniSkapamitaM bhajet // (1243) gandhadravyANi (ca. da. / vAtavyA.) hantikSayamukhAn rogAnkuSTharoga vishesstH| gandhakastulyamaricaH SaDguNatriphalAnvitaH // | elAcandanakuGkumAguru murAkakolamAMsIzaTI zrIvAsacchadagranthiparNazazabhRtkSauNIdhvajozIrakam / ghRSTaH zampAkamUlena piitshcaakhilkusstthhaa| tanmUlaM salile piSTa lepayetpratyahaM tanau // kastUrInakhapUtigandhajalamuGmethI lavaGgAdikam gandhadravyamidaM pradeyamakhilaM zrIviSNutailAdiSu / / dRSTapratyayayogo'yaM sarvatrAprativIryavAn / / zrImatAsomadevena samyagatra prakIrtitaH // ilAyanI, sapheda candana, kesara, murAmAMsI, kSArAmlatailasauvIravidAhidvidalaM tathA / muramukI ] kaMkola, jaTAmAMsI [ bAlachar3a ], kacUra, zuddhagandhakasevAyAM tyAjyaM yogayutena hi // cIr3ake patte, granthiparNI, kapUra, bhUricharIlA, tAla zuddha gandhakako ghRtAkta (ghRtase cikane) / (tAr3a ] khasa, kastUrI, nakha, khaTTAzI [junda bedastara], lohapAtra meM pidhalAkara ghRtase cikanI kIhaI nAgaramothA, methI aura lavaGgAdi gandhadravya kahalAte karachalImeM nikAla leN| haiN| yaha saba dravya viSNutailAdimeM prayukta ise 2 niSka (8 mAze )kI mAtrAnusAra karane caahieN| sevana karanese kSaya ityAdi aura vizeSataH kuSTha (1244 )gandhadravyANi (bhai. ra. vA. vyA.) rogoMkA nAza hotA hai| kuSThazca nalikA pUtiruzIraM zvetacandanam / zuddha gandhaka 1 bhAga, syAha mirca 1 bhAga | jaTAmAMsI tejapatraM nakhI mRgamadaH phalam / / aura triphalA 6 bhAga lekara cUrNa karake amalatA- kakolaM kuDakuma cocaM latAkastUrikA vacA / sakI jar3ake rasameM dhoTakara rakha liijie| mUkSmailAgurumustazca kaparaM granthiparNikam // ise ( 3 mAzekI mAtrAnusAra dUdhake sAtha) zrIvAsaHkundururdevakusumaM gandhamAtrikA / sevana karane aura sAtha hI amalatAsakI jar3ako | sihako miSikA methI bhadramustaM tathA shttii| pIsakara lepa karanese samasta prakArake kuSTa naSTa | jAtikoSaM zailajazca devadAru sajIrakam / hote haiN| etAni gandhadravyANi tailapAkeSu yuktitaH // ___ zrImAn somadeva mahAzaya dvArA prakaTa, yaha kUTha, nAlI, jundabedastara, khasa, sapheda candana, prayoga anubhUta aura anya samasta prayogoMkI apekSA | jaTAmAMsI, tejapAta, nakhI kastUrI, jAyaphala, atyanta prabhAvazAlI hai| | kaMkola, kezara, dAlacInI, latAkastUrI, vaca, choTI For Private And Personal
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [24] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| . [gakArAdi - ilAyacI, agara, nAgaramothA, kapUra, granthiparNI, | indrAyana, bela, kAkolI, tilakI jar3a aura zrIvAsa [dhUpasarala], kunduru, lauMga, gandha mAtrikA, khAMDake cUrNako zahada aura ghImeM milAkara pInese zilArasa, soyA, methI, mothA, kacUra, jAvatrI, bhUrI mUSaka ( cUhekA ) viSa naSTa ho jAtA hai / charIlA, devadAru aura jIrA / yaha gandhadravya haiN| (1248) gavAkSyAdi cUrNam inhe tailapAkameM prayukta karanA cAhie / (ca. saM. / udara. ci.) (1245) garbhastambhanaH prayogaH gavAkSI zazinI dantI tilvakastha tvacaM vacAm / (ra. maM. / a. 9) | pibedraakssaambugomuutrkolkrkndhushiidhubhiH|| samabhAgaM sitAyuktaM zAlitaNDula cUrNakam / indrAyana, zaGkhA holI (zaMkhapuSpI ), dantIudumbaraziphAkAthe pItaM garbha surakSati // mUla, lodha, aura bacake cUrNako aMgUrake rasa, samAna bhAga cAvala aura mizrIke cUrNako / gomUtra, kola, karkandhu (bera ) se nirmita sIdhuke gUlarakI jar3akI chAlake kAthake sAtha sevana karanese sAtha sevana karanese udara roga naSTa hote haiM / garbha surakSita rahatA hai| (1249) gADhIkaraNayogaH [mAtrA-6 mAse 1 tole taka / (yo. sa. 5 samuddezaH) gilarakIchAla 2 tole lekara 5 // pAnImeM pakAveM / ] vetasasya ca mUlAnikAthayenmRduvadinA / (1246 )garbhastaMbhanaHprayogaH [ra. maM. a. 9] bhagaprakSAlanAttena gADhatvamupagacchati // patantaM staMbhayegama kulaalkrmRttikaa| ___ mandAgni para banAe huve vetakI jar3ake kAthase madhucchAgIpayaHpItvA kiM vaashvetaadrikrnnikaa|| dhonese strIke guhya aGgakI zithilatA naSTa hotI hai| lalanA zarkarA pAThA kandazca madhunAnvitaH / (1250 ) gADhIkaraNayogaH bhakSito vArayatyeva patataM garbhamaMjasA // (. yo. sa. / 5 samuddezaH) ___ kumhArake yahAMkI ( kamAI huI, taiyAra ) miTTI, bacA nIlotpalaM kuSThaM marIcAni tathaiva c| zahada meM milAkara bakarIke dUdhake sAtha pInese, azvagandhA haridrA ca gADhIkaraNamuttamam / / athavA- sapheda kanera, rAla ( yA cirauMjI ) khAMDa, baca, nIlophara, kUTha, kAlI mirca, asagandha pAThA ( jalajamanI) aura vidArIkanda ke cUrNako aura haldI kAthase prakSAlana karanese strIke guhya zahadameM milAkara sevana karanese giratA huvA garbha aGgakI zithilatA dUra hotI hai / ruka jAtA hai| (1247 ) gavAkSI cUrNam ( baM. se. / viSa.) (1251) guDakSArayogaH (ga. ni. ma. kR. 27) gavAkSIbilvakAkolItilamUlAH sshrkraaH| guDena mizritaM kSAraM kadRSNaM kAmataHpibet / madhvAjyasaMyutAH pItAH muussikaavissnaashnaaH|| / mutrakRcchreSu sarveSu zarkarAvAtarogajit // For Private And Personal
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [25]. (1251) guDakSArayogaH (ga. ni. / mU. kR. 27) bela girIke cUrNako gur3ameM milAkara sevana guDena mizritaM kSAraM kaduSNaM kAmataHpibet / karanese raktAtisAra, Ama, zUla, malAvarodha aura mUtrakRccheSu sarvaSu zarkarAvAtarogajit // udaravikAroMkA nAza hotA hai / yavakSArako, gur3ameM milAkara ( uSNa jalake (1256) guDazuNThyAdi yogaH sAtha ) pInese sarva prakArake mUtra kRcchU aura zarkarA (ga. ni., bhA. pra. / ati.) (pezAbakI reMga ) tathA vAtaja roga naSTa hote haiN| guDena zuNThImathavopakulyAM (1252) guDacatuSTayaH (zA. sN.)| pathyAM tRtIyAmatha dADimaM vA / AmeSu saguDAM zuNThImajIrNe guDapippalIm / AmeSvajIrNeSu gudAmayeSu, kRcchre jIraguDaM dadyAdarzaHsu saguDAbhayAm // varcAvibandheSu ca nityamayAt / / ___AmameM gur3a aura soMTha, ajIrNameM gur3a aura ___ Ama, ajIrNa, gudaroga (bavAsIra ityAdi) pIpala, mUtrakRcchrameM jIrA aura gur3a tathA arshmeN| aura kabjameM, nitya prati soMTha, dantImUla, harra aura gur3a aura harra milAkara khilAnA caahiye| dADimameMse eka ekakA cUrNa gur3ameM milAkara (1253) guDajIrakayogaH (vR.ni. ra. / jvara.) sevana karanA caahie| jIrakaM guDasaMyuktaM viSamajvaranAzanam / / (mAtrA-3 maashe| anupAna uSNajala ) / agnimAMdyaM jayecchItaM vAtarogaharaM param // (1257 ) guDaharItakIyogaH ___ jIke cUrNako gur3ameM milAkara sevana karanese (ga. ni.; baM. se. / arza.) viSamajvara, agnimAMdya, zIta aura vAtaroga naSTa pittazleSmaprazamanI kcchknndduurujaaphaa| hote haiN| (pra. vi. pratyeka vastu 3se 6 mAzetaka gudajAnnAzayatyAzu yojitA saguDA'bhayA / lekara dinameM 3-4 bAra uSNa jalase sevana kreN|) harrake cUrNako gur3ake sAtha sevana karanese (1254) guDadIpyakayogaH(.mA. / zo.pi.) pitta, kapha, kacchU , kaNDU (khujalI) aura arza saguDaM dIpyakaM yastu khAdetpathyAnabhuDnaraH / | (bavAsIra )kA nAza hotA hai| tasya nazyati saptAhAdudardaH sarvadehajaH // (1258)guDAdi cUrNam (vR.ni. ra. / bA. ro.) __ ajavAyanake cUrNako gur3ameM milAkara pathyapAlana pUrvaka sevana karanese 1 saptAhameM sarvAGgagata saguDaM nAgaraM bilaM yaH khAdati hitAzanaH / udarda roga (rakta vikAraja roga vizeSa) naSTa ho tridoSagrahaNIrogAnmucyate nAtra saMzayaH // jAtA hai| soMTha aura belagirIke cUrNako gur3ameM milAkara (1255) guDabilvam (A.ve. vi.| a.21, pathyapAlana pUrvaka sevana karanese tridoSaja saMgrahaNI bhA. pra, bhai. r.| ati; hA. sN.| sthAna 3 avazya naSTa ho jAtI hai / / / a. 3, dhanva. / ati.) (pra. vi. soMTha aura belagirI 1 // -1 // mAzA guDena khAditaM bilvaM raktAtIsAranAzanam / tathA gur3a 3 mAze milAkara dinameM 3-4 bAra AmazUlavibandhaghnaM kukSirogavinAzanam // uSNa jalase sevana kareM) bhA04 For Private And Personal
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [26] . bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [gakArAdi (1259) guDAdi cUrNam / ise pratidina 1 karSa (1 / tolA ) kI (0 mA., bR. ni. ra., baM. se., yo. ra., ga. ni. | mAtrAnusAra zahada aura dhImeM milAkara bhojanake zotha 33 ) Adi, madhya aura anta meM sevana karanese annadravazUla, muDapippalIzuNThInAM cUrNa zvayathunAzanam / / jarapitta aura pariNAma zUla naSTa hotA hai / AmAjIrNaprazamanaM zUlaghnaM bastizodhanam / / (1262) guDAdi yogaH gur3a, pIpala aura soMThakA cUrNa; sUjana, ( yo. ra. / pIna., vR. yo. ta. / ta. 130) AmAjIrNa aura zUla nAzaka tathA bastizodhaka hai| guDamaricavimizraM pItamAzu prakAmam / (1260) guDAdi cUrNam (bhA. pr.| zo. ci.) | harati dadhi narANAM pInasaM dunivAram / / guDAtpalatrayaM grAhyaM zRGgadherapalatrayam / yadi tu saghRtamannaM zlakSNagodhUmacUrNaiH / zRGgaberasamA kRSNA loha vitilayoH palam / / kRtamupaharate'sau tatkuto'syAvakAzaH // cUrNametatsamuddiSTaM sarvazvayathu nAzanam // ___ gur3a aura mirca (syAha mirca ) ke cUrNako dahImeM milAkara yatheccha mAtrAmeM pInese kaSTasAya guDa 3 pala (15 tole ), adaraka (soMTha) pInasa bhI naSTa ho jAtI hai| 3 pala, pIpala 3 pala aura maNDUra ( bhasma ) tathA yadi isa prayogake sAtha sAtha mahIna govUma tila 1-1 pala lekara cUrNa banA lIjie / isake cUrNa ( bArIka gehUM ke ATe) se nirmita annameM ghRta sevanase sarva prakArake zotha naSTa hote haiN| DAlakara (halavA banAkara ) sevana kiyAjAtha to phira ( mAtrA 4 mAze / anupAla triphalA kAtha, to pInasa honekI sambhAvanA hI nahIM rhtii| gomUtra vA uSNa jala) (1263) guDAcaM cUrNam (vaM. se. / arza.) __ (1261) guDAdi maNDUram guDabhallAtakaM zuNThI viDaGgaM vRddhadArukam / (ra. kA. ghe., bhA0 pra., yo. ra., vaM. se. / zU., triguNaM dIpanaM vRSyamarzaso viDbandhanut / / ___ vR. yo. ta. / ta. 85) ___ gur3a, bhilAvA ( zuddha ), soMTha, aura bAyabiDaMga guDAmalakapathyAnAM cUrNa pratyekazaH palam / / 1-1bhAga tathA vidhArA 3bhAga lekara cUrNa bnaaveN| tripalaM lohakiTTaspa tatsarva madhusarpiSA // yaha cUrNa dIpana (agnivaIka), vRSya aura samAloDya smshniiyaadkssmaatrprmaanntH|| arza saMbandhI malAvarodha nAzaka hai| (mAtrA 3 AdimadhyAvasAneSu bhojanastha nihanti tat // | maashe| u|| jala athavA triphalAkAthake sAtha annadravaM jaratpittaM pariNAmarujantathA // / sevana kreN|) gur3a, AmalA aura harrakA cUrNa 1-1 pala (1264)guDAmalakayogaH (vRM.mA.,ga.ni.bhU.kR.28 (5 tole) aura maNDUra bhasma 3pala lekara ekatra guDenA'malakaM vRSyaM zramaghnaM tarpaNaM priyam / mardana kara liijie| pittAsRgdAhazUlaghnaM mUtrakRcchanivAraNam // For Private And Personal
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam dvitIyo bhaagH| [27 ] Amaleke cUrNako guDameM milAkara sevana karanese, (1266) guDAkAdyAstrayo yogAH vIryavRddhi, zramanAza, tRpti raktapitta (nakasIra Adi), ( ga. ni. / zo0) dAha, zUla aura mUtrakRcchU ( pezAbakA kaSTase honA) guDAkaM vA'tha sadAruvizvaM kA nAza hotA hai / . sanAgaraM vA'tha kiraattiktm| (1265) guDAIkayogaH yogatrayaM zreSThatamaM pradiSTa (yo. ra., ca. da., . mA. / shoth,vR.yo.t.| ta0106) mityauSadhaM zophaharaM narANAm // guDAkaM vA guDanAgaraM vA; (1) gur3a aura adaraka / (2) devadAru aura guDAbhayAM vA guDapippalI vaa| | soMTha / tathA (3) soMTha aura cirAyatA / yaha tInoM karSAbhivRddhyA tripalapramANaM; | yoga zotha rogake lie atyanta prabhAvazAlI haiN| khAdenaraH pakSamathApi mAsam / / (1267) guDASTakam zophapatizyAyagalAsya rogAn / (vR.yo. t.| ta.71, vR. ni. ra. / ajI., ra. ra. / sazvAsakAsArucipInasAdIn / - udA0, vaM. se. / udA0 ) jIrNajvarA grahaNIvikArAn vyoSadantItrivRcitrAkRSNAmUlaM vicUrNitam / hanyAttathAnyAnapi vAtarogAn // taccUrNa guDasaMmizraM bhkssyetmaatrutthitH|| adraka, soMTha, hair3a aura pIpala meM se kisI etadguDASTakaM nAma balavarNAgnivardhanam / eka vastuke cUrNako gur3ameM milAkara 15 dina | zothodAvartazUlaghnaM plIhapANDavA mayApaham / / athavA 1 mAsa paryanta pratidina 1-1 karSa (1 / trikuTA (soMTha, mirca, pIpala ) dantImUla, tole) mAtrA bar3hAkara 12 karSakI mAtrA paryanta nisota, cItekI jar3akI chAla, aura pIpalA mUla / pahuMcane taka sevana karane se sUjana, jukAma, gale samAna bhAga lekara cUrNa karake gur3ameM milAkara prAtaH aura mukhake roga, zvAsa, khAMsI, aruci, ponasa, kAla sevana karanese bala, varNa, agnikI vRddhi tathA jIrNajvara, bavAsIra aura grahaNI vikArAdi tathA zotha, udAvarta, zUla, tillI aura pANDu rogakA anya vAtaja rogoMkA nAza hotA hai| nAza hotA hai| (pra. vi.---12 karSa mAtrAtaka pahuMcane ke pra. vi. guDa sabake barAbara milAkara 3 mAzese pazcAt pratidina 1-1 karSa mAtrA ghaTAnI caahie| 6 mAze takakI mAtrAnusAra uSNa jalake sAtha yadi 12 karSa mAtrA sahana na ho sake to | sevana karanA cAhie / rogI aura roga ke balAbalakA vicAra karake adhi- | (1268) guDUcIlauham kase adhika jitanI mAtrA sahana ho sake utanI (ra, kA. dhe., bhai. ra. / vA. ra., raseM. ci. / a. 9. taka bar3hAnA cAhie athavA eka karSake sthAnameM | ra. rA. muM., raseM. sA. saM / pitta. ro. AdhA yA cauthAI karSa mAtrA nityaM bar3hAnI caahie| guDUcIsatvasaMyuktaM trikatrayayutaM tvayaH / anupAnameM uSNa jalakA vyavahAra kiyA jA sakatA hai|) . vAtaraktaM nihantyAzu sarvarogaharaM tathA // For Private And Personal
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 28 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH|. [gakArAdi - - giloyakA sata, soMTha, mirca, pIpala, haiDa, baher3A jAtI hai ki vaha saikar3oM striyoM ke sAtha ramaNa AmalA, dAlacInI, tejapAta, aura nAgakesara ?--2 kara sakatA hai| bhAga tathA zuddha lohacUrNa ( athavA bhasma ) 10 (1272) guDUcyAdi cUrNam (bhai. ra. / plI.) bhAga lekara cUrNa karake ( zahada aura ghRtameM milA- guDUcyativiSAzuNThIbhUnimbo yavatiktakam / kara ) sevana karanese vAtarakta naSTa hotA hai| mustaRNAyavakSAraH kAsIsaM bhramarAtithiH / / (1269) guDUcyAdi cUrNam (vR. ni.ra / zu.ro.) eteSAM samabhAgena cUrNameva vinirdizet / pItamuSNAmbhasA cUrNa, guDUcImaricodbhavam / yakRtaplIhapANDurogamanimAnyamarocakam / / hRcchalaM vAtazUlazca ,hanti pathyAzano nrH|| jvaramaSTavidhaM hanti sAdhyAsAdhyamathApi vaa| pathyapAlana pUrvaka giloya aura mircakA cUrNa nAnAdezodbhavaM caiva vAridoSabhavaM tathA // garama pAnIke sAtha pInese hRdayakA zUla aura vAtaja viruddhabheSajabhavaM jvaramAzu vyapohati // zUla naSTa hotA hai| ___ giloya, atIsa, soMTha cirAyatA, yavatiktA, noTa-isI granthameM anyatra kathita isI prayoga mothA, pIpala, yavakSAra kasIsa aura cmpaa| saba ko jambIrI nImbUke sAtha sevana karanekA vidhaanhai| oSadhiyAM samAna bhAga lekara carNa kara liijie| (1270) guDUcyAdigaNaH (hA. saM. / kSa. ro.) yaha yakRta , plIhA, pANDuroga agnimAMdya, arocaka, guDUcI ca bale dve ca, dhAtrI ca maricAni c| ATha prakArake sAdhya tathA asAdhya jvara, nAnA cUrNa guDena saMyukta rAjayakSmApahaM nRNAm // dezoM ke jaladoSase utpanna jvara tathA viruddha auSadha ___ giloya, kharaiTI, kaMdhI AmalA aura mircake se utpanna jvarako zItra naSTa kara detA hai| varNako gur3ake sAtha sevana karane se rAjayakSmA kA (1273) guDUcyAdi cUrNam (baM se. / zlI.) nAza hotA hai| pivedevaM guDUcI vA nAgaraM bhaddAru ca / (1271) guDUcyAdi carNam (yo. ci. / vAjI.) pibetsarSapatailena zlIpadAnAM nivRttaye // satvaM guDUcyA gaganaM salauhaM, giloya, soMTha aura devadAru ke cUrNa ko ___elAsitAmAgadhikA sametam / / (gomUtra ) athavA sarasoM ke telake sAtha pInese etatsamastaM madhunAvalIDhaM, slIpada roga naSTa hotA hai| rAmAzataM sevayatIha ssnnddhH|| (1274) guDUcyAdi prayogaH (yo. ra. / meda.) __ giloya kA satva, abhrakabhasma, loha bhasma, guDUcIbhadramustAnAM pryogkhaiphlstthaa|| ilAyacI, mizrI aura pIpala samAna bhAga lekr| . takrAriSTaprayogazca prayogo mAkSikasya ca // carNa banA liijie| ise zahada meM milA kara giloya, bhadramustA ( nAgaramothA ), triphalA, (AdhemAze kI mAtrAnusAra) sevana karanese napuMsaka takrAriSTa athavA zahada sevana karanese meda roga manuSya meM bhI itanI adhika kAmazakti utpanna ho naSTa hotA hai| For Private And Personal
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaSAyapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [29] (1275) guDUcyAdi rasAyanacUrNam / ise kAJjI, zukta, madhu athavA yUSake sAtha (vaM. maa.| rasA., yo. ciN.| cUrNa a.; vaMga. se. / rsaa.)| pInese gulma aura azmarIkA nAza hotA hai| guDUcyapAmArgaviDaGgazavinI . (1277) gulmaharacUrNam (yo, t.| ta,45) vacAbhayAzuNThizatAvarI samam / / kSAradvayAnalavyoSanIlI lavaNapaJcakam / ghRtena lIDhaM prakaroti mAnavaM cUNitaM sarpipA peyaM sarvagulmodarApaham // tribhirdinaiH zlokasahasradhAriNam / / donoM kSAra (sajI kSAra, javAkhAra), cInA, giloya, ciraciTA, bAyabiDaMga, zaMkhAholI | trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala) nIla aura pAcA (zaMkhapuSpI), baca, harra, soMTha aura zatAvara samAna lavaNa / (samAna bhAga lekara ) cUrNa karake vRtameM bhAga lekara cUrNa kreN| ise ghRtameM milAkara cATa- milAkara pInese sarva prakArake guma aura udara roga nese 3 dinameM hI smaraNa zakti itanI ho jAtI | naSTa hote haiN| hai ki pratidina 1 sahasra zloka kaNTha kie jA | (pra. vi. 3 mAze pUrNa 1 tolA. cutameM sakate haiN| milAkara prAtaHsAyaM sevana kreN|) pra. vi. 3 mAzA 'cUrNa 1 tolA dhRtmeN| (1278) guhyadaurgandhyanAzanaH yoga: milAkara prAtaH sAyaM cATa kara Uparase mizrI yukta (yo. sa. / sa. 5) dUdha pInA caahie| uzIramAMsIjalacandanaizca sapadmakai kesrkusstthyuktaiH| (1276) gulmanAzakacUrNam (ca. saM.) . trirAtrimudvartanakaM varAGgaprakledadurgandhavinAza hetuH|| truTiM surAhAM lavaNAni paJca, khasa, jaTAmAMsI, sugandhavAlA, saphedacandana, yavAgraja kundurukaashmbhedau| padmAkha, kesara (jApharAna yA nAgakesara) aura kampillaka gokSurakasya bIja- . / kUla samAna bhAga lekara cUrNa banA liijie| ise meravArubIjaM trapuSasya vIjam // mardana karane se striyoMke guhya bhAga kI durgandha cUrNIkRtaM citrakahiGgamAMsI aura kleda (ArdratA)kA 3 dinameM nAza ho jaataahai| yavAnitulyaM triphalA dvibhAgam / (1279) gRhadhUmAdi cUrNam (vN.se.| viSa.a.) amlaiH sazuktaiH rasamadyayaSaiH gRhadhUmaM haridre dve samUlaM taNDulIyakam / peyaM hi gulmAzmarIbhedanArtham // api vAsukinA daMSTraH pibedadhinaplutam / / choTI ilAyacI, devadAru, pAMcoM namaka, yava- gharakA dhuvAM, donoM haldI (haldI, dAru haldo) kSAra, kundaru, pattharacaTA, kabIlA, gokharu, kakar3I aura mUla sahita caulAI kA paudA samAna bhAga aura khIreke bIja, cItA, hIMga, * jaTAmAMsI aura | lekara pIsakara dahI aura ghRtameM milAkara pilAnA ajavAyana eka eka bhAga tathA triphalA do bhAga sarpa daMza ( sApase kATe huve rogI) ke lie lekara cUrNa banA liijie| hitakara hai| 1 brAhmI vaceti pAThabhedaH / For Private And Personal
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [30] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi (1280) gRhadhUmAdi cUrNam (vN.se.| bra.ro.a.) gokSurakaHkSurakAzatamUlIgRhadhUmaH salavaNaH skinnvtilcitrkH| vAnarInAgabalAtivalA ca / medoduSTatraNAnyAzu shossyenmdhumishritH|| dharakA dhuvAM, seMdhAnamaka, surAbIja aura tila / vAjikaraM paraMma mnujaanaam|| (athavA tilakI khala) aura citrakake cUrNako gokharu, tAlamakhAnA, zatAvara, kauMcakebIja, zahada meM milAkara lepa karanese (athavA inakI paTTI | nAgavalA (kharaiTI bheda ) aura kharaiTI ke cUrNako lagAnese) medase duSTa vraNa zItra zuSka ho jAte haiM / gatrike samaya dRdhake sAtha sevana kiijie| yaha atyanta bAjIkaraNa hai| (1281) gairikAdi cUrNam ( yo. ra. / yo. kanda, ci. ) . / (1285)gokSurAdi cUrNam (vA. bh.| vAjI0) gairikAmrAsthijaThara janyaJjanakaTaphalAH / zvadaMprecaramApAmaguptAbIjazatAvarI / parayedyonimeteSAM cUrgaH kSaudrasamanvitaH / / pibankSIreNa jIrNo'pi gacchati pramadAzatam / / geru, AmakI guThalIkI girI (garbha), ha dI, ___gobaru, IkhakI jar3a, ur3ada, kauMcakebIja aura saramA (athavA rasauta ) aura kAyaphala ke carNako | zatAvara ke cUrNako dRdhameM milAkara pInese vRddha puruSameM bhI saiMkaDoM striyoMke sAtha ramaNa karanekI yonimeM bharane se golikanda naSTa hotA hai| zakti A jAtI hai| (1282) gokSuracUrNam / (1286) gokSurAdi paJcamUlam ( ni. ra. ) (yo, r.| napuMsakA,, baM, se / rasA, ) gokSuro badarI cendravAruNI kaasmrdikaa| zamayati gokSuracUrNa chAgIreNa sAdhitaM smdhu| gokSurAyaM pazcamUlaM zirISeNa samanvitam // bhuktakSapayati pANDayaM yajjanitaM kuprayogeNa / / gokSurAdikapazcAnAM mUlaM kuSTArzanAzanam / gokharU ke cUrNako bakarI ke dRdhameM pakAkara | vRSyaM vAtaM karpha gulmaM vraNaM cAmazca naashyet|| madhu milAkara pInese kuprayogoM se utpanna huA gokharU, bera, indrAyaNa, kasauMdI aura sirasa / napuMsakatva naSTa hotA hai| . ina pAMcoMkI jar3ake samUhakA nAma " gokSurAdi (1283)gokSurAdi cUrNam(hA.saM.sthA.3a.35) paJcamUla " hai / yaha kuSTa aza, vAta, kapha, gulma, gokSurakasya bIjAnAM dhAtumAkSikaM saMyutam / vraNa, tathA Ama nAzaka aura vRSya hai| cUrNa mahiSIdugdhena pAnaM cAzmaripAtanam // (1287) gojihAdi cUrNam (bR.ni.rN.| jva.) gokharU aura sonAmakkhIke cUrNa ( bhasma) ko gojihvA ca japAmUlaM piSTvA taNDulavAriNA / bhaisake dUdhake sAtha sevana karanese azmarI (patharI) | pItaM zItajvaraM hanti pAThAdbhirmaricAni ca / nikala jAtI hai| gobhI, aura japA ( hArasiMhAra ) kI jar3ako (1284) gokSurAdi cUrNam taNDula jalameM pIsakara athavA pAThAke kAthameM mirca (napuMsakA. ta. 3 yo. ta. / ta. 84) milAkara pInese zItajvara naSTa hotA hai| For Private And Personal
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / kaSAyaprakaraNam ] (1288) godhUma cUrNam (yo.ra., vR.yo.ta. bhagna. ci.) Ipa dvidagdhagodhUmacUrNa pItaM samAkSikam / kaTasandhiSu bhagneSu bhagneSvasthiSu pUjitam / / kiJciddagdha ( adhajale ) gehUM kA cUrNa zaha dameM milAkara pIne se kamara, sandhi aura haDDIke meM atyanta hita karatA hai / (1289) godhUmapArthacUrNam (vaM. mA . / ha.) tailAjyaguTa vipakaM cUrNa godhUmapArthajaM vA'pi / pivati payonu ca sabhavejjitasakalahadAmayaH puruSaH // gehUM yA arjunakI chAla cUrNako tela, ghRta aura gur3ameM pakAkara dUdhake sAtha sevana karane se sarva prakAra ke hRdroga naSTa hote haiM / (1290) godhUmAdicUrNam ( vRM. mA.; vR. ni. ra. ha. roga ) godhUmakakubhacUrNa chAgapayogavyasarpiSA pakam / madhuzarkarAsametaM zamayati hRdrogamuddhataM puMsAm // | gehUM aura arjunakI chAla cUrNako bakarI ke dUdha aura gAyake meM pakAkara ( TaNDA honepara) zahada aura mizrI milAkara sevana karane se atyanta pravRddha hRdroga bhI naSTa ho jAtA 1 (1291) godhUmAdicUrNam (bR.ni.ra. / snAyu.) godhUmazaNavIjasya cUrNa grAhyaM samAMzakam / gauri guDenAtaM tridinAtsnAyukApaham // gehUM aura sanake bIjAMke, samAna bhAga cUrNako dhImeM pakA kara gur3a milAkara 3 dina taka sevana karanese snAyu (naharuA ) naSTa ho jAtA hai / (1292) gomUtramaNDUram (vaM. se.yo. ra. zo.) gomUtrasiddhamaNDUraM surabhIrasabhAvitam / mANakA kandAnAM raseSvapi ca bhAvayet !! Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [31] triphalA kaTu canyAnAM cUrNa pANitaladvayam / nihanti sarvajaM zophaM sarvAGgaM ca vizeSataH || gomUtra siddha maNDUrako tulasI, mAnakanda aura rash svarasa kI bhAvanA dekara usameM saMbha bhAga mizrita triphalA (harra, baher3A, AmalA) kuTakI aura cayakA cUrNa (maNDara ke barAbara ) milA lIjie / ise 2 karSa kI mAtrAnusAra sevana karane se sarvadoSaja aura vizeSataH sarvAgagata zoSa naSTa hotA hai / (1293) gomUtrasiddhamaNDUram ( ca da / zUlA. 26) gomUtrasiddhaM maNDUraM triphalA cUrNasaMyutam / vihanmadhusarpibhyAM zUlaM hanti tridoSajam / / gomUtra siddha (gomUtra meM paka) maNDara aura harra, baher3A tathA AmalekA cUrNa samAna bhAga milAkara sevana karane se tridoSaja zUla naSTa hotA hai / (1294) gomUtra harItakIyogaH (vR.vi.ra.pAM.) trisaptAhaM gavAM mUtrairabhayAM ca vibhAvayet / ekaikA bhakSitA nityaM pANDurogavinAzinI // (pITI-bar3I) haiDako 21 dina taka gomUtra meM bhigoe rakhaneke bAda nitya prati 1 hair3a (pIsa kara- uSNa jalake sAtha ) sevana karanese pANDa roga namra hotA hai / (pra. vi. hair3oM ko guThalI rahita karake bhigonA cAhie aura pratidina nayA gomUtra badalate rahanA cAhie ) (1295) gorocanacUrNam ( ra. ra. / vipa.) nRNAM mRtreNa saMpiTa gopittamadhusaMyutaH / For Private And Personal
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [32] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi zagAlairathamArjAraimaNDUkairathavAhimiH // (1299)grandhikAdi cUrNam (vR.ni.ra.kA0) kAlenApi hi daSTasya mRtasaJjIvano hyayam // / granthikamAgadhimahauSadhai rucitaM____ gorocanako manuSyake mUtrameM pIsakara zahadameM cUrNamidaM madhunA yutam / milAkara prayukta karanese, gIdaDa, billI, meMDaka aura harati kAsabhavaM daramAtataM vividhadoSaharaM ca niSevitam / / sAMpakA viSa naSTa hotA hai| pIpalAmUla, pIpala, baheDA aura soMThake cUrNako (1296) gorocanacUrNam (yo. r.,bhaa.1|jvr.)| zahadameM milAkara cATanese khAMsIse utpanna honevAle gorocanaM ca marica rAsnA kuSThaM ca pipplii| vikAra naSTa hote haiN| uSNodakena pItaM ca sarvajvaravinAzanam / / | (1300)granthikAdyaM cUrNam (ga.ni0ma0ro03) ___ gorocana, syAha mirca, rAranA, kUTa aura sagranthikaM trikaTuka lavaNatrayaM ca / pIpalake cUrNako ( 3 mAzekI mAtrAnusAra ) uSNa kSAradvayaM sacavikaM ca sacitrakaM ca / jalake sAtha sevana karanese saba prakArake cara naSTa | sAnAjIdIpyamizihiGgu vidhAya cUrNam ho jAte haiN| sadvIjapUrakarasaplutametadeSAm // takreNa koSNasalilena tuSAmbunA vA / (1297) gorocanAdi cUrNam (yo. ra. / ne. ro.) pItaM kulatthayavakolarasena caapi| rocanAkSAratutthAni yippalyaH kSaudrameva ca / / mandAnaleSu nRSu dIptikaraM grahaNyApratisAraNamekaikaM bhinne lagaNe iSyate // marzassu gulmiSu ca bhessjmetdev|| lagaNa ( netrakI palakameM honevAlI phusI pIpalAmUla, trikuTA (soMTha, mirca, pIpala ) (piTikA ) vizeSa )ke phUTa jAne para gorocana, seMdhAnamaka, kAlAnamaka, sAMbharanamaka, javAkhAra, yavanAra, tRtiyA, aura pIpalamase kisI ekake | jajIravAra, cava, cItA, jIrA, ajavAyana, sauMpha, aura hIMga (dhImeM bhunA huvA ) samAna bhAga lekara carNako zahada meM milAkara pratisAraNa karanA (ragar3anA) carNa banA lIjie aura phira use bijaure nIbUke caahie| rasameM ghoTakara rakha liijie| (1298)goGgavacAdicUrNam vai.m.|pttl 16) ise ( 1 // mAzekI mAtrAnusAra) taka, kizcimahiSInavanItayutaM gozRGgavacAzvagandhabahulam / duSNajala, kAjI, jauke athavA kulathIke kvAtha ke sAMtha sevana karane se mandAgni dIma hotI aura arza dinakarataptaM kuryAdaMsasthalalambinau karNau / tathA gulma roga naSTa hotA hai| ___ gAyakAsIMga baca aura asagandhake cUrNako grahaNIzAlacarNam (bhai. ra. / grahaNya0 ) bhaisake ghRtameM milAkara thor3e samaya taka dhUpameM | rasa prakaraNameM avalokana kIjie / rakkhA rahane diijie| grISmau .virecanam (yo. ta. / 7 ta.) isakI mAliza karanese kAna bahuta adhika trivRdvirecana avalokana kiijie| bar3e ho jAte haiN| iti gakagadi cUrNaprakaraNam / For Private And Personal
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [33] atha gakArAdi guTikAprakaraNam triphalA, citraka ( cItA ) kelekI jar3a, canAke kSupaka ( vRkSa ), mandArakA paJcAGga / inake gaganagarbhA vaTI (ra. ra. sa. u. kha. / a. 21) jude jude kSAra banAle / aura navasAdarako Damaru (rasa prakaraNameM dekhie / ) yantrameM rakhakara do paharakI agnise usakA phUla gaganagarbhitA vaTI (ra. kA. dhe. / a. 37) ur3Ale / ina saba kSAroMko samAna samAna lekara (rasa prakaraNameM dekhie / ) pratisAraNIya kSArake sAtha ghoTakara haMDiyA ke gaganAdi vaTI (ra. sA. saM. vAtavyA.) saMpuTameM rakhakara kukkuTa puTa meM phUMkade to apUrva kSAra. (rasa prakaraNameM dekhie / bana jAyagA / isa kSArake samAna pA~coM namaka (1301) gandhakavaTI (ra. sA. saM. / ajIrNa.) (seMvAnona, kAlAnona sAMbharanona, khArInona, sA'zuddhagandhakaM bhAgaikaM satvaM zuNThayAzcaturguNam / mudranona ) DAlakara aura kula cIjoMse AdhI zuddha nimbunIreNa samartha saptavAraM vizeSataH // gandhaka DAlakara bijaure nIbUke rasa ke sAtha ghotte| punazca saindhavaM kSepyaM yathAruci bhissgvraiH| | bAda soMTha, mirca, popala, citraka, ghImeM bhunI huI caNakapamitA kuryAdvaTikAM rucidAyinIm // hIMga aura ghomeM bhunA huvA sapheda jIrA, ye saba bhojanAnte sadA deyA gandhakAkhyA vaTI shubhaa|| auSadhe gandhakase caturguNa lekara amlabetake kAthake ....zuddha gandhaka 1 bhAga aura soMThakA sata 4 bhAga sAtha aura ghImeM chauke huve lazunake rasake sAtha lekara donoMko nIbUke rasakI sAta bhAvanA dekara ghoTakara goliyAM banAle / ye goliyAM ajIrNa, yathAruci seMdhAnamaka milAkara cane ke barAbara atisAra, haijA, saMgrahaNI Adi aneka rogoMke naSTa goliyAM banA liijie| karane vAlI haiM aura bahuta svAdiSTa haiM / __ yaha " gandhakavaTI " nitya bhojanake antameM ___ (mUla pustakase uddhRta) sevana karanese ruci aura agnivRddhi karatI hai| (1303) gandhakavaTI (vai. ra. / agni. mAM.) (1302) gandhakavaTI (rasAyanasAra pR. 510) | gandhakaM maricaM cukaM sauvarcalasamanvitam / carAgnirambhAcaNakArkajAtaM, TaGkapramANaguTikAM baddhakoSThe'gnidIpanI // kSArazca puSpaM navasAdarasya / - gandhaka, syAhamirca, aura sauMcala namaka ko sudhAmbughRSTaM puTitaM vitasto, cukra meM pIsakara eka eka TaGka (4 mAze ) kI puTe samAnaM paTupaJcakazca // goliyAM banA liijie| yaha koSTha baddhatA nAzinI tadardhagandhaM ca caturguNAzca, aura agni dIpinI haiN| vyossaagnisNbhrjitjiirvaahiiH| (1304) gandhakavaTI (vai. ra. / agni mAM.) ghRSTvAjyabhRSTe lazune'mlajIre, gandhakaM maricaM zuNThI saindhavaM yavajaM lavam / vttii:krotvgnimyiirjiinne|| / nimbUrasena vaTikA cnnmaatraagnidiipinii|| bhA0 5 For Private And Personal
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [gakArAdi ..gandhaka, syAhamirca, soMTha, seMvA, yavakSAra (pra. vi.-gur3a anya samasta cUrNake barAbara aura lauMga samAna bhAga lekara cUrNa karake nIbUke milAnA caahie| mAtrA 3 mAze / anupAna -- rasameM dhoTakara caneke barAbara goliyAM banA liijie| ugajala) .... yaha goliyAM agniko pradIpa karatI haiN| (1307) guDapippalImodaka (bhai. ,dhanva.lI.) (1305) gandhakAdivaTI (hA.sa.sthA.3a.4) viDaoN yUSaNaM kuSThaM higulavaNapaJcakam / gandhakaM saindhavaM vyoSaM nimbarasavimarditam / trikSAraM phenakaM vahniH zreyasI copakuJcikA // Aturo bhakSayecchIghraM viSacInAM nivAraNam / / tAlapuSpodbhavaM kSAra nADyAH kRSmANDakasya ca / gandhaka, seMdhAnamaka aura trikuTA (soMTha, mirca, apAmArgastha ciJcAyAzcarNAni cikkaNAni c|| popala) kA cUrNa samAna bhAga lekara nIbake ramameM sarvacUrNasamaM deyaM cUrNamatra kaNodbhavam / ghoTakara goliyAM banA liijie| etasmAdviguNAccUrNAtpurANo dviguNo guddH|| ___ vicikA (haijA) hone para turanta hI ina mardayinvA dRDhe pAtre modakAnupakalpayet / goliyAMkA sevana prArambha kara denA caahie| bhakSayeduSNatoyena plIhAnaM hanti dustaram // guggula guTikAM (ga. ni.) yakRtaM paJcagulmaJca udaraM sarvarUpakam / / guggulavaTakaH (yo. ra., bhA. pra.) jIrNajvaraM tathA zothaM kAsaM paJcavidhaM tathA // guggula vaTikA (bhA. pra., ra. ra.) azvibhyAM nirmitA zreSThAbAlAnAM guddpipplii|| guggulavaTI (vaM. se.) ... bAyabiDaGga, soMTha, mirca, pIpala, kRTha, hIMga, guggulvAdi vaTI (. ni. ra.) pAMco nagaka yavakSAra. sajIkSAra, suhAgA. samudraphena, guggula prakaraNameM dekhie cItA. sauMpha, kalauMjI, nAlapuSpa aura peTekI belakA guJjAgarbharasAyanam (yo. ra.) kSAra, apAmArga (ciraciTe) kA kSAra aura imalTIkA gunAramendravaTI (bhai. ra.) khAra, ekaeka bhAga tathA pIpalakA pUrNa samasta gsa prakaraNameM avalokana kiijie| oSadhiyoM ke barAbara lekara khUba mahIna kharala kIjie (1306) guDacatuSTayAvaTikA (yo.ciM.a.3) aura samasta carNase cAra gunA purAnA guDa milAkara guDavizvauSadhaM pathyAmAgadhIdADimaiH kRtA / kRTakara modaka banA liijie| - guTihanti bhkssymaannaagulmaarshovhijaagdaan|| adhinI kumAroM dvArA AviSkRta isa guDa .. soMTha, harra pIpala aura anAra dAneke samAna pipalIko jala ke sAtha sevana karanese yakRta bhAga cUrNa ko gur3a meM milAkara goliyAM banA (jigara), plIha (tillI), pAMca prakArake gulma roga, liijie| sarva prakArake udararoga, jIrNajvara, zotha aura pAMca inake sevanase gulma, bavAsIra aura agnidoSa prakArakI khAsIkA nAza hotA hai| naSTa hote haiN| yaha bAlakoM ke lie vizeSa lAbhadAyaka hai| For Private And Personal
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir guTikAmakaraNam] dvitIyo bhaagH| / 35] wnAma pa (pUrNa mAtrA--1 tolA taka) (1311) guDAdi modakaH (1308) guDapippalImodakaH (ra. ra. / plI.) (yo. ra. / a. pi., ga. ni.) . palaikaM guDamAdAya pippalIzca tathaiva ca / guDapipalIpathyAbhistulyAbhirmodakaH kRtH| hiMgutrikaTukAdInAM saindhavAnAM dvimASikam / / pittazleSmaharaHmokto mandAgnitvaM ca nAzayet // citrakazca viDaThacaiva dvaukSArau zikharI tthaa| samAna bhAga gur3a, pIpala aura haiise nirmita tAlapuSpa kokilAkSa cizcAkSAra sphnkm|| modaka pitta, kapha . aura agnimAMdyakA nAza snuhIkSArasamAyukta plIhajvaravinAzanam // karate haiN| __gur3a 1pala, pIpala 1palaM, hIMga, soMTha, mirca, (mAtrA--6 mAzese 1 tole taka / uSNa jalake sAtha; prAtaHsAyaM sevana kIjie.) sajjIkhAra, apAmArga (ciraciTe) kA kSAra, tAla-: (1312) guDAdi modakaH (baM. se. / vire.) puSSa, tAlamakhAnA, imalIkA khAra, samudraphena, aura guDasyASTaMpalaM pathyA viMzatiH syuH palAni ca / thoharakA kSAra pratyeka 2-2 mAse lekara yathA dantIcitrakayoH karSoM pippalItrivRtordaza / vidhi modaka banA liijie| . inake sevanase nillI roga aura vara naSTa / kRtvaitAnmodakAnekaM dazame dazame'hi / hotA hai| sa khAdeduSNasevI cAhAre niyantraNAstvamI / / " (mAtrA---- 1 tole taka / anupAna uSNajanna / ) | doSanA grahaNIpANDurogArza kusstthnaashnaaH|| (1309) guDAdi guTikA (zA. sN.| guTi.a.) gur3a 8 pala (8 chaTAMka), haiDa(polI)20 pala, guDazuNThIzivAmustairguTikA dhaaryenmukhe| | dantImala, cautA, 2 // 2||tole, pIpala aura nisota : zvAsakAseSu sarveSu kevalaM vA vibhItakama // 10.10 krss(12|| tole)lekara cUrNa karake modaka guDa, soMTha, harra aura mothA samAna bhAga | banAeM / hara dasaveM dina eka modaka uSNa jalake lekara (pAnIse pIsakara) goliyAM banA liijie| sAtha sevana karane se grahagI, pANDu, arza, aura kuSTha inheM athavA kevala (ghImeM bhune huve) baheDeko roga naSTa hotA hai / isake sevana kAlameM uSNa padArtha mukhameM rakhakara (rasa cUsanese ) sarva prakArake svAsa sevana karane cAhie anya kisI prakArake parahez2akI kAsa roga naSTa hote haiN| AvazyaktA nahIM hai| (1310) guDAdi maNDUrama (ra. kaa.dhe.| pANDu) . (vyavahArika mAtrA 1 tolA) guDanAgaramaNDUratilazAnmAnataH samAn / (1313) guDUcImodakA*( bhA. pra. / ca.) pippalI dviguNA datvA guTikA pANDurogiNAma amRtAyAH zataM cUrNa vAsasA parizodhitam / guDa, soMTha, maNDara, aura tila 1.... bhAga | pRthakSoDazabhAgAH syurmuDamAkSikasarpiSA // tathA pIpala do bhAga lekara yathA vidhi guTikA yathAgnibhakSayedetannaro hitamitAzanaH / banAkara sevana karanese pANDuroga naSTa hotA hai| nAsyakazcidbhaveyAdhina jarA palitaM na ca / / yaha prayoga akArAdi guTikA prakaraNameM sammilita honese. TUTa gayA hai / For Private And Personal
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv [36] bhaart-bhaissjy-rtmaakrH| [gakArAdi na jvarA viSamA naiva mohA nAnilaraktakam / / sA bhakSaNIyA kilajIrNatApe, na ca netragatArogA parametadrasAyanam // zItodakaM mudgarasaM ca pathyam / / medhAkaraM tridoSaghnaM prayogAdasya buddhimAn / gharake dhuko Akake dUdhameM bhalI bhAMti jIvedvarSazataM sAgraM tathaivAditijastathA // ghoTakara goliyAM banA lIjie / giloyakA kapar3achana cUrNa 100 bhAga tathA | yaha goliyAM jIrNa jvarameM hitakara haiM / inake gur3a, zahada aura ghRta pratyeka 16-16 bhAga sevana kAlameM zItala jala aura maMgakA yUSa pathya hai| lekara yathAvidhi modaka banA lIjie / inheM pathya | . (mAtrA-1 rattIse 2 rattI taka ) evaM mitAhAra pAlanapUrvaka agnibalocita mAtrA | (1315) gokSurakAdi vaTI (yo.ra. prame. ci.) nusAra sevana karanese manuSya vyAdhi, jarA ( vRddhA trikaTu triphalA tulyaM guggulaM ca samAMzakam / vasthA), pAlityaM (bAla sapheda honA ), viSamajvara, gokSurakAthaM samAyuktAM guTikAM kaaryedbudhH|| moha, vAtarakta aura netrarogoMse surakSita rahatA hai dezakAlabalApekSI bhakSayaccAnulomikAm / yaha mahArasAyana medhAvarddhaka aura tridoSanAzaka | na cAtra parihArosti karmakuryAdyathepsitam / / hai / isake sevanase manuSya pratiSThApUrvaka 100 varSa | pramehAnvAtarogAMzca vAtazoNitameva ca / paryanta jIvita raha sakatA hai| mUtrAghAtaM mUtradoSaM pradaraM cAnu nAzayet // guDUcyAdi modakaH ( vR. ni. ra.) ___ soMTha, mirca, pIpala, haiDa, baher3A, aura rasa prakaraNameM dekhie / AmalA eka eka bhAga tathA ( zuddha ) gUgala 6 guDUcyAdivartiH (ca. saM. / ne. ci.) bhAga lekara (cUrNa karake ) gokharuke kAthameM aJjana prakaraNameM avalokana kIjie / ghoTakara goliyAM banA liijie| guNAvatIvartiH (dhanva. / bra. ci.) inheM deza, kAla aura balake anusAra sevana lepa prakaraNameM avalokana kIjie / karanese prameha, vAtavyAdhi, vAtarakta, mUtrAghAta, mUtra doSa aura pradara roga naSTa hotA hai / gulmavajriNI vaTI (ra. rA. muM.) ina goliyoMke sevana kAlameM kisI prakArake rasa prakaraNameM dekhie / parahejakI AvazyakatA nahIM hai; yatheccha AhAra vihAra gulmaharivartiH ( su. saM. / utta. a. 42) kara sakate haiN| mizra prakaraNameM avalokana kIjie / (TippaNI sAdhAraNa mAtrA-3 mAze / anu(1314) gRhadhUmaguTikA (yo. sa. / samu. 3) pAna uSNajala / vizeSa parahez2a na bhI kiyAjAya arkasya dugdhena gRhasya dhUma, tathApi sAdhAraNa pathyApathyakA dhyAna avazya rakhanA saMmartha samyagguTikA vidheyaa| cAhie / ) For Private And Personal
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra guTikAmakaraNam ] gorakSavaTI rasa prakaraNa meM dekhie / www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / kuryAnmocarasAnvitaM samajaye lodhraM samaGgArajAH // cAturjAtakacavyajIrakayugaM, vyoSAralUgranthikam / (1316)grahaNIkapATavaTikA (yo.ciN.| guTikA. 3) (1317) grahaNI zArdUlavaTikA (bhai.ra. pra. ci. jAtIphalaM devapuSpamajAjIkuSThaTaGkaNam / viDantvagelAdhattUraM phaNiphenasamaM samam // prasAriNIrasenaiva saMmadye vaTikA kRtA / yathA doSAnupAnena sevitA grahaNIM haret // nAnAvarNamatIsAraM dAruNAJca pravAhikAm / nAnA grahaNIzArdUlavaTikA grAhiNI param // zrIvRkSAMtiviSAjamodayugalaM, cUtAsthi pAThAmbudam || yaSTI cendrayavAlikAsthikavacA, dvAsAvano tadguhAn // Avadhya grahaNIkapATa TikA nakSapramANAnbhajet / sAdhyAyA grahaNIvikArarudhirA tisAravicchita || cAturjAta (tejapAta, dAla cInI, ilAyacI, nAgakesara ) catrya, sapheda jIrA, syAhajIrA, soMTha, mirca, pIpala, arala (sonApATha) kI chAla, pIpalAmUla, belagirI, atIsa, ajamoda, ajavAyana, kI guThalI ( kA gUdA ) pAThA ( jalajamanI), nAgaramothA, mulaiThI, indrayava, imlIke bIja, baca, lodha majITha aura mocarasa samAna bhAga lekara cUrNa karake sabake samAna gur3a meM milAkara ekaeka karSa (1 / tole) kI goliyAM banA lIjie | yaha 'grahaNI kapATa' nAmaka vaTikA sAdhyAsAdhya grahaNo vikAra aura raktAtisArakA nAza karatI haiN| Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 37 ] grahaNIgajendravaTikA (bhai. ra. ra. sA. saM. (graha) ( rasa prakaraNa meM dekhie ) jAyaphala, lauMga, jIrA, kUTha, suhAgekI khIla, bAyabiDaGga, dAracInI, ilAyacI, dhatUre ke bIja aura aphIma barAbara barAbara lekara prasAriNI ( khIpa) ke rasa meM ghoTakara goliyAM banA lIjie / .. inheM yathA doSa anupAna aura ucita mAtrAnusAra sevana karanese grahaNI, aneka varNa saMyukta atisAra aura prabala pravAhikA, naSTa hotI hai / isakA nAma " grahaNIzArdUla vaTikA " hai / (1318) graha nAzinI guTikA ( ra. ra. sa. bA.ro.) rAjIkaraJjapunnATazirISArka nizAdvayam / . priyaMGgatriphalAdAruhiMguvyoSakucandanam // maJjiSThogrAjamUtraM ca guTikA grahaNAzinI / pAnanasyAJjanAlepasnAnodvarttanadhUpanAt // rAI ( athavA bAbacI ), karaJjakI girI, pavAr3a ke bIja, sirasakI chAla, arka (Aka), haldI, dArUhaldI, phUla priyaGgu, triphalA ( harra, baher3A, AmalA ) devadvAra, hIMga, trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ), pataGga, majITha aura bacake mahIna cUrNako bakarI ke mUtra meM pIsakara goliyAM banA lIjie / inheM pAna, nasya, aJjana, lepa, snAna, udvartana, (mAtrA 6 mAze / takrake sAtha prAtaH sAyaM aura dhUmadvArA prayukta karanese grahadoSa naSTa hotA hai / sevana kreN| ) iti gakarAdi guTikA prakaraNam For Private And Personal
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [38] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi atha gakArAdi guggulaprakaraNam / vAtaroge(1320) guggulukalpaH (ga. ni.| au. ka.; rAsnA guDUcI cairaNDo dazamUlaM prasAriNI / hA. saM. / sthA. '5 a. 5) kAthaM teSAM yathAyogyaM yavAnyA vAtike pibet / / himavacchikhare ramye siddhacAraNasevite / pittarogetatrasthaM bhiSajAM zreSThamAtreyamRSipuGgavam // pRthakatairjIvanIyaiH pibetpittAmayAditaH / dedIpyamAnaM tapasA jvalantamiva pAvakam / / vAsAcandanahIberaM mRdrIkA tiktarohiNI // vinayAdupasaMgamya hArItaH paripRSTavAn // khajUrazca parUSazca tathA jIvakarSabhako / bhagavan ! guggulornaamyogviirymthogunnaaH| sapittaroge pAnAya kAthAsyAda guggulvnvitH|| vaktumarhasi rogeSu yeSu vApi prazasyate // kapharoge--- evamuktastu ziSyeNa pratyuvAca mhaatpaaH| triphlaavyopgomuutrnimbdhaanykpusskraiH| marubhUmau prajAyante prAyazaH purapAdapAH // amRtA dIpyakAkAthaH paTolI ca kphaarditH|| bhAnormayukhaiH satataM grISme muzcanti gugguluH| vraNAdauhimAditA vA hemante, vidhivattaM samAharet // naaddiidusstttrnngrnthignnddmaalaarbudaanvitH| jAtarUpanibhaM zubhaM padmarAganibhaM kacit / triphalAkAthasaMyuktaM pibenmehI vraNI tathA / / kacinmahiSanetrAbhaM yakSadaivatavallabham / / kiraatkaamRtaanimbvRssaavyaaghriiduraalbhaaH| vijJAnaM tasya vidhivanivodha gadato mama / eSAM kAthena saMyuktaM guggulaM pAyayedbhiSaka / / guggulorguNAH gulme kAse kSate zvAse vidhAvarucau vrnne| tridoSazamano vRSyaH snigdhovRMhaNadIpanaH / / / kaNDavAdaugugguluH kaTukaH pAke varNyazca balavardhanaH / dAUpaTolakkAthena saMyutaM guggulaM pibet / / . AyuSyaH zrIkaraH puNyaH smRti medhAvivardhanaH // kaNDapiTakazophAye pibed vAtakaphApaham / pApaprazamanaH zreSThaH zukrAttevakaraH smRtH| pANDavAdaugugguloprayogavidhiH pathyApunarnavAdAvIMgomUtramamRtA tathA // varNagandharasopeto guggulurmAtrayA yutH|| eSAM kAtho hitaH pANDau zothodakakilAsinAm / bheSajaiH saha niHkAthyo yathA vyAdhiharaiH pRthk| guggulormAtrAmAtrAvaziSTaM taM dRSTvA gAlayecchuklabAsasA // bhavenmAtrAM palaM yAvatkarSAdArabhya yatnataH / / mRNmaye hemapAtre ca rAjate sphATike'pi vaa| jIrNe'znIyAnmudgaraiH.......... puNye tithau zubhe ye ca jIrNAhArakSamAnvite // payasA SaSTikAnaM ca zAlInAmodanaM mRduH|| hutvAgni paryupAsIta devbraahmnnbhktitH| dinAni sapta prathamA madhyamA dviguNA smRtaa| pravizya kumumAkIrNe mandire ca samAzritaH // triguNA paramA mAtrA vijJeyA yogcintkaiH|| For Private And Personal
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra gugulu prakaraNam ] www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / sevanaphalam - / / sevate guggulaM yo vai varSeNApi naraH kramAt / sthAvarAjjaGgamAccaiva na sthAdastha kSatirviSAt // nirmukto balitavacopi palito vRddho yuvA jAyate Share goatfari vRddhatvahIno bhavet // gulmASThIlakamAmavAtazamanaH kuThaM pramehAzmarIM / zUlAnAhavisarparaktazamano bhUtopasRje hitaH / / siddhacAraNasevita, ramyasthala himagiri zikharapara virAjamAn, bhiSagzreSTa, RSipuGgava, tapatejase dedIpyamAn maharSi Atreyake nikaTa atyanta vinamrabhAva se jAkara zrI hArItane prazna kiyA- "mahArAja guggulu (gUgala) kA prayoga, vIrya, guNa aura yaha ki vaha kina kina rogoM meM prayukta kiyA jA sakatA hai batalAne kI kRpA kiijie|" yaha sunakara maharSi Atreyane uttara diyA ki gUgala ke vRkSa prAyaH marubhUmi (registAna), meM utpanna hote haiM / gugula (inhI vRkSa goMdakA nAma hai jo ) nirantara sUrya ke tApase uttapta hokara grISma RtumeM aura zItake prabhAvase hemanta Rtu meM nikalatA hai / ise yathAvidhi saMgrahIta karanA cAhie / (guggula AkRti bhedase aneka prakArakA hotA hai), * kisIkA raMga svarNa sadRza uccala, kisIkA padmarAgamaNike samAna, aura kisI jAtike guggu lukA raMga bhaiMsa ke netra ke samAna nIlavarNa saMyukta hotA hai / yaha yakSa aura devatAoMko atyanta priya hai / aba meM guggula vaidhavidhAnakA varNana karatA hUM, suno [39] - saMskAraka), balavarddhaka, AyuSya, (AyukI vRddhi karanevAlA), kAnti, medhA aura smRtivarddhaka, pApa (pIr3A) nAzaka, tathA zukra aura Artatra zodhaka hai / prayoga vidhiH - yathocita varNa, gandha aura rasa saMyukta guggulu yathocita mAtrAnusAra lekara ( jisa roga meM sevana karanA ho usa ) rogako zAnta karanevAlI auSadhiyoM ke sAtha pakAie / jaba pIne yogya jalazeSa raha jAya to utArakara svaccha vastrase mRttikA, svarNa, rajata athavA sphaTika ke pAtramaM chAna lIjie / isa bhAMti nirmita guggulukAko zubhakAla AhAra pacajAneke pazcAt kSamatApUrvaka, agnihotra aura bhaktipUrvaka deva-brAhmaNa - pUjA karake puSpoMse susajjita mandira meM praveza karake pInA cAhie / ararogoMkI zAnti ke lie rAsnA, giloya, araNDamUla, dazamUla, prasAriNI aura ajaSatara kAke sAtha sevana karanA cAhie / pittarogoMkI zAntike lie jIvanIya gaNakI auSadhiyoM meM se kisI ekake kAthake sAtha athavA bAsA, lAla candana, netravAlA, munakkA, kuTakI, khajUra, phAlasA, jIvaka aura RSabhaka ke kAdhake sAtha pInA cAhie / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kapharogI zAnti ke lie - triphalA, (hare, baher3A, AmalA), trikuTA (soMTha, mirca, popala), gomUtra, nImakI chAla, dhaniyA, pokharamUla, giloya, ajavAyana aura paTolapatra ke kAthake sAtha sevana karanA cAhie | vraNa, nAmUra, granthi, gaNDamAlA, arbuda aura pramehI zAnti ke lie triphalA ke kAthake guggulorguNAH - guggula tridoSanAzaka, vRSya, snigdha, vRMhaNa, dIpana, pAkameM kaTu, varNya ( varNa / sAtha sevana karanA cAhie / For Private And Personal
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [40] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| - [gakArAdi __ gulma, kAsa, kSata, zvAsa, vidradhi aruci noTa-uparokta mAtrA vartamAna kAlake lie aura vraNameM-cirAyatA, giloya, nImako chAla, adhika hai ataeva AdhA mAzAse 3 mAze taka bAsA, kaTelI aura dhamAseke kAthake sAtha sevana sevana karAnA caahie| karAnA caahie| (1321) guggulukalpaH (su.sN.|ci.sthaa.a.5) kaNDU (khujalI), piDikA, zopha aura sugandhi sulaghuH mUkSmastIkSNoSNaH kaTuko rsH| vAtakaphakI zAntike lie dAruhaldI aura kaTupAkasaro hRyo guggulu snigdhpicchilH|| paTolapatrake kAthake sAtha sevana karAnA caahie| sanavo vRMhaNo vRssyHpuraannstvpkrssnnH|| pANDu, zotha, jalodara aura kilAsa kuSThako taiSNyoSNyAtkaphavAtanaHsaratvAnmalapittanut // naSTa karane ke lie harra, punarnavA, dAruhaldI, gomUtra saugandhyAta pratikoSThanaH saukSmyAccAnaladIpanaH / aura giloya ke kvAthake sAtha sevana karanA caahie| tmpraattriphlaadaaviipttolkushvaaribhiH|| guggulormAtrA---guggulu 1 karSa (1 / tole) pibedAvApya vA mUtraiH kSArairuSNodakena vaa| se prArambha karake 1 pala (5 tole) takakI mAtrA- | jIrNe yaSarasakSIrairbhuJjAno hanti mAsataH // nusAra yatnapUrvaka sevana karAnA caahie| prathama gulmaM mehamudAvartamudaraM sabhagandaram / saptAhameM prathamA mAtrA (1 karSa), dUsare saptAhameM kRmikaNDvarucizvitrAyadagranthimeva ca // madhyamA mAtrA aura tRtIya salAhameM uttamA mAtrA nADyADhayavAtazvayathukuSThaduSTatraNAMzca sH| sevana karAnI caahie| koSThasandhyasthigaM vAyuM vRkSamindrAzaniryathA // madhyamA mAtrA prathamA bhAtrAse dviguNa aura guggula, sugandhita, laghu, sUkSma, tIkSNa, uSNa uttamA triguNa samajhanI caahie| aura rasapAkameM kaTu tathA sara, hRdya snigdha aura pathyaH----guggulu paca jAnepara muMgake yUSa | picchila hai| navIna gugguluvaMhaNa, aura vRSya tathA athavA dUdhake sAtha SaSThi (sAThI) athavA zAli | purAtana apakarSaka (kRza karanevAlA) hotA hai| cAvaloMkA mRdu bhAta khAnA caahie| yaha tIkSNatA ora uSNatAse kaphanAzaka, guggulusevana phalam --jo manuSya eka varSa | sara honeke kAraNa mala aura pitta sAraka, sugandhi paryaMta kramapUrvaka guggulu sevana karatA hai use sthAvara | se durgandhanAzaka tathA sUkSmatA ke kAraNa agni athavA jaGgama viSase hAni nahIM pahuMca sktii| | dIpaka hai| vRddha puruSa bhI balipalita rahita yuvakake samAna ho / gugguluko prAtaHkAla ekamAsa paryanta trijAtA hai / isake sevanase medhA, dRSTi, bala, oja | phalA, dAru haldI paTolapatra aura kuzAke kAtha, aura vIrya kI vRddhi tathA, jarA, gulma, aSThIlA, Ama- | gomUtra, kSArajala athavA uSNa jalake sAtha sevana vAta, kuSTha, prameha, azmarI, zUla, AnAha visarpa, | karane aura usake pacane para (mUMgAMdikA) yUSa tathA 'raktadoSa aura bhUtavAdhAkA nAza hotA hai / | dugdhAhAra karanese gulma, prameha, udAvarta, udararoga, For Private And Personal
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir gugguluprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [41 ] - bhagandara, kRmi, kaNDU (khujalI), aruci, zvitra, gomUtrake sAtha gUgala athavA araNDIkA taila arbuda ( rasaulo ) granthi, nADIvraNa, ADhyavAta, pInese purAtana vAtaja aNDavRddhiroga zIghra naSTa zotha, kuSTa, duSTabraNa, koSThagatavAyu tathA sandhi aura | hotA hai / asthigata vAyu atyanta zIghra naSTa ho jAtI hai| / (1324) guggulaprayoyaH (rA. maa.|bhgnd17) (1322) guggulaguTikA kAthodakena militatriphalodbhavena / (ga. ni. / pariziSTa, guTi. 4) pItaH praNAzayati tatkhalu guggulurvA / / guggulu kuDavAda kkubhtvgyorjoviddnggaani| triphalAke kvAthake sAtha guggulu sevana karane bhallAtakagokSurako tritA triphlaadvitiiyaadhm|| se bhagandara roga naSTa hotA hai / / bhuktavainAMguTikAM yatheSTacaritaH SaNmAsayogAtpumAn (mAtrA 2 mAze / protaH sAyaM sevana kreN|) savyAdhIsabhagandarAnsapiTikAnIsi- (1325) gugguluprayogaH (ga. ni. / zophA.) duSTatraNAn // punarnavAdAruzuNThIkAthe mUtre'tha kevale / khAlityaM palitaM jarAmapi tnorjitvaaprdiiptaanlH| dazamUlarase vApi gugguluH zophanAzanaH // saubhAgyAptasukho nirAmayatanu vetsmaanaaNshtm|| gUgalako punarnavA, devadAra aura soMThake ___ gUgala 2 pala (10 tole), arjunakI chAla, kvAthake sAtha athavA kevala gomUtrake sAtha yA dazalohacUrNa (bhasma), bAyabiDaGga, zuddhabhilAvA, gokharu, mUlake kvAthake sAtha sevana karane se zotha roga nisota, aura dvitIya triphalA ( hasva triphalA- naSTa hotA hai| khambhArI, munakkA aura phAlaseke phala) AdhA AdhA (1326) guggularasAyanam (vaM. se.| rasAya.) kuDava (10-10 tole) lekara yathAvidhi guTikA triphlaashnkhdiraamRtvrssaabhuubhRngggokssurkaathe| banA liijie| sADhiketu gugguluHpalAni triMzazca lehvdvipcet|| inheM 6 mAsa paryanta yathecchAhAra vihArapUrvaka madhughRtasitAvimizraMlihennaraHkAntibalabuddhiyutaH sevana karanese bhagandara, piDikA, arza, kuSTha braNa, tathA gadaivimukto jIvati samvatsarAstrizatAn / / khAlitya (gaMja), pAlitya (bAla zveta honA) aura triphalA, asana, khaira, giloya, punarnavA, jagakA nAza hokara agni pradIpta hotI hai, tathA | bhAMgarA aura gokharuke 1 // ADhaka (6 sera) kAtha manuSya saubhAgya aura sukhapUrvaka 100 varSa paryanta | meM 30 pala (71 // -) gUgala milAkara avalehake jIvita rahatA hai| | samAna pAka siddha karake usameM yathocita mAtrAnu(1323) gugguluprayogaH (bR.maa.|vRddhy. 4.) sAra zahada, ghRta aura mizrI milA liijie| gugguluM rubutailaM vA gomUtreNa pibennrH| isake sevanase manuSya kAnti, bala aura buddhi vAtaddhiM nihntyaashucirkaalaanubndhiniim|| yukta hokara 300 varSa paryanta jIvita rahatA hai| bhA06 For Private And Personal
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 1- bhaiSajya -- - ratnAkaraH [ 42 ] (1327) guggulurasAyanam ( ra. ra. sa. / u. khaM a. 26 ) kAntAbhratriphalAviDaGgarajanI tApyAddhadeva druma vyopailAgnapunarnavA prigirijAGkolaiH samaMguggulum | piTrAbhRGgajalena sUkSmaguTikAM khAdedyathAsAtmyato medaH zleSmasamIraNolvaNagadeSvanyeSu vA purussH|| kAntaloha bhasma, abhraka bhasma, triphalA (hare, baher3A, AmalA), bAyabiDaMga, handI, svarNamAkSika ma, nAgaramothA, devadAru, trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala) ilAyacI, cItA, punarnavA, zilAjIta aura aGkala (aGkoTa) eka eka bhAga tathA gUgala sabake samAna lekara bhAMgareke svarasa ( athavA kAtha) meM ghoTakara goliyAM banA lIjie / | bhArata inheM yathocita mAtrA aura anupAnake sAtha sevana karane se medaroga aura kapha vAtaja roga naSTa hote haiM 1 (sAdhAraNa mAtrA 1 // se 3 mAze taka / uSNa jala ke sAtha ) (1328)gugguluvaTakaH (yo.ra. bhA. 2.bhA.pra.) tra.ro.) triphalA cUrNasaMyukto guggulurvaTakIkRtaH / niSevito vibandhano vraNazodhanaropaNaH || samAna bhAga triphalA cUrNa aura guggula milAkara Taka banA lIjie / inake sevana se malAvarodha naSTa hotA tathA dhAva zuddha hokara bhara AtA hai I (mAtrA 3 mAze / anupAna triphalA kAya yA uSNa jala ) (1329) gugguluvATikA (bhA.pra. ra. ra. (baNaro.) viDaGgatriphalAvyoSacUrNa guggulunA samam / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ gakArAdi effer anii kRtvA khAdedvA hitabhojanaH // duSTavraNApacI mehakuSThanADI vizodhanam // bAya bir3aGga, triphalA (harra, baher3A, AmalA) aura trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ) kA cUrNa 1-1 bhAga tathA ina sabake samAna zuddha guggula lekara ghRtameM kUTakara goliyAM banA lIjie / inhe pathya - pAlanapUrvaka sevana karanese duSTavraNa, apacI, prameha, kuSTha aura nAr3ItraNaroga naSTa hotA hai / ( mAtrA 2 mAze, anupAna triphalAkA yA bAyabiDaMgakA kAtha athavA uSNa jala | ) (1330) gugguluvaTI (baM.se.; bhA. pra. / vAtaraktA.) guggulvamRtavallIbhirdrAkSAluGgarasena vA / triphalAyA rasairyuktA guTikA kolasammitA // bhakSayenmadhunA''loDya zRNu kurvanti yatphalam / pAdasphoTaM mahAghoraM sphoTaM sarvAGgajaJca yat / / tatsarvaM nAzayatyAzu hyasAdhyaM vAtazoNitam // giloya ke svarasa athavA kAtha, yA munakkA ke kAtha athavA bijaure nIbU ke rasa yA triphale ke kAthameM gUgalako ghoTakara 1-1 kola (4-4 mAze) kI goliyAM banA lIjie / inheM zahada meM milAkara sevana karane se paira athavA zarIrakA bhayaGkara sphoTa ( phaTanA ) aura asAdhya ( kaSTasAdhya ) vAtarakta zIghra naSTa hotA hai / (1331) gugguluzodhanam (ra.sA.saM. pR.saM.) gattarai kSIre caiva vizeSataH / pakatvA ca khaNDazaH zuddhaM gRhNIyAnmRduguggulam // arest cUrNa karake giloya, aura triphalA ke kAtha tathA dUdhameM (pRthak pRthak ) pakAkara (chAna aise) vaha zuddha ho jAtA hai / For Private And Personal
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir guggulupakaraNam ] dvitIyo bhaagH| 43 ] (1332) gugguluzodhanam (r.r.|up.10) (1335) guggulvAdivaTI (vR.ni.r.|arsh.ci.) dazamUlakAtha uSNe pUte gugguluM lazunaM nimbabIjarAmaThanAgaraiH / gugguluM parikSipyAloDya ca / guTI zItodakenoktAarzAn hanti ca ttkssnnaat|| vastrapUtaM vidhAya caNDA gUgala, lazuna (lhasana ), nibaulI, hIMga tape vizoSya ghRtaM datvA piNDim // (ghImeM bhunA huvA ) aura soMTha samAna bhAga lekara gUgalako daza mUlake svaccha (vastrapUta) aura cUNa karake goliyAM banA liijie| uSNa kAthameM milAkara kapar3ese chAnakara teja dhUpameM / inheM zItala jalake sAtha sevana karanese sukhAneke pazcAt ghRta DAlakara kUTanese vaha zuddha aza roga (bavAsIra ) atyanta zIghra naSTa hotI hai| ho jAtA hai| (mAtrA 1 // mAzA) (1333) guggulvAdiprayogacatuSTayaH (1336) guDUcyAdigugguluH (yo.ra.vA.vyA.) (vaM. mA. / zothA. ) guDUcItriphalAkAthairgugguluH piNDito vrH| paraM matreNa saMsevyaM pippalI vA pyonvitaa| kroSTazIrSa nihantyuccaiH sevito mAsamAtrataH / / guDena vA'bhayA tulyA vizvaM vA zotharogiNAm // giloya aura triphaleke kAthameM gUgalako kUTazotha rogakI zAntike lie gomUtrake sAtha kara goliyAM banA liijie| inheM eka mAsa paryanta sevana karanese bhayaGkara gUgala, vA dRdhake sAtha pIpalakA cUrNa, yA gur3ake kroSTuzIrSakA bhI nAza ho jAtA hai / sAtha samAna bhAga hair3a athavA gur3a aura soMTha samAna | ___(mAtrA- 1||mAzA, anupAna triphalA yA bhAga milAkara sevana karanA caahie| giloyakA kAtha) ( mAtrA pratyeka 3 mAze / ) (1337) gokSurAdigugguluH (1334) gugguldhAdiyogaH ( vR. ni. ra. / prameha., zA. saM. / khaM. 2 a. 7; ( vA. bha. / u. sthA. a. 28, ga. ni. / bhaga.) yo. ci. / mizra. a. 7; vai. ra. / mUtrakR.; ga. guggulupaJcapalaM palAMzakAmAgadhikA triphlaatthaiv| ni. / pra0; vR. yo. t.| 100 ta.; va. mA. pra.) tvatruTikarSayutamadhulIDhaM kusstthbhgndrgulmgtighnm|| aSTAviMzati saMkhyAni palAnyAnIya gokssuraat| gUgala 5 pala (25 tole ) pIpalakA cUrNa vipacetpaDguNe nIre kAtho grAhyo'rdhazeSitaH // 1 pala, triphalAkA cUrNa 1 pala tathA dAlacInI tataH punaH pacettatra puraM saptapalaM kSipet / aura choTI ilAyacIkA cUrNa 1-1 karSa (1|tolaa) guDapAkasamAkAraM jJAtvA tatra viniHkSipet / / lekara ekatra kRTa lojie| ise zahadake sAtha trikaTu triphalA mustaM cUrNitam palasaptakam / cATanete kuSTha, bhagandara aura gulma rogakI vRddhi | tataH piNDIkRtaM cAsya guTikAmupayojayet / / ruka jAtI hai| hanyAtpamehaM kRcchaM ca pradaraM mUtraghAtakam / (maatraa-1||maashNse 3 mAze taka) vAtAsaM vAtarogAMzca zukradoSaM tathAzmarIm / For Private And Personal
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 44 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi vvvvvvvvvvvvvira 28 pala (140 tole ) gokharuko 6 / kSayeNa ca gRhItAnAM parametadbhipagjitam / gune pAnImeM pakAkara AdhA zeSa rahanepara chAna kAsaM zvAsaM jvaraM hikAM hanticchardimarocakam // liijie| isake pazcAt usameM sAta pala ( 35 guDkUSmANDakaM khyAtamazvibhyAM samudAhRtam / to0) zuddha gUgala milAkara avalehake samAna khaNDakUSmANDavatpAtraM svitrkuussmaannddkdrvH|| pakA lIjie aura phira trikuTA ( soMTha, mirca, Theke ubAle aura chilake tathA bIjAdi pIpala ), triphalA (harra, baher3A, AmalA ) aura rahita Tukar3e 100 pala (6 / sera) lekara 1-1 mothekA 7 pala cUrNa ( pratyeka vastukA 1-1 pala prastha (1 sera) ghRta aura tilatailameM bhUna liijie| cUrNa ) milAkara kUTakara goliyAM banA liijie| aura phira 1 tulA (100 pala) gur3akI cAzanI inake sevanase prameha, mUtrakRcchra, pradara, mUtrA banAkara usameM ukta peThA tathA dAlacInI, tejapAta ghAta, vAtarakta, vAtavyAdhi, zukradoSa aura azmarI dhaniyA, soMTha, mirca, pIpala, jIrA, choTI ilAyacI, (patharI) rogakA nAza hotA hai / bar3I ilAyacI, cItA, pIpalAmUla, cavya, gajapIpala, iti gakarAdi guggulu prakaraNam adaraka (soMTha), siMghAr3A (zuSka) kaseru, tAlavRkSa kI zAkhA aura tAlamastakakA 1-1 pala (5tole) atha gakArAdilehaprakaraNam cUrNa milAiye; tathA zItala hone para 8 pala zahada milAkara surakSita rakhie / (1338) guDakUSmANDakAvalehaH azvini kumAroM dvArA AviSkRta yaha " guDa (vRM. mA.; dhanvantari; baM, se.; bhai. ra.; ra. r.| vAjI0 | kUSmANDa" kapha, pitta aura vAyunAzaka, agnidIpaka, c.d| vRssyaa.;.yo.t.| ta.147; ga.;ni.lehA.5) kRza (dubale) manuSyoMke lie pauSTika, atyanta kUSmANDakAtpalazataM susvinnaM niSkulIkRtam / vAjIkaraNa ( kAmazaktiko uttejita karane vAlA), prasthazca ghRtatailasya tasmiMstapte pradApayet // kAsa, svAsa, jvara, hikkA chardi aura aruci nAzaka, tvakpanadhAnyakavyoSajIrakailAdvayAnalam / / tathA kAmAsakta, kSINavIrya aura kSayagrasta vyaktiyoM granthikaM cavyamAtaGgapippalyaH zRGgaverakam // ke lie atyupayogI hai| zRGgATakaM kaseruzca pralamba tAlamastakam / / isa prayogameM khaNDakuSmANDake samAna 1 pAtra cUrNIkRtaM palAMzaM tu guDasya tulayA pacet // | (1 ADhaka-4 sera) peThekA pAnI (jisa pAnImeM zItIbhUte palAnyaSTau madhunaH sampadApayet / / | peThA pakAyA gayA hai) DAlakara (gur3akI cAzanI kaphapittAnilaharaM mandAgnInAzca dIpanam // banAnI caahie| kRzAnAM bRMhaNaM zreSThaM vAjIkaraNamuttamam / (pra. vi.-cAzanI na banAkara peMTha aura pramadAsu prasaktAnAM ye ca syuH kssiinnretsH|| gur3ako peTheke pAnImeM ekasAtha pakAkara bhI gAr3hA 1 tilanailasyeti pATAntaram / 2 jIvaleti pATha bhedaH / 3 pravAlamiti pATabhedaH For Private And Personal
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir lehaprakaraNam ] dvitIyo bhAgaH / [45] hone para oSadhiyoMkA cUrNa milAyA jA sktaa| (mAtrA-6 mAzese 1 tole tk| anupAna hai| mAtrA 1 tolA / anupAna dRdha / ) dRdha / tela, khaTAI aura garma padArthoM tathA dhUpa aura (1339) guDabhallAtakaH (ca. da. / arzA. 5) agnitApAdise bacanA caahie|) bhallAtakasahasse dve jaladroNe vipaacyet| (1340) guDAdilehaH (vR.ni. ra. / zvAsa.) pAdazeSe rase tasminpaceda guDatulAM bhiSaka // guDoSaNAnizArAsnAdrAkSAmAgadhikAsamAH / bhallAtakasahasrArdha chitvA tatraiva dApayet / / tailena cUrNitA lIDhAstIbrazvAsanudaH smRtaaH|| siddhe'smitriphalAvyoSayamAnImustasaindhavam // gur3a, syAha mirca, haldI, rAsnA, munakkA, kozasaMmitaM dadyAtvagelApatrakezaram / / aura pIpala samAna bhAga lekara cUrNakarake telameM khAdedamivalApekSI prAtarutthAya mAnavaH / / milAkara cATanese tIvra zvAsa naSTa hotA hai| kuSThAzaH kaamlaamehgrhnniigulmpaannddutaaH|| (pra. vi.---mAtrA-6 mAzese 1 tole tk| hanyAplIhodaraM kAsakrimirogabhagandarAn / / kaTu tailameM milAkara prAtaH, dopahara, sAyam sevana 'guDabhallAtako' hyeSa zreSThazcAzevikAriNAm / / kareM / ) (1341) guDAdyaM maNDUram 2 haz2Ara (zuddha) bhilAvoMko 1 droNa (16 (ra. caM. / udAvarta., vai. ra. / zUla.) sera) jalameM pakAiye, jaba 4 sera jala zeSa raha guDAmalakapathyAnAM cUrNa pratyekazaH palam / jAya to chAnakara usameM 1 tulA (100 pl-6| tripalaM lauhakidRsya tatsarva madhusarpiSA // sera) gur3a aura 500 zuddha bhilAvoMkI piTThI milA samAloDaya tataH khAdedakSamAtrApramANataH / kara punaH pakAiye / jaba avalehake samAna gAr3hA AyamadhyAvasAneSu bhojanasya nihanti tata / / ho jAya to usameM triphalA (harra, baher3A, AmalA) annadravaM jaratpittamamlapittaM sudAruNam / trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala) ajavAyana, mothA pariNAmasamutthaM ca zUlaM saMvatsarotthitam / / seMdhA namaka, dAracInI, ilAyacI, tejapAta aura gur3a, AmalA aura harrakA cUrNa 1-1 pala nAgakesarakA 1-1 karSa (1 / tolA) cUrNa milA | (5 tole ) aura maNDUrakA cUrNa ( bhasma ) 3 pala kara surakSita rkhie| lekara sabako zahada aura ghImeM milA liijie| ise prAtaHkAla agni balAnusAra sevana karanese ise bhojanake Adi madhya aura antameM 1 kuSTa, arza, kAmalA, prameha, grahaNI, gulma, pANDu, akSa (1 / tole ) kI mAtrAnusAra sevana karanese plIhodara, kAsa, kRmiroga, aura bhagandarakA nAza annadrava, jaratpitta, (zUlabheda), bhayaGkara amlapitta, hotA hai| aura 1 varSakA purAnA pariNAma zUla naSTa hotA hai| ... yaha " guDabhallAtaka" arza vikArako zAnta ( vyavahArika mAtrA 1 mAzA) karaneke lie atyanta uttama hai / / (1342) guDAcavalehaH (vR. ni. ra. / zvAsa.) For Private And Personal
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [gakArAdi gudddaaddimmRdviikaapippliivishvbhessjaiH| hantyAzu mUtraparidAhavivandhazukramAtuluGgarasaM kSaudraM lIDhaM zvAsanibarhaNam // .. kRcchrAzmarIrudhiramehamadhupramehAn // ___ gur3a, anAradAnA, munakkA, pIpala aura soMThake mUla, patra, phala sahita 100 pala (6 / sera) carNako jambIro nIbUke rasa aura zahadameM milAkara gokharuko kUTakara eka droNa (16 sera ) jalameM cATanese zvAsa roga naSTa hotA hai| / pakAiye, jaba cauthA bhAga zeSa rahajAya to kAthako ( mAtrA-3 mAze / nIbUkA rasa aura zahada chAnakara usameM 50 pala khAMDa milAkara cAzanI 1-1 tolA / prAtaH sAyaM, dopahara sevana kreN|) banA lIjie aura phira usameM soMTha, mirca, pIpala, (1343)guddaavlehH(vR.yo.t.|t.8;v.maa.hikkaa.) pAna, dAlacInI, ilAyacI, jAvitrI, arjunakI guDaM kaTukatailena mizrayitvA samaM lihet / chAla aura khIrekA cUrNa 2-2 pala tathA baMsalocana trisaptAhamayogeNa zvAsaM niHzeSato jayet // kA cUrNa 8 pala milA lIjie / gur3ako samAna bhAga kaTu tailameM milAkara ise nitya prati 1 pala ( 5 tole) kI 3 saptAha taka sevana karanese zvAsa roga samUla naSTa mAtrAnusAra ( dUdhake sAtha ) sevana karanese mUtrakI hotA hai| dAha, mUtrAvarodha, mUtrazukra, mUtrakRcchra, azmarI, rudhi( mAtrA-1-1 tolA / prAtaH sAyam sevana | rameha aura madhumehakA zIghra nAza hotA hai| kreN|) (vyavahArika mAtrA 1 tolA ) (1344) gokaNTakAdyavalehaH (1345)gokSurAdileha (bhaa.pr.|kh.3 bAjI.) ( yo. ci. / pAkA. 1; 4. se. / prame.; bhA. pr.| gokSurekSuravIjAni vAjigandhA shtaavrii| pra.; vR. ni. ra. / ma. kR) musalIbAnarIbIjaM yaSTI nAgabalAvalA // gokaNTakaM sadalamUlaphalaM grahItvA eSAM cUrNa dugdhasiddhaM gavyenAjyena bharjitam / saGkuTTitaM palazataM kathitaM tu toye| sitayA modakaM kRtvA bhakSyaM vAjIkaraM param // pAdasthitena salilena palAni datvA gokharu, asagandha, zatAvarI, mUsalI, kauMcake paJcAzataM tu vipacedaya zarkarAyAH / / bIja, muleThI, nAgabalA (kharaiTI bheda ) aura tasmiGghanatvamupagacchati cUrNitAni khareMTI ke samAna bhAga cUrNako 4 gune dRdhameM dadyAtpaladvayamitAni mubhAjanAni / | pakAkara khoyA banA lIjie aura phira use gozuNThIkaNAmaricanAgadalatvagelI / ghRtameM bhUnakara samAna bhAga mizrIkI cAzanImeM milA. jAtIyakoSakakubhatrapusIphalAni // / nA liijie| vAMzIpalASTakamiha praNidhAya nityam yaha atyanta bAjIkara (kAmazakti vardhaka) haiN| lehyaM tu zuddhamamRtaM palasaMmitantu / (mAtrA 1 se 2 tole taka / dUdhake sAtha) 1 TijavAjakesarANi saMpAtInipAThabhedaH / For Private And Personal
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir thaamndh ] dvitIyo bhaagH| [47] (1346) grhnniivijyaavlehH(yo.s.|mmu.4) abdheHzoSamajAjiyugmarajanIdhAtrIkaNAkesaram / sindhUnthakRSNAdhanadhAtakInAM jAtIkoSaphale sadIpyanaladaM zuNThIkuberAkSakam / / samyagrajobhirvipaceddhitAvat / tulyaM zarkarayA tadarddhavijayA prasthArdhakaM goghRtam / lehatvamupagacchati yAvadeva yuktayA vaidyavareNa nirmitamidaM prauDhAGganAdarpanuta / suzItalaH kSaudrayuto'tisAraM // vIryastambhakaraM ca puSTijanakaM vAjIkara kAminAm / leho haredAmamatho vipakam bhuktogokSurapAka epa hrinniinetraavilaasaatpdm|| mavedanaM vA vahuvarNamayaM __ gogvaruke 1 prastha (1 sera) mahIna cUrNako pravAhikA ca grahaNI cirotthAm // 1 ADhaka ( 4 prastha ) dUdhameM pakAkara khoyA banA azAzi samyagvilayaM prayAnti lojie. phira use AdhA prastha godhRtameM bhUna pApAni viSNoriva cintanen / / liijie| isake pazcAta samasta oSadhiyoMke samAna maMdhAnamaka. pIpalTa, nAgaramothA. aura dhAyake mizrIkI cAzanI banAkara usameM ukta khovA aura phUla samAna bhAga lekara cUrNa karake cAra gune khaigmAra (kathA), lauMga, lohabhasma, syAha mirca, kapUra, pAnImeM pakAiye / jaba caturthAMza zeSa raha jAya to sapheda AkakI jar3akI chAla, samudrasokha, sapheda utArakara chAna lIjie aura phira punaH pakAkara jIga, syAha jIrA, haldI, AmalA, pIpala, nAgalehake samAna gAr3hAkara lIjie evaM zItala hone | kesara, jAvitrI, jAyaphala, ajavAyana khasa, soMTha para yathocita mAtrAnusAra zahadameM milAkara sevana | aura karaJaphalakA cUrNa samAna bhAga tathA bhAMga kiijie| / sabase AdhI mahIna cUrNa karake milA dIjie / isake sevanase AmAtisAra, pakvAtisAra, vedanA- yaha pAka vIryastambhaka, pauSTika, vAjIkara, yukta aura aneka raMgakA raktAtisAra. pravAhikA ! aura atyanta kAmazaktivarddhaka hai / (peciza) purAnI saMgrahaNI aura arza roga isa prakAra (1348) gokSurapAkaH (vR. yo. t.| 147) naSTa ho jAte haiM jaise viSNuka cintaname pApa ) / (mAtrA 6 mAzese 1 tole taka / / prasthaM gokSuramUkSmacUrNamuditaM dugdhADhake pAcitam / jAtIpatralavaGgalohamaricaM karparamAkallakam // iti gakArAdilehaprakaraNam / abve zoSamanAjiyugmamusalIdhAtrIkaNAkezaram jAtIkozakale madIpyanaladaM zuNThIkuberAkSajam / / atha gakArAdipAkaprakaraNam vipatraM karikesaraM gjknnaaraatriblaabiijkm| (1347) gokSurakAdipAkaH yo. n.|t.80) cInIkandayavAnikuGkamatugAkarSadvayaM yojayet // pasthaM gokSuramUkSmacUrNamuditaM dugdhADha ke pAcitam / tulyaM zarkarayA tadardhavijayAM prasthAkaM goghRtam / gAyatrIsalavaGgalohamaricaM kapUramandArakam // yuktyA vaidyavareNa nirmitamidaM prauDhAGganAdarpanut / / For Private And Personal
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir NAAAAAAAnnivAAAAAVRANA [48] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi vIryastambhanatuSTipuSTijanakaM vAjIkaraM kaaminaam| kSINe puSTikaraM kSayaharaM vAjIkaraM kAminAm / bhukto gokSurapAka esshrinniinetraavilaasaatpdm|| etdgrvitmaaniniimRgripuryaaaartijitvaussdhm|| ____ gokharuke 1 prastha (1 sera) mahIna cUrNako 1 prastha ( 1 sera ) gokharUke sUkSma carNako 1 ADhaka (4 sera) dUdhameM pakAkara khoyA bana 1 ADhaka dRdhameM pakAkara khovA banA lijie aura jAnepara AdhA prastha goghRtameM bhUna liijie| isake | phira use 2 prastha goghRta meM bhUnakara nimna likhita pazcAt khoyA sahita samasta oSadhi-ke barAbara oSadhiyoMke carNa sahita samAna bhAga mizrIkI mizrI kI cAzanI karake usameM yaha khoyA aura cAzanImeM milAkara modaka banA lIjie / nimna likhita oSadhiyoMkA cUrNa milAkara surakSita ___jAvitrI, lauMga, lodha, mirca (syAha) kapUra, rkhie| semalakA goMda, samandarasokha, dhatUreke bIja, haldI, jAvitrI, lauMga, lohabhasma, syAhamirca, kapUra, AmalA kesara, dAlacInI, tejapAta, nAgakesara, akarakarA, samandarasokha, donoM jIre, musalI (syAha) ilAyacI, zuddha aphIma, kauMcake bIja aura karaJja AmalA, pIpala, kezara, jAvitrI, jAyaphala, aja (karaJjave) kI giro eka eka karSa / aura bhAMga vAyana, khasa, soMTha, karaJjaphala (karaJjavekI girI) sabase AdhI / dAlacInI, tejapAta, nAgakesara, gajapIpala, haldI kharaiTIke bIja (bIjabanda), cInIkanda, ajavAyana, ise yathocita (3se 6 mAze taka) mAtrAnukesara aura baMsalocana pratyekakA cUrNa 2-2 karSa | sAra prAtaHkAla sevana karanese arza, prameha aura (2 // tole) tathA saba oSadhiyoMse AdhI bhAMga / kSayakA nAza hotA hai tathA kSINavyakti puSTa hote yaha 'gokSurapAka' prauDhAGganAdarpanAzaka, vIrya haiM, kAmiyoMmeM kAmazakti prabala hotI hai| pramadAstambhaka, bAjIkara, tathA tuSTi aura puSTijanaka hai| prasaGgase strI skhalita hotI hai evaM mAnirI kAmi(mAtrA 1 tolaa| dUdhake sAtha) nIkA mada cUra cUra ho jAtA hai / (1349) gokSurapAkaH (yo. ci. m.| a. 1) (1350) gokSurapAkaH (vai. ra. / ameha0) prasthaM gokSurasUkSma cUrNamuditaM dugdhADha ke paacitm| cUrNagokSuratazcatuHkuDavikanikSipya dugdhADhake / jAvitrI ca lavaGgalodhramaricaiHkarpUrake shaalmlii|| zrIsaMjJoSaNalohajAtitriphalAkUpArazoSoSaNA // adhizoSasuvarNabIjarajanIdhAtrIM kaNAkezaram / elendRSTrakajAtipatrarajanIdhAcyaH kuveraakssto| cAturjAtamathAhiphenamamalaM kacchUkuberAkhyakam / / bIjaMsarpajaphenajAtyakhilamityetatpRthakkArSikam // tattulyA ca sitA tadardhavijayA prasthadvayaM goghRtam / zvetAsarvasamAItazca vijayAsapiH punaHprAzya / proktaM vaidyavareNa nirmitamidaM mandAgninA paacyet| paktvAyuktitaetadakSatulitaM mAtarbhajebheSajam / / prAtaHsevyamidaMhimAnavamitavyAdhezcavidhvaMsanam / mehastambhanapoSatoSakadati prauDhAGganAsaMgamoazIsevihitaM pramehazamanaM saMGge'GganAdrAvakam // hAmAnekamanojasaMgarabhidhAtavyaM tu tejaHpadam / / For Private And Personal
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] 'dvitIyo bhaagH| [49] 1 prastha (1 sera) gokharUke cUrNako 4 sera (pra0 vi0 - ghI 1 sera, jala 4 sera aura dUdhameM pakAkara khovA banA lIjie; tatpazcAt ise kaka dravya samAna bhAga mizrita pAva sera lekara 1 prastha dhImeM bhUnakara samasta oSadhiyoMse AdhI ghRta zeSa rahane taka pkaaeN|) mizrIkI cAzanImeM milA lIjie aura sAtha hI (1352) gavyaghRtAdiyogaH (ca. d.| vRddhya.) nimnalikhita oSadhiyoMkA cUrNa bhI milAkara sura gavyaM ghRtaM saindhavasaMprayuktaM kSita rakhie-lauMga, pIpala, lohabhasma, jAyaphala, zambUkamANDe nihitaM prayatnAt / triphalA, samudrazoSa, kAlI mirca, ilAyacI, kapUra, saptAhamAdityakaraivipakvaM / tAlamakhAnA, jAvitrI, haldI, AmalA, karaJjakI nihanti kUraNDamatipravRddham // 4 bhAga godhRta aura 1 bhAga seMdhAnamakako girI, aura aphIma, pratyeka eka eka karSa (13to.) ekatra karake zaMkhameM bharakara 7 dina taka dhUpameM aura bhAMga samasta oSadhiyoMse AdhI / rakkhA rahane dIjie / ise prAtaHkAla 1 karSa mAtrAnusAra (dUdha ke ise ( mardana, pAnAdi dvArA ) sevana karanese sAtha) sevana karanese prameha roga naSTa hotA aura atyanta pravRddha aNDavRddhi roga bhI naSTa ho jAtA hai| teja tathA stambhanazakti bar3hatI hai| (1353) guggulutiktakaMghRtam (ga.ni. / ghRtA.) | nimbAmRtApaTolAnAM kaNTakAryA vRSasya c| atha gakarAdighRtaprakaraNam pRthagdazapalAnbhAgAn jaladroNe vipAcayet / / tena pAdAvazeSeNa ghRtaprasthaM vipAcayet / (1351) garaviSaharaghRtam (amRtaghRta) trikaTu triphalA mustA rajanIdvayavatsakam / / (ga0 ni0 / gara viSa0) zuNThI dAruharidrA ca pippalImUlacitrakam / apAmArgasya bIjAni zirISasya phalAni ca / | bhallAtakaM yavakSAraM kaTukAtiviSA vacA / / zvete dve kAkamAcI ca gavAM mUtreNa peSayet // viDaGga svarjikAkSAraH zatapuSpAjamodakam / / eSAmakSasamai garguggulo paJcabhiH plaiH|| sapireteSu saMsiddhaM viSasaMzamanaM param / / siddhaM pIyamAnaJca etadguggulutiktakam / . amRtaM nAma vikhyAtamapi saMjIvayenmRtam // vidradhi hanti sadyo hi tvagdoSAnapi dAruNAn // ciraciTe aura sirasake bIja, donoM prakArakI kuSThAni svApasaGkocavegavanti sthirANi ca / zvetA (koyala) aura kAkamAcI (makoya)ke gomUtra vAtazleSmasamutthAni mArutAsrakprabhedi c| piSTa kalka (aura caturguNa jala)ke sAtha siddha ghRta gaNDamAlArbudagranthinADIduSTabhagandarAn / atyanta viSanAzaka hai / yaha viSase mRtatulya dazA kAsaM zvAsaM pratizyAyaM pANDurogaM jvaraM kSayam // ko prApta prANIko jIvanadAna deneke lie amRtake viSamajvarahRdrogaliGgadoSaviSakrimIn / samAna hai| pramehAmugdaronmAdazukradoSagadAn jayet / bhA0 7 For Private And Personal
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 50] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [gakArAdi kAtha-nImako chAla, giloya, paTolapatra, pAdazeSe rase tasmin ghRtamasthaM vipAcayet / kaTelI aura basA / pratyeka 10-10 pala (50 kalkairakSasamai rutriphlaatryuussnnaagnibhiH|| tole) lekara kUTakara 1 droNa (16 sera) jalameM pRthvIpativiSApAThA cvyendryvdiipykaiH| 4 sera zeSa rahane taka pakAkara chAna liijie| mUrvAkSAradvayAjAjIvacAkRmiharaiyutaiH // kalka dravya-soMTha, mirca, pIpala, haiDa, baheDA, kaTukAsaptaparNAbhyAM purasthASTapalena c| AmalA, mothA, haldI, dAruhaldI, indrajau, soMTha, | kuSThAni raktapittazca vIsarpapUtikuSThatAm / / dAruhaldI, pIpalAmUla citraka, zuddhabhilAvA, yava- pAnAtmazamayedetadguggulu pazcatiktakaH / kSAra, kuTakI, atIsa, baca, bAyabiDaMga, sajIkhAra siddhametena vidhinA sarpiH prasthaM saguggulum / / soyA aura ajamoda pratyeka 1-1 karSa (1 // pAnAbhyajananasyeSu tacoktAnApnuyAdaguNAn // tolA) aura gUgala 5 pala (25 tole)| paTolapatra, indrajau ( kar3ave ), cirAyatA, kAtha kaura kalka tathA 1 prastha dhRtako agni karAvA. aura giloya 20-20 pala (100 para car3hAkara usameM gUgalako dolAyantra vidhise tole) lekara 1 droNa (16 sera) jalameM caturthAMzAlaTakA diijie| ghRta siddha ho jAnepara chAnakara | vazeSa paryanta pakAkara chAna liijie| usameM ukta gUgala DAlakara punaH pakAiye aura tatpazcAt isa kAtha aura nimna likhita gUgala ghRtameM mila jAnepara utArakara murakSita oSadhiryAke kalkake sAtha 1 prastha (1 sera) ghRta rkhie| pAka siddha kara lIjie |-klk dravya-....dAru isake sevanase vidradhi; bhayaGkara tvadASa; haldI, harra, baher3A, AmalA, soMTha, mirca, pIpala, aura bhayaGkara, sthira tathA vAtakaphaja kuSTha, gaNDa cItA, kAlAjIrA (athavA bar3I ilAyacI) atIsa, mAlA, arbuda, prandhi, duSTa nADIvraNa (nAsUra), pAThA, cavya, indrajau, ajavAyana, mUrvA, yavakSAra, bhagandara, khAMsI, zvAsa, pratizyAya, pANDuroga, sajjIkhAra, saphedajIrA, vaca, bAyabiDaMga, kuTakI jvara, kSaya, viSamajvara, hRdroga, liGgadoSa, viSa, aura sataunA vRkSakI chAla, 1-1 karSa (1|tolaa) kRmi, prameha, raktapradara, unmAda aura zukradoSa | tathA gUgala 8 pl| naSTa hote haiN| kAtha, kalka aura ghRtako ekatra karake pakA(mAtrA 1 tolA anupAna-garma dUdha yA uye tathA pAka kAlameM usameM gUgalakI poTalIko giloyakA kAtha / ) dolAyantra vidhise laTakA diijie| pAka siddha (1354) guggullupazcatiktaghRtam (vaM.se 0|ku.) ho jAne para ghRtako chAnakara punaH ukta gUgala pttolvtskaatiktnktmaalshaamRtaaH| milAkara pakAiye aura jaba ghRtameM gUgala bhalI nikAthya saliladroNe plaivishtirbhaagikaiH|| bhAMti mila jAya taba utArakara surakSita rakhie / For Private And Personal
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ghRtapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [51] isa " guggulupaJcatiktaghRta' ko sevana | ( 16 sera ) pAnImeM 2 sera jala avazeSa rahane karanese kuSTa, raktapitta, visarpa, aura galitkuSTa taka pakAkara chAna lIjie / roga naSTa hotA hai| kalka----pAThA, bAyabiDaMga, devadAru, gajaise pAna, abhyaJjana (mardana ) aura nasya pIpala, yavakSAra, sanjIkhAra, soMTha, haldI, sauMpha, dvArA prayukta karanA caahie| cava, kuTha, tejovatI ( mAlakaMganI ), kAlI mirca, ___ (mAtrA-1 tolaa| anupAna garma dUdha / ) indrayava, ajavAyana, cItA, kuTakI, zuddha bhilAvA, (1355) guggulupazcatiktakaM ghRtam baca, pIpalAmUla, majITha, atIsa, triphalA aura (ga. ni. / ghRtA., ra. ra. / kuSThA., vR. yo. ta. / ajamoda samabhAga mizrita pArasera, zuddha gUgala 5 pala ( 20 tole ) ta. 120, bUM. mA. / ku.) vidhiH--kAtha, kalka aura 1 prastha (80 nimbAmRtAdRSapaTolanidigdhikAnAM tole) ghRtako ekatra mandAgni para pakAiye aura ___ bhAgAnimAndazapalAnvipacedghaTe'pAm / / pakate samaya gUgalako kapar3e kI poTalImeM bAMdhakara aSTAMzazeSitazRtena punazca tena dolAyantra vidhise usImeM laTakA dIjie / pAka __prasthaM ghRtasya vipaced ghRtabhAgakalkaiH / / siddha honepara ghRtako chAnakara punaH gUgalake sAtha pAThAviDAsuradArugajopakulyA pakAiye aura jaba gUgala usameM bhalIbhAMti mila dvikssaarnaagrnishaamishicvykusstthH| jAya to utArakara surakSita rakhie / tejovatImaricavatsakadIpyakAgni ___ isake sevanase sandhi, asthi aura majAgata __rohiNyaruSkaravacAkaNamUlayuktaiH // prabala vAta tathA kuSTha evaM nADIvraNa ( nAsUra ) maJjiSThayA'tiviSayA varayA yavAnyA / arbuda ( rasaulI ), bhagandara, gaNDamAlA, urdhvajatru ___ saMzuddhagugguluHpalairapi pshcsNkhyaiH| ( galese Upara ) gata samasta roga, gulma, arza, tatsevitaM vidhuvati prabalaM samIraM / prameha, rAjayakSmA, aruci, zvAsa, pInasa, kAsa ___sandhyasthimajjagatamapyatha kuSThamIhak / / ( khAMsI ), zotha, hRdroga, pANDu (pIliyA), mada, nADIvraNAcudabhagandaragaNDamAlA vidradhi aura vAtaraktakA nAza hotA hai| ___ jasavaMgadagulmagudotyamehAn / ( mAtrA ? tolA / anupAna garmadUdha yA yakSmArucizvasanapInasazophakAsa / giloyakA kAtha / ) hRtpANDurogamadavidradhivAtaraktAn // (1356) guDaghRtam ( vRM. mA. / vA. . ) kAtha--nIma, giloya, bAsA, paTolapatra kapharaktaprazamanaM, kcchuuviisrpnaashnm|| aura kaTelI 10-10 pala lekara kUTakara 1 droNa vAtaraktapazamanaM hRdyaM guDaghRtaM smRtam / / For Private And Personal
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir / 52 j bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi my y d by byh bh by khy by by by by by khy lh rh y b ny@ y by y byh fyh n fyh brh yh khy bh khyh wh bh yh rh Hh mh wh bh th nh dh mh ny hh yh w nmrh y, yh wh y th by bh byh bh by sh yry my khrd khh hmh bh y mh mh ny nyh bh lh mh mh yh khy bh bh w hy Hly lmmyh bykhy ... gur3a aura ghRta ( barAbara barAbara ) milAkara guDUcIkRtam ( mahA ) ( bhA. pra. / vAtara.) sevana karanese kapha, rakta, kanchu , visarpa aura | 'mahAguDUcIbRtam' avalokana kIjie vAtaraktakA nAza hotA hai| yaha prayoga hRdayake (1360) guDUcIghRtam lie bhI hitakara hai| (. mA.; ca. da.; vR. ni. ra.; vaM. se.; bhA. pra. (1357) guDapippalIghRtam khaM. 2.; ga. ni.; / vA. ra.; ca. saM. vA. ra. ci.; . ( vaMgase., ca. da. / pari. zU0) vaM. se.; ga. ni. yo. ra. / pANDu. ) sapippalIguDaM sarpiH pacetkSIre cturgunne|| guDUcIkAthakalkAbhyAM sapayaskaM ghRtaM zRtam / vinihantyamlapittazca zulazca pariNAmajam // hanti vAtaM tathA raktaM kuSThaM jayati dustaram // pIpala aura gur3ake kalka tathA cAra gune guDUcIke kaka, kAtha aura dUdhake sAtha siddha dUdhake sAtha siddha ghRta amlapitta aura pariNAma dhRta vAtarakta tathA bhayaGkara kuSThakA nAza karatA hai| zUlakA nAza karatA hai| (pra. vi.---guDUcI ( giloya )kA kAtha 4 (1358) guDAdighRtam (vR.ni.r.|a.pi. ) sera, giloyakA kalka pAvasera, dUdha 1 sera aura guDajIrakaNAsiddhaM sapiratra prayojayet / / ghRta 1 sera / yathAvidhi pAka siddha kreN| / (1361) guDUcyAdighRtam (vaM.se. / strI ro.) savAte savibandhe'sminhitA kNshriitkii| guDUcItriphalA bhiirushuknaasaanishaahyaiH| - vAtajanya amlapittakI zAntike lie gur3a, zrIparNIzairyakadrAkSAkAsamardakabilvakaiH // jIrA aura pIpalake kalkase siddha ghRta evaM mala paruSakAnvitairakSasamaiH prastho ghRtaH shRtH| mUtrAgharodha yukta amlapittake nivAraNArtha kaMsaharI yonivAtavikAraghno garbhadaH paramo bhvet|| takI sevana karanI caahie| giloya, hara, baher3A, AmalA, zatAvara, (1359) guDUcIghRtam ( bhA. pra. / vAtara.) khambhAro ( aralu ), haldI, araNI, kAlAbAsA, guDUcIsvarase sarjIivanIyaizca sAdhitam / dAkha ( munakkA ) kasauMdI, belagirI aura phAlasekI kalkaizcaturguNaiH kSIraiH siddhaM vA'jasravAtanut // chAla 1-1 karSa ( 1 / tolA ) lekara inake kalka giloyake svarasa athavA caturguNa dugdha aura ( aura 4 sera jala ) ke sAtha 1 sera ghRta siddha jIvanIya gaNake kalkase siddhaghRta vAtaraktakA nAza kara liijie| yaha ghRta vAtaja yoniroga nAzaka karatA hai| aura garbhasthApaka hai| guDUcIghRtam ( A. ve. vi. / vAtara.) (1362) guDUcyAdighRtam (vaM. se. / rasA. ) 156 saMkhyaka * amRnAdivata ' avalokana guDUcyapAmArgaviDaGgazaMkhinI kiijie| vacAzatAvaryabhayAmahauSadhaiH / 5.jIvanIya gaNa jakArAdi kaSAya prakaraNameM dekhie| For Private And Personal
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] dvitIyo bhAgaH / [53] ghRtaM vipakvaM pibatAM prazastaM isa ghRtake sevanase vAtaja kAsa naSTa hotI aura vastu yeSAM vikalaJca jalpatAm // / agni pradIpta hotI hai / giloya, apAmArga ( ciraciTA) bAyabiDaMga, (1365) guDUcyAdi ghRtam zaMkhAholI (zaMkhapuSpI), baca, zatAvara. hair3a aura (ca0 saM0 / ci0 sthA0 a0 12) soMThake kalkase siddha ghRta vANIkI vikalatA guDUcIM pippalI mUvI haridrAM zreyasIM vacAm / (gadagada-hakalApana ) ke lie hitakara hai| nidigdhikAM kAsamarda pAThAM citrakanAgaram / / (1363) guDUcyAdighRtam (su.sN.| utta. jva.) jale caturguNe paktvA pAdazeSeNa tatsamam / gudduuciitriphlaavaasaatraaymaannaayvaaskaiH| siddhaM sarpiHpibedgulmazvAsArtikSayakAsanut // kathitairvidhivatpakametaiH klkiikRtaiHsmaiH|| . giloya, pIpala, mUrvA, haldI, harra, baca, kaTelI, draakssaamaagdhikaambhodnaagrotplcndnaiH| kasauMdI, pAThA jalajamanI] cItA aura soMTha samAna pItaM sarpi.kSayazvAsakAsAjIrNajvarAJjayet // bhAga mizrita 1 sera lekara 8 sera jalameM pakAeM _ giloya, harra, baher3A AmalA, bAsA, trAya- aura 2 sera jala zeSa rahane para chAnakara usameM Adha mANA (banaphazA) aura javAseke kAtha tathA munakkA, sera ghRta milAkara ghRta mAtra zeSa rahane taka pkaaiye| pIpala, nAgaramAthA, soMTha, nIlophara aura lAla isake sevanase gulma, zvAsa aura kSayaroga candanake kalkase vidhivat siddha ghRta pInese kSaya, naTa hotA hai| zvAsa, khAMsI, ajIrNa aura jvarakA nAza hotA hai| (1366) guDUcyAdighRtam (pra0 vi0-kAthakI oSadhiyAM samabhAga (vR. ni. ra.; ca. da.; baM. se. / jvarA., vA, bh.| mizrita 2 sera / 16 sera jalameM pakAkara 4 sera ci. sthA. a0 1) zeSa rakkheM / kalkakI auSadhaM samabhAga mizrita | guDUcyArasakalkAbhyAM triphalAyA rasena tu / pAvasera / ghI 1 ser| mRdvIkA vA balAyAzca siddhAsnehA jvrcchidH|| ... (mAtrA--1 tolese 2 tole taka anupAna giloya, triphalA, munakkA aura kharaiTImeMse garma dUdha / ) kisI bhI oSadhike kalka aura kAthase siddha ghata (1364) guDUcyAditam / jvarakA nAza karatA hai| ( vA. bha. / ci. sthA. kAsa.) (1367) guDUcyAdighRtam (yo. ra.) / guDUcIkaNTakArIbhyAM pRthktriNshtplaadse| sarpiguDUcIkRSakaNTakArI prasthaHsiddho ghRtaadvaatkaasnudvhnidiipnH|| kAthena kalkena ca siddhametat / ___ giloya aura kaTelIke 30-30 pala gma peyaM purANajvarakAsazUla (kAtha) ke sAtha 1 prantha dhUta siddha kara liijie| plIhAgnimAnyagrahaNIgadeSu / . 1 triphalAyA vRSasya ceti pAThabhedaH - - For Private And Personal
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [54] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [gakArAdi .drivnxxvvvvvvvvvvvvvvvvv purAtana jvara, kAsa, zUla, plIhA (tillI) ghRtaprasthaM cedevaM kSIraM datvA caturguNam / agnimAMdya aura grahaNo rogakI zAntike lie giloya, mRdvagninA ca siddhe tu dravyANyetAni nikSipet // bAsA aura kaTelIke kAtha tathA kalkase siddha ghRta tvagele pippalI dhAnyaM karparaM nAgakezaram / pInA upayogI hai| yathAlAbhaM vinikSipya sitA kSaudraM palASTakam // gokSurAdighRtam (yo. ra. / yakSmA.) datvekSudaNDenAloDya vidhivadviniyojayet / zvadaMSTrAdighRtam dekhiye| | kevalasya pibedasya palamAtraM prmaanntH|| gokSurAdighRtam (bR.ni.r.kssyaa.vaa.bh.ci.kaas.)| na cAsya liGgazaithilyaM na ca zukrakSayo bhavet / zvadaMSTrAdighRta avalokana kiijie| balyaM paraM vAtaharaM zukrasaMjananaM prm|| gokSurAdighRtam (c.sN.| ci. sthA. prame.a. 6) mUtrakRcchraprazamanaM vRddhAnAzcApi zasyate / trikaNTakAdi ghRta dekhie| paladvayaM tadaznIyAt dshraatrmtndritH|| (1368) goghRtatarpaNam (bR. mA. / netra.) khINAM zatazca bhajate pItvA cAnu pibetpyH| gavyakSIrotthitaM sapistarpaNArtha vidhiiyte|| azvibhyAM nirmitazcaiva godhUmAdyaM rasAyanam // dRSTiprasAdanaM zreSThaM timirasyApakarSaNam // abhiSyandAdhimanthAbhyAM karSate'kSiNIbalAvaharA jaladroNe'tra godhUmakAthe taccheSamADhakam / doSAnutsAdayatyAzu tathaivAzruniyacchati // muJjAtakasya sthAne tu tadguNaM tAlamastakam // kalkadravyasamaM mAnaM tvagAdeHsAhacaryataH // ___ goghRtake tarpaNa (dhUma dhUli Adirahita sthAna sAmagrI-(1) kAtha--100 pala (6 / sera) meM liTAkara rogIkI AMkhoMmeM ghRta pUrNa karane ) se dRSTi svaccha hotI hai, timira, amiSyanda, adhi gehUM lekara 1 droNa (16 sera) pAnImeM pakAiye / aura 4 sera jala zeSa rahane para chAna liijie| mantha, aura doSa naSTa hokara dRSTi zakti bar3hatI hai tathA azrupAta ( adhika AMsU bahanA) zAnta (2) ka-kadravya-gehUM kA satva (nazAstA) hotA hai| / mujAtaphala (abhAvameM tAlaphala), urda, dAkha (munakkA) (1369) godhUmAyaM ghRtam | phAlasA, kAkolo, kSIrakAkolI, jIvantI zatAvarI (mai. ra, vaM. se; vRM. mA. / vAjI.; napuM. mRtA. / ta.2.: asagandha, khajUra, mulaiThI, soMTha, mirca, pIpala, ca. da. vRSyA.; vR. yo. ta. / ta. 147) _ mizrI, zuddha bhilAvekI girI aura kauMcakevIja. godhamAttu palazataM niSkAthya slilaaddhke| samabhAga mizrita 20 nole lekara pAnIke sAtha pAdazeSe ca pUte ca dravyANImAni dApayet // / pIsa liijie| godhumamujAtaphalaM mASA drAkSA parUSakam / (3) ghI 1 sara (4) dUdha 4 sera / kAkolI kSIrakAkolI jIvantI sshtaavrii|| (5) prakSepadravya-dAlacInI, ilAyacI, pIpala, azvagandhA sakhajUrA madhukaM vyUSaNaM sitaa| dhaniyA, kapUra aura naagkesr| inameMse jitanI bhallAtakamAtmaguptA samabhAgAni kArayet // oSadhiyAM mila sakeM sabakA samabhAga mizrita cUrNa For Private And Personal
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ghRtapakaraNam dvitIyo bhAgaH / 20 tole / (6) mizrI aura zahada 40-40 kAthase siddha dhRta viSama jvara, kSaya, zirazUla, tole / vidhiH---kAtha; kaka dravya, ghRta aura pArzva pIr3A, aruci vamana, zotha aura halImakakA dUdhako ekatra milAkara ghRtamAtra zeSa rahane taka nAza karatA hai| mandAgnipara pakAiye, tatpazcAt chAnakara usameM prakSepa | (1371) gaurAdyavRtam / dravyoMkA mahIna (kapar3a chana) cUrNa tathA mizrI (bhai. ra.; dhanvaM.; yo. ra.; ga. ni.; vR. mA.; ra. ra., aura zahada DAlakara ikSudaNDa (ganne) se milAkara ca. da. / vraNA0 . yo. taH / ta. 112) surakSita rkhie| gaurA haridrA maJjiSThA mAMsI madhukameva ca / ___ AzvinikumAroM dvArA AviSkRta yaha godhU- prapauNDarIkaM hIveraM bhadramustaM sacandanam / / mAdi rasAyana ghRta dUdhameM DAlakara sevana karanese jAtInimbapaTolazca karajaM ktturohinnii| liGga zaithilya aura zukra kSaya nahIM hotaa| yaha madhRcchiSTaM samadhukaM mahAmedA tathaiva ca // atyanta banya, vAyunAzaka, zukrotpAdaka, aura mUtra paJcavalkalatoyena ghRtapasthaM vipAcayet / kRccha nAzaka tathA vRddhoMke lie hitakArI hai| eSa gauro mahAyogaH sarva vraNavizodhanaH // ise 2 pala (10 tole) kI mAtrAnusara AgantusahajAzcaiva sucirotthAzca ye vrnnaaH| sAvadhAnIpUrvaka 10 dina paryanta dUdhake sAtha sevana | viSamAmapinADIntu zodhayecchIghrameva tu // karanese saiMkar3oM ramaNiyoMke sAtha ramaNa karane kI kaka dravya-sapheda sarasoM, haldI, majITha, zakti prApta hotI hai| jaTAmAMsI (bAlachar3a) mulaiThI, puNDariyA, netrabAlA yadi yaha ghRta kevala (bhAtAdi rahita) sevana nAgaramothA, lAlacandana. camelI ke patte, nImake patte, karanA ho to 5 tolekI mAtrAnusAra sevana karanA paTolapatra. karaJja ( karaJjave ) kI girI, kuTakI, caahie| moma, mulaiThI, aura mahAmedA samabhAga mizrita 20 to. (vyavahArika mAtrA-1 se 2 tole taka) ____ kAtha dravya-paJcavalkala (bar3a, gUlara, beta, (1370) gopIDayAdighRtam pIpala ( azvattha ) vRkSa aura pilakhanakI chAla) samabhAga mizrita 2 sera / / (vR. ni. ra. / carA.) vidhiH--kAthadravyoMko kUTakara 16 sera gopiiddyaamlkiisthiraamgdhjaatiktaapypaalinii| pAnImeM pakAkara 4 sera rahane para chAna lIjie draakssaashriiphldhaavniihimvissaamustendrjHsaadhitm|| tatpazcAt 1 sera goghRta, yaha kvAtha aura uparokta syAdAjyaM viSamajvarakSayaziraHpArzvavyathArocaka- kalka dravya milAkara pakAiye / jaba ghRta zeSa raha cchIzoSahalImakapazamanaM lIlAlatAmaJjarI // jAya to utArakara chAna liijie| .. sArivA, AmalA, zAlaparNI, pIpala, kuTakI, yaha gaurAdidhRta Agantuka, sahaja, aura netrabAlA, munakkA, belagirI, candana, lAlacandana; atyanta purAne ghAvoMkA tathA viSama mArgagAminI atIsa, nAgaramothA aura indrajauke kaka tathA nADI (nAsUra) ko atyanta zIghra zuddha kara detA hai| For Private And Personal
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| lingkaari - - - (1372) gaurAdyaM sarpiH prasthaM vipakkaM pariSecanena (vR. yo. ta. / ta. 124; yo. ra.; vaM. se.| paittInihanyAttu visarpanADIm / / ___ visapa; zA. saM. / dhRtA.) visphoTaduSTabraNazISarogAn dve haridre sthirA mUrvA sArivA candanadvayam / pAkaM tathAsyasya nihanti pAnAt / madhukaM madhuparNI ca padmakaM padmakesaram // grahAdite zoSiNi cApi bAle uzIramutpalaM medA triphalA paJcavalkalam / ghRtaM hi gauryAdikametadiSTam // kalkairakSasamairebhighRtapasthaM vipAcayet // hadI ( athavA majITha ) mulaiThI, kamala, viSavIsarpavisphoTakITalUtAtraNApaham / lodha, netrabAlA, khiranI vRkSakI chAla, geru, jIvaka, gaurAdyamiti vikhyAtaM sarpiHzleSmamarutpaNut // RSabhaka, padmAkha, sArivA, kAkolo, medA, kumuda, haldI, dAruhaldI, zAlaparNI, mUrvA, sArivA, / nIlophara, candana, zahada, mizrI, dAkha ( munakkA ), lAla candana, sapheda candana, mulaiThI, giloya, padmAkha, / zAlaparNI, pRzniparNI aura sauMpha ke kalka, aura kamalakesara, khasa, nIlophara, medA, hair3a, baher3A, nyagrodhAdigaNa tathA dazamUlake caturguNa kAtha aura AmalA, aura pazcavalkala (pIpala, pilakhana, gUlara, caturguNa dUdhase 1 prastha ( 1 sera ) ghRta siddha sirasa aura bar3akI chAla) eka eka akSa (1 / to.) | kara lIjie / lekara inake kalka aura caturguNa jalase 1 prastha ise visarpa janya nAsUrake bhItara lagAnese (1 sera) ghRta pakA liijie| vaha naSTa ho jAtA hai evaM pInese visphoTaka, duSTa ___ yaha ghRta viSa, visarpa, visphoTaka, makar3I / vraNa ( ghAva ) ziroroga, mukhapAka, aura grahapIr3Ake AdikA viSa, dhAva aura kaphavAtanAzaka hai| kAraNa bAlakoMkA sUkhanA Adi roga naSTa hote haiM / (1373) gauzyAditam(su.saM.ci.sthA.a.13) (1374) gauryAcaM ghRtam (ga. ni. ghRtA. 1) ghRtasya gaurImadhukAravinda gauryAriSTapaTolarodhaphalinIyaSTayAhanIlotpalairodhAmburAjAdanagairikeSu / maJjiSThAkaTukendra vaarunnijpaamuurvaanishaacndnaiH| tathArSabhe padmakasArivAsu jAtIkSorakapatrakezaradalaiH pUtIkaghoTAphalai kAkolimedAkumudotpaleSu / / stulyaiHsikthakasArivAdvayayutairgavyaM ghRtaM paacyet|| sacandanAyAM madhuzarkarAyAM yaSTikSIrasapazcakolajaladakAthaizca gauryAdibhiH drAkSAsthipRznizatAvayAsu / siddhaM sarpiridaM hitaM triSu bhavetsayaHkSateSu dhruvam / kalkIkRtA sUdakamatra dattvA yegUDhAzcirakAlajAtagatayaHmocchinnamAMsA vraNAH nyagrodhavargasya tthaasthiraadeH|| ssraavaasrujHsdaahpiddikaaHshussyntirohntic|| gaNasya bilvAdikapaJcamUlyA haldI, nImake patra, paTolapatra, lodha, meMhadIke caturguNaM kSIramathApi tadvad / patra, mulaiThI, nIlophara, majITha, kuTakI, indrAyaNakI For Private And Personal
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| VVVVVvvvvvvvvvvv jar3a, japApuSpa ( auMDU puSpI ) mUrvA, haldI, lAla majITha, cItA, hAUbera, sarapokhA (zarapuMkhA) candana, camelIke patte, kSIrakapatra (kSIramoraTa latA kI jar3a, muMja, pippalImUla aura soMThake kAtha tathA nAmaka vRkSake patra), maulasirIke patra, pUtikaraca | ilAyacI, soMTha, pIpala, aura mirca (syAha)ke kalka (karA bheda) ghoTAphala (gopaghoNTA-badara bheda-kSudra- siddha taila mukhake samasta rogoMkA nAza karatA hai / vera), moma, sArivA, aura kRSNa sArivAke kalka tathA (1377) gaNDarAidi tailam mulaiThI, kSIraka, paJcakola (pIpala, pIpalAmUla, cavya, (vaM. se.; . mA.; ca. da. / kuSThA.) cItA, soMTha) aura nAgaramotheke kAthase siddha gavya gaNDIrikAcitrakamArkavArkaghRta tIno prakArake kSatoM meM hitakara hai| kuSThadrumatvaglavaNaiH smuutraiH| ___ yaha 'gaurAdighRta gale sar3e, purAne aura anta- tailaM pacenmaNDaladadrukuSTha rmukha, chinnamAMsa, srAvayukta, pIDAyukta, dAha aura dussttvnnaarukkittibhaaphaarii|| pir3ikAyukta ghAvoMko bhara kara sukhA detA hai| majITha, cItA, bhRgarAja (bhaMgarA) Aka, kUTa, (pra. vi.-ghRta 1 sera, kalka dravya samabhAga kuDekI chAla aura seMdhAnamaka saba samAna bhAga lekara mizrita pAvasera, kAthadravya samabhAga mizrita 2 sera, | inake (1 sera kalka) aura 16 sera gomUtrake sAtha kAtha karaneke lie jala 16 sera, zeSa 4 ser| 4 sera taila pakA lIjie / isa ghRtako ghAva para lagAnA caahie| ___yaha taila maNDala, dAda, kuSTha, duSTa vraNa, aura iti gakarAdighRtaprakaraNam / ) | kiTibhakA nAza karatA hai| (1378) gandhakatailam atha gakarAditailaprakaraNam / (bR. ni. ra.; vaM. se.; yo. ra.; q. mA. / karNa., (1375) gaNDamAlApahaM tailam (bR.mA. ga. gaM.) yo. ta. / ta. 70 karNa. ro. ) gaNDamAlApahaM tailaM siddhaM shaakhottktvcaa| cUrNena gandhakazilArajanIbhavena bimbyazvamAranirguNDIsAdhitaM vA'pi nAvanam // muSTayaMzakena kaTutailapalASTakantu / zAkhoTa (sihor3e)kI chAla, kandUrI, kanera dhattUrapatrarasatulyamidaM vipakvaM aura saMbhAlUse siddha tailakI nasya lenese gaNDamAlA nADI jayecirabhavAmapi karNajAtAm / / naSTa hotI hai| "gandhakAdInAmatra militvA palaM prAyam" (1376) gaNDIrAdiMtailam (vai.ma. / paTa. 16) gandhaka, manasila, aura haldIkA samAna bhAga gaNDIrAkhyajvalanahapuphAvANapulAyivANa- | mizrita cUrNa 1 pala aura dhatUrekA rasa 8. pala zauNDImUlaiH samamiti samaivizvameSAM kssaaye| lekara yathAvidhi 8 pala taila siddha kareM / siddhaM tailaM vadananihitaM vaktrarogAnazeSA- . ___ise kAnameM DAlanese kAnakA purAnA nAsUra nelAzuNThImagadhamaricodbhUtakalkaM nihanti // | bhI naSTa ho jAtA hai| bhA0 8 For Private And Personal
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org [58] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi (pra. vi.--pAkakI uttamatAke lie isameM | ___ bhagnA., ga. ni. / tai. a.; su. saM. ) 32 pala pAnI bhI DAlanA cAhie / ) . rAtrau rAtrau tilAn kRSNAn vAsayedasthire jle| (1379) gandhakatailam (r.mN.|a.3;r.r.s.a.3)| divAdivaiva saMzopya kSIreNa paribhAvayet // arkakSIraiH snuhIkSIrairvastraM lepyaM tu sptdhaa| tRtIyaM saptarAtraM vA bhaavyenmdhukaambunaa| gandhakaM navanItena piTavA vastraM lipettu tat // tataHkSIrAn punaHpItAn zuSkAn sUkSmAn vicUrNayet tadvatircalitA vaMzerpatA dhAryA tvdhonmukhii| kAkolyAdi sayaSTyAI maJjiSThAM zArivAM tthaa| tailaM patatyadhobhANDe grAhyaM yogeSu yojayet // kuSThaM sarjarasaM mAMsI suradAru sacandanam / / anisandIpanaM zreSThaM vIryavRddhiM karoti ca // zatapuSpaM ca saMcUrNya tilacUrNAni yojayet / __ vastrake TukaDeko sAta sAta bAra arkadugdha aura pIDanArtha ca karttavyaM sarvagandhaiH zrutaM pyH|| thoharake dUdhameM bhigokara sukhA lIjie phira usapara | caturguNena payasA tattailaM paacyetpunH| navanIta (maskA naunI) dhImeM pIse huve gandhakakA elAmaMzumatI patraM jIvantIM turaMgaM tathA // lepa karake battI banA liijie| isa battIko jalA- lobhraM prapauNDarIkazca tathA kAlAnusArivAm / kara eka cimaTese pakar3akara ulTI laTakA dIjie zaileyakaM kSIrazuklAmanantAM samadhulikAm // aura usake nIce eka pAtra rakha dIjie / isa piSTvA zRGgATakaJcaiva mAguktAnyaupadhAni ca / pAtrameM jo taila ekatra ho jAya use surakSita rkhie| ebhizcavipacettailaM zAstravinmRdunAgninA / / isa tailake sevanase agni dIpta aura vIryavRddhi etattailaM sadA pathyaM bhagnAsAM sarvakarmasu / hotI hai| AkSepake pakSaghAte tAluzoSe tathArdite / / (pra. vi.-prA. sA.-10-15 bUMda dUdhameM | manyAstambhe ziroroge karNazUle hanugrahe / DAla kara pieN| vAdhirye timire caiva ye ca strISu kSayaMgatAH / / (1380) gandhakatailam (ra. ra. / karNa. ) pathyaM pAne tathAbhyo nasyabastiSu bhojane / nizAgandhapale dve tu kaTutailaM palASTakam / grIvAsthandorasAM vRddhiranenaivopajAyate // dhUrtapatrarase siddhaM krnnnaaddiijiduttmm|| mukhaM ca padmapratimaM sasugandhisamIraNam / haldIkA cUrNa 1 pala (5 tole) aura gandhakakA gandhatailamidaM nAmnA sarvavAtavikAranut // cUrNa 1 pala lekara inake kalka aura dhatUreke patra- rAjAhametatkartavyaM rAjJAmeva vicakSaNaH / svarasase 8 pala kaTu taila pakA lIjie / | tilacUrNasamaM tvatramilitaM cUrNamiSyate / / ise kAnameM DAlanese kAnakA nAsUra naSTa hotA hai| kAle tiloMko kapar3emeM bAMdha kara 3 athavA (1381) gandhatailam 7 dina taka gatri bhara bahate pAnImeM DAle rakhie (dhanvaM.; ca. da.; bhai. ra.; bhA. pra.; vaM. sen| aura dinako sukhA liyA kIjie / isake pazcAt 1jIvakamiti pAThabhedaH / 2 tagaramiti pAThAntaram / 3 saireyakamiti ca pAThaH / For Private And Personal
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [59] unheM isI prakAra eka dina dUdha aura mulaiThIke kAthameM / ___ gandhakapiSTI ko kar3ave tailameM pakAkara taiMla rAtri bhara bhigokara prAtaHkAla sukhAiye phira godu- chAnakara rakha liijie| isakI mAlizase pAmA gdhase eka rAta bhigokara cUrNa kara lIjie / tatpazcAt / (khujalI) naSTa hotI hai| kAkolyAdi gaNa, mulaiThI, majITha, sArivA, kUTha, (pra. vi.-gandhaka piSTI 1 bhAga, taila 4 bhAga, rAla, jaTAmAMsI, devadAru, candana, aura soyA barA- pAnI 16 bhAga lekara tailAvazeSa paryanta pkaaiye|) bara barAbara lekara cUrNa karake uparokta tila cUrNameM (1383) gandharvahastaulam . usake samAna mAtrAmeM milA liijie| tatpazcAt (bhai. ra.; dhanvaM.; ra. ra.; ga. ni.; vaM. se. / vRddhi. isa cUrNako sarvagandhaM siddha dugdhase AI ( gIlA) ga. ni. / pariziSTa te. 2) . . karake kolhUmeM pilavAkara taila nikalavA lijie| zatameraNDamUlasya pale zuThayA yavADhakam / isa tailako caturguNa jala aura ilAyacI, jaladroNe vipaktavyaM yAvatpAdAvazeSitam // zAlaparNI, tejapAta, jIvantI, asagandha, lodha, | tena pAdAvazeSeNa payasA tatsamena ca / puNDariyA, tagara, bhUricharIlA, kSIra bidArI, dUba, mUrvA, | prasthameraNDatailasya tanmUlAca catuSpalam // siMghAr3A aura pUrvokta kAkolyAdigaNa, mulaiThI ityAdi tripalaM zRGgaberazca garbha datvA vipAcayet / samasta oSadhiyoMke kalkake sAtha mandAgni para pakA | tatpibetmayataH zuddho naraHkSIrAnabhuksadA // liijie| antravRddhi jayatyAzu tailaM gandharvahastakam // ise pAna, abhyaGga, nasya, basti aura bhoja- araNDamUlakI chAla 100 pala (6 / sera ) nameM prayukta karanese bhagna, AkSepaka, pakSAghAta, tAlu- soMTha 2 pala aura jau 4 sera lekara kUTakara 1 droNa zoSa, ardita, manyAstambha, ziroroga, karNazUla, hanugraha, (16 sera) pAnImeM pakA lIjie / jaba cAra sera vAdhirya, timira, adhika strI prasaMgase utpanna kSINatA, pAnI zeSa rahe to chAna lIjie / tatpazcAt yaha aura garadanakA hilanA ityAdi roga naSTa hote haiN| kAtha aura 4 sera dUdha tathA 1 sera araNDakA taila nRpa-vyavaMhAra yogya isa gandhatailake vyavahArase aura cAra pala araNDamUlakI chAla, evaM 3 pala mukha kamalake samAna sundara evaM sugandhita ho jAtA hai| (15 to.) adarakhakA kalka ekatra karake pkaaiye| (1382) gandhapiSTItalam (r.r.s.|u.kh.a.20) jaba kevala taila zeSa raha jAya to utArakara chAna vipakA kaTutailena pAmAhRt gndhpissttikaa| / lIjie / 1-sarvagandha gandhadravyANi avalokana kIjie / 2-oSadhiyoMse 8 gunA ddha aura dUdhase cAra gunA pAnI ekatra milAkara dugdha zeSa rahane taka pakA lIjie / 3-kAkolyAdi gaNa-bhA. bhai. ra., bhAga 1 meM kakArAdi kvAtha prakaraNameM avalokana kIjie / 4-gandhakako amalatAsake gUdemeM ghoTa lIjie athavA 5 tole gandhaka aura 1 tolA pAradako devadAlI (piMDAla DoDhe) ke rasameM ghoTa lIjie / isIkA nAma gandhaka piSTI hai| For Private And Personal
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [60] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [gakArAdi koSTha zuddhike pazcAt ise yathocita mAtrAnu- | samAna bhAga cUrNako cAragune tailameM milAkara tez2a sAra sevana karane aura dugdha bhAta bhojana karanese | dhUpameM rakhie / antravRddhi roga naSTa ho jAtA hai| isa tailakI mAlizase kuSTha roga naSTa hotaahai| . (mAtrA-6 mAzese 1 tolA taka, soMThake | (pra. vi. tailase cAragunAjala milAkara jala kAthakai sAtha / ) zuSka hone taka dhUpameM rakkhA rahane diijie| ) (1384) garbhavilAsatailam (1386) guJAtailam - (mai. ra. / strIro., dhanva. / sUtikA.) (ga. mA. / ziro. ro., yo. ta. / ta. 73) vidArI dADimaM.patraM rajanI ca phalatrayam / mArkavasvarasabhAvitaguJjA zRGgATakasya patrazca jAtIkusumameva ca // vIjacUrNaparipAcitatailam / varI nIlotpalaM yamaM tailametaiH pacetsudhIH / mizritaM truTijaTAmurakuSThaiH etadgarbhavilAsAkhyaM garbhasaMsthApanaM param // kezabhArajananaM vnitaayaaH|| nihanti garbhazUlaJca zoNitasrutisaMharam / / guJjA (cauMTalo) ke cUrNako bhAMgareke rasakI paraM vRSyataraM hyetat kAzIrAjena nirmitam // bhAvanAde lIjie tatpazcAt isa cUrNa aura ilAyacI ___vidArIkanda, anArake patte, haldI, hair3a, (choTI) jaTAmAMsI (bAlachar3a) mura (muramukI) aura baher3A, aaml|, siMghAr3eke patte, camelIke phUla, kUThake cUrNake sAtha taila siddhakara liijie| zatAvara, nIlophara aura kamalapuSpake kAtha tathA isake vyavahArase striyoMke keza atyadhika kalkase taila siddha kara liijie| bar3ha jAte haiN| ... yaha kAzIrAja nirmita 'garbhavilAsa' nAmaka (pra. vi.-samasta vastuoMkA samabhAga mizrita taila garbhasaMsthApaka, garbhazUla aura raktasrAva nAzaka | cUrNa 1 bhAga, taila 4 bhAga, pAnI-16 bhAga milAtathA atyanta vRSya hai| kara pakAveM / ) (1385) guggulvAdhaM sUryapAkatailam (1387) guJjAtailam (bhai. ra.; dhnv.| ziro.) - (ga. ni. / tailA0 2) vizuddhaM tilatailaJca tatsamaM kAJjikaM bhavet / guggulumaricaviDaGgaiH sarpapakAsIsamustasarjarasaiH AranAlasamaM bhRGgadravaM kRkhA padApayet // shriivesstttaalgndhaimnHshilaakusstthkmpillaiH|| mandAgninA tataH pAcyaM yAvattailaM sthitaM bhavet / ubhayaharidrAsahitaiH kaTutailaM vimishritairebhiH| tailamadhye pradAtavyaM piTvA gunyjaapldvym|| AdityarazmipakvaiH kuSThaM vinihanti sNsprshaat|| uttArya tailazeSaM tu dinaikaM tattu rakSayet / gUgala, mirca (syAha) bAyabiDaMga, sarasoM, / zirorogeSu duSTeSu arddhazIrSe sudaarunne|| kasIsa, mothA, rAla, tArapIna, haratAla gandhaka, bhrUzaGkhakarNapIDAzca nazyanti nAtra sNshyH| manasila, kUTha, kamIlA, haldI aura dAru haldIke | guJjAtailamiti khyAtaM dattaM hanti shirovythaam|| For Private And Personal
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam dvitIyo bhaagH| [61] zuddha tilataila 8 pala, kAJjI 8 pala, bhAMga- | (bR. ni. ra.; yo. ra.; baM, se.; bhA. pra. / gaM. mA.; rekA rasa 8 pala, pAnImeM pisI huI guJjA (coMTalI) / yo. ci. / tailA. vR. yo. ta. / ta. 108). 2 pala / sabako ekatra karake taila zeSa rahane paryanta guJjAmUlaphalaistailaM toyadviguNitaM pacet / pakAkara, chAnakara ekadina taka surakSita rakhie, / tasyAbhyaGgena zamayedgaNDamAlAM sudAruNAm / / tatpazcAt kAmameM laaiye| guJjA (coMTalI) kI jar3a aura phalake kalka isa (guJjAtaila) ke vyavahArase. (mardana karanese) aura dviguNa jalake sAtha siddha (kaTu) tailakI . bhayaGkara ziroroga, arddhazIrSa (AdhAsIsI) bhra, zaMkha mAlizase bhayaGkara gaNDamAlA roga naSTa hotA hai| aura karNapIDA avazya naSTa ho jAtI hai| (1391) guJjAdyaM tailam (1388) guJjAtailam (bhe. ra. / ilI; ra. ra., ca. da. galagaM.) (va. mA.; ra.ra.; dhanvaM., yo, ra.; mA0pra.; bhai. ra.; vaM. | guJjAhayArizyAmArkasarSapaimUtrasAdhittam / se. / kSu. ro.; A. ve. vi. / uttarA. a. 81) tailaM tu dazadhAM pazcAtkaNAlavaNapazcakam // guJjAphalaiH zrutaM tailaM bhRGgarAjarasena c| maricaizcUrNitairyuktaM sarvAvasthAgatAM jayet / kaNDUdAruNahatkuSThakapAlavyAdhinAzanam // abhyaGgAdapacImugrAM valmIkAryodhaMdavaNAn / / ___ bhAMgareke rasa aura guJjA (coMTalI)ke kalkase gujAmUla, kanerakI jar3a, bAbacI, arkamUla siddha taila kaNDU (khujalI) dAruNa aura kapAla- | (AkakI jar3a) aura sarasoM ke kalka tathA gomUtra kuSThakA nAza karatA hai| se dazabAra siddha (kar3ave) tailameM pIpala, pAMcoM (pra. vi.-taila 1 sera bhAMgarekA rasa 4 sera, * namaka aura maricakA mahIna cUrNa milAkara mAliza guJcAkA kalka pAva sera / taila zeSa paryanta pkaaeN|) karane se bajmIka, arza, arbuda braNa aura pratyeka (1389) guJjAtailam (bR. yo. t.| ta. 127) avasthAmeM pahuMcI huI bhayaGkara apacI (gaNDamAlA bheda) naSTa hotI hai| triphlaayorjomaaNsiimaarkvotplsaarivaiH| . . (pra. vi. kalka dravya 20 tole, taila 80 sasaindhavaiH pacettailamabhyagAdarUMSi jayet // tole ( 1 sera ). gomUtra 4 sera lekara tailazeSa . triphalA (hair3a, baher3A, AmalA) lohacUrNa, paryanta pkaaveN| taila chAnakara punaH punaH isI jaTAmAMsI, bhAMgarA, nIlophara, sArivA, aura seMdhA prakAra 10 bAra pakAveM / aura antameM pIpala namakake kalkase siddha taila aruMSi (ziroroga ityAdikA cUrNa milAeM / ) vizeSa) kA nAza karatA hai| (1392) gulAphalatailam (rA. maa.| karNaro. ) (pra. vi. samasta vastuokA sama bhAga mizrita guJjAphalairvidalitaiH kthitaanmhissyaaH| kalka-piTTI 1 bhAga, taila 4 bhAga, pAnI 16 kSIrAtkrameNa janitaM ghatamAhatAnAm / / bhAga / ekatra mizritakara tailAvazeSa paryanta pkaaiye|) abhyaJjanAdanudinaM kurute mRdutvaM / / (1390) guJjAtailam vistIrNatAzca paramAmiha karNapAlyAH // For Private And Personal
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [62] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi -nawwwvvvvvvvvvvvvvvvvvvy .. (1 sera) bhaisake dUdhameM 4 sera pAnI aura / char3a) nakha, nakhI (sugandhita dravya vizeSa) reNukA (10 tole) gujA phala (cauMTalI) kA kalka muNDI, soMTha, mirca, pIpala, soyA, kAkar3A siMgI, (piThI) milAkara dugdhazeSa rahane paryanta pakAkara | sArivA, dAlacInI, tejapAta, arjuna vRkSakI chAla, vahI jamA dIjie aura usakA manthana karake ghRta | varAhakrAntA, zAlaparNI, bhui AmalA, tagara, netranikAla liijie| bAlA, nAgakezara, padmAkha, nIlophara, aura lAla pratidina isakI mAlizase karNapAlI (kAnokI candana pratyeka 1-1 karSa (1 // tolaa)| sabako lo) komala aura vistIrNa hotI hai| pAnIke sAtha pIsakara tailameM pakate samaya milaaiye|. (1393) guDUcItailam ___ isa guDUcyAdi tailako pAna, mardana, athavA (ra. ra.; baM. se.; bhA. pr.| vA. ra.; ga. ni. / telA.) anuvAsana basti dvArA, prayukta karanese samasta dhAtutulAM pacejaladroNe guDUcyAH pAdazeSitam / / voMmeM vyApta vAtarakta, sveda, kaNDU, zirokampana, kSIradroNantu tAbhyAzca pacettailADhakaM shnaiH|| ardita (lakavA) aura vraNadoSa (ghAvase utpanna kalkairmadhukamaJjiSThA jiivniiygnnstthaa|| vikAra) naSTa hote haiN| kuSThThalAgurumRdvIkAmAMsIvyAghanakha nakhI // | guDUcItailam (amRtAkhyaM tailam ) bhaa.pr.| ca. saM. hareNuM zrAvaNI vyoSaM zatAhA nishaarive| "amRtAkhyaM tailaM" avalokana kiijie| tvakpatrArjunavikrAntAsthirAmAmalakI tthaa|| (1394) guDUcItailam (vaM. se. / basti ka.) nataM hIverakezaraM padmakotpalacandanam / guDUcyeraNDapUtIkabhAISakarauhiSam / / siddhaM karSasamairbhAgaiH paanaabhynggaanuvaasnaiH|| zatAvarI sahacaraM kAkanAsAM palonmitAn / / sevyaM vAtAsrajo hanti srvdhaatvntraashryaaH| yavamASAtasIkolakulitthAna prastonmitAn / svedakaNDUrujAyA saziraH kmpaamyaaditH|| caturdoNe'mbhasaH paktvA droNazeSeNa tena ca // hanyAvaNakRtAndoSAn guDUcItailamuttamam // pacettailADhakaM peSyairjIvanIyaiH plonmitaiH| ... 1 tulA (6 / sera) giloyako kUTakaraM 1 | anuvAsanametaddhi sarvavAtavikAranut // droNa (16 sera) pAnImeM caturthIza zeSa rahane taka giloya, araNDamUla, pUtikaraJja, bhAraMgI, bAsA, pakAkara chAna lIjie / tatpazcAt isa kAtha, | rohiSa tRNa (mirciyAgandha) zatAvara, kAlA bAsA 1 droNa dUdha aura ninna likhita kalkake sAtha / aura kAkanAsA 1-1 pala (5 tole) tathA jau, 1 ADhaka (4 sera) taila mandAgni para pkaaiye| urda, alasI, bera aura kulattha 2-2 pala lekara ___ kalka dravya-mulaiThI, majITha, jIvanIya 'gaNa sabako ekatra kUTakara cAra droNa (64 sera) pAnImeM kUTha, ilAyacI, agara munakkA, jaTAmAMsI (bAla | pakAiye, aura 1 droNa zeSa rahane para chAna liijie| ___ 1 jIvantI, kAkolI, zrIrakAkolI, medA mahA medA, mudgaparNI, mASaparNI, jIvaka, RSabhaka aura mulaitthii| For Private And Personal
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 63 ] vrsusnnyvvvvvvvurna VVVVVvvvnrn. _isa kAtha aura 1-1 pala jIvantI, kAkolI, / dve pale saindhavAtpazca zuNThyA granthikacitrakAt / kSIrakAkolI, medA, mudgaparNI, mASaparNI, jIvaka, dve pale bhallAtkAsthIni viMzatidve tathADhake // RSabhaka aura mulaiThIke kalkake sAtha 1 ADhaka AranAle pacetprasthaM tailsytairptydm| . (4 sera) taila siddha kara lIjie / gRdhrasyUrugrahArmontaH sarvavAtavikAranut // ___ ise anuvAsana bastidvArA prayukta karanese sama- saindhava 2 pala (10 tole) soMTha 5 pala, sta vAtavikAra naSTa hote haiN| pIpalAmUla 2 pala, cItA 2 pala aura bhilAvekI (1395) guDUcItailam girI 40 pala lekara inake kalka aura 1 ADhaka (4 sera) kAjIke sAtha 1 prastha (1 sera) taila (ra. ra.; bhai. ra.; ca. da.; yo. ra., ca. saM. / ___ci. sthA. vA. ra.) pakA liijie| yaha taila santAnaprada, tathA gRdhrasI, urugraha, guDUcIkAthakalkAbhyAM tailaM lAkSArasena vaa| arza aura samasta vAtaroganAzaka hai| siddhaM madhUkakAzmayarase vA vaatrktnut|| (1398) gRhadhUmAditailam giloyake kAtha aura kalkase athavA lAkhake * (ra. ra.; ga. ni.; bhA. pra.; yo. ra. / nAsA. ro.) kAthake sAtha yA mahuvA aura khambhArIke kAthase gRhadhUmakaNAdArukSAranaktAhasaindhavaiH / siddha taila vAtaraktako naSTa karatA hai| siddhaM zikharIbIjaizca tailaM nAsArzase hitam / / (1396) guDUcyAdi tailam (c.sN.| ci.a.30) gharakA dhuvAM, pIpala, devadAru, yavakSAra karaJja, guDUcImAlatIvyAghI shreysiisurdaarubhiH|| seMdhAnamaka, aura ciraciTeke bIjoMke ka-ka tathA balAcitrakrayaSTayAhayUthikAbhizca kaarssikaiH|| kvAthase siddha taila nAsAzake lie hitakara hai| tailapasthaM gavAM mUtre kSIre ca dviguNe pacet / (1399) gRhadhUmAditailam (ra. ra. / upa.) vAtArtAyaiH picuM tasmAdyonau ca prnnyetsdaa|| | gRhadhamanizAkiNvairekadvivyaMzakaiHkramAt / ___giloya, camelIke puSpa, kaTailo, rAsnA deva- tailaM siddhaM sakaNDUzca zothaM caivopadaMzanut // dAru, kharaiTI, cItA, mulaiThI, aura jUhIke phUla 1-1 gharakA dhuvAM, 1 bhAga, haldI 2 bhAga aura karSa (1 / -11 tolA) lekara inake ka-ka aura 2 kimva (surAbIja athavA khala) 3 bhAga lekara inake prastha (2 sera) gomUtra tathA 2 prastha dUdhake sAtha ka-ka aura kAthase taila siddha kara liijie| 1 prastha taila pakA liijie| yaha taila khujalIsahita sUjana aura upadaMzakA vAtapIDitA yonimeM sadaiva isa tailakA phAyA | nAza karatA hai| rakhanA caahie| gokSurAdyaM tailam (vaM. se. / vA. ra.) (1397) gRdhrasIharatailam (vR. ni. r.| vaa.vyaa.)| zvadaMSTAdi tailam avalokana kiijie| guDUcIkvAthadugdhAbhyAmiti pAThAntaram For Private And Personal
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir / 64 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi (1400) gojihvAtailam (vaM. se.,bhA.pra.upadaMza.) kuTajatvakaSAyeNa dhAnyakakathitena vaa| gojIviDaGgayaSTIbhiH sarvagandhaizca sNyutm| buvAdoSagati vaidyo yathA svaussdhvaarinnaa|| etatsarvopadaMzeSu zreSThaM ropaNamiSyate // etadrasAyanaM tailaM valIpalitanAzanam / gojiyA ghAsa, bAyabiDaMga aura mulaiThI se | hanti sarvAnatIsArAn grahaNI srvjaampi| siddha taila meM sarva gandha milAkara prayukta karanese sarva jvaraM tRSNAM tathA zvAsaM tathA hikkAMvamiM bhramam / prakArake upadaMzavaNa (Atazakake dhAva) bhara jAte haiN| sopadravAM koSTharujaM nAzayetsaya eva hi / (1401) gomayAdyatelam (r.r.,bhai.r.|netrrogaa.) grahaNAmi | grahaNImihiraM nAma tailaM bhuvanadurlabham // ka ka dravya-dhaniyA, dhAyake phUla, lodha, gavAM zakRtkAthavipakamuttamaM / majITha, atIsa, harra, khasa, mothA, netrabAlA, mocahitaJca tailaM timireSu nsthtH| rasa, rasauta, belagirI nIlophara, tejapAta, nAgakezara, gozakRt (gobara)ke kvAtha (athavA svarasa) se | kamalakezara, giloya, indrajau, kAlAnisota, padmAka, siddha tailakI nasya lenese timiraroga naSTa hotA hai| kuTakI, tagara, bhUrI charIlA, bhaMgarA, kAlA bhaMgarA, (1402) granthikAdi tailam (vaM. se. / vA.vyAH) punarnavA, AmakI chAla, jAmanakI chAla, kadambakI grnthikaaniknnaashunntthiiraasnaasaindhvklkitm| chAla, kur3ekI chAla, ajavAyana, aura jIrA 1-1 mASakAthAmbunA tailaM pakSAghAtaM vyapohati // | karSa (1 / tolaa)| pIpalA mUla, cItA, pIpala, soMTha, rAsnA inake kalka aura taka athavA kur3ekI chAlake aura seMdheke kaka tathA urdake kvAthase siddha taila | kAtha yA navIna dhaniyeke kAtha athavA doSake anupakSAghAtakA nAza karatA hai| sAra kisI anya oSadhike kAthake sAtha 1 prastha (1403) grahaNImihiratailam / (1 sera) taila pakA liijie| yaha bhuvanadurlabha 'grahaNImihira' nAmaka taila (bhai. ra.; dhanvanta; ra. ra. / graha.) rasAyana balI (tvacAkI jhurriyAM) palita (bAloMkI dhAnyaM dhAtakI lodhaM smnggaativissaaHshivaa| saphedI) nAzaka aura saba prakArake atisAra, grahaNI, uzIraM mustakazcaiva jalamocarasAJjanam // jvara, tRSNA, zvAsa, hikkA, vamana, bhrama, aura upabilvaM nIlotpalaM patra kezaraM pamakezaram / / dravayukta udararogoMkA atyanta zIghra nAza karatA hai| guDUcIndrayavazyAmAH padmakaM kaTurohiNI / / (pra. vi.-ise 3 se 6 mAze taka yathocita tagaraM jttilaabhRnggkeshraajpunrnvaaH| anupAnake sAtha pilAnA aura peTa para malanA cAhie / AmrajambUkadambAnAM vacaH kuTajavalkalam / yavAnIjIrakaJcaiva kArSikANi prakalpayet / - iti gakArAditailaprakaraNam tailapasthaM pavettena takreNAnyatamena vA // For Private And Personal
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir AsavAriSTakaraNam ] dvitIyo bhAgaH / atha gakArAdyAsavAriSTaprakaraNam cIz2oMkA mahIna cUrNa aura zahada 20 tole upa rokta jalameM milaaeN| (1404) gaNDikAdroNaH (ga. ni. / Asa. 6) | (1405) gaNDIrAdyAriSTaH dadyAtsaliladroNaM kRtamanthekSugaNDikAdroNam / (ca. saM. / ci. sthA. zvayathu.) dhAnyayavAnIdIpyakapRthvIkAzceti kuddvaaNshaaH|| gaNDIrabhallAtakacitrakazci, dvi palInAH syurdeyAstejavatI cvycitrkaajaajyH| vyoSaM viDaGga vRhatIdvayazca / madhunaH kuDavaM datvA ghRtarUDhe bhAjane sthaapyH||| dvipasthikaM gomayapAvakena; eSa kAJjikarAjo lavaNayutaH kttRnnaaksugndhH| droNe pacetkAJjikamaslunastu / dazarAtrAtpAtavyaH salilazca punaH punardeyam // tribhAgazeSazca supuutshiitm| arzIbhagandaragadagrahaNImedApramehadoSAMzca / / droNena tatpAkRtamastunastu / nAzayati sevyamAno vahnikaro gaNDikAdroNaH // sitopalAyAzca zatena yuktaM; 1 droNa kuTehuve Ikhake Tukar3e aura 1 droNa lipte ghaTe citrakapippalInAm // (16 sera) pAnIko ghRtake cikane pAtrameM (jisameM vaihAyase sthApitamAdazAhAt; bahuta kAla taka ghRta rakkhA rahA ho usameM) bharakara prayojayaMstadvinihanti zokAn / usameM nimna likhita oSadhiyAM milA kara yathA bhagandarAzeH krimikuSThamehAn; vidhi mukha banda karake 10 dina taka rakkhA / vaivarNyakAryAnilahikanazca // rahane dIjie / tatpazcAt chAnakara usameM seMdhA thohara, bhilAvA, cotA, trikuTA ( soMTha, milAkara tathA sugandhatRNa ( mirciyA gandha ) aura | mirca, pIpala) bAyabiDaMga aura donoM kaTelI 2-2 adrakase sugandhita karake sevana karanA caahie| prastha (2 sera) lekara kUTakara 1 droNa (16 sera) isa kAjImeM punaH punaH pAnI DAlate rahanA / kAjImeM kaNDoM kI agni para pakAiye / jaba tricacAhie / arthAt jaba pAnI kama ho jAya to use turthAMza (paunA bhAga) kAjI zeSa rahe to zItala pUrNa karake pAtrakA bhugva pUrvavat banda karake 10 honeke pazcAt chAnakara usameM 1 droNa sAdhAraNa dina taka rakkhA rahane deM aura phira AvazyaktAnusAra mastu (dviguNa jalayukta takra) aura 100 pala mizrI kAmameM laaeN| milAkara citraka aura pippalIke cUrNase lipta maTaisake sevanase arza, bhagandara, grahaNI, medagega, kemeM bhara kara mukha banda karake daza dina paryanta aura amehakA nAza tathA agnidIta hotI hai| rakkhA rahane dIjie / tatpazcAt chAnakara kAmameM laaiye| prakSepa dravya ...dhaniyA, ajavAyana, ajamoda | isake sevanase bhagandara, arzaH, krimi, kuSTa, aura kalauMjI 20-20 tole, tejavatI (mAlakaMganI) | prameha, vaivarNya, kRzatA. vAyu aura hikkA roga naSTa caya, cItA aura jIrA 10-10 tole / saba | hotA hai / bhA09 For Private And Personal
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [66] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [gakArAdi (mAtrA 1 / tolA / samAna bhAga pAnImeM milA dazamUla 6 / sera, kur3akI chAla 25 pala (125 kara bhojanake pazcAt piyeM / ) . tole), bhilAvA, indrajau, bAyabiDaMga aura nAgara(1406) ganDIrAmavaH (ga. ni. / Asa. 6) mothA AdhA AdhA prastha (40 tole), pAThA, mUrvA, jAtasAraM tu gaNDIra sapuSpaM parizopayeta / dantImUla, baca aura cItA 10 10 pala tathA khaNDazaH kSoditaM kRtvA tasya paJcADhakaM pacet // munakA 1 ADhaka (4 ser)| sabako kRTakara 10 trIMzcaiva triphalA prasthAna dazamalI tulAM tthaa| droNa (160 sera) pAnImeM pakA lIjie, jaba do dadyAtkuTajabalakasya palAnAM paJcaviMzatim 343 droNa pAnI zeSa raha jAya to utArakara chAna lIjie / bhallAtakAnIndrayavaM viDaGgaM ghanameva c| tatpazcAta isameM 1 tulA (6 / sera) zuddha gur3a, 2 ardhaprasthasamAn bhaagaanekaiksysmaavpet|344 prastha (2 sera) zahada aura nimna likhita prakSepa pAThA madhurasA dantI SaDgranthA citrkstthaa|| drayoMkA cUrNa milAkara ghRtAkta ( cikane ) maTakemeM eSAM dshplaanbhaagaanmRdviikaayaastthaaddhkm|345 (ki jisake bhItara marica cUrNa mizrita bhadhukA lepa toyadroNeSu dazasu paced dvidroNazeSitam / kara diyA gayA ho) bhara kara yathAvidhi mukha banda tasminkaSAye pUte tu guDasyaikAM tulAM kSipet // karake 1mAsa paryanta rakkhA rahane dIjie aura usake tathA tu zodhitasyApi zubhe bhANDe nidhApayet / pazcAt chAnakara rogI aura rogake balAbalakA vicAra drau prasthau madhunazcaiva dvAvayorajasastathA // 347 karake yathocita mAtrAnusAra sevana kaganA cAhie / ardha prastho viDaGgAnAM kuDavo maricastha c| yaha gaNDIrAriSTa zoSa, prameha, gulma, udararoga, etayoH mUkSmacUrNAni prativApArthamAharet / 348 kRmi, kuSTa, plIhAbhivRddhi, arza, bhagandara, zotha, cUrNa marIcakAnAzca madhunA saha yojayet / pANDu, grahaNI, prandhi, galagaNDa, gaNDamAlA, viSama bhANDamalepaH karttavyaH samAsicya nidhApayet / / jvara, khAMsI, vidradhi aura vAtaraktako isa prakAra eSa mAsasthitaH peyo yathAvyAdhi balAbalam / naSTa karatA hai jisa prakAra yuddha meM - asuroMkA gaDirAriSTa ityeSa vyAsataH prikiittitH|350 saMhAra karatA hai| eSa zoSAn pramehAMzca gulmAMzca jaTharANi ca / | prakSepa dravya..... zuddha lohAcUrNa 2 prastha, bAyakrimikuSThAni vAni plIhAsi bhagandaram // biDaMga AdhA prastha, aura myAha mirca 20 tole / zvayathUna pANDurogAMzca grahaNIdoSameva c| sabakA mahInacUrNa karake uparokta kAthameM milA / granthIMzca galagaNDaM ca gaNDamAlAM tathaiva ca // 352 (1407) guggulvAsavaH (ga. ni. / AmavA.) viSamajvarakAsAMzca vidradhIna vAtazoNitAn / zanaM harItakInAntu vibhItakazataM tathA / ariSTaHzamayatyAzu yudhi zakra ivAsurAn / 353 prasthamAmalakAnAJca guggulozca catuppalam // kAtha dravya---sAra aura puSpayuktaH zuSka tvagelApippalImUlacapacitrakIyakam / / majITha 20 sera (1600 tole), triphalA 30 sera, | tAlIsapatratrikaTumustakesarakaTaphalam // For Private And Personal
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir AsavAriSTaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [67] jaladroNe vipaktavyaM pAdazeSe jale ttH| yaha guggulvAsava Ayu aura sAtmyAdikA dhAtakyAH prasthamekantu tathA guDazatadvayam // vicAra karake sabhI rogoMmeM bhojanake Adi, anta, drAkSAdADimakhaNDAnAM bhaagaandshplonmitaan| madhya, pratyeka grAsa athavA hara dUsare grAsake pazcAt sarvametatsamAloDya sthApayedbhAjane zubhe // (yathocita mAtrAnusAra) sevana karAyA jA sakatA hai / yadA yuktarasaH syAJca sujAto gndhvrnntH| yaha udararoga, tillI, urustambha, kAmalA, tambUrayettadA bhANDe muktasyekSurasasya tu / / purAnA zvAsa, kAsa, zotha, bhagandara, kRmi, kuSTha SaNmAsasaMyuto hyeSa dravo peyaH pryogtH| | aura prameha rogakA nAza tathA agni pradIpta karatA hai| guggulvAsava ityeSa deyaH sarveSu rogiSu // (1408) guDatakram (zuktam ) (vaM. se. / rasA.) pAgbhaktaM madhyabhaktaM vA grAse grAsAntare tthaa| guDamadhukAjikatakram , dadyAtkrameNa yogaM tu vayaH sAtmyamapekSya ca / / yathottaraM dviguNabhAgasaMvRddham // nAzayedudaraM plIhAmUrustambhaM sakAmalam / nyastantu dhAnyarAzI, cirotthitamapizvAsaM kAsazophabhagandarAn / / tridivasamiti bhavecchuktam / kRmikuSThaprameheSu hitazcaivAgnidIpanaH // gur3a 1 bhAga, zahada 2 bhAga, kAjI 4 ___ kvAtha dravya harra aura baher3A 100...100/ bhAga aura taka 8 bhAga ekatra karake maTakemeM bharakara naga (athavA (100-100 pala), Amale (zuSka) muMha banda karake anAjake DherameM dabA denese 3 1 prastha (1 sera), gUgala 4 pala (20 tole) dinameM zukta taiyAra ho jAtA hai / dAracInI, ilAyacI, pIpalAmUla, cavya, cItA, aja- (1409) guDAriSTaH (ca. saM. / ci. sthA. pANDu.) vAyana, tAlIsapatra, trikuTA (soMTha, mirca, pIpala), maJjiSThArajanIdrAkSAbalAmUlAnyayorajaH / mothA, nAgakesara aura kAyaphala / 20-20 tole| | rodhaM caiteSu gauDaH sthAdariSTaH pANDurogiNAma // prakSepa dravya - -dhAyake phUla 1 prastha (1 sera), majITha, ha dI, drAkSA (munakkA), kharaiTIkI jar3a guDa 200 pala, drAkSA ( munakA), aura anArake - zuddha lohacUrNa, lodha aura guDase nirmita gauDaH Tukar3e 10 --20 pala / (guDAriSTa) pANDDarogIke lie hitakara hotA hai / vidhiH-kvAtha dravyoMko kUTakara 2 DoNa (32 (prA. vi. ---samasta oSadhiyoMkA cUrNa 4-4 sera) jalamaM pakAkara 8 sena zeSa rahane para chAna pala, aura jala 1 droNa (16 sera) lekara pakAkaralIjie / aura phira usameM prakSepa dravyAMkA cUNa usameM 100 pala guDa milAkara miTTI ke maTakemeM milAkara ghRtasaM cikana maTakemeM bharakara mugva banda bharakara 1 mAsa taka rakgvA rahane dIjie, tatpazcAt karake rakha dijie / jaba usameM oSadhiyoMkA gsa | chAnakara kAmameM lAe / mAtrA 1 / tolA, samAna varNAdi prakaTa ho jAya to use ikSurasake pAtrameM | bhAga pAnI milAkara bhojanake pazcAta piyeM / ) bhara kara mukha banda karake rakha dIjie aura 6 mAsa | iti gakArAdyAsavAriSTaprakaraNam / pazcAt nikAlakara kAmameM lAiye / For Private And Personal
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [68] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [ gakArAdi atha gakArAdilepaprakaraNam mAMgana ) aura jamAlagoTekI girI samAna bhAga lekara nIbUke rasameM ghoTa lIjie / (1410) gadAdilepaH (vR. ni. ra. / granthi.) gaNDamAlA aura apacIko zastraze cIra kara unake Upara yaha lepa lagAkara Uparase araNDakA pattA sarveSAmeva granthInAM raktasrAvaH prshsyte|| / bAMdha dIjie / isase tIna dinameM gAMThe phUTa jAyagI gadArkadugdhatAlena jaipAlena vinAzayet / / taba una para dahIbhAtakI pulTisa bAMdha dIjie / sarva prakArakI granthiyoMmeM raktasrAva karAnA isa kriyAse gaNDamAlA aura apacIkI gAThe bAhara hitakara hotA hai| nikala jAtI haiN| pranthipara kUTha, AkakA dUdha, haratAla aura (1413)gndhkaadilepH(vR.ni.r.;yo.r.|gN.maa.) jaipAla ( jamAlagoTe )kA lepa karanese vaha naSTa ho gandhakaM mUtakaM tulyaM arkakSIraM sasaindhavam / jAtI hai // piTavA ca kAzcanImUlaM lepoyaM gaNDamAlike / / (1411) gandhakAdilepaH gaNDamAlAmeM gandhaka, pArA, arkadugdha, seMdhA(vR. ni. r.| tvakdoSa; vRM.mA.;ba.se. yo.r.|kussttaa0) namaka aura haldIko pIsakara lepa lagAnA caahie| (pra. vi. )--prathama pAre aura gandhakako gandhapASANa mizreNa yavakSAreNa lepitam / / | ekatra ghoTakara kajalI banA lIjie, tatpazcAta anya sidhmaM nAzamupaityAzu kaTutailayutena ca // oSadhiyoMkA cUrNa milAkara Arake dUdhameM dhottie|) gandhaka aura yavakSArako kar3ave taila meM milAkara (1414) gandhakAdilepaH (yo. ra. / arbuda) lepa karanese sidhma ( cepA-sIpa) naSTa hotA hai| gandhAzilAvizvauSadhaviDaGga (1412) gaMdhakAdilepaH(vR.ni.ra.;yo.ra.ga.mA.) nAgabhasmabhiH samaizcUrNam / gandhakaM TaGkaNaM sindhukAzcanI navasArakam / / kRkalAsaraktayuktaM sauvarcalaM yavakSAraM kAcaM raktaM suvarcalam // lepAtsadyo'rbudadhvaMsi // . sitaMraktazca pASANaM mUSakotthaM niyojayet / gandhaka, manasila, soMTha, bAyabiDaMga aura jepAlabIjamajjA ca sarva jambIrapIDitam // | sIsekI bhasma barAbara barAbara lekara cUrNa karake lepa zasvaizchivA pradAtavyaM vessttymernnddptrkaiH| karanese raktayukta kRkalAsa ( kuSTha bheda ) aura evaM vyahAtsphuTantyatra dadhyannaM bndhyetttH|| arbuda ( rasaulI ) kA nAza hotA hai / gaNDamAlAgranthyapacyo bahiniryAnti naanythaa|| (1415) gandhakAdi lepaH (raseM.ciM.ma.a.9) ___ gandhaka, suhAgekI khIla, seMdhAnamaka, haldI, | gandhakaM mUlakakSAramAIkasya rasaidinam / navasAdara, kAlAnamaka ( sauMcala ) javAkhAra, kaMca, | marditaM hanti lepena sidhmaM tu dinamekataH // ziMgarapha ( athavA sindUra ) sajIkhAra, sapheda gandhaka aura mUlIke khArako eka dina adrakake aura lAla saMkhiyA, mUSAkarNI ( athavA cUhekI / rasameM ghoTakara lepa karanese sidhma roga ( tvak For Private And Personal
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| - - vikAra vizeSa cepA-sIpa ) ekahI dinameM naSTa (1420) girikarNikAdilepaH ho jAtA hai| (vaidyAmRta / viSaya 34 ) (1416) gandhakAdilepaH (yo. 2. kuyA.) mUlaM sitAyA girIkarNikAyA blivellaagnibhllaatdntiishmpaaknimbkaiH| mUlaM vishaalaabhvmugrgndhaa| kAjikaiH pepitairlepaH zvetakuSThavinAzakRt // gomUtrapiSTatritayasya lepAgandhaka, bAyabiDaMga, cItekI jar3a, bhilAvA, sopadravA gacchati gaNDamAlA // dantImUla, amalatAsa, aura nImakI chAlako kAnImeM sapheda kothalakI jar3a, indrAyaNakI jar3a aura pIsakara lepa karanese zveta kuSTa naSTa hotA hai| | baca, barAbara barAbara lekara gomUtrameM pIsakara lepa (1417)gndhpaassaannlepH(vR.yo.t.|t.120) karanese upadravayukta gaNDamAlA bhI naSTa ho jAtI hai| pASANacUNentu kaTutalena yAjitam / (1421) girikarNipuSpalepaH (vai.m.|p.16) lepanAdatha pAnAdvA kacchUpAmAvinAzanam // / antarvahinayanayogirikarNikAyAH (zuddha) gandhakako kaTutailameM milAkara lepa karane puSpaM gavAM payasi pepitamarbhakAnAm / aura pInese kacchU aura pAmA roga naSTa hotA hai| saMyojayeddazanajanmanidAnabhUtam / / (1418) gADhIkaraNo lepaH (yo. ciN.|a.7) rogaM kukUNakamapohati zIghrameva / / nUkara dhAtukI jAGgI saurASTraphullakaM tthaa|| girikarNikA ( koyala athavA amalatAsa ) mAjUphalaM hauhaberalodhaM dADimatvak tathA // ! ke phUloMko gAyake dUdha meM pIsakara baccoMkI AMkhake kAdaMvaryA bhage lepo gADhIkaraNamuttamam // bAhara lepa karane aura bhItara AMjanese dAMta nika nIlophara dhAyake phUla, kAbalI (pIlI) haiDa, laneke kAraNa utpanna kukUNaka nAmaka netraroga zAnta phiTakarIkI khIla, mAjUphala, hAUbera, lodha aura hotA hai / anArakI chAla, ke cUrNako kAdambarI ( surA ) meM (1422) girikarNimUlalevaH (raa.maa.| kuSTha.) milAkara lepa karanese strIkA guhyAGga dRr3ha hotA hai| mUlena piSTena sitAdrikA(1419) gAyatryAdilepaH zItAmbuyuktena vilipya gAham / ( vR. ni. ra.; yo. ra.; vaM. se. / visarpa.) pakSAtpraNAzaM sitameti kuSThaM gaaytriisptprnnaahvaasaarkhdhdaarubhiH| ciramarUDhaM dviguNairdinaistu / kuTannaTairbhavellepo visarpa zleSmasambhave // sapheda koyalakI jar3ako zItala jalameM khairasAra, sataunA, bAsA, amalatAsa, devadAru pIsakara lepa karanese nUtana sveta kuSTa 15 dinameM aura nAgaramothA samAna bhAga lekara pIsakara kaphaja aura purAnA 1 mAsameM naSTa ho jAtA hai| visarpameM lepa karanA hitakara hai| (1423) giri kaadilepH(vR.ni.r.| vi.ci.) For Private And Personal
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 70 ] www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / girikarNidvayaM zeluH pATalA dve punanaveM / kapitthazca zirISazca lepo lUtAM viSApahaH // dono prakArakI koyala, hisor3A (rIThA ) pADhala, donoM prakArakA punarnavA, kaitha aura sirasakI chAlakA lepa karanese makar3IkA viSa naSTa ho jAtA hai 1 (1224) guggulvAdilepaH ( vA. bha. / ci. sthA. kuTA. 19 ) guggulumarica viDaGgaiH sarSapa kaasiissrjrsmustaiH| zrIveSThakAlagandhairmanaH zilAkuSThukampillaiH // ubhaya haridrAsahitaizcAkrika tailena mizritairebhiH dinakarakarAmitaptaiH kuSThaM ghRSTazca naSTazca // gUgala, syAha mirca, bAyabiDaMga, sarasoM, kasIsa, rAla, mothA, zrIveSTa (dhUpa saraLa), haratAla, gandhaka, manasila, kUTha, kabIlA, haldI, aura dAru haldo, ke samAna bhAga cUrNako paMbAr3ake tailameM milAkara dhUpa meM garama karake lepa karanese ghRSTa ( dharoMTa ) aura kucha naSTa hotA hai / * (1425) guJjAdilepa: (bR.ni.ra. ba. doSa.) guAM kuSThavacAnimbairvAripiSTaiH pralepanAt / zvetaparAjitAmUlaM hanti zvitramasaMzayam // guJjA ( cauMTalI ) kUTha, baca, nImako chAla aura sapheda aparAjitA ( koyala ) kI jar3akI pAnI meM pIsakara lepa karanese sapheda ko avazya naSTa ho jAtA hai / (1426) guJjAdilepa: (ga.ni. rA. mA. kuza.) apagatatuSaguJjAcUrNa haiyaGgavInaM pramRditamupazAnti kuSThino yAti kuSTham / * athavA kuSTako khujAkara lepa karanese vaha naSTa hotA hai / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ gakArAdi yadi tu bhavati liptaM sarvatastAmrapAtre gRhitamathitastannabhUyo bhavettu // chilake rahita guJjA ( cauMTalI ) ke cUrNako navanIta ( naunI - maskA ) meM ghoTakara mAliza karane se kuSTa naSTa hotA hai / aura yadi manthakI gAda (jala rahita chAnI huI dahIkI talachaTa ) ko ( kucha samaya taka ) tAmrapAtra meM rakkhA rahane deneke bAda samasta zarIra meM usakI mAliza kI jAya to punaH kucha hone kA bhaya nahIM rahatA / (1427) guJjAdilepa: (yo. ra. / kuSTa) guJjAcitrakazalabhasmarajanIdurvAbhayAlAGgalI snuksindhUtthakumArikAjaladharArka kSIradhU mezajaiH / balyU eDagajaviDaGgamaricakSaudraizca vAriyutaiH kArya vai gajacarmadarasA kaNDughnamudvarttanam // For Private And Personal cauMTalI (guJjAphala ), cItekI jar3a, zaMkha bhasma, haldI, dUba ghAsa, harra, kalihArI, thoharakA dUdha, seMdhAnamaka, ghIkumAra, nAgaramothA, arka dugdha, dharakA dhuvA, pArA, bAbacI, paMvAra, bAyabiDaMga aura syAhamicekA samAna bhAga cUrNa ekatra karake zahada meM milAkara malane se gajacarma, dAda, rakasa aura khujalI, nae hotI hai / ( vidhiprathama pAradako gharake veMke sAtha. ghoTakara kajalI kara lIjie pahacAna anya vastu oMkA cUrNa milAiye | ) (1428) guJjApatrAdilepa: (vaM. se. ro.) guJjApatraM viSaM tailaM tilA madhukakAJjikam / patantyanena no kezA lepAdrohanti cAdbhutam //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir lepapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 71] - - cauMTalIke patte, mIThAteliyA, tilataila, tila | guJjAphala ( cauMTalI ) aura cIteke cUrNakA aura mulaiThIke cUrNako kAJjImeM pIsakara zirapara lepa athavA manasila aura ciraciTe (apAmArga-puTakaNDe) karanese ( athavA isa mizragase zira dhonese ) bAla kI rAkhakA lepa karanese zvetakuSTa ( sapheda kor3ha ) nahIM girate aura itane adhika bar3hate haiM ki devakara / naSTa hotA hai / Azcarya hotA hai| / (1432) gujjaalepH(yo.t.|t.73,raa.maa.shiro) (1425) gujAphalalepaH ( yo. ra.) mArkavasvarasabhAvitaguJjAbIjacUrNaparipAcitaulama takSayitvA kSureNA kevalAnilapIDitam / mizritatruTinaTAsurakAnaiH kezabhArajananaM janatAyAH tatra pradehaM dadyAca piSvA guJjAphalaiH kRtam // kAle bhAMgareke svaramase ( kaIbAra ) bhAvita nenApabAhujA pIDA vizvAcI gRdhrasI tthaa| gunA ( cauMTalI ) aura choTI ilAyacI, jaTAmAMsI anyApi vAtajA pIDA prazamaM yAti vegataH // ( bAlachar3a ) aura devadArake ka ka tathA kAthase yadi kisI aGgameM kevala vAtaja pIr3A ho | siddha taila (zirameM lagAne ) se atyadhika kezavRddhi to vahAM nazatara lagAkara cauMTalIko pIsakara lepa / hotI hai| kara denA cAhie / isa kriyAse apabAhuka, vizvAcI, / (1433) gunAsaraNalepaH (vR. ni. ra. arza.) gRdhrasI aura anya vAtaja pIDANaM zIghra naSTa hotI haiN| guJjAzaraNakUSmANDabIjairvatistathA gunnaaH| (1430) gujAphalalepaH (ga. mA. / zige.1) guJjAphala ( cauMTalo ) jimIkanda aura peTheke macchAnapUrva paripiSTaguJjA bIjoMko pIsakara batI banAkara gudamArgameM rakhanese phalai.samAlepitamindraluptam / / arza naSTa hotI hai| praNAzamAyAtyacireNa puMsA / (1434) guDagRhadhUmalepaH (vai.g.| 5.17) malpaidinaidAruNa mughoram // guDagRhadhUmacUrNasamudAyavilipamidam / ( jokAdise ) raktasrAva karAneke pazcAt kaphapavanodbhavagrathitazopharujAbahulam // guJjAphala ( cauMTalI) ko bhalibhAti pIsakara lepa vraNamatha hantyanavaM janayet sukhamAzutaram // karanese indra lupta ( bAla naSTa ho jAnA--gana ) gur3a aura gharakA dhuvAM samAna bhAga milAkara aura bhayaGkara dAruNa roga atyanta zI ( kucha hI lepa karanese kaphavAtaja sUjana aura pIDAyukta dinoMmeM ) naSTa ho jAtA hai| | purAnA braNa ( dhAva ) atyanta zIghra naSTa ho jAtA (1431) gujAphalAdilepaH hai aura pIDA turanta zAnta ho jAtI hai / (vR.ni. na.. tvgdaass;rs.ci.m.| a..r..su.|kusstthaa.) (1435) guDAdilepaH (raa.maa.|paadrogaa.) guJjAphalAgnicUrNasya lepanaM zvetakuSThanuta / / guDaguggula sarjarasa~gairika sindhRtthasikthakAkSauMdraiH shilaapaamaargbhsmaadilepaantrivinaashnm|| siddhArthaka madhukaghRtena sphuTano lepitAvadhI / / For Private And Personal
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 72] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi gur3a, gUgala, rAla, geru, saMvAnamaka, moma, (1438) gRhdhuumaadilepH(g.ni.|kussttaadhikaar.) zahada, sarasoM, mulaiThI aura ghRtakA marahama banAkara | gRhdhmpshclvnnkssaardvyckrmrdshshirekhaa| lagAnese paira nahIM phaTate / vyoSaviSayahihatIrAtridvayakuSThakampillaiH // ( vidhi-momako pidhalAkara usameM ghRta ugraashilaalsrsspntksindrtutthkaasiisaiH| aura zahada milAiye tatpazcAt anya vastuoMkA gomUtrasaMpapiSTaiH snugrkpysaanvitairlepH|| cUrNa milA liijie| kuSThamapahantyazeSaM samutthitaM maNDalaM smullikhti| (1436) guDUcyAdilepaH nAzayati stabdhasupti cirajamapi svrnnyecitrm|| ( vR. ni. ra.; yo. ra. / dalIpadA.) dharakA dhuvAM, pAMcoM namaka (seMbA, kAlAguDUcI kaTukI zuNThI devadAru viDaGgakam / namaka, sAmudranamaka, khArInamaka, kAcalavaNa ) piSTA gomUtrasaMyuktaM lepaM zlIpadanAzanam // yavakSAra, sajIkhAra, paMghAr3ake bIja, bAbacI, soMTha, __ giloya, kuTakI, soMTha, devadAru aura bAya- mirca, pIpala, mIThAteliyA, cItA, kaTelI, haldI, biDaMgake samAna bhAga cUrNako gomUtrameM pIsakara dAruhandI, kRTa, kamIlA, baca, manasila, haratAla, lepa karanese klIpada (phIlapA) roga naSTa hotA hai| sarasoM, pArA, sindUra, nIlAthothA, aura kasIsa / (1437) guNavatIvartiH (dhanvaM. / .ro.ci.) saba cIjeM barAbara barAbara lekara gomUtrameM bhalIbhAMti tulyaM sarjarasaM lodhaM sindUrAtiviSA nishaa| dhoTakara thohara aura Akake dUdhameM dhoTa lIjie / akSakampillazrIvAsaguggulughRtatailakaiH // isako ( gomUtrameM milAkara ) lepa karanese tulyAMzaM peSayetpiNDaM tattulyaM sikthakaM bhavet / sarva prakArake kuSTa, maNDala aura tvacAkI mumi (ve. madagninA pacetpAtre mizritaM taM samudvaret // hisa honA--munnabaharI) naSTa hotI hai evaM purAnA vattirguNavatInAmnI yojyA zItailAnvitA / vatA / sapheda kuSTharoga bhI naSTa hokara tvacAkA raMga pUrvavat duHsAdhyatraNagaNDeSu hitA nADItraNeSu ca // zodhane ropaNe caiva svAsthyamutpAdayatyalam / / (1439) gRhadhUmAdi lepaH (yo.ci.|mishr.) gala, lodha, sindUra, atIsa, hadI, baheDA. zrIvAsadhUpa ( dhRpamAla ), gUgala, ghI aura tela gRhadhUmaM kampillaM ca TaGkaNaM maricaM nizA / samAna bhAga lekara pIsakara sabako barAbara mobhameM ghRtapiSTapalepoyaM sarvavraNanivRttaye // milAkara mandAgni para pidhalAkara ekajIva kara liijie| gharakA dhuvAM, kamIlA, suhAgA, syAha mirca isa marahamako zItala jalase ThaNDA karake aura haldIkA cUrNa samAna bhAga lekara dhImeM pIsadhAvapara lagAnese dumsAdhya baNa (dhAva ) aura kara lepa karanese sarva prakArake | ( dhAva ) naSTa nAsUra zuddha hokara bhara AtA hai| hote haiN| For Private And Personal
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir nnnnnnniv.runninhni.rue.. lepapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [73] (1440) gRhadhUmAdilepaH phiTakarI, 'geru, nIlAthothA, puSpakAsIsaM ( baM. se.; ga. ni.; yo. ra.; vaM. mA. / bA. ro.) ( kasIsa ) seMdhAnamaka, lodha, rasauta, haratAla, gRhadhUmanizAkuSThasa kendrayavaiH shishoH|| manasila, reNukA ( saMbhAlUke bIja ) aura ilAyacI candanozIrapadmazca' sidhmapAmAvicarcinut // samAna bhAga lekara cUrNa karake zahadameM milAkara upadaMzake vraNoMpara lagAnA lAbhadAyaka hai / gharakA dhuvAM, haldI, kUTha, rAla aura indrajau (1444) gairikAdilepaH ( ra. ra. / upadaMza) athavA candana ( sapheda ) khasa aura kamalapuSpakA gairikaanyjnmnyjisstthaamdhukoshiirpdmkaiH| lepa karanese bAlakoMkA pAmA ra khujalI ) aura sacandanotpalaiH snigdhaiH paittikaM sNplepyet|| vicarcikA roga naSTa hotA hai / paittika upadaMza (Atazaka ) ke vraNapara geru, (pra.vi. takrameM milAkara lepa karanA caahie|) suramA, majITha, mulaiThI, khasa, padmAkha, saphedacandana (1441) gRhadhUmAdilepaH aura nIlopharake cUrNako ghRtameM milAkara lagAnese ( bhA. pra. / ma.; vaM. se. / vA. ra.) lAbha hotA hai| gRhadhUmo vacA kuSThaM zatAhA rajanIdvayam / - (1445) gokSurAdilepaH pralepaH zUlanudvAtarakte vAtakaphottare // ( vR. ni. ra.; vaM. se. / kSu. ro.) gharakA dhuvAM, baca, kUTha, soyA, haldI aura | gokSurasatilapuSpANi tulye ca mdhusrpissii| dAruhaldIkA lepa karanese vAtakapha pradhAna vAta raktakI zirapalepitaM tena kezaiH samupacIyate // pIr3A zAnta hotI hai| samAna bhAga gokharu aura tilapuSpoMke cUrNako (1442) gairikAdilepaH (bhA. pra. / karNamUla.) | barAbara barAbara zahada aura ghImeM milAkara zirapara gairikaM kaThinI zuNThI kaTphalAragvadhaiH smaiH| / lepa karanese atyadhika bAla utpanna hote haiN| uSNaiH kAJjikasampiSTairlepaH karNakamUlanut // gokSurAdilepaH (vR. ni. ra.; yo. ra. / mU. kR.) geru, khir3iyA miTTI, soMTha, kAyaphala aura (zvadaMSTrAdi lepa avalokana kIjie / ) amalatAsakA gUdA samAna bhAga lekara garma kAjImeM / (1446) gojihAyogaH (rA.mA. / adhi. 28) pIsakara lepa karanese karNamUla naSTa hotA hai| piSTA jalena madhunA militA tato'nu (1443) gairikAdilepaH (vaM. se. / upadaMza) | gojihikA harati lepavidhau prayuktA / saurASTrI gairikaM tutthaM puSpaM kAzIzasaindhavam / sarvANi dantanakhajAni viSANi puMsAlodhaM rasAJjanaM vApi haritAlaM manaH zilAm // mabhyuddhamo dinakarastha yathA tamAMsi / / hareNukaile ca tathA samAMzAnyapi cUrNayet / gojiyA ghAsa ( athavA gobhI) ko pAnImeM taccUrNa kSaudrasaMyuktamupadaMzeSu yojitam // pIsakara zahadameM milAkara lepa karanese samasta 1 lepastakeNa hantyAzu iti pAThAntaram / bhA0 10 For Private And Personal
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [74] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi prakArake danta aura nakha viSa (-jaMtuoMke kATane (1450) gorocanAdilepaH (bhA. pra.mu.ro.) yA noMcanese zarIrame praveza karane vAle viSa ) isa tadvad gorocanAyuktaM maricaM mukhalepitam / prakAra naSTa ho jAte haiM jisa prakAra ki sUryodayase / gorocana aura syAhamirca samAna bhAga pIsakara andhakAra / mukha para lepa karanese yauvana piDikA (yuvAvasthAmeM (1447) godantalepaH (dhanva. / vraNa.) / utpanna honevAlI piDikA-muMhAse) naSTa hotI haiM / gavAM dantaM jale ghRSTaM bindumAtraM pralepataH / (1451)goshkRdaadilepH(vR.yo.t.|t.120) atyantakaThine cApi vraNe pAcanabhedanam // / gozakRtsindhusaMyuktaM rajanImAkSikeNa tu / - gAyake dantako jalameM ghisakara eka bindu / piSTvApralepanaM yojyaM pAmAkacchUvinAzanam / / mAtra lepa karadenese hI atyanta kaThina vraNa (kaccA gAyakA gobara, seMbA aura haldIke cUrNako zahadameM milAkara lepa karanese pAmA (khujalI) aura ghAva-phor3A ) bho pakakara phUTa jAtA hai| | kacchraroga naSTa hotA hai| (1448) gopIcandanalepaH (yo.r.|updNsh) (1452) gaurasarSapalepaH (bhA.pra.kha.2.vA.ra.) gopIcandanatutthe ca samabhAgena mardayet / . gaurasarSapakalkena pradeho vA rujaaphH| kajalI jalasaMyuktA vraNAnAM lepane hitaa|| sapheda sarasoMko piThIkI bhAMti pIsakara moTA gopIcandana aura nIlAthothA samAna bhAga | moTA lepa karanese vAtaraktakI pIDA zAnta hotI hai| lekara kharala karake kajalake samAna bArIka kara (1453) gaurIpASANalepaH (vR. ni.r.|arsh.) liijie| gaurIpASANakarSakaM snuhikANDe viniHkSipet / ise pAnImeM milAkara lepa karanese upadaMzatraNa pAcayetpuTapAkena tata uddhatya yatnataH // ( Atazakake ghAva ) naSTa hote haiM / revAcinI ca kuSThaM ca kalkI kRtya trayaM smm| (1449) gomUtrAdilepaH(ga.ni. raa.maa.|kusstt.) lepayettena arzIzi nivAryate na saMzayaH // AraNyagomayanighRSTamati praliptaM / / thoharake DaNDeko thor3I dUra taka cAkUse kATagomUtratakralavaNaiH kathitaiH prayatnAt // | kara bhItarakA gUdA nikAla dIjie aura phira usameM nAzaM prayAti rakasaM cirsmpruuddh-| 1 / tolA sapheda saMnyA bharakara usake mukha para vahI thoharakA kaTA huvA Tukar3A lagAkara bhalI bhAMti mapyAzu pApaMmiva saMsmaraNena shmbhoH|| kapaDamiTTI karake bhUbalameM dabA dIjie / jaba vaha seMdhAnamakako gomUtra aura takrameM pakAkara pakajAya to saMkhyeko nikAla kara pIsa lIjie / gADhAkara lIjie / phira rakasa ( sUkhI khujalI ) usameM samAna bhAga revanda cInI aura kRThakA cUrNa ko araNya gomaya (gAyake arane upale )se ragar3a. milAkara pAnI meM pIsakara lepa karanese masse avazya kara uparokta kAthakA lepa kara diijie| isa prayogase naSTa ho jAte haiN| rakasa atyanta zIghra naSTa ho jAtA hai / For Private And Personal
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dhUpaprakaraNam ] dvatIyo bhaagH| / 75] atha gakarAdidhUpaprakaraNam | sAMpakI kAMcalI, hAthIdAMta, sIMga, hIMga aura marica (syAha mirca)kA samAna bhAga cUrNa ekatrita karake (1454) gugguladhUpanam ( rA. maa.| viSa. ) | dhUpa denese skandApasmAra, unmAda, pizAca, rAkSasa, surAveza aura grahabAdhA ityAdi naSTa hotI hai| daSTaM naraM raktakakITakena iti gakarAdidhUpaprakaraNam / pradhRpayedguggulunA prakAmam / prasvedanAze saghRtArkapatrapiNDI atha gakArAyaJjanaprakaraNam ca daMze vidhivatpadeyA // 281 // raktakITa (lAlabara-tataiye) ke daMza sthAnako (1457) gandhakadrutiH ( aJjanam ) gUgalakI dhUpa dekara pasInA nikala jAneke bAda (ra. ra. sa. / u. khaM. a. 23) arka (Aka)ke pattoMkI ghRtayukta piNDI bAMdhadI Ardrakasya rase piSTaM gandhakena vimizritam / jAya to pIr3A zAnta ho jAtI hai| tutthaM tu niSkadazakaM tanmAnaM cAbhraka bhiSak / (1455) guggulvAdi dhUpaH (aparAjitadhUpaH) / dazaniSkena tanmAnaM tAnaM ca zakalIkRtam / (vaM. se.; vR. ni. ra.; ca. da. / JcarA. ) bharjayetkhapare sisvA dahettadanu cUrNayet // 39 // puradhyAmavacAsa nimbArkAgurudArubhiH / tanmizraM kandukasthena cUrNametena bharjayet / sarvajvaraharo dhUpaH zreSTho'yamaparAjitaH // | gandhakaM cUrNitaM kRtvA karSa tu vidhinA shnaiH||40 __gUgala, gandhatRNa, baca, rAla, nImake patte, / maditaM tajjalaprasthe nIlazcApi zilAjatu / arka ( Aka ), agara aura devadvAra / samAna bhAga karSapramANaM nikSipya mrdyetbhaavyetpunH||41|| lekara cUrNa kara lIjie / isakI dhUpase sarva prakArake prasAdaM zrAvayetpazcAdAtape parizoSayet / jvara naSTa ho jAte haiN| | gandhakadrutireSA sarvanetrAmayApahA // 42 // (1456) grahanadhUpaH (r.r.s.|uttr khN.|a.23) / vizeSAd vraNakuSThazca pillaM kAcaM kukkUNakam / kArpAsAsthimayarapicchavRhatInirmAlyapiNDItaka jayetstanyaghRtakSaudraiH sarva tatparikalpayet // 43 tvaGmAMsIpadaMzavituSavacAkezAhinirmocakaiH vraNAnkRcchrAn sUkSmAyAnapi zIghraM nivartayet / nAgendradvijazRGgahigumaricaistulyaistu dhUpaH kRtaH tatkiTaM ddrukittibhpaamaadiilepnaajyet||44|| skandonmAdapizAcarAkSasasurAvezagrahaghnaH prm|| gandhakakA cUrNa, nIlA thothA,. abhrakabhasma kapAsake bIja (binaule )kI giro, morakA- aura tAmra cUrNa 10-10 niSka (40 mAze ) paMkha, bar3I kaTelIke phala, ziva nirmAlya, tagara, lekara adrakake rasameM bhalI bhAMti ghoTakara miTTIke dAracInI. jaTAmAMsI (bAla char3a), bAMsA, makkhIkI eka kharpara (ThIkare )meM bharakara agnipara rakhie aura viSTA, tuSa (dhAnakA chilakA--bhUsI), baca, bAla, / calAte rahie, jaba jalAMza zuSka ho jAya to For Private And Personal
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi utArakara usameM 1 karSa gandhakakA cUrNa milAkara | jepAlaM maricaM catuHzatayutaM vAtAribIjaM ls-| ghoTakara kanduka yantrameM svedita kIjie tatpazcAt yuktaM paSThisu khalvidaM dRr3hatarairjambIranI rairvraiH|| usameM 1 karSa nIlA thothA (athavA suramA ) aura kuryAnmASavadAkRtizcavaTikAMchAyAsuzuSkIkRtAm 1 karSa zilAjIta milAkara 1 prastha pAnImeM bhalI | rAjyandhaM grahasarpasandhisakalaM zItajvaraM durdharam // bhAMti ghoTakara nitharaneke lie rakha dIjie aura sannetrAJjanamAtrakaJca bhuvane cAjIrNadoSApaham / phira Uparase svaccha pAnI nitArakara pheMka dIjie, nazyanti prabalaM mahAguNAyutaM shriipuujypaadoditm|| evaM zeSa bhAgako dhUpameM sukhA lIjie / ___pArA, cUnA kalaI aura gharakA dhuvrAM, 6-6 yaha gandhakadruti samasta netraroga aura vizeSataH mAze lekara dhatUreke svarasameM kharala kIjie, pazcAt vraNa, kuSTa, pilla, kAca, aura kukUNaka rogakA nAza usameM 100 mAze phiTakarI, jamAlagoTA aura karatI hai| | syAhamirca cAracAra so, aura araNDIke bIja 60 ise ghRta, zahada athavA strIke dUdhameM ghisakara naga milAkara jambIrI nIMbUke rasameM acchI taraha AMkhameM lagAnA caahie| isakA lepa karanese kaSTasAdhya aura sUkSma ghoTakara urdake barAbara goliyAM banA liijie| mukhavAle vraNa, dAda, kiTibha aura pAmAdi naSTa inheM AMkhameM AMjanese ratauMdhA, graha, sarpa viSa hote haiN| bhayaGkara zItajvara, aura ajIrNa doSa naSTa hotA hai| (1458) garuDavartiH (vaM. mA. / ne. ro.) isa mahAguNayukta auSadhakA AviSkAra pUjyapAda pippalI satagarotpalapatrAM mahAnubhAvadvArA huvA hai| vartayetsamadhukAM saharidrAm / etayA satatamaJjayitavyaM | (1460) garuDAJjanam (ra.ra.sa. u.khaM,a.23) __ yAsuparNasamamicchati cakSuH // katakasaindhavatuttharasAJjanaM pIpala tagara, nIlopharake patra, mulaiThI aur| trikaTukasphaTikAbdavarATakam / haldIke samAna bhAga cUrNako nityaprati AMkhoMmeM tripaTutAmramayohimarohiNI AMjanese dRSTi suparNa ( svarNa cUDa nAmaka pakSI jaladhiphenavacAnRkaroTikA // vizeSa ) kI dRSTike samAna tIkSNa ho jAtI hai / uragapAradaTaGkaNamaJjanam (1459) garuDAJjanam ( yo. ra. / viSaci.) triphalayA madhukena ca saMyutam / sUtaM cUrNamagAradhUmamalaM pratyekagadyANakam / / karaJjavalkarasena supeSitaM dhattarasya rasena marditamalaM pazcAcchataM bhAsuram // garuDadRSTisamAM kurute dRzam // 1 eka hANDImeM pAnI bharakara usake mukhapara kapaDA athavA ghAma rakhakara usake Upara svedanIya auSadha rakha kara dUsare pAtrase Dhaka diijie| tatpazcAt use agnipara car3hAkara auSadhiko svedita kara liijie| isa yantrako kanduka yantra kahate haiN| For Private And Personal
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir aJjanaprakaraNam] dvitIyo bhaagH| [77 ] nirmalIke bIja, seMdhAnamaka, zuddha nIlAthothA, (1463) guTikAJjanam (su0saM.uttara.a.19) rasauta, soMTha, mirca, pIpala, phiTakarIkI khIla, nAgara vyoSaM palANDu madhukaM lavaNottamaJca / mothA, kaur3Ibhasma, tInoM namaka (seMdhA, kAlA namaka, lAkSAJca gairikayutAM guTikAJjanaM vA // sAMbhara namaka ) tAmrabhasma, lohamamma, kapUra, mAMsa ___ soMTa, mirca, pIpala, pyAja, mulaiThI, seMdhAnamaka, rohiNI, samudraphena; baca, manuSyako kapAlAsthi, lAkha aura geru samAna bhAga lekara mahIna pIsakara sIsAbhasma, pArada, haiDa,baher3A, AmalA aura mulaiThI (pAnI kI sahAyatAse) goliyAM banA liijie| sabakA mahIna cUrNa karake karaJja (karaJjave ) ke inheM AMkhameM AMjanese kukUNaka roga naSTa svarasameM ghoTakara aJjana taiyAra kara liijie| hotA hai| yaha aJjana dRSTiko garur3akI dRSTike samAna (1464) guTikAJjanam tIkSNa kara detA hai| __(vai. ra. / ne. ro., vR. yo, ta. / ta. 131) (1461) girikarNyAkSipUraNam pippalItriphalAlAkSAlodhrasaindhavasaMyutam / (rA. mA. / ne. ro.) bhRGgarAjarase ghRSTaM guTikAJjanamiSyate // zvetAdrikarSyAH sapunarnavAyA arma satimirakAcaM kaNDUzukraM tathArjunam / mUlaiH prpittairyvcuurnnyuktaiH| aJjanaM netrajAnrogAn nihantyetana saMzayaH // vilocanapUritamambuyuktai pIpala, harra, baher3A, AmalA, lAkha, lodha vimucyate puSpakRtopasargAt // aura seMdhA namaka ke mahIna cUrNako bhaMgareke rasameM sapheda kanera aura punarnavAkI jar3a tathA jau ghoTakara goliyAM banA liijie| ko pAnImeM pIsakara AMkhameM DAlanese puSpa (phUlA) inheM ( pAnImeM pIsakara ) AMkhameM AMjanese naSTa hotA hai| arma, timira, kAca, khujalI, 'phUlA aura arjunAdi (1462) guJjAmUlAJjanam netra roga avazya naSTa ho jAte haiN| / (1465) guTikAJjanam (ca.da. netraroga. 58) (ga. ni., rA. mA., yo. ra. / netraro.) nalinotpalakiJjalkaM gozakRdrasasaMyutam / guJjAmUlaM bastamUtreNa piSTaM guDikAJjanametatsyAdinarAtryandhayohitam / / nighRSTA vA vAriNA bhadramustA / kamalakesarako gAyake gobarake rasameM pIsa AndhyaM sadyastaimiraM hanti / 'kara goliyAM banA liijie| inheM (pAnImeM ghisakara) puMsAmatyuddhAdaM netrayoraJjanena // AMkhameM AMjanese divAndhya aura naktAndhya (ratauMdhA) guJjA (cauMTalI)kI jar3ako bakareke mUtrake | naSTa hotA hai| sAtha athavA nAgara motheko pAnIke sAtha ghisakara (1466) guTikAjanam (bhai. ra. / netra.) aJjana lagAnese atyanta pravRddha timira aura Andhya gairikaM sandhavaM kRSNA tagarazca yathottaram / roga naSTa hotA hai| piSTaM dviraMzato'dbhiryA guDikAJjanamiSyate // For Private And Personal
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [78 ] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ gakArAdi - vvvvvvvvvvvvvvvvvv.... geru 1 bhAga, seMdhAnamaka 2 bhAga, pIpala 4 ise punaH pakAiye aura gAr3hA honepara 1 karSa bhAga, aura tagara 8 bhAga lekara mahIna cUrNa karake zvetamarica (saMbhAluke bIja) aura 1 pala camelIke pAnImeM pIsakara goliyAM banA liijie| | navIna pattoMkA cUrNa milAkara battiyAM banA liijie| isa guTikAJjanake prayogase netrAbhiSyanda roga yaha batiyAM samasta netrarogoM kA nAza (AMkha dukhanA) naSTa hotA hai| karatI haiN| (1467) guTikAJjanam (vaM, sena / viSUnyA.) (1469) guDUcyAdyaJjanam ( yo. r.| netra.) guDapuSpasArAzikharItaNDulaM guDUcIsvarasaH karSaH kSaudraH syAnmASakonmitam / girikaNikA haridre dve / saindhavaM kSaudratulyaM syAtsarvamekatra mardayet // aJjanaguTikA vilayati aJjayennayanaM tena pillArmatimiraM jayet / vicikAM trikaTukasanAthA // kAcaM kaNDUliGganAzaM zuklakRSNajAtAngadAn / gur3a, zahada, apAmArga (ciraciTe) ke bIja, giloyakA svarasa 1 karSa aura zahada tathA kanerakI jar3a, haldI, dAru haldI aura trikuTekA | seMdhAnamaka 1-1 mASA (svarasakA 16 vAM bhAga) cUrNa karake goliyAM banA liijie| milAkara aJjana lagAnese pilla, arma, timira, kAca, ise ( pAnImeM ghisakara) AMkhamaM AMjanese | kaNDa (khujalI), liGganAza aura zukla tathA kRSNa viSUcikA naSTa hotI hai| paTala gata netraroga naSTa hote haiN| (1468) guDUcyAdivatiH / (1470) guhAmUlAdyaJjanam (ca. saM. / ci. sthA.; ne. ci.) (bR. mA. netraro.) amRtAhA visaM bilvaM paTolaM chAgalaM zakRt / tAmrapAtre guhAmUlaM sindhUtthamaricAnvitam / prapauNDarIkaM yaSTayA dArvI kAlAnusArivA // AranAlena saMghRSTamajanaM pillanAzanam // sudhautajarjarIkRtya kRtvA cApalAMzakam / zAlaparNI athavA pRSTaparNAkI jar3a, seMdhAnamaka toye paktvA rase pUte bhUyaH pakthe ghane rase / / aura kAlI mircako kAJjIke sAtha tAmra pAtrameM karSa ca zvetamaricAjjAtipuSpAnavAtpalam / ghisakara aJjana lagAnese pila nAmaka netra roga cUrNa kRtvA kRtA vattiH sUkSiroganut // naSTa hotA hai| giloya, kamalanAla, belagirI, paTolapatra, (1471) gopayaH sarpiSoryogaH(ga.ni.netrA.) bakarIko mAMga (mala). puNDariyA, mulaiThI, dAruhaldI, kRSNAyA kRSNavatsAyA gopayaH sapireva c| haldI aura sArivA AdhA AdhA pala lekara sabako pAne'kSiNa tarpaNe nasye paramaM cakSuSohitam // bhalI bhAMti dhokara, kUTakara (40 pl-2|| sera) ___ kRSNavatsA (kAle baccevAlI) kAlI gAyakA pAnImeM pakAiye / aura (jaba 10 pala pAnI zeSa | dUdha aura ghRta ponA, AMkhoMmeM DAlanA aura usakI rahe to utArakara) chAna lIjie / isake pazcAt / nasya lenA AMkhoMke lie hitakara hai| For Private And Personal
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir nasyaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [79 ] - - - (1472) grahopazamanArthamaJcanam (rA.mA.apa.) mUlako zahadameM milAkara usakI nasya lenese gaNDakUSmANDIphalasalilena puSyasaMjJe mAlA naSTa ho jAtI hai| nakSatre mahaNatarAM prapiSya dAvIm / / (1475) gaNDamAlAharanasyam kartavyaM nayanayuge'JjanaM prazastaM (vR. yo. ta. / ta. 108) nizzeSagraharajanIcaropazAntyai // gaNDamAlAbhayAnAM naspakarmaNi yojayet / dAruhaldIko puSya nakSatrameM kuSmANDIphala | nirguNDyAstu ziphAM samyagvAriNA pripessitaam|| (kSudra kuSmANDa-choTA peThA) ke svarasameM mahIna pIsa- niSpIDya tadrasAnnasya gaNDamAlApacIharam // kara donoM AMkhoMmeM AMjanese samasta graha aura rAkSasa nirguNDI (saMbhAlu) kI jar3ako pAnImeM pIsakara zAnta hote haiN| rasa nikAla kara nasya lenese gaNDamAlA aura apacI (1473) grahopazamanArthamaJcanam roga naSTa hotA hai| (rA. mA. apasmAronmAdAdhikAraH ) (1476) gAndhAryAdighRtanasyam gopittasindhubhavamAgadhikApramata (vR. ni. ra. / ziro.) cUrNaiH kRtaM samaricairnayanAJjanaM yat / gAndhArI ca jaTAmAMsI ghRtena saha pAcayet / bhUtagrahazamanaM tadudAharanti tadAjyaM nasyamAtreNa nihantyardhazirorujam // saMtrAsanaJca rajanIcarasaMhatAnAm // kolI aura jaTAmAMsI (bAlachar3a) ke kalka gorocana, seMdhAnamaka, pIpala aura marica aura caturguNa jalase siddha ghRtakI nasya lenese Adhe (syAha mirca) ke cUrNako AMkhoMmeM AMjanese bhRta, zirakI pIr3A (AdhAsIsI) zAnta hotI hai / graha aura rAkSasoMkA bhaya naSTa hotA hai| (1477) girikarNikAnasyam ityajanaprakaraNam - (yo. ra., vR. ni. ra. / ziro.) girikIphalaM mUlaM sajalaM nasyamAcaret / . atha gakarAdinasyaprakaraNam mUlaM vA bandhayetkaNe nihantyardhazirorujam / / (1474) gaNDamAlAharanasyam indrAyanakI jar3a yA phalako pAnImeM pIsa kara (vR. yo. ta. / ta. 108) nasya lenese athavA usakI jar3ako kAnameM bAMdhanese kozAtakInAM svarasena na | ardhazIrSa (AdhAsIsI-Adhe zirakA darda ) naSTa hotA hai| tumbyAstu vA pippalisaMyutena / (1478) girikarNImUlayogaH (raa.maa.|unmaa.) tailena vAriSTabhavena kuryAt saMpiSya tandulajalena sitAdrikarNI . ___ vacopakulye saha mAkSikeNa // mUlaM ghatena saha naspavidhau prayuktam / ___ kar3avI torIke svarasa athavA pippalI cUrNayukta __ bhUtagrahopazamanaM, munivRkSapuSpatUMbIke rasa yA nImake taila athavA baca aura dantI jAto rasaH samaricazca tathaiva dRssttH|| For Private And Personal
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [80] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / . [gakArAdi sapheda kanerakI jar3ako pAnImeM pIsakara dhImeM (goya) kA viSa isa prakAra naSTa ho jAtA hai jaise milAkara nasya lenese athavA marica (syAha mirca) sUryakI tIkSNa kiraNoMse meghamAlA chinnabhinna ho cUrNayukta agasti (agathiyA) ke pattoM ke svarasakI jAtI hai| nasya lenese bhUtabAdhA aura grahadoSa zAnta hote haiN| (1483) grahopazamanArtha nasyam (1479) guDanAgarAdinasyam ( rA. mA. / apasmAronmAdA.) (yo. ra. bhA. 2. / ziro.) gomUtreNa tu sahitaM samyakpakaM phalaM vishaalaayaaH| guinAgarekalkasya nasataM mastakazUlanut / nasyena hanti bhUtAn rakSAMsi brahmapUrvapadAn / ___gur3a aura soM ke cUrNako milAkara nasya lenese indrAyaNake phalako gomUtrameM pakAkara nasya mastakazUla naSTa hotA hai / lenese bhRtabAdhA aura brahmarAkSasoMkA nAza hotA hai| (1480) guDAdinasyam (vR. ni. ra. / ziro.) iti nasyaprakaraNam guDaM karaJjabIjaJca nasyamuSNajale hitam // ___ gur3a aura karana bIja (karaJjavekI girI) ko atha gakarAdikalpaprakaraNam uSNa jalake sAtha pIsakara nasya lenese AdhAsIsI / (1484) guDucIkalpaH (ra. ci. / sta. 9) zAnta hotI hai| rasabhasmaguDUcyAzca sattvamekatra ca dvayam / (1481) guDAdinasyam (bR. ni. ra. / ziro.) tataH zAlmalijenaiva rasena paribhAvyate // nAvanaM saguDaM vizvaM pippliisaindhvaambunaa| paJcAzadbhAvanAstasya mAsArdhamadhikasya ca / bhujastambhAdirogeSu sarvamUrddhagadeSu ca / / TakadvayamitaM cUrNa sevyaM pratidinaM naraiH / / gur3a, soMTha, pIpala aura seMdhAnamakake samAna dine prabhAtasamaye zAlmalIrasasaMyutam / bhAga cUrNako jalameM pIsakara nasya lenese bhujagtambha, tIkSNaM mayaM tathA kSIraM lavaNAM parivarjayet / / ardita (lakavA) aura saba prakArake zirogega zAnta takradugdhAzanaprIto bhUmIzAyI jitendriyaH / hote haiN| ekAsanaH svacchacittaH sanmitro bhktvtslH|| (1482) godherakaviSApahaM nasyam mukhAsanasamAsInaH stydhrmpraaynnH| (ga. ni. / gara vi. 9) nizcinto nirvikArazca kalpamenaM bhjennrH|| uSNodakena masaNaM dRSadi prapita trimAsAdRyataH kezA bhrmriignnsnnibhaaH| kanthAripAdapajaTAM kRtanAvanAnAm / / jAyante taccharIrasthA nizcalAH zavalAH klaaH|| godherakasya garalaM nayati prazAnti SaNmASamAtrAbhyAsAcca zarIramajarAmaram / mAzutApabharamambudamAlikeva // anaMgasadRzaM rUpaM dazamAsena jAyate // kanthArIkI jar3akI chAlako uSNa jalase panthara varSamAtrAbhyAsavazAd varddhante dhAtavo'khilAH / para atyanta mahIna pIsakara nasya lenese godheraka | icchAhAravihArI ca svargatirmatimAnnaraH // For Private And Personal
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir - kalpaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [81] evaM kalpo vidhAtavyo sukhaM jiivitumicchbhiH| kaSAyazcchinnarohAyA nihanyAdviSamajvaram / amRtAyAHzivaH saumyo dhamRtopamalAbhadaH // rAtrijvaraM jvaraM jIrNa tRtIyakacaturthako // makaradhvaja (athavA rasa sindUra) aura giloyakA sata samAna bhAga lekara ekatra kharala karake niHkkAtho'mRtavallayAstu zuNThIcUrNasamanvitaH / use saMbhalake rasakI 50 bhAvanA de liijie| pIto hanti kaTIpRSThapAdajorujAM rujam / / ___ ise pratidina prAtaHkAla 8 mAzekI mAtrAnusAra seMbhalake rasake sAtha sevana karanese 3 mAsa ke amRtAyAH palazataM cUrNIkRtya tulAdhRtam / pazcAt bAla bhauM reke samAna kAle ho jAte haiM, 6 ghRtakSaudraguDaM cAtha sarvamekatra saMlihet / / mAsake sevanase zarIra ajara amara aura 10 mAsa yathAgnyabhyavahArastu naro hitamitAzanaH / paryanta sevana karanese rUpa kAmadevake samAna sundara nAsthakazcidbhavedyAdhina jarA palitaM na ca // ho jAtA hai, tathA 1 varSa paryanta sevana karanese na gRdhrasI na ghAtAmRG na caiva viSamajvaraH / na ca netragatA rogA paraM caitadrasAyanam // zarIrake samasta dhAtuoMkI vRddhi hotI hai| medhAkara tridoSaghnaM, prayogAdasya buddhimAn / sukhAbhilASI yathecchAhAra vihArI buddhimAn ! manuSyako isa amRtake samAna lAbhadAyaka, aura jIvedvarSazataM pUrNa yathaikaM divasaM tathA // saumya amRtAkalpakA vyavahAra karanA caahie| svarasamamRtavallayA yaH pipenmAsamekam prayogakAlameM tIkSNa padArtha, madya, kSAra aura parisRtaghRtabhakSaH kSIrayUSaudanAzI / lavaNakA parityAga karake taka athavA dugdhAhAra | valipalitavihInaH sarvarogairvimukto karanA cAhie, evaM bhUmimeM zayana karanA cAhie tarurivanavapatraH snehakAntirvibhAti // aura svaccha citta, sanmitrayukta, bhaktavatsala, satya giloyake, aMgUTheke porave ( parva ) ke samAna dharma parAyaNa, nizcinta, nirvikAra, aura brahmacarya pAlanapUrvaka rahanA caahie| bhoTe aura bar3e Tukar3e karake dhImeM bhUna leM aura ( ni aussdhikyaa| unameM se sAta yA nau Tukar3e roz2a khA liyA kareM, tAmaSThaparvamAtrAM guDUcI parikalpitAm / evaM icchAnusAra AhAra vihAra kareM / isa prayogase khaNDAni sarpiSA bhRSTA khAdetsapta navAtha c|| tRSNA, bhrama, zvAsa, kAsa zUla aura kampanakA nAza punaH punaH pratidinaM yatheSTAhAraceSTitam / / hotA hai| jayetRSNAM bhramaM zvAsaM sakAsaM zUlavepathum // ___ guDUcIke kAthameM araNDIkA tela milAkara pibennaro'pi tatkAthameraNDasnehayojitam / / pInese gRdhrasI, udArta aura vAtarakta kA samUla jayedgRdhrasyudAvartta vAtaraktamazeSataH // nAza ho jAtA hai| 1 bhA0 11 For Private And Personal
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 82 ] guDUcIkA kAtha vimajvara, rAtrijvara, jIrNajvara, tijArI aura cauthiyA ( cAturthika ) jvarakA nAza karatA hai / www.kobatirth.org frates kAmeM sAMkA cUrNa milAkara sevana karanese kamara, pITha, paira, jaMbA aura uru pradezakI pIr3A naSTa hotI hai / bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH / 100 pala ( 6 / sera) giloya ke cUrNako ghRta zahada aura gur3a meM milAkara rakheM ise pratidina agni locita mAtrAnusAra sevana karane aura pathya pAlanapUrva rahane se jarA vyAdhi, palita, gRdhrasI, vAtarakka viSamajvara aura netraroga nahIM hote / yaha prayoga rasAyana, tridoSanAzaka aura buddhivardhaka hai / hasako sevana karane se manuSya pUre 100 varSa taka 1 dinakI bhAMti jIvita rahatA hai / zaratA nilameghapar3ake eka mAsa paryaMta giloya ke svarasako pIne aura ghRta, zahada tathA dUdha, mUMgakA yUSa aura mAta khAnese manuSya balipalita rahita, sarva rogamukta aura vRkSoMkI navIna koMpaloMke samAna kAntimAna ho jAtA hai / (1486) gokSurakalpaH (ga. ni. / au. ka. 2) ariSTapASANapathi zmazAna - jIrNalAye gokSurakaM prajAtam / apAsya sukSetra nadItaDAga goSTa samupAdadIta // cUrNIkRtaM sAndrapaTAntapUta phalAnvitaM gokSurakaM samUlam / mathainamatyantavizuddhakAyaH // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ gakArAdi tithau prazaste payasA lihettat karNAbhivRddhayA dvipalaM tu yAvat / dine dine sArdhapalaM tu nityaM jIrNe payaH SaSTika bhojanazca // aagara kAmaM yaH kukumAniva gokuleSu / kAmakAmaH pramadA sahasraM bhajedudIrNendriya sarvaceSTaH // yAM cApi gacchetpramadAM sa vRddhAM himendugaGgAmalakundakezIm / sA cApi kaumAramupaiti bhAvaM rUpAnvitA'thApsara seva bhAti / / nikRSTa patharIle mArga, damazAna aura purAne khaNDaharoM meM utpanna gokharukA parityAga karake nadI tar3AgAdike taTavartI uttama pradezameM vAyu, AkAza, kIcar3a Adi dUra hone para zarada Rtu meM utpanna saphalamUla gokharu lekara cUrNa karake moTe kapar3eM se chAna liijie| For Private And Personal vamana virecanadvArA zarIrazudvike pazcAt prazasta tithi 1 || karSakI mAtrAse dUdhake sAtha sevana prArambha kareM aura pratidina 1 karSa (1| to.) bar3hAte jAyeM, yahAM taka ki 2 pala (10 tole ) mAtrA taka pahuMca jAe | auSadha pacane para sAThI cAvala aura dUdhakA AhAra kareM / isa prakAra ATha dina taka yaha prayoga karane se ater atyadhika prabala ho jAtI hai / isa prayogakA prayogI yadi kisI vRddhAke sAtha ramaNa karatA hai to vaha bhI apasarA samAna rUpa lAvaNyayukta pratIta hotI hai / iti gakArAdikalpaprakaraNam
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rasamakaraNam ] www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / atha gakarAdirasaprakaraNam (1487) gaganagarbharasa: (rase. maM. ( a. 3 ) abhraM tAlakatAmratIkSNa murabhaM mRtaM samAnAMzakam / bhArgIkaTphaladhAnyakAmbu ni vacA zRGgI ca zuNThI zivA // eSAM paryaTakadraveNa racitA gadyANa mAtrAvaTI / lIDhA sA madhunA nihanti sahasA zleSmAnvitaM mArutam / / 9 / / abhraka bhasma, haratAla bhasma, tAmra bhasma, loha bhasma, gandhaka ( zuddha ), zuddha pArada, aura bhAraMgI, kAyaphala, dhaniyA, netra bAlA, baca, kAkar3AsiMgI, soMTha aura hair3akA cUrNa samAna bhAga lekara prathama pAre aura gandhakakI kajalI banA lIjie, tapadacAt anya samasta oSadhiyAM milAkara pittapApar3e svarasa yA kAthameM ghoTakara 6-6 mAzekI goliyAM banA lIjiya / inheM zahada meM milAkara cATane se kaphayukta vAyu atyanta zIghra naSTa hotI hai / ( vyavahArika mAtrA 1 mAzA ) (1488) gaganagarbhAvaDI ( rasa: ) ( ra. ra. sa. / u. khaM. a. 21; ra. rA. suM. / vA. vyA. mRtAbhraM tIkSNatAmraM ca mRtaM tAlakagandhakam / bhArgI zuNThI vA dhAnyakampillaM cAbhayAviSam avinashi bhakSayedvaTIm / arasleSmaharA hyA vaTI gaganagarbhitA || 1 tAramiti rasakAmadhenau / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 83 ] zuddha pArA, abhraka bhasma, loha bhasma, tAmra bhasma, haratAla bhasma, zuddha gandhaka aura bhAraMgI, soMTha, baca, dhaniyA, kabIlA, hair3a aura mIra teliye kA cUrNa samAna bhAga lekara prathama pArada aura gandhakako ghoTakara kajalI banA lIjie tatpazcAt anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara pittapApar3eke kAtha yA svarasameM ghoTakara 4-4 mAzekI goliyAM banA lIjie / yaha " gaganagarbhitAvaTI " vAtakaphako atyanta zIghra naSTa kara detI hai / ( mAtrA 1 mAzA / anupAna madhu ) (1489) gaganamukharasa : (rame. maM. / a. 3) gaganaM syAdra se jIrNa tIkSNaM zulvaM surAyasam / vajrAmayarase ghRSTaM sUryAvarttavinAzanam // 205 abhraka grAsa yukta pArada, tIkSNa lohabhasma, aura kAnta lohabhasma ( samAna bhAga lekara ) snuhI ( seMDa ke dUdha meM pIsakara sevana karane se sUryAvarta mastakazUla bheda ) roga nae hotA hai / (1490) gaganasundaro rasaH For Private And Personal (bhai. ra. ra. rA. suM. / vyarAti. ) TaGkaNaM daradaM gandhumabhrakaJca samaM samam / dugdhikAyA rasenaiva bhAvayecca dinatrayam // dvigu madhunA deyaM zvetasarjasya vallakam / vividhaM nAzayedraktaM jvarAtIsAramulvaNam // pathyaM tapacchAgamAmazUlaM vinAzayet / addhikaro hyeSa raso gaganasundaraH // suhAgekI khIla, zuddha hiMgula ( zaMgarapha) zuddha gandhaka aura abhraka bhasma, samAna bhAga lekara
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [84] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi 3 dina paryanta dUdhIke rasameM dhoTakara 2-2 rattIkI zuddha pArada samAna bhAga lekara jambIrI nIbUke goliyAM banA liijie| rasameM bhalI bhAMti ghoTa liijie| - 1-1 golI zahadameM milAkara cATane aura ise 1 mAzekI mAtrAnusAra khAkara pazcAt tatpazcAt sapheda rAlakA 3 rattI cUrNa khAnese ghRtameM milAkara syAha mircakA cUrNa cATanese grahaNI jvarAtisAra meM Ane vAlA rakta aura Ama zUla naSTa roga naSTa hotA hai| hotA hai tathA agnikI vRddhi hotI hai| pathya----taka bhaat| pathya- taka aura bakarIkA dUdha / (1493) gaganAdiloham (1491) gaganasundaro rasaH / (raseM. ci. ma. / a. 9; ra. caM. / strIro., ra. sA. (raseM. ciM. ma. / a. 9) saM. ra. rA. suM.; dhanvaM. / somaroga ) rasagandhAbhrakANAzca bhAgAnekadvikASTavAn / gaganaM triphalA lohaM kuTaja kaTukatrayam / saMcUrya sarvarogeSu yuJjayAdvallacatuSTayam // pAradaM gandhakazcaiva viSaTaGkaNasarjikA // grahaNIkSayagulmajhemehadhAtugatajvarAn / tvagelA tejapatraM ca vaGgaM jIrakayugmakam / nihanti mUtarAjoyaM maNDalaikasya sevathA // 54 etAni samabhAgAni zlakSNacUrNAni kaaryet|| . zuddha pArA, 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga tadardha citrakaM cUrNa kapaikaM madhunA lihet / aura abhrakabhasma 8 bhAga lekara pAregandhaka kI avazyaM vinihantyAzumUtrAtIsArasomakam / / kajalI karake abhraka bhasma milAkara ghoTa liijie| ___abhrakabhasma, harra, baher3A, AmalA, lohabhasma, ise 4 valla (8 rattI )kI mAtrAnusAra 40 kur3ekI chAla, soMTha, mirca, pIpala, zuddha pArada, dina paryanta sevana karanese, grahaNI, kSaya, gulma, zudra gandhaka, zuddha mIThA teliyA, muhAgekI khIla, bavAsIra, prameha, dhAtugata jvara aura anya samasta sajIkhAra, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, baMgabhasma, roga naSTa hote haiN| sapheda jIrA aura syAha jIrA samAna bhAga lekara (vyavahArika mAtrA 2 rattI / anupAna zahada / ) mahIna cUrNa banA lIjie / tatpazcAt isameM isa (1492) gaganasundaro rasaH samasta cUrName AdhA cItekA cUrNa milA liijie| . (ra. kA. dhe. / saMtra. ci.) | ise 1 karSa (1 / tole )kI mAtrAnusAra zahadagdhvA kapardikAmiSTAM yUpaNaM TaGkaNa vissm| / dameM milAkara cATanese mUtrAtisAra aura somaroga mardayecchuddhamRtaJca tulyaM jambIrajaivaiH // 103 / avazya naSTa hotA hai| mardayedbhakSayenmApaM maricAjyaM lihedanu (1494) gaganAdivaTI (rasaH) nihanti grahaNIrogaM pathyaM takrodanaM hitam // (ra. sA. saM., ra. rA. muM., dhanvaM. / vA. vyA.) ___ uttama jAtikI kaur3iyoMkI bhasma, soMTha, mirca, | mRtagaganarasArka muNDatIkSNaM satApyam / pIpala, suhAgekI khIla, zuddha mIThA teliyA aura sabalisamamidaM syAyaSTitoyapapiSTam // For Private And Personal
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [85] tadanu salilajAtairvAsakairgostanibhir / / sonAmakkhI bhasma, zudra mIThA teliyA, cItA, marditamanu vidArIvAriNA ghasramekam // baMsalocana, kAkar3AsiMgI, saMbhAluke patte gandhaka, ghRtamadhusahiteyaM niSkamAtrA vaTIti / mulaiThI, seMdhAnamaka, muhAgekI khIla, yavakSAra, kSapayati guruvAtaM pittarogaM kSayazca / / bAMjha kakor3e kI jar3a, pRSTaparNI, nImachAla, indrAbhramamadakaphazoSAndAha tRSNAsamutthAn / yanakI jar3a, adrakha aura amlaveta 1-1 zANa malayajamiha peyaJcAnupeyaM sacandram // (4-4 mAze) lekara cUrNa yogya oSadhiyoMkA __ abhraka bhasma, zuddha pArA, tAmra bhasma, muNDa kapar3achana mahIna cUrNa kara lIjie / tatpazcAt pAre lohabhasma, tIkSNa lohabhasma, sonAmakkhI bhasma, aura gandhakakI kajalI karake use parpaTIkI bhAMti aura gandhaka (zuddha ) samAna bhAga lekara pAre aura pakA lIjie aura kira samasta oSadhiyoMko ekatra gandhakakI kajalI karake samasta auSadhIko ekatra ghoTakara (pAnIse ) choTe berake samAna goliyAM . milA liijie| tatpazcAt 1-1 dina mulaiThI, banA kara chAyAmeM sukhA lIjie / bAsA, munakkA aura bidArI kandake kvAtha meM dhoTakara ilake sevanase samasta prakArake sannipAta aura 4-4 mAzekI goliyAM banA liijie| kuSTha roga naSTa hote haiN| ise dhI (6 mAze) aura zahada (2 tolA) (1496) gaganAyasa-rasAyanam meM milAkara cATa kara pazcAt zvetacandana aura (ra. ciM. / staba. 8) kapUrako dhisa kara pInese prabala vAyu, pitaroga, | kRtvA dhAnyAbhraka zlakSNaM mustAkAthena mrdyet| kSaya, bhrama, mada, kapha, zoroga, dAha aura tRSNA dinaikamAtape taptaM pUpaM kRtvA tataH param // naSTa hotI hai| zarAvasampuTe kSiptvA deyazcopari kharparaH / (1495) gaganAdyo rasaH (raseM. maM. / a. 3) vastramRttikayA lepya puTaM dadyAttataH param // gaganakanakatAnaM zANamAtraM ca dhRtvA / svAGgazItalatAM yAte taccUrNa peSayetpunaH / rasavarakRtapiSTyA saurabhAnte vipkkhaa|| / mustAnIreNa ca kSuNNaM pUpaM kuryAtpunaH punaH // samayutakRtamebhistAlakaM volatApaM / ekaviMzativArAMzca dadyAyuktyA nayA puTam / viSamanalasupaH zRGgikA sinduvAram // bAra bArazca saMcUrNya zarAvasthaM tadabhrakam // surabhimadhukasindhuSTaGkaNakSAravandhyA / evaM hi puTitaM vyoma bhavenizcindrikaM param / kalazipicuvizAlAzRGgaverAmlavetam // ekaM kAntAyasaM siddhametanizcandramabhrakam // laghuvadaraphalAbhA chAyayA zoSitA hi / samaM kSipyAtha khalve tavayaM piSvaikatAM nayet / harati sakalajAtaM sannipAtaM ca kuSTham // rasAyanaM dvayoryogAniSpannaM gaganAyasam / / abhraka bhasma, suvarNa bhasma, tAmra bhasma, | prAtarutthAya gavANo grAhyaH zItajalAnvitaH / zuddha pArA, zuddha gandhaka, haratAla bhamma, bIjAbola; | aSTAdazasu meheSu vAtazleSmAdi rogiSu / For Private And Personal
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir - - [86] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [gakArAdi atisAreSu pitteSu deyametadrasAyanam / bhakSayeca pivetkSIraM karphekaM triphalAmanu / pratyahaM prAtarutthAya yaH karoti sadA naraH // rAtrau zuNThI kaNAMkhAdevakAdamaro bhavet // tejasvI valavAJcharo balena gajasannibhaH / jIved brahmadinaM vIraH syAdraso ggneshvrH|| stambhito tena vA hastI padamekaM na gacchati // zuddha pAgda, abhraka bhamma, kAnta lohabhamma dhAnyAbhrakakA sUkSma cUrNa karake use eka dina aura tIkSNa lohabhamma, samAna bhAga lekara sabako motheke rasa meM ghoTa kara TikiyA banA lIjie aura 3 dina taka bhAgaMga aura Amalake rasakI chAyAmeM dhUpameM sukhAkara do zarAvoMmeM banda karake Uparase bhAvanA dIjie / pazcAt usameM samAna bhAga mizrI, kapara miTTI karake sukhAkara gajapuTameM phUMka diijie| zahada aura ghI milAkara miTTI ke baratanameM bharakara svAMgazItala hone para nikAlakara punaH moyeke rasameM anAjake DherameM dabA dIjie aura eka mAsa pazcAta ghoTakara puTa diijie| isI prakAra 21 puTa denese nikAlakara kAmameM laaiye| abhraka nizcandra ho jaaygaa| __ise prati dina 3 niSka ( 12 mAze ) kI isa prakAra nirmita asakakI nizcandra bhamma mAtrAnusAra khAkara pazcAta 1 karSa (1 / tolA) 1 bhAga aura kAnta loha bhasma 1 bhAga lekara triphalA cUrNa dRdhake sAtha sevana kIjie / aura donoMko kharala meM dhoTakara eka jIva kara liijie| rAtriko soMTha aura pIpala ( 1 // mAzekI mAtrAnuisI kA nAma " gaganAyasa rasAyA " hai| sAra ) bhakSaNa karate rahie / isa prakAra 1 varSa ise prati dina prAtaHkAla 6 mAzakI mAtrA- taka sevana karanese manuSya vIra hokara 1 brahma dina nusAra zItala jalAnupAnase sevana karanese aThAraha ( 2000 divya yuga ) paryanta jIvita rahatA hai / prakArake prameha, vAtakaphaja roga, aura pittana / (1498) gAdharacUrNam (ramaH) atisAra naSTa hotA hai| (bRhada ) ( #. ra. / graha.) ise sadaiva sevana karate rahanese manuSya tejasvI, bilvaM mocarasaM pAThA dhAtakI dhAnyameva ca / zura aura hastIsadRza balazAlI ho jAtA hai| samagA nAgaraM musataM tathaivAtiviSA samam / / yadi vaha hAthI ko roka le to hAthI eka paga bhI ahiphenaM lodhakazca dADimaM kuTajaM tathA / nahIM cala sktaa| pAradaM gandhakazcaiva samabhAgaM vicUrNayet // ( vyavahArika mAtrA-2-4 rattI) takreNa khAdayetpAtazcarNagaGgAdharaM mahat / / (1497) gaganezvararamaH (ra. ra. rasA. / u. 2) jvaramaSTa vidhaM hanyAdatIsAraM sudustaram / / pArado gaganaM kAntaM tIkSNaM ca mArita samam / velagirI, mocagsa, pAThA ( jalajamanI) bhRGgadhAtrIphaladrAvaizchAyAyAM bhAvayevyahaM // dhAyake phUla, dhaniyA, majITha, sIu, mothA atIsa, sitAmadhvAjyakaistulyaiH sarva bhANDe nirodhyet| aphIma, lodha, anAradAnA, kuDekI chAla, pArA aura dhAnyarAzau sthitaM mAsaM tato niSkatrayaM smm|| gandhaka samAna bhAga lekara cUrNa banA liijie| For Private And Personal
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvatIyo bhAgaH rasamakaraNam ] ise prAtaHkAla takrake sAtha sevana karanese ATha prakArakevara aura kaSTasAdhya atisAra naSTa hote haiM / ( pra. vi. prathama pAre gandhakako alaga ghoTakara kajakI banA lIjie / mAtrA 1 se 2 mAze taka / ) (1499) gaGgAdhararasaH (ra. kA. ghe / ati.) zuddhamRtaM zuddhagandhamabhrakaM mAritaM tathA / kuTajAtiviSaM loghaM vilvamajjA ca dhAtakI // vAsaratritayaM mamahiphenasya valkalaiH / raso gaGgAdharo nAma deyaM baladvayaM khalu // guDatAnupAnena so'tisAraM vinAzayet / pravAhikAJca grahaNIM sAyamprAtazca dApayet // zuddha pArada, zuddha gandhaka, abhraka asma, kur3ekI chAla, atIsa, lodha, belagirI aura ghAya phUla samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI kara lIjie tatpazcAt usameM anya auSadhiyoMkA mahIna cUrNa milAkara 3 dina taka postake DoDeke pAnI meM ghoTakara ( goliyAM banA lIjie ) ise 2 balla ( 4 rattI ) kI mAtrAnusAra guDayukta taka ke sAtha prAtaH sAyam sevana karAne se atisAra, pravAhikA aura grahaNI roga naSTa hotA hai| (1500) gaGgAdharo rasaH } ( vR. ni. ra. ra. caMra rA. suM., vai. ra.' / ati. mustamocarasaM lodhaM kuTajatvak tathaiva ca / bilvAsthi dhAtakIpuSpamahiphenaM ca gandhakam // zuddhaM hi pAradaM caiva sarvamekatra mardayet / raso gaGgAdharo nAnA mAsamAtraM prayojayet // 1- pATha bhinna hai, prayoga samAna hai / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 87 ] / valamAtramidaM khAdedguDatakrasamanvitam / sarvAtIsAraM grahaNIM prazamaM yAti vegataH / / pathye takrodanaM deyaM sAtmyaM jJAlA bhiSagvaraH // mothA, mocarasa, lodha, kur3ekI chAla, belagirI, vAyake phUla, aphIma, gandhaka, aura zuddha pArada samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banA lIjie: paJcAt anya oSadhiyoMkA mahIna cUrNa milAkara kharala kara lIjie / ise 1 vacha 2 rattI ) kI mAtrAnusAra gur3ayukta ke sAtha ? mAsa taka sevana karane se samasta prakAra ke atisAra, aura grahaNI roga naSTa ho jAte haiN| isa para vicArapUrvaka takrabhAtakA pathya denA cAhie / ( 1501) gajakezarI (bR. ni. ra. / zU. ro. ) zuddhataM dvidhA gandhaM yAmaikaM mardayet dRDham | dvayostulye zuddhatAmrasampuTe tannirodhayet // urdhvadho lavaNaM datvA mRdbhANDe dhArayedbhiSak / tato gajapuTe paktvA svAMgazItaM samuddharet // sampuTaM cUrNayetsUkSmaM parNakhaNDe dviguMjakam / bhakSayetsarvazUlA hiGguguNThIsajIrakam // vacAmaricacUrNa karSamuSNajalaiH pivet / asAdhyaM nAzayecchUlaM rasoyaM gajakesarI | 1 bhAga zuddha pArada aura 2 bhAga zuddha gandhakako 1 pahara taka bhalI bhAMti kharala karake isa kajalIko isake samAna vajanI tAmra sampuTa meM banda karake use miTTI ke zarAvoM meM Upara nIce seMdhAaarat cUrNa rakhake banda kara dIjie aura kapar3a For Private And Personal
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [88] bhaart-bhaissjy--rtnaakrH| [ gakArAdi miTTI karake sUkhaneke pa cAt gajapuTa meM phUMka diiaie| | gaNDamAlAkaNDanoyaM raso mASatrayAtmakaH / jaba svAMgazItala ho jAya to nikAlakara taamrke| bhukto nihanti gaNDAni gaNDamAlAzca dAruNAm / / mampuTa (pyAliyoM) sameta khagla kara liijie| / zuddha pAgda 1 karSa (1 / to0) zuddha gandhaka ise 2 rattIkI mAtrAnusAra pAnameM khAkara AdhAkarSa, tAtrabharama 1 // karSa, maNDUrabhamma 3 karSa, Uparase hIMga, soMTha, jIrA, baca aura syAha mircakA soMTha, mirca, pIpala 2-2 karSa, seMdhAnamaka AdhA samabhAga mizrita 1 karSa cUrNa uSNa jalake sAtha / karSa, kacanArakI chAlakA cUrNa 3 pala (15 tole) sevana karanA caahie| aura zuddha gUgala 3 pala lekara prathama pAre aura isake sevanase sarva prakArake asAdhya ( kaSTa ! gandhakako dhoTakara kajalI banA lIjie pazcAt anya sAdhya ) zUla bhI naSTa ho jAte haiN| auSadhe milAkara goyake dhImeM bhalI bhAMti ghoTie / (1502) gajacarmAri rasaH (r.kaa.dhe.| kuSTa.) isa * gaNDamAlA kaNDana' rasako 3 mASekI zuddhamUtaM samaM gandhaM yUpamustAphalatrayam / mAtrAnusAra sevana karanese gaNDamAlAkI gAMTha naSTa guDUcI cUrNayettulyAM cUrNasya dviguNaM guDam / / dviguJjAzca vaTI khAdenmAsaikaM gajacarmanut / / . ( anupAna-kacanArakI chAlakA kaath|) __ zuddha pArA, aura gandhaka samAna bhAga lekara (1504) gadamadanadahano rasaH kajalI banA lIjie tatpazcAt usameM soMTha, mirca, (vR. ni. ra. / zUla.) pIpala, mothA, harI, baheDA, AmalA, aura giloyakA nAgaM vaGga sutAnaM daradamana samabhAga mizrita cUrNa isa kanjalIke barAbara aura zilA tutthatAmrAbhragandham / bhasma svAtsvarNatulyaM rasakaisa cUrNase dviguNa gur3a milAkara 2-2 rattIkI mapi ravikSAraghRSTaM sugopyam // goliyAM banA liijie| kRtvA tatkAtha yantre lavaNainheM eka bhAsa paryaMta sevana karanese gajacarma viricite bhAvayedAkAdbhiroga naSTa hotA hai| sAnirguNDikAdbhiH surasa(1503) gaNDamAlAkaNDanarasaH magadhayA sevanIyaH krameNa // ( vR.ni.r.r.cN.;yo.r.|gnndd.;.yo.t.|n.109 ) / pArdhe zUlAgnimAnya tvaruci . . karSamataM zuddhabhasma gandhakaM tvardhamuttamam / / samudite auSadhaM sannipAte / hRdroge gulmamehe kaphapasAdhakarSa tAmrabhasma mRtaM kiTTatrikarSakam / / vanajaye sarvaroge jvarepi / / vyoSa SaTkarSatulitamakSArdha saindhavaM smRtam / deyA bhaktyA rasendra tribhuvanakAzcanAratvacazcUrNa palatrayamitaM kSipet // racito bhogilokaprasiddho / palatrayaM guggulozca zuddhastha samupAharet / nAgAnAM ballabho'yaM gadamadaetayuktyA tu saMmelya surabhisarpiSA dRDham // dahano raktapittamahantA // For Private And Personal
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [89] sIsAbhasma, baMga ( rAMga ) bhasma, tAmra bhasma, isa * gadamurAri rasa , se yatheccha virecana zuddhahiMgula, zuddha manasila, zuddha nIlAthothA, tAmra | ho kara sannipAta aura anya samasta roga naSTa bhasma, abhraka bhasma, zuddha gandhaka, svarNa bhasma aura hote haiN| khapariyA bhasma samAna bhAga lekara Akake dUdha (se, vi.-prAtaHkAla 1 rattIse 2 rattI ghoTakara eka golA banA lIjie aura phira use taka zItala jalake sAtha khAeM aura bArabAra zItala Upara nIce seMdhAnamaka rakhakara do zarAvoMmeM banda jala pIte raheM / jaba dasta banda karanA cAhe to karake gajapuTa meM pheMka dIjie / tatpazcAt nikAla- mizrIkA zarbata pIleM / kara adraka bAsA aura saMbhAlake rasameM eka eka (pathya-ghRtayukta bhAta / ) dina ghoTa liijie| (1506) gadamurArirasaH (seN.saa.sN.| vara.) ___ise tulasIke rasa aura pIpalake cUrNake sAtha rasavalizilalohatAmrANi tulyAsevana karanese pasalIkA zUla, agnimAMdya, aruci, nyatha sadaradanAgaM bhAgametat pradiSTam / sannipAta, hRdroga, gulma, prameha, kaphavAtavikAra, bhavati gadamurArizcAsya guJjAdvayaM vai jvara aura raktapitta roga naSTa hotA hai / kSapayati divasena prauDhamAmajvarAkhyam / / (1505) gadamurArirasaH zuddha pArA, gandhaka, haratAla, loha bhasma, tAmra (icchAbhedI) (ra. sA. saM. / jvara.) bhasma, zuddha hiMgula. ( zaMgarapha) aura nAga (sIsA) rasabaligaganArka zuddhatAlaM viSazca / / bhasma, samAna bhAga lekara ( adrakake rasameM ) triphalAtrikaTukametatTaGkaNaM bhRnggmebhiH|| | ghoTakara 2-2 rattIkI goliyAM banA liijie| samamiha jayapAlodbhUtacUrNa vimartha / yaha " gadamurAri" rasa prabala Amajvarako dvinizamanizametaddhRGgarAjotthavArA // | bhI eka hI dinameM naSTa kara detA hai / bhavati gadamurAriH svecchayA bhedakoyam / harati sakala rogAn sannipAtAnazeSAn // (1507) gadamurArirasaH (ra.rA. su.|u.kh.v.) zuddha pArA, zuddha gandhaka, abhraka bhasma, tAmra bhasma, | hiGgalaJca viSaM vyoSaM TaGgaNaM nAgarA bhayA / zuddha haratAla, zuddha mIThA teliyA, triphalA ( harra, 'jayapAlasamAyuktaM sayo jvaravinAzanam // baheDA, AmalA ) trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala) zuddha zaMgarapha, zuddha mIThA teliyA, trikuTA suhAgekI khIla aura dAlacInI 1-1 bhAga tathA ( soMTha, mirca, pIpala ), suhAgekI khIla, soMThakA zuddha jamAlagoTekA cUrNa ina saba oSadhiyoMke barA- cUrNa, harrakA cUrNa aura zuddha jamAlagoTA samAna bara lekara prathama pAre gandhakako ghoTakara kajalI bhAga lekara ( pAnIse pIsakara 2-2 rattIkI banA lIjie aura phira anya oSadhiyoMkA cUrNa goliyAM banA lIjie / ) milAkara do dina taka nirantara bhAMgareke rasameM ghottiye| isase vara zIghra naSTa ho jAtA hai / bhA0 12 For Private And Personal
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [9] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi ....ANIRONMAnArunnind (se. vi. prAtaHkAla. 1 golI zItala | | tatastu raktikAmastha jIrakasya ca mASakam / jalase khAeM / ) | mApaikaM lavaNasyApi paNe kRtvA pradApayet / / (1508) gadamurAriH rasaH | jvare tridoSaje ghore jalamuSNaM pibedanu / (vR. ni. ra., ra. kA. dhe. / jva. ci., chI zarkarayA dadyAt sAme dadyAttathA guDam / / ra. ci. ma. / sta. 11) kSaye ca chAgadugdhaM syAdanupAnaM pryojitm| rasavaliphaNilohavyomatAmrANi tulyAnya- raktAtisAre kuTajamUlabalkala rasam // tharasadalebhAgo vatsanArgaH pradiSTaH / raktakSaye tathA dadyAdudumbarabhavaM rasam / bhavati gadamurArizcAsya muJjAvArA"- - sarvavyAdhiharazcAyaM gandhakaH kajalIkRtaH // kSapayati divasena prauDhamAmajvarAkhyam // AyurvRddhikarazcAyaM mRtaM cApi prabodhayet // __ zuddha pArA, zuddha gandhaka, nAga ( sIsA ) kaTelI, saMbhAlU aura nATe karaJjakA svarasa bhasma, loha bhasma, abhraka bhasma aura tAmra bhasma | barAbara barAbara lekara eka miTTIke ThIkaremeM bharakara 1-1 bhAga tathA mIThA teliyA ( zudra ) AdhA dhImI agni para car3hA dIjie. aura sAthahI usameM bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banA zuddha gandhakakA cUrNa bhI milA dIjie / jaba lIjie tatpazcAt usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa | gandhaka pidhala jAya to usameM usake (gandhakake ) milAkara bhalI bhAMti ghoTa liijie| barAbara pArA DAlakara acchI taraha milA dIjie ise adrakake rasake sAtha 1 rattIkI mAtrA- | aura phira nIce utArakara kharalameM DAlakara itanA nusAra denese prabala AmaJvara ekahI dinameM naSTa ghoTiye ki vaha ghuTate ghuTate kajalake samAna ho ho jAtA hai / / jAya / isIkA nAma gandhakakajalI hai| (1509) gandhakakajalIvidhiH ___eka rattI yaha kajalI 1 mASA jIrake cUrNa (ra. caM.; ra. sA. saM.; bhai. ra. / vara.) aura 1 mASA seMdhAnamakameM milAkara nAgarabelake kaNTakAriH sindhuvArastathA nATakaraJjakam / / pAnake sAtha uSNa jalAnupAnase sevana karanese dhora amISAM rasamAdAya kRtvA kharparakhaNDa ke // ... | sannipAtaJvara naSTa hotA hai / pakSipya gandhakaM tatra jvAlAM mRdvagninA dadet / ise chardi ( vamana ) meM zarkarA ( khAMDa ) ke gandhake snehatApanne pAradaM tatsama kSipet // sAtha, AmameM gur3ake sAtha, kSayameM bakarIke dUdhake mizrIkRtya tato dvAbhyAM dravaM tamavatArayet / / sAtha, atisArameM kur3ekI chAlake kAthake sAtha aura Amadayet tathA taM tu yathAsthAkaJjalaprabham // raktakSayameM gUlarake rasake sAtha sevana karanA cAhie / 1 vyoSeti rasakAmadhenau / 2 vali ra. kA. dhe.| 3 nAgaetatpradiSTamiti rasacintAmaNo kAmadhenau ca / 4 gujArddhavA reti rasacintamaNau / For Private And Personal
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 91 - - VvvvvvvranArrayanrhwarninvanvivinAnnonvN yaha -- gandhakakajalI ' sarvavyAdhinAzaka aura tIvra ho jAtI hai tathA rogarahita dIrghAyu prApta Ayuvarddhaka hai| hotI hai| (1510) gandhakakalpaH (1) pathya-dUdhabhAta / vaM. se. / rasA.; A. pra. / a. 2) (1512) gandhakakalpaH (3) (A.pra. / a.2) cUrNIkRtya palAni paJca zuddho gandho niSkamAtrasadugdha: nitarAM gandhAzmano yatnata sevyo mAsaM shauryviiryprvRddheH| staccUrNa triguNo ca mArkava SaNmAsAtsyAtsarvarogapraNAzo rase chAyAvizuSkIkRtam / divyA dRSTirdIrghamAyuH surUpam // pathyAcUrNamatho tathA madhu 4 mAzekI mAtrAnusAra zuddha gandhakako dUdhake ghRtaM pratyekamekaM palam sAtha 1 mAsa paryanta sevana karanese zaurya, vIryakI vRddho yauvanameti pAsa vRddhi hotI hai, tathA cha mAsa paryanta sevana karanese yugalaM khAdenaraH pratyaham // samasta roga naSTa hokara divyadRSTi, dIrghAyu aura 5 pala zuddha gandhaka cUrNameM 15 pala bhAMgare- surUpakI prApti hotI hai| kA rasa milAkara chAyAmeM sukhA lIjie / tatpazcAt / (1513) gandhakakalpaH (4) (A. pr.| a. 2) isameM 1-1 pala harrakA cUrNa aura ghRta tathA zahada gandhakasya palaM caikaM rasasyArdhapalaM tathA / milA diijie| kumArIrasasaMghRSTaM dinaikaM golakI kRtam / isameM se pratidina yathocita mAtrAnusAra prAtaH __ andhamUSAdhRtaM dhmAtaM lehayenmadhusarpiSA sAyaM sevana karanese vRddha manuSyabhI yuvAvasthAko prApta mAsamAtraprayogeNa jarAdAridrayanAzanam / / ho jAtA hai| zuddha gandhaka 1 pala aura zuddha pArA AdhA mAtrA-1 mAzA / anupAna dRdha / pala lekara ghoTakara kajalI banA lIjie tatpazcAta (1511) gandhakakalpaH (2) (A. pra. / a. 2) use 1 dina paryanta dhI kumArake rasameM ghoTakara itthaM vizuddhaM triphalAjyabhRGga golA banAkara sUkha jAne para andhabhUSAmeM banda karake madhvanvitaH zANamito hi lIDhaH / puTa lagA dIjie; aura svAMga zItala hone para gRdhrAkSitulyaM kurute'siyugmaM nikAlakara sevana kiijie| karoti rogojjhitadIrghamAyuH / / ise 1 mAsa paryanta sevana karanese jarA __ (atra pathyaM tu dugdhodanam ) / ( vAkya ) naSTa ho jAtI hai| zuddha gandhaka, triphalAcUrNa, ghRta, bhAMgarA aura / (1514) gandhakaMkalpaH (5) (A. pra. / a. 2) zahada barAbara barAbara milAkara pratidina 4 mAzekI dviniSkapamito gandhaH pItastailena zodhitaH / mAtrAnusAra sevana karanese dRSTi gRdhradRSTike samAna pazcAnmaricatailAbhyAmapAmArgajalena ca // For Private And Personal
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 2 ] peSayitvA baliH sarvadehe liptaH prayatnataH / gharme tiSThettato rogI madhyAhne takrabhaktakam // bhuJjIta rAtrau seveta bahiM prAtaH samutthitaH / mahiSIcchagaNairdehaM saMlipya snAnamAcaret // zItodakena pAmAdikharjUkuSThaM prazAmyati // 2 niSka ( 8 mAze) gandhakako tela ke sAtha prAtaHkAla pilAkara samasta dehapara gandhaka aura maricake cUrNako ciraciTeke kAthameM ghoTakara aura taila meM milAkara mAlizakarake rogIko dhUpa meM biThalA dIjie aura madhyAhna meM dUdhabhAta khilAiye | tatpazcAt rAtriko agni tapAkara prAtaHkAla samasta zarIrapara bhaiMsake gobarakI mAliza karAke zItala jalase snAna karAiye / - bhaiSajya - bhArata isa prayogase pAmA aura khujalI tathA kuSTha roga naSTa hotA hai / (1515) gandhakagandhanAzanaprakAraH ( A. pra. / a. 6 ) vicUrNya gandhakaM kSIre ghanIbhAvAvadhiM pacet / tataH sUryAvarttarasaM punardatvA pacecchanaiH // pazcAcca pAtayet prAjJo jale traiphalasambhave / jahAti gandhako gandhaM nijaM nAstIha saMzayaH // gandhakake cUrNako ( 8 gune ) dUdhameM itanA pakAeM ki vaha gAr3hA ho jAya, phira usameM sUryAvarta ( hulahula ) kA rasa DAlakara dhIredhIra pakAeM aura gAr3hA honepara triphalA kAthameM DAladeM / isa kriyAse gandhakakI gandha naSTa ho jAtI hai / (1516)gandhakagandhaharaNam (raseM.ci.maM. a. 5) devadAmlaparNI vA nAgaraM vAtha dADimam / mAtuluGga yathAlAbhaM dravamekasya vA haret // - ratnAkaraH / [ gakArAdi gandhakasya tu pAdAMza TaGkaNadravasaMyutam / anayorgandhakaM bhAvyaM tribhirvAraM tataH punaH // dhattaratulasIkRSNAlazunaM devadAlikA / zigrumUlaM kAkamAcI karpUraM zaGkhinIdvayam // kRSNA guruzca kastUrI bandhyAkarkoTakI samam / mAtuluGgarasaiH piSTvA kSipederaNDatailake // anena lohapAtrasthaM bhAvayet pUrvagandhakam / trivAraM kSaudratulyastu jAyate gandhavarjitaH // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 4 bhAga gandhaka aura 1 bhAga suhAgeko ekatra karake devadAlI ( biNDAla DoDhA ), amlaparNI, nAraMgI, anAra aura bijaure nIbUmeMse kisI ekake rasakI 3 bhAvanAeM dIjie tatpazcAt samAna bhAga dhatUrA (paJcAGga) tulasI, pIpala, lhasana, devadAlI, sahaja kI jar3a, makoya kapUra, donoM prakArakI zaGkhA holI, kAlA agara, kastUrI aura bAMjha kakor3eko bijore nIbUke rasameM ghoTakara araNDIke tela meM milAkara isase uparokta gandhakako loheke pAtra meM tina bhAvanA dIjie / isa kriyAse gandhaka gandha rahita ho jAtA hai / (1517) gandhakaguNAH ( bhA. pra. / kha. 1 ) pittalaH kaTukapAke kaNDUvIsarpajantujit // gandhakaH kaTutikto vIryoSNastuvaraH saraH / hanti kuSThakSayaplIhakaphavAtAn rasAyanam // gandhaka kaTu, tikta, kaSAya, uSNa, sara, pittabarddhaka, pAkameM kaTu, aura khujalI, visarpa, kRmi kuSTa, kSaya, lIha (tillI ) aura kaphavAta nAzaka tathA rasAyana hai / ( 1518) gandhakagrAsavidhiH (ra.ci.maM. (stava. 1) sAmudrakaM dvikhaNDaM svAttilakhaNDasya madhyagam / kuryAtkuNDalikAM prAjJo mRnmayAM tAM draDhAyasIm // For Private And Personal
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasamakaraNam ] dvitIyo bhAgaH / [ 93 ] tasyAM ca gandhakaM dadhyAtsthAne sthAne ca cUrNitam / (1519) gandhakajAraNam (yo. ra . ) tadadhaH pAradaM dadhyAd dvitIyaM khaNDamUrdhvagam // kuryAcca ghaNTikAyuktaM dvayamekatra yojayet / cullikAyAM tadA dadhyAtsa rasaM taM samunnatam // saMhataM mudritaM gADhaM kacaliptaM mahottamam / mRtakuNDe nikSipennIraM tanmadhye ca zarAvakam / mRtkuNDe ca pidhAnAbhaM madhye mekhalayA yutaM // kSiptvA ca mekhalAmadhye saMzuddhaM rasamuttamam / rasasyopari gandhasya rajo dadyAtsamAMzakam / / tasyopari zarAvaJca bhasmamudrAM pradApayet / tasyopari puDhaM dadyAccatubhiMgomayopalaiH // evaM punaH purnargandhaM SaDguNaM jIyate budhaiH / gandhe jIrNe bhavettastIkSNAtriH sarvakarmasu // sahaM baliM datvA pazcAccAti subhaktitaH / / gurupUjAdikaM kuryAttathA ca rasapUjanam / adhovahnirvidhAtavyo madhye cordhve samudgataH // gandhako jAyete zuddho yAvacchakyastu satvaram / rasastaM grasate gandhaM zIghrameva na sazayaH // anena vidhinA sruto gandhaka grasate navam // miTTI ke kuNDe meM pAnI bharakara usameM Dhakkana kI bhAMti eka aisA zava rakha dIjie ki jisameM mekhalA (kagUrA - cAroM ora ubharA huvA kanArA) ho / pAnI isa zarAvake kinAroM ke barAbara honA cAhie aura sAvadhAnI rakhanI cAhie ki usake andara pAnI na girane pAve | aba usa zarAva meM zuddha pArada rakhakara usake Upara samAna bhAga gandhaka cUrNa rakhakara eka dUsare zarAvese Dhakakara sandhiko upaloMkI rAkhase banda kara dIjie / aura phira usake Upara 4 arane upale (kaNDe) rakhakara unameM agni lagA dIjie / svAMga zItala honepara punaH pAradake samAna gandhaka DAlakara isI prakAra puTa lagAiye / isa prakAra SaDguNa gandhaka jAraNa karanese pArada tIkSNAgni ho jAtA hai arthAt phira vaha svarNAdi dhAtuoM ko bhalI bhAMti grahaNa (apane meM laya) kara sakatA hai / vi. sU. - UparavAlA zarAva noceke zarAvakI mekhalApara jama jAnA cAhie ki jisase ukta mekhalAke bhItara havA jAneko sthAna na raha jAya / (1520) gandhakajAraNam (yo. ra.) taptakhalvera saMkSiptvA adhazcullacAstuSAgnibhiH / stokaM stokaM kSipegandhamevaM vai SaDguNaM caret // seMdhe namaka ke do Tukar3oM ko khokharA karake do kosI banA lIjie aura unako tilakI piThThI ke bIca meM rakhakara usake Upara miTTIkA lepa kara dIjie / tatpazcAt unameM se eka kaTorI meM nIce Upara zuddha gandhakakA cUrNa bichAkara bIcameM pArA rakha dIjie / aura phira dUsarI kaTorI usake Upara ulTI rakhakara donoMke mukha milAkara kapara miTTI karake bhalI bhAMti banda kara dIjie aura usake Upara kAcakA pota car3hA kara ani sahana zIla banA lIjie / | aba bali dekara aura guru, tathA pArada pUjana karake isa sampuTako agnipara car3hA diijie| yaha dhyAna rakhanA cAhie ki kaparamiTTI Adi karate samaya yA agnipara car3hAte samaya sampuTa ulTA na ho jaay| isa kriyA pAradameM zIghrAtizIghra gandhaka jAraNa ho jAtA hai aura pAradameM punaH navIna gandhakabhakSaNakI zakti A jAtI hai| 1 Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / [ 94 ] cUlhe meM tuSAgni (dhAnaityAdikI bhUsIkI Aga ) jalAkara usapara kharala rakhakara usameM pArA DAla dIjie, jaba kharala garma ho jAya to usameM thor3A thor3A gandhakakA cUrNa DAlakara ghoTie yahAM taka ki pAradase chaH gunA, gandhaka jala jAya / (1511) gaMndhakatailapAtanam Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ gakArAdi isa telakI 3 bUMda pAnake Upara DAlakara usa para 2 rattI zuddha pArada DAlakara uMgalIse mardana karake khA lIjie, aura pazcAt godugdha pIjie / isa prayogase kAmazaktikI vRddhi; kSaya, pANDu, duSTagrahaNI, zUla, kAsa, zvAsa, aura AmAjIrNakA nAza hotA hai tathA zarIra halkA ho jAtA hai / gandhakake guNoM kA varNana karane meM zaGkarake atirikta anya koI samartha nahIM ho sakatA / (1522) gandhakadoSAH ( bhA. pra. / khaM. 1 ) azuddha gandhakaH kuryAtkuSThaM pittarujAM bhramam / hanti vIryabalaM rUpaM tasmAcchuddhaH prayujyate // (ra. pra. su. / a. 6,; A. pra. / a. 2) kalAMzavyoSasaMyuktaM zuddhagandhakacUrNakam / vastre vitastimAtre tu gandhacUrNa satailakam // vilipya veSTayitvA ca vartti sUtreNa veSTayet / dhRtvA saMdazato varttimadhyaM prajvAlayecca tAm || vitaH patate gandho vinduzaH kAcabhAjane / drutaM prakSipetpatre nAgavallyA strivindukAm // rasaM vallamitaM tatra dattvA'GgulyA vimardayet / tatsarvaM bhakSayetpazcAdvodugdhaM cAnu saMpibet // kAmasya dIptiM kurute kSayapANDuvinAzanam / grahaNIM nAzayedRSTAM zUlArtizvAsakAsakam / / AmAjI prazamelaghutvaM ca prajAyate / gandhakasya guNAnvaktuM zaktaH kaH zambhunA vinA // zuddha gandhakake cUrNameM 16 vAM bhAga trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala) kA cUrNa milAkara tailameM ghoTakara eka bAlizta caur3e kapar3e para usakA lepa karake battI banA lIjie aura phira usake Upara kace sUtakA DorA lapeTa diijie| aba isa battIko cimaTe se pakar3a kara jalAiye aura ulTI laTakAe rahie / isa prakAra jalAnese usase jo taila Tapake use kAMca ke baratana meM ikaTThA kara 5 to zuddha gandhakake cUrNa aura 1 | talA rAiko pIsakara eka acche sapheda kapar3e meM lapeTakara battI banA lIjie aura ise ghI meM bhigokara cimaTese pakar3akara jalAiye aura ulTI laTakAe rahie; isase jo vRta mizrita druta ( patalA ) gandhaka nikale usameM 1 / tolA trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ) kA cUrNa milA lIjie / | lIjie / ucita pratIta hotA hai / yataH azuddha gandhaka kuSTa, pittaroga aura bhrama utpanna karatA tathA vIrya, bala aura rUpakA nAza karatA hai ataeva zuddha gandhakahI prayukta kiyA jAtA hai / * zuddha pAradake sthAna meM 2 rattI rasa sindUra DAlanA (1523) gandhakadbhuti: ( baM. se. / rasA. ) palamiha gandhakacUrNa rAjikAtaHkarSaka litamAdAya satataravasananiruddhaM haviSA plutazoSitaM vahnau / / tadravamAjye magnaM trikaTukacUrNe kakarSasaMyuktam / militaikazANamAtraM prAtaH khAdyaM niyataparNam // varNabalayuktametajjanayati kurute dehasukham | satatAbhyAsavazAdatijanayati sudhAdhAma lAvaNyam For Private And Personal
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir - - vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvAnuruvvvvvvvx rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| - [95 ] isamese pratidina 4. mAzekI mAtrAnusAra ____ AdhA pala (2 // tole ) zuddha gandhakako pAnameM DAlakara nirantara sevana karanese bala, varNa dUdhake sAtha sevana karane aura dUdhabhAtakA AhAra aura saundaryako vRddhi hotI hai| karanese sAta dinameM khujalI, khAja, aura vicarcikA ( vyavahArika mAtrA-5-6 buuNd| naSTa ho jAtI hai| (1524) gandhakapiSTirasaH (raseM. maM. / a.3) (1528) gandhakabhedAH ( yo. ra. ) gandhakena samAyuktAM kRtvA nUtaspa pissttikaam| caturdhA gandhakaH prokto raktaH pItaH sito'sita / yakatyA nAgarika rakto hemakriyAmUktaH pItazcaiva rasAyane / ___ tAmra pAtrameM samAna bhAga zuddha pArada aura vaNAdi lepane zvetaH zreSThaH kRSNasudurlabhaH / / gandhakako dhoTakara kajalI ke samAna banA liijie| gandhaka 4 prakArakA hotA hai-(1) lAla (2) isake sevanase pAMcoM prakArakI hikkA ( hicako) pIlA (3) sapheda aura (4) kAlA / naSTa hotI hai| lAla gandhaka hema kriyAmeM, pIlA, rasAyanameM, (mAtrA 1-2 rattI / zahada meM milAkara cttaaeN|) aura sapheda vraNAdi para lepa karaneke lie prayukta (1325) gandhakaprayogaH (r.kaa.dhe.|ame.29) | hotA hai, aura kAlA gandhaka prApta honA hI durlabha hai| gandhakaM guDasaMyuktaM karSe bhuktvA pramehajita / (1529) gandhakayogaH jayantyA vA jayAyuktaM hanti mehaM mahAdbhatam // gandhakaM guDasaMyuktaM karSa bhuktvA payaH pibet / zuddha gandhaka cUrNako ( cAra gune ) guDameM / viMzatistena nazyanti pramehAH piTikA api / milAkara jayA yA jayantIke rasake sAtha sevana / samAna bhAga zuddha gandhaka aura gur3a milAkara karanese prameha roga naSTa hotA hai| | nitya prati dUdhake sAtha sevana karanese 20 prakArake nott-1| tolekI 4 mAtrA banAnI caahiye| prameha aura prameha piDikA naSTa hotI haiM / (1526) gandhakaprayogaH (ra.kA.dhe.ku.40) (1530) gandhakayogaH (ra. pra. su. / a, 6) gandhakaM tilatailena niSkamAtraM sadA pibet / saMzuddhagandhakaM caiva tailena saha peSayet / kSIrazAlyanabhojI sthAtpAmA hanti mahAdrutam / apAmArgakSAra toyaistailena maricena ca // dUdhabhAtakA AhAra karate huve nitya prati zuddha vilipya sakalaM dehaM tiSThetsUryAtapeSu ca / gandhakake cUrNako tilake taiTameM milAkara pInese | bhojayettakrabhaktazca tRtIye prahare khalu / / pAmA ( khujalI ) atyanta zIghra naSTa hotI hai| vahninA svedayedrAtrau prAtarutthAya mardayet / ( mAtrA ---- gandhaka 2-4 rattI, taila 6 maashe| mahiSasya purISeNa snAyAcchItena vaarinnaa|| prAtaHsAyaM sevana kareM / ) gandhatailaM tato'bhyajya pazcAtkoSNena vaarinnaa| (1527) gandhakaprayogaH (r.kaa.dhe.|ku.40) snAnaM kuryAduSasyevaM kaNDUH pAmA ca nazyati // gandhakAdha palaM zuddhaM pItaM dugdhena saptazaH / dRSTapratyaya yogo'yaM kathito'tra mayA khalu / dugdhAnabhojino hanti knndduupaamaavicrcikaaH| nAzayecirakAlotthAH kusstthpaamaavicrcikaaH|| For Private And Personal
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [96] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi - - - apAmArgakSAra (ciraciTeke khAra) ke pAnImeM / (1532) gandhakarasAyanam (1) tailameM pisA huvA zuddha gandhaka, tela aura syAha (bR. ni. ra., vai. ra. / .zU. ro.) mircakA cUrNa milAkara use rogIke samasta zarIrameM palaika triphalAcUrNa palA gandhakasya tu / malakara dhUpama biThalA diijie| tIsare pahara taka | lohabhasma tu kakaM sarva saMcUrNya mizrayet // bhAta khilAiye aura rAtriko agni tApaneke lie kAM madhusarpibhyAM lehayetsarvazUlanut / AjJA dIjie / phira dUsare dina prAtaHkAla zarIra vAtavisphoTakAnhanti sevanAttu trimAsataH // ko bhaiMsake gobarase ragar3akara zItala jalase snAna | gatAH kezAH punaryAnti gandhakasya rasAyanAt / / karAiye / tatpazcAt zarIrapara gandhataila ( athavA 1 pala (5 tole ) triphalAcUrNa, AdhApala gandhakake taila ) kI mAliza karAke kiJciduHNa zudra gandhaka 'cUrNa, au 1 karSa (1 / tolA ) loha jalase snAna karA diijie| bhasma ko ekatra milAkara kharala kara liijie| isa prayogase purAnI khujalI. pAmA, kuSTa ___ ise Adhe karSakI mAtrAnusAra zahada ora aura vicarcikA naSTa hotI hai| dhImeM milAkara sevana karanese sarva prakArake zUla aura vAtaja visphoTaka naSTa ho jAte haiN| tIna yaha prayoga merA apanA (prayoga lekhakakA) mAsa paryanta nirantara sevana karanese naSTa keza punaH anubhUta hai| utpanna ho jAte haiN| (1531) gandhakayogaH (va, mA. ga. ni.|kussttaa.) (noTa-dhI aura zahada barAbara na hone pibati sakaTutailaM gandhapASANacUrNa caahieN| AdhAkarSa mAtrA dina bharameM 3 bAra karake ravikiraNasutapta pAmano yaH palArdham / / | khAnI cAhie, ekabArameM nahIM) tridinatadanuSiktaH kSIrabhojI ca zIghra | (1533) gandhakarasAyanam (2) bhavati kanakadIptyA kAmayukto manuSyaH / ( A. pr.| a. 2; vR. ni. ra. / vA. vyA.; vai. pratidina 2 // tole zuddha gandhaka cUrNako kaTu r.| vAjI., vR. yo. ta. / ta. 112, yo. ra. rasA.) tailameM milAkara sUrya kiraNoMse bhalI bhAMti tapta karake zuddho balirgopayasA trivAra pIne aura dugdhAhAra karanese 3 dinameM pAmA naSTa ttshcturjaatkgudduucikaadbhiH| hokara zarIra svarNasadRza kAntivAna ho jAtA hai pathyAkSadhAnyauSadhabhRGganIrai tathA kAma vRddhi hotI hai| (vyavahArika mAtrA-1 ___ bharbhAvyo'STavAraM pRthagAkeNa // mAzese 3 mAze taka) siddhe sitAM yojaya tulyabhAgAM rasAyanaM gandhakasaMjJitaM syAt / gandhakarasaparpaTI (baM. se. / rasA.) dhAtukSayaM mehagaNAnimAMyaM .. rasaparpaTI dekhiye| zUlaM tathA koSThagatAMzca rogAna // For Private And Personal
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [97] kuSThAnyathASTAdazarogasaMghA bArAhI madhukaM kuSThaM bhRGgarAja haripiyA / nivArayatyeva ca rAjayogam / ekaikasvarasenaiva bhAvayedazAsaram // 32 // karponmite sevita eti mayoM gharmayedbhAvayennityamamRtIkaraNaM yathA / vIryazca puSTiM balamanidIptim // pippalI pippalImUlaM lavaGgaM nAgakezaram // 33 vamanaiH recanaiH pUrva dehazuddhiM samAcaret / triphalAM padmakaM bIjaM samAMzazca vinikSipet / lavaNAmlAni zAkAni dvidalAni tathaiva ca // zarkarA madhusaMyuktaM mASamAtraM ca sevayet // 34 striyazcArohaNaM yAnaM sadA caitAni varjayet // zAlyanaM ca sagodhUmaM ghRtaM kSIraM sazarkaram / __ zuddha gandhakako godugdhakI 3 bhAvanA tathA sevayennityaM kRSNAM ca balIpalitanAzanam // 35 dAlacInI, tejapAta nAgakesara, ilAyacI, giloya, jarAM tu nAzayetpuMsAM SaNDhatvaM vahimAnyatAm / haiDa, baher3A, AmalA, soMTha, bhAMgarA aura adrakameMse kuSThAnAJca dazASTAnAM vAtAzIti nivaarnnm||36 pratyekake rasa yA kAthako 8-8 bhAvanA dekara viMzatiM ca pramehANAm mUtrakRcchrANi SoDaza / usameM samAna bhAga mizrI milA liijie| vraNarAja gaNDamAlAM gudakIlaM bhagandaram // 37 isa "gandhaka rasAyana" ko vamana virecanadvArA deha- gulmaplIhavikAraghnaM rajodoSaM halImakam / / zuddhi karake pratidina 1 / tolekI mAtrAnusAra stambhanaM vRSyamAyuSyaM sarvAmayanivAraNam // 38 sevana karanese dhAtu kSaya, prameha, agnimAMdya, zUla zukramehAdidoSANAM nAzanaM paramaM matam udararoga aura aThAraha prakArake kuSTa naSTa hote haiN| dehaM suvarNavarNAbhaM divyatvaM ca na sNshyH||39|| isake sevana kAlameM lavaNa, amla, zAka, sarvabhUtahitaM gopyaM gandhakAkhyaM rasAyanam / / sarva prakArakI dAleM, strIprasaMga, aura savArIkA pari- miTTIke baratanameM dUdha bharakara usake mukhapara tyAga karanA caahie| eka kapar3A bAMdha dIjie, aura usa para 100 pala (vyava.mA.-2 mAzA, prAtaHsAtha, dRdhake saath|) / (6 / sera ) gandhakakA mahIna cUrNa bichAkara usake (1534)gandhakarasAyanam (3) Upara dUsarA mRttikApAtra ulTA Dhakakara donoMkI ___ (vR. yo. ta. / ta. 118) sandhiko bhalI bhAMti banda kara dIjie aura eka gandhaM palazataM grAhyaM mUkSmacUrNazca kArayeta // 28 gaDhemeM rakhakara UparavAlI hAMDo para AdhA paharataka bhANDagarbha kSIrapUrNe tanmukhe vstrbndhnm| Aga jalAiye / gar3hA itanA gaharA honA cAhie gandhaM tasyopari kSiptvA tato bhANDamadhomukham // ki jisameM nIcekI hAMDI kanAroM taka AjAya tatsandhibandhanaM kRtvA tadarya vahnidIpanam / . aura usake cAroM ora sthAna khAlI na rahe / yAmAdhai puTasaMyuktaM svAgazItalamAharet // 30 hANDIke svAMga zItala ho jAne para gandhaka tad gandhaM cUrNitaM kRtvA ajAkSIreNa bhAvayet / ko pIsa lIjie aura phira use bakarIke dUdha, ikSudaNDarasazcaiva amRtAmadhugokSuram // 31 Ikhake rasa, giloyake rasa, madhu, gokharu, bArAhI bhA0 13 For Private And Personal
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [98] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi kanda, mulaiThI, kUTha, bhAMgarA aura tulasIke svarasameM dakhA tu vidhinA kRtvA kAmacArI bhavetsadA / pRthak pRthak 10-10 dina taka bhAvanA diijie| na cAtra parihAro'sti vihArAya nRNAM sdaa||38 (pratidina rasa DAlakara dhUpameM sukhAte rhie|) valIpalitanAzAya varterbalavivardhanam / / tatpazcAt usameM samAna bhAga, pIpala, pIpalAmUla hitametatsadA proktaM rsaayngunnaissinnaam||39 lauMga, nAgakesara, triphalA ( harra, baher3A, AmalA ) zud gandhaka AvA karSa (7|| mAze), syAha aura kamalabIja (kamalagaTTe)kA cUrNa milA liijie| mirca 4 mAze aura zuddha kRSNAbhraka 8 karSa lekara tInoMko patthara para pIsakara mahIna cUrNa banAkara isameM se pratidina 1 mAzekI mAtrAnusAra mizrI 3 dina taka tilake tailameM ghoTie pazcAt (kapar3e aura zahadameM milAkara sevana karane tathA zAli para lepa karake yA isameM ruI milAkara) 3 battiyAM cAvala, aura gehUM kA dhRta, dUdha, khAMDa tathA pIpala banA lijie aura unheM dhImeM bhigokara jalAkara yukta AhAra karanese balipalita, jarA (vRddhatva ) cimaTese pakar3akara ulTA laTakAiye, isa prakAra unase napuMskatA, agnimAMdya, aThAraha prakArake kuSTa, assI jo drava (taila) Tapake use dugdhapUrNa pAtrameM saMgraha prakArake vAtaroga, bIsa prakArake prameha, solaha karate rahie, aura antameM dUdhake Uparase utArakara prakArake mUtrakRcchU, vraNa (dhAva), gaNDamAlA, guda zIzImeM bharakara surakSita rakhie / kIla, bhagandara, gulma, tillI, rajodoSa, aura halI- / 1 rattI yaha taila aura 2 rattI pAnakA rasa maka roga naSTa hote haiM / yaha rasAyana stambhana, vRSya, ekatra karake donoMko (uMgalIse) bhalIbhAMti ragar3akara AyuSya, aura sarvaroganAzaka hai / vizeSataH zukra / pratidina prAtaHkAla kSetrapAlake lie bali deneke mehako naSTa karaneke lie atyupayogI hai| pazcAt sevana kiijie| isa 'gandhaka rasAyana' ko sevana karanese deha yaha taila rasAyana, balipalitanAzaka, aura svarNake samAna divya kAntimAna ho jAtI hai| agnidIpaka hai / isake sevana kAlameM kisI prakArake (1535) gandhakarasAyanam (baM. se. / rasA.) se parahejakI AvazyaktA nahIM hai yatheccha AhAra vihAra gandhakasyArddhakarSantu maricaM zANamAtrakam / / kiyA jA sakatA hai| asitAmbaramaSTAMzaM zilAyAM cUrNitaM zubhama // 34 (1536) gandhakarasAyanam (vaM. se. / rasA.) etapUrNatrayaM taile tilaje divasatrayam / zuddhagandhakapalAnyaSTau mRtatIkSNapaladvayam / vartitrayaM samArabhya ghRte vA sthApitaM tathA // 35 mUryapAke trisaptAhaM dakhA kanyAdravaM pacet // 117 taduvratya kSIrapAtre dIpa prajvAlya buddhimAn / / kakaM pAtayetkSIraM varSamekaM nirantaram / pAtayedvatisatvaM ca tadbhavA rasaraktikA // 36 divyadRSTirbhavenmayo jIvedAcandratArakam // 118 parNatrayaM samAropya taddvAdguJjakadvayam / ATha pala zuddha gandhaka aura 2 pala tIkSNa saMmUrchaya bhakSayetpAtaH kSetrapAlavaliM tataH // 37 lohako sUryapAka vidhise 3 saptAha taka dhIkumAra jA sakatA hai| For Private And Personal
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam ] (ghRtakumArIra) ke rasa meM pakAiye (dhIkumArake rasameM bhigokara 21 dina taka dhUpa meM rakhie, jaba rasa kama ho jAya to aura DAla diyA kIjie | ) ise 1 karSa (1 / tole) kI mAtrAnusAra dUdhake sAtha 1 varSa taka nirantara sevana karanese divyadRSTi aura dIrghAyu prApta hotI hai / dvitIyo bhAgaH / ( vyavahArika mAtrA - - 1 // mAzA ) (1537) gandhakazuddhiH (yo . ci . / mizrA.; yo ta / ta. 17; vR. yo ta / ta. 43) du ghRte nimbara se bhRGgarAjara sethavA / gandhakaM zodhayetprAjJo dolAyantreNa vAsasA // dugdhabhANDe'pi paTasthitoyaM zuddhobhavetkUrmapuTena gandham / sadugdhabhANDasya mukheSu vastraM bavA kSipedrandhakasUkSmakhaNDAn // samudrayitvA samitA dinAttat mandAzinA yAmayugaM paceca | gandhakake cUrNako vastrameM bAMdhakara dUdha, ghI, nImake rasa, aura bhAMgareke rasameMse kisI eka dravameM dolAyantra vidhise pakAne se vaha zuddha ho jAtA hai / isa prakAra gandhaka pighala kara pAtra meM calA jAyagA, use nikAlakara lIjie / eka baratana meM dUdha bharakara usake mukhapara kapar3A bAMdhakara usapara gandhakakA cUrNa phailA dIjie aura phira usake Upara eka dUsarA baratana ulTA Dhakakara donoMkA jor3a kapar3a miTTIse bhalIbhAMti banda karake eka gar3he meM rakha dIjie aura Uparake baratana para agni jalAiye / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 99 ] (1538) gandhakazodhanam (raseM. ci. ma. a. 5) gandhakasya ca pAdAMzaM datvA ca TaMGkaNaM punaH / mardayenmAtuluGgA rutailena bhAvayet // cUrNa pASANagaM kRtvA zanairgandhaM kharAtape // gandhakake cUrNa meM cauthAI bhAga suhAgA milAkara bijaure nIbU ke rasa meM ghoTakara araNDake telakI eka bhAvanA dIjie (araNDakA tela milAkara teja dhUpa meM rakha dIjie / ) isa prakAra gandhaka zuddha ho jAtA hai / (1539) gandhakazodhanavidhiH ( bhA. pra. / pra. khaM / yo. ci. ma. / mizra . ) lauhapAtre vinikSipya ghRtamagnau pratApayet / tapte ghRte tatsamAnaM kSipedgandhakajaM rajaH // agi gandhakaM dRSTvA tadanuvastre vinikSipet / yathAvastrAdvinisrutya dugdhamadhye'khilaM patet // evaM sa gandhakazuddhaH sarvakarmocito bhavet // | lauhapAtra meM ghRta garma karake usameM samAna bhAga gandhakakA cUrNa DAla dIjie, aura jaba gandhaka pighala jAya to use eka kapar3e se dugdhapUrNa pAtra meM chAna lIjie / aura phira nikAlakara garma jasase dho DAlie / isa kriyA gandhaka zuddha aura samasta kAryoM ke lie upayukta ho jAtA hai / | ( 1540) gandhakasatvam (ra. kA. ghe. / zU. ) gandhakasya palaM cUrNa vRhatIphalajadravaiH / AkAzavallIsvarasairgomUtreNa ca bhAvayet // nIce vAle SaDvarSIyazyAmadAsaputramUtreNa ca bhAvayet / dhokara pIsa | ekaviMzativArAMzca pratyekaM zoSitaM ca tat // kAcayAM vinikSipya vahniryAmASTakaM bhavet / For Private And Personal
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [100] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [gakArAdi zItalaM gandhajaM satvaM gRhaNIyAdadbhutaM nrH|| isa kriyAse gandhaka pidhalakara nIce vAlI yathArogAnupAnena gujaikA sarvarogajit // hAMDImeM calA jAyagA, use nikAlakara dhokara zuddha gandhakakA cUrNa 1 pala - ( 5 tole ) kapar3ese ragar3akara pAnI zuSka kara diijie| isa lekara use bar3I kaTelI aura AkAza belake svarasa | prakAra gandhaka zuddha aura samasta kAryocita ho tathA gomUtra aura zyAmavarNa UMTake 6 varSa avasthAke jAtA hai| bacceke mUtrakI 21-21 bhAvanA dekara sukhAkara (1542) gandhakAdipoTalI rasaH AtazI zIzImeM bharakara 8 pahara taka bAlukA (ra. ra. sa. / u. khaM. a0 18) yantrameM pakAiye aura svAMgazItala honepara auSadhako gandhaM tAlakaM tApyaM zilAha pippalIkRte / nikAlakara cUrNa kara lIjie / yahI gandhaka satva hai| kaSAye bhAvayetsnuhyAH kSIre mUtre ca saptazaH // ___ ise anupAna bhedase 1 rattIkI mAtrAnusAra niSkAmasyAH poTalyA syAdadhai sAjyamAkSikam samasta rogoM meM denA caahie| prayojyaM sayakRtplIhi pnyckolplaashinaa|| (1441) gandhakasya kUrmapuTena zodhanam zuddha gandhaka, haratAla bhasma, sonAmakkhI ( A. ve. pra. / a02) bhasma aura manasila ( zuddha ) samAna bhAga lekara sAjyabhANDe payaHkSiptvA mukha vastreNa vandhayet / ekatra karake use pIpalake kAtha, thoharake dRdha aura gandhakaM pRSThadezeSu zlakSNacUrNitamarpayet // gomUtrakI 7 bhAvanA dIjie / chAdayetpRthudIrgheNa khareNaiva gandhakam / isameMse pratidina 2-2 mAze auSadha 2 mAze sandhirodhAmakartavyo bhaannddkhrpryormudaa|| | dhRta aura 2 mAze zahadameM milAkara DhAkakI chAla bhANDaM nikSipya bhUgarne kishcidrkssedvhirmukhm| aura ) paJcakola ( pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, jvAlayetvaparasyo? jAtavedaM vnoplaiH|| soMTha ) ke kAthake sAtha sevana karanese yakRta aura tataHkSIre drutaM gandhaM zItaM dhautaM jalena tu| plIha ( tillI, jigara ) roga naSTa hote haiN| vastraghRSTaM nijalaM tu zuddhaM yogeSu yojayet // ( vyavahArika mAtrA-2-3 rattI ) . - eka baratanameM ghRta aura dUdha bharakara usake (1543) gandhakAdiyogaH mukhapara vastra bAMdha dIjie aura usapara gandhakakA (ra. sA. saM. / azma) mahIna cUrNa bichAkara Uparase eka bar3A aura moTA gandhakaM jIrakaM kSudrAphalaM TaGkadvayaM sadA / kharpara ( ThIkarA athavA hAMDI ) Dhakakara nIcevAle azmarIM zarkarAM mUtrakRchaM kSapayati dhruvam // baratana aura isa kharparakI sandhiko gAre (kIcar3a) / zuddha gandhaka, jIrA aura kaTelIkA phala se banda kara dIjie / aba nIcevAlI hASDIko samAna bhAga lekara nitya prati 2 TaGka ( 8 mAze) eka gar3he meM rakhakara Uparake kharpara para arane upaloMkI kI mAtrAnusAra sevana karanese patharI, zarkarA (retta) Aga jalAiye / / aura mUtrakRcchrakA avazya nAza hotA hai / For Private And Personal
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / rasaprakaraNam ] ( anupAna - baranekI chAlakA kAtha / ) (1544) gandhakAdirasa: (vR.ni.ra. raktapitta.) gandhaM sUtaM mAkSikaM lohacUrNa sarva pRSTaM phaleodakena / lauhe pAtre gopayasA ca dhRtvA rAtrau dadyAdraktapittamazAntyai // zuddha gandhaka aura zuddha pArada, sonA makkhI bhasma aura lohabhasma samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI kara lIjie, tatpazcAt anya avari milAkara sabako lohe ke kharalameM triphalA ke kAtha sAtha kharala kIjie / ise rAtrike samaya godugdhake sAtha sevana karanese raktapitta roga naSTa hotA hai / ( mAtrA 2 rattI / ) ( 1545) gandhapiSTiH ( bandhanam ) (raseM. ci. ma. / a. 5 ) zuddhastapalaikantu kaSaikaM gandhakasya ca / svinnakhalve viniH kSipya devadAlIrasaplutam / mardayeca karAGgulyA gandhabaddhaH prajAyate // tapta kharalameM (kharalako tuSAbhi para rakhakara usameM ) 1 pala (5 tole) zuddha pArA aura 1 karSa (1 / tolA) zuddha gandhakakA cUrNa tathA thor3AsA devadAlI ( bindAla ) kA rasa DAlakara uMgalIse malane se gandhapiSTi bana jAtI hai / (1546) gandhapiSTiH ( bandhanam ) (raseM. ci. ma. / (a. 5) bhAgA dvAdazasUtasya dvau bhAgau gandhakasya ca / marddayed ghRtayogena gandhabaddhaH prajAyate // 12 bhAga zuddha pArada aura 2 bhAga zuddha Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [101] gandhaka cUrNako ghRtake sAtha ghoTane se gandhapiSTiH bana jAtI hai / (1547) gandhalohaH (raseM. ci. ma. / a. 9; bR. yo ta / ta. 61 Ayu. pra. a. 2, ra. caM. / rasA. ) gandhaM lauha bhasma madhvAjyayuktaM sevyaM varSe vAriNA traiphalena / zukre keze kAlimA divyadRSTiH puSTivIryaM jAyate dIrghamAyuH // 53 // samAna bhAga zuddha gandhaka aura lohabhasmako ekatra kharala karake ( 2 - 3 rattIkI mAtrAnusAra ) zahada aura ghRtameM milAkara 1 varSa praryanta triphalA kAke sAtha sevana karanese zvetakeza kAle ho jAte haiM evaM divyadRSTi, puSTi, vIrya aura dIrghAyu prApta hotI hai| (1548) gandhAmRto rasaH (raseM. ci. ma. / a. 8; A. pra. / a. 1; bhai. ra. vAjI.; ra. maM.;. rA. suM. / rasAya; ra. ra. / rasA. u. 2) bhasmamRtaM dvidhA gandhaM kSaNaM kanyAM vimarddayet / ruddhvA laghupuDhe pacyAduddhRtya madhusarpiSA // niSkamAtraM jarAmRtyuM hanti gandhAmRto rasaH / samUlaM bhRGgarAjaJca chAyAzuSkaM vicUrNayet // tatsamaM triphalAcUrNa sarva tulyA sitA bhavet / palaikaM bhakSayeccAnu sevanAcca jvarApahaH / / 1 bhAga pArada bhasma ( rasa sindUra) aura 2 bhAga zuddha gandhakake cUrNa ko thor3I dera ghRtakumArI (ghIkumAra) ke rasa meM ghoTakara usakA eka golA banA lIjie aura do zarAvoMmeM banda karake laghu puTameM phUMka dIjie / jaba svAMga zItala ho jAya to nikAlakara cUrNa kara lIjie / For Private And Personal
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [102 1 bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi ise 4 mAzekI mAtrAnusAra dhI aura zahadake | saptagujaM dadItAsya yAvatsyAdekaviMzatiH / sAtha sevana karanese jarA mRtyukA nAza hotA hai| pratyahaM tu harItakya guJjA deyakaviMzatiH // chAyAmeM zuSka samUla bhAMgarekA cUrNa aura triphalA sakSIraM saghataM cAnnaM bhojayIta sazarkaram / cUrNa 1-1 bhAga aura mizrI 2 bhAga lekara ekatra nirvAte cAvatiSTheta kampasparzApanuttaye // 28 milAkara liijie| gandhAzmagarbhasaMjJoyaM yogibhiH parikIrtitaH // uparokta gandhAmRta rasa khAneke pazcAt 1 pala (kUrma puTadvArA zuddha) gandhaka 8 bhAga aura (5 tole) yaha cUrNa khAnese jvara naSTa hotA hai / pArA 1 bhAga lekara donoMko mandAgni para pakAiye, (1549) gandhAzmagarbharasaH jaba gandhaka pighala jAya to utAra lIjie aura (ra. ra. sa. / u. kha. a. 21) ThaNDA honepara punaH pakAiye, isI prakAra jaba taka gandhaM rasenASTaguNaM vimarya gandhakakA raMga na badala jAya bArabAra pakAte rhie| kRzAnutoyena vipAcayeta / tatpazcAt ghoTakara surakSita rakhie / mRdvaminA lohamaye'tha pAtre ise 7 rattIkI mAtrAse Arambha karake 21 viSeNa pazcAdatha siddhameti // 21 // rattI paryanta 21 rattI harake cUrNa (aura ghRta) ke gandhAzmagarbho hi raso'sya sarva sAtha sevana karAnese kampavAta tathA sparzavAtakA sparzapraNutyai bhaja vallayugmam / nAza hotA hai| sakSIramannaM saghRtaJca bhojyaM isa gandhAzmarasakA AviSkAra yogiyoMdvArA vayaM ca sarva parivarjanIyam // 22 // huvA hai| isake sevana kAlameM, dUdha, ghRta aura 8 bhAga gandhaka aura 1 bhAga pAradakI zarkarA (khAMDa) yukta AhAra karanA aura nirvAta kajalI karake use mandAgni para lohapAtrameM cIteke sthAnameM rahanA caahie| . kAthake sAtha pakAiye, tatpazcAt usameM 1 bhAga (pra. vi-pahile dina 7 rattI auSadha khizuddha mIThA teliyA milAkara dhottie| lAeM aura phira pratidina 1-1 ratI bar3hAte jAMya, ise pratidina 4 rattIkI mAtrAnusAra sebana 21 rattI mAtrA taka pahuMca jAne para pratidina karane aura dUdhabhAta khAne tathA apathya padArthoMkA 1-1 rattI mAtrA ghaTAkara sevana karAeM aura 7 rattI parityAga karanese sparzavAta roga naSTa hotA hai| taka A jAyaM. yadi isake pazcAt bhI auSadha (1550) gandhAzma garbharasaH sevanakI AvazyakatA par3e to phira isI kramase (ra. ra. s.| u, khaM. a. 21) / bar3hAte huve sevana kraaeN| gandhakASTakabhAgena rasaM dakhA'tha pAcayet // 24 (1551) gandhAzmaparpaTIrasaH (r.kaa.dhe.|pr.) madvagninA zItamubhAvuttAryottArya yanataH / bhRGgarAjarase caiva lohapAtre'minA balim / yAvadgandhakarUpasya pUrvasya hyanyathA bhavet // 25 drAvayitvA vinikSipya pUrayitvA ca bhAjane // For Private And Personal
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam dvitIyo bhaagH| [103] jayAdalarasenApi kAkamAcyA rasena vaa| usameM isa kajjalIko koyaloMkI Aga para pakAiye zRGgaverarasenApi vardhamAnena khalvayet // 121 / / aura jaba pighala jAya to gAyake gobarako bhUmizRGgaverarasenApi kAkamAcyA rasena c| para bichAkara usapara kelekA pattA bichAkara usake rasaM gandhadvayaM zuddhaM lohapAtre priyottame // 122 // Upara ise DAla dIjie, aura usake Upara dUsarA ekIkRtvaiva tAvacca khlvyeditisptdhaa| kelekA pattA rakhakara gobarase davA dIjie aura yAvaccanIlavarNaHsthAkolAGgAreNa pAcayet // | ThaNDA hone para UparakA govara Adi haTAkara gomayasyAlavAle ca sthApite kdliidle| parpaTI nikAla lIjie / DhAlayetpAkavitmAjJastatastu prAzayennaraH // 124 isa "gandhAzmaparpaTI" ko pathya pAlana khAdedimAM sukhArthAya pthybhugbhiHpryujyte|| pUrvaka sevana karanese bavAsIra, saMgrahaNI, AmazUla, gandhAzmaparpaTI caiSA siddhA lokasya siddhidaa|| kAmalA, pANDu, plIha (tillI) gulma, jalodara, durnAma grahaNImAmazUlaM ca grahaNIgadam / bhasmaka, AmavAta ( gaThiyA) aura kuSTha, roga naSTa kAmalApANDurogazca plIhagulmajalodaram / / 126, hotA hai, tathA manuSya balipalita rahita hokara bhasmakaM cAmavAtaM ca kuSThAni ca bhRzaM haret / 100 varSa paryanta jIvita raha sakatA hai| jIvedvarSazataM sAgraM balIpalitavarjitaH // 127 // (mAtrA-2-4 rattI tk| anupAna---taka / gandhakako lohapAtrameM agnipara pidhalAkara | vizeSa sevana vidhi rasa parpaTI meM dekhie / ) bhaMgareke rasase pUrNa pAtrameM DAla dIjie, aura ThaNDA | (1552) garanAzanarasaH (ra.caM. yo.r.|vissaa.) honepara nikAlakara punaH pidhalAkara bhAMgake pattoke | zuddhabhUtaM mRtaM svarNa saMzuddhaM hemamAkSikam / rasameM DAlie, isI prakAra makoya aura adrakake | trayANAM gandhakaM tulyaM mRyAtkanyAdravairdinam / / rasameM bhI zuddha kojie| aba 1 bhAga zuddha pArada tacchukaM sasitakSauSi bhakSayetsadA / aura 2 bhAga ukta gandhakako dhoTakara loha pAtrameM vahnimUlaM zataM kSIrairanusyAdgaranAzanam // DAlakara adraka aura makoyake rasakI 7-7 bhAvanA zuddha pArada, svarNa bhasma aura zuddha sonAmakkhI dIjie. (rasa meM bhigokara dhUpameM rakha dIjie, jaba | 1-1 bhAga tathA zuddha gandhaka 3 bhAga lekara sUkha jAya to phira nayA rasa DAlie isI prakAra sabako 1 dina ghRtakumArI ( ghI kumAra )ke rasameM donoM oSadhiyoMkA rasa 7--7 vAra DAlakaraM sukhA- kharala kIjie / jaba ghoTate ghoTate sUkha jAya to iye / rasa itanA DAlanA cAhie ki oSadhise 1 | rasa taiyAra samajhie / aMgula Upara rahe ) aura itanA dhoTie ki dhoTate / isameM se 1 mASA auSadha mizrI aura zahadameM dhoTate gelavarNa ho jAya / milAkara cItese siddha* dUdhake sAtha khAnese garaviSa aba eka lohapAtrameM thor3A dhI DAlakara / (kRtrima viSa athavA upaviSa )kA nAza hotA hai| * cItA 1 bhAga dUdha 8 bhAga pAnI 32 bhAga / dUdha zeSa rahane taka pakAkara chAnaleM / For Private And Personal
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / [ 104 ] (1553) garuDarasa : (ra. kA. ghe. jvara. ) bIjaM palAzajaM guJjA nizA dantIphalaM tathA / kSAradvayaM cAtiviSA kandaM cAmarasaMjJakam ||839 rasonaM TaGkaNaM cUrNa tutthaikaM daradaM viSam / bhAgottaramidaM kRtvA gomUtreNa vibhAvitam // yojayennimbukadvAvai jJAtvA malabalAbalam / jvarAnsarvAnnihantyAzu saMnipAtAnmahotkaTAn // zleSmaNaHsambhavAnrogAMstathA vai sarvavAtajam / amoghavIryamenaM cAgado'yaM garuDoyathA ||842 // palAzake bIja ( Dhakapanne ) guJjA (cauMTalI ) haldI, jamAlagoTA, javAkhAra, sajjIkhAra, atIsa, camAraAlu, lhasana, suhAgekI khIla aura zuddha nIlAthothA 1-1 bhAga zuddha hiMgula ( zaMraMgaka) 2 bhAga aura zuddha mIThA teliyA 3 bhAga lekara sabako gomUtrameM bhalI bhAMti kharala kara lIjie / basa rasa taiyAra hai / | ise doSa aura balAbala ke anusAra nIbU ke rasake sAtha sevana karAnese samasta prakArake bara, bhayaGkara sannipAta, kaphaja aura vAtaja roga naSTa hote haiM / (1554 ) garbhacintAmaNirasaH (ra. rA. suM.: ra. sA. saM.; ra. ra. / sUtikA. ) rasaM tAraM tathA lauha pratyekaM karSamAnataH / karSatrayaM tathA cAbhraM karpUraM vaGgatAmrakam // jAtIphalaM tathA koSaM gokSurazca zatAvarI / balAtibalayormUlaM pratyekaM tolakaM zubham // afari nihantyAzu strINAJcaiva vizeSataH / garbhiNyA jvaradAhaJca pradaraM sUtikAbhayam // rasa sindUra, cAMdI bhasma aura loha bhasma Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ gakArAdi 1 - - 1 karSa ( 1 tolA ), abhraka bhasma 3 karSa aura kapUra, baMga bhasma, tAmra bhasma, jAyaphala, jAvitrI, gokharu, zatAvara tathA kharaiTI aura kaMdhIkI jar3a 1-1 karSa lekara pAnI meM ghoTakara 2-2 ratI kI goliyAM banA lIjie / inake sevana se sannipAta aura vizeSataH striyoM kA sannipAta garbhiNIkA jvaradAha tathA pradara aura sUtikA roga ( parasUta ) naSTa hotA hai / (1555) garbhacintAmaNi rasaH (raeN. rA. suM.; ra. sA. saM.; ra. ra. / sUtikA. ) jAtIphalaM TaGkaNaM ca vyoSaM daityendraraktakam / tacUrNa samabhAgena maditaM maharadvayam / / jambIrarasayogena vaTIGkaryAdvicakSaNaH / guJjAdvayaM pramANantu khalu vaidyaH prayatnataH // Ardrakaspa rasenaiva bhAvayeduSNavAriNA / nihanti sarvarogaJca bhAskarastimiraM yathA // jAyaphala, suhAgekI khIla, soMTha, mirca, pIpala aura zudra zaMgaraphake samAna bhAga cUrNako 2 - 2 pahara taka jambIrI nIbU aura adarakhake rasameM ghoTakara 2 - 2 rattIkI goliyAM banA lIjie | inheM uSNa jalake sAtha sevana karAne se garbhaNIke samasta roga isa prakAra naSTa ho jAte haiN| jaise sUryodayase andhakAra | (1556) garbhacintAmaNi rasaH (vRhad ) ( ra. rA. suM. ra. ra. ra. sA. saM. / sUti. ) sUtaM gandhaM tathA svarNa lohaM rajatamAkSike / haritAlaM vaGgabhasmApyabhrakaM samabhAgikam // bhAvanA khalu dAtavyA rasaireSAM pRthak pRthak / brAhmIvAsAbhRGgarAjaparpaTI dazamUlakaiH // For Private And Personal
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [105] saptadhA bhAvayedvaidyo guJjAmAnAM vaTIM caret / / garbhapIyUSavallIrasaH (bhai. r.| strI. dhanvaM / sUti.) garbhacintAmaNirayaM puurvvdgunnkaarkH|| (garbhacintAmaNi rasa (vRhad ) avalokana kiijieN|) zuddha pArA, zuddha gandhaka, svarNa bhasma, loha, / (1558) garbhavinodarasaH / cAMdI bhasma, sonAmakkhI bhasma, haratAla bhasma, baMga | (ra. caM. / strI. ro.; ra. rA. suM.; ra. sA. saM; bhasma aura abhraka bhasma barAbara barAbara lekara sabako ra. ra. sUtikA; ra. ci / a. 9) brAhmI, bAsA ( aDUsA ) bhaMgarA, pittapApar3A aura tribhAgaM kaTukaM deyaM caturbhAgaM ca hiGgulam / dazamUlake rasa (yA kAtha) ko pRthak pRthak 7-7 jAtIkoSaM lavaGgaM ca pratyekazca trikArSikam / / bhAvanA dekara eka eka rattIkI goliyAM banA liijie| suvarNamAkSikasyApi palArdha prkssipedbudhH| / ___ yaha vRhadgarbhacintAmaNi rasa garbhiNIke jvara, jalena mardayitvA'tha caNamAtrA vttiikRtaa|| dAha, pradara aura sUtikA rogoMko naSTa karatA hai| nihanti garbhiNIrogaM bhAskarastimiraM yathA // (1557) garbhapAlarasaH (ra. caM. / strIro.) trikuTA (soMTha, mirca, pIpala)kA cUrNa 3 bhAga hiGgalaM nAgavaGgau ca trijAtaM ca kaTutrayama // 633 (3 karSa), zuddha hiMgula (zaMgaraka) 4 bhAga; jAyaphala dhAnyakaM kRSNajIrazca cayaM drAkSA surdrmH| aura lauMga 3-3 karSa (3 // tole) tathA sonAkarSamAnaM pRthakasarva karSAdhaM lohabhasma ca // 634 // makkhI bhasma AdhA pala (2 // tole) lekara sabako saptAhaM mardayetkhalve viSNukAntArasena c| jalase ghoTakara caneke barAbara goliyAM banA liijie| guJjAmAtrA ca vaTikA drAkSAkAthena yojayet // inake sevanase garbhiNIke roga isa prakAra naSTa mAsaprathamamArabhya navamAsAntameva c| hote haiM jisa prakAra sUryodayase andhakAra / . garbhigIroganAzArtha garbhapAlarasaH smRtaH // 236 (1559) garbhavilAsarasaH' zuddha hiMgula, nAgabhasma, baMgabhasma, dAlacInI, | (ra. caM, bhai. ra.; dhanvaM. ra. ra.; ra. ra. sa.; ra. kA. tejapAta, ilAyacI soMTha, mirca, pIpala, dhaniyA, | dhe| sUtikA.; ra. ciM. ma. a. 9) . popala, jIrA, cavya, munakkA aura devadAru 1-1 | rasagandhaM tutthazca vyahaM jambIramarditam / karSa (1 / tolA) aura lohabhasma AdhA karSa lekara tribhAvitaM trikaTunA deyaM guJjAcatuSTayam // sabako sAta dina taka viSNukrAntA (koyala) ke | garbhiNyAHzUlaviSTambhajvarAjINeSu kevalam / rasameM ghoTakara 1-1 rattIkI goliyAM banA liijie| tutthasthAne svarNadeyaM rsshcintaamnnismRtH|| isa "garbhapAla" rasako garbhiNIko garbhake samAna bhAga zuddha pArA, gandhaka aura zuddha prathama mAsase Arambha karake navama mAsa paryanta sevana | nIlA thothA, lekara donoMko 3 dina taka jambIrI karAnese usake samasta roga naSTa hote haiN| nIbUke rasameM (rasakAmadhenuke lekhAnusAra kAjImeM) 1 ra. sA. saM. kA sUtikA vinoda bhI yahI hai| 2 sauvIramarditamiti rasakAmadhenau / bhA014 For Private And Personal
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [106] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi wwww bymh y bh `mh y ghoTakara 3 bhAvanA trikuTe ( soMTha, mirca, pIpala) | karanese galatkuSTha naSTa hotA hai / ke kAthakI diijie| ___ pathya-lavaNa rahita bhAta, gehUM , dUdha, mizrI Adi / ise 4 rattIkI mAtrAnusAra sevana karAnese apathya-baiMgana, urda, strI prasaMgAdi / garbhiNIkA zUla, kabja, aura jvara tathA ajIrNa | (1561) galatkuSThAriH rasaH (badahaz2amI) roga naSTa hotA hai / ___ yadi isameM tutthake sthAnameM sonA DAlA jAya (raseM. ci. ma. / a. 9; bhA. pra.; ra. caM., to isIkA nAma garbhacintAmaNi ho jAtA hai| ra. sA. saM.; ra. ga. suM. / kuSTa.) (1560) gltkusstthnaashnrsH(yo.s.|smu.7) raso balistAmramayaH purognisUtAbhragandhAyasazulvadhArA shilaajtuHsthaadvisstindukogre| karaJjabIjAni zilAjatuzca / sarva ca tulyaM gaganaM karaJja phalatrikaM guggulucitrako ca bIjaM tathA bhAgacatuSTayazca // sarva samAMzaM viSatindukazca / / saMmarya gADhaM madhunA ghRtenakSaudreNa sAdha saghRtaM vimarya balladvayaM cAsya nihntyvshym| saMsthApya kAce dinasaptabhANDe / kuSThaM kilAsamapi vAtaraktaM vallapramANaM payasAsameta ___ jalodaraM vAtha vibaddhamUlam // khAdyaM galatkuSThavinAzanAya / / vizIrNakarNAGgalanAsiko'pi pathyaM virakta lavaNena bhojyaM ___ bhavet prasAdAt smaratulyamUrtiH // payaH sitAtaNDulagodhumAzca / zuddha pArada, zuddha gandhaka, tAmra bhasma, loha vRntAkamASAyahitaM ca vaye / bhasma, zuddha gUgala, cItA, zilAjIta, kucalA aura strIsevanaM kusstthvikaarvdbhiH|| vaca 1-1 bhAga tathA abhraka bhasma, aura karaJja zuddha pArA, abhraka bhasma, zuddha gandhaka, loha- (karaMjave)kI girI 4-4 bhAga lekara prathama pArada bhasma. giloya. karaJjabIja (karanavekI girI) zilA- aura gandhakakI kajalI banA lIjie pazcAt anya jIta, triphalA (harra, baher3A, AmalA) gUgala, cItA oSadhiyoMkA cUrNa milAkara khUba kharala kiijie| aura zuddha kucalA (cukalA ) samAna bhAga lekara ise 4 rattIkI bhAtrAnusAra (prAtaH sAyaM 2-2 prathama pAre aura gandhakakI kajalI banA lIjie. rattI) ghRta aura zahadake sAtha sevana karanese, kuSTa, tatpazcAt usameM anya auSadhoMkA cUrNa milAkara / kilAsa, vAtarakta, aura purAnA jalodara, avazya zahada aura ghImeM dhoTakara sAta dina taka kAcapAtra naSTa ho jAtA hai; aura yadi karNa, uMgalI, nAsi(martabAna yA baranI Adi) meM rakkhA rahane diijie| kAdi bhI gala gaI hoM to vaha saba punaH pUrvavat ise 2 rattIkI mAtrAnusAra dUdhake sAtha sevana hokara manuSya kAmadeva sadRza rUpavAna ho jAtA hai| For Private And Personal
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [107] wwwwww (1562) girisindUraguNAH (ra. pra. su.a.7)| tatpazcAt anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara camelI rasabandhakaraM bhedi tridoSazamanaM tthaa| bijaurA, dhatUrA aura makoyake rasameM 1-1 dina dehalohakaraM netryaM girisindUramIritam // / kharala karake goliyAM banA liijie| 'girisindUra' rasabandhaka (pAradako bAMdhane | isa "guJjA garbha" rasako 2 rattIkI mAtrAvAlA ), bhedana, tridoSanAzaka, dehako lohake samAna nusAra vRtake sAtha sevana kiyA jAya to urustambha dRr3ha karane vAlA aura netroMke lie hitakara hai| | roga naSTa ho jAtA hai| (1563) girisindUrotpattiH guJjAbhadarasaH ( ra. ra. / hR. ro. ) (ra. pra. su. / a. 7) ( guJjAgarbha rasa avalokana kIjie / ) mahAgirau zilAntaHstho raktavarNazcyuto rsH|| guDAdimaNDUram sUryAtapena saMzuSko girisindUramIritam // | (cUrNa prakaraNameM dekhiye) ___ mahAna parvatoMmeM zilAoMke bhItarase eka prakA guDUcIlauham rakA lAla rasa nikalakara sUrya tApase sUkha jAtA (cUrNa prakaraNameM dekhie ) hai; isIkA nAma 'girI sindUra' hai| (1565) guDUcyAdimodakaH ( vR. ni. ra.) (1564) guJjAgarbharasAyanam guDUcI khaNDaza kRtvA kuTTayitvA sumardayet / vastreNa vidhRtaM toyaM sraakyettcchnaiHshnaiH|| (bR. ni. ra.; yo. ra.; dhanvaM. / Urusta.; zuddhazaGkhamimaM cUrNametaiH saMmizrayedbhiSak / - raseM. ci. ma. / a. 9) | uzIraM bAlakaM patraM kuSThaM dhAtrI ca mausalIm // niSkatrayaM zuddhamUtaM niSkadvAdazagandhakam / / elA hareNukaM drAkSAM kuGkamaM nAgakezaram / / guJjAbIjaM viSaM niSkaM nimbavIjaM jayA tathA // padmakandaM ca kapUraM candanadvayamizritam // pratyekaM niSkamAtrantu mASa jepaalbiijkm| vyoSaM ca madhukaM lAjA'zvagandhA zatAvarI / jAtIjambIradhattUrakAkamAcIdravairdinam // gokSuraM markaTAkhyaM ca jAtIkakkolacorakam // marya sarva vaTIM kuryAt ghRtairguJjAdvayaM pivet / | rasazca vaMgalohaizca saMmizraM kaaryedbudhH| guJjAgarbho rase nAma hiGgusaindhavasaMyutaH / / etAni samabhAgAni dviguNAmRtazarpharA // samaNDaM dApayetpathyamurustaMbhaprazAntaye // matsyaNDyAjyamadhupetaM bhkssyetpaatrutthitH| zuddha pArada 1 to. zuddha gandhaka 4 to. gunyjaa| kSayaM ca raktapittaM ca pAdadAhamamRgdaram // (cauMTalI), zuddha moThA teliyA, nImakI nibaulI, mUtrAghAtaM mUtrakRcchre vAtakuNDalikAM tathA / aura bhAMga 4-4 mAze aura jamAla goTA 1 mAzA nihanyAca pramehAMzca somarogaM ca dAruNam / / lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banA lIjie | rasAyanamivarSINAmamRtaM cAmRtAMdhasAm // 1 SaNNiSkamiti pAThAntaram / 2 samamiti niSkamiti ca pAThabhedaH / 3 guJjAbhadaraso nAmeti pAThAntaram / For Private And Personal
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [108] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi - - giloyake Tukar3e karake aura kUTake unheM | etAni dviguNAni syurmardayitvA prayatnataH / pAnImeM khUba malakara kapar3emeM chAna lIjie, aura bhAvanA cAtra dAtavyA gjpipplikaambunaa||97 isa pAnIko pAtra meM bharakara dhUpa meM rakha dIjie; mAtrA caNakatulyA tu vaTikeyaM prkiirtitaa| jaba pAnI nitara jAya to use dhIre dhIre utAra hanti kAsaM tathA zvAsaM asi ca bhagandaram // dIjie / baratanake peMde (talI )meM jo sapheda satva hRcchUlaM pArtha zUlazca karNarogaM kapAlikAm / raha jAya use sukhAkara nikAla liijie| haret saMgrahaNIroga tathASTau jaTharANi ca // 99 // ___yaha satva, zaMkha bhasma, khasa, netrabAlA, teja- pramehAnviMzatizcaiva hyazmarI ca cturvidhaam| pAta, kUTha, AmalA, mUsalI, ilAyacI, reNukA, munakkA, triSu lokeSu vikhyAto nAmnA gunnmhoddhiH|| kezara, nAgakesara, padmakanda (kamalakI jar3a) kapUra, na cAnapAne parihAryamastisapheda candana, lAla candana, trikuTA (soMTha, mirca, na cAtape cAdhvani maithune ca / pIpala) mulaiThI, dhAnakI khIla, asagandha, zatAvara, yatheSTa veSTAbhirataH prayogegokharU, kauMcake bIja, jAvitrI, . kakola, coraka narobhavetkAJcanarAzigauraH // (gandhadravya vizeSa-gaThivana bheda ) rasasindUra, baMga - zuddha pArA, zuddha gandhaka, zudra mIThAteliyA, bhasma aura lauha bhasma samAna bhAga tathA mizrI dAlacI , tAmra bhasma, baMgabhasma aura abhraka bhasma sabake barAbara lekara sabakA mahIna cUrNa kara liijie| 1-1 bhAga tathA tejapAta, soMTha, mirca, pIpala, ise mizrI, ghI aura zahadameM milAkara prAtaH mothA, bAyabir3a, nAgakesara, reNukA ( saMbhAluke kAla sevana karanese kSaya, raktapitta, pairoMkI jalana, bIja) AmalA aura pIpalAmUla 2-2 bhAga raktapradara, mUtrAghAta, mUtrakRcchU, vAtakuNDalikA, prameha lekara mahIna cUrNa karake gajapIpalake kAthameM ghoTaaura bhayaGkara soma rogakA nAza hotA hai| kara cane barAbara goliyAM banA liijie| guDUcyAdi lauham inake sevanase khAMsI, zvAsa, bavAsIra, bhaga ndara, hRdaya aura pasalIkA zUla, karNaroga, kapAli ( cUrNa prakaraNameM dekhie ) kA ( dantaroga vizeSa) saMgrahaNI, ATha prakArake (1566) guNamahodadhirasaH udararoga, bIsa prakArake prameha aura cAra prakArakA (ra. ci. ma. / stava. 11; bhai. ra. / kaas.)| azmarI (patharI) roga, naSTa hotA hai; aura zarIra sUtakaM gandhakazcaiva viSaM cApi varAGgakam / / kAJcanasadRza tejomaya ho jAtA hai| mRtatAnaM ca baMGgaM ca gaganaM ca samAMzakam // 95 // | ___ isa triloka vikhyAta guNa mahodadhi rasake patraM trikaTukaM mustaM viDaGgaM nAgakesaram / sevana kAlameM kisI prakArake anna pAna, dhUpa, reNukAmalakaJcaiva pippalomUlameva ca // 96 // mArgagamana maithunAdise paraheja karanekI AvazyakatA 1 gandhakaM lauhamiti pAThAntaram / For Private And Personal
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / rasaprakaraNam ] / nahIM hai, yathecchAhAra vihAra kiyA jA sakatA hai / (1567) gudjahararasaH ( ra. ra. sa. u.khaM / a. 15) gandhaM tAraM tathA tAmraM kRtvA caikatra piSTikAm tatsamaM cAbhrakaM tIkSNaM gandhakAtpaJcamAMzakam // viSaJca SoDazAMzena dvau bhAgau sutakasya ca / ekIkRtya prayatnena jambIradravamarditam // 24 // bhAjane mRNmaye sthApya varAkAthena bhAvayet / dazamUlazatAvaryoH kAthe pAcyaH krameNa hi || 25 athottArya prayatnena vaTikAM kArayedbudhaH / guJjAtrayapramANena hanti zUlaM gudAGkuram ||26|| zuddha gandhaka, cAMdI bhasma aura tAmra bhasma, ko ekatra ghoTakara piTI (piTThI) banA lIjie tatpazcAt isameM samasta oSadhiyoMke barAbara abhraka bhasma aura gandhakakA pAMcavAM bhAga tIkSNa loha bhasma tathA 16 vAM bhAga zuddha mIThA teliyA aura 2 bhAga zuddha pArada DAlakara jambIrI nIbU ke rasameM acchI taraha kharala karake miTTI ke baratana meM DAla dIjie aura triphaleke kAthakI 1 bhAvanA dekara dazamUla aura zatAvarIke kAthameM (1 - 1 pahara pRthak pRthak) pakAiye / jaba gAr3hA ho jAya to utArakara 3 - 3 rattIkI goliyAM banA lIjie / inake sevanase zUla aura bavAsIra ke masse naSTa hote haiM / (1568) gulmakAlAnalo rasaH (mahA) (ra. rA. suM.; ra. sA. saM. / gulma.) gandhakaM tAlakaM tAmraM tathaiva tIkSNalauhakam / samAMzaM mardayet gADhaM kanyAnIreNa yatnataH // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 109 ] sampuTaM kArayet pazcAt sandhilepaM ca kArayet / tato gajapuTaM datvA svAMgazItaM samuddharet / / dviguJjaM bhakSayed gulmI gRGgaverAnupAnataH / sarvagulmaM nihantyAzu bhAskarastimiraM yathA / / zuddha gandhaka, zuddha tabakI haratAla, tAmrabhasma aura tIkSNa lohabhasma samAna bhAga lekara sabako ghRtakumArIke rasameM bhalI bhAMti ghoTakara TikiyA banAkara sukhA lIjie, aura use miTTI ke do zavoM meM bandakarake Uparase kapar3a miTTI karake gaja puTameM phUMka dIjie aura svAMga zItala hone para nikAlakara kAma meM lAiye / ise 2 rattIkI mAtrAnusAra adaraka ke rasake sAtha sevana karane se sarva prakArakA gulma roga atyanta zIghra naSTa hotA hai / (1569) gulmakAlAnalo rasaH (ra. rA. suM.; dhanvaM.; rasA. saM.; bhai.ra. / gulma. rase. ci. ma. a. 9. ) sUtakaM lohakaM tAmraM tAlakaM gandhakaM samaM / tolayamitaM bhAgaM yavakSAraJca tatsamam || mustakaM maricaM zuNThI pippalI gajapippalI / rtant vacA kuSTaM tolaikaM cUrNayedbudhaH // sarvameIkRtaM pAtre kriyante bhAvanAstataH / parpaTaM mustakaM zuNThapAmArgapApacelikam // tatpunazcUrNayetpazcAt sarvagulmanivAraNam / guJjAcatuSTayaM khAdeddharItakyanupAnataH // vAtikaM paittikaM gulmaM tathA caiva tridoSajam / dvaMdvajaM zlaiSmikaM hanti vAtagulmaM vizeSataH // gulmakAlAnalo nAma sarvagulmakulAntakRt // 1 pAradaM gandhakaM tAlaM tAmrakaM TaGkaNaM samamiti pAThAntaram / For Private And Personal
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [110 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi zuddha pArada, lohabhasma, tAmrabhasma, zuddha varakI (1571) gulmakuThAro rasaH (vai. ra. / gulma.) haratAla aura zuddha gandhaka 2-2 tole tathA mothA, pAradaM TaGkaNaM gandhaM triphalA vyoSatAlakam / syAha mirca, soMTha, pIpala, gajapIpala, haraM, baca viSaM tAnaM ca jaipAlaM bhRGgasvarasamarditam // aura kUThakA cUrNa 1-1 tolA tathA yavakSAra 10 guJjAmAtrA vaTI kAryA Ardrakasya rsaanvitaa| tole lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banA gulme kuThArakaHmoktaH srvgulmnivaarnnH|| lIjie tatpazcAt anya oSadhiyAM milAkara kharala zuddha pArada, suhAgekI khIla, zuddha gandhaka, kIjie aura phira pittapApar3A, mothA, soMTha, triphalA ( harra, baher3A, AmalA ) trikuTA ( soMTha, apAmArga, aura pAThA (pATha) ke kAthakI pRthak mirca, pIpala) zuddha haratAla, zuddha mIThA teliyA, pRthak bhAvanA dekara cUrNa kara liijie| tAmra bhasma aura zuddha jamAlagoTA samAna bhAga ise 4 rattIkI mAtrAnusAra hareke kAthake | lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banA lIjie sAtha sevana karanese pittaja, kaphaja, sannipAtaja tatpazcAt anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara aura vizeSataH vAtaja gulmakA nAza hotA hai| bhAMgareke svarasa meM kharala karake rattI rattI bharakI (1570) gulmakuThArarasaH goliyAM banA liijie| ( yo. ra.; vR. ni. ra. / gulma.) inheM adrakake rasake sAtha sevana karanese sarva nAgavaGgAbhrakaM kAntaM samaM tAnaM samAMzakam / prakArake gulma roga naSTa hote haiM / jambIrasvarasaighaSTavA vaTI gunyjaaprmaannikaa|| (1572) gulmagajArAtIrasaH' madhunA''drekanIreNa kSArayugmena sevitaa| (ra. kA. dhe.; vR. ni. ra. / gulma.) ajIrNamAma gulmaM ca hRtpAryodarazUla ke // | sUtagandhakaNApathyAtutthAragvadhakAndRDham / nAmnA gulmakuThAropyaM sarvagulmAn vypohti| mardayedvanidugdhena mASAI khAdayet dinam / / nAga (sIsA) bhasma, baMga bhasma, abhraka bhasma, | gulmodaragajArAtirnAmnA bhairavanirmitaH / kAntaloha bhasma, aura tAmra bhasma barAbara barAbara | strINAM jalodaraM hanti pathyaM zAlyodanaM ddhiH|| lekara jambIrI nIbUke rasa meM dhoTakararattI rattI bharakI | cizcAphalaM rasaM cAnupAnamasminprayojayet // goliyAM banA liijie| zuddha pArA, zudra gandhaka, pIpala, harra, zuddha isa gulmakuThAra rasako adrakake rasa, zahada, / nIlAthothA, aura amalatAsakA gUdA samAna bhAga javAkhAra aura sajIkhArake sAtha sevana karanese | lekara prathama pAra gandhakakI kajalI banA lIjie AmAjIrNa, gulma, hRcchUla, pArzvazUla aura udarazUla- aura phira anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara thohakA nAza hotA hai| rake dUdhameM acchI taraha ghoTie / 1 vRhadyogataraMgiNI taraMga 89 meM kathita gulmAri rasakA bhI lagabhaga yahI prayoga hai, usameM kevala tuttha nahIM hai| For Private And Personal
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam bhairavanirmita yaha gulmagajArAtI rasa Adhe mA kI mAtrAnusAra imalI ke phalake svarasake sAtha sevana kiyA jAya to gulma aura striyoMkA jalodara naSTa hotA hai / pathya - zAli cAvalakA bhAta aura dahI / dvitIyo bhAgaH / rasagandhavarATatAmrazaGkha viSavaGgAbhrakakAntatIkSNamuNDam | ahihiGgulaTaGkaNaM samAMzaM (1573) gulmanAzanarasaH (ra.ciM. ma. / sta. 11, ra. caM. gu., ra.ra.sa. / khaM. 2a.18) gandhakaM tulyaJca dvau bhAgau saindhavasya ca / tribhAgaM TaGkaNaM proktaM caturbhAgaM ca tutthakam // 58 paJcabhAgaM varATaM syAtSaDbhAgaM zaGkhakaM tathA / mUSAyeNa ciravilvarasena ca / / 59 / / Ardrakasya rasenApi pratyekena putrayam / tatsamaM maricaM cUrNa zANArdha bhakSayennaraH // paJcagulmaM kSayaM zvAsaM mandAgniM cAzu nAzayet // 60 zuddha pArada aura zuddha gandhaka 1 -1 bhAga, seMdhAnamaka 2 bhAga, suhAgekI khIla 3 bhAga, nIlAthothA 4 bhAga, kaur3I bhasma 5 bhAga aura zaMkha bhasma 6 bhAga lekara prathama pAre gaMndhaka kI kajalI banA lIjie tatpazcAt usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara cItekI jar3a aura karaJjake kAtha tathA adrakake rasakI pRthak pRthak 3-3 bhAvanA dekara usameM isa sabake barAbara syAha mirca kA cUrNa milA lIjie | ke ise 2 mAzekI mAtrAnusAra (adraka ke rasa ) sAtha sevana karane se pAMca prakArake gulma, kSaya, zvAsa, aura agnimAMdyakA atyanta zIghra nAza hojAtA hai / (1674) gulmamadebhasiMho rasaH (vR.ni.ra. / gu.) Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal [ 111 ] sakalaM tatriguNaM purANa kiTTam // pazumUtravizodhitaM sughRSTvA triphalAbhRGgatathArdrakotthanIraiH / suvizoSya varAmRtAlivAsA svarasairaSTaguNaiH punarnavotthaiH // pRthagatiM ghanaM vipAcya guTikA guJjayutA nijAnupAnaiH / jvarapANDutRSAsrapaityagulma kSayakA sasvarama nimAnya mUrchAH // pavanAdiSu dustarASTarogAn sakalAn pittaharaM gadAvRtaJca / bahunA masau yathArthanAmA sakalavyAdhiharo madebhasiMhaH // zuddha pArada, zuddha gandhaka, kaur3I bhasma, tAmra bhasma, zaMkha bhasma, zuddha moThA teliyA, baMgabhasma, abhraka bhasma, kAntaloha bhasma, tIkSNa loha bhasma, muNDaloha bhasma, nAgabhasma, zuddha hiMgula ( zaMgarapha.) aura suhAgekI khIla 1 - 1 bhAga tathA gomUtra meM zuddha purAnA maNDUra sabase 3 gunA lekara prathama pAre aura gandhakakI kajalI banA lIjie tatpazcAt anya oSadhiyAM milAkara sabako triphaleke kAtha evaM bhAMgare aura adrakake svarasameM pRthak pRthak ghoTakara sukhAiye aura phira triphalA, giloya, bhaMgarA, bAMsA aura punarnavAke ATha gune rasameM pRthak pRthak ani para pakAkara 1-1 rattIkI goliyAM banA lIjie / inheM rogAnusAra anupAna ke sAtha sevana karanese jvara, pANDu, tRSA, raktapitta, gulma, kSaya, khAMsI, svarabhaMga, agnimAMdya, mUrcchA, vAtAdi aSTa
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [112] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi - mahAnyAdhi, aura pittavikAra Adi samasta rogoMkA vAtikaM paittikaM gulmaM zlaiSmikaM raudhirntthaa| nAza hotA hai| gahanAnandanAthoktarasoyaM gulmanAzanaH / / (1575) gulmavajriNI vaTI zuddha pArA, zuddha gandhaka, lohabhasma, zuddha gUgala, (ra. rA. suM.; ra.sA. saM; raseM. ci.ma.; ra. cN.| gulma.) pIpala vRkSakI chAla, nisota, pIpala, soMTha, kacUra, rasagandhakatAmraJca kAMsyaM TaGkaNatAlakam / dhaniyA aura jIrA eka eka pala (5 tole) aura pratyekaM palikaM grAhya mrdyedtiytntH|| dhatUreke bIja (zuddha) AdhA pala lekara prathama pAre tadyathAgnibalaM khaadedrktgulmprshaantye| aura gandhakakI kajalI banA lIjie, tatpazcAt nirmitA nityanAthena vaTikA gulmvtrinnii|| anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara goghRtameM dhoTakara gulmpliihodraasstthiilaaykRdaanaahnaashinii| 2-2 rattIkI goliyAM banA lIjie / kAmalApANDuroganI jvarazUlavinAzinI // __gahanAnandanAthokta isa rasakI nitya 2 golI zuddha pArada, zuddha gandhaka, tAmrabhasma, kAMsI khAkara pazcAt adrakakA uSNa rasa pInese tillI, bhasma, suhAgekI khIla aura zuddha tabakI haratAla jigara, kAmalA, udararoga, zotha, tathA vAtaja, 1-1 pala lekara sabako bhalIbhAMti kharala kara pittaja kaphaja aura raktaja gulmakA nAza hotA hai| liijie| (1577) guhyarogArirasaH zrInityanAtha viracita gulmavaniNI nAmaka (ra. caM.; ra. kA. dhe. / strI.) ina goliyoM ko agnibalocita mAtrAnusAra sevana pAradagandhakaTakAnekaikAn pabhinIkandam / karanese gulma, tillI, aSThIlA, yakRt AnAha caturobhAgAn khalve liGgIdrAvaNa marditaM tridinam (aphArA) kAmalA, pANDu, jvara aura zUlakA nAza madhunA bhAvitamIzaH strInRNAM guhyajAn rogAn / hotA hai / (mAtrA 1-2 ratI) vallacatuSTayamAnaM yukto dugdhena vAsaratritayAt // (1576) gulmazArdUlo rasaH / zuddha pArA, zuddha gandhaka aura suhAgekI khIla (ra. rA. suM.; ra. ciM. ma.; ra. caM.; dha.; ra. 1-1 bhAga tathA padminI kanda (kamalinIkI jar3a) ___sA. saM. gulma.) 4 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banA rasaM gandhaM zuddhalauhaM gugguloH pippalaM palam / lIjie tatpazcAt anya donoM oSadhiyoMkA cUrNa trivRtA pippalI zuNThI zaThI dhAnyakajIrakama // milAkara sabako 3 dina taka zivaliGgIke rasameM pratyekaM palikaM grAhyaM palAdhai kAnakaM phlm| kharala karake eka bhAvanA zahadakI diijie| saMcUrNya vaTikA kAryA ghRtena vallamAnataH // - ise 3 dina taka cAra valla (8 rattI)kI vaTIdvayaM bhakSayeccAIkoSNAmbupivedanu / mAtrAnusAra dUdhake sAtha sevana karanese strI puruSoMke hanti plIhayakRtagulmakAmalodarazothakam / / / guhya roga naSTa hote haiN| For Private And Personal
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [113] vvvvvvvvr. (1578) gaurakaguNAH (r.r.s.| pUrvakha. a.3) (1581) gopIjala: svAdusnigdhaM himaM netryaM kaSAyaM rktpittnut| (ra. rA. suM., raseM. ci.; ra. sA. saM., dh.| gulma.) hidhmAvamiviSaghnaM ca raktadhmaM svarNagairikam // jaipAlASTau dviko gandhaM zuNThImaricacitrakam / pASANagairikaM cAnyatpUrvasmAdalpakaM gunnaiH|| ekAtaHsasaubhAgyo gopIjala iti smRtaH / / geru do prakArakA hotA hai, (1) svarNagairika zulavyAdhyAzrayAn gulmAn koSThAdidazapaittikAn (sonAgeru) aura (2) pASA gagairika / bhagandarAdihRdrogAnnAzayedeSa bhakSaNAt // svarNa gairika madhura, snigdha, zItala, netroMke zudra jamAlagoTA 8 bhAga, zuddha gandhaka lie hitakArI aura kaSAya; tathA raktapitta hicakI, | 2 bhAga, aura soMTha, mirca, cItA, pArA tathA suhAvamana, viSa, aura raktasrAva nAzaka hai| pASANa | gekI khIla 1-1 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI gairika isase aApa guNaprada hotA hai / kajalI banA lIjie pazcAt anya oSadhiyoMkA (1579) gairikabhedAH (ra.ra. sa. pa. khaM, a3) cUrNa milAkara kharala kiijie| yaha gopIjala zUla, gulma, koSTaroga, dazapASANagairikaM caikaM dvitIyaM svarNagairikam / / | paittika roga, bhagandara, aura hRdrogAdikA nAza pASANagairikaM proktaM kaThinaM tAmravarNakam // karatA hai| atyantazoNitaM snigdhaM masaNaM svarNagairikam // (mAtrA 1-2 ratti / ) geru do prakArakA hotA hai (1) pASANa | gomUtrasiddhamaNDUram (vaM. se.; ca. da.) gairika aura (2) svarNa gairik| cUrNa prakaraNa meM dekhie pASANa gairika kaThora (sakhta) aura tAMbeke (1582) gomedaguNAH (ra. pra. su. / a. 9) raMgakA hotA hai tathA svarNa gairika atyanta lAla, gomedakaM pittaharaM pradiSTaM snigdha aura komala tathA cikanA hotA hai| pANDukSayaghnaM kaphanAzanazca / (1580) gairikazodhanam saMdIpanaM pAcanameva rucya matyantabuddhipravivodhanazca // (ra. ra. sa. / pUrva khaM. a. 3) gomeda maNi pitta, pANDu, kSaya aura kapha gairikaM tu gavAMdugdhairbhAvitaM zudvimRcchati / nAzaka tathA dIpana pAcana, rocaka aura atyanta gairikaM satvarUpaM hi nandinA parikIrtitam // | buddhivarddhaka hai| godugdhakI bhAvanA denese hI geru zuddha hA | (1583) gomedalakSaNam (ra.pra.su. |a.7) jAtA hai| gomedakaM ratnavaraM pradiSTaM zrI nandIkA kathana hai ki geru satva rUpa | gomedavadrAgayutaM pravakSeta / ho hotA hai (ataeva usakA satvapAtana nahIM susvacchagomUtrasamAnavarNa / kiyA jAtA / ) gomedakaM zuddhamihocyate khalu // bhA0 15 For Private And Personal
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [114 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi dIptaM snigdhaM nirdalaM masRNaM vai zrI gorakSanAtha kathita isa gorakSavaTIko mukhameM mUtracchAyaM svacchametatsamazca / rakhanese svarabhaGga ( galA baiThanA ) roga avazya naSTa ebhirliGgairlakSitaM vai garIyaH hotA hai| ___ sarveSu kAryeSu niyojanIyam // (1585) gauDo rasaH ( ra. r.| zU0 ) vicchAyaM vA cipparaM niSpamaM ca zuddhaM mUtaM mRtaM tIkSNaM gandhaM bhAgasammitam / rUkSaM cAlpaM cAhataM pATalena / cUrNa tayorbhAvayitvA zatAvaryA rasena ca // nirbhAra vA pItakAcAbhayuktaM dhAcyA guDUcyAstridinaM khalve madya punHpunH| __ gomedaM cedIdRzaM no variSTham // guJjAcatuSTayaM khAdet ghRtena madhunA pyH|| . gomeda maNi eka zreSTa ratna hai jo gomedake anupAnaM pibetyAjJaH sarvazUlanivAraNam / samAna lAla hotA hai| svaccha gomUtrake samAna varNa vAtarogAn pittarogAn kapharogAn sudustraan|| (raMga) vAlI gopedamaNi zuddha kahI jAtI hai| tvagdoSadehakAryazca dAhamugraM nivArayet / jo gomedamaNi camakIlI, snigdha, dala gauDo rasaH samuddiSTo balavarNAgnivarddhanaH // ( parata ) rahita, masRNa (sparzameM cikanI sApha), zuddha pArada zuddha gaMvaka aura tIkSNa loha gomUtrasadRza raMgavAlI, svaccha aura samAna ( jo | bhasma 1-1 tole lekara donoMko zatAvarI, AmalA TeDhI tiracchI na ho ) hotI hai vaha uttama aura aura giloya ke rasameM pRthak pRthak 3-3 dina taka samasta kAryoMke lie upayukta hotI hai| kharala kara liijie| dhuMdhalI, capaTI, teja ( jyoti ) hIna, rUkSa, ise 4 rattIkI mAtrAnusAra zahada aura dhImeM halkI, aura pIle kAcake samAna raMgavAlI gomeda milAkara dUdhake sAtha sevana karanese sarva prakArake maNi nikRSTa hotI hai| zUla; bhayaGkara vAtaja, pittaja, aura kaphajaroga, (1584) gorakSavaTI tvagdoSa, zarIrakI kRzatA, aura prabala dAha naSTa ( vR. yo. t.| ta. 81; ra. rA. suM.; vai. ra.; hotI tathA bala, varNa aura agniko vRddhi hotI hai| yo. ra.; ra. caM. / svarabheda0) | (1586) gaurIpASANabhedAH rasabhasmArkalohasya bhAvitasya trisaptadhA / ( A. ve. pra. / a. 10) kSudrAphalarasaimudgatulyA kAryA vaTI zubhA // gaurIpASANakaH prokto dvividhaH zvetapItakaH / mukhasthA harate sarva svarabhaGgamasaMzayam / . | zvetaH zaGkasadRkpIto dADimAbhaH prakIrtitaH / / 42 gorakSanAthairgaditA svarabhede kRpAlubhiH // zvetaH kRtrimakaH proktaH piitprvtsmbhvH| rasasindUra, tAmra bhasma aura loha bhasma samAna viSakRtyakarau tau hi rasakarmaNi puujitau||43|| bhAga lekara kaTelIke phalake rasameM 21 bAra dhoTakara, gaurIpASANa ( saMkhiyA ) do prakArakA hotA maMgake samAna goliyAM banA liijie| - hai (1) zveta aura (2) pIlA / zveta gaurI For Private And Personal
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rasaprakaraNam ] pASANa kRtrima aura dekhane meM zaGkhake samAna hotA hai tathA pIlA parvatase utpanna hotA hai aura raMgameM dADimake samAna hotA hai / ( vR. ni. ra. ra. rA. suM. / saMgraha ) surabhipAradaDiGgalacitrakAn gaganabhraSTasuTaGkaNajAtikAn / kanakabIjamathAtivipAkaTu www.kobatirth.org yaha donoM hI viSa haiM aura rasa karmameM prayukta hote haiM / (1587) gaurIpASANazodhanam ( A. ve. pra. / a. 11 ) kampillazcapalo gaurIpASANo navasAdaraH / hajArotha sindUraM sAdhAraNarasAH smRtAH / / sAdhAraNarasAH sarve mAtuluGgArdrakAmbunA / trivAraM bhAvitAH zuSkA bhaveyurdoSavarjitAH // kamIlA, capala, saMkhiyA, nausAdara, ambara aura sindUra uparasa ( sAdhAraNa rasa ) kahalAte haiM / samasta uparasa bijaure nIMbU aura adaraka rasa meM ghoTakara sukhA lenese zuddha ho jAte haiM / 1588) grahaNikAmadavAraNasiMhaH harIta bhasmasudIpyakAn // garalabilvakaliGgakapitthakAn naladamocakadADimaghAtakIH / jaladazAlmalipicchayutAnsamAn dvitIyo bhAgaH / kanakasAmyamaphenamidaM dRDham // kanakapatrarasaiH parimardayet maricamAnavI madhusaMyutA / viniharedgrahaNIgadamutkaTaM jvarayutAmasatIM ca viSUcikAm // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [115] For Private And Personal agnimAnyamatha zulavibandhaM gulma zUlamatha pANDumamandam / sarudhirAmamatIva samutkaTaM grahaNikAmadavAraNakesarI // zuddha gandhaka, zuddha pArA, hiGgula, cItA, abhraka bhasma, suhAgekI khIla, jAvitrI, zuddha dhatUre ke bIja, atIsa, trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ) jaGgI hair3a (pIlI harra ) kI bhasma, ajavAyana, viSa, belagirI, indrajau, kaitha ke phalakA gUdA khasa, kelekA phUla, anArakI chAla ( athavA kalI ) dhAyake phUla, nAgaramothA, seMbhalakA goMda, aura aphIma / ina saba oSadhiyoMko samAna bhAga lekara dhatUreke pattoMke rasa meM kharala karake kAlI mirca ke samAna goliyAM banAkara zahada ke sAtha sevana karanI caahiyeN| isa " grahaNIkAmadavAraNa siMha rasa se jvarayukta duzcikitstha saMgrahaNI, duSTa visUcikA, agnimAMdya, zUla, aneka prakArake gulma, kaThina pANDuroga, aura raktasaMyukta AmAtisAra naSTa hotA hai| (1589) grahaNIkaparda poTalI (ra.sA.saM.pra.) kapardatulyaM rasakantu gandhakaM lauhaM mRtaM TaGkaNaJca tulyam / jayArase naikadinaM vima cUrNena saMveSTaya puTeca bhANDe || dadIta tatpoTalikAbhidhAnaM TagdhAnAM grahaNIM nihanti // kaur3I bhasma, pArada, zuddha gandhaka, lauha bhasma aura suhAgekI khIla samAna bhAga lekara eka dina bhAMgake rasa meM ghoTakara TikayA banAkara sukhA
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [116] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [gakArAdi liijie| tatpazcAt use do zarAvoMmeM cUneke bIcameM bhasma aura mircakA cUrNa 2-2 bhAga lekara bhalI rakhakara sampuTa karake gajapuTameM phaMka liijie| bhAMti kharala kara liijie| isa 'poTTalikA' rasake sevanase vAtapradhAna isakA nAma ' grahaNIkapATapaJcAnana ' rasa hai / saMgrahaNI roga naSTa hotA hai| (1592) grahaNIkapATarasaH (ra. caM. / graha.) ( mAtrA-2-2 rattI / anupAna taka / ) jAtIphalaM TaGkaNamabhrakaM ca (1590) grahaNIkapATako rasaH dhattUrabIjaM samabhAgacUrNam / (yo. ra. / pra.) bhAgadvayaM syAdahiphenakasya zuddhaiH karkavarATakairgaNanayA gandhAlikApatrarasena madyam / bhallAtakAMstatsamAn / caNapramANA vaTikA vidheyA motAn babbulakaNTakailaghupuTaiH ____ yatnAdvidadhyAd grahaNIgadeSu / paktvAvibhAgaM rasam // sAmeSu rakteSu sazUlakeSu lelItena samaM vicUrNya jayayA saptAnubhAvyaM ziva ____ pakeSvapakkeSu gudAmayeSu // bhokto'yaM grhnniikpaattkrsstraivllkstvaussdhaiH|| rogeSu dadyAdanupAnabhedaibhallAtaka ( bhilAvoM ) ko babUlake kAMToMse ___ madhupayuktA grahaNIgadeSu / pathyaM sadadhyodanamatra deyaM jagaha jagahase bIMdha lIjie aura phira unake barAbara rasottamo'yaM grahaNIkapATaH // (saMkhyAmeM) zuddha kaur3I aura gandhaka lekara tInoMko jAyaphala, suhAgeko khIla, abhrakabhasma, dhatUreke laghupuTameM phUMka diijie| tatpazcAt usameM cauthA bhAga zuddha pArada aura gandhakakI kajalI milAkara bhAMgake boja, 1-1 bhAga aura aphIma 2 bhAga lekara mahIna cUrNa karake kukarauMdheke rasameM ghoTakara cane rasakI sAta bhAvanA dIjie / samAna goliyAM banA liijie| ise 3 valla (6 rattI ) kI mAtrAnusAra yaha goliyAM ucita anupAnake sAtha sevana yathocita anupAnake sAtha sevana karanese saMgrahaNI karanese sAma grahaNI, raktagrahaNI, zUla, pakka aura roga naSTa hotA hai| apakka atisArakA nAza hotA hai / (1591) grahaNIkapATapazcAnanarasaH sAdhAraNataH grahaNImeM zahadake sAtha khilAnI (ra. kA. dhe. / graha ) caahieN| pAradaM gandhakaM bhAgaM kaparda maricaM tthaa| pathya-dahI, bhAta / / rasAd dviguNamekaikaM cUrNa kRtvA tu melayet // | (1593) grahaNIkapATarasaH (r.pr.su.|a.8) yuktyA kRtastu grahaNIkapATamukhapazcakaH // | tAraM svarNa mAkSikaM zuddhalohaM zuddha pArA tathA gandhaka, 1-1 bhAga kaur3I | bhAgaM caikaM gandhakaM bhAgayugmam / For Private And Personal
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam ] zuddhaM sUtaM mAritaM tattribhAgaM khalve sarve maditaM vAsaraikam // sarva yojya hAri zRGgake'pi lepyaM mRtsnA vAsasA veSTitaM ca / vArAhAkhye tatpuTe garttamadhye AraNyairvai gomayaiH pAcayeddhi || dvitIyo bhAgaH / uttAryainaM svAGgazItaM prakuryAt khalve dhRtvA mardayettaM suvaidyaH / pazcAdenaM rasenAtha samyak bhRGgAhvayA bhAvayetsaptavArAn // cUrNa datvA lopramustAmadAhna - cchinA pAThA zakrabIjodbhavaJca / kApitthairvA svarasaiH subhRtairvA bhAvyaM sa trINi vArANi samyak // samyaka zuSkaM gAlitaM vatrakhaNDe mASaM caikaM lehitaM mAkSikeNa / kRSNA cUrNairmASayugmaizca yuktaM hanyAccAyaM grahaNIM tridoSajAM vai // cAMdI bhasma, sonA bhasma, sonA makkhI bhasma, aura loha bhasma eka eka bhAga gandhaka 2 bhAga, pAradabhasma, ( rasasindUra ) 3 bhAga lekara sabako 1 dina acchI taraha kharala karake hariNake sIMgameM bhara dIjie aura usake Upara kapar3e miTTI karake arane upaloM meM varAhapuTameM phUMka dIjie / tatpazcAt svAGga zItala hone para nikAlakara cUrNa karake use bhAMgake svarasakI 7 bhAvanA dIjie aura phira usameM lodha, mothA, kastUrI, giloya, pAThA aura indrajaukA cUrNa eka eka bhAga milAkara kaithake [ 117] svarasa yA kAkI tIna bhAvanA dekara sukhAkara kapar3e se chAna lIjie / ise 1 mAzekI mAtrAnusAra 2 mA. pIpalake cUrNa aura zahada meM milAkara sevana karane se tridoSaja saMgrahaNakA nAza hotA hai / (1594) grahaNIkapATarasaH (r.saa.sN.| graha.) rasAbhragandhAnkramavRddhiyuktAn jaGgArasena tridinaM vimartha / jayanti bhRGgalambinI re dinaM yavakSArasaTaGkaNazca // sivA tu gandhasya ca tulyabhAgaM vAtAritailena yutaM puTikhA / guDUcikAzAlmalikArasena Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir jayA rasenApi vima zANam // marIcasArddha madhunA sametaM dadIta pathyaM dadhibhaktakacca || zuddha pArada 1 bhAga, abhraka bhasma 2 bhAga aura zuddha gandhaka 3 bhAga lekara sabako 3 dina taka kAkajaMghA ke rasa meM ghoTakara 1-1 dina jayantI bhAMgarA aura paudIneke rasameM ghoTiye; tatpazcAt usameM 3 - 3 bhAga javAkhAra aura suhAgekI khIla milAkara araNDIke tailameM ghoTakara yathAvidhi sampuTa karake gajapuTameM phUMka dIjie aura phira giloya, seMmala, aura bhAMgake rasameM pRthak pRthak kharala kara lIjie / ise 4 mAzekI mAtrAnusAra ( 2 tolA ) zahada aura ( 1 mAzA ) pIpala ke cUrNake sAtha sevana karanese grahaNI roga naSTa hotA hai / pathya - - dahI bhAta | For Private And Personal
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [118] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi YNONVvvvvvvvvvvive vvvvvvvvvvvv www.univvvvvvvvvvvvvvvwarntvni ( vyavahArika mAtrA-4 rattI / ) niSka (pratyeka 5 mAze) aura kaur3I bhasma 5 niSka (1595) grahaNIkapATarasaH tathA zuddha gandhaka 2 niSka lekara prathama pAre (ra. rA. suM.; ra. kA.; ra. caM. / gra.; yo. ta. / ta. | gandhakakI kajalI banAkara anya samasta oSadhiyoM 22; vR. yo. ta. / ta. 67 ) kA cUrNa milAkara jambIrI nImbUke rasameM ghoTakara zuddhAhiphenavalimUtakapardabhasma / TikiyA banA lIjie aura sampuTameM banda karake haalaahlossnnvishuddhsuvrnnbiijaiH| gajapuTako Adhe bhAra (2 // mana ) upaloM (kaNDoM) ambhodhipatikarazailadharASTaviMza se bharakara usake bIcameM usa puTako rakha kara agni tyazaivicUrNitatamaigrahaNIkapATaH // lagA dIjie / svAMga zItala hone para auSadhako ballo:sya hanti madhunA saha jIrakeNa / | cUrNa kara liijie| bhukto'tisAramapi saMgrahaNImudagram / / ise ( 8 rattIkI mAtrAnusAra zahada meM milAAmaM vipAcya sahasA janayatyavazyaM | kara ) sevana karanese grahaNI, gulma, kSaya, kuSTha aura vaizvAnaraM jaTharamAtinamArtibhAjam / / prameha roga naSTa hotA hai| zuddha aphIma, 4 bhAga zuddha gandhaka, 10 / (1597) grahaNIkapATarasaH(vajrakapATarasaH) bhAga; zuddha pArA, 2 bhAga kaur3I bhasma, 7 bhAga | (ra. caM.; ra. sA. saM.; yo. ra.; ra. rA. suM. / gra.; bachanAga viSa ( zuddha), 1 bhAga, syAha mirca, 8 ra. maM. / a0 6; raseM. ci. ma. / a0 9 bhAga, zuddha dhatUreke bIja 20 bhAga lekara mahIna ra. kA. dhe.) cUrNa kara liijie| | tAramauktikahemAni sArazcaikaikabhAgikAH / ___ ise 2 rattIkI mAtrAnusAra zahada aura ( 3 | dvibhAgo gandhakaH mUtastribhAgo mardayedimAn / / mAze ) jIreke cUrNa ke sAtha sevana karanese bhayaGkara | kapitthasvarasairgADhaM mRgazRGge tataH kSipet / atisAra aura grahaNI tathA Ama naSTa ho kara | puTenmadhyapuTenaiva tata uddhRtya mardayet // agnidIpta hotI hai| balArasaiH sptvelmpaamaargrsaividhaa| (1596) grahaNIkapATarasaH ( r.saa.sN.|gr.) lobhraM prativiSAmustadhAtakIndrayavAmRtA // tulyaM kAntaM rasaM tAlaM mAkSikaM ttngknnntthaa| pratyekametatsvarasairbhAvanA syAtridhA tridhA / sapAdaniSkaM pratyekaM paJcaniSkaM varATakam // 90 // mASamAtro raso deyo madhunA maricaistathA // dviniSkaM gandhakaM sarva piSTvA jmbiirjaidrvaiH|| hanyAtsarvAnatIsArAn grahaNI sarvajAmapi / ardhabhArakarISeNa puTitaM bhasmazobhanam // kapATo grahaNIroge rasoyaM vhnidiipnH|| pradadyAdagrahaNIgulmakSayakuSThapramehake // 91 // cAMdI bhasma, muktA bhasma, svarNa bhasma, aura __kAntisAra lohabhasma, zuddha pArada, zuddha loha bhasma 1-1 bhAga tathA zuddha gandhaka 2 bhAga haratAla, sonAmakkhI bhasma, aura suhAgA savA savA aura zuddha pArada tIna bhAga lekare sabako ekatra For Private And Personal
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 119] - - kharala karake kaithake rasameM dhoTie aura phira use vAtottarAyAM maricAjyayuktaH harinake sIMgameM bharakara usake Upara kapara miTTI pittotarAyAM madhupippalIbhiH // karake madhya puTameM phUMka dIjie aura svAMga zItala kaphottarAyAM vijayArasena honepara kapara miTTIko alaga karake (sIMga sameta) __ kaTutrayeNAjyayuto grahaNyAm / pIsa lIjie / tatpazcAt use kharaiTIke rasakI 7 kSaye jvare cArzasi SaTprakAre bhAvanA, aura ciraciTA, lodha, atIsa, mothA, | - bhagandare cArucipInase ca / / dhAyake phUla, indrajau aura giloyake kAthakI 3- mehe ca kRcchre gatadhAtuvardhane 3 bhAvanA dekara cUrNa karake rakha liijie| gujjAdvayazcAsya mahAmayannam / / ___ yaha " grahaNI kapATa " rasa agnidIpaka aura motI, sonA, pArA, gandhaka, suhAgA, abhraka sarva prakArake atisAra tathA saMgrahaNI roganAzaka hai| bhasma, aura kaulI 1-1 bhAga aura zaMkha 7 bhAga noTa-saM. 1593 aura isameM bahuta thor3A antara | lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banA lIjie hai / dono yoga lagabhaga samAnahI haiN| tatpazcAt anya auSadhoMkA cUrNa milAkara aura mAtrA----1 mAzA / anupAna zahada (2 ! atIsake kAmeM dhoTakara golA banA lIjie, phira to0 ) aura mircakA 'cUrNa ( 1 mASA ) use sampuTameM banda karake ( vAlukAyantrameM ) ___vyavahAra-1-1 mAzA auSadha 3 bAra khAnI Adhe dinakI agni diijie| svAMga zItala honepara caahie| auSadhako nikAlakara lohapAtrameM DAlakara eka eka (1598) (saMgraha) grhnniikpaattrsH(vRhd)| bhAvanA dhatUrA, cItA aura mUsalIke rasakI diijie| ra. sA. saM.; ra. rA. suM.; ra. caM.; bhai. ra. / graha.; basa grahaNIkapATarasa taiyAra hai| ra. maM. / a. 6) ise vAtapradhAna grahaNImeM mircake cUrNa aura ghoke sAtha, pittaja grahaNImeM zahada aura pIpalake muktAsuvarNa rasagandhaTaGka-- cUrNake sAtha tathA kaphaja saMgrahaNImeM bhAMgake rasa, ____makapardI rstulybhaagH| trikuTeke cUrNa aura dhIke sAtha sevana karAnA caahie.| sarvaissamaM zakacUrNamiSTaM isake sevanase kSaya, jvara, 6 prakArakI bavAkhalle ca bhAvyo'tiviSAdraveNa // sIra, bhagandara, aruci, pInasa, prameha, mUtrakRcchU, golazca kRtvA mRdukarpaTasthaM aura dhAtukSayAdi rogoMkA nAza hotA hai| ___ sampAcya bhANDe divasAdhakaJca / mAtrA--2 rttii| sarvAGgazIte rasa eSa bhAvyo (1599) grahaNIkapATo rasaH dhustUravanimuSalIdravaizca // (ra. rA. su.; ra. caM. / graha.) lauhasya pAtre paribhAvitazca zvetasarjastha zuddhasya gandhakasya rasasya ca / siddho bhavetsa grhnniikpaattH| | zubhe'hni pRthagAdAya cUrNa mASacatuSTayam // For Private And Personal
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 120] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi ekIkRtya zilAkhalle dadyAtteSAntadA rasam / aura gandhakakI kajalI banA lIjie tatpazcAt sUryAvarttasya vilvasya zRGgATasya ca patrajam // anya auSadhoMkA cUrNa milAkara nIbUke rasameM dhoTapratyekaM palamekaikaM dApayed grhnniigde| kara goliyAM banA liijie| dApayetsatato yatnAd dadhibhaktaM samAcaret // ise prAtaHkAla Adhe mASekI mAtrAnusAra asaMvRttagudadvAraM kapATamiva Dhakayet / zahada, zaMkhabhasma, dhI aura mirca ke cUrNake sAtha atazca grahaNIrogakapATo'yaM rasasmRtaH // sevana karanese 2-3 mAtrAmeM hI sarva prakArake ati___ sapheda rAla, zudra gandhaka aura zuddha pArA sAra, grahaNI, jvara, zUla, agnimAMdya, aruci, aura 4-4 mAze lekara ghoTakara kharala kara lIjie aura AmavAta roga naSTa ho jAte haiN| phira usameM hulahula, belapatra aura siMghAr3eke pttoN| (1601) grahaNIkapATo rasaH kA 1-1 pala rasa DAlakara khUba kharala kiijie| (ra. rA. su.; ra. sA. saM. / graha.) ise nitya prati sevana karanese prabala saMgrahaNI / girijAbhavabIjakajjalI roga naSTa hotA hai| pthy-dhiibhaat| (mAtrA- parimaryAdarasena shossitaa| 2-3 rattI) kuTajasya tu bhasmanApunastu (1600) grahaNIkapATo rasaH dviguNenAtha vimartha parimizritA // (ra. rA. suM.; yo. ra. / saMpra., ra. ra. s.| khaM 3 a. 16 mardayitvA pradAtavyaM samyagguJjAcatuSTayam / vR. yo. ta. / 67 ta.) ajAkSIreNa dAtavyaM kAthena kuTajasya vA // rasendragandhAtiviSAbhayAbhra yUSaM deyaM mamUrasya vAribhaktazca zItalam / kSAradvayaM mocarasaM vacA ca / danAsaha punardeyaM grAsAdau raktikAdvayam // jaipAlajambIrarasena ghRSTaH varddhayedazaparyantaM haasyetkrmshstthaa| piNDIkRtaH syAd grhnniikpaattH|| | nihanti grahaNIM sarvA vizeSAt kukSimArdavam // asthArdhamAsaM madhunA prabhAte zuddha pArA aura gandhaka samAna bhAga lekara zambUkabhasmAjyamarIcayuktam / kajalI karake adrakake rasameM ghoTakara sukhA lIjie sarvAtisAraM grahaNIM jvaraM ca aura phira usameM dogunI kur3ekI chAlakI bhasma . zUlAnimAnyaM ca dharocakazca // milAkara bhalI bhAMti kharala kara liijie| nihanti sadyazca tathAmavAtaM ise 4 rattIkI mAtrAnusAra bakarIke dUdha yA dvitriprayogena rasottamoyam // kuDekI chAlake kAthake sAtha sevana karanA cAhie, zuddha pArA, zuddha gandhaka, atIsa, harra, abhraka athavA prathamadina bhojanake samaya prathama grAsameM bhasma, javAkhAra, sajIkhAra, mocarasa, baca aura 2 rattI auSadha khAkara Uparase dahI pieM aura phira jamAlagoTA (zuddha) samAna bhAga lekara prathama pAre / pratidina 1-1 rattI mAtrA bar3hAte huve 10 rattI For Private And Personal
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [121] - - - - vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv taka pahuMcane taka isI prakAra sevana karate raheM aura | gandhakako kajalI banA lIjie tatpazcAt anya phira pratidina 1-1 rattI ghaTAkara sevana kreN| auSadhoM kA cUrNa milAkara khUba kharala kIjie isake sevanase sarva prakArakA grahaNIroga naSTa hotA hai| aura phira usameM hulahula, belapatra, aura siMghAr3eke (1602) grahaNIkapATo rasaH (ra.rA.su. |gr.)| pattoMkA 5-5 tole svarasa milAkara teja dhUpameM rakha daradaM gandhapASANaM tugAkSIAhiphenakam / dIjie aura sUkhanepara goliyAM banA liijie| tathA varATikAbhasma save kSAraNa maddeyet // ise 2 rattIkI mAtrAnusAra belapatrake rasake raktikAyugmamAnena chAyAzuSkAM vaTIM caret / sAtha sevana karane aura dahIbhAta khAnese grahaNI roga grahaNIM vividhAM hanti raktAtIsAramulvaNam // naSTa hotA hai| ____ zuddha hiMgula (zaMgarafa), zuddha gandhaka, baMsa- ___yaha goliyAM pANDu, atisAra, zotha aura locana, aphIma aura kaur3I bhasma samAna bhAga jvarakA bhI nAza karatI haiN| lekara sabako dUdhameM ghoTakara 2-2 rattIkI goliyAM (1604) grahaNIkapATo rasaH banAkara chAyAmeM sukhA liijie| (bhai. ra.; ra. sA. saM.; ra.rA. suM.; dhanva. / graha0) inake sevanase aneka prakArakI saMgrahaNI aura raktAtisAra naSTa hotA hai| TaGkaNakSAragandhAzmarasaM jAtIphalantathA / tathA khadirasArazca jIrakaM zvetadhUnakam // (1603) grahaNIkapATo rasaH kapihastakabIjazca tathaiva vakapuSpakam / (bhai. ra.; ra. sA. saM,. ra. ra., ra. rA. suM. / graha.) | eSAM zANaM samAdAya zlakSNacUrNAni kArayet rasagandhakayozcApi jaatiiphllvnggyoH|| | bilvapatrakakAsiphalaM zAlizca dugdhikA / pratyekaM zAnamAnazca zlakSNacUrNIkRtaM zubham / / / zAlizca mUlaM kuTajatvacaH kazcaTapatrajam / / mUryAvartarasenaiva bilvapatrarasena ca / sarveSAM svarasenaiva vaTikAM kArayedbhiSak / zRGgATakasya patrANAM rasaiH pratyekazaH palaiH // raktikaikapramANena khAdayedivasatrayam // caNDAtapena saMzoSya vaTikAM kArayedbhiSak / dadhimastu tataH peyaM plmaatrprmaanntH| bilvapatrarasenaiva dApayedraktikAdvayam // api yogazatAkrAntAM grahaNImuddhatAJjayet / / danA ca bhojanIyaJca grhnniirognaashnH| / AmazUlaM jvaraM kAsaM zvAsaM zothaM pravAhikAm / pANDurogamatIsAraM zothaM hanti tathA jvaram / / | raktasrAvakaraM dravyaM kArya naivAtra yuktitH|| grahaNIkapATanAmA rasaH prmdurlbhH|| suhAgekI khIla, javAkhAra, zuddha gandhaka, zuddha zuddha pArA, zuddha gandhaka, jAyaphala aura lauMga pArA, jAyaphala, khairasAra, jIrA, sapheda rAla, kaucake 1-1 zANa (4 mAze) lekara prathama pAre aura bIja aura agathiyAke phUla barAbara barAbara lekara 1 bilvaM / 2 ca madhulikA / 3 tathA corakapuSpakamiti pAThAntarANi / bhA016 For Private And Personal
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [122] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi prathama pAre gandhakakI kajalI banA lIjie tatpazcAt | ajavAyana 2-2 bhAga, kAlA namaka 4 bhAga aura anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara bhalI bhAMti kharala | ina sabake samAna kaur3I bhasma lekara prathama pAre kIjie aura use belapatrake rasa, kapAsake kAtha, gandhakakI kajalI banA lIjie tatpazcAt anya zAli dhAnake kAtha, dUdhI, zAlIzAkakI jar3a, auSadhoMkA cUrNa milAkara kharala kIjie / kuDekI chAla aura jalapIpalake pattoMke rasakI eka ise nitya prati takrameM milAkara sevana karanese eka bhAvanA dekara 1-1 rattIkI goliyAM banA grahaNI roga naSTa hotA hai / (mAtrA-3-4 rttii|) liijie| (1606) grahaNIgajakesarI rasaH _ina goliyoMko 3 dina taka 1 pala (5 tole) ( vR. ni. ra.; yo. ra ; ra. caM.; vai. ra. / saMgra.; dadhi mastuke sAtha sevana karanese saiMkar3oM auSadhoMse zAnta na hone vAlI prabala saMgrahaNI bhI naSTa ho va vR. yo. ta. / ta. 67 ) jAtI hai| gandhaM pAradamabhrakaM ca daradaM lohazca jAtIphalam / | bilvaM mocarasaM viSaM prativiSaM vyopaM tthaadhaatkii|| yaha, Ama, zUla, jvara, khAMsI, zvAsa, zotha | aura pravAhikAkA nAza karatI haiN| bhaGgAmapyabhayAM kapitthajaladaudIpyAnalaudADimam , grahaNI rogameM raktasrAvaka padArthoMse parahez2a TaGkAdbhasmakaliGgakAnkanakaja vIjaM ca yakSekSaNam / | etatturyamaphenametadakhilaM saMmadya saMcUrNayeta / karanA caahie| dhattUracchadajai rasaiHsumatimAnkuryAnmarIcAkRtim / / (1605) grahaNIkapATo rasaH : dattA sA grahaNIgadaM sarudhiraM sAmaM sazUlaM cirA(ra. rA. su. vai. ra.; vR. ni. ra. / saMgrahaNI) tIsAraM vinihanti jati sahitAMtItrAMvizacImapi pAradAdviguNo gandhastAbhyAM tulyaM kttutrikm| sAdhyAsAdhyamapi svayaM parihareduktAnupAnairapi / ajAjI TakaNaM dhAnyaM hiGgajIrayavAnikA // nAnA tu grahaNImataGgajamadadhvaMsIbhakaNThIravaH / / pratyeka dviguNaM sUtAcakazca caturguNam / zuddha gandhaka, zuddha pArada, abhraka bhasma, sarveSAJca samA deyA dagdhA sujJairvarATikA // | hiGgula ( zaMgarapha) loha bhasma, jAyaphala, belagirI, sarva ekIkRtaM cUrNa mASamAtramitaM ttH| | mocarasa, mIThA teliyA (zudra ), atIsa, soMTha, takraNAloDaya.matimAn bhakSayetsatataM nrH|| | mirca, pIpala, dhAyake phUla, bhAMga, harra, kaithakA gUdA, grahaNIkapATako hyeSa hitaH syAd grhnniigde|| | nAgaramothA, ajavAyana, cItA, anAra, suhAgekI zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, khIla, indrajau, dhatUreke bIja ( zuddha ) aura rAla trikuTA (soMTha, mirca, pIpala)) 3 bhAga, aura jIrA, samAna bhAga tathA aphIma ina sabase caturthAMza -suhAgekI khIla, dhaniyA, hIMga, kAlA jIrA tathA | lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banA lIjie 1 bhRSTAmapyeti pAThAntaram For Private And Personal
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam dvitIyo bhaagH| [ 123 vvvunnrvinv - - rwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww tatpazcAt usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara ballena pramitazcAyaM rasaH zuNThyA ghRtaaktyaa| dhatUreke patrasvarasameM kharala karake gola mircake | sevito grahaNI hanti satsaMga iva vigraham // samAna goliyAM banA lIjie / pathyamatra pradAtavyaM svalpAjyaM dadhitakayuk / inake sevanase rakta, zUla aura Ama saMyukta hitaM mitaM ca vizadaM laghu grAhi rucipadam // grahaNI, purAnA atisAra aura pIDAyukta bhayaGkara pAcano dIpano'tyarthamAmaghno rucikArakaH / visUcikA naSTa hotI hai| tattadoSadhayogena sarvAtIsAranAzanaH // ___ ( mAtrA 2 rttii| anupAna----jAyaphalakA banAtyapi malaM zIghraM nAdhmAnaM kurute nRNAm // 83 / / pAnI / ) noTa-vaidya rahasyameM isakA nAma "grahaNI kapATa" hai| __ zuddha pArA aura gandhaka 1-1 bhAga lekara (1607) grahaNIgajakesarI rasaH | kajalI banA lIjie aura use lohekI kaDhAimeM ( ra. ra. sa. / u. khaM. a. 16) DAlakara agnipara pighalAkara usameM 1-1 bhAga rasagandhakayoH kRtvA kajjalI tulybhaagyoH| kor3I bhasma, sonAmakkhI bhasma aura zuddha gandhakadrAvayitvAyase pAtre rasatulyaM vinikSipeta // 72 // cUrNa DAlakara lakar3Ise bhalI bhAMti milAkara keleke carAcarabhavaM bhasma tatra mAkSikasambhavam / / patrapara DhAla kara parpaTI banA lIjie / tatpazcAt gandhapASANasahitaM pAtrelohamaye kSipeta // 72 // 1-1 bhAga pArA gaMdhaka, sonA bhasma aura AdhA tatkASThena viloDyAtha nikssipetkdliidle| bhAga kaur3I bhasmakI kajalI banAkara punaH pighalAkara svarNa samAMzakaM kRtvA rasenArdhAzikaM kssipet||73|| uparokta vidhise parpaTI banA lIjie / aba ina dono carAcarabhavaM bhasma gandhapASANasAdhitama / parpaTiyoMko loheke kharalameM pIsakara 1 karSa (1 / tolA) tatkASThena viloDyAtha nikssipetkdliidle||74|| sonAmakkhI bhasma aura 1 pala (5 to.) nizcandra tata AcchAdya sNcye vidhaayaa''ysbhaajne| abhraka bhasma aura mIThA teliyA, atIsa, kaTelI, akSamAtra kSipedbhasma tatra mAkSikasambhavam // 75 // mocarasa aura jIrekA samabhAga mizrita cUrNa upasamyanizcandratAM nItaM vyomabhasmapalonmitam / rokta samasta auSadhase AdhA milAkara kharala karake viSaM viSA ca gAndhArI mocarasaM sajIrakam // 76 aranI, jalapIpala, guJjA, asagandha aura paJcakolake sarva samAMzikaM kRtvA rase cArdhAzikaM kSipeta / rasakI bhAvanA dekara sukhAkara surakSita rakhie / sarvametanmardayitvA bhAvayedatiyatnataH // 77 // / zrInandikathita amRtopama isa grahaNI gaja. jayantyA ca mahArASTrayA gnyjaakinyaa'shvgndhyaa| kesarI rasako 2 rattIkI mAtrAnusAra ghImeM bhunI paJcakolakaSAyaizca kuryAcUrNa tataHparam // 78 // huI soMuke cUrNa ke sAtha sevana karanese grahaNI roga iti siddho rasaHso'yaM grhnniigjkesrii| isa prakAra naSTa ho jAtA hai jisa prakAra satsaMgase nAmato nandinAproktaH karmatazca sudhaasmH||78|| vigraha / For Private And Personal
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [124] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi isake sevana kAlameM svalpavRtayukta dahI bhAta / vIryabalaM nRNAMvitanate vyaadhiibhpshcaannH|| aura takrakA sevana karanA cAhie tathA hitakArI, 1 bhAga zuddha pArada aura 4 bhAga zuddha parimita, vizada, laghu, grAhI aura rocaka padArtha gandhakakI kajalI karake use mahAmaNDUkI, brAhmI, khAne caahieN| .. dhatUrA, kalihArI, tulasI, kasauMdo aura kandUrIke yaha atyanta pAcana, dIpana, AmanAzaka, rasameM 2 dina taka ghoTakara golA banA lIjie rucikAraka, aura anupAna bhedase sarva prakArake aura use bAlukA yantrameM pakAiye tathA pakate atisAroMkA nAza karanevAlA hai| samaya usameM uparokta oSadhiyoMkA rasa DAlate rahie isake sevanase mala atyanta zIghra kaThina ho aura phira eka laghu puTa dekara usameM 16vAM bhAga jAtA hai aura aphArA bhI nahIM hotA / soMTha, mirca, pIpala aura suhAgekA cUrNa milAiye / (1608) grahaNIgajapaJcAnanarasaH ___ise 4 kala ( 8 rattI )kI mAtrAnusAra (ra. kA. dhe. / graha0 ) mizrIke sAtha sevana karanese tvagdoSa, bhUtabAdhA, mRtaHsvIyacaturguNena balinA yuktHmhaamnnddukii| kRmi tathA prAyaH anya samasta roga naSTa hojAte haiN| braahmiikaanycnlaagliihrivdhuukaasnnbimbiidrvaiH|| . lAlavikAlikhI ise munivara buddhadevakA pUjana karaneke pazcAt piSTavA vAsarayugmameva pacitaM tadagolakaM baalukaa| sevana karAnA cAhie / isake sevanase svarNa sadRza yantrebhANDagate tdaussdhrsNdkhaamhHshossitm|| kAnti aura bhImake samAna bala tathA vIryAdi prApta pazcAdalpapuTaM dadIta ca kalAMzaM tryUSaNaM TaGkaNam / hotA hai / deyaM ballacatuSTayazca sitayA tvagdoSabhUtakRmIn // pathya-bhAta, mizrI, gomUtra, ghRta, taila, dahI hitvA vai sakalAn gadAna vijayate prAyaH aura laghu bhojana / auSadha paca jAnepara maMgakA prayogAdayam / yUSa Ara mizrI tathA pittanAzaka padArtha khilAne zrIbuddhAcanapUrvakaM munivaraM kRtvA bhissgyojyet|| caahieN| pathyabhaktasitAsamUtrayamalairdanA ca deyaM laghu / ___ apathya-pittavarddhaka padArtha, mAMsa aura jIrA / kSINe mudgarasaHsitA samucitA kAryA ca (1609) grahaNIgajendravaTikA . zAntA kriyaa|| (bhai. ra.; ra. ca.; ra. sA. saM.; ra. ra. / gra. ci.) tyAjyaM pittalamAtramatra nikhilaM mAMsaM ca rasagandhakalohAni zaGkhaTaGkaNarAmaTham / . jIraM sdaa| zaTItAlIsamustAni dhAnyajIrakasaindhavam // tyAjyaM svasthavatAM vizuddhavapuSAM ghasratrayam dhAtakyAtiviSA zuNThI gRhadhUmo harItakI / sevitaM // bhallAtakaM tejapatraM jAtIphalalavaGgakam / / kAnti kAzcanasabhibhAM kilabalaM bhImasya tvagelAbAlakaM bilvaM methI zakrAzanasya ca / tulyaM ca tatpuSTiM / rasaiHsamartha vaTikA rasavaiyena kAritA // For Private And Personal
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 125] gahanAnandanAthena bhASiteyaM rasAyane / yAmAdhai golakaM svedyaM mandena pAvakena ca / grahaNIgajendrasaMjJeyaM zrImatA lokarakSaNe // zIte jayArasasamaM zAlmalIvijayAdravaiH // grahaNI vividhAM hanti jvraatisaarnaashinii| bhAvayetsaptadhA vjrkpaattHsyaadrsottmH| zUlagulmAmlapittAMzca kAmalAM ca halImakam / mASadvayaM trayaM vAsya madhunA grahaNIJjayet // balavarNAgnijananI sevitA ca cirAyuSe / / zuddha pArA, zuddha gandhaka, javAkhAra, jayantI, kaNDU kuSThaM visarpazca gudabhraMzaM kRmiJjayet // baca, amraka bhasma aura suhAgekI khIla barAbara mASadvayAM vaTI khaadecchaagiidugdhaanupaantH| barAbara lekara prathama pAre gandhakako dhoTakara kajalI vayognibalamAvIkSya yuktyA vA truTivaddhana // banA lIjie, tatpazcAt use 3 dina taka jayantI, zuddha pArA, zuddha gandhaka, loha bhasma, zaMkha bhAMgarA aura jambIrI nIbUke rasameM dhoTakara golA bhasma, suhAgekI khIla, hIMga, kacUra, tAlIsapatra, banA lIjie aura use (pAnoM meM lapeTakara) hAMDI nAgaramothA, dhaniyA, jIrA, seMdhA, dhAyake phUla, meM rakhakara AdhA pahara taka mandAgnise svedita atIsa, soMTha, gharakA dhuvAM, harra, zuddha bhilAvA, tejapAta, kIjie aura phira svAMgazItala hojAne para nikAla jAyaphala, lauMga, dAlacInI, ilAyacI netrabAlA, kara jayA, saMbhalakI jar3a aura bhAMgake rasakI 7-7 belagirI aura methI samAna bhAga lekara prathama pAre bhAvanA diijie| gandhakakI kajalI kara lIjie tatpazcAt usameM yaha "grahaNI vajra kapATarasa' 2-3 mAzekI anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara indrajauke kAthameM mAtrAnusAra zahadake sAtha sevana karanese grahaNI ghoTakara goliyAM banA lIjie / rogako naSTa karatA hai| ___ zrI gahanAnandanAtha kathita yaha " grahaNI (1611) grahaNIvanakapATarasaH(ra.kA.dhe.pra.) gajendra vaTikA " 2 mAghe yA agni balAnusAra rasabhasmAbhrakaM gandhaM TaGkaNavijayA vacA / nyUnAdhika mAtrAnusAra bakarIke dRdhake sAtha sevana yavakSAraM samaM sarva mrdyenmaarkvdrvaiH|| karanese aneka prakArakA grahaNIroga, jvarAtisAra, jIrakasya rasaimI dinaikaM taM ca golakam / zUla, gulma, amlapitta, kAmalA, halImaka, kaNDU zoSayitvA pacelohapAtre daNDacatuSTayam // ( khAja ), kuSTha, visarpa, gudabhraMza aura kRmikA nAza zanaistu taM samAMzena kSiptvA mocarasaM navam / hotA hai evaM bala, varNa, agni aura AyukI vRddhi bhAvayedvijayAdrAvaiHsaptadhA dharmarakSitam / / hotI hai| mASadvayamitAM mAtrAM lihenmAkSikasaMyutAm // . (1610) grahaNIvajrakapATarasaH ___ zuddha pArada, abhraka bhasma, zudra gandhaka, (ra. sA. saM. / gra.) suhAgekI khIla, bhAMga, baca aura javAkhAra samAna mUtaM gandhaM yavakSAraM jyntyugraabhrttngknnm|| bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banA jayantIbhRGgajambIradravaiH piTavA dinatrayam // / lIjie tatpazcAt anya oSadhiyoMkA cUrNa milA For Private And Personal
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [126] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [gakArAdi kara jIre aura bhAMgareke rasameM 1 dina ghoTakara bhAMgakA cUrNa ina sabake barAbara lekara prathama pAre eka golA banAiye aura use sukhAkara lohapAtrameM gandhakakI kajalI banA lIjie tatpazcAt anya rakhakara 2 ghar3I taka agnipara pakAiye / tatpazcAt auSadhoMkA cUrNa milAkara kharala kIjie / usameM usake barAbara mocarasakA cUrNa milAkara ise prAtaHkAla 2 mAzekI mAtrAnusAra cAvabhAMgake rasakI 7 bhAvanA dhUpameM dIjie (rasa DAla loMke pAnIke sAtha sevana karanese grahaNI, tRSNA, DAlakara dhUpameM sukhAiye / ) jvara aura pakkAtisAra, AmAtisAra, aneka varNa ise 2 mAghekI mAtrAnusAra zahadameM khAnese / saMyukta tathA vedanAyukta atisAra aura vizeSataH grahaNIroga naSTa hotA hai| sUjanakA nAza hotA hai| yaha asAdhya saMgrahaNI (1612) grahaNIzAIlacUrNam ( rasaH) pANDu aura jIrNajvarako bhI naSTa karatA hai tathA ( bhai. ra, / grahaNya0 ) agniko baDavAnalake samAna tIbra kara detA hai / rasagandhakalauhAbhraM hiGgalavaNapaJcakam / .. / (1613) grahaNIzArdUlarasaH / haridre pAkalaJcaiva vacAmustaviDaGgakam / / (ra. sA. saM.; ra. caM. / graha0 ) trikttutriphlaacitrmjmodaaymaanikaa| rasagandhakayozcApi karSamekaM suzodhitam / gajopakulyA kSArANi tathaiva gRhadhRmakam // dvayoHkajjalikAM kRtvA hATakaM ssoddshaaNshtH|| eteSAM kArSikaM cUrNa vijayAcUrNakaM samam / lavaGgaM nimbapatrazca jAtIkoSaphale tthaa| mASadvayamidaM cUrNa zAlitaNDulavAriNA // eteSAM karmacUrNena sUkSmailAM sahamelayet / bhakSayetpAtarutthAya grahaNIgadanAzanam / muktAgRhena saMsthApya puTapAkena sAdhayet // agniJca kurute dIptaM vaDavAnalasanibham / / guJjApaJcapramANena pratyahaM bhkssyennrH| sarvAtIsArazamanaM tRssnnaajvrvinaashnm| jUtikAM grahaNIrogaM hrtyepHsunishcitH|| pakkApakkamatIsAraM nAnAvaNe savedanam // / arzanno dIpanazcaiva blpussttiprsaadnH| AmAtisAramakhilaM vizeSAcchayadhuM jayet / / kAsazvAsAtisAraghno blviirykrHprH|| asAdhyAM grahaNI hanti paannddupliihcirjvraan|| durvAraM grahaNIrogazcAmazUlazca nAzayet / zuddha pArA, zuddha gandhaka, loha bhasma, abhraka saMsAralokarakSArtha purA rudrennbhaassitH|| bhasma, hIMga, pAMco namaka ( seMdhA, kAlA namaka, zuddha pArA aura zuddha gandhaka 1-1 karSa samudra namaka, khArI namaka, kAca lavaNa ) haldI, (1 / tolA) lekara donoM ko kharala karake kajalI dAruhaldI, kUTha, baca, nAgaramothA, vAyabiDaMga, banA lIjie tatpazcAt usameM isakA solahavAM soMTha, mirca, pIpala, hair3a, baher3A, AmalA, cItA, bhAga svarNa bhasma aura lauMga, nImake pate (zuSka), ajamoda, ajavAyana, gajapIpala, javAkhAra, sajjI- jAyaphala, jAvitrI aura choTI ilAyacIkA cUrNa khAra, suhAgA, aura dharakA dhuvAM; 1-1 kapa tathA 1-1 karSa milAkara motIkI sIpake jor3emeM banda For Private And Personal
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam dvitIyo bhaagH| [ 127] karake Uparase kapara miTTI kara dIjie aura use | dvipalaM jIrakaM kAthamanupAnaM pradApayet / sampuTa meM rakhakara puTa lagA dIjie / svAMga zItala zvAsajvarAmazUlAsramatisAraM cirantanam / / honepara nikAlakara cUrNa karake rakha liijie| aruciM rAjayakSmANaM mandAgniM ca vinAzayet // ise prAtaHkAla pAMca rattIkI mAtrAnusAra sevana - zuddha pArA, zuddha gandhaka aura abhraka bhasma karanese sUtikA roga aura grahaNIroga avazya naSTa 1-1 bhAga lekara sabako ekatra. kharala karake hotA hai tathA bavAsIra khAMsI, zvAsa, atisAra, 7 bAra bijaure nIbUke rasameM dhoTie / aura phira kaSTasAdhya saMgrahaNI aura Ama, zUlakA nAza hotA usameM soMTha, mirca, pIpala, nIlakI jar3a aura tathA bala vIrya aura agnikI vRddhi hotI hai| dhatUreke bIjoMkA cUrNa 1-1 bhAga milAkara (1614) grahaNIhararasaH (ra.ra.sa. u.kha.a.16) bhAMga, saphedakoyala, ghRtakumArI, matsyAkSI (machalI) rasAbhragandhAH kramavRddhabhAgAH makoya, adraka, pittapApar3A, cItA, kelA aura kAlI jayArasena tridinaM vimaH / mUsalIke rasameM 3 dina ghoTakara sukhA lIjie / gadyANakAdha madhunA sameta ise 1 mASekI mAtrAnusAra 10 tole jIrake dadIta pathyaM dadhibhaktakazca // kAthake sAtha sevana karanese asAdhya saMgrahaNI zuddha pArada 1 bhAga, abhraka bhasma 2 bhAga | bhI avazya naSTa ho jAtI hai aura zvAsa, jvara, aura gandhaka 3 bhAga lekara kajalI karake 3 dina / Ama, zUla, purAnA raktAtisAra, aruci, rAja yakSmA, taka jayAke rasameM kharala kIjie / aura mandAgniko ArAma hotA hai| ise 3 mAze kI mAtrAnusAra zahada meM milA- iti gakArAdi rasa prakaraNam kara sevana karanA aura dahIbhAta khAnA caahie| / atha gakArAdimizraprakaraNam ( vyavahArika mAtrA--2-3 rttii|) (1615) grahaNyArirasaH (ra. rA. suN.| saMgra.) (1616) girikarNimUlayogaH (ga. ni. / apa.) zuddhamUtaM samaM gandhaM mUtAMzaM mRtamabhrakam / / puSye gRhItaM girikaNikAyAH / mardayenmAtuluGgAmlaiH zoSyaM peSyaM ca saptadhA / ___ mUlaM sitAyA galake nibaddham / vyUSaNaM nIlikAmUlaM dhatturasya ca vIjakam / gavyena lIDhaM yadi vA ghRtena ekaikaM mRtatulyaM syAt sarva tadvijayAdravaiH / / nihanti ghorAmapacI tadaiva // shvetaapraajitaaknyaamtsyaakssiikaakmaacikaa| sapheda girikarNI (koyala) kI jar3ako puSya ArdrakAparpaTovahniH kadalyA tAlamUlikA // | nakSatra meM nikAlakara gale meM bAMdhanese athavA gAyake dravairdinatrayaM bhAvyaM mASamAtraM ca bhakSayet / dhImeM milAkara cATanese bhayaGkara apacI roga bhI grahaNyAriraso nAma asAdhyaM sAdhayedhruvam // naSTa ho jAtA hai| For Private And Personal
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [128] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [gakArAdi (1617) guJjAdimUlaprayogaH (raa.maa.|mukhro0) (1621) godhUmAdyA pUpAlikA (g.ni.|vaajii.) guJjAvarAhakAranyatarasthAHsamudrata mUlam / AsannakSIriNo jJAtvAgodhamAna shaalissssttikaan| dantaizcarvitamAti dazanaghuNotthAM vinAzayati // niSpIDya kSIraM mdhukmRnnaalkpikcchubhiH|| cauMTalI (guJjA) athavA barAhakrAntAkI jar3a vidAryAzcaiva cUrNena zarkarAmadhusaMyutAm / ko cabAnese dAMtakA kIr3A naSTa hotA hai| ghRte pUpalikAM paktvA bhakSayitvA payaHpibet / / (1618) guJjAdivartiH (vR. ni. ra. / saMgra.) | strINAM zatamasau gatvAkuliGga iva hRSyati / guJjAkUSmANDabIjazca mUraNena ca vartikAm / jaba gehaM, zAlI aura SaSTI (saTTI) dhAnyoM meM lepayecchAyayA zuSkAM gudagAhyarzasAJjayet // cauMTalI (guJjA) aura peTeke bIja tathA jamI dUdha par3a jAya to unako pIsakara dUdha nikAlakara kanda samAna bhAga lekara (pAnImeM pIsakara) varti usameM mulaiThI, kamalanAla kauMca, aura vidArIkandakA ( battI) banAkara chAyAmeM sukhAkara gudAmeM rakhanese cUrNa tathA khAMDa aura zahada milAkara pUriyAM banavA arza (bavAsIra ) naSTa hotI hai| liijie| (1619) gulmaharI vatiH (su.sN.|utt.a.42) inako khAkara Uparase dUdhapInese. manuSya meM vAtava!nirodhe tu saamudraardksrsspaiH| saikar3oM striyoMse ramaNa karanekI zakti A jAtI hai| kRtvA pAyau vidhAtavyA vartikA mricottraa|| (1622) gomakSikAharaprayogaH ___gulma rogameM apAna vAyu aura malAvarodha hone para samudra namaka, adraka, sarasoM aura syAha mircake (yo. ra. / karNa ro0 ) cUrNakI vartiyAM banAkara gudamArgameM lagAnI caahieN| dantena carvayenmUlaM nandyAvarttapalAzayoH / (pra. vi. saba cIjoM ke samAna bhAga cUrNako tallAlApUrite karNe dhruvaM gomakSikAM jayet // guDameM milAkara vartiyAM banAnI cAhie aura eka tagara aura palAza (DhAka )kI jar3ako cavAkara varti (battI) ke nikala jAne para dUsarI lagA denI kAnameM lAlA (thUka ) DAlanese gomakSikA cAhie / ) ( DAMsa-macchara ) avazya nikala jAtA hai / (1620) godhUmAdi polikA (yo. ra. / zothA., ga. ni. / zo.) (1623)gomayapiNDAdisvedaH (v.se.|arsh.) godhUmakaNikAyuktA nirguNDIpatracUrNikA svedo gomayapiNDena saktunAmalakena c| polikA tilatailena yuktA shothvinaashinii| zatapuSpeNa vA kAryo gudajAnAM nivRttaye // gehUMke ATe aura saMbhAlake pattoMke cUrNakI gobarakI piNDI, sattU, AmalekI piTThI, yA polikA (patalI roTI) banAkara tila tailake sAtha soyekI poTalIse svedana karane ( sekane )se bavAprayukta karanese zotha roga naSTa hotA hai| sIrake masse naSTa hote haiN| For Private And Personal
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [129] - 1624) grahaNIroge pathyAdiH laghunA paJcamUlena paJcakolena paatthyaa| ( ca. saM. / ci. a. 18) annAni kalpayedvidvAn bilvvRkssaamldaaddimaiH| palAzaM citrakaM cavyaM mAtuluGgaharItakIm / pippalI pippalImUlaM pAThAM nAgaradhAnyakam // grahaNIdoSiNAM takraM dIpanaM grAhilAghavAt / kArSikANyudakaprasthe paktvA pAdAvazeSitam / / | pathyaM madhurapAkisAna ca pittapradUSaNam / / pAnIyArtha prayuJjIta yavAgU taizca sAdhitAm // kaSAyoSNavikAzitvAdrUkSatvAcca kaphe hitam / zuSkamUlakayUSeNa kaulatthenAthavA punH|| vAte svAdvamlasAndratvAtsayaskamavidAhi tat // kaTvamlakSAratIkSNena laghUnyannAni cApnuyAt / / kaitha, belagirI, cAMgerI ( cUkA-tipatiyA ) amlaM cAnu pibettakaM takrAriSTamathApi vaa| taka aura dADimase siddha yavAgU Amako pacAtI madirAM madhvariSTAn vA nigadaM zIdhumeva vA aura dastoMko rokatI hai| ___ DhAkakI hAla, cItA, cava, bijaurA nIbU , harra, pIpala, pIpalAmUla, pAThA, soMTha aura dhaniyA 1-1 / / grahaNI rogameM laghupaJcamUla (zAlaparNI, kaTelI, karSa ( 1 tolA ) lekara 1 prastha ( 80 tole) kaTelA aura gokharu ) athavA paJcakola ( pIpala, pAnImeM pakAkara caturthAMza zeSa rahane para chAna pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha )yA pAThA athavA liijie| grahaNI rogameM pIneke lie yahI pAnI belagirI imalIM ora anArase siddha AhAra denA denA cAhie aura yavAgU Adi bhI isImeM pakAnA cAhie / caahie| grahaNI rogameM sUkhI mUlIke kaSAya athavA taka ladhu honeke kAraNa dIpana aura grAhI kulathIke kaSAyase laghu anna banAkara dene cAhieM; hai; madhurapAkI honeke kAraNa pathya hai aura pittako aura bhojanake bAda amla takra, takrAriSTa athavA kupita nahIM karatA / kaSAya, uSNa vikAzI, aura sIdhu pilAnA caahie| rUkSa honeke kAraNa kaphameM hitakAraka hai / tAz2A (1625) grahaNyAmAhArakalpanA taka madhura, amla, aura snigdha honeke kAraNa vAyu nAzaka aura avidAhI hai ata eva takra grahaNI (ga. ni. / pra. ro. 3) rogakI saba avasthAoMmeM prayukta kiyA jA sakatA hai| kpitthbilvcaanggeriitkrdaaddimsaadhitaa| yavAgUHpAcayatyAmaM zakRtsaMvartayatyapi // iti gakArAdimizraprakaraNam bhA0 17 For Private And Personal
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 130 ] www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya -- ratnAkaraH / gha atha ghakArAdi kaSAya - prakaraNam vihitaM madhunA yutaM pivet (1626) ghanacandanAdikAthaH (bhai.ra. / jvarA.) ghanacandanaparpaTakaM kaTukaM tu mRNAlapaToladalaM sajalam / mRtazItasitAyutapittaharam jvaracharditRSArucidAhaharam // nAgaramothA, lAla candana, pitapApar3A, kuTakI, kamalanAla, paTolapatra aura netra bAleke kAr3he ko ThaNDA karake mizrI milAkara pInese pittajvara, chardi, tRSA, aruci aura dAhakA nAza hotA hai / (1627) ghanasaptakakaSAyaH (yo.sa. / samu. 4) ghano guDUcI kuTajaH kirAto vizvauSadhaM vAlakazuklakandaje / etaiH kaSAyo vihitotisAraM sazoNitaM sajvaramAzu hanyAt // nAgaramothA, giloya, kur3ekI chAla, cirAyatA, sUMTha, netravAlA aura atIsakA kAtha pIne se raktAtisAra aura jvarAtisAra atyanta zIghra naSTa hotA hai / (1628) ghanAdikAthaH (vR.ni.ra. / jvara. ) nimba mahauSadhAmRtA kaTuvArtA kapaTolavatsajaiH / kila zItajvarazAntaye bhRtam // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ ghakArAdi nAgaramothA, nImakI chAla, soMTha, giloya, sapheda kaTailI, paTolapatra aura indrajaukA kAtha zahada DAlakara pIne se zItajvara naSTa hotA hai / (1629) ghRtadadhyAdiyogaH (yo.. ta.79) ghRtadadhimadhurapayodadhimaNDeruSasi kRtaH karikarNapalAzaH / sthagayati hi sthiratAM sthavirANAm, vidadhAti purvavattAm // 13 // hastikarNa palAza ( DhAkakA bheda ) kI chAlako pIsakara rAtri ke samaya ghI, dahI, mIThAdUdha aura dahIke maNDameMse kisImeM milAkara rakha dIjie / ise prAtaH kAla pIne se vRddhAvasthA rukatI aura vRddhi hotI hai / (1630) ghoSakasvarasaprayogaH (vaM. se. / strI.) ghoSakasvarasaH pIto mastunA ca samanvitaH yonikandaM nihantyAzu tannADI caiva dhUpataH // 388 For Private And Personal kaDavI toraI ke svarasameM mastu ( dviguNa jala mizrita taka) milAkara pInese aura kar3avI torIke DalakI dhUnI denese yonikanda roga naSTa hotA hai / / / iti ghakArAdikaSAyaprakaraNam //
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [131 ] atha ghakArAdicUrNaprakaraNam arza rogameM vAyuko anulomana ( yathocita (1631) ghananAdayogaH ( yo. s.| samu.5) mArgagAmI ) karaneke lie ghImeM bhunI huI harrameM gavyena dugdhena samaM nipItaM gur3a aura pIpalakA cUrNa athavA nisota aura kSaudreNa yuktaM ghananAdamUlam / / dantImUlakA cUrNa ( samAna bhAga ) milAkara (uSNa balAM ca kolaM guDamizramadyA jalase ) sevana karanA caahie| draktapravAhaM cirajaM nihanti / // iti ghakArAdicUrNapakaraNam // caulAIkI jar3ake cUrNako zahadameM milAkara godugdhake sAtha pIne athavA kharaiTIkI jar3a aura atha dhakArAdiguTikA-prakaraNam berako gur3ameM milAkara khAnese purAnA raktapravAha bhI banda ho jAtA hai| (2635) ghanAdiguTikA (1632) ghanAdicUrNam ( . mA. / bAla.) (vR. ni. ra. / kAsa.; vai. jI. / vi. 3 ) ghanakRSNAruNAzRGgIcUrNa kSaudreNa saMyutam / ghanavizvazivAguDajA guTikA zizovarAtisAraghnaM kAsazvAsavamIharam // tridinaM vdnaambujmdhydhRtaa| nAgaramothA, pIpala, atIsa aura kAkar3A harati zvasanaM kasanaM lalane ! siMgIkA samAna bhAga mizrita cUrNa zahada meM milAkara lalaneva himaM hRdaye nihitA / / caTAnese baccoMkI khAMsI, zvAsa, vamana aura jvarA ___ nAgaramothA, soMTha, harra aura gur3ake cUrNako tisArakA nAza hotA hai| ekatra milAkara goliyAM banA lIjie / inheM (1633) ghanAdicUrNam ( vR.ni.ra. / vAla.) mukhame rakhanese zvAsa aura khAMsI naSTa hotI hai / ghanazRGgIviSANAzca cUrNa hanti samAkSikam / / ghoDAcolIguTikA ( rasaH) vAntijvaraM tathA yogo mdhunaativissaarjH|| (" azvakaJcukI rasa" avalokana kiijiye|) nAgaramothA, kAkar3AsiMgI aura ativiSA ( atIsa )kA samAna bhAga cUrNa athavA kevala // iti ghakArAdiguTikAprakaraNam // atIsakA cUrNa zahadameM milAkara caTAnese baccoMkI vamana aura jvarakA nAza hotA hai / atha dhakArAdighRtaprakaraNam ( vya. vi-1-1 mAzA cUrNa dinabharameM (1636) ghRta dhonekI vidhi 3-4 bAra caTAeM / ) drutahastena saMghRSTaM sajalaM srpisspunHpunH| 1634) ghRtabharjitaharItakI (vN.se.|asho.) dhauta vArasahasrantu tadadai zatameva vA // saguDAM pippalIyuktAmabhayAM ghRtabharjitAm / himavajjAyate zItaM vayaM medhyaM tathaiva ca / tridantIyutAM vApi bhakSayedanulominIm // 63 // etalepAdiSu yojyaM dAhavIsarpanAzanam // For Private And Personal
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vvvvvvvvvvvvvvvhnavr vvvvvvvvvvvvvvvviry vvvvvvvvvvvvv [132 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [ghakArAdi ghImeM zItala pAnI milAkara use hAthase khUba | atha ghakArAdidhUmraprakaraNam mathakara pAnI nikAla dIjie aura phira navIna jala DAlakara yahI kriyA kIjie / isa prakAra | / (1639) ghRtAdhUimaH 100, 500 yA haz2Ara bAra dhonese ghRta atyaMnta / zItala ho jAtA hai aura usakI mAlizase visarpa __(bhA. pr.| khaM. 2 nAsA.; yo. ra. / rAsA.) tathA zarIrakI dAha Adi naSTa hotI hai| ghRtaguggulumizrasya sikthakasya prayatnataH / (1637) ghRtapAnam ( yo. ci. ma. / a.7) dhUmaM kSavathurogaghnaM bhraMzathughnazca nirdizet / / zuddhagavyaM ghRtaM taptaM maricairvA kaNAnvitam / ghI, gUgala aura moma samAna bhAga milAkara rasAyanaM sadA peyaM ghRtapAnaM prazasyate // 1 dhUmrapAna karanese kSavathu (chIMke AnA) aura bhrathu rUkSakSataviSArtAnAM vAtapittavikAriNAm / roga naSTa hotA hai| hInamedhAsmRtInAzca ghRtapAnaM prshsyte|| // iti ghakArAdidhUmraprakaraNam // rUkSatA ( khuzkI ), ghAva, viSa ora vAtapitta vikArakI zAnti tathA medhA aura smRti atha ghakArAdirasaprakaraNam ( smaraNa zakti )kI hInatAko dUra karaneke lie zuddha goghRtako garma karake usameM syAhamirca athavA (1640) ghanagarbharasaH (rase. mN.| a. 3) pIpalakA cUrNa milAkara pInA hitakara hai / isa manaHzilAtAlakamambaraM ghanaM, prakAra ghRtapAna karanese rasAyanake guNa bhI prApta pItAmbaraM tIkSNarajazca kuJjaram / hote haiN| tApIruhaM kAntarajo rasena tat ghRtamUrchAvidhiH kumArivandhyAsuradAlijena // 152 // akArAdi ghRtaprakaraNake ArambhameM dekhiye| ghRSTaM mUSAsthaM kariSAnalena, (1638) ghRtasaindhavayogaH (raa.maa.|viss.28) puTena dagdhaM varabhasmameti / uSNaM ghRtaM saindhavacUrNayuktaM tadbhasmamUtazca gudAmayeSu nipItamAzu prazamaM karoti / bhagandare cApi hitaM vadanti // 153 // nizvAsakampazramavAritApa zuddha manasila, zuddha haratAla, ambara abhraka rujAM jayed dRzcikadaMzajAtAm // garma ghRtameM seMdhAnamakakA cUrNa milAkara pInese (bhasma ) haldI tIkSNaloha (bhasma ), sIsA bhasma zvAsa, kampana ( kapakapI ), pasInA, dAha, pIr3A sonAmakkhI ( bhasma ) aura kAntaloha ( bhasma ) aura bicchuke kATeko turanta ArAma hotA hai / samAna bhAga lekara sabako dhIkumAra, vAMjha iti ghakArAdighRtaprakaraNam / kakor3A aura devadAlI (biMDAla) ke rasameM ghoTakara | TikiyA banAkara sukhA lIjie aura sampuTameM For Private And Personal
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhAgaH / [ 133] banda kareke upaloMkI agnimeM phUMka diijie|| sAdhAraNataH 1 golI aura balavAna puruSako tatpazcAt isa bhasmameM samAna bhAga rasa sindUra | do, tathA nirbalako AdhI golIkI mAtrAnusAra milAkara 2 rattIko mAtrAnusAra sevana karanese sevana karAne se 21 dinameM pitta kuSThakA nAza ho arzAdi gudaroga aura bhagandara roga naSTa hote haiN| jAtA hai| (1641) dhanasaGkocanAma rasaH // iti ghakArAdirasamakaraNam // . ( rase. maM. / a. 3) ghanasya piSTikA kAryA zulvasya athavA shubhaa| __ atha dhakArAdimizraprakaraNam / gandhakAntaHsthitA pAcyA sarpiSA saMyutaM yathA // paJcAGga nimbacUrNasya viDaGga citrakaM tathA / (1642) ghanasArAdivattiH (baM. se.| mUtrA.) kaTutrayaM vacA mustA vyAdhighAtaM tathaiva ca // ghanasArasya cUrNena vstrvrtiHkRtaambunaa| samabhAgAni caitAni pathyA ca triguNA bhavet / guNDayitvA dhvaje kSiptaH mUtrarodhaM jahAti sA // 31 ajAmUtreNa sampiSya guTikAHkArayedbhiSak . kapUrako pAnIke sAtha pIsakara kapar3e para paJcaguJjApramANena deyaikA pittkusstthhaa| lagAkara usakI batI banAkara indrIke chidrameM savale dve pradAtavyA kSINe cArdhA pradIyate // rakhanese mUtrAvarodha naSTa hotA hai| ekaviMzadinaireva pittakuSThaM vinAzayet // (1643) ghRtAvasecanam (dhanva. / vraNa.) abhraka bhasma athavA tAmra bhasma aura pAreko sadyaHkSataM vraNaM vaidyaH sazUlaM pariSecayet bhalI bhAMti kharala karake piSTI (piTThI) banAkara .yaSTImadhukayuktena kizciduSNema srpissaa||65|| usameM thoDAsA ghRta milAkara gandhakake bIcameM 'zUlayukta turantake ghAvameM garma ghImeM mulaiThIkA rakhakara pakAiye aura phira usameM nImakA paJcAGga bAya biDaGga, cItA, trikuTA (soMTha, mirca pIpala), cUrNa milAkara lagAnA caahie| (usa dhImeM kapar3A baca, mothA, aura amalatAsakA samAna bhAga cUrNa tathA bhigokara ghAvameM rakha denA cAhie / ) 3 gunA harrakA cUrNa milAkara bakarIke mUtra meM pIsa // iti ghakarAdimizraprakaraNam // kara 5-5 rattIkI goliyAM banA liijie| For Private And Personal
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [134 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi g ang atha cakArAdikaSAyaprakaraNam (1644) caNakayogaH (vR. ni. ra. / prameha.) 6 mAsa taka sevana karane se aneka prakAra ke dvinizAtriphalAkalkamAtape dhaaryettyhm| pittaja aura kaphaja roga tathA kuSTha aura prameharoga mRdbhANDe dolikAyantre caNakAnmuSTimAtrakAn // naSTa hote haiM / ahorAtroSitAnkhAdedvardhamAnaM dine dine / (1646) catuHSaSThikakAtha: asAdhyaM sAdhayenmehaM siddhayogaHudAhRtaH // (yo. ra.; vR. ni. ra. / jvara.) haldI, dAruhaldI, harI, baher3A aura AmalA zRGgIrAmaTharAmasenarajanIrudreNukArohiNI / samAna bhAga lekara pAnIke sAtha pIsakara eka rAsnairaNDarasonadArurajanIrAjadrurAjIphalaiH / / samAjAtIla kapar3ekI poTalImeM bAMdhakara use dolAyantra vidhi traayNtiitrivRtaahutaashnltaanntaamRtaamudritaa| se jalase bhare huve miTTIke pAtrameM laTakA kara dhUpa | dntiitumbrucitrtnnddultruttitvtiktnktNcraiH|| meM rakha dIjie aura rAtrike samaya usa jalameM 1 | vAsAvatsakabIjavAsavasarAvalyAvarIvellajam / mudrI cane bhigo dIjie phira 24 ghanTe pazcAt brAhmIbrAhmaNayaSTivAraNakaNAvizvAvayasthAH // nikAlakara rogIko khilAiye / isI prakAra prati-. maamaalvikaasmuulmgdhaamustaajmodaadvyaiH| dina 1-1 muTThI. cane bar3hAkara sevana karane se mishreyaagrucndnendrcvikaasphotaavcaakttphlaiH|| asAdhya prameha bhI naSTa ho jAtA hai| yaha eka ityetairdshmlyungnigditHkaathshctussdhikH| siddha prayoga hai| zRGgayAdirmadanAgasiMhabhiSajA srvaamyonmuulne|| (1645) caNakarasAyanam puMsAmaSTavidhajvarArtizamane vaataagnisndhukssnne| (ra. ra. sa. / u. kha. a. 26) sarvAGgeca samIraNadvipaghaTe zArdUlavikrIDitam / / rAtrIkAntazarAvakesucaNakAbhinnAjalaiHsvAdubhiH kAkar3A siMgI, hIMga, kAyaphala, haldI, kUTha, prAtamuSTimitAHkhalupratidinaM ssnnmaasmaasevitaaH| reNukA, kuTakI,rAsnA, araNDamUla, lhasana, dAru haldI, hanyuHpittakaphAmayAnvahuvidhaM kuSThaM prmehaaNstthaa|| amalatAsakA gUdA, paTola, vAyamANA ( banaphazA) ___ pratidina rAtriko canekI 1 muTThI (rogIkI nisota, cItA, latAkastUrI, anantamUla, giloya, apanI muTThI) dAla kAntalohake pAtrameM mIThe jalameM mudritA, dantImUla, tumburu, bAyabiDaMga, choTI ilA(jala khArI na ho) bhigo dIjie aura prAtaHkAla | yacI, dAla cInI, cirAyatA, gUgala, vAsA, indrajau use khAkara vaha pAnI bhI pI lijie| isa prakAra | kAlI maMga, kharaiTIkI jar3a, zatAvara, kAlImirca, For Private And Personal
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam dvitIyo bhaagH| [135] brAhmI, bhAraMgI, gajapIpala, soMTha, harra, aDUsA, (1650) candanAdikalkaH (vR.ni.r.| masU.) mUrvA, syAha nisota, pIpala, pIpalAmUla, mothA, zvetacandanakalkena hilamocodbhavaM dravam / ajavAyana, ajamoda, sauMpha, agara, candana (lAla), pibenmasUrikArambhe naivaM vA kevalaM rasam / / kur3ekI chAla, cava, sapheda sArivA, vaca, kAya ___ masUrikAke ArambhameM sapheda candanako hulaphala, zAlaparNI, pRzniparNI, kaTalI, kaTailA, gokharu, hulake rasameM pIsakara pInA, athavA kevala hulahulakA belakI chAla, sonApAThA (arala), khambhArI (kumhAra) rasa pInA hitakAraka hai| pADhala, aura araNI / ina causaTha oSadhiyoMke yoga (c.sN.|ci.a.25) kA nAma 'catuHSaSThikakkAtha vA aMgyAdi kAtha hai|| (1651) candanAdikalkaH yaha ATha prakArake jvara, aura sarvAMgagata candanaM pamakozIraM pATali sindhuvArikA / vAyukA nAza karatA tathA agni pradIpta karatA hai| kSIrazuklA nataM kuSThaM shiriissodiicyshaarivaaH| (1647) caturamlam ( bhai. r.| pariziSTa.) zelusvarasapiSTo'yaM lUtAnAM saarvkaarmikH|| koldaaddimvRkssaamlairmlvetssNyutaiH|| ___ lAlacandana, padmAkha, khasa, pADhala, saMbhAlu, caturamlantu paJcAmlaM maatulunggsmnvintm|| vidArIkanda, tagara, kUTha, sirasakI chAla, netrabAlA khaTTA, bera, anAradAnA, titar3Ika, aura amla | aura sArivAko lihasaur3e (rIThe )ke rasameM pIsakara betake yogakA nAma caturAmla tathA bijaure nIbU pIne yA lepa lagAnese makar3IkA viSa naSTa hotA hai| sahita uparokta cAroM (kula pAMco) vastuoMkA nAma (1652) candanAdikalkaH (vaM. se. / strI. ) paJcAmla hai| (1648) caturdazAMGgaH candanozIrapataGgamadhukaM nIlamutpalam / ( ra. ra.; bhA. pra.; dhanva.; bhai. ra.; vRM. mA. / trapusairvArubIjAni dhAtakIkadalIphalam / / kolalAkSAvaTArohapadmakaM padmakezaram / / jvara.; vR. yo. ta. / ta. 59 ) etaanklkaanmdhuyutaanpaayyettnnddulaambunaa|| 648 saMkhyaka kirAtAdi kAtha dekhie / vyahAtprazamayedetayoSitAM paittikaM rjH|| (1649) candanAdikalkaH sapheda candana, khasa, pataGga, mulaiThI, nIlophara, ( yo. ra. / chardi.; vR. yo. ta. / ) khIre aura kakaDIke bIja, dhAyake phUla, kelekI candanazca mRNAlazca vAlakaM nAgaraM vRSam / phalI, bera, lAkha, bar3ake aGkara, padmAka aura sataNDulodakakSaudraHpItaHkalko vamIrjayet // 1 // kamalakesarako pAnI meM ( piTTIkI taraha ) pIsakara __ sapheda candana, kamala nAla, netravAlA, soMTha / zahadameM milAkara taNDulodaka ( cAvaloMke pAnI) aura bAMsA samAna bhAga pIsakara cAvaloMke pAnI ke sAtha pilAnese striyoMkA pittaja rajosrAva (pradara) milAkara zahada DAlakara pInese chardi naSTa hotI hai| tIna dinameM hI naSTa ho jAtA hai| For Private And Personal
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 136 ] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [cakArAdi (1653) candanAdikkAthaH (peyA) / vAjigandhA vacA kRSNA kAkolI jiivkrssbhau| (vaM. se.| raktapi0 ) kAtha eSAM pibetmaatrmstisskhaasshaantye|| candanozIralodhrANAM rase tasmin snaagre| ____ pAtaHkAla sapheda candana, lAla candana, mUrvA, kirAtatiktakozIra mudgAnAM tadvadeva tu / / / haldI, lAkha, __ raktapitta rogameM lAla candana, khasa aura | baMsalocana, geru, jIvantI, zatAvarI, asagandha, lodhake kvAtha aura soMThake kalka athavA cirAyatA, baca, pIpala, kAkolI, jIvaka aura RSabhakakA khasa aura maMgake kAthase siddha peyA denI caahie| kvAtha pInese mastiSkakI nirbalatA naSTa hotI hai / / (1657) candanAdikAthaH (vaM. se. / jvarA.) (1654) candanAdikkAthaH (vaa.bh.|ci.a.2) prasAdazcandanAmbhojasevyaM mRdbhRssttlossttjH| zarkarAmadhuro hanti kapAyApaittikaM jvaram / suzItaHsasitAkSaudraH zoNitAtipravRttijit // / cndnoshiirshriiprnniipruupkmdhRkjH|| lAla candana aura kamalake zIta kaSAyameM lAla candana, khasa, khambhArIke phala, phAlasekI miTTIkA DhelA ( piNDa ) khUba tapAkara bujhAkara chAla aura mahuvekI chAla ( yA phala )ke kAthako ThaNDA honepara usameM mizrI aura zahada milAkara khAMDase mIThA karake pInese pittaja Jcara naSTa hotA hai| pInese raktapitta naSTa hotA hai| (1658) candanAdikAthaH / (1655) candanAdikAthaH (vaa.bh.|ci.a. 2) / ( A. ve. vi. / a. 68 ) candanozIrajalado laajaabhudgknnaayvaiH| candane naladaM drAkSA guDUcI madhukaM sphaTI balAjale paryuSitaiHkaSAyo raktapittahA // dhAtrI ca kAtha eteSAM ojo mehopazAntikRta lAla candana, khasa, nAgaramothA, dhAnakI khIla, .. sapheda candana, lAla candana, nala, munakkA, mUMga, pIpala aura indrajau samAna bhAga mizrita 2 giloya, mulaiThI, phaTakIkI khIla aura AmalekA kvAtha pInese ojomeha naSTa hotA hai / tole lekara adhakuTa karake rAtrike samaya kharaiTIke kAthameM bhigo dIjie aura prAtaHkAla chAnakara (1659) candanAdikvAthaH pilA dIjie, isase raktapitta naSTa hotA hai| ( yo. ra.; bhA. pra.; vR. ni. ra. / masU0 ) (1656) candanAdikvAthaH candanaM vAsako mustaM guDUcI drAkSayA saha / - ( A. ve. vi. / a. 77 ) eSAM zItakapAyastu zItalAjvaranAzanaH / / candanaM dvitayaM mUrvA zyAmAdvandva nizAdvayam / / ___lAla candana, bAsA, mothA, giloya aura lAkSA vAMzI gairikazca jIvantI madhukaM vrii||| munakkAkA zItakaSAya zItalAJcarako zAnta karatA hai| 1 'gavya zItakaSAyastu' iti pAThabhedaH / For Private And Personal
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [137] (1660) candanAdikvAtha: ( ga. ni. / jvara.) (1664) candanAdikAthaH (va.ni.ra.;vaM.se.ya.) candanaM dhAnyakaM mustaM guDUcI vizvabheSajam / candanaM madhukaM drAkSAM kaTukAM sudurAlabhAm / pazcAhasambhavaM hanti jvaraM kAtho nissevitH|| candanAdirgaNaH prokto hnyaadaahjvrruciH|| lAla candana, dhaniyA, mothA, giloya aura ___lAla candana, mulaiThI, munakkA, kuTakI aura soMThakA kAtha sevana karanese jvara naSTa hotA hai| dhamAsekA kvAtha pInese dAha, jvara aura aruci (1661) candanAdikAthaH (yo. ra. / strIro.) naSTa hotI hai| candanaM sArivA lobhraM mRdvIkA shrkraanvitm| (1665) candanAdikkAtha: kAthaM kRtvA pradadyAcca garbhiNIjvarazAntaye // (vR. ni. ra.; yo. ra. / jvara.) lAla candana, sArivA, lodha aura sunakAke candanozIradhAnyaM ca vAlakaM parpaTaM tathA / kAthameM khANDa milA kara pInese garbhigIkA jvara naSTa mustAzuNThI samAyuktaM mantharajvaranAzanam // hotA hai| lAla candana, khasa, dhaniyA, netrabAlA, pitta(1662) candanAdikAtha: pApar3A, nAgaramothA aura soMThakA kAtha pInese (vR. ni. ra.; vaM. se.; vRM. mA.; yo. ra. / raktapitta.) mantharajvara ( motIjhArA ) naSTa hotA hai / (1666) candanAdiH dAAdizca kAthaH candanendrayavApAThAkaTukAsudurAlabhA / / (pR. ni. ra.; vai. se.; . mA.; yora.; vai. ra. ga.ni.arza.) guDUcI bAlakaM lodhaM pippalIkSaudrasaMyutam // candanakirAtatiktakadhanvayavAsAHsanAgarAHkathitA kaphAnvitaM jayedraktaM tRSNAkAsajvarApaham // raktArzasA prazamanAH dArvItvaguzIranimbAzca // ___ lAla candana, indrajau, pAThA, kuTakI, dhamAsA, lAlacandana, cirAyatA, dhamAsA aura soMThakA giloya, netrabAlA aura lodhake kvAthameM pIpalakA kAtha aura dAru haldIkI chAla, khasa tathA nImakA cUrNa aura zahada milAkara pInese kapha mizrita / kvAtha raktArza (khUnI bavAsIra) kA nAza karatA hai| raktapitta, tRSNA, khAMsI aura jvara naSTa hotA hai / (1667) candanAdipAcanakaSAyaH (1663) candanAdikAthaH ( vai.jii.| vi.1) (ga. ni. / jvarA. 1) lohitacandanapanakadhAnya candanotpalahIverakaTukozIradhAnyakam / cchi nruhaapicumndkssaayH| vRhatI nAgaraM mustaM vacA prpttko'mRtaa| pittakaphajvaradAhapipAsA kAthaHsAtiviSaH peyaH pAcano jvaranAzanaH / vAntivinAzahutAzakaraHsyAt / / ___ lAlacandana, nIlophara, sugandhabAlA kuTakI, lAla candana, panAka, dhaniyA, giloya aura khasa, dhaniyA, kaTailI, soMTha, mothA, baca, pittanImakI chAlakA kAtha pittakaphavara, dAha, pipAsA pApar3A, giloya aura atIsakA kAtha pAcaka tathA aura vamana nAzaka tathA agnivarddhaka hai| pvara nAzaka hai| bhA0 18 For Private And Personal
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [138] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi (1668) candanAdipAnam (1671) campakamUlakaSAyaH (vai.m.r.|ptt.6) (bR. ni. ra.; va. da / chardaba0) campakaziphAkaSAyaHpIto niruNaddhi mUtramavazagatam candanaM ca mRNAlaM ca vAlaka nAgaraM vRssm| nIcatalapatitamambhazcaturajanotpAdito yathA setuH| satandulodakakSaudaiHpItaH kalko vamiJjayet // capaka (campAphUla)kI jar3akA kvAtha pInese sapheda candana, kamalanAla, netra bAlA, saoNTa mUtrAtisAra (bahumUtra) roga avazya naSTa hotA hai aura bAseko pAnImeM pIsakara cAvaloMke pAnImeM (1672) cadhikApallvayogaH (vai.ma.paTa.6) dholakara zahadase mIThA karake pInese vamana ruka pallavaM cavikAyAzca zvetamUlAhasambhavam / jAtI hai| pallavaM kSIrivRkSasya piTvA tailena pAyayet // (1669)candanAdiprayogaH (ca.sa.ci.a.25) cavake patte yA zveta punarnAke patte athavA candanaM tagaraM kuSThaM haridre dve tvageva ca / kSIrI vRkSoM ( pIpala, pilakhana, gUlara, veta, bar3a) mana zilA tamAlazca rasaH kaizara eva ca / / ke pattoMko telameM pIsakara pInese atisAra naSTa zArdUlasya nakhazcaiva supiThaM tnnddulaambunaa|| hotA hai| hanti sarva viSANyeva vjiivnmivaasuraan|| (1673) cavyAdikAthaH (vR.ni.r.|udr.) lAlacandana, tagara, kUTha, ha dI, dAruha dI, dAra- cavyacitrakavizvAnAM sAdhito devadAruNA / cInI, manasila, tamAlapatra, kesarakA rasa, aura zerakA kAthastrivarNayuto gomUtreNodaraM jayet // nAkhUna; barAbare barAbara lekara cAvaloMke pAnImeM pIsakara cava, cItA, soMTha aura devadAruko gomUtrameM prayoga karanese saba prakAra ke viSa naSTa hote haiN| pakAkara chAnakara usameM nisotakA cUrNa milAkara (1670) candra sarakAthaH / pInese jalodarAdi udararoga naSTa hote haiN| (vR. ni. ra.; bhA. pra.; vai. ra. / hikkI.) (1674) cavyAdikAthaH (vN.se.;bhaa.pr.|ati.) candrasUrastha vIjAni kSipedaSTaguNe jle| cavyaM sAtiviSaM kuSThaM bAlavilvaM sanAgaram / yadA muni gRhIyAt tato vAsasi gAlayet // vatsakatvakaphalaM pathyA chardizleSmAtisAranut / / hikAtivegakalalastajjalaM plmaatryaa| cavya, anIsa, kRTa, kaccI belagirI, soMTha, pibetpunaH punazcApi hikAzIghraM vinazyati // kuDekI chAla indrajau aura harakA kvAtha pInese vamana, hAloMke bIjoMko ATha gune jalameM pakA / aura kaphAtisAra naSTa hotA hai / lIjie aura jaba vaha narama ho jAya to kAthako (1675) canyAdikAtha: (ca.saM.ci.a.5) chAnakara zIzImeM bharakara rakha liijie| cavyAnimantho triphalAsapAThA ite 1 panTa (5 tole) kI mAtrAnusAra puna: : madhusampayuktA kaphamehaM nAzayati // punaH pilAnese ati prabala hicakI bhI zAnta ho / cava, agnimantha ( araNI ), triphalA ( harI, jAtI hai| baher3A, AmalA ) aura pAThA ( jalajamanI ) ke For Private And Personal
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 139] kAthameM zahada milAkara pInese kaphaja prameha naSTa (1679) cAturbhadram ( r.r.;bhaa.pr.|jvraa ) hotA hai| kirAtatiktakaM mustaM guDUcI vizvabheSajam / (1676) cAGgerIprayogaH ( vaM. se. / unmA.) cAturbhadramidaM khyAtaM vAtazleSmajvarApaham / / cAGgerIrasakAJjikaguDasamabhAgAHsumathitAHkramazaH cirAyatA, mothA, giloya aura soMThake yogakA unmAdarogazamanAH pItA divasatrayeNaiva // nAma ' cAturbhadam ' hai| yaha vAtakaphaja jvarako ___ cAGgerI ( cUke )kA rasa, kAJjI aura gur3a naSTa karatA hai| barAbara barAbara lekara sabako bhalI bhAMti mathakara (1680) cizcApatrAdikalkaH (rA.mA.kSudra.) tIna dina pilAnese hI unmAda (pAgalapana) naSTa cizcAdalena sahitAM rajanI prapiSya ho jAtA hai / ye zItalena salilena sakRtpibanti / (1677) cAturbhadrakam ( bhai. ra. / pari. ) teSAM bhavanti nahi zItalikAH zarIre nAgarAtiviSAmustaM trayametadvimizritam / / kAryatvidaM prathamameva tadudbhave'pi // guDUcIsaMyutaM tacca cAturbhadrakamucyate // imalIke patte aura haldIko ThaNDe pAnImeM . pIsakara bAra bAra pInese zItalA nahI nikalatI / soMTha, atIsa, mothA aura giloya; ina cAroM . zItalA nikala Ane para bhI prArambhameM yahI oSadhiyoMke yogakA nAma cAturbhadraka kaSAya hai| yoga pilAnA caahie| ( yaha kaSAya kaphAdhika kaphapitta vara, Ama, (1681) citrakamUlAdiyogaH (raa.maa.|arsh.) saMgrahaNI nAzaka aura dIpana pAcana hai|) yazcitrakotthamathavA muzalIsamuttha(1678) cAturbhadrakapaJcamUlAdikAthaH / mAdAya kRSNaciravilvasamudbhavaM vA / (vaM. mA.; ca. da.; ga. ni. / varA.) gomUtrayuktamabhipiSya pibatyabhIkSNam paJcamUlI kirAtAdigaNo yojystridossje|| mUlaM na tasya gudakIlakRtA'sti bhiitiH|| pittotkaTe ca madhunA, kaNayA vA kaphotkaTe // cIte, mUsalI yA kRSNakaraJjavekI jar3ako pittapradhAna sannipAtajvarameM laghu paJcamUla / gomUtrake sAtha pIsakara sevana karanese bavAsIrake (zAlaparNI, pRSTaparNI, kaTelI, kaTelA, gokharu) aura masse naSTa ho jAte haiM / kirAtAdigaNa ( cirAyatA, soMTha, mothA, giloya ) (1682) citrakAdikvAthaH ke kvAthameM zahada DAlakara aura kaphapradhAna sannipAta ( vA. bha.; vaM. se.; vR. ni. ra.; yo. ra.; ga. ni.; dhyarameM vRha paJcamUla ( belakI chAla, sonApAThA . mA. / zUlA.; vR. yo. ta. / ta. 94 ) . ( aralu )kI chAla, khambhArI ( kumhAra ) pADhala citrakagranthikairaNDazuNThIdhAnyajalaiH zatam / aura aranI) aura kirAtAdigaNake kAthameM pIpalakA sahiGgasaindhavaviDamAmazUlaharaM prm|| cUrNa milAkara pilAnA cAhie / . cItA, popalAmUla, araNDakI jar3a, sauMTha, For Private And Personal
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 140] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ cakArAdi dhaniyA aura sugandhabAlA samAna bhAga lekara kAtha | (1686) citrakAdivAthaH karake usameM hIMga, seMdhAnamaka aura khArI namaka (vR. ni. ra.; vaM. se. / ati.) milAkara pInese AmazUla naSTa hotA hai| citrakaM pippalImUlaM vacA kaTukarohiNI / (1683) citrakAdikkAthaH pAThA vatsakabIjAni harItakyo mahauSadham / / (gha. ni. ra.; vaM. se.; yo. ra.; ga. ni. / netra.; etadAmasamutthAnamatisAraM savedanam / vR. yo. ta. / ta. 131) kaphAtmakaM sapittazca savAtaM hanti vai dhruvam // citrakamUlatriphalApaTolayavasAdhitaM pibedmbhH| cItA, pIpalAmUla, baca, kuTakI, pAThA, saghRtaM nizi cakSuSyaM timiraM ca vizeSato hanti // indrajau, harra aura soMTha kA kvAtha AmAtisAra, cItekI jar3a, triphalA (harra, baher3A, AmalA) vedanAyukta kaphAtisAra, pittAtisAra, aura vAtApaTolapatra aura indrajauke kAthameM ghRta milAkara tisArakA avazya nAza karatA hai| rAtrike samaya pInA netroM ke lie hitakara aura (1687) citrakAdiprayogaH (muM.saM.ci.a.6) vizeSataH timiraroganAzaka hai| citrakamUlaM kSArodakasiddhaM vA payaH (1684) citrakAdikAtha: arzarogameM cIte kI jar3a aura kSArodaka' (vR. ni. ra.; yo. ra; vaM. se. / a. pi.; se siddha dRdha pilAnA bhI hitakara hai| . vR. yo. ta. / ta. 122) (1688) copacInIprayogaH citrakairaNDamUlAni yavAzca syvaaskaaH| (yo. ci. ma. / mizrA. a. 9) jalena kathitaM pina koTadAhAmlapittajita // copacInI samutkAthya trizANaM pivtHsdaa| cItA, araNDakI jaDa, indrajau aura javAse sarvavAtavyathA yAnti pthynirvaatsevitH|| kA kAtha pitta, koSThadAha, aura amlapittakA nAza athavA madhunA sAI sakaNA lehi vaatkii| karatA hai| athavA zarkarAyuktaM cUrNamasyAHsamIrajit // (1685) citrakAdivAthaH 1 tolA copacInIke kAthako nitya prati (vR. ni. ra.; vaM. se.; ati0) sevana karane athavA copacInI aura pIpalake sama bhAga mizrita cUrNako zahadameM milAkara cATane, yA citrakAtiviSAmustaM balA billaM sanAgaram / copacInIke cUrNa meM mizrI milAkara sevana karane vatsakatvakphalaM pathyA vAtazleSmAtisAranut // aura pathya pAlanapUrvaka nirvAta sthAnameM rahanese cItA, atIsa, mothA, kharaiTI, belagiro, | samasta vAtajaroga naSTa hote haiM / soMTha, kuDekI chAla, indrajau, aura harrakA kAtha / / // iti cakArAdikaSAyaprakaraNam // vAtakaphaja atisArakA nAza karatA hai| 1 (114 pRSTha dekhie) For Private And Personal
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org cUrNa prakaraNam ] atha cakArAdi cUrNa prakaraNam / (1689) caNakAdyudbhUlanam (bR.ni.ra. / jvara.) athavA caNakAH bhraSTA yavAnIcUrNamizritAH / vacoSaNArajoyuktA svedasaMzoSaNA matAH // bhune huve cane, ajavAyana, baca aura syAha mirca samAna bhAga lekara pIsakara mAliza karane se adhika pasInA AnA ruka jAtA hai / (1690) catuHsamacUrNam (vRM. mA.; bhai. ra.; dhanvaM. / zUlA.) atori saindhavaM pathyA nAgaraJca catuHsamam / cUrNa zUlaM jayatyAzu sannaSTasyAgnezca dIpanam // ajavAyana, vAnamaka, harra aura soMThakA samAna bhAga cUrNa (2-3 mAzekI mAtrAnusAra uSNa jala ke sAtha) sevana karanese zUla naSTa hotA aura ani dIpta hotI hai| dvitIyo bhAgaH / (1691) catuHsamaprayogaH (bR.mA. arza . ) tilabhallAtakaM pathyA guDazceti samAMzakam / durnAmazvAsakAsaha pANDujvarApaham // 11 tila, zuddha bhilAvA, harra aura gur3a samAna bhAga milAkara sevana karane se bavAsIra, zvAsa, khAMsI, tillI, pANDu aura barakA nAza hotA hai| (1692) caturdazAGgalauhaH (yo. ra. / kSaya.;yo. ta. / ta. 27;yU. yo. ta. ta. 76) rAstAkarpUratAlI bhekaparNI zilAjatuH / trikaTu triphalA mustA viDaGgadahanAH samAH || caturdazAyaso bhAgAstaccUrNa madhusarpiSA / lIDhaM kAsaM jvaraM zvAsaM rAjayakSmANameva ca // balavarNApuSTInAM vardhanaM doSanAzanam / [ 141 ] tAlIsa patra, bhekaparNI (maNDUka rAstA, kapUra, parNA - trAhmI bheda ) zilAjIta, soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, amalA, mothA, bAyabiDaMga, aura cItekA cUrNa 1-1 bhAga tathA zuddha loha cUrNa ( bhasma lenA uttama hai ) 14 bhAga lekara ekatra kharala kIjie / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ise zahada aura ghIke sAtha sevana karane se khAMsI, vAsa, vara aura rAja yakSmAkA nAza hotA tathA balavarNa, agni aura puSTikI vRddhi hotI hai / (lohapUrNa yuktakI mAtrA 1 mAzA | bhasma yuktakI mAtrA 4 rattI / dhI 6 mAjhe, zahada, 2 to. / ) (1693) candanacUrNayogaH ( vRM. mA., vaM. se, ga. ni. / chardi ) candanenAkSamAtreNa saMyojyAmalakIrasam / piSenmAkSikasaMyuktaM chardistena nivarttate // 1 ka (1 / tole) sapheda candanako Amale ke rasa aura zahada meM milA kara pInese vamana zAnta hotI hai / (1694) candana yoga : ( vR.yo.. / ta. 64 ) pItaM madhusitAyuktaM candanaM taNDulAmbunA / raktAtisAra jidraktapittatRdAhamohanut // milAkara cAvaloM ke pAnI ke sAtha pIne se raktAtisAra sapheda candana ke cUrNa meM zahada aura mizrI pitta, pipAsA, dAha aura moha naSTa hotA hai / (1695) candanayogaH ( vai.ma.ra. | paTala 11 ) zItapittazamanAya candanaM chinnaroharasapeSitaM tathA / zItapitta ( pittI ) kI zAntike lie For Private And Personal
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [142] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi sapheda candanako giloyake rasameM pIsakara pInA sapheda candana, khasa, majITha, paTolapatra, naagrcaahie| mothA, netrabAlA, mahuveke phUla, mulaiThI, lAla candana, ( mAtrA -... ? |-2 mAzA ) / sArivA, jIrA, kaivartamustaka, padmAka aura punarnavA 1696) candanAdicUrNam (A.ve.vi.a.68) samAna bhAga lekara cUrNa kara lIjie / raktAGgababbUlarasaH priyaGga ise khAMuyukta dRdhake sAtha sevana karanese pittajambAmravIjendrayavaM ymaanii| roga zAnta hote haiN| vanyA ca sA mocaraso guDUcI / (1698) candanAdicUrNam . lauhasya bhasma samameva sarvam / ! ( bhai. ra. / strI.; ga. ni. / cUrNA, ; bUM. mA.; yo. mAtraikamAsapramitA vidheyA ra / rakta. pi.; yo. ta. / ta. 26; ra. ra. pradara; proktaM mahezena ca candanAdiH / vR. yo. ta, / ta. 75) cUrNa pramehAn sakalAMzca tUrNam candanaM naladaM lodhramuzIra padmakezaram / ___ sapUyaraktaM lasikArakhyameham // nAgapuSpazca bilvazca bhadramustazca zarkarA // sopadravaM hanti tathAnimAnya tRSNAjvarArocakarogasaMghAn // hIverazcaiva pAThA ca kuTajasya phalatvacam / zRGgaveraM sAtiviSA dhAtakIca rasAJjanam / / lAla candana, kIkarakA goMda, phUlapriyaMgu, AmrAsthi jambusArAsthi tathA mocarasodbhavaH / jAmana aura AmakI guThalI, indrajau, ajavAyana, nIlotpalaM samagA ca mUkSmailA daaddimodbhvm|| ajamoda, mocarasa, giloya aura lohabhasma samAna caturviMzatibhetAni samabhAgAni kArayet / bhAga lekara cUrNa kara liijie| taNDulodakasaMyuktaM madhunA saha yojayet // ___ ise 1 mAzekI mAtrAnusAra sevana karanese catuSprakAraM pradaraM raktAtIsAramulvaNam / pIpa aura raktayukta prameha, lasikA prameha tathA anya raktArzAsi nihantyAzu bhAskarastimiraM ythaa|| samasta prakArake upadravayukta prameha aura agnimAMdya, azcinyoHsammato yogo rktpittnivnnH|| tRSNA,jvara aura arucikA nAza hotA hai| (etAni cUrNAni samabhAgAni ekIkRtya mASaka(1697) candanAdicUrNam | catuSTayaM taNDulodakena madhunA ca saha yojayet ) ( hA. sN.| sthA. 3 a. 51) __sapheda candana, nala, lodha, khasa, kamalakesara, candanozIramaJjiSThA paTolaM ghnvaalkm| nAgakesara, belagirI, nAgaramothA, khAMDa, netrabAlA, madhukaM madhuyaSTI ca tathA lohitacandanam / / | pAThA, kuDekI chAla, indrajau, soMTha, atIsa, dhAyake sArivA jIrakaM mustaM padmakaJca punarnavA / phUla, rasauta, Ama aura jAmanakI guTalIkI mAMgI kSIreNa zarkarAyuktaM pAnaM pittodbhave gade // ( girI ), mocarasa, nIlophara, majITa, choTI For Private And Personal
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [143 ] ilAyacI aura anAradAnA samAna bhAga lekara cUrNa | pivetpittaharaM rAtrau kSIriNIzAkamAcaret / kara liijie| dadhyAnaM dApayetpathyaM dugdhairvAlA ca maNDakam / / ____ azvinIkumAra nirmita isa cUrNako 4 mAzekI grahaNI rogakI zAntike lie... mAtrAnusAra zahadameM milAkara taNDulodaka ( cAva- sapheda candana, panAka, khasa, pAThA, mUrvA, loM ke pAnI) ke sAtha pInese cAra prakArake pradara, nAgaramothA, saurASTrI, atosa, tejapAta, dAlacInI, raktAtisAra, raktArza (khUnI bavAsIra ) aura raktapitta | ilAyacI, devadvAra aura syAhamirca samAna bhAga lekara kA atyanta zIvra nAza hotA hai // cUrNa banA liijie| (1699) candanAdicUrNam (bhai.r.|shukr.me.) bakarIke dUdha meM AdhA pAnI milAkara pkaaiye| candanaM zAlmalIpuSpaM trijAtaM rajanIdvayam / jaba pAnI jala jAya to dUdhako ThaNDA kara anantAM zArivAM mustamuzIraM yaSTikAmale // lIjie / uparoTha cUrNa 2-3 mAzekI mAtrAnusAra svarNapatrIM zubhAM bhAI devadAruharItakIm / zahada meM milAkara cATakara Uparase yaha dUdha pInA sarvadviguNitaM lauhazcaikatra parimardayet // cAhie / aura rAtri ke samaya dUdhIkA zAka khAnA mamehA viMzatiH zvAsaHkAso jiirnnjvrstthaa| cAhie / evaM pazyameM dahIbhAta athavA netrabAlAke prAzanAdasya nazyanti durnAmAni ca kaamlaa|| kvAthase pakAe huve dUdhameM banA huvA cAvaloMkA sapheda candana, semalake phUla, dAlacInI, / maNDa gvAnA caahie| ilAyacI, tejapAta, haldI, dAruhaldI, anantamUla, (1701) candanAdicUrNam sArivA, nAgaramothA, khasa, mulaiThI, AmalA, sanAya, ( yo. 2.; vR. ni. ra. / dAha. ) baMsalocana, bhAraMgI, devadAru aura harakA cUrNa candanozIrakuSThAbdadhAtrIcorakamutpalam / samAna bhAga aura samasta oSadhiyoMse do gunA madhukaM madhupuSpaM ca drAkSAkharjarakaM tathA // zuddha loha cUrNa+ lekara ekatra kharala karA liijie| cUrNIkRtaM samasitaM prAtaH zItAmbunA pivet / ___ise ( 1 mAzekI mAtrAnusAra zahada ke sAtha) raktapittaM tathA zvAsa paitvaM gulmaM samuddharet // cATanese 20 prakArake prameha, zvAsa, khAMsI, jIrNa aGgadAhaM zirodAhaM zirovibhramameva ca / 'cara, bavAsIra aura kAmalAkA nAza hotA hai| kAmalAca pramehAMzca pittajvaravinAzanam // (1700) candanAdicUrNam (vR.ni.ra.|saMgra.) candanAyamidaM cUrNa pUjyapAdena bhASitam / / candanaM padmakozIrapAThAsUkuTannaTam / sapheda candana, khasa, kRu. nAgaramothA, AmalA, saurASTrayativiSApatratvagelAdevadAru ca // coraka, nIlophara, mulai DI, mahuveke phUla, munakkA maricaM cUrNayettulyaM madhunA lehayedanu / aura khajUrakA cUrNa 1-1 bhAga tathA mizrI 11 ajAkSIraM jalArdhena kAthya dugdhAvazeSakam / / ! bhAga lekara ekatra milA liijie| + lohabhasma lenA uttama hai For Private And Personal
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [144 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi NnVir-rnhvvv12WAVORMAny....... isa "candanAdi cUrNa ko prAtaHkAla zItala lekara cUrNa kara liijie| ise uSNa jalake sAtha jalake sAtha sevana karanese raktapitta, zvAsa, pittaja sevana karanese garbhAzayake roga naSTa hote haiM / gulma, aGgadAha, zirodAha, zirakA ghUmanA (cakkara ( mAtrA----3-4 mAze ) AnA ), kAmalA, prameha aura pittajvarakA nAza / (1704) candrakalAcUrNam (vai. jI. / vi.2) hotA hai| tulyAMzaM sakalaM kirAtakaTukAmustendrajadhyuSaNam / ( mAtrA---3-4 mAzA) bhAgazcandrakalAmita kuTajato bhAgadvayaM citrkaat|| (1702) candanAdiloham cUrNa candrakalAbhidhaM guDapayoyuktaM ca pANDujvarA( bhai. ra.; ra. caM.; ra. sA. saM.; ra. ra.; tIsArArucikAmalAgrahaNikAgulmapramehApaham / / ra. rA. suM. / vara0) cirAyatA, kuTakI, mothA, indrajau, soMTha, rktcndnhiiverpaatthiishiirknnaashivaa| mirca aura pIpala 1-1 bhAga, kuDekI chAla 16 nAgarotpaladhAtrIbhistrimadena samanvitaH // bhAga aura cInA 2 bhAga lekara mahIna cUrNa kara liijie| lauho nihanti vividhAn samastAn viSamajvarAn isa candrakalA' nAmaka cUrNako guDyukta lAla candana, netrabAlA, pAThA, khasa, pIpala, dUdhake sAtha (2-3 mAzekI mAtrAnusAra ) sevana harI, soMDa, nIlophara, AmalA, nAgaramothA, cItA, / karanese pANDa, ara, atisAra, aruci, kAmalA, vAyabiDaMga / sabakA cUrNa 1-1 bhAga aura loha / saMgrahaNI, gulma aura pramehakA nAza hotA hai / bhasma sabake barAbara lekara ekatra kharala kara liijie| (1705) candrodayo'gadaH (vaM. se. / vipa.) isake sevanase samasta viSama jvara naSTa hote haiN| candanaca zilAkayuvakapatrailAbdasarvapAH / ( mAtrA 4 rattI / anupAna madhu / ) mAMsIpa makavatsA sasurabhIbhavarocanA // (1703) candanAyaM cUrNam spRkkaahinggvmbulaamjjshtpusspaapriynggvH| ( A. ve. vi. a. / 79) piSTvA sarvaviponmanthA nAmnA cndrodyo'gdH|| candanaM dvitayaM mUrvA nIlinyelAdvayaM muraa| sapheda candana, manasila, kUTha, dAlacInI, kaNAdvayaM tridadrAkSA mAMsI madhukapustakam // tejapAta, ilAyacI, nAgaramothA, sarasoM, bAlachaDa, etatsarva cUrNayitvA DimbAdhAragadApaham / pAka, indrajau, kezara, gorocana, spRkkA, hIMga, uSNena payasA nArI pibenityaM sukhArthinI / / sugandhavAlA, lAmajakatRga (khasa bheda-abhAvameM sapheda candana, lAla candana, mUrvA, nIlakA khasa) soyA aura phUla priyaMgu samAna bhAga lekara paudA, choTI ilAyacI, bar3I ilAyacI, murAmAMsI pIsa liijie| ( muramukI) pIpala, gajapIpala, nisota, munakA, yaha 'candrodayAgada' samasta viSoMkA nAza jaTAmAMsI, mulaiThI aura nAgaramothA samAna bhAga ! karatA hai| For Private And Personal
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org cUrNa prakaraNam ] / (1706) campakAdicUrNam (yo ta / ta. 25) campakaM candanaM vAri parpaTozIra padmakam / maJjiSThAtiviSA mocA vAsendrayavapippalI || kesaraM dhAtakI pAThA mustA zuNDI ca bilvajam utpalaM dADimIvIjaM jambUvIjaM tvacAmayam // elA ca candanaM raktaM mASacUrNa rasAJjanam / tAlIsaJca samAMzAni zarkarA ca caturguNA // hAridra pANDuroge pramehe raktapittake / kAse zvAse ca hikkAyAM mUtrakRcchre ca dAruNe // campAke phUla, sapheda candana, netravAlA, pitta pApar3A, khasa, padmAka, majITha, atIsa, mocarasa, vAsA, indrajau, pIpala, nAgakesara, dhAyake phUla, pAThA (jalajamanI), mothA, soMDa, belagirI, nIlophara, anAradAnA, jAmanakI guThalI, dAlacInI, kUTha, ilAyacI, lAlacandana, urdU, rasauta aura tAlIsapatrakA cUrNa samAna bhAga tathA mizrI sabase cAragunI lekara ekatra kara lIjie / dvitIyo bhAgaH / ise (1 tolekI mAtrAnusAra) hAridraka, pANDu roga, prameha, raktapitta, khAMsI, zvAsa, hicakI aura bhayaGkara mUtra kucchrameM (ucita anupAna ke sAtha) prayukta karanA cAhie / (1707) cavyAdicUrNam (ra. sA. saM.; vaM. se; bhai. ra; vai. ra; vRM. mA; ca. da.; / svara bhe; ga. ni. / cUrNa.; vR. yo. / ta. 81 ) cavyAmlavetasakaTukatrayatintaDIka - tAlIzajIrakatugAdahanaiH samAMzaiH / cUrNa mRditaM trisugandhiyuktam; vaisvapInasaka phAruciSu prazastam // cava, amlaveta, soMTha, mirca, pIpala, tinti bhA0 19 Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 145 ] DIka, tAlIsapatra, jIrA, baMsalocana, cItA, dAlacInI, ilAyacI aura tejapAta ke samAna bhAgamizrita cUrNako sabake barAbara gur3ameM milA lIjie / ise (3-4 mAzekI mAtrAnusAra garma jalake sAtha) sevana karanese svarabhaMga, (galA baiThanA) pInasa, kapha aura arucikA nAza hotA hai / (1708) catryAdicUrNam (vR.ni. ra. yo. ra, vRM. mA. ga. ni. ; ca. da. madAtya.) o sauvarcalaM hi pUrakaM vizvabheSajam / cUrNa madyena pAtavyaM pAnAtyayarujApaham // cava, sauMcala (kAlA namaka), hIMga, bijaure nIbUkA gUdA aura soMThake samAna bhAga cUrNako zarAbameM milAkara pIne se pAnAtyaya ( madyavikAra) kI pIr3A naSTa hotI hai| I (1709) cavyAdicUrNam / ( vR. ni. ra.; vaM. se.; yo. ra.; / medaro. ) sacavyajIrakavyoSahiGgusauvarcalAnalAH madhunA saktavaH pItA maidonnA vahnidIpanAH || ( jauke ) sattU meM cava, jIrA, soMTha, mirca, pIpala, hIMga, sauMcala ( kAlA namaka ) aura cItekA cUrNa DAlakara zahada meM milAkara pIne se meda (carabI) ghaTatI aura agni dIpta hotI hai / (1710) cavyAdicUrNam (vR.ni.ra. saMpra. ) cUrNa cavyakacitrazrIvizvabheSaja nirmitam / takreNa sahitaM hanti grahaNIM duHkhakAriNIm // cava, cItA belagirI aura soMThake samAna bhAga mizrita cUrNako ( 1 // - 2 mAzekI mAtrAnusAra ) ta ke sAtha sevana karanese duHkhadAyaka saMgrahaNI hotI hai| For Private And Personal
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [146] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv VvvvvvvvvvvvvvvvARAN (1711) cavyAdicUrNam ( vaM. se. / rA. ya.) ise dhImeM milAkara bAlakoMko caTAnese unake cavyavyoSaviDaGgAni cUrNa kRtvA lihennrH|| ajIrNa, zvAsa, khAMsI, Adi roga naSTa hote aura sarpirmadhubhyAM mucyeta kSayarogAnna sNshyH|| bala, puSTi tathA zarIrakI vRddhi hotI hai / cava, soMTha, mirca, pIpala aura bAyabiDaMgake cAturbhadrikA cUrNako zahada aura dhomeM milAkara sevana karanese (Ayu. vi. / a. 8; bhA. pra. / bA. ro. ) kSaya roga avazya naSTa ho jAtA hai| 1632 saMkhyaka, prayoga dekhie / ( mAtrA-3-4 maashe)| (1714) cizcAdicUrNam / (1712) cAturjAtam ( bhai. ra. / parizi.) | cizcApalasamAyuktaM gRhadhUmaM palArdhakam / cAturjAtaM samAkhyAtaM tvagelApatrakezaraiH purANAjyena saptAha lIddA cAkhuviSa haret // tadeva trisugaMndhiH syAttrijAtakamakezaram // x 1 pala ( 5 tole ) imalI aura AdhApala - dAlacInI, ilAyacI, tejapAta aura nAga gharakA dhuMvA ekatra milAkara purAne dhoke sAtha sAta kesarake yogakA nAma ' cAturjAta ' hai / aura dina taka sevana karanese cUhekA viSa naSTa hotA hai / nAgakesara rahita anya tIna oSadhiyoM ke samUhako (1715) ciJcAbIjayogaH (vai.ma.ra.paTa.6 ) 'trigandha' yA * trijAta' kahate haiN| ciJcAvIjatvacaM saindhavaM diipykstthaa| (1713) cAturjAtAdisambhArakaH ( ga. ni. / bAla.) pibedAmena takreNa so'tisAraM jayetkSaNAt // cAturjAtakatAlIsakuSThaM trikaTukaM tthaa| imalIke bIja ( ciyeM ) dAracInI, soMTha, cavikA pippalImUlaM tavakSIraM ca jIrakam // seMdhAnamaka, aura ajavAyanake samAna bhAga mizrita azvagandhA ca sambhAraM cUrNIkRtya viniHkSipet / cUrNako (3-4 mAzekI mAtrAnusAra) takrake sAtha cUrNAdviguNitaM khaNDaM sarpiSA lehayecchizum / / sevana karanese atisAra atyanta zIghra naSTa hotA hai| ajIrNazvAsakAsaghnaM bAlAnAmaGgavardhanam / / (1716) ciJcAbIjAdicUrNam sarvarogaharaM zreSThaM balapuSTikaraM matam // ( vR. ni. ra. / masUri.) dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, nAgakesara, ye zItalena salilena vipiSya samyak / tAlIsapatra, kUTa, soMTha, mirca, pIpala, cavya, cizcotthavIjasahitAM rajanIM pibanti / / pIpalAmUla, baMsalocana, jIrA, aura asagandhakA teSAM bhavanti na kadAcidapIha dehe| cUrNa samAna bhAga tathA samasta cUrNase 2 gunI mizrI pIDAkarA jagati zItalikAvikArAH // lekara ekatra kara liijie| ___ imalIke bIja (ciyeM) aura handIke cUrNako xcAturjAtamidaM varNya vahnikRcca viSApaham / ( rA. ni. / va. 22) cAturjAtaka zarIrake raMgako sudhArane vAlA, agnivarddhaka aura viSanAzaka hai| For Private And Personal
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam dvitIyo bhaagH| [147] zItala jalake sAtha sevana karanese zItalA (mAtA) / (1719) citrakAdi kSAraH (g.ni.|udr.) nahIM nikltii| citrakaH pippalI caiva saindhavaM lavaNaM vcaa| (1717) citrakacUrNayogaH (vR.ni.ra.raktapi.) | ghRtaM ceti samAMzAni kaTAhe saMvRtaM dahet // jayennAsAzritaM raktaM lIDhaM vA kSaudrapAvakam // pibetkSIreNa taM kSAraM madyenoSNodakena vA / ___ cIteke cUrNako zahadameM milAkara cATanese plIhAnamarzaHzulAni gulmaM caiva praNAzayet // nakasIra (nAkase raktasrAva honA) banda hotI hai| cItA, pIpala, seMdhAnamaka, baca aura ghI (1718) citrakaprayogAH | samAna bhAga lekara (adhakuTA karake ekatra milAkara) (vA. bha. / utta. sthA. / a. 39) eka kar3hAvameM bharakara bhasma kara liijie|' chAyAzuSkaM tato mUlaM mAsaM cUrNIkRtaM lihan / isa kSArako dUdha, madya yA uSNa jalake sAtha sarpiSA madhusapibhyAM pibanvA payasA yatiH // sevana karanese tillI, bavAsIra, zUla aura gulmakA ambhasA vA hitAnAzI zataM jIvati niirujH| nAza hotA hai| medhAvI balavAnkAnto vapuSmAndIptapAvakaH // (mAtrA--1 mAzA) tailena lIDho mAsena vAtAnhanti sudustarAn / (1720) citrakAdicUrNam mUtreNa zvitrakuSThAni pItastakreNa pAyujAn // | ( bhA. pra. / ma. kha. Ama. ) ___cItekI jar3ako chAyAmeM sukhAkara mahIna cUrNa citrkendryvaapaatthaakttukaativissaabhyaaH| karake ghI athavA ghI aura zahada yA dUdha athavA AmAzayotthavAtaghnaM cUrNa peyaM mukhAmbunA // 45 jalake sAtha eka mAsa paryanta sevana karane aura cItA, indrajau, pAThA, kuTakI, atIsa aura brahmacarya tathA pathya pAlana karanese manuSyako roga / haiDake cUrNako mandoSNa jalake sAtha sevana rahita 100 varSakI Ayu prApta hotI hai tathA medhA, karanese AmAzayagata vAyukA nAza hotA hai / bala, kAnti aura agnikI vRddhi hotI hai| citrakAdicUrNam ( ra. ra. / zU. ) ___ cItekI jar3ake cUrNako 1 mAsa paryanta tailake | rasaprakaraNameM dekhie / sAtha sevana karanese samasta bhayaGkara vAtaroga, (1721) citrakAdicUrNam gomUtrake sAtha sevana karanese sapheda kor3ha aura (ga. ni. yo. ra. / ati0) takrake sAtha sevana karanese arza ( bavAsIra ) naSTa citrakaM pippalImUlaM vacA ktturohinnii| hotI hai| pAThA vatsakavIjAni harItakI mahauSadham / / 1 uparokta samasta vastuoMko kar3hAvameM DAlakara usake Upara dasarA kar3hAva yA anya pAtra Dhakakara bhaTTIpara car3hA dIjiye aura jaba samasta cUrNa jala jAya to agni jalAni banda kara diijie| tatpazcAt svAMga zItala hone para nikAlakara botalomeM bharakara majabUta kArka lagAkara rakhie ki jisase mamIkA prabhAva na pdd'e| For Private And Personal
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [148] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ cakArAdi P/ v vvvvvvvvvvvvvnrvvvvmoovvvvvvvvvvvvvvivvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvww. etadAmasamutthAnamavisAraM savedanam / | (1724) citrakAdicUrNam (bR.maa.;yo.r.|grh.) kaphAtmakaM sapittaM ca varcI badhnAti vai dhruvam // citrakaM hapuSA hiGga dadyAdvA takrasaMyutam // cItA, pIpalAmUla, baca, kuTakI, pAThA, paJcakolakayuktaM vA takreNaiva pradApayet // indrajau, harra aura soMThake cUrNako (garma pAnIke ___ saMgrahaNIkI zAntike lie cItA, hAUbera sAtha 1 // -2 mAzekI mAtrAnusAra) sevana karanese aura hIMgake cUrNako athavA paJcakola (pIpala, vedanAyukta AmAtisAra, kaphAtisAra aura pittAti- | pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha ) sahita inake sArakA nAza hotA tathA mala baMdha jAtA hai| cUrNako takrake sAtha pilAnA bhI hitakara hai| (1722) citrakAdicUrNam (1725) citrakAdicUrNam (ra. ra. / zU.) (yo. ra.; vaM. se. / AmavA,. vR. yo. t.| ta. 93) citrakaM kaTukA pAThA klinggaativissaamRtaaH|| zuddhalohamalAcUrNa SaTpalaM paJcakArSikam / devadAru vacA mustA naagraativissaabhyaaH|| harItakyA:kaThinyAzca rasagandhakayoHpRthak / / pibeduSNAmbunA nityaM cUrNamAmamarutpraNuta // ardhakarSa tataHkarSa citrakaM nAgaraM knnaa| cItA, kuTakI, pAThA, indrajau, atIsa, giloya sUkSmailA tejapatrazca vATayAlaM bhadramustakam // devadvAra, baca, mothA, soMTha atIsa aura harra ke thavAnIdhAnyakaM dhUpaM vibhiitkyaamlkypi| . samabhAga mizrita cUrNako (2-3 mAze kI mAtrA- viDaGgaM zaGkhanAbhizca arjunAzanayostvacaH // nusAra) garma jalake sAtha sevana karanese AmavAta | apAmArgabhavaM mUlaM sarvamekIkRtaM zubham / (gaThiyA) roga naSTa hotA hai / pIThopari padaM nyasya prastaye ghRtabhAjane // noTa-atIsa 2 bhAga aura anya saba padArtha bhuktopari ca tacUrNa karSa kAmAcaret / 1-1 bhAga lene cAhieM / athavA Adhe Adhe taptodakAnupAnazca tAmbUlaM bhakSayettataH // zlokadvArA kathita (6-6 oSadhiyoMke) do prayoga tato bhUmau padaM datvA bhUme kizcidyathA sukham / bhI ho sakate haiN| pratyahaM bhakSayedbhaktyA vahnisandIpanaM param / / (1723) citrakAdicUrNam (vR. ni.r.|kaas.) zUlamaSTavidhaM hanti vizeSAtpariNAmajam / citrakaM pippalImUlaM pippalI gjpipplii| annadravaM kRtaM zUlaM yakRtplIhakRtazca yat / / etacUrNa samaM yuktaM madhunA zleSmakAsanut // / zUlAnAmapi sarveSAmauSadhaM nAsti tatparam / ' cItA, pIpalAmUla, pIpala aura gajapIpalake kAmalApANDurogaghnaM halImakavinAzanam // 'cUrNako (1 // -2 mAzekI mAtrAnusAra) zahada meM mAnavAnAM kRpAhetordevadevena nirmitam / milAkara cATanese kaphaja khAMsI naSTa hotI hai| citrakAdyamidaM cUrNa sarvazUlAntakaM matam // x x noTa-yaha antima zloka kisI anya prayoga kA pratIta hotA hai aura lekhakakI bhUlase yahAM likhA gayA hai, evaM isIkAraNa isa yogakA nAma bhI "citrakAdi" rakhanA par3A hai| For Private And Personal
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [149] zuddha maNDUrakA cUrNa 6 pala (30 tole) cItA, pIpalAmUla, pIpala, gajapIpala, hIMga, harrakA cUrNa 5 karSa (6 / tole ), khiriyA miTTI pokharamUla, anAradAnA, kAlAjIrA, bAyabiDaMga, 5 karSa, pArA AdhA karSa, gandhaka AdhA karSa, cItA, thaniyA, hAUbera, soyA, hiMgupatrI, cava, amalaveta, soMTha, pIpala, choTI ilAyacI, tejapAta, kharaiTI, jIrA, ajavAyana, kacUra, baca, tumburu (nepAlI nAgaramothA, ajavAyana, dhaniyA, rAla, baher3A, dhaniyA) ajamoda, ajavAyana, aura kAlAnamaka AmalA, bAyabiDaMga, zaMkhakI nAbhi, arjunakI chAla, samAna bhAga tathA sabake barAbara soMTha lekara mahIna asana (pItazAla) kI chAla aura ciraciTekI jar3a cUrNa karake bijau re nIbUke rasameM ghoTakara sukhA kA cUrNa 1-1 karSa lekara ekatra kharala karake | lojie| ghRtake cikane pAtrameM bharakara rakha diijie| ise 1 karSa (1 / tole) kI mAtrAnusAra ___ise 1 karSa yA Adhe karSakI mAtrAnusAra uSNa jalake sAtha sevana karanese, sarvAMgazUla, udara uSNa jalake sAtha bhojanake pazcAt khAkara pAna zUla pasalIkAzUla, bavAsIra, udararoga (plIhAdi) khA liyA kiijie| isake sevanase agnivRddhi gulma aura AmavAtakA nAza hotA hai / hotI aura ATha prakArake zUla, vizeSataH pariNAma yaha citrakAdi cUrNa' atyanta agnidIpaka hai| zUla, annadrava zUla, yakRt zUla aura sIha zUla naSTa hotA hai| zUlake lie isase uttama anya (1727) citrAGgadhAdicUrNam auSadha nahIM hai| (ga. ni. / jvarA. 1) ___ yaha kAmalA, pANDu aura halImaka rogako citrAGgI siMhavadanastAmramalI mahauSadham / bhI naSTa karatA hai / | payodharazivaM kAlI cUrNamuSNAmbusaMyutam // (1726) citrakAdyaM cUrNam (ga. ni.| cUrNA.) prapItaM viSamaM hanti jaTharAnaladIpanam / / citrakaM pippalImUlaM pippalI gjpipplii|| majITha, bAsA, dhamAsA, sauMTha, nAgaramothA, hiGgu puSkaramUlaJca dADimaM kRSNajIrakam // AmalA aura kalauMjIke samAna bhAga mizrita cUrNa viddnggdhaanyhpussaashtaabaahinggptrikaaH| ko (3 mAzekI mAtrAnusAra) uSNa jalake sAtha cavyAmlavetasAjAjIvastagandhAzaThIvacAH // sevana karanese viSamajvara naSTa hotA aura agni tumbarUNyajamodA ca yavAnI rucakaM tthaa| / pradIsa hotI hai| samabhAgAni sarvANi sarvaistulyaM tu nAgaram / / sUkSmacUrNa tataH kRtvA mAtuluGgena bhAvayet / (1728) cintAmaNi cUrNam (vai.jI |vi.3) tato viDAlapadakaM pibeduSNena vAriNA // rAstAvalApadmakadevadAru jayetsarvAGgajaM zUlaM koSThagaM kukSigaM tathA // phalatrikaSaNavellacUrNam / arzIjaTharagulmaghnaM dIpanIyaM vizeSataH / cintAmaNi kSaughRtopapannaM citrakAdyamidaM cUrNamAmavAtaharaM param / / zvAsaM ca kAsaM ca nirAkaroti / / For Private And Personal
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [150] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvxyy. rAsnA, kharaiTI, padmAka, devadAru, harra, baher3A, (1731) cUrNAgadaH (ga. ni. / viSa0 3) AmalA, soMTha, mirca, pIpala, aura bAyaviDaGgakA sozIranimbaM tagaraM ca kuSThaM samAna bhAga cUrNa ekatra kara liijie| mustaM satApyaM kuTaja sarodham / - isa 'cintAmaNi' nAmaka cUrNako zahada aura tvaksaptaparNasya ca cUrNameta dhIke sAtha (1 // mAzekI mAtrAnusAra ) sevana dyogaM navAjhaM madhunA ca sArdham // karanese zvAsa aura khAMsIkA nAza hotA hai| kRSNAyase kAJcanarAjate vA (1729) ciravilvAdya cUrNam (ga.ni, arza.) pItaM viSANAM zamanaM trayANAm / cirbilvaagnisindhuutthnaamrendryvaarlu| cUrNAgado vAraNa eSa siddho takreNa pibato'Isi nipatantyamRjAM saha // hantA viSANAM sacarAcarANAm / / karAvA, cItA, seMdhAnamaka, soMTha, indrajau khasa, nImakI chAla, tagara, kUTha, nAgaramothA, aura aralu (iyonAka-sonApAThA) ke samAna bhAga sonAmakkhI bhasma, indrajau, lodha aura saptaparNa mizrita cUrNako ( 3 mAzekI mAtrAnusAra) takrake (sataune )kI chAla barAbara barAbara lekara cUrNa kara sAtha sevana karanese bavAsIrake masse naSTa ho jaatehaiN| liijie| (1730) cUrNaratnam (rase. ciM. / a. 8) isa " cUrNAgada " ko kRSNa loha, sone vRSyagaNacUrNatulyaM puTapakaM ghanaM sitaadvigunnaa| yA cAMdIke pAtrameM zahadameM milAkara pilAnese vRSyAtparamativRSyaM rasAyanaM cUrNaratnamidam // / sthAvara, jaMgama aura kRtrima (tInoM prakArake) viSa zatAvarIvidArIgokSurakSurakabalAtivalAH iti | naSTa ho jAte haiN| dRssymnnH| atra gandhamUcchitarasamabhrAt pAdikaM (1732) copacInIyogaH dadati dAkSiNAtyAH / anupeyaM dugdhaadiH| (na. mR. / ta. 8; bhA. pra. kha. 2 / phiraMga.) ___ zatAvara, vidAro kanda, gokharu, tAla makhAnA, | copacInIbhavaM cUrNa zANamAnaM samAkSikam / kharaiTIke bIja (bIjabanda), kaMdhIkI jar3a / inakA phiraGgavyAdhinAzAya bhakSayellavaNaM tyajet // cUrNa eka eka bhAga aura abhraka bhasma ina sabake lavaNaM yadi vA tyaktuM na zaknoti yadA jnH| barAbara tathA isa sabase do gunI mizrI ekatra milA- saindhavaM sa hi bhuJjIta madhuraM paramaM hitam // kara kharala kara liijie| 4 mAzekI mAtrAnusAra copacInIkA cUrNa yaha cUrNa atyanta bRSya aura rasAyana hai| zahadameM milAkara sevana karane aura lavaNa rahita madhura dakSiNa dezavAsI vaidya isameM abhrakase cauthArda pAre / rasayukta padArtha (gehaM ityAdi) khAnese phiraMga roga aura gandhakakI kajalI bhI DAlate haiN| (Atazaka)kA nAza hotA hai / (mAtrA-1 mAzA prAttaH; 1 mAzA saayngkaal| yadi lavaNa rahita bhojana na kiyA jA sake anupAna dUdha) | to saiMdhava namaka kA upayoga karanA caahie| For Private And Personal
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir VivvvvvvvvvNAMANANJARAN yvvvvvvvvvv cUrNaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 151] (1733) copacinyAdicUrNam atha cakArAdizuTikAprakaraNam ( yo. ra.; vR. ni. ra. / upadaM. ) (1734) catuHsamA guTikA kuDavaM copacinyAzca zarkarAyAHpalaM tthaa|| | ( baM. se.; yo. ra.; bhA. pra. khaM. 2; ra. rA. suM / pippalI pippalImUlaM maricaM devapuSpakam // ati.; : mA. / kAsA. ) AkallaM kSurakaM zuNThI jantughnaM ca varAGgakam / abhayA nAgaraM mustaM guDena saha yojitam / pRthakolamitaM grAhyametacUrNIkRtaM zubham // catuHsameyaM guTikA tridoSaghnI prakIrtitA // sarvamekatra saMyojyaM karSArdha prativAsaram / AmAtisAramAnAhaM vividhAJca vicikAm / bhakSayenmadhusarpibhyAM yuktaM pathyaM samAcaret // kRmInarocakaM hanyAdIpayatyAzu cAnalam / zAlyodanaM tathA sUpastuvarINAM ghRtaM madhu / hara, soMTha aura nAgaramothekA cUrNa tathA godhUmaH saindhavaM zibimbIkozAtakIphalam // ( purAnA ) gur3a samAna bhAga ekatra milAkara ArdrakaM jalamandoSNaM hitamatra prakIrtitam / goliyAM banA lIjie / paJcopadaMzarogANAm pramehANAM tathaiva ca // . yaha caturasamA guTikA tridoSaja atisAra, baNAnAM vAtarogANAM kuSThAnAzca vinAzanam // aphArA, aneka prakArakI visUcikA ( haijA) kRmi ___ copacInIkA cUrNa 20 tole, khAMDa 5 to. aura arucinAzaka tathA agnivarddhaka hai| pIpala, pIpalAmUla, marica, lauMga, akarakarA, (1735) catussamo modakaH / tAlamakhAnA, soMTha, bAyabiDaMga, aura dAlacInIkA ( vaM. se.; vRM. mA, / arza.; hA. sN.| sthA. 3 a. cUrNa 1-1 kola (1 tolA) lekara sabako ekatra kara liijie| 11; yo. ta. / ta. 23; vR. yo. t.|t. 69) ise pratidina 6 mAzekI mAtrAnusAra zahada sanAgarA'ruSkaravRddhadArakam aura dhImeM milAkara sevana karanese pAMca prakArakA guDena yo modakamatyudArakam / upadaMza (Atazaka ), prameha, vraNa, vAtavyAdhi aura azeSa durnAmakarogadArakam / kuSTha rogakA nAza hotA hai| karoti vRddhiM sahasaiva dArakam // ___ pathya-zAlI cAvala, araharakI dAla, dhI, soMTha aura vidhArekA cUrNa tathA zuddha bhilAvA zahada, gehaM, seMdhAnamaka, saMhajanA, kaMdUrI, turaI, | aura purAnA gur3a samAna bhAga lekara ekatra milAkara / modaka banA liijie| adaraka aura mandoSNa jala / ( vyavahArika mAtrA 3 mAzese 4 mAzetaka) yaha modaka arzanAzaka aura balavarddhaka haiM / // iti cakArAdicUrNaprakaraNam // ( mAtrA-3 mAzese 1 tole taka / ) 'candrakalAvaTI' rasa prakaraNameM dekhie / For Private And Personal
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [152 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi (1736) candraprabhAguTikA yakSmANaM sabhagandaraM kaphamarutpittodbhavaM pANDutAm / ( ra. rA. su. / meha; ra. ra. sa. / u. khaM. a. 17 | taM taM vyAdhisamUhazukravikRtIngranthyabudazlIpadAn . hA. saM. / sthA. 3 a. 58 ) mehAMzchukravinAzamazmarirujastvanyAMzcaelojAtiphalaM madhRkayugalaM sArastathA khaadirH| dehasthitAn / karpUrAmalakIjaTA bahusutA ghoNTAmlasArastathA vyAdhInhanti dRDhAnanena vidhinA candraprabhA sevitA kAsIsa bhavasAradADimaphalaM sarvaM ca smmiilitm| / mandAgneH paramaM pradIpanamiyaM kuryAjjarAM jarjarAm / " svecchAhAravidhau ca pAnaviSaye zItAtape maithune // pratyekaM dadhidugdhalAGgalirasairyuktaM samaM klkitm| bhuktaM nAsti virodhitaM ca satataM proktA rasena bhAvitaM tasya guTikA ca prklpitaa| purA brhmnnaa| jayeccandraprabhAnAma tIbrAn mehAdikAn gadAn // bAya biDaMga, gaja pIpala, cItA, pIpalAmUla, ___ ilAyacI, jAyaphala, mulaiThI, mahuvA, khairasAra, mothA, kacUra, sonAmakkhI bhasma, cirAyatA, harra, kapUra, Amaleke vRkSakI jar3akI chAla, zatAvara, bera baher3A, AmalA, devadvAra, cava, soMTha, mirca, pIpala, amlaveta, kasIsa, gUgala aura anAradAnA samAna bhAga | baca, dhaniyA, haldI, dArahaldI atIsa, nisota, lekara cUrNa karake sabako dahI, dUdha aura kali- seMdhA namaka, kAlA namaka, khArI namaka, yavakSAra, hArIke rasakI eka eka bhAvanA dekara goliyAM dAlacInI, ilAyacI tejapAta, lohabhasma aura banA liijie| mizrI 4-4 pala tathA agara eka pala lekara yaha candraprabhA guTikA bhayaGkara pramehakA nAza mahIna cUrNa karake (pAnImeM ghoTakara ) goliyAM karatI hai| banA liijie| (1737) candraprabhAguTikA (ga.ni.guTi.4) inake sevanase 6 prakArakI bavAsIra, bhayaGkara gulma, zoSa, kSaya, kAmalA, marmagatanAr3I braNa kITapnebhakaNAgnimAgadhijaTAmustAzaThItApyakam ( nAsUra ), jalodara, jIrNajvara, vidradhi, bhagandara, bhUnimbatriphalAsurAhacavikAvyoSaM vacA rAjayakSmA, kaphaja-pittaja aura vAtaja pANDu roga, dhAnyakam // zaka vikAra, granthi, arbuda, slIpada, prameha, zukrarAtrIyugmaviSAtrivRtrilavaNaM kssaartrijaataanvitm| kSaya, azmarI ityAdi aneka rogoMkA nAza hokara lohAttatra sitA catuSpalayutaM syAdvazikAyAH agnidIpta hotI hai| palam // / isake sevanakAlameM khAnapAna, dhUpa Atapa, hantya siSaDeva gulmamajayaM zoSaM kSayaM kAmalAm / maithunAdi kisI bAtake parahejakI AvazyakatA nADImarmagadAJjalodararujo dIrghajvarAnvidradhIna nahIM hai / . 1 bolamiti pAThabhedaH / 2 saTIti pAThAntaram / 3 lAGgalIrasaistumbasya mudgasya ceti pAThAntaram For Private And Personal
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 153 ] AAVAAAAAA (1738) candraprabhAguTikA | bhaktasya pUrva satataM prayojyA ( bhA. pra.; vaM. se.; / vA. ra.; ra. kA. dhe,; ra. caM.; takrAnupAnAdapi mastupAnam / bhai. ra.; dhanvaM. / arza.; rase, ci, ma. / a.9) zukradoSAnihantyaSTau pramehAMzcApi viNshtim| krimiripudahanavyoSatriphalAmaradArucavyabhUnimbAH valIpalitanirmukto vRddho'pi taruNAyate // mAgadhImUlaM mustazaThIvacAdhAtumAkSikaJcaiva // vAyabiDaMga, cItA, soMTha, mirca, pIpala, harra, lavaNakSAranizAyukkustu baher3A, AmalA, devadAru, cava, cirAyatA, piiplaambrugjknnaashaativissaaH| mUla, mothA, kacUra, baca, sonAmakkhIbhasma, karSAzikAnyeva samAni kuryA seMdhAnamaka, yavakSAra, haldI, dAruhaldI, kustumbaru tpalASTakaM cAzmajatu pradadyAt // (naipAlI dhaniyA ) gajapIpala aura atIsa 1-1 niSpatrazuddhastha purasya dhImA karSa, ( 1 / to.) zuddha zilAjIta 8 pala (40 paladvayaM lauharajastathaiva / tole ); zuddha gUgala 2 pala, lohabhasma 2 pala sitA catuSkaM palamatra vA syA mizrI 4 pala, nisota, zuddha jamAlagoTA, dAracInI, nikumbhakumbhatrijugandhayuktam // ilAyacI aura tejapAta 1-1 pala ( 5 tole ) pRthakpalaM cUrNamathAvapeca lekara (prathama zilAjIta, loha aura gUgalako ekatra candraprabheyaM guTikA vidheyaa| karake una rogoMko haranevAlI ( ki jinameM prayukta jvarAtisAragrahaNIvikArAM karanA ho ) oSadhiyoMke kAthakI aneka bhAvanAeM cAzIsi nirNAzayate paDeva // dIjie tatpazcAt anya samasta oSadhiyoMkA bhagandarAnkAmalapANDurogA mahIna cUrNa milAkara ( triphalA kvAthameM ) ghoTakara ninaSTavateH kurute ca dIptim / goliyAM banA liijie| hantyAmayAnpittakaphAnilotthA yaha 'candrapramA guTikA' jvarAtisAra, grahaNI nADIgate marmagate vraNe ca // kSatakSaye gRdhrasiyakSmaroge vikAra, 6 prakArako arza, bhagandara, kAmalA, pANDu, mehe gajAkhye prabale pryojyaa| vAta-pitta-kaphaja aneka roga, nADIvraNa, marmazukrakSaye cAzmarImUtrakRcche sthAnakA vraNa, kSata, kSaya, gRdhrasI, rAjayakSmA, zukrapravAhe'pyudarAmaye ca // hastimeha, zukrakSaya, azmarI, mUtrakRcchU, zukrasrAva, zambhuM samabhyarca kRtaprasAda aura udara rogoMkA nAza karatI hai / prAptA guTI candramasA prshstaa| ise bhojanake prArambhameM taka yA mastuke sAtha na pAnabhojye parihAravAdo sevana karanA cAhie / isake sevanakAlameM kisI na zItavAtAtapamaithuneSu // prakArake parahejakI AvazyakatA nahIM hai / bhA0 20 For Private And Personal
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [154 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi isake nitya sevana karanese 20 prakArake antravRddhiM kaTIzUlaM zvAsaM kAsaM vicacikAm / prameha, zukradoSa aura vali ( zarIrakI jhurriyAM ) | kuSThAnyAsi kaNDUM ca plIhodarabhagandaram // palita ( bAloMkA sapheda honA ) roga naSTa hokara dantarogaM netrarogaM strINAmArttavajAM rujAm / vRddha bhI taruNake samAna ho jAtA hai| puMsAnzukragatAn doSAnmandAgnimaruciM tathA // ( maatraa--1||-2 mAze / sAdhAraNa anupAna | vAyuM pittaM pharpha hanyAvalyA vRSyA rasAyanI / mizrIyukta dUdha / athavA jisa rogameM vyavahRta karanI | candraprabhAyAM karSastu catuHzANo vidhIyate // ho usako naSTa karanevAlI oSadhike kAthake sAtha kacUra ( matAntarameM bAbacI ), baca, mothA, khAeM) cirAyatA, devadvAra, haldI, atIsa, dAruhaldI, (1739) candraprabhAvaTI pIpalAmUla, cItA, dhaniyA, harra, baher3A, AmalA, cava, bAyabiDaMga, gajapIpala, soMTha, mirca, pIpala, (zA. sa. / ma. kha. a. 7; napuM. mR. / ta. 7; sonAmakkhI bhasma, yavakSAra, sajIkhAra, seMdhAnamaka, bhai. ra.; vai. ra. / prame. ci.; vR. yo. t.| ta. 103) kAlAnamaka aura samudra namaka 5-5 mAze tathA candraprabhA vacA mustaM bhuunimbaamRtdaarukm| nisota, dantImUla, tejapAta, dArecInI, ilAyacI haridrAtiviSA dArvI pippalImUlacitrakau // aura baMsalocana 1-1 karSa (20 mAze ) evaM dhAnyakaM triphalA cavyaM viDaGgaM gjpipplii| lohabhasma 2 karSa, mizrI 4 karSa, zilAjIta 8 vyoSa mAkSikadhAtuzca dvau kSArau lavaNatrayam // karSa aura gUgala 8 karSa lekara sabakA mahIna cUrNa etAni zANamAtrANi pratyekaM kaaryedvdhH| karake goliyAM banA lIjie / * yaha candraprabhA guTikA' vIsa prakArake prameha, trisadantIpatrakazca tvagelA vaMzarocanA // mUtrakRcchra, mUtrAdhAta, patharI, malAvarodha, aphArA, pratyekaM karSamAtrANi kuryAdetAni buddhimaan|| zUla, bhehanagranthi ( mUtragranthi ), arbuda ( rasaulI), dvikarSa hatalauhaM sthAcatuSkarSA sitA bhavet // aNDavRddhi, pANDa, kAmalA, halImaka, antravRddhi, zilAjatvaSTakarSa syAdaSTau karSAMzca gugguloH| kaTizUla, ghAsa, khAMsI, vicarcikA, kuSTha, arza ebhirekatra saMkSuNNaiHkartavyA guTikA shubhaa|| (bavAsIra ), khujalI, tillI, bhagandara, dantaroga, candraprabheti vikhyAtA sarvaroga prnnaashinii| netraroga, striyoMkI Artava pIr3A, puruSoM ke zukravikAra, pramehAnvizatiM kRcchaM mUtrAghAtaM tathAzmarIm // mandAgni, aruci, vAta, pitta aura kaphanAzaka tathA vibandhAnAhazUlAni mehngrnthimbuNdm| balyA, vRSyA aura rasAyanI hai / aNDavRddhi tathA pANDaM kAmalAM ca hliimkm|| maatraa--1||-2 mAzA / anupAna-mizrI * noTa-1-bhaiSajya ratnAvalImeM kacUrase lekara cIte takakI samasta oSadhe 1-1 karSa likhI haiM zeSa pramoga samAna hai / 2 vR. yo. ta. meM viphaleke atirikta zeSa prayoga samAna hai| For Private And Personal
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / guTikAprakaraNam yukta dUdha athavA jisa rogameM sevana karanI ho usako naSTa karanevAlA koI kAtha / / kuSTa. ) candraprabhAvI (ra. kA. rasa prakaraNa meM dekhie | candraprabhAvaTI (ra.rA. su. ra. sA. saM. ityAdi) rasa prakaraNa meM dekhie / (1740) capalamaNDUram (ga. ni., ca. da.; ra. kA. ghe. / zUlA. ) lohakiTTapalAnyaSTau gomUtre 'STaguNe pacet / capalA nAgarakSArapippalImUlacitrakam // saMcUrNya nikSipettasmin palAMzaM sAndratAM gate / guTikAM kalpayettena paktizUlanivAriNIm // ATha pala lohaka ( maNDUra ) ko 8 gune gomUtra meM pakAiye aura gAr3hA ho jAne para usameM 1 - 1 pala pIpala, soMTha, javAkhAra, popalAmUla aura cItekA cUrNa milA dIjie aura goliyAM banAkara rakha lIjie / inake sevana se pakti zUla ( pariNAma zUla ) hotA hai / ( mAtrA 1 mAzese 3 mAze taka ) / 1 caviketi pAThAntaram Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir * | 1 noTa, candraprabhA zabdase prAyaH vaidya | ciJzcAkSAraM stuhIkSAramarkakSAraM palaM palam / kacUra ' hI grahaNa karate haiM parantu merI sammati meM dvipalaM zaGkhajaM bhasma rAmaThaJca palArdhakam // kapUra lenA adhika uttama hai lavaNAni ca sarvANi palamAtrANi yojayet / candraprabhAvaTikA ( ra. ra. sa. u.khaM.a.20 ) kSAradvayaM palArdhaJca sarvamekatra yojayet // jambIrakarasairmaryamanalasya dinatrayam / bhRGgarAjasya nirguNDacA muNDyAzcaiva pRthak dravaiH / / Ardrakasya rasenaiva pratyekaM dinamarditam / darIbIjamAtrAMstu vaTikAnkArayedbhiSak // ekaikaM bhakSayetprAtaH paJcagulmAnvyapohati / rasaprakaraNa meM dekhie zUlaM nihantyAzu jIrNa ca viSUcikAm // mandAgniM nAzayecchIghraM pathyaM tailAmlavarjitam / ciJcAzaGkhavaTI nAma grahaNI rogahRtparA // [. 155] (1741) ciJcAkSArAdizaGkhavaTI ( yo. ra.; gulma; vR. ni. ra. ) imalIkA khAra, snuhI ( sehaMDa - thohara ) kA kSAra aura arkacAra 1 - 1 pala, zaMkha bhasma 2 pala, hIMga AdhA pala, pAMco namaka (seMdhA, kAlA namaka, samandra namaka, bhaddI namaka, kAca namaka ) 1-1 pala, yavakSAra aura sajjIkhAra AdhA AdhA pala | lekara sabako ekatra karake 3 - 3 dina taka jambarI nIbU ke rasa aura cIteke kAthameM tathA 1 - 1 dina bhAMgarA, saMbhAlu, muNDI aura adrakake rasameM pRthak pRthak ghoTakara berakI guThalI ke barAbara ( 1 // mArokI ) goliyAM banA lIjie / For Private And Personal yaha ' ciJcAzaMkhavaTI ' pAMca prakArake gulma, hara prakArakA zUla, ajIrNa, visUcikA, aura agniSairat nAza karatI hai /
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 156] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi - vvvvvvvvvvvvvvvvvvVVVVVVVVVVVVVVVVVvvvvvv se. vi. prAtaHsAyaM 1-1 golI ( garma cItA, pIpalAmUla, sajIkhAra, seMdhA namaka, pAnIse ) khAnI caahie| | kAlA namaka, khArI namaka, samandra namaka, sorA (1742) citrakaguTikA (ga.ni.guTikA.4) / soMTha, mirca, pIpala, ajamoda, hIMga aura cavake citrakasya palaM datvA palaM cAdhai trivRttthaa| samAna bhAga cUrNako bijaure nIbU yA anArake kaNAkarSoM guDasyASTau palAni samupAharet // rasameM dhoTakara goliyAM banA liijie| viMzatizca harItakyo guTikA daza kArayet / yaha goliyAM Ama pAcaka aura agnidIpaka dazame dazame cAhi tvekaikAM bhkssyetsudhii|| haiM / ( mAtrA 3-4 mAze / garma paaniise|) maNDalAni ca kaNDUzca arzIsi grahaNIM jayet // (1744) citrakAdiguTI-(vR.yo.ta.ta.130) cItA 1 pala ( 5 to0), nisota AdhA kaTutrikaM citrakatintaDIkaM pala, pIpala 1 karSa (1 / tolA ) gur3a 8 pala ___ tAlIsapatraM cavikamlasaMjJam / aura harra 20 pala lekara samasta oSadhiyoMkA vicUrNitaM jIrakacUrNayuktaM mahIna cUrNa karake gur3ameM milAkara sabakI 10 ___elAtvacA tatsurabhIkRtaJca // goliyAM banA liijie| mizraM purANena guDena dadyA-- ___hara dasaveM dina 1 golI (garma jalake sAtha) tatpInasAnAM paripAcanArtham // 34 khAnese maNDala kuSTa, khujalI, bavAsIra aura grahaNI soMTha, mirca, pIpala, cItA, tintiDIka, naSTa hotI hai| tAlIsapatra, cava jIrA aura amlabetakA cUrNa 1--1 (1743) citrakAdiguTikA / bhAga lekara 9 bhAga purAne gur3akI cAzanImeM milA( ca. saM. / ci. a. 19; bhai. ra.; yo. ra.; . kara aura usameM sugandhike lie thoDA thoDA ilAmA.; ca. da.; vaM. se.; bhA. pra.; / grahaNI; ga. ni.| yacI aura dAlacInIkA cUrNa milAkara modaka banA guTi. 4; vR. yo. ta. / ta. 67, yo. ta. / ta. liijie| 22; zA. dha.) yahamodaka pInasarogIko pAcanArtha sevana karAne citrakaM pippalImUlaM dvau kSArau lavaNAni c|| cAhiyeM / ( mAtrA 1 tolA / anupAna uSNa jala) vyoSaM hiGgvajamodAzca cavyaM caikatra cUrNayet // guTikAmAtuluGgasya dADimasya rasena vaa| (1745) citrakAdimodakaH kRtA vipAcayatyAmaM dIpayatyAzu cAnalam // (hA. saM. / sthA. 3 a. 7) sauvarvalaM saindhavaJca viDamaudbhidameva ca citrakaM tritAM dantI viDaGga kaTukatrayam / sAmudreNa samaM pazcalavaNAnyatra yojayet / samaM cUrNa guDenAtha kArayenmodakAn sudhIH / / 1 zAraGgadharasaMhitAmeM yahI prayoga cUrNAdhikArameM varNita hai / usameM kSAra aura lavaNa 1-1 bhAga tathA anya auSadhe 2-2 bhAga haiM / For Private And Personal
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam dvitIyo bhaagH|| [ 157] ___mAnataH bhakSayet prAtarutthAya pazcAduSNodakaM pibet / cintAmaNivaTikA ( ra. kA. dhe.) pariNAmodbhavaM zUlaM hanti zUlaM narasya ca // / rasa prakaraNameM dekhie / ___cItA, nisota, dantImUla, bAyabiDaMga, soMTha, ! cUlikAvaTI ( bhai. ra. / uda.) mirca aura pIpalakA samAna bhAga cUrNa sabake barAbara rasa prakaraNa meM dekhie / gur3akI cAzanImeM milAkara modaka banA liijie| (1747) catuHsamamaNDUram inheM ( 1 tolekI mAtrAnusAra ) prAtaHkAla (bhai. ra. dhanvaM. / zUla.) uSNa jalake sAtha sevana karanese pariNAma zUla sadyo lohamalAjyamAkSikasitA bhAgAH samAH naSTa hotA hai // pAtre tAbhramaye dinAntamathitaM sNsthaapyedaatpe| (1746) citrakAdivaTakaH (vR.ni.r.|shuul.) pazcAttaddhanatAM praNIya rajanImekaM bahiHsthApayeta citrakaM lavaNaM pAThA vyoSaM lvnnpnyckm| ajAjI dhAnyakaM hiMsrA dIpyakaM granthikaM tthaa|| | pAtre tAmramaye nidheyamathavA pAtre hvirbhaavite|| etAni samabhAgAni sUkSmacUrNAni kArayet / pazcAnmASacatuSTayaM pratidinaM jagdhvA jalaM zItalaM peyaM bhojanapUrvamadhyaviratau svacchandabhojyainaraiH / jambIrasya rasenaiva vttkaankaaryedbudhH|| hRcchUlaM pArzvazUlazca aamshuulmrockm| jetuM zUlahutAzamAndhakasanazvAsAmlapittajvaroazItiM vAtajAn rogAn nAzayeca tatkSaNAt // nmAdApasmRtimehasarvajaTharAjIrNAdisarvA rujH|| zuddha maNDUra, ghI, zahada aura mizrI samAna cItA, seMdhAnamaka, pATA, soMTha, mirca, pIpala, bhAga lekara 1 dina tAMbeke pAtrameM ghoTakara dhUpameM seMdhA namaka, sauMcala (kAlA namaka), khArI namaka, rakha dIjie, jaba gAr3hA ho jAya to use 1 rAta kacalonA ( kAca namaka ) samandara namaka, jIrA, osameM rakhie / pazcAt use tAMbeke yA ghRtase dhaniyA, kaTailI, ajavAyana aura pIpalAmUlakA cikane kie huve miTTIke pAtrameM bharakara rakha diijie| cUrNa samAna bhAga lekara sabako jambIrI nIbUke ise bhojanake Adi, madhya aura antameM 4 rasameM ghoTakara goliyAM banA liijie| mAzekI mAtrAnusAra zItala jalake sAtha sevana ___ inheM (3-4 mAzekI mAtrAnusAra garma pAnIke karanese zUla agnimAMdya, khAMsI, zvAsa, aglapitta, sAtha ) sevana karanese hRcchUla, pasalIkA darda, Ama jvara, unmAda, apasmAra (mirgI) prameha, samasta udara zUla, aruci aura assI prakArake vAtaja roga vikAra aura ajIrNAdi samasta roga naSTa hote haiN| naSTa hote haiN| isake sevana kAlameM bhojana svacchandatApUrvaka cintAmaNiguTikA ( ra. kA. dhe. / jva. ) / kara sakate haiM; kisI prakArake parahejakI AvazyakatA rasa prakaraNameM dekhie / | nahIM hai| cintAmaNirasaguTikA ( yo. ci.) // iti cakArAdiguTikAprakaraNam // rasa prakaraNameM dekhie / For Private And Personal
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Virvvvv [158] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi atha ckaaraadilehprkrnnm| rAjayakSme raktapitte pittaatisaarpiiddite| (1748) caturaMgAvalehaH (bhA.pra.rAkha.2 jvara.) | raktAtisAre zoSe ca ziroroge sadAjvare / tamakabhramake chardidAhe ca samadAtyaye / svinnamAmalakaM piSTvA drAkSayAsaha melyet| azmayAM ca prameheSu kAse zvAse ca pInase // vizvabheSajasaMyuktaM madhunA saha lehayet / / eteSAM ca prayoktavyaH srvrognivaarnnH| tenAsya zAmyatizvAsaHkAso maccharucistathA bandhyAnAzca prayoktavyo vRddhAnAJca vishesstH|| AmaloMko ubAlakara pIsakara unameM samAna | | bAlAnAzca hitazcaiva zRNu cAtra prmaannkm| bhAga munakkA aura soMThakA cUrNa milAkara zahadake uttame karSamAtraM ca pAdahInantu madhyame / / sAtha cATanese zvAsa, khAMsI, mUcchI aura aruci dadyAt kSIrayutaM strINAM vAlAnAM kSIrasaMyutam / naSTa hotI hai| evaM prayojito yogo mahAkalpo gunnaadhikH|| (1749) candanAdyavalehaH balavAn guNavAMzcaiva bhavatIha phlprdH| (hA. saM. / sthA. 3 a. 21; bR. ni. ra.) | narakuJjaravAhAnAmupayukto hito mtH|| candanaM tagaraM kuSThaM yaSTI trigandhavAsakam / candanAyo mahAyogaH kRSNAtreyeNa puujitH|| mnyjisstthaabhiirumRtttthiikaapaatthaashyaamaapriynggubhiH||| sapheda candana, tagara, kUTha, mulaiThI, dAracInI, svayaMguptA pIlupaNi viSA rAsnA gvaadnii| tejapAta, ilAyacI, bAsA, majITa, zatAvara, munakkA, kAkolyau jIraka mede puSkaraM dhanabAlakam // pAThA, kAlAnisota, phUlapriyaGgu, kaucake bIja, vidArI cAMzumatI ca tridantI viDaGgakam / pIluparNI (mUrvA), atIsa, rAsnA, indrAyana, kAkolI, pamakaJcandravRkSazca tathAragvadhacitrakam // kSIrakAkolI, jIrA, medA (bahamana sapheda), mahAdhAnyakaM paJcajIrANi tathA tAlIsapatrakam / / medA (bahamana murkha), pokharamUla, mothA, netrabAlA, khadirasya ca niryAsarujAkAlIyakaM tathA / / bidArI kanda, zAlaparNI, nisota, dantImUla, bAyatintaDIkaJca vRkSAmlaM triphalA kAzmarIphalam / bir3aGga, padmAkha, kuDekI chAla, amalatAsa, cItA, kaMkolaJca jAtiphalaM tathA ca nAgakesaram // dhaniyA, pAMcaprakArakA jIroM, tAlIsapatra, khairakA parUpaM ca sakharjUraM samaM caikatra mardayet / / | goMda, kUTha, agara, tintaDIka, imalI, harI, baher3A, bhAvitaM bIjapUrasya rasenaiva tu saptadhA // AmalA, khambhArIke phala, kaMkola, jAyaphala, nAgasamazarkarayA yuktaM cATarUparasena vaa| . | kesara, phAlasA aura khajUra samAna bhAga lekara bhAvitaM punarevaM ca madhunA saghRtena ca // mahIna cUrNa kara lIjie aura use bijau reke rasakI leho'yaM ca sadA shstshcaapsmaare'tidaarunne| sAta bhAvanA dekara usame sabake barAbara mizrI unmAde kAmalAroge pANDuroge halImake // milA kara bAseke rasakI sAta bhAvanA diijie| 1 choTA aura bar3A sapheda tathA syAha jIrA aura banajIrA / For Private And Personal
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir avalehaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 159] ise zahada aura dhImeM milAkara cATanese bhaya- sArivA, kaMkola, khasa kesara aura zatAvarakA cUrNa Gkara apasmAra (miragI), unmAda (pAgalapana), | tathA giloyakA sata milA diijie| kAmalA, pANDu, halImaka, rAjayakSmA, raktapitta, isa avalehake sevanase hRdroga, bhrama, mUrchA, pittAtisAra, zoSa, raktAtisAra, ziroroga, sadA banA vamana aura bhayaGkara dAhakA avazya nAza hotA hai| rahane vAlA jvara, tamaka svAsa, bhrama, chardi, dAha, (maatraa-1-1|| tolA / ) madAtyaya, (madyavikAra), patharI, prameha, khAMsI, zvAsa (1751) candrAvalehaH (r.r.s.|u.khN.a.21) aura pInasa roga naSTa hotA hai| elAyAzca tulA grAhyA jaladroNe vipAcayet / yaha bandhyA strI, bAlaka aura vizeSataH vRddhoM / aSTabhAgA'vaziSTaM tu zarkarArdhatulAM kSipet // ke lie hitakara hai / isakI uttama (pUrNa) mAtrA zatAvaryA vidAryAzca gokSIraM cADhakaM pRthak / 1 karSa (1 / tolA) aura madhyama mAtrA pauna karSa hai| lehavatsAdhite tastrindrAkSA madhukapippalI // ___ yaha kRSNAtreya kalpita candanAdyavaleha striyoM trijAtakaM ca kharjaraM candanadvayasArivA / aura baccoMko dRdhake sAtha khilAnese balavRddhi mustApamakahIveradhAtrIcotpalacaurakam / / hotI hai| eteSAM palamAdAya kSipetkSIryAzcatuSpalam / (1750) candanAvalehaH (ga. ni. / pari.lehA.) | kSaudramasthena saMyuktaM lehyetmaatrutthitH|| mAtuluGgarasaprasthaM prasthAdhai daaddimaadrsH| | pittonmAdavikAreSu zirobhramaNamUrchite / tattulyaM nArikelAmbu zarkarA kuDavadvayam // hastapAdAGgadAhe ca pittrktojraatau|| pAkaM kRtvA yathA nyAyaM siddhazIte samAvapet / chardikAsakSaye pANDau candravaJcandrabhASitam // candanaM ca tugAkSIrI dhAnyakaM sArivAM tathA // 100 pala (500 tole) ilAyacIko 1 kolakamuzIraM ca kuGkamaM zataputrikAm / | droNa (16 sera) pAnImeM pakAiye aura AThavAM satvaM guDUcyAzca tathA karSamAna pRthaka pRthak // bhAga zeSa rahane para chAnakara usameM 50 pala khAMDa eSo'valeho hRdroga bhramaM mUcchI vamiM tthaa| aura 1-1 ADhaka (4-4 sera) zatAvarIkA rasa, dAhazca sumahAghoraM zamayennAtra sNshyH|| vidArIkandakA rasa aura gAyakA dUdha milAkara ___bijaure nIbUkA rasa 1 prastha (80 tole); punaH pakAkara avalehake samAna gAr3hA kara liijie| anArakA rasa aura nAriyalakA pAnI (hare nAri- aura phira usameM bhunakA, mulaiThI, pIpala, dAlacInI, yalako tor3anese jo pAnI nikalatA hai vaha) AdhA tejapAta, ilAyacI, khajUra, lAla candana, sapheda AdhA prastha tathA mizrI AdhA prastha lekara ekatra | | candana sArivA, mothA, padmAka, netrabAlA, AmalA, milAkara pakAiye / jaba avalehake samAna gADhA nIlophara aura corakakA 1-1 pala cUrNa tathA ho jAya to ThaNDA karake usameM 1-1 karSa baMsalocanakA cUrNa 4 pala (20 tole) aura 1 sera (1 / -11 tolA) saphedacandana, baMsalocana, dhaniyA, | zahada milA liijie| For Private And Personal
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [160 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi ise prAtaHkAla sevana karanese pittonmAda, jaba gAr3hA ho jAya to utArakara ThaNDA karake usa zirobhramaNa (cakkara AnA), mUrchA, hAthapaira aura , meM nisota, dantImUla, bAyabir3aGga, harra, AmalA, zarIrakI dAha, raktapitta, vamana, (pittaja) khAMsI; | soMTha, baher3A ora pIpalakA cUrNa AdhA AdhA pala kSaya aura pANDuroga naSTa hotA hai / aura khAMDa tathA zahada 4-4 pala milAkara ghRtase zrIcandra kathita yaha candrAvaleha candrake | cikane kie huve pAtrameM bharakara surakSita rkhie| samAna zAntidAyaka hai| ___isake sevanase bavAsIra, kuSTa, zotha, pANDu, (mAtrA 1 tolese 2 // tole taka) tillI, hRcchUla, gudazUla aura pariNAmazUla naSTa (1752) cavyAdilauham / hotA tathA bala, varNa, agni aura vIryakI vRddhi (ra. ra; dhanvaM.; ra. kA. dhe. / arza.) | hotI hai| isake sevana kAlameM karIra, kAjI aura makoya cavyAH palASTakaM deyaM khadiraM cArTameva c| kA paraheja karanA caahie| citrakasya palaM paJca tAlamUlI ca tatsamA! cAturbhadrAvalehikA triphalA prasthasaMyuktA jaladroNe vipAcayet / (vaM. se.; bhA. pra.; bhai. ra.; ca. da.; ga. ni.; / jvara.; aSTabhAgAvazeSeNa kaSAyamavatArayet // ___ vR. yo. ta. / ta. 59) AjyAtpalASTakaM deyaM rukmalauhasya poDaza / (779 saMkhyaka prayoga dekhie / ) pacettAmramaye pAtre suzIte cAvatArayet // / (1753) cAtubhadrikAvalehaH trivRdantI viDaMgAni pathyA cAmalakAni c|| ( bhA. pra. / kha. 2 jvarA.) zuNThI vibhItakI kRSNA eSAM deyaM palArddhakam // mAtI pAya plaadkm|| pippalItriphalA cApi samabhAgAvarI lihan / zarkarAmadhucatvAri snigdhe bhANDe nidhApayet / | madhunA sarpiSA cApikAsI zvAsI sukhI bhvet|| dunomakuSThazvayathupANDuplIhodarApaham // pIpala, harra, baher3A aura Amaleke samAna hRcchUle gudazUle ca pariNAmakRte hitam / | bhAga cUrNako (3se6 mAzekI mAtrAnusAra) zahada valavarNakara vRSyamapisandIpanaM param // aura dhImeM milAkara cATanese jvara, khAMsI aura karIrakAJjikaM caiva kAkamAcIM vivarjayet // . zvAsa naSTa hotA hai| cava 8 pala (40 tole); khaira sAra 4 pala; citrakaguDaH (vaM. se.; va. mA. ajIrNa;ga.ni.lehA.) cItA 5 pala, tAr3akI jar3a 5 pala, aura triphalA citraka harItakI saM. 1755 dekhie / usameM 1 prastha (16 pala) lekara, kUTakara 1 droNa aura isameM kevala itanA bheda hai ki isameM AmalekA (16 prastha) jalameM pakAiye / jaba AThavAM bhAga rasa nahIM paDatA tathA yavakSAra 4 to. aura anya pAnI zeSa raha jAya to utArakara chAna liijie| prakSepa dravya 1-1 pala par3ate haiN| aba isameM 8 pala ghI aura 16 pala zuddha rukma ga ni. meM yahI prayoga citrAkAvalehake nAmase lohakA cUrNa milAkara tAMbeke pAtrameM pakAiye, likhA hai| For Private And Personal
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [161] vvvvvvvvvvvv (1754) citrakalahaH (vaM.se.udara. ga. ni.lehA.) (1755) citrakaharItakI citrakasya zataM dadyAttatulyo grandhiko mtH| ( yo. ra.; bhai. ra.; vaM. mA.; ca. da.; dhanvaM. / nAsA. paJcAzadRzamUlasya zeSAn paJcapalAn pRthk| yo. ta. / ta. 72, ga. ni. / le.) balAM bhAI zaThI pAThAM pauSkara mUlabheva c| citrakasthAmalakyAzca guDUcyA dazamUlajam / caturdoNe'mbhasA paktvA droNazeSe tathaiva ca // | zataM zataM rasaM datvA pathyAcUrNAhakaM guDAt // pacedguDazataM datvA lehavaMtsAdhu sAdhayet / zataM paceddhanIbhUte paladvAdazakaM kSipet / catuSpalaM tu pippalyAstugAkSIryAHpaladvayam // vyoSatrijAtayoH kSArAtpalArdhamapare'hi // trijAtAca palaM caikaM maricasya palaM tthaa|| prasthAI madhuno datvA ythaanydyaadyntrnnH| sUkSmacUrNa tataH kRtvA dA smygvighttttyet|| vRddhaye'gneH kSayaM kAsaM pInasaM dustaraM kRmiin|| palamAtraM tataH khaadetpliihgulmodraashNsaam| gulmodAvartadurnAmazvAsAn hanti sudAruNAn / hanti yakSmANamatyugraM zItAti caamlpittkm|| cItA aura dazamUlakA kAtha tathA Amale bhAradvAjena kathito lehazcitrakasaMjJakaH // aura giloyakA rasa (athavA kvAtha) 100-100 cItA aura pIpalAmUla 100-100 pala pala ( 6 / sera pratyeka ) gur3a 100 pala aura (pratyeka 6 / sera), dazamUla 50 pala, aura kharaiTI, harrakA cUrNa 4 sera ( 320 to0 ) lekara ekatra bhAraMgI, kacUra, pAThA aura pokharamUla 5-5 pala milAkara pakAiye. aura gAr3hA ho jAne para usameM lekara adhakuTa karake sabako 4 droNa (64 sera) soMTha, mirca, pIpala, dAlacInI, tejapAta, ilAyacIkA pAnImeM pakAiye / jaba 1 droga jala zeSa raha jAya cUrNa 12 pala ( pratyekakA cUrNa 2 pala-10 to use chAnakara usameM 100 pala (6 / sera) tole-) aura yavakSAra AdhA pala milA dIjie tathA gur3a milAkara punaH pakAiye aura avaleha taiyAra dUsare dina AdhA prastha (40 to0) zahada ho jAne para usameM 4 pala (20 tole) pIpalakA milAkara rkhie| cUrNa, 2 pala vaMsalocanakA cUrNa aura 1-1- pala ise agni balAnusAra sevana karanese kSaya, dAracInI, tejapAta, ilAyacI, tathA maricakA mahIna khAMsI, dustarapInasa, kRmi, gulma, udAvarta bavAcUrNa DAlakara karachalIse khUba ghoTie / sIra, aura bhayaGkara zvAsakA nAza tathA agnivRddhi maharSi bhAradvAja kalpita yaha citraka leha | hotI hai| plIhA, gulma, udararoga, arza, bhayaGkara yakSmA, zIta noTa-yo. ra. ka. aura yo. ta. ke matAnuaura amlapittakA nAza karatA hai| sAra dazamUlake sthAnameM paJcamUla lenA cAhie aura mAtrA--1 pala (5 tole)| cAroM cIjoMko 4 droNa pAnImeM pakAkara 1 droNa ( vyavahArika mAtrA 1 tolA / anupAna zeSa rakhanA cAhie / tathA zuNThyAdi 6 dravya ussnnjl|) 6 pala milAne caahieN| bhA021 For Private And Personal
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 162 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi (1756) citrakAdibhallAtakAvalehaH ( kAlA namaka ) aura bAyabiDaMgakA cUrNa 1-1 (vaM. se. / arza. ) pala ( 5 tole ) tathA 4-4 pala vidhAre aura citrakaM triphalA mustaM grnthiknycvikaamRtaa| tAlamUlI ( tAla vRkSakI mUsalI )kA cUrNa aura hstipipplypaamaargdnnddotplkuttherkaaH|| 8 pala jimIkandakA cUrNa milAkara ThaNDA karake eSAM catuSpalAn bhAgAJjaladroNe vipAcayet / usameM AdhA sera zahada milAkara cikane pAtrameM bhallAtakasahasre dve chitvA tatraiva dApayet // / bharakara rakha dIjie / tena pAdAvazeSeNa lohapAtre pcedbhipk| ise agni balAnusAra, prAtaHkAla athavA tulAthai tIkSNalohasya ghRtasya kuDavadvayam // bhojanake samaya sevana karanese arza, saMgrahaNI, yUSaNaM triphalA vahni saindhavaM viDamaudbhidam / pANDu, aci, kRmi, gulma, patharI, prameha, zUla, sauvaJcalaM viDaGgAni palikAMzAni kalpayet // aura bali palitakA nAza hokara zukra vRddhi kuDavaM vRddhadArastha tAlamUlyAstathaiva ca / hotI hai / varaNasya palAnyaSTau cUrNa kRtvA vinikSipet // mAtrA, tolA / anapAna dadha ) siddhazIte pradAtavyaM madhunaH kuDavadayam / prAtarbhojanakAle vA tataH khAdedyathA balama // (1757) citrakAdiloham arzIsi grahaNIrogaM pANDurogamarocakam / (bhai. ra. / plI.; dhanvaM. / udara ro.) kRmigulmAzmarImehazUlAzcAzu vyapohati // citrakaM nAgaraM vAsA guDUcI shaalprnnikaa| karoti zukropacayaM valIpalitanAzanam / tAlapuSpamapAmArgo mANakaM kArSikatrayam // rasAyanamidaM zreSThaM sarvarogaharaM param // lauhamabhrakaNAtAnaM kSArako lavaNAni ca / cItA, harra, baheDA, AmalA, nAgaramothA, pRthakarSIzameteSAM cUrNamekatra cikkaNam / / pIpalAmUla, cava, giloya, gajapIpala, ciraciTA, catuSpasthe gavAM mUtre pacenmandena vhninaa| sapheda phUlako sahadevI aura tulasI 4-4 pala siddhazItaM samuddhatya mAkSikaM dvipalaM kSipet // (20-20 tole) lekara adhakuTa karake 1 droNa citrakAdirayaM lauho gulmaplIhodarAmayam / (-32 sera) pAnImeM pakAiye; aura pakate samaya usameM yakRtaM grahaNI hanti zothaM mandAnalaM jvaram // 2 haz2Ara bhilAve DAla dIjie / caturthAMza jala zepa kAmalAM pANDurogazca gudabhraMzaM pravAhikAm // rahane para chAnakara usameM 50 pala ( 3 sera 10 / cItA, soMTha, bAsA, giloya, zAlaparNI, tAlatole ) zuddha tIkSNa lohacUrNa milAkara punaH pakAiye vRkSake phUla, apAmArga (ciraciTA) aura mAnakandakA aura gAr3hA honepara usameM AdhA sera dhI aura cUrNa 3-3 pharSa ( 3 / / tole ), loha bhasma, soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, cItA, abhraka bhasma, popalakA cUrNa, tAtra bhasma, javAkhAra, seMdhA namaka, khArI namaka, udbhija namaka, sauMcala | seMdhA namaka, khArI namaka, kAlA namaka, sAMbhara namaka For Private And Personal
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam] dvitIyo bhaagH| . [163] - - aura kAca namaka 1-1 karSa (1 / tolA ) lekara isake sevanase khAMsI, zvAsa, gulma aura ghoTakara khUba mahIna cUrNa kara liijie| hRdroga naSTa hote haiM / tatpazcAt ise 4 prastha ( 4 sera ) gomUtrameM ( mAtrA--1 tolese 2 // tole taka) mandAgni para pakAiye, jaba gAr3hA ho jAya to / (1759) citrakAvalehaH / utAra lIjie aura ThaNDA hone para usameM 2 pala | (ga. ni. / lehA.; vA. bha. ) ( 10 tole ) zahada milAkara surakSita rakhie / toyadroNe citrakamUlatulArdham / ___ yaha citrakAdi lauha gulma, tillI, udararoga, sAdhyaM yAvatpAdadalasthamathedam // jigara, grahaNI, agnimAMdya, jvara, kAmalA, pANDu, aSTau dattvA jIrNaguDasya palAni / gudabhraMza aura pecizakA nAza karatA hai| - kAthya bhUyaHsAndratayA samavetam // (1758) citrakAdyavalehaH trikaTukamizipathyAkuSThamustAvarAja(ca. saM. / ci. sthA. a. 22 / vR. ni. ra. kAsa.) / kRmiripudahanailAcUrNakIrNo'valehaH / / citrakaM pippalImUlaM vyoSaM hiGga durAlabhAm / jayati gudajakuSThaplIhagulmodarANi / zaThI puSkaramUlazca zreyasI surasAM vacAm // prabalayati hutAzaM shshvdbhysymaanH|| bhArgI chinnaruhAM rAstrAM zRGgI drAkSAca kArSikAn 50 pala ( 250 tole ) cItekI jar3a ko. kalkAnardhatulAkAthe nidigdhyAH palaviMzatim // 1 droNa ( 32 sera ) pAnImeM pakAkara 8 sera datvA matsyaNDikAyAzca ghRtAca kuDavaM pacet / pAnI zeSa rahane para chAna lIjie / tatpazcAt siddhaM zItaM pRthakkSaudrapipyalIkuDavAnvitam // usameM 8 pala ( 40 tole ) purAnA gur3a milAkara catuSpalaM tugAkSIryAzcUrNitaM tatra dApayet / puna: pakAiye aura gAr3hA ho jAne para usameM sauMTha, lehayekAsahRdrogazvAsagulmanivAraNam // . mirca, pIpala, sauMpha, harI, kUTha, mothA, dAlacInI, cItA, pIpalAmUla, soMTha, mirca, pIpala, hIMga, bAyabiDaGga, cItA ora ilAyacIkA 1-1 pala dhamAsA, kacUra, pokharamUla, sauMpha, tulasI, baca, | cUrNa milA diijie| bhAraMgI, giloya, rAsnA, kAkar3AsiMgI aura munakkAkA / ise nirantara sevana karanese bavAsIra, kuSTha, kalka 1-1 karSa (11-1 / tolA ), kaTailIkA tillI, gulma aura udararoga naSTa hote tathA agni kAtha' 50 pala (3 sera 10 tole ) aura khAMDa dIpta hotI hai| 20 pala tathA 20 tole dhI ekatra milAkara pakAve (1760) copacInIpAkaH aura jaba avalehake samAna gAr3hA ho jAya to (yo. ra. / upadaMza,; vR. ni. ra.) ThaNDA karake usameM 20-20 tole zahada, pIpalakA copacinyudbhavaM cUrNa paladvAdazameva c| tathA baMsalocanakA cUrNa milaaeN| pippalI pippalImUlaM maricaM nAgaraM tvacam / / 1 ( 50 pala kaTelIko 200 pala pAnImeM pakAkara 50 pala zeSa rahA huvA kvAtha ) For Private And Personal
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [164 ] AkallakaM lavaGge ca pratyekaM karSasammitam / zarkarA samacUrNa ca pAcayetsarvamekataH / / modaka kArayettattu karSe karSe pramANataH / sAyaM prAtarniSevyastu pathyaM pUrvoktacUrNavat // upadaMze vraNe kuSThe vAtaroge bhagandare / dhAtukSayakRte kAse pratizyAye ca yakSmaNi // sarvAnrogAnnihantyAzu tataH puSTikaro bhavet // copacInIkA cUrNa 12 pala (60 tole), pIpala, pIpalAmUla, mirca, sauMTha, dAlacInI, akarakarA aura lauMgakA cUrNa 1 - 1 karSa ( 11-11 tolA ) tathA ina sabake barAbara khAMDa lekara cAzanI banAkara usameM samasta cUrNa milAkara 1-1 karSake modaka banA lIjie / bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / inheM prAtaH sAyaM (copacInI kAtha yA uSNa jalake sAtha ) sevana karanese upadeza (Atazaka ) vraNa ( ghAva ) kuSTha, vAtavyAdhi, bhagandara, dhAtukSayase utpanna khAMsI, jukAma, aura yakSmAkA nAza hokara zarIra puSTa hotA hai / pathya -- zAlI cAvaloMkA bhAta, arahara kI dAla, ghI, zahada, gehUM, seMdhA namaka, saMhajanekI phalI, kandUrIkA zAka, torI, adraka aura mandoSNa jala / (1761) cyavanaprAzAvalehaH ( ca. saM. / ci. sthA. a. 1 ) bilvAgnimanthau zyonAkaHkrAzmarI pATalirbalA / pazcatasraH pippalyaH zvadaMSTrA bRhatIdvayam // 61 // zRGgI tAmalakI drAkSA jIvantI puSkarAguru / abhayA cAmRtA RddhirjIvakarSabhako rATI // 62 // [ cakArAdi mustaM punarnavA medA elA candanamutpalam / vidArI SamUlAni kAkolI kAkanAsikA / / eSAM palonmitAnbhAgAn zatAnyAmalakasya ca / paJca dadyAttadaikatra jaladroNe vipAcayet // 64 // jJAtvA gatarasAnyetAnyauSadhAnyatha taM rasam / tacAmalakamuddhatya niSkulaM tailasarpiSoH // 65 // paladvAdazake bhRSTvA datvA cArdhatulAM bhiSak / matsyaNDikAyAH pUtAyAH lehavatsAdhu sAdhayet // SaTpalaM madhunazcAtra siddhazIte samAvapet / catuSpalaM tugAkSIryAH pippalI dvipalaM tathA // 67 palamekaM nidadhyAcca tvagelApatrakezarAt / ityayaM cyavanaprAzaH paramukto rasAyanaH // 68 // kAsazvAsaharazcaiSa vizeSeNopadizyate / atraarti vRddhAnAM cAGgavardhanaH svarakSayamurorogaM hRdrogaM vAtazoNitam / pipAsAM mUtrazukrasthAndoSAMzcApyapakarSati // 70 // aspa mAtrAM prayuJjIta yoparundhyAnna bhojanam / asya prayogAccyavanaH suvRddho'bhUtpunaryuvA // 71 medhAM smRtiM kAntimanAmayatva // 69 // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir mAyuHprakarSe balamindriyANAm / strISu maharSa paramagnivRddhiM varNaprasAdaM pavanAnulomyam // 72 // rasAyanasyAsya naraH prayogAla bheta jIrNo'pi kuTIpravezAt / kRta rUpamA sarva vibharti rUpaM navayauvanasya ||73 || belakI chAla, araNI, zyonAka ( aralu ) kI chAla, khambhArI (kumhAra ) kI chAla, pADhalakI chAla, kharaiTI, zAlaparNI, pRSTaparNI, mudgaparNI, mAtraparNI, For Private And Personal
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir avalehaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [165 ] pIpala, gokharu, kaTelI, kaTelA, kAkaDAsiMgI, evaM svarakSaya ( galAbaiThanA ) uroroga, hRdroga, bhUIAmalA, munakkA, jIvantI, pokharamUla, agara, vAtarakta, tRSA, mUtrAzaya aura zukrAzaya gata roga hara, giloya, Rddhi, jIvaka, RSabhaka, kacUra, mothA, nAzaka tathA smaraNazakti, medhA, kAnti anArogya punarnavA ( bisakhaparA ), medA, ilAyacIke bIja, Ayu aura samasta indriyoMkA bala, bar3hAnevAlI tathA sapheda candana, kamalapuSpa, vidArIkanda, bAMsekI agniMvarddhaka aura vAyuko anulomana aranevAlI hai / jar3a, kAkolI aura kAkanAsA 1-1 pala (5-5 isako sevana karanese atyanta vRddha cyavanaRSiH tole ), Amale 500 naga, lekara saba cIjoMko taruNa ho gae the| 1 droNa ( 16 sera ) pAnImeM pakAiye aura pakate ise kuTiprAvezika rasAyana prayogake vidhAsamaya usameM AmaloMko kapar3emeM bAMdhakara DAla nAnusAra sevana karanese vRddha manuSya taruNa ho diijie| jaba 4 sera pAnI zeSa rahe to kAthako jAte haiN| chAna lIjie, aura AmaloMkI guThalI alaga karake ise aisI mAtrAnusAra sevana karanA cAhie mathakara khaddarake kapar3emeM ko chAna liijie| ki jisase kSudhA kama na ho jAya / tatpazcAt AmalekI isa piTThIke do bhAga karake TippaNI---Rdvike abhAvameM kharaiTI, jIvakake 1 bhAgako 6 pala ( 30 tole ) dhImeM aura | abhAvameM giloya, RSabhakake abhAvameM baMsalocana dUsare bhAgako 6 pala tilake tailameM bhUna lIjie aura medAke abhAvameM vidArI kanda lenA cAhie / tatpazcAt yaha donoM piTTiyAM, uparokta kAtha aura kAkolI na mile to zatAvara DAlanI cAhie / 50 pala svaccha mizrI ekatra milAkara (kalaIdAra kAkanAsAkI jagaha aneka vaidya ' kAkajaMghA' tAMbekI kaDhAI meM ) mandAgni para pakAkara avalehake | DAlate haiM, kyoMki yaha kSaya nAzaka hai / mizrI samAna gAr3hA kara lIjie / aura phira usameM 4 5 sera DAlanese adhika svAdiSTa banatA hai| . pala baMsalocana, 2 pala pIpala aura 1-1 pala Amale 500 naMga na lekara 500 to0 dAlacInI, ilAyacI, tejapAta tathA nAgakesarakA (6 / sera ) lie jAyaM to ThIka hai kyoMki saba cUrNa milA dIjie / aura bilkula zItala ho Amale barAbara vajanake nahIM hote / jAnepara 6 pala zahada milAiye / basa-cyavana pAza cyavana prAzakI sAdhAraNa mAtrA 3 mAzese 1 taiyAra hai| tole taka hai| yaha rasAyana (jarA, vyAdhinAzaka ) jakhamI, // iti cakArAdilehaprakaraNam // kSINa, aura vRddha puruSoMke zarIrakI vRddhi karanevAlI, 1 cikitsA kalikAmeM kvAthya dravyoMmeM mudgaparNI, mASaparNI, pIpala, agara, hare, punarnavA aura kAkanAsAke sthAnameM kSIrakAkolI, mahAmedA, buddhi, aura triphalA likhA hai / vRhadyogataraGgiNImeM kvAthya dravyoMmeM jIvantI, agara, Rddhi, RSamaka, kAkolI aura medA kama haiM / For Private And Personal
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [166] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi - atha ckaaraadighRtprkrnnm| ___ yaha ghRta cauthiyA, tijArI aura viSamajvara tathA unmAda, khAMsI, zvAsa aura hara prakArake (1762) catuSkuvalayaghRtam (vN.se.| rasA.) apasmAra (miragI) kA nAza karatA hai / yatkandanAladalakesaravadvipakaM nIlotpalasya tadapi prathitaM dvitiiym| | (1764) candanAdya ghRtam sarpizcatuSkuvalayaM sahiraNyapAtre (vaM. se.; vR. ni. ra.; ca.saM. / ci. sthaa.| graha.; vA. medhyaM gavAmapi bhavetkimu mAnuSANAm / bha. / ci. sthA. a. 10, vR. yo. ta. / ta. 67) nIlotpalakA kanda, nIlotpalakI nAla, nIlo- candanaM padmakozIraM pAThAM pUrvI kuTannaTam / / tpalake patra, aura nIlotpalakI kesarase goghRta siddha / SaDyanyAM zArivA''sphotA saptaparNATarUSakam // karake svarNa pAtra meM rakha liijie| yaha ghRta | paTAlAdumbarAcatya paTolodumbarAzvatthaH vaTaplakSakapitthakAn / atyanta medhya hai| kaTukA rohiNI mustaM nimbazca dvipalAMzakam // (1763) candanAdi ghRtam droNe'pAM sAdhayetpAdazeSe prasthaM ghRtaM pacet / kirAtatiktendrayavavIrAmAgadhikotpalaiH // ... (vaM. se.; vR. ni. ra.; ra. ra. / jvara.) / kalkairakSasamaiH peyaM tatpittagrahaNIgade // candanaM citrakaM siMhI vatsakaM mustanAgare / sapheda candana, padmAkha, khasa, pAThA, mUrvA, kaTukA trAyamANA ca dhAtryuzIre dvishaarive|| mora mothA, baca, sArivA, koyala, satonA, bAsA, paTola dravyAcapalamAtrANi saumyavAreSu saMharet / patra, gUlarakI chAla, pIpalavRkSa kI chAla, bar3akI kSIrADhakasamAyuktAM sarpiSo'rddhatulAM pacet // / chAla, pilakhanakI chAla, kaithakI chAla, kuTakI, cAturthikaM haretpItamunmAdaM viSamajvaram / mothA aura nImakI chAla 2-2 pala (10-10 tryAhika zvAsakAsau ca sarvApasmArameva c|| tole) lekara 1 droNa (32 sera) pAnImeM pakAiye sapheda candana, cItA, kaTailI, indrajau, nAgara- aura cauthAI bhAga pAnI zeSa rahane para chAna mothA, soMTha, kuTakI, trAyamANA (vanaphazA), AmalA, / lIjie / isa kvAtha aura 1-1 karSa (1 / -1 / khasa, donoM prakArakI saarivaa| pratyeka AdhA | to0) cirAyatA, indrajau, bhuI AmalA pIpala aura AdhA pala (2 // tole), dUdha 4 sera, dhI AdhI nIlotpalake kalka se 1 prastha dhI siddha kara tulA (3 sera 10 tole) (tathA 2 tulA pAnI) / liijie| lekara uparokta auSadhoMke kakake sAtha ghRta siddha ise sevana karanese pittaja grahaNIkA nAza kara liijie| | hotA hai| 1 muratakaca sanAgaram / 2 kAkolI 3 dvayAhikam iti pATA'tarANi / For Private And Personal
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ghRtapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [167] (1765) cavyAdighRtam (hA.saM.sthA.3a.11) sajjIkhAra aura pAMcoM namakakA mahIna cUrNa milA cavyapAThAtrikaTumagadhAmUlakustumbarUNAm dIjie / vilvAjAjI rajani surasA pathyayA saindhvshc| ise yathocita mAtrAnusAra pInese kSayakAsakA piSTavA caitat samagavighRtaM pAcayetsuprayuktam nAza hotA hai| pAnAbhyaGge harati gudajAn vaatrogaashmriishc|| (1767) cavyAdyaM ghRtam cava, pAThA, soMTha, mirca, pIpala, pIpalAmUla, (vaM. se. / arza.; vR. ni. r.| saMpra.; ga. ni / ghRtA.; kustumbaru, belakI chAla, jIrA, haldI, tulasI, ca. da.;. mA. / arzA.; ca. saM. / ci.sthA. a.8) haiDa aura seMdhAnamakake kalka (tathA cAra gune pAnI) ke sAtha gAyakA ghI pakA liijie| cavyaM trikaTukaM pAThA kSAraM kustamburUNi ca, ise pilAne aura mAliza karAnese bavAsIrake yavAnI pippalImUlamubhe ca viddsaindhve|| masse, vAtaroga aura patharIrogakA nAza hotA hai| citrakaM bilvamabhayAM ca pizvA sarpirvipAcayet, (vidhiH-goghRta 52 to., kalka dravya sakRdvAtAnulomyAthai jale danni caturguNe // pratyeka 1 to., pAnI 208 to.|) pravAhikAM gudabhraMzaM mUtrakRcchU parivam , ___mAtrA---1 to. se 1 // tole taka, garma gudavaGkSaNazUlazca ghRtametadvayapohati / / dUdhake sAtha cava, soMTha, mirca, pIpala pAThA, javAkhAra, (1766) cavyAdighatama (vaa.bh.|ci.sthaa.a.2) kustumbaru (naipAlI dhaniyA), ajavAyana, pIpalAmUla, cavikA triphalA bhAjI dazamUlaiH sacitrakaiH bir3anamaka, seMdhAnamaka, cItA, belakI chAla, hair3a / inake kalka aura ghIse cAra gune dahI tathA pAnI kulatthapippalImUlapAThAkolayavairjale / zrutai garadu'sparzapippalIzaThipauSkaraH ke sAtha ghRta siddha kara liijie| piSTaiHkarkaTazRGgayA ca sabhaiHsapirvipAcayet // yaha ghRta vAtAnulAmana, pravAhikA (peciza), bhAsopAna gudabhraMza (kAMca nikalanA), mUtrakRcchra, mUtrAtisAra, datvA yuktyA pibenmAtrAM kssykaasnipiidditH| gudazUla jaura vaMkSaNazUlakA nAza karane vAlA hai| ___kAthya dravya---cava, harra, baher3A, AmalA, (1768) cAGgerIghRtam (ga. ni. / ghRtA0 1) bhAraMgI, dazamUla, cItA, kulathI, popalAmUla, pAThA, pippalI nAgaraM pAThA yavAnI vizvabheSajam: bera, aura jau| | bhAgAMtripalikAn kRtvA kaSAyamupakalpayet / kalka dravya-soMTha, dhamAsA, pIpala, kacUra bhArgI ca piplImUlaM vyoSa cavyaM scitrkm| pokharamUla aura kAkar3A siNgii| zvadaMSTrA pippalI dhAnyaM bilvaM pAThA yavAnikA // vidhiH-kAthya dravyoMke kAtha aura kalka etaiH palArdhakaivyaiH kRtvA kalka vipAcayetaH dravyoMke kalkake sAtha ghI pakAkara usameM javAkhAra, palAni sarpiSastasmin catvAriMzatsamAvapet / For Private And Personal
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir WwvvvvvvvvvvvvvvvvnATIVvvvm/vMA vvvvwwwwnnyonymARA [168] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [cakArAdi mRminA tataH sAdhaM siddhaM sarpirnidhApayetH (dadhisAhacaryAccAGgerI svarasazcaturguNam) grahaNyoMvikAranaM gulmahRdroganAzanam / soMDa, pIpalAmUla, cItA, gajapIpala, gokharu, zophaplIhodarAnAhamUtrakRcchUjvarApaham / pIpala, dhaniyA, belakI chAla, pAThA, ajavAyana kAsahikArucizvAsasUdanaM sarvagulmanut // inake ka ka aura dhIse cAragune cAGgerI (cUkA tipatiyA ) ke svarasa tathA cAragune dahI (aura ____pIpala, soMTha, pAThA, ajavAyana, soMTha, pratyeka cAragune jala) ke sAtha ghRta pakA liijie| 3 pala (15 to0) lekara cAra gune pAnImeM pakA kara cauthAI pAnI zeSa rahane para chAna lIjie / ___ yaha ghRta kapha, vAyu, bavAsIra, grahaNI, mUtra kRcchU, pravAhikA (peciza), gudabhraMza (kAMca isa kAtha aura bhAraMgI, pIpalAmUla, soMTha, mirca, nikalanA) aura aphAreko naSTa karatA hai / pIpala, cavya, cItA, gokharu, pIpala, dhaniyA, belakI chAla, pAThA ora ajavAyanameM se pratyeka (1770) cAGgerIvRtam (vaM. se. / bAlaro.) AdhA AdhA pala (2 // tole). lekara inake kalkake ajAkSIrasamaM sarpizcAGgerIsvarasADha ke sAtha 40 pala (2 // sera) dhI mandAgni para pakA samajhA dhAtakI lodhaM kapitthotpala saindhavaiH / liijie| savyoSakuSThabilvAndaiH piSTaiH prasthonmitaM ghRtam / / pacegAhaNyatIsArAnhanti pathyabhujaH shishoH|| yaha ghRta grahaNI, arza (bavAsIra), gulma, ghI 1 prastha (1 sera) bakarIkA dUdha 1 prastha, hRdroga, sUjana, tillI, udararoga, AnAha (aphArA) cAMgerI (cUkA) kA svarasa 4 ser| (pAnI 4 ser)| mUtrakRcchra, jvara, khAMsI, hicakI, aruci, zvAsa kalka dravya-majITha, dhAyake phUla, lodha, kaitha, aura hara prakArake gulmakA nAza karatA hai| nIlophara, seMdhAnamaka, soMTha, mirca, pIpala, kUTha, (1769) cAGgerIdhRtam | belagirI, nAgaramothA pratyeka 20 mAze / (ga. ni. ghRtA. 1; bhai. ra.; . mA.; dhanvaM.; ra.ra.; . yathA vidhi ghRta pakA liijie| ca. da. / graha.; zA. saM. ma. kha. / a. 9) / __yaha ghRta baccoMko khilAne aura pathyapAlana karAnese unakA atisAra aura grahaNI roga naSTa nAgaraM pippalImUlaM citrako hastipippalI; hotA hai| zvadaMSTrA pippalI dhAnya vilvaM pAThAyamAnikA / (1771) cAGgerIghRtam cAGgerIsvarase sarpiH kalkairetairvipAcayet / / (ga. ni.; bhai. ra.; ca. d.| zu. ro.; vR. yo. ta. caturguNena danA ca taghRtaM kaphavAtanut // ___ta. 127; vaM. se.; ca. saM. / ci. ati.) asi grahaNIdoSaM mUtrakRcchaM pravAhikAmcAGgerIkoladadhyamlanAgarakSArasaMyutam / gudabhraMzAcimAnAhaM ghRtametadvayapohati // ghRtamutkathitaM peyaM gudabhraMze rujApaham // 1 yavakSArasamAyutamiti ra. ra. / For Private And Personal
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam dvitIyo bhaagH| cAGgerI (cUkA) ke svarasa, berake kAtha aura / atisAroMkA nAza karatA aura agniko dIpa dahI tathA javAkhAra aura soMThake ka-kase sidghRta karatA hai / pInese kAMca nikalanekI pIr3A zAnta hotI hai| (1773) cAGgerIdhRtam ( bRhada ) (baMgasena meM isa ghRtako zulayukta atisAra (vaM. se. / grahaNyA.) nAzaka likhA hai|) pippalI nAgaraM pAThA zvadaMSTrA ca pRthak pRthak / (1772) cAGgarIvRtam ( vaM. se. / graha.) bhAgAMtripalikAndatvA kaSAyamupakalpayet / / cAGgerIsvarase dadyAd ghRtaprasthaM caturguNaH gaNDArI pippalImUlaM vyoSaM campakacitrakam / ajAkSIrasya ca prasthaM pcetspirihaussdhaiH| piSTvA kalkaM kSipetkAthe dravyairapalai pRthak // vyopavilvakapitthAni samagA dhAtakI ghanam , palAni sarpiSazcAtra catvAriMzatpradApayet / / ajAjyativiSA mocA dhAnyakotpalabAla kam // cAGgerIsvarasaM tulyaM sarpiSA dadhi SaDguNam // balAyavAnikAgnizca pAThAgranthikadADimam , mRdvagninA sAdhayettatsarpiHsiddhaM nidhApayet / akSapramANairetaistu sarpiH siddhaM mahAguNam / tadAhAre vidhAtavyaM pAne ca yaugikairbudhaiH / / grahaNya vikAranaM zUlagulmajvarApaham , | grahaNyazovikAraghnaM gulmahRdroganAzanam / kaphavAtAruciharaM valavarNAgni vardhanam / / zothaplIhodarAnajhe mUtrakRcchrajvarApaham // kRmidoSagudabhraMzayakRtplIhAmayApaham . kAsahikArucizvAsasadanaM pArzvabhUlanut / sarvAtisArazamanaM grahaNIdIpanaM param // balapuSTivarNakaramagnisandIpanaM param // cAGgerI (cUkA-tipatiyA )kA svarasa 1 pIpala, soMTha, pAThA aura gokharu 3-3 pala sera, dhI 1 sera, bakarIkA dUdha 1 sera ( aura (15-15 tole ) le kara 16 gune ( 192 pAnI 4 sera ) tathA soMTha, mirca, pIpala, kaccI pala ) pAnImeM pakA lIjie, jaba 48 pala ( 3 vela, kaitha, majITha, dhAyake phUla, mothA, jIrA, sera ) pAnI zeSa raha jAya to utAra kara chAna atIsa, mocarasa, dhaniyA, nIlophara, netrabAlA, | lIjie aura usameM kacanAra, pIpalAmUla, trikuTA kharaiTI, ajavAyana, cItA, pAThA, pIpalAbhUla, aura cava, aura cItAkA kalka AdhA AdhA pala anAradAnekA ka-ka 1-1 karSa (11-1 / tolA) / (2 // 2 // tole ) aura 40 pala ghI, 40 pala lekara yathAvidhi ghRta pakA liijie| cAGgerI (cUkA-tipatiyA ) kA svarasa aura yaha atyanta guNazAlI vRta grahaNI, bavAsIra, 240 pala dahI milAkara mandAgni para pakA zUla, gulma, jvara, kapha, vAyu aura arucinAzaka lIjie / tathA bala, varNa aura jaTharAgni varddhaka hai / isake ise yathocita anupAnake sAtha pilAne aura atirikta kRmiroga, gudabhraMza (kAMca nikalanA), bhojanameM khilAnese grahaNI, bavAsIra, gulma, hRdroga, tillI aura jigarake roga tathA sarva prakArake zotha, tillo, mUtrakRcchra, jvara, khAMsI, hicakI, bhA0 22 For Private And Personal
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [170 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi zvAsa, aura pasalIke dardakA nAza hotA hai / yaha - yaha ghRta tillI, gulma, udararoga, aphArA, ghRta bala puSTi aura saundarya varddhaka tathA agni- pANDa, aruci, jvara, bastizUla, hRdayazUla, pasalIdIpaka hai / x zUla, kaTizUla, uruzUla, udAvarta, pInasa, bavAsIra, (1774) citrakavRtam ( ca.da.;vR.ni.ra.saMpra.) zotha aura bhasmaka roganAzaka tathA balavarNavarddhaka citrakakAthakalkAbhyAM grahaNInaM zataM hviH|| gulmazothodaraplIhazUlA ghnaM pradIpanam // ise pilAnA aura bhojanameM khilAnA cAhie / cIteke kAtha aura kalkase pakAyA huvA ghRta | (1776) citrkpippliighutm| grahaNIroga, gulma, zotha, udararoga, tillI, zUla | (bhai. ra. / plI.; vaM. se. / udararo. ) aura bavAsIra nAzaka tathA agnidIpaka hai / pippalIcitrakAnmUlaM piSTvA sampagvipAcayet (1775) citrakaghRtam ghRtaM caturguNaM kSIraM yakRtplIhodarApaham // ( bhai. ra.; ca. da. / plIhA.; ga. ni. / dhRtA.; ra. pIpalAmUla aura cItekI jar3ake kalka tathA ra. / yakRt.; vRM. mA.; vaM. se. / udara.; yo. r.| cAra gune dUdhake sAtha pakAyA huvA dhI tillI aura yakR.; vR. yo. ta. / ta. 105) jigarake rogoMkA nAza karatA hai / citrakasya tulAkAthe ghRtaM prasthaM vipAcayet / / (1777) citrakAdighRtam AranAlaM tadviguNaM dadhimaNDaM caturguNam // / ( yo. ra.; ga. ni.; vRM. mA., ca. da. / mUtrAdhA.; paJcakolakatAlIzakSAraiH lvnnsNyutaiH| | yo: ta. / ta. 49; vR. yo. ta. / ta. 101 ) dvijIrakanizAyugmaimaricaM tatra dApayet // citrakaM sArivA caiva balA kAlA ca saarivaa| plIhagulmodarAdhmAnapANDurogArucijvarAn / drAkSA vizAlA pippalyastathA ca triphalA bhavet / / vastihRtpArthakaTayUru shuulodaavrtpiinsaan|| | tathaiva madhukaM dadyAdAmalakAni ca / hanyAtpItaM tadarzonaM zothanaM vahnidIpanam / / ghRtADhakaM pacedetaiHkalkairakSasamanvitaiH / / balavarNakarazcApi bhasmakaM ca niyacchati // kSIradroNe jaladroNe tatsidamavatArayeta / ____ cItekA kAtha 1 tulA ( 100 pl-6| zItaM parizataM caiva zarkarAprasthasaMyutam / sera ) dhI 1 sera, kAjI 2 sera, dahIkA pAnI 4 | tugAkSIryA ca tatsarva matimAnparimizrayet / sera aura pippalI, pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha, tato mitaM pibetkAle yathA doSaM yathAvalam / / tAlIzapatra, javAkhAra, seMdhA namaka, jIrA, hadI, | mUtragranthiM mUtrasAdamuSNavAtamamRgdaram / dAruhaldI, aura mircakA kalka ( pratyeka 1 // vivighAtaM nihantyetadvastikuNDalimapyalam // to. ) lekara yathAvidhi ghRta pakA liijie| sapiretatyayuJjAnA strI garbha lbhte'ciraat| 4bRhannighanTuratnAkarake matAnusAra isameM ghRta kvAthake samAna aura dahI ghutase 9 gunA par3anA caahie| For Private And Personal
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [171] asradoSe yonidoSe mUtradoSe tathaiva ca // aura hijjala 4 bhAga lekara inake kalka ( aura prayoktavyamidaM sarpizcitrakAdyaM sadA budhaiH|| cAra gune pAnI ) ke sAtha ghRta pakA liijie| cItA, zveta sArivA, kharaiTI, kRSNa sArivA, yaha ghRta athavA ukta auSadhoMkA cUrNa kaphaja munakkA, indrAyaNakI jar3a, pIpala, triphalA, mulaiThI udara rogakA nAza karatA hai / aura AmaloMkA 1-1 karSa kalka aura 1 droNa (1780) citrakAdighRtam (16 sera ) dUdha tathA 1 droNa jalake sAtha 4 (ca. saM. / ci. sthA. a. 17; vaM. se.; dhanvaM.; sera ghRta pakA lIjie, jaba ghRta mAtra zeSa raha bUM. mA. / zotha.; ga. ni. / ghRta.) jAya to chAnakara usameM 1 prastha ( 1 sera ) sacitrakaM dhAnyayavAnyajAjI' mizrI, aura 1 prastha baMsalocana milA diijie| sauvarcalaM' vyuussnnvetsaamlm| __ise yathAkAla, doSa balAnukUla mAtrAmeM pInese bilvAtphalaM dADimayAvazUko mUtragranthi, mUtrAvarodha, soz2Aka, rakta pradara, aura sapippalImUlamatho'pi cavyam // atisArakA nAza hotA hai| isa ghRtako basti piSTvAkSamAtrANi jalADhakena kuNDalI, raktapradara, yoniroga, aura mUtrarogoMmeM bhI paktvA ghRtapasthamatho viddhyaat| denA caahie| isake sevanase striyoMko garbhadhAraNakI zakti azausi gulmazvayathuzca duHkham prApta hotI hai| taddhanti vahniM ca karoti dIptim // (1778) citrakAdighRtam cItA, dhaniyA, jIrA, ajavAyana, sauMcala, (ca. saM. / ci. sthA. a. 28) | trikuTA, amalabeta, belagirI, anAradAnA, javAkhAra, citrakaM nAgara rAsnAM pauSkaraM pippliiNshttiim| pIpalAmUla aura cava kA kalka 1-1 karSa (1 / -1 / piSTvA vipAcayetsapirvAtarogaharaM prm|| . tolA ) aura 1 ADhaka ( 4 sera ) pAnIke sAtha cItA, soMTha, rAsnA, pokharamUla, pIpala aura 1 prastha ( 1 sera ) ghRta pakA liijie| kacUrake ka ka ( tathA cAra gune jala )se siddha yaha ghRta bavAsIra, gulma, aura zotha nAzaka ghRta vAta rogoMkA nAza karatA hai| tathA agnidIpaka hai| (1779) citrakAdighRtam (ga. ni.| udarA.) / (1781) citrakAdyaM ghatam citrako hiGga ca samaM trivRdadvayaMzAca saatlaa| ( vaM. se.; yo. ra. / gulma.; su. sN.|u.t. a.42) caturguNAni dantyAhaniculAni ca taighRtam // citraka yosssindhuutthpRthviikaacvydaaddimaiH| siddhaM kaphodare tadvanvarNa vA citrkaadikm| diipykgrnthikaajaajiihpussaadhaanykaiHsmaiH|| cItA 1 bhAga, hIMga 1 bhAga, nisota 2 | dadhyAranAlabadaramUlakasvarasaighRtam / bhAga aura sAtalA 2 bhAga, dantImUla 4 bhAga | tatpivedvAtagulmAnidaurbalyATopazUlanut // 1 yavAnipAThati pAThAntaram / 2 sadIpyaketi pAThAntaram / - For Private And Personal
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 172 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi ___ cItA, trikuTA, seMdhA namaka, kalauMjI, zAlapI, pRSTapaNI, kaTelI, kaTelA, gokharu, cava, anAradAnA, ajavAyana, pIpalAmUla, jIrA, khambhArIkI chAla, rAnA, araNDamUla, nisota, hAUvera aura dhaniyA / inake kaka tathA dahI, kharaiTI, mUrvA, aura zatAvarI / pratyeka auSadha 2-2 kAJjI aura verIkI jar3ake svarasake sAtha pakAyA pala ( 10-10 tole ) lekara 16 gune pAnImeM huvA ghRta pInese gulma, mandAgni, aphArA aura pakAkara cauthA bhAga zeSa rahane para usa kvAtha aura zUla naSTa hotA hai| kalyANa ghRtokta (indrAyaga, triphalA, reNukA. (1782) citrakotthitaM dhRtam devadAru, elavA, zAlapagI, tagara, handI. dAruhaldI, (vaM. se.; ca. d.| zo.; ca, sN.|ci. sthA,a, 8) kSIraM ghaTe citrakakalkalipte sapheda aura kRSNa sArivA, phUlapriyaGga, nIlakamala, dadhyAgataM sAdhu vimathyate ca / ilAyacI, majITha, dAtI, anAra, kesara, tAlIsapatra, tajjaM ghRtaM citrakamUlagarbham bar3I kaTailI, camelIke tAje phUla, bAyabiDaMga, takreNa siddhaM zvayathunamagryam // pRzniparNI, kUTa, sapheda candana aura pAkake ) artho'tisArAnilagulmamehAM kakake sAtha vRta pakA liijie| caitanihantyagnivalapradazca / yaha " caitasavRta "samasta mAnasika vikAroM takreNa vA'dyAt saghRtena tena ( unmAnAdi )ko naSTa karaneke lie atyuttama hai| bhojyAni siddhAmathavA yavAgum / / ( isameM kvAthase cauthA bhAga dhRta aura ghRtase eka ghar3e meM cIteko pIsakara lepa kara dIjie. caturthAMza kalka lenA caahie| aura usameM dUdha bharakara jamA dIjie, jaba dahI (mAtrA-6 mAse 1 to0 taka / anupAna jama jAya to use mathakara ghRta nikAla liijie| | garma dUdha yA garma jala / ) . isa ghRtako cAra gune taka aura caturthAMza cItekI jar3ake ka-kase siddha kara liijie| - (1984) caitasaghRtam - yaha ghRta zotha, bavAsIra, atisAra, vAya. (va. se. / unmAda: ga. ni. / pari, ghRtA.) gulma aura pramehakA nAza tathA agni pradIpta karatA hai| zyAmA madhurasA rAsnA devadAru zatAvarI / uparokta dahIke dhRtayukta takrase yavAgu ityAdi zvadaMSTrA dazamalaJca tairyuktyA kaathklkitaiH|| AhAra padArtha banAkara khilAnese bhI lAbha hotA hai| sAdhitazcaitasaM nAma ghRtaM cetovikAranut / (1783) caitasaghRtam unmAdamadamacchIyAM jvarApasmArabheSajam / / (vaM. se.; ca. da.; yo. ra. |u maad;.yo.t.|t.88). kAlA nisota, mUrvA. rAsnA, devadAru, zatApaJcamUlyA ca kAzmaryo raasnairnnddtrivRddhlaa| vara, gokharu aura dazamUlake kAtha tathA kanka se mUrvI zatAvarI ceti kAthaihi paalikairimaiH|| siddha ghRta cittavikAra, unmAda, mada, mUrchA, kalyANakasya cAGgena caitasaM nAma tddhRtm|| jvara aura miragIkA nAza karatA hai / sarvavetovikArANAM zamanaM paramucyate // For Private And Personal
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tailaprakaraNam atha cakArAditailaprakaraNam / (1785) cakramadIdisindUratailam (vaM. se.; bhA. pra.ma.kha. / gaNDa; vR. yo. ta / ta. 108) cakramardakamUlasya kalkaM kRtvA vipAcayet / kezarAjarase tailaM kaTukaM mRdunAgninA / / paktvA zeSe vinikSipya sindUramavatArayet / etattailaM nihantyAzu gaNDamAlAM sudAruNAm // vair3akI jar3a kalka aura bhAMgare svarasase mandAgni para kaTu tela pakAkara usameM pAkakeM antameM sindUra DAla kara utAra lIjie / dvitIyo bhAgaH / 40 yaha taila bhayaGkara gaNDamAlAko atyanta zIghra naSTa karatA hai / (paair3akI jar3a 10 to... * taila to 0 ; bhAMgarekA rasa 2 sera, sindUra 10 to. ) (1786) caNakAditailam (ra.kA.pe. / visarpa.) prasthaikaM caNakAnAJca bhallAtaJca caturguNam / tailaM pAtAlayantreNa pAtayetpAcaye punaH // prastha cane ( bhIge huve ) aura 4 prastha bhilAvoMko ekatra milAkara ( adhakuTA karake) pAtAla yantrase tela nikAla lIjie aura phira use punaH (cane aura bhilAveke kalka tathA cAra gune pAnI ke sAtha ) pakA lIjie / isakI mAlizase visarpa kuSTa naSTa hotA hai / (1787) catuparNatailam (vaM. se. / karNa. ) AmrajambUvAlAni madhukasya vaTastha ca / ebhiH susAdhitaM tailaM pUtikarNopazAntaye || Amake patte, jAmanake patte, mulaiThIke patte aura bar3ake patte samAna bhAga lekara unake karakase Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 173 ] | taila pakA lIjie | ise kAnameM DAlanese pRtikarNa roga naSTa hotA 1 (sarasoM kA tela 1 sera, pratyeka vRkSake patte 1 chaTAMka - 5 to. - pAnI 4 sera ekatra milAkara pakAeM | ) (1788) catuSpallavatailam (vaM. se. / karNa.) varuNAddakapitthAmrajambU pallava sAdhitam / pUtikarNApahaM tailaM jAtIpatraraso'thavA // 88 // baranA, kaitha, Ama aura jAmanake pattoM ko pIsakara cAra gune tela meM, tailase 16 gune pAnIke sAtha pakAkara usako kAna meM DAlane se pUtikarNa nAmaka karNaroga naSTa hotA hai / pUtikarNa roga camelIke pattoMke rasase bhI naSTa hai / (1789) candanabalAlAkSAditailam (vR. ni. ra. yo. ra. / jvara.) candanaJca balAmUlaM lAkSA lAmajjakaM tathA / pRthak pRthak prasthamAtraM droNe ca salile pacet // caturbhAgAvazeSe'smiMstailaM prasthadvayaM kSipet / candanozIramadhukazatAhvAH kaTurohiNI // devadArunizA kuSThamaJjiSThAguruvAlakam / azvagandhA valA dAva mUrvAmustAsamUlakAH // elA nAgakusumaM rAsnA lAkSA sagandhikA / campakaM pItasAraJca sArivA rocakadvayam // kalkairetaiH samAyuktaM kSIrADhakasamanvitam / tailamabhyaJjane zreSThaM saptadhAtu vivardhanam / / kAsazvAsakSayaharaM sarvacchardinivAraNam / asRgdaraM raktapitaM hanti pittakaphAmayam // For Private And Personal
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 174 ] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [cakArAdi kAntikRddAhazamanaM kaNDUvisphoTakanAzanam / (1790) candanAditailam (mahA) zirorogaM netradAhamaGgadAhaM ca nAzayet // (bhA. pra. u. khaM. / vAjI.; bhai. ra. / dhvajabhaGga; vAtAmayahatAnAJca kSINAnAM kssiinnretsaam|| na. a. / ta. 2; yo. ra. / vAjI.) bAlamadhyamavRddhAnAM zasyate zophakAmalAm // dravyANi candanAdestu candanaM rktcndnm| pANDuroge vizeSeNa sarvajvaravinAzanam / / | pataGgamatha kAlIyAgurukRSNAgurUNi ca // candana, kharaiTIkI jar3a, lAkha aura devadrumaHsasarala padmakaM kramuko'pi ca / lAmajaka (khasabheda) 1-1 prastha (1 sera) lekara karo mRganAbhizca latAkastUrikApi c|| eka droNa (16 sera) pAnImeM pakA lIjie, jaba silhakaHkuGkamaM navyaM jAtIphalakameva c| cauthA bhAga pAnI zeSa raha jAya to utArakara chAna jAtIpatraM lavaGgazca sUkSmailA mahatI ca sA // lIjie, aura isa kAtha tathA ninna likhita kaka kaGkolaphalakaM spRkA patraka' nAgakezaram / aura 1 ADhaka (4 sera) dUdhake sAtha 2 sera taila siddha kara liijie| vAlakaJca tathozI mAMsI daarusitaa'pivaa|| ___ ka ka dravya-sapheda candana,khasa,mulaiThI,soyA, kRtakaparakazcApi zaileyaM bhadramustakam / kuTakI, devadAru, haldI, kUTha, majITha, agara, netra reNukA ca priyaGguzca zrIvAso guggulustthaa| bAlA, asagandha, kharaTI, dAru haldI mUrvA, mothA, lAkSA nakhazca rAlazca dhAtakIkusumaM tthaa| mUlI, ilAyacI, dAlacInI, nAgakesara, rAsnA, lAkha, granthiparNazca maJjiSThA tagaraM sikthakaM tathA // ajamoda, campaka, zilArasa sArivA, viDalavaNa etAni zANamAnAni kalkIkRtya zanaiHpacet / (khArInamaka) aura sevA / saba cIjeM samAna bhAga tailaM prasthamitaM samyagetatpAtre zubhe kSipet // milAkara AdhAsera leN| anenAbhyaktagAtrastu vRddho 'zItisamopi sH| isakI mAliza karanese saptadhAtuoM ( rasa, yuvA bhavati zukrADhayaHstrINAmatyantaballabhaH // rakta, mAMsAdi) kI vRddhi hotI hai| bandhyApi labhate garbha vRddho'pi trunnaayte| yaha taila khAMsI, zvAsa, kSaya, chardi, rakta aputra putraM pAmoti jIvecca zaradAM zatam // pradara, raktapitta, pitta kapha roga, dAha, kaNDU, candanAdimahAtailaM raktapittaM kSayaM jvaram / visphoTaka, ziroroga, netradAha, zarIrakIdAha, sUjana, dAhaM prasvedadorgandhyaM kuSThaM kaNDaM vinAzayet // kAmalA aura vizeSakara pANDuroga tathA jvarakA sapheda candana, lAla candana, pataMga, kAlA nAza karatA hai / yaha bAlaka, vRddha, yuvA, kSINa- | candana, agara, devadAra, sarala (cIr3akA burAdA), vIrya puruSa, nirbala aura vAta vyAdhise vyathita padmAkha, supArI, kapUra, kasturI, latA kastUrI, rogiyoM ke lie atyanta hitakArI hai| (muzkadAlA), silhaka (zilArasa), navIna kesara, 1 tvakca padmakamiti pAThabhedaH / 2 pIti pAThAntaram / For Private And Personal
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [175] jAyaphala, jAvitrI, lauMga, choTI ilAyacI, bar3I spRkkA lavaGgaM kakolaM drvyairebhirdvikaarssikaiH| ilAyacI, kaMkolakA phala, spRkA, tejapAta, nAga- dazamUlakaSAyastha SaDbhAgA.payastathA // kesara(barAsa),netrabAlA,khasa,jaTAmAMsI,dAracInI, zuddha yavalokakulitthAnAM balAmUlasya caikataH / kapUra, charIlA, nAgaramothA, reNukA, phUla priyaMgu, nikAthya kAtho bhAgazca tailasya ca caturdaza / / zrIvAsa, gUgala, lAkha, lakha, rAla, dhAyake phUla, tataHpakaM vijAnIyAt kSipraM tadavatArayet / pranthiparNa (gaThIvana), majITha, tagara aura mom| zubhe pAtre vinikssipymaussdhai.smugndhibhiH|| pratyeka 4-4 mAze (vartamAna tolase 5-5 mAze) | prativAsaM tataH kAryameSAM saMyojane vidhiH / lekara sabako adhakuTA karake usameM 1 sera tilakA prAyo'yaM sukumArINAmIzvarANAM sukhAtmanAm // taila aura 4 sera pAnI milAkara mandAgni para strINAM strIndagarbhANAmalakSmIkalinAzanam / pakAeM; jaba pAnI jala jAya to telako chAnakara azIti vAtajArogAnvAtaraktaM vizeSataH // botaloM meM bhara kara rakha diijie| mRtikAbAlamarmAsthihatakSINeSu pUjitam / isakI mAlizase assI varSakA vRddha puruSa jIrNajvaraM sadAhaM vA zItaM vA viSamajvaram // bhI taruNake samAna vIryavAna aura yuvati-priya ho zoSApasmArakuSThanaM vandhyAyAM ca sukhapadam / jAtA hai tathA vandhyA strI aura putrahIna puruSomeM vyAdhitAnAM hitArthAya ye tu kaDUti piidditaaH|| putrotpAdana kI zakti utpanna hotI hai| vizeSAdrakSadehAnAM citriNAzca vizeSataH / ___ yaha mehA candanAdi taila raktapitta, kSaya, jvara, sarvakAlaprayogeNa kAntilAvaNyapuSTidam // dAha, pasInA, durgandhi, kuSTha aura khujalI nAzaka | vinirmitamidaM tailamAtreyeNa mhrpinnaa| hai tathA isako vyavahAra meM lAne vAle vyakti 100 na cAsmAtsahasA rogaH prbhvtyuurdhvjtrujH|| varSa taka jIvita rahate haiN| astra prayogAttailasya jarA na labhate naram / (1791) candanAditailam candanAyamidaM tailaM lokAnAM ca hitaM matam // (vR. ni. ra / vA. vyA ; yo. ci. ma. / tailA.) ka ka dravya---sapheda candana, padmAka, kUTha, candanaM padmakaM kuSThamuzIraM devadAru ca / / khasa, devadvAra, nAgakesara, tejapAta, ilAyacI, dAranAgakesarapatrailAtvaGmAMsI tagaraM jalam / / cInI, jaTAmAMsI, tagara, netrabAlA, jAyaphala, bera, jAtiphalaM ghoTaphalaM kuGkumaM jaatiptrikaa|| kesara, jAvitrI, nakha, kundaru, kastUrI, corapuSpI, nakhaM kundaru kastUrI caNDA zailethamAIkam // | zilAjIta, adraka, pataGga, pokharamUla, mothA, lAla pataGgaM puSkaraM mustA rktcndnsaarivaa|| candana, sArivA, kacUra, kapUra, majITha, lAkha, stthiikrpuurmnyjisstthaalaakssaayssttipriynggbhiH|| mulaiThI, phUlapriyaGgu, soyA, zatAvara, mUrvA, asagandha, zatapuSpA varI marvA azvagandhA mahauSadham / soMTha, kamalakesara, zrIveSTa (dhUpa sarala), agara, pdmkeshrshriivesstthrsaaguruhrennubhiH|| reNukA,spRkkAlauMga, aura kNkol| pratyeka 2||tolaa / For Private And Personal
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [176] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi - tilakA tela 5 sera, dazamUlakA kADhA 30 (1792) candanAditailam sera, dUdha 30 sera, kulathI, vera, jau aura kharaiTIkI (hA. saM. / sthA. 3 a. 9; vR. ni. ra. / pANDu) jar3akA kAtha 70 sera (saba vastueM samAna bhAga candanaM saralaM dAru yaSTayelA bAlakaM saThI / milI huI 70 sera lekara cAra gune pAnImeM pakA- nalazaileya spRkA pakaM vanakesaram // kara cauthAI zeSa rahane para chanA huA kAtha lenA kaGkolakaM murAmAMsI saireyaM hihriitkii| caahie|) | reNukAtvaka kuGkamaM ca sArivA tiktakAguruH / / saba vastuoMko ekatra milAkara pkaaeN| jaba nAlakA ca tathA drAkSA kA suparisvatam / pAnI jalakara taila mAtrazeSa raha jAya to utArakara chAna tailamasUtayA lAkSArasena samabhAgikam / / leM / aura usameM sarva gandhako auSadhe milAkara / gavakI auSadhe milAkara mandAminA pacettailaM siddhaM pAne ca vastiSu / svaccha aura uttama (kAMcake) pAtrameM bharakara rkhdeN| nasye cAbhyaJjane caiva yojayetaM bhissgvrH|| hanti pANDaM kSayaM kAsaM grahaghnaM balavarNakRt / isake upayogase sukumArI, dhanavatI, aura mandajvaramapasmAraM kuSThapAmAharaM punH|| aizaArAmameM rahane vAlI tathA garbhavatI striyoMkI karoti balapuSTayono medhAprajJAyurvardhanam / saundarya vRddhi hotI hai| rUpasaubhAgyadaM proktaM sarvabhUtayazaskaram / / yaha taila 80 prakArake vAtaroga, vizeSataH sapheda candana, cIrakA burAdA, devadvAra, muleThI, vAta rakta, aura sUtikAroga, bAlaroga, marmAdhAta, | ilAyacI, netrabAlA. kacUra, tAlIsapatra, zilAjIta, asthi bhaGga, aura kSIgatAmeM atyanta upayogI hai| skA, padmAka, banakesara, kaMkola, murAmAMsI, kaTa yaha jIrNajvara, dAhayukta aura zItayukta jvara, viSama saraiyA, choTI hara, bar3I harI, reNukA ( saMbhAluke jvara, zoSa, apasmAra, aura kuSTha roga nAzaka, tathA bIja ), dAracInI, kesara, sAriyA, kuTakI, agara, vandhyA strI, rogagrasta, khujalI rogase pIr3ita, vize nalikA aura munakkA samAna bhAga lekara cAra gune pataH rUkSadeha aura zveta kuSTake rogiyoM ke lie pAnImeM pakAiye aura cauthA bhAga zeSa rahane para atyanta hitakAraka hai| harAna lIjie aura isa kAthameM isakA cauthAI taila ise sadaiva vyavahAra meM lAnese kAnti, lAvaNya tathA usake barAbara kacI laakhk| kvAtha ( cAra aura puSTikI vRddhi hotI hai| gune pAnImeM pakAkara cauthA bhAga zeSa rahA huvA ) ___maharSi Atreya nirmita isa candanAdi tailake milAkara mandAgni para pakAiye jaba taila mAtra zeSa upayogase galese Uparake kisI rogake sahasA / raha jAya to chAna lIjie / ise rogIko pilAnA AkramaNakA bhaya nahIM rahatA aura vRddhAvasthA aura basti, jamba tathA abhyaGgadvAga prayukta karAnA nahIM aatii| cAhie / 1 tailamastu tathA lAjeti pAThAntaram / For Private And Personal
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [177] - ___yaha taila pANDu, kSaya, khAMsI, grahadoSa, manda- isakI nasavAra lenese zirake bAloMkA giranA jvara, apasmAra, kuSTa aura pAmA nAzaka tathA banda hokara bAla dhane aura cikane, bhaure ke samAna balavarddhaka, varNasaMskAraka, evaM bala, puSTi, oja, kAle tathA dRr3ha ho jAte haiM / evaM akAlameM bAla medhA, Ayu prajJA aura saundaryavarddhaka hai| sapheda ho gae hoM to punaH kAle ho jAte haiM / (1793) candanAditailam (vaM.se / jvarA0) vidhiH-tila taila 1 sera, bhaMgarekA rasa 4 cndnotplkaashmymdhukaaguruklkkH| / sera, kalka dravya samAna bhAga mizrita pAva sera / siddhaM tailaM vidhAtavyaM vastau sarvajvarApaham // (1795) candanAditailam sapheda candana, kamala, khambhArIke phala, ( su. saM. / ci. sthA. a. 2 / sadyatraNa. ) mulaiThI aura agarake kalka tathA 4 gune pAnIke | candanaM karkaTAkhyA ca sahemAMsyAhvathAmRte / sAtha siddha kie huve tailakI basti lenese samasta | hareNavo mRNAlazca triphalA pakSakotpalam // prakArake jvara naSTa hote haiN| | trayodazAGgaM tritamedadvA payasAnvitam / tailaM vipakkaM sekArthe hitaM tu vrnnropnne| (vidhi-tila taila 1 sera, jala 4 sera sapheda candana, kAkar3AsiMgI, svarNakArI aura candanAdi pratyeka dravya 4 tole ) ( satyAnAzI ), giloya, reNukA, kamalanAla, harra, (1794) candanAditailam baher3A, AmalA, padmAka aura nisotake kalka tathA (ca. da.; caM. mA.; bhai.ra.; dhanvaM.; ra. ra. / kSudraro.; dUdhase siddha taila lagAnese ghAva bhara jAtA hai| A. ve. vi. / a. 81; vR.yo. t.| ta. 127) ( kalkadravya (candanAdi ) samAna bhAga candanaM madhukaM marvA triphalA niilmutplm|| mizrita 20 tole, taila 80 to. dUdha 4 zera) kAntA vaTAvarohazca guDUcI visameva c|| (1796) candanAdiyamakaH lohacUrNa tathA kezI zArive dve tathaiva c| ( vR. mA.; ga. ni.; ra. ra.; ca. da.; vaM. se. / braNa; mArkavasvarasenaiva tailaM mRdvagninA pacet // yo. ra. / bhanna.; vR. yo. ta. / ta. 114 ) zirasyutpatitAH kezA jAyante ghnkunycitaaH| candanaM vaTazuGgAzca maJjiSThA mdhukntthaa| dRDhamUlAzca snigdhAzca tathA bhrmrsnnibhaaH|| prapauNDarIkaM dUrvA ca pataGgaM dhAtakI tathA // : nasyenAkAlapalitaM nihanyAttailamuttamam // etaistailaM vipaktavyaM sarpiSkSIrasamAyutam / sapheda candana, mulaiThI, mUrvA, harra, baheDA, agnidagdhavaNe zreSThaM tatkSaNAdropaNaM param // AmalA, nIlophara, reNukA, bar3ake aGkara, giloya, candana, bar3ake aGkura, majITha, mulaiThI, kamalanAla, lohe kA burAdA, jaTAmAMsI aura donoM puNDariyA, dUrvA ( dUbar3A ), pataGgakI lakar3I, aura prakArakI sArivA / inake kalka aura bhAMgareke dhAyake phUla / inake kalka aura dUdhake sAtha taila svarasase mandAgni para taila pakA liijie| tathA ghRta milAkara pakA lIjie / bhA0 23 For Private And Personal
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [178 ] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [cakArAdi VIRAINRN K.IN.SAFRICT . R .parn - yaha yamaka (ghRta taila ) agnidagdha vraNako AyuHpuSTikarazcaiva vazIkaraNamuttamam // atyanta zIghra bhara detA hai| vizeSAt kSayaroganaM raktapittaharam param / / ( vidhi:-tila taila AdhA sera, goghRta sapheda candana, netrabAlA, nakha, kUTha, mulaiThI, AdhA sera, dUdha 4 sera, kalkadravya samAna bhAga bhUri charIlA, padmAstra, majITha, dhUpa sarala, devadAru, mizrita pAvasera / ) kAyaphala, khaTAsI (jundabedastara ), tejapAta, (1797) candanAdiropaNatailam ilAyacI, murAmAMsI ( muramukI ), kaMkola, phUla (su. saM. / ci. sthA. a. 2 / sadyotra.) / priyaMgu, nAgaramothA, haldI, dAruhaldI, kRSNa candanaM padmakaM lodhramutpalAni priynggvH| sArivA, zvetasArivA, kuTakI, lauMga, agara, kesara, haridrA madhukaM caiva payaH svAdatra cASTamam // dAlacInI, reNukA (saMbhAluke vIja ) aura nalikA / tailamebhirvipakkantu pradhAnaM vraNaropaNam // inake kalka aura cAra gune mastu (do gunA pAnI __ sapheda candana, padmAka, lodha, nIlophara, / bhilAkara banAye huve taka ) tathA samAna bhAga ( kamalapuSpa bheda ) phUlapriyaMgu, haldI, mulaiThI lAkhake kAtha ke sAtha taila siddha kara lIjie / aura dUdhake sAtha siddha kiyA huvA taila bragaropaNa yaha taila grahadoSa, apasmAra, jvara, unmAda, ( dhAva bharane ) meM atyanta uttama guNa karatA hai| alakSmI ( kAntikI hInatA ) aura vizeSakara ( taila sera.1; candanAdi padArthIkA ka ka kSayaroga tathA raktapitta nAzaka evaM balavarNa Ayu pAva sera dUdha sera 4) aura puSTivarddhaka hai| (1798) candanAyaM tailam (1799) candanAyaM telam (bhai. r.| kAsA.) ( yo. ra.; vaM. se.; . mA.; vai. ka. du. skaM. candanAgurutAlIzamaJjiSThAnakhapakam / 2; ra. ra.; ca. da. / rAjaya.; vR. yo. ta. / ta. sustakaJca zaTI lAkSA haridrA raktacandanam / / 67; vR. ni. ra. / unmA.; yo. ta. / ta. 27 / | eSAM pratipalaizcUrNaistailArddhapAtrakaM pacet / yo. ci. / tailA.) bhArgI vAsA kaNTakArI vaattyaalkgudduucikaa|| candanAmbu nakhaM vApyaM yaSTI zaileyapadmakam / epAM zatapale kAthe samabhAge jaDIkRte / maJjiSThA saralaM dAru kaTphalaM pUtikezaram // paktvA tailaM pradAtavyaM rAjayakSmavinAzanam / / patraile ca murAmAMsI kaGkolaM vanitAmbudam / kAsanaM garadoSanaM balavarNAnivardhanam / haride zArive tiktA lvnggaagurukumm|| | pApAlakSmIprazamanaM grahadopavinAzanam // tvagreNunalikA caibhistailaM mastu caturguNam / Adau kalkaM pradAtavyaM gandhadravyaM tataHparam / lAkSArasasamaM siddhaM grahaghraM balavarNakRt // tailamuttArya dAtavyaM zihakaM kuGkumaM nakham // apasmArajvaronmAdakRtyAlakSmIvinAzanam / gandhacandanakaparamelAbIja lavaGgakam // 1 For Private And Personal
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 179] sapheda candana, agara, tAlIsapatra, majoTha, / (1801) candanAya tailam nakha, padmAkha, nAgaramothA, kacUra, lAkha, haldI, (ca. sa. / ci. a. 3 jvara.) lAla cndn| pratyekakA cUrNa 1-1 pala (5 tole), taila 2 sera (160 tole ); bhAraMgI, bAsA, atha candanAyaM tailamupadekSyAmaH-candakaTelI, pIle phUlakI kharaiTI aura giloyakA kAtha nazaileyabhadrAzrayakAlAnusAryakAlIyakapadmApadma100 pala ( 6 / sera ).x kozIrasArivAmadhukaprapauNDarIkanAgapuSpodItailako agnipara car3hAkara garma ho jAne para cyavanyapadmotpalanalinakumudasaugandhikapuNDarIuparokta vastuoMkA ka ka DAla dIjie aura phira kazatapatravisamRNAlazAlUka zaivAlakazerukAnakAtha DAlakara pakAiye, jaba pAnI jala jAya to ntAkuzakAzekSudarbhazaranalazAlimUlajambuvetravetelako chAnakara usameM zilArasa, kesara, nakha, tasavAnIragundrAkakubhAzanAzvakarNasyandanavAtapolA candana, kapUra, choTI ilAyacIke bIja aura | pothazAlatAladhavatinizakhadirakadarakadambakAlauMga Adi gandha dravya milAdene caahieN| zmaryaphalasarjaplakSavaTakapItanodumbarAzvatthanyagroyaha taila rAjayakSmA, khAMsI, viSa, kuSTa, dhadhAtakIrvotkaTakazRGgATakamaJjiSThAjyotiSmakAntihInatA, * aura grahadoSa nAzaka tathA balavarNa tIpuSkaravIjakrauJcAdanavadarIkovidArakadalI saMvartakAriSTazataparvAzvetakumbhikAzatAvarIzrIaura agnivarddhaka hai| parNIzrAvaNImahAzrAvaNIrohiNIzItapAkyoda(1800) candanAya tailam napAkIkAlAbalApayasthAvidArIjIvakarSabhaka(dhanvaM.; ca. da.; . mA.; bhai. ra.; yo. ra.; vaM. kSudrasahAmedAmahAmedAmadhurayamoktAtRNazunyamose.; ra. ra.; bhA. pra. khaM. 2 / galaga.; vR. yo. | carasATaruSakabakulakuTajapaTolanimbazAlmalIta. / ta. 108) nArikelakharjuramRdvIkApriyAlapriyaGgadhanvanAtmacandanaM sAbhayA lAkSA vacA kttukrohinnii| guptAmadhukAnAmanyeSAM ca zItavIryANAM yathAlAebhistailaM zrutaM pItaM samUlamapacI jayet // bhamauSadhAnAMkaSAyaM kArayet / tena kaSAyeNa sapheda candana, harra, lAkha, baca aura kuTakIke dviguNitapayasA teSAmeva ca kalke kaSAyAdhakalka tathA kAthase siddha taila pInese apacI mAtraM mRdvagninA sAdhayettailaM / etattailaM sadyodA( kaNThamAlA bheda ) samUla naSTa ho jAtI hai| hajvaramapanayati / / (vidhiH-tila taila 1 sera / kAtha 4 lAla candana, charIlA, sapheda candana, kRSNa sera, kalka pAva sera (pratyeka vastu 4 tole ) candana, majITha ( athavA gulAba puSpa ), padmAkha, ____x hareka vastu 20-20 pala lekara kUTakara pRthaka pRthaka eka droNa ( 16 sera ) pAnI meM pakAeM aura sera zeSa rahane para chAna leM / For Private And Personal
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [180] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi khasa, sArivA, mulaiThI, prapauNDarIka ( puNDariyA ), rahane para kAthako chAna leM / phira yaha kvAtha, aura nAgakesara, netrabAlA, mothA, kamala, utpala, nalina, / uparokta oSadhiyoMkA kaka tathA kaSAyase AdhA kumuda, saugandhika, puNDarIka, zatapatra, mRNAla, tila taila aura dUne godugdhako ekatra milAkara visa ( kamalanAla ), padmakanda (kamalakI jar3a), mandAgni para pakAeM, jaba samasta pAnI jala jAya zaivAla ( siravAla ) kaseru, anantamUla, kuza, | to tailako chAna leM / kAMsa, Ikha, dAbha, zara ( zarakaNDA ) nala, shaalii| yaha taila dAha jvarako turanta zAnta kara mUla, jAmanakI chAla, beta, bAMsa, jalabeta, gundrA detA hai| ( goMdanIkI chAla ), arjunakI chAla, azana | (1802) citrakatailam (ra. kA. the. / kuSThA.) ( pItazAla ) azvakarNa ( palAza bheda ), syandana mana zilArkasehuNDapayo nIlIraso bhavet / ( sAMdana vRkSakI chAla ), palAza ( DhAka )kI gandhakaM haritAlazca kAsIsaM hayamArakam // chAla, sAlakI chAla ( athavA goMda ), tAla, dhava citrakaM tutthakaM mustaM maricaM rajanIdvayam / ( dhAvaDI ), tunakA sAra, khaira sAra, kadara (khaira- triphalA bhRGgarAjazca viDaGgaM dhnstthaa| bheda )kA sAra, kadambakI chAla, khambhArIke phala, nIlotpalaM ca kandaM ca lohacUrNa ca vAkucIrAla, pilakhana aura bar3akI chAla, ambAr3A vRkSakI bIjaM zephAlikAbIjaM viSaM kSAratrayam samam / / chAla ( athavA sirasakI chAla ) gUlarakI chAla, girikanyA devadAlI ca tailaM jvaalaamukhiirsH| pIpalakI chAla, bar3akI chAla, dhAyake phUla, dUrvA | prapunnATara datvA taptaM gharme tanau kSipet // ( dUbaDA ghAsa ), IkhakI jar3a, siMghAr3A, majITha, dharmastheyaM dviyAmAntaM citranAze taduttamam / jyotiSmatI, kamalagaTTe, mRNAla, berakI chAla, kaca- zanaiHzanaiHkhare gharma citraM kRSNaM bhaviSyati / / nAra, kelA, mothA, nImakI chAla, zveta dUba, zveta nipatanti tilA dehe purA rktaastilaasttH| pATala, zatAvara, khambhArI, muNDI, mahAmuNDI, kuTakI, yadi varSasahasrasya bhavecchitraM na sNshyH|| kAkolI, nIle phUlakI kaTazaraiyA, nIlakA paudA, maNDalAni praNazyanti tathA sidhmAni nAzayet / kharaiTI, kSIrakAkolI, bidArIkanda, jIvaka, RSabhaka, kaNDUni sahasA hanyAtparisarpa ca dAruNam / / mudgaparNI, medA, mahAmedA, jIvaka, zatAvara, api markaTikAM hanyAdvizeSa tAni hanti ca / mallikA, mocarasa, bAsA, maulasirI, kuDekI chAla, na kAJcanaM kAJcanakAntimeti paTolapatra, nIma, seMmalakI chAla, nArayala kI giri, na kAmadevo rucimAdadhAti / khajUra, munakkA, priyAla (cirauMjI ), phUla priyaGga, na kuGkumaM tasya nihanti rUpaM dhAmana, koca aura mulaiThI tathA anya jo zItavIrya tatailasaMsevitamuttamAGgam // oSadhiyAM prApta ho sakeM vaha saba lekara sabako / manasila, AkakA dUdha, sehuNDa (seMDa) kA cAra gune pAnImeM pakAeM aura cauthAI pAnI zeSa dUdha, nIlake paudekA svarasa, gandhaka, haratAla, For Private And Personal
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / tailaprakaraNam ] sIsa, kanerakI jar3a kI chAla; cItA, nIlAthothA, mothA, syAhamirca, haldI, dAru haldI, triphalA, bhaMgarA, bAyabiDaMga, bhilAvA nIlophara (nIla kamala ), kamalakanda, lohakA cUrNa, bAbacI, kAle saMbhAlake bIja, mIThAteliyA (mIThAviSa), suhAgA, yavakSAra, sajjIkSAra, mallikA (mogarekA phUla ), devadAlI, (biMDAla), sarasoMkA tela kalihArIkA svarasa aura pAMr3akA rasa lekara sabako ekatra milAkara dhUpameM rakha dIjie, jaba auSadhoMkA rasa sUkha jAya to tailako chAna lIjie / isa taiko kheta ke sthAna para malakara 2 pahara taka dhUpa meM baiThe rahanA caahie| isa prakAra tez2a dhUpameM baiThanese dhIre dhIre sapheda kuSTa naSTa hokara vaha sthAna syAha ho jAtA hai / prathama kuSTa sthAna surqha ho jAtA hai aura phira syAha ho jAtA hai / isa tailase sahasra varSakA purAnA zveta kuSTa bhI nissandeha naSTa ho jAtA hai / isake sivAya yaha taila maNDala, sima, khujalI, bhayaGkara visarpa, aura vizeSataH markaTIko ekadama naSTa kara detA hai yadi isa tailako cehare aura mastaka meM lagAyA jAya to ceharA svarNase ujjvala kAmadeva se bhI adhika sundara aura kesara se adhika kAntimAna ho jAtA hai / (1803) citrakamUlatailam (bR. ni. ra (viSa) athavA citrakamUlacUrNa taile vipAcya mastake kSureNacchitya zirasi brahmarandhre mardanaM kRtvA AkhuviSaM nazyati / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 181 ] cIkI jar3a ke cUrNa se siddha tailako zirameM, brahmarandhra ke Upara naztarase tvacAko chIlakara malane se cUhekA viSa naSTa hotA hai / (1804) citrakAditailam ( ra. ra.; ca. da.; dhanvaM / nAsA. ) citrakacavikAdIpyakanidigdhikAkaraJjavIjalavaNakaiH gomUtrayuktaM siddhaM tailaM nAsAzaMsAM hitam param // cItA, cava, ajavAyana, kaTelI, karaJjavekI giri aura seMdhA namaka ke kalka aura gomUtra se siddha taila nAsArza kA nAza karatA hai I (1805) citrakAditailam (bR. mA. baM. se., ra. ra. / kSu. ro. ) citrakaM dantinImUlaM kozAtakI samanvitam / kalakaM piSTvA pacettailaM kezazatru vinAzanam / / cItA, dantImUla, aura kar3avI tUMbIse siddha taila lagAnese juboM (yUkA) kA nAza hotA hai / (citrakAdi pratyeka vastu 5 to. taila 60 to. pAnI 240 to.) (1806) citrakAdyaM tailam (ga. ni. / tailA. 2; su. saM. / ci. sthA. a. 8; yo ta / ta. 61;) citrakArkatrivRtpAThAmalagRhayamArakAn / sudhAM vacAM lAGgalikAM saptaparNa suvarcikAm // jyotiSmatIm ca saMbhRtya tailaM dhIro vipAcayet / etadabhyaJjanaM tailaM bhRzaM dadyAdbhagandare / / zodhanaM ropaNaJcaiva savarNakaraNaM tathA / / cItA, arka (Aka), nisota, pAThA, bAbacI, kanera, sehuMDa (seMDa ), vaca, kalihArI, saptaparNa For Private And Personal
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [ 182 ] ( sataunA kI chAla), sajjIkhAra aura mAla kaMganI samAna bhAga lekara inake kalkase taila pakA lIjie / yaha taila bAra bAra bhagandara para lagAne se bhagandarakA ghAva zuddha hokara bhara jAtA hai aura tvacA kA raMga pUrvavat ho jAtA hai / (kakakI saba cIjeM samAna bhAga milI huI pAvasera taila 1 sera pAnI 4 sera milAkara mandAgni para pkaaeN| ) (1807) citrakAdyaM tailam (ga.ni, ajIrNA. 5) citrakaM tilapiNyAkaM kuSThaM bhallAtakAni ca / dvau kSArau saindhavaM caibhistailaM zukte vipAcayet // etena mardanaM kArya pradehazcaiva zasyate / atipravRddhaM zUlaM ca bhakSaNAdeva nAzayet // cItekI jar3akI chAla, tilakI khala, kUDa, bhilAvA, sajjIkhAra, javAkhAra aura saMvA / inake kalka aura zukta (kAJjIbheda ) ke sAtha pakAye huve tailakI mAliza karane aura pradeha lagAne se haiz2ekA atyanta pravRddha zUlabhI naSTa ho jAtA hai / (kalka dravya samAna bhAga mizrita 5 | kAJjI s 4 taila s1) (1808) citrakAdyaM tailam (ga.ni. / tailA. 5) citrakaM madanaM pIlu zRGgaveraM zukAnanAm / srotojaM saindhavaM dantI haritAlaM manaH zilAm || tAlIsaM karavIrasya mUlaM lAGgalikAM vacAm / bhadrakaM kSIrikAJcaiva svarNakSIroM ca peSayet // nukSIrakuDava pAcyamAne pradApayet / sUtre caturguNe tailaM kamarzoharaM bhavet // kSArakarmakaraM hyetadabhyaGgAttailamuttamam // cItekI chAla, mainaphala, pIlu, adaraka, zukra nAsA, sauvIrAJjana, seMdhAnamaka, dantImUla, haratAla, manasila, tAlIsapatra, kanerakI jar3a, kalihArIkI Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ cakArAdi jar3akI chAla, baca, nAgaramothA, khiranI vRkSakI chAla aura svarNakSIrI (satyAnAzI) / inake kalka aura sehuMDa (seMDa) tathA Akake 1-1 kuDava (20-20 tole) dUdha tathA 4 gune gomUtrake sAtha taila pakA lIjie / yaha taila arzako naSTa karaneke lie atyuttama hai, tathA isakI mAlizase hI kSArakarma bhI siddha ho jAtA hai / (kalka dravya samAna bhAga mizrita / taila s1, sehaMDakA dUdha aura rasa hareka s / gomUtra S4) (1809) cukrAditailam (ca.da.yo.ra. / viSUcI.) kuSThasaindhavayoH kalkaM cukraM tailasamanvitam / viSUcyAM mardanaM koSNaM khallIzUlanivAraNam // kU aura seMdheke kalka tathA cukra (sirke) se siddhataila ko mandoSNa karake mAliza karanese vizucikAmeM hone vAlI hAtha pairoMkI eMguna jAtI rahatI hai| (1810) cukrAditailam ( yo. ra. / vipUcI.; vai. ra. / agnimA; yo ta. ta. / 20; bR. yo ta / ta. 71) palaM cukraM kuSThaM picuyugamitaM saindhavakaNe / tadardha pratyekaM karatalamitaM jAtiphalakam / / kaTostailaM pakkaM kuDavamitamagnAvadhibhUtam / tadetaccukrAyaM zamayati vizrcIM ca sagadam // sirkA 5 tole, kUTha 2 || tole, seMdhA 1 / to. pIpala 1 / to. aura jAyaphala 1 / to. / inake ka kase 1 kuDava (20 tole) kar3avA taila pakA liijie| yaha taila upadravayukta viSUcikA kA nAza karatA hai / noTa- pAkake samaya 1 sera pAnI bhI DAlanA cAhie / For Private And Personal
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / AsavAriSTaprakaraNam ] atha cakArAdyAsavAriSTaprakaraNam / (1811) candanAsavaH ( bhai. ra. / prameha . ) candanaM bAlakaM mustaM gambhArIM nIlamutpalam / priyaGgaM padmakaM lodhraM maJjiSThAM raktacandanam // pAThAM kirAtatiktaJca nyagrodhaM pippalaM zaTIm / parpaTaM madhukaM rAsnAM paTole kAJcanArakam // AmratvacaM mocarasaM pratyekaM palamAtrakam / dhAtakIM SoDazapalA drAkSAyAH palaviMzatim // jaladroNadvaye kSiptvA zarkarAyAstulAM tathA / guDasyArddhatulAJcApi mAsaM bhANDe nidhApayet // candanAsava ityeSa zukramehavinAzanaH / puSTiko vahnisandIpanaH paraH // abhiSyanyatitIkSNaJca pAnAnaM vahnisUryayoH / santApaM strIprasaktizca vegarodhaM prajAgaram // krodhaM zokaM divAnidrAM laGghanaJcAticintanam / atyAlasyamasatsaGgaM zukramehe vivarjayet // supAcyaM zukrakaccAnaM satsaMsaktizca satkathA | zAnti granthasyAdhyayanaM hitAnyatreza cintanam // sapheda candana, netrabAlA, nAgaramothA, khambhArI (kumhAra) ke phala, nIlakamala, phUla priyaGgu, padmAkha, lodha, majITha, lAlacandana, pAThA, cirAyatA, bar3akI chAla, pIpala vRkSakI chAla, kacUra, pittapApar3A, mulaiThI, rAsnA, paTolapatra, kacanArakI chAla, AmakI chAla aura mocarasa 1 - 1 pala (5 tole), dhAyake phUla 16 pala, munakkA 20 pala, khAMDa 100 pala aura gur3a 50 pala lekara sabako kUTakara 2 droNa (32 sera) pAnI meM milAkara miTTI ke pAtra meM bharakara usake mukhako kapara miTTI se banda karake uSNa sthAnameM Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 183 ] rakha dIjie aura eka mAsa pazcAt nikAlakara chAna lIjie / yaha ( candanAsava ) zukrameha nAzaka, balakAraka, pauSTika aura atyanta agnibarddhaka hai / apathya - zukrameha roga meM abhiSyandi aura tIkSNa anna pAna. (dahI, lAla mirca surAdi), dhUpa, agnise tApanA, strIprasaMga, malamUtrAdi vegoMkA rokanA, jAgaraNa, krodha, zoka, dinako sonA, laGghana, atyanta cintA, atyAlasya, aura asatsaGgakA parityAga karanA cAhie / pathya - zIghra pacane vAlA (laghu) aura zukra varddhaka anna pAna, satsaMga, satkathA zravaNa, zAnti aura svAdhyAya hitakAraka hai| (1812) candanAsavaH (A.ve.bi.a.68) candane saralaM devadAru dArunizA nizA / zatamUlyAzmabhid vAsAtvacazca sArivAdvayam / trivRt citrakamUlaJcAguru dhAtrI surapriyam // lakSmaNAyAstathA mUlaM bAvarIvaruNatvacau || pratyekaM palikaM jJeyaM drAkSAyAH palaviMzakam / dhAtakIM poDazapalAM tulAmAnAM sitAM tathA // mAkSikArddhapalaM sarva jaladroNadvaye kSipet / mAsamekaM bhANDamadhye sapidhAne nidhApayet // candanAsava ityeSa rogAnIka nikRntanaH / zukradoSaM rajodoSaM mUtradoSaM sudAruNam // nihanti vividhAnmehAn kRcchramaSTavidhaM tathA / catasrazcAzmarIMstadvanmUtrAghAtAMstrayodazaH // anvRddhiM pANDurogaM kAmalAJca halImakam / kAsaM zvAsa tathA kuSThamannimAndhamarocakam // aupasargikamehAMzca nAzayedavikalpataH / bhASitaH zrImahezena lokAnAM hitakAriNA / / For Private And Personal
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 184 ] bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / [ cakArAdi sapheda candana, lAla candana, cIr3avRkSakA | lavaGgavyoSakaGkAlaM palikAni prakalpayet / nidadhyAnmAsamekaM tu ghRtabhANDe susaMskRte // catuSpalAM pivenmAtrAM prAtaH pItaM niyacchati / sarvagulmavikArAMzca pramehAMzcaiva viMzatim // pratizyAyaM kSayaM kAsamaSTIlAM vAtazoNitam / udarANyantravRddhiM ca cavikAkhyo mahAsavaH // burAdA, devadvArakA burAdA, dArUhaldI, nisota, cItekI jar3a, agara, AmalA, agasti puSpa (agathiyAke phUla) zatAvara, pASANa bheda (pakhAnabheda), bAsekI jar3akI chAla, donoM prakArakI sArivA, lakSmaNAkI jar3a, babUla aura baranekI chAla 1-1 pala ( 5-5 tole ), munakkA 20 pala, dhAyake phUla 16 pala, khAMDa 100 pala aura sonA makkhI bhasma AdhA pala lekara sabako kUTakara 2 droNa ( 32 sera ) pAnI meM milAkara miTTI pAtrameM bhara kara mukhara rAva Dhakakara kapar3a miTTI kara dIjie / aura 1 mAsa pazcAt nikAla kara chAna lIjie / zrI mahezadvArA kalpita yaha "candanAsava zukradoSa, rajodoSa, bhayaGkara mUtravikAra, aneka prakArake prameha, ATha prakArakA mUtrakR chU, cAra prakArakI azmarI, 13 prakArake mUtrAghAta, antra - vRddhi, pANDuroga, kAmalA, halImaka, khAMsI, zvAsa, kuSTa, agnimAMdya, aruci, aura sojAkakA nAza karatA hai / (1813) cavikAsavaH (ga. ni. / Asa.; yo. ra. / ajI. ) cavikAyAstulArddhantu tadardhe citrakasya ca / vASpikA puSkaraM mUlaM SaDgranthA hapuSA zaThI || paTolamUlatriphalAyavAnIkuTajatvacaH / vizAlA dhAnyakaM rAstA dantI dazapalonmitA || kRmimustamaJjiSThA devadAru kaTutrikam / bhAgAnpaJcapalA netAnadroNe'mbhasaHpacet // droNazeSerase pUte deyaM guDazatatrayam / ghAtakyA viMzatipalaM cAturjAtaM palASTakam // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cavya 50 pala, cItA 25 pala, kAlAjIrA, pokharamUla, baca, hAuvera, kacUra, paTolakI jar3a, harra, baher3A, AmalA, ajavAyana, kur3ekI chAla, indrAyana, dhaniyA, rAsnA aura dantImUla 10 -10 pala tathA bAyabiDaMga, mothA, majITha, devadvAra, soMTha, mirca, aura pIpala 5 - 5 pala ( 25-25 tole ) lekara kUTakara 8 droNa ( 128 sera ) pAnI meM pakAiye / jaba 1 droga jala zeSa raha jAya to chAnakara usameM 300 pala gur3a, 20 pala dhAyake phUla, 2 - 2 pala tejapAta, ilAyacI, dAlacInI aura nAgakesara tathA 1 - 1 pala ( 5 - 5 tole ) lauMga, sauMTha, mirca, pIpala aura kaMkolakA cUrNa milAkara ghRtase cikane kiye huve svaccha miTTI ke pAtra meM bharakara isake mukhako kapara miTTIse bhalI bhAMti banda karake rakha dIjie aura eka mAsa pazcAt nikAlakara chAna lIjie / ise pratidina prAtaHkAla 4 palakI mAtrAnusAra sevana karane se samasta prakArake gulma, 20 prakArake prameha, jukAma, khAMsI, kSaya, aTIlA, vAtarakta, udaravikAra aura anvRddhi, naSTa hotI hai / ( vyavahArika mAtrA - 1 | tole se 2|| tole taka samAna bhAga pAnI meM milAkara / ) For Private And Personal
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir AsavAriSTaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [185] AAVAAAAAAAAA A AAAAAAAAANNARAN (1814) citrakAdyo'riSTaH (ga. ni. / graha.) | rocaka, agnidIpaka aura srotazodhaka hai| (mAtrA citrakatriphalApAThAcavyAnAM granthikasya c|| 1 se 2 // tole taka) viDaGgadevakASThasya bhAgAnkuryAccatuSpalAn / / | (1815) cukrasandhAnam (vRhad ) kuSThabhallAtakelvAluvacAnAM maricasya ca / (ga. ni. / Asa.; bhai. ra. / graha.; vaM. se. / ajI.) pippalIkaTukendrAhAmustAnAM syustrystryH|| / paktvA'vazeSitASTAMze rase tasminhate punaH / prasthaM taNDulatoyatastuSajalAtprasthatrayaM caamltH| pUte dadyAnmadhuprasthaM guDasthAtulAmapi / | prasthAdha dadhito'tha mUlakapalAnyaSTau guDAnmAnikA paJcakolaM samarica triphalAM ca palAdhakam / mAnyau zodhitazaGgaverazakalAde sindhujaataatple| saMcUrNya dadyAtpatrailAtvaGanAgAnAM tathA palam // dve kRSNoSaNayonizApalayugaM niHkSippa bhANDe dRddhe|| mAsArdha ghRtakumbhe'yaM jaatorissttHpryojitH| snigve dhAnyayavAdirAzinihitaM citrakAya iti khyAto grahaNIdoSahA param // triivaasraavaasyet| pANDurogodaraplIhagulmazophAzaMsAM mataH / grISme toyadharAtyaye ca caturo varSAsu pusspaagme| rocano dIpanazcAgneH srotasAM ca vishodhnH|| paT zIte 'STadinAnyataH paramidaM visrAvya cItA, harra, baher3A, AmalA, pAThA (jala sNcuurnnitaiH| jamanI), cavya, pIpalAmUla, bAyabiDaGga aura devadAru cAturjAtapalaissusaMhitamidaM zuktaM ca cukaM ttH|| 4-4 pala; kUTha, bhilAvA, elavA, vaca, mirca, hnyaadvaatkkaamdossjnitaannaanaavidhaanaamyaan| pIpala, kuTakI, indrAyana aura mothA 3-3 pala durnAmAnilazUlagulmajaTharAnhatvA 'nalaM diipyet|| (15-15 tole) lekara kUTakara (8 gune pAnImeM) cAvaloMkA pAnI 1 prastha (1 sera ) kAjI pakAkara AThavAM bhAga zeSa rahanepara chAna liijie| 3 prastha, khaTTI dahI AdhA prastha, mUlI ATha pala tatpazcAt usameM 1 prastha (80 tole) zahada, (AdhA sera ), guDa AdhAsera, adraka 1 sera, 50 pala gur3a aura AdhA AdhA pala pIpala, pIpalA | seMdhA namaka 2 pala (10 to0 ) pIpala mirca mUla, cava, cItA, soMTha, mirca, harra, baher3A aura aura haldI 2-2 pala / sabako cUrNa karake AmalekA cUrNa tathA 1-1 pala (5-5 tole) miTTIke cikane pAtrameM bharakara mukha banda karake dAlacInI, tejapAta, ilAyacI aura nAgakesarakA anAjake DherameM davA dIjie; aura grISmaRtumeM 3 cUrNa milAkara ghRtase cikane maTake meM bhara kara usake / dina pazcAt , prAvRT RtumeM cAra dina pazcAt mukhapara zarAva Dhakakara kapara miTTI kara dIjie aura varSA aura basanta RtumeM 6 dina pazcAt tathA 15 dina pazcAt nikAlakara chAna liijie| zItakAlameM 8 dina pazcAt nikAla kara chAna kara ___ yaha citrakAcariSTa grahaNI, pANDu, udararoga, / usameM, 1-1 pala dAlacInI, tejapAta, ilAyacI tillI gulma, sUjana aura bavAsIra nAzaka tathA | aura nAgakesarakA cUrNa milA dIjie / bhA. 24 For Private And Personal
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [186] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi isakA nAma zukta aura cukra hai / yaha vAtaja, (1818) cakramardAdilepaH ( vaM. se. / ku.) kaphaja aura Ama janita aneka rogoMkA nAza cakramardakabIjAni jIrakaJca samAMzakam / karatA hai / isake sevanase bavAsIra, vAyu, zUla, stokaM sudarzanAmUlaM dadrukuSThavinAzanam // gulma aura udara roga naSTa hote tathA agni pradIpa paMghADake bIja aura jIrA samAna bhAga tathA hotI hai| | thor3IsI sudarzana (sukha darzana ) ko jar3a ekatra ( mAtrA-1 tolese 2 tole taka ) / pIsakara lepa karanese dAda naSTa hotA hai / (1816) cukrasandhAnam (svalpa) (1819) cakramardAdilepaH ( vaM. se. / ku. ) ( baM. se. / ajIrNa; bhai. ra. / graha.) cakramardakavIjazca mUlakAmbuprapeSitam / dadrughnaM lepanaM kuryAcchiAmUlatvaco'thavA // guDakSaudAraNAlAni samastUni ythottrm|| paMvAr3ake bIja athavA sahaMjanekI jar3akI zaMsanti dviguNA-bhAgAnsamyaka cukraspa siddhaye // chAlako malIke rasameM pIsakara lepa karanese dAda yanmastvAdi zucau bhANDe saguDakSaudrakAJikam / dhAnyarAzau trirAtrasthaM zuktaM cukaM taducyate // (1820) cakramardAdilepaH (g.ni.v.maa.|kusstt.) gur3a 1 bhAga, zahada 2 bhAga, kAjI 4 cakrAvIjaM snukakSIrabhAvitaM mUtrasaMyutam / bhAga, mastu 8 bhAga lekara zuddha mRtpAtrameM bharakara ravitaptaM sakivaM ca lepanaM kiTibhApaham // mukhapara kaparamiTTI karake anAjake DherameM davA paMpAr3ake bIjoM ko thohara ( seMDa )ke dUdhakI dIjie / aura tIna dina pazcAt nikAlakara chAna | bhAvanA dekara gomUtra meM pIsakara dhUpameM garma karake lIjie / isakA nAma zukta aura cukra hai| aura samAna bhAga kiNva ( zarAbakI gAda )meM // iti cakArAbAsavAriSTaprakaraNam / / milAkara lepa karanese kiTibha roga ( kuSTa bheda) naSTa hotA hai| atha cakArAdilepaprakaraNam / (1821) caNDa dhAdilepaH ( rA. mA. / zi.) caNDImurAnataviSANadalairharidrA (1817) cakramAdilepaH mustAnvitaiHzirasi yaH kurute pralepam / (ra. sA. saM. / ku.; rase. ci. ma. / a. 9) tasyottamAGgamapahAya bhajanti dUraM cakramardasya bIjazca dugdhe piSTvA vimrdyet| - kezadruhaH sapadi dAruNakAdirogAH // gandharvatailasaMyuktaM mardanAtsarvakuSThajit // zivaliGgI, murAmAMsI ( muramukI ) tagara, paMvAr3ake bIjoM ko dUdhameM pIsakara araNDake kUTha, tejapAta, haldI aura nAgaramotheko pIsakara telameM milAkara lepa karanese saba prakArake kuSTa naSTa zirameM lepa karanese kezoMko naSTa karanevAle dArahote haiN| NAdi roga zIghra naSTa ho jAte haiM / For Private And Personal
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / lepaprakaraNam ] (1822) caturaGgalavarNAdilepaH ( ga. ni.; vRM. mA. / ku. ) parNAni piSTvA caturaGgulastha takreNa parNAnyatha kAkamAcyAH / tailAktagAtrasya narasya kuSThAnyudvarttayedazvaripucchadaizca // rogI ke zarIrako tailakI mAliza karAneke pazcAt amalatAsa, makoya yA kanera ke pattoM ko takrameM pIsakara mAliza karanese kuSTa roga naSTa hotA hai| (1723) candanAdipralepaH (vaM. se. / viSa. ) candanaM padmakaM kuThaM nataM cozIrapATale / nirguNDI zArivA zailuH lUtAviSaharo'gadaH // lAla candana, padmAka, kUTha, tagara, khasa, pADhalakI chAla, saMbhAlu, sArivA aura hisaur3e (rIThe) kI chAla samAna bhAga lekara ( pAnI, ghI yA sirasakI chAlake rasa meM ) pIsakara lepa karane se makar3IkA viSa naSTa hotA hai / (1824) candanAdilepaH ( vR. ni. ra.; vaM. se.; yo. ra. ga. ni.; vRM. mA. / ziro.; zA. dha. / a. 11 ) candanozIrayaSTyAhnabalAvyAghranakhotpalaiH / kSIrapiH pradehaH svAttairvA pariSecanam // pittaja ziro roga meM lAla candana, khasa, mulaiThI, kharaiMTI, nakhI aura nIlotpala (nIlophara ) ko dUdhameM pIsakara lepa karanA cAhie aura inake jalakI dhArA zirapara DAlanI cAhie / | Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal [ 187 ] (1825) candanAdilepaH ( bhA. pra. khaM 2; vR. ni. ra. vaM. se .; yo. ra.; vRM. mA.; ga. ni.; / vispho; yo ta / ta. 66 ) candanaM nAgapuSpaJca taNDulIyakazArikA / zirISavalkalaM patra' lepaH syAddAhanAzanaH / lAla candana, nAgakesara, caulA ikI jar3a, sArivA, sirasakI chAla aura sirasa ke pattoM ko pIsakara lepa karanese visphoTakakI dAha zAnta hotI hai / (1826) candanAdilepaH ( vR. ni. ra.; vRM. mA. / vRddhaca.; yo. ta. / ta. 56 ) candanaM madhukaM padmamuzIraM nIlamutpalam / kSIrapiSTaH pralepaH syAtpittavRddhirujApahaH / / lAla candana, mulaiThI, kamalapuSpa, khasa aura nIlopharako dUdha meM pIsakara lepa karanese pittaja vRddhi naSTa hotI hai / (1827) candanAdilepaH ( vR. ni. ra. yo. ra. ga. ni. / tRSNA; yo. ta. / ta. 34 ) aruNacandanacandanavAlakai ladapadmakatulyakRtAMzakaiH / zirasi lepanamAcaratAM nRNAM tRDupayAtyupazAntimasaMzayam // lAla candana, sapheda candana, netrabAlA, nalada aura gadmAka samAna bhAga lekara pIsakara zirapara lepa karanese pipAsA avazya zAnta ho jAtI hai / (1828) candanAdilepa: (vR.ni.ra.;vaM.se. (netra.) candanaM madhukaM loghaM jAtipatrANi gairikam / pralepo dAharogaghnastodAbhiSyandanAzanaH // 1 jAtIti pAThAntaram /
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [188] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi ___ lAla candana, mulaiThI, lodha, camelIke patte lAla candana, majITha, kUTha, lodha, phUlapriyaGgu, aura geru samAna bhAga lekara ( pAnI yA imalIke bar3ake aGkura aura masUrako pAnImeM pIsakara lepa rasameM ) pIsakara AMkhoMke pevaToM para lepa karanese lagAnese vyaGga (caherekI jhAI-syAhI) naSTa hokara netroMkI dAha, toda ( suI cubhanekI sI pIr3A) bhukhakI kAnti bar3hatI hai| aura abhiSyanda ( AMkheM A jAnA ) roga naSTa (1832) candanAdilepaH (ca.sa.ci.sthA.a.4) hotA hai| bhadrazriyaM lohitacandanaJca (1829) candanAdilepaH (vaM. se. / ziro.) | prapuNDarIkaM kamalotpalazca / bhadrazriyaM puNDarIkaM madhukaM nIlamutpalam / uzIravANIrajalaM mRNAlaM pamakaM vetasaM dUrvA lAmajjakamathApi vaa| sahasravIryA tRnnshuunymRddhiH|| dAvarvIharidrA maJjiSThA phenilozIrameva c| mUlAni puSpANi ca vArijAnAm etadAlepanaM kuryAcchaGkhasya prazAntaye // pralepanaM puSkariNImRdazca / ___ sapheda candana, kamalapuSpa, mulaiThI, nIlophara, udumbarAzvatthamadhUkarodhAH / pAka, amlaveta, dUrvA, (dUbar3A ghAsa), lAmajaka kaSAyavRkSAHzizirAzca sarve // (khasabheda), dAru haldI, majITha, rIThA aura khasa pradehakarake pariSecanena samAna bhAga lekara pIsakara lepa karanese zaGkhaka tathAvagAhe ghRttailsiddhau| roga naSTa hotA hai| raktasya pittasya ca zAntimicchan (1830) candanAdilepaH (vaM. se. / dAha.) bhadrazriyAdIni bhiSak prayujyAt // zlakSNavRkSmakRto lepazcandanasthApi dAhanut / sapheda candana, lAla candana, prapauNDarIka khagjAtasyoSmaNo rodhaacchiitkRtmthaaguru|| | (puNDariyA), kamalapuSpa, nIlophara, khasa, beta, netracandanako atyanta mahIna pIsakara lepa karane bAlA, kamalanAla, zatAvara, ketakIkA phUla, aura RdbhiH tathA jalameM utpanna hone vAle paudoMke puSpa se dAha zAnta hotI hai / agarako zotala jalameM auramUla, puSkaraNI (kamalapuSpa vAle tAlAva) kI pIsakara lepa karanese bhI dAha zAnta ho jAtI hai, miTTI, gUlara, pIpala, mahuvA, lodha aura kaSAya kyoM ki isake lepase tvacAmeM utpanna hone vAlI (kasaile) vRkSoMkI chAla aura anya zItala auSadhoMkA uSNatA ruka jAtI hai| lepa lagAne, unake zItala kvAthakI dhAra dene, kalka (1831) candanAdilepaH sevana karane aura unake zItala kAthameM avagAhana ( vA. bha. u. sthA. / a. 32) (DubakI lagAkara snAna) karane evaM inake kalka raktacandanamaJjiSThA kusstthrodhpriynggvH|..... aura kvAthase siddha ghRta yA tailako prayukta karanese vaTAGkurA masUrAzca vyaGgannA mukhakAntidA // 10 raktapitta naSTa hotA hai / For Private And Personal
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvurvana lepaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 189] (1833) candanAdilepaH (ga. ni. / ziro.) (1836) cizcApatrarasaprayogaH candanadvayasaMyuktaiH kusstthvaalkkesraiH| (vai. ma. ra. / pa. 11) kSIrAjyayojitairlepaH kSipraM pittaM zirotinut // dadau guDaM pralimpettatsthAH kRmayo vinazyanti / sapheda candana, lAlacandana, kUTha, netrabAlA cizcApatrarasamvA kaNDUtinAzamanvicchan / aura kesarake samAna bhAga mizrita cUrNako dUdha dAdapara guDakA lepa karanese usake kRmi naSTa aura dhImeM milAkara lepa karanese pittaja zirazUla ho jAte haiM aura imalIke pattoMkA rasa lagAnese naSTa hotA hai| khAja naSTa hotI hai| (1834) candanAdilepaH ( yo. ra. / strI.) (1837) cizcAsvarasalepaH (vai.m.r.|ptt.16) candanaM madhukozIraM nAgapuSpaM tilaastthaa| / cizcApatrasvarasaM payasA yojya gharSitaM kNse| ajazRGgI ca maJjiSThA ravimUlaM punrnvaa| lipaM vahinayanayoHzamayati rAgAzrutodasarambhAn // zreSThaHzophaharo lepo garbhiNInAM vishesstH|| / imalI ke pattoMke rasameM samAna bhAga dUdha milA ___lAla candana, mulaiThI, khasa, nAgakesara, tila, meDhAsiMgI, majITha, AkakI jar3akI chAla aura puna kara kAMse ke pAtrameM uMgalIse acchI taraha ghisakara navA; samAna bhAga lekara (pAnImeM ) pIsakara lepa AMkhoM ke bAhara lepa karanese AMkhoMkI surkhA, sUjana, karanese sUjana naSTa hotI hai| azrupAta aura pIr3A naSTa hotI hai| ___ yaha prayoga garbhiNIkI sUjanako naSTa karaneke (1838) citrakAdilepaH (ca. saM. / ci.a.5) lie vizeSa upayogI hai| citrakamelAbimbI vRSakatridarkanAgarakam / (1835) candrazarAdilepaH (yo. t.| ta.63) cUrNIkRtamaSTAhaM bhAvayitavyampalAzasya // candrazUrAkhyavIjAni praputrATasya tAni c| kSAreNa gavAM mUtrasratena tenAsya mnnddlaanyaashu| kaGkatyA api bIjAni samAMzatritayaM kSipet // bhiyante ca vinazyanti ca liptaanyrkaabhitptaani|| sarvadviguNatakreNa sUkSma sampiSya sAdhayet / cItA, ilAyacI, kandUrI, bAsA, nisota, dinatrayaM tato vanyagomayena pragharSayet // AkakI jar3akI chAla, aura soMuko mahIna pIsa taM kalkaM lepayetpazcAdrurgacchati nizcitam // | lIjie; tatpazcAt DhAkakI rAkhako cAra gune __ hAlo, pavAr3ake bIja, aura kaMgahI (atibalA) gomUtrameM milAkara moTe kapar3ese 21 bAra kSAra ke bIja samAna bhAga lekara mahIna cUrNa karake use banAnekI vidhike anusAra cuvAkara usameM ukta dogune takrameM milAkara 3 dina taka kharala kraaiye| samasta vastuoMkA cUrNa milAkara 8 dina paryanta dAdako arane upalese ragar3a kara yaha lepa acchI taraha ghoTie / lagAnese vaha avazya naSTa ho jAtA hai| isakA lepa karanese maNDala naSTa ho jAte haiN| For Private And Personal
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 190 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi (1839) citrakAdilapaH (. mA., bR. ni. atha cakArAdidhUpaprakaraNam / ra. / zlo.) (1843) cAturthikajvare dhRpaH hitazca lepane nityaM citrako devadAru c| (rA. mA. / apasmA.) siddhArtha zigrukalko vA sukhoSNo muutrpepitH|| kRSNAmbaragrathitaguggulughUkapa:slIpada rogameM cItekI jar3a aura devadAru ko | mizrIkRto harati tatkSaNameva dhuupH| athavA sarasoM aura sahajanekI chAlako gomUtrameM cAturthikajvaramanalpadinopagUDha / pIsakara mandoSNa lepa karanA hitakAraka hai| - sarvAGgamapyahimarazmirivAndhakAram / / (1840) citrakAdilepaH (vR. ni.r.| tva.do.) gUgala aura ulTake paMkhako kAle kapar3emeM maNDalAni ca ghRSTavAtha citrakena pralepayet / / bAMdhakara dhUnI denese purAnA cAturthika (cauthiyA) tato vAtAribIjaizca lepo maNDalakuSThanut // vara tatkAla naSTa ho jAtA hai / maNDala (cakatoM) ko (arane upalese) ghisa- (1844) cizcAdivartidhUpaH (vai.ma.ra.|paTa.3 ) kara unapara cItekA lepa kara dIjie aura jaba vaha cizcAtvagekA dvi nizA tri srjkpunrnvaa| sUkha jAya to use utArakara araNDIke bIjoMkA nava jAtidalA vattiHkAsa jit baahydhRpitaa|| lepa kara dIjie / isase vaha naSTa ho jAte haiM / | imalIkI chAla 1 bhAga, haldI 2 bhAga, (1841) cirabilvAdilepaH (zA.saM.a.11) rAla 3 bhAga, punarnavA 1 bhAga aura camelIke patte cirabilboniko dalI citrako hymaark| / 8 bhAga lekara kUTakara battI banAkara use jalAkara kapotakaGkagRdhrANAM malaM lepena dAraNam / / 83 // ( nAsikAke pAsa ) dhUnI denese khAMsI naSTa ho jAtI hai / - karaJjakI girI, bhilAvA, dantI, cotA, // iti cakArAdidhUpaprakaraNam // kanerakI jar3a, tathA kabUtara, kave aura gIdhakI bITako pIsa kara lepa karanese braNa phUTa jAtA hai| / atha cakArAdidhUmraprakaraNam / (1842) cuJcUphalalepaH (ga. ni. / nADItra.) (1845) cAturjAtadhUmrapAnam piSTaM cucUphalaM lepAnnADIvraNaharaM param // ( bhA. pra. / ma. kha. / nAsA.) cuJcuke phaloMko pIsakara lepa karanese nAhI pratizyAye pibeddhamaM sarvagandhasamAyutam / braNa (nAsUra) naSTa hotA hai / cAturjAtakacUrNa vA gheyaM vA kRssnnjiirkm|| // iti cakArAdilepaprakaraNam // ____ sarvagandha (cAturjAtaka, kapUra, kaMkola, agara, | kesara, lauMga ) athavA cAturjAtaka ( dAlacInI, For Private And Personal
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / aJjanaprakaraNam tejapAta, ilAyacI, nAgakesara ) kA dhUmrapAna karane yA kAle jIrekA cUrNa sUMghane se pratizyAya (jukAma) naSTa hotA hai I // iti cakArAdidhUmraprakaraNam // atha cakArAdyaJjana prakaraNam / (1846) caturdazAGgIvati (ga. ni. / netra.) madhukarasAJjanatAmratrikaTuviDaGgapuNDarIkANi / salavaNatuttha triphalAprANi namo'mbupiSTAni // varttizcaturdazAGgI nayanAmayanAzinI zilAstambhe likhitA hitAya jagatastimirApahA vizeSeNa / mulaiTho, rasauta, tAtra bhasma, soMTha, mirca, pIpala, bAyabiDaMga, kamala, seMdhA, nIlAthothA, harra, bahair3A, AmalA aura lotra samAna bhAga lekara mahIna cUrNa karake, AkAzajalameM pIsakara battiyAM banA lIjie / yaha netra roga aura vizeSataH timira nAzaka 'caturdazAGgavartiH' zilAstaMbha para likhI huI milI hai| (1847) candanAJjanam (vaM. se. / netra. ) salilamakarandasarpistailaiH pratyekamastu saptAham / vinihanti timirama cirAdaJjanatazcandanaM raktam / / lAla candanako pAnI, zahada, ghI yA tailameM ghisakara aJjana lagAnese sAta dinameM timira roga naSTa ho jAtA hai / [ 191 ] sapheda candana 1 bhAga, seMdhA namaka 2 bhAga, harra 3 bhAga aura DhAkakA goMda 4 bhAga lekara mahIna cUrNa kara lIjie / ise AMkha meM lagAne se zukra aura armAdi netra vikAra naSTa hote haiM / (1849) candanAdivartiH (su. saM. / u. ta. a.12 ) candanaM kumudaM patraM zilAjatu sakuGkumam / avastAmrarajastutyaM nimvaniryAsamaJjanam // pukAMsvamalaM cApi piTvA puSparasena tu / vipulAyAH kRtAvartyaH pUjitAzcAJjane sadA // svAdaJjanaM ghRtaM kSaudraM sirotpAtasya bheSajam // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sapheda candana, kamalapuSpa, tejapAta, zilAjIta, kezara, loha cUrNa, tAmra cUrNa, nIlA thothA, nImakA sAra zuddha sIsA, kAMsIkA maila | sabako mahIna pIsakara zahada meM milAkara battiyAM banA lIjie / inako athavA zahada aura ghIko AMkha meM AMjane se zirotpAta roga naSTa hotA hai / (1850) candanAdivartiH ( ra. ra.; bhai. ra-; vaM. se.; dhanvaM.; vRM. mA. / netraro. ) candanatriphalApUgapalAzataruzoNitaiH / piSTairiyaM kRtAvarttirazeSatimirApahA // kapheda candana, harra, baher3A, AmalA, supArI aura DhAkake goMdako mahIna pIsakara goliyAM banA lIjie / inheM AMkhoM meM AMjane se hara prakArakA timira roga naSTa hotA hai / (1848) candanAdicUrNAJjanam ( vR. mA.; vaM. se. / netra. ) 1 candanaM saindhavaM pathyA palAzataruzoNitam / kramavRddhamidaM cUrNa zukrArmAdivilekhanam // 1 madhunAJjanayogAH syuzcatvAraH zukranAzanA iti pAThAntaram For Private And Personal
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 192] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi (1851) candanAdyaJjanam . kaNDUmaNDalakAcazukra ( vaM. se.; ra. ra.; bUM. mA.; ga. ni., yo. ra.; vR. timirAmbhaHsrAvapillAdinut / / ni. ra. / netra.; vR. yo. ta. / ta. 131) motIkI bhasma, mizrI, abhrakabhasma, gUgala, candanaM gairikaM lAkSA mAlatIkalikA smaaH| zuddhakhapariyA, zvetasuramA, kastUrI, nIlAthothA, tamudra vraNazukraharAvartiH zoNitastha praNAzinI // phena, zaMkhanAbhi, pIpala, bhAMgarA aura harra, baher3e, sapheda candana, geru, lAkha aura camelIkI | tathA Amale kI majjA (guThalIkI girI) kA cUrNa kalI samAna bhAga lekara pAnIse mahIna pIsakara samAna bhAga lekara jalase pIsakara vartiyAM banA battiyAM banA liijie| lojie| inheM pAnImeM ghisakara AMkhoM meM AMjanese vraNa yaha " candra kalAvarti" timira, khujalI, zukra naSTa hotA hai| maNDala, kAca, zukra, jalasrAva, aura pilAdi netra noTa-isokA nAma "caturbhadrikAvarti" hai| / rogoM ko naSTa karatI hai| (1852) candanAdyA vartiH (rA. mA. / netra.) / (1854) candraprabhAguTI ( ga. ni. / netra.) aruNacandanamAgadhikAnizAH triphalA saindhavaM lauha cUrNa trikaTukaM samam / karakavIjayutA ggnaambhsaa| chAgalIpayasA pakaM chAyAzuSkaM ca tdguttii| samabhipeSya kRtA nayanAmayAn | dugdhaghRSTA bhRtA netre puSpahRtkAcikena saa| harati vartirudIrNatarAnapi / / timiraM madhunA hanti paTalaM ca shivaambhsaa|| lAla cAdana pIpala, haldI aura nATA karaJjake | nizAndhya kAmalAM hanti kaakmaaciirsplutaa| bIjoMke samAna bhAga cUrNako AkAza jala ( bhUmise rambhAmbhasA ca zvayadhuM guTI candraprabhAbhidhA / / UparahI svacchatApUrvaka grahaNa kiye huve varSAjala ) hara, baheDA, AmalA, seMdhAnamaka lohacUrNa, meM pIsakara battiyAM banA liijie| soMTha, mirca aura pIpala / ina sabakA samAna bhAga ____ ise AMkhameM AMjanese AMkhoMke bhayaGkara roga cUrNa lekara bakarI ke dUdhameM pakAkara battiyAM banA bhI naSTa ho jAte hai| kara chAyAmeM sukhA liijie| (1853) candrakalAvatiH inheM dUdhameM ghisakara AMkhameM lagAnese phUlA, (vR. yo. ta. / ta. 131, yo. ta. ta. 71) kAJji meM ghisakara lagAnese timira, zahadameM vismuktaabhsmsitaabhrpaurrsksrotonyjnainnaannddjaa| kara lagAnese paTala, harrake rasake sAtha ghisakara tutthaambhobhvshnggnaabhicplaabhRnggottmaamjjbhiH|| lagAnese ratauMdhA, makoyake rasameM ghisakara lagAnese vartizcandrakalA nihanti kAmalA aura keleke rasameM ghisakara lagAnese sUjana timiraM citraM kimatra sphuttm| | naSTa hotI hai| For Private And Personal
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir aJjanaprakaraNam ] dvitoyo bhaagH| [ 193] (1855) candraprabhAvatiH cUrNako bakarIke mUtrameM pIsakara battiyAM banAkara (ca. da; ga. ni: va. mA.; dhanvaM; ra. ra. / netra.) chAyAmeM sukhA liijie| aJjanaM zvetamaricaM pippalI mdhuyssttikaa| inheM pAnImeM pIsakara AMkhameM AMjanese timira, vibhItakasya madhyantu zaGkhanAbhirmanaHzilA // gomUtrameM pIsakara AMjanese piSTaka, zahada ke sAtha etAni samabhAgAni ajAkSIreNa pepayet / AMjanese paTala, aura strI ke dUdhameM ghisakara AMjane chAyAzuSkAM kRtAM vatiH netreSu ca prayojayet // sa se phUlA naSTa hotA hai| arbudaM paTalaM kAcaM timiraM rktraanikaam| (1857) candrodayA vartiH adhimAMsaM malaJcaiva yazca rAtrau na pshyti|| (ca. da.; bhai, ra.; vRM. mA.; vaM. se.; ra. ra.; vartizcandraprabhAnAma jAtAndhyamapi zodhayet // ga. ni.; bhA. pra. ma. kh.| netra.; yo. ta. / ta. 51) suramA, sahajaneke bIja, pIpala, mulaiThI, baher3e harItakI vacA kuSThaM pippalI maricAni c| kI majjA (guThalIke bhItara kI girI), zaMkhakI vibhItakastha majjA ca shngkhnaabhirmnHshilaa| nAbhi aura manasila samAna bhAga lekara mahIna cUrNa | sarvametatsamaM kRtvA gavyakSIreNa peSayet / karake bakarIke dUdhameM dhoTakara battiyAM banA lIjie nAzayetimiraM kaNDUpaTalAnyarbudAni ca // aura chAyAmeM sukhAkara kAmameM laaiye| api trivArSikaM zukraM mAsenaikena nAzayet / isa 'candraprabhAvarti' ko ( pAnImeM ghisakara) adhikAni ca mAMsAni rAtrAvandhatvameva ca / / AMkhameM AMjanese netrAbuda, paTala, kAca, timira, harra vaca, kUTha, pIpala, kAlI mirca, baheDekI lAla rekhAeM, adhimAMsa aura naktAndhya ( ratauMve ) majjA ( guThalIke bhItarakI girI ) zaMkhanAbhi aura kA nAza hotA hai| manasila kA samAna bhAga cUrNa lekara godugdhameM (1856) candraprabhAvattiH pIsakara battiyAM banAkara chAyAmeM sukhA lIjie / (yo. ra.; bhA. pra. kha. 2 / netra.) inheM (pAnI meM ghisakara) AMkhameM AMjanese rajanI nimbapatrANi pippalI maricAni c| timira, khujalI, paTalaroga, arbuda, adhimAMsa aura viDaGgaM bhadramustaM ca saptamI tvabhayA smRtA / naktAndhya ( ratauMdhe ) kA nAza hotA hai| inake ajAmUtreNa saMpiSya chAyAyAM shossyedvttiim| upayogase 3 varSakA purAnA zukra (phUlA) 1 mAsa vAriNA ti.meraM hanti gomUtreNa tu piSTakam // meM hI naSTa ho jAtA hai madhunA paTalaM hanti nArIkSIreNa puSpakam / (1858) candrodayA vatiH (laghu) eSA candraprabhAvartiH svayaM rudreNa nirmitaa|| (ga. ni; yo. ra.; vR. ni. ra. / netra.) hadI, nImake patte, pIpala, mirca, bAyabiDaGga | rasAJjanaM sazaileyaM kuGkama samanaHzilAm / nAgaramothA aura harake samAna bhAga ekatra mizrita / zaGkha sazvetamaricaM zarkarA cAtra saptamI / / bhA0 25 For Private And Personal
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [194] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi eSAM candrodayA nAma vttivaidehnirmitaa| zaGkha dhUrNa 4 bhAga, manasila 2 bhAga, syAha hanyAtpillaM ca kaNDUM ca timiraM cApi sevitaa|| mircakA cUrNa 1 bhAga aura seMdhA namaka AdhA bhAga rasauta, bhUrI charIlA, kesara, manasila, zaMkha, lekara mahIna cUrNa kara liijie| sapheda mirca (sahaMjaneke bIja) aura mizrI / samAna yaha cUrNAjana zukra aura timira rogake bhAga lekara pAnIse mahIna pIsakara battiyAM banA lie atyanta upayogI hai| liijie| ise netra piJcaTa rogameM zahada meM milAkara aura yaha vaideha nirmita 'candrodaya vartiH' AMkhoM netrAvada rogameM mastu ke sAtha lagAnA cAhie / ke pilla, khujalI, aura timira rogakA nAza (1861) cUrNAJjanam (ra. ra. / netra.) karatI hai| raGkaNaM rasake piTavA jandhI kaaNspbhaajne| (pAnIse ghisakara AMkha meM lagAnI caahie|) pakSmarogaharaM kaNI raktasrAvazca nAzayet // 49 / / cAturbhadrikA vartiH (ga. ni. / netra.) / muhAgekI khIla aura zud khapariyA ko candanAdyaJjanam dekhie| janbIrI nIke rasameM kosIke pAmeM dhoTakara (1859) cizcAdyaJjanam (ca. da, / ne. ro.) lagAnese pakSma (palakake) roga, khujalI, aura raktacizcApatrarasaM nidhAya vimale caudumbare bhaajne| mUlaM tatranighRSTasaindhavayutaM gauDyaM vishossyaatpe|| srAvakA nAza hotA hai| tacUrNa vimalAJjanena sahita netrAJjane shsyte| 1862) cUrNAJjanam (ca.saM.ci.sthA.,vaM.se.netra.) kAcArmArjunapiciTe timire sAvaJca nirvAsayeta / / zANArddha maricaM dvau ca pippalparNavaphenayoH / gUlarakI lakar3Ike svaccha pAtrameM imalIke zANA saindhavAcchANAtsauvIrastha jalena ca / / pattoMkA rasa bharakara usameM guJjA (cauMTalI)kI jar3a piTaM sumukSmaM citrAyAM cUrNAjanamidaM zubham / aura seMdhA namakakA mahIna cUrNa milAkara dhUpameM kAcakaNDUkaphArtAnAM malAnAzca vizodhanam / / rakha dIjie aura sUkha jAnepara usameM zvetAJjanakA kAlI mirca AdhI zANa, pIpala 2 zANa, cUrNa samAna bhAga milAkara khUba kharala kiijie| samudrabhAga 2 zANa, saiM yava AdhAzANa, aura sauvI- ise AMkhameM AMjanese kAca, arma arjuna, rAjana 1 zANa (5 mAze) lekara mahIna cUrNa picciTa timira, aura jalastrAvakA nAza hotA hai / karake citrA nakSatrameM pAnIke sAtha khUba kharala (1860) cUrNAJjanam (vaM. se. / netra.) karake ajana banA liijie| zaGkhasya bhAgAzcatvArastato'daina mnHshilaa| yaha cUrNAJjana' netroke kAca, khujalI, manaHzilArdha maricaM maricArddhana saindhvm|| kapharoga aura malako dUra karatA hai| etacUrNAJjanaM zreSThaM zukrayostimireSu c| iti cakArAyaJjanaprakaraNam piccaTe madhunA yojyamabuMde mastunA tathA // For Private And Personal
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / kalpaprakaraNam ] atha cakArAdikalpaprakaraNam / (1863) caturaGgulakalpaH ( caM. saM. / ka. sthA. a. 8 ) 'jvarahRdrogavAtAsRgudAvarttAdirogiSu / rAjavRkSo'dhikaM pathyo mRdurmadhurazItalaH || bAle vRddhe kSate kSINe sukumAre ca mAnave / yojyo mRdvanapAyitvAdvizeSAccaturaGgulaH || phalakAle phalaM tasya grAhyaM pariNataJca yat / eSAM guNavatAM bhAraM sikatAsuM nidhApayet // saptarAtrAt samuddhRtya zoSayedAtapa bhiSak / tato majjAnamuddhRtya zucau bhANDe nidhApayet // drAkSArasayuto deyo dAhodAvarttapIDite / caturvarSamukhe vAle yAvadvAdazavArSike || caturaGgulamajjJastu prasRtaM vAthavAJjalim / surAmaNDena saMyuktamathavA kolazIdhunA // dadhimaNDena vA yuktaM rasenAmalakasya vA / kRtvA zItakaSAyaM taM pibet sauvIrakeNa vA / / trivrunmajjJastathA kalkaM tatkaSAyeNa vA pivet tathA vilvakaSAyeNa lavaNakSaudrasaMyutam // kaSAyeNAtha vA tasya tricUrNa guDAnvitam / sAdhayitvA zanairleha lehayenmAtrayA naram // caturaGgalasiddhAddhi kSIrAvadudiyAdghRtam / majjJaH kalkena dhAtrINAM rase tatsAdhitaM pibet // 1 samprati 2-3 tole mAtrA paryApta hai / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 195 ] tadeva dazamUlasya kulatthAnAM yavasya ca / kaSAye sAdhitaM kalkaiH sarpiHzyAmAdibhiH pivet // dantIkAthe'JjalimajjJaH zampAkasya guDasya ca / kRtvA mAsArdhamA sasthamariSTaM pAyayeta ca / / yasya yatpAnamannaJca hRdyaM svAdvapi vA kaTu / lavaNaM vA bhavettena yuktaM dadyAdvirecanam // amalatAsa - jvara, hRdroga, vAtarakta, aura udAvartAdi rogoM meM atyanta hitakAraka, mRdu, madhura aura zItala hai| yataH amalatAsa mRdu aura vikAra rahita hai ataeva bAlaka, vRddha, kSatakSINa, aura sukumAra vyaktiyoMke lie prayukta karanA uttama hai I amalatAsa ke phalane kA mausama Ane para vaz2anI, uttama aura pakkI phaliyAM tur3avA kara retameM dabavA dIjie phira unheM sAta dina pazcAt nika - lavAkara dhUpameM sukhAkara bhItarakA gUdA nikAlakara svaccha pAtra meM bharakara rakha dIjie / dAha aura udAvartakI zAnti ke lie amalatAsake gUde ko munakkA (yA aMgUra) ke rasake sAtha denA cAhie / cAra varSakI avasthA se lekara 12 varSakI avasthA paryanta amalatAsakA gUdA 2 pala (10 tole ) athavA 4 palakI mAtrAnusAra denA cAhie / amalatAsa ke gUde ko surAmaNDa, kolasIdhu, dadhimaNDa yA Amale rasake sAtha sevana karanA cAhie / athavA sauvIra surAke sAtha usakA zItakapAya karake pInA caahie| athavA nisotake For Private And Personal
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 196] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [cakArAdi kalka ko amalatAsake kAthake sAtha denA cAhie auSNyAddhantyanilaM cApi citrakaHsarvarogahA / yA belake kAthameM amalatAsakA gUdA, seMdhAnamaka tailasarpiHpayoyUSasakRdrasasamanvitaH // aura zahada milAkara pilAnA cAhie / yA amala- peyayA vA'pi pAtavyaHsarvarogeSu citrakaH / tAsake kAthameM gur3a milAkara avaleha banAkara pibetpathyAzano mAsaM viDAlapadasaMmitam / / usameM nisotakA cUrNa milAkara yathocita mAtrA- tena pItena koSThasthAn hanti cAntargatAn gadAna nusAra sevana karAnA caahie| medhAvarNasvarakaraH sarpiSA saha yojitaH // 1 bhAga amalatAsakA gUdA, 8 bhAga dUdha | takramastuyuto dadrukiTibhAnilanAzanaH / aura 32 bhAga pAnI ekatra milAkara pakAiye, zvitrI gomUtrasaMyuktaM niyataH kssiirbhojnH|| jaba kevala dUdha zeSa raha jAya to usakA dahI cItekA prayoga ASADha, kArtika athavA mArgajamAkara ghRta nikAla lIjie aura isa ghRtako zIrSa (aghana) mAsameM karanA caahie| punaH amalatAsake kalka aura Amaleke rasake sAtha cItA kaTu, pAkameM tikta aura uSNa vIrya hai| yaha kaTu honeke kAraNa kaphanAzaka, tikta pakA lIjie athavA isa ghRtako dazamUla, kulathI aura jau ke kAtha tathA zyAmAdigaNake kalka se honese pittanAzaka aura uSNa vorya honeke kAraNa vAta nAzaka hai, ataeva isake sevana se (vAtaja, pakAkara sevana karAiye / pittaja aura kaphaja) samasta roga naSTa ho sakate haiN| dantIke kAthameM 1-1 aJjali amalatAsakA citrakako taila, ghI, dUdha, yUpa, gobarakA rasa gRdA aura gur3a milAkara miTTIke pAtrameM bharakara yA peyAke sAtha sevana karAnA caahiye| usake mukhako kapara miTTIse banda karake rakha dIjIe cIteke 'cUrNako 1 karSa (1 / tole) kI mAtrAaura 1 mAsa yA 15 dina pazcAt nikAlakara nusAra 1 mAsa taka pathyapAlanapUrvaka sevana karane kAmameM laaiye| se koSThagata samasta roga naSTa ho jAte haiN| rogIko madhura, kaTu yA lavaNa jo AhAra / cIteko dhIke sAtha sevana karanese buddhikI hRdya ho usIke sAtha amalatAsa khilAkara vRddhi hotI hai tathA svara aura varNa (zarIrakA raMga) virecana karAnA caahie| sundara ho jAtA hai| evaM taka athavA mastu (1864) citrakakalpaH (ga. ni. / kalpA.) (dviguNa jala mizrita takra) ke sAtha sevana karanese dAda, kiTibha aura vAyuroga naSTa hote haiN| ApADhe kArtike vA'pi mAse mArgazire bhiSak / " zvetakuSTIko cItekA cUrNa gomUtrake sAtha sevana puNyayoge ca saMprApte citrakaM saMprayojayet // citrakAkaTukastitapAke cossnnHprkiirtitH| karanA cAhiye aura dugdhAhAra para rahanA cAhiye / kaTukatvAtkarpha hanti tiktatvAtpittanAzanaH iti cakArAdikalpaprakaraNam / 1 tIna prakArakA nisota, dantI, zaGkhAholI, lodha, kamIlA, paTolapatra, supArI, kRSNadantI, indrAyana, amalatAsa, donoM prakArake karaja, giloya, sAtalA, vighArA, sehu~Da aura svarNakSIrI (satyAnAzI) / For Private And Personal
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 197] atha cakarAdirasaprakaraNam * (1867) cakrikAbandharasaH (ra. caM.; ra. ra. sa. / strIci.) (1865) cakrarasaH (bhe. ra.; ra. rA. muN.| jvara0) gandhakaHpalamAtrazca pRthagakSau shilaalko| zambhoHkaNThavibhUSaNaM samaricaM tAlaM tathA paardm| tridinaM mardayitvA'tha viddhyaakjliishubhaam|| devIbIjayutaM suzodhitamidaM jaipAlabIjottamam // viSANAkAramapAyAM kajjalI nikSipettataH / dantImUlayutaM samAgadhiphalaM sarva samAMzaM nyet| dvipalasya ca tAmrastha tanmukhe cakrikAM nyaset // tatsarva parimaya cAkarasaiH guJjApramANaM rsm|| sannirudhyAtiyatnena sandhibandhe vizoSite / dadyAtyoratare trayodazavidhe doSe ca cakrAhayam / tataHkaripuTArdhana pAkaM samyaka prakalpayet / / tandrAdAhasamanvite ca tRpayA sampIDite maanve|| svata zItaM samuddhatya cakrikA paricUrNayet / zuddha mIThA teliyA, syAha mirca, haratAla, sthApayetkUpikAmadhye vastreNa parigAlitam // pArada, gandhaka, zudra jamAla goTA, dantI mUla raso'yaM cakrikAbandhastattadrogaharauSadhaiH / aura pIpalakA cUrNa samAna bhAga lekara adrakake dAtavyaHzUlarogeSu mUle gulme bhagandare // rasameM ghoTakara 1-1 rattIkI goliyAM banA liijiye| grahaNyAmagnimAnye ca vidradhI jtthraamye| ise ghora tara 13 prakArake sannipAtoM meM nAgodare tathaivopaviTake jalakUrma ke / sandenAmandakRpayA trailokyatrANa hetave / tathA tandrA, dAha, aura tRSA yukta sannipAtameM ucita cakrikAbandhanAmA'yaM prasUta striigdaaphH|| anupAnake sAtha sevana karAnA caahiye| gandhaka 1 pala ( 5 tole ), manasila aura (1866) cakrAkhyarasaH (ra. sA. maM / arzaka ) haratAla 2 // -2 // tolA, lekara 3 dina taka ghoTa mRtamUtAbhravaikrAnta tAmra kAMsyaM samaM samam / / kara kajalI banA lIjiye / aba. isa kajjalIko sarvatulyena gandhena dinaM bhallAtakai vaiH / / sAMgake AkArakI mRSA meM bharakara usake mukhapara maIye yatnataH pazcAvaToM kuryAdviguJjikAm / , 2 pala ( 10 tole ) zuddha tAmrakA Dhakkana lagAbhakSaNAd gudajAnhanti dvndvjaansrvjaanpi| kara sandhiko gur3a aura cUnese acchI taraha banda pArada bhasma (abhAvameM rasa sindUra ), abhraka kara dIjiye aura usa para kapar3amiTTI karake sukhA bhasma, vaikrAnta bhasma, tAmra bhasma, aura kAMsI bhasma eka lIjiye, evaM use arddha gajapuTameM phUMka dIjiye / eka bhAga tathA sabake samAna zuddha gandhaka lekara | svAMga zItala hone para tAmra cakrikA ( tAMve ke sabako eka dina paryaMta bhilAveke kAthameM ghoTakara Dhakana ) ko pIsakara kapaDese chAnakara zIzImeM do do rattI kI goliyAM banA liijiye| bharakara rakha liijiye| inake sevanase dvidoSaja aura sannipAtaja ise zUla. gulma, arza, bhagandara, * saMgrahaNI, vavAsIra naSTa hotI hai| | agnimAMdya, vidradhi, udara roga, nAgodara ( garbha For Private And Personal
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 198] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi sambandhI roga vizeSa ), upaviSTaka ( garbhajanya cakrikA cUrNayetpazcAdabhayAbhRGgajaidravaiH / roga vizeSa ) aura jalakUrma rogameM, ina rogoko | dinaikaM bhAvayettasmin siddhazcakrezvaro rasaH // nAza karane vAle anupAnoke sAtha denA caahie| dviguna bhakSayennityaM jayedvAtArzasAM kSaNAt / . ( mAtrA 1-2 rattI / sAdhAraNa anupAna= sindhUtthaM mAgadhIM vahni zuNThI takraiHpibedanu / zahada aura adrakakA rasa / bavAsIrameM triphalA bhojanaM snigdhamuSNazca mardanazca prazasyate / kAthake sAtha aura bhagandarameM maJjiSThAdi kvAthake saJjAte hyativiSTambhe snuhIkSIreNa bhAvayed // sAtha denA cAhie / ) maricAnsatataM yuktAnnizAyAzca prayojayet / (1868) cakrikA rasaH (ra. rA. suM., bhai. ra, / jvarA.) biDaGgaM triphalA vyopaM trinmUSikaparNikA / / rasaM gandhaM viSaM caiva dhustUraM bharicaM tathA / kampillaM nalinIcUrNa tulyaM kSaudreNa saMlihet / zodhitaM ca tathA tAlaM mAkSikazca samAMzakam // guDena sitayA vAtha vAtarogANi vai jayet // dantIkAthena sambhAvya guJjAmAtrA tu ckrikaa| pArada bhasma ( rasa sindUra) 4 bhAga, gandhaka sAdhyAsAdhyAnihantyAzu sanipAtAstrayodaza / / / aura suhAge kI khIla 5-5 bhAga / sabako zuddha pArA, zuddha gandhaka, zuddha mIThA teliyA, 3 dina taka sapheda punarnavA ( sAMThI ) ke rasameM zuddha dhatUrake. bIja, syAha mirca, zuddha haratAla, ! ghoTakara golA banA lIjiye aura use andhamUSA aura sonA makkhI ( bhasma ) samAna bhAga lekara meM rakhakara usake mukhako rasasindUra aura gandhakake pathama pAra gandhakakI kajalI banA lIjiye barAbara ( 5 bhAga) tAMvekI cakrikA (Dhakkana) pazcAt usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara se banda karake usake jor3ako zahada aura cUnese dantImUlake kAthameM ghoTa kara 1-1 gujA (rattI) acchI taraha banda karake usapara 3-4 kapara miTTI kI cakrikA ( TikayA ) banA lIjie / karake sukhAkara gajapuTameM pakAiye / athavo goleko __yaha rasa sAdhya aura asAdhya hara prakArake | 9 bhAga tAmrake bane huve mUSAmeM banda karake use sannipAte kA nAza karatA hai / miTTIke andhamUSAmeM banda karake puTa dIjie / . ( mAtrA 1 rattI / anupAna adrakakA rasa tatpazcAt use tAmra sahita pIsakara 1-1 aura zahada / ) / dina hare aura bhAMgareke rasameM ghoTiye / (1869) cakrezvaro rasaH (1) (ra. r.| arza.) ise pratidina 2 rantIkI mAtrAnusAra khAmRtasUtasya catvAri paJca gandhakaTaGkaNam / kara Uparase seMdhA namaka, pIpala, cItA aura seThikA tridinaM maIyetsarva dravaiH shvetpunrnvaiH|| cUrNa milA huvA taka pInese vAtaja bavAsIra naSTa mUSAyAM golakaM tantu kSiptavA tAmrasya ckrike| hotI hai / rasagandhasame ruddhA cAndhamUSApuTe pacet // isa auSadhake sevana kAlameM snigdha (cikanA) For Private And Personal
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 199] aura uSNa bhojana tathA zarIra para taila mardana meM banda karake 1 dina -- cakrayantra ' meM pakAiye / karanA hitakAraka hai| . / ( svAMga zItala hone para nikAla kara pIsa kara ___ yadi atyadhika viSTambha ( kabja ) ho jAya | rakha lIjie / ) to syAha mircIko thohara ( sehuMDa, seMDa ) ke | ise 1 mAzekI mAtrAnusAra sevana karanese dUdhameM bhigokara sukhA lIjie ora rAtriko (1-- ! bhayaGkara zlIpada roga naSTa ho jAtA hai / 2 mirca ) rogIko khilA diyA kiijie| anupAnameM kharasAra, padmAkha aura mulaiThIkA __isake Upara bAyabiDaMga, triphalA, seTa, samabhAga mizrita 8 mAze cUrNa gomUtrake sAtha mirca, pIpala, nisota mUSAparNI, kabIlA, aura pInA cAhie / nIlophara, kA cUrNa samAna bhAga milAkara ( 2-3 cakra yantra vidhiH----gajapuTake samAna eka mAzekI mAtrAnusAra ) zahada, mizrI yA guDake gaDhA khodakara usake bhItara eka aura gar3hA koI sAtha khilAnese vAtaja roga naSTa hote haiN| eka hAtha gaharA aura itanA caur3A ki jisameM noTa--antima paire kA yaha artha karanA bhI sampuTa AjAya khodiye aba isa bIca vAle gar3he ucita pratIta hotA hai ki viSTambhake lie bAyaviDaM- meM thor3I gaharAIpara lohe kI thAlI biTalA dijiye / gAdikA cUrNa zahada, mizrI athavA gur3ameM milA / jAlIke nIce ke bhAgameM agni bhara dijiye kara khAnA caahie| aura jAlI para puTa rakhakara usake Upara bAra (1870) cakrezvaro rasaH (2) (ra.ra. dilI.) | DAlakara bIca vAle gaDheko bhara dIjie aura phira tAnaM gandhaM samaM mUtaM zuddhaM madya dinatrayam / / bar3e gar3hemeM upale bharakara Aga lagA dIjie.) meghanAdanAgavallIpAThApunarnavAdvaiH / / / (1871) jAyabhAskaro rasa gomUtraimardayedgADhaM cakrayantre dinaM pacet / mAkaM bhakSayedetacchIpadaM hanti dustaram / / (. tho, ta. / ta. 105) khadiraM padmakASThazca madhukazcASTamApakam / haravIjAmRtaM gandhaM pratyeka niSkameva ca / gavAM mUtraisamaM piSTavA pivecchiipdshaantye|| ! TaGkaNaM dazaniSkantu jaipAlaM vizaMtistathA // gartAdadho bhavedvahnimadhyagartAsaM kuru / sarva khalve vinikSipya nirguNDIrasamarditam / cakrayantramidaM siddhaM vAdyagartAhatpuTam // mudgapramANavaTikAnguDamizrantu bhakSayet // ___ zuddha tAmra, zuddha gandhaka aura zuddha pArada pANDuzophodarAzazca gulmaplIhayakRtkRmIn / samAna bhAga lekara sabako 3-3 dina taka lAla purANajvaramehAMzca mUtrakRcchAzmarItraNAn // caulAI kI jar3a, pAna (nAgaravela), pATA aura sarvavyAdhIMzca harati raso'yaM cnnddbhaaskrH|| punarnavA (sAMThI )ke rasa tathA gomUtrameM khUba acchI pArada, gandhaka, aura bhIThA teliyA 1.--1 taraha ghoTa kara golA banAiye aura use sampuTa niSka ( 5-5 bhASe ), suhAge kI khIla 10 For Private And Personal
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [200] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [ cakArAdi niSka aura jabhAla goTA 20 niSka lekara sabako (1873) caNDabhairavo rasaH kharalameM DAlakara saMbhAluke rasameM dhoTakara maMgake (ra. ra. / unmA.) barAbara goliyAM banA liijiye| hemapAdaM mRtaM mUtaM niSkaM khalve vimardayet / inameMse 1-1 golI gur3ameM milAkara khi zobhAJjanaM viSaM tulyaM maryazca trizUlIdravaiH / / lAnese pANDu, sUjana, udararoga, bavAsIra, gulma, devadAlyAvaizcAhi tandolaM pAcayedinam / ti lI, jigara, kRmi, purAnA jvara, meha, mUtrakRccha gandhakotthena tailena tata uddhRtya cUrNayet // patharI, braNa (dhAva) Adi aneka rogAMkA nAza vallai bhakSayennityaM pibeda brAhmIghRtaM hyanu / hotA hai| sarvabhUtagrahaM hanti raso'yaM cnnddbhairvH|| (yaha rasa virecaka hai| bAlaka, vRddha, garbhigI ___svarNa bhasma 4 niSka (20 mAse ), rasa aura nirbalako na denA cAhiye / ) sindUra ( pAradabhasma) 1 niSka, sahajaneke bIja (1872) caNDabhairavaH (bhai. ra.; dhnvN.|apsmaa.) aura mIThA teliyA 5-5 niSka lekara 1 dina mRtasUtArkalauhazca tAla gandhaM mana shilaa| gokharu aura devadAlI ( vindAla) ke rasameM rasAJjanazca tulyAMzaM gomUtreNApi mardayet // ghoTakara golA banA liijie| isa goleko 1 taM golaM dviguNaM gandhaM lohapAtre kSaNaM pavet / dina gandhakake taila meM pakAkara cUrNa kara liijie| pazcaguJjAmitaM bhakSyamapasmAraharaM param // isa 'caNDa bhairava' rasako 2-3 rattIko hiGgasauvarcalaM kuSThaM gavAM mUtreNa srpissaa| | mAtrAnusAra " brAhagIta" ke sAtha sevana karanese karSamAtraM pibeccAnu rase'smiMzcaNDabhairave / / / sarva bhUta graha naSTa hote haiM / pAradabhasma (abhAvameM rasa sindUra), tAmrabhasma, haritAla, gandhaka, manasila aura rasauta barAbara / (1874) caNDabhairavo rasa: barAbara lekara gomUtrameM ghoTakara golA banA lIjie (ra. kA. dhe. / ku. ) aura usake Upara nIce usase do gunA gandhaka dvipalaM mUtakaM zuddhaM palamaGkolabIjakam / rakhakara loheke pAtrameM thor3I dera taka (gandhaka jala catvAraHkAntabhasmotthAHzuddhagandhAtpalAnidaza // jAne taka) pkaaiye| mRtAbhraM mUtatulyaM syAt triphalaM kRSNajIrakam / ise 5 ratIko mAtrAnusAra sevana karane se sabai bhRGgadravairmathai dazAhaM khalvake dRDham // apasmAra ( mirgI ) roga naSTa hotA hai| tilatailantu sarvAMzaM tailAMzam bhRGgajadravam / anupAna-hIMga, sauMcala ( kAlA namaka ) sarva mRdvagninA pAcya piNDitaM snigdhbhaannddke|| aura kUThakA samabhAga mizrita eka karSa (1 / saptAhaM dhAnyarAzisthaM samuddhatya vinikSipet / tolA ) cUrNaM gomUtrameM milAkara usameM dhRta DAla tulyaM kRSNAGkalIbIjaM tilapiNyAkasaMyutam // kara rasa khAne ke pazcAt pInA caahie| bhakSayenniSkamAtrantu raso'yaM caNDabhairavaH / For Private And Personal
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / rasaprakaraNam ] bAkucIvIjapaJcAGgaM triphalAtulyacUrNakam // madhvAjyAbhyAM lihetkarSamanu spAtsarvakuSThanut / zuddha pArA 2 pala (10 tole), aGkola ke bIja 1 pala, kAntaloha bhasma 4 pala, zuddha gaMdhaka 10 pala abhraka bhasma 2 pala, triphalA 2 pala, aura kAlA jIrA 2 pala lekara sabako 10 dina taka bhAMgare ke rasa meM acchI taraha ghuTavAiye / tatpazcAt saba auSadhoM ke barAbara tilakA tela aura utanA hI bhAMgare kA rasa usameM milAkara mandAgni para pakAiye | jaba kaThina ho jAya to usakA golA banA kara kisI cikane pAtrameM banda karake anAjake Dhera meM dabA diijie| phira sAta dina pazcAt usameM usake barAbara aMkolake bIja tathA tilakI khala milA lIjie / ise prati dina 1 niSka (5 mAze) mAtrA - nusAra sevana karane se sarva prakAra ke kuSTha naSTaM hote haiN| anupAna -- bAvacI ke bIja yA paJcAGga aura triphalA barAbara barAbara lekara cUrNa karake auSadha khAne ke bAda 1 karSa ( 1 | tolA) kI mAtrAnusAra zahada meM milAkara cATanA cAhie / (1875) caNDarudrarasaH (ra. kA. ghe. / ku.) sarpAkSI vetaso nIlI palAzaM kAkamAcikA / munipadravaisteSAM dvitrANAM vA dravairdinam // mardayetsUtakaM gADhaM mRtpAtre tairdravaiH pacet / karISAgnau divArAtraM svAMgazItaM samuddharet // etattulyaM zuddhagandhaM ma bAkucikAdravaiH / tadvajotthakaSAyairvA dinAnte ca vaTIkRtam // caNDarudro raso nAmnA niSkA] carcikApaham / dvinizA khadiraM nimbamahipAThA'mRtA kaDu || bhA0 26 [201] devadAlI indrayavaM tulyaM gomUtra peSitam / anupAne pralepe ca hanti kuSThaM vicarcikAm // sarpAkSI, beta, nIla, palAza ( DhAka ) kI chAla, kAkamAcI (makoya) aura agastike patte / ina sabake athavA inameM se 2 - 3 vastuoM ke rasameM 1 dina pAradako kharala kIjie, tatpazcAt inhIM oSadhiyoMke rasameM usa pAradako miTTI ke baratana meM 1 dinarAta upaloMkI agnipara pakAiye / pazcAt svAMgazItala hone para nikAla kara usameM samAna bhAga zuddha gaMdhaka milAkara bAbacIke svarasa yA usake bIjoM ke kAthameM ekadina ghoTakara goliyAM banA lIjie / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ise AdhA niSka ( 2 || mArokI) mAtrAnusAra sevana karane se vicarcikAkA nAza hotA hai / anupAna - haldI, dAru haldI, khaira sAra, nImakI chAla, nAgakezara, pAThA, giloya, kuTakI, devadAlI ( bindAla) aura indrayava ( indarajau) samAna bhAga lekara gomUtra meM pIsakara uparokta ' caNDarudra' rasa khAneke pazcAt pInA cAhiye / inhI cIz2oM kA kuSTa aura vicarcikA para lepa bhI karanA cAhie / * ( vyavahArika mAtrA 2 - 3 rattI / ) (1876) caNDasaMgraha gadaikakapATarasaH ( ra. ra. sa. / u. khaM. a. 11; ra. rA. suM. / gra.) hiGgula sthitamahezvaravIjaM For Private And Personal pAtayantravidhinA haraNIyam / gandhaGkaNaM mRtAbhrakaM tulyaM kokilAkSamatha cAssyasakhalve //
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir AnnnnvAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA.NarvA... [202] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| cakArAdi mardanIyamabhidhAraNayukte usameM anya auSadhoMkA cUrNa milAkara eka eka dhUmahInadahanopari sNsthe| bhAvanA jambIrI nIbUke rasa aura agastike rasakI yAvadeSa jalazoSaNadakSo dekara 1-1 valla ( 2 yA 3 rattI kI goliyAM . jIrakAkayutena sa vallaH // . banA liijie| saMgrahajvaramatimRtigulmA yaha -- caNDAgni rasa' agniko dIma narzasAM ca vinihanti smuuhm| karatA hai / vAsudevakathito rasarAjaz __ (anupAna adrakakA rasa yA uSNa jala / ) cnnddsNgrhgdaikkpaattH|| (1878) caNDezvaro rasaH Urva pAtana yantra dvArA nikalA huvA hiMgu- (bhai. ra.; ra. rA. suM.; vai. ka. du. / jvarA. ) lakA pArada, zud gandhaka, suhAge kI khIla, rasaM gandhaM viSaM tAnaM mardayedekayAmakam / abhraka bhasma aura tAlamakhAnA samAna bhAga Adrakasvarase naiva mardayetsaptavArakam // lekara sabako loheke kharala meM DAlakara use dhUma-nirguNDayA:svarase pazcAnmardayeta saptavArakam / rahita agnipara rakhakara kharala kIjie / jaba kharala gujjaikArasenaiva datto hanti jvaraM kSaNAta // itanA tapta ho jAya ki usameM pAnI DAlane se vAtajaM pittajaM zleSmadvidoSajamapi kSaNAt / vaha sUkha jAya to svAMga zItala hone para auSadha suzItalajale snAnaM tRSArthe kSIrabhojanam // ko nikAla lIjie / ise 1 vAla (2-3 rattI) AmraJca panasaJcaiva candanAgurulepanam / kI mAtrAnusAra jIreke cUrNa aura adrakake rasake / etatsamo raso nAsti vaidyAnAM hRdynggmH|| sAtha sevana karanese saMgrahaNI, jvara, atisAra, gulma eSa caNDezvaro nAma sarvajvarakulAntakRt // aura bavAsIrakA nAza hotA hai| zuddha pArA, zuddha gandhaka, zuddha mIThA teliyA (1877) caNDAgnirasaH (yo. t.| ta. 24) aura tAmra bhasma; samAna bhAga lekara 1 pahara taka shunntthiipaardgndhkaamRtpttushriipusspsttngknnm| acchI taraha kharala karAiye / pazcAt use adraka dvihniHzaMkhakapardakau vasuguNaM kRSNoSaNaM sdrsaat|| aura saMbhAlake svarasakI pRthak pRthak sAta sAta jambIrasya parisrutaM dRDhataraM sammagha munyA plvaiH| bhAvanA dekara surakSita rakhie / siddhe ballamito'gnidIptikRdayaM caNDAgninAmA rasaH ise 1 rattIkI mAtrAnusAra adrakake rasake soMTha, zuddha pArada, zuddha gandhaka, zuddha mIThA * sAtha dene se tatkSaNa ubara naSTa ho jAtA hai| yaha teliyA, seMdhA namaka, lauMga, aura suhAgA 1-1 rasa vAtaja, pittaja, kaphaja, dvidoSaja, Adi bhAga, zaMkha aura kaur3I bhasma 2-2 bhAga, tathA samasta jvaroM kA nAza karatA hai| pIpala aura syAha mirca 8-8 bhAga lekara prathama isake sevanase yadi tApa ho to zItala pAre gandhakakI kajalI banA lIjiye, tatpazcAta jalase snAna karanA caahie| pyAsameM dUdha pInA For Private And Personal
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [203] - - - - cAhie aura Ama tathA kaTahalake phala khAne aura kSaya, aura vizeSataH hAtha, zira tathA zarIrakA candana tathA agarakA zarIrapara lepa karanA caahie| kAMpanA Adi roga naSTa hote haiN| (1879) caturbhujarasaH jo vAtaja, pittaja, yA kaphaja roga anya (ra. sA. saM.; ra. caM.; dhanvaM.; ra. rA. muM. / unmA.) | saba auSadhoM, paJca karma, yA mantrAdise bhI zAnta | nahIM hote vaha saba isase avazya naSTa ho jAte haiN| mRtasUtasya bhAgo dvau bhAgaikaMhema bhasmakam / / isa "caturbhuja" rasakA AviSkAra zrImaheza zilA kastUrikA tAlaM pratyekaM hematulyakam / / ne kiyA hai| sarva khallatale kSipvA kanyayA maIyeddinam / | (1880) caturmukho rasaH (1) eraNDapatrairAveSTya dhAnyagarbhe dinatrayam // (ra. sA. saM.; ra. rA. suM.; ra. caM. / mukha.). saMsthApya ca taduddhatya sarvarogeSu yojayet / / mRtaM sUtaM mRtaM svarNa dvAbhyAM tulyAM mnHshilaam| etadrasAyanavaraM triphalAmadhumarditam // vimardayecca tailena cAtasIsambhavena ca // tadyathAgnibalaM khAdevalIpalitanAzanam / tadgolaM vastrato vaddhavA lepayecca smnttH| apasmAre jvare kAse zoSe mandAnale kSaye // atasIphalakalkena dolAyantre vyahaM pacet // hastakampe ziraHkampe gAtrakampe vishesstH| uddhatya dhArayedvakte jihvAdantAstharoganut // vAtapittasamutthAMzca kaphajAnnAzayevuvam // pArada bhasma (abhAvase rasa sindUra) aura svarNa sarvopadhiprayogairye vyAdhayo na prsaadhitaaH| | bhasma 1-1 bhAga tathA zuddha manasila 2 bhAga lekara karmabhiH paJcabhizcaiva mntraussdhipryogtH|| sabako alasIke telameM dhoTakara golA banA lIjie sarvIstAnnAzayatyAzu vRkssmindraashnirythaa| | aura use kapar3emeM lapeTa kara usake Upara alasIkA " caturbhujaraso" nAma mahezena prkaashitH|| kalka lapeTa kara use 3 dina taka dolA yantra pArada bhasma (abhAvameM rasa sindUra) 2 bhAga, vidhise alasIke tailameM pkaaiye| pazcAt svAMga tathA svarNa bhasma, manasila, kastUrI aura haratAla zItala hone para auSadhako nikAlakara pIsakara bhasma, 1-1 bhAga lekara sabako ghRtakumArIke | goliyAM banA liijie| rasameM 1 dina ghoTakara golA banAkara use araNDake ina goliyoMko muMhameM rakhanese jihvA, dAMta pattoMmeM lapeTa kara anAjake DherameM dabA dIjie aura aura mukharogoM kA nAza hotA hai| tIna dina pazcAt nikAlakara cUrNa kara liijie| (1881) caturmukho rasaH (2) ise agnibalocita mAtrAnusAra triphaleke cUrNa (cintAmaNi caturmukhaH) aura zahadake sAtha sevana karanese, vali (cehare / (ra. ciM. ma. / sta. 11; bhai. ra.; ra. caM.; ra. sA. Adi kI jhurriyAM), palita (bAla sapheda honA), saM.; dhanvaM.; ra. rA. su. / vAtavyA.; raseM. ci. ma. / apasmAra (mirgI), jvara, khAMsI, zoSa, agnimAMdya, a. 8; ra. kA. dhe ; A. ve. pra. a. 1) For Private And Personal
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [204] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvnAnnwwwwwwwwwwww rasagandhakalauhAbhraM samaM mRtAMghri hema c| smAra, unmAda, saba tarahakI bavAsIra, tvagoga, sarva khallatale kSiptvA kanyAsvarasamarditam // Adi naSTa hote haiN| triphalAtulasIbrAhmIrasaizcAnu mardayet / / yaha pauSTika, Ayuvarddhaka aura striyoM ke lie eraNDapatrairAveSTaya dhAnyarAzau dinatrayam // | santAnadAtA hai| saMsthApya ca taduddhRtya sarvarogeSu yojayet / noTa-bhaiSajya ratnAvalImeM kathita cintAmaNi etadrasAyanavaraM triphalAmadhuyojitam // caturmakharasa bhI lagabhaga isake samAna hI hai parantu tadyathAnivalaM khAdevalIpalitanAzanam / / usameM rasasindUra 1 bhAga, lauha tathA abhraka AdhA kSayamekAdazavidhaM pANDurogaM pramehakam // AdhA bhAga aura svarNa 1 bhAga hai tathA gandhaka nahIM hai| kAsaM zUlazca mandAgniM hikAJcavAmlapittakam / (1882) caturmUrtirasaH (yo. ra. / graha.) vraNAnsarvAnADhayavAtaM visarpa vidradhiM tathA // | sUtakaM gandhakaM lauhaM viSaM citrakapatrakam / vidArI reNukA mustA elA granthikakezaram // apasmAraM mahonmAdaM sIsi tvagAmayAn / phalaM trayaM trikaTukaM zulbabhasma tathaiva ca / krameNa zIlitaM hanti vRkSamindrAzaniryathA // etAni samabhAgAni sUkSmacUrNAni kArayet / / pauSTikaM dhanyamAyuSyaM strINAM prasavakAraNam / grahaNyAM pANDuroge ca dAtavyaM madhunA saha / caturmukhena devena kRSNAtreyasya sUcitam // atisAre kSaye kAse pramehe viSamajvare // zuddha pArA, zudra gandhaka, lohabhasma aura nAnAnupAnairdAtavyazcaturmUrtI rasottamaH / / abhraka bhasma 4-4 bhAga tathA svarNa bhasma 1 bhAga pArA, gandhaka, lohabhasma, zuddha mIThA teliyA, lekara kajalI banAkara use 1-1 dina ghRtakumArI cItA, tejapAta, vidArIkanda, reNukA, mothA,ilAyacI, ke rasa tathA triphalA-kAtha aura tulasI evaM brAhmI pIpalAmUla, nAgakezara (athavA kezara), harra, baher3A, ke. rasameM ghoTa kara golA banA liijie| isa gole AmalA, trikuTA (soMTha, mirca, pIpala) aura tAmra ko araNDake pattoMmeM lapeTa kara anAjake Dhera meM dabA bhasma samAna bhAga lekara prathama pAre aura gandhakakI dIjie, aura 3 dina pazcAt nikAlakara cUrNa kajalI banA lIjie tatpazcAt bhasma aura anya karake samasta rogoMmeM vyavahAra kIjie / oSadhiyoMkA cUrNa milAkara kharala karake rakhie / ise triphalA cUrNa aura zahadake sAtha sevana ise saMgrahaNI aura pANDurogameM zahadake sAtha karanese valI (zarIrakI jhuriya) palita (bAla sapheda tathA atisAra, kSaya, kAsa (khAMsI), prameha aura ho jAnA), gyAraha prakArake kSaya, pANDu, prameha, | viSama jvarameM rogocita anupAnoM ke sAtha vyavahAra khAMsI, zUla, mandAgni, hicakI, amlapitta, sarva | karanA cAhie / prakArake vraNa, ADhayavAta, visarpa, vidradhi, apa- | (mAtrA Adhese 1 mAze taka) 1 sUtAMzamiti rasakAmadhenau / - kisI kisI granthameM " triphalA...maIyet" isa zlokArddhakA abhAva hai| For Private And Personal
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 205]. vvvvvvvv.amru vurunnnyvvvvvvvvvvvv (1883) catuH samalauham ___ ise ghI aura zahadameM milAkara 1 mAzekI (bhai. ra.; vaM. se.; ra. caM.; ra. sA. saM.; dhanvaM; ra. rA. mAtrAse Arambha karake sevana karanA cAhie / auSadha muM; ra. ra., yo. ra.: ra. kA. dhe.; vR. ni. r.| khAneke pazcAt dUdha, nArayalakA pAnI, aura anya zUla; raseM. ci. m.|a. 9; vR. yo. ta. / ta. 95) padArtha jo rasAyana viruddha na ho sevana karane abhraM gandhaM rasaM lauhaM pratyekaM saMskRtam plm| caahieN| sarvametatsamAhRtya yatnataH kuzalo bhiSak // __isake sevanase hRdayakA zUla, pasalI zUla, Ajye paladvAdazake dugdhe vatsarasaMkhyake / / yakRtkAzUla, plIhA (tillI) kA zUla, AmavAta, paktvA kSipettatra cUrNa supUtaM ghnvaassaa|| kamarakA bekAra ho jAnA, gulmakI pIr3A, zirazUla, viDaGgatriphalAvahitrikaTUnAM tathaiva ca / agnimAMdha, kSaya, kuSTa, khAMsI, zvAsa, vicarcikA, piSTvA plonmitaanetaaNstthaasNmishrtaannyet|| patharI aura mUtrakRcchU roga naSTa hotA hai / tattu piSTaM zubhe bhANDe sthApayettu vickssnnH| (1884) catuHsudhArasaH AtmanaHzobhane cAhi pUjayitvA ravi gurum // (ra. ra. sa. / u. khaM. a. 21; ra. rA. suM. / vAta.) ghRtena madhunA marya bhakSayenmASakAvadhi / samabhAge zubhe hemni niyaMdaM tApyamuttamam / krameNa varddhayettacca smaahitmnaaHsdaa|| zatadhA zatadhA raupye zulve ca zatavArakam // anupAnazca dugdhena nArikelodakena vaa|| itthaM siddhamidaM bIjaM pRthagakSapramANataH / rasAyanAviruddhAni cAnyAnyapi ca kaaryet|| samAvartya tadekatra rase paJcapalAtmake // hRcchUlapArzvazulazcApyAmavAtaM kaTigraham / / vakSyamANaprakAreNa jArayedatiyatnataH / gulmazUlaM ziraHzUlaM yakRtaplIhAnameva ca // tapte khalve rasaM datvA bIjaM niSkamitaM tathA // animAnnaM kSayaM kuSThaM kAsaM vAsaM vicrcikaam| mardayedatiyatnena bhavedyAvadinatrayam / azmarI mUtrakRcchUzca yogenAnena sAdhayet // pUrvoktakacchape yantre vakSyamANabiDAnvite // ___ abhraka bhasma, zuddha pArA, zuddha gandhaka aura vakSyamANaprakAreNa biijmevmshesstH| loha bhasma 1-1 pala (5-5 tole) lekara kajalI balikAsIsakavyomakAMkSI sauvarcalaiH smaiH|| karake use 12 pala dhRta aura 60 pala dUdhameM cakrAGgIrasasaMbhinnaiH zatadhA viDamatra tat / pakA kara (gAr3hA hone para) usameM nimna likhita evaM jAritamUtena palamAtreNa tAvatA // oSadhiyoMkA moTe kapar3ese chanA huvA mahIna cUrNa gandhakena ca kartavyA musnigdhA varakajjalI / acchI taraha milA dIjie-bAya bir3aGga, harra, baher3A | lohapAtre ghRtopetAM drAvayettAntu kajjalIm // AmalA, cItA, aura trikuTA (soMTha, mirca, pIpala) tulyasatvAbhrabhasitaM kSiptvA saMmizya srvshH| pratyekakA cUrNa 1 pala (5 tole) / | rambhApatre vinikSipya kuryAnparpaTikAM zubhAm / / For Private And Personal
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dIjie [ 206] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [cakArAdi vicUrya parpaTIM smygvaikraantstriNshdNshtH| / (3) uparokta tInoM bIjoMko 1-1 karSa nikSipya hijatoyena zatadhA paribhAvitam // / (1 / -1 / tolA) lekara ekatra kharala kara liijie| nirudhya mallamUSAyAM svedyedtiytntH| (4) gandhaka, kasIsa, abhraka, phiTakI aura punaH saMcUrNya yatnena karaNDe vinivezayet // / sauvarcala (saMcala) namaka barAbara barAbara lekara ekatra hanyAtsarvamaruddAnkSayagadaM pANDaM ca nsstthaagnitaam| karake use kuTakI ke kvAthakI 100 bhAvanAeM nirvIryatvamarocakaM tvajaraNaM zUlaJca gulmAdikam vA aSTaucaiva mahAgadAnatitarAM vyAdhi sazoSaM kSaNA-. (5) aba eka loheke kharalako nidhUma agni - para rakhakara usameM 5 pala (25 tole) pArA aura dbhukto mudgamitazcatuHsudhArasaHsvasthocitobhUbhujAm 1 niSka (3 / / / mAze) uparokta (naM. 3 meM kathita) malakaM varjayedasmin rase nAnyattu kishcnH| bIjoM ke mizraNa ko DAlakara tIna dina taka tribAramekavAreNa bubhukSAM janayedhruvam // ghoTie aura phira isameM samAna bhAga uparokta (1) zuddha svarNameM samAna bhAga svarNamAkSika naM. 4 meM kathita mizraNa milAkara acchI taraha milAkara, mUSA meM banda karake tIbrAgnimeM dhamAiye, / ghottie| jaba pArada aura vaha gandhakAdikA mizraNa jaba svarNa mAkSika zeSa na rahe to mUSAke ThaNDA bhalI bhAMti mila jAya to isa sabako kacchapa ho jAne para svarNako nikAla kara usameM utanI yantrameM bharakara dhAtu bIjakA jAraNa kIjie, aura hI svarNa mAkSika phira milAkara, mUSAmeM banda phira pAradako nikAlakara usameM vahI ( naM. 3 meM karake svarNa mAkSika azeSa hone taka tIbrAgni meM kathita dhAtubIjoMkA mizraNa 1 niSka milAkara dhamAiye. isI prakAra svarNameM 100 bAra svarNa 3 dina taka lohe ke kharala meM agni ke Upara mAkSika jIrNa karane se " svarNa bIja" taiyAra ho | ghoTie tatpazcAt usameM samAna bhAga naM. 4 kA jAtA hai, use, nikAla kara surakSita rkhie| mizraNa milAkara bhalI bhAMti ghoTakara kacchapa yantra / (2) isI prakAra cAMdImeM samAna bhAga svarNa meM jAraNa kiijie| mAkSika 100 bAra jIrNa karake "raupya bIja" isa prakAra 12 bAra yahI kriyA karanese aura vaise hI tAmra meM svarNamAkSika 100 vAra samasta dhAtu bIja pAradameM jIrNa hokara " jArita jIrNa karake tAmrabIja taiyAra kara liijie| . ! pArada" taiyAra ho jAyagA / 1 eka bar3e baratanameM pAnI bhara kara usameM miTTIkA acchA bar3A kuNDA rakhie / pAnI isa kuNDe ke kinAroM taka rahanA cAhee / aba dhAtu bIja mizrita pAradako eka mUSAmeM banda karake mUSAko sukhA kara use uparokta kuNDemeM rakhie aura usa para eka lohekI kaTorI Dhakakara jor3ako acchI taraha banda kara diijie| isake bAda mUSAke cAroM ora khairake koyale bhara kara silagA dIjie / ( isIkA nAma kacchapa yantra hai|) For Private And Personal
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 'rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [207] aba yaha jAritapArada 1 pala (5 tole ) sevana karanese rAjAoMkA svAsthya sthira rahatA hai| aura zuddha gandhaka 1 pala lekara khUba cikkaNa | isakI eka mAtrA sevana karanese 3 bAra bhUkha kajalI taiyAra kiijie| phira eka lohe kI lagatI hai| . kar3hAI meM ghI cupar3akara usameM yaha kajalI DAlakara mandAgni para pighalAiye aura usameM 2 pala abhraka isake sevana kAlameM kevala mUlI na khAnI satva kI bhasma milAkara yathAvidhi *parpaTI banA | cAhie, anya kisI prakArake parahejakI AvazyaktA liijie| | nahIM hai| aba isa parpaTIko pIsa kara isameM tIsavAM 1885) candrakalArasaH bhAga vaikrAnta bhasma milAkara use hIMgake pAnIkI / (vR. ni. ra. / mUtrakR.-dA.; ra. ra. sa. / u. khaM. 100 bhAvanAeM dIjie / aura phira use malla | a. 13; yo. ra. / dAha; ra. caM. / ra. pi.; mUSA meM banda karake svedana kIjie, aura svAMga ra. rA. suM. / dAha.) zItala hone para nikAla kara pIsa kara zIzImeM pratyeka tolamAdAya sataM tAnaM tathAbhrakam / bhara lIjie / isakA nAma "catu:sudhA" rasa hai| dviguNaM gandhakazcaiva kRtvA kajalikAM zubhAm // isake sevanase vAyu ke samasta roga, kSaya, | mustAdADimarvotthaiH ketkiistnjvaiH| pANDu, agnimAMdha, vIryahInatA, aruci, badahajamI, sahadevyA kumAryAzca parpaTasthApi vAriNA / zUla, gulma, AThoM mahA vyAdhiyAM, aura zoSa roga | rAmazItalikAtoyaiH zatAvaryArasena ca / naSTa hotA hai| ise maMgake barAbara mAtrAnusAra | bhAvayitvA prayatnena divase divase pRthak // ____* sAfa z2amIna para gAya kA gobara. 4-5 aMgula moTA phailAkara usa para kelekA pattA phailA dIjie aura phira usa para pighalI huI kajalI DAlakara usake Upara dUsarA pattA rakha kara use gocarase dabA dIjie / jaga dera bAda gobara ko haTA dIjie, to parpaTI taiyAra milegii| athavA thor3e kar3e gobara ko keleke patte meM lapeTa kara gola belana sA banA lIjie aura usase usa pighalI huI kajalI ko phuratI ke sAtha roTI belanekI bhAMti bela diijie| 1 rasa ratna samuccayameM isa prathama zlokake sthAnameM nimna pATha hai-- pratyekaM tolamAnena sUtakaM tAmrabhasmakam / dinAni trINi guTikAM kRtvA cAnau vinikSipet // tataHzuSkaM samAdAya punareva ca maIyet / samastaiH samagandhaizca kRtvA kajjalikAJca taiH / / For Private And Personal
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [208] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi tiktA guDUcikAsatvaM prpttiishiirmaadhvii'| yaha " candrakalA " rasa samasta pittaja aura zrIkhaNDa sArivA caiSAM samAnaM sUkSmacUrNitam // vAta pittajarogoM kA nAza karatA hai| tathA AntadrAkSAdikakaSAyeNa saptadhA pribhaavyet| rika aura bAhya dAha zAnta karatA hai / grISma Rtu tato dhAnyAzrayaM kRtvA vaTayaH kaaryaashcnnopmaaH|| (jyeSTha, aSAr3ha ) aura zarad Rtu ( Azvina, ayaM candrakalAnAmnA rasendraH prikiirtitH| / kArtika ) meM vizeSa upayogI hai| sarvapittagadadhvaMsI vaatpittgdaaphH|| yaha rasa ghora santApa, jvara, bhrama, mUrchA, antarbAhyamahAdAhavidhvaMsanamahAkSamaH / striyoMko adhika raktasrAva honA, urdhva raktapitta, grISmakAle zaratkAle vizeSeNa prshsyte|| adho raktapitta vizeSataH raktakI vamana aura samasta kurute nAnimAnnaM ca mahAtApajvaraM haret / / prakArake mUtra kRcchoMkA nAza karatA hai| bhramaM mUchI haratyAzu strINAM raktaM mhaatim|| isake sevanase agnimAMdya nahIM hotaa| UrdhvAdhoraktapittaM ca raktavAti vizeSataH / / (mAtrA 1 se 4 golI taka pitta pApar3eke mUtrakRcchrANi sarvANi nAzayennAtra saMzayaH // | rasa yA zarabata nIlopharake sAtha khAeM / ) (1886) candrakalAvaTI ( rasaH ) ___ zuddha pArA, 'tAmrabhasma aura abhraka bhasma | (vR. ni. ra.; yo. r.| prame.; yo. ciHma. / guTikA.; 1-1 tolA, zuddha gandhaka 6 to. lekara sabakI . ra. kA. dhe0) kajalI banAkara use 1-1 dina mothA, dADima, elA sakaparazilA sadhAtrI dUrvA, ketakI kI kalI, sahadevI, ghRtakumArI, pitta jAtIphalaM gokSurazAlmalI ca / pApar3A rAmazItalA (mahArASTra dezameM 'ArAma zIlI' sUtendravaGgAyasabhasma sarvanAmase prasiddha sugandhita zAka) aura zatAvara ke __metatsamAnaM paribhAvayeca / / rasa pRthak pRthak 1-1 dina ghoTa kara usameM guDUcikAzAlmalikAkaSAyaikuTakI, giloyakA sata, pitta pApar3A, khasa, mAdhavI niSkAdhamAnA madhunA tatazca / latA, sapheda candana aura sArivAkA samAna bhAga baddhA vaTI candrakaleti saMjJA mizrita cUrNa sabake barAbara milAkara drAkSAdi gaNa sarvaprameheSu niyojayettAm // kI auSadhoMke kvAthakI sAta bhAvanAeM diijie| ilAyacI, kapUra, manasila (pakSAntarameM mizrI) aura usakA golA banAkara ( pattoMmeM lapeTakara ) AmalA, jAyaphala, gokharu, saMbhalakI chAla, rasa anAjake DherameM dabA diijie| sindUra, baGgabhasma aura lohabhasma, barAbara barAbara phira (sAta dina pazcAt) nikAlakara pIsa lekara mahIna cUrNa karake giloya aura seMbhalakI kara caneke barAbara goliyAM banA liijie| chAlake kAthameM ghoTakara zahadake sAtha 2-2 mASe 2 mAgadhIta rasaratna smuccye| 3 zrRGgATakamiti pAThAntaram // 4 drAkSAphaletipAThAntaram / 5 drAkSAdigaNa- drAkSA, dADima, kelA, tADakAphala, belagirI, jAmana, Ama | 6 sitA, 7 kesara / For Private And Personal
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] . dvitIyo bhaagH| [ 209] kI goliyAM banA lIjie / inheM sarva prakAra ke athavA bAbacI ke kalka yukta karaJjabIja ke taila ke prameha rogoM meM sevana karAnA caahie| sAtha sevana karanA caahie| (vyavahArika mAtrA 4-6 rattI) (1887) candrakAntarasaH (1) (1888) candrakAntarasaH (2) (ra. sA. saM.; ra. kA.dhe. / kuSTha; raseM. ci. m.| a. 9)/ (ra. sA. saM., ra. rA. suM. ra. caM. / ziro.) palatrayaM mRtaM tAnaM sUtamekaM dvi gandhakam / mRtasatAbhra tIkSNaM tAnaM gandhaM samaM samam / trikaTutriphalAcUrNa pratyekaJca palaM palam // snuhIzIraidinaM marya bhakSayenmASamAtrakam // nirguNDyAzcAdakadrAvairvahidrAvaivimardayet / madhunA mardita sevyaM lohapAtre dine dine / dinaikaM tadvizopyAtha tuSAgnau svedayedinam // saptAhAtsUryava dIgchirorogAnvinAzayet / / samudatya vicUAtha vAgujItailamarditam / / pArada bhasma (abhAvameM rasa sindUra ), abhraka tridinaM bhAvayettena niSphai bhkssyetsdaa|| bhasma, tIkSNa loha bhasma, tAmra bhasma aura zuddha candrakAntaraso nAnnA kuSThaM hanti na saMzayaH / gandhaka samAna bhAga lekara sabako 1 dina snuhI tailaM karaJjabIjotthaM vahisaindhavagandhaH // (sehuMDa-seMDa) ke dUdhameM ghoTie / anupAnaM prakartavyaM kalkaM vA vAgujIbhavam // ise 1 mAzekI mAtrAnusAra lohapAtrameM zahada meM milAkara sevana karanese 1 saptAhameM sUryAvartAdi tAmrabhasma, 3 pala ( 15 to0), pArA 1 ziroroga naSTa ho jAte haiN| pala, gandhaka 2 pala trikuTA (soMTha, mirca pIpala,) (vyavahArika mAtrA-2 rattI) harra, baheDA aura AmalA 1-1 pala lekara prathama (1889) candraprabhArasaH pAre gandhaka kI kajalI banA lIjie phira anya - (bhai. ra. / kSu.; A. ve. vi. / a. 81) padArthIkA mahIna cUrNa milAkara 1-1 dina saMbhAla, candraprabhAM tugAkSIrI saindhavaJca zilAjatu / adraka aura cIte ke kAthameM ghoTa kara sukhAiye kauzikaJcAkSamAnantu hemAraM raupyamabhrakam // phira use mUSAmeM banda karake 1 dina tuSAgni meM mAkSikaM zANamAtrazca madhunA parimardayet / svedita kIjie tatpazcAt mUSAmeM se auSadha ko tato dvivallamAnena vttikaaHpriklpyet|| nikAla kara 3 dina taka bAbacI ke tela meM ghoTa anupAnavizeSeNa yojito'yaM mhaarsH|| kara rkhie| sarvAn kSudragadAna hanti pramehAnapi dustarAn / / isa " candrakAnta " rasa ko 1 niSka (5 / vAtavyAdhInazeSAMzca pittajAn kphsmbhvaan| mAze kI) mAtrAnusAra sevana karanese kuSTha avazya cirapraNaSTamanizca dIpayejjanayed balam // naSTa hotA hai| kacUra ( athavA bAvacI ), baMsalocana, seMdhAisa rasako cItA, seMdhA aura gandhaka ke cUrNa namaka, zilAjIta, aura zuddha gUgala, eka eka karSa bhA0 27 For Private And Personal
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Vvvvvvvvvvvvvvvv [210] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi (11-1 / tolA) aura svarNa bhasma, pItala bhasma, (kamara-gUpara bhei) kI chAlako pAnI meM ghisakara cAMdI bhasma tathA abhraka bhasma evaM svarNa mAkSika ! pieM aura taka ukta AhAra khaaeN| bhasma 1-1 zANa (5 mAze) lekara zahadameM dhoTa (1891) candraprabhA vaTI (2) (r.kaa,dhe.| kuSTha) kara 2-2 valla (4-6) rattokI goliyAM banA zuddhamtArimaricaM nUtAtviguNagandhakam / liijie| kAkodumbarikAmorvAkucyA vA kapAH // inheM pRthak pRthak rogocita anupAnoM ke sAtha dinaM maprai vaToM kuryAdAmAtrAM madhuplutAm / sevana karAne se samasta nuroga, prameha, vAtavyAdhi khAdecandraprabhA pAM pAmAM hanti mahAvRtam // kaphaja aura pittaja roga, naSTa hote aura bahuta zudra pArada, cItA, aura mirca 1-1 bhAga samaya kI naSTa agni dIpta hotI hai| tathA gandhaka 3 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI (1890) candraprabhA vaTI (1) (r.kaa.dhe.| kaTa.) kajalI banA lIjie aura anya opadiyoM kA cUrNa milAkara 1 dina kAkodumbara (kaThUmara-gUlarabheda) zuddhamUtaM dvidhA gandhaM ma nimbumyuuryoH| / ke dUdha yA bAvacI ke kAyameM ghoTakara 1-1 karSa dvAbhyAM dRDhaM sagomUtraidinakaM vaakuciidrvaiH|| 2toDe) kI goliyAM banA lIjie / pratidina mustApiNDe vinikSipya taM rudhvA bhUdhare pvet|| 1-1 golI zahada meM milAkara khAnese pAmA patvoddhatantu tacUrNa cUrNAcchatagugaM kSipet / / / (vujalI bhei) atyanta zItra naSTa ho jAtI hai| cuNitaM vAkucIbIjaM gomUtraimaIye dinam / (vyavahArika mAtrA 1-1 mAzA / ) dviniSkAM vaTikAM khAdecchitrakuSThIvanAzinAm (1892) candraprabhA vaTI (3) khyAtA 'candraprabhA hyeSA kuryAttakraNa bhojnm|| m| (ra. rA. suM. ra. caM.; ra. kA. dhe.; yo. r.| ati; kASTodumbarikAmUlaM jalaghuTaM pivedanu // . vR. yo. ta. / ta. 65: ra. maM. / a. 6) zuddha pArA 1 bhAga aura gandhaka 2 bhAga mAM matamA cALaM mRtaM svarNa samaM samam / lekara donoMkI kajalI karake use nIMbUke rasa, tIca kha.diraM sAraM tathA mocarasaMkSipet // ciraciTe aura bAvacIke kAtha tathA gomUtrameM eka drava zAlmalila tyaidiyetpaharadvayam / eka dina bhalI bhAMti ghoTakara nAgaramothekI lugadImeM cagAbhA vaTokha.detriI jIro saha / / rakhakara bhUdhara yantrame pakAiye; ta pacAt usameM tridotyamate sAraM sajya nAzayedadhAm / / isase 100 gunA bAbacIkA cUrNa milAkara 1 pArada bhasma (abhAva meM rasa si dUra), abhraka dina gomUtrameM ghoTakara 2-2 niSka ( 10 mAze) bhasma, aura varNa bhasma 1-1 bhAdra tathA khaira tAra kI goliyAM banA liijie| (ka thA) aura mo varasakA pUrNa 3-3 bhAga lekara - isake sevanase zveta kuSTha naSTa hotA hai| sabako 2 pahara taka saMbhalakI jar3ake rasameM ghoTakara se. vi.---golI khAkara Uparase kaakodumbr| caneke barAbara goliyAM banA liijie| For Private And Personal
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam ] dvitIyo bhAgaH / [ 211] 1 niSka ( 5 mAze ) jIrake cUrNake sAtha | (1894) candrarudro rasaH (ra. rA. suM. / kuSTha.) pratidina 1-1 golI (zahada meM milAkara) khAne se tridoSaja rAtisAra naSTa hotA hai / (1893) candraprabhA vaTI (4) (ra. rA. suM.; dhanvaM; ra. sA. saM. / prame.; raseM. ci. ma. / a. 9 ) ekavIrA zaMkhapuSpI gojihvA hariNI khurI / viSNukrAntA kaNTakArI jIvanti kSIrI sArivA // meghanAdo devadArU brAhmI vIrA tu dantikA / ( agre caNDarudrarasavat ) mRtamRtAbhrakaM lauha nAgaM va samaM samam / elAbIjaM lavaGgaJca jAtIkoSaphalantathA // madhUkaM madhuyaSTizca dhAtrI dADimazIrA / karpUraM khAdiraM sAraM zatAhvA kaNTa hArikA // amlavetasakaM tulyaM dinaikaM lAGgalIdravaiH / bhAvanneSadugdhena nAgavallA rasairdinam // TikA vadarAsthyamA kAryA candramA parA / bhakSayedvaTikAmekAM sarva mehakulAntikAm // dhAtrIpaTolapatraM vA kaSAyaM vA mRtAyutam / kSaudraM bhakSayecA sarvaprazAntaye // pArada bhasma(abhAtrameM rasa sindUra), abhraka bhasma, loha bhasma, sIsA bhasma, baGgabhasma, ilAyacI ke bIja, lauMga, jAvitrI, jAyaphala, mahuvA, ralaiI, AmalA, anAradAnA, mizrI, kapUra, khairasAra, sauMpha, kaTailI aura amlavetakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako lAGgalI (kalihArI) ke rasa, bher3ake dUdha aura pAna ke rasameM 1-1 dina paryanta ghoTakara berakI guThalI ke samAna goliyAM banA lIjie / pratidina Amale ke rasa, paTopatrake kAtha athavA giloyake kAtha meM zahada milAkara usake sAtha 1-1 golI sevana karanese sarva prakAra ke praveza naSTa hote haiM / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir saM. 1875 ' caNDarudra' rasameM pAre ko jina cIz2oM meM ghoTane ke lie likhA hai yadi unake atirikta nimna oSadhiyoM meM bhI ghoTA jAya to usI rasakA nAma 44 candrarudra " rasa ho jAtA hai / kakor3A, zaMkhapuSpI, gojiyA zAka, harinakhurI, viSNukrAntA, kaTelI, jIvanti, kSIrakAkolI, sArivA, caulAI, devadAru, brAhmI, zatAvara aura dantImUla / (1895) candrazekharo rasaH (ra. kA. dhe. / kuSTha.) zuddha dvidhA gandhaM sarpAkSI zaGkhapuSpikA / gojihvA kSIriNI nIlI palAzaJca rudantikA / / sunirnimbaH kAkamAcI viSNukrAntA ca mustakam / sarva sammardayedrAvaidika taptakhalvake // parpaTIrasavatpAcyaM gandhaM tApyaM kSipetpunaH / pratyekaM parpaTItulyaM sahadevI vidArikA / / hastIkandAmRtAmuNDIdravaistaM mardaye dinam / kaSAye dazamUlasya puTentulyena piNDitam // samUlapatrazAkhAzca devadAlIM vicUrNitAm / triphalAM bAkucIbIjaM paJcAGgottaravAruNIm / / chAyAzuSkaM samaM cUrNa mUtreNa pivetsadA / zatAruke galakuThe hayanupAnaM sukhAvaham || 1 bhAga zuddha pArA aura do bhAga zuddha gandhakako kajalI karake use sarpAkSI, zaMkhapuSpI, For Private And Personal
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [212] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi my rh mh wh yh khy khh bh mh bh nyh hh yh bh yh bh rh khh bh m : gojiyA, khiranI, nIlakA paudA, DhAkakI chAla, | ghorAM tRSNAM jvaraM dAhaM mRI hikkAM vamiM tamim rudanti (rudravantI), agasti, nIma, makoya, | hanyAcandrasudhArocaM bhuktaye lAjalepikA // 3 // koyala aura motheke svarasa vA kAthameM 1-1 dina svarNasindUra, tAmrabhasma, vajrA'bhrakabhasma, vaGgatapta khalvameM ghoTeM / arthAt lohakharala tuSAgni para / bhasma, lohabhasma, svarNamAkSika bhasma, bhImasenI rakhakara usameM kajalI DAlakara inake rasoMke sAtha | kapUra / ye saba eka eka tolA le kara mardana kare; pRthaka pRthak ghoTeM / isake pazcAt lohekI nAgaramothA, pittapApar3A, khasa, lAla candana, netrakaDhAimeM jarAsA ghI lagAkara use Aga para rakhakara bAlA, soMTha / inake kAthakI tIna bhAvanA de| bAda, usameM isa kajjalI ko pighalAveM aura pighala jAne | bhunI huI pIpala, munakA, dAkha, (kAlI dAkha ) para parpaTI banAveM aura usameM zuddha gandhakakA cUrNa | ilAyacIke bIja, mulahaTI, inako samAna bhAga le aura sonAmakkhI bhasma pratyeka parpaTI ke barAbara kara kUTa chAnakara cUrNa banA le / isa cUrNa meM se milAkara use sahadevI, vidArIkanda, hastIkanda, 1 tolA lekara aura 1 to0 zahada aura mizrI giloya, aura muNDI ke svarasa tathA dazamUlake bhI milAkara do rattI candrasudhA rasameM se lekara kAthameM eka dina ghoTa kara goliyAM banA lIjie cATe / isake cATane se bar3I ugra pipAsA, jvara, aura phira bandAlakA paJcAGga aura indrAyaNakA | dAha, mUrchA, hicakI, vamana, glAni, aruci naSTa paJcAGga chAyAmeM sukhAkara cUrNa karake vaha cUrNa | ho jAtI haiN| bhojanameM dhAna kI khIloMkA patalA tathA triphalA aura bAbacIkA cUrNa samAna bhAga daliyA khAya / jo mIThe para ruci ho to mizrI milAkara rkkheN| DAlakara banAve, yA namakIna banAve // 3 // uparokta goliyAM khA kara Uparase manuSya ke (rasAyanasAra se uddhRta) mUtrake sAtha yaha cUrNa khAnese zatAruSka aura gala- (1897) candrasUryarasaH ( candrasUryodayaH ) tkuSTa naSTa hotA hai| (ra. ra. s.| a. 12) ( mAtrA=rasakI mAtrA 2 rattI, cUrNakI 1 // tutthena tulyaH zivajazca gandho mAzA / ) ____ jambIranIreNa vimardanIyaH / (1896) candrasudhA rasaH ( rasA. sA.) / dinatrayaM melaya tena tulyaM svrnnsindrtaamraabhrvngglohkmaakssikaaH| vyoSaM tataH siddhayati candrasUryaH // bhasmitAstulyamAnAste bhImasenendumarditAH // 1 ballo vijetuM viSamAvalamba mustkprpttkoshiircndnodiicynaagrai| dalena deyo bhujagAkhyaballyAH / rbhAvitAkhistataHkRSNAdrAkSalAyaSTimAkSikaiH // 2 dugdhaM hitaM spAdiha zaGgaveraM sasitairavalIDhAste rnikaaymaatrkaaH| / rasena zaityeSu niSevaNIyaH For Private And Personal
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir nhinnAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAMRAVINARRAPAL rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 213 ] takaM sagarbhA jvarazUlayostu kAthake sAtha denA cAhie aura pathyameM ghRtayukta drAkSAmbunA pathyamanantaroktam / bhAta denA cAhie tathA zarIra para nImake pattoMkA rodhaM varAyAH salilena, zulam kalka, aura ghI milAkara mAliza karanI caahie| jambIranIreNa, varA-jalena / ise jambIrI nIbUke sAtha sevana karanese gulma apasmRtAvatra niyojanIya naSTa hotA hai / tillI rogameM nIbUke rasameM hIMga ___mabhyaJjanaM nimbapayobhavAbhyAm / | aura imalIke rasa ko milAkara usake sAtha sevana ghRtaudanaM spAdiha bhojanAya karAnA tathA taka bhAtakA AhAra karAnA caahie| jambIranIreNa nihanti gulmam // stambhanake lie mizrI yukta dUdhake sAtha hiMgvamlikAnimburasena deyaM aura vamanako rokane ke lie gur3amizrita dUdhake plIhodare sthAdiha tkrbhktH| / sAtha denA caahie| stambhArthamasminsasitaM payaH syAd (80 varSase adhika aura 8 varSase kama guDo niyojyo vamanaprazAntyai // avasthA ke rogI ko viSamizrita auSadha denA (azItiryasya varSANi vasuvarSANi yasya vaa| hAnikAraka hotA hai|) viSauSadhaM na dAtavyaM dataM ceddoSakArakam / / ) (1898) candra sUryAtmako rasaH ___zuddha nIlA thothA, zudra pArada aura zuddha (bhai.ra.; ra. sA.saM.; dhanvaM., ra.rA. su.| pANDukAmalA) gandhakako 3 dina paryanta jambIrI gIbUke rasameM satakaM gandhakaM lohamabhrakazca palaM palam / ghoTakara usameM usa sabake barAbara soMTha, mirca aura zaGkhaTaGgavarATazca pratyekApalaM haret / / pIpala kA cUrNa milAiye / isakA nAma " candra gokSuravIjacUrNazca palaikaM tatra dIyate / sUrya rasa" hai| sarva kIkRtaM cUrNa vASpayantre vibhAvayet // ___ise viSamajvarameM nAgarabelake pAnake sAtha paTolaM parpaTaM bhArgI vidArI zatapuSpikA / denA cAhie aura AhArameM dUdha pilAnA caahie| kuNDalI daNDinI vAsA kaakmaaciindrvaarunnii|| __ zItako dUra karaneke lie adaraka ke rasake | varSAbhUHkezarAjazca zAlizca dronnpusspikaa| sAtha khilAnA aura taka denA caahie| pratyekAIpalaivairbhAvayitA vaTIM kuru / / sagarbhA strI ke jvara aura zUlameM drAkSA (dAkha- caturdazavaTI khAdecchAgIdugdhAnupAnataH / munakkA) ke rasake sAtha denA aura taka pilAnA | gahanAnandanAthoktazcandrasUryAtmako rasaH / / caahie| halImakaM nihantyAzu pANDurogazca kAmalAm / ___ malAvarodha ( kabja) meM triphalAke kvAthake jIrNajvaraM saviSamaM raktapittamarocakam // sAtha aura zUlameM jambIrI nIbUke rasake sAtha denA zulaM plIhodarAnAhamaSThIlAgulmavidradhIn / cAhie / apasmAra (miragI) meM bhI triphalAke zothaM mandAnalaM kAsaM zvAsaM hikkAM varmi bhrmim|| For Private And Personal
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Aniruvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv [ 214] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi bhagandaropadaMzI ca dadrkaNDUvraNApacIH | Urustambha, AmavAta, aura kaTIgraha (kanarakA raha dAhaM tRSNAmUrustambhamAmavAtaM kaTIgraham // jAnA ) roga naSTa hote haiM / yuktyA maNDena mayena mudraSeNa vaarinnaa| ise maNDa, madya, mUMgake yUSa, pAnI, giloya, guDUcItriphalAvAsAkAthanIreNa vA kacit // triphalA aura bAse ke kvAtha yA svarasAdimeMse vyAdhi - pArA, gandhaka, loha bhasma aura abhraka bhasma ke anukUla anupAnake sAtha sevana karAnA cAhiye / 1-1 pala (5-5 tole), tathA zaMkhabhasma, suhAge (vyavahArika mAtrA-5-6 rattI) kI khIla aura kaur3I bhasma AdhA AdhA pala, aura gokharuke bIjoM (phaloM) kA cUrNa 1 pala lekara (1899) candrAnano rasaH prathama pAre gandhakakI kajalI banavA lIjie, | (ra. sA. saM.; ra. rA. suM.; ra. kA. dhe.; ra. caM. / tatpazcAt anya auSadhe milAkara ghuTavAiye aura kuSTha; rase. ciM. / a. 9) phira eka pAtrameM pAnI bharakara usake mukha para kapar3A bAMdhakara use agni para car3hA dIjie, aura uparokta sUtavyomAnayastulyAstribhAgogandhakasya c| rasako kapar3ekI poTalI meM bAMdhakara ukta pAtra kAThodumbarikAkSIraiH sarvamekatra maIyet // ke mukhapara baMdhe huve kapar3e para rakhakara thor3I dera | mASamAtrAM guTIM kRtvA kuSTharoge prayoja t / dehazuddhiM purA kRtvA sarvakuSThAni nAzat // svedita kIjie / phira isameM paTola patra, pittapApar3A, bhAraMgI, bidArIkanda, sauMpha, giloya, brahma eSa candrAnano nAma sAkSAcchrIbhairava ditaH // daNDI, bAsA, makoya, indrAyana, punarnavA (sAMTI), pArA, abhraka bhasma, cItekI chAlakA cUrNa, bhAMgarA, zAliJcazAka, aura gUmAkA AdhA AdhA 1-1 bhAga tathA gandhaka 3 bhAga lekara prathama pala rasa DAlakara ghuTavAkara sabakI 14 goliyAM pAra aura gandhakakI kajjalI banAeM aura phira saba banavA liijiye| ko kAThodumbara (kaThUmara) ke dUdhameM acchI taraha | ghoTakara 1-1 mAzekI goliyAM banA liijie| yaha zrI gahanAnanda nAtha kathita " candra sUryAtmaka" rasa hai| zrI bhairava kathita isa "candrAnana" rasako ise bakarIke dUdhake sAtha sevana karanese halI zarIra zuddhike pazcAt samasta kuSTha rogoMmeM sevana karAnA caahie| maka, pANDu roga, kAmalA, jIrNajvara, raktapitta, aruci, zUla, tillI, aphArA, aSTIlA, gulma, | (anupAna-bAbacokA kAtha) vidravI, zotha, agnimAMdya, khAMsI, zvAsa. hicakI, noTa-ra. kA. dhe. kI candraprabhAvaTI naM.1891 vamana, bhrama, bhagandara, upadaMza, dAda, khujalI, braNa aura yaharasa lagabhaga samAna hI haiN| usameM abhraka (dhAva), apacI (gaNDamAlA bheda), dAha, tRSNA, ke sthAnameM marica par3atI haiN| For Private And Personal
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 215] vvvvvvvvvvvvvvvvipNIANRAPHYAYAN vvvwwwsnAmAvyArvinvmivonn (1900) candAmRta rasa (ra. ra.; r.kaa.dhe.|raa.) rasagandhakalauhAnAM pratyeka kArSikaM zubham / zuddhasUtaM dvidho gandhaM satatutpazca saindhavam / TaGkaNama palaM datvA maricaspa palArddhakam // zamIzvetAdaladrAvairmarditaM golakIkRtam // navaguJjApramANena vaTikAM kArayedbhiSak / nAgavallIdalaiTayaM pAcaM pAtAla patrake (?) prAta kAle zucirbha tvA cintayitvA mRtezvarIm / / dinAnte UrdhvalagnaM taM grAhyaM bhakSyaM trigujkm|| ekA vaTikAM khAdet raktotpalarasaplutAm / pargakhaNDena saMyuktaM mAsai phAdrAjayakSmanata / nIlotpalarasenApi kulattharasena vA // .. rasazcandrAmRto nAma hyanupAnaM mRgAvat // pippalyA madhunA vApi zRGgaverara sena vA / : zudra pArA 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga aura hanti paJcavidhaM kAsaM vAtapittasamudbhavam // seMdhAnamaka 1 bhAga lekara kajalI karake zamI aura vAtazleSmodbhavaM doSa pittazleSmodbhavaM tthaa| zvetA (koyala) ke pattoM ke rasa meM ghoTakara golA / vAti paittiknyc| nAnAdoSasamudbhavam / / banA lIjie, aura usa goleko nAgaravela ke pAnoM raktaniSThIvanazcApi jvrshvaassmnvitm| meM lapeTa kara 1 dina pAtAla yantrameM pakAiye aura tRSNAM dAhaM bhramaM hanti jaTharAgnipradIpinI // phira svAMga zItala ho jAnepara rasako nikAla balavarNakarI hayeSA pliihgulmodraaphaa|| liijie| AnAha kRmihatpANDujIrNajvaravinAzinI // ise 3 rattIkI mAtrAnusAra pAna ke sAtha sevana iyaM candrAmRtA nAma candranAthena nirmitaa| karanese 1 mAsameM rAjayakSmA roga naSTa ho jAtA hai| vAsAguDUcobhArgI ca musta knnttkaarikaa| | sevanAnte prakartavyA guTikA vIdhAriNI // isa rasake anupAna mRgAvat haiN| trikaTu ( soMTha, mirca, pIpala ) harra, baher3A, noTa-mUla pAThameM " UrvalagnaM taM grAhyaM" AmalA, cava, dhaniyA, jIrA, seMdhAnamaka, zuddha arthAt Upara lage huve rasako grahaNa kare, yaha likhA | pArada, zuddha gandhaka aura lohabhasma 1 / -1 / tolA, hai parantu pAtAlayantrameM pakAne se rasa Upara nahIM suhAge kI khIla 5 tole aura mirca 2 // tole le laga sakatA isa lie yA to pAtAla yantra kI kara prathama pAre gandhakakI kajalI banA lIjie, jagaha bAlukA yantra honA cAhie athavA * urdhva ta pazcAt anya oSadhiyoM kA cUrNa milAkara bakarI lagnaM' kI jagaha " svAMgazItaM" honA caahie| ke dUdha meM ghoTakara 9-9 rattIkI goliyAM banA (1901) candrAmRtavaTI liijie| (ra. rA. muM.; bhai. ra.; ra. ra.; / yakSmA0 ) zrI candranAtha nirmita ye " candrAmRtavaTI " trikaTu triphalA cavyaM dhAnjIrakasaindhavam / vAtapitaja, vAtakaphaja, pittakaphaja, vAtaja, aura pratyekaM te.laka grAhyaM chAgIkSIreNa golyet|| | pitaja khAMsI ko tathA jvara aura zvAsayukta khAMsI 1 samamiti pAThabhedaH / For Private And Personal
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 216] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi vyy. .vvvvvvvyyyyyyuvvvvvv. evaM jisa khAMsImeM khUna AtA ho use naSTa | cUrNa 1-1 bhAga, tathA manasilase bhasma kiyA huvA karatI haiN| | loha sabake barAbara lekara sabako ekatra kharala karake ___ inake sevanase tRSNA, dAha, bhrama, tillI, | 9-9 rattI kI goliyAM banA liijie| gulma, aphArA, kRmi, pANDu aura jIrNajvarakA prAtaHkAla 1-1 golI lAla kamala yA nAza hotA tathA jaTharAgni aura bala varNakI vRddhi | nIlakamalake rasa, athavA kulathIke rasa ke sAtha hotI hai| sevana karanese vAtaja, pittaja, viSajanya, raktayukta, anupAna-nIlakamalakA rasa, lAla kamalakA nIrakta, aura tridoSaja Adi aneka prakArako khAMsI, rasa, kulathIkA kAtha, pIpalakA kvAtha, adarakakA zvAsa, jvara, bhrama, dAha, tRSNA, zUla, aura jIrNa rasa aura zahadameM se kisI eka vastuke sAtha khA jvarakA nAza hotA hai / tathA ruci, jaTharAgni aura kara Uparase bAsA, giloya, bhAraMgI, mothA, aura / balavarNakI vRddhi hotI hai| kaTelIkA kAtha pInA caahie| ___noTa-trikuTekI tInoM cIjeM samAna bhAga noTa-soMTha, mirca aura pIpala tInoMkA cUrNa | milAkara eka bhAga lenI cAhie / samAna bhAga milAkara 1 tolA lenA caahie| (1903) candrAMzu rasaH (ra. caM.; bhai. ra. / strIro.) (1902) candrAnRtalauham rasamabhramayo vaGgaM gandhakaM kanyakAmbunA / (ra. sA. saM.; ra. rA. suM.; dhanvaM. / kAsa.) madayitvA vaTi kuryAd guJjAdvayapramANataH / / trikaTu triphalA dhAnyaM cavyaM jiirksaindhvm| jIrakAthena pIto'yaM rsshcndraaNshusNjnykH| divyauSadhihatasyApi tattulyamayaso rjH|| jarAyudoSAnakhilAn yonizUlaM sudAruNam / / navaguJjApramANena vaTikAM kArayedbhiSak / yonikaNDaM smaronmAdaM yonivikSepaNaM tathA / pAtaHkAle zucirbhUtvA cintayitvA'mRtezvarIm // nirAkaroti saMtApaM candrAMzurdehinAM yathA // ekaikAM vaTikAM khAdedraktotpalarasaplutAm / pArada, abhrakabhasma, lohabhasma, vaGgabhasma aura nIlotpalarasenaiva kulatthasvarasena ca // | zuddha gandhaka samAna bhAga lekara ghIkumArake rasameM nihanti vividhaM kAsaM doSatrayasamudbhavam / dhoTa kara 2-2 rattIkI goliyAM banA liijie| vAtikaM paittikazcaiva garadoSasamudbhavam / ise joreke kvAthake sAtha sevana karanese saraktamathanIraktaM jvarazvAsasamanvitam / | jarAyudoSa, yonizUla, yonikI khAja, yonivikSepa bhramadAhaTazUlanaM rucyaM vahnipradIpanam // | aura smaronmAda, roga naSTa hotA hai| balavarNakaraM vRSyaM jIrNajvaravinAzanam / | (1904) candrodayo rasaH idaM candrAmRtaM lauhaM candranAthena nirmitam // (ra. rA. suN.| jva.; ra. ra. sa. / a. 12) ___ trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala, ) harra, baher3A, rasagandhau tathA baGgamabhraka smbhaagtH| .. AmalA, dhaniyA, cava, jIrA, aura seMdhAnamakakA | melayitvA'tha baGgena mUtaM vimardayet / / For Private And Personal
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra resaprakaraNam ] antare gandhAbhre peya jambIravAriNA / sAmAnyaM puTamAdadyAtsaptadhA sAdhitaM rasam // kumAryA citrakeNApi bhAvayitvAtha saptadhA / guDena jIrakeNApi jvare jIrNe prayojayet // are zvAse kumAryAtha triphalAkAthayogataH / unmAdaM ca dhanurvAtamamRtAkAthasaMyutaH // sri vrata rasacandrodayAbhidhaH // pArA, gandhaka, vaGga, aura abhraka bhasma samAna bhAga lekara prathama vaGga ko galAkara usameM pArA milAkara ghoTa lIjie tatpazcAt usameM gandhaka - aura abhraka milAkara ghoTie aura kajalI ho jAne para use nIbU ke rasa meM ghoTakara TikiyA banA lIjie aura sampuTa meM banda karake sAdhAraNa puTameM phUMka diijie| isI prakAra nIbU ke rasa meM ghoTa kara sAta puTa diijie| tatpazcAt use dhIkumAra aura cIte ke rasakI pRthak pRthak sAta-sAta bhAvanAeM dIjie / ise z2Areke cUrNa aura gur3ake sAtha milAkara sevana karanese jIrNajvara, tathA kumArI (ghRtakumAra) ke rasake sAtha denese khAMsI aura zvAsa naSTa hotA hai| triphalAke kAthake sAtha dene se unmAda aura giloya ke kAthake sAtha dene se dhanurvAtakA nAza hotA hai / isakA nAma " candrodaya rasa " hai / mAtrA - 2 - 3 rattI ) www.kobatirth.org 1906) candrodayo rasaH (3) ( vR. ni. ra. / prame. ) dvitIyo bhAgaH / abhrakaM gandhakaM sUtaM vaGgabhasma samAMzakam / elAM zilAjatuM caiva rambhAsAreNa mardayet // pramehAn viMzatiM hanyAt kAmalA pittanAzanaH // bhA0 28 Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [217 ] abhraka bhasma, zuddha gandhaka, zuddha pArA, vaGga bhasma, choTI ilAyacIkA cUrNa, aura zilAjIta barAbara barAbara lekara prathama pAre aura gandhakakI kajalI banA lIjie, phira anya auSadheM milAkara kele ke arka meM ghoTie / isake sevana se 20 prakArake prameha, kAmalA aura pittakA nAza hotA hai / ( mAtrA - 3-4 rattI / anupAna - zahada aura ghI ) (1907) candrodayaH (4) (ra. rA. suM. / a. 2) tatastasmAdviniSkAsya pAradaM tolayedbhiSak / tattulyaM gandhakaM datvA kuryAtkajjalikAM dvayoH / / droNAmbukaNa yonI rairmardayecca dinadvayam / saMzoSya bAlukAyantre yAmAnaSTau tataH pacet / / mandamagniM tataH kuryAdA yAmacatuSTaye / tato dvitIye yatnena tIbrAgniM prayojayet / / tataH kUpyAM samuddhRtya pAradasyAsya cakrikAm / tatpRSThalagnaM gandhaM ca dUrIkRtya vicakSaNaiH // punastayorasairenaM mardayedekavAsaram / caturyAmaM pacedagnau tena jIryati gandhakaH // yAmamekaM parityajya yAmeSu triSu buddhimAn / pratiyAmArddhakaM kUpyAM kSitvA dIrgha tRNaM dRDham // gandhasya tena karttavyo jIrNA jIrNasya nirNayaH / jIrNe gandhe vidagdhaM svAdajIrNe gandhakAnvitam // jIrNagandhaM rasaM jJAtvA tolayetkuzalo bhiSak / tato gandhaM caturthIzaM dattvA sUtaM vimardayet // pUrvoktayorasai caturyAmaM ca pAcayet / svAGgazItalamuttArya viSaM karSamitaM kSipet // For Private And Personal
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Parvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv vv vvvvvvvvvvvvvv [218] bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH / cakArAdi dRDhaM vimadayetsUtaM tayoreva rasaidinam / kar3A tinakA (basa kI sIkha Adi) DAlakara dekhate mandAgninA pavetpazcAcaturyAmamatandrita // rhie| yadi sIkha bala uThe to sanajha lIjie ki nirmuktagandhakastahi jAyate sau rasezvara / gandhaka jorNa ho cukA hai aura agara sIkha ko ante tulitamUtena tulyamAno yadA bhavet / / gandhaka laga jAe to samajhie ki abhI gandhaka tadA siddhaH parijJeyo rasazcandrodayo budhaiH / jIrNa nahIM huvaa| isa prakAra parIkSA karane se jaba sadyo jIrNavipAcano nijanano gandhakake jIrNa ho jAnekA nizcaya ho jAya to viTvandhatRTvAntinut / agni denA banda kara dIjie aura zIzI ke svAMga mUtrasrAvamapAkaroti madana zItala ho jAne para usako tor3akara auSadha nikAla prodrodhakA ratau // liijie| mUrchA hanti sahikaSu madhuyuto ___ aba isameM isakA cauthA bhAga zudra gandhaka balyaHprabhAdADharyakRt / milAkara kajalI banAiye aura use 1 dina pIpalazaivaM svedaharaH pramehamathanazcandrodayAkhyo rasa / / ke kAtha tA drogapuSpI ke rasameM dhoTakara bAlukA kAse zvAse phiraMgAkhye roge ca paramo hita / yantrameM uparokta vivise 4 pahara kI ani dIjie api vaidhazataistyaktAmaruciM ca niyacchati / / aura svAMga zItala hone para zIzImeM se auSadha zuddha pArA aura gandhaka barAbara barAbara lekara nikAlakara usameM 1 karSa (pratipala auSadhameM 1 kajalI banA lIjiye, phira use 2 dina taka droNappI karSa) zudra bachanAga (mIThAteliyA) milAkara upa( gomA ) ke rasa aura pIpalake kAthameM ghottie| rokta donoM kI rasameM khUba acchI taraha dhoTatatpazcAt use sukhAkara kaparamiTTI kI huI AtazI | | kara 4 pahara taka uparokta vidhise bAlukAyantra zIzImeM bharakara bAlukA yantra meM rakhakara prathama 4 | dvArA mandAni para pAka kiijie| pahara taka mandAgni aura phira 4 pahara taka togAni isa kriyAse gandhaka bhalI bhAMti jIrga ho dIjie / isake pazcAt zIzIke svaMga zItala jAtA hai| jaba isa prakAra jAraNa se gandhakakA hojAne para use tor3akara bhItarase zIzIke muMhameM vajana ghaTa kara kevala pAradakA vaz2ana hI zeSa raha lage huve rasakI cakrikAko nikAla lIjie jAya to candrodaya rasako siddha samajhanA caahie| aura usake Upara jo gandhaka lagI ho use khurca yaha "candrodaya rasa' Amako turanta pa vAtA, kara alaga kara dIjie / aba ise phira droNapuSpI abhivRSTi karatA, tathA kaja, tRSNA, vamana aura aura pIpalake rasameM 1 dina ghoTakara uparokta mUtrAtisAko rophatA aura kAmadevako uttejita vidhise 4 pahara taka bAlukA yantrameM pkaaiye| karatA hai| bAlukA yantrako agni para caDhAneke 1 pahara ise zahada ke sAtha sevana karAnese mUrchA aura pazcAt Adhe Adhe paharameM zIzImeM eka lambA aura hicako naSTa hotI hai| yaha baladAyaka, puSTikAraka For Private And Personal
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [219] - - aura kAntivarddhaka tathA zIta, sveda aura prameha / mASAnapiTAni bhavanti pathyanAzaka hai| khasI, zvAsa aura phiraMga rogameM mAnandadAyInyaparANi cAtra / ayanta hitakArI hai / sai vaidyoM na tyakta aruci balIpalitanAzanastanubhRtAM vayastambhanaH / isake sevanase abasya naTa ho jAtI hai| samastagadakhaNDanaHpracurayogapazcAnanaH // (1908) candrodayo rasaH (5) gRheSu rasarADayaM vasati yasya candrodayaH / sa paJcazarada pito mRgadRzAM bhvedvllbhH|| (vR. yo. ta. / ta. 147; yo. t.| ta, 80 ratikAle ratAnte vA punaHsevyo rsottmH| ra. maM. / a. 9; ra. sA. saM.; yo. ra.; ra. caM.; abhAsAtsAdhaka strINAM zAMjapati nityshH|| dhanvaM.; ra.ra.; ra. ra. pra; ra. rA. suM.; vai. ra.; bhai. r.|| mAnahAni karotyeSa pramadAnAM tu nizcitam / vAjIka0;ra. ciN.m.| a. 8; yo. ci. ma. / a.7) sthAvaraM jagamaviSaM viSamaM vizvAri ca // . palaM mRdu svargadalaM rasendra na vikArAya bhavati sAdhakendrasya vatsarAt / palASTakaM SoDaza gndhaaraa| | mRtyujayo yathA'bhAsAnmRtyu jagati dehinAm // zaNaizca kArpAsamavai prasUna; tathA'yaM sAdhakendrasya jarAmaraNanAzanaH // . so vimaryAtha kumArika.dbhiH // ( dAkSiNAtyA zoNa kA sadravameva gRhNanti, takAcakumbhe nihitaM sugADhe pAzcAtyAstatpuSpeNaiva yAvadAvatvaM mardayanti / mRtkapaTaistadivasatrarazca / ubhAccaiva niSpatteradoSaH zAstrAntare'syapavetkramAgnau siphatArupAntre makaradhvajo naam|) / tato raja palluvarAgaramm // soneke kaSTakavedhI patra (varka) 1 pala nira hya cetasA palaM palAni (5 tole ) zuddha pArada 8 pala, zuddha gandhaka 16 pala lekara prathama so ke varka pAradameM DAlakara ___ catvAri kapararajastathaiva / ghoTie jaba vaha usameM mila jAyaM to gandhaka jAtIphalaM soSaNamindrapuSpa; milAkara kajalI banAiye aura use 1-1 dina kastUrikAyA iha zANa ekH|| lAla kapAsake pUloM ke rasa aura ghRtakumArIke rasameM candroda toyaM kathito stra mAgo'; ghoTakara sukhAkara kapara miTTI kI huI AtazI .. bhukto hiballidalamadhyavartI / zIzImeM bharakara* bAlukA yantra vidhise yathAkrama - madonmadAnAM pramadAzanAnAM mRdu, madhyama aura tIvra agni para 3 dina taka .. garvAdhikatvaM shlthptvm|| / pakAiye / phira svAMga zItala ho jAnepara zIzIko 1 vAlo' iti pAThAntaram / * jisa zIzImeM 1 sera kajalI samA sake usameM pApa sera bharanI cAhi adhika bharanese sIzIko iTanekA bhaya rahatA hai| For Private And Personal
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [220.] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi Vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvwwvvvvvvvvvvvvvv tor3akara usakI garadanameM aura cAroM ora lage huve noTa 2-jaba taka zIzImeM se pIle raMgakA atyanta raktavarNa rasako nikAla liijie| dhuMvA nikalatA rahe taba taka usakA muMha banda na 1 pala (5 tole ) yaha rasa, 4 pala kapUra, karanA cAhie, jaba dhuvAM nikalanA lagabhaga banda aura jAyaphala, mirca, aura lauMgakA cUrNa tathA | ho jAya taba zIzIke muMhameM khiDiyA miTTI yA kastUrI 5-5 mAzAlekara bhalI bhAMti ekatra ghottie| mulatAnI miTTI Adi kA DATa lagA denA caahie| isIkA nAma " candrodaya" hai| kisI kisI zIzIko yantrase nikAla kara usake UparakI kapara' granthameM isakA nAma " makaradhvaja' bhI likhA hai| miTTI ko cAkUse khuraca. kara use bhIge kapar3ese. ___ise 1 mAze ( yA 2-3 rattI) kI mAtrA- poMcha kara sAfa karanA cAhie aura phira use jisa nusAra pAnameM rakhakara khAnese manuSyameM saikar3oM sthAnase tor3anA ho usa jagaha miTTIke tela madonmatta pramadAoMke garvako naSTa karanekI zakti | (ghAsaleTa ) meM bhIgA huvA DorA bAMdhakara usameM A jAtI hai| . .. Aga lagA denI cAhie jaba DorA jala jAya to isake sevanase balI ( zarIrakI jhurriyAM ) zIzIko bhIge kapar3e se poMcha dIjie, vaha vahIM se palita (bAloMkA sapheda honA) Adi rogoMkA TUTa jAyagI, isa prakAra zIzI tor3anese auSadhameM nAza hotA aura Ayu vRddhi hotI hai| kAMcake Tukar3e milanekA bhaya nahIM rhtaa| __ jo isa rasako sevana karate haiM vaha rati zIzI ke galemeM candrodayakI gullI (piNDa) samayameM bahutasI striyoMko prasanna kara sakate haiN| lagA huvA milatA hai tathA zIzIkI dIvAroMmeM bhI ise ratikAlameM yA samAgamake antameM sevana karanese thor3A bahuta candrodaya jamA rahatA hai, usa sabako zaktikA hvAsa nahIM hotA aura nitya prati sevana sAvadhAnIpUrvaka chur3A lenA caahie| zIzIkI karate rahanese saikar3oM striyoMke sAtha ramaNa karanekI talImeM thoDIsI sapheda raMgakI rAkhasI milatI hai, zakti prApta hotI hai| yaha sonekI kaccI bhasma hotI hai, ise vidhipUrvaka ___candrodayako eka varSa taka nitya sevana | puTa denese svarNa bhasma bana jAtI hai, athavA suhAge karanese zarIrameM aisI zakti A jAtI hai ki phira Adike sAtha mUSAmeM rakhakara tIbrAgni denese punaH usa para sthAvara aura jaGgama viSa, aura viSaile sonA jI uThatA hai / yadi pUrI sAvadhAnI rakkhI jalakA prabhAva nahIM hotaa| jAya to prAyaH sabakA saba sonA nikala AtA hai| noTa-dakSiNa deza vAsI vaidya ise lAla / candrodayake piNDake Upara pIle raMgakI gandhaka kapAsake phUloMke rasameM dhoTakara banAte haiM aura jamI huI ho to use cAkUse khuracakara alaga pazcima prAntavAsI vaidya lAla kapAsake phUla DAla- rakhanA cAhie aura dama, khAMsI, raktavikAra tathA kara hI patalA hone taka ghoTate haiM / ina donoM hI mastaka zUlAdimeM vyavahRta karanA caahie| --- vidhiyoM meM koI doSa nahIM hai| 1. yadi zIzIkI taslImeM, adhapakI. kajjulI saha. For Private And Personal
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir staprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [221] jAya to use lAla kapAsa aura bar3ake aMkuroMke isa khoTabaddha rasakA prabhAva zarIra para bhI . rasameM ghoTakara sukhAkara AtazI zIzImeM bharakara aisAhI uttama hotA hai jaisAki svarNAdi dhAtuvoM punaH bAlukA yantrameM uparokta vidhise pakAnAM para / caahie|) - (1910) capalalakSaNaguNAH (1909) capalabaddharasaH (rase. mN.| a. 4) ( A. ve. pra. / a. 12) lADalIkaravIraca citrakaM giriknnikaa| catvArazcapalA sitA sitaharicchoNA prabhedai punastrIstanyaM TaGkasauvIraM maSAlepaM tu kArayeta // moghau zoNitazoNakajjalanibhau laakssaavdaashudrvaat|| capalAd-dviguNaM mUtaM mUtAd dvigunnkaanycnm| zeSau tu dravatazcireNa subhagau tau shudhytHsptdhaa| naSTapiSTaM tu tatkRtvA andhamRSAgataM dhamet // kavya drakajambhalasyasalile saMsveditau vA plutau tatrasthaM ca rasendraM ca khoTaM bhavati zobhanam / pAthamyAdrasabandhinau tadupari syAtAM tu yogaanugau| nAgaM zatAMzato viddhaM guJjAvarNa tu jaayte|| vRSyau doSaharau budhairnigaditau mAkSIkabhUmyudbhavau / / tena nAgazatAMzena viddhaM zulvAruNaM bhvet| caturdhA capala proktaH kRSNo 'ruNo hrit| , tena zulvazatAMzena tAraM viddhazca kAJcanama // | vaGgavatplavate vahnau capalastena kiirtitH|| yathA lohe tathA dehe nAnyathA jAyate kcit|| capala sphaTikacchAyaHSaDastrI snigdhako guruH| 1 bhAga capala, 2 bhAga pArada aura 4 bhAga tridoSaghno tivRSyazca rsbndhvidhaaykH|| svarNako ekatra ghoTakara piTIsI banA liijie| ayaM tUparase kaizcitpaThito'nyai raseSu ca / tatpazcAt lAgalI ( kalihArI ) karavIra ( kanera ), viSopaviSadhAnyAmlaimarditazcapalastataH // cItA, girikarNikA, suhAgA aura sauvIrAjanako andhamUSAgato dhmAtaHsatvaM muzcati kAryakRt // strIke dUdhameM pIsakara eka andhabhUSAke bhItara usakA capala varNabhedase cAra prakArakA hotA hai (1) lepa karake usameM uparokta piTThIko banda karake sapheda, (2) kAlA, (3) harit aura (4) lAla / ( tIbrAgnimeM ) dhmaaiye| inameMse kAle aura lAlakAle raMgake capala isa kriyAse khoTabaddha (agni sthAyI ) pArada / zIghra pighalane vAle honeke kAraNa niSphala hote taiyAra ho jAtA hai| haiM / zeSa donoM prakArake derameM pighalate haiM isa lie . isakA 1 bhAga 100 bhAga sIsemeM (pighalA vaha uttama hote haiN| " kara ) milAnese sIsA guJjAke samAna lAla ho| uttama prakArake capaloko kakor3A, adarakha jAtA hai, aura 100 bhAga tAMbeko pighalA kara aura jambhIrI nIbUke rasameM ( dolAyantra vidhise ) usameM 1 bhAga yaha sIsA milAnese tAMbekA raMga svedana karane yA tapA tapA kara inameMse harekameM 7-7 lAla ho jAtA hai, aura yaha tAMbA sau gunI bAra bujhAnese zuddha ho jAte haiM / cAMdIko sonA banA sakatA hai| prathama do prakArake ( sapheda aura kAle ) For Private And Personal
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [222] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [cakArAdi vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv xvvvvvvvv vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv capala pAradake bAMdhanemeM upayogI hote haiM aura dazamUla, pIpala, AmalA, bAyabiDaMga aura sapheda dUsare donoM prakArake aneka prayogoMmeM upayukta jIrA AdhA AdhA bhAga aura soMu 2 bhAga lekara hote haiN| sabako 3-3 dina taka bhAMgare aura muNDIke rasa ___ caSala ( jo sonAmakkhIkI kAnase nikalane | tathA candanake kvAthameM ghoTie tatpazcAt use cikanI vAlI dhAtu hai ) vRSya aura doSanAzaka hai| miTTIse nirmita sampuTameM banda karake eka puTa cUMki yaha dhAtu vaGgake samAna zIghra (capalatA- dIjie aura phira pIsakara caneke barAbara goliyAM se ) pighala jAtI hai isI lie isako capala banA liijie| kahate haiN| isake sevanase 'carmakuSTha roga naSTa hotA hai| . capala sphaTika maNike, samAna ujjvala, / (1912) carmabhedIrasaH / SaTpahalU yA tInapahalU vAlA, cikanA aura bhArI (ra. kA. the.; ra. rA. su. / ka.) hotA hai| yaha tInoM doSoMkA nAza karatA hai, zuddhabhutaM dvidhA gandhaM mRtAMza mRtazulvakam / atyanta vRSya aura pAradako bAMdhanemeM upayogI hai| mUtapAdaM viSaM cUNya paceyAvad drutaM bhavet // kinhI AcAryone capalakI gaNanA uparasoMmeM lohapAtre ghRtAbhya ke pAtayetkadalIdale / aura kinhIMne rasomeM kI hai| | abhAvAdvA puTe snigve hayAdApa bhAvayet ahm| | bAkucyutthena tailena niSkapAdaM prabhakSayet / capalako viSa, upaviSa aura kAMjIke sAtha ghoTakara andhamUSAmeM banda karake dhamAnese usakA satva triphalA bAkucIbIjaM khadiraM rAjavRkSakam // nikala AtA hai| mUlacUrNa ghRtaM kSAdraM karphakamanupAyaye / carmabhedI raso nAma maNDalAcarmakuSThanut / / (1911) carmakuThArarasaH (ra. kA. dhe. / ku.) zuddha pArada 1 bhAga, zud gandhaka 2 bhAga, zuddhamUtaM dvidhA gandhaM mRtaM tIkSNaM rasAJjanam / tAmrabhasma 1 mAga, aura cauthAI bhAga zud bacha gandhatulyaM mRtaM tAnaM rasaspAI dvipaJcakam // nAga (mIThA teliyA) lekara kajalI banAiye kaNAdhAtrIviDaGgazca sitajIrakasaMyutam / tatpazcAt use ghRtase cikane kie huve lohapAtra gandhakena samA zuNThI savai bhRnggaambumrditm|| meM mandAgni para pighalAkara keleke patte para DhAlakara tilapatimuNDInAM svarasairbhAvayet vyhm| vidhivat parpaTI banA lIjieM / aura phira use 3 zivA snigdha puTe pakaM piNDitaM caNakopamam / / dina taka bAbacIke tailameM ghoTa liijie| rasazcarmakuThAroyaM bhakSitazcarmakuSThanut // 242 / yadi kelA na mila sake to kisI anya zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka, tIkSNa vRkSake cikane aura caur3e patte para DhAlakara parpaTI lohabhasma, rasauta, aura tAmrabhasma 2-2 bhAga tathA | banAnI caahie| - 1 parpaTI banAnakI vidhi "saparpaTI meM dekhie. . For Private And Personal
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 223 ] - - - - - N VVVVvvvvvvvv...........usinilavrrive. - - - invityanviyingArmers yuvruharry're.VNNI isameMse pratidina 1 mASA davA khAkara Upara (vyavahArika mAtrA 3-4 rattI ) se triphalA, bAbacI, kharasAra, aura amalatAsakI (1914) cAturthikagajAGkuzarasaH jar3a kA cUrNa 1 karSa ( 1 / to0) lekara zahada / (ra. ra. s.| u. khaM. a. 12.; ra.rA. su. / vara.) aura dhImeM milAkara pInA caahie| sthAdrasena samAyukto gandhakaH sumanoharaH / ___ isake sevanase 40 dinameM carmakuSTha naSTa ho hitAvalI triguNitA nirguNDIrasamarditaH // jAtA hai| saptavArANi tayojyamArdakasvarasena tu / (vyavahArika mAtrA 2-3 rattI). santatAdijvaraM hanyAcAturthikagajAGkuzaH // (1913) carmAntako rasaH pArA aura gandhaka 1-1 bhAga tathA hiyA(ra. kA. dhe., ra. rA. suM. / kuSTha.) valI 3 bhAga lekara sabako nirguNDIke rasakI sAta zuddhamRtaM viSaM gandhaM kumAzIkaM zilAjatu / | bhAvanA diijie| zulvaM tIkSNaM mRtaM lohaM tulyaM gharma dinatrayam / / ise adrakake svarasake sAtha denese santata, kAkamAcyA devadAlyAH koTyAzca drvaidinm| satata, tijArI, cAturthika Adi jvara naSTa hote haiN| andharitvA puTecAhi trirAtraM vA tuSAgninA / (mAtrA 6-7 rttii| prAtaH sAyaM yA jvara AdAya bhAvayecAhi taile bAkucisambhave / | Aneke 3 ghanTe phile|) niSkAI carmakuSThanaM khAdecarmAntakaM rasam // (1915) cAturthikanivAraNarasaH khadiraM bAkucIbIjaM madhyAjyaM ca lihedanu / (ra. ra. sa.; ra. rA. suM. / jva.) zuddha pArada, zuddha viSa (mIThA teliyA), zuddha | tribhAgaM tAla vidyAdekabhAgantu pAradam / gandhaka, sonA makkhI bhasma, zuddha zilAjIta, tAmra bhasma aura tIkSNa loha bhasma, samAna bhAga lekara tadardha gandhakaJcaiva tadardhantu mana zilA // makoya, devadAlI (bindAla) aura kako ke rasakI kAravallIdalarasairmadayetmaharatra ram / . eka eka bhAvanA dIjie (inakA rasa DAlakara eka pAcito bAlukAyantre caaturthiknivaarnnH|| eka dina dhUpameM sukhAiye / ) __zuddha haratAla 3 bhAga, pArada 1 bhAga, gandhaka phira ise andha mUSAmeM banda karake 3 dina AdhA bhAga, aura cauthAI bhAga manasila lekara taka tuSAjhimeM pakAiye aura phira eka dina sabako 3 pahara kareleke pattoMke rasameM ghoTakara bAbacIke tailameM ghoTakara rkhie| sampuTa meM banda karake yA zIzImeM bhara kara 3 pahara isameMse pratidina AdhA niSka (2 // mAze) | taka bAlukA yantrameM pakAiye / khAkara Uparase kharasAra aura bAbacI ke cUrNako ghRta isake sena karanese cAturthika ( cauthiyA) tathA zahada meM milAkara cATanese "carma kuSTha" naSTa jvara naSTa hotA hai / (mAtrA-2-3 rttii| adrakake hotA hai| rasa ke sAtha / ) For Private And Personal
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [224] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi AVRARAVIvn/AV/ (1916) cAturthikAri rasaH (1) sukhAkara ATha paharakI agni diijie| phira svAMga (vR. yo ta. / ta. 60) / zItala hone para gole ko nikAla kara pIsa liijie| daradaH pAradazcaiva sitamallazca taalkH| ise 1 rattIkI mAtrAnusAra khAMDameM milAkara samabhAgAni sarvANi gundrAnIreNa mardayet // | sevana karane aura dUdha bhAta khAnese cAturthika jvara mudgamAtrAM vaTIM kRtvA sitayA shiitaarinnaa| naSTa ho jAtA hai| gilecAturthike yojyaM saya khiccaDikAghRtam // (1918) cAturthikAri rasaH (3) bhakSayetridinaM rogI jvaraHzAmyati nizcitam // / (ra. sA. saM.; ra. caM.; ra. rA. su. / jvara.) ___ zuddha zaMgarafa, zuddha pArada, zudra saMkhiyA (sapheda) aura zudra har3atAla samAna bhAga lekara haritAlaM zilAM tutthaM zaGkhacUrNazca gandhakam / sabako goMdanIke rasameM ghoTakara mUMgake barAbara | samAMzaM maIyetyAjJAkumArIrasabhAvitam // goliyAM banA liijie| zarAvasampuTe kRtvA pazcAdgajapuTe pacet / inheM mizrImeM milAkara ThaNDe pAnI ke sAtha kumArikArasenaiva vallamAtrA vaTIkRtA / / nigalane ke bAda turanta ghRta yukta (mUMgakI) khicar3I datvA zItajvaraM hanti cAturthika vizeSataH / maricaghRtayogena takraM pItvA caredvaTIm // khAnese 3 dinameM cAturthika jvara avazya naSTa ho jAtA hai| etayA ramaNaM bhUtvA jvarastasmAdvinazyati // (mAtrA 1 golI-Jbara Ane ke 3-4 . zudra haratAla, zuddha manasila, zudra tUtiyA, ghanTA pUrva / ) zaMkhakA cUrNa aura gandhaka samAna bhAga lekara ghIkumArake rasameM ghoTakara TikiyA banA lIjie aura (1917) cAturthikAri rasaH (2) unheM sukhAkara sampuTameM banda karake gajapuTa meM phUMka (ra. kA. dhe. / jvara.) dIjie, tatpazcAt use dhokumArake rasameM ghoTa kara paladvayaM tAlakasmonmattAdbhirmadayet tridhA / vaTabhasmArmaNe cUrNamadhye nikSipya golakam / / 1-1 valla (2-3 rattI ) kI goliyAM banA | liijie| zarAveNa vimudrayAtha vahiryAmASTakaM bhavet / / inake sevanase zItajvara aura vizeSakara cAtutad guJjA khaNDasaMyuktA dugdhabhaktAzanena ca // |rthika (cauthiyA) jvarakA nAza hotA hai / cAturthikAriraparo vamanAvamanena ca // ___2 pala (10 tole) zuddha haratAlako dhatUreke | inheM syAha mirca aura ghRtayukta takrake sAtha rasakI 3 bhAvanA dekara golAbanA lIjie aura use sevana karanA caahie| sukhA kara 16 sera bar3akI rAkha ke bIcameM (miTTI / (1919) cAturthikArirasa (4) (bhai.r.|jvr.) ke haNDemeM) rakhakara usake mukhako zarAvase Dhaka rasagandhakalauhAbhraharitAla samAMzikam / kara sandhIko acchI taraha banda kara dIjie, aura | rasAIpramitaM hemaM sarva khallodare kSipet // For Private And Personal
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam dvitIyo bhaagH| [ 225] aronrrrrrrr.nn AMRATAKAAAAAAAAAmov kRSNadhussUrapayasA munipuSparasena c| lekara donoMkI kajjalI banAiye aura use 3 dina bhAvayitvA vaTI kAryA dvigunyjaaphlmaantH|| taka dhI kumArake rasa meM ghoTakara 3 bhAga zuddha campakadravayogena sevito'yaM rseshvrH| tAmrake patra para lepa kara dIjie phira usa patrako cAturthikAdIn nikhilAn nihandhAdviSamajvarAn rAkhase bharI huI hANDIke bIcameM dabAkara 2 pahara (vyAhikArizcAturthikArizca raso jvaraviratau taka pakAiye, tatpazcAt svAMga zItala hone para prayojya iti vRddhvaidyaaH|) nikAlakara nIbUke rasameM dhoTakara TikiyA banAkara zuddha pArA, zuddha gandhaka, loha bhasma, abhraka sampuTameM banda karake gaja puTa diijie| isI prakAra bhasma aura haritAla 1-1 bhAga, aura 3 bhAga nIbUke rasameM sAta puTa dekara pIsakara surakSita rkhie| svarNa bhasma lekara kajalI banA lIjie phira use isameMse pratidina 1 rattI davA zahada aura kAle dhatUreke rasa aura agastike phUloM ke rasameM ghImeM milAkara khAneke bAda Uparase kAJjIke sAtha dhoTakara 2-2 rattIkI goliyAM banA liijie| mUsalI aura lhana pIsa kara pInA caahie| ___ inheM campakake rasake sAtha denese cAturthika isake sevanase bhagandara roga naSTa hotA hai / (cauthiyA) Adi samasta viSamajvara naSTa hote haiN| isake sevana kAlameM madhurAhAra karanA cAhie vRddha vaidyoM kA mata hai ki cAturthikAri aura aura dinameM sonA, maithuna karanA tathA zItala khAna tryAhikArirasa usa samaya dene cAhieM jaba jvara pAnase parahez2a karanA caahie| car3hA huvA na ho| (1921) citrAmbararasa: (1920) citravibhANDako rasaH (ra. maM. / a. 6; ra. rA. suM.; ra. kA. dhe. / saMtra) ( mai. ra.; dhanvaM. / bhaganda.) zuddhamUtaM mRtaM cAdaM gandhakaM mardayetsamam / lohapAtre ghRtAbhyakte yAmaM mRddhaminA pacet / / zuddha sUtaM dvidhA gandhaM kumArIrasamarditam / cAlayellohadaNDena hyavatArya vibhAvayet / . yahAnte golakaM kRtvA tAnaM tena pralepayet // tridinaM jorakaiHkAthairmApaikaM bhakSayennaraH // dvayoH samaM bhasnapUrNapAtre ruddhA vipAcayet / rasazcitrAmbaro nAma grahaNIM raktasaMyutAm / dviyAmAnte samuddhatya svAGgazItaM vicUrNayet // zamayedanupAnena AmazUlaM pravAhikAm // jambIrasya rasai piSTvA ruddhA saptapuTe pavet / zuddha pArA, abhraka bhasma aura gandhaka samAna guna madhunAjyena lihyAddhanti bhagandaram // bhAga lekara kajalI banA kara use ghRtase cikane musalI lazunaM cAmuM cAranAlayutaM pibet / kie huve lohapAtrameM 1 pahara taka mandAgni para kartavyo madhurAhAro divAsvapnaM ca maithunam // pakAiye / pakAte samaya loheko DaNDI Adise varjayet zItalAhAra rase citravibhANDake // calAte rahanA cAhie / isake pazcAt use 3 zuddha pArada 1 bhAga aura gandhaka 2 bhAga dina taka jIreke kvAthameM ghoTie / bhA0 29 For Private And Personal
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 226] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi - - ...AF.HRAVANNAPAAAAHUNAVRAAAAAAJhyanhAPNAVx.hAAN AN........... ........KINN isa "citrAmbara rasa'ko 1 mAzekI mAtrA- (1923) cintAmaNirasaguTI nusAra sevana karanese raktayukta saMgrahaNA, AmazUla (zuddha cintAmaNiH ) ( yo. ci. / guTi.) aura pravAhikA (peciza )kA nAza hotA hai / vyoSaM gandhaM rasendra viSamapi ( vyavahArika mAtrA-3--4 rattI / anupAna jIre lavaNaM nAgavaGgaM tathAbhram / yA kur3ekI chAlakA kAr3hA / ) sAraM trikSArayuktaM gajakaNacintAmaNicaturmukharasaH cavikAsAgnika jIrake dve / / ( bhai. ra.; dhanvanta. / vA. vyA.) pathyA vA cUrNa metatprabala caturmukharasa saM. 1881 dekhie / rasayutaM nAgavallIkarIram / nimbUkATTai rasAdiprabala (1922) cintAmagirasaguTikA rasayutaM zuddhacintAmaNi rsH|| ( yo. ci. ma. / guTikA a.) trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala, ) zuddha pArA, mRtaM gandhakaTaGkaNaM samaricaM zuNThI viSaM pipplii| zuddha gandhaka, zudra mIThA teliyA, seMdhA namaka, svarjIkSAraphalAnvitazca lavaNaM pazcAbhraka sIsA bhasma, vaGga ( rAMga ) bhasma, abhraka bhasma, jIrakam / / loha bhasma, sajjIkhAra, javAkhAra, suhAgekI khIla, yAvakSArasamaM samAMzakamidaM khalve shnaiHshossyet| gajapIpala, cava, cItA, syAhajIrA, sapheda jIrA sthAnimbUkabhujaGgamAIkarasaiHzuDheSa cintaamnniH|| aura harekA samAna bhAga cUrNa lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banA lIjie tatpazcAt anya zudra pArA, zuddha gandhaka, suhAgekI khIla, | oSadhiyoMkA cUrNa milAkara nAgaravelake pAna, karIra, mirca, soMTha, zuddha mIThA teliyA, pIpala, sajjIkhAra nIbU aura adrakake rasameM bhalI bhAMti ghoTa kara ( soDA ), triphalA, pAMcoM namaka, ( sevA, kAlA sukhA liijie| namaka, samudra namaka, khArI namaka aura kAcalavaNa -kacalaunA- ) abhraka bhasma, jIrA, aura javAkhAra (prameha tathA jvarameM 1-2 rattI mAtrAnusAra samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI / zahadake sAtha khilAeM / banA lIjie. tatpazcAta anya oSadhiyoMkA cUrNa (1924) cintAmaNirasaH (1) milA kara nIba , pAna aura adrakake rasakI sAta (ra. sA. saM.; ra. rA. suM.; dhanvaM.; bhai. ra. / jvara.) sAta bhAvanA diijie| rasaviSagandhakaTaGkaNatAmrayavakSArakaM vyoSam / ( yaha Amajvara, aura sannipAtameM prayukta dantIphalatrayazca kSaudraM dattvA zataM vArAn / hotA hai / mAtrA 1 rattI anupAna----zahada aura sammatha raktimitA vaTikAHkAryA bhissgbhiHpraajnyaiH| adarakakA rasa / ) zuNThIpiSTena samamekAM dve vA'thavA tisrH|| For Private And Personal
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [227] sammAzya nArikelIjalamanupeyaM pryunyjiit| thor3A thor3A DAlakara ghoTate hune 100 bArameM bhedAnantarameva prakSAlitabhaktatakramupayojyam // milAnA cAhie / zeSAtsaindhavajIraM takraM bhaktaM prayoktavyam / (1925) cintAmaNirasaH (2) prazamayati sanipAtajvaraM tathA jIrNa viSamazca // (ra. sA. saM.; ra. kA. dhe. / jvarA. ) plIhAnaJcAdhmAnaM kAsaM zvAsaJca vahnimAnyam / rasaM gandhaM viSaM lauhaM dhartavIjantu tatsamam / cintAmaNiraso'yaM kila niyataM bhairaveNa nirdissttH|| dvaubhAgotAmravahnayozca vyoSacUrNaJca ttsmm|| __zuddha pArA, zuddha mIThA teliyA, zuddha gandhaka, jambIrasya ca majjAbhirAIkasva rasairyutam / muhAgekI khIla, tAmrabhasma, javAkhAra, trikuTA asyAnupAnena vaTI jvare deyA prayatnataH // ( soMTha, mirca, pIpala ), zuddha jamAlagoTA aura guJjAdvayAM vaTI khAdetsadyo jvaraM vyapohati / harra, baher3A, AmalA samAna bhAga lekara prathama vAtikaMpaittikazcApi zlaiSmikaM saanipaatikm|| pAre gandhakakI kajalI banA lIjie aura phira | aikAhikaM dvayAhikaJca cAturthikaviparyayam / anya oSadhiyoMkA mahIna cUrNa milAkara 100 asAdhyazcApi sAdhyazca jvarazcaivAtidustaram / / bAra zahadameM kharala karake 1-1 rattIkI goliyAM animAnye'pyajINeca AdhmAne'nilasambhave / banA liijie| atisAre chadite ca arocknipiiddite|| inameMse 1-2 yA 3 golI soMuke kalka | jvarAnsarvAnihantyAzu bhAskarastimiraM ythaa| ( piTTI )ke sAtha khAkara Uparase nArayalakA pAnI cintAmaNiraso nAma sarvajvaraM vyapohati // pInA caahie| zudra pArA, zuddha gandhaka, zudra mIThA teliyA __ yadi rogIko dasta A jAeM taba to isa | ( bachanAga ), lauha bhasma, aura dhatUreke bIja 1-1 davAke bAda cAvaloMkA dhulA huvA ( mAMDa nikAla bhAga tathA 2-2 bhAga tAmra-bhasma aura cItekA kara sAfa kiyA huvA ) bhAta aura taka khAnA cUrNa, evaM 4 bhAga trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ) cAhie, anyathA takrameM seMdhA namaka aura jIrA kA cUrNa lekara prathama pAre gandhakakI kajalI | banA lIjie aura phira usameM anya oSadhiyAM milAkara usake sAtha bhAta khAnA caahie| milAkara jambIrI nIbU aura adrakake rasa meM kharala isake sevanase sannipAta, jIrNajvara, viSamajvara karake 2-2 rattIkI goliyAM banA liijie| tillI, aphArA, khAMsI, zvAsa, aura agnimAMdyakA inameMse 1-1 golI jambIrI nIbUke gUde aura nAza hotA hai| adrakake rasake sAtha sevana karanese vAtaja, pittaja, ____ noTa-auSadha banAte samaya zahada itanA kaphaja aura sannipAta jvarakA nAza hotA hai| yaha lenA cAhie ki jisameM saba auSadhe milakara goliyAM rojAnA, tijArI aura cAturthika viparyaya goliyAM bana sakeM, aura use ekadama na milA kara | ityAdi atyanta duHsAdhya jvaroMkA bhI nAza kara For Private And Personal
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 228] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| cakArAdi MAAwhavvvvvvvvvvvvvvvvsa PVVVIYAFVvvvvNRVuMANV. vvvvvv detI haiM / isake sivAya yaha agnimAMdya, ajIrNa, gaMgApana, bahirApana, garbhiNIke roga, patharI, prasUtavAtaja AdhmAna, atisAra, vamana aura arucimeM roga, pradara, somaroga, aura rAja yakSmAkA nAza bhI hitakArI haiN| karatA hai, evaM bala, varNa, agni, kAnti aura (1926) cintAmaNirasaH (3) puSTikI vRddhi karatA hai| (ra. sA. sa.; dhanvaM.; ra. caM. / vAtavyA.) yaha cintAmaNi rasa cintAmaNi ratnake samAna ka rasasindUraM tatsamaM mRtamabhrakam / hI mUlyavAna auSadha hai| tadardhe mRtalauhazca svarNazANaM kSipeddhaH // noTa-yaha rasa lagabhaga caturmukha rasa saM. kanyArasena sammartha guJjAmAnAM vaTIcareta / / 1881 ke samAna hI hai| anupAnAdikaM dadyAdvadhvA doSabalAbalam // (1927)cintAmaNirasaH (4) (bhai. ra. hRdroga) hanti zleSmAnvitaM vAtaM kevalaM pittasaMyutam / pAradaM gandhakazcAbhraM lauhaM vaGgaM zilAjatu / hRllAsamaruciM dAhaM vAnti bhrAnti zirograham / / samaM samaM gRhItvA ca svarNa mUtAzisammitam // pramehaM karNanAdazca jvaraM gadgadamUrutAm / svastha dviguNaM rauppaM sarvamekatra madayet / vAdhiyaM garbhiNIrogamazmarI sUtikAmayam // citrakaspa draveNApi bhRGgarAjAmbhasA tataH // pArthasthAtha kaSAyeNa saptakRtvo vibhAvayet / balavarNAgnidaH samyak kAntipuSTiprasAdhakaH // tato guJjAmitAH kuryAdvaTI chAyAprazoSitAH // cintAmaNirasazcAyaM cintaamnnirivaaprH|| ekaikAM dApayedAsAM godhuumkaathvaarinnaa| ___ rasa sindUra 1 kapa ( 1 // tolA ), abhraka hRdrogAnikhilAnhanti vyAdhInphuphphusajAnapi bhasma 1 karSa, loha bhasma AdhA karSa aura svarNa pramehAn viMzatizvAsAn kAsAnapi sudustarAn / bhasma 1 zANa (3 // mAze) lekara sabako ghI- balapuSTikaro hRyo rasazcintAmaNiH smRtaH // kumArake rasameM ghoTakara 1-1 rattIkI goliyAM zuddha pArada, zuddha gandhaka, abhraka bhasma, loha banA liijie| bhasma, vaGga bhasma aura zilAjIta 1-1 bhAga, ___ inheM doSa aura rogI tathA rogake balA- cAMdI bhasma AdhA bhAga aura svarNa bhasma cauthAI balakA vicAra karake ucita anupAnake sAtha sevana bhAga lekara prathama pArada aura gandhakako ekatra karanese vAta, pittayuktabAta aura kaphayukta vAtakA / ghoTakara kajalI banA lIjie, tatpazcAt anya nAza hotA hai| auSadhe milAkara cIteke kAtha, bhAMgareke svarasa aura yaha rasa hallAsa (jI macalAnA ), aruci | arjunake kAthakI pRthak pRthak sAta sAta bhAvanA dAha, vamana, bhrama, ziropraha, prameha, karNanAda dekara 1-1 rattIkI goliyAM banAkara chAyAmeM ( kAnoMmeM zabda hote rahanA), jvara, gadgadtA : sukhA liijie| For Private And Personal
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaag| [ 239 ] inheM gehake kAthake sAtha sevana karanese samasta / ayameva raso deyo mRtakalpe gadAntare / hRdroga phuphphusa roga, bIsa prakArake prameha, sannipAte tathA vAte tridoSe viSamajvare // bhayaGkara zvAsa aura khAMsIkA nAza tathA bala agnimAnye grahaNyAJca zUle vAtisRtau punH| puSTikI vRddhi hotI hai| zothe durnAmni cAdhmAne vAte sAme navajvare / (1928) cintAmaNirasaH (5) zuddha pArA, zuddha gandhaka aura abhraka bhasma (ra. sA. saM. / jvara / ) 1-1 bhAga, zuddha mIThA teliyA AdhA bhAga tathA hATakaM rajAM tAnaM muktA gndhkpaardau| | zuddha jamAla goTA 1 // bhAga lekara prathama pAre trikaTu kunaTI caiva kastUrI ca pRthaka pRthak // aura gandhakakI kajalI banA lIjie tatpazcAt jalena vaTikA kAryA dvigunyjaaphlmaantH| anya auSadhe milAkara nIbUke rasameM ghoTakara golA cintAmaNiraso hoSa jvarASTAnAM nikRntanaH // banAiye aura use sukhAkara nAgarabelake pAnameM lapeTakara svarNa bhasma, cAMdI bhasma, tAmrabhasma, motI, sampuTameM banda karake kukkuTa puTa meM phUMka diijie| zuddha gandhaka, zuddha pArada, trikuTA (soMTha, mirca pazcAt svAMgazItala hone para nikAla kara pAnoM aura pIpala), tathA manasila aura kastUrI sameta pIsakara usameM AdhA AdhA bhAga zuddha barAbara barAbara lekara prathama pAre aura gandhakakI jamAlagoTA aura zuddha moThA teliyA milAkara ekatra kajalI banA lIjie, aura phira anya oSadhi- | ghoTakara rkhie| yoMkA mahIna cUrNa milAkara pAnIse ghoTakara 2-2 ise 1 rattIkI mAtrAnusAra soMTha, seMdhA aura rattIkI goliyAM banAiye / cIteke cUrNake sAtha milAkara sevana karanese samasta ___isake sevanase 8 prakArake jvara naSTa hote haiN| prakArake jvara, zUla, saMgrahaNI aura udara vikAra (1929) cintAmaNi rasaH (6) | naSTa hote haiN| (bhai. ra.; ra. rA. suM.; ra. kA. the.| jvara.; yo. t.| isa rasako mRtyuke samAna bhayaGkara sannipAta, ta. 20;3. yo. t.| ta. 59.; raseM. ci.a. 9) | vAyu, viSamajvara, agnimAMdya, grahaNI, zUla, atisAra, sUtaM gandhakamabhrakaM samalavaM mUtAdhabhAgaM vissm| zotha, bavAsIra, aphArA, AmavAta (gaThiyA) aura tatvyaMzaM jayapAlamamlamRditaM tadgolakaM vessttitm|| navIna jvara ityAdi anya rogoMmeM bhI vyavahAra patraimaJjabhujaGgavallijanitainikSipya khAte puTam / karanA hitakArI hai / dattvA kukuTasaMjJakaM sahadalaiH saMcUrNya tatra kssipet|| isake sevanase yadi tApa adhika ho to bhAgAdhaiM jayapAlabIjamamRtaM tttulymekiikRtm| zItala jalakI dhAra ( zirapara ) DAlanI caahie| guJjAnAgarasindhucitrakayuto srvjvraannaashyet|| (athavA kAMjImeM bhIgI huI caadr| ur3hAnI zUlaM ca grahaNIgadaM sajaTharaM dadhyannasaMsevitAm / cAhiye / ) tApe secanakAriNAM gadavatAM mUtasya cintaamnneH|| pathya-dahI bhAta / For Private And Personal
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 230] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [cakArAdi varuvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv (anupAna-zahada / yA rogocita anya kaathaadi|) zudra pArA, tAmra bhasma, zuddha gandhaka, 1-1 (1930)cintAmaNirasaH(7) (ra. sA. sN.|jv.) karSa ( 1 / tolA ), zuddha mIThA teliyA AdhA karSa, tAlakaM zulvakaM cUrNa zikhigrIvaM samAMzikam / aura tintiDIkakA cUrNa cauthAI karSa lekara prathama saMpiSya kArayetsarvaM cakrikAsannibhaM zubham // pAre gandhakakI kajalI banAiye tatpazcAt anya zarAvapihitaM rAtrau pacedgajapuTena tu / oSadhiyAM milAkara nIbUke rasameM ghoTakara golA svAMgazItaM samuddhatya bhakSayenmASamAtrakam // banAiye / phira cha: aMgula gahare gola pAtrameM nAgarazarkarAsahitaM sevyaM sarvajvaraharaM param // belake pAna bichAkara vaha golA rakhie aura use zuddha haritAla, tAmrabhasma, be bujhA cUnA, pAnoMse Dhakakara pAtrakA mukha banda karake usapara aura zuddha nIlA thothA samAna bhAga lekara pIsakara 3-4 kapara miTTI karake sampuTa banAkara gajapuTameM TikiyA banAiye aura unheM sampuTa meM banda karake | phUMka dIjie / jaba saMpuTa svAMgazItala ho jAya rAtrike samaya gajapuTameM phUMka dIjie / tatpazcAt | to usameMse auSadhako nikAla kara usameM AdhA svAMga zItala honepara nikAlakara pIsakara surakSita AdhA kapa syAha mirca aura tintaDIkakA cUrNa rkhie| ___ise 1 mAzekI mAtrAnusAra mizrIke sAtha milAkara una pAnoM sameta pIsakara 1-1 rattIko milAkara sevana karanese samasta prakArake jvara naSTa goliyAM banA liijie| hote haiM / ( vyavahArika mAtrA 2 rattI / jvara ise doSAnukUla anupAnake sAtha tridoSaja Anese 3-4 ghanTe pahile deN|) atisAra aura saMgrahaNImeM denA cAhie / (1931) cintAmaNirasaH (8) (ra. sA. saM. / jvarAti0) (1932) cintAmaNirasaH (9) zuddhamRtaM mRtaM tAnaM gandhakaM pratikArSikam / / (yo. ra.; ra. rA. su.| yakSmA.; vai. ka. dru. / ska02) cUrNayedvipakarSAI viSA tintaDIphalam // rasendravaikrAntakaraupyatAmra marda yetkhallamadhye tu cAmlena golakIkRtam / salohamuktAphalagandhahema / garbha SaDaGgulaM kuryAtsarvato vartulaM zubham // virbhAvitaM cA'kabhRGgavahinAgaballyAH kSipetpatramAdA pAtre ca golakam / ___ rasairajAgopayasA tathaiva // AcchAdya tacca pAtreNa ruddhA gajapuTe pacet // azaHkSayaM kAsamarocakaJca svAGgazItaM samuddhatya sapatraJca vishesstH| ___ jIrNajvaraM pANDumapi prmehaan| karSArddha maricaM datvA karddhi tintaDIphalam / guJjApramANaM madhumAgadhIbhyAm guJjAmitAM vaTI kuryAcintAmaNiraso mahAn / lIDhaM nihanyAdviSamaM ca vAtam atisAre tridoSotthe sNgrhgrhnniigde| cintApaNiriti khyAtaH anupAnaM vidhAtavyaM yathAdoSAnusArataH // / pArvatyA nirmitaH svayam // For Private And Personal
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhAgaH / [ 231] __ zuddha pArA, vaikrAnta bhasma, raupya bhasma. tAmra AdhmAnagulmau ca vivandhazUle bhasma, loha bhasma, motI bhasma, zuddha gandhaka, aura tUnIpratUnyau vilayaM prayAnti // svarNa bhasma samAna bhAga lekara prathama pAre aura zudra pArA 1 bhAga, aura gandhaka 2 bhAga gandhakakI kajalI banAiye, phira anya auSadhe lekara kajalI banAkara use piyA bAMsA ( kAlA milAkara adrakake svarasa, bhAMgareke rasa, cIteke | | bAMsA )ke rasa, nIbUke svarasa, aura imalIke khArake kAtha tathA gAya aura bakarIke dUdhakI 3-3 pAnI meM eka eka dina ghoTakara golA banA kara sukhAkara bhAvanAeM diijie| use tAMbeke sampuTa meM banda karake usake Upara kapara pArvatI nirmita isa cintAmaNi rasako 1 | miTTI karake acchI taraha sukhA lIjie, aura use rattIkI mAtrAnusAra zahada aura pIpalake cUrNake sAtha lavaNa yantrameM ( 3 pahara taka ) pakAiye, pazcAt sevana karanese bavAsIra, kSaya, khAMsI, aruci, jIrNa- sampuTake svAMga zItala ho jAne para usameMse jvara, pANDu, prameha, viSamajvara aura vAyukA nAza | auSadhako nikAlakara usameM pArese cauthAI gandhaka hotA hai| aura zuddha mIThA teliyA milAkara z2arA dera mandAgni (1933) cintAmaNirasaH (10) para pakAiye / aura phira ( eka dina ) cIteke (ra. ra. sa. / u. khaM. a. 18) kAthameM ghottie| mUtena gandhaM dviguNaM vimarya ___ise 1 valla (2-3 rattI )kI mAtrAnusAra koraNTanimbUttharasaidinaM tat / | araNDIke tela aura zahada meM milAkara sevana karanese cicodbhavakSArarasena caika gulma, tUnI, pratitUnI, aura AdhmAna rogakA nAza hotA hai| dinaJca golaM ravisampuTastham // ___apathya---khaTTe padArtha, tela aura ThaNDI ciijeN| liptvA mRdA zuSkamatIva kRtvA sAmudrayantreNa puTaM dadIta / (1934) cintAmaNirasaH (11) (r.cN.|jv.) uddhRtya zItaM rasapAdabhAgaM rasabhAgo bhavedeko gandhaJca dviguNaM bhavet / prakSipya gandhaM vipacenmanAka ca // | TaGkaNasya trayo bhAgAHzRGgaveraM caturguNam / / viSaM ca datvA rasapAdabhAgaM marIcaM paJcabhAgazca SaDbhAgA ca harItakI / lohasya pAtre'tha kRzAnutoyaiH / jaipAlaM saptabhAgaM syAt sUkSmacUrNAni kArayet / / rasastu cintAmaNireSa ukto bhRGgarAjarasenaiva khalve nikSipya mardayet / vAtAritailena samAkSikeNa // caNapramANA vaTikA guDena saha bhakSayet // vallena mAnaM pradadIta cAmlaM uSNaM sekAdikaM kuryAduSNaM vaaripibenmuhuH| sailaM ca zItaM parivarjayeJca / | AmAntaM recanaM kuryAdajIrNajvaranAzanam // . For Private And Personal
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [232] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi Muvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvraniwww jalodaraM kAmalAca zophazulavinAzanam / anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara droNapuSpI (gUmA) rasazcintAmaNi khyAtaHzUlapANDUdaraM haret // ke rasameM ghoTakara sukhAkara kapar3e meM chAna liijie| zuddha pArA 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, | ise 1 yA 2 rattIkI mAtrAnusAra adrakake suhAgekI khIla 3 bhAga, soMThakA cUrNa 4 bhAga, rasake sAtha sevana karanese ajIrNa, ATha prakArake mircakA cUrNa 5 bhAga, harrakA cUrNa 6 bhAga aura / jvara, samasta prakArake zUla aura Ama roga naSTa zuddha jamAlagoTA 7 bhAga lekara mahIna cUrNa karake hote haiN| bhAMgare ke rasameM ghoTakara caneke barAbara goliyAM (1736) cintAmaNivaTikA (ra.kA.dhe.vara.) banA liijie| lavaGgaM citrakaM zuNThI jaipAlaM ca catu:samam / (prAtaHkAla ) eka golI mur3ake sAtha khAkara TaGkaNaM ca pradAtavyaM vRddhadAru ca kArSikam / / Uparase bArabAra uSNa pAnI pInA aura peTa para | mUtaJca gandhagaralamaricaM melayetsamam / seka karanI caahie| isase virecana hokara Ama dantIdravaiH prakartavya bhAvanA tritayaM tathA // nikala jAtI haiM aura ajIrNa, jvara, jalodara, mASamAtrA prakarttavyA vaTikA jvrnaashinii| kAmalA, sUjana, zUla, pANDu aura udara rogoMkA | vaTI trayazca pUrvAhna zItaM toyaM pibedanu / nAza hotA hai| jIrNajvaraprazamanI pathyAdeva niyacchati / / (1935) cintAmaNirasaH (12) lauMga, cItA, soMTha, zuddha jamAlagoTA, suhAgekI ( ra. kA. dhe.; bhai. ra.; vai. ra. ra.; caM.; ra.sA. saM.; khIla, bidhArA, zudra pArA, zudra gandhaka, zuddha ra. rA. suM. / jvara.; ra. maM. / a. 6; rase. ci. mIThA teliyA aura syAhamircakA cUrNa barAbara ma. / a. 9) barAbara lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banA rasaM gandhaM mRtaM zulvaM mRtamabhraM phalatrikam / lIjie, tatpazcAt anya oSadhiyoM kA cUrNa milA dhyuSaNaM bIjajaipAlaM khalve vimardayet // kara dantIke kAthakI tIna bhAvanA dekara 1-1 droNapuSpIrasairbhAvyaM zuSkaM tadvastragAlitama / mAzekI goliyAM banA lIjie / cintAmaNiraso hyeSa tvajIrNa zasyate sadA // prAtaHkAla zItala jala ke sAtha 3 golI khAne jvaramaSTavidhaM hanti sarvazUleSu shsyte| aura pathya pAlana karanese jIrNajvara naSTa hotA hai| gujjaikaM vA dvigujaM vA deymaadrkvaarinnaa|| (vyavahArika mAtrA-4-6 rattI) zuddha pArA,zuddha gandhaka,tAmra bhasma,abhraka bhasma (1937) cumbakaH ( A. ve. pra. / a. 8.) harra, baher3A, AmalA,trikuTA (soMTha, mirca, pIpala) sa tu pASANajAtiH uktazca-. aura zuddha jamAlagoTA samAna bhAga lekara prathama kAntalohAzmabhedAH syushcumbkbhraamkaadyH| pAre aura gandhakakI kajalI banA lIjie phira cumbakAkAntapASANo'yaskAnto lohkrsskH|| For Private And Personal
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [233] atha guNAH zirorogaM karNazUlaM dantazUlaM galagraham / cumbako lekhanaH zIto medovissjraaphH| vAtapittasamudbhUtaM grahaNI sarvasambhavAm // kaNDUpANDUdarara'NyamohamUrchAdirogahRt // AmavAtaM kaTIzUlamagnimAnyaM vicikAm / athAsya zodhanamupayogazca ajaisi kAmalAM mehaM mUtrakRcchrAdikazca yat / / saubhAjanarase sAmlavarge dolAgato dinm| tatsarva nAzayatyAzu viSNucakramivAsurAn / pAcitaHzudhyate kAntapASANa pAradopakRt // cUDAmaNiraso hyeSa zivena prikiirtitH|| ' cumbaka ' eka prakArakA patthara hotA hai, | pArada bhasma ( rasa sindUra ) mUMgA bhasma, jaisA ki kahA gayA hai ki " kAntaloha, cumbaka, svarNa bhasma, cAMdI bhasma, vaGga bhasma, tAmra bhasma, aura bhrAmaka Adi pASANa bheda haiM / cumbaka, kAnta- motI bhasma, tIkSNa loha bhasma aura abhraka bhasma pASANa, ayaskAnta aura lohakarSaka, yaha saba eka samAna bhAga lekara pAnIse ghoTakara 2-2 yA hI padArthake nAma haiN| 3-3 rattIkI goliyAM banA lIjie / guNa----cumbaka lekhana, zItala, bhedana viSa zrI zivokta yaha cUDAmaNi rasa dhAtugatajvara, aura jarAnAzaka, tathA khujalI, pANDu, udararoga, / sannipAtajvara, viSamajvara, kAma aura zokajanitakSINatA, moha aura mUrchAnAzaka hai / jvara, khAMsI, zvAsa, sarvAMgameM utpanna hone vAle __ zodhana-cumbaka pattharako 1 dina dolA- nAnA prakArake zUla, ziro roga, karNa zUla, danta yantra vidhise amlavarga ( amlabeta, jambIrI nIMbU , zUla, galagraha, vAtapittaja tathA sannipAtaja saMgrahaNI, vijaurA nIMbU , cUkA, nAraMgI, tintaDIka, imalIkA AmavAta, kaTizUla, agnimAMdya, viSUcikA, bavAsIra, phala, kAgajI nIbU , dADima aura karoMdA )yukta kAmalA, prameha aura mUtrakRcchrAdi samasta rogoMko sahaMjaneke rasameM pakAnese vaha zuddha ho jAtA hai| atyanta zIghra naSTa karatA hai| ___kAnta pASANa ( cumbaka ) pAradakI zaktiko (1939) cUDAmaNirasaH (bhai. ra. / yakSmA.) bar3hAtA hai| dviniSkaM rasasindUraM tadadai hemajAritam / (1938) cUDAmaNirasaH (r.cN.r.saa.sN.|jvr.) niSkadvayaM gandhakazca mrdyeccitrkdvaiH|| mRtaM mUtaM pravAlazca svarNa tAraM ca vaGgakam / kumArikAdravairyAmaM chAgadugdhe triyAmakam / bhulvaM muktAM tIkSNamabhraM sarvamekatra yojayet // muktAvidrumavaGgAnAM niSkaM niSkaM vimizrayet // jalena piSTvA vaTikA kAryA vllprmaanntH| golakaM pUrayedbhANDe ruvA gajapuTe pacet / dhAtusthaM sannipAtotthaM jvaraM viSamasambhavam // svAGgazItaM vicUAtha bhakSayedraktikA dvayam // kAmazokasamudbhataM tridoSajanitaM tathA / madhunA kSayarogaghnaM vAtapittasamudbhavam / phAsa bhAsazca vividhaM zUlaM sarvAGgasambhavam // ajAtazcAnu pibeccharkarAmadhusaMyutam / / bhA0 30 For Private And Personal
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [234] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [cakArAdi ------- -.. .vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv.. rasa sindUra 2 niSka, svarNa bhasma 1 niSka kastUrI, mUMgA bhasma, cAMdI bhasma, lauha bhasma, ( 5 mAze.) aura zudra gandhaka 2 niSka / sabako haritAla bhasma, sonA bhasma, rasa sindUra, svarNa 1 pahara taka cIteke kvAtha aura ghRtakumArIke rasameM sindUra, lauMga, motI, dAracInI, abhraka bhasma, sonA tathA 3 pahara paryata bakarIke dUdhameM ghoTakara usameM makkhI bhasma, rAjapaTTa bhasma, gokharu, jAyaphala, 1-1 niSka motI bhasma, mUMgA bhasma aura vaGga jAvitrI, syAha mirca, kapUra, tUtiyA (zuddha yA bhasma milAkara golA banA lIjie aura use bhasma ) saba eka eka bhAga aura asagandhakA cUrNa sampuTameM banda karake gajapuTakI agni diijie| 2 bhAga lekara sabako ekatra kharala karake saMbhAlake svAMga zItala hone para nikAlakara cUrNa kara rasa, bhAMgarekI jar3ake rasa, bAsekI jar3ake rasa liijie| AkakI jar3ake rasa aura gokharuke rasakI alaga .... ise 2 rattIkI mAtrAnusAra zahadameM khilAkara alaga sAta sAta bhAvanA diijie| Uparase mizrI aura zahadayukta bakarIkA ghI pilAne zrI zivakathita yaha "cUDAmaNi." rasa se vAtapittaja kSayaroga naSTa hotA hai / vAtaja, pittaja, kaphaja, dvidoSaja, sannipAtaja, (1940) cUDAmaNirasa (bRhada) (r.saa.sN.|jvr.) santata, satata, ikatarA, tijArI, cauthiyA, viSamajvara kastUrikAvidrumarauppalauhaM | aura bhUtAbhiSaMga jvarakA atyanta zIghra nAza karatA hai| tAlaM hiraNaM rasabhasma dadyAt / ( mAtrA 2 rattI / ucita anupAnase deN)| suvarNasindUralavaGgamuktA (1941) cUlikAvaTI (bhai. ra. / udarA.) .. ___cocaM ghanaM mAkSikarAjapaTTam // gokSAjAtIphalajAtikoSa raso gandho viSaM tAlaM trikaTu triphalA tthaa| - maricakapUrakatutthakaJca / TaGganaM samabhAgazca jayapAlaJcaturguNam // pragRhya savai hi samaM prayatnA bhRGgarAjarasenAtha kezarAjarasena vaa| . dathAzvagandhAM dviguNaM hi vaidyaH // madhunA vaTikA kAryA guJjAdvayamitA shubhaa| vakSyamANauSadhairbhAvyaM prtyekmunisNkhyyaa| cUlikAkhyA vaTI khyAtA shothodrvinaashinii| nirguNDIphaJjikAvAsAravimalaM triknnttkaiH|| kAmalAM pANDurogazca AmavAtaM halImakam // tadvIrya kathayiSyAmi vAtikaM paittikaM jvaram / hanyAdbhagandaraM kuSThaM plIhAnaM gulmameva ca // .. kaphodbhavaM dvidoSotthaM tridoSajanitantathA // zuddha pArA, zuddha gandhaka, zuddha mIThA teliyA, santataM satataM hanti tRtiiykcturthkau| zuddha haratAla, trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala,) harra; aikAhikaM dvayAhikaJca viSamaM bhUtasambhavam // baher3A, AmalA, aura suhAgekI khIla 1-1 bhAga nAzayedacirAdeva vRkssmindraashnirythaa| tathA zuddha jamAla goTA sabase cAra gunA lekara cUDAmaNiraso hyeSa zivena paribhASitaH // / mahIna cUrNa karake, kAle yA sapheda bhAMgareke rasameM For Private And Personal
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra chakArAdikaSAyaprakaraNam ] www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / cha atha chakArAdikaSAyaprakaraNam / (vaM. se.; vRM. mA.; ga. ni. ca. da. / prame.) chinnAvahnikaSAyaM vA pAThAkuTajarAmaTham / tiktA kuSThazca saJcUrNya sarpimehI pivennaraH // chinAzivAparpaTatoyadAnAt aho ! pArAzarAdi munikathita anya kaSAyoM kI kyA AvazyakatA hai? kevala giloya, soMTha (1946) chardinigrahaNo kaSAyadazakaH (ca. saM. / sU. sthA. a. 4) jambvAmrapallavamAtuluGgAmlabadaradADima- aura pittapApar3AkA kAtha hI kyA pittajvarako zAnta reeSTikozIramRllAjA iti dazemAni chardi karaneke lie paryApta nahIM hai ? nigrahaNAni bhavanti // 28 // (1949) chinnAdikaSAyaH (vRM. mA. / amla.) chinnAkhadirayaSTayAhRdArvyambho vA madhudravam / / jAmanake patte, Amake patte, vijaurA nIbU, bera, dADima, jau, mulaiThI, khasa, miTTI (pIlI miTTI) aura dhAnakI khiil| yaha daza oSadhiyAM vamana (ulTI - kai.) ko rokane vAlI haiM / (1947) chinnAdikaSAyaH (amlapitta kI zAntike lie) giloya, khaira, - muleThI, aura dArUhaldokA kAtha zahada DAlakara pilAnA cAhie / (1950) chinnAdikAthaH giloya aura cItekA kAtha athavA pAThA, indrajau, hIMga, kuTakI aura kUThake samAna bhAga mizrita cUrNako pIne se sarpimehako ArAma hotA hai| (1948) chinnAdikaSAyaH (vai. jI. | vi. 1; vR. ni. ra. / jvara. ) aho kimartha bahubhirkaSAyaiH parAzarAdyairmunibhiHpradiSTaiH / pittajvaraH kiM na sarIsarIti // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [37] ( bhA. pra. ma. khaM / visko. ) chinnApaTola bhUnimbavAsakAriSTaparpaTaiH / khadirAbdayutaiH kAtho hanti visphoTakajvaram / / giloya, paTolapatra, cirAyatA, bAsA, nImakI chAla, pittapApar3A, khaira aura mothekA kAtha visphoka jvarakA nAza karatA hai / (1951) chinnAdikAthaH (vaidhAmRta | alaM. 3 ) chinnAkirAtatriphalAtriyAmA tiktakaSAyo guDasamprayuktaH / ziraH zirorddhazravaNAkSidanta For Private And Personal lAni nihanti sadyaH // 51 //
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 238] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [chakArAdi giloya, cirAyatA, harra, baher3A, AmalA,... aura dhamAsekA kAtha, tathA kaphacarameM soMTha, bAMsA, haldI, aura kuTakIke kAthameM gur3a milAkara pInese mothA aura dhamAsekA kAtha pInA cAhie / zirazUla, AdhAzIzI, karNazUla, netroMkI pIr3A, (1955) chinnodbhvaadikssaayH(yo.s.|smu.4) dAMtakA darda, bhauM aura kanapaTIkA darda zIghra hI minoDavAvadhAbheSajabharAbhiH naSTa ho jAtA hai| ___ kAthIkRtaJca salilaM grahaNIgadanam / (1952) chinnAdi kAthaH (bR. ni. ra. / jvara.) giloya, mothA, soMTha aura atIsakA kAtha pippliicuurnnsNyuktaakaathshchinnodbhvodbhvH| pInese grahaNI roga naSTa hotA hai| jIrNajvarakaphavaMsI paJcamUlakRto'thavA // (1956)chinnodbhavAdikvAtha (vaM.se.|amla.pi.) giloya athavA paMcamUlake kvAthameM pIpalakA chinnodbhavA nimbapaTolapatraM cUrNa DAlakara pInese jIrNa vara aura kaphakA nAza phalatrikaM sukathitaM suzItam / hotA hai| kSaudrAnvitaM pittamanekarUpam (1953) chinnAdipAcanam (vR.ni.ra.jva.) sudAruNaM hanti tadamlapittam // chinnaruhApicumandakadhAndhaM giloya, nImakI chAla, paTolapatra, harra, baher3A vizvanizAjanitazca kssaayH| aura AmalA / inake kvAthako ThaNDA karake usameM zahada milAkara pInese aneka prakArake pittaroga pAcanakaM guDamizritameva... / aura dAruNa amlapittakA nAza hotA hai / pittabhave jvara eva hi peyam // giloya, nImakI chAla, dhaniyA, soMTha, * aura / (1917) chinnAdbhavAdikAthA (yaa.s.|smu.3) haldI ke kAthameM guDa milAkara pittavarameM pInese / chinnodbhavAmbudharakaNTakinIkaliGga . doSoMkA paripAka ho jAtA hai| paatthaambuvaidyjnniivihitkssaayH| . (1954) chinnodbhavAdikaSAyaH (vai.jii|vi.1), pIta prabhAtasamaye harati tridoSaM __saJjAtakarNakarujaM jvaramagnisAdam // chinnodbhavAmbhodharadhanvayAsaiH mnikaaprnnyaa| giloya, mothA, kaTelI, indrajau, pAThA, sugandha vizvASAmbhodharadhanvayAsaiH bAlA aura bAsekA kAtha prAtaHkAla pInese karNaka sannipAtajvara aura agnimAMdyakA nAza hotA hai| kAtho marutpittakaphajvareSu // ..vAtaja jvarameM giloga, nAgaramothA aura / // iti chakArAdikaSAyapakaraNam / / dhamAsekA kAtha; pittavarameM cirAyatA, mothA, raNukA, / For Private And Personal
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 239 ] atha chakArAdicUrNaprakaraNam atha chakArAdipAkaprakaraNam (1958) chatrAdicUrNam (bR.ni.ra. |aru.) (1960) chuhArApAkaH (mapuM. a. / ta. 4 ) gvajUrapasthaM magadhA palaikam / chatrA bIjaM tintaDIkaM drAkSA dADimajIrakam / / dugdhena saMpAcyaM caturguNena / / sauvarcalaM guDaM kSaudraM sarvArocakanAzanam / / ghRtena saMbhaw palASTakena / sauMpha, tintaDIka, munakkA, anAra dAnA, drAkSAzvagandhAmusalIdvayena / / jIrA, sauvarcala ( kAlA namaka ) aura gur3a samAna lvnggnaatiiphljaatiptrii| bhAga lekara cUrNa karake zahadameM milAkara cATanese .. patrAvalAkezarakaiH samAMzaiH / / sarva prakArakI arucikA nAza hotA hai / ( jIrA marvadvibhAgA susitA sametam / / bhUnakara DAlanA cAhie / mAtrA 3 mAze ) - vaGgAbhralohaistu palArddhamAnaH / / (1959) chohArAyaM cUrNam (ga.ni.kRmi.) majjA trayA kSoTakakAzmarIbhiH / / sAkaM vidhAyAsya ca modakAnyaH / / chohAracitrakaviDaGgapalAzabIjaiH puSTastu hRSTaH prmdaamdno| savyopavAridagadAbhayamadyagandhaiH / bhuJjIta vai rogagaNapramuktaH / / vAhIkamAgadhijaTAjaraNAjagandhai guThalI rahita chuhAre 1 sera aura pIpala .1 icUrNa tridadviguNitaM kRmijinarANAm // chaTAMka ( 5 to0) lekara pIsakara cAra gune dUdhameM chohArA (guTalI rahita), cItA, bAyabiDaMga, pakAiye. jaba mAvA taiyAra ho jAya to use AdhA DhAphake bIja ( palAza pApar3A ), trikuTA. ( soMTha, sera dhImeM bhUnie aura phira saba auSadhoMse 2 gunI mirca, pIpala), nAgaramothA, kUTha, khasa, maulasirIkI khAMDakI cAzanI banAkara usameM yaha mAvA tathA chAla, kesara, pIpalAmUla, jIrA aura ajamoda samAna - AdhA AdhA pala . ( 2 / / -2 // tole.) drAkSA bhAga tathA nisota sabase do gunA lekara cUrNa kara , (munakkA ) asagandha, donoM mUsalI, lauMga, jAyaphala, lIjie / isake sevanase kRmiroga naSTa hotA hai| jAvitrI, patraja ( tejapAna ), balA (bIjabanda ) aura kezarakA mahIna cUrNa tathA baMga, loha aura ( bhAtrA 2-3 mAzaM / anupAna pAnI ) abhaka bhasma evaM pistA badAma. cirauMjI. akharoTakI noTa--....-6 dina auSadha khilAneke pazcAta girI aura khambhArIke phala pIsakara milAkara rakhie / rogIko eka virecana de denA caahie| isake sevanase manuSya hRSTapuSTa, kaamniyoNk| madabhaJjaka aura rogamukta hotA hai / // iti chakArAdicUrNapakaraNam // // iti chakArAdipAkaprakaraNam / / For Private And Personal
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 240 1 www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / atha chakArAdirasaprakaraNam (1961) chantakarasa: ( yo. ra. 1 ) rasabhasma palAMzaM syAttatpAdaH svarNabhasma ca / tAmraM bhujaGgavaGge ca mauktikaM tatsamAMzakam // teSAM samamayacUrNamakaM tatsamaM bhavet / tatsamaM gandhakaM datvA vIjapUrAIkAmbunA // sabai khalve vinikSipya mardayettridinAvadhiH / tatkalkaM bhAvayetsasadinAnyAmalakadravaiH // pazcAnmUSAyAM ruGgA bhANDe vinikSepet / bAlubhiH paripUryAtha kramavRddhena vahinA || pacedyAmatrayaM culyAM svAGgazItalamuddharet / tataH sarva samAkRSya cUrNayetpagAlitam // ajAjI dIpyakaM vyoSaM triphalA kRSNajIrakam / kRmizatruvarAGgaM ca pratyekaM niSkamAnakam // tataH sarva cUrNayitvA yojayetpUrvabhasmanA / itthaM paJcarasaireSa moktazchardhantako rasaH // tadrogaharaidravyairdadyAdvallupramANataH amlapittamasRktiM chardi gulmamarocakam // AmavAtaJca duHsAdhyaM masekacchardihRdrujam / sarvalakSaNasampUrNa vinihanti kSayAmayam / svasthocito hitakaraH sarveSAmamRtopamaH / / [ chakArAdi rasamakaraNam pArada bhasma ( rasa sindUra) 1 pala (5 tole), svarNa bhasma, tAmra bhasma, zIzA bhasma, vaGga bhasma, motI bhasma 1 / - 1 / tole aura lohabhasma 11 | tole tathA abhraka bhasma 22|| tole aura zuddha gandhaka 45 tole lekara sabako 3-3 dina taka adraka aura jambIrI nIbU ke rasa meM ghoTie / phira sAta dina taka Amaleke rasameM ghoTa kara use andha mUSAmeM banda karake 3 pahara taka bAlukA yantrameM mRdu, madhyama, titrAbhi para pkaaiye| jaba yantra svAMga zItala ho jAya to usameMse auSadha nikAla kara pIsakara kapar3e se chAna liijie| aba isameM 5- 5 mAze jIrA, ajavAyana, soMTha, mirca, pIpala, hare, baher3A, AmalA, kAlAjIrA, bAyabiDaGga, aura dAracInIkA cUrNa milAiye / - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir isakA nAma "chantaka" rasa hai / ise 1 valla (3-3 rattI) kI mAtrAnusAra rogocita anupAnake sAtha sevana karAnese amlapitta, raktapitta, chardi (vamana) gulma, aruci, duHsAdhya AmavAta, jI macalAnA, hRdayakI pIr3A aura sampUrNa lakSaNayuktaH rAjayakSmA roga naSTa hotA hai / yaha sabake lie amRtopama svAsthya-rakSaka hai / // iti chakArAdirasamakaraNam // For Private And Personal
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir jamArAdikapAtaprakaraNa ) dvitoyo bhAga : / [ 241 ] atha jakArAdikaSAyaprakaraNam (1962) japAkusumaprayogaH (yo. ra. / strI.) chardi (mana) aura atisAra (daratA) ke AranAlaparipeSitaM vyaha lie jAmana aura Amake pattoMke kAthako ThaNDA yA japAkusumamati puppigii| | karake usameM zahada aura dhAnakI khIloMkA cUrNa satpurANaguimuSTise vetI milAkara pInA atyanta guNakArI hai| sA dadhAti na hi garbhamaGganA / / / / (1965) jambUpallavAdikAthaH (g.ni.|chry.) jo strI RtukAlameM 3 dina taka japA (japA) jayAmrapallavozIravaTAzvatthAvarohajaH / ke pUloM ko kajImeM pIsakara 5 toLe gur3ameM milA- kAtha.zIto madhayuta piitcchdinivaarnnH||60|| kara khAtI hai usako garbha nahIM rhtaa| ___ jAmana aura Amake patte, khasa, bar3a aura (1963) japAdiyogaH (yo. sa. / sa. 5) / pIpalavRkSake aGkuroM ke kvAthako ThaNDA karake zahada mUlaM japAyAH kusuna yuktaM / milAkara pInese chardi ( vamana ) naSTa hotI hai / saMkAya yatnAspivati prbhaate| yasamA apatyaM na dadhAti pUrTi (1966) jamvAdikAthaH ( vaM. se. / graha.) garnastriI vAtAdedoSaiH // janbUdADimazRGgATapAThAkaJcaTapallavaiH / yadi vAta kakAdi donoM ke kAraNa garbhatthita pakaM paryuSitaM bAla velvaM saguinAgaram // . vAlakakI puSTi na hotI ho to japA (jagA) ko hanti sarvAnatIsArAngrahaNImatidustarAm / jar3a aura pUloM ko paphAphara prAtaHkAla pInA jAmana ke patte, anArake patte, siMpA ke patte, caahie| / pAA aura caula.I ke patte samAna bhAga lekara kUTa(1964) jampalvAdikAyaH kara rAta ko pAnImeM pakAkara chAnakara usameM bela(vR. yo. ta. / ta. 84; vaM. se.; vR.ni. ra.; . maa.| girI bhigokara Dhakakara rakha dIjie / prAtaHkAla chardi; bhA. pra. khaM. 2 / chardi.) usameM gur3a aura soM kA cUrNa milAkara pInese jabbAmrapallavazrRtaM kSe.draM dattvA surzatalaM toym| samasta prakArake atisAroM aura bhayaGkara saMgrahaNI lAjairava piccha yatisAre paraM siddham / / / kA nAza hotA hai| bhA0 31 For Private And Personal
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [242] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / jakArAdi (1967) jamdhvAdizItakaSAyaH - jAmana, Ama aura Amale ke nae pattoM (ca. da.; vR. mA. / chardi.) (kopaloM) ko kUTakara rasa nikAlakara use bakarIke jambAmrapallavagavedhukadhAnyasevya- dUdhameM milAkara aura zahadase mIThA karake pInese hIveravArimadhunA pivato'lpamalpam / raktAtisArakA nAza hotA hai| (mAtrA-svarasa 5 chardiHprayAti zamanaM trisugandhiyuktA tole, dUdha 5 to0) lIDhA nihanti madhunA ca durAlabhA vA // (1970) jayAdikAthaH (yo. ra. / upadaM.) jAmana aura Amake patte, gulasakarI, dhaniyA, jayAjAtyazvamArArkazampAkAnAM dalaiH pRthak / khasa, aura netrabAlA samAna bhAga milAkara 2 tole kRtaM prakSAlane kAthaM mer3hapAke prayojayet / / lekara kUTakara rAtako 32 tole pAnImeM miTTIke baratanameM bhigo dIjie / prAtaHkAla chAnakara usameM jayA, camelI, kanera, Aka aura amalatAsa zahada milAkara thor3A thor3A pInese; athavA dAla meM se kisI ekake pattoMke kAthase dhonese liMgacInI, ilAyacI tejapAta aura dhamAseke cUrNako vraNa (Atazakake dhAtra) naSTa hote haiM / zahadameM milAkara cATanese chardi (vamana) kA nAza (1971) jalakumbhIkSArayogaH hotA hai| (ga. ni. / granthya.; . mA.; yo. ra. / gala.) (1968) jamvAdisvarasaH (vai. ma. / pa. 6) jalakumbhIka bhasma pakaM gomUtragAlitam / jambUkSIrIvRkSAralukakubhakaraJjapallavasvarasam / pibetkodravatakrAzI galagaNDopazAntaye / / lakucaphalasvarasaM palaM chAgaM payaHpalamapi / ___ jala kumbhIkI rAkhako gomUtra meM pakAkara chAna prage pItvA // kara pIne aura kodoM tathA takrakA AhAra karane se jayati saraktazleSmaM pravAhaNaM gudeSu jAtazca // galagaNDa roga naSTa hotA hai / ... jAmana, kSIrI vRkSa (bar3a, pIpala, gUlara Adi) (1972) jalatrikayogaH (yo. smu.| 4) aralu, arjuna aura karaJja ke pattoM tathA baDhahalake jalaM sarodhaM sahazRGgaveraphaloMkA svarasa 1 pala (5 tole) aura bakarIkA majApayobhiH sahitaM kthitvaa| dUdha 5 ttole milAkara prAtaHkAla pInese rakta aura kaphayukta atisAra kA nAza hotA hai| pivedatIsAragade sazule (1969) jamvAdisvarasa pittodbhave dAhasamanvite ca // . (bhA. pra. / ma. khaM. ati.; ga. ni. / ati.; netrabAlA, lodha aura adarakhako bakarIke dUdha - zA. saM. khaM, 2 / a. 1) ...! meM pakAkara pInese dAha aura zUlayukta pittaja jambbAmrAmalakInAntu kuTTa yetpallavAnavAn / atisArakA nAza hotA hai| (pratyeka auSadha 1 saMra hya svarasa teSAmajAjhIreNa yojayet // .. tolA, dUdha 24 to. pAnI 96 to. ekatra milAtatpItaM madhunA yuktaM raktAtisAranAzanam // kara pAnI jala jAne taka pkaaeN|) 1 zAdhara aura yogaratnAkarameM isa prayogake anupAnameM ghI bhI likhA haiN| . ....... For Private And Personal
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [243] WVVANINN/AlAt' (1973) jaladharAdikAthaH (vR. ni.ra.sanni.) cUrNa tathA khAMDako ekatra karake zahadameM milAkara jaladharadazamUlaM vArizuNThIsametam cATanese purAnI chardi naSTa hotI hai / malayajakRtamAlaM vAsakaM parpaTazca / (1977) jAtIpatrAdikAthaH samadharaNaghRtAMzaHkAtha eSa prabhAte (vaM. se.; yo. ra.; vR. ni. ra.; . mA.; bhA. pr.| zamayati samudIrNa pItamAtra pralApam // mukha.; vai. jI. / vi. 4.; yo. ta. / ta. 69) nAgaramothA, dazamUla, sugandhabAlA, soMTha, sapheda | jAtIpatrAmRtAdrAkSAyAsadAvarvIphalatrikaiH / candana, amalatAsa, bAsA aura pittapApar3A samAna kAthAkSaudrayutaHzIto gaNDUSo mukhapAkanut // bhAga milAkara do tole lekara AdhAsera pAnImeM camelI ke patte, giloya, munakA, dhamAlA, dAruhaldI aura triphalAke kAthako ThaNDA karake pakAkara chAnakara usameM 7 // mAze ghI milAkara zahada milAkara usake kulle ( garAre ) karanese prAtaHkAla pilAne se prabala pralApa bhI turanta zAnta mukhapAka ( muMhake chAle aura ghAva ) naSTa hotA hai| ho jAtA hai| (1978) jAtIpatrAdikAtha: (1974) jalavetasAdiyogaH ( vaM. se.|viss.) (vaM. se.; ra. ra. / masU.) jalavetasavRkSasya mUlaM kuSThaM pacejale / jAtIpatrasamaJjiSThA dAva:pUgaphalaM shmii| sa kAthaHzItala peyaH paraJca viSanAzanaH // dhAtrIphalaM samadhukaM kathitaM madhusaMyutam // - jalavetasa vRkSakI jar3a aura kUThako pAnImeM mukhavaNe kaNTharoge gaNDUSArtha prazasyate // pakAkara chAnakara ThaNDA karake pInese viSakA nAza camelIke patte, majITha, dAruhaldI, supArI, hotA hai| zamI ( chokarA )kI chAla, AmalA aura mulaiThIke (1975) jalazaivAlayogaH (vai.ma.pa.11) kAthameM zahada DAlakara kulle karAnese mukhatraNa ( muMhake jalazaivAlamAdAya kaNDUkledAnvite tnau|| ghAva ) aura kaNTharogoMmeM atyanta lAbha pahuMcatA hai| paripeSya jalaM siJcettattasya paramauSadham // (1979) jAtIpravAlarasAdiyogaH pAnImeM utpanna honevAlI zaivAla (siravAla) (yo. ra. / upa.) ko pIsakara pAnImeM milAkara usa pAnIse khujalI jAtIpravAlasvarasaM palArdha vAle aGgako dhonA caahie| khujalI aura kleda dhenoghRtaM sarjarasena yuktam / (cipacipAhaTa)ke lie yaha atyuttama auSadha hai| pibetpage paJcavidhopadaMze kSArAhate godhUmasarpipathyam // (1976) jAtIpatrarasAdiyogaH camelI ke pattoMkA svarasa AdhA pala (2 // . (ga. ni.; vR. ni. ra. / chadi.) tole ) nikAla kara usameM gAyakA ghI aura rAla jAtIpatrarasaM kRSNA marica zarkarAnvitam / / milAkara prAtaHkAla pInese pAMca prakArakA upadaMza etAni madhuyuktAni hanyuzchadi cirodbhavAm // (Atazaka ) naSTa ho jAtA hai| camelIke pattoMkA rasa, pIpala aura mircakA ( rAla 3 mAze, dhI 1 to.|) For Private And Personal
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [244] bhaart-maipjy-rtnaakrH| [jakArAdi - vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvnemuviwwvvvvvvvvvvvvwwwVAN | naSTa hotA hai| pathya-gehUM ko roTo aura ghI / namakase / kAya dazaka" kahate haiM / yaha opadhiyAM jIvanI parahez2a karanA caahie| zaktikI vRddhi karatI haiN| (1980) jAtyAdikAthaH (vaa.bh.| ci.a.1) (1983) jIvanIyakSIram (ga.ni. aroca.) jAtyAmalakamustAni tadvaddhanvayavAsakam / jIvanIyopasiddhaM vA pivet kSaraM sazarim / vaddhaviT kaTukAdAkSAtrAyantItriphalAguDAn // zItaM mAkSikasaMyuktaM paitti ..svaravaM dhanam // ___ yadi jvarameM kabja ( malAvarodha ) ho to jInIya' ga- kI oSadhiyAM samAna bhAga camelI ke patte, AmalA, nAgaramothA, dhamAsA, kuTakI, milI huI 5 tole, dUdha 40 tole aura pAnI / 160 tole / ekatra milAkara pakAeM / saba pAnI drAkSA (munakkA), trAyamANA aura triphalAke kAthameM gur3a milAkara pInA caahie| jala jAne para chAnaleM / isa ThaNDA karake mizrI aura zahada milAkara pInesa pittaja svarabhaMga roga noTa-yahI prayoga carakameM bhI likhA hai parantu usameM kuTakI, drAkSA, trAyamANA aura triphalA (1984) jyotiSmatIpatrayogaH / nahIM hai| (yo. ra. / strI.; bhA. pra. / ma. khaM. strI.) (1981) jIvakaputrakabIjaprayogaH ( vaM. se. / strI.) potaM jyotipmatIpatraM rAjika basanaM yaham / jIvakaputrakabIjaM kSIreNa pibetsapatramUlaJca / zItena pasA pi kusuma janayeddhavam / jyotiSmatI ( mAlakAnI )ke patra, ra I. baca dArakanaSTA vanitA janayati dIrghAyuSaM putram / / aura asanAvRkSAkI cha.lako ThaNDe pAnI meM pIsakara jisa strIke bacce joSita na rahate hoM usa | tIna dina taka pilAnese striyoM ko rajo..Ava jIvaka putra ( jiyA potA )ke bIja, patra aura (mAsika dharma ) avazya hone lagatA hai / mUlako dUdhameM pIsakara pilAnese vaha dIrghAyu putra (1985) jvaraharo kaSAyadazaka utpanna karatI hai| (1982) jIvanIyakaSAyadazakaH (ca. saM. / sU. a. 4) sArivAzarApAThAmaJjiSThAdrAkSApIluparU(ca. saM. / sU. a. 4) pAbhayAmala kavibhItahAnIti dazemAni jIvakarSabhako medA mahAmedA kAkolI kSIra jvaraharANi bhavanti / kAkolI mudgamASaparyo jIvantI madhukamiti / sArivA, mizrI, pAThA, majITha, munakkA, pIlu, dazemAni jIvanIyAni bhavanti / ___ jIvaka, RSabhaka, medA, mahAmedA, kAkolI, phAlasA, harra, AmalA aura baher3A / yaha daza cIjeM varanAzaka haiN| kSIrakAkolI, mudgaparNI, mASaparNI, jIvantI aura mulai / ina daza oSadhiyoM ke gaNako "jIvanIya // iti jakArAdirUpAyaprakaraNam / / 1-'jIvanIya gaNa' prayoga saM. 1982 dekhie| 2-svAjakonAsana mite paatthaantr| kisI kisI canthameM rAIkI jagaha sajI bhI likhI hai| For Private And Personal
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 245] vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv v vvvvvvvvvvvw ___ atha jakArAdicUrNaprakaraNam (1986) jaTharAgnivardhana cUrNam (yo.sa.sa.4) etacUrNa samaM zlakSNaM madhunA saha bhakSitam / kuTaja cvissaavaasaanygrodhtvglvnggkaaH| raktapittodbhavaM zIghraM hantyatIsAramulvaNam / / samacUrNIkRtaM sarva jaTharAgnivivardhanam // jAmana aura Amake phaloMkI girI ( guThalIke kukI chAla, atIsa, bAsakI chAla, aura bhItarakA gUdA ) drAkSA ( munakkA ), harra, pIpala, lauMga samAna bhAga lekara mahIna cUrNa karake rakha khajUra, seMbhalakI chAla, gUlarake phala aura chAla / liijie| samAna bhAga lekara cUrNa banA liijie| isake sevanase jaTharAgnikI vRddhi hotI hai| ise zahadake sAtha milAkara cATanese raktapitta - ( mAtrA 1 // -2 mAze / anupAna garma jl|) sambandhI atisAra zIghra naSTa hotA hai| (1987) jambUkapuSpAdiyoga (vN.se.|baa.ro.) ( mAtrA 2-3 mAze ) jambU katindukAnAJca puSpANi ca phalAni c| (1990) jamdhvAdiyogatrayaH ghRtena madhunA lovA mucyate hikayA shishuH|| (vRM. mA.; vaM. se. / chardi.) jAmane aura tinduka ( teMdu )ke phUloM aura sajAmbavaM vA badarasya cUrNa phaloM ke cUrNako zahada aura dhRtameM milAkara caTAnese mustAyutAM karkaTakasya zRGgIm / bAlakoM kI hicakI naSTa hotI hai / | durAlabhAmbA mdhusmpryuktaa| (1988) jambUdalAzudvartanam ( yo. ra.) liyAtkaphacchardivinigrahArtham / / jambUdalArjunataruprasavaiH sakuSThai __jAmanakI guTalo yA berakI guThalIke bhItarake rudvartanam prakurute prati vAsaraM yH| gUdekA cUrNa athavA mothe aura kAkaDAsiMgIkA cUrNa prasvedabindukaNikAnikarAnuSaGgAda yA dhamAsekA cUrNa zahadake sAtha milAkara cATanese durgandhitA vapi tasya padaM na dhatte // kapha aura vamana ( ulTI )kA nAza hotA hai / pratidina jAmanake patte, arjuna ( kAha )ke (1991) jayAkhaNDacUrNam (yo.r.|atisaa.) phUla, aura kUThake cUrNakA ubaTana karanese adhika jayAkhaNDaM sAkharUDaM jIrakaM dadhimizritam / pasInA aura durgandha naSTa hotI hai| AmAtisAraraktaJca hanti vegena kautukam // (1989) jamdhvAdicUrNam (bR. ni.ra. ati.) bhAMga, khAMDa, sAkharuNDa ( vRkSa vizeSa, jisase janbUcUtaphalaspAsthidrAkSA pathyA ca pipplii| kapar3oM ke lie raMga banAyA jAtA hai ) aura jIrA khajAM zAlmalIchallI udumbara sabalkalam // ! samAna bhAga lekara cUrNa kara liijie| 1-jambUka zabda prAyaH jAmanake lie vyavahRta nahIM hotA, jambUkakA vAstavika artha to lodha hai parantu yahAM 'jambu' ke sthAnameM " jambUka' prayukta huvA pratIta hotA hai| For Private And Personal
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 246-] bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH / ise dahI meM milAkara khilAyA jAya to | (1994) jaraNAdicUrNam AmAtIsAra aura raktAtisArameM Azcaryajanaka lAbha hotA hai / (1992) jayApatrayogaH ( vR. ni.; yo. ra. / ajI 0 ) jaraNarucakazuNThIpippalItIkSNa vellam / salavaNamajamodAhiGgupadhyeti karSam // pRthagatha palamAtrA syAtrivRccUrNameSAm / jananamudaravahneH pAcanaM rocanazca // (vR. ni. ra. yo. ra. / mukha.; vR. yo. ta. / ta. 128) jaraNalavaNapathyAzAlmalIkaNTakAnAm anudinamanughRSTaM dantamUleSu cUrNam / vraNadaraNarugasrasrAvacAJcalyazothAnapanayati vivasvAnandhakArAnivAzu || ( ga. ni. bhA. pra. / ma. khaM. nAsA. ) puTapakaM - jayApatraM sindhutailasamanvitam / pratizyAyeSu sarveSu zIlitaM paramauSadham // | ke ghAva, "bhAMgake pattoMko puTapAka vidhise pakAkara ' 'cUrNa karake usameM seMdhA namaka aura tela milAkara khAne se samasta prakArake pratizyAya ( jukAma ) naSTa hote haiM / yaha pratizyAyako paramauSadha hai / (1993) jaraNAdicUrNam I jIrA, seMdhAnamaka, harra aura seMbhalake kAMTe dina (maJjanakI bhAMti) masUDhoM para malanese masUr3hoM samAna bhAga lekara cUrNa banA liijie| ise prati darda, raktasrAva, sUjana, aura dAMtokA hilanA zIghra banda ho jAtA hai| (1995) jAtIpatrAdicUrNam ( yo. ra. ra. ra.; / mukha.; yo. ci. ma.; ni. / cUrNa. yo. ta. / ta. 69; vR. yo ta / ta. 128 ) jAtIpatra punarnavAgajaMkaNAkoraNTakuSThavacAH zuNThIdIpya harItakItilasamaM zlakSNaM bhRzaM cUrNayet / taccUrNa vadane dhRtaM vijayate daurgandhyaM dantavyathAm; cAJcalyatvamativraNazvayathurukkaNDUkamivyApadaH // ga. z2IrA, kAlAnamaka, soMTha, pIpala, syAha mirca, bAyabir3aGga, seMdhAnamaka, ajamoda, hIMga aura harra eka eka karSa ( 1 | tolA ) aura nisota 1 pala (5 tole) lekara cUrNa banA lIjie / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir isake sevana se ruci aura agnikI vRddhi mahIna cUrNa kara lIjie / hotI hai / (mAtrA 1 - 1 || mAzA | anupAna - uSNajala ) [jakArAdi camelI ke patte, punarnavA ( bisakhaparA - sAThI ) kI jar3a, gajapIpala, piyAbAsA, kUTha, baca, soMTha, ajavAyana, hara aura tila samAna bhAga lekara khUba isa cUrNako mukhameM rakhane se ( dAMto para malane se ) durgandhi, dAMtoMkI pIr3A, dAMtoMkA hilanA, masUr3hoMkI For Private And Personal 1 bhAMga ke gIle pattoMkoM pIsakara bar3a yA pIpala ke pattoM meM lapeTakara Dorese bAMdhakara usapara 1 aMgula moTA miTTIkA lepa karake Aga meM dabA dIjie / jaba miTTIkA raMga lAla ho jAya to ThaNDA karake bhAMgako nikAla lIjie / 2 tilakaNeti pAThabhedaH / 3 puSpamiti pAThAntaram /
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [247] sUjana, darda, khujalo, dAMtoMke kIr3e aura ghAva / ATA lapeTa dIjie / ise aMgAroM ( bhUbala )meM naSTa hote haiM / dabA dIjie; jaba ATekA raMga surkha ho jAya to (1996) jAtIphalAdicUrNam anArako ThaNDA karake usake bhItarase auSadha nikAla( vR. ni. ra.; vai. ra. / saMtra.; vR. yo. t.|t.67) kara pIsa lIjie / jAtIphalAgnihimavellatilendujIra yaha atisArako rokatA, Amako pacAta vAMzItrikatrayamanakSamitaM nataM ca / | aura agniko dIpta karatA hai| tAlIsadevakusume api cUrNameSAM (1998) jAtIphalAdiyogaH (vR.ni.ra.ati.) dvizarkaraM ca samabhaGgamidaM grahaNyAm / / jAtIphalaM nAgarasakenau jAyaphala, cItA,sugandhabAlA, bAyabiDaMga,tila, khajUraphalabhinnamidaM ca nityam / kapUra, jIrA, baMsalocana, triphalA, trikaTu ( soMTha, yojyaM dviniSkaM ca karISajAtAmirca, pIpala), trimada (mothA, bAyabiDaMga, cItA) daraNyajAdbhasma samaM ca sarvaiH / / tagara, tAlIsapatra aura lauMgakA cUrNa 1-1 karSa, niSkArdhamAtraM bhiSajA prayojyaM bhAMga isa saba cUrNake barAbara aura sabase do gunI mizrI ekatra milAkara mahIna cUrNa banA lIjie / dvi vArabhetacchubhatandulodakaiH / jIrNAtisAre rudhirAmayukte isake sevanase grahaNI roga naSTa hotA hai / ( mAtrA 1-1 // mAzA / anupAna taka) - hitaH sazUle bahuvegayukte // (1997) jAtIphalAdipuTapAkaH ___ jAyaphala, soMTha, rAla aura khajUrake phala . (yo. ra.; vR. ni. ra. / ati0 ) | (chuhArA) 2-2 niSka tathA arane (araNya) upaloM jAtIphalaM sapaphenaM TaGka gndhkjiirke| kI rAkha sabake samAna lekara mahIna cUrNa banA | liijie| etAni samabhAgAni vAladADimabIjakaiH // ise pratidina 2 // mAzekI mAtrAnusAra cAvaloM peSayettena kalkena pUrayeddADimIphalam / | ke dhovanake sAtha 2 bAra (prAtaHsAyam ) sevana aGgAre tacca godhUmacUrNenA''lepayedRDham // karanese jIrNAtisAra; raktAtisAra aura ati vegaatisAre stambhanaM syAtparaM dIpanapAcanam // vAna zUlayukta atisArakA nAza hotA hai| ___ jAyaphala, aphIma, suhAgA, gandhaka ( zuddha AmalAsAra ), aura jIrA tathA kacce anAra ke bIja (1999) jAtIphalAyaM cUrNam , samAna bhAga lekara pAnImeM pIsakara piTIsI banA / (ga. ni. / pari. cUNo.; bhai. r.| graha.; va. se.; lIjie, aura eka anArako bhItarase khAlI karake vai. ka. du; bhA. pra. / kSaya) , usameM usa piTThIko bharakara aura usakA muha banda / jAtIphalaM viDaGgazca citrkstgrstilaaH| karake usake Upara cAroM tarafa gehUMkA bhIgA huvA / tAlIsaM candanaM zuNThI lavaGga copkunycikaa,|| 1 tatheti pAThabhedaH / For Private And Personal
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ta-bhaiSajya - [ 248 ] karpUraM cAbhayA dhAtrI maricaM pippalI zubhA / eSAmakSasamAn bhAgAn cAturjAtakasaMyutAn // palAni trINi bhRGgAyAH zarkarA samayojitA etaccUrNa tu madhunA karSA lehayettathA // jayetkAsaM kSayaM zvAsaM grahaNImagnimArdavam / vAtazleSmodbhavAMzcAnyAn pratizyAyamarocakam / / etAH sarvA rujo hanti vRkSamindrAzaniryathA // bhArata jAyaphala, bAyabir3aGga, cItA, tagara, tila, tAlIsapatra sapheda candana, soMTha, lauMga, kalauMjI, kapUra, harra, AmalA, syAha mirca, pIpala, baMsalocana, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta aura nAgakesara 1 - 1 karSa ( 1 - 1 tolA ) dAracInI 3 pala (15 tole) aura mizrI sabake barAbara milAkara mahIna cUrNa banA lIjie / ise pratidina Adhe karSakI mAtrAnusAra zahada meM milAkara cATane se khAMsI, kSaya, zvAsa, grahaNI, agnimAMdya tathA vAtakaphaja anya roga aura jukAma tathA arucikA zIghra hI nAza ho jAtA hai| (2000) jIrakayogaH (bR. ni. ra. / jvara.) jIrakaM guDasaMyuktaM viSamajvaranAzanam / agnimAndhaM jayecchataM vAtarogaharaM param || 1 jIre cUrNako gur3a meM milAkara sevana karane se viSamajvara, agnimAMdya, zota aura vAtaja rogoM kA nAza hotA hai / (mAtrA 3 mAze) (2001) jIrakAdicUrNam (yo.ra. tRSNA. chardi. jIrakustumbarI drAkSA candanotpalazItalam / zItalena samaM dadyAt tRSNAM hantyatizItalam || - ratnAkaraH [ jakArAdi jIrA, kustumburu ( naipAlI dhaniyA ), drAkSA (munakkA) sapheda candana, nIlakamala aura kapUra samAna bhAga lekara cUrNa karake zItala jala ke sAtha sevana karanese tRSNA zAnta ho jAtI hai / (2002) jIrakAdi cUrNam ( vR. ni. ra. yo. ra; | tRSNA. ) sajIradhAnyArdrakagRGgaverasauvarcalAnyardhapariSThatAni / mayAni yAni ca gandhavanti pItAni yaH zamayanti tRSNAm // jIrA, dhaniyA, adraka, soMTha, aura kAlA namaka samAna bhAga lekara cUrNa karake (1 se 3 mAkI mAtrAnusAra) do gune, uttama hRdayake lie hitakArI aura sugandhita mada meM milAkara pInese tRSNA turanta zAnta ho jAtI hai| (2003) jIrakAdi cUrNam ( vR. ni. ra. yo. ra. / jvara. ) jIrakaM lazunaM vyoSaM pAThA piTvoSNavAriNA / zItajvarasyAgamane pivedguyutena ca / jIrA, lahasana, soM, mirca, pIpala, aura pAThA samAna bhAga lekara cUrNa karake gur3ameM milAkara zIta jvara Ane ke pUrva garma pAnI ke sAtha khAnese jara ruka jAtA hai / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal jIrakAdicUrNam (bhai. ra. / graha.) prakaraNa meM dekhie / (2004) jIrNacelI bhasmaprayogaH ( vaidya. ma. ra. / pa0 1 ) jIrNacelabhasitaM pivedvadhUpuSpajAtarudhireNa pIDitA /
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [249] takratailataruNoSNavAribhiH aura tilakI khala samAna bhAga tathA jau sabase do prAptapuSpasubhagA bhaviSyati / gune lekara cUrNa banA lIjie / ise dahI aura purAne (lekina sApha) rezamI kapar3ekI bhasma zahadameM milAkara zarIrapara mAliza karanese bala, ko takra, taila yA acche garma pAnIke sAtha phAMkane puSTi aura saundaryakI vRddhi hotI hai| se striyoMkI rajosrAva (mAsika dharma) sambandhI pIr3A (2007) jIvantyAya cUrNam naSTa hotI hai aura rajosrAva khulakara hotA hai| (vaM. se. / kAsA.; ga. ni. / cUrNa.) (2005) jIvakAdicUrNam (yo.r.| ura:kSata) jIvantI madhukaM pAThAM tvakSIrI triphalAM zaTIm / zarkarAmadhusaMyuktaM jIvakarSabhako madhu / mustailA pippalI drAkSAM dvau hatyau vibhItakam // lidyAtkSIrAnupAnAni rktkssiinntrHkRshH|| zArivAM pauSkaraM mUlaM karkaTAkhyAM rasAJjanam / / jIvaka, RSabhaka, aura mulaiThI ke cUrNako mizrI punarnavAM loharajastrAyamANAM yavAnikAm / aura zahadameM milAkara dUdhake sAtha sevana karanese bhArgItAmalakIvRddhirviDaoN dhanvayAsakam / raktakI kSINatA ke kAraNa utpanna honevAlI kRzatA kSAracitrakacavyAmlavetasavyoSadAru ca // ( dubalA pana ) naSTa hotI hai| | cUrNa kRtvA samAMzAni lehayenmadhusarpiSA / (jIvanIyagaNaH (yo. t.|t.18; yo. ra. vA.bha.) cUrNa pANitalaM kRtvA pazvakAsAnvyapohati // jIvanIyakaSAyadazaka avalokana kiijie|| jIvantI, mulaiThI, pAThA, baMsalocana, hara, baher3A, AmalA kacUra, mothA, ilAyacI, pIpala, munakkA, (2006) jIvantyAdyaM cUrNam choTI kaTailI bar3I kaTailI, baher3A, sArivA, pokhara (vaM. se.; ga. ni. / rAjaya.) mUla, kAkar3AsiMgI, rasauta, punarnavA (bisa khaparA), jIvantI zatavIryA ca vikasAM sapunarnavAm / loha cUrNa (athavA bhasma), trAyamANA, ajavAyana, azvagandhAmapAmArga tarkArI madhukaM balAm // bhAraMgI, bhuMI AmalA, vRddhi, bAyabiDaMga, dhamAsA, vidArI sarSapAna kuSThaM taNDulIyAtasIphalam / | javAkhAra, cItA, cava, amlabeta, trikuTA ( soMTha, mASAMstilAn sakiNvaM ca srvmektrcuurnnyet|| mirca, pIpala ) aura devadvArakA cUrNa samAna bhAga yavacUrNa ca dviguNaM danA yuktaM samAkSikam / / milAkara ekatra kharala kara lIjie / etadutsAdanaM kArya puSTivarNavalapadam // ise 1 karSa (1 / tole )kI mAtrAnusAra ___ jIvantI, zatAvara, majITha, punarnavA ( sAMThI, zahada (2 to.) aura ghI (6 mAze )meM milAkara bisa khaparA ) asagandha, apAmArga ( ciraciTA), cATanese pAMca prakArakI khAMsI naSTa hotI hai| jayantI ( jayA ), mulaiThI, kharaiTI, bidArIkanda, jvaranAgamayUracUrNam sarasoM, kUTha, caulAI, alasIke bIja, urda, tila, | rasaprakaraNameM dekhie / 1 azvagandhA'bhayAbhAgAMti pAThAntaram 2 kiTTaJcati pAThAntaram / bhA0 32 For Private And Personal
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vvvvvvv Nivvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv [ 250 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [jakArAdi jvarabhairavacUrNam (2009) jvAlAmukhIcUrNam rasaprakaraNameM dekhie| (vaM. se. / ajI. / ga. ni. / cU.) (2008) jvAlAmukhacUrNam (vR.ni.ra.|saMpra.) hinggvmlvetskttutrikcitrkebhyH| zakrAzanaM saptapalaM sitAyAH sakSArapauSkaraphalatrikadADimebhyaH // palatrayaM chinnaruhAzatAhA; kAryaHpRthagguDapalAnyavakuTaya cUrNo / tathaiva mUlaM girikaNikAyAH jvAlAmukhoyamanalasya karoti dIptim / / palaM palaM vai kathitaM trayANAm / hIMga (dhImeM bhunA huvA), amlabeta, trikaTu sarva tu cUrNavaraM bhRGgarAja (sAMTha, mirca, pIpala), cItA, yavakSAra, pokharamUla draveNa cAloDaya punaHpunastu; harI, baher3A, AmalA, anAradAnA aura gur3a 1-1 dharmeSu saMzoSya ca saptavAraM pala (5 tole) lekara cUrNa banA liijie| nityaM lihetkarSapramANakaM tat // yaha " jvAlA mukhI" cUrNa agnikI vRddhi vitulyasarpiHmadhubhiHsametaM karatA hai / snigdhAmlamudgahitabhojanazcaH ___(mAtrA 2-3 mAze / garma pAnI yA adrakake karoti vahni grahaNIzca hanyAt rasake sAtha khAeM / ) sAmAtisArAnasRjovikArAn / iti jakArAdicUrNaprakaraNam kuSThAmavAtaM piDakAna visarpa jvAlAmukhaM nAma hitaM nraannaam| | atha jakArAdiguTikAprakaraNam vyAdhInsamastAnapi hanti zIghra (2010) jayantIvaTI __yAnantrabhUtAjaTharodbhavAMzca / / (ra. sA. saM. / jvara.; ra. caM. / rasA.) indrajau sAta pala, mizrI 3 pala, giloya, viSaM pAThAzvagandhA ca vacA tAlIzapatrakam / soyA, koyalakI jar3a 1-1 pala lekara cUrNa kr| maricaM pippalI nimbamajAsUtreNa tulyakam / lIjie phira usameM bhAMgarekA rasa DAlakara ghoTie vaTikA pUrvavatkAryA jayantI yogavAhikA / / aura dhUpameM sukhAiye, isI prakAra bhAMgareke rasakI / prayogavidhiHsAta bhAvanA dojie| jayantI ca jayA vAtha kSIra pittajvarApahA / ise asamAna mAtrA meM mile huve dhRta aura mudnAmalakayuSeNa pathyaM deyaM ghRtaM vinA / / zahadake sAtha milAkara 1 karSa (1 / to0) kI jayantI vA jayA vAtha sakSaudramaricAnvitA / mAtrAnusAra sevana karanese agni mAMdha, grahaNI, | sanipAtajvaraM hanti rasazcAnanda bhairavaH / AmAtisAra, raktavikAra, kuSTa, AmavAta visarpa, japantI vA jayA vAtha viSamajvaranutaiH / piDikA, antrake roga aura udararoga zAnta hote haiN| sarvajvaraM madhuvyoSaiH gavAM mUtreNa zItakam // For Private And Personal
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam] dvitIyo bhaagH| [251] candanasya kaSAyeNa rktpitjvraaphaa| se pitta jvarakA nAza hotA hai| pathya, mUMgakI jayantI vA jayA vAtha mAkSikeNa ca kaasjid|| dAlake yUSa aura Amaleke rasake sAtha ghRta rahita jayantI vA jayA kSIraiH paannddushothvinaashinii| denA cAhie / jayantI vA jayA vAtha taNDulodaka paantH|| jayantIvaTI, jayA vaTI yA Ananda bhairavarasa azmarI hanti no citraM mUtrakRcchantu dAruNam / ko syAha mircake cUrNa aura zahadake sAtha denese jayantI vA jayAM vA'tha gomUtreNa yutAM pibet|| sannipAta jvarakA nAza hotA hai| hanyAzu kAkaNaM kuSThaM sulepena ca tadrutam / / jayantI yA jayAvaTI ko viSamajvarameM ghRtake dvi niSkaM ketakImUlaM piSTvA toyena paayyet|| sAtha, samasta prakArake jvaroMmeM trikuTAkA cUrNa aura jayantI vA jayA vA'tha mehaM hanti suraavym| zahada ke sAtha, zItajvarameM gomUtrake sAtha, jvarayukta jayantI vA jayA vA'tha madhunA mehjidbhvet|| raktapittameM candanake kAr3heke sAtha, khAMsImeM zahadake lodhramustAbhayAtulyaM kaTaphalazca jlaiHsh| sAtha, pANDu aura zothameM dUdhake sAtha tathA patharI kAthayitvA pibecAnu madhunA sarvamehajid // aura bhayaGkara mUtrakRcchameM cAvaloMke pAnIke sAtha. jayantI vA jayazaMvAtha guDai koSNajalaiH pibet / sevana karAnA caahie| kAkaNa kuSTameM jayA yA tridoSotthaM haredgulmaM rasazcAnandabhairavaH // jayantI vaTIko gomUtrameM pIsakara pilAnA aura jayantI vA jayA hanti zuNThayA sarva bhagandaram lepa karanA cAhie / 8 mAze ketakIkI jar3ako jayantI vA jayA vA'tha takreNa grahaNIpraNuta // pAnImeM pIsakara usake sAtha jayA vA jayantIvaTI jayantI vA jayA vA'tha rsshcaanndbhairvH| khilAnese surAmeha naSTa hotA hai| raktapite tridoSotthe zItatoyena pAyayet // ! zahadake sAtha davA khilAkara Uparase lodha, jayantI vA jayA vA'tha ghRSTavA stanyena cAJjayeta mothA, harra aura kAyaphalake kAthameM zahada DAlakara srAvaNaM sarvadoSotthaM mAMsavRddhiJca nAzayet // / pilAnese samasta prameha naSTa hote haiN| jayA yA zuddha bachanAga viSa ( mIThA teliyA), pAThA, / niliyA jayantI vaTI athavA Ananda bhairavarasako gur3a aura asagandha, baca, tAlIsa patra, syAhamirca, pIpala, | - mandoSNa jalake sAtha denese tridoSaja gulma naSTa aura nImakI chAlakA samAna bhAga cUrNa lekara | hotA hai| bhagandarameM soMThake sAtha, grahaNImeM chAchake sabako bakarIke mUtrameM ghoTakara caneke barAbara sAtha, aura tridoSaja raktapittameM zItala jalake sAtha sAtha, goliyAM banA liijie| yaha 'jayantI vaTikA' sevana karAnA caahie| yoga vAhI hai, arthAt jisa prakArake anupAnake / jayA athavA jayantI vaTIko strIdugdhameM ghisasAtha sevana kI jAtI hai vaisA hI guNa karatI hai| kara AMkhameM AMjanese sarvadoSaja srAva aura mAMsa yajantI athavA jayAvaTIko dUdhake sAtha dene | vRddhi naSTa hotI hai / For Private And Personal
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 252 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [jakArAdi (2011) jayantIvaTI (ra. ra.sa.u.kha. a.29) | (bachanAgAdi pratyeka vastukA cUrNa 1 tolaa| vacAzvagandhAmaricopakulyA kAtha 28 tole / acchI taraha ghoTakara goliyAM tAlIsamustApicumandapAThAH / / bnaaeN|) viSaM ca teSAM vaTikA jayantyaH (2013) jayAdivaTI (A.ve. vi. / a.79) phale prayoge ca jayAsamAnA // mUlaM raktotpalabhavaM vijayAsArameva c|| baca, asagandha, marica, dantImUla, mothA, apAmArgasya mUlazca kanyAsAraM samaM samam / / nImakI chAla, pAThA aura zuddha batsanAbha (mIThA | maIyitvA vaTI kuryAt raktidvayamitAH shubhaaH| teliyA) kA cUrNa samAna bhAga lekara (pAnImeM pIsa | sevanAdAzu nazyanti vedanAH kaTisambhavAH // kara 1--1 mAzekI) goliyAM banA liijie| jarAyuzUlaM vAdhAzca tathA kaSTarajAMsi ca / inheM zahadake sAtha sevana karanese kuSTha roga jayAdivaTikA nAma mahAdevena bhASitA // naSTa hotA hai| lAla kamalakI jar3a, vijayAsAra, (bhAMgakA jayavaTikA (rasA. sA. / jva.) sata-dhana) apAmArga (ciraciTe ) kI jar3a, aura rasaprakaraNama dekhie elavA (musabbara) samAna bhAga lekara khUba bArIka jayAguTikA (ra.sA.saM;ra.rA.su.,ra.caM. kAsa.) pIsakara pAnIke sAtha ghoTakara 2-2 rattIkI rasaprakaraNameM dekhie| goliyAM banA liijie| (2012) jayAguTI (ra. ra. sa. / u.khaM |a.29) inake sevanase kamara kA darda, jarAyuzUla, vAsAmRtAkhadiranimbaviDaGgapathyA bandhyatva (bAMjhapanA) aura kaSTa raja (mAsikadharmake kAthe viSatrikaTu citrklohtiktaaH| / samaya kaSTa honA) kA nAza hotA hai| AvApya mASatulitA vaTikA praNItA (2014) jayAvaTIx kSaudrAnvitA kSapayati kSayakuSThajAtam // (ra. sa. ka. / vi. 5; ra. cN.| rasA.; ra. sA. saM. / bAsA, giloya, kharasAra, nImakI chAla, bAya jvara; raseM. ciM. / a. 8; Ayu. ve. pra. / a. 1) biDaGga aura harrake kAthameM zuddha vachanAga ( mIThA | viSaM trikaTukaM mustaM haridA nimbapatrakam / teliyA) soMTha, mirca, pIpala, cItA, lohabhasma aura viDaGgamaSTamaM cUrNa chAgamUtraiHsamaM samam // kuTakIkA samAna bhAga cUrNa milAkara 1-1 mAze caNakAbhA vaTI kAryA syAjjayA yogvaahikaa|| kI goliyAM banA liijie| zuddha vatsanAbha (mIThA teliyA) trikuTA (soMTha, ___ inheM zahadake sAtha sevana karanese sarva prakA- mirca, pIpala,) nAgaramothA, haldI, nImake patte rake kSaya aura kuSTaroga naSTa hote haiN| | aura bAyabiDaGgakA cUrNa samAna bhAga lekara bakarI 1-bhAMgako 16 gune pAnImeM pakAeM, cauthA bhAga zeSa rahane para chAnakara usa kAr3heko punaH pakAkara gAr3hA krle| yahI 'vijayAsAra' hai / For Private And Personal
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] dvitIyo bhAgaH / [253 ] ke mUtrameM ghoTakara caneke barAbara goliyAM bnaa| inameM se 1-1 golI khAnese vIryastambhana liijie| yaha "jayAvaTI" yoga vAhI hai / arthAt hotA hai / jisa prakArake anupAnake sAtha dI jAtI hai vaisA (2017) jAtIphalAdivaTI hI guNa karatI hai| (yo, ta. / ta, 80; vR. yo, ta. / ta. 147) (anupAnAdi "jayantIvaTI" meM dekhie / ) jAtIphalArka karahATalavaGgazuNThI (2015) jAtIphalAdivaTI kolakesarakaNA haricandanazca / X ( vR. ni. ra.; vai. ra. / AMta. ) etatsamAnamahiphenamacandramabhraM jAtIphalaM ca khajUramahiphenaM tathaiva ca / sarvaHsamaM na sahate rati bindupAtam // samabhAgAni sarvANi nAgavallIrasena ca / sarvaiHsamAMzA khalu zarkarA tu vallamAtrA vaTI kAryA deyA tkraanupaantH| deyA bhissgbhirkhilaarthvidbhiH| atisAraM jayedghoraM vaizvAnara ivAhutim / / ghRtena sArddha madhunA ca sAkaM jAyaphala, khajUra (chuhArA), aphIma samAna kRtvA vaTI TaGkamitAM ca dadyAt / / bhAga lekara pAnake rasameM ghoTakara 3-3 rattIkI / jAyaphala, arka (Aka ) kI jar3a, akarakarA, goliyAM banA liijie| lauMga, soMTha, kaMkola, kesara, pIpala, aura maliyAinheM takrake sAtha sevana karanese bhayaGkara ati- giri candana kA cUrNa 1-1 bhaag| aphIma 9 sAra bhI naSTa ho jAtA hai| bhAga, nizcandra abhraka 18 bhAga aura khAMDa 36 (2016) jAtIphalAdivaTI bhAga lekara sabako ekatra milAkara mahIna karake (yo. ta. / ta. 80; vR. yo. ta. / ta, 147) zahada ke sAtha 1--1 TaGka (4-4 mAze ) kI jAtIphalaM TaGkamitamahiphenaM ca TaGkam / ___ goliyAM banA liijie| ajamodA caikaTaGkA candrasaM caikaTaGkakam / / inheM zahada aura dhI ke sAtha sevana karanese sitopalA viTaGkA sthAtpazcaTaGko guDo mtH| | vIryastambhana hotA hai| buddhayA sammelya vaTikAH kAryAdvAdaza tulyshH|| jAtIphalAdyA vaTikA tatraikAM bhakSayeddhImAJchanaM stambhayati dhruvam // (ra. sA. saM., bhai. ra., ra. ra., / graha 0 ) jAyaphala 1 TaGka (4 mASe), aphIma 1 Taka. rasaprakaraNameM dekhie / ajamoda 1 TaGka, kapUra 1 TaGka, baMsalocana 3 (2018) jAtyAdiguTikA (ga. ni.| mukharo.) Taka, aura gur3a 5 TaGka lekara sabakA mahIna cUrNa jAtIkarpUrapUgAni kaGkolakaphalAni ca / karake gur3ameM milAkara sabakI 12 goliyAM | ityeSAM guTikA kAryA mukhasaubhAgyavardhinI // banA liijie| / dantauSThamukharogeSu jihAtAlvAmayeSu ca // For Private And Personal
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 254 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [jakArAdi __ jAvitrI, kapUra, supArI (cikanI) aura TaGganaM kunduruyaSTi tugA kaGkolabAlakam / kaGkola / samAna bhAga lekara pAnImeM pIsakara goliyAM gAGgerutrikaTuzcaiva dhAtakI bilvamarjunam // banA liijie| zatapuSpA devadAru kapUraM sapriyaGgakam / inheM muMhameM rakhanese muMha kI durgandha, tathA jIrakaM zAlmalaJcaiva kaTukA pamanAlake / danta, hoTha, mukha, jihvA aura tAluke roga naSTa / eSAM karSasamaM cUNe gRhNIyAtkuzalo bhiSak / hokara muMha meM sugandhi Ane lagatI hai / zarkarAmadhunAjyena modakazca vinirmitam / / (2019) jIrakAdimodakaH khAdetkarSasamantasya prtyhmpaatrutthitH| ___ (yo. ra.; bhA. pr.| ma. kha. strI. ) zItatoyAnupAnena sarvagrahaNikAM jayet // / AmadoSADhate pitte vahimAnye tathaiva ca / jIrakadvitayaM kRSNA suSavI surbhirvcaa|| raktAtisAre'tIsAre prayojyaM viSamajvare // vAsaka saindhavazcApi yavakSAro yavAnikA / / sazabdaM ghoraM gambhIram hanti sadyo na sshyH| eSAM cUrNa ghRte kizciddhRSTvA khaNDena modakam / amlapittakRtaM doSamudaraM sarvarUpiNam // kRtvA khAdeyathAvahni yonirogAtpramucyate // sarvAtIsArazamanaM saMgrahagrahaNIM jayet / ___ kAlA jIrA, sapheda jIrA, pIpala, kalauMjI, ekajaM dvandvajaM caiva doSatrayakRtaM tathA // kaNagUgala, baca, bAsA, sendhAnamaka, javAkhAra aura vikAraM koSThajaJcaiva hanti zUlamarocakam / ajavAyana kA cUrNa samAna bhAga lekara ekatra bhASitaM vRSNinAthena jantUnAM hitakAraNam // milAkara sabako thoDese dhImeM bhUnakara ( sabake jIrekA mahIna cUrNa 8 pala (40 tole ), barAbara ) khAMDa kI cAzanI meM milAkara modaka banA bhAMgake bhune huve bIjoMkA kapar3achana cUrNa 4 pala, liijie| loha bhasma 1 / tolA, vaGga bhasma 1 / tolA, abhraka inheM yathocita mAtrAnusAra sevana karanese | bhasma 1 / tolA, Ikha kI jar3a, tAlIsapatra, jAvitrI, yoniroga naSTa hote hai| jAyaphala, dhaniyA, harI, baher3A, AmalA, dAlacInI, (sAdhAraNa mAtrA 1 tolA / anupAna dUdha / ) ilAyacI, tejapAta, nAgakezara, lauMga, bhUricharIlA, (2020) jIrakAdimodakaH (bhai. ra. / graha.) lAla candana, sapheda candana, jaTAmAMsI, munakkA, ilakSNacUrNIkRtaM jIraM palASTakamitaM zubham / kacUra, suhAgekI khIla, kundaru goMda, mulaiThI, baMsatadardhavijayAbIjaM bharjitaM vastrapUtakam // locana, kakola, sugandhabAlA, gaMgerana kI chAla, ayazcUrNa tathA vaGgamabhraka karSamAnataH / trikuTA (soMTha, mirca, pIpala), dhAyake phUla, belagirI, madhRrikaM ca tAlIzaM jAtIkoSaphale tathA // arjunakI chAla, sauMpha, devadvArakA burAdA, kapUra, phUla dhAnyakaM triphalA caiva cAturjAtalavaGgakam / priyaGgu, jIrA, seMbhala kA goMda, kuTakI aura kamalazaileyaM candane dve ca mAMsI drAkSA zaTI tthaa|| nAla kA cUrNa 11-1 / tolA lekara sabako z2arA For Private And Personal
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] dvitIyo bhAgaH / [255] .. ............... unvanAVE./2 rxy. ghImeM bhUna lIjie aura phira mizrI kI cAzanI meM | inheM sukhodaka ( kucha garma ) pAnIke sAtha milA diijie| jaba ThaNDI ho jAya to usameM sevana karanese ajIrNa, alasaka, visUcikA aura zahada milAkara 1 / 1 / tole ke modaka bnaa| aphArA naSTa hotA hai| tathA apAnavAyu khulatA hai| liijie| (2022) jIrakAdyo modakaH (bhai.r.|strii.) pratidina prAtaHkAla zItala jalake sAtha 1- jIrakasya palAnyaSTau zuNThI dhAnyaM palatrayam / 1 modaka khAnese sarva prakAra ke grahaNI roga, AmA- zatapuSpA yamAnI ca kRSNajIraM palaM palam / cchAdita pittaroga, agnimAMdya, atisAra, raktAtisAra, kSIradviprasthasaMyuktaM khaNDasyArddhazataM palam / viSamajvara, peTameM atyadhika gur3agur3ATa zabda hoga, / ghRtasyApi palAnyaSTau zanairmedvagninA pacet / / amlapitta, eka doSaja dvidoSaja aura sannipAtaja vyoSaM trijAtakaJcaiva viDaGga cavyacitrakam / udara roga, zUla aura arucikA nAza hotA hai| mustakaJca lavaGgazca palAMzaM saMpakalpayet // isa auSadhakA AviSkAra zrI mahAdena mahodaya mandena vahinA paktvA modakaM kArayedbhiSak / ne saMsArake kalyANa ke lie kiyA hai| (isa | sarvayoSidvikArANAm nAzanaM vahnidIpanam / prayoga meM mizrI samasta cUrNa ke barAbara lenI mRtikArogazamanaM vizeSAdrahaNIharam // caahie|) jIrekA cUrNa 8 pala ( 40 tole ), soMTha jIrakAdimodakaH (vRhad ) ( bhai. ra. / gra.) aura dhaniyekA cUrNa 3-3 pala, soyA ( athavA sauMpha ), ajavAyana aura kAle jIrekA cUrNa 1-1 vRhajIrakAdi modaka dekhie pala ( 5-5 tole), dUdha 32 pala (2 sera) aura (2021) jIrakAdyA guttikaa(g.ni.|guttikaa.) khAMDa 50 pala tathA ghI 8 pala lekara sabako jIrakabhAgadvitayameko bhAgastathaiva maricastha / / ekatra milAkara mandAgnipara pakAiye / jaba cAzanI dvau bhAgau sindhUtthAddhiGgo gazcaturthAzaH // / A jAya to usameM trikuTA (soMTha, mirca, pIpala), kAryA guDena vaTikAjIrNAlasako dAlacInI, tejapAta, bAyabiDaMga, cava, cItA, mothA vicikaadhmaanau| aura lauMgakA 1-1 pala (5-5 tole ) cUrNa hanti sukhodakapItA'nulominI mUDhavAtasya // milAkara modaka banA liijie| ___jIrA 2 bhAga, kAlI mirca 1 bhAga, seMdhA | / inheM sevana karanese samasta strIroga, vizeSataH namaka 2 bhAga, aura bhunI huI hIMga 1 cauthAI sUtikA roga aura saMgrahaNI naSTa hotI tathA agni bhAga / saba cIjoMke bhahIna cUrNako (samAna bhAga) gur3ameM milAkara ( 6-6 mAzekI ) goliyAM banA ( mAtrA 1 tolA / anupAna garma dUdha yA liijie| | jala / ) For Private And Personal
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [256] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| jakArAdi - - (2023) jIvakAdyo modakaH(ca.ci. kAsA.) zuddha jamAlagoTA 1 TaGka (5 mAze), kuTakI jiivkaadyairmdhurkaiHphlaishcaabhissukaadibhiH| 2 Taka aura geru eka TaGka / sabake mahIna cUrNako kalkaistrikArSike siddhe pUte zeSe ca sarpiSi // ghRtakumArI ( gvArapAThA ) ke rasameM ghoTakara maTarake zarkarApippalIcUrNastvakakSIryA maricasya c| samAna goliyAM banA lIjie / zRGgATakasya cAvApyakSaudragarbhAn palonmitAn // inheM zItala jalake sAtha sevana karanese jIrNa guDAn godhamacUrNana kRtvA khaadeddhitaashnH|| jvara naSTa hotA hai / zukrAmRgdoSazoSeSu kAse kSINakSateSu ca // ( jvaraghnIvaTI) ___ jIvaka, RSabhaka, medA, mahA medA, kAkolI, rasaprakaraNameM dekhie / kSIrakAkolI, mudgaparNI, mASaparNI, jIvantI, mulaiThI (2025) jyotiSmatIguTikA aura pistA badAma, ityAdi phaloMkI girI 3-3 (vaidyAmRta / vi. 18 ) karSa ( pratyeka 3 / / tole ) lekara pIsakara usake tejohA prasthamekaM payasi sAtha 4 gunA ghRta pkaaeN| pAkake samaya ghRtase | gajaguNe pAkayuktyA vipAcyam / 4 gunA pAnI bhI avazya DAlanA cAhie / jaba vyoSaM pathyAM zatAhAM kRmiripusamasta pAnI jala jAya to ghRtako chAnaleM / tatpa- manalaM granthikaM cAjamodam // zcAt usameM mizrI, pIpala, baMsalocana, syAhamirca ugrA kuSThAzcagandhau surataru aura siMghADekA cUrNa (saba samAna bhAga mizrita) mamRtaM pAlikAni pradadyAt / ghRtakA caturthAMza milAeM aura phira isa samasta sarvAnvAtAnvaTIyaM ghRtamadhumizraNa ke barAbara ghRtameM bhunA huvA gehUM kA ATA sahitA nAstibhAvAnkaroti // aura gur3a milAkara thor3A zahada DAlakara 1-1 pala 1 sera mAlakaMganIko 8 sera pAnImeM pakAiye (5-5tole ) ke laDDa banA liijie| jaba 1 sera pAnI zeSa rahe to use chAnakara usameM ___ inheM pathya pAlanapUrvaka zukra doSa, rajovikAra, 1-1 pala (5-5 tole) trikuTA (soMTha, mirca, zoSa, khAMsI aura kSata kSINAdimeM sevana karanA pIpala ), harra, soyA, bAyabiDaMga, cItA, pIpalAmUla, caahie| ajamoda, baca, kUTha, asagandha, devadAru aura zuddha (2024) jaipAlavaTI bachanAgakA cUrNa milAkara goliyAM banA liijie| ( vai. ra.; ra. rA. su. bhA. pra. / jvara.) inheM dhI aura zahadake sAtha sevana karanese zuddhajaipAlaTaGkantu kaTavI TakadvayonmitAm / samasta vAtaroga naSTa hote haiM / gairikaM TaGkamekantu kanyAnIreNa mardayet // ( noTa-yadi 1 sera pAnI adhika mAlama kalAyasadRzI kAryA vaTikA tAM ca bhakSayet / ho to use pakAkara gAr3hA karake cUrNa milAnA zItalena jalenaiSA vaTI jIrNajvarApahA // . ' cAhie / mAtrA 1 mAzA / ) For Private And Personal
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [257] - - (2026) jvaranAzinI guTikA cAra gune pAnImeM pakAiye; jaba cauthA bhAga zeSa (ra. sa. ka. / ulA. 5) | raha jAya to utAra kara chAna liijie| isa kAthako elvaalukaamyaabolmindraaguggulusNyutaa| punaH pakAkara gAr3hA kara lIjie / jaba avaleha snuhIkSIreNa guTikA zodhanI jvaranAzinI // taiyAra ho jAya ( karachalIko cipakane lage ) to - elavA, hare, bola (bIjAbola muramukIgoMda), utAra kara ThaNDA kara lIjie / isameM zahada milAindrAyaNakI jar3a aura gUgala samAna bhAga lekara kara cATanese bhayaGkara atisAra bhI naSTa ho jAtA hai| cUrNa karake sabako snuhI ( thohara-seMDa )ke dUdhameM yaha avaleha AmAtisAra, aura pAnI tathA ekatra kharala karake (caneke barAbara) goliyAM banA | | rAdha ( pIpa )ke samAna evaM muradekI sI gandhavAle liijie| atisArameM bhI turanta lAbha pahuMcAtA hai / inake sevanase virecana hokara jvara naSTa (mAtrA 1 tolA ) ho jAtA hai| (2028) jAtipatrAdilehaH (mAtrA-1-2 golI / anupAna ThaNDA paanii|) (ga. ni. / mukha.; rA. mA. / mukha.) / / iti jakArAdiguTikAprakaraNam // jAtIpatraM' kaNA lAjA mAtuluGgadalaM madhu / elA lehe bhavennAdaHkinnarasvarato'dhikaH // atha jakArAdyavalehaprakaraNam jAvitrI, pIpala, dhAnakI khIla, bijaure (2027) jambUtvacAdyo'valehaH nIbUke patte aura ilAyacI samAna bhAga lekara ( hA. saM. / sthA. 3, a. 3) pIsakara zahadameM milAkara cATanese svara atyanta jambUtvacaM vatsakavalkalaJca madhura ho jAtA hai| nikAthya nUnaM salile smiirnnm| (2029) jAtIrasAvalehaH caturvibhAgezvapi zeSiteSu ( vR. ni. ra. / tRSNA; vRM. mA. / chardi.) uttArya vastreSvatha gAlayeca // jAtyA rasAkapitthasya pippliimricaanvitH| punaHkaTAhe vipacecca samyaka kSaudreNa yuktaHzamayellehoyaM chardimulvaNAm / / ___ darvIpralepaH svarasantu yAvat / camelIke patte aura kaithakA svarasa aura pIpala uttArya zIte madhunA vimizraM tathA maricakA cUrNa evaM zahadako ekatra milAkara lIDhaM haredapyatisAramugram // cATanese chardi naSTa hotI hai| Ama sapittaM kuNapaM jalAbhaM puuysnnibhm|| (2030) jIrakakhaNDaH (yo. ci.| a.7) nAzayetpItamAtreNa tamaHsUryodaye tathA // jIrakaM bhAgamekaM syaatkhnnddstdvigunnsmRtH| jAmana aura kur3ekI chAla samAna bhAga lekara caturguNaM ghRtaM taptaM sarva sammIlya mudrayet // 1 bRhannighanTuratnAkarameM jAtIpatrake sthAnameM jAtIphala pATha hai ! bhA0 33 For Private And Personal
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / [258 ] godhUmapuJjamadhye ca caturdazadinAn sthitam / mAghamAse kRtaM caitat bhakSitaM cakSuSorhitam // jIre kA cUrNa 1 bhAga, khAMDa 2 bhAga aura tapAyA huvA dhI 4 bhAga lekara sabako ekatra milAkara miTTI yA pattharake svaccha aura cikane baratana meM bharakara usake mukhapara zarAva Dhakakara kaparauTI kara diijie| ise anAja ke Dhera meM dabA dIjie aura 14 dina pazcAt nikAlakara kAma meM lAiye / yaha prayoga AMkhoM ke lie hitakArI hai / ise mAgha mAsa meM sevana karanA cAhie / ( mAtrA 1 tolA / anupAna garma dUdha | ) (2031) jIrakAvalehaH (bR. ni. ra. yo. ra. vai. ra. / strI.; yo ta / ta. 74; vR. yo. ta. / ta. 135 ) jIrakaM prasthamekaM tu kSIraM hyAMkameva ca / prasthA loghRtayoH pacenmandena vahninA / / lehIbhUtetha zIte sitAmasthaM vinikSipet / cAturjAtaM kRSNa vizvamajAjImusta bAlakam // dADimaM rasajaM dhAnyaM rajanI paTavAsakam / vaMzajaM ca tavakSIrI pratyekaM zuktisammitam || jIrakasyAvaleo'yaM pramehapradarApahaH / jvarAvalyarucizvAsatRSNAdAhakSayApahaH // jIrA 1 prastha ( 80 tole ) dUdha 4 prastha, AdhA prastha, lodhakA cUrNa AdhA prastha / sabako mandAgni para pakAkara gAr3hA kara lIjie / tatpazcAt use ThaNDA karake usameM 1 prastha mizrI aura 2 // 2|| tole dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, nAgakesara, pIpala, soMTha, jIrA, mothA, sugandhavAlA, anAradAnA, 1 dvapAdakamiti pAThAntaram jaMkArAdi dhaniyA, haldI, kapUra aura baMsalocanakA cUrNa milA dIjie | yaha 'jIrakAvaleha' prameha, pradara, jvara, nirbalatA, aruci, zvAsa, tRSNA, dAha aura kSayakA nAza karatA hai / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( mAtrA 1 tolA / anupAna dUdha ) iti kArAdyavaleha prakaraNam atha jakArAdighRtaprakaraNam (2032) jAtyAdighRtam ; vR. ni. ra. yo. ra.; bhai. ra.; vaM. se.; vai. ra.; vR. mA.; ca. da.; zA. saM.; dhanva; ra. ra. / . ro. : yo. ta. / ta. 60.; bR. yo. ta. / ta. 111) jAtIpatra paTola nimbakaTukAdAvanizA sArivAmaJjiSThAbhayatutya sikthamadhukairnakkAravI jAnvitaiH sarpiH siddhamanena sUkSmavadanA marmAzritAHkhAviNo gambhIrAH sarujo vraNAHsagatikAH zudhyanti rohanti ca // camelI ke patte, paTola, nIma ke patte, kuTakI, dArUhaldI, haldI, sArivA, majITha, khasa, nIlA thothA, moma, mulaiThI, aura karaJjaveke bIjoM ke kalka ke sAtha ghRta pakA lIjie / athavA ina samasta cIz2oM ko (momake atirikta ) khUba mahIna pIsakara aura momako pighalAkara ghImeM milA lIjie / yadi pakAnA ho to pratyeka vastu 1 / - 1 tolA, gAyakA ghI 65 to; aura pAnI 260 tole lenA cAhie / isako marahama kI bhAMti lagAne se marma sthAnoM ke ghAva, pIpayukta ghAva, tathA gahare, pIr3Ayukta, aura For Private And Personal
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / prakaraNam ] jinakA mukha choTA ho vaha ghAva evaM nAsUra zuddha hokara bhara jAte haiM / * (2033) jAtyAdighRtam ( hA. saM. / sthA. 3 a. 48 ) jAtIkaraJja picumandapaTolapatrai madhuzca rajanI kaTurohiNI ca / maJjiSThakotpalamuzIra karaJjavIjam syAtsArivA mAgadhikA samAMzA / / pakaM ghRtaM ca hitameva vraNe prazastaM nADIgate ca saruje ca sazoNite ca / "tAvi sarpamapi hanti gabhIrake ca arrai sakaThinantvapi rohayanti // camelI ke patte, karaJjave ke patte, nImake patte, paTolapatra, mulaiThI, haldI, kuTakI, majITha, nIlophara, khasa, karaJjakI girI, sArivA, nisota, aura pIpala kA kalka 1 - 1 tolA, gAyakA dhI 56 tole aura pAnI 224 tole / sabako ekatra milAkara mandAna para pkaaye| jaba saba pAnI jala jAya to utArakara chAna lIjie / 1 yaha ghRta nADIvraNa ( nAsUra ), pIr3Ayukta vraNa, aura jisase rakta nikalatA ho usa vraNako tathA makar3IkA phalanA, agnise jalanA aura kaThina tathA gahare vraNa ( ghAva ) ko naSTa karatA hai / noTa - isa prayoga meM aura prayoga saM. 2032 meM kevala itanA hI antara hai ki usameM karaJja patra, nIlophara aura nisota nahIM hai tathA dAru haldI, nIlAthothA aura moma adhika hai| 1 Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 259 ] 2034) jAtyAdighRtam ( rA. mA. / strI. ) saMyojitaM pallavapaJcakenajAtIprasUnairmadhukAnvitaizca / sUryAzutaptaM ghRtamaGganAnAmabhyaGgato hanti varAGgagandham Ama, jAmana, kaitha, bijaurA aura belake patte, mulaiThI tathA camelI ke phUla samAna bhAga lekara khUba mahIna pIsakara cAragune goghRtameM milAkara dhUpa meM rakha diijie| ( 10 dina pazcAt zIzI yA martabAna meM bharakara rakha lIjie / ) isa kI mAliza se yoni kI durgandha naSTa hotI hai| (2035) jImUtakAdighRtam (ga. ni. / grandhya.) jImUtakaiH koSavataphalaizca dantIvantIti caiva / sarpi kRtaM hantyapacIM pravRddhAM dvidhA pravRttaM tadudAravIryam // jImUta, (devadAlI phala), kar3avI taMbI, dantI, dravantI, aura nisotake kalka tathA kAtha se pakAyA huvA ghRta lagAne aura khAne se pravRddha apacI ( gaNDamAlA bheda ) kA nAza hotA hai| 1 ( ghRta pakAne ke lie kalka se cAra gunA ghI aura ghIse cAra gunA kAtha lenA cAhiye / (2036) jIrakaghRtam (vaM. se. / ajI. ) jIrake citrakaM cayaM yavAnI nAgaraM tathA / palikAni ca tatsarvaM paJcavaM lavaNAni ca / / AranAlADhakaM datvA ghRtaprasthaM vipAcayet / etadagnivivRddhayarthamarzasAM nAzanaM param // * rasaratnasamuccayameM isa prayoga meM momake sthAna meM tejapAta likhA hai / tathA kuTakI, haldI aura dAru haldI nahIM hai / For Private And Personal
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 260 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [jakArAdi ___kAlA jIrA, sapheda jIrA, cItA, cavya, (1038) jIrakAdyaM ghRtam ajavAyana, soMTha, kAlA namaka, seMdhA namaka, kAMca (yo. ra.; vRM. mA.; ca. da.; vR. ni. ra. / amla.) lavaNa ( kacalaunA ), khArI namaka aura sAmudra | piSTvAjAjI sadhAnyaka ghRtapasthaM vipAcayet / lavaNakA kalka eka eka pala (5 tole), kAjI kaphapittAruciharaM mandAnalavami jayet // 4 sera tathA dhI 1 sera lekara ekatra milAkara jIre aura dhaniyeke kalkake sAtha pakAyA mandAgni para pakAiye aura ghRta mAtra zeSa rahane para huvA ghI sevana karanese kaphapittaja aruci, mandAgni chAna lIjie / aura vamanakA nAza hotA hai / mAtrA 1 se 2 ___isake sevanase agnikI vRddhi aura arzakA tole taka / anupAna garma pAnI / / nAza hotA hai| ( jIrA 5 tole, dhaniyA 5 tole, pAnI ( mAtrA-1 tolA / anupAna garma pAnI 160 tole, ghI 40 tole ) ekatra milAkara yA dUdha / ) pkaaeN| (2037) jIrakavRtam (bhai.ra.; ca. da. / vraNa) (2039) jIvanIyaghRtam (su.sN.|ci.a.5) jIrakapakaM pazcAt sikthakasarjarasamizritaM harati jIvanIyamatIvApaM sarpiHpayasA pAcayitvA'bhyaghRtamabhyagAtpAvakadagdhajaduHkhaM kSaNArdaina / __Jjayet / / 80 tole jIreko 320 tole pAnImeM jIvanIyagaNake kalka aura dUdhake sAtha pakAiye jaba 80 tole pAnI raha jAya to chAna- pakAe huve dhRtakI mAlizase vAtarakta roga naSTa kara usameM jIrekA 5 tole kalka aura 20 tole hotA hai| goghRta milAkara mandAgni para pakAiye / jaba dhRta (ka kake samasta dravya samAna mAtrAmeM mile mAtra zeSa raha jAya to chAnakara usameM 1 / -1 / aura pAnIke sAtha pise huve 1 bhAga, ghI 4 bhAga tolA moma aura rAla milA liijie| dUdha 16 bhAga / milAkara pakAeM / ) ise lagAnese agnise jale huve ghAvakI pIr3A (2040) jIvantIyamakaH (vaM. se. / vAjI.) tatkAla zAnta ho jAtI hai / jiivntytiblaamedaakaakoliidvyjiirkaiH| ( momako pighalAkara aura rAlako pIsakara smbhaagiikRtaiHkRssnnaakaaknaasaarsaaynaiH|| milAnA caahie| svayaMguptAzaThIzRGgIjIvakazArivAdvayaiH / noTa -----rAjamArtaNDameM isI prayogameM momake sahAcaravarAvizvApippalImUlabhajanaiH / / sthAnameM mainaphala likhA hai / piSTaistailaM ghRtaM pakaM kSIreNASTaguNena ca / __ 1 jIvati pAThAntaram 2 samadhukamiti pAThabhedaH / dhaniyekI jagaha kisI kisI granthameM mulaiThI bhI likhI hai / 3 pittAmlakaharamiti pAThantaram / 4 jIvanIyagaNa jakArAdi kvAtha prakaraNa meM dekhie / For Private And Personal
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir mh , my@ my@ my@ qry@ fy mly, mh yh mh yh yh yh khy y rh mh khh mh yh khyh y my brh vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvwwws // ghRtapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 261] dattamanuvAsana yaM zukrAgnivalavardhanam // halImakakAmalapANDurogo vRMhaNaM vAtapittanaM gulmAnAhaharaM param / mUrchA bhramaHkampaziro'tizUlam // nasyai pAnazca saMyuktamUrdhvajatrugadApaham // mehAzmarI vA gudakIlakuSThaM __ jIvantI, atibalA (kaMghI), medA, kAkolI, zirogato nAzamupaiti rogH| kSIra kAkolI, jIrA, pIpala, kAkanAsA, kAkajaMghA, nasyapradAnena prayojitena kauMcake bIja,kacUra,kAkar3AsIMgI, jIvaka,zvetasArivA, pAnena paannddvaamyraajykssmaa|| kRSNa sArivA, piyA bAMsA, harra,baher3A,AmalA, soMTha, nAzaM zamaM yAnti halImako vA aura pIpalAmUlakA kalka ( piTThI) samAna bhAga, vastipradAnena gudodbhavazca / aura sabase do do gunA dhI tathA taila, evaM tailase rogo vinAzaM samupaiti puMsAM 16 gunA gAyakA dUdha lekara sabako ekatra milA visarpavisphoTakamokSaNena // kara mandAgni para pakAiye / jaba samasta dUdha jala jIvanti, kur3ekI chAla, mulaiThI, pokharamUla, jAya to chAna liijie| gokharu, balA (kharaiTI ), atibalA ( kaMghI ), ise snehabastidvArA prayukta karanese bala, vIrya | nIlotpala ( nIlophara ), bhuI AmalA, javAsA, aura jaTharAgnikI vRddhi hotI hai / vAtapitta, gulma trAyamANA, pIpala, kUTha, munakkA ( drAkSA ) aura aura aphArA naSTa hotA hai tathA ise pIne aura AmalA / samAna bhAga milAkara 1 prastha isakI nasya denese samasta Urdhvajatrugata ( galese / (80 tole) leM aura sabako kUTakara 4 prastha pAnImeM Uparake ) roga naSTa hote haiM / pakAeM / jaba 1 prastha pAnI zeSa rahe to chaanleN| (2041) jIvantyAdikaM dhRtam tatpazcAt yaha kAtha, 2 prastha bakarIkA dUdha, 1 (vR. ni. ra. / kSaya.) prastha dahI aura 1 prastha ghRtako ekatra milAkara jIvantikAvatsakayaSTikAnAM mandAgni para pkaaeN| sapauSkaraM gokSurakaM bale dve / jaba kevala ghRta zeSa raha jAya to utAra kara nIlotpalaM tAmalakI yavAsaM chaanleN| satrAyamANA magadhA ca kuSTham // ise pilAne, bhojanake sAtha khilAne, aura drAkSAmalakyA rasaprasthamekaM nasya tathA vastidvArA prayukta karanese rAjayakSmA prasthadvayaM chAgalakaM payazca / roga naSTa hotA hai / isake atirikta yaha halImaka, prasthaM tu dano vipaced ghRtaM vai / kAmalA, pANDu, mUcho, bhrama, kampa, zirazUla, prameha, pAne prazastaM ca tathaiva bhojye / / azmarI aura bavAsIrakA nAza karatA hai / nasye ca vastAvapi yojayet tat ise zirorogameM nasyadvArA prayukta karanA vinAzamenyAzu ca raajykssmaa| lAhie. gajayakSmA aura pANDa rogameM pilAnA cAhie, For Private And Personal
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 262] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [jakArAdi bavAsIrameM isakI vasti denI cAhie aura visarpa / (2043) jIvantyAcaM ghRtam visphoTakAdi tvarogoMmeM isakI mAliza karanI (ga. ni. / ghRtA.; vA. bha. u. / a. 13) caahie| ' tulAM paceddhi jIvantyA droNe 'pAM paadshessitH| noTa-jIvantI se lekara kuTha takako auSadhe datvA caturguNaM kSIraM ghRtapasthaM vipAcayet // kAthameM na DAlakara unakA kalka bhI DAlA jA prpaunnddriikkaakoliipippliirodhsaindhvaiH| sakatA hai / kalkake lie saba cIjeM samAna bhAga / shtaahaamdhukdraakssaasitaadaaruphltryaiH|| milAkara 20 tole lenI cAhie aura phira Amale kArSikainizi tatpItaM timirApahaM param / / tathA munakkAkA rasa yA kvAtha 1-1 prastha 1 tulA (6 / sera ) jIvantIko 1 droNa (80 tole) lenA caahie| / ( 16 sera ) pAnImeM pakAeM / jaba cAra sera (2042) jIvantyAyaM dhRtam pAnI zeSa rahe to chaanleN| tatpazcAt yaha kAtha, ( ga. ni. / pa. ghRtA. 7; ca. saM. / ci. kSaya.; 1. 4 sera dUdha aura prapauNDarIka ( puNDariyA ), yo. ta. / ta. 71; yo. ra.; ca. da.; bhai. ra.; / kAkolI, pIpala, lodha, seMdhA, soyA ( yA sauMpha), vaM. se.; . mA. / rA. yakSmA ) mulaiThI, munakkA (drAkSA ), mizrI, devadvAra, hare, jIvantI madhukaM drAkSAM phalAni kuTajasya ca / baher3A aura AmalekA 1-1 karSa (1 / -1 / tolA) kalka tathA 1 sera ghRtako ekatra milAkara pakAveM / zaTI puSkaramUlazca vyAghIM gokSurakaM balAm / / kvAtha aura dRdha jala jAne para ghRtako chAnaleM / nIlotpalaM tAmalakI trAyamANAM durAlabhAm / pippalI ca samAM piSTvA ghetamebhirvipAcayet / / ise rAtrike samaya sevana karanese timira roga etadyAdhisamahasya rogezasya smutthitm| naSTa hotA hai| rUpamekAdazavidhaM sarpiraprayaM vyapohati // (2044) jIvanAdyo yamakaH (vN.se.|bsti.) jIvantI, mulaiThI, munakkA, indrajau, kacUra, jIvantI madanaM medAM zrAvaNI madhukaM balAm / pokharamUla, kaTelI, gokharu, kharaiTI, nIlotpala | jIvakarSabhako kRSNAM kAkanAsAM shtaavriim|| ( nIlophara ), bhuI AmalA, trAyamANA, dhamAsA, svaguptAM kSIrakAkolI karkaTAkhyAM zaTI vacAm aura pIpala samAna bhAga lekara pAnIse pIsaleM | piSTvA tailaM ghRtaM kSIre sAdhayettu caturguNe aura ina sabase cAra gunA ghI tathA dhIse cAra gunA vRMhaNaM vAtapittaghnaM balazukrAgnivarddhanam inhIkA kAtha lekara sabako ekatra milAkara pkaaeN| mUtrareto rajodoSAn harettadanuvAsanAt isake sevanase ekAdazarUpa aura kaSTa sAdhya ___ jIvantI, mainaphala, medA, gorakha muNDI, mulaiThI, rAjayakSmA bhI naSTa ho jAtI hai / kharaiTI, jIvaka, RSabhaka, pIpala, kAkanAsA, zatAvara, 1 dviguNamiti pAThAntarama For Private And Personal
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] dvitIyo bhAga / [263] kauMcake bIja, kSIra kAkolI, kAkaDAsiMgI, kacUra (2046) jammavAditailam (yo. ra. / karNa.) aura baca / saba cIjeM samAna bhAga lekara piisleN| AmrajambaravAlAni madhakasya vaTasya ca / inakA kalka '| eka pAva, dhI ' / sera taila 5 // ebhistu sAdhitaM tailaM pUtikarNagadaM haret / / sera aura dUdha 4 sera ekatra milAkara pakAeM / dUdha Ama, jAmana, mulaiThI aura bar3ake pattoM ke jala jAne para snehako chAnaleM / isakI anuvAsana kalka tathA kAthase siddha taila pUtikarNa rogakA basti denese bala vIrya aura jaTharAgnikI vRddhi tathA nAza karatA hai| vAtapitta, mUtra vIrya aura rajodoSa naSTa hote haiM / (pratyeka vRkSake patte 20-20 tole lekara iti jakArAdighRtaprakaraNam // 4 sera pAnImeM pakAeM aura 1 sera pAnI rahane para chAna leN| kalkake lie pratyeka prakAra ke patra - atha jakArAditailaprakaraNam 1-1 / tolA leM aura 20 tole taila pkaaeN|) (2045) jamvAditailam +(2047) jambvAdyaM tailam ( vA. bha. / u. sthA. a. 18) (ca. da.; bhai. ra.; . mA.; ra. ra.; vaM. se. / karNa.) jambbAmrapallavabalAyaSTIrodhratilotpalaiH / jambbAmrapatraM taruNaM samAMzaM sadhAnyAmlaiHsamaJjiSThaiHsakadambaiHsasArivaiH // kapitthakAsiphalaM ca sAm / siddhamabhyaJjanaM tailaM visarpoktavRtAni ca // kRtvA rasaM taM madhunA vimizraM jAmanake patte, Amake patte, kharaiTI, mulaiThI, srAvApahaM sampravadanti tajjJAH // lodha, tila, nIlotpala (nIlophara), kAJjI, majITha, etaiHzRtaM nimbakaraJjatailam kadambakI chAla aura sArivA / kAjIke atirikta / sasArSapaM srAvaharaM pradiSTam / / samasta cIjeM 2-2 tole lekara pAnIke sAtha jAmana aura Amake komala pattoMko kUTakara pIsa leM, phira 80 tole tilakA taila aura 320 aura kaitha tathA kapAsake phala evaM adrakako pAnIke tole (4 sera) kAjIko ekatra milAkara usameM sAtha pIsa kara pRthak pRthak barAbara barAbara rasa nikAla uparokta pisI huI oSadhiyAM DAlakara mandAgni para liijie| ina saba rasoMko ekatra milAkara usameM pkaaeN| jaba samasta kAJjI jala jAya to utArakara sabase cauthAI zahada milA lIjie / isa mizraNa chAna leN| ko kAnameM DAlanese kAna bahanA banda hotA hai| isa telakI mAlizase paripoTa nAmakaH karNa ___athavA ina saba cIjoMke kalka aura cAra vyAdhi (kAnakI pAlIkI sUjana) naSTa hotI hai| gune pAnIke sAtha nIma, karaja yA sarasoMkA taila ___ isa rogameM visarpa-roga-nAzaka ghRta bhI lAbha pakAkara kAnameM DAlanese bhI karNasrAva banda ho pahuMcAte haiN| jAtA hai| For Private And Personal
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [264] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [jakArAdi (2048) jamvAdyaM tailam athavedaM ca gRhNIyAt tailavinducatuSTayam / (bhA. pra. / ma. khaM.; vaM. se. / upadaMza) nirAkulaM sukha kuryAttathA sArayati dhruvam // ___ kUpikA yantra dvArA athavA pAtAla yantradvArA jambUvetasapatrANi dhAtrIpatraM tathaiva ca / jamAla goTeke navIna bIjoMkA taila nikAla lIjie naktamAlasya patrANi tadvatpadmotpalAni ca // athavA, unakI girI nikAlakara use pAnImeM pakAelA cAtiviSAmrAsthi madhukazca priynggvH| iye aura pAnI para jo taila nitara Ae usako lAkSA kAlIyakaM lodhaM candanaM tritaahyaa|| kisI pakSIke para Adi se sAvadhAnIpUrvaka uThA etAnyekIkRtAnyeva bastamUtreNa peSayet / lIjie / dhyAna rakhanA cAhie ki kahIM AMkhako akSamAtrairimaidravyaiaulaprasthaM vipAcayet // na laga jaae| sarvatraNaharaM tailametatsiddhaM vipAcayet / / upadaMzaharaM zreSThaM munibhiH parikIrtitam // isa tailakI cAra baMdeM mandoSNa (kucha garma) pAnImeM DAlakara pIne aura phira garma sthAnameM jAmana, beta, AmalA, karana, kamala aura baiThane tathA bArabAra pAna khAne se vegapUrvaka virecana utpala (nIlophara) ke patra, ilAyacI, atIsa, . hokara koSTha zuddha ho jAtA hai| AmakI guThalI, mulaiThI, phUla priyaGgu, lAkha, agara, lodha, sapheda candana, aura nisot| eka eka karSa (2050) jAtipatrAdi tailam (vaM. se; vR. ni. ra.; . mA.; / karNa; vR. (1 / -1 / tolA) lekara sabako bakareke mUtrameM pIsa yo. ta. / ta. 129) lIjie; phira inheM 1 sera taila aura 4 sera pAnI jAtIpatrarase tailaM vipakaM pUtikarNajit / meM ekatra milAkara pAnI jalane taka pkaaiye| ___ camelIke pattoMke rasameM usase cauthAI taila tatpazcAt chAna liijie| milAkara pkaaeN| isa tailako lagAnese sarva prakArake vraNa (ghAva) isa tailako kAnameM DAlanese 'pRtikarNa' roga aura vizeSataH upadaMza (Atazaka) ke dhAva naSTa | naSTa hotA hai| hote haiN| (2051) jAtyAditailam (ga. ni. / tailA.) (2049) jayapAlatailam (ra. ciN.|st. 10) navapatrAGkarAjAtI dve haridre zatAvarI / vIjAni jayapAlasya samAhRtya navAni c| jIvakarSabhako rAsnA saralaM devadAru ca // kUpikAyantrayogena tailaM niHsArya nIyate // mustAtAlIsamaJjiSThApAThAvaruNacitrakAH / pAtAlayantrayogenA''thavA kaathygRhyte|| | kubjaM sarvasugandhaM ca madhukaM dve ca saarive|| kaduSNavAriNA pazcAtkSaNaM sthikhA nipIyate // anantA''mala kaM mUrvA madhukaM karavIrakam / uSNasthAne sthitaH svacche bhutaambuulbhkssnnm| devapuSpaM zirISasya mUlaM syonAkameva ca // kurute sArayedetatsuvegena na saMzayaH // || cavyaM lAkSA payasyA ca kalakIkRtyAkSasammitAna For Private And Personal
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tailaprakaraNam ] paktvA cAtha kaSAyeNa tailaprasthaM vipAcayet / / etadabhyaJjanAddhanyAtsannipAtAtmakaM jvaram / tailaM jAtyAdikaM nAma vAtapittakaphApaham // dvitIyo bhAgaH / isa tailakI mAlizase sannipAta svarakA nAza hotA hai / (jina oSadhiyoMke nAma do bAra Ae haiM vaha dogunI lenI cAhieM | ) (2052) jAtyAditailama ( yo. ra., vaM. se. bhA. pra. va. ni. ra. / mukha. ) kapAyairjAtimadanakaNTakasvAdukaNTakaH / maJjiSThAlodhakhadirayaSTayA haizcApi yatkRtam // tailaM yatsAdhitaM taca hanyAdantagatAM gatim // camelI ke patte, maina phala, kaTalI, choTe gokharu, majITha, lodha, khaira, aura muleThIke kAthake sAtha bhA0 34 Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 265 ] pakAyA huvA taila lagAne se dAMtoMkA nAr3ItraNa ( nAsUra ) naSTa hotA hai / ( pratyeka vastu 10 tole / pAnI 8 sera / zeSa 2 sera, taila // ) (2053) jAtyAditailam camelI ke navIna patte, haldI, dAru haldI, zatAvara, jIvaka, RSabhaka, rAsnA, cIrakA burAdA, devadArukA burAdA, mothA, tAlIsapatra, majITha, pAThA, varuNachAla, cItAmUla, sapheda gulAba, dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, nAgakesara, kapUra, kaMkola, agara, kezara, lauMga, mulaiThI, zveta sArivA, kRSNa sArivA, anantamUla, AmalA, mUrvA, mulaiThI, kanerakI chAla, lauMga, sirasakI jar3a kI chAla, yojAka (arala) kI chAla, cava, lAkha, kSIra kAkolI pratyeka 1-1 karSa (11 - 11 tolA) lekara pAnIke sAtha pIsaleM, tathA inhIM cIjoMko kUTakara 16 sera pAnImeM pakAeM aura 4 zera pAnI zeSa rahanepara chAna leM / tatpazcAt uparokta pisI huI oSadhiyAM, yaha kAtha aura 1 sera tela ekatra milAkara pkaayeN| jaba saba pAnI (kAtha) jala jAya to utArakara chAna (yo. ra. ra. kA. ve.; vaM. se. / vra.; zA. saM. / kha. 2 a. 9; A. pra. ma. kha.; bR. yo. ta / ta. 112 ) jAtInimbapaTolAnAM naktamAlasya pallavAH / sikthakaM madhukaM kuSThaM dve nize kaTurohiNI // maJjiSThA padmakaM lodhramabhayA nIlamutpalam / tutthakaM sArivA bIjaM naktamAlasya ca kSipet // etAni samabhAgAni pivA tailaM vipAcayet / viSavraNasamutpattau sphoTeSu ca kacchuSu // kaNDUvisarparogeSu kITadaSTeSu sarvathA / sayaH zastraprahAreSu dagdhaviddhakSateSu ca / / nakhadantakSate dehe duSTamAMsAvagharSaNe / prakSaNArthamidaM tailaM hitaM zodhanaropaNam // | I camelI ke patte, nIma ke patte, paTolapatra, karana ke patta, moma, mulaiThI, kUTha, haldI, dAru haldI, kuTakI, majITha, padmAkha, lodha, harra, nIlotpala (nIlophara), nIlAthothA, sArivA aura karaJjake bIja samAna bhAga lekara pAnI meM pIsaleM, phira usa piTTI (ka) ko sabase cAra gune tailameM milAkara usameM tailase cAra gunA pAnI milAkara pkaaeN| jaba saba pAnI jala jAya to tailako chAnaleM / isa tailake lagAnese viSa, ghAva, visphoTaka, kacchu khujalI, visarpa, viSaile kIr3ekA daMza, zastrAdise huvA turantakA ghAva, agnise jalane se yA kIla Adi ghusa jAnese utpanna dhAva, tathA nakha aura dantakA For Private And Personal
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [266] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [jakArAdi ghAva, aura ragar3a ityAdiko zIna Agama ho pIpala, cavya, nIlo pala ( nIlophara ) kRTha, mulaiThI, jAtA hai| haldI, dAruhaldI, mothA, mugandhavAlA, lodha, bar3ake noTa-yaha prayoga lAbhaga "jAtyAdi ghana" | aGkara, sindUra aura sonaageru| pratyeka kA cUrNa saM. 2033 ke samAna hI hai| 9.--9 mAze lekara pAnImeM pIsa leN| tatpazcAt (2054) jAtyAktilam (ga. ni.| upadaM.) uparokta rasoM aura ina saba cIjoMko 3 pAva (1 jAtIpatraM nizA dugdhI vizAlA madhu paSTikA ! sera ) tila ke tailameM milAkara pakAeM / jaba samasta kAtha jala jAe to chAna leM / ise lagAnese samasta pakanebhiryu tailotalepo narogahA // mukharoga, bhagandara, upadaMza aura duSTa vA (dhAva ) ___namelI ke patte, haldI, dudhI, indrAmagakI jar3a naSTa hote haiN| aura gulai / / pratyeka 41 tole lekara pAnIke (2056) jAtyAditalam (vR.ni.ra. bhu.ro.) sAtha pIsa leN| tatpazcAt yaha ka-ka (piTTI), 1 sera taila aura inhI cIjoM kA 4 sera kAtha ekatra jAtIkaraJjavaruNaharavIrAripAcitam / milAkara pakAeM | jaba saba pAnI jala jApa to lamabhyaJjanAdanti indraluptaM na saMzayaH // telako chAna leN| camelI ke patte, karana ke patte, varuNa (barane) isa tailako lagAnese upadaMza (Atazaka) kI chAla, kanera kI chAla aura cItAmUla 4-4 roga naSTa hotA hai| tole lekara pAnI meM pIsa leM / tatpazcAt yaha kalka (2055) jAtyAditailam (bhai. ra. / upadaM.) (pisI huI aupadhe ), 1 sera taila aura 4 sera pAnI ko ekatra milAkara pkaaeN| jaba saba pAnI jAtIpallavatoyena zaGkhapuSpIrasena ca / jala jAe to tailako hAnakara rakha leN| bakulattvakaSAyeNa pavettailaM tilodbhavam / / isakI mAlizase indralA (gaMja) roga gAyatrImAmravIjaJca triphalAM kaTukatrayam / cavyaM nIlotpalaM kuSThaM madhu rajanIdvayam // | avazya naSTa hotA hai| musta bAlakaM lodhaM sindUraM vaNagairikam / jAtyAditalam (dhanvaM. / vraNa.) jAtya kalkIkRtya kSipetatra baTarohamayo pi ca // jAtyAdighRtaM saM. 2032 dekhie jAtyAyAkhyamidaM tailaM nikhilAnmukhajAnAdAna / (2057) jArakatalam bhagandaropadaMzI ca vraNaM duSTa nihanti c|| (yo.r.| ku.; ga. ni. / taila.; vR. yo. t.|t. 120) camelIke pattoMkA svarasa 1 sera, zaMkhapuSpI / jIrakasya palaM piSTvA sinduuraardrplntthaa| (zaMkhAholI ) kA svarasa yA kAtha 1 sera, maula- kaTutailaM pacedAbhyAM saya pAmAharaM param // sirIkI chAlakA kAtha 1 sera, tathA khaira sAra, vRddhavaiyopadezena pAcca tailaM palASTakam // AmakI guThalI, harra, baher3A, AmalA. soMTha, mirca, jIrA 5 tole, aura sindUra 2 // tole lekara For Private And Personal
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [267 ] . donoMko pIsaleM tatpazcAt 8 pala (40 tole) jala jAya to sneha (ghRta taila ) ko chAnakara rakha kar3avA taila aura 2 sera pAnI ekatra milAkara usa liijie| meM yaha donoM cIjeM DAlakara pkaaeN| jaba saba isako sevana karanese apasmAra roga naSTa hotA pAnI jala jAe to tailako chAnakara rakha liijie| hai| ( ise pAna, mardana aura vatti tathA nasyadvArA isakI mAlizase tara khujalI atyanta zIghra prayukta kiyA jA sakatA hai| pIneke lie mAtrAnaSTa hotI hai| / 1 tolaa| anupAna garma dUdha / ) / ___anya vidhi-tailako khUba garama karake usameM (2060) jIvantyAyoyamakaH (ga. ni. |te.) z2arA z2arA sA ukta cIjoMkA cUrNa DAlakara jlaaeN| jIvantI maJjiSThA dArvI kampillakaH papastuttham jaba saba cUrNa jala jAe to taila ko chAna leN| eSa ghRtatailapAkaHsiddha sarasasaMyuktaH // (2058) jIvakAyaM tailam deyaHsamadhucchiSTo vipAdikA tena zAmyate'bhyaktA (ga. ni.; vaM. se.; vR. mA. / ziro.) carmakakuSThaM kiTibhaM sidhmaM zAmyatyalasakaM ca // jiivkrssbhkdraakssaasitaayssttiivlotplaiH| jIvantI, majITha, dAru haldI, kabIlA (kamIlA) tailaM nasyaM payaH pakaM vAtapitte zirogade // aura nolA thothA 4-4 tole, dhI 40 tole, jIvaka, RSabhaka, munakkA, mizrI, muThI, tela 40 tole aura dUdha 4 sera lekara ekatra kharaiTI aura nIlotpala (niilophr)| samAna bhAga milAkara pakAeM; jaba saba dRdha jala jAe to chAna leM / aura phira usameM 4-4 tole rAlakA lekara pAnImeM pIsa leN| phira isa ka ka se 4 gunA cUrNa aura moma milA leN| taila aura 16 gunA dUdha lekara sabako ekatra ___ isakI mAliza karane se vipAdikA (bivAI) milAkara pkaaeN| isa tailakI nasya lenese vAtapittaja ziroroga carmaSTha, kiTibha, sidhma aura alasaka ( khAravoM) naSTa hote haiN| kA nAza hotA hai| / (2061) jyotiSmatItailam (2059) jIvanIyoyamakaH (v.se.|apsmaa.) / (yo. ra.; vaM. se. / udara.; ga. ni. / kuSThA.; vR. tailamasthaM ghRtamasthaM jIvanIyaiH plonmitaiH| yo. ta. / ta. 120; vA. bha. / ci. sthA. ku.) kSIradroNe pavetsiddhamapasmAravinAzanam // mayUrakakSArajale saptakRtvaH parigRtam / 1 sera taila aura 1 sera dhRtako ekatra milA siddha jyotiSmatItailamabhyaGgAcchuitranAzanam // kara usameM 1 droNa ( 16 sera) dUdha aura 1-1 apAmArga (ciraciTe) ke kSAra ke pAnImeM pala (5-5 tole) jIvanIyagaNakI pratyeka sAta bAra pakAyA huvA mAla kaMganIkA taila lagAne auSadhikA kalka milAkara pakAiye / jaba saba dUdha se zvina ( sapheda kucha ) naSTa hotA hai| 1jIvanIyagaNa jakAgadi kapAya prakaraNameM dokhie| For Private And Personal
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [268 bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [jakArAdi - - ( vidhi-apAmArga kI rAkha ko 16 gune / atha jakArAdyaritraprakaraNama pAnI meM gholakara moTe ghane kapar3e meM 21 bAra TapakA lIjie / tatpazcAt 1 sera telameM 4 sera yaha jala (2064) jIrakAdyo'riSThaH (bhai. ra. / strI.) milAkara pakAiye, jaba pAnI jala jAya to 4 sera jIrakasya tulAdvandvaM caturdANe jale pacet / pAnI aura DAla dIjie, isI prakAra sAta bAra droNazeSe kSipettatra tulAtrayamitaM guDam / / pAnI DAlakara pkaaiye| dhAtakI poDazapalAM zuNThIzca dvipalonmitAm / isa tailameM jhAga adhika Ate haiM isa lie jAtIphalaM mustakaJca cAturjAtaM yavAnikAm // bar3e pAtrameM aura mandAgni para pakAnA caahie| kakolaM devapuSpaJca palamAnena nikSipet / / (2062) jyotiSmatItailaprayogaH mAsaM saMsthApya bhANDe ca mRttikAparinirmite // (yo. ci. / cUrNA.) tata kalkAn vinihRtya pAyayet krssmaatryaa| jyotiSmatyAstailamekaM pibecca; ariSTo jIrakAdyo'yaM nihanyAtmRtikAmayAn // ___ guJjAddhayA karSamAtrantu yAvat / grahaNImatisArazca tathA vahvezca vaikRtim / / saure parvaNyambumadhye praviSTaH prajJAmUtirjAyate'sau kviindrH|| 2 tulA ( 12 // sera ) jIrako kUTakara 4 1 rattI mAtrAse Arambha karake pratidina 1 - droNa ( 64 sera ) jalameM pakAe, jaba 1 droNa 1 rattI bar3hAkara 1 karSa (1 / tole ) kI mAtrA pAnI zeSa rahe to usameM 3 tulA gur3a, 16 pala taka pahuMcane taka jyotiSmatI (mAla kaMganIkA ) ( 1 sera ) dhAyake phUloMkA cUrNa 2 pala soMThakA taila pInese buddhi atyanta tIbra ho jAtI hai| cUrNa, tathA 1-1 pala (5-5 tole ) jAyaphala, tela pIneke pazcAt thor3e samaya taka nadI yA mothA, dAlacInI, tejapAta, nAgakesara ilAyacI, tAlAba ke bhItara chAtI se UMce pAnI meM baiThanA ajavAyana, kaMkola aura lauMgakA cUrNa milAkara caahie| miTTIke svaccha aura ghRtase cikane kie huve pAtrameM (2063) jyotiSmatItailaprayogaH bharakara, usake mukhako zarAvase Dhakakara usa para (yo. t.| ta. 52) kapaDamiTTI karake rakha dIjie; aura 1 mAsa jyotiSmatyAHpivettailaM payasA ca virecanam / pazcAt chAnakara botaloM meM bhara diijie| sarvebhyo jaTharebhyastu zIghraM mucyeta maanvH|| yaha jIrakAcariSTa sUtikA roga, saMgrahaNI, dUdhameM milAkara mAlakaMganIkA taila pInese | atisAra aura jaTharAgni vikAroMko naSTa karatA hai| virecana hokara samasta udararoga naSTa ho jAte haiN| mAtrA-1 karSa ( 1 / tolA / ) / // iti jakArAditailaprakaraNam // // iti jakArAdhariSTaprakaraNam / / For Private And Personal
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [269] and atha jakArAdilepaprakaraNam sugandhavAlA 1 bhAga, kRTha 2 bhAga, lohacUrNa 3 (2065) japAkusumalepaH (raa.maa.| ziro.) bhAga, nAgakezara 4 bhAga, tejapAta 5 bhAga, mothA kRSNagavImUtrayutaiH piSTairAlepitai paakusumaiH| 6 bhAga, lAla candana 7 bhAga aura kamalanAla 8 : bhAga lekara pAnImeM mahIna pIsakara lepa karanese zatamakhaluptaM nazyati bhavanti kezAMzca tatra ghanAH ___javAke phUloMko kAlI gAyake mUtrameM pIsakara pittakaphaja kuSTa naSTa hotA hai| lepa karanese indra lupta roga ( gaMja ) naSTa ho kara / (2069) jAtIpatrAdilepaH (g.ni.|mukh.) usa sthAna para ghane bAla nikala Ate haiM / jAtIpatrANi jAtezca phalaM sampiSya vaarinnaa| tasya lepe kRte yAti mukhe duGgalAJchanam / / (2066) jamgvAmrapallavAdilepaH ____ jAvitrI aura jAyaphalako pAnImeM pIsakara ( vA. bha. utta. / a. 32 ) lepa karanese mukhakI jhAI aura zyAmatA naSTa hotI hai| jambAmrapallavA mastu haridre dve navo guddH|| (2070) jAtIpuSpAdilepaH (vaM. se. / vra.) lepaHsavarNakRtpiSTasvarasena ca tindukam // ucchanamRdamAMsAnAM vraNAnAmavasAdanam / jAmana aura Amake pate, haldI, dAruhaldI jAtipuSpaM manohA ca snuhIkAsIsacitrakaiH // aura navIna gur3a samAna bhAga lekara dahIke pAnImeM colIke kI camelI ke phUla, manasila, snuhI (thohara )kA pIsakara lepa karanese athavA tenduko usIke rasameM dUdha, kAsIsa aura cItekI jar3a / samAna bhAga pIsakara lepa karanese vraNAdike kAraNa vikRt huvA lekara pAnI meM pIsakara lepa karanese mRda aura unnata tvacAkA raMga pUrvavat ho jAtA hai| mAMsa vAle ghAvoM kA Uparako uThA huvA mAMsa daba (2067) jalakumbhIbhasmalepaH (vaM.se.|gala.) jAtA hai / rakSonnatailayuktena jalakumbhikabhasmanA / (2071) jAtIphalAdilepaH (yo.r.|updN.) lepanaM galagaNDasya cirotthasyApi zasthate / / | jAtIphalaviDaGgAni rasakaM devapuSpakam / jalakumbhIkI bhasmako bhilAveke tailameM milA- | samabhAgAni sarvANi navanItena mardayet // kara lepa karanese purAne galagaNDako bhI ArAma ho / sphoTAnAmupadaMzAnAM vrnnshodhnropnnH|| jAtA hai| jAyaphala, pAyabiDaMga, rasakapUra aura lauMgakA (2068) jalAdilepaH (c.sN.|ci. sthA. ku.) samAna bhAga cUrNa lekara navanIta ( nainIghRta )meM jalavAyaloha kesarapatraplavacandanaM mRnnaalaani| ghoTakara lepa karanese upadaMza ( Atazaka )ke dhAva bhAgottarANi siddhaM pralepanaM pittakaphakuSThe / / zuddha hokara bhara jAte haiN| 1. rasakakA zuddhArtha to khamariyA hotA hai, parantu yahAM rasakapUra hI abhISTa pratIta hotA hai kyoM ki upadaMzake vraNoM ke lie rasakapUra eka prasiddha aura anupama vastu hai / For Private And Personal
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 270 1 bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / (2072) jAtIphalAdilepa: (vR.ni. ra. kSudra ) ( 2076 ) jIvantyAdilepaH jAtIphalaM candanaJca maricaM sahapeSitam / mukhe lepena hantyAzu piTikAM yauvanodbhavAm // jAyaphala, lAla candana aura syAha miraca | samAna bhAga lekara pAnI meM pIsakara lepa karanese yauvanapiDikA ( muhAsoM ) kA nAza hotA hai / (2073) jIrakAdilepa: (bA.bha. / utta.a. 32) dve jIrake kRSNatilAH sarSapA payasA saha / piSTvA kurvanti vaktrendumapAstavyaGgalAJchanam // sapheda jIrA, syAha jIrA, kAle tila aura sarasoM samAna bhAga lekara dUdha meM pIsakara lepa karane se mukhamaNDalake vyaGga (jhAI) aura dhabbe dUra hote haiN| (2074) jIrakAdilepa: ( vaM. se. / viSa. ) jIrakasya kRtaH kalko ghRtasaindhavasaMyutaH / sukhoSNo vRzcikArttAnAM pralepo madhunA sahaH // / jIrA aura seMdhA namakakA samAna bhAga cUrNa ghRta aura zahada meM milAkara mandoSNa lepa karanese vRzcikadaMza ( bicchUke DaMka ) kI pIr3A zAnta hotI hai| (2075) jIvantyAdilepa: (vaM. se. / mukha.) jIvantikalkaM payasA samAMzaM tailaM vipaktvA madhunA vimizram / oSThAsyayoH sarjarasASTabhAgaM aNaM nihanyAtsakRdeva lepAt // jIvantIke kalka aura dUdhake sAtha pake huve tailameM zahada aura AThavAM bhAga rAlakA cUrNa milA kara lepa karanese oe aura mukhake ghAva zIghra hI naSTa ho jAte haiM / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kArAdi (ga. ni. rA. mA. / mukha; yo ta / ta. 69 ) jIvantikA madanatutthakacitravalI medayutaM kalamazAlisamanvitamvA / dugdhaM mRtaM zamayati sphuTitopasargamAlepanAdadharasaMzrayamAzu hanyAt // jIvanti, mainaphala, nIlA thothA, cItA, medA, aura zAlIcAvala milAkara pakAyA huvA dUdha lagAne se oSThoM (hoThoM ) ke dhAva zIghra naSTa ho jAte haiM / (2077) jaipAlapatralepaH ( vR. ni. ra. / gaNDamAlA. ) piSTvA jaipAlapatrANi svarasena kRtA vaTI / chAyAzuSkA tato lepAgaNDamAlA vinazyati / / jaipAla ( jamAlagoTe ) ke pattoM ko unhIM ke svarasameM pIsakara goliyAM banAkara chAyA meM sukhA lIjie / For Private And Personal inakA lepa karanese gaNDamAlA kA nAza hotA hai| (2078) jaipAlalepaH (raseM. ciM. / a. 9) tulyaM jaipAlavIjaJca nimbutoyena marddayet / tallepAdadhimAMsAni vizIryanti na saMzayaH // jamAlagoTe kI girIko samAna bhAga nIbUke rasameM pIsakara lepa karanese adhimAsa naSTa hotA hai / (2009) jaipAlalepa: (bR. ni. ra. / viSa. ) pAnIyapiSTanaipAlakalkalepena sarvathA / viSaM vRzcikaviddhasya bhasmIbhavati tatkSaNAt / / 1 dAti pAThAntarama
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [271 Vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvwwsir vinvwsnAAnnovannirannivonnar jamAla goTekI girIko pAnImeM pIsakara lepa atha jakArAdidhUmraprakaraNam / karanese vRzcika daMza (bicchake DaMka kI pIr3A (2083) jAlAdidhRmra : (ga. mA. / pIna.) turanta zAnta hojAtI hai| jAtISAGkolajaTAM sapatra(2080) jyotiSkabIjalepaH mAdAya tadvanmahiSAkSabhAgam / ( vR. ni. ra.; yo. ra. / arza.) dattvA tato nAgavalA suyugma jyotiSkabIjakalkena lepo raktArzasAM hitH|| kAsaprazAntyai vidadhIta dhRmam / / camelI, bAsA aura aGkolakI jar3a tathA mAlakAnIke bIjoMko pAnI meM pIsakara patte aura maisiyA gRgala 1-1 bhAga tathA nAgabhassoMpara lepa karanese raktArza (khanI bavAsIra) naSTa balA 2 bhAga / sabako milAkara kUTakara cilamameM hotI hai| rakhakara yA anya vidhise dhUmrapAna karanese khAMsI (2081) jyotiSmatyAdilepa (vN.se.| bhaganda.) naSTa hotI hai| jyotiSmatI lAlI ca zyAmA dantI trivRttilaa| (2084 ) jAtyAdidhUmaH ( yo. ra. / kAsa.) kuSThaM zatAhA golomI mI zodhanamiSyate // jAtIpatrazilArAlaiyojayed gugguluM samam / mAlakaMganI, kalihArI, kAlA nisota, dantI, ajAmUtreNa sampiSTo dhUmaH kAsaharaH prH|| sapheda nisota, tila, kUTa, soyA, baca aura camelIke patte, manasila, rAla, aura gUgala / mUrvA / samAna bhAga lekara pIsakara lepa karanese samAna bhAga lekara bakarIke mUtrameM pIsakara cilamameM | rakhakara yA anya kisI prakArase usakA dhUmrapAna bhagandarakA pAva zuddha hotA hai| karanese khAMsI naSTa hotI hai| iti jakArAdilepaprakaraNam (2085) jAtyAdidhUmraH ( yo. r.| kAsa.) jAtIjaTAkisalayairvadarIdalaizca atha jkaaraadidhuupprkrnnm| jAtA masUrakaphalaiH samanaHzilaizca / (2082 ) jamvAdi dhUpaH (vaM. se. / ) sthAddhamavartiriha guggulunA sametaiH jambUdhAtakiparNaistadbhavakalkaizca dhUpito yoniH| kAsacchide badarikAgnividayamAnaiH / / tyajati samastavikAraM janmAntarasaJcitazcApi // camelIkI jar3a, camelIke patte, berIke patte, jAmana aura dhAyake pattoMko pIsakara yoniko | masUra aura manasila tathA gUgala samAna bhAga le usakI dhUpa (dhUnI) denese purAne vikAra bhI naSTa ho kara battI banAveM aura use berI ke koyaloM kI jAte haiN| agnipara jalAkara dhUmrapAna kreN| isase khAMsI naSTa hotI hai| iti jakArAdidhUpaprakaraNam / iti jakArAdidhUmraprakaraNam For Private And Personal
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [272] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [jakArAdi atha jakArAdyaJjanaprakaraNam / camelIkI kaliyAM, javAkhAra aura lAlacandana (2086) jaGghAsthitiH (ga. ni. / netra.) | kA mahIna cUrNa samAna bhAga lekara pAnIke sAtha | pIsakara goliyAM banA lIjie / gojaGghA mAnupIzcaiva paNmAsAn kledayejale / inheM pAnImeM pattharapara ghisa kara AMkhameM jAtyandho'pyanayA vayAM tvacireNa prpshyti|| | AMjane se kAca, timira aura paTala nAmaka netra gAya aura manuSyakI jaMdhAkI haDDIko 2 mAsa roga naSTa hote haiN| taka pAnImeM bhigoe rakkheM. jaba ve komala ho jAyaM (2089) jAtIpAyaJjanam (yo. ra / netra.) to pIsakara varti (battI) banA liijie| ise pAnI jAtIpuSpaM pravAlazca maricaM kaTukA vacA / meM ghisakara AMkhameM AMjane se janmakA andhA bhI saindhavaM bastamatreNa piSTaM tandrAnamaJjanam / / dekhane lagatA hai| (yaha timira rogake lie upa- camelIke phUla aura koMpala, syAha mircakA yogI hai|) cUrNa, kuTakIkA cUrNa, bacakA cUrNa aura seMdhAnamaka (2087) jAtipatrarasAJjanam (vaM. se. / netra.) kA cUrNa samAna bhAga lekara bakareke mUtrameM dhotteN| jaatiiptrrskssaudrnishaahyrsaanyjnaiH| ise AMkhameM lagAnese tandrAkA nAza hotA hai| naktAndhyamaJjanaM hanyAtkRSNAyA gomyaanvitm|| (2090) jAtIpuSpAdyaJjanam (ga. ni. / netra.) camelIke pattoMkA rasa, zahada, haldI, rasauta jAtyAH puSpaM saindhavaM zrRGgaveraM aura kAlI gAyakA gobara samAna bhAga lekara, cUrNa kRSNAvIjaM kITazatrozca sAram / yogya oSadhiyoMkA kapaDachana mahIna cUrNa karake etatpiSTvA netrapAke janArtha sabako ekatra milAkara kharala kreN| kSaudropetaM nirvizaGkaH prayojyam / ise AMkhameM AMjanese naktAndhya (ratauMdhA) | camelIke phUla, seMdhAnamaka, soMTha, pIpalake bIje, bAyabiDaMgakA saita / samAna bhAga lekara naSTa hotA hai| | mahIna pIsakara kharala karake suramA banA liijie| (noTa-gobara zuSka lenA cAhie athavA ise netrapAka (AMkha dukhane ) meM zahada meM tAje gobarakA rasa lenA cAhie / ) milAkara lagAnese avazya ArAma hotA hai / (2088) jAtipuSpAdiguTikA (g.ni.|netr.) (209.1) jAtyAdivattiH (vaM. se. / netra.) pratyagrajAtipuSpANi yAvako rktcndnm| sumanaH kSArakaM zaGkha triphalAM madhukaM balAm / guTikA hanti kAcAndhyaM timiraM paTalaM tathA // pittaraktApahA vattiH piSTavA divyena vAriNA // 1 pIpalako rAtrike samaya dUdhameM bhigo dIjie, prAtaHkAla hAthoMse malie to usake bIja (choTe choTe dAne) nikala aaeNge| 2 bAya biDaGgako kUTakara 16 gune pAnImeM pakAiye aura cauthA bhAga pAnI zeSa rahane para chAnakara phira pakAiye; jaba gAr3hA ho jAya to utArakara sukhA lIjie / yahI bAyaviDaGgakA sata hai / For Private And Personal
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir aJjanamakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 273 ] camelIke phUla, javAkhAra, zaMkha, harra, baher3A, , dina nikAlakara dhUpameM sukhA lIjie / phira unheM AmalA, mulaiThI aura kharaiTIkA samAna bhAga cUrNa dUsare nI bameM bharakara rakha dIjie aura sAtaveM dina lekara AkAzajala (bhUmise Upara hI ikaTThA kiyA nikAlakara sukhA lIjie / yahI kriyA sAta bAra huvA varSAjala) meM pIsakara vartiyAM (battiyAM) banA / karake jamAla goTekI girIko sukhAkara surakSita liijie| rkhie| inheM AkAzajalameM ghisakara AMkhameM AMjane / ise manuSyako lAlA (dhUka) meM ghisakara AMkhoM se pitaja aura raktaja netraroga naSTa hote haiN| meM AMjanese sapake kATanese upana huI mR. (2092) jAtyAdyAicyotanam (vaM.se. netra.)| naSTa hotI hai / jAtyA pravAlaM madhukaM sasarpi yaha prayoga eka yogise prAma huvA hai aura bhRSTaM sukhossnnaambusushiitrshmiH| satya hai| .. AzcyotanaM zukraharaM padiSTaM (2094) jvaranAzakAJjanam (ra.sA.saM.pari.) zukrApahaM strIpayasA mahArham // rasagandhaM zilAtutthaM tAlakaM mRtaTaGkaNam / camelIkI koMpala aura mulaiThIke cUrNako dhImeM navasAdaraM kakamarkadugdhena marda yeta // bhUnakara mandoSNa jalameM milAkara (chAnakara) usameM cullikAyAmathAropya pacedyAmacaturdazaH / jarAsA karpUra ghisa liijie| isakI baMdeM AMkhameM svAGgazItalamAdAya khalle taM kajjalIkRtam / / TapakAnese zukra (phUlA) naSTa hotA hai / | aJjanaM vAmanetrasya dakSiNe kautukaM bhavet / sapheda candanako strIke dUdhameM ghisakara AMkha dakSiNe cAJjanazcaiva ArogyaM bhavati kSaNAt / / meM DAlane se bhI phUlA jAtA rahatA hai| pArA, gandhaka, manasila, nIlAthothA, haratAla, (2093) jaipAlAJjanam (vai. ra. / viSa0) suhAge kI khIla aura nausAdara samAna bhAga lekara cUrNa karake Akake dUdhameM dhoTeM aura phira usakI ekanimbUphale saptanaipAlAsthi kSipedbudhaH / TikiyA banAkara sampuTameM banda karake cUlhe para saptamehi samuddhatyAtape zuSkIkRtaM tathA // car3hAkara 14 pahara taka pakAeM / tatpazcAt svAMga punarnimbUphale'nyasminprakAreNaivamukSipet / zItala honepara auSadhako nikAlakara dhoTakara kajjalI saptavArAnataH siddhaM puMso laalaabhirnyjnm|| | kara leN| kriyeyaM sarpadaSTasya mUrtisya prabodhanam / ise bAMye netrameM AMjanese dahine aGgakA jvara bhavetsatyamidaM proktaM yogino labdhamauSadham // naSTa ho jAtA hai, phira dahine netrameM AMjanese eka kAgajI nIbUmeM chidrakarake usake bhItara bAMye aGgakA jvara bhI utarakara rogI svastha ho jamAla goTekI sAta girI bhara dIjie aura sAtaveM | jAtA hai / bhA0 35 For Private And Personal
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 274 ] (2095) jvaranAzakAJjanam (ra. sA. saM. (pari.) vyoSaJca triphalA sUtaM lauhaM vaGgaJca tAmrakam / putramAtRpayazcaiva kArayedvaTikAM budhaiH // dugdhena cAJjanaM kRtvA ekAGgajvaranAzanam / dvitIye cAJjanaM kRtvA sarvAGgajvaranAzanam // bhArata-- bhaiSajya ratnAkaraH / trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ), harra, baher3A aura AmalekA cUrNa, pArA, lohabhasma, vaGgabhasma, aura tAmrabhasma / saba cIjeM samAna bhAga lekara putravatI strIke dUdha meM pIsakara goliyAM banA lIjie / eka golIko strIke dUdha meM ghisakara bAMI AMkhameM AMjane se dahine aGgakA aura dahinI AMkha meM AMjanese bAMye aGga kA jvara naSTa ho jAtA hai| (prathama pratyeka kASThAdi oSadhiko atyanta mahIna pIsanA cAhie phira bhasmoMke sAtha pAreko kharala karake saba cIjoMko ekatra milAkara dUdhake sAtha ghoTanA cAhie |) (2096) jvaranAzakAJjanam (ra.sA.saM. (pari.) UrNAyA nAbhijAlena varti kRtvA prayatnataH / jvAlayettilatailena kajjala maharecchanai' || aJjayenetrayugala dvayAhikaM tu jvaraM jayet / / makar3Ike jAlekI battI banAkara use tila tailameM bhigokara jalAiye aura usakI syAhIko ikaTThA kara lIjie / ise donoM AMkha meM AMjanese tijArI jvara naSTa hotA hai / (miTTI ke dIpakameM taila bharakara usameM uparokta battI DAlakara jalAiye aura isa dIpaka donoM ora dIpakase 1 bAlizata UMcI do IMTeM jakArAdi rakhakara una IMToM para miTTIkA eka kaccA ( binApakA ) zarAva rakha diijie| isa zarAba para jo syAhI jame use chur3A lIjie / ) iti jakArAdyaJjanaprakaraNam / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir atha jakArAdinasyaprakaraNam (2097) japApuSparasanasyam (ra. ra. ra. | upa . 1 ) japApuSparasaM kSaudraM karSaikaM nasthamAcaret / saptAhAdraJjayetkezAn sarvanasyeSvayaM vidhiH // jaba ke phUloM kA rasa aura zahada samAna bhAga milAkara pratidina 1 tolekI nasya lenese sAta dinameM sapheda bAla kAle ho jAte haiM / (2098) jAlinIphalAdinasyam (bR. ni. ra. / kAmalA. ) jAlinIphalamAdhmAnaM nastraM vA taNDulAmbhasA / jAlinIphalamadh svaM nAmAsarSapanasvataH // | biMla DoTeko sukhAkara cUrNa karake use nalakIdvArA nAka meM phUMkanese, yA usa cUrNako cAvaloM ke pAnI meM pIsakara nasya lenese athavA usake gUde ke sAtha nisota, aura sarasoM milAkara 'cUrNa karake namya lenese kAmalA roga naSTa hotA hai| (2099 ) jiGginyAdi nasyam (vaM. se. vAtavyA.) paramauSadhamapabAhu phamanyAstambhodhvaja trugataroge / zItalajalena nAvanamupazamane jiGginI ca puraH // zItala jala ke sAtha pIsakara jiMganIke goMda aura gUgalakI namya denese apabAhuka aura mnyaa| stambhAdi Urdhvajatrugata vAtavyAdhiyAM naSTa hotI haiM / For Private And Personal
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir nasyaprakaraNam dvitIyo bhaagH| [275] (2100) jyotiSmatItailanasyam brahmavIjaM samudrasya phalaM jAtIphalantathA / ( vaM. se. / jvarA.) viSatindukavIjazca tApyaM sarva samAMzakam // jyotiSmatyAstathA tailaM mUlaM piNDArakasya c| viDaGga samabhetaizca sUkSmacUrNa prakalpayet / tandrAvinAzanaM zreSThaM nas karmaNi yojitam // rasatulyaM hi tacUrNa rasena saha melayet // vAsA ca nimbatvagvaMzo vellavyoSAmbudaM tthaa| ___ piNDArAkI jar3ako jyo teSmatI (mAlakaMganI) ke tai ThameM ghisakara nasya denese jvarameM honevAlI eSAM kAthena saptAha vyahaM mUdiyoH rse| bhAvayitvA caNaprAyAH kartavyAH vttikaaHshubhaaH| tandrAkA nAza hotA hai| azvanimbAdijakAthe pradataikA vaTI shubhaa|| (2101) jvaranAzakanasyam (ra.sA.saM.pari.) pAtayejjaTharAjantUnsarvadehagadAnharet / zuddhatutyaM palaikazca bhAvayejAlinIrasaiH / / kuSThaM jantUnihantyAzu dvitrivaarpryogtH| saptavizativArAMzca nimbanIre tathaiva ca // zuddha pArA aura zuddha gandhaka 1-1 bhAga, zuSkanasthaM pradAtavyaM sarvajvaravinAzanam / / maNDUra bhasma donoMkA sAtavAM bhaag| tInoMko yasminnAsApuTe dataM hyAMgajvaranAzanam // ghoTakara kajalI banA lIjie aura phira do dina zuddha nIle thotheko biMDAla aura nImake sva- taka mUSA karNAMke rasameM ghoTie / tatpazcAt maNDU. rasakI 27-27 bhAvanA dekara mukhAkara rakha rake samAna choTI ajavAyanakA cUrNa milAkara eka liijie| dina bhilAveke kAthameM dhottiye| isake pazcAt nAkake jisa sura (chidra) meM isakI nasya palAza (DhAka) ke bIja, samudraphala, jAyaphala, dI jAtI hai usI orake Adhe zarIrakA jvara naSTa kucalA, aura sonAmakkhI bhasma / inakA cUrNa 1-1 ho jAtA hai| bhAga tathA bAyabiDaMgakA cUrNa ina sabake barAbara iti jakArAdinasyapakaraNam lekara sabako ekatra milAiye aura uparokta kajalImeM isa cUrNameMse pAreke samAna milAkara bAMseke svarasa, nImakI chAlake rasa, bAMsake rasa, bAyaatha jakArAdirasaprakaraNam / viDaGgake kvAtha tathA soMTha, mirca, pIpala aura motheke (2102) jantughnI guTikA (rasaH) kAtha meM sAta sAta dina aura mUrvA tathA adrakake (ra. ra. sa. / u. khaM. a. 20) rasameM 3-3 dina ghoTakara caneke barAbara goliyAM banA liijie| sUtagandhau samau tAbhyAM maNDUraM sptmaaNshtH|| inameMse 1-1 golI azvagandhAdi yA vidhAya kajalImAkhukA sammadayed dvyhm|| nimbAdi gaNake kvAthake sAtha sevana karanese 2-3 tato maNDUramAnena kSudradIpyaM vinikSipet / / / bArameM hI udarase samasta kRmi nikalakara kuSTa aura AruSkarakaSAyeNa dinamekaM vimardayet // anya roga zIghrahI zAnta ho jAte haiN| For Private And Personal
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya - ratnAkaraH / [jakArAdi ise jIre cUrNa aura zahada ke sAtha sevana karane se mahA bhayaGkara jIrNajvara, bahuta purAnA jvara, tathA sAdhya, asAdhya, ekadoSaja, dvidoSaja, viSama, mAMsagata, medogata, asthigata, majjAgata aura zukragata tathA antaHsthAdi samasta prakArake jvara naSTa hote haiM / tathA anya samasta roga bhI naSTa hokara bala aura puSTiko vRddhi hotI hai / noTa --- prathama pAre aura gandhakakI pRthak kajalI karake anya auSadheM milAnI cAhieM / (2104) jayamaGgalo rasaH (2) (rase, ciM. ma. / a. 9; 2. sA. saM.; ra. rA... suM.; ra. kA. dhe. / jvara. ) sutabhasmAkaM tAraM muNDatIkSNAlamAkSikam / vahniGkaNakaM vyoSaM samaM sammardayeddinam / / pAThAnirguNDikASaSThIvilvamUlakaSAyakaiH / tato mUSAgataM ruddhvA vipavedbhUdhare puDhe // // mASaikaM dazamUlasya kaSAyeNa prayojayet / aJjanenAtha vA syAt sannipAtaM jayejjvaram / / [ 276 ] (2103) jayamaGgalo rasaH (1) (dhanva.; ra. rA. suM.; bhai. ra. 1 jvara . ) hiGgulasambhavaM sUtaM gandhakaM TaGkantathA / tAmre va mAkSikaJca saindhavaM maricantathA // samaM sarva samAhRtya dviguNaM svarNabhasmakam / tadarddhaM kAntalohaJca raupyabhasmApi tatsamam // etatsarva vitha bhAvayet kanakadravaiH / zephAlIdalajaizcApi dazamUlIrasena ca // kirAtatiktakakAyaistrivAraM bhAvayetsudhIH / bhAvayitvA tataH kAryA guJjAyamitA vaTI || anupAnaM prayoktavyaM jIrakaM madhusaMyutam / jIrNajvaraM mahAghoraM cirakAlasamudbhavam // jvarAnaSTavidhAnhanti sAdhyAsAdhyamathApi vA / pRthagoSAMzca vividhAn samastAnviSamajvarAn // medogataM mAMsagatamasthimajjAgataM tathA / antargataM mahAghoraM bahiHsthaM ca vizeSataH || nAnA doSodbhavazcaiva jvaraM zukragataM tathA / nikhilaM jvaranAmAnaM hanti zrI zivazAsanAt jayamaGgalanAmAyaM rasaH zrI zivanirmitaH / puSTikarazcaiva sarvaroganivarhaNaH // hise nikalA huvA pArA, zuddha AmalAsAra gandhaka, suhAgekI khIla, tAmrabhasma, vaGgabhasma, makkhI bhasma, namaka aura kAlI mircakA cUrNa 1-1 bhAga; svarNa bhasma 16 bhAga tathA kAnta loha bhasma aura raupya (cAMdI) bhasma 8-8 bhAga | sabako ekatra ghoTakara dhatUre ke rasa hAra siMgAra ke pattoMke rasa, dazamUlake kAtha, aura cirAyate ke kAkI 3 - 3 bhAvanA dekara 2-2 rattI kI goliyAM banA lIjie | Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pArekI bhasma (abhAva meM rasa sindUra), abhraka bhasma, cAMdIbhasma, muNDalohabhasma, tIkSNalohabhasma, haratAla, sonAmakkhI bhasma, cItekA cUrNa, suhAgekI khIla, tathA trikuTA ( soMDa mirca aura pIpala) kA cUrNa samAnabhAga lekara sabako ekadina pAThA, saMbhAlu, mulaiThI aura belakI chAlake kAthameM ghoTakara golA banAkara mUSAmeM banda karake bhUdharayantrameM pakAiye / ise 1 mASekI mAtrAnusAra dazamUla ke kAthake sAtha khilAnese athavA isakI nasya dene yA rogI For Private And Personal
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir resaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [277] - kI AMkhameM isakA aJjana lagAnese sannipAtajvara samabhAga mizrita cUrNa uparokta samasta auSadhoMke naSTa hotA hai| | barAbara milAkara mahuveke phUloMke rasameM ghoTakara (2105) jayamaGgalo rasaH (3) (rse.mN.| jvara.) 2-2 rattIkI goliyAM banA liijie| tAlaM tApyajagandhakazca vimalaM ise khilAne athavA isakI nasya dene yA . kAntA''ratIkSNAbhrakam / aJjana karanese vaidyoMse tyakta, acetana sannipAta maNDUraM kulizaM surA''yasaghanaM | rogI aura viSavyApta vyaktiko zIghra hI ceta ho caibhiHsamaM mUtakam // jAtA hai| tathA yaha viSama jvaroMko bhI zIghra naSTa vandhyAkandasasindhuvAramadhukaM kara detA hai| zRGgIviSaM TaGkaNam / / / (2106) jayarasaH (vai. ra. / jvara.). bolaM citrakalAgalI samaricaM rasaM gandhaM ca daradaM jaipAlaM kramavaddhitam / vizvopakulyAviSA // dantIrasena sampiSya vaTI guJjAmitA kRtaa|| ebhiHsarvasamAMzakaissuvidhinA . prabhAte sitayA sArdhamazitA shiitvaarinnaa| badhvA dvigunyjaavttii| ekena divasenaiva zItajvaramapohati // : mAdhUkena rasena doSanicaye (bhAva prakAza tathA vRhadyogataraMgiNI ityA. nasye prapAne hitaa|| dimeM isako jvaranI guTikA nAmase likhA hai|) kRtvA netrayuge'JjanaM ca vidhinA zuddha pArA 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, tatsannipAtaM jye| zuddha hiGgula 3 bhAga, aura zuddha jamAla goTA cAra dvaidyaistyaktamacetanaM ca viSamaM bhAga / prathama pAre aura gandhaka kI kajalI karake tApaM hi sarvotthitam / / anya saba cIjeM milAkara dantImUlake rasameM ghoTazuddha haratAla, sonA makkhI bhasma, ajamoda vimala (raupyamAkSika) bhasma, kAnta loha bhasma, pItala kara 1-1 rattIko goliyAM banA liijie| bhasma, tIkSNa loha bhasma, abhraka bhasma, maNDUra bhasma, prAtaHkAla 1 golI mizrImeM milAkara ThaNDe hIrA bhasma, svarNa bhasma aura vaGga bhasma 1-1 | pAnIke sAtha sevana karanese zItajvara ekahI dina bhAga tathA pArA 12 bhAga lekara prathama pAre aura meM naSTa ho jAtA hai / gandhakakI kajalI banA lIjie, tatpazcAt usameM / (2107) jayavaTikA (rasAyana sAra / jvara. ) uparokta saba auSadhe tathA bAMjha kakor3ekI jar3a, sUte zilAtAlazivArajAMsI; saMbhAlake patte, mulaiThI, zuddha bachanAga, suhAgekI samAni sarvAmite pramarya / khIla, bIjAbola (muramukI), cItAmUla, kalihArIkI tAmrasya bhasmApi samastatulya jar3a, kRSNamarica, soMTa, pIpala aura atiiskaa| mandAradugdhena rasena vApi // 1 // For Private And Personal
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 278 ] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [jakArAdi vyAghrIguDUcItriphalAgnicavya | lagajAne se davA kharAba ho jAvegI / jaba kapar3a kAthena saMmartha vidhAya golam / maTTI sUkha jAya tava kukkuTapuTa meM phUMka deM / svAGga saMzoSya dayAd dazamRtpaTAnAM; zItala honepara usa davAIko taula kara dekheM / yogAn pacet kukkuTanAmadheye / / 2 / / yadi sAta tole davAI hoya to 11 mAze bachaviSaM kaNAM bharjitaTakaNazca nAma viSa, 11 mAze pIpala, 11 mAze bhunA vellaM samastArdhamathApi zuddham / huA caukiyA suhAgA, 11 mAse kAlImirca, ina jaipAlacUrNazca tadardhameva sabakA kapar3achana cUrNa karake aura 3 // tole zuddha nimbUkanIreNa ca mardayeta // 3 // / jamAlagoTekA cUrNa, usa sAta tole davAmeM milAkara ArdrAmbunA cApi vaTIvidhAya nimbUke rasake sAtha dhoTakara eka bhAvanA deN| mudgapramANA jvari shrmhetoH| phira AdAke rasake sAtha ghoTakara mUMgakI barAbara vAseSu kAseSu ca vahimAnyaH goliyAM banA leM / 1 golI sAyaGkAla, 1 golI cArzasu pANDau ca bhagandareSu // 4 // / prAtaHkAla, batAzemeM rakhakara yA madhu ke sAtha bahUpakuryuvaTikA malAnAM dene se sarva prakArake jvara dUra ho jAte haiM, kaphacara saMzodhane tu pravarA mtaaHsyuH| | aura vAtajvara meM vizeSa upakAraka hai| aura yogyAnupAnena samastarogAn zvAsa, kAsa, mandAgni, bavAsIra pANDuroga aura jayanti zIghrazca nayanti zarma // 5 // bhagandara ina rogoM meM inakA upakAra pratyakSa dekhA ___ jayavaTI-jvarAdiko para gayA hai. aura koSThakI malazuddhi karane ke liye bhI artha-1 tolA zuddha mainazila, 1 tolA ye goliyAM eka hI cIz2a haiM / inake khAne se do zuddha haritAla, 1 tolA zuddha gandhaka, 2 // tolA tIna dasta khulAsA ho jAte haiM jvara tatkAla utara pArA, sabako mardana karake kajalI krleN| phira / jAtA hai aura yogya anupAna se sabhI rogoM meM usameM 4 // to, tAmra bhasma (kapar3achanakI huI) | phAyadA karane vAlI cIz2a hai| DAlakara mandAra (Aka) ke dUdhake sAtha (yadi dUdha | (rasAyana sAra se uddhRta) nahIM mile to mandArake pattoMke svarasake sAtha) aura (2108) jayasundaro rasaH kaTairI (bhaTa kaTaiyA) guruca, triphalA, citraka, cavya, inake kvAthake sAtha do dina mardana karake golA / (ra. caM. / strI.; ra. ra. sa. / a. 22 khaM / 2) banAle phira sukhAkara dazakapar3amaTTI usa golAke suvarNa rajataM tAmra tApyasatvaM ca vaikRtam / Upara karade, parantu yaha smaraNa raheki jaba goleke | ekaikaM niSkamAnena saMzuddha parimAritam // Upara kapaDamiTTI karane lage taba golAko pahile etaccaturguNaM mUtaM mUtAdviguNagandhakam / mandArake pattoMse DhakadeM nahIM to golA ke maTTI mardayellakSmaNAtoyairvandhujIvarasairapi // For Private And Personal
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [279] kAcakUpyAM tataHkSiptvA tAmrapatraM mukhe nyaset / bhAro na hone cAhiye / jaba agni zAnta hokara vilimpedabhitaH kUpImaGgalotsedhayA mRdA // zIzI svAGga zItala ho jAya to usameMse auSadha vizoSya ca puTaM dadyAd bhUmau nikSipya kUpikAm nikAlakara use lakSmaNAke rasakI sAta bhAvanA gajAkhyapuTaparyAptiH shaannkrssmitotplaiH|| dekara sukhA kara zIzImeM bhara lIjie / svAGgazItaM vicUAtha bhAvayellakSmaNAdvaiH / ise 3 mAsa taka pratidina 1 rattIkI mAtrA saptavAraM vizoSyAtha krnnddaantrvinikssipet|| nusAra asagandha aura gokharuke cUrNa, mizrI tathA ashvgndhaarjoyuktstaamrgokssursNyutH| tAmrabhasma meM milAkara sevana karanese vandhyA strIke sevito guJjayA tulyaHsitayA ca rsottmH|| bhI putra utpanna hotA hai| mAsatrayaprayogeNa bandhyA bhavati putrinnii|x (pra. vi. tAmra bhasma 1 rattI tathA asa svarNa bhasma, cAMdI bhasma, tAmrabhasma, svarNa gandhAdi 1-1 mAzA lenA cAhie / ) mAkSika satvakI bhasma aura vaikrAnta bhasma 1-1 / (2109) jayAguTikA TaGka (5-5 mAze) tathA pArada 20 TaGka aura (ra. sA. saM.; ra. rA. suM.; ra. caM. / kAsa.) gandhaka 40 TaGka lekara prathama pAre aura gandhakakI mRtaka gandhakaM lauhaM viSaM vatsakameva c| kajalI banA lIjie tatpazcAt anya auSadhe viDataM kezaraM mustamelA granthikareNukam // milAkara sabako lakSmaNA aura dupahariyAke phUloM trikaTu triphalA citraM zuddhaM jaipAlavIjakam / ke rasameM ghoTakara (sukhAkara) 1 aGgula moTI kapar3a etAni samabhAgAni dviguNo guDa ucyate // miTTIkI huI AtazI zIzImeM bharakara usake mukhako tintaDIvIjamAnena prAtaHkAle ca bhakSayet / tAMbeke patrase banda kara dIjie / tapazcAt pRthvI kAsaM zvAsaM kSayaM gulmaM pramehaM viSamajvaram // meM eka gaDhA khodakara usameM vaha zIzI rakhakara ajIrNa grahaNIrogaM zUlaM pANDvAmayantathA / (zIzoke Upara thor3A reta car3hAkara) gaja puTa lagA apAne hRdaye zUle vAtaroge galagrahe / dIjie / puTameM jo upale lagAe jAyaM vaha 4 / arucAvatisAre ca muutikaatngkpiiddite| mAzese 1 tole taka vajanI hoM, isase adhika 'jayAkhyA nirmitA hyeSA bhakSaNIyA surairapi // - kisI kisI granthameM nimna likhita pATha adhika milatA hai putriNyAHsnAnazudvAyA rajaHkauzikacakSuSI / gavyAjyena ca saMsAdhya tattadAnI hi bhojayet // RtAvRtAvidaM deyaM yAvanmAsatrayaM bhavet / rasendraHkathitaHso'yaM campakAraNyavAsibhiH // pUrNAmRtAkhyayogIndrai mato jysundrH| sevite'smina rase strINAM na bhavetsatikAgadaH / bhavetputrazca dIrghAyuHpaNDito bhAgyamaNDitaH // For Private And Personal
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [28.] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [jakArAdi zuda pArA, zudra gandhaka, lohabhasma, mIThA naSTapiSTazca zuSkaJca andhamUSAsthitaM kuru / teliyA (zudra vatsanAbha viSa), kuDeko chAla, bAya | katuSAgninA bhUmau mRdusvedena svedayet // biDaMga, nAgakezara, mothA, ilAyacI, pIpalAmUla, ahorAtraM trirAtraM vA zobhanaM bhasma jAyate / reNukA (saMbhAluke bIja) soMTha, mirca, pIpala, harra, dviraktikApramANenaM bhakSayenmadhusarpiSA // baher3A, AmalA, cItA aura zuddha jamAla goTA trikaTutriphalAyuktaM jJAtvA cAgnibalAvalam / eka eka bhAga, aura sabase do gunA gur3a lekara, sarva tad bhakSayedyAvadajarAmaratAM brajet // samasta cIjoMkA cUrNa karake gur3ameM milAkara imalI tAmravarNakA ( tAmar3e raGgakA ) vaikAnta ke bIjake samAna goliyAM banA liijie| aura hiGgula samAna bhAga lekara donoMko yadi yaha 'jayA' nAmaka vaTI prAtaHkAla / ghoTakara svarNAdi dhAtuoMke mAraka amla vagameM sevana kI jAya to khAMsI, zvAsa, kSaya, gulma, sampuTa karake puTa diijie| aura isI prakAra aneka prameha, viSamajvara, ajIrNa, grahaNI, zUla, pANDu, puTa dekara vaikrAnta bhasma banA liijie| apAnavAyukA rukanA, hRdayazala, vAtavyAdhi, isa bhammako pAgmeM milAnese vaha baMdha jAtA galagraha, aruci, atisAra aura sUtikA rogakA hai aura usa baddhapAradake sparzase samasta dhAtuoMkA nAza hotA hai| bedha hotA hai| . ___ yaha vaikAnta bhasma 1 pala (5 tole), svarNa (2110) jarAmaraNaharo rasaH (raseM.ma.rasA.) bhasma 1 pala aura pArada 2 pala lekara sabako tAmravarNazca vaikrAntaM hiGgulena samanvitam / / kharalameM DAlakara bAlaraNDAke raja aura mUtrake sAtha marditazcAmlavageNa hemAbaibhesmakArakaiH // mardana kareM phira kaDavI taMbI, indrAyana, bhuIAmalA, tadbhasmanA yutaM sUtaM bandhamAyAti naanythaa| mIThIjIvantI, kaTailI, nIlotpala, sArivA, aJjanI tenaiva sparzamAtreNa sarvalohAni vidhyati // (kAlI kapAsa),ikSurA,siddhA(Rddhi),saraphukA,sarpAkSI, vaikrAntasya palaM hyekaM henaHsyAca palantathA / nAI, tAina, kAkar3AeMgI, meDhAzrRMgI, choTI aura pAradasya pale dve tu khalve sNsthaapyedbudhH|| bar3I indrAyanakI jar3a / inameMse jitanI auSadhe bAlaraNDArajomUtre mardayecca vickssnnH| mila sakeM una sabako samAna bhAga lekara strIke athavA dve mahauSadhyau kaTutumbIndravAruNI // / mUtrameM dhoTakara cUrNa kareM / yaha cUrNa uparokta bhUdhAtrImadhujIvantyau vyAghI cotplsaarivaa| svarNAdi samasta auSadhoM ke barAbara lekara unameM milAaJjanI cekSurAsi sAkSI zarapukhikA // kara dhotteN| jaba vaha naSTa piSTa arthAt cUrNa ho nAitAinake vApi dvizRGgayau cendrvaarunnii| jAya to sukhAkara andhamUSAmeM banda kara diijie| yugale ca yathAlAbhaM strImUtre pessyeddhdhH|| / phira bhUmimeM eka gar3hA khodakara usameM yaha mUSA 1 raktikApramANeneti pAThAntaram / For Private And Personal
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhAga / [281] AAAAAAAAAAAAAAAAAwaoorvsnwmv rakhakara use ekadina yA 3 dina taka mRdu tuSAgni sabako bidArIkanda aura jIvanIya gaNakI auSadhoM meM svedita kIjie / isa prakAra atyuttama bhasma | ke svarasa yA kAthakI 3-3 bhAvanA dekara cUrNa taiyAra ho jaaygii| kara liijie| phira isameM samAnabhAga mizrI milA ise soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A aura kara surakSita rkhie| Amaleke cUrNa tathA ghI aura zahadake sAtha agni- isake sevanase prameha aura mUtrakRcchU roga naSTa balocita mAtrAnusAra sevana karanese manuSya ajara hotA hai| aura amara ho jAtA hai| (mAtrA-3 maashe| anupAna gokharukA kAtha (2111) jarAhararasaH (ra.ra.sa. u.khaM.a.16) yA dUdha ) rasagandhakamadhvAjyaM zilAjatvamla vetasama / (2113) jalodarArirasaH (1) dvimASapamitaM vegAnmAsamAtrAjarAM jayet // / (ra. kA. dhe. / udara.; ra. sA.saM.; ra. caM.; ra. maM.; zuddha pArA, zuddha gandhaka, zuddha zilAjIta yo. ra.; ra. rA. mu. / udara.; vR. yo. ta. / aura aglavetakA cUrNa samAna bhAga lekara prathama ta. 105; ra. ciM. ma. / a. 9.) pAre aura gandhakakI kajalI banA lIjie; tatpazcAt pippalImAritaM tAMdaM kAJcanIcUrNasaMyutam / anya auSadhe milAkara ghoTie / ise 2 mASekI snuhIkSIrairdinaM madhe tulyaM jaipAlakaM tathA // mAtrAnusAra zahada aura dhImeM milAkara eka mAsa niSkaM khAdedvireko'yaM satyaM hanti jlodrm| taka sevana karanese jarA (vRddhAvasthA ) dUra ho recanAnAntu sarveSAM dadhyannaM stambhane hitm|| jAtI hai| AmAnte ca pradAtavyamanyathA mudgayUpakam / jalodarAri nAmAyaM rasaHsarvatra puujitH|| (pra. vi.--.-vyavahArika mAtrA 4 rattI / / pIpala, tAmrabhasma, aura haldIkA cUrNa 1-1 ghI 6 mAghe / zahada 2 tole) bhAga tathA zuddha jamAla goTA sabake barAbara lekara (2112) jalajAmRtarasaH sabako 1 dina thohara (seMhuDa) ke dUdhameM ghoTakara (yo. ra. / pra.; vR. ni. ra. / pra.) cUrNa banA liijie| tavakSIraM zilAdhAtuvaGgakuNDalisattvakam / ise 4 mAzekI mAtrAnusAra khilAnese mehArivIjasaMyuktaM vidaariijiivniirsaiH|| virecana hokara jalodara naSTa ho jAtA hai / bhAvayetrivArantu sitopalasamanvitam / yadi dasta banda karanekI AvazyakatA ho to jalajAmRtavikhyAto raso'yaM mehakRcchanut // dahI bhAta khilAnA cAhie anyathA Ama nikala baMsalocana, zuddha mainasila, vaGgabhasma, sata- jAneke pazcAt mUMgakA yUSa aura bhAta khilAnA giloya, aura bakAyanake bIja samAna bhAga lekara | cAhie / 1 marica tAmramiti pAThAntaram / bhA036 For Private And Personal
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 282] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / jakArAdi - - (4 mAze mAtrA adhika hai ataeva / eka bAra virecana deneke pazcAt bala A sAdhAraNataH 2-3 rattIkI mAtrAnusAra denA jAne para punaH yahI auSadha dekara virecana karAnA cAhie / anupAna-zItala jala ) caahie| (2114) jalodarArirasaH (2) ___isa para taka sevana karanese jalodara roga (bhai.ra.; dhanva.;ra. ra. / udara.; vR.yo.t.|t.105) | naSTa hotA hai| rasena gandhaM dviguNaM zilA ca (2115) jAtIphalarasaH nizA ca vIjaM jayapAlakasya / (ra. sA. saM. / na.ra. caM. / ati.; ra. rA. suN.| pra.) phalatrayaM pUSaNakaJca citraM pAradAbhrakasindUraM gandhaM jAtIphalaM samam / sarva vicUApi vibhAvayeca // kuTajasya phalazcaiva dhRtavIjAni TaGkaNam // dantIsnuhIbhRGgarase pRthak ca vyoSaM mustAbhayA caiva cUtavIjaM tathaiva ca / sambhAvya saMzoSya ca saptavArAn / vilvakaM sarjavIjazca dADimIphalavalkalam / / vayo balaM vIkSya tathA dadIta etAni samabhAgAni nikSipet khallamadhyataH / jAte vireke ca dadIta pathyam // | vijayAsvarasenaiva mardayecchUkSNacUrNitam // alpaM satarka zizirAnuzAyi guJjAphalapramANAntu vaTikAM kArayedbhiSak / jAte bale tatpunareva dadyAt / ekA kuTajamUlatvakaSAyeNa prayojayet // takreNa rogaHsamupaiti zAnti AmAtisAraM harate kurute vahnidIpanam / siddho raso nAma jlodraariH|| madhunA vilvazuNThena raktagrahaNikAM jayet / / zuddha pArA 1 bhAga, zuddha gandhaka, manasila, zuNThIdhAnyakayogena cAtisAraM nihantyasau / haldI, jamAlagoTeke zuddhabIja, harra, baher3A, AmalA, jAtIphalaraso itheSa grhnniigdnaashnH|| trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ), aura cItekA cUrNa zuddha pArada, abhraka bhasma, rasa sindUra, zuddha 2-2 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI gandhaka, jAyaphala, indrajau, dhatUreke bIja (zuddha), banA lIjie tatpazcAt anya auSadhoMkA cUrNa / suhAgekI khIla, trikuTA (soMTha, mirca, pIpala), harra, milAkara dantImUla, thohara (sehuMDa) aura bhaMgareke | nAgaramothA, AmakI guThalIkA garbha, belagirI, rasakI sAta sAta bhAvanAeM dekara sukhA liijie| rAlake bIja aura anArake phalakA chilakA / saba ise Ayu aura balocita mAtrAnusAra denese cIjeM samAna bhAga lekara cUrNa yogya oSadhiyoMkA jalodara roga naSTa hotA hai| kapar3a chana cUrNa kara liijie| phira pAre gandhaka isase virecana honeke bAda alpa takrayukta kI kajjalI banAkara usameM anya samasta oSadhiyAM bhAta ityAdi pathya denA caahie| aura zItala milAkara bhAMgake svarasameM ghoTakara 1-1 rattIkI sthAna meM rahanA caahie| goliyAM banA liijie| For Private And Personal
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 283 ] inameM se 1-1 golI kuDekI jar3akI chAla- atisArAdi rogoMmeM prayukta karanA caahie| ke sAtha denese AmAtisAra naSTa hotA hai aura sAdhAraNataH saMgrahaNImeM zahadake sAtha denA caahie| agnidIpta hotI hai| tathA (3 mAze) belagirIke pathya-dahI bhAta / cUrNake sAtha milAkara zahadake sAtha cATanese raktaja (2117) jAtIphalAdivaTI (r.saa.sN.|arsh.) grahaNI naSTa hotI hai| soMTha aura dhaniyeke cUrNake jAtIphalaM lavaGgazca pippalI saindhvntthaa| sAtha denese atisAra naSTa hotA hai / zuNThI dhustUravIjaJja daradaM TaGkaNantathA // (2116) jAtIphalAdigrahaNIkapATarasaH samaM savai vicUAtha jambhAmbhasA vimaIyet / ( ra. sA. saM. / pra.) jAtIphalavaTikeyama nimAnyanAzinI // jAyaphala, lauMga, pIpala, seMdhAnamaka, soMTha, jAtIphalaM TaGkaNamabhrakaJca dhatUreke bIja, hiGgula aura suhAgekI khIla / sabakA dhustUravIjaM samabhAgacUrNam / samAna bhAga cUrNa lekara jambIrI nIbUke rasameM ghoTabhAgadvayaM syAdahiphenakasya kara goliyAM banA liijie| gandhAlikApatrarasena martham // inake sevanase bavAsIra aura agnimAMdya roga caNapramANA vaTikA vidheyA naSTa hotA hai| yatnAdvidadhyAd grahaNIgadeSu / (mAtrA-2-3 rattI / anupAna-taka / ) sAmeSu rakteSu sazUlakeSu (2118) jAtIphalAdyA vaTikA pakkeSvapakkeSu gudAmayeSu // (ra. sA. saM.; bhai. ra. va.; ra. ra. / graha. ) rogeSu dadyAdanupAnabhedai abhrasya sUtasya ca gandhakasya; madhumayuktA grahaNIgadeSu / pratyekazo mASacatuSTayazca / pathyaM sadadhyodanamatra deyaM vidhAya zuddhopalapAtramadhye __ rasottamoyaM grhnniikpaattH|| sukajjalI vaidyavaraHprayatnAt // jAyaphala, suhAgekI khIla, abhraka bhasma, jAtIphalaM zAlmalIveSTamusta aura dhatUreke bIja 1-1 bhAga, tathA aphIma 2 ___ saTaGkaNaM sAtiviSaM sajIram / bhAga lekara sabako gandhaprasAriNIke pattoMke rasameM pratyekameSAM maricasya zANa; ghoTakara caneke barAbara goliyAM banA liijie| pramANamekaM viSamASakaJca // ise vividha anupAnoMke sAtha sAmagrahaNI, vicUrNya sarvANyavaloDya pazcAt pakkagrahaNI, raktagrahaNI, zUla sahita grahaNI tathA vibhaavyetptrrsairmiissaa| 1 bizuddhasUtasyeti pAThAntaram / 2 rakhairasonmAnamitrasAlabajhI ca bhadolaskaconi pachAdhikyam kalipayeSu granthepnu / For Private And Personal
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [284 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [jakArAdi indrANikendrAzanakaJca jambU yaha goliyAM aneka prakArake Amaroga aura jayantikA dADimakezarAjau // vAtaja rogoMkA nAza karatI haiN| vizeSataH agniaviddhakarNApi ca bhRGgarAjo dIpaka haiN| pAMca prakArakI khAMsI, amlapitta, vibhAvya samyagvaTikA vidheyaa| asAdhya (kaSTa sAdhya) aura jIrNa saMgrahaNI, bhayaGkara kolAsthimAnAtha bahuprakAra, atisAra, zvAsa, pANDu, aruci, aura koSThavikAroMkA ___ sAmaM nihanyAdanilAn gadAMzca // nAza karatI haiN| jo roga anya saikar3oM kuryAdvizeSAdanalapravRddhi oSadhiyoMse bhI naSTa nahIM hote vaha inake sevanase kAsazca pazcAtmakamamlapittam / naSTa ho jAte haiN| iyaM nihanyAd grahaNImasAdhyA (2119) jIrakAdicUrNam (rasaH) (bhai. ra. / pra.) martyasya jIrNagrahaNI prvRddhaam|| jIrakaM TaGganaM mustaM pAThA vilvaM sadhAnyakam / asArakatvaM tvatisAramugraM bAlakaM zatapuSpA ca dADimaM kuTajaM tathA // ___ zvAsa tathA pANDumarocakazca / samagA dhAtakIpuSpaM vyoSazcaiva trijAtakam / cirodbhavAM saMgrahakoSThaduSTiH mocarasaHkaliGgazca vyoma gandhakapAradau // jayebhRzaM yogazatairasAdhyAm / / yAvantyetAni cUrNAni tAvajjAtIphalAni c| anekasambhAvita martyalokA; etatpAzitamAtreNa grahaNIM dustarAM jayet // nAnAvidhavyAdhipayodhinaukA / / atisAraM nihantyAzu sAmaM nAnAvidhaM tthaa| abhraka bhasma, zuddha pArada aura zuddha gandhaka kAmalAM pANDurogazca mandAgnizca vishesstH|| 4-4 mApe lekara pattharake kharalameM mahIna kajalI jIrakAdyamidaM cUrNamagastyena prakAzitam // banA liijie| tatpazcAt usameM 4-4. mAze jIrA, suhAgA, mothA, pAThA, belagirI, dhaniyA, jAyaphala, seMmalako chAla, mothA, suhAgA, atIsa, sugandhabAlA, soyA, anAradAnA, kuDekI chAla, jIrA aura syAha mircakA cUrNa tathA 1 mASA zuddha majITha, dhAyake phUla, trikuTA (soMTha, mirca, pIpala) bachanAga ( mIThA teliyA) milAkara khUba kharala dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, mocarasa, indrajau, kiijie| isake bAda usameM indrAyana, bhAMga, abhraka bhasma, zuddha gandhaka aura pArada samAna bhAga jAmana, jayanti, anAra, bhAMgarA, pAThA aura kAle tathA jAyaphala sabake barAbara lekara prathama pAre aura bhAMgareke pattoMke rasakI eka eka bhAvanA dekara gandhakakI kajalI banA lIjie aura phira anya jaMgalI verakI guThalI ke barAbara goliyAM banA oSadhiyoMkA cUrNa milAkara rakhie / liijie| __ agastya muni praNIta isa "jIrakAdi cUrNa' 3 "vaMzAmrabhadrotkaTA nAmindrAnikendrAzakasajambu" iti pAThAntaram For Private And Personal
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 285] - - ko sevana karanese bhayaGkara saMgrahaNI, AmAtisAra | lekara 3-3 dina taka trikuTA, triphalA, mothA aura anya aneka prakArake atisAra, pANDu, kAmalA bhaMgarA aura saMbhAlu ke rasameM ghoTakara sukhAkara aura vizeSataH agnimAndya roga atyanta zIghra naSTa | surakSita rkhie| hote haiN| ise 1 mAzekI mAtrAnusAra yathocita anu(2120) jIrakAdirasaH (yo. ra. / cha.) pAnake sAtha denese jIrNajvara, kSaya, agnimAMdya, khAMsI ajAjIdhAnyapathyAbhiH skssaudraiHskttutrikaiH| pANDu, halImaka, gulma, udararoga, ardita (lakavA), etaiHsAdhU mUtabhasma sadyo vAnti vinAzayet / / grahaNI, bavAsIra aura aneka prakArakI aruci naSTa hotI tathA kAnti, teja, bala, aura vIryakI vRddhi ___ jIrA, dhaniyA, harra, trikuTA (soMTha, mirca aura pIpala) tathA pArada bhasma (abhAvameM rasasindUra) hokara zarIra puSTa ho jAtA hai| (vyavahArika mAtrA-2--3 rattI) samAna bhAga lekara cUrNa banA lIjie / (2122) jarNijvarArirasaH (1) ise zahadake sAtha cATanese vamana turanta (ra. kA. dhe. / jvara.) ruka jAtI hai| eko bhAgo rasAdbhAgadvayaM zodhitagandhakAt / (mAtrA-- 1 // maashaa|) viSasya ca trayo bhAgAzcaturbhAgA himaavtii|| (2121) jIrNajvarAGkuzarasaH jaipAlajA paJcabhAgA nimbuukdrvmrditaaH| (yo. ra.; vR. ni. ra.; ra. caM. / jvara.) kRmighnapatimA vaTayaH kAryAH srvjvrcchidH|| mRtasUtAbhranAgArkakAntaM vaikrAntameva ca / zaGgavereNa dAtavyA vaTikaikA dine dine / hiGgulaM TaGkaNaM gandhaM viSaM kuSThaM samAMzakam // jIrNajvare tathA'jIrNe same vA viSame tathA / trikaTu triphalA mustA bhRGganirguNDikAdravaiH / sarvajvaraM nihantyAzu dAvAnalamivAmbudaH // bhAvayetridinaM caiva mASamAtrAnupAnataH / / zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, jIrNajvare kSaye kAse doSe mandAnaleSu ca / zuddha bachanAga viSa 3 bhAga, svarNa kSIrI (satyApANDaM halImakaM gulmamudaraM cArditaM jayet // nAzIkI jaDa-coka) 4 bhAga aura zuddha jamAlagrahaNImUlarogAMzca tvrockmnekdhaa| goTA 5 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI kAnti tejo balaM puSTiM vIrya buddhiM vivardhayet // banA lIjie, tatpazcAt usameM anya auSadhoMkA sAdhyAsAdhyaM nihantyAzu raso jiirnnjvraangkushH|| cUrNa milAkara nIbUke rasameM ghoTakara bAyabiDaGgake pArada bhasma, (abhAvameM rasa sindUra) abhraka dAneke samAna goliyAM banA liijie| bhasma, sIsAbhasma, tAmra bhasma, kAntaloha bhasma, pratidina eka eka golI adarakake rasake vaikrAnta bhasma, hiGgula, suhAgekI khIla, zuddha gandhaka, sAtha denese jIrNajvara, Amajvara, viSamajvara, ityAdi zuddha bachanAga, aura kUTha / saba cIjeM samAna bhAga isa prakAra naSTa ho jAte haiM jaise vRSTi se daavaanl| For Private And Personal
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 286 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [jakArAdi ' (noTa-yaha tIvra recakauSadha hai isa lie| (2124) jIvananAmArasaH garbhiNI aura bAlakoMko nahIM denI caahiye| ( ra. ra. sa. / u. kha. a. 16 ) (2123) jIrNajvarArirasaH (2) rasagandhau sindhukaNATaGkaNa(ra. ra. sa. / u. kha. a. 12; ra. rA. suM. / jvara.) mabhayAgnihiyAvalIkatakaphalam / kramazottarabhAgavicUrNitayA nAgaM vaGgaM rasaM tAnaM gandhakaM ttngknnntthaa| vRhatIrasasaMyutabhAvanayA // sUtaM viSaM ca nepAlaM haritAlaM samaM tathA // vaTakSIreNa sammartha sarva kuryAttu golakam / AkahiGgapunarnavapUti cchinnarasai kramazo bhAvanayA / taM golakam bhANDamadhye pAcayeddIpavahinA // . tatra kalAMzaviSaM ca vimizraM tataHsaMzItalaM kRtvA bhRGgarAjena mardayet / tadrasamASasamAnavaTI yA // AIkasya rasenApi mardayecca punHpunH|| . sarvamajIrNakaphamArutapANDu caNapramANavaTikA rasenA''rdrasya dApayet / zophahalImakakAmalazUlam / guJjAdvayapayogeNa jvaraM jIrNa hrtysau|| / nAzayate yadarAnikaro'yaM sIsA bhasma, vaMga bhasma, khapariyA bhasma, tAmra dIpanaHjIvananAma rsendrH|| bhasma, * zuddha gandhaka, zuddha suhAgA, zuddha pArA, pArA 1 bhAga, gandhaka 2 bhAga, seMdhA namaka zuddha bachanAga, zuddha jamAla goTA aura zuddha haratAla 3 bhAga, pIpala 4 bhAga, suhAgekI khIla 5 bhAga, (athavA haratAla bhasma ) samAna bhAga lekara prathama / harra 6 bhAga, cItA 7 bhAga, hiyAvalI 8 bhAga, pAre gandhakakI kajalI banA lIjie, tatpazcAt aura nirmalIke phala 9 bhAga lekara prathama pAre anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara bar3ake dUdhameM gandhakakI kajalI banAkara pazcAt anya oSadhiyoMkA ghoTakara sabakA eka golA banA lIjie aura use mahIna cUrNa milAkara kaTelI, adraka, hIMga, punarnavA, sukhAkara eka hAMDImeM rakhakara usakA mukha banda khaTTAsI ( jundabedastara ) aura giloyake rasakI kara dIjie / isa hAMDIko cUlhe para car3hAkara nIce pRthak pRthak 1-1 bhAvanA dekara, usameM samasta (4 pahara taka) dIpakake samAna mandAgni jlaaiye| | auSadhakA 16 vAM bhAga zuddha bachanAgakA cUrNa tatpazcAt hAMDIke svAMga zItala hone para | milAkara urdake samAna goliyAM banAeM / usa goleko nikAlakara bhaMgare aura adarakake rasameM inake sevanase sarva prakArakA ajIrNa, vAta3-3 bAra ghoTakara caneke barAbara ( 2 rattIkI) kaphaja pANDu, zotha, halImaka, kAmalA aura zUlakA goliyAM banA lIjie / inameMse 1-1 golo | nAza hotA tathA agni dIpta hotI hai| adrakake rasake sAtha khilAnese jIrNajvara naSTa noTa-hIMga aura jundabedastarako 32 gune hotA hai| pAnImeM ghoTakara usase bhAvanA denI cAhie / For Private And Personal
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [287] .vvvvvvvvvvvvuAAAAAAnamvivornowwwwwwwww athavA (2125) jIvanAnandAbhram jaipAlaM rahitaM tvagaGkararasajJAbhirmale mAhiSe / ( bhai. ra.; ra. rA. suM. / bva.) nikSiptaM vyahamuSNatoyavimalaM khalve savAsoditam vajrAbhraM mAritaM kRtvA karSayugmaM vicuurnnitm| liptaM nUtanakhapareSu vigatasnehaM rajaHsanibham / jIraM kanakavIjazca karSa vAsArasena ca // nimbUkAmbuvibhAvitaM ca bahuzaH zuddhaM guNADhayaM kaNTakArirasenaiva dhAtrImustarasena c|| ___ bhavet // guDUcyAzcasvaraseneva palAMzena pRthak pRthak // mardayitvA vaTI kAryA guJjAmAtrA pryojitaa| jaipAlaM nistuSaM kRtvA dugdhe dolAyutaM pacet / viSamAkhyAjvarAnsarvAn plIhAnaM yakRtaM vmim|| antarjitAM parityajya yujyAca rasakarmaNi // raktapittaM vAtaraktaM grahaNIzvAsakAsakau / .. jamAla goTA--guru, tikta, vamanakAraka, jvara aruciM zUlahallAsAvIsi ca vinAzayet // tathA kuSThanAzaka, uSNa, sara (recaka ), vraNa (ghAva) jIvanAnandanAmedamabhraM vRSyaM balapradam / . kapha khujalI kRmi aura viSanAzaka hai| rasAyanamidaM zreSThamanisaMdIpanaM param // ____ jamAla goTeke UparakA chilakA aura bhItarakI ___ vajrAbhrakakI bhasma 2 karSa ( 2 // tole ) jIbha ( pattA ) alaga karake poTalImeM bAMdhakara tathA jIra aura dhatUreke bIjoMkA cUrNa 1-1 karSa bhaisake gobarameM dabA dIjie aura tIna dina lekara sabako bAsA, kaTelI, AmalA, mothA aura pazcAt nikAlakara garma pAnIse dhokara, kharalameM giloyake 1-1 pala ( 5-5 tole ) rasameM ghoTa pIsakara miTTIke kore kharapara (athavA ghar3e kI talI) kara 1-1 rattIkI goliyAM banA liijie| | para lepa kara dIjie jaba saba tela kharapara sokhale inameMse 1-1 golI yathocita anupAnake aura vaha cUrNake samAna ho jAya to utArakara sAtha khilAnese viSama jvara, tillI, jigara, vamana use nIbUke rasakI aneka bhAvanAeM dIjie / isa raktapitta, vAtarakta, grahaNI, zvAsa, khAMsI, aruci, . prakAra jaipAla zuddha aura adhika guNavAna ho jAtA hai| zUla, hallAsa ( ubakAI ) aura bavAsIrakA nAza athavA hotA hai| ___ jamAla goTekA UparakA chilakA alaga karake yaha rasa vRSya ( vIryavarddhaka ) baladAyaka, use poTalImeM bAMdhakara dolAyantra vidhise (1 pahara rasAyana aura agnidIpaka hai| taka ) dUdhameM pakAiye aura phira usake bhItarakA (2126) jaipAlaguNazodhane pattA alaga karake kAmameM lAiye / (yo. ra.; yo. ta. / ta. 17; vR. yo. t.| (2127) jaipAlarasaH (r.r.s.|u.khN.a.19) ta. 43; zA. dhaM. / khaM. 2 a. 12) rasaM gandhaM mRtaM tAnaM jayapAlaJca guggulum / jaipAlosti gurustikto vAntikRjjvarakuSThanut / samAMzamAjyasaMyuktAM guTikAM kaaryenmitaam|| uSNa saro vrnnshlessmknnttrkRmivissaaphH|| ekaikAM khAdayedvaidha shophpaannddvpnuttye|| For Private And Personal
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 288] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [jakArAdi 5.vvvvvvvvvvvvv .. zuddha pArA, zuddha gandhaka, tAmra bhasma, zuddha nimba khadiramaGkolaM rAjavRkSasya mUlakam // jamAlagoTA aura zuddha gUgala samAna bhAga lekara kaSAyaM pAyayeccAnu carmakuSThavinAzakRt / / prathama pAre aura gandhakakI kajjalI banA lIjie | pArada bhasma aura abhraka bhasma samAna bhAga phira anya auSadhoMkA cUrNa milAkara sabako dhImeM | lekara donoMko loheke kharalameM 1-1 dina beladhoTakara (2-2 rattIkI) goliyAM banA liijie| patrake rasa nIlake rasa dhI, mAla kaMgunI nIma aura inameMse pratidina 1-1 golI khAnese shoth| kapAsake taila ( kapAsake bIjoMke taila )meM ghoTaaura pANDuroga naSTa hotA hai / kara 1-1 mAzekI goliyAM banA lIjie / ( anupAna-gomUtra yA triphalAkkAtha) _ nitya prati 1-1 golI nImakI chAla, (2128) jaipAlazodhanam (r.saa.sN.|puu.khN.) khairasAra, aMkola aura amalatAsakI jar3ake kAthake nistuSaM jayapAlazca dvidhA kRtvA vickssnnH| sAtha khAne athavA pIsakara lagAnese carmakuSThakA etadvIjasya madhyantu patravatparivarjayet // nAza hotA hai| aSTamAMzena cUrNena TaGkaNasya ca melyet| (2130) jvarakAlaketurasaH trirAtraM gomaye kSiptvA pAcyaM dugdhena saplutam / / (bhai. ra.; ra. rA. suM. / jva. ) evaM vai zuddhimAyAti jaipAlamamRtopamam // rasaM viSaM gandhakatAmrakaJca jamAla goToMko chIla kara unake bIcase manaHzilAruSkaratAlakaJca / vimartha vajrIpayasA samAMza patteke samAna jIbhako nikAla DAlie aura. phira unameM AThavAM bhAga suhAgekA cUrNa milAkara poTalI gajAhayaM tatra puTaM vidadhyAt / / banAkara gobarameM dabA dIjie / 3 dina pazcAt dviguJjamasyaiva madhuprayuktaM ___ jvaraM nihantyaSTavidhaM mahogram / isa poTalIko nikAlakara (dhokara, 1 pahara taka) dolAyantra vidhise dUdhameM pakAiye / purA bhavAnyai kathito bhavena isa prakAra jamAla goTe zuddha hokara amRtopama nRNAM hitAya jvarakAlaketuH / / guNakArI ho jAte haiN| zuddha pArA, zuddha gandhaka, zuddha bachanAga, tAmra bhasma, zuddha mainasila, zuddha bhilAvA, zuddha (2129) jyotiSpuJjo rasaH haratAla saba cIjeM samAna bhAga lekara thohara ( ra. rA. suM. / ku; ra. kA. dhe. / ku.) ( seMDa )ke dUdhameM ghoTakara golA banA lIjie; mRtasUtAbhraka tulyaM madye vilvarasaidinam / aura use sukhAkara sampuTa meM banda karake gajapuTameM nIlinyAjye rasopyevamayaHpAtre vimardayet // phaMka dIjie / svAMga zItala hone para goleko kaMguNInimbakAsaistailenApi ca mardayet / nikAlakara pIsakara rakha lIjie / isameMse 2 rattI mASa bhajettathA lepyaM carmakuSThaharaM param // davA zahadake sAtha denese AThoM prakArake bhayaGkara jyotiSpuJjo ralo nAma sarvakuSThakulAntakRt / / jvara naSTa hote haiN| For Private And Personal
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / rasamakaraNam ] (2131) jvarakuJjarapArIndraramaH ( bhai. ra. ra. rA. suM. / jvarA. ) mUrcchitaM sarvaikaM tadarddha jAritAbhrakam / tAraM vApyazca rasajaM rasakaM tAmrakaM tathA // mauktikaM vidrumaM lauhaM girijaM gairikaM zilA / gandhakaM hemasAraJca palArddhaJca pRthak pRthak // kSIriNIsuravallI ca zothanI gaNikArikA / jhiNTI mallI jyotsnikA ca satiktA tu sudrshnaa| agnijihvA pUtitailA zUrpaparNI prasAriNI / pratyekasvarasaM datvA mardaye tridinAvadhi // bhakSayetparNa khaNDena caturguJjApramANataH / mahAnikArako rogasaGkarannaH prayogarAT // santataM satatAnyedyustRtIyaka caturthakAn / jvarAnsarvAnnihantyAzu bhAskarastimiraM yathA // kAmaM zvAsaM pramehaJca sazothaM pANDukAmale / grahaNa kSayarogaJca sarvopadrava saMyutam // rasa sindUra 1 karSa ( 1 tolA ), abhraka bhasma 3 karSa, cAMdI bhasma,sonAmakkhI bhasma, rasauta, khapariyA, tAmra bhasma, motI bhasma, pravAla bhasma, loha bhasma, zilAjIta, geru, mainasila, zuddha gandhaka aura zuddha tu . ( nIlA thothA ) pratyeka AdhA AdhA pala ( 2 // tole ) lekara sabako kharala karake, 3-3 dina satyAnAsIkI jar3a ( coka ), giloya, punarnavA, aranI, kaTasaraiyA. kur3e kI chAla, paTola,kuTakI,sudarzanA, karihArI, karaJja, mAlakaMganI, zAlaparNI, aura prasAriNIke rasameM pRthak pRthak ghoTa lIjie / bhA0 37 [ 289 ] isameM se nitya prati : rattI rasa pAna meM rakhakara khAnA cAhie / yaha rasa atyanta agnivarddhaka, asaMkhya roga nAzaka vizeSataH satata, santata, rojAnA, tijArI, cAturthika ( cauthiyA ) Adi samasta jvara aura khAMsI, zvAsa, prameha, zotha, pANDu, kAmalA, grahaNI aura upadravasahita kSayakA nAza karanevAlA hai / (2132) svarakRntano rasaH (ra.pra.su. a. 8) zuddhaH sUto gandhako vatsanAbhaH pratyekaM vai zANamAtrA vidheyAH / dhUrttAdvajaM kArayedvai trizANaM Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sarvabhyo vai dvaiguNA mavallI // sUkSmaM cUrNa kArayettat prayatnA deyaM guJjAdvipramANaM ca samyak / bhadA cAnupAne jvarArttaH so hanyAtsarvadoSAn jvarAMzca // zuddha pArA, zuddha gandhaka aura zuddha bachanAga, 1 - 1 zANa (3 || mAze) dhatUre ke bIja 3 zANa aura ina sabase dogunI satyAnAzIkI jar3a (coka) lekara prathama pAre aura gandhakakI ka lIjie aura phira anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara kharala kara lIjie / isameM se 2 rattI davA adrakake rasake sAtha dene se samasta prakArake vara naSTa hote haiM / (2133) jvarakesarIrasaH (bhai. ra. ra. rA. suM. ra. sA. saM. ra. caM.; dhanvaM jvara.) zuddhamRtaM viSaM vyoSaM gandhaM triphalAmeva ca / jayapAlasamaM kRtvA bhRGgatoyena mardayet // For Private And Personal
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [290] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [jakArAdi guJjAmAtrAM vaTI kAryA bAlAnAM srsspaakRtiH| (2135) jvarannIguTikA sitayA ca samaM pItA pittajvaravinAzinI // / (ra. pra. su. / a. 8; vR. ni. ra.; ra. kA. dhe.; ra. maricena prayuktA sA sanipAtajvarApahA / rA. muM.; yo. ra. / jvara.; zA. dha. / ra. pra.) pippalIjIrakAbhyAzca dAhajvaravinAzinI // bhAgaikaH syaadrsaacchddhaadeliiyHpippliishivaa| jvarakesarinAmAyaM raso jvaravinAzanaH / / AkArakarabho gandhaH kaTutailena zodhitaH / / . zuddha pArA, zudra bachanAga viSa, soMTha, mirca, phalAni cendravAruNyAzcaturbhAgamitA hymii| pIpala, zuddha gandhaka, hara, baher3A, AmalA aura | ekatra mardaye varNamindravAruNikArase // jamAlagoTA samAna bhAga lekara prathama pAre gandhaka | mASonmitAM guTIM kRtvA dadyAtsarvajvare budhH| kI kajalI banA lIjie aura phira usameM anya chinnArasAnupAnena jvaranI guTikA matA // oSadhiyoMkA cUrNa milAkara bhAMgareke rasameM ghoTakara zuddha pArA 1 bhAga, eluvA, pIpala, hara, bar3e manuSyoM ke lie 1-1 rattIkI tathA choTe baccoM ke lie sarasoM ke barAbara goliyAM banA liijie| akarakarA, sarasoM ke tela meM zodhA huvA gandhaka aura inheM mizrIke sAtha sevana karanese pittajvara, indrAyanake phala 4-4 bhAga lekara prathama pAre aura syAha mircake cUrNake sAtha denese sannipAtajvara, gandhakakI kajalI banA lIjie aura phira anya aura pIpala tathA jIreke cUrNake sAtha denese auSadhoMkA kapar3achana cUrNa milAkara indrAyanake dAhayukta jvara naSTa hotA hai| rasameM ghoTakara 1-1 mAsekI goliyAM banA (2134) jvaragajasiMharasaH liijie| (yo. ra. / jva. ra.rA.su. / jvara; ra.ra. sa. / a.12) inameMse eka eka golI giloyake kAthake gaganadaradayuktaM zuddhasUtaM ca gandham / sAtha denese sarva prakArake jvara naSTa hote haiM / maharamatha supiSTaM vallayugmaM naro'dyAta / / jvaranI guTikA jvaraharagajasiMha zRGgaverodakena / ( bhA. pra. / ma. khaM. vara; . ni. ra. / jvaraH prathamajanitadAhe takrabhaktaM ca bhojyam vR. yo. ta. / ta. 59 / ra.ra. pra.) ___abhraka bhasma, hiMgula, zuddha pArA aura zuddha jaya rasa dekhie / gandhaka samAna bhAga lekara 1 paharataka khUba acchI / (2136) jvaranIvaTI (yo. sa. / samu. 3 ) tarahase kharala kara liijie| isameM se 2 ratto rasa adrakake rasake saath| zuddhena gandhena samo rasendro denese jvara naSTa hotA hai| dvibhAgamuktaM guDUcIghanasya / ma auSadha khAneke bAda yadi dAha ho to taka zilA viSaM nAhyaparAjitA ca bhAta khilAnA caahie| ___bhAgopyamISAM dviguNo niyojyH|| 1 rasarAjasundara tathA rasaratnasamuccayameM isakA nAma jvaragajaharirasa, tathA jvaragajakesarIrasa hai / For Private And Personal
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org ssaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [291] onnanorruvwwwwRRAMA kaTutrikAGkollakadevadAlya auSadhoMkA cUrNa milAkara 3 pahara taka adrakake rasameM stribhAgikAHsyuHparicUyaM srvm| ghoTakara 3-3 rattIkI goliyAM banA lIjie / tato rasaiHzigrudalodbhavaistan inameMse eka eka golI adrakake rasake sAtha marya dviguJjAguTikA vidheyaa|| denese navIna jvara naSTa hotA hai / deyA samaste viSame tridoSe (2138) jvaradhvAntadivAkaro rasaH __ sadyo jvaraghnI himvaalumishraa| (ra. kA. dhe. / jvara.) __zuddha pArA aura gandhaka 1-1 bhAga, giloya | pAradaM gandhakaM tAnaM jaipAlaM tritAM kaNAm / kA ghana ( kAthako pakAkara gAr3hA kiyA huvA nalikAM kaTukI pathyAM viSatindukavIjakama / / satva ), zuddha manasila, zuddha bachanAga aura aparA- | samabhAgaM samAdAya sUkSmacUrNantu kArayet / jitA (koyala)kI jar3akA cUrNa 2-2 bhAga, tathA vajIkSIreNa sammaya pazcAdunmattavAriNA // soMTha, mirca, pIpala, aMkola aura devadAlI (biMDAla | Ardrakasya rasenaiva zlakSNaM guJjAcatuSTayam / DoDhe )kA cUrNa 3-3 bhAga / - navajvare prayoktavyo jvaradhvAntadivAkaraH // prathama pAre gandhakakI kajalI banA lIjie, AmAntazodhanAt pazcAt pathya mudgdinhitm|| tatpazcAt usameM anya auSadhoMkA cUrNa milAkara zuddha pArA, zuddha gandhaka, tAmra bhasma, sahajaneke rasameM ghoTakara 2-2 rattIkI goliyAM | zuddha jamAlagoTA, nisota, pIpala, usArebanA liijie| revanda, kuTakI, hara aura kucalA samAna inameMse 1-1 golI ( 4 rattI ) karparake bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banA sAtha pIsakara ( ThaNDe pAnI yA zahadake sAtha ) | lIjie aura phira usameM anya oSadhiyoMkA mahIna denese sarva prakArake viSamajvara aura tridoSajvara cUrNa milAkara use thohara ( seMDa )ke dUdha, dhatareke zIghra naSTa hote haiN| rasa aura adrakake rasameM pRthak pRthak 1-1 dina (2137) jvadhUmaketuH ghoTakara cAra cAra sttIkI goliyAM banA liijie| ( ra. sA. saM. / jvara.; raseM. ciM, ma. / a, 9, inameMse 1 golI prAtaHkAla adrakake rasake bhai. ra.: ra. caM. vai. ka. da. ra. kA. dhe. sAtha denese virecana hokara jvara naSTa ho jAtA hai| bhA. pra. / jvara.) jaba virecanadvArA Ama (kapha) nikala jAya bhavetsama sUtasamudraphenaM hiGgalagandhaM parimartha ytnaat| to muMgakI dAla aura bhAtakA pathya denA caahie| navajvarevallamitaM trigharamArdAmbunAyaM jvaradhUmaketuH (2139) jvaranAgamayUracUrNam (bhai.r.|jv.) zuddha pArA,samandara jhAga,zuddha hiMgula, aura zuddha lohAbhraTaGganaM tAnaM tAlakaM vaGgameva c| gandhaka samAna bhAga lekara prathama pAre aura gandhakakI zuddhasUtaM gandhakazca zigruvIjaM phalatrikam // kalalI banA lIjie, tatpazcAt usameM anya / candanAtiviSA pAThA vacA ca rajanIdvayam / For Private And Personal
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [292] bhArata-maiSajya-rasnAkaraH [jakArAdi uzIraM citrakaM devakASThazca spttolkm|| kaTelIke phala, kaTelIkI jaDa, kacUra, tejapAta, jIvakarSabhakAjAjyastAlIsaM vNshlocnaa| trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ), giloyakA sata, kaNTakAryA phalaM mUlaM zaThIpatraM kaTutrayam / dhaniyA, kuTakI, pittapApar3A, mothA, sugandha bAlA, guDUcIsatvadhanyAkaM kaTukA kssetrprpttii| velagirI aura mulaiThI samAna bhAga; kAlA jIrA 4 mustakaM bAlakaM vilvaM yaSTImadhu samaM samam // bhAga, tathA tAlapuSpa, daNDotpalA (sahadevI) cirAbhAgAccaturguNaM deyaM kRSNajIrasya cUrNakam / / yatA aura pIpala cAra cAra bhAga* lekara cUrNa banA tatsamaM tAlapuSpazca cUrNa daNDotpalAbhavam // / liijie| kairAtaM tatsamaM deyaM tatsamaJcapalAbhavam / / __isakA nAma " jvaranAgamayUra cUrNa hai"| etacUrNasamAkhyAtaM "jvaranAgamayUrakam" / | ise 1 mASA yA rogIkI avasthAnusAra nyUnAdhika pratimApamitaM khAdhaM yuktyA vA truttivrddhnm| mAtrAmeM sevana karAnese dussAdhya santatAdi viSama santatAdijvaraM hanti sAdhyAsAdhyaM na sNshyH|| jvara, kSayaja jvara, dhAtusthita jvara, kAma, zoka kSayodbhavaJca dhAtusthaM kAmazokodbhavaM jvrm|| aura bhUtAveSase utpanna jvara, abhicAraja jvara, bhUtAveSajvarazcaivamabhicArasamudbhavam // dAhapUrva athavA zItapUrva jvara, cAturthikAdike dAhazItajvaraM ghoraM cAtuthodivipayeyam / viparyaya, jIrNajvara aura viSama jvagadi hara prakArake jIrNazca viSamaM sarva plIhAnamudaraM tathA / / / | jvaroMkA nAza hotA hai| kAmalAM pANDurogaJca zothaM hanti na sNshyH| yaha cUrNa plIhA ( tillI ) udararoga, kAmalA, bhramaM tRSNAM ca kAsazca zUlAnAhI kSayaM tathA // pANDu, zotha, bhrama, tRSNA, khAMsI, zUla, AnAha, yakRtaM gulmazUlazca AmavAtaM nihanti ca / / tripRSThakaTIjAnupArthAnAM zUlanAzanam // kSaya, yakRtvRddhi, gulma,AmavAta, trik pRSTha (pITha) kamara, jAnu aura pasalIke zUlako bhI avazya naSTa anupAnaM zItajalaM na deyamuSNavAriNA / / / kara detA hai| - loha bhasma, abhraka bhasma, suhAgA, tAmra bhasma, haratAla bhasma, vaMga bhasma, zuddha pArA, zuddha ____ anupAna--ise zItala jalake sAtha khilAnA gandhaka, sahajaneke bIja, harra, baher3A, AmalA, cAhie aura uSNa jalase paraheja karanA cAhie / sapheda candana, atIsa, pAThA, baca, haldI, dAru / (2140) jvarapazcAnano rsaa(r.kaa.dhe.|jvr.) haldI, khasa, citraka (cItA), devadAru, paTolapatra, zuddhaM rasaM gandhakanAgahemajIvaka RSabhaka, jIrA, tAlIsa patra, baMsalocana, vIjaM samaM kolakaNAjagadbhiH / * noTa-kucha vaidyoMkA mata hai ki kAlA jIrA usase pahilekI samasta oSadhiyoMse 4 gunA aura tAlapuSa tathA daNDotpalA apanese pUrvakI samasta auSadhoMke barAbara, cirAyatA apane pahilekI samasta auSadhoke bamapara aura parila abhya sarala cUke rAyara renI cAhie / For Private And Personal
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam ] dinatrayaM ma tataH zanaiH zanaijambIranimbAkavAriNA tat // ballaH sitAcandrarasena deyaH sarvajvarAnnAzayati kSaNena / sarveSu rogeSvatha sannipAte dadhyodano'sminkhalu pathyahetuH // zuddha pArA, zuddha gandhaka, sIsA bhasma aura dhatUreke bIjoMkA cUrNa samAna bhAga lekara kajalI karake use 3-3 dina mirca, pIpala aura soMThake kAthameM ghoTie phira jammIrI nIbU, nIma aura adbhakake rasakI 1-1 bhAvanA dekara 3 - 3 rattIkI goliyAM banA lIjie / dvitIyo bhAgaH / inameM se 1-1 golI sugandhavAlAke kAthameM khAMDa milAkara usake sAtha denese sarva prakArake vara naSTa hote haiM / pathya - dahI bhAta | (2141 ) jvarapaJcAnano rasaH (ra.kA.dhe / jvara.) tailAdinA nAgavaGgau zodhitau drAvitau samau / tatraikabhAgaM sUtendraM kSiptvA samavatArayet // rasaM viSaM zuddhameta melayitvA vimardayet / kajjalAbhaM dinaM khalve sthApayedantabhAjane // Ardrakasya rasenaiva guJjAmAtro jvarApahaH / atitApe sannipAte vihito'yaM rasottamaH // muhUrtadvitayAttIvraM jvaraM nAzayati sphuTam / jvarapaJcAnano nAma navajvaravinAzanaH // tailAdi dvArA zuddha sIsA aura vaMga samAna bhAga lekara galAkara usameM 1 bhAga zuddha pArA milAiye / tatpazcAt use ugnise nIce utArakara usameM eka eka bhAga zuddha pArA aura zuddha nAga [ 293] viSakA cUrNa aura milAkara eka dina khUba ghoTie ki jisase kAjala ke samAna ho jAya / ise hAthIdAMta pAtrameM bharakara rakha chor3iye / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir isameM se 1 rattI davA adrakhake rasake sAtha denese navIna jvara aura atyanta tIvra sannipAta jvara bhI 4 ghar3ImeM utara jAtA hai / (2142) jvarabhairavacUrNam (bhai.r.| jvara. ) nAgaraM trAyamANA ca picumandaM durAlabhA / pathyA mustaM vacA dAru vyAghrI zRGgI zatAvarI // parpaTaM pippalImUlaM vizAlA puSkaraM zaTI / mUrvA kRSNA haridre dve lodhaM candanamutpalam // kuTajasya phalaM valkaM yaSTImadhukacitrakam / zobhAJjanaM balA cAtiviSA ca kaTurohiNI // musalI padmakASThaM ca yavAnI zAlaparNikA / maricaM cAmRtA vilvaM vAlaM paGkasya parpaTIm // tejapatraM tvacaM dhAtrI pRzniparNI paTolakam / gandhakaM pAradaM lauhamabhrakaJca manaHzilA // eteSAM samabhAgena cUrNameva vinirdizet / tadarddha prakSipettatra cUrNa bhUnimbasambhavam // mAtrAmasya prayuJjIta dRSTvA doSabalAbalam / cUrNa bhairavasaMjJantu jvarAnhanti na saMzayaH // pRthagdoSAMzca vividhAn samastAn viSamajvarAn dvandvajAn sannipAtotthAn mAnasAnapi nAzayet prAkRtaM vaikRtaJcaiva saumyaM tIkSNamathApi vA / antargataM bahiHsthazca nirAmaM sAmameva ca // jvaramaSTavidhaM hanti sAdhyAsAdhyaM na saMzayaH / nAnAdezodbhavaJcaiva vAridoSabhavaM tathA / / viruddhabheSajabhavaM jvaramAzu vyapohati / amAnyaM kullIhANaNDurogamarocakam // For Private And Personal
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [294 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [jakArAdi udarANyantravRddhiM ca raktapittaM tvagAmayam / (2143) jvarabhairavarasaH ( 1.) zvayathuzca ziraHzUlaM vAtAmayarujApaham // (ra. kA. dhe. / adhi. 1) jvarabhairavasaMjJantu bhairaveNa kRtaM zubham // palaikaM pAradaM zuddhaM gandhakazca palonmitam / marditaM kajjalAbhAsaM kSipettAmrasya sampuTe / / soMTha, trAyamANA, nImakI chAla, dhamAsA, harra, kRtvA tAM piTharImadhye zarAveNa pidhApayet / nAgaramothA, baca, devadAru, kaTelI, kAkar3AsiMgI, sandhilepaM tataHkRtvA bhasmanA paripUrayet // zatAvara, pittapApar3A, pIpalAmUla, indrAyana, pokhara | mandAdivahninA yAmaSaTakaM tadvipacedbhiSak / mUla, kacUra, mUrvA, pIpala, haldI, dAruhaldI, lodha, svAGgazItaM samuddhRtya palArdha valinA dRDham // candana, nIlotpala, kuDeko chAla, indrajau, mulaiThI, | mardayitvA zuktikAyAHsvarasena vibhAvayet / cItA, sahajanA, kharaiTI, atIsa, kuTakI, mUsalI, | takreNa mardayatkiJcitsvedayettacchanaiHzanaiH / / padmAkha, ajavAyana, zAlaparNI, kAlImirca, giloya, bhAvayettulasInIrairdezavAraM prayatnataH / belakI chAla, sugandhabAlA, tAlAbakI pApar3I (jamI trirnAgabalArasato bhAvitaH zuddhimApnuyAt // huI miTTI ) tejapAta, dAracInI, AmalA, pRSTaparNI, | nAgavallIrasenaiva triguJjAsammito jvare / paTolapatra, gandhaka, zuddha pArada, lauha bhasma, abhraka | jantorjIrNajvare deyaH pathyaM mudraudanaM hitam // bhasma, zuddha manasila, samAna bhAga aura cirAyatA | zulamandAnalaM gulmamatisAraM gudAkarAn / sabase AdhA / prathama pAre gandhakakI kajalI banA kAsaM zvAsaM jayecchIghaM tttdrogaanupaantH|| lIjie pazcAt anya oSadhiyoMkA cUrNa milaaiye| jvarabhairavanAmA'yaM nirmito rasasAgare // ise doSa aura balAbalake anusAra yogya 1-1 pala zuddha pArada aura zuddha gandhakako mAtrAmeM sevana karanA cAhie / ekatra ghoTakara kajjalI banAiye aura isa kajalI ko yaha " ucara bhairava " nAmaka cUrNa pRthak pRthak usake barAbara tAmrake sampuTameM banda karake usa doSoMse utpanna, jvara, viSama jvara, sannipAta jvara, sampuTako eka hANDImeM rakhakara usako (sampuTako) dvandvaja cara aura mAnasa jvara, prAkRta jvara, vaikRta zarAvase Dhaka dIjie aura sandhiko cUne aura jvara, saumya jvara, tIkSNa jvara, antargata jvara, zahadake mizraNase banda karake hANDIko rAkhase bharabahirgata jvara, nirAma jvara, evaM aneka dezoMke kara agnipara car3hA dIjie aura 6 pahara taka kramazaH pAnIse aura viruddhauSadhake sevanase utpanna jvarako mRdu, madhyama tIbrAgni diijie| isake pazcAta zIghra naSTa kara detA hai / isake atirikta isake hAMDIke svAMga zItala ho jAne para usake bhItarase sevanase agnimAMdya, yakRt , tillI, pANDu, aruci, sampuTako nikAlakara usameM AdhA pala zuddha gandhaka udararoga, antravRddhi, raktapitta, tvakroga, sUjana, milAkara (tAmra sahita) mardana kIjie aura phira zirazUla aura vAtavyAdhikA bhI nAza hotA hai| use 1 dina cukeke rasameM ghoTakara golA banA For Private And Personal
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir nasyaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [295] InvvvvvNA lIjie aura use surakhAkara thor3I derataka dolA / shdeviibhRnggshunntthiibraahmiinirgunnddikaarsaiH|| yantra vidhise mandAgni para chAchameM svedana kiijie| sagavyadugdhairjayati sarvarogAnazeSataH // isake pazcAt use dasa bhAvanA tulasIke rasakI, . | zuddha pArA, zudra gandhaka, zuddha haratAla, kapUra, aura 3 bhAvanA nAgabalAke gsakI dekara 3-3 | somala (saMkhiyA), suhAgekI khIla, zuddha bachanAga, rattIkI goliyAM banA liijie| aura akarakarekA cUrNa 2-2 bhAga, tathA dhatUreke inameMse eka eka golI pAnake rasake sAtha | bIja, zuddha jamAlagoTA, samandara phala aura jIrekA denese jIrNajvara naSTa hotA hai / isapara maMgakA yUSa cUrNa 3-3 bhAga lekara prathama pAre aura gandhakakI aura bhAtakA pathya denA caahie| kajalI banA lIjie aura phira usameM anya ise yathocita anupAnake sAtha denese zUla, auSadhoMkA cUrNa milAkara tulasIke rasameM ghoTakara agnimAMdya, gulma, atisAra, arza, gvAMsI aura 1-1 rattIkI goliyAM banA lIjie / zvAsa kA bhI nAza hotA hai| inameMse eka eka golI garma pAnIke sAtha (noTa-tAMbekI jina kaToriyoMmeM kajalI bhara- denese jIrNa jvara naSTa hotA hai / hIMga, ajavAyana kara sampuTa banAnA ho vaha kajalIke barAbara bajanI aura bacake (1 mAzA) cUrNako takrameM milAkara honI cAhiye / ) usake sAtha khilAnese zUla naSTa hotA hai / triphalA, 2--jisa hANDImeM sampuTa rakkhA jAya usake soMTha, mirca, pIpala aura cIteke kAthake sAtha Upara 3-4 kaparauTI kara lenI caahiye| athavA inake cUrNako garma pAnImeM milAkara usake 3-hANDImeMse auSadha nikAla kara dekha lenA sAtha denese vAyu; aura triphaleke sAtha sevana karane cAhie ki tAMbekI kaToriyoMkI bhasma bana gaI se pitta naSTa hotA hai| evaM sahadevI, bhaMgarA, soMTha, hai yA nahIM yadi kamI ho to dubArA agni lagAnI brAhmI aura saMbhAlake rasa athavA kAthako gAyake cAhie / ) dUdhameM milAkara usake sAtha denese anya samasta (2144) jvarabhairavarasaH (2) gega zAnta hote haiN| . (ra. kA. dheH / jvara. ) (2145) jvarabhairavarasaH (3) rasagandhakatAlendumallaTaGkaNakaM viSam / (ra. kA. dhe. / adhi. 1) AkallakaM dvi dvi bhAgaM kRSNadhUrtaphalaM tridhaa|| sUtaM gandhamabhrakaM samalavaM sUtArdhabhAgaM viSam / jaipAlazca samudrazca jIrakazca vibhaavyet|| tatvyazaM jayapAlamamlamRditaM tadgolakaM gheSTitam / / sulasyA guTikA guJjA raso'yaM jvrbhairvH|| patraimajubhujaGgavallimRditainiSpiSya khAte puTam taptodakena sakalAJjayejjIrNajvarAna bhRshm|| | datvA kukuTasaMjJakaM sahavalaiH saMcUrNya tatra kssipet|| hiGgadIpyavacAbhistu satakrAbhiH sshuuljit|| bhAgArddha jayapAlavIjamamRtaM tattulyamekIkRtam / trikaTutriphalAcitrairvAtaM pittaM phltrikaiH| ! guJjA nAgarasindhucitrakayuto srvjvraannaashyet|| For Private And Personal
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir - [ 296 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| jakArAdi zuddha pArA, zuddha gandhaka aura abhraka bhasma dina gUmAke rasameM ghoTakara 1-1 rattIkI goliyAM 1-1 bhAga, zuddha bachanAgakA cUrNa AdhA bhAga | banA liijie| aura zuddha jamAlagoTekA cUrNa bachanAgase tIna gunA . inameMse eka eka golI pAnameM rakhakara khAne lekara prathama pAre gandhaka kI kajalI banA se navIna vara, sannipAta, viSama cara aura jIrNa lIjie aura phira anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara jvara eka hI dinameM naSTa ho jAtA hai / pathyanIbUke rasa yA kAjImeM ghoTakara sabakA eka golA maMgakASa aura zikharana / banAiye / isa goleko nAgarabelake pAnoMmeM lapeTakara | (2147) jvarabhairavo rasaH (5) bhUmimeM gar3hA khodakara usameM rakhakara kukkuTa puTameM (ra. kA. dhe. / adhi. 1) phUMka dIjie / tatpazcAt svAMga zItala honepara rsendrgndhkvyossvhnisphaattikttngknnm| . nikAlakara pAnoM sahita pIsakara usameM AdhA AdhA phalamAruSkaraM bhRGgajayapAlaM samAMzakam / / bhAga zuddha jamAlagoTe aura bachanAgakA cUrNa milA- bhAgadvayaM viSaM cAtra dattvA sarva vimardayet / kara ghoTakara surakSita rakhie / bhAvayenmArkavarasaiH saptadhA ravitApataH // isameM se 1-1 rattI rasa soMTha, seMdhA aura zarkarAkanIrAbhyAM dadyAd guJjAdvayaM bhiSaka / cIteke cUrNa ke sAtha milAkara khilAne se sarva zvAsaM navajvaraM jIrNa viSamaM kaphapittajam // prakArake jvara naSTa hote haiM / vahnimAnyaM tathA zUlaM jayedrogAnupAnataH / / (anupAna zItala jala) zuddha pArA, zuddha gandhaka, trikuTA ( soMTha, (2146) jvarabhairavo rasaH (4) mirca, pIpala) cItA, phiTakI, suhAgekI khIla, __(mai. ra.; dhanva.; ra. rA. su. / jvara.) / bhilAvA, bhaMgarA aura jamAlagoTA samAna bhAga tathA trikaTu triphalA ttngknnvissgndhkpaardm|| bachanAga 2 bhAga lekara prathama pAre aura gandhakakI jaipAlazca sammA droNapuSpIrasaidinam // kajalI banA lIjie tatpazcAt usameM anya oSatAmbUlena samaM hyasya khAdet guJjAmitAM vaTIm / dhiyoMkA cUrNa milAkara bhAMgareke rasameM bhigokara mudgayUSaM zikhariNI pathyaM deyaM prayatnataH // dhUpameM rakha dIjie / rasa davAse eka aMgula Upara navajvaraM tridoSotthaM jIrNazca viSamajvaram / rahanA caahie| jaba saba rasa sUkha jAya to dinaikena nihantyAzu raso'yaM jvrbhairvH|| itanA hI aura DAla dIjie aura isI prakAra sAta . soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, bAra rasa DAlakara sukhAiye / suhAgA, zuddha bachanAga, zuddha gandhaka, zuddha pArA, isameM se 2 rattI rasa adrakake rasameM khAMDa aura jamAlagoTekA cUrNa samAna bhAga lekara prathama milAkara usake sAtha denese zvAsa, navIna jvara, * pAre aura gandhakakI kajalI banA lIjie aura jIrNajvara, viSamajvara aura kaphapittaja Jcara, agniphira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara 1 ! mAMdya aura zUla naSTa hotA hai| For Private And Personal
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 297] (2148) jvaramAtaGgakesarIrasaH (2149) jvaramurArirasaH (1) (ra. rA. suM. / jvara.; vR. yo. ta. / ta. 59) . ( bhai. ra.; ra. rA. su. / jvara.) rasavaliphaNilohavyomatAmrANitulyApAradaM gandhakazcaiva haritAlaM samAkSikam / nyatha rasadalabhAgo nAgaraM tatpamRSTam / kaTutrayaM tathA pathyA kSArau dvau saindhavaM tathA // bhavati jvaramurArizcAsya guJjAvAriH nimbasya viSamuaizca vIja citrakameva c| kSapayati divasena prauDhamAmajvarAkhyam // eSAM mASamitaM bhAgaM grAhyaM prati musaMskRtam // pArA, gandhaka, sIsAbhasma, loha bhasma, abhraka dvimASa kAnakaphalaM viSazcApi dvimASikam / / bhasma aura tAmra bhasma 1-1 bhAga tathA soMThakA nirguNDIsvarasenaiva zoSayettat prayatnataH // / cUrNa 6 bhAga lekara, prathama pAre gandhakakI kajalI sArddharaktipamANena vaTI kAryA suzobhanA / banA lIjie, tatpazcAt anya auSadhoMkA cUrNa sarvajvaraharI caiSA bhedinI doSanAzinI / / milAkara adarakake rasameM ghoTakara eka eka rattIkI AmAjIrNaprazamanI kaamlaapaanndduroghaa| / goliyAM bnaaiye| inameMse eka golI adaraka ke rasake sAtha vahidIptikarI caiSA jaTharAmayanAzinI // denese prabala Amajvara ekahI dinameM naSTa ho uSNodakAnupAnena dAtavyA hitkaarinnii| jAtA hai| bhASito lokanAthena jvrmaatnggkesrii|| (2150) jvaramurArirasaH (2) pArA, gandhaka, haratAla, sonAmakkhI bhasma, (bhai. ra. ra. rA. suM; jvara.) trikuTA (soMTha, mirca, pIpala) harra,yavakSAra,sajjIkSAra zuddhamataM zuddhagandhaM viSazca daradaM pRthak / (soDA), seMdhAnamaka,nImake bIja,kucalA aura cItekA cAtakA karSapramANaM kaI lavaGga maricaM plm|| cUrNa 1-1 mASA tathA zuddha bachanAga aura dhatUre, dhatUra zuddhakanakavIjaM ca paladvayamitaM tthaa| ke bIja 2-2 mAghe lekara prathama pAre aura gandhaka tritA kamekazca bhaavyedntikaadrvaiH|| kI kajalI banA lIjie tatpazcAt usameM anya saptadhA ca tataH kAryA guTI guJjAmitA shubhaa| oSadhiyoM kA kapar3achana cUrNa milAkara saMbhAlake / jvaramurArinAmAyaM raso jvarakulAntakaH // . rasameM acchI taraha dhoTakara 1 // -1 // rattIkI / atyantAjIrNapUrge ca jvare viSTambhasaMyute / goliyAM banA liijie| sarvAGgagrahaNe gulme cAmavAte'mlapittake // . inheM uSNa jalake sAtha denese sarva prakArake ! kAse zvAse yakSmaroge'pyudare sarvasambhave / / vara, AmAjIrNa, pANDu, kAmalA aura udara vikAra gRdhraspAM sandhimajjasthe vAte zothe ca dustre|| dUra hote tathA agni dIpta hotI hai| yaha goliyAM yakRti plIharoge ca vAtaroge cirotthite / bhedinI ora doSa nAzinI haiN| aSTAdazakuSTharoge siddho gahananirmitaH / / bhA0 38 For Private And Personal
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 298] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [jakArAdi - - zuddha pArA, zudra gandhaka, zuddha bachanAga aura zudra pArada 1 bhAga, sonA makkhI bhasma 1 zudra hiMgula (saMgarapha) .1-1 karSa (1 / tolA), bhAga, mana sATha 2 bhAga, zudra gandhaka 3 bhAga, lauMga AdhA karSa, kAlI mirca 1 pala (5 tole), haratAla 18 bhAga, tAtrabhasma 5 bhAga, aura zudra dhatUreke zudra bIja 2 pala, aura nisota 1 karSa bhilAve 3 bhAga lekara prathama pAre aura gandhakakI lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banA lIjie, | kajalI banA lIjie ta paravAt usameM anya tatpazcAt anya oSadhiyoM kA kapaDchana mahIna | oSadhiyoMkA cUrNa milAkara bhilAvoM ke sAtha khUba kUTa. cUrNa milAkara dantImUlake kAthakI sAta bhAvanA kara thoharake dUdha meM bhigo dIjie aura use 3-4 dekara 1-1 rattIkI goliyAM banA liijie| kaparamiTTI kI huI eka hAMDImeM bharakara usake ... inheM yathocita anupAnake sAtha denese atyanta mukhako acchI taraha banda karake sandhipara cUnA viSTambha aura ajIrNa yukta jvara, samasta zarIrakA aura gur3a milAkara lagA dIjie aura sukhAkara jakar3a jAnA, gulma, AmavAta, aglapitta, khasI, cAra paharakI ati diijie| hAgDIke pAMga zvAsa, kSaya, sarvadoSaja udararoga, gRdhrasI, sandhi zItala honepara auSadha ko nikAlakara pIsakara aura majAgata vAyu, bhayaGkara zotha; yakRta, plIhA surati rkhie| (tillI), purAnI vAtavyAdhi aura aThAraha prakArake isameM te cAra rattI auSadha prAtaHkAla pA meM kuSTha naSTa hote haiM / | rakhakara khilAnese 8 prakArake ghara naSTa hote haiN| (2151) jvararAjarasaH isapara takrabhAta pathya denA cAhie / yadi isameM 1 bhAga tuttha milA diyA jAya (ra. maM. / rasa.; ra. kA. dhe. / a. 1) to isakA nAma "caturdinivAraNa" ho bhAgaiko rasarAja bhAgaH samA mamAkSiAt / jAtA hai| bhAgadI zilAvAzca gandha karA yomtaaH|| (2152) jvarazataghnI ( rasAyanasAra / ci.) tAlasyASTAdazabhAgAH zulvasta bhAgapaJcakam / bhallAtakAstrayo bhAgA sarvokatra cUrNayet / / candrodayo yo viSasaMjJA vA vanIjha raplutaM kRtvA dRDhe mRnmybhaajne| . sindUranAmA dshgndhjaarii| vidhAya sudRDhaM mudrAM padhAma caturam // mallAbhidho vA jvari dattamAtraH svAGgazItaM samuddhatya madayesudRDha punaH / zAnikAkarma karoti maGa // guJjAcatuSyaM cAyA parNakha Dena dApayet / / vina cakAyAzcApare pi rogAH jvrraajprsiddho'ymssttjvrvinaashkH| palAyamAnA zatazo'nubhUtAH / prAtaHkAle prayoktavya pAM takraudanaM hitam // zaM zetatrI yadi kuNThitA smAt tutthabhAgena saMyuktazcAturthika navAraNaH // nitAntamanaM kurute kRtAntaH // For Private And Personal
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir resapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [299 nirAcarIkati samastarogAn dazaguNa gandhakajAritasindUra rasakI to bAta hI yogAnusAreNa zatatri ke pam / / kyA hai ? zata-guNagandhakajArita sindUra rasa sazcaskarIti prabalA balAnAM / bhI parizramase sAdhya ho sakatA hai isa bAtako bAlAbalAnAmapi kaaymessaa| gandhakajAraNaprakaraNameM likha cukA huuN| jvarake lie topa (rasAyanasArase uddhRta ) artha-padguNa gandhaka jArita viSa (2153) jvarazalaharo rasaH candrodayaH ", athavA dazaguNa gandhaka jArita (ra. rA. suM.; bhai. ra. / raseM. ci. / a. 9) suvarNasindUrakA banAyA huA "vipa svarNa sindUra, rasagandhakako kRtvA kajjalIM bhANDamadhyagAm / athavA " dazaguNa gandhaka jArita malla sindUra, tatrAdhovadanAM ta.mrapAtrI sanrudhdha zoSayet // ina cAroM se koIsA kyoM na ho sabakA nAma pada GguSThapramANena culyAM jvAlena tAM dehat / " jvara zatanI " topa hai; arthAt parake udyAne yAmadvAM tatastatsthaM rasapAtraM samAharet // ke lie ye cAroM prayoga topake samAna haiN| inakI cUrNayedraktiyugalaM tRtayaM vA vicakSaNaH / khurAka eka rattIse do rattI taka taruNa puruSake tAmbUlIdala yogena dadyAtsarvajvareSvamum // liye hai| sannipAta Adi ta kAla mAraka vyAdhiyoM meM jIrasaindhavasaMlisavatAya variNe hitam / inakA prayakSa phala dekhA gayA hai / haijA, ati- sveda dgamo bhavatyeva devi sarveSu pApmasu // .. sAra, Adi vyAdhiyAM to eka do hI khurAkameM caturthikAdona vimAnasamAgAminaM jvaram / jAne kahA~ calI jAtI haiM / yadi isa topake sAdhAraNaM snipaa| jayatyeva na sNshyH|| chor3ane para bhI rogIke prANa na baceM to usa rogAkI samAna bhAga pAra aura gandhakakI kajalI mRtyu anya yogase Tala bhI nahIM sakatI / kAsa karake use tIna cAra kaparauTI kI huI hAMDImeM zvAsa sAdhAraNa jvara Adi rogoM meM bhI apane rakhakara usake Upara utane hI vajanakI zuddha tAMbe anupAnake sAtha pAva rattI denese tatkAla kAma kI kaTorI Dhaka dIjie aura joDako gur3a cUnese karatI hai / aura jo atyanta dubai Tha bAla vRddha acchI taraha banda karake sukhAkara hANDIko cUlhe abalA Adi jana inameMse kisI ekako eka eka para car3hA dI je| aura usake nIce 2 pahara taka cAvala pratidina sevana kiyA kareM to unake zarIra pairake aMgUTheke barAbara moTI lakar3I jalAiye / ko bhI dinodina saMskArayukta ( nayA ) kara detI tatpazcAt hANDIke svAMga zItala ho jAne para hai / vaidya logoM ko yaha phikra nahIM karanA cAhie, usameMse kaTorI sahita samasta auSadhako nikAla ki yaha zataghnI kaise banegI? yadyapi candrodaya kara pIsa liijie| banAnemeM to apazya bhArI parizrama hai kyoM ki jIre aura seMdhA namakake 'cUrNako pAnImeM bubhukSita pAradameM bahuta dina laga jAte haiM tathApi / pIsakara rogIke muMhake bhItara lepa karake isa rasameMse For Private And Personal
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 300.] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| jakArAdi 2-3 rattI pAnameM rakhakara denese turanta pasInA cAturthika yA anya kisI jvarameM bhI isameM se AtA hai aura cAturthikAdi viSama jvara ruka jAte 1 mAzA auSadha denese vara turanta utara jAtA hai| haiM tathA sannipAta naSTa hotA hai / vara utara jAneke bAda muMgakA yUSa aura (2154) jvarasiMharasaH bhAtakA pathya denA caahie| (ra. rA. muM.; vai. ka. dru. / jva.) (noTa-----mAtrA adhika likhI hai, vicArapAradaM gandhakaM tAlaM bhallAtakamathaiva ca / pUrvaka denA caahie|) vajIkSIrasamAyuktamekatra ca vimardayet // | (2155) jvaraharo rasaH (ra.kA.dhe.a.1) mRttikAbhAjane sthApyaM mudritavyaM vickssnnaiH| rasaM gandhaM viSaM tAnaM naipAlaM gugguluM tathA / agni prajvAlayettatra praharadvayasaMkhyayA // guTI raktimitA kSaudrayuktA sarvajvarApahA // zItalaM khallayettatra bhAvanA ca pradIyate / pArA, gandhaka, bachanAga, naipAlItAmrakI bhasma bhaGgarAjarasairatra gaNDadabhivai rsaiH|| aura gUgala samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI citrakasya rasenApi bhAvanA dIyate punH| kajalI banA lIjie tatpazcAt anya auSadhe pazcAttaM cUrNayet yatnAtkUpikAyAM ca dhaaryet|| milAkara zahadake sAtha ghoTakara 1-1 rattIkI jvaramutpadyate yasya caturthe cApare punH| goliyAM banA liijie| mApaikazca raso deyaM tatkSaNAnnAzayejjvaram / / inake sevanase sarva prakArake jvara naSTa hote haiM / jvare zAnte paraM pathyaM deyaM mudgaudanaM payaH // pArA, gandhaka, bhilAvA aura haratAla samAna (1956) jvarahArI rasaH (r.kaa.dhe.|jvr.) bhAga lekara prathama pAre aura gandhakakI kajalI | ekavarNadRSonmUtraghaTe tutthAlakaM palam / banA lIjie aura phira usameM anya donoM oSadhiyAM | kathanAcchuSkaM tacUrNa jvarahArI raso bhvet|| milAkara thoharake dUdhameM acchI taraha ghoTie aura navajvare tathA jINe guJjAmAnena diiyte| phira usakA golA banAkara use miTTIke pAtrameM uktAnupAnasaMyuktaH sarvajvaraharaH prH||607|| rakhakara usake muMhako zarAvase banda karake Upara 3-4 ikaraMgake bailake 16 sera mUtrameM 5-5 tole kaparamiTTI kara dIjie / jaba yaha sampuTa sUkha tUtiyA aura haratAlako itanA pakAiye ki samasta jAya to use cUlhe para rakhakara nIce 2 pahara taka : mUtra zuSka ho jAya, taba usa auSadhako pIsakara agni jalAiye / jaba sampuTa svAMga zItala ho jAya rakha lIjie, basa " varahArI' rasa taiyAra hai| to usameMse auSadha nikAla kara use bhaMgarA, aura ise 1 rattIko mAtrAnusAra mizrIke sAtha bar3I dubake rasa tathA cIteke kvAthakI bhAvanA dekara milAkara denese navIna jvara tathA jIrNa jvara Adi sukhAkara zIzImeM bharakara rakhie / saba prakArake ghara naSTa hote haiN| 1 bhRGgarAjarasairaNDeti pAThAntarama / For Private And Personal
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir - - - resaprakaraNam ] dvitIyo bhAga / [ 301] (2157) jvarAGkazaH (1) dhatturapatrairapidhAya samyak ( zA. saM. / kha. 2. a. 12; vR. ni. ra.; puTetpuTe kukkuTanAmadheye / ra. caM.; ra. kA. dhe. / jva.; ra. pra. su. / a. 8) zIte svato jAta guNaprakarSoM khaNDitaM mRgazRGgaM ca jvaalaamukhirsaiHsmm| jvarAGkuzo'yaM sitayA pradeyaH / / rudhvA bhANDe pacecculyAM yAmayugmaM tato nyet|| zIte jvare maGaca bahupakArI aSTAMzaM trikaTuM dadyAniSkamAtraM ca bhakSayet / dugdhodanaM pathyamuSanti vaiyaaH|| . nAgavalyA rasaiHsArdha vAtapittajvarApaham // . ayaM jvarAzo nAma rasaH srvjvraaphH|| artha-zuddha mainazila aura zuddha haratAla mRgazRMgake choTe choTe TukaDoMko eka hANDImeM aura zuddha gandhaka ina cAroMkI kajalI karake bharakara usameM jvAlAmukhokA rasa itanA bhara dIjie mandArake (Akake) dUdhameM ghoTakara piTTI karaleM phira ki jisase vaha sIMgake Tukar3oMse 1 aMgula Upara tUtiyA se nikAle hue zuddha tAmbeke patroMko rahe / aba isa haNDI ke mukhapara kapara | | piDhIke bIcameM rakhakara golA banAleM / usa goleke miTTI karake sukhAkara cUlhe para car3hA dIjie Upara dhatUreke patte lapeTakara sAta kapaDamiTTI karake aura do pahara taka agni jalAkara svAMga zItala kukkuTa puTameM hAMDIke sampuTa meM rakhakara phUMkadeM / hone para hANDIke bhItarase auSadhako nikAlakara jaba svAGga zItala ho jAya taba yaha jvarAGkuza pIsakara usameM usakA AThavAM bhAga trikuTekA cUrNa taiyAra hotA hai / isako mizrIkI cAzanIke sAtha milAkara ghoTakara surakSita rakhie / denese zIta jvara zIghra zAnta hotA hai / isake isameMse nitya prati 4 mAze rasa nAgarabelake Upara dRdha bhAtakA pathya hai| isameM jitane tAmbeke patra lie jAyaM unase dune mainasila Adi cAroM pAnake rasameM milAkara cATanese vAtapittaja tathA padArtha leM, arthAt zuddha kie hue tAmbeke patra anya samasta jvara naSTa hote haiM / yadi Adha pAva ( 10 tole ) hoM to mainazila ( vyavahArika mAtrA Adhese 1 mAzA taka ) Adi cAroM vastueM 1-chaTAMka (5 tole ) (2158) jvarAGkazarasaH (2) raheM / yadi rasa banane para tAmrapatra kucha ( rasAyanasAra. / ci. ) kacce nikale to phira unako maMdArake dRdhameM ghuTI zuddhe zilAle rasagandhako ca huI piDhIke andara rakhakara pUrvavat phUMka do phira mandAradugdhena karotu piSTim / saba rasako kRTa kapar3achana kara rakha chor3o / tutthotthatAmrasya dalAni madhye nidhAya tatra pravidhAya golam / / ( rasAyanasArase uddhRta) 1-kahIM kahIM isakA nAma jvAlAmukhIrasa' bhI likhA hai| . For Private And Personal
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [jakArAdi (2159) jvarAGkazarasaH (3) (r.kaa.dhe.|jv.) (noTa-yaha prayoga kevala anubhavI vaivako zikhitatthaM somamalaM harAMzaM marda ta vyaham / hI karanA cAhie, aura mAtrA vicArapUrvaka nizcita kRSNadhatUratoyena mardanAcca jvraangkshH|| karanI caahie|) sAdhyAsAcaM nihantyAzu jvarAMzca viSamAn haThAt (2161) jvarAGkuzarasaH (5) (r.kaa.dhe.|jv.) tuttha, somala, aura pArA samAna bhAga lekara rsaaddhestraastaalaadbhllaataadvaadshaaNshkaaH| kajalI karake use 3 dina taka kAle dhatUreke | stukakSIrasaptapuTitAstrigujo jvrjiduusH|| rasameM ghoTa liijie| ___ rasa sindUra AdhA bhAga, haratAla 3 bhAga aura zud bhilAve 12 bhAga lekara sabako :: isameM se 1-1 rattI auSadha ucita anu ekatra kharala karake thoharake dUdhakI sAta bhAvanAeM pAnake sAtha denese samasta viSama jvara naSTa hote haiN| diijie| mAtrA bahuta adhika likhI hai| yaha vissailii| isameMse 3 rattI auSadha ucita anupAnake auSadha hai ata eva isakA prayoga anubhavahIna sAtha denese jvara naSTa hotA hai| vaidyoMko na karanA cAhie / ) (2162) jvarAGkuzarasaH (6) (2160) jvarAGkazarasaH (4) (ra. caM. / jva.; ra. pra. su. / a. 8) (bhA. pra. ma. kha. / jva.; vR. yo. ta. / ta. 59) eka eva kathitastu somala: dArumRSAM zikhigrIvAM rasakazca pRthA pRthaa| svedito pi saha cUrNajalena / TaGkatrayAnumAnena gRhItvA knkdrvaiH|| yAmapUrvamapi raktikAmito __ bhakSitaHsakalazItajUtihat // mardayetridinaM kAryA vaTI cnnkmaatryaa| somalako cUneke pAnImeM ( 7 dina taka ) maricairekaviMzatyA sptbhistulsiidlaiH|| svedita karake pIsakara rakha liijie| khAdevaTIdvayaM pathyaM dugdhabhaktaM sshrm| bdha dugdhabhakta sshkrm| isameMse 1 rattI auSadha zItajvara Anese 1 taruNaM viSamaM jIrNa hanyAtsarvaM jvaraM dhruvam // pahara pahile denese zota jvara ruka jAtA hai| ... dAracikanA, tuttha aura khapariyA 3-3 TaGka (noTa-ise anubhavI cikitsakake atirikta lekara 3 dina taka dhatUreke rasameM ghoTakara caneke | anya kisIko prayukta na karanA cAhie aura mAtrA barAbara goliyAM banA liijie| samayAnukUla 1 cAvala yA nyUna denI caahie| 1 kAlI mirca aura sAta tulasIpatra ekatra somala 1 rattI mAtrAnusAra kadApi na denA cAhie) pIsakara usake sAtha 2 golI khAnese taruNa jvara, (2163) jvarAGkazarasaH (7) . viSamajvara, aura jIrNajvara avazya naSTa hotA hai| (ra. sA. saM. / jvara.) pathyameM dUdha bhAta aura gvAMDa denI caahie| tAmrato dvigugaM tAlaM maIyetsuSavIdravaiH / For Private And Personal
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam / dvitIyo bhaagH| [303 / AAAAAAAAAAAAAmAvne mapuTedbhadhare zIte vanIkSI rairvimaIyet // (2165) jvarAGkazarasaH (9) prapuTedhare pazcAtpazcaguJjAmitaM zubham / (ra. caM.; ra. sA. saM.; ra. rA. suM. / jvara.) Adrakasa rasenaiva sarvajvaranikRntanaH // rasaspa dviguNaM gandhaM gandhatulyaM ca TaGkaNam / aikAhikaM dvayAhikazca vyaahikshcaaturaahikm| rasatulyaM viSaM yojyam marIcaM pazcadhA viSAt // viSamazcApi zItAdayaM jvaraM hanti jvraangkshH|| kaTphalaM dantivIjaca pratyeka maricInmitamaH / tAmra bhasma. 1 bhAga aura haratAla bhasma 2 jvarAGkazaraso nAma mardayedyAmamAtrakam / / bhAga lekara donoMko kareleke rasameM ghoTakara TikiyA mApaikena nihantyAzu jvaraM jINa tridoSajam // banAkara sukhAkara bhUdhara yantrameM pakAiye / tatpazcAt zudra pArA 1 bhAga, gandhaka 2 bhAga, suhAgA thoharake dUdhameM dhoTakara phira bhUdhara puTakI AMca 2 bhAga, zuddha bachanAga 1 bhAga tathA kAlI mirca, deN| jaba svAMgazItala ho jAya to nikAlakara pIsa | kAyaphala aura zud jamAlagoTA 5-5 bhAga lekara liijie| prathama pAre aura gandhakakI kajalI banA lIjie isameMse 5 rattI davA adrakake rasake sAtha aura phira usameM anya auSadhoMkA cUrNa milAkara denese ekAhika, dvayAhika, tRtIyaka aura cAturthi 1 pahara taka ghoTie / kAdi sardI lagakara Ane vAle samasta viSama __ise 1 mASekI mAtrAnusAra sevana karanese svara naSTa hote haiN| tridoSaja jIrNajvara avazya naSTa hotA hai / (2164) jvarAGkazarasaH (8) (bhai.ra. / jva.) ( anupAna-adarakakA rasa / ) (2166) jvarAGkazArasaH (alpa) (10) zuddhamU tathA gandhaM vIja kanakasambhavam / ( bhai.ra.;vR.ni. ra. r.raa.su.|jvr. Ayu.vi.a.4 ) mahopatra TaGganazca haritAlaM tathA viss|| L. zuddhasUtaM viSaM gandhaM dhUtavIjaM tribhiH samam / bhRGgarAjAmbhasA sarva marda pitvA vaTIM caret / caturNA dvigugaM vyoSaM cUNe guJjAdvayaM hitam / / gujApramANAM khAde tAM ythaadossaanupaantH|| / jambIrasA ca majjAbhirAIkA rasaiyutam / era jvraangksh| nAmnA viSama jvaranAzanaH / | barA zo raso nAmnAjvarAnsarvAntraNAzayet / / jvarAtisAraM mandAni nAzoccAvikalpata // zuddha pArA, zudra bachanAga aura zudraH gandhaka zudra pArA, zud gandhaka, dhatUreke bIja, sI, 1-1 bhAga, dhatUreke bIja.. 3 bhAga, trikuTA suhAgekI khIla, haratAla, aura zuddha baMchanAga samAna (soM ; mirca, pIpala ) 12 bhAga leka. prathama pAre bhAga lekara maigareke rasameM ghoTakara 1-1 rattIkI gandhakakI kajalI banA lIjie, phira anya opagoliyAM banA liijie| dhiyoMkA mahIna cUrNa milAkara kharala karake rakhie / inameMse 1-1 golI yathocita anupAnake . isameMse 2 rattI cUrNa jambhIrI nIbUkI majA sAtha denese viSamajvara, jvarAtisAra aura agnimaaNdyH| athavA adrakake rasake sAtha sevana karanese samasta avazya naSTa hotA hai| prakArake jvara naSTa hote haiM / For Private And Personal
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 304 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| | jakArAdi (2167) jvarAGgazo rasaH ( 11 ) isameMse 1 rattI rasa pAnameM rakhakara khilAnese (ra. pra. su. / a. 8) ATha prakArake vara naSTa hote haiM / sUtagandhaviSakAravIkaNA (2169) jvraantkors:(bhai.r.;dhnvH|jvr.) dantI vIja miti vardhitaH kramAt / bhAskaro gandhakaHsarvo devI vihaGgaM tIkSNakam / marditaizca dazanimbukadravai zoNitaM gaganazcaiva puSpakazca mahezvaram / / raktikAtulitA vaTI kRtA / / bhUnimbAdigaNairbhAvyaM madhunA guTikA dRDhA / bhakSitA jvaragaNAnihanti cai cAturthikaM tRtIyazca jvaraM santatakantathA / / saya eva vinihanti sUcikAm / / AmajvaraM bhUtakRtaM sarvajvaramapohati // (atra sarvo rasaH; devo saurASTramRttikA, vihaGgaM pArA 1 tolA, gandhaka 2 tole, bachanAga | svarNamAkSika, puSpakaM kAsIsaM, mahezvaraM kanakavIjaM 3 tole, kAlI jIrI 4 tole, pIpala 5 tole aura jamAlagoTA 6 tole lekara prathama pAre gandhakakI anyat sugamam / tAmrAdInAM samabhAgacUrNa bhUnikajalI banA lIjie, tatpazcAt anya oSadhiyoMkA mbAdikAthena bhAvayet / bhUnimbAdyaSTAdazadravyANi cUrNa milAkara daza kAgajI nIbUke rasameM ghoTakara sarvadravyatulyAni aSTAvaziSTaM kAthaM kRtvA dina AdhI AdhI rattIkI goliyAM banA liijie| trayaM vibhAvya vizoSya madhunA vimaryAnurUpaM lihet / ) ___tAmra bhasma, gandhaka, pArA, saurASTrI, sonAmakkhI inake sevanase sarva prakArake jvara aura visU- bhasma, tIkSNa loha bhasma, ziMgarapha, abhraka bhasma, cikA atyanta zIghra naSTa hotI hai| kasIsa aura dhatUre ke bIja samAna bhAga lekara prathama pAre (2168) jvarAGkuzo rasaH (12) | gandhakakI kajalI banA lIjie tatpazcAt usameM (vai. ka. du. / jvara.) anya oSadhiyoMkA atyanta mahIna cUrNa milAkara marica TaGkaNaM zaGkhacUrNa pAradagandhakam / bhUnimbAdi gaNake' kAthameM 3 dina taka ghoTakara. zodhitaM brahmaputrazca bhAgamekaM vinikSipet // (1-1 rattIkI ) goliyAM banA liijie| . . guJjAmAnaM pradAtavyaM nAgavalIdalai saha / inameMse pratidina prAtaH sAyaM 1-1 golI. jvarAGkuzo raso hyeSa jvaramaSTavidhaM jayet // zahadake sAtha khilAnese cAturthika (cauthiyA) prathama pAre gandhakakI kamalI banA liijie| tRtIyaka (tijArI) aura santata jvara tathA AmatatpazcAt anya auSadhiyoMkA cUrNa milAkara acchI jvara aura bhUtajvarAdi samasta prakArake jvara naSTa taraha kharala karake rakhie / | hote haiN| 1-bhUnimbAdi gaNa-cirAyatA, devadAru, soTha, nAgaramothA, kuTakI, indra jau, dhaniyA, gajapIpala aura dazamla / yaha saba cIjeM samAna bhAga milAkara tAmrAdi samasta auSadhoMke barAbara leM aura AThaguneM pAnImeM pakAkara AThavAM bhAga zeSa rahane para chAna leM / For Private And Personal
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 305] (2170) jvarArirasaH (1) tItra viSamajvara, cAturthika, tRtIyaka, dvayAhika ( zA. saM. / khaM. 2, a. 12) aura dainika jvara naSTa ho jAte haiN| pAradaM rasakaM tAlaM tutthaM TaGkaNagandhake / (2171) jvarArirasaH (2) sarvametatsamaM zuddha kAravelyA rasaidinam // (dhanvaM., bhai. ra.; ra. ra. / jva. ) maIyellepayettena tAmrapAtrodaraM bhissk| - daradavalirasAnAM shulvnaagaabhrkaannaam| aGgulyardhapramANena tato ruddhvA ca tanmukham // ! subhagaviDazilAnAM sarvamekatra yojyam / pacettaM bAlukAyantre kSiptvAdhAnyAni tnmukhe| vipinanRpadalotthaiH bhAvayetzoSayettam yadA sphuTati dhAnyAni tadA siddhaM vinirdizet // divasadazasamAptau vartikA kAraNIyA / / tato nayeta svAGgazItaM tAmrapAtrodarAda bhissk| ekaikAM bhakSayedasya Ardrakasya rsaiyutaam| rasaM jvarAri nAmAnaM vicUpa maricaiHsamam // / dattamAtro jvaraM hanti jvarAriH sa nigadyate / mAkaM parNakhaNDena bhakSayennAzayejvarama / sarvazUlavinAzI ca kaphapittavinAzanaH / / tridinairviSamaM tIvamekadvitricaturthakam // (sarva Aragvadhapatrarasena dazadinaM bhAvayitvA zuddha pArA, zuddha khapariyA, zudra haratAla, guJjApramANamAIkarasena deyam / ) zuddha tuttha, suhAgekI khIla, aura zuddha AmalAsAra zuddha ziMgarapha, gandhaka, pArA, tAmrabhasma, gandhaka samAna bhAga lekara sabako ekatra ghoTakara sIsA bhasma, abhraka bhasma, suhAgekI khIla, viDakajalI banA lIjie aura phira use 1 dina namaka aura zuddha mainasila samAna bhAga lekara prathama kareleke rasameM ghoTakara pIThI (lugadI) banA lIjie; pAre gandhakakI kajalI banA lIjie tatpazcAt anya aura tAMbeke pAtrameM isakA AdhA aMgula moTA lepa oSadhiyoMkA mahIna cUrNa milAkara dasa dina taka amalatAsake pattoMke rasameM ghoTakara 1-1 rattIkI karake usake mukhapara zarAva Dhakakara sandhiko goliyAM banAkara sukhAkara rakhie / acchI taraha banda kara dIjie. aura phira ise . inameMse pratidina prAtaH sAyaM 1-1 golI bAlakAyantrameM pkaaiye| / adrakake rasake sAtha denese jvara turanta naSTa ho jaba bAlukAyantrake reta para dhAna ityAdi jAtA hai| isake atirikta yaha ' jvarAri rasa' DAlanese usakI khIla ho jAyaM to agni lagAnI sarva prakArake zUla aura kapha tathA pittako bhI banda kara dIjie aura yantrake svAMgazItala hone zAnta karatA hai| para tAmrapAtrameMse rasako nikAla kara pIsa kara rakha (2172) jvarArirasaH (3) liijie| (ra. caM.; ra. rA. suM. / jva. ) isameMse 1 rattI rasa 1 mAzA maricake rsgndhkkaasiistyuussnnaativissaa'bhyaaH| cUrNake sAtha pAnameM rakhakara khilAnese 3 dinameM campakatvak ca sarvANi yavatiktArasaidinam / / 1 zuddhanAgAbhrakANAmiti pAThAntaram / mA0 39 For Private And Personal
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [306 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [jakArAdi mardayitvA vaTI kAryA rktikaadvysmmitaa| zItala hone para UparakI hAMDImeM lage hue saMkhyAke AIkasvarasenA'tha dApayejjvarazAntaye // phUlako to judA nikAla le aura nIcekI hAMDIke rasairvA bahumaMjaryAH kevalena jalena vaa| talameM jamI huI phaTakirIkI khIla aura usase do navajvaraM mahAghoraM vAtapittakaphodbhavam // do gunI choTI pIpala aura kAlI miracako kUTa sopadravaM tridoSAkhyaM jIrNazca viSamajvaram / kapar3achana karake tIno cIjoMko ghRtakumArIke rasameM jvarArirasanAmA sau nAzayenAtra sNshyH|| : khUba ghoTakara muMgake samAna golI banAkara sukhAle / pArA, gandhaka, kasIsa, trikuTA (soMTha, mirca, jvara vAle rogIko eka eka golI prAtaHkAla tathA pIpala ), atIsa, harra aura campakakI chAla samAna sAyaMkAla pAnIse sAbuta nigalavA deM / yaha jvarAri bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banA | rasa do tIna dina meM carako nikAlakara sukhI kara lIjie tatpazcAt anya oSadhiyoMkA cUrNa milA- detA hai / isa yogameM jo saMkhiyA DAlA jAtA hai kara eka dina titalIke rasameM ghoTakara 2-2 usako nImbUke rasameM yA ghRtakumArIke rasameM ghoTa rattIkI goliyAM banA liijie| kara zuddha karale bAda phiTakirImeM milAve aura inameMse 1-1 golI adrakake rasa, tulasI- UparakI hAr3ImeM lage hue saMkhyAke phUlako 1 patrake rasa athavA pAnIke sAtha denese ghora navIna zIzImeM rakha chor3e, aura usakI bhI samabhAga jvara, vAtaja pittaja aura kaphaja jvara, upadrava / tambAkU tathA kAlImirca milAkara jvaravaTI bnaale| sahita sannipAta, jIrNajvara tathA viSamajvarakA (mUla granthase ) nAza hotA hai| (2174) jvarArirasaH (5) (r.pr.su.|a.8) (2173) jvarArirasaH (4)(rasAyanasAra / ci.) ___ mUtaM gandhaM hiGgalaM dantivIja khaTvAGgayantreNa samuddhate dve ___ bhAgairvRddhaM kArayecca krameNa / __ mallasphaTItulyatayA gRhIte / / cUrNa kRtvA marditaM dantitoye kRSNoSaNe tadviguNe sphaTIM tAM ___ guJjAmAtra bhakSitaM jUrtihAri / / ___ kanyAdravai zlakSNataraM vimartha / / zudra pArA 4 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, vaTIvidhAyAtha dadIta mudgamAnAM zuddha hiMgula ( ziMgarapha) 3 bhAga aura zuddha dvisandhyaM jvaritAya caikAm / jamAla goTA 4 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI jalAnupAnena raso jvarAri--- kajalI banA lIjie tatpazcAt anya donoM oSa nirasya rogaM sukhitaM karoti // dhiyAM milAkara dantImUlake 'rasameM ghoTakara 1-1 artha--Adha pAva saMkhiyA viSa, Adha pAva rattIkI goliyAM banA lIjie / gulAbI phaTakarI, donoMko kharalameM ghoTakara DamarU : ___ inake sevanase jvara naSTa hotA hai / yantrameM rakhakara cAra paharakI agni de yantrake svAGga ( anupAna-zItala jala / ) For Private And Personal
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [307] ( noTa--yaha rasa virecaka hai / garbhiNIko | vAtaja jvara, pittaja jvara, kaphaja jvara, sannipAta, na denA cAhie / ) viSamajvara, dhAtugata viSamajvara, plIhA, yakRt , (2175) jvarAryagadaH ( ra. kA.dhe. / a.1) gulma, agramAMsa, zotha, hicakI, zvAsa, khAMsI, viSadvayazca naipAlaM tutthakoSaNasAdaram / agnimAMdya aura aruci avazya naSTa ho jAtI hai / svarjIkSArasamAyuktamagado'yaM jvarazalyajit // (2177) jvarAzanirasaH zuddha bachanAga 1 bhAga, jamAla goTA, tuttha, (ra. sA. saM.; bhai. ra.; ra. caM.; dhanva. / jvara.) marica, nausAdara aura sajjIkSAra 1-1 bhAga lekara rasaM gandhaM saindhavazca viSaM tAnaM samAMzikam / kharala karake rkhie| sarvacUrNasamaM lauha tatsamaM zuddhamabhrakam // isake sevanase jvara naSTa hotA hai / ( mAtrA lauhe ca lauhadaNDena nirguNDIsvarasena ca / 2 rattI / anupAna adrakakA rasa, yA zahada / ) mardayedyatnataHpazcAnmaricaM mUtatulyakam // (2176) jvarAryabhram / nAgavallyA dalenaiva dAtavyo rktismmitH| (ra. caM.; ra. sA.saM.; ra. rA. suM.; bhai. ra. / jva.) sarvajvarahara zreSTho jvarAnhanti sudAruNAn // abhaM tAnaM rasaM gandhaM viSaJcaiva samaM samam / kAsaM zvAsaM mahAghoraM viSamAkhyaM jvaraM vmim| dviguNaM dhurtavIjazca vyoSaM paJcaguNaM matam // dhAtusthaM paramaM dAhaM jvaraM doSatrayodbhavam / AIkasya rasenaiva vaTI kAryA dvigunyjikaa| pArA, gandhaka, seMdhA, bachanAga aura tAmra anupAnaM prayoktavyaM yathAdoSAnusArataH // bhasma 1-1 bhAga, loha bhasma 5 bhAga aura abhraka abhraM jvarArinAmedaM sarvajvaravinAzanam / bhasma 10 bhAga lekara prathama pAre gandhaka kI vAtikaM paittikaJcaiva zlaiSmikaM sAnipAtikam / / kajalI banA lIjie tatpazcAt anya oSadhiyoMkA viSamAkhyAM jvarAnsarvAndhAtusthAnviSamajvarAn mahIna cUrNa milAkara loheke kharalameM lohe kI plIhAnaM yakRtaM gulmamagramAMsaM sazothakam // mUsalIse saMbhAlake rasameM ghoTakara usameM 1 bhAga hikkAM zvAsaM ca kAsazca mandAnalamarocakam / / | kRSNamaricakA cUrNa milAkara 1-1 rattI kI ' goliyAM banA liijie| nAzayennAtra sandeho vRkssmindraashnirythaa|| inameMse eka eka golI pAnameM rakhakara denese ___abhraka bhasma, tAmra bhasma, pArA, gandhaka aura / sarva prakArake jvara, vizeSataH viSamajvara, khAMsI, bachaMnAga eka eka bhAga tathA dhatUreke bIja 2 bhAga zvAsa, vamana aura dAhayukta dhAtugata jvara naSTa aura trikuTA 5 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI | hotA hai| kajalI banA lIjie, tatpazcAt anya aussdhoNkaa| / (2178) jvarabhasiMho rasaH mahIna cUrNa milAkara adrakake rasameM ghoTakara 2-2 (rasa. kA. dhe. / adhi. 1) rattIkI goliyAM banA liijie| pAradaM maricaM zoSaM zaGkhabhasma viSaM samam / inheM yathocita anupAnake sAtha sevana karanese jayapAlaM tathA gandhaM tribhAgaM mardayed dinam / / For Private And Personal
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [308] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [jakArAdi wwwvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv jayAyAHsvarasenaiva dadyAd guJjAdvayaM bhiSak / / isameM se 1 rattI davA 6 mAze mizrImeM kaphavAtajvaraM tIvra hanyAdrogAMzca ttkssnnaat|| | milAkara adaraka ke rasake sAtha denese jvara naSTa hRdrogamAmavAtazca zUlaM zItaM jvaraM dRDham / / | hotA hai| visUcikAM ca mAnyazca jyedrogaanupaantH|| | yadi dAhAdi pittavikAra utpanna ho to yathA dAnavavRndAnAM narasiMho bhyaavhH| zarIra para tila tailakI mAliza karake ThaNDe jalase tadvajjvarebhasiMho'yaM kphvaatnivaarnnH|| snAna karanA tathA anya zItopacAra karane caahieN| pArA, kRSNamarica, samandarasokha, zaMkhabhasma (2180) jvAlAnalarasaH aura zuddha bachanAga 1-1 bhAga tathA jamAla goTA (ra. kA. dhe. / a. 13; ra. sA. sN.| ajI.) aura gandhaka 3-3 bhAga lekara prathama pAre gandhaka kI kajalI banA lIjie phira usameM anya kSAratrayaM mUtagandhau paJcakolamidaM samam / oSadhiyoMkA cUrNa milAkara 1 dina bhAMgake rasameM sarvatulyA jayA bhraSTA tadardhA zigrujA jttaa| ghoTakara 2-2 rattIkI goliyAM banA liijie| etatsarvaM jyaashivhnimaarkvjaivaiH| . unheM yathocita anupAna ke sAtha sevana karane bhAvayet tridinaM dharme tato laghupuTe kSipet // se kaphavAtajvara, hRdroga, AmavAta, zUla, zItajvara, saptadhA''dravairghaSTo raso jvAlAnalo bhvet| visUcikA aura agnimAMdyakA nAza hotA hai| niSko'sya madhunA lIDho 'nupAnaM guddnaagrm|| jisa prakAra dAnavoMke lie narasiMha bhayAvaha hantyajIrNamatIsAraM grahaNImagnimArdavam / / haiM aise hI isake sAmane vAtaja aura kaphaja roga ! zleSmahallAsavamanamAlasyamaruci javAt // tharrAte haiN| sajjIkhAra, javAkhAra, suhAgA, pArA, gandhaka, (2179) jvarebhasiMharasaH (ra. kaa.dhe.| a. 1) pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, soNtth| eka eka pAradaM gandhakaM tAnaM viSaM tulyaM vimardayet / bhAga tathA ina sabake barAbara (dhImeM ) bhunI huI zephAlikAsvarasato bhAvayedAtape dRDhe // bhAMga aura bhAMgase AdhI sahajanekI jar3akI chAla zRGgaverAmbunA tadvadbhAvitaM siddhimApnuyAt / / lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banA lIjie gubjaikaM sasitaM dadyAcchRGgaverAmbunA bhiSaka / / tatpazcAt anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara sabako abhyaGgastilatailena kRtvA snAnaM himodkaiH|| 3-3 dina bhAMga, sahajanA cItA aura bhaMgareke pittaroge tathoSNena vidadhyAtpayasA tataH // / rasakI dhUpameM bhAvanA dekara usakA eka golA banA tattacchItopacAraistu hanyAttattadupadravAn // lIjie aura use sampuTa meM banda karake laghupuTa meM pArA, gandhaka, tAmrabhasma aura bachanAga samAna | phUMka diijie| tatpazcAt use nikAlakara adraka ke bhAga lekara kajalI karake 1-1 dina hAra | rasakI sAta bhAvanAeM diijie| siMgAra aura adaraka ke rasameM ghoTakara dhUpameM isameMse 5-5 mAze davA zahada ke sAtha sukhA leN| cATakara Uparase soMTha ke cUrNa ko gur3ameM milAkara For Private And Personal
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 309] khAnese ajIrNa, atisAra, grahaNI, agnimAMdya, kapha, | jvAlAliGgo raso nAma tridoSAM grhnniinyjyet| hRllAsa ( jI micalAnA ), vamana, Alasya aura nihanti grahaNIrogaM sAdhyAsAdhyaM na sNshyH|| arucikA atyanta zIghra nAza hotA hai| rasa sindUra, sonekI bhasma, maricakA cUrNa (vyavahArika mAtrA-AdhA mASA) aura tuttha bhasma samAna bhAga lekara sabako jvAlA(2181) jvAlAliGgarasaH mukhI, cItA aura jalamuNDI ke rasameM eka eka (ra. kA. dhe. / a. 1; ra. rA. suM. / uttara.) | dina ghoTakara 1-1 rattIkI goliyAM banA liijie| zuddhaM mUtaM mRtaM svarNa maricaM tutthakaM smm| inameMse 1-1 golI khAkara Uparase 1 tolA jvAlAmukhyamijaivarjalamuNDitikAdravaiH / / cItekI jar3ako takrameM pIsakara pInese tridoSaja dinaikaM mardayetkhalve guJjAmAnaM ca bhkssyet|| | saMgrahaNI naSTa hotI hai| jvAlAliGgo raso nAma tridoSedIyate sdaa|| kakaM vahimUlantu takreNa ca pibednu|| iti jakArAdirasaprakaraNam / atha jakArAdikalpaprakaraNam / (2182) jyotiSmatIkalpaH banaspati hai; isakI latA pIle raMgakI hotI hai (ra. ra. sa. / u. khaM. a. 26) aura usapara sundara pIle raMgake hI phala Ate haiM / jyotiSmatI nAmalatA pItA piitphlojjvlaa| aSADhake prathama pakSameM usake uttama bIja ASADhe pUrvapakSe syAd gRhItvA vIjamuttamam / / lekara tiloMkI bhAMti unheM kolhUmeM pilavA kara AharettilavattailaM muSTinA vApi tatpacet / athavA kUTakara muTThIse nicor3akara unakA tela nikakSIratulyaM caturthazamAkSikaM tailazepitam // lavAnA cAhie / isa tailako samAna bhAga dUdha ttsttkolkrpuurtvgjaatiiphlmishritm| / aura caturthAMza madhumeM milAkara tailamAtra zeSa rahane snigdhabhANDagataM dhAnyeSvanuguptaM nidhApayet // taka mandAgni para pakAiye aura phira usameM thor3A pibetsUryodaye tailAtpalaM yAti visNjnytaam| thor3A kaMkola, kapUra, dAracInI aura jAyaphala tataH saMjJAM zanairlabdhvA tataHkrandati roditi|| kA cUrNa milAkara miTTIke cikane pAtrameM ( athavA evaM mAse zrutadharaH prsminsuurysnimH| kAMca yA cInI AdikI baranImeM ) bharakara mukha tRtIye pUjyate devaizcaturthe naiva dRzyate // banda karake anAjake Dhera meM dabA diijie| (21 khecaraHpaJcame SaSThe siddhaimilati sptme| dina pazcAt nikAlakara' kAmameM lAiye / ) viSNosamadina jIvejjIvanamukto'STame bhvet|| isameMse 5 tole taila sUryodayake samaya pInA __ jyotiSmatI (mAla kaMganI) latA jAti kI / cAhie / isake pInese manuSya behoza ho jAtA For Private And Personal
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [31] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [jakArAdi hai aura jaba hozameM AtA hai to becainIke mAre | apanA pUjya mAnane lagate haiN| cauthe mAsameM usakA cillAtA aura rotA hai| jaba taka taila sAtmya zarIra adRzya ho jAtA hai arthAt use anya manunahIM hojAtA tabataka nitya yahI dazA hotI hai| | pya nahIM dekha sakate / pAMcaveM mAsameM AkAzaisa prakAra isa telako 1 mAsa paryanta sevana karane gamanakI zakti prApta ho jAtI hai, chaThe mAsameM siddhapuruSoMse bheMTa hotI hai| sAta mAsa taka sevana se manuSya zrutadhara ho jAtA hai arthAt vaha jo karanese viSNuke ekadinake samAna Ayu prApta hotI kucha sunatA hai vaha use kaNThastha ho jAtA hai| hai aura yadi ATha mAsa taka isakA sevana kiyA do mAsa sevana karanese sUrya samAna kAnti ho jAtI | jAya to manuSya jIvanamukta ho jAtA hai| hai| tIna mAsa sevana karanese use devatA bhI / iti jakArAdikalpaprakaraNam atha jakArAdimizraprakaraNam (2183) jambIradrAvaH (yo. ci. / mizrA.) | cikane maTakemeM bharakara usakA muMha banda karake zataM ca jambIrarasaM rAmaThaM ca pldvym| ghor3ekI lIdameM dabA dIjie; aura 21 dina saindhavaM ca viDaGgazca pRthak dattvA palaM palam // pazcAt nikAlakara chAnakara botaloM meM bharakara kArka tryUSaNaM palamekaikaM sauvarcala catuSTayam / lagAkara rakha diijie| yavAnIkA palaM caikaM sarSapAnAM ctussttym|| isake sevanase yakRtoga, plIhA (tillI) snigdhabhANDe vinikSipya azvazAlAM nidhApayet gulma, Ama, vidradhi, aSTIlA, aura vizeSataH vAta ekaviMzadinaM yAvattataH sarva samuddharet // gulma tathA zUla, atisAra, pasalIkA darda, hRcchUla, sucandre sudine loke pUjayitvA bhiSaggurUn / nAbhizUla, kabja, aphArA aura anya udaravikAra yakRtplIhAmagulme ca vidrdhysstthiilikaadyH|| tathA vAtaja aura kaphaja roga naSTa hote haiN| vAtagulmamatIsAraM zUlaM pAcahRdAmayam / (mAtrA-6 mAze / pAnImeM milAkara pInA caahie|) nAbhizUlaM vibandhe ca AdhmAnazca gadodaram // nazyanti tasya zIghraNa vAtazleSmAmayAzca ye / (2184) jalatailaprayogaH (vai. ma. / pa. 6) jIryante tasya koSThe tu jambIrIdravasevanAt // pUrvayurAnItasurakSitaM jalaM prabhAtakAle prapibetsatailam / jambIrI nIbUkA rasa 100 pala (6 / sera), . cirantanaM drAk zamayet sughoraM hIMga 2 pala, seMdhAnamaka, bAyabiDaMga, soMTha, mirca / pravAhaNaM raktakaphAnvitazca // aura pIpala 1-1 pala (5-5 tole), sauvarcala pahile dinake rakkhe huve bAsI pAnI ko (kAlAnamaka) cAra pala,ajavAyana 1 pala,aura sarasoM prAtaHkAla tailameM milAkara pInese purAnA raktAtisAra 4 pala lekara kUTane yogya cIjoMko kuTavA kara sabako | aura kaphAtisAra atyanta zIghra naSTa ho jAtA hai| For Private And Personal
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 311] - - (pra. vi. taila 1 to. pAnI 8 to. lenA | rAtri bItane para (brAhma muhUrtameM ) jalapAna caahie)| karanese khAMsI, zvAsa, atisAra, jvara, piDikA, (2185) jaladhArAprayogaH (bhA.pra.ma.khaM.jvara.) kaTizUla, kuSTa, meda, mUtrAdhAta, udararoga, arza (bavAsIra) zotha, gale yA zirase srAva honA uttAnasuptasya gabhIratAmrakAMsyAdipAtre nihitazca naabhau|| (naz2alA aura jukAma) zirazUla, galekA darda, netra zItAmbudhArA bahulA patantI | roga, tathA anya vAtaja, pittaja, kaphaja aura zrama janita roga naSTa hote haiM / nihanti dAhaM tvaritaM jvrshc|| rogIko sIdhA liTAkara usakI nAbhi para (lagabhaga 1 zera pAnI pI lenA caahie|) tAmra vA kAMsIkA khUba gaharA pAtra rakhakara usameM | (2188) jalaprayogaH (vaM. se. / rasA.) (kucha dera taka) zItala jalakI dhArA choDanese jvara vigataghananizIthe prAtarutthAya nityam / aura usakA santApa naSTa hotA hai| pibati khalu naro yo vANarandhreNa vAri // (2186) jalanasyam (vaM. se. / rasAya.) / sa bhavati matipUrNazcakSuSA taaytulyo| bliplitvihiinssrvrogaivimuktH|| vyaGgabalIpalitaghnaM piinsvaisvrykaasshothghnm| rAtri bItane para (brAhma muhUrtameM) nitya prati rajanIkSayembunasya rasAyanaM dRSTijananazca // nAsikA dvArA jalapAna karanese buddhi aura dRSTikI rAtri bItane para (brAhma mahUrtameM) pAnIkI nasya vRddhi tathA balipalita aura anya samasta rogoMkA lenese vyaGga (ceharekI jhAI), bali (jhurIM) palita, / nAza hotA hai| pInasa, vaisvarya (AvAjakA kharAba honA), khAMsI 121 | (2189) jalamajanamRtapratIkAraH aura zvAsakA nAza hotA tathA dRSTi bar3hatI hai| (vai. ma. / pa. / 17) yaha rasAyana prayoga hai| vArimajjanamRtasya vigraha (2187) jalaprayogaH (vaM. se. / rasA.) tintaDIdalarasena secitam / kAsazvAsAtisArajvarapiTaka Atape dhRtamathAsya cendriyekttiikusstthmedovikaaraan| vAzu jIvitamavApnuyAdhuvam // mUtraghAtodarAzeH zvayathu pAnImeM DUbakara mare huve (aceta huve) manugalaziraHsrAvazUlAkSirogAn / / Syake zarIrako tintaDIkake pattoMke rasase secana ye cAnye vAtapittazramajakapha--- karake dhUpameM liTA denese zIghra hI ceta ho jAtA hai| * kRtA vyAdhayaHsanti jntoH| (2190) jAtIpatrayogaH (ga. ni.| mukha.) tAMstAnabhyAsayogAdapana saJcavitairvatadhRtaiHprazAnti yatipayaH pItamante nishaayaaH|| baktAmayo gacchati jaatiptraiH| For Private And Personal
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [312] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / jakArAdi dantAstu vIjairbakuladrumasya piSTvA tailaM ghRtaM kSIre sAdhayeccaturguNe // sthAnacyutA'pyacalA bhavanti // vRMhaNaM vAtapittanaM balazukrAgnivarddhanam / camelIke pattoMko cabAnese mukharoga naSTa hote mUtraretorajodoSAn harettadanuvAsanam / / haiM aura maulasirIke bIjoMko cabAnese sthAnacyuta jIvantI, mayanaphala, medA, muNDI, mulaiThI, (jar3a chor3e huve) dAMta bhI jama jAte haiM / kharaiTI, sauMpha, RSabhaka, pIpala, kAMkanAsA, zatAvara, (2191) jAtyAdivattiH kauM cake bIja, kSIrakAkolI, kAkar3AsiMgI, kacUra (. mA.;bhA. pra.; vaM. se. / nATI va.) / aura baca / sabako pIsakara ka ka banA lIjie / jAtyarkazampAkakaraJjadantI isa kalka ke sAtha isase 4 gunA dhI yA taila sindhutthasauvarcalayAvazUkaiH / / aura usase 4 gunA dUdha ekatra milAkara pakAiye / vartiH kRtA hantyacireNa nADI snukakSIrapiSTA saha citrakeNa / / isa snehakI anuvAsana basti lenese mUtra camelIke patte, arka (Aka) ke patte yA jar3a vikAra, zukradoSa aura vAtaja tathA pittaja roga naSTa hote aura bala vIrya tathA agnikI vRddhi amalatAsake patte, karaJja, dantI, seMdhA, sauvarcala (kAlA namaka), javAkhAra, aura cIteko sehuMDake hotI hai| dUdhameM pIsakara usameM kapar3A bhigokara usakI battI | (2194) jyotiSmatIrasAyanam banAkara nAsUrake bhItara lagAnese nAsUra atyanta (ra. ra. sa. / u. kha. a. 26) zIghra bhara jAtA hai| (2192) jAlinIphalavatiH jyotiSmattyAstailamAjyaM sagandham (rA. mA. / arza. 18) guJjAddhayA sevayenmAsamAtram / yatnena vatirathavA gamitA gudena / yAvacca sthAvastu sa prApya mUrtiyA jaaliniiphlrjoguddsmpyuktaa| meMdhAyukto divyadRSTirniyakSmA // kar3avI tUMbI ( athavA vindAla) ke phalake ___ jyotiSmatI (mAlakaMganI ) kA taila, dhI cUrNako gur3ameM milAkara usakI battI banAkara gudAmeM aura zuddha AmalAsAra gandhaka samAna bhAga lekara rakhanese arza naSTa hotI hai| ekatra milAkara eka rattIkI mAtrAse sevana karanA (2193) jIvantyAdyanuvAsanam Arambha kareM aura pratidina eka eka rattI mAtrA (ca. saM. / ci. / a. 4) bar3hAte jaaeN| jIvantI madanaM medAM zrAvaNI madhukaM balAm / isa prakAra 1 mAsa taka sevana kreN| isa zatAvarSabhako kRSNAM kAkanAsAM zatAvarIm // prayogase medhAvRddhi hotI hai, dRSTi divya ho jAtI svaguptAM kSIrakAkolI karkaTAkhyAM zaTI vcaam| hai tathA yakSmA roga naSTa hotA hai / For Private And Personal
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [313] vvvvvvvvvvvvvunnyvvvvvvvanA (2195) jvaranAzakavastiH sehuMDa ( thohara ) ke dUdhameM samAna bhAga seMdhA (ca. saM. / ci. a. 3) | namaka milAkara agni para pakAkara gAr3hA kara paTolAriSTapatrANi soshiirshcturngglH| liijie| hIveraM rauhiNaM tiktA zvadaMSTrA madanAni ca // / isameM se 2 valla (4 yA 6 rattI ) auSadha sthirA balA ca tat sarva payasyaddhodake shtm| | uSNa jalake sAtha sevana karanese virecana hokara kSIrAvazeSa ni!haM saMyuktamadhusarpiSA // jvara naSTa ho jAtA hai| kalkairmadanamustAnAM pippalyA madhukasya ca / / (2197) jvaraharI vastiH vatsakasya ca saMyuktaM vasti dadyAt jvarApaham / / (ca. saM. / ci. sthA. a. 3 ) paTolapatra, nImake patte, khasa, amalatAsakA jIvantI madhukaM medAM pippalI maricaM vacAm / gUdA, sugandhabAlA, kuTakI, gokharu, mayanaphala, RddhiM rAsnAMbalAM vizvaM zatapuSpAM zatAvarIm // zAlaparNI, aura kharaiTI / saba cIjeM samAna bhAga piSTavA kSIraJjalaM sarpistailazca vipaced bhiSak / lekara kUTakara unameM sabase cAra gunA dUdha aura AnuvAsanikaM snehametad vidyAjjvarApaham // utanA hI pAnI milAkara pakAiye / jaba dUdha mAtra jIvantI, mulaiThI, medA, pIpala, syAha mirca, zeSa raha jAya to utArakara chAna liijie| baca, Rddhi, rAsnA, kharaiTI, soMTha, sauMpha aura isa dUdhameM ghI aura zahada tathA mainaphala, zatAvara / saba cIjeM samAna bhAga lekara pIsa mothA, pIpala, mulaiThI aura indrajaukA kalka lIjie / isa kalka aura dUdha tathA pAnIke sAtha ghRta aura taila pakA liijie|| milAkara vasti denese jvara naSTa hotA hai| isa snehakI vasti lenese jvara naSTa hotA hai| (2196) jvaranAzano virekA __ (vidhiH-kalka 1 bhAga, ghI 2 bhAga, (ra. sa. ka. / u. 5) | taila 2 bhAga, dUdha 8 bhAga, pAnI 8 bhAga / ekatra saindhavena yutaM vanakSIramagnivipAcitam / milAkara sneha mAtra zeSa rahane taka pakAveM / dvivallamuSNakaiHpItaM virekAjjvaranAzanam // / iti jakArAdimizraprakaraNam / bhA... For Private And Personal
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 314 ] www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / Ta Boocod atha TakArAdi cUrNa prakaraNam (2198) TaGkaNaprayogaH ( vaM. se. / kSu. ) koTipraviSTena TaGkaNena na zAmyati / kunakhazcettadA bhrAntaH zailopi lavate jale || suhAgekI khIlako nAkhUnake nIce bharane se ( athavA ghI meM milAkara lagAnese ) kunakhaM roga avazya naSTa hotA hai / (2199) TaGganAdicUrNam (A.ve. vi. | yoni . ) TaGganaM paJcavaNaM tugAkSIrIM zilAjatu / nAgaraM mustakaM vahni padmakaM nIlamutpalam / / jIvantIM madhukaM drAkSAM guDUcIM candanadvayam / cUrNayitvAmbhasA nArI pibet kaNDUmazAntaye / / yonikaNDUgade yonau zItatoyAbhiSecanam / snehasvedazca kartavyo vastizcottarasaMjJitaH // suhAgA, pAMcoM lavaNa, baMsalocana, zilAjIta, soMTha, nAgaramothA, cItA, padmAkha, nIlo pala ( nIlophara ), jIvantI, mulaiThI, munakkA, giloya, lAla candana aura sapheda candana / saba cIjeM samAna bhAga lekara cUrNa banA lIjie / ise ThaNDe pAnI ke sAtha pIne se yonikI khujalI zAnta hotI hai / yonikI khAjako zAnta karaneke | lie, yoniko ThaNDe pAnIse dhonA tathA snehana | svedana aura uttaravasti karAnI cAhie / itiTakArAdicUrNa prakaraNam / atha TakArAdyaJjana trakaraNam (2200) TaGkaNAdyaJjanam ( ra. ra. | ne. ) TagaM rasa pivA jambIraiH kAMstrabhAjane / paramarogaharaM kaNDaM raktatrAvaJca nAzayet // samAna bhAga suhAgekI khIla aura khapariyA ( abhA meM jata bhasma ) ko nIbU ke rasa meM kosIke pAtra meM pIlara mahIna kara lIjie / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir isakA aJjana karanese netroM kI palakoM ke roga, khujalI aura raktasrAvakA nAza hotA hai / iti TArAyajanana karaNan / di atha TakArAdirasatrakaraNam (2201) TaGganAdivaTI ( bhai. ra. ra. rA. suM. / agnimAM. ) TaGgananAgaragandha kapArada garale marica samabhAgayutam / lakucastra saizvaNa inatimA guTikA janayatyacirAdanalam // zudra suhAgekI khIla, soMDa, gandhaka, zuddha pArada, mIThA teliyA aura syAha mircakA cUrNa samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banA lIjie tatpazcAt anya auSadhiyoM kA cUrNa milAkara 1- nakhake nIcekA mAMsa kaThora ho jAnA tathA usameM dAha honA / For Private And Personal
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [315] NAWwwvoriwww lakuca ( bar3hala )ke svarasameM dhoTakara caneke barAbara suhAgA agnivarddhaka aura svarNa tathA cAMdIko goliyAM banA liijie| zuddha karane vAlA hai| tathA viSake doSoMko naSTa inake sevanase agnikI vRddhi atyanta zIghra karane vAlA, hRdya ( hRdayake lie hitakArI) aura hotI hai| vAta kaphanAzaka hai| ( mAtrA-2-3 golI / anupAla uSNa eka dUsare prakArakA TaGkaNa bhI hotA hai jala yA adrakakA rasa / ) | jisameM kucha nIlI jhalaka hotI hai| use nIlakaNTha iti TakArAdirasaprakaraNam / TaGkaNa kahate haiM / yaha guNoMmeM pahile prakArase zreSTha hotA hai / isako zodhanavidhi bhI pahileke samAna... atha TakArAdimizraprakaraNam / (2202) TaGkaNakSAraH (A. ve. pra.a. 8) (2203) TaGkaNazodhanam (zA.saM.khaM.2a.11) saubhAgyaM TaGkaNakSAro dhAtudrAvakamucyate / jIlAJjanaM cUrNayitvA jambIradravabhAvitam / TaGkaNo'nikaro rUkSaH kaphano vAta.pettakRt // dinaikamAtape zuddhaM bhavetkAryeSu yojayet / / azuddhaSTaGkaNo vAntibhrAntikArI prayojitaH / evaM gairikaM kAsIsaM TaGkaNAni varATikA / atastaM zodhayedeva vahAvu phullitHshuciH|| tuvarIzaGkhakaGkuSThaM zuddhimAyAti nizcitam / / nIlAJjanake cUrNako eka dina jambIrI TaGkaNo vahikRtsvarNarUpyayoH zodhanaH prH| nIbUke rasameM ghoTakara dhUpameM sukhAnese vaha zuddha viSadoSaharo hRyo vAtazlepmavikAranta // aura kAryopayogI ho jAtA hai| aparo nIlakaNThAkhyaSTaGkaNa pUrvaTaGkagAt / geru, kasIsa, muhAgA kaur3I, phiTakI, zaGkha zreSTho nIlacchavi:kiJcicchodhanaM tasya pUrvavat / aura kaMkuSThakI zuddhi bhI isI prakAra hotI hai / TaGkaNako saubhAgya (suhAgA ) TaGkaNakSAra (2204) TaGkaNazodhanam (r.saa.sN.|uprsaa.) aura dhAtudrAvaka kahate haiN| Adau TaGkaNamAdAya kAJjikAmle vinikSipet / suhAgA agnivarddhaka, rUkSa, kaphanAzaka aura ekarAtrAt samudRtya zoSayedvai nirAtape // vAtapittavarddhaka hai| naramUtragataM TaGkaM gavAM mUtragataM tathA / azuddha TaGkaNa sevana karAnese vamana aura dinAnte tatsamuddhRtya jambIrAmbugataM tataH // bhrAnti hotI hai ata eva use zuddha avazya jambIrAmlAtsamuddhRtya nArikelasya paatrke| kara lenA cAhie; aura use zuddha karaneke lie marIcacUrNasaMyuktaM kSAlayecchItalAmbunA // / evaM TaGka samAdAya sarvarogeSu. yojayet / kevala agni para phulA lenA paryApta hai| TaGgaNo'gnikaro rUkSaH kaphano recano lghuH|| For Private And Personal
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 316 ] suhAgeko eka dina kAJjI meM bhigokara chAyA meM sukhA liijie| isake pazcAt use eka eka dina manuSyake mUtra aura gomUtra meM bhigokara (chAyA meM sukhAkara ) jambIrI nIbUke rasameM DAla dIjie, aura eka dina pazcAt nikAlakara nArayalake pAtra meM ( narelI meM ) rakhakara thor3AsA syAha mircakA cUrNa milAkara ThaNDe pAnIse dho DAlie / isa prakAra suhAgA zuddha ho jAtA hai / ise sarvatra prayukta kara sakate haiM / bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / suhAgA agnivarddhaka, rUkSa, kaphanAzaka, recaka aura laghu hai / granthikaM dahanamUlasametam // ekazazca palikairiha vai marditaM suvalitaM guruhikAm / zvAsakAsamudaraM ciramehAn pANDuroga yakRtIgalarogAn // iti TakArAdimizramakaraNam / (2206) DAmarezvarAbhram (bhai. ra. / hikkA.) mecakaM palamitaM mRtamabhraM brahmayaSTikanakAmRtavAsAH / kAsamardavananimbakacavyaM [TakArAdi mizramakaraNam (2205) TiNDukAdipuTapAkaH x (hA. saM. / sthA. 3 a. 3 ) TiNDukatvacamAhRtya kAzmIrIpatraveSTitam / mRdA vilipya vidhivaddanmRdvaninA bhiSak // gRhItvA madhusaMyutaM pAnaM sarvAtisArannazca // sonApAThA ( zyonAka ) vRkSakI chAlako kUTakara khambhArIke pattoMmeM lapeTakara sutalIse bAMdha dIjie phira usake Upara miTTIkA 1 aMgula moTA lepa karake mRdvagni ( bhUbala ) meM dabA dIjie / miTTIkA raMga lAla ho jAya to bhItarase chAlako nikAlakara rasa nicor3a lIjie / isa rasameM zahada DAlakara pIne se sarva prakAra ke atisAra naSTa hote haiM / atha DakArAdirasaprakaraNam / Da Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zothamohanayanAsyajarogaM yakSmapInasagaraM balasAdam / gaNDamaNDala va mibhramadAhaM plIhazula viSamajvarakRcchram // hanti vAtakaphapittamazeSaM dvandarogamanupAna vizeSaiH / DAmezvaramidaM mahadabhraM pUrvavaiyagaditaM sukhahetu || 5 tole kRSNAbhraka bhasma tathA 5 tole For Private And Personal
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir DakArAdi rasapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [317 morapaMkhake agale bhAgakI bhasma lekara use bhAraMgI, dAha, tillI, zUla, viSamajvara, mUtrakRcchra, aura dhatUrA, giloya, bAsA, kasauMdI, bakAyana ( bana anya vAtaja, pittaja tathA kaphaja rogoMkA nAza nimba) cavya, pIpalAmUla, aura cItAmUla ke 5- hotA hai / 5 tole svarasameM ghoTakara goliyAM banA liijie| yaha rasa hikkA tathA zvAsa rogameM vizeSa isake sevanase bhayaGkara hikkA, khAMsI, zvAsa, / guNakArI hai| udaravikAra, purAnA prameha, pANDa, yakRtoga, galaroga, zotha, moha, netraroga, mukharoga, rAjayakSmA, | (mAtrA-1 rattose 2 rattI taka / sAdhAraNa pInasa, viSadoSa, balakSaya, gaNDamAlA, vamana, bhrama, J anupAna zahada / ) iti DakArAdirasamakaraNam / atha takArAdikaSAyaprakaraNam / (2207) tagaramUlAdiyogaH (rA. maa.| vAta.) | jaladharakRtamAlazcetakIgostanIbhyAM takreNa piTaM tagarasya mUla saha harati kaSAyo makSu pAnAtmalApam // mA nipItaM vinihanti zIghram / tagara, asagandha, pittapApar3A, zaMkhapuSpI, zephAlikAmUlavinirmito vA devadAru, kuTakI, brAhmI, nirguNDI, nAgaramothA, ____ kAtho nRNAM sandhikavAtarogam // amalatAsa, choTI kAlI harra aura munkkaa| inakA sagarakI gIlI (tAjI) jar3ako takake sAtha | kAtha pInese pralApa naSTa hotA hai / pIsakara athavA nirguNDI (saMbhAlu ) kI jar3akA (2209) taNDulIyakamUlaprayogaH kAtha banAkara pInese sandhivAyu (gaThiyA) naSTa (yo. ra. / viSa.) hotI hai| taNDulIyakamUlantu pItaM taNDalavAriNA / (2208) tagarAdikkAtha takSakeNApi daSTaM hi nirviSaM kurute nrm|| (yo. ci. / a. 4; yo. r.| sanni.) ___ caulAI kI jar3ako taNDula jala (cAvaloM ke tagaraturagagandhAparpaTIzaGkhapuSpI pAnI) ke sAtha pIsakara pInese sarpaviSa naSTa tridazaviTapi tiktA bhAratI bhuutkeshii| / hotA hai| For Private And Personal
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir RANAYAN. AAVVVVVV. Vvvvvm [318] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi (2210) taNDulIyakalkaH (zA.saM.khaMraa.5) / kRSNAcUrNayutastridoSajanite vissttmbhdaahaanvite| - taMdulIyajaTAkalkaH skssaudrHsrsaanyjnH| kAsazvAsavilApatRTvati hitHsndiipnHpaacnH|| tandulodakasaMpIto raktapradaranAzanaH // kuTakI, padmAkha, sugandhabAlA, lAlacandana, caulAI kI jar3a aura rasautako pIsakara zahadameM dhaniyA, bAsA (aDUsA), harra, amalatAsa, pAThA, milAkara cAvaloMke dhovana (taNDula jala) ke sAtha | soMTha, indrajau, giloya aura mothekA kAtha banAkara sevana karanese raktapradara naSTa hotA hai| usameM pIpalakA cUrNa milAkara pInese kabja aura (2211) taNDulIyamUlaprayogaH (rA.mA.ati.)| dAhayukta sannipAta jvara, khAMsI, zvAsa, pralApa ghRSTvodakena ghananAdajaTA tu hanti / aura tRSNA naSTa hotI hai / yaha kArya dIpana taM raktayuktamapi mAlikazarkarADhyA // pAcana bhI hai| caulAIkI jar3ako pAnImeM pIsakara usameM (2215) tiktAdikAthaH ( ga. ni. / vva. ) zahada aura khAMDa milAkara pInese raktAtisAra kAthaH satatake tiktA paTolaM sArivA dhanam / naSTa hotA hai| satata jvara ( dina rAtameM 2 bAra AnevAle (2212) taNDulIyamUlaprayogaH jvara )meM kuTakI, paTolapatra, sAzviA aura mothekA (yo. ta. / ta. 75; ga. ni.) kAtha denA cAhie / taNDulIyakamUlAni piSTavA tnnddulvaarinnaa| (2216) tiktAdikvAtha: Rtvante tutryahaM pItvA vandhyAkurvanti yossitH|| (vaM. se.; vR. ni. ra. / jva. ) mAsika dharma honeke pazcAt tIna dina taka tiktA parpaTabhUnimbau mustAM chinaruhAM pibet / caulAIkI jar3ako cAvaloMke pAnImeM pIsakara pInese abhyAsena jayatyeSa jvaramAmRtyumAturaH // strI vaMdhyA ho jAtI hai| kuTakI, pittapApar3A, cirAyatA, mothA aura (2213) tAmbUlapatrayogaH (vaM.se.slIpa.) | giloyakA kAtha nitya prati kucha dinoM taka pInese saptatAmbUlapatrANAM kalkaM taptena vaarinnaa| maraNAsanna jvararogI bhI svastha ho jAtA hai| saMsRSTalavaNopetaM zlIpadaM hanti sevitam // / (2217) tiktAdikAthaH (vR. ni. ra. / jva.) 5 tAmbUlapatroM ( pAnoM )ko namakake sAtha tiktaatiktkprpttmRtstthiiraasnaaknnaapausskrm| pIsakara garma pAnIse sevana karanese zlIpada (hAthI praayntiihtiisuraussdhshivaaduHsprshbhaargiikRtH|| paga ) roga naSTa hotA hai| kAyo nAzayati tridoSanikara svApaM divA jAgaram (2214) tiktAdikAthaH (vaidyAmRta. vi. 6) naktaM tRNmukhazoSadAhakasanazvAsAnazeSAnapi // tiktaapdmktoycndndhnaavaasaabhyaargvdhaiH| kuTakI, kar3avA paTola, giloya, kacUra, paatthvishvklinggkaamRtltaamustaiHkssaayHkRtH|| rAsanA, pIpala, pokharamUla, trAyamANA, bar3I kaTailI, For Private And Personal
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [319] devadAru, soMTha, dhamAsA aura bhAraMgIkA kAtha pInese | aura nAgaramothe kA kAtha pInese lauTa lauTa kara sannipAta jvara, dinako nIMda AnA, rAtako nIMda Ane vAlA jvara naSTa hotA hai| na AnA, tRSNA, mukhazoSa, dAha, khAMsI aura (2222) tiktAdikAthaH (vR.ni.r.;vN.se.|jvr.) zvAsa naSTa hotA hai| tiktAbhayAvahaddantI trAyantI raajvRksskH| . (2218) tiktAdikAthaH kSArAyaHsaindhavopetaHkAtho bhedI jvarApahaH // (vR. ni. ra. / jva.; bhA. pra. / kha. 2 jva.) kuTakI, harra, bar3IdantIkI jar3a, trAyamANA, tiktAmustAyavaiHpAThAkaTaphalAbhyAM sahodakam / aura amalatAsake kAthameM javAkhAra tathA seMdhAnamaka pakaM sazarkaraM pItaM pAcanaM paittikajvare // milAkara pInese virecana hokara jvara naSTa ho ___kuTakI, mothA, indrajau, pAThA aura kAyaphala jAtA hai| ke kAthameM mizrI milAkara paittika jvarameM ponese | (2223) tiktAnavako kAthaH (yo.sa.a.5) doSoMkA pAcana hotA hai| tiktendravIjaghanakauTajabhaGgarAbhiH (2219) tiktAdikAtha: pthyaarsaanyjnmhaussdhdhaatkiibhiH| (vaM. se.; vR. ni. ra. / jvara.) tiktAnimbaviSAvyoSazakrAhvAbhiHzRtaM jlm| pittodbhavaM bahuvidhaM grahaNIgadazca // kAtho haretsagudazUlamatipravRddhaM pibetkaphajvaraM ghoraM hanti kAsasamanvitam // kuTakI, nImakI chAla, atIsa, trikuTA (soMTha, ___ kuTakI, indrajau, mothA, kur3ekI chAla, atIsa, mirca, pIpala) aura indrajaukA kAtha pInese kAsa harra, rasauta, soMTha aura dhAyakI jar3a / inakA kAtha yukta bhayaGkara kaphajvara naSTa hotA hai| pInese gudAkA prabala zUla aura aneka prakArakI pittaja saMgrahaNI naSTa hotI hai| (2220) tiktAdikvAthaH (vR.ni. ra. / jvara ) (2224) tiktAlAvuyogaH (yo.ta. / ta. 57) tiktaayaaskbhuunimbshyaamaaprpttvaaskaiH| | tiktAlAbuphale pakaM saptAhamuSitaM jalam / zRtaM jalaM sitAyuktaM raktapittajvaraM jayet / / | galagaNDaM nihantyAzu pAnAtpathyAnuzIlitam / / kuTakI, dhamAsA, cirAyatA, kAlI nisota, eka acchI bar3I kar3avI tUMbI ko bhItarase pittapApar3A aura bAMsekA kAtha mizrI milAkara thor3A khAlI karake usameM garma pAnI bharakara usake pInese raktapitta aura jvara naSTa hotA hai| muMhako moma ityAdi se acchI taraha banda karake rakha(2221) tiktAdikAthaH ( vR.ni.ra. / jvara ) titoshiirblaadhaanyprpttaambhodhraikRtH| sAta dina pazcAt isa pAnIko nikAlakara kAthaHpunaHsamAyAtaM jvaraM zIghraM nivArayet // isameMse nitya prati thor3A thor3A pIne aura pathya kuTakI, khasa, khareMTI, dhaniyA, pittapApar3A | pAlana karanese galagaNDa naSTa hotA hai / dIjie For Private And Personal
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 320] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi (2225) tintiDIpAnakam (bhai. ra. / aru.) | kI chAla, majITha, khairasAra, aura lAla candanakA bhAgAstu paJca cizcAyAHkhaNDasthApi cturgunnaaH| kAtha pIne se bhayaGkara lasikAmeha, mAJjiSThameha, dhAnyakAkayorbhAgaM cAturjAtArddhabhAgikama // | aura anya upadrava yukta pramehoMkA nAza hotA hai / dviguNaM jalameteSAmekapAtre viloDitam / (2227) tilakAtha: pihitantaptadugdhena tato vastraparighutam // | (vR. ni. ra.; vaM. se., bUM. mA.; yo. ra. / gulma; vidhinA dhUpite pAtre kRtvA kpuurvaasitm| vR. yo. ta. / ta. 98) nRpayogyamidaM pAnaM vedayuktyA prayojitam // tilakAtho guddghRtvyossbhaamrjonvitH| imalIkA gUdA 5 pala, (25 tole ), khANDa pIto raktabhave gulme naSTe zukre ca yoSitaH // 20 pala, dhaniyA aura adraka 1-1 pala, cAtu ___tilake kAthameM gur3a, ghI aura trikuTe ( soMDa, rjAta (dAlacInI, ilAyacI, tejapAta aura mirca, pIpala) tathA bhAraMgIkA cUrNa milAkara nAgakesara) AdhA pala aura pAnI 55 pala lekara, pilAnese rakta gulma aura naSTapuSpa ( rajodarzana na kUTane yogya cIjoMkA cUrNa karake sabako miTTIke honA) roga miTa jAte haiN| pAtrameM pAnImeM milAkara matha ddaalie| tatpazcAt (2228) tilAdikalkaH (vaM. se. / ati.) usameM thor3AsA garma dUdha milAkara kapar3emeM chAna / kalkAstalAnA kRSNAnA zakarA pnycbhaagkH| liijie| aba isameM tanikasA kapUra milAkara Ajena payasA pItaHsayo rakta niyacchati // agara ityAdi se dhUpita miTTI yA pattharake pAtrameM 1 bhAga kAle tila aura 5 bhAga mizrIko bharakara rakha diijie| ekatra pIsakara bakarIke dUdhake sAtha pInese raktA___ yaha pAnaka rAjAoMke sevana karane yogya hai| tisAra naSTa hotA hai / isake pInese aruci naSTa hotI hai| (2229) tilAdikkAthaH (2226) tindukAdikkAthaH / (vaM. se. / azma.; vR. yo. ta. / ta. 102) ___ ( A. ve. vi. / ci. a. 68) tilA pAmArgakadalIpalAza pvvitvjH| tinduvitvaM viDaGgazca vyAghrI dhAtrI ca jaambpii| kAthaH peyo vimUtreNa shraashmrinaashnH|| cabbUlaM lohitazcaiva khadiraM raktacandanam / / tila, ciraciTA, kelekI jar3a, DhAka (palAza) eSAMkAtho harenmehAn lasikA sudaarunnm| kI chAla, jau aura belakI chAla ko bher3ake mUtrameM tathA maJjiSThamehAdinAnopadavasaMyutam // pakAkara pInese zarkarA aura azmarI ( patharI ) naSTa tindu (tendu ) kI chAla, bela chAla, bAya- hotI hai / athavA inake kSAroMko bher3ake mUtrake biDaMga, kaTailI, AmalA, nAgadamana, babUla (kIkara) | sAtha pInese bhI patharI naSTa hotI hai| 1 kSAra iti pAThAntaram For Private And Personal
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 321] Anuvvvvvvinvwwwwvvvvvvvniwomans (2230) tilAdikkAthaH (yo. ta. / ta.74) / tulasIpatra athavA droNapuSpI ( gUmA )ke kAthastilAnAM vinidhAya pItaH rasameM mircakA cUrNa milAkara pInese viSamajvara ___ kaTutrayaM brAhmaNayaSTicUrNam / naSTa hote haiN| nihanti sadyaHkusumaM salobhraM | (2234) tulasIpatrasvarasayogaH (rA.mA.strI.) strINAmasRgdAhamatipravRddham // surasAdalaniSyandaH puraannguddmdykhnnddsNmishrH| yadi strI ko mAsika dharma ke samaya adhika pItaHprasUti samayAdanantaraM zUlamapaharati // rakta AtA ho to tiloMke kvAthameM, trikuTA, bhAraMgI tulasIpatrake svarasameM purAnA gur3a, madya aura aura lodhakA cUrNa milAkara pInese vaha banda ho / khANDa milAkara strIko prasavake pazcAt turanta jAtA hai / yaha kvAtha striyoMke raktapradara aura dAhako pilAnese zUla naSTa hotA hai| bhI naSTa karatA hai| / (2235) tRNapazcamUlAdikAtha: (223 1) tilAdikAthaH ( yo. ra. / strI.) ( yo. ra.; vai. ra.; bhA. pra.; ga. ni.; bhai. ra.; vRM. saguDaHzyAmatilAnAM kAthApItaHsuzIlito naaryaa| mA.; dhanvaM. / mUtra. kR.; yo. ta. / ta. 28) janayati kusumaM sahasAgatamapi suciraM nirAtaGkam // kuza kAzazaroM darbha ikSuzceti tRNodbhavam / kAle tiloMke kvAthameM gur3a milAkara nitya | pittakRcchraharaM paJcamUlaM vastivizodhanam / / prati kaI dina taka pIne se bahuta dinoMse banda etatsiddhaM payaHpItaM meDhUgaM hanti zoNitam // RtusrAva bhI khulakara hone lagatA hai| kuza, kAMsa, zara, dAbha aura IkhakI jar3a / (2232) tilAdikAthaH ( yo. ra. / strI.) ina sabake yogakA nAma tRNapaJcamUla hai / tilazelukAravINAM kAthaM pItvA nssttrjaamhilaa| yaha pittaja mUtrakRcchUnAzaka tathA vastisaguDaM ziziraM tridinAjayati kusumaM na sndehH|| zodhaka hai| tila, lihasor3A, aura kalauMjI ke kAthako | inake sAtha dUdha pakAkara pInese mUtrendriyase ThaNDA karake gur3a milAkara nitya prati tIna dina AnevAlA rakta banda ho jAtA hai / taka pInese naSTArtava (Rtu banda honA) naSTa hokara | (2236) tRNapaJcamUlAdisiddhapayaH rajosrAva hone lagatA hai| (. mA. / kAsa.; vaM. se. / kAsa.) (2233) tulasIpatrasvarasaH zarAdipaJcamUlasya pippliidraakssyostthaa| (zA. saM. / khaM. 2 a. 1) kaSAyeNa zRtaM kSIraM pibetsamadhuzarkaram // pIto maricacUrNena tulasIpatrajo rsH| / tRNapaJcamUla (kuza, kAsa, zara, dAbha aura droNapuSpIrasopyevaM nihanti viSamajvarAn // / IkhakI jar3a ) pIpala aura drAkSA ( munakkA )ke 1 suzrutameM zarake sthAnapara nala pATha hai / bhA0 41 For Private And Personal
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [322] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi vRRVAVvvvvvvvvvv vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv kAthake sAtha dUdha pakAkara usameM zahada aura | (2239) tRSNAnigrahaNo kaSAyadazakaH zarkarA ( khANDa ) milAkara pInese khAMsI naSTa (ca. saM. / sU. a. 4) hotI hai| nAgaradhanvayAsakamustaparpaTakacandanakirAta(yaha pittaja kAsameM vizeSa hitakArI hai| tiktakaguDUcIhIveradhAnyakapaTolAnIti dazemAni (2237) tRNapaJcamUlIsiddhapayaH tRSNAnigrahaNAni bhavanti / / soMTha, dhamAsA, mothA, pittapApar3A, lAla (vaM. se. / raktapittA.) candana, cirAyatA, giloya, sugandhabAlA, dhaniyA zataM kSIraM pibeccApi paJcamUlyA tRnnaahyaa| aura paTolapatra / yaha daza cIjeM tRSNAnAzaka haiM / gokaNTakAnAM svarasai paNinIbhistathA payaH // / (2240) trAyantyAdikaSAyaH (g.ni.|jvr.) hantyAzu raktaM sarujaM vizeSAnmUtramArgagam / trAyantI kaTukA mustaM cndnoshiirsaarivaaH| mer3hage vihatazcApi vstiruttrsNjnyikH|| paTolapatraM madhukaM madhukaM cAkSasammitam // tRNapaJcamUlake sAtha athavA zAlaparNI, pRSTa tatpakaM madhunA peyaM kaphapittodbhave jvare / / parNI, mudgaparNI aura mASaparNIke sAtha athavA trAyamANA, kuTakI, mothA, lAla candana, khasa, gokharuke svarasake sAtha dUdha pakAkara pInese sArivA, paTolapatra, mulaiThI aura mahuveke phUla 11-1 / raktapitta aura vizeSakara mUtramArgase Ane vAlA tolA lekara kAtha banAkara ThaNDA karake usameM zahada rakta zAnta hotA hai| milAkara pInese kaphapittajvara naSTa hotA hai / ____ mUtramArgase rakta AtA ho to usameM isa (2241) trAyantyAdikvAthaH (ga.ni.pANDu) dUdhakI uttaravasti bhI lAbha pahuMcAtI hai| trAyantikAmadhukapippalImUlamustA (dUdha 8 bhAga, pAnI 32 bhAga, kuTI huI vAsAguDUcipicumandakirAtajAtam / auSadha 1 bhAga / sabako milAkara pAnI jalane zItIkRtaM madhuyutaM pibataH kaSAyam taka pakAkara chAna leN|) hAridrakajvaramasau vinihanti zIghram / / trAyamANA, mulaiThI, pIpalAmUla, mothA, vAsA, (2238) tRptinno kaSAyadazakaH giloya, nImakI chAla aura cirAyatA / inake (ca. saM. / sU. a. 4) kAthako ThaNDA karake zahada milAkara pInese hAridraka nAgaracitrakacavyaviDaGgamUrvAguDUcIvacAmusta- sannipAta zIghra naSTa hotA hai / pippalIpaTolAnIti dazemAni tRptinnAni bhvnti| (2242) trAyantyAdikvAthaH soMTha, cItA, cava, bAyabiDaMga, mUrvA, giloya, (vaM. se.; vR. ni. ra.; yo. ra. / jvara. ) vaca, mothA, pIpala aura paTolapatra / yaha daza | trAyantIkaTukAnantAsArivAbhiH zRtaM jalam / cIjeM tRptikA nAza karatI haiN| santatAye jvare deyaM vAtAdInAM nivRttaye // 1 tRpti-kaphajaroga, jisameM pUrNAhAra kie binA hI tRpti rahatI hai / For Private And Personal
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 323] santatAdi jvaromeM trAyamANA, kuTakI, ananta- | aura mulaiThI, 1-1 bhAga; nisota aura paTola mUla aura sArivAkA kvAtha denese vAtAdi doSa | 4-4 bhAga tathA chilake rahita masUra 8 bhAga / zAnta hote haiN| inake kAthameM ghI DAlakara pInese vidradhi, gulma, (2243) trAyantyAdikkAthaH vIsarpa, dAha, moha, mada, jvara, tRSNA, mUrchA, ( vR. ni. ra.; ga. ni. / jvara ) vamana, hRdroga, raktapitta, kuSTha aura kAmalAkA nAza trAyantIdazamUlapuSkarajaTAvAtAribhiH kaarvii| hotA hai| bhArgI syAdamRtATarUSakazaTIgomUtrasaMyojitaiH // (2246) trAyantyAdikAthaH (vRddha) zRGgIvyoSapunarnavAbhiracirAduSNakaSAyo haret / (yo. ci. / kA.) sAbhinyAsagadaM kaphajvaraharaM niHsaMzayaM paayyet|| traayntiindryvaavaasaachinnaatiktaapttolkaiH| __ trAyamANA, dazamUla, pokharamUla, araNDamUla, nimbdsprshbhuunimbshmpaakpdmkprpttaiH|| kalauMjI, bhAraMgI, giloya,bAsA (aDUsA ), kapUra- aSTAvazeSitaHkAthaH pittshlessmjvraaphH|| kacarI, kAkaDAsiMgI, trikuTA (soMTha, mirca, pIpala) trAyamANA, indrayava, bAsA, giloya, kuTakI, aura punarnavAko gomUtrameM pakAkara garma garma pInese paTolapatra, nImakI chAla,dhamAsA,cirAyatA,amalatAsa kaphajvara aura abhinyAsa sannipAta zIghra naSTa padmAkha, aura pittapApar3A samAna bhAga lekara hotA hai| adhakuTA karake AThagune pAnImeM pakAkara AThavAM (2244) trAyantyAdikAthaH (yo.ci.kA.) bhAga pAnI zeSa rahane para chAnakara pilAnese pittajAyantIparpaTozIratiktAnimbaduspRzA- kaphaja jvara naSTa hotA hai| kaSAyo madhusaMyukto pittajvaravinAzanaH // (2247) trAyamANAkAtha: trAyamANA, pittapApar3A, khasa, kuTakI, nImakI (vA. bha. / ci. sthA. a. 14) chAla aura dhamAseke kAthameM zahada DAlakara pInese dvipalaM trAyamANAyA jaladvipasthasAdhitam / pittajvara naSTa hotA hai| aSTabhAgasthitaM pUtaM koSNaM kSIrasamaM pibet // (2245) trAyantyAdikvAthaH pibedupari tasyoSNaM kSIrameva yathA balam / (vA. bha. / ci. / a. 13) tena ni tadoSasya gulmaH zAmyati paittikaH / / prAyantI triphalA nimba kaTukA madhukaM smm| 10 tole trAyamANAko 2 sera pAnImeM pakAtrivRtpaTolkAbhyAJca catvAroMzAH pRthak pRthk|| iye jaba pAvasera pAnI zeSa raha jAya to chAna masUrAnnistupAdaSTau tatkAthaHsaghRto jayet / / liijie| vidradhIgulmavIsarpadAhamohamadajvarAn // / prathama virecanAdi dvArA zarIra zuddhi karA tRnnmuurchaacchrdihRdrogpittaamRkusstthkaamlaaH|| deneke pazcAt isa kAthameM samAna bhAga dUdha milA"bAyamANA, triphalA, nImakI chAla, kuTapho / kara mandoNa pilAkara Uparase yathAzakti uSNa dUdha For Private And Personal
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 324 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi pilaaiye| isake sevanase paitika gulma naSTa (2251) trikaTukAdigaNaH (su.sN.|suu.a.38) hotA hai| pippalImaricazRGgaverANi trikaTukam / (2248) trAyamANAdikAthaH (vR.ni.ra.zU.) / jyUSaNaM kaphamedonnaM mehakuSThatvagAmayAn // trAyamANakaNAmUlaM tritA madhukaM shivaa|| nihanyAdIpanaM gulmapInasAgnyalpatAmapi // girimAlAzivAdrAkSAkuraNTapittazUlahRt // pIpala, kRSNamirca aura soMThake mizraNako ___trAyamANA, pIpalAmUla, nisota, mulaiThI, soMTha, trikaTu yA tryUSaNa kahate haiN| amalatAsa, harra, munakkA aura piyA bAMsekA kAtha trikuTA-kapha, meda, prameha, kuSTha, carmaroga, pInese pittaja zUla naSTa hotA hai / gulma, pInasa aura agnimAMdya nAzaka tathA agni(2249) trAyamANAdi kvAthaH / dIpaka hai| (vR. yo. t.| ta. 123) / (2252) trikavAdikAthaH (vR. ni. r.| kR.) trAyamANapaTolaparpaTakacchurAkaTurohiNI / trikaTutriphalAkAthaHsakSAralavaNaHpibet / pAvakena laghIyasA paripAcya sAdhuzRtaM hitam / kaphavAtaprakopanno virekAtkaphadijit // hanti sarvavisarpajAlamupadravaughasamAyutam / soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, aura AmadvandvajaM viSajaM ca taM purasaMyutaM guNavattaram // leke kAthameM yavakSAra aura seMdhAnamaka milAkara trAyamANA, paTola, pittapApar3A, dhamAsA aura pInese virecana hokara kapha aura vAyuke prakopa kuTakIko adhakuTA karake rAtako pAnImeM bhigo | tathA aNDavRddhikA nAza hotA hai| TIjiA aura prAtaHkAla mandAgripara pakAkara ThAna- (2253) trikaTavAdikAH kara rogIko pilA dIjie / yaha dvandvaja, viSaja __ (vaM. se.; yo. ra.; vR. ni. ra.; vRM. mA. / zira.) aura anya sarva prakArake visoko naSTa karatA hai| trikaTupuSkaravIjakaraJjarAsnAturaGgagandhAnAm / yadi isameM gUgala milA liyA jAya to aura bhI kAthaH zirotijAlaM nAsApIto nivArayati / adhika guNakArI ho jAtA hai| trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ), kamalagaTTe (2250) trAyamANAdikAthaH / karaJjakI girI, rAsnA aura asagaMdhakA kAtha (ca. saM. / ci. a. 3.) nAsikA dvArA pInese zirazUla naSTa hotA hai| trAyamANAmRtAnimbapaTolatriphalAzatam / / (2254) trikaTvAdikAtha: gurukSIrA pibedetat stanyadoSavizuddhaye // (vai. jI. / vilAsa 1 ) yadi bAlakakI mAtAkA dUdha bhArI ho to | trikaTutriphalAkaliGganimba use (mAtAko) trAyamANA, giloya, nImakI chAla, | tridugrAkhadirodbhavaHkaSAyaH / paTola aura harai, baher3A tathA AmalekA kAtha pazumUtrasamanvito nipItaH pilAnA caahie| kRmikoTIrapi hanti vegto'ym|| 1 trikaTupuSkararajanIrAsnAsuradArugragandhAnAmiti pAThabhedaH / For Private And Personal
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 325] trikuTA (soMTha, mirca, pIpala), harra, baher3A, gokharu, kharaiTI, kaTailI, aura soMTha 2-2 AmalA, indrajau, nImakI chAla, nisota, baca aura tole, pAnI 128 tole, gAyakA dUdha 32 tole| khairake kAthameM gomUtra milAkara pInese peTake kRmi sabako ekatra milAkara pakAiye jaba pAnI jala zIghra hI naSTa ho jAte haiN| jAya to chAna liijie| isameM gur3a milAkara (2255) trikaTvAdikkAthaH (yo. ra. / sanni.) pInese mUtrAvarodha, kabz2a aura kaphajvara naSTa trikttuklinggkttukaahriitkiivibhiitkaamlkaiH| hotA hai| dhvaMsayati kaNThakubja vRSarajanIdvayayutaH kaathH|| (2258) trikaNTakAdisiddhapayaH (c.d.|muu.) trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ), indrajau, trikaNTakairaNDazatAvarIbhiH kuTakI, harra, baher3A, AmalA, haldI, dAruhaldI siddhaM payo vA tRNapazcamUlaiH / tathA bAsekA kAtha pInese kaNThakuJja sannipAta guDapragADhaM saghRtaM payo vA naSTa hotA hai| rogeSu kRcchrAdiSu zastametat // (2256) trikaNTakAdikAthaH / gokharu, araNDamUla aura zatAvara athavA (dhanva.; yo. ra.; bhai. ra.; . mA.; / mUtra; | tRNapaJcamUla (kuza, kAsa, zara, darbha aura IkhakI vR. yo. ta. / ta. 100 ) jar3a) se siddha dUdhako gur3ase mIThA karake ghI DAlatrikaNTakAragvadhadarbhakAsa kara pInese mUtrakRcchU naSTa hotA hai / __duraalbhaaHprstrbhedpthyaaH| (auSadha 5 tole, dUdha 40 to0, pAnI 160 to. / milAkara pakAeM / pAnI jala kara nighnanti pIDAM madhunA'zmarIM ca dUdha mAtra zeSa rahane para utAra leN|) __sammAptamRtyorapi muutrkRcchrm|| (2259) trikArSikAdikaSAyacatuSTayaH gokharu, amalatAsa, dAbha, kAsa, dhamAsA, (ga. ni. / jvarA. ) pakhAnabheda aura harrake kAthameM zahada DAlakara pIne | imaM cAnyaM pravakSyAmi samAsena yathA kramam / se patharI aura mRtyuke samIpa pahuMcA dene vAle sarvajvaraharaM zreSThaM kaSAyamamRtopamam // mUtrakRcchrakI pIr3A bhI naSTa hojAtI hai| trikarSa paJcakarSa vA saptakarSamathApi vA / (2257) trikaNTakAdikSIraH / - evaM sazamanArtha tu deyaM syAnnavakArSikam // (vR. ni. ra.; . mA.; vaM. se. / jva.; zA. saM / trikArSikaM paTolantu madhukaM bhdrrohinnii| khaM. 2 a. 2) etadeva samustaM syAtsAbhayaM paJcakArSikam / / triknnttkblaavyaaghriiguddnaagrsaadhitm| sanimbapatraM sozIraM vijJeyaM saptakArSikam / varSomUtravibandhanaM kaphajvaraharaM pyH|| tvacAtra saptaparNasya phalAnyAragvadhasya ca // 1 baceti pAThAntaram For Private And Personal
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 326] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| takArAdi ka sannipAtaprazamanaM vijJeyaM navakArSikam / (2260) triphalA (su. saM. / sU. sthA. 38) etadeva kapAyantu sarpipA saha yojitm|| harItakyAmalakavibhItakAni triphalA // vAtapittasamutthasya jvarasya tvamRtopamam / triphalA kaphapittanI mehkusstthvinaashinii| sukhoSNalavaNaM dadyAdvAtazleSmodbhave jvare // cakSuSyA dIpanI caiva viSamajvaranAzinI // zarkarA saMyutaM pItaM pittajvaravinAzanam / harra, baher3A aura AmalA milakara "triphalA" kSaudreNa saha saMyuktaM zleSmajvaraharaM param // gomUtreNa samAyuktaM sannipAtajvarApaham // triphalA kapha, pitta, prameha, kuSTha aura viSama nimna likhita trikArSika, paJcakArSika, sapta- jvaranAzaka tathA netroMke lie hitakArI aura kArSika yA nava kArSika kaSAya samasta prakArake | dIpana hai| jvaroMko naSTa karaneke lie amRtake samAna guNa- | (2261) triphalAkalkaH kArI haiN| (vR. ni. ra.; yo. ra. / mUtrakR.) 1 paTolapatra, mulaiThI aura kuttkii| tInoM triphalAyA supiSTAyA:kalka kolasamanvitam / cIjeM 1-1 kapa lekara kAtha banAveM / isakA | vAriNA lavaNIkRtya pibenmUtrarujApaham // nAma "trikArSika ___ triphalA aura berako pAnImeM kalka (piTThI)kI 2-isI kAthameM 1-1 kapa mothA aura harI bhAMti pIsakara use seMdhA namakase namakIna karake bhI milA liyA jAya to isakA nAma "paJcakArSika" | pAnIke sAtha pInese mUtrakRcchra naSTa hotA hai / ho jAtA hai| (2262) triphalAkaSAyaH (yo.ra.;vaM.se.netra) 3-paJcakArSika kAthameM nImake patte aura | triphalAyAHkaSAyastu dhAvanAnnetrarogajit / khasa milAne se " saptakArSika " ho jAtA hai| kvlaanmukhrognnHpaantHkaamlaaphH|| 4-sapta kArSikameM saptaparNa (sataune) kI chAla triphalAke kaSAyase AMkheM dhonese netraroga, aura amalatAsake phalakA gUdA (garbha) milAnese vaha " navakArSika" kvAtha kahalAtA hai / yaha | kulle karanese mukharoga aura pInese kAmalA roga kvAtha sannipAta ke lie vizeSa upayogI hai| naSTa hotA hai| uparokta kAthoMmeM ghI DAlakara pilAnese vaha | (2263) triphalAkAthaH (vaM. se. / netra.) vAtapitta jvarameM amRtake samAna lAbha pahuMcAte haiN| pathyAstisro vibhItakyASaT dhAgyo dvAdazaiva tu / inheM vAtakapha jvarameM jarAsA seMdhA lavaNa prasthA? salile kAthyamaSTabhAgAvazeSitam // milAkara ( kucha garma ) pilAnA cAhie / pitta / pittAbhiSyandamAtrA roga vA timiraM jayet / jvarameM mizrI milAkara, kaphaja jvarameM zahada milA sarambhadAhazUlAsRnAzanaM dRkprasAdanam // kara aura sannipAta jvarameM gomUtra milAkara sevana harra 3 naga, baher3e 6 naga aura Amale 12 karAnA caahie| naga lekara unakI guThalI nikAlakara, adhakuTA For Private And Personal
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaSAyapakaraNam ] dvitIyo bhAga / [327 ] karake AdhA sera pAnImeM pakAkara AThavAM bhAga triphalAke kAtha yA bhaMgareke rasase upadaMza zeSa rahane para chAnakara pInese pittAbhiSyanda (gI / (Atazaka ) ke ghAvoMko dhonese vaha naSTa ho se AMkha dukhanA), AMkhoMse pAnI bahanA, timira, | jAte haiN| sUjana, dAha aura zUla zAnta hokara netra svaccha (2268) triphalAdikalkaH ho jAte haiN| (vA. bha. / ci. sthA. a. 12) (2264) triphalAkAthaH (vaM. se. / visarpa.) triphalAvyoSapatrailAtvakakSIrIcitrakatvacAm / triphalArasasaMyuktaM sarpitrivRtayA sh| viDaGgaM pippalIm lomazaM vRSakaM vacAm // prayoktavyaM virekArthavIsarpajvarazAntaye // RddhiM lAGgalikaM cavyaM samabhAgAni peSayet / visarpajanya jvarameM virecana karAne ke lie kalkeliptvAyasI pAtrIM madhyAhne bhakSayedidam / / triphalAke kAthameM nisotakA cUrNa aura ghI milAkara vAtAne sarvadoSe'pi paraM zUlAnvite hitam / / pilAnA caahie| triphalA, trikuTA, tejapAta, ilAyacI, banasa(2265) triphalAkAthaH (ga. ni. / netra.) locana, cItA, dAlacInI, bAyabiDaMga, pIpala, kalkaHkAtho'thavA cUrNa triphalAyA nissevitm| jaTAmAMsI, bAsA, baca, Rdvi, kalihArI, aura madhunA haviSA vApi samastatimirAntakRt / / cava / samAna bhAga lekara pAnImeM pIsakara prAtaHkAla traiphalenAtha haviSA lihAnastriphalAM nishi| lohekI kaTorImeM lepa kara dIjie aura dopaharako yaSTImadhukasaMyuktAM madhunA ca pariplutAm // (zahadameM milAkara ) cATa liijie| triphalekA kalka, kAtha athavA cUrNa zahada isake sevanase sarvadoSaja vAtarakta aura zUla yA ghImeM milAkara sevana karanese samasta timira / naSTa hotA hai| roga naSTa hote haiN| (2269) triphalAdikaSAyaH (ga. ni.| cara.) rAtrike samaya triphalA aura mulaiThI ke cUrNako phalatrikamuzIraJca paTolaM madhuyaSTikA / triphalAghRta aura zahadameM milAkara cATanese timira ATarUpa kaSAyo'yaM peyaHpittakaphajvare / / roga naSTa hotA hai| triphalA, khasa, paTolapatra, mulaiThI, aura bAse (2266) triphalAkAthaH (vaM. maa.| jv.)| ( aDUse) kA kAtha pittakaphaja jvarameM lAbha pahuMcAtA hai| guDapragADhAM triphalAM pibedvA vissmaarditH|| triphaleke kvAthako gur3ase mIThA karake pInese (2270) triphalAdikaSAyaH (ga. ni.| jvara.) triphalAvyoSakaTukaguDUcInimbavatsakAn / viSamajvara naSTa hotA hai| kirAtatiktakaM mustaM paTolaJcaiva saMharet // (2267) triphalAkAthaH (bR.maa.|up. vR.ni.ra.) | siddhaHkapAyaHpAtavyo vAtazleSmodbhave jvare // triphalAyAHkaSAyeNa bhRGgarAjarasena vaa|| __ triphalA, trikuTA, kuTakI, giloya, nImakI vaNamakSAlanaM kuryAdupadaMzapazAntaye / / | chAla, indrajau, cirAyatA, mothA, paTolapatra / For Private And Personal
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 328] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi daDAlakara inakA kAtha banAkara pInese vAtakaphaja jvara naSTa zuddha loha cUrNa / saba cIjeM samAna bhAga lekara hotA hai| adhakuTI karake miTTI ke baratanameM ATha gune pAnImeM (2271) triphalAdikaSAyaH pakAiye / jaba cauthAI pAnI zeSa rahe to utArakara (ga. ni.| jvara.; . mA.; vR. ni. ra.; vaM. se. / / chAna lIjie / isameM zahada milAkara pInese kaphaja ___ jvara.; vR. yo. t.| ta. 59) jvara tathA anya kaphaja roga naSTa hote haiN| yaha triphlaashaalmliiraasnaavyaadhighaataattruusskaiH| hRdayake lie bhI hitakara hai| eSAM kAthaH sitAyukto vAtapittajvarApahaH / / (2274) triphalAdikaSAyaH(ga.ni.;.mA.jvara) triphalA, seMmalakI mUsalI, ( athavA chAla), rAsnA, amalatAsa, aura bAse ( aDUse ) ke kAthameM triphalApaTolavAsAcchinnaruhA (tikt)rohinniissddgnthaaH| mizrI milAkara pInese vAtapittaja jvara naSTa hotA hai| madhunA zleSmasamutthe (2272) triphalAdikaSAyaH dazamUlIvAsakasya vA kAthaH // (ga. ni.; . mA. / prame.) kaphaja jvarameM triphalA, paTolapatra, bAsA triphalAragvadhadrAkSAkaSAyo mdhusNyutH| (aDUsA), giloya, kuTakI, aura bacake kAthameM pIto nihanti phenAkhyaM pramehaM niyataM nRNAm // athavA triphalA, amalatAsa, aura munakkAke kAthameM pInA caahie| zahada milAkara pInese phenAkhya prameha ( vAtaja (2275) triphalAdikkAthaH (bu. mA. / zothA.) prameha bheda ) avazya naSTa ho jAtA hai| triphalAyorajaHkSAraiHzothajitriphalArasaH / (2273) triphalAdikaSAyaH (ga.ni. / jvara.) triphalAke kAthameM triphalAkA cUrNa, lohabhasma aura yavakSAra milAkara pInese zotha roga naSTa triphalozIrabhUtIkaM nimbarohiSamustakam / | hotA hai| saralaM dAru khadiraM paTolaM vizvabheSajam // tvaksaptaparNAtpippalyAkArpAsAsthi tvyorjH| (2276) triphalAdikkAthaH (vR.ni.ra. / vraNa.) paktvA tulyAni niHsrAvya sthApayenmRNmaye nve|| ye kledapAkatigandhavanto tataHsaMpate hRdyaM sthitaM kSaudrayutaM pibet / / vraNA mahAntaHsarujA sazothAH / hanyAcca zlaiSmikAn rogAn jvarazca kaphasambhavam prayAnti te guggulumizritena triphalA, khasa, ajavAyana, nImakI chAla, pItena zAnti triphalAjalena // rohiSatRNa (mirciyAgandha), mothA, cIrakA burAdA / triphalAke kAthameM gUgala milAkara pInese kleda devadAru, kharasAra, paTolapatra, soMTha, sataune (saptaparNa) | pAka, srAva, durgandha, zotha aura pIDAyukta bhayaGkara kI chAla, pIpala, kapAsake bIja (binaule ) aura | ghAva bhI naSTa ho jAte haiN| For Private And Personal
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] dvitIyo bhAga / [ 329 ] vvvvin/IN. AAAAAAAAAAAAAAAAAwavimoviwwvAAAAAM (2277) triphalAdikkAthaH saMhajanekI chAlake kAthameM pIpala aura bAyabir3aGgakA ( A. ve. vi. / ci. a. 40) cUrNa milAkara pInese kRmi roga naSTa hotA hai| triphalA kaTukA bhIru paTolAmRtaparpaTaH / | (2281) triphalAdikAthaH (ga. ni. / jvara.) kAthaM pItvA jayejantU rogaM duSTastodbhavam // | triphalA'tiviSA~ mustaM kramukaM sakaliGgakam / triphalA, kuTakI, zatAvara, paTolapatra, giloya paTolAragvadhazcaiva rohiNI citrakaM samam // aura pittapApar3e kA kAtha pInese azuddha pArada kAtha:kSaudrayutaH zlezma jvarakAsagalAmaye / khAnese utpanna vikAra naSTa hote haiN| triphalA, atIsa, mothA, supArI, indrajau, (2278) triphalAdikkAthaH paTolapatra, amalatAsa, kuTakI, aura cIteke kAtha (vR. ni. ra.; yo. ra. / zotha.) meM zahada milAkara pInese kaphajajvara, khAMsI triphalAkAthapAnaM hi mahiSIsarpiSA sh| aura galaroga naSTa lote haiN| hanti zothaM pramehazca nADIvraNabhagandaram // (2282) triphalAdikAtha: (vaM. mA. pra. vR.ni.ra) triphalAke kvAthameM bhaiMsakA ghRta milAkara pInese triphalAdArudAya'dvakAthaH kSaudreNa mehhaa| zotha, prameha nADIvraNa ( nAsUra ) aura bhagandara naSTa guDUcyA svarasa pIto madhunA sarvamehaMjit // hotA hai| triphalA, devadAru, dAruhaldI aura motheke (2279) triphalAdikkAthaH kAthameM athavA giloyake svarasameM zahada milAkara (ga. ni. / amla.; vaM. mA. / a. pi.) pInese sarva prakArake prameha naSTa hote haiN| phalatrikaM paTolazca tiktAkAthaH sitaayutH| (2283) triphalAdikAthaH (. maa.| vraNazo.) pItAlItakamadhvAkto jvrcchrymlpitthaa|| triphalA khadiro dAvI nygrodhaadiblaakushaaH| triphalA, paTolapatra aura kuTakIke kAthameM nimbakolakapatrANi kaSAyaHzodhane hitaH / / mizrI, zahada aura mulaiThI kA cUrNa milAkara pInese | / triphalA, khairasAra, dAruhaldI, nyagrodhAdigaNa, jvara, vamana aura amlapitta roga naSTa hotA hai| kharaiTI, kuzA, nIma, aura berIke pattoMkA kAtha ghAvoM (2280) triphalAdikAthaH ke zuddha karaneke lie prayukta karanA cAhiye / (zA. sN.| kha. 2 a. 2 ) (inake kAthase ghAva dhone cAhiyeM / ) triphalAdevadAruzca mustA muusskkrnnikaa| (2284) triphalAdikkAthaH ziretaiHkRtaH kAthaH pippalIcUrNasaMyutaH // (vA. bha. / ci. a. a. 1) viDaGgacUrNayuktazca kRmighna kRmirogahA // triphalA picumandatvaGmadhukaM vRhatIdvayam / triphalA, devadAru, mothA, mUSAkarNI, aura samasUradalaM kAthaHsaghRto jvarakAsahA / / 1 trivRteti pAThAntaram / 2 kaTukamiti pAThAntaram bhA042 For Private And Personal
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir - [ 330 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [ takArAdi triphalA, nImakI chAla, mulaiThI, kaTailI, / (2288) triphalAdikvAthaH (yo. ra. / bahumU.) kaTailA, aura masUra ke kAthameM ghI milAkara pInese triphalAveNupatrAbdapAThAmadhuyutaiH kRtH| kAsa aura jvara naSTa hotA hai| kumbhayonirivAmbhodhiM bahumUtrantu zoSayet // (noTa-yaha kAtha jIrNajvara aura vAtaja triphalA, bAMsake patte, mothA aura pAThAkA kAsameM hitakara hai / kaphaja kAsa athavA navIna madhumizrita kAtha bahumUtrako isa prakAra naSTa kara jvarameM nahIM denA caahiye|) detA hai jisa prakAra kumbhaja RSine kSaNabharameM (2285) triphalAdikkAthaH (vaM. mA. / mukha.) samudrako sukhA diyA thaa| (2289) triphalAdikkAthaH kathitA triphalA pAThA mRdvIkA jaatipllvaaH| (vR. ni. ra.; vaM. se.; yo. ra. / zUla.; zA. sN.| niSevyA bhakSaNIyA vA triphalA mukhapAkahA // kha. 2 a. 2) triphalA, pAThA, munakkA, aura camelIke pattoM | triphalAragvadhakAthaH zarkarAkSaudrasaMyutaH / kA kAtha pilAne athavA zahadake sAtha triphalA raktapittaharo daahpittshuulnivaarnnH|| cUrNa caTAnese mukhapAka naSTa hotA hai / triphalA aura amalatAsake kAthameM khAMDa aura (2286) triphalAdikAthaH zahada milAkara pInese raktapitta, dAha aura pittaja (vai. jI.vi. 3; bhA. pr.| pAM.; zA. sN.|khN.2a.2) zUla naSTa hotA hai / triphlaavRssbhuunimbnimbtiktaamRtaakRtH| (2290) triphalAdikAthaH (yo. ra. / ne.) kAtho madhuyutaHpItaH kAmalApANDurogajit // ayaHsthaM triphalAkAthaM sarpiSA saha yojitam / ___ triphalA, bAsA, cirAyatA, nImakI chAla, bhuktopari pibetsAyaM mAsenAndho'pi pazyati / / kuTakI, aura giloyake kAthameM zahada milAkara prAtaHkAla triphaleke kvAthameM ghI DAlakara lohe pInese kAmalA tathA pANDuroga naSTa hotA hai| ke bartanameM bharakara rakha dIjie aura use sAyaGkAla(2287) triphalAdikkAthaH ke bhojanake pazcAt piijie| isa prakAra 1 mAsa taka triphalA kAtha sevana karanese andheko (ga. ni. / ku.; ca. saM. / ci. a. 7 ku.) bhI dIkhane lagatA hai| triphalApaTolapicumandavacA (2291) triphalAdikAthaH ruNayaSTikAHsakaTukA rajanI / (ca. saM. / ci. a. 3 jva.; vaM. se. / jva.) navaHbhizRtaM prapibataHsalilaM triphalAM trAyamANAzca mRdvIkAM kaTurohiNIm / na bhavanti pittkphkusstthrujH|| pittazleSmAharastveSa kaSAyo hyaanulomikH|| harra, baher3A, AmalA, paTolapatra, nImakIchAla, triphalA, trAyamANA, munakkA aura kuTakIkA baca, majITha, kuTakI aura hldii| ina nau vastuoM-_ kAtha pInese pittakaphaja jvara naSTa hotA aura vAyu kA kAtha pInese pittakaphaja kuSTakA nAzahotA hai| anuloma hotA hai| For Private And Personal
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 331] savvvxy (2292) triphalAdikkAthaH (bR. ni. r.| zUla.) | (2296) triphalAdipAcanakaSAyaH triphalAriSTayaSTayAhAkaTukAragvadhaiH zRtam / / (ga. ni. / kuSTha ) pAyayenmadhusaMmizraM dAhazUlopazAntaye // triphalA khadiraM kASThaM nimbatvak ca jale shRtm| __dAha aura zulakI zAntike lie. triphalA, kuSTheSu pAcanaM dadyAtsarvadoSodbhaveSvapi // nImakI chAla, mulaiThI, kuTakI aura amalatAsake pRthak pRthak doSoMse tathA sarva doSoMse utpanna kvAthameM zahada DAlakara pilAnA caahie| kuSThameM triphalA, khairasAra aura nImakI chAlakA kAtha (2293) triphalAdivAthaH pilAkara doSoMko pacAnA cAhie / (ca. saM. / ci. sthA. kAmalA.; ca. d.| kAma.) | (2297) triphalAdivirecanam triphalAyA guDUcyA vAdAA nimbasya vaarsm| (. mA. / zItapi.; vR. ni. ra.) zItaM madhuyutaM prAtaH kaamlaaHpibennrH|| / triphalApurakRSNAbhirvirekazcAtra zasyate / kAmalA rogakI zAntike lie prAtaHkAla triphalAM kSaudrasahitAM pibedvA navakArSikam // triphalA, yA giloya, yA dAruhaldI athavA nImakI zItapitta rogameM triphaleke kAthameM gUgala aura chAlake zIta kaSAyameM zahada DAlakara pInA caahie| pIpalakA cUrNa milAkara usase ghirecana karAnA (2 tole auSadhako kUTakara rAtako 10 tole cAhie athavA zahadake sAtha triphalA cUrNa caTAnA pAnImeM bhigo deM prAtaHkAla mala chAnakara 1 // cAhie, yA navakArSika kAtha pilAnA caahie| tolA zahada DAlakara pieN| (2298) triphalAdivirecanam (vaM.se. netra.) (2294) triphalAdikAthaH (vR.ni.ra.mUtrAghA.) triphalAdazamUlAnAM niyUhaM dugdhamizritam / varAmbulavaNaJcaiva samUtaM yaH pibennrH| gandharvatailasaMyuktaM prayuJjIta virecanam / / tasya nazyanti vegena muutraaghaataastryodshH|| triphalA aura dazamUlake kvAthameM samAna bhAga triphalAke kAthameM seMdhAnamaka milAkara usake / dUdha aura 4-5 tole araNDakA taila (kASTrAlaya) sAtha rasa sindUra sevana karanese 13 prakArake | milAkara pilAnese virecana hokara vAtaja timira mUtrAghAta atyanta zIghra naSTa ho jAte haiN| | roga naSTa hotA hai| (2295) triphalAdikkAtha: / (2299) triphalAyogaH |(g. ni. / granthya.) (ra. ra. / a. 12 prema.; vaM. se. / pra.) sakAJcanArAtriphalAjale zrRtA triphalA mustakaM dAruharidrA devadAru ca / prazasyate mAgadhikAvacUrNitA / tatkAthaM matimAnmehAnbahupatrarajaM jayet // sagaNDamAlAgalagaNDarogiNAM triphalA, mothA, dAru haldI, aura devadAruke - phalatrikADhayaM yavamudgabhojanam / / kAthake sAtha abhrakabhasma sevana karanese prameha triphalA aura kacanArakI chAlake kAthameM pIpanaSTa hotA hai| | lakA cUrNa milAkara pilAne aura triphalA cUrNa For Private And Personal
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [332] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| [ takArAdi vvvvAANA milAkara mUMgakI dAla tathA jaukI roTI khilAnese | trikuTA (soMTha, mirca, pIpala), pIpalAmUla, gaNDamAlA aura galagaNDa roga naSTa hotA hai| devadAru, harra, baher3A aura AmalA, samAna bhAga (2300) triphale ( bhai. ra. / pari.) lekara kAtha banAkara usameM yavakSAra seMdhAnamaka, pathyA vibhItakaM dhAtrI mahatI triphalA mtaa| sAmudranamaka aura kAlAnamaka milAkara pInese svalpA kAzmayakhajUraparUSakaphalaibhavet // | vAtakaphaja aNDavRddhi naSTa hotI hai| hara, baher3A aura Amaleke mizraNako (yavakSAra 2 mAze aura tInoM namaka milA"vRhattriphalA" aura khambhArI, khajUra tathA phAlaseke | kara 1 mAzA lene caahiyeN|) phaloMke mizraNako "laghutriphalA" kahate haiN| / (2304) tryaSaNAdikAtha: (2301) trivRtAdikkAthaH (bR.mA.zo. vR.ni.ra.) (vR. ni. ra. / jvara.; vaM. se.) kSIrAzinaHpittakRte tu zothe tryUSaNaHdazamUlazuNThIbhArgIchinnodgavaH kAthaH / tridguDUcItriphalAkaSAyam / pItaHzamayati sahasA jvaramugraM sannipAtAkhyam / pibedvAM mUtravimizritaM vA trikuTA, dazamUla, soMTha, bhAraMgI aura giloya phalatrikacUrNamathAkSamAtram // kA kAtha pInese bhayaGkara sannipAta jvara naSTa hotA hai| pittaja zothameM nisota, giloya aura triphalA iti takArAdikaSAyaprakaraNama / kA kAtha athavA gomUtrake sAtha 1 / tolAkI mAtrA nusAra triphalAkA cUrNa pilAnA caahie| atha takArAdicUrNaprakaraNam (2302) trivRtAdikkAthaH / | (2305) tavarAjAdicUrNam(vR. ni. ra. / kSaya.) (vaM. se.; ga. ni.; . mA.; / vR. ni. ra.; ra. ra.; tavarAjakaNAdrAkSA kharjaraM madhukaM truTI / ca. d.| jvara.; hA. saM. / sthA. 3 a. 2) lavaGgaM patrakazcaiva nAgakesara nAmataH // tridvishaalaakttukaatriphlaargvdhaiHshRtH| madhunA bhakSitaM hanti cUrNameSAM hi nishcitm| samAroM bhedanaHkAthaH peyaH srvjvraaphH|| bhramaM dAhaM ziraHpIDAM kSayaroga na saMzayaH / / nisota, indrAyaNa, kuTakI, triphalA aura yavAsazarkarA (javAsekI khAMDa-zIrakhista), amalatAsake kvAthameM yavakSAra milAkara pInese pIpala, munakkA, khajUra, mulaiThI, sapheda yA harI virecana hokara samasta jvara naSTa ho jAte haiN| ilAyacI, lauMga, tejapAta aura nAgakesara samAna 2303) tryUSaNAdikkAthaH (vN.maa.|vRddhy.;vN.se.) | bhAga lekara cUrNa banA liijie| tryuSaNaM pippalImUlaM devadArU phalatrikam / ise zahadake sAtha sevana karanese bhrama, dAha, kaSAyaM pAyayed hyeSa samAralavaNatrikam // ! zirapIr3A aura kSaya roga avazya naSTa ho jAtA hai| : saMskArai iti pAThAntaram / For Private And Personal
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org cUrNaprakaraNam ] ( mAtrA - 3 mAze prAtaH, 3 mAze sAyam / ) prakaraNa meM dekhie tApyAdicUrNam | tAmrAdicUrNam (2306) tAlakandAdiyogaH (yo. ra. / mUtra.) tAlakandaJca kharjUraM madhukaJca vidArikAm / sitAmadhuyutAM khAnmUtrAtIsAranAzanam // tAlavRkSakI jar3a, khajUra, mulaiThI, vidArIkanda aura mizrI samAna bhAga lekara cUrNa karake zahadake sAtha sevana karanese mUtrAtisAra naSTa hotA hai / dvitIyo bhAgaH / ( mAtrA - prAtaH sAyaM 3 - 3 mAze / ) (2307) tAlapatrakSAraH ( vR. ni. ra. / medo . ) kSAraM vA tAlapatrasya hiGguyuktaM pivennaraH / medovRddhivinAzAya bhaktamaNDasamanvitam // | 1 tAlapatra ( tAr3a ke pattoM ke ) kSArako samAna bhAga hIMgameM milAkara cAvaloM ke sAtha sevana karanese medovRddhi roga naSTa hotA hai (2308) tAlIsagairikayogaH (yo.ta. ta.75) aretara pI viDAlapadamAtrake / zItAmbunA caturthe vandhyA nArI prajAyate / / tAlIsapatra aura geru kA samAna bhAga cUrNa milAkara 1 / tolekI mAtrAnusAra ThaNDe pAnIke sAtha mAsika dharmake cauthe dina pInese strI vandhyA ho jAtI hai / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 333 ] zahada milAkara pIne se kaphapittaja khAMsI, tamakazvAsa, svarabheda aura raktapitta naSTa hotA hai / (2310) tAlIsAdicUrNam ( vR. ni. ra. yo. ra. / jvara; zA. saM. / kha. 2 a. 6; yo ta / ta. 27 ) tAlIsa maricaM zuNThI pippalI vaMzarocanA | ekadvitricatuH paJca krsserbhaagaanprklpyet|| elAtvacostu karSAM pratyekaM bhAgamAharet / dvAtriMzatkarSatulitA pradeyA zarkarA budhaiH // tAlIsAdyamidaM cUrNa rocanaM pAcanaM smRtam / kAsazvAsajvaraharaM chardyatIsAranAzanam // zophAdhmAnaharaM plIhagrahaNIpANDurogajit / paktvA vA zarkarA cUrNa kSipetsA guTikA matA / / tAlIsapatra 1 / tolA, kAlI mirca 2 // tole, soMTha 3 // tole, pIpala 5 tole, baMzalocana 6 / tole, ilAyacI 7 // mApe, dAlacInI 7 // mASe aura mizrI 40 tole lekara yathAvidhi cUrNa banA lIjie athavA mizrI kI cAzanI karake usameM samasta oSadhiyoMkA cUrNa milAkara goliyAM banA lIjie / yaha ' tAlIsAdi cUrNa' rucivardhaka, pAcaka, tathA khAMsI, zvAsa, jvara, vamana, atisAra, zotha, aphArA, saMgrahaNI, tillI aura pANDu roga nAzaka hai / ( mAtrA - 2 - 3 mAze / prAtaH sAyaM zahadake sAtha cATeM / ) (2309) tAlIsacUrNam (2311) tAlIsAdicUrNam ( vRM. mA. / rakta. pi.; hA. saM. / sthA. 3 a. 10) tAlIzacUrNayuktaH peyaHkSaudreNa vAsakasvarasaH / kaphapittakAsatamakazvAsasvarabhedaraktapittaharaH / ( yo ta / ta. 22; yo. ra. ) tAlIsogrAtugApaDUSaNa nizAvilvAjamodAsaThI / tAlIsa patrake cUrNameM bAsekA svarasa aura cAturjAtalavaGgadhAtu kiMviSAjAtIphalaM dIpyakam / / For Private And Personal
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org -bhaiSajya-ratnAkaraH / [ 334 ] pAThA mocarasAlapaJcalavaNAjAjIdvayaM vellakam / vRkSAmlAmlavarApalAzatarujaM mAMsyambudaM bAlakam / / aindra brahmavarcalA dRDhapadI ku samastaM samam / balyA sarvasamA jayAkhilasamA matsyaNDikA bhArata kArAdi yaha bAlakoM ke lie vizeSa hitakArI aura unake svarako spaSTa karanevAlA hai / ( mAtrA 1 || mAzA ) (2312) tAlIsAdyaMcUrNam (vaM. se. / rAjaya.) vAsitA // tAlIsamaricanAgarapippalItanmUlatruTiphalatvacaH / cUrNoyaM grahaNIkSayAdikasanazvAsAruciplIharuk / jAtiphalamRNAlaM tvakkSIrImustatulyAMzam // durnAmAtiSTatijvarAtiMpavanasthaulyaprameha praNut // cUrNa triguNasitopalametaducyaM pradIpanaM hRdyam / tIvrApasmRtipANDugulmajaTharazleSmotthapittodbhavo jvararaktapittakAsazvAsakSayagulmazUlaghnam // nmAdadhvaMsavidhAyako vijayate srvaamydhvNskH|| kRmyatisAragrahaNIhRdrogAmUDhamArutaM dAham / karacaraNAdiSu zamayati pANDugadaM kaNTharogazca // bAlAnAM ca vizeSahitakaro suspaSTavANIpradaH / tAlIsapatra, mirca, soMTha, pIpala, pIpalAmUla, puSTyAyurbalakAntidhI smRtimahAmedhAvilAsapradaH / sapheda ilAyacI, dAlacInI, jAyaphala, kamalanAla, basalocana aura mothekA cUrNa 1-1 bhAga tathA mizrIkA cUrNa 33 bhAga lekara sabako ekatra milA lIjie / tAlIsapatra, baca, baMsalocana, pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha, mirca, haldI, belagirI, ajamoda, kacUra, dAlacInI, tejapAta, nAgakesara, ilAyacI, lauMga, dhAyake phUla, atIsa, jAyaphala, ajavAyana, pAThA, mocarasa, haratAla, pAMconamaka, sapheda jIrA, kAlA jIrA, bAyabiDaMga, tiMtar3Ika, cUka, triphalA, palAzakA kSAra, jaTAmAMsI, nAgaramothA, sugandhavAlA, indrAyanakI jar3a, hulahula, bhUI AmalA aura kUTha / 1--1 bhAga, asagandha 46 bhAga, bhAMga 92 bhAga, aura mizrI 184 bhAga lekara yathAvidhi cUrNa banA lIjie / isake sevanase grahaNI, khAMsI, kSaya, zvAsa, aruci, tillI, bavAsIra, atisAra, jvara, vAyu, sthUlatA, prameha, apasmAra (mirgI), pANDu, gulma, udaravikAra, kaphaja aura pittaja unmAda ityAdi saikar3oM roga naSTa hote aura Ayu, bala, puSTi, kAnti, medhA aura smaraNazakti kI vRddhi hotI hai / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zvAsa, yaha cUrNa rucivarddhaka, agnidIpaka, hRdayake lie hitakArI, aura jvara, raktapitta, khAMsI, kSaya, gulma, zUla, kRmi, atisAra, grahaNI, hRdroga, mUDhavAta, hAthapairoMkI dAha, pANDu tathA kaNTha rogoM ko naSTa karane vAlA hai / ( mAtrA 6 mAze / zahada meM milAkara prAtaH sAyaM cATeM / ) (2313) tiktakaM cUrNam (ga. ni. / cUrNA . ) mustaM trikaTukaM pAThAM tvagvIjaM vatsakasya ca / nimbaM paTolaM kaTukAM haridrAM dhanvayAsakam // jAtImavAlaM bhUnimbaM madhukaM sarasAJjanam / trAyamANAM guDUcIM ca triphalAM ceti cUrNayet // cUrNo'yaM tiktako nAma kavalaH pratisAriNam / dantamUlAsyagalajAnrogAnAzu vyapohati // For Private And Personal
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [335] mothA, trikuTA, pAThA, dAlacInI, indrajau, / (2315) tiktAcUrNam (vaM. se. vai. ra. / jva.) nImakI chAla, paTolapatra, kuTakI, haldI, dhamAsA, | sazarkarAmakSamAtrAM kttukaamussnnvaarinnaa| camelIkI kalI, cirAyatA,mulaiThI, rasauta, trAyamANA, ! pItvA jvaraM jayejjantuH kaphapittasamudbhavam // giloya, aura triphalA samAna bhAga lekara cUrNa 1 / tolA kuTakI ke cUrNa aura khAMDako ekatra banA liijie| milAkara garma pAnIse khAnese kaphapittaja jvara naSTa isa cUrNakA maJjana karanese masUDhe, mukha aura | hotA hai galeke samasta roga zIghra naSTa hote haiN| | (2316) tilabAkucyoryogaH (ga. ni.| ku.) (2314) tiktAkhyaM cUrNam / tilaiHsamAM bAkucikAM hitAzI (vaM. se. / hRdro. ga. ni.| pari. cUrNA.) ___ saMvatsaraM yo niyamena khAdet / mustailaacndnoshiirjiivniivyosscitrkaaH|| tasya praNazyetpavalaM hi kuSThaM / bilvtvkkttukaadaarudaaviitvkprptttvcH|| medhAdayazcApi bhavanti bhAvAH // paTolaM nimbssddgrnthaaRddhibhuunimbshigrkaaH|| 1 varSa taka pathya pAlanapUrvaka tila aura cUrNa trAyantI saurASTrI keshraativissaa:smaaH|| bAbacIkA samAna bhAga mizrita cUrNa nitya prati tiktAkhyaM hanti hRdrogaM zulahRt sannipAtajita // niyamapUrvaka yathocita mAtrAnusAra sevana karanese ____ mothA, ilAyacI, sapheda candana, khasa, bhayaGkara kuSTha naSTa hokara buddhi aura smaraNazakti jIvanIya gaNa, trikuTA (soMTha, mirca pIpala) cItA, Adi kI vRddhi hotI hai| belakI chAla, kuTakI, devadAru, dAru / (2317) tilamUlAdicUrNam haldIkI chAla, paTolapatra, dAlacInI, nImako chAla, (yo. ra.; vR. ni. ra. / gulma.) baca, Rddhi, cirAyatA, sahajanA, trAyamANA, phaTakI, tilamUlazca zigruzca brahmadaNDIyamUlakam / nAgakesara aura atIsa / saba cIjeM samAna bhAga | madhuyaSTItrikaTukairyutaM cUrNamupAsate // lekara cUrNa bnaaveN| puSparodhe vAtagulme strINAM sadyaHsukhAvaham / / isake sevanase hRdroga, zUla aura sannipAta tilakI jar3a, sahajane kI jar3akI chAla, naSTa hotA hai| | brahmadaNDI kI jar3a, mulaiThI aura trikuTA (soMTha, ga. ni. meM aisA pATha hai 1 mustailAcanda nozIraM yavAnI vyISavatsako / phalaM tvak kaTukA dAru dAUtvakUparpaTastathA // paTolapatraM SaDgranthA mUrvA bhUnimbazikAH trAyamANA ca saurASTrI surA prativiSAsamAH titakaM nAma hRdagulmazUlanaM sannipAtanut // For Private And Personal
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 336 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi mirca, pIpala ) ke cUrNako sevana karanese puSparodha (2320) tilAdikSArayogaH (mAsika dharma na honA) aura vAtaja gulma naSTa (yo. ra.; ga. ni. / azma.) hotA hai| kSAronipItastilanAlajAtaH (mAtrA 3 mAze / anupAna tilakA kAtha yA samAkSikakSIrayutastrirAtram / garma pAnI / ) hantyazmarI sindhuvimizritaM vA (2318) tilasaptakacUrNam (yo. sa. / sa. 4) nipIyamAnaM rucakaM prayatnAt / / tilAgnikavyoSaviDaGgapathyA tilanAlakA kSAra zahadameM milAkara 3 dina cUrNa guDenAtha jayetsamastAn / taka dUdhake sAtha sevana karanese azmarI(patharI)naSTa ho durnAmakAnpANDugadAn kRmIMzca jAtI hai / athavA mUlIke bIjoMke kvAthameM seMdhAnamaka kAsAgnisAdajvaragulmarogAn // milAkara pInese bhI patharI naSTa ho jAtI hai| tila, cItA, trikuTA (soMTha, mirca, pIpala). (2321) tilAdikSArayogaH bAyabir3aGga, aura harake cUrNako gur3ake sAtha sevana | (. mA.; vR.ni. ra. / azmarI; vA. bha.ci.a. 11) 1. nA. karanese sarva prakArakI bavAsIra, pANDu, kRmi, / tilApAmArgakadalIpalAzayavasaMbhavaH / khAMsI, agnimAMdya, jvara, aura gulmaroga naSTa hotA hai| kSAraHpeyo'vimUtreNa zarkarAsvazmarISu ca // tila, apAmArga, kelA, palAza aura yava / (cUrNakI mAtrA-6 maashe| gur3a 6 mAze / ina sabake kSAra samAna bhAga ekatra milAkara garama pAnIse prAtaHsAyaM khAeM ) yathocita mAtrAnusAra bher3ake mUtrake sAtha sevana (2319) tilAdikSAraH (vaM. se. / udara.) karanese zarkarA (pezAbake sAtha AnevAlI rete ) tilairaNDadramastasya kSAro bhallAtakaM knnaa| aura azmarI (patharI) naSTa hotI hai| epAM bhAga samaM kRtvA tattulyantu guDaM matam // (maatraa-1-1|| mASA / ) khAdedagnibalaM matvA pAvakasya vivRddhye| (2322) tilAdicUrNam (ga. ni. / rAjaya.) jayeplIhAnamatyugraM yakRdgulmaM tathaiva c|| tilamASAzvagandhAnAM cUrNamAjaghRtAnvitam / tila aura araNDakA kSAra,zuddha bhilAvA aura pIpala liyAdraudrayutaM prAtaH kSayavyAdhi nibarhaNam / / samAna bhAga lekara cUrNa banA lIjie / ise samAna : tila, urda aura asagandhakA samAna bhAga bhAga gur3ameM milAkara yathocita mAtrAnusAra sevana / cUrNa ekatra milAkara bakarIke dhI aura zahadake karanese atyanta pravRddha plIhA (tillI) yakRt sAtha prAtaHkAla sevana karane se kSaya roga naSTa ( jigara ) aura gulmakA nAza hotA tathA agnikI hotA hai| vRddhi hotI hai| ( maatraa-1|| mAse 3 mAze taka / ghI ( maatraa-1|| maashaa| garma pAnIse khAeM) ! 1 tolA / zahada 3 to.) For Private And Personal
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vvvvvvvvvvvvvvvvvvvinARYANVRAPAYVnonvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvin cUrNaprakaraNam dvitIyo bhaagH| . [337] (2323) tilAdiprayogaH (yo. s.| sa. 4) (2326) tilAdyaM cUrNam (ga. ni. cUrNA.) haiyaGgavIyena samaM tilAnAM tilakarkandhulAjAnAM cUrNa madhvAjyalehitam / cUrNa yutaM zariyA nihanyAt / / kSIrAnupAnaM mAsena zoSaghnaM nAstyataHparam // azazi duSTAnyapi pittajAni tila, berako guThalIkI girI, aura dhAnakI dinairana paizca cirantanAni / / / khIloM ke samAna bhAga mizrita cUrNako zahada aura kAle tiloMkA cUrNa aura khAMDa samAna bhAga | ghImeM milAkara cATakara Uparase dUdha pInese 1 mAsameM milAkara gAyake navanIta (naunI dhI-maskA) ke zoSa roga naSTa ho jAtA hai / zoSake lie. isase sAtha cATanese purAnI, duSTa pittaja bavAsIra naSTa acchI anya eka bhI auSadha nahIM hai| hotI hai| (mAtrA-2 tolese 3 tole tk| dhI 1 (2324) tilAdiprayogaH tolA / zahada 4 tole ) (vai. ma. ra. / pa. 1;. mA.; ca. da.; vaM. se. / arza.) noTa-yaha cUrNa bamanake lie bhI atyuttama hai| tilabhallAtakaM pathyA guDazceti smaaNshikm| (2327) tugAcUrNam (vR. ni. ra. / bA. ro.) durnAmakAsazvAsanaM plIha pANDujvarApaham // tugAM kSaudaizca saMlihyAcchAsakAsau shishorjyet| tila, zuddha bhilAvA, harra aura gur3a samAna / baMsalocana ke cUrNako zahada meM milAkara bhAga lekara cUrNa banA liijie| ise yathocita caTAnese bAlakoMkA zvAsa aura khAMsI naSTa hotI hai| (1 tolA taka ) mAtrAnusAra (garma pAnI ke sAtha) (2328) tumbarvAdikaM cUrNam . sevana karane se bavAsIra, khAMsI, zvAsa, tillI. (zA. saM. | khaM. 2 a. 4; yo. ci, / a. 2; pANDu aura jvara naSTa hotA hai| __ vR. yo. t.| ta. 94; yo. ra.; ga. ni.; __ vR. ni. ra. / udara.) (2325) tilAdiprayogaH tumbarUNi trilavaNaM yavAnI puSkarAhayam / (yo. ta. / ta. 62; vaM. se. / ku.) yavakSArAbhayA hiGga viDaGgAni samAni ca // tilAjyatriphalAkSaudravyoSabhallAtazarkarAH / tritatribhAgA vijJeyA mUkSmacUrNAni kArayet / vRSyA saptasamA medhya kuSThahA kAmacAriNaH // | pibeduSNena toyena yavakAthena vA pibet / / _ tila, triphalA, trikuTA (soMTha, mirca, pIpala) lA, trikuTA (sAu, mica, pApala) jayetsarvANizUlAni gulmAdhmAnodarANi ca // x zuddha bhilAvA aura khAMDa tathA ghI aura zahada 1-- ____ kustumbaru, seMdhAnamaka, viDanamaka, kAlAnamaka, 1 bhAga evaM asagandha 7 bhAga lekara cUrNayogya ajavAyana, pokharamUla, javAkhAra, hara, hIMga (bhunA cIjoMkA cUrNa karake sabako ekatra milAkara sevana huvA ) aura bAyabiDaMga / ina sabakA cUrNa 1--1 karanese kuSTha kA nAza hotA tathA medhA kI vRddhi bhAga aura nisotakA cUrNa 3 bhAga lekara ekatra hotI hai| milA liijie| 1 yogasamuccaya meM isI prayoga meM zuNThi bhI likhI hai| x 7. yo. ta, meM mirca aura trikuTA adhika haiN| bhA.43 For Private And Personal
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 338 ] bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH [ takArAdi ise garma pAnI yA jauke kAthake sAtha sevana (2331) tejodvAdidantadhAvana cUrNam / karanese saba prakArake gulma, zUla, aphArA aura (vaM. se. / mukha.) udaravikAra naSTa hote haiM / ( mAtrA - 3 mAze / ) (2329) tumburvAdicUrNam tejovA mAgadhImUlaM samaGgA kaTukA ghanam / pAThA jyotiSmatI lodhraM dArvikuSThaJca cUrNayet // dantAnAM gharSaNaM kaNDUraktasrAvarujApaham // ( vR. ni. ra. ga. ni.; vaM. se.; vRM. mA. / udara . ) ca. saM. / ci. sthA. a. 9 ) tumburunyabhayAhiGga pauSkaraM lavaNatrayam / pibedyavAmbunA vAtazUlagulmaharaM param // + caca, pIpalAmUla, majITha, kuTakI, mothA, pAThA, mAlakaMganI, lodha, dArUhaldI aura kUTha samAna bhAga lekara cUrNa banA lIjie / tumburu ( naipAlI dhaniyA ), harra, hIMga, pokharamUla, saiMdhA, viDalavaNa aura kAlAnamaka / samAna bhAga lekara cUrNa banA liijie| ise joke pAnI ke sAtha sevana karane se vAtajazUla aura gulma naSTa hotA hai| isakA maJjana karanese masUr3hoMkI khujalI, raktasrAva aura pIr3A naSTa hotI hai / (2332) puSavIjAdiyogaH (ga.ni.mUtrA.) trapu sairvAsvIjAni kumudaM kRSakaM balA | puSkarasya tu vIjAni pivedrAkSArasena tu // etena mUtrakRchrANi paittikAnItarANi ca / azmarIzarkarA caiva vastizUlaJca zAmyati // (noTa- pichalA prayoga " tumburvAdicUrNa' isI carako prayogakA parivarddhita rUpa pratIta hotA hai | ) "" (2330) tumburvAdicUrNam (hA.saM.sthA. 3 a. 7) tumbaru granthikairaNDavyoSaM pathyAjamodakam / sakSAralavaNopetaM cUrNa zule kaphAtmake // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tumburu ( nepAlI dhaniyA ), pIpalA mUla, araNDamUla, trikuTA (soMTha, mirca, pIpala ), hare, ajamoda, yavakSAra aura seMdhAnamaka samAna bhAga lekara cUrNa banA lIjie / khIre aura phUTa ( kakar3I bheda) ke bIja, nIlotpala, bAsA, kharaiTI aura kamalagaTTe samAna bhAga lekara cUrNa banA lIjie / isa cUrNa ko drAkSAke rasa ( tAz2I drAkSa na mile to munakkA ke zItakaSAya ) ke sAtha sevana karanese paittika tathA anya saba prakArake mUtrakRcchra, azmarI, zarkarA aura vastizUla naSTa hote haiN| ( mAtrA 1 - 1 | tolA / ) 1 (2333) trapuSAdiyogaH (ga. ni. aza. ) pusaiva ruvIjAni haridre dArusAddayam / ise ( garma pAnI ke sAtha ) khAne se kaphaja zUla | taNDulaM. dakapItazca hanyAdarzo hi pittajAm // naSTa hotA hai / khIre aura kakar3I ke bIja tathA haldI, dAru ( mAtrA 2 - 3 mAzA | ) haldI aura devadvArake samAna bhAga mizrita cUrNako + isa prayogameM gadanigraha meM amlavetasa adhika hai / For Private And Personal
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 339 ] AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAMANANA cAvaloM ke pAnIke sAtha sevana karanese pittaja | (mAtrA 1 mAzA / anupAna adarakakA rasa bavAsIra ( arza ) naSTa hotI hai| aura zahada) (2334) trapusIvIjAdiyogaH (vN.se.|muutr.) (2337) trikaTukAdicUrNaprayogaH pItaJca trapusIvIjaM satilAjyaM payonvitam // (vai. jI. / vi. 3 ) khIreke bIja aura tila ke cUrNako ghImeM | sayukto guDasarpibhyAM cUrNastrikaTusambhavaH / milAkara dRdhake sAtha pInese mUtrakRccha roga naSTa nihanti tarasA zvAsaM trAsAniva satAM hriH|| hotA hai| soMTha, mirca aura pIpalake cUrNa ko gur3a aura (2335) pusIvIjAdiyogaH dhImeM milAkara sevana karanese zvAsa naSTa hotA hai| (yo. ra.; vaM. se. / azma.; vR.yo. t.|t. 102) (2338) trikaTukAdiprayogaH trapusIvIjaM payasA pItvA vA nArikerajaM kusumama (vaM. se.; yo. ra. / strI. ) dRDhamUtrazarkarAvAnbhavati sukhI ktipyairdivsaiH|| ___ khIreke bIjoMko athavA nArayalake phUloMko | | trikaTucAturjAtakakustumbarucUrNasaMyuktam / / khAdedguDaM purANaM nityaM nArI makkalladalanAya // dUdhake sAtha pIsakara pInese kucha dina meM hI mUtra zarkarA ( pezAbake sAtha Ane vAlI reta ) naSTa ho ___trikuTA (soMTha, mirca, pIpala), dAla cInI, ilAyacI, tejapAta, nAgakesara aura kustumbaru ke (2336) trikaTukAdicUrNam (vai.ma.ra.paTa.3) cUrNako purAne gur3ameM milAkara sevana karanese makkale trikaTukamajamodA citrako hiGga bhArgI / | zUla naSTa hotA hai| viDamapi saha cavyaM saindhavaM yAvazUkam // (2339) trikaTvAdicUrNam amRtamiti bhiSagbhiH puujitshcuurnnraajH| (vR.ni.ra.;vaM. se.; yo. ra. / aml;vR.yo.t.|t.122) kaphapavanahantA zUlahA dIpanazca // trikaTukasakaNTakAriparpaTavArikuTajavIjAnAm / trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ), ajamoda, saurASTrikApaTolitrAyantIdArumUrvANAm // cItA, hIMga, bhAraMgI, viDanamaka, cava, seMdhA, javA- tiktaamRnnaalmlyjklinggkailaakiraattiktaanaam| khAra aura bachanAga viss| samAna bhAga lekara cUrNa | savacAtiviSAkesaradIpyakamadhuzivIjAnAm // banA liijie| cUrNa paraM dhamidaM pItaM zizireNa vAriNA maatH| isake sevanase kapha, vAyu aura zUla naSTa hotA kSaudreNa cAtha lIDhaM prAyeNAdhogataM hanti // tathA agni dIpta hotI hai| ativiSamamamlapittaM pathyabhujo vAsarai:kaizcit / / 1 dadhneti pAThAntaram 2 prasabake pazcAt bhalIbhAMti raktasrAva na honese vAyudvArA hRdaya, zira' aura vastimeM honevAle zUlako "makala jhUla" kahate haiN| jAtI hai| For Private And Personal
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [340] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| takArAdi - - ~ ~ R.. :.... .. - - y M y V . trikuTA (soMTha, mirca, pIpala), kaTelI, pitta trikuTA (soMTha, mirca, pIpala), pIpalAmUla, pApar3A, sugandhabAlA, indrajau, saurASTrI', paTolapatra, brAhmI, reNukA, akarakarA; pokharamUla, lauMga, asatrAyamANA, dAruhaldI, mUrvA, kuTakI, kamalanAla, gandha, cirAyatA, hAUbera, kacUra, rAsnA, zvetAsapheda candana, kuDekI chAla, ilAyacI, cirAyatA, parAjitA (koyala), baca aura bhAMgarA / saba cIjeM baca, atIsa, kesara, ajavAyana, mulaiThI aura samAna bhAga lekara cUrNa banAkara rakkheM / saMhajaneke bIja / saba cIjoMkA samAna bhAga mahIna isake sevanase sannipAta aura vAta vyAdhi cUrNa lekara ekatra milA liijie| naSTa hotI hai| __ ise pathyapAlana pUrvaka zItala jalake sAtha (2342) trikaTvAdicUrNam (yo. ci.a.2) phAMkane yA zahadameM milAkara cATanese kuchadinoMmeM | trikaTutriphalAdhAnyayavAnI zatamUlikA / hI bhayaGkara amlapitta bhI naSTa ho jAtA hai| vacAbhArgI tathA brAhmI cUrNa samadhulehayet / / (2340) trikaTavAdicUrNam (ra. ra. / kAsa.) vAkpatitvaM ca vAlAnAM vANIvAdyasamajvaram / tailaM tIkSNaM rUkSamamlaM vAtalazca vivarjayet // kaTutrayaM pAThA devadAru ___trikuTA (soMTha, mirca, pIpala), harra, baher3A rAsnA viDaGgatriphalASANAm / AmalA, dhaniyA, ajavAyana, zatAvara, baca, bhAraMgI cUrNa samAMzaM sitayA vimizraM aura brAhmI samAna bhAga lekara cUrNa banA liijie| kAsaM jayedviSNurivAtipApam // ise zahadake sAtha caTAnese bAlakoMkA svara trikuTA (soMTha, mirca, pIpala), pAThA, deva- zuddha hotA aura jvara naSTa hotA hai| dAru, rAsnA, bAyabiDaGga, triphalA, aura baasaa| parahez2a-tela, mirca ityAdi tIkSNa padArtha, samAna bhAga lekara cUrNa banA lIjie aura usa | tathA rUkSa, amla aura vAtala padArthose parahez2a sabake barAbara mizrI milAkara rkhie| kraaeN| isake sevanase khAMsI atyanta zIghra naSTa / (2343) trikaNTakAdicUrNam hotI hai| (vR. ni. ra.; ga. ni.; vRM. mA.; ca. da.; yo. ra.; - (mAtrA 6 mAze / anupAna zahada / ) vaM. se / azma0) (2341) trikaTvAdicUrNam (yo. ci.a.2) trikaNTakasya vIjAnAM cUrNa mAkSikasaMyutam / trikaTukagranthikaM brAhmI rennukaa''kllpusskrm| AvikSIreNa saptAhaM pibedazmaribhedanam // lavaGgamazvagandhA ca kirAtaM hapuSA stthii|| gokharuke phaloMke cUrNako zahadameM milAkara rAsnA zvetA vacA bhRGgaM sarvamekatra cUrNayet / cATakara Uparase bher3akA dUdha pInese 1 saptAha meM sannipAte mahAvAte cUrNa mevaM sadAhitam // patharI naSTa ho jAtI hai / 1 eka prakArakI sugandhita miTTI / abhAvamai gopIcandana ke| For Private And Personal
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 341] - kAdicUNam (2344) trikaNTakAdicUrNam | bhI milA lI jAya to usakA nAma 'caturjAta' (vaM. se. / vAjI.; napuMsakA. / ta. 3) ho jAtA hai| trikaNTakAmaguptAnAM vIjacUrNasazarpharam / trigandha aura caturjAta rUkSa, uSNa, tanika kSIreNa yApibadgaccheddazavAra nirantaram // pittakAraka, varNa (zarIrake raMga) ko sudhArane vAle, gokharu, aura kauM cake bIja barAbara barAbara rucikAraka, tIkSNa aura pittazleSma nAzaka haiM / lekara cUrNa bnaaeN| isameM sabake barAbara khAMDa / (2347) trijAtakAdicUrNam milAkara dUdhake sAtha sevana karanese nityaprati daza (vai. mR. / alaM. 2 viSaya 13) bAra strI ramaNakI zakti prApta hotI hai| trijAtakavyoSalavaGgajIra(mAtrA-3 se 6 mAze taka / ) nAgAhayagranthikacUrNametat / (2345) trikaNTakAdiprayogaH madhuprayuktaM sahasA nihanti (yo. sa. / samu. 4) dviSTArthanAM chadimapi prasaktAm // triphaNTavIryAmuzalIsvaguptA ___ ilAyacI, dAlacInI, tejapAta, soMTha, mirca, ___ cUrNa sitADhayaM madhunAnu dugdham / / pIpala, lauMga, jIrA, nAgakesara aura pIpalAmUlakA lIr3havAptavIryo vigatalamosau samAna bhAga cUrNa zahadake sAtha milAkara cATanese ___ strINAM zataM krIDati kaamkelau|| kharAba padArthoke dekhane yA sUMghane Adise utpanna gokharu, zatAvara, mUsalI, aura kauM vake bIjoM ulTI turanta naSTa ho jAtI hai| (mAtrA 3 maashe|) kA samAna bhAga cUrNa aura sabake barAbara mizrI (2348) trijAtyAdicUrNam (yo.ci.|cuurnnaa.) lekara ekatra milA liijie| trijAtivizvAtriphalAviDaGga, ise zahadameM milAkara cATakara Uparase dUdha ___ drAkSAnizAyugmamariSTapatram / pInese, vIrya aura kAmazaktikI vRddhi tathA klama (binA kRSNA guDUcI miSimeSazRGgI, parizrama kie hI thakAna rahanA)kA nAza hotA hai| purAtanAH SaSTikatandulA ca // etAni cUrNAni samAni kRtvA, ( mAtrA 6 mAze / ) sitA pradeyA tadanantaraM smaa| (2346) trigandham (zA. saM. / kha. 2 a. 6) dinodaye cUrNamidaM hi khAdan , trigandha melAtvapatraiScAturjAtaM sakezaram / kuryAnaraM zItarasApahArI // trigandhaM sa catuti rUjhoSNaM laghu petakRt // dadruNi raktaM kupitaM ca pittaM, gharyarucikara tIkSNaM pitazleSmAma pAJjayet // kuSThAmlapittaM khasakhujipAmA / ilAyacI, dAla cInI ora tejapAtake samUha . visphoTakAn maNDalakAn pradoSAn , kA nAma 'nigandha' hai| yadi nigandhameM nAgakesara / anekadoSAn prazamaM prayAnti // For Private And Personal
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [342] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| takArAdi vvvvvvvvvv ilAyacI, dAlacInI, tejapAta, soMTha, harra, viDaGga pippalImUlaM svajikAM nimbcitrkau|| baher3A, AmalA, bAyabiDaGga, munakkA, handI, dAru mUrvAjamodendrazvAn guDUcI devadAru ca / haldI, nImake patte, pIpala, giloya, sauMpha, meDhA- kArSikaM lavaNAnAJca pazcAnAM paalikaanpRthm|| siMgI, aura purAne sAThI cAvala, samAna bhAga tathA bhAgAndani trikuDave catatailena mUchitAn / mizrI ina sabake barAbara lekara cUrNa banA liijie| antamaM zanairdagdhvA tasmAtpANitalaM pibet // __ isa cUrNako sevana karane aura zItala padArtho sarpiSA kaphavAtAjhe grahaNIpANDurogavAn / kA tyAga karanese dAda, raktakopa, pitta, kuSTa, amla- plIhamUtragrahazvAsahikkAkAsakRmijvarAn // pitta, khujalI, pAmA, visphoTaka, maNDala ityAdi zoSAtisArau yakSmANaM pramehAnAhahRdgrahAn / anekoM roga naSTa hote haiN| hanyAtsarvaviSANAJca kssaaro'nijnnovrH|| (2349) triphalAcUrNam triphalA, mAlakaMganI, cava, belagirI, lohacUrNa, (vR.ni. ra.;.mA.; yo, ra. / uru.; vaM. se. / A. vA.) mAMsarohiNI, kuTakI, mothA, kUTha, pAThA, hIMga, lihyAdvA triphalAcUrNa kSaudreNa kttukaayutm| / jaukAkSAra, muSkaka (ghaNTApArula-moSA ) kA kSAra, sukhAmbunA pibedvApi cUrNa SaDdharaNaM nrH|| mulaiThI, trikuTA, vaca, bAyabiDaMga, pIpalAmUla, sajjI, harra, baher3A, AmalA aura kuTakIke cUrNako nImakI chAla, cItA, mUrvA, ajamoda, indrajau, zahadake sAtha cATanese athavA "SadharaNa" cUrNako giloya aura devadAru 1 / -1 / tolA, seMdhA, mandoSNa pAnIke sAtha pInese urustambha roga naSTa viDalavaNa, sAmudralavaNa, kAlAnamaka, aura kAca hotA hai| lavaNa 5-5 tole lekara sabako kUTakara thor3A (2350) triphalAcUrNam (yo. ciM. / cUrNA.) thor3A ghI aura taila milAkara eka hAMDImeM bhara triphalA trapuSIvIjaM saindhavantu zilAjatu / dIjie aura usameM 60 tole dahI milAkara usake vaddhamUtre hitaM cUrNa nAtra kAryA vicAraNA // mukhapara zarAva Dhakakara kapara miTTI kara diijie| hara, baher3A, AmalA, khIreke bIja, seMdhAnamaka jaba kaparauTI sUkha jAya to hANDIko cUlhe para aura zilAjIta samAna bhAga lekara cUrNa banA caDhAkara usake nIce (1 pahara taka ) mandAgni liijie| jalAiye aura phira hANDIke svAMgazItala ho jAne isake sevanase baddhamUtra khula jAtA hai| para usake bhItarase auSadhako nikAlakara pIsa (2351) triphalAdikSAra: liijie| (ca. saM. / ci. sthA. a. 19; ga. ni. graha. ) | ise 1 / tolekI mAtrAnusAra dhImeM milAkara triphalAM kaTabhI cavyaM bilvmdhymyorjH| sevana karanese kapha aura vAtaja arza, grahaNI, pANDa, rohiNIM kaTukAM mustaM kuSThaM pAThAJca hiGga ca // tillI, mUtrAvarodha, khAMsI, sthAsa, hicakI, kRmi, yavamuSkakayokSAraM madhukaM tryUSaNaM vacAm / jvara, zoSa, atisAra, yasmA, prameha, AnAha, For Private And Personal
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [343] hRdgraha aura virSoMkA nAza hotA tathA agnivRddhi | triphalAdicUrNam (yo. ra.; vaM. se. / netra.) hotI hai| rasaprakaraNameM dekhie / ( vyavahArika mAtrA 3 mAze) (2354) triphalAdicUrNam (vaM. se.| zU.) (2352) triphalAdicUrNam | triphalAyAstathA cUrNa cUrNa vA kAlalohajam / (hA. saM. / sthA. 3 a. 10) zarkarAcUrNasaMyuktaM sarvazUlanivAraNam // raktAtisAre ca prayojanIyaM triphalA (harra, baher3A, AmalA ) ke cUrNa raktapravAhe saruje sdaahe| athavA tIkSNalohake cUrNako samAna bhAga mizrImeM phalatrikaJcaiva viSA samaGgA milAkara khAnese sarva prakArake zUla naSTa hote haiM / saparpaTaM daaddimdhaatukiinaam|| (mAtrA-triphalAcUrNa 6 maashe| lohacUrNa / cUrNa madhuzarkarayA sameta maashaa|) tathaiva dadhnA saghataM saleham / noTa-lohacUrNa zuddha lenA cAhie, athavA raktAtisAraM rudhirapravAha zuddha maNDUra prayukta karanA caahie| yonipravAhaM satataM striyazca // (2355) triphalAdicUrNam (bR.yo.ta.;ga.ni.) nivArayatyAzu hitaM narANAM triphalArajaHsamAnaM rajo rajanyA sitAsamAnena / bAlAtisAre prazamAyayogyam // triphalA, atIsa, majITha, pittapApar3A, anAra madhunA ca lIDhametatpamehanAmApi nAzayati / triphalA aura haldI kA samAna bhAga cUrNa dAnA aura dhAyake phUla / samAna bhAga lekara cUrNa ekatra milAkara usameM usake barAbara mizrI milA bnaaeN| liijie| ___ ise mizrI aura zahada meM athavA dahI aura ghImeM milAkara cATanese pIr3A aura dAhayukta raktAtisAra, prameha naSTa ho jAte haiN| ise zahadake sAtha sevana karanese sarva prakArake raktasrAva, raktapradara aura bAlakoMkA atisAra naSTa (mAtrA-6 maashe|) hotA hai| (2356) triphalAdicUrNam (2353) triphalAdicUrNam / (vR. ni. ra.; ga. ni. / jva.) (yo.ra.; vR. ni.r.| Usta.; vRM. maa.| A.vA.) livAvarAtatriphalAM pippalIca smaakssikaam| triphalAcavyakaTukAgranthi madhunA lihen / kAse zvAse ca madhunA sarpiSA ca sukhI bhavet // UrustambhavinAzAya puraM mUtreNa vA pivet // triphalA aura pIpala ke cUrNako zahadake sAtha triphalA, cava, kuTakI, aura pIpalAmUla ke cATanese jvara, aura zahada tathA ghIke sAtha cATanese cUrNako zahadake sAtha cATane athavA gUgalako khAMsI zvAsa naSTa hote haiM / gomUtrake sAtha sevana karanese Urustambha roga naSTa ( mAtrA-3 se 6 mAze tk| ghI 1 to. hotA hai| zahada 4 tole / ) For Private And Personal
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 344] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi ANMAAVAvvwwwww (2357) triphalAdicUrNam (vai. jii.| vi. 3) 3 brahma dina (6000 divyayuga) kI Ayu ho phalatrayaM chinnaruhA sacitrA | jAtI hai| rAsnA kRmighnaM sakaTutrayazca / / (2360) triphalAdivirecanam (g.ni.|jv.) cUrNa samAMzaM sitayA sametaM cUrNitaitriphalAzyAmA trivRtpippliikesraiH| __kAsaM jayennAtra vicAraNIyam // sakSaudraHzaharAyukto virekastu prazaspate // hara baheDA, AmalA, giloya, majITha, rAsnA, ___ jvarameM virecana deneke lie triphalA, kAlA bAyabiDaGga, aura trikuTA (soMTha, mirca aura pIpala) / nisota, sapheda nisota, pIpala aura nAgakesarake kA samAna bhAga cUrNa ekatra milAkara usameM sabake samAna bhAga mizrita cUrNako mizrI aura zahada meM barAbara mizrI milA liijie| isake sevanase khAMsI milAkara khilAnA caahie| avazya naSTa ho jAtI hai / (mAtrA 6 mAzese 1 tole taka / ) (mAtrA 3se 6 mAze tk| zahadameM milA- / (2361) triphalAdInAM yogaH (g.ni.|muurchaa.) kara dinameM 3-4 bAra cATeM / ) phalatrikaizcitrakanAgarADhayai(2358) triphalAdiprayogaH (vN.se.| sva.me.) stathA'zmajAtAJjatunaH pryogaiH| phalatrikatryUSaNayAvazUka sazarmAsamupakrameta cUrNazca hanyAtsvarabhedamAzu / ___ vizeSato jIrNaghRtaM sapAyyaH // kimvA kulitthaM vadanAntarasthaM triphalA, cItA, soMTha, aura zilAjIta 1-1 svarAmayaM hantyatha pauSkarambA // bhAga tathA khAMDa ina sabake barAbara lekara cUrNa triphalA, trikuTA (soMTha, mirca, pIpala) aura banA liijie| javAkhArake cUrNako (zahadameM milAkara) cATane yA ise 1 mAsa taka purAne ghRtake sAtha sevana kulattha athavA pokharamUlako mukhameM rakhakara usakA karAnese mUrchA rogakA nAza hotA hai| rasa cUsanese svarabhaMga roga naSTa hotA hai| (2362) triphalAdyaM cUrNam (ga.ni. / cUrNA.) (2359) triphalAdiyogaH (ra. ra.ra khN.| upa.5) triphalAtiviSAkaTukA--- triphalA bAkucIvIja pippalI cAzvagandhikA nimbakaliGgavacApaTolAnAm / sarva tulyaM kRtaM cUrNa madhvAjyAbhyAM lihelpalam // mAgadhirajanIdvayapAkavarSAnmRtyuM jarAM hanti jIvebrahmadinatrayam // ___bhArgImUrvA vizAlAnAm // triphalA, bAbacI, pIpala aura asagandhakA / bhUnimbapalAzAnAM dadyAd dvapalaM tritrigunnaa| samAna bhAga cUrNa ekatra milAkara 1 pala (5 tole) taizca samAnA brAhmI tacUNa suptinut paramam // kI mAtrAnusAra ghI aura zahadake sAtha nitya prati / triphalA, atIsa, kuTakI, nImakI chAla, 1 varSa taka sevana karanese jarAmRtyukA nAza hokara indrajau, baca, paTolapatra, pIpala, haldI, dAruhaldI, For Private And Personal
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [345] - panAka, bhAraMgI, mUrvA, indrAyaNa cirAyatA aura | niyamena narA niSevitAro palAzakI chAla 2-2 pala, nisota sabase 3 gunA yadi jIvantyajarAHkimatra citram // aura ina sabake barAbara brAhmI lekara yathAvidhi cUrNa | triphalAke cUrNako khaira, aura asana vRkSakI banA liijie| chAlake kAthako bhAvanA dekara zahada aura ghIke __isake sevanase supti (kisI aGgakA zUnya sAtha milAkara niyamapUrvaka sevana karane vAle ho jAnA) roga naSTa hotA hai| manuSyoMko maraNaparyanta vRddhAvasthA nahIM aatii| (2363) triphalAprayogaH (ga. ni. / carA.) / (2366) triphalAyogaH ( yo. t.| ta.71) dugdhena triphalA pItA hanti cAturthikaM jvrm| yasvaiphalaM cUrNamapathyavarjI ___ dUdhake sAtha triphalA pInase cAturthika sAyaM samaznAti samAkSikAjyam / (cauthiyA) jvara naSTa hotA hai| sa mucyate netragataivikArai-. (jvara Anese pahile dina 1 se 1 // tole / tyairyathA kSINadhano mnussyH|| takakI mAtrAmeM pInA cAhie ki jisase virecana __ jisa prakAra dhanahIna manuSyako usake naukara hokara koSTha zuddha ho jAya / ) chor3akara cale jAte haiM, isI prakAra sAyaGkAlake (2364) triphalAprayogaH (yo. s.| samu. 6) | samaya ghI aura zahadake sAtha triphalA sevana karane phalatrikaM trikaTukaM bhAgI kusstthmuccttaa| aura pathya pAlana karane vAle manuSyoMko netraroga etAni samamAtrANi tAvanti lavaNAni ca // chor3a jAte haiN| uSNena payasA cUrNa hikkAvAsaharaM param // (mAtrA-3 se 6 mAze taka / ) harra, baher3A, AmalA, trikuTA (soMTha, mirca, | (2367) trimadaH ( bhai. ra. / pari.) pIpala ), bhAraMgI, kUTha aura lhsn| samAna bhAga biDaGgamustacitrazca trimadaHsamudAhRtaH // tathA ina sabake barAbara pAMcolavaNa (seMdhAnamaka, bAyabiDaGga, mothA aura cIteke samUhako kAlAnamaka, kAcalavaNa, khArInamaka, sAmudralavaNa) 'trimada' kahate haiN| lekara cUrNa banA liijie| (2368) trilavaNAdicUrNam ise garma pAnIke sAtha sevana karanese hicakI (vR. yo. ta. / ta. 94; yo. ra. / za.). aura zvAsa roga naSTa hotA hai| lavaNatrayasaMyuktaM paJcakolaM sarAmaTham / (maatraa-1-1|| mAzA) sukhoSNenAmbhasA pItaM kaphazUlaharaM param / / (2365) triphalAyogaH (ga. ni. / rasA.) seMdhAnamaka, kAlAnamaka, khArI namaka, pIpala, khadirAsanayUSabhAvitAyA-- pIpalAmUla, cavya, cItA, soMTha aura bhunI huI triphalAyA ghRttmaakssikplutaayaaH| / hIMga samAna bhAga lekara cUrNa banA liijie| bhA0 44 For Private And Personal
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [346] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [takArAdi ise garma pAnIke sAtha khAnese kaphaja zUla (2373) trivRtAdicUrNana naSTa hotA hai / (mAtrA 1 mAzA / ) / (vA. bha. / ka. a. 2; ca. saM. / ka. a. 7) (2369) trivRvarNam (vaM se.; vR. ni. ra. / jva.) trivRtarAlamA mustA zarodIcyacandanam / cUNe tri kagAzyAmA triphalAnAM sitA smm| drAkSAmbunA sapaSTayAha zItalaM jaladAtyaye // bhedi koSTharujAdAhagauravajvaranAzanam // nisota, dhamAsA, mothA, khAMDa, sugandhabAlA, nisota, pIpala, kAlAnisota, triphalA aura lAla candana aura mulaitthii| samAna bhAga lekara cUrNa mizrIkA cUrNa sevana karanese virecana hokara udarapIr3A karake munakkA ke zItakaSAya ke sAtha khilAnese dAha, zarIrakA bhArI pana aura jvara naSTa hotA hai| zarada RtumeM (Azvina, kArtika mAsameM ) bhalI (2370) trivRtAdicUrNam (bhaa.pr.kh.2|vaa.r. bhAMti virecana ho jAtA hai / dhAroSNaM matra yuktaM kSIraM doSAnula manam / (2374) trivRtAdicUrNam pivedvA satricUrNa pittaraktAtAnile // (ca. saM. / ka. a. 7; vA. bha. / kapa. a. 2) pittapradhAna vAtaraktameM dhAroSNa dUdhameM gomUtra / trivRtAM citrakaM pAThAmajAjI saralaM vacAm / milAkara pInA cAhie athavA usake sAtha nisota svarNakSIrIM ca hemante cUrNamuSNAmbunA pibet / / kA cUrNa sevana karanA caahie| hemanta Rtu ( aghana, pauSa mAsa )meM virecana (2371) trivRtAdicUrNam (vA.bha.ka.pa.a.2) / karAneke lie nisota, cItA, pAThA, jIrA, cIrakA triyatA zarkarA tulyA grISmakAle virecnm| grISmakAla ( jeTha, aSAr3ha mAsa ) meM virecana | burAdA, baca aura svarNakSIrI ( satyAnAzI ) kI jai, samAna bhAga lekara cUrNa karake garma pAnI karAneke lie samAna bhAga nisota aura mizrI milAkara prayukta karanI caahie| | se khilAnA caahie| ( mAtrA-1 tolaa| garma pAnIke sAtha (2375) trivRtAdicUrNam (vR.ni. ra. / hRdro.) tricchaThI balA rAsnA zuNThI pathyA spausskraa| khilAeM) (2372) trivRtAdicUrNam cUrNitA vA zRtA mUtre pAtavyA kaphahRdde // (ca. saM. / ka. a. 7; vA. bha. kalpa. a. 2) kaphaja hRdrogameM nisota, kapUrakacarI, kharaiTI, trivRtAkauTajaM vIjaM pippalIvizvabheSajam / / rAsnA, soMDa, hara aura pokharamUla samAna bhAga kSaudrAkSArasopetaM varSAkAle virecanam // lekara cUrNa karake, athavA gomUtrameM pakAkara sevana varSAkAla ( sAvana bhAdoM mAsa) meM virecana karAnA caahie| karAne ke lie nisota, indrajau, pIpala aura soM3 (2376) trivRtAdiyogaH (ga. ni. / udara.) samAna bhAga lekara cUrNa karake zahada aura drAkSArasa tritA dantinImUlaM devadAlI yavAsakaH / ( munakkAke rasa yA kAtha) ke sAtha khilAnA caahie| ekai vAriNA pItaM hanti sarva jlodrm|| For Private And Personal
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org cUrNa prakaraNam ] nisota, dantImUla, devadAlI (biNDAlaDoDhA ) aura javAsA / inameM se kisI eka kA bhI cUrNa pAnI ke sAtha sevana karanese sarva prakAra ke jalodara naSTa hote haiM / dvitIyo bhAgaH / (2377) trivRtA dizodhanam ( vR. ni. ra. / visapa. ) vRddharItakIbhirvA visarpe zodhanaM hitam // visarpa rogameM nisota aura harra, cUrNako khilAkara virecana karAnA lAbhadAyaka hai / (2378) truTayAdi cUrNam (bR.ni.ra. | AmavA. ) truTi lavaGgaviDaGgakaTutrikaM ghanazivAzivapatrakaM samam / triguNitaM trivRtA ca sitA samA adata Ama patiSyati kAmataH // sapheda ilAyacI, lauMga, bAyabiDaMga, trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala), mothA, harra, AmalA aura tejapAta 1 - 1 bhAga tathA nisota ina sabase 3 gunA aura mizrI saba barAbara lekara cUrNa banA lIjie / isake sevana se Ama nikala jAtI hai| (2379) tryUSaNAdicUrNam / / ( ca. saM. ci. a. 20 ) satryUSaNaM vilvapatraM pivennA kAmalApaham / dantyarddhapalakalkaM vA dviguDaM zItavAriNA // kAmalautratAM vApi triphalAyA rasaiH pibet trikuTA (soMTha, mirca, pIpala ), aura belake pattoM kA cUrNa sevana karanese athavA AdhApala (2|| tole ) dantImUlako pAnI ke sAtha pIsakara do gune gur3ameM milAkara ThaNDe pAnI ke sAtha khAne se athavA Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 347 ] nisota ke cUrNako triphalA kAthake sAtha pIne se kAmalA roga naSTa hotA hai / (2380) tryUSaNAdicUrNam ( ga. ni. vRM. mA. yo. ra / ati.; hA saM. / sthA. 3 a. 3 ) tryUSaNAtiviSAhiGgavacAsauvarcalAbhayAH / pItvASNenAmbhasA hanyAdAmAtIsAramuddhatam / / trikuTA (soMTha, mirca, pIpala), atIsa, hIMga, baca, sauMcala ( kAlAnamaka ), aura harra ke samAna bhAga mizrita cUrNako garma pAnI ke sAtha pIne se prabala AmAtisAra naSTa hotA hai / (2381) tryUSaNAdicUrNam (ga.ni. / udara. ) tryUSaNaM niculaM dantI kezaraM lavaNatrayam / vizAlAM triphalAM dArvI paTolaM ceti cUrNayet // mukhAmbunAtha sUtreNa dhAtrIphalarasena vA / pItametathAdoSaM plIhodaraharaM param // trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala), samandaraphala, dantI, nAgakezara, seMdhAnamaka, kAlA namaka, khArI namaka, indrAyaNa, hare, baher3A, AmalA, dArUhaldI, aura paTolapatra / samAna bhAga lekara cUrNa banA lIjie / ise doSAnusAra mandoSNa jala, gomUtra yA Amaleke rasake sAtha sevana karanese lIhodara (tillI) roga naSTa hotA hai / ( noTa- vAtaja rogoM meM garma pAnIse kaphajameM gomUtrase aura pittaja rogoM meM Amaleke rasake sAtha sevana karAnA caahie| mAtrA 3 mAze / ) For Private And Personal
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 348] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [takArAdi (2382) tryUSaNAdicUrNam | hAUbera, bAyabiDaMga, seMdhA, baca aura tintaDIkake __ (ga. ni.; vRM. mA.; yo. ra.; / arocakA.) samAna bhAga mizrita cUrNako maNDa, madya athavA trINyUSaNAni triphalA rajanIdvayazca / garma pAnIke sAtha sevana karanese arza, grahaNI, cUrNIkRtAni yAvazUkavimizritAni // zUla aura AnAha (aphAre)kA nAza hotA hai / kSaudrAnvitAni vitarenmukhadhAvanArtha- / | (2385) tryUSaNAdyaM cUrNam manyAni tiktakaTukAni ca bheSajAni // (vR. yo. ta. / ta. 104) ___ arucimeM trikuTA, triphalA, haldI, dAruhaldI | tryUSaNaM triphalA cavyaM citrakaM viDamaudbhidam / aura javAkhAra ke samAna bhAga mizrita cUrNako vAkucI saindhavaJcaiva sauvarcalasamanvitam // zahadameM milAkara usase athavA anya kaTu (caraparI) | mASamAtramidaM cUrNa lihedAjyamadhuplutam / aura tikta ( kar3avI ) oSadhiyoMke cUrNase maJjana | atisthaulyamidaM cUrNa nihantyagnivivardhanam // karAnA cAhie, aura inakI jihvApara mAliza karAnI | medAnaM mehakuSThanaM zleSmavyAdhiniNam / caahie| nA'hAre niyamazcAtra vihAre vA vidhIyate // (2383)tryUSaNAdicUrNam (vaM. se. / nAsA.) RSaNAyamidaM cUrNa rasAyanamanuttamam // tryUSaNaM guDasaMyuktaM snigdhaM dugdhAnnabhojanam / / trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ), hare, baher3A, pratizyAyaharaM proktaM vizeSAtkaphanAzanam // AmalA, cavya, cItA, biDa (khArI) namaka, - trikuTA ( soMTha, mirca aura pIpala) ke cUrNako audbhid namaka ( zorA ), bAbacI, seMdhA aura gur3ameM milAkara (garama pAnIke sAtha ) sevana sauM vala ( kAlA namaka ) samAna bhAga lekara cUrNa karane aura dUdha bhAtAdi snigdha bhojana karanese banA liijie| pratizyAya aura vizeSataH kapha naSTa hotA hai| ise 1 mApekI mAtrAnusAra ghI aura zahadameM (2384) tryUSaNAdyaM cUrNam milAkara cATanese ati sthUlatA ( muTApA), meda, (ca. saM. / ci. a. 8 saMpra.) prameha, kuSTha aura kaphaja roga naSTa hote tathA agni tryUSaNaM pippalImUlaM pAThAM hioN sacitrakam / pradIpta hotI hai| sauvarcalaM puSkarAkhyamajAjI vilvpeshikaam|| yaha cUrNa atyanta rasAyana hai / isake sevana viDaM yavAnI hapuSAM viDaGgaM saindhavaM vacAm / kAlameM kisI prakArake parahez2akI bhI AvazyakatA tintaDIkaM ca maNDena monoSNodakena vA // nahIM hotI / tathA'rzAgrahaNIdoSazUlAnAhAca mucyate // (2386) tvagAdyamudvarttanam / trikaTA ( soMTha, mirca, pIpala ), pIpalAmUla, ! ( ga. ni.; . mA. / ajI. ) pAThA, hIMga, cItA, kAlA namaka, pokharamUla, jIrA, tvapatrarAsnAguru zivakuSThebelagirI, biDanamaka ( khArI namaka ), ajavAyana, / ramlamapiSTaiH svcaashtaahaiH| For Private And Personal
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra cUrNaguTikAprakaraNam ] udvartanaM khalliviSUcikAnaM tailaM vipakkaM ca tadarthakAri // www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / dAlacInI, tejapAta, rAsnA, agara, sahajane kI chAla, kUTha, baca aura soyekA samAna bhAga mizrita cUrNa lekara kAJjImeM pIsakara malane se viSUcikA rogameM hone vAlI hAtha pairoM kI aiMThana naSTa hotI hai / ina oSadhiyoMse pakA huvA taila bhI aisA hI guNakArI hotA hai / ( 2387) tvagelAdyaM cUrNam (ga.ni. ( cUrNA. ) tvagelAvyoSadhAnyAmlanAga ke sarajIrakam / lavalIphalakaGkolaM lava jAtipatrikA // bhAgAnimAnsamAnkRtvA dadyAdviguNitAM sitAm ISatkarpUra saMyuktaM cUrNa rucikaraM param // dAlacInI, ilAyacI, trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ), dhaniyA, amlabeta, nAgakesara, jIrA, lavalIphala, kaGkola, lauMga aura jAvitrI / eka eka bhAga tathA mizrI ina sabase do gunI lekara tavaTI ( bhai. ra. / grahaNI ) rasaprakaraNa meM dekhie / atha takArAdiTikAprakaraNam tAmrezvara guTikA (ra. sA. saM.; ra. caM.; dhanvaM. ra. rA. suM / plIhA . ) rasaprakaraNa meM dekhie / tArakezvara guTikA ( ra. ra. ra. khaM. | a. 5) rasaprakaraNa meM dekhie / tArasundarIvaTI (ra. sA. / pa. 24 ) rasaprakaraNa meM dekhie / tArAmaNDUravaTakA ( ga. ni.; bhai. ra. / zUla ) prakaraNa meM dekhie | [ 349 ] kUTakara jarAsA kapUra milAkara ghoTakara rakhie / yaha cUrNa atyanta rucikAraka hai / (2388) tvaGmustAdicUrNam ( vR. ni. ra. / aruci . ) tvaGmusta elAdhAnyAni mustamAmalakatvacA / tvak ca dArvI yavAnyAzca pippalI tejavatyapi // yavAnItintaDIkaJca paJcaite mukhazodhanAH / zlokapAdairabhihitAH sarvArocakanAzanAH // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 1 ) dAlacInI, mothA, ilAyacI aura dhaniyA / (2) mothA aura AmalA / (3) dAlacInI, ajavAyana aura dArUhaldI / ( 4 ) pIpala aura mAlakaMganI (5) ajavAyana aura tintaDIka / yaha pAMcoM prayoga mukhazodhaka aura hara prakArakI aruciko naSTa karanevAle haiM / ( inakA cUrNa karake use jihvA para malanA cAhie aura zahada meM milAkara cATanA cAhie / ) / / iti takArAdicUrNaprakaraNam || talakAdiguTikA ( ra. rA. suM. / vA. vyA.) prakaraNa meM dekhiye | tAlakAdivaTI ( ra. caM. / zI. pi. ) prakaraNa meM dekhie / tAlavATakA ( ra. caM / rasA. ) rasaprakaraNa meM dekhie / (2389) tAlIsAdiguTikA ( yo. ci. a. 30) cavyAmlavetasa kaTutrika tintaDIkaM tAlAsajIrakatugAdahanaiH samAMzaiH / cUrNa guDamamRditaM trisugandhayuktaM vaisvarya pInasakaphA ruciSu prazastam // For Private And Personal
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 350 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi h `mrh khh b m bh yh bh bh rh yh Hh mh yh bh mwh fyh mrh y bh mh sh rh wh bwyh lby` y myh myh myh myh myh by mh khh bh mh mh vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv cavya, amalabeta, trikuTA (soMTha, mirca, / sA caiva guTikA pathyA phalatrayavizeSitA / pIpala ), tintaDIka, tAlIsapatra, jIrA, baMsalocana, shophaarthiigrhnniirogpaannddushuulaaphaarinnii|| cItA, dAlacInI, ilAyacI aura tejapAtakA cUrNa tAlIsa patra, cavya aura maricakA cUrNa AdhA samAna bhAga lekara gur3ameM milAkara goliyAM banA | AdhA pala ( 2 // tole ), soMukA cUrNa 1 // pala, liijie| pIpala aura pIpalAmUlakA cUrNa 1-1 pala, nAgainake sevanase pInasa, svarabhaMga (galA baiThanA) kesarakA cUrNa 1 karSa (1 / tolA ), sapheda ilAaura kaphaja aruci naSTa hotI hai / yacIkA cUrNa AdhA karSa tathA dAlacInI, tejapAta ( gur3a saba oSadhiyoMke barAbara lenA caahie| aura khasakA cUrNa 1-1 karSa evaM ina sabase 3 mAtrA 1 tolA / anupAna-uSNajala ) gunA gur3a lekara sabako ekatra mardana karake 11-1 / tAlIsAdiguTikA toleke modaka banA liijie| (vaM. se.; ca. da.; ra. ra. / rAjaya.; vRM. mA; inheM madya, yUSa, dUdha athavA pAnIke sAtha bhai. ra. / kAsA.) sevana karanese arza, zUla, pAnAtyaya, chardi, prameha, tAlIsAdicUrNa saMkhyA 2310 dekhie / viSamajvara, gulma, pANDu, sUjana, hRdroga, grahaNI, (2390) tAlIsAdyA guTikA khAMsI, hicakI, zvAsa, aruci, kRmi, atisAra, (ga. ni. / guTi., vR. ni. ra. / saM.) kAmalA, agnimAMdya, mUtrakRcchU, aura zothakA nAza tAlIsacavyaM maricaM palA(zAni nAgarAt / hotA hai| adhyadhai pippalImUlAtpippalyAzca palaM palam // yadi uparokta oSadhiyoMke cUrNameM cAra gunI karSantu nAgapuSpasya truTI kAMdhameva ca / / mizrI milAlI jAya to vaha cUrNa pittaja rogoMke tvapatrozIrakarSastu cUrNAtriguNito guDaH // lie vizeSa guNadAyaka ho jAtA hai| tato'kSamAtrA guTikA mdyyuusspyorsaiH| yadi isa guTikAmeM hara, aura triphalekA pItAmbhasA bhakSitA vA sarvAn hnyaadgudodbhvaan|| cUrNa baDhA diyA jAya to sUjana, bavAsIra, grahaNI, zUlaM pAnAtyayaM chadi pramehaM viSamajvarAn / | pANDu aura zUla rogameM vizeSa guNa karatI hai| gulmaM pANDurujaM zophaM hRdrogaM grahaNIgadAna / kaashikaarucishvaaskmytiisaarkaamlaaH| (2391) tilAdiguTikA mandAgnitAM mUtrakRcchre hanyAcchokaM ca sA bhRzam // ( bhA. pra. khaM. 2; . mA.; vaM. se. / zUla ) etadeva bhavecUrNa sitAcUrNa caturguNam / tilaizca guTikAM kRtvA bhraamyejjtthropri| sapitteSu vikAreSu vizeSeNAmRtopamam // zUlaM sudustaraM tena zAnti gacchati satvaram / / 1 vRhanighanTuratnAkarameM pAThabhinna hai, yoga yahI hai / For Private And Personal
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] dvitIyo bhAga / [351] tiloMko pIsakara golA banAkara peTake Upara kSaudreNa kuryAdguTikAM mukhena ghumAnese bhayaGkara zUla bhI naSTa ho jAtA hai| tAM dhArayetsarvagalAmayanIm // (2392) tilAdivaTI (vR. ni. ra. / zUla.) baca, dAruhaldI, pIpala, javAkhAra, rasauta tilanAgarapathyAnAM bhAgaM zambRkabhasmanAm / aura pAThAkA samAna bhAga cUrNa lekara sabako dvibhAgaguDasaMyuktaM vaTI kRtvAkSabhAgikAm // zahadameM milAkara goliyAM banA liijie| zItAmbunA pibet prAtarbhakSayet kSIrabhojanam / inheM muMha meM rakhakara rasa cUsanese galeke sAyAhne rasakaM pItvA naro mucyeta durjarAt // samasta roga naSTa hote haiM / pariNAmasamutthAcca zUlAccirabhavAdapi // (2395) trikaTukAdiguTI (yo.ci.mizrA.) tila, soMTha aura harrakA cUrNa tathA zaMkha marIcaM pippalI zuNThI granthikaM ca smaaNshtH| bhasma 1-1 bhAga lekara do bhAga gur3ameM milAkara / guDena guTikA kAryA pakakhaNDena vA punaH // 1-1 karSa ( 11 tole )ke vaTaka banA liijie| etattrikaTukaM nAma zUnyavAdhiryavAraNam / prati dina prAtaHkAla zItala jalake sAtha zItakAle sadA grAhya buddhicaitanyakAraNam / / 1-1 vaTaka khAne, sAyaMkAlako khapariyA sevana soMTha, mirca, pIpala aura pIpalAmUla samAna karane aura dUdha bhAtakA AhAra karanese ajIrNa bhAga lekara mahIna cUrNa karake usako sabake barAbara aura purAnA pariNAmazUla naSTa ho jAtA hai| gur3a yA khAMDakI cAzanImeM milAkara goliyAM banA (2393) tRSNAnI guTI ( yo. ra. / tR.) / liijie| niilaambunaadmdhulaajaavttaavrohai| inake sevanase zUnyatA ( sparzazaktikA naSTa zlapaNIkRtairviracitA guTikA mukhsthaa|| ho jAnA ) aura badhiratA naSTa hotI hai| tRSNAM nivArayati tatkSaNameva tIvrAm / / yaha goliyAM buddhi aura caitanyakI vRddhike mRtyo.spRhAmiva yateH paramArthacintA // lie zItakAlameM sevana karane yogya haiM / . nIla kamala, mothA, dhAnakI khIla, vaTake (2396) trikaTukAdimodakaH aMkura / samAna bhAga lekara mahIna pIsakara zahada meM (hA. saM. / sthA. 3 a. 11) milAkara goliyAM banA lIjie / trikaTukamabhayAnAM puSkaraM citrakANAM inako muMhameM rakhanese prabala tRSNA bhI turanta kRmiriputilacUrNa kArayet saguDena / zAnta ho jAtI hai| upasi vaTakamekaM bhakSayeyo manuSyo (2394) tejovatyAdiguTikA vinihantigudarogaM cAgnivRddhiM kroti|| ( vR. yo. ta. / ta. 128) __ trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ), harra, pokhara tejovatI dArunizAM sakRSNAM mUla, cItA, tila aura bAyabiDaMgakA samAna bhAga yavAgraja tAyagirizca pAThAm / | cUrNa lekara gur3ameM milAkara modaka banA liijie| For Private And Personal
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir - - - - [352] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| - [ takArAdi __pratidina prAtaHkAla 1 modaka khAnese bavA- (2398) trikaNTakAdyo modakaH sIra naSTa aura agnidIpta hotI hai / ( mAtrA 1 (bhai. ra. / vAjI.) tolA / anupAna uSNa jala ) gokSurekSurabIjAni vAjIgandhA shtaavrii| (2397) trikaTukAdyo modakaH muSalo vAna rIbIjaM yaSTInAgavalA balA // (bhA. pra. / prameha. ) eSAJcUrNa dugdhasiddhaM gavyenAjyena bhrjitm| trikaTu triphalA pAThA mUlaM zobhAJjanasya ca / sitayA modakaM kRtvA bhakSya vAjIkaraM param // viDaGgatandulA hiGgu tathA ktturohinnii|| cUrNAdaSTaguNaM kSoraM ghRtaM cUrNasamaM smRtam / vRhatI kaNTakArI ca haridre dve yvaanikaa| sarvato dviguNaM khaNDaM khAdedagnibalaM yathA / kembukaM zAlaparNI ca tthaativipcitrsau|| vAjIkarANi bhUrINi saMgRhaya racito yataH / sauvarcalaM jIrakazca hapuSA dhAnyameva c|| | tasmAdvahuSu yogeSu yogo'yaM pravaro mataH // eSAM karSapramANazca zlakSNacUrNazca kArayet // gokharu, tAlamakhAneke bIja, asagandha, yavazaktupalAnAJca navatiM dvitapAdhikAm / zatAvara, mUsalI, kauM cake bIja, mulaiI, nAgabalA ghRtatailamadhUnAJca pratyekaJca palAni SaT // (gaMgerana )kI jar3a aura balA (kharaiTI ) mUla / ebhiHkarSapramANazca pratyahaM modakaM sudhIH / sabakA samAna bhAga cUrNa lekara use sabase 8 bhakSayannAzayedugrAnpramehAnatidAruNAn // gune dUdhameM pakAeM jaba mAvA ho jAe to usameM trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ), harI, baher3A, cUrNake bagabara gAyakA ghI DAlakara bhUnie aura AmalA, pAThA, sahaM janekI jar3a, bAyabiDaMgake cAvala phira use sabase dogunI khANDakI cAzanImeM milA( bIja ), hIMga, kuTakI, bar3I kaTelI, choTI kara modaka banA lIjie / mAtrA agnibalAnusAra kaTelI, haldI, dAruhaldI, ajavAyana, supArI, 1 to0 taka / anupAna dUdha / yaha modaka bahutasI zAlaparNI, atIsa, cItA, sauvarcala (kAlA namaka), bAjIkaraNa auSadhoMke yogase banate haiM ataeva yaha jIrA, hAUbera aura dhaniyA / pratyekakA mahIna / atyuttama bAjIkara (kAmazaktivarddhaka ) modaka haiM / cUrNa 1-1 karSa (11 tolA ), jaukA sattU (2399) trijAtaguTikA (g.ni.|guttikaa.) 92 pala ( 5 sera 12 chaTAMka ) tathA ghI, tela vijAta triphalA vyoSaM sUkSmacUrNantu kArayet / aura zahada 6-6 pala (30 tole ) lekara tattulyaM trivRtAcUrNa zarkarA kSaudrameva ca / / sabako ekatra milAkara mardana karake 1-1 karSa baddhavAtra modakAnvaitAna bhakSayeca yathA balam / (11 tole )ke modaka banA lIjiya / inameMse vireka eSa prabalastathA kADUvinAzanam // 1-1 modaka pratidina khAnese bhayaGkara prameha bhI dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, harra, baher3A, naSTa ho jAtA hai| AmalA, trikuTA ( soMTha, mirca aura pIpala )kA * ( anupAna dUdha ) cUrNa 1-1 bhAga tathA nisotakA cUrNa samasta For Private And Personal
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 353 ] auSadhoMke barAbara aura nisotake barAbara hI khANDa ! trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ) aura suhAge tathA zahada lekara khANDakI cAzanImeM samasta cUrNa kI khIla samAna bhAga lekara cUrNa karake pAnake milAkara ThaNDA hone para zahada milAiye aura phira rasameM ghoTakara syAha mirca ke barAbara goliyAM banA modaka banA liijie| liijie| inheM yathocita mAtrAnusAra khAnese virecana / inake sevanase kapha naSTa hotA hai| hokara kaNDU ( khujalI ) naSTa ho jAtI hai| / (se. vi.-muMhameM rakhakara rasa cUseM / dina ( mAtrA-1 tolA / anupAna-garma jala ) bharameM 20-25 golI taka khA sakate haiM / ) (2400) trijAtAdiguTikAH (2402) triphalAdiguTikA (vR. ni. ra. / kAsa.) (vA. bha. / utta. a. 22) trijAtamadhakarSazca pippalpardhapalaM sitaa| phalatrayadvIpikirAtatiktadrAkSAmadhukakharjaraM palAMzaM ilakSNakalkitam // | ___ yaSTayAhasiddhArthakakaTutrikANi / madhunA guTikA nanti tA vRssyaaHpittshonnite| mustaahridraadvyyaavshuuphkaasshvaasaarucicchdimuucchaahimaamdbhrmaan|| vRkSAmlakAmlAgrimavetasAzca / / kSatakSaye jvarabhraMze plIhazApADhayamArutAn / | azvatthajambbAmradhanaJjayatvaka raktaniSThIvahRtpAvarupipAsAjvarAnapi // tvacAhimArAtkhadirastha saarH|| ___dAlacInI, ilAyacI, tejapAta / pratyeka AdhA kAthena teSAM ghanatAM gatena AdhA karSa (7 // mAze ). pIpala AdhApala ( 2 // __ taccUrNayuktA guTikA vidheyaa|| tole ); mizrI, munakkA, mulaiThI khajUra / 1-1 / tA dhAritA nanti mukhena nityaM pala / sabako bArIka pIsakara zahadameM milAkara ___ kaNThoSThatAlvAdigadAnsukRcchrAn / goliyAM banA liijie| vizeSato rohiNikAsyazoSa___ yaha goliyAM vRSya (vIryavarddhaka ) haiM aura gandhAnvidehAdhipatipraNItAH // raktapitta, khAMsI, zvAsa, aruci, vamana, mUrchA, __triphalA, ( harra, baher3A, AmalA ), cItA, hicakI, mada, bhrama, kSatakSINatA, svarabhaMga ( galA | cirAyatA, mulaiThI, sarasoM, trikaTu (soMTha, mirca, baiThanA), plIhA (tillI ) Urustambha, zotha, rakta- pIpala), mothA, haldI, dAruhaldI, yavakSAra, tiMtar3Ika, thUkanA, hRdaya aura pasalIkA darda, tathA jvarakA bijaure nIbUke chilake, amlaveta, pIpala vRkSakI nAza karatI haiN| chAla, jAmana, Ama, koha (arjuna) aura durgandhita (2401) tripurabhairavIguTI (vR.ni.ra.zvAsa.) khairakI chAla tathA khaira sAra samAna bhAga lekara trikaTuTaGkaNaM nAgapatreNa kriyate vttii| cUrNa kara lIjie / isameMse Adhe cUrNako 8 gune maricapramANA kaphajinnAmnA tripurabhairavI // pAnImeM pakAiye jaba cauthA bhAga pAnI zeSa rahe to bhA, 15 For Private And Personal
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 354 ] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [takArAdi use chAnakara phira pakAiye aura jaba vaha gAr3hA ho berakI guThalIke barAbara goliyAM banA liijie| jAya taba usameM zeSa rahA huvA uparokta cUrNa milA inheM bhinnabhinna anupAnoM ke sAtha sevana karAne kara goliyAM banA liijie| - se aneko roga naSTa hote haiN| inheM mukhameM rakhanese kaNTha, oSTha, tAlu aura inheM arzameM takrake sAtha, gumameM kAJjI yA galeke kaSTasAdhya rogoMkA aura vizeSataH rohiNI, nIbUke rasa ke sAtha, agnimAMdya meM uSNa jalase, mukhazoSa tathA mukhako durgandhakA nAza hotA hai| carma rogoM meM khe kI chAla ke kvAthake sAtha, mUtrakRta meM triphalAdiguTikA (yo. ra. / kuSTha.) tAje pAnIke sAtha, hRdrogameM tailake sAtha, jvaroMmeM ___ rasaprakaraNameM dekhie| indrajauke svarasake sAtha, zUlameM bijau reke rasake (2403) triphalAdiguTikA (pR.ni.ra.saMpra.) sAtha aura viSavikArameM kaitha yA tenduke rasake sAtha triphalA pazcalavaNaM kuSThaM kttukrohinnii|| sevana karAnA caahie| devadAru viDaGgAni picumandaphalAni ca // (2404) triphalAdimodakaH balA cAtibalA caiva dviharidrA suvrclaa| (vR. ni. ra. / pAtaca.) etatsaMbhRtasaMbhAraM karaJjatvagrasena tu // | triphalA poSaguDakaM zarA trivRtArdhakam / piSTavA ca guTikAM kRtvA bAdarAsthisamAM budhaH modaI bhAritvA tu piyevoSNajalaM punaH // ekai kAM tAM samuddhatya roge roMge pRthak pRthak / / | pArzvayUle rucau kAse jvare cAnilasambhave // arza.si hanti takreNa gulmAnamlena niharet / hara, bahe , AmalA, soMTha, mirca, pIpala, uSNena vAriNA pItA zAntamani pradIpayet / / jantujuSTA tu yogena tvagdoSaM kh.deraambunaa| gur3a, aura khAMDa eka eka bhAga tathA nisota sabase | AdhA lekara saba oSadhiyoM ko kUTakara gumeM mUtrakRcchaM tu toyena hRdrogaM tailasaMyutA // milAkara modaka banA liijie| indrasvarasasaMyuktA sarvajvaravinAzino / mAtuluGgarasenAtha saya zUlaharI smRtA // inhe garma pAnI ke sAtha sevana karanese pasalIkA kapitthatindukAnAntu rasena saha mishritaa| zUla, aruci, khasI, zvAsa aura vAtajvara naSTa viSANi hanti sarvANi pAnAzanaprayogataH // hotA hai| triphalA (hara, baher3A, AmalA ) pA~caoNlavaNa triphalAdimoikaH (seMdhA, kAlA namaka, khArI namaka, kAcalapaNa, (zA. saM. / khaM. 2; yo. ci. ma. / a. 3) sAmudrala praNa) kUTha, kuTakI, devadAru, bAyabiga, . rasapakaraNameM dekhie / nImake phala, balA, (kharaiTI ), atibalA (kaMpI), (2405) triphalAdivaTikA ( ga.ni. zvaya.) haldI, dAruhaldI aura hulahula / sabakA samAna triphalAgurukRSNAnAM tripnycshphlpitaa| bhAga cUrNa lekara karaJjakI chAlake rasameM ghoTakara guDena guTikA hanti zophapANDubhagandarAn // For Private And Personal
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / guTikAprakaraNam ] triphalA 3 bhAga, agara 5 bhAga aura pApala 1 bhAga lekara cUrNa karake gur3a meM milAkara goliyAM banA lIjie | inake sevana se sUjana, pANDu aura bhagandara naSTa hotA hai | ( gur3a sabake barAbara lenA caahie| mAtrA 1 tolA ) (2406) triphalAdivaTI ( A. va. vi. / rasAya. a. 85 ) triphalAM parpaTa kahIM trAyantoM ca samAMzikAm / sarve samaM kupIluzca raktidvamitA vaTI // nAzayecchukratAralaM zaM. ghayecchANitaM bhRzam / harendra zaithilyaM balaM vahniJca varddhayet // triphalA, pittapApA, kuTakI aura trAyamANA kA cUrNa samAna bhAga tathA sabake samAna zuddha kucale kA cUrNa lekara sabako pAnI meM ghoTakara 2-2 rattokI goliyAM banA lIjie / inake sevanase zukra tAratya dUra hotA aura rakta zuddha hotA hai tathA agni aura zArIrika balakI vRddhi hokara indriyoMkI zithilatA naSTa hotI hai / (2407 triphalAdyA guTikA ( ga. ni. / pari. guTi . ) triphalAvadarANAM syAd vyoSasya ca paladvayam karpUrakarSo lAjAnAM paladvAdazaka bhavet // elAtvakpatrakAnAntu palaM svAdvaMzarocanA / palASTikA vetasazca catuSpala udAhRtaH // cUrNAd dviguNakhaNDaM syAd hayA vamiharA param yakSmANa raktapittazca jvaraM kAsaM ca nAzayet // / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 355 ] triphalA, (harra, baher3A, AmalA ), bera, aura trikuTA (soMTha, mirca, pApala) 2 - 2 pala ( 1010 tola ); kapUra 1 karSa ( 1| tolA ), dhAnakI khIla 12 pala, ilAyacI, dAlacInI aura tejapAta 1 - 1 pala, baMsalocana 8 pala, aura amlaveta 4 pala lekara sabakA cUrNa kareM aura use samasta oSadhiyoMsa 2 gunI khAMDakI cAzanI meM milAkara goliyAM bnaaeN| inake sevana se vamana, rAjayakSmA, raktapitta, khAMsI aura jvara naSTa hotA hai / yaha hRdaya ke lie bhI hitakArI haiM / triphalAdyAvaTakA (ga.ni.; yo. ra.; vaM. se. / ku.) rasaprakaraNa meM dekhiye | (2408) trivRtAdiguTikA (bhai.ra.; vR.ni. ra.; vai. ra.; ga. ni; vaM. se.; ra. ra. / udAvartta. ) kRSNA harItakyo dvicatuHpaJcabhAgikAH / guDikA guDatulyA sA vivibandhagadApahA // nisota 2 bhAga, pIpala 4 bhAga aura harra 5 bhAga | sabake mahIna cUrNako samAna bhAga gur3a meM milAkara goliyAM banA lIjie / inake sevana se malAvarodha naSTa hotA hai / ( mAtrA - 1 tole taka / anupAna - uSNa / jala | ) (2409) trivRtAdimodaka : ( bhai. ra. | pari. ) trivRtAmRtAM drAkSAM jAtIkoSaphale'bhayAm / jIvantIM madhuraM zyAmAmanantAmindravAruNIm // abda mandIvaraM vahni madhukaM mAgadhIM murAm / afari corapuSpIJca candrazUraca candrikAm // For Private And Personal
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 356 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi cUrNa DimAnAM vijayAM zuddhAM vIjavivarjitAm / | aura soMTha 25-25 tole lekara cUrNakara use 75 sitAM sarvadviguNitAM nikumbhendhnvhninaa|| tole gur3akI cAzanImeM milAkara 1 / -1 / toleke yathAzAstraM bhiparapaktvA modakaM parikalpya c|| modaka banA liijie| prayujyAt payasoSNena sAyAhne shaannmaatryaa|| inake sevanase jaTharAgni atyanta zIghra tIkSNa ho jAtI hai| mAstiSke dAruNe roge snAyavye maarutodbhve| pittaje kaphaje cApi grahaNyAM vikRte'nale / (anupAna-uSNa jala / ) klIvatAyAM jvare jIrNe duSTe rajasaretasI / (2111) trivRtAdimodakaH (ca.saM.ka.a.7) prayojyaM devadevoktaM modakaM tritAdikam // | trivRdvaimavatI zyAmA nIlinI hastipippalI / / nisota, giloya, munakkA, jAvitrI, jAyaphala, samUlApippalI mustamajamodadurAlabhA // harra, jIvantI, mulaiThI, kAlA nisota, anantamUla, adhozikaM palaM zuNThayA guDasya palaviMzatim / indrAyaNa, mothA, kamala, cItA, mulaiThI, pIpala, cUrNitaM modakAnkuryAdudumbaraphalopamAn // murAmAMsI, cava, corapuSpI, hAloM aura ilAyacI / hiGgusauvarcalavyoSayavAnIviDajIrakaiH / eka eka bhAga tathA zuddha bIjarahita bhAMga sabase vacAjagandhAtriphalAcavyacitrakadhAnyakaiH // modakAn veSTayeccUrNaistAn satumbarudADimaiH / cauthAI aura isa saba cUrNase 2 gunI khAMDa lekara trikavaMkSaNahRdvastikoSThArza plIhazUlinAm // khAMDako dantIvRkSakI agni para pakAkara cAzanI banAveM aura phira usameM anya samasta auSadhoMkA cUrNa hikkAkAsArucizvAsakaphodAvartinAM shubhaaH|| nisota, harra ( athavA satyAnAzIkI jar3a-. milAkara 4-4 mAze ke modaka bnaaeN| coka ), kAlA nisota, nIlinI, gajapIpala, pIpala, ___ inheM sAyaMkAlake samaya uSNa dugdhake sAtha | | pIpalAmUla, mothA, ajamoda aura javAsA / AdhA sevana karAnA caahie| AdhA pala tathA soMTha 1 pala (5 tole ) aura inake sevanase mastiSka roga, vAtaja pittaja gur3a 20 pala lekara cUrNa banAkara sabako gur3ameM aura kaphaja snAyu roga, grahaNI, agnivikAra (agni- | | milAkara gUlarake phalake samAna modaka banA mAMdyAdi), napuMskatA, jIrNajvara, tathA raja aura lIjie / tatpazcAt hIMga, kAlAnamaka (sauvarcala), vIrya doSa naSTa hote haiN| soMTha, mirca, pIpala, ajavAyana, khArI namaka, jIrA, (2410) trivatAdimodakaH (bhai. ra. / agni.) baca, ajamoda, harI, baher3A, AmalA, cava, tumbaru, tridantI kaNAmUlaM kaNA vahni palaM palam / / kaNA vAhna pala palam / anAradAnA, cItA aura dhaniyekA samAna bhAga cUrNa sarvatulyAmRtA zuNThI guDena sahamodakam // ekatra milAkara use uparokta modakoMke Upara lapeTa kapaikaM bhakSayenityaM dIptAgniM kurute kSaNAt // / diijie| _ nisota, dantImUla, pIpalAmUla, pIpala aura ina modakoMke sevanase trikazUla, vaMkSaNazUla, cItekA cUrNa 1-1 pala (5-5 to0) giloya hRdayazUla, bastizUla, udararoga, arza, plIhA (tillI), For Private And Personal
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [357 ] hicakI, khAMsI, aruci, zvAsa, kapha aura udAvarta / nisota aura pippalIke cUrNako ghImeM bhUnakara roga naSTa hotA hai| samAna bhAga gur3akI cAzanImeM milAkara modaka ___ mAtrA-1 modaka / anupAna uSNa jala / ) banA liijie| (2412) trivRtAdimodakaH ___ inheM maNDake sAtha sevana karanese sannipAta (vaM. se.; . mA. / raktapittA.) naSTa hotA hai| tritA triphalA zyAmA pippalI zarkarA madhu / (2415) trivRtAdivaTikA (g.ni.|udaavt.) modkHsnnipaatotthrktpittjvraaphH|| triTaddharItakI zyAmA snuhIkSIreNa bhAvayet / nisota, harra, baher3A, AmalA, kAlA nisota, vaTikA mUtrapItAstAH zreSThAstvAnAhabhedane // aura pIpalakA cUrNa 1-1 bhAga tathA khAMDa aura nisota, harra aura kAlI nisotakA cUrNa zahada ina sabake barAbara lekara khAMDakI cAzanI / samAna bhAga lekara use thohara (sehuMDa)ke dUdhameM ghoTakara karake usameM samasta cUrNa milA dIjie aura / ( caneke barAbara ) goliyAM banA lIjie / ThaNDA hone para zahada milAkara modaka banA liijie| inheM gomUtrake sAtha sevana karanese virecana inake sevanase sannipAtaja raktapitta aura jvara hokara aphArA naSTa ho jAtA hai| naSTa hotA hai| (2416) trivRdaSTakamodakaH (2413) trivRtAdimodakaH (c.s.| kalpa.) (su. saMhitA / sUtra. a. 44 ) vyoSaM trijAtakaM mustA viDaGgAmalake tathA / trivRtpalaM dvipramRtaM pathyA dhaanyovRkyoH|| navaitAni samAMzAni trivRdaSTaguNAni vai|| dazaitAn modakAn kuryAdIzvarANAM virecanam / / | zlakSNacUrNIkRtAnIha dantIbhAgadvayaM tthaa| nisotakA cUrNa 1 pala (5 tole ), harra, sarvANi cUrNitAnIha galitAni vimizrayet // dhaniyA aura araNDamUla kA cUrNa 4-4 pala lekara SaDbhizca zarkarAbhAgairISatsaindhavamAkSikaiH / sabako saba carNake barAbara gur3akI cAzanImeM milAkara | piNDitaM bhakSayitvA tu tataH zItAmbu pAyayet / / usa sabake daza modaka banA liijie| . vastiruktRDjvaracchardizoSa pANDubhramApaham / dhanika puruSoMko virecana karAne ke lie yaha niyantraNamidaM sarva viSannantu virecanam // modaka atyupayogI haiN| trivRdaSTakasaMjJoyaM prazasta pittarogiNAm / ( vyavahArika mAtrA 2 tole / anupAna | bhakSyaHkSIrAnupAno vA pittazleSmAturairnaraiH / / uSNa jl)| soMTha, mirca, pIpala, dAlacInI, ilAyacI, (24 14) trivRtAdimodakaH (g.ni.|jvr.) tejapAta, mothA, bAyabiDaMga aura AmalekA cUrNa trivRtpippalisaMyukto guddsrpirvipaacitH| 1-1 bhAga; nisotakA carNa 8 bhAga, tathA dantI. maNDAnupAno dAtavyo modakaH snnipaathaa|| mUlakA cUrNa 2 bhAga / For Private And Personal
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 358] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi sabako 6 bhAga mizrIkI cAzanImeM milAeM milAkara Amaleke barAbara goliyAM banA liijie| aura usake ThaNDA ho jAne para usameM 11-1 / inake sevanase bhayaGkara kaphaja roga aura tolA zahada aura seMdhA namakakA cUrNa milAkara | vAtaja prameha naSTa hote haiN| modaka banA leN| tryUSaNAdiguTikA ( vaM. se. / pANDu) inheM zItala jalake sAtha sevana karanese rasaprakaraNameM dekhiye / vastikI pIDA, tRSA, jvara, chardi, zoSa aura pANDu - tryUSaNAdiguTikA ( ra. ra. / ziro.) roga naSTa hotA hai| rasaprakaraNameM dekhie| yaha vikAra rahita virecana aura viSapnauSadha vyaSaNAdimaNDaravaTikAH (bhaa.pr.khN.2|paannddu) hai / tathA pitta rogoMmeM atyanta upayogI hai / pitta / rasaprakaraNameM dekhie / kaphaja rogoMmeM dUdhake sAtha bhI de sakate haiN| (2418) tryaSaNAdivaTI (vR.ni.r.|aruci.) (24 17) troTaharIguTikA (ga.ni.pari.guTi.) 2.) tryUSaNakapittharArocakena ca sAdhayevaTI / zuNThIsaktapunarnavAtriphalikAsareyazephAlikA- sevitA ca sAjAyatenarobhImasenavadbhakSayet lAlasa: mustaavaasknimbptrkttukaabolaashvgndhaavcaaH| sou. mirca, pIpala, kaithakA gUdA (garbha) vyopacchinnaruhAviDaGgasahitAHsarvAHsamAMzA budhai- saJcala aura mizrI samAna bhAga lekara mahIna carNa viNshaaNshaacmhaussdhiiprimitaa,khnnddsyviNshaaNshkaaH|| karake goliyAM banA liijie| tattulyena ca goghRtena madhunA sarva ca sammaditam / inake sevanase ruci aura agni atyadhika baddhA tena zivApramANaguTikA zleSmANamugraM jayet / kSINasyAnilajAni hanti sahasA sarvapramehAMstathA bar3ha jAtI hai| nAmnA troTaharI guTI ca vijayAloke ca yA vishrutaa|| iti takArAdiguTikAprakaraNam // soMTha, sattU, punarnavA, harra, baher3A, AmalA, kaTazaraiyA, harasiMgArakI jar3a, mothA, bAsA, nImake __ atha takArAdigugguluprakaraNam patte, kuTakI, bola, asagandha, baca, trikuTA (soMTha, (2419) trayodazAGgaguggulaH mirca, pIpala ), giloya aura bAyabiDaGgakA cUrNa ( bhai. ra.; vaM. se.; vai. ra.; bhA. pra.; ga. ni. 1-1 bhAga, soMThakA cUrNa 20 bhAga, khANDa, khaM. 2; vR. mA.; ra. ra.; ca. da. / vA. vyA.; gAyakA ghI aura zahada 20-20 bhAga lekara vR. yo. ta. / ta. 90; yo. ta. / ta. 40) samasta cUrNako ghImeM mardana karake khAMDakI cAzanImeM AbhAzvagandhA habuSA guDUcI milAiye aura kucha ThaNDA honepara usameM zahada / zatAvarI gokSuraddhadAram / 1 gokSurakazca gasneti, gokSurakaM samaGgeti ca pAThAntaram / For Private And Personal
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir guggulupakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 359] ANMNvMAN AAAAAAAAAVAVIAAIAANA rAsnAM zatAhA sazaTI yamAnI* | vAtaja aura kaphaja roga, hRdgraha, yonidoSa, sanAgarA ceti samaizca cargam // khaJjavAta aura asthibhannAdiroga naSTa hote haiM / tulAM bhavetkauzikamatra madhye noTa-anubhavI vaidya isameM ghRta utanA hI de tathA sapirathArdhabhAgam / DAlate haiM ki jitane se acchI taraha kUTA jA ske| akSA mAtrantu tataHprayogAt ( vyavahArika mAtrA 3 mAghe taka ) ___ kRtvAnupAnaM surayAtha yUSaiH // (2420) trikaNTakAdiguggulu: kaTigrahe gRdhrasi bAhuASThe ( vR. ni. ra. / mUtra.) hanugrahe jAnuni pAdayugme / trikaNTakAnAM kathiteSTanighne sandhisthite cAsthigate ca vAte puraM pacet pAkavidhAnayuktyA / ___ majjAzrio snAyugate ca kuSThe // phalatrikavyoSapayodharANAM rogAcayedvAtakakAnuviddhAn cUrNa pureNa pramitaM vidadhyAt // cAteritAn hRdahayonidoSAn / vaTI pramehaJca samUtraghAtaM bhanAsthi vidveSu ca khaJjavAte savAtakRcchrazca tathAzmarIzca / trayodazAGgaM pravadanti santaH // zukrasya doSAn sakalAMzca vAtAn Ti0---guggulorardhabhAgaM ghRtaM / vRdvavaidhAstu yAvatA nihanti meghAniva vAyuvegaH // ghRtena guggulu piTTanaM bhavati tAvadeva ghRtaM 1 sera gokharuko 8 sera pAnImeM pakAkara gRhNanti / 1 sera zeSa rahane para chAnakara usameM 10 tole kIkarake phala, asagandha, hAubera, giloya, gUgala milAkara pakAeM jaba vaha gAr3hA ho jAya zatAvara, gokharu, vidhArA, rAsnA, sauMpha, kacara, to usameM triphalA, trikuTA (soMTha, mirca, pIpala), ajavAyana aura soM kA cUrNa samAna bhAga aura aura mothekA samabhAga mizrita 10 tole carNa sabake barAbara zud gUgala tathA gUgalase AdhA milAkara kUTakara goliyAM bnaaeN| ghRta lekara gUgala aura samasta droM ke cUrNako | inake sevanase prameha, mUtrAghAta, vAtaja mUtraekatra milAkara thor3A thor3A ghI DAlakara kuutteN| kRcchU, azmarI aura zukradoSa naSTa hote haiM / ___ ise Adhe karSa ( 7 // mAze )kI mAtrAnusAra ( mAtrA-3 mApe taka / anupAna triphalAmadya athavA yUpake sAtha sevana karanese kaTigraha, | gRdhrasi, hanugraha bAhu pRSTha jAnu ( ghuTanA ) paira (2421)triphalAguggula (bhA.pra.kha.2.vAta.ra.) sandhi asthi maz2A aura snAyugata vAyu; kuSTha, triphalAtiviSAdArudAvIMmustAparUSakaiH / / 2 zyAmeti pAThAntaram / * zyAmA zaTI ghoSavatI yamAnIti pAThAntaram / kAtha yA uSNa For Private And Personal
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [360 ] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / takArAdi khdiraasnnktaahgudduuciinRppaadpaiH|| ise triphalAkkAthake sAtha 21 dina taka bhUnimbakaTukAkaliGgakulakaiHsamaiH / sevana karanese bhayaGkara vAtarakta, kuSTha aura vraNa naSTa kAthaM kRtvA tataHpUtaM zRtamaSTaguNembhasi // hote haiN| guDUcyAstatra sukRtaM cUrNamarddhantu vAriNi / ( mAtrA-3 mAze taka ) kSiptvA suntane bhANDe vAsayedrajanIgatam // (2422) triphalAguggulaH (ra. ra. / vAta.) somopetena pUtena kauzikaM paribhAvayet / triphalA mustakaM vyoSaM viDaGgaM puSkaraM vcaa| citrakaM madhukazcaiva palAMzaM zlakSNacUrNitam // SaDguNena tu saptAhaM zilAjatusamanvitam // sUktasya tu palAnyaSTau samAvApya vicakSaNaH / ayazcUrNa palAnyaSTau guggulustAvadeva ca / Alocya madhunopetaM paladvAdazakena ca // tApyacUrNa palaJcaikaM dve pale mdhusrpisso|| prAtarvibhajya bhuJjAno jINe tsminyjyedrujH| ekIkRtya samaM sarve lihyaatsutriphlaambunaa| AmavAtaM tathA gulmaM zvayadhuM viSamajvaram // trisaptAhaprayogeNa vAtaraktaM sudAruNam / jIrNAnusambhavaM zUlaM pANDurogaM halImakam / / nihanti vIryataHkSipraM kuSTharogAntraNAnapi // triphalA, mothA, trikuTA (soMTha, mirca, pIpala), __harra, baher3A, AmalA, atIsa, dAruhaldI, bAyabiDaMga, pokharamUla, baca, cItA aura mulaiThIkA devadAru, mothA, phAlasekI chAla, khairasAra, asana, sUkSma carNa 1-1 pala (5-5 tole ) tathA haldI, giloya, amalatAsakI chAla, cirAyatA, lohacarNa aura gUgala 8-8 pala lekara sabako ekatra nImakI milAkara khUba kUTeM aura phira usameM 12 pala zahada samAna bhAga lekara ATha gune pAnImeM pakAiye jaba milA leN| AThavAM bhAga pAnI zeSa rahe to chAnakara usameM ise prAtaHkAla sevana karanA cAhie aura usase AdhA giloyakA cUrNa milA dIjie aura isake pacane para yathocita AhAra karanA cAhie / eka rAta rakkhA rahane dIjie / dUsare dina usameM isake sevanase AmavAta, gulma, sUjana, kAthakA AThavAM bhAga bAbacIkA cUrNa milAkara viSamajvara, pariNAma zUla, pANDu aura halImaka roga thor3A pakAkara chAna lIjie / aba gUgala aura naSTa hotA hai| zilAjIta samAna bhAga lekara donoMmeM cha gunA (mAtrA-1 mAzA / anupAna-uSNa jala / ) uparokta kAtha milAkara ghoTie, jaba kAtha sUkha jAe to phira DAlakara ghoTie isI prakAra 7 | (2423) triphalAguggula: bhAvanAeM dIjie tatpazcAt usameM 8 bhAga sukta | (zA. dha. / khaM. 2 a. 7; yo. ci. ma. / a. 7) ( kAMjI ) 1 bhoga sonAmakkhIkI bhasma, 1 bhAga tripalaM triphalAcUrNa kRSNAcUrNa palonmitam / ghI aura 1 bhAga zahada milAkara mardana kara liijie| guggulupazcapalikaH kSodayetsarvamekataH // For Private And Personal
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAga : / gugguluprakaraNam ] tatastu guTikAM kRtvA prayuJjyAdvahnayapekSayA / bhagandaraM gulmazothAvasi ca vinAzayet // triphalAkA cUrNa 3 pala, pIpalakA cUrNa 1 pala ( 5 tole ) aura gUgala 5 pala lekara sabako ekatra kUTakara goliyAM banA lIjie / inake sevana se bhagandara, gulma, zotha aura arza roga naSTa hotA hai / ( mAtrA - 3 mAze / anupAna triphalAkAtha, gomUtra yA uSNa jala / ) noTa - yogaratnAkara meM yahI prayoga antarvidradhyadhikAra meM likhA hai, usameM pIpala 2 pala likhI haiM / guNoMke viSayameM likhA hai ki isake sevanase atyanta pIpavAlI pakavidradhi, nAsUra aura gaNDamAlA naSTa hotI hai / pathya - ghRta yukta AhAra / (2424) triphalAdigugguluH (vR. ni. ra. Uru.; vaM. se . / gaNDamA ; ga ; ni. / guTi . ) triphalAtrivRtAdantInI linIcaturaGgalaiH / paJcaviMzatisaMkhyAtaiH pratyekaM palamAtrayA || Safed kuTTi caibhicaturdroNe pramANataH / pavettatsalile tAvadyAvadddroNAvazeSitam // paJcAzatatra nikSipya guggustu palAnyapi / kathayeddhi dhanaM yAvattAvatpUrvavatpacet // tAvatAsmin ghanIbhUte tvagelAnAgakesaram / trikaTu triphalA patraM yavAnI jIrakANi ca // pippI dahanacaiva hapuSA kRSNajIrakam / vASpikA sAjamodA ca tintaDIcAmlavetasau // sauvarcalayutA kRtvA zlakSNacUrNa viniHkSipet / pratyeka mekapa likairbhAgaiH H samyak vicakSaNaiH // bhA0 46 Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 361 ] tatokSamAtrA guTikA bhakSayettu dine dine / UrustambhorugranthitagaNDamAlodarArditaH / / harra, baher3A, AmalA, nisota, dantImUla nIlIni aura amalatAsa / inameM se pratyekakA cUrNa 25 pala ( 1 sera 9 chaTAMka ) lekara sabako 128 sera pAnI meM pakAiye, jaba 32 sera pAnI zeSa rahe to chAnakara usameM 50 pala gUgala milAkara punaH pakAiye aura jaba vaha gAr3hA ho jAya to usameM 1 - 1 pala ( 5 - 5 tole ) dAlacInI, ilAyacI nAgakesara, soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, tejapAta, ajavAyana, jIrA, pIpala, cItA; hAubera, kAlAjIrA, hiGgupatrI, ajamoda, tintaDIka, amlaveta aura sauMcala ( kAlA namaka ) kA cUrNa milAkara acchI taraha kUTakara 1-1 karSa ( 1 1 tole ) kI goliyAM banA lIjie / inake sevana se Urustambha, Urugranthi, gaNDamAlA aura udararoga naSTa hote haiM / ( vyavahArika mAtrA 2 - 3 mASe / anupAnauSNa jala ) (2425) triphalAdyo gugguluH ( ga. ni. / guTikAdhikAra . ) palAni kathayetSaSTiM triphalAyAstu gugguloH / palaiH zoDaSabhiH sArdhamapAM droNadvayena tu // caturbhAgAvazeSantu kRtvA bhUyo'pyadhizrayet / ghanIbhUtaM kaSAyantu jJAtvA coddhRtya niHkSipet // chinnAviDaGgavyoSANAM cUrNAni palikAni ca / tato mAtrAM balApekSI bhakSayedvAtaraktinam // kuSThinaM zvitriNaJcaiva gulminaM mehinantathA / balaM meghAM smRtiM jJAnaM teja Ayurvivardhayet // 60 pala ( 300 tole ) triphalAko For Private And Personal
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 362] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [takArAdi kUTakara 2 droNa ( 32 sera ) zuddha pAnImeM pakA- (2427) tryUSaNAdiguTikA ( guggulaH ) iye aura pakate samaya usameM 16 pala ( 80 (ra. ra. / vAta.) tole ) zuddha gUgala kapar3ekI poTalImeM bAMdhakara vyUSaNaM pippalImUlaM citrakaM rajanIdvayam / DAla dIjie / jaba 25 pala pAnI zeSa rahe to ajamodAM yavAnI ca pathyA tulyA suvarcalaiH / / kAthako bArIka chalanI yA dhotarase chAnakara | saindhavaM vAkucIvIjaM yavakSAraM viDaM vacAm / punaH pakAiye ( yadi kapar3e meM kucha pratyekaJca trimASantu sarvatulyaM ca guggulum // gUgala raha gayA ho to use nikAlakara isa amlavetasakarSakaM kizcidADhayena kuTTayet / kAthameM hI DAla dIjiya / ) jaba kAtha gAr3hA ho guTikA ca hitA vAte sAme sndhysthimjjge|| jAya to usameM giloya, bAyabiDaMga, trikuTA (soMTha dRDhaM karoti bhagnazca jaTharAnaladIpinI / / mirca aura pIpala )kA 1-1 pala (5-5 tole) trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ), pIpalAmUla, cUrNa milA diijie| cItA, haldI, dAruhaldI, ajamoda, ajavAyana, harra, kAlA namaka ( saJcala ), seMvA, bAbacI, ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese yavakSAra, bAyabiDaMga aura bacakA cUrNa 3-3 vAtarakta, kuSTa, zvitra ( saphedakor3ha ), gulma aura mAze tathA ina sabake barAbara zudra gUgala prameha naSTa hotA tathA bala, buddhi, smaraNazakti, aura 11 tolA amalabetakA cUrNa ekatra milAkara jJAna, teja aura AyukI vRddhi hotI hai| ghRta DAlakara acchI taraha kUTakara goliyAM banA (2426) tryUSaNAdiguggulaH liijie| ( bhA. pra. / kha. 2 medo.) inake sevanase AmavAta, sandhi asthi aura yUSaNAnivanavellavacAbhi majjAgata vAyu naSTa hotI tathA TUTI huI haDDIkA bhakSayansamaghRtaM mahiSAkSam / jor3a majabUta aura agnidIpta hotI hai| (2428) nyUSaNAdiguTikA ( gugguluH ) Azu hanti kaphamArutamedo (ca. da. / prame.) doSajAnbalavato'pi vikaaraan|| trikaTu triphalA cUrNa tulyayuktaM tu guggulum / trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ), cItA, | gokSurakAthasaMyuktaM guTikAM kArayedbhiSak / sugandhavAlA, bAyabiDaMga aura bacakA cUrNa 1-1 doSakAlabalApejhI bhakSaye cAnulo mekIn / bhAga aura gUgala ina sabake barAbara lekara ghI na cAtra parihArosti karmakaryAyathepsitam // DAlakara kuTavA liijie| pramehAnmUtraghAtAMzca bAlarogodaraM jayet / isake sevanase kaphaja, vAtaja aura medaja trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ), harra, baher3A, balavAna roga bhI atyanta zIghra zAnta ho jAte haiN| aura AmalekA cUrNa 1-1 bhAga tathA zuddha gUgala For Private And Personal
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / ghRtaprakaraNam ] sabake barAbara lekara gokharuke kAthameM ghoTakara goliyAM banA lIjie / inheM doSakAla aura balAbalake anusAra sevana karanese prameha, mUtrAghAta, bAlaroga aura udara vikAra naSTa hote haiN| atha takArAdilehaprakaraNam (2429) triphalApAkaH (napuMsakAmRtArNava / ta. 7) prasthArddha triphalA cUrNa zuddhatoye vibhAvayet / catuHpale ghRte bhaye mandamandena vahninA // trikaTu gokSaru elA citrakaM puSkaraM tathA / zANadvayapramANena mustakaM tvakpatrajam / / nistuSaM dhAnyakaM dadyAtpalArddhaM ca pramANataH / kAzmIramazmajaM zuddhaM SaNmAsaJca pramANataH / prasthaikasya sitAyAstu pAkaM kRtvA vidhAnataH / zIte madhu pradAtavyaM vaikamitantathA // karSadvayamANena bhoktavyaM ca dvisandhayayoH / netrarogazirorogAnsarvAnmehAMzca nAzayet // Adhe prastha ( 40 tole ) triphalA cUrNako svaccha pAnI meM bhigo dIjie; jaba vaha komala ho jAya to use pIsakara piTTIsI banA lIjie aura phira 4 pala ( 20 tole) ghImeM mandAgni para bhUna lIjie / tatpazcAt 1 prastha ( 80 tole ) khAMDakI cAzanI karake usameM yaha triphalA aura trikuTA (soMTha, mirca, pIpala), gokharu, ilAyacI, cItA aura pokharamUlakA cUrNa 2-2 zANa (10 mAze ); mothA, dAlacInI, tejapAta aura tuSa ( bhUsI) rahita dhaniye kA cUrNa 2 // - 2 // tathA 7|| mAze zuddha zilAjIta aura | tole kesara [ 363 ] inake sevana kAlameM kisI prakArake bhI parahekI AvazyakatA nahIM haiM / ( mAtrA 3 mAze / anupAna uSNa jala ) iti takArAdiguggulu prakaraNam // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir milA dIjie aura ThaNDA hone para usameM 20 to zahada milAiye / ise pratidina prAtaH sAyaM 2 karSa ( 2 || tole ) mAtrAnusAra sevana karane se samasta netraroga, ziroroga aura prameha naSTa hote haiM / (2430) triphalAvaleha : (bR.ni.ra. | ajI.) triphalAmusta viDaGgaiH kaNayA sitayA samaiH / sthAtvaramajJjirivIjairleho bhasmakanAzanaH // hare, baher3A, AmalA, mothA, bAyabiDaMga, pIpala, apAmArga ( ciraciTe ) ke bIja aura mizrI samAna bhAga lekara pIsakara zahada meM ( athavA mizrIkI cAzanI meM ) milAkara avaleha banA lIjie / ise sevana karane se bhasmaka roga naSTa hotA hai / iti takArAdilehaprakaraNam // atha takArAdighRtaprakaraNam (2431) taNDulIyakaM ghRtam (ra. ra.; vaM. se.; bhai. ra.; dhanvaM / viSa. ) taNDulIyakamUlena gRhadhUmena caikataH / kSIreNa saghRtaM siddhaM samastaviSaroganut // caulAI kI ar3a aura gharake dhuveMke kalka tathA dUdhake sAtha pakA huvA ghRta pIne se samasta viSavikAra naSTa hote haiM / For Private And Personal
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [364] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| - [takArAdi PRunnaphlori.RJARATH . . . (caulAIkI jar3a 4 to. gharakA dhuvAM 4 to. / (zveta kuSTha) kAmalA, bhagandara, apasmAra, udararoga, ghI 32 tole / dUdha 128 tole) pradara, arza aura raktapittAdi pittaja rogoMkA nAza (2432) tiktakaM ghRtam (ga. ni. / ghRtA.; vR. ni. ra. / tva.; vaM. se.; . / (2433) tiktAdighRtam mA. / kuSTha.; vA. bha. / ci. sthA a. 18) / (vR. ni. ra.; yo. ra.; vaM. se.; ca. da. / vraNa.; pttolnimbkttukaadaavrviipaatthaaduraalbhaaH| vR. yo. ta. / ta. 112) parpaTaM trAyamANAM ca palAMzaM pAcayedapAm // | tiktaasikthnishaayssttiinktaahphlpllvaiH| dvayADhake'STAMzazeSeNa tena krponmitaistthaa| paTolamAlatInimbaparvaNya ghRtaM zRtam // trAyantImustabhUnimbakaliGgakaNacandanaiH // kuTakI, moma, haldI, mulaiThI, karaJjake patte sarpiSo dvAdazapalaM pacettattiktakaM jayet / aura phala, paTolapatra, camelI aura nImake pattepittakuSThaparIsarpapiTikAdAhatRbhramAn // | inake kvAtha aura inahIke kalkase siddha ghRta ko kaNDUpANDvAmayAngaNDAn dussttnaaddiivrnnaapciiH| ghAva ArAma honeke pazcAt usa sthAna para lagAne visphoTakavidradhIgulmazophonmAdamadAnapi // / se tvacAkA raMga ThIka ho jAtA hai| hRdrogtimirvyngggrhnniishvitrkaamlaaH|| (2434) tiktAdya ghRtam (vaM. se. / zvAsa.) bhagandaramapasmAramudaraM pradaraM garam // tiktAsauvarcalakSArapathyAtrikaTuhiGgubhiH / arzosrapittamanyAMzca sukRcchrAnpittajAn gdaan|| samAlUraighRtaM siddhaM sakSIraM zvAsakAsanut / / ___paTolapatra, kuTakI, nImakI chAla, dAruhaldI, | gulmAnAhazca zamayetpaddhAngudajAnapi // pAThA, dhamAsA, pittapApar3A, aura trAyamANA 1-1 kuTakI, sauvarcala ( kAlA namaka-saJcala) pala (5-5 tole) lekara 16 sera pAnImeM pakA- | yavakSAra, harra, trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala), hIMga iye jaba 2 sera pAnI zeSa rahe to chAnakara usameM aura belako chAlake ka-ka tathA dUdhake sAtha siddha 1-1 karSa (11-1 / tolA) trAyamANA, mothA, ghRta khAnese khAMsI, zvAsa, gulma, aphArA aura cirAyatA, indrajau, pIpala aura candanakA kalka | arza (bavAsIra) roga naSTa hotA hai| tathA 12 pala (60 tole) ghI milAkara pkaaiye| (kuTakI Adi pratyeka dravya 5 to0 ghI jaba samasta pAnI jala jAya to utArakara chAna | 180 tole, dUdha 720 to. arthAt 9 zera ) liijie| (2435) tilvakaghRtam (vaM. se. vAta vyAdhya.) yaha ghRta pitta kuSTha, visarpa, piTikA, dAha, palASTakaM tilvakato vacAyAH tRSNA, bhrama,khujalI,pANDu, nADIvraNa, (nAsUra),apacI __ prasthaM palaM zigru ca paJcamUlam / (gaNDamAlA bheda), visphoTaka, vidradhI, gulma,zotha, sairaNDasiMhI trivRtaM ghaTepAm unmAda, mada, hRdroga, timira, vyaGga, grahaNI, zvitra | pakvA pacetpAdazRtena tena // For Private And Personal
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ghRtamakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [365 ] wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww dadhnopetaM yaavshuukaaNshvilvaiH| / (2437) tilvakAdyaM ghRtam (ga. ni.ghRtA.) sarpiSpasthaM hanti tatsevyamAnam // tilvakasya palAnyaSTau tvacastu sukRtAdataH / duSTAnvAtAnekasarvAGgasaMsthAna / | aMzumatyurubUkaJca vilvAyazca pRthak palam // yonivyApadvadhnagulmodarazca // yavakolakulatthAnAM prasthaM prasthaM phalatrikAt / lodha 8 pala (40 tole ), baca 1 prastha tatsAdhayejjaladroNe cASTabhAgAvazeSitam / / (1 sera), saMhajanekI chAla, bela, sonApAThA (aralu) ghRtapasthaM pacettena datvA dadhastathADhakam / . kI chAla, khambhArIkI chAla, pADhalachAla, araNI, | karSeNa yAvazUkasya pakaM tadavacUrNayet // araNDamUla, kaTailI aura nisota 1-1 pala (5- | etattu tailvakaM nAma jiirnnjvrvissaaphm| 5 tole) lekara sabako 16 sera pAnImeM pkaaiye| kRmikuSThaharazcaiva zophapANDDAmayApaham // jaba 4 sera pAnI jala jAya to use chAnakara ___ lodha ATha pala, meMDaphalakI chAla, zAlaparNI, usameM 1 prastha (1 sera) ghI, 4 sera dahI aura 10-10 tole javAkhAra tathA belakI chAlakA araNDamUla, belachAla, aralukI chAla, khambhArIchAla, kalka milAkara pkaaiye| pADhalachAla aura aranI 1-1 pala (5-5 tole) __ isake sevanase ekAMgagata tathA sAgagana duSTa tathA jau,bera,kulattha aura triphalA(harra,baher3A,AmalA) vAtavyAdhi, yoniroga, badhna aura gulmaroga tathA 1-1 prastha (80 tole) lekara sabako 32 sera udararoga naSTa hote haiN| pAnImeM pakAiye jaba 4 sera pAnI zeSa rahe to (2436) tilvakAkhyaM ghRtam use chAnakara usake sAtha 1 ADhaka (4 sera) (vaM. se. / vAtavyAdhi.) dahI milAkara 1 prastha ghRta pakAiye aura saba triphalA zajinI dantI viDaGgaM tritA sudhaa| pAnI jala jAneke pazcAt ghImeM 1 karSa (1 / tolA) kArSikANi pavettAni tilvakasya palena ca // javAkhAra milA diijie| dani ca trivRtAkAthe ghRtapasthaM cturgunne|| isake sevanase jIrNajvara, viSa, kRmi, kuSTha, tilvakAkhyaM ghRtaM tatsyAdvireke vaatroginnm|| zotha aura pANDuroga naSTa hotA hai| ____ harra, baher3A, AmalA, zaMkhapuSpI, dantI, bAya (2438) turaGgagandhAvRtam yo.s.| samu.5) biDaGga, nisota aura thUhara (seMDa) kA dUdha 1-1 | turanagandhAkAthena vipacedAjyamuttamam / karSa (1 / -1 / tolA)tathA lodha 1 pala (5 tole) RtukAle muhuHpItaM vandhyAnAM garbhadaM param // lekara inake kalka tathA 1 prastha dahI ora 4 prastha asagandhake kAthake sAtha pakA huvA ghRta Rtunisotake kAthake sAtha 1 prastha (80 tole) ghRta | kAlameM sevana karAnese vandhyA strI garbha dhAraNa pakA liijie| karatI hai| ___ yaha ghRta vAtarogiyoMko virecana deneke lie (ghI 1 sera / kAtha 4 ser| asagandhakA upayogI hai| kalka pAva sera / mAtrA-1 tolA / anupAna dUdha / ) For Private And Personal
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 366 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi - - - (2439) tRNapaJcamUlAdyaM ghRtam tAlIsapatra, jIvantI, aura vaca / eka eka karSa (bhA. pra. ma. kha.; vaM. se, / azma.) (11-1 / tolA) tathA hIMga 20 tole lekara paJcamUlyAstRNAkhyAyAstathA gokSurakasya tu| sabako pAnIke sAtha pIsakara kalka banAiye / pRthagdazapalAnbhAgAJjaladroNe vipAcayet // tatpazcAt yaha kalka, 1 sera ghI aura 4 guDagokSurabIjazca kalkaM tatra pradApayet / / sera pAnI ekatra milAkara pkaaiye| jaba saba tatsiddhaM mUtradoSeSu zarkarAsvazmarISu ca // pAnI jala jAya to ghRtako chAnakara rakha liijie| snehane bhojane caiva prayojyaM sarpiruttamam // ise agni balocita mAtrAnusAra sevana karanese ___ tRNapaJcamUla (zara, dAba, kuza, kAsa aura hicakI, zvAsa, zotha, agnimAMdya, arza, grahaNIroga Ikha) tathA gokharu / pratyeka vastu 10-10 pala | aura hRdaya tathA pasalIkI pIr3A zAnta hotI hai| (50-50 tole) lekara sabako 32 sera pAnIma (2441) trAyamANAdyaM ghRtam pakAiye jaba 4 sera pAnI zeSa rahe to chAna (ca. sN.| ci. a. 5; vaM. se.; bhai. ra.; dhanva.; liijie| isa kvAtha aura 10-10 tole gur3a ca. da. / gulma.) aura gokharuke kalkake sAtha 1 sera ghRta pakA jale dazaguNe sAdhyaM trAyamANA catuSpalam / liijie| : isake sevanase mUtradoSa, zarkarA aura azmarI pazcabhAgasthitaM pUtaM kalkaiH sayojya kaarssikaiH|| naSTa hotI hai| rohinniikttukaamusttraaymaannaaduraalbhaaH| .. ise snehanake lie athavA bhojanameM prayukta drAkSAtAmalakIvIrAjIvantIcandanotpalaiH / / karanA caahie| rasasyAmalakAnAzca kSIrasya ca ghRtasya ca / (2440) tejovatyAdighRtam etAni pRthagaSTASTau datvA sampagvipAcayet // __ (ca. da.; dhanvaM.; / hikkA; ca. saM.;) pittagulmaM raktagulma vIsapai paisikaM jvaram / tejovatyabhayAkuSThaM pippalI ktturohinnii| hRdrogaM kAmalAM kuSThaM hanyAdetaddhRtottamam // bhUtikaM pauSkaraM mUlaM palAzaM citrakaM zaThI // 4 pala (20 tole ) trAyamANAko 40 pala sauvarcalaM tAmalakI saindhavaM vilvapezikA / pAnImeM pakAiye, jaba 20 pala pAnI zeSa rahe to tAlIsapatraM jIvantIM vacA tairksssNmitaiH|| use chAna lIjie / tatpazcAt mAMsarohiNI, hiGgapAdaighRtaM prasthaM pcettoycturgunne| kuTakI, mothA, trAyamANA, dhamAsA, munakkA, bhuIetadyathAvalaM pItvA hikkAcAsau jyennrH|| AmalA, khasa, jIvantI, candana aura nIlophara, zothAnilA grahaNIhatpArtharuja eva ca // 1-1 karSa (11-1 / tolA) lekara sabako cavya, harra, kUTha, popala, kuTakI, ajamAyana, pAnIke sAtha pIsa lIjie / pazcAt yaha kalka, pokharamUla, palAza (DhAka) kI chAla, cItA, kacUra, / ukta kAtha, aura 8-8 pala AmalekA rasa, dUdha saJcala (kAlAnamaka), bhuI AmalA, seMdhA, belagiri, | aura ghI ekatra milAkara pakAiye / For Private And Personal
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vRtaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [367 ] jaba samasta dUdha aura kvAtha jala jAya to sarpiguMDAzamitaM prayojyaM ghRtako chAna liijie| ___ kRcchrAzmarImUtravighAtadoSe // isake sevanase pittaja aura raktaja gulma, gokharu, araNDamUla, aura kuzAdi paJcamUla visarpa, pittajvara, hRdroga, kAmalA aura kuSTha naSTa (kuza, kAza, zara, dAbha, IkhakI jar3a)kA kAtha hotA hai / 4 zera, zatAvara, peThA aura IkhakA rasa, 4-4 (2442) trikaNTakAdighRtam sera tathA ghI 4 sera lekara ekatra pakAiye / jaba (ca. saM. / ci. sthA. pra.; . mA.; ra.ra. / prame.) ghRtamAtra zeSa rahe to chAnakara usameM 2 sera gur3a trikaNTakAzmantakasomavalkai milAkara acchI taraha viloDita kara liijie| bhallAtakaiHsAtiviSaiHsarodhaiH / isake sevanase mUtrakRcchra, azmarI aura mUtrAvacApaTolArjunanimbamustai ghAta roga naSTa hotA hai / ( mAtrA 2 tole ) haridrayA padmakadIpyakaizca // (2444) triphalAghRtam (shaa.dh.| kha. 2.a. 9) maJciSThayA cAgurucandanaizca triphalAyA rasamasthaM prasthaM vAsArasodbhavam / ___ sarvaiH samastaiH kaphavAtajeSu / bhRGgarAjarasamasthaM prasthamAja payaH smRtam / / meheSu tailaM vipaceddhRtantu datvA tatra ghRtaprasthaM kalkaiH karSamitaiH pRthak / triphalA pippalI drAkSA candanaM saindhavaM blaa|| paitteSu mizraM triSu lakSaNeSu // kAkolI kSIrakAkolI medA maricanAgaram / gokharu, pattharacaTA, bAbacI, bhilAvA, atIsa, zarkarA puNDarIkaM ca kamalaM ca punarnavA // lodha, baca, paTola patra, arjunakI chAla, nImakI nizAyugmaM ca madhukaM sarvairebhirvipAcayet / chAla, mothA, haldI, padmAka, ajavAyana, majITha, naktAndhyaM nakulAndhyaM ca kaNDUM pillaM tathaiva ca / agara aura candana / inake kalka tathA kAthake netrasrAvaM ca paTalaM timiraM cAjakaM jayet / sAtha taila pakAkara vAtaja tathA kaphaja pramehameM anyepi prazamaM yAnti netrarogAH sudaarunnaaH|| aura ghRta pakAkara pittaja pramehameM prayukta karAnA traiphalaM ghRtametaddhi pAne nasyAdi sUcitam // caahie| yadi tInoM doSoMse utpanna prameha ho to __ triphalekA kAtha 1 sera, bAsekA rasa 1 sera, ghRta aura taila milAkara pakA lene caahiyeN| bhaMgarekA rasa 1 sera, aura bakarIkA dUdha 1 sera (2443) trikaNTakAdyaM dhRtam tathA ghI 1 sera aura 1-1 karSa (1 / -1 / tolA) ( vaM. se.; bhai. ra.; Q. mA. ga. ni; ra. ra.; yo. ra; triphalA, pIpala, munakA candana, seMdhA, balA ca. da; bhA. pra.; dhanva.; / mUtrakR.; (kharaiTI), kAkolI, kSIrakAkolI, medA, mirca, soMTha, ra. yo. ta. |t. 100) mizrI, lAla kamala, zveta kamala, punarnavA, haldI, trikaNTakairaNDakuzAyabhIru dAruhandI aura mulaiThIkA kalka lekara sabako kArukekSusvarasena siddham / ekatra milAkara pkaaiye| For Private And Personal
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [368 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi isake sevanase naktAndhya (ratauMdhA), nakulAndhya, ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese timira, AMkhoMkI khujalI, rohe, netrasrAva, paTala, timira, netrasrAva, kAmalA, kAca, netrArbuda, visarpa, pradara, aura anya kitane hI bhayaGkara netraroga naSTa hote haiN| netrakaNDU, sUjana, khAlitya (gaMja), palita [ bAla isa ghRtako pilAnA tathA nasyadvArA prayukta / sapheda honA], bAloMkA giranA, viSamajvara, netrakarAnA caahie| phUlA aura anyAnya netraroga naSTa hote haiM / (mAtrA-1 tolA / garma dUdhameM DAlakara pilAeM) / (2446) triphalAdighatam (2445) triphalAvRtam (madhyama) (vaM. se.; vRM, mA. / netra0 ) (vai. ra.; vR. yo. ta.; vaM. se.; . maa.| netrarogA.) phalatrikAbhIrukapAyasiddha triphalA tryUSaNaM drAkSA madhukaM kaTurohiNI / __ kalkena yaSTImadhukAMzayuktam / / prapauNDarIkaM sUkSmailA viDaGga nAgakesaram // sarpiHsamaM kSaudracaturthabhAgaM nIlotpalaM sArive dve candanaM rajanIdvayam / hanyAtridoSa timiraM bhavantam / / kArSikaiH payasA tulyaM triguNaM triphalArasam // triphalekA kAtha 2 sera, zatAvarakA rasa ghRtapasthaM pacedetatsarvanetrarujApaham / 2 sera, ghI 1 sera, aura mulaiThIkA kalka pAvasera timiraM doSamAsrAvaM kAmalAM kAcamarbudam / / vIsapai pradaraM kaNDUM raktaM zvayathumeva ca / lekara sabako ekatra milAkara pakAiye; jaba samasta khAlityaM palitaM caiva kezAnAM patanaM tthaa|| | pAnI jala jAya to ghIko chAnakara usameM 20 tole viSamajvaramarmANi zukraM cAzu vyapohati / zahada milA liijie| anye ca bahavo rogA netrajA ye ca marmajAH // ise sevana karanese tridoSaja timira roga naSTa tAnsarvAnnAzayatyAzu bhAskarastimiraM ythaa| na caivAsmAtparaM kizcidRSibhiH kaashypaadibhiH|| (2447) triphalAdighRtam (su. sN.| uttara.) dRSTiprasAdanaM dRSTaM tathA syAtraiphalaM ghRtam // triphalozIrazampAkakaTukAtiviSAnvitaiH / harra, baheDA, AmalA, trikuTA soMTha, mirca, zatAvarIsaptaparNaguDUcIrajanIdvayaiH / / pIpala ), munakkA, mulaiThI, kuTakI, puNDariyA, choTI citrakatritAmUpiTolAriSTavAlakaiH / ilAyacI, bAyabiDaMga, nAgakesara, nIlotpala, sArivA, kirAtatiktakavacAvizAlApanakotpalaiH / / kRSNasAriyA, candana, haldI aura daaruhldii| saarivaadvyyssttyaahcvikaarktcndnaiH| pratyekakA kalka 1-1 karSa (1 / -1 / tolA), durAlabhAparpaTakatrAyamANATarUSakaiH // dUdha 1 sera, aura triphalekA kAtha 3 sera tathA rAsnAM kuGkamamaJjiSThAmAgadhInAgaraistathA / ghI 1 sera lekara sabako ekatra milAkara pkaaiye| dhAtrIphalarasaiHsamyagdviguNai sAdhitaM haviH // jaba samasta pAnI jala jAya to ghI ko chAnakara parisarpajvarazvAsagulmakuSThanivAraNam / rakha liijie| pANDuplIhAgnimAnyebhya esadevaM paramaM hitam / / For Private And Personal
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [369] triphalA (harra, baher3A, AmalA ), khasa, triphalAkA kAtha, 2 sera, dahI 2 sera, ghI amalatAsa, kuTakI, atosa, zatAvara, sataunekI 1 sera, aura mulaiThIkA kalka pAva sera lekara sabako chAla, giloya, haldI, dAru haldI, cItA, nisota, ekatra pakAiye / jaba saba pAnI jala jAya to mUrvA, paTolapatra, nImakI chAla, sugandhabAlA, cirAyatA, ghIko chAna lIjie / isakI nasya lenese ziroroga baca, indrAyaNa, padmAkha, nIlotpala, donoM prakArakI naSTa hote haiN| sArivA, mulaiThI, cava, lAla candana, dhamAsA, (2450) triphalAdighatam pittapApar3A,trAyamANA, vAsA [aDUsA,rAsnA, kesara, (yo. ra. / strI.; bhA. pra. / kha. 2 yo. ro.) majITha, pIpala aura soMThakA kalka pAvasera [pratyeka triphalAM dvau sahacarauM guDUcI sapunarnavAm / vastu samAna bhAga mizrati ], ghI 1 sera aura zukanAsA' haridre dve rAsnAM medAM shtaavriim|| AmalekA svarasa 2 sera lekara sabako ekatra kalkIkRtya ghRtaprasthaM pacet kSIre caturguNe / milAkara pakAeM / jaba samasta rasa jala jAya to | tatsiddhaM pAyayenArI yonirogaprazAntaye // ghI ko chAna leN| triphalA, nIle aura pIle phUlavAlI ( donoM ___ isake sevanase visarpa, jvara, zvAsa, gulma, prakArakI ) kaTazaraiyA, giloya, punarnavA, zukanAsA kuSTha, pANDu, tillI aura agnimAMdyakA nAza hotA hai| ( zyonAka vRkSakI chAla ), haldI, dAruhaldI, (mAtrA 6 mAzese 1 tole taka / garma dUdhameM | rAsnA, medA aura zatAvarI / saba cIjeM samAna DAlakara pieM) bhAga milAkara pAva sera leM aura sabako pAnIke (2448) triphalAdighRtam sAtha pIsakara kalka banAleM / phira yaha kalka; 4 (Q. mA.; vaM. se.; yo. ra.; ca. da. | netra0) sera dUdha aura 1 sera ghI ekatra milAkara pkaaeN| triphalAvyoSasindhRtthaighRtaM siddhaM pibennrH| jalAMza jala jAne para ghIko chAna leM / cakSuSyaM bhedanaM hRdyaM dIpanaM kaphanAzanam // isa ghIko pInese yoniroga naSTa hote haiN| - harra, baher3A, AmalA, trikuTA (soMDa, mIrca, ( mAtrA--1 tolA taka / ) pIpala ), aura seMbAke kalka tathA inhIke kAthake (2461) triphalAdighatama sAtha siddha ghRta AMkhoMke lie hitakArI, bhedana, (yo. ra. / netra.; bhAva. pra. / kha. 2 netra.) hRdya, dIpana aura kaphanAzaka hotA hai| | zatamekaM harItakyA dviguNaM ca vibhItakam / (2449) triphalAdi ghRtam (vai.ma.ra. / pa. 16) caturguNaM tvAmalakaM vRSamArkavayoHsamam // varAyAHkAthasaMsiddhaM kSIrotthadadhisAdhitam / caturguNodakaM dattvA zanairmadvaminA pacet / sarpirmadhukasaMsiddhaM nasyAdvai mUrdharogajit // bhAgaM caturtha saMrakSya kAthaM tamavatArayet // 1 trivRtAM zuNThImiti pAThAntaram / 2 viMdArikAmiti pAThAntaram / bhA. 47 For Private And Personal
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya - ratnAkaraH / [ 370 ] zarkarAmadhukaM drAkSA madhuyaSTI nidigdhikA / kAkolIkSIrakAkolI triphalA nAgakesaram / pippalI candanaM mustaM trAyamANA tathotpalam / ghRtaM prasthaM samaM kSIraM kalkairetaiH zanaiH pacet // hanyAtsatimiraM kAcaM naktAndhyaM zukrameva ca / tathA srAvaM ca kaNDUM ca zvayathuM ca kaSAyatAm || kaluSatvaM ca netrasya viGkartmapaTalAnvitam / bahunA'tra kimuktena sarvAnnetrAmayAnharet // yasya copahatA dRSTi sUryAgnibhyAM prapazyataH / tasmai tadbheSajaM proktaM munibhiH paramaM hitam // mArjitaM darpaNaM yadvatparAM nirmalatAM vrajet / tadvadetena pItena netraM nirmalatA miyAt // harra 100, baher3e 200 aura Amale 400 tathA bAsA aura bhaMgarA cAra cAraso tole lekara sabako 4 gune pAnI meM pakAiye, jaba cauthA bhAga pAnI zeSa rahe to kvAthako chAna lIjie / tatpazcAt isa kAtha aura khAMDa, mahuve ke phUla, munakkA, mulaiThI, kaTelI, kAkolI, kSIrakAkolI, triphalA, nAgakesara, pIpala, candana, mothA, trAyamANA aura nIlopharake kaka tathA samAna bhAga dUdhake sAtha 9 prastha (1 sera) ghRta pakA lIjie / isake sevana se timira, kAca, naktAndhya (ratauMdhA) netrazukra (phUlA), netrasrAva, netrakaNDu ( AMkha meM khAja AnA), sUjana, kaSAyatA, netrakI kaluSatA, paTala, viDvartma, ityAdi samasta netraroga naSTa hote haiM / sUrya aura anikI ora dekhanese naSTadRSTi isake sevana se yathAvat ho jAtI hai / jisa prakAra mAMjane se darpaNa svaccha ho jAtA Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ takArAdi hai usI prakAra isake sevana se dRSTi bhI atyanta nirmala ho jAtI hai / noTa - mUlapATha meM harra, baher3e aura AmalekI spaSTa tola nahIM likhI ; yaha sandeha hotA hai ki hare ityAdi 100 - 200-400 naga lI jAye yA pala athavA tolA ? parantu bAsA aura bhaMgarA samAna bhAga lene ke lie likhA hai isase prakaTa hotA hai ki 100-200 aura 400 naga nahIM apitu pala yA toloMkI saMkhyA haiM / aba yadi inako tolA bhI mAneM to bhI sabakA milakara 1500 tole (lagabhaga 18 sera) kAtha hotA hai| jo 1 sera ghIke lie bahuta adhika hai, isalie saba kAtha eka bAra meM na DAlakara harabAra cAra sera DAlanA cAhie aura isa prakAra 1 prastha dhIko 5 bAra pakAkara siddha karanA cAhie / triphalAyAstrayaH prasthAH viDaGgaM prastha eva ca / (2452) triphalA ghRtam (bhai. ra. / kRmi . ) dIpanaM dazamUlaJca lAbhataH samupAharet // pAdazeSe jaladroNe zate sarpirvipAcayet / prasthonmitaM sindhuyutaM tatparaM kRminAzanam // triphalA ghRtametaddhi le zarkarayA saha // triphalA 3 sera, bAyabiDaMga 1 sera aura yadi mila sakeM to ajavAyana aura dazamUla bhI 1-1 sera lekara sabako droNa (16 sera ) pAnImeM pkaaeN| jaba 4 sera pAnI zeSa rahe to chAnakara usameM 1 sera ghI aura pAvasera seMdhAnamaka milAkara pakAiye / jaba saba pAnI jala jAya to ghIko chAna lIjie / ise khANDameM milAkara cATane se kRmiroga naSTa hotA hai / (mAtrA- -1 tole taka / ) For Private And Personal
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ghRtapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 371) (2453) triphalAdyaM ghRtam (vaa.bh.|u.a.13) triphalAkA kvAtha 1 sera, bhaMgarekA rasa 1 sera, triphalASTapalaM kvAthyaM pAdazeSa jlaaddhke| bAsekA rasa 1 sera, bakarIkA dUdha 1 sera, ghI 1 tena tulyapayaskena triphalApalakalkavAn // / sera aura pIpala, mizrI, munakkA, triphalA, nIlophara, arddhaprastho ghRtAtsiddhaH sitayA mAkSikeNa vaa| mulaiThI, kSIrakAkolI, giloya, kaTelI, majITha, yuktaM pibettattimirI tayuktaM vA varArasam // padmAkha, khasa, candana, sArivA aura devadArukA ATha pala (40 tole) triphalAko 1 ADhaka 11-1 / tolA atyanta mahIna pisA huA kalka (4 sera) pAnImeM pakAkara 1 sera pAnI zeSa rakkheM | lekara sabako ekatra milAkara pkaaiye| jaba samasta aura chAnakara usameM 1 sera dUdha tathA 1 pala jalAMza jala jAya to ghRtako chAna liijie| (5 tole) triphalekA kalka aura AdhA sera ghI ise sevana karanese raktaduSTi, raktasrAva, naktAmilAkara pkaaeN| jaba saba pAnI jala jAya to nthya (ratauMdhA), timira, kAca, aura sUryaketejako ghRtako chAna leN| na sahanA Adi samasta netraroga naSTa hote aura isameM mizrI aura zahada milAkara cATane yA balavarNa tathA agnikI vRddhi hotI hai| triphalAke kvAthake sAtha pInese timiraroga naSTa (2455) triphalAdyaM ghRtam (ga. ni.| ghRtA.) hotA hai| triphalA madana kuSThaM zAGgeSTA rajanIdvayam / (2454) triphalAdyaM ghRtam (ga. ni. / ghRtA.) ! zukanAsA kAkamAcI hapuSA 'tiviSA vcaa|| triphalAyA rasapasthaM prasthaM bhRGgarasasya ca / / pAThA kozAtakI mUrvA tiktA kAkAdanI ghRtam / pIDayitvA vRSa vAlaM rasaprasthaM pradApayet // etatkaSAyakalkAbhyAM siddhaM pItaM ghRtottamam / / ajAkSIrasya ca prasthaM kArSikaiH shlkssnnpessitaiH|| / vizIyamANaM vidhvastasnAyukezanakhaM naram / pippalIzarkarAdrAkSAtriphalAnIlamutpalama // kuSThAturaM tu janayenmumUrSumapi nirgadam // madhukaM kSIrakAkolImadhuparNInidigdhikA / triphalA, mainaphala, kUTha, kAkajaMghA, haldI, maJjiSThApadmakozIrasArivAdArucandanaiH // dAruhaldI, zukanAsA, kAkamAcI (makoya), hAUghRtaM prasthaM pacet prAjJaH kalkairebhiH smnvitm| bera, atIsa, baca, pAThA, kozAtakI (kar3avI tUMbI), UrdhvapAnamadhaHpAnaM madhye pAnaM viziSyate // mUrvA, kuTakI aura cauMTalI / samAna bhAga lekara atipaduSTe rakte ca rakte vAtinute tthaa| inake kvAtha aura kalkase ghRta pakA liijie| naktAndhye timire kAce sarvanetrarujAsu ca // isa ghRtako pInese mRtprAyaH kuSTharogI bhI bakavidyotitaM bhrAntaM sUrya tejodvipaM tthaa| svastha ho jAtA hai| yadi snAyu gala gae hoM, gRdhradRSTikaraM dhanyaM balavarNAgnivardhanam // yA keza aura nakhAdi gira gae hoM to vaha bhI triphalAyA ghRtaM siddhaM sarvanetrarujAntakRt // / ThIka ho jAte haiN| For Private And Personal
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [372] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| takArAdi (2456) triphalAyaM ghRtam triphalAkA kAtha 1 sera, bhAMgarekA rasa 1 (ga. ni.; . mA; ra. ra.; bhai. ra.; vaM. se. / kRmi.) sera, aDUsekA rasa 1 sera, zatAvarakA rasa 1 sera, triphalA trivRtA dantI vacA kmpillkstthaa| | bakarIkA dUdha 1 sera, giloyakA rasa 1 sera, siddhamebhirgavAM mUtre sarpiH kRmivinAzanam // / AmalekA rasa 1 sera tathA ghI 1 sera / . triphalA, nisotha, dantImUla, baca aura kabIlA kalka dravya-pIpala, mizrI, munakkA, triphalA, samAna bhAga mizrita pAvasera, ghI 1 sera tathA nIlotpala, mulaiThI, kSIrakAkolo, giloya aura gomUtra 4 sera lekara sabako ekatra milAkara mandAgni choTI kttelii| saba samAna bhAga milAkara 20 para pakAiye / jaba gomUtra jala jAya to ghIko | tole leN| chAna liijie| saba cIz2oMko ekatra milAkara mandAgni para isake sevanase kRmiroga naSTa hotA hai| pakAeM aura pAnI jala jAne para ghRtako chAnakara (2457) triphalAdi ghRtam (mahA) cikane pAtrameM bharakara rakha deN| (bhai. ra.; vaM. se.; ca. da.; yo. ra.; yo. ta. / netraroga) ise bhojanase pahile, bhojanake madhyameM yA bhojanAntameM sevana karanA cAhiye / triphalAyA rasaprasthaM prasthaM bhRGgarasasya ca / isake sevanase naktAndhya (ratauMdhA), timira, vRSasya ca rasaprasthaM zatAvayozca tatsamam // kAca, nIlikA, paTala, arbuda, abhiSyanda (AMkha ajAkSIraM guDUcyAzca AmalakyA rasaM tthaa| dukhanA), adhimantha, pakSmakopa, tathA anya samasta prasthaM prasthaM samAhRtya sarvairebhighRtaM pacet // vAtaja, pittaja aura kaphaja netraroga evaM adRSTi kalkaH kaNA sitA drAkSAtriphalA nIlamutpalam / | (andhatA), mandadRSTi, kaphavAtase dUSita dRSTi, vAtamadhukaM kSIrakAkolI madhuparNI nidigdhikA // pittajasrAva (AMkhase pAnI bahanA-DhalakA), AMkhoM tatsAdhusiddhaM vijJAya zubhe bhANDe nidhApayet / / kI khujalI, Asanna dRSTi (zaoNrTa sAiTa-dUrase UrdhvapAnamadhaH pAnaM madhye pAnazca zasyate // spaSTa dikhAI na denA), dUra dRSTi (lauMga sAiTayAvanto netrarogAstAn pAnAdevApakarSati / pAsase bArIka akSara spaSTa dikhAI na dene) ityAdi naktAndhye timire kAce nIlikApaTalArbude // samasta netraroga naSTa hokara dRSTi gRdhrake samAna abhiSyande'dhimanthe ca pakSmakope ca daarunne| tIvra ho jAtI hai| netrarogeSu sarveSu vAtapittakapheSu ca // isake sevanase zarIrameM bala bar3hatA, agni adRSTi mandadRSTizca kaphavAtapradUSitAm / tIvra hotI aura zarIrakA raMga nikharatA hai| sravato vAtapittAbhyAM sakaNDvAsanadarahA // ___(mAtrA-AdhA tolA / dUdhameM DAlakara piyeM) gRdhradRSTikaraM sayo balavarNAnivarddhanam / noTa-pUrA lAbha prApta karaneke lie 5-6 sarvanetrAmayaM hanyAtriphalAyaM mahad ghRtam // / mAsa taka sevana karanA cAhie / For Private And Personal
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 373 ] (2458)trivRtAdighRtam (bhai. ra. / vRddhaya.) cAragune pAnImeM pakAiye jaba cauthA bhAga pAnI trivRtaamdhuyssttymbupyodhrymaanikaaH|| zeSa rahe to chAna lIjie / tatpazcAt yaha kAtha zyAmAvidArImizreyA pippliigirimllikaa|| | aura itanA hI dUdha tathA isase cauthAI ghI aura ghRtaprasthaM payaHprasthaM dadhyADhakasamanvitam / / utanA hI araNDIkA taila lekara sabako ekatra zatAvarIrasaprasthaM sarvANyekatra sampacet / / milAkara pakAiye / jaba saba pAnI jala jAya to trivRtAdighatazcaitadantrajAnnikhilAn gadAn / snehako chAna liijie| pramehAn viMzatiMzvAsAn kuSThAnya si kaamlaam| isameM zahada milAkara sevana karanese kaphaja halImakaM pANDurogaM galagaNDaM tathArbudam / gulma, kapha, vAyu, malAvarodha, kuSTha, plIhA aura vidradhi vraNazothazca hanti nAstyatra saMzayaH // vizeSataH yonizUla naSTa hotA hai| __ kalka dravya-nisota, mulaiThI, sugandhabAlA, (2460) trivRtAdhaM ghRtam(vaM.se. yo.r.|udr.) mothA, ajavAyana, kAlI nisota, vidArIkanda, payasyaSTaguNe sarpiH prasthaM snukpayasApalam / sauMpha, pIpala aura kur3ekI chAla 2-2 tole.| ghI trivRtApalaSaTkena siddhaM jaTharagulmanut / 1 sera, dUdha 1 sera, dahI 1 sera aura zatAvarakA ghI 1 prastha (80 tole), dUdha 8 prastha, rasa 1 sera / sabako ekatra milAkara pkaaeN| sehuMDa (thohara) kA dUdha 1 pala (5 tole) aura ise sevana karanese samasta antraroga ( antra nisotakA kalka 6 pala / sabako ekatra milAkara dUdha jala jAne taka pkaaeN| vRddhayAdi ), bIsa prakArake prameha, zvAsa, kuSTa, | isake sevanase udararoga aura gulma naSTa arza, kAmalA, halImaka pANDu, galagaNDa, arbuda, | vidradhi aura vraNazotha ityAdi roga naSTa hote haiN| (2461) tryUSaNadighRtam (mAtrA-1 tolA taka / ) (caM. saM. / ci. / sthA. a. 26; yo. r.|) (2459) trivRtAdimizrakasnehaH syAt tryUSaNaM dve triphale sapAThe (ca. saM. / ci. a. 5) nidigdhikA gokSurako bale dve / trivRtAM triphalAM dantI dazamUlaM palonmitam / RddhissuTistAmalakI svaguptA jale caturguNe paktA caturbhAgasthitaM rasam // mede madhRkaM madhukaM sthirAJca / sarpireraNDajaM tailaM kSIrazcaikatra sAdhayet / zatAvarI jIvakapRznipaNya? sa siddho mizrakasnehaH sakSaudraH kaphagulmanut // dravyairimairakSasamaiH supissttaiH| kaphavAtavibandheSu kuSThaplIhodareSu c| prasthaM ghRtasyeha pacedvidhijJaH prayojyo mizrakaHsneho yonizUleSucAdhikam // prasthena dannastvatha mAhiSasya / / nisota, harra, baher3A, AmalA, dantI aura | mAtrAM palaM cArddhapalapicumbA dazamUla / 1-1 pala (5-5 tole) lekara sabako ! prayojayenmAkSikasamprayuktam / For Private And Personal
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [374 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi zvAse sakAse khatha pANDuroge (2463) tryUSaNAcaM ghRtam (g.ni.|grhnnii0) halImake hRdgrahaNIpradoSe / / tryUSaNatriphalAkalke vilvamAtre guDAtpalam / trikuTA (soMTha, mirca, pIpala), harra, baher3A, sarpiSo'STapalaM paktvAmAtrAMmandAnalaH pibet // AmalA, khambhArIke phala, munakkA, phAlaseke phala, trikuTA (soMTha, mirca, pIpala) aura triphalAkA pAThA, kaTelI, gokharu, balA (kharaiTI), atibalA kalka AdhA AdhA pala ( 2 // 2 // tole ) gur3a (kaMghI), Rddhi, choTI ilAyacI, bhuI AmalA, 1 pala aura dhI 40 tole tathA pAnI 2 sera kauMcake bIja, medA, mahAmedA, mulaiThI, mahuveke phUla, ekatra milAkara pAnI jalane taka pakAiye aura zAlaparNI, zatAvara, jIvaka aura pRzniparNIkA kalka | phira ghRtako chAna liijie| 1-1 karSa (1 / -1 / tolA), ghI 1 sera, bhaiMsakA ise yathocita mAtrAnusAra pInese mandAgni dahI 1 sera aura pAnI 4 ser| sabako ekatra naSTa hotI hai / ( mAtrA-1 tole taka) milAkara pkaaeN| (2464) tryUSaNAdyaM ghRtam ise 5 tole, 2 // tole yA 11 tolekI (ga. ni.|ghRtaa.; yo. ra.; ca. sN.| ci. a. 22) mAtrAnusAra zahadameM milAkara sevana karanese zvAsa, tryUSaNaM triphalAM drAkSAM kAzmayaM ca parUSakam / khAMsI, pANDuroga, halImaka, hRdroga, aura grahaNI dve pAThe devadAruvaddhiHsvaguptAM citrakaM shtthiim|| roga naSTa hotA hai| vyAghrImAmalakI medAM kAkanAsAM shtaavriim| (2462) jyUSaNAdighRtam trikaNTakaM guDUcI ca piSTvA karSasamAnghRtAt / / (vR. ni. ra. / ati.; vR. yo t.| ta. 64) / catuHprasthaM caturguNe kSIre siddhaM kAsaharaM pibet / yaSaNA triphalA caiva citrako gajapippalI jvaragulmAruciplIhazirohRtpArzvazUlanut // vilvaM karkaTikA hiMsrA viDaGga snidigdhikm|| | kAmalArzo'nilArtighnaM kSatazoSakSayApaham / ghatapasthaM pacedebhirgavAM mUtre cturgunne| yUSaNaM nAma vikhyAtametaddhatamanuttamam // trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ), harra, baher3A, tatpayogaM pibetkolaM hanyAttena pravAhikAm // | | AmalA, drAkSA ( munakkA ), khambhArIke phala, ___ trikuTA (soMTha, mirca, pIpala), harra, baher3A, | phAlasA, do prakArakA pAThA, devadAru, vRddhi, AmalA, cItA, gajapIpala, belagirI, kakar3I, kauMcake bIja, cItA, kacUra, kaTailI, AmalA, medA, kaTelA, bAyabir3aGga aura kaTelI pratyeka 1 // tolA | kAkanAsA, zatAvara, gokharu, aura giloyakA kalka lekara pAnIke sAtha pIsa leN| tatpazcAt isa kalka 11-1 / tolA, dUdha 4 sera tathA ghI 1 sera (80 aura 4 sera gomUtrake sAtha 1 sera ghI pkaaeN| tole ) lekara sabako ekatra milAkara pakAeM / ise 1 / tolekI mAtrAnusAra pInese pravAhikA ise yathocita mAtrAnusAra ( 1 tolA taka ) naSTa hotI hai| / pInese khAMsI, jvara, gulma, plIhA, ziro-pIr3A, For Private And Personal
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ghRtatailapakaraNam dvitIyo bhaagH| [375] hRdayakA zUla, pasalIkA darda, kAmalA, arza, vAta- trikuTA (soMTha, mirca, pIpala,), harra, baher3A, vyAdhi, kSataja zoSa aura kSaya roga naSTa hotA hai| AmalA, dhaniyA, bAyabiDaMga, cavya aura cItA (2465) tryUSaNAyaM ghRtam samAna bhAga lekara inake kalka aura cAra gune | dUdhake sAtha ghI pakA lIjie / (ga. ni.; vR.ni.ra.; ca. da.; vRM. mA.; ca. saM. / gulme) trayUSaNatriphalAdhAnyaviDaGgacavyacitrakaiH / isake sevanase vAtaja gulma naSTa hotA hai / kalkIkRtaighRtaM siddhaM sakSIraM vAtagulmanut // / iti tkaaraadighRtprkrnnm|| atha takArAditailaprakaraNam (2466)taptarAjatailam (bhai.ra.;dhanvaM.ziro.) / pAnI 32 sera / pakAkara 8 sera pAnI zeSa rahane dhustUraM pUtikaM pItA jayantI sindhuvArakam / para chAnale / zirISaM hijjalaM zizu dazamUlaM samaM bhavet // kalka--mainaphala, trikaTu ( soMTha, mirca prasthaM prasthaM samAdAya kaTutailaM samAMzakam / / pIpala) kUTha, jIrA, soMTha, kAyaphala, baranekI chAla, jaladroNe vipaktavyaM grAhyaM pAdAvazeSitam // mothA. samudraphala. belachAla, haratAla. javApuSpa gomUtraJcADhakaM dattvA zanaimRdvaninA pacet / / (guDhalakA phUla), zuddha bachanAgaviSa, manasila, madanaM tryUSaNaM kuSThamajAjI vizvabheSajam / / kAkar3A siMgI, sapheda candana, sahijanekI chAla, kaTphalaM varuNaM mustaM hijjalaM vilvameva c| ajavAyana, aura kaTAI / pratyeka eka eka karSa haritAlaM javApuSpamamRtaM kunaTI tathA // (11 tolaa)| karkaTaM candanaM zigru yamAnI vyAghrapAdapi / | gomUtra 8 sera aura kar3avA (sarasoMkA) taila eteSAM kArSikairbhArgaH samabhAgaM prakalpayet // 2 sera / sabako ekatra milAkara pkaaeN| saptarAjamiti khyAtaM mahAdevena nirmitam / isake upayogase bhayaGkara sannipAta, ziroroga, sannipAtaM mahAghoraM zirorogaM mahottaram // zirazUla, netraroga, karNazUla, jvara, dAha, atyadhika ziraHzUlaM netrarogaM karNazUlaJca dAruNam / pasInA AnA, kAmalA, pANDu, halImaka, aura jvaraM dAhaM mahAghoraM svedazcaiva mahottaram / / pInasakA nAza hotA hai| kAmalAM pANDurogazca shliimkpiinsm| (2467) tAmragarbhatailam trayodazasannipAtaM hanti sadyo na sNshyH|| (ra. ra. sa. / u. khaM. a. 26 ) kAthadravya-dhatUrA, karaja, haldI, jayantI, bhUmAvaranimAtrAyAM tAnaM tailena puuryet| sambhAlu, sirasakI chAla; hijala ( samudra phala ), SaNmAsaM tApayedRrzva mRdunA tuSavahinA / sahajanekI chAla aura dazamUla, / pratyeka 1 sera / pItvAmASAdiniSkAntaM ttrivrssaanmhaakviH|| For Private And Personal
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [376 ] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [takArAdi - eka tAmrapAtrameM mAlakaMganIkA taila bharakara godugdha yA gomUtrameM bujhAiye / ) isI prakAra bAra usake mukhapara Dhakkana rakhakara use TAMkese acchI bAra karanese tAmrakA cUrNa ho jAyagA / aba yaha taraha banda karA dIjie phira bhUmimeM 1 arani / tAmra cUrNa 1 bhAga, tela 4 bhAga aura godugdha pramANa gaharA gaDhA khodakara usameM isa pAtrako 32 bhAga lekara sabako ekatra milAkara mandAgni dabA diijie| chaH mAsa isake Upara mRdu para pkaaiye| jaba dUdha jala jAya to tailako tuSAgni jalAeM aura svAMga zItala honepara chAnakara usameM pratipala (5 tole) tailameM 1 karSa nikAla leN| (1 / tolA) moma aura AdhA karSa kAzmIrI kesara isameM se prathama dina 1 mASA taila pieM aura milaaiye| phira roja thor3A thor3A bar3hAte jAeM / jaba cAra ___ isa tailakI mAliza karanese mukhake vyaGga, mASe mAtrA para pahuMca jAeM to mAtrA na bar3hAeM | kalaGka ( jhAMI, kalausa) aura vali ityAdi naSTa aura roja 4 mASe hI pIte rheN| hokara mukha candramAke samAna atyanta sundara ho ___ ise tIna varSa paryanta sevana karanese manuSya | jAtA hai| mahAkavi (atyanta tIbra buddhiH) ho jAtA hai| (2468) tAmrAditailam (rA. mA. / mukharo.) / (2469) tAlIsAyaM tailam ambhaHkSAlitaTaGkaNena mamRNotpiSTena yllepitm| ( su. saM. / ci. kSataci.) tAnaM tatparitApya sUkSmaM kaNikAbhAvaM tAlIsaM padmakaM mAMsI hrennvgurucndnm| kramAtmApayet // haridre padmavIjAni sozIraM madhukazca taiH|| tailaM tatra caturgaNaM vinihitaM tailAt surabhyAH pyo| pakaM sadyo vraNepUktaM tailaM ropnnmuttmm|| vinyasyASTaguNaM pacetsunipuNo naatynttiive'nle|| ___tAlIsapatra, padmAka, jaTAmAMsI, reNukA (saMbhAkarSa tailapale kSipedatha madhUcchiSTasyakAzmIrajasyASTAMzaM vinidhAya tena zizire vaktraM luke bIja), agara, candana, haldI, dAruhaldI, samAlepayet // kamalagaTTA, khasa aura mulaiThI / samAna bhAga lekara inake kalka aura inhIMke kvAthase taila pakAkara evaM vyaGgakalaGkavinduvalibhinirmuktamatyujjvalam / rkhie| tatsyAt pArvaNacandravimbavijayI prasphAracAradyutiH // ise braNa (ghAva) meM lagAnese ghAva bhara AtA suhAgeko pAnIke sAtha atyanta mahIna pIsa- hai| (kAthake lie pratyeka oSadhi 4 to0; pAnI kara tAmrapatrapara lepa kara dIjie aura phira use 4 sera 32 to., zeSa 1 sera 8 tole / taila 22 agnimeM tapAiye / (aura khUba lAla honeke pazcAt | tole / kalkake lie pratyeka vastu AdhA tolA / ) 1 aranikanauMgalIko phailAkara banda kI huI muThIkA mApa / For Private And Personal
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] dvitIyo bhaag:| [ 377] - - - (2470) tilatailAdiprayogaH (yo.r.|strii.ro.) majITha, kUTha, haldI, paMvAr3a aura amalatAsake tilatailadugdhaphANitadadhi patte 5--5 tole lekara pIsa leM phira yaha kalka; ghatamekatra pANinA mathitam / 1 / sera sarasoMkA taila tathA 5 sera gandhatRNa pItaM sapippalIkaM janayati (mirciyA gandha)kA svarasa ekatra milAkara mandAgni putraM paraM mahilA / / para pkaaeN| tilakA tela, dha, phANita (patalI rAba), isa tailakI mAlizase kuSTha roga naSTa hotA hai| dahI aura ghI samAna bhAga lekara sabako hAthase / (2473) trikaTukAdyaM tailam bhalI bhAMti mathakara usameM pIpalakA cUrNa milAkara (vaM. se.; . mA.; ga. ni. / nAsA.) pInese bandhyA strI garbha dhAraNa karatI aura uttama trikaTukaviDaGgasaindhavahatIphalazigruputrako janma detI hai| sursdntiimiH| (2471) tumbItelam tailaM gojalasiddhaM nasyaM syAt pUtinasyasya / (bhai. ra.; yora.; . mA.; ra. ra.; vaM. se. / galagaNDA. trikuTA (soMTha, mirca, pIpala), bAyabiDaMga, vR. yo. ta. / ta. 108. yo. ta. / ta. 57 ) | seMdhAnamaka, kaTelIke phala, sahijanekI chAla, tulasI viddnggkssaarsindhutthraasnaamivyossdaarubhiH| aura dantImUlake kalka tathA gomUtrake sAtha taila kaTutumbIphalarase kaTutailaM vipAcitam // pakA liijie| cirotthamapi nasyena galagaNDaM vinAzayet // - isakI nasya lenese pUtinasya roga naSTa bAyaviDaMga, javAkhAra, seM namaka, rAsnA, hotA hai / (taila 1 sera, gomUtra 4 sera; samAna cItA, trikuTA (soMTha, mirca, pIpala) aura deva- bhAga mizrita aura jalapiSTa kalka dravya paavser|) dArukA kalka 2-2 tole, sarasoM kA taila 72 / (2474) triphalAtailam (zA.dha.saM.kha.2a.9) tole, aura kar3avI tUMbIkA rasa 288 tole lekara triphalAriSTabhUnimbaM dvenize raktacandanam / sabako ekatra milAkara mandAgni para pakAiye / etaiHsiddhamarUMpINAM tailamabhyaJjane hitam // jaba saba rasa jala jAya to tailako chAna liijie| harra, baher3A, AmalA, nImakI chAla, cirA isakI nasya lenese purAnA galagaNDa bhI naSTa yatA, haldI, dAru haldI aura lAlacandanake kalka ho jAtA hai| aura inhIMke kAthase siddha tailakI mAliza karanese (2472) tRNakatailam aruSikA roga (ziroroga vizeSa) naSTa hotA hai| (ca. da; vaM. se.; vRM. mA.; ga. ni.| kuSThA.; vR. yo. | (kalkake lie pratyeka dravya 5 tole lekara ta. / ta. 120) | pAnImeM pIsa leN| maJjiSThAruGanizAcakramardAragvadhapallavaiH / / kAthake lie pratyeka dravya 40 tole, pAnI tRNakasvarase siddhaM tailaM kuSThaharaM kaTu // 32 seraH zeSa 4 sera / tela 2 sera / ) bhA0 48 For Private And Personal
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 378 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi (2475) triphalAtalam (vaM. se| apasmA.) usake mukha ko acchI taraha banda karake bhUmimeM triphlaavyosskusstthaabdyvkssaarphnnijjhkaiH| dabA dIjie / aura eka mAsa pazcAt nikAlakara kalkIkRtairebhirdravyairgajanatre cturgunne| chAna lIjie / sAdhitaM nAvanaM tailamapasmAraM vinAzayet // sapheda bAloM para yaha taila lagAkara Uparase harra, baher3A AmalA, trikuTA (soMTha, mirca, kareleke patte rakhakara kapar3A bAMdha dIjie / dUsare pIpala) kUTha, mothA, javAkhAra, aura banatulasIke dina bAloMko triphaleke kAthase dho DAlie aura kalka tathA cAra gune hAthIke mUtrake sAtha taila | phira isI prakAra taila lagAiye / isa prakAra sAta pakA liijie| | dina taka yaha tela lagAne aura nirvAta sthAnameM isakI nasya lenese apasmAra (miragI) roga | rahane tathA dugdhAhAra karanese sapheda bAla Ayu bharake naSTa hotA hai| lie kAle ho jAte haiN| - (taila 1 bhAga, hastImUtra 4 bhAga, samAna (2477) triphalAdyaM tailam bhAgamizrita kalka dravya 3 bhAga / sabako milAkara ! (vaM. se.; vR. ni. ra.; yu. mA.; bhA. pra.; yo. ra.; pakAeM) ga. ni.; bhai. ra.; ca. da. / medo vR.; vR. yo. (2476) triphalAditalam / ta. / ta. 104) (ra. ra. ra. / upade. 5; ra. maM. / a. 8) triphlaativissaamuutrivRccitrkvaaskaiH| triphalAlohacUrNa tu vAriNA peSayetsamam / nimbAragvadhaSagranthAsaptaparNanizAdvayaiH / tattulyena ca tailena bhRGgarAjarasena ca // guDUcIndrasurIkRSNAkuSThasarSapanAgaraiH / pacettailAvazeSa tasnigdhabhANDe nirodhayet / / tailamebhiHsamaiHpakaM surasAdirasaplutam / / mAsaikaM bhUgataM kuryAttena zIrSa pralepayet // pAnAbhyajanagaNDUpanasyavastiSu yojitam / kAravallayA dalairveSTaya tato vasreNa bandhayet / sthuultaa''lsthpaannddaadiinjyetkphkRtaangdaan| nirvAte kSIrabhojI syaatkssaalyetriphlaajlaiH|| kaka dravya-hare, baher3A, AmalA, atIsa, nityamevaM prakarttavyaM lepanaM dinasaptakam / mUrvA, nisota, cItA, bAsA (aDUsA), nImakI kapAlaraJjanaM khyAtaM yAvajjIvaM na sNshyH|| chAla, amalatAsakA gUdA, baca, saptaparNa (sataunA) + 1-1 bhAga triphalA aura lohacUrNako pAnIke / vRkSakI chAla, haldI, dAruhandI, giloya, indrAyaNa, sAtha ekatra kharala kareM phira usameM samAna bhAga pIpala, kRTa, sarasoM aura soNtth| samAna bhAga taila aura tailase cAra gunA bhaMgarekA rasa milAkara mizrita AdhA sera / mandAgni para pakAeM / jaba samasta rasa jala jAya surasAdigaNakA kAtha 16 sera aura tela to usa tailako binA chAne hI miTTIke cikane / 4 sera / sabako ekatra milAkara pakAeM / pAtrameM ( athavA cInIke martabAna AdimeM ) bharakara ise pAna, abhyaGga, basti, nasya aura For Private And Personal
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tailaprakaraNam ] gaNDUSAdi dvArA prayukta karanese sthUlatA, Alasya, pANDu aura kaphajaroga naSTa hote haiM / (2478) triphalAdyaM tailam (vaM. se. / netraro.) saMpiSya triphalA lodhramuzIrANi priyaGgukam / tailametaiviSakaM syAcchlaiSmike nasyamuttamam / / triphalA (harra, baher3A, AmalA), lodha, khasa, aura phUlapriyaGguke kalka tathA inhIMke kAthake sAtha pakA lIjie / isakI nasya lene se kaphaja timiraroga naSTa hotA hai / (2479) triphalAdyaM tailam vR. ni. ra.; bhA. pra.; bhai. ra.; vRM. mA. dhanvaM; yo. ra. / medoro.; A. ve. vi. / a. 81; ca. da. | kSudra.) triphalAyorajayaSTi mArkavotpalazArivaiH / sasaindhavaiH pacettailamabhyaGgAdarUMSikAM jayet || dvitIyo bhAgaH / harra, baher3A, AmalA, lohacUrNa, mulaiThI, bhaMgarA, nIlotpala, sArivA aura seMdhAnamaka / inake kalka tathA inhoMke kvAthase taila pakA lIjie / isakI mAlizase apikA roga (ziroroga vizeSa) naSTa hotA hai| 11 : (2480) trizatIprasAriNItailam ( ca. da.; vaM. se.; bhai. ra. dhanvaM / vAtavyAdhya.) prasAraNyAstulAmazvagandhAyA dazamUlataH / tulAM tulAM pRthagvAridroNe pAdAMzazeSite / / tailADhakaM catuHkSIraM dadhitulyaM dvikAJjikam / dvipalairgranthikakSAraprasAraNyakSa saindhavaiH Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 379 ] samaJjiSThAgniyaSTyAddaiHpalikairjIvanIyakaiH / zuNThyAH paJcapalaM dattvA trizadbhallAtakAni ca // pacedvastyAdinA vAtaM hanti sandhizirAsthitam / puMstavotsAha smRtiprajJAbalavarNAbhivRddhaye // ( prasAraNIyaM trizatI ' akSaM ' sauvarcalaM tviha ) prasAriNI (gandhela ghAsa), asagandha, aura dazamUla 1--1 tulA ( pratyeka 6 / sera) lekara pRthak pRthak 16-16 sera jala meM pakAeM; aura 4 -4 sera jala zeSa rahane para chAna leN| tatpazcAt yaha tInoM kAtha, 4 sera taila, 16 sera dUdha, 4 sera dahI aura 8 sera kAJjI tathA nimna likhita oSadhiyoM kA kalka ekatra milAkara pakAiye | kalka dravya - pIpalAmUla, javAkhAra, prasAriNI, sauvarcala (kAlAnamaka), seMdhAnamaka, majITha, cItA, aura mulaiThI, pratyeka 10 - 10 tole / jIvanIya pratyeka auSadha 1 - 1 pala (5 - 5 tole), soMTha 25 tole, aura bhilAve 300 / ise basti, mardanAdi dvArA prayukta karanese sandhigata, zirAgata aura asthigatavAyu ityAdi samasta vAtaja roga naSTa hote aura puMstva, bala, varNa, agni, smRti aura buddhi ityAdikI vRddhi hotI hai / (2481) tvagAditailam (ca. saM. / ci. a. 26 ziro. ro. ) tvagdantIvyAghrakarajaviDaGganavamAlikAH / apAmArgaphalaM vIjaM naktamAlazirISayoH || 1 triphalAyorajamAMsIti pAThAntaram / 2. ' jIvanIyagaNa ' jakArAdi kaSAyaprakaraNa meM dekhiye / For Private And Personal
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - bhaiSajya ratnAkaraH [ 380 ] kSavo'zmantako bilvaM haridrA hiGguyUthikA / phaNijjhakazca taistailamatrimUtre caturguNe // siddhaM syAnnAvanaM cUrNa caiSAM pradhamanaM hitam / / bhArata dAlacInI, dantImUla, vyAghranakhI ( nakha nAmaka gandha dravya), bAyabir3aGga, mogarA, apAmArga (ciraciTA ), karaJjake phala, sirasake bIja, naka chikanI, azmantaka (pASANabheda - pattharacaTA ) belakI chAla, haldI, hIMga, jUhI aura banatulasI inake kalka aura 4 gune bher3ake mUtrake sAtha taila pakA lIjie / isa tailakI bUMdeM nAka meM DAlane se athavA uparokta oSadhiyoMke cUrNa ko nAka meM car3hAnese ziro roga naSTa hotA haiM / [ takArAdi (2482) tvagAditailam (bR. ni. ra. / bAla.) tvakpatrarAsnAguruzigrukuSThai ramlapig: sabalAsitA hai: / ajIrNakanaM ca viSUcikAnaM tailaM vipakkaM ca tadarthakAri // (2483) takrAriSTaH (ga. ni. / Asa.; ca. saM. ci. a. 9 ) hapuSA suSavI dhAnyamajAjI kAravI zaThI / pippalIpippalImUlaM citrako gajapippalI // yavAnIcAjamodA ca taccarNa takrasaMyutam / mandAmlakaTukaM vidvAn sthApayeddhRtabhAjane // vyaktAmlakaTukaM jAtaM takrAripraM mukhapriyam pAyayenmAtrA kAleSvannasya tRSitaM triSu || dIpano rocano balyaH kaphavAtAnulomanaH / gudazvayathukaNDvArttinAzano balavardhanaH / / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dAlacInI, tejapAta, rAsnA, agara, sahijanA, kUTha, balA, aura sapheda Akako kA liijie| isa kalka aura cAra gune pAnIke sAtha taila pakA lIjie | atha takArAdyariSTaprakaraNam yaha taila ajIrNa aura visUcikAkA nAza karatA hai / iti takArAditailaprakaraNam / cUrNako 8 gune taka meM milAkara vRtake cikane baratana meM bharakara mukha banda karake rakha dIjie / 6-7 dina yA nyUnAdhika samayameM vaha taka amla aura kaTu (caraparA ) ho jAyagA usa samaya use chAnakara botaloM meM bharakara rakha dIjie / yaha atyanta svAdu, agnidIpana, rocaka, balakAraka, kaphavAtAnulomaka, tathA gudAkI sRjana khujalI aura pIr3AzAmaka hai / ise dina meM 3 bAra bhojanake samaya pyAsa lagane para pilAnA cAhie / ( mAtrA - 3 - 4 tole 1) hAUbera, kAlAz2IrA, dhaniyA, sapheda jIrA, kalauMjI, kacUra, pIpala, pIpalAmUla, cItA, gaja ( 2484) takAriSTaH (bhai. ra. ca. du.| saMpra.;) yamAnyAmalakaM pathyA maricaM tripalAMzikam / pIpala, ajavAyana aura ajamoda ke samAna bhAga | lavaNAni palAMzAni paJca caikatra cUrNayet // For Private And Personal
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ariSTaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [381 vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv... ArvinvvvvAVvvvvvvvvvvvvvwwwww takrakaM saMyutaM jAtaM takrAriTa pibetrrH| pINayati hanti gudajAn sarvazca / dIpanaM zothagulmArza kRmimehodarApaham // kaphodbhavAMstathA rogAn / __ ajavAyana, AmalA, harra aura maricakA cUrNa balavarNazukrajanano jhupayogAdazmarI hanyAt / / 15-15 tole tathA seMbAlavaNa, saJcala (kAlA saMvatsaramupayuktaH sthiravayasaM mAnavaM kurute // namaka ), viDa (khArI ) namaka, sAmudranamaka aura __ prathama miTTIke navIna maTakeko jAmanake navIna udbhija lavaNa 5-5 tole lekara cUrNa karake saba | pattoM ke kvAthase acchI taraha dhokara usake bhItara ko 8 // sera takrameM milAkara ghRtase cikane kie | lAkhakA raMga pota dIjie, phira use khAMDa aura huve miTTIke pAtra meM bharakara, usakA mukha banda karake agarakI dhUnI dekara jamInameM gAr3ha diijie| AdhA rakha diijiy| 5-6 dina pazcAt nikAla kara | maTakA jamIna ke bhItara aura AdhA Upara rahanA chAna liijie| caahie| ___ise pInese zotha, gulma, arza, kRmi, prameha __aba isa maTakemeM sAta pala dhAyake phUla, aura udararoga naSTa hote tathA agni pradIpta hotI dasa, dasa pala supArI aura khairasAra, 1500 pAna hai| (mAtrA-3-4 tole / ) (pise huve), 100 pala zahada, 150 pala pAnI (2485) tAmbUlAsavaH (ga. ni.| AsavA.) tathA 2-2 pala kaMkola aura pIpalakA cUrNa evaM jatusRtamAdau kRtvA bhANDakamardhapravezitaM bhuumau| 1-1 pala (5-5 tole) triphalA, jAyaphala, tattaruNaharitajambUpatrakAthena saMzuddham // ilAyacI, aura lauMgakA cUrNa milAkara sabako tIna zuddhe ca zarpharAbhiraguruM dadyAtsugandhataram / / dina taka hAthase viloDana karate rhie| jaba saba vAsAthai, ghAtakyA palAni khalu sapta deyaani|| vastueM ekarasa ho jAyaM aura usameM zabda hone pUgIphalAni khAdiraM dazapalikAni daapyetttr| lage to 300 pala gur3ako 16 sera pAnImeM agni tAmbUlIpatrazatairdazabhiHkSuNNaizca pnycbhishcaanyaiH|| para garma karake acchI taraha gholakara usa maTakemeM palazatamekaM madhuna zataM ca sAdhaM tu vAriNo deyam / 55 DAla lIjie aura mukha banda karake rakha dIjie / kaGkAlakakRSNAnAM pratyekaM dve pale ca syuH|| eka mAsa pazcAt nikAlakara chAnakara botatriphalAjAtiphalailAlavaGgakusumAni caikapalikAni / loMmeM bhara diijie| datvAvaloDyametattrINi dinAni paanninaapaatre|| isakA raMga, sugandha aura svAda atyanta uttama sabhaveghadA sazabdastato guDazatapalAni triinni| | hogaa| deyAni pravilInamagniyogAttaMtu jaladroNasaMyuktam isake sevanase arza, samasta kapharoga, aura pakSadvayena pepo rsnaalimnohrHsurbhigndhH| patharI naSTa hotI tathA balavarNa aura zukrakI vRddhi tAmbulAsava eSa rasAyanAnAM bhavedayyaH // hotI hai| yaha atyuttama rasAyana hai| eka varSa For Private And Personal
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [382 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi paryanta sevana karate rahane se Ayu sthira ho| isake sevanase zvAsa, khAMsI, pANDu, hRdroga, jAtI hai| gulma, arza aura sannipAta jvara naSTa hotA hai| (mAtrA 1 tolA / pAnImeM DAlakara pieN|) (mAtrA-1 se 2 toletk| samAna bhAga (2486) trAyamANAsavaH (ga. ni. / Asava.) | pAnImeM milAkara) trAyantI kaTphalaM dantI pauSkaraM knnttkaarikaa| (2487) triphalAriSTaH durAlabhAJjanaM siMhI pippalImUlameva ca // (ga. ni. / AsavA.; ca. sN.| ci. a. 17) dhAtrI kRmiharaM bhAI mAcikA cailavAlukam / phalatrayaM citrakapippalI ca pathyAzaThI vizAlA ca bhaagaanssttplonmitaan|| sadIpyakaM loharajo viDaGgam / caturdoNe'mbhasaHpaktA zRtaM droNAvazepitam / cUrNIkRtaM kauDavikaM dviraMzaM dhAtakyA viMzatipalaM mAkSikasya zatatrayam / / kSaudraM purANasya tulAM guDasya / / zyAmA palAni catvAri elaatvptrkesrm| mAsaM nidadhyAghRtabhAjanasthaM bhAgAnadvipalikAneSAM cUrNa kRtvA vinikSipet / / yaveSu tAneva nihanti rogAn / / trAyamANAsavo hyeSa kAsazvAsAmayapraNut / triphalA, cItA, pIpala, ajavAyana, loha paanndduhRdroggulmaarshHsnnipaatjvraaphH|| __ aura bAyabiDaMgakA cUrNa 20-20 tole, zahada trAyamANA, kAyaphala, dantImUla, pokharamUla, / 40 tole, aura purAnA gur3a 6 / ser| sabako kaTelI, dhamAsA, suramA, bar3I kaTailI, pIpalAmUla, AmalA. bAyabiDaGa. bhAraMgI. pAThA. elavA. hara ghRtase cikane miTTIke dhar3emeM bharakara mukha banda karake kacUra aura indrAyana 8-8 pala (40-40 tole) jauke DherameM dabA deN| aura eka mAsa pazcAt lekara sabako 64 sera pAnImeM pakAeM / jaba 16 sera nikAlakara chAna leN| pAnI zeSa rahe to chAnakara usameM 20 pala dhAyake isake sevanase hRdroga, pANDu, sUjana, tillI phUloMkA cUrNa, 300 pala zahada, 4 pala nisot| bhrama aruci, khAMsI zvAsa aura kuSTAdi naSTa hote haiN| kA cUrNa, tathA ilAyacI, dAlacInI, tejapAta aura (noTa-isameM 16 sera pAnI bhI DAlanA nAgakesarakA cUrNa 2-2 pala milAkara usake mukhako banda karake rakha diijie| ekamAsa pazcAt caahie|) chAnakara botaloMmeM bhara diijie| iti takArAdhariSTaprakaraNam / atha takArAdilepaprakaraNam (2488) taNDulAdilepaH vR. mA. / kuSTA.) cAvaloMko adhakuTA karake kance nAriyalake bhItara bhara dIjie aura usake muMhako momAdise nArikelodare nyastastaNDulaHpUtitAM gataH banda karake rakha dIjie / jaba cAvala sar3a jAyaM lepAdvipAdikAM hanti cirakAlAnuvandhinIm ! to unako nikAlakara pIsa liijie| For Private And Personal
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 383 ] ise pairoMke talavoMmeM lagAnese vipAdikA sUkhe huve nAgarabelake pAna, kUTha aura harrakA (vivAI) naSTa hotI haiN| cUrNa samAna bhAga lekara pAnI meM pIsakara lepa karane (2489) tamAlapatrAdiyogaH | se zarIrakI durgandhi naSTa hotI hai| (ca. saM. / ci. a. 7 ku.) (2392) tAlakAdiprayogaH tamAlapatraM maricaM samanaHzilAM skaashiishm| (zA, dha. saM. / kha. 3 a. 11) tailena yuktamucitaM saptAhaM bhAjane tAne // ___ tAlakaM zANayugmaM sthAt SaTzANaM zaMkhacUrNakam / tenAliptaM sidhmaM saptAhAdvayeti tiSThato gharme / dvizANikaM palAzasya kSAraM datvA pramardayet // mAsAnnaraM kilAsaM snAnaM muktvA vishuddhtnoH|| kadalIdaNDatoyena ravipatrirasena vA / asthApi sptbhilepailonnaaN zAtanamuttamam // tejapAta, kAlI mirca, manasila aura kasIsa ___haratAla 2 zANa, zaMkhakA cUrNa 6 zANa samAna bhAga lekara tailameM ghoTakara tAmrapAtrameM bhara aura DhAkakA kSAra 2 zANa lekara sabako keleke kara rakha dIjie / sAta dina pazcAt isakA lepa khambheke rasameM yA hulahulake rasameM ghoTakara sAta karake thor3I dera taka nitya prati dhUpameM baiThanese bAra lepa karanese bAla gira jAte haiN| sAta dinameM sidhma aura 1 mAsameM kilAsa kuSTa (2493) tAlakAdilepaH (vR. ni. ra. tvagdo.) naSTa ho jAtA hai| isa prayogake dinoM meM snAna | tAlakAdviguNaM gandhaM bAkucIgojalamarditam / nahIM karanA caahiye| sidhmaMpralepanAdAzu hanti mAsaprayogataH // (2490) tarkArikAdilepaH (ga. ni. |vRddhc.) 1 bhAga haratAla aura 2 bhAga gandhaka tathA tarkArikAsaindhavadevadAru 2 bhAga bAbacIke cUrNako ekatra milAkara gomUtra kuSTAni zuNThI saha citrakeNa / meM pIsakara nitya prati 1 mAsa taka lepa karanese rAsnA''TarUSo'tha tathA zatAhA sidhma (sIpa-jisameM zarIrase bhUsIsI utarakara pralepanaM syAdRSaNapravRddhau // sapheda raMga nikala AtA hai aura jo prAyaH chAtI aranI, seMdhAlavaNa, devadvAra, kUTha, soMTha, para hotA hai. vaha ) kuSTha naSTa ho jAtA hai / cItA, rAsnA, bAsA aura soyA samAna bhAga lekara (2494) tAlakAdilepaH pAnImeM pIsakara lepa karanese aNDavRddhi naSTa hotI (bR. ni. ra. / tvagdoSa. zA. dha. / khaM. 3 a. 11) hai / (lepa tanika garma karake karanA caahiye|) tAlakaHzANamAtra sthAccatuHzANA ca baakucii| (2491) tAmbUlacUrNAdilepaH gomUtrayuktaM tanUrNa lepanAcchitranAzanam // ( zA. dha. saM. / khaM. 3. a. 11) haratAla ( pIlI varkI haratAla ) 1 zANa, tAmbUlapatracUrNa tu cUrNa kuSThazivAbhavam / bAba cI 4 zANa / donoM ke cUrNako gomUtrameM pIsavAriNA lepanaM kuryAdgAtradorgandhyanAzanam // kara lepa karanese zvitra (sapheda kor3ha) naSTa hotA hai| For Private And Personal
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [384] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi (2495) tAlamUlAdiyogaH (vai.ma.ra.paTa 11) (nIlA thothA ) samAna bhAga lekara prathama pAra tuSAmbhasA tAlazikAM sazuNThI gandhakakI kajalI banA lIjie aura phira usameM nAbhau kavoSNaM pradihet kRminAm / momake atirikta anya samasta oSadhiyoM kA mahIna ___ tAla vRkSakI jar3a aura soMThake samAna bhAga cUrNa milA lIjie, phira sabase do gunA ghI cUrNa ko kAjImeM pIsakara z2arA garma karake nAbhipara lekara pahile usameM momako pighalAkara milAiye lepa karanese peTake kRmi naSTa hote haiN| aura phira uparokta saba cIjeM milAkara tAMbeke (2496) tAlamUlAdilepaH (vai. ma. / paTa.6) pAtrameM tabikI mUsalIse 1 pahara taka acchI taraha taNDulodakapiSTena tAlamUlena lepanam / dhottiye| nAbhau prakalpitaM sadyo jayatyeva vicikAm // isakA lepa karanese pIpa aura kRmiyukta dhAva, tAla vRkSakI jar3ako cAvaloMke pAnIke sAtha piDikA (phusiyAM), sarva prakArake Atazakake dhAva, posakara nAbhipara lepa karanese vicikA (haiz2A) nAsUra, kuSTake dhAva, bhagandara aura anya samasta avazya hI naSTa ho jAtI hai| prakArake dhAva naSTa ho jAte haiN| (2497) tAlAdilepanam (vR.yo.t.|t.120) (2498) tiktApaTolIpatraprayogaH tAlaM mUtavalI zilA ca tuvarI sikthaM vacA vR. ni. ra.; vaM. se. / kSuda.; zA. sN.| khaM. 3 dhUmrakam / a. 11; bhA. pra. / khaM. 2 i dralu0) muDadAraM surazaGkhajIrarasakaM gairIkasindarakam // tiktApaTolIpatrasvarasaM ghaSTvA zamaM yAti / pUrgamAhiSazRGgaka dvirajanI nimba varA maakssikm| cirakAlajApi ruhyA niyataM dinatrayAdeva / / bhaSTaM tutthamidaM samAMzamakhilaM cUrNAdvibhAgaM kaDave paTolapatrake svarasako zira para malane vRtam / / / se parAnA indralapta (gaMja) roga bhI 3 dinameM hI pAtre tAmramaye nidhAya sakalaM tAmraNa sNghrssyet| avazya naSTa ho jAtA hai| yAmaikaM haritAlalepanamidaM sarvAntraNAn naashyet||| (2499) tilaparNIvIjalepaH (yo.samu.a.8) pUyaM srAvayutaM kRmIMzca piTakAM sarvopadaMzatraNA vIjAni piSTvA tilapaNihAyA mADIkuSThabhagandarAnmunidinAtsarvAngadA nAzayet / / ___ jalena lepo vihito lalATe / haratAla, pArA, gandhaka, manasila, phaTakI, zIrSavyathAM saMzamayatyavazya moma, baca, gharakA dhuMvA, suradA siMdha (murdArazaMkha) ! rzataM yathA vahiratipadam / / jIrA, khapariyA, geru, sindUra, purAnI supArI, ___ bana tulasI ke bIjoM (tumarIhAM) ko pAnImeM bhaisakA sIMga, haldI, dAruhandI, nImakI chAla, pIsakara mastaka para lepa karanese zirapor3A avazya triphalA, svarNamAkSika bhasma, aura bhunA huvA tuttha | zAnta ho jAtI hai / For Private And Personal
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org lepaprakaraNam ] [ 385 ] (2500) tilapuSpAdilepa: ( vRM. mA. (kSudraroga.) AdAya tilapuSpANi sarpirazvakhuraM tathA / madhunA saha saMyuktaM ziro lepaM tu kArayet // tailenAnena jAyante kezAH hastataleSvapi // noTa- yadi lepa gAr3hA ho to dUdha milAkara lagAne yogya patalA kara lenA cAhiye / yadi adhika patalA ho to mulaiThI aura candanakA cUrNa milAkara gAr3hA kara lenA cAhiye yA dUdha aura taila pahile se hI thor3A milAnA cAhiye / (2503) tilAdilepaH | tilapuSpa, ghor3eke khurakA koyalA, ghI aura zahada samAna bhAga lekara ghoTakara zirapara lepa karane se gaMja naSTa hotA hai / isa prayogase hathelI meM bhI bAla uga Ate haiM / ( vR. ni. ra.; yo. ra. | bhagandara . ) tilatRbhAgadantImaJjiSThAyaiH sasaindhavaiH / / sakSaudraizca pralepoyaM bhagandarakulAntakRt // tila, nisota, nAgadantI, maJjiSThAdi gaNa aura seMdhA namaka ke samAna bhAga cUrNako zahada meM milAkara lepa karanese bhagandara naSTa hotA hai / (2104) tilAdilepa: ( vRM. mA .; vaM. se. vraNaro.) sadAhA vedanAvanto ye vraNAH mArutottarAH / teSAM tilAnumAMzcaiva bhRSTAn payasi nirvRtAn // tenaiva payasA piSTvA dadyAdAlepanaM miSak // nize vacA rodhamagAradhUmaH / bhagandare nADyupadezayozca dvitIyo bhAgaH / (2501) tilAdikalka: ( yo. ra.; . ni. ra.; ga. ni. | bhaganda0: vRM. mA. / upadeza ) tilAbhayAkuSThamariSTapatra duSTavaNe zodhanaropaNo'yam // tila, harra, kUTha, nImake patte, haldI, dAru haldo, baca, lodha aura gharakA dhuMvAM | sabakA samAna bhAga mahIna cUrNa lekara ( ghImeM milAkara ) lepa karanese bhagandara, nAsUra aura upadaMza (Atazaka) ke duSTa vraNa zuddha hokara bhara jAte haiM / (2502) tilAdilepa: ( vRM. mA. / vraNazothA.) tilAH payaHsitA kSaudraM tailaM madhukacandanam / lepena zotharugdAharaktaM nirvApayed vraNAn // mahIna pise huve tila, dUdha, mizrI, zahada tilakA tela tathA mulaiThI aura lAlacandanakA cUrNa | samAna bhAga lekara sabako ekatra milAkara lepa karanese vraNa (ghAva ) kI sUjana, pIr3A, dAha aura raktasrAva kA nAza hotA hai / 1 payaH piSTaistilairAjyamadhukaizceti pAThAntaram // bhA0 49 Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dAha aura vedanAyukta vAtaja vraNoM (ghAvoM) meM tila aura alasIko bhUnakara ( turanta garma garma hI) dUdhameM bujhAkara usI dUdhake sAtha pIsakara lepa karanA cAhiye / (2505) tilAdilepaH ( vaM. se.; ga. ni. / bhagandara . ) payaH piSTaistilairaNDamadhukaizca suzItalaiH / bhagandare pralepo'yaM sarakte vedanAvati / / rakta aura vedanAyukta bhagandara para araNDakI jar3a, tila aura mulaiThIko kacce dUdha meM pIsakara ThaNDA ThaNDA lepa karanA cAhiye / For Private And Personal
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 386 ] (2506) tilASTakam (vR. mA.; yo. ra.; ca. da.; bhai. ra; ra. ra.; bhA pra. / khaM. 2 / braNa.; zA. dha / khaM. 3 a. vraNazothA . ) + tilakalkaH salavaNo dve haridre trivRddhatam / madhukaM nimbapatrANi lepaHsyAd vraNazodhanaH // pise huve tila, seMdhAnamaka, haldI, dAru haldI, nisota, mulaiThI aura nImake pattoM kA samAna bhAga cUrNa lekara dhImeM milAkara lepa karanese dhAva zuddha ho jAte haiN| bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / (2507) tugAkSIryAdilepaH ( zA. saM. / khaM. 3 a. 11 ) adigve tugAkSIrI lakSacandanagairikaiH / sAmRtaiH sarpiSA snigdhairAlepaM kArayedbhiSak / / ase jale huve sthAnapara baMsalocana, pIpala kI chAla, lAlacandana aura geruke mahIna cUrNako dUdha meM pIsakara ghI meM milAkara lepa karanA cAhiye / (2508) tutthAdimalaharam (napuM / ta. 8) tutthaM sikthaM ca kAmpillaM sindUraM mRtamazmakam / pUgIphalaM ca kharjUraM bharjitaM zANamAtrakam // karpUraM ca vedaguJjA sarva sammelayed budhaH / ekottarazataM dhaute navanIte vivelayet // upadaMza phiraGgannaM lepanaM paramottamam / anubhUtazca yogo'yaM yogeSu pravaro mataH // nIlA thothA (tuttha), moma, kamIlA, sindUra, muradA siMga, supArI aura chuhArekA koyalA 4-4 mAze tathA rasa kapUra 4 rattI lekara momake ati takArAdi rikta samasta oSadhiyoMkA mahIna cUrNa kara lIjie; phira momako pighalAkara 101 vAra dhule huve navanIta (naunI) dhImeM milAkara usameM anya samasta oSadhiyoM kA cUrNa milAkara ghoTa lIjie / isa malhama se upadaMza aura phiraGga rogake ghAva naSTa hote haiM / yaha prayoga atyuttama aura anubhUta hai / (noTa-dhI saba oSadhiyoMke barAbara lenA cAhiye / ) (2509) tutthAdilepa: ( vA. bha. / utta. a. 34.; ra. ra. / upa. ) tutthagairikalodhailAmanoddAlarasAJjanaiH / hareNupuSpakAsIsasa rASTrIlavaNottamaiH // lepaH kSaudrayutaiH sUkSmairupadaMzatraNApahaH // * Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tu (nIlA thothA ), geru, lodha, ilAyacI, manasila, haratAla, rasauta, reNukA, puSpa kAsIsa ( phUlakasIsa ), saurASTrI aura seMdhAnamaka samAna bhAga lekara atyanta mahIna pIsakara zahada meM milAkara lepa karanese upadaMza (Atazaka ) ke ghAva naSTa ho jAte haiM / (2510) tumbarvAdyuddharttanam (ga.ni. | ku.) tumbaru sarpapAH kuSTamazvagandhA'tha citrakaH / paTolapi mandau ca devadAruH kuTherakaH // surasA saindhavaM rAsnA corakaH sArivA vacA / haritAlaM zilA caiva haridre dve nidigdhikA // etAni krapiTAni kuSTheSUdvartanaM param / pAmAkiTimasidhmAni sthUlAruSyaM vicarcikA / / + bhA. pra yo. ra. zA. va meM iloka bhinna hai, prayoga yahI hai // * rasa ratnAkarameM pATha bhinna haiM aura gerU tathA lodhake sthAna meM suhAgA aura sindUra likhA hai zeSa prayoga samAna hai // For Private And Personal
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [387] kapAlakuSThaM dadvaM ca tathA sthAdviSamaM ca yat / ise lagAnese masUDhoMke ghAva naSTa hote hai / yogenAnena zAmyanti kuSThAni vividhAni c| (2513) pusIbIjAdilepaH (vR.ni.r.|muutraa.) kustumbaru ( naipAlI dhaniyA ), sarasoM, kUTha, trapusIvIjalepo vA dhArA vA kiNshukaambhsH| asagandha, cItA, paTola, nImakI chAla, devadAru, jvalacchidre cendudAna lepo vA cttkaavishH|| kuTheraka (choTe pattekI sapheda tulasI yA kAlI meghanAdazilAlepaHsvedo vA karkaTA'mbhasA / tulasI), tulasI, seMdhA, rAsnA, coraka, sArivA, pAto vA koSNatailasya dhArA vA kossnnvaarinnaa|| baca, haratAla, manasila, haldI, dAru haldI aura navaite pAdikAyogA mUtrakRcchraharA matAH kttailii| saba cIjeM samAna bhAga lekara takrameM | ninnalikhita 9 prayoga mUtra kRcchrakA nAza pIsakara lepa karanese kuSTa, pAmA (khujalI), kiTibha, karate haiMsidhma (sIpa), bhilAvekI sUjana, vicarcikA, kapAla (1) khIrake bIjoMko pIsakara peDU para lepa kuSTha, aura dAda ityAdi naSTa hote haiN| krnaa| (2511) tumbIpatrAdiyogaH / (2) kiMzuka (kesu-DhAkake phUla) ke kAr3he ( yo.ra. |strii.; yo.sa. / la. 57; vaM. se. / strI.) kI nAbhise nIce peDUpara dhAra chor3anA / nItA (3) dAha hotI ho to mUtrendroke chidrameM dadyAlapo bhagasyAyaM prasUtApyakSatA bhavet // ma tanikasA kapurakA cUrNa pahuMcAnA / taMbIke pattoM aura lodhako pIsakara lepa karane / (4) cir3iyAkI bITako pAnImeM pIsakara se prasUtA strIkI yoni bhI akSatA strIke samAna peDUpara lepa karanA / ho jAtI hai| (5) caulAIkI jar3ako pAnImaM pIsakara (2512) tailAdilepaH (vR. ni. ra / mukha.) lepa krnaa| (6) manasilako pAnImeM pIsakara peDUpara lepa tailaM ghRtaM sarjarasaM sasikthaM krnaa| rAsnA guDaM saindhavagairikaM ca / (7) kAkar3A siMgIke kAr3hekI bhApa denaa| paktvA samAMzaM dazanacchadAnAM (8-9) mandoSNa taila yA mandoSNa (kucha tvagmedahanta vraNaropaNazca / / / - garama) pAnIkI per3a para dhAra ddaalnaa| tela, ghI, rAlakA 'cUrNa, moma, rAsnA, seMdhA : aura gerukA cUrNa tathA gur3a samAna bhAga lekara / (2514) triphalAdiprayogaH ekatra milAkara mandAgni para pakAeM jaba saba cIjeM / (vai. ma. ra. / paTa. 11) milakara ekajIva ho jAya to Dabbe yA kAMcAdikI triphalAM kizcidRSTvA tailenaalepyebhushH| pyAlImeM bharakara surakSita rAkheM / | pAde vipAdikAyA pAdaM padmopamaM kurute // For Private And Personal
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [388] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi triphaleko z2arA tailameM bhUnakara pIsakara (tailameM / ayaskAnta (cumbaka )ke pAtrameM rAtako milAkara) vipAdikA (pairoMkI bivAI) meM bArabAra bhAMgareke rasameM pise hue triphalekA lepa kara lepa karanese bivAI naSTa hokara paira kamalake samAna dIjie / prAtaHkAla use chur3Akara bhaMgareke rasameM komala ho jAte haiN| milAkara lepa karanese 21 dinameM bAla kAle ho (2515) triphalAdiyogaH (ra. ra. r.|up. 5) jAte haiM aura 5 mAsa taka sapheda nahIM hote / triphalAlohacUrNa tu kRSNamRdbhaGgajadravama / (2517) triphalAdilepaH ikSudaNDadravaM caiva mAsaM bhANDe nirodhayet // (vR. ni. ra.; vaM. se.; yo. ra.; ga. ni.; vaM. tallepAJjayetkezAn syAdyAvanmAsapaJcakam // mA. / visarpa; zA. dha. / khaM. 3 a. 11) triphalA, lohekA cUrNa, kAlI miTTI, bhAMgare / triphalApanakozIrasamar3AkaravIrakam / kA rasa aura IkhakA rasa miTTIke baratanameM bharakara | nalamUlamanantA ca lepaH zleSmavisarpahA // usake mukhapara zarAva Dhakakara tathA usa para kaparauTI triphalA, panAkha, khasa, majITha, karavIra karake use bhUmimeM gAr3ha dIjie / ise eka mAsa (kanera ), nalakI jar3a aura anantamUlakA samAna pazcAt nikAlakara bAloMpara lepa karanese bAla kAle bhAga cUrNa lekara pAnImeM pIsakara lepa karanese kaphaja ho jAte haiM aura phira 5 mAsa taka sapheda nahIM visarpa naSTa hotA hai / hote| (2518) triphalAdilepaH (vR.ni.r.|tvgdoss.) ___ noTa-bhUmise auSadhako nikAlakara acchI : triphalA nIlikApatraM lohacUrNa rasAJjanam / taraha ghoTakara chAna lenA cAhiye / rAtako bAloM zvetaguJjAM dantidantabhasma tulyaM ca mArkavam / / para lagAkara araNDake patte bAMdha dene cAhiye, meSIdagdhena sampiSya sthaapyellohbhaajne| . aura prAtaHkAla triphaleke kAr3hese dhokara tela lagA dinamekaM tato limpenmuhAcitreSvanakramAta // denA cAhiye / jaba taka bAla acchI taraha kAle zcitrANyanena lepena nijavarNa tyajanti vai|| na ho jAyaM taba taka roz2a isI prakAra lepa : triphalA, nIlake patte, lohakA cUrNa, rasauta, karate rheN| sapheda cauMTalI, hAthIdAMtakI bhasma aura bhaMgarA bhAMgarekA rasa aura IkhakA rasa samasta oSa samAna bhAga lekara sabako bher3ake dUdhameM acchI dhiyoMse 2-2 gunA lenA caahiye| taraha ghoTakara 1 dina lohapAtrameM rakkhA rahane (2516) triphalAdiyogaH (r.r.r.|up.5) dIjie, phira caur3e muMhakI zIzI yA baranI AdimeM ayaskAntamaye pAtre rAtrau lepyaM phltrym| bharakara rakha diijie| bhRGgarAjadravaiHsArdha prAtaH kezAn pralepayet // zveta kuSTha para bArabAra isakA lepa karanese evaM kuryAtrisaptAhaM jAyate pUrvavasphalam // vaha naSTa ho jAtA hai| For Private And Personal
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 389 ] (2519) triphalAdilepaH (vaM. sena. |kssudr.) | saMpeSitaM sukhoSNaM pralepanaM vRSaNadau syAt / / dhAtrIphalaM dvayaM pathye dve tathaikaM vibhItakam / triphalA, soyA, jau, tila aura punarnavAkI lohacUrNasya karSantu dazArddha cuutmjjtH|| jar3ako kAJjImeM pIsakara mandoSNa ( kucha garama ) piSTA lohamaye pAtra sthApayeduSitaM nishi| karake lepa karanese aNDavRddhi naSTa hotI hai| lepo'yaM hanti na cirAdakAlapalitaM mahat // (2522) triphalAmaSIlepaH (vR.ni.r.|agnid.) ___ do Amale, 2 harra, 1 baher3A, 1 karSa (1 / antamavidagdhaM triphalAcarNa vimizritaM tailaiH| tolA) lohekA cUrNa aura 5 AmakI guThalIke / kSaumaiH zIghraM zamayatyamitraNamAzu lepena // bhItarakI girii| sabako mahIna pIsakara rAtako lohapAtrameM DAlakara rakha dIjie / dUsare dina isakA _ triphalA aura rezamI kapar3eko hANDIke bhItara lepa lagAnese sapheda bAla ( jo vRddhAvasthAse pahile ! banda karake bhasma kareM / ise tilake tela meM milAkara sapheda ho gaye hoM vaha ) kAle ho jAte haiN| lepa karanese agnidagdhavraNa (Agase jalanese hone vAlA ghAva ) atyanta zIghra naSTa ho jAtA hai / (prayogavidhi naM. 2515 ke samAna hai|) ( noTa-taila itanA milAnA cAhiye ki (2520) triphalAdilepaH (bR.mA.vR.ni.ra.; kSudra jisase malhama sA bana jAya / ) triphalAnIlinIpatraM lohabhRGgarajaHsamam / / avimUtreNa saMyuktaM kRSNIkaraNamuttamam // (2523) triphalAmaSIlepaH ___ triphalA, nIlake patte, lohekA cUrNa aura bhora (vR.ni. ra.; vRM. mA. / upadaMza.; zA. dha.khaM. 3 a. 11) .... paNa.. bhaMgarekA cUrNa samAna bhAga lekara bher3ake mUtrameM dahet kaTAhe triphalAM tAM maSIM madhusaMyutAm / pIsakara lepa lagAnese sapheda bAla kAle ho jAte haiN| kRtvopadaMze lepo'yaM sadyo ropayati vraNam // (prayogavidhi naM. 2515 ke samAna hai| triphalAko kar3hAhImeM jalAkara pIsakara zahada meM (2521) triphalAdilepaH (ga.ni.|vRddhya.) / milAkara lepa karanese upadaMza (Atazaka )ke ghAva triphalAzatapuSparajaM kAJjika naSTa hote haiN| yavatilapunarnavAmUlam / iti takArAdilepamakaraNam // For Private And Personal
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 390 ] www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH atha takArAdidhUpaprakaraNam (2524) taNDulakaNDana dhUpaH ( vai. ma. ra. / paTa. 18 ) taNDulakaNDanalulitairlazunava'rAsarSapaiH kRto dhUpaH / kandarparAjadhAnyAstodaM drAgeva jayati ramaNInAm / / cAvala, lhasana, triphalA aura sarasoM ko ekatra milAkara dhUpa denese yonikA toda ( sui cubhaneke samAna darda ) naSTa hotA hai / ise pAnIke sAtha patthara para ghisakara AMkha meM lagAne se tandrA naSTa hotI hai / (2527) tamAlapatrAdivattI ( vA. bha. / utta. a. 19; ga. ni. / netra. ) tamAlapatraM godantaM zaGkha pheno'sthigArdabham / tAmraJca vastamUtreNa varttiH zukravinAzinI // tejapAta, gAyakA dAMta, zaGkha, samudraphena, gadhekI haDDI aura tAmra / saba cIjeM samAna bhAga Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ takArAdi (2525) tAlanimbAdiyogaH (vaM. se. / viSa.) tAlanimbadalaM kezA jIrNAzca lavaNaM ghRtam / dhUpo dRzcikaviddhasya zikhipatraM ghRtena vA / / haratAla, nImake patte, bAla aura seMdhA namakako athavA kevala ciraciTeke pattoMko ghImeM milAkara dhUpa denese vicchUkA viSa utara jAtA hai ! iti takArAdidhUpaprakaraNam // atha takArAdyaJjanaprakaraNam (2526) tandrAharIvartiH (hA.saM./sthA. 3 a. 2) | lekara bakare ke mUtrameM pIsakara battiyAM banA lIjie / trikaTu ca karaJjavIjaM triphalA suradAru saindhavaM surasA / varttinayanAJjanakaM tandrA ise pAnI ke sAtha patthara para ghisakara AMkhameM Aja se samasta prakArake phUle naSTa hote haiM / (2528) tApyAdyaJjanacatuSTayam ( vRM. mA. netra) tApyaM madhukasAro vA vIjaM cAkSasya saindhavam / madhunA'JjanayogAHsyuzcatvAraH zukrazAntaye / nAzaM karoti nayanAnAm // trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ), karaJjabIja, harra, baher3A, AmalA, devadAru, seMdhA namaka aura tulasI / samAna bhAga lekara pAnIke sAtha atyanta mahIna pIsakara battiyAM banA lIjie / sonAmakkhI, mahuvekA sAra, baher3e kI mAMgI ( bIja ) aura saindhavameMse kisI ekako zahada meM ghisakara AMkhameM AMjanese phUlA naSTa hotA hai / (2529) tAmbUlAdiyogaH (ga.ni. | netra. ) tAmbUlazigrukaravIrazirIpadantI zyAmAdadhitthasurasA sumanArjakAnAm / pratyekazo madhuyutaH svaraso'Jjanena kopaM navaM nayanayoH sahasaiva hanti // For Private And Personal pAna, sahajanA, kanera, sirasa, dantI, zyAmAlatA, kaitha, tulasI, camelI aura choTI tulasImeMse kisI eka ke rasa meM zahada milAkara AMkha meM AMjanese
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir aJjanaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 391 ) navIna netrAbhiSyanda ( AMkha dukhanA ) naSTa ghoTakara golA banAiye, tatpazcAt use sampuTameM hotA hai| banda karake gajapuTameM phUMka dIjie / jaba puTa ( rasa 4 bhAga, zahada 1 bhAga) : svAMga zItala ho jAya to usameMse auSadha nikAla (2530) tAmrAtiH ( aJjanam ) kara usameM 5 mAze gandhaka milAkara ghoTie aura (ra. ra. sa. / u. kha. a. 23 ) phira use tAMbekI kaDhAimeM DAlakara Agapara car3hA zulvaM gandhakamabhrakaM ca dIjie; jaba gandhaka jala jAya (dhuMvAM nikalanA rasakaM diksaMkhyaniSkaM pRthak / banda ho jAya ) to phira 6 mAze gandhaka DAla sarva rudrajaTArasena bahuzo dIjie aura sApha karachI Adise calAte rahie / bhRgasya sAreNa vA // isI prakAra 100 bAra 5-5 mAze gandhaka DAla mAyaHzlakSNataraM sumardita kara jalAiye aura antima bAra jaba vaha ThaNDA ho midaM samyak puTaM kArayet / jAya taba usameM 1 sera pAnI DAlakara acchI taraha sthAlyAM tatpunareva zItala viloDana kIjie aura phira pAnIko nitarane midaM vinyasya tasyAntare // dIjie / jaba pAnI nitara jAya to use dhIre niSkaM niSkamanantaraM pari dhIre utAra lIjiye aura usa pAnImeM 1 / tolA pacejjIrNa tathA gandhakam / | nIlA thothA aura 1 / tolA suramA milAkara kAMsIke / pAtrameM dhUpameM sukhAkara surakSita rakhie / syAdevaM zataniSkamAtra / ise AMkhameM AMjanese samasta netraroga naSTa masakRtadbhasma zItaM tataH // hote haiN| prasthenonmitavAriNA (2531) tAmradrutiH ( aJjanam ) vilulitaM kalkaM vinA gAlitam / (ra. ra. sa. / u. / kha. a. 23 ) saMgRyAmbutadantare zikhi AlakucabhRGgANAM rasapiSTena kasyacit / nibhaM tutthaM sucUrNIkRtam // gandhakena samAMzena prAgvattAnaM ca mAritam // karSAMzAMzitamaJjanaM vini tAmrAbhrakaM ca tutthaM ca dazaniSkaM pRthak pRthak / hitaM kAMsye paraM zopayet / | kandukasthamidaM triMzatkarSa cUrNitaM gandhakam / / tAM tAmragutimAmananti dattvAlpazo'minAlpena rudhvAdhUmaM visrjyet| nikhilAnnetrAmayAnnAzayet // prasthAmbumarditaspAsya prAsAdaM niHsRtaM yutam / / tAmrabhasma, gandhaka, abhrakabhasma aura khapariyA tutthanorazilAjAbhyAM karmazAbhyAM vizoSayet / 10-10 niSka ( pratyeka 4 to. 2 mAze ) tAmratiriya sAjyamAnuSIkSIramAkSikAt // lekara sabako rudrajaTA athavA bhaMgareke rasakI 21 kAcArmapillAbhiSyandavraNazukrapaNAzinI / athavA tato'dhika bhAvanAeM dekara aura khUba / tatkiTaM dadrukiTibhaM lepAtpAmAdikaM jayet / / For Private And Personal
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 392] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi __gandhakako adraka, lakuca ( kaTahala ) aura (2532) tAlakAdiprayogaH (vaa.bh.|u.a.13) bhaMgare se kisI ekake rasameM ghoTakara samAna bhAga Alazca sauvIrakamaJjanazca tAMbeke bArIka patroM para lepa kara dIjie aura tAbhyAM samaM tAmrarajazca sUkSmam / phira unheM sampuTa meM banda karake gajapuTakI agni pilleSu romANi niSevito'sau dIjie / isI prakAra bArabAra puTa dekara tAmra bhasma cUrNa krotyekshlaakyaabhiH|| taiyAra kara liijie| haratAla aura sauvIrAjana 1-1 bhAga tathA tAmra cUrNa 2 bhAga lekara sabako ekatra kharala yaha tAmra bhasma, abhraka bhasma aura tuttha (nIlA karake atyanta mahIna suramA banA liijie| thothA) 10-10 niSka ( 4 to0 2 mAze) ise AMkhameM lagAnese pilla roga naSTa hotA lekara sabako acchI taraha ghoTakara miTTI yA tAmra aura palakoMke gire huve bAla punaH nikala Ate haiN| athavA loheke pAtrameM DAlakara mandAgnipara rakhie aura usake Upara dUsarA aisA pAtra Dhaka dIjie (2533) tAlakAdyaJjanam (vaM.se. netrarogA.) ki jisameM dhUmra nikalaneke lie kucha chidra ho / AladAruvacApiSTavA surasApatravAriNA / chAyAzuSkakRtA vrtiHklinnvrtmnivaarinnii|| aba nIce vAle pAtrameM thor3A thor3A gandhaka DAlakara jalAnA Arambha kIjie / jaba eka bArake DAle ____ haratAla, devadAru aura baca / sabako tulasIke huve gandhakakA dhUmra nikala jAya to punaH DAlanA pattoMke rasameM ghoTakara goliyAM banAkara chAyA cAhiye / isI prakAra jaba 30 karSa (37 // tole) sukhA liijie| gandhaka jala jAya to pAtrake svAMga zItala hone eka golIko pAnImeM ghisakara AMkhameM AMjanepara use nIce utAra kara usameM 1 sera pAnI DAla- se klinnavartma roga naSTa hotA hai| kara acchI taraha viloDana kIjie aura phira (2534) timirnaashiniivrtiH(dhnvN.| cakSu.) nitharaneke lie rakha diijie| jaba pAnI nithara katakasya phalaM zaGkha saindhavaM vyuSaNaM vacA / jAya to use dhIre dhIre nitArakara usameM nIlA pheno rasAJjanaM kSaudraM viDaGgAni manaHzilA // thothA aura sapheda suramekA cUrNa 1 / 1 / tolA eSAM vatirhanti kAcaM timiraM paTalantathA // milAkara ghoTie aura dhUpameM sukhA liijie| ___nirmalIke phala, zaMkha bhasma, seMdhA namaka, ise ghI, strIke dUdha athavA zahadameM milAkara trikuTA, baca, samudraphena, rasauta, bAyabiDaMga aura AMkhameM AMjanese kAca ( motiyA ), arma, pilla, manasilake mahIna cUrNako zahadameM ghoTakara battiyAM abhiSyanda, aNa aura phUlA naSTa hotA hai / pAtrake banA lIjie / nIce jo gAda raha jAtI hai usakA lepa karanese yaha varti kAca, timira aura paTala nAmaka dAda, kiTibha aura pAmAdi naSTa hote haiN| netrarogoMko naSTa karatI haiN| For Private And Personal
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org aJjanaprakaraNam ] (2535) tulya kAya anan (ga.ni.; / vaM. se. netra. ) | tutthakasyapalaM zvetamaricAni ca viMzatiH / triMzatA kA rUpale piTvA tAmre nidhApayet // pillAnapAna kurute bahuvarSotthitAnapi / utse kenopade hAtha zazca nAzayet // tulya 5 tole, sveta marica (sahaM ne bIja) 20; kAJjI 30 pala (150 tole) / sabako tAmra pAtra meM dhoTaM / dvitIyo bhAgaH / vadapatraJca sampuTe dagdham | utkupitamAtralocana ise akhameM DAlane se athavA isase AMkha dhone yA AMkhapara isakI paTTI bAMdhanese purAnA pilla roga, azrukhAva, khujalI aura zodhAdi naSTa hotA hai| (2536) tulyaprayogaH (ga.ni. / netraroga.) tutthakaM vAriNA va zukaM kSipUraNAt // tutko pAnI meM ghisakara AMkha meM DAlane se netrazu (phUla) naSTa hotA hai / ( vA. bha. / utta. a. 13 ) gomUtre chagaNarase'lakAJjike ca stanye vipi viSe ca mAkSike ca / yattutthaM jvalitamanekazo 'bhiSiktaM tatkuryAdvaruDasamaM narasya cakSuH // tUtiyAko bArabAra agnimeM tapA tapAkara gomUtra gobara ke rasa, khaDDIkAMjI, strIke dUdha, ghI, pAnI aura zahada meM bujhAkara pIsa liijie| ise AMkha meM DAlane se dRSTi garur3a ke samAna tIvra ho jAtI hai / (2540) tutyAdivartiH (vai.ma.ra. paTa. 16) tutthAbhayAphenaziraHkapAlai (10 tole pAnI meM 5 ratIse adhika nIlAthothA na milAnA cAhiye / anubhava binA isa prayogakI AjamAyA na karanI cAhiye / ) (2537) tutyaprayogaH (vai. ma. ra. / paTala 16) tulyaM tuSAmbhasA piSTaM vartmarogavinAzanam // Garret masRNaM prapiSTaiH / vartikRtAstanyavivarSitA syAt, pillArmapUyAlasapothakinA || tUtiyA, harra, aphIma aura kapAlakI haDDI samAna bhAga lekara sabako jambIrI nIbUke rasameM mahIna pIsakara battiyAM banA lIjie / tuko kAna meM pIsakara lepa karanese palakoM ke roga naSTa hote haiM / inheM strI dUdhameM ghisakara AMkha meM AMjane se pilla, arma, pyAlasa aura pothakI roga naSTa hotA hai| (2538) tutyAdi cUrgAJjanam (ga. ni. / netra. ) (2541) tutthAvyaJjanam (ga.ni. | netraroga. ) tutthakamadhukAmala tutthaM ca kAcaM ca samudraphenaM rogapratighAti tacUrNam // tuttha, mulaiTI, AmalA aura berI ke patte samAna bhAga lekara sampuTa meM banda karake bhasma kara lIjie / bhA0 50 Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 393 ] ise AMkha meM AMjane navIna netrAbhiSyanda (AMkha AnA) roga naSTa hotA hai / (2539) tuSAdiprayogaH manaHzilAmAkSikalohacUrNam // nAraM kapAlaM sahakukuTANDa For Private And Personal janmajAtaM vinihanti puSpam // tUtiyA, kAca, samudraphena, manasila, sonAmakkhI, lohacUrNa, manuSyake kapAlakI haDDI aura
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 394 ] muragIke aNDeke chilake / saba cIz2oMkA atyanta mahIna cUrNa lekara ekatra kharala karake rakkheM / bhArata - bhaiSajya ise AMkha meM lagAnese janmakA phUlA bhI naSTa ho jAtA hai / (2542) tutthAdyaJjanam (vaM. se. / netrarogA . ) tAmre ca mastunoddhRSTaM tutthakaM zyAmatAM gatam / sarvAbhiSyandazukrArma zirAzUla jidaJjanAt // pAtrameM mastu ke sAtha itanA - ratnAkaraH / [ takArAdi tulasI aura bela pattoM kA rasa 1 - 1 bhAga aura strIkA dUdha 2 bhAga lekara tInoM ko kAMsIke pAtra meM DAlakara nAgarabela ke pAnase acchI taraha ragar3eM aura phira tAMbekI mUsalIse ghoTakara kajalake samAna banA leM | Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ise AMkha meM AMjane se netrapAka sambandhI pIr3A atyanta zIghra naSTa ho jAtI hai| (2545) trikavA baJjanam ( vRM. mA. ra. ra. ga. ni. / netra. ) trINi kani karaJjaphalAni tUtiyAko ghoTeM ki vaha kAlA ho jAya / ise AMkha meM AMjane se sarva prakAra ke netrAbhiSyanda zukra, arma, zirAeM aura zUla naSTa hote haiM / (2743) turaGgalAlAdyaJjanam ( vR. ni. ra. / sannipAta ) turaGgalAlA lavaNottamendu manaHzilAmAgadhikAmadhUni / niyojitAnyakSiNi nizcitaM drAk tandrAsanidrAM vinivArayanti || seMdhA namaka, kapUra, manasila aura pIpalake mahIna cUrNako ghor3ekI lAra ( thUka ) aura zahadamaM ghoTakara AMkha meM AMjanese sannipAta carakI tandrA aura nidrA naSTa hotI hai / (2544) tulasyAdyaJjanam (yo. ra. / netra. ) tulasyA bilvapatrasya raso grAhyaH samAMzakaH / tAbhyAM tulyaM payo nAryAstritayaM kAMsyapAtra ke || gajavalyA dRDhaM mAtreNa praharaM punaH / kajjalatvaM samutpAdya tenAjitavilocanaH || sadyo netrarujaM hanti sazUlAM pAkasambhavAm || 1 - dahI meM do gunA pAnI milAkara banAe huve takako ' mastu' kahate haiM / d. rajanI saha saindhavakena / vilvatarorvaruNasya ca mUlaM vAridharaM dazamaM ca vadanti // hanti tamastimiraM ca paTalaM ca picizukramathArjunakaJca / aJjanakaM janaraJjanakaJca dRk ca na nazyati varSazataJca // soMTha, mirca, pIpala, karaJjaphala, haldI, dAruhaldI, seMdhAnamaka, belakI jar3akI chAla, baranekI jar3akI chAla aura nAgaramothA / yaha dazoM cIjeM samAna bhAga lekara acchI taraha kharala karake aJjana banA lIjie | ise AMkhameM AMjanese andhatA, timira, paTala, piciTa, zukra aura arjunakA nAza hotA hai tathA sau varSa taka bhI dRSTi naSTa nahIM hotI / (2546) triphalAdirasakriyA ( yo0 ra / netraro0 ) / triphalAmRtakAsIsasaindhavaiH sarasAJjanaiH / rasakriyAM kRmigranthau bhi ne svAtmatisAraNam // For Private And Personal
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra aJjanaprakaraNam ] harra, baher3A, AmalA, bachanAga viSa, kasIsa, saMdhAnamaka, aura rasauta samAna bhAga lekara 4 gune pAnImeM pakAeM jaba cauthAI bhAga pAnI zeSa rahe to chAnakara usa kAthako punaH pakAkara gAr3hA karaleM aura sUkhane para mahIna kharala kara leM / www.kobatirth.org kRmigranthi phUTa jAne para usa sthAna para yaha cUrNa ghisanA cAhie / (2547) yUSaNAdivarttiH dvitIyo bhAgaH / ( vRM. mA.; vaM. se.; dhanvaM.; bhai. ra. | netraro0 ) tryUSaNatriphalAva tU saindhavAlamanaHzilA / dopadehakaNDUtrI varttiH zastA kaphApahA // soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, tagara, seMvA, haratAla aura manasila / saba cIz2oMkA samAna bhAga mahona cUrNa lekara pAnImeM ghoTakara battiyAM banA lIjie / (2549) tAmbUlAdinasyam ( hA. saM. / a0 3 a. 44 ) tAmbUlapatrasya rasaM viDaGga sindhudbhavaM hiGgu guDena yuktam / jalena piTaM vihitaM ca nasya atha takArAdinasyaprakaraNam zaGkhadoSAMzca kRmInnihanti // bAyabiDaGga, seMdhAnamaka, hIMga, aura gur3a samAna bhAga lekara sabako mahIna pIsakara nAgara | [ 395 ] inheM AMkha meM lagAnese kleda ( cipacipAhaTa ), khujalI, aura kaphakA nAza hotA hai / (2148) jyUSaNAdyaJjanavatiH Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( ga. ni.; vRM. mA.; bhA. pra. khaM. 2 | unmAda ) tryUSaNaM hiGga lazunaM vacA kaTukarohiNI / zirISanaktamAlAnAM vIjaM zvetAzca sarSapAH // gomUtrapiSTAnyetAni varttinetrAJjane hitA / cAturthakamapasmAramunmAdaM cApakarSati // soMTha, mirca, pIpala, hIMga, lahasana (rasona ), baca, kuTakI, sirasa aura karaJjake bIja tathA sapheda sarasoMkA samAna bhAga cUrNa lekara sabako gomUtrameM ghoTakara battiyAM banA lIjie / ise pAnI meM ghisakara AMkha meM AMjanese, cAturthika jvara, apasmAra ( " miragI ) aura unmAda kA nAza hotA hai / iti takArAdyaJjanaprakaraNam vela pAnake rasa meM acchI taraha ghoTakara sukhA lIjie / ise pAnI meM gholakara nAka meM TapakAne se bhauM, aura kanapaTIkI pIr3A tathA nAka aura zirake kRmi naSTa hote haiM / (2550) tAlakAdinasyam (ra. rA. suM / kSayA.) tAlakaM gandhakaM tutthaM vAkucI ca manaHzilA / arkadugdhena sampiSTvA vadaryAnau ca jArayet // nasyaM saptadinaM caiva kaphakSayavinAzanam // 1 lavaNamiti pAThAntaram For Private And Personal
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 396] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi --"CAvvvvvvvvvvvvvvvvvv.1. Marianpvinvvvvvvvvv haratAla, gandhaka, nIlAthothA, bAbacI, aura | (2551) tvakapatrAdinasyam (vN.se.| ziro.) manasilako Akake dUdhameM ghoTakara TikiyA banAkara | tvarUpazaharApiSTA nAvanaM tnnddulaambunaa| sukhA lIjie aura phira use sampuTameM banda karake dAlacInI, tejapAta aura khAMDako cAvaloMke berIkI agnimeM phUMka diijie| pAnIke sAtha pIsakara nAkameM TapakAnese pittaja sAta dina taka isakI nasya lenese kapha- | ziroroga naSTa hote haiN| doSapradhAna kSaya naSTa ho jAtA hai| iti takArAdinasyaprakaraNam / atha takArAdikalpaprakaraNam (2552) tuvarakakalpaH (g.ni.| oSa. ka. pa.) bhitrasvaraM rakta netraM zorNAGgaM kRmibhakSitam / vRkSAstuvarakA nAma pshcimaarnnvtiirjaaH| / anenAzu prayogeNa sAdhayet kuSThinaM naram // vIcItaraGgavikSobhamArutoddhRtapallavAH // ekAntAM tovarakaM ca tailaM tebhya phalAnyAdadIta supakAnyambudAtyaye / pivezitAzI niyamena mAsam / majjaM phalebhyazcAdAya zoSayitvA vicUrNya c|| prabhinnakuSThI galitAGgadezam tilavatpIDayedroNyAM kAthayedvA kusumbhavat / tvacaM tyajet sarpa ivAzu jIrNAm // tattailaM sambhRtaM bhUyaH pacedAsalilakSayAt // upayujyayogamakhilaM patiavatArya karISe ca pakSamekaM nidhApayet / dina mevaM dvikAlamabhiyuktaH / snigdhasvinno hRtamalaH pakSAduddhRtya yatnataH // kuSThI kuSTamapohati vizIrNakaNThoSThamAsamapi / / caturthabhaktAntaritaHprAtaH pANitalaM pibet / / tuvaraka ke vRkSa pazcimI samudra ke taTa para mantreNAnena pUtasya tailasya divase zubhe // lamya divase za utpanna hote haiM; jahAM samudrase Ane vAlI vAyu majjAsAra mahAvIrya sarvAn ghAtUna vishodhy| unake pallavoM ko prakampita karatI rahatI hai / shngkhckrgdaapaannistvaamaajnyaapyte'cyutH|| zarada RtumeM inake supaka phala lekara unake tenAsyo madhastAca doSA yaantyskRtttH| bhItarase majA nikAlakara use sukhAkara cUrNa kara sAyamasnehalavaNAM yavAgaM zItalAM pibet // lenA cAhie / taHpazcAt usa majAko kohUmeM pazcAhAni pivettailamitthaM vaanvivrjyet| pilavAkara tilakI bhAMti taila nikalavA lenA tadeva khadirakAthe triguNe sAdhusAdhitam // cAhie, athavA use pAnI ke sAtha pakAkara chAna nihanti pUrvavatpakaM pibenmAsaM suyntritH| lenA cAhie aura phira usa chane huve kAthako tenAbhyaktazarIrazca kurvItAhAramIritam // ! pUnaH mandAgni para pakAkara pAnI jalA denA caahie| For Private And Personal
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir bh myh yh yh bry fyh tjrbh y bh hmh khrh y yh `mrh khmy bh by w brh mh rb@ mrwry@ bry@ nbwh w trh b my . kalpaprakaraNam ] dvitIyo bhAga / [397 ] ina donoM vidhiyoM se kisI eka vidhike | gaye hoM to bhI isa prayogase zIghra ArAma ho dvArA taila nikAlakara kAMca yA cInI Adike jAtA hai| pAtrameM bharakara aura usakA mukha acchI tarahase banda yaha taila tIsare dina pInA cAhie aura isa karake use gobarameM dabA denA cAhie; evaM 15 prakAra eka mAsa taka prayoga jArI rakhanA caahie| dina pazcAt nikAlakara sevana karanA caahie| | athavA rogIke balAbala kA vicAra karake nitya tuvaraka taila sevana karanese pahile snehana, / prati prAtaH sAyaM sevana karAnA cAhie / isake svedana, vamana aura virecana dvArA zarIra zuddhi | sevanase kuSTIke zarIrase purAnI camar3I isa prakAra avazya kara lenI cAhie aura phira zubha dinameM dUra ho jAtI hai ki jisa prakAra sarpake zarIrase prAtaHkAla thor3A bhAta khAkara 1 karSa (1 / tolA) | kAcalI / tuvaraka taila pInA cAhie athavA tailako bhAtameM milAkara khAnA caahie| (2553) triphalAkalpaH (ga. ni.| kalpA .) taila sevana karate samaya manameM isa prakArake | harItakI cAmalakaM vibhItakamiti trayam / vicAra karane cAhieM ki "he mahAvIrya, majasAra! triphaleti samAkhyAtA taca jJeyaM phalatrayam // tuvaraka taila ! tU samasta dhAtuoMko zuddha kara / iyaM rasAyanakarA triphalA'kSyAmayApahA / tujhe aisA karaneke lie zaMkhacakragadAdhArI viSNu ropaNI tvaggadale damedomehakaphAsrajit // bhagavAna AjJA dete haiM, tU unakI AjJAkA pAlana varottamA ca triphalA smRtA zreSThA phalatrayam / kara !" isa prakAra taila pInese zarIrake samasta doSa triphalA kaphapittantrI mehakuSThavinAzinI // nikala jAte haiN| prAtaHkAla taila pIkara sAyaMkAlako cakSuSyA dIpanI caiva viSamajvaranAzinI / ghRta aura lavaNa rahita zItala yavAgU khAnI nAzayedrAjayakSmANamajhegulmeSu pUjitA // cAhie / isI prakAra yaha taila pAMca dina pInA vamikaNDUprazamanI nADIvraNavizodhinI / cAhie aura pathya pAlana karanA caahie| dRSTiprasAdajananI medhAsmRtivivardhinI // isI tailako 3 gune khairasArake kAthameM ghRtAnvitA vA madhunAnvitA vA milAkara tailamAtra zeSa rahane taka pakAkara chAna __guDAnvitA tailasamanvitA vaa| lenA cAhie / ise bhI pUrvokta vidhise hI eka | ekA hi nityaM manujaiHprayojyA mAsa paryanta sevana karanA cAhie / tathA zarIrapara sarvAmayAnAM zamanI mahArthI / / bhI isIkI mAliza karanI caahie| kuSTharogIkA svara bigaDa gayA ho, netra lAla vAtarogeSu tailena, pittarogeSu sarpiSA / rahate hoM, aGga gala gae hoM yA unameM koDe par3a | kapharogeSumadhunA, prayojyA triphalA nraiH|| For Private And Personal
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 398 ] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [takArAdi VVVVVVVvvvvvvvNrvNrvNAA.ULLXXXVVVVVVVVVVV VvvvvvWA yojyAstisro harItakyastathA SaT ca vibhiitkaaH| lihyAnmadhughRtAbhyAzca palArddha pratyahaM pumAn / dvAdazAmalakAnIti triphaleyaM prakIrtitA // jINe dugdhaudanAhAro guNAnetAnavApnuyAt // prasannadRSTiravyAdhi vedvarSazatAni SaT / pAtaharItakI khAdenmadhyAhne dvau vibhItakau / nIlAlikulasaMkAzakezarAzirmahAbalaH / / rAtrau zayanakAle tu catvAryAmalakAni ca // medhAvI smRtimAndhIraH snigdhazyAmavapuryuvA / rUpeNa kAmaHprabhayA zazAGko subhagazca surUpazca strIzatAnandavardhanaH / / dRSTyA garutmAninadena siMhaH / balena nAgaHpavano javena triphalAM niSkulAM kRtvA vAriNA tAM sthitAM nishi| giri gurutvena bhavennaro'sau // prAtaH prAtaH pibeddhImAnviSamajvarazAntaye // ___ harra, baher3A aura AmalA / ina tInoMke yoga varSa khAdetpANadA prAtarekA ko triphalA kahate haiM / varA, uttamA, zreSThA, aura maznanannAtpUrvamakSadvayazca / / phalatraya bhI isake hI nAma haiN| sAjyakSaudraM bhojanAnte catuSkaM triphalA rasAyana, netraroganAzaka, ropaNa, tathA zRGgIkAnAM tadvayaH sthApane'lam // carmaroga kleda meda prameha kapha aura raktavikAra nAzaka hai| yaha pitta, kuSTha, viSamajvara, rAjayakSmA, nikAthya triphalA pItA nAzayenitarAM malam / arza, gulma, vamana aura kaNDU nAzaka tathA nAr3I netrazvayathudAvAgnirAgakaNDUparisravAn // | braNa (nAsUra) zodhaka hai| dRSTiko svaccha karatA navAnpathyAkSadhAtrINAM kRtvA'rdhapalikAnapi / aura medhA tathA smaraNazaktiko bar3hAtA hai| pibetkoSThavizuddhayartha palikAMzca yathA balam / / kevala eka triphalA hI samasta rogoMko naSTa triphalA sarvaroganI tribhaagghRtmishritaa| kara sakatA hai / use ghRta, zahada, gur3a athavA tailameM milAkara sevana karanA cAhie / visarpa sarvaja zukra hanti cArdhAvabhedakam // triphalAko vAtaja rogoMmeM telake sAtha, pittaja madhunA triphalA cUrNa prayuktaM nAzayeddhRvam / rogoMmeM ghIke sAtha aura kaphaja rogoMmeM zahadake pramehAnmukharogAMzca galagaNDApacI tathA / / sAtha sevana karanA caahie| bhakSayaMstriphalAkalkaM mAsaM niryantraNaM pumAn / / triphalA banAneke lie 3 hara, 6 baher3e vainateyopamA dRSTiM mAsamAtrAdavAmuyAt // aura 12 Amale lene cAhiye / triphalAdalacUrNasya kRtvA palazataM navam / pratidina prAtaHkAla ? harra, dopaharako 2 bhRGgarAjarasenaiva kurthAtsaptAhabhAvitam / / baher3e aura rAtako soneke samaya cAra Amale For Private And Personal
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / kalpaprakaraNam ] khAne se kAmadeva ke samAna rUpa, candramAke samAna kAnti, garur3a samAna dRSTi, siMhake samAna zabda hAthI ke samAna bala, pavanake samAna tIvra gati, aura parvata samAna zArIrika bhAra prApta hotA hai / AyukI sthiratA ke lie 1 varSa taka pratidina prAtaHkAla 1 harra, bhojanake pahile ghI aura zahada meM milAkara do baher3e tathA bhojanake pazcAt 4 Amale khAne cAhieM / triphalekA kAtha pInese mala nikalakara zarIra zuddha ho jAtA hai tathA netroMkI sUjana, jalana, surkhI, kaNDU (khujalI) aura srAvakA nAza hotA hai| koThekI zuddhike lie 2|| tole yA 5 tole triphalAkA kAtha pilAnA cAhie / triphalAko 3 bhAga ghImeM milAkara sevana karanese visarpa, prameha, aura AdhAsIsI Adi samasta rogoM kA nAza hotA hai / triphalA cUrNako zahada ke sAtha sevana karanese prameha, galagaNDa aura apacI (gaNDamAlA bheda) ityAdi roga naSTa hote haiM / 100 pala (6|ser) triphalA cUrNako bhAMgare ke rasa meM sAta dina taka ghoTakara rakha lIjie / isameM se pratidina 2 // tole cUrNa zahada aura ghRtake sAtha milAkara khAnA cAhie aura usake pacane para dUdhabhAtakA AhAra karanA caahie| Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 399 ] isa prayogase dRSTi svaccha ho jAtI hai, bAla bhara ke samAna kAle ho jAte haiM; zarIra snigdha aura sundara ho jAtA hai, saikar3oM striyoM se ramaNa karane kI zakti prApta hotI hai, tathA manuSya mahAbalazAlI, medhAvAn smRtimAn aura dhIra hokara chaH sau varSa paryanta roga rahita jIvana dhAraNa karatA hai 1 triphalakI guThalI dUrakarake, kUTakara rAtako pAnI meM bhigo diijie| ise prAtaH kAla sevana karane se viSamajvara naSTa hotA hai / (2554) triphalAkalpaH eka mAsa taka triphalA sevana karane se dRSTi vakSyAmi yogayuktizca roge roge pRthakpRthak // garur3a ke samAna ho jAtI hai / vAteopetApitte samadhuzarkarA / zleSme trikaTukopetA mehe samadhuvAriNA / / kuSThe ca ghRtasaMyuktA saindhavenAgnimAnyahA / cakSurbhAvanake kAtho netraroganivAraNaH / ghRtena harate kaNDUM mAtuluGgarasairvamim / kSIreNa rAjayakSmANaM pANDurogaM guDena ca // ( hA. saM. / sthA. 5 a. 2 ) harItakyAzcAmalakyA vibhItasya ca yatphalam / triphaletyucyate vaidyairvakSyAmi bhAganirNayam // ekaM bhAgaM harItakyA dvau bhAgau ca vibhItakam / AmalakyAstribhAgaJca sahaikatra prayojayet // triphalAkaphapittaghnI mahAkuSThavinAzinI / AyuSyA dIpanI caiva cakSuSyA vraNazodhinI // varNapradAyinI yA viSamajvaravinAzinI / dRSTipradA kaNDaharA vamigulmArzanAzinI // sarvarogaprazamanI medhAsmRtikarI varA / For Private And Personal
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 400 ] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [takArAdi bhaGgarAjarasenApi ghRtena saha yojitH|| triphalA-kaphapitta aura mahAkuSTha nAgaka, valIpalitahantA ca tathA medhAkaraH smRtaH // Ayuvarddhaka, agnidIpaka, netroMke lie hitakara, braNasakSIraH saguDaH kAtho viSamajvaranAzanaH / zodhaka, varNa saMskAraka, vRSya, viSamajvaranAzaka, sazakerA ghRtaH kAthaH sarvajIrNajvarApahaH // | khujalI, vamana, gulma, arza, ityAdi samasta rogoM eSA narANAM hitakAriNI ca | ko naSTa karanevAlA aura smRti tathA medhAvarddhaka hai|' sarvaprayoge triphalA smRtA ca / triphalAko vAtaja rogoMmeM ghRta aura gur3ake sarvAmayAnAM zamanI ca saya sAtha, pittaja rogoMmeM zahada aura khAMDake sAtha, stejazcakAntipratibhAM karoti // kaphajarogoMmeM trikuTAke sAtha milAkara sevana karAnA zophe tathA kAmalapANDuroge caahie| prameha rogameM zahadake sAtha cATakara tathodare mUtrayutA hitA ca / ThaNDA pAnI pInA caahie| yadi triphalAko ghIke hidhmAtisAre grahaNIvikAre sAtha sevana kiyA jAya to kuSTa naSTa hotA hai hitA ca takreNa phalatrikA ca // | aura seMdhA namakake sAtha sevana karanese agni pradIpta kSINendriye jIrNajvare ca yakSme hotI hai| kSIreNa yuktA triphalA hitA ca / syAnnetraroge ca zirogade ca / triphalAke kAthase AMkheM dhonese netraroga naSTa kuSThe ca kaNDUtraNapInase ca // | hote haiN| mUtragrahe kAmalake 'gnimAnye triphalAke kAthameM ghI DAlakara pInese khujalI; hitA jalena triphalA hi klkitaa| nIbUkA rasa milAkara pInese vamana, dUdhake sAtha sazItakAle guDanAgareNa pInese rAjayakSmA, aura gur3a DAlakara pInese sazarkarAkSIrayutA tathoSNe // / pANDuroga naSTa hotA hai| varSAsu zuNThIsahitA phalatrikA yadi triphalAke kvAthameM bhAMgarekA rasa aura phalatrikA saMvarujAharA syAt // ghI DAlakara sevana kiyA jAya to vali palita naSTa harra, vaher3e aura Amaleke phaloMke yogako hokara medhA aura smaraNa zaktikI vRddhi hotI hai| triphalA kahate haiM / triphalA banAne ke lie 1 bhAga triphaleke kAthameM dUdha aura gur3a milAkara harra, 2 bhAga baher3A aura 3 bhAga AmalA lenA pInese viSamajvara aura khAMDa tathA ghRta milAkara caahie| pInese jIrNa jvara naSTa hotA hai| 1 saMskRtameM triphalA strIliMga hai parantu hindI meM prAyaH use pulli likhate haiM / For Private And Personal
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir - *. 15ay ' s W . .. ... . . . . .... ... . . . .. rasapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [4.1] triphalA manuSyoM ke lie atyanta hitakArI hai / triphalAko dUdhake sAtha sevana karanese lAbha hotA aura samasta rogoMmeM prayukta kiyA jA sakatA hai| hai; tathA netraroga, ziroroga, kuSTha, kaNDU, vraNa, yaha zIghra hI samasta rogoMkA nAza karake teja, pInasa, mUtrAvarodha, kAmalA aura agni mAMdyameM kAnti aura pratibhAkI vRddhi kara detA hai| pAnIke sAtha pIsakara khAne se roga naSTa ho __ zotha, kAmalA, pANDu aura udara rogoM meM jAtA hai / triphalAko gomUtra ke sAtha, tathA hicakI, atisAra triphalAko zItakAla meM sauMuke cUrNa aura aura grahaNI rogameM taka ke sAtha sevana karanA gur3ake sAtha, grISmakAlameM khAMDa aura dUdhake sAtha, caahie| __ aura varSAkAlameM soMuke sAtha sevana karanese samasta ___ yadi indriyAM kSINa ho gaI ho yA jIrNa- roga naSTa ho jAte haiN| vara athavA yasmA rogane dabA rakhA ho to iti takArAdikalpaprakaraNam / atha takArAdirasaprakaraNam / (2555) takramaNDUram (bhai. ra. / zothe) (2556) takravaTI (bhai. ra. / grahaNI) gomUtrazuddhaM maNDUracUrNa palacatuSTayam / rasasya mASakaM grAhyaM gandhakasya ca mASakam / bilvapatraM bhaGgarAjadvayaJca gnnikaarikaa|| dvimASakaM viSasthApi tAnaM mASacatuSTayam // zothano kokilAkSazca rasaireSAM pRthaka pRthaka / tolakaM pippalIcUrNa maNDUrasya ca tolakam / gomUtrASTapalaizcaiva bhAvayedhanatastridhA // kAthena kRSNajIrastha bhAvayetsaptavAsaram // dazaguJjAmitAM khAdettakreNa varjayejjalam / vallapramANAM vaTikAM takreNa saha pAyayet / takreNa bhIjayedana pAne takrazca dApayet // takreNa bhojanaM pAnaM lavaNAmbhovivarjitam / / pANDuzothaM harettarNa bhAskarastimiraM yathA // nihanti zothaM grahaNIM mandAgniM pANDutAmapi / / gomUtrameM zuddha kiyA huvA 4 pala (20 tole) zuddha pArA aura gandhaka 1-1 mASA, zuddha maNDara lekara use belapatra, kAlA aura sapheda / mIThA teliyA 2 mA, tAtra bhasma 4 mAthe aura bhaMgarA, aranI punarnavA aura tAlamakhAneke rasameM / pIpala tathA maNDUra bhasma 1-1 tolA lekara prathama 1-1 dina ghoTakara usameM 8 pala ( 40 tole) pAre gandhakakI kajalI banA lIjie aura phira gomUtra thor3A thor3A DAlakara ghoTeM / anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara sabako sAta dina ise 10 rattIkI mAtrAnusAra takrake sAtha taka kAle jIreke rasameM ghoTakara 3-3 rattIkI sevana karane tathA jala banda karAke takrake sAtha hI goliyAM banA liijie| AhAra dene aura pyAsa meM bhI taka hI pilAnese inameMse 1-1 golI pratidina prAtaH sAyaM pANDu aura zotha atyanta zIghra naSTa hote haiN| takrake sAtha sevana karAne aura lavaga tathA pAnI bhA0 51 For Private And Personal
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [402] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi banda karake rogIko kevala takra (chAcha) para rakhane- isameMse 1 mASA auSadha 1 zANa (4 mAze) se zotha, saMgrahaNI, mandAgni aura pANDukA nAza kAlI mirca ke cUrNa aura 1 // niSka ( 6 mAze) hotA hai| guDake sAtha milAkara nAgarabelake 2 pAnoMke sAtha (2557) taruNajvarArirasaH (1) khAnese zItapUrva, aura dAhapUrva, dvayAhika (tijArI) (ra. pra. su. / a0 8.) Adi jvara naSTa hote haiN| tAlatAmrarasagandhatutthakA (vyavahArika mAtrA-2 rattI / jvara Aneke zchANamAtratu letAnsamAnapi / samayase 3 ghanTe pUrva khilAeM / auSadha khilAneke niSkamAtraM rucirAM manaHzilA pazcAt 2 pAna khilaaeN|) madaye trilakAmbubhidRDham // noTa-yaha rasa recaka hai, garbhiNI aura bahuta golamasya ca vidhAya sampuTe choTe baccoMko na denA cAhie / pAcayecca puTayogataHsadA / (2558) taruNajvarArirasaH (2) arkavatripayasA subhAvayet (bhai. ra; dhanvaM.; ra. caM; raseM. sA.; ra. rA. muN.| jvarA.) saptavAramatha dntikaataiH|| jaipAlagandhaM viSapAradazca mASamAtrarasameva bhakSitaM zANamAnamaricaiyutaM sdaa| tulyaM kumArIsvarasena madyam / sArdhaniSkaguDamatra yojitaM asya dviguJjA hi sitodakena - tacca saurasadaladvayAnvitam / / khyAto rasoyaM trunnjvraariH|| zItapUrvamatha dAhapUrvaka dAtavya eSo'ti paJcame vA ___ghAhikaM ca sakalAn jvarAnapi / SaSThe'thavA saptama eva vApi / nAzayeddhi taruNajvarArikaH jAte vireke vigatajvaraHsthAt . sarvadoSazamana sukhAvahaH / / paTolamudgAnaniSevaNena / / zuddha haratAla, tAtrabhasma, zuddha pArA, zuddha gandhaka, zud jamAla goTA, zudra gandhaka, zuddha vacha. zuddha nIlA thothA aura zuddha manasila samAna bhAga lekara nAga ( miThA teliyA ), aura zudra pArada samAna sabako triphalAke rasameM acchI taraha ghoTakara golaa| bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banA banA lIjie aura use sukhAkara sampuTame banda lIjie. aura phira usameM anya auSadhoMkA cUrNa karake gajapuTa meM phUMka dIjie / puTake svAMga milAkara ghIkumArake rasameM dhoTakara 2-2 rattIkI zItala honepara usameM se auSadhako nikAlakara use goliyAM banA lijiye / inameMse prAtaHkAla mizrIke Aka ( arka) aura sehuMDa (seMDa-thohara ) ke dUdha pAnIke sAtha 1 golI khilAnese virecana hokara tathA dantImUlake kAthakI sAta sAta bhAvanAeM diijie| jvara naSTa ho jAtA hai| For Private And Personal
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaMpakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [403] .vvvvvvvvvvvvvvvvvv yaha rasa jvara Aneke pAMcave, chaThe yA sAtaveM / nArikelajalenaiva bhakSyo'yazca rasAyanaH / dina denA caahiye| isa para paTolakA zAka, kSIrAnupAnAdRSyo'yaM na kacitpatihanyate // mUMgakA yUSa aura bhAta khilAnA pathya hai| 2-2 karSa (2 // -2 // tole) zuddha pArA (noTa-yaha rasa garbhiNIko na denA caahie|) aura zuddha gandhaka lekara pattharake kharalameM ghoTakara (2559) taruNAnandarasaH cikkaNa kajalI banA lIjie aura phira usameM (ra. sA. saM.; dhanvaM.; ra. rA. suM. / kAsa; ra. ciN.|| belapatra, araNI, aralu, gaMbhArI, pADhala, balA stava. 11) (kharaiTI) mothA, punarnavA, AmalA, bar3I kaTelI, karSadvayaM rasendrasya zuddhasya gandhakasya ca / bAseke patte, vidArIkanda aura zabAvarakA 1-1 kajjalIkRtya yatnena zilAtalazubhe dRDhe // karSa (11-1 / tolA) svarasa DAlakara ghoTiye aura bilvAnimanthazyonAkakAzmarIpATalAbalA / phira bAsekA 12 // tole svarasa milAkara ghoTa mustaM punarnavA dhAtrI vRhatI vRSapatrakam // kara usameM 5 tole abhrakabhasma, 1 / tolA kapUra vidArI zatamUlI ca kareSAM pRthgrsaiH| aura 11-1|maassaa jAvitrI, jAyaphala, jaTAmAMsI, mardayitvA punarvAsAsvarasairdazatolakaiH // tAlIsapatra, ilAyacI aura lauMgakA cUrNa milAkara maIyettatra zuddhAbhraM rasasya dviguNaM kSipet / vidArIkandake rasameM ghoTakara (4-4 rattIkI) rasasyArdhazca karpUraM tatraiva dApayedbhipaka // goliyAM banA liijie| jAtIkoSaphale mAMsI tAlazilA lvnggkm| inake sevanase rAjayakSmA, bhayaGkara kSaya, uraH cUrNa kRtvA prayatnena mApamAnaM kSipetpRthak // kSata, pAMca prakArakI khAMsI, zvAsa, svarabhaMga, vidArIsvarasenaiva vaTikAM kArayedbhiSak / aruci, kAmalA, pANDu, halImaka, tillI, jIrNarAjayakSmANamatyugraM kSayazcogramurakSitam // jvara, tRSA, gulma, AmagrahaNI, atisAra, zotha, kAsaM paJcavidhaM zvAsaM svaraghAtamarocakam / kuSTha aura bhagandarakA nAza hotA hai| kAmalAM pANDurogazca plIhAnaM sahalImakam // yaha rasa-rasAyana, vIryavardhaka, netroMke lie jIrNajvaraM tRSAM gulmaM grahaNImAmasambhavAm / / | hitakArI aura pauSTika hai| isako sevana karane atIsArazca zothazca kuSThAni ca bhagandaram / / vAlA manuSya saikar3oM striyoM ke sAtha ramaNa kare to nAzayedeSa vikhyaatstrunnaanndsNjnyitH|| bhI usakA zukrakSaya nahIM hotA aura na hI buddhirasAyanavaro vRssyshckssussyHpussttivrddhnH|| balakA hrAsa hotA hai| sahasraM yAti nArINAM bhakSaNAdasya maanvH| ise do mAsa taka sevana karanese kAmalA roga kSINatA na ca zukrasya na ca buddhibalakSayam // naSTa ho jAtA hai / yaha rasa jvarako avazya naSTa dvimAsamupayogena nihanti kaamlaangdaan| ! kara detA aura vIryako puSTa karatA hai| zukrasandIpanaM kRtvA jvaraM hanti na sNshyH|| ise nArayalake pAnIke sAtha sevana karanese For Private And Personal
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [404] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [takArAdi vvvvvvvvvvvvvvvvvvvv. rasAyanake guNa prApta hote haiM aura dUdhake sAtha kupIlujakaSAyeNa pArthasya svarasena ca / sevana karanese vIryakI vRddhi hotI hai|| paktikAMvaTIM kRtvA yudhyaattaannddvshaantye|| (2560) tANDavarasaH (ra. kA. dhe. / ku.) / devadAru 1 bhAga, hIMga 4 bhAga, kapUra 16 tAlagandhakamAkSIkakuSThAmRtarasaM samam / / | bhAga, jasata bhasma 64 bhAga aura lohabhasma zvetAparAjitAdrAvaimardayedivasatrayam // 256 bhAga lekara sabako 1-1 dina bhAMgake rasa dvigujhaM tadbhavAM mUtrairgalatkuSThaharaM lihet / / aura kucalake kAtha tathA arjunakI chAlake svavAkucIvIjakakSau Trairanu syAttANDavo rsH|| rasameM ghoTa kara chaH chaH rattIkI goliyAM banA asambhave tu vAkucyA vaTI caanndbhairvii| liijiye| lehayetkarSamAtreNa galatkuSThApanuttaye // inake sevanase tANDavaroga naSTa hotA hai| haratAla bhasma, zuddhagandhaka, sonAmakkhI bhasma, (2562) tApyAdicUrNam kUTha, zuddha bachanAga (mIThAteliyA) aura zuddha pArA (ra. caM. / pANDa; ca. saM. / ci. sthA. pANDu.) . samAna bhAga lekara prathama pAre aura gandhakakI tApyAdrijaturUpyAyomalA paJcapalAHpRthak / / kajalI banA lIjie aura phira anya oSadhiyoM citrakatriphalAvyopaviDaGgaiHpAlikaiHsaha // kA mahIna cUrNa milAkara 3 dina taka saphaida zarpharASTapalonmizrA cUrNitA madhunA plutaaH| aparAjitA (koyala) ke rasameM ghoTakara 2-2 abhyasyAstvakSamAtrA hi jIrNe niyamitAzinA / / rattIkI goliyAM banA liijie| kulatthakAkamAcyAdikapotaparihAriNA / / / .... inameMse pratidina (prAtaHsAyaM) 1-1 golI svarNamAkSika, zilAjIta, rau-yamAkSika aura gomUtrake sAtha khA kara Uparase 1 / to. bAbacIkA maNDUra 5-5 pala (25-25 tole), cItAmUla, cUrNa zahadameM milAkara cATanA caahie| yadi hara, baheDA, AmalA, trikuTA (soMTha, mirca, pIpala) bAbacI na mila sake to Ananda bhairavI vaTI aura bAyabiDaGgakA cUrNa 1-1 pala tathA mizrI (ra. kA. dhe.) khAnI caahie| 8 pala lekara sabako ekatra milAkara rakkheM / isake sevanase galatkuSTha naSTa ho jAtA hai| ise 1 / tolaMkI mAtrAnusAra zahada meM milA(2561) tANDavArilauham ___ kara khAnA cAhie / auSadhake paca jAnepara niya ( Ayu. ve. vi. / utta. a. 59) mita bhojana karanA cAhie aura kulattha, kAkramAcI dArurAmaThakaparayazadAyo yathottaram / tathA kapotAdike mAMsase paraheja karanA caahie| pragRhya caturAvRtyA vibhAvya vijyaambunaa| (yaha cUrNa kAmalA rogako naSTa karatA hai|) 1 tANDava roga-yaha roga atyadhika harSa zokAdike kAraNa manake atizaya kSobha pAneke kAraNa hotA hai| isameM manuSya nAcatAhuvA sA calatA hai, hAtha pairoMko nacAtA hai. aura muTThIse kisI bhI vastuke pakar3ane yA muMhameM denemeM asamartha hotA hai| For Private And Personal
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org rasamakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [405] - (2563) tApyAdirasAyanam piNDI banAkara usake Upara triphalekA mahIna cUrNa (ra. ra. sa. / u. khaM. a. 26) lapeTakara use mandAgnipara ghRtameM pakAiye; jaba triphalekA raMga lAla ho jAya to nikAla lIjie tApyAbhrakatrikaTututyazilAjakAnta aura ThaNDA honepara pIsakara rakhiye / mngkolllohmlttRnnsaindhvshc|| bhRGgIrasena vaTikAMzca masUramAtrAn ise zahada aura dhImeM milAkara cATakara Upara khAdedrasAyanavaraM sakalAmayanam // se nAriyalakA pAnI pInA cAhiye / sonAmakkhIbhasma, abhrakabhasma, trikuTA isake sevanase pANDa, khAMsI, viSamajvara, (soMTha, mirca, pIpala), zuddha nIlAthothA (tuttha), gulma aura plIhAroga naSTa hote haiN| zilAjIta, kAntalohabhasma, akolamUla, maNDara- (mAtrA-2-3 rttii| zahada 2 tole / bhasma, suhAgekI khIla aura seMdhAnamaka samAna bhAga ghI 6 mAze / ) lekara bhAMgake rasameM ghoTakara masUrake dAneke barAbara (2565) tAmrakA goliyAM banA liijiye| (vaM. se. / rasAyanA.; ra. kA. dhe| graha.) inheM yathocita anupAnake sAtha sevana karane gandhakasya palaM proktaM rasasya dvipalaM tthaa| se samasta roga naSTa hote haiN| naipAlasya vizuddhasya tAmrasya ca palaM bhavet / / (2564) tAmrakA | tato gandhAddhecUrNena tAnaM saMyujya cUNeyet / (vaM. se. / rasAyana.; ra. ra. / rasA.; dhanvaM.) zeSAI gandhakaM kRtvA pAradaM khallayedbhiSak / / jIrNatAnaM rasaM caiva gandhakaJca mucUrNitam / / rasena hastizuNDyAzca lohapAtre pacecchanaiH / svarNamAkSikamAdAya dhatturakarase pacet // kRtvA paGkasamaM pAkaM tAmreNa saha yojayet // yAvatpAkaM yathA kRtvA shaastrvinmndvhninaa| tacca gandhakacUrNena samveSTaya haviSA saha / triphalApiNDikAveSTaya vidhivatsarpiSA pacet // pAcayati bhiSakmAjJaH pAkavinmRduvahinA / / jJAtvA pAkaM samuttArya zIte niSkAsya bhkssyet| AloDya madhusapibhyA bhuktvA takraM pibedanu / vimadya madhusarpibhyAM nArikelaM pibedanu // agnimAndhamajIrNazca grahaNIpANDukAmalAm / / pANDurogazca kAsaM ca jvarAMzca vissmaaNstthaa| pariNAmarujaM cAzu nAzeyettu prayojitam // gulmaM plIhAmayazcaiva vinAzayati bhakSaNAt // - zuddha gandhaka 5 tole, zuddha pArA 10 tole tAmrabhasma, pArada, gandhaka aura sonAmakkhI aura zuddha nepAlI tAmra 5 tole lekara prathama 2 // bhasma barAbara barAbara lekara kajjalI karake dhatUrake tole gandhaka aura tAmrako ekatra kharala kIjiye rasameM mandAgni para itanA pakAiye ki pakate pakate aura phira zeSa gandhakako pAreke sAtha milAkara golI banane yogya ho jAya / tatpazcAt usakI | kajalI banA liijiye| isa phajalIko loheke For Private And Personal
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [406] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi pAtrameM DAlakara mandAgnipara hAthI suNDIke rasameM kamaThazca tathA zothamudaraM ca sudAruNam / pakAiye / jaba kIcar3ake samAna ho jAya to usa dhAtuddhikaraM vRSyaM balavarNakaraM zubham // meM uparokta tAmracUrNa milAkara golA banA lIjiye sadyo vahikaraM caiva sarvarogaharaM param / aura usapara gandhakakA mahIna cUrNa lapeTakara mandAgni mukhazuddhirvidhAtavyA parNaizcUrNasamanvitaiH // para ghIke sAtha lohekI kar3hAhImeM pakAiye / ( jaba | tAmrakalpamidaM nAmnA sarvarogaprazAntaye // gandhaka jala jAya) to goleko nikAlakara pIsa- baher3A, pArada aura gandhaka 2 // -2 // tole kara rkhiye| tathA tAmrabhasma sabake barAbara lekara kajalI karake ___ ise zahada aura ghIke sAtha milAkara takrake use jambhIrI nIbUke rasa, hulahulake rasa tathA sAtha sevana karanese agnimAMdya, ajIrNa, grahaNI, . pIpala aura mocarasake kAthakI tez2a dhUpameM eka pANDu, kAmalA aura pariNAmazUlakA atyanta zIghra / eka bhAvanA dIjiye arthAt eka cIz2akA rasa nAza ho jAtA hai| DAlakara dhUpameM rakha dIjiye aura usake sUkhane para (mAtrA-2-3 rttii| zahada 2 to., ghI anya auSadhakA rasa DAla diijiye| isI prakAra 6 mAze / ) uparokta saba rasoM kI bhAvanA dekara use jambIrI (noTa-tAmracUrNa ke sthAnameM tAmrabhasma lenA nIbake rasameM patthara ke kharalameM ghoTakara 2-2 (ucita pratIta hotA hai|) rattIko goliyAM banA lIjiye / (2566) tAmrakalpaH ise eka golIse Arambha karake pratidina (raseM.ci.a. 9; raseM.sA. saM.; ra. rA. su. / tiihaa.)| eka eka golI bar3hAte huve khAnA cAhiye aura akSapAradagandhakazca karSadvayamitaM pRthaka / 10 golI para pahuMcane para phira eka eka golI sarvaiHsamaM bhavettAnaM jambIrAmlena maIyet // ghaTAnA cAhiye, aura eka golIpara pahuMcakara phira mUryAvartarasaiHpazcAt kaNAmocarasena ca / 1-1 golI bar3hAnA cAhiye / yojayettIvadharme tu yAvat sarvantu jIryati // | isI prakAra roga naSTa honetaka kramazaH mAtrA jambIrasya rasairbhUyo rasaM daNDena cAlayet / ___ bar3hAte ghaTAte huve sevana karanA caahiye| haDhe zilAmaye pAtre cUrNayedati zobhanam // auSadha khAneke pazcAt mukhazuddhi ke lie raktidvayakrameNaiva yojyaM mASadvayAvadhi / cUnA lagA huvA pAna khAnA cAhiye aura auSadha hrAsayecca krameNaiva tathA caiva vivaddhayet // pacane para ghRta yukta dUdha bhAta khAnA caahiye| jIrNe bhuJjIta zAlyannaM kSIraM ghRtasamanvitam / isake sevanase amlapitta, aneka prakArako hantyamlapittaM vividhaM grahaNIM viSamajvaram // grahaNI, viSamajvara, purAnA jvara, tillI, dussAdhya cirajvaraM plIhagadaM yakRdrogaM sudustaram / yakRtvikAra, agramAMsa, zotha, kAMsyakroDa, kamaTha, agramAMsaM tathA zothaM kAMsyakoDaM sudurjayam / / / bhayaGkara udarazotha aura anya anekoM roga naSTa For Private And Personal
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [407] - - - hote tathA bala varNa vIrya dhAtu aura agnikI vRddhi | pattharake kharalameM rakhakara tez2a dhUpameM rakha dIjiye / hotI hai| 1 pahara pazcAt drava taiyAra ho jAyagA, use zIzImeM (2567) tAmradrutirasa: bharakara rakha liijiye| (ra. ra. sa. / u. kha. a. 18) isameM se nitya prati 1 rattIse 1 mASe taka palaM nepAlazulvasya patrANi mutanUni c|| yathocita mAtrAnusAra ghI aura zahadake sAtha sevana kRtvA kaNTakavedhyAni kArayettadanantaram // karanese bhayaGkara aglapitta, khAMsI, kSaya, zoSa, arza, kakaM dviguNaM grAhyaM krmaatsuutkgndhyoH| | saMgrahaNI, kAmalA, pANDu, gyAraha prakArake kuSTha, maditavyaM zilAkhalve rasairdantazaThasya vai|| raktapitta, khAlitya, zUla, udararoga, vAtavyAdhi, . tatkalkaM paGkavatkRtvA tena prnnaanisrvshH| pratisyAya, vidradhi aura viSamajvarakA nAza hotA hai| lepayitvA zilAkhalve sthApayedAtape khare // ise nirantara kucha samaya taka sevana karanese yAmaikena samudatya dravI bhavati nAnyathA / / zarIra valipalita aura roga rahita, tAmrake sadRza vAnti virecanaM kRtvA zuddhakAyo ythaavidhiH|| ho jAtA hai / pUjayitvA suraanvaidyaanvimaanhemaaNvraadibhiH| auSadha khAneke pazcAt takra athavA kAjI tAM drati madhusarpiA rktikaamaasskaadibhiH|| ponI cAhiye aura auSadha paca jAneke pazcAt lIr3havA tatra pibettakaM dhAnyAmlakamathApi vaa| sAyaGkAlako purAne zAlI cAvaloMkA bhAta khAnA jINe sAyaM samaznIyAcchAlyannaM tu purAtanam // cAhiye / sevyamAnaM nihantyetadamlapittaM sudAruNam / auSadha prArambha karanese pUrva vamana virecana dvArA kAsaM kSayaM tathA zoSamIsi grahaNIM tathA // yathAvidhi zarIra zuddhi avazya kara lenI cAhiye; kAmalAM pANDurogazca kuSThAnye kAdazaiva ca / aura guru, vaidya tathA brAhmaNAdi pUjya mahAnubhAvoMko raktapittaM sakhAlityaM zUlaJcaivodarANi ca // vAtarogaM pratizyAyaM vidradhiM viSamajvaram / / | svarNa aura vastrAdi dvArA sammAnita karaneke pazcAt __ auSadha sevana karanI caahiye| satatAbhyAsayogena valIpalitanAzanam // (noTa-yadi 1 paharameM tAmrapatra na gala tAmravatkurute dehaM sarvavyAdhivivarjitam / / jIvedvarSazataM sAgraM dvitIya iva bhaaskrH|| | jAyaM to adhika samaya taka dhUpameM rakhanA cAhiye, 1 karSa ( savA tolA ) pArada aura 2 karSa aura yadi AvazyakatA pratIta ho to usameM nIbUkA gandhakakI kajalI karake use jambIrI nIbake rasameM rasa bhI DAla denA cAhiye / ) ghoTa kara kIcaDake samAna banA lIjiye aura phira (2568) tAmra-parpaTI (ra. ciN.| stava. 8) 5 tole atyanta bArIka kaNTakavedhI tAmrapatroM para pratyekaM dazagayANAH zuddhagandhakamtayoH / isa kajalIko acchI tarahase lapeTa dIjiye aura mRtatAmrasya pazcaiva khalbake paJcaviMzatiH // For Private And Personal
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya-ra - ratnAkaraH / [ 408 ] sivA saMmardayettAvadvastrAnniryAti satvaram / nirdhUmAGgArake vaha lohapAtre ghRtAktake || tAvacca sthApyate yAvattailAbho jAyate rasaH / prathamaM kadalI zreSThA hyalAbhe padminI dalam || tadalAbhe nAgavallI hyekasya ca daladvayam / gomayopari nikSipte patre taM DhAlayedrasam // punardatvAparaM patraM patrasyopari gomayam / rasaM taM zItalIbhUtaM khalve sUkSmaM hi pepayet // bhRGgarAjarasenAdau dAtavyAH saptabhAvanA / ATarUSakapatrANAM svarasaiH saptabhAvanA || trikaTorvAriNA sapta saptaivaM triphalAmbhasA / saptArdraka rasenaivaM saptapatrakajaidravaiH // vyAghrIrasena saptaiva zigrumUlarasena ca / vatsanAgaviSeNaiva zrIkhaNDenaiva sapta ca // sazuSkaM ca tatazcUrNa sUkSmaM sammardayedRDham / prakSipetkUpyake cUrNa sambhinnAJjanasannibham // tAmraparpaTi saMjJoyaM rasazca parikIrttitaH / rogiNe pratyahaM deyo valayugmo jalAnvitaH / tribhirdinairjvaro yAti zleSmavAtAdisambhavaH / vAtarakte jIrNeSu grahaNyAM kuSTharogiSu || mAsaikena nihantyAzu rogAnetAnsudAruNAn // zuddha pArA aura gandhaka 2 // -2 // tole tathA tAmra bhasma 1 / tolA lekara sabako kharala meM ghoTakara itanI mahIna kajjalI taiyAra kIjiye ki jo kapar3emeMse AsAnI ke sAtha chana sake phira eka lohe ke pAtrako ghI cupar3akara dhUmrarahita Agapara rakhakara usameM yaha kajalI DAla dIjiye / jaba vaha pighala kara telake samAna ho jAya to bhUmipara gAyakA tAjA gobara bichAkara usapara kelekA pattA rakha Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir takArAdi dIjiye aura usake Upara uparokta pighalI huI kajalIko hAla kara usake Upara dUsarA pattA rakhakara usapara puna: gobara DAla dIjiye / yadi kelA na mila sake to kamalinIkA pattA aura yadi vaha bhI na mile to nAgaravelke pAnoMse kAma calA lenA cAhiye / jaba auSadha svAMgazItala ho jAya to use sAvadhAnI pUrvaka nikAlakara atyanta mahIna pIsakara bhaMgare ke rasa, bAse (ase) ke pattoMke rama trikuTA aura triphale ke kAtha, adraka ke rasa, tejapAtake kAtha, kaTelI aura saMhajanekI jar3akI chAlake rasa tathA bachanAga viSa aura sapheda candanake kAthakI sAta sAta bhAvanA dekara sukhAkara atyanta mahIna pIsakara rakhiye / ise 6 rattIkI mAtrAnusAra pAnIke sAtha sevana karane se kaphaja aura vAtaja jvara tIna hI dinameM naSTa ho jAtA hai / tathA vAtarakta, ajIrNa, grahaNI aura kucha roga 1 mAsa taka sevana karane se naSTa ho jAte haiN| (noTa-bhUmI para gobara itanA bichAnA cAhiye ki jisase : 4 - 5 aMgula moTI zilA sI bana jAya; aura use caurasa karake usake dharAtalako samAna karadenA cAhiye / isa para pighalI huI kajjalI bahuta phuratIse DAlanI cAhiye kyoM ki dera lagAse kajalI jama jAtI hai aura phira parpaTI acchI nahIM bntii| yaha bhI dhyAna rakhanA cAhiye ki sampUrNa kajjalI ekahI sthAnameM na DAla kara samasta patra para phailA kara DAlI jAya; aura usa para turanta hI dUsarA pattA Dhakakara gobara phailA diyA jAya / ) For Private And Personal
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rasaprakaraNam ] www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / (2569) tAmraparpaTI (bR. ni. ra. yo. ra. ra. caM. | kAsa. ) mRtaM tAmra tribhAgaM ca rasaM gandhaM ca tatsamam / bhAgamekaM vatsanAbhaM kajjalIM khalvamadhyagAm || goghRtena kRtaM kalka lohapAtre vipAcayet / DhAla darkapatrasthAM parpaTI rasasiddhaye // guJjAdvayaM trayaM caiva pippalImadhusaMyutam / trisaptarAtra yogena rogarAjaM ca nAzayet // Ardrasya rasenaiva sannipAtaM niyacchati / triphalArasasaMyuktA sarva pANDuM vinAzayet // vAtAritailasaMyuktA sarvazUlanivAriNIm / kumArIrasayogena vAtapittopazAntikRt // vAkucIrasasaMyuktA sarvadavinAzinI / triphalAmadhusaMyuktA sarvameha nivAriNI // khadirakAthapAnena kuSThASTAdazanAzinI / manthAnabhairaveNoktA lokAnAM hitakAmyayA / / tAmra bhasma, zuddha pArada aura zuddha gandhaka 3- 3 bhAga tathA zuddha vachanAga viSa (mIThA teliyA) 1 bhAga lekara sabako ghoTakara mahIna kajalI banA lIjiye phira usameM thor3AsA goghRta milAkara lugadI banA lIjiye aura use lohapAtrameM nirdhUma agni para pighalA kara bhUmi para gobara bichAkara usa para Aka ke patte phailAkara unapara DhAla dIjiye aura turanta hI usake Upara punaH Akake patte bichAkara unapara tAjA gobara phailA dIjiye / svAMga zItala hone para auSadhako nikAlakara atyanta mahIna pIsakara rakkheM / ise 2 - 3 rattIkI mAtrAnusAra pIpala ke cUrNa bhA0 52 Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 409 ] aura zahada ke sAtha 3 saptAha taka sevana karAne se rAjayakSmA roga naSTa ho jAtA hai / ise adrakake rasake sAtha denese sannipAta jvara, triphalA kAtha sAtha denese hara prakArakA pANDu: araNDake tailake sAtha denese sarva prakAra ke zUla, ghRtakumArI ( kuMvAra pAThA) ke rasake sAtha dene se vAtaja tathA pittaja roga, bAbacIke rasase dAda, triphalA cUrNa aura zahada se prameha tathA khairake kAtha ke sAtha dene 18 prakArake kucha naSTa hote haiM / (2570) tAmraparpaTI ( ra. ra.; dhanvaM / vAjI.; ra. kA. dhe / kAsa. ) rasagandhakatAmrANAM cUrNa kRtvA samAMzikam / puTapAkavidha pakvA madhunAloDya saMlihet // sarvarogaharaM caitatparpaTAkhyaM rasAyanam // pArA, gandhaka aura tAmra bhasma samAna bhAgalekara kajalI karake use lohe ke pAtra meM jarAse ghIke sAtha nirdhUma agni para pighalAkara parpaTI banAiye aura phira use sampuTa meM banda karake laghu puTa lagA diijie| ( puTa meM agni bahuta hI halkI honI cAhiye) ise zahada ke sAtha sevana karane se samasta roga naSTa hote haiM / ( mAtrA - 2 - 3 rattI | ) (2571) tAmra bhasmanirutthIkaraNam ( rasAyanasAra ) art frerrari bravImi tAmrasya yatsyAdakhilo guNo'sya / mitraiH puraHpaJcamirutthitaM tadbhasma prakuryAtparimaTTanena // 1 // For Private And Personal
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 410 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi snugarkayonUtanazuddhadugdhe utthAsnudhAtozca nirutthadhAtocakrIM ca tAmAtapasaMvizuSkAm / niSevaNe cApi nidarzanaM tat / / puTe gajAkhye vinidhAya vahni artha-aba maiM tAmrabhasmakI nirutthIkaraNadadyAcca zItAM tu samuddharettAm // 2 // kriyA batalAtA hUM, jisase tAmrabhasma sampUrNa guNasnuhyAstathAsya ca dugdhayostAM yukta ho / jaba mitra-paJcakake sAtha tAmrabhasmako vighaya samyaka prapacet purovat / ghoTakara agnimeM dene para tAmrako kAnti kucha mAlUma ekadviyogo'yamudIrito vaH / par3ane lage taba phira mandAra vA thUharake dRdhameM kuryAditItthaM khalu paJcakRtvaH / / 3 / / dhoTakara tAnabhasmakI TikiyA banAle jaba TikiyA evaM kRte satyapi yatkathaJci dhUpameM khUba mUkha jAya taba phira sampuTameM rakha kara dbhavetprakAzo lghutaamrkaanteH| gajapuTameM dekara bhasma karale / jaba svAGga zItala tadA dvivAraM punaritthameva ho jAya taba nikAlale, isI prakAra mitrapaJcakase kRryAnirutthIkaraNaM hyavazyam / / 4 / / jilA jilA kara pAMca bAra mAraNa kare / aisA karane para bhI mitra--paJcakameM ghoTa kara sampuTa meM arkasnuhIdugdhayugasya yatra lAbho na samyagyadi tatra vaidyaH / rakhakara gajapuTa denese kucha kucha yadi tAmrakI jhalaka mAlama ho to phirabhI do bAra ukta prakArase mitrotthitaM taca sugandhakena kanyAdravaiHpUrvavadeva kuryAt / / jarUra bhasma karale / yadi mandAra vA thUharakA dUdha nahIM mile to zudra gandhaka va ghRtakumArIke rasake yathA vidagdhaM nahi pacyatena-- sAtha tAtrabhasmako dhoTakara pUrvavat nirutthIkaraNa maudaryavahrau na ca tatsamastam / karale / / 5 // nirutthIkaraNa karanekA tAtparya yaha svIyaM guNaM bhuktavataH pradadyAdu hai ki jaise adhapakA anna jaTharAgnimeM nahIM pacakara sthAsnavo dhAtava evameva // khAnevAleko pUrA phAyadA nahIM karatA hai isI prakAra yUnAnavaidyazca tathA''yavaiyaH jinakA nirutthI-karaNa saMskAra nahIM huAhai, ve parasparaM saGgiratesma kAmam / dhAtu bhI apanA pUrNa guNa nahIM karate haiM // 6 // suvarNapatrANi niSevitAni isa viSayako puSTa karanevAlA dRSTAnta yaha hai-kisI svarNasya patrANi tu mAsamAtram / / hakIma kA mata thA ki svarNagarbhapoTalI ityAdi tadA vaiyena tadIyaviSThA rasoM meM athavA kAla suvarNasevana meM sone ke tabaka saMgrAhitA cAtha sudAhitA ca / dene cAhieM; aura vaiyakA mata thA ki kevala padAhitAyAmathatatra tena suvarNa jaTharA.meM nahIM pacegA ataH usako bhasma svarNa parikSAlanato'vakRSTam / ' denI cAhie / donoMkA vivAda bane para vaidyane For Private And Personal
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] dvitIyo bhaag| [411] eka AdamIko hakImajIke kahane ke mutAbika eka phira isa tAmrase 2 gunI kRSNAbhraka bhasma aura mahIne taka suvarNa ke tabaka khilAye. aura usa AdhA AdhA bhAga pArada (rasasindUra), pIpala, marica AdamIkI viSTA pratidina ekaTThI karAI, jaba viSTA | aura viDaGgakA mahIna cUrNa milAkara acchI taraha sUkha gaI taba usako jalAkara pAnImeM dhokara suvarNa kharala kareM / nikAla liyA aura hakImajIko apanA pakSa chor3anA ise 2 mApekI mAtrAnasAra sevana karanese par3A / isa kAraNa vaidyoMse hamArI prArthanA hai ki zUla, amlapitta, zotha, grahaNI aura yakSmAdi roga yadi pUrNa phala cAhate ho to jahAM para zAstra meM naSTa hote haiN| isapara kisI vizeSa parahez2akI kisI rasa prayogameM suvarNa denA likhA ho vahAM AvazyakatA nahIM hai| usakI bhasma hI DAlA kreN| yadyapi zAstrokta rIti se zudra kie hue dhAtuke denepara bhI apakAra nahIM __(noTa--tAmrapatroMko ghRtakumArIke rasameM 20 bAra bujhAneke pazcAt usIke rasameM ghoTakara puTadvArA hogaa| kintu alpa guNa hogaa| (rasA0 sA0 ) bhasma kara lenA ucita pratIta hotA hai| vyavahA(2572) tAtrabhasmaprayogaH (1) rika mAtrA 4-5 rattI / ) (ra. ra. sa. / uttarakhaM. / a. 13) pakkatAne rasaH piSTo balinA hidhminAM hitH|| (2574) tAmrabhasmaprayogaH (3) pArA, gandhaka aura tAmrabhasmako ekatra dhoTa (ra. ciM. ma. / stava. 4 ) kara sevana karAnese hicakI (hikA) roga naSTa vizadbhAgamita tAnaM sUkSma bhAgatrayaM zilA / hotA hai| tAmratulyAni gRhNIyAdbhavyabhallAtakAni ca // - (mAtrA-2-3 rattI / anupAna adrakakA rs|) tAni saMkuTTayitvAtha zilAtAnaM vimizrayet / (2573) tAmrabhasmaprayogaH (2) dviguNaM gandhakaM dattvA sampuTe tatparikSipet / / (rase. ciM. ma. / a. 8) haNDikAyantramadhyasthaM paJcayAmAvadhirhi tat / kanyAtoye tAmrapatraM sutaptaM kRtvA vArAn viMzati tAvacullyupari kSiptvA vahni cAdhaH pradApayet / / prakSipettat / / avatArya svayaM zItaM tattAnaM mRtamuttamam / / rasatastAnaM dviguNaM tAmrAt kRSNAbhrakaM dvigunnm|| piplInAM rasenAdau cizcikAsvarasena ca // etat siddhaM tritayaM cUrNitatAmrAdhikaiH pRthgyuktm| vadaryAH svarasenApi kanyakAyA rasena tat / pippalIviDaGgamaricaiH zlakSNaM dvaimASikaM yojym| bhAvanAzca puTaM dattvA pratyekena ca paJca ca // shuulaamlpittshothgrhnniiykssmaadikukssirogessu| tataH sUkSma vicUAtha tattAnaM yogymaatryaa| rasAyanaM mahadetat parihAro niyamito nAtra // pippalyA saha tadadyAnmASamAtra bhissgvrH|| tAMbeke bArIka patroMko ahi.meM tapA tapA kara tadetadrecayetsamyag yAvadAmAvadhirbhavet / / bIsa bAra ghIkumAra (gvArapAThA) ke rasameM bujhAveM naiva mUrchA na ca kledovAntibhrAntina vidyte|| For Private And Personal
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [412] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [takArAdi - - zuddha tAmra 20 bhAga, zuddha maMsila 3 bhAga, pala gandhakakI kajalIko pauna pala (3 // tole) aura kuTehuve bhilAve 20 bhAga tathA gandhaka 40 nIbUke rasameM ghoTa kara lepa karadeM aura andhamUSAmeM bhAga lekara sabako ekatra kUTale; aura use sampuTa banda karake laghupuTameM phUMka deM, isI prakAra 5 puTa deN| meM banda karake haNDikAyantra (bAlukA yantra) meM ise 1 rattIkI mAtrAnusAra ghI aura zahadameM 5 paharakI agni deM / tatpazcAt haNDIke svAMga- milAkara cATanese sarva prakArake bhagandara aura vraNa zItala hone para usameMse bhasmIbhRta tAmrako nikAla / (ghAva) naSTa hote haiN| leM aura pIpalake kAtha, imalIke pattoMke svarasa, : (2576) tAmrabhasmaprayogaH ( 2 ) berIke pattoMke svarasa aura ghRtakumArIke rasameMse (bhA. pra. / kha. 2 mUrchA.) pratyekameM ghoTa ghoTakara 5-5 puTa (kula milAkara tAnaM durAlabhAkAthaiH pItantu ghRtasaMyutam / 20 puTa) deM aura phira pIsakara rakha leN| - nivArayedabhramaM zIghraM taM yathA zambhubhASitam / / isameMse 1 mASA yA nyUnAdhika mAtrAnusAra tAmra bhasmako ghImeM milAkara cATakara Uparase pIpalake cUrNake sAtha khilAnese samasta Ama nikala | dhamAsekA kAtha pInese bhramakA atyanta zIghra nAza jAne taka virecana hotA rahatA hai aura mUrchA, ho jAtA hai| vamana, bhrAnti Adi nahIM hotii| (2577) tAmrabhasmayogaH ( 6 ) (anupAna-uSNa jala yA triphalA kaath|) (ra. kA. the. / kuSTha.) (2575) tAmrabhasmaprayogaH (4) tAnaM mRtamapAmArgakSAraJca kSArakadvayam / (bhai. ra. / bhagandarA.) samaM guJjAdvayaM prAtaH prAtarnityaM niSevayet / / tAmrapatraM raveH kSIre nirguNDIsvarase tathA / madhyAhnabhojanAtpUrva sAyameva dvayaM bhavet / trikaNTaje snuhIrase tAnaM dagdhvA kssipetttH|| audumbare mahAkuSThe sAdhyAsAdhyepi nizcitam / / rasasyA palaM zuddhaM gandhakasya palaM tthaa| saptasaptakamadhye tadavazyaM nAzayedapi / kajjalyarddhana jambIraplutena tAmrataH palam // mAMsaM na bhakSayennUnaM na matsya kSIrameva ca // parikSipyAndhamUpAyAM dadyAtpaJcapuTAlaMghUn / anyadvastu na cAznIyAdvidAhI na gurUdakam // sammayaM madhusarpibhyo tato raktimitaM lihet // tAmrabhasma, apAmArga ( ciraciTe )kA kSAra, bhagandare sarvabhave kArya sarvatraNeSu ca // javAkhAra aura sajjIkhAra ( soDA ) samAna bhAga tAMbeke bArIka patroMko agnimeM tapA tapA kara lekara ekatra kharala karA lIjie / sAta sAta bAra Akake dUdha, saMbhAluke rasa, gokharu- isameMse pratidina prAtaHkAla tathA dopaharako ke rasa yA kAtha, tathA seMDa (thUhara) ke rasameM / aura zAmako bhojanase pahile 2 rattI kI mAtrAnusAra bajhAiye: phira 1 pala (5 tole) yaha zuddha tAmra sevana karanese 49 dinameM sAdhya athavA asAdhya patra leM aura unapara AdhA pala pArada aura eka | audumbara mahAkuSTako avazya ArAma ho jAtA hai| For Private And Personal
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] dvitIyo bhAgaH / (413 ] isapara dugdhAhAra karanA cAhiye aura mAMsa, (2581) tAmra bhasmavidhiH (1) machalI tathA vidAhI padArtha aura bhArI pAnIse (vaidyAmRta. / viSaya 10 zlo. 17-18) parahez2a karanA caahiye| tAnaM kazAnau salilaM vidhAya (2578) tAmrabhasmayogaH (7)(r.raa.muN.| jvarA) nirvApayelloNirase trivAram / mRtaM tAnaM ca maricaM lavaGgaM kuGkumaM knnaa| uparyadhastasya paTu pradatvA bhArgI samAMzacUNe syAnAgavallIdalAnvitam // puTaM pradadyAcca bhavet subhasma // 17 // mASaikaM sArddhamASa vA kaphavyAdhivinAzanam / / kAsAturAya zvasanAturAya ____ tAmrabhasma, kRSNa marica, lauMga, kesara, hitaM tadetanmagadhAmadhubhyAm / pIpala aura bhArgIkA cUrNa samAna bhAga lekara ekatra yathA tRSArtAya sugandhazItaM kharala kara liijiye| cakoranetrAkaradattamambhaH // 18 // isameMse 1 yA 1 // mASA cUrNa pAnameM rakha- tAMbeko agnimeM galA galAkara tIna bAra kara khAnese kaphaja vara naSTa hote haiM / | loNIke rasameM bujhAiye / aba ise seMdhA namakake (2579) tAmrabhasmayogaH (8) cUrNake bIcameM rakhakara sampuTa karake gajapuTameM ( ra. caM. / mUrchA; bhA. pra. / kha. 2 mUrchA.) phUMkanese uttama bhasma bana jaaygii| tAmracUrNa samozI kesaraM shiitvaarinnaa|| ise pIpalake cUrNa aura zahada ke sAtha cATanese pItaM mUcchI drutaM hanyAd vRkssmindraashnirythaa|| khAMsI aura svAsakA nAza hotA hai| tAmrabhasma, khasa aura kesarakA samAna bhAga / (noTa-yadi eka puTameM bhasma na ho to cUrNa ekatra kharala karAke rkhiye| punaH isI prakAra puTa lagAnI cAhiye ) ise 3-4 rattIkI mAtrAnusAra zItala jalake / (2582) tAmrabhasmavidhiH (2-4 ) sAtha pInese mUrchA atyanta zIghra jAtI rahatI hai| (ra. ra. sa. / pU. kha. a. 5; ra. maJjarI. a. 5) (2580) tAmrabhasmayogaH (9) jambIrarasasaMpiSTarasagandhakalepitam / ( ra. ciM. ma. / a, 9: r.kaa.dhe.| adhi. 22) zulvapatraM zarAvasthaM tripuTaiAti pazcatAm / kevalaM jAritaM tAnaM zRGgaverarasaiH saha / dvigujaM bhakSayetpAtaH sarvagulmodarApaham // / athavA mAritaM tAnaM hyamlenaikena marditam / kevala tAmrabhasmako 2 rattIkI mAtrAnusAra / tadgolaM maraNasyAntaM rudhyA sarvatra lepayet / / adarakake rasake sAtha prAtaHkAla sevana karanese zuSkaM gajapuTe pacyAtsarvadoSaharaM bhavet / samasta prakArake udararo7 aura gulma naSTa hote haiN| vAnti bhrAnti virekazca na karoti kadAcana // For Private And Personal
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [414] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi - - - vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv...nvvvvvv.- - ..-- - - - - ..'.vvvvvvvvvvvvvvvvvvv, tAmrapatrANi sUkSmANi gomUtre pazcayAmakam / karake usa para 1 aMgula moTA miTTIkA lepa kara zivA rasena bhANDe tadviguNaM dehi gandhakam / / dIjiye aura sukhAkara gajapuTameM phUMka diijiye| amlaparNI prapiSTvAtha hyAbheto dehi taamrke| jaba golA svAMga zItala ho jAya to usake samyaG nirudhya bhANDe tamamiM jvAlaya yAmakam // bhItarase tAtrabhasmako sAvadhAnI pUrvaka nikAlakara bhasmI bhavati tAnaM tadyatheSTa viniyojayet / pIsakara rakhiye / yaha bhasma vamana, bhrAnti aura sUtAdviguNitaM tAmrapatraM kanyArasaiplatam // virekAdi tAmradoSoMse mukta hotI hai / piSTvA tulyena balinA bhANDamadhye vinikSipet / prathama tAtrake bArIka patroMko 5 pahara taka channaM zarAvakeNaitattadUrgha lavaNaM tyajet // dolAyantra vivise gomUtra meM pakAiye phira 1 bhAga mukhe zarAvakaM datvA vahni yAmacatuSTayam / pArada aura 2 bhAga gandhakakI kaja ThIko amlaparNI avacUryeva tacchulvaM vallamAtra prayojayet // ke rasameM ghoTa kara kajalIke barAbara uparokta tAmrapippalImadhunA sAdhe sarvarogeSu yojayet / / patroM para lepa kara dIjiye aura i heM eka hANDImeM zvAsaM kAsaM kSayaM pANDaM agnimAndhamarocakam // rakhakara zarAbase Dhaka dIjie tathA sandhiko gur3a gulmaplIhayakRnmUrchAzUlaM ca paktisaMjJakam / / cUnese banda karake hANDImeM reta bhara dIjiye aura doSatrayasamudbhatAnAmayAJjayati dhruvam // phira use bhaTTIpara car3hAkara eka paharakI agni rogAnupAnasahitaM jayeddhAtugataM jvaram / / dIjiye / jaba hANDI svAMga zItala ho jAya to rase rasAyane tAmra yojayeyuktamAtrayA // usake bhItarase tAmrako nikAlakara pisavAkara rakha 5 tole pArada aura 5 tole gandhakakI lIjiye / isa prakAra uttama bhasma bana jAtI hai| kajalI karake nIbUke rasa meM dhoTakara use 10 tole zuddha tAmrake bArIka patroMpara lepa kara dIjiye aura 1 bhAga pArada aura 1 bhAga gandhakakI unheM do zarAvoMmeM sampuTa karake gajapuTakI agni | kajalIko ghRtakumArI ( gvArapAThA )ke rasameM ghoTadIjiye / isI prakAra 3 puTa denese tAnakI bhasma kara 2 bhAga zuddha tAmrapatroMpara lepa karake inheM ho jAtI hai / aba isa bhasmako nIbUke rasa hA meM rakhiye aura zarAvase Dhakakara jor3ako athavA anya kisI amla rasameM ghoTakara golA gur3a cUnese banda karake hANDI meM muMha taka seMdhA banAiye aura use sukhAkara usake Upara sUraNa namakakA cUrNa bhara dIjiye aura hANDIke mukhapara ( jamIkaMda )ko pIsakara 3-4 aMgula moTA lepa zarAva Dhakakara usa para 3-4 kapar3amiTTI kara kara dIjiye athavA jimI kandako bhItarase khAlI dIjiye tathA sukhAkara bhaTTIpara car3hAkara 4 paharakI karake usake bhItara tAmrabhasmake goleko rakhakara agni dIjiye / jaba hANDI mvAMgazItala ho usake mukhako jimIkandake hI Tuka se banda kara | jAya to usake bhItarase tAtra bhammako nikAlakara dIjiye aura usake Upara 3-4 kaparamiTTI / pIsa kara rakhiye / For Private And Personal
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 415] isa bhasmako 3 rattIko mAtrAnusAra sevana hiGgulottha pArada milAkara tAmbeke Adhe nImbUke karAnese zvAsa, khAMsI, kSaya, pANDu, agnimAMdya, rasameM dhoTeM / jaba tIna pahara ghoTale, taba sAyaGkAla aruci, gulma, mUrchA, tillI, jigara paktizUla ko bahuta hoziyArIke sAtha (jisameM pArada pAnIke aura dhAtugata jvara naSTa hote haiM / sAtha kharalase bAhara na gira jAya) jalase dho ddaale| (2583) tAmrabhasmavidhiH ( 5 ) aisA dhonA cAhie ki jisameM nImbUkI khaTAI ( rasAyanasAra.) bilkula nikala jAya / bAda dUsarA nImbUkA rasa ityuktarItyA suvizuddhatAmra DAlakara rAtribhara rakhade, prAtaHkAla phira tIna pahara patrANi khaNDAni vidhAya kAmam / dhoTe / isa prakAra kamase kama tIna dina dhoTe / teSAM samAnaM khalu hiGgalotthaM phira tAmbe vo pAradake tulya zuddha kI huI AmalA rasaM samAdAya ca mardayeta / / sAra gandhaka DAlakara kajalI banAve / usa kajalI tAmrArddhamAnena ca nimbunIraM ko kaparamiTTI kI huI AtazI zIzImeM bharakara vinikSipenmardanakAla eva / rasasindUrako vidhise pakAve / yaha smaraNa rahe yAmatrayaM pratyahamAvimartha ki jisa zIzImeM 4 sera kajalI A sake naimbUkanIraca navampadeyam // usameM eka sera kajalI bharanI cAhie; prayatnataizcaiva jalena sAyaM arthAt pAvabhara tAmra, pAvabhara pArada, AdhA sera prakSAlanIyaM khalu tAmrapatram / | gandhaka ina tInoM cIjoMkI banI huI kajalI (eka yathA na sUtastu parisUtaH syAnna sera ) zIzImeM bharakara cAra ahorAtrakI agni de| cAmlayogaH parizeSitaH syAt / / aisA karanese svAGgazItala honepara zIzIke tala tAbhyAM samazca vizuddhagandha bhAgameM pAvabhara tAmrabhasma milegI aura gale meM kucha mAvApya kAryA khalu kajjalI saa| kama pAvabhara rasa sindUra milegaa| basa, aba kyA tA kAcakupyAM zanakainidhAya | cAhate ho ? rasa sindUra banAneke lie zIzI sindUrayuktyA prapacet vaidyaH // car3hAnI hI par3atI so isa prakAra karanese rasa tale ca tiSThediha tAmrabhasma sindUra bhI bana gayA aura tAmrabhasma muphtameM mila gale ca sindaraso vilyH| gaI to " eka pantha do kAja" yaha kahAvata caritArtha ho gaI / vaidya loga tAmbemeM pAradako isa matyakSitA 'nena hi kimbadanti kAraNa nahIM diyA karate haiM ki gajapuTameM denese ekA kriyA dvayarthapharI prasiddhA // pArA ur3a jAyagA to nuksAna hogA, vaha bhaya tAmrabhasmavidhiH aba nahIM karanA cAhiye / kyoM ki pAradake artha--pUrvokta rItise zuddha kiye hue tAna- | yogase tAmrabhasma bhI acchI bana jAtI hai, aura patroM ke choTe choTe Tukar3e banAkara unake samAna | sindUra rasa bhI taiyAra ho jAtA hai / 5 / / (ra0sA0) For Private And Personal
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [416 ] bhArata-bhapajya-ratnAkaraH [takArAdi (2584) tAmrabhasmavidhiH ( 6 ) kI rAkha, saindhavanona ina tInoMko khUba pIsakara ( rasAyanasAra; ra. pra. su. / a. 4) pAnAMmeM sAnakara mudrA karade / pazcAt usapara tAmrasya tulyaM tu vizuddhagandhaM usa kIcar3a meM sane hue kapar3ese sAta kapaDoTI cUrNIkRtaM mRtsnitahaNDikAyAm / karade, khUba sUkha jAne para roTI banAne vAle cUlhe tale prapUryopari zuddhatAnaM para rakhakara kramase manda madhyama vo tIna A~ca nidhAya tasyopari tAvadeva / / cAra pahara de / zarAvake chidradvAga dhuMA barAbara gandhasya cUrNa punarAvapecca nikalatA rahegA, yadi tIna paharameM dhuMvA nikalanA zarAvamasyAzca mukhe pidadhyAt / banda ho jAya to bhI eka pahara aura A~ca de| zarAvamadhye vidadhIta randhra yadi cAra paharameM bhI ghaMA nikalanA banda na ho pravezayogyaM badarIphalastha // to eka pahara aura khUba tez2a A~ca de / jaba svAMga zItala ( apane Apa ThaNDA ) ho jAya mRdbhasmasindhUdbhavamudrayA tat taba mudrAko kholakara hA~DIke tala bhAgameM jamI pidhAnamAveSTaya ca saptakRttvaH / huI tAmrabhasmako nikAla le / isa bhasmameM bhI culyAM caturyAmamidaM paceta vAnti bhrAnti Adi doSa kucha nahIM hai / jisa krameNa tApairmudumadhyatItraiH / / / yogameM tAmrabhasma DAlanA likhA ho usameM isa svAGga zIte ca saJjAte tAmrabhasmako nizaGka DAla sakate haiN| prathama jo ___ tAmrabhasma prshsyte| tAmrabhasma prakAra likhA hai usa prakArase naipAlI sarvayogeSu dhImadbhi tAMmA yA tUtiyAse nikAlA huA tAmAmese koIkI AntibhrAntiviyuktiyut // bhasma kara sakte haiM aura jo granthoM meM tAmraprayoga artha--zuddha tUtiyAkA tAmA athavA naipAlI ligve haiM una yogoMmeM naipAlI tAmekI bhasma athavA tAmA Adha sera aura zuddha AmalA sAra gandhaka : tUtiyA ke tAmekI bhasma donomeM se koIbhI le sakate Adhasera le / gandhakako khUba pIsakara tIna kapara haiM / / ( rasAyanasArase udRt ) miTTI kI huI cikanI hAMDImeM pAvabhara gandhakakA / ( noTa---rasa prakAza sudhAkarameM kevala varNa rakhakara Upara Adhasera tAmrapatra rakhakara pazcAta 3 paharakI agni dene ke liye likhA hai aura bace huve pAvabhara gandhakake cUrNako rakhakara tAmra- hANDIke DhakanameM chidra karaneke liye nahIM likhaa| patrako DhA~ka de / usa hAMDIke mukhako eka zarAva zeSa prayoga samAna hai|) ( sikorA-DhakanA )se DhaoNka de / usa zarAvake (2585) tAmrabhasmavidhiH (7) (rasAyanasAra) bIcameM dhuMvAM nikalaneke lie itanA bar3A chidra triseTakonmAnamitaM vizuddhaM kara denA cAhie ki jisameM jaGgalI choTA bera | tutthotthatAnaM datatAmutApi / ( lAla bera ) samA jAya / hAMDIkA mukha vo naipAlikaM zAstravidhAnayogaiH garAvake madhyameM cikanI miTTI, upalA ( goyaThA) ! ___saMzodhitaM tailamukheSu masyAm // For Private And Personal
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir - - V/VVVVVVVVVVAVSHNUNN.." rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [417] niSpAditAyAM rasagandhayostat __svAGge zIte'tha saJjAte saardaadhikaayaamvdhaancetaaH| nandikor3atalaM gtH| yantre dvayornAndikayoH kRte ta rasasindUra nAmA syAt syorddhasthanAnyAM vidadhIta randhram / / tAmrabhasmApyadhastale // chidre vitastyAmitalambamAnAM zyAmasundaravaizyena samyagetatparIkSitam / dadIta nAlI rasarodhanAya / vidhAtavyA na zaGkA'tra karmasiddhau bhiSagvaraiH / / niryAsatUle nanu lohabhasma artha- tUtiyAkA tAmAM ( uktavidhise zuddha __ . mRtsAmiti dravyacatuSTayazca / kiyA huA ) athavA tailAdi vargameM zuddha kiyA pAnIya yogena dinadvayaM jJaH huA naipAlika tAmAM tIna sera le / aura DeDha kuTTettathA kSlAkSNyamiyAdyathA tat / sera zuddha pArA vo tIna sera zuddha gandhakakI kajalI asyaiva kalkasya dadIta mudrAM banAle / phira do nA~doMke Upara sAta sAta kaparanAndImukhe nAlimukhe ca dhImAn / / | miTTI karale / donoM nA~doMkA mukha milAkara dekhale sarvArthakAH khalu koSThikAyA ki kahIM chidra na raha jAya; phira UparavAlI nA~dake peMdemeM itanA bar3A chidra karade ki jisameM vizAlacullyAM nidadhIta yantram / aMgulI jA sake usa chidrameM eka bilAMda lambI tAmrasya patrazca masIkrameNa eka lohekI nalI lagAde jo nA~dake andara laTa___ saMsthApite yatra dadIta vahnim // katI rhe| isa nalIke lagAnekA yaha abhiprAya hai horAtrayaM mandamatha krameNa ki nA~dake peMdemeM kie hue chidrake dvArA pArA madhyottamau cApi tathA vidadhyAt / bAhara na nikala jAya, kintu sindUra rasa banakara yathogravaH paritApa enad nalIkI cAroM tarapha nAMdake peMdemeM lage / nicalI na sphoTayenetradine tato'tha // nAMdameM pArada gandhakakI thor3IsI kajalI rakha kara punaH punarlohazalAkayApi thoDAsA tAmrapatra rakhe phira kajjalI rakhakara thoDAsA pazyan yadA'vaiti ca jIrNagandham / tAmrapatra aura rakhe, phira kajalI de punaH tAmrapatra uttArya cullyAM nidadhIta yantra rakhe isa prakAra kramase sAr3he cAra sera' 4 // kajjalI yA prastareGgAlavatI ca koSThI // vo 3 sera tAmrapatroMko rakhe aura kajjalIko hAthase tasyAzca gandhasya vipAcanAya khUba dabA de / bAda usa nAMdake Upara nalI tAmrasya samyak pripaakhetoH| .. lagAI huI, dUsarI nAMdako rakha kara ina cIjoMke nAlIM vihAyondapaTena nAndI kalkakI mudrA lagAve, pIpalakA goMda, ruI, lohabhasma samyak pidadhyAtpunarundayeta / / (mudrA deneko kAntisAra yA tIkSNa lohakI bhasmakI bhA0 53 For Private And Personal
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [418] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi jarurata nahIM hai kintu sarvArthakarI bhrASTrImeM jo ! cIjoMko pAnIke yogase do dina taka kUTa kara loha jAlo rakhI jAtI hai vahI do cAra mAsameM khUba cikanA kalka banAve, / isI kalka A~ca khAnese bhasmIbhUta ho jAtI hai usI ko kUTa kI mudrA kara de, aura isI kalkase nA~dake peMdeMmeM kara kapar3emeM chAnakara rakha chor3e athavA luhAroMke lagI huI nalIke mukha parabhI mudrA karade / mudrAke yahA~ jo loha jalakara bhasmIbhUta nikamme par3e rahate | Upara sAta kaparauTI karake khUba sukhAde; pazcAt haiM usIko le ) aura cikanI miTTI, ina cAroM | isa "nalikADamaruyantra" ko sarvArthakarIbhrASTrI' 1 sarvArthakarI bhrASTrI-prathama pRthvImeM eka vRtta (gherA-kuNDala) itanA bar3A banAveM ki jisameM Der3ha hAthakA DaNDA A jAya / aba isake bIca meM eka bAlizta (bilAMda) gar3hA khode aura usameM pAnI DAlakara maTTIko khUba kUTakara pakkA krdeN| isake pazcAt isa gar3heke kinArese bhaTTIkI divAra kaccI IToMse banAnA zuru kareM, jaba aThAraha aMgula UMcI bhIta bana jAya to usapara cAroM ora loheke eka eka hAtha lambe cAra DaNDe rakhade aura unake Upara 10 aMgula bhIta aura banAde / loheke uNDe isa prakAra lagAne cAhiye ki AvazyakatAnusAra bAhara nikAle yA bhItara ghusAe jA sakeM / bhItako isa prakAra banAnA cAhiye ki jisase antameM usake Upara 22 aMgula caur3I lohajAlI A sake bhItake nIceke bhAgameM 1-1 bilAMda lambe caur3e do daravAje banAne cAhiye / bhaTTIke andara eka hAtha lambI lohekI nalI bhI lagAnI cAhiye isa nalIkA eka sirA bhaTTIke Upara jAkara nikalegA aura dUsarA bhaTTIke bhItara / bhaTTIke bhItaravAlA sirA (mukha) itanA bar3A honA cAhiye kiM jisameM muTThI ghusa sake aura UparavAlA sirA 3 aMgula caur3A honA cAhiye / yaha nalI nIcese Uparako sIdhI nahIM balki kucha Ar3I karake lagAnI cAhiye / isake nIcevAle muvameM amikI lapaTeM ghusegI aura UparavAle mukhase bAhara nikaleMgI / yaha bhaTTI itanI upayogI hai ki isa para Ayurvedako sabhI auSadhe sugamatApUrvaka bana sakatI haiM / upayoga-1-yadi kisI auSadhake sampuTako tIvAmi denI ho to bhaTTIke bIcameM lage huve loheke DaNDoMko chaH chaH aMgula bhItake bAhara (bhaTTIke andara ) nikAlakara una para lohajAlI rakha dIjiye ( jaisA lohekI aMgIThiyoM yA dama cUlhemeM hotI hai / ) isa jAlIpara sampuTa rakhakara usake cAroM ora pattharake yA lakar3Ike pakke koyale bharakara bhaTTIke nIce ke bhAgameM Aga lagAiye / 2-- haritAlAdikI bhasma banAneke liye bhaTTIke Upara eka bar3AsA lohekA cUlhA rakhakara usapara yantrako rakhanA cAhiye / bIcavAlI jAlIpara sampuTa bhI pakatA rahe to koI harja nahIM hai / 3--dhAtvAdi zodhanake lie bhaTTIke daravAjAke bIca meM eka tIsarA daravAjA bhI rakha lenA cAhiye ki jisake bhItara lohekA karachA ghusAyA jA sake ki jisameM dhAtvAdi DAlAra tapAI jA sake / 4--gajapuTa denA ho to--loha jAlIko nikAla kara aura loheke DaNDoMko bhItara ghusAkara mahIke madhyameM sampuTa rakhadaM aura Upara nIce upale bharakara AMca deM tathA darabAje banda karadeM / ( zeSa bhAga pR. 419 ke nIce dokhae) For Private And Personal
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [419] ke mukha para bar3A lohekA cUlhA rakha kara rakhade ki nalIse dhuMA nahIM nikalatA hai, taba nalI aura lohajAlIke Upara daza sera patthara ke koyale dvArA zalAkA DAla kara dekha le; jaba zalAkAmeM bhara kara bhaTTIke nIce lakar3IkI A~cade // 1 // kajalI nahIM lage taba samajhe ki gandhaka jIrNa prAyaH 2 // 3 // 4 // 5 // prathama tIna ghaNTe to mandAgni ho gayA hai| taba yantrako ThaNDA ho jAne para lagAnI cAhie bAda cAra ghaNTe taka madhyamAni lagAnI bahuta hoziyArIke sAtha (utthApaka saMdaMza dvArA) cAhie aura pazcAt tIvrAgni de| yahA~ yaha zaGkA ho | utAra le aura sarvArtha karI bhrASTrIke mukhase cUlheko sakatI hai ki jaba patthara ke koyalekI A~ca hai haTA kara lohajAlIke Upara tIna cAra sera patthara taba agnikramakA pAlana kisa prakAra ho sakatA ke koyale rakhakara yantrako koyaloM para rakha de aura hai ? usakA uttara yaha hai ki jaba mandAgni lagAne- nIcese lakar3IkI A~ca de, parantu isa tIvra A~cameM kI AvazyaktA hogI taba bhabhakate hue koyaloMke nalIke dvArA pArA ur3a jAnekI zaGkA hai isalie Upara do tIna nambarI ITa rakha deMge aura madhyamAgni | nalIke chidrako bacAkara UparakI nA~dako cAra taha denI hogI taba iMToMko haTAkara lohekA tavA bhIge kapar3e se DhaoNka de| java kapar3A sUkha jAya taba rakha deMge aura jaba tIbrAgni denI hogI taba phira dUsarA bhIgA kapar3A badala de / yadi kisI naveko bhI haTA deMge, athavA mandAgni va madhyA- | vaidyako sarvArthakarI bhrASTrIke banAnekA saukarya nahIM gnike samaya lohajAlIke Upara koyalA ho to halavAiyoM kI sI bhaTTI para hI yantrako rakha nahIM rakheMge kintu kevala lakar3IkI hI A~ca dii| kara babUrakI sUkhI lakar3iyoMkI A~ca de| parantu jaaygii| tIvAgnike samaya pattharake koyalebhI bhara | isa prakAra karanese cAra ahorAtra agni denI par3egI daMge / isa prakAra do dina taka A~ca de| aisA taba mAla taiyAra hogaa| yantrake svAGgazItala karanese agnikA pracaNDa tApa yantrako phor3a nahIM | ho jAne para bahuta hoziyArIse khole| UparavAlI sakegA, kyoMki yantra sarvadA pattharake koyaloMse | nA~dake peMdemeM lagA huA sindUrarasa milegA aura eka vilA~da UMcA rahatA hai / pazcAt jaba dekhe / nIcekI nA~dake tala bhAgameM vAnti bhrAnti rahita 5-.-barAi puTa denA ho to lohajAlIpara upale DAlakara aura bhIpara lohekA cUlhA rakhakara usake bhItara sampuTa rakkheM aura cUlhemeM bhI upale bharakara usake daravAjeko lohekI cAdara aura iMToM Adise banda karadeM / 6.-kukkuTa puTa denA ho to puTako lohajAlI para rakhakara zeSa bhAgameM upale bharadaM / isameM bhaTTIke Upara cUlhA rakhanekI AvazyakatA nahIM hai / 7---bhojana banAnA ho to lohekI nalIke UparavAle chidra para kar3hAI rakhakara banA sakata hai / ityAdi / (rasAyanasAra) For Private And Personal
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 420 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| takArAdi tAmrabhasma milegii| yaha vidhi kisI zAstrameM likhI | 2587) tAmrabhasmavidhiH (somanAthI) (9) huI tathA vaidyakI batalAI huI nahIM hai| kintu (ra. ra. sa. / pUrva. a. 5.; A. ve. pra.;) maine svayaM anubhavase nikAlakara AjamA lI hai| ra. pra. su. / a. 4) hara eka vaidya banA sakate haiM / isameM zaGkA karane zulvatulyena mUtena balinA tatsamena ca / kIkoi AvazyakatA nahIM hai / yaha sindUra | tadardhAzena tAlena zilayA ca tadardhayA // rasa utanA lAla nahIM hogA jitanA ki zIzI | vidhAyakajjalIM zlakSNAM bhinnkjjlsnibhaam| vAlA hotA hai / (ra0 sA0) yantrAdhyAyavinirdiSTagarbhayantrodarAntare // (2586) tAmrabhasmavidhiH (8) (rasAyanasAra) | kajjalI tAmrapatrANi paryAyeNa vinikSipet / zodhitaM bhAvitaM cApi mandArapayasA tridhaa| | prapacedyAmaparyantaM svAgazItaM pracUrNayet // udhistAlakaM dattvA tAmrapatrANi sampuTe // / tattadrogaharAnupAnasahitaM tAnaM dvivallonmitam / zarAvayoH kRte dhRtvA cullyAMmandAginA pacet / saMlIDhaM pariNAmazUlamudaraMzulazca paannddujvrm| praharatritaye'tIte puTed vArAhasaMjJake // gulmaplIhayakRtkSayAnisadanaM mehaM ca mUlAmayam / mandArake dUdhameM tIna bhAvanA dI huI zuddha duSTAMca grahaNI hare dhruvamidaM shriisomnaathaabhidhm| haritAlako zuddha tAmrapatroMke nIce Upara do zarAvoM pArada, aura gandhaka 2-2 bhAga, haratAla 1 (sikoroM) ke banAe hue sampuTa meM rakhakara, bAlu- bhAga aura manasila AdhA bhAga lekara sabakI retA cikanI miTTI vo nona ina tInoMkI banI huI | atyanta mahIna kajalI banA lIjiye, aura 2 bhAga kIca le zarAvoMke mukha para mudrA karake sampUrNa zuddha tAmrake atyanta mahIna patra karA lIjie, sampuTapara sAta kaparauTI kara de / khUba sUkha jAne / tatpazcAt garbhayantrameM' pahile thor3I kajalI bichA para tIna pahara mandAgnise cUlhe para pakA le / bAda kara usapara tAmrapatra rakhiye aura usake Upara phira varAhapuTa meM phUMka de / svAGga zItala hone para nikaale| kajjalI bichA dIjiye, isI prakAra tAmrapatroM aura tAmrabhasmake bahuta prakAra haiM / vaidyoMko digdarzanake | kajalIkI taha jamAkara yantrake mukhako banda karake liye kucha likha diye gaye haiN| / eka pahara taka agni para pakAiye aura svAGga1 garbhayantra--eka cAra aMgula lambI aura 3 aMGgala gherevAlI miTTIkI mUSA banavAiye, isakA mukha gola honA cAhiye / jaba vaha sUkha jAya to 20 bhAga adhajalA loha ( lohekI kaccI bhasma) aura 1 bhAga gugalako ekatra milAkara khUba kUTakara uparokta mUSApara isake 7-8 lepa kara dIjie, hara lepake bAda mUSAko sukhA lenA cAhiye / antameM 1 bhAga cikanI miTTI aura 2 bhAga seMdhA namakake mahIna cUrNako pAnI meM ghoTakara usakA lepa kara dIjie / basa yantra taiyAra hai isake Dhakane para bhI isI prakAra lepa karake use majabUta banA lenA cAhie / AvazyakatAnusAra bhUrA imarsa bar3I bhI banAI jA sakatI hai| For Private And Personal
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam ] dvitIyo bhAMgaH | [ 421 ] zItala hone para tAmra bhasmako nikAlakara pIsakara | huA aura cakkara Ane lage, tabiyata bahuta kharAba rakha lIjiye / rahI / taba hamane usa bhasmako ghRtakumArIke rasa meM TikiyA banAkara 21 bAra gomUtra meM bujhAI taba zuddha huI / TikiyA banAnekA abhiprAya yaha hai ki tAmra bhasma bujhAnese barabAda na hogI / (2589) tAmra bhasmAmRtIkaraNam ( rasAyanasAra ) paJcAmRtairatra kRte kaSAya ke vima kuryAt khalu bhasmacakrikAm / pacetpuTe nAma gaje trivAraka mimAM vadanti mRtakRtiM parAm // tAmra bhasmakA amRtIkaraNaartha --- amRtapaJcaka ( soMTha, giloya, safeda mUsalI, zatAvara, gokharU ) ke banAye hue kAtha meM tAmra bhasmako ghoTakara TikiyA bnaaleN| khUba sUkha jAne para sampuTameM rakhakara gajapuTameM phUMkade / isI prakAra 3 bAra saMskAra karaneko amRtIkaraNa kahate haiM / ise yathocita anupAna ke sAtha sevana karanese pariNAma zUla, udararoga, pANDu, jvara, gulma, loha, yakRt, kSaya, agnimAMdya, prameha aura arza (bavAsIra) roga naSTa hotA hai / isase duSTa saMgrahaNIbhI avazya miTa jAtI hai / ise 'somanAthI tAmra bhasma' kahate haiM / mAtrA - 6 rattI taka / noTa - tAmra bhasmakI kucha vidhiyAM 'tAmramAraNam' nAmase dI gaI haiM / (2588) tAmra bhasmazuddhi: ( rasAyanasAra ) yadi paryAptavizuddhaM kathamapi na kRtaM kRtaM tu bhasmApi tavA tomUtre nirvApyaM tvekaviMzatiM vArAn // artha - yadi kisI vaidya ne tAmrakI pUrNa zuddhi nahIM karake tAmra bhasma banA DAlI ho to, usa tAmra bhasmako ghRtakumArIke rasameM ghoTakara TikiyA banAle | jaba TikiyA khUba sUkha jAya taba kalachAmeM rakhakara zodhanArtha bhrASTrI meM tapAkara ikkIsa bAra gomUtra meM bujhA de / aisA karanese tAmra bhasma zuddha ho jAyagI / vAnti, bhrAnti ityAdi doSa nivRta ho jAyeMge / eka bAra hamane " saptaiva vArAMzca pRthak pRthak vai" isa pAThakA khayAla nahIM karake "tridhA tridhA vizuddhi: syAtsvarNAdinAM samAsataH isa sAdhAraNa niyama ke anusAra tAmrapatroMko ukta taila Adi vastuoMmeM tIna tIna bAra hI bujhAkara sAta sera tAmra bhasma banA DAlI; usa bhasmako hamane khAkara dekhA to khAte hI vamana 99 } Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (2590) tAmrabhairavo rasaH (ra.rA.su. | kAsa.) viSaM khadirasArava karahATaM TaGkaNaM tathA / vyoSaM tAmra zuddhaphenaM caNamAtrA vaTI kRtA // nAzayennAtra sandehastimirazca yathA raviH / / dIyate kAsazvAseSu pInase grahaNIkaphe / tAmrabhairava ityeSa jvarANAJca nikRntanaH // zuddha mIThA teliyA, khairasAra, akarakarA, suhAgekI khola, trikuTA, tAmrabhasma aura aphIma samAna bhAga lekara sabako mahIna ghoTakara caneke barAbara goliyAM banA lIjiye / inake sevana se khAMsI, zvAsa, ponasa, grahaNI, kapha aura vara naSTa hote haiM / For Private And Personal
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [422] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi (2591) tAmramAraNam (1) | sandhiko banda karake hANDIko muMhataka bAlaretase ( zA. saM. / ma. kha. a. 11; yo. ci. m.| bharakara Upara eka zarAva Dhakakara usakI sandhiko ____ a. 8; bhA. pra. / pUrva khaM.) rAkha, aura seMdhA namakako pAnImeM milAkara usase sUkSmANi tAmrapatrANi kRtvA sNsvedyedbudhH| banda kara dIjiye / aura mukhAkara 4 pahara vAsaratrayamamlena tataH khalve vinikSipet // taka kramaza: mRdu madhyama aura tIvAgni pAdAMzaM sUtakaM datvA yAmamamlena mardayet / / dIjie tatpazcAt hANDIke svAMga zItala tataH uddhatya patrANi lepayeda dviguNena ca // hone para usameMse tAmrako nikAlakara 1 gandhakenAmlaghRSTena tasya kuryAca golakam / dina jimikanda ( sUraNa )ke rasameM ghoTakara aura tataHpiSTvA ca mInAkSIM cAGgerI vA punarnavAm // golA banAkara usake Upara ghImeM pise huve tAmrase tatkalkena bahirgolaM lepayedaGgalonmitam / Adhe gandhakakA lepa karake sampuTa meM banda karake dhRtvA tadgolakaM bhANDe zarAveNa ca rodhayet // gajapuTameM phUMka dIjiye / svAMga zItala hone para bAlukAbhiH prapUryAtha vibhuutilvnnaambubhiH| tAmra bhasmako nikAlakara pIsakara rakha lIjiye / dattvA bhANDamukhe mudrAM tatazcullyAM vipaacyet|| isa prakAra tAmrakI atyuttama bhasma bana jAtI kramavRddhayagninA samyagyAvadyAmacatuSTayam / hai jisase vamana, bhrAnti, klama aura mUrchAdi vikAra svAGgazItalamuddhRtya mardayetmaraNadravaiH / / kabhI nahIM hote| dinaikaM golakaM kuryAdardhagandhena lepayet / (2592) tAmramAraNam (2) (r.pr.su.|a.4) saghRtena tato mUSAM puTe gajapuTe pacet // kRtvA tAmrasya patrANi kanyApatre nivezayet / svAgazItaM samuddhatya mRtaM pAnaM zubhaM bhavet / kukuTAkhye pude samyagpuTayettadanantaram / / vAntiM bhrAnti klamaM mUchI na karoti kadAca n|| mUtagandhakayoH piSTiM kAryA cAtimanoramA / tAmbeke bArIka patroMko tIna dina taka vimadya nimbutoyena tAni patrANi lepayet // dolAyantra vidhise nIbUke rasa yA kAJjImeM pakAiye sthAlImadhye nirundhyAtha pavedyAmacatuSTayam / phira unheM kharalameM DAlakara tathA unase cauthAI paJcadopavinirmuktaM zulvaM tenaiva jAyate // pArA DAlakara 1 pahara taka nIbUkA rasa DAla tAmrake zuddha patroMko ghRtakumArI (gvAra pAThA) DAlakara ghoTiye / tatpazcAt patroMse do gune AmalA- ke bhItara ghusAkara sampuTameM banda karake kukkuTapuTa sAra gandhakako nIbUke rasameM pIsakara unapara lepa kI agni diijiye| tatpazcAt tAmrake barAbara pAre kara dIjiye aura unakA golA banAkara usapara gandhakakI kajalIko nIbUke rasameM ghoTakara una mInAkSI, cAMgerI (cUkA-caupatiyA) yA punarnavAko / patroM para lepa kara dIjiye aura unheM eka hANDImeM pIsakara usakA 1 aMgula moTA lepa karake sukhA- rakhakara Uparase zarAva Dhakakara sandhiko gur3acUnese kara hANDImeM rakhakara zarAbase Dhaka dIjiye aura banda kara dIjiye aura usa para kaparamiTTI karake For Private And Personal
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [423] 4 pahara kI agni dIjiye evaM haNDIke svAMgazItala / (2594) tAmrayogaH (ca. da. / pra.) honepara usameM se tAmra bhasma ko nikAla lijiye| sthAlyAM sammadha dAtavyau mASikau rsgndhko| isa prakAra tAmrakI vAnti, bhrAnti Adi nakhakSuNNaM tadupari taNDulIyakaM dvimASikam // paJcadoSoMse rahita uttama bhasma bana jAtI hai| tato naipAlatAmrasya pidhAya sukapAlakam / (2593) tAmramAraNam (3) (rasendra. ciM.a.6) pAMzunA pUrayedRrva sauM sthAloM tato'nalaH // gandhena tAmratulyena ghamlapiSTena lepayet / sthAlyadho nAlikAM yAvaddeyastena mRtasya ca / kaNTavedhyaM tAmrapatraM mUSAmadhye puTe pacet // tAmrI tAmrasya raktyaikA triphalAcUrNaraktikAm / / uddhatya cUrNayettasmin pAdAMzaM gandhakaM kSipet / tryUSaNasya ca raktyekA viDaGgasya ca tanmadhu pAcyaM jambhAmbhasA piSTaM samo gndhshctuHputte|| ghRtenAloDya leDhavyaM prathame divase tataH // mAtuluGgarasaiH piSTvA puTamekaM pradApayet / raktiddhiM pratidinaM kuryAttAmrAdiSu triSu / sitazarkarayApyevaM puTadAne mRtirbhavet // sthirA viDaGgaraktistu yadA bhedo vivakSitaH / / kaNTakavedhI zuddha tAmrapatroM para unake barAbara tadA viDaGgaM tvadhikaM dadyAdraktidvayaM punH| gandhakako nIbUke rasameM pIsakara lepa kara diijiye| dvAdazAhaM yogavRddhistato hAsakramopya'yam // aura unheM mUSAmeM banda karake puTa dIjiye / isake / grahaNImamlapittazca kSayaM zUlazca sarvadA / pazcAt unheM pIsakara aura caturthAMza gandhaka milA tAmrayogo jayatyeSa balavarNAgnivardhanaH // kara jambIrI nIbUke rasameM ghoTiye aura TikiyA eka hANDIpara kaparauTI karake usameM 1-1 banAkara sukhAkara sampuTameM banda karake gajapuTakI mApe pArada aura gandhakakI kajalI rakhakara usapara agni dIjiye, isI prakAra cAra puTa deneke pazcAt / 2 mAghe caulAI nAkhUnase chIlakara DAladeM aura sapheda khAMDake sAtha 1 puTa denese tAmra bhasma bana usake Upara ( 4 mASe vajanI ) zuddha naipAlI jAtI hai| tAmrakI kaTorI Dhakakara jor3ako gur3a cUnese banda tAmrayogaH ( ra. ra.; ra. caM. / grahaNI.) karadeM aura hANDIko retase muMha taka bhrdeN| aba use lagabhaga " tAmradruti " saM. 2567 ke samAna bhaTTIpara car3hAkara ( 4 paharakI ) agni dIjiye hai, kevala itanA antara hai ki isameM pArA 1 krss| aura phira hANDIke svAMgazItala honepara usake aura tAmrapatra 4 karSa likhe haiM aura usameM tInoM bhItarase tAmbekI kaTorIko nikAlakara pIsa liijiye| cIjeM barAbara haiM / dUsare isameM nIbUkA rasa DAlakara prathama dina 1 rattI yaha tAmra aura 1-1 dhUpameM rakhaneko likhA hai para usameM rasa kA vidhAna rattI triphalA, trikuTA aura bAyabiDaMgakA cUrNa nahIM hai / isameM anupAnameM jIra dhaniyekA yoga hai ekatra milAkara ghI aura zahadake sAtha khilAiye aura usameM mdhughRtaadikaa| zeSa prayoga lagabhaga | aura phira pratidina bAyabiDaMgake atirikta anya samAna hai| tInoM oSadhiyoMkI mAtrA 1-1 rattI bar3hAte huve For Private And Personal
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [424 ] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [takArAdi 12 dina taka sevana karAiye aura isake pazcAt kRtvA svalpapidhAnazca sthAlImadhye nidhAya ca / isI prakAra 1-1 rattI auSadha ghaTAkara khilaaiye| zarkarAbhaktalepena tasya sandhInirodhayet // yadi virecana karAnA ho to bAyabiDaMgakA cUrNa bAlukApUritAsthAlI vihitAyAM punastathA / bhI pratidina 2-2 rattI bar3hAnA caahiye| suliptAyAJca yAmaikamadho jvAlA padApayet / / isake sevanase grahaNI, amlapitta, kSaya aura tata AkRSTatAmrasya mRtasya tviha yojnaa| zUlakA nAza hokara bala varNa aura agnikI vRddhi atha karSa gandhakasya vahnisthalohapAtragam // hotI hai| zilAputreNa sammarya drutaM ghRSTaM punaH punaH / noTa-isa prayogameM pAradAdikI mAtrA kevala / raso'mlamathitaH zuddhastAvanmAnaH pradIyate // auSadhoMkA bhAgakrama prakaTa karaneke liye likhI haiM, tatastathaiva sammadha punarAjyaM pradApayet / ata eva 1-1 mASA pArada gandhakakI jagaha aSTabindukamAnaJca mardayenmUcchitaM tathA / / 1-1 pala lenA cAhiye / sarva syAttata AkRSya zilAputrAdikaM dRDham / saMhRtyAlambuparasaprasRtena viloDitam // 2-yadi tAmrakI kaTorIkA kucha bhAga bhasma punastathaiva vahisthe lohapAtre vimardayet / honese raha gayA ho to use alaga kara denA caahiye| yAvavakSayaM pazcAdAkRSya saMprapeSitam // (2595) tAmrayogaH (vR.yo.t.|t.12 1) alambuSArasenaiva golakaM samprakalpayet / zuddha pAradagandhakAbhikalitaM yuktyA hataM ya pumA- tatpiNDaM vastravistIrNa piNDe trikaTuje punH|| nadyAttAmramanUtanaM zazikalAkSaudrAnvitaM pthybhuk| vasanAntaritaM kRtvA poTTalIM kaaryetsudhiiH| koThodardakazItapittajarujo nazyantyavazyaM dina- tatastAM poTTalImAjye magnAM kRtvA vidhAritAm / / ralpairasya narasya yAnti vilayaM kuSThAni caassttaadsh|| mUtreNa daNDasaMlagnAM pAcayetkuzalo bhiSak / zuddha pArada aura gandhakakI kajjalIdvArA banI yadA niSphenatA cAjye guTikA ca dRDhA bhvet|| huI purAnI tAmrabhasmako bAvacIke cUrNa aura tadA pakAM samAkRSya paJcaguJjAtulA ghRtam / zahadake sAtha pathya pAlanapUrvaka sevana karanese koTha, trikaTutriphalAcUrNa tulyaM prAtaH prayojayet // udarda, zItapitta aura aThAraha prakArake kuSTha zIghra takaM syAdanupAne tu hyamlapittocchye punH| hI avazya naSTa ho jAte haiN| triphalaiva samA deyA koSNaM vAri pibedanu / ( mAtrA-tAmra 2 rattI, bAbacIkA cUrNa 3 saptame divase raktIddhistAmrAttu mASakam / mAze, zahada 3 tole / ) yAvatmayogastathaiva hyapakarSaH punarbhavet // yogo'yaM grahaNIyakSmapaktizulAmlapittahA / (2596) tAmrarasAyanam (vN.se.;c.d.|rsaayn) rasAyanaM samuddiSTaM gudakIlAdinAzanam // tanupatrIkRtaM tAnaM naipAlaM gandhakaM samam / na cAtra prihaarHsyaadvihaaraahaarkrmsu| dattvAcordhvamadhomadhye sthaalikaamdhysNsthitm|| tAmrarasAyanamidaM sarvavyAdhiharaM param // For Private And Personal
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaag| [425 ] zuddha naipAlI tAmrake bArIka patra aura zuddha / Upara trikuTekA kalka lapeTa deM tathA usake Upara gandhakakA cUrNa samAna bhAga lekara eka zarAvameM ! dUsarA kapar3A lapeTakara poTalI banAeM / aba eka thoDAsA gandhakacUrNa bichAkara usapara tAmrapatra hANDImeM ghI bharakara usake mukhapara eka DaNDA rakha rakheM aura usapara gandhakacUrNa bichAkara usake Upara kara usameM poTalIko Dorese isa prakAra bAMdha dIjie dUsarA tAmrapatra rakhakara use bhI gandhakake cUrNase ki vaha dhImeM DUba jAya parantu hANDIkI talIse kucha Dhaka deM; isI prakara taha jamAkara saba patroMko Upara rahe | isa hANDIko mandAgnipara car3hAkara pakAgandhakake bIca meM rakhakara dUsare zarAvase Dhakakara ithe| jaba pakate pakate auSadhakA golA khUba kaThina donoMke jor3ako bhAta aura khAMDakI piTTIse banda karake ! ho jAya aura dhImeM jhAga Ane banda ho jAye to usake Upara 3-4 kaparamiTTI karadeM aura use agni lagAnI banda karadeM aura hANDIke svAGga mukhAkara 4-5 kapaDamiTTI kI huI eka hANDImeM zItala honepara poTalIko nikAlakara Uparase kapar3A rakhakara usameM muMha taka bAlU reta bharadeM aura usake aura trikuTekA kalka alaga karake zeSa auSadhako muMha para zarAva Dhakakara tathA jor3ako banda mahIna pIsa leM aura usameMse 5 rattI auSadha samAna karake 1 prahara taka teja agnipara pkaaeN| jaba bhAga triphalA aura trikuTAke cUrNameM milAkara prAtaHhANDI svAMgazItala ho jAya to usake bhItarase kAla ghIke sAtha sevana karAyeM tathA Uparase taka tAmrako nikAlakara pIsaleM / isake pazcAt 1 karSa pilAeM / yadi amlapittameM sevana karAnA ho to (1 / to0) yaha tAmrabhasma aura 1 karSa zuddha kevala triphalAke cUrNake sAtha milAkara uSNa jalase gandhaka ekatra milAkara loheke pAtrameM DAlakara sevana karAeM / hara sAtaveM dina 1 rattI tAmra mandAgnipara caDhAkara pattharakI mUsalIse jaldI bar3hA diyA kareM aura 1 mASA taka pahuMcane para jaldI ghoTeM; jaba gandhaka pighala jAya to usameM isI prakAra 1-1 rattI auSadha ghaTAkara sevana jambIrI nIbUke rasameM zuddha kiyA huvA pArada karAyeM / eka karSa DAlakara punaH ghorTa aura kajalI ho isake sevanase grahaNI, rAjayakSmA, paktizala. jAne para usameM 8 bUMda dhRta DAlakara amlapitta, bavAsIrake masse ora anya aneka roga ghoMTeM; jaba dhI acchI taraha mila jAya to naSTa hote haiN| pAtrako agnise nIce utArakara usameM 10 tole / isake sevanakAlameM kisI vizeSa parahez2akI muNDIkA rasa DAlakara milAveM, jaba rasa acchI taraha mila jAya to pAtrako punaH agnipara car3hA AvazyaktA nahIM hai| kara auSadhako pattharakI mUsalIse ghotteN| jaba saba rasa (2597 tAmrarasAyanam (vaM. se.| rasAyAna.) sUkha jAya to auSadhako muNDIke rasameM ghoTakara kaNTakavedhanayogya tAmrasya patraM palaM smaadaay| golA banAeM aura use kapar3e meM lapeTakara usake ! karSAdhikapalamAtre'mle'gnau nirdahedbhiSakkuzalaH / / bhA0 54 For Private And Personal
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 426 ] [ takArAdi evaM punarapi vAradvatayaM vimardyamatigADham / punarailAkaGkolalavaGgajAtiphalajA tikoSANAm / pratyekaM militeSvapi tathaiva vAratrayaM dadyAt // cUrNa guDatvacopi mASASTaparimitaM dadyAt // indrasvarasabhAvitagandhaka lipsantu tAmrakaM kRtvA / tataH suzIte tAmre mASASTakamativikIrya kharaparasaMpuTamadhye vinidhAya mRdA tamupalimpet / hastapramANavadane garte caturhastaparINAhe / datvendhanaM karISantuSamadhye dahanamAdhAya // tadupari datvA tAmrasampuTaM nihitaM punazca karISAbhiH saMchAdya tatra vahiM prajvAlayedbhiSagvizaGkaH // tAvat puDhaM pradeyaM yAvattAmrazca mRtyumAyAti / mRtamadhigamya ca bhANDe kvacidapi tat sthApayet puTitam / tadanu tAvatpramANaM pAradamAdAya khalvaye nipuNaH / khalvazilAyA madhye gRhadhUmanizeSTakAcUrNaiH // pazcAdvArividhAnaM punazca trikaTunA khalayennipuNa khallitanUtasyaivaM pAtayantreNa coddhAraH // samakRtagandhakasahitaM punarapi kRtvA bhArata rata-bhaiSajya- - ratnAkaraH / khallatradinam / evaM ca zuddhamRtaM mRtatAmrakamizritaM kuryAt // dugdhapalASTakamAjyaM tatsamazca nArikelajalam / dvipalaM kalitatriphalAkAthaJca caturguNaM dadyAt // sudRDhe tAmrakaTAhe mArte vA sthaapyedvividhvidhijnyH| darSyA ca tAmramayyA''yasyA cAlyaM punaH pacedvaidyaH jJAtvA pAkaM bhUyo jhaTiti kttaahmvtaaryennipunnH| tadanu ca tasminnaSTalakSaNAMzca vizrAmya kriyate'pi // trikaTutriphalA lohitacitrakaviDaGgaka bhadramustAnAm / jIrakayoH pratyekaM karSakalitacUrNanikSepaH // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ghanasAram / tAmramayAdikabhANDe snigdhe mAtrai vA sthApyam // manasi ca vidhAya sUryapUjAM kRtvA zubhe dine ca / AdAya mASamekaM dadhimadhunA saha bhakSayet suciram // tadanu ca kaNThaprAyaH kSIraM kAryamanupAnamadhikAlpam naktamanalpaM punarapi tAmbUlaM bhakSayetsarujaH // raktIdvayamatha tritayaM paJcakaM vRddhermASakaM yAvat / sthitamatazcopariSTAtpratilomaM hrAsayettadanu || khAditametanniyataM yasya na tAmraM pravarttate prAyaH / tatrApi sa yavakSAratriphalAkAtho'tra pAnIyaH // prArabdhe'smiMstA katicidivasAn na bhakSayenmatsyAn / krodhaJca divAnidrAM veganirodhAstyajedvairam // zAkaM cAmlaM va dadhibahiramlaM bhakSayedeva | jahyAtiktakaSAyaM jadyAttAtkAlikIM puSTim || vRSyaM madhuraM zItalamatha zAlyannaM madhughRtamaznIyAt / jayati ca kaphamatigADhaM kAsaM zvAsaM ca nivArayati viracitametattAmra dharmAdhyakSeNa dharmapAlena / vindhyATavIye piNDitamiDAnibandhacaryAbhiH || tAmra 1 pala ( 5 tole ) kaNTakavedhIpatra lekara unameM 1 / pala bijaure nIbU kA rasa yA anya amlarasa DAlakara mandAgni para pakAyeM jaba saba rasa jala jAya to itanA hI aura DAla deM; isI prakAra 3 bAra rasa DAlakara pkaayeN| tatpazcAt ina patroMke barAbara AmalAsAra gandhakako kur3ekI For Private And Personal
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam dvitIyo bhaagH| [427]. - - - - chAlake svarasakI kaI bhAvanAeM dekara aura kuDekI / pala nArayalakA pAnI aura sabase cAra gunA triphalechAlake rasameM hI pIsakara ina patroMpara lepa karadeM aura kA kAtha milAkara tAMbe yA lohekI karachalIse sukhAkara do zarAvoMke bIcameM rakhakara Uparase 3-4 calAte huve pakAveM / jaba samasta pAnI jala jAya kaparamiTTI karake sukhAleM / tatpazcAt eka aisA to turanta agnise nIce utArakara karachalIse acchI gar3hA khudavAeM ki jo talImeM to 4 hAtha lambA | taraha ghoTakara cUrNake samAna karadeM / aba isameM caur3A ho para jisakA mukha kevala eka hAtha lambA trikuTA, triphalA, lAla cItA, bAyabiDaMga, nAgaramothA, caur3A rahe / isa gar3ha meM AdhI dUrataka arane upale | kAlA jorA aura sapheda jIrekA cUrNa 11-1 // ( kaNDe ) bharakara unapara agni DAla dIjie; jaba tolA tathA ilAyacI, kaMkola, lauMga, jAyaphala, agni acchI taraha sulaga jAya to usa para sampuTako jAvitrI, dAlacInI aura kapUrakA atyanta mahIna rakhakara gaDheko muMhataka upaloMse bhara dIjie aura cUrNa 10-10 mAghe milAkara tAmrapAtrameM athavA usake Upara miTTIkI nAMda yA anya koI ghRtase cikane kie huve miTTIke pAtra meM bharakara rkhdeN| aisI cIz2a Dhaka dIjiye ki jisase usake bhItara / prathama dina sUrya kA dhyAna karake isameMse 1 / havA jAneko mArga raha jAya aura agni na bujhane mASA auSadha dahI aura zahadameM milAkara rogIko pAve / aba agnike zAnta hone aura gaDheke khilAyeM aura Uparase vaha adhikase adhika jitanA bikula zItala ho jAnepara usameMse sampuTako | dUdha pI sake utanA pilAdeM / rAtriko bhI bharapeTa nikAlakara tAmrapatroMko nikAla lIjie / yadi dUdha pilAkara pAna khilAeM / kacce hoM to phira isI taraha gandhakake sAtha puTa dUsare dinase rojAnA 2 rattI, 3 rattI yA 5 dIjie / bhasma taiyAra honepara zIzImeM bharakara rakha rattI auSadha bar3hAkara khilAyeM / jaba do mAghe diijie| mAtrA para pahuMca jAya to isI prakAra pratidina ____ aba isa tAmrabhasmake barAbara pArada lekara auSadha ghaTAkara sevana karAeM / yadi kucha lAbha use 2 dina dharake dhuMveke sAtha ghoTie aura pratIta na ho to punaH isI prakAra sevana karAnA pAnIse dhokara Damaruyantrase ur3A liijie| isI cAhie. parantu isa bAra auSadha khAneke bAda prakAra eka eka dina haldI, iMTakA cUrNa aura / triphalAke kvAthameM ( 1 mAzA ) yavakSAra milAkara trikuTeke cUNake sAtha bhI ghoTakara uDAleM aura phira pInA caahie| usameM samAna bhAga zuddha gandhaka milAkara tIna dina auSadhakA sevana prArambha karanepara kucha dinoM taka ghoTeM / tatpazcAt usameM uparokta tAmrabhasma taka machalI nahIM khAnI caahie| milAkara kharala karaleM aura use tAMbe yA miTTIkI pathyApathya-----krodha karanA, dinameM sonA, kaDhAImeM DAlakara mandAgnipara car3hAkara usameM 8-8 / malamUtrAdike vegoMko rokanA, vairabhAva, zoka, amlapala (40-40 tole ) dUdha aura ghI tathA 2 padArtha aura kar3ave tathA kaSaile padArthose parahez2a For Private And Personal
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [428] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [takArAdi karanA aura zahadakA sevana karanA cAhie / dahI (2599) tAmrazuddhiH ( rasAyanasAra ) khaTTA na hone para sevana karanA cAhie / tAtkAlika naipAlatAmramiti yatsuprasiddhatAnaM puSTikI cintA na karanI cAhie / patrANi tasya sulaghUni hi kArayitvA / vindhyAcalavAsI dharmapAlanirmita isa tAmrake doSASTakaM kila tadIyamapAnunutsusevanase atyanta bar3hA huvA kapha, khAMsI aura zvAsa AtAgnisAdbhavanabhAJji kRtAni tAni // 1 // naSTa hotA hai| nirvApayecca zanakaiH parisaptakRtvaH (2598) tAmravikArazAntiH (rasAyanasAra) pratyekazodhanakavastuni vakSyamANe / tailaJca takramatha gavyamapIha mUtraM zyAmakA'naM sitAyuktaM sitAyuktaM ca dhAnyakam / kAjI kulatthabhavamambu tathAmlikAyAH // 2 // * pItaM dinatrayaM doSAn duSTatAmrabhavAJjayet // 1 // naimbUkamambu ca rasazca kumArikAyAH / artha-jisa manuSyane---- syAtsUraNasya ca payo'pi gavAM tatonte / " na viSaM viSamityAhustAmrantu vissmucyte| syAnArikelajalamapyatha mAkSikazcA. eko doSo viSe samyak tAne tvaSTau prakIrtitAH" pyeteSu zuddhikaraNeSu ravemiteSu // 3 // mUraNasvarasa Apyate na isa vacana para dhyAna nahIM dekara apanI cedyatra kutraca na tatra tatpuTe / bezahUrIse tAmrakA pUrNa zodhana nahIM karake bhasma tAmrapatragaNamAnidhAya vai banA DAlI ho to usake sevana karanese kuSTha, jar3atA, triH puTamparipacettu zuddhaye // phor3e Adi aneka vyAdhiyA~ zarIrameM utpanna ho jAtI haiM; unako naSTa karaneke lie tIna dinataka nArikelajalamApyate na ce mizrIke sAtha sAMvA annakA patalA bhAta banAkara dyatra kutraca na tatra tadbhave / piyA kare aura jaba pyAsa lage taba dhaniyeke / taila eva vinimajjayet tridhA pAnImeM mizrI DAlakara piyA kare / isake atirikta dhmAtamagnimayapatrasaJcayam // dUsarA khAnapAna kucha sevana nahIM kare / aisA / sarveSAMdhAtUnAM saMzuddhiH zAstrato vinirdissttaa| karanese sarva vikAra zAnta ho jAyage aura candro- guNabhUmArthaM bhiSajA sampAdyaidayako sevana karanese bhI do tIna dinameM srv| . veti hi prasiddhamidam // vikAra zAnta ho jAte haiM / yaha maiMne apanehI kintvalpazuddhiyoge'pyanye . zarIra para AjamA liyA hai; aura dRSita tAtra na tathA vahantyanarthAstu / * bhasmakI zuddhi bIsa bAra gomUtrameM bujhAnese jo ekantAnaM zuddhAvalpohotI hai usako maiM anyatra likha cukA hU~ / (ra. sA.) nambhrAntivAntikRttu yathA // For Private And Personal
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / rasaprakaraNam ] tasmAttAmravizuddhAvAyatipazyena vaidyavaryeNa / | aNumAtramapi ca naiva pramAdayogo vidhAtavyaH | 8 | artha --- tAmra bhasma banAneke lie lAla varNakA naipAlI tAmra lenA cAhie, Ajakala sabahI zaharoM meM naipAlI tAmrake bane hue purAne baratana milate haiM, una baratanoMkA tAmbA bhasmake lie acchA hotA hai; usake patale patale patra banavAkara gata ATha ( vAnti, bhrAnti, glAni, dAha, zUla, kaNDU, recana, vIryanAza ), doSoMko dUra karane ke lie patroM ko agnimeM niSTapta karake ( khUba tapAkara ) ina bAraha cIjoM meM sAta sAta bAra bujhAve / bAraha cIjoM ke nAma ye haiM- tilakA athavA sarasoM kA tela, gaukA yA bhaiMsakA maTThA, gomUtra, kAMjI, kulathIke bIjakA kAtha, imalIkI chAlakA athavA pattoMkA kAtha, nIbU kA rasa, ghRtakumArI ( gvArakA pAThA ) kA svarasa, sUraNa ( jimikanda ) kA svarasa, gaukA 'dUdha ( gaukA dUdha nahIM mile to bakarI yA bhaiMsa ke dUdhase bhI kAma cala sakatA hai ), nAriyalakA pAnI ( jo gole ke bhItara rahatA hai ), aura sahata // 1 || 2 || 3 || yadi sUraNakA svarasa nahIM mile to sUraNake kandameM hI tAmrapatroMko rakhakara tIna bAra gajapuTa dene se zuddhi ho sakatI hai // 4 // yadi nAriyalakA pAnI nahIM mile to nAriyalake tela meM bhI tIna bAra pannoMko bujhAnese kAma cala saktA hai ||5|| sabahI dhAtuoMkI zuddhi zAstrameM batalAI gaI hai usako guNavRddhi karaneke lie vaidya logoMko karanA cAhie, yaha to prasiddha hI hai; parantu aura / 1 rasendra sArasaMgrahameM arkadugdha likhA hai likhA / kevala gomUtra meM svedana karanA likhA hai / [ 429] dhAtuoMkI zuddhi meM kucha kamI rahanepara bhI utanA nukasAna nahIM hotA jitanA ki tAmrazuddhi meM kucha nyUnatA raha jAnese vAnti, bhrAnti Adi doSa upasthita hote haiM; isa lie vaidyoMse hamArI sAnurodha prArthanA hai ki apanI bhalAI cAhanevAle vaidyavara tAmrazudvimeM kiJcinmAtra bhI Alasya tathA pramAda na kareM kyoM ki zAstroMmeM likhA hai ki Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 66 na viSaM viSamityAhustAmrantu viSamucyate / eko doSo viSe samyak tAmratvaSTau prkiirtitaaH|| (2600) tAmrazuddhiH ( vR. yo. ta. / ta. 41; yo. ra. / bhA. 1; A. ve. pra. / a. 11; seM. sA. saM. ) vajrI dugdhaiH salavaNaistAmrapatraM vilepayet / arat santApya nirguNDIrasaiH saMsecaye trizaH // snuhyarka kSIrasecairvA zulvazuddhiH prajAyate // anyacca gomUtreNa pacedyAmaM tAmrapatraM dRDhAzinA / sAmlakSAreNa saMzuddhiM tAmraM prAmoti sarvathA || tAMbe ke patroMpara thohara ( seMDa - sehuMDa ) ke dUdhameM seMdhA namaka pIsakara lepa karake unhe agni meM tapA tapAkara saMbhAluke rasameM, athavA thohara yA Aka ke dUdhameM 3 bAra bujhAnese vaha zuddha ho jAte haiM / athavA gomUtrameM thor3A nIbU kA rasa aura javAkhAra milAkara usameM tAMbeke patroMko dolAyantra vidhise 1 pahara taka khUba tez2a Agapara pakAne se bhI vaha zuddha ho jAtA haiM / rasenda sA. saM. meM amla aura kSAra nahIM 2 For Private And Personal
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya - [ 430 ] [ takArAdi (2601) tAmrazuddhi: ( bhA. pra. kha. 1dhAtuzo.) | sevana karane se saba prakAra ke sthAvara viSa ( kanda mUla khanijAdi viSa ) naSTa hote haiM / (2604) tAmrAdiprayogaH ( ra. ra. / zUlA. ) mRtatAmraM palaikantu ciJcAkSArapalASTakam / hiGguharItakIvyoSaM karaJjavIjacorakam // pratyekaM palamAtrantu cUrNa koSNodake pibet / karSaikaM zUlazAntyartha sarvopadravasaMyutam // tAmra bhasma 5 tole, imalIkA kSAra 40 tola tathA hIMga, harra, trikuTA, karaJjabIja aura corakakA cUrNa 5-5 tole lekara sabako ekatra kharala kara lIjie | pattalIkRtapatrANi tAmrasyAgnau pratApayet / niSizcettaptataptAni taile takre ca kAJjike // gomUtre ca kulatthAnAM kaSAye ca tridhA tridhA / evaM tAmrasya patrANAM vizuddhiH samprajAyate // tAMbe patroMko agnimeM khUba tapA tapAkara taila, takra, kAJjI gomUtra ora kulathIke kAthameM 3- 3 bAra bujhAnese vaha zuddha ho jAte haiM / (2602) tAmrazodhanam (ra.ra.sa. pUrva. a. 5) tAmranirmalapatrANi livA nimtrambusindhunA / mAvA sauvIrakakSepAdvizudhyatyaSTavArataH // // nimbampaTuliptAni tApitAnyaSTavArakam / vizuddhayantyarkapatrANi nirguNDyA rasamajjanAt tAMbeke uttama patrapara nIbUke rasameM pise huve seMdhA namakakA lepa karake unheM agnimeM tapAie jaba khUba lAla ho jAyaM to unapara kAJjI chir3aka kara unheM ThaNDA kara dIjie / isI prakAra 8 bAra karanese tAmrapatra zuddha ho jAte haiM / uparokta vidhi se seMdhA namakakA lepa karake, agni meM tapAkara 8 bAra saMbhAlake rasameM bujhAne se bhI tAmrapatra zuddha ho jAte haiM / (2603) tAmrasuvarNayogaH ( vai. ma. ra. / paTala. 19 lIDa : kSaudrasitAyuktazcUrNastAmrasuvarNayoH / syAtsthAvaraviSadhvAnta santAnaika divAkaraH // tAmra bhasma aura svarNa bhasma samAna bhAga lekara ekatra kharala karake mizrI aura madhumeM milAkara - ratnAkaraH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir isameM se 21 tola auSadha mandoSNa jalake sAtha pIne se upadravayukta zUla bhI zAnta ho jAtA hai| ( noTa- hIMga sUnakara DAlanI cAhie / vyavahArika mAtrA - 6 mAze / ) (2605) tAmrAmRtAkhyaM rasAyanam ( vaM. se. / rasAyana 0 ) gandhakaM jIrNatAmraJca sUtakaJca samAMzakam / taNDulIyakamUlasya rase hi lavaNasya ca // vastre tatpoTalIM vaddhvA veSTayettAM supiSTayA // lohapAtre pacettAvadyAvattadgulikAyate / AmalakyA tataH pakkA sarpiSA mRduvahninA / zarkarAmadhusarpibhyAmAloDya vidhivallihet // nArikelapayaH peyaM takraM cAnu yathAvidhiH / Acared brahmacaryantu hitArtha vaidyavatsalaH // durnAmaplIha pANDutvajvarakAsAdikAngadAn / agnimAnya kRtAnsarvAnnihanyAtkSiprameva tu // zuddha gandhaka, tAmra bhasma aura zuddha pArada samAna bhAga lekara sabakI kajalI karake caulAIkI For Private And Personal
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [431] jar3ake rasa aura seMdhAnamakake pAnImeM lohapAtrameM ise uSNa jalake sAtha sevana karanese tIvra mandAgni para pakAeM, jaba golA banane yogya ho pIDAyukta udarazUla atyanta zIghra naSTa ho jAtA hai| jAya to usakA golA banAkara kapar3e meM lapeTakara (mAtrA-1 maashaa|) usapara AmalekI piDhIkA lepa kara dIjiye aura (2607) tAmendrarasaH mandAgni para dhImeM pkaaiye| tatpazcAt goleke __ (ra. saa.| paTa. 24; ra. kA. dha. / adhi. 12) svAMgazItala hone para usake bhItarase auSadha ko mRtaM zulvaM samaM mUtaM gandhakaM ca kramapAcitam / nikAla kara pIsa liijiye| sambhAvya khadirakAthe maJjiSThAdigaNe'pi ca // ise mizrI, dhI aura zahada ke sAtha milAkara bhRGgArkeNa vaTIM kRtvA kuSThAdyadaranAzinI / nAriyalake pAnI yA taka ke sAtha sevana karane / tAnendro nAma vikhyAtaH kaphavAtaharaH paraH // aura brahmacaryapAlana karanese bavAsIra, plIhA (tillI), tAmrabhasma, zuddha pArA aura zuddha gandhaka pANDa, jvara, khAMsI aura agnimAMdyAdi roga naSTa samAna bhAga lekara kajalI karake use (loheke hote haiN| pAtrameM jarAsA ghI DAlakara mandAgni para ) pighalAeM (noTa-kajalI 10 tole ho to caulAIkA aura phira use khairake kAtha, maJjiSTAdigaNake hAtha rasa aura seMdhekA pAnI 20-20 tole leM / seMdhe / tathA bhAMgareke rasakI (3-3 yA 7-7) bhAvanA kA pAnI banAneke liye 5 tole seMdheko 80 tole dekara goliyAM banA lIjiye / pAnImeM milaayeN| inake sevanase kuSTa, udararoga aura kaphaja ___ goleko itanA pakAnA cAhiye ki usake tathA vAtaja roga naSTa hote haiN| UparavAlI Amale kI piTThIkA raMga lAla ho jaay|) ( mAtrA-3 rttii|) (2606) tAmrASTakam (2608) tAmrezvaraguTikA ( ra. ra. sa. / u. kha. a. 18) ( raseM. sA. saM.; ra. caM.; dhanvaM.; ra. rA. suM. / hiGgavyoSaM madhukarucakaM tintiDIkSAratAnaM, TI.; raseM. ciM. / a. 9) sarva caitanmamRNamRditaM pItamuSNodakena / hiGga trikaTukaJcaiva apAmArgasya patrakam / kSipraM zUlaM kSapayati nRNAM tIvrapIDAsametaM, arkapatrantathA snuhIpatraJca samabhAgikam // dhvAntaM bhAnoriva samudayaH sAdhu tAmrASTakaM hi|| | saindhavantatsamaM grAhyaM lauha tAmrazca tatsamam / ___ghImeM bhunA huvA hIMga, soMTha, mirca, pIpala, plIhAnaM yakRtaM gulmamAmavAtaM sudAruNam // mulaiThI, saJcala ( kAlA namaka ) imalIkA kSAra aura / arzAsi ghoramudaraM mUchI pANDaM halImakam / taamrbhrm| sabakA samAnabhAga cUrNa lekara ekatra grahaNImatisArazca yakSmANaM zothameva ca / / kharala karake rkhiye| etAnanyAMzca jayati rogAneSa raso varaH / / For Private And Personal
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 432 ] bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / | hIMga, trikuTA, apAmArga ( ciraciTA ) ke patte, Aka aura thohara ( sehuMDa - seMDa ) ke patte samAna bhAga tathA ina sabake barAbara saiMdhA namaka, lohabhasma aura tAmra bhasma lekara sabakA cUrNa karake ekatra ghoTakara goliyAM banA lIjie / inake sevana se tillI, yakRt, gulma, AmavAta, arza (bavAsIra), bhayaGkara udara roga, mUrcchA, pANDu, halImaka, grahaNI, atisAra, yakSmA aura zotha roga naSTa hotA hai| (mAtrA - 4 - 5 rattI / ) (2609) tAmrezvaro rasaH (1) ( vR. ni. ra. ra. rA. suM. / kAsa. ) rasapAdaM mRtaM tAraM zilAtApyaM caturguNam / vAsAcekSurasAbhyAJca mardayetmaharadvayam // dviyAmaM bAlukAyantre svedyamAdAya cUrNayet / guJjAdvayaM nihantyAzu kAsaM kSatabhavaM dhruvam // rasastAmrezvaro nAma nupAnaM ca kathyate / dADimaM triphalA vyoSaM trayANAJca samaM guDam / cUrNitaM bhakSayetkarSaM kSatakAsApanuttaye // rasasindUra 1 bhAga, cAMdI bhasma cauthAI bhAga, mainasila aura sonAmakkhI bhasma 4-4 bhAga lekara sabako 2 - 2 pahara bAsA aura Ikhake rasameM ghoTakara sukhAkara AtazI zIzI yA kAlI botala meM bharakara 2 pahara taka bAlukA yantrameM pakAeM aura phira zIzIke svAMgazItala honepara usake bhItarase auSadhako nikAlakara pIsakara rakkheM / anArake phalakI chAla, triphalA aura trikuTA samAna bhAga tathA ina sabake barAbara gur3a lekara cUrNa banAveM, uparokta auSadhameM se 2 rattI auSadha khAkara Uparase 1 / tolA yaha cUrNa (garma pAnI se ) | [ takArAdi khAeM / isake sevana se kSatajakAsa avazya naSTa ho jAtI hai 1 Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (2610) tAmrezvaro rasaH (2) ( ra. rA. suM. / zvAsA. ) palAni paJca zuddhAni tAmrapatrANi buddhimAn / gRhItvA yojayet tatra tada zuddhamRtakam // mardayennimbukadrAvaistridinAnyubhayaM bhiSak / tAmrapatraiH samaM zuddhaM gandhakaM tatra nikSipet // mardayitvA ghaTIyugmaM kAcakUpyAM ca niHkSipet / yAmAnaSTau pacedagnau bAlukAyantrasaMsthitam || eSa tAmrezvaro hanyAt zvAsAdInakhilAngadAna / dhAtupuSTikaraJcaiva sUtikAroganAzanaH // zuddha tAmrapatra 5 pala (25 tole) aura zuddha pArada 2 || pala lekara donoMko tIna dina taka nIbU ke rasa meM ghoTiye aura phira usameM 5 pala zuddha gandhaka milAkara 2 ghar3I taka ghoTakara kaparamiTTI kI huI AtazI zIzI meM bharakara AThapahara taka bAlukAyantrameM pakAiye / zIzIke svAMgazItala honepara usameM se auSadhako nikAlakara pIsakara rkhiye| isake sevana se zvAsa aura sUtikA rogAdi naSTa hote tathA dhAtupuSTa hotI haiM / (2611) tArakezvarI guTikA (2.2.2. upa. 3) kAkamAcyamRtAdrAvaiH pAradaM tAlakaM samam / mardayeddinamekantu kRtvA golaM vizoSayet // nikSipedvajrabhUSAyAmAcchAdya lauhaparpaTaiH / rudhvA sandhi dhamedgADhaM khoTabaddho bhavedrasaH || lohapapeTakaM datvA tadvaddhAmyaM tridhA punaH / varSekaM dhArayedvaktre guTikAM tArakezvarI // bAkucIvIjakarSaikaM gavAM kSIraiH pibedanu / sarvakuSThAni nazyanti divyakAyo bhavennaraH // For Private And Personal
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [433 ] pArA aura haratAla samAna bhAga lekara donoM isameMse 1 mASA davA zahadameM milAkara cATako 1-1 dina kAkamAcI (mako) aura giloyake | kara Uparase 1 karSa (1 / tolA ) kaThUmarake pakke rasameM ghoTiye aura usakA golA banAkara sukhAkara phaloMkA cUrNa zahada meM milAkara cATanese prameha naSTa use loheke bArIka patrameM lapeTakara vajramUSAmeM banda hotA hai| karake aura usake joDako acchI taraha banda karake khUba tez2a AgameM dhamAiye / isa prakAra dhamAnese (2613) tArakezvaro rasaH (2) (bhai.r.|muutrkR.) usakA khoTabaddha bana jAyagA, use phira kUTakara | zuddhasUtaM samaM gandhaM lauhaM vaGgaM mRtAbhrakam / makoya aura giloyake rasameM ghoTakara, lohapatrameM durAlabhAM yavakSAraM bIjaM gokSurajaM zivAm / / lapeTakara uparokta vidhise mUSAmeM banda karake dhamA- samAMzaM bhAvayetsarvaM kuussmaannddphlvaarinnaa| iye / isI prakAra tInabAra karanese guTikA taiyAra paJcatRNabhavakAthe rase gokSuraje tathA // ho jaaygii| sampiSya vaTikA kAryA dvigunyjaaphlmaantH| nitya prati ise muMhameM rakhakara 1 karSa | madhunA madya vilihenmUtrakRcchravinAzanam // (1 / tolA) bAbacIkA cUrNa godugdhake sAtha sevana udumbaraphalaM pakaM cUrNitaM karSamAtrakam / karanese 1 varSameM samasta prakArake kuSTha naSTa hokara lehayenmadhunA sArdhamanupAnaM sukhAvaham // deha sundara ho jAtI hai| ajAkSIraM bhavetpathyaM zarkarekSuraso hitH|| . (2612) tArakezvaro rasaH (1) zuddha pArA, zuddha gandhaka, lohabhasma, baGgabhasma, (ra. kA. dhe. / prameha.) abhrakabhasma, dhamAsA, yavakSAra, gokharu aura harai / mRtamUtAbhravaGgAni mardayenmadhunA dinam / saba cIjeM samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI sarvatulyaM mahAnimbavIjaM tatra vinikSipet // kajalI banA lIjiye aura phira usameM anya oSamAkSikeNa caturyAmaM mApaikaM tena bhakSayet / dhiyoMkA cUrNa milAkara sabako (eka eka dina) asyAnupAnaM malayUphalaM pakaM vicUrNayet // kuhar3e (peThe) ke phalake rasa aura tRNapaJcamUla tathA kadumbaraphalaM pakaM cUrNitaM karSamAtrakam / / gokharuke kAthameM ghoTakara 2-2 rattIkI goliyAM saMlihenmadhunA sArdhamanupAnaM sukhAvaham // banA liijiye| ___ pAradabhasma ( abhAvameM rasasindUra ), abhraka inameMse 1-1 golI zahadameM milAkara cATabhasma aura vaGgabhasma 1-1 bhAga lekara sabako kara Uparase gUlarake pakke phaloMkA 1 karSa (1 / tolA) ekadina zahadake sAtha ghoTeM phira usameM bakAyana | cUrNa zahadameM milAkara cATanese mUtrakRcchU roga naSTa ke bIjoMkI girI sabake barAbara milAkara cAra pahara hotA hai / isapara bakarIkA dUdha, mizrI aura IkhakA taka zahadameM ghotteN| rasa pathya hai| bhA0 55 For Private And Personal
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [434] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| (takArAdi (2614) tArakezvaro rasaH (3) | (2616) tArakriyAprakAraH (1) (raseM. sA. saM; ra. caM.; ra. rA. suM.; dhanvaM. / mUtrAghAta; (ra. pra. su. / a. 11) raseM. ciM. / a. 9) sUtakaM palamekantu zaGkhAbhaM surmilaM palam / mRtasUtAbhagandhazca maIyenmadhunA dinam / eraNDataile ghRSTaM taddhAritaM khapare vare // tArakezvaranAmAyaM gahanAnandabhASitaH / / andhitaM tAmrapatreNa mudritaM sudRDhaM kRtam / mASamAtraM bhajetkSaurbahumUtraprazAntaye / pazcAJcalyAM samAropya vahiM kuryAcchanaiH zanaiH / / udumbaraphalaM pakaM cUrNitaM karSamAtrakam // - sAdheyAmaM tataH pAcyaM svAgazItaM samuddharet / saMlihyAnmadhunA sArddhamanupAnaM sukhAvaham // tAmrapAtre tu yallagnaM sarva satvaM samAharet // ghRtAktaM TaGkaNopetaM gAlitaM mUSikAmukhe / pAradabharama ( abhAvameM rasasindUra ), abhraka | bhasma aura zuddha gandhaka samAna bhAga lekara sabako deyaM tadvallamAtraM hi nAtra kAryA vicAraNA // pArA 1 pala aura zaMkhasadRza surmila 1 pala 1 dina zahadameM ghoTakara goliyAM banA lIjie / (5 tole) lekara donoMko araNDake tailameM ghoTakara isameMse nitya prati 1 / mASA davA zahadameM milA 5-6 kaparamiTTI kI huI miTTIkI hANDImeM kharekha kara cATakara Uparase gUlarake pakke phaloMkA 11 tolA aura usapara tAbakI kaTorI Dhakakara usake jor3ako cUrNa zahadameM milAkara cATanese bahumUtra roga naSTa gur3acUne ityAdise banda karadeM evaM hANDIke muMhapara hotA hai| zarAva Dhakakara usake jor3ako bhI gur3acUne ityAdi (vyavahArika mAtrA-3-4 rattI / ) / se banda karake usapara kapara miTTI karadeM aura sukhA(2615) tArakezvaro rasaH (4) kara calhepara caDhA kara ||pahara taka mandAgni (bhai. ra.; yo. ra.; ra. caM.; dhanva.; ra. r.| pramehA.) para pkaaeN| mRtaM sUtaM mRtaM lauhaM mRtaM vaGgAbhrakaM samam / / isake pazcAt hANDIke svAMgazItala honepara mardayenmadhunA cAho raso'yaM tArakezvaraH / / usake bhItarase tAmbekI kaTorImeM lage huve satvako helovahumUtrApanuttaye / nikAlakara surakSita rakkheM / / audumbaraM pakaphalaM cUrNitaM madhunA lihet // (1 pala-5 tole ) tAmrako suhAge aura pAradabhasma (abhAvameM rasa sindUra) lohabhasma, jarAse ghIke sAtha mUSAmeM galAkara usameM 1 valla baGgabhasma aura abhrakabhasma samAna bhAga lekara saba (3 rattI) yaha satva milAnese cAMdI bana jAtI hai| ko 1 dina zahadameM ghoTakara goliyAM banA liijiye| (2617) tArAkrayAyAH prakAraH (2) ise 1 mASekI mAtrAnusAra zahadameM milAkara (ra. pra. su. / a. 11) cATakara Uparase gUlarake pakke phaloMkA cUrNa zahadameM zuddhasphaTikasaMkAzaM surmilaM dRzyate kacit / milAkara cATanese bahumUtra roga naSTa hotA hai| mRtvarpare pAcitaM hi nimbUkadravasaMyutam / / For Private And Personal
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [435] ghaTikAdvayamAnena zuddhakalkaM prajAyate / pazcAttaM mardayeddhImAn tailenairaNDajena vai / catuHSaSTayaMzamAnena vedhayecchulvakaM zubham // bAlukAyantramadhyasthaM pacedyAmAstu ssoddshH| jAyate pravaraM tAraM sarvadoSavivarjitam / / pazcAtsatvaM samuddhatya mardayedekavAsaram / ___ svaccha sphaTikamaNike samAna surmilako nIbUke atasItilatailena kAcakUpyAM nidhApayet / / rasake sAtha miTTIke kharpara (pyAle) meM 2 dhar3I taka pUrvavatpAcayedvahnau svAGgazItaM samuddharet / pakAnese usakA kalka (piTThI) bana jAtA hai| anenaiva prakAreNa punarevaM tu kArayet / / __ isameMse 1 bhAga kaka 64 bhAga (pighale kUpItalasthitaM satvaM grAhyaM cetmavaraM sadA / huve) tAmra meM DAlanese sarvadoSarahita uttama cAMdI | poDazAMzena zulvastha bedhaM kuryAnna saMzayaH // bana jAtI hai| ___varkI haratAla 8 pala (40 tole) aura zuddha (2618) tArakriyAyAH prakAra: (3) pArA 2 karSa (2 // tole) lekara donoMko 1 dina (ra. pra. su. / a. 11) nIbUke rasameM ghoTeM, tatpazcAt 1 dina araNDIke tAlaM tAnaM rItighoSaM samAMzaM telameM ghoTakara kaparamiTTI kI huI AtazI zIzImeM kuryAdevaM gAlitaM DhAlitaM hi / bharakara 16 pahara bAlukAyantrameM pakAveM tatpazcAt amle varge saptavAraM praDhAlya. zIzIkI talI meM lage huve satvako nikAlakara 1-1 pazcAyojyaM tulyabhAge ca rUpye / / dina alasI aura tilake tailameM ghoTakara ukta vidhi zuddhaM rUpyaM SoDazAkhyaM hi samyag se bAlukAyantrameM pakAeM aura svAMgazItala honepara jAtaM dRSTaM nAnRtam satyametat // zIzImeM se auSadhako nikAlakara punaH alasI aura uttama varkI haratAla, zuddha tAmra, pItala aura tilake telameM ghoTakara bAlukAyantrameM pakAeM aura kAMsI samAna bhAga lekara sabako ekatra galAkara DhAla leM aura phira use galA galAkara sAta bAra zIzIke svAMgazItala honepara usakI talImeM se aglavargameM' bujhAveM / isake pazcAt usameM samAna satvako nikAlakara surakSita rakkheM / / bhAga cAMdI milA deM to zuddha poDaza (sarvottama) yaha satva 16 gune tAMbeko pighalAkara usa cAMdI bana jaaygii| yaha prayoga hamArA (zloka meM milAnese sabakI cAMdI banA detA hai| kArakA) dekhA huvA aura satya hai| (2620) tAramAraNam (1) (anu.ta.ko.1) (2619) tArakriyAyAH prakAraH (4) zukapriyApItakapatrakalke ___ (ra. pra. su. / a. 11) catuguNe tArakameva rudhvA / palASTamAtraM tAlantu dvikarSapramitaM rasam / / zarAvake sampuTake puTecca nimbUrasena samma vAsakai prayatnataH // tribhiH puTaireva vraahsNjnyaiH|| 1 amlavarga-amlaveta, jambIrI nIbU, bijaurA nIbU, nAraMgI, tintaDI, imalIkA phala, cAMgerI, anAradAnA, karauMdA aura amlabeta / (ra. sA. saM.) For Private And Personal
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [takArAdi zuddha cAMdIko dADima aura kIkarake pattoMkI etena tArapatrANi lepayecchoSayettataH / lugadImeM rakhakara zarAvasampuTa meM banda karake barAha zarAvasampuTe teSAmUrkhAdho gandhakaM kSipet // puTameM phaMkanese 3 puTameM cAMdI bhasma ho jAtI hai| tAratulyaM tatastAni ruvA gajapuTe pacet / (2621) tAramAraNam (2) (anu.ta.ko.1) triMzadvanotpalaireva svAgazItaM samuddharet // tArapatrANi sUkSmANi kRtvA saMzodhya pUrvavat / cAra bhAga zuddha cAMdIke sUkSma patra, 1 bhAga tatsamau sUtagandhau ca kAJjikena vilepayet // zuddha haratAla aura 8 bhAga gandhaka lekara haratAlako sthAlyAM pacedinaM rudhvA bhasma syaattiikssnnvhninaa| jamborI nIbUke rasameM pIsakara cAMdIke patroMpara lepa bAlakaiNAkSi bimboSThi svarNakumbhakuce priye // karake sukhA lIjiye aura phira Upara nIce AdhA cAMdIke sUkSma patroM ko zuddha karake unake AdhA gandhaka rakhakara unheM zarAva sampuTa meM banda Upara unake barAbara pAre gandhakakI kajalIko karake 30 arane upaloM ( araNyotpala )meM gajapuTake kAJjImeM pIsakara lepa kara dIjiye aura phira unheM gar3hemeM phUMka dIjiye aura svAMgazItala hone para 4-5 kaparauTI kI huI hANDImeM banda karake 1 cAMdI bhasmako nikAlakara surakSita rakhiye / dina tIkSNAgni para pakAiye aura svAMga zItala (noTa-yadi eka bArameM bhasma na ho jAya honepara bhasmako nikAlakara surakSita rkhiye| to phira isI prakAra puTa denI cAhiye / ) (2622) tAramAraNam (3) (vR.yo.ta.ta.41) (2624) tAramAraNam (5) (ra.pra.su.a.4) tArapatrANi sUkSmANi kRtvA tattulyayoH pRthak / bhAgamekaM tu rajataM sUtabhAgacatuSTayam / satagandhakayostulyaM tAlayoH khlvsNsthyoH|| maIyedinamekaM tu satataM nimbuvAriNA // kalkaM kRtvA kumAryAdbhistena tAni mlepyet| peSaNAjAyate piSTidinaikena tu nizcitam / zarAvasaMpuTe rudbhavA triMzadvanyotpalaiH puTet // mUSAmadhye tu tAM mukkA hyadhove gandhakaM nyaset // evaM rajatamApnoti mRtiM vAradvayena vai|| bAlukAyantramadhyasthAM dinaikaM tu dRddhaagninaa| pArA aura gandhaka 1-1 bhAga tathA varkI pAcitAM tu prayatnena svAGgazItalatAM gatAm / haratAla 2 bhAga lekara tInoMko ghRtakumArIke rasameM tAlenAmlena sahitAM marditAM hi shilaatle| ghoTakara 1 bhAga cAMdIke zuddha sUkSmapatroMpara lepa kara tato dvAdazavArANi puTAnyatra pradApayet // dIjiye aura unheM zarAva sampuTameM banda karake 30 anena vidhinA samyagrajataM mriyate dhruvam // bana upaloM ( arane upaloM )meM phUMka diijiye| isI 1 bhAga zuddha cAMdIke patra yA cUrNa aura prakAra 2 puTa denese cAMdI bhasma ho jAtI hai| cAra bhAga pAreko ekatra milAkara nirantara eka (2623) tAramAraNam (4) (vR.yo.t.|t.41) dina nIbUke rasameM ghoTeM / isa prakAra ghoTanese eka tArapatraM caturbhAgaM bhAgaikaM zuddhatAlakam / hI dinameM donoMkI piTThI ho jAyagI / isa piTTIke etajjambIrajadrAvaiH kalkIkRtyAlakaM bhiSaka | barAbara AmalAsAra gandhakakA cUrNa lekara usameMse For Private And Personal
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / resaprakaraNam ] Upara nIce AdhA AdhA gandhaka dekara ukta piTThIko zarAba sampuTa meM banda kara dIjie aura sukhAkara eka dina tItrAgni para bAlukAyantra meM pakAiye | svAMgazItala hone para sampuTake bhItara se cAMdIko nikAlakara usameM usake barAbara va haratAla milAkara nIbU ke rasake sAtha ghoTiye aura TikiyA banAkara sukhAkara unheM zarAva sampuTameM banda karake gajapuTameM phUMka dIjiye / isI prakAra haratAlake sAtha 12 puTa denese avazya hI cAMdIkI uttama bhasma bana jAtI hai / (2625) tAramAraNam ( 6 ) (ra. pra. su. / a. 4; ra. ra. sa. pU. a. 5 ) tAramAkSikayozcUrNamamlena saha mardayet / triMzatpuTena tattAraM bhUtI bhavati nizcitam // zuddha cAMdI aura zuddha sonAmakkhIkA cUrNa samAna bhAga lekara nIbU ke rasameM ghoTeM aura TikiyA banAkara sukhAkara zarAba sampuTameM banda karake gajapuTameM phUMka deM / isI prakAra nIbUke rasameM ghoTakara 30 puTa denese cAMdI avazya mara jAtI hai / ( noTa - svarNamAkSika bAra bAra DAlane kI AvazyakatA nahIM hai, kevala pahilI bAra hI milAnI cAhiye | ) (2526) tAramAraNam (7) (ra. maM. a. 5) svarNamAkSikagandhasya samaM bhAgaM tu kArayet / arka kSIreNa sampiSTaM tArapatraM pralipya ca // puTena jArayettAraM mRtaM bhavati nizcitam // sonAmakkhI aura gandhaka samAna bhAga lekara donoMko Akake dUdhameM ghoTakara samAna bhAga cAMdIke zuddha patroMpara lepa kara dIjiye aura unheM sukhAkara Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 437 ] sampuTameM banda karake phUMka dIjiye / isI prakAra jaba taka cAMdI bhasma na ho jAya puTa dete rahiye / (2627) tAramAraNam ( 8 ) (zA. saM. / ma. kha. 11; bhA. pra. / kha. 1 ) snuhI kSIreNa sampiSTaM mAkSikaM tena lepayet / tAlakasya prakAreNa tArapatrANi buddhimAna || puTeccaturdazapuTaistAraM bhasma prajAyate // 1 bhAga svarNa mAkSikako 1 pahara zrohara ( sehuMDa - seMDa ) ke dUdha meM ghoTakara 3 bhAga zuddha cAMdI ke patroMpara lepa karake mUSAmeM banda karake 30 araNyopala ( arane upaloM ) meM phUMka dIjiye | svAMga zItala hone para nikAlakara punaH isI prakAra puTa dIjiye | isI prakAra 14 puTa denese cAMdI bhasma ho jAtI hai / (2628) tAramAraNam (9) ( anu. ta.; zA. saM. / ma. a. 11; bhA. pra. / khaM. 1; ra. ra. sa. pU. a. 5 ) bhAgaikaM tAlakaM mayAmamamlena kenacit / tena bhAgatrayaM tArapatrANi parilepayet // dhRtvA mRSApuDhe ruddhvA puTe triMzadvanopalaiH / samuddhRtya punastAlaM dattvA rudhvA puDhe pacet // evaM caturdazapuTaistAraM bhasma prajAyate // 1 bhAga haratAlako nIbU ke rasAdi kisI amla padArtha meM ghoTakara 3 bhAga zuddha cAMdIke sUkSma patroMpara lepa kara dIjiye aura unheM mUSAmeM banda karake 30 banopala ( arane upaloM ) meM phUMka dIjiye | isI prakAra bAra bAra haratAla dekara 14 puTa denese cAMdI kI bhasma vana jAtI hai / For Private And Personal
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 438 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi ( noTa-jaba puTa lagAnese cAMdIke patroMkI | ( noTa--kisI kisI granthameM pratyeka vastumeM adhapakI bhasma bana jAya aura vaha patroMke rUpameM sAta sAta bAra bujhAneko likhA hai|) na raheM to haratAlako usa cUrNake Upara nIce (2631) tArasya vizeSazodhanam rakhakara puTa denI cAhiye athavA cAMdIke sAtha hI ( A. ve. pra. / a. 11 ) kisI amla padArthameM dhoTakara TikiyA banAkara tailatakrAdizuddhasya rajatasya vizeSataH / sukhAkara sampuTameM banda karake puTa denI caahiyeN|) zodhanaM munibhiH proktaM tadyathAvanigadyate // (2629) tArazodhanam (ra.ra.sa.pUrva.a.5) patrIkRtaM tu rajataM prataptaM jAtavedasi / nAgena TaGkaNenaiva vApitaM zuddhimRcchati / nirvApitamagastyasya rase vAratrayaM zuci // tAraM trivAraM nikSiptaM taile jyotiSmatIbhave // cAMdIke patroMko taila takrAdimeM zuddha karaneke pazcAt unheM agnimeM khUba tapA tapAkara tIna bAra samAna bhAga cAMdI aura sIseko pighalAkara agastike rasameM bujhAnese vaha zuddha ho jAte haiN| ekatra milAveM phira usameM suhAgA DAlakara agnimeM tapAkara mAlakaMganIke tailameM bujhAveM / isI prakAra (2632) tArasundarIvaTI (rasasAra / pa.24) tAraM kAntaM vyoma vaGgaM tAvadbhAgaM ca mUtakam / tapA tapAkara 3 bAra bujhAnese cAMdI zuddha ho gandhakena samAyuktaM cakrayantre sthirIkRtam // jAtI hai| kSurako gokSuraH kacchuH zatamUlI balAtrayam / (noTa-sIsA kevala pahilI bAra hI milAnA ebhirvaddhA vaTI zreSThA sundarI tArasaMjJakA // cAhiye bAda ko nahIM; aura suhAgA hara bAra ramedrAmAzataM rAtrau durdaNDavihitendriyaH / DAlanA cAhiye / ) valIpalitanirmukto dIrghAyurjAyate naraH // (2630) tArazodhanam ___cAMdIbhasma, kAntaloha-bhasma, abhrakabhasma, (zA. saM. / ma. kha. a. 11; bhA. pra. / kha. 1; vaGgabhasma aura zuddha pArA tathA zuddha gandhaka samAna yo. ta. / ta. 17; ra. ra. s.| pU.khaM. a. 5) / bhAga lekara sabako ghoTakara mahIna kajjalI banA svarNatArAratAmrAyaHpatrANyagnau pratApayet / lIjiye phira use sampuTameM banda karake catra yantrameM niSizvettaptatatAni taile take ca kaanike|| pakAiye aura phira svAMga zItala hone para nikAla " gomUtre ca kulatthAnAM kaSAye ca tridhA tridhaa| kara 1-1 dina tAlamakhAnA, gokharU, kauMcake bIja aura tInoM prakArakI balA (kharaiTI, gaMgerana, evaM svarNAdilohAnAM vizuddhiH saMprajAyate / / kaMghI )ke kAtha tathA zatAvarIke rasameM ghoTakara svarNa, cAMdI, pItala, tAmra aura lohake goliyAM banA lIjie / patroMko agnimeM tapA tapAkara 3-3 bAra tilake isake sevanase saiMkar3oM striyoMke mAtha ramaNa taila, takra, kAJjI, gomUtra aura kulathIke kvAthameM . karanekI zakti aura balIpalita-rahita dIrghAyu prApta bujhAnese vaha zuddha ho jAte haiN| | hotI hai| For Private And Personal
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [439] ( mAtrA--2-3 rattI / pAnameM rakhakara agnimAMdya, arza, grahaNI, kRmiroga, gulma, udararoga, khAnA cAhiye / ) amlapitta aura sthUlatAkA nAza hotA hai / (2633) tArAmaNDUram isake sevanakAlameM zuSka zAka, vidAhI amla ( ra. kA. dhe.; vaM. se.; yo. ra.; ra. caM.; ra. ra.; aura kaTu (carapare) padArtha sevana na karane caahiye| ga. ni.; ca. da.; vai. raha.; bhai. ra.; vR. maa.| yaha paktizUla aura sAdhAraNa zUnameM vizeSa zUlA.; yo. t.|t. 44 ; vR. yo. t.|t. 95) upayogI hai| viDaGgaM citrakaM cavyaM triphalA tryUSaNAni c| (2634) tAlakarAjarasaH (r.pr.su.|a.8) nava bhAgAni sarvAni loha kiTTasamAni ca // vaGgaM cAbhraM zodhitaM tAlakaJca gomUtraM dviguNaM dattvA mUtrAdviguNitam guDam / sUtaM zuddhaM vatsanAbhaM tathaiva / zanairmedvagninA paktvA susiddhaM piNDatAM gatam // sauvIrAkhyaM TaGkaNaM vyoSasajhaM snigdhabhANDe sunikSipya bhkssyetkolmaatryaa| vaGgaM yugmaM bhAgamatraiva kuryAt / / pAGmadhyAntakrameNaiva bhojanasya ca yojitH|| abhraM kuryAnnetrabhAgaJca samyak yogo'yaM zamayatyAzu paktizUlaM sudAruNam / mRtAccaikaM tAlakAdvai tribhAgAn / kAmalApANDurogazca zothaM mandAmitAmapi / nAbhAccaika TaGkaNAdvedabhAgAn arzAsi grahaNIrogaM kRmigulmodarANi ca / sauvIrAdvau kalpanIyau hi bhAgau // nAzayedamlapittazca sthaulyaM cApyapakarSati // khalve madya sarvamekatra vajrIvarjayecchuSkazAkAni vidAhyamlakaTUni ca / kSIre cArke vAsarakaM prayatnAt / paktizUlAntako hyeSa guDo mnndduursNjnykH|| pazcAt kSepyaM kAcakUpyAM hi sarva zUlArtAnAM kRpAhetostArayA prikiirtitH|| kUpIvaktraM tAmrapatreNa rundhyAt / / _ bAyabiDaMga, cItA, cavya, hara, baher3A, AmalA, mudrAM kRtvA pAcayitvASTayAmAn soMTha, mirca, pIpala / pratyeka 1-1 bhAga / maNDUrakA zItaM jJAtvA pUrvavanmardanIyam / zuddha cUrNa 9 bhAga / gomUtra 36 bhAga aura gur3a evaM kuryAt trIMzca vArAn vizuddhaM 72 bhAga lekara, cUrNa yogya auSadhoMkA cUrNa kalkaM jAtaM SoDazAMsena tAmram // karake sabako ekatra milAkara mandAgni para pkaaeN| zubhraM datvA sarvarogapraNAzam jaba gAr3hA ho jAya to agnise utArakara AdhA | ___ kuryAccaitad bhASitaM bhairaveNa / AdhA karSa ( 7 // mAze )ke modaka banA liijie| sevyaM vallaM varSametatprayatnAinheM bhojanake pahile, madhya aura antameM vRddhatvaM no jAyate sarvakAlam // sevana karanese paktizUla, kAmalA, pANDu, zoSa, vaGgabhasma 2 bhAga, abhrakabhasma 2 bhAga, 1 mUtrArddhakaguDAnvitamiti pAThAntaram / For Private And Personal
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 440 ] zuddha pArA 1 bhAga, zuddha haratAla 3 bhAga, zuddha vanAga ( mIThA teliyA) 1 bhAga, suhAgA 4 bhAga, sauvIrAnJjana 2 bhAga aura trikuTA 4 bhAga lekara prathama pAre aura haratAlako ekatra ghoTeM phira usameM anya auSadhiyAM milAkara 1-1 dina thohara ( seMDa ) ke dUdha aura Akake dUdhameM ghoTakara sukhAkara kaparamiTTI kI huI AtazI zIzI meM bharakara usake mukhapara zuddha tAMbekA patra Dhakakara sandhiko gur3a cUne se banda karake usapara bhI 3-4 kaparamiTTI kara dIjiye, aura sukhAkara bAlukAyantra meM 8 pahara taka pakAiye phira zIzIke svAMga zItala hone para usake bhItarase auSadhako nikAlakara punaH thohara aura Akake dUdhameM ghoTa kara ukta vidhise 8 pahara taka bAlukAyantra meM pakAiye | isI prakAra 3 bAra pAka kIjiye / tAmrakA patra hara bAra badalanA nahIM cAhiye balki eka hI patra tInoM bAra zIzI muMhapara DhakanA cAhiye / antameM zIzImeMse auSadha nikAlakara surakSita rakkheM aura tAmrapatrakA jitanA bhAga bhasma hokara zveta ho gayA ho use alaga nikAlale uparokta zIzIvAlI auSadha meM usakA 16 vAM bhAga yaha tAmra bhasma milAkara ghoTakara khakheM / isameMse nityaprati 3 rattI auSadha sevana karane se samasta roga naSTa hote haiM / yadi ise 1 varSa taka nirantara sevana kiyA jAya to kabhI bur3hApA nahIM AtA / bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH / takArAdi asya guJjAdvayaM hanti vAtikaM paittikaM jvaram // zItajvaraM vizeSeNa tRtIyakacaturthakau // / (2635) tAlakAGko rasaH (ra.rA. suM, bhai.ra. |jvraa.) tAlakasya ca bhAgau dvau bhAgantutthasya zuktikA cUrNakAnAM caturbhAgaM mardayetkanyakAdravaiH || yAmaikena tataH pazcAt rudhvA gajapuTe pacet || Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zuddha va haratAla 2 bhAga, tuttha ( nIlAthothA) aura sIpa 1-1 bhAga tathA ( be bujhA ) cUnA 4 bhAga lekara sabako 1 pahara ghRtakumArIke rasameM ghoTakara TikiyA banAkara sukhA lIjie aura sampuTa meM banda karake use sukhAkara gajapuTameM phUMka dIjie / sampuTake svAMga zItala honepara usameM se auSadha nikAlakara pIsakara rakhiye / isameMse 2 rattI davA khAne se vAtaja, pittaja aura vizeSakara tRtIyaka ( tijArI ) aura cauthiyA ityAdi zItajvara naSTa hote haiN| (se. vi. - auSadha jvara Anese 3-4 ghanTe pahile khAMDameM milAkara khAnI caahiye| isase kisI kisIko ulTI honA sambhava hai / jvarakA samaya bIta jAneke 2 - 3 ghanTe bAda dahIbhAtakA pathya denA cAhiye / ) (noTa - isa 'tAlakA rasa' tathA Age likhe huve 2 prakAra ke 'tAlakAdi jvarAGkuza' rasoM ke upAdAna lagabhaga samAna hI haiM, parantu thor3A thor3A antara honese bhI guNoM meM vizeSa antara honA sambhava hai isa liye tInoM pATha pRthak pRthak diye gaye haiM / ) ( 2636) tAlakAdiguTikA | ( ra. rA. suM. / vA. vyA. ) tAlakaM gandhasUtaJca zuddhaM daradaTaGkaNam / tryUSaNaM samabhAgAni sarvamekatra mardayet // bhAvanaikA pradAtavyA Ardrakasya rasena ca / mudgapramANAM vaTikAmekAM prAtaH prabhakSayet // prasUtivAtarogaghnaM mandAgniM grahaNIM tathA / ileSmanaM viSamaJcaiva zItajvaraM vinAzanam // For Private And Personal
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam dvitIyo bhaagH| [441] Vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvwwwwwwwwwwwwww. zuddha haratAla, zuddha gandhaka, zuddha pArada, zuddha | ho jAya to cane barAbara goliyAM banAkara rkkheN| hiMgula (zaMgarapha), suhAgekI khIla aura trikuTAkA inameMse 1-1 golI khAMDake sAtha denese cUrNa samAna bhAga lekara prathama pAregandhakakI zItajvara avazya naSTa hotA hai / kajalI banA lIjiye tatpazcAt anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara 1 dina AdAke rasameM ghoTakara mUMga (2638) tAlakAdiSvarAGkuzaH (r.raa.su.|jv.) ke barAbara goliyAM banA liijiye| tAlakaM zuktikAcUrNa tulyaM tatrobhayorapi / ___inameMse eka eka golI prAtaHkAla sevana navamAMzaM ca tutyaM syaanmrdyetknykaadvaiH|| karanese prasUti roga, vAtavyAdhi, agnimAMdya saMgrahaNI, tattu saMzuSkamupalairvanyairgajapuTe pacet / .. kapha, viSamajvara aura zItajvara naSTa hotA hai| zItaM tacUrNaye pUrNa guJjAmA sitAyutam / / (2637) tAlakAdijvarAGkazaH prabhAte bhakSayet tena yAti zItajvaraH kSayam / (ra. rA. suM. / jva. ) | vAntirbhavati kasyApi kasyApi na bhvtypi|| eka karSa bhavettAlaM dvikarSa tutthakaM bhavet / ekena divasenaiva zItajvaraharaM param / / SaT karSA bhRSTazuktInAM cUrNamekatra kArayet // madhyAhnasamaye pathyaM bhaktaM zikhariNIyutam // dhattarapatrasvarasairmardayedyAmamAtrakam / zuddha varkI haratAla 9 bhAga, sIpakA cUrNa nidhAya bhAjane lauhe sammadya kramazo budhaiH|| 9 bhAga aura nIlAthothA (tuttha) 2 bhAga lekara uparyagneH sthApayitvA tadrasaM zoSayedbhiSak // sabako (1 pahara) ghIkumAra (gvArapAThA) ke rasameM punaH paryuSitaM mAtagRhItvA kishcidmitH| ghoTakara TikiyA banAkara sukhA leM aura use sampuTa koSNaM kRtvA kalkametattato vaThyaH prsaadhitaaH|| meM banda karake vanya upaloM (arane upaloM) kI caNakamamitAstAsAmekA zarkarayA sh| AgameM gajapuTameM phUMka deM / sampuTake svAMgazItala zItajvaraM nihantyeSa sarva nAstyatra sNshyH|| honepara usameMse auSadhako nikAlakara pIsakara rkkheN| zuddha varkI haratAla 1 karSa (1 / tolA ), isameMse 1 rattI cUrNa mizrIke sAtha prAtaHkAla zuddha nIlAthothA (tuttha) 2 karSa aura sIpakI bhasma khilAnese zItajvara ekahI dinameM naSTa ho jAtA 6 karSa lekara sabako 1 pahara dhatUreke pattoMke | hai| isase kisI kisIko ulTI ho jAtI hai| rasameM ghoTakara loheke pAtra meM DAlakara agnipara rakkheM aura jaba taka saba rasa na sUkha jAya taba pathya-madhyAhnameM zikharana aura bhAta khilaaeN| taka barAbara ghoTate raheM / rasa sUkha jAne para ghoTanA (noTa-rasakAmadhenukA jvarAdhikArakA 'cintAbanda kara deM aura auSadhako kar3AhImeM hI rahane deN| maNirasa' bhI lagabhaga isI ke samAna hai usameM __ dUsare dina usameM thor3AsA dhatUrekA rasa aura haratAla 1 bhAga, tuttha 2 bhAga aura cUnA 3 bhAga milAkara punaH garma kareM aura goliyAM banAne yogya par3atA hai| zeSa nirmANavidhi isIke samAna hai|) bhA0 56 For Private And Personal
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 442 ] (2639) tAlakAdivaTI ( ra. caM; vR. ni. ra. / zItapittA. ) tAlaM rasenASTaguNaM jayAM ca vimartha yatnAguTikA guDena / nivadhya tAM sevaya mAsayugmaM ta- bhaiSajya - www.kobatirth.org bhArata - ratnAkaraH dinodaye sparzavikAranutyai // zuddha va haratAla 8 bhAga, rasasindUra aura bhAMgakA cUrNa 1 - 1 bhAga lekara sabako acchI taraha kharala karake ( samAna bhAga) gur3a meM milAkara goliyAM banAleM / inheM do mAsa taka prAta: kAla sevana karane se kuSTaroga naSTa hotA hai 1 ( mAtrA 4 rattI / anupAna uSNajala | ) (2640) tAlakezvararasaH (1) (vai. raha. / kuSTa) palAzajaTAvalkalaM saMzoSya bhasma kArayet tadbhasma paJcaviMzatipalaparimitaM tanmadhye prakRSTatAlakam paJcaviMzatimASakaparimitaM khaNDazaH kArayitvA bhasmanA saha mizrayet / nUtanahaNDikAyAM dRDhaM yathAsyAdevaM rakSayet; haNDiko pari zarAvaM datvA vinA mudrAM cullyAM sthApayet, yAmadazakaparyantaM haThAgninA dAhayet; samyagdagdhaM jJAtvA vastrapUtaM kArayet / tadbhasma raktikAdvayaparimitamadagdhajIrakacUrNamASaM parimitamekIkRtya parNakhaNDena saha bhakSayet / zItalajalamanupAyayet pathyaM caNakacUrNa caNakaroTikAM bharjitacaNakaM vA dApayet / evaM maNDalaparyantaM bahuvAtAtapo varjayet: tadASTAdaza kuSThavividhavAtazoNitavividhatraNaprameha piDikAmavAtavyAdhyAdInnAzayet / anubhUto'yaM prayogaH || [ takArAdi palAza (DhAka) kI sUkhI huI chAkI bhasma 25 pala (125 tole) lekara kapara miTTI kI huI hADI meM isameM se AdhI bhasma bharakara usapara 25 mAze (31 / mAze - 2 // tole lagabhaga ) zuddha varkI haratAlake Tukar3e rakhakara Upara se zeSa bhasma bharakara usapara zarAva Dhaka deM aura usakI sandhiko banda kiye binA hI cUlhepara car3hAkara daza pahara tIvrAgni para pakAeM, tatpazcAt hANDIke svAMgazItala honepara usake bhItara se haratAlako nikAlakara pIsakara kapara chana karake rakkheM / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir isa bhasmameMse 2 rattI lekara 1 mAze binA bhune jIrake cUrNa meM milAkara pAna meM rakhakara khilAeM aura Uparase ThaNDA pAnI pilAeM / pathyameM kevala bhune canekA ATA, canekI roTI aura bhUne huve cane deM, aura adhika vAyu tathA dhUpAdise parahez2a karAeM / isa prakAra ise 48 dina taka sevana karane se 18 prakArake kuSTha, vAtarakta, aneka prakArake braNa, prameha piDikA aura vAtavyAdhi Adi roga naSTa hote haiM / yaha prayoga anubhUta hai / ( 2641) tAlakezvararasaH (2) ( ra. ra. sa. / u. khaM. a. 20 ) mUtraM gavAM SoDazabhAgamAnaM nidhAya bhANDe'tha pidhAya tasmin / dIpAninA tatparizoSya sarva mUtraM tatastAlakazuddhatA syAt // vIrya purA reriha nAgatulyaM bhAgadvayaM cApyatha tAlakasya / zuddhena nAgena raso vizuddho vimardanIya haritAlakaJca // For Private And Personal
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] dvitIyo bhaag| [443] latastu jambIrarasena sarva vimardanIyaM tridinaM trivAram / bhAvyaM kumAryAH salilena bhRGga vajrAhakandena ca vArayugmam / / kuSThe dadItAsya rasasya balla___trayaM rasairAIkajaivijetum / zAkhAsu pakatvamatho suSupti ___stambhaM ca manyAsvatha maNDalAni // gavAM payaHzarkarayA sameta stambhAtireke sati sanniyojyam / audumbaraM hanti sitAmadhubhyAM __kRSNaM ca kuSThaM triphalArasena / / guDAIkAbhyAM gajacarmasidhma vicacikAsphoTavisarpadadan / nihanti pANDaM vividhAM vipAdIM saraktapittaM kaTukIsitAbhyAm // rogeSu sarveSvapi vAsarANi trisaptasaMkhyAni rasa prdeyH| rasaprayogAvasito suSuptyAM kAthaM pibecchinnaruhAsanottham // mAsadvayaM mudghRtAnvitAnnaM pathyaM tatodumbarabheSajAnte / aGgAni pazcAni palonmitAni dadyAdariSTasya tathA'DhakInAm / / kAthena yuktaM saghRtaudanaM c| pathyAya kRSNeSyatha kRSNavarNe / rasAvasAne sitayAsametAM __palonmitAmAmalakI pradadyAt // annaM samudnaM saghRtaM niyojyaM mAsadvayaM syAdatha vA vicihnam / rasaprayogAvasitau prayujyA daGgAni paJcasravaniHsRtAni // pAdonmitAnIha ca mAsayugma pathyAya dugdhaudnmaaddiit| syAttAlakezAkhyarasaprayoge takaM hi mAsaM ca vivarjanIyam // varkI haratAlako 16 gune gomUtrameM, baratanakA mukha bandakarake mUtra jala jAne taka pakAveM / tatpazcAt 2 bhAga yaha haratAla aura 1-1 bhAga rasa sindUra tathA sIsAbhasma lekara sabako ekatra ghoTakara kajalI banAiye aura phira use 3-3 dina jambIrI nIbU tathA ghRtakumArI (gvArapAThA) ke rasameM aura 2-2 dina bhaMgare tathA banasUraNa ke rasameM ghoTakara 3-3 rattIkI goliyAM banA liijiye| inameMse pratidina 3-3 golI adrakake rasa ke sAtha denese zAkhAgata pakA huvA kuSTha, suSupti (sunnabaharI), manyAstambha aura maNDalakuSTha naSTa hote haiM / yadi stambha adhika ho to mizrI milAkara gAyakA dUdha pilAnA cAhiye / ___ ise mizrI aura zahada ke sAtha denese audumbara / kuSTha; adrakake rasa aura gur3ake sAtha denese gaja carma, sidhma, vicarcikA, visphoTa, visarpa aura dAda naSTa hote haiM, tathA mizrI aura kuTakIke raseM. ci. ma. aura ra. kA. dhe. meM sIsAbhasma 1 zANa, gandhaka 1 to likhI hai zeSa prayoga lagabhaga samAna hai / aura haratAla 2 niSka For Private And Personal
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir takArAdi AAAAAAAAAAAAAAAAARAMMAA AMANA [444] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| kAthake sAtha denela pANDu, vipAdikA (bivAI) | vallamAtraM samaricaM guDena saha bhakSayet / aura rakta pitta naSTa hotA hai| tatra tailaM tailapakkamannaM paryuSitaM dadhi / kRSNakuSTha aura suSuptimeM yaha rasa sevana karAyA varjayediti keSAzcinmate zItajvaraM jayet / / jApa to usake sAtha giloya aura asanAkI chAla zuddha haratAla aura zuddha bhilAve samAna bhAga kA kAtha pilAnA caahiye| lekara sabako ekatra kUTakara 3 dina taka Akake ___ yaha rasa sabhI rogoMmeM 21 dina taka sevana dUdhameM acchI taraha ghoTakara TikiyA banAveM aura karAnA caahiye| use sukhAkara miTTIke zarAvoMmeM banda karake Upara yadi ise udambarakuSThameM prayoga kiyA gyaa| acchI taraha kaparauTI karadeM aura sukhAkara laghupuTameM ho to auSadha banda karaneke bAda bhI do mAsa taka phUMka deN| jaba sampuTa svAMga zItala ho jAya to mUMgakI dAla bhAta aura ghRta hI khilAnA cAhiye / usameM se auSadhako nikAlakara pIsakara rakheM / __ kRSNavarNake kuSThameM nImake paJcAGga aura ara- isameMse 3 rattI auSadha kAlomircake, cUrNa harake paJcAGgakA kAr3hA banAkara usake sAtha rasa aura gur3ake sAtha milAkara khilAnese zItajvara sevana karAnA aura pathya meM ghRtayut bhAta denA naSTa hotA hai| caahiye| ___kinhIM kinhIMkA mata hai ki isapara taila yaha rasa cAhe jisa rogameM kyoM na sevana | aura tailameM banA huvA pakkAnna tathA bAsI dahIse karAyA jAya isake khilAneke pazcAt 5 tole / parahez2a karanA caahiye| Amaleko pIsakara mizrI milAkara khilAnA cAhiye tAlakezvararasaH aura sAdhAraNataH pathyameM mUMgakI dAla, bhAta aura / (ra.caM.;dhanvaM. r.raa.su.,r.kaa.dhe.;r.saa.sN.|vaatvyaa.) ghI denA cAhiye / yadi zarIra kAlA ho jAya to tAlakAdivaTi saM. 2639 dekhiye / usameM 2 mAsa saka vikaGkatake paJcAGgakA kAtha pilAnA | haratAla 8 bhAga par3atI hai parantu isameM 1 bhAga aura pathyameM dUdha bhAta denA cAhiye / | par3atI hai| zeSa prayoga samAna hai| isa rasako sevana karaneke pazcAt 1 mAsa (2643) tAlakezvararasaH ( 4 ) taka taka na pInA caahiye| ( bhai. ra.; dhanvaM, / kuSThA.) (2642) tAlakezvararasaH (3) dadrughnavANAGkirasaM datvA tAlaM sucUrNitam / (ra. kA. dhe. / jvara.) punaHpunazca sammaghe zuSkaM kRtvA puTe dahet // muzuddhatAlakasamaM vIjaM bhallAtakasya c|| dRDhasthAlyAM dhRtaM kSAraM plaashshcaapyupdhiH| mardayedarkadugdhena vAsaratritayaM dRDham // | tato jvAlA pradAtavyA dinarAtraM mRtaM bhavet // mRnmUpAsampuTe sampuTaM kRtvA veSTayenmRtikApaTaiH / zuklavarNa yadA ca syAdagnau datte na dhUmrakam / laghupuTaM dadItAsya svAGgazItaM vicUrNayet // tadA jJAtaM mRtaM tAlaM sarvakuSThavinAzanam // For Private And Personal
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| - [445] ... . vvvvvvvv..... .varovarvvvvvvviruvanwww.vvvvvve galatkuSThaM vAtaraktaM tAmravarNazca maNDalam / vipaddhaNDikAmadhye palAzakSAramadhyagam / zItapittamahAdadrucchuchundaravinAzanam // yAmAndvAdaza zIte'smin prayojyaM rktikaadvym|| pathyaM masUraM caNakaM mudgasUpaM yathecchayA // hantyaSTAdaza kuSThAni romavidhvaMsanaM tathA / (Ti. atidRSTaphaloyaM phiriGge mtH|| dvividhaM vAtaraktazca nADIduSTavraNAni ca // zuddha varkI haratAlako pIsakara (7-7 bAra) kuSmANDa ( peThe )ke rasa, triphalAke kAtha, paMvAr3a aura zaraphoMkeke rasameM acchI taraha kharala taila, ghRtakumArI ( gvArapAThA )ke rasa aura kAjImeM karake TikiyA banAeM aura use sukhAkara kapar3a 1-1 roz2a ghoTI huI haratAla 1 bhAga, zuddha miTTI kI huI maz2abUta hANDImeM DhAkakI rAkhake | gandhaka 1 bhAga aura zuddha pArada : bhAga lekara bIcameM rakhakara usake muMhako zarAvase Dhakakara aura | tInoMkI kajalI banA lIjiye aura phira use usapara kaparamiTTI karake sukhAkara cUlhepara car3hAkara 3-3 dina bakarIke dUdha, nIbUke rasa aura ghRtausake nIce 24 ghanTe agni jalAveM aura phira kumArIke rasameM ghoTakara TikiyA banAkara sukhA hANDIke svAMga zItala honepara usameMse haratAla- lIjiye tathA use kaparauTI kI huI hANDImeM DhAka bhasmako nikAlakara pIsaleM / haratAlako mRta usa (palAza )kI rAkhake bIcameM rakhakara use mukha samaya samajhanA cAhiye ki jaba usakA raMga sapheda banda kiye binA hI cUlhepara car3hAkara 12 ho jAya aura use agnipara DAlanese dhuMvA na nikle| paharakI agni dIjiye aura hANDIke svAMga zItala isa prakArakI haratAlabhasma samasta kuSToMkA nAza honepara usameMse haratAla bhasmako nikAlakara pIsakaratI hai| kara rkhiye| isake sevanase galatkuSTa, vAtarakta, tAmravarNakA isameMse 2 rattI auSadha nityaprati (vRtAdike kuSTha, maNDala kuSTha, zItapitta, dadru aura chuchundarakA sAtha ) sevana karanese aThAraha prakArake kuSTha, nAza hotA hai, AtazakameM isakA vizeSa phala | indralupta, do prakArakA vAtarakta aura duSTa nAr3IbraNa dekhA gayA hai| ( nAsUra ) naSTa hotA hai| pathya--icchAnusAra masUra, mUMgakI dAla aura tAlakezvararasaH (ra.ciM. sta.4;ra.kA.dhe.ku.) canekI roTI khAnI caahiye| kuSTaharitAlezvararasa saM. 1031 dekhiye / (2644) tAlakezvararasaH (5) (2645) tAlakezvararasaH (6) (bhai. ra.; dhanvaM. / kuSTa.) ( vR. ni. ra. / vAtarakta.; ra. ra. / kuSTha.) kUSmANDatriphalAtailakanyAkAJjikabhAvitam / tAlakasya tu yasyeha patrANi syuH pRthak pRthak / tAlakaM tulyagandhaM sthAdarddhapAradamarditam // abhrakasyeva tadgrAhya haritAlaM vicakSaNaiH / / ajAkSIreNa nimbUkakanyAtauyairdinatrayam / punarnavAyAH svarase tAlakaM tadvimardayet / pratyekaM bhAvayecchupkaM cakrikAkAratAGgatam // dinamekaM tatastasmin ghanatvaM gamite sati // For Private And Personal
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [446] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi kurvIta cakrikAM tAntu shossyetsmygaatpe|| honepara usameMse haratAla bhasmako nikAlakara punarnavAsamastAGgakSAraiH sthAlIM galAvadhim // pIsakara rakhiye / pUrayettu tataH kSAraM dRDhayetpIDanena hi / isakA nAma ' tAlakezvara rasa ' hai| isameMse kSArasyopari tAM samyak dtvaatttaalckrikaam|| pratidina 1-1 rattI auSadha guDUcyAdi gaNake tata AcchAdanaM datvA mudrAM kRtvA vishossyet| vAthake sAtha sevana karanese upadrava sahita vAtarakta, sthAlI culyAM nidhAyAgnimamandaM jvaalyedbhissk|| aThAraha prakArake kuSTa, bhayaGkara phiraMga roga (Ata-- nirantaramahorAtraM paJcakaM tena sidhyati / zaka ), visarpa, maNDala, khujalI, pAmA, visphoTaka, . svAgazItaM samuttArya gRhNIyAt rasamuttamam // vAtarakta tathA anya kitanehI roga naSTa hote haiN| tAlakezvaranAmAyaM raso guJjAmito'zitaH / isa rasake sevana kAlameM khaTAI aura namaka guDUcyAdikaSAyeNa gadAnetAnvinAzayet // tathA kaTurasavAle ( carapare ) padArthoM (mircAdi)se sopadravaM vAtaraktaM kuSThAnyaSTAdazApi ca / parahez2a karanA aura dhUpameM tathA agnike pAsa na phiraGgadezajaM jantorhanti rogaM sudustaram // jAnA cAhiye / yadi namaka chor3anA asambhava ho visarpa maNDalaM kaNDUM pAmAM visphoTakaM tthaa| to seMdhA namaka khAnA cAhiye / vAtaraktakRtAnrogAnanyAnyapi vinAzayet // (2646)tAlakezvararasaH (7) etadbheSajasevI tu lavaNAmlau vivarjayet / / (ra. ciM. / stava. 2; ra. kA. dhe. / kuSTha) tathA kaTurasaM vahnimAtapaM dUratastyajet // gRhItvA kanyakAmUlaM nivraNaM sthUlarUpiNam / lavaNaM yaH parityaktuM na zaknoti kathazcana / / nirdoSa tAlakaM tasya madhye datvA vimudrayet / / sa tu saindhavamaznIyAnmadhuroparaso hitH|| haNDikAyantramadhyasthaM kriyate sandhirodhanam / __ jisake abhrakake samAna patra utarate hoM aisI dinamekaM bhavedagniH zItalaM tata uddharet / / haratAlako 1 dina punarnavAke rasameM ghoTakara TikiyA bhasmamUtaM tadardhAzaM kRtvA tatpUrvavaddhatam / banAkara dhUpameM sukhA lIjiye / phira eka majabUta vipAcya haNDikAyantre svAMGgazItaM tadAnayet / / aura kaparamiTTI kI huI hANDImeM galetaka punarnavAke ekAca guJjikAMkuSThe guDAntarvinivezya tAm / pazcAGgakI rAkha bharakara use hAthase acchI taraha dIyate pratyahaM pathyaM sevanAdvajati sphuTam // dabA dIjiye aura usapara ukta TikiyAko rakhakara kuSThazca dehasaMvyAptaM zirAdRzyaM vibhISaNam / hANDIke mukhapara zarAva Dhakakara usakI sandhiko ghATalaM viSamaM prAyo brahmahatyAdisambhavam // gur3a cUnese banda kara dIjiye / aba isa | nAzayedacireNaitacchatajanmasamudbhavam / hANDIko bhaTTIpara car3hAkara nirantara 5 dina taka matimadbhiH prayogo'yaM cintanIyaH punaH punH|| tIbrAgni dIjiye / tatpazcAt hANDIke svAMgazItala / ataH paraM na cehAsti kuSThanAzanamauSadham / 1 guDUcyAdigaNa- prayoga saM. 1206 dekhiye / . . For Private And Personal
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / rasaprakaraNam ] ghRtakumArI ( gvArapAThA ) kI moTI aura kRmi ityAdise rahita jar3a lekara eka taraphase jarAsI kATakara usake bhItara gar3hA kareM aura usameM zuddha varkIharatAlakI DalI rakhakara usake mukhapara dhIkumArakI jar3akA vahI kaTA huvA Tukar3A lagAkara usapara 3-4 kaparauTI kara dIjiye / tatpazcAt eka kapara miTTI kI huI hANDImeM ise ( DhAka kI rAkha ke bIca meM ) rakhakara hANDIke mukhako zarAvase Dhakakara sandhiko gur3a cUne Adise banda kara dIjiye aura use cUlhe para car3hAkara usake nIce 9 dina agni lagAiye / tatpazcAt hANDIke svAMga zItala hone para usameMse haratAlako nikAlakara usameM usase AdhI pArada bhasma ( abhAva meM rasasindUra ) milAkara ( ghIkumArake rasa meM ghoTakara, TikiyA banAkara, sukhAkara ) use pUrvavat ghIkumArakI jar3ake bhItara rakhakara aura hANDImeM banda karake 1 dina pakAiye | jaba hANDI svAMga zItala ho jAya to usameM se airat nikAlakara pIsakara rakhiye / isameM se nityaprati 1 rattI davA gur3a meM milAkara khilAne aura pathya pAlana karanese bhayaGkara kuTha ki jo samarata zarIrameM vyApta ho aura jisameM zirAeM dIkhatI hoM, jo brahmahatyAdi pApoMse utpanna huvA ho vaha bhI naSTa ho jAtA hai / kuTake liye saMsAra meM isase acchI auSadha nahIM hai / (2647) tAlakezvararasaH ( 8 ) (ra. kA. . / ku. ) tAlakaM niSkamekantu triguNaM lavaNaM tathA / bhRGgarAjarasenaiva bhAvanAH sapta dApayet // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 447 ] dinasaptapramANena chAyAyAM zoSayettathA / tasya guJjApramANena guTikAM kArayettataH // tAlakezvaranAmA'yaM vAtarakte pradApayet / sarvakuSTheSu dAtavyaH saptasaptadinAvadhi || vidAheSu ca sarveSu chAgIkSIreNa saMyutam / zUnyaM ca maNDalaM kuSThaM zvetakuSThaM tathaiva ca // aSTAdazavidhaM kuSThaM nAzayennAtra saMzayaH // varphI haratAla bhasma 1 bhAga aura seMdhA namaka kA cUrNa 3 bhAga lekara sabako 1 dina bhaMgare ke rasa meM ghoTakara chAyA me sukhAveM / isI prakAra bhaMgareke rasakI sAta bhAvanA dekara 1-1 rattIkI goliyAM banA lIjiye / ise sAta dina taka sevana karane se vAtarakta tathA zUnyatA, maNDalakuSTa, aura zvetakuSThAdi samasta prakArake kuSTha naSTa hote haiN| 1 ise vidAha meM bakarI ke dUdha ke sAtha denA caahiye| ( sAdhAraNa anupAna -ghI ) (2648) tAlakezvararasaH (9 ) ( ra. kA. . / kuSTha. ) sUtAdvAvavalagujA strINi kaNA vizvAtrikaM trikam sArdhako brahmaputrasya maricasya catuSTayam // ekaiko nimbadha tUravIjayorgandhakAttrayaH / jAtITaGkaNatAlAnAM bhAgAH daza daza smRtAH // yuktyA sarva mardayitvA zivAsvarasabhAvitam / sAndraM vibhAvayed dhUrttarasAdarddhapuTitaM bhaved // rasakuSThaharaH sevyaH sarvadA bhojanapriyaiH / devadevamuniproktaH sarvakuSThavinAzakaH / / zuddha pArA 2 bhAga, bAbacI 3 bhAga, pIpala aura soMTha 3-3 bhAga, brahmaputra viSa ( abhAva meM For Private And Personal
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vvvvvvvvvvvvinAAAAwPwwvin/MAN [448] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [takArAdi zuddha bachanAga ) 1 // bhAga, marica 4 bhAga, nIma | (2650) tAlakezvaro rasaH (11) aura dhatUreke bIja 1-1 bhAga, zuddha gandhaka 3 | (ra. rA. suM. / ku.) bhAga aura jAyaphala, suhAgekI khIla tathA zuddha | zuddhaM sUtaM samaM gandhaM satAttAlaM caturguNam / haratAla 10-10 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kukuTIparNasAreNa vAkucyA vA kaSAyakaiH // kajalI banA lIjiye phira usameM anya auSadhoMkA dinaikaM mardayetkhalle tribhistulyaM mRtAyasam / mahIna cUrNa milAkara Amale aura dhatUreke rasameM ayastulyaM mRtaM tAnaM mardayedinapaJcakam // eka eka dina ghoTakara golA banA lIjiye aura pUrvakAthadravairvAtha sarva tadgolakaM kRtam / use sukhAkara sampuTameM banda karake laghupuTameM phUMka varSAbhUcitrapatraizca mUSAgarbha pralepayet // dIjiye / sampuTake svAMga zItala honepara usameMse | tanmadhye nikSipedgolaM lepaH klpsttopri| rasako nikAlakara pIsakara rkhiye| rucAhiM bhUdhare pakaM samuddhatya vibhAvayet // ___ isake sevanase samasta prakArake kuSTa naSTa hote saptadhAmalajaistoyairmadhumizraM nirudhya ca / aura bhUkha khulatI hai| puTaike bhUdhare pako rasaH syAttAlakezvaraH // (mAtrA-2-3 rattI / sAdhAraNa anupAna caturganaM parNakhaNDe bhakSayeca pibedanu / dhI aura mishrii|) ajAjIdvitayaM tryUSaM girikarNI gavAM payaH / / (2649) tAlakezvaro rasaH (10) muNDIcUrNa tathA kSaudraiH sarva kuSThaM niyacchati / / (raseM. ci. / a. 9; ra. sA.saM.; ra. rA. suM. / kuSTa) zuddha pArA aura gandhaka 1-1 bhAga aura dhAtrITaGkaNatAlAnAM dazabhAgaM samudvaret / / zuddha varkIharatAla 4 bhAga lekara sabako ekatra dhAcyA rasaimardayitvA zikharImUlavAriNA // | ghoTakara mahIna kajalI banAveM aura phira use sarvakuSThaharaH sevyaH sarvadA bhojanapiyaiH / / eka eka dina seMbhalake pattoMke rasa aura ___AmalekA cUrNa, suhAgekI khIla aura haratAla bAbacIke kAthameM dhoTakara usameM 6-6 bhAga bhasma samAna bhAga lekara sabako 1-1 dina Ama lohabhasma aura tAmrabhasma milAkara 5-5 dina leke rasa aura ciraciTekI jar3ake kAthameM ghoTakara uparokta donoM cIjoMke rasoMmeM ghoTeM aura golA sukhA kara rkhiye| banAkara sukhAleM / tatpazcAt do zarAvoMke bhItara ___isake sevanase sarva prakArake kuSTa naSTa hote aura bhUkha khulatI hai| punarnavA aura cIteke pattoMke rasakA lepa karake sukhAkara unameM uparokta goleko banda karake Upara tAlakezvaro rasaH kaparauTI kara dIjiye / tatpazcAt ise 1 dina (rase. ciM.a. 9; ra. sA.saM.; dhanvaM.; ra. rA. suN.| soma) bhUdharapuTameM pakAiye aura phira usake svAMga zItala caturtha tArakezvara rasa saM. 2615 dekhiye / / honepara usameMsa auSadhako nikAlakara use Amaleke isameM usakI apekSA 1-1 bhAga haratAla aura rasakI sAta bhAvanA dekara aura zahadameM ghoTakara gandhaka adhika hai / zeSa prayoga samAna hai| / punaH 1 dina bhUdharapuTameM pkaaiye| For Private And Personal
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [449] isameMse 4 rattI rasa pAnameM khAkara Uparase donoM isameMse pratidina 3 TaGkaH ( 15 mAze) jIre, trikuTA, viSNukrAntA aura muNDIke cUrNako davA bakarIke mUtrake sAtha sevana karanese khujalI, gAyake dUdha milAkara zahadase mIThA karake pInese | srAva aura piDikAoMse vyApta kuSTha tathA jisameMse samasta prakArake kuSTa naSTa hote haiM / atyanta pIpa nikalatA ho, kRmi par3a gaye hoM, (2651) tAlakezvaro rasaH (12) durgandhita aura cikanA mavAda jAtA ho, jisake (ra. kA. dhe.; ra. ciM. ma. / kuSTa. ) kAraNa nAsA aura anya aGga gala gaye hoM vaha haritAlaM palAkaM tathA sauvarcalasya ca / / kuSTha bhI zIghra hI avazya naSTa hokara deha sundara ho jAtI hai| isake atirikta isake sevanase zataTaGkamitaM grAhya viMzatyadhikamuttamam // gulma, plIhA ( tillI) aura palita bhI 1 mAsameM AruSkaraphalaM pakkaM kuTTitavyazca kiJcana / naSTa ho jAtA hai evaM ise sevana karanevAle manuSya sehuNDapayasA''plAvya kRtkSArazca tattrayam // para viSakA prabhAva nahIM hotaa| triTaGkamAtraM tadadyAcchAgamUtreNa rogiNe / ( vyavahArika mAtrA-3-4 mAze / ) kuSThaM kaNDUyutaM srAvi piDikAbhiH samanvitam // (2652) tAlakezvaro rasaH ( mahAn ) (13) atraNaM satraNaM pUyavahalaM kRmilaM malam / ( yo. ciM. / a. 7; ra. pra. saM. / a. 8 gatanAsAM gatAGgazca durganthyatIvapicchilam // bhA. pra. / kuSTa.) nAzayedvegataH sarvamapUrva kurute vapuH / | tAlaM vApyaM zilAmRtaM zuddhasaindhavaTaGkaNam / kurudhvaM nizcitaM mAsAdgulmaplIha vinAzanam // samAMzaM cUrNayetvalve sUtAdviguNagandhakam / / palitazca jarAM hanyAnna viSaiHparibhUyate // gandhatulyaM mRtaM tAmra jambIrairdinapaJcakam / haratAla bhasma 2 // tole, kAlA namaka madya SaDbhiH puTaiH pAcyaM bhUdharodarasampuTe / / ( sauvarcala ) 2 // tole aura uttama pake huve puTe puTe dravairmadha sarvamekatra SaTpalam / bhilAve 37 // tole lekara sabako adhakuTA karake dvipalaM mAritaM tAnaM lohabhasma catuH palam // sehuMDa ( seMDa-thohara )ke dUdhameM bhigo dIjiye aura jambIrAmlena tatsarva dinaM madhe puTellaghu / dUsare dina kaparamiTTI kI huI hANDImeM banda karake , triMzadaMzaM viSaM cAsmin kSipvA vicUrNayet // cUlhepara car3hAkara usake nIce (1 pahara taka ) mAhiSyAjyena saMmizraM karSAH bhakSayetsadA / agni jalAiye aura phira hANDIke svAMgazItala hone | madhvAjyairvAkucIcUrNa karSamAtraM lihedanu / para usameMse auSadhako nikAlakara pIsakara rkhiye| sarvakuSThAnihantyAzu mahAtAlezvaro rsH|| 1-ra. pra. su. meM saindhava nahIM hai tathA puTa lagAnese pUrva bhI 4 pala lohabhasma DAlanA likhA hai / bhUdharakI jagaha kukkuTa puTa likhI hai| bhAvaprakAzameM-tAmrabhasma aura lohabhasma nahIM likhI / tathA jambIrI nIbUke rasameM ghoTakara 30 vAM bhAga zuddha bachanAga milAkara ghoTakara sevana karaneke liye likhA hai puTapAkakA abhAva hai| bhA0 57 For Private And Personal
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [450 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| takArAdi AAMANAwwwnnnrvAAAAAAANI zuddha haratAla, zuddha sonAmakkhI, zuddha mainasila | dinasaptakaparyantaM sudRDhe kaackuupke| zuddha pArA, seMdhA namaka aura suhAgA 1-1 bhAga tathA bAlukAyantramadhyasthaM mukhamuddhAvya dIyate // zuddha gandhaka 2 bhAga aura tAmrabhasma 2 bhAga lekara yAti dhUmo'sya nIlAbhaH pItavarNazca srvthaa| prathama pAre gandhakakI kajjalI banAiye tatpazcAt udghATitaM mukhaM kuryAt pshcaallohshlaakyaa|| usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara 5 dina kSipyate tasya tAlasya madhye sAbhrAmatekSaNam / taka jambIrI nIbUke rasameM ghoTakara TikiyA banAkara AkRSya nIyate sArdA sA zalAkA vilokyte|| sukhAkara use mUSAmeM banda karake bhUdharapuTa meM pakAiye tAlaM pItaM yadA kizcitsve darUpaM jalaM bhavet / aura phira puTake svAMgazItala honepara auSadhako dinaikamaparaM svedaM tatra dadyAdinadvayam // nikAlakara nIbUke rasameM ghoTakara isI bhAMti puTa jalarUpo yadA svedo dRzyate ca zalAkayA / dIjiye / isI prakAra harabAra nIbUke rasameM ghoTakara zItalaM kriyate tacca yathAsthAnaM bhvtydH|| 6 puTa dIjiye / tatpazcAt yadi yaha samasta rUpeNa khoTakAkAraM tAlasatvaM mahojjvalam / auSadha 6 pala ho to usameM 2 pala (10 tole) gururUpaM dRDhaM prAyaH karasparza sasauSThavam // tAmrabhasma aura cAra pala lohabhasma milAkara 1 TaGkamAtra vicAtha naddadyAtkuSThine'nvaham / dina nIbUke rasameM ghoTiye aura usakI TikiyA rohItakajaTAkAthamanupAnaM pradIyatAm // banAkara, sukhAkara, sampuTameM banda karake use laghu- caturdazadinasyAnte kuSThaM zuSyatyasaMzayam / puTameM phUMka dIjiye aura sampuTake svAMgazItala zuddhodho jAyate'tyartha subhagaM ca bhvedvpuH|| honepara usameMse auSadhako nikAlakara usameM usakA / atyartha pacyate bhuktamatyartha sukhamAmuyAt / 30 vAM bhAga zuddha bachanAgakA cUrNa milAkara aruNodumbaraM kuSThamakSajilaM kapAlikam / / mahIna kharala karake rakhiye / kAkaNaM puNDarIkaJca dadrukuSThaM sudustaram / isameMse pratidina 7 // mAze auSadha bhaisake sthUlANDazca mahAkuSThamekakuSThaM sudAruNam / / ghIke sAtha khAkara Uparase 1 / tolA bAbacIkA tathA ca maNDalaM hanyAd visarpa parisarpakam / cUrNa, ghI aura zahadameM milAkara cATanese samasta sidhmAM vicarcikAM gADhAM kiTibhaM ca vishesstH|| prakArake kuSTa naSTa hote haiN| NamAM ca rakasAM vApi kilAsamapi nAzayet / citraJca dvitrimAsena nAzayetpasabhaM nRNAm // ( vyavahArika mAtrA 4 rattI / ) | kAkodumbarikAmUlaM vAri cAnu pibed yadi / (2653) tAlakezvaro rasaH (rAjAdiH)(14) saghRtazca bhavetsarva sadvyaJjanamudAhRtam / / (ra. kA. dhe. / kuSTA.) vArtAkaM rAjikAzAkamamlaM dadhisurAsavam / sujAtyaM tAlamAdAya nirmalaM khalvamadhyagam / varjayetsatataM kuSThI matsyamAMsaM dvibhojanam // kanyAdraveNa sampiSTaM mardayetpativAsaram // uttama prakArakI zuddha varkI haratAlako sAta For Private And Personal
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [451] vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvwwwwwwwwwvvvvviowNARAvvvvvvvvvvvvvAAAAAAAAAAAMRA dina ghRtakumArI ( gvArapAThA )ke rasameM ghoTakara | isake sevana kAlameM pIneke liye kaThUmarakI kapar3amiTTI kI huI AtasI zIzImeM bharakara jar3akI chAlakA kAtha denA cAhiye aura bhojanameM use bAlukAyantrameM rakhakara bhaTTIpara car3hA diijiye| pathya AhAra, ghIke sAtha denA cAhiye, tathA jaba zIzImeMse nIlA dhuMvA nikala cuke aura | bhojana kevala 1 samaya hI karanA cAhiye aura bilkula pIle raMgakA dhuMvA nikalane lage to usameM / baiMgana, rAI, saba prakArake zAka, amla padArtha, lohekI eka lambI zalAkA DAlakara aura use dahI, surA, Asava, machalI aura mAMsase paraheja lagabhaga zIzIkI talI taka pahuMcAkara zIzIke | bhItara hI z2arA dera ghumAiye aura phira bAhara nikAlakara ( vyavahArika mAtrA-2-3 rttii| pathyadekhiye; yadi zalAkA gIlI ho jAya aura hara- canekI roTI, gehUM ityAdi / ) tAlakA raMga pIlA mAlUma ho to 1-2 dina / (2654) tAlakezvaro rasaH (mahAn ) (15) agni aura lagAiye aura phira zalAkA DAlakara (ra. ci. ma.; ra. kA. dhe. / kuSTa. ) dekhiye; jaba haratAla bilkula pAnIke samAna ho tAlaM saptapalaM grAhya svedayettaNDulAmbhasA / jAya to agni lagAnI banda kara dIjiye aura dinadvayaJca dugdhena rasAiyaM paladvayam / / yantrake svAMgazItala honepara zIzIko tor3akara ekataH kriyate ghRSTvA pazcAdatra parikSipet / usameMse haratAlasatvako nikAla lIjiye / yaha varSAbhUH pItikA vyAghrI guDUcI nimbcitrkau|| satva atyanta ujjvala, bhArI aura kaThina hogaa| rohitakadvaye ghaSTA zoSayitvA bhissgvrH| ise atyanta mahIna pIsakara surakSita rakhiye / / nimbarohItakakAthe tamAplutya nirodhayet / / isameMse pratidina 5 mAze satva rohitaka | haNDikAyantramadhyasthaM dinamekaM shnairih| ( raher3e )kI jar3akI chAlake kAthake sAtha sevana kartavyazca zanaireva vahniH zItaM taduddharet // karAnese 14 dinameM kuSTha avazya sUkhane lagatA hai; arcayitvA zivaM devaM zivAMdavIM tathA zriyam / bhUkha bar3ha jAtI hai, bhojana khUba pacatA hai aura bhairavaM pUjayedyatnAtpuSpadhUpAditarpaNaiH // zarIra sundara ho jAtA hai| | pazcAnmASAdinaivedyairyoginAM priitikaaribhiH| zulvAmRtaM punardadhAttApyAlaM zuddhamuttamam // isake sevanase aruNakuSTha, audumbarakuSTha, | gandhakaM palamAtrANi zvetAzca kaTukAM tthaa| RkSajihvakuSTha, kapAlikakuSTha, puNDarIkakuSTa, bhayaGkara dvayaM tatsundaraM dadyAdekamekamamuM rasam // dAda, aNDavRddhi, visarpa, sidhma, vicarcikA, vize- | madhunA vilvapatreNa prAtarutthAya roginne| SataH kiTibhakuSTa aura pAmA, kilAsakuSTa, rakasA cAzca taNDulAH pazcAdbhojye dugdhazca bhktkm| aura citrAdi samasta prakArake kuSTa 2 mAsameM kuSThazca sphuTitaM hanti niHzeSa bhagnanAsikam / avazya naSTa ho jAte haiN| | gatAGguliM galatpAve sAdhyAsAdhyaM na sNshyH|| For Private And Personal
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [452] bhArata-bhaiSajya rtnaakrH| |takArAdi AnnanANNEARN yAnyanyAnyapi kuSThAni tAni sarvANi naashyet|| (2655) tAlakezvaro rasaH (vRddhAdya) (16) punarnavyau'sau dehaM kuryAt kalpasthitaM nRNAm // (ra. ci. ma. / sta. 2; ra. kA. dhe. / kuSTa.) sAta pala ( 35 tole ) zuddha varkI haratAla kAkajaGghArasaiH svedyaM tAlaM palacatuSTayam / lekara use 2-2 dina taNDulajala (cAvaloMke nairmalyaM yAtyanenA'tha kultthplssoddsh-|| dhovana ) aura dUdhameM svedita kareM phira use mahIna jalenASTAvazeSeNa tatsaMsvedyazca tAlakam / pIsakara usameM 2 pala zuddha pArA milAkara kajalI laghukSudrAjalenAtha svedyaM dugdhena tAvatA // banAveM aura use 1-1 dina punarnavA, haldI, niviSaM jAyate tena kUSmANDarasamarditam / kaTailI, giloya, nIma, cItA aura do prakArake vedavAsaramAnena pazcAtsUkSma vidhIyate // rohitakakI chAlake kAtha yA svarasameM ghoTakara | tatpolikAsamaM kuryAt pshcaattndulpolike| TikiyA banAkara sukhAleM, phira use kaparamiTTI kI tadantasthaM tataH kuryAdolAyantre vilambitam / / huI maz2abUta hANDImeM bharakara usameM nIma aura dinamekamidaM pacyAnmahAnimbasya vaarinnaa| rohItaka ( ruher3e )kI chAlakA kAtha bhara dIjiye vaTArohAmbhasA pazcAttataHpacyAca kaanyjike|| aura usakA mukha banda karake 1 dina mandAgnipara saubhAJjanasya kAthena triphalAvAriNA tthaa| pakAiye' / tatpazcAt hANDIke svAMgazItala honepara | punastaddhRGgarAjena chAgIdugdhena tadyathA // ziva, pArvatI, bhairavAdikI pUjA karake hANDIse bhAvayetmeSikAdugdhA'zokajAbhyAM bhRzaM ca tt| auSadhako nikAlakara usameM 1-1 pala (5-5 | mASamAtra dine deyaM madhunA saha bhkssnne|| tole ) tAmrabhasma, zuddha bachanAga, sonAmakkhIbhasma, zvitraM kuSThaM tathA dadracchadana satraNaM mahat / haratAlabhasma, zuddha gandhaka, zvetAparAjitA aura | gajacarma vicarcIzca nAzayedugrakuSThakam / / kuTakIkA mahIna cUrNa milAkara kharala karake rkhiye| zuSkAGgaM zuSkanetraM ca raktAGgaM raktanAsikam / isameMse yathocita mAtrAnusAra rasa, prAtaHkAla api varSasahasrasya kaSTaM kuSThaM vinAzayet // zahada aura belapatrake rasake sAtha khAkara Uparase vaidyandaiH parityaktamasAdhyaM yacca vidyte| thoDese cAvala cabAne cAhiye aura bhojanameM dUdha- tannUnaM nAzayatyevAsAdhyamevApi yadbhavet // bhAta khAnA caahiye| 4 pala (20 tole ) varkI haratAlake bArIka isI prakAra ise pratidina sevana karanese saba bArIka Tukar3e karake unheM 4 taha kiye huve kapar3ekI prakArake kuSTha ki jinameM nAsA aura aMguli ityAdi bhI poTalImeM bAMdhakara use dolAyantra vidhise (1-1 gala gaI hoM naSTa hokara punaH navIna zarIra prApta / pahara ) kAkajaMghAke kvAtha; 16 pala kulathIko ho jAtA hai| 8 gune pAnImeM pakAkara AThavAM bhAga zeSa rahe huve ( mAtrA-3 rttii|) kvAtha, choTI kaTelIke kAtha aura dUdhameM khedita 1-yadi 1 dinakI azimeM saba rasa na sUkhe to panaH agni dekara sukhA denA caahiye| For Private And Personal
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [453 ] - - vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvm kIjiye / isase vaha nirviSa ho jAyagI / aba zuddha pArada aura zuddha haratAla 1-1 bhAga ise 4 dina kumher3e ( peThe )ke rasameM ghoTakara tathA zuddha gandhaka 2 bhAga lekara sabakI kajalI TikiyA banAkara sukhAleM aura phira cAvaloMko karake use 1 dina ghRtakumArI (gvArapAThA )ke pAnIke sAtha pIsakara unakI 2 TikiyA banAkara | rasameM ghoTakara usameM usake barAbara bAbacIkA cUrNa unake bIcamaM uparokta haratAlakI TikiyAko rakha- milAeM aura phira kaThUmara, cItA, triphalA, amalakara 1-1 dina dolAyantra vidhise mahAnimba tAsakI chAla, bAbacI, aura bAyabiDaMga samAna ( bakAyana ), aura bar3ake aGkuroMke kvAtha tathA | | bhAga lekara ekatra milAkara ATha gune pAnImeM kAJjImeM svedita karake saMhajanekI jar3ake kAtha, pakAkara aSTAvazeSa kAtha banAeM, phira yaha kvAtha, triphalAkkAtha, bhaMgareke svarasa, bakarI aura bher3ake khairakA kAtha aura kelekI jar3akA rasa barAbara barAbara dUdha tathA azokakI chAlake kvAthameM kaIbAra ghoTakara milAkara usameM 24 ghaNTe uparokta kajalIko urdake barAbara goliyAM banA liijiye| mandAgni para pakAeM aura antameM gAr3hA karake . inheM zahadake sAtha sevana karanese zvetakuSTha, 11-1 / tolekI goliyAM banA leN| dAda, chAjana, ghAvavAlA kuSTha, gajacarma, vicarcikA aura jisameM zarIra aura netra sUkha gaye hoM, nAsikA | ina goliyoMko sevana karanese tIsare dina zveta kuSThake sthAna para chAlA par3a kara vaha naSTa aura zarIra lAla ho gayA ho tathA jise asAdhya ho jAtA hai| samajhakara vaidyoMne chor3a diyA ho vaha bhI avazya naSTa ho jAtA hai| isa auSadhake sevana kAlameM pyAsa meM triphalAkA (2656) sAlakezvaro rasaH (vRddhAdyaH) 17 kAtha denA cAhiye / (ra. ci. ma. / sta. 2. kuSTa.) noTa-jaba chAlA par3a jAya to use phor3a gRhakanyArasaiH zuddhaM mUtaM tAlaM vimardayet / kara pAnI nikAla deM aura usa sthAnapara ghAvake dviguNaM gandhakaM dattvA kadalIkandavAriNA // ArAma hone taka dhI yA koI sAdA malhama kAkodumbarikA vhnitriphlaaraajvRksskH| - lagAte rheN| somarAjI viDaGgAni kAthameSAM prasAdhayet // (vyavahArika mAtrA 3 mASe ) khadirakAthatulyAMzaM vAkucIcUrNameva c|| pacedekamahorAtraM guTikA karSamAtrikA // (2657) tAlacandrodayaH ( rasA. sA.) zvetakuSThavinAzAya tRSite triphalA jalam / kuSmANDasaMsvedanajAtazuddhi pAyayedrogiNe vaidyaH zvitriNe ca vickssnnH|| tAlaM supatraM parikuTTaya vastre / trirAtrAdUrdhvatastasya zvete sphoTazca jaayte| cAgAlya matsamapAradena sandeho nAtra kartavyo mipagbhiH zvitranAzane // bubhukSuNA jIrNasuvarNakena / For Private And Personal
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 454 ] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [takArAdi AAAAAAAAAAAAAnnnnnnnnnnrvaannmaAnww.AvanvanwPwXnnnAJAYRAVIN. dvivRttagandhena palaGkaSAyAM / (2658) tAlabhasmaprakAraH ( rsaaynsaar|) - zuddhena sarpiH payasorutApi / azvatthacizcA'ruNapuSpakANAM dinatrayaM kAcamayIM bhareta ___jIrNAstvaco'gnau paridahya kuryAt / zIzI caturthAzatale masIM tAm // bhasmAnu kanyAdravabhAvitaM tat prArambhatInaM kuru havyavAhaM / puTet trirasyArthamanalpavahnau / taalaadibhsmaarthvidhaatRkosstthyaaN| __artha--pIpala, imalI, palAza ina tInoMmeMse candrodayitryAM vinidhAya yantra kisIkI galI sar3I muradAra chAla (bakkala) vRkSase sarvArthakaryAmuta bAlukAkhyam / utAra utAra kara saMgraha karale phira usako khUba dinaikamAtreNa bhavedvizuddha sukhAkara agnimeM jalAkara bhasma karale / isa bhasma meM - zcandrodayo nAma ca taalpuurvH| ghRtakumArI (gvArapAThA)ke rasakI bhAvanA dekara kuSThAdirogeSvatulaprabhAvaH tInabAra gajapuTameM phUMka kara isa bhasmake bIca meM svaasthyprcaarkrmstsvbhaavH|| haritAlakI TikiyAko rakhakara pA~ca dina agni haratAla zuddhike kramAnusAra tabakiyA hara- denese usakI bhasma ho jAtI hai| tAlako tIna bAra peThemeM zuddha karake sukhAkara kUTakara (2659) tAlabhasmaprayogaH (ra. caM. / rasA.) kaparachana karaleM; aura usameM svarNajIrNa bubhukSita hiGgulaM haritAlaM kapilApayasi peSayet / pArada 1 bhAga ( haratAlake barAbara ) aura ghI, aSTayAmena paryantaM guTikAM kArayeda budhaH // dUdhAdimeM zuddha kiyA huA gandhaka 2 bhAga milA- chAyAzuSkaM tathA kRtvA mRttikAsampuTe pacet / kara kajjalI bnaaeN| ise kaparamiTTI kI huI AtazI | agnigajapuTaM dadyAd zvetabhasma prajAyate // zIzImeM bhrdeN| jisa zIzImeM 2 sera kajjalI | tAmrapAtre vindumAtraM suvarNa ca prajAyate / AtI ho usameM kevala AdhA 'sera hI bharanI tAmbUle vindumAtraM syAdbhakSitaM zRNu tatphalam // cAhiye / aba zIzIke mukhapara khir3iyA miTTIkA kSudhAgajasamo bhUtvA nArIzatarati tthaa|| DATa lagAkara, use bAlukAyantrameM rakhakara tAla- nAzanaM sarvarogANAM kathyate dhnvntriH|| bhasmakarI yA 'sarvArthakarI' bhaTTI para rakhakara 1 dina zuddha hiGgula, aura zuddha haritAla samAna bhAga prArambhase hI tIvAgni deM aura yantrake svAMgazItala lekara donoMko kapilA gAya ke dUdha 8 pahara hone para zIzIko tor3akara usake gale meM lage huve | ghoTakara usakI golI banA lIjiye aura chAyAmeM 'tAla candrodaya 'ko nikAla leN| sukhAkara miTTIke sampuTa meM banda karake gajapuTameM ise 1-2 rattI mAtrAnusAra ucitAnupAnake phUMka dIjiye to zveta bhasma bana jaaygii| sAtha sevana karanese kuSThAdi rogoMmeM yaha apanA isa bhasmase tAmrakA sonA bana jAtA hai adbhuta prabhAva dikhalAtA hai| aura ise 1 rattI mAtrAnusAra pAnameM rakhakara khAnese For Private And Personal
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [455] - - Aavornwwwwvvvvvvvv vvvvvvwwwnnnnnviwwwAAAA samasta roga naSTa hokara bhUkha aura kAmazaktikI | evaM yAmacatuSTayena vizadaM syAdbhasma srvgde| vRddhi hotI hai| yogyaM kuSThakhuDopadaMzapavane nADIvraNe zasyate // (2660) tAlabhasmavidhiH (vR.ni.r.| tvadgo.) varkI haratAlako 1-1 dina dolAyantra apAmArgasya bhasmantu ghaTe nikSipya ytntH| | vidhise kAjI, lauMgake kAtha aura triphalA kAthameM tanmadhye tAlakaM kSiptvA pacedvAdazayAmakam // svedita karake use dhUpameM 20 bAra pIpala vRkSakI dhavalaM jAyate bhasma sarvakuSThanivAraNam / / chAlake kAthakI bhAvanA dekara ghoTakara golA banAsarvavAtaprazamanaM sarvaroganivAraNam // iye aura use acchI taraha sukhAkara kaparamiTTI kI huI haNDImeM Adhe taka pIpalakI chAlakI kaparachana ___ eka maz2abUta aura kaparamiTTI kiye huve rAkha dabA dabAkara bharakara usapara rakhadeM aura usake ghar3emeM zuddha haratAlakI TikiyAko apAmArga Upara punaH vahI rAkha khUba dabA dabAkara hANDIke (ciraciTe)kI sapheda rAkhake bIcameM rakhakara ghar3eko gale taka bharadeM, tatpazcAt usake mukhako zarAvase agnipara car3hAkara 12 pahara agni denese zveta Dhakakara usapara kaparauTI karake sukhAkara gajapuTake raMgakI haratAlabhasma bana jAtI hai| gaDheme 1 hajAra bana upaloM ( arane upaloM )meM isake sevanase samasta kuSTha, samasta vAtaroga phUMka deN| yaha agni lagabhaga 4 paharameM zAnta ho aura anya aneka roga naSTa hote haiM / jAyagI, taba haNDIke svAMga zItala honepara usameMse (mAtrA-2 rattI / anupaan-mdhu.|) sAvadhAnI pUrvaka rAkhako nikAlakara haratAlakI noTa--rAkha chanI huI honI cAhiye / TikiyAko nikAla leN| yaha sapheda raMgakI haratAlaaura dabA dabAkara bharanI caahiye| haratAlakI bhasma hogii| isake sevanase kuSTha, upadaMza, vAtavyAdhi tathA TikiyA ghRtakumArI (gvArapAThA )ke rasameM ghoTakara nADIvraNa (nAsUra) naSTa hotA hai / banAnI caahiye| (mAtrA-2 rattI / anupAna-madhu / ) (2661) tAlabhasmavidhiH (2662) tAlabhasmavidhiH (ra. rA. suN.| hari.pra.; vR. yo. ta. / ta. 120) ( vaidyAmRta / vA. ra.; vR. ni. ra. / vAtavyA.) samyakAJjikadevapuSpakavarAkAthe tu dolaabhidhe| tAlaM rasaM tuvarikAM nayanendubANayantretAlakazodhanaM nigaditaM tattAlakaM bhaavyet|| bhAgairvizuddhavasujAtarase vimartha / vArAnvizati pippaLotthasalilaiH khalve dattvA zarAvayugale pravidhAya mudrAM nidhaayaa'tpe| __ dadyAdgajAhapuTamasya bhavetsubhasma / baddhvA golamathAsya pippalajayAbhUtyardhapUrNa / dRSTavAkRti prakRtimapyakhilAmavasthAM nyaset // dRzvA punazca bahudhA bahudhA vicaayeN| bhANDe tatra punarvibhUtibharaNaM kRtvA zarAvaM mukhe| dadyAcca tandulamitAM haritAlamAtra dattvAgnau vipacedgajAhayapuTe vanyaiH shsroplaiH|| vidyA mayA yativarAdiyamApi yatnAt / / For Private And Personal
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [456] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi vvvvvv __zuddha haratAla 2 bhAga, zuddha pArada 1 bhAga, noTa-yadi haratAla bhasma bilkula sapheda aura phiTakarI 5 bhAga lekara tInoMko ekatra kharala | na huI ho to punaH isI prakAra agni dekara sapheda kareM aura phira sapheda punarnavAke rasameM ghoTakara hone taka pakAnA caahiye| TikiyA banAveM / isa TikiyAko acchI taraha | (2664) tAlabhasmavidhiH sukhAkara zarAvasampuTameM banda karake gajapuTameM phUMka (ra. rA. suM.; raseM. sA. saM.; dhanvaM. / vAtarakta.) dIjiye to uttama bhasma bana jaaygii| isameMse 1 cAvala bhara bhasma rogIkI prakRti | haritAlaM palaM tathA karSa viSasya ca / aura avasthA ityAdikA vicAra karake yathocita | zvetAkoTharasenaiva dvayamekatra khallayet // anupAnake sAtha denese vAtaja roga naSTa hote haiN| palAzabhasmadvipalaM nidhAya sthAlikopari / (2663) tAlabhasmavidhiH tadbhasmoparitAlasya golakaM sthaapyetsudhiiH|| (ra. rA. suM. / haratAla. pra.) tasyopari hyapAmArgabhasma dadyAtpalatrayam / tAlaM vicUrNayetsUkSmaM madya naagaarjuniidrvaiH| sthAlImukhe zarAvazca dadyAdyatnena lepayet // sahadevyA valAyAtha mardayedivasadvayam // lepayitvA tatazcullyAmahorAtraM pacedbhiSak / tattAlaroTakaM kRtvA tatacchAyAyAM vizoSayet / tatastu jAyate bhasma zuddha karpUrasannibham / haNDikAyantramadhyasthaM palAzabhasmakopari // guJjAtrayaM tato bhakSyamanupAnaM vishesstH| pAcyaM ca vAlukAyantre vihitaM cnnddvhninaa| | vAtaraktazca kuSThazca da visphoTakApacIm // svAGgazItaM samuddhRtya sarvayogeSu yojayet // | vicacikAM carmadalaM vAtaraktaM ca zoNitam / zuddha haratAlako bArIka pIsakara 2-2 roja | raktapittaM tathA zothaM galitkuSThaM vinaashyet|| taka dUdhI, sahadevI aura kharaiTIke rasameM ghoTakara | halImakaM tathA zUlamanimAnyamarocakam // usakI roTIke samAna TikiyA banAkara chAyAmeM 1 pala ( 5 tole ) zuddha haratAla aura 1 sukhA lIjiye / tatpazcAt kaparamiTTI kI huI eka karSa ( / tolA ) zaddha vachanAgako ekatra milAkara haNDImeM thor3I dUra taka bALUreta bharakara usapara 4-5 | sapheda aGkolake rasameM acchI taraha ghoTakara TikiyA aMgula palAza (DhAka)kI sapheda rAkha dabA dabAkara banAkara sukhA leM, phira kaparamiTTI kI huI eka bhara dIjiye aura usapara uparokta TikiyA rakhakara usake Upara bhI 4-5 aMgula DhAkakI rAkha dAba haNDImeM nIce 10 tole DhAkakI kaparachana rAkha dAbakara bhara dIjie tathA hANDIke zeSa bhaagmeN| yA 50 | dabA dabAkara bharadeM aura usapara vaha TikiyA rakhabAlUreta bharakara use bhaTTipara car3hAkara (8 pahara kara usake Upara isI prakAra 15 tole apAmArga taka ) khUba tez2a agnipara pakAiye / pazcAt / (ciraciTe )kI rAkha bhrdeN| tatpazcAt hANDIke hANDIke svAMga zItala honepara usameMse sAvadhAnI mukhapara zarAva Dhakakara usakI sandhiko gur3a cUnese pUrvaka haratAla bhasmako nikAla lIjiye / | acchI taraha banda karake usapara 3-4 kaparauTI For Private And Personal
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [457 ] karake sukhA kara aura use cUlhepara car3hAkara 24 ghaNTe (2666) tAlamantrezvaro rasaH pakAiye / tatpazcAt hANDIke svAMgazItala honepara ( ra. kA. dhe. / kuSTA.) usameMse haratAlabhasmako nikAla lIjiye / isakA | raMga zuddha karpUrake samAna sapheda hogA / sitAmadhvAjyagokSIraistAlakaM mardayedinam / tadgolaM kAjikaiH pazcAdolAyantreNa paacyet|| ise 3 rattIkI mAtrAnusAra yathocita anu 3 madya sehuNDadugdhena candrikAkSapaNA'vadhim / pAnake sAtha sevana karAnese vAtarakta, kuSTha, dAha, tacchuSkaM mardayettAvadyAvatsyAtkRSNavarNakam // visphoTaka, apacI (gaNDamAlAbheda), vicarcikA, vyoSaM hayArimUlaJca pratyekaM dshmaaNshtH| carmadala, raktapitta, zotha, galitkuSTa, halImaka, zUla, sarva tadvAkucItaile dinaM khalve vimardayet // agnimAMdya aura arucikA nAza hotA hai / tAlamantrezvaro nAma dviguJjo maNDalAntakRt / (2665) tAlabhasmavidhiH | vAkucI devakASThazca pAtAlA'garuTaGkaNam // (ra. ra. sa. / pU. khaM. a. 3) | lehyameraNDatailena triniSkamanupAnakam // madhutulye ghanIbhUte kaSAye brhmmuulje| zuddha haratAlako 1-1 dina mizrIke pAnI, trivAraM tAlakaM bhAvyaM piSTvA mUtre'tha mAhiSe // zahada, ghI aura gAyake dUdhameM ghoTakara golA banAiye upalairdazabhirdeyaM puTaM rudhvA'tha peSayet / aura use sukhAkara cAra taha kiye huve kapar3emeM evaM dvAdazadhA pAcyaM zuddhaM yogeSu yojayet // * bAMdhakara 1 dina dolAyantravidhise kAjImeM pakAiye / DhAkakI jar3akI chAlake kAthako zahadake tatpazcAt use sehuNDa ( seMDa-thohara )ke dUdhameM samAna gAr3hA karake usase 3 bAra haratAlako bhAvanA itanA ghoTiye ki usakI camaka jAtI rahe, isake dIjie, tatpazcAt 3 bAra bhaisake mUtrameM ghoTakara pazcAt use sukhAkara itanI dera aura ghoTiye TikiyA banAkara sukhAkara zarAvasampuTameM banda ki vaha kAlA ho jAya / aba usameM trikuTA karake daza bana upaloM (arane upaloM )kI agnimeM aura kanerakI jar3akA mahIna cUrNa pratyeka usakA phUMka dIjiye / isI prakAra 12 puTa denese uttama dasavAM bhAga milAkara 1 dina bAvacIke tailameM haratAlabhasma bana jAtI hai| ghoTakara 2-2 rattIkI goliyAM banA kara rkhiye| * tAlabhasma parIkSA tAlaM mRtaM tadA jJeyaM vahristhaM dhUmravarjitam / sadhUmaM na mRtaM prAhurvRddhavaidyA iti sthiti // (A. ve. pra. / a. 5) haratAla bhasmako agnipara DAlanese dhUmra nikale to kaccI aura dhUmra na nikale to mRta samajhanI cAhiye / bhA0 58 For Private And Personal
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [458] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [takArAdi inameMse pratidina 1-1 golI khAkara Uparase pathyaM ca caNakasyoktaM SaSTikAkodravaudanam / bAbacI, devadvAra, pAtAlagaruDI agara aura suhAgekI ekaviMzadinaM yAvallavaNAmlo vivarjayet // khIlakA samAna bhAga mizrita 1 tolA cUrNa araNDIke aSTAdazAni kuSThAni vAtaraktaM tathoddhatam / tailameM milAkara cATanese maNDalakuSTha naSTa hotA hai| phiraGgadezajaM rogaM dustaraM ca vyapohati // tAlamAraNam ___ haratAlake bArIka bArIka Tukar3e karake unheM (yo. ra. / pra. bhA.; vR. yo. t.| ta. 41; bhA. pr.| cAra taha kiye huve kapar3emeM bAMdhakara dolAyantra pUrva. khe.; A.ve. pr.| a. 5;ra. rA. su. / haritA.pra.) vidhise 1 pahara jambIrI nIbUke rasameM pakAeM / tAlakezvara rasa saM. 2645 dekhiye / | tatpazcAt usameM usakA dasavAM bhAga suhAgeke bArIka Tukar3e milAkara ukta vidhise 2-2 pahara (2667) tAlamAraNam cUneke pAnI, kAjI, peThe ( kuhar3e ) ke rasa, taila ( vai. raha. / kuSTha.; yo. ta. / ta. 62 ) aura triphalAke kAthameM dIpakI zikhAke samAna jambIradravamadhye tu prakSAlya nttmnnddnm| agnipara svedita kareM / dazAMzaM TaGkaNaM dattvA khaNDazaH parimelayet // ___aba use kAJjIge pora DAkakI chAlake caturguNe gADhapaTe nibadhya praharadvayam / svarasa yA kAthameM ghoTakara golA banAkara dhUpameM dolAyantreNa saMsvedya pradIpapramite'nale // sukhAeM aura use zarAvasampuTameM banda karake gajacUrNatoye kAJjike ca kUSmADAmbuni tailke| puTameM phUMka deM / puTake svAGgazItala honepara triphalAmbuni tatpazcAt kssaalyitvaamlvaaribhiH| usameMse haratAlako nikAlakara use bakarIke dUdhameM tataH palAzatvagvAripiSTaM gharme prazoSayet / ghoTakara golA banAkara sukhA leM aura kaparamiTTI kI taM golakaM zarAvAbhyAM sampuTIkRtya yatnataH // huI eka majabUta hANDImeM DhAka (palAza )kI khAte gajAkhye paktvA tu svAGgazItaM smuddhret| 4 sera rAkha khUba dAba dAbakara bharakara usapara ajAdugdhaiH punaH piSTvA zoSayedgolakIkRtam // pAvasera pattharakA cUnA dabA dabAkara bichAkara usake ADhakaM bhasma pAlAzaM haNDikAyAM dRDhaM kSipet / / Upara uparokta golA rakhakara usapara punaH pAvasera samyaka cUrNasya kuDavaM dattvA samyagvicakSaNaH // cUnA aura usake Upara 4 sera DhAkakI rAkha dAba sthApayedgolakaM tatra punazcUNa ca bhasma ca / dAbakara bhara dIjiye / aba hANDIke mukhapara zarAva yathA dhUmo bahiryAti na tathA mudrayecca tAm // / Dhakakara usake jor3ako gur3acUne Adise isa prakAra dvAtriMzatpaharAnvahiM bhktvddaapyettthaa| banda kara dIjiye ki jisase dhuvAM na nikala sake svAgazItaM samuddhatya saJcarya naTamaNDanam // ' aura Uparase 3-4 kaparauTI karake mukhAkara 32 himaM kundaprabhAkAzaM nidhUmaM kRssnnvrtmni| pahara taka bhAta pakAneke samAna agni dIjiye / raktikAsya pradAtavyA puraannguddyogtH|| ! isake pazcAt hANDIke svAMgazItala honepara usameMse For Private And Personal
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] dvitIyo bhaag| [459] VhnAAAAAAAonr vvvv haratAlake goleko nikAlakara pIsakara rakhiye / vajrIdugdhena dinAni 21, arkadugdhena dinAni yaha barafake samAna sapheda raMgakI bhasma hogI, 21 / evaM dinasaMkhyA 441; etaivarSa eko 1 aura agnipara DAlanese dhUma nahI degii| mAsau dvau 2, dinAni 21 bhavanti / - isameMse 1 rattI bhasma purAne gur3ameM milAkara etatkaSTaM kartumazaktazcettena dina zabdo bhAvakhilAnese aThAraha prakArake kuSTa, bhayaGkara vAtarakta nAparatayA bodhyH| aura dussAdhya Atazaka ( phiraGga roga ) naSTa tatazcakrikAM kRtvA tAM dharmazuSkA kArayet, hotA hai| tato'tidRDhAM haNDI mRtkarpaTairekaviMzativAraM pathya-canA, kodoM aura sAThI cAvaloMkA bhaat| lepayet, tatastasyAM haNDikAyAM pippalasya apathya-21 dina taka lavaNa aura amla vibhUtiM pUrayedaGgaSThaparimitaM yAvat, tadupari tAM padArtha nahIM khAne caahiye| cakrikAM dRDhAM saMsthApya tadupari punastadvibhUtyA(2668) tAlamAraNam (siddhamate) tidRDhaM pUrayedAkaNThaM, tato mudrAM kRtvA krama (A. ve. pra. / a. 5) vivardhitamagniM dadyAtpaharANAM catuHSaSTiM; aSTautabakAkhyaM haritAlaM mahiSImUtre, ghRta- dinAnIti yAvat / siddhaM bhasma bhvti| tadyanataH kumArIrase, cUrNatoye,zarapuGkhArase kUSmANDarase, saMrakSayet / zivasya mahatIM pUjAM kRtvA, devanimbUrase ca pRthak pRthak SaTpraharaM saMzodhya- gobrAhmaNavaidyAn pUjayitvA,tasya mAtrAMtaNDulamiti shuddhiH| parimitAM, guJjAparimitAM vA bhakSayet, yathA ___ atha mardanaM-kUSmANDarasena dinAni 21, rogamanupAnAni pathyaM lavaNAmlatIkSNatailavayaM kAgadInimbUrasena dinAni 21, dhattUrarasena proktavat jJeyam / asya phalazrutiH trisaptAhA dinAni 21, sahadevIrasena dinAni 21, nmaNDalaikena vA zvetaprabhRtyaSTAdaza kuSThAni, palAzarasena dinAni 21, badarImUlarasena yAvanto raktavikArA, trayodaza sannipAtA apadinAni 21, AIkarasena dinAni 21, smArAdayo yAvantaH pAparogAH, bhagandaragobhIrasena dinAni 21, chikiNIrasena | nADIvraNa prabhRtayo mahAvraNAH, prazIrNa,vAtaraktaM, dinAni 21, hulahularasena dinAni 21, upadaMzaphiraGgAdyA liGgarogAH, zlIpadagranthimanAgArjunIrasena dinAni 21, bhRGgarAjarasena bhRtayaH sarvAGgazophAH, mRtikAvAtarogaprabhRtayaH, dinAni 21, eraNDamUlarasena dinAni 21, sarvazItavAtavikArAH, zvAsakAsAdyA vAtavibrahmadaNDIrasena dinAni 21, zvetalazunarasena kArAH, duSTapInasaprabhRtayaH pratizyAyAH, arzAdinAni 21, palANDurasena dinAni 21, dayo'STau mahArogAH, vahnimAnyajA grahaNIpramasvarNavallIrasena dinAni 21 kAkamAcIrasena tayaH, madhumehAdyAH sarve pramehAH, medoTaddhayarbuda dinAni 21, balArasena dinAni 21, gaNDamAlAdyAH kaThinavikArAH, AmavAta For Private And Personal
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / [ 460 ] gRdhasyAdyA mUDhavikArAH, rAjayakSmAdyAH zoSAH, kiJcAzItisaMkhyAvAtarogAH, anupAnabhedena catvAriMzatpittarogAH, viMzatisaMkhyAkA kaphajA rogAH, dazaraktajA rogAH zIghraM praNazyanti; jarAvyAdhivinAzazca bhavati; divyadehaH kAntidhRtimAn satvasaMyutaH kAminIkAmadarpanastArkSyadRSTiH zUro vadAnyazca bhavatIti siddhamate haritAlamAraNam | siddhAdyaistu haritAlazcatuvidhaH proktaH- bugadAdI 1, godantI 2, tabakI 3, piNDatAlazca 4 / ete piNDAkhyAt krameNa zreSThatarA jJeyAH / zuddhi-tabakI haratAlako bhaiMsake mUtra, ghRtakumArI (gvArapAThA) ke rasa, cUne ke pAnI, saraphoMkAke rasa, peThe (kumher3e)ke rasa aura nIbUke rasameM pRthak pRthak dolAyantra vidhise 6 - 6 pahara svedita karanese vaha zuddha ho jAtI hai / pyAja, mardanam-peThA, kAgajI nIbU, dhatUrA, sahadevI, palAza (DhAka ) kI chAla, berIkI jar3akI chAla, adraka, gobhI, nakachikanI, hulahula, nAgArjunI (dUdhI), bhaMgarA, araNDamUla, brahmadaNDI, sapheda lhasana, svarNavallI, kAkamAcI (makoya), aura balA (kharaiTI); inameM se pratyekake rasa yA kAtha aura Aka tathA sehuNDa (seMDa - thohara ) ke dUdha meM 21 - 21 dina ghoTeM / isa prakAra kula auSadhoMmeM ghoTanemeM 441 dina arthAt 1 varSa 2 mAsa aura 21 dina lagate haiN| yadi itanA kaSTa sahana karanA asambhava ho to hareka cIjakI 21 - 21 bhAvanA de lenI cAhiyeM / (dhUpameM bhAvanA denese eka eka dinameM 2-3 bhAvanA taka dI jA sakatI haiM / ) takArAdi isa prakAra mardana karaneke pazcAt haratAla kI TikiyA banAkara dhUpa meM sukhAnA cAhiye aura phira eka maz2abUta hADIpara 21 kaparauTI karake sukhAkara usameM pIpala vRkSakI rAkha eka aGgula UMcAI taka bhara deM aura usapara vaha TikiyA rakhakara hANDIke gale taka vahI rAkha khUba dabA kara bharadeM | tatpazcAt hANDIke mukhapara zarAba Dhakakara usake jor3ako gur3a cUne banda karake 8 dina taka kramazaH mRdu, madhyama aura tIvrAgnipara pkaaeN| pazcAt hADIke svAMga zItala honepara usameMse bhasmako nikAlakara surakSita rakkheM / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ziva, deva, go, brAhmaNa aura vaidyakI pUjA karake ise 1 cAvala se 1 rattI mAtrA taka yathocita anupAnoMke sAtha sevana karanA cAhiye / isake sevanakAlameM lavaNa, amla aura tIkhe padArtha tathA tailase parahez2a karanA cAhiye / isake sevana se 1 maNDala yA 3 saptAha meM zvitrAdi aThAraha prakArake kuSTa, samasta raktavikAra, 13 prakArake sannipAta, apasmAra, bhagandara aura nAsUrAdi saba prakAra ke mahAvraNa ( ghAva ), vAtarakta, upadaMza ityAdi liGgaroga, samasta zIta aura vAyu vikAra, zvAsa, khAMsI, vAtavyAdhi, duSTa pInasa, pratizyAya, arza (bavAsIra) ityAdi ATha mahAroga, agnimAMdya, saMgrahaNI, madhumehAdi samasta prakArake prameha, medovRddhi, gaNDamAlA, arbuda, AmavAta, gRdhrasI, rAjayakSmA, hara prakArakA zoSa, assI prakArake vAtaroga, 40 prakArake pitta roga, 20 prakArake kapha roga aura 10 prakArake raktaja roga tathA jarA ( vRddhAvasthA ) naSTa hokara For Private And Personal
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [461] zarIra kAntimAna ho jAtA hai; evaM bala, buddhi, zveta kUSmANDa ( peThA-bhatuA )ke madhyameM dRSTi aura kAmazakti ityAdikI vRddhi hotI hai| chaTA~ka se pAvabhara taka tabakiyA haratAlako rakhakara ___ haratAla 4 prakArakI mAnI gaI hai-1 bugadAdI aura usI peTheke Tukar3ese chidrako banda karake usa 2 godantI, 3 tabakI aura 4 piNDaharatAla / | peTheko lohe kI kar3AhImeM rakhakara bhaTTIpara kar3AhIko inameM bugadAdI haratAla sabase acchI hotI hai, caDhAde aura madhyAgni (na mandI na teja mAphika godantI meM usase kama guNa hote haiM, tabakI kI agni ) de / jaba peThA jalate jalate haritAlake godantIse bhI kama guNavAlI aura piNDa haratAla | samIpa taka kar3AhIkA peMdA A lage taba usa sabase nikRSTa hotI hai| kar3AhIko jamonapara utAra de| isa prakAra tIna (2669) tAlavaTikA (ra. cN.| rasAyana.) bAra peThemeM svedana karanese tabakiyA haritAla zuddha ho azvagandhAharItAlaM hiGgulaM vijayAyutam / jAtI hai / parantu yaha smaraNa rahe ki peTheke jisa godugdhena samaM peSyaM vaTikAM ballamAtrakAm / / chidradvArA haritAlako ghusAkara rakhA hai usa chidrako tAmbUle bhakSayetpAtazcatvAriMzadine tthaa|| kaDhAhIke peMdekI tarapha na rakhe,kintu Upara AkAzakI mattamAtaGgavIryastu vAyutulyaparAkramaH // tarapha rakhe, nahIM to usI chidradvArA sampUrNa peThekA gRdhradRSTirbhavettasya varAhazravaNopamaH / pAnI kaDAhImeM gira jAyagA to haritAlakA ThIka jAyate bhaaskriikaantirmkrdhvjvllbhaa|| svedana nahIM hogA / yaha saMkSepase haritAlakI ___asagandha, haratAlabhasma, zuddha hiGgala (zaMga- pahilI zuddhi huI / athavA eka sera pattharake binA rapha) aura bhAMga samAna bhAga lekara godagdhameM / bujhe hue cUnemeM cAra sera pAnI DAlakara dolAyantra ghoTakara 3-3 rattIkI goliyAM banA liijiye| vidhise haratAlakI poTarIko laTakAkara eka eka inheM pAnameM rakhakara nirantara 40 dina taka nitya | pahara taka mandAgnise tInabAra svedana karanese bhI prati sevana karanese hAthIke samAna vIrya, vAyuke / tabakiyA haratAlakI zuddhi ho jAtI hai / athavA samAna parAkrama, gRdhrake samAna dRSTi, zUkarake samAna tela, maTThA, gomUtra, kAMjI, aura kulathIkA kADhA ina zravaNazakti aura sUrya ke samAna kAnti prApta hotI hai| pA~coM cIjoMmeM dolAyantra vidhise eka eka pahara (2670) tAlazuddhiH ( rsaaynsaar|) pakAnese tabakiyA haritAlakI uttama zuddhi hotI hai| kaTAyAM sthApite zvete kUSmANDatritaye dhRtam / ( rasAyanasArase uddhRta) tAlaM madhyagninA svinaM zuddhiM yAti smaastH|| (2671) tAlazodhanam sudhApAnIyamadhye vA dolaayntre'vlmbitm| (ra. ra. sa. / pU. kha.; ra. pra. su. / a. 6) praharadvitayaM pAcyaM tAlaM tena vizuddhayati // svinnaM kUSmANDatoye vA tilakSArajale'pi vaa| taile takre gavAM mUtre kAjike ca kultthje| toye vA cUrNasaMyukte dolAyantreNa zudhyati // yAme yAme pacettena zuddhiM yAti vishesstH|| / haritAlako dolAyantravidhise peTheke rasa, tila For Private And Personal
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [462] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi - kSArake pAnI, vA cUneke pAnImeM pakAnese vaha zuddha zuddha varkI haratAlameM suhAgA, bhaiMsakA ghI aura ho jAtI hai| | zahada milAkara use 1 dina kulathIke kAthameM (2672) tAlazodhanam ghoTeM / phira 8 pala yaha haratAla aura 1 pala ( zA. dha. saM. / ma. a. 11; yo. ra. / pra. bhA.; (5 tole ) chilake-rahita araNDIke bIjoMkI vR. yo. ta. / ta. 41; bhA. pra. / pU. khaM; pidIko ekatra milAkara acchI taraha ghoTakara jauke __ A. ve. pr.| a. 5; ra. ciM. ma. / ) samAna battiyAM banAleM; aura unheM sukhAkara kaparatAlakaM kaNazaH kRtvA taccUrNa kAJjike kssipet| miTTI kI huI AtazI zIzImeM bhrdeN| aba ise dolAyantreNa yAmaikaM tataH kUSmANDajadravaiH // bAlukAyantrameM rakhakara bAraha paharakI agni deM tilatailai pacedyAmaM yAmaM ca triphlaajle| ' aura zIzIke svAMgazItala honepara usake UparavAle cUrNodake ca yAmaikaM pakkaM zudhyati tAlakam // bhAgameM ( galeke AsapAsa ) lage huve haratAla varkI haratAlake cAvaloMke samAna bArIka satvako nikAlakara surakSita rakkheM / Tukar3e karake dolAyantravidhise 1-1 pahara kAjI, dhAtu aura pASANa (saMkhiyA Adi )ke satva peTeke rasa, tilake taila, triphalAke kAtha aura nikAlanekI saikar3oM vidhiyAM haiM parantu hamane kevala cUneke pAnImeM svedana karanese vaha zuddha ho jAtI hai| kAryopayogI vidhiyoMkA hI varNana kiyA hai| (2673) tAlasatvapAtanam (1) / (ra. pra. su. / a. 6) (2674) tAlasatvam (2) (ra. ciN.m.|st.5) kultthkaathsaubhaagymaahissaajymdhuplutm| gomUtre bhAvayettAlaM dinaikaM zeramAtrakam / khalve sisvA ca tattAlaM mardayedekavAsaram / / cUrNayitvA pramANena tandulAnAM na cAdhikam // nistuSIkRtya cairaNDabIjAnyeva tu mardayet / haNDikAyAM nivezyAtha kAJjikaM tatra dIyate / palASTamAnaM tAlasya cASTamAMzantu kArayet // vastreNAcchAdayedeta yathA cUrNa na lipyate // vIjAnyeraNDajAnyeva kSiptvA caikatra mardayet // tasyAI dIyate tAlaM cUrNa tAlopari kSipet / yavAbhA guTikA kAryAzuSkA kUpyAM nidhAya ca // upariSTAtpunardigdhaM tena cUrNena tAlakam // vAlukAyantramadhye tu vahni dvAdazayAmakam / pAlikAmupari prAjJaH punardatvA mRdApi tam / svAGgazItaM samuttArya UrdhvagaM satvamAharet // yAvadyAmaM tato vahni kuryAccullyAH samantataH / / pASANadhAtusatvAnAM prakArAH santi kottishH| punastena prakAreNa dvivelaM tAlakaM tthaa| yAni kAryakarANyeva satvAni kathitAni vai|| kadalIkandatoyena punastAlaM ca peSayet / / 1 rasaprakAza sudhAkarake matAnusAra yavakSAra athavA cAhe jo kSAra le sakate hai / 2 suhAgA haratAlake barAbara aura ghRta tathA zahada itanA milAnA cAhiye ki jisase haratAla golI banane yogya ho jAya / / 3 chAyAmeM sukhAnA cAhiye / dhUpa meM sUkhanA kaThina hai / For Private And Personal
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [463] yAmamekaM punastAlaM zodhayitvA ca tattathA / svAMgazItala honepara usameM se haratAlako nikAlapunaryAmaM punaryAmamevaM velAtrayaM budhaH / kara 1 dina gomUtrameM bhigokara punaH uparokta kurute mardanaM zoSaM taNDulIyajalena ca / vidhise pakAiye; isI prakAra kula tIna bAra pakAtathA kRtvA triyAmaM tadgaNDadUrvArasaistathA / kara haratAlako nikAla lIjie aura 1 pahara taka kUSmANDakajalairevaM triphalAyA jlaistthaa| kelekI jar3ake rasameM ghoTiye / isI prakAra kelekI tathaivaM maryate kAkamAcIjAtadravaiH punaH / jar3ake rasa, caulAIke rasa, bar3I dUbake rasa, peTheke sehuNDapayasA ddyaadddsaubhaagypiitikaaH| rasa, triphalAkAtha aura makoyake rasa meM 3-3 bAra tato hi cauSadhaM hyetannirudhyAtkAcakUpake // ghoTiye, hara bAra 1--1 pahara ghoTakara sukhA lenA yAmadvAdazaparyantamagniM kuryAdaharnizam / / cahiye / svAGgazItaM samuttArya pUrvoktaM karmakArayet / / ____ aba isa haratAlameM ( usakA AThavAM bhAga) rambhAkandAdikaM karma kRtaM yatmathamaM kila / thohara ( seMDa )kA dUdha, gur3a, suhAgA aura haldI tathaiva ca puna kuryAtpaDyAmaM vahidIpanam // milAkara AtazI zIzImeM bharakara ( bAlakAyantra evaM tAlakasatvaM syAdadhastiSThati nizcitam / / meM) nirantara 12 pahara taka pkaaiye| jaba hANDI khoTakAbhaM gurutaraM sojjvalaM tArasannibhama // svAMgazItala ho jAya to usameMse haratAlako nikAlavahisaMyogatazcApi na samuDDIyate kil| kara kelekI jar3a Adi samasta auSadhoMke rasameM vikalpo nAtra kartavyo vyAsavAkyamidaM yathA| pUrvokta vidhise ghoTakara tathA seMDakA dUdha ityAdi 1 zera haratAlake cAvala jaise bArIka TakaDe milAkara 6 pahara bAlakAyantrameM pakAiye, aura karake unheM 1 dina gomUtrameM bhigoiye, phira kapar3a svAMgazItala honepara usakI talImeM par3e huve haramiTTI kI huI hANDImeM pahile thoDAsA be bujhA tAlasatvako nikAlakara surakSita rakhiye / yaha pattharakA cUnA DAlakara usapara kAJjI chir3aka satva bhArI, ujjvala aura cAMdIke samAna hogA tathA dIjie, aura phira cUnepara eka kapar3A Dhakakara agnipara rakhanese bhI sthira rahegA / isa kathanako usapara haratAla phailA diijiye| kAjI itanI adhika vyAsavAkyake samAna satya samajhanA cAhiye / na DAlanI cAhiye ki cUnA adhika gIlA hokara (2675) tAlasatvavidhiH(3)(ra.ciM.staba.5) kapar3eko laga jAya / isake pazcAt ukta haratAlapara atasItailasaMbhRSTaM tAlakaM haNDikAnvare / punaH kapar3A Dhakakara usapara cUnA DAlakara usake / dhRttvA kAcaghaTe pazcAnmudrayettanmukhaM bhRzam // Upara thor3I kAJjI chir3aka dIjie aura phira vahiyogo'tha kartavyo dviyAme sttvnirgmH| hANDIke mukhapara zarAva Dhakakara kaparamiTTI kara anayA kriyate rItyA cottamaM satvapAtanam // dIjiye aura mukhAkara cUlhepara car3hAkara usake dRDhaM ca saindhavaM datvA yujyate vajhisaGgame / nIce 1 pahara agni jlaaiye| tatpazcAt hANDIke sarvakAryakaraM samyak satvaM nirdoSamuttamam / / For Private And Personal
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [464] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [takArAdi vornnanowwwnnnnnnnnvv vvinanNAVI/AANVvvvvvvvvvvxvxvov/ zuddha haratAlako alasIke tailameM bhUnakara mRdu mo yadA yAti zvetadhamo yadA''gataH / AtazI zIzImeM bharakara usakA mukha banda mudrayitvA mukhe cAtha vaniyAmASTakaM dadet // karadeM, phira usa zIzIko kaparamiTTI kI huI maz2abUta evaM niSpadyate satvaM tAlakasya vizuddhimat / hANDImeM rakhakara usake cAroM ora hANDIke gale kamaNDalupramANe'tha gomUtrasyAntare kSipet // taka, dabA dabAkara pisA huvA seMdhA namaka bhara punastadvipacenmUtraM yAvanmUtrakSayo bhavet / dIjie, tatpazcAt hANDIke mukhako zarAvase banda tata uttAryate satvaM zItaM nItvA punazca tat // karake usapara kaparamiTTI karake do pahara taka agni atha gandhasya khaNDAni triMzadaMzamitAni ca / lagAiye / isa kriyAse uttama satva nikala AtA hai| samaM sattvena kAryANi mizritAni saTaGkaNam // (2676) tAlasatvavidhiH (4) kRtvA'tha dhmApayedgADhaM tataH satvaM hi jAyate / khoTarUpamidaM satvamakSayaM doSavarjitam / / ( raseM. ciN.| a. 7; A. ve. pra. / a. 5) zukladyutinibhaM pazcAcchreSThapittalamAnayet / jaipAlasatvavAtArivIjamizraM ca tAlakam / / ekAdazavibhAgaM hi bhAgaikosya ca khotttH|| kuppIsthaM bAlukAyantre satvaM muJcati yAmataH // dhmAtavyaM sakalaM mUSe rUpyaM kiJcitpunaH kSipet / * jamAlagoTekA sata, araNDIke bIja aura | evamutpadyate rUpyaM candrakAntisamadyuti // haratAla samAna bhAga lekara ekatra kharala karake, uttama bhUmimeM utpanna reha miTTI 2 sera tathA AtazI zIzImeM bharakara 1 pahara taka bAlukAyantrameM zuddha tabakI haratAla 1 sera lekara donoMko tIna pakAnese haratAlakA satva nikala AtA hai| dina taka gomUtrameM dhoTiye / tatpazcAt usameM 15 sera suhAgA, 30 sera tilakA tela aura 15 sera (2677) tAlasatvavidhiH (5) / hastikarNapalAzakA taila milAkara dhUpameM ghuttvaaiye| __(ra. ciM. / stabaka 5) jaba ghoTate dhoTate sUkha jAya to use AtazI yogyabhUmisamudbhUtaM kSArikAlavaNaM nayet / / zIzImeM bharakara (bAlukAyantrameM) 4 paharakI agni zeradvayapramANena zeramekaM ca tAlakam // diijiye| jaba cAra pahara pazcAt zIzImeMse halkA evaM gomUtramadhyasthamanenApi dvayaM tataH / halkA dhuMvAM nikalakara sapheda dhuvAM nikalane lage khalvasthaM mardayedgAdaM dinAni trINi taalkm|| taba zIzIke mukhako khir3iyAmiTTIke DATase banda kara daza paJca ca bhAgAH syuSTaGkaNastriMzatiH punH| dIjie aura ATha paharakI agni aura dIjiye evaM tilatailasya dAtavyA tadadhai hastikarNajam // hANDIke svAMga zItala honepara zIzImeMse satvako ekato madyate tApe pazcAcchuSkaM tdissyte| nikAla lIjiye / / kAcakUpigataM kAryo vahiryAmacatuSTayam // isa satvako 1 kamaNDalaM gomUtrameM DAlakara 1 gomUtra satvase 4 gunA lenA cAhiye / For Private And Personal
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [465] samasta mUtra jala jAne taka pakAiye aura phira use ThaNDA | tatpazcAt yantrake svAMga zItala honepara usameMse karake usameM 30 sera gandhakake Tukar3e aura satvakI auSadhako nikAlakara pIsakara rakkheM / barAbara suhAgA milAkara bar3e mUSAmeM bharakara tIvrAgni baca, kUTha, haldI, seMdhAnamaka, suhAgekI khIla, para dhamAiye to vizuddha satva nikala aayegaa| zuddha mIThA teliyA, pAThA, kalihArIkI jar3a, aura 1 bhAga yaha satva aura 30 bhAga uttama trikuTekA cUrNa 1-1 karSa lekara ekatra ghoTakara pItalako ekatra milAkara mUSAmeM rakhakara tIbrAgnipara sabako 1 dina bhaMgareke rasameM ghoTeM / 1 mASA dhamAiye aura jaba pItala pighala jAya to usameM yaha anupAna aura 2 rattI uparokta rasa ekatra thoDIsI cAMdI DAla dIjie / isa kriyAse samasta milAkara sevana karanese kSataja khAMsI, zvAsa, pItalakI uttama, candramAke samAna ujvala cAMdI hicakI, svarabhaGga ( galA baiThanA) aura khAMsIkA bana jaaygii| nAza hotA hai| (2678) tAlezvararasaH (1) (ra. ra. / kAsa.) / (2679) tAlezvararasaH (2) rasapAdaM mRtaM tAraM zilAtAle cturgunne|| (ra. ra. sa. / u. khaM. a. 20) vAsAgokSurasatvAbhyAM mardayetpraharadvayam // haritAlapale dve dve draMkSaNe rasagandhayoH / dviyAmaM vAlukAyantre svedyamAdAya cUrNayet / kakaTIpatrasAreNa piSTaM tAmramayorajaH // guJjAdvayaM nihantyAzu kAsaM zvAsaM ksstodbhvm|| paJcazo marditaM dhAtrIkukkuTIrasamAkSikaiH / rasastAlezvaro nAmnA anupAnaM ca kathyate / varSAbhUcitrapatrADhyaM mUSAgarbhe nivezitam // vacA kuSThaharidrAbhiH saindhavaM TaGkaNaM viSam // NTena asote| sapAThAlAGgalIvyoSaM cAkSaM pratyekabhAgakam / hijambIravAtAritailaiH pavanapIDite // bhAvitaM bhRGgarAjena dinaikaM taM ca bhakSayet // mAdhUkasArasindhUtthavacAvyohataujasi / mASaM tAlezvaro nAmnA hikAvaisvaryakAsajit // zophe bhaktAmbunA kuSThe ghRtena payasA'tha vA / / __ zuddha pArA 1 bhAga, cAMdI bhasma cauthAI bhAga dhAroSNenAkasyApi kAmalAyAM rasena ca / aura zudra haritAla tathA zuddha mainasila 4-4 rasastAlezvarAkhyoyaM sarvakuSThaharaH prH|| bhAga lekara mainasila aura haratAlakA mahIna cUrNa zudra varkI haratAla 10 tole tathA pArA, kareM aura phira saba cIjoM ko ekatra milAkara gandhaka, saMbhalake pattoMke rasameM ghuTI huI tAmrabhasma ghoTaM / tatpazcAt use 2-2 pahara bAsA aura aura loha bhasma 11-1 / tolA lekara sabako gokharuke rasameM ghoTakara golA banAeM aura use ekatra kharala karake AmalA aura seMbhalake pattoM ke sampuTa meM banda karake usa sampuTako bAlukAyantrake rasa tathA zahadakI 5-5 bhAvanA dekara golA bocameM rakhakara 2 pahara taka svedita kreN| / banA lIjiye aura phira use eka mUSAke andara bhA0 59 For Private And Personal
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [466] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi punarnavA aura cIteke pattoMke bIcameM rakhakara bhUdhara zodhayitvA tadamlena danAloDatha vimardayet / puTameM pkaaiye| | khalve lauhamaye vApi gADhaM yAmadvayaM punaH / / ise pAnameM rakhakara khAnA caahiye| punanevAyA kSAreNa saMyojya ghanatAM nayeta / anapAna--bAtavyAdhimeM hIMga, jambIrI dadhi kiJcit punardattvA ghanIbhUtaM nivezayet // nIbUkA rasa aura araNDIkA tail| sthAlyAM dRDhatarAyAM ca kSAre paunarNave punaH / ojake kSaya hone meM-mahuvekA svarasa, seMdhA, / | roTikAsadRzaM kRtvA zarAveNa pidhApayet / / pacettAvat bhavetkSAraM zaGkhakundendu sannibham / baca aura trikuTAkA cUrNa / svAGgazItaM samuddhatya punaragnau parIkSayet // sUjanameM-cAvaloMkA pAnI / kSiptamagnau ca nidhUmaM dRzyate na vilIyate / kuSTameM-ghRta athavA dhAroSNa dUdha / / tadA siddhi vijAnIyAt yojayet sarvakarmasu // kAmalAmeM--adrakakA rasa / evaM siddhena tAlena gandhatulyena melayet / yaha rasa samasta prakArake kuSThoMko naSTa karatA hai| dvayostulyaM jIrNatAnaM bAlukAyantrapAcitam / / ( mAtrA--1-2 rattI / ) ayaM tAlezvaro nAma rasaH paramadurlabhaH / (2680) tAlezvararasaH (3) (ra.rA. su.|jvraa.) hanyAta kuSThAnyazeSANi vaatshonnitnaashnH|| sammagha rambhAsalilena tAlaM vAtamaNDalamatyugraM sphuTitaM galitaM tathA / cUrNena tulyaM divasatrayeNa / kuSTharogaM sarvajAtaM nAzayedavikalpataH // zuddhaM sakhaNDaM vinihanti mudgamAnaM duSTatraNaM ca vIsarpa tvadoSAnAzu nAzayet / payonAzi nayeta tApam / / / vAtamaNDalakuSThAnAmauSadhaM nAstyataH param // zuddha haratAla aura pattharakA cUnA samAna dRSTayogazatAsAdhyarogavAraNakesarI / / bhAga lekara donoMko 1 dina keleke rasameM dhoTakara | varkI haratAlake patra alaga alaga karake unheM mUMgake dAneke samAna goliyAM banA liijiye| kapar3emeM bAMdhakara dolAyantra vidhise 1-1 dina inameMse 1-1 golI khANDake sAtha khilAne / kumher3e (peThe) ke rasa, cUneke pAnI, aura tailameM aura dadhabhAta para rakhanese 3 dinameM ghara naSTa ho svedita kareM phira unheM kAJcIse dhokara loheke jAtA hai / kharalameM DAlakara do pahara taka dahIke sAtha ghoTaM, . .... ( yaha goliyAM zItajvara-mlariyAka lie| phira usameM thoDAsA (AThavAM bhAga) punarnavAkA uttama pratIta hotI haiM / ) kSAra milAkara thor3A dahI DAlakara dhoTeM / jaba (2681) tAlezvaro rasaH(4) (rse.ciN.|a.9) gADhA ho jAya to usakI TikiyA banAkara sukhAmamyakapatrIkRtaM tAlaM kUSmANDasalile shnaiH| kara use kapar3amiTTI kI huI hANDImeM rakhakara usake cUrNodake pRthaka taile dolAyantre dina dinm|| Upara punarnavAkI rAkha hANDIke gale taka bhara deM For Private And Personal
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| 467] vvvvvvvvvvv Arvivvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv aura usake muMhako zarAvase Dhakakara bhaTTIpara caDhA- viSa) 1 // bhAga; kAlI mirca 4 bhAga; nImake kara agni deM / jaba rAkha zaMkhake samAna sapheda ho | bIja (nibaulI) aura dhatUreke bIja 1-1 bhAga; jAya to agni denI banda karadeM aura svAMgazItala | zuddha gandhaka 3 bhAga; jAyaphala, suhAgA aura hone para hANDImeMse haratAlako nikAla leM / ise zuddha haratAla 10-10 bhAga lekara, prathama pAre agnipara DAlanese yadi dhuvAM nikale to punaH ukta gandhakakI kajalI banA lIjiye aura phira usameM vidhise agni denI cAhiye / anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara giloya aura yaha haratAla bhasma 1 bhAga, zuddha gandhaka 1 | dhatUreke svarasakI 7-7 bhAvanA dIjie / hara bhAga aura tAmrabhasma 2 bhAga lekara ekatra ghoTakara, | bAra rasameM ghoTakara sukhA lenA cAhiye / antameM AtazI zIzImeM bharakara bAlukAyantrameM (4 pahara) golA banAkara sukhAkara usapara dhatUreke patte lapeTapakAiye, aura yantrake svAMgazItala honepara auSadha- kara usake Upara (2-3 aGgula moTA) gobarakA ko nikAlakara surakSita rakhiye / lepa kara dIjie aura sukhAkara kukkuTa puTameM phUMka ___ yaha 'tAlezvara rasa' samasta prakArake kuSTa, kara svAMgazItala honepara nikAlakara surakSita rkhiye| vAtarakta, bhayaGkara, galita aura sphuTita kuSTa, maNDala, ___ isake sevanase samasta prakArake kuSTha naSTa hote duSTavraNa, visarpa aura tvagdoSoMkA nAza karatA hai| vAtaja maNDala kuSThake liye isase acchI haiM / (mAtrA--2-3 rattI / anupAna bAbacI, khaira yA nImakI chAlakA kAtha) anya eka bhI auSadha nahIM hai| (2683)tAlezvaro rasaH (6) (ra. maM. / ku.) (2682) tAlezvaro rasaH (5) (ra. maM. / ku.) dvAdazaM karSatAlaM ca kUSmANDasvarase kSipet / mUto dvau valgujA trINi kaNAvizvA trikaM trikm| svedayedolakAyantre yAvattIyaM na vidyate / / sAIkaM brahmaputrasya maricasya catuSTayam // | pazcAttaM melayetkhalve mUtaM karSadvayaM kSipet / ekaikaM nimbadhattUravIjato gandhakAt trayam / tanmI bahuvArANi nIlAmA kajjalI bhvet|| jAtITaGkaNatAlAnAM bhAgA daza daza smRtaaH|| snuhIkSIraM ravikSIraM chAgIkSIraM ca baakucii| yuktyA sarva vimaathaamRtaasvrsbhaavitaa| pAtAlagaruDAGkolacakramardakahijjalam // saptadhA zoSayitvAtha dhatturasyaiva dApayet // kumArIpatrabhallAtatriphalA tu punarnavA / sammarya golakaM sAndraM dhttrairvessttyeddlaiH| nimbatvacaM mahauSadhyA puTaM deyaM trayaM trayama / / gomaye veSTayettacca kukkarAkhyapuTe pacet // SaTkarSa cUrNakalikAM haNDikAyAntu dhArayet / rasaH kuSThaharaH sevyaH sarvadA bhojnpriyaiH|| caturthAzamadhaH sthApyaM madhye sthApyaM tu taalkm|| __zuddha pArA 2 bhAga; bAbacI, pIpala aura pazcAdupari cUrNa tatsarva sthApyaM prytntH| soMTha 3-3 bhAga; brahmaputra viSa (abhAvameM bachanAga ! haNDikAkhaNDaparyantaM majjAnaM kanyakodbhavam / For Private And Personal
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [468] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [takArAdi tato mudrAM dRDhaM kuryAdasyiM rodhitaM kila / (mAtrA-1-2 rtii| anupAna triphalA caturyAmaM tu dIpAgniM vidyAdyAmaM htthaaninaa|| kAtha / ) svAGgazItalamuddhatya bhavettAlezvaro rsH|| (2684) tAlezvaro rasaH (7) pathyaM mudgaM tu zAlyannaM kuSThAnaSTAdazAJjayet / / (vR. yo. ta. / ta. 118 ) 15 tole varkI haratAlako dolAyantravidhise tAlakaM mardayetsamyaka tAmbUlIparNavAriNA / peTheke svarasameM mandAgni para pakAiye; jaba samasta | tridinaM mastunA madya dinaikaM payasA raveH / / rasa sUkha jAya to haratAlako nikAlakara usameM | tadgolaM bhANDamadhyasthaM kiMzukakSArasaMyutam / 2 // tole zuddha pArA milAkara itanA ghoTiye ki tridinaM pAcayetsamyak mandamadhyahaThAminA / / nIlavarNa kajalI ho jAya / tatpazcAt use sehuNDa | tAlabhasma samAkRSya taNDuladvayamAtrakam / (seMDa-thohara) ke dUdha, Akake dUdha, bakarIke dUdha; AkalaM jAtipatrazca lavaGga jAtikAphalam / / bAbacI, pAtalagarur3I, aGkola, paMvAr3a, samudraphala, saMyojya sapiSA jagdhvA srvvaatkulaantkH| ghRtakumArI (gvArapAThA), bhilAvA, triphalA, punarnavA, vAtaraktaM tathA kuSThaM grahaNIzca bhagandaram // nImakI chAla aura soMThameM se jinakA svarasa mila sarvatraNAnihantyAzu nAmnA tAlezvaro rsH|| sake unake svarasa aura bAkI auSadhoMke kAthakI zuddha vo haratAlako 3 dina tAmbUla (pAna) pRthak pRthak 3-3 bhAvanA dekara golA banAkara ke rasameM aura 1-1 dina dahIkA toha aura sukhA lijiye| tatpazcAt 7||tole kalIcUnA lekara Akake dUdhameM ghoTakara golA banAiye aura use usameMse cauthAI, kapara miTTI kI huI hANDImeM rakhakara sukhAkara kaparamiTTI kI huI hANDImeM DhAkakI usapara haratAlakA golA rakha dijiye aura usake rAkhake bIcameM rakhakara, hANDIke mukhako zarAvase Upara bAkI cUnA rakhakara hANDIke galetaka gvArapAThA | banda karake 3 dina taka kramaza: mRdu, madhyama kA gUdA bhara dIjiye aura usake mukhapara zarAva Dhaka aura tIvrAgni para pakAiye / tatpazcAt hANDIke kara jor3ako gur3a cUnese banda karake usapara kapar3a svAMga zItala honepara usameM se haratAla bhasmako miTTI kara dIjie aura use sukhAkara cAra pahara | nikAla lIjiye / isIkA nAma 'tAlezvara rasa' hai| taka dIpakI loke samAna mandAgni para tathA eka akarakarA, jAvitrI, lauMga aura jAyaphalakA pahara tIvAgni para pakAiye aura hANDIke svAMga- samAna bhAga cUrNa ekatra milAkara kharala, kareM / zItala honepara usameM se goleko nikAlakara pIsa (1 // mASA) yaha cUrNa aura 2 cAvala uparokta kara rkhiye| bhasma ekatra milAkara dhImeM milAkara cATanese ' yaha 'tAlezvara rasa' 18 prakArake kuSToMkA samasta vAtavyAdhi, vAtarakta, kuSTha, saMgrahaNI, nAza karatA hai| pathya-mUMgakI dAla bhAta / bhagandara aura saba prakArake vraNa naSTa hote haiN| 1 tridinamiti pAThAntarama For Private And Personal
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [469] __ noTa---- DhAkakI bhasma hANDImeM dabA dabAkara | jaba mUtra aura dUdha sUkha jAya to usameM kramaza: bharanI cAhiye aura AdhI hANDI bhasmase bhara jAne / 11-1 / to0 satyAnAzIkI jar3a ( coka )ke para usapara haratAlakA golA rakhakara usake Upara cUrNa, yavakSAra, sajIkhAra ( soDA), dhatUreke kSAra, hANDIke gale taka bhasma bharadenI cAhiye / pattharakA cUnA aura peTheke kSArakI taha jamAkara (2685) tAlezvaro rasaH (laghuH) (8) rakkheM aura agni tez2a karadeM / jaba hANDImeMse (ra. ci. ma. / sta. 2; ra. kaa.dhe.| kuSThA.), jvAlA nikala kara zAnta ho jAya, tathA dhUmra palAnyAdAya catvAri haritAlasya citrakam / nikalanA bhI banda ho jAya aura hANDI aMgArake abhraka gandhakaM zuddhaM girijaJca paladvayam // samAna lAla ho jAya to agni denA banda karadeM haNDikAntaragataM pUrva citrakaM dhaaryetsudhiiH|| aura hANDIke svAMgazItala honepara usameM se auSadhapazcAcca tAlakaM dadyAdgandhakaM tasya copari // ko nikAlakara pIsakara rakkhe / abhrakaJca punardadyAtpazcAdyAcchilAjata / / isameM se 5 rattI mAtrAnusAra yathocita anupAnagavyaM mUtraM punardadyAda gavyaM kSIraM punaH kSipeta // ke sAtha sevana karanese jisameM vamana hotI ho, pravezya mUtraM dugdhazca zanairvahnau ca tdrse| pIpa bahatA ho aGgulI aura kAna ityAdi aGga karSamAtrAzca hemAhAM yavakSArazca tatsamam // / gala gaye hoM, kIr3e par3a gaye hoM aura badabU AtI svarjIkSAraM tathA dadyAtkSAraM dhttrjntthaa|| ho vaha kuSTa bhI zIghra hI naSTa ho jAtA hai / punazcUrNa sitaM dadyAtkUSmANDakSArameva ca // (2686) tiktatrayarasa (ra. rA. su. / kAsa.) sarvamekatra sampAcya gatajvAlamadhUmakam / bhasmatAmrAbhratIkSNAnAM kaasmrdvraarsaiH| taptAGgAra nibhaM yAvattAvajjvAlAzca dApayet // munijairvetasAmlena dinaM maryazca pIlitam // svAgazItaM samAkRSya dadyAttatpazcaraktikam / mApArddha pittkaasaato bhakSettiktatrayo rasaH // kuSThaM vamiyutaM srAvi patitAGgazca dustaram // tAmra bhasma, tIkSNa loha bhasma ora abhraka gatazrotrAGgalipAyaM vidhuraM vivalasvaram / bhasma samAna bhAga lekara sabako 1-1 dina yathA tathA vidhaM bhUyaH kRmilaM kuthitaM dhanam / / kasauMdI, triphalA, agasti ( agathiyA ) aura nAzayatyacireNAyaM laghutAlezvaro rsH|| amlavetake rasameM ghoTakara AdhA AdhA mASekI ___ kaparamiTTI kI huI maz2abUta hANDImeM 2 pala goliyAM banA lIjiye / inake sevanase pittaja (10 tole ) cItekA cUrNa bichAkara usapara khAMsI naSTa hotI hai| 4 pala zuddha tabakI haratAla rakkheM, usapara 2 pala gandhaka, gandhakake Upara 2 pala abhraka aura sabake (2687) tIkSNamukharasaH (1) (rase.maGga.a.1) Upara 2 pala zilAjIta rakhakara hANDImeM 12-12 tIkSNaM zulvasurAyasaMca gaganaM tApIruhaM taalkm| pala gomUtra aura godugdha DAlakara mandAgnipara pakAeM, godantaM rasarAjamizritasamaM dhRtvA ca khalve bhiSA For Private And Personal
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [470 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| takArAdi drAkSAgAramRdApayojavisinIkandAnvitA caamRtaa| bhasma, zuddha gandhaka aura svarNamAkSika bhasma samAna ghRSTvA yaSTirasaiH sitA madhuyutA gadyANamAtrA vttii|| bhAga lekara sabako ghRtakumArIke rasameM ghoTakara pittaM hanti ca pittasambhavagadAna sarvAzca golA banAkara, sukhAkara, sampuTameM banda karake pittjvraaH| gajapuTa meM pheMka diijiye| kAsavAsagalAmayAnkSayatRSAdAhazca zASa shm|| isake sevanase arza (bavAsIra) naSTa hotI hai / prajJApAramitainizIthasamaye svapne prsaadiikRto|| ( mAtrA-2-3 rattI / ) nAmnA tIkSNamukhorasendrapravaraH zrInAgavodhoditaH ... tIkSNa lohabhasma, tAmrabhasma, svarNabhasma, / (2689) tIkSNamukharamaH ( 3.) / svarNamAkSika bhasma, haratAla bhasma, godantI bhasma (ra. ra. sa. / uM. khaM. / a. 15 ) aura pArada (rasasindUra) samAna bhAga lekara sabako nAgaM pAradagandhakaM trilavaNaM vAryarkajaM melayeekatra kharala karake munakkA, tAlAbakI miTTI, kamala, dekaikaM ca palaM palaM trayamataH pazcakramAnmardayet / mRNAla ( kamalanAla ), kamalakanda, giloya, mulaiThI, sarva tadivasatrayaM tadanu tahattvA puTaM bhAvanAH mizrI aura zahadameMse jinakA svarasa mila sake / kuryAtsatriphalAgnivetasarasaiH pshcaadhikviNshtiH|| unake svarasake sAtha, jo kvAtha karane yogya hoM pazcaitat kramazastato guDabhavairdattostha vallo jalaiunake kAthake sAtha aura miTTI tathA mizrIko / hantya syakhilAni sUraNavRtaistasyAna8 gune pAnImeM gholakara usake sAtha 1-1 dina / masminhitam / ghoTakara 6-6 mASekI goliyAM banA liijie| arkezaH parivaryatAmitimuniHzrIvAsudevo'vada inake sevanase pita, pittaja samasta roga, skuussmaannddiiphlmaasspaaysmtivyaayaammrkaatpm|| pittajvara, khAMsI, zvAsa, galaroga, kSaya, tRSNA, dAha / sIsA bhasma, zuddha pArada aura zuddha gandhaka aura zoSakA nAza hotA hai| 1-1 pala (5--5 tole) aura tInoM lavaNa (seMdhA, ( vyavahArika mAtrA-3 rattI / ) saJcala aura samudra lavaNa) 5 pala lekara prathama (2688) tIkSNamukharasaH (2) pAre gandhakakI kajalI banA lIjiye aura phira ( ra. ra. sa. / u. khaM. a. 15) anya oSadhiyoMkA bArIka cUrNa milAkara 3 dina rasendrahemArkaviDA''lagola taka Akake pattoMke rasameM ghoTakara, golA banAkara surAyasaM lohamalAbhragandhAH / mukhAkara use sampuTa meM banda karake gajapuTameM phUMka tApyaM ca kanyArasamarditIyaM dIjiye / tapazcAt use harra, baher3A, AmalA, pakApuTe tIkSNamukho'zaMsAM syAt / / cItA aura amlavetake kAtha tathA gur3ake pAnIkI pArada, svarNabhasma, tAmrabhasma, viDalavaNa, pRthak pRthak 5-5 bhAvanA dekara 3-3 rattIkI haratAla, rohipatRNa, lohabhasma, maNDUra bhasma, abhraka | goliyAM banA lIjiye / For Private And Personal
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [471 ] inake sevanase samasta prakArake arza (bavAsIra) tAMbekA bArIka arthAt retIse ritA huvA cUrNa naSTa hote haiN| aura nausAdara barAbara barAbara lekara ekatra milAkara pathya-sUraNakA zAka aura ghRtayukta AhAra / / kUTeM aura phira usameM donoMke barAbara nIbUkA rasa apathya-peThA, urda, khIra, atyadhika parizrama, milAkara miTTIke pAtrameM bharakara rkhdeN| eka mAsa aura dhUpa / pazcAt tUtiyA taiyAra ho jAyagA / (2690) tIkSNamukharasaH (4) noTa-yadi nIbUkA rasa 1 mAsa pazcAt bhI zeSa raha jAya to use dhUpameM sukhA lenA cAhiye / (ra. rA. muM.; ra. ra.; dhanvaM.; ra. sA. saM.; __vR. ni. ra. / arza.) (2692) tutthabhasmavidhiH (ra. ra. sa. pU. kha. a.2; A. ve. pr.| a. 12) mRtamUtAbhralohAtIkSNaM muNDaM ca gandhakam / lakucadrAvagandhAzmaTaGkaNena samanvitam / maNDUraJca samaM tApyaM marya kanyAdravairdinam // nirudhya mUSikAmadhye mriyate kaukaTaiH puTaiH // andhamUSAgataM pAcyaM tridinaM tupvhninaa| zuddha tUtiyAko samAna bhAga gandhaka aura cUrNitaM sitayA mAsaM khAdetpittArzasAJjayet // suhAgeke sAtha milAkara lakuca ( bar3hala )ke rasameM rasastIkSNamukho nAma hyanuyojyaM madhutrayam // | ghoTakara kukkaTa puTameM phaMkanese usakI bhasma bana pArada bhasma (abhAvameM rasasindUra ), abhraka jAtI hai| bhasma, loha bhasma, tAmra bhasma, tIkSNaloha bhasma, ! (2693) tamAma ( rasAyanasAra. ) muNDaloha bhasma, zuddha gandhaka, maNDUra bhasma aura mUtagandhakakajjalyAM samaM tutthaM vimardayet / svarNamAkSika bhasma samAna bhAga lekara sabako eka mUtAdai TaGkaNaM dattvA bhAvayellakucadravaiH / / dina ghRtakumArIke rasameM ghoTeM aura andhamUSAmeM banda bhRtvA kRpyAM paced vahnau tIne mUtaM samuddharet / karake tIna dina taka tuSAgnimeM pakAeM, tatpazcAt gale sinduranAmA syAt tutthbhsmaa'pydhstle|| usake svAMga zItala honepara auSadhako nikAlakara artha-pAvabhara zuddha pArada, pAvabhara zuddha pIsakara rkkheN| gandhaka, donoMkI kajalI karake usameM AdhAsera - ise ghI, zahada aura mizrIke sAtha milAkara tUtiyA DAlakara ghoTe / bAda Adha pAva zuddha suhAgA sevana karanese pittaja arza (bavAsIra) naSTa hotI hai / DAlakara bar3aharake kAthakI bhAvanA dekara sukhAle / (2691) tutthanirmANavidhiH (rasAyanasAra) isa kajalIko zIzImeM bharakara prathamase hI tAmrasya cUrNa kuru gharSaNIta tibrAgni de / do dinake bAda agni lagAnA banda stattulyamasminnavasAdarazca / / kare / svAGgazItala hone para zIzIke galepara sammelyanimbUkajalazca tulyaM | sindUra rasa milegA aura tala bhAgameM tUtiyAkI mAsena tutthaM svayameva siddhayet // bhasma milegii| isake guNa tAmrabhasmake tulya haiM / For Private And Personal
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [472] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi (2694) tutthamudrikA (r.r.s.| puu.khN.a.2)| tUtiyAke vikAroMko zAnta karaneke liye satvametatsamAdAya khrbhuunaagstvyuk| jambIrI nIbUkA svarasa, dhAnakI khIloMko pAnImeM tanmudrikA kRtasparzA zUlanI tatkSaNAdbhavet // ghoTakara, vaha pAnI athavA lAmajjaka (khasabheda)kA carAcaraM viSaM bhUtaDAkinIdRggataM jayet / / pAnI pInA cAhiye / mudrikeyaM vidhAtavyA dRSTapratyayakArikA // (2696) tutthazodhanam (1) rAmavatsurasenAnI mudritepi tathAkSaram / (zA. saM. / ma. kha. a. 11; A. ve. pra. / a. 12; himAlayottare pArce azvakarNomahAdrumaH / / bhA. pra.; ra. sA. saM. / dhAtu pra.; raseM. tatrazUlaM samutpannaM tatraiva vilayaM gtm| ciM. ma. / a. 7) mantreNAnena mudrAmbho nipItaM saptamantritam // viSThayA mardayettutthaM mArjArakakapotayoH / saba zUlaharaM proktamiti bhAlukibhASitam / dazAMzaM TaGkaNaM datvA pacenmRdupuTe tataH // anayA mudrayA taptatailamagnau sunizcitam // lepitaM hanti vegena zulaM yatra kacidbhavet / puTaM dannaH puTaM kSaudraye tutthavizuddhaye // sadyaH mUtikaraM nAryAH sadyo netrarujApaham // tUtiyAmeM usakA dasavAMbhAga suhAgA milAkara tUtiyAkA satva aura khara bhUnAgasatva' samAna use eka eka dina billI aura kabUtarakI viSTAke bhAga lekara donoMko ekatra karake aMgUThI banavA sAtha kharala karake laghupuTameM phUMka dIjie, phira liijiye| use dahI aura zahadameM pRthak pRthak ghoTakara eka isa aMgUThIko chUnese hI saba prakArake zUla, eka puTa dIjiye / isa kriyAse tRtiyA zuddha ho viSa aura bhUtavikAra naSTa ho jAte haiN| jAtA hai| isa aMgUThIko sAta bAra pAnImeM dhokara pInese bhI zUla naSTa hotA hai / ise thor3I dera | (2697) tutyazodhanam (2) tailameM pakAkara isa tailakI mAlizase hara prakArakA (Ayu. ve. pra. / a. 12; anu. ta. / ko. 2; zUla turanta naSTa ho jAtA hai| ra. maM. / a. 3; yo. ta. / ta. 17) (isakA pAnI pInese) baccekA janma AsAnI otorvizA samaM tutthaM sakSaudraM TaGkaNAjhiyuk / se ho jAtA hai aura ( isake pAnIse AMkheM tridhaiva puTitaM zuddhaM vAntibhrAntivivarjitam / / dhonese ) netraroga naSTa hote haiN| (2695) tutthavikArazAntiH 4 bhAga tUtiyAmeM eka eka bhAga suhAgA ( anupA. t.| ko. 2) aura bilAvakI viSTA milAkara use zahadameM ghoTakara jambIrasvarasaM vApi lAjA vaarismnvitaaH| / tIna laghupuTa denese vaha zuddha-vAnti bhrAnti rahita lAmajjakajalaM vApi pivettatthakazAntaye // ho jAtA hai / 1 rasaratnasamuccaya pUrvakhaNDa adhyAya 5 dekhiye / For Private And Personal
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaag:| [473 ) AAAAAAAAAAVVVIRAVAANANAarvvvvnirnvvvvAANANIMAn y levanvandnav (2698) tutthazodhanam (3) (rasAyanasAra) / tasmin kaTAhe khalu pazcaseTI kRtrimaM tu jale pAtyaM kSAraM tasyA'panodayet / dvayonmitAM sutriphalAM prapUrya / dharmazuSkaM vizuddhaM tat yogayojanakarmakRt // maNapramANaM jalamatra dadyAt artha-banAvaTI tUtiyAko miTTIke pAtrameM saMsthApayedAtapayogyadeze // pAnImeM gholakara rakha de jaba pAnI sthira ho jAya yathA''tapazcandramarIcayazca aura tUtiyA tala bhAgameM baiTha jAya taba Uparase vAyuzca tasminnabhisazcareyuH / nIbU aura nausAdara' ke khArI pAnIko dhIre 2 triMzadinaM tatsamupekSyamANaM nikAlade / bAda dhUpameM sukhAkara kAmameM le // 1 // tAnaM vizuddhaM khalu serakArdham // (2699) tutyazodhanam (4) ( rasAyanasAra ) tale vilagnaM samupAdadIta gomUtre mahiSImUtre'pyajAmUtre ca tutthakam / / jalaM vipakantu masImayaM syAt / yAme yAme kathettena khanijaM zuddhimRcchati // tathA ca netreSu hitaM paraM syAt ___artha-gauke mUtra, bhaiMsake mUtra, aura bakarIke prAtaH parikSAlanato narANAm // mUtrameM eka eka pahara pakAnese khAnakA tUtiyA zuddha ho jAtA hai / artha-bahuta vaidya naipAlI tAmekI talAzameM (2700) tutthasatvapAtanam / idhara udhara bhaTakate phirate haiM aura nahIM milane para ( ra. ra. sa. / pU. khaM. a. 2; A. ve. pr.| a. 12) tAmrabhasma banAnemeM hatAza hokara baiTha jAte haiN| nimbUdravAlpaTaGkAbhyAM mUSAmadhye nirudhya c| unhIM mahAzayoMke upakArArtha maiM tUtiyA se tAmA tAmrarUpaM paridhmAtaM satvaM muzcati sasyakam // nikAlanekI vidhi likhatA huuN| yaha tAmAM naipAlI tUtiyAmeM thoDAsA (AThavAM bhAga ) suhAgA tAMmese kisI aMza meM kama nahIM hai| ar3hAI sera milAkara use nIbUke rasameM ghoTakara mUSAmeM banda | tUtiyAko khUba pIsakara sApha choTI lohe kI karake tez2a agnipara dhamAnese usameMse tAMbeke samAna kar3AhI (jaisI halavAI loga mAvA (khoA) banAne satva nikala AtA hai| ke lie sApha rakhate haiM ) meM vichAkara usa kar3AhI (2701) tutthAttAmranissAraNavidhiH ko eka bar3e lohe ke kar3AhameM (yadi bar3A lohe ( rasAyanasAra ) adhyarddhaseTadvayamAtratutthaM kA kar3Aha na mile to bar3I maTTIko nAda se sampiSya suzlakSNaM kaTAhikAyAm / | | bhI kAma cala sakatA hai) rakhakara tUtieke cUrNa vistIryatAmanyakaTAhamadhye | ko kapar3ese DhaMka de / jisameM tUtiyA triphalAmeM saMsthApya cAcchAdya paTena tuttham // / na milajAya bAda kar3AhameM dazasera pakkA binA 1 tUtiyA banAnemeM nausAdara aura nIbUkA pAnI par3atA hai aura vaha usImeM raha jAtA hai / dekho "tutthanirmANa vidhiH"| bhA0 60 For Private And Personal
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [474 ] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [takArAdi kuTA huA triphalA (bar3I harar3e, baher3A, AmalA) | (2702) tutyAdikajvarAGkazaH bhara de / usa triphalAse choTI kar3AhI itanI Dhaka (ra. rA. muM. / jvara.) jAyagI ki dIkha nahIM pdd'egii| phira usa kar3AhameM eka mana pakkA mIThA pAnI bhara de aura vaha kar3Aha | tutthazambUkatAlAnAM dviguNAnAM yathottaram / aisI jagahameM rakhA jAya jahA~ havA bhI lage aura cUrNa kumArikAdrAvaidRSTvA golaM prakalpayet // dina bhara sUryakA tApa bhI par3e, aura rAtrimeM dvAbhyAmeraNDapatrAbhyAM tadgolaM vadhyate budhaiH| candramAkI cAMdanI bhI par3atI rahe / isa prakAra eka sarAvasampuTe dhRtvA puTedgajapuTena tu / / / | svAGgazItaM samuddhatya cUrNayitvA nidhApayet / mAsa bItane para kar3Aha ke pAnIko kapar3e meM chAna guJjAtrayaM sitAyojyA khAdetsarvajvarApaham / / kara rakha le, yaha pAnI syAhIkA kAma degA / | pathyaM kSIrodanaM deyaM nihanti viSamajvarAn / aura prAtaHkAla isa pAnIkA netroMmeM chITA denese netrakA paramahita hotA hai / yadi syAhIko aura zudra tUtiyA 1 bhAga, zaMkha 2 bhAga aura bhI pakkI karanI ho to ekasera pIpalakI lAkhakA zuddha varkI haratAla 4 bhAga lekara sabako 1 dina kADhA vo ekasera kasIsa kUTakara DAlade / aura ghRtakumArI (gvArapAThe) ke rasameM ghoTakara golA jo triphalA kapar3emeM chAnanese baca gaI ho usako banAiye aura use araNDake do pattoMmeM lapeTakara bhI dhUpameM sukhAkara rakha le / isako jalAkara kSAra usake Upara DorA lapeTa dIjiye aura sampuTameM banAyA jAyagA, jo pAcakake kAma aayegaa| banda karake gajapuTameM phUMka diijie| jaba svAGga vaidyoMke yahAM koI cIja, pheMkane kAbila nahIM hai| zItala ho jAya to nikAlakara pIsakara rakha aura choTI kar3AhIke peMdemeM Adhasera pakkA vizuddha lIjie / tAmra jamA huA milegA jo cAkUse khuraca khuraca isake sevanase sarva prakArake viSamajvara naSTa ke uThAnese eka patra rUpameM prApta hovegA / isa hote haiM / tAmra meM utanA doSa nahIM hai jitanA ki naipAlI mAtrA-3 rttii| mizrIke sAtha milAkara tAmrameM hotA hai / saMyogakI mahimA acintanIya (pAnIse) khaaeN| hai| dekhiye tUtiyA, loha, triphalA, pAnI, eka mAsa pathya-dUdha bhAta / kAla, vAyu, dhUpa, cA~danI ina ATha padArthoke saMyoga se vizuddhatAmra, syAhI, netrakI davA aura pAcana | (2703) tutthotthatAmrazuddhiH (rasAyanasAra) yogya kSAra kaise uttama padArtha bana jAte haiN| arkasya patrasvareSu tAnaM tUtiyA se tAmra nikAlane ke aura bhI prakAra haiM niSTapya vahnAvatha saptakRtvaH / para yaha sugama honeke kAraNa likhA gayA hai / - | nirvApya seTArdhakasaindhavADhaye (rasAyanasAra ) cizcAdalakAthajale paceta // For Private And Personal
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] [ 475] yAmeSvatIteSu caturSu zuddhaM tattAmramAdduHkhalu bhasmayogyam / nepAla tAmreNa samo'tra doSo naivAstyataH zuddhiriyammapUrNA // 4 bhAga lekara sabako eka dina sarasoMke telameM ghoTakara do zarAvoMmeM banda karake Uparase 4-5 kaparamiTTI karake sukhAkara 1 pahara taka bAlukAyantra meM pakAiye aura usake svAGgazItala honepara usameM se auSadhako nikAlakara 1 pahara taka kanerake rasameM ghoTakara uparokta vidhi se 1 pahara bAlukAyantra meM pakAiye aura usake svAMgazItala honepara usameM se auSadhako nikAlakara usameM yavakSAra, sajjIkhAra, suhAgA, pAMcoMlavaNa, cavya, cItA, syAhajIrA, sapheda jIrA aura bAyabiDaMgakA samAna bha cUrNa usake barAbara milAiye / | artha - tUtiyA se nikAle hue tAMko agnimeM khUba niSTapta karake ( tapAkara ) mandAra ke pattoM ke svarasameM sAtabAra bujhAle, pazcAt do sera imalI ke pattoMko dazasera pAnI meM DAlakara kar3AhI meM kAr3hA banAve jaba AdhA pAnI jala jAya taba usameM Adhasera sendhAnona DAlakara sAthahI sAtha tUtiyA se nikale hue Adhasera tAmbeko bhI DAla de| bAda cAra pahara taka agni de / yadi pAnI jala jAya to gomUtra DAlatA jAya, gomUtra nahIM ho to pAnI se bhI kAma cala sakatA hai| basa itanI hI zuddhi isa tAmrakI paryApta hai; kyoMki tUtiyAke tAmemeM naipAlI tAMbAke barAbara doSa nahIM hotA hai / | (2704) tRptisAgararasaH (ra. rA. suM / ati.) rasabhasma tu bhAgaikaM rasAd dviguNagandhakam / gandhakAd dviguNaM cAbhraM nizcandraM mardayettataH // dinaikaM kaTutailena rudhvA culyAM vipAcayet / yAmaikaM bAlukAyantre samuddhRtya vimardayet // hayamArakamUlottharasairyAmaM nirudhya ca / pUrvavatpAcayecchulyAM samAdAya vimizrayet // trikSAraM paJcalavaNaM canyAnidvayajIrakaiH / viDaGgena ca tattulyaM yuktoyaM tRptisAgaraH // bhakSayenmASamAtraM ca sannipAtAtisArajit / sajvarAM grahaNIM hanti dhanupAnaM vinA rasaH // ise eka mASekI mAtrAnusAra kisI anupAna ke binA hI sevana karanese sannipAtaja atisAra, jvara aura saMgrahaNI naSTa hotI hai / (2705) tRSAhArIrasaH (yo. ta. / ta. 34 ) rasagandhakakarpUraiH zailozIramarIcakaiH / sasitaiH kramadRddhaizca sUkSmaM cUrNamaharmukhe / / triguJjAmitaM khAdetpivetparyuSitAmbu ca / bhRzaM tRSNAM nihantyevamazvibhyAntu prakAzitam / / 1 pArada bhasma (abhAva meM rasa sindUra) 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga aura nizcandra abhraka bhasma zuddha pArA 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, kapUra 3 bhAga, bhUricharIlA 4 bhAga, khasa 5 bhAga, tulasI ke bIja (tukhmarIhAM-takamariyAM. gu. ) 6 bhAga aura mizrI 7 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banA lIjiye, phira usameM anya samasta oSadhiyoM kA mahIna cUrNa milAkara kharala karake rakhiye / isameM se pratidina prAtaH kAla 3 rattI cUrNa bAsI pAnI ke sAtha khAnese prabala tRSNA bhI avazya zAnta ho jAtI hai / For Private And Personal
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pUNam / [476 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi (2706) tRSNArdiharo rasaH (2709) trikaTvAdilauham (ra. ra. sa. / u. khaM. a. 14) (vR. ni. r.| kSaya.; vai. ka. du. / ska. 2) yuktaM gandhakapiSTayA'yastAlakaM svrnnmaakssikm| trikaTutriphalailAbhirjAtIphalalavaGgakaiH / yuktyA tad bhasmatAMnI tRssnnaacchrdinivaarnnm|| navabhAgonmitairetaiH samaM tIkSNaM mRtaM bhavet // pArada aura gandhakakI kajjalIse kI huI loha, saMcUAloDayetkSaudre nityaM yaH sevate naraH / haratAla aura sonAmakkhIkI bhasma samAna bhAga kAsaM zvAsaM kSayaM mehaM pANDurogaM bhagandaram // lekara sabako ekatra kharala kreN| jvaraM mandAnalaM zothaM saMmohaM grahaNIM jayet / / . ise (2-3 rattIkI mAtrAnusAra, candanake trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala), harra, baher3A, pAnI yA anya ucita anupAnake sAtha ) sevana AmalA, ilAyacI, jAyaphala aura lauMga 1-1 karanese tRSNA aura vamana naSTa hotI hai| bhAga aura tIkSNa lohabhasma 9 bhAga lekara / yathA(2707) trikaTukAdiloham (yo.s.|smu.6)| vidhi cUrNa banA liijie| trikaTukAbdaviDaGgacitrakAH ise zahadameM milAkara sevana karanese khAMsI, kAsamardavaralohajacUrNam / zvAsa, kSaya, prameha, pANDu, bhagandara, jvara, agnimadhuyutaM ca lihelpayasA mAMdya, zotha mUrchA aura grahaNI rogakA nAza hotA hai| nA sapadi kAmalayA parimucyate // ( mAtrA 4-6 rattI / ) trikuTA (soMTha, mirca, pIpala), mothA, bAya- (2710) trikaTvAyaM lauham biDaGga, cItA, kasauMdI, aura uttama zuddha loha / / (vaM. se.; bhai. ra. / zo0) sabakA samAna bhAga cUrNa lekara ekatra kharala kreN| kAlAnI nikalanA ise (3 mAzekI mAtrAnusAra ) zahadameM milA citrako devadAruzca tricca gajapippalI // kara cATakara Uparase dUdha pInese kAmalA (kaulabAya) cUrNAnyetAni tulyAni dviguNaM syaadyorjH| atyanta zIghra naSTa hotI hai| kSIreNa pItametattu zreSThaM zvayathunAzanam // (2708) trikaTukAdilauham (ga.ni.zvaya.) trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala), harra, baher3A, trikaTulohacUrNazca dvayemetatsamAMzakam / AmalA, dantImUla, bAyabiDaGga, kuTakI, cItA, pItamuSNAmbhasA hanti shophrogmsNshyH|| devadAru, nisota aura gajapIpalakA cUrNa 1-1 . trikuTA, ( soMTha, mirca, pIpala ) aura zuddha | bhAga tathA zuddha lohacUrNa sabase 2 gunA lekara lauhacUrNa samAna bhAga lekara ekatra kharala karake | sabako ekatra kharala kreN| (1 // mAzekI mAtrAnusAraH) uSNa pAnIke sAtha ise dUdhake sAtha sevana karanese zotha naSTa sevana karanese zotha roga ( sUjana )kA avazya hotA hai / nAza hotA hai| ( mAtrA-4-6 rtii|) thaa| For Private And Personal
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / rasaprakaraNam ] (2711) trikaTvAdyaM lauham ( rakheM. ci. / a. 9; ra. sA. saM.; ra. ra.; dhanvaM.; ra. rA. suM / zotha. ) trikaTutriphalAdantImArgatrimadazuNDibhiH / punarnavAsamAyuktairyukto hanti sudurjayam // lauhaH zothodaraM sthaulyaM medogadamasaMzayaH // trikuTA, harra, baher3A, AmalA, dantImUla, apAmArga ( ciraciTe ) kA paJcAGga, nAgaramothA, citraka, bAyabiDaGga, soMTha aura punarnavA ( sAThI) kI jar3akA cUrNa samAna bhAga tathA zuddha lohacUrNa (yA bhasma ) ina sabake barAbara lekara ekatra kharala kareM / isake sevana se zothodara, sthUlatA aura meda roga avazya naSTa hotA hai / (mAtrA - 4-6 rattI / anupAna dUdha yA chAcha / ) (2712) trikatrayAdyaM lauham (ra. sA. saM.; dhanvaM.; ra. caM.; bhai, ra. ra. rA. suM / pANDu.) palaM lauhasya kasya palaM gavyasya sarpiSaH / sitAyAzca palaJcaikaM kSaudrasyApi palantathA // tokaM kAntalauhasya trikatrayasubhAvitam / tataH pAtre vidhAtavyaM lauhe ca mRnmaye tathA // haviSA bhAvitaJcApi raudre ca zizire tathA / bhojanAdau tathA madhye cAnte cApi pradApayet anupAnaM pradAtavyaM buddhA doSabalAbalam / kAmalAM pANDurogaJca halImakaM sudAruNam || amlapittaM tathA zulaM zUlaJca pariNAmajam / kAsaM paJcavidhaM zvAsaM jvaraM plIhAnameva ca // apasmAraM tathonmAdamudaraM gulmameva ca / // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 477 ] agnimAMdyamajIrNaJca zvayathuJca sudAruNam // nihantinAtra sandeho bhAskarastimiraM yathA // 5 tole maNDUra bhasma tathA 1| tolA kAnta lohabhasma lekara donoMko trikatraya ( trikuTA, triphalA, bAyabiDaGga, mothA aura cItA ) ke kAthameM ghoTakara usameM 5 - 5 tole gAyakA ghI, zahada aura mizrI milAkara loha yA miTTIke pAtrameM bharakara dinako dhUpameM sukhAveM aura rAtako candramAkI cAMdanImeM rakkheM / ( isI prakAra 21 dina yA kamase kama sAta dina taka bhAvanA deneke pazcAt ) tase cikane kiye huve pAtra meM bharakara rakha deM / ise yathocita mAtrA aura anupAnake sAtha bhojana Adi, madhya aura antameM sevana karanese kAmalA, pANDu, bhayaGkara halImaka, amlapitta, udarazUla, pariNAma zUla, pAMca prakArakI khAMsI, zvAsa, jvara, plIhA, apasmAra ( miragI ), unmAda, udararoga, gulma, agnimAMdya, ajIrNa aura zodhakA atyanta zIghra nAza hotA hai / (2713) trikatrayAdyaM lauham ( ra. sA. saM.; dhanvaM. ra. caM; 2. / ra unmAda; rase. ci. a. 9 ) trikatrayasamAyuktaM jIvanIyayutantathA / hantyapasmAramunmAdaM vAtavyAdhiM sudustaram / / trikuTA, triphalA, trimada (nAgaramothA, bAyabiDaGga, cItA) aura jIvanIyagaNe kI oSadhiyoM kA cUrNa 1-1 bhAga tathA zuddha lohacUrNa yA loha - bhasma saba barAbara lekara ekatra kharala kara lIjie / 1 jIvanIyagaNa - jakArAdi kvAtha prakaraNameM dekhiye | For Private And Personal
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rovnonvvnarvvvvvvvvvvornhRNA [478] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi ise yathocita mAtrA aura anupAnake sAtha ghI aura zahadameM milAkara cATanese audumbara kuSTha sevana karanese apasmAra, unmAda aura durjaya vAta naSTa hotA hai| vyAdhi naSTa hotI hai| (vyavahArika mAtrA 2 rattI / mUrvA aura vAbacI (sAdhAraNa mAtrA-4-6 rattI / anupAna- 1 // -1 // mASA) zahada / ) (2714) trikatrayAdyaM lauham (2816) triguNAkhyaM tAmram (ra.ra.gaNDamAlA) (ra. ra.; dhanvaM. / zUla.; raseM. ciM. / a. 9; ra. kA.dhe.) / dvibhAgagandhena rasena bhAgaM trikatrayasamAyuktaM tAlamUlI shtaavrii| dinaM ca kuryAH svarasena ghRSTam / yogAnihanti zUlAni daarunnaanyysorjH|| nikSipya tAmrasya puTe rasena ___ trikuTA, triphalA, trimada (mothA, bAyabir3aGga, tulyaM mRdA tatra puTaM dadIta // aura cItA ) tAlamUlI (tAla vRkSakI jar3a) aura puTe ghRtAktaM madhunA sametaM zatAvara eka eka bhAga tathA lohabhasma ina sabake phalatrayeNa madhunA ghRtena / barAbara lekara ekatra kharala kareM / bhagandarano hi raso'yamukto __isake sevanase bhayaGkara zUla naSTa hotA hai| dadIta pathyaM madhuraM hitazca // ( mAtrA-4-6 rattI / anupAna-uSNa jala (striyaM divAsvApazca varjayet // ) yA kAjI) 1 bhAga pArada aura 2 bhAga gandhakakI kajjalI (2715) trigandharasaH (ra. rA. muM. / kuSTa.) karake use 1 dina kurI nAmaka dhAnyake svarasameM svarasai rAjavRkSasya taalgndhmnHshilaa| ghoTakara pAreke barAbara vaz2anI zuddha tAmrakI kaToriyoM guJjAvAkucikAdrAvairbhAvyaM kaGguNitailake / / / | meM banda karake Upara tIna cAra kaparamiTTI karake sukhAkara gajapuTameM phUMka deM, aura svAMgazItala honepratidrAvairdinakantu bhakSayedarddhaniSkakam / / kuSThamaudumbaraM hanti trigandho'yaM mahArasaH / / | para kaToriyoM sameta pIsaleM / ( yadi kaToriyoMkI madhvAjyavAkucImUrvAkarSaikamanu lehayet // bhasma na huI ho to punaH isI prakAra puTa deN|) ___haratAlabhasma, zuddha gandhaka aura zuddha manasila ise ghI aura zahada athavA triphalAkA cUrNa samAna bhAga lekara ekatra kharala kareM aura phira / aura dhI tathA zahadake sAtha sevana karanese bhagandara use 1-1 dina amalatAsake pattoM ke rasa, / naSTa hotA hai| cauMTalIke rasa aura bAbacIke rasameM dhoTeM aura pathya-madhurarasavAle padArtha / antameM 1 dina mAlakAnIke rasameM ghoTakara rkkheN| strIprasaMgase bacanA aura dinako na sonA isameMse pratidina 2 mAghe auSadha khAkara caahie| Uparase bAbacI aura mUrvAke 6-6 mASe cUrNako ( mAtrA--1-2 rattI ) For Private And Personal
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [479] (2717) triguNAkhyo rasaH (ra.rA.su. sanni.) / kSIrAjyazarkarAmizraM zAlyannaM pathyamAcaret / zuddhaM mUtaM samaM gandhaM mUtAMzaM mRtatAmrakam / / kampavAtaprazAntyartha nirvAte nivasetsadA / / tribhistulyaM gavAM kSIrairmardayedAtape dRDham // triguNAkhyo raso nAmnA tripkssaatkmpvaatnut|| nirguNDyAtha dravairmadha dinaikantaM ca golakam / 1 bhAga zuddha gandhaka (pakSAntarameM 16 bhAga) triyAmaM bAlukAyantre hyandhamRSAgataM pacet // aura 2 bhAga zuddha pArada lekara donoMkI kajalI AdAyacUrNayetkhalve hyaSTamAMzaM viSaM kSipet / / karake, loheke pAtrameM jarAsA ghI lagAkara usameM triguNAkhyo raso nAma deyo guJjAdvayaM dvym|| isa kajalIko DAlakara mandAgnipara pakAiye / jaba paJcakolaM pibeccAnu pathyaM chAgapayena ca // kajalI pighala jAya to use ThaNDA karake pIsa zuddha pArA, zuddha gandhaka aura tAmrabhasma / lIjiye aura phira usameM usake barAbara harraka) 1-1 bhAga lekara tInoMkI kajalI karake use mahIna cUrNa milaaiye| sabake barAbara godugdhameM dhUpameM dhoTeM aura phira 1 isameMse pahile dina sAta rattI auSadha dina saMbhAluke rasameM ghoTakara golA banAveM aura / khAkara dUsare dinase 1-1 rattI bar3hAkara khAnI use sukhAkara andhamUSA meM banda karake 3 pahara | cAhiye; jaba 21 rattI mAtrApara pahuMca jAyaM to taka bAlukAyantrameM pakAeM aura phira yantrake svAMga bar3hAnA banda karadeM / ( yadi adhika samaya auSadha zItala honepara usameMse auSadhako nikAlakara usameM khAnekI AvazyakatA pratIta ho to 21 rattI usakA AThavAM bhAga zuddha bachanAga (mIThA mAtrApara pahuMcaneke pazcAt pratidina 1-1 rattI teliyA )kA cUrNa milAkara ekatra kharala kreN| ghaTAkara khAeM / ) ise 2 rattIkI mAtrAnusAra paJcakola (pIpala isake sevanase 6 saptAhameM kampavAta roga popalAmUla, cava, cItA aura soMTha )ke kvAthake sAtha naSTa ho jAtA hai / / sevana karAne aura bakarIke dUdhake sAtha pathya denese ... kampavAtavAle rogIko ghI, dUdha aura mizrIsannipAta naSTa hotA hai| yukta zAlI cAvaloMkA bhAta khAnA aura sadaiva (2718) triguNAkhyo rasaH nirvAta sthAnameM rahanA cAhiye / (ra. m.|a. 7; rseN.ciN.|a. 9; ra. kaa.dhe.|vaat.) / (2719) tridazezvararasaH (r.kaa.dhe.|a.22) gandhakAdadviguNaM sUtaM zuddhaM mRdvaninA kssnnm| mUto balistIkSNakaM ca hyamRtaM vyAlapatrakam / paktvAvatArya saMcUrNya cUrNatulyAbhayAyutam // hareNuH kRmihA megho granthikaM truTikezaram // saptaguJjAmitaM khAdedvarddhayecca dine dine| yUpaNaM ca varA caiva mlecchabhasma tathaiva ca / gujaikaM ca krameNaiva yaavtsyaadekviNshtiH|| etAni samabhAgAni yaikSavaM dviguNaM bhavet // 1 gandhako'STaguNaH sUtAditi pAThAntaram / For Private And Personal
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [480] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| takArAdi -kAma zulvabhasma samaM vIjaM dantIjAtaM vinikSipet / / svarNabhasma, zuddha pArA aura zuddha gandhaka, tridazezvaranAmA'yaM rasaH syAtsarvarogajit // samAna bhAga lekara kajalI banAkara use 1 dina zvAsaM kAsaM tathA hikkAmIsi ca bhgndrm| ghRtakumArI ( ghIkumAra-gvArapAThA )ke rasameM ghoTahRcchUlaM pArzvazUlazca karNazUlaM kapAlikAm // kara golA banAiye, aura use sukhAkara sampuTameM haretsaMgrahaNIrogamaSTau ca jaTharANi ca / banda karake laghupuTameM phUMka dIjiye / puTake svAGgapramehAnvizatiM caivamazmarIM ca caturvidhAm // zItala honepara usameMse rasako nikAlakara pIsakara anupAnavizeSeNa sarvAnrogAniyacchati // rkhiye| zuddha pArA, zuddha gandhaka, tIkSNa lohabhasma, ise 3 rattIkI mAtrAnusAra khilAnese sannizuddha bachanAga ( moThA teliyA), cItA, tejapAta, pAta jvara naSTa hotA hai / reNukA, bAyabiDaGga, nAgaramothA, pIpalAmUla, choTI ( anupAna-zahada yA adarakakA rasa / ) ilAyacI, kesara, trikuTA, harra, baher3A, AmalA, (2721) tridoSazUlaharacUrNam (vai.ra.zUlA.) naipAlItAmrakI bhasma aura zuddha jamAlagoTA 1-1 triphalA lohajaM cUrNa yaSTImadhukameva ca / bhAga tathA mizrI sabase do gunI lekara prathama pAre madhusapiyutaM lIDvA zUlaM hanti tridoSajam // gandhakakI kajalI banAiye aura phira usameM anya hara, baher3A, AmalA, zuddha lohacUrNa (athavA auSadhoMkA mahIna cUrNa milAkara kharala kIjiye / | lohabhasma) aura mulaitthii| ina sabakA samAna bhAga ise yathocita mAtrA aura anupAnake sAtha ! cUrNa lekara ekatra kharala kareM / sevana karanese samasta roga naSTa ho jAte haiN| ise zahada aura dhImeM milAkara sevana karanese vizeSataH yaha-zvAsa, khAMsI, hicakI, arza, bhaga- tridoSaja zUla naSTa hotA hai / ndara, hRdayakA zUla, pasalIkA darda, karNazUla, (mAtrA 3 mASe / ghI 6 mASe / zahada 2 tole / ) mastakazUla, saMgrahaNI, ATha prakArake udararoga, 20 (2722) trinetrarasaH (1) prakArake prameha aura 4 prakArakI azmarI (patharI)kA (ra. caM.; raM. ra. / vAtarakta0 ) nAza karatA hai| garutmAn daradastIkSNaM svarNa vnggshuktike| ( mAtrA-3 maashe|) | zulvaM ca gaganaM phenaM rudhiraM ca trinetrakam // (2720) tridoSazamanarasaH / pAtAlanRpatizcaiva vahnimUlaM ca rAmaTham / / (ra. caM. / tridoSa. ci.; ra. pra. su. / a. 8) / trikaTutriphalAzigruzcAjamodA yavAnikA // svarNa sUtaM tathA gandhaM mrdyetknykaadrvaiH|| pippalImUlaM bhArgI ca lazunaM jIrakadvayam / pazcAdgolaM vidhAyAtha zarAvasampuTe pacet // Ardrakasya rasenaiva guTikAM kArayedbhiSak // svAgazItaM samuddhRtya cUrNa kRtvA prytntH| mandAnalAmavAtanaM zleSmANaM ca jalodaram / bhakSayedvallamAtrantu tridoSajarujaM jayet // ! azItirvAtajAna rogAna pramehAMzcaiva viNshtim|| For Private And Personal
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [481] AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA ghrANAkSikarNajihvAnAM gadaM caiva tridoSajam / / aura phira use sampuTameM banda karake laghupuTameM phUMka galitAGgaM vAtaraktaM sarvametadvanyapohati // dIjiye / puTake svAMgazItala honepara usameMse rasako svarNamAkSikabhasma, zuddha hiMgula ( zaMgarapha) | nikAlakara pIsakara rakhiye / tIkSNalohabhasma, svarNabhasma, baGgabhasma, siipkii| isameMse eka eka rattI auSadha adrakake rasa bhasma, tAmrabhasma, abhrakabhasma, zuddha aphIma, kesara, aura seMdhAnamakake cUrNake sAtha athavA araNDIke rudrAkSa, sIsAbhasma, cItAmUla, bhunA huvA hIMga, taila aura zahadake sAtha yA seMdhAnamaka, hIMga aura trikuTA, hara, baheDA, AmalA, sahajaneke bIja, jIreke cUrNa ke sAtha sevana karanese sarva prakArake zUla ajamoda, ajavAyana, popalAmUla, bhAraGgI, lhasana, naSTa hote haiN| syAhajIrA aura sapheda jIrA / sabakA samAna bhAga yadi ise kapha aura vAtaja rogoMko naSTa mahIna cUrNa lekara adrako rasameM ghoTakara (4-4 | karanevAlI auSadhoMke rasa yA kvAthakI aneka bhAvanAeM rattIkI) goliyAM banA lIjiye / dekara unhIM auSadhoMke cUrNake sAtha sevana kiyA inake sevanase agnimAMdya, AmavAta, kapha, jAya to kaphaja aura vAtaja roga naSTa hote haiM / jalodara, assI prakArake vAtaroga, 20 prakArake ( jisa rogameM sevana karanA ho usako naSTa karaneprameha, nAka, AMkha aura kAnake tridoSaja roga aura | vAlI auSadhoMke rasameM ghoTanA caahie|) jisameM aGga gala gae hoM vaha vAtarakta roga ___ yadi yaha rasa, harinake sIMgakI bhasma, svarNanaSTa hotA hai| | bhasma aura suhAgeko khIla samAna bhAga ekatra (2723)trinetrrsH(2)(r.r.s.|u.khN.a.18) | milAkara ghI aura zahadake sAtha sevana kiyA jAya to paktizUla naSTa hotA hai| rasatAmragandhakAnAM triguNo vardhitAMzAnAm / amlena marditAnAM puTapakAnAM niSevitaM bhasma // (2724) trinetrarasaH (3) guJjApramANamAkasindhutthacUrNasaMyuktam / (vR. ni. ra.; ra. rA. suM. / jvara.; bhA. pra. / kha. 2. jvara.) eraNDatailamAkSikamatha vA paTuhiGgajorakopetam // zuddhamUtaM samaM gandhaM mUtAMzaM mRtatAmrakam / zamayati zUlamazeSaM tattadrasabhAvitaM bhushH| tribhistulyairgavAM kSIrairmardayedAtape khare // upacUrNairanupAnaistaistaiH sahitaM kphaanilaartihrm|| maIyedinamekantu nirgunnddiishigujdrvaiH| etacca hariNazRGgaM mRtakAJcanaTaGkaNopetam / vidhAya golaM taM golamandhamUSAgataM pacet // saghRtamadhupaktizUlaM zamayati zUlaM trinetrrsH|| triyAmAna bAlukAyantre tataH khalve vicuurnnyet| zuddha pArA 1 bhAga, tAbhrabhasma 3 bhAga aura aSTamAMzaM viSaM tatra kSipettenApi mardayet // zuddha gandhaka 9 bhAga lekara sabakI kajalI karake trinetrAkhyo raso hoSa deyo gunyjaadvyonmitH| use nIbUke rasameM ghoTakara golA banAkara sukhAiye | paJcakolakaSAyeNa chAgIdugdhena vA saha // bhA061 For Private And Personal
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [482] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi rasenAnena bhuktena sannipAtajvaro mahAn / mASamAtramidaM cUrNa madhunA saha lehayet saMkSayaM vrajati kSipraM karttavyo nAtra saMzayaH // vAta pittajaM zleSmasambhUtaM vA tridoSajam / / zuddha pArA, zuddha gandhaka aura tAprabhasma barAbara kRmijaM cApi hRdroga nihantyeva na sNshyH|| barAbara lekara kharala karake kajalI banAiye aura zuddha pArA, zuddha gandhaka aura abhrakabhasma phira usake barAbara gAyakA dUdha milAkara tez2adhUpameM samAna bhAga lekara tInoM kI kajalI karake use kharala karAiye; tatpazcAt eka eka dina saMbhAlu arjunakI chAlake rasa yA kAthako dhUpameM 21 aura saMhajaneke rasameM ghoTakara golA banAkara, sukhA- | bhAvanAeM dekara sukhAkara cUrNa karake rkhiye| . kara use andhamUSAmeM banda karake 3 pahara taka ise 1 mASakI mAtrAnusAra zahada meM milAkara bAlukA yantra meM pakAiye aura phira usameM usakA cATanese vAtaja, pittaja, kaphaja, sannipAtaja aura AThavAM bhAga zuddha balanAga ( moThA teliyA )kA kRmijanya hRdroga naSTa hotA hai| cUrNa milAkara ghottie| (vyavahArika mAtrA 2-3 rattI / ) . ise 2 rattIkI mAtrAnusAra paJcakola (pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA aura soM3 )ke kAtha yA (2727) trinetrarasa (6) (.rA. muM. kAsa.) bakarIke dUdhake sAtha denese sannipAta vara nissandeha tAmrabhasmAratIkSNAnAM kAJcanAratvacorasaiH / zIghra hI naSTa ho jAtA hai| munijairvetasAmlena dinaM marya supiNDitam // (2725) trinetrarasaH (4) (ra. ra. / kAsa.) dviguJja pittkaasaato bhakSayeca trinetrakam / / bhasmatAmrAbhratIkSNAnAM kaasmrdtvcorsaiH| tAmrabhasma, pItalabhasna aura tIkSNa lohasAlajairvetasAmlena dinaM madye supiNDitam // bhasma samAna bhAga lekara sabako kaMcanArakI chAlake digujhaM pittakAsArho bhakSayecca trinetrakam // rasa, agasti (agathiyA) ke rasa aura amlavetake tAmrabhasma, abhrakabhasma aura tIkSNalohabhasma rasa yA kAthameM 1-1 dina ghoTakara 2-2 rattI kI goliyAM banA liijiye| samAna bhAga lekara tInoMko 1-1 dina kasauMdI, dAlacInI, sAla aura amlavetake rasameM ghoTakara ___ inake sevanase pittaja khAMsI naSTa hotI hai| 2-2 rattIkI goliyAM banA liijiye| (2728) trinetrarasaH (7) isake sevanase pittaja khAMsI naSTa hotI hai| (ra. ra. s.| u. kha. a. 18; vR. ni. ra.; ra. ra.; (2726) trinetrarasaH (5) (yo. ra. / hRdroga.) ra. caM.; ra. mN.| zUla.; vR. yo. t.| ta. 95) rasagandhAbhrabhasmAni pArthavRkSatvagambunA khaNDita hAriNaM zRGgaM svarNa zulvaM mRta rasam / ekaviMzatidhA dharme bhAvitAni vidhaantH| dinaikaM cAkadrAvairmartha rudhvA pacetpuTe / / 1 ThaRNamiti pAThAntaram / 2 zuddhamiti pAThAntaram For Private And Personal
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir - - - AARAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAARANA. rasapakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [483] trinetrAkhyo rasaH soyaM mASaM mdhvaajykailihet| (2730) trinetrAkhyo rasaH (9) saindhavaM jIrakaM hiGga madhvAjyAbhyAM lihednu|| (raseM. ciM. / a. 9; ra. rA. suM.; raseM. sA. saM.; paktizUlaharaM khyAtaM mAsamAtrAna sNshyH|| dhanvaM. / mUtra.) hariNake sIMgakA cUrNa, svarNabhasma, tAmrabhasma vaGgaM mUtaM gandhakaM bhAvayitvA aura pAradabhasma (abhAvameM rasasindUra) samAna bhAga lauhe pAtre mardrayedekaghasram / lekara sabako ekadina adarakake rasameM ghoTakara darvAyaSTigokSuraiH zAlmalIbhigolA banAkara sukhAkara use sampuTa meM banda karake LSAmadhye bhUdhare pAcayitvA // gajapuTameM phUMka dIjiye aura svAMga zItala honepara tattadrAvairbhAvayitvA'sya vallaM nikAlakara pIsakara rkhiye| .. dadyAt zItaM pAyasaM vakSyamANam / ise eka mASekI mAtrAnusAra zahada aura ghImeM / durvAyaSTIzAlmalItoyadugdhaimilAkara cATane aura Uparase se gA, jIrA aura stulyaiH kuryAt pAyasaM tabadIta // hIMgake samAna bhAga mizrita cUrNako ghI aura prAtaHkAle zItaNanIyapAnA- . zahada meM milAkara cATanese 1 mAsameM paktizUla nmatre jAte syAtsukhitvaM krameNa // avazya naSTa ho jAtA hai| baGgabhasma, zuddha pArA aura zuddha gandhaka samAna (2729) trinetrarasaH (8) bhAga lekara tInoMkI kajalI banAphara use loheke ( raseM. ciM. / a. 8; A. ve. pr.| a. 1) kharalameM 1-1 dina dUrvA, mulaiThI, gokharu aura rasagandhakatAmrANi sindhuvArarasaidinam / / seMbhalake phUloM ke rasa athavA kAthameM ghoTakara golA mardayedAtape pazcAt bAlukAyantramadhyagam // banAkara use mUSAmeM banda karake bhUdharapuTameM pkaaiye| andhamUSAgataM yAmatra tIbrAminA pacet / tatpazcAt punaH uparokta auSadhoMke rasameM ghoTakara tadguJjA sarvarogeSu parNakhaNDikayA saha // 3-3 rattIkI goliyAM banA liijiye| dAtavyA dehasidhyartha puSTivIryabalAya ca // ___ inameMse 1-1 golI prAtaHkAla ThaNDe pAnIke zudra pArA, zud gandhaka aura tAmrabhasma sAtha khilAne aura bhojanameM dUrvAkA rasa, mulaiThIkA samAna bhAga lekara kajalI banAkara use 1 dina kAtha aura dUdha samAna bhAga lekara usameM cAvaloM saMbhAlake rasameM dhUpameM ghuTavAiye aura phira andha | kI khIra banAkara khilAnese mUtrakRcchra naSTa hotA mUSAmeM banda karake use bAlukAyantrameM rakhakara 3 aura mUtra khulakara AtA hai / pahara tIbrAgni para pkaaiye| / (2731) trinetrAkhyo rasaH (10) ' ise 1 rattIkI mAtrAnusAra pAnake sAtha dene / (bhai. ra. / zo.) se samastaroga naSTa hokara balavIrya kI vRddhi hotI | TaGganaM zodhitaM gandhaM mRtazulvAyasaM rasam / aura zarIra puSTa hotA hai| dinaikamAIkadrAvairmathai laghupuTeM pacet / / For Private And Personal
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH [ 484 ] trinetrAkhyo raso nAma cAsAdhyaM zvayathuM jayet / vilvamAtraM pibeccAnu eraNDa zikharIsamam // suhAgA, zuddha gandhaka, tAmra bhasma, lohabhasma aura zuddha pArada samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banA lIjiye, pazcAt usameM anya cIjeM milAkara sabako eka dina adaraka ke rasameM ghoTakara golA banAkara sukhAkara use sampuTa meM banda karake laghupuTameM phUMka dIjiye aura svAMga zItala honepara nikAlakara pIsakara rakhiye / ise ( 1 se 3 rattI kI mAtrAnusAra ) araNDamUla aura apAmArga (ciraciTe) ke 5 tole kAthake sAtha sevana karanese asAdhya zotha bhI naSTa ho jAtA hai / .. (2732) trinetrAkhyo rasaH (11) ( ra. ra. / pANDu. ) jAritaM svarNa zulvaM zaGkhaM mRtaM rasaH / dinaikaM cArdrakadrAvairmaruddhA puDhe pacet // trinetrAkhyo raso nAma cAsAdhyaM zvayathuM jayet / zUlagulmamathAzasi nAzayatyAzu dehinAm || suhAgA, svarNabhasma, tAmra bhasma, zaMkha aura pArada bhasma (abhAva meM rasa sindUra ) samAna bhAga lekara sabako 1 dina adraka ke rasa meM ghoTakara golA banAkara sukhAkara use sampuTameM banda karake gajapuTameM phUMka dIjie / . ise (1 se 3 rattIkI mAtrAnusAra ) sevana karanese asAdhya zotha, zUla, gulma aura arzakA nAza hotA hai / (anupAna - punarnavAkA rasa 1) Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ takArAdi (2733) tripurabhairavo rasaH (1) (ra. kA. dhe.; bhai. ra. ra. caM.; dhanvaM.; ra. rA. suN| jvara.; raseM. ci. / a. 9; vR. yo ta / ta. 60) viSaTaGkavalimlecchadantIvIjaM kramaidhitam / dantyambumarditaM yAmaM rasastripurabhairavaH || vallo vyoSeNa cArdrasya rasena sitayAthavA / datto navajvaraM hanti mAnyamanilazothahA // hanti zUlaM saviSTambhamarzAsi kRmijAngadAn / pathyaM takreNa bhuJjIta rase'smin rogahAriNi / / zuddha bachanAga ( mIThA teliyA ) 1 bhAga, suhAgA 2 bhAga, zuddha gandhaka 3 bhAga, tAmra bhasma 4 bhAga aura zuddha jamAlagoTA 5 bhAga lekara sabako ekatra kharala karake 1 pahara dantImUlake rasameM ghoTakara 3 - 3 rattIkI goliyAM banA lIjiye / inameM se 1-1 golI trikuTA ke cUrNa yA adraka ke rasa athavA mizrI ke sAtha denese navInajvara, agnimAMdya, vAtajazotha, zUla, kabja, arza aura kRmijanya roga, naSTa hote haiM / pathya chAcha bhAta / noTa- yaha rasa recaka hai ata eva choTe baccoM aura garbhiNI strIko na denA cAhiye / (2734) tripurabhairavo rasaH ( 2 ) ( ra. pra. su. / a. 8 ) sUtakaM maricaM zuNThI TaGkaNaM cAmRtaM tathA / gandhakaM caikacavArivedavahnidharAdharAH // cUrNito madhunA lIDho vAte tripurabhairavaH // zuddha pArada 1 bhAga, kAlI mirca 4 bhAga, soMTha 4 bhAga suhAgekI khIla 3 bhAga, zuddha bachanAga (mIThA teliyA) 1 bhAga aura zuddha gandhaka, 1 bhAga: For Private And Personal
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] dvitIyo bhAge / [485 ] lekara prathama pAre aura gandhakakI kajjalI banA zUloM meM trikuTeke cUrNa aura araNDIke tela (kASTrAyala)ke lIjiye, tatpazcAt usameM anya oSadhiyoMkA mahIna sAtha denA cAhie / cUrNa milAkara acchI taraha kharala karake rkhiye| (vyavahArika mAtrA-2-3 rattI / ) ise (1 // -2 mASekI mAtrAnusAra ) zahadake (2736) tripurabhairavo rasaH (4) sAtha sevana karanese vAtavyAdhi naSTa hotI hai| ( bhA. pra. ! jvara.) viSamahauSadhamAgadhikoSaNa(2735) tripurabhairavo rasaH (3) ghumaNiraktakamAIkamarditam / ( yo. ra.; vR. ni. ra.; ra. sA. saM.; ra. caM.; kramavivardhitamuddalati jvaraM ra. rA. suM. / zUla.; yo. ta. / ta. 43) tripurabhairava eSa raso varaH / / bhAgo rasasya bhAgazca hemnaHpiSTiM vidhAya ca / zuddha vachanAga (mIThA teliyA) 1 bhAga, soMTha tathA dvAdaza bhAgAni tAmrapatrANi lepayet // 2 bhAga, pIpala 3 bhAga, kAlI mirca 4 bhAga, UrdhvAdho gandhakaM dattvA palamAtraM smnttH| tAmrabhasma 5 bhAga aura zuddha hiGgula (ziMgarapha) sizcenmatsyAkSinIreNa ruddhavA yaamctussttym| 6 bhAga lekara sabako adrakake rasameM ghoTakara pacecchalaharaH mRto bhvettripurbhairvH| (4-4 rattI) kI goliyAM banA lIjiye / mASo madhvAjyasaMyukto deyo'sya prinnaamje|| inheM yathocita anupAnake sAtha sevana karAne anyeSveraNDatailena kaTutrayayuto hitaH // se samasta prakArake jvara naSTa hote haiM / 1 bhAga pArada aura 1 bhAga soneke varka (sAdhAraNa anupAna-madhu / ) lekara donoMko ekatra ghoTakara piTI banAveM aura (2737) tripurabhairavo rasaH (5) use 12 bhAga zuddha tAmrapatroMpara lepa karake unheM (ra. pra. su. / a. 8) Upara nIce 5-5 tole gandhakakA cUrNa bichAkara vedavedarasaH pRthvyaH zuNThImaricaTaGkaNAH / eka zarAbameM rakkheM aura phira unheM matsyAkSi | caturtho vatsanAbhazca vAte tripurabhairavaH // ( machechI )ke rasameM bhigokara dUsarA zarAva Upara bhAvanA nAgavallyA ca tathAkasya bhaavnaa| Dhakakara sampuTa banAveM aura kaparamiTTI karake sukhaale| nimbukasyApi dAtavyA vAratrayamanukramAt // ise 4 pahara taka bAlukAyantrameM pakAeM aura / sanipAte tathA vAte zleSmaroge mhaajvre| svAMgazItala honepara nikAlakara pIsaleM / ( yadi vyAdhezca mastakasyApi pIDAyAmudarasya ca // tAmrapatra abhI kacce hoM to ghIkumArake rasameM ghoTakara soMThakA cUrNa 4 bhAga, kAlI mircakA cUrNa puTa lagAkara acchI taraha bhasma karaleM / ) 4 bhAga, muhAgekI khIla 6 bhAga aura zuddha bacha - ise 1 mASekI mAtrAnusAra zahada aura ghIke nAga ( mIThA teliyA ) kA cUrNa 1 bhAga lekara sAtha denese pariNAmazUla naSTa hotA hai / anya sabako ekatra kharala karake yathAkama nAgarabelake For Private And Personal
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 486 ] pAna, adraka aura nIbUke rasakI 3 - 3 bhAvanA dekara (1 - 1 mASekI) goliyAM banA lIjiye / takArAdi (2739) tripurArirasaH (bhai.ra.; ra.rA. suM.jvara) daradotthantu saMzuddhaM rasaM tAmraJca gandhakam / lauhamabhraM viSaM caiva sarva kuryAtsamAMzakam // rasArddhaM mRtarUppaJca zRGgaverAmbu marditam / dvigu madhunA deyaM sitayAIrasena vA / / (sAdhAraNa anupAna-adrakakA rasa aura madhu / ) jvaramaSTavidhaM hanti vAridoSabhavaM tathA / lahAnamudaraM zothamatIsAraM vinAzayet // rogAnetAnnihantyAzu zaGkarastripuraM yathA // bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH / isake sevana se sannipAtajvara, vAtaja jvara, bhayaGkara kaphajvara, zirazUla aura udarazUla naSTa hotA hai / (2738) tripurasundaro rasaH ( bhai. ra. / AmAzaya . ) sindUramabhrantvatha hemamAkSikaM muktAphalaM hema ca tulyabhAgikam / kanyAmbunA mardaya saptavAsarAn guJjApramANAM vaTikAM vidhehi ca // rasottamasyAsya niSevaNAnnarA--mAzayotthAmayarogasaGghataH / gatvA vimuktiM balavIrya sayuto medhAnvitaH saumyavapuzca jAyate // annapAnAdikaM sarve sujaraM yacca poSaNa mAmAzayagade sevyaM durjaraJca vivarjayet // rasasindUra, abhraka bhasma, svarNamAkSika bhasma, motIkI bhasma aura svarNabhasma samAna bhAga lekara sabako sAta dina taka ghRtakumArI ( gvArapAThA) ke rasake sAtha ghoTakara 1-1 rattIkI goliyAM banA lIjiye / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir AmAzayarogameM zIghra pacane aura poSaNa karane vAlA AhAra sevana karanA tathA durjara AhAra se paraheja karanA cAhiye / hiGgulottha zuddha pArada, tAmra bhasma, zuddha gandhaka, lauhabhasma, abhraka bhasma aura zuddha bachanAga ( mIThA teliyA) 1-1 bhAga tathA cAMdIbhasma AdhAbhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banA lIjiye phira usameM anya auSadheM milAkara sabako 1 dina adaraka ke rasa meM ghoTakara 2 - 2 rattIkI goliyAM banA lIjiye / (2740) triphalAdi guTikA (bR. ni. ra. / tvagdoSa yo. ra. kuSTa ) triphalAruSkaralau haiH sAvalgujabhRGgalAGgalI vyossaiH| saguDairvarAhakandaiH palikairekatra saMmizraH // inake sevanase samasta AmAzaya roga naSTa ho guTikAM prakalpya khAdedekai kAmakSasammitAM prAtaH / kara balavIrya aura medhAkI vRddhi hotI hai / kuThe da kilAsajitvA varSeNa sarvathA palitam // jIvati varSazataM vai dIpta hutAzo yuveva sotsAha : / / hare, baher3A, AmalA, bhilAvA. lohabhasma, bAvacI, bhaMgarA, kalihArI, trikuTA, gur3a aura inheM zahada athavA adrakakA rasa aura mizrI sAtha sevana karane se ATha prakArake jvara vizeSataH pAnIkI kharAbI se honevAlA jvara, tillI, udara vikAra, zotha aura atisArakA nAza hotA hai / For Private And Personal
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [487] hAtA hai / bArAhI kandakA samAna bhAga cUrNa lekara kUTakara smRtivikramabuddhizaktiyuktaH ekaeka karSa (1 / tole)kI goliyAM banA liijie| zAradAM jIvati vai zataM samagram / inameMse prati dina prAtaHkAla 1 golI khAne / mukhena nIlotpalacArugandhinA se kuSTha, dAda aura kilAsakuSTha naSTa hotA hai| ziroruhairaJjanamecakaprabhaiH / / inheM eka varSa taka sevana karanese palita roga bhavettu gRdhrasya samAnalocananaSTa ho jAtA hai aura manuSya 100 varSa taka zciraM naro varSazataM tu jIvati / / yuvAke samAna rahatA hai| ( vyavahArika mAtrA 1-2 / / mASA) triphalA, lohacUrNa aura mulaiThI samAna bhAga (2741) triphalAdicUNam lekara cUrNa banA liijie| (yo. ra.; vaM. se.| netra.; vR. yo. t.|t.95) ise 21 dina taka pratidina sAyaGkAlake triphalAtvacamAyasaM ca cUrNa | samaya ghI aura zahada meM milAkara cATanese timira, samayaSTImadhukaM trisaptarAtram / netrArbuda, AMkhakI putalI para lAla dhAriyAM honA, madhunA saha sarpiSA dinAnte khujalo, kSaNika andhatA, dAha, zUla, toda, paTala, . puruSo niSparihAramAdadIta // zukla, kAca (motiyA binda) aura pilla roga naSTa timirArbudaraktarAjikaNDUkSaNadA hotA hai| ndhyAmayadAhazUlatodAn / yaha cUrNa kevala netrarogoM ko hI naSTa nahIM paTalaM ca sazukrakAcapilaM | karatA apitu dantaroga, karNarogAdi Urdhvajatrugata zamayatyeva niSevitaH prayogaH // rogoMko bhI naSTa karatA hai| inake sivAya arza na ca kevalameva locanAnAM (bavAsIra), bhagandara, prameha, AnAha kilAsakuSTa, vihito roganibarhaNAya yogH| halomaka aura palitAdi roga bhI isake sevanase dazanazravaNodhajatrujAnAM naSTa ho jAte haiN| prazame heturayaM mahAmayAnAm // gudajAni bhagandarapramehA-- - isake sevanase purAnA agnimAMdya naSTa hokara nAhakuSThAni halImakaM kilAsam / agni atyanta tIkSNa ho jAtI hai; adhika strI palitAni vinAzayettathA prasaMgake kAraNa nirbala huve puruSoMmeM punaH zaktikA niM ciranaTaM kurute ravipracaNDam / / saJcAra hotA hai. smRti, buddhi, aura balayukta hokara pramadAbhirayaM jarAdhirUDhaH manuSya 100 varSa taka jIvita rahatA hai; usakA sphuTacandrAbharaNAsu yAminISu / | mukha kamalapuSpake samAna sundara aura sugandhita, suratAni pade pade niSevetpuruSo tathA bAla suramekI bhAMti kAle aura dRSTi giddhake yogamimaM niSevamANaH // samAna tIbra ho jAtI hai| For Private And Personal
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [488] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| takArAdi (noTa-yadi lohacUrNake sthAnameM lohabhasma / (2743) triphalAdimodakaH DAlI jAya to acchA hai| mAtrA 1 // mASA se (zA. saM. / khaM. 2 a. 6: yo. ciN.| a. 3) 3 mAze tk| ghI 1 tolA, zahada 2 tole / ) triphalA tripalA kAryA bhallAtAnAM catuHpalam / (2742) triphalAdimaNDUram | vAkucI paJcapalikA viDaGgAnAM catuHpalam // (ra. kA. dhe.| adhi. 11) / hataM lauhaM triccaiva gugguluzca zilAjatu / triphalA kuNDalI bhRGgakezarAjATarUSakam / ekai palamAtraM syAtpalA, pauSkaraM bhaveta // zatAvarI zrAvaNI ca balAkUlakaparpaTAH // citrakasya palArddha syAt trizANaM maricaM bhavet / bhAI kirAtattiktaM ca nimbaM mnndduukprnnikaa| nAgaraM pippalI mustA tvagelA patrakuGkamam // kaSAya vayedAsAM maNDUraM bahuvArSikam // zANonmito syAdekaikazcUrNayetsarvamekataH / . triphalAyAH rase pUte pacedaSTaguNe tataH / / tatastatprakSipeJcarNa pakakhaNDe ca tatsame // maNDUreNa samaM dadyAt sitA sarpiH sumAkSikam // modakAnpalikAn kRtvA prayuJjIta ythocitm| trikaTu triphalA mustaM viDaGgAjAji citrakam / hanyuH sarvANi kuSThAni tridoSaprabhavAmayAn / / yavAnI madhukaM dhAnyaM cAturjAtakapAdikam / / zirokSibhUgatAnrogAnmanyApRSThagatAnapi / bhakSayettadyathA kAlamamlapittena pIDitaH // prAgbhojanasya deyaM syAdadhaHkAyasthite gde|| triphalA, giloya, bhaMgarA, kAlA bhaMgarA, bheSajaM bhaktamadhye ca roge jaTharasaMsthite / aDUsA (bAsA), zatAvara, muNDI, balA (kharaiTI), bhojanasyopari grAhyamUrdhvajatrugadeSu ca // paTola, pittapApar3A, bhAraGgI, cirAyatA, nImakI hara, baher3A, AmalA 1-1 pala, zuddha bhilAvA chAla aura brAhmI / inameMse pratyekake svarasa yA 4 pala, bAbacI 5 pala, bAyabiDaMga 4 pala, tathA kAthakI purAne maNDUrakI bhasmako 1-1 bhAvanA lohabhasma, nisota, gUgala aura zilAjIta 1-1 dekara use AThagune triphalAkAthameM pkaaiye| jaba / pala (5-5 tole), pokharamUla aura cItA AdhA kAtha sUkha jAya to maNDUrakA cUrNa karake usameM AdhA pala, mirca 11 / mAze aura soMTha, pIpala, usake barAbara mizrI, ghI aura zahada tathA hara, mothA, dAlacInI, ilAyacI, patraja aura kesara baher3A, AmalA, trikuTA, mothA, bAyobaDaGga, jIrA, / pratyeka 3 // maashe| sabakA mahIna cUrNa karake cItA, ajavAyana, mulaiThI dhaniyA, dAlacInI, use sabake barAbara khANDakI cAzanImeM milAkara tejapAta, ilAyacI aura nAgakesarakA samAna bhAga 5-5 toleke modaka banA liijie| milA huvA cUrNa maNDUrase cauthAI milAkara cikane inhe yathocita mAtrA aura anupAnake sAtha pAtrameM bharakara rakha diijiye| sevana karanese sarva prakArake kuSTha, zira AMkha aura isake sevanase amlapitta naSTa hotA hai| | bhrake roga, tathA manyA (galekI nasa) aura pIThake . (maatraa-1|| mASA) roga naSTa hote haiN| 1 SaTpaleti pAThAntaram / For Private And Personal
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [489] auSadha-nAbhise nIceke rogoMmeM bhojanase | kuSThAni jaTharaM mehaM zvAsaM zophamarocakam / pahile, udara vikAroMmeM bhojanake madhyameM aura vizeSAcca hyapasmAraM kAmalAM gudajAni ca // galese Uparake rogoMmeM bhojanake antameM sevana triphalA (hara, baher3A, AmalA) 3 bhAga, karAnI caahie| trikaTu (soMTha, mirca, pIpala) 3 bhAga, cItekI (2744) triphalAdiyogaH (ga. ni. / netra.) jar3a tathA bAyabiDaMga 1-1 bhAga, zilAjIta triphalA lohacUrNazca paTolI mdhuyssttikaa|| aura rUpAmakkhI bhasma 5--5 bhAga, zudra lohacUrNa (bhamma) aura mizrI 8-8 bhAga / saba cIjoMke sarvamekAMzataH pathyA vibhItAmalakaM kramAt // mahIna cUrNa ko zahadameM milAkara avaleha (caTanI) dvivyakSibhAgikaM rudrabhAgAH syustavarAjakAt / sarpiSA bhakSite yAnti vicUrNe'kSirujo'khilaH // banAkara lohe ke pAtrameM bharakara rakha diijie| isameM se pratidina gUlarake phalake barAbara athavA agni triphalA, lohacUrNa, paTola aura mulaiThI eka balAnusAra nyUnAdhika mAtrAmeM khAnese pANDu roga, eka bhAga, harra 2 bhAga, baher3A 3 bhAga, AmalA viSavikAra, khAMsI, kSaya, viSamaJcara, kuSTha, udara2 bhAga aura yavAsazarkarA (zIra khista-javAsekI vikAra, prameha, zvAsa, sUjana, aruci, aura vizeSa khAMDa) 8 bhAga lekara cUrNa banA liijie| kara apasmAra kAmalA tathA bavAsIra kA nAza __ise ghImeM milAkara sevana karanese samasta hotA hai| netraroga naSTa hote haiN| (2746) triphalAdiloham (bhai. ra. / A.vA.) (2745) triphalAdilehaH triphalA mustakaM vyoSaM viDaGgaM puSkara vacA / (vR. yo. ta. / ta. 74; vR, ni. ra. / pANDu.) citrakaM madhukazcaiva palAMzaM zlakSNacUrNitam / / triphalAyAstrayobhAgAstrayastrikaTukasya ca / / ayazcUrNapalAnyaSTau guggulostAvadeva hi / bhAgazcitrakamUlasya viDaGgAttathaiva ca // AloDya madhunopetaM paladvAdazakena ca // pazcAzmajatuno bhAgAstathA rUpyamalasya c| prAtarvilihya bhuJjAno jIrNe tasmiJjayedrujaH / zuddhalohasya rajaso bhAgAzcASTau prklpyet|| duHsAdhyamAmavAtazca pANDurogaM halImakam // aSTau bhAgAH sitAyAstu tatsarva madhusaMyutam / jIrNAnnasambhavaM zUlaM zvaya) viSamajvaram // zlakSNacUrNa susaMsthApyamAyase bhAjane zubhe // triphalA, mothA, trikuTA, bAyabiDaGga, pokharaudumbarasamAM mAtrAM tataH khAdedyathAni naa| mUla, baca, cItA aura mulaiThIkA mahIna cUrNa 1-1 dine dine prayoktavyaM jIrNe bhojyaM ythocitm|| pala (5-5 tole) tathA zuddha lohacUrNa (athavA varjayitvA kulitthAMstu kaakmaaciikpotkaan| bhasma) aura zuddha gUgala 8-8 pala lekara sabako pANDurogaM viSaM kAsaM yakSmANaM viSamajvaram // ekatra kUTakara 12 pala zahadameM milAkara rakkheM / 1 mAkSikasya ca zuddhasya lohasya rajasastatheti paThAntaram / bhA0 62 For Private And Personal
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 490 ] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / takArAdi VAMUMYRUVVVVVWU Vvvvvvvvvvvvvvvar AnurnaAAVvvvvvvvvvvvi ise prAtaHkAla sevana karanese dussAdhya Ama- 100 pala triphalAcUrNako bhaMgareke rasakI vAta, pANDu, halImaka, pariNAmazUla, zotha aura sAta bhAvanA dekara chAyAmeM sukhAkara usameM 25 jvara naSTa hotA hai / (maatraa-1|| mASA) pala zudra gandhaka aura 12 // pala zuddha pAradakI (2747) triphalAdyo lehaH kajalI milAkara kharala karake rakheM / (ga. ni. / pANDu.; vai. ka. dru. / pANDu.) ise nitya prati yathocita mAtrAnusAra prAtaH triphalA dve haridre ca ktturohinnyyorjH| kAla, bhojanake pahile aura bhojana pacanepara ghI cUrNitaM madhusarpiyo lehayet kaamlaaphm|| tathA zahadameM milAkara sevana karanese manuSya sarva triphalA, haldI, dAruhaldI, kuTakI aura vyAdhi rahita 300 varSakI Ayu prApta kara sakatA lohabhasma samAna bhAga lekara ekatra milAkara yatho- hai tathA dRSTi nirmala ho jAtI hai / cita mAtrAnusAra ghI aura zahadake sAtha sevana (mAtrA 1-1 // mASA / ) karanese kAmalA roga naSTa hotA hai| | (2750) triphalAlauhaH (ra. ra. / jvara.) ( mAtrA 1||-2 mApe / ) triphalAmRtalauhazca bhRGgarAjaM ca cUrNitam / (2748) triphalAmaNDUram cUrNamarjunapatrasya trijAtakazilAjatu // ( bhai. ra.; dhanvaM. / amlapi. ) vyUSaNaM tulyatulyAMzaM sarveSAzca smaaNshtH| gomUtrazuddhamaNDUraM triphalAcUrNasaMyutam / / kSaudreNa vaTikA kAryA karSamAtrantu bhakSayet / / vilihana madhusarpiyo zUlaM hantyamlapittajam / / sarvajvaraharaH zreSTho hyanupAnaM prakalpayet // gomUtrameM zuddha kiyA huvA maNDUra aura tripha triphalA, lohabhasma, bhaMgarA, arjunake patte, lAkA cUrNa samAna bhAga lekara donoM ko ekatra | dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, zilAjIta aura milAkara zahada aura ghI ke sAtha sevana karanese amlapittajanita zUla naSTa hotA hai| trikuTekA samAna bhAga cUrNa lekara sabako zahadameM (mAtrA-2-3 mASe / anupaan-shiitljl|) | milAkara goliyAM bnaaeN| (2749) triphalArasAyanam inheM yathocita anupAnake sAtha 1 / tolekI ( dhanvaM.; ra. ra. / rasA.) mAtrAnusAra sevana karanese samasta prakArake jvara triphalAyAH palazataM cUrNa bhRnggrsaambunaa| . naSTa hote haiM / ( vyavahArika mAtrA 2 mASe ) bhAvayetsaptavArAMstu chAyAzuSkantu kArayeta // (2751) triphalAlohaH (ra. sA. sN.| ajI.) pAdaM gandhakacUrNasya tadarddha pAradaM kSipet / triphalAmustavellaizca sitayA kaNayA samam / lidyAnmadhughRtAbhyAM ca mAtrayA pratyahaM pumAn // kharamaJjarIvIjaizca lauha bhasmakanAzanam // jIrNe bhojye hyanAhAre guNAnetAnavAmuyAt / triphalA, mothA, bAyabiDaGga, mizrI, pIpala prasannadRSTiravyAdhi vedvarSazatatrayam // aura apAmArga (ciraciTe) ke bIjoMkA cUrNa 1-1 For Private And Personal
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( mAtrA - 4 - 6 rattI / ) rasaprakaraNam ] bhAga tathA lohabhasma ina sabake barAbara lekara ekatra kharala karAiye | ise yathocita mAtrAnusAra sevana karane se bhasmaka roga naSTa hotA hai / dvitIyo bhAgaH / (2752) triphalAlauhaH ( rase. sA. saM.; ra. rA. suM.; dhanvaM / zUla. raseM. ciM. / a. 9 ) tIkSNAyazcUrNasaMyuktaM triphalA cUrNamuttamam / kSIreNa pAyayeddhImAntayaH zUlanivAraNam // tIkSNa lohabhasma aura triphalAcUrNa barAbara barAbara lekara, ekatra milAkara dUdhake sAtha sevana karanese zUla turanta naSTa ho jAtA hai / ( mAtrA - 1 mASA / ) (2753) triphalAlauham (ca. saM. 1 grahaNI. ) triphalAM kaTIM cavyaM vilvamadhyamayorajaH / rohiNIM kaTukAM mustaM kuSThaM pAThAJca hiGgu ca / / madhukaM muSkakayavakSArau trikaTukaM vacAm / viDaGgaM pippalImUlaM svarjikAM citranimbakau // mUrvA'mondrayavAn guDUcIM devadAru ca / kArSikaM lavaNAnAJca paJcAnAM palikAn pRthak bhAgAn dadhni trikuDave ghRtatailena mUcchitAn / antardhUmaM zanairdagdhvA tasmAtpANitalaM pibet / / sarpiSA kaphavAtArzo grahaNIpANDurogavAn / yesgrahazvAsahikAkAsakRmijvarAn // zoSAtisArau zvayathuM pramehAnAhahadrahAn / hanyAtsarvaviSaJcaiva kSAro'gnijanano varaH // // triphalA, mAlakaMganI, cavya, belagirI, loha - cUrNa, mAMsarohiNI, kuTakI, mothA, kUTha, pAThA, hIMga, Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 491 ] javAkhAra, muSkaka ( mokhAvRkSa ) kA kSAra, mulaiThI, trikuTA, baca, bAyabiDaMga, pIpalAmUla, sajjI, nImakI chAla, cItA, mUrvA, ajamoda, indrajau, giloya aura devadAru / pratyeka 1 - 1 karSa ( 11 - 1 | tolA); seMdhA namaka, kAlA namaka, khArI namaka, kAcalavaNa aura sAmudra namaka 1 - 1 pala ( 5-5 tole ) / ina samasta oSadhiyoMke cUrNa meM thor3A thor3A ghI aura taila milAkara use 3 kur3ava ( 60 tole ) dahImeM milAkara hANDImeM bharakara usake mukhako acchI taraha banda karake aura usapara kapar3amiTTI karake sukhAkara cUlhe para rakhakara nIce mandAgni jalAiye | jaba samajheM ki aba cUrNakI bhasma ho gaI hogI taba agni banda karadeM aura hANDIke svAMgazItala honepara usameMse auSadhako nikAla leM / ise 4 mAzekI mAtrAnusAra ghIke sAtha sevana karanese kapha vAtaja arza, grahaNI, pANDu, tillI, mUtrAvarodha, zvAsa, hicakI, khAMsI kRmi, jvara, zotha, yakSmA, atisAra, prameha, aphArA, hRdroga aura samasta prakAra ke viSoMkA nAza hotA hai / (2754) tribhuvanakIrttirasaH (ra. pra. su. / a. 6; ra. caM. / udara. ) zuddhasya tAmrasya dalAni kuryAt palAni trINyeva ca gandhakasya / padvayaM vai rucakasya caikaM palaM rasasyApi vimardya khalve // cUrNa vidhAyApyatha sinduvAra rasena patrANi vilepayecca / tatsampuTa syAntarato nidhAya vimudra tatsampuTameva / // For Private And Personal
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir // hi/vvwsnArvin/ N AMAMINS [ 492 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [ takArAdi yAmaM tathaikaM puTayecca gomayai (2756) trimUrtirasaH (vR.ni.r.;yo.r.|medo.) jarjAtaM suzItaM hi vicUrNayettat / / sUtaM gandhamayobhasma samaM sammelya bhAvayet / tanAgavallIdalamadhyato'pi nirguNDIpatratoyena musalikandavAriNA // ballaikamAtraM sakalodaraghnam // tataH siddhamamuM mASamAtra rasamanuttamam / zuddha tAmrapatra aura zuddha gandhaka 3-3 pala, lodhrakSaudreNa cAznIyAcarNa mASonmitaM hitam // saJcala namaka ( kAlA namaka ) 2 pala aura zuddha SaTakaTu triphalA pazcalavaNA'valgujasya tat / pArA 1 pala ( 5 tole ) lekara prathama pAre aura medazothAgnimAndyAmavAtazleSmagadapraNut // gandhakakI mahIna kajalI banAiye aura phira usameM ! zuddha pArA, zuddha gandhaka aura lohabhasma samAna saJcala lavaNakA cUrNa milAkara use saMbhAluke rasameM bhAga lekara tInoMkI kajalI banAkara use 1-1 ghoTakara piTTIsI banA lIjiye aura tAmrapatroMpara dina saMbhAluke pattoMke rasa aura mUsalIke kAthameM usakA lepa karake unheM sampuTa meM banda karake 1 ghoTakara 1-1 mASekI goliyAM banA lIjiye, pahara taka upaloMkI A~cameM pakAiye / tatpazcAt / aura pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha, syAhapuTake svAMgazItala honepara usameMse auSadhako nikAla- mirca, hara, baher3A, AmalA, seMdhA lavaNa, samudra kara pIsakara rkhiye| lavaNa, viDalavaNa, kAcalavaNa, saJcala namaka aura ____ise 3 rattIkI mAtrAnusAra pAnameM rakhakara bAbacI, samAna bhAga lekara cUrNa kara lIjie / khilAnese samasta udararoga naSTa hote haiN| pratidina uparokta rasameMse eka eka golI (2755) tribhuvanakItirasaH / lodhake cUrNa aura zahadake sAtha khAkara isa cUrNameMse ( vR. ni. ra.; ra. caM.; yo. r.| jvara.) / 1 mASA ( pAnIse ) khAnese meda, zotha, agnimAMdya, hiGgalazca viSaM vyoSa TaGkaNaM mAgadhIziphA / AmavAta aura kaphavikAra naSTa hote haiM / saJcUrNya bhAvayettredhA surasAIkahemabhiH // (vyavahArika mAtrA-AdhI golI) rasastribhuvanakIrtiH saguJjakAdraveNa vai| (2757) triyonirasaH sarvajvaravinAzaM ca sannipAtAstrayodaza // (ra. ra. sa. / u. kha. a. 19; ra. rA. suM. / pANDu) zuddha hiGgula (zaMgarapha), zuddha bachanAga ( mIThA teliyA ), trikuTA, suhAgekI khIla aura tAmrasya turyabhAgena rasenoplatya lepayet / / nimbudrAveNa saMyojya mUryatApe vinikSipet / / pIpalAmUla / ina sabake samAna bhAga mahIna cUrNako UrdhvAdho gandhakaM dattvA pAcayedati yatnataH / tulasI, adraka aura dhatUreke rasakI tIna tIna bhAvanA dekara eka eka rattIkI goliyAM banA liijiye| matsyAkSImabhito datvA mRtsnayA sanirudhya ca // inheM adrakake rasake sAtha sevana karanese 13 yAmadvaya supaka ca svAgazati samuddharet / prakArake sannipAta aura anya samasta prakArake jvara guJjAmAtraM dadItAsya sAbhayaguDasaMyutam // naSTa hote haiN| triyonyAkhyo raso hyeSa shophpaannddpnodnH|| For Private And Personal
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhAgaH / ( tAmramAraNam saM. 2591 dekhiye / ) usameM bAlukAyantra meM pakAneke pazcAt bhI 1 puTa likhI hai parantu isameM nahIM hai / zeSa prayoga lagabhaga samAna hai / yadi puTa dI jAya to kucha hAni nahIM, apitu lAbha hI ho sakatA hai| (2758) trivaGgabhasma ( rasAyanasAra / ) jasadaM vaGganAgau ca samasUtena melayet khAlI trivaGgabhasma sevana kareM / isakA anupAna aDUsA kAthako ThaMDA karake 6 mA0 sahada DAlakara sevana karate haiM; yadi kAtha karanemeM parizrama mAlUma ho to tIna mAze cUrNa hI le / isa rasakI mAtrA eka rattIse 4 rattI taka dete haiM / arasA sAtha prayoga karanese bahuta zIghra phala hotA hai, kyoMki " vAsAyAM vidyamAnAyAghRSTvA nimbvambunA tAle gandhaM dattvA vimardayet // 1 // mAzAyAM jIvitasya ca / raktapittI kSayI rogI khAGgalikAyantre mandAdikramavahninA / dhUmanirgamanasyA'nte paktA zItaM samuddharet // aarti tAlasindUraM vaGgaM talasaMsthitam / sagRhItaM pRthag vA'pi vAsAkSaudreNa sevyatAm // kAsaH zvAsaH kSayo raktapittaM kuSThaM pramehakaH / abalyaM vahnimAndhaM ca muktA gacchanti rogiNam // tArasya jasadasyAne yojanenA'pi sidhyati / fasser rasastasya balIyAso 'gunnaasttH|||| artha ---- pA~ca tole jastA, pA~ca tole rA~gA, pA~ca tole zIzA, ina tInoMko galAkara pandraha tole, hiGgulottha pAradameM milAdeM / ina cAroM cIjoM kI pIThIko nIMbUke rasake sAtha ghoTakara pAnI se dho DAleM / isa piTTI meM kapar3achana kI huI pandraha tole taba kiyA haratAla aura 1 tolA gandhaka DAlakara kajalI karaleM / isa kajjalIko nalikADamarUyantrameM rakhakara manda madhyAdi kramase do dina taka A~ca deM / jaba nalIse dhUma nikalanA banda ho jAya taba yantrake ThaNDe honepara nalIke cAroM tarapha tAlasindUra milegA aura nIcekI hANDImeM baGgabhasma milegii| tAlasindUra aura trivaGgabhasma ina donoMko milAkara ghoTakara sevana kreN| athavA [ 493 ] wwwwww kimarthamavasIdati ? " yaha siddhAnta prasiddha hai / trivaGgake sevana karanese khAMsI, zvAsa (damA) kSayaroga, raktapitta, kuSTa, prameha, durbalatA, mandAgni naSTa ho jAte haiM / isa trivaGgake banAne ke lie jastekI jagaha 5 tole zuddha kI huI cA~dIko DAlane se bhI pUrvoktavidhise trivaGgabhasma taiyAra ho jAtI hai / parantu pUrva trivaGgakI apekSA cAMdI kI trivaGgameM prabala guNa hote haiM / For Private And Personal ( rasAyanasArase ) (2759) trivikramo rasaH (ra. rA. suM.; yo. ra. ra. caM.; raseM. sA. saM.; dhanvaM. ra. ra. / azmarI. ra. ciM. / stava. 11; zAM. saM. / ma. a. 12; raseM. ciM. / a. 9; vR. yo. ta. / ta. 102; yo ta / ta. 50; ra. pra. su. / a. 8; ra. sa. ka. / ullA. 5 ) mRtatAmramajAkSIraiH pAcyaM tulyaM gate drave / tAmra zuddhasUtaJca gandhakaM ca samaM samam // nirguNDIsvarasairmadyaM dinaM tadgolakIkRtam / yAmaikaM bAlukAyantre paktvA yojyaM dviguJjakam / / bIjapUrasya mUlazca sajalaM cAnupAyayet / rasastrivikramo nAma zarkarAmatramarIM jayet //
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 494 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi tAmrabhasmako samAna bhAga bakarIke dUdhameM | jambIrI nIbUke rasameM ghoTiye aura phira usameM mandAgnipara pakAiye, jaba samasta dUdha sUkha jAya (sabakA cAra gunA) triphalAkA kAtha milAkara to vaha tAmra, zuddha pArA aura zuddha gandhaka samAna miTTIke baratanameM pakAiye, tatpazcAt kramazaH 4-4 bhAga lekara tInoMkI kajalI karake use 1 dina gune dazamUlakAtha aura zatAvarake rasa yA kAthameM saMbhAluke pattoMke rasameM ghoTakara golA banAkara pakAkara 3-3 rattIkI goliyAM banA lIjiye / sukhAkara sampuTameM banda kara dIjie aura use inake sevanase hRdroga aura zUla naSTa hotA hai| bAlukAyantrameM rakhakara 1 pahara ( tIbrAgni ) para (2761) trisaGghanTo rasaH / pakAiye / tatpazcAt yantrake svAMgazItala honepara (ra. rA. suM.; ra. kA. dhe. / pANDu.) usameMse auSadhako nikAlakara pIsakara rkhiye| mUtArkahematArANAM samaM piSTiM prakalpayet / ___ isameMse 2 rattI rasa bijaure nIbUkI jar3ako jambIranIrasaMyuktamAtape zoSayeddinam // pAnImeM pIsakara usake sAtha sevana karAnese zarkarA Udhio dviguNaM deyaMgandhamasyAM kSipekSitim / aura azmarI (patharI ) naSTa hotI hai| bhANDagarbha nirudhyAtha dviyAmaM pAcayellaghu // (2760) triviSTapararasaH ( rseN.mN.|a.3 ) daityendratAratAmrANAM kRtvA caikatra piSTikAm / / AdAya cUrNayet zlakSNaM trisaTTo mhaarsH| tatsamaM cAbhrakaM zlakSNaM gandhakaM paJcamAMzataH // harItakyA samaM deyaM dviguJja pANDurogajit // viSaM ca SoDazAMzena dvau bhAgau sUtakasya c|| viSa ca pADazAzana vA mAgA sUtakara pA / bhasma samAna bhAga lekara sabako ekatra kharala karake rasasindUra, tAmrabhasma, svarNabhasma aura cAMdI ekIkRtya prayatnena jambIrarasamarditAn / / 1 dina jambIrI nIbUke rasameM ghoTakara dhUpameM bhAjane mRNmaye sthApya pAcayet triphlaarse| sukhAveM tatpazcAt nIce Upara usake barAbara zuddha dazamUlazatAvaryoH kAthe pAcya krameNa hi // gandhakakA cUrNa rakhakara use do zarAoMmeM sampuTa kareM, tatottArya prayatnena vaTikAH kaaryedbhudhH| aura bAlukAyantrameM rakhakara 2 pahara taka mandAgni guJjAtrayapramANena khAdeddhadrogazUlanut // para svedita kareM, pazcAt yantrake svAMgazItala hone zuddha hiGgala (zaMgarapha), cAMdobhasma aura para usameMse auSadhako nikAlakara pIsakara rkkheN| tAmrabhasma barAbara barAbara lekara sabako ekatra kharala ise 2 rattIkI mAtrAnusAra harrake cUrNa (aura kareM / phira usake barAbara abhrakabhasma, usakA zahada) ke sAtha sevana karanese pANDuroga naSTa pAMcavAM bhAga zuddha gandhakakA bArIka cUrNa, solahavAM hotA hai| bhAga zuddha bachanAga ( mIThA teliyA ) aura do gunA / (2762) trisundaro rasaH (raseM. ciN.| a.9) zuddha pArA lekara pAre gandhakakI pRthaka kajalI zuddhasUtaM mRtaM cAbhraM gandhakaM maddeyetsamam / banAkara saba cIjoMko ekatra milAkara 1 dina lohapAtre ghRtAbhyakta kSaNaM mRdvagninA pacet // 1 yogaratnAkarokta 'trinetra rasa' aura isameM kevala bhAvanAkA hI antara hai; pradhAna upAdAna donoMke samAna hI haiN| . For Private And Personal
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [495] ANN/Avvavvvvh/mVvvvm/AI cAlayellohadaNDena avatArya vibhAvayet / lekara sabako ghIkumArake rasameM ghoTakara ( 3-3 tridinaM jIrakakAthaiaurSakaM bhkssyetsdaa|| rattokI ) goliyAM banAkara chAyAmeM sukhA liijiye| grahaNI zAntimAyAti sarvopadravasaMyutA // inheM bakarIke dUdhake sAtha sevana karanese zuddha pArA, abhrakabhasma aura zud gandhaka kSaya, khAMsI, gulma, prameha, jIrNajvara, unmAda aura samAna bhAga lekara tInoMkI kajalI banAkara jaladoSAdi anekoM roga naSTa hote haiN| eka lohapAtrameM jarAsA ghRta lagAkara usameM isa (2764) trailokyacintAmaNirasaH (2) kajalIko DAlakara mandAgnipara pkaaiye| aura / (ra. caM.; ra. sA. sa.; ra. rA. su.; dhanva.; A. lohe kI mUsalI Adise calAte rahie / jaba kajalI ve. vi. / vAtavyA. ) pighala jAya to pAtrako agnise nIce utAra hIraM suvarNa sumRtaM ca tAralIjiye aura auSadhako kharalameM DAlakara tIna dina - meSAM samaM tIkSNarajazcaturNAm / taka jIreke kAthameM ghoTiye / samaM mRtAbhraM rasasindUrazca ise eka mASekI mAtrAnusAra sevana karanese niSpiSTatIkSNasya tathA'zmano vaa|| upadravayukta grahaNI bhI zAnta ho jAtI hai| khalle draveNaiva kumArikAyAH (vyavahArika mAtrA-4-5 rttii| anupAna | guJjApamANAM vaTikAM prakuryAt / trailokyacintAmaNireSa nAmnA jIrekA kAtha / ) (2763) trailokyacintAmaNirasaH (1) sampUjya samyaggirijAM dinezam // (ra. sA. saM.; ra. caM. / jva. ) hantyAmayAn yogazatairvivA natha praNAzAya munipraNItaH / bhAgatraya svarNabhasma dvibhAgaM tAramabhrakam / asya prasAdena gadAnazeSAn lauhAtpaJca pravAlaM ca mauktikaM trayasammitam // jarAM vinirjitya sukhaM vibhAti // bhasmasUtaM saptakaM ca sarva madye tu kanyayA / hIrAbhasma, svarNabhasma aura cAMdI bhasma 1--1 chAyAzuSkA vaTI kAryA chaagiidugdhaanupaantH|| bhAga, tIkSNa lohabhasma 3 bhAga tathA abhrakabhasma kSayaM hanti tathA kAsaM gulmaM cApi pramehanut / aura rasasindUra 6-6 bhAga lekara sabako patthara jIrNajvaraharazcAyaM unmAdasya nikRntnH|| yA loheke cikane kharala meM dhIkumAra (gvArapAThA)ke sarvarogaharazcApi vaaridossnivaarnnH|| rasameM mardana karake 1-1 rattIkI goliyAM banA svarNabhasma 3 bhAga, cAMdIbhasma aura abhraka- liijiye| bhasma 2-2 bhAga, lohabhasma 5 bhAga, pravAla / ___ inake sevanase samasta roga naSTa hote haiM / jo ( maMgA ) aura motI bhasma 3-3 bhAga tathA / roga anya saikar3oM auSadhoMse naSTa nahIM hote vaha bhI pAradabhasma ( abhAvameM rasasindUra ) sAta bhAga isase naSTa ho jAte haiN| 1 bhAgadvayamiti pAThAntaram / For Private And Personal
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata-2 - bhaiSajya ratnAkaraH / [ 496 ] (2765) trailokyacintAmaNirasaH (3) ( ra. rA. suM.; mai. ra. ra. caM; yo. ra. / rAjaya .; vR. yo. ta. / ta. 67 ) rasaM vajraM hematAraM tAmratIkSNAbhrakaM mRtam / gandhakaM mauktikaM zaGkhaM pravAlaM tAlakaM zilA // zodhitaJca samaM sarva saptAhaM bhAvayeddRDham / citramUlakaSAyeNa bhAnudugdhairdinatrayam // nirguNDIsUraNadrAcairva cIdugdhairdinatrayam / anena pUrayetsamyak pItavarNAn varATakAn // GkaNaM ravidugdhena pivA teSAM mukhaM lipet / rudhvA bhANDe puTetpazcAt svAGgasItaM vicuurnnyet|| cUrNatulyaM mRtaM sUtaM vaikrAntaM sUtapAdakam / zigrumUladravaiH sarva saptavAraM vibhAvayet // citramUlakaSAyeNa bhAvanAcaikaviMzati: / * Ardrakasya rasenaiva bhAvanA sapta eva ca // sUkSmacUrNa tataH kRtvA cUrNapAdAMzaTaGkaNam / TaGkaNAMzavatsanAbhaM tatsamaM maricaM kSipet // lava nAgaraM pathyA kaNA jAtIphalaM pRthak / pratyekaM vatsanAbhasya pAdAMzaM cUrNitaM kSipet // mAtuluGga Ardrakasya rasena tadviloDayet / caturguJjAmitaM khAdet kaNAkSaudraM lihedanu // * anupAnaiH samAyojyaM sarvarogopazAntaye / dIpayate balaM ca kurute tejo mahadvardhate // vIryaM varddhayate viSaM ca harate dADharye ca dhatte tanau / abhyAsena vinihanti mRtyu palitaM puSTiM pradatte nRNAm ||| Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ takArAdi kAsaM tundayate kSayaM kSapayate zvAsaM ca nirNAzayet / vAtaM vidradhiM pANDuzUlagrahaNIraktAtisAraM jaye - / / mehliihjlodraamritRssaashophohliimodrm| bhUtotthaM ca bhagandaraM jvaragaNaM cArzI si kuSThAJjayet // sAdhyAsAdhyarujAM nihanti sa rasastrailokyacintAmaNiH // zuddha pArada, hIrAbhasma, cAMdIbhasma, tAmrabhasma, tIkSNa lohabhasma, abhraka bhasma, zudra gandhaka, motIbhasma, zaMkhabhasma, pravAla bhasma, haratAlabhasma aura zuddha manasila samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banA lIjiye aura phira anya auSadhe milAkara sabako sAta dina cIte kI jar3ake kAthameM aura 3-3 dina Akake dUdha, saMbhAlake rasa, sUraNa (jimIkanda ) ke rasa aura sehuMDa (seMDa - thohara ) ke dUdha meM ghoTakara lugadI banAkara use pIle raGgakI kaur3iyoM meM bhara dIjiye aura suhAgeko Aka ke dUdha meM pIsakara usase unakA mukha banda kara dIjiye; tatpazcAt unheM zarAvasampuTa meM banda karake gajapuTameM phUMka dIjiye aura svAMgazItala honepara nikAlakara pIsakara usameM usake barAbara pAradabhasma ( abhAva meM rasasindUra ) aura usase cauthAI ( caturthAMza) vaikAntabhasma milAiye / tatpazcAt use sahejane kI jar3akI chAlake kAthako sAta bhAvanA, citrakamUlake kAthakI 21 bhAvanA aura adraka ke rasakI sAta bhAvanAM dekara mahIna cUrNa * ina cinhoMke antargata zloka kaI granthoM meM nahIM haiN| 1 yogaratnAkara aura vRhadyogataraGgiNImeM ina cIjoMke atirikta bhAMga aura jambIrI tathA vijaure nabUke rasakI bhI sAta sAta bhAvanA deneke lie likhA hai / isake atirikta ina granthoMmeM bachanAga suhAge cauthAI aura sabake antameM kastUrIkI eka bhAvanA likhI hai| For Private And Personal
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [497 ] - - banAiye aura usameM usakA caturthAMza suhAgA, zuddha | zuddhagandhakagadyANAstricatvAriMzatistataH / bachanAga ( mITha! teliyA ) aura kAlI mirca meM se saptabhiH svrnnmaakssiikairekspttisNmitaiH|| pratyekakA cUrNa tathA lauMga, soMTha, haraM, pIpala aura | sarva sArddha ca sampiSya caikarUpaM tato nayet / jAyaphalameMse pratyekakA mahIna cUrNa bachanAgakA vyahaM sehuNDadugdhena ravidugdhena ca vyaham // caturthAMza milAkara sabako eka dina nIbU aura kAzcanArasya mUlena sazrIkhaNDena ca vyaham / adrakake rasa meM dhoTakara cAra cAra rattIkI goliyAM : citrakasya rasenAtha dinamekaJca bhAvayet // banA liijiye| dazAhabhAvitaM cUrNa kuryAdrabhyazca golakam / ___inameMse pratidina 1-1 golI khAkara Uparase zarAvasampuTe silvA tatsandhi vastramRtsnayA // pIpalake ( 1 // mASA ) cUrNa ko zahadameM milAkara veyitvA paTo deyazcatabhiicchANakairdhavama / cATanese samasta roga naSTa hokara jaTharAgni, bala, vAraM vAraM tolayitvA pRTo deyo muharmahaH // teja aura vIryakI vRddhi hotI hai / inake sevanase dahyate gandhako yAvadvedairvedaizca cchaannkaiH| viSa, khAMsI, kSaya, zvAsa, vAtavidradhi, pANDu, zUla, zarAvasampuTe mRtsnAM vastrayuktAM dadetpuTet / / saMgrahaNI, raktAtisAra, prameha, tillI, jalodara, aSTAviMzatigadyANAH zeSAstAvatpuTecca tam / azmarI, tRSA, halImaka, zotha, udararoga, bhagandara, dara, peSitAzca nirguNDyA guDUcyAzca rasena vai // jvara, arza aura kuSThAdi bhayaGkara roga bhI naSTa ho / trikaToH payasA vApi triphalAvAriNA tthaa| jAte haiM / ise niyamapUrvaka bahuta dinotaka sevana pratyekena pRthagdeyA bhaavnaashcaikviNshtiH|| karate rahanese palita (bAla sapheda ho jAnA) sarvAzcaturazItizca militvA bhAvanAH khlu| aura mRtyu ( akAlamRtyu )kA nAza aura zarIra dRr3ha ho jAtA hai| karavIrasya puSpANi puSpANi kanakasya ca // (2766) trailokyaDambararasaH (ra.ci.staba.8) tulyatulyAni sammala tulyatulyAni sammelya ravidugdhena mardayet / zuddhagandhasya gavANA grhiitvyaastryodsh|| dAtavyA tadrasenakA vatsanAbhayutena c| zuddharUpyasya vA grAhyAH gayANAzca trayaHkhalu / / zrIkhaNDakarasenaikA saptA'zItisamAzca taaH| tAmrapatrasya gayANA grAhyAH pazca bhissgvraiH| bhAvanAH syustataH khalve sammatha vicUrNayet / / ekaviMzatigadyANAnkhalve kRtvA dinASTakam // tacUrNa krUpyake dhAryam rasastrailokyaDambaraH / naimbukena rasenaiva peSayecca nirantaram / vallaikaM pratyahaM prAtayio'yaM capalAnvitaH // piSTavA piSTavA prakartavyA piSTI suukssmaatisundraa| sannipAteSu sarveSu zUleSu vividheSu ca / vastre baddhAtha tAM piSTI svedanIyantrake ttH| prameheSu ca sarveSu sarveSUdararogiSu // nimbUrasAranAlena sakSAreNa prapUrite // samasteSvapi vAteSu gulmayorvAtaraktayoH / svedyA dinASTakaM yAvacchuSke deyo punA rsH| tailakSArAmlavajyaM ca bhojane madhuraM smRtam // tato bahirviniSkAspa kuryA cUrNa hi khlvke|| mAsaikena samastAzca rogA nAzaM vrajanti hi|| bhA0 63 For Private And Personal
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [498] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi - - zuddha gandhaka 6 // tole, zuddha cAMdI 1 // | yA kvAtha tathA trikuTA aura triphalAke kAthakI tolA aura zuddha tAmrapatra 2 // tole lekara sabako 21-21 bhAvanA ( kula milAkara 84 bhAvanA ) nirantara ATha dina taka nIbUke rasameM ghoTakara dekara usameM 15-14 tole kanera aura dhatUreke atyanta mahIna piTTI banAkara usakA golA banA phUloMkA cUrNa milAkara eka eka dina Akake dUdha lIjie aura use ( sukhAkara ) eka kapar3e meM tathA bachanAga (mIThA teliyA) aura sapheda candanake bAMdhakara dolAyantravidhise kAJjI, nIbUkA rasa kAthameM ghoTakara mahIna cUrNa karake kAcakI zIzI) aura javAkhAra meM ATha dina taka svedita kiijiye| bharakara surakSita rakhiye / ( nIbUkA rasa aura kAjI barAbara barAbara tathA isameM se pratidina 3 rattI rasa pIpalake cUrNake yavakSAra kAJjIkA 32 vAM bhAga lenA cAhiye ) / sAtha denese eka mAsameM samasta prakArake sannipAta, jyoM vyoM kAJjI aura rasa sUkhatA jAya tyoM tyoM zUla, prameha, udararoga, samasta vAtavyAdhi gulma navIna DAlate jAnA cAhiye / ( javAkhAra bAra bAra aura vAtaraktakA nAza ho jAtA hai / DAlanekI AvazyakatA nahIM hai / ) ___ isake sevanakAlameM taila, kSAra aura khaTAIse ATha dina pazcAt svAMgazItala honepara parahez2a karanA tathA madhura rasavAlA AhAra sevana goleko nikAlakara kharala karake usameM 21 // karanA caahiye| tole zuddha gandhaka aura 3 // tole zuddha svarNa (2767) trailokyaDambararasaH mAkSikakA cUrNa milAkara acchI taraha kharala kIjie ki jisase vaha saba paraspara milakara eka (ra. kA. dhe.; ra, caM.; raseM. sA. saM.; ra. rA. muM. / jIva ho jAya / tatpazcAt use sehuNDa ( thohara udara.; raseM. ciM. / a. 9) seMDa ) aura Akake dUdha tathA candana mile have dvau bhAgo zivavIjasya gandhakasya catuSTayam / kacanArakI jar3ake kvAthameM 3-3 dina aura cIteke / abhravahniviDaGgAnAM guDUcIsatvanAgayoH // kAthameM 1 dina (saba milAkara 10 dina) ghoTakara kRSNAjIrakaTUnAzca lavaNaM kSArasaMyutam / golA banAiye / aura use zarAva sampuTa meM banda guJjAtrayaM krameNAtha dadItaghRtasaMyutam / / karake, usapara kaparamiTTI karake sukhAkara cAra bhojayetsnigdhamuSNaM ca pAyasaM ca vivarjayet // upaloMkI AgameM phUMka dIjiye / isI prakAra upa- zuddha pArA 2 bhAga, zuddha gandhaka 4 bhAga, rokta cIjoMke rasameM ghoTa ghoTakara cAra cAra upa- / abhrakabhasma, cItA, bAyabir3aGga, giloyakA satva, lokI agnimeM bAra bAra phaMkiye aura auSadhako sIsAbhasma, pIpala, jIrA, trikuTA, seMdhA aura tolakara dekhate rahiye; jaba 14 tole vaz2ana zeSa yavakSAra 1-1 bhAga lekara prathama pAre aura gandhaka raha jAya taba puTa denA banda kara diijie| kI kajalI banA lIjiye tatpazcAt usameM anya aba use saMbhAluke patte aura giloya ke svarasa / aupadhoMkA mahIna cUrNa milAkara kharala karake rkhiye| For Private And Personal
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / rasaprakaraNam ] ise 3 rattIkI mAtrAnusAra ghIke sAtha sevana karane aura snigdhoSNa bhojana karanese vAtodarakA nAza hotA hai / isapara dUdhapAka na khAnA cAhiye / (2768) trailokyaDambararasaH ( yo. rai.; ra. sA. saM.; ra. rA. suM.; ra. kA. ghe. jvara. ra. ciM. / a. 9; ra. ra. sa. / a. 12) sUtArkagandhacapalAjayapAlatiktA / pathyA trica viSatindukajaM samAMzam / samma piyasA madhunA dviguJjatrailokyaDambararaso'bhinavajvaraghnaH // zuddha pArA, tAmrabhasma, zuddha gandhaka, pIpala, zuddha jamAlagoTA, kuTakI, harra, nisota aura zuddha kucalA samAna bhAga lekara prathama pAre aura gandhaka kI kajjalI banAiye, pazcAt usameM anya auSadhoM kA mahIna cUrNa milAkara eka dina thohara (sehuMDa - seMDa) ke dUdhameM ghoTakara 2 - 2 rattIkI goliyAM banA lIjiye / inameMse eka eka golI zahada ke sAtha denese navIna jvara naSTa hotA hai / (noTa- yaha rasa virecaka hai ataH garbhiNIko na denA cAhiye / ) trailokyatApaharaNarasaH (yo.ra. jvara. ) (trailokyaDambara saM. 2768 dekhiye / ) (2769) trailokyatilakarasaH (ra. ra. sa. / u. a. 15; ra. rA. suM. / arza.) kRSNAbhrakasya satvaM ca zodhitaM kAcaTaGkaNam / retayitvA rajaH kRtvA bharjayitvA ghRtena tat // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 499 ] aSTAMzasasyakopetaM puTedvAratrayaM tataH / trivAraM nRpavarttena luGgasvarasayoginA || caturvAraM ca varSAbhUvAsAmatsyAkSikArasaiH / guggulutriphalAkAthaistriMzadvArANi yatnataH // tulyAMzarasagandhotthakajjalyA'STAMzabhAgayA / puTetpaJcAzataM vArAnmardayecca puTe puTe // zodhitaM titaM kAntaM tIkSNaM ca ghRtamarditam / puTedaSTAMzadaradaiH saMyuktaM lakucAmbunA // dazavAraM tathA samyak tAlaM zuddhaM manoiyA / tathA viMzativArANi balinA mInahagrasaiH // dazavArANi tApyena kRSNagoghRtayoginA / ubhayaM samabhAgaM tatpuTennirguNDikArasaiH // rasagandhakakajjalyA dazavAraM puTetpunaH / tasminnaSTAMzabhAgena kSipedvaikrAntabhasmakam // rAjAvata kalAMzena samabhAgena parpaTI / tatsarve parimatha bhAvayitvA''kAmbunA || guDUcyAH svarasenApi bhUkadambarasena ca / bhRGgarAjarasenApi citramUlarasena ca // | vyoSagaJjAkinIkandairbhUyodhyArdradraveNa ca / paTacUrNamataH kRtvA kSipecchuddhakaraNDake || trailokyatilakaH soyaM khyAtaH sarvarasottamaH / sarvavyAdhiharaH zrImAJchambhunA parikIrttitaH // udAvartta ca vidvandhaM vyathAJca jaTharodbhavAm / lohalaM mandabuddhitvaM zUlitvamapi vandhyatAm sUtirogAnazeSAMzca zUlaM nAnAvidhaM tathA / pariNAmAkhyazulazca tathA bhindyAtsamutkaTam // raktagulmaM ca nArINAM rajaHzUlaM ca duHsaham / anupAnaM ca pathyaM ca tattadrogAnurUpataH // 1 yogaratnAkara meM " trailokyatApaharaNa " nAmase likhA hai / usameM thoharake dUdhake sthAna meM dhatUreke rasakI bhAvanA likhI hai / For Private And Personal
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [500] bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [takArAdi 1-kRSNAbhraka satva, kAcakA cUrNa aura zuddha hara bAra milAkara var3halake rasameM ghoTanA caahie| suhAgA samAna bhAga lekara sabako ekatra kharala isI prakAra harabAra AThavAM bhAga zuddha gandhaka karake jarAse ghImeM seka lIjie, phira usameM usa milAkara machechIke rasameM ghoTakara 20 puTa aura samasta cUrNakA AThavAM bhAga tUtiyA milAkara | harabAra AThavAM bhAga zuddha svarNamAkSikakA cUrNa sampuTameM banda karake puTameM phUkiye, isI prakAra | milAkara kAlI gAyake ghRtameM dhoTakara 10 puTa tUtiyAke sAtha tIna puTa dekara amalatAsakI jar3ake diijiye| rasameM ghoTakara TikiyA banAkara sukhAkara sampuTameM 3-aba uparokta donoM ( kRSNAbhraka satva banda karake puTa dIjie / isI prakAra amalatAsa aura loha) bhasma samAna bhAga lekara ekatra kharala kI jar3ake rasameM 3, bijaure nIbUke rasameM 4 aura karake usameM usakA AThavAM bhAga kajalI milAkara punarnavA, vAsA, machechI, gUgala aura triphalAke rasa saMbhAluke rasameM ghoTakara gajapuTa diijiye| isI yA kAthameM se pratyekameM ghoTa ghoTakara 6-6 puTa prakAra harabAra kajalI milAkara aura saMbhAluke dIjiye / tatpazcAt samAnabhAga pAre aura gandhakakI rasameM ghoTakara 10 puTa dIjie / banI huI kajalI uparokta cUrNase AThavAM bhAga aba isameM AThavAM bhAga vaikrAntabhasma, lekara usameM milAkara ( nIbUke rasameM ghoTakara solahavAM bhAga rAjAvartabhasma aura samAna bhAga TikiyA banAkara) sampuTameM banda karake gajapuTameM 'rasaparpaTI' milAkara sabako 1-1 dina adrakake phUMka diijie| isI prakAra haravAra AThavAM bhAga rasa, giloyake rasa, gorakhamuNDIke rasa, bhaMgareke kajalI milAkara ghoTakara 50 puTa diijiye|| rasa, cItekI jar3ake kAtha, trikuTAke kAtha, bhAMgake 2-zuddha tIkSNaloha tathA kAntalohakA cUrNa svarasa yA kAtha aura sUraNa (jimikanda) ke kAtha samAna bhAga lekara use 1 dina dhImeM ghoTakara meM ghoTakara antameM adrakake rasakI eka bhAvanA usameM usakA AThavAM bhAga zaMgarapha (hiGgula) dekara mahIna cUrNa karake surakSita rakhiye / milAkara baDhalake rasameM ghoTakara TikiyA banAkara sukhAkara, sampuTameM banda karake gajapuTakI agni isake sevanase udAvarta, malAvarodha, udarazUla, dIjiye / isI prakAra daza puTa dIjie, hara bAra buddhikI mandatA, vandhyatva, sUtikA roga, aneka AThavAM bhAga zaMgarapha milAkara vaDhalake rasameM ghoTa lenA prakArake zUla, vizeSataH bhayaGkara pariNAmazUla, cAhie / phira samAna bhAga milA huvA zuddha raktagulma aura asahaya rajaH zUla (rajodarzanake haratAla aura manasilakA cUrNa ukta loha cUrNakA | samaya honevAlI pIr3A) ityAdi aneka roga naSTa AThavAM bhAga lekara usameM milAkara vaDhalake rasameM hote haiM / ghoTakara gajapuTakI agni diijie| isI prakAra pathya aura anupAna rogAnukUla denA caahie| 10 puTa dIjiye / haratAla aura manasilakA cUrNa | ( mAtrA-3 rattI / / For Private And Personal
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [501] (2770) trailokyanAtharasaH / 64 dina triphalAke kAthameM, 32 dina bhaMgareke ( yo. ra.; ra. caM.; ra. kA. dhe. / pANDu.; vR. yo. rasameM, 16 dina sahajanekI chAlake rasameM aura ta. / ta. 74; yo. ta. / ta. 25) 8-8 dina cIteke kAtha, ghRtakumArI (gvArapAThe) palAni catvAri rasasya pazca ke rasa aura adrakake rasa meM ghoTakara goliyAM gandhasya sattvasya guDUcikAyAH / banA liijiye| vyoSasya cUrNasya ca tAlamUlyAH __inake sevanase pANDu, kSaya aura zvAsAdi sazAlmalasyeha palatrayaM syAt / / roga naSTa hote haiN| pRthaka pRthakSaD gaganasya cASTau mAtrA 7 // mASe (10 aanebhr)| anupAna lohasya sarva triphalAjalena / madhu athavA dhI aura mishrii| ghRSTaM catuHSaSTidinaM tadardhA zotha rogameM svarNakSIrI (satyAnAsI) kI syurbhAvanA mArkavajadravasya // jar3ake svarasa yA kAtha athavA thohara (seMDa-sehuNDa) zigUtthanIreNa ca SoDazASTau ke dUdhake sAtha pake huve ghRtake sAtha athavA yathotathA'nalotthAd gRhknykaayaaH| cita mAtrAnusAra (1 rattI taka) zudra jamAlagoTeke Ardradravasyeti raso'yamuktaH sAtha khilAnA caahiye| zeSa padhyAdi mRgAGga pANDukSayazvAsagadAdihartA / rasake samAna pAlana karanA caahie| kSaudreNa vA zarkarayA ghRtena (vyavahArika mAtrA 1 mASA 1) ___karSArdhametasya bhajetpayatnAt // / (2771) trailokyamohano rasaH rasena sArddha yavacizcikAyAH (ra. rA. suM. / prameha ) zothAdhike vA jypaalmishrH|| zuddhasUtastathA gandho vaGgabhasma shilaajtuH| vajIkRtenApi samastamadyA mauktikaM ca samaM sarva zuSkamAdau vimardayet / / nmRgAGgasUtapratipAditaM yat / pASANabhedakAthena kumArIsvarasena ca / trailokyanAthaprakaTIkRto'yaM mUrvAguDUcitriphalAkaSAyeNa pRthak pRthak // nrendryogiindrmtaadnryH|| dinAni pazca sammI gharme sNshossyetttH| zuddha pArada 4 pala, zuddha gandhaka 5 pala, kAcakupyAM vinikSipya mukhaM tasya vimudrayet // giloyakA sata, trikuTekA cUrNa, tAlamUlI (mUsalI) mASAnaviSacUrNAnAM kalkena bhiSaguttamaH / aura mocarasakA cUrNa 3-3 pala (15-15 saMsthApya vAlukAyantre caturyAmaM vipAcayet // tole ), tathA abhrakabhasma 6 pala aura lohabhasma | copacInIyacUrNena mASamAnena yojitaH / 8 pala lekara, prathama pAre gandhakakI kajalI banA- trailokyamohano nAmnA guJjAmAtro rsottmH|| iye aura phira usameM anya auSadhoMkA cUrNa milAkara / parNakhaNDena dAtavyaH pramehamathanaH prH|| For Private And Personal
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [502] bhArata bhaiSajya-ratnAkaraH [takArAdi . zuddha pArA, zuddha gandhaka, vaGgabhasma, zilAjIta isake sevanase samasta kuSTha naSTa hote haiM / aura motI samAna bhAga lekara sabako ekatra ( vyavahArika mAtrA 4 rattI / anupAnakharala karake cUrNa banAeM phira use pakhAnabhedake / bAbacI yA triphalekA kAtha / ) kAtha, ghRtakumArI, (gvArapAThA )ke svarasa aura (2773) trailokyavijayarasaH mUrvA, giloya tathA triphalAke kAthameM pRthak pRthak / (ra. ra. sa. / u. kha. a. 20) 5-5 dina ghoTakara dhUpameM sukhAkara, kapar3amiTTI rasaM gandhaM viSaM tAlaM svarNakSIrI rudntikaa| kI huI AtazI zIzImeM bharakara usake mukhapara varuNAmlena sacUrNyapratiniSkadvayaM dvayam / / khiDiyAmiTTI AdikI DATa lagAkara usapara urdakA trailokyavijayaH sarvakuSThano niSkamAtrayA // ATA, bachanAgakAcUrNa aura cUnA pAnImeM milAkara / zuddha pArA, zuddha gandhaka, zudra bachanAga acchI taraha lagA dIjiye ki jisase dhuMvAM na ( mIThA teliyA ) zuddha haratAla, svarNakSIrI nikala sake / isa zIzIko bAlukAyantrameM rakhakara ( satyAnAzI )ko jar3a aura rudravantIkA paJcAGga 4 paharakI agni dIjiye, aura yantrake svAMgazItala samAna bhAga lekara prathama pAra gandhakakI kajalI honepara usameMse auSadhako nikAlakara pIsa liijiye| banAiye aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa ____ isameM se 1 rattI rasa 1 mASA copacInI milAkara sabako, baranekI chAlako kAkhImeM pakAkara cUrNake sAtha milAkara pAnameM rakhakara khAnese prameha usake sAtha ghoTakara cUrNa karake rkhiye| roga naSTa hotA hai| ___isake sevanase samasta kuSTa naSTa hote haiN| (2772) trailokyavijayarasaH | (2774) trailokyasundararasaH (1) (ra. ra. sa. / u. kha. a. 20) (ra. ra. sa. / u. khaM. a. 19; raseM. ci. m.| a. mUtabhasma samaM gandhaM mRtaaystaamrgugguluH|| 9; ra. kA. dhe.; ra. caM.; ra. ra.; ra. rA. suM. / udara) triphalAviSamuSTI ca citrakazca zilAjatu // zuddhamUtaM tathA gandhaM mRtA, saindhavaM viSam / varuNAmlena saJcUrNya pratiniSkadvayaM dvym| kRSNajIraM viDaGgaM ca guDUcIsattvacitrakam // kSipettasminvizoSyAtha kramAniSkaM sadA lihet|| elA caiva yavakSAraM pratyekaM syAdrasArdhakam / trailokyavijayazcAsau sarvakuSThaharo rasaH // dinaM nirguNDikAdrAvairvIjapUrarasaidinam // pAradabhasma ( abhAvameM rasasindUra ), zuddha mardayecchoSayetsamyak rstrailokysundrH| gandhaka, lohabhasma, tAmrabhasma, gUgala, triphalAkA | guJjAdvayaM ghRtairlehyo vaatodrkulaantkH|| cUrNa, zuddha kucalAkA cUrNa, cItekA cUrNa aura palamekaM citramUlaM dvigomUtraizcaturjalaiH / zilAjIta samAna bhAga lekara sabako ekatra kharala pAcyaM yAvadbhavetkalkaMghRtaM kalkaM ca yojayet // karake baranekI chAlako kAJjImeM pakAkara usake sAtha palaikazca yavakSAraM kSiptvA paktvA'vatArayet / ghoTakara sukhAkara surakSita rakkheM / | tatkarSekaM piveccAnu snigdhamuSNaM ca bhojayet // For Private And Personal
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] dvitoyo bhAga / [ 503:] zuddha pArA 1 bhAga aura zuddha gandhaka, abhraka- bhAga lekara pAre gandhakakI kajalI banAkara bhasma, seMdhAnamaka, zuddha bachanAgaviSa, kAlAjIrA, / usameM anya auSadhoMkA cUrNa milAkara 1 dina bAyabiDaGga, giloyakA sata, cItA, ilAyacI aura bhaMgareke rasameM ghoTakara (1-1 mASekI) goliyAM yavakSAra AdhA AdhA bhAga lekara prathama pAre aura banAkara rakkheM / gandhakakI kajalI banA lIjiye, tatpazcAt usameM ise ghI, zahada aura mizrIke sAtha sevana anya oSadhiyoMkA sUkSma cUrNa milAkara 1-1 dina karanese pANDu aura zoSaroga naSTa hotA hai / / saMbhAlU aura vijau reke rasameM ghoTakara sukhAkara isapara pathyAdi mRgAGka rasake samAna pAlana surakSita rkhiye| karanA caahiye| ise 2 rattokI mAtrAnusAra sevana karanese | (2776) trailokyasundararasaH ( 3 ) vAtodara roga naSTa hotA hai| (ra. kA. ghe.; ra. sA. saM. / pANDu.) ___anupAna-1 prastha (1 sera ) ghI, 2 mAnazcaikaM tataH sUtaM' SaDabhraM basulauhakam / sera gomUtra, 4 sera pAnI aura 5-5 tole javA- gandhakaM triphalA vyoSaM cUrNa mocarasasya ca / / khAra tathA pAnImeM pisA huvA citrakamUla ekatra musalI cAmRtAsatvaM pratyekaM paJca bhAgikam / milAkara pakAveM / jaba pAnI aura gomUtra jala | bhAvayetsarvamekatra triphalAnAM kaSAyake / / jAya to ghRtako chAnakara rakkheM / / bhAvanAviMzatiIyA dazarAtraM subhAvanAH / uparokta rasa khAneke pazcAt isameMse 1 / / zicitrakamUlAbhyAmaSTadhA ca pRthaka pRthak // tolA ghRta pInA cAhiye / trailokyasundaro nAma raso niSkamito hitH| ___ isa rasake sevana kAlameM cikanA aura garma sitayA ca samaM kSaudraiH shothpaannddukssyaaphH|| bhojana karanA cAhiye / jvarAtisArasaMyuktaM sarvopadravanAzanaH // (2775) trailokyasundararasaH (2) zuddha pArada 1 bhAga, abhrakabhasma 6 bhAga, (ra. ra. sa. / u. khaM. a. 19; raM. caM. / pANDu) lohabhasma 8 bhAga, zuddha gandhaka, triphalA, trikuTA, rsgndhklohaabhrgudduuciistvsuukraaH| mocarasa aura mUsalIkA cUrNa tathA guDUcIsatva triphalAzimUlAni bhRGgasAreNa bhAvayet / / / 5-5 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI trailokyasundaraH so'yaM sghRtkssaudrshrkrH| banAiye tatpazcAt usameM anya auSadhoMkA cUrNa mRgAvatpathyabhujaH pANDuzoSaM niyacchati // milAkara triphalAke kAthakI 10 dinameM 20 zuddha pArA, zuddha gandhaka, lohabhasma, abhraka- bhAvanA dIjiye phira sahajaneko chAlake rasa yA kAtha bhasma, giloyakA sata, bArAhIkandakA cUrNa, triphalA- aura cItekI jar3ake kAthakI pRthak pRthak 8-8 cUrNa aura sahajanekI jar3akI chAlakA cUrNa samAna bhAvanA dekara 4-4 mASekI goliyAM banA liijiye| 1 yaha rasa lagabhaga " trailokyanAtha"ke samAna hI hai| 2 jAritaJca catuH sUtamiti pAThAntaram / For Private And Personal
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 504 ] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| takArAdi ___ ise zahada aura mizrIke sAtha sevana karanese sArdha muhUrta vinirunthya dhImAzotha, pANDu, kSaya aura upadrava sahita jvarAtisArakA nuddIpayeddIptakRzAnunA'sya / nAza hotA hai| adhastataH siddhayati parpaTIyaM ( vyavahArika mAtrA-1 mASA / ) navajvarAraNyakazAnumeghaH // (2777) trailokyasundararasaH ( 4 ) vilipya pUrva rasanAzca tAlu( raseM. sA. saM. / saM. jvara ) / dezaM ca sindhRdbhavajIrakAH / rasagandhakayormASau pratyekaM kjjliikRtau| vallonmitAM cAkatoyamizrAzakrazca musalI caiva dhustUraM kezarAjakam / / menAM niyojya sthagayetpaTena / devadAlI jayantI ca tathA mnndduukprnnikaa| gharmodgamo yAvadataH paraM ca eSAM patrarasaiH zANaiH zilAyAM khallayetpunaH // takraudanaM pathyamiha prayojyam / zoSayitvA vaTI kAryA tvanekA raajikopmaa| kuryAdinAnAM tritayaM yadItthaM tridoSajaM jvaraM hanti tathA prabalakoSThakam // jvarasya zaGkA'pi tadA bhavetkim // tapte tu nArikelastha jalaM deyaM prayatnataH / / samAna bhAga zuddha pAre aura gandhakakI kajjalIko yadA vaTI na kAryA tu tadA khAdyA tu rktikaa|| pAnImeM ghoTakara usakA eka golA banAiye aura trailokyamundaro nAma sanipAtaharo rsH|| use kapaDamiTTI kI huI hANDImeM rakhakara usake Upara 2-2 mAghe zuddha pArA aura zuddha gandhakakI zuddha tAmrakI kaTorI Dhakakara jor3ako gur3a cUnese kanjalIko kur3e ( kuraiyA ) mUsalI, dhatUrA, kAlA banda kara dIjiye / aba ise cUlhepara car3hAkara 3 bhaMgarA, devadAlI ( biNDAla ), jayantI aura ghar3I taka tIvAgnipara pakAiye aura phira hANDIke maNDUkaparNImeMse pratyekake pattoMke 4-4 mAthe / svAMgazItala honepara kaTorIke bhItara lage have rasako svarasameM ghoTakara sarasoMse bar3I goliyAM bnaaeN| goliyAM bnaaeN| / sAvadhAnIpUrvaka nikAlakara surakSita rkhiye| ___yadi eka golIko mAtrA kama pratIta ho to prathama seMdhAnamaka aura jIreke cUrNako adrakake 1 rattI mAtrAnusAra khilAnA cAhiye, aura yadi rasameM pIsakara rogIkI jIbha aura tAlupara usakA isase dAha ho to nArayalakA pAnI pilAnA cAhiye / lepa karA dIjiye, phira uparokta rasameMse 3 rattI (2778) trailokyasundarasaH (5) lekara adrakake rasameM milAkara khilAiye, aura garma / ) ( ra. ra. sa. / u. khaM. a. 12) kapar3A ur3hAkara liTA dIjiye / vimarditAbhyAM rasagandhakAbhyAM isake khAneke bAda pasInA AtA hai, aura nIreNa kuryAdiha golakaM tam / ise tIna dina taka sevana karanese navIna jvarakA bhANDe navIne vinivezya pazcA bhaya nahIM rhtaa| ttadgolakasyopari tAmrapAtram // pathya- chAcha bhAta / For Private And Personal
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [ 505] (2779) tryambakAbhram (bhai. ra. / svarabheda.) nAmavallIdalaiH piSTaM tAmrapiSTiM prakalpayet / abhraM mecakamArita pala mitaM vyaaghriiblaagokssurm| rudhvA laghupuTaiH pacyAbhUdhare yAmapaJcakam // kanyApippalimUlabhRGgaSakAH patraM tathA vAdaram // AdAya cUrNayettulyaistryUSaNaiH samamizritaiH / dhAtrIrAtriguDUcikAH pRthagataH satvaiH plaaNshairyutm| ardhAGgakampavAtA" bhakSayecca dviguJjakam // sammoti manoramaM suvalitaM kRtvA ydaasevitm|| zuddha pArA aura gandhaka 5-5 pala tathA vAtotthaM kaphapittajaM svaragataM yacca tridoSAtmaka- zuddha tAmracUrNa 1 pala ( 5 tole ) lekara prathama matyuccairvadato hataM bahuvidhaM pAnIyadoSodbhavam // tAmra aura pAreko ekatra kharala kareM jaba tAmra kAsaMzvAsamurograhaM sayakRtaM hikkAM tRSAM kAmalA- pAremeM mila jAya to gandhaka milAkara kajalI mIsi grahaNI jvaraM bahuvidhaM zothaM kSayaJcAbuMdam // banAveM aura phira use 1-1 dina jambIrI nIbU hanti tryambakamabhramadbhutataraM vRSyAtivRSyaM param / tathA pAnake rasameM ghoTakara golA banAkara use varvRddhikaraM rasAyanavaraM sarvAmayadhvaMsi tat // zarAvasampuTa meM banda karake laghupuTameM phUkiye aura 1 pala ( 5 tole ) nizcandra abhrakabhasmameM phira nIbUke rasa aura pAnake rasameM ghoTakara 5 kaTelI, balA, gokharu, ghRtakumArI ( gvArapAThA ), . pahara taka bhUdharayantrameM pakAiye / tatpazcAt yantrake pIpalAmUla, bhAMgarA, bAsA, berIke patte, AmalA, svAMgazItala honepara usameMse auSadhako nikAlakara haldI aura giloyameMse pratyekakA 5-5 tole pIsakara usameM usake barAbara trikuTAkA cUrNa svarasa milAkara acchI taraha dhoTakara ( 3-4 milA liijiye| rattIkI ) goliyAM banA lIjiye / ___ise 2 rattI mAtrAnusAra sevana karanese arddhAGga ___inake sevanase vAtaja, pittaja, kaphaja, sanni- aura kampavAta naSTa hotA hai| pAtaja aura adhika bolane yA kharAba paaniike| (2781)tryAhikArirasaH (bhai. ra. jvara.) upayogase utpanna svarabhaGga tathA khAMsI, zvAsa, rasagandhazilAtAlaM sarvairativiSA smaa| urograha, yakRt , hikkA ( hicakI ), tRSA, kAmalA, rasasya dviguNaM lauhaM raupyaM lauhAghri smmitm|| arza, saMgrahaNI, jvara aneka prakArakA zotha, kSaya, picumadarasenApi viSNukrAntArasena ca / arbuda aura anya kitane hI roga naSTa hote haiN| sarva sammaghu vaTikAH kuryAd gunyjaatryonmitaaH|| ___yaha adbhuta guNakArI goliyAM atyanta vRSya hanyAdativiSAkAthasaMyuto'yaM rsottmH| ( vIryavarddhaka ), agnivarddhaka aura rasAyana haiN| vyAhikAdIjvarAn sarvAn rakSAMsIva rghuudvhH|| (2780) tryambakezvararasaH ___ zuddha pArA, zuddha gandhaka, zuddha manasila aura ( ra. ra. sa. / u. kha. a. 21) | zuddha haratAla 1-1 bhAga, atIsakA cUrNa ina mUtakasya palaM paJca palaikaM tAmracUrNakam / . / sabake barAbara, lauhabhasma 2 bhAga aura cAMdIbhasma jambIrANAM dravaiH piSTaM mUtatulyaM ca gandhakam // AdhA bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI bhA0 64 For Private And Personal
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 506 ] banAIye, phira usameM anya auSadheM milAkara sabako 1 - 1 dina nIma aura viSNukrAntA ( koyala )ke rasameM ghoTakara 3 - 3 rattIkI goliyAM banA lIjiye / inheM atIsake kAthake sAtha sevana karanese vyAhika ( tijArI ) ityAdi samasta jvara naSTa hote haiM / bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / (2782) vyAhikArirasaH (ra. caM.; raseM. sA. saM. / jvara.; ra. rA. suM. / jvara.) raMsakena samaM zaGkha zikhigrIvaJca pAdikam / gojiyA jayantyA ca taNDulIyaizca bhAvayet // pratyekaM saptasaptAtha zuSkaM guJjAcatuSTayam / jaraNena ghRtenAdyAtmyAhikajvarazAntaye // khapariyA aura zaGkhabhasma 1 - 1 bhAga tathA tUtiyAbhasma cauthAI bhAga lekara, ekatra pIsakara; banagobhI, jayantI aura caulAIke rasakI pRthak pRthak sAta sAta bhAvanA dekara 4-4 rattIkI goliyAM banA lIjiye / inheM jIre cUrNa aura ghImeM milAkara sevana karanese tijArI Adi jvara naSTa hote haiM / (2783) tryUSaNAdiguTikA ( vaM. se. pANDu . ) tryUSaNaM triphalA dAru haridre nIlinIphalam / drAkSA cendraya mustA maJjiSThA kaTurohiNI // zatAvarI zigruvIjaM citrakaM gajapippalI / zAliparNI pRSNiparNI bRhatI kaNTakArikA || pAThA bhallAtakaM dantI vizAlA sadurAlabhA / zaThI madhurasA rAsnA viDaGgaJca samAkSikam / / 1 rasena gandhaM zaGkhaceti pAThAntaram / takArAdi etaizcUrNaiH samairvApi lohaM dviguNamAvapet / yAvazukaJca saMbhRtya gavAM mUtreNa pAcayet // tato'kSamAtra guTikAM pAyayettaNDulAmbunA | pANDurogaM jayatyAzu brahmadaNDa ivAsurAn // kRmikuSThapramehArzo grahaNIdoSazothahA / bhagandarazvAsakAsaplIhagulmodarApahA // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, devadAru, haldI, dArUhaldI, nIlakA phala, munakkA, indrajau, mothA, majITha, kuTakI, zatAvarI, saMhajaneke bIja, cItA, gajapIpala, zAlaparNI, pRzniparNI, kaTelI, pAThA, bhilAvA, dantImUla, indrAyaNakI jar3a, dhamAsA, kacUra, mulaiThI ( athavA mUrvA ) rAsanA, bAyabiDaMga, aura sonAmakkhIbhasma 1 - 1 bhAga loha cUrNa ina sabake barAbara aura sabase do gunA javAkhAra lekara sabakA cUrNa karake gomUtra meM pakAeM aura gAr3hA honepara 1 -1 karSa (1 / tole) kI goliyAM banAleM / I inheM taNDulAmbu (cAvaloM ke pAnI ) ke sAtha sevana karanese pANDuroga atyanta zIghra naSTa ho jAtA hai / isake atirikta yaha goliyAM kRmi, kuSTa, prameha, arza, grahaNI, sUjana, bhagandara, zvAsa, khAMsI, plIhA ( tillI ), gulma aura udara rogoMkA nAza karatI haiM / (2784) tryUSaNAdiguTikA ( ra. ra. | zira.) trINi kaTUni tathAtiviSANi kSArayutau triphalA trivRtAni / dantI nivAsakalodhanatAni candanavAribhakaNAmRtakAni || For Private And Personal
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rasaprakaraNam ] granthikapuSkaramUlaghanasya tiktakakaTphalakendrayavasya / tvagdalameghanIlotpalakasya bAlamUlAlasajAtiphalasya // dravyamidaM picumAtrakrameNa cASTapalAni tathA yasakasya / aSTapalantu zilAjatukasya zubhayA kRtaM dvayakSasamam // zubhavAsarakhAdan kAlazubham mukhadAruNarogazirovyathanam / hanti bhramaM paTalaM timiraca piSTakazukramathArbudakaJca || palitaharaM sukhakAmakAmakaraM www.kobatirth.org dvitIyo bhAgaH / yuvatIramaNe pitra dugdhasamam // soMTha, mirca, pIpala, atIsa, javAkhAra, sajjIkhAra, harra, baher3A, AmalA, nisota, dantImUla, bAsA, lodha, tagara, candana, gajapIla, sugandhavAlA, giloya, pIpalAmUla, pokharamUla, mothA, kuTakI, kAyaphala, indrajau, dAlacInI, tejapAta, nAgaramothA, nIlakamala, kaccI mUlI, zuddha haratAla aura jAyaphala / inameM se pratyekakA cUrNa 1-1 karSa ( 11 - 1 | tolA ); tathA ATha ATha pala zilAjIta aura lohabhasma, evaM 2 karSa salocanakA cUrNa lekara sabako ekatra pAnI ke sAtha mardana karake goliyAM banA lIjie | inake sevana se mukharoga, ziroroga bhrama tathA AMkhoM ke paTala, timira, piSTaka, zukraroga aura arbuda tathA palitaroga naSTa hokara kAmazakti car3hatI hai| Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 507 ] yadi ina goliyoMko kAmazaktikI vRddhike lie sevana karanA ho to dUdhake sAtha khAnA cAhie / (2785) tryUSaNAdimaNDUram ( ra. kA. . / amlapitta ) pRthak tryUSaNamakSAMzaM vandhyA lohodbhavaM palam / pratyekaM triphalAyAzca karSadvayamapi kSipet // prasAraNyAH palAyAzca vIjapUracchadasya ca / savIja pItavallayAzca latAyAzcorakasya ca // nipIDitaM rasaM teSAM pRthagaSTapalaM palam / maNDUrasya palAnyatra catvAriMzacca dApayet // sarvANyekatra vidhivatkvAthyamAnaM vizoSayet / tato maNDUramAdAya zlakSNaM cUrNIkRtaM tathA // hiMsvaSTamAzakaM vyoSaM pratyekaM vedabhASakam / dhAtryAH paJcapalAnyatra cUrNa dadyAcca tAni vai / / pRthak palAni paJcaiva zarkarAmadhunorapi / pASANabhedacUrNa tu palAnAM paJcakaM haret // dhAnyajIraka siddhena sarpiSA prAvimardayet / etanmaNDUramAdau tu madhye'nte bhojanasya ca // kurvanpayo'nupAnena zUlI zUlaM tridoSajam / pariNAmakRtaM sarve hanyAdetanna saMzayaH // amlapittavikAreSu pariNAmabhaveSu ca / jyUSaNAdyamidaM khyAtaM bhaiSajyamamRtopamam || soMTha, mirca aura pIpala 1 / 1 / tolA ; bAMjhakakoDekI jar3a aura loha bhasma 5 - 5 tole; tathA harra, baher3A aura AmalA 20 - 2 || tole / prasAriNI ( gandhelaghAsa ) bijaure ke patte mAlakaMganIke bIja aura corapuSpIkA svarasa 8-8 pala (40-40 tole ) tathA zuddha maNDUrakA cUrNa 40 pala lekara sabako ekatra milAkara mandAgnipara For Private And Personal
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - bhaiSajya ratnAkaraH / bhArata [ 508 ] pakAiye aura jaba samasta rasa zuSka ho jAya to auSadhako pIsakara mahIna cUrNa banA lIjie aura phira usameM 10 mAze hIMga, 5 - 5mApe hara, baher3A aura AmalA, tathA AmalekA cUrNa 25 tole, mizrI 5 pala (25 tole) aura zahada 5 pala tathA pASANabheda (pakhAnabheda)kA cUrNa 5 pala milAkara sabako ekatra kharala karAiye aura phira use jIre tathA dhaniyeke kAtha aura inhIM ke kalkase pake huve ghI meM ghoTakara surakSita rakhiye / ise bhojana Adi madhya aura anta meM sevana karanese sannipAtajazUla, pariNAmazUla aura amlapitta avazya naSTa ho jAtA hai / (2786) jyUSaNAdimaNDUram (ra. rA. suM.; ra. sA. saM . / pANDu . ) svinnamaSTaguNe sUtre lohakiTaM suzodhitam / pAkAnte tryUSaNaM vahivarAdAvasuradrumAn // viDaGgabIjacUrNa ca mustaM kiTTaM samaM kSipet / prAtaH karSe bhajedasya jIrNe takraudanaM bhajet // halImakaM pANDurogamarzAsi zvayathuntathA / UrustambhaM jayedetatkAmalAM kumbhakAmalAm || zuddha maNDUrake cUrNako ATha gune gomUtra meM pakAiye aura jaba vaha gAr3hA ho jAya to trikuTA, cItA, triphalA, dArUhaldI, devadAru, mothA aura bAyabir3aGgakA samAna bhAga ekatra milA huvA cUrNa usake barAbara lekara usameM milA dIjiye / ise pratidina prAtaHkAla 1 | tolA mAtrAnusAra sevana karane aura auSadha paca jAne para bhAtakA AhAra karanese halImaka, pANDu, arza, [ takArAdi zotha, Urustambha, kAmalA aura kumbhakAmalAkA nAza hotA hai / ( vyavahArika mAtra - 3 bhASA ) (2787) tryUSaNAdimaNDUravaTikA: ( bhai. ra.; dhanvaM. bhA. pra. / kha. 2. pANDu. ) tryUSaNaM triphalA mustaM viDaGgaM cavyacitrakam / dArvItvaGmAkSiko dhAturgranthiko devadAru ca // eSAM dvipalikAnbhAgAnkRtvA cUrNa pRthak pRthak / gaNDUracUrNa dviguNaM zuddhamaJjanasannibham // mUtre cASTaguNe paktvA tasmiMstatprakSipennaraH / udumbarasamAkArAn baTakAMstAnyathAni ca / / upayuJjIta takreNa jIrNe sAtmyaJca bhojanam / maNDUravaTikA hyetAH prANadAH pANDurogiNAm || kuSThAni jaTharaM zothamUrustambhaM kaphAmayAn / zazi kAmalAM mehaM plIhAnaM zamayanti ca // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trikuTA, (soMTha, mirca, pIpala), harra, baher3A, AmalA, nAgaramothA, bAyabiDaMga, cava, cItA, dArUhaldIkI chAla, sonAmakkhIbhasma, pIpalAmUla aura devadvArakA cUrNa 2 - 2 pala ( 10-10 tole ) tathA sabase 2 gunA zuddha surameke samAna kAlA maNDUracUrNa lekara prathama maNDUrako ATha gune gomUtra meM pakA lIjie aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara gUlarake phalake samAna modaka banA lIjie | inheM agni balocita mAtrAnusAra, ke sAtha sevana karanA aura auSadha pacane para pathya bhojana karanA cAhie | yaha maNDUravaTikA ' pANDurogiyoMke lie jIvanadAtA haiM tathA kuTa, zotha, udararoga, Urustambha, For Private And Personal "
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] dvitIyo bhAgaH / [ 509 ] RWuvvvvvvvvvvvvvvvvvv. vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvIAnyon kapha, artha, kAmalA, prameha aura plIhAkA nAza trikuTA, bhAMga, cava, cItA, viDlavaNa (vArI karatI haiN| namaka), udbhijalavaNa, bAbacI, seMdhAnamaka aura (2788) tryUSaNAcaM lauham / | saJcala ( kAlA namaka ) / ina sabakA cUrNa 1-1 (ra. sA. saM.; ra. rA. su.| zotha.; rase. ci.| a. 9) bhAga aura lohabhasma sabake barAbara lekara sabako ayorajasyUSaNayAvazUkaM ekatra kharala karake rakhiye / / cUrNazca pItaM triphalArasena / ise ghI aura zahadake sAtha milAkara sevana zothaM nihanyAtsahasA narasya karanese sthUlatA, prameha aura kuSTha naSTa hotA tathA ___ ythaashnikssmudiirnnvegH|| balavarNa aura agnikI vRddhi hotI hai / lohabhasma tathA trikuTekA cUrNa aura yavakSAra isapara kisI vizeSa parahejakI AvazyakatA samAna bhAga milAkara triphalAkkAthake sAtha sevana nahIM hai| karanese zotha atyanta zIghra naSTa ho jAtA hai| ( mAtrA 2-3 mAthe / ) (mAtrA-1 mASA) (2789) yUSaNAdyaM loham (2790) tvagAdyA guTikA ( ga.ni.|guTi.) ( ra. kA. dhe.; yo. ra.; ra. ra.; ra. sA. saM., dhanvaM. tvagelAgandhakazcaiva gugguluH samabhAgataH / ra. caM.; ra. rA. su. / medo.; rase. ciM. / a. 9) kuryAdvAtAritailena guTikA vAtarogiNAm // aSaNaM vijayo cavyaM citra viDamaudbhidam / / dAlacInI, ilAyacI aura zuddha gandhakakA vAgujIsaindhavazcaiva sauvarcalasamanvitam // cUrNa tathA zudra gUgala samAna bhAga lekara sabako ayazcUrNena saMyuktaM bhkssyenmdhusrpissaa| / araNDIke tailameM ghoTakara goliyAM banA liijie| sthaulyApakarSaNaM zrenaM balavarNAgnivarddhanama // inake sevanase vAtaroga naSTa hote haiN| mehaghnaM kuSThazamanaM sarvavyAdhiharaM param / ( mAtrA 1 se 3 mAze taka / anupAna garma nAhAre yantraNA kAryA na vihAre tathaiva ca // jala / ) tryUSaNAyamidaM lauhaM rasAyanavarottamam // // iti takArAdirasamakaraNam // atha takArAdimizraprakaraNam // (2791) takrapAnam ( yo. ci. / mizrA.), zazikundahimojvalasannibhaM yathA surANAmamRtaM pradhAna paripakakapitthasugandharasam / tathA narANAM bhuvi tkrmaahuH| na takradagdhAH prabhavanti rogAH yuvatIkaranirmalanirmathitaM na takrasevI vyathate kadAcita // piba mAnava sarvarujApaharam // 1 triphaLeti pAThAntaram / 2 viDaGgamiti pAThAntaram / For Private And Personal
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH / [ 510 ] | zItakAle'gnimanye ca kaphocchede tathAmaye vRddhakoSThe ca duSTe'gnau azagulme'thavAmaye // zastaM bhuktaM ca takraM spAdamISAM sarvadA hitam / sarvakAle prazastaM tu ajAjIlavaNAnvitam // iti takraguNAn jJAtvA na dadyAdyasya taM zRNu / kSaye zoSe tathA kSINe noSNakAle zaratsu ca // na mUrcchAbhramatRSNAsu tathA paittirasoddhake / na zastaM takrapAnaJca karoti viSamAngadAn // jisa prakAra devatAoMko amRta sabase adhika sukhakara hotA hai usI prakAra saMsAra meM manuSyoM ke lie taka hitakArI hai I agnimAMdya, kaphajaroga, udaravRddhi, agnivikAra, arza aura gulmameM tathA zItakAla meM taka pInA atyanta hitakArI hai / / (2792) takrapAnam ( yo. ra. ga. ni.; ca da / udara. ) vAtodarI pivettakaM pippalIlavaNAnvitam / zarkarAmaricopetaM svAdu pittodarI pibet // yavAnI saindhavAjAjIvyoSayuktaM kaphodarI / sannipAtodarI takraM trikaTukSArasaindhavaiH // pived chidrodarI takraM pippalIkSaudrasaMyutam / / borI tu puSAdIpyakAjAjIsaindhavaiH / dhUSaNakSAralavaNairyuktantu salilodarI / madhutailavacAzuNThIzatADAkuSThasaindhavaiH || yuktaM plIhodarI jAtaM savyoSamudakodarI / takra sevana karanevAle vyakti kabhI dukhI nahIM | gauravArocakAnAhamandavanhyatisAriNAm / / hote, aura takase naSTa huve roga punaH nahIM ubharate / 1 jisa takrakA raGga baraphuke samAna sapheda ho aura jisameM pake huve kaithake samAna gandha aura svAda ho usake pInese samasta roga naSTa ho jAte 1 takrameM seMdhAnamaka aura jIrakA cUrNa milAkara pInA sadaiva lAbhadAyaka hotA hai / yadyapi taka itanA guNakArI hai tathApi kSaya, zoSa, kSINatA, mUrcchA, bhrama, tRSNA aura pittaja rogoM meM tathA zarada Rtu (Azvina kArtika) aura grISmakAlameM takra pInese anekoM bhayaGkara roga utpanna ho jAte haiM ata eva ina avasthAoM meM taka kabhI na pInA cAhiye / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ takArAdi nAtisAndraM hitaM pAne svAdutakramapelavam || takaM vAtakaphArttAnAmamRtatvAya kalpyate / takrameM vAtodara meM seMdhAnamaka aura pIpalakA cUrNa milAkara; pittodara meM - madhurata meM mizrI aura syAha mircakA cUrNa milAkara; kaphodara meM - ajavAyana, saMdhA, jIrA, aura trikuTekA cUrNa milAkara sannipAtodarameM- trikuTekA cUrNa, yavakSAra aura seMdhAnamaka milAkara ; baddhodara meM- hAUbera, ajavAyana, jIrA aura seMvekA For Private And Personal cUrNa milAkara; chidrodara meM - pIpalakA cUrNa aura madhu milAkara; jalodara meM - trikuTA, javAkhAra aura seMdhekA cUrNa athavA kevala trikuTekA cUrNa milAkara;
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org mizraprakaraNam ] plIhodarameM - zahada, taila, baca, soMTha, sauMpha, kUTha aura seMdhekA cUrNa milAkara; pInA cAhiye / takra - zarIrakA bhArIpana, aruci, aphArA, agnimAMdya, atisAra aura vAtakaphaja rogoM meM amRtake samAna guNAkArI hai / jo taka na adhika gAr3hA ho na adhika patalA, aura svAda meM mIThA ho vaha pInA cAhiye / (2793) takraprayogaH (c.sN.|ci. sthA.a. 9arza) tvacaM citrakamUlasya pizrvA kumbhaM pralepayet / takraM vA dadhi vA tatra jAtamarzoharaM pivet || vAtazleSmArzasAM tAtparaM nAstIha bheSajam / tatprayojyaM yathA doSaM sasnehaM rUkSameva vA // saptAhaM vA dazAhaM vA pakSaM mAsamathApi vA / balakAlavizeSajJo bhiSak takraM prayojayet // cItekI jar3ako chAcha (takra) meM pIsakara miTTI ke ghar3e ke bhItara usakA lepa kara dIjie aura phira usameM dUdha bharakara dahI jamAye / yaha duhI yA isakA taka banAkara pInese arza naSTa hotI hai / takase vAtaja aura kaphaja arza (bavAsIra) ke lie adhika uttama anya eka bhI auSadha nahIM hai / balakAlAdike anusAra kaphaja arzameM ghRta rahita aura vAtaja arzameM ghRta sahita taka sAta dina, daza dina, 15 dina yA eka mAsa taka sevana karanA cAhie / dvitIyo bhAgaH / (2794) takrayogaH (bhA. pra. / khaM. 2 aro.) rAjikAjIrako bhraSTau bhraM hiGgu sanAgaram / saindhavaM dadhi goH sarva vastrapUtaM prakalpayet // tAvanmAtraM kSipettatra yathA syAduciruttamA / takrametadbhavetsadyo rocanaM vahnivarddhanam // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 511 ] rAI, bhunA huvA jIrA, bhunA huvA hIMga, sauMTha aura seMdhAnamakakA mahIna cUrNa karake rucike anusAra gAyake dahI meM milAkara use acchI taraha mathakara kapar3e se chAna lIjiye / isa takako pInese ruci aura anikI vRddhi hotI hai / (2795) takasevanavidhiH ( dhanva / saMpra. ) sevanIyaM sadA gavyaM tridoSazamanaM hitam / / grahaNIrogiNAM taka saMgrAhI laghu dIpanam / duHsAdhya grahaNadoSo bheSajairnaiva zAmyati / sahasrazo'pi vihitairvinA takrasya sevanAt // yathA tRNacayaM vahnistamAMsi savitA tathA / nihanti grahaNI rogaM tathA takrasya sevanam // saMgrAhyA dhenavaH zreSThAstakrapAnAya rogiNAm / tAsAM payastatra guNA jAyante varNabhedataH // pItAyAH mArutaM hanti zvetAyAH pittajAn gadAn / araNye cArayeddhenuM nAtitRNalatAnvite / raktAyA goH kaphaM hanti kRSNA yA gostridoSa jit / / pItodakAbhAvisrambhAt mandaM mandaM pracArayet / / tAsAM dugdhaM parigrAhyaM takrArthI bhiSajAM varaiH / dugdhamakathitaM vAteM pitte tvatkRtaM hitam || kaphe tridoSaje roge pAdonakathitaM nRtam / tadISadamlasaMyogAtkaThinaM dadhi zasyate // tadalpajalasaMyuktaM mathanaM mathitaM bhavet / takramuddhRtasArantu zuNThIcUrNayutaM pibet // zanaizanairharedannaM takraM tu parivardhayet / takrameva yathAhAro bhavedannavivarjitaH || takraM sAtmdhaM yathA kuryAnnaivAnnaM tatra bhakSayet / bubhukSAyAM pipAsAyAM pibettakraM sanAgaram || For Private And Personal
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 512] bhaart-bhaissjy-rtnaakrH| [takArAdi zramaM na kuryAdvahuzo na kuryAdvahubhASaNam / pIlI gAyakA taka vAyunAzaka, sapheda gAyakA na kuryAnmaithunaM takrapAne krodhaM vivarjayet // pittanAzaka aura lAla gAyakA kaphanAzaka hotA hai evaM yaH sevate takraM grahaNI tasya nazyati / tathA kAle raMgakI gAyakA takra tridoSa ko nAza zIghrameva na saMdeha zrIryathA dyUtakAriNaH // karatA hai| prazAnte grahaNIroge hyannaM gRhNAti yogtH| gAyoMko aise banameM carAnA cAhie ki jahAM annatyAgavidhAnena gRhNIyAca zanaiH zanaiH // - adhika beleM (latA) aura tRNa na hoM / evaM unheM grahaNIrogiNAM takraM hitaM doSatrayApaham / nirmala jala pilAnA aura dhIre dhIre TahalAnA kAlakUTaviSaM sAkSAt anyathA parisevitam // cAhie / takrake lie aisI gAyoMkA hI dUdha grahaNa tasmAdyatnena saMsevyaM takraM sNgrhnniigde| karanA caahie| zastaM nAtaH paraM kizcit grahaNIrogazAntaye // vAyudoSameM kaccA, pittameM thor3A pakAkara aura na takrasevI vyathate kadAcina kapha tathA tridoSameM pakate pakate paunA dUdha zeSa ___takradagdhAH prabhavanti rogaaH| rahane para usameM jarAsI dahI DAlakara jamAnA yathA surANAmamRtaM sukhAya cAhie / dahI adhika khaTTI na honI cAhie aura ... tathA narANAM bhuvi takramAhuH // | kaThina honI caahie| saMgrahaNIvAle rogIke lie takra, saMgrAhi, laghu isa dahImeM thor3AsA pAnI DAlakara khUba aura dIpana hai| sadaiva gAyakA ho taka sevana mathanA aura usameM se ghI nikAlakara takrameM soMThakA karanA cAhie kyoM ki vaha tridoSa nAzaka hotA cUrNa milAkara pilAnA caahie| hai| cAhe kitanI hI auSadhe kyoM na sevana karAI dhIre dhIre anna kama karake taka bar3hAte jAnA jAya; dussAdhya grahaNI roga takrake binA zAnta cAhie yahAM taka ki antameM takrake atirikta nahIM hotaa| anya saba prakArakA khAna pAna banda kara denA __ jisa prakAra tRNake Dherako agni kSaNabharameM cAhie aura bhUkha pyAsameM kevala zuNThicUrNayukta bhasma kara detA hai, aura jisa prakAra sUrya ke sammukha taka hI pilAnA caahie| andhakAra nahIM Thahara sakatA usI prakAra taka takrasevana kAlameM adhika parizrama, adhika sevanase saMgrahaNI roga bhI atyanta zIghra naSTa ho bhASaNa aura maithuna tathA krodha na karanA cAhie / jAtA hai| jisa prakAra cUtakrIDAse lakSmI naSTa ho jAtI __ saMgrahaNIke rogIko taka sevana karAneke lie hai usI prakAra vidhipUrvaka takra sevana karanese yathocita varNavAlI gAyeM pAlanI cAhiyeM kyoM ki saMgrahaNI avazya hI atyanta zIghra naSTa ho jAtI hai| takrameM gAyake raMgake anusAra pRthak pRthak guNa roga zAnta honeke pazcAt bhI ekadama hote haiN| yathA | annAhAra na karanA cAhie balki jisa prakAra For Private And Personal
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org mizraprakaraNam ] dvitIyo bhAgaH / dhIre dhIre anna tyAga kiyA thA usI prakAra dhIre | (2797) taNDulAdikruzarA dhIre taka kama karanA aura annAhAra bar3hAnA cAhie / vidhivat sevana karanese taka tInoM doSoMkI saMgrahaNIkA nAza karatA hai | parantu niyama viruddha sevana kiyA jAya to vahI kAlakUTa bipake samAna prANaghAtaka bhI hai| isa lie saMgrahaNI roga meM taka atyanta sAvadhAnIpUrvaka sevana karanA cAhie / saMgrahaNI ke lie takase acchI anya koI bhI vastu nahIM hai / taka sevI manuSya kabhI dukhI nahIM hotA aura na hI takrakedvArA naSTa huve roga punaH ubharate haiM / jisa prakAra devatAoMke lie amRta sukhakArI hai usI prakAra saMsAra meM manuSyoM ke lie taka hitakArI hai / (2796) taharItakI ( yo. ra.; yo ta / ta. 22; vR. yo ta / ta. 67 ) trikaMse deer fasapaToH SaSTirabhayAH / pavedvayasthyaH sArdhaM ghRtatilajavizvAmikuDavaiH // samAvApyAjAjImaricacapalAdIpyakapalailihAM vadrita vikArAMzca jayati // uttama jAtikI 60 harra lekara unakI guTalI nikAla DAliye, phira unheM 12 sera taka meM pakAiye aura paRte samaya unameM 40 tole seMdhA namaka DAla dIjie / jaba harItakI gala jAyaM aura avalehake samAna pAka ho jAya to use anase nIce utArakara usameM 20-20 toLe dhI, tilakA kSAra tathA soMTha aura cItekA cUrNa, aura 5-5 tole jIrA, syAhamirca, pIpala aura ajavAyanakA cUrNa milA dIjiye | 1 isake sevana se agni dIpta hotI hai (mAtrA - 1 tolA / anupAna jala | ) bhA0 65 Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 513 ] ( hA. saM. / sthA. 3 a. 6 ) taNDulAraktazAlInAM bhAgadvayena dhImatA / bhRSTvA tilAMzca saGkavya tadardhena vimizritAn / / bhRvA tatsamaM mudrAzcaM caikIkRtvA tu sAdhayet / siddhAM ca kRzarAM samyak ghRtena saha bhojayet // ekAntarataM yastu tIvrAnistasya nazyati || lAla zAlI cAvala 2 bhAga, tathA tila aura mUMga 1-1 bhAga lekara tInoMko pRthak pRthak mandAgni para bhUna lIjie, phira tirloko thor3A kUTakara tInoM cIjoMko ekatra milAkara rakhiye / hara tIsare dina isakI khicar3I banAkara usameM ghI DAlakara khAnese bharamaka roga zAnta hotA hai / (2798) taNDulAmbusekaH (ga.ni. | masU.) pAdadAha prakurute piTikA pAdasambhavA / tatra sekaM prazaMsanti bahuzastandulAmbunA || yadi masUrikA meM pairoMmeM phuMsiyAM nikaleM aura unameM dAha ho to unapara bAra bAra cAvaloM kA pAnI ( dhovana ) DAlanA cAhiye / (2799) tarkAryAdiniSecanam ( ga. ni. / Urusta. 21 ) tarkArIvilva surasAzizravatsaka nimbajaiH / patramUlaphalaistoyaM zRtamuSNaM niSecanam || Urustambha roga meM rogasthAnapara araNI, bela, tulasI, sahajanA, kur3A aura nImake patra, mUla aura phaloMse pake huve pAnIke tarair3e dene cAhieM / (2800) tAkSyo'gadaH (su. saM. / ka. a. 5. vaM. se. / viSa; A. ve. vi. / a. 82 ) For Private And Personal prapauNDarIkaM suradAru mustA kAlAnusAryA kaTurohiNI ca /
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 514 ] sthauNeyakaM dhyAmakapadmakAni ' punnAgatAlIsasuvarcikAca // kuTannaTailAsitasindhuvArAH zaileyakuSThe tagaraM bhayaGgu | rodhaM jalaM kAJcanagairikaJca www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya - ra [ takArAdi puTameM phUMka leM; aura sampuTake svAMgazItala honepara usameM se bharamako nikAlakara mahIna pIsa leM / samaM gandhaM candanasaindhavaJca // sUkSmANi cUrNAni samAni kRtvA zanidadhyAnmadhusaMyutAni / evisidastA iti pradiSTho viSaM nihanyAdapi takSakasya // puNDariyA, devadAru, mothA, kRSNasArivA, kuTakI, thunera, gandhatRNa ( mirviyAgandha ), kamalapuSpa, nAgakesara, tAlosapatra, sajjI, kevaTI mothA, ilAyacI, sapheda saMbhAlu, zaileya ( bhUri charIlA ), kUTha, tagara, phUla priyaMgu, lodha, netrabAla, sonAgeru, gandhaka candana aura seMdhAnamaka samAna bhAga lekara mahIna cUrNa banAkara zahada meM milAkara gAya ke sIMga meM bharakara rakha dIjie / yaha tAda sarpaviSako naSTa karatA hai / (2801) tAlakAcA madhI ( ga. ni. / nADItra.; rA. mA. | nADI. ) dahetpuTe tAlakandula tulyAMka tatra bhavenmaSI yA / tatpUritA rohati duSTanADI duSTavraNo vA cirakAlajAtaH || haratAla aura caulAIkA paJcAGga barAbara barAbara lekara donoM ko ekatra pIsakara sampuTa meM banda karake 2 1 dhyAmakaguggulunIti pAThAntaram / thor3I derataka mukha calAte rahe phira kulA 4 sakSaudraviti pAThAntaram / - ratnAkaraH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ise bhAva yA nAsUra ke bhItara bharane se dussAdhya dhAva bhI bhara jAtA hai / (2802) tilakAthadhArA (vR.yo. ta. ta. 94 ) ahamatiladhArA niSpatantI vidurAdapanayati hi zUlaM zUlinaH zUladeze / zUla ke sthAnapara tiloMke uSNa kAthakI dhAra dene se zUla naSTa ho jAtA hai / (2803) tilasnAnam (yo. ra.; vaM. se. (netra. ) snAnaM kRSNatilaizcApi cAkSuSyamanilApaham / tiloMko pIsakara zarIrapara malakara snAna karanA vAyunAzaka aura netroMke lie hitakArI hai| (2804) tilAdikavalaH (vaM. se. / mu. ro. ) tilabhavabIjapAvakasita tara siddhArthakalpitaHkavalaH / uSNAmbusamprayukto dvijatalasaJjAtazothaharaH / / tila, cItA, aura sapheda sarasoM samAna bhAga lekara cUrNa karake garma pAnI meM milAkara usake kadale dhAraNa karanese masUDhoM kI sUjana naSTa hotI hai / (2805) tilAdigaNDUSaH ( yo. ra. ga. ni. / mukha.; bhA. pra. ma. kha. mukha. ) tilA nIlotpalaM sarpiH zarkarA kSIrameva ca / sodhI dagdhavaktrasya gaNDUSo dAhanAzanaH // tila, nIlophara (nIla kamala ), ghI, khANDa, aura lodha 4-4 tole lekara, 8 gune dUdha meM milAleM lodhrAJjanamiti pAThAntaram / 3 karadeM / mukhame pAnI bharakara isIkA nAma kavala dhAraNa karanA haiM / For Private And Personal
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam ] dvitIyo bhaagH| [515] aura phira usameM dUdhase 4 gunA pAnI milAkara zahada DAlakara khAnese purAnI vamana aura tRSNA pakAveM / jaba pAnI jala jAya to chaanle| zAnta hotI hai| isake kulle karanese muMha jala jAnese utpanna (2809) trikavAdivattiH huI dAha naSTa hotI hai| / (bhai. r.|aanaa.; vRM. maa.| A.; va. se. / gulma.) (2806) tilAdisvedaH (yo. ra. / gulma.) vttistrikttuksaindhvsrsspgRhdhmkusstthmdnphlaiH| tilairaNDAtasIvIjasaSpaiH parilipya ca / madhuni guDe vA paktA paayviiritaaNgusstthprimaannaa|| zleSmagulmamayaspAtraiH sukhoSNaiH svedyedbhipaa| vartiriyaM dRSTaphalA zanaiH zanaiHpraNihitA ghRtaabhyktaa| tila, aNDIke bIja, alasIke bIja aura AnAhodAvarta prazamanI jaTharagulmanivAriNI ca / / sarasoM samAna bhAga lekara sabako pAnoke sAtha trikuTA, seMdhA, sarasoM, gharakA dhuvAM, kUTha aura pIsakara lohapAtrameM lepa kara dIjiye / ise thoDA mainaphalakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako madhu yA garama karake isase kaphaja gulmako sekanA caahiye| gur3ameM pakAkara aMgUTheke barAbara moTI battI bnaaveN| (2807) tivRtAdhagadaH (ca. da.) , ise ghRtase cikanA karake dhIre dhIre gudAmeM trivRdvizAlA madhukaM haridre car3hAnese aphArA, udAvarta aura gulma naSTa hotA maJjiSThavargo lavaNa ca sarvam / hai / anubhUta hai| kaTutrikaM caiva vicUrNitAni (2810) triphalAdisekaH zrRGge nidadhyAnmadhunA yutAni / / ( yo. ra.; vR. ni. ra. / netra.) eSo'gada hantyupayujyamAnaH triphalAlodhrayaSTIbhiH zarkarAmadramustakaiH / pAnAJjanAbhyaJjananasthayogaH / piSTai sitAmbunA seko rktaabhissyndnaashnH|| avAryavIryo viSavegahantA triphalA, lodha, sulaiThI, khANDa aura nAgara motheko pAnIke sAtha pIsakara khAMDake pAnImeM mahAgadAnAma mahAprabhAvaH // gholakara, bArIka kapar3e se chAnakara AMkhoMpara usake nisota, indrAyaNa, mulaiI, haldI, dAruhaldI, - jhapake denese raktAbhiSyanda naSTa hotA hai| maJjiSTAdigaNa, trikuTA aura seMdhAnamakakA mahIna (2811) trivRtAdivatiH (bR. mA. / vraNa ) cUrNa samAna bhAga lekara sabako zahadameM milAkara gAyake sIMgameM bharakara rakha dIjiye / vraNAnvizodhayedvatyA sUkSmAsyAnsandhimarmagAn / kRtayA trivRtaadntiilaagliimdhusaindhvaiH|| ise pInese athavA malane yA isakI nasya nisota, dantImUla, lAGgalI ( kalihArI )kI lene yA aJjana lagAnese viSa naSTa hotA hai| jar3a aura seMbeke samAna bhAga mahIna cUrNako zahadameM (2848) tRSAnAzakAnnam (bUM.mA |tRssnnaa.) / milAkara usameM svaccha aura mahIna kapar3ekI battI odanaM raktazAlInAM zItaM maakssiksNyutm| bhigokara use dhAvake bhItara rakhanese sandhi aura bhojayettena zAmyete charditRSNe cirotthite / marma sthAnoM ke choTe muMhavAle ghAva zuddha ho jAte haiN| lAla cAvala ( sAThI )ke bhAtako ThaMDA karake / iti takArAdimizraprakaraNam / ityo3m For Private And Personal
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir bhiiqn,snlyIH HIooysnoecroe p rbsnoerqrqrjuapqrprrmqttthrserrthmiirberbelrserqmephd samApto'yaM dvitIyo bhAgaH TG * {{ *
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI arthAt bhArata-bhaiSajya-ratnAkara (dvitIya bhAgakI) rogAnusAriNI sUcI For Private And Personal
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir bhUmikA ekahI rogake, pRthak pRthak rogiyoM meM prAyaH bhinna bhinna lakSaNa aura upadrava pAe jAte haiM, ata eva kisI eka rogake bhI, sabhI rogiyoMko ekahI auSadha nahIM dI jA sktii| roga eka hone para bhI lakSaNoMkI vibhinnatAke anusAra pratyeka rogIke lie vibhinna auSadha-yojanA karanI Avazyaka hotI hai| ataeva roganidAnake pazcAt pratyeka cikitsakake sammukha eka Avazyaka prazna upasthita hotA hai, aura vaha yaha ki-"isa rogake lie zAstroM meM jo bahusaMkhyaka prayoga vidyamAn haiM unameMse, isa rogIko vartamAna avasthAke lie kaunasA prayoga adhikase adhika lAbhadAyaka siddha hogaa|" navIna cikissakoMkI kauna kahe, yaha prazna, anubhavI vaidyoMke hRdayoMmeM bhI nyUnAdhika cintA utpanna kiye. binA nahIM rhtaa| Ayurvedika granthoM meM prayogAMkI guNAvalI itane vistArase likhI gaI hai, aura unake chandobaddha honeke kAraNa ho yA kisI anya kAraNase, vaha itanI adhika viDila hai ki usake AdhAra para ukta praznako hala karanA bar3A hI kaThina pratIta hotA hai / yaha rogAnusAriNI sUcI likhakara maiMne isI kaThinAIke nirAkaraNa karanekA prayatna kiyA hai| yadyapi yaha sUcI atyanta doSapUrNa aura apUrNa hai, tathApi mujhe AzA hai ki isake avalokanase do bAtoMke jJAta karanemeM bahuta kucha sahAyatA mila sakatI hai-eka to yaha ki kisI rogameM kina lakSaNoM aura upadravoMke upasthita hone para kauna auSadha prayukta karanI cAhie aura dUsarI yaha ki kisI prayogake guNoMmeM usI adhikArake anya prayogoMse kyA vizeSatA hai / mujhe vizvAsa hai ki jo vaidyavidyArthI ise mananapUrvaka avalokana kareMge unheM cikitsAkSetrameM avatIrNa honepara yaha eka yogya mArgadarzakakA kAma degI, aura anya vaidya eka upayogI haiNDabuka yA yAdadAztakI bhAMti, isakA upayoga kara skeNge| sAtha hI yaha "bhArata-bhaiSajya-ratnAkara" bhI isa sUcIke yogake kAraNa 'prayoga saMgraha' kI zreNIse nikalakara cikitsAgrantha kahalAnekA adhikAra prApta kara skegaa| isa sUcImeM rogAnukramake viSayameM prAcIna paddhatikA anusaraNa na karake akArAdi kramakA avalambana liyA gayA hai, aura isa sthalake lie vahI adhika suvidhAjanaka pratIta hotA hai| ahamadAbAda vaizAkha zu. 13 gopInAtha For Private And Personal
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir anukramaNikA. 554 557 624 526 ` m m pRSTha, viSaya pRSTha. 521 / 32 masUrikA 522 33 mastiSkaroga 523 / 34 mukharoga 555 524 35 mUtrakRcchramUtrAghAta 556 524 36 mUrchA 37 meda 558 38 yakRtplIhA 558 39 raktapitta 569 527 40 rasAyanavAjIkaraNa tathA napuMskatA 559 41 rAjayakSmA, kSINatA 561 528 42 vAtarakta 43 vAtavyAdhi 563 44 viSa 564 45 visarpa 533 46 vRddhi 566 533 47 vraNa 48 ziroroga 568 49 zItapittodarda 538 50 zUla 569 538 51 zotha 571 52 zlIpada 572 539 53 zvAsa 572 546 54 strIroga 547 55 snAyuka 574 547 56 svarabheda 575 548 57 hikkAroga 575 550 58 hRdayaroga 575 530 / 45 viSaya 1 agnimAMdya visUcikAjIrNaH 2 atisAraH 3 apasmAraH 4 amlapittaH 5 arocaka tathA svarabheda 6 arza 7 azmari 8 udararoga. 9 udAvarta 10 unmAda 11 upadaMza 12 karNaroga 13 kAsa 14 kuSTha tathA tvagdoSa 15 kRmiroga 16 galagaNDagaNDamAlA 17 gulma 18 grahaNI 19 chardi 20 jalodara 21 jvarAtisAra 22 jvara 23 tRSNA 24 dAha 25 nAsAroga 26 netraroga 27 pANDuroga 28 prameha, madhumeha, mUtrAtisAra 29 bAlaroga 30 bhagandara 31 bhagnaroga 565 w 535 w 538 572 553 dhAtuzodhanamAraNa oSadhikalpa mizrAdhikAra 576 578 For Private And Personal
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra saMkhyA prayoganAma 1986 jaTharAgnivarddhanacU. 1993 jaraNAdicUrNam 2009 jvAlAmukhI cUrNam 2386 svagAdyamudvartanam 1301 gandhakavaTI 1302 72 cUrNaprakaraNam 1726 citrakAdicUrNam agnimAMdya, pasalI - zUla, gulma, arza jaTharAgnivarddhaka " 22 1303 1304 1305 gandhakAdivaTI 2021 jIrakAdyA guTikA " guTikAprakaraNam " 1 animAMdyavisUcikAjIrNAdhikAraH saMkhyA prayoganAma dd bhA0 66 cikitsA - patha-pradarzinI mukhya guNa 2430 triphalAvaleha : www.kobatirth.org pAcaka, dIpana, rocaka agnidIpaka hai haiz2e meM hone vAlI hAtha pairoM kI aiMThana rocaka, pAcaka svAdiSTa haiM, haijA, atisAra, ajIrNa | 2410 trivRtAdi modaka: agnimAMdha koTabaddhatA, ajIrNa agnidIpaka haiM / avalehaprakaraNam visUcikA ajIrNa, alasaka, visUcikA, aphArA bhasmaka ghRtaprakaraNam 2036 jIrakaghRtam agnivardhaka, arzanAzaka 2463 tryUSaNAdyaM ghRtam mandAgni 1379 gandhakatai lam 1807 citrakAdyaM tailam 1809 cukAdi 1810 wr tailaprakaraNam "" "" For Private And Personal Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1815 cukrasandhAnam 2483 takrAriSTaH mukhya guNa AsavAriSTaprakaraNam agnidIpaka pravRddhazUla viSUcikA meM hone vAlI pai visUcikA 1877 caNDAgni rasaH lepaprakaraNam 2496 tAlamUlAdi lepaH visUcikA aJjanaprakaraNam agnidIpaka hai agnidIpaka, rocaka 1459 garuDAJjanam ajIrNa 1467 guTikAJjanam visUcikA rasaprakaraNam agnidIpaka
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [522] cikitsA-patha-pradarzinI wwwvvvwwwinwwnonMAAAAAAAAAAAAAAA/0/ronvinnonA saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 2180 jvAlAnala rasaH ajIrNa, hallAsa, vama mizraprakaraNam na, Alasya, aruci| 2183 jambIradrAva ajIrNa, agnimAMdyAdi 2201 TakaNAdivaTI agnivardhaka hai| 2796 takraharItakI agnivardhaka, malazodhaka 2751 triphalAlauhaH bhasmaka 2797 taNDulAdikRzarA bhasmaka __2 atisArAdhikAraH kaSAyaprakaraNam 1234 gaGgAdharacUrNam pravAhikA, saMgrahaNI, 1108 gaGgAdharakAthaH vegavAna atisAra atisAra / 1159 girimallikAyaMkSIram raktAtisAra 1235 , , saMgrahaNI, zUla, pra1211 gokaNTakAdi Ama, kaphAtisAra vAhikA, atisAra 1672 cavikApallavayogaH atisAra prasUtiroga / 1674 cavyAdikkAthaH kaphAtisAra, vamana 1255 guDabilvam raktAtisAra,Ama, shuul| 1685 citrakAdikAthaH vAtakaphAtisAra 1694 candanayogaH raktAtisAra, raktapitta, 1686 , , Ama aura vedanAyukta pyAsa, dAha atisAra 1715 cizcAvIjayogaH atisArako turanta 1968 jambvAdi svarasaH kaphAtisAra, raktAtisAra rokatA hai| 1969 , , raktAtisAra 1721 citrakAdicUrNam vedanAyukta kaphapittaja 1972 jalatrika yogaH dAha aura zUlayukta atisAra pittAtisAra 1989 jambvAdicUrNam raktapitta, atisAra 2211 taNDulIya mUlaprayogaH raktAtisAra 1991 jayAkhaNDacUrNam AmAtisAra tathA 2228 tilAdikalkaH , raktAtisArameM akasIra 1997 jAtiphalAdi atisArarodhaka,dIpana, cUrNaprakaraNam puTapAka pAcana 1230 gaGgAdharacUrNam sarva prakArake atisAra 1998 jAtIphalAdiyogaH vegavAna purAnA ati1231 ,, , vegavAn atisAra sAra, zUla aura 1232 ,, , raktayukta atisAra / 1233 , , purAnA bhayaGkara ati- 2352 triphalAdicUrNam bhayaGkara raktAtisAra, sAra, saMgrahaNI, zotha, raktapravAha (bAlakoMke khAMsI, jvara, tRssnnaa| liye vizeSa upayogI hai|) For Private And Personal
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra saMkhyA prayoganAma 2378 truTayAdi cUrNam 2380 tryUSaNAdi,, guTikAprakaraNam 1734 catuH samAguTikA AmAtisAra, aphArA, visUcikA 2015 jAtIphalAdivaTI prabala atisAra 2462 tryUSaNAdighRtam avalehaprakaraNam 2027 jambUtvacAdyo'valehaH Amayukta, durgandhita, jalake samAna tathA pIpavAle bhayaGkara atisArameM atyuttama ghRtaprakaraNam 2059 jIvanIyo yamakaH 2479 triphalAtailam 1473 mukhya guNa Ama nikAla detA hai| prabala AmAtisAra tailaprakaraNam 1472 grahopazamanArtha maJjanam www.kobatirth.org cikitsA - patha-pradarzinI ," aJjanaprakaraNam pravAhikA (peciza) apasmAra apasmAra (nasya ) "" "" saMkhyA prayoganAma 19 "" 1500 1939 cintAmaNirasa: 3 apasmArAdhikAraH rasamakaraNam 1496 gaganAyasarasAyanam pittAtisAra 1498 gaGgAdharacUrNam 1499 gaGgAdhara rasaH 2115 jAtIphalarasaH 2704 tRptisAgararasaH 35 2184 jalatailaprayogaH 2205 diNDukAdi puTapAkaH Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal [ 523 ] mukhya guNa dussAdhya atisAra atisAra, pravAhikA, grahaNI mizraprakaraNam sarvAtisAra, grahaNI sannipAtaja atisAra, saMgrahaNI AmAtisAra, raktagrahaNI sannipAtAtisAra mizraprakaraNam apasmAra, graha, rAkSasa 1616 girikaNamUlayogaH gale meM bAMdhane se apacI hotI hai / rakta aura Amayukta purAne atisArako zIghra naSTa karatA hai / samasta prakArake atisAra rasamakaraNam 1872 caNDabhairavaH apasmAra 2713 trikatryAcaM lauham apasmAra, unmAda, vAyu
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 524 ] saMkhyA prayoganAma kaSAyaprakaraNam | 1193 guDUcyAdikAtha: 1684 citrakAdikAthaH amlapittaja chardi amlapitta, kodAha 1949 chinnAdikaSAyaH amlapitta 1956 chinnodbhavAdikAtha: pitta, amlapitta 2279 triphalAdikAthaH amlapitta, chardi, jvara 1983 jIvanIyakSIram mukhya guNa cUrNa prakaraNam 2339 trikaTvAdicUrNam pravRddha amlapitta (zIghra kaSAyaprakaraNam 1958 chatrAdicUrNam 2225 tintaDIpAnam 2382 tryUSaNAdicUrNam 2387 tvagelAdyaM 2388 tvaGmustAdi,, - 27 cUrNaprakaraNam - 1161 guDAIkayogaH 1218 gojihvAdikAthaH cikitsA-patha-pradarzinI www.kobatirth.org 4 amlapittAdhikAraH paittika svarabhaGga kaSAyaprakaraNam sarva prakAra kI aruci aruci / (svAdiSTa ) aruci saMkhyA prayoganAma atyanta rucivarddhaka rocaka, mukhazodhaka karatA hai / ) 5 arocaka tathA svarabhedAdhikAraH 1311 guDAdimodakaH guTikAmakaraNam ghRtaprakaraNam 1358 guDAdizrutam vAtaja amlapitta Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir mukhya guNa 2567 tAmradrutiH dussAdhya amlapitta, zUla / 2742 triphalAdimaNDUram amlapitta 2748 triphalAmaNDUram 2785 tryUSaNAdi,, 2418 vyUSaNAdivaTI 6 arzodhikAraH rasaprakaraNam pittakapha, agnimAMdya 2794 takrayogaH For Private And Personal guTikAkaraNam amlapittaja zUla amlapitta, pariNAmazUla ghRtaprakaraNam 2038 jIrakAdyaM vRtam kaphapittaja aruci, vamana mizrakaraNam atyanta rocaka, agnivarddhaka 1666 candanAdi bavAsIra, kabja / dAryAdizcakAthaH raktArza 6 prakArakI arza, | 1681 citrakamUlAdiyogaH arza 1687 citrakAdiprayogaH arza gudAkI pIr3A, khujalI, raktasrAva rocaka, agnidIpaka
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [525] saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa cUrNaprakaraNam avalehamakaraNam 1256 guDazuNThyAdiyogaH Ama, ajIrNa, arza, 1339 guDabhallAtakaH arza, pANDu, prameha, koSTabaddha saMgrahaNI 1257 guDaharItakIyogaH arza, pitta, kapha. 1752 cavyAdiloham arza, gudazUla pANDa, khujalI, pIr3A sUjana, plIhA 1263 guDAdyaM cUrNam arza, malAvarodha, 1756 citrakAdi bhallA- arza, saMgrahaNI, pANDu 1634 ghRtabharjitaharItakI vAyukA anulomana takAvalehaH / aruci, zUla / karatI hai| ghRtaprakaraNam 1691 catussamaprayogaH arza, jvara, pANDu 1765 cavyAdidhRtam arza, vAtaroga, azmarI 1729 ciravilvAcaMcUrNama raktAzake masse 2318 tilasaptaka , arza, mandAgni, jvara, , tailaprakaraNam 1808 citrakAdhaM tailam arzake masse kATa pANDu 2323 tilAdiprayogaH purAnI pittaja arza __ (zIghraguNa karatA hai| AsavAriSTaprakaraNam 2324 lilAdiprayogaH arza, zvAsa, khAMsI, 2485 tAmbulAsavaH arza, kaphaja roga pANDu, jvara 2333 vapuSAdiyogaH lepapakaraNam pittaja arza 1433 guJjAsUraNalepaH arzAGkura ( masse ) 1453 gaurIpASANalepaH guTikAprakaraNam , . , 2080 jyotiSkavIjalepaH raktArza 1735 catussamo modakaH arzanAzaka, balavardhaka 1738 candraprabhA guTikA arghA, jvara, mandAgni, rasaprakaraNam atisAra zukradoSAdi 1567 gudajahararasaH arza, gudazUla aneka roga 1866 cakrAkhyarasaH indvaja aura sanni2396 trikaTukAdimodakaH gudaroga, agnimAMdya pAtaja arza 1869 cakrezvaro rasaH vAtArza(bAdIbavAsIra) guggulupakaraNam 1871 caNDabhAskarorasaH arza, zotha, pANDu, jvara 1335 guggulvAdivaTI arza (zIghragaNa karatI hai| 2117 jAtIphalAdivaTI arza, agnimAMdya / / 2688 tIkSaNAmukharasaH sarva prakArakA arza For Private And Personal
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 526 ] saMkhyA prayoganAma 2689 tIkSNamukharasaH 2690 tIkSNamukharasaH 2793 takraprayogaH mizraprakaraNam 2229 tilAdi kAthaH " kaSAyaprakaraNam 1222 gopAlakarkaTIyogaH 3 dinameM azmarIkA nAza kara detA hai / zarkarA, amara 1283 gokSurAdicUrNam 2320 tilAdi kSArayogaH amarI 2321 * cUrNaprakaraNam "3 1154 gavAkSIkalkaH 1224 gomUtrayogaH 1673 cavyAdikAthaH mukhya guNa sarva prakArakI arza pittaja arza "" kaSAyaprakaraNam 1248 gavAkSyAdicUrNam 1719 citrakAdikSAraH 2328 tumbarvAdikaM cU. cikitsA - patha-pradarzinI azmaripAtaka www.kobatirth.org zarkarA, azmarI cUrNaprakaraNam 7 azmaryadhikAraH sarva udararoga zothodara udararoga saMkhyA prayoganAma 1618 guJjAdivartiH 1623 gomaya piNDAdisveda : massoMke lie seka 2192 jAlinIphalavartiH masse naSTa hote haiM / 8 udararogAdhikAraH * mizramakaraNam Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 2335 puSIvIjAdi yoga zarkarA (zIghra guNakArI hai ) trikaNTakAdicUrNam azmarI ( 7 dinakA prayoga ) 2343 ghRtaprakaraNam 2439 tRNapaJcamUlAdyaM ghRtam zarkarA, azmarI udararoga lohA, zUla, gulma, arza udararoga, zUla, gulma, aphArA jalodara tathA yakullIDAdhikAra pRthak likhA gayA hai / rasaprakaraNam 1543 gandhakAdiyogaH azmarI, zarkarAmUtrakR. 2759 trivikramorasa: zarkarA, azmarI mukhya guNa gudAmeM rakhane se arza naSTa hotI hai / 1754 citrakalehaH 1759 citrakAvaleha : 2329 tumbarvAdikaM cU. udararoga, zUla, gulma, aphArA For Private And Personal 1779 citrakAdighRtam avalehaprakaraNam ghRtaprakaraNam udararoga, plIhA, gulma udararoga, gulma, tillI | kaphodara
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra saMkhyA prayoganAma 1407 guggulvAsavaH 1813 cavikAsavaH tailaprakaraNam 2063 jyotiSmatItaila. virecaka AsavAriSTaprakaraNam 1941 cUlikAvaTI 2607 tAmrendrarasaH rasaprakaraNam 1267 guDASTakam 2408 trivRtAdi guTikA 1676 cAGgerIprayogaH "" guTikAprakaraNam 1751 candrAvaleha : mukhya guNa kaSAyaprakaraNam 1783 caitasaghRtam 1784 samasta udararoga, plIhA udararoga, gulma, " cikitsA - patha-pradarzinI zodhodara, gulma, plIhA udararoga, kaphavAyu / avalehaprakaraNam www.kobatirth.org ghRtaprakaraNam udAvarta, zUla, zodha malAvarodha unmAdako 3 dinameM karatA hai| 9 udAvartAdhikAraH pittaja unmAda, zarIrakI dAha / saMkhyA prayoganAma 2738 tripurasundaro rasaH 2754 tribhuvanakIrtiH 2767 trailokyambara 2774 trailokyasundara cittavikAra unmAda, mada, mUrcchA, apasmAra 2183 jambIradrAvaH 10 unmAdAdhikAraH 2415 " mizraprakaraNam 2548 tryUSaNAdyaJjanam Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 2411 trivRtAdi modaka udAvarta, zUla, koSTa vikAra TikA aphArA For Private And Personal mukhya guNa AmAzaya roga samasta udararoga 1873 caNDabhairavo rasaH " vAtodara aJjanaprakaraNam 1879 caturbhujarasaH 1881 caturmukho rasaH 1943 caitanyodayarasaH 2961 tANDavArilauham [ 527 ] yakRta, plIhA, gulma, zUla, aphArA, aSTIlA pArzvazUlAdi / " nasyaprakaraNam 1478 girikarNImUlayogaH bhUtabAdhA, graha / 1483 grahopazamanArthaMnasyam bhUta, brahmarAkSasa rasamakaraNam apasmAra, unmAda bhUtonmAda, graha unmAda, apasmAra apasmAra, unmAda tatvonmAda tANDavaroga
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 528 ] saMkhyA prayoganAma kaSAyaprakaraNam 1210 gairikAdikAtha: 1970 jayAdikAtha: 1979 jAtI pravAlarasAdi 2267 triphalAkAtha: 1237 gandhaka yoga: 1732 copacInI yogaH 1733 copacinyAdi. cUrNa prakaraNam mukhya guNa 1760 copacInIpAkaH avaleha prakaraNam 1399 gRhadhUmAditailam pittaja upadaMza liGgako dhone lie upadaMza upadaMzake ghAva dhone yogya pAnI / tailaprakaraNam www.kobatirth.org cikitsA - patha-pradarzinI upadaMza phiraGgaroga upadaMza, RNa, kuSTa 11 upadaMzAdhikAraH upadaMza, RNa, kuSTha, guTikAprakaraNam 2395 trikaTukAdigudI badhiratA upadaMzakI khujalI aura sUjana cUrNa prakaraNam 1298 gozrRMgavacAdi cU. karNavarddhaka saMkhyA prayoganAma 1400 gojihvAtailama 2048 jambvAdyaM tailama 2014 jAtyAditailam 2055 jAtyAditailam 1444 gairikAdilepa: 1448 gopIcandanalepaH 2071 jAtIphalAdi,, 2508 tutthAdimalaharam 2509 tutthAdilepa: 2523 triphalAmaSIlepaH 12 karNarogAdhikAraH 1945 copacInIvAppaH Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal mukhya guNa lepaprakaraNam sarva prakAra ke upadaM zoM meM ghAva bharaneke lie / upadaMzavaNa upadaMzavaNa upadeza, bhagandara pittaja upadaMzavaNa upadezatraNa upadaMzake vraNoMko zuddha karatA aura bharatA hai / upadeza, phiraGgaroga upadeza upadeza vraNako zIghra bharatA hai mizraprakaraNam liGgatraNa tailaprakaraNam 1378 gandhaka tailam karNanADI (kAnakA nAsUra ) 1380 gandhaka tailam karNanADI (kAnakA nAsUra ) 1392 guJjAphalatailam karNapAlIko bar3hAtA aura komala karatA hai pratikarNa 1787 catuSparNatailam
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra saMkhyA prayoganAma 1788 catuSpallavatailam 2045 jambvAditailam 2046 2047 jambvAdyaMtailama 2050 jAtIpatrAditailam pUtikarNa 75 " 2340 trikaTuvAdi 2357 triphalAdi bhA0 67 kaSAyaprakaraNam 1990 guDUcyAdikAthaH khAMsI, zvAsa 1208 gurupaJcamUlIkAthaH kAsa, svAsa 2236 tRNapaJcamUlAdipayaH pittaja khAMsI . cUrNa prakaraNam 1299 granthikAdicUrNama khAMsI 1723 citrakAdi kaphaja khAMsI 1728 cintAmaNi 2007 jIvantyAdyaM " " " mukhya guNa 22 cikitsA - patha-pradarzinI pUtikarNa karNapAlIkI sUjana pUtikarNa karNasrAva www.kobatirth.org rd guTikAmakaraNam 1635 ghanAdiguTikA 2023 jIvakAdyo modakaH 2400 trijAtAdiguTikA uvAsa, kAsa 5 prakArakI svAMsI gvAMsI 13 kAsAdhikAraH 3 dinameM khAMsI zvAsa ko naSTa karatI hai| kAsa, kSata, kSINatA, khAMsI, raktavAlI khAM sI, jvara, kSata, pArzvazUla, hikA, bhrama / ityAdi saMkhyA prayoganAma lepaprakaraNam 1442 gairikAdilepaH karNamUla mizraprakaraNam 1622 gomakSikAharayogaH kAnase macchara nikAlane kI vidhiH / 1758 citrakAdyavalehaH 1364 guDUcyAdighRtam 1365 avaleha prakaraNam Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ". dd For Private And Personal 1844 ciJcAdivartiH tailaprakaraNam || 1799 candranAdyaM tailam khAMsI, rAjayakSmA 2084 jAtyAdidhUmra 2085 dhUpaprakaraNam mukhya guNa khAMsI, zvAsa, udararoga " [ 529 ] vAtajakAsa, agnimAMdya kAsa, zvAsa, kSaya, gulma dhUmraprakaraNam kAsa kAsa " rasaprakaraNam 1566 guNamahodadhirasaH khAMsI, zvAsAdi saiMkar3oM roga
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [530] cikitsA-patha-pradarzinI karaNam saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 1901 candrAmRtavaTI pAMca prakArakI khAsI, 2590 tAmrabhairavo rasaH khAMsI, zvAsa, pInasa raktathUkanA, cara, / 2597 tAmrarasAyanam khAMsI, zvAsa, kapha zvAsa, tRSNA, bhrama 2609 tAnezvaro rasaH zataja khAMsI 1902 candrAmRtaloham garadopaja khAMsI, jvara 2678 tAlezvararasaH kAsa, svarabhaGga tRSNA, bhrama aura dAha 2686 tiktatrayarama: pittaja khAMsI, jvara, yukta khAMsI, tathA anya galaroga, tRSNA. dAha hara prakArako gvAMsI 2725 trinetragmaH pittaja kAma 2570 tAnaparpaTI kAsa, samastaroga 2727 ., ., 14 kuSTa tathA vigdoSAdhikAraH kapAyaprakaraNam maNDala, khujalI 1196 guDUcyAdikAthaH tvagdopa, baga, zotha 1742 citrakaTikA 1975 jalazaivAlayogaH khujalI 2011 jayantIvaTI kuSTa 2287 triphalAdikAthaH pittakaphakuSTa 2012 jayAguTI , kSaya , 2296 , 2399 trijAtaguTikA doSapAcaka kaNDUnAzaka (recaka) ghRtaprakaraNam cUrNaprakaraNam 1353 guggulutiktakaM vRta tvagdopa, kuSTa, gaNDa. 1236 gandhakacUrNam pAmA, khujalI mAlA, zUnyatA 1240 gandhakaprayogaH kuSTa 1354 guggulupaJcatikta sar3e huve kuSTa, visarpa, 1988 jambUdalAdvartanam pasInA, durgandha (ubaTana: 1255 : " kuSTa, vAtarakta, gaNDa 2316 tilabAkucIyo. kuSTa (1 varSakA prayoga gAlA, bhagandara, nAsUra 2432 titakaM ghRtama 2325 tilAdiprayogaH kuSTa, ( bala aura pittakuSTa, dAha, vi. sarpa, khujalI, vimedhAvarddhaka) sphoTaka, citra 2348 triphalAdicUrNama dAha, khujalI, pAmA, 2455 triphalAyaM ghRtam / jisa meM namba, keza raktaSTi vimphoTaka, aura snAyugala gae maNDalAdi hAM vaha kuSTa / * vAtarakta pRthakaH likhA hai| For Private And Personal
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [531] 1820 , saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa tailaprakaraNam 1451 gozakRdAdilepa: pAmA, kaccha 1377 gaNDIgaditailama maNDala, kiTibhakuSTa, . 1817 cakramardAdi ., sarvakuSTa 1382 gandhapiSTitelama khujalI danu 1385 guggulvAdisUryapAka tailam kuSTa kiTibha 1802 citrakatailam purAnA zvetakuTa,maNDala 1822 caturaGgulaparNAdi / sidhma kaNDu, visarpa 1835 candrazUrAdilepaH dAdako avazya naSTa 2057 jIraka tailam tarakhujalI karatA hai| 2060 jIvanyAyo- kiTibha, sidhma, vi- 1836 ciJcApatrarasayogaH dAdake kRmi naSTa yamakaH pAdikA karatA hai| 2061 jyotiSmatItailam zvetakuSTa (atyanta sarala yoga) 2472 tRNakatailam kuSTa 1838 citrakAdilepaH maNDala kuSTha lepaprakaraNam 2068 jalAdilepaH pitta kaphaja kuSTa 1411 gandhakAdilepaH sima 2489 tamAlapatrAdiyogaH sidhma, kilAsa 2491 tAmbUlacUrNAdilepaH zarIrakI durgandhi zvetakuSTa 2493 tAlakAdilepaH sidhma 1417 gandhapApANa,, pAmA, kachu 2494 ,, , vitra 1422 girikAMyogaH ivetakuSTa 2510 tumbarvAdyudvartanam kiTibha, sidhma, bhi. 1424 guggulbAdilepaH lAvekI sUjana, dAda, 1425 guJjAdilepaH svitrakuTa kapAla kuSTa 2514 triphalAdiprayogaH vipAdikA 1427 , , gajacarma, dadru, kaNDU, 2518 triphalAdilepaH svitra rakasa 1431 gujAphalAdilepaH svetakuSTa rasaprakaraNam 1435 guDAdilepaH pairaphaTanA 1502 gajacarmArirasaH gajacarma 1438 gRhadhUmAdilepaH divatra, maNDala, supti / 1514 gandhakakalpaH pAmA, khAja 1449 gomUtrAdilepaH rakasa 1526 gandhakaprayogaH For Private And Personal
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [532] cikitsA-patha-pradarzinI Pvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv saMkhyA prayoganAma mukhya guNa | saMkhyA prayoganAma 1527 gandhakayogaH kaNDU, pAmA, vicarcikA ! 2640 tAlakezvara rasaH 1530 gandhakayogaH kaNDU, pAmA, purAnI vicarcikA 1531 , , pAmA(3dinakAprayoga) 2641 ,, , 1533 gandhakarasAyanam 18 prakArake kuSTha 1560 galatkuSThanAzakarasaH galatkuSTa 1561 galatkuSTArirasaH galatkuSTha, vAtarakta, kilAsa 2643 , 1641 ghanasaGkocanAmarasaH pittajakuSTa 1874 caNDabhairavo rasaH sarvakuSTha 2644 1875 caNDarudrarasaH vicarcikA 2645 , , 1887 candrakAntarasaH kuSTha 1890 candraprabhAvaTI zvetakuSTha 2646 , , 1891 , , pAmA 1895 candrazekharo rasaH kuSTha,zatAruka,galatkuSTha 1899 candrAnano rasaH . kuSTha 2647 1911 carmakuThArarasaH carmakuSTa 2648 1912 carmabhedIrasaH 2649 1913 carmAntako rasaH 2650 2102 jantughnIguTikA 2-3 bArake prayo- 2651 gase kuSTake kRmi nikala jAte haiN| 2129 jyotiSpuJjorasaH carmakuSTa 2560 tANDavarasaH galatkuSTa 2652 " " 2577 tAmrabhasmayogaH dussAdhya audumbara kuSTha 2653 . ., 2595 tAmrayogaH koTha,, udarda, zItapitta 26 11 tArakezvarIguTikA sarva prakArake kuSTha | 2654 , " 2639 tAlakAdivaTI zItapitta / 2655 , , mukhya guNa 18 prakArake kuSTa, vAtarakta, prameha piDikA galatkuSTa, suSupti, maNDala, kRSNakuSTa, vicarcikAdi sarva kuSTa / galatkuSTha, vAtarakta, zItapitta, maNDala,dAda vAtarakta, romavidhvaMsa upadravasahita vAtarakta upadaMza, visarpa, kaNDU samasta dehameM vyApta kuSTha jisameM zirAeM dIkhatI hoN| vAtarakta, zvetakuSTha samasta kuSTa khujalI, pIpa, piDikA aura kRmiyukta kuSTha; nAsikA Adi gala jaanaa| sarva prakArake kuSTha sarvakuSTha ( atyanta agni dIpaka) galatkuSTha sarvakuSTa For Private And Personal
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [533] - saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 2656 tAlakezvara rasaH ___ zvetakuSTha (3 dina 2715 trigandharasaH audumbara kuSTa bAda chAlA par3atA hai) 2740 triphalAdi guTikA dru, kilAsakuSTha 2658 tAlacandrodayaH kuSTarogameM akasIra 2743 , modakaH samasta tridoSaja 2666 tAlamantrezvara maNDalakuSTha 2681 tAlezvaro rasaH vAtamaNDala. vAtarakta / 2772 trailokyavijaya sarvakuSTa 2682 , , sarvakuSTa 2773 , 2683 , , 2684 , , vAyu, vAtarakta, kuSTha, mizraprakaraNam bhagandara 2685 , , vamana aura srAva tathA | 1945 copacInIvASpaH kuSTha, vAtarakta, vraNa kRmiyukta galatkuSTha 15 kRmirogAdhikAraH kaSAyaprakaraNam | 2456 triphalAdyaM ghRtam kRmi 2254 trikaTvAdikAthaH peTakekRmi lepaprakaraNam 2280 triphalAdikAthaH // " 2495 tAlamUlAdilepaH kRminAzaka cUrNaprakaraNam rasapakaraNam 1959 chohArAcaM cUrNam kRmiroga 2102 jantumnIguTikA 2-3 bArake prayogase udarake kRmi nikala ghRtapakaraNam jAte haiN| 2452 triphalAghRtam kRmi 16 galagaNDagaNDamAlAdhikAraH kaSAyaprakaraNam | 1971 jalakumbhI kSArayogaH galagaNDa 1111 gaNDamAlAhara. purAnI gaNDamAlA | 2224 tiktAlAbuyogaH , 1112 , gaNDamAlA 2299 triphalAyogaH gaNDamAlA galagaNDa 1113 , gaNDamAlA, apacI, gugguluprakaraNam kAmalA | 2424 triphalAdigugguluH gaNDamAlA, Urustambha 1158 girIkarNikA mUla gaNDamAlA For Private And Personal
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [534] cikitsA-patha-pradarzinI galagaNDa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa ghRtaprakaraNam lepaprakaraNam 2035 jImUtakAdighRtam pravRddha apacI 1413 gandhakAdilepaH gaNDamAlA 1420 girikarNikAlepaH upadravayukta gaNDamAlA tailaprakaraNam 2067 jalakumbhIbhasmalepaH purAnA galagaNDa 1375 gaNDamAlApahaM tailam gaNDamAlA 2077 jayapAlapatralepaH gaNDamAlA 1390 guJjA , dussAdhya gaNDamAlA 1391 guJjAcaM , apacIkI saba ava nasyaprakaraNam . . sthAomeM upayogI hai 1474 gaNDamAlAharanasya gaNDamAlA 1785 cakramardAdisindUra. dussAdhya gaNDamAlA 1475 , gaNDamAlA, apacI 1800 candanAyaM tailam apacIko samUla naSTa karatA hai| rasaprakaraNam 2471 tumbItailam / 1503 gaNDamAlAkaNDanarasaH dussAdhya gaNDamAlA 17 gulmarogAdhikAraH kaSAyaprakaraNam | 2441 nAyamANAcaM ghRtam pittaja tathA raktaja 2227 tilakAthaH raktagulma, gulma 2247 trAyamANAkAthaH pittagulma 2459 trivRtAdimizrakasnehaH kaphaja gulma 2460 trivRtAdyaM ghRtam gulma cUrNaprakaraNam | 2465 pUSaNAyaM ,, vAtaja gulma 1276 gulmanAzakacUrNam gulma, azmarI / 1277 gulmaharacUrNam sarvagulma, udararoga rasaprakaraNam guTikAprakaraNam 1568 gulmakAlAnalo sarva prakArake gulma 1306 guDacatuSTayaHvaTikA gulma, arza, agnimAMdya 1569 , , sarvagulma, vizeSataH 1741 ciJcAkSAravaTI sarvagulma, zUla, ajIrNa vAtagulma 1570 gumakuThAragsa: sarvagulma, hRdaya ghRtaprakaraNam pasalI aura udarazUla, 1781 citrakAdyaM ghRtam vAtagulma, zUla, a ajIrNa phArA, agnimAMdya 1571 , , , sarva gulma For Private And Personal
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [535] saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAya mukhya guNa 1572 gulmagajArAtI gulma 1933 cintAmaNirasaH gulma, zUla, aphArA, 1573 gulmanAzanarasaH 5 prakArake gulma, vibandha agnimAMdya | 2580 tAmrabhasmayogaH sarva prakArake gulma 1574 gulmamadebhasiMhorasa: pittagulma, raktagulma, mizraprakaraNam agnimAMdya, pitta ___ gudAmeM rakhanese gulma 1575 gulmavajigIvaTI gulma, AnAha. ajIja 1615. gulmaharAvAtaH naSTa hotA hai| zUla 2806 tilAdisvedaH kaphajagulmapara seka 1576 gulmazArdUlarasaH sarvagulma, udarazotha, | | 2809 trikaTAdivartiH gulma, udAvarta, aphArA 1581 gopIjala: ___ gulma,zUla,pittaroga, 18 grahaNIrogAdhikAraH kaSAyaprakaraNam | 2008 jvAlAmukhacUrNam sAmagrahaNI, antra aura, 1199 guDUcyAdikAthaH agnimAMdya, Ama jaTharake samasta vikAra saMgrahaNI 2351 triphalAdikSAraH saMgrahaNI, pANDu, aphA. 1955 chinnodbhavAdikaSAyaH saMgrahaNI rA, arza, agnimAMdyAdi 1966 jambbAdikAthaH dussAdhya saMgrahaNI, 2384 tryUSaNAdyaM cUrNam saMgrahaNI, zUla, aphAra sarvAtisAra 2223 tiktAnavako gudagUla, pittagrahaNI guTikAprakaraNam cUrNaprakaraNam 1316 grahaNIkapATavaTikA grahaNI, raktAtisAra 1300 granthikAdicUrNam saMgrahaNI, mandAgni, 'na, 1317 grahaNIzAIlavaTikA aneka varNakA atiarza sAra bhayaGkara pravA1700 candanAdicUrNama pittajagraNI hikA 1710 cavyAdicUrNam saMgrahaNI / 1743 citrakAdiguTikA Ama, agnimAMdya 1724 citrakAdicUrNam , 2020 jIrakAdimodakaH sarvaprakArakI grahaNI 1996 jAtiphalAdicUrNam peTakI gur3agur3ATa, 1999 jAtIphalAyaMcUrNam vAtakaphaja grahaNI, ma Ama, atisAra, jvara ndAgni, aruci, kSaya arza For Private And Personal
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [536] cikitsA-patha-pradarzinI saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa avalehaprakaraNam rasaprakaraNam 1346 grahaNIvijayAvalehaH sAmAtisAra, pakkAti- 1491 gaganasundaro rasaH grahaNI,jvara,kSaya,arza sAra,vedanAyukta pravA- 1492 , , , grahaNI hikA, purAnI saMgra- 1498 gaGgAdharacUrNa, haNI, arza 1551 gandhAzmaparpaTI grahaNI, AmazUla, arza 1588 grahaNIkAmadaghRtaprakaraNam vAraNasiMhaH bhayaGkarasaMgrahaNI, jvara 1764 candanAyaM ghRtam pittajagrahaNI visUcikA,agnimAMdya, 1767 cavyA , pravAhikA, gudabhraMza, zUla, sAmagrahaNI, raktagudazUla, baMkSaNazUla grahaNI 1768 cAGgerI .. saMgrahaNI, aphArA, jvara 1769 1589 grahaNIkapardapoTalI vAtapradhAna grahaNI ., saMgrahaNI, gudabhraMza, , 1590 grahaNIkapATarasaH sAmagrahaNI, raktagrahaaphArA, gudazUla. NI, zUla pravAhikA tridoSaja grahaNI 1772 , , grahaNI, zUla, guda 1594 , " , grahaNI bhraMza, jvara 1773 , sAmagrahaNI,AmAtisAra grahaNI, pArvazUla,gulma , 1595 , ,, , grahaNI, gulma, kSaya 1774 citraka grahaNI, zotha, zUla, 1597 ,, vajrakapATa sarvagrahaNI, AmAtisAra / 1598 saMgrahagrahaNIkapATa tailaprakaraNam rasaH ( vRhada ) sarva prakArakograhaNI, 1403 grahaNImihiratailam atisAra, grahaNI, cara, aruci 1599 grahaNIkapATorasaH prabalagrahaNI 1600 " " grahaNI,atisAra,zUla, AsavAriSTaprakaraNam aruci, jvara (2-3 1814 citrakAdyoriSTaH saMgrahaNI, zotha, arza, bArameM hI lAbha ho pANDa jAtA hai) 2484 takrAriSTaH saMgrahaNI, zotha, / 1601 , , , sarva prakArakI grahaNI agnimAMdya / 1602 ,, , , raktagrahaNI, raktAtisAra udarapIr3A For Private And Personal
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [537] jvara, saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 1603 grahaNIkapATorasaH grahaNI, zotha, jvara 1876 caNDasaM tahagadaika- saMgrahaNI, atisAra, 1604 , , , saikar3oM yogoMse ArAma kapATarasaH na honevAlI bhayaGkara 1882 caturmUrtirasaH / grahaNI, atisAra, saMgrahaNI, Ama,zUla, viSamaJcara jvara, zotha / 1921 citrAmbararasaH raktagrahaNI Ama, zUla grahaNI | 2116 jAtIphalAdigrahaNI1606 grahaNIgajakesarI raktagrahaNI, purAnA kapATarasaH Amarakta aura zUlayukta raktAtisAra, zUla, sNgrhnnii| Ama / 2118 jAtiphalAdyAvaTikA purAnI saMgrahaNI, Ama, 1607 , , , grahaNI (malazIghra bAMdha asAdhya sNgrhnnii| detA hai, aphArA nahIM | 2119 jIrakAdicUrNam grahaNI, atisAra Ama lAtA) (zIghra guNakArI hai) 1608 grahaNIgajapazcAnana grahaNI 2556 takravaTI saMgrahaNI, zotha, pANDu 1609 grahaNIgajendravaTikA aneka prakArakI gra 2594 tAmrayogaH grahaNI, zUla, kSaya, haNI, jvarAtisAra, amlapitta gudabhraMza / | 2596 tAmrarasAyanam grahaNI, arza, amlapitta 1610 grahaNIvajrakapATarasaH grahaNI 2753 triphalAlauhaH grahaNI, arza, zotha | 2762 trisundaro rasaH upadravayukta grahaNI 1612 grahaNIzArdUlacUrNam grahaNI, atisAra, jvara, tRSNA, vizeSataH zotha aura jIrNajvara / mizraprakaraNam 1613 grahaNIzArdUlarasaH prasUtAkI grahaNI, 1624 grahaNIroge pathyAdi kAsa, Ama, zUla / | 1625 grahaNyAmAhArakalpanA aneka prakArake pathya 1614 grahaNIhararasaH grahaNI 2791 takrapAnam 1615 grahaNyArirasaH grahaNI, purAnA raktA- 2792 , " tisAra, zUla, jvarAdi | 2795 takasevanavidhi: bhA0 68 For Private And Personal
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 538 ] cikitsA-patha-pradarzinI -~-Vvvvvvvvvvvv saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 19 chadhikAraH kaSAyaprakaraNam 2347 trijAtakAdi cU. ghRNita padArthoM ke 1170 guDUcIhimaH bamana dekhane, sUMghane Adise 1173 guDUcyAdikAthaH pittajachardi utpanna vamana 1649 candanAdikalka: vamana 1668 candanAdipAnam . avalehaprakaraNam 1946 chardinigrahaNo / 2029 jAtIrasAvalehaH vamana kaSAyadazakaH 1964 jambUpallavAdikkAthaH bamana, atisAra rasaprakaraNam 1965 , vamana 1961 chadyantako rasaH hallAsa, chardi, aruci, 1967 jagvyAdi zItakaSAyaH ,,. amlapitta, hRdaya1976 jAtipatrarasAdi purAnIchardi piidd'aa| 2120 jIrakAdirasaH vamanako zIghra naSTa cUrNaprakaraNam karatA hai| 1693 candanacUrNayogaH vamana 2706 tRSNArdiharorasaH chardi, tRSNA 1990 jamvvAdiyogAH kaphajachardi 20 jalodarAdhikAraH cUrNaprakaraNam / 1572 gulmagajArAtI striyoM kA jalodara 2376 trivRtAdicUrNam sarva prakArakA jalodara 1934 cintAmaNirasaH jalodara, zUla, zotha | 2113 jalodarArirasaH jalodara (virecaka) rasaprakaraNam / 2114 , , , ( , ) 1561 galatkuSTArirasaH purAnA jalodara 21 jvarAtisArAdhikAraH kaSAyaprakaraNam | 1213 gokarNAdi jvarAtisArako 4-5 1174 guDUcyAdi- jvarAtisAra, chardi, dinameM naSTa karatA hai| dAha, tRSA 1627 ghanasaptaka carAtisAra, raktA1189 , jvagatisAra, kukSi zUla tisAra ., sUjana For Private And Personal
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [539] saMkhyA prayoganAma mukhya guNa | saMkhyA prayoganAma mukhya guNa rasaprakaraNam / 1929 cintAmaNirasaH jvarAtisAra, zUla, aphArA 1490 gaganasundaro rasaH raktAtisAra, jvara ra 1931 , , , , | 2704 tRptisAgararasaH jvara, sannipAtAtisAra 1892 candraprabhAvaTI tridoSaja jvarAtisAra 22 jvarAdhikAraH kaSAyaprakaraNam 1200 guDUcIsvarasaH- upadravayukta pittajvara 1157 gAyatryAdikaSAyaH- raktadoSaja jvara 1201 1201 , jvarapAcaka 1165 guDUcikAdi sarva jvara, chardi, tRSA, 1202 vAtajvara pratizyAya, dAha, 1203 aruci 1204 1967 guDUcIsvarasaH- kaphaja jIrNajvara, ! 1205 plIhA, kAsa 1206 guDUcyAdigaNaH sarva jvaranAzaka, dIpana 1176 , rAtriko AnevAlA 1207 guDUcyAdipuTapAkaH purAnA kaSTasAdhyapurAnA jvara, vAtapittajvara pittajvara, tRSNA, chardi, 1226 pranthikAdikAthaH- sannipAta, pasInA, zUla / pralApa, zUla, zIta, pittaJcara sUtikAroga 1181 tRtIyaka jvara 1227 granthikAdikAthaH sannipAta sambandhI 1182 vAtajvara vAtavikAra 1983 pittajvara, zoSa, bhrama 1228 , tItravAtajvara sannipAta, khAMsI, 1626 ghanacandanAdi pittajvara, chardi, tRSA, pyAsa, dAha malamUtrAdikA avarodha, tandrA 1628 ghanAdi zItajvara 1187 vAtajvara 1646 catuHSaSTikakAthaH vAtajvara, vAtapIr3A 1188 , pittakaphajvara : 1657 candanAdikvAthaH / pittajajvara 1192. , sarvadhara jvara vAtajvara pittakaphajvara, dAha, 1297 viSamajvara tRSA, vamana / 1177 1178 1184 dAha For Private And Personal
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [540] cikitsA-patha-pradarzinI wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwvvvvvvvvvv - - - - wwvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvviwwwwww saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 1661 candanAdipAcana garbhiNIkA jvara 2218 tilAdi kAthaH pittajvarapAcaka dAhajvara, aruci 2219 , , kaphajvara, khAMsI 1665 , , motIjhArA 2220 , raktapitta, jvara jvaranAzaka,pAcaka hai 2221 ,, , lauTalauTa AnevAlA 1677 cAturbhadram kaphapittajvara, Ama, grahaNI 2222 , 1678 cAturbharakapaJcamUlAdi jvarameM virecana karA, neke lie uttm| kAthaH sannipAta 1679 cAturbhadram vAtakaphaJcara 2195 jvaranAzakabastiH jvara 1948 chinnAdikaSAyaH pittajvara 2196 jvaranAzanovirekaH , 1952 , , jIrNajvara 2197 jvaraharibasti , 1953 , pAcanam pittajvarapAcaka hai| 2233 tulasIpatrarasaH viSamajvara 1954 chinnodbhavAdikaSAyaH vAtaja, pittajakaphaja 2240 trAyantryAdikaSAyaH kaphapittajvara jvara 2241 " , hAridrakasannipAta 1957 , kAthaH karNakasannipAta, a- 2242 , kAthaH santatAdijvara gnimAMdya 2243 abhinyAsajvara, kapha1973 jaladharAdi , pralApa jvara 1980 jAtyAdi , jvarAntargata malabandha 2244 ". kaSAyaH pittajvara 1985 jvaraharo kaSAyadazakaH jvara 2246 ,, pittakaphajvara 2208 tagarAdi kAthaH pralApa, sannipAta / 2255 trikaTAdikAthaH kaNThakubja sannipAta 2214 tiktAdi , sannipAta, dAha,malA varodha, pralApa, zvAsa, 2257 trikaNTakAdikSIraH kaphajvara, malamUtrAvarodha khAMsI, tRSA 2259 trikArSikAdikaSAyAH sannipAta, dvandvajajvara 2215 " " satata jvara 2266 triphalAkAthaH viSamajvara 2216 , " bhayaGkara jvara 2269 triphalAdikaSAyaH pittakaphajvara 2217 , " sannipAta, rAtrijAga- 2270 vAtakaphajvara raNa, divAnidrA, mukha. 2271 vAtapittajvara zoSa, dAha, tRSA, 2273 kaphajajvara kaas| / 2274 For Private And Personal
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [541] saMkhyA prayogamAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 2281 triphalAdi kAtha kaphavara, khAMsI, gala- 2315 tiktA cUrNam kaphapittajvara(recakahai) roga 2341 trikaTAdi , sannipAta, vAyu 2284 ,, ,, jvara, khAMsI 2353 triphalAdi , jvara, khAMsI, zvAsa 2291 ,, pittakaphajvara 2360 , , virecana 2302 trivRtAdi , sarvajvara (bhedaka hai) 2363 triphalAprayogaH cAturthikaJcara 2304 tryUSaNAdi , prabala sannipAta / | 2669 tRvRccUrNam jvara, dAha, bhArIpana, cUrNaprakaraNam zUla ( bhedI hai) 1253 guDajIrakayogaH viSamajvara, agnimAMdya 1287 gojihvAdi cUrNam zItajvara guTikAprakaraNam 1296 gorocana , sarvajvara | 1313 guDUcImodakaH viSamajvara(rasAyana hai) 1689 caNakAyuddhRlanam adhika pasIneko / 1314 gRhadhUmaguTikA jIrNajvara rokatA hai 2010 jayantIvaTI yogavAhI 1702 candanAdilauham viSamajvara / 2014 jayAvaTI 1704 candrakalA cUrNam Jcara, pANDu, ati- 2024 2024 jayapAlavaTI jIrNajvara(virecaka hai) 2026 jvaranAzinIguTikA ( recaka ) sAra, aruci 1727 citrAGgayAdi , viSamajvara, agnimAMda 2404 / 2404 triphalAdi modakaH vAtajvara, kAsa, pA2000 jIrakayogaH viSamajvara, agni zUla, aruci| mAMdya, zIta 2414 trivRtAdi , sannipAta 2003 jIrakAdi cUrNam zItajvararodhaka avalehaprakaraNam 2310 tAlIsAdi , jvara, khAMsI, zvAsa, 1748 caturaGgAvalehaH jvara sambandhI khAMsI, atisAra, vamana, plIhA, zotha, aphArA aruci, zvAsa,mUrchA Adi 1753 caturbhadAvalehaH jvara, khAMsI, zvAsa 2311 , jvara, jvarake samasta upadrava, arza, (bAla ghRtaprakaraNam koMke lie vizeSa 1363 guDUcyAdighRtam jvara, khAMsI, zvAsa, hitakArI-pauSTika, ajIrNa svaravarddhaka) / 1366 , , jvara For Private And Personal
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [542] cikitsA-patha-pradarzinI - - - saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 1367 guDUcyAdidhRtam purAnAJcara, plIhA, dhUpaprakaraNam agnimAMdya, khAMsI, | 1455 guggulvAdidhUpaH sarvajvara zUla, grahaNI 1843 cAturthikaJcaredhUpaH cAturthikaJcara 1370 gopIDyAdighRtam viSamajvara, zirapIr3A, pArzvapIr3A, aruci, aJjanaprakaraNam chardi, 1459 garuDAJjanam zItajvara 1763 candanAdi , cAturthika, viSamajvara 2094 jvaranAzakAJjanam jisa netrameM AMjA tijaarii,svaas,kaas| jAya usake dUsarI 2437 tilvakAdyaM , jIrNajvara, zotha,pANDu ora ke Adhe aGgakA jvara utara jAtA hai| tailamakaraNam 2095 " 1789 candanabalAlAkSAdi0 sarvajvara, dAha, zi- 2096 dvayAhikajvara rapIr3A,khAja,khAMsI, 2104 jayamaGgalorasaH jvara (nasya ) ( zarIrako puSTa ka 2543 turaGgalAlAdyaJjanam tandrA ratA hai) nasyaprakaraNam 1793 candanAditailam samastajvara (bastike | 2100 jyotiSmatItailanasyam tandrA yogya ) / 2101 jvaranAzakanasya jisa nAsApuTameM 1801 candanAyaM tailam jvara aura dAhako nasya dI jAya usa turanta zAnta karatA hai| orakA jvara utara 2051 jAtyAditailam sannipAtajvara jAtA hai| 2466 taptarAja , ghorasannipAta, zira | 2104 jayamaGgalorasaH jvara ( nasya ) zUla bhayaGkaradAha, sveda / rasaprakaraNam 1495 gaganAyo rasaH sannipAtajvara AsavAriSTaprakaraNam '1505 gadamurArirasaH sannipAta, jvara (tIvra 2486 trAyamANAsavaH jvara, sannipAta, khA. racaka) sI, pANDu 1506 , , Amajvara For Private And Personal
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [543] VIAAAAAAAAARAVIRAJ.ARANORA,RAAAVARANAADynonwir.vunnpvvvvvvyanAmAvww w moraa 1925 saMkhyA prayoganAma mukhya guNa sakhyA prayoganAma mukhya guNa 1507 ,, , 1924 cintAmaNirasaH sannipAta,jIrNajvara, AmaJcara viSamajvara, plIhA, 1509 gandhakakajjalI jvara, chardi, kSaya, aphArA, khAMsI, raktAtisAra mandAgni. 1548 gandhAmRto ramaH / jvara sarvajvara, tijArI, 1553 garuDaramaH samastajvara, prabala cauthiyAAdi,chardi, sannipAta,kapha, vAyu, atisAra, ajIrNa 1865 cakrarasaH tandrA, dAha aura ( jvaroMmeM vizeSa tRSA sahita ghora uttama hai) sannipAta 1928 ATha prakArake jvara 1868 cakrikArasaH 13 prakArake dussA- 1929 , navIna jvara, jIrNadhya sannipAta jvara, sannipAta, 1878 caNDezvaro rasaH sarva jvaroMmeM uttama hai| viSamajvara,atisAra, 1896 candrasudhArasaH pittaJcara, dAha, zUla, zotha, aphArA bhayaGkaratRSNA,mUrchA, 1930 , saryajvara hikkA, vamana 1934 ajIrNa jvara (re1904 candrodayo rasaH jIrNajvara, khAMsI, caka hai ) zvAsa, 1935 cintAmaNirasaH jvara, zUla 1914 cAturthikagajAGkuzaH tijArI, cauthiyA 1936 cintAmaNivaTikA jIrNajvara Adi jvara / 1938 cUDAmaNirasaH dhAtugata viSamajvara, 1915 cAturthikanivAraNa cAturthika (cauthiyA) kAmaja aura zoka1916 cAturthikArirasaH , (,) janitajvara, kAsa 1917 zirazUla, grhnnii| 9918 1940 cUDAmaNirasaH sarvavara 1919 cAturthikAdi samasta 1942 caitanyabhairavorasaH sannipAta jvarakI viSamajvara mUrchA / 1922 cintAmaNirasaguTiH Amajvara, sannipAta 2103 jayamaGgalorasaH / purAnA dussAdhyajvara, 1923 , jvara majjAgata jvr| ,, ,,) For Private And Personal
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [544] cikitsA-patha-pradarzinI womvvvvvvvvnwwnavinavinAnnapurnnnvrAnnnnnvvvwwwIRAMyvvvy Annarriannnnny"MARvuyurv, saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 2101 jayamaGgalorasaH aJjana yA nasyase sa- 2138 jvaradhvAntadivAkaraH navInaJcara (virecaka) nipAtakonaSTakaratAhai | 2139 jvaranAgamayUracUrNam sAdhyAsAdhya santa2105 , , bhayaGkara sannipAta, tAdi jvara, kAmazo acetanatA / kodbhavajvara, dAha, 2106 jayarasaH zItajvarako 1 hI zItajvara, cAturthika dinameM khotA hai| viparyayaH, plIhA, 2107 jayavaTikA jvara, zvAsa, khAMsI, zotha, tRSNA,khAMsI, pANDu (vireckhai|) zarIrakI piidd'aa| 2109 jayAguTikA viSamajvara, khAMsI, 2140 jvarapaJcAnanorasaH / / sannipAta zvAsa, kSaya, aruci, 2141 jvarapaJcAnano ,, nava jvara, atyanta atisAra, hRdayazUla tApa, (4 ghaDImeM 2121 jIrNajvarAGkuzaH jIrNajvara, bhaya, khAMsI jvara utAra detA hai) aruci 2152 jvarabhairavacUrNam samasta jvara, aneka 2122 jIrNajvarArirasaH jIrNajvara, ajIrNa / dezoMke jalavAyuse 2123 , , utpanna jvara, viru2125 jIvanAndAbhram viSamajvara, plIhA, dauSadhase utpannajvara, yakRta, vamana, khAMsI, plIhA,yakRta, aruci, aruci / zotha, zirazUla / 2130 jvarakAlaketurasaH ATha prakArake jvara / 2143 jvarabhairava rasaH / jIrNajvara, khAMsI,zUla 2131 jvarakuJjarapArondra dainika, tijArI, 2144 , , jIrNajvara, zUla cAturthikAdiviSamajvara 2145 , samastajvara (recakahai) zotha, khaaNsii| 2146 ,, ,, navInajvara, jIrNa2132 jvarakRntano rasaH sarvajvara jvara, viSamajvarAdi 2133 jvarakesarIrasaH pittajvara, dAha,sannipAta ko 1 hI dinameM 2134 varagajasiMharasaH jvara naSTa karatA hai| 2135 jvaraghnI guTikA sarva prakArake jvara 2147 , , kaphapittaja navIna 2136 jvaranIvaTI viSamajvara, sannipAta tathA viSamajvara, 2137 jvaradhUmaketu navIna jvara shvaas| For Private And Personal
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra saMkhyA prayoganAma 2148 jvaramAtaGgakesarI 2149 jvaramurAri rasaH 2150 2151 jvararAja rasaH 2152 jvarazataghnI 2153 jvarazUlaharorasa: 2154 jvarasiMharasa: 2155 jvaraharorasa: 2156 jvarahArIrasaH 2157 jvarAGkazaH 2158 2159 2160 2161 2162 22 2163 2164 2165 2166 11 " "" "" 27 "" "" " "" bhA0 69 rasa: "" 77 " "" 22 "" " www.kobatirth.org cikitsA - patha-pradarzinI mukhya guNa saMkhyA prayoganAma Amajvara, agnimAMdya 2167 jvarAGkuza rasaH Amajvara 2168 22 32 atyanta ajIrNa aura 2169 jvarAntako rasaH kabz2a vAlA jvara, 2170 jvarAri rasaH zarIrakA jakar3anA, khAMsI, zotha, yakRt, pIhA / samastajvara, cAturthika 2171 sannipAtameM adbhut 2172 pasInA Akara samasta jvara utara jAte haiM / cAturthakAdi samasta jvara navIna jvara, ajIrNa vAtapittajvara zItajvara meM atyupayogI viSamajvara 2173 viSamajvara, mandAgni sannipAtaja jIrNajvara samasta jvara 27 "" 2558 21 For Private And Personal " 2174 2175 jvarAryagadaH 2176 jvarAryabhrama "" taruNajvara, jIrNajvara, 2177 jvarAzanirasaH viSamajvara / samasta jvara ( recaka hai ) 2178 jvarebhasiMhorasa: 1 pahara meM jvara rokatA hai| ( saMkhiyekA yoga hai ) rojAnA tijArI Adi zItajvara 2564 tAmrakaH " " 2179 2557 taruNajvarAriH "" "" Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 545 ] mukhya guNa jvara, visUcikA 8 prakAra ke jvara cAturthika, tRtIyaka, santata, Amajvara / dainika, tRtIyAdi jvaroM ko 3 dina meM naSTa karatA hai| kaphapittajvara, zUla / ghora navIna jvara, sannipAta jvarako 2-3 dina meM hI kho detA hai / jvara ( recaka hai ) ( "" " samasta jvara, plIhA, yakRt, zotha, hicakI, khAMsI, aruci / viSamajvara, dAha, khAMsI, vamana tIvra kaphavAtajvara, zItajvara, hRdroga / jvara zatapUrva tathA dAhapUrva jvara / virecana hokara jvara naSTa ho jAtA hai / jvara, khAMsI, plIhA, pANDu
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [546] cikitsA-patha-pradarzinI VAAVvvwwwvvvvvvAnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn nnnnnnnrore/nAnywarninAnnropppronpronprnorari , saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma / mukhya guNa 2568 tAmraparpaTI kaphavAtajvara 3 dinameM 2739 tripurArirasaH jaladoSaja jvara, zotha, naSTa ho jAtA hai| atisAra. tillii| 2578 tAmrabhasmayogaH / kaphajajvara 2750 triphalAlauhaH sarvajvara 2605 tAmrAmRtAkhyaM vara, plIha, kAsa, . 2755 tribhuvanakIrti sannipAta, sarvaJcara rasAyanam pANDu, arza 2635 tAlakAkorasaH tRtIyaka,cAturthika vara 2763 trailokya ciM. ma. jIrNacara, jaladoSa, 2637 tAlakAdijvarAGku. zItavara khaaNsii| 2638 , zItajvara 1 dinameM 2768 trailokyaDambara / navajvara khotA hai| / 2777 trailokya sundara sannipAta 2642 tAlakezvararasaH zItaJcara 2680 tAlakezvararasaH bArIke jvara (mleriyA) 2778 " pasInA lAkara jvara / utAratA hai| 2702 tutthAdikaJcarAGgazaH viSamajvara 2717 triguNAkhyorasaH sannipAtajvara 2781 nyAhikArigsaH tRtIyakAdi vara 2724 trinetrarasaH 2733 tripurabhairavarasaH navajvara, viSTambha, kRmi 2736 ,, , sarvajvara mizraprakaraNam 2737 , , sannipAta, kapha, vAyu, 2185 jaladhArAprayogaH jvarakA tIna santApa zirazUla, udarapIr3A 23 tRSNAdhikAraH kaSAyaprakaraNam lepaprakaraNam 2235 tRSNAnigrahaNo | 1827 candanAdilepaH tRSNA kaSAyadazakaH tRSNA cUrNaprakaraNam rasaprakaraNam 2001 jIrakAdicUrNam tRSNA 2705 tRSNAhArIrasaH bhayaGkara tRSNA 2002 , " _ 2706 tRSNAchardiharorasaH tRSNA, chardi guTikAprakaraNam 2393 tRSNAnIguTI prabala tRSNAko turanta mizrakaraNam zAnta karatI hai| 2848 tRSNAnAzakAnam purAnI tRSNA, vamana / For Private And Personal
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [547] saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma - mukhya guNa 24 dAhAdhikAraH cUrNaprakaraNam prabala dAha, cakkara 1701 candanAdicUrNam aGgadAha, zirodAha, AnA, mUrchA ziraghUmanA, rakta lepaprakaraNam pittAdi 1830 candanAdilepaH dAha avalehaprakaraNam rasaprakaraNam 1885 candrakalArasaH 1750 candanAdyavalehaH bhayaGkara dAha, mUrchA, __ antardAha, vAhyadAha, (grISmakAlameM vizeSa bhrama, upayogI hai) 1751 candrAvalehaH hAtha paira aura zarIrakI 25 nAsArogAdhikAraH cUrNaprakaraNam avalehaprakaraNam 1262 guDAdiyogaH pInasa | 1755 citrakaharItakI pInasa, kRmi, agnimAMdya 1992 jayApatrayogaH pratizyAya tailaprakaraNam 2383 tryUSaNAdicUrNam pratizyAya, (vize- 1398 gRhadhUmAdi tailam nAsArza SataH kapha) | 1804 citrakAdi tailam ,, / 2473 trikaTukAcaM tailam pUtinasya guTikAprakaraNam dhUmrapakaraNam 1744 citrakAdiguTI pInasako pakAtI hai / 1639 ghRtAdi dhUmaH kSavathu (chIMka AnA) 2389 tAlIsAdiguTikA pInasa, svarabhaMga, 1845 cAturjAta dhUmram pratizyAya aruci 2083 jAtyAdidhUmraH pInasa For Private And Personal
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [548] cikitsA-patha-pradarzinI vvwwwwwwwwwwwwwwwwwAAAAAAmwwnwor AAAA/AnnnnnnAAAAAA saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 26 netrarogAdhikAraH kaSAyaprakaraNam 2446 triphalA ghRtam tridoSaja timira 1180 guDUcyAdikAthaH samasta netraroga 2448 ,, , netrabalavarddhaka 1683 citrakAdi , timira 2451 , , timira.naktAnthya (ra2262 triphalAkaSAyaH netraroga,mukharoga,kAmalA tauMdhA) srAva, khAja, 2263 , kAthaH pittAbhiSyanda, dAha netrakI kaluSatA, 2264 , sUjana kaSAyatA, sUrya, aura 2265 , , timira agni ityAdise hata 2290 triphalAdi ,, andhatA dRSTi / 2298 , vireca vAtaja timira 2453 triphalAdya , timira 2454 ,, , raktavikAra raktasrAvake cUrNaprakaraNam kAraNa utpanna netraroga, 1297 gorocanAdicUrNam lagaNa(palakakIphusI) naktAndhya, timira, 2366 triphalAyogaH samasta netraroga mandadRSTi,dhUpameMAMkha -- avalehaprakaraNam na khulanA ( cauMda laganA) aadi| 2030 jIrakakhaNDaH netroMko baladetA hai| | 2457 triphalAdighRtaM (mahA) AsannadRSTi,dUradRSTi, 2429 triphalApAkaH samastanetra roga, ziroroga, mandadRSTi,aura anya samasta netraroga / ghRtaprakaraNam 1368 goghRtatarpaNam timira, abhiSyanda, 1401 gomayAdyatailam timira (nasya) azrusrAva 2478 triphalAdyaM , kaphaja timira 2043 jIvanAdyavRtam timira 2444 triphalA , ratauMdhA, netratrAva, lepaprakaraNam timira / 1421 girikarNipuSpalepaH kukUNaka 2445 , , timira, srAva, kAca, 1828 candanAdilepaH abhiSyanda, dAha, sUjana / tailaprakaraNam toda For Private And Personal
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAya mukhya guNa 1837 ciJcAsvarasalepaH netroMko lAlI, sUjana / 1852 candanAdyA vatiH / sarva netraroga khar3aka, srAva / / 1853 candrakalA varti zukra, jalasrAva, pilla timira, khAja, kAca, aJjanaprakaraNam 1457 gandhakadrutiH pilla,kAca,kukUNaka, 1854 candraprabhAguTI phUlA, timira, paTala, 1458 garuDavartiH dRSTivarddhaka nizAndhyaM (ratauMdhA) 1855 candraprabhAvartiH lAladhAriyAM, paTala, 1459 garuDAJjanam rAjyandhatA (ratauMdhA) rAtryanvatA (ratauMdhA), dRSTivarddhaka timira, ml| 1461 girikAdyakSipUraNam netraphUlA | 1856 , timira,piSTaka,paTala, 1462 guJjAmUlAJjanam timira, andhatA puSpa (phUlA), 1463 guTikAJjanam kukUNaka 5857 candrodayAyartiH khujalI, AMkhakI 1464 timira, kAMca, kaNDU, rasaulI, 3 varSakA phUlA, arjuna, arma / phUlA, rtauNdhaa| divAndhyam , ratauMdhA | 1858 candrodayAvartiH / pilla, khujalI, timira netrAbhiSyanda, (AMkha 1859 ciJcAdyaJjanam srAva, piciTa, adukhanA) rjuna, kAca 1468 guDUcyAdivartiH samasta netraroga 1860 cUrNAJjanam phUlA, timira, piciTa 1469 guDUcyAdyaJjanam pilla, arma, timira, arbuda kAca,khAja, liGganAza 1861 , khujalI, raktasrAva, 1470 guhAmUlAJjanam pilla. palakoMke roga 1471 gopayaHsarpiSoryogaH netroMko svaccha karatA hai| 1862 , mala,kaNDU,kapha,kAca 1846 caturdazAGgIvartiH timirameM vizeSa upa 2086 jaGghAsthivartiH andhatA yogI (zilAlekhase / 2087 jAtipatrarasAjanam naktAnthya (ratauMdhA) prApta ) 2088 jAtipuSpAdiguTI kAca,andhatA,timira 2089 jAtIpuSpAdyaJjanam tandrA 1847candanAJjanam timira 2090 .. netrapAka 1848 candanAdicUrNA 2091 jAtyAdivatiH netroMse rakta nikalanA janam zukra (phUlA), arma 2092 jAtyAdyAzcyotanam zukra (phUlA) 1849 candanAdivartiH ziropAta 2200 TakanAdyamaJjanam palakoMke roga, khAja timira rktsraav| 1851 candanAdyaJjanam netratraNa, zukra(phUlA) / 2526 tandrAharIvartiH tandrA For Private And Personal
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [550 ] cikitsA-patha-pradarzinI wwwvvvvvvvvvvxv. .. ', vvvv. ....-----vvvvvvvvvvvvvvvvvv ........... Muviaawwvi Mum saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 2527 tamAlapatrAdivartiH zukra (phUlA) bhiSyanda ( AMkha 2528 tApyAdyaJjanam AnA ), shuul| 2529 tAmbUlAdiyogaH navIna netrAbhiSyanda 2544 tulasyAdyaJjanam AMkha AnA, netroMkI (AMkha AnA ) pIr3A ( khar3aka ) 2530 tAmradrutiH samasta netraroga 2545 trikaTavAdyaJjanam timira, paTala, zukra 2531 , kAca, arma, pilla, 2546 triphalAdirasakriyA kRmigranthi abhiSyanda,vraNa,zukra 2547 tryaSaNAdivartiH kapha, kleda, kaNDU / 2532 tAlakAdiprayogaH pilla 2533 tAlakAdyaJjanam kinavama * rasaprakaraNam 2534 timiranAzinIvartiH kAca, timira, paTala 1536 gandhakarasAyanam divyadRSTi prApta 2535 tutthakAdyaJjanam bahuta purAnA pillaroga hotI hai| azru, khujalA, sUjana 2741 triphalAdi cUrNam samasta netraroga tathA 2536 tutthaprayogaH zukra (phUlA) Urdhvajatrugata rog| 2537 , , palakoMke roga | 2744 triphalAdi yogaH samasta netraroga 2538 tutthAdicUrNAJjanam navIna netrAbhiSyanda / 2749 triphalArasAyana dRSTiko svaccha ( AMkha AnA ) karatA hai| 2539 tuHthAdiprayogaH 2540 tutthAdivartiH pilla, arma, pothakI, mizraprakaraNam puuyaals| / 2803 tilasnAnam dRSTivarddhaka 2541 tutthAdyaJjanam bahuta purAnA phUlA pilAThiseka. raktAbhiSyanda 2542 , , samasta prakArake a- ! 27 pANDurogAdhikAraH kaSAyaprakaraNam cUrNaprakaraNam 1223 gomayarasAdiyogaH pANDu / 1294 gomUtraharItakI pANDu 2286 triphalAdi kAthaH kAmalA, pANDu / 2293. " kAmalA / 2379 tryUSaNAdi cUrNam kAmalA dapi For Private And Personal
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [551] - saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa guTikAprakaraNam 2124 jIvananAmA rasaH pANDu, halImaka, kA1310 guDAdimaNDUram pANDu malA, zotha 2562 tApyAdicUrNam kAmalA ghRtaprakaraNam 2461 tryUSaNAdi ghRtam pANDa,halImaka,khAMsI 2707 trikaTukAdilauham .. kAmalA, pANDu, jvara tailamakaraNam / 2732 trinetrAyo rasaH pANDu 1792 candanAdi tailam pANDu, mandavara, 2745 triphalAdi lehaH pANDu, kAmalA, zotha AsavAriSTaprakaraNam 2746 triphalAdi loham pANDu, halImaka, 1409 guDAriSTaH pANDuroga zotha, jvara 2487 triphalAriSTaH pANDa, sUjana, a 2747 , kAmalA ruci khaaNsii| ,, 2757 triyoni rasaH pANDu, zotha aJjanaprakaraNam 2761 trisaGghaTo rasaH pANDu 1854 candraprabhAguTI kAmalA 2770 tailokyanAtha pANDu, zotha 2775 trailokyasandara pANDa, zotha nasyaprakaraNam 2776 ., ,. pANDu, zotha, kSaya, 2098 jAlinIphalAdi kAmalA 2783 tryUSaNAdiguTikA pANDu, kRmi Adi rasaprakaraNam | 2786 , maNDaram pANDu, kAmalA,zotha 1898 candrasUryAtmako rasaH pANDu, kAmalA, ha lImaka,vara, aruci 28 prameha, madhumeha tathA mUtrAtisArAdhikAraH kaSAyaprakaraNam 1658 candanAdi kAthaH ojomeha 1168 gur3acI svarasaH prameha 1671 campakamUlakaSAyaH mUtrAtisAra / 1675 cavyAdi kAthaH kaphajaprameha 1217 gokSurAdi kAthaH pittaja prameha 1947 chinnAdikaSAyaH sarpimeha 1644 caNakayogaH asAdhya, pramehanAzaka 2226 tindukAdi kvAthaH upadravayukta lasikA sarala pryog| aura mAJjiSTha meh| uvara For Private And Personal
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 552 ] saMkhyA prayoganAma 2272 triphalAdi kaSAyaH phenaprameha 2282 kAthaH sarva prameha 2188 2295 " " "" 1739 "" 1229 gaganAyasa cUrNam 1238 gandhakayogaH 1696 candanAdicUrNam " " 11 1315 gokSurAdivaTI 1736 candraprabhA guTikA - 1737 cUrNaprakaraNam dr 1699 candanAdicUrNama 2306 tAlakandAdi yoga: mUtrAtisAra 2355 triphalAdi cUrNam sarva prameha guTikAprakaraNam vaTI mukhya guNa bahumUtra prameha cikitsA - patha-pradarzinI www.kobatirth.org prameha, azmarI, mU trakRcchra, jvara, kAsa pramehafpaDikA lasikA meha, aura raktavAlA prameha pIpa ( sojAka ), tRSNA, jvara zukrameha, khAMsI, jvara, arza vAtajaprameha, mUtrAghAta prabalaprameha prameha, nirbalatA, jvara, azmarI, zukravikArAdi prameha, mUtrakRcchU a zmarI, zukratAralya, aNDavRdrayAdi aneka roga (pramehI prasiddha auSadha hai ) saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 2397 trikaTukAdimodakaH bhayaGkara prameha 2417 troTaharIguTikA 1337 gokSurAdi guggulu Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir guggulu prakaraNam 1349 gokSurapAkaH 1350 gokSurapAkaH pradara, vAyu 2428 tryUSaNAdiguTikA prameha, mUtrAghAta, udararoga. vAjaprameha, kapharoga avalehamakaraNam 1344 gokaNTakAdyavaleha : madhuprameha, mUtrakI dAha, mUtrarudhira, zu For Private And Personal 1811 candanAsavaH 1812 prameha, mUtrakRcchra, mUtrAghAta, amaro, 33 ghRtaprakaraNam 2442 trikaNTakAdighRtam pittaprameha / kasrAva prameha, arza, kSINatA, ( vAjIkaraNa hai | ) pramehanAzaka, vIryastambhaka, vAjIkaraNa AsavAriSTaprakaraNam zukrameha zukradoSa, sarvaprameha, mUtrakRcchra, aupasargika meha
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [553] - vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvn/nnnnnnnnnnnnnnnnnnnnAAAAAAAAAAAAN saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa rasaprakaraNam 1889 candraprabhArasaH dussAdhya prameha 1496 gaganAyasarasAyana sarva prakArake prameha 1893 candraprabhAvaTI samasta prameha (atyanta balavarddhaka) | 1906 candrodayo rasaH 20 prakArake prameha, 1525 gandhaka prayogaH pramehake liye adbhuta pitta 1529 gandhakayogaH 20 prakArake prameha, 2112 jalajAmRtarasaH sarvaprameha pramehapiDikA 2612 tArakezvaro rasaH prameha, bahumUtra 1565 guDUcyAdimodakaH raktapitta, prameha, mUtra- 2614 , , bahumUtra kRccha, mUtrAghAta, pAda- 2615 , , , dAha, pradara, somaroga 2771 trailokyamohana . prameha 1886 candrakalAvaTI sarvaprameha 29 bAlarogAdhikAraH kaSAyaprakaraNam guTikAprakaraNam 1110 gajapippalyAdi sarvAtisAra 1318 grahanAzinIguTikA grahanAzinI ( pAna, 1680 ciJcApatrAdikkAthaH zItalAko rokatA hai| aJjana, dhUpa, snA nAdimeM prayukta) cUrNaprakaraNam ghRtaprakaraNam 1258 guDAdicUrNam saMgrahaNI 1632 ghanAdicUrNam khAMsI, vamana, carA- 1770 cAGgerIghRtam grahaNI, atisAra tisAra 1771 , , gudabhraMza 1633 , , vamana, jvara 1713 caturjAtAdi-- tailaprakaraNam ajIrNa, zvAsa, khAMsambhArakaH sI, nirbalatA, kRzatA 2482 tvagAditailam ajIrNa, vicikA 1987 jambUkapuSpAdi hikkA ( hicakI) 2327 tUgAcUrNam khAMsI, zvAsa dhUpaprakaraNam 23 42 trikaTvAdicUrNam svarako sudhAratA hai / 1456 grahapnadhUpaH skandonmAda, pizAcAdi bhA070 For Private And Personal
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [554 ] cikitsA-patha-pradarzinI saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 30 bhagandarAdhikAraH gugguluprakaraNam 2501 tilAdikalkaH / bhagandara, nAsUra, upa1324 gugguluprayogaH / bhagandara daMza aura ghAvoMkA 1334 guggulvAdiyogaH bhagandara, kuSTha, gulma, zodhana ropnn| nADIvraNa 2503 tilAdilepaH bhagandara 2423 triphalAgugguluH bhagandara, zotha, arza, / 2505 ,, , raktasrAva aura vedanAgulma yukta bhagandara tailaprakaraNam 1806 citrakAdyaM tailam bhagandarake lie zodhana rasaprakaraNam aura ropaNa hai, ghAvake 1640 ghanagarbharasaH bhagandara sthAna kA raMga pUrvavat 1920 citravibhANDako , kara detA hai| 2575 tAmrabhasma prayogaH sarvadoSaja bhagandara, lepaprakaraNam 2081 jyotiSmatyAdi bhagandarake dhAvako 2816 triguNAkhyaM tAmra * bhagandara ___ zuddha karatA hai| 31 bhagnAdhikAraH cUrNaprakaraNam tailaprakaraNam 1288 godhUmacUrNam sandhibhagna, asthibhagna / 1381 gandhatailam bhagnaroga 32 masUrikAdhikAraH kaSAyaprakaraNam guDUcyAdi masUrikAko jaldI 1179 guDUcyAdikAthaH upadravayukta vAtapittaja pakAtA hai| masUrikA / 1650 candanAdi kalkaH masUrikAkI prArambhika dazAmeM upayogI hai| 1186 guDUcyAdikkAthaH vAtajamasUrikA ke pAkakAlameM upa | 1659 candanAdikAthaH zItalAkA jvara yogI hai| 1978 jAtipatrAdi , mukhapAka, kaNTharoga vraNa For Private And Personal
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [555] vvvvvvv vvvv...... .......vvvvvvv.......... - - ...vauvvvvvvvvvvvwww...ivanvvvvvvvvvvwne saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa cUrNaprakaraNam mizramakaraNam 1716 ciJcAbIjAdi cU. zItalAko nikalanese 2798 taNDulAmbusekaH pairoMkI piDikAoMkI rokatA hai| dAha 33 mastiSkarogAdhikAraH kaSAyaprakaraNam tailapakaraNam 1656 candanAdikAthaH mastiSkakA choTA hojAnA 2062 jyotiSmatitalA. buddhivarddhaka cUrNaprakaraNam 2467 tAmragarmatailam , (3varSakA 1275 guDUcyAdirasA.cU0 smaraNazakti vaIka hai / prayoga) 34 mukharogAdhikAraH kaSAyaprakaraNam / 2331 tejohAdi- masUDhoMkA raktasAva, upajihvA dantadhAvana 1209 gRhadhUmAdikAthaH khujalI, pIr3A ( maJjana) 1977 jAtipatrAdi ,, mukhapAka 2285 triphalAdi ,, ,, guTikApakaraNam cUrNapakaraNam | 2018 jAtyAdi guTikA danta, oSTha, jIbha aura tAluke rog| 1994 jaraNAdi cUrNam masUDhoMke ghAva, pIr3A, ( sugandhita hai) sUjana, khUna nikalanA, 2394 tejovatyAdi , samasta galaroga dAMtoMkA hilnaa| / 2402 triphalAdi , galarohiNI, mukha1995 jAtipatrAdi , mukhakI durgandha, zoSa, muMhakI durgandha / dAMtoMkI pIr3A, masU ityAdi DhoMkI khAja, dantakRmi, Adi avalehaprakaraNam 1313 titakaM , masUDhe, gale aura 2028 jAtipatrAdilehaH svarako sudhAratA hai| mukhake roga (maJjana) For Private And Personal
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir . [ 556] cikitsA-patha-pradarzinI saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa ghRtaprakaraNam 2072 jAtIphalAdi lepaH yauvanapiDikA(muMhAse 1363 gaDacyAdighRtama vANIkI vikalatA. 2073 jorakAdi . vyaGga, lAJcchana hklaanaa| 2075 jIvantyAdi ,, hoTha phaTanA 2076 , , gAlaphaTanA tailaprakaraNam | 2512 tailAdi , masUDhoMke ghAva 1376 gaNDIrAdi tailam samasta mukharoga 2052 jAtyAdi , dAMtakA nAsUra rasaprakaraNam . 2468 tAmrAdi , muMhakI jhAMI, vyaGga, 1880 caturmukho rasaH jihvA, danta aura kalauMsa, balI (jhurriyAM) mukharoga Adi nAzaka saundarya mizraprakaraNam vaddhaka / 1617 guJjAdimUlayogaH cabAnese dantapIr3A - lepaprakaraNam . naSTa hotI hai| 1450 gorocanAdilepaH mukhadUSikA (muMhAse) 2190 jAtIpatrayogaH mukhapAkAdi, dAMta1831 candanAdi , vyaGganAzaka,saundarya hilanA varddhaka / | 2804 tilAdikavalaH masUDhoMkI sUjana 2069 jAtIpatrAdi ,, vyaGga, lAJcchana gaNDUpa muMha jala jAya to ( kalauMsa) usakI dAha 35 mUtrakRcchramUtrAghAtAdhikAraH kaSAyaprakaraNam 1216 gokSurakkAthaH mUtrakRcch, mUtrAghAta, 1109 gaGgAvatImUlayogaH mUtrAvarodha / mUtrazukra 1160 guDadugdhayogaH mUtrakRcchU, zarkarA, 1219 godhApadImUlayogaH bhayaGkara mUtrAghAta uSNavAta | 1220 godhAvanyAdi mUtrAghAtako turanta naSTa 1214 gokSurakvAthaH mUtrakRcchU, uSNavAta karatA hai| ( soz2Aka ) 2235 tRNapaJcamUlAdi pittaja mUtrakRcchra, 1215. " mala rokanese utpanna mUtramArgase honevAlA mUtrakRcchU raktasrAva For Private And Personal
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 2261 triphalAkalkaH 2294 triphalAdikAthaH saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 2256 trikaNTakAdikAtha: mUtrakRcchU, azmarI 2258 trikaNTakAdisiddhapayaH 1251 guDakSArayogaH 1264 guDAmalakayogaH - 1706 campakAdicUrNam 2332 puSIvIjAdi 2334. 2350 triphalAcUrNam 11 cUrNaprakaraNam "" mUtrakRcchra 2420 trikaNTakAdi gugguluH www.kobatirth.org cikitsA - patha mUtrakRcchra, zarkarA " gugguluprakaraNam zrama, zUla mUtrakRcchra, prameha, raktapitta, raktapitta, pittaja mUtrakRcchra, a zmarI, zarkarA, basti zUla / 11 13 prakArake mUtrAghAta 2443 trikaNTakAdyaM ghRtam mUtrakRcchra, mUtrAghAta, azmarI mUtrakRcchra mUtrAghAta (pezAba vanda honA ) cUrNaprakaraNam 2361 triphalAdInAM yogaH mUrcchA mUtrAghAta, vAtaja mUtrakRcchra, azmarI, prameha / - pradarzinI saMkhyA prayoganAma 1777 citrakAdighRtam ghRtamakaraNam 2513 puSIvIjAdi 2112 jalajAmRtarasa: 2613 tArakezvaro rasaH 36 mUrcchAdhikAraH " " 2614 2730 trinetrAkhyo rasaH For Private And Personal lepaprakaraNam 1642 ghanasArAdivartiH " Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam 2576. tAmra bhasma prayogaH 2579 yogaH mukhya guNa mUtrAghAta, mUtragranthi, uSNavAta, basti kuNDalI " [ 557 ] mUtrakRcchra mizraprakaraNam mUtrakRcchra rasaprakaraNam dd mUtrAghAta mUtrakRcchra mUtramArga meM lagAne se mUtrAvarodha naSTa hotA hai / mUrcchA, bhrama mUrcchA
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 558 ] saMkhyA prayoganAma kaSAyaprakaraNam 1985 guDUcyAdikAtha: medavRddhi cUrNa prakaraNam 1274 guDUcyAdiyogaH medoroga 1709 cavyAdicUrNam 2307 tAlapatrakSAraH 2385 tryUSaNAdyaM cUrNam mukhya guNa 1308 2319 tilAdikSAraH cikitsA - patha-pradarzinI 53 www.kobatirth.org guggulumakaraNam 1327 guggulu rasAyanam medaroga, kaphaja aura vAtaja roga 19 37 medorogAdhikAraH medaroga, agnimAMdya medovRddhi sthUlatA, kapha, agnimAMdya cUrNaprakaraNam 1272 guDUcyAdi cUrNam yakRta, plIha, pANDu, agnimAMdya, aruci, paradeza ke pAnI se utpanna huvA jvarAdi guTikAprakaraNam 1307 guDapippalImodakaH plIhA, yakRt bAlakoM ke lie vizeSa upayogI ! plIhA, jvara yakRta, plIha, gulma, agnimAMdya 2381 tryUSaNAdicUrNam lIhA saMkhyA prayoganAma 38 kulIhAdhikAraH 2426 yUSaNAdi gugguluH kaphavAyu aura medaja dussAdhya roga / 2477 triphalAditailam Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tailamakaraNam rasaprakaraNam 2756 trimUrtirasaH meda, zotha, AmabAta 2787 tryUSaNAdilauham sthUlatA mukhya guNa avalehaprakaraNam 1757 citrakAdilauham plIhA, yakRta, jvara, zotha, 1775 citrakaghRtam ------ 2608 tAmrezvaraguTikA For Private And Personal meda, Alasya, kapha plIha, jvara, aphArA, gulma, aruci, pA pIr3A, yakRt 1776 citrapippalI ghR. yakRta, plIhA rasaprakaraNam 1542 gandhakAdipoTalI yakRta, plIhA 2566 tAmrakalpaH ghRtaprakaraNam dussAdhya plIhA, yakRt, jvara, plIhA, yakRt pANDu
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra saMkhyA prayoganAma 1212 gokaNTakAdisiddhayaH 1653 candanAdipeyA 1654 kAtha: 1655 1662 " " kaSAyaprakaraNam "" " 37 2237 tRNapaJcamUlIpayaH 2289 triphalAdikAthaH mukhya guNa cUrNaprakaraNam www.kobatirth.org cikitsA - patha-pradarzinI 1239 gandhakayogaH 1271 guDUcyAdicUrNam mUtramArgagata raktapitta raktapitta atyadhika rakta jAnA raktapitta kaphajaraktapitta, tRSNA, khAMsI, jvara / mUtramArgagata raktapitta dAha, pittazUla cUrNaprakaraNam 39 raktapittAdhikAraH 1221 godhUmAdiyogaH balavarddhaka 1645 caNakarasAyana pittakapharoga, prameha 1629 ghRtadadhyAdiyogaH vRddhAvasthA ko rokatA hai saMkhyA prayoganAma dehako sundara karatA hai | vAjIkaraNa 2309 tAlIsa cUrNam 1832 candanAdilepa: guTikAprakaraNam 2412 trivRtAdimodaka: raktapitta, sannipAta jvara 1544 gandhakAdirasa: 1885 candrakalArasaH 1631 ghananAdAdiyogaH raktapravAha 1717 citrakacUrNayogaH nakasIra (nAkase rakta AnA ) 40 rasAyanavAjIkaraNa tathA napuMskatAdhikAraH kaSAyaprakaraNam lepaprakaraNam 1275 guDUcyAdi 2. cU. 1282 gokSuracUrNam 1284 gokSurAdicUrNam 1285 1718 citrakaprayoga: " For Private And Personal Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam 1730 cUrNaratnama mukhya guNa raktapitta, kaphapittaja gvAMsI, svarabheda, zvAsa dd [ 559] raktapitta raktapitta Urdhva tathA adhogata raktapitta, vizeSataH raktakI vamana aura striyoMkA raktasrAva smaraNazakti varddhaka kuprayogajanita napuMsakatA atyanta vAjIkaraNa " " bala, kAnti, Ayu aura medhAvarddhaka vIryavarddhaka
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [56. cikitsA-patha-pradarzinI - saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa - 2312 tAlIsAyaMcUrNam kSaya, khAMsI, jvara, 1348 gokSurapAkaH atyanta vAjIkaraNa raktapitta, atisAra, 1960 chohArApAkaH vAjIkaraNa, pauSTika hAtha pairoMkI dAha, ghRtaprakaraNam ityAdi 2040 jIvantIyamakaH zukravaIka (anu2344 trikaNTakAdi '50 atyanta vAjIkaraNa hai 2345 vAsana yogya , prayoga, 2359 triphalAdiyogaH Ayuvarddhaka, rsaayn| 151 - 1269 godhUmAya ghRtam liGgazaithilya,zukrakSaya 2365 triphalAyogaH vAkyahara tailaprakaraNam 1790 candanAditailam vIrya aura kAmazakti guTikAprakaraNam varddhaka 2016 jAtiphalAdivaTI zukrastambhaka AsavAriSTaprakaraNam 2017 , " " " 2398 trikaNTakAdyomodakaH vAjIkaraNa - 2485 tAmbUlAsavaH rasAyana 24.06 triphalAdivaTI zukratAralya, indrI rasaprakaraNam zaithilya 1497 gaganezvararasaH Ayuvarddhaka 1510 gandhakakapaH yauvana detA hai| guguluprakaraNam roganAzaka, Ayuvarddha. 1326 guggularasAyanam kAnti, bala, buddhi / 1512 , .. zaurya, vIrya, dIrghAyu, aura Ayuvarddhaka divyadRSTi aura surUpa prApta hotA hai| avalehaprakaraNam jarA(vRddhAvasthA)nAzaka 1338 guDakuSmANDakA / 1521 gandhakatailapAtanam kAmottejaka, agnicalehaH kRzatA, agnimAMdya, varddhaka vIryakI kamI, kSaya- 1534 gandhakarasAyanam sarvaroga roga / 1535 , . valipalitanAzaka, 1345 gokSurAdilehaH vAjIkaraNa agnivarddhaka 1347 gokSurapAkaH vIryastambhaka, vAjI- 1907 candrodayarasaH sarvaroga karaNa, pauSTika / / 1908 , , For Private And Personal
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [561] - - saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 2110 jarAmaraNaharorasaH rasAyana mizraprakaraNam / 2111 jarAharorasaH jarA ( 1 mAsakA 1621 godhUmAdyApUpalikA atyanta vAjIkaraNa prayoga) puuriyaaN| 2563 tApyAdirasAyanam samastaroga 2186 jalanasyam dRSTivarddhaka / 2632 tArasundarIvaTI atyanta vAjIkaraNa / 2187 jalaprayogaH khAMsI, svAsa, jvara, 2634 tAlakarAjarasaH vRddhAvasthAko rokatA hai| (uSApAna) atisAra, kuSTa, mUtra2669 tAlavaTikA bala, vIrya, dRSTi vikAra, najalA, zaktivarddhaka jukAma, netrarogAdi 2729 trinetrarasaH balavIryavarddhaka, sarva- | 2188 jalaprayogaH buddhi aura dRSTivardhaka roga nAzaka 2194 jyotiSmatIrasA0 medhA aura dRssttivrdhk| 41 rAjayakSmA tathA kSINatAdhikAraH cUrNaprakaraNam avalehaprakaraNam 1270 guDUcyAdigaNaH rAjayakSmA 1761 cyavanaprAzAvalehaH rAjayakSmA, kssiinntaa| 1692 caturdazAGgalauhaH khAMsI,jvara, svAsa,kSaya 1711 cavyAdicUrNam kSaya ghRtaprakaraNam 2005 jIvakAdi ,, raktakSINatAse utpanna | 1766 cavyAdighRtam kSaya kI khAMsI kRzatA 1798 candanAdyaM tailam jvara, kSaya, (zarIrako 2006 jIvantyAdyaM , balapuSTivarddhaka puSTa karatA hai|) ( ubaTana) / 2041 jIvantyAdikaM ghRtam rAjayakSmA, zirazUla 2305 tavarAjAdicUrNam kSaya, bhrama, dAha, 2042 jIvanyAya , ekAdazarUpa kSaya zirapIr3A 2322 tilAdi , kSaya nasyaprakaraNam 2326 tilAcaM , zoSa | 2550 tAlakAdinasyam kaphaja kSaya guTikAmakaraNam rasaprakaraNam 2407 triphalAdyAguTikA rAjayakSmA, jvara, / 1900 candrAmRtarasaH rAjayakSmA ___ khAMsI, raktapitta, vamana 1901 candrAmRtavaTI bhA0 71 For Private And Personal
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [562] cikitsA-patha-pradarzinI - v/ novinvvv zotha saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 1932 cintAmaNirasaH kSaya,khAMsI,aruci,jvara 2709 trikaTAdilauham kSaya, khAMsI, jvara, 1939 cUDAmaNirasaH kSayaroga 2559 taruNAnandarasaH / / atyugra rAjayakSmA, | 2765 trailokya cintA- kSaya, kAsa, tRSA, kSaya, uraHkSata, khAMsI, aruci, jIrNa maNi rasaH zotha, jvara, shoth,atisaar| 42 vAtaraktAdhikAraH kaSAyaprakaraNam 1359 guDUcIghRtam vAtarakta 1169 guDUcIsvarasAdi vAtarakta | 1360 , , 1175 guDUcyAdikkAthaH vAtarakta, khAja, kuSTa / 2039 jIvanIyaghRtam , 2268 triphalAdikalkaH zUlayukta vAtarakta tailapakaraNam cUrNaprakaraNam | 1393 guDUcItailam vAtaraktakI hara ava1268 guDUcIlauham vAtarakta sthAmeM upayogI hai| 2370 trivRtAdicUrNam pittayukta vAtarakta sveda, khujalI, pIr3A 1395 , , vAtarakta gugguluprakaraNam 1330 gugguluvaTI bhayaGkara vAtarakta, paira lepaprakaraNam aura samasta aGgakA 1441 gRhadhUmAdilepaH vAtakapha pradhAna, phaTa jAnA vAtarakta 2421 triphalAgugguluH / dussAdhya vAtarakta, 1452 gaurasarSapalepaH vAtaraktakI pIr3A kuSTha, vraNa (3 saptAhakA prayoga hai|) - rasapakaraNam . 2425 triphalAdhogugguluH vAtarakta, kuSTa, zvitra / 2640 tAlakezvararasaH vAtarakta 2641 ghRtaprakaraNam 2643 1356 guDaghRtam vAtarakta, vIsarpa, 2645 2644 " " kapharakta For Private And Personal
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [563] AAAAAM MVAAAAAAAAAAAAAAMANA/ - - AWAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA saMkhyA prayogamAma 2647 tAlakezvararasaH 2722 trinetrarasaH mukhya guNa vAtarakta galitAGga vAtarakta, AmavAta / saMkhyA prayoganAma mukhya guNa mizraprakaraNam 1945 copacInIvASpaH vAtarakta 43 vAtavyAdhyadhikAraH kaSAyaprakaraNam 2427 tryUSaNAdi sandhi, asthi aura 1166 guDUcIkAthaH AmavAta guTikAgu0 majjAgata AmavAta 1225 pranthikAdikkAthaH Urustambha ghRtaprakaraNam 1688 copacInIprayogaH vAtavyAdhi 2207 tagaramUlAdikAthaH AmavAta 2435 tilvakaghRtam ekAGgagata tathA sA gagata vAtaroga, cUrNaprakaraNam 2436 , , vAtavyAdhimeM virecano 1720 citrakAdicUrNam AmAzayagatavAyu upayogI hai| 1722 ,, AmavAta tailaprakaraNam 2349 triphalA , Urustambha / 1381 gandha tailam pakSAghAta, AkSepaka, 2353 triphalAdi ,, , ardita, tAluzoSa, 2362 triphalAdyaM , suptivAta manyAstambha / (chAtI, ___ guTikAprakaraNam kandhe aura grIvAko 2025 jyotiSmatIguTikA samastavAtaroga puSTa karatA hai|) - 1394 guDUcI , vAtavyAdhimeM anugugguLuprakaraNam vAsana yogya hai| 1336 guDUcyAdigugguluH kroSTuzIrSa 1397 gRdhrasIhara , gRdhrasI, urugraha 2419 trayodazaGgagugguluH gRdhrasi, kaTigraha, 1402 granthikAdi ,, pakSAghAta ___ hanugraha, yonirog| 1791 candanAdi , 80 prakArake vAta2422 triphalAgugguluH AmavAta, sUjana, jvara roga, vAtarakta, marma 2424 , , Urustambha aura asthikI coTa, 1 arustambha aura AmavAta isImeM sammilita haiN| For Private And Personal
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [664] cikitsA-patha-pradarzinI saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 2480 trizatIprasAriNI sandhi, asthi aura 1564 gujAgarbharasAyanam Urustambha taila shiraagtvaayu| 1879 caturbhujarasaH samasta vAtavyAdhi vizeSataH kmpvaat| lepaprakaraNam 1881 caturmukharasaH UrustambhAdi 1429 guJjAphalalepaH apabAhuka, vizvAcI, | 1884 catuHsudhArasaH samasta vAtavyAdhi gRdhrasI 1926 cintAmaNi rasaH kaphAnvitavAyu,pitta yuktavAyu nasyaprakaraNam 2718 triguNAkhyorasaH kampavAta 2099 jiGginyAdinasyam manyAstambha, apa- | 2734 tripurabhairavaH samasta vAtavyAdhi bAhuka . 2764 trailokya ciM. ma. , 2780 tryambakezvara aGgavAta, kampavAta rasaprakaraNam 1487 gaganagarbharasaH kaphayukta vAyu mizraprakaraNam 1488 gaganagarbhAvaTI vAtakaphajaroga | 1945 copacInIvASpaH samasta vAtajaroga, 1494 gaganAdi ,, vAtapittajaroga vizeSataH sandhipIr3A 1549 gandhAzmagarbharasaH sparzavAta 2799 tarkAryAdisecana Urustambha 1550 ,,,, kampavAta, sparzavAta 44 viSAdhikAraH kaSAyaprakaraNam cUrNaprakaraNam 1915 garuDImUlayogaH sarpaviSa 1247 gavAkSIcUrNam mUSakaviSa sarpaviSa 1651 candanAdikalkaH makar3I (latA)kA | 1379 gRhadhUmAdi viSa 1295 gorocanacUrNam zRgAla,bilAva,maNDUka 1669 candanAdiprayogaH sarva prakArake viSa aura sAMpakA viSa 1974 jalavetasAdiyogaH viSa 1705 candrodayo'gadaH sarvaviSa 2209 taNDulIyakamUlayogaH sarpaviSa | 1714 ciJcAdicUrNam mUSakaviSa 2277 triphalAdikvAthaH pAradaviSa . / 1731 cUrNAgadaH sthAvara, jaGgama aura kRtrima viSa For Private And Personal
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [565] saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa ghRtaprakaraNam dhUpaprakaraNam 1351 garaviSaharaghRtam garaviSa 1454 gugguludhUpanam raktakoTadaMza 1638 ghRtasaindhavayogaH vRzcikadaMzakI tIvra 2525 tAlanimbAdiyogaH vRzcikadaMza pIr3A 2431 taNDulIyakaM ghRtam samastaviSa aJjanaprakaraNam tailaprakaraNam 2093 jaipAlAJjanam sarpadaSTakI mUrchA 1803 citrakamUlatailam mUSakaviSa rasaprakaraNam lepaprakaraNam 1552 garanAzanarasaH garaviSa 1423 girikAdilepaH makar3IkA viSa 2603 tAmrasuvarNayogaH sthAvaraviSa 1446 gojihvAyogaH danta aura nakhakA viSa 1823 candanAdilepaH lUtA (makar3I)kA viSa mizraprakaraNam 2074 jIrakAdilepaH vRzcika viSa 2800 tAryo'gadaH sarpaviSa 2079 jayapAlalepaH , , 2807 trivRtAdhagadaH sarvaviSa 45 visAdhikAraH kaSAyaprakaraNam | 1373 gauryAdighRtam pittaja visarpa, 1156 gAyatryAdikkAthaH visarpa, dAha, jvara, nAsUra, ziroroga, vamana, mUrchA. mukhpaakaadi| 2249 trAyamANAdikAthaH upadravayukta visarpa 2264 triphalAkAthaH visarpa jvarake lierecana tailaprakaraNam cUrNaprakaraNam 1786 caNakAditailam visarpa 2377 trivRtAdizodhanam visarpameM virecana / lepaprakaraNam ghRtaprakaraNam | 1419 trAyantryAdilepaH kaphaja visarpa 1372 gaurAdyaM sarpiH visarpa, makar3I A- 2517 triphalAdilepaH , , dikA viSa, vrnn| For Private And Personal
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 566 ] saMkhyA prayoganAma 1323 gugguluprayogaH kaSAyaprakaraNam 2252 trikaGghAdikAthaH kaphavAtajavRddhi 2303 tryUSaNAdikAthaH 1352 gavyaghRtAdiyogaH 2458 trivRtAdighRtam 2283 gugguluprakaraNam 2276 triphalAdikAthaH "" ghRtaprakaraNam mukhya guNa dd cikitsA - patha-pradarzinI cUrNamakaraNam 2198 TaGkaNaprayogaH www.kobatirth.org vAtakaphaja aNDavRddhi 46 vRddhayadhikAraH aNDavRddhi antravRddhi, vraNa, zotha aura samasta antra - vikAra kaSAyaprakaraNam 1155 gAGgerukI svarasaH zatrAdike tAje ghAvakI 1322 gugguluguTikA vedanA turanta naSTa karatA hai / durgandhita aura pIr3A yukta vraNa / vraNazodhaka saMkhyA prayoganAma AsavAriSTaprakaraNam purAnIvAtaja aNDavRddhi 1813 cavikAsava antravRddhi 1280 gRhadhUmAdicUrNam medase duSTa vraNako sukhAtA hai 1 kunakha 1 - pranthyarbuda bhI isImeM sammilita haiM / 47 vraNAdhikAraH tailamakaraNam 1383 gandharvahastatailam antravRddhi 1826 candanAdilepaH 2490 tarkArikAdilepa: 2521 triphalAdilepa: 1328 lepaprakaraNam Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal caTaka: 1329 gugguluvaTikA 1371 gaurAdhaM ghRtam mukhya guNa guggulumakaraNam ghRtaprakaraNam pittajavRddhi aNDa " dr dd duSTa vraNa, bhagandara, arza, piDikA vraNazodhana, ropaNa, malazodhaka nADIvraNako zuddha karatA hai / nAsUra tathA saba prakArake vraNoMko zuddha karatA hai /
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra saMkhyA prayoganAma 1374 gauryAyaM ghRtam 2032 jAtyAdi ghRtam 2033 jAtyAdighRtam 2037 jIrakaghRtam 2433 tiktAdighRtam "" 1795 candanAditailam 1796 yamakaH tailaprakaraNam 1797 "' 2053 jAtyAdi - 2469 tAlI sAdyaM www.kobatirth.org 99 cikitsA - patha-pradarzinI mukhya guNa gahare, purAne, gale sar3e tathA pIr3A, dAha aura srAvavAle ghAvoM bharatA hai| sUkSma mukhavAle, gahare, aura pIDAyukta marmAzrita vraNa bharate aura sUkha jAte haiM / pIr3A aura raktasrAva agni vAlA nAsUra, dagdha vraNa / agnidagdha vraNa ghAvavAle sthAnake raMgako sudhAratA hai| saMkhyA prayoganAma sima, pAmA, vicacikA / atyanta kaThina vraNako bhI pakAkara phor3a detA hai | 1841 ciravilvAdilepaH vraNako zIghra pakAkara phor3a detA hai | araNako bharatA hai 2066 jambvAmrapallvAdi vraNavAle sthAnakA raMga ThIka karatA agnidagdha vraNako hai turanta bharatA 2070 jAtIpuSpAdilepa: bar3he huve mAMsako hai 1 ropaNatailam vraNaropaNa hai / katA hai| 1 " viSajavraNa, kaTidaMza, 2078 jaipAlalepaH zastratraNa, agnidagdha, dantanakhAdikA ghAva, kIla ityAdi se biMdha 2497 tAlAdilepanam jAnA Adi samasta prakArake ghAva / turantakA ghAva (kSata) 1410 gadAdilepaH 1413 gandhakAdilepa: 1434 guDagRhadhUmalepaH 1437 guNavatIvartiH 1439 gRhadhUmAdilepaH 1440 2502 For Private And Personal lepaprakaraNam " 1447 godantalepaH " "" Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir lepaH [ 567 ] mukhya guNa gAtA hai arbuda ( rasaulI ) atyanta pIr3A aura sUjanavAle, purAne kaphavAtaja vraNa aura lie uttama malhama sarva prakAra bar3he huve mAMsako kATatA hai| pIpavAle aura kRmi yukta hara prakArake vraNa, upadaMza / vraNakI sUjana, dAha, pIr3A aura raktasruti /
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [568 ] cikitsA-patha-pradarzinI saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 2504 tAlAdilepaH vAtaja vraNakI dAha mizraprakaraNam aura pIr3A 1643 dhRtAvasecanam tAje ghAvakA upAya 2506 tilASTakam vraNazodhaka 2191 jAtyAdivartiH nAsUra 2801 tAlakAdyAmaSI duSTa nADIvraNa 2507 tugAkSIryAdilepaH agnidagdhavraNa | 2811 tRvRtAdivartiH sUkSma mukhavAle vraNoMko 2522 triphalAmaSIlepaH .. , zuddha karatI hai| netrazUla 48 zirorogAdhikAraH kaSAyaprakaraNam 2474 triphalAtailam aruSikA 7 dinake prayogase 1951 chinnAdikkAthaH zirazUla, AdhAsIsI, 2476 triphalAdi ,, Ayubharake lie bAla kAle ho jAte haiN| 2253 trikaTvAdi zirazUla 2479 triphalAyaM , aruSikA tailaprakaraNam 2481 tvagAdi , ziroroga (nasya) 1386 guJjAtailam kezavarddhaka hai| lepapakaraNam 1387 , , AdhAzIzI, zirazUla, 1428 gujApatrAdilepaH keza giranA bhauM, kanapaTI aura 1430 guJjAphalalepaH dAruNa kAnakI pIr3A 1432 guJjAlepaH kezavardhaka dAruNa, khujalI, zi 1445 gokSurAdilepaH rakA kuSTa 1821 caNDyAdilepaH dAruNa 1389 , , aruSikA ( zirakI 1824 candanAdilepaH pittaja ziroroga 1829 , 1794 candanAditailam zaGkhaka kezavarddhaka, palita , 1833 , pittaja zigeroga nAzaka, 2065 japAkusumalepaH indralupta 1805 citrakAdi ,, yUkA (jU)ko naSTa 2498 tiktapaTolIpatrayogaH , karatA hai| 2499 tilaparNIvIjalepaH zirapIDA 2056 jAtyAdi , indralupta 2515 tilapuSpAdilepaH indraluptake lie 2058 jIvakAcaM , vAtapittaja ziroroga atyanta prshNsit| puMsI) For Private And Personal
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra saMkhyA prayoganAma 2515 triphalAdiyogaH 27 2516 2519 triphalAdilepa: 2520 99 "" " " "" nasyaprakaraNam 1476 gAndhAryAdighRtanasya AdhAsIsI 1477 girikarNikAnasya mukhya guNa kezaraJjaka (5 mAsa taka bAla kAle rahate haiM / ) " akAlapalita kezaraJjana cikitsA - patha-pradarzinI " 1479 guDanAgarAdinasya mastakazUla 1480 guDAdinasyam AdhAzIzI 1481 Urdhvajatrugata samasta roga 49 zItapitodardAdhikAraH kaSAyaprakaraNam 1914 gambhArIdugdhayogaH zItapitta 2297 triphalAdivirecanam zItapittanAzaka virecana kaSAyaprakaraNam 1261 guDAdimaNDUrama bhA0 72 cUrNa prakaraNam www.kobatirth.org 1682 citrakAdikAthaH AmazUla 2292 triphalAdikAthaH zUla, dAha [ 569 ] saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 2097 japApuSparasanasyam sAta dinameM bAla kAle ho jAte haiM / 2549 tAmbUlAdinasyam aura kanapaTIkI pIr3A tathA mastaka bhra aura nAka kRmi / 2551 tvakpatrAdinasyam pittaja ziroroga pariNAmazUla 1489 gaganamukharasaH 1888 candrakAntarasa: 50 zUlAdhikAraH Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam 2784 tryUSaNAdiguTikA zirovyathA 1254 guDadIpyaka yogaH 1694 candanayogaH For Private And Personal sUryAvarta sAta dina meM sUryAvartAdi ko naSTa karatA hai / cUrNaprakaraNam udarda zItapitta 1269 guDUcyAdicUrNam vAtazUla, hRdayazUla 1293 gomUtrasiddha maNDUram sannipAtaja zUla 1690 catussamacUrNam 1725 citrakAdi,, zUla, agnimAMdya sarvazUla, vizeSataH pariNAmazUla, yakRt zUla, plIhazUla,
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [570 ] cikitsA-patha-pradarzinI saMkhyA prayoganAma . mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 2248 trAyamANAdikvAthaH pittazUla rasaprakaraNam 2330 tumbAdi cUrNam kaphajazUla 1501 gajakezarI bhayaGkarazUla 2336 trikaTukAdicUrNam kaphavAyu, shuul| 1504 gadamadadahano rasaH pasalIzUla, agnimAMdya, ... (dIpana hai) aruci 2354 triphalAdi , sarva prakArake zUla: 1532 gandhakarasAyanam sarvazUla 2368 trilavaNAdi ., kaphajazUla ! 1585 gauDo rasaH , dAha / / 1883 catuHsamalauham hRdaya pasalI kamara guTikAprakaraNam yakRt , plIhA aura 1740 capalAmaNDUram paktizUla zirakA zUla 1745 citrakAdimodakaH pariNAmazUla 2565 tAmrakaH pariNAmazUla, ajIrNa 1746 , vaTakaH AmazUla, pasalIkA 2573 tAmrabhasmaprayogaH zUla, amlapitta darda, hRdyshuul| 2604 tAmrAdiprayogaH / upadravayukta zUla 1747 catu:samamaNDUram zUla, agnimAMdya, 2606 tAmrASTakam tIbazUlako zIghra naSTa amlapitta karatA hai| 2391 tilAdiguTikA zUla ( uttama bAhyo- 2633 tArAmaNDUram paktizUla, mandAgni, pacAra | 2714 trikatrayAcaMlauham bhayaGkara zUla 2392 tilAdivaTI purAnA pariNAmazUla 2721 tridoSazUlaharaH tridoSaja zUla 2723 trinetrarasaH paktizUla . avalehaprakaraNam 2728 , , 1341 guDAdyaM maNDUram 1 varSakA purAnA 2735 tripurabhairavarasaH pariNAmazUla pariNAmazUla 2748 triphalAmaNDUram amlapittaja zUla / 2752 ,, lauhaH zUlako turanta haratA hai ghRtaprakaraNam 1357 guDapippalIvRtam pariNAmazUla, amla mizraprakaraNam | 2802 tilakAthadhArA zUlahara bAhyopacAra - - pitta For Private And Personal
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [5711 MANANARAANARAAWwwwvvvvvvvwn.vivnwwvvvvwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwAnd saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa __51 zothAdhikAraH guTikAprakaraNam AsavAriSTaprakaraNam 1162-64 guDAIkAdi 1405 gaNDIrAvariSTaH zotha, hikkA, arza yogaH zotha 2275 triphalAdikAthaH , rasaprakaraNam 2278 , , zotha, vraNa, bhagandara 1941 cUlikAvaTI udarazotha cUrNaprakaraNam 2127 jaipAlarasaH zotha, pANDa, (vire1259 guDAdicUrNam zotha, zUla, AmA caka hai) jIrNa 2555 takramaNDUram zotha, pANDu 1260 , , sarva prakArake zotha 1265 guDAIkayogaH zotha, zvAsa, khAMsI, 2573 tAmrabhasmaprayogaH zotha, grahaNI jvara, sNgrhnnii| 2708 trikaTukAdilauham zotha 1266 , , zotha 2710 trikaTvAyalauham 1292 gomUtramaNDUram sarvAGgagatazotha | 2711 , , bhayaGkara zotha, 2301 trivRtAdikkAthaH pittajazotha sthUlatA udara2405 triphalAdivaTikA zotha, pANDu, zotha / bhagandara 2731 trinetrAkhyorasaH dussAdhyazotha guggulaprakaraNam : 2732 , , , , gulma 1325 gugguluprayogaH zotha 1333 guggulvAdiyoga 4. , mizraprakaraNam ghRtaprakaraNam 1620 godhUmAdipolikA zotha 1780 citrakAdighRtam zotha, arza, gulma 2788 tryUSaNAyalauham zothako zIghra 1782 citrakotthitaMvRtam zotha, arza, atisAra For Private And Personal
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [572 ] cikitsA-patha-pradarzinI v vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvwwwvain. saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 52 ilIpadAdhikAraH kaSAyaprakaraNam lepaprakaraNam 1172 guDUcyAdikalkaH zlIpada 1436 guDUcyAdilepaH slIpada 2213 tAmbUlapatrayogaH , 1839 citrakAdilepaH , cUrNaprakaraNam rasaprakaraNam 1273 guDUcyAdicUrNam slIpada | 1870 cakrezvaro rasaH slIpada 53 zvAsAdhikAraH cUrNaprakaraNam | 1343 guDAvalehaH zvAsako samUla naSTa 2337 trikaTukAdicUrNam svAsako zIghra naSTa karatA hai / 3 saptAhakA sarala prayoga hai| karatA hai guTikAprakaraNam ghRtaprakaraNam 1309 guDAdiguTikA zvAsa, khAMsI 2434 tiktAcaM ghRtam zvAsa, khAMsI, 2401 tripurabhairavIvaTI kaphako naSTa karatI hai| rasaprakaraNam avalehaprakaraNam 2597 tAmrarasAyanam zvAsa, khAMsI, pravRddha kapha / 1340 guDAdilehaH vAtaja tIvra zvAsa | 2610 tAmrezvarorasaH zvAsa, sUtikAroga 1342 guDAdyavalehaH zvAsa 54 strIrogAdhikAraH kaSAyaprakaraNam | 1128-1135 garbharakSaka 1116-1127 garbharakSaka yogAH prathama mAsase AThaveM yogAH garbhake prathama mAsase mAsa taka garbhapAta, 1136-1153 garbhacalana aura zUla 12 3 mAsa taka garbhiNIzUlaharAH prathama mAsase 11 pratyeka mAsakA zUla veM mAsa taka honeaura garbhakA hilnaa| vAlI garbhiNIkI pIr3A For Private And Personal
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra saMkhyA prayoganAma 1198 guDUcyAdikAthaH 1630 ghoSakasvarasaH 1652 candanAdikalkaH paittika pradarako 3 dinameM naSTa karatA hai "" "" 1661 garbhiNIkA jvara garbharodhaka 1962 japAkusumayogaH 1963 japAdiyogaH garbhapoSaka 1981 jIvakaputrakavIja- baccoMkA alpAyumeM yogaH mara jAnA 1984 jyotiSmatIprayogaH rajapravartaka hai / 2210 taNDulIyakalkaH raktapradara 2212 taNDulIyamUlaprayogaH bandhyAkaraNam 2230 tilAdikAtha: 2231 kAthaH " cikitsA- - patha-pradarzinI 2250 trAyamANAdikAthaH mukhya guNa yonikI khAja yonikanda 2232 11 2234 tulasI patrasvarasaH prasavake pazcAtkA zUla stanyazodhaka "" raktapradara, dAha naSTArtava cUrNa prakaraNam " 1245 garbhastambhanayogaH garbharakSaka hai / 1246 1249 gADhIkaraNayogaH 1278 gudaurgandhyanAzaka www.kobatirth.org 11 yonisaGkocaka 99 yogaH 1281 gairikAdicUrNam 1698 candanAdicUrNam cAra prakArakA pradara, raktAtisAra, raktArza, raktapitta / yonidurgandha yonikanda 2013 jayAdivaTI 2019 jIrakAdimodakaH - 2022 saMkhyA prayoganAma 1703 candanAdyaM cUrNam 2004 jIrNacelIbhasma 2199 TaGganAdicUrNam 2308 tAlIsagairikayogaH vandhyAkaraNam 2317 tilamUlAdicUrNam puSparodha, vAtagulma 2338 trikaTukAdiyogaH makkalazUla guTikAprakaraNam 27 29 2031 jIrakAdyalehaH For Private And Personal Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir " [ 573 ] mukhya guNa garbhAzayavikAra avalehaprakaraNam " pIDita yonikI khAja jarAyuzUla, RtudoSa, kaTizUla | yoniroga sUtikAroga, grahaNI meM vizeSa upayogI ghRtaprakaraNam 1361 guDUcyAdighRtam yonigata vAtavikAra nAzaka, garbhasthApaka 2034 jAtyAdi yonikI durgandha vandhyatva 2438 turaGgagandhA " 2459 trivRtAdimizrakaH yonizUla pradara, jvara, dAha, kSaya tailaprakaraNam 1384 garbhavilAsatailam garbhazUla, zoNitasrAva 1396 guDUcyAdi 2470 tilatailAdiyogaH putrotpAdaka vAtaja yonizUla
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 574 ] cikitsA-patha-pradarzinI - -- - - roga. saMkhyA prayoganAma - mukhya guNa * saMkhyA prayoga nAma mukhya guNa AsavAriSTaprakaraNam 1557 garbhapAlarasaH garbhake prathama mAsase 2064 jIrakAdyo'riSTaH sUtikAroga, grahaNI, navama mAsa takake atisAra / samasta rog| 1558 garbhavinodarasaH garbhiNIke samasta lepaprakaraNam 1418 gADhIkaraNalepaH yonisaGkocaka 1559 garbhavilAsarasaH garbhiNIkA zUla, jvara, 1834 candanAdilepaH garbhigIkAzotha viSTambha, ajiirnn| 2511 tumbIpatrAdiyogaH prasavake pazcAt bhagako 1572 gulmagajArAtIrasaH striyoMkA jalodara saGkucita karatA hai / 1577 guhayarogArirasaH stri puruSoMke gu hayaroga dhUpaprakaraNam 1867 cakrikAvandharasaH nAgodara, jalakUrma, 2082 jagbyAdidhUpaH yonidoSa upaviSTaka, gulmAdi 2524 taNDulakaNDanadhUpaH . yonitoda 1885 candrakalArasaH raktasrAvameM vizeSa upyogii| rasamakaraNam 1903 candrAMzurasaH jarAyudoSa, bhayaGkara 1493 gaganAdilauham somaroga(avazya naSTa yonizUla, yoni. karatA hai) kaNDu, smaronmAda, 1554 garbhacintAmaNi garbhiNIkA jvara, dAha, yonivikSepa sannipAta, pradara, sU- 2108 jayasundaro rasaH vandhyatva tikA rog| 2636 tAlakAdiguTikA prasUtAke vAtajaroga 1555 garbhigIke samasta roga | 2769 trailokyatilaka bhayaGkara rajaHzUla 1556 , , 55 snAyukarogAdhikAraH cUrNaprakaraNam 1251 godhUmAdicUrNam naharuvA For Private And Personal
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [575 saMkhyA prayoganAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 56 svarabhedAdhikAraH cUrNapakaraNam rasaprakaraNam 1707 cavyAdicUrNam kaphaja svarabhaMga, 1584 gorakSavaTI svarabhaGga pInasa 2779 tryambakAbhram haraprakArake svarabhaGga 2358 triphalAdi prayogaH svarabheda meM atyuttama / 57 hikkAdhikAraH kaSAyaprakaraNam hRdaya aura pArzvakI 1670 candrasUrakkAthaH vegavatI hikkA pIr3A / rasaprakaraNam cUrNaprakaraNam 1524 gandhakapiSTirasaH 5 prakArakI hikkA 2364 triphalAprayogaH hicakI, zvAsa / 2206 DAmarezvarAbhram bhayaGkarahicakI,zvAsa 2572 tAmrabhasmaprayogaH hicakI ghRtaprakaraNam 2678 tAlezvararasaH hicakI, svarabhaGga, 2440 tejovatyAdighRtam himA, zvAsa, kAsa 58 hRdrogAdhikAraH cUrNaprakaraNam avalehaprakaraNam 1751 candrAvalehaH hRdroga, bhrama, mUrchA, 1289 godhUmapArtha cUrNam samastahRdroga prabaladAha, vamana rasaprakaraNam 1290 godhUmAdi , pravRdroga / 1927 cintAmaNirasaH samasta hRdroga,phupphusa 2314 tiktAkhyaM , hRdroga, zUla roga, zvAsa, jvr| 2726 trinetrarasaH samastahRdroga 2375 trivRtAdi , kaphajahRdroga / 2760 triviSTaparasaH hRdayazUla For Private And Personal
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pariziSTa 1-dhAtuzodhanamAraNAdyadhikAraH saMkhyA prayoganAma mukhya guNa - saMkhyA prayoganApa mukhya guNa 1515 gandhaka gandhanAzanam 1910 capalalakSaNaguNAH 1516 , gandhaharaNam 1937 cumbakaH 1518 , grAsavidhiH 2126 jayapAlaguNazodhane 1519 ., jAraNam 2128 jayapAlazodhanam 1520 ,, , 2202 TaGkaNakSAraH 1522 gandhakadoSAH 2203 TaRNazodhanam 1523 gandhakadrutiH 2204 , , 1528 gandhaka bhedAH 2571 tAmrabhasmanirutthI1937 , zuddhiH karaNam 1538 ., zodhanam 2581 tAmrabhasmavidhiH loNI rasena 1539 , , 2582 , 3 puTI, 1 puTI, 1541 kUrmapuTena gandhaka 4pahara (pAradayogase) zodhanam 2583 , , 4 ahorAtra / rasa1545 gandhapiSTiH (bandhanam) sindUra bhI sAtha meM 1546 , bana jAtA hai| 1562 girisindUraguNAH (pAradayogase) 1563 girisindUrotpattiH 4 phrii| gandhaka 1578 gairikaguNAH 1579 gairikabhedAH 2585 , " adhika parimANa meM 1580 gairikazodhanam banAneke lie upa1582 gomedaguNAH yogI / rasa sindUra 1583 gomedalakSaNam bhIsAthameM banatA hai| 1586 gaurIpASANabhedAH 2 dina lagate haiN| 1587 gorIpASANazodhanam (pAradena) 2584 2584 . yogena For Private And Personal
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI [577] Nan....AAAAAPPhoranAAAAAAAAAAAAAAPr... AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA saMkhyA prayogamAma mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa 2586 tAmra bhasmavidhiH 3pahara agni / 1 2624 tAra mAraNam 12 puttii| pArada barAhapuTa taalyogse| taalen| 2587 , , somanAthI / gameyantra 2625 , , 30 puTI / mAkSika pAcita / 1 paharI / yogase pArada, haratAla aura 2626 mAkSikayogase zilAyogase / | 2627 / " 14 puttii| mAkSika2588 tAmrabhasmazuddhiH yogase 2589 tAmrabhasmAmRtIkaraNa 2628 14 puttii| haratAla2591 tAmramAraNam pArada yogase yogase 2592 , , pArada yogase 4 paharI 2629 , zodhanam 2593 ,, gandhaka yogase 6 puTI 2630 , " 2598 tAmravikArazAntiH azuddha tAmra bhakSaNa 2631 tArasya vizeSazodhanam vikAra 2658 tAlabhasmaprakAraH kuSTha 2599 tAmrazuddhiH 2559 tAlabhasmaprayogaH , 2600 , " 2660 tAlabhasmavidhiH , 2661 , , 2602 , zodhanam 2662 " , vAtavyAdhi 2616 tArakriyAprakAraH cAndI banAnA 2663 , , kuSThAdi 2617 , " " " vAtarakta 2618 , , " " 2619 , , 2667 , mAraNam kuSTha, vAtarakta, phiraGga2620 tAramAraNam 3 puTI cAMdIbhasma roga (vanaspati yogase) 2668 , siddhamate / anekaroga 2621 , , pArada yogase cAMdI 2670 tAlazuddhiH bhasma (8 paharI) | 2671 tAlazodhanam 2622 , , pAradagandhatAlena / / 2672 , , (2 puTI ) 2673 tAlasatvapAtanam taalyogse| 1 puTI 2674 " vraNa 2665 " 2623 " " For Private And Personal
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 578 ] cikitsA-patha-pradarzinI mukhya guNa saMkhyA prayoganAma mukhya guNa / saMkhyA prayoganAma 2675 tAlasatvapAtanam 2696 tutthazodhanam 2676 2697. , . 2698 ,, , 2691 tutthanirmANavidhiH 269.9 " " 2692 tutthabhasmavidhiH 2700 tutthasatvapAtanam 2693 tutthamAraNam 2701 tutthAttAmranissA2694 tutthamudrikA chunese hI viSa naSTa raNavidhiH karatI hai| . 2703 tutthotthatAmrazuddhiH 2695 tutthavikArazAntiH | 2758 trivaGgabhasma 1484 guDUcIkalpaH 2 oSadhikalpAdhikAraH 2182 jyotiSmatokalpaH 2552 tuvaraka " 2553 triphalA , 2554 , , 1863 caturaGgulakalpaH 1864 citraka , 3 mizrAdhikAraH kaSAyaprakaraNam 1286 gokSurAdipaJcamUlam 1171 guDUcyanupAnam 1712 cAturjAtam 1647 caturamlam 2346 trigandham 1982 jIvanIyakaSAyadazakaH 2371 trivRtAdicUrNam grISma kAlIna virecana 2238 tRptinnokaSAyadazakaH 2372 " , varSA , 2251 trikaTukAdigaNaH 2373 , , zarat , " 2260 triphalA 2374 , , hemanta ,, ,, cUrNaprakaraNam ... guTikAprakaraNam 1243 gandhadravyANi . viSNu tailAdimeM par3ate hai| 1312 guDAdimodakaH virecaka 1244 , , , , , 2403 triphalAdiguTikA yogavAhI For Private And Personal
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra saMkhyA prayoganAma 2413 trivRtAdimodakaH ghRtaprakaraNam mukhya guNa rAjAoMke yogya virecana 2416 trivRdaSTakamodakaH pittaprakRtike lie uttama virecana 1636 ghRtadhonekIvidhiH tailaprakaraNam 2049 jayapAlatailam www.kobatirth.org cikitsA - patha-pradarzinI tIvrarecaka saMkhyA prayoganAma 2574 tAmra bhasmaprayogaH ityo 3 m Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pakaraNam 2492 tAlakAdiyogaH lomanAzaka 2189 jalamajjanamRta pratikAraH For Private And Personal rasamakaraNam [ 579 ] mukhya guNa virecaka pAnI meM DUbanA
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vaidyaka-zabdanidhiH = yaha vaidyaka zabdoMkA eka atyupayogI koSa hai / isameM pratyeka saMskRta zabdake hindI, gujarAtI aura marAThI paryAya bahuta khojake sAtha likhe gae haiN| gujarAtI zabda gujarAtI vidvAnoM dvArA likhita nighanTuoMse aura marAThI zabda marAThI vidvAnoMdvArA likhita nighanTu-granthoMse atyanta zuddhatApUrvaka likhe gae haiN| eka eka zabda kaI kaI koSoMse jAMca karake likhA gayA hai, isa lie anya vaidyaka koSoMkI apekSA yaha koSa adhika vizvasta hai| ___ yaha koSa hindI bhASAbhASI, gujarAtI aura marAThI vaidyoMke lie samAna upayogI hai / isase kevala saMskRta zabdoMke hI artha jJAta nahIM hote balki isakI sahAyatAse eka mAntavAsI dUsare prAntakI vaidyaka pustakoMko bhI AsAnIse samajha sakate haiM, . kyoMki pratyeka bhASAke zabdoMkI sUcI pRthak pRthak akArAdi kramase dI gaI hai| patA 1-UMjhAAyurvaidika phArmasI, rIcIroDa ahamadAbAda. 2-UMjhA Ayurvedika phArmasI viTThalavADIkA nAkA kAlabAdevI bambaI 2 3-svAsthya-sadana, haldaura (bijanaura) For Private And Personal
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ For Private And Personal cikitsakakA patA prayAgakA nAma aura patA nirmANavidhi sambandhI vizeSa sUcanA anubhavapatraka saMkhyA 1 ( prayoga viSayaka kisa sandigdhoSadhika kisa rogakI kisa dazA meM yA kina sthAnameM kyA lete haiN| lakSaNoMmeM adhika guNakArI hai isa phArmako yathAvasara likhate rahie aura bharakara ArogyadarpaNa kAryAlaya, rIcIroDa-ahamadAbAda ke pate para bhejanekI kRpA kIjie / kisadazAmeM kamaguNa karatA hai| yA niSphala hotA hai mAtrA, anupAna vizeSa sUcanA (kisa rogaka kitane rogiyoMko ArAma huvA) Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ prayogakA nAma aura patA nirmANavidhi sambandhI vizeSa sUcanA kisa sandigdhoSadhike kisa rogakI kisa dazAmeM yA kina kisadazAmeM kamaguNa karatA hai vizeSa sUcanA (kisa rogake sthAnameM kyA lete haiM | lakSaNoMmeM adhika guNakArI hai yA niSphala hotA hai mAtrA, anupAna kitane rogiyoMko ArAma huvA) Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra For Private And Personal www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ cikitsakakA patA ) anubhavapatraka saMkhyA 2 ( isa phArmako bathAvasara likhate rahie aura bharakara (roga viSayaka) ArogyadapeNa-kAyolaya, rIcAroDa-ahamadAbAda (anubhavabinA koI bAta na likhie) ke pate para bhejanekI kRpA kiijie| Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rAgakA nAma vaha khAsa lakSaNa jinase rogakI bhramarahita pahicAna ho ske| isa rogake sarvotkRSTa prayogakA kisa upadravakA kyA upAya karate haiM nAma va patA ( saMkSepase) | cikitsA sambandhI saGketa (bhedakI bAta) For Private And Personal www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rogakA nAma vaha khAsa lakSaNa jinase rogakI bhramarahita pahicAna ho sake isa rogake sarvotkRSTa prayogakA kisa upadravakA kyA upAya karate haiM rate haiM / cikitsA sambandhI saGketa (bhedakI bAteM) nAma va patA ( saMkSepase) For Private And Personal www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Serving Jinshasan 045706 gyanmandir@kobatirth or tris oyens For Private And Personal