Book Title: Ayurvedna Anubhut Prayogo Part 01
Author(s): Kantisagar
Publisher: Balabhai Lalabhai Makwana
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034348/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "aho zrutajJAna" graMtha jIrNoddhAra 83 AyurvedanA anubhUta prayogo bhAga-1 : dravyasahAyaka : zrI tapAgacchAdhirAja pa.pU. AcArya deva zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA samudAyavartinI AdyapravartinIratnA pUjya sAdhvIjI zrI jayAzrIjI ma.sA.nA tapasvI ziSyaratnA pUjya sAdhvIjI zrI pUrNaprabhAzrIjI ma.sA. pU. vidUSI sAdhvIvaryA zrI haMsaprabhAzrIjI ma.sA.nI preraNAthI zA. laherIbena vanecaMdajI upAzrayamAM thayela jJAnadravyanI upajamAMthI saprema... ha. prabhAbena jagadIzabhAI zAha : saMyojaka : zAha bAbulAla saremala beDAvALA zrI AzApUraNapArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra zA. vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-380005 (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 (rahe.) 27505720 saMvata 2066 I.sa. 2010 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra pRSTha ___84 ___810 010 011 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2065 (I. 2009) seTa naM.-1 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| kramAMka pustakanuM nAma tA-TI515Ara-saMpaES | 001 | zrI naMdIsUtra avacUrI | pU. vikramasUrijI ma.sA. 238 | 002 | zrI uttarAdhyayana sUtra cUrNI | pU. jinadAsagaNi cUrNIkAra 286 003 zrI arhadgItA-bhagavadgItA pa. meghavijayajI gaNi ma.sA. 004 | zrI arhaccUDAmaNi sArasaTIkaH pU. bhadrabAhusvAmI ma.sA. | 005 | zrI yUkti prakAzasUtraM pU. padmasAgarajI gaNi ma.sA. | 006 | zrI mAnatuGgazAstram | pU. mAnatuMgavijayajI ma.sA. | 007 | aparAjitapRcchA zrI bI. bhaTTAcArya 008 zilpa smRti vAstu vidyAyAm zrI naMdalAla cunilAla somapurA 850 | 009 | zilparatnam bhAga-1 zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI 322 zilparatnam bhAga-2 zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI 280 prAsAdatilaka zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 162 | 012 | kAzyazilpam zrI vinAyaka gaNeza ApaTe 302 prAsAdamajarI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 156 014 | rAjavallabha yAne zilpazAstra zrI nArAyaNa bhAratI goMsAI 352 | zilpadIpaka zrI gaMgAdharajI praNIta 120 | vAstusAra zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI dIpArNava uttarArdha zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 110 jinaprAsAda mArtaNDa zrI naMdalAla cunIlAla somapurA 498 | jaina graMthAvalI zrI jaina zvetAmbara konphransa 502 | hIrakalaza jaina jyotiSa zrI himatarAma mahAzaMkara jAnI 021 nyAyapravezaH bhAga-1 zrI AnaMdazaMkara bI. dhruva 022 | dIpArNava pUrvArdha zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 023 anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-1 pU. municaMdrasUrijI ma.sA. 452 024 | anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-2 zrI eca. Ara. kApaDIA 500 025 | prAkRta vyAkaraNa bhASAMtara saha zrI becaradAsa jIvarAja dozI 454 026 | tattpopaplavasiMhaH | zrI jayarAzI bhaTTa, bI. bhaTTAcArya 188 | 027 | zaktivAdAdarzaH | zrI sudarzanAcArya zAstrI 214 | kSIrArNava zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 414 029 | vedhavAstu prabhAkara zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI ___192 013 454 226 640 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 824 288 30 | zinjaratnAkara prAsAda maMDana zrI siddhahema bRhadavRtti bRhannyAsa adhyAya-1 | zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya-2 zrI siddhahema bRhavRtti bRhannyAsa adhyAya-3 zrI narmadAzaMkara zAstrI | paM. bhagavAnadAsa jaina pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. bhAvasUrinI ma.sA. 520 034 (). pU. bhAvasUri ma.sA. zrI siddhahema bRhavRtti bRhannyAsa adhyAya-3 (2) 324 302 196 039. 190 040 | tilaka 202 480 228 60 044 218 036. | zrI siddhahema bRhavRtti bRhannyAsa adhyAya-5 037 vAstunighaMTu 038 | tilakamannarI bhAga-1 tilakamagnarI bhAga-2 tilakamajharI bhAga-3 sakhasandhAna mahAkAvyam saptabhaphImimAMsA nyAyAvatAra vyutpattivAda guDhArthatattvaloka sAmAnya niryukti guDhArthatattvAloka 046 saptabhInayapradIpa bAlabodhinIvivRttiH vyutpattivAda zAstrArthakalA TIkA nayopadeza bhAga-1 taraSiNIkaraNI nayopadeza bhAga-2 tarakiNItaraNI nyAyasamuccaya cAdyArthaprakAzaH dina zuddhi prakaraNa 053 bRhad dhAraNA yaMtra 05 | jyotirmahodaya pU. bhAvasUrinI ma.sA. pU. bhAvasUrina ma.sA. prabhAzaMkara oghaDabhAI somapurA pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. vijayaamRtasUrizvarajI pU. paM. zivAnandavijayajI satiSacaMdra vidyAbhUSaNa zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) pU. lAvaNyasUrijI. zrIveNImAdhava zAstrI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. darzanavijayajI pU. darzanavijayajI sa. pU. akSayavijayajI 045 190 138 296 (04) 210 274 286 216 532 113 112 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAna bhaMDAra bhASA | 218. | 164 saMyojaka - bAbulAla saremala zAha zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIzana sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, mahAvAha-04. (mo.) 8427585804 (yo) 2213 2543 (5-mela) ahoshrut.bs@gmail.com maho zrutajJAnamajtha ddhiAra - saMvata 2075 (5. 2010)- seTa naM-2 prAyaH jIrNa aprApya pustakone skena karAvIne DI.vI.DI. banAvI tenI yAdI. yA pustasI www.ahoshrut.org vebasAITa 52thI ugl stGirls sii zAze. krama pustakanuM nAma tA-TI8152-saMpaES pRSTha 055 | zrI siddhahema bRhavRtti bRhadanyAsa adhyAya-6 | pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. 296 056 | vividha tIrtha kalpa pa. jinavijayajI ma.sA. 160 057 lAratIya Tana bhe| saMskRti sanomana pU. pUNyavijayajI ma.sA. 058 | siddhAntalakSaNagUDhArtha tattvalokaH zrI dharmadattasUri 202 059 | vyApti paJcaka vivRtti TIkA zrI dharmadattasUri jaina saMgIta rAgamALA zrI mAMgaroLa jaina saMgIta maMDaLI | 306 061 | caturviMzatIprabandha (prabaMdha koza) | zrI rasikalAla eca. kApaDIA 062 | vyutpattivAda Adarza vyAkhyayA saMpUrNa 6 adhyAya |saM zrI sudarzanAcArya 668 063 | candraprabhA hemakaumudI saM pU. meghavijayajI gaNi 516 064| viveka vilAsa saM/. | zrI dAmodara goviMdAcArya 268 065 | paJcazatI prabodha prabaMdha | pU. mRgendravijayajI ma.sA. 456 066 | sanmatitattvasopAnam | saM pU. labdhisUrijI ma.sA. 420 06764zamAtA vahI guzanuvAha gu4. pU. hemasAgarasUrijI ma.sA. 638 068 | moharAjAparAjayam saM pU. caturavijayajI ma.sA. 192 069 | kriyAkoza saM/hiM zrI mohanalAla bAMThiyA 428 070 | kAlikAcAryakathAsaMgraha saM/. | zrI aMbAlAla premacaMda 406 071 | sAmAnyanirukti caMdrakalA kalAvilAsa TIkA | saM. zrI vAmAcaraNa bhaTTAcArya 308 072 | janmasamudrajAtaka saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina 128 meghamahodaya varSaprabodha saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina 532 on jaina sAmudrikanAM pAMca graMtho 14. zrI himmatarAma mahAzaMkara jAnI 376 060 322 073 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '075 374 238 194 192 254 260 | jaina citra kalpadruma bhAga-1 16 | jaina citra kalpadruma bhAga-2 77) saMgIta nATya rUpAvalI 13 bhAratanAM jaina tIrtho ane tenuM zilpa sthApatya 79 | zilpa cintAmaNi bhAga-1 080 | bRhad zilpa zAstra bhAga-1 081 bRhad zilpa zAstra bhAga-2 | bRhad zilpa zAstra bhAga-3 083. AyurvedanA anubhUta prayogo bhAga-1 kalyANa kAraka 085 | vinorana zora kathA ratna koza bhAga-1 kathA ratna koza bhAga-2 088 | hastasagnIvanama 238 260 guja. | | zrI sArAbhAI navAba guja. | zrI saYTmAruM navAva guja. | zrI vidyA saramA navIna guja. | zrI sArAmAruM navIna guja. | zrI manasubAna muvAmana guja. | zrI nannAtha maMvArama guja. | zrI nannAtha maMvArama guja. | zrI gagannAtha maMvArama guja. | . vantisAgaranI guja. | zrI vardhamAna parvanAtha zatrI saM./hiM zrI naMdalAla zarmA guja. | zrI levalAsa gIvarAna kozI guja. | zrI levalAsa navarIna lozI sa. pU. meniyanI saM. pU.vinayanI, pU. puNyavijayajI AcArya zrI vijayadarzanasUrijI 114 '084. 910 436 336 087 230 322 (089/ 114 endracaturvizatikA sammati tarka mahArNavAvatArikA 560 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra krama 272 240 saM. 254 282 466 342 362 134 70 316 224 612 307 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2067 (I. 2011) seTa naM.-3 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| | pustaka nAma kartA TIkAkAra bhASA saMpAdaka/prakAzaka 91 | syAdvAda ratnAkara bhAga-1 vAdidevasUrijI saM. motIlAla lAghAjI punA 92 | | syAdvAda ratnAkara bhAga-2 vAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 93 | syAdvAda ratnAkara bhAga-3 bAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 94 | | syAdvAda ratnAkara bhAga-4 bAdidevasUrijI motIlAla lAghAjI punA | syAdvAda ratnAkara bhAga-5 vAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 96 | pavitra kalpasUtra puNyavijayajI sArAbhAI navAba 97 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-1 bhojadeva | TI. gaNapati zAstrI 98 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-2 bhojadeva | TI. gaNapati zAstrI 99 | bhuvanadIpaka padmaprabhasUrijI | veMkaTeza presa 100 | gAthAsahastrI samayasuMdarajI saM. | sukhalAlajI 101 | bhAratIya prAcIna lipImAlA | gaurIzaMkara ojhA hindI | munzIrAma manohararAma 102 | zabdaratnAkara sAdhusundarajI saM. haragovindadAsa becaradAsa 103 | sabodhavANI prakAza nyAyavijayajI |sN./g / hemacaMdrAcArya jaina sabhA 104 | laghu prabaMdha saMgraha jayaMta pI. ThAkara saM. orIenTa insTITyuTa baroDA 105 | jaina stotra saMcaya-1-2-3 mANikyasAgarasUrijI saM, AgamoddhAraka sabhA 106 | sanmati tarka prakaraNa bhAga-1,2,3 siddhasena divAkara sukhalAla saMghavI 107 | sanmati tarka prakaraNa bhAga-4.5 siddhasena divAkara sukhalAla saMghavI 108 | nyAyasAra - nyAyatAtparyadIpikA satiSacaMdra vidyAbhUSaNa esiyATIka sosAyaTI 109 | jaina lekha saMgraha bhAga-1 puraNacaMdra nAhara | puraNacaMdra nAhara 110 | jaina lekha saMgraha bhAga-2 puraNacaMdra nAhara saM./hi puraNacaMdra nAhara 111 | jaina lekha saMgraha bhAga-3 puraNacaMdra nAhara saM./hi / puraNacaMdra nAhara 112 | | jaina dhAtu pratimA lekha bhAga-1 kAMtivijayajI saM./hi | jinadattasUri jJAnabhaMDAra 113 | jaina pratimA lekha saMgraha daulatasiMha loDhA saM./hi | aravinda dhAmaNiyA 114 | rAdhanapura pratimA lekha saMdoha vizAlavijayajI saM./gu | yazovijayajI graMthamALA 115 | prAcina lekha saMgraha-1 vijayadharmasUrijI saM./gu | yazovijayajI graMthamALA 116 | bIkAnera jaina lekha saMgraha agaracaMda nAhaTA saM./hi nAhaTA bradharsa 117 | prAcIna jaina lekha saMgraha bhAga-1 jinavijayajI saM./hi | jaina AtmAnaMda sabhA 118 | prAcina jaina lekha saMgraha bhAga-2 jinavijayajI saM./hi | jaina AtmAnaMda sabhA 119 | gujarAtanA aitihAsika lekho-1 girajAzaMkara zAstrI saM./gu | phArvasa gujarAtI sabhA 120 | gujarAtanA aitihAsika lekho-2 girajAzaMkara zAstrI saM./gu | phArbasa gujarAtI sabhA 121 | gujarAtanA aitihAsika lekho-3 girajAzaMkara zAstrI phArbasa gujarAtI sabhA 122 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-1 | pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 123|| | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-4 pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 124 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-5 pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 125 | kalekzana oNpha prAkRta enDa saMskRta inskrIpzansa pI. pITarasana | bhAvanagara ArcIoNlaoNjIkala DipA. 126 | vijayadeva mAhAtmyam | jinavijayajI saM. jaina satya saMzodhaka 514 454 354 saM./hi 337 354 372 142 336 364 218 656 122 764 404 404 540 274 saM./gu 414 400 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka - zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra saMvata 2068 (I. 2012) seTa naM.-4 - - - prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| pustaka nAma bhASA prakAzaka karttA / saMpAdaka sArAbhAI navAba mahAprabhAvika navasmaraNa guja. sArAbhAI navAba guja. hIrAlAla haMsarAja guja. pI. pITarasana aMgrejI kuMvarajI AnaMdajI zIla khaMDa 133 karaNa prakAzaH brahmadeva 134 | nyAyavizArada maho. yazovijayajI svahastalikhita kRti saMgraha yazodevasUrijI 135 bhaugolika koza- 1 DAhyAbhAI pItAMvaradAsa 136 bhaugolika koza-2 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa jinavijayajI 137 jaina sAhitya saMzodhaka varSa 1 aMka - 1, 2 jinavijayajI jinavijayajI jinavijayajI jinavijayajI jinavijayajI krama 127 128 jaina citra kalpalatA 129 jaina dharmano prAcIna itihAsa bhAga - 2 130 oparezana ina sarca opha saM. menyu. bhAga-6 131 jaina gaNita vicAra 132 | daivajJa kAmadhenu ( prAcina jyotiSa graMtha) 138 jaina sAhitya saMzodhaka varSa 1 aMka 3, 4 139 jaina sAhitya saMzodhaka varSa 2 aMka - 1, 2 140 jaina sAhitya saMzodhaka varSa 2 aMka-3, 4 4 141 jaina sAhitya saMzodhaka varSa 3 aMka-1, 142 jaina sAhitya saMzodhaka varSa 3 aMka-3, 143 navapadonI AnupUrvI bhAga-1 144 navapadonI AnupUrvI bhAga-2 145 navapadonI AnupUrvI bhAga-3 146 bhASavati 147 jaina siddhAMta kaumudI (ardhamAgadhI vyAkaraNa) 148 maMtrarAja guNakalpa mahodadhi 149 phakkIkA ratnamaMjUSA- 1, 2 150 | anubhUta siddha vizAyaMtra (cha kalpa saMgraha) 151 sArAvali 152 jyotiSa siddhAMta saMgraha 153 1 2 jJAna pradIpikA tathA sAmudrika zAstram nUtana saMkalana A. caMdrasAgarasUrijI jJAnabhaMDAra - ujjaina zrI gujarAtI zve. mU. jaina saMgha hastaprata bhaMDAra kalakattA somavijayajI somavijayajI somavijayajI zatAnaMda mArachatA ranacaMdra svAmI jayadayAla zarmA kanakalAla ThAkUra meghavijayajI kalyANa vardhana vizvezvaraprasAda dvivedI rAmavyAsa pAnDeya hastaprata sUcIpatra hastaprata sUcIpatra guja. saM. saM./aM. guja. guja. guja. hindI hindI hindI hindI hindI hindI guja. guja. guja. saM./hi prA./saM. hindI saM. saM./ guja saM. saM. saM. hindI hindI sArAbhAI navAba sArAbhAI navAba hIrAlAla haMsarAja eziyATIka sosAyaTI jaina dharma prasAraka sabhA vraja. bI. dAsa banArasa sudhAkara dvivedi yazobhAratI prakAzana gujarAta varnAkyulara sosAyaTI gujarAta varnAkyulara sosAyaTI jaina sAhitya saMzodhaka punA jaina sAhitya saMzodhaka punA jaina sAhitya saMzodhaka punA jaina sAhitya saMzodhaka punA jaina sAhitya saMzodhaka punA jaina sAhitya saMzodhaka punA zAha bAbulAla savacaMda zAha bAbulAla savacaMda zAha bAbulAla savacaMda eca. bI. guptA enDa sansa banArasa bhairodAna seThIyA jayadayAla zarmA harikRSNa nibaMdha mahAvIra graMthamALA pAMDuraMga jIvAjI bIjabhUSaNadAsa jaina siddhAMta bhavana banArasa zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra pRSTha 754 84 194 171 90 310 276 69 100 136 266 244 274 168 282 182 384 376 387 174 320 286 272 142 260 232 160 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka - zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra krama viSaya saMpAdaka/prakAzaka prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| pustaka nAma 154 uNAdi sUtro opha hemacaMdrAcArya 155 | uNAdi gaNa vivRtti karttA / saMpAdaka pU. hemacaMdrAcArya pU. hemacaMdrAcArya 156 prAkRta prakAza-saTIka 157 dravya parikSA aura dhAtu utpatti 158 Arambhasidhdhi saTIka 159 khaMDaharo kA vaibhava 160 bAlabhArata 161 giranAra mAhAtmya 162 | giranAra galpa 163 praznottara sArdha zataka 164 bhAratiya saMpAdana zAstra 165 vibhaktyartha nirNaya 166 vyoma vatI - 1 167 vyoma vatI - 2 168 jaina nyAyakhaMDa khAdyam 169 haritakAvyAdi nighaMTU 170 yoga ciMtAmaNi- saTIka 171 vasaMtarAja zakunam 172 mahAvidyA viDaMbanA 173 jyotirnibandha 174 meghamAlA vicAra 175 muhUrta ciMtAmaNi- saTIka 176 | mAnasollAsa saTIka - 1 177 mAnasollAsa saTIka - 2 178 jyotiSa sAra prAkRta 179 muhUrta saMgraha 180 hindu esTrolojI bhAmAha Thakkara pherU pU. udayaprabhadevasUrijI pU. kAntIsAgarajI pU. amaracaMdrasUrijI daulatacaMda paraSottamadAsa pU. lalitavijayajI pU. kSamAkalyANavijayajI mUlarAja jaina giridhara jhA zivAcArya zivAcArya saMvata 2069 (I. 2013) seTa naM. 5 - - yazovijayajI vyAkaraNa vyAkaraNa vyAkaraNa dhAtu jyotISa zIlpa prakaraNa sAhitya nyAya nyAya nyAya upA. nyAya bhAva mizra Ayurveda pU. harSakIrtisUrijI Ayurveda jyotiSa pU. bhAnucandra gaNi TIkA jyotiSa pU. bhuvanasundarasUri TIkA zivarAja jyotiSa jyotiSa pU. vijayaprabhasUrI rAmakRta pramitAkSaya TIkA jyotiSa bhulAkamalla somezvara jyotiSa bhulAkamalla somezvara jyotiSa bhagavAnadAsa jaina jyotiSa aMbAlAla zarmA jyotiSa pitAmbaradAsa trIbhovanadAsa jyotiSa kAvya tIrtha tIrtha bhASA saMskRta saMskRta prAkRta saMskRta/hindI saMskRta hindI saMskRta saMskRta / gujarAtI saMskRta/ gujarAtI hindI hindI saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta / hindI saMskRta/hindI saMskRta / hindI saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta/ gujarAtI saMskRta saMskRta saMskRta prAkRta / hindI gujarAtI gujarAtI johana kriSTe pU. manoharavijayajI jaya kRSNadAsa guptA bhaMvaralAla nAhaTA pU. jitendravijayajI bhAratIya jJAnapITha paM. zIvadatta jaina patra haMsakavijaya phrI lAyabrerI sAdhvIjI vicakSaNAzrIjI jaina vidyAbhavana, lAhora caukhambA prakAzana saMpUrNAnaMda saMskRta yunivarsiTI saMpUrNAnaMda saMskRta vidyAlaya badrInAtha zukla zIva zarmA lakSmI veMkaTeza presa khemarAja kRSNadAsa senTrala lAyabrerI AnaMda Azrama meghajI hIrajI anUpa mizra orienTa insTITyUTa orienTa insTITyUTa bhagavAnadAsa jaina zAstrI jagannAtha parazurAma dvivedI pitAmbaradAsa TI. mahetA pRSTha 304 122 208 70 310 462 512 264 144 256 75 488 226 365 190 480 352 596 250 391 114 238 166 368 88 356 168 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama 181 182 zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka - zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543. E-mail : ahoshrut.bs@gmail.com zAha vimalAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-380005. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra saMvata 2071 (I. 2015) seTa naM.-6 192 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI DijiTAijhezana dvArA DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| viSaya pustaka nAma kAvyaprakAza bhAga-1 kAvyaprakAza bhAga-2 kAvyaprakAza ullAsa-2 ane 3 183 184 nRtyaratna koza bhAga-1 185 nRtyaratna koza bhAga- 2 186 nRtyAdhyAya 187 saMgIratnAkara bhAga 1 saTIka 188 saMgIratnAkara bhAga 2 saTIka 189 saMgIratnAkara bhAga-3 saTIka 190 saMgIratnAkara bhAga-4 saTIka 191 saMgIta makaranda saMgIta nRtya ane nATya saMbaMdhI jaina graMtho 193 nyAyaviMdu saTIka 194 zIghrabodha bhAga-1 thI 5 195 zIghrabodha bhAga-6 thI 10 196 zIghrabodha bhAga- 11 thI 15 197 zIghrabodha bhAga - 16 thI 20 198 zIghrabodha bhAga- 21 thI 25 199 adhyAtmasAra saTIka 200 | chandonuzAsana 201 maggAnusAriyA karttA / TikAkAra pUjya mammaTAcArya kRta pUjya mammaTAcArya kRta upA. yazovijayajI zrI kumbhakarNa nRpati zrI nRpati zrI azokamalajI zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva nArada - - - zrI hIrAlAla kApaDIyA pUjya dharmotarAcArya pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya gaMbhIravijayajI eca. DI. belanakara zrI DI. esa zAha bhASA saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta/hindI saMskRta/aMgrejI saMskRta/aMgrejI saMskRta/aMgrejI saMskRta/aMgrejI saMskRta gujarAtI saMskRta hindI hindI hindI hindI hindI saMskRta/ gujarAtI saMskRta saMskRta/gujarAtI saMpAdaka/prakAzaka pUjya jinavijayajI pUjya jinavijayajI yazobhArati jaina prakAzana samiti zrI rasIkalAla choTAlAla zrI rasIkalAla choTAlAla zrI vAcaspati gairobhA zrI subramaNyama zAstrI zrI subramaNyama zAstrI zrI subramaNyama zAstrI zrI subramaNyama zAstrI zrI maMgeza rAmakRSNa telaMga mukti-kamala jaina mohana graMthamAlA zrI caMdrazekhara zAstrI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA narottamadAsa bhAnajI siMghI jaina zAstra zikSApITha jJAtaputra bhagavAna mahAvIra TrasTa pRSTha 364 222 330 156 248 504 448 444 616 632 84 244 220 422 304 446 414 409 476 444 146 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543. E-mail : ahoshrut.bs@gmail.com zAha vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-380005. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2072 (I. 2016) seTa naM.-7 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI DijiTAijhezana dvArA DIvIDI banAI usakI suucii| pRSTha 285 280 315 307 361 301 263 395 krama pustaka nAma 202 | AcArAMga sUtra bhAga-1 niyukti+TIkA 203 | AcArAMga sUtra bhAga-2 niyukti+TIkA 204 | AcArAMga sUtra bhAga-3 niyukti+TIkA 205 | AcArAMga sUtra bhAga-4 niyukti+TIkA 206 | AcArAMga sUtra bhAga-5 niyukti+TIkA 207 | suyagaDAMga sUtra bhAga-1 saTIka 208 | suyagaDAMga sUtra bhAga-2 saTIka 209 | suyagaDAMga sUtra bhAga-3 saTIka 210 | suyagaDAMga sUtra bhAga-4 saTIka 211 | suyagaDAMga sUtra bhAga-5 saTIka 212 | rAyapaseNiya sUtra 213 | prAcIna tIrthamALA bhAga-1 214 | dhAtu pArAyaNam 215 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-1 216 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-2 217 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-3 218 | tArkika rakSA sAra saMgraha bAdArtha saMgraha bhAga-1 (sphoTa tattva nirUpaNa, sphoTa candrikA, 219 pratipAdika saMjJAvAda, vAkyavAda, vAkyadIpikA) vAdArtha saMgraha bhAga-2 (SaTkAraka vivecana, kAraka vAdArtha, 220 | samAsavAdArtha, vakAravAdArtha) | bAdArtha saMgraha bhAga-3 (vAdasudhAkara, laghuvibhaktyartha nirNaya, 221 __ zAbdabodhaprakAzikA) 222 | vAdArtha saMgraha bhAga-4 (AkhyAta zaktivAda chaH TIkA) kartA / TikAkAra bhASA saMpAdaka/prakAzaka | zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI malayagiri | gujarAtI zrI becaradAsa dozI A.zrI dharmasUri | saM./gujarAtI | zrI yazovijayajI graMthamALA zrI hemacaMdrAcArya | saMskRta A. zrI municaMdrasUri zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI | zrI becaradAsa dozI zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI | zrI becaradAsa dozI zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI zrI becaradAsa dozI A. zrI varadarAja saMskRta rAjakIya saMskRta pustakAlaya vividha kartA saMskRta mahAdeva zarmA 386 351 260 272 530 648 510 560 427 88 vividha kartA / saMskRta | mahAdeva zarmA 78 mahAdeva zarmA 112 vividha kartA saMskRta raghunAtha ziromaNi | saMskRta mahAdeva zarmA 228 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayogo [sacitra ] bhAga 1 lo saMpAdaka : muni kAntisAgara Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parama prabhAvaka jainAcArya vijayagacchAdhipati zrI vinayasAgarasUrIzvarajI mahArAjanA ziSya, kuzala cikitsaka, vaidya vidyAvizArada zrI pItAMbara saMkalita AyurvedanA anubhUta prayogo (sacitra) bhAga 1 lo. nadhAna ( Hka. 1a1es, : saMpAdaka : parama pUjya zAMtamUtti upAdhyAya pada vibhUSita sva. zrI sukhasAgarajI mahArAjanA sAva nA ziSya munirAja zrI maMgalasAgarajI ma. sA.nA AjJAnuvatti ** muni kAntisAgara Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAptisthAna : 1. zrI sArAbhAI maNilAla navAkha mAMDavInI peALamAM chIpA mAvajInI pALa, amadAvAda 1 2. zrI sarasvatI pustaka bhaMDAra 445 ratanapALa, hAthIkhAnA, 3. amadAvAda-1 zrI mahAdeva rAmacaMdra jAguTe traNa daravAjA, amadAvAda 1 4. indrakuvara saradArasiMha sAlakI 56, bhApAlapurA, udayapura (rAja0) Sc mUlya rupiyA pAMca X prathamAvRtti prata 1000 vi. sa. 2025 : sane 1968 (saha sa pAdakane svAdhina che) prakAzaka : zrI mAlAbhAI lAlAbhAI makavANA jaina bhavana, talATI roDa, pAlItANA (gujarAta) mudraka : zrI maNilAla chaganalAla zAhu dhI navaprabhAta prinTIMga presa, ghIkAMTA rADa, amadAvAda. 12 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAra TIkArAbahina amAuravArIbenAranA nAmatAr3A 12jasamalI jAnakAbIja karavAnA20522-mizA mAnAvATI samApavaronikSanAlIrAni SayamAkarapaumbhIraNabanaM rovevAnicalIdavalAsaNezvarisammaSUDannaliMgaDhIkarANAkIvagaMDolabamahiyaMka pramajasamalavAliMgaviDiyamaraNadilA maNahAriyA hosAra ma nAMtatiAjagavaMdanaU~UmalavaMgamirIyAyabhaMgriyAkalakarayahiphaijAiphalumana maMgolamaUdaramaMgayAnadasyalImamAvimaNvelAemAlili mAMgata karimAnada domalatA revadAkarTa pIpalarasIvarSAneThoeTeDajamarIbhUtikArTalAyaMTamarthapUrNakarIbuDIkIzvamadimAnaMtaraMdinasAtavIyatesArAlaMbUnyama nikka kanIyavATIkAmAdiyA~vAlIjanapAipa gomandIroTanivalimizibhaudevapuSphAjA gA trbiijbrsskriinplaamhiNdhaatiiukrvaaii| nati lAparavaDITamekIjIjIyUlekAnilatiuMunhaukarIpAdezabamAbAragaralAravAIadhamadinakananavatitamIrapaTaMkaralASayalaTa pAvyatibananavati lAparospAlAmudAtAlamatIvAnamanAmabUspenrIdina gozaniyaraleDIgachatiza palAnanAphala pATIyAlAmajAna dinmaayaavyaati|| 2raNAlazraSileSuhAvalapuSibAliyanavAlAnA ilazadhAyarIbAcIvAlomimama mAtrAugalikapInAmadhyAna navapatrAruppamayevagolIkI adhinAMtIyapuDabAlaphIdane kIvAta keukItAnAMtayiSatIkarInASAmAjIzA nIlIpAnaramukAranemahIganImrapatrehippamardayevamolIkI ApatrA ekApaDAmarIdInApucha govarAgAgrI pAnApanAjAyacA. SHTETarmamamAtrAtIphala korI riyAmAjadUrIyAkanakaphalaMkArayibAmadhyetAtIphalAnihAyakaparikApaDAmarIdInApala mobamaga karavizakamAvATIrAmAtI atamanaTIpAInamaMsudikA kiyaneTikIca vivAnAgavIpamAlisalIyAnijikarupanaM khAyI darakAra AhimApanAcakAkavAnaalaninavaDAninIrAaaaaaaaaaavamAnAganagapatrAlilIyAnIjahArAsAyadizakAesapamampamasAlA paNAlabAkhanapAkApatakAgnikAlakarInatalAsAvarakAkavAlavAtAta ! nimAlavilivAvavAsaraniyuSavAdIsUkarakarIkAkavyAsinamukAnAdyAvanirapatimnavAvijAniekaikAyAyAmapaMcadazInivAsa kApaTidanadanejaraMgaMdhakapAradakAsalItapatraNAnivalpe mAyAtinirnayAtaLAevyaMnI ramalavaNaradinAlAgAmerAbAvamirA sepakAlA tilaka lAyA CRICItila-navadInilA mAyabAnIgolI zaghi 203dInazI goItAritAlopAla gharelighAnIkaMtrArispanAva dina0maI yedinacarka'nadinakAlIphamanaveladAra RTHAnamipAkamahInayAnukA vimAnabakalikabahAnaramAeaSadhalabAdhiekaranIdAnAlakarinA-mazmilItazaya uMgaDAkarIma737115AnAhAna dehAnesumiThAImanadiraDeLivAraapabale nobarAmalinApahanavanicArapUrvaka uNikamarIviSayIyazavazAtinamanAmazraSTAdazakaSTautpa...... RaniharitAlayanavAyi?kojIkAmAnupayamAsAnudApayamAkA 20 gAjharIpaththAkA gArikAra puSTAhasamUlIkA sensamarAkAulIkApAmA SekAyavirarijazcamabarasA pAsapraTI kI nigAvakarIparISAmiSIvaDIkI hAnizAurAmAvatAkauparaMtulItA STATERaypata umaelIjAjara) nikAnakhanAladAparaM DIu tezyadhAnIkaTTIdhAlina nmirvkraatrhrpshnikrgii| HEREaisainavmAramukAmasukAdhi ucakItsabATIyamadhuzmaNareSpakAlIkAnAmIusamAti kIyAga muTadekhAva banAyA si.nadIkA telamAdipaharamAtama-1oSiyazampanarakhAnAyumabhyAgAlApanamAmpasabAlAjeviyasphliAgodhanenadIpAriyavikSiprAyana - THthatAmUla rakhanAbanA balIunAvamAkavinAzvAhiniTAlA-kAlIkhanA 30vivarjiapanagomayAlA . nAmakA kI lavarakaMkalakA karjayAurIbIjarija Tewi22:2simAnAanadavatakamalapAtayacAhAnayanAjanArAma nenotinamAkA-yaanorsniyelokApamAnAyava misnaraMkalAkAkajaMghAnItaurIbAjArAnagaradinaraekapastavanagAmasatigAravAyatIti kAlIkaMdavimarkaTAridhiArAbuvakaSAlAnIsanasadAlArakariDantama-yadinaviniyAmadhyarAghanvarta pAtadatraguTakonImakAmAnAmApani bRharApAgacchIya AcArya zrI hemahaMsasUri (samaya saM. 1452-1513) nA karakamalAMkita AyurvedanA anubhUta prayoge, je temanI pAraMparika svAdhyAya pustikAmAM ullikhita che: mULa prata saMpAdakanA saMgrahamAM che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAthamika : = prastAvanA purAtana bhAratIya vidyAomAM svAsthyanuM sthAna ati mahattvanuM gaNAyu che, jene AyurvedanI saMjJAthI abhihita karAya che, enu' tAtpaya` prANu, ArAgya ane dIrdhAMyu che, vizvanA samasta prANI ArAgyakAmI che, mAnava ja nahIM pazue paNa mAtra pAtAnAM AreAgya prati sajAga ja nathI rahetA, apitu, bhAvI prajA mATe paNa sAvadhAnI rAkhe che, eTale svAsthyane prazna vaiyaktika nahIM, samaSTimUlaka che, dIA~yu sAthe saMkaLAyele che. ApaNA prAcIna itihAsa e vAtanA sAkSI che ke nirAgI ane aliSTha manuSyaja preraka athavA svastha samAjanI racanA karI zake che, mAnava-cintana ane tenA uttarAttara vikAsa roga rahita zArIrika sarpA para ja avalakhita hoya che, dhama ane darzanazAstranI vyApaka dRSTie vicAra karatAM jaNAI Ave che ke emanA praNetAoe mAnava samAja mATe je je Avazyaka vidhAnA karyAM che. temAM svAsthya evam dIrdhAyunAM aparihAya niyamAnu khUba ja dhyAna rAkhavAmAM AvyuM che, parantu Aje prajA e niyameAnA prANuthI svalpa ja paricita che, je svAsthya-vaka ane saMrakSaka AcArAnu pAlana thaI rahyuM che. te dhanI chApane kAraNe ja, parantu AyurvedanAM samyakdananI nitAnta AvazyaktA che. kahevAnI bhAgye ja AvazyakatA rahe che ke mAnava-saMskRti ane sabhyatAnA vikAsamAM jeTalA kALA manuSyonA che enAM karatAM pazu pakSIone jarAye eche nathI, tema ja giri-kandarAe paNa anupekSaNIya che, kAraNa ke mAnava maneAnnayanamAM prAkRtika saundarya sampanna sthAnA paNu mukhya bhAga bhajave che, prakAzanA A pratIkeA para uparyukta kathana kutUhala uptanna kare tevuM che, parantu evuM satya gaMbhIra cintana bAda samajAya evuM che. ApaNA adhyAtmapradhAna rASTramAM pallavita-puSpita saMskRtinI tamAma dhArAonA prAraMbhika itihAsathI jaNAya che ke muni-ti ane maharSi e prakRtinA svastha ane prazAnta vAyumaMDalamAM nivAsa karIne vizva kalyANa vAMdhu sa MskRtinuM talasparzI manana karyu hatuM, tenuM dRSTibiMdu vizAla ane vyApaka hatuM, eTale ja prakRtinA suramya prAMgaNamAM vasI kaThera sAdhanAmaya jIvananI prayeAgazALAmAM satyanA maulika prayeAgA dvArA teoe je je anubhaveA karyAM eja ApaNI amara nidhi-sampatti che, utkaSanA AdhAra che, antamukhI jIvana yApanamAM tanmaya anAkAMkSI mahApuruSAe jevI rIte antaHsauntaya prajAgarA AtmagaveSaNAnA gahana kSetramAM krAntipUrNa pragati paNa karI zakayA tevI ja rIte teo bAhya svAsthya para yathaiSTa dhyAna ApI janasamudAya samakSa Adarza mUkI gayA, svAsthya evama dIrghAyunA mULabhUta siddhAntA para vedhaka vicAra karatI veLA teoe asIma manana ane AviSkAra karI adyatana bhautika dRSTie gaNAtA sarva sAdhana sampanna yuga mATe abhUtapUrva camatkAra sarjyo, ema kahevAmAM leza mAtra paNa atyukti nathI. atIta aitihAsika dRSTie vicAra karatAM anubhavAya che ke anya zAstrApekSayA AyurvedanI kAla-*miktA adhika cintya che, adyAvadhi AyurvedanAM sarvAMgapUrNa ItivRtta para abhinava prakAza pADI zake evA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 1 t prAthamika :-- purAtana bhAratIya vidyAomAM svAsthyanuM sthAna ati mahattvanuM gaNAyuM che, jene AyurvedanI sa'jJAthI abhihita karAya che, enuM tAtpaya prANu, ArAgya ane dIrdhAyu che, vizvanA samasta prANIe ArAgyakAmI che, mAnava ja nahIM pazue paNa mAtra peAtAnAM AreAgya prati sajAga ja nathI rahetA, apitu, bhAvI prajA mATe paNa sAvadhAnI rAkhe che, eTale svAsthyane prazna vaiyaktika nahIM, samaSTimUlaka che, dIA~yu sAthe sAMkaLAyelA che. ApaNA prAcIna itihAsa e vAtanA sAkSI che ke niraMgI ane baliSTha manuSyaja preraka athavA svastha samAjanI racanA karI zake che, mAnava-cintana ane tenA uttarAttara vikAsa rAga rahita zArIrika sampUdA para ja avalaMbita hoya che, dhama ane darzanazAstranI vyApaka dRSTie vicAra karatAM jaNAI Ave che ke emanA praNetAoe mAnava samAja mATe je je Avazyaka vidhAnA karyAM che temAM svAsthya evam dIrghAyunAM aparihAya niyamAnuM khUba ja dhyAna rAkhavAmAM AvyuM che, parantu Aje prajA e niyamAnA prANuthI svalpa ja paricita che, je svAsthya-vaka ane saMrakSaka AcArAnu pAlana thaI rahyuM che. te dharmAMnI chApane kAraNe ja, parantu AyurvedanAM samyakdananI nitAnta AvazyaktA che. kahevAnI bhAgye ja AvazyakatA rahe che ke mAnava-saMskRti ane sabhyatAnA vikAsamAM jeTalA kALA manuSyonA che enAM karatAM pazu pakSIone jarAye eche nathI, tema ja giri-kandarAe paNa anupekSaNIya che, kAraNa ke mAnava maneAnnayanamAM prAkRtika saundaryasampanna sthAno paNa mukhya bhAga bhajave che, prakAzanA A pratIkeA para upayukta kathana kutUhala uptanna kare tevuM che, parantu evuM satya gaMbhIra cintana bAda samajAya evuM che. ApaNA adhyAtmapradhAna rASTramAM pallavita-puSpita saMskRtinI tamAma dhArAonA prAraMbhika itihAsathI jaNAya che ke muniyati ane maharSie prakRtinA svastha ane prazAnta vAyumaMDalamAM nivAsa karIne vizva kalyANavAMchu sa MskRtinuM talasparzI manana karyuM hatuM, tenuM dRSTibiMdu vizAla ane vyApaka hatuM, eTale ja prakRtinA suramya prAMgaNamAM vasI kaThera sAdhanAmaya vananI prayAgazALAmAM satyanA maulika prayAgA dvArA teoe je je anubhave karyAM eja ApaNI amara nidhi-sampatti che, utkaSanA AdhAra che, antamukhI jIvana yApanamAM tanmaya anAkAMkSI mahApuruSAe jevI rIte antaHsaundarya prajAgaraNA AtmagaveSaNAnA gahana kSetramAM krAntipUrNa pragati paNa karI zakayA tevI ja rIte teo bAhya svAsthya para yatheSTa dhyAna ApI janasamudAya samakSa Adarza mUkI gayA, svAsthya evam dIrghAyunA mULabhUta siddhAntA para vedhaka vicAra karatI veLA teee asIma manana ane AviSkAra karI adyatana bhautika dRSTie gaNAtA sarva sAdhana sampanna yuga mATe abhUtapUrva camatkAra saryAM, ema kahevAmAM leza mAtra paNa atyukti nathI. atIta aitihAsika daSTie vicAra karatAM anubhavAya che ke anya zAstrApekSayA AyurvedanI kAla-kramikatA adhika cintya che, adyAvadhi AyurvedanAM sarvAMgapUrNa ItivRtta para abhinava prakAza pADI zake evA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI samIkSAtmaka grantha upalabdha nathI. yadyapi prApta sAdhanone AdhAre jarmana vijJa jelI, zrI hemarAja zarmA, zrI durgAzaMkarabhAI kevaLarAma zAstrI ane zrI atrideva gupta e tatsaMbaMdhI vyavasthita kAlakrama ApavAno prazasya prayAso karyA che. kintu emAM vibhinna prAntIya vidvAno dvArA protsAhita-strajita sAhityano samAveza karavAmAM AvyuM nathI, AyurvedanAM mULabhUta siddhAMtonI yugAnusAra vyAkhyA pratyeka prAntanA vizeSajJoe pracalita paramparA para potAnA anubhavanI mudrA lagAvI che. A leka kalyANakArI zAstramAM kayAM kayAM aMge kayA kayA prAtomAM vikAsa pAmyAM ? kaI jAtanAM viziSTa rAnI paricaryAmAM kevA prayoga karyA ? kayAM gatimAna thayAM ? ane tyAMnI prajAe enA utkarSamAM keTale phALe dhAbe ? saMta paramparAe A punIta dhArAmAM potAne keTalo ane kayA aMga mATe ullekhanIya zrama sevyo ? Adi aneka bAbatono samAveza AvA ItihAsamAM thAya tyAre ja aSTAMga Ayurvedano susaMkalita ItihAsa taiyAra thaI zake. huM e vAta svIkAruM chuM ke prAntIya vidAna dvArA praNIta etatsaMbaMdhI sAhitya svalpa ja prakAzamAM AvyuM che. ane je prakAzita che tene paNa samucita upayoga thaI zakyo nathI. e binA khedajanaka che. kevala zAstrIya paramparAne vaLagI rahI kSetrIya prayatnone upekSita rAkhavAmAM kazuM ye aucitya nathI. e te ApaNe mAnavuM ja rahyuM ke jyAM jyAM mAnavo vase che. tyAM tyAM Ayurvedano prasAra svabhAvata; hoya ja, ane dareka prAntanA vidvAne dareka roga para svataMtra svAnubhava paNa dharAvatA hoya ja. ke jeno ullekha ke saMketa suddhAM vRddhatrayImAM na hoya, jo ke atre huM AyurvedanA vistRta itihAsanI sarvAgapUrNa samIkSA karavA nathI mAMgato, paraMtu eTaluM kahyA vinA nathI rahevAtuM ke ApaNe saMketita sAhitya ane temanA vikasita kSetrIyAMne para veLAsara dhyAna nahIM ApIzuM te avaziSTa nidhi paNa sadA-sarvadAne mATe gumAvI besazuM. - veda-pUrva kALamAM AyurvedanuM astitva pramANita che, vedomAM aneka evI RcAo che ke jemAM tadiSayaka vividha aMgono samAveza che, dIrdhAyu saMbaMdhI mUlyavAna saMdarbhenI temAM samIkSA karavAmAM AvI che. prANatatvanI prApti e ja vaidika AyurvedanuM antima lakSya hatuM. prakRtinA maulika svarupane AtmasAta karI svAthya saMvaddhaka niyamanuM paripAlana ja cikitsAne uddeza hato, vastutaH dIrdhAyunuM apara nAma ja amRta che--amRtta hai rrr koI paNa vaidika saMhitAmAM 58 dhAtunI aprApti ja darzAve che ke te kALamAM zravaNa ane manananuM mahattva hatuM, chAMdogyopaniSad ane gItAmAM bannenuM mahattva pratipAdita che, tAparyo ke adhyayana ane adhyApana jevI prakriyAo pravacano dvArA ja sampanna thatI, AyurvedanA maulika sAhityathI paNa kathita satya sAkAra thAya che. udAharaNArthe suzruta saMhitAmAM pRcchaka suzrata che ane uttaradAtA che didAsa, AvI ja paddhati zramaNa paramparAmAM paNa sarvatra svIkRta che. jainAgama sAhitya paNa emAM apavAda nathI. tyAM bhagavana gautamasvAmI prakSakAra che ane uttara Ape che mAnava-saMskRtinA agradUta mahAzramaNa bhagavAna mahAvIra, vaidika paramparAmAM gaNutA agamika ane tAntrika sAhityamAM paNa Aja tattva pallavita thayuM che, umA-mahezvara saMvAdo patIkAtmaka tathya samupasthita kare che. ' bauddhika kSaNya, prasAra ane yuganI AvazyaktAnusAra anya zAstrota Ayurveda paNa lipibaddha karAyuM, anantara caraka tathA rasazAstrAcArya siddha nAgArjuna jevA viziSTa vijhAe pratisaMskAra karyo, Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emAM pUrvaRSi kathita saMkSipta tathyano vistAra tathA ati vistRta taththonuM saMkSiptakaraNa thayuM, jainAgama ane bauddha sAhityanI vAcanAonI jema AyurvedanI vidatpariSada dvArA vibhinna kAlemAM parivardhana thatuM rahyuM, kAlAntare pUrva likhita, sucarcita tasaiddhAntika viSaya para pota-potAnAM anubhaMva dvArA AyurvedAnveSaka vidvanmAnya vibhUtioe ravataMtra sAhitya taiyAra karyuM. evI rIte zatAbdIo sudhI cAlazunA mAdhyamathI caLAto-caLAto A viSaya paripuSTa thaze. jainAzrita Ayurveda " kahevAnI bhAgye ja AvazyakatA rahe che ke parama ni:spRhi anAkAMkSI ane krAMtadazI jainAcAryoe mAnavajIvanopayogI koI paNa viSaya evo nathI rAkhyo, jenA para potAnA sAdhikAra vicAra abhivyakta karI svataMtra graMtha racanA na karI hoya. jyAre Ayurveda to spaSTataH ahiMsAnA maulika siddhAM. tane dainika jIvanamAM vikasAvavAnuM mahatvanuM aMga che. ahiMsA dharmano prANa che. mAnava jIvananI sukha, zAMti ane samRddhino mukhya AdhAra ahiMsA ja che. sAmAyika-saMmattva-ahiMsA ane saMgaThThana e badhAye zabdo AyurvedanA sakriya vikAsanA paryAya ja che. jainAcAryone adhyAtmavAda vyakti paraka nahIM paNa samAjamUlaka rahyo che. dharmanuM astitva jema dhamI vinA nathI tema samAjanuM astitva svastha vyaktio vinA nathI, eTale ravIrazcanI samasyA para pUrvAcAryoe khUba ja bhAra mUkI dhama ane AcAranA niyamo evA banAvyA che ke avAntara rIte svataH mAnavane svastha jIvana para , gatimAna kare. . . jyAM sudhI Ayurveda eka svataMtra vijJAna che tyAM sudhI jainAcAryoe tene viSad buddhimattAthI cacIne janabhAgya banAvavA mATe pratyeka ahiMsAtmaka mAdhyamano saphaLatApUrvaka upayoga karyo che. tyAM ' sudhI ke stutimUlaka stotra sAhitya viSayaka racanAomAM paNa teo Ayurvedane visarI zakyA nathI. - kharataragacchIya abhayadevasUri kRta staMbhana pArzvanAtha stotramAM spaSTa rIte sUcita karyuM che ke - jevI rIte prabhunA guNAvalaMbanathI mAnavajIvanamAM durgaNo vinaSTa thaI saguNa protsAhana pAme che tevI rIte amuka amuka auSadho dvArA zarIranA rogo sadAne mATe vinaSTa thaI svAsthane vikAsa thAya che. tAtparya ke jenAgama sAhityathI mAMDIne madhyakALa sudhInA jaina sAhityanuzIlana dvArA vidita thAya che ke jaina yati munioe AyurvedanA sarvAgINa vikAsa mATe ghaNuM ghaNuM jANyuM, lakhyuM ane vicAryuM che. jaina dharma ane saMskRtinA vivecanAtmaka graMthomAM bhAgye ja koI kRti evI upalabdha thaze. jemAM - Ayurveda saMbaMdhI keI ullekha na hoya. yadyapi jaina dharmAvalaMbIo dvArA thayelA AyurvedanA mahattvapUrNa kAryonA kramika itihAsanI samIkSA karavAnuM A sthAna nathI paNa eTaluM kahevuM Avazyaka jaNAya che ke zraddhALavI mAnasa bahudhA bhAvukatA vaza athavA jaDa saMskArathI vazIbhUta thaI mAnI bese che ke pUrNatayA AdhyAtmika jIvana vyatIta karatA athavA to karAvavAvALA muniono A bhautika viSaya sAthe - ze saMbaMdha ? e prazna prANImAtrane sukha pahoMcADavAnI samasvamUlaka pravRttine jhAMkhapa nathI lagADate? vastutaH evA loke ahiMsAnI sArvabhaumika sUkamatAthI paricita hota ane temaNe sarvathA dayAno | maulika marma AtmasAta karyo hota te saMbhavataH A vicArarekhA temanA mastiSka paTala aMkita ja na thaI hota ! astu. Ata prabhAvaka AcAryo mATe pratyeka viSayanuM talasparzI jJAna apekSita hatuM. rasAyaNa zAstrane tajajJa ane bhAratIya rasazAstranA pravattaka AcAya nAgArjunanA guru sUrivara pAdaliptAcAryane je zarIra ivijJAna, cikitsA jJAna ane anubhava na hota to pATaliputranA rAjA murUMDano mastaka roga kema Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Oi upazamata ? kAlikAcArya je mAtra rasAyaNa zAstranA saidhAntika vidvAna ja na hatA, paraMtu rasazAstranA sakriya jJAtA paNa hatA. jene pariNAme temaNe zakti arjita karI narapizAca avaMtIpati gaI bhilla pAsethI peAtAnI bahena sarasvatIne mukta karAvI. AvA te| aneka dAkhalA itihAsanA svarNima pAnAo upara nAMdhAyelA che. atre mAre khUba ja bhArapUrvaka jaNAvavuM joie ke AvA prasaMgeA e samayanA che ke jyAre zramaNa jIvanamAM svalpa zaithilya paNa akSamya aparAdha gaNAtA. atre e paNu na bhUlavuM joIe ke tapAgacchIya AcAya devasuMdarasUri ane sAmasudarasUrinA ziSya samudAyamAM pratyeka viSayanA pAradarzaka vidvAna munio, AcAryAM te samayamAM vidyamAna hatA. jemanA vaidya vidyA vizArada ane dhanvaMtarI avatAra jevA cikitsApASaka biruda prAcIna jaina sAhityamAM daSTigAcara thAya che. AcAya malayagirie paNa matraauSadhionA mahAna mahimA gAyA che. prasaMgavaza jaNAvyA vagara rahevAtuM nathI ke zvetAMbara jaineAnI apekSAe pUjyapAda grAdityAcArya Adi digambara jainAcAre Ayurveda para viziSTa dhyAna ApI tatparaka evA siddhAMtAnuM samana kayu che, jene ApaNe niHsa'kAca maulika anveSaNa ane ciMtananI saMjJAthI abhihita karI zakIe. kahevAneA Azaya e che ke vRddhatrayI ane latrayImAM asa ketita viSayAne samAveza upayukta jainAcAryAMe karI peAtAnA bahumukhI jJAna ane anubhava dvArA ahiMsAnA mAdhyamathI samAjanI sAcI sevA karI che. jaina AmnAya graMtha purAtana jainAcAryAMnI vaiyaktika svAdhyAya pAthIomAM prasaMgataH jyAtiSa, zakuna, ane Ayurvedane lagatA agaNita prayAgA prApta thAya che. je temanA ja nahIM, paraMtu pAraMparika parikSita hoya che. nAgapurIya tapAgacchanA suvikhyAta AcAya hemahasasUrinI svAdhyAya pustikA mArA hastalikhita graMtha saMgrahamAM surakSita che je sa. 1471 thI temanA pachI paNa sa. 1560 sudhI temanI para'parAnA anya AcAryoM dvArA lakhAtI rahI che. emAM hemahu'sasUrinA svakarakamalAMkita AyurvedanA zatAdhika zatasAnubhUta prayAge! aMkita che, jenuM citra A graMthamAM anyatra prakAzita che. evI ja rIte bhAgye ja jaina bhaDArAmAM evA vividha viSaya sapASaka guTakA maLaze, jemAM cikitsAzAstrane lagatA prayAge prabhUta parimANamAM prApta na hoya. jainae Ayurveda vijJAnane trikeANa sevA samarpita karI bhAratIya saMskRtinA atyAvazyaka aMganI rakSAmAM ullekhanIya sahayoga Apyo che. sarva prathama maulika sAhityanuM sarjana karI anubhUta prayAge dvArA cikitsA jagatamAM abhUtapUrva khyAti prApta karI che. temanu maulika ciMtana cikitsAnA kSetramAM paNa ahiMsAnA dRSTibiMdu para keMdrita hatuM. arthAt prANIja cikitsAne samAveza jaina AyurvedamAM lagabhaga nathI karavAmAM AvyA. vAnaspatika tathA rasa-dhAtu vidyAnA ja vikAsa karavAmAM AvyA che. jIvana vikAsanA tamAma kSetrAmAM saMskRtine vistRta kema karI zakAya ? dvitIya, mAdhavanidAna, yAgacintAmaNi, trizati, vAgbhaTTa, leAlimarAja, sAra gadhara jevA graMthAnAM padyAtmaka anuvAda tathA gadyAtmaka vivecane lakhI lokabhAgya cikitsAne pretsAhana Apyu che. jaitAnI sarvAdhika ullekhya sevA te vibhinna regeA paranA aneka prayAgAnuM Akalana che. AvA saMgrAhAtmaka graMthA jaina bhaMDArAmAM jaina yutimunie dvArA pratilipita sahasrAdhika prA'ta thAya che. bhAratIya zikSA ane cikitsAnI kramika vikasita paraMparAnA RtihAsapara dRSTipAta karatAM jaNAya che ke A dezamAM eka samaya evA paNa hatA ke jyAre zikSA ane svAsthyanuM dAyitya dharmAcAryAM para nibhara hatuM. ene kAraNe vizeSa karIne pazcima ane dakSiNa bhAratamAM aneka sthAne jaina yaMti ane Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaTTArakA jana sAdhAraNamAM lokaguru tarIke pa`kAtA. tatat sthAnAnA zAsake paNa A vidyAne kAraNe ja tenuM viziSTa sanmAna karI moTI jAgIrA samarpita karI devAmAM gaurava mAnatA. saMkRtita prakAranA saMkalanAnuM adyatana vizuddha zAstrIya paraMparA poSaka ane sthitipAlaka vidvat vaidyonI dRSTie adhika mUlya bhale na hoya paraMtu alpavyayI ane sadya phala pradAyikA cikitsAnI ape kSAe tenuM atyadhika mahattva che. AvA prayAgAne adhyayananI dRSTie ApaNe e bhAgAmAM vibhakata karI zakIe. eka teA zAstra samarthita athavA ullikhita ane bIjA prAdezika tathA pAraMparika zAstrIya prayAga zatAbdIothI vibhinna kAlAmAM carAtA AvatA hoI tenA prati sahaja viziSTa janazraddhA dharAve che. jyAM sudhI rasAne prazna che tyAM sudhI eka ja rasa athavA dhAtunA zodhana svedana mATe kAlAMtaramAM navA navA prayAgAne AviSkAra thayA, jenA ullekha zAstrAmAM nathI. paraMtu AvA Akalita guTakAomAM te paddhatie varSonA anubhava jJAna-vidhirUpe surakSita che. ane tenAthI janasvAsthyanI dizAmAM uttarAttara pragati thaI che. pratyeka prAMtamAM jyAM zAstrIya cikitsA paddhatine ahALeA pracAra che je zatAbdIethI pAra'parika athavA smRtimAM ramatA prayAgAne AdhAre mAnava' ane pazu cikitsA dvArA svAsthya keLave che. ane te paNa evI vanaspatio dvArA ke jeneA ullekha nidha yuemAM zAbve maLatA nathI. tathA te te pradezAmAM prApta thAya che. AvA saMkalanAnI paraMparAe bhAratamAM kayAre janma lIdho tene AdikALa ajJAta che. paNu eTaluM sahaja kalpya che ke viziSTa bauddhika jIvana yApana karanAra cintanane vikasAvI zake che. arthAt svAnubhava bhASAnA mAdhyama dvArA mAnava jagata sudhI abhivyakta karI zake che emanA vicArAnA kramabad paripAka vivecanAtmaka graMthAmAM jovA maLe che. jyAre sAmAnya keTinA manuSyA pAtA pUratA ja sphuTa vicAra| lakhI dainadinI rUpe surakSita rAkhe che. jaina jJAna bhaMDArAnA parizilanathI spaSTa thAya che ke jaina yati munie svata Mtra graMtha nirmANunI paraMparA samApta athavA teA sImita thavAne kAraNe sphuTa prayogonu TAMcaNu pAtAnI nitya svAdhyAyanI ati priya pustakAmAM karavA lAgyA. kAraNa ke jaina munie samAjamUlaka jIvana vyatIta karavA lAgyA hatA. samAjanA saMparkamAM rahI eka bIjAnA sukhaduHkhathI asaMkhrukta rahevuM keTaluM kaThina hatuM. e samajavAnA viSaya che. jema jema sAmAjika saparka gADha thatA gayA, tema tema anAkAMkSivana AvA prayAgAnuM svata Mtra sAhitya abhivRddha thavA lAgyuM ane kAlAMtaramAM jaina yuti munienA A prayatna cikitsA paddhatinA akSaya bhaMDArarUpe phelAyelo che. prastuta saMkalana vyakti svAtaMtryamAM saMpUrNa paNe zraddhA dharAvatI zramaNa paraMparA bhAratanI eka pratiSThita sAMskRtika saMsthA, prANavAna purUSA tathA preraNAnu' pratIka che. rASTranA sarvAMgINa samudhdha ane vizeSataH AdhyAtmika tathA naitika cetanA jAgRta karavAmAM tenA phALA anya saMta para parAprekSayA sarvAdhika ullekhanIya rahyo che pAte sAdhanA, ArAdhanA ane samupAsanAmAM anurakata rahIne paNa lokamaMgala mUlaka pratyeka nivRtti pradhAna pravRttine vega ApI mananazIla manISa! muniee sama, zrama ane zamanA siddhAntA dainika jIvanamAM sAkAra karI samAja samakSa svarNima Adarza upasthita karyAM che. temanu 'sva' ati vyApaka paramAM anusmRta hatu. eTale teo svaparanA sAmAnya gaNAtA evA bhedane bhulAvI dvaitane advaitamAM pariNAmavI zakayA. mAnava ja nahi prANI mAtranI sevA temanuM akhaMDa vrata hatuM, Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAjathI svapa laI viziSTa deya temanAM jIvananI vizeSatA hatI. AdhyAtmika upadeza ApI teo jevI rIte manastApa dUra karI zAMta ane zAzvata dizAmAM mAnavane gatimAna karatA tevI ja rIte vasudhaiva kuTuMbakamUnA mUlyavAna Adazane jIvanamAM mRtarUpa ApI rogagrasta prANIonI ahiMsAtmaka cikitsA karI roga mukta karavA sadA-sarvadA yatheSTa rItyA saceSTa rahetA. uparyukta paMkitagata kathananA samarthanamAM saM. 17pa6 mAM saMkalita prastuta Ayurveda sarva sAra saMgrahane upasthita karI zakAya, asaMdigdha rUpeNa kahI zakAya ke A saMgraha zattAbdIonA aneka kuzala anubhavI prANAcAryone keza che, jenI noMdhavA yogya vizeSatA e che ke lagabhaga sapUrNa prayAgo vAnaspatika che ane te paNa prAyaH sarvatra saraLatayA samupalabdha thaI zake evA che. ApA mastaka prayogonuM vyavasthita saMkalana darzAve che ke saMgrAhake varSo sudhI anekavidha prayogonuM parIkSaNa karyuM, anaMtara graMtharUpe sarjAyuM kAraNa ke eka eka roga nivRtti mATe ekAdhika sarala ane alpa vyayI praNe TAMkaDyAM che. viziSTa prayoga je je prANAcAryo pAsethI prApta karyA che temanuM nAma ApI saMkalikatAe emanuM RNa svIkAryuM che. udAharaNa tarIke RSi khimasI, joSI bhagavAnadAsa, ThAkurazI nANAvAla, bAlagiri Adi Adi. A saMkalana udayapuramAM karavAmAM AvyuM hovAthI vizeSa karIne mevADamAM prApta vanaspatIono khUba upaga darzAvavAmAM Avyo che. udAharaNa tarIke gAMThiyAkhaDa jevI mahattvapUrNa auSadhino atyAre paNa tIvra vAtanAzaka auSadhi tarIke te pradezamAM vyavahata thAya che je asthi saMdhAnamAM paNa mahattvano bhAga bhajave che. ekaliMgajI nikaTa rASTrasenA-rAThAsenajInA DuMgaramAM A vadhAre maLe che. tyAM kaI paNa Dhora athavA mANasanuM hADakuM bhAMgatAM ene vATIne traNa divasa pIvAthI game te jagyAnA khaMDita asthi traNa ja divasamAM joDAI jAya che." 1. ekaliMgajI (udayapurathI 12 mAIla)thI 2 mAIla dUra pUrva dizAmAM rAThAsena-magare-vizAla girizraga che. jenA sarvocca zikhara para bhAratIya zilpa-sthApatya ane mUrtAikaLAnAM avismaraNIya dhAmarupa mAtRmaMdira nirmita che, prAkRtiH saundaryanI dRSTithI A sthAna atyanta manorama che. ekaliMga mAhAbhyAdi mevADanA prAcIna sAhityamAM saMkrato maLe che ke ahIM kuzika zAkhAnA pAzupatAcArya hAra tarAzie 12 varSa sudhI ugratapazcaryA karI mAtAne prasanna karyA hatAM, AcAryazrInI sevAmAM sadA tatpara bApA rAvaLe emanAM anugrahathI rAjya vistAra karyo. ane hArIta rAzie bApA rAvaLanAM rAyanI adhiSThAtR-devI tarIke e zaktine sthApita karI. purANu ane mahAmyamAM mAtA rASTrazyanArAThAsena nAme maLe che, mAtR utpatti, pUjana-paddhati AdinuM vizad varNana mahArANu rAyamalanA samayamAM banela ekaliMga mAhAsyamAM maLe che, muMhatA naiNasInI khyAta ane taduttaravatI zilAlipiomAM paNa rASTrazyanAnAM ullekha maLe che, zAmaLI rupe bApAnA rAja nAma prasiddha thayuM hoya ema lAge che, bhAratamAM kAI paNa rAjyanI svataMtra rakSikA devI tarIkenI - sthApanAmAM rASTrazyanA prathama gaNI zakAya. A sthAna ekAnta ane bhayajanaka che. nikaTavatI janatAnuM laukika tIrthapaNu, saMsAranAM zakita; balidAnanAM ItihAsamAM anyatra na banela eka ghaTanAe ahIM vikrama neMdhAvyuM che. ane te e ke - samIpastha delavADAnA zAsaka rAdhAdeva saM. 1739 mAM azvina navarAtrinA prasaMge pitAnA bAdarabaSNa hAthInI bali ApI mahArANu rAjasiMha (samaya 1709-39)nA upahAsane uttara vALyo hato. -muni kAntisAgara-bhagavAna ekaliMgajI-eka anuzIlana, Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - saMkalayitAe dhAtu staMbhana viSayaka prayogo ApatAM siMhavAhanI guTikAne paNa ullekha karyoche, je mahArANA kuMbhA sevana karatA hatA. yadyapi dravya guNa vijJAnanI apekSAe dravyo sAdhAraNa pratIta thaze. paraMtu guNa dRSTA e guTikA atyaMta avyatha mahauSadha che. evI ja rAjA jagannAthanI. kAmezvara guTikA che. rAjakIya jIvana sAmAjika daSTie madhyakALamAM mebhAnuM sthAna gaNAtuM. paraMtu rAjAnI avakRpAnuM pariNAma bhogavavAnuM jokhama paNa temAM rahetuM ja. viSaprayogo dvArA athavA pratyakSa zrAthI bharAyelA mAnavInI karuNuM ItihAsa rAjakIya jIvana sAthe saMkaLAyelA che. vizeSa karIne maMda viSa dvArA ekabIjAnI pratispardhAmAM joDAyelA mANasanuM nikaMdana kADhavAmAM AvatuM jemAM vAghanI mUchano vALa mukhya gaNuto. eTale ja A saMkalanamAM vizeSarUpe ""vAgha bAla viSanAza nA prayogo naidhyA che. - AyurvedanA saMgraha para vicAra karatAM dezI pracalita mudrAonI upekSA na thaI zake. yadyapi zAstrIya graMthamAM mAsA, tAlA, kaSa AdinuM mApa vyavasthitarUpe varNita che. paraMtu vibhinna prAMtIya vidvAna dvArA ekatra karAyelA AvA prayogomAM parimANurUpe te te dezamAM cAlatA sikakAono ullekha jovAmAM Ave che. udAharaNatha: A saMgrahamAM lagabhaga zerazAhInuM mApa vadhAre jovAmAM Ave che. A zabdanuM tAtparya eTaluM ja che ke mahArANA rAjasiMha ane tenA pachI paNa mevADamAM zerazAhasUrInA sikakAonuM pracalana hatuM. evA bIjA paNa drazna Adi sikakAonA saMketa tAtkAlIka artha vinimaya para prakAza pADe che. graMtha saMkalayitA prastuta saMgrahanA Akalaka RSi pItAMbara vijyagacchIya AcArya vinayasAgarasUrinA ziSya hatA. yadyapi naitika AdhyAtmika sAhityanA vikAsamAM vijayagacchanA sUri ane muniono phALo lezamAtra ocho nathI, paraMtu e gacchanuM sAhitya jyAM te gacchanI viziSTa pravRtti hatI. tyAMnA saMgrahAlayamAM tenA samuddhAranI pratikSA karI rahyuM che. mArA kahevAno Azaya e che ke mevADa, ane hADatI pradezamAM vijayaga7nA kalyANasAgarasUri, vinayasAgarasUri, sumatisAgarasUri tathA hiMdI sAhityanA samartha samIkSaka RSimAna AdinuM viziSTa sammAna hatuM ema tatrastha prApta sAhityanA AdhAre jaNAI Ave che. A ga7 munivara mehano lakhelo saMvata 1756 no eka guTake mArA saMgrahamAM surakSita hato. jemAM vinayasAgarasUri Adi etaddagacchIya munivaronI ajJAta racanAo pratilipita hatI. vinayasAgarasUri svayaM samartha upadezaka ane rasasiddha kavi hatA. mahArANu rAjasiMhanA samayamAM teo vidyamAna hatA. yadyapi temanA vaiyaktika jIvana para adhika prakAza pADI zake. tevA aitihAsika pramANamAM prApta nathI, paraMtu temanI ja ziSya paraMparAmAMnA muni mehane temanI prazaMsAmAM je padya AlekhyuM che te parathI jaNAve che ke AcArya vipra kulina gokalanI ardhAginI lakhamAdevInA putra hatA. AcAryazrIna udayapura sAthe atyaMta ghaniSTha saMbaMdha hato. tyAMnA pratiSThita nAgarika 1-2 kalyANasAgarasUri ane sumatisAgarasUri racita padyAtmaka kRtio mATe rAjasthAnane ajJAta sAhitya vaibhava" dRSTavya che. saMkalika muni kAntisAgara. ' - 3 muni kAtisAgaraH-nAgarI pracAriNI patrikA. varSa 67, aMka 4. ja meM mArA hastalikhita je grantha rAjasthAna oriseMTala risarca insTiTayUTa, cittoDa zAkhAne bheTa ApyA, temAM Ane paNa samAveza thAya che, Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha jogIdAsane ullekha teo potAnI racanAomAM kare che, jeNe udayapurathI kezariyAjInA aneka saMghe kADhelA tathA saMvata 1506 mAgha kRSNA dvitIyA dina pratilipita svarNAkSarI kepasUtranI prata sa, 1735 mAgha kRSNa ekAdazI ravivAre udayapuramAM AcAryazrIne samarpita karI je atyAre nitya vinaya maNi jIvana jJAna bhaMDAra kalakattA (keniMga sTrITa)mAM surakSita che. kSita che. " - jema pUrva saMsUcita karavAmAM AvyuM che ke vijayagacchanA yatimunione rAjA, rAjaparivAra ane anya pratiSThita saradAra sAthe atyaMta ghaniSTha saMbaMdha hatA. mahArANA rAjasiMhane rAjya kAla mevADanA sAMskRtika ItihAsamAM svataMtra sthAna dharAve che. sAhitya, saMgIta ane zi95 tathA citrakalAno. viziSTa vikAsa temanA samayamAM ja thaze. paurANika AkhyAnake tathA bihArI satasaI, gItagoviMda, rasika prIyA, bArAmAsA Adi vividha viSayaka graMthastha sAhityane citrita karI temaNe bhAratIya citrakalAnI udayapura zailIne khUba ja protsAhana ApyuM hatuM. paraMtu saM. 172pa ne kALa ati viSama hato. auraMgajhebanI mevADapara kudaSTi paDI. teNe tahavarakhAnanA senApatipade vizALa senA mevADane kacaDavA mATe mokalI. atyaMta bhISaNa prasaMge rAjasiMha jevA vIra puruSane paNa chappananA vivazatAvaza Azaro levo paDato. temanA senApatiomAM zramaNa saMskRtimAM AsthAvAna vIra dayALadAsa eka evo vIra yoddho ane maMtrI hato. jeNe rAjasiMhane SaDayaMtranA pariNAmethI paricita karI bacAvyo hato. 1 te vijayagacchano upAsaka hovAthI AcArya vinayasAgarasUrinA parama anurAgI hato. teNe rAjasAgara nAmaka vizAla sarovaranI pALa para bhagavAna RSadevasvAmInuM bhavya bhavana-maMdira baMdhAvyuM. ane sa. 1732 mAM upayukta AcAryanA karakamaLa dvArA pratiSThA sampanna karAvI. vinayasAgarasUri rasasiddha kavi hatA. temanI kRtio adyAvadhi kyAMya ulikhita thaI nathI. tamAma racanAone paricaya meM mArA rAjasthAnanA ajJAta sAhitya vaibhava nAmanA graMthamAM karAvyuM che. prastuta saMkalananA kartA pItAMbara tathA temanA guru vinayasAgarasUrino ullekha saM. 1756 mAM muni mehanadvArA pratilipita eka hastalikhita guTakAmAM paNa jaNAya che. paraMtu temane vizeSa paricaya prayatna karavA chatAM paNa prApta thaI zakyo nathI. temanA dvArA prAkRta saMkalita aneka rogamuktinA prayogo e vAta siddha karI Ape che ke teo vaidyavidyAvizAradanA birudathI maMDita hatA. aneka anubhavI cikitsaka pAsethI meLavelA parIkSita prayogo laukika bhASAmAM rajU karI temaNe janasamAjanI ghaNI sArI sevA karI che, prayogo prApta karatAM teo pradAtAnAM nAme TAMke che. kahevAnI bhAgye ja AvazyaktA rahe che ke A saMkalatamAM mevADanA rAja parivAramAM vaparAtA yoge paNa saMkalita che, ThAkarasI nANA. vAla, joSI bhagavAnadAsa e bane te kALanAM udayapuranA vikhyAta cikitsaka ane rasAyaNazAstrI gusAMI bhAratInA ziSyo tathA rAjedya hatA, eTale ja prayogonI bhASA mevADamAM prayukta rAjasthAnI arthAta mevADI che, eTale mevADanAM aDhAramI zatAbdInA gadya bhASA zAstrIya adhyayana mATe paNa A kRti vizeSa upayogI che. 1 rAjasthAnanAM prakAzita kaI paNa ItihAsamAM A prasaMga para jarA paNa lakhANuM nathI, paraMtu samasAmayika kharataragacchIya daSTi sampanna yati jayacaMdra Ane ullekha svaracita abhUtapUrva ane aitihAsika kRti saIkamAM karyo che. -muni kAntisAgara-saIkI. eka adhyayana Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 sa', 1956 mAM A kRti sakalita karavAmAM AvI temAM granthanI prazasti parathI jaNAya cheH------ saMvat 1756 varSa zrIzrIvidhipakSe ( ? vijayagacche) zrI bhaTTAraka zrImad 108 vinayasAgarasUrijI......tithI zukravAsare, lipikRta' pItAMbarajI udayapuranagare rAjAdhirAja.........rAjye Ayurveda sArasa graha sampUrNa m. puSTikAmAM prayukta vidhipakSe zabdane AdhAre meM bhAI zrI pArzvane vinayasAgarasUri acalagacchanA jaNAgyA hatA. ene kAraNe temaNe acalagaccha digdarzananI vRtti ( pRSTha 617) mAM paNa aMcalIya lakhela che, jyAre vastutaH vijayagacchanA AcAya che. AyurvedanA anubhUta prayogA ane prati paricaya uparyukta zIkamAM prastuta kRtinuM prakAzana thADu' Azcaya utpanna kare evuM che. saMkalanakAre A 81 patrAtmaka racanAnuM nAma Ayurveda sAra sagraha svIkAryu che. nAmanI vyApakatA jotAM ativyApti dASathI te rahita nathI. AmAM AvelA prayAgA mArA peAtAnA ja nahIM, apitu sana 1941mAM A prata mane prApta thaI che temanAM piravAranI vyaktinAM paNa anubhUta che, eTale ja meM Ayu. vedanA anubhUta prayogA nAma rAkhavAnu vizeSa pasaMda kyuM che. AnI mULa prata mane satranI (chapArA) nivAsI sva. DAlacakrjI bhUrA taraphathI prApta thaI hatI, temanAthI jANavA maLyuM ke zrIkA teranA sulekhaka yatizreSTha zrI anUpacaMdajI mahArAje temanA pitAmaha sva. lakSmIcaMdajI bhUrAne ApI hatI. mULa pratamAM viziSTa prayAgA para prayAktAe karelAM cihno e vAta darzAve che ke e tamAma prayAga prati saMrakSakanA anubhavelA che. pratinA patrAnI saMkhyA 81 che, pratyeka patramAM 18 thI 20 5ktio che. ane pratyeka paktimAM 55 thI 60 akSarA che. kALI zAhIthI lakhelI suvAcya pratimAM viSaya parivartanasUcaka lAla zAhIne upayAga tathA kAMka gerunA saketA spaSTa che. viSaya athavA to prayeAga spaSTIkaraNAtha hAMsiyA para teja akSarAmAM viziSTa vivecana paNa che. prati AkhIye kAI vAra pANImAM paDI gayelI jaNAya che. kAraNa ke keTalAka pAnAomAM jhAMkhapa ane lipi aspaSTa thaI che, paNa zramathI vAMcI zakAya tevI che. 1 A vyaktine AyurvedanA eka bRhad guTakA mane zrI Indrakuvara saradArasiMha seAla'kI (pratApagaDhanivAsI, hAla udayapura) taraphathI prApta thayeA hateA. jemAM bhagavAnadAsa peAtAne rAjavaidya ane gusAMI bhAratIjInA ziSya varNave che. sabhava che e sa`khavAla-sukhavAla geAtranAM hAya. guTakAmAM ThAkurasI nANAvAlanA paNa aneka prayogA mAMdhyA che. 2 emanA eka ziSya tArAcaMda suta hRdayAnanda jozI racita Ayurveda viSayaka granthAmAM paNa bhAratIya gusAM nAma AvyuM che. vizeSa mATe mArA " AyurvedakA ajJAta sAhitya " nAmaka lekha jovA bhalAmaNa che, --mizrImala abhinandana graMtha, pRSTha 300-3 17, Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 jo ke prakAzita prayoga lagabhaga vAnaspatika ja che parantu aMtima bhAgamAM sIMgapha, pArada, tAmra, baMgezvara ane lehasAra Adi rasa ane dhAtu viSayaka amuka saMketa che je viziSTa vyakitao dvArA parIkSita hovAne kAraNe ja noMdhAyelA che. sarakAra vicAre rAjanIti dvArA prApta svAdhInatAnuM sAMskRtika saMrakSaNa bhAratIya saMta paramparAnA Ujajasvala Adarzo para avalaMbita che. nispRhI ane anAkAMkSI jIvana ja jagatane prabhAvita karI sanmAga tarapha prere che. svAdhIna bhAratanI prajA mATe Ayurveda keTaluM upayogI che e kahevAnI jarUrata nathI, bhAratIya saMskRtinA A mULabhUta aMga para ApaNI sarakAre keTaluM dhyAna Ape che, e carcAnI vizad samIkSA karavAnuM A sthAna nathI. paraMtu prasaMgataH eTaluM balapUrvaka kahevuM joIe ke svAdhInatA prApta karyA pachI a grejI bhASA ane saMskRtinA mAnasa putre samAna gaNItA evA ApaNAM dezanA mU ddhanya rAjapuruSoe A viSayane adhika vikasAvavA yatheccha dhyAna ApyuM nathI, Azcarya, paritApa ane lajajAnI vAta te e che ke aneka Ayurveda mAnya yogone AdhAre nimita oSe videzI sAjasajajAmAM Ave tyAre tenA tarapha ApaNe AkRSTa thaI e chIe, paraMtu ApaNAM ja RSi muniyoAcAryo dvArA pariSkRta svAstha vijJAnanI cirAnubhUta paraMparAnI je AjanA pragatizIla yugamAM upekSA karavAmAM Avaze to Ayurveda paNa eka divasa zabdakozanI zobhA banI raheze, jevI rIte A prayoganuM saMkalana prakAzita thaI rahyuM che tevI ja rIte AvA keDI baMdha bhAgo taiyAra karI zakAya eTalI sAmagrI te jAnI grantha bhaMDAromAM Aje paNa vidyamAna che. 15 bhAgonI sAmagrI te mArA ekalAnAM ja saMgrahamAM surakSita che, enAthIye ati mahattvanAM ane roga nivRttimAM mukhya bhAga bhajavanAra agaNita yoge grAmINa ane nirakSara janatAnA kaMThamAM vase che. temAMnAM ghaNAMkharA te evA paNa che ke jyAM pratyeka viSayanA niSNAta cikitsake asaphala rahyA che tyAM teoe Azcaryajanaka siddhi ajita karI che. .' ApaNI kendrIya sarakAra Ayurvedane nAme meTuM vyayapatra lekasabhA samakSa mUkI Ayurveda sevAnuM bahAnuM batAvI yazAjita thAya che tyAre zuM te uparyukta prakAranAM prayogone ekatra karavA mATe svalpa artha rAzine prabaMdha na karI zake ? zAsana taMtra pAse A apekSA vadhu na kahevAya. hAlamAM ja gujarAta sarakAre Ayurveda vizvavidyAlayanI bhAratamAM sauprathama sthApanA karI anya rAjya sAme eka suMdara Adarza upasthita karyo che. enI sthApanAthI vidajajagatamAM AzAno saMcAra thayo hato ke have gujarAtamAM AyurvedanI catumukha unnati thaze, varSothI verAyeluM-vizrakhalita Ayurvedika sAhitya ekatra karI prakAzita karavAmAM Avaze. paraMtu vigata kAla ane kAryapraNAlikA parathI siddha thayuM che ke gujarAtamAM ja AyurvedanA zAstrIya pArasparika sAhitya ane sphaTa prayoga saMgrahonI kalpanAtIta upekSA thaI rahI che. zuM AyurvedanA ukapamAM rasa lenArA mukhya maMtrIo mATe A samucita gaNAya ? gujarAtanI sarakAra A dizAmAM paNa pahela karI nAma zeSa thatA jatA sAhityano samuddhAra kare evI apekSA rAkhIe, Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A saMkalana udayapuramAM thayuM che. eTale rAjasthAnanI sarakAranuM paNa mAre dhyAne A viSaya para AkRSTa karavuM joIe, rAjasthAnanAM jainamaMdira, maTho, sabrAnta parivAro ane anyatra keTaluM AvA prakAranuM sAhitya udhaI dvArA bhakSita thavAnI taiyArImAM che. ane tyAM vasatA AdIvAsIomAM paNa hajAra vAnaspatika prago verAyelAM che. ene ekatra karavAnI atIva AvazaetA che. koI paNa sarakAra Ayurvedeno svataMtra vibhAga sthApI potAnAM etaddhi yaka kAyathI itizrI na mAnI bese. e IcchavA yogya che. AbhAra :-- prastuta saMgraha pAlItANAnA eka samayanA pramukha rAjapuruSa sva. nArasiMha jIjIbhAI brahmabhaTTane sakAraNa ja samarpaNa karavAmAM Avyo che. temaNe kevala saMpAdakane ja bAladIkSA ane AyuvedanI samucita zikSA mATe ja prayatna nathI karyo paraMtu temanI prAmANiktA ane sArvajanika sevAmAM paNa svataMtra sthAna prApta karI yaza ajita karela che. temanAM suputra sAhitya saMskRti kalA ane zikSAnA kSetramAM viziSTa abhiruci dharAvatA zrI kAkubhAI brahmabhaTTane paNa A prasaMge na visarI zakAya, temaNe yugAnukUla temanA sadgata pitAno sArvajanika sevAne vAraso dIpAvyo che. yathArthataH A saMkalana prakAzita karavAnI yojanAnuM nirmANa temaNe ja kayu che ane je temaNe AmAM mukhya bhAga na bhajavyo hota to mAre paNa AvA sAhitya anuvAda karI saMpAdanane prasaMga na sAMpaData, bhaviSyamAM prakaTa thanArA bhAge mATe paNa atyArathI ja sakriya rahevAnI taiyArI zrI kAkubhAI dAkhavI rahyA che. zrI purabAI jaina dharmazALA (pAlItANA) nAM sthAnIya vyavasthApaka ane DoNa (kaccha) nivAsI zrI cunIlAlabhAI bhAramale paNa prakAzanamAM je rasa dAkhavyo che tenI noMdha levI ghaTe. aMcalagaccha digdarzananA saphala lekhaka ane prakAzyamAna jaina aitihAsika rAsAdi sAhityanA saMzodhaka bhAI zrI pArve paNa je yoga Apyo che te bhUlI na zakAya, prakAzana mATe je sa6gRhasthAe pUrve sahAyatA ApI che te paNa dhanyavAdane pAtra che. yadyapi A saMkalananuM prakAzana gata mArca mAsamAM ja thaI javuM joItuM hatuM. parantu anivArya saMgone lIdhe arthadAtAone khUba ja pratIkSA karavI paDI. sUcanAtmaka anupUtti AvA anubhUta prayogone 15 bhAgamAM prakAzita karavAnI bhAvanA che. kAraNa ke AvA svAzya mUlaka sAhityanuM jainAcAryoe viza nirmANa karI leka kalyANanA bhAgamAM ullekhanIya pragati karI che. amArA riyatipAlaka baMdhuo paNa AvA sAhityanA prakAzanamAM ruci le e IcchavA yogya che. mauna ekAdazI ] saM. 2025 sanabAI bilDIMga - pAlItANA, muni kAntisAgara Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajutI 1. A saMkalanamAM telAne je ullekha vAraMvAra Avyo che te 12 grAmanI samaja. eka TAMka eTale eka tolAnAM traNa jANavAM. 2. pArada, gaMdhaka, manasIla, haratAla, turthI-morathUthu, vachanAga, Adi je viSe che te zuddha karelAM ja auSadhamAM meLavavAM. 3. jo ke A saMkalanamAM adhikatara prayoga vAnaspatika ja che. chatAM paNa samucita upayoga karatAM pUrve yogya cikitsakanI salAhane yathA saMbhava upayoga kare hitAvaha che. have pachI. AyurvedanA a nu bhUta prayoga ne bhAga ra je aMcalagacchIya pAlItANA zAkhAnA vaidyavidyAniSNAta munizrI zrI nayanazekharajI mahArAja viracita yoga ratnAkara epAI" Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mastaka-rAga-zamata prayAgA 2 mAthAnAM gaDa gUMbaDa-upacAra 3 takasIra--nAkADI 4 vamana 5 mukha-rudhira patananA upacAra 6 mukha durgaMdha upacAra cha dAMta rAgApacAra 8 meoDhAMnAM khIla chAyA AdinA upacAra 9 aMjanAdhikAra 10 mAtiyAbiMda 11 AMkhanA phUlAnA upacAra 12 paravAlA para 13 rAhyadha para 14 kAnanA rogA sabaMdhI upacAra 15 nAsUra upacAra 16 pInasanA upacAra 17 apasmAra-mRgI 18 heDakI upacAra rAga sUcI 21 dhanurvAtApacAra 22 nidrA lAvavAnA prayoga 23 nidrAnAzaka yAga 24 chAMdaNu vAya 25 visaka TA-khIlanAzaka 26 kAsa-khAMsI, kaph 27 uddhava zvAsa para vizeSa 28 pIliyA-kamaLA 29 zAtha-sAjo 30 uttara-gulma upacAra 31 kAdara upacAra 1 32 lanA upacAra 2 33 saMgrahaNI upacAra 3 34 udarapIDA upacAra 3 4 19 paDajIbhI adhikAra 17 20 daMteru, nanAmI, kAMkhA lAnA upacAra 18 19 19 19 4 5 OM E ' : 11 11 11 12 13 14 15 19 20 20 24 24 26 27 30 35 kSudhA-bhukha lagADavAnA prayAgA 36 vAyu adhikAra 37 pakSAdhAta--tela 38 aphINanuM jhera utare 39 vividha viSa utAravA para 40 vAdhamAla viSa nivAraNa 41 mAMkraDa mUSakAdi palAyana 42 geAha-dhAyarA viSa 43 haDayA kUtarAnuM viSa nivAraNa 44 bhikSAmA viSa 45 kucalAdi vaTI 46 kalyANa dhRta 47 pecoTInAM upacAra 48 kRmi Adi upacAra 49 visecana prayAga 50 guMdAvatti kA 51 reca stabhana cega para javarAcAra paDhavIya sthaMbhanAdhikAra prameheApacAra 54 pUrNameha-sujAka 55 mUtrakRcchu 56 azmarI-patharI 17 madanalatA-vRddhi 58 vIya nRddhi, napuMzaktA, staMbhana, dhAtu "i che. 34 36 36 37 . 3 78 3. OM 4 41 42 42 44 44 x te Dha 50 vikArAdi 51 59 kAmadeva rasa 54 60 jagannAtha-kAmezvara guTikA pa 61 siMhavAhanI guTikA mahArANA kuMbhAnI pa Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 upadeza-phriraMga 3 malama--upadeza para 64 duSTa traNa pratikAra 65 zastradhAva malama }} stana pIDA 67 zveta kuSTAcAra 68 raktapitti 69 aMDavR--inalavRddhi AdinAM upacAra 70 mAsi-massA C 71 agni dauApacAra 71 raseAlI, me-upacAra 7ra pAma, cAMdI, dAdanA upacAra 72 kaccha dAda para vizeSa 73 abhUtAdhikAra 74 vALA--nArU upacAra 75 zrI adhikAra 76 strI-mAsika dharma 77 garbhAdhAna 78 nAla parAvana 79 kADhavadyA 80 adhUrA na paDe 81 mRtavatsA doSa 82 Da gabha vRddhi 19 60 60 ra 62 ra pa pa }} 67 67 68 }8 70 71 71 72 73 75 75 chaThThuM 7 77 16 83 garbhapAtana 84 sukhe prasava adhikAra 85 yAni sa'kAcana 86 Rtu baMda karavAnA adhikAra 87 garbha na rahevAne adhikAra 88 kuca kaThaNa karavAnAM yAga 89 prasUti vAyu 90 zrI drAva 95 dUdha AvavAnA yoga 92 zrI pauSTika 93 bAlaroga cikitsA 94 vALa nAzaka prayoga 95 vALa ugADavAneA prayAga 96 keza kALA karavAnA prayAga 97 anya prayAgA 99 siMgraha-hi gUla zuddhi 100 khIjo prakAra 101 haratAla 102 viSANu bhasma 103 jajalI bhasma 104 pArada kriyA 105 pArada vidhi 77 78 78 80 80 81 1 81 1 82 82 83 84 84 DhaDhaDhaDhaDha Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzananA Arthika sahAyakA 10 AcArya mahArAja 1008 zrI zAntivimalasUrIzvarajI mahArAjanA sadupadezathI. 20 AcArya vijinendrasUrijI mahArAjanA ziSya munizrI padmavijayajI tathA munizrI prakAzavijayajI manA upadezathI. 151 viduSI sAdhvIjI zrI udyotazrI mahArAjanA upadezathI. 50 zrI meghajI mAlazI 20 zrI mANekalAla kALIdAsa tejAjI 20 zrI gulAbacaMda gAle (jIvarAja agaracaMda phaeN) 10 zrI jayantIlAla 10 zrI ratilAla hIrajI leAdI varAja dhATakApara, muMbaI 10 zrI hasamukhalAla meghajI pacANa 10 zrI pravINabhAI cheTAlAla hakANI 10 zrI dhArazI nAgajI 10 zrI zAntilAla devajI 10 zrI sakalacaMda zAha (varSAvALA) 10 zrI rAmajI verazI 10 zrI merArajI devajI 10 zrI zAticaMdra bAbubhAI malajI 10 zrI hIrajI umarazI 10 zrI premajI meANuthI 10 zrI velajI kacarA merIvalI 10 zrI hIrajIbhAI 10 zrI mANekajI velajI 10 zrI nAnajI teNuzI 10 zrI mULajI neNuzI 10 zrI dALabhAI zAmajI phAcIna amadAvAda 10 zrI dilIpa lallubhAI enDa ka'panI 10 zrI meAnajI TokarazI 10 zrI vasanajI mAlazI 90 zrI haSa~darAya ema. 10 zrI jayantIlAla jIvarAja muMbaI 10 zrI narendra ela. khAnA muMbaI 10 zrI bAbubhAI Ara. zAha 10 zrI gAMgajI rAyazI 10 zrI TAkarazI dAmajI muluMDa 10 zrI nAnajI bhAyA 10 zrI rAmajI TokarazI 10 zrI rAyacaMda jazarAja .. "" 22 dw 33 ,, 35 "" "" "" "" OM zrI lAlajI mAnajI 10 zrI meAtIcaMda narazI 10 zrI hIrajI je. kArANI 10 zrI neNazI vIrajI 10 zrI karamazI haMsarAja "" 10 zrI vasanajI haMsarAja 10 zrI padamazI rAmajI 10 zrI rAyacaMda haMsarAja 10 zrI bhulAbhAI narazI mukha ,, mATuMgA "" 33 . ,, dw "" "" " 29 99 "" "" " 23. 39 "> 22 10 zrI vIzanajI lAlajI 10 zrI dhIrajalAla popaTalAla kuryAM 10 zrI devajI canAbhAI 10 zrI sAkaradevI jaina 10 zrI Ara. ke. zAha 10 zrI kezavajI tejazI 10 zrI manasukhalAla popaTalAla 10 zrI maganalAla karamacaMda zAha 10 zrI bhIkhamacaMdra cImanAjI keAThArI bhAyakhalA,, 10 zrI seAhanalAla DI. jaina bhAyakhalA muMbaI 10 vI. pI. zAhu 10 vADIlAla harakhacaMda vArA dhAkApara ,, "2 33 dAdara muMbaI .. 22 22 22 22 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 , De. hareza ela gAlA geregAma , || 10 zrI pukharAja punamacaMda bhInamAla 10 , De. bI. AI. dalAla , , 10 zrI bAbubhAI bhagubhAI pAlItANA 10 , De. ema, ema keTaka + + 10 zrI DAhyAbhAI phulacaMda zAha amadAvAda 10 , pannAlAla zAha | 10 zrI caMpakalAla himmatalAla zAha amadAvAda 10 su. zrI IndrakuMvara saradArasiMha solaMkI udayapura , 10 zrI zAha giradharabhAI phulacaMda surendranagara 35 su. zrI suMdarakumArI nemIcaMda vaidya jaisalamera | 10 zrI ratanalAlajI badalIyA kalakattA 10 zrI phUlacaMda gulAbacaMda jhADacUDa jayapura 10 zrI sajajanasiMha kaTAriyA jayapura 10 , maNIlAla lallubhAI ajamerA pAlItANA 10 zrI nandalAla mehatA jayapura 10 , vIracaMda cAMdamala nAhaTA AgarA | 10 zrI jeThamala zerAjI hospeTa 10 e bhAnamala kahaiyAlAla jaisalamera | 10 zrI chaganalAla sehanalAla gaga 0 ,, mANekalAla mohanalAla tricInApallI | 10 zrI anopacaMda jhAbaka kura , vIracaMda bhIkhamacaMda dUgaDa sAjA (ma. pra.) | 10 zrI vArA ratanacaMda dIpacaMda pAlItANuM 10 , manoharamala dhUlacaMda dUgaDa rAjanAMdagAMva, | 10 zrI hIrAlAla ema. zAha madrAsa (bha. pra.) [ 10 zrI chaganalAla bhalukacaMda mAMDavI 10 zrI kuMvarajI jeThAbhAI verAvaLa vizanadAsa candrArAnI gAjiyAbAda | 10 zrI rasIlalAla nAnAlAla zAha amadAvAda 10 , a.sau. zIlavaMtI DiptIlAla jaina, 10 zrI padamacaMda dUgaDa kalakattA murAdAbAda | 10 zrI lAbhacaMdajI eAstavAla idara 10 , udayakaraNa siddhakaraNa moTI durgA (ma. pra.) 10 zrI zAmajIbhAI mayAbhAI rAyapura, amadAvAda , bAdaramala dalIcaMda chAjeDa sIvANA 10 zrI sUrajamala mANekacaMda sAvanasukhA rAyapura , varadhIcaMda gaNezamala 10 zrI IzvaralAla cunIlAla mAMDavI kailAsapurI 10 zrI zAmajI nAnajI >> ratanalAla gulAbacaMda zeTha madurAI 10 zrI zAntidAsa hemarAja dozI lakSmaNadAsa AsulAla bADamera madrAsa nemIcaMdajI baDerA vakIla 10 zrI ratanacandra koThArI jayapura 10 ,, saubhAgyamala varadIcaMda lUMkaDa pAlItANA 10 zrI jazavaMtalAla babAbhAI amadAvAda 10 zrI kuMdanalAla mohanalAla 10 ,, tejapAla somacaMda dhArazI gaMdUra saMtanA 10 zrI De, premajI bhImazI gAlA ghATakopara, muMbaI 10 ,, saubhAgyabAI zikharacaMda buraDa jayapura 10 zrI lAlacaMda mehatA keTA 10 , megharAja anUpacaMda madrAsa 10 zrI bhaMvarasiMha koThArI jayapura 10 zrI lAdurAma hemarAja pArekha 10 zrI premacaMdajI dhAMdhiyA 10 zrI maganalAla viThThaladAsa pAlItANA 10 zrI zubhakaraNajI bhareTI 10 zrI vAsurAmajI seThI bIkAnera 20 zrI Ara. jI. zAha (navaraMgapurA, amadAvAda 10 zrI hastamala pArekha navAparA, rAma | 10 zrI amRtalAla tribhuvanadAsa bhaNazAlI pAlanapura 10 zrI kevacaMda manoharalAla rAjIma 10 zrI cunIlAla bhAramalajI DaNavAlA pAlItANA pAralU vaDodarA baitUla Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. zrI nArasiMga jIjIbhAI brahmabhaTTa pAlItANA janma : saM 1933 sva.: 1999 jemaNe jaina tIrthanI apUrva bhakti karI, Agata tairthikonI sevAmAM sadaiva tatpara rahI, saMgharSa kAlamAM rAjya ane jaina samAjanA seturUpa banI sthAnika janasamAjanI utkrAMtimAM naiSThika hisso A; saMpAdakane paNa jemaNe saMyamanI sAdhanAmaya nivRttimUlaka pravRttimAM vega ApyA, temanI pavitra smRti rUpe. . . Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghIna ijIe eka havA tathA ekatraya yAMpa baiutArIe madhye mirI Tela pholAvAnAMbA nAgarakA 2 mahinA bAe sarvaha lAIeka midhAlA coprA lI jA gAe puMsamAsa lagAe 248ma mAtA ke mAlA vaijJAninAmasAyAvimacI cAMdI rAnagaro hADasAra ete roga sarva jAi 3 nAgulI soka mArI bIu samAganA nahI vo Timutra saM yA meM vAMdhAra 612 kA bIlAnI kalApamaiTAnasahI: 4 rAIsA gugala rAla bAlArA asya valpA thAlI meM prahara 2 raMga mAla gAva codA ninAmAgama mAlA etAronajAtI maiAznA patra sAjA ghRta se pacAila gAvI jAi 6 grAphIkA mAjana ra nippanIjama1pAkarI bAMdhI eDa jAi 7 ghIvarTa 24 mA larTa - 12 suradA sAgI 6 rAla6 mastakI 6 siMha 26 me 2kayo 6 pahalImatha eka kAlI e pAula ghAlI e javadyAmailarA lapalA eka hoi tivAra iMsAlA pANI maDA lAjai judArapolI mathAjai utArAje se haraka the| ghA tyA pAnakatA ra malama hoi arucI dIpAdharI cAMdI Upara lagA bIe ThAracIdI bula mAlA mevAmA dIdI nAstara yAMcA isa disU rvaro jAnA pAna kA relI pAna vATI lepa bImavAdhI jaDala nAza ra jAirIjama boharu kAi ghAvaupara dIjai yA kaisa hAla hI 10 OMdhA ho lAjUna ko mola gAvAe ruka cIna 11 mA bAlikakA aru cAMdI nA jA : 12 nIvabAliRTIjhaSa makarA lo gula ghAnA dekarI karanI meM gAmAe dana 60 nArvarogajAMtI 13 eka nAviSTA polIsa ghasala gAie cAMdI nAtrA 14 rIvA bAli 12 mA sili 12 haratAla 1 se 21 hI galla 1phaTaka kI marama zrAIka pAlo 1 mi sva1] [2] sAsa 1 dama suMdara gUgala lagA vA ghAU kA lilAlA mAghAlA nArI paite tAlA mAraMTa moha ghAla sarasela tela 12 gAvo na 12 gomutra 48 molATa 12 laTaM 8 sAdhavaTa tela ghA meM gUgala maila pUcAva pacAI pIte palohavatAsI raMga gomutra ghAlI neM maradIe dni mAila gAne vIdI cAMIkA pAMca mocI bAu dAda vRstana vAdI hamAla gama bUma gujavA duSTakhalate rojI kapAla sohagI sIdhava rAM mahadI sAjI kalA to sammAtrA vATIne ko kA jai lagAie samAdhi 16 ke bAyokAyo phAma ekatra karI gAvAta me malama cAMdInAnA | 17 kAya ke vamA yo nA lothe mANasa boparA tIna ghasIla gAjai na95phophA ko kama bImeM ghAtI ra 27 hIrAka sInAza iqala kIgala kapIlo rAla kAlA maTAla se hara kAtho mora ko moradAsagI bAlI goghRtameM pAva1 madhye ghAlUma yala so kA jara pala kA jara pIlavATI naghAlIe malama karIla gAjai mevAlAi 18 gate leo // mastaMgI to terI galI vIjaholomAge to. eka vATIkA dAje 0 [AAva ise uSadha bAlaMbAla AcArya zrI vinayasAgarasUrinA ziSya ane prakAzita AyurvedanA anubhUta prayogAnA saMlayitA zrI pItAMbaranA hastAkSaromAM lakhAyelI pratanuM citra: mULa vrata saMpAdakanA saMgrahamAM che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dhanyataye nama: AyurvedanA anubhUta bhAga pahelA prayogo mastaka roga-zamana-prayogeza 1. sAMbharabhRNanI pATalI mIThA telamAM garama karI mAthe zeka karavAthI mastaka pIDA jAya che. 2. aDada, maga ane kuLatha traNeno kvAtha pI. tridoSajanita mastakanI pIDA jAya. adhIe vastu 2-2 teolA levI ane 25 tAlA pANImAM ukALavI, 5 teAlA rahe eTale pAvI. 3. sUMTha, pIpara, sukhaDa, mAthe ghasI cepaDavu. 4. nAgaramAtha, devadAru, upaleATa, rAhisa, javakhAra, saidhava pANIthI ghasI mAthe lagADavAthI zleSmathI mAthuM dukhatuM maTe che. pa. kamaLakAkaDI, upaleATa, jeThImadha, mUDha pANI sAthe ghasI mAthe lagADavAthI pittaviSayaka mastaka vedanA zAnta thAya che. 6. ArIThA, kALAMmarI, cAhInI dALa, sAkara cArene vATI bhAMgarAnA rasamAM caNA pramANe gALI karavI. kAma paDe tyAre pANIthI dhasI nAkamAM traNa divasa TIpAM nAkhavAM. 7. nepAlAnA ja vATI mAthe lagAve te AdhAzIzI Adi mastakanA rAga jAya. jamaNI bAjune bhAga du:khe teA DAbI bAju vAcopaDavI ane DAbI bAjunA bhAga duHkhe te| jamaNI tarapha lagADavI. mAthuM utare ke tarata ja davA lUMchI levI ane ghI copaDI devuM. anyathA sthAna tataDavAnA bhaya rahe che. pANIthI ghasIne nAkamAM TIpAM nAMkhe, zleSmanI 8. vaca, sUY, saiMdhava, variyALI ane sapheda cha cIsa maTe. 9. vAyaviDa Mga, sAjI, hIMga aDadhA-aDadhA tAlA, - telamAM pakAvI TIpAM nAkhavAthI mastakanA kIDA bahAra nIkaLI Ave che. 10. pIpara, marI, kapUra ane leAda pANIthI nAsa de te mastaka rega jAya. 11. phaTakaDI zuddha TAMka e, gAyanA pAsera kAcA dUdhamAM nAkhI pIvaDAve teA mastaka pIDA jAya. 12.. satavA sUMTha, kALAM marI, pArasa pIpala, samudrala sa+ sama bhAga laI kapaDachAMNu karI chIMkaNInI peThe suMghe te mRgI, AdhAzIzI vagere vastakanI pIDA upazame, sarasiyAMnu tela 15 tAlA, gAmUtra 20 tAlA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayogo 13. samudrala dhasI pANIthI nAsa de te AdhAzIzI jAya. 14. pArada, gadhaka, nepAlAnIgI (traNeya zudgha hovAM joIe) triphalA, trikaTU eka ekaTaka, pArA gadhakanI eka divasa ghUMTI ilI karavI. pachI nepALAnA bIja nAMkhI eka prahara ghUMTavuM, anantara bIjI davAo meLavI khUba dhUMTI pANI sAthe 1 rati samAna gALIe anAvavI. savAre eka geALI garama pANI sAthe ApavI. AdhAzIzI vega Adi aneka mastaka geAmAM ArAma thaze. 15. suMTha, upaleTa, devadAru, dhADAvaca, hIMga ane saidhava sama bhAga nakachIkaNInA rasamAM gelI kare, pANIthI ghasI kAMnamAM TIpAM nAMkhe te vega, AdhAzIzI ane casakA maTe, 16. paMcAMga dhamAsAnI dhUNI le te AdhAzIzI jAya. 17. pamADabIja pANIthI ghasI mAthe lepa kare mAthuM dukhatuM maTe, 18. caMdana, jeThImadha, pIpala, bhAMgarA, kesara, vAlA, drAkSa, suMTha, vAyaviMga, sAkara, gaLeAsatva. sa samAna bhAge levuM, 1 mAsA sudhI auSadha, viSama bhAgamAM dhRta madhu sAthe meLavI khAvuM, traNa divasamAM ja mastaka vedanA maTI jaze. 19, paTAnnajaDa pANIthI ghasI mAthe kapALe lepa karavA. 20. sahadevInA rasa ane jIruM vATI nAsa le teA mastaka pIDA zAnta thAya. 21. AkaDAnI jaDanuM cUrNa ane kALAM marI samabhAge cUrNa karI nAsikAnI peThe suMghavAthI jINu mastaka pIDA paNa jAya che. 22. mAnI geAlI ane AMbaLA pANI sAthe vATI kapALe lepa karavo. mastaka vedanA zAnta thaze. 23. bhAMgarAnA rasa 1 zera, kAMjI 1 zera, talanu tela 1 zera. traNene bhegAM karI sUMTha, nAgarameAtha, taja, putraja, caNeADI, 2-2 Taka laI telamAM nAMkhI paDhAve. tailAvazeSa rahe tyAre vastrathI gALI zIzImAM bharI rAkhe. tela jarurata paDe tyAre mAthe masaLe te tamAma jAtanAM matakanAM dardo zAnta thAya che. mAthAnAM gaDa-gUmaDanA upacAra 1. kuNugacanA jaDanI chAla, sAlanI jaDa, kheranI jaDa, sUkSma vATI geAlI karI rAkhavI, pachI mAthAnAM gUmaDAM para lagADavAthI maTe che. 2. rAla, kAtheA, siMdUra 1-1 TAMka telamAM meLavI mAthe lagADavuM. phADA maTaze. 3, bilvapatra ane apAmAnI jaDa pIMDa karI mAthe bAMdhavI. phADA maTaze. 4. sAjIkhAra, TaMkaNakhAra, kAtho, kaselA, kaLI cUnA, meArathUthU, medInAM kAM pAna, samabhAga laIne ghI athavA telamAM malama banAvavo, pachI thoDuM kapUra nAkhI mAthAnA phADA upara lagADavo. arUjha, cAMdI, khimacI Adi nAkhUda thaze. 5. mINu gALela, lIMbaDAnAM pAna ane sAjIkhArasa samImAM pakAvI mAthe lagAve te phADAM jaze. 6. kAtho, rAla, medI, kapIlA, muradAsaMga, rumIbhastakI, si MdUra, agara, hIrAdUSaNa samabhAge laI cUrNa cAMdI para bhabharAve te mAthAnI arujha cAMdI maTaze. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahelo nakasIra-nAkaDI upacAra 1. dADamanA pAnanA rasamAM haraDe ghasI nAkamAM TIpAM nAMkhavAM. 2. dADamanA puSpa, sAMThAne rasa, paTela traNene bakarInA dUdha sAthe ukALIne pAvo. dUdha 10 tolA ane rasa 1-1 talA. AnAthI nAkeDI sadAne mATe baMdha thAya che.' 3. darbhanI jaDa, dhonI jaDa, AMbalA, sAThI cekhA sama bhAga laI pANI sAthe vATI mAthe lepa karo. nAkeDI maTe. 4. araDUsAno rasa, pIpara, bakarInA dUdha sAthe nAsa ApavI. game tevuM lehI nAkamAMthI vahetuM haze to tatkAla baMdha thaze. 5. araDUso, pIpara, nivAta 1-1 mAsA laI madha sAthe meLavIne khAvuM. AnAthI mukha ane nAkanuM - lehI baMdha thaze. 6. DAbA tarakanI nakasIra cAle te *jamaNA paganI TacalI AMgaLI dorAthI majabUta bAMdhI devI. ane jamaNI cAle te DAbA paganI sUcita AMgaLI bAMdhavAthI nAkamAMthI paDatuM lohI tatkAla aTeke che. 7. cUlAnI baLelI mATI, gopIcaMdana ane sAkara samabhAge cUrNa karavuM, aDadho tole roja savAre khAvAthI nAka ane moDhAnuM lehI baMdha thAya che. 8. kaDavA lUMbaDAnuM mULa sAkara sAthe ApavAthI asAdhya nakasIrane ArAma Ape che. 9. dADamanI chAla vATI pA tolA madha sAthe levI. ArAma thaze. 10. gebarane rasa athavA lIluM chANuM khUba zaktithI suMghavAthI paNa nAkanuM rakta tarata ja baMdha thAya che. 11. elacI 2 Teka, patraja ane vaMzalecana 1-2 TaMka. pIpala 8 TaMka, jeThImadha 2 Teka, drAkha 16 raMka, mizrI-sAkara 11 ka. sarva vATI aDadhA tolAnI geLI karavI. nayaNe khAvI, nAka mukhethI lehI paDatuM baMdha thaze. 12. AMmaLAnI thepalI mAthe bAMdhavAthI paNa ArAma thaze. 13. dADamanA sukAyelA phUlanuM cUrNa 3 mAsA dahIM sAthe khAvuM. peTa, mukha ane nAkathI vahetuM lehI baMdha thaze. chardi-vamana 1. phUTanuM cUrNa 1 mAsA chAzathI pAvuM, vamana baMdha thaze. 2. bhAMganuM mULa pANImAM ghasI pAvuM. 3. meTI haraDe eka vATI madhamAM caTADavI. 4. AMbalIne rasa seMdhava nAkhI pAvo. pa. nAnI pIpara lIMbaDAnA rasamAM pAvI. 6. raktacaMdana, sAkara, madha ane cekhAnuM vaNa pIvuM. 7. bAvaLano rasa, tulasIno rasa ane elAyacI traNe pAvAM. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayoga 8. bIrAno rasa ane pIpaLe pAvAthI sagarbhA strInuM vamana paNa baMdha thAya che. A nirbhaya auSadha che. 9. lIMbUnA chotarAMnI rAkha 1 mAsa madhamAM caTADavAthI paNa sagarbhAnI tathA sAmAnya divasana rokAya che: - 10. moranAM cAMdalAnI bhasma 2 rati, pIpula 2 rati madha sAthe avalehI ApavAthI paNa vamana 11. jUnuM kaMtAna bALI 3 Teka rAkha pANIthI pAvI. 12. pIpara, jIruM, sAkara, drAkSa, samabhAge laI dADamanI kaLInA rasamAM galI banAvavI, moDhAmAM rAkhI - cUsavI. vamana baMdha thAya che, 13. vaDanAM lAkaDAnI rAkha mAsa 2, garama pANI sAthe pIvAthI paNa vana maTe che. 14. bhamaro ghara kare che e mATI, kAtho, elacI, tulasIpatra, nALiyelanI jaTA, kamalakAkaDI vATIne madhamAM goLI bera samAna banAvavI, moDhAmAM rAkhavAthI ugra vamana dhAsa, atisAra, aruci, saMgrahaNI..ane javaramAM paNa AzAtIta lAbha thAya che. mukhapAka-rudhira patananA upacAra 1. jAyaphaLa, gaLA, devadAru, drAkSa, triphalA samabhAge braDa karI phavAtha banAvavo. pachI kogaLA karavA. pAkeluM moTuM sAruM thaze. 2. goLa, mIThuM, haradaLa, sarasava bIja ane pIpalano phAMTa banAvI kegaLA karavA. pAkeluM moTuM sAruM thaze. 3. seMdhava, khajUra, drAkSa ane dADamanI chAlane kADho karI kogaLA karavA. ArAma maLaze. 4. sAkara ane jIrAnI goLI madhamAM banAvI mukhamAM rAkhavI. mukhapAka ane tRSA zAnta thaze. 5. kAkajaMghA ane airanI lAkaDI 30-30 TaMka levI. 3 zera pANImAM khUba ukALavI. aDadhe zera pANI rahe tyAre emAM bAvaLanA pAMdaDA 10 TaMka nAkhI DhAMkI rAkhavuM. pachI navasekuM pANI rahe tyAre kogaLA karavA. AnAthI dAMta daDha thAya che ane mukhanA tamAma rogo dUra thAya che. 6. galachabInuM mUla sAta divasa moDhAmAM rAkhavAthI tamAma mukha rAgomAM ArAma maLe che. 7. jAIpitra, punarnava-sAToDI, kALI musalI, pIpara, vaca, suMTha, citraka samabhAge karI dAMte maMjana kare, sudaDha thaze ane mukhanI cAMdI tathA pAkamAM rAhata maLaze. 8. khurAsANI vaca, pIpara, suMTha, zubhrA (phUlAvela) samamAtrA cUrNa karI mukhamAM ghase. pachI kogaLA kare te meDhAMnAM chAlAM jAya. mukha durgadha-upacAra 1. laviMga, kekela, nAgakesara, kapUra, jAvaMtrI, jAyaphaLa, vaMzalocana, elacI, maira, agara, drAkha, ane seva, sAkara samamAtrA laI cUrNa karI vAsI pANIthI 1 mAsA roja savAre sAMje sevana kare te meDhAnI dudha nAza thAya. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahelA dAMta rogopacAra 1. sisanI antara chAla vATI dAMtamAM rAkhe teA dRDha thAya ane dukhe nahIM. 2. bhArI gaNInAM bIja garama tAvaDImAM rAkhI enA para calama UMdhI rAkhI dhumADo kAnamAM ke dAMte le te daMta pIDA zame. kadAca kIDo hoya to paNa tatkAla nIkaLe che. 3. bhArI gaNInAM pAnanI lugadI dAMte dAkhe te paNa ArAma maLe che. 4. tala, gALa, ajamA ane tUaranA puSpanA rasagAlI karI dAMte dAbI rAkhe te dAMtanI pIDA upazame che. 5. AkaDAnuM dUdha, vAvaDiMga seMdhava ane alatAne rasa cAre bhegAM karI dAMte masaLe te pIDA zAMta thAya. 6. suMTha, kALAM marI, taja tamAlapatra, nAgakezara, vAviDaMga, nAgaramAtha, bhArI gaNI, kapUra, dhamAsA, kaselA, kAthA, gheADAvaca, kALI seApArI, pIpara, ajamA, sagA, mArathuthu ( tAvaDImAM nAMkhI Aga para phUlAvI pevuM. ) samamAtrA cU karavuM. A cUrNamAM akalakaro, vadatI, hIrAkasIsa ane pIparameTanAM phUla meLavavA pachI dAMta para ceMjana karavuM. AnAthI pArporeyA--data-pUya, kaLatara vagere roMgo jAya chaeN ane dAMta majabUta bane che, halatA hoya teA paNu dRDha thAya che. 7. sAMbharanuM lUNu ane kALAM marI vATI nAM pUmaDAM vaDe dADhamAM dAkhavu. be kalAka rAkhavuM jeTalu pANI nIkaLe e nIkaLavA devuM. dADhanI pIDA zAnta thaze. 8. zuddha vacchanAga, gheADAvaca, ajamA rA-rAA teAlA, pIpara 15 teAlA vATI cUrNa karavuM. pachI rAtre zayana samaye svalpa madha sAthe meLavI dAMte masaLavu ane kogaLA karI upara pAnanuM bIDu khAvuM. AnAthI daMta dRDha thAya che. 9. keranI kUMpaLanA rasa kADhavo. je dADha dukhatI hoya tenI viparIta dizAnA kAnamAM rasa nAkhavo, mAtra 4 divasamAM dAMta ane dADhamAM ArAma thAya che. mAthu du:khe to AvuM nahIM. 10. AkaDAnA sAta pAMdaDAM levAM. aDadhA zera pANImAM nAMkhI bAvA, pachI pAMdaDAM nIceAvI avaziSTa pANInA baphArA levo ane kAgaLA karavA. divasa cAramAM ja asAdhya 'tapIDA nAbUda thaze. baphAro letI vakhate AMkho badha rAkhavI. 11. zodhela meAthu mAsA 1, gAyanA garama dUdhamAM nAMkhI kogaLA karavA, upara pAna khAvuM. divasa 7 mAM asAdhya datapIDA sArI thai jaze. 12. pIpara, triphalA, leAda, tutya, saiMdhava samabhAge cUrNa karI dAMte maMjana karavu'. daMtazUla maTaze. 17. ravivAre bharela kUtarAnI dADha lAvI gaLe bAMdhe te nidrAmAM dAMta karaDatA baMdha thAya. 14. lAlUnu mUla dADhe dAbI rAkhe te pIDA maTe. 15. kAthA, mastaMgI 1-1 Taka, hIrAkasI, aphINa ane kALAM marInA-nATaka maMjana banAvI dAMte ghase te dAMta halatA rahe, kIDA jAya. 16. dhatUrA ane mAlakAMkaNInAM bIja 1-1 TAMka vATIne TikaDI kare, pachI 10 Taka gAyanA ghImAM taLe. A dhRta dAMte ane dADhe ghase te bannenI pIDA jAya. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayogo 17. hIrAkasI, triphalA, moTI haraDe, mAsUphala, kapUra, airasAra, sonAmAkhI, lohacurNa, majITha, nAsa pAlA, loda, turthI, zubhrA, mastaMgI, guMda, cIkaNI sopArI 1-1 TaMka vATIne cUrNa karI dAMte bhaMjana kare, dAMta dRDha thAya. moMDhAnAM bIla chAyA AdinA upacAra 1. TaMkaNakhAra phulAvI cUkathI lagAve to moDhA paranA khIla sArA thAya. 2. tala, jIruM ane sarasiyAnAM bIja vATI copaDe te khIla na rahe. 3. jeThImadha, lejanA pAna vATIne khIla para lepa karavo. 4. paThAnA bIjanI mIgI, badAma, haLadara samabhAge laIne dhonA rasamAM khUba ghUMTe. pachI bakarInAM dUdhamAM cepaDavA lAyaka pravAhI banAvI khIla para lagADe, khIla maTe. 5. dAMtaNIne rasa mukhanI chAyA para lagADe to ArAma thAya. 6. pamADiyo tolA 20, gADaranA dUdhamAM vATI eka divasa rahevA de. anantara sukhaDa, kesara, badAma naH zilApara khUba bArIka vATe. bIje dahADe chAyA para lagADe, eka ahevADiyAmAM chAyA jaze. -- 7. haLadara, phaTakaDI 2-2 TaMka, nAnA boranI mAMgI raMka 1, sUma vATI mAkhaNamAM meLavI meDhApara coLavuM. mukhanI chAyA maTaze. 8. upaleTa, kesara, TaMkaNa, tala 1-1 tola, gaududha 5 tolA, mINa eka tolA, mINa garama karI dUdha nAkhavuM. pachI davAonuM cUrNa nAkhI dhIre dhIre dUdha baLavA devuM. mINa avazeSa rahe tyAre utArI levuM. pachI rAte zayana vakhate chIyApara copaDI masaLavuM. chAyA maTe che. 9. varuNAnI chAla, gUMdAnI mAMgI, kAMTAvALA karaMjanA pAnanA rasamAM khUba vATI avaleha jevuM banAvavuM. pachI gAyanuM dUdha AvazyakatAnusAra meLavI chAyA para lagADavuM. 10, cavika, vaca, sarasava, machaDa, jeThImadha, dAruhaLadara, samabhAge laine pANImAM vATI mukha chAyA para lepa karavo. 11. hIgeTanI mIgI, jAyanAM pAna, jAyaphala, sukhaDa samabhAge laI pANIthI ghasI lagAve te chAyA nAza thAya. 12. hiMgoTiyAnI mAMgI, rAmapIpalI, boranI mIgI, kesara samabhAge laine telamAM nAMkhI che;yApara made te chIyA, khIla ane maTe, mukha tejasvI thAya. aMjanAdhikAra 1. bhIlAvAM 24, khApariye Teka zA, tutya ke nA, prathama bhIlovAM bALavo. leDhAnI kharalamAM vATavA. pachI auSadha judA judA vATI mAkhaNamAM meLavI DI bharI rAkhe. A netrojana AMkha mATe upakArI che. 2. haLadara, pIpara, kALAmarI, lIMbaDAnAM pAna, nAgaramotha, seMdhava, turthI kapaDachANa karI avyAvara bakarInAM mUtramAM goLI caNu pramANe banAvavI. phUlAvALAne strI-dUdhathI, rAtmAMdhAne kAMjIthI ane ochuM dekhAtuM hoya ene pANIthI ghasI AMkhamAM AMjavI. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele 3. ahiphena, AMbalI, saMdesaDAnAM pAna, luNa, phaTakaDI, seMdhava, leda, suMTha, haLadara, jIruM, pIpaLAmULa, upaloTa, vaca, lIMbaDAnAM pAna, tala, tulasIpatra badhAM auSadha 4-4 mAsA, tela talanuM 1 tole, lIMbUno rasa 1 tole. badhAMne leDhAnI kharalamAM vATI thepalI karI AMkhe bAMdhavI. 3 divasa sudhI eka ja thepalI garama karI savAre sAMje bAMdhavI. paNa jyAre bAMdhavI tyAre garama karI levI joIe. AMkha du:khatI maTe. 4, samudraphala, dAruhaladaLa, trikaTuM, kaTha, citraka, vAyaviDaMga, seMdhava, zuddha suramo, khApariye, merathuthu sava samabhAga laI tAMbAnA taTTAmAM tAMbAnA loTAthI lIMbunA rasa sAthe mana karavuM. goLI caNA pramANe karavI, 1. timira ane ochuM dekhAtuM hoya te vAsI pANIthI aMjana. 2. chAyA hoya te kAMjIthI AMjavI. 3. phUluM hoya te bakarInA dUdhathI AMjavI. 4. pANI paDatuM hoya te keLanA rasamAM ghasI AMjavI. 5. ceDA vadhAre AvatA hoya te strInA dUdhathI AMjana. 6. badhAye netrarogomAM vAsI pANIthI ghasI AMjavI. 5. caMdrapriyA guTikA:trikalAnI mAMgI, pIpara, vaca, kALAM marI, upaleTa, zaMkha, maNasIla, sarva samAna laI gaDIne dUdhanI bhAvanA ApavI. abhAve gADaranuM dUdha levuM. goLI vaTANA barobara karI A pramANe kAmamAM levI. 1. AMkha dukhatI hoya te gauduSpathI ghasI AvI. 2. AMkhamAM phUluM hoya to strI dUdhamAM ghasI AMjavI. 3. nAsUra hoya to bhAMgarAnA rasamAM vATa banAvI AMkhe bharavI. 4. rAte na dekhAtuM hoya to chAzanI AMthI dhasI AMjavI. 5. paravAla hoya te cekhAnA dhovANathI ghasI AMjavI. 6. khIla hoya te madhathI. 7. baLatI hoya hoya to sAkarathI. 8. chAyA hoya te pANIthI. 9. aMdhArAM AvatAM hoya te vAsI pANIthI dhasI AMjavI. 6. suMTha, marI, pIpara, masurIla, nimalI, aphINa, zubhrA, kAlapI mizrI, ghoDAnA nakha, kAMdhA ane pUchaDInA vALa, gadheDAnA khura, kAMdhAnA tathA pUchaDInA vALa, mANasanA nakha ane mAthAnA vALa, pAMca jAtanA kAca, badhI e vastuo rA-rA tela laI, eka moTI hAMDImAM bharavI, pachI sArI rIte kapaDamaTTI karI 4 praharanI agni devI. pitAnI meLe hAMDI TADhI paDe tyAre auSadha kADhI khUba vATavuM. samudra phINa, pIpara, khApariyuM, bIjabALa, hIrAdUSaNa, phaTakaDI TaMka bheLavI punaH khUba bArIka ghUMTavuM pachI sUrame bane te AMkhomAM AMjavo. dareka raMgo para A auSadha uttama ane avyartha pramANita thayuM che, Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayoga 7, kesaranI jaDa, ratanajyota, mamI, sAcAM basarAnAM bArIka motI, svarNa mAlika, kutakaphala, turthI, kAlapI mizrI, cAkasUnA bIjanI mAMgI, kapUra, bhADa pahalInA IDAnA chetarAM ( abhAve mAranA IDAnA chotarAM paNa laI zakAya ) rAmapIpara, sapheda marI, haLadara, kevaDiyo kAtho, moTI elacI, moTI haraDe, laviMga, phaTakaDI, suramo, pravAla, sIpano aMdarano tejasvI bhAga, athavA muktAzuktAbhasma, khApariyuM badhAMyane kapaDa chAMNu cUrNa karI aMjana karavuM. AMkhanA tamAma roga para A prayoga avyartha mahISadha che. 8, jhUne tAMbAno paiso laI enA kaMTakadhI patrAM karAve. vajanamAM 6 talA hovA joIe, pachI kAtarathI kApI rAkhavAM, pachI 4 tolA gaMdhaka ane 2 tolA saidhava laI bhegAM vATavAM, kAcanI nAnI kaTorI laI nIce seMdhava gaMdhakanuM cUrNa thoDuM pAtharavuM ane upara tAMbAnA kaTavA mUThThA, evI rIte jeTalA paDa banI zake teTalA karavA, pachI lIMbUno rasa reDe, lagabhaga 15 tolA rasa pAvo. 6 kalAka pachI boranI lAkaDIthI halAvavuM, taDake mUkavuM. yathAvasare kharalamAM nAkhI khUba ghUMTavuM, kAjala jevuM cUrNa thaze. temAM kapUra eka tela meLavI AMkhe aMjana karavAthI tamAma rogomAM sAro lAbha thAya che. meM paNa Ano vizeSa anubhava lIve che. matiyAbiMda 9. zaMkhAvalI bane jAtanI strI dUdhathI ghasI AMkhe lagADe. 10. kALAMmaLI, ghaDAvaca, haraDA ane baheDAnI mAMgI, zaMkhanI nAbhI auSadha samabhAge laI bakarInA dUdhamAM ghUTavuM, pachI Akhe AMjavuM, nIlabiMdumAM paNa lAbha thAya che. 11. gadheDInA pAzera dUdhamAM sADI cokhA 5 tolA rAMdhI sUkAvavAM. zachI kALAM marI 3 mAsA bheLavI bhejavI cuNa kharala karI AMkhe AMjavAthI matiyAmAM ullekhanIya lAbha thAya che. 12. ratAMjaNI, kutakaphaLa, palAsa jaDa, gUdara, dhAvaDAnA kla, banne jAtanI haLadara, haraDe sumevANI madhathI goLI banAvavI, pachI strI-dUdhathI ghasI AMjavAMthI kAca biMdu, nIlabiMdumAM sAro lAbha thAya che. 13. nAgaramotha, sAkara, phaTakaDI traNe sama cUrNa karI aMjana. 14. maulazrInAM bIja, rAyaNanI mAMgI, sapheda caNoThI, bAvaLane gUMdara, khApariyuM samabhAge dravyo laI kAMsAnA vAsaNamAM kAMsAnA ja vAsaNathI bhAMgarAno rasa nAkhI 4 divasa khUba ghUTavuM. kALAmarI samAna gALI banAvavI, kAma paDe tyAre ghasIne lagADavI, upara rU bAMdhavuM, metiyA paravAla vagere roga jAya. 15. kastUrI mAsa 1, bhamI bhAso che, morathUthuM che mA, ravarNa mAkSika 1 rati, moTI elAyacI bhAso nA, kALAmarI mAsA 2, lImaDAnA pAna mAsA 2, ratanajota rati 4, cAkanA bIja, khApariyuM, samudra phINa, vAghaNanuM dUdha 4 rati, maravAnAM pAna 2, pIpala mAsA ranA jAyaphala 1 rati, surame kALe zuddha 3 tolA, metI aNuvIdhAyelAM 1 bhAse, badhAM auSadha kapaDachANa karI traNa divasa kharala karavAM, pachI AMkhamAM aMjana karavuM, motiye, phUluM, chAyA, timira dareka AMkhanA roga jAya che. mAro paNa A khUba ja anubhavela ga che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahelo puna: sarvanetra roga 17. karU, khApariyuM, maNasIla, samudra phINa, turthI, kALAM marI, rAla, bhAkhaMDa pakSInA IDAnA chotarAM ( abhAve moranA) sAkara, seve samumAtrA madha sAthe goLI 'merI barAbara karavI, madhumAM ja ghasIne AMjavI. bAMbhaNI Adi roga sArA thAya, 18, seMdhava, sAMbharuM mIThuM 1-1 TaMka, aphINa thA TaMka, sarasiyAnA tela sAthe tAMbAnA vAsaNamAM che divasa sudhI marda, pachI aMjana kare to bAMbhaNI sArI thAya. 19, TaMkaNakhAra lIMbunA rasathI kharaDI pAMpaNa para lagADe to paravAla ane bAMbhaNImAM sAre lAbha thAya, 20. morathutha lagabhaga be tolA vATI pANImAM bheLavavuM. pachI emAM rU bhIMjavavuM. vATa sukAyA pachI enuM kAjaLa taiyAra karI AMkhamAM AMjavAthI rAtyadhApaNu timira, choyA, phUlA vagereno nAza thAya che. AMkhanA phUlAnA upacAra 21. bIjAla, hIMga, phaTakaDI, pIpara, lA-1 tolo laI tAMbAnA vAsaNamAM lIMbaDInA gheTAthI bheMsanuM nA zera dahIM nAkhI ghUMTavuM, vaTANA barAbara goLIo karavI. pachI chAzanI AMchathI ghasI AMkhe lagADavuM. phUluM jaze. 22. tUaranAM pAMdaDAMnA rasamAM kastUrI ane sAkarano ghasAre karI AMkhe javuM. becela pAMdaDAno kUca thepalI karI AMkha para bAMdhavo. 16 varSanuM phUluM paNa cAlyuM jAya che. 23. seMdhava, putrajIvAmagI, ghUse samabhAge levo. zItala jalathI golI banAvavI. pANIthI ghasI AMjavI. thapa. triveNI jIArane AkaDAnA dUdhanI bhAvanA ApavI, pachI zveta vastramAM bAMdhI ghasavI. bALI rAkha karavI, e rASTra gaunavanItathI AMjavo, phuluM jaze. 25. gaLAne rasa madha sAthe AMjavAthI paNa phulAmAM sAro lAbha thAya che. 26. hiMgeTanA pAMdaDA cAvI AMkhe AMjavAthI paNa tathaiva lAbha thAya che. 27. zuddhatutya, rAyaNabIja, akalakaro, khurAsANI vaca, manuSyanAM hADakAnuM cUrNa, pIpala 2-2 TaMka, kALAM marI | TaMka, badhAMnuM sUma cUrNa karI 65-1 TaMka bakarI ane strInA dUdhamAM tAmrabhAjanamAM nAMkhI tAMbAno paiso lImaDAnA ghoTAmAM lagADI 3 divasa khUba ghUMTavuM, pachI AMkhe AMje. upara dUdhanuM pUmaDuM bAMdhavuM. phUluM jAya che, 28. mRta kAga prajvalita karI enI rAkhanAM aMjathI gAya, bheMsa, gheDA ane manuSyanuM phUluM jAya che. 29. naravALa bhasmAMjanathI paNa sAro lAbha dekhAya che. 30. hAthIne khura nakha pANIthI ghasIne AMjavo paNa zreyaskara che. 31. turthI, kAca, meNasIla, samudra phIga, svamAkSika, suramo (zuddha) kukakuTAMDajatvagU, narakapAla cUrNa, kutakaphala, badhAMnuM cUrNa karI bakarInA dUdhamAM athavA te rAyaNanA dUdhamAM goLI banAvavI. gadheDInAM dUdhamAM ghasI AMkhe AMjavAthI phUluM maTe che, Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 AyurvedanA anubhUta prayogA 32. khAparicuM, haLadara 2-2 Taka, TakaDI 1 Taka, bIjAeAla nA TaMka, cUrNa karI 7-9 bhAvanA lIMbUnA rasanI devI, sukuM cUrNa karI AMjavAthI upara upaselI phUlAvALI AMkhamAM paNa sArA lAbha thAya che, ane phUluM maTe che, A aa lagADavA bAda AMkha para nAgarameAthanI thelI AMdhavAmAM Ave te sadya la Ape che. 33. sAMbarasIMgane rUmAM lapeTI kAjala pADavuM, pachI AMkhe lagADavu, phUlA para hitakArI che, zyAma gardabha phrAMta le, rasabarasIMga milAya, e DhAMko sama karo, vanitA dUdha pisAya, DhAnU ghasI stana dugdhasU, ajana karo ddina tIsa, phUla sItalA nA rahe, dRSTi hue mujagIsa, artha :--kALA gadheDAnAM dAMta ane sAMbaranA zIMgaDAM samabhAge laI cUrNa karavuM, pachI strInAM dUdha sAthe mardana karI AMkhe lagADavuM, phUlAM para A auSadha vizeSa prabhAvadArI pramANita thayuM che. milAya, cAkhI cINI khAMDa, lIMbU rasa dina caudaha laga a`jana kare, te phUlasItalA jAya. 35. 36. hIrAkaNI Toka 1, laviMga, phAkIDo, kurada patthara 1-1 ToMka badhAMne leDhAMnI kharalamAM ghUMTe. pachI capaTI bharI davA phUlAM para nAMkhe. AMkha para gADaranAM dUdhanAM pUmaDAM AMdhe, eka prahare eka paTTI, eTale AkhI rAtanI cAra paTTI samajavI. A prayAga sAta athavA 14 divasa ja karavo. avazyameva phUluM sArUM thaI jaze. mArA potAnA A prayoga seMkaDo vAra ajamAvela che. vizeSa :------davA AMjanAre khATu, khArUM ane tIkhuM na khAvu. kesara ane sAkara mizrita dUdha traNa vakhata pIvuM. ane tyAM sudhI AMkhAne divase paNa zrama na Apavo. AMkhamAM caLa Ave te paNa mazaLavI nahI. 37. rAhitAzva puSpa, sevaMtarI puSpa, rAyapuSpa, kamalakesara, vaMzalocana, dhatUrAnuM phUla, hIrAkaNI, bhadra khaDagI saM vATI, ghI ane lIMbaDAnA rasamAM gALI karI AMkhe AMjavI. zItaLAnu phUluM jAya che. 38. navAM mutarane bhAMgarA, dhatUrA ane keLanA rasanI cha-cha vAra bhAvanA ApavI, pachI sAta ATha phUTa jeTalA bhAga laI vATa banAvI gAyanA ghIthI kAjala banAvI AMjavuM, zItalAnA phUlA mATe A hauSadha che. noMdha--cakSumAM AMjavAnA sUramAe sAthe ane tyAM sudhI sAMgarasIMganI saLIne ja upayoga adhika hitAvaha che. (1) AMkhAnAM phUlAnAM ghaNAM prayogAmAM gadheDAM ane goDInA viziSTa upAMga tathA dUdhanA samAveza karavAmAM AvyA che. enuM kAraNa e che ke zItalAnu vAhana rAsabha--gadheDo che. anubhava to evo paNa che ke mAtra gadheDAnAM dAMta ghasIne aMjana karavAmAM Ave te paNa zItaLAnu phUluM. maTI jAya che, pachI bhalene game teTaluM jUnuM hAya. (2) sAMbaranuM zIMgaDuM--AMkho mATe viziSTa prabhAvazALI siddha thayuM che. saLI paNa AnIja anAvavAmAM Ave te sArUM. (3) nArI. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele 39. seMdhava, bijerAnI jaDa, elacI, AMbaLA samabhAge laIne vAsI pANIthI goLI karI AMjavI. 1 mahinAmAM kUlAmAM ArAma paDavo joIe. pavAla para 40. keruM kapaDuM laI Aka, negaDa, bhRgarAja, araNI, eraMDa, lIMbaDA ane kALA dhatUrAnA rasanI 1-1 bhAvanA ApavI. pachI vATa banAvI gaudhRta sAthe kAjaLa pADavuM. anantara cAkasanA bIjanI mIgI, phaTakaDI, khApariyuM, tuO, surama, samudra phINa, mukatA, pravADA 1-1 mAsA laI vATavAM. pachI kAjaLa bheLavI 3 divasa kharala karavuM. A aMjanathI paravALAM maTe che. anekavArane anubhUta prayoga che. rAyaMdha para 41. turtha TaMka 1, samudra phINa, TaMka | haLadara be TaMka, dAra haLadara 1 TaMka, pIpara ane marI 1-1 TaMka, kAnano mela 1 TaMka, sUkSma aMjana karI Aje to rAtrinuM aMdhatva dUra thAya che. kAnanA rogo (bagAdi) saMbaMdhI upacAra 1. gaIbhalIDA ane gaumUtra eka nAnA hAMDalAmAM bharavAM. upara chidravALI DhAMkaNI DhAMkavI. zeSabhAge kapaDapaTTI karI pAIpa phiTa karavo. ane kAnamAM ghUMvADe levo. jethI kAnamAMthI baga athavA to kAnakhajUro nIkaLI jaze. ' 2. mIThuM tela ronakaLI, vagara bujhAvela cUno. meTI dUdhelIno rasa, badhAMye telamAM pakavI, tela kAnamAM nAMkhavAthI paNa baMga, kAnakhajUro bahAra Ave che. ane casakA vagere maTe che. . vAsaNane rasa ane aphINa svalpa kAne nAMkhavAthI baga ane bIjI praviSTa chavAta bahAra Ave che. 4. bAvaLanA phUlano rasa ane svamUtra kAnamAM nAMkhavAthI paNa baga ane kAnakhajUro tatkAla bahAra Ave che. 5. saidhava bakarAnA mUtramAM bheLavI nAMkhavAthI paNa sUcita jIva bahAra AvI jAya che. 6. kUkaDalAnA bIja 21, telamAM taLI tela kAne nAMkhe ane bacelA bIne dhuMvADe kAnamAM . anya karNa--vyathA para che 7. paTabiMdu tela-3 zera talanuM tela levuM. 5 zera bakarInuM dUdha, banne ekaThAM karI ukALe, eka zera tela rahe tyAre puSkaramUla, arase, vADaviDaMga, gaLA, suMTha, vaca, phUDa, jeThImadha, IndravANI mUla 7-7 TuMka UMTa karI telamAM nAMkhe. ukALe, gALIne pachI emAM bhAMgarAno rasa 10 zera nAMkhI punaH ukALe. pachI gALIne mAMhe 7 TaMka kezarano bhUke meLave. kAnamAM koI paNa jAtanuM darda thAya tyAre be-traNa TapakAM nAkhe. ane kapALa para caDe, banne raMgomAM sAro lAbha thaze. 8. jAIne rasa, vaca, hIMga, suMTha, upaleTa, sarva vATI, ukALI kAnamAM TIpAM nAMkhe to karNapravAha maTe. 10. mUlAnA bIjanI rAkha, TaMka 1, AchaNu zera 01, kelikaMda rasa 01, badhAMye bhegAM karI mathIne kAnamAM nAMkhe te, karNaphUla, karNavAya, pravAha, gUjana Adi roga maTe. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayogo 11. tUara, hIMga, suMTha, gaumUtra, lIMbUno rasa ane sarasiyuM tela pacAvI kAnamAM TIpAM nAkhe. karNa pIDA maTe. 12. vagara ThArela cUnAnI bApha kAnamAM levAya te kaNa guMjana maTe. 13. kapAsiyA bAphIne kAne bAMdhavAthI paNa kaNa pIDA maTe che. 14. vaNAnA pAna dUdhamAM ukALI bAMdhavAthI paNa kaNa bhUle jAya che. 15. IndravA@InI jaDano rasa telamAM pacAvI kAne nAMkhe to badhiratvamAM lAbha thAya che. 16. kAnanI phera asAli vATI lepa kare to casakA maTe. 17. suMTha, devadAsa, siMdhava 5-5 aMka, suri jaNAnI jaDa no rasa 6 zera, talanA 1 zera telamAM nAkhI ukALI enA TapakAM kAnamAM nAkhavAthI tamAma kaNa roge upazame che. 18. AMbA ane jAMbUnA pAMdaDAno rasa kAnamAM nAMkhavAthI rogapazAnti thAya che. 19. phulahulano rasa kAnamAM nAMkhavAthI pravAha rokAya che. 20. AkaDAnAM pAkA pAna 12 levAM. nAnA kaTakA karI pA zera gAyanA ghImAM taLavAM. pachI kADhIne ghImAM kezara, indravAruNInuM mULa. laviMga pI-TaMka nAMkhavAM, garama karI ghI kAnamAM nAMkhavAthI badhiratva ane pravAhamAM sAro lAbha thAya che. 21. lIbaDAnAM pAna vATI vaDo karavo, telamAM taLavo. e telanA TIpAM kAnamAM nAMkhavAthI pravAha baMdha thaze. 22. sapanI kAMcalI ghImAM ukALI ghInAM TIpAM kAnamAM nAkhavAthI baherApaNuM maTe che. 22. vatsanAmAM ane aphINa ghasI kAna bahAra lepa karavAthI casakA maTe che, ane te upara zeka karavo. 24. kuTha, vaca, brahmAMDIne rasa, lIMbaDAnA pAna, suMTha, haLadara, puSkaramUle sarva samabhAge laI kavAtha kare. pachI vItha sama gaudhRta levuM. kvAtha emAM nAMkhI pharI ukALavuM. dhRtAvazeSa rahe tyAre utAravuM. kAne nAMkhavAthI caLa, nanAmI du:khato vagere maTe che. 25. kArelIno rasa, kALAM marI samabhAge laI kaDavA telamAM ukALavAM, pachI kAnamAMjhIpAM nAkhavAthI kAna saDo aTake che. nAsUra-upacAra 1. TaMkaNakhAra, kapAsiyAnI mAMgI 10-10 TaMka, kALAM marI 2 TaMka, gAyanA ghImAM malama karI adazya cAMdI para lagADavAthI adITha, pATho, nAsUra, bimacI, Adi roga jAya che. 2. kAMgasI naramUtramAM ghasI nAsara para lagADe. ane bacele jhUca nAsura para bAMdhI devo. 21 divasa A prayoga karavAthI AzAtIta lAbhAnubhUti thAya che. 3. kALAM marI, keranI kRpala samabhAga laI pANIthI vATI vattikA dvArA nAsuramAM pahoMcADavA prayatna karavo. savAranI vATa sAMje badalI nAMkhavI. 21 divasa A prayoga karavo, sAruM lAge to laMbAva. 4. sapanI kAMcalInI rAkha gAyanA ghImAM meLavI nAsuramAM bharavI. lAbha thaze. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele 5. haraNanAM zIMgaNA tathA cAmaDAnI rAkha, ghImAM lagADavAthI paNa nAsUra maTe che. nAsUrane lIbaDAnAM garama pANIthI dhoI ne A prayoga karavo. 6. bhIlAmo 1, ghoDAnA nakha, bheMsanuM zIMgaNuM, sapanI kAMcalI, badhAnI rAkha karI ghImAM meLavI nAsUra para cepaDo. 7. uMdhAyelI 1 divasa sudhI khUba bArIka vATavI, jeTalI vaTAze teTalo ja guNu vadhaze. pachI 3 kALAM marI nAMkhI vATI nAsara para AMdhavI, 15 divasamAM ja pariNAma sAruM Ave che. 8. keranI sukAyela dUpale ane haLadara 1-1 TaMka. pANIthI vATI nAsUra para lagADavI. 9. phephIDe ghImAM taLI e ghI nAsUra para copaDavuM. 10. ake kupala bALI pANI sAthe nAsUra para lagADavI. 11. eraMDa bIja bALI nAsura para lagADavA. 12. bheMsanuM zIMgaDuM bALIne mAkhaNa sAthe nAsUra para lagADavuM. 13. bakarI ane mANasanuM hADakuM bALIne madha sAthe nAsare lagADavuM. 14. kArelInA rasamAM vATa bhIMjavI nA bharavI. 15. gadheDAnA lIDAnI rAkha, kaeNranI kRpalAno rasa, bakarInuM mUtra, traNe madana karI avalehavata banAvavuM. nAsUre lagADavAthI sAro lAbha thAya che. 16. apAbhAganI rAkha, beranI chAla, bAvaLanI chAla ane cUno 5-5 ka. pA zera mIThA telamAM pakAvI nAsUra para lagADavuM. cAMdI vageremAM paNa lAbha thaze. 17. bhAjUphaLa, phaTakaDI, asAliyo 1-1 ka. dheDInAM pezAbamAM lasoTI. vattikA banAvI nAsuramAM bhare. 18. sarasiMyA tela 10 tolAmAM 1-1 TaMka kAthe ane cUne mardana karI nAsUre lagADe athavA bhare. 19. beraje paisA 1, madha paisA vA, cAra ke pAMca arIThAnI chAla ekatra karI sUma vATI traNa divasa sudhI nAsUranA meDhA para lagADe. upara AsamAnI kapaDuM bAMdhe, nAsUra maTaze. 20. haraDe, kapUra, AMbAnI gehalI ghasIne lagADe.. pInasanA upacAra 1. triphalA, pIpala 1-1 TaMka madhamAM bhejana samaye Ape to zvAsa, pInasamAM ArAma maLaze. 2. AkaDAnA pILAM pAkA pAnano rasa nAke nAMkhe. 7, barosa kapUra, kezara, elacI, sokara, tapakhIra TaMka 1-1 gAyanAM ghInI paMdara bhAvanA ApavI pachI chIMkaNInI mAphaka suMghavAthI pInasa maTe che. 4. aDAyA chANAMne AkaDAnA dUdhanA traNa puTa Apavo. bALI rAkha karavI. pachI triphalAM nAMkhI bhugaLIthI nAsa devI, apasmAra, kapola roga ane pInasa maTI jaze. 5. jaTA, haLadara, samabhAge svamUtrathI pIsI nAsa devI. 6. gADarane mUtranAM TIpAM nAkamAM nAMkhavAthI pInasa jaze. ' ' , Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhata praga 7. arIThAnI chAla pANIthI ghasI nAsa ApavI. 8. kezara, pArasa pIpala bIja, badAma svalpa dhRta sAthe traNa divasa nAsa devI. pIsa maTaze. 9. AMbA, jAMbU ane kuTha geTalI traNe ghasI nAsa devI. 10. pADha, banne haLadara, moranAM hADakAM, pIpala, dAMtaNI, jayapatrI dhatUrAno rasa, badhAMye auSadha sama bhAge levAM. telamAM ukALI, telanI nAsa levI, gaMbhIra pInasa paNa A auSadhithI naSTa thaze. 11. kALA marI, visakhaparuM, kezara, nAgakezara 2-2 TaMka, sarasiyAnAM bIja 4 ka. vATI pANIthI nAsa levI. pInasa maTaze. aparamAra mRgI 1. maulazrInA bIja, arIThAnI chAla, hIMgaTa-mIMgI caNoThInI dALa [ zuddha ] vaca, rAmabhAga pIsI pANIthI nAsa levI. apasmAra jAya. 2. hIgeTanI mIgI, pIpala, kirAyato, nepAlA, Teka. 2-2, vATIne taiyAra rAkhe. pachI kAgaLanI bhaMgaDI banAvI. nAsa diye, 2-3 divasa, athavA to jyAre apasmAranuM AkramaNa thAya tyAre nAsa devI, A vakhate zuddha AmalasArAM gaMdhakanI be-cAra vAra nAsa devAthI paNa apasmArane bihAra AvI jAya che. mRgI maTe che. 7. kUtarAMnI viSTa gAnA' mUtramAM nAsa ApavAthI paNa mRgImAM lAbha thAya che. 4. niMdAlanI nAsa paNa hitAvaha che. 5. bAvaLanI chAlane rasa cara AvyA bAda nAkamAM nAMkhavAmAM AvavAthI lAbha thAya che. 6kALA saMpanI kaMcukI, hAthI dAMtane mUke ane gabhaviSTA pInasa ane mRgI para sAruM kAma kare che. 7. ravivAre rAsabhamUtramAM 7 samudraphaLa nAMkhI gAya rU bakarI jyAM vizeSa besatAM hoya tyAM gADI - diye. AvatA ravivAre kADhI mukAvI. cUrNa karI nAsa vAcchI paNa apasmAra maTe che. 8. ravivAre mULa nakSatramAM maLela siMhanA lIMDAmAMthI hADakAM laI dezamAM nAMkhI vagADe athavA to gaLAmAM hADakuM bAMdhavAthI paNa apasmAramAM kSaya thAya che, 9. kArelI mULanA rasamAM vacanuM cUrNa ApavuM paNa saruM che. 10. dhatUrAmAM pIpala, pahelAMmAM kALAM marI, lUMbaDAMmAM suMTha ane kaDavAM lUMbaDAmAM gheDAvaca bharI baMdha karI 6 mahinA sudhI cUlAnA uparanA bhAgamAM rAkhe, pachI cUrNa karI zIzImAM bharI rAkhe. apasmAranAM AkramaNa samaye nAsa ApavAthI apasmArano kIDo tatkALa bahAra AvI jAya che. anubhUta che. 11. zanivAre nimaMtrI ravivAre savAre apAmArga paMcAMga lAvI sUkavI rAkha karavI. pachI emAM kALAM marI meLavI nAsa ApavAthI aparamAramAM lAbha thAya che. 12. gajamadamAM marI ghasI nAsa ApavAthI paNa lAbha thAya che. 13. kALAM marI ane gajamadamAM eka kapaDuM sArI rIte bhIMjavI. sukAvI ene ghumADe ApavAthI paNa mRgIvALAne sAre lAbha thAya che. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele 14. visakhaparAnAM mULano rasa laI nAsa devI. mRgImAM lAbha thaze. 15. kALAM marI 21 laI DAMDA ghUharanI bhUgaDImAM 21 divasa bharI rAkhavAM, pachI sukAya tyAre cUrNa karI nAsa devI. 16. uTanA ja nAkano kIDo tathA zaMkhano kIDe suMghavAthI paNa lAbha thAya che. heDakI-upacAra 1. jUnuM nArIyeLanuM rAMDhavuM, haLadara ane mayUrapicchanI dhUNI ApavAthI heDakI thaMbhe che. 2. mULAnA bIja bALIne ApavAthI paNa heDakI rokAya. 3. koDI bALI goLa sAthe ApavAthI maraNAMta heDakI paNa rokAI jAya che, 4. bhamarAnA gharanI mATI, elacI, zrIphaLa jaTA, kAtho, kamala kAkaDI-pabaDI. sarva cUrNa karI meDhAMmAM rAkhavAthI heDakI, thU kaNI, vamana, ubakA vagere rokAya che. 5. vAMsaDAnI gAMTha ane gerakecaluM pANIthI ghasI pAvAthI paNa heDakI rokAya che. 6. jeThImadha, pIpala, sAkara, suMTha ane goLa, madha sAthe samabhAge ApavAthI heDakI maTe che. 7. tulasInI jaDa cekhAnA dhovaNamAM pAvI. 8. kumArikA gira-garbha suMTha sAthe ApavAthI prANAnta heDakI maTe che. 9. dADamanI kaLI, pIpala, sAkara, drAkSa, jIruM samabhAge laI bera pramANe goLI karI mukhamAM rAkha vAthI ukArI, vamana ane heDakI maTe che. 10. gesa (zuddha) haraDe ane AMbaLA samabhAge vAsI pANIthI ApavAthI paNa heDakI maTe che. 11. bakarInuM dUdha ane pANI eka-eka zera, sArI peThe ukALI rAkhavuM. svalpa-svalpa pAtA rahevAthI paNa heDakI maTe che. 12. lIMbaDo, seMdhava, hIMga, rAla, badhAMyanI dhUNI levI. 13. saMdhava ane AMbalInI goLI moDhAmAM rAkhavAthI paNa heDakI rokAI jAya che. 14. laviMga, sUMTha 1-1 TaMka, 3 zera pANImAM nAkhI ukALe; 1 zera jala zeSa tyAre utAryA pachI Akho divasa Aja pANI pAvuM. pazca maganuM rAkhavuM, AnAthI ubakA, kamaLanuM uchaLavuM maTe che. 15. samudraphaLanA bIja goLa sAthe goLI karI levA, heDakI jaze. 16. tApavuM 6 AMgaLa laI, enA para caNA samAna gaMdhaka pAtharI evA leTAmAM bALI nAMkhavuM jenI naLIthI dhUmADo tamAkunI mAphaka pI zakAya. pachI hAkA jema dhUmADe pIvo, heDakI tarata ja baMdha thaze. 17. sonuM 50 vAra garama karI pANImAM ThAravuM ane e pANI pAI devuM. vamana ane heDakI tarata ja baMdha thaI jaze. apasmAramAM prANIja auSadhio puSkaLa kAma Ape che. ane enA anubhUta prayoga paNa sArI evI saMkhyAmAM maLe che, ame jANI joIne enA prAge ApyA nathI, Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayoga paDachabI adhikAra 1. dAkha vATIne ghI meLavI jIbha para ghasavAthI tyAMnA kAMTA maTe che. 2, dAru-haLadara, javAse, jAInA phUlanI kaLI, gaLA, drAkha, triphaLA, badhAMye samabhAge laI kADho karavo, navasekA kADhAnAM kegaLA karavA, mukhapAka kazoSa, jivAzeSa maTaze. 3. indrajava, akarakaro, badAma, AdunA rasa sAthe ame masaLavuM. jihavAzuSkatA maTaze. 4 mAtuliMga, kezara ane siMdhava samabhAge laI jIbha para ghasavAthI kAMTA ene jIbhanI zuSkatA maTe che. 5, laviMga, akarakaro ane tulasInAM pAMdaDAM jIbhe ghase to paNa akaDatA vagere maTe che. ka, phaTakaDI mAso 1, nAnI elacI mAso 1, sapheda kAtho mAsa 1, turtha zuddha rati 1, ekatra karI ame caDavuM. paDajIbhI maTaze, 7, kaLIcUno, nausAdara, phaTakaDI, sAjIkhAra, samabhAge laI vAMsanI kAMbI sAthe jIbhamAM dAbI rAkhe te paNa jIbhanA dareka rogo niHsaMdeha maTI jaze. svarazuddhi 1. pIpala, saMdhava 1-1 mAsA madhamAM levAthI ravarabhaMga ane gaLuM sAruM thAya che. 2. jAvaMtrI, tamAlapatra, elacI, laviMga, pIpala, akalakara, nAgaravelanA pAnanI jaDa-kuliMjana, kezara, kastUrI badhI vastuo 1-1 mAsA levI. bIjerAnA rasamAM ghUMTI athavA te madhamAM avalehI levAthI kinara svara thAya che. 3. zaMkhAvalI, sehagI, kALAM marI, nAgaravelanAM pAnanA rasamAM golI karI levI, ravara zuddha thaze. 4. baheDAnI chAla, pIpala, siMdhavanuM cUrNa samabhAge karI lagabhaga 1 mAsA gAyanI chAza sAthe levAthI paNa ravara sudhare che, gaMDamAlA-gaLAnI gAMTha 1. sAjIkhAra, Indrajava, eraMDiyAnI jaDa, seMdhava, hIMga, haLadara, samabhAge laI AkaDAnA dUdhamAM vATI gaLAnI go para lepa karavAthI gAMThe vikherAI jAya che. 2. kaTakanuM mULa naramUtrathI ghasI lepa karavo. gaMDamAla maTe che. 3. zaMkhAvalI athavA to sahadevInuM mULa zani-nimaMtrI ravivAre lAvI. gaLe bAMdhavAthI gAMTha maTe che. 4. sAjIkhAra, cokhA, siMdUra, haratAla, turthI 2-2 TaMka mIThA telamAM mardana karI. runA paMbhaDAthI gAMThe para lepa karavAthI gaLAnI gAMTha maTe che. 5. devadAru, IndravAsaNI mUla, Indrajava, sarasiyAMnAM bIja, asALiye, mULAnAM bIja, siradhU bIja, pANI sAthe vATIne lepa karavo, gAMThe maTe che. 6. kALAM gadheDAnA paganI rAkha bhabharAvavI, gaMDamAlAnI gAMThe maTaze. 7. kaDavI jhUMbaDInA garbhano lepa pANI sAthe lagAvavo. 8. DhaDhaNInAM bIja, haLadara, seMdhava bArIka vATI pANI sAthe lepa karavo. gaLA tathA kAnanI gAMDa besI jaze, Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele 9, surijaNanA bIja ane caNa, kAMjI sAthe vATI lepa karavAthI paNa gAMThe besI jAya che. 10. yUaranA dUdhamAM nA tolo ghauMno loTa gUMdI roTalI banAvavI, kaDavA telamAM taLI vATIne gAMThe para lepa karavAthI kaMThemAlAmAM phAyado thAya che. 11. dhatUrAnA pAna, goLa ane cUnAno piMDa banAvI gAMTha para 21 divasa bAMdhavAthI kaMThamAlA maTe che. 12. kAThA ghauMnA loTane AkaDAnA dUdhanI 7 bhAvanA devI, pachI tAvaDI upara ja tailathI bALI malama banAvI 14 divasa gaMDamAlA para lepa karavo. 13, samudaphaLa, kAthe, kRnI ITa 1-1 TaMka, kapaDachANa karI mAkhaNamAM mardana karI malama taiyAra karo. pache thI gAMTha para lagADavo, ArAma thaze. 14. bela. kaMkela, siMdUra, phaTakaDI, sa5nI kAMcalInI rAkha, ghI, TaMka 5-5 ane taila talA 15 mAM A ukALI sAta divasa kaMThamAlA para lepa karavo. 15. girikarNikA ane indrivAsaNI mULa gaumUtrathI ghasI gAMTha para lagADavuM. 16. gaubhI mULa naramUtrathI gAMTha para copaDavuM. 17. sAjI, Indra, hIMga, haLadara, seMdhava ane vachanAga vAchaDInA mUtramAM garama karI gAMThe lepa karavo. 18. gAMTha je pAkI hoya te cepa TaMka 4 citrA chAla TaM. 4, benI goLI karI cokhAnA vaNathI ghase. jaladI rUjha AvI jaze. 19. kAlI sopArI, AMbalInA phUkathA, pista 1-1 TaMka, tulya che raMka, kUkayA ane pisAnA DoDAnI rAkha karavI. pachI samasta dravya bhegAM karI dhI nAMkhI tAMbAnA vAsaNamAM tAMbAnA leTAthI 24 prahara ghUMTI malama banAvavo. pachI gAMTha athavA to arUjha cAMdIpara lagAvo. 20. hIMga, devadAru seMdhava, marI ane suMTha pANIthI vATI lepa karavo. 21. sarpa kaMcukI TaMka 10, mINa TaMka 10, hiMgalU . 3, siMdUra aMka 3, caNoThI talA 12aa, kAMsAmAM ghasI mINa tolA 12aa, taila sera rA, thALImAM khUba mardana karI bimacI, kaMThamAlA ane cAMdI para lagADavAthI ArAma thAya che. 22. rAla, bhaisAgUgala TaMka 1-1, bakarInuM hADaku TUMka 4, thALImAM vATakIthI pANI sAthe 3 prahara sudhI mardana karI lagADavAthI cAMdI, nanAmI kaMThemAlI jAya che. daMteru, nanAmI, UMDA, kAlAInA upacAra 1. dhI gAyanuM 24 TaMka, mINa 12 TaMka, muradAsIMga, siMdUra, rAla 6-6 Teka, morathuthu 3 TaMka, prathama dhI garama karI mINa nAMkhavuM. ane egaLI gayA pachI rAla nAMkhI halAvavuM. tyAre bira maLI jAya tyAre zItala pANImAM ThAravuM. evI rIta pAMca vAra pANI badalavuM. anantara sArI rIte maMthana karI pachI avaziSTa dravya meLavI malama taiyAra karavo. aDhAra jAtanI cAMdI, duSTatraNa, medapATa, kaMThamAlA, nAsUra, bimacI, hAthapaganuM phATavuM Adi tamAma rogo para A atyanta upakArI malabha che. 2. haLadara ane gUgala sama lAI ghasI gAMTha para lagADe to na phUTanAra gAMTha paNa thoDIvAramAM phUTI jAya che, 3. sAMDAnI viSTA lagADavAthI paNa gAMTha phUTe che, Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 AyurvedanA anubhUta prage 4. jheraThecaluM ghasI copaDavAthI paNa tathAvata lAbha thAya che. 5. kapIlo, sAjI, kaLI cUno, seMdhava, TaMkaNakhAra, khurAsANI meMdI. samabhAge ekatra karI dhI sAthe made, malama pheDA, arujha, cAMdI, vicacI, teru, Adi para lagADe, ArAma thAya che, 6. tRsaDInI jaDa vATI lIlI gAMTha para bAMdhe te khIla nikaLe, 7, lIlAM kane rasa 5 tolA roja pIe to nanAmI maTe, 8. tilaka To ane marI vATI pAse to nanAmI kaMThamAlA maTe. ha, mUlAnA bIja, haLadara, devadAru, dudhelIne kAMjIthI nanAmI para lepa karavo, 10. haraDe ane kaMkala chozathI ghasI lepa kare to phoDA maTe. 11. kAMkasIpatra, kukaDAnI viSTA, bheMsanA mAkhaNathI ghasI lepa kare to nanAmI jAya. 12. arIThAnI chAla, TuMka 12, meNasIla TaMka 1, hiMga, phaTakaDI, haratAla, dhUse, rAI, kapIle. sarasiyAMnAM bIja, kALAmarI, kasIsa, 2-2 TaMka, gUgala, kudaru, rAla sarve :1-1 aMka, gAyanA dhImAM bhAlAmA bALI thI nIce utAravuM. pachI TUMka baLela bhIlAmAM, sarasiyAnuM tela 12 TaMka ane gomUtra 48 TaMka, eraDyiAM 12 TaMka, haLadara-gUgala-siMdhava 8-8 TaMka ane nA tAle * mINuM badhuM e sAthe agnipara pakAvavuM. pachI leha pAtramAM lehanA gheTAthI 3 divasa ghuMTavuM. A bhalabha dAda, bimacI, babhUtI, gaDagUMbaDa, arujha, cAMdI para lagADavAthI Azcaryajanaka lAbha thAya che. zatazAnubhUta. 13. haLadara, saMdhava, TaMkaNu rA-rA telA, turthI mAsA 3, vAdyamUtrathI garama karI kAnamAM nAkhe to dareka kaNa rogamAM lAbha thAya che. kAna salesamAM vizeSa lAbha thAya che. 14. lIMbaDo rasa tolA, bakAyaNanI mIgI, bhAMgaro, jIruM, kALAM marI, tusaDInI jaDa samabhAge 2 mAsAnI phAkI levI. nanAmI, salesa vageremAM ArAma thaze. 15. bAvaLanI chAla, jIruM, 4-4 TaMka, rAtre pANImAM bhIMjavI savAre nayaNe pIvuM. nanAmI vagere rega zame. 16. gaMdhaka, samala, (zuddha) kUDAchAla, hiMgeTa mAMgI 3-3 saMka, lIMbUno rasa pAva, mIThuM tela LI zera. auSadhe ukALavAM. tela mAtra avaziSTa rahe tyAre UtArIne gALI zIzImAM bharI rAkhavuM. AvazyakatA paDe tyAre 2 thI 4 TIMpAM kAnamAM nAkhavAthI baga, kAnakhajUro, nanAmI, Adi samasta kapAlanA rogo zAnta thAya che. 17. mahAnimna-bakANunI chAla lIlI, bamaNo goLa, khUba vATIne majabUta vAsaNamAM bharI kapaDamaTTI karIne 60 divasa ukaraDAmAM gALI rAkhavuM. anantara lepa karavAthI dareka jAtanA gaDagUDa, kAMkha bilAi vageremAM acUka lAbha kare che. khAI paNa zakAya che. 18. haLadara, pIpala, suMTha, eLiyo, eraDyiAnA telamAM garama karI lagADavAthI vAyunI gAMTha, kAMbelAI maTe che. 19. goLa, gUgaLa, dhUMAre, bela, TaMkaNa, rAI, eliye eraDiyAnA tailamAM garama karI lepa karavo. 20. kAlIkAMde-jaMgalI DuMgaLI bAMdhavAthI paNa kAMkhelAI jAya che. 21. yUaranAM pAMdaDAnI thepalI karI bAMdhavAthI paNa tadaiva lAbha thAya che, Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahelo dhanuSavAyopacAra 1. haraNanA pezAbamAM ajamo lasoTI pAvo. 2. khajUra TaMka 10 eraDiyAnAM telamAM khavarAvavI. 3. lIMbu rasa 1 pala, eTalAja eraNDiyAnA teDAmAM pAvuM. 4. bAvaLanAM pAMdaDA erakSiAmAM pAvAM. 5. lasaNa, vaca, kirAyo, pIpalAmUla, bhAraMgI raMka 1-1 laI adhakacarAM karI kADhe karI pAvo. 6. ahiMpheNa sade eTaluM ApavAthI paNa dhanupivAyumAM lAbha thAya che. 7. kAlArasathI paNa dhanupavAyumAM AzAtIta lAbha thAya che. nidrA AvavAnA prayoga 1. masANamAM ugela apAmArganI jaDa zanivAre nimaMtrI ravivAre lAvI hAthamAM bAMdhavAthI nidrA Ave che. 2. bIjo yA vRtAka esIke mUkI zayana karavAthI paNa nidrA Ave che. 3. pAro zuddha, kALAM marI, sevA, varIyALI, gALa, ajamo, jIruM, bhAMga madhamAM goLI vaTANA barobara karavI. sUtAM pahelAM pANI sAthe levI. 4. suMTha, marI, pIpala, soyA, saupha, jIruM, vijyA samabhAge laI madhamAM goLI karavI. pANI sAthe levI. 5. sapanI kAcalInuM gAyanA ghImAM kAjala pADavuM. AMkhe ajavuM. A prayogathI nidrA Ave che ane kaTTI chUTe che. 6. kALAM marI, ghoDAnI lAra ane madha ghasI AMkhe Aje to ghaNI nidrA Ave. nidrAnAzaka yoga 1. saidhava, motha, rIgaNInuM phaLa, jeThImadha, cAreka paDachAMNu karI chIMkaNInI mAphaka suMdhavuM. vadhAre nidrA AvatI hoya to na Ave. 2. lIbaDInI moMgI, zuddha gaMdhaka, lIMbunA rasathI AMjavAthI nidrA alpa Ave che. 3. kAkavaMdhAnuM mUla vidhivat lAvI mAthe bAMdhavAthI nidrA ochI Ave. chAMdaNavAya 1. kohalAnuM paMcAMga laI bhasma karI mAkhaNa sAthe page lepa karavAthI chAMdavAya maTe che. phATatA hAthe-page paNa A prayoga lAbhadAyaka che. 2. 9 TaMka barAbara kAyaphaLanuM cUrNa laI tAMbAnA vAsaNamAM nAMkhavuM. emAM pANI anumAnathI ra zera levuM. pachI pANImAM hAtha athavA te page hoya te paga nAMkhI nIce agni cAMpavI. jeTaluM sahana thAya teTaluM pANI garama thaye agni ochI karI nAMkhavI. 3 ghaDI sudhI A prayoga karavo. AnAthI hAtha pagane chAMdaNavAyu sAva maTI jAya che. hAthapagonuM phATavuM bhaviSyamAM paNa rokAya che. 3. aMgUrano sirake, badAma ane taila garama karI hAthe-page cALavAthI chAMTaNavAyu maTe che. A A prayoga seMkaDovAra ajamAvela che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayogo 4. AkaDAnuM dUdha, kAMbisiMdUra, tela sAthe mardana karI hAthe page lagADavo. 5. saidhava, kALAM marI, gUgala, sAjIkhAra, lUNa, svabhAkSika 4-4 TaMka, gaudhRta 15 tolA, malama banAvI hAthe-page copaDavo. chAMdaNavAya jAya che. 6. kapIla, TaMkaNa, marI, asAliyo, tela 1-1, tolA taila 25, talA loDhAnA vAsaNamAM taDataDAvI 7 divasa hAthapage paDavuM.. 7. banne jAtanAM gaMdhaka, haLadara, meNasIla, haratAla, jakhAra. badhAMye samabhAge laI emAM traNa gaNuM tela nAMkhI ukALI hAthe-page lagADe to pastavAya, chAMdaNavAyu maTe che. 8. tUsa kerI aMdara haLadaLanA gAMThiyA bhare 2-3 divasa chAyAmAM rAkhe, kapaDazeTTI karIne agnimAM pacAve. pachI haLadaranA gAMThiyA kADhI tuO, sekelA caNA, khasakhasa 1-1 TaMka laI badhAM bhegAM vATe. pachI e cUNa gaumUtramAM lasoTI hAthe-page lagADe. 1 kalAka sudhI masaLe to chAMdaNAdi samasta vAyu maTe che. visakaMTA-khIlanAzaka praga 1. cUne, goLa, ghUALo, kukaDAnI vITha, sama bhAga laI vATI mUtrathI pIDI banAvI bAMdhI, 12 prahara sudhI rAkhe to AMgaLAnI khIla svataH nIkaLI paDe. 2. dhUaDa pITha bAMdhavAthI paNa khIla bahAra Ave che. 3. lIlI tUsaDInI jaDa bAMdhavAthI paNa vAMchita sukha prApta thAya che. 4. zeharanI pala bAMdhavI paNa zreyakara che. 5. kaDavo kAcara paNa hitAvaha che, pheDIne AMgaLImAM pahero. kAsa-khAMsI, kapha 1. kaMTAI Teka 200, pANI TaMka 41000, aThThAvazeSa kADho karavo, emAM trikUTa, rAyasaNa, citraka, gaLe, kAkaDAsIMgI, bhAraMgI, taja, metha, pIparAmUla, dhamAse. 2-2 TaMka dravya nAMkhavAM, pachI ghI TaMka 32, kakarArI TaMka 80, madhu raMka 16, jUno goLa traNa varasane aMka 16 saMmilita karI, davA taiyAra karavI, 2-3 TaMka nitya sevana karavAthI glema khAMsI ane nAza pAme che. 2. baheDA TUMka 4, bhAraMgI raMka 3, kUTha TaMka 1, traNe vATI geranA kADhAthI 3 vAra bhAvita karI goLI karavI, meDhAmAM rAkhI cUsavAthI khAMsI maTe che. . kALAM marI TUMka 4, pIpala Teka 2, dADamasAra TUMka 16, khora TuMka 2, gALa Take 32, vATI nAnA bAra samAna gALI karavI, 3-3 goLI savAre sAMje levAthI kapha ane khAMsImAM AzAtIta lAbha thAya che. 4. lIle araDUse lAvI DALamAMthI pAMdaDAM dUra karavAM. avaziSTa bhAgane UkhalamAM nAMkhI bhUko karavo, pachI cha gaNuM pANI nAMkhI tyAM sudhI ukALa jayAM sudhI lAla phINa na AvavA lAge, pachI emAM bamaNo goLa ane pIpala nAMkhI sukAvI gALa kALAM marI barAbara banAvavI, nitya babbe gaLIo sAyaprAta levAthI zvAsa ane kaphamAM sAro lAbha thAya che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele 5. marI, pIpala, khAra, 3-3 TaMka goLathI goLI bAMdhadhI, savAre sAMje babbe goLIo cUsavAthI - khAMsI maTe che. 6. suMTha, marI akarakaro. anAra dANuM TUMka 1pa-16, bhAMgarA ane AdunA rasanI 1-1 bhAvanA ApavI. goLI marI barAbara banAvavI. savAre-sAMje babbe goLI khAvI. 7. methI, ajamo, kAkaDAsIMgI, bhAraMgI, 7-7 TuMka, vastra gALa cUrNa karavuM. TaMka ja nI sera pANImAM ukALI sAta divasa levI, ArAma thAya che. 8. kAkaDAsAMgI, trikuTA, trikalA, rIMgaNI, bhAraMgI, puSkaramUle, araDUse, seMdhava, vaDaluM Na, kacaluMNa, samudaluNa, sarva samabhAga laI be TaMkanI phAkI levI, khAMsI, kapha Adi vikAra upazame. 9. viSa, trikaTu, rIMgaNI, akarakaro, bhAraMgI, baheDAM, haraOM, kuliMjana-pAnanI jaDa, kAkaDAsIMgI, devadAsa, pIpalAmULa, satAvarI, laviMga, eliye, sobhAge laI kumArikA rasamAM eka bhAvanA ApavI. pachI nAgaravelanAM pAnanA rasamAM vaTANA samAna gALI bAMdhavI. mukhamAM rAkhI rasa utAro, sAMje-savAre bethI traNa geLio cUsavI. kapha nAza pAme che. ane khAMsI maTe che. 10. arajo 1 zera, pIpala 5 tolA, 5 tolA seMdhava, vATIne roTalA jevuM kare, pachI hAMDalImAM be zera pANI nAMkhI DelakA ne pakAve. keTale gALIne hAMDalAmAM besI jaze, pachI be cAra divasa paDyo rahevA de, sukAyA bAda 1 TaMka roja khAya, khAMsI, kapha maTe che. 11. pIpalanA cheDAMnI rAkha roja traNa raMka sudhI pANI sAthe sevana kare to kaDI paDatI maTe. 12. rRnA araNiyA chINane AkaDAnA dUdhanI 3 bhAvanA ApI bALavA, A rAkhamAM ajamo, paMca lavaNu, triphalA meLavI phAkI levAmAM Ave to ghaNA varasanI khAMsImAM ArAma thAya. 13. hIyAvalI, kAyaphaLa, sohagI, kALAM marI 2-2 TaMka khorAka eka bhAsAnI, khAMsI maTe. 14. dhatUrAnA bIja, apAmArga AkaDAnuM dUdha, vachanAga zuddha, TaMkaNakhAra, vAsA. sarva sarva samabhAge laI rAkha kare, rAkhathI traNa gaNo javakhAra meLavavo. pachI AdunA rasamAM goLI banAvavI, nitya 3 goLI khAvI, khAMsI, dama AdimAM sAro lAbha thAya che. 15, zuddha siMcapha, akarakaro, kALAM marI, ekatra karI nAgaravelanA pAnamAM rasamAM goLI bAMdhavI. paththamAM vRttAMkano bhu levo. traNa goLI divasamAM cUsavI. 16. kutakaphaLa, sIMdhava samabhAge levuM. be mAsa davA vAchaDInA mUtramAM levI, khAMsI jaze. 17. laviMga, pIpala, asagaMdha, mizrI-sAkara, sAkaranI cAsaNIthI ja gALI banAvavI, bAra barAbara sAMje levI, zvAsa khAMsImAM lAbha thaze. 18. triphalA, trikUTA, vachanAga-zuddha, laviMga, elacI, kumArikA rasathI kALAM marI sama gALI banAvI divasamAM ja goLio sevana karavI. 19. nAgaravelanA pAnane bhUko, raMka 1, kezara TaMka |ii aphINanA DoDA TaMka 1, tAmra bhasma TaMka 1, kaLI-cUno, akarakaro, baheDA, bhAraMgI 1-1 TaMka, cUrNa karI nAgaravelanA pAnanA rasamAM goLI bAMdhavI, nAgaravelanAM pAnamAM divasamAM traNa goLIo levI. zvAsa, kapha, khAMsI maTe. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayoga 20. pIpala, marI khAra, bairasAra, badhI cIjane lIMbUnA rasanI be bhAvanA ApI gALI banAvavI. 3 goLI khAvI khAMsI maTe. 21. phaTakaDI, sAjI, kalIcUno, haLadara. kramazaH 1, 2, 4, TaMka gALa, 16 TaMka ekatra karI goLI bera pramANu banAvavI. sAya' prAtaH jalathI levI, tamAma hadayanAM dardI mATe hitAvaha che. 22. haraDA ane baheDAnI chAla, vAsApuSpa, gajapIpaLa, suMTha, zeAdhela aphINa, 3-3 ka. sUkSmavAdI 1 TaMkanI paDikI madhamAM vAparavI. 9 divasa levI, vadhAre khAMsI hoya te 21 divasa levI. tamAma khAMsI ane dhAMsa mATe A ati upayegI- pravega siddha thayo che. 23. laviMga, jaikhAra, sAjIkhAra, saMcala, seMdhava, sAra mIThuM, vaDa lUNa, kalI cUne TaMka 5-5 - jaine gALa 1 zera baMdhAye bhegAM karI eka hAMDalImAM bharI moTuM sArI rIte peka karI 1 gaja mInamAM khADo khodI mAMhe hAMDalI dATI devI. eka mAsa pachI kADhavI, 2 TaMka jeTalI davA pratidina khAvI, zvAsa, dama, khAMsImAM Azcaryajanaka lAbha thAya che. 24. saMcala, sAjI 1-1 TaMka, kAtho 6 TaMka. auSadhe hogAM karI 40 tolA pANImAM ukALavuM. 10 telA pATTI rahe tyAre pAvuM, 7-14 divasa pUre paraheja rAkhavo. A prayoga khUnI 20-22 varSanI khAMsI mATe acUka che. 25. sUTha, ajamo, saMcala, seMdhava 8-8 pala javano loTa 36 pala, AkaDAnAM dUdhamAM laDe, raTale banAve, AraNyaka chANAne jagare nidhUma thAya tyAre seke, bharamAM dAbI rAkhe, baLIne kALA thaI jaze. pachI. chUTI cUrNa karI zIzImAM bharI rAkhe, mAtrA 1-3 TaMkanI peTa dukhavuM, chadira, geLA, kAlajAnI pIDA, pIhA, gAMTha, zvAsa, khAMsI aneka roge para avyartha mahauSadha che. 26. phaTakaDI, bIjAla, 5-5 Taka, pIpala 3 Teka. sarva vATI TaMkanI phAkI vAsI pANIthI levI, saMkhyA 25 pramANe prabhAva. A davA khavarAvatAM ja upara goLa khavarAvavAthI sAro phAyado dekhAya che, 21 divasane prayoga che. 27. selanI chAla chAyAzuSka. 2 TaMkanI phAkI ApavAthI zvAsa maTe che. lAyaMkara pIDA hoya to 4-4 kalAke levI. upara gALa khA. 28. eliyo, zuddha gaMdhaka, satavA suMTha, 1-1 tA. pa caNAM barobara nitya phAkI levAthI vizvAsamAM lAbha thaze. 29. mANasanA mAthAnA vALa eka hAMDalAmAM tala babara thara karI pAthare, upara zera pAthare, vaLI vALa, vaLI zero. evI rIte 11 athavA 13 thara kare, pachI mukha baMda karI majabUta mudrA devI. anantara aDAyA chANAMnI agni 2 praharanI ApavI. hAMDalImAMthI taDAtaDa avAja Ave to jarAye ciMtA na karavI. ghaNI vakhata evo AbhAsa thAya che ke mATaluM phUTavuM, paNa e bhaya na rAkha. svAMga zItala thAya tyAre auSadha vATIne zIzImAM rAkhavuM. rogIne eka mAsAnI phAkI devI. athavA to nAgaravelanA pAnamAM ApavuM. thoDI vAra jarura Avaze. paNa zvAsa, khAMsI ane peTanA tamAma dardomAM sAro lAbha Ape che. A sarvathA nirbhaya mahIpadha che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 bhAga pahele 30. zuddhamaNasIla eka TaMka laI gAyanA ghImAM meLavI snA 3 pUbaDAM taiyAra karavA. pachI mATInI ThIkaDI ke tavAmAM eka khUba lAla keyale mUke. enA para meNasIlavALuM pUbaDuM mUkI ulaTI calama ke papaiyAnI DAMDIthI ghUMvALA le. 3 divasamAM kaphamAM lAbha thaze. 31. saMbhAlU pATha nA zera, kaMTAlI paMcAMga nA zera, araDUsInA pAna pAzera. vATIne geLA karo. kapaDamaDDI daI pakAvavo pachI kADhI 3 TaMka A rAkha ane pA TaMka marInI phAkI khAlI peTe ApavI. sAta ja divasamAM khAMsI, zvAsa, dama para ullekhanIya lAbha Ape che. anubhUta che. 32. lIMbaDo, sAMbharuM mIThuM, AkaDAnuM dUdha ane kuvAra pAThAne garbha, aDadho aDadhe zera dravya laI mATalImAM bharI kapaDamaTTI karI araNiyA chANAmAM gajapuTe pakavI. pitAnI meLe ja zItala thAya tyAre kADhI. e rAkha ka ra ane citraka ajame TUMka - 14 divasa khAya te khAMsI, zvAsa toDa, gele kaThodara, saphedara Adi tamAma udara vyathA zAnta thAya. 33. triphalA, trigar3a , 15-15 Taka, metha 1 TaMka, vAyaDiMga citraka, pIpalAmUle pa-pa TaMka. lohacUrNa, hIMga, zilAjIta 12-12 TaMka, 100 TaMka nivAta, 200 TaMka madhu. badhAnI mAtrA rA TaMkanI che. vAjIkaraNa prameha, zvAsa, mUtrakaccha, pAMDu, zvAsa, khAMsI ane kapha Adi aneka peTa tathA hRdayanA dardI mATe upakArI che. 34. marI TaMka 4, haratAla, bhaNasIla TaMka 1-1, jala bhAMgaro tolA 12, mUDIkalhADa ane sahastra mUlIne rasa, 12-12 tolA, vAnaspatika rasamAM kapaDuM bhIMjavI taiyAra rAkhavuM. sukAyAbAda uparanI davAo kapaDAmAM taMbAkunI peThe bharI bhUMgalI karI dhUmrapAna karavuM. pa-7 divasa lagI, upara goLa khAvo. khAMsI Adi roga maTe che. 35. haraDe, nAsapAlA, satavA suMTha, samudraphaLa, samabhAga phAkI TaMka 1 nI pANI sAthe levI. khAMsI maTaze. 36. AkaDA, dhAvaDA ane rIMgaNInA phUla gA gA zera bakarInA mUtramAM 1 saptAha bhIMjavI rAkhe. pachI gALIne 1-1 TaMka pAve to khAMsI maTe. 37. azokanuM mULa madhathI ghasI pAya to khAMsI maTe. 38. hIyAvalI TaMka 5 dUdhamAM ukALI sUkave, pIpala raMka che ketheDInI jaDa TaMka 5, devAlI TaMka 1. cUrNa karI madhamAM Ape te sAta ja divasamAM kethaDI nikaLI paDe. pathya bakarInuM dUdha ane khA. 39. zilAjIta raMka 1, pokaramUla, vAsA, baheDA, 4-4 mAsA, pIpala cosaTha praharI bhAsA 2, 40 TaMka madhamAM avalehI rAkhe. pachI eka eka TaMka khavarAve, divasamAM traNavAra kSata, jvara, vAta, pitta zlekSa, khAMsI maTe. 40. kalacUno TaMka 5, bIjAbAla TaMka 10, phaTakaDI Teka gA, khAMDa TAMka 48, bhegAM karavAM, vAchaDInA mUtramAM TaMka 3-5 sudhI pAvAM, khAMsI Adi maTe. 41. 0zera khA 3 divasa AkaDAnAM dUdhamAM bhIjove, pachI sarAvasaMpuTamAM bhasma kare, pachI AmAM kALAM marI ane kAtho 8-8 TaMka meLavI rAkhe. 2-2 TaMka savAra sAMje ghImAM cUMTAve te khAMsI maTe, sAthe ghI che to e jarAya bhaya na rAkhavo, Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta praga 42. moThanI dALa AkaDAnAM dUdhamAM bhIMjavI, sukavI, vATI roTale kare. agnimAM baLe, pachI caturthAza pIpala nAkhe, 2-4 rati khavarAve, pathyamAM bhAta ane ghI na levuM, khAMsImAM acUka lAbha thaze. 43, gokhanuM mULa cokhAnA dhAvaNamAM ane nAgakesaranuM mULa madhamAM ghasI pIvAthI khAMsI maTe che. 64, apAmArga, AkaDo ane araDUsInAM lAkaDA ThIkarAmAM bALI rAkha karavI. pachI gaLAnA satyanI mAphaka traNene satva kADhavo, e sata 1 TaMka ApavAthI khAMsI aneka prakAranI maTe che. pRnImAM paNa hitAvaha che. 45. rAtI ane dhoLI DAMDInI bahuphaLI chAyA zuSka, cUrNa, 1 zera gAyanA dUdhamAM nAMkhavuM, ukaLatAM ukaLatAM aDadhuM rahe tyAre utArI nAMkhe, pachI dhIre dhIre sevana kare, ghI sAthe, chAtIe lehI paDatuM aTake. chAtI duHkhatI maTe. 46. bIjA bela, sehagI, kaLIcUno, zaMkhacUrNa phaTakaDI, lohabhasma, traNa-traNa TaMka, goLa 20 Teka, badhAMnI 17 goLio banAve. savAre pANI sAthe eka Ape, khAMsI, lehI paDatuM rahe. 47. kaMTAIne rasa 10 zera laI AmAM 1 zera sUMTha nAMkhI ukALavI. pachI sukavI vastragALa cUrNa karavuM, pachI savA-savA tolA marI ane pIpala tathA rA raMka akarakaro, 10 TaMka siMdhava, saMcala ane citraka 5-5 TUMka meLavI badhAMnuM cUrNa karI rAkhavuM. 3-3 TaMkanI phAkI garama pANI sAthe ApavI. hRdayanA rogomAM asarakAraka sudhAro thaze. 48. urva dhAsa para vizeSa, suMTha, Adu, pIpala marI, akarakaro, saMdhava, 5-5 TaMka, zuddhavachanAga 2 TaMTha, prathama vachanAga ane mArI sAthe vATe, pachI bee AdunA rasamAM 2 ghaDI mardana kare. anantara bIja opane AdunA rasanI be bhAvanA Ape, pachI kaLAM marI barAbara geLIo bAMdhe. sAMja-savAra nitya sevana kare, khAMsI, kapha, zvAsa, zleSmAdimAM tathA udbhavAsamAM parama upakArI che, kadAca rogIne garamI vizeSa jaNAya to bhAtanuM osAmaNa patAsA nAMkhIne pIvaDAvavuM. pIliye-kamaLa 1. kar3a rAtre bhIMjavI rAkhe, savAre vATIne rogIne pAya. svAda mATe thoDI sAkara nAkhavI joIe, kamaLo maTe. 2. mAravADI jhUnA khelaDAM, rAtre bhIMjavI savAre sAkara meLavI pAvAM, kama maTe. 3. bhAMgarAne rasa gAyanA dUdha sAthe AMjavo, kamaLo maTe. 4. kAMTALA kUkaDalAnA phaLane rasa nAkamAM nAMkhe, nAMkhatI vakhate moDhAMmAM sAkara rakhAvavI. nAkamAMthI jeTaluM pILuM pANI vahe, vahevA devuM, kadAca phaLa lIluM na maLe to sUkuM laI garama pANImAM bhIMjavI rasa kADhavo kamaLA mATe atihitakArI che. 5. viSakhaparAnuM phUla khUba cAvI dhUkavuM. pachI kaDavA telanA kegaLA karavA, evI rIte traNa divasa karavuM. jaDathI kamaLo jaze, nirbhaya prayoga che. 6. apAmArganI jaDa TuMka 10, taila | zeramAM ukALI zarIre copaDe, zarIranI pILAza jaze, Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele 25 7. haLadara, haraDe lehacUrNa (zuddha) samajAtrA laI viSama bhAge dhRta madhu sAthe avalehIne ApavAthI paNa kamaLo maTe che. 2, gaLo rasa samabhAge madhuthI pAvo kamaLa jAya. 9, apAmArga, muleThI, dAruhaLadara, lIbaDAnI chAla, rahisanA phUla, ratAMjaNI, jIruM, samabhAge laI kADhe karI pAvo. 10. cho, cokhA haLadara mizrI TaMka 3-3 vAsI pANIthI bane TaMkanI phAkI ApavI, 11. gadheDenA tA be lIMDA laI 1 kapa pANImAM pa kalAka bhIMjavI rAkhavAM pachI aDadhe zera chAza maMgAvI, lIMbaDAvALuM pANI gALI khUba nIcavIne chAzamAM meLavI tarata ja pAI devuM, savAre A kriyA karavI. khAvAmAM mIThAne pUro tyAga kara. traNa divasamAM kamaLe jAya che, na maTe to sAta divasa prayoga karavo. nizcita ja kamaLo maTI jaze. vizeSa: A prayoga vAdaLAMvALI RtumAM na ko, kadAca keI ne TiTinasa thavAno bhaya hoya to pahelAM enTI TiTinasanuM ijekazana laI levuM joIe, pILApaNuM dUra thaI gayA pachI 1 mAsa sudhI yakRphUlahAri lehanuM sevana karavuM joIe. jethI zakti AvI jaze ane yakRta paNa kAma karatuM thaI jaze. 12. gadheDAnI lIdane vATI eka-eka TaMkanI ra1 paDIkI banAve. gAyanI pAsera chAzamAM divasamAM traNa vakhata pAvI. pILiyo maTaze, AnA karatAM 11 saMkhyAvALA praveza karavo ja hitAvaha che. 13, kaDU ane jIru 3-3 TaMka cokhAnA dhovaNathI vATIne pIvuM, 3 divasamAM kamaLo maTaze. 14. lIlo dhamAso vATI pIvAthI paNa kamaLo maTe che. 15. viMdAlanA DoDA vATI piTalI karI muMdhavAthI paNa kamaLo maTe che, paththamAM lUkhI dALa ja khAvI. 16. kaDavI jhUMbaDIne garbha athavA bI vATI suMghavAthI kamaLAnuM pILuM pANI nIkaLI jAya che. 17. chaMkaNI bera 1 zera, goLa 1 zera, leha cUrNa 5 zera, 1 ghaDAmAM nAMkhavA, mAMhe pANI 10-15 zera bharavuM. DhAMkaNuM khUba majabUta karI ra gaja uMDI khADamAM rAkhI uparathI baMdha karI 14 divasa rahevA devuM, pachI gALIne rAkhavuM, bALaka mATe 2-3 talA ane moTI uMmaranA mANasa mATe 4- tolA sudhI pAvuM. zItaLatA ane mIThAne khUba ja pareja rAkhavo. kamaLA, pAMDuroga maTI zarIra paNa puSTa raktavANu thaze. lehASTaka 18. triphalA, trikuTA 27-27 TaMka, nAgakezara TaMka 10, pIpalAmULa 10, citraka, taja, laviMga, elacI 9-9 TaMka, kekaNI bora 1 zera, lohacUrNa 2 zera, goLa 5 zera, pANI 15 zera, 1. mevADamAM Ane khUba ja upayoga karavAmAM Ave che. tyAnA vikhyAta Ayurveda vizeSajJa hastIcinI racanAmAM paNa A prayoga Apyo che. 17-18mI zatAbdInA anya skuTa Ayuveda saMgrahamAM paNa sarvatra noMdhAyo che. zikSitone kadAca A prayogathI aNagame upaje, paNa pIliyA mATe te artha mahauSadha che, Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayoga cIkaNu vAsaNamAM bhegAM karI 10 divasa lagI bhUmimAM gADI rAkhavuM. taiyAra thaye 4-5 TaMka pIvuM. zvAsa, khAMsI, pAMDutA, prameha, kRmi, udara vyathA, keI ThekANAnuM pANI lAgyuM hoya te Adi aneka rogo para A lehASTaka upakArI pramANita thayuM che. 19, suMTha, haraDe, siMdhava pa-pa TaMka, leDhAnI sAMkaLa tathA kaTuM che zera, chAza rA zera, taDake 14 - divasa rAkhe, pachI 3-3 tolA nitya pAvuM, pAMdutA maTaze. 20. vAyaviDaMga, triphaLA, triphTa, tamAlapatra, nAgakezara, citraka, tavIra, sonAmAkhI, gokharu, motha, vaMzalecana, balabIja, asagaMdha, citAvara, lehasAra, baMga, amRkha 2-2 TaMka, mizrI | zera, sAToDInA rasamAM goLI karavI, pAMDuroga vinAzinI A navarasa guTikA mahApuruSoe kahI che. 21. senala aparanAma sevanalI, paMcAMga chAyA zuSka cUrNa 2-3 Taka dahIM sAthe letAM kaDavI lAge te samajavuM ke pAli maTI gayA che, A levAthI pezAbamAM pILAza nahi Ave, zAtha-sajAne adhikAra 1. tAMdaLajAnI bhAjI bAphIne bAMdhavAthI sojo utare che. 2. AMbalI athavA pAna bAphIne bAMdhavAthI sojo utare che. 3. kuSmAMDa rasa goLa sAthe khAvAthI paNa sojo utare che. 4. araNI ane keLAMnA pAnanI rAkha pAvAthI sojo utare che. 5. sapheda sarapaMkhA, kaM kelanuM mULa vATI lepa karavAthI saune jaze. 6, araNI, ahikharAnI rAkha TaMka 1 pIvAthI sojo maTe che. che. suMTha, haraDe, devadAru samabhAge garama pANIthI lepa karavo. 8. kaNagacanI jaDa, satAvarI, punarnavA jaDa, visakhaparA mUla, kagugalInI jaDa, haraDe, 15 TaMka, 15 Taka suMTha, aDadhe zera gaumUtramAM nAkhI oTAve, pache mardana karI lepa kare, sarvAga zotha maTe, ane jo peTamAM pIe te mukhapAka vagere maTe. 9. moTuM kAgadI lIMbu laI vacamAM DagarI daivI. emAM nA raMka hIMga bharI tarabUcanI peThe DagarI pAchI cAMpI devI, pachI lIMbu para kApaDamaTTI karI 15-20 AraNiyA chANAmAM pheMkavuM. potAnI meLe agni zAnta-zItala thAya tyAre kADhI ThaMDA pANI sAthe TaMka 1 hIMga levAthI sarvAga zAtha maTI khUba bhUkha lAgaze, vAyunI baLatarA maTaze. 10. punarnavA-sADI, lIMbaDo, paTela, suMTha, AMbA haLadara, kuTaka, triphalA pANIthI vATI lepa karavAthI zAtha maTe che. 11. suMTha, puSkaramUle, vaca, cUrNa sarasiyAmAM mada lepa karavAthI game tevo sojo maTe che. 12. kAgajadhA mUla cokhAnA dhAvaNathI pAvAthI zotha maTe che. 13. sADI, devadAsa, haLadara, haraDe, gaLo, suMTha, kirAyatuM sarva 1-1 tolo laI phavAtha karI, taduparI svalpa gUgala nAMkhI pIvAthI tvacA-cAmaDI doSa, sojo, udara roga, pAMDu, prasveda, zvAsa vagere deSa maTe che, A cUrNa bheMsanA mUtramAM 16 mAsA pIvAthI paNa upara lakhyA mujaba lAbha thAya che, Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahelo 14. gUgaLa, eraMDiyAnI jaDa, suMTha, kuTakI, punarnavA, gaLA, devadAra, haraDe, gaumUtrathI kADho karavo, pIvo zAthe upazamaze.. 15. eLiye TaMka 25, phaTakaDI TaMka 5, akarakaro, laviMga, ajamo, jamasA, surapAlI suMTha, 3cho -37LA TUMka. badhAMnuM cUrNa karI suMThanA pANIthI gALI bAra barobara banAvavI. sAyaM prAtaH 1-1 sevana karavAthI AmavAta, sojo Adi rogo maTe. 16. senalanI chAla, TaMka 2-3 dahIM sAthe pIvAthI sojo maTe che, pIliyo paNa upazame che. 17. sirayUjaDa, bilvapatra, 5-5 zera, sirayU karI bilvapatranAM rasamAM sAta divasa bhIMjavI rAkhe, pachI keranI kRpala, bAvaLanI TIsI, beyano rasa, rA zera bhego karI 5-7 TaMka ja vApare te geLA, phIho, udaravAta, sojo Adi roga maTaze. 18. saMbhAnA pAna garama karI 3 divasa bAMdhavAthI zotha maTe che. 19. chAyA zuka jalabhAMgaro raMka 1-1 nitya levAthI sojo maTe che. 20. bakarInAM 1 zera dUdhamAM goLa nAMkhI ukAle. nA zera rahe tyAre pAya, sojo maTaze. 21. vagara vyAyelI pADInuM mUtra tolA 2 pANI sAthe pIvAthI paNa sojAmAM ArAma thAya che. 23. punarnavA, devadAru, haraDe, haLadara surijana, sarasavanA bIja kAMjIthI lepa karavAthI zotha maTe che. 23. sarasiyAMnAM pAnano rasa | ghI tolA 2 nAMkhI pIvAthI game te seje be divasamAM maTe che. udara, gulma, hAdinA upacAra 1. seMdhava, paMcaNa, sAjIkhAra, TaMkaNakhAra, vAyaviDaMga, samabhAge laI vATI lo TaMka nitya kumA- rikA garbha sAthe sevana karavAthI geLA gaLe che. 2. eLiyo tolA 15, laviMga telo 1, phaTakaDI tolA 2, ajamo tolA 3, akarakare tole 1, kaNa tolo 1, badhAMnuM cUrNa karI AdunA rasa athavA to suMDanA pANI sAthe gALiyo banAvavI. ane ajamAnA cUrNamAM nAkhI rAkhavI, sevana karavAthI vAyuno goLo, phI, kajiyAta Adi aneka jAtanI udara vyathA maTe che. 3. sUraNa rA zera, zUharanA DoDA rA zera, eka patra rA zera, kalamIzArA 1pa zera, javakhAra lA pAva, badhAMyenuM cUrNa karI AkaDAnuM dUdha eka hAMDalAmAM bharavuM. davAo meLavavI. kapaDamaTTI karIne gajapuTamAM phUMkavuM, kAvyA bAda ajame, suA, methI, asAliye, suMTha, citraka, pIpala, marI, cUrNa karI sAthe kharala karavuM. 1 TaMka roja garama pANIthI savAre sAMje ApavAthI kamaLo, sojo, phIho geLo, vAyunI gAMTha, Adi tamAma udaranA rogo zAnta thAya che. sa, apAmArga kSAra, javakhAra, sore, sAjI, jAyaphaLa, trikaTu, samabhAge cUrNa karI thoranAM dUdhanI 1 tathA AkaDAnA dUdhanI 3 bhAvanA devI, ladhu bera samAna gaLI karI kumArikAnA garbha sAthe levAthI samasta udara vyathA jaze. 5. kALAM marI, haLadara, saidhava ane TaMkaNuM, kumArikA garbhathI sevana karo to tApatillI vagere roga jAya che, Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 AyurvedanA anubhUta prayogo 6. tUsa gabha, be TaMka, saidhava | TaMka. 4 prahara sudhI kAcanI kaTorImAM rAkhe. savAre khAlI peTe khAvuM, pathyamAM mAtra khIcaDI ja khAvI, phIhA vagere udararoga jaze. che. ajamAnA cUrNane eraMDa telanI 5-7 bhAvanA ApavI pachI phINAvALAne 2 tolA jeTalI mAtrA ApavAthI AzcaryakAraka lAbha thAya che. 8. eLiye, kalamIzera, TaMkaNakhAra, samabhAge laIne vAdhanA mUtramAM ghUMTI bera samAna gALI banA valI, goLa sAthe khavaDAvavI. divasamAM 3 vakhata 49 divasa ApavAthI game tevo phIhA hoya, maTaze. 9. AkaDAnAM pAna 1 zera, hAMDalAmAM nAkhI rAkha karavI, pache A rAkhamAM seMdhava bheLavavuM, tela 1 roja levAthI phI 21-22-48 divasamAM sAro thaze. 10. eLiyo, saMcaLa, sAjI, sama vATI svamUtrathI raMka 4 nI phAkI levAthI phI maTe che. davA savAre ApavI ane sAMje mULa sAjI cUrNa sAthe khAvo. 11. sehagI TUMka 1, pAzera ghauMnA loTanI bATI banAvI pakAvo, pache kADhIne TuMka 10 khAMDa sAthe 3 divasa levo, geLA gaLI jaze. 12. vAyaviDaLa, triphalA, ceSa, viSANubhasma, samabhAge laI cUrNa karI 2 Teka gauddha sAthe levuM. geLA nahi rahe. 13. zuddha phaTakaDI, kalamI zora, ajame dhANA, sAjI, vADaviDaMga jokhAra, sahagI-phUlAvela, nausAdara zuddha, paMcalUNa, AkaDAnAM pAkAM pILAM pAna, badhI vastu 11-11 TaMka laI vATI cUrNa karavuM, pachI sacikaNa vAsaNamAM nAkhI, temAM lIMbUno rasa nAMkhavo, vAsaNa khUba peka karI bhUmimAM 15 divasa gADavuM, pachI chAyA zuSka karI nitya 1 TaMka levuM. upara kALA baLadane pezAba pIvo, kadAca phrAIne A ajugatuM lAge te unA pANIne upayoga karavo, A auSadhathI gele, phIho, tillI kALajU Adi aneka peTanI vyathAo zAnta thAya che. je kadAca koI jamInamAM na rAkhI zake te ghau' ke bIjA anAjanI keDImAM rAkhI ne pachI upayogamAM laI zake. aneka vakhata anubhUta karela che. 14. pIpala, jIruM marI, hIMga, lasaNa, khAra, taMtaDI, amalaveta 4-4 tela, ghI 1 zera, dahInuM pANI 1!! zera, sarva ekatra karI Aga para caDhAve, dhRtAvazeSa utArI aMka 2 nitya upayogamAM le, gurbhanAza mATe upakArI che. 15. nizAMta, triphalA, rAsnA, vaca, kaDU, rIMgaNI, sama cUrNa karI le zera pANImAM nAkhI culA para caDhAve pAzera avariSTa rahe tyAre utArI 1-1 zera dUdha ane dhRta. 4 tolA gRharanuM dUdha nAMkhI vaLI garama kare. ghI mAtra rahe tyAre e ghI jALavI rAkhe, 2 tolA roja upayoga karavAthI goLa, kaThodara, zotha, pAMDu, Ama javara, jalodara, udara graMthI Adi aneka roga maTe che. 16. seMdhava, triphalA, suMTha, vADavaDiMga, trikuTA, kacaluNa, citraka, nAgaramotha, jIruM, kALuM jIruM, javakhAra, TaMkaNakhAra, sirayU, taja, lasaNuM, hIMga, badhuMye bheguM karI ajAkIra athavA mUtra tathA eraMDiyAnI 1-1 bhAvanA de, pachI davAne gaLe eraMDiyAnA pAnamAM rAkhI kapaDabhaTTI karI agnimAM phUMke. savAre auSadha kADhI jeTaluM sahana thAya teTaluM nitya levuM, aDadho tolo to levuM ja, gele phIho maTe che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele 17. suMTha tela 12, nizota talA 3, ajame, haraDe, - telA citraka 4 talA, cUrNa karI lagabhaga 1 tolAnI parikI prabhAte levI gAyanA dUdha sAthe, khATuM khAruM, vALuM na khAvuM, gAle Adi udara roga maTe. 18. saMcala, AmavAta, vaDalUNa, seMdhava, ativiSa, trikaTu, kacUra, samabhAge cUrNa karI 3 mAsa mAsa sudhI garama pANI sAthe sevana karavuM, gulma ane vAtazula maTaze. 19. viDaMga, pIpala, mUsalI kaMda, nAgakezara, laviMga, patraja, triphalA, trikaTu, rAsanA, nAgaramotha, devadAra, brahmadaMDI, samabhAge cUrNa karI garama pANI sAthe 1 tolA levAthI dareka jAtanA gaLA ane udara roga maTe che. 20. bIjapUraka, hIMga, seMdhava, vaDalUNa, sarvasama, phAkI levI, gulma nAza. 21. AmatinA rasamAM sAjI ane mIThuM 1-1 mAsA nAMkhI pIvAthI geLA gaLI jAya che. 22. hIMga, suMTha, marI, pIpala, pATha, huMsI haraDe, ajamo, taMtaDIka, Amalata, upaleTa, kALu jIru, citraka, vAviDaMga, sAjI, paMcalUNa, yAvika, khAra, pIpalala, vadhAre, samabhAge laI phAkI levI, gulma, saMrahaNI, atisAra ane kaphAdimAM paNa lAbhakAraka che. 23. javakhAra sAjI, seMdhava, samudralUNa, vaDalUNa, nepAla (zuddha ), nizAta samabhAge laI, 1 mAsA gAyanAM mAkhaNamAM cATavAthI viSama gulma nAza thAya che. 24. kAMTAvALI yUaranA dUdhamAM 5 tolA pIpala 3 divasa sudhI bhIMjavI rAkhavI, chAyA zuSka karI 1-1 mAsAnI goLIo bAMdhavI. 14-15 divasa sudhI 1-1 golI savAra sAMje gAyanAM ghImAM ApavI, vAyu golA, gAMTha para sAro lAbha thAya che. 25. vAyaviDaMga, usIra, nAgakezara, laviMga, taja, padubhAkha, patraja, triphalA, trigaTTa, rATha, uMdhAyelI, motha devadAru, asagadha, sAkara, sarvasama, 3 mAsAnI phAkI levAthI, zvAsa, khAMsI, vamana, oDakAra, viSama gulmAdi maTe che. 26. kairanI jhUMpala raMka 10 sUkavI 21 divasa levAthI goLo maTe che. 27. TaMkaNakhAra, seMdhava, hIMga, zubhrA, sAjI, navasAdara, javakhAra, vaDalUga, kalIcUno, samabhAge cUrNa karI nitya TaMka nA levAthI viSama goLa maTe che. 28. seMdhavane AkaDAnA dUdhanI 3 bhAvanA devI. pachI khATI chAzamAM 4 rati ApavAthI guhmAdi maTe che. 29. pIpulanA choDAMnI rAkha 2 mAzI levAthI goLo maTe che. 30. citrAnuM mULa, ketakInA pAna, bannenI rAkha goLa ane keLAMnAM anupAnathI ApavAmAM Ave to goLa maTe. 31, suMTha, pIpala, haraDe, nizAMta, seMdhava, 10-10 goLa TuMka 61, 3 TaMkanI goLI karI nitya sevana kare goLo, 3 Thodara, jaladara, saphedara maTe. 32. eli, TaMkaNakhAra, phaTakaDI-zubhrA, bela, seMdhava, haraDe, haLadara, kaNagaca bIja, viMdAla, samabhAge cUrNa karI kumArikAnA rasathI viTANu barAbara goLio banAve, bALakane eka, moTAMne be Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayogo tathA zaktizALIne 5 goLio ApavI, A goLI dAMta na aDavA devI. khaTAI vagerene to khUba ja pareja rAkhavo, udaranA tamAma rogo mATe A goLI atyanta upakAriNI che. 33. nAgakezara, goLa ane madhu-dhRta viSama bhAgathI khAya to jaledara jAya. 34. viSNakAntAnuM mULa chAza pAvAthI jalodara maTe che. 35. UMTaNInuM mUtra tathA dUdha paNa jadaramAM sukhAkArI che. kaThoLa-upacAra 1. suriMjaNA mUla 1 zera, rAI 1 zera, seMdhava 1 zera, nausAdara ane TaMka ga - TaMka, vATIne cIkaNA vAsaNamAM bhare, upara 10 zera baLadanuM mUtra nAkhe, vAsaNa baMdha karI 7 divasa jamInamAM gADe, pachI sahana thatuM khAya te kadara Adi rogo upazame. 2. javakhAra, siMdhava, sAdhu, saMcaLa, TaMkaNakhAra, sarva 10-10 TaMka, eka zera yUharanAM dUdhanI bhAvanA ApavI, pachI 15 TaMka triphaLA meLavavAM, pratidina 2 TaMka pANI sAthe phAkI mAravI, kaThodarAdi udaranA tamuAma rogo maTe. zulanA upacAra 1. hIMga, jIruM ane saMcaLa ekatra karI eka TaMkanI phAkI devAthI zula maTe che. 2. pitapApaDo, ajamo, bola, eraMDamUla, saMcaLa ane suMTha, sama mAga karI kADho banAvI pIe te sarva zUla maTe. 3. ajamoda, gocarasa, suMTha, dhAvaDAnA phUla, idrijava, kuDA chAla, ativiSa, nAgaramotha, palAsapApaDo, sama bhAga cUrNa karI 3 TekanI paDikAne kADhe karI pIvAthI udara phUla maTe che. 4. ajamo, pATha, trikUTa, saMcala, laviMga, puSkaramUla vATI garama pANIthI 3 mAsAnI phAkI laI e ajINu zUla maTe che. 5. sAkara TaMka 25, dhANA aMka 15, saMtavA suMTha aMka 15, nAriyela aMka 15 vATa 5-5 TaMkanI goLiyo banAvI khAvAthI hAtha-paga ane AkhA zarIranI baLatarA maTe che. 6. daMDhaNa bIja, raMka 5, suMTha TaMka 1, puSkaramUle TaMka 1!aa, hIMga TaMka 1, sAbarasIMga aMka 2, vATIne lepa karavAthI phUla maTe che. 7. marI ane bijerAne gabha bhe te hRdaya thala maTe. 8. saMcaLa, jIruM, lasa, marI, badhAMne birAnA rasanI bhAvanA 3 devI, pachI golI unhAM pANImAM ApavAthI vAyu zUla maTe che. 9. ajameda, upaleTa, javakhAra, vaca, sAjI, siMdhava, trikuTa, haraDe, udhAholI, metha, saMcaLa, Alavetasa, sama cUrNa kare, nA tela chAzathI pIe te mAthAnI zala maTe. 10. trAyamAna, drAkha, sAkara, samabhAge 4 TaMka khAya te dareka jAtanI phula maTe. 11. devadAru suA, seMdhava, kuDa, AkaDAnAM dUdhamAM 2 ghaDI rAkhe, paNa vATIne zUla cAlatI hoya tyAM lepa kare, Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele 12. saMcala, suMTha, puSkaramUla, hIMga ghasI zUla para lagAve. 13. eLiye, chIMkaNI, ajamo, kALAM marI vATIne pANIthI goLI banAve. khAvAthI zUla maTe che. 14. eLiye pANImAM ukALI phUla lagAve. 15. eraMDiyuM ce paDI negaDane baphAro levAthI zUla para maTe che. 16, rIMgaNI, pIpala, pASANabheda, samabhAga lagabhaga 1 tolo laI kADhe karI pIvAthI zleSma zUla maTe che. 17. elacI, hIMga, vaca, zilAjIta, jakhAra ra-ra ka mAtrA 3 TaMkanI. eraMDiyA telamAM pAvAthI zUla 18. viSANubhasma, gAyanA dUdha ane dhRtamAM ApavAthI mahAviSama hadayazUla maTe che. 19. sAjI, marI, bela, laviMga, barAbara laI pANImAM goLI banAvavI. sAMje be goLI ApavAthI zUla maTe che. 20. sUThano kADho karI upara svalpa hIMga athavA saMcaLa bhabharAvI pIvAthI udarazUla maTe che. 21. sUTha, saMcala, puSkaramUla, hIMga bakhe rati garama pANIthI levAthI zula tatkALa maTe che. saMgrahaNI-upacAra 1. khApari, jAvaMtrI, samabhAge laI 1 TaMka cUrNa gulAbajaLamAM pAye te saMgrahaNImAM lAbha thAya che. 2. balabIja, ajamoda, vaca. citraka, metha, pADha, hIMga, cavika, ativiSa, kuTakI, paMcalUNa, pIpala, javakhAra, trikaTu, triphalA, taja, patraja, elacI, savAbhAga laI sarasiyAnA telamAM makara, garama pANIthI TaMka nA nI mAtrA levI. ha5, zvAsa, khAMsI, gulma, phIho, pAMDu, kRmi, saMgrahaNI, aruci, prameha, jvara, AmavAta, ane sarva jAtanAM udara roga maTe che. 3. zuddhapArada, zuddhagaMdhaka, 1-1 TaMka, sevaMgI 2 TaMka, sAMTha TaMka 3, pIpala, marI 3-3 TaMka, haraDe 8 TUMka, pANIthI goLIo maga samAna banAvavI, pANI sAthe savAra sAMje sevana karavI, saMgrahaNI Adi maTe. parthamAM jIAra khAya te vadhAre lAbha thAya che. 4. suMTha, metha, patIsa gileya eka eka talA. 40 tolA pANImAM kADhI karavo 10 tolA pANI rahe eTale gALI ve5 mIThuM nAkhI pIvo. saMgrahaNI maTe che. 5. 10 zera pistAnA DeDA aDadhA maNa pANImAM ukALavA, 3 zera pANI zeSa rahe tyAre phAMtarAM kADhI levAM, 49 TaMka mecarasa, 3 TaMka aphINa, 4 TaMka dhAvaDAnA phUla, bacelA 3 zera pANImAM nAkhI vaLI ukALavuM, pAzera rahe tyAre 5 tolA sUTha nAkhI nAnAM bAra pramANe goLI banAvavI. 1-1 goLI pANI sAthe nitya sevana karavAthI aSTa saMgrahaNI maTe che. 6. pIpala, pIpalAmUla, kALuMjIruM', vaDalUNa, patraja, seMdhava, nAgakezara, kuTakI, marI, suMTha, saMcala, taja, dADamasAra, kALuM mIThuM, samudralUNa, amalatAsa. sama bhAge cUrNa karavuM. 3-3 mAsA, savAra-sAMja garama pANI sAthe phAkI levI, maMdAgni, aruci Apharo, sojo, pAMDu, saMgrahaNI Adi udara roga maTe. 7. saMgrahaNIvALAne leha bujhAvela pANI paNa hitakArI che, Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 AyurvedanA anubhata prago udara pIDA-upacAra 1. baMdUkamAM bharavAne zera DhIMgalA bhara garama pANI sAthe pIvAthI udara pIDA zamana thAya che. 2. sehagI, moharA akarakara samabhAge pANI sAthe goLI banAvI levAthI peTa pIDA maTe che. goLI e caNA barAbara banAve. 3, 10 rati nausAdara, 5 rati phaTakaDI, 2 rati zuddha vatsanAbha, 3 kALAM marI sAthe levAthI mAsIka ane udaranI pIDA maTe che. ja, haraDe 1 TaMka, ajamo ane saMcala pa-pa TaMka, kALAM marI ane laviMga, 4-4 TaMka cUrNa karI - 1 TaMka pANI sAthe ApavAthI peTanI pIDA maTe che. 5. sohAgo, phaTakaDI 4-4 Teka nausAdara, 9 Teka, muharo 1 Taka kALAM marI, 7 Taka bArIka cUrNa karI 2-3 rati ApavAthI peTanuM darda maTe che. 6. eliyo, phaTakaDI, haLadara, nausAdara, TaMkaNakhAra dhenu mUtrathI 2-3 rati pIvuM. athavA to peTe copaDavuM garama pANIne uparathI zeka karavo. 7. bAvacI paMcAMga garama pANI pIvAthI peTa pIDA maTe che. 8. revaMtacInI 15 tolA, geru 2 tolA, phaTakaDI 2 talA, goLa 1 tolA, jUdA jUdA vATIne 3 TaMkanI goLI banAvavI, eka goLI savAre levI, upara 3 tolA goLa khAvo, A prayogathI tane kAraNe peTamAMthI tathA bIna ThekANethI je rakta pravAha thAya che. e maTe che ane dareka jAtanA peTanA dardo paNa upazame che. 9. chAyA zuSka siraghunI jaDa, jIruM, samAnabhAge vATIne cUrNa karavuM. pachI chAzamAM vATIne pIvAthI udara vikAremAM AzAtIta lAbha thAya che. 10. phaTakaDI ane marInuM cUrNa 1 TaMka levAthI peTanI gAMTha sArI thAya che. 11. samudralUNa, TaMkaNa, sAjI. motha, citrAnI chAla, vAyaviDaMga, banne charAM, ane haLadara, hIMga, - triphalA, suMTha, marI, pIpala, vaca khurAsANI, ajameda, rana, dADamasAra, samabhAge cUrNa karI - 1 TaMkanI phAkI levI. 12. suMTha, citraka samabhAge laI 1 TaMka dahI sAthe khAvAthI peTapIDA maTe che. 13. rAIajamo, sUMTha, 1-1 tolA laI kADho pIvAthI peTa darda maTe che. 14. gADaranA dUdhamAM seMdhava nAMkhI pIvuM paNa peTa mATe hitAvaha che, 15. moTI haraDe ane saidhava levAthI peTa pIDA maTe che. 16. dUdha 5 zera, bhalAtaka nA zera, pakAve, pache vA zera sUMTha ka 10 citraka nAMkhI lADu banAve. khAvAthI 84 udara pIDA, kamara dukhatI maTe che. sudhA-bhUkha lagADavAnA prayogo 1. laviMga, jAvaMtrI, vAyaviDaMga, gara, citraka, bane charA, tAlisapatra tala, caMdana, suMTha, kapUra, marI, pIpala, triphalA, takhIra, taja, tamAlapatra, elacI, nAgakezara, sarva sama vATI cUrNa kare, pachI Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 bhAga pahele 30 TaMka bhAga meLave, 20 telA sAkara paNa mizrita karI babbe TaMka savAra-sAMja sevana kare, vAtavikAra, prameha Adi rogomAM lAbha thAya ane kSudhA prabala thAya. 2. trigaTTa, triphalA, jAvaMtrI, jAyaphaLa, taja, laviMga, elacI, tamAlapatra, nAgakezara, AsIMda, sAToDI, anAradANa 1-1 tolA, cUrNa karI 3 Taka lehasAra, 14 TaMka abrakha, 6 TaMka vaMzalocana, 42 TaMka mizrI-sAkara meLavI rAkhe, vAsI pANIthI 2 TaMkanI phAkI levAthI pramehama Te ane bhUkha lAge che. A prayoga kSudhA te lagADe ja che. paNa sAmAnyataH zakti mATe paNa upayogI che, 3. pAzera sUMTha, 5-5 TaMka, paMcalUNa, badhAMne vATI lIMbunA rasamAM roTale karI sekavo, pachI cUrNa karI rAkhavuM, bhejana veLAM prathama grAsamAM 1 TaMka levAthI bhUkha prazya thAya cheA prayogamAM huM sAjI, zubhrA, arkakSAra, apAmArga kSAra meLavuM chuM. 4. trigaDu, triphalA, citraka, vAyaviDaMga, kAkaDAsIMgI, kALuM jIruM', saMcala, sAMbharanuM lUNa, ajamo, ajameda, dhANAM, satAvarI pa-pa TaMka. zodhelI bhAMga 30 TaMka, cUka | zera, lIMbUrasamAM sAta vAra bhAvita karI be TaMkanI goLio banAvavI, ati baLapradAyaka ane jaTharAgni pradIpaka yuga che. 5. kesUDAMnAM kUla, 1 sera, majITha 10 tolA, khAMDa 1 sera, cUrNa karI nitya 1-2 athavA 3 TaMka sudhI phAkI levAthI zarIranAM raktavikAro sArA thAya che, vaNa sudhare che ane peTa pIDA paNa maTI bhUkha lagADe che. 6. taja, bhAMga, ra-ra telA, seMdhava 1 TaMka, suMTha 14 telA, kUTI cUrNa karavuM. savAra sAMja pANI sAthe phAkI levI, bhUkha lAge. 7. viyA, 12 talA, sekela jIra' 12 tolA, seMdhava, saMcaLa 6-6 talA, sAMbharuM lUNa 3 TaMka, pIpala ne TaMka, suMTha bharI 0|-| TaMka, citraka 4 telA, dhANA 12 telA, badhAne vATI lIMbunA rasanI 3 bhAvanA devI, be mAsa athavA eka mAsa sudhI savAra sAMja phAkI levI. vAyuthula, ajIrNa, Aphare, aruci, maMdAgni Adi udara roga maTe ane prabala kSudhA lAge. 8. mIThuM, saMcala, sIMdhava, jakhAra, ajameda, suMTha, pIpala, vAyaviDaMga, haraDe, sarva sama, hIMga 1 TaMka, cUrNanI phAkI le te bhUkha lAge, thala maTe. 9. hIMga, pIpala, puSkara mUla, pIpalA mUla, dhANA, citraka, vaca, cavika, pADha, ketha, saMcala, suMTha, marI, TaMkaNa, jIkhAra, anAra, haraDe, Amalata, nAgakezara baMne charAM vATIne Adu, ati ane bijerAnA rasanI bhAvanA 1-1 daI cUrNa sukavavuM, pachI 1 TaMka hIMga ghImAM zekI, 1-1 TaMkanI phAkI savAra sAMja levI. garama pANI pIvuM, geLA, phIho, saMgrahaNI, gudA vikAra, ajIrNa, Aphare, jaladara, AmavAtAdi roga upazame. 10. haraDe, AmalagaMThI, 12-12 tolA, pIpala 3 talA, siMdhava 17 TaMka, kALA marI 14 TaMka, cUkanA rasamAM nAnA bAra pramANe geLio banAvavI. 1-1 khAvI, zvAsa, kAsa, vamana, gulmAdi rogo maTe che. 11. eka sera ajamo, saMcala 12 talA, siMdhu, jaukhAra, kacalUNa 10-10 telA suhAga rA talA, cuNane 100 lIMbunI bhAvanA ApavI, pachI sahana thAya evI rIte khAvAthI udara vyayA maTI bhUkha lAge che, 5 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayogo 12. nAgakezara, 1 TaMka, laviMga 2 TaMka, elacI 4 TaMka, marI 8 TaMka, pIpala 16 TaMka, suMTha 3ra TaMke, asagaMdha 32 Teka, 128 TUMka sAkara, cUrNa karI 1 TaMka khAvAthI vAyu vikAra maTI sudhA pradIpta thAya che. 13. haraDe ajA mUtramAM 3 divasa bhIMjavavI, 3 divasa gomUtramAM, 3 divasa kAMjImAM, 3 divasa chAzamAM, pachI phADIne goThalI phekI temAM hiMgvASTaka bharI lIMbunI 7 bhAvanA devI. pachI 1-1 nitya khAvAthI sudhA pradIpta thaze. A haraDemAM siMga, paMcalUNa, javakhAra, ajamo, jIruM, sAruM mIThuM, sAjI paNa bharI zakAya che. guNa upara pramANe che. samudrASTakano upayoga paNa karavo hitakArI che. 14. paMcadANu-methI, asA, suA, ajamo ane kaluM ja 4-4 rati cUrNa karI, ApavAthI udaravyathA maTe che. 15. game evuM peTa duHkhatuM hoya tyAre be rati mINanI goLI banAvI garama pANI athavA cAmAM pAvAthI tatkAla darda samApta thAya che, nirbhaya ane prabhAvazAlI prayoga che. vAyu-adhikAra 1. mala kehalAnAM rasamAM dalakA yaMtrathI zuddha karavo, eka TaMka malla, kA, kezara, mastIMga gUMda, 10-10 TaMka, nAgaravelanA pAnanA rasamAM kALAM marI barobara geLio banAvavI, pAnanA bIDAmAM khavarAvavI, savAre ane sAMje 1-1 golI levI, tamAta vAyu mATe A suMdara ane upakArI che, ghI dUdha sArA pramANamAM khAvuM pIvuM. 2. saraNa ane Adu - zera, lasaNa vA zera, traNene khAnaNImAM nAMkhI pharI chUMde kare, pachI saMdhava, saMcala, sAjI, jaukhAra, 5-5 tolA zRMdAmAM mizrita kare, ravivAre eka keruM cIkaNuM vAsaNa laI emAM bharI rAkhe. upara cho zera mIThuM tela nAkhI mukhamudrA barAbara baMda karI ekAnta sthAne eka aThavADiyA lagI mUkI rAkhe. anantara vAyu pIDA vALAne 2-3 tolA nitya khavaDAve, sAmAnya vyakti te che te Apavo, 14-21-49 divasamAM sarva vAyu maTaze, ajamuMdA che. 3. saMkhyA 1 pramANe zodhela malla tole 1, sapheda kA tolA 1 vaMzalocana tela 1, nAgaravelanA pAnanA rasamAM goLio marI pramaNa banAvavI. 1-1 savAra sAMja ApavAthI vAyu maTe che, garama RtumAM saMbhALIne upacAra karavo, pathyamAM caNAnI roTalI lUkhI ja khAvI. na bhAve te sva5 ghI copaDavuM. 4. surijanAnuM mUla 1 mAsA, kALA marI 1 mAsA. banne pANIthI levAthI vAyu maTe che. 5. eraMDiyAnuM mUla sAta divasa gautakumAM pIvuM vAyu maTe che. 6. kaNagaca TaMka 2 garama pANIthI pIvAthI vAyu maTe che. 1. AvA prago anubhavI cikitsakanI dekharekhamAM ja karavA joIe. apakva mRtyu notare che, paripakva malla vAyu rogo mATe amRta che. zuddha karavAnA bIjA paNa ghaNuM prayogo che, te bIjuM bhAgamAM prakaTa thaze, Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele 35 7. trigaN ane vaca paNa uSNa jala-pAnathI vAyu maTe che. zUnya vAyumAM vizeSa lAbha pahoMcADe che. 8. siradhUnI jaDa TaMka 3 gautakamAM pIe te 7 divasamAM vAyu jAya. 9. trigasAMTha, marI, pIpala, kezara, jAyaphala, akarakaro, chaDe, uTIMgaNa, bhAlakAgaNI, laviMga, 1-1 ka, kirAya to 4 TaMka, soMTha 10 TaMka, kuliMjana, ajamoda, gokharu, jAvaMtrI, mUDha, taja, 1-1 TaMka, drAkha 100 TaMka vATI be TaMkanI goLI kare, divasamAM vAra khAya, akaDa ane saMdhivAta mATe akasIra che. 10. AkaDAnI jaDe, 4 tela, bhAMgaro paMcAMga rA telA, gurAlInI jaDa rA telA jhUnI khAMDa sarva sama, ghI sAthe 3 TaMka roja khAvI. vAta vyAdhi jaze. 11. pIpala, pIparAmUla, citraka, saMbhALyu , ajame, kUTha, kaDA-chAla, ajameda, asAliya, suvA, sama bhAge laI cUrNa karavuM, sarva samAna sAkara meLavI 2-4 TaMkanI nitya phAkI levI, sarva vAyu mATe upayogI che.. 12. kuDAchAla 34 TaMka, kALA marI 17 raMka, pAsera gALamAM nAkhI phUTavuM, 1-1 goLI savAra-sAMja levAthI baddhaSTha, Adi udara roga tathA vAyu 14 divasamAM mATe che. 13. zuddha kanakabIja 21 kaMka, jAyaphaLa, sapheda kaneranI zuddha chola, akarakara, vijayA, khurAsANI vaca, ajamo, 5-5 TaMke, be zera pANImAM kADho kare, eka zera rahe tyAre gALI 2 TaMka laviMga nAMkhI vaLI maMdAgni para caDAve, pANI sukAI jAya tyAre laviMga kADhe. e laviMga roja ekathI be khAya to dareka jAtanI vAyu maTe che. 14. suMTha asagaMdha, pATha, satAvarI samabhAge cUrNa kare, pachI 2-3 TaMke cUrNa phAke. sarva vAyu maTe che. 15. dhatUrAnA bIja ra zera, caNoThInI dAla 1 zera, baMne bhegAM karI telamAM bhAvita kare, pAtAla yaMtra tela kADhe, e telamAM laviMga 2 divasa bhIMjavI rAkhe, 1-2 laviMga roja khAvAthI zIta vAyu Adi rogo maTe che. 16. muleThI, suMTha, 5-5 TaMka, kaMTAI jaDa 10 TaMka, kapaDa chAMNu cUrNa karI tAMbAnA vAsaNamAM lIMbaDA nA gheTAthI ghase, mAMhe gADaranuM dUdha nAkhe. gheTAnA moDhe tAMbAne paiso caDavo na bhUlavo. A lepa zuSkavAyu mATe avyartha siddha prayoga che. 17. rATha, eraMDamUla, vaca, suMTha, dhamAsa, vAsA, haraDe, patIsa, metha, devadAra, satAvarI 1-1 tela, 1 zera pANI paDhAvavuM davA nAMkhI ukALavuM. ne zera rahe tyAre utAravuM, AkhA divasamAM kaTake kaTake pIvuM, vAyu maTaze. 18. zuddha pArada, gaMdhaka, 3-3 TaMka, vachanAga, hIravasI, nirmalI, kuTaka, caNoThI, khurAsANI vacce TaMka 1-1, devadAru, siMdUra 3-3 TaMka, pIpala, suMTha, samudraphaLa, samudrazeSa, samudra phINa, aphINa, Ispada, hIMga, rasanaphalI 3-3 TaMka, dhruse, haLadara, karaMjabIja, somala, kA, morathutha, haratAla, sorApa kaluMcha, lIMbaDI, khApariyuM, cameDanAM bIja, gUgala, niguDI, amUlatvacA, khurAsANI vacanI jaDanI tvacA, sAjI, paMcalUNa, ajamo, ajameda, satAvarI, zuddha kocalAM, methI, palAsa pApaDe, upaleTa, sAbu, laviMga, kezara, jAyaphaLa, nAgakezara, nagaratha, keranI kUMpala, eliye, bela, Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayogo ghaDAvaca, nepAla, moTI haraDe, eraMDabIja, sarpa kAMcalI, cakalAMnI viSTA, coSa, IndravAsaNI bhUla, puSkaramUla, IzvaraliMgI, rAyaNumIgI, pIpalAmUla, kirayA, nizata, rAI, badhAMe 3-3 TaMka, cUrNa karI AkaDA, dhatUrA, lIMbaDA, thera, lIlI bhAMga, tamAku ane dAMtaNInA rasonI 3-3 bhAvanA ApavI. gelI maga samAna karavI, caurAsI vAyu, sItAMga, zAla, dareka jAtanA viSa, saMgrahaNI, baLatarA, rakatavikAra, kaccha, Adi tamAma roga para A cintAmaNi ratnavata ati hitakara che. banAvavAmAM sAvadhAnI rAkhavI, zasonubhUta che. 19. akarakare, tejabala, pIpala, marI, 9-9 TaMka, suMTha, kirAya, ajamada, khurAsANI ajamo, vika, jAvaMtrI, jAyaphaLa, laviMga, kuliMjana, sIMgI meharo, 4-4 TaMka, savo padha cUrNa karI sAkara yA madhathI goLI banAvavI vaTANA samAna, 1 gelI nitya sAMje khAvI, khaTAIne paraheja pADe, sarva vAyu maTaze. 20. pArada, gaMdhaka, kanakabIja, moharo, nirvisI, methI, jIruM, kALA marI, sava sama, prathama pArA gaMdhakanI kajajalI karavI. pachI auSadha meLavI kharala karI lIMbu rasanI 7-9 bhAvanA ApavI. maga samAna geLio banAvavI, pAnanA bIDAmAM eka goLI khAvAthI, kapha, vAta, prameha maTaze. 21. pakSAghAta taila dhatUrA, AkaDA, suriMjaNA, traNeno eka-eka zera rasa, talanuM taila 10 zera nAkhI pakAve pachI sarvAge mAlIza kare to pakSAghAta maTe. 22. eraMDa taila kA zera, sarasiyuM ane talanuM taila thA-| zera, suMTha, marI, haLadara, saidhava 2-2 Taka tailamAM nAkhI maMdAgnie pacAve, pachI mardana kare, pakSAghAtamAM lAbha thaze. aphINa cheDAvavAnA prayoga 1. jAvaMtrI, mAlakAgaNI, akarakare, khurAsANI, ajame, vAyaviDaMga, kALAmarI, pIpala, elacI, akIga, pIpalAmUla, jheracalAM, samudra phINa, 6-6 Taka levA. cUNa karavuM. pachI 1 telA aphINanA pANImAM moTA bera barobara goLIo karavI. savAra sAMja aphINuM sevana karanArane ApavAthI thoDA samayamAM aphINunuM baMdhANa chUTI jaze. kadAca hAtha-pagamAM kaLatara thAya te gADaranA dUdhathI bhaddana karavuM. 15-20 divasamAM aphINa chUTI jAya che. 2. eka zera ajame 4 zera dUdhamAM ukALo. mAvo thAya tyAre 10 jAyaphaLa ane 5-5 Taka jAvaMtrI tathA laviMganuM cUrNa meLavavuM. be TaMkanI goLIo banAvavI. nitya eka be goLI sevana karavAthI baMdhANu chUTe che. aphINanuM viSa utare 1. bAvaLanAM pAMdaDAM ane chAlano rasa pIvAthI aphINanAM viSanuM zamana thAya che. 2. kALAM marI, suMTha 1-1 tolo sekIne khAvAthI paNa aphINanuM jhera utare che. 3. tUsanI dALakhAvAthI ahilphana viSa utare che. 1. pakSAghAta para jayapuranA svAmI akharAma racita "vaidya bodha saMgrahamAM eka tailane prayoga Apyo che. e seMkaDo rogio para ajamAvavAmAM Avela che. AjasudhI e niSphaLa nivaDyo nathI. pakSAghAtanI game tevI sthitimAM atyanta lAbhadAyaka siddha thAya che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele viSAdhikAra 1. sarSa viSa-cUno ane mIThuM ekatra karI pAvAthI sarpa viSa utare che. 2. saMdezaDAnA mULiyAM ghasI - aMka pAvAthI sarSa viSa zame che, sarpa karaDyA pachI lIMbaDAnA pAna, kALAM marI sAthe cavaDAvavAM, je kaDavAM na lAge te uparano prayoga karavo, kAraNa ke viSa prabhAvathI kaDavAM lAgatAM nathI. 3. nepAlA bIja, phaTakaDI, kALAmarI, rasana, vATIne tAMbAnA vAsaNamAM lIMbUno rasa nAkhI tAMbAnA leTAthI khUba ghUMTavuM. 21 vAra rasa naMkhAI gayA pachI tAMbAnI ja DabImAM bharI rAkhavuM. kAma paDe tyAre sapaDazanuM sthAna jarA kharaDI upara copaDavA athavA ghasavAthI sarpa, vRzcika Adi vize zAnta thAya che. 4. marI, vaca, nepAlA, turthI, zubhrA, meranA paga, abhAve mayUraviSTA, badhAMne vATI lIMbUnA rasanI be bhAvanA ApapI, pachI cokhAnA dhAvaNathI geLIo bharI samAna banAvavI. sarpa karaDavAne AMkhe aMjana karavuM. ane AMkha para bakarInA dUdhanA phayA mUkavA. kALA sarpa karaDavo hoya to 1 gelI AMjavI ane bIje karaDyo hoya to aDadhI, sarpa viSa mATe A suMdara prayoga che. 5. saMdhava, lIMbaDI, kALAmarI be-be tole ajAsUtrathI pAvAthI sarpa ane DheDa garoLInuM jhera utare che. 6. AkaDAnuM mUla ghasIne 3 raMka pIvAthI sarpa viSa jAya che. 7. punarnavA rAA tolA pAvAthI sarSa viSa utare che. 8. saMkhAvalI paMcAMga ghIthI pAvAthI paNa tava lAbha thAya che. 9. bIrAnI mAMgI khAvAthI paNa sarpa viSa zame che, 10. mayUranAM IMDAne phoDI aMdara turtha bharI 6 mAsa sudhI peka karIne ekAnta sthAne rAkhI mUkavuM, pachI kAma paDe tyAre lagabhaga 1 mAsA sarpa karaDavA upara pANImAM ApavAthI sarSa viSa satvara zamana thAya che. A prayoga aneka vAra ajamAvavAmAM Avela che. kadApi apayaza A nathI. 11. cUno, hIMga, AkaDAnAM dUdhamAM goLI taiyAra karavI. sarpa ane vIMchI karaDyAne AkaDAnAM dUdhamAM abhAve pANImAM ghasI DaMkha para lagAvavAthI viSa dhIre-dhIre utare che. 12. marele sa5 vAla (bane tyAM sudhI sapane uparano bhAga levo, pAchaLanA bhAga nirupayogI che.) kAtho raMka, kALAmarI 1 TaMka. vATIne dazama dvAre caDhAvavAthI sarpadaMzathI mRtyuno bhaya raheto nathI. 13. pArada, gaMdhaka, meharA, haratAla (badhAM zuddha levAM) raMka-3, keranI kaMpanI bhAvanA Ape. meTI sagaDI 2-4 banAve, pANI sAthe ghasIne vRzcika, sarpa, dheyare karaDyo hoya to lagAve ane mazaLe paNa. vachanAga 1. jhIMjhavAnAM pAna ane lIlA caNA vATIne laDe, sAkara nAMkhIne sAta vAra pAvAthI vachanAganuM jhera utare che. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ayurveda 38 2. lIMbUmAM mIThuM nAkhI susAvavAthI paNa jhera utare che. 3. dUdha sAkara pAvAthI athavA te jUnI jIAranI rAkha pAvAthI paNa vizva utare che. 4. kasU`dI paMcAMga tAMdaliyAnAM rasamAM pAvAthI vaRnAganu jhera jota jotAmAM utarI jAya che. 5. kAkaDInAM khIja, jIvApAtAnA khIja, kahyugaca khIja (traNenI mI`gIe ja kAmamAM levI. photarAM kADhI nAMkhavAM) tutya ( zuddha ) samamAtrA vATI. ToMka 2-3 pAve te paNu vacchanAganu jhera utare che. sakhiyA-sAmala viSa dunA anubhUta prayAgo 1. caNAnI dALa bhIMjavI, mazalIne khavarAvAthI sakhiyA kAcA khAdhA hoya teA tenuM jhera utare che. 2. cUnAnA pAsera pANImAM ghI ane kezara pAvAthI paNa viSa tatkAla zamana thAya che. 3. dUdha, ghI ane kezara paNa vizva zamana atyanta upakArI che. 3. sasalAnI mUchanAvALa khALI ApavAthI paNa jhera zame che. 4. sapheda dUrvA gADaranA dUdha sAthe ApavI paNa hitAvaha che. 5. sudardIne rasa nitya 7 6. jAnUnI goTalI 7-8 vAgha khAla viSa nivAraNa jUnAM jamAnAMmAM pArasparika bhISaNa zatrutAne kAraNe vAghanI mUcheAnAvALe khavarAvAmAM AvatA hatA. jethI zatru dhIre-dhIre mRtyu pAmatA hatA. A halkA jheranI vyApaka asara dhIre-dhIre thatI. enI oLakhANa mATe ke vAghatA vALa khavarAvyo che? rAgIne keLAMnA moTAM pAna para viSTA karAvatA. Ama karAvavAthI pAMdaDAmAM gALa cakaraDAM najare AvatAM, eTale samajavAmAM AvatuM ke keAIe vAghanA vALa khavaDAvyA che. viSa nivAraNunA upacArA A pramANe che. 1. mevADamAM eka jAtanuM ghAsa thAya che jene gAMThiyA khaDa kahevAmAM Ave che. A khaDane gADaranAM dUdhamAM lagabhaga 2 tAlA vATIne pAvAthI vAgha vALanu viSe utare che. 2. uMdaranI lIDIe AkhI ApavAthI paNa vAghanAM vALanu viSa samana thAya che. divasa sudhI 2 tAlA pAvAmAM Ave te paNa vALa viSa utare che. divasa dhasI pAvAthI paNa vizva utare che. AMkaDa mUSakADhi palAyana 1. gheADAnAM khuranI dhUNI ApavAthI gharamAMthI udara bhAgI jAya che. 2. bhilAmAM, AkaDAnAM phUla, meAtha, kivAMcanI jaDa ane gALanI dhUNI karavAthI mAMkaDa, macchara, sarpa, uMdara, Adi ve! gRhatyAga kare che. gADu-ghAyarA viSa banne bhayaMkala vidhelAM jIvo che. 1. dheAyarA phUMka mAre athavA caMdana dhA karaDe to kahevAya che ke AnA IlAja nathI. paNa maravAnAM pAMdaDAnA rasa nA--nA kalAke rAgIne pAvAmAM Ave ane phUMka mArela tathA karaDela sthAne maravAne kUMcA bAMdhavAmAM Ave teA viSe zamana thaI jAya che, mRtyunA bhaya raheto nathI. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele haDaphayA kUtarA-viSa-nivAraNa 1. viSa, nausAdara, pArada, gaMdhaka, turthI, badhAM samabhAge ane zuddha levAM, lIMbunA rasamAM ghUMTI goLI banAvavI, pachI DaMka para lagADavI, ane dazame ThAre caDAvavI, Ama karavAthI karaDela kUtarAMnAM vALA nikaLI jAya che, viSa zamana thAya che. 2. nepAle nA raMka, nAta, TaMkaNa, kaDavI jhUMbI, hiMgUla, pIpala, marI, haraDe 1-1 TaMka, goLa 4 TaMka, laI vATI goLio eTalI evI meTI banAvavI ke 21 divasa cAlI zakre. A goLIthI game tevA kUtarAnuM viSa utarI jAya che, pANI sAthe goLI ApavI. 3. kaDavI tuMbaDIne garbha, nepAla, sevaMgI, hiMga, marI, 4-4 Taka, samabhAge geLamAM 2 TekanI goLI banAvavI, daMza para A goLI bAMdhavI, savAre ane sAMje parama upakAraka auSadha che. 4. kUkaDAnI viTTA ane katarAnI dADha ghasI lagAve to dAMta pAke nahIM. ane kUtarAnuM jhera vadhAre na caDe. 5. vAMjhiyA ke keDAMnuM mUla 3 TaMka, khAMDa cha TaMka, 3 divasa khavaDAvavAthI kUtarAM karaDyAnuM jhera zamana thAya che. che. kaLIcUne karaMjyiAnA telamAM vATI karaDela sthAna para lagADe, tatkAla ArAma maLe che. 7. caurAnA DAMkhaDAMnuM cUrNa rA talA, 5 tolA kUpajala sAthe pAvuM, kevala 3 divasa ja pANI paNa kUAnuM ja pIvuM. pazca alUNAM jUaranA bAkulA ja khAvA, haDakiyA viSa nAza pAme. 8. bhUmiDeDA kUAnA jalapAM pIvAthI paNa sArI yAdata maLe che. 9. apAmArganAM pAMdaDAnI TIkaLI daMza para bAMdhavI hitAvaha che. bhilAmA viSa 1. maravAno rasa copaDavAthI bhilAmAnA sojA utAre che, tataLI gayela sthAna para lagADavAthI lAbha thAya che. 2. era DolI ghasI lagADavAthI bhilAmAMnuM viSa utare che. 3. tulasI, kALuM jIruM malAI, cArelI, badAma ghasI lepa karavAthI paNa viSa utare che. 4. akharoTa ane cArolI mAkhaNamAM ghasI lagADe ane khAvAthI atyanI prabhAvazALI lAbha thAya che. 5. kAcI AMbalI pANImAM nAkhI ukALI e pANIthI snAna karAvavAthI paNa bhilAmAno sojo utare che. bhilAmAMnuM kAma karanAre pahelAMthI ja sAvadhAnI rAkhavI joIe. ToparAnuM tela copaDI kAma kare te upadravaja na thAya, bhilAmAM auSadhanI dRSTie AyurvedanuM mahAmUlyavAna ratna che, tala ane cArelI khAvAthI paNa viSa utare che. tathA haLadara cArelI, tala zilA para vATI lagADavuM paNa sAruM che. 1. makaDI viSa nivAraNa-mATe sarasiyAMnI khalI DaMka para lagADavI, athavA jhera kocaluM dhasI lagADavuM. 1. A viSa-dahIM, haraDe ane khAMDa khAvAthI AkaDAnAM dUdhanuM jhera utare che, dUdha AMkhamAM paDayuM hoya to gaududhanuM aMjana karavuM, bheMsanuM gebara chAzamAM meLavI devAthI aviSa zame che. thAra-dhUara-hIMga khavarAvavAthI yUaranAM dUdhanuM jhera utare che, je kadAca yUaranuM dUdha AMkhamAM cAlyuM gayuM hoya te bakarInA dUdhanI dhAra AMkhamAM naMkhAvavI, Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 AyurvedanA anubhUta prayoga haratAla-tAMdaliyAne rasa pAse sAta divasa pAvAthI haratAlanuM jhera utare che, amRtInAM rasathI paNa nAza pAme che. morathuthuM-lApasI khAvAthI tulya doSa zame che. dhatUra-nivAta dUdha pIvuM, haLadarane lepa karavo, khaTAI khUba khAvI, moDhe chAMTavI paNa. mUSaka-gaMdhaka, kaDavI jhUMbaDInI jaDa kaDavA telathI copaDavAthI uMdaranuM jhera utare che. bhAMga-vadhAre pIdhI hoya to lIMbU cUsavAthI utare che. vRzcika-lasaNanI kulIne 21 bhAvanA lIMbU rasanI Ape, AMkhe aMjana karavAthI vIMchInuM jhera utare che, apAmArganAM pAMdaDAM bAMdhavAthI paNa ArAma maLe che. kaNagacanI jaDa ghasI DaMke lagADavI paNa hitakAraka che. tamAku yA chIkaNI pANI sAthe laDI DaMka para masaLavI joIe. kAkI-bane tyAM sudhI kAkaDe keIne karaDato nathI. paNa koI vakhata akasmAta banI jAya to A upacAra karavA. 1. nagadabAvacI, gaLo, pANImAM bhIMjavIne khAvo. 2. asAliye phakAvavo; 1 tela, 1 tolA sAkara sAthe. - kulAdi vaTI pAsera jheraThelAM 1 sera dUdhamAM ukALavAM, pachI dhoIne aMdaranA tala jevo bhAga kADhIne emAM bamaNo khurAsANI ajame nAMkhI, lIMbU rasanI bhAvanA ApI nAnA bAra samAna goLio banAvavI, pANI sAthe be vAra sevana karavAthI babAsira, peTa pIDA, Adi rogo jAya che, vAyu mATe A vizeSa upacagI che. kucalAdi vaTI jhera kecalAM pAse laIne 2 divasa pANImAM bhIMjavI rAkhe, pachI bAphe, bIje divase 3 zera pANImAM nAkhI ukALe. 1 zera pANI zeSa rahe tyAre utAre, sukAve, 5chI sAta sera dUdhamAM nAkhI bhAvo kare, mAvAmAM triphalA raMka 6, caturnAtaka, TaMka 8, jAvaMtrI, laviMga, kAntisAra, abhrakha, baMga, babe TaMka ane 1 tole zodhela pAro paNa meLave, eka sera khAMDanI cAsaNI karI moTA bera pramANa geLio banAve, khAvAthI saMdhivAta, haDavAta, pakSAdhAta, prasUtI vAta Adi aneka rogonuM zamana thAya che. - rogI je vAtaprakRti pradhAna hoya te AmAM semala bhasma meLavavAthI vizeSa guNakArI bane che. kalyANa ghata - IndravAsaNI jaDa, triphalA, reNukA, devadAra, vAlo, asAliyo, pADha, tagara banne haLadara, gulIsara, priyaMguM, IlAyacI, dADimasAra, dAMtaNI, palaDI, tAlisapatra, nAgakezara, pUMTha, rIMgaNI, mAsUphala, vAyavaDiMga, caMdana, pratAkha, sarvopathakUTI, cAra gaNuM pANI meLavI kADhe kare, caturthoza avaziSTa rahe tyAre 256 TaMka ghI nAkhI ukALe, dhRtAvazeSa utArI prAtaH 3-5 TaMka bhakSaNa kare. vAyudoSa mATe atIva hitakArI prayoga che.. .' * * 1. graMthakAre A dUdhane vAMsaNa sAthe khADAmAM gALI devAnI sUcanA karI che, paNa A dUdhamAM mala, kanera jaDa mAlakAMgaNI caNoThI' Adi nAMkhI ukALIne jamAvI devAmAM Ave ane pachI ghI kADhI tilA rUpe vaparAya to vadhAre sAruM che. napuMzake paNa maTe che, Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahelo pecoTInA upacAra 1, mIMDhAvalInuM cUrNa 1 TaMka, khAMDa 2 TuMka sAthe phAkavuM. 2. nAnI AMbalInI jaDa zanivAre nimatrI ravivAre vidhi sAthe lAvavI, nAbhI pradezane sAta vAra sparza karAvI hAthe bAMdhavI. 3. sUcita vidhi pramANe kAMkarI, uMTakaMTALA, rIMgaNI, zaMkhAvalI ke apAmArga, keI paNa ekanI jaDa zanivAre vidhivata nimaMtrI ravivAre lAvI, peTIe sparza 7 vAra karAvI hAthe bAMdhavAthI peTI ThekANe Ave che, kRmi Adi upacAra 1. jAMgI haraDe, seMdhava, lIMbaDAnI kuMpala, jIruM, haLadara, marI, TaMka 1-1nI pANIthI phAkI ApavI, - udara kRmi nAza thaze. 2. nAgaravelanAM pAna vadhArIne khAvAthI paNa kRmi maTe che. 3. ajamoda, palAza bIja, hIMga ane lI beDInuM cUrNa levAthI kRminAma thAya che. 4. pIpala, suMTha, vaca, saDhi, marI, vAyavaDiMga, mustA, puSkaramUla, 1-1 tolA, 20 tolA pANImAM kADhe karI gaumUtra nAMkhIne pIvAthI udara kRmi naSTa thAya che. 5. kapIle TaMka 5, divasa 3 gAyanI chozathI pAvo, kRmi nikaLe. 6. pairasAra, nIapatra, vaca, suMTha, marI, pIpala, triphalA, nizAMta, sarva samamAtrA levAM, 1-1 - tolAnI 7 DikI nitya levI. sAta divasa sudhI. kRmi nikaLe. 7. sarasiyuM tela gaumUtramAM pIvAthI paNa kRmi nAza pAme che. 8. keLIkAMdAnA rasamAM siMdhava ane marI nAMkhI pIe to kRmi naSTa thAya che. rasa labhagara 2 tolA levo, rasa letAM pahelAM je be tolA goLa khavAya te vadhAre sAruM. 9. svalpa geLa khAdhA pachI lagabhaga 4 talA bAranI jaLa ghasIne garama pANImAM pIvaDAvavAmAM Ave te kRmi jaldI samApta thAya che. 10. dADamanA cheDAM ukALIne 3 divasa pAvAthI kRmi maTe che. 11. savAre 3 tolA goLa khAI upara 15 tolA sudhI khurAsANI ajame vAsI pANIthI levAthI kRmi samApta thAya che, 12. khUba teja rAInI kAMjI sAta divasa pAvAthI paNa kRmi nAza pAme che. 13. airasAra, kaDavA Indraja, lIMbaDAnA pAna, vaca, trika, nizAta, triphalA 1-1 (le. kA karI pAvAthI paNa kRmi nikaLI paDe che, sAta divasa A prayoga karavo, banI zake to kADho gaumUtramAM ja banAvo. virecana-prayoga 1. nizata, saMcala, suMTha, haraDe, samabhAge levAM. 3 mAsAnI phAkI garama pANI sAthe ApavAthI reca lAge che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayogo 2. trigaDu, triphalA, vAyaviDaMga, nizata, citraka, nepAle, suMTha, saMcala, kapIle, pIpalAmUla, TaMkaNa, 1-1 tala, goLa 1// TaMka, goLI bAra samAna banAvavI, garama pANI sAthe ApavAthI reca lAge che. 3. ceSa, eraMDabIja, nepAla, IndravAriNI jaDa, vaca, sama bhAge laI AkaDA ane yUaranA dUdhanI 1-1 bhAvanA ApavI, pAtAla yaMtre tela kADhI nAbhI ane nakha para copaDavAthI reca lAge che. gudAvartikA 1. haratAla zuddha, pANInI sevALa, nausAdara, serAkhAra, 1-1 TaMka levAM, alasInAM telamAM vartikA banAvI pazcima dvAre caDhAvavI, vivecana thaze. 2. girikarNikAne kAMjInA pANIthI vATa banAvI caDhAvavAthI paNa sAruM vivecana thAya che, ane Ama pANIne bahAra AvI jAya che. recana-staMbhana yoga 1. trigaDu. TaMkaNa, gaMdhaka, ajaipAlA, samabhAga laIne 1 TaMkanI goLI goLa sAthe banAvI zItala pANIthI levAthI virecana lAgaze. ane garama pANI pIvAthI rokAze. pazcamAM dahIM maga ane bhAta ja levAM. 2. ajepAla, tizata, jamasAu, jakhAra, seMdhava. IndravAsaNI mUla, muleThI, saMbhAlunA bIja sarva sama laI prahara sudhI mardana karavAM. pachI 1 mAsAnI 1-1 gelI karavI. zItala pANIthI levI. virecana thaze. rokavA mATe garama pANI pIvuM. 3. elacI, meMdAlakaDI, dhANA, satavA sUTha, meTI IlAyacI, suhAga, gopIcaMdana, sarva 1-1 TaMka, 3 talA kAlapI mizrI, A cUrNa 1 mAsA barAbara sevana karavAthI peTamAM saMcita rakta bahAra Ave che. 4. rAla TaMka 2-3, bamaNI khAMDa meLavI pANI sAthe phakAvavAthI malakAranuM rakta paDatuM baMdha thAya che. dahIMthI paNa A cUrNa ApI zakAya che. 5. sonAmAkhInA pAna, nita, munaphakI, vadhAre, mizrI sarva pa-pa TaMka. 7 gALio kula banAvavI, 1 goLI sAMje athavA to rAtre ApavI. peTanI AmajharI ArAma maLaze. thoDuM garama pANI avazya levuM. 6. ajepAla-nepALAnAM telamAM laviMga bhIMjavI mANasanI vaya athavA baLa joI 1-ra-3 sudhI ApavAthI sUkSma virecana thAya che. 7. zUaranAM dUdhamAM caNAnI leTanI eka eka mAsAnI goLIo banAvavI. pachI gALI laI upara garama pANI pIvAthI sUkSma reca lAge che, sojo utare che. reca staMbhana-atisArAdi 1. bakarInI mAMgaNI vATI rasa kADhavo. rasa dahIMnAM ghoLamAM ApavAthI atisAra thaMbhe che. 2. tUaranA pAMdaDAno rasa 15 tolA madha sAthe Apavo. atisAramAM AvatuM rakta rokAya che, 3. ahikharAnAM bIja, jIruM vATIne dahIthI pAvAthI paNa raktAtisAra thaMbhe che, Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahelA 4. nivAta, pASANabheda, rAla, dhAvaDInAM phUla 2-2 mAsA dahIthI pAvA. atisAra ane rakta staMbhe. 5. kuMgacA AmalInA ane meAcarasa babbe TaMka vAsI pANIthI ApavA. raktAtisAra thaje. 6. haraDe, satavA sUMTha, ativisa, samudraphaLa, pIpala samabhAga mAtrA 2 mAsAnI. garama pANIthI pAvAthI peTanA gaDagUbaDa maTe che. raktAtisAramAM paNa suMdara kAma kare che. dhaiya'nI sAthe lAMbA samaya lagI 4 rati phirAjAnI piI sAthe ApavAthI peTanuM alasara paNa maTela che. 7. bhRgukyAne rasa paNa raktAtisArA phAyado kare che. 8. khApariyuM, paDavAsa, ativisa, suMTha, jAyaphaLa, 3-3 TaMka, jUnu aphINa 1 TaMka, maDanA TaMka, meAcarasa 15 Taka, seAlA, musi gInA-nATaka, sADIcokhAnA pANImAM caNA arAbara gALi banAvavI. meTanA mareADa, prameha agaru Adi para abya mahauSadha pramANita thayuM che. 10. aphINiyAnA atisAra para--AMbalInA kugacA TaMka 10, khArekhanI kulIe TaMka 10, varIyArI TaMka 10 traNenuM cUrNa 10 tAlA gaMgerInA rasamAM ApavAthI aphINu khAvAvALAno atisAra thale che. 11. pIpala, aphINu, kAthA samabhAge laI lIMbunA rasamAM ghUMTI, caNA samAna gALi banAve. 1 gALI cUsavAthI peTa sta Mbhe che. 12. aphINa, kezara, khAraka, AMbAnI goTalI sama laI cAkhAnAM pANImAM gALi anAvavI. cUsavAthI atisAra thaMbhe che. peTa para lepa karavAthI paNa staMbhana thAya che. caNA pramANa 13. pASANabheda, chAyAzuSka bhAMgarA, nAnu eTale apakava bilva phaLa, TaMka 1-1. bhAMga ane peAstanAM pANImAM geALIe karavI. nAnA khera pramANa sADI cokhAnA pANI sAthe eka geALI ApavAthI atisAra sta Mbhe che. 14. kuDachAla, pASANabheda, 2-ra Taka, vATIne 3 paDikIo banAve. peAstanA pANIthI 3 divasa pAvI atisAra stha Mbhe. 15. ajameAda, mAcarasa, zruMgabhera ane haraDe samabhAge levAM. 2 mAsA gAyanI chAza sAthe ApavAthI asAdhya atisAra maTe che. 16. meAtha, meAcarasa, indraja, dhAvaDAnA phUla, leAda, sa` sama, 2 mAsA gautathI kAphI ApavI. asAdhya atisAra thaMbhe. 17. elacI, hiMgalU, jAyaphaLa, laviMga, ahipheNa, sUMTha, kesara, sarva sama, cokhAnA pANImAM geALIe anAvavI. mera kharAbara, asAdhya atisAra rAkAya. 18. bAjarA bhIMjavI, sAMbelAMthI phUTI vAsI pANIthI khavaDAvAya te asAdhya atisAra rAkAya che, vAsI pANIthI seApArI paNa ApavI hitakAraka che. 19. jhUnA AraNyAM chANAnI rAkha ane mIThuM samabhAga karI vAsI pANIthI ApavAthI raktAtisAra thaMbhe che. 20. hiMgalU, jAyaphala, aphINu, hIMga 1-1 TaMka, sarvAM vATI jAyaphalakArIne aMdara bharavAM, pachI Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 AyurvedanA anubhUta prayogo bATImAM nAMkhI pakAvavuM, svAMga zItala thAya tyAre vATIne gALI nAnA bAra samAna banAvavI. 1 geLI pANI sAthe letAM ja atisAra baMda thAya che. 21. vaDanI jaTA dUdhI sAthe kUTIne pAvAthI rakta staMbhe che. 22. tAMdaLiyAnuM mULa, sAkara ane sADIcekhAnuM pANI sAthe pIvAthI atisAra maTe che. 23. sapheda kAtho, satavA sUTha, biva garbha 3-3 TaMka, aphINa 2 TaMka, kAMkasInAM pAnanA rasamAM kharala karI goLI banAve. gau dahIMthI 1 goLI ApavAthI game tevo atisAra zamana thaze. varapacAra 1. agara, vALe, sukhaDa, kirAyata, pIpala. gaLo, dhANuM, vaLA-01I ke, pAnarasathI gaLI bAMdhavI. dAujavara zAnti mATe divasamAM traNa vAra pANI sAthe sevana karavI. 2. gorakha taMbala chAyA zuSka TaMka 1, mizrI aMka 3 sAthe 14 divasa pIvAthI uSNa jvara maTe che. 3. haraDenI chAla TaMka 2, zuddha pArada, zuddha nepAlA 1-1 TaMka, 25 TaMka bakarInA dUdhamAM pakAvI 1-1 ratinI goLIo banAvavI. divasamAM be khAvI. pathya kevala dUdha, bhAta, malabaMdha, peTapara bhAra, uSNutA ane jIrNajavara maTe che. 4. trikaTu, triphalA, puSkaramUla, kirAya, citraka, pIpalAmULa, samabhAga pratidina 1-2 TaMka levAthI garamI, aruci, ajIrNAdi doSonuM zamana thAya che. pa. dAhajavara mATe jeThImadha ane elacI lIMbUnA rasamAM ApavAthI sAro lAbha thAya che. 6. tAvanI prabaLatAne kAraNe pagamAM kheMcANa vagere hoya te rAA telA ajame pANImAM thoDIvAra bhajavI lasoTIne pIvAthI sucita doSa maTe che. 7. laviMga, kirAyate samabhAge laI sAMja-savAre 4 rati ApavAthI sannipAtamAM lAbha thAya che. 8. akarakara, sekela caNa, kaDavI tuMbaDIne garbha, ajamo, sarva cUrNa karI zarIre masaLavAthI - sItAMga- zame che. 9. caNAkInI zuddha dALa Dhaka vaLI vATIne phAkI devAthI teja-traNa divasamAM AvanAra tAva maTe che. paNa A prayogamAM eTalI sAvadhAnI apekSita che ke tatkALa dUdha ane bhAtanuM pathya ApavuM joIe, anyathA akastha pariNAmanI saMbhAvanA che. 10. kAkaviSTA ravivAre adhara jhIlI 1 mAsA sudhI goLamAM ApavAmAM Ave te nizcathI tejaro tAva zame che. 11. kAkavaMdhA paMcAMga pAvAthI paNa vAMchita phaLa tejarA mATe Ave che. 12. pArada, gaMdhaka, kanakabIja, (zuddha) coka 12 TaMka, cokane gauduSpamAM DokAyaMtra zodho. pache ? vAra jabhIrI ane 3 vAra AdunA rasanI bhAvanA devI, anantara pArada gaMdhaka kejajalI karI kramazaH auSadha meLavavAM. cUrNa 1 rati, mizrI TaMka sAthe sevana karAvavAthI vAta, pittAdi janita sarva javaranuM zamana thAya che. 13 AMbalInI jaDa, zItaLa jaLathI ghasI 12 TaMka, pIvAthI tejaro maTe che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele 14. gaumUtramAM ghasI AMbalInI jaDa pIvAthI ekAntare tAva maTe che. 15. zuddha bagadAdI haratAlanI bhasma, 1 rati, zuddha sAlanI bhasma 1 rati, kumArikAnA rasamAM goLI banAvI 3 divasa ApavAthI teno tAva jAya che. paNa banne vastuo ati zuddha hovI joIe. AmAM pacce cUramuM ane khAMDa ApavAM. 16. vaca, suMTha, marI, pIpala, phUDa, moha, ajame, akarakare gaumUtramAM sArI rIte vATIne page lepa karI upara ghauMno roTale garama garama bAMdhavAthI sannipAtanuM zamana thAya che. vIryasthabhanAdhikAra: pramehapacAra 1. 1 sera gedhUma cUrNa, (nizAsa) che sera sapheda musaLI, kaucabIja, bilADI kaMda 10-10 telA, lA sera khAMDa, pAsera dhRta (vadhAre paNa AvazyakatAnusAra laI zakAya che) khAMDanI cAsaNI karI badhAMye dravyo meLavI lIMbU prabhANu goLio banAvavI, chAyAmAM sUkavavI. sahana thAya eTalI nitya khAvI, upara gAyanuM dUdha 2 tolA sAkara nAMkhI pIvuM. 15 divasamAM biMdukuzAdi pramehamAM ArAma maLe che. 2. laviMga, jAyaphaLa, jAvaMtrI, kAntisAra, abrakha, rasasiMdUra, vAyaviDaMga, bhadrakhaDagI 1-lA ka, ekatra karI 21 paDikI batAvI, 1-2 nitya sevana karavAthI sUcita doSa ane napuMsakatva dUra dUra thAya che. davA lIdhA pachI paNa brahmacaryanuM 15 divasa sakhta rIte pAlana karavuM, je hastamaithunathI puruSatva gayuM hoya to koI sArA ghata yA tailano upayoga madanamAM karo. 3. pAraka, vidArIkaMda 1-1 sera, sAkara che sera, cAsanI karI auSadha phUTI, meLavI 4 Teka samAna geLio banAvavI. pratidina 2 gaLio sevana karavAthI dhAtuvRddhi sAthe pramehamAM paNa acUka lAbha thAya che. 4. dhRta-kanakabIja 2 sera, dUdha 21 sera, kanakabIjanI poTalI banAvI dolakA yaMtre zuddha kare, avaziSTa dUdhamAM jAmaNuM nAkhI jamAve, ghI banAvI anaMtara dUdhamAM zela gaMdhaka nA tela meLavI moTA meDhAnI zIzImAM bharI rAkhe. tulasI athavA nAgaravelanA pAna sAthe pratidina 1 mAso sevana karavAthI pramehanuM zamana thAya che. zakti Ave che. 5. zuddha zilAjIta, pASANabheda, gokharu, AmalA 5-5 TaMka, sAkara 25 TaMka, cUrNa gI- tela sAMja savAre pANI sAthe levAthI prameha maTe che. 6. abrakhabhasma, jAyaphaLa, phUTha, bhAMga, tAmrabhasma, AsagaMdha, samudrazo5, baLabIja, carasa, vidArIkaMda, kALI musalI, gekhara, satAvarI, ajamo, aDada, tala, dhANu, AMgalA, nAgavallI, kanakabIja, jAvaMtrI, khurAsANI ajamo, bhAraMgI, kAkaDAsIMgI, bhAMgare, bane charA, nAgakesara, elacI, taja, tamAlapatra, dhaLI mUsalI, gajapIpala, drAkha, vaMzalocana, AMmalInA kaMkacA, haraDe, kALAmarI, ahirena, zaNanA bIja, pIpala, suMTha, khArekanI goThalI, balabIja, sarva dravya 1-1 raMka, sAkara 108 TaMka, cUrNa karI madhamAM meTA bAra barAbara gALio banAvavI. sarva prameha vinAza mATe A uparogI che. dhAtuvRddhi mATe paNa uttama che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 AyurvedanA anubhUta prayogo 7. dhatUrAnA khIja-kanaka khIja 21, jAyala 5, khurAsANI ajameA TaMka 2, sapheda kaneranI chAla TaMka 5, akarakarA, mAharA ane vijyA TaMka 5-5, 2 zera pANImAM ukALe, nA zera pANI zeSa rahe tyAre gALI vaLI cUle caDhAvI pANImAM 21 laviMga nAMkhe. jyAre pANI sAva samApta thAya tyAre laviMga jUdAM kADhI sukAve, AvazyakatAnusAra 1-3 sudhI kAmamAM levAthI zIta prameha tathA vAtavikAra zame che. 8. AvaLanAM khIja athavA paMcAMga sAkara sAthe sevana karavAthI prameha tA maTe ja che. paNa dUdhamAM levAthI zarIranuM ala tathA vaNu paNa suMdara thAya che. 9. jeThImadha, AmalA, gaLA athavA te sata, geAkharu, sama sAkara sAthe kAkavAthI prameha maTe che. 10. zuddha kucIlA, aphINu, tAlumakhANAM elacI 6-6 TaMka, pAstAnA pANIthI caNA samAna gALI AMdhavI. 1-2 gALI sAMje sevana karavAthI vIya staMbhana thAya che. 11. triphalA, baMga, gilAya sata, pratidina 2-2 rati madhamAM sevana karavAthI prameha maTe che. 12. kherI gUdara; siMdhADA, alakhIja, AMbAnI goTalI, sama khAMDa sAthe pratidina aDadhA tAle khAvAthI prameha maTe che. 13. asagaMdha, sUDa, kALA tala, gALa, ghI aDadane lATa, nA-nA zera, gALanI cAsanI karI 99 TaMkanI goLI athavA pApaDI banAvavI, e athavA eka vAra divasamAM sevana karavAthI biMdu kuzAda maTe che. 14. asagaMdha TaMka 15, aMga Taka pa, madha TaMka 45, avaleha karI 1 tAlA nitya savAre sevana karavuM, upara dUdha pIvuM, A prayAgamAM lauha ane pravAla meLavavAthI satvara lAbha Ape che. 15. zudgha kanakakhIja, khaga, mAharA, jIruM, zuddha sitraka, akarakarA, ahiMphrena sama bhAge laIne nAgaravelanAM pAnamAM caNA samAna goLIo banAvavI, dUdha sAthe levAthI hiMdukuzAdi pramehamAM lAbha thAya che. 16. dhatUrAnAM bIja 2 zera ne gAyanA dahImAM bhIMjavI, pATalI bAMdhIne pAtAla yaMtre taila kADhavuM, pachI taitra pArada ane gaMdhaka, dhaturAtAM khIja, TaMka 3-3, bhegAM vATI kALAM marI jevI gALIe banAvavI, savAra-sAMja sevana karavAthI vAta prameha ane 84 vAta rAgAmAM ullekhanIya asara kare che. 17. abhrakha, moharA, lauhabhasma, baMga, pArada, tAmra nAgaravelanAM pAnanA rasamAM gALI banAvI sevana karavAthI tamAma jAtanAM vAta prameha zame che. 18. jUnA geALa ane sArAkhAra pANImAM laseTI tatkAla pAvAthI prameha maTe che, 19. elacI, taja, tamAlapatra, nA zara, trigaDu, jAvaMtrI, kuli'jana, laviMga, cAreAlI, akarakarA, khasakhasanA dANAM, badhAM dravyAthI pAMca gaNA AdunA rasa, pAMca gaNI sAkara, AdunA rasamAM cAsaNI banAvIne seApArI samAna laghu medaka banAvavA. 1-1 nitya sevana karavAthI vIrya dAkha tamAma jAtanA maTe che, ane zrIramAM zaktinA saMcAra thAya che. 20. kanakakhIja 5 zera, TIte pAsera tele meLavA pachI gAyanAM dUdhamAM nAkhI ukALI jamAvI dahIM Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele 47 banAvIne ghI kADhe. e thI 20 nakhe copaDavAthI prameha ane dhAtu vRddhi tathA staMbhanAdimAM camatkArika lAbha thAya che. 21. revaMtacInI TaMka 1 ghasIne vAsI pANIthI pIvAthI pramehamAM lAbha thAya che. 22. pAMDamAM 13 vAra paripakava siMgaphamAM dhAtu vardhaka auSadhio meLavI 1 rati sevana karavAthI puruSArtha vadhe che. pUyayeha-sujAke 1. khaDI ane ratAMjaNI vATIne lepa karavAthI cepa maTe che. 2. jIkhAra ane sAkara TaMka 1-1 pIvAthI paNa caNakiya prameha maTe che. 3. chAyA zuSka muMDI kalhAra, 1 zera, 1 zera dUdhamAM mAvo karI 12-12 TaMka jAyaphala, jAvaMtrI, laviMga meLavI 5-5 tolAnA lADavA banAvavA. sAkara roja letI vakhate meLavavI. lagabhaga rA telA, mahAbalavaMta ane pUyameha nAzaka A yuga che. 4. zilAjIta, pAlANabheda, gokharu, AmaLA, mizrI 5-5 Taka cUrNa karI cAra TaMka pratidina kAcA gAyanA dUdhanI lassI athavA te gAyanI chAzanI achamAM sevana kare te pezAbanI baLatarA maTe ane pramehamAM paNa lAbha kare. A prayugamAM zunnAbhasma 1 rati ane kAthe be rati meLave te vizeSa phAyado jaNAze. 5. 4 zera gAyanI chAchamAM ra telA kalamIzaro meLavI Akho divasa tarasa lAge tyAre pIvAthI pezAbanuM prameha janita lehI staMbhe che. ane madanalatAnA dhAvamAM rUjhAna Ave che. 6. 4 tolA jIrAne cagadI 4 kapa pANImAM kADhe karI sAkara sAthe pIvAthI pezAba ArAmathI Ave che. baLatarA thatI nathI. sujAka mATe A sAmAnya prayoga paNa avyartha siddha thayo che. 7. pAse guvAranI dALa adhakacarI karI che TaMka jeThImadha meLavI ATha prahara sudhI navA phUlaDAmAM bhajavavI. pANI pAse ja nAMkhavuM. samaya pAyA bAda gALIne TaMka | sarokhAra nAMkho. 5 TaMka sAkara meLavavI, pachI pUyameha vALAne pAI devuM, mAtra eka ja aThavADiyAmAM A prayo gathI bhayaMkara sujAka maTI jAya che. paNa mIThuM tela vAyaDuM na khAvuM. paraheja pUre pALavo. 8. lIMbuno tarata kADhelo rasa gaudhUta sAthe ubhA rahIne pAna karo. madanalatAnuM rakta rokAze. 9. takamariyA telA 10 nI 7 DikI karavI, 1 paDikI rAte pANImAM bhIMjavI prabhAte gALI takamariyAM pheMkI devAM, 2 TaMka sAkara meLavI cha divasa lAgeTa pAvAthI strI-puruSano sujAka, pasa vahevuM vagere maTe. 10. tala ane gokharU sama bhAge laI vATavA, bakarInA dUdhamAM nAkhI mAvo karavo, sAta divasa auSadha khavaDAvavAthI sujAkane kAraNe vAraMvAra je pezAbanI zaMkA rahe che. ane nathI utarata athavA te dhIre dhIre utare che. Adi samasyAonuM samAdhAna A prayoga dvArA maLI jAya che. ghaNI vakhatano anubhava siddha che, madhumeha mATe paNa A svalpa lAbhakArI banyo che. mUtrakRcchu 1. haraDe, gokharu, kiramAla, pASANu bheda, javAso, TaMka 14-14 vATIne 3 bhAga karI daMDAInI mAphaka chAMNIne pAvAthI mUtrakRSNa maTe che, Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 AyurvedanA anubhUta prayoga 2, gokharu, jakhAra, khAMDa 1-1 tole, pratidina 1-1 tolA zItala pANIthI mUtra kaccha maTe che. 3. elacI, pASANabheda, satAvarI, pIpala, AMvalA, zilAjIta, saMdezaDAnAM bIja, gokharU, reNukA, kalathanI dALa, boranI mAMgI, jamatAo, haraDe, tha, sarva sama, tasama, sAkara, 2-3 TaMkanI pANI sAthe phAkI levI. nitya, mUtra kRSNa maTe che. 4. satavA sUTha, asagadha, khAMDa, dhRtAvalehI levAthI be--ke traNa divasamAM peDUnI garamI, raktastrAva tathA mUtrakRcchu maTe che. 5. hIMga, uMdaralaDI, sADI cokhA, 5-5 TaMka nAbhI para lepa karavAthI mUtrabaMdha chUTe che. sAmAnyataH pezAba baMdha thayo hoya to paNa upakArI auSadha che. 6. gokharu, pASANabheda, kiramAlo, dhamAse, ara, 1-1 tolA, phavAtha karavo, upara zilAjIta nAMkhI pIvAthI mUtrakRcchu maTe che. che. kezuDAM ane varIyALI bannene kADha paNa mUtra vivecana mATe atyanI upakArI che, pattharImAM ke paNa vAparI zakAya che. 8. eraMDAnAM phUpala vATI nAbhI para lepa karavo, mUtrakRcchu maTe che. 9. kezuDAM saMbhAlu nAbhI para lepa karavAthI tathaiva lAbha thAya che. 10. nirvasI, jUnI meMdI, TaMka 35, jUne goLa 5 ghaDI sudhI bhIMjavI rAkhavo, badhI vastuo adhakacarI karI pANImAM nAMkhavI, pachI sAkara meLavI pIvAthI mRtra kachu maTe che. 11. khAra raMka rAma, gAyanI pAsera chAzamAM pIvAthI mUtrabaMdha chUTe che. kadAca baMdha thatAM vAra lAge te suMTha khavarAvavI tatkAla rAkaze. 12. zerAne nAbhImAM bharavAthI paNa mUtra kaSTa jAya che. 13. jIra, khAMDa vAsI pANIthI pIvAthI paNa maTe che. 14. AMvalA, haLadara, mie 5-5 TaMka vAsI jalathI levAthI mUtrakaSTa maTe che. 15. phaTakaDI kAcA dUdhamAM pAvAthI paNa mUtrakRcchu maTe che. 16. AMbA haLadara TaMka 2 madha sAthe levI paNa hitakArI che. 17. vAMjhaNI kaMda jalathI ghasI pachI lagabhaga raMka 1 nAbhI para lagADe, pezAba Ave, je na Ave te terame divase mRtyu pAme. 18. AkaDAnA dUdhamAM ghauno leTa bAMdhI roTalI banAvI peDU para bAMdhavAthI mUtra sApha Avaze. 19. mUSaka viSTA paNa mUtrakaccha mATe upayogI auSadha che, enI 1 TaMka sudhInI phAkI mAtra 3 divasa ja pANImAM levI. 20. satAvarI ane khAMDa 8-9 TaMka laI 3 paDikI karadhI. 1 paDikI savAre gAyanA dhAroSNa dUdhamAM levI. 3 divasamAM ja mUtrakRcchamAM adbhuta lAbha kare che. 21. kaMTAlI nara levI. 1 sera pANImAM khUba ukALI pIvAthI mUtra sApha Ave che. 22. uMdara lIlI, pIpala, kapUra ne nAbhI para lepa karI upara kesUDAM bAphI bAMdhavAthI patharI ane mUtra kramAM lAbha thAya che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahelo amarI-patharI 1. bivabIja, elacI, pIpala, jeThImadha, pArAvata-kabUtaravI, caDakalAMnI vITha, gokharu, jarmasAo, zuddha meNasIla, pASANabheda, sarva samamAtrA, gaLI 1 yA 2 TaMkanI barobara tolIne banAvavI. savAre sAMje 1-1 ApavI. pANI sAthe bALakane aDadhI goLI ApavI, sAthe sAthe thoDI ghIkuMvAra khAya to vizeSa lAbha thaze. 2. jAInuM mULa bakarInA dUdhamAM khAvAthI patharImAM lAbha thAya che. 3, suhAgo phUlAvela ane jUno geLa 6-6 TaMka, goLI 1-1 TaMkanI 14 kare, savAre garama pANImAM lya, upara paththamAM khIcaDI ane ghI ja khAvuM. bAkI badhuM baMda. 4. yUarAnAM pAMdaDAM ThIkarImAM garama karI bAMdhavAthI kAMkhelAI ane patharImAM camatkArika lAbha thAya che. 5. sarakAkaDI ane khIrAkAkaDInA bIja 3-3 TaMka, khAra 1 TaMka. pahelAM caTaNInI mAphaka bIja khUba vATI kapaDAthI pANI nAMkhI gALavAM. pachI upara janAra bhabharAva, 14 divasa A prayoga karavAthI patharImAM sAro lAbha jaNAze 6. pASANabheda, kiramA, gaLo, gokharu, haraDe, samabhAga, 1-0 telo savAra sAMja garama pANIthI pIvAthI patharI maTe che. 7. haraDe pASANabheda, eraMDa mUla, elacI, zuddha gaMdhaka, (je varuNAnA rasamAM zodhela haze to vizeSa ane tatkAla 'lAbha Apaze). samabhAge levAM. 3 tolA auSadha 30 tolA pANImAM nAMkhI kUvAtha karI taduparI jaikhAra nAMkhI pIvAthI patharImAM sAre lAbha thAya che. 8. ATha vAla seMdhava eka nAriyelanA pANImAM pAvAthI sAro phAyado daSTigocara thaze, nAnA bALakane aDadhI mAtrA ApavAthI patharI maTe che. 9. talanAM kuMpala talo 1 dUdhamAM pAvAthI patharI maTe che. 10. gokharu ane kuLathanI dALa 1-1 tole pAzera pANImAM phavAtha karI pIvAthI patharImAM lAbha thAya che. 11. kuLathanI adhakacarela dALa, gokharu ane dhra samabhAge eTale lagabhaga 3-3 talA laI kavAtha karI pIvAthI paththarImAM lAbha thAya che. 12. jaMgalI kabUtaranI vITha pAsera, alIbhara sarokhAra, gerakecalAMnA bIja saMkhyAmAM 4, bIja sekI levAM. pANImAM bhIMjAvavA. pachI sarva ekatra karI nA sera pANImAM nAMkhI rAtre bhIMjavI savAre lagabhaga 3 talA pAvuM, evI rIte pANI traNa divasamAM pUruM karavuM. avazeSa rahe to paNa upayoga karI levo. 3 divasamAM apUrva lAbha patharImAM jaNAI jaze. 13. kuLathanI dALa, caNuM pAva-pAva, varIyALI. ajamo, 3-3 TaMka, gokharu ja tolA, badhAMne phavAtha karI pIvAthI mAtra 21 divasamAM ja vAta, zleSmAzmarI sArI thaze. gaLI bahAra AvI jaze. 14. caNAnI dALa kaMTALI yUaranAM dUdhamAM vATI bera pramANe goLIo karavI. savArasAMja eka goLI goLamAM lapeTIne ApavI. 3 ke 7 divasa pachI pezAbamAM reta utaravI zaru thaze. pezAba gALIne anubhava karI le, Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 AyurvedanA anubhUta prayogo 15. pANImUla pANImAM ghasI pIvAthI lAbha thAya che. 16, patharIne A paNa eka atyanta upakArI ane anekavAra anubhavela mahAga che: 10 tolA kuLathanI dALa adhakacaDIne navA kulaDAMmAM rAtre bhIjavavI. savAre bAphavI. avaziSTa pANI gALIne jUduM rAkhavuM. pachI tapelImAM lagabhaga 5 tolA ghI mUkI lasaNanI 12 kaLio nAMkhI. chara, methI AdithI e pANI vadhAravuM. anantara saMdhava, zubhrA, sohagI, sAjIkhAra, kalamI zorA, bIja' cAre mIThAM bhegAM karI khAMDI cUrNa karI zIzImAM jUduM rAkhavuM. vaghArela pANImAM pasaMdagI pramANe nAMkhI pAI devuM. game tevI jAtanI patharI haze to paNa eka mAsanI aMdara gaLIne bahAra AvI jaze. A seMkaDo loke para ajamAvela che, ekavAra paNa nirarthaka nathI gayo. 17, kezuDAnA phUleno kADhe sAkara nAkhI pIvAthI paNa patharImAM ullekhanIya lAbha thAya che. madanalatA-vRddhinA upacAra 1. laviMga, kALAM marI, baheDAM, barasAra, pAnanA rasathI maTI goLio banAvI rAkhavI. pachI pANI sAthe ghasIne latA para lagADavI. vRddhatva Avaze. 2. bhorIMgaNInA phala, caNoThI vATIne lepa karavo. - 3. hAMDu paMcAMga laI sAta divasa vAsaNamAM nAkhI bhUmimAM gADe. pachI gAjarabIja TaMka rA laI sAta raMka plaDa dravyasaha mada madanAMkuza para lepa karavAthI vRddhi thAya che. 4. tela talanuM, suhAgo, maNasIla, phUTha, jAyaphaLa, jAIne pAnanA rasamAM 7 divasa ubaTaNa karavAthI vRddhi thAya che. 5. chaDa, lIlI bhAMga, dhatUrA ane pAnano rasa azvamUtrathI mardana karI sopArI TALI badhe lepa kare. 1 divasamAM vRddhino anubhava thaze. 6. Indrajo . . Akho divasa bheMsanA dUdhamAM bhIMjavavAM. pachI vATIne 21 divasa sudhI A lepa karo. 7, AsIMda, gajapIpaLa, upaloTa, lajA sarvanuM cUrNa mahilI mUtrathI lepa. madanAMkuza vRddha thaze. 8. sADI, lIMbaDAne gUMda, karaMjiyA tela sAthe lepa 9. dhatUrAnA bIja, jAyaphaLa, aphINa, samudraphaLa ghImAM pacAvIne ghIne lepa karI eraMDapatramAM bAMdhavAthI madanAMkuza vadhe che. 10. kuSTha, vaca, gajapIpaLa bheMsanA ghIthI lepa karavAthI madanalatA vikase che. 11. AsIMda, jokhAra, marI, phUTha, seMdhava, pIpala, samamAtrA tagara, ubharIMgaNa ane madhuthI lepa karavAthI vAMchita siddhi thAya che. 12. sapheda kaneranuM mUla ghasI copaDavAthI paNa vadhe che. 1. AgaLanA prayogamAM pANInI oLakha Aja graMthakAre A pramANe karAvI che. pANI gaLajIbhI jevI kAMTAvALI hoya che. pAna sva5 vakra hoya che. pAne kAMTA paNa najare paDe che. pANInAM pAna ane tvacA cAvIne pachI kAMkarA cAvavAthI bhUke thaze. eja meTTI oLakha che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahelo 13. asagaMdha, gajapIpala, akarakaro, uMdarakaNa jADAM vATI ubhI rIgaNInAM pAna athavA to phalanA rasamAM ghUMTI svatApara lepa karavAthI adbhuta vRddhi thAya che. 14. jAInAM phUla, nagaDanA pAna, kasela, zirasanAM phUla, gUjAphUla, kapUra cINio, vaca, rUTha, motha, badhAMne sama vATI bheMsanA dUdhamAM lepa karavAthI vadhe che. kAMjIthI dhovo. 15. be jaLe laIne 1 sera sarasiyAnA tailamAM khUba ukALavI. baLIne kALa thAya tyAre tailamAM ja ghUMTI nAMkhavI. pachI phUbha karI latA paraja lepa karavo. paNa A prayogamAM sAvadhAnI apekSita che. bIje kyAMya TIpuM na paDavuM joIe. 16. dADamanI chAla TaMka 5, kaMTAlInAM choDAM TUMka 5, palAsanI rAkha TaMka 6, sarasiyuM taila 15 telA leDhAnI kaDAImAM nAMkhI maMdAgnithI 4 ghaDI pacAve. pachI kapaDAthI gALI zIzI bharI bharI rAkhe. A tela IdrIe mana karI upara nAgaravelanuM pAna bAMdhe. sthUlatA ane vRddhi thaze. vIya vRddhi, napuMzakatA, staMbhana, dhAtu vikArAdi upacAra 1. jAyaphala, jAvaMtrI, taja, tamAlapatra, elacI, nAgakesara, laviMga, akarakara, khurAsANI, ajamo, ahikharo ane kanakabIja, vijyA, ahiphena, trikaTu, kaucAnA bIja, megarAnI jaDa, AkaDAnI jaDa, kanerajA,(zuddha) uMTa kaMTAlAnI jaDa, jhera kocalAM, vachanAga, (zuddha) bora ane rIMgaNInI jaDa, ra-2 TaMka, nAgaravelanA pAnanA rasathI gALio lagabaga 4-4 ratinI karavI. savAra-sAMje dUdhamAM levAthI parAkrama vadhe che. staMbhaka ane vIryavardaka A goLI anekavAra ajamAvela che. 2. laviMga, jAyaphaLa, jAvaMtrI, lauhabhasma, rasasiMdUra, abhrakha, vAyaviDaMga, baMga, raMka 15-II sarva kASTAdika cUrNa karI pachI bhasma meLavI kharala karavuM. nitya 1 Teka sudhInI paDikI levI. madha sAthe upara dUdha pIvuM. saMyamathI rahevuM. napuMzakapaNAmAM lAbha thAya che. 3. bhAMga pAsera, jAyaphala, jAvaMtrI, taja, vatsanAbha, gokharu, uTIMgaNa, khurAsANI ajamada, tAmra bhasma, lauhasAra, pArada ane gaMdhaka zuddha, abhrama sarva samAna bhAge bhAMgane ghImAM taDataDAvI levI. pachI bhasma meLavI sAkaranI cAsaNImAM geLI meTA era barAbara vALavI. sAMje bheja nAntara levAthI staMbhana thAya che. dhAtu puSTa thAya che ane zarIre teja prakaTe che. 4. ahikhara, satAvarI, niguDI, gokharu, suMTha, kALA marI, kALI musaLI 15-15 TaMka viSama bhAge dhRta ane madha sAthe geLI Teka 1nI banAvavI. savAra-sAMje khAvAthI vIryavRddhi thAya che. 5. citraka, nAgakezara, cavika, siradhUbIja, kanakabIja, kaucabIja, laviMga, kaluMcha, ahikharAnAM bIja, akarakara, ajameda, kAlImusalI, satAvarI, pIpara, tamAlapatra, elacI 9-9 TaMka madhuthI 1- TaMkanI goLio banAvavI. dehapuSTi sAthe gatakAmI vikasita sthitino anubhava karaze. 6. araNInI chAla, baheDAM, satAvarI, kaucabIja 2-2 pala. 9 pala sAkara AvazyakatAnusAra madha | nAkhI avaleha banAvavuM. 1 tolA savAre khAI upara dUdha pIvuM. paurupamAM abhivRddhi thaze. 7. ahikha, gokharu, kaucabIja gageraNanI jaDa, satAvarI, kALA tala, aDada, carasa, abrakha baMga, 10-10 TaMka, uTIMgaNuM kAMkarI, 3-3 TaMka, baheDAM, mahuA, kAyaphaLa 7-7 TuMka, badhAMnuM ' 'madhamAM avaleha banAvavuM. athavA te nAnA bera barAbara goLio banAvavI, babbe goLio Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayoga be vakhata dUdhamAM levAthI vigata zakti prApti mATe hitakara che. bala ane pauruSamAM sArI vRddhi thAya che. 8. methI, alasI, ane mULAnAM bIja, gAjarabIja, ispada, plAMDa, suMTha, kALI musaLI, bahuphalI, jAyaphaLa, uTIMgaNa, taja, patraja, kuliMjaNa, kabAbacINI, bharataMgI, kaMkela, kezara, marI, vaMzalecana. pistA, navajA, badhAMe 3-3 pala levAM. savAre TaMka rA nI mAtrA sAkara sAthe levAthI vahetI dhAtu rokAya che. ane puSTa thAya che. 9. akarakare. banne mUsalI Indri, gaLAsata, gokharu, gUMdAM, kaucabIjA photarA vagaranA (dUdhamAM bhIMjavI photarAM dUra karavAM) balabIja, uTIMgaNa, kabAbacINI, tAlamakhANAM, elacI, siMghADA, sava samAna ane badhI davAo samAna sAkara laI lagabhaga 1 lAnI phAkI levI. upara dUdha pIvuM. dhAtupauSTika cUrNa che. 10. aDada 10 sera laI sAMje 1 sera dUdhamAM bhIMjavI rAkhavAM. savAre photarAM dUra karI dALa banAvavI. pachI A dALanI rA sera dUdhamAM khIra karavI. anantara gajapIpaLa, jAyaphaLa, jAvaMtrI, akarakaro, kALAM marI, vaMzalecana, laviMga, kezara, ahikhare, ahiphena, kapUra, nAgakezara, khurAsANI ajame, asagaMdha, kSIrakaMda, kelIkaMda, mUsalI, dhANu, satAvarI, ajamo, sAToDI, dhatUrAnAM zuddhabIja, vidArIkaMda, satAvarI, drAkha, solaranAM choDAM, bhAMga, kauMcabIja, gokharu, khAraka, tAmrabhasma, abhrakha, baMgabhasma, sarva 10-10 aMka meLavI. anukULatA pramANe sAkara nAMkhI lADu banAvavA, elabala jeI nitya sevana karavAthI dareka rIte zarIra puSTa thAya che, ane dhAtugata vikAronuM satvara zamana thAya che. A prayoga sAmUhika rupe ja banI zake tema che. 11. jAyaphaLa, jAvaMtrI, laviMga, pAnarasa, kAtho, elacI, khurAsANa ajamo, akarakare, Ispada, baphalI, kauca bIja, vAyavaDiMga, citraka, tamAlapatra, bharataMgI, samudrazoSa kasela, taja, maThanI jaDa, sekelA caNAM, badhI davAonuM vastragALa cUrNa karI bhAMga ane pistAnA pANInI 3-3 bhAvanA ApI ghUMTavuM, bAda kapUra ane kastUrI 2-2 mAsA, hiMgUla zuddha 3 mAsA meLavI, moTA bera athavA sahana thaI zake te sepArI barAbara geLio banAvavI, moDhAmAM rAkhI cUsavI, pachI pauSTika bhajana levuM. A goLIne prayoga vizeSa karIne staMbhana mATe che. eTale sAMje ja prayoga karavAnuM kAma ghaNuM ja sAruM kare che. 12. rAtA kaneranI kalio, sapheda kenaranI kaLio 2-2 sera ekatra karI 8 sera dUdhamAM kaDhAvI dahIM jamAvavuM, pachI ghI kADhI, page hAthe ane madanalatA para copaDavAthI staMbhana thAya che. A prayoganI banne kaneranI jaDo paNa meLavavAmAM Ave te vizeSa camatkAra batAve che, tenI nasIkanAM be pAna banAvIne paNa khAI zakAya che, pauSTika khorAka ane vizeSa rIte ghI-dUdhanI vyavarathA hoya to ja A prayogane mUtta rupa ApavuM. anyathA hAni thavA saMbhava che. kababacINI rA TUMka samudrazepa, laviMga, Irpada, akarakaro, zuddha hiMgUla, jAyaphala, jAvaMtrI caNi, kapUra, bhAMga, aphINa, badhIe davAo judI-judI vATavI, anantara 5 bhAvanA lIMbUnA rasanI devI. be TAMkanI goLio karavI. sAMje 1 goLI sevana karI 2 ghaDI bAda 2 tolA goLa khAvo, pachI kAryamAM pravRtti AdaravI, staMbhana. . 14. akarakaro, ahiphena, vatsanAbha, pArada, kanakabIja, ajame, kaMkala, marI, hayara, kapUra, bhAMga 12. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 bhAga pahele zuddha siMcapha, samudrazeSa, mUsalI, laviMga, elacI, kaneranI kaLI, balabIja, khIrakaMda, jAyaphaLa, jAvaMtrI 1-1 TaMka pistA, bhAMga ane nAgaravelanA pAnanI rasanI 1-1 bhAvanA ApavI, nAnAM bera pramANe goLio banAvavI, dUdha sAkara vagerenuM upara sevana karavuM, adbhuta staMbhane thAya che. 15. uTIMgaNa, kaucabIja, tulasInA bIja - sera chUTIne sava samabhAga goLa meLavI 28 lADu bAMdhavA 1-1 sAMje khAvA, 14 ke 28 divathamAM ja hastamaithuna doSathI mukti maLe che. ane tamAma vIrya doSomAM ullekhanIya lAbha thAya che. moTuM jAyaphaLa kerIne aphINa, sehagI, ajamo ane tala bharI devA, pachI e jAyaphalanuM moTuM sArI rIte baMda karI jAyaphala dhatUrAnA DeDImAM mUkavo, DeDa meTA rIMgaNAmAM mUka, rIMgaNAM para ka5Da bhATI karI AraNyA chANAMthI gajapuTa devo. savAre svAMga zItala thaye kADhI. jAyaphala, gerakha muMDI, Ispada, brahmaThaMDI, babbe mAsA laI taiyAra thayela auSadhimAM meLavavAM, pachI tamAmane nAgaravelanAM rasama khUba kharala karI marI samAna gaLio banAvavI. khAvAthI zarIra atyanI puSTa ane tejasvI banaze tathA dhAtupuSTa thaze, A prayoga nirbhaya che. 17. suMTha, NA sera, asagaMdha, goLa, ghI, be sera, geLanI cAsaNI karI 1 tolo nitya sevana karavAthI svapnadoSa, vidukasAdi deSa maTe che. 18. talanA pAnano rasa 5 tolA nitya pAna karavAthI vigata kAma zaktino punaH vikAsa thAya che. 19. khAMDa, lIMbU madha, 5-5 aMka ane dhRta rA raMka nitya sevana karavAthI paNa upara mujaba ja prabhAva batAve che. 20. phephIDA 14 athavA te 20 photarAM alaga karI ghImAM avaziSTa garbhane bhAga taLavo, ana-tara karI cIkaNI mATalImAM nAkhI, madha bharI jamInamAM athavA te anAjamAM 7 divasa mATalI gALI devI. tAtparya ke prAkRtika UbhA maLavI joIe. pachI kADhI 1-1 DophIDuM nitya khAvAthI napuMzakapaNuM vinA zaMkAe maTe che. 21. jAyaphaLa, zuddha hiMgUla; akarakara, sI ghoDAne leTa, bAvaLiyAM, meMde sarva meLavI khAMDanI cAsaNImAM palADI athavA lADU banAvI khAvAthI pauruSa jAge che. 22. sapheda ane lAla caNADInAM bIjene prathama bhRgarAja rasanI bhAvanA ApavI. pachI gADaranA dUdhanI 3 bhAvanA devI. anantara pAtAla yaMtre taila kAMDhavuM, madanalato para mAliza karavAthI vigata zaktine punaH vikAsa thAya che. 23. dhRta, khAMDa ane aDada 1-1 sera, pIpala, siMdhADA, badalI, vRtAMka bIja, kabIja, kaucA bIja, banne mUsalI, satAvarI, bhAMgare, AsagaMdha, gaMgeraNa, sarva aMka 11-11, sArI peThe meLavI, kUhUDImAM rAkhe, savAre sAMje 2-2 tolA khAvAthI tamAma vIryadeSa maTI deha puSTa thAya che. 24. jherakecalAM 7 TaMka, suMTha 21 TaMka, akarakare che ke, laviMga zA TaMka, badhAMnuM cUrNa karI 200 nAgaravelanA pAnanaH rasamAM sArI rIte ghUMTI goLio 4-4 ratinI banAvI savAra-sAMje dUdha sAthe sevana karavAthI kSudhA prabala thAya che ane vigata vAyadoSa rAkhe che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 AyurvedanA anubhUta prayogo 25. A prayogamAM huM lauha, tAmra ane abhrakha 3-3 mAsA, tathA pravAla 1 tolo meLavuM chuM camatkArika kAma kare che. 25. hulahulanAM bIja, 1 sera. 4 sera gaududhamAM mAvo banAve, ghImAM zekI AvarayakatAnusAra khAMDanI cAsaNI banAvI lADu banAvI levA, jAyaphaLa, jAvaMtrI elacI Adi sugandhita dravyo ke prayogamAM nathI paNa bheLavavAthI lAbha sAre jaNAya che. ane zakti sArI hoya to loha tAmra, ane rasasiMdUra meLavI khAvAthI atyanta lAbha thAya che. 26. akarakaro, kaucabIja, mUsalI, ahikharAnAM bIja, nAgakezara, bhAlakAMgaNI, taja, tamAlapatra, suMTha, bhAMga, kabAbacINI, kasuMbhAnA bIja, jAyaphaLa, kapUra, cUrNa karI goLamAM athavA to bhadhamAM ghUMTI 2-2 mAsAnI gALio banAvavI, madanalatAnI suSuptatA maTe che. balakArI auSadha che. savAre sAMje dUdhamAM 1-1 ane banI zake to 2-3 gALio nitya sevana karavI. 27. kAmadeva rasa eka gaja lAMbU-pahADuM mAdarapATa athavA ene maLatuM jADuM kapaDuM laI 7 bhAvanA dhatUrAnA rasanI, 5 bhAvanA viSakhaparAnAM rasanI, tathA eTalI ja bhAMgarA, tulasInAM rasonI ApavI. roja bhIMjavI chAyAmAM sukavavuM, kapa kakaka thaI jaze. pachI kapaDA para bhesanuM mAkhaNa sera paDI taduparI gaMdhaka meNasIla ane hiMgUla traNe zuddha levA-bhabharAvavAM bAda kapaDAthI dhIrethI bhUMgaLI karI tAkamAM parovI cUo pADe, cUela dravya, 1 rati zuddha pArA sAthe madita nAgaravelanA pAnamAM ApavAthI dareka rIte guNa kare che. ane vIryanA doSanuM satvara zamana kare che. A dhANe nirbhaya auSadha che. 28. kaMTAlI, mAlakAMgaNI, dhatUrAnAM bIja, bhAMganA bIja, 9-9 TaMkanI eka poTalI bAMdhI DolakA yaMtravata pa sera bheMsanA dUdhamAM kaTAvI dahIM jamAvavAnuM, dhI kADhI pAse madane nAgaralanA bIDAmAM ApavAthI vIryavRSTa kare che. ahIM eTaluM dhyAnamAM rAkhavuM ke pAro khAdhAM pUrve apAmArganA rasamAM 1 divasa gherI levo, kAraNa ke apAmArga-AMdhIjhADAmAM madita pArada zarIramAM anya vikAra nathI karato. paNa le zuddhaja, e na bhUlavuM. 28. ahikhara ane godhUma cUrNa 1-1 sera, bannene roTalo banAvavo. athavA to roja bannenA loTanI bhAkharI banAvI, saMdhyAnusAra mRtathI paripUrNa karI khAvI, ughara dUdhanuM sevana karavuM, A prayoga ke lAge che te sAmAnya, paNa hastamaithunanAM rogio mATe upakArI pramANita thayo che, hAM ane tyAM sudhI madanalatAnI vakratA maTADavA kaI tilA paNa sAthe mAliza karavAmAM Ave te aMdara ane bAhara banne taraphathI acitita lAbha thAya che. 30. samudrazoSa, uTIMgaNunAM bIja, kaneranI zuddha jaDa, 2-2 TaMka. bhAMga aMka 10, bamaNI khAMDa ane dhRta meLavI nitya ra-ra mAsA khATA, athavA te pAnanA rasamAM moTo bera pramANe goLI karI khAvAthI, te staMbhana thAya. prayoga sAvadhAnIthI karo, upara dUdha, badAma Adi pauSTika vastuo sArA pramANamAM vAparavI. 31. jAyaphaLa ane aphINa (je AdunA rasamAM 21 vAra bhAvita kareluM hase te vizeSa guNa batAvaze) banne sama bhAge laI goLI marI barAbara levAthI abhuta staMbhana kare che, ane kabajI paNa thatI nathI. dUdha sArI rIte pIvuM joIe. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele 32. uMTakaTArAnI jaDa. 13 se tetarI 14 se lAvavI kaTie bAMdhe te addabhUta staMbhana thAya che, ati anubhUta che. 33, puSTa ane baLavAna baLadanAM vaLAMka zIMgaDAMne pANImAM ghasI madanAMkuza para lepa karavAmAM Ave te mahAstaMbhana, 34, suMTha, jAyaphala, taja, tamAla patra, gokharu, elacI, vAyaviDaMga, laviMga, muleThI, kauca bIja, akarakare, kabAbacINI, pAnanI jaDa, khurAsANI ajame, tAlamakhANAM, hIMga, Irpada, uTIMgaNa bIja, citraka, ahiphena, kezara, sava samabhAge laI cAsaNIthI gALIe krekaNI bAra barAbara banAvavI. sAMje 1 goLI laI dUdha pIvuM, stabhaMna. 35. uMTakaTArAnI jaDa 10 sera, 1 maNa dUdhamAM ukALI. mAvA jevI sthitinuM pUrva rupa jaNAya tyAre gALIne jaDano kacaro dUra karo, pachI gALelI vastumAM akarakaro, laviMga, jAyaphala, kezara, taja, patraja, kapUra meLavI maMdAgnie svalpa ukALI lIMbU barAbara goLio banAvavI. nAmadanA vinAza mATe A parama upakArI auSadha che. 36. pharIda bUTI 11 tolA meMdA lakaDI 5 tolA, satavAM suMTha samudrakala, ane sarva sama, khAMDanI cAsaNImAM moTA bera samAna geLio banAvavI. goLI 1 savAre khAlI peTe ApavI, biMdukuzAda ane vizeSa karIne nisparza thatAM ja dravI jatAM rogio mATe A uttama ane zatazAnubhUta che. " 37. gAjarabIja 25 tolA, gAyanuM dUdha 100 tolA hAMDalImAM mukhamudrA laI ukALe. zItala thaye kADhI chAyAmAM sUkAve pachI vATI cUrNa karI, balabIja, samudrazekha, carasa, dhAvaDAno guMdara, 2-2 talA meLave, bamaNI sAkaranI cAsaNI 5 TaMkanI eka goLI banAve. saMdhyA-sAyaM bhakSaNa kare. napuMsaktA maTe che. A prayogamAM je gAjara, hulahula ane bhULAnA bIne paNa sArI rIte pacAvIne meLavavAmAM Ave te vizeSa ane satvara guNa kare che.. 38, pAse dhatUro traNa zera dUdhamAM TAve, dahI jamAve. ghI kADhI, te mAMhe jayaphaLa, mehara nAMkhI garama karI ghI seyanI sIkathI pAnamAM khAvAthI dhAtu puSTa thAya che, miSTAnna tathA pauSTika - bhojana karavuM. paNa mIThAno tyAga karavo. 38kaucanI jaDa lagabhaga nA tAle gAyanA dUdhamAM ghasI pIvAthI adbhuta zukravRddhi thAya che. 40. AmalagaMThI, citraka suMTha, pIpala samabhAge levA, bamaNI khajUramAM gUgala jema vAM, viSama bhAge ghI ane madha meLavavAM, 3 tolA lagabhaga roja savAre khAvAthI zarIranI zithilatA tathA dubalatA maTe che. 41. asagaMdha, gajapIpala, upalaTa samamAtrAe bheMsanA mAkhaNamAM mardana karI madanAMkuza para lepa athavA mAliza karavAthI kAma jAgRti thAya che. latAnI zunyatA maTe che, lepane garama pANIthI dhovo. 42. jAyaphaLa ane upaleTa 2-2 tolA laI 10 tolA ghImAM maMdAgnithI, pacAvo, anatara bane to bIjAM laI 2-2 rati eja ghImAM sevana karavAthI kAmavRSTi thAya che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayogo 43. sapheda lAla kaneranI jaDanI:zuddha) chAla, pArA gaMdhakanI kajajalI 6-6 TaMka, pachI 30 TaMka dhI sArA jADA kapaDAmAM lagADI auSadha chAMTI teukAya prayoga karI dhI eka pALamAM levuM. madanalatA para-mAliza karavAthI 21 divasamAM ja adbhuta camatkAra batAve che, zunyatA maTI tejasvI bane che. 44. negaDiyA bIja sera, caNoThI, kanakabIja, mAlakAMgaNI ajamo, asAliye, -vA sera, aMkhiye TaMka 1, vachanAga TaMka 1, badhAMnuM pAtAlamaMtre taila kADhavuM, 1 rati nAgaravelanAM pAnamAM khAvuM. vigata madana zakti punaH prApta thAya che, vAta rogomAM paNa A auSadha sAre lAbha pradarzita kare che, 45. ne sera kauMcanA bIjane dUdhamAM palADI chetarAM dUra kare. pAsera aDadane pANImAM bhIMjavI chotarAM alaga kare. pache battIsAnAM auSadha meLavI 2-2 tolAnAM vaDAM banAvI gaudhRtamAM taLe. pache e vaDAM 6 sera madhamAM rAkhI 7 divasa anAjamAM, rAkhe. vaLI vAra sAta madha badalAvI punaH sAta divasa, pachI nitya eka eka vaDuM roja khAya. A vaDAM kAmazakti vadhAre che ane tamAma jAtanI dhAtunI vikRtio dUra karI adbhuta lAbha Ape che. 46. AkaDAnA punuM cUrNa TaMka 1 gaudugdhathI pIvAthI vigata zakti prAya thAya che. kAma jAgRti thAya che. 47. ahikharAnA bIja, paDasudI khAMDa athavA to sAkara sAthe levAthI kAmavRddhi thAya che. sAruM' e che ke ghI nAMkhIne pApaDI banAvI levI, 48. rAjA jagannAthanI kAmezvara guTikA. - kAmezvara TaMka 60, bhAMga TaMka 60, kezara. sonanAM varaka, pAnA varaka, pravAla, muktA, vaMzalecana, aMbara, kastUrI, kapUra, caMdrodaya rasa, moTI haraDe 6-6 aMka, doDhagaNuM nivAta madha sAthe ghUMTI nAnA bera barobara gALiyo kare. dUdha kezariyA sAthe nitya sevana karavAthI abhUta guNakArI che. staMbhana, vIryavRddhi, napuMzakatA Adi dareka dhAtugata rogapara avyartha mahauSadha che. 49. siMhavAhanI guTikA mahArANA kuMbhAnI aphINa, vachanAga, kezara 2 TaMka, pistAnI 7 bhAvanA devI. bAdamAM akarakarA, bhAMga, laviMga, gerakecalAM, dhatUrAnAM bIja ane samadrazASanI bae bhAvanA devI, anantara AdunA rasanI sAta bhAvanA ApavI. antima bhAvanA kumArikA rasanI daI nAnAM bAra pramANe gALio. banAvavI. 1 goLI sAMje sevana karavAthI advitIya staMbhana thAya che. zatazanubhUta, 50. pIpala, taja, tamAlapatra, elacI, laviMga, akarakarA, hiMgUla, akarakarA, jAyaphaLa, jAvaMtrI, kezara, siMdhADA, aDada, uTIMgaNa, methI, maThajaDa, mUsalI, baMga, lauha bhasma sava 9-9 TaMka, auSadha sama nivAta, madhathI gALI bAMdhavI. nAnA bera pramANu sAMje 1 ke be gALio sAMje dUdha sAthe levAthI abhUta staMbhana thAya che. 51. zuddha hiMgalu, mastaMgI, gaMdhaka zuddha, akarakaro, jAyaphaLa, kezara, jAvaMtrI, laviMga, taja, kabAbacINI, kapUra, bhAraMgI, moTI haraDe, tavIra, bAvaLanI jaDa, caNAne leTa, samasta auSadha 1-1 TaMka, khAreka, ahirena, IrSada rA-rAA telA, khurAsANI ajamo 16 tolA, jUno goLa 50 tolA, jUno goLa | sera pistAnA pANImAM bhIMjavI rAkhe, ane emAMja badhAM auSadhanI gaLio Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele banAve. nAnA bera pramANa, goLI vadhAre teja banAvavI hoya te palAsavallInA rasa telA 1 mAM vApare. pachI upara dhRtapAna, goLI bapore vhe. ane sAMje paNa sevana karI dUdha dhRtAdika puSTa bhejana AreAge. granthakAra te jaNAve che ke 3 divasanuM staMbhana thAya che. paNa anubhava e che ke A auSadha staMbhana mATe akathya prabhAva batAve che. granthakAra te badhIe 6 4 gaLio banAvavA para bhAra mUke che. paNa AjanA jamAnAmAM baLAbaLa pramANe meM bora barAbara ja karI anubhava anya manuSyone karAvela che. 52. uMTakaTALA, sapheda ane lAla kaneranuM mULa, dhatUrAnuM mULa, paMcAMga bAvacI, kelIkaMda, musalakaMda, kezarakaMda, zatAvarI, akarakaro, jheracalAM, maTha. vAsA-araDUsA kevaDo, apAmArga, jAInI jaDe, vachanAga, senAhalInI jaDa, badhA samamAtrA, sava samAna aphINa, badhI vastuo nAriyelanAM gALAmAM bharavI. sArI peThe baMda karI goLAne dUdhamAM pacAvo. pachI bhAMgane zuddha karI sUkavI, auSadhathI bhAMga bamaNI levI. pachI cAsaNImAM geLio banAvavI. (mArA mate cAsaNInI apekSA lIlI bhAMganA rasamAM ja ghUMTIne goLio bAMdhavI hitakara che.) nAnA bera pramANe aphINiyAne 1 gALI. tathA sAmAnyane aDadhI goLI ApavI. mahAtaMbhana thAya che. 53. bAvacI, baMga laviMga, sattAvarI, akarakara, vatsanAbha, rasaMsiMdUra, kapUra, mAlakAMgaNI, kaucabIja, khurAsANI ajamo uTIMgaNa, jAyaphaLa, kezara 5-5 TaMka, kasturI 5 mAsA, upara pramANe nAriyelamAM pacAve, mahAtaMbhana thAya che. 54. sekelA caNAMne dhatUrAnA 7 bhAvanA Ape, pachI aphINa ane akarakarA paMcAMga (abhAve sUkA ** akarakarAnA kADhAnI) bhAMga, jAyaphala, jAvaMtrI ane dUdhI sAta-sAta bhAvanA Ape, jeTalA caNuM khAvAmAM Avaze eTalI ghaDI staMbhana thAya che. A prayoga paNa ghaNo ja asarakAraka siddha thayo che. 55. bakAyaNanI kulI, lIMbaDInI mIMgI, bhAMganA bIja, traNenuM DolA yaMtre taila kADhe, hAthe page re copaDavA mAtrathI adabhuta staMbhana thAya che. 56. jAvaMtrI jayaphala, akarakarA, kabAbacINI, samudrazoSa, hiMgUla, mizrI, kapUra, Ispada, mizrI, samabhAge vATI madhuthI bAra pramANe goLie karavI moTA bera pramANa, sAMje goLI khAI cUramuM jamavuM, rAtre zayana samaye dUdha sAkara sAthe pIvuM. pAnabIDA 3-4 khAvAthI A goLI staMbhana thATe khUba ja Uge che, kadAca alita na thAya che. lIMbU cUsavuM. 57. savA pAse dhaturAnA bIja 12 dUdhamAM nAMkhI pAnI vITIthI dUdha jamAvavuM. valoNuM karyA pachI je thI bane e nakhe--hAtha-paga bannemAM cepaDI 1 ghaDI bAda hAtha paga dhovA, anantara madanamaMdiranI sAdhanA karavI. 58. keDI lebAna, cINIyo kapUra, mizrI, aphINa, manuSyane gaMDole, sarva sama carakalInAM IMDAnA rasamAM 6 kalAka ghaTavuM. jarA samAna gaTikA karavI. saMbhoga samaye svalpa pUrva 1 goLI do levI, 2 prahara staMbhana, dhI pIvAthI chUTaze, je garamI lAge che mizrI khAvI. 58. kezara, jAyaphala, pAro uTIMgaNa, te la, elacI akarakaro, 4-4 TaMka auSadhathI bamaNI zuddha bhAMga, nAgaravelanA rasamAM geLio nAnAM bAra samAna karavI, sAje khAvI, staMbhana, Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chAtabhata, AyurvedanA anubhUta prayogo 59. aphINa, vachanAga, nAgakezara, cavika citraka, ziraghulIja, bhAMgabIja, kausabIja, jIruM, ahikho, kulIMjana, laviMga, ajame, akarakara, pIpala, tamAlapatra, taja, elacI 2-2 Taka, madhathI nAnAM bAra pramANa gaLio banAvavI, mIThAI khAvI, dUdha pIvuM, mahAtaMbhana, 60. godhUmra cUrNa 1 sera, aDada, sIdhADAno loTa 1-1 sera bairInda 15 tolA, kacamUla 10 TaMka bane musalI 10-10 TaMka, uTIMgaNa 5 TaMka, jAyaphala, jAvaMtrI, laviMga, akarakare, khurAsANI ajamo, hiMgUla, barAsakapUra, 5=5 TaMke, baMga, rasasiMdUra, rasakapUra (zuddha) 3-3 TaMka, abrakha 2 TaMka, majITha gokharu, kezara, nAgakezara 5-5 TaMka, sarva prathama leTa dhRtamAM sekavo, auSadha - badhAMye jUdAM judAM khAMDI alaga rAkhavAM, pachI dUdhano mAvo kare, mAvo zekelo leTa ane davAo bhegI karI cAsaNImAM nAkhI 5-5 tolA jeTalAM lADU bAMdhavA, pahele divasa ? aDadhe lADU le, bIje divasa anukULa paDe te thoDI mAtrA vadhAravI, ane sahana thaI jAya to ** 5 talAthI vadhAre mAtrA laI zakAya che, khUba khUba bhUkha lAge che, gatavIya paNa azakta ane che, tAtparya zarIramAM AmodakathI pauruSa prakaTe che, zatazonubhUta. 61. bA sera bhAMga dhoIne lA sera dUdhamAM mAvo taiyAra kare, taja, tamAlapatra, elacI, laviMga, jAvaMtrI, jAyaphala, suMTha, nAgakezara, vidArIkaMda, mocarasa, kelIkaMda, kaucabIja, mUsalI, uTIMgaNa, ahikhare, khurAsANI ajame, satAvarI, asagadha, nAgavalI bIja, pIpala, marI, kaMkaeNla, kanakabIja, ahirena, gekhasa, akarakaro caNio kapUra kASTAdika auSadhio, phUTI taiyAra rAkhe, pachI 2 sera phUla khAMDanI cAsaNI kare emAM mAvo, davAo nAMkhIne khUba meLave, pachI sAra, baMga, abhUkha pArada bharamamAM 1-1 tolA nAMkhI khAI zake teTalA moTA modaka batAve, dareka rIte guNuMkArI che, nAmada maTADI zarIra ane dhAtu puSTa kare che. 62. uTIMgaNa bIja, mastaMgI, akarakarA, jAyaphaLa, jAvaMtrI, khurAsANI, ajame, samudrazoSa, cINiye, kapUra, ispada, kezara, lIMbU rasathI goLI bAra pramANa sAMje dUdha sAthe levI, gALI lIdhA pachI bhajana na karavuM, staMbhana. 63. bhallAtaka zuddha, cArolI, badAma, vAyaviDaMga kALA tala, sarva sama, bamaNo goLa, goLamAM davAnuM - cUrNa nAMkhI guTikA bAra pramANa, banAvavI. napuMzaktA maTe che. brahmacaryanuM pUruM pAlana apekSita che. 64. gADaranuM dUdha 10 sera, dhatUrAnA bIja 15 tolA, ahirena be tolA, gADaranA dUdhamAM nAkhI jamAvI dhRta kADhavuM, kerI DhAMkaNImAM Aja dhUtanuM kAjala pADavuM ane AMkha AMjavuM, staMbhana, ghaNAM lokoe A prayoga anubhavyo che, staMbhana mATe ati uttama che. 65. pIpaLAmULa, suMTha, semalanA puSpa, jIru, elacI, laviMga, tAlamakhANa, jAyaphala bhAMga, madhamAM goLI banAvavI, 1-1 be vakhata levAthI vAya dhAtu puSTathAya che. 66. caNoThI, kanakabIja, pILe semala zuddha, (pattika prakRti vALA mATe A prayoga hitakara nathI) 10 sera dUdhamAM 5-5 tolA nAkhI 16 prahara sudhI jamAve, ghI taiyAra thaye jUranA dANAM jeTaluM hAthe page lagADe, staMbhana. 67. jheracalA, aphINa, masta gI, pAnanA rasamAM goLI bAra pramANa, sAMje laI dUdha pIvuM staMbhana. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahelA paTe 68. uTIMgaNu, mastaMgI, akarakarA, jAyaphala, jAvaMtrI, samudrazaiva, sjida, khurAsANI, ajamA, cINiyA kapUra, kezara, sama, nAgaravelanA pAnanA rasamAM gALI karavI, khera pramANe, gAlI 1 laI dUdha pIvuM staMbha'na. 69. pArada, ci. kapUra, akarakarA, khurAsANI ajamA, samudrAkha, sama, tulasInA rasamAM gALie karI khAvI staMbhana 70. pAse, ahiphena, rasasiMdUra, traNe sAthe cUMTavAM, pachI gUdanAM pANI sAthe bhadana karI nivAta rasathI gALI bAMdhavI. 1 mAsA kharekhara sAMje khAI dugdhapAna karavuM staMbhana thaze. 71. ravivArane divase AThama hoya tyAre adharaja pArevAnI viSTA jhIlavI, Asagadha bIja ane gaMdhaka thUaranAM dUdhaNAM ghUMTavAM. pachI traNeya sapheda vastra para lepavAM. anantara gAyanA ghImAM dIpaka karavA. sabhAga samaye sAme rAkhavA, staMbhana. 7ra. karakarA, mUsalI, carSiNI, mAcarasa, mIThAM Indraja, gokharu, sU, gUMdA mATAMkIca, uMTIMgaNa, alabIja, tAlamakhAnA, bALacINI, mastaMgI, sau Sadha sama, 1 athavA aDadhA telAM auSadha 1 sera dUdhamAM palALI te nitya khAvA. gatakAma vistRta thaze. 73. kanakabIja, dAlacInI sama, madhamAM latApara lepa karavAthI sta'bhana. 4. pAro dhatUrAnA rasamAM chUTI jAyaphalamAM bharI aphINathI moDhuM aMda kare ane jAyaphala dhatUrAnA DoDAmAM mUkI ghauMnA loTanI khATImAM baMda karI dhRtamAM pacAve, ema traNavAra kare, pachI bahAra kADhI aphINa, karakarA, ajamA khurAsANI, samudrazASa, spiMda, mAlakAMgaNI sAthe jAyaphaLavALu' dravya meLave. badhAM auSadha 1-1 TaMka levAM. madhamAM ghUMTI gALie marI samAna kare, prAtaH sAyaMsevana karavAthI staMbhana ane dhAtupauSTi paNa che. 75. uTIMgaNu bIja pAva 1, bheMsanA eka sera dUdhamAM khIra kare, sabyA ane prAta Teka 1 laI madanalatA para mAliza kare te divasa 49 mAM hastakRta doSa hastamaithunathI latAmAM Avela vAMkApaNuM maTe che. 76. kauMca bIja, pIpara, ahikharA, asagaMdha, samabhAge levAM, bheMsanA dUdhamAM lasADavAM. kAya paDe tyAre bhesanAM dUdhamAM garama karI mAliza karavAthI madanalatA dRDha thAya che. chacha. sAkara, aphINu, jAyaphula, kanakabIja, bheMsanA mAkhaNathI lepa karI nAgaravelanu pAna AMdhavAthI dRDhatA Ave che. 78. nAgabalA, atikhalA, asagaMdha, vaca, kUMTha, gajapIpala, sapheda kaneranI jaDanI chAla, 1-1 tAlA, dhRttamAM pacAvI, dhRtavaLe madanAMkuza para maLavAthI dRDhatA Ave che. upadya zaniph gavAya 1. elacI, jAyaphala, citraka, kAthA, kapUra, jAvaMtrI, karakarA, rasakapUra, (zuddha ) samabhAge laI jUdAM--jUdAM vATavAM, pachI nAnAM era arebara gALI karI dUdhanI lassImAM sevana karavI, kadAca moDhuM Ave to dUdha ane sAkaranA upayAga, upadaMza arthAta phriga maTe che. 2. sAhagI, sitram - mAsA, vATI 14 paDikI karavI, sAta divasa dhUNI devI. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayogo 3, zuddha samala, kAtho, dhatUrAnAM bIja, mAsUphala sama bhAge levAM, rIMgaNInA rasamAM kharala karI maTha barobara gALio banAvavI, nitya sevana karavAthI phiraMgavAyu zame che, khATuM khAruM na khAvuM havAmAM na pharavuM. 4. pArada, gaMdhaka samAna bhAge laI tulasInA rasamAM 1 divasa kharala karI marI barAbara geLio banAvavI, sevana karavI, ane siMdUra, kAthe, kapIle, sonAgera bhasIMgI, mAlakAMgaNI samabhAga laI ghImAM malama karI upadaMza-para lagADavAthI traNa vageremAM sAro lAbha thAya che. A prayoga mAtra sAta ja divasa kara. 5. cepacInI pAsera, jAyaphala, jAvaMtrI. laviMga, elAyacI, taja, tamAlapatra, nAgakesara, akarakaro, suMTha, mastaMgI pIpala, bhAMgara, sadhadha sama tadviguNa sAkara, madha sAthe sepArI barAbara gaLio karavI. 1-1 sAMja savAre levI. 2 aThavADiyA levAthI upadaMza dvArA thayelA phoDA ane raktavikAra Adi maTe che. - UpadaMzanAM 200 thI paNa vaghAre prayoga saMgrahakAre TAMkyA che. paNa sthAnAbhAvane kAraNe jatA karavA 5DavyA che. 'malama-upadaMzapara 1. boranI mIMgI, hIrAkasIsa, kA, maulazrInI chAla samabhAga cUrNa ghImAM madanalatA para paDa vAthI upadaMzajanita kaSTathI nivRtti maLe che. 2. jAvaMtrI, paTela, lIMbaDAnAM pAna, kaDu, majITha, haLadI, haraDe, jeThImadha, turthI, ka bIja, leda, samabhAga laI gaughatathI eka prahara kharala karI cepaDavAthI nADItraNa, gaMbhIratraNamAM ullekhanIya lAbha thAya che. 3. phaTakaDI, kenasa gUMdara, tulya, caMdrarasa, siMdUra, mastaMgI, gUMda, hiMgalU samabhAge laI madanalatA para lepa karavAthI upadaMzanI cAMdI maTe che. 4. muradAsIMgI, turthI, sonAmAkhI, hiMgaluM, bhU pheDa, sapanI ka.caLI sarva sama ghI garama karI davAo nAMkhavI. malama banAvI nAsUra, kIDInagarA, upadaMza Adi para lagADavAthI maTe che. duSTa traNa pratikAra 1. pharIdabUrI ane tulya samabhAge ghAva athavA koI paNa arujha cAMdIpara bhabharAvavAthI rujhAya che. 2. kAlIpahADa ghasIne lagAvavAthI paNa maTe che. 3. AMbalInA phUgacA vATI ghAva para bAMdhavA hitakara che. 4. gaughata 1 sera tAMbAnA vAsaNamAM ukALavuM. temAM kAMsAnA nAnA kaTakA 4 tela nAMkhavAM. ekameka thAya tyAre 3 talAM kALAM marInuM cUrNa nAMkhavuM. 2 TaMka siMdUra meLavI khUba halAvavuM. pachI jarUrata paDe tyAre kaMThamAlA, abUda, masA, bimacI, cAMdAM maTe che. 5. goLa, cUno, kukaDAnI viSTA, naramUtrathI vATI zarIranAM kaIpaNa bhAganI khIlapara bAMdhavAthI khIla bahAra AvI jAya che. 6. bheMsA gUgala, rAla, bakarInAM hADakAM (bALela) ghI sAthe lagADavAthI cAMdI, nAsUra vagere maTe che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahelA 61 7. tailamAM sAjI, lIMbaDInA pAna ane mINu pacAvI lagADavAthI ArAma thAya che. A sAmAnya lAgatA malama khUba ja asarakAraka che. 8. apAmAnAM vATela pAna, bIlvajaDa, pIMDI karI dhAva para AMdhavAthI camatkArIka prabhAva batAve che. 9. viziSTa anekavArane anubhUta ghI TaMka 24, mINa TaMka 12, muradAzI`gI, rAla, siMdUra, mastaMgI, tuMttha 6-6 Taka malama banAvI lagADavAthI dareka jAtanI cAMdI, nAsara, bhagadara vageremAM thADA ja divasamAM sArA lAbha thAya che. ane dhaiya pUrvaka lagADavAthI sadaMtara maTe che. ghaNIvAra bhayaMkara thAvA para A khUba ja lAbhaprada siddha thayA che. 10. dhatUrAnA pAna, kArelInA pAnanI pIMDI AMdhavAthI samasta cAMdI rujhAya che. 11. chAyAzuSka jAnI jaDa dhAvapara bhabharAvavAthI dhAva dUkhatA nathI ane pAkatA paNa vathI, 12. dhAheAlI mUla dhAva lagADavA para upakAraka che. 13. tamAkunA pAna, bALAne lagADavAM paNa upakAraka che. 14. lIMbaDAnI chAla, bamaNeA gALa, hAMDalAmAM bharI 60 divasa ukaraDe gADe. kADhIne cAdIpara lagADavAmAM Ave te tatkAla dhA rujhAya che. 15. ul--ghumaDanI viTTA pANI sAthe lagADavAthI paNa maTe che. 16. arIThAnI chAla 12 TaMka, bhaNusIla 12 TaMka, haratAla, zubhrA, siMdUra, hi'gUla, sarasava, rAi, kapIlA, marI, dhUMsA, gUgala, kasIsa gUMdara 1-1 Taka, gAyanA ghImAM ukALe. sAthe bhIkSAmAM khaLe te vadhAre sArUM. badhAMnA malama cAMdI, dhAva, nAsara, kamALa, vagerepara ati hitakara sAbita thayA che. 17. keviDayA, kAthA, kapIleA, sAjI, me'dI, mINu, sASu dhAva ane jaMtunAzaka dravyAnA dhImAM athavA tailamAM malama banAvI lagADavAmAM Ave te dareka jAtanA na rujhAyelA thAvA tatkAla bharAya che. 18. saphedo, kAthA, rAla, siMdUra, mATI elacI sathI bamaNuM ghI tAMbAnA vAsaNumA nAMkhI 4 ghaDI tAMbAnA loTAthI mana karI lagADavAthI duSTa traNa maTe che. 19. rasakapUra ghImAM lagADe te ghAva vagere jhAya che. 20. sIsu` ane pArAnI gAMTha pADI ghImAM mardana karI upayoga karavAthI bhagadarAdi gaMbhIra rogomAM acUka lAbha thAya che. 21. haraNanAM zarIranA koi sArA aMgane khALI cAMdI para rAkha bhabharAvavI athavA ghImAM malama karI lagADavAthI cAMdI Adi dhAvA bharAtA joyA che. 22. mINu, rAkSa, gugalI, geALa, muradAzI`gI, siMdUra, marI, tutya, saiMdhava, mAjukula, kezara, AdinA dhRtamAM banAvelA malama bhagaMdarAdi mATe hitAvaha che. 238 mRta kUtarAnI jIbha dhImAM taLI nAsura athavA bhaga Mdara para AMdhavAthI banne maTe che. anubhUta che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayoga 24. tulasI rasamAM ghauMnA loTanI TIkaDI traNa divasa baMdhavAthI bhagaMdaramAM abhUtapUrva lAbha thAya che. 3 divasa sudhI garama pANIthI. jemAM kALAM marI ane nirvisI sammilita hoya. dhevAthI paNa ArAma maLe che. 25. bera, pIpala, palAsa, lIMbaDI, lAkha, bhAMgaro. tUaranA chotarAM, triphalA, karelI badhAMnI pIMDI bAMdhavAthI bhagaMdaramAM ullekhanIya phAyado thAya che, zatru ghAvanA malama 1. drAkha, gUgala, haLadara, seMdhava, kapIle, mINa, sIMdUra malama banAvI lagADavAthI zastranA ghAva bharAya che. 2. bheMsanA dUdhamAM tala vATI ghAva para bAMdhavAthI ghaNu ghAva bharAya che. ane pAkatA nathI. 3. kerI dhImAM lagADavAthI talavAra AdinA ghAva tatkAla bharAya che. 4. mULAno rasa, lIMbaDAno rasa, megarAne rasa. traNe bhegA karI khAMDane bhAvita karI pachI e khAMDa ghAva para bhabharAvavAthI ghAva bharAI jAya che. 5. sIpa garama karI AkaDAnA dUdhamAM bujhAve, pachI vATIne ghImAM cAMdI ane zastra ghAva para lagADe to ghAva, cAMdI vagere jaldI rujhAya che. stana pIDA 1. kaucanA bIja, caNoThInI dALa, rAI, dhUse, triphalA, AMbalInA kaMgacA, cUno, goLa, gUgaLa ghImAM vATI 1 prahara ghUMTI malama banAve. strI stana para lagADavAthI pa-7 divasamAM pIDA 2. kALA marI, siMdUra, kapIle, kapUra, gAyayA ghImAM 1 prahara ghUTI malama lagADavAthI paNa stana pIDA maTe che. 3. indravAsaNI mULa pANImAM ghasI lagADavAthI paNa maTe che. 4. sAmAnyataH stanamAM pIDA hoya te maganI dALa bAphIne bAMdhavAmAM Ave to sAro lAbha jaNAya che. zveta kuSyopacAra 1. aMkela bIjano cevo copaDavAthI zveta kuSTa maTe che. 2. pista 1 sera, vaDAgaDuM mIThuM 5 ka. bannene bALavAM. TaMkaNakhAra, sAMbharA lUNa, jainakhAra A badhAM bhegAM karI mardana karavuM. pachI 4 ghaDI athavA te jeTalI vAra besI zake eTalI vAra taDake besADavo. pachI garama pANIthI navarAvavo. 2-3 mAsamAM AnAthI veta koDhamAM ullekhanIya lAbha thAya che. 4. citraka, kachoDI, bhallataka, kALA tala, jIruM, sama 8 guNa sAkara, 2 TaMka nitya dhANI sAthe levI. pachI caNAThInI dALa suMTha amalasArA zuddha gaMdhaka, bAvacI ane citraka vATI chAthI kuSTa sthAne lepa karavo. lAbha thaze. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele 4, 15 sera jUnA pAkA AkaDAnI chAla sukAvI cUrNa karavuM. 5 sera bakarInA dUdhanI bhAvanA ApI sukavavuM. 2-3 TaMka pratidina ema 49 divasa levAthI lAbha jaNAze. A sAthe bhadra khaDagIne upayoga karavAmAM Ave. nizcayena 6 mAsamAM kedra jAya che. vizeSa anubhUta che. 5. haraDe, citraka, moTI phUTha, jIruM, bhallAtaka, kALA tala, sama sarva samAna sAkara levI. rAA TaMka sudhInI phAkI levAthI koDhamAM sAro lAbha dekhAvA lAge che. pathyamAM bAjaro, maganI dALa (phAtarAM vALI levI) mIThuM na khAvuM. A prayoga cAlu karyA bAda zarIramAM jyAM keDha haze tyAM phoDA paDaze, enA para hIrAkasIsa telamAM meLavI copaDavAthI maTaze. A prayoga keDha mATe asarakAraka nivaDela che. pachI varNa sudhAravA jAyaphalana prayoga karo. 6. haraDe, citraka, lasaNuM, nizata, tutya, gaMdhaka, hIravI sama sarva samAna goLa meLavI goLIo sopArI bebara banAve. pachI cAThAM para aNiyA chANathI ghasIne galI vAgha mUtramAM bhIMjavI lagAve. je kadAca phoDA upaDe te pamADanI jaDa ghasIne lagADavI. 7. bAvacI, saMkhiyo (zuddha) nepAle gaumUtramAM ghasI lepa karavo. prathama kucha para araNiyA choNathI ghasavuM. pachI lepa karo. jyAre cAThA pAkI jAya tyAre lepa na lagADavo. mAtra haraDe ane AMvalAM ja bhabharAvavAM. cAdAM maTe che. 8. zuM jAdALa, haratAla, AMvalA AMbalasAra gaMdhaka, mIMDhIyAvala, citraka, bAvacI, khATI chAchamAM A auSadhane 3 divasa bhIMjavI rAkhavAM. pachI lagADavAM. taDake jeTaluM besAya teTaluM sAruM. puNya pUruM pALavuM. khAsa mIThuM na khAvuM. 9. bAvacI, AMbalA, revantacINI ityAdi. aMjIranA jaDanI chAla 1-1 tolo vATIne sAta paDikI banAvavI. vAsI pANIthI nitya prAtaH phAkavI. mAtra 21 divasamAM ja prabhAva batAve che. je enAthI jaldI sAruM na thAya to vadhAre samaya sudhI upaga karavo. nizcayena A parama upayogI che. 10. pitapApaDe, tutya, lIMbunA rasamAM ghasI lepa karavAthI 21 divasamAM koDha paNa sArI asara batAve che, A prayogamAM bAvacInuM banAveluM ghI khavarAvI zakAya to jaladI prabhAva batAvaze. 11. bAvacI, araDUso paMcAMga, pamADanAM bIja, aMjIra-jaDa chola, AkaDAnA phUla, citrakanI jaDanI chAla, piyAvAsaka badhIe davAo 1-1 sera bamaNuM dUdha laI pacAvavI. pachI kasa kADhI dUdha jamAvI devuM. ghInuM mardana AkhAye zarIre karavAthI keDhamAM adbhuta lAbha dRSTigocara thAya che. 12. aDadhe sera gaMdhaka avalasA, gADaranuM dUdha aDadhe sera. bannene kharala kare, jeTaluM dUdha gaMdhakamAM racaze eTale ja phAyado vizeSa thaze. pachI pAtAlamaMtra taila kADhavuM. AraNyA chANAthI gharasI koTe lagADavuM. dhavalakuSTa sAro thAya che. 13. pArada, gaMdhaka, haraDe, baheDAM, AMbalI, bhAMgaro, bAvacI, bhIlAmA, (zuddha) kALAtala, lIbaDInI mIMgI, rA-rA tolA badhAMye bhegAM karI 21 divasa sudhI bhAMgarAnA rasamAM kharala kare. pachI, 36 divasa sudhI paththasaha bhakSaNa kare. A prayoga kuSTa mATe advitIya che. anekavArano anubhUta che. 14. apAmArganI rAkha, citrakanI chAla, AraNyA chANAthI ghasI lagAve. 4 divasa, tadanantara zAMti rAkhe, vaLI cAra divasa pachI lagADe, koDha maTaze. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayogo 15. majITha, kUDAchAla, nAgaramotha, gaLo, bhAraMgI, suMTha, Indra, zyAmakaMTArI, lIMbaDAchAla, vaca, dAruhaLadara, triphalA, paTola, kaDu, maravAnA pAMdaDAM, vAyaviDaMga, zaNanAM bIja, citraka, satAvarI, trAyamAna, pATha, araDUse, bhAMgara, devadAru, kharasAra, caMdana, nizAta, varuNa, cirAyata, bAvacI, kiramANe, bakAyana patra, karaMjapatra, ativisa, pittapApaDA, bhadrakhaDagI badhAM samabhAge levAM. pachI emAMthI 5 tolA bhAra adhakUTela cUrNa 1 sera pANImAM caDhAvI ukALavuM. aDadhuM rahe tyAre utArI gALIne 29 divasa lagI pAvuM. masUranI dALa ane masUranI ja roTalI khAvI. mIThuM na khAvuM. A prayoga karavAthI sapheda koDha to maTe ja che. atirikta vAtAdi roga ane dareka jAtanA cama rogamAM zAMti thAya che. anekavAra A prayoge AyurvedanI kIrti vadhArI che. 16. nepAlo, pArada, gaMdhaka, sIMgIhara, tulya, prerakecalAM, semala (zuddha ) nausAdara, sAjI, sohaMgI, jIkhAra, sarva sama bhAga laI, lIMbunA rasamAM 3 divasa khUba kharala karavuM, pachI guTikA banAvI sukavI rAkhavI, kAma paDe tyAre ghasIne Acho pAtaLo lepa koDha upara karo, takRSTa maTe che. 17. pati zuddha semala, goLa, AMbalasAre gaMdhaka, |-| TaMka, pANI sAthe golI karavI thI athavA pANIthI ghasI lagADavI, kuSTa jaze. 18. bagadAdI zuddha haratAla, turthI, caNoThInI dALa, palAsapApaDo, haLadara badhAMne lIMbunA rasamAM 7 vAra bhAvita karI guTikA banAvavI. pachI kuchasthAna para AraNyaka chANathI khUba ghasI bakarInA mUtrathI lepa kare. kadAca upADa thAya te bakarInI lIMDIone gaumUtranI sAta bhAvanA daI emAM rA talA tundapunaH meLavI. pAtAle yaMtre tela kADhavuM ane e tela copaDavuM avazya cAThAM jaze. 19, AMvalA ane kAthAne kADhe karI upara pItI vakhate bAvacInuM cUrNa nAMkhI pIvAthI paNa 42 divasamAM zveta koDha maTe che. 20. coka, lAguMlI, haLadara, samabhAge yUaranA dUdhanI 7 bhAvanA daI goLio karavI, chANAthI zveta kuSTanAM cAThAne ghasI sarasiyA telamAM goLione lepa kara, Ama karavAthI upADa thaze. upADa para triphalA ane kasIsano lepa bhAMgarAnA rasamAM karavo, koDha maTe che. 21. pamADanAM bIja, mAlavI bAvacI 9-9 TaMka, mataMgI cUMdara 3 TaMka, 1 TaMkanI mAtrA vAsI pANImAM savAre devI, jyAM cAThAM hoya tyAM pamADa ghasIne lepa kare, A yuga sAta divasa karavo, rogIne taDake besADe, jethI khUba parasevo Ave. 22. jamAlagoTAnAM bIja pANImAM vATI zvetakuTa para copaDavAthI lAbha thAya che, vaNa badalAvavA pamADanI jaDano lepa karavo joIe. . 23. bhIlAmAM 1 sera, tala | sera, haLadara, lIMbaDAnA pAna, ajameda 0|-be sera, pAro TUMka 3, traNa varasa jhUno goLa 3 sera, badhAne phUTI 81 mAdaka banAvavA, 40 divasa savAra sAMja sevana karavAthI raktavikAra, zuddhatA Adi cama roge che. 24. nepAlAnuM taila sapanI kAMcalI, hAthInuM cAmaDuM, hIravI traNene bALI rAkha karavI. naipAlAnA telamAM ce pADavAthI zveta maMDalamAM mAruM parivartana lAve che. 1. kaDhanA pamADa vizeSa vyavahAramAM levAya che, kAraNa ke vaNa parivartanamAM pamADa upayogI kAma kare che, Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele 26. AkaDAnI mULanI chAla bhIlAvAM 1-1 sera, bakarInI lIDI ane kanakabIja 0|-| sera, meLavI pAtAla yaMtre taila kADhI, maMDala para copaDavuM veta kuSTa maTe che. raktapitI 1. surIMjaNA, lIMbaDA, kanera, rAI, jogaDa, araNI, arka, dhatUrA, kALIka TelI, banne rIMgaNI, hiMgeTa, badhAM mULiyAM e tra karI pAtAla caMge tela kADhe, 15 divasa zarIra para coLavAthI raktapitta maTe che. 2. bhIlAmAM ane tala bamaNA goLathI geLio banAve, nitya sevanathI raktapitta maTe che. 3. vAvabUTIne baphAra levAthI tathA rasa pIvAthI paNa raktapitta maTe che. 4. jaMgalI sUkara viSTAnA taila copaDavAthI paNa raktapitti maTe che. 5. gAMThiyo khaDa (mevADamAM prasiddha che) vATIne pIvAthI paNa raktapittI ekaja saptAhamAM maTe che. 6. zatavaSaya nabavacA cUrNa ane ajamo samabhAge lagabhaga be tole nitya levAthI 48 divasamAM raktapitta maTe che paNa paraheja barAbara pALo. . aMDavRddhi-navRddhi AdinA upacAra 1. mUSakakaNa ane eDamUla pANIthI ghasI lepa karavAthI aMDavRddhi zame che. 2. upaleTa jIruM, gAyanA chANanAM rasathI vATI lepa karavAthI aMDavRddhimAM sAro lAbha thAya che, cAMdI paDI jAga te bIje keAI sArA bhalamane prayoga karavo. 3. zatAvarI godudhathI pAna karavAmAM Ave te antavRddhi maTe che. 4. seMdhava, eraMDa telathI lepa karI, eraMDanuM ja pAna bAMdhavAthI antavRddhi maTe che. 5. pIpalanI kUMpala ane lasaNanI kaLio sAmAnya vATI piTalI karI ekavAthI aMDavRddhi yA sejo maTe che. 6. ghauMno roTale banAvI, dUdhamAM bAphI bAMdhavAthI paNa aMDano sojo utare che. evI rIte cekhA athavA maganI dALa bAMdhavAthI paNa ullekhanIya lAbha thAya che. 7. gaumUtra 4 TaMka, eraMDa taila 4 telA, ukALI rAkhe, anantara triphalAnA kADhA ane gaudugdhathI pAna kare te annaddhi maTe che. 8. haLadara, aMka 3 gaumUtrathI ghasI sAta divasa paDe, anagaTha gaLI jaze, athavA to dabAI jaze. 9. suMTha, pIpala, haraDe, nizata, saMcala, samabhAge cUrNa karI 1-2 TaMkanI phAkI vAsI pANIthI levAthI aMtargala maTe che. 10. aMkala ghasI lepa kare. pachI aMDa ane peDU para eraMDanA bIja 10 tolA, zaMkhAvalI 10 telA, 10 talA vATIne baMne jagyAe bAMdhe, sAta divasa peDU ane aMDa para bAMdhavAthI antarvavRddhi vadharAvaLa maTe che. 11. konaru gUMdara gADaranA dUdhamAM ghasI lepa karavAthI paNa 3 divasamAM ja vadharAvaLa maTe che anubhUta. nalavRddhinA upacAra 1. AMbalIne rasa taila sAthe pIvAthI nala vadhatA rokAya che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyuvedanA anubhUta prayAge 2. rAI 1 pha, geLa be TaMka nitya levAthI nalavRddhi rokAya che. 3. kaMda guMdara, 20 TaMka, ajamo 10 TaMka, sAjIkhAra 10 Taka, ekatra karI mAtra sAta divasa levAthI nalavRddhi mATe che, mAtrA 1-2 TaMkanI pANImAM levI. 4. nAgaramotha, jakhAra 1-1 TaMka sAta divasa levAthI talavRddhi maTe che. triphaLA, trigar3a, bilvamUla, ajameda hIMga, vAyaviDaMga, ka, ane haLadara, sovA, sahI, cavika, seMdhava, saMcala, jokhAra, vaDalUNa, samudralUNa, pIpalAmUla, motha, Indra, ajame samabhAge laI laI cUrNa karavuM, savAre ane sAMje lagabhaga 1 TaMka phAkavuM dareka jAtanI antavRddhi ane talavRddhi kAya che. mUtra sApha Ave che, A cUrNane upayoga zarIra zotha mATe para paNa prabhAvakArI siddha thayela che. 6. kedase gUMdara cAra rati bakarInA stanathI ghasI bALakane pAvAmAM Ave to tenA nala saMbaMdhI rogo maTe che. 7. kuLatha, haLadara, devadAru, gomUtrathI lepa karI upara eraMDa patra bAMdhavAthI vRSaNavRddhimAM thAya che. bakhAsira-massA 1. gopIcaMdana, elacI 1-1 TaMka, sAkara nA aMka traNa paDikI karI vAsI pANIthI levAthI masAmAMnuM rakta rokAya che. 2. kuDAchala, citrakanI jaDanI chAla, Indraja 3-3 tolA, 8 talA, 9 telI sAkara, 4-4 mAsA savAra-sAMja levAthI rakta rokAya che ane baddhakeSThatA naSTa thAya che, davA chAzanI AMthI levI. 3. pArada 4 gaNo, gaMdhaka 16 gaNe, saidhava 36 gANu, sUraNu ane lIMbunA rasamAM khUba kharala karI zuSka karavuM, anantara sUraNa meTuM levuM. keravuM tarabUcanI paDe. pachI emAM uparanuM cUrNa bharI, DagaLI daI hAMDalAmAM nAkhavuM, hAMDalAnuM poTa baMda karI gapaTa Apa. mAtrA prati dina 1 talA levI. 15 divasamAM ullekhanIya banAsiramAM lAbha thaze. 4. saMghala cUrNa, somala (zuddha) tu, cepa, samabhAge laI lIMbUnA rasamAM kharala karI massA para copaDavAthI massA kharI paDe che. pachI upara keI sAre malama lagADavo joIe. : 5. bhAMga ane pitaLApaDo caTaNInI peThe vATI bAdInI khAsira para bAMdhavAthI baLatarA ochI thAya che. zatAnuM mUta. " 6. mUsalIkaMda 21 divasa gaumUtrathI pAvAthI massAmAM lAbha thAya che. 7. bALasiravALAne bane tyAM sudhI game te rIte suraNanuM sevana karavuM hitakara che. 8. kALI citraka, je jajUnA kU ane vAvaDiyo vacce uge che, no rasa pIvAthI ekaja rAkhamAM - massAmAMnuM paDatuM rakta rokAya che, pANImAMnI sevALane rasa pAI kUco bAMdhI devo paNuM hitakara che. 9. nAgakezara Indraja ane citrakanI jaDanuM cUrNa lagabhaga 4 bhAsA sAkara ane dahIM sAthe sevana te karavAthI babAsiramAM adbhuta lAbha thAya che. 10. semala, kaLIcUno, merathUthu, lagabhaga 11 tela laI gAyanA 24 TuMka ghImAM malama banAvI nA baDAMthI massA para copaDavo. leda ane siMDraphanI dhUNI devI. adbhAzuM khAvuM, hAtha paga Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele levA mATe boranI jaDe nAMkhI ukALeluM pANI kAmamAM levuM, Aja pANIno zeka paNa vadhAre baLatarAmAM karavo hitakara che. A prayogamAM jarA baLatarA thAya che eTale rogI zaktizALI hoya to ja upaga karo. 11. apAmArganuM mUla yA chola gardabhamUtrathI lepa karavAthI massAmAM lAbha thAya che. 12. gaMdhaka, hiMgUla, kRSNajIraka sevA bhRgarAja, kanakapatra, vijyA sarva ekatra kara vijyAnI bhAvanA 3 Ape, pachI ghI gAyanuM meLavI 1-2 TaMkanI nitya dhUNI dhe, 15 divasamAM acUka lAbha thaze. 13. kiramAlAnuM mULa chAcha sAthe 21 divasa pIvuM. 14. sUraNa ane goLa 2-2 tolA nitya kUTIne sevana karI thoDIvAra pachI bheMsanuM dUdha pIvuM. garama A karatI veLA dUdhamAM eka bhalAtaka nAMkhavuM. 15. vAsAtvapha, nakhatva, kirAyato, Indraja, sIMdhava, dAru halada, madha sAthe kharala karI 1-1 talAnA mAdaka banAvI 14 divasa sevana karavA. 16. rAtA agathione vidhivata zanivAre nimaMtrI ravivAre lAvI kaTi pradezamAM bAMdhavAthI paNa dareka jAtanI babAsiramAM lAbha thAya che. 17. citraka, zera, bhAMgaro, apaya, phUTha, seMdhava, saMcala, paMcalUNa, bamaNuM taila, cAra gaNuM gaumUtra nAMkhI agnipara caDhAve, tailAvazeSa utArI massA para lagADe, jharI paDaze. A taila keDha. gajacama vagere para ajamAvela che. sAruM kAma kare che. 18. sUraNa 4 sera seMdhava 1 sera, nAnA kaTakA karI hAMDalAmAM bharI gajapuTamAM kU ke, svAMgazItala thaye cUrNamAM A vastuo meLave. | triphalA, trigaDu, cavika, hIMga, citraka, pIparAmUla, vaca, kuliMjaNa aja, ajamoda, paMcalavaNa, kaThu devadAra, jIruM, taja, amalata, laviMga, dhANA, saMtarIka, dADamasAra, jAyaphaLa, jAvaMtrI, elacI, kapUra badhAM maLIne 32 nuM vajana levuM, anantara lIMbU , jogaDa, Adu, bhAMgare, nAgaravelanA pAnanA rasanI 3-3 bhAvatA ApavI, pachI 4 rati cUrNa nitya sevana karavAthI sudhA pradIpta thaze. baAsira dareka jAtathI A cUrNathI sadAne mATe maTe che. 19. arkapatranI thera snadI dudhathI TIkaDI karI bAMdhavAthI maTe che. 20. lAMgulI ghasI lepa karavAthI paNa massA maTe che. 21. bhAMga ane tharanI dhUNI paNa hitakara che. 22. kaDavI tuMbaDIne garbha kAMjIthI lepa karavAthI paNa babAsira maTe che. 23. gaLo 1 TaMka, muktA-zuktA bhasma (mULAnA rasamAM banAvela) 1 TaMka sevana karavAthI massA maTe che. 24. TUMkaralAnA phUlanI dhUNI devI, massAmAM lAbha laze. 25. massAnI baLatarA para gadheDAnuM tAjuM lI bAMdhavuM hitakara che. agni dagdhopacAra 1. baLyA para senAge pANIthI ghasI lepa kara. 2. asAliyo taila sAthe dagdhasthAne copaDavo. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayoga 3. bakarInuM hADakuM bALI athavA cUrNa karI baLela sthAne bhabharAvavuM. 4. rIMgaNanI jaDa pANIthI ghasI lagAvavAthI paNa zAnti maLe che. 5. baTekAM vATI lagADavAM paNa lAbhamAM che. raselI meda-upacAra 1. rasolI para taila paDI 2 mAsA zuddha semala pUrNa karI bhabharAvavo, upara jUAranuM DhokaLuM, bAMdhavuM, pachI majabUta pATo bAMdhI de, A prayoga sAta divasa karavo, rasolI be-cAra divasamAM ja narama paDI jaze. 2. jUara pa tolA laI DhokaLuM banAvavuM, pachI cUramU karI yathAzakti gara-garama ja meda para baMdhAvavuM. upara jUAranI roTalI alUNI bAMdhI pATo bAMdho, ema traNa mAsa bAMdhavAthI meda gaLavI zaru thaze. 3. jherIluM ghasI meda para lepa karavo. 4. revantacINI, morathuthu , nirvisI gaumUtrathI lepa karavo meda gale. pAma, cAMdI, dAdanAM upacAra 1. moTI bAvacI, 5-5 TaMka, gaMdhaka 1 tole, badhAMye sUmavATI 1 zera pANImAM rAtre bhIMjavI rAkhe, savAre 01 sera telamAM nAkhI agni para caDhAve, tailAvazepa utArI gALI zIzImAM bharI rAkhe, pAmavALAne taDake besADI mAliza karAve, dhIre-dhIre pAma bhaTaze. 2 dhAmaNa sarSanI kAMcalI. bALIne rAkha karavI, enAthI bamaNuM bhAnava hADakAM, tethI traNa gaNI AraNyAnI rAkha, sarasiyAM tailamAM meLavI malama banAvavo. masaLavAthI pAma vagere rogomAM lAbha thAya che. 3. pAre, gaMdhaka, bAvacI, tutya, TaMka 1-1, 12 kalAka kharala karI 12 tolA gaudhUtamAM pharI 12 kaloka kharala karavuM, pachI mana karavuM, taDake besavuM, A prayoga mAtra cha divasa karavAno che, pAma, dAda, khasa, cAMdI Adi maTe che. porada, gaMdhaka rA-rA raMka, marI, turthI 20 TaMka gaudhUta anumAnathI laI kAMsAnA pAtramAM lIMbaDAnAM evA ghoTAthI mardana karavuM jene moDhe tAMbAne paiso eLela hoya, davA 12 kalAka ghUMTavI. pachI, pAma, dAda abhUta, khasa para lagADavAthI bahuja jaldI ArAma maLe che, A prayoga karatAM kadAca zItaLA jevAM cAMdAM zarIre uThe te jarAya gabharAvuM nahIM. cAMdA para kapUra bhabharAvavuM. bALaka mATe A prayoga na karavo. sIpane cUno, sopArI pAnanuM bIDuM banAvI khAvuM, je pIka thAya tene hathelImAM laI 1 Taka pArA sAthe hAthamAM ja madIe copaDavAthI game tevI dAdara maTe che. 6. TaMkaNakhAra, kAkaDAsIMgI, kALA marI, 10-10 TaMka gaudhRtathI malama banAvI lagADavAthI cAMdI, bimacI maTe che, pAma mATe paNa hitAvaha che. 7. phaTakaDI dugdha kAcAmAM meLavI zarIre marde te vapatti tatkAla besI jAya che, kadAca dasta lAge te dahIM khA khAvA. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele 8. marI, siMdUra, 5-5 TaMka, camelInA rAA telamAM nAMkhI kAMsAnA pAtramAM 3 divasa jasatanA bhAjanathI ghasI lagAvo, pAma cAMdI jaze. 9. AraNyA chINAne AkaDAnA dUdhanI bhAvanA daI sUkave, pachI bALI rAkha karI sarasiyAM tailamAM pAma, cAMdI para paDe. te lAbha thaze. 10. siMdUra, mINa, kapIle, maNasIla ghI vA telamAM mada zarIra para lagADe to pAma, cAMdI maTe. 11. gaMdhaka, banne haLadaLa, jakhAra, sAjI, maNasIla, haratAla, zaMkha cUno, pamADabIja, 8 gaNuM tela levuM, lauha pAtramAM sarva ekatra karI 3 divasa taDake rAkho pachI halAvI zarIre mazaLe dAda pAmAdi doSa TaLe. 12. pamADabIja, pA, rAla tolA 4, AMvalA tolA 4, nAzapAlA telA 4, vachanAga tolA 4, sarva jalamAM vATI dAda para lagAve te dAdamAM sAro lAbha thAya che. 13. eliyo, bIjAla, pamADabIja, ajame che- sera, hAMDalAmAM pANI bharIne davA pANImAM nAkhI jamInamAM sAta divasa gADe, bAda zarIre copaDe, dAda, khujalImAM ArAma thAya che. 14. kamalakAkaDI, baheDAMnI mAMgI. kALAtala, sAkara, priyaMgU, mahuDAnI chAla, samabhAge vATI lepa lepa karavo, dAda maTe. 15. AMbAnI goThalI, AMmaLA -0| tera vATIne mAthA ane dADhI (rAkhatA hoya ene mATe) nA vALa dhovA, A prayogathI vALa vadhe che ane mAthA tathA dADhInI khAja-khasa maTe che. 16. gaMdhaka gADaranA dUdhamAM ghasI lagAve te dAda gajacama maTe. 17. naramUtrathI akele ghasI lagAve to paNa dAda zame. 18. gUMjAnI dALanuM cUrNa bheMsanA mAkhaNamAM lagADavuM, dAda mATe uttama che. 19. pamADa, hIrAkasIsa pANIthI vATI lagAve te dAda maTe. 20. khIrakaMda vAchaDAnA mUtrathI dhasI lagAve to dAda zame. 21. mAkhavITha, cUne, vaca, lera, chANAMthI ghasI dAda para lagAve. 22. jUra, gaLo, nizA-haLadara, chAzathI lagAve, dAda para. 23. dUba, seMdhava, haratAla, haradaLa gaumUtramAM traNa divasa bhIMjavI lagAve to doda poma maTe. 24 kuMvAragira 3 sera, pamADa che sera, AMbAguThalI , haLada 01, kuMvAranA kakaDAomAM davAo ke divasa bhIMjave. anantara dAda para maLe. 25. bedArasIMga gADaranA dUdhamAM ghasI lagAve to dAda jAya. 26. kacchadI para vizeSa: 70 tela pamADanA bIjanuM cUrNa. 3 Teka gaMdhaka. AMvalA raMka 6. auSadhe jUdA-jUdA vATavAM. gAyanI chAzamAM zarIra para yA dAda jyAM-jyAM hoya tyAM tyAM lepa karavo. taDake 2-3 ghaDI besavuM. vadhAre nahIM', dAda jAya. kacha dAda para A vega avyartha pramANita thayo che. 27. nAgaramotha, vAyaviDaMga, rAla, maNasIla, haratAla, kasIsa, Tha, pIpalAmUla, nizA, karajaDa, leda, Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 AyurvedanA anubhUta prayogo kapIlo, bAra auSadha vATIne kaDavA telamAM pacAvI taila dAda para mAliza kare to game tevI dAda haze. avazyameva maTaze. 28. sAjI, kaLI cUnesAcare khAra, unA pANImAM pakAvI zIzImAM bharI rAkhe. lagAvavAthI khecI dAda pAma maTe che. 29. ubhayanizA, kaTha, mAtha, baheDA, sarasava, davAthI cAra gaNuM mIThuM tela meLavI ukALe. 1 ghaDI pachI gALI zIzImAM bharI rAkhe. lagADavAthI dAda maTe che. 30. pAra, gaMdhaka, lIMbuno rasa. sava sama badhAMthI bamaNuM taila, dravya tAMbAnA vAsaNamAM nAMkhI leTAthI mA~. 1 ghaDI dAda para lagADavAthI tatkAla prabhAva batAve che. 31. sehagI. gaMdhaka bane lIMbunA rasathI lepa karavAthI dAda maTe che. babhUtapacAra 1. ladhu turIyAnAM bIja yA pAnano rasa haratAla sAthe kiMvA apAmAga kSAra, haratAla, zeraDInA rasamAM lepa kare te paNa abhUti para sAro prabhAva paDe che. 2. mULAnA bIja kAMjImAM ghasI lepa karavAthI babhUti maTe che. mULAnA bIjanI khIra paNa AvI rIte lagADI zakAya che. 3. sukhaDa, rAla, jaikhAra, avalA, mUlAbIja, gAjara bIja, samala, chAzanI achathI lepa karavo. sAta divasamAM babhUti jaze. 4. dAMDI gaMdhaka, marI' saidhava 3-3 talA, lIMbunA rasamAM guTikA bAMdhavI. naramUtrathI ghasI babhUti para copaDavI. 5. dUba, amalA, haLadara, gaLA, bAvacI dhUso, bhramarasRtikA pANIthI vATI lepa karavAthI babhUti maTe che. 6. bAvacI, mAlavI bAvacI, mAlakAMgaNI, keranI kRpala. jIAra, TUMsaNI, palAsanA rasamAM badhAM dravya ekatra karI aSTAvakSepa phUvAtha karavo. gajacama babhUti para lepa karavAthI satvara zubha prakaTa thAya che. 7. bhallAtaka, yavakSAra, bAvacI, haratAla, meNasIla, khirIbIja, lAMgalI, upaloTa, citraka, nizA, samabhAge laI gaumUtra sAthe lepa karavAthI gajacama babhUti Adi carma roga maTe che. 8. kahAnI vela paMcAMga mATalAmAM bALI rAkha dhIthI lagADavAthI gajacarma abhUti Adi sarva rogo zame che. 9. pamADabIja, bAvacI, kapIlo, khAra, citraka, sapheda caNoThI, maNasIla, haratAla, saMdhava, sAjI, lUNa, pIpalAmUla, AMvalA, samAna bhAge laIne ghImAM pAcana kare. pache ghI lagADe. sAtaja divasamAM lAbha pradarzita kare che. 10. AkaDAnI jaDanI chAla, upaleTa, bhAMgare, karamUla, seMdhava, haratAla, niguDI, ghUaranuM dUdha badhI davAothI cAragaNuM tela, AThagaNu gaumUtra, telAvazeSa pacAve. pache tela gajacama, khasa, babhUti Adi carma rogo para lagADavAthI zIghra lAbha batAve che. 11. meMdI pANIthI vATI lagADavAthI paNa bebhUtimAM 14 divasamAM lAbha kare che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele vALA-neharunA upacAra 1. cune ane nausAdara 1-1 tolo, aDadhA sera dahIMmA ghoLI pAvAthI vALa traNa ja divasamAM bahAra Ave che. athavA to aMdara ja gaLI jAya che. A prayogamAM cUnAnI mAtrA vadhAre lAgaze paNa levAmAM jarAye vAMdho nathI. paNa traNa divasa lUNa sarvathA na khAvuM. chAza ane vagara paDela roTalI ja khAvI. 3 divasa A prayoga karavAthI bhaviSyamAM paNa vALA nIkaLatA nathI. 2. vALA kadAca pAkI jAya che enA para cUno, kAthe, eLio ane hIMga 1-1 tela laI telamAM vATI malama banAvavA. TIkaDI karI vALA vALA bhAga para bAMdhavAthI pIDA zame che. 3. kaNagacanI mAMgI Teka 15, gALa TaMka 9 ekatra karI 3-3 TaMkanI moTI gALio banAvavI. nitya 1 savAre sevana karavI. sAta divasamAM vALe nikaLI jaze. 4. navasAdaranI Damaru yaMtramAM 50 vAra pADela kUla 1 rati ApavAthI pAMca ja miniTamAM vALe nikaLI jAya che. anekavAra anubhavela che. 5. kUTha nA tAle gAyanA dahIthI 7 divasa sevana karavAthI paNa vALe nikaLI jAya che. pAkela sthAne dhRta ane mINa garama karI lagADavuM.x strI adhikAra vijayagacchIya AcArya vinayasAgarasUrijInA ziSya kuzala cikitsaka ane A saMgrahanAsaMkalika muni pitAmbare strI adhikAranI svataMtra vyavasthA karI che. sarva prathama saMtAna na thavAnAM nimukha baMdha, vAyuthI, thonikITaka, dharaNadoSa Adi para vicAra karyo che. kayA kayo doSa hoya te snAnAntara zarIranuM kayuM aMga dukhe ane enA nivAraNa mATe kayI auSadhio ApavI joIe. Adi pAThAntara rUpe bIjA paNa sAta upakaraNonI carcA karI che. e bhale AjanA vaijJAniko mATe vicitratA bharelI cikitsA paddhatine bhAsa thAya. paNa AyurvedanA zAstrIya granthakAree enA para bahu ja vistArathI prakAza pADyo che. A prakaraNa purAtana AyurvedanA AvA saMgrahAtmaka granthomAM lagabhaga sarvatra maLe che. kAraNomAM badhAye eka mata che. pazu cikitsAnA prayogo darekanAM judAM judAM che. kyAMka kyAMka nidAnamAM svalpa anantara Ave che. paNa maulika dayA sarvemAM sAmya che. thoDIvAra mATe ApaNe mAnI laIe ke AvA grAmINa prayogo AjanA vaijJAnika ane sarva sAdhana sampanna yugamAM keTale aMze upayogI che? paNa kharuM pUcho to tyAM amArA vaijJAnika daSTi dharAvatA cikitsake kaMI paNa nathI karI zakatA tyAM AvA grAmINa prayogoe sArI siddhi prApta karI che. strI cikitsA para eka svataMtra graMtha yoga sudhAnidhi bandi mizra racita mArA saMgrahamAM che. emAM bAlaka ane strInI cikitsA para bahu ja suMdara ane pAradazI prakAza pADyo che. anuvAda sahita prakAzita karavA bhAvanA che. vicAra to e paNa che ke strI cikitsA saMbaMdhI jeTalI sAmagrI purAtana saMgrahomAM maLe che eno eka bhAga judo ja prakAzita karavAmAM Ave. samaya, zakti ane sAdhananI triveNI prApta thaye prayatna karIza.' strionAM ghaNAM kharAM dardI Rtu-mAsika dharma sApha na AvavA kAraNe ja prasare che. mATe sarva prathama Rtu adhikAra ja ApavAmAM Ave che. 4 A sivAya vALAnA lagabhaga 300 pravege skuTa hastalikhita Ayurvedika saMgrahamAM prApta thAya che. jenuM prakAzana anubhUta prAga ratnamALAmAM karavA bhAvanA che, Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayoga Rtu-mAsika dharma 1. mUMDApAtI, bhAMgare, satAvarI, gaLe badhI vastuo samabhAge levI. madhamAM avalehI nitya lagabhaga 1 tAle ekavaNu gAyanA dUdhamAM sevana karavAthI mAsika dharma sApha Ave che. mIThAMne tyAga kara. mAtra cekho ja khAvA. 2. ghauM kAThI hA, methI , eka sera pANImAM banne ukALavAM. aDadhuM pANI rahe tyAre jADA kapaDAthI gALI, nicevI goLa nAMkhIne pI javuM. mAsika dharma sApha Avaze. 7 divasano A prayoga che. rAhata maLe te vadhAre paNa laI zakAya. 3. seMdhava, mIThuM taila pAvAthI paNa sAro lAbha thAya che. 4. methI, kAThA ghauM, aDada, masura 10-10 TaMka. aDadhA sera pANImAM ukALI caturthI za kavAtha karI mAMhe taila lagabhaga 2 tolA ane jainAra tole nAMkhI pIvuM. mAtrA jovAmAM vadhAre lAge che. paNa mAsika dharmanI zuddhi mATe A sAre yoga che. 5, sehagI, jaikhAra, kapUra, traNe samabhAge laI madhamAM ghUMTI meTA bera pramANe gALio banAvI nitya sevana kare. 6. nAgaramotha. phaTakaDI, khApariyuM, bela, laviMga, seMdhava. kALAM marI, mAlakAMgaNI sarva samabhAge laI vATIne pANIthI je geLio banAvavI. bAra barAbara anantare saMkhAvalI paMcAMganA rasamAM nitya savAra-sAMja eka eka goLI khAvI. rasa na maLe to kavAtha pAva. thoDuM taila kavAthamAM nAMkhavuM. mAsika dharma kAyeluM haze to paNa A prayogathI sApha AvI jaze, 7. jAsUdanA phUla chochamAM vATI pIvAthI mAsika dharma Ave che. 8. zaMkhAvalI 3pa TaMka vAsI pANImAM phAkavI. pathyamAM ghauMnI roTalI athavA maganI dALanI khIcaDI ja khAvI. 9. asAliya, laviMga, sarasava, jAvaMtrI, jAyaphaLa, uTIMgaNa, agara, badhAM 2-2 TaMka, dudhamAM vATI pAvAthI Rtu Ave che. 10. choyAzuSka bhAMgaro ane tala 01-1 tole vATIne pANImAM pIvAM, 11. zaMkhAvalI, kezara, nAgakezara 1-1 tela, mAtrA 1 mAsAnI eka vaNI gaududhamAM vAparavI. sADI cokhAnI khIcaDI khAvI. 11. vIrabadIne kUvAtha paNa mAsika dharma sApha lAve che. yogya cikitsakanI salAhathI A prayoga karavo. 13. dUrasATaDI madanamaMdiramAM 1 ghaDI sthApita karavAthI Rtu Ave che. 14. rohisa khaDanA kUla 1 zera, 1 zera pANImAM ukALe, to zera rahe tyAre 4 talA tela nAMkhI strIne ubhA rahIne pAye to aTakAyela mAsika dharma Ave. 15. kALAmarI TaMka 5, kapUra TaMka rA, akarakaro aMka 2, sarva vATI bhArIgaNInA rasamAM goLIo banAvavI. 3-3 kalAka sudhI eka-eka goLI manamaMdiramAM sthApita karavI, strIdhama Ave che, A prayoga nibhaya che, Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahele 16. nAgaramotha TaMka 2, phaTakaDI TaMka 1, khApariyuM, bola, laviMga, siMdhava, marI 1-1 Teka, mAlakAgaNI TaMka 6 sarvavATI pANIthI gALI banAve. senAholInA kADhAmAM 2-2 goLIo 15 divasa sudhI sevana karavAthI mAsaka dharma sApha Ave che. 17. AMbAnuM mULa, eraMDiyAnuM mULa, nita. traNe samAna bhAge laIne nA tole gAyanAM mUtramAM savAre phAkavAthI Rtu Ave che. 18. keDI bALIne be TaMka bakarInA dUdhamAM ApavAthI paNa rokAyela mAsikadharma Ave che. koDIne kesUlamAM bharI ApavI joIe. kAraNa ke je moDhAmAM cAre tarapha vaLagaze te moTuM phATavAne bhaya rahe che. jo evuM thAya to cAMdIne kakaDo 1 kalAka moDhAMmAM rAkhavAthI cAMdA maTI jaze, A prayoga sAta ja divasa karo. 19. rAyaNanI mIgIne khUba vATI pIDI banAvI. rumAM lagADI madanamaMdiramAM rAkhavAthI paNa Rtu Ave che. cAMdAM paDavAne bhaya na rAkhavo. 20. meMNasIla pANImAM vATI runI vATa emAM sarI rIte bhIMjavavI. pachI madanamaMdiramAM sAta divasa rAkhavI, vATa nitya badalI nAMkhavI, Rtu Avaze. garbhAdhAna saMtati thavI ke nA thavI e bhAyAdhIna che, paNa pratyeka strI-puruSanI mahatI vAMchA hoya che ke saMtAna rahita jIvana vyartha che. ghaNI bahene evI hoya che ke dAmpatyajIvanamAM ghaNuM varSo pachI paNa saMtAna nathI thatuM, jyAM udara prati eka samasyA che tyAM saMtAnonI pracuratA jovAya che ? ane jyAM sukha zAnti ane samRddhipUrNa vaibhava hovA chatAM paNa bhaviSyamAM A saMpattine upayoga keNu karaze ? evI cintA pravarte che, saMtAna mATe mAnavI zuM nathI karato ? puchuka derA-dhAgA karanArAonA cakakaramAM phasAI khUba ja dravyane vyaya kare che. game tevI jagyA para mAthuM namAvo phare che. paNa evA vyaktioe rItasara te pitAnA ane ardhAginInA zarIranI ja AyurvedIya paddhatie egya cikitsaka pAse tapAsa karAvavI joIe. bemAM keno deSa che ? e nakkI karyA pachI ja Avazyaka cikitsAne Asare levo joIe. prayatna mAnavane ane pariNAma prakRti para choDI devuM joIe. ghaNI vakhate saMtAna na thavAnuM kAraNa puruSa paNa hoya che. parantu ApaNe tyAM to strIne ja doSI mAnavAmAM Ave che. 1. veta-vaMdhyA kaMkoDAnuM mULa eka vaNI gAyanA dUdhamAM pA tole snAna pachI pAvAthI saMtAna thAya che. 2. nAgakezara, bane charA, meraziMkhA 1-1 tole, paDikI 3 kare. dareka paDikImAM IzvaraliMgInA La 11-11 mUkavAM. gAyanA dUdhamAM snAnAntara paDikI eka sUrya sanmukha UbhA rahI levI. bhUmizayana karavuM, saMtAna thAya. 3. satAvarI, jeThImadha, bhAMgara paMcAMga, muMDApAtI, (chAyAzuSka) nAgakezara, azvagaMdha, sarva sama, TaMka 2 nI 1 mAtrA samajavI. 3 divasa pachI dUdhamAM ApavI. 12 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha4 AyurvedanA anubhUta prayoga 4. ubhayaliMgI-IzvaraliMgI 11 pAnanAM bIDAMmAM snAna pachI Ape. 5, mAsUphala, caMdana, elacI, samudraphINa laviMga, jAyaphaLa, kezara, sarisanI kuMpala 2-2 TaMka, sarisanA phUlanA rasamAM sepArI barobara goLIo karavI, Rtu samaye dharaNamAM rAkhavI, A pramANe - 5 Rtu paryanta karavuM. 6. hayabara, nAgakezara, varadhA cha-cha Teka mizrI 21 TaMka, 6 paDikI banAvavI. Rtu snAnAnantara ekavaNI gAyanA dUdhamAM ApavI. 7, bijerAnI kaLI 49, dhAvaDInAM kUla TaMka 3, nAgakezaranAM dANA TaMka 9, abIMdhamatI aMka 3, zaMkhAvalI TaMka 3, sahadevI, apAmArga, elacI, gorocana, zarapaMkhA, laviMga, pravAlabhasma yA piSTI, 3-3 TaMka, mizrI 5 tolA, 4-4 mAsAnI 1 mAtrA Rtu snAnAnantara ekavaNI gAyanA dUdhamAM ApavI. 3 mAsa sudhI A prayoga prati mAsa karavo. 8. nAgakezara TaMka chA, kapaDachaNa karI 2-2 TaMkanI 6 paDikI banAvI, Rtu snAnAnantara gaudugdhamAM ApavI, upara lIrAnuM bhajana 3 mAsa ApavI, saMtAna thaya. 9. muMDIkalhArano rasa 3 tolA snAna pachI pIvaDAvI upara 2 tolA jUno goLa khAvAthI paNa garbha rahe che. 10. udhAholI vidhivata zanivAre sAMje nimaMtrI ravivAre prAtaHkAla lAvI traNa divasa pachI ApavAthI - saMtAna thAya che ane eka vAra thayA pachI je kukSI baMda thAya che e paNa punaH saMtAnotpattine yogya bane che. '' 11. IzvaraliMgI, pArApata vITha, marazikhA, 0 TaMka snAnAna-tara eka vaNI gAyanA dUdhamAM ApavAM. AdhAna rahe. 12. laIyAnAM pAMdaDAM eka zera, pANI 2 zeramAM kADho karavo, 1 zera rahe tyAre 3 bhAga karI tuvaMtIne pAvAthI putra ja thAya che. 13. eraMDanuM mULa, amaravela, tharanuM mULa, negaDanI chAla traNA chAyAzuSka cUrNa karI lA tole tu samaye ApavAthI saMtAna thAya che. 14. UMTakaMTArAnuM mUla, rIMgaNIsUla, pataMjArI mULa, chAyAzuSka cUruM pA tole pratidina snAna pachI sADI cokhAnAM dhAvaNamAM ApavAthI saMtAna thAya che.. 15. kAkasIbhUta gauduSpa sAthe 1 tela ghasI pAvAthI kAkavaMdhyAne paNa putra thAya che. 16. elacI, khurAsANIvaca, haLadara, ajamo, visakhapara, kaDavI tuMbaDIne garbha, sarvanI vartikA banAvI madanamaMdiramAM 3 divasa rAkhavAthI zuddhi thAya che. anantara saMtAna, 17. nAgakezara, vadhAre chacha TaMka, ubhayaliMgI nA Teka, badhAnI paDikI 7 kavI, 1-1 paDikI 3 divasa levI, ane IzvarasiMgInA bIja 11 bapore laI dUdha pIvuM. 18. saMkhAvalI 1 TaMka nitya 1 mAsa sudhI sacce ekavaNu gAyanA dUdha sAthe sevana karavAthI avazya saMtAna thAya che, Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahelA 75 19. pitapAvaDo, sAjI cApa, traNe samAna levAM, 1 TaMka snAna pachI vidhivat sevana karavAthI vadhyA putra pAme che. 20. bALakanI nAla Rtu samaye gALamAM ApavAthI avazyameva saMtAna thAya che. 21. Rtu snAna karyAM bAda prathama divase sanmukha ubhA rahI ubhI rIMgaNIne rasa ekavaNI gAyanA dUdhamAM meLavI pIvA, 4 Rtu panta pAna karavuM, cUramAnu bhAjana karavuM. bIje divase tala, ToparuM` ane khAMDa ja sevana karavI. putra prApti thAya. 3 tAlA 22.1 zerI nAgakezara, eka zera khAMDa eTaluMja dhRta, avalehI pratidina hisAbathI eka mAsa lagI sevana karavAthI avazya saMtAna thAya che. 23. sagarbhA bheMsanuM dUdha, aAmutra, satAvarI Rtu samaye levAthI "saMtAna thAya che. 24. zvetavaca ekavaNI gAyanA dUdhamAM ghasI pAvAthI saMtAna thAya, jo vaca peTamAM Take te, mAtrA nA tAlA lagabhaga ApavI. 25. pArasapIpala, avIdha meAtI, pravAlabhasma, mayUrazikhA, zvaraligI, vaDavAI nA kUNA bhAga, paTela paravala, caMdana ane kezara, badhAM samabhAge levAM. golI stavantInA rasamAM athavA te kSiligInA phUlamAM caNA pramANe banAvavI. 14, 21 athavA 35 divasa sevana karAvavAthI saMtAna thAya che. padhdhamAM mAtra dUdha ane cAkhA ja levA. A sivAya paNa jUdA jUdA anubhUta prayogonAM saMgraheAmAM saMtAneAtpattinAM evAM paNa prayAgA TAMkelA maLe che, jenI satyatA asa Mdigdha che. ghaNAM prayAgAmAM saMgrahakAre nAma ane prayAga prAptinA saMvat paNa Apela che. AvI AmnAyA AnA bIjA bhAgamAM saMkalita karavAmAM Avaze. nAla purA na 1. mArazikhA, rAjahaMsI, IzvaraliMgI 3-3 TaMke, Rtu pachI 3-3 TaMkanI DekI 3 divasa savA gaudugdhathI pAvAthI nAlanuM parivartIna thAya che. 2. kAMkasImULa puSyAke lAvI, cAla joI ne sArA mukte zrI kaTipradeze AMdhavAthI nAla badalAya che. 3. pAtAla garuDI, jIrU, pArada, gaMdhaka, 1-1 tolA madhathI goLI banAvI 72-73 ke 75 me divase levI zarU karavI, 2 saptAha levAthI nAtra parivata thAya che. 4. dhAheAlI pa`cAMga chAyA zuSya cUM TakA, savatsA gaudugdhathI pAna karAvavAthI paNa nAla piravatana thAya che. kAkavandhyA 1. siMhanI vITa TaMka 3, mizrI TaMka 3, nA-nA TaMkanI 3 paDikI Rtu samaye ApavAthI kAkavandhyA doSa maTe che. 2. rIMgaNInA garbha, nava sATikA, dhoLI, 1-1 TakanI 3 DikI banAvI. snAna pachI traNa divasa gAyanA dUdhamAM ApavI, eka saMtAna para kukSI baMdha thaI gaI heAya to khule che, anubhUta prayoga che. 1. ekavAra saMtAna thayA khAda saMtAna na thatuM heAya ene kAkavaLyA kahevAmAM Ave che, Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prAge adhuro na paDe zArIrika dubalatA athavA asaMyama Adi kAraNothI ghaNIvAra adhUro garbha paDI jAya che. ane eka vAra garbhastrAva thayAM pachI bIjI vAra paNa paDavAno bhaya rahyA kare che, evA kesa mATe nIcenA banne prago atyupayogI nivaDyA che. 1. phakaralAnA bIja, zubhrA kAtho, 2-2 tolA, sarva samAna sAkara, gI-LA aMka 21 divasa sevana kare, khATuM-khAra vAya na khAvuM. A prayogathI adhuro garbha aTake che. ane saMtAna puSTa thAya che. 2. jaLAzayamAM utpanna vUI zanivAre nimaMtrI ravivAre grahaNa karI kaTi pradeze bAMdhavAthI paNa adhUro garbha paDavAno bhaya raheto nathI. mRtalasA doSa ghaNIvAra evuM bane che ke saMtAna hovAnI sAthe athavA amuka avadhimAM marI jAya che. e deSa TALavAnA prayoge ApavAmAM Ave che. 1. tilakaTo paMcAMga chAyA zuSka cUrNa taiyAra karI rAkhavuM. saMtAna jyAre 45 divasanuM thAya tyAre tenI mAne rA raMka cUrNa vAsI pANI sAthe phakAvavuM. pathyamAM mAtra maganI khIcaDI ApavI. A prayoga 21 divasa cAlu rAkhavo. zakti sabhyanuM nArI hoya te jyAM sudhI chokaruM 4-5 mahinAnuM na thAya tyAM sudhI coSTika aughadhe levAM. 2. haLadara, suMTha, marI, pIpala, lIMbaDAnI chAla, pIpalA mULa, laviMga, elacI, moTI haraDe, nAnI haraDe, dArU haLadara, devadAra, bAvacI, cepacInI, suA, dhamAsA, ratAMjaNI, jIruM, AMvalA, caMdana, varIyALI, meMdI, citraka, araDUso badhI davAo 24 TaMka levI, nAnA TUMbaDAmAM bharI uparathI 1-2 sera gardabha mUtra reDavuM, e gharane AMgaNe gALavuM. jayAre bALaka 8 mAsano thAya tyAre kADhI enI chuTTI ApavI. ane bALaka janmatAMnI sAthe paNa ane te ghuTTI ApavAthI moTI uMmaramAM bALaka maratAM nathI. A prayoga nirbhaya ane khUba ja asarakAraka che. 3. triphalA, trigaDu, galI, eliya, jIruM, ajamo, siMdhava, kuDAchAla, kALu jIruM, gugaLa, ajameda, ratAMjaNI, dhANA, suvA, AsIMda, kirAyo samAna bhAge pratyeka dravya levAM, vAsI pANIthI 2 rati athavA te gUgaLane pAtaLe karI kUTI caNA barobara gALie banAvI mAne ApavAthI bALaka jIve che. A prayoga 5 mAsa lagI karo. gaLIne prabhAva dUdha para paDe che. ethI bALakane dareka jAtanAM pauSTika tattvo maLI rahe che. 4. AsagaMdha, Tha, marI, triphalA, bane charAM, Indraja, kUDAchAla, ajamo, gUgaLa, gaLI, seMdhava, ratAMjaNI, eli, caNAThI, uMTanA lIDAnI rAkha 8 TaMka, bAkI badhAM -4 TaMke, vAsI pANIthI levuM, A auSadha pAMca mahinA lAge tyArathI ApavuM joIe, mAtrA -ra mAsa sudhInI samajavI. mRtavatsA doSa maTe che. 5. zuddha svarNa, kastUrI, vAlakanAlIne rasa, gauzRMga, cArenI ghUMTI bALakane svapa ApavAthI mRta vatsA doSa TaLe che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahelA cheDa-garbha vRddhi 1. sirasanAM pAna phUTI gALI mAMhe ghI meLavI pAvAthI cheDa vadhe che. 2. uMTaka TALe zanivAre nimaMtrI ravivAre vidhivat lAve. chAyAzuSka cUNuM 1 sera pANImAM nAMkhI ukALe, aDadhu pANI maLe tyAre ThaMDu karIne pAvAthI jo gabha jIvatA haze te vadhaze ane mRta haze teA paDI jaze. ff 3. tilaka'TA ane kALAM talanI rAkha 4-4 Taka. 14 divasa pANI sAthe apAya te cheDa avazya vadhe che. 4. satAvarI, gArakhamU'DI, musalI, jeThImadha, AsI, bhAMgarA samamAtrA sAThI cAkhAnA dhAvaNumAM nitya 4-6 mAsa sevana karavAthI cheDa vadhe che. 14 divasa te prayAga karavA ja, 5. pIluDI ane sAlaranuM mULa bakarAnuM dUdhamAM dhasI pAvAthI cheADagabha vadhe che. 6. varadhArA, sAkara, suMTha, varIyALI, AMvalA 5-5 Taka, melyAnAM puSpa trUAranI dhANI dhRtAvalehI ApavAthI cheDa vadhe che. 7. jAsudanA kula 21 divasa khAvAthI garbha vadhe che. 8. zatavIya nimmamUla gAyanA dUdhamAM ghasI eka mahinA sudhI pIe tA paNa cheDa vadhe che. 9. kALuM jIruM, mayUra zikhA Taka 11 gAyanA dUdha sAthe pIvAthI cheDa vadhe che. 10. saiMdhava, jIruM, dhRtayukta pAnathI cheADa vadhe che. 11. varadhArA, sAkara, satavA sarja, punavA nA-nA bakarInAM dUdhamAM pIvAthI garbha vRddhi thAya che. 12. zatAvarI, nAgaramotha, azvagadhA, varadhArA, gokharu sava sama, tatsama sAkara, ghI sAthe nAnA telA nitya eka mAsa sudhI levAthI gabha vadhe che. 17. gaddhi mATe zuddha seAnAgeru ane vRnu mUla pANI sAthe levu' atyanta hitakara ane nirbhaya che. garbhapAtana gabha pAtana dhArmika dRSTie mahA pApa gaNAya che. vaidhAnika aparAdha paNa che ane svAsthya mATe te atyanta hAnikara che. paNa jo peTamAM ga`mRta pAme ane tatkAla bahAra na nIkaLe to mAtAnA prANa jokhamamAM paDI jAya che. e vAta dhyAnamAM rAkhIne ja zAstrakAroe garbhapAtananA ghaNAM ceAge nirmANa karyAM che. 1. sAdagI be-traNa cAM samAna gALamAM ApavAthI garbha paDe che, 2. nAgaramAtha, goLa ane taila ukALI pAvAthI paNa patana thAya che. 3. uttaravANI mUtrano kADho 4 tAlA pAvAthI mRtagarbha paDe che. eTalu ja nahi Aja vanaspatinAM poMcAMganI geALI madanamadiramAM rAkhavAthI paNa rahela gabha paDe che. 4. kapIlA, yavakSAra, suhAgA, majITha 2-3 TaMka ukALI pAvAthI garbha paDe che. 5. kaMpIleA, gAjarabIja pIpala 10-10 TaTaka sAta divasa ukALI pAvAthI garbha paDe che, Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ny AyurvedanA anubhUta prayoga 6. dAla, vaca, rAyaNamAMgI, lIbaDInI mIMgI, eliye, sama bhAga laI 6 AMgaLanI rUnI vATa karI auSadhamAM bhAvita karI madanamaMdiramAM evI rIte mUkavI ke je kamaLa sAthe raparza karI zake, garbha avazya paDaze. sukhe prasava adhikAra 1. araDUsAnuM mUla kAMjI sAthe vATI nAbhI ane madanamaMdire lepa karI uMdhA sUvAthI prasava thAya che. , 2. sapakaMcukI, dhANA ane sarasava bIjanI dhuNI ApavAthI paNa sukhe prasare che. 3. punarnavA mULa nimAM rAkhavAthI prasava saralatAthI thAya che. 4. dhuMse cUlA uparano TaMka 1-2 vAsI pANIthI divasamAM be-traNa vakhata ApavAthI prasavamAM kaSTa thatuM nathI. 5. saMpakakInuM ghImAM kAjala pADI AMjavAthI kaSTI chUTe che. A prayogathI nidrA paNa sArI Ave che. 6. caMpAnuM mULa zItala pANIthI dhasI pAvAthI prasava pIDA zame che. 7. dhatUrAnuM mULa vidhivat lAvI kahIe dhAravuM zreyakara che. 8. pAkA gUMdA jeThImadha sAthe khAI upara eraMDiyuM taila pAvAthI paNa suvAvaDamAM kaSTa paDatuM nathI. purUSa jema dhAtu kSINatAthI dubala bane che tema nArI pradarane kAraNe pIDAya che. A yugamAM pradara roga khUba ja vadhI gayo che. ene kAraNu mAsika dharma paNa sApha AvatuM nathI. 1. pArApata viSTA 3 talA, sAkara 6 talA, geru 2 talA, cUrNa karI bakarInA dUdhamAM 1 TaMkanI phAkI ApavAthI 8 divasamAM pradara baMdha thaze. paNa 21 auSadha divasa laI levuM sAruM che. 2. mUpakamI gaNI, pArAvatITha, caMdana, macArasa, dhAvaDAnA puSpa 5-TaMka, sAkara 8 TaMka, bakarInAM dUdhamAM 2 TaMkanI savAra sAMja phAkI levI. khATuM-khATuM na khAvuM satvara pradara zame che. 3. elacI, gopI caMdana, pArAvata vITha sama, tatsama sAkara, 1 TaMka bakarInA dUdhamAM phAkI levAthI pradara zame che. 4. vekari che, guMdara dhAvaDAne be sera kA vATI khAMDa ghIthI levAthI pradara ane khAsa karIne adhUra gayA pachI pradara zAnta thAya che. madanamaMdiranI zithilatA maTe che. 5. elacI, taja, patraja, nAgakesara, dhANA, jIrUM, Indraja, DAchAla, muleThI, te, leda, vagerU, gopIcaMdana, sarva sama, tatsama mizrI, cekhAnA vaNathI 4 TaMkanI phAkI levAthI pradara, mUcha, bhrama, kaMThazeSa AdinuM zamana thAya che. 6. lAkha, kesuDAM sAkara sAthe vATI pIvAthI rakta pradara maTe che. 7. netravAla, marazikhA agara cokhAnA pANInI bA-1 tole 21 divasa pIvAthI pradara thaMbhe che. 8. bilva, caMdana, sAkara, cekhAnA pANIthI pIvAthI pradara zame che, Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahelA 9. khAvacInA kAyalA gaudugdhathI pAna karavA paNa hitakara che. 10. pAtAlagaruDI sAThIceAkhAnA pANIthI pIvAthI pradara maTe che. 11. DAbhanIjaDa TaM. rA sAkara sAthe levAthI pradara maTe che. 12. caMdananeA cUrA nA sera, kaselA 10 teAlA, pAsera kheranI jaDanI chAla ekatra kare. rAA teAlAne kADho karI sAta divasa pIvAthI pradaramAM lAbha thAya che. ge 13. kAMkasImUla ghasI dUdhamAM pAvuM pradara maTe. 14. revantecInI Ta'. 1-15 sAkara sAthe phAkavAthI pradara maTe che. 15. AMbAhaLadara, rasAta, kirAyatA, meAtha, vAsA, kAthe, nAnu` bivala sAkara sarva sama kaiAkI pANIthI levI. 16. cokhAnI jaDa teAlA 1-1aa cokhAnA pANI sAthe levI. 17. lIMkhu, satAvarI, AkaDAnI jaDa, thAranI jaDa, sama bhAga laIne puNI banAvI maMdire rAkhavAthI pradara satvara zame che. A nirbhaya yoga che. cAra ane AkaDAthI bhaya na rAkhave, 18. 'dInA rasamAM gaLeAsata pIvAthI pradara zame che. 19. aNiyA chANAnI rAkha pIvAthI paNa pradara zame che. 20. cAmadhasa 20 Taka, TaMkanI phAkI lye te 21. ajAlI'DI, sAkara sAthe ceAninA baharanA bhAgamAM lepa karavAthI pradara zame che. elacI 5Taka, nivAta, pIpaLa, IndrajI ekatra karI vAsI pANIthI 3 vAyu ane pradaranuM zamana thAya che. 22. punanavA mUtra pANIthI pIvAthI pradara maTe che. 23. jUnuM kaMtAna khALI rAkha 1!! TaMka leyAthI pradara maTe che. AvI ja rIte brUnuM kapaDuM athavA to joDA bALIne rAkha banAvI ApavAthI paNa pradara zame che. 24. lauha bhasma e rati, 1 rati pravAla, 2 rati ajame! khAvAthI pradara maTe che. anupona dUdhelIne rasa. 25. phaTakaDI ane khAMDa 3-3 rita ceAkhAnA pANImAM levAthI pradara maTe che. 26. mAcarasa tAlA 5, khAMDa telA 10, nA-nA tAlAnI paDikI sAta divasa levAthI pradara bhe che. sa'kAcana 1. vaDanA dUdhamAM vastra bhIMjavI vATa banAvavI. madanamadiramAM sthApita karavAthI sakAcana thAya che. 2. bAvaLanI kaLI, pArApatavI, sama cUrNa karI TaM. 1 prAtaH bhakSaNa, sAyaM sAcana. 3. samudrazeASa, samudraphINa, AvaLanAM kAcAM pAna, caMdana, adhAMnuM cUrNa karI 1 Taka cUrNa sArA sukumAra vastramAM poTalI banAvI pAMca kalAka madanagatta meLavI sakeAcana thaze ane pradara paNa maTaze. 4, meMdI, zubhrA, sIsa, mAyA, mAnUkula, A cUrNathI prakSAlana karavAthI madanama`diranA sAca thAya che, Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 AyuvedanA anubhUta prayoga 5. vAgoLa-vaDavAMdarInI vITha nAlathI dhUNI diye te paNa saMkecana :thaze. kuMbha TaLI gayuM hoya te strIne sUvaDAvI nAla praveza karAvI dhUMAro de. ThekANe Avaze 6. bhAga 2 tolA, beranI jaDa 20 tolA, pAzera palAsanI jaDanI chAla, beranI jaDa ukALI - rasathI bhAMga vagere auSadhane sAthe bacelo kuce, bhage bAMdhe te kamala ThekANe Ave, saMkecana thAya. 7, mocarasa, khurAsANI ajamo, hIrAkasIsa, badhAM auSadha 0|-| tolo phaTakaDI 1 tela laI kaDachImAM halAve pANI thAya tyAre traNe davA aMdara nAkhI geLio banAve. e galI 1 bAra pramANu yonimAM rAkhavAthI saMkocana thAya che. 8. bhAjUkala, kAyaphaLa vATI geLI pANIthI karI rAkhe, saMkoca. 9. kapUra nA bhaDAmAM rAkhe to saMkecana.. 10. hIMgoTa phala ghasI lepa karavAthI paNa saMkeca thAya che. 11. kAkha, pIpala, triphalA leda vATI lepa karavAthI paNa soca. 12. AMbA gaThalI, asagaMdha kAtha, caMdanane aSTAvazeSa phavAtha dvArA prakSAlanathI paNa saMkoca thAya che. 13. bhAjUphala, triphalA, kasIsa, kAtha, zubhrA, dhAvaDAnA phUla, dADamanAM choDAM, sopArI, sarva samacUrNa, bAvaDanI chAlanAM kADhAmAM bera samAna gALio banAvavI, bhavye rAkhavAthI vizeSa saMkecana thAya che. 14. bAvaLane rasa kADhI eka gaja kapaDAMne bhAvita karavuM, be ke traNa bhAvanA ApI, sUkavavuM, pachI traNa-cAra kakaDA karI madanamaMdiramAM rAkhatAthI saMkocana thAya che. 15. dezara ane bhAMga sama, jalathI ghasI lepa saMkecana. Rtu baMda karavAnA upacAra 1. senAgesa, vUInI jaDa pANImAM vATI pIvAthI mAsika dharma baMda thAya che. 2. dhamAse paMcAMga vAsI pANI sAthe pIvAthI mAsika rokAya che. 3. punarnavAmUla 3 aMgula madana sthAne 3 divasa rAkhe, mAsika baMda thAya che. 4. pAMca jAtanAM mIThAne lIMbU rasanI bhAvanA 14 de, pachI pUNI sAthe meLavI yonimAM rakhAvavAthI | Rtu baMda thAya che. 5. chAyAzuSkAmAga mUla jala sAthe levAthI mAsika baMda thAya che. garbha na rahevAnA upAya 1. mAsika dharma Ada 9 TaMka gaMdhakanI gALie gAyanI chAzamAM banAvI traNa divasa khavarAvavI. pachI zaMkhadrAya jevI ugra auSadhi ApavI. bIje bhAse paNa AvI rIte ja praveza karavo, garbha kadApi nahIM rahe.. 2. Rtu samaye zarapaMkhA traNa divasa pIvAthI garbha rahetuM nathI. 3. pIpara, bera ane palAsa traNenI lAkha 1-1 tele Rtu snAnAnantara traNa divasa pIe te keI paNa sthitimAM garbha dhAraNa na thatuM nathI. 4, saMbhoga pUrva je lIMbaDAnI dhUNuM levAmAM Ave te garbha raheto nathI. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rALa pahele 5. hAthInI tAjI lIda laI ene rasa 1-2 talA le, eTaluM ja madha meLavI pIvAthI avazya garbha rahetuM nathI. 6. nausAdara, ane cUno trIjA bhAge, to dahI sAthe sAta divasa ApavAthI garbha nathI rahetuM ane zarIre koI jAtanuM nukazAna paNa nathI thatuM. 7. beranI lAkhanI gAya dUdha sAthe vATa banAvI mevAvAthI paNa saMtAna nathI thatuM. kuca kaThaNa karavAnI yoga saMgrAhake kuca kaThina banAvavAnAM ghaNAM prayogo nedhyA che. paNa atre mAtra be ja ApavAmAM Ave che. 1. upaleTa asaMgaMdha, gajapIpala vATI mahiSI mAkhaNathI stana para mardana karI vATakI bAMdhI devI, kadina thaze. 2, sAMgarI mUkI ne bAphI tene rasa kADhave, selArasa meLavI mardana karI pUrvavata karI bAMdhavI, rAtri sudhI. prasUti vAyu che. tilaka rA tolA, 30 telA pANImAM ukALI pIvAthI suvAvaDanA roge zAnta thAya che. 2. zuddhavacchanAga, zuddhasiMgrapha akarakara, suhAga, suMTha, marI, sarva samAna bhAge levAM. cUrNane AdunI ane nAgaravelanA pAnanA rasanI bhAvanA 3-3 A pavI. maTha barAbara goLio banAvavI. 2 goLI divasamAM savAra-sAMja levI. prasUtivAyunuM zamana thaze. strI drAva 1. sahAgI kaMTAIthI ghasI 35 kapUra nAMkhI dinAMkuza para lepa kare, saMjoga samaye strI dravita thaze. 2. sohAgo tavIra 1 TaMka strIne pAnamAM khavaDAvI saMbhoga karavAthI kavita thaze. 3. laviMga punarnavA, suMTha ghasI hAthe lepa karavo. e hAthI kuca mardanathI strI kavaze. 4. sohAgo, kAthe gebInA rasamAM goLI karI strIne khavaDAvavAthI drave che. dUdha AvavAnA yoga 1. gaLe, haraDe samAna bhAge laI goLa sAthe sopArI barobara goLI khavaDAvavAthI stanamAM duSpavRddhi thAya che. 2. marIndara, raMka pa, magane leTa raMka bane ghI sAthe avalehIne levo, zakti ane dUdha vadhaze. 3. satAvarI 1 telo che zera athavA pIsake te vadhAre laI khIra banAvI khAvAthI nizcaya dUdha vadhe che. 4. bhUmi kehaluM dUdha sAthe ghasI pIvAthI dUdha vadhe che. - 11 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayogo zrI pauSTika 1. kATA ghauMnA nizAsatA 5 zera, selI 1 pAva, AvaLanAM pAna, dADamanAM cheDAM, kAkaNI khera, kAtheA, dhAvaDAnAM DAM 1-1 pAva, gokharU, tulasIpAna, varIyALI, AMtraku pala, suMTha, dhAvaDAnA gUMdara, eka eka pAva, jIrU pAsera, khAMDanI cAsaNI karI badhAM dravyo meLavavAM. pachI ra-rA teAlA nitya vAparavuM. kamara dukhatI maTe, garamInAM divase hoya te| caNAnA loTa paNa pAsera meLavavA, puSTAI mATe A sAmAnya jaNAtA ceoga vizeSa lAbha kare che, Aja prayAga khA saMgrahamAM paNa lakhelo che. emAM dhUta sAthe sekIne cAsaNI meLavavAnA saMketa che, te ucita che. 2. kaselA, gAyanu ghI, 64-64 TaMka, gAyanA 5 sera dUdhamAM kasele nAkhI mAtrA banAvavA. emAM triphaLA, trigaDu, 12-12 TaMka meLavavAM. satAvarI, pASANabheda, jAyaphaLa, jAvaMtrI, mAjIphaLa, meAcarasa, leAda, maTha, kAyakala, pAvaDInA phUla, bilvaphaLa 4-4 TeMka, sarvAM vATIne mAvAmAM nAkhI 4-6 TaMkanI seApArI jevI gALI banAvI nitya khAvAthI strInA udara tathA samasta yAniraga TaLe che. 2 2 mAlaroga cikitsA 1. sarva roge--kirAyato, suMTha, ajamo, haraDe, pIpala, marI eliyA, nizAta, dAMtaNI, kiramAle, devadAru, lasaNu, IndravArUNI, pacalavaNa, khIjAkheAla, ane khAra, zuddha muradAsaMga, caMpA, ane kevaDAnA mUla, sarva samabhAge laine gAmUtranI sAta bhAvanA ApI kharala kare, golI caNA kharekhara karavI, bALakanA tamAma rogeA mATe A atihitakara auSadha che. 2. bALaka maratA dahe--haLadara, pIpala, jAyaphala, seAhagI, lauga, marI, eliyA, sU, sArA, AMkhA haradaLa, khIjAkheAla 5-5 Taka, khAMDa chA Taka, ghauM baLelA 15 TakA bALakanAM mUtra athavA akarInA mUtramAM caNAM samAnagALo banAvI, bALaka laI zake tema hoya te bALakane ApavI athavA mAtAne e gALie sevana karAvavI. 4. atisAra--nAnuM bilva phula, dhAvaDInAM phUla, netravALA, lAda, samamAtrA jalathI pikI ApavI. athavA teA pANImAM meLavI camacAthI davA pAI devAthI bALakanA atisAra maTe che. 4. banne nizA Indra, rIgaNI, jeThImadha yathA yogya kUvAdha karI pAvAthI atisAra maTe che. 5. sUtra kRcchu--pIpala, marI, saidhava, madhu, meAtha, -0aa Taka, kUvAtha pAvAthI mUtrakRcchu bALakanA maTe che. 6. poMcAMga dhamAsAnI geALI era samAna, AALakanI mAtAne khavaDAvavAmAM Ave te bALaka nirAga rahe. 7. kALajAnuM oSadha--pIpala, laviMga, jAyaphala, khIjAmAla, nizA, javakhAra, sArA, lamI, sAhagI, baLela ghauM, bALakanA mUtramAM caNA samAna geALI banAvavI, bALaka nAnu hAya ta (athavA 4-5 mAsanuM hAya te!) mAtAne ApavI. savAra-sAMje e geLI. kALajI maTaze..S 8. ratavA kaDavI DoDInu mULa, mAlakAMgaNI, ratAMSaNI, padmAkha, gaLA, kharekhara kALInA rasamAM hyUTI zarIre mana kare. gheADu khavaDAvI paNa zakAya. ratavAmAM bALakane sArA lAbha kare che, Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahelo 9. gaLato aTake--jeThImadha, vALA, muramAMsI yathA yogya madhathI avalehI ApavAthI bALaka gaLato aTake che, puSTa thAya che. 10. haraDe, rATha, vaca, suMTha, gaLI, lAda, nizA, IndravAruNI, devadA, triphalA, trikuTA, saMcala, jIre, - rIMgaNI, pitapApaDe, ratAMjaNI, vadhAre, upaleTa araDuse, vAyaviDaMga, metha, catrika, lIMbaDo, barasAra, indra, vaizAkhanandananAM lIMDAM, kUvAtha karI, ghana thatAM goLI bAMdhe 1-1 goLI bAjarA barAbara levAthI peTe khADa paDelI sArI thAya che. kALajuM maTe che, ane zarIra puSTa thAya che. 11. khAMsI-dhAsa ukArI-muramAMsI, rasauta, lajAvyuM, pIpala, kAkaDAsIMgI, ativisa, madha sAthe zakti anusAra caTA, khAMsI, zvAsa ukArI vagere maTe che. 12. pAMDu-abalatA-maMDUra rati 1 madha sAthe caTADavuM, 13. zetha-sUjana-araNInI rAkha pANIthI pAvAthI sojo utare che. 14, sAThI cokhA, leTa, kaMbaInA rasamAM athavA goLamAM gelI ApavAthI sojo utare che. 15. koIne rasa zarIre copaDavAthI paNa sojo utare che. 16. araNyA chANAnI rAkha bheMsanA gobaranA rasamAM meLavI lepa karavAthI paNa dareka jAtane sojo utare che. 17. Da yA Dabho-revantarINI, kALAM marI pANI pAvAthI Dao maTe che. je zItaRtu hoya - te ekAda laviMga para bheLavavuM joIe. 18. hiMgeTa mAMgI caMdananI jema pANImAM ghasI pAvAthI paNa Dabo maTe che. 19. karaMjanAM bIja sekI pANIthI ApavAthI Dabo maTe che. 20. udhara pIDA-pataMjarInI chAla gAyanI chAzamAM pIvAthI udara vyathA maTe che. athavA te ekaluM kALuM mIThuM ApavAthI paNa pIDA zame che, pANImAM ghasAro karI caTAvavuM. vALa nAzanA prayoga 1. sIsa, leha pAtramAM nAMkhI gALe. pachI emAM pArada meLave, anantara, haratAla, sAjI, sAbU, zubhrA, zerAkhAra, navo cUno, badhAM ekaThAM karI keLAMnAM mULa-kadanA rasamAM ghUMTI goLI banAve. ghasIne lagADavAthI vALa kharI paDe che. bhaviSyamAM nathI AvatAM. 2. paToLanuM cUrNa pANI sAthe lagADavAthI paNa vALa khare che. 3. haratAlu, palAsanI rASTra, nave cUno, samabhAge pANI sAthe lagADavAthI keza kharI paDe che. 4. haratAla, maNasIla, jIruM samabhAge pANI sAthe ghUMTI lepa karavAthI paNa vALa khare che. 5. kaDavI dUdhI, keranI phUpala, vanaDeDA, tala, sAMgarInI rAkha bhegA karI vALa upADIne masaLavAthI ' roma nathI AvatA. je 6. kiramALAnI jaDanA rasanA puTa sAta kalamI zArAne ApavAM, pachI keLa kadanA rasamAM dhasI lagADavAthI vALa nAza pAme che. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayogo vALa ugADavAnA prayoga, Ayurveda zAstronAM gaMbhIra cintaka mahAmanISioe zarIranAM kaeNI paNa bhAgane cikitsAnI dRSTie upekSita rahevA dIdhe, nathI eka tarapha jyAM vALa nAza mATe saMzodhana karI prayoga saMkalita karyA che. tyAM bIjI bAju, vALa ugADavA mATe paNa aveSaNa karyuM che, vALa keI ThekANe. kaSTakAraka che te kaI ThekANe Avazyaka paNa che. mAthAmAM je vaLa na hoya to kevuM kharAba lAge. ane Aje te vALavRddhinAM nAme keTalA taile vakhaNAya che. e judI vastu che ke janatA e tailethI keTale aMze lAbhAvita thAya che. amuka bImArI ke amuka jIvajantu mAthA para pharI javAthI vALa kharI jAya che ane koIkeIne to AvatAM ja nathI. eTale e cikitsAno viSaya te khare ja. prastuta saMgrahekAre paNa navA vALa ugADavAno eka prayoga noMdhyo che. jo ke zarIranA kayA bhAganA vALa vadhAre hoya te kayA tatvanI e nizAnI che. ane kaI zirAo sAthe ene saMbaMdha che e Aje khUba ja vicArAI rahyuM che. paNa mAre A carcAmAM ane nathI utaravuM. paNa eTaluM kahyA vinA nathI rahevAtuM ke Aje vALa vadhArI ugADI kema saphaLatA meLavavI e mATe vizva jhaMkhe che. vALa ugADavAno, grantha-saMgrahakArane vega A pramANe che. vALa ugADavAnA sthAnane sarva prathama AraNiyA chANAMthI khUba ghasavuM joIe, pachI vaDanuM dUdha paDavAthI vALa uge che. A prayugamAM svalpa saphaLatA maLe che. paNa A sAthe je hAthIdAMtanI bhasma ane bhadrakhaDagI meLavavAmAM Ave ane navanItanA mAdhyamathI vyavahAra thAya te eka mAsanI aMdara vALa ugADavAmAM sArI saphaLatA maLe che. apekSAkRta videziyo para A prayoga vizeSa anukULa paDyo che. evI ja rIte udayapura pAsenA ekaliMgajI nAmaka sthAnanAM pratiSThita nAgarika, ane vidvAna, pujArIjI paMDita kRSNalAlajI mehe pate 30 varSanI uMmare eka yoga anubhavela je mAtra bakarInI mIMgaNa ane beranA pAMdaDAM sAthe saMbaMdha dharAve che. beramAM vALa ugADavAnuM kayuM tattva che ane bakarInI lIDImAM evuM te zuM che ke vALa tatkAla ugADavAmAM sahAyaka bane che, e zodhavAnuM rahyuM. ghaNAM janAvaronAM khuremAM paNa e tatva jovAmAM Ave che. keza kALAM karavAnA prayeLe vALa raMgavAnA prayogo ApaNe tyAM zatAbdiothI cAlyA Ave che, ane A viSaya para te RSi-munioe ahIM sudhI anuzIlana karyuM che ke acuka auSadhio sevana karavAmAM athavA te lagADavAmAM Ave te mULathI ja vALano raMga kALA ja anubhavAya, AvA prayogomAM vaparAtA dravyonI vaijJAnika parIkSA bhale ja saMdehAtmaka pariNAmanI ghoSaNA karatI hoya, paNa A dezanI prajA to enAMthI sadAye lAbha prApta karI rahela che. - gvAliyara rAjyanA Antarika bhAgomAM mane mArA pUjya svagIya gurumahArAja upAdhyAya zrI sukhasAgarajI ma.sA. ane mArA jIvana nirmAtA aneka graMthanAM zodhaka mUkavidvAna muni maMgalasAgarajI ma.sA. sAthe vihAra karavAno suga banyo che. tyAMnA lekenI adyatana zaikSaNika sthiti sAmAnya che, paNa Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga pahelo teonu kAI kAI khAkhate tu gaMbhIra jJAna bhalabhalA tadi ane sAdhakane AzrayaM cakita kare evuM, Arthika saMkaDAmaNane kAraNe tyAMnAM leAkeA paDyApaharaNa vadhAre kare che. traNa traNa mALa upara pazuone saMtADI rAkhavAmAM ja mAtra te leAkeA :nipuNa nathI paNa rAteArAta pazuonA raMga ane zIgaDAMemAM eTaluM parivana karI nAkhe che ke pAlisamAM lakhyA mujaba enu vadhuSa~na maLe ja nahIM. meM tyAMnA eka vRddha pAse prazna karyAM ke, tamArI pAse evI te kaI vidyA che ke tameA pazuonA zarIranA raMga ja badalI nAMkhe .. mate temaNe grAmINa prayogo. batAvyA ane pachI meM mANasAnAM vALa kALA karavA mATe upaya ajamAvyo. emAM adyAvadhi, apayaza nathI maLyo, mArA kahevAno Azaya kevala eTalA ja che ke ApaNe tyAM AvI vidyAo hatI teA nAgarika jIvana sukhI ane samRddha banAvavA, paNa Aje eno upayoga je rIte thaI rahyo che-e icchanIya nathI. saMzAdhananI STie amArA yaidyo ane cikitsake dhaNAM pachAta che. e. svIkAravAmAM lezamAtra paNa saMkoca nathI, pUtAnA aNuM e amAru ochu nukazAna nathI karyuM . Ayurve nA A prakArananAM anya aneka sagrahAtmaka gurRkAomAM vALa kALA karavA aMge zatAdhika prayogo nAM velA: maLe che. dhaNAM kharAomAM anubhavI vyaktionAM nAma paNa ApyAM hoya che. parantu e badhAM te atre sthAnAbhAvavazAt vistRta ullekha karavA sabhava nathI, kevala svalpa prayogeza ApIne ja. satISa karIza. 1 triphalA, dADamanAM cheTAM bA-0A sera, 15 sera lohacU ekatra karI leDhAMnA pAtramAM davA nAMkhI Izvarasa eTalAM pramANamAM nAMkhavA joIe ke AethI 4 akulA upara rahe lohapAtra sArI peThe baMda karI cUlA AgaLa 1 mAsa sudhI gALI rAkhavu. kADhAbAda vALa upara mazaLavu moDhAMmAM cokhA rAkhavA. kALA na thAya tyAM sudhI ghasAvatA javuM, pachI eraDipAna bAMdhI kramazaH vaLAmAM pANIthI mAthu dhAvuM, keza kALA thaze ane vadhAre samaya sudhI Takaze. A prayAga sAvadhAnIthI karavA joIe. kAraNa ke ke vadhAre mAliza karavAthI mastaka duHkhavA Ave che. huM A prayAga khIjA vALa kALAM karanArAM dravyone telamAM pakAvI pachI uparanAM dravyo ekameka karyAM bAda kAmamAM lau chuM jethI keAI paNa jAtanuM kruSTa thatuM nathI, prayoga cAlu karyA bAda khAvAmAM kALo tala, bhAMgarA, bhIlAmAM ApavAthI sthAyI asara thAya che. khIjA' prayAge evAM vaijJAnika rIte ApelA che ke kALu tattva pedA karatArAM draSyAnu khAtara banAvI dhanaspati ugADI khAvAthI pazu vALa kALAM thAya che, paNu atre e badhAMnA vistRta ullekhane avakAza nathI. anya prayAgA uparanAM prayAga| vyavasthita rIte ApyA bAda sakalanakAra rahI gayelA khIjA yAgAnA saMgraha karyAM che. anantara prabhAvatI guTikA, azvaka cukI gheADAcAlInAM sampUrNa anupAne varNavyAM che. samudrana lakalpa, rasonakulikAkalpa Adi Ayurveda jagatamAM ati pracalita hovAthI tenu piSTapeSNu karavu ucita nathI uparanAM prayAgo jotAM spaSTa jaNAI Ave che ke grantha saMgrahakAre mukhyatayA kASTAdika vanaspatiene ja mahattva Apyu` che, ane e satya che ke kASTAdika auSadhiyAnA paripAka thayA bAda veLAsara sASita avadhimAM upayoga karavAmAM Ave to dhaNI upakAraka pramANita thaI zake che. cha mAsa bAda athavA saDelI auSadhi cikitsA mATe kAmamAM levAya te vAMchita phaLa ApatI nathI. ane tenAthI Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA anubhUta prayogo Ayurveda jevI vaijJAnika ane doSarahita cikitsA paddhati kalaMkita thAya che. ucita saMzodhananA abhAve Aje bhArata karatAMye videzio ApaNI vanaspatiothI vizeSa lAbhAnvita thaI rahyAM che. siMgapha-hiMgUla zuddhi Ayurvedika jagatamAM siMapha ati prabhAvotpAdaka gavAhI padArtha tarIke vikhyAta che. sAmAnyataH lIMbaDA ane lIMbUnA rasa tathA bheMsanA dUdhamAM sAta-sAta vAra ghUMTavAthI zuddha thAya che. ana-tarabhasma banAvI sevana karavAmAM Ave che. paraMtu prAcIna anubhavamUlaka saMgrahAtmaka racanAomAM zuddhinA vibhinna prakAre batAvavAmAM AvyA che. plAMDu, dhRta, vRtAMka, vachanAga, nAgaravelanAM pAnanA rasamAM zuddha kareluM siMgrapha svataMtra rIte paNa vyavahArya gaNAya che. ane enAthI lAbha paNa sArI rIte thAya che, ahiM je zuddhine prakAra ApavAmAM Ave che. e badhAMya karatAM judI ja rItane che. ane vagara saMkece svIkAravuM joIe ke AvI rIte banAvelA siMgraphe makaradhvajanuM kAma sAyu che. Si khIrasInI A AmnAya che. meM paNa zuddhinAM A prakArathI siMgraphane ghaNAM rogomAM upaga karI saphaLatA meLavI che. - zuddhi prakriyA A pramANe che : 15 tolA siMgraphanI DelIne 15 sera gaumUtramAM pAMca sera sAMbharanuM mIThuM nAkhI DelakAya vedana karavuM, lagabhaga 6 kalAka sudhI agni para rAkhe, zItala thaye bahAra kADhI siMcaphanI DalI para cAre tarapha sUtara lapeTavuM, leDhAnI kaDAImAM siMDrapha mUkI eraMDiyuM taila 1 sera bharIne dIpANi devI, saMpUrNa taila baLI gayA pachI punaH kaMDAI sApha karI 10-10 tolA ghI, madha ane suhAga le, suhAgAnuM cUrNa upara nIce pAtharI vacce sisaka mUko. upara ghI ane madha nAMkhI punaH dIpAgni devI. badhAMye dravya banyAM bAda mAtra siMcapha rahe tyAre kADhI khUba kharala karI zIzImAM bharI rAkho. cekhA pramANa nAgaravelanAM pAnamAM khAvAthI dareka rIte mahAna guNa kare che. yogya cikitsaka anubhavane AdhAre pratyeka rogamAM Ano saphaLa prayoga karI zake che. apekSAkRta zrama ane vyaya te A prakriyAmAM vizeSa che. paraMtu adbhata rasAyaNa paNa evuM taiyAra thaI jAya che ke svalpa mAtrAmAM ja roga nivRtta karI svAsthane pUrNatayA prakRtistha banAve che.' bIje prakAra siMgrapha telA 5, vachanAga telA 24, vacchanAganAM cUrNane AkaDAnA dUdhanI 3 bhAvanA ApavI, pachI eka leTAnI kaDAImAM aDadhuM cUrNa pAtharI siMgrapha mukI vaLI avaziSTa cUNa upara melavuM, maMdAgni para caDhAvI taduparI AkaDAnAM dUdhanAM TIpAM nAMkhavAM, 5 sera dUdhanA TIpAM nAMkhavAM joIe, siMgapha zuddha thaI jaze, rati 1-2 nAgaravelanA pAnamAM ApavAthI zakti AdimAM sAro vadhAro thAya che. anumAna bhedathI ghaNA rogomAM A siMgraphane upayoga karI zakAya che. bacelI vachanAganI bhasmane upayoga 'khAMsI ane damamAM sArI rIte karI zakAya che. AvI ja rIte siMgapha zuddhinA bIjA paNuM aneka prakAro anubhavane AdhAre batAvyA che, paNa sthaLa saMkecane kAraNe jatA karavA paDyAM che. saMgrahakAre haratAla, tAmra Adine pheMkavAnA thaDA prakAre bIjA anubhavIo pAsethI zIkhIne atre saMgraha karyA che, je ke AvI dhAtuonI bhasma karavAnI vividha vidhio zAstromAM saMgrahIta che. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G bhAga pahelo chatAMye dareka samayamAM enAM je je anubhavo tajanoe karyo enuM mahattva vizeSa hovAthI ane upekSita na rAkhI zakAya. haratAla-haratAla talA 10, babe divasa zuara, akAya, bhRgarAja ane kumArikanA rasamAM kharala karI punaH tharanAM dUdhamAM cAra divasa kharala karI TIkaDI karavI. 4 divasa taDake sukavavI, eka hAMDalAmAM 10 talA kaLI cUne pAthara, upara kapaDAmAM lapeTI haratAlanI TIkaDI rAkhavI. taduparI abrakhane TukaDe rAkho, upara zakeruM UMdhu rAkhavuM. cAre tarapha cUno lagabhaga 4 sera pAtharo, anantara eka praharanI dIpAgni ane 32 praharanI haThAgni devI. svataH zIla thAya tyAre kADhI kAmamAM levI. je kadAca apakva rahI jAya te kuMvAranA rasanI bhAvanA daI punaH tadaiva agni 8 praharanI ane vaLI kAcI rahe te evI ja rIte bhAvita karI 12 praharanI agni devI. A haratAla anupAna bhedathI aneka rogomAM cikitsakane yazAjita banAve che. ThAkarasI nANAvAlane A anubhava che. viSANa bhasma sAmAnyataH viSANa bhasma AMkaDAnA pAna athavA kumArikAnA garbhanI lugadImAM taiyAra thAya che. paNa saMgrahakAre batAvyuM che ke 9 divasa sAMbaraIMga gaumUtramAM bhIjavavuM. pachI gajapuTa ApavAthI sapheda bhasma taiyAra thAya che. huM Aja bhasmane vadhAre tejasvI banAvatA AMkaDAnAM dUdhanI bhAvanA ApI punaH gajapuTa ApuM chuM. kajajalI bhasma-pAra6 gaMdhaka samabhAge vATI rAkhe, pachI vaDalAnI chAlano rasa 1 sera taiyAra kare, leDhAnA vAsaNamAM kaxjalI nAMkhI cUle caDhAve. kAjalI para rasanAM TIpAM nAkhI vaDanA kASTrathI halAvatAM halAvatAM kaMjalInI bhasma taiyAra thaI jaze, pAnamAM eka rati ApavAthI zIta, akaDavAyu, hADakAMne dukhAvo, azrudhA, saMdhigata vAyu Adi aneka doSa dUra thaI zarIra tejasvI bane che. pArada kiyA-pArada tolA rA, kathIra telA nA banenI gAMTha pADI bhIlAmAMnA cUraNamAM lapeTI chANAMnI agni ApavAthI pArada patAsAnI mAphaka phulAI jaze ane kathIra nIce paDe jaze. pArada vidhi--pArada gaMdhaka rA-rA talA, ekatra karI lIMbunA rasamAM 3 prahara kharale, pachI kAcanI AtazI zIzImAM bhare. cUne, gUgala aDadano loTa ane goLanI daDha mukha mudrA daI sAta kapaDapaTTI kare, eka hAMDalAmAM jhINI reta bharI vacce zIzI mukI 16 prahara agni Ape, siddha thayA bAda bhAMgaro, huo (atyamsapaNI) rIMgaNI, kuvAra, devAsI, zarapaMkhA ane bhAMganA rasanI bhAvanA devI. chellI bhAyanA ghI, dUdha ane madhanI ApavI. gaMdhaka eka ja vAra nAkho, punaH bhaThThI devAthI devAthI uttama rasAyaNa taiyAra thAya che. mAtra eka mAtrA adbhuta camatkAra dekhADe che. A prakriyAmAM kAma Apato pArada je sAta-sAta vAra sAgAnanA rasamAM, jAI kuMpalanAM rasamAM kharala karela hoya te kImiyAgirImAM paNa upayegI siddha thAya che. - temAM 121 ) zrIpAlamA