Book Title: Bhagavana Mahavira ke Manohar Updesh
Author(s): Manoharmuni
Publisher: Lilam Pranlal Sanghvi Charitable Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010167/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDEARNE bhagavAna mahAvIra manohara upadeza saMyojaka sva. AcArya salmATa pUjya zrI AtmArAma jI mahArAja ke hih| utkala kesarI paM0 ratna pravaktA zrI manohara munijI 'kusuda' Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustaka kA nAma-bhagavAna mahAvIra ke manohara upadeza saMyojaka-manohara muni 'kumuda' preraka-zrI vijaya muni jI 'saMgItapremI' padyAnuvAda-manohara muni jI 'kumuda kampoja-kiraNa prakAzana; 4-8-494 gaulIgur3A, haidarAbAda priTiMga-raghu mohana priNTarsa, iDanavAga, haidarAvAda prakAzaka-zrImatI lIlama prANalAla saMghavI cairiTevala TrasTa prathama AvRtti-do hajAra 2000 vIra nirvANa saM0-paccIsa sau do 2502 mUlya-sadupayoga able Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya pUjya mahArAja zrI jI kA yaha gAthA-cayana mujhe bahuta hI sundara lagA hai| mahArAja zrI jI ne isa saMgraha kA padyAnuvAda karake ise aura bhI sundara, sugama, suvodha tathA hRdayAkarSaka banA diyA hai| pratyeka mumukSu ke lie yaha paThanIya hai| isake prakAzana meM maiM nimitta mAtra banA huuN| yaha merA parama saubhAgya hai| zrImatI lIlama prANalAla saMghavI kI maMgala smRti meM yaha prakAzana upasthita kiyA jA raha hai| jana-mana isase lAbhAnvita hogA ! aisI AzA hai / prANalAla saMghavI adhyakSa sthAnakavAsI jaina saMgha. haidarAvAda MT - ra 7.20 J ra hara Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HAL 354FGVCDOUPCDOCDOESBCDokAsAThaDTha aa 61kimamRIHINFIRRFIRHIT sikAra (44 jisane jagati meM bikharAyA, . sadguNa kA suvAsa ! ... isa dharatI para rahA sadA hI, svarga usI ke pAsa // SYEDYEATREENETERRENE sauhArda, sevA aura karuNA . kI pratimA eka sAkAra / dA 'isa dharatI se Upara jisakA, IAS 250 7. . svargaloka se pyAra ! ! 2. MAT. 0. ANDR 1NNI siFiIRI TALUALI HINIUMP AMOD Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :-" N.. zrImatI lIlama prANalAla saMghavI ...................................................111111 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R *** samarpita karatA hU~ ahiMsA aura satya ke AANE pujArI ****** pratyeka nara aura nArI AMA . *17 kara kamaloM . * manohara muni 'kumuda' 43 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama vATikA ke sumana, maiM sukumAra lAyA hU~ / jIvana ke lie maiM ika, nayA zRMgAra lAyA hU~ || padoM meM bAndha kara gautama ke dila kA pyAra lAyA hU~ 1 vizva ke vAste maiM ika, nayA upahAra lAyA hU~ !! Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . . . .... . ...ORG . GOO. - ahiMsA va zAnti ke avatAra tIrthakara bhagavAna mahAvIra Page #12 -------------------------------------------------------------------------- Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra ___ manohara muni 'kumuda / bhagavAna mahAvIra kA janma IsavI san se 599 varSa pUrva 'vihAra ke vaizAlI mahAnagara ke upanagara kSatriyakuNDa grAma meM huA thA / Apa ke pitA kA nAma siddhArtha thA / Apa vaizAlI gaNatantra ke zAsaka rAjA the| bhagavAna mahAvIra kI mAtA kA * kA nAma vizlA thaa| janma se pahale mahAvIra kI mAtA ne 14 mahAsvapna dekhe the| yaha eka prakAra se dharatI para eka mahAn AtmA ke avataraNa kI sUcanA thI / mahAvIra kA janma nAma vardhamAna thaa| Apake janma lete hI rAjya meM saba taraha kI vRddhi tathA unnati hone lgii| isalie mAtA-pitA ne ApakA nAma vardhamAna rakhA / Apake cAcA kA nAma supArzva thA / Apake eka bar3e bhAI nandivardhana the| janma se hI bar3e saMyata, mIna tathA gambhIra rahate the| ApakA mana raMga bhavanoM ke bhoga vilAsa meM vilkula nahIM lagatA thaa| Apa mahala ko eka piMjarA samajhate the aura apane ko usa piMjare kA eka bandI pakSI mAnate the| Apa isa moha-piMjare se nikalane ke lie sadaiva Atura rahate the| Apake jIvana ke avAIna vasaMta isI cintana meM gujara gaye / anicchA hote hue bhI kevala Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apane priya mAtA-pitA ke manaH santoSa ke lie unhoM meM vivAha ko svIkAra kiyA! kintu vivAha unake lie vandhana nahIM bnaa| una kI patnI kA nAma yazodA thaa| eka putrI ke Apa pitA bhI vne| jisakA nAma priyadarzanA thaa| aThThAIsa varSa kI umara meM Apake mAtA-pitA svarga sidhAra gye| Apa ghara chor3ane ko taiyAra ho gye| bar3e bhAI nandivardhana ne unheM phira rokA / kisI taraha 2 varSa ke lie ve phira ruka gye| Akhira 30 varSa ke bharapUra yauvana meM ve ghara chor3a kara sanyAsI (sAdhu) ho gye| unhoM ne zarIra kA vastra taka bhI apane pAsa nahIM rkhaa| sAr3he bAraha varSa taka ghora tapa kiyaa| duSToM aura rAkSasoM ne Apa ko bhayaMkara kaSTa diye| kintu Apa apane saMyama-patha para himAlaya kI taraha aDiga rahe / isI se Apa mahAvIra ke nAma se prakhyAta hue| apane itane lambe tapasvI jIvana meM Apa prAyaH mauna hI rahe aura kevala 349 dina hI bhojana grahaNa kiyaa| ApakA adhikAMza samaya dhyAna aura samAdhi meM hI bItatA thaa| eka dina Apa RjuvAlikA nadI ke kinAre zAlivRkSa kI zItala chA~ha tale goduhAsana kI mudrA meM AtmadhyAna meM lIna baiThe the ki Apake antaHkaraNa meM IzvarIya Aloka huA / Apane brahmajJAna ko pA liyA / Apa kevalajJAnI bana gaye / Apa AMkheM vanda kara ke bhI ananta jagata ko hasta-rekhA kI taraha apanI AtmA ke divya jJAna se dekhane lage / Apa sarvajJa aura sarvadarzI bana gaye / isa ke bAda Apa ne apanA pracAra Arambha kiyaa| usa samaya bhArata ke dhAmika upavana meM patajhar3a thaa| cAroM ora kAMTe hI kAMTe Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viqhara rahe the| hiMsA kA jora bar3ha rahA thaa| hiMsaka yajJoM meM nirIha. pazuoM kA rakta vaha rahA thA / zUdroM ke sAtha pazuoM jaisA vyavahAra ho rahA thA / mAnava samAja kA bhAgya dharma ke ThekedAroM ke hAtha meM thA / nArI ko koI bhI svatantratA nahIM thii| vaha vilAsa kA eka khilaunA samajhI jAtI thii| bhagavAna mahAvIra kI karuNAzIla AtmA yaha sava atyAcAra aura pAkhaNDa ko dekha na skii| bhagavAna mahAvIra kI A~kheM chalaka uThI aura hRdaya ro par3A / unhoMne zoSaNa, atyAcAra tathA pazavali ke virodha meM apanA Andolana Arambha kiyaa| bhArata ke kone kone meM pada-yAtrA karake Apane apane sarvapriya siddhAnta 'ahiMsA kA pracAra kiyaa| hiMsA ke viruddha ApakA abhiyAna 30 varSa taka calatA rahA / bar3e bar3e dhurandhara vidvAnoM ko bhI Apane apanI mohinI zakti se mohita kara diyA aura ve Apake ziSya bana gaye / Apa ne apane jIvana meM codaha hajAra puruSoM ko dIkSita karake sAdhu banAyA aura 36 hajAra vahanoM ko saMyama kA vrata dekara sAdhvI banA diyaa| lAkhoM logoM ko ahiMsA Adi aNuvratoM kI pratijJA de kara unheM pavitra evaM naitika jIvana vyatIta karane kI preraNA dii| bhagavAna mahAvIra ne aise sadgRhastha ko zrAvaka aura sad gahiNI ko zrAvikA kahA / isa prakAra sAdhu-sAdhvI, zrAvaka aura zrAvikA ke rUpa meM unhoM ne eka vizAla saMgha taiyAra kiyaa| isa saMgha ko tIrtha kahA jAtA hai| tIrtha ke saMsthApaka ko tIrthakara kahate haiN| bhagavAna mahAvIra jaina dharma ke cauvIsaveM tItharkara the| bahattara varSa kI Ayu meM pAvApurI meM kArtika Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amAvasyA kI madhya rAtri ko unhoMne nirvANa pada prApta kiyA / bezaka ahiMsA kA sUrya asta ho gyaa| kintu yAda rakhiye ki AkAza kA sUrya asta hone para apane pIche andhakAra chor3a jAtA hai kintu mahApuruSa duniyA se asta hokara bhI apane pIche apane siddhAntoM kA prakAza chor3a jAtA hai| hameM cAhie ki bhagavAna mahAvIra ke uccatama jIvana siddhAntoM ke prakAza meM apane lie sukha aura zAnti ke mArga kI khoja kareM / vastutaH tabhI hamAre Ayojana saphalatA se / alaMkRta hoNge| D -- Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirvANa kaise ? ..., hai jJAna ke Aloka meM moha dUra bhAgatA hai| jIvana meM parama sukhakara vairAgya jAgatA hai / vairAgya se hI bhakti meM pravINa hotA hai / AtmA nija sukha meM . phira lIna hotA hai // jJAna ke sarovara meM java - mAtma - snAna hotA hai| duSa, viSAda, zoka kA avasAna hotA hai / u Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'mana, vimala, zAnta, zubhra jaba paripUta hotA hai / AtmA meM mAnanda saba udbhUta hotA hai // karma se mukta jIva kevala jJAna pAtA hai| mahAvIra kI taraha vaha nirvANa pAtA hai| Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApuruSa aura unakA jJAna saba ke lie hotA hai mahApuruSa kisI eka jAti, paMya, sampradAya va samAja ke nahIM hote / ve cAnda aura sUrya kI taraha sava ke hote haiM / andhakArAvRtta-patha para apane hAtha meM dIpaMka le kara calane vAlA pathika dIpaka ke vikharate hue prakAza ko apane hI pagoM taka kabhI sImita nahIM kara sktaa| usa samaya usa mArga se gujarane vAlA koI bhI pathika usa Aloka meM apanI rAha khoja sakatA hai| ThIka isI taraha mahApurupoM ke jJAna-dIpa se koI bhI vyakti apane jIvana-patha ko Alokita kara sakatA hai| Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApuruSoM kA eka eka vicAra henUra hIre ke mUlya se adhika mUlyavAna hotA hai - yaha aise hI anamola hIroM kI eka tijorI haiN| ise sambhAla kara rakhiye . aura .... sUtra jJAna kI avinaya tathA ... AzAtanA ke pApa se baciye Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra ke pA~coM kalyANakoM ke pAvana dinoM meM isa pustaka kA pATha va svAdhyAya karanA kadApi mata bhUliye --:: u Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA~ca kalyANakoM ke zubha dina cyavana-ASAr3ha sudi 6 janma-caitra sudi 13 dIkSA-magasira vadi 10 kevalajJAna-vaizAkha sudi 10 parinirvANa-kAttika amAvasyA dIpAvalI kI madhya rAtri Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha saba svAdhyAya hai dharmavANI ko 1. svayaM par3hanA 2. dUsare ko par3hAnA 3. ekAgra mana se sunanA . 4. dUsare ko prema se sunAnA 5. par3hane va sunane ke lie preraNA denA . 6. ekAgracitta ho pATha karanA 7. par3he va sune hue para cintana karanA 8. Atma-nirIkSaNa karanA Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ise kaNThastha karaleM 1. skUla va kAleja ke chAtra va chAtrAe~ / 2. jaina zikSA niketana ke dharmapriya 3. navadIkSita sAdhu va sAdhvI / 4. dharmopadezaka va pracAraka / 5. jainAgamoM ke adhyayana ke icchuka / 6. zrAvaka aura shraavikaaeN| 17. ahiMsA aura satya ke jijnyaas| 8. Atma-jJAna ke pipAsu 9. adhyApaka va prAdhyApaka 10. patra va patrikAoM ke sampAdaka 11. prAkRta bhASA ke rasika / 12. kavi va saMgItajJa / 13. anya koI bhii| Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ise Apa avazya rakheM 1. ghara kI meja para 2. dukAna meM 3. apane hAtha ke parsa meM 4. dharma sthAna meM 5. sAmAyika ke Asana meM 6. kAryAlaya meM Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha pustaka Apa kA sabase bar3A 1. mitra hai / 2. bandhu hai / 3. hitaiSI hai / 4. zikSaka hai / 5. mArga-darzaka hai / 5. sahacara hai / 7. guru hai / 64 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha pustaka hai Ananda kA nandanavana hai sukha kA kalpavRkSa hai jJAna kI gaMgA hai| susaMskAra kI maMjUSA hai zAnti kA amRtakalaza hai siddhi kI kAmadhenu hai moha- mUrchA ke lie saMjIvanI hai AdhyAtmikatA kA nandighoSa hai Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka lalita abhimata parama zraddheya zrI manohara muni jI 'kumuda' isase pUrva bhagavAna mahAvIra ke manohara upadezoM kA saMgraha tathA artha prastuta kara cuke haiM / ApakA gadya bhI apanI kAvyamaya, sarasa evaM hRdayasparzI zailI ke kAraNa padya kA prabhAva rakhatA hai| jaba gadya kA hI aisA prabhAva hai, tava padya kA to kahanA hI kyA ? isa grantha meM Apake santa rUpa ke sAtha sAtha kavirUpa ko dekhakara pAThaka prasannatA aura dhanyatA kA anubhava karatA hai| upadeza ke vacanAmRta kavitA ke mAdhyama ko apanAkara vizeSa prabhAvotpAdaka ho jAte haiM, yaha eka nirvivAda tathya aura itihAsa-pramANita satya hai / bhagavAna mahAvIra ke upadezoM kA pAtheya lekara jIvana patha para calane vAlA pathika sadaiva sukhI evaM nizcinta raha sakatA hai| bhagavAna mahAvIra kA nirvANa bahattara varSa meM huA thA, isalie pUjyavarya zrI manohara muni jI 'kumuda ne isa saMgraha meM kevala vahattara zreSTha upadezoM kA cayana hamAre kalyANa ke lie prastuta kiyA hai| ApakI zailI kI sabase bar3I vizepatA hai nirADaMbarI bhApA jisake kAraNa ina padyAtmaka upadezoM ko kaNThastha kara Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lenA kisI ke lie bhI sarala aura sahaja ho sakatA hai| isa Ayojana kI upAdeyatA bhI isI meM nihita hai| . . . ___ maiM pUjyavarya zrI manohara muni jI 'kumuda' ko tathA isa Ayojana ke preraka pUjyavarya zrI vijaya muni jI 'saMgItapremI' ko isa paramotkRSTa Ayojana ke lie hRdaya pUrvaka sAdhuvAda detA hU~ tathA ise sundara rUpa meM prakAzita karavA kara dhanya hone vAle seTha zrI prANalAla saMghavI ko bhI hAdika vadhAI detA huuN| lalita pArikha prAdhyApaka, usmAniyA vizvavidyAlaya, haidarAvAda. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apanI bAta * Aja se eka varSa pUrva maiMne bhagavAna mahAvIra kI vANI ke rUpa meM eka laghu saMgraha kiyA thaa| vividha sUtroM meM se ina gAthA--ratnoM kA cayana kiyA gayA hai| isameM artha bhI sAtha diyA hai| pAThaka bhalI bhAnti gAthA ke antaraMga meM utara kara isameM Atma-majjana kara Ananda kI anubhUti kara sakatA hai / jJAnI ke lie to kahIM bhI kliSTatA va nIrasatA nahIM haiM / saMsAra meM jJAnI aura vidvAna prAyaH kama hI hote haiN| jo haiM unako kisI bhI preraNA va udbodhana kI apekSA nahIM rhtii| balki ve to svayaM saMsAra ke lie preraka tathA udbodhaka vanakara rahate haiM / AvazyakatA to saMsAra ke una andhere manoM meM dIpaka __jalAne kI hai jo satya se abhI bahuta dUra haiM / ThokareM khAne vAle isa dharatI para asaMkhya loga haiM / unheM rAha para lAnA isa jIvana kA sabase bar3A sukRta hai| "bhagavAna mahAvIra ke manohara upadeza" yaha pustaka maiMne isI uddezya se likhI thI,. ki jina A~khoM ne bhagavAna mahAvIra ke sUtra kabhI nahIM par3he-ve par3heM jina kAnoM ne ye upadeza kabhI nahIM sune ve kAna bhI suneM / bhArata meM jaina dharma kA pracAra prAyaH saba jagaha hai kintu baMgAla, ur3IsA aura Andhra meM apekSAkRta kama hai kevala rAjasthAnI aura gujarAtI bhAIyoM ke idhara Akara vasane se janatva Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke kucha svara idhara sunAI dete haiM / kintu ve itane manda haiM ki dUra taka unakI gati nhiiN| idhara jitanA bhI pracAra ho vaha kama hI hai / aMhindI bhASI prAntoM meM hindI ke bar3e-bar3e grantha kAma nahIM de sakate / idhara AvazyakatA hai laghukAya saMgrahoM kii| choTe-choTe manoraJjaka manohara evaM zikSA-prada upadezoM kii| yaha pustaka mere isI vicAra-manthana kA eka navanIta piNDa hai| isa pustaka ko aura adhika rocaka evaM AkarSaka banAne ke lie isakA maiMne padyAnuvAda kiyA hai| pratyeka gAthA ke bhAvArtha kA padyAnuvAda kara diyA hai tAki pAThaka ke lie yaha adhika se adhika rucikara bane / yaha racanA mere isI saMkalpa kA suphala hai| adhika se adhika loga mere isa prayAsa se lAbhAnvita ho / yahI merI hArdika abhilASA hai-- manohara muni 'kumuda haidarAbAda Ram Samirselim Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahattara upadeza hI kyoM ? maiM ne apane isa saMyojana meM vahattara 72: hI upadezoM kA saMgraha kiyA hai / kyoMki yaha aMka bhagavAna ke AyuSya kA paricAyaka hai | bhagavAna ke cAroM hI kalyANaka bahattara varSa meM pUre ho gaye / manuSya meM yadi Atmabala ho to vaha choTI sI umara meM bhI bahuta kucha kara letA hai / bhagavAna RSabha ko caurAsI lAkha pUrva kI Ayu meM jo kucha milA vaha mahAvIra ne kevala bahattara varSoM meM hI upalabdha kara liyA / kevala jIvana meM utkaTa vairAgya aura tyAga kI AvazyakatA hai / kabhI kabhI hajAroM upadeza sunane para bhI mana meM vairAgya nahIM jAgatA aura na hI mana tyAga ke lie taiyAra hotA hai aura kabhI eka hI upadeza jIvana meM jAdU kA kAma kara jAtA hai ! jIvana meM upAdAna upasthita ho to phira bAhara kA nimitta bhI kAma kara jAtA hai / nahIM to tIrthaMkara kI vANI bhI bhagavAna mahAvIra kI pahalI dezanA kI taraha niSphala ho jAtI hai / antaraMga kahA~ kitanA jAgrata hai / yaha vyavahAra jJAna se pare hai / vyavahAra meM to zikSA, preraNA tathA udbodhana hI pradhAna hai / usa kI upayogitA isa loka meM solaha AnA satya hai / . jaba eka upadeza bhI kAphI hotA hai to phira kyA bahattara upadeza kama haiM ? mumukSu ke lie ye bahuta haiM / eka eka upadeza na Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prativarSa bhI jIvana meM utaratA rahe to ise jIvana meM Ane ke lie vahattara varSa to laga hI jaayeNge| upadeza kevala ginane aura par3hane ke lie hI nahIM hote, ve manana aura AcaraNa karane ke lie bhI hote haiM / pyAsa bujhAne ke lie sArA sAgara hI pInA nahIM hotA! pAnI ke do bUMTa hI kAphI haiM isa ke lie, kintu pIye to? na pIne vAle ke lie kuMA, tAlAba, saritA aura sAgara saba vekAra haiM / pIne vAle ke lie mIThe pAnI kI eka gAgara vahuta hai / kyA galata hai yaha ? / yaha pustuka bhI eka 'gAgara meM sAgara' aura 'bindu meM sindhu' ke samAna hai / yaha parama priya vahattara 72 kA aMka bhagavAna mahAvIra kI madhura smRti ko Apa ke mAnasa meM sadaiva jAgrata rakha kara Apa ko apane lakSya kI preraNA detA rhegaa| manohara muni 'kumuda Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __isake cintana se mAnava kA . - maMgalamaya saMsAra banegA / . . jIvana kI naukA kA yaha ' . . . ....... eka saphala patavAra, vanenA // ..... ************************** .. eka eka upadeza isa kA jIvana kalimala dUra kregaa| jJAna darzana aura carita kA maMgalamaya suvAsa bharegA // Zhong Xiao Feng Shou Biao Chi Chi Chi Chi Chi Chi Chi Li Lin Qu Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . - . - - - - - - .. saMyojaka tathA padyAnuvAdaka sva. AcArya samrATa pUjya zrI AtmArAma jI mahArAja ke muziSya utkala kesarI paMDita ratna pravaktA zrI manohara munijI mahArAja 'kumuda' Page #36 -------------------------------------------------------------------------- Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 prerakautkala kesarI zrI manohara munijI mahArAja ke parama sahayogI, saMgIta premI zrI vijaya munijI mahArAja Page #38 -------------------------------------------------------------------------- Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dekhie par3hiye aura sociye jo nambara Apa kI jijJAsA va prazna kA hai usI nambara kI gAthA meM apanA samAdhAna par3hane kA kaSTa kreN| bhagavAna 'mahAvIra kI isa dharma vANI meM jIvana ke gahana se gahana praznoM kA samAdhAna bhI Apa ko upalabdha ho sakegA isameM / kintu isa ke lie pratyeka gAthA para gahana cintana bhI nitAnta apekSita hai| Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMketoM ko bhI samajhiye. . . . . . utta-uttarAdhyayana sUtra daza-dazavakAlika sUtra.. ....: . pra0-prajJApanA sUtra .. sU-sUtraH kRtAMga. zrutra-zrutaskandha a0-adhyAya gA0-gAthA u0-uddeza Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ve jijJAsAe~ jo kisI bhI Astika vicAraka tathA dhArmika vyakti ke hRdaya ubhara sakatI haiM Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. karma kA bIja kyA hai ? karma kahA~ se utpanna hotA hai ? janma-maraNa kA mUla kyA hai ora vastutaH dukha kise kahA jAtA hai ? 2. jIva ke AvAgamana kI dhurI kyA hai ? 3. manuSya janma kaba aura kaise prApta hotA hai ? 4. jIvana meM zAnti pAne ke lie kisa zAstra - jJAna kI AvazyakatA hai ? '5. mAnava kA saccA dharma kyA hai ? 6. ahiMsA kA vyApaka rUpa kyA hai ? 7. saMsAra meM avizvAsa kA mUla kyA hai ? 8. manuSya ko kaisI vANI bolanI cAhiye ? 9. asteya kA virAT evaM saccA svarUpa kyA -10. brahmacarya kA sAdhaka kona ho sakatA hai ? 11. pApa se upArjita dhana ke kyA duSpariNAma hote haiM ? - 12. durAcArI kI duniyA meM kyA durdazA hotI hai ? -13 - 14. saMsAra meM zubhAzubha tathA dukha-sukha kA jimmevAra koI aura hai yA svayaM jIva hI ? 16. kapAya se kyA kyA haniyA~ hotI haiM ? 17. ajJAnI kyA kyA karma karatA hai ? 18. saccI vijaya kyA hai ? 19. kapAya kaise dUra hoM ? 20. mAna pApa kI khAna - kaise ? he 15. yuddha kisa se karanA cAhiye ? saccA sukha kaise milatA hai ? ya ? C. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. naraka meM kona jAtA hai ? 22. dharma zravaNa se kyA lAbha hotA hai ? 23. dharma ke cAra durlabha aMga kauna kauna se haiM ? 24. dharma kahAM rahatA hai ? 25-26. dharma kA mUla kyA hai ? 27-28. avinIta ke kyA lakSaNa haiM ? 29-30. vipatti kise aura saMpatti kise ? 31. zikSA kIna pA sakatA hai ? 32. saMsAra meM dukha kise hotA hai ? / 33. saMsAra meM kona dharma-mArga nahIM bhUlatA ? 34-35. zikSAzIla ke lakSaNa kyA hote haiM ? 36-37. zramaNa, brAhmaNa, muni tathA tApasa bhepa se hotA hai __yA guNa se ? 38. kyA duzzIla kisI kA rakSaka bana sakatA hai ? 39. kauna vandhatA hai aura kauna mukta hotA hai ? 40. saccA brAhmaNa kauna ? 41. jAti pradhAna ki karma ? 42-43. kIna karma karate hue bhI karma se lipta nahIM hotA ? 44-45. samatva-yoga kyA hai ? 46. manupya jIvana bhara kyA socatA rahatA hai ? 47. kyA dhana kisI ko pApa karma ke phala se bacA sakatA hai ? 48. pharmo kA phala bhogate samaya kyA vandha sahAyaka hote haiM ? 49. payA pApI ke lie koI maraNa hai ? 50. mokSa ke sAdhana kyA hai ? Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai 51. manuSya ko saMsAra meM kaise rahanA cAhiye ? 52. nirvANa kyA hai ? 53. cAra amUlya vAteM-kauna sI haiM ? 54. dharma kava taka kara lenA cAhiye 55. dinarAta kisa ke saphala hote haiM ? 56. saMsAra meM Dvate prANI ko sahArA kisa kA hai ? 57. sugati kise milatI hai ? 58. saMgati kisa kI kare aura kisa kI na kare akelA bhii| yadi rahanA par3e to phira kisa prakAra rahe ? 59. saccA tyAgI kauna ? 60. apanI sava se adhika hAni kauna karatA hai ? 61. jJAna prApta kara jJAnI hone kA sAra kyA hai ? 62-63. jIvana kSaNika hai, nazvara hai| kisa kI taraha ? 64. kitane prakAra kI bhASA satya ho sakatI hai ? 65. asatya bhASA ke prakAra kitane haiM ? 66. manuSya ko pratidina kyA cintana karanA cAhiye ? 67. kyA icchA kA anta ho sakatA hai ? 68. kyA karma bhoganA hI par3atA hai ? 69. isa saMsAra se kauna tara sakatA hai ? 70. saccA yana kyA hai ? 71. saccA snAna kyA hai| 72. vyakti dukhoM se kaba chUTatA hai ? Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavitAnuvAda aba samAdhAna par3hiye bhagavAna mahAvIra kI apanI vANI meM Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. gAthA 2 rAgo ya doso vi ya kammabIyaM kammaM ca mohavyabhavaM vayaMti / kammaM ca jAImaraNassa mUlaM, dukkhaM ca jAImaraNaM vayaMti // artha utta0 a0 32 gAM0 7 rAga aura dveSa- ye do hI karma ke vIja haiM / karma moha se utpanna hotA hai aura karma hI janma maraNa kA mUla hai| vastutaH janma-maraNa ko ho dukha kahA jAtA hai / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 ika rAga hai, ika dveSa hai, ___ karma kA yaha vIja hai / jova ko jo vAndhatI yaha, eka hI basa cIja hai / 2 AvAgamana kA mUla jo, usa karma ko moha khAna hai| AtmA kA jJAna moha-vaza, cana rahA ajJAna hai // 3. ipha janma hai ika maraNa hai, saMsAra ke ye duHkha mhaa| * mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se khaa| Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. gAthA egayA devaloesa naraesu vi egyaa| egayA AsuraM kAyaM ahAkammehi gcchi|| utta0 a0 3 gA0 3 artha jIva apane kRta karmAnusAra kabhI devaloka meM, kabhI asura yoni meM aura kabhI naraka meM calA jAtA hai| Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. svarga ke sukha-bhoga prANI, karma se pAtA rahA / karma ke bandhana se hI, . yaha naraka meM jAtA rahA / / 2. Asuro yoni kA yaha, mehamAna bhI banatA rahA / karma ke udbhava se yaha, inasAna bhI banatA rahA / 3. kRta karma ke anusAra hI, yaha rUpa nAnA bdltaa| mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se kahA / / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. gAthA kammANaM tu pahANAe . ANupuvvI kayAi u / jIvA sohimaNuppattA ____ AyayaMti maNussayaM // utta0. a0 3 gA0 7 artha karmoM ke anusAra eka yoni meM se dUsarI yoni meM bhaTakate hue aura akAma nirjarA ke kAraNa karmoM ___ kA bhAra halakA ho jAne se jIva zuddhi ko prApta karate haiM aura phira kisI samaya manuSya yoni meM janma dhAraNa kara lete haiN| Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. ucca nIca gatiyoM meM prANI, karma zakti se jAtA hai / akAma nirjarA ke kAraNa, phabhI zuddhi-patha para AtA hai| 2. pApa karma se mukta humA kucha, mAnava bhava meM hai maataa| mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama ko khaa|| Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. gAyA mANussaM viggahaM laddha suI dhammassa dullhaa| jaM soccA paDivajjaMti, tavaM khantimahiMsiyaM // utta0 a0 3 gA0 8 artha ___ yadi kisI taraha manuSya janma mila bhI jAe to bhI dharma zAstra kA zravaNa ati durlabha hai| dharma zAstra vastutaH vahI hai, jise sunakara prANI tapa-kSamA tathA ahiMsA ko grahaNa karate haiN| Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 kyA huA yadi manuja tana bhI, pA liyA saMsAra meM / ___ khA rahe nita ThokareM, ajJAna ke andhakAra meM / / 2 jJAna ke anurAga kA muzkila, hai mana meM jAganA, jisake vinA ati kaThina hai, mithyAtva kA moha tyAganA / / 3. zAstra phira aisA sune, jo hiMsA se bacA deve / kSamA aura tapa ko jo, mana meM jyoti jagA deve / / 4 jopana ke lie miyyA zruti, bhava bhava meM rahatI dukhadA / mahAyora ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se kahA / / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. gAthA dhammo maMgalamukkiTheM ahiMsAsaMjamo tavo ! devAvi taM namasaMti jassa dhamma sayA mnno|| daza0 a0 1 gA0 1 artha dharma eka utkRSTa maMgala hai / vaha ahiMsA, saMyama aura tapa rUpa hai / jisa kA mana sadA aise dharma meM sthita rahatA hai, usa dharmAtmA puruSa ko devatA bhI namaskAra karate haiN| Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 2. 3. jagata kI madhu zAnti na 11 tritApa kI upazAnti, saMyama, dharma hI AdhAra hai / sampradAya se pare, zuddha, svarga yaha dharma kA upakAra hai || dharma kA svarUpa hai / tapasyA va dayA, yaha dharma kA zuddha rUpa hai // mana vacana aura karma se, yaha dharma jinake pAsa haM / kA bhI devagaNa, unake caraNa kA dAsa hai || 4. saMsAra meM maMgalamaya hai, dharma kA ho patha tadA / mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se kahA // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. gAthA . . . jAvanti loe pANA. tasA adava thaavraa| . te jANamajANaM vA na haNe no vi ghAyae // ... . daza0 a0 6 gA0 10 artha isa saMsAra meM jitane bhI trasa aura sthAvara .. jIva haiM una kI jAne-anajAne na svayaM hitA kare aura na dUsare se una kA ghAta krvaae| ... Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. upayoga maya yaha jIva hai, aura jIdamaya saMsAra hai| isa ora bhI usa ora bhI, sara jIva kA vistAra hai / 2. choTe bar3e hara jIva ko, nija AtmA sama mAna lo| mana vacana aura pharma se, na tuma kisI kA prANa lo / / 3. bhUlakara bhI tuma kabhI, hiMsA phisI ko mata kro| na dUsaroM ko tuma kamI, isake lie prerita phro|| 4 dharma sUtroM meM sabhI se, ___ yahI sUtra hai bar3A / * mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se rahA / / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. gAyA musAvAo ya logazmi savvasAhiM grihio| avissAso ya bhUyANaM tamhA mosaM vivjje|| daza0 a0 6 gA0 12 artha saMsAra meM sabhI zreSTha puruSoM ne jhUTha-asatya vacana ko nindA kI hai ! kyoMki jhUTha manuSyoM ke hRdaya meM avizvAsa utpanna karatA hai| ataH asatya vacana kA parityAga kara denA caahie| Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. vaise to mAnava-jagata meM, bahuta taraha kA pApa hai| para samajha lo itanA jarA, ki jhUTha sava kA bApa hai / / 2. jhUTha aura vizvAsa kA, hotA kabhI bhI mela nA / sAdhu janoM ne jhUTha kI, bhara peTa kI hai bhartanA // 3. chor3a de he dharma rAho ! jhUTha ko tU sarvadA / * mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se kahA / / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 8 gAthA diLaM miyaM asaMdiddhaM paDipuNNaM viaMjiyaM / ayaMpiramaNudiggaM bhAsaM nisira attavaM daza0 a0 8 gA0 49 artha ___ Atma-jJAnI sadA dRSTa, parimita, asandigdha, paripUrNa, spaSTa, anubhUta, vAcAlatA se rahita aura kisI prANI ke lie udvignakAraka na ho, aisI vANI bole| Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) 1. vANI se hI saMsAra meM, manuSya ko pahacAna hai / satya usa kI zAna hai, aura satya usakA prANa hai / / 2. jAnI rahe gambhIra nita, thAcAlatA meM na vhe| sandeha rahita * dekhA huA, paripUrNa parimita satya kahe / / 6. anubhUti meM utarA huA, spaSTa hitamaya priya kahe / jo bhI sune choTA-bar3A, hRdaya phalI usakI khile / / 4. na kuvacana mukha se kahe, jo dusamaya ho viSa bhraa| * mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se kahA // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. gAthA uDDhaM aheya tiriyaM disAsu tasA ya je thAvara je ya paannaa| hatthehi pAyahi ya saMjamittA, adinnamannasu ya no ghejjaa|| sU0 zru0 1 a0 10 gA0 2 - - artha Urdhva aura tiryag dizA meM jitane bhI trasa aura syAvara jIva rahate haiM AtmajJAnI puruSa unheM hAtha-pairoM tathA anya aMgoM se kisI bhI prakAra kI pIr3A na phuNcaave| apane jIvana ko saMyama meM rkheN| vinA diye dUsare kI cIja kadApi na leve / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 manuSya ke cAroM tarapha, phitanA bar3A saMsAra hai| jar3a va cetana kA milana ho, loka kA AkAra hai / / 2. ve basa saMjJaka jIva haiM, hai vyakta jinakI cetanA / unakA sthAvara nAma hai, adhyakta jinako vedanA / / 3 hai tAra saMyama phA yahI, hiMsA kisI kI na kare / hAtha se aura paira se, na prANa priya unakA hare / / 4. na kucha bhI le AjJA binA, hai santa phA vrata yAcanA / * mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se kahA / / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. gAthA sadde rUve ya gaMdhe ya, ___ rase phAse taheva y| paMcavihe kAmaguNe, niccaso privjje|| - uttaM0 a0 16 gA0 10 artha __ brahmacarya ke sAdhaka ko zabda rUpa, rasa gandha aura sparza Adi pAMca kAma guNoM ko saMdA ke lie chor3a denA caahiye| Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 1. jIvana ke samasta vratoM kA, brahmacaya samrAT hai / hara vrata hai choTo nadI, brahma sAgara virAT hai / / 2. sAdhaka ko sAdhanA kA, brahma hI prANa hai / AtmA ke sAkSAt kA, . brahma ho sopAna hai // 3. kahIM zabda, rUpa aura gandha hai, kahIM sparza-rasa ke yoga haiN| nazvara sukha ke bIja ye, indriyoM ke bhoga haiM // 4. he brahma ke sAdhaka tumheM ! hai kAma guNa ko chor3anA / mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se kahA / / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 22 11. gAyA je pAva kamme hi dhaNaM maNUsA samAyayantI amaI gahAya / pahAya te pAsaparyaTTie nare verANubaddhA NarayaM uventi // artha utta0 a0 4 gA0 2 dhana ko amRta svarUpa samajha kara manuSya aneka pApa karmoM ke dvArA dhana ko prApta karatA hai aura vaha karmoM ke dRDha bandhana meM baMdha jAtA hai / aneka prANiyoM ke sAtha vaira vAndha kara anta meM saba kucha yahIM chor3a kara naraka meM calA jAtA hai / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. jo jo pApa pathika pApa se, nita dhana kamAtA hai / amo rasa samajha kara isako, 2. 23 vaha apanA saba gaMvAtA hai || kisI se rAga karatA hai, kisI se dveSa karatA hai / hiMsA-vaira ke pApoM se, 4. madhu jIvana ghaTa ko bharatA hai // vAngha kara karma ke bandhana, vaha khAlI hAtha jAtA hai / bhaTakatA hai caurAsI meM, naraka ke dukha uThAtA hai || sA, lipaTI khaDga hai bhoga ke tukha kA majA / mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se kahA / / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. gAyA 12. gAyA ..... jaha suNI pUi. kannI nikkasijjaI svvso| evaM dussIla paDiNIe muharI nikkrsijjii|| .utta0. a0 1.gA0 4 artha jaise saDe hue kAnoM vAlI kutiyA pratyeka sthAna se nikAla dI jAtI hai vaise hI duHzIla aura gurujanoM kA vidveSI tathA asambaddha pralApI manuSya sava sthAnoM se nikAla diyA jAtA hai| Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) 1 jo bAhara se to sAdhaka hai, para duHzIla abhimAnI hai / jo guru janoM kA nindaka hai, aura vidveSI ajJAnI hai| 2. jisa kI A~khoM meM zarma nahIM, jo muMha Ae kaha detA hai / jo tyAga mUtti guru jana ko bhI, Ar3e * hAthoM letA hai // 3. sar3e hue kAnoM vAlI vaha, phutiyA-sA dukha pAtA hai / vaha dharma-saMgha aura dharma gaNa se, vAhara nikAlA jAtA hai / / 4. sanmAna mila sakatA nahIM, avinIta ko saMsAra kaa| * mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se kahA / / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. gAthA appA naI veyaraNI ___ appA me kuuddsaamlii| appA kAma duhAdhenu appA me nandaNaM vaNaM // utta0 a0 20 gA0 36 artha merI AtmA hI vaitaraNI nadI hai, merI AtmA hI kUTa zAlmalI vRkSa hai| merI AtmA hI kAmadhenu hai aura merI AtmA hI nandana vana hai| Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. vaitaraNI nadI-sA dukha mayA, hai svayaM hI yaha AtmA / svayaM hI isa AtmA ko, zAlmI taru sA kahA / / 2. hai svayaM hI AtmA yaha, kAma dhenu sukha - mayA / svarga kA nandana samajha lo, hai svayaM yaha AtmA // 3. dukha kA aura sukha kA basa, hai janaka yaha AtmA / * mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se kahA // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 14. gAyA . . appA kattA vikattA ya duhANa ya suhANa ya / appA mittamamittaM ca duppaTThiya supaTThio // utta0 a0 20 gA0 37 artha AtmA svayaM hI dukha-sukha ko utpanna karatA hai aura svayaM hI nAza karatA hai| satpatha para calane vAlA AtmA svayaM apanA mitra hai aura asata pathagAmI AtmA svayaM hI apanA zatru hai| Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. svayaM hI svarga kA yaha, AtmA nirmANa karatA hai| apane hI pharma se yaha, naraka kA mehamAna banatA hai / / 2. kabhI viveka se yaha, sukha kI duniyA vasAtA hai / kabhI ajJAna meM Akara, svayaM pralaya macAtA hai / / 3. kabhI apane se ho yaha, zatru - sA vyavahAra karatA hai / kabhI sumitra bana kara, svayaM kA upakAra karatA hai / / 4. satya apanA mota hai, aura asat zatru hai bar3A / * mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se kahA / / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. gAthA appANameva jujjhAhi kiM te jujjheNa bajjhao / appANameva artha 30 jaittA appANaM, i suhame hae // utta0 a0 9 gA0 35 he puruSa ! sii apanI AtmA ke sAtha hI yuddha kara / bAhara ke zatruoM se lar3ane se kyA lAbha ? AtmA ke dvArA hI AtmA ko jItane se saccA sukha milatA hai / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. hai kahA~ duzmana terA ? itanA nahIM tujha ko patA ! ajJAna meM tU bAhara ke, nita zatruoM se lar3a rahA, 31 2. tere hI mana kA vimba hai, sarvatra bAhara par3a rahA / tU svayaM nija ko dekhatA hai, bAhara meM acchA burA // 3. na bAhara ke saMgrAma meM, tuma naSTa jIvana ko karo / apane hI mana ko roka kara ? apane vikAroM se lar3o // 4. jJAna se mana jIta kara, tU sukha zAzvata pAyegA || mahAvIra ne yaha tuvacana, priya ziSya gautama se kahA // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. gAyA 32 koho pII paNAsei mANo viSayanAsaNI / mAyA mittANi nAsei loho savvaviNAsaNo // artha daza0 a0 8 gA0 38 krodha prIti ko naSTa karatA hai| mAna se vinaya kA nAza hotA hai / mAyA mitratA kA hanana karatI hai aura lobha saba guNoM kA nAza kara detA hai| 1 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 1. kaSAya AtmA ke loka meM, viplava macAtA hai / sadguNoM ke zikhara se ___ nIce girAtA hai // 2. phrodha prema ke sUtra ko, jhaTapaTa tor3a detA hai / vinaya ke phanaka-ghaTa ko bhI, . yaha ahaM phor3a detA hai / / 3. chala se maMtrI kA bhAva bhI, niSprANa hotA hai / lobha se sarva guNa gaNa phA, hI basa avasAna hotA hai / / 4. damana karanA cAhiye, sAdhaka pho isa kapAya kaa| * mahAvora ne yaha suvacana, priya zippa gautama se kahA / / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. gAthA .. . hise bAle musAvAI __ mAille pisaNe saDhe / bhuMjamANe suraM maMsaM seyameyaM ti mannai // utta0 a0 5 gA0 9 / artha ajJAnI manuSya hiMsA karatA hai, jhUTha bolatA hai, chala kapaTa karatA hai / nindA-cugalI meM rata rahatA hai| DAThatA kA vyavahAra karatA hai aura mAMsa madirA kA sevana karatA hai / yaha saba kucha karatA huA bhI ajJAna ke kAraNa isI meM apanA hita samajhatA hai / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 2. jAnate 4. ho bAla jana ko. kyA bhalA pahacAna hai / bAla vaha jo AtmA ke, jJAna se anajAna hai / / jo zaraNa le asat ko, hiMsA sadA karatA rahe / kapaTa se va pizunatA se, pApa ghaTa bharatA rahe / 3. jIvana ke hara vyavahAra meM, nahIM ghUrtatA ko chor3atA / surA meM aura mAMta meM, Asakta rahatA haM sadA || Azcarya hai phira mAnatA hai, paya ise kalyANa mahAvIra ne yaha suvacana, kA / priya ziSya gautama se kahA / / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18, gAyA artha 36 jo sahassaM sahassANaM saMgAme dujjae jiNe | egaM jiNejja appANaM esa se paramo jao // utta0 a0 9 gA0 34 durjaya saMgrAma meM dasa lAkha subhaToM para vijaya prApta karane ko apekSA apane hI duSTa mana para vijaya prApta karanA saba se zreSTha vijaya hai / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. vIra kisako hai kahA ? usakI vijaya kA rUpa kyA ? bhoga kA yaha kITa mAnava, - kyA ise hai samajhatA ?! 2 jo vijaya saMgrAma meM, dasa lAkha subhaToM para kare, Atma-vijaya ko samajha lo, tuma isa vijaya se bhI pare / / 3. Atma vijetA hI sadA, mana-indriyoM ko jItatA / loka meM paraloka meM, vaha sakha pAtA hai sadA / / 4. jaga meM vijaya hotI nahIM, mana-jagata ko jote vinA / * mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se kahA / / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. gAthA uvasameNa haNe kohaM . ___mANaM maddavayA jinneN| mAyaM ca ajjavabhAveNa lobhaM saMtosao jinne|| daza0. a0 8 gA0 39 arya zAnti se krodha ko, namratA se ahaMkAra ko, saralatA se kapaTa ko tathA santoSa se loma ko jItanA caahiye| Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. tU zAnti se krodha kA, upazamana karanA sIkha le| madu bhAva se ahaMkAra kA, niyamana karanA sIkha le / 2. RjatA se chala ke pApa kA, tU damana karanA sIkha le| santoSa se tU lopa phA hanana pharanA sIkha le // 3. isa taraha sAdhaka kare, nija AtmA ko sAdhanA / * mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se kahA / / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. gAthA pUyaNaTThA jaso kAmI mANasammANa kAmae / bahuM pasavaI pAvaM mAyAsallaM ca kuvvii|| vaza0 ma0 5 u0 2 gA0 37 artha jo pUjA, yaza tathA mAna-sanmAna kI kAmanA karatA hai, isakI prApti ke lie use bahuta pApa karanA par3atA hai aura vaha isake lie kapaTa bhI karatA hai| Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ YE) 1. sira para pApa kI gaTharI, uThA kara kauna le jAtA / pApa ke vikaTa sAgara meM, gote kauna hai khAtA ? / / 2. sAdhapha moha kA bandhana, palaka meM tor3a sakatA hai / mAM aura putra ke bhI, moha se mukha mor3a sakatA hai / / 3. magara muzkila hai dila se, . ika yazecchA ko haTA denA / pUjA ke mRdula kusumoM se, isa mana ko bacA lenA / / 4. mAna-sanmAna ke bhase, hamezA pApa pharate haiN| pUjA pho lo para vaha, zalama vana-vana ke girate hai / / 5. yaza ke vAste sAdhA, phapaTa pA jAla hai banatA / * mahApaura ne yaha suvacana, priya ziSya gautana se pahA / / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. gAyA paDanti narae ghore je narA paavkaarinno| divvaM ca gaI gacchaMti carittA dhammamAriyaM // utta0 a0 18 gA0 25 artha jo manuSya pApa karatA hai vaha ghora naraka meM jAtA hai aura jo Arya dharma kA AcaraNa karatA hai vaha divya gati ko prApta karatA hai| Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 43 2. pApa karma kA rasika prANI, ghora naraka meM jAtA hai / AyaM dharma kA ArAdhaka, divya gati nita pAtA hai || pApa se caca phara manuSya ! dharma meM tU mana lagA / mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se kahA / / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. gAthA soccA jANai kallANaM soccA jANai. pAvagaM / ubhayaM pi jANai soccA jaM seyaM taM samAyare // daza0 a0 4 gA0 11 ___ artha manuSya zravaNa karane se hI kalyANa ke mArga ko jAnatA hai aura zravaNa ke dvArA hI use pApa kA jAna hotA hai| donoM mArgoM ko jAna kara, jo AtmA ke lie zAntikara mArga ho use grahaNa karanA caahiye| Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . / 1. zravaNa se hI dharma kA, parijJAna hotA hai pApa-paya kA zravaNa se hI, ____ bhAna hotA hai // 2. donoM kA samyaka jJAna nara, zravaNa se hI pAyegA / usako milegI zAnti, jo dharma-paya apanAegA / / 3. zrutajJAna ke nita zravaNa pho, priyavara pAnI na bhUlanA / * mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se pahA / / hini Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. gAthA cattAri paramaMgANi dullahANIha jntunno| mANusattaM sUi saddhA saMjamammi ya vIriyaM / utta0 a0 3 gA0 1 artha isa saMsAra meM jIva ko manuSyatva, dharma zravaNa zraddhA aura saMyama-dharma ke ina cAra durlabha aMgoM ko prApti durlabha hotI hai| Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. saba kucha milatA hai duniyA meM, para sAra nahIM mila pAtA hai / sAra yadi mila jAe to, phira nikaTa samI kucha AtA hai / / 2. dharma ke cAra hI haiM aMga, jo durlabha kahe jAte / bar3e hI puNya se prANI, unheM jIvana meM haiM pAte / / 3. manuSya meM bhI manuSyatA, muzkila me milatI hai / hRdaya meM zruta kI phaliphA, kahIM muzkila se khilato hai / / 4. zraddhA kA jAganA mana meM, bar3A durlabha phahA jAtA / . bar3I kaThinAI se prANI, hai saMyama-patha para AtA / / 5. ina cAra aMgoM kA milana, jIvana meM dulaMbha hai mahA / mahAvIra ne yaha supacana, priya ziSya gautama se rahA / / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. gAthA sohI ujjuyabhUyassa dhammo suddhassa ciTThaI / nivvANaM paramaM jAi ghayasittivva pAvae / utta0 a0 3 gA0 12 artha sarala AtmA kI zuddhi hotI hai aura zuddha AtmA meM hI dharma TikatA hai| ghI se siMcita agni ke samAna vaha dedIpyamAna hokara parama nirvANa ko prApta karatA hai| Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) 1. saralatA kA jo dhanI, nita zuddhatA kA dAsa hai / zuddha mana meM hI sadA, maMgala dharma kA vAsa hai / / 2 ghRta-siJcana Aga kI jyoM, ti phA vardhana kare / Atma-dharma kA sAdhapha bhI, nirvANa phA arjana phareM / / 2. sApanA kA boja sAyada ! tamA lo hai saralatA / mahApora meM yaha upacana, priya gira gautama le pahA / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. gAthA mUlAo khaMdhappabhavo dumassa khaMdhAupacchA samuventi saahaa| sAhappasAhA viruhanti pattA tao si puSpaM ca phalaM rso|| vaza0 a0 9 u0 2 gA0 1 artha vRkSa ke mala se tanA utpanna hotA hai| phira vibhinna zAkhAeM phUTatI haiN| zAkhAoM se prazAkhAeM nikalatI haiN| prazAkhAoM para patte ugate haiN| phira phUla khilate haiN| phira phala lagate haiM aura pazcAt phaloM meM rasa utpanna hotA hai| Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. mUla se ubhare sadA hI, tara kA moTA tanA / zAkhA prazAkhA ke vibhava ko, dekha phira manahara chaTA / / 2. DAliyoM kI eka zobhA, hai mRdula patte ghane / pattiyoM ko phUla-phala, aura phala phira rasamaya bane / / 53 5720 3 jAnanA / mUla se le rasa talaka, kama hai yahI tuma jAnanA / mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautana se kahA / / * Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. gAthA evaM dhammassa viNao mUlaM paramo se mokkho| jeNa kitti suyaM sigcha nissesaM caabhigcchi|| - . vaza0 a0 9 u0 2 gA0 2 artha isI prakAra dharma rUpI vRkSa kA mUla vinaya hai aura usakA antima pariNAma mokSa hai| vinaya se manuSya kIti, zrutajJAna aura prazaMsA pUrNarUpeNa prApta karatA hai| Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. saba ne vinaya ko ho, dharma kA mUla mAnA hai / mokSa usakA rasa parama, sukha kA. khajAnA hai // . 2. vinaya se ho kIti, zruta jJAna milatA hai / sanmAna va nirmANa, phira nirvANa milatA hai / / 6. vinaya pho sAdhaka ! samakSa, jodana ko saccI sampadA / mahAbora ne yaha supacana, priya zila gautana se pahA // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. gAyA abhikkhaNaM kohI bhavai ___ pabandhaM ca pakuvvaI / mettijjamANo vamai suyaM labhrUNa majjaI // utta0 ma0 11 gA0 7 artha avinIta vyakti ke caudaha lakSaNa hote hai / jaise ki (1) jo bAra bAra krodha karatA ho / (2) jisa kA krodha zIghra zAnta na hotA ho| (3) jo mitratA ko na nibhAtA ho| (4) jo vidyA prAptakara garva karatA ho| Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 55 krodha kare jo bAra bAra nija mana meM gAMTha banA rakhe / jo pala meM mitra ko chor3e, aura vidyA kA bhI garva kare || ( agalI gAthA se sambandhita ) Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M 28. gAthA avi pAva parikkhevI avi mittesu kuppaI / suppiyassAvi mittassa rahe bhAsai pAvayaM // utta0 a0 11 gA0 8 artha (5) jo guru janoM kA tiraskAra karane vAlA ho| (6) jo ghaniSTa mitroM para bhI krodha karatA ho| (7) jo hitaiSI mitra ko bhI pITha pIche burAI pharatA ho| Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) 1. guru caraNoM kA apamAna phare. jo priya mIta para phodha kare / upakArI ko nindA se bhI, nahIM phanI jo bAja rahe / (agalI gAthA se sambandhita) Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. gAthA paiNNavAI duhile thaddhe luddhe annigghe| asaMvibhAgI aviyatte aviNIe tti vucci|| utta0 a0 11 gA0 9 artha (8) jo asambaddha pralApI ho| (9) drohI ho| (10) jo abhimAno ho| (11) jo rasoM meM mAsakta ho / (12) jo indriyoM ke vaza meM ho / jo aMsavibhAgI ho| jo saba ko aprItikara ho / use avinIta kahate hai| Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. jo muMha AyA vaka detA hai, jo hara hRdaya se droha phare / jo abhimAna rasAsakti, na asaMyama se rahe pare / 2. jo kAMTe sA sabako khaTake, jo de na phara ke vttvaaraa| aisA sAdhaka avinIta kahA, na lage kisI ko bhI pyArA // 3. adhinIta ko sAdhapha ! samAna, niephala hai sArI sAdhanA / mahAvIra ne yaha suvacana, priya zippa gautama se pAhA / / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. gAyA vivattI aviNIassa ___saMpattI viNiassa y| jasseyaM duhao nAyaM sikkhaM se abhigcchi|| daza0 a0 9 u0 2 gA0 22 arya avinIta ko vipatti aura vinIta ko sampatti milatI hai / ina do bAtoM ko jisane jAna liyA hai vahI saccI zikSA prApta kara sakatA hai| Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 saMsAra kA hara eka dukha, avinIta ko hai gheratA / suvinIta ko mila jAtI hai, sAre jagata kI sampadA / / 2. vala aparimita vinaya phA. hai jagata meM mAnA gayA / * mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se pahA / / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. gAthA aha paMcahiM ThANehi jehi sikkhA na lbbhii| thambhA kohA pamAeNaM rogeNAlassaeNa ya // utta0 a0 11 gA0 3 artha abhimAna, krodha, pramAda, roga aura Alasya ina pAMca kAraNoM se zikSA prApta nahIM ho sktii| Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. hai paJcadoSa kA vAsa jahA~, na vahA~ sabhI zikSA jaato| na vaha dekhe U~ce kula ko, na vaha dekhe UMcI jAti / / . jo ahaMkAra meM cUra rahe, na vijaya krodha para pAtA hai / pramAda, roga va Alasa ko, na mana se dUra haTAtA hai / 3 usa sAdhaka ko zikSA dAso, jo paJcadoSa se dUra rhaa| * mahAdora ne kahA supacana, priya tira gautama se pahA / / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. gAthA jAvanta'vijjA purisA savve te dukkhasaMbhavA / luppanti bahuso mUDhA saMsArammi aNantae // utta0 a0 6 gA0 1 artha saMsAra meM jitane bhI ajJAnI manuSya haiM saba dukha unheM hI hote haiN| ajJAnI isa ananta saMsAra ma bahuta prakAra se kaSTa uThAte hue paribhramaNa karate rahate haiN| Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. ajJAna ke andhakAra meM, jo ThokareM haiM khA rahe / sau bAta kI hai bAta yaha, ve dukha sAre pA rahe / / 2 ananta isa saMsAra meM, nara sUTa dukha pAtA rahe / isa dukhamaya saMsAra meM. ___AtA rahe. jAtA rahe / 3. nita bAdhya dete raho, tuma jJAna ai. prakAza yA / * mahAvIra ne yaha muvacana, priya mitra gautama se phahA / / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33. gAthA jahA sUI sasuttA paDiyAvina vinnssi| tahA jIve sasutte saMsAre na vinnssi|| utta0 a0 29 gA0 59 artha jaise dhAgA-piroI huI sUI ke gira jAne para bhI saralatA se mila jAtI hai| ThIka isI taraha sUtrajJAna se yukta AtmA saMsAra meM patha bhraSTa nahIM hotaa| yadi pUrva karmAnusAra kahIM mArga se gira bhI jAye to zIna hI sambhala jAtA hai / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. dhAge vAlI sUcikA jyoM ? guma na hone pAtI hai / gira jAne para bhI vaha zIghra, AMkhoM meM A jAtI hai / / 2. aise hI jJAnI patha se, na vicalita hone pAtA hai / pharma doSa se DigA huA bhI, satvara * patha para AtA hai / / 3 lopa meM paraloka meM, lo Apaya nita jJAna kA / mahAvIra ne yaha supacana, priya tira gautama se rahA / / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. gAthA aha ahiM ThANehiM sikkhA sIle tti vuccaI / ahassire sayA dante na ya mammamudAhare // utta0 a0 11 gA0 4 artha ATha guNoM se vyakti zikSAzIla kahalAtA hai| jo akAraNa hI nahIM haMsatA rahatA ho arthAt jo gambhIra rahatA ho / jo indriyoM kA vijetA ho / jo dUsare kA marma nahIM kahatA ho| Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 ATha guNoM ke AbhUSaNa, jisa sAdhaka ke pAsa raheM / phAna khola phara suno jarA, hama usa pho zikSAvAna kaheM / / 2. jo vina kAraNa na haMse kabhI, pratipala gambhIra banA rahatA / jo bane indriyoM kA svAmI, jo para phA mana nahIM kahatA / / (bagalI pAsa meM nA ! Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 35. gAthA nAsIle na visIle vi na siyA ailolue / akohaNe saccarae sikkhA sIle tti vuccaI // utta0 a0 11 gA0 5 arya jo zIla sampanna ho| jo punaH punaH doSa na karatA ho / jo alolupI ho| jo zAnta rahatA ho aura satya pArAyaNa ho use hI zikSAzIla kahate haiN| Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. jo zola dharma kA anurAgI, na bAra - bAra vrata ko tor3e / jo rasa ke moha se dUra rahe, nija mana ko zAnti meM jor3e / / 2. vatta, zikSita kA hai nikaSa yahI, vaha rasika rahe nita satya phaa| mahAvIra ne yaha suvacana, ziya ziSya gautama se kahA // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36. gAthA na vi muNDieNa samaNo na oMkAreNa bambhaNo / na muNI raNavAseNaM kusacIreNa na tAvaso // utta0 a0 25 gA0 31 artha kevala sira muMDavAne se koI zramaNa (sAdhu) nahIM hotA / oMkAra bolane se hI koI brAhmaNa nahIM hotaa| nire araNya meM rahane se koI muni nahIM hotA aura na hI valkala dhAraNa karane se koI tApasa kahA jAtA hai| Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. sira muMDavAne se koI, zramaNa bana sakatA nahIM / kyA om pada ke raTana se, brAhmaNa kahA jAtA kahIM ? || 2. cana-pAsa pharane se kabhI bhI, muni pada milatA nahIM / payA kuzA cIvara dhAra phara, tApasa banA jAtA phahIM ? // 3 mahatva to kucha bhI nahIM, mAtma dharma meM vepa kA / * mahApora ne yaha suvavana, priya tiSpa gautama se rhaa| Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 35. gAthA samayAe samaNo hoi baMbhacereNa baMbhaNo / nANeNa ya muNI hoi taveNa hoi tAvaso // utta0 a0 25 gA0 32 artha samatA se hI vyakti zramaNa hotA hai| brahmacarya kA pAlana karane se hI vyakti brAhmaNa hotA hai / jJAna se hI sAdhaka muni vanatA hai aura icchA kA nirodha karane se arthAt tapa se hI vyakti tApasa hotA hai| Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 samatA se sAdhaka zramaNa bane, aura brahmacarya se brAhmaNa hai / sujJAna rahe to muni bane, tapa se bane tapodhana hai / / 2. bAharI sAdhana phA mUlya nahIM, mUlya hai duniyA meM gaNa phaa| * mahAvIra ne yaha suvacana, priya zippa gautama meM kahA / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38. gAthA cIrAjiNaM nagiNiNaM jar3I saMghADimuMDiNaM / eyANi vi na tAyanti dussIlaM pariyAgayaM // utta0 a0 5 gA0 21 artha cIvara, mRgacarma, nagnatva, jaTA, saMghATikA aura sira kA muNDana Adi vAhya sAdhana kisI bhI duzzIla ko durgati se nahIM bacA sakate / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. cIvara ke dhAraNa karane se, sAdhaka ko jJAna nahIM hotaa| mRgacarma dhare cAhe nagna rahe, usa kA kalyANa nahIM hotA / / 2. cAhe jaTAjUTa rakhe sira para, cAhe gudar3I meM kATe jIvana / cAhe loca kare nija hAyoM se, __ cAhe kare sira kA muNDana / / 3. ye bAhara ke sAdhana sabhI, U~cA uThA sakate nahIM / carita hona ko durgati se, ye bacA sakate nahIM // 4. nirmANa kI cAvo hai, sAdhaka ke carita ko zuddhatA / / mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se kahA / / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 39. gAthA uvalevo hoi bhogesu __ abhogI novlippii| bhogI bhamai saMsAre abhogI vippmuccii|| utta0 a0 25 gA0 41 / / artha bhoga meM phaMsA huA manuSya karma se lipta hotA hai / abhogI karma se lipta nahIM hotaa| bhogI saMsAra meM bhramaNa karatA hai aura abhogI-tyAgI saMsAra se mukta ho jAtA hai / arthAt vaha dukha-sukha se Upara uTha kara Ananda ko prApta karatA hai / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. bhoga meM Asakta jo, vaha pharma kA bandhana kare / bhoga se jo dUra hai, na karma-cakkara meM par3e / / 2. AvAgamana bhogo phare. abhogI makta ho jAtA / mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se kahA / / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40. gAthA jahA pomma jale jAyaM novalippai vaarinnaa| evaM alitaM kAmehi taM vayaM bUma maahnnN|| utta0 a0 25 gA0 27 artha jaise kamala pAnI meM utpanna hone para bhI kIcar3a se lipta nahIM hotaa| vaise hI jo saMsAra meM rahate hue bhI kAma vAsanA meM lipta nahIM hotA vastutaH vahI brAhmaNa kahalAne ke yogya hai / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (??) ? 81 uge, para koca se Upara rahe / saMsAra meM raha kara bhI, jo saMsAra meM phira na phaMse / / phIca meM paMkaja 2. aise ho sAdhaka puruSa ko, arihanta ne brAhmaNa kahA / * mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautana se pahA // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41. gAthA kammuNA bambhaNo hoi kammuNA hoi khttio| vaIso kammuNA hoi suddo havai kammuNA // utta* a0 25 gA0 33 artha manaSya brAhmaNa ke yogya karma karane se hI brAhmaNa hotA hai| kSatriya ke karma se kSatriya kahalAtA hai| vaizya ke karma dvArA hI vaizya hotA hai| zUdra bhI karma se hI hotA hai| Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. dvija ko va kSatriya ko, ika pharma hI pahacAna hai / vaizya kA va zUdra kA nita, karma se hI jJAna hai / 2. saMsAra meM tuma dekha lo, hai karma ko pradhAnatA / * mahApora ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se kahA / / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42. gAyA artha ra jayaM care jayaM ciTThe jayasAse jayaM sae / jayaM bhuMjanto bhAsanto pAvakasmaM na bandhai // daza0 a0 4 gA0 8 jIva dhyAna pUrva calane, rahane, baiThane, sone khAne aura bolane se pApa karma kA bandha nahIM karatA / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 3. 4. * dhyAna va upayoga se, 2. upayoga se zayana 85 hara kAma karanA cAhiye / dekha kara ke ho dharA para, kadama dharanA cAhiye || kare, va dhyAna se baiThe - uThe / viveka se bhojana kare nita, soca phara vANI caha sAdhaka karma jo bhI kare, nita dhyAna - yatanA se kare | rahegA karmayogI, pharma vandhana se pare, yatanA pharma kA prANa hai. patanA pharma ko kahe / divyatA | mahAvIra ne yaha pacana priya ziSya gotama se ehA // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43. gAyA savvabhUyappabhUyassa sammaM bhUyAi paaso| pihiyAsavassa dantassa pAvakammaM na bndhi|| daza0 a0 4 gA0 9 arya jo prANimAtra ko apane samAna samajhatA hai / una para samabhAva rakhatA hai| jo pApa karmoM se dUra rahatA hai tathA jo apanI indriyoM ko vaza meM rakhatA hai| aise saMyamI puruSa ko pApakarma kA bandha nahIM hotaa| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. jo vizva ke hara jIva ko, he samajhatA apane samAna / rAga kA aura dvepa kA, jisake nahIM mana meM nizAna // 2. 87 pApa se jo dUra raha, mana - indriyoM ko vaza kare / hai saMyamI aisA sadA ho, pharma - bandhana te 3. milana ho sakatA pare // nahIM, samabhAva kA va pApa kA // mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya gautama se kahA || Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44. gAthA nimmamo nirahaMkAro nissaMgo cttgaarvo| samo a savvabhUesu tasesu thAvaresu a|| utta0 a0 19 gA0 90 artha mahApuruSa mamatva se rahita, ahaMkAra se zUnya, anAsakta, garva kA tyAgI aura usa tathA sthAvara sabhI prANiyoM para samabhAva rakhane vAlA hotA hai| Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) 1 mamatva se mana dUra jisakA, mAna ko na Aga hai| Asakti se jo mudata hai. ___ na gavaM phA anurAga hai / / . 2. choTe - bar3e hara jIva ko, samatA kI AMkhoM se lakhe / mahApuruSa vaha saMsAra phA, sAmAnya jovana se pare / / 3. hara nayana ma nara jagata pA, usapho nahIM pahanAnatA / * mahApaura ne pa. supacana, priya ziva natama se pahA / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45. gAthA artha 90 lAbhAlAbhe suhe dukkhe jIvie maraNe tahA / samo nindApasaMsAsu tahA mANAvamANao utta0 a0 19 gA0 91 mahApuruSa lAbha-hAni, sukha-dukha, jIvana-maraNa, nindA, prazaMsA aura mAnApamAna Adi pratyeka sthiti meM samabhAva rakhatA hai / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. 7 4. 91 meM kabhI, samabhAva jo khotA nahIM / lAbha - hAni sukha meM kabhI ha~se nahIM, dukha meM kabhI rotA nahIM || kSaNika jIvana kA kabhI bhI, moha jo karatA nahIM. mRtyu ho sanmukha khar3I para, mana meM jo DaratA nahIM || chupTa pho nindA jite, Aphula banA sakatI nahIM / sujana pho zraddhAJjali, jina ko lubhA sakatI nahIM / mAna pA phara bhI kabhI, jo mAna meM AtA nahIM / sanmAna mila jAne pe jo, abhimAna meM AtA nahIM || mahApuraSa yaha samabhAva pA mama kamI nahIM mUlatA | mahAvIra ne yaha sucana priya ziSya gautama ne kahA / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46. gAyA imaM ca me atthi imaM ca natthi imaM ca me kiccaM imaM akiccN| taM evamevaM lAlappamANaM harA haraMti tti kahaM pamAo // utta0 a0 14 gA0 15 artha ____'yaha merA hai' aura 'yaha merA nahIM hai / ' 'yaha maiM ne kara liyA hai 'aura' yaha abhI nahIM kiyA' isa prakAra saMkalpa-vikalpa karane vAle manuSya ke AyuSya ko kAla rUpI cora haraNa karate rahate haiN| are jIva ! phira tU kyoM pramAda meM par3A hai ? Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 'yaha hai merA' 'vaha merA' nahIM, mUrkha nara yaha kahatA hai / 'yaha ho cukA hai' yaha hai karanA, saMkalpa nadI meM bahatA hai| 2. aise nara ke jIvana dhana ko, kAla - cora hara le jAtA / re ajJAnI ! suna jina vANI, kyoM pramAda nahIM tajatA // 3. phAla ke Age yaha jIvana, hai. sadA ho hAratA / mahAvIra ne yaha suvacana, priya ziSya mAtama se pahA / / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47. gAyA vitteNa tANaM na labhe pamatte imammi loe aduvA paratthA / dIvappaNaTThe va anaMta sohe neyAjyaM daTThamaTTha seva // artha utta0 a0 4 gA0 5 pApI puruSa isa loka meM tathA paraloka meM kahIM bhI dhana ke bala para apane karmoM ke phala me nahIM baca sakatA / ananta moha ke kAraNa prANI kA jJAna dIpa bujha jAtA hai / vaha nyAya mArga ko dekhatA huA bhI na dekhate hue ko taraha kAma karatA hai / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. dhana se kabhI bhI pApa-phala se, vANa ho sakatA nahIM / isa loka meM paraloka meM, . phalyANa ho sakatA nahIM / / 2. jJAna kA dIpaka bujhe nita, moha ke saMjJAvAta meM / nyAya - patha se dikhe, phira moha ko phAlo rAta meM / / . . 3. dhana kA bharomA na karo, Tho hai jaga kI sampadA / * mahAvIra ne pa. sadanana. priya sippa nItA se pahA / / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48. gAthA na tassa dukkhaM vibhayanti nAio na mittavaggA na suyA na bandhavA / ekko sayaM paccaNuhoi dukkhaM kattArameva aNujAi kammaM / utta0 a0 13 gA0 23 artha jIva ke dukha meM usake sambandhI hissA nahIM baTAte / mitra varga, putra tathA anya bhAI vAndhava kucha bhI sahAyatA nahIM kara sakate / yaha jIva akelA hI apane karmoM kA bhoga karatA hai kyoM ki niyama hai ki kartA ke pIche hI karma jAtA hai| Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (?) 1. pUrva pharma ke doSa se, jaba jIva ko dukha gheratA hai / apanA koI banatA nahIM, ___hara mitra AMkheM pheratA hai / / 2. apanA sagA parivAra, nija ko chor3a detA hai / ____neha ke sUtra palaka meM, tor3a detA hai / 3. svaya ho yaha AtmA, hai dukha sArA bhogatA / saMga jAtA hai karma, yaha jIva ko nahIM chor3atA / / 4. niThara hai jaga meM karma, pahana phare dilgula pnaa| mahAvIra ne yaha mukyana, priya ziva gautama se pahA / / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49. gAthA asaMkhayaM jIviya mA pamAyae ___ jarovaNIyassa hu natthi tANaM / evaM vijANAhi jaNe pamatte kiNNu vihiMsA ajayA gahinti / / THI utta0 a0 4 gA0 1 artha jIvana kA sUtra eka vAra TUTa jAne para phira jar3atA nhiiN| bur3hApA Ane para koI rakSaka nahIM hogaa| jo pApI haiM, hiMsA meM rata haiM aura saMyama se hona haiM, ve anta meM kisa kI zaraNa lege? Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. java Ayu kI zAkhA se, yaha jIvana puSpa jharatA hai / na koI vizva kA vijJAna, use phira jor3a sakatA hai| 2. tere unmatta yauvana ko, bur3hApA jaba davAyegA / tujhaM isa pharma phala se, phona phira Akara bacAyegA / 3 he pramAda ke rAhI ! tU, jIpana - jJAna paMse paayegaa?| hisA, asaMyama, pApa se, tU prANa phaMse pAyegA / 4. dharma kA mArga pakaDa, aura choTa mAgaM pApa kA / * mahAdora ne yaha supacana, priya mira gautama se pahA // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50. gAthA tassesa maggo guruviddhasevA vivajjaNA bAlajaNassa duuraa| sajjhAyaegaMta nisevaNA ya suttattha saMcitaNayA dhiI y|| utta0 a0 32 gA0 3 artha guru aura vRddha janoM kI sevA, ajJAnI logoM kI saMgati kA parityAga, dharma zAstroM kA svAdhyAya, ekAnta-sthAna meM vAsa, sUtra tathA usakA artha cintanaarthAt Atma-cintana aura dhairya-yAnI pratikUla sthiti meM samabhAva rakhanA, yahI vastutaH mokSa-arthAt zAnti kA mArga hai| Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 1. guru jana pho, vRddha ko, sevA bajAnA cAhiye / sAdhakA puruSa ko bAla jana se dUra jAnA cAhiye / 2 svAdhyAya ke pharane meM, apanA mana lagAnA cAhiye / ekAnta meM raha phara, . dukha se trANa pAnA cAhiye / 3 sUtra ko aura nartha ko, dila meM biThAnA cAhiye / pratikUlatA yadi ho to phira, dhIraja dikhAnA cAhiye / 8. dhyAna meM rakhanA sadA, mArga vahI hai mokSa tAra * mahAvIra ne ta mudacana, Ei gaMtana se pahA / / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51. gAthA suttesu yAvI paDibuddhajIvI na vIsase paMDie Asupanne / ghorA muhuttA abalaM sarIraM bhAraMDapakkhIva care'ppamatte // utta0 a0 4 gA0 6 artha moha nidrA meM soye hue logoM ke bIca buddhimAnapaMDita puruSa nazvara jagata kA kabhI bhI vizvAsa na kre| kAla bar3A bhayaMkara hai| zarIra nirbala hai / arthAt kAla kA mukAbalA vaha nahIM kara sakatA / aisA samajha kara jAnI puruSa bhAraMDa pakSI kI taraha apramatta-arthAt duniyA meM sadaiva jAgrata ho kara rahe--kabhI bhI apane AtmA aura usake vizuddha sat dharma ko bhUle nhiiN| Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 1. haiM jagata ke prANI sabhI, moha nIMda meM soye hue| haiM bhoga ke nazvara sukhoM meM, bhAna nija khoye hue // 2. jagata ke jhUTha vibhava ko, Aza na paMDita phare / ___ya raheMge saMga yaha. vizvAsa na paMDita kare // 1. phAla phA prahAra niyaMla, tana kabhI na saha skegaa| phAla kI Andho meM, jIvana-dIpa na yaha raha saphegA / / 4 pramatta ho phara na kabhI, saMsAra meM jJAnI rahe / bhAraMTa pakSI ko taraha. nita sAvadhAnI se rahe / 5. jIva yA nA nahI. saMsAra meM pramAda nA ! * mahAvIra ne yaha surakSana, nira gautama hA // Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .104 52. gAyA uDDhaM ahe ya tiriyaM je kei tasathAvarA / savvattha viraI vijjA saMti nivvANamAhiyaM // sU0 dhru0 1 a0 11 gA0 11 artha Urdhvaloka, adholoka aura tiryag loka ina tIna lokoM meM jitane bhI trasa aura sthAvara jIva haiN| una ke atipAta se nivRtta ho jAnA caahiye| vaira kI upazAnti ko hI nirvANa kahA gayA hai| Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) 105 1. UcaM, adhaH aura mayaM loka, yaha lokatraya hai puruSAkAra / ananta, anAdi aura zAzvata, caudaha rAjU kA vistAra / / 2. jitane bhI haiM jova pharma saMga, isI loka meM rahate haiM / kabhI na hisA phare kisI ko, dharma sUtra saba kahate haiM / / 3. vara se nivRtta honA. dukha kA avasAna hai| isa loka meM paraloka meM, ipha zAnti ho nirvANa hai / / 1. na pare apaharaNa jaga meM. jIpa . priya prAna paa| mahAbora meM yaha mudacana, priya mipya gausama se kahA // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53. gAyA artha 106 apucchio na bhAsejjA bhAsamANassa aMtarA / piTThimaMsaM na khAijjA mAyAmosaM vivajjae // daza0 a0 8 gA0 47 sAdhaka binA pUche nahIM bole / bAteM karate hue logoM ke bIca jA kara nahIM bole / pITha pIche kisI ko nindA na kare / kapaTa- yukta vANI na bole / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 1. pUche binA apanI sammati, na kisI ko boliye / do janoM ke bIca jAphara, __ vyayaM na muMha kholiye // 2. dUra jA para bhI kisI kI, na phabhI nindA phare / sarala hRdaya se rahe, na chala - phapaTa mana meM ghare / .. ina cAra bAtoM meM chipI, jIvana ko sacco saphalatA / mahAvIra ne yaha supacana, priya ziSya gautama se pahA / / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54. gAthA jarA jAva na pIDei vAhI jAva na vddddhii| jAvidiyA na hAyaMti . tAva dhasmaM samAyare // daza0 a0 8 gA0 36 artha jaba taka bur3hApA nahIM aataa| roga jaba taka bar3ha kara jIvana ko ghera nahIM lete aura indriyoM kI zakti jaba taka kSINa nahIM ho jAtI, taba taka dharma kA AcaraNa kara lenA cAhie-arthAt maraNAsanna hone para kucha bhI sukRta nahIM hogaa| Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 1. isa tana ke yauvana-rUpa para, java taka buDhApA na car3he / isa svasya-sundara deha meM, jaba taka vyAdhi na bddh'e| 2. indriyoM ko zakti bhI, yaha hIna na jaba taka ghane / tava talapha cAhiye puruSa ko, dharma kA sAdhana pare / 3 kara modana eka chaH :. jAdhiorA vA / mahAvIra me para suzAsana, mi lipa nAmamA .. * Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55. gAyA ayaM 110 jA jA baccai rayaNI na sA paDiniyattaI / dhammaM ca kuNamANassa saphalA janti rAio || utta0 a0 14 gA0 25 jo jo rAtriyA~ bIta jAtI haiM, ve phira lauTa kara vApisa nahIM AtIM / dharma karane vAle vyakti kI rAtriyA~ sadA saphala hotI haiM / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. Akara rAta jIvana meM, jo Age hai nikala jaatii| namakSa lo, soca lo dila meM, nahIM vaha lauTa kara Ato / / 2. jIvana ko mauna rAtoM meM, jo prANI dhanaM kara legaa| saphalatA ke madu amI se, yaha jIvana-pAlaza bhara legaa| isa durgA mAmaya kAma me, jo bane jalyo vA ! * mAra meM vara musA, lipa natama tA / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 56. gAthA jarAmaraNa vegeNaM vujjhamANANa paanninnN| dhammo dovo paiTThA ya gaI saraNamuttamaM // utta0 a0 23 gA0 68 artha saMsAra rUpI samudra ke jarA aura maraNa rUpI pravAha meM bahate hue prANI ke liye dharma hI eka mAtra dvIpa hai| AdhAra aura uttama zaraNa hai| Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. saMsAra sAgara meM jarA aura eraNa kA pravAha cale / pharma ke paravaza hue, hai jova isa meM raha rahe / / 2 sasAra ko hara cIja, sAdhaka ke lie nistAra hai| ipha dharma ho hai hopa, uttama zaraNa va AdhAra hai / / 6. pUrate prANo pho jaga meM, / mahArA dharma haa| mahAyora meM pAcana, priya miTa pahA :! Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 57. gAyA tavoguNapahANassa ujjumai khaMti saMjamarayassa / parIsahe jiNantasta sulahA sugaI tArisagassa // daza0 a0 4 gA0 27 artha jo sAdhaka tapagaNa meM pradhAna hai-arthAt ghora tapasyA karatA hai| jisakA hRdaya sarala hai, jo kSamA aura indriya-saMyama meM sadA lIna rahatA hai / jo jIvana meM Ae hue pratyeka kaSTa ko samabhAva pUrvaka sahana karatA hai| aise sAdhaka ke lie sugati-arthAt mokSa ati mulabha hai| Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. jo sAdhaka apane jIvana meM, nita ghora tapasyA karatA hai / jo kSamA, saralatA saMyama ke, uttama-patha para paga gharatA hai / / 2 jo jIvana meM parya - bala se hara epha parisaha mahatA hai / nita samatA rasa meM lona rahe, na upha taphA ma pAhatA hai| 3. para na maTape. maya-sAgara meM, gara gali usase mulamA / * mAcora ne para gupacana, dhi frre kama meM patA // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 58. gAyA na vA labhejjA niuNaM sahAyaM __ guNAhiyaM vA guNao samaM vaa| ego vi pAvAiM vivajjayaMto viharejz2a kAmesu asjjmaanno|| utta0 a0 32 gA0 5 artha yadi kisI ko apane se adhika yA samAna guNa vAlA yogya sahayogI na mile to vaha apane Apa ko pApoM se dUra rakhatA haA aura bhogoM ke prati anAsakta rahatA huA ekAkI hI vicaraNa kare kintu apane me hIna gaNa vAle kI saMgati kadApi na kare / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ?. 117 yadi na mile jo guNa meM ho, U~cA car3hA jJAna meM aura carita Age bar3hA 4 huA / meM, 2. apane samAna guNa kA bhI, sAthI jo na saMyama supaya kA vaha pathika, iphalA ho phira cale "1 huA / 3. dUra raha kara pApa se, sanabhAva me para bhUlakara bhI noca ko, saMgati yaha na pare // mahAvha mile | vicare / asaMyamI ai naMga he.. tuma dUra ho rahA sadA / pacana, priya divya nItama me Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59. gAyA artha 118 je ya kante pie bhoe laddhe vi piTThIkuvvai / sAhINe cayai bhoe se hu cAi tti buccai // para bhI una se muMha viSayoM ko bhI nahIM tyAgI kahA jAtA hai / daza0 a0 2 gA0 3 jo priya aura kamanIya bhogoM ke upalabdha hone mor3a letA hai aura jo hastagata bhogatA / vastutaH vahI saccA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ d 119 jo priya bhogoM se sadA ho, pITha mor3a phara prApta bhogoM para kabhI jo, rahe / AMkha taka bho na ghare || saMsAra meM yaha puruSa hI, tyAgI pahA jAtA // mahAvIra ne yaha supacana. vizva gItama ne kahA || Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60. gAthA na taM arI kaMThachittA karei ___jaM se kare appaNiyA durappA / se nAhiI maccumuhaM tu patte pacchANutAveNa dayAvihUNo // utta0 a0 20 gA0 48 artha durAcAra meM anurakta prANI jitanA aniSTa karatA hai utanA ahita to galA kATane vAlA zatru bhI nahIM karatA / aisA nirdayI manuSya mRtyu ke Ane para avazya apane duSkRta ko samajha kara pazcAtApa kregaa| Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 1. isa jIvana kA ghAtapha zatru pha.pTa nahIM itanA detA / durAcAra se anurakta nara, hai jitanA dukha bar3hA letA / / 2. isa jIvana kA anta samakSa lo , eka janma kI hAni hai / para dupTAtmA kA jIvana to, janma-maraNa ko khAni hai / / 3. dayAhIna nara pApa pharma se, yadi dAja na jAegA / mRtyu-nasa meM par3A halA yaha, mira dhuna dhuna paDatAegA / / 4. durAcAra kA umara lopa meM, * mAdora ne para gupayana, ki gautama se pahA ] Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 61. gAyA eyaM khu nANiNo sAraM jaMna hiMsai kiMcaNa / ahiMsA samayaM caiva eyAvantaM vijANiyA // sU0 20 1 a0 11 gA0 10 artha jJAniyoM ke upadeza kA yahI sAra hai ki kisI bhI prANI kI hiMsA na kare / ahiMsA hI zAstrasammata dharma hai| bana itanA mAtra hI vijJAna hai| Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. na phare hisA kisI kI, jJAna kA yahI sAra hai / hiMsA karma meM rata manuSya phA, jAna saba nissAra hai / / 6. vizva he nikhila dharmoM meM, ___ ahiMsA ho pradhAna hai ! ahiMsA kA AviSkAra ho, mukha-maya vijJAna hai / 3. saMsAra ke hara maM ko. mahilA mAmA ! * mahAvIra le ra supacaNa, dinAMkamA: Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 62. gAthA dumapattae paMDuyae jahA nivaDai rAigaNANa acce| evaM maNuyANa jIviyaM samayaM goyasa! mA palAyae / utta0 a0 10 gA0 1 artha dina va rAtri ke anukrama se jaise vRkSa ke patte pIle ho kara jhar3a jAte haiM / aise hI yaha manuSya janma eka dina Ayapya kI zAkhA se gira jAtA hai| isalie he gautama ! kSaNa mAtra kA bhI pramAda karanA ucita nhiiN| Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. taruvara ke hare bhare patte, kyA adabhuta zobhA pAte haiM ! ve phAla cakra se bandhe hue, pole ho phara gira jAte haiM / / 2. AyuSya karma kI zAkhA se, yaha jIvana bhI gira jAtA hai / ananta kAla ke bAda phahIM, phira mAnava bhava meM sAtA hai / 3 isa suavasara pho pA pharake, na vyartha ise varavAda kro| amara sAdhanA ke sAdhaka ! he gautama ! mata pramAda pharo ! prasAda 4. pramAda ho to mUla hai, isa jIva ke mada kA kA! * mahAdora ne yaha sucana. priya ziva gautama se pahA / / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63. gAthA kusagge jaha obiMdue ___ thodaM ciThThai lNbmaanne| evaM maNuyANa jIviyaM samayaM goyama! mA pamAyae / utta0 a0 10 gA02 artha jaise kuzAgra bhAga para laTakate hae osa ke vindu alpa jIvI hI hote haiN| aise yaha mAnava jIvana bhI kSaNanaMgura hai| ataH gautama ! samaya mAtra kA bhI pramAda mata kara / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 2, jo osaraNa nama se gire, ve kuzA saMka meM Thahara gaye / java lagA ravi kA tApa unheM, ve sihara uThe aura vikhara gaye / / 2 yaha naravara jIvana mAnava kA bhI, pala bhara meM miTa jAtA hai| ananta kAla ke bAda vahIM, phira mAnava bhava meM AtA hai / / 3. isa durlama jIvana ko pA pAra naeM ise baravAda p.te| mAtma - zAnti ke sAdhakaH, hai gautama ! mata pramAda ete / / .. pramAda cA : vipada pAra, ma, nidrA vipadA / cie for : Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64. gAthA jaNavaya sammaya ThavaNA nAma rUbe paDuccesacca ya / vavahAra bhAva yoge dasame ovasma sacce ya / prajJApanA sUtra bhASA-pada artha satya dasa prakAra kA hotA hai janapada, sammata, sthApanA, nAma, rUpa, pratIta, vyavahAra, mAva, yoga aura upamA satya / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 1. satya ke nAnAtva kA, hai apekSAvAda AdhAra / sthAdvAda anvaya kare, mile satya sAphAra / / 2. janapada, sammata, sthApanA, nAma, rUpa vyavahAra / bhApa, yoga, upamA, pratIta, satya phe dasa prakAra / / 3. satya gAyata ee.., para rapa gAnA dhAratA / * mahAvIra meM pA gupacana, hida minatama me rahA / / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 gAthA kohe mANe mAyA lobhe pejje taheva dose ya / hAse bhae akkhAiya uvaghAe nissiyA dsmaa|| pra0 sASA pada artha krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, Dhepa, hasya, bhaya, kalpita vacana (vyAkhyA) tathA upaghAta-hiMsA ke nimitta se jisa bhASA kA prayoga kiyA jAe vaha satya pratIta hone para bhI asatya ho kahI jAtI hai| Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 1. phrodhI nara, abhimAno ke. na vacana yayArya hote haiM / ina para jo vizvAsa kare, ve AMkheM bhara - mara rote haiM / 2. phapaTI nara aura lobhI ke, na nikaTa satya bhI mAtA hai / jo nara ina para vizvAsa kare, yaha jIvana bhara duHpa pAtA hai / / 3. jahAM rAga dveSa phA zAsana ho, yahAM satya phabhI na bAta kare / aise logoM ke vacanoM para, na suna pAnI vizvAsa kare / / 4. jo vacana hAsya meM yaha jAye, yA maya phA jisa meM pAsa rahe / ina cacala dula vacanoM meM, na phamo satya - nuvAsa rahe / / 5. jo pacana palpanA se nikale, ho jisameM hiMsA mAda marA / aise pacanoM ko mAgama ne. nahIM rabho bhI satya rahA / / 1. jo hitamaya ho, maMgalamaya ho. yahI pacana haimanya sadA / * bhAdaura meM raha sudAna, dira gira gautana se kahA !! Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66. gAyA artha 132 khettaM vatthaM hiraNNaM ca puttadAraM ca bandhavA / caittA NaM imaM dehaM gantavvamavasassa me / / : utta0 a0 19 gA0 17 pratyeka manuSya ko yaha cintana avazya karanA cAhiye ki mujhe eka dina bhUmi, ghara, sonA-cA~dI, putra, strI, sage-samvandhI yahA~ taka ki isa zarIra taka ko bhI chor3akara isa duniyA se avazya jAnA par3egA / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 socanA cAhiye manuja pho. eka dina vaha jAyagA / yaha bhavana aura kheta, upavana, Y phAma na kucha AegA // 2. svarNa cAndI ke vipula, bhaNDAra saba raha jAyeMge putra, nArI, mAI bAndhava, vATa phara savaM khAyeMge || 2. raha jAyeMge vasa, yaha terA yaha zava jalAne ke lie / raha jAyegA tU ho pelA, dukha uThAne ke lie // svayaM hI nara ! pAva pA I nabhari para uThA / mahAvIra ne suna dina me // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 67. gAyA .. suvaNNa ruppassa ya pavvayA bhave siyA hu kelAsasamA asaMkhayA / narassa luddhassa na tehi kiMci icchA hu AgAsasamA annNtiyaa| . utta0 a0 9 gA0 48 artha sone aura cAMdI ke kailAza ke samAna asaMkhya parvata bhI yadi kisI ke pAsa ho jAye to bhI lobhI manuSya ke lie ve kucha bhI nahIM kyoMki icchA AkAza kI taraha ananta hotI hai| Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, lobhI manuSya ko jagata meM bho, sukha kabhI milatA nahIM / mana ke sarovara meM phamala, santoSa kA khilatA nahIM / / 2. sthaNaM ke aura rajata ke, phalAza jisake pAsa hai / lobha ke koTe ve phira bhI, yAsanA ke dAsa hai // 3 ananta nabha kA Dora jaise, phoI pA sakatA nahIM / mAnapa ho ichA phA bho. aise anta lA sapatA nahIM / / :, lobha ho to zapa :, saMsAra meM hara pAra hA: * mAra meM yaha muenana niya zida nautama parA Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68. gAyA teNe jahA saMdhi mahe gahIe ___ sakammaNA kiccai paavkaarii| evaM payA pecca ihaM ca loe kaDANa kammANa na mukkha asthi / / utta0 a0 4 gA03 jaise cora seMdha ke mukha para hI pakar3A jAne para apane pApakarma se dukha uThAtA hai aise hI pApI jIva isa loka tathA paraloka meM apane karmoM kA phala bhogatA hai| kRta karma ko bhoge vinA jIva kA chuTakArA nahIM hotaa| Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) 1 ? 137 sandhi mukha kA cora apane ko chupA sakatA nahIM, duSkarma ke pariNAma se nija ko bacA sakatA nahIM || ajJAna meM pApI nahIM hai, ko chor3atA / pApa - papa isa loka meM paraloka meM. yaha pApa kA phala bhogatA / isa jIva kI mukti nahIM, moge binA phala pharma kA 1 mahAvIra ne yaha sucana manase hA // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69. gAyA . sarIramAhu nAvatti jovo vuccai naavio| saMsAro aNNavo vutto jaM taraMti mahesiNo // utta0 a0 23 gA0 73 artha zarIra ko 'nAvA' aura jIva ko nAvika' kahA gayA hai| isa saMsAra ko samudra kahA hai| ise kevala maharSi puruSa hI pAra kara sakate haiN| . Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. saMsAra hai sAgara to, tana naukA samAna hai / jo jIva hai nAyika banA, kitanA mahAna hai !! 2 jo hai maharSi puraSa vaha, usa pAra jAtA hai / mokSa ke tauroM pe yaha, Ananda pAtA hai| 3. isa mAya po saMsAra hai, na moha - saMpara meM sa sNsaa| * mApIra meM para apacana, hira nauzana meM pA ! Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70. gAthA ... . ... tavo joI jIvo joiThANaM __ jogA suyA sarIraM kaarisNg| kammehA saMjamajogasaMtI homaM huNAmi isiNaM pasatthaM // . uttahI . utta0 ma0 12 gA0 44 .... artha ___ tapa agni hai aura yaha jIva agni-kuNDa hai / mana vacana tathA kAyA kA yoga hI juva hai| yaha zarIra kAripAMga-yajJa kI sAmagrI hai| karma hI Indhana hai / saMyama ho zAnti pATha hai| jile RSiyoM ne prazasta kahA hai| aime homa se meM yajJa kA anuSThAna karatA huuN| Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 1. isa jIva agni - kuNDa meM, tU tapa ko agni le jalA / isa mana, bacana va phAyA ke, triyoga ko tU lava banA / / . isa zarIra * phAriyAMga meM, tU pa.rma - Indhana pho jalA / saMyama ke zAMti - pATha se, tU AtmA ko zuddha banA / / 3. ka. pApa vapana diyA, jigara meM jaam-paasaa| * mahAvIra ne paha, muyayana, dilita na pahA / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71. gAyA dhamme harae bambhe santititthe aNAvile attapasannalese / jahi siNAo vimalo visuddho susIibhUo pajahAmi dosaM // . utta0 a0 12 gA0 46 arya dharma rUpI jalAzaya hai / brahmacarya zAnti tIrtha hai / kAluSya rahita AtmA prasanna lezyA hai| aise jalAzaya meM snAna karane se AtmA nirmala aura vizuddha ho jAtA hai| isa taraha meM atyanta zItala ho kara kapAya Adi doSoM kA parityAga karatA hai| Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 2. dharma hai merA sarovara, brahmacarya zAnti ghATa hai / doSa rahita jIva meM, zubha bhAva hI samrAT hai / / 2 isa jalAzaya meM nahA kara, AtmA nirmala huA / meM parama zItala ho gayA, jara dUra saya phAlimala huA / 3. pamaM ai to saroghara meM honU nigadina nahA / rilida tase paa|| Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72. gAyA 144 bhAvaNA joga suddhappA jale gAvA va AhiyA / nAvA va tIra sampannA artha 1 savva dukkhA tiuTTai // su0 zru0 1 a0 15 10 5 jaise naukA kinAre para pahu~ca kara pratyeka saMkaTa se pAra ho jAtI hai aise hI sAdhaka jisakI AtmA bhAvanA yoga se zuddha hotI haiM, vaha saba karmoM se mukta hokara dukhoM se rahita ho jAtA hai / Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145. 1. bhAvanA - yoga se yaha mAtmA, guddhi ko pAtA hai| isa saMsAra sAgara kI, yahI naukA phahAtA hai !! 2. phinAre se lagI nAvA, vipada re. pAra jAtI hai| nahIM tuphAna ke na bhaMvara phe, capakAra : meM: bAto hai / 3. mokSa ke taura para yaha. AtmA mAnanda pAtA hai / nahIM phira guru pa. va dura yo. pAcana meM AtA: // 4. pAsa jitana ho: jAma * mApanA meM banA / mahApaura ne daha mupasana. Fi frre natara se patA * Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jitane varSa vIra prabhu ke, isa dharatI para caraNa rhe| mahAvIra kI vANI se, maiMne utane ho sUkta kahe / / Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAribhASika tathA kaThina zabdoM ke artha nirjarA-karmoM kA jIva ne alaga ho jaanaa| akAma paravagatA meM binA icchA ke nirjarA / kaSTa sahane se hone vAlA karmo kA dhaya / durjaya=jise jItanA kaThina ho / gumaTa yodhaa| dedIpyamAna-prakApamAna / zrutanAnagAlna kA mAna / asambaddha pralApI= vinA sira para kI bAteM karane vaalaa| pramAda= viSaya, kapAya, nidrA, mada, tathA vikathA ko pramAda kahate haiN| kapAya = modha, mAna, kapaTa tathA lobha ko kapAya pAhate haiN| vikAvA--kAma-krodha tathA moha ko bar3hAne vAlI bAteM karanA hI vikayA hai| lolapI gogoM nayA ranoM meM Agamana vyagina / bhrp-bn| nAra pakSI : eka mAlI jima ke konana / jaanii| Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 hastagataprApta / zAstrasammata-zAstra dvArA mAnA huaa| kuzAgra-kuzA kA agra bhAga / kSaNabhaMgura zIghra naSTa hone vaalaa| upghaat-hiNsaa| asajIva-ve jIva jina kA dukha sukha vyakta hotA hai| dvIndriya jIvoM se lekara paMcendriya jIvoM taka sava jIva yasa kahalAte haiN| ye sava jIva hilate-calate hue najara Ate haiN| sthAvarajIva=ve jIva jinakA dukha-sukha avyakta hotA hai| pRthivI, jala, agni, vAyu tathA vanaspati ye saba jIva sthAvara kahe jAte haiN| ye hilate calate hue dRSTigocara nahIM hote| cIvara vastra / saMghATikA goddd'ii| udbhUta = kaTa / zuH =ujjavala / dRSTa=dekhA huaa| primit-thodd'aa| asandigdha-sandeha rahita / anubhUtaanubhava meM AyA huA / vAcAlatA=adhika bolnaa| udvignakAraka-mana ko vyAkulatA dene vAlA / javaM loka-Upara kA loka-svarga / tivaMga loka mayaM loka / madhyaloka / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asaMvibhAgI=cIja ko na bAMTane vAlA / aprItikara apriya / valkala=vRkSa kI chAla / mamatA saba para namabhAva rakhanA / AyuSya =Ayu / adholoka nIce kA loka-naraka Adi / aniSTha-ahita / janapada satya --pratyaMgA dega kI mAnya bhASA meM bolnaa| sammata =jo zabda jisa artha meM prayukta hotA hai use usI tanha mAnya gara meM bolnaa| cApanA - kinI bhI bastu yA vyakti kI Arati Adi ko unI kapa meM pahanA / nAma :- gA rahita hone para bhI kinI pantu va vyakti ko una nAma se pukAranA / pa. bAjArapayA vepa ko deya para uge ne hI pahanA / pratInaH kinI pAyA vyakti ko apekSA ne alaga Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 vaitaraNI nadI-naraka kI eka ndii| (eka paurANika nadI pRthvI aura yamaloka ke bIca meM vahatI hai / jisa kA jala garama hai| pApI isameM bahuta dinoM taka dukha bhoga karate haiN|) kAmadhenu svarga kI eka gAya / nandanavana=indra kA udyAna / shtthtaa-dusstttaa| pribhrmnn=ghuumnaa| vijetA-jItane vaalaa| kAripaMga yajJa kI saamaagrii| jlaashy-taalaav| prasanna lezyA=mana kA zubha bhAva / Page #195 -------------------------------------------------------------------------- Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Bu Bu Shi %%%%%%%%%%555555555Yu Fen Yu Gong n1Fen Dao Ren : . $55555555555555555555555555 Ting Ting Ting Ting Ting Ting Ting Ting Ting Ting Ting Ting Ting Ting 555544444] . . - -- fre orieeeeee5 % %%% %%%% % %%%9) Page #197 -------------------------------------------------------------------------- _