Book Title: Ashtavakra Gita
Author(s): 
Publisher: Haribhai Dalpatram Patel
Catalog link: https://jainqq.org/explore/007796/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||asstth mULa sahita zuddha gujarAtI bhASAntara ane savistAra TIkA sAthe. bhASAntara kartA maNilAla chabArAma bhaTTa rAyapura-amadAvAda chApI prasiddha kartA. haribhAI dalapatarAma paTela zAhapura-amadAvAda, sela ejanTa:haragovanadAsa harajIvanadAsa bukaselara 3035, pAnakora nAkA-amadAvAda. ) . AvRtti 1 lI. saMvata 1985. prata 1000. sane 1929. kismata. rU 1-8-0 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. viSaya aSTAvakra' carita. adhyAya 1 la. janakanI jJAnajijJAsA. vairAgyeApadeza. "" .. "" "" "" "" "" .. adhyAya 2 jo, jJAtAnA AnaMda "" janakane khrahmapratIti... brahmarUpatAnuM bhAna. daMta du:khakArI che. zarIrAdikanI nazvaratA. prapaMcanI taraMgatA. 6 "" -- adhyAya " ja. jJAnayoga. "" anukramaNikA. "" "" dehane AtmAnuM pRthamatva. mithyA ahaMbhAva. jagatanuM mithyAtva. dharmAdharma AtmAnA nathI. brahmamaya vizva. ... ... "9 adhyAya 4 thIM. manAlayanA Adha. ... ... ... viSayalAlasAnuM baLa... jJAnIrnI nirbhayatA. dhIrabuddhi puruSa. vidhiniSedha vicAra ...... jJAnIne karmabhAga paNa nathI. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... pU. 10 13 20 ra 24 25 33 : 3} 3. 42 45 48 50 para 15 pu Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " "" .. adhyAya 5 me. tRSNAtyAga nirUpaNu. "" "" .. "" 29 adhyAya 6 ThTho. mAyAnAM khelana. "" "" "" "" 4 viSaya. manAlaya paNa mithyA che. samudrarUpa AtmA ne manataraMga. Asakti che. dhaMtyAga. ... jJAnIne gurue na joie. kAmArthanA tyAga. janmaduHkhanI paraMparA. "" adhyAya 7 mA. tattva vicAraNA. dehAktine tyAga. jaDavat--zUnya cittatA. .. adhyAya 8 mA. jJAnaprAptimAM guNabheda. "" .. " paramAtmA te jIvAtmA. sarva karmane tyAga. prabhAvasthA. ... ?? adhyAya 10 mA. Atma saMyama. ... "" adhyAya 9 mA. AmaikaSa nirUpaNu.... dhyAna parAyaNatA. ... AtmA dIpaka rUpanuM dRSTAMta. AtmA prakRtithI para che. sAnuM te tenA ghATanuM dRSTAMta. ... 618 ... kumArIkaMkaNu nyAya. bhAgAdinA samULa tyAga. daMbhIne narakavAsa. ... ... ... 100 600 ... ... 600 ... OM H ... ... ... :: ... 688 ... ... ... ... ... ... ... pRSTha. 59 61 }pa 67 71 pUra 75 77 78 82 83 87 88 90 93 94 96 98 101 102 106 106 108 110 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha. 113 114 116 118 1ra0 12 124 127 viSaya. mana mAlinya. .. adhyAya 11 me. vAsanA parityAga ... mAyAnI bhUlabhUlavaNuM yogI kevA hoya ... niSkarmanA paMcaka ..... adhyAya 12 me. muktanI nirapekSatA ... muktane karma bAdhaka nathI. mUDhane nivRtti nathI... adhyAya 13 me. saMsAra mULane uccheda... kubuddhi tarato nathI ... vazI vegaLAja che ... kyAre vRttio kSINa thAya che. adhyAya 14 mo. nirlepatva nirUpaNa akSubdha yogI nirAkAMkSI tattvajJa ... adhyAya 15 me. nirmamatva nirUpaNa .. mUDhane jJAna thatuM nathI. tadana udAsI. adhyAya 16 . AnaMda svarUpatA. ... are yogI. ... adhyAya 17 me. Atmatva mahimA ... sarvopAdhi muktatA dezAdi pariccheda sAhitya. adhyAya 18 me. paramAnaMda rUpatA. .. 128 130 131 133 134 136 139 141 142 145 147 148 150 150 151 155 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha zrI aSTAvakra gItA - - - - -l = aSTAvakracarita. kahoDakaSinA putra aSTAvakra AThe aMge vAMkA hovAthI aSTAvakra kahevAtA. emanI kathA ema che ke, udAlaka tattvajJAnIne tyAM kaheDa bhaNavA rahyA hatA. udAlakanI putrI sujAtA sAthe prema thavAthI te tene paraNyA. kahoDa evA abhyAsa parAyaNa rahetA hatA ke, strI tarapha paNa jhAjhuM lakSa rAkhatA nahi. sagarbhAvasthAmAM ekavAra te patinI pAse jaI beThI; paraMtu abhyAsamAM tallIna RSie tenI sAmuM joyuM nahi. tenA garbhamAMnA putre evI bedarakArI mATe RSine TANe mAryo, eTale kahADe gusse thaI tene zApa dIdhuM ke "tuM AThe aMge vAMke thaIza. " putrane janma thaye ne te AThe aMge vAMke jaNA eTale agram evuM tenuM nAma paDyuM. tenA janma pachI theDeja vakhate baMdI nAmanA eka tattvajJa sAthe kahoDane evI sarate vAdamAM utaravuM paDayuM ke, je hAre tene pANImAM DubI maravuM paDe. A vAdamAM kaheDa hAryA ane jItanAra baMdI, je bauddhamato hato ema kahevAya che teNe temane pANImAM DubADI dIdhA. sujAtA aSTAvakrane laI pitAne tyAM jaI rahI. vetaketu sAthe ahiM mosALamAM aSTAvakre bhASA, vyAkaraNa, veda, sAhitya ane dharmazAstro uparAMta tattvajJAnane abhyAsa karyo. mAtAne puchatAM Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra caritra. pitAnA nidhananI vAta aSTAvakranA jANavAmAM AvI, eTale pitAnA verIne jItavAno temaNe nizcaya karyo. mAmA devataketune laI baMdIne zaidhatA te janakarAyanI sabhAmAM gayA. tyAM vAdamAM badIne harAvyA. baMdIe aSTAvakane tarata ja kahI dIdhuM ke, tArA pitAne meM mArI nAMkhe nathI, paraMtu bIja brAhmaNo sAthe Indrane tyAM yajJa karAvavA mokalyo che. kahADa te daramiyAna pAchA AvyA ane putranA jJAna ne vijayathI prasanna thaI sagA nAmanI nadImAM tene snAna karAvyuM. sagAmAM snAna karavAthI tenAM badhAM aMga samAM thavAM vagere. videha athavA mithilA-jene hAla tarahuta AgaLano pradeza mAnavAmAM Ave che tyAMnA rAjA janaka (sItAne putrI tarIke pALanAra pitA ) pina vidvAna, vidhAnanI kadara karanAra ane prApriya bhUpati hatA. rAme sItAne tyAga karyo-vanavAsa karAvyo tyAre temane ghaNuM lAgI Ave tethI pote jJAna vijJAnamAM vRddhAvasthA gujArI. rAjakALamAM paNa deza dezanA tattvano temane tyAM AvatA ane brahmavidyA upara vicAro calAvatA. yAjJavalkaya temanA mukhya guru hatA. moTA moTA vinAnatattva vicArakAne te pAtAnI pAse rAkhatA ane AtmajJAna saMpAdana karatA. AvA AvA brahmatattva vidyAvAdanA vilAsI janakarAya aSTAvakrathI bahuja prasanna thayA eTaluM nahi paraMtu baMdIne jItyA pachI temane pitAne tyAM rAkhI brahmajJAnanI je graMthIo ukelAvI, teja A " grammtA." janakarAya puche che ane aSTAvakra uttara Ape che, Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAma-adhyAya 1 e. janakanI zAna jijJAsA. janaka uvAca kathaM jJAnamavAmoti, kathaM muktirbhaviSyati / vairAgyaM ca kathaM prAptametadvahi mama prbho|| 1 // janakarAye puchyuM ke he prabhe! jJAna kema prApta thAya, mukti ke na maLe ane vairAgya ke prApta thAya ? te Apa mane kahe. 1 TIkA. mukti meLavavA mATe prathama jJAna levuM joIe. jJAnathI vairAgya Ave che ane vairAgya AvatAM muti saheja prApta thAya che. zAstranA abhyAsa ke zravaNathI ane Azrama vyavasthAne anusaratAM thayelA sukhaduHkha ane Apattio-muzkelIomAMthI maLelA anubhavathI jJAna thAya che. jJAna thatAM vipayA uparathI citta uThI jAya che ane vairAgya tarapha vRtti vadhe che. vairAgya AvatAM viSaya eka pachI eka aLagA thAya che ane A saMsArI prapaMcathI mukta thavAnI purUne IcchA upaje che. AvI mumukSutA prApta thatAM sadgunA saMgathI mukti maLe che. muktinAM A sAdhana naNavA mATe janakarAya prazna karyo ane aSTAvakrajIe temane kharekharA mumukSu jANuM tattvabodha-AtmajJAnane upadeza karyo. muktimicchasi zvettAta ! viSayAn viSavat tyaja / kSamArjavadayAtoSa-satyaM pIyUSavad bhaja // 2 // aSTAvakra kahe che...he tAta! je mukti I chata che te Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. viSayane viSavata gaNI tene tyAga kara ane kSamA, Arjava, dayA, tela ane satyane amRta jevAM gaNI tenuM sevana ka2.2 verAgyapadeza. TIkA. aSTAvakra kahe che ke-he tAta! muktinI IcchA hoya te viSatulya evA pAMca IndriyonA viSayo je zabda, sparza, rUpa, rasa ane gaMdha nAme che tene tajI de. e viSa viSarUpa che ane eka eka viSaya paNa prANIno prANa le evA hAnikAraka che. mRga zabdamAM A sakata thai vyAdhanA zarane adhIna thAya che; hAthI sparzanA lobhathI mAryo jAya che; pataMgiyuM rUpAsaktithI agninI jhALamAM paDI prANa khue che; mAchaluM rasa-svAdane lIdhe mAchInI kaNakavALI AMkaDI gaLe che ane bhamare dhrANendriyanI-gaMdhAsaktine lIdhe kamaLamAM kedI thaI guMgaLAI mare che, mATe manuSyo ke jemanI pAMca Indriyo sabaLa AsaktivALI che temaNe te avazya karIne vizvano tyAga karavo joIe. "viSayo bhogavavA chatAM paNa-eTale saMsAramAM rahevA chatAM paNa pUrve ghaNA mahAmAnI mukti pAmyA cheH arthAta viSa tajI zakyA nathI, tene kema tyAga thAya?' AvI janakarAyanI zaMkAnA uttaramAM kahe che ke, vicAmAM ati Asakti nahi hAvI daie. prArabdhavazAta saheja prApta thayelA viSaya vagara Asaktie bhogavAya temAM harakta nathI. Asakti rahita viSayone zAstrAjJAnusAra bhogavanAra te vairAgyavAna ja kahevAya che. RtusaMgI brahmacArI gaNAya che tema. vaLI viSayone tajavA uparAMta vairAgyavAna saddaguNano saMgraha paNa karavA joie, eTale ke, prANI mAtra prati kSamA rAkhavI, Arjava-komaLatA, dayA, ane saMtoSa rAkhavAM joIe. ApaNe pratyeka hilacAla ane pravRttimAM satyanuM avazya sevana karavuM joIe. viSane tyAga sAthe bhUta mAtra prati A dharmonuM pAlana karavAmAM Ave teja kharekhare vairAgya Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 1 le. Avele kahevAya, ane teja mumukSujana, brahmajJAnane prApta thaI mukti meLavI zake. "paMcatattvamAMne tuM koI nathI" te samajAvatAM aSTavikra kahe che ke - na pRthvI na jalaM nAgina vAyuna vA bhavAn / eSAM sAkSiNamAtmAnaM, cidrapaM viddhi muktaye // 3 // artha. tuM pRthvI nathI, , jaLa . 5 agni nathI, tuM vAyu vA AkAza nathI, paNa e sarvane sArI e AmA che, mATe citrUpa 5 brahmana mukti maLavA ALakha. 3 TIkA. he rAjana ! tame pRthvI, jaLa, teja, vAyu ke AkAza, e pAMca mahAbhUtamAMthI banelA A deha ane IndriyonA samUha rUpa nathI. A dehane mAro kahe che paNa "mA" kahenAra to AtmA che, tame nahi. anAdikALanA adhyAsane lIdhe avidyAthI Aitta jIva, dehane pAtAne mAne che. sAmAnya udAharaNathI A vAta saheja samajAya tevI che. ApaNe ApaNAthI judI vastuone "mArI' ema kahIe chIe tethI e puravAra thAya che ke, jene tame mAruM kaho cho te tame pati che nahi. mAruM ghara, mAre che, mArAM strI chokarAM ema kahevAya che, te kahenArathI judAM che. teja rIte mAruM mastaka, mAruM peTa, mArA hAthapaga ane chelle mAro jIva, ema je dehamAMthI belAya che, te ane bolAvAnI vastuo-avazya vagere judAM che ema siddha thAya che. eTale huM rAjana ! tame jene tamArAM ema kahIne sAdhe che te tamArAthI bhinna che ane teja dehAdhyAsane lIdhe tamArA skUlamAM rahelo mAyAvRtta jIva A mAruM tAruM ema mAne che paNa tame te bhulI jaI huMja je ne te, AkhuM vizva ja eka chuM, ema samajo eTale mukta thazo. cidUrUpa AtmA avikArI sadAsarvadA eka ne ekaja svarUpe Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. rahenAra ane ajara amara che. jyAre dehAdika samaye samaye badalAtAM ane nAza pAmatAM rahe che. dehane bAlya, yauvana ane ghaDapaNu vagere avasthAo Ave che, paraMtu deha te avasthAone samajI ke yAda karI zakato nathI. e to pratyabhijJA smRtivALo ane anubhava lenAra, bhoktA evo jIvAtmAja jANI zake che. A e joyelA, sAMbhaLelA ke anubhavelA prasaMge ja ne sAMbharatA nathI, tema tenA anubhavanAM pariNAma paNa tenA samajavAmAM AvatAM nathI, eja rIte zarIra ane IndriAe karelAM kAryo temane nahi paraMtu temanI mAraphate jenArane yAda rahe che. dUrabInathI eka vastu bIjo mANasa jue, tema AtmA dehAdikadvArA vastuo jue che ane anubhave che ane tene te pratyabhijJA smRti rahe che. jema dUrabIna jevAnuM sAdhana che tema dehAdika AtmAnAM sAdhana che, kA nahi. kattA to dehane Azraya karIne rahele cirUpa AtmA ekaja che, teja katAM bhaktA hovAthI badhuM jANe che. A je cidarUpa AtmA che te mukti meLavavA IcchanAre oLakha joIe. jyAM sudhI adhyAsanuM ajJAna gayuM nathI tyAM sudhI A saMsAra ane baMdhane che. AtmajJAna thatAMvAta pu te badhAM baMdhanathI mukta thaI sukhI thAya che, e darzAvavA kahe che ke - yadi dehaM pRthakRtya, citi vizrAmya tiSTasi / adhunaiva mukhI zAnto baMdhamukto bhaviSyasi // 4 // artha. je dehane alaga karI sat-cit brahmamAM Azraya karIne raho te hamaNAM ne hamaNAMja tame sukhI, zAMta ane baMdhamukta thai jAo. 4 hane AtmAnuM pRthakatva. TIkA. he rAjana! pacatattvathI banelA dehathI AtmA judo che ane "huM te cikrUpa AtmA ja chuM' evuM aMtaHkaraNamAM daDha karI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 1 le. esA tA hamaNAMja tame tamane potAne sukhI, sarva sAMsArika paMcAtIethI alaga eTale zAMta ane prapaMcALathI mukta, Atma svarUpane ALakhA. 'dehathI AtmA judA che tyAre AtmAne dehanA dharmAM krama lAgyA che? ane jyAre arnAda adhyAsathI te lAgyA che, teA pachI te kema re ? ' evI zaMkAnuM samAdhAna karatAM kahevAmAM Ave che ke, paMcamahAbhUtanA piMDamAM rahelA jIvAtmA aMtaHkaraNadvArA dehanA dharmane AtmAmAM ane potAnA dharmAne aMtaHkaraNamAM dAkhala kare che, eTale ajJAna evI vidyAe karI, jIvAtmA dehane pAtAnA mAne che ane deha ahaMbhAvathI pAteja pAtAne kartA bhAktA mAne che. A ajJAna vA avidyAne nAza thayA vagara e be alaga mAnI zakAtAM nathI, eja mukti sAme moTI muzkelI che. e AtmabhAva-dehAdhyAsanA nAza thavAne mATe AtmajJAnane! satata paricaya rAkhavAnI ane saddagurunA khAdhanI jarUra che. A e kevI rIte ekameka thai gayelAM che, tenA udAharaNa mATe kahe che ke, tapAvelA lAhanA gALA jema agninA dharmavALA thAya che eTale ke, sparza karatAM dajhADe che, khALe che temaja agni je svarUpAdika dharmathI rahita che te gALAnA svarUpAnusAra meATe, nAneA, gALa kheDALa kahevAya che ane temanA dharma eka khIjAmAM pratIta thAya che tema, daMDa ane AtmA paNa eka bIjAnA dharmAM eka khIjAmAM mizra karI ekarUpatArUpI adhyAsamAM mArUM mArUM' mAnI saMsAranI mAyAmAM khAthAM khAdhA kare che. ziva-jIvatA viveka karavA ane temanA pRthakktvathI eka cisvarUpa zodhI temAM lIna thavuM tenuM nAmaja mukti athavA meAkSa che. mukti kiMvA meAkSa e kaMi ekAdI evI vastu vizeSa nathI, ke je saheje prApta thai naya; e tA zrIkRSNa paramAtmAe kahyuMche tema aneka janmonA aMte temaja vedAMtanuM harahameza rizIkSana rAkhatAM rAkhatAMja prApta thAya che. cit jaDatI je anAdi adhyAsa-abhyAsathI paDelI jabbara gAMTha che te cheADavI enuM nAmaja mukti che. zrI ziva C Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. gItAmAM kahyuM che tema muktino keAI ThekANe vAsa nathI ke dezAMtaramAM te rahelI nathI ke jethI te puruSane sahaja maLe che jyAre saddagurnA bodhathI ane AtmajJAnanA satata parizIlanathI jaDa cetananuM alagapaNuM samajAya che tyAre aMtaHkaraNamAM citasvarUpanI pratIti thAya che ne mukti maLe che. janakarAya zaMkA kare che ke, varNAzramAdika dharmomAM rahelo puruSa akartA ane abhoktA kema thaI zake ? e to vedavihIta karmo che. e karmono tyAga kare te khaNuM ApelI mAnavadharma paraMparAne bAdha Ave nahi? A zaMkAnuM nirasana karatAM kahe che ke - na tvaM viprAdiko varNo, nAzramI naakssgocrH|| asaMgosi nirAkArA, vizvasAkSI sukhI bhava // 5 // artha. te viprAdika varNadharmavALe nathI, te Azrama dharmavALe nathI ane aligocara eTalI mUrtarUpa paNa nathI. tuM te asaMga, nirAkAra ane vizvasAkSI e paramAtmA che, ema mAnIne sukhI thA. 5 TIkA. zAstra batAvelAM karma to karavAM, paraMtu temAM "huM kartA, huM bhoktA chuM " e ahaMbhAva rAkhavo nahi. prANI akarmakRta te rahI ja zakto nathI, paraMtu jyAM sudhI jIvazivano bheda TaLe nahi ane huM kartA bhoktA chuM' evo bhAva rahe, tyAM sudhI paramAtmAmAM citta ekAkAra thAya nahi, mATe karmAdika karavA chatAM paNa tenAthI asaMga rahevAne ane Atmatattvane dRSTi sAme rAkhavAne niraMtara yatna karatAM pitAne viprAdika varNavALo ke Azrama dharmavALA nahi mAnatAM vizva sAkSI mAnI temAM daDhatA dhAraNa karavI ane sukhI tathA zAMta thavuM. ajJAnajanya upAdhiothI puruSa pitAne kartA ane bhakto mAne che, vAstavamAM tema nathI. ghaTamaThAdikamAMnuM AkAza ghaTamaThAdika bhedathI judA Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 1 le. judA dharma ane AkAravALuM manAya che, paraMtu sarvatra vyApI rahelA mahAkAzamAM tethI bhedAdika jovAmAM AvatAM nathI, temaja abhara bharela sarvavyApI AtmA varNAdikamAM raheluM hovA chatAM nirvikAra, akartA, ne bhoktA che ema mAnI sukhI thavuM. sukhaduHkhAdika dharmo jyAM bheda che tyAM rahelA che, abhedamAM nathI, arthAta AtmAnipa-a. saMga che ane he rAjana ! A5 asaMga AtmA rUpa che evI aMtaHkaraNamAM daDhatA lAvA ane vizvasAkSI bane eTale varNAzramAdika dharmonI upAdhi aMtaHkaraNamAMthI enI meLe ja dUra thaze ane brahmabhAva upajaze. veda ane dharmazAstroe vihata gaNelA-are kartavya TharAvelA dharmo na paLAya to kAcArathI cheTuM dekhAya ane temAMthI manamAM duHkhanI lAgaNI pragaTe, evI zaMkAnA samAdhAnamAM aSTAvakrajI kahe che ke-e dhame AtmAnA nathI, e to mananA-aMtaHkaraNanA dharmo che, juo - dharmAdharmA sukha duHkha mAnasAni na te vibho / na kartAsi na bhoktAsi, mukta evAsi sarvadA // 6 // artha. he vibho ! dharma adhama, sukha ne duHkha e mananAM dharmo che tamArA nAMha, tame te katae nathI ane bhektAe nathI. tame te sarvadA muktaja che. 6 TIkahe vibha! e saMbodhanathI aSTAvakracha dehAbhimAnI janakane nahi paraMtu janakAdhiSTa sarvavyApaka parabrahmane saMbodhI kahe che kedharmAdharma ane sukhaduHkha e, he vibho! he sarvavyApaka ! tArA dharma nathI paraMtu paMcatatvanA banelA dehane Azraye rahelA mananA dharmo che. tuM te dehamAM rahelo hovA chatAM paNa kartAe nathI ne bhokatA nathI. tuM to sadA sarvadA mukta ja che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 aSTAvakra gItA. "tuM kartA bhoktA nahi paNa asaMga paramAtmA che" evI janakane khAtarI karAvavAne vaLI kahe che ke - eko draSyasi sarvasya, muktapAyosi srvdaa|| avameva hi te baMdho, draSTAraM pazyasItaram // 7 // artha. eka ja sarvanA draSTA che, tuM sadA mukta bAya-atyaMta mukta che, paraMtu bIjAne draSTA jue chemAne che eja tAruM A baMdhana che. 7 TIkA. tame-eTale brahma trikAlAbAdha haiI mukta svarUpa ane sadAkALa akhila vizvanA draSTA che chatAM jyAre mAyAnA AvaraNa ane ajJAnane lIdhe tame-puruSa rUpa dehAbhimAnI thaI bIjAne draSTA mAne che, tyAre tamane saMsAranA baMdho bAMdhI le che ane karmanI paraMparAmAM ghasaDAva che. jyAM lagI jJAnane udaya thato nathI tyAM lagI sAro saMsAra purUne karma ka :vanAro ane tenA phaLane bhagavAvanAra lAge che. huMpaNanA ahaMkArano paTa evo che ke thoDuM jJAna tene bhedIne ArapAra jatuM nathI ane prANa tenI aMdhArImAM bhaTakyA kare che. e ahemAna kevuM che te batAvatAM kahe che ke - ahaM kartetyahamAnamahAkRSNAhidaMzitaH / nAhaM kartati vizvAsAmRtaM pItvA sukhI bhava // 8 // artha. ahemAna rUpI mahA kALA nAgathI DasAyelA puruSa "huM kartA chuM" ema mAne che, paraMtu tamAre to "huM kartA nathI" evA vizvAsa rUpI amRtanuM pAna karIne sukhI thavuM.8 miththA ahaMbhAva. TIkA. huM karmane kartA chuM ane tenA phaLane jotA paNa huM piteja chuM, evA ajJAna rUpI kALA nAgathI DasAyele saMsAra-jIvamAtra Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 1 le. 14991 11 huMpaNanA abhimAnamAM saMsAranI ghaTamALamAM pharyA kare che ane janaka ! tame paNa e nAganA saMzathI bhramita he pitAne karmAdikanA yajJayAga vagerenA kartA mAnI kattA ane bhakatA saMbaMdhI ahaMbhAvamAM bhame che, ene tyAga karI "huM kartA nathI nathIja. " evo aMtaHkaraNamAM pAkA vizvAsa hasAvaze toja tame sukhI thaze. sukha ane AnaMda parabrahmaparAyaNanAmAM rahelAM che. A saMsAramAMnAM sukhaduHkha badhAM vipattiothI bharelAM che. sAkara sAthe meLavelA mahA bhayaMkara viSa jevAM che, chatAM ajJAnI mANase, mRga jema mRgajaLa pAchaLa doDa karyA kare, tema saMsAramAM sukha zodhatA corAsInA pherAmAM bhaTakyA kare che. eko vizuddhabuddhohaM, iti nizcayavAhinA / prajvAlyAjJAnagahanaM, vItazokaH mukho bhava // 9 // artha. huMja eka vizuddha buddha-jAkAra-draSTA chuM, evA nizcaya rUpI agnie kane gahana evA ajJAnane bALI nAMkhI zekaDita thaI sukhI thA. 9 TIkA. huM, huM ne huM sarvatra chuM, mArAthI judI kaI vastu che ja nahi, ane huM ja sarvane drA ane jANanAra chuM evA khacIta vizvAsa ane nizcaya rUpI vahinae ajJAnanA paTane bALI nAMkhI parama sukhI thAoH arthAta brahmasvarUpa banI jAo. jagata ajJAnajanya che ane svayaMti jJAna satya che emAM svajAtIya, vijAtIya ke svagatAdi eke bheda nathI. sajAtIya vijAtIya bhedanI samaja ApatAM kahe che ke-ekaja nAme belAtA samUhanI aMdara je bheda te sajAtIya bheda. jemakepiMpaLa ane AMbe. beu vRkSa tarIke eka che chatAM jAtie judA che eTale te sajAtIya bheda kahevAya. vijAtIya bheda eTale A vaja bhinna hoya che. jemake ghaTa ane paTa. ghaDe te paTa nathI ane Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 aSTAvakra gItA. paTa te ghaDe| nathI. temanA vargaja judo che mATe vistRtIya bheda. svagata eTale eka levara-sthUlamAMnA avayavAdika bheda te. jemake zarIranA svagata bheda te hasta, pAda vagere, ane vRkSanA svagata bheda te tenAM DALAM, pAMkhaDAM ane krULaphUla vagere. A traNe jAtanA bheda AtmAmAM nathI. AtmA te avicchinna ekarasa eka svarUpaja che ane jagatamAMnI vastuo ane puruSAdika je abhAvanAM putaLAM che te upara jaNAvelA traNe bhedavALAM che. tethI nAma rUpAtmaka vastu te brahma nathI, ema jANe. chIpamAM jema cAMdI ane dArImAM jema sApanA bhAsa mithyA che, tema brahmamAM jagatanA bhAsa mithyA, mithyA ne mithyAja che. ajavALu thatAM jema dorImAMnA sApaneA ane anubhava pratyakSIkaraNa thatAM chIpamAMneA cAMdIne bhAsa nAza pAme che, tema brahmajJAna thatAMja jagatanuM mithyAtva samajAI brahmasvarUpatA prApta thAya che. vaLI brahma vyApaka hAI pariccheda rahita che. deza, kALa ane vastumAM paNa te vaheMcAtA nathI, paraMtu sarvatra paripUrNa akhaMDa eka rasa che. je vastu eka dezamAM hoya ane bIjA dezamAM na hoya, te deza paricchedavALI kahevAya. brahma-AtmA evI nathI. e tA badheja bharapura bharelA che. eka ThekANe hoya ane bIje ThekANe na hAya ema nathI. je vastu eka vakhate DrAya ane bIje vakhate na hoya te kALaparicchedavALI kahevAya. AtmA evA nathI. e teA AdianAdi sarva kALe che che ne cheja, eTale te kALaparicchedavALA paNa nathI. je vastu bIjI vastumAM na bhaLe na samAya te vastupariccheda kahevAya. jemake ghaDAneA aMtarbhAva paTTamAM thAya nahi ane paTanA aMtarbhAva ghaTamAM thAya niha. je vastue eka bIjAthI judIja rahe te maLe rkivA mizra thAya nahi tenuM nAma vastupariccheda. A vastu pariccheda paNa brahma kahetAM AtmAmAM nathI, kAraNu ke, te teA sarvatra bhaLI gayelA-- badheja rahelA che. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 1 le. sajAtIya vijAtIya ane svagata bheda tathA deza, kALa ane vastuparicchedathI rahita je brahmasvarUpa che te che janaka! tuM che. huM nama rUpAtmaka skUla svarUpa janaka nathI, paNa pAramArthika sattAvALuM je brahma te tuM che e nizcaya karIne sukhI thA. vaLI he janaka! yatra vizvamidaM bhAti, kAlpataM rajjusarpavat / gAla paramAra, vaSa suha kara 20 | atha. A vizva raju (doraDI) mAM sarpanI mAphaka kalipata mAtra bhAsa che, ane satya te mAtra eka AnaMda-paramAnaMda brahma svarUpa che, ema jANIne sukhathI vicara. 10 jagatanuM mithyAtva. TIkA. AchuM aMdhAruM hoya temAM ajJAnane lIdhe jema deraDIne sApa dhArI mANasa nAse che-Dare che tema ajJAnI jane ajJAna ane AsapAsanAM sahakArI kAraNone lIdhe bramathI brahmamAM jagatane joI temAM bhUlA paDe che. kharuM jotAM to jema doraDImAM sApa nathI, tema brahmamAM jagata nathI. mAtra ajJAnajanita bhrama ja che. jema ajavALuM thatAM deraDImAMne kalpita sarSa ane tajjanya bhaya sau mithyA jaNAya che tema jyAre saddagurunA badhathI jJAnano hRdayamAM udaya thAya che tyAre jijJAsu mumukSune jagata nahi paraMtu brahmanI pratIti thAya che. A mithyA jagatanAM baMdhanarUpI bhaya TaLI jaI AnaMda vyApe che, ane AnaMda svarUpa prApta thAya che, vaLI he janaka ! svamamAM jema bhayaMkara vana, temAMnAM phUra vyAdhrAdika prANIo ane bIjI bhayaMkaratAethI mANasa karI jAya che, mojamajhAnI vastuonAM darzanathI AnaMdamAM mahAlI rahe che ane AjananA mRtyuthI reI uThe che ane te badhuM tene pratyakSavata anubhavAtuM lAge che tema chatAM jyAre nidrA uDI jAya Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 aSTAvakra gItA. che tyAre temAMnuM kaMI vidyamAna jaNAtuM nathI ane svamamAM lAgelA bhaya, trAsa ane AnaMda badhuM mithyA bhramaNArUpa samajAya che tema jyAre, AtmajJAnathI mANasa mAyAkRta ajJAnanI nidrAmAMthI jAgRta thAya che tyAre tene jagata ane temAMnI badhI pravRttie-jaMALA mithyA pratIta thAya che ane ekaluM AnaMda svarUpa brahmaja bhAsamAna thaI rahe che. ajJAna-vidyAmAMthI A bhosamAna saMpUrNa jagata utpanna thayeluM che paraMtu huM janakarAya ! jyAre tame pAta peAtAne brahma svarUpa samajaze! tyAre tamArI dRSTi AgaLathI A jagata nAza pAmaze ane tenuM mithyAtva tamAne jarUra pratIta thaze. janaka~~he RSirAya ! brahmajJAnIone jagata mithyA lAgavA chatAM ane temane jagatane nAza-abhAva jaNAyA chatAM paNa, jagata te jemanuM tema cAluja rahe che, te krama ? aSTAvakrajIe kahyuM ke-he rAjana! jema mRganuM eka moTuM TALuM jhAMjhavAnuM jaLa pIvAne deDe che, jema jema te AgaLa vadhatAM jAya che tema tema mRgajaLa dUra ne dUra dekhAtuM jAya che. e TeALAmAMnA je mRgane tenuM mithyAtva samajAya te ekAda moTA vRkSane Azraye besI jaLaneA mAha cheADI de che; paraMtu jhAMjhavAMmAM AzA baMdhAyelI cAlu heAya te te! jhAMjhavAMne jaLa jaLa te jaLa mAnI dhAvana karyAja kare che, tema jemane AtmajJAna thAya che temane mATe jagatane nAza--abhAva kahevAya, paraMtu jemane jJAna nathI temane mATe te khATuM-mithyA hAvA chatAM paNa jhAMjhavAnuM jaLa jaLarUpa bhAsyAja kare, tema ajJAnIne teA jagata nathI tema chatAM te hAvA rUpa lAgyAja kare che. bhramathI jagata jaNAtuM hovA chatAM paNa sasArI jatene tenuM astitva lAgyAja kare che, te pelAM mita mRgAnI mAphaka tenI pAchaLa doDa ane kaSTa veThayAMja kare che. ajJAnamAMthI jagatanI utpatti che ane ajJAna sarvatra eka che te pachI ajJAnanA nAza sAthe jagatane nAza kema na thAya? A zaMkAnA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 1 le. 15 samAdhAnamAM aSTAvakracha bIjA udAharaNathI kahe che ke-ajJAna eka nathI, paraMtu paricchinna che. jema ghaTamaThane lIdhe ekanuM eka AkAza ghaTAkAza ne maThAkAza bhedathI bhedavALuM bhAse che tema aMtaHkaraNanA bhedathI ajJAna paNa parichinna thaI bhedane pAme che. e parichinna ajJAna ghaTAkAza nAza pAmatAM sarvatra vyApI raheluM AkAza nAza pAmatuM nathI, tema piluM ajJAna paNa nAza pAmatuM nathI. pAMca dasa mANase nidrA pAmatAM darekane svama lAdhe che ane dareka judA judA bhAvavALAM svama joI tathA anubhavI rahelA hoya che. AmAMno ekAda jaNa jAgRta thatAM tenA svamavalokano nAza thAya che, kaMI sarvajananAM svamano nAza thato nathI. tema jene jJAna thAya tenuM jagata laya pAme che ane ajJAnIonuM jagata temanI sAme cAlu ne cAluja rahyA kare che. ajJAnIone dekhAtA mAtra mithyA jagatane je tamo jagata mAne nahi te parabrahmamAM citta lagADI paramAnaMdamAM rame. jevI mati tevI gati, e koktinuM satya batAvatAM kahe che ke - muktAbhimAnI mukto hi, baddho bddhaabhimaanypi|| kiMvadaMtIha satyeyaM, yA matiH sA gatirbhavet // 11 // artha. muktino abhimAnI mukta ane bIne abhimAnI baddha rahe che; lekanI kahetI kharI ja che ke-jevI mati tevI gati thAya. 11 TIkA. huM brAhmaNa chuM, huM kSatriya chuM vagere saMbaMdhI jene jevuM abhimAna-ahaMbhAva hoya tevAM tevAM kAryo te kare che ane tenAM phaLa bhagavato saMsAracakramAM bhaTakyA kare che. temaja ane jene brAhmaNa, kSatriya, zAdika hovAnuM abhimAna hetuM nathI, paNa huM nirAkAra ne nirvikalpa chuM evI samajaNa che te mukta che, arthAt puruSane jevI mati hoya tevI tevI tenI gati thAya che. gItAjImAM paNa kahyuM che Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. ke dhana che eja baMdhakSanuM kAraNa che; mATe amane "jagata mithyA. che ane brahma satya che,' evI pratIti saddagurune Azraya laI karAvavI ke jethI mukti prApta thAya. vAstavamAM te baMdhakSa jevuM kaMI che ja nahi. sarvatra brahma che. mAyAnvita puruSane bhrama teja saMsAra-jagata che bIjuM kaMI ja nathI, te jaNAvatAM kahe che ke - AtmA sAkSI vibhuH pUrNa, eko muktazcidakriyaH / asaMgo niHspRhaH zAnto, bhramAtsaMsAravAniva // 12 // artha AtmA sAkSI, vibhu (vyApaka) pUrNa, eka, mukta, cit (caitanyarUpa) akriya (kriyArahita) asaMga, niHspRha, ane zAMta che, paraMtu bramathI saMsArI je bhAse che. TIkA. he janaka! AtmA te apacano sAkSI-jenAra che. ene asaMgane jagata sAthe kaI paNa saMbaMdha nathI. AkAza jema sArAM khoTAM, zuddhAzuddha sarva pAtra ane sthaLamAM vyApIne raheluM che, tema AtmA paNa sarva ThekANe hovA chatAM kazAthI lapAto nathI, mATe ane saMga kahevAya che. vibhuno paNa eja vyApaka evo artha che. e pUrNa che emAM apUrNatA ke vadhAre cheja nahi. aneka jIvajaMta vageremAM vyApIne rahele hevA chatAM paNa te ekaja che, mukata che ane akriya-kriyArahita che. e kaMI kriyA karato nathI, e te bramamAM paDele jIvasamUha ene kartA kahe che. ene kaI priya apriya paNa nathI. tema e koInuM sAruM khoTuM karato nathI eTale akriya che. mAyAthI jIvAtmA ene sakriya mAne che ane bhramathI chavAtmA pachI potAne paNa saMsArI-prapaMcapAtra banAve che. parabrahmane to kaMI nathI. jIvAtmAne avidyAe karIne lAgele mArApaNAne bhrama kema Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 adhyAya 1 le. jAya? evI zaMkAnA samAdhana mATe kahe che ke "huM A saMsAramAMne jIva nathI " evuM vAraMvAra manana, nididhyAsana ane sadguru pAsethI ahaMbhAva nivartaka zravaNa karyA karavAthI ahaMbhAvane ane tenI sAthe pravRttine nAza thAya che. aSTAvakra kahe che ke-udAlake (emanA dAdAe) taketu (emanA mAmA) ne taravahine ekavAra nahi paraMtu nava vAra upadeza karyo hato, ane evA vAraMvAra thatA upadeza sAthe cAlu manana ane nididhyAsana rAkhatAM zvetaketune AtmajJAnane bodha thaye hate. adhyAsanI chApa jhaTa jAya tevI nathI, mATeja he rAjana ! huM paNa tamane vAraMvAra AtmajJAnane bodha ApuM chuM. kUTasthaM bodhamadvaitamAtmAnaM paribhAvaya / AbhAsohaM bhramaM muktvA bhAvaM bAbamathAntaram // 13 // artha. huM AbhAsa mAtra chuM ane bAhya tathA aMtaranA bhAva mithyA-kheTA che, ema vicArI-mAnIne phUTastha, bAdhArUpa advaita AtmA saMbadhIja Apa vicAra karyA karo. 13 TIkA. A huM je zarIrarUpa chuM te mAtra beTe AbhAsa-bhrama che ane aMtaHkaraNamAMnA temaja bahAranA je bhAva che te paNa badhA mithyA che, ema vAraMvAra vicAra karI phUTastha, advaita AtmAmAM eka tAra thA-eTale ahaMbhAva tarata gaLI jaze. A huM ane A mAruM evo ahaMkAra jyAM sudhI TaLe nahi, tyAM sudhI niraMtara zravaNa, manana ane nididhyAsana karyA ja karavuM. janaka rAjAe vAraMvAra AtmajJAnopadezanI IcchA batAvyAthI aSTAvakrajI belyA ke - dehAbhimAnapAzena ciraM badosi putraka / bodhohaM jJAnakhaDgena, taniSkRtya sukhI bhava // 14 // artha. he putra! tuM ghaNA kALathI dehAbhimAna pAa, 2 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 aSTAvakra gItA: zathI baMdhAyele che, paNa have te pAzane jJAnarUpI khargataravArathI kApI nAMkhI "huM bedha pAmyuM chuM" evo nizcaya karIne sukhI thA. 14 TIkA. "A sthUla zarIra che te huM chuM" evA abhimAnarUpa pAzathI cirakALathI te potAne baMdhAyelo mAne che, paraMtu have AtmA jJAnarUpI taravAsthI te baMdhane chedI "huM dharUpa chuM" ema jANuM sukhI thA. mAyAmAM levAyelo jIvAtmA bhUla dehamAM mArApaNuM mAnI tene lagatA dharmo pALavA jatAM saMsAranAM vividha baMdhanamAM baMdhA jAya che; ane he rAjana! tame paNa anAdikALanA dehAbhimAnathI baMdhAyelA che, eTale vAraMvAra tamane paNa deha eja huM-AtmA chuM evo bhrama thayA kare che. paraMtu AtmajJAnavaDe have to tamAre re baMdhane chedI huM dehano abhimAnI nathI eTale ke, deha te huM Atma nahi, e daDha nizcaya karI vAraMvAra aMtaHkaraNane temAMthI kheMcI levuM ane "huMja AtmA chuM ane mAre ne dehane temaja dehanA dharmo kaMI saMbaMdha nathI" ema vicArI sukhI thavuM. cittavRttinA dhana mATe yogazAstramAM kahyA pramANe samAdhitha AtmAno nizcaya karIe te kema ? evA abola praznanA uttarama niHsaMgo niSkriyosi tvaM svaprakAzoM niraMjanaH / ayameva hi te baMdhaH samAdhimanutiSThasi // 15 // artha. tuM niHsaMga, niSkriya, svaprakAza ane niraMja che, chatAM samAdhine lIdhe tAre A badhdha che. 15 TIkA. he. janaka! samAdhi vagerethI cittavRttinuM zodhana tema che Izvara pratIrti thAya che, vagere je vicAro tArA manamAM ghUme che te che tArA baMdhananuM kAraNa che, mATe yogAdikanI prakriyAo vagarane che Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 1 lo. 19 aMta:karaNathI ema mAnavAne-cittamAM ema ThasAvavAno vicAra kara ke samAdhithI jene pAmavAno-prApta karavAno hetu che te huM pote ja niHsaMga, niSkriya, svaprakAza, ane niraMjana evA paramAtmA-brahmasvarUpa chuM, eTale tuM tArI meLeja pitAne oLakha ane avidyAjanita je bhrama che teno tyAga kara. | darzanazAstromAMnA gazAstramAMnI prakriyAmAM je samAdhi vagere che te sarva brahmajJAna AgaLa nakAmAM che. jJAnane vAraMvAra vicAra kare ane tevaDe jIvAtmAne bedhyA karavA ke "tuM je mAne che te tuM nathI" paraMtu tuM parama brahmasvarUpa che ane zarIrAdika upAdhio tane (brahmane) baMdhana karanArI nathI. tane dRSTigocara thatuM A jagata badhuM mAyAmaya che, svamanA saMsAra jevuM mithyA che, emAMthI chUTavAno ekaja mArga vedAMtanuM mahAvAkya tarasamaNi che ane bIjuM badhuM te janmamaraNanI ghaTamALamAM ghumAvanAra che. tas eTale Izvara-paramAtmA ane stra tuM ne siM che, arthAta jIvAtmAne paramAtmA-cetanasvarUpa. A mahAvAkya abhedadarzika che, ane tene vAcArya jaha-ajahata lakSaNe eTale bhAgatyAgalakSaNAe karela che. zabdazakti pramANe pada-zabdane artha karAya che. emAM zaktivRtti zabdane mukhya artha levAya che, jemake gharanA . bIjI jahata lakSaNavRtti emAM saMbaMdhI artha levAya che, jemake jaya jaane trIjI jahata-ajahata lakSaNe, jemake saMyama. AmAM eka bhAga pahelAne ne eka bhAga bIjAne laI vAsvArtha ghaTAvAya che. tvayA vyAsamidaM vizvaM tvayi motaM ythaarthtH|| zuddhaghudasvarUpastvaM mAgamaH kSudracittatAm // 16 // a. A vizva tAro vaDe vyApta che tArAmAM para vAyeluM che ane te paramArthathI zuddha buddha pa che, mATa sahacitapaNAne pAma nahiM. 16 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 aSTAvakra gItA. TIkA. janakanA AtmAne saMkheAdhIne kahetA haiAya tema kahe che ke, he Atman ! tArA cetanavaDe AkhuM vizva cetanavALuM che, tuM rUpI sUtramAM maNakAonI mAphaka te parovAyeluM che ane tuM pAte tA zuddha ane muddha svarUpa che teA pachI saMsArI bhramamAM paDI ' A mAruM ' evI kSudracittatA zA mATe kare che? tane kSudracittatA-prAkRtatA ghaTatI nathI. tArA saMkalpa mAtrathI jenI utpatti che. temAM tuM poteja bhUlA paDe, e tane Tita nathI. huM janaka ! tame paNa A saMsArane mithyA mAnI peAtAnA AtmAmAM lIna thAo. jagata tA mAyAkRta che ane tame te! zuddha caitanya svarUpA mATe e svarUpane oLakho, enuM ciMtvana karI ne zAMta thAo. nirapekSo nirvikAro nirbhara: zItalAzayaH / agAdhabuddhirakSubdho bhava cinmAtravAsanaH / / 17 // artha. tu apekSA rahita, vikAra rahita, nira, cidUdhana svarUpa ane zAMta zitala hRdayanA che; tu agAdha buddhivALA ane kSeAbha pAme evA nA, mATe caitanya upara niSThAvALA thA. 17 dharmAdharma AtmAnA nathI. TIkA. janaka! AtmA apekSA rahita che. tene kA vikAra thatA nathI, arthAt ane kSudhA, tRSA, zAka, meAha, janma ane maraNa nathI. A cha dharmomAM sudhA ne tRSA prANanA dharma che; zAka ane mA mananA dharma che ane janma tathA maraNa nA dharma che. AtmAnA dhamemAM te nathI. AtmA te utpanna thatA nathI, ghasAtA ke kSINa thatA nathI ane nAza paNa pAmatA nathI. AtmA che te te A badhA dharmAMnA sAkSI draSTA che. AtmAne e dharmAnI asara nathI. jene evI asara thAya che te nAzavAna vastu-vyakti jANavI. AtmA avi Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 1 le. 21 nAzI, akhaMDaghana saccidAnaMda svarUpa che. he janaka! Ama hovAthI AtmAne kazI apekSA nathI, tene koI vikAra nathI, te abhara bharela che, te sadA zAMta svarUpa che, buddhino agAdha sAgara che tema chatAM buddhi jema kSobha pAme che tema AtmA kSobha pAmato nathI, tethI tame pote paNa A zarIra rUpa nahi paNa AtmArUpa eka ciddaghana svarUpa che, ema jANIne prapaMcanA dharmonI vAsanA choDI citmAtra vAsanAvALA bane. sAkAramanRtaM viddhi nirAkAraM tu nizcalaM / etattattvopadezena na punarbhava saMbhavaH // 18 // artha. sAkAra (vastu) ne tRta jANa ane nirAkArane nizcala jANu, A brahmajJAnanA tattvopadezathI karIne janma thato nathI. 18 TIkA. je je sAkAra che te te nAzavAna che ane duHkha tathA baMdhananA kAraNarUpa che. zarIra sAkAra hovAthI nAzavAna ane baMdhana karatA che. vaLI ene aMge rahelA dharmo baMdhane vadhAre ane vadhAre daDha karanArA che mATe e badhA viSayone tajavA ane zarIrane paNa mithyA mAnavuM, kAraNa ke game teTalI saMbhALa levA chatAM paNa Akhare e paDI jAya che. aSTAvakrajIe AraMbhamAM viSayone AtmajijJAsu mATe viSa jevA kahI teno tyAga karavAno upadeza eTalA mATeja karyo che. saMsAranI mAyAnA vicAramAM ghUmatI bAbato paNa manane sthira thavA detI nathI, hRdayanuM maMthana kare che ane temAMthI aneka jAtanA kaleza utpanna thaI prANIne pArAvAra saMtApamAM nAMkhI de che-are saMtApa karAve che eTaluM ja nahi, paraMtu viSanI mAphaka te prANa paNa le che, mATe mAyAnA bhramaNamAM nahi bhamatAM puruSe potAnA parama zreyane mATe pitAmAM rahelA caitanyadhana AtmAne oLakhavAnI ane tene ja sAkSAtkAra thAya evI rIte vartavAne haMmeza yatna kara. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 aSTAvakra gItA. janaka rAjAne ghaNuM jaNe baMdha karyo hato tema chatAM te vAraMvAra upadeza sAMbhaLatA te eTalAja mATe ke bhramita mana temAM ekatAra thAya. yathaivAdarzamadhyasthe rUpentaH paritastu saH / tathecAsmikacharIrentaH paritaH paramezvaraH // 19 // artha. jema darpaNamAM palluM pratibiMba bahAra temaja aMdara dekhAya che tema A zara mAM paNa bahAra ane aMtaramAM badhe paramezvara bhAse che. 19 bahAmaya vizva. TIkA. he janaka! darpaNamAM paDelA zarIranA pratibiMbanI AsapAsa sarvatra jema darpaNa vyApIne raheluM hoya che tema AtmAmAM zarIra pratibiMba rUpe dekhAya che bAkI sarvatra AtmA ja vyApta che ema jANa. darpaNamAMnuM zarIra jema dekhavA mAtra mithyA che. adhiSThAnanI sattAthIja kalpita vastu pratIta thAya che. adhikAna evI chIpa na hoya to temAM cAMdInI pratIti thatI nathI, temaja dorI ja na hoya to temAM sApanI kalpanAne avakAza maLatA nathI. AtmAnI sattAne lIdhe ja ApaNane zArIrAdikanI pratIti thAya che. je AtmA na hoya te zarIrAdikane bhAsa thAya nahi. AtmAnI sattAne lIdhe ja sthAvara jaMgamAtmaka jagatane bhAsa thAya che, ema A dRSTAMtathI muni janakarAyane samajAvI bIjA dRSTAMtathI kahe che ke - ekaM sarvagataM vyAma bahirantaryathA ghaTe / nityaM niraMtaraM brahma sarvabhUtagaNe tathA // 20 // atha. je eka AkAza sarva (vastu) mAM ghaTAdimAM bahAra ane aMdara thApIne heluM che, tema nitya ane niraMtara tevuM zahA sabhUta gaNumAM vyApane rahela che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 adhyAya 1 lo. TIkA. kRtimAM kaheluM che ke, eka AtmAja sarvanAM aMtaramAM rahelo che, tema aSTAvakrae A prathama prakaraNamAM janakarAyane barabara besatAM dRSTAMta ApIne upadeza karyo che ke-AtmA che te ja jagatanA kAraNarUpa che, enI sattAe karIne ja jagata ApaNane bhAse che ane jagatanI mAphaka zarIramAM paNa aMdara ane bahAra sarvatra eja vyApIne rahele che, tema chatAM mAyAne lIdhe ApaNe tene pichANI zakatA nathI. saddagurunA bodha vagara puruSane thayelA zarIramAM huMpaNune anAdi bhrama khasato nathI. vaLI te e te vajalepa ane mehaka che ke vAraMvAra sAMbhaLyA, manana karyA ane nididhyAsana karavA chatAM paNa vAraMvAra te tarapha mana-buddhine ghasaDI jAya che, mATe mokSanI jene IcachA hoya teNe te tattvajJAnanuM vAraMvAra zravaNa manana karyA karavuM ja joIe. citta mAyA mAlinyane ekaja janmamAM tajI zakatuM nathI mATe janmAMtare lagI sabaMdha hoya toja AtmapratIti thAya che. bhagavad gItAmAM eTalAja mATe zrIkRSNa paramAtmAe kahyuM che ke-aneka janmane ati jJAnavAna mane ( AtmAne ) prApta thAya-pAme che. AtmA sarvatra rahelA che ane enA sivAya bIjuM kaMI che ja nahi, ema punaH punaH ThAkArI ThekArIne kahetAM AkAzanA dRSTAMtathI A lekamAM paNa RSijI janakarAyane kahe che ke, jema ghaDAnI bahAra ane aMdara sarvatra AkAza viTAIne raheluM che ane ghaDAno bhaMga thatAM paNa ene baMga-nAza thato nathI. tema prANIonA zarIramAM ane bahAra-akhila vizvamAM paramAtmA abhara bharelo che ane zarIra ke jagatanA nAzathI kadApi tene nAza thato nathI, mATe paramAtmAne pAmavA paramAtmasvarUpamaya thaI jAo eTale A zarIra ane jagata sarva tamene brahmarUpa lAgaze. // iti zrImadaSTAvakragItAyAM vairAgyopadezonAma prathamo'dhyAyaH samAsa Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 2 jo. jJAnadayane AnaMda. aho niraMjanaH zAnto bodhohaM prakRteH paraH / etAvaMtamahaM kAlaM mohenaiva viDaMbitaH // 1 // artha. ahe! huM niraMjana, zAMta, bedha svarUpa, ane prakRtithI para hovA chatAM paNa mehane lIdhe ATale badho samaya -vakhata viTaMbaNumAM rahyo, kharekhara ThagAyeja. TIkA. pahelA adhyAyamAM aSTAvakrae vairAgyapadeza karyo tethI prasanna thayelA janakarAya moTA AnaMdamAM AvI ekadama bolI uThayA ke-ahe ! A zuM? Azcarya che ke huM je niraMjana, zAMta, bodharUpa ane prakRtithI para chuM, te mehane lIdhe zarIra ane jagatane satyarUpa mAnI ATale badho vakhata viDaMbanA pAmato rahyo ! kharekhara mAyAnI AMTIghUMTI jabbara che. yathA prakAzayAmyeko, dehamenaM tathA jagat / ato mama jagatsarve, athavA na ca kiMcana // 2 // artha. A dehane ane jagatane huM eka ja prakAza karuM chuM, tyAre te A sarva jagata saMpUrNa mAruM svarUpaja che athavA huM kaIja nathI, mAruM kaMI che paNa nahi. 2 TIkA. deha ane AtmAne viveka thatAM have mane (janaka pite kahe che mATe) samajAya che ke, A deha ane jagata sau mArAthI (AtmAthI) prakAze che; nahi to deha ane jagata sau misyA che. aprakAza jagatanI mAphaka deha paNa anAtmA ane jaDa che. deha ane cetana e to AtmAne Arepita saMbaMdha che. chIpamAM ja Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 2 je. 25 cAMdInA saMbaMdha jema khATA-bhramamUlaka che tema AtmAmAM dehanA saMbaMdha paNa khATA che. AtmAnI sattAthI dehanA bhAsa ane tenuM svarUpa jaNAya che. AtmAnA prakAza emAMthI bahAra jatAM kaMIja rahetuM nathI; tema saMsAra ane saMpUrNa jagata paNa brahma rahita mAnatAM aMdhArUMja che. jagata satya jevuM lAge che te mrahmanA asti, bhAti ane priya, e traNa aMzane lIdhe che. nAma ane rUpa e e aMza jaDanA che, jaDa aMzeAnI sAthe brahma aMzAneA sabaMdha thavAthI te prakAze che, paraMtu jyAre jaDa aMze! kSINa thai nAza pAme che tyAre jagata pAchuM adRzya thaI jAya che. nAma ane rUpa jaDa che, kAraNa ke te vadhe che, ghaTe che ane nAza pAme che eTaluMja nahi, paraMtu traNe kALamAM eka svarUpe rahetA nathI. jaDa aMzAmAMthI brahma aMzA chuTA pADavAmAM Ave te jagata enI meLeja mithyA thaI jAya. jagataja zuM paraMtu temAMnA krAi paNa padArtha brahmAMza vagara astitva dharAvatA nathI. janakane aSTAvakranA upadezathI A jaDa caitanyanA medha thayA ane e khAdhanA AnaMdamAM te A pramANe pAtAne brahma svarUpa mAnatA pUrvanA ajJAnanita saMskAra mATe Azcarya batAvavA lAgyA. sazarIramaho vizvaM parityajya mayAdhunA / kutazcit kauzalAdeva paramAtmA vilokyate // 3 // artha. ahA ! veja mArAthI zarIra sAthe ( saMpUrNa ) vizvane tyAga thatAM kuzaLatAthI paramAtmA jevAya che. 3 janakane brahmapratIti. TIkA. janakarAjA pAte pAtAnA prati kahe che ke ahA ! zAstra zravaNa ane AcAryanA upadeza thatAM mane AtmA ane jagata judAM che, te samajAyuM. have zarIra temaja A saMpUrNa vizva te AtmA nathI, evI pratIti thatAMnI sAtheja mane paramAtmAnA sAkSAtkAra thAya che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. jyAM lagI jagatanI tathA zarIranI satyatA avidyAne lIdhe manAtI hatI tyAM sudhI e badhuM satya bhAsatuM hatuM, paraMtu jyAre AtmA ane jagatane viveka samajAvavAmAM AvyuM tyAre have mane A deha ane jagata mithyA lAgI parabrahmanAM darzana thAya che. Atma svarUpa samajAtAM mArAM jJAnacakSu ughaDI gayAM che ane mane paramAnaMda prApta thayo che. yathA na toyato bhinnAstaraMgAH phenbubudaaH| Atmano na tathA bhinnaM vizvamAtmavinirgatam // 4 // artha. jema jaLathA taraMga, phena ane parapoTA bhinA nathI, tema AtmaviziSTa A vizva AtmAthI bhinna nathI ja. 4 TIkA. jaLathI taraMga, pheNa ane parapoTA jema bhinna nathI, tema brahmathI jagata paNa bhinna nathI. taraMgamAM, pheNamAM ane parapoTAmAM jema jaLane aMza rahelo hoya che, tema jagatamAM paNa sarva vastumAM brahmane-AtmAne aMza rahe che. rajajumAM sarpa nathI paNa sarSanuM svarUpa che, chIpamAM rajata nathI paNa rajatanuM svarUpa che tema brahmamAM jagata ane jagatamAM brahma sarvatra otaprota bhareluM che ane tenI sattAvaDeja te bhAse che. taraMga pheNa ne parapATAnuM upAdAne kAraNe jema jaLa che, tema jagata ane jagatamAMnuM sarva brahmathI utpanna thayeluM hovAthI brahma te sarvanuM upAdAna kAraNa che ane tene jANa vAthI bIjuM sarva jANavAmAM Ave che; arthAta mukhya sattA jANavAmAM AvyA pachI tenA kAryanI jarUra rahetI nathI. jagata je ke kalpita che, to paNa tenA adhikAna rUpa AtmAthI bhinna nathI ane AtmAnA jJAnamAM te sau vilIna thaI jAya che. taMtumAtro bhavedeva paTo kvad kviArataH / AtmatanmAtramevedaM tadvad vizvaM vicAritam // 5 // sarsa. jema vicAra karatAM kapaDuM taMtu sArathI baneluM Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 adhyAya 2 je. jaNAya che, temaja vicAra karatAM A vizva paNa AtmatanmAtrathI upajeluM jaNAya che.-5 TIkA. kapaDuM ane tAMtaNA e sAmAnya rIte to judAM lAge che, paraMtu jarA vicAra karIne jotAM te eka bIjAthI bhinna nathI evuM samajAya che, tevI ja rIte jagata ane brahma sthUladaSTie to eka bIjAthI tadana bhinna jaNAya che, paraMtu zAstranI yuktionA vivekathI vicAra karatAM vizva AtmAthI bhinna jaNutuM nathI. jema taMtuo kapaDAmAM sarvatra anugata che tema brahma paNa vizvamAM potAnI sattAvaDe adhikAna rUpe anugata che. AtmAnA aMza vagara kazuM cheja nahi, sarvatra AtmA che. athaivekSurase kluptA. tena vyApteva shrkraa| tathA vizvaM mayi kluptaM mayA vyAptaM niraMtaram // 6 // artha. jema zelaDInA rasamAM kapAyelI zarkarA temAM vyApIna rahalI che tema mArAmAM kapAyeluM vizva niraMtara mArA vaDeja vyApta che. 6 TIkA. jema zelaDInA rasamAM zarkarA-sAkara rahelI che ane rasa zelaDImAM sarvatra raheluM che, tema A vizva mArAmAM adhyasta che ane mArAthI vyApta che; athata AtmA vizvamAM sarvatra vyApIne rahelo che, ane te jJAnendriyathIja samajAya che. pANImAM raheluM lavaNa, dUdhamAM raheluM ghI ane zelaDImAM rahelI sAkara jema chavA Indriya vagara samajAtI nathI tema jJAnendriya sivAya jagatamAM otapreta bharapura bharAI raheluM brahma paNa samajavAmAM AvatuM nathI. upaniSadamAM brahmanI pratIti mATe Avoja eka yuktivAda mUkelo che. ziSya gurune kahyuM ke, vizvamAM sarvatra brahma che, to te kema jovAmAM AvatuM nathI ? ane jyAre jovAmAM AvatuM nathI eTale ke IndriyothI jANavuM 22 e ane darI Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 aSTAvakra gItA. nathI tyAre "te che" ema kema mAnavuM? A ziSyane samajAvavA mATe gurue pANuM bhareluM eka kaMDuM maMgAvI temAM pelAne hAtheja meTuM siMdhavanuM gaciyuM mukAvyuM. e kuMDAne pachI enI potAnI dekharekhamAM rAkhavAnuM sepyuM. bIjA dahADApara topabodha karavAnuM te divase mulatavI rAkhyuM. pelA ziSya kuMDAne potAnI najara taLe rAkhI mUkyuM ane jyAre bIje divase guru pAse game tyAre te le gaye. keTalAka pATha thayA pachI gurue kuMDuM potAnI ane tenI sAme mukAvI ziSyane pUchyuM kenendriyathI. je. ane kahe ke pelo siMdhavano gAMThiye aMdara che ke nahi ? AMkhone maTI nAnI karI ziSya bArIkIthI pANImAM joyuM paNa te jaNAyo nahi, eTale kahyuM ke "nathI." gurue kahyuM ke-have zravaNendriyathI sAMbhaLI che ? teNe kAna mAMDI joyA paNa kaMI samajAyuM nahi. pachI suMghavAnuM kahyuM te paNa nakAramAM ja tene uttara Apavo paDayo. pachI sparzendriya-hAthathI jovAnuM kahyuM eTale teNe kuMDAmAM hAtha ghAlI badhe tapAsa karI paNa siMdhavanuM gaciyuM jaNAyuM nahi. anta te kuMDAmAM ke pANImAM nathI, ema cAre indriyono anubhava meLavyA pachI gurue tene kahyuM ke have e pANInuM Acamana kara. cAMgaLuM pANI laIne mukhamAM mUkatAMja ziSya bolI uThayo ke-guru mahArAja! siMdhava pANamAM che. gurue kahyuM ke-jema cAre Indriyo vaDe paNa pANImAM ekarasa thaI gayeluM siMdhava jaNAyuM nahi, mAtra rasendriya dvArA siMdhava pANImAM che ema tane samajAyuM, jema pANImAM sarvatra siMdhava che ema have tuM khAtarIthI kahe che, ane mAne che tema A carAcara jagata-vizvamAM vyApIne rahele AtmA (brahma) paNa IndriyothI grahaNa karAto nathI mAtra anubhava ane sArA upadezathI utpanna thayelA jJAna-indriyanA jegathIja badha AtmA vyApIne rahe che ema samajAya che. ziSya A yuktithI prasanna thayo ane tene AtmA sarvatra vyApIne rahelo che tenI pratIti thaI A pramANe janakarAjAne paNa mahA tattvajJAnI aSTAvakrajInA upadezathI AtmajJAna utpanna thayuM ane temane paNa zarIrAdika mithyA Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 2 je. 29 bhAsI pAtAmAM rahelA AtmAnA sAkSAtkAra thayA, ke jenA AnaMdamAM teo A rIte ciddhana svarUpane darzAvatA jAya che. AtmA'jJAnAjjagadbhAti AtmajJAnAnna bhAsate / rajjvajJAnAdahirbhAta tajjJAnAdbhAsate nahi // 7 // thai. AtmAnA ajJAnathI jagata bhAse che ane AtmajJAnathI nathI bhAsatuM, deAraDInA ajJAnathI sarpa bhAse che ane tenu ( DhAraDInuM ) jJAna thatAM sarpa nathI bhAsatA-DhekhAtA.7 TIkA. jyAM lagI AtmajJAna nathI tyAM lagI jagata sAcuM lAge che. AtmajJAna thatAM tarataja te mithyA che' evI khAtarI thai jAya che. derI ane sarpanuM dRSTAMta ApI guru khAtarI karAve che -jyAM sudhI dArInI parIkSA thatI nathI tyAM sudhI dorImAM sarpa bhAse che, paraMtu jyAre jJAna-prakAzathI jovAmAM AvatI sarparUpa derI-dArIja che, evA nizcaya thAya che tyAre sarpanA bhrama jatA rahI tenuM satya jJAna thAya che ane sarpa evA je khATA AbhAsa mana upara paDelA hAya che te jatA rahe che. prakAzo me nijaM rUpaM nAtiriktosmyahaM tataH / yadA prakAzate vizvaM tadAhaM bhAsa eva hi // 8 // arthe. prakAza mAru peAtAnuM rUpa che ane huM tenAthI judA nathI, ane jyAre vizvanA prakAza thAya che tyAre khAtarI thAya che ke, e mArA peAtAnAja bhAsa che. TIkA. prakAza eTale nityajJAna, AvuM nAna--je prakAza te mAruM satyasvarUpa che ane huM te jJAnarUpa prakAzathI atirikta eTale judA--alaga nathI; ane jyAre vizva eTale jagata enAthI prakAze che tyAre temAM paNa mAreAja bhAsa rahelA samajAya che ane te A Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. mAnA bhAsamAM ekAMkAra thaI jaI jJAna thatAM mithyA bhAse che. A vAta dRSTAMtathI samajAvatAM kahe che ke agniteja svarUpa che ane teja e pAMca tattvAmAMnuM eka tattva che. vizvanuM ane vizvamAMnuM dRzyamAna sarva paMcatattvathI baneluM hoI sarvamAM tejasvarUpe agni rahelA che; chatAM e aMzarUpa prazna agni lAkaDAnA mUrta svarUpane khALatA nathI, paraMtu tene vadhAre ghaTADe ane vikArane vaza rAkhe che. A tejasvarUpa agni e prakAraneA che; tema jJAnanA paNa e prakAra che. eka sAmAnya jJAna ane khIjuM vizeSa jJAna. kAmAM rahelA teza agni kAchanA mUrtasvarUpane-jaDa ajJAna-mithyAtvaneA nAza karatA nathI, paraMtu jyAre te bIjA kAi sAthe ghasAya che ane temAMthI vizeSa svarUpanA agni utpanna thAya che, tyAre kASTa baLIne bhasma thai jAya che, ane tenuM kApaNAnuM dekhAtuM svarUpa nAza pAme che. A rIte jagatamAM-ApaNAmAM rahelA AtmAMzarUpa tejaprakAzathI ApaNane jagata bhAse che. ApaNe jagatane joie chIe, paraMtu jyAre saddaguru sAthe tattvajJAnanuM maMcana thaI temAMthI AtmajJAnanA vizeSa prakAza aMtaramAM utpanna thAya che tyAre jagata tarata nAza pAme che ane ApaNe pote pAtAne parama jyAti rUpe joI pAtAmAMja sarva jagatane joie chIe. peAtA sivAya jagata jevuM- kaMI cheja nahiM, evA jJAnathI AnaMda svarUpa khanI rahIe chIe. 30 aho vikalpita 'vizvamajJAnAnmayi bhAsate 1 rUpyaM zuktoM phaNI rajjau vAri sUryakareM yathA // 9 // artha. jema muktimA~ rUpuM, dAraDImAM sApa, ane sUryanAM kiraNImAM poNA (mRgajaLa') dekhAya che tema kalpita vizva ajJAnathI mArAmAM guMca che; te Aya che. 9 TIkA mATA AzcaryathI janaka poteja potAne kahe che ke ahIM ! chIpamAM jema cAMdI, dAraDImAM jema sarpa ane sUryakiraNAmAM jema Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya ra je jhAMjhavAnuM jaLa dekhAya che tema ajJAne karIne huM je brahmarUpa chuM temAM A kalpita vizva jaNAya che. mAruM A ajJAna have nAza pAmyuM che ane mane brahma sarvatra brahmaja mAluma paDe che. Aja sudhI mane tene bhAsa thayo nahi tenuM kAraNa mAruM ajJAna che. jJAna-AtmajJAnane jyAre hRdayamAM udaya thAya che tyAreja brahmasvarUpa samajAya che, A kharekhara meTuM Azcarya che. matto vinirgataM vizva mayyeva layameSyati / mRdi kuMbho jale vIciH kanake kaTakaM yathA // 10 // artha. jema mATImAM ghaDA, jaLamAM taraMga ane senAmAM kuMDaLa Adi alaMkAra samAI jAya che, tema mArA ajJAnathI utpanna thayeluM A vizva (majJAna thatAM) pAchuM mArAmAMja laya pAme che: 10 TIkA. "mArAmAMthI (AtmAmAMthI ) vizva utpanna thAya che ane pAchuM temAMja laya pAme che, e janakarAjAne AtmabaMdha thatAM khAtarI thAya che. AtmajJAnanA mUlabhUta upaniSadomAM paNa eja vicAra Apela che. to zA mAni jenAthI A bhUta mAtra utpanna thAya che, jenI sattAthI jage che ane temAMja pAchAM laya pAme che, samAI jAya che. darzanazAstromAM ghaNAnA mata judA judA che paNa vedAMta te vedane ja mAnya rAkhI tene anusaratI yuktithI jagata ane brahmanI abhinmatA batAve che. sAMkhyavALA pariNAMmavAdane mAne che, je vikAsavAdanA je vAda che, eTale asala abaWyI avasthAtaratA AvavI te pariNAmavAda, jemake dUdhanuM dahiM, mATImAMthI dhaDe, ane sonAmAMthI kaDAM, kuMDaLa vagere alaMkAra-tema prakRtinA pariNAmathI jagata ane temAMnuM badhuM utpanna thAya che. jyAre sAMkhyavALA Ama mAne che tyAre nyAyavALAo AraMbhavAdane mAne che. eka Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 . aSTAvakra gItA. vastumAMthI bIjI vastunI utpatti tenuM nAma AraMbhavAda. jemake-anya vastu taMtu temAMthI anya vastu bhinna kapaDAMnI utpatti thAya che, tema eka jAtanA paramANuthI bIjI ane trIjI jAtanI vastuo utpanna thAya che, tema A jagata utpanna thayeluM che. Ama darzanazAstravALA judA judA mata Ape che tyAre vedAMta vivartavAdane AgaLa mUke che ane ema mAne che ke ekanI eka vastu pitAnI pUrva sthitimAMthI bIjI avasthA laIne pratIta thAya, te vivartavAda kahevAya; jema deraDI mULa vastu che temAM sarpa dekhAya che tema. arthAta vastu te ekaja che, paraMtu temAM bIjI vastune bhrama thAya che, AnuM nAma vivartavAda. A pramANe Adi vastu parabrahma che paraMtu ajJAnane lIdhe temAM jagatanI bhrAMti thaI jAya che; vastutaH brahma te enI eka ne ekaja avasthAmAM rahe che paNa avidyAne lIdhe temAM nAnA medavALuM vizva ajJAnIone dekhAya che. vivartavAdane anusarIne kuMDaLa ane ghaTane anukrame suvarNa ane mRtikAnA vivartarUpa mAnavAmAM Ave che, paNa dorImAM sarpanI bhrAMtinI mAphaka A daSTAMta ghaTatuM nathI. kRtikAmAM ghaTanI brAMti asaMbhavita che, jo ke ghaTamAM kRtikA che ema kahevAya. jagata brahmamAM vilIna thAya che. te tenI bhrAMtirUpa hovAthI thAya che. ghaDAnI mAphaka anya svarUpa jagata gaNAya nahi. A rIte janaka rAjA vedAMtanA vivartavAdane anusarI pitAnA ajJAnathI jagatane ane jJAnathI tene pitAmAMja bhaLatuM samajI AnaMda pAmavA lAgyA. aho ahaM namo mahyaM vinAzo yasya nAsti me| brahmAdistaMbhaparyataM jagamAzepi tiSThataH // 11 // artha. jene vinAza nathI evA mane (AtmAne) namarakAra che, ke je huM(AtmA) brahamAthI mAMDIne tRNa lagI (sarvane) jagatane nAza thatAM paNa je ne te rahuM chuM. 11 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 adhyAya 2 je. bahArUpatAnuM bhAna. TIkA. janakarAya AgaLanI mAphaka pitAne ja AtmA mAnI tene saMbodhI kahe che ke, brahma je paurANika-laukika rIte jagata kartA che temanAthI mAMDIne tuccha tRNu paryata AkhuM jagata nAza pAmatAM paNa brahma jemanuM tema vidyamAna-akhaMDa jyotirUpa rahe che te brahma-ke je ajJAnane nAza thatAM mane pratIta thayuM che ane jene kadIe nAza thato nathI te AtmasvarUpa azarIravAna huM agA tene eTale mane namaskAra karuM chuM. jene jJAna thayuM che tene potA sivAya bIjuM koI ArAdhanIya ke pUjya rahetuM nathI. vaLI jene brahma pratIti thaI che tene nitya naimittika karma karavAnAM paNa rahetAM nathI eTale jIvanamuktane bIjA kayA devane namavAnuM hoya ? koIne ja nahi. pitAmAM jhagajhagI rahelA brahmatejane brahma name, tema janakarAya meTA AzcaryathI svaye pitAne ja namaskAra Ape che. aho ahaM namo mAM ekohaM dehavAnapi / kacinna gaMtA nAgaMtA vyApya vizvamavasthitaH // 12 // artha. dehavAna hovA chatAM paNa huM eka (advitIya brahyo chuM, huM kahiM janAro tema ApanAra nathI, paraMtu vizvamAM sarvatra vyApIne rahele chuM. A je huM (brA) tene namaskAra ho. TIkA. dehavAna-akala-zarIravALo hovA chatAM paNa huM : AtmA sarvatra ekaja chuM, eTale ke, judA judA ghaDAomAM bhareluM jaLa jema jude jude nAme oLakhAya jaNAya-rAtA dhaDAnuM jaLa, mANanuM jaLa, DhacakAnuM jaLa ane kALA ghaDAmAMnuM jaLa, ema jude jude nAmarUpe kahevAtuM-ALakhAtuM hovA chatAM jaLa to ekaja jaLarUpa rahe che; vaLI judA judA kAcamAM-pAtramAM paDatAM kiraNo jude jude nAmarUpa-raMge vidAya a. 3 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gIta. che, chatAM sUrya ekano ekaja rahe che, temaja ghaTabhadine yoge AkAza jude jude nAmarUpe oLakhAvA chatAM paNa AkAza che te te ekanuM eka advitIya-abhinna akhaMDa ekaja rUpe raheluM che tema nAnA de, AkAro, vastuo vagere nAmarUpe jagatamAM rahelAM svarUpa jude jude nAme oLakhAya che tema chatAM sarvatra brahma te ekanuM ekaja hoya che, tema dehavAna evA huM eka brahmasvarUpaja chuM; kahi joto Avato nathI, arthAt hilacAla karatA nathI tema chatAM jo Avate ane hilacAla karato houM evA dekhAuM chuM chatAM sarvatra vyApIne vizvamAM otapreta thaI rahelo chuM te huM (brahma) kharekhara Azcarya pAmato evo mane pitAne ja namaskAra karuM chuM. aho ahaM namo mAM, dakSo nAstIha matsamaH / asaMspRzya zarIreNa, yena vizvaM ciraM dhRtam // 13 // artha. zarIravaDe asaMskRzya-na sparza thAya e chatAM paNa je vizvana dIrdhakALa parvata dhAraNa karanAra e je huM, tenA jevA catura bIjo koI paNa nathI e moTuM Azcarya che ane temAM huM mane potAne namaskAra karuM chuM. TakA. AtmAnI addabhuta sattAnA AnaMdamAM nimagna thayelA janaka rAjA kahe che ke-jema ayakAMna lehacuMbaka pAte lokhaMDanI soyane aDatuM-parza karatuM nahi hovA chatAM potAnI sattAthI tene nacAve che tema AmAM dehamAM raheluM hovA chatAM indriyAdikano sparza rAkhato nathI to paNa temanI pAse aneka prakAranI hilacAlo karAve che ane jagatane dIrghakALa paryata dhAraNa karIne pine alaga alaga rahe che. AvA mArA jevA ( Amasadasya) bIje kANuM dakSa catura che? arthAta kAI nahi, jethI karIne aLago rahevA chatAM vizva nAnA prakAre nacAvanAra je brahma tene brahmasvarUpe ave huM AzcaryathI namaskAra karuM chuM Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 2 je. aho ahaM namo mI, yasya me nAsti kiMcana / athavA yastha me sarva, yadavAmanasagocaram // 14 // artha. mAruM (AtmAnuM) kaMI paNa nathI athavA mana ane vANIne gecara che te sarva jenuM (AtmA) che te Azcaya rUpa AtmAne mArA namaskAra che. TIkA. A jagata ane temAM koI paNa padArtha satya nathI, eTale te mAro ( AtmAno) nathI athavA mana ane vANIthI gocara-pamAya evA sarva padArtha mArA ( AtmAnA) ja che, tethI Azcarya pAmatA e huM mane (advaita AtmAne) namaskAra karuM chuM. jJAnaM jJeyaM tathA jJAtA, tritayaM nAsti vAstavaM / ajJAnAdbhAti yatredaM, sohamasmi niraMjanaH / / 15 / / artha. vAstavika rIte jotAM te jJAna, ya ane jJAtA, e traNamAnuM kahyuM che ja nahi. e to sarva ajJAnane lIdhe bhAse che vAstavika nathI, ane huM te (AbhA) nirajana nirAkAra svarUpa chuM. 15 TakA. jJAna-sAmAnya jJAna nahi paraMtu brahmajJAna, je brahmarUpa mArArUpa che te nitya jJAna, ya-jANavA jevuM te, ane jJAtA-jANanAra: A tripuTImAMnuM kaMIja vAstavika rIte to che nahi, mAtra ajJAnane lIdhe huM jANanAra, A jANavA jevuM ane A jJAna evuM manAya che, bAkI huM je brahmasvarUpa ane niraMjana chuM tene to jJAna-nityajJAna hevAthI kaMI jANavA jevuM cheja nahi. jene Amaikya prApta thayuM che tene zAstrothI paNa kaMI jANavA jevuM rahetuM kAraNake brahmajJAnarUpa che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. dvaitamUlamaho duHkhaM nAnyattasyAsti bheSajaM / dRzyametanmRSA sarvamekohaM cidraso'malaH // 16 // artha. A sarva dekhAtu jagata mithyA che ema jANI potAne amala ane cidAtmA ekarasarUpa AtmA ja e advaita che. ethI viparIta dvata che, te badhAM duHkhanuM mULa che. 16 Dhata du:khakArI che. TIkA. vaita--AtmA ane jagata-jaDa ane caitanya, ema be hovApaNuM mAnavuM, eja kharekhara duHkhanuM kAraNa che, ane e jaMjALanA duHkhanuM bIjuM kaMIja auSadha nathI, sivAya ke potAne eka amala, cirasa rU5-AtmA mAno. jagata rUpI je AtmAthI atirikta jagata jaNAya che te khoTuM mithyA che ane ciddaghana eka AtmA che ne khara-satya duHkhAdika klezarahita ane AnaMdasvarUpa che te huM piteja chuM. mArA sivAya bIjuM kaMI che ja nahi evI je advaita -bhAvanA-samaja te ja A-prAcika du:khanuM osaDa che bIjuM kazuMe tenuM osaDa nathI. bodhamAtrohamajJAnAdupAdhiH kalpito myaa| evaM vimRzyato nityaM nirvikalpe sthitirmama // 17 // artha. huM saMpUrNa bedhavALa chuM chatAM A upAdhi meM ajJAnathI ka9pa kADhI-vahorI lIdhI che evo nitya vicAra karavAthI nirvika95mAM mArI sthiti che. 17 TIkA. AtmA ne jANe che ke te pote saghaLA bodhanA paNa badha rUpa che chatAM ajJAnathI-mAyAmAM levAI teNe pite A saMsAra prapaMcanI upAdhio vahArI lIdhI che, A nityane nitya vicAra Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 2 je. 37 karavAmAM Ave te prapaca saMbaMdhInI kalpanAo nAza thaI jaI nirvikalpanAmAM sthiti thAya. mAyA-meha jIvAtmAne evo lAge che ke te keme karyo manathI chuTato nathI. vAnarane mAra paDe che, moTuM duHkha thAya che ane koIvAra mRtyu paNa Ave che to paNa mehathI phaLa levAne mATe te dhasI dhasIne jhADe caDhe che, tema jIvAtmA pote prapaMcanAM du:kha anubhave che, prapaMca ane temAM dekhAtAM sukho mithyA che evuM aMtaramAM samaje che, tema chatAM paNa mAyAnI mohinIthI vAraMvAra te tarapha deDe che ane huM kartA tathA bhaktA chuM evA mithyAbhimAnathI saMsAracakramAM bhakhyA kara che-mAyAnA A mAhathI para huM A dekhAtA jagatathI judo chuM, bodharUpa chuM evA nitya vicAra karavAthI pupa mukta thAya che anyathA nahi. aho mayi sthitaM vizva. vastuto na mayi sthitaM / na me baMdhosti mokSo vA, bhrAMtiH zAMtA nirAzrayA // 18 // artha. aho! mana baMdha nathI ane mokSe nathI tathA huM je vizvane mArAmAM raheluM mAnuM chuM te vAstava mArAmAM raheluM nathI, ema samajatAM) nizrita-Azraya rahita thayelI bhrAMti zAMta thaI jAya che. 18 TIkA. janaka kahe che ke-huM mArAmAM saMpUrNa vizva raheluM che ema mAnuM chuM, paraMtu vAstavamAM to koI paNa kALe te mArAmAM nathI evo vicAra karavAthI mArI vizvarUpI bhrAMti zAMta paDI gaI ane huM mane potAne baMdha tathA mokSathI rahita mAnI brahmasvarUpAnaMdamAM magna thaI gaye. ahiM baMdha nathI ema to kahevAya paNa mekSa nathI ema kema kahevAya ? evI zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che ke-je mekSane AgaLa kahyuM tema vicArajanya mAnavAmAM Ave to te paNa anitya ane nAzavAna banI jAya; kAraNa ke vicArathI paNa jo koI vAtanI utpatti Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. mAnavAmAM Ave te te bIjI prAcika upAdhionI gaNatarImAM gaNAya. jenI utpatti che tene nAza hoyaja e vedAMtane siddhAMta che, vicArathI tenI utpatti na mAnIe to pachI avicAra-vicArarahita mANasane paNa mekSa saMbhave ? vaLI je mekSane mATe zAstra, vicAra ane gurunA upadezanI jarUra na svIkArIe to mAyAnA bhramaNamAM bhamatA prANIne kAraNe pAya kyAM rahyo ? nA, zAstra, vicAra-vimarza ane gurUpadezanI eTalA mATe jarUra che ke anAdi kALathI avidyAlisa jIvAtmAne hRpaNane je adhyAsa lAge che te tajavAne avakAza maLe ane "huM kartA bhaktA nathI ' evuM gAna utpanna thAya. A jJAnodaya thavAne mATe vicAra vagerenI jarUra che ane temAMthI potAnA svarUpanuM jIvAtmAne jJAna thAya che. te mA ke mukita kahevAya che. sa zarIrabhidaM vizvaM, na kiciditi niSitaM / zuddhAtra sI , tejari : 5 punA ?. te artha. zarIra sAthe A phizva ja nathI evo nizcaya thayA pachI zuddha ane citmAtra mAtmAja eka avazeSa kahe che (rAmA vagara zarIra ane vizva badhuM pAmyA che e nizcaya thAya che) eTale bIjI ka9panA karavI tIja nathI. zarIrAdikanI nadharavA. TakA. zarIra temaja tenI sAthe AkhuM vizva AtmA sivAya mithyA che, chatAM derI che evuM jANavA chatAMe koI koI vAra sahejasAja aMdhAruM hoya te rajajumAM sapano bhAsa thaI jAya che tema anirvacanIya mAyAnI aMdhArImAM brahmajJAna thavA chatAM paNa jagatane ane zarIramAM huMpaNAno bhrama puruSane thaI jAya che mATe jagata che che ne nathI ema kahevAya che. ajJAnamAMthI utpanna thayeluM hovAthI ajJAnanI Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 2 je. mAphaka te paNa anirvacanIya manAya che. ajJAna vAraMvAra bhramamAM nAMkhI vizvanI kalpanA karAve che mATe jijJAsu mumukSue vAraMvAra AtmAno vicAra karI athata vizeSajJAna meLavI ajJAnano nAza karavo ke jethI vizva ane tenI sAthe zarIrapaNAnI kalpanAne paNa sadaMtara nAza thAya. zarIraM svarganarako baMdhamokSau bhayaM tathA / kalAnAmAtramevaitatti me kArya cidAtmanaH // 20 // artha A zarIra, svarga ne naraka, baMdha ne ekSa tathA bhaya e sA nizcaya kalapanA mAtra che ane huM te cidAtmA svasvarUpa chuM eTale mAre tenI sAthe koI saMbaMdha naya. TIkA. vizva ane zarIrane avAstavika mAnavAmAM Ave te pachI zArIrane Azraye pravartatAM zAstra paNa avAvaka thaI jAya: ane tyAM zAstrAe avAstavika thAya tyAre te dvArA thatA vidhiniSedhAmaka dharma ane vyavahAra paNa avAstavika banI jAya. svarga, naraka, baMdha, mAsa ane bhaya paNa rahe nahi ane badhI avyavasthA thaI jAya, tenuM kema ? satyane asatya sAthe saMbaMdha ja ghaTato nathI ane je saMbaMdha mAnavAmAM Ave che te mAtra kalpanAja che. jema svamamAM jeyelo vAgha mithyA che ane teno bhaye mithyA che tema brahmajJAna thayA pachI vizva, zarIra ane tene vaLagele saghaLe prapaMca paNa mithyA kare che ane tyAre tenuM mithyApaNuM ekacina mAtra svarUpamAM ekAkAra thaI jAya che, tyAre alabata vidhiniSedhathI mAMDIne badhA prAkRta dharmo ane badhAsa paNa temAM samAI jAya che. brahmatva prApta thayA pachI mokSa rahyoja kyAM ? brahmatva prApti eja mokSa. saccidAnaMda svarUpatA prApta thaI eTale ke jyAM brahma ekarasa thaI gayuM tyAM pachI keNa kAne mATe vidhiniSedhanI kalpanA kare ? koNa kone mATe mekSa mAge che arthAta rAhmamayatA eja mokSa. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. aho janasamUhepi nadvaitaM pazyato mama / araNyamiva saMvRttaM ka rati karavANyaham // 21 // artha. aho ! brahmajJAna thatAM janasamUhamAM paNa huM ta- bepaNuM jete nathI ane mane A janasamUha araya je lAge che tyAM pachI huM kyAM pati-prIti karuM? TIkA. jene brahmajJAna thAya che te dazyamAna mAyAmaya vizvane paNa ta-patAthI judu jeti nathI. tene to janasamUha eka moTA adhya-nirjanatA-(prapaMca rahita) vALozanya jaNAya che, eTale jyAM pitAthI bIjuM jaNAtuM nathI tyAM jJAnI mumukSu kyAM prIti kare che arthAta kahi paNa nahi. ekathI bIjuM hoya tyAM pati-prIti thAya che, paraMtu jJAnIne te badhuM ja pitArUpa jaNAya che tyAM te konI sAthe prIti kare che. arthAta jJAnIne proti karavAnuM bIjuM kaMI rahetuM ja nathI. te to brahmasvarUpa eka advaita pitaja pitAne jue che-janasamUhane jotAM paNa temAM te potAne dekhe che eTale tene jagata, zarIra, zAstra-vidhi niSadha ane dharmo vagere kaMI kalpanA karavAnuM ke prIti karavAnuM rahetuM ja nathI. nAhaM deho na me deho jIvo nAhamahaM hi cit / ayameva hi me baMdha AsIdhA jIvite spRhA // 22 // artha. huM deha nathI, temaja deha mAre nathI, huM jIva nahi paNa cit savarUpa , paraMtu jIvavAnI mane je spRhA che te ja mAro baMdha mane baMdhana karatA che. TIkA. AtmA deha nathI kAraNa ke deha jaDa che ane AtmA caitanya che. temaja AmAne deha nathI, kAraNa ke te asaMga che. AtmA jIva paNa nathI kAraNa ke jIva ahaMkArI che ne AtmA ahaMkArarahita Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 2 je. 41 che. AtmA to ahaMkArane sAkSI che. AtmAne ahaMkAranuM kArya je kartava te nathI. saMsArI prAkRta janene te vyavahAravALo dekhAya che te temanuM ajJAna che. AtmA kaMIja karato bhagavato nathI, paraMtu lokane te karatA bhogavatA jevo lAge che; ema anya mAneluM anyane-avarane lAgatuM nathI. ajJAnI loka AtmAne vyavahAra karato ane bhAga bhagavate mAne tethI te kartA bhoktA banI jato nathI. A bAbata spaSTa karatAM kahe che ka-TADhanA divasomAM vAMdarAM caNAo ekaThI karI tene pasAdayathI agninA TArA gaNI ToLe maLo tA pavA bese che ane pAse pAse besavAthI garamI utpanna thaI temane caNAThIo devatA jevI ane garamI ApatI lAge che, tema tene teo agnirUpa mAne che tethI caNAo kaMI agni thaI jatI nathI, tema ajJAnI loko AmAne kartAbhoktA ane vyavahAramAM vartatA mAne tethI AmA kaMda koMbhAtA banI ja nathI. vaLI jIvita hA eja baMdha che, paraMtu AtmAne maravA jIvavApaNuM cheja nahi. maravuM jIvavuM e be dharmo to aMtaHkaraNane che ane AtmAne to e upAdhi cheja nahi. te te cinmAtra svarUpa che. janakarAya pitAne cinmAtra mAnI uparyukta dharmo pitAnA nathI evA nizcayathI AnaMdasvarUpamAM nimagna thaI A pramANe pitAne AtmA mAnI AzcaryanA uddagAra kADhe che. aho bhuvanakallolairvicik samutthitaM / mapyananta mahAMbhodhau cittavAte samudyate // 23 // artha. apAra samudrarUpa mArAmAM cittarUpI vAyune lIdhe jagatamAMnA vicitra rUpa aneka tarage utpanna thAya che (chatAM) te emanA ema pAchA samAI jAya che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ annava gItA. prapaMcanI taraMgatA. TIkA. meTA sAgararUpa mArA manamAM citta cakaDoLa cakalAM jagatamAMnI lIlAone lagatA vicitra temaja nAnA prakAranA taraMgo rUpa vicAre utpanna thAya che, tema chatAM te badhA taraMge pAchA jema samudranA taraMgo samudramAMja samAI jAya tema mAre viSe samAI jAya che. eTale ke pANImAMnA taraMge bhinna jaNAya che tema chatAM pANarUpaja che ane pANImAMja teno samAsa thaI jAya che. arthAt te paNa pANIrUpaja che. mAtra vAyune lIdhe taraMganuM rUpa bhAse che tema mArAmAM paNa jagatanI lIlAone lagatI anaMta kalA unna thAya che tema chatAM te huMrUpa hAI pAchI mArAmAM ne mArAmAM ja A mabodhane lIdhe samAI jAya che, te kharekhara AtmajJAnanoja pranAka che. mara naMtamahAMbhodhau cittavAne masAja pani ! abhAgyAjjIvavaNijo bhagatporezvaraH 24 // artha. huMrUpI apara mudrama - 5 vi0 25 lIdhe utpanna thatA vicArorUpI taraMge rama rama vaNina" nikA jema nAza pAme tema cittarUpI pavana zAM paDe che tyAM enI meLe ja rAma jAya che. mayyanaMtamahAMbhodhau Azcarya jiivviicyH| udhaMti nanti khelaMti, pravizyaMti svabhAvataH // 25 // -kartha janaka jA pote AzcaryathI kahe che ke-aho! huM (manarapI) mahAsamudramAM jIvarUpI taraMga uThe che, eka bIjAne haNe che, khele che ane svabhAvathI ja pAchA zamI jAya che. TIkA vATelA-tajelA viSayanI manamAM anuvRtti thAya te vadhatAnutti kahevAya che. te vRttine lIdhe jIvanamukta puruSanA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amaya 2 e. manamAM paNa mahAsamudramAM jema taraMga thaI thaIne vaLI pAchA temAM mAMja samAI jAya tema manamAM ne manamAM ja zamI jAya che, te (AtmabodhI) te bAdha karatA nathI. anAdi kALanA adhyAsane lIdhe viSayonI manarUpI samudra utpatti thAya che, paraMtu jene brahmajJAnane saceTa baMdha thayela che e jIvanamukta puruSone bAdhitAnuvRttine laI viSaye jaNAya che, paraM tethI temane kaMI vikAra thato nathI. temanA manamAM AvelA viSaya vicAra pAchA jJAnane lIdhe kArya karyA vagara ja zamI jAya che. A vizadIkaraNa mATe udAharaNa ApatAM kahe che ke, eka purU unALa lIdhe raste jatAM jatAM tara the. eka jhADanI chAyAmAM be jaLane mATe te vicAra karato hato eTalAmAM dara retavALA medAna tene jaLa jovAmAM AvyuM. jhADa taLethI uThI te tRSA rAAMta karavA ma te medAna tarapha AgaLa gayA. jema jema te A paLa jate gayo tema jaLa dUra ne dUra dekhAtuM gayuM, eTale tenA manane khAtarI thaI A jaLa nahi paNa jaLano bhAsa-mRgajaLa che, ane dUrata ta ravikiraNene lIdhe retImAM mane khAlI jaLano bhrama thayA che. A ja nahi paNa bhramamAtra mithyA jaLa che. Avo nizcaya thatAM te pAcho ke ane zAMti levAne pelA jhADane chAye AvIne beThe. . dhI vaLIne je AMkhe pAchI te retInA medAnamAM jaLa jovA lAgI, paraMtu phare tene tyAM javAno vicAra sarakhee thayo nahi, kAraNa ke tenA aMta karaNane khAtarI thaI hatI ke retInA medAnamAM jaLa nathI, paNa ma jaLAbhAsa che. A pramANe jene viSAnI asAranA ne jagata nazvaratA samajAI che te puruSanA manamAM bAdhanAnuttine laI vi conI taraMgamALA utpanna thAya che te paNa te ne mAdha karI zaka nathI. arthAta te tene pitAnI pAchaLa khecI-doDAvI laI jatI nI janakarAjA kahe che ke huM AtmajJAnane lIdhe satya vastu samajo eTale mane have viSayanA vicAra-taraMga Ave che, paraMtu samudramAM Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. 4 vIcinI mAphaka mane bAdha karyA vagara te pAchA mArA mananI aMdara ne aMdara samAI jAya che--ahA ! brahmajJAnanA pratApa kevA adzruta che ke je viSayAnAM taraMgA utpanna thavA chatAM paNa tenI jALane chedI ApaNane prabhaiyamAMja lIna rAkhe che! // iti zrImadaSTAvakragItAyAM svasvarUpajJAnonAma dvitIyo'dhyAyaH samApta // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 3 jo. jJAnayoga. avinAzinamAtmAnamekaM vijJAya tattvataH / tavAtmajJasya dhIrasya kathamarthArjane ratiH // 1 // artha. tatvathI avinAzI evA eka AtmAne jANyA pachI tArA jevA dhIra AtmAne atharjanapara prIti kema thAya che? 1 TIkA. AtmA nAzarahita che, ane eka svarUpa nirvikalpa che. evuM tattvataH jANyA pachI tArA jevA dhIra AtmajJAnIne artha, dhana, strI, putra vagerenI prIti-te meLavavAnI IcchA kema thAya che? na thavI joIe. AtmA deza, kALa ane vastu pariccheda rahita che tenuM jJAna thayA pachI puruSane artharati rahevI joIe nahi chatAM kema rahe che ? te samajavA jevuM hovAthI aSTAvakra kahe che ke - AtmA'jJAnAdaho priitirvissybhrmgocre| zukrajJAnato lobho, yathA rajatavibhrame // 2 // artha. AtmAnA ajJAnathI ane viSane zrama thavAthI jema rUpAne thaktimAM bhrama thavAthI te levAnI IcchA thAya che tema ajJAnane lIdhe viSayano bhrama thaI arachA upaje che. TIkA. chIpamAM miyA rUpuM bhAse che tema chatAM ajJAnane lIdhe te levAnI jema IcchA thAya che tema AtmAnA ajJAnathI mANasane viSano brama thatAM tenI prIti-thAya che. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 aSTAvakra gItA. vizva sphurati yatredaM taraMgA iva sAgare / sohamasmIti vijJAya kiM dIna iva dhAvasi // 3 // artha sAgaramAM taraMganI mAphaka AtmAmAM A vizva pure che te je huM chuM evuM jANavA chatAM te kema dIna garIba (viSayavaza jeva) thaI tenI pAchaLa doDe che? TIkA. A vizva te sAgaramAMnA taraMga jevuM AtmAmAM churatuM mAtra che emAM satya jevuM kaMI che ja nahi, chatAM bhramathI huM puruSa-vizva satya chuM evo bhrama thAya che, paraMtu he janaka ! tuM ke jene AtmajJAna thayeluM che te zAmATe dInanI mAphaka tenI peThe dhAvana kare che? 3 zrutvApi zuddhacaitanyaM, AtmAnamatisundaraM / upasthe tyaMta saMsaMkto, mAlinyamadhigacchati // 4 // artha. aMta suMdara, ane zuddha caitanyasvarUpa AtmAne yuvA-jANavA-sAMbhaLyA pachI viSa samI pa vatI thatAM jene atyata Asakti thAya che te mAlinya-mUDhatAne prApta thAya che. TIkA. gura pAsethI zuddha ne suMdara Atmabodha lIdhA pachI viSayo upasthita thatAM tarata temAM lubdha thaI jAya che je puruSa hoya te bodha ane jJAnane lajave che, eTaluM ja nahi paraMtu zuddha caitanyano jene sAkSAtkAra thayelA che evA puruSa jyAre vipayomAM paDe che tyAre bhraSTa thAya che ane enI pega bhraSTatA ApaNane Azcarya upajAve che. he janakarAya ! tame ke jemane Atmabodha thayelo che temaNe to enI meLe mukhasanmukha AvI ubhelA-sahajaprApta thayelA viSayane paNa vizvavat gaNuM tajavA joIe. sarvabhUteSu cAtmAnaM, sababhUtAni cAtmani / munerjAnata Azcarya, mamatvamanuvartate // 5 // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 4 e. artha. AtmAne sarvabhUtemAM ane AtmAmAM sarvabhUtane jenAra munijanane jyAre mamatvane anuvartatA joIe chIe tyAre Azcarya upaje che. viSaya lAlasAnuM baLa. TIkA. je puruSane nizcaya thayela che ke AtmAmAM ja sarvabhUta ane sarvabhUtamAM AtmA ekaja vyApIne rahelo che te puruSane jyAre mamatva-mArApaNumAM vartatA ane mithyA jagata mAnyA paNa chatAM temAM pravartato joIe chIe tyAre kharekhara Azcaryaja utpanna thAya che. he rAjana ! anAdi avidyAno pAza evo durjaya che ke moTA moTA munio paNa tene toDI chUTA thaI zakatA nathI. e to koI pUrvAbhyAsI tatva saMskArIjana hoya che te ja tattvane bodha thayA pachI viSayothI aLage thaI zake che. rAtri-divasa jene saddaguruno bodha thayA kare che ane je pote jeTalo avakAza maLe teTalAmAM AtmA satya che ane A mAyAnI jALa anAmAthI utpanna thayelI mRgajaLa jevI khATI mithyA ane brAmaka che evA vicArathI viSayone samIpa AvatAM paNa tuccha gaNI tenAthI aLago rahe che te ja puruSa jIvanamukta kahevAya che bIje kAIja nahi. 5 asthitaH paramAdvataM, mokSArthepi vyavasthitaH / Azcarya kAmavazago, vikalaH kelizikSayA // 6 // artha. e kSAtha parama advaitamAM sthita thayele puruSa jyAre keli-krIDAnA abhyAsathI kAmavaza ane vikaLa thatA jaNAya tyAre Azcarya upaje che. TIkA. e bahuja Azcarya bhareluM che ke adaitamAM mAnanAre mokSArthI puruSa vikaLa je kAmavaza thaI krIDAsakta thaI jAya che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 aSTAvakra gItA. AtmajJAna jene thayeluM che evo puruSa krIDAvaza thavuM joIe nahi. adbhutaM shaandurmitrmvdhaaryaatidurblH| Azcarya kaammaakaaNbhetkaalmntmnushritH||7|| artha. jJAnanA virodhI-zatru evA kAmane pite ati durbaLa hovA chatAM paNa jeo seve che te aMtakALe duHkhI thAya che. TIkA. kAma che te jJAnane tenI sAthe ja utpanna thayela sahaja zatru che, evuM jANavA chatAM paNa je puruSa aMtalagI durbaLa thaI jatAMe tene choDato nathI te duHkhI thAya che. jJAna meLavI kAmane bhajanArAo mATe ahiM Azcarya batAvavAmAM Ave che. Azcarya eja che ke-jJAna hovA chatAM kAma chUTatuM nathI evo prabaLa mAyAne pAza che. jema bane tema karIne dhIre dhIre paNa kAmanAone tyAga karavo e jJAnIne mATe harahameza vicAravAnuM che. ihAmutra viraktasya nityAnityavivekinaH / Azcarya mokSakAmasya, mokSAdeva vibhISikA // 8 // artha. AtmA nitya ane zarIrAdika anitya che e vicAra karI jANanAra vivekI, virakta ane melanI kAmanAvALA puruSane paNa kArA thatI hovAne lIdhe mokSane mATe bhaya lAge che. dhIrastu bhojyamAnopi, pIDathamAnopi srvdaa|| AtmAnaM kevalaM pazyan na tuSyati na kupyati // 9 // jJAnInI nirbhayatA. artha. jJAnI puruSane zoka ane kepa thatuM nathI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya je kAraNa ke, te AtmA sivAya bIjuM badhu miLyA che ema samaja che. bhoga bhogavate hovAthI ane lekAthI savA pAkAte hAvAthI paNa mAne nirvikAra ane pravacathI yukta sate rahe che, tethI AsapAsanA vaibhavathI saMtoSa pAmatuM nathI, tema legamAM vyavadhAna Ave tethI kepe karatuM nathI, arthAta A tmAmAM nimagna rahe te pitAne prapaMcathI mukta samaje che. ceSTamAnaM zarIraM svaM, pazyatyanyazarIravat / saMstave cApi niMdAyAM, kathaM kSubhyenmahAzayaH // 10 // artha. potAnA zarIrane hilacAla karatu I te bIjA zarIravat gaNe che, eTale ke pote je AtmA che te zarIrathI bhinna che, zarIra te pote nathI, evuM samajanAra mahA puruSa kenI stutithI-vakhANuthI AnaMda pAmatA nathI, temaniMdAthI zoka paNa karatuM nathI. jene AtmasvarUpanuM jJAna thayuM che e jJAnI, nAzavAna zarIranI ceSTAe- hilacAlanI stuti thAya ke nidA thAya tethI kSebha pAmatA nathI. mAyAmAtramidaM vizvaM, pazyan vigatakautukaH / api samihite mRtyo kathaM kSubhyenmahAzayaH // 11 // artha. A vizva badhu mAyA mAtra che evuM samajanArane temAM kaMI kautuka lAgatuM nathI, eTale te dhIrabuddhivALA jJAnI puruSa, mRtyune samIpa dekhavA chatAM jarAe trAsa pAmate nathI. jene A jagatamAM banatA banAvamAMthI ketuka jatuM raheluM che ane je vizvane mAyAmAtra asat mAne che evA jJAnIne zarIra paNa mithyA hovAthI tenA upara moha-prIti rahitI nathI, a. 4 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. ane jene zarIranI nazvaratA samajavAmAM AvI che tene pachI mRtyune bhaya paNa lAgatuM nathI. niHspRhaM mAnasaM yasya nairAzyepi mahAtmanaH // tasyAtmajJAnatRptasya tulanA kena jAyate // 12 // dhIrabuddhi puruSa. artha. jJAnI puruSanI utkRSTatA batAvatAM batAvatAM kahe che ke-je mahAtmA zeka ane harSa pAmatA nathI, teo ni:spRha * che, ane je vaLI AtmajJAnathI saMteSa pAmelA che temanI te tulanAja koNa karI zake tema che ? arthAt koI temanI samAnatA karI zakanAra nathI. jemanA sarva manoratha zAMta paDI gayelA che ane jemanI vRttio AtmAmAMja samAI gayelI che tenI tulanA thaI zakatI nathI, te puruSa mahAna che-atulaya che. svabhAvAdeva jAnanto, dRSyametana kiMcana / idaM grAyamidaM tyAjyaM, sa kiM pazyati dhIradhIH // 13 // atha. svabhAvathIja jene ema samajAI gayuM che ke, A saghaLuM -jagata mAtra dRzya che emAM satya jevuM kaMI paNa nathI. AvA dhIrabuddhivALA puruSane asatyamAMthI levA jevuM ke tyAga karavA jevuM kaMI rahetuM ja nathI. chIpamAM dekhAtI cAMdI dekhavA mAtra hovAthI jema beTI ne kharI beu kahevAya tema A jagata paNa dazyamAna hovAthI khATuM temaja kharuM che, paraMtu jene AmajJAna thayuM che tene temAMthI kaMI grahaNa karavA ke tajavA jevuM cheja nahi, te te badhA prapaMcanemithyAja mAne che. aMtastyaktakaSAyasya, nirdvandvasya niraashissH| Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 3 je. yahacchayAgato bhogo, na duHkhAya ca tuSTaye // 14 // artha je aMtaHkaraNathI viSayarUpI mela-kaSAyane choDI dIdho che, te zItoSNAdi dvatothI temaja sukhaduHkhAdithI rahita che. jenI viSayavAsanAo naSTa thaI gayelI che evA samacitta puruSane arthAt AtmajJAnIne chAe-devayoge bhega prApta thAya che, te sukhakAraka bhAga hoya ke duHkhakAraka hoya, chatAM te tene harSa upajAvatA nathI ane duHkhe karatA nathI. AvI paDelI sthitimAM te samabhAvathI rahe che, nathI harakhAto ke nathI zeka karate, AvA jJAnIne dhIrabuddhivALo jANa. 14 haMtAtmajJasya dhIrasya, khelato bhogalIlayA / na hi saMsAravAhIkaid dvaiH saha samAnatA // 15 // artha. bhegalIlAmAM ramatA dhIra AtmajJAnInI saMsAravAhI mUDhA sAthe samAnatA kadApi paNa thaI zakatI nathI. TIkA. tattvavid jJAnI puruSa, ke jene A jagata mithyA samajAyeluM che te daivavazAta AvI maLelA bhoga bhogavato hoya to paNa temAM Asakti rAkhato nathI. Indra je mizyA che te tenA kAryamAM pravarte chatAM jIvAtmA anAsakta rahe eTale tene bAdha karatI nathI. AvA dhIra ane AtmajJa puruSanI sAthe saMsAranA bhogomAM racIpacI rahelA mUDha puruSo sAthe samAnatA karavI-mAnavI te khoTuM che. prapaMca khoTo che ema samajanAra AvI paDelA prapaMcamAM rame tethI te kaMI Asakta mUDha prapaMcI sAthe sarakhAvAya nahi. yatpadaM prepsavo dInAH zakrAyAH srvdevtaaH| aho tatra sthito yogI, na harSamupagacchIi 16 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para aSTAvakra gItA. artha. je padanI IcchA rAkhatA I ane sarva devatAo dIna thaI ubhA rahe che, te padane prApta karI eTale yogI (bilakula) harSa pAmato nathI, e kevuM Azcarya che. TIkA. aho ! dhanya che te yogInI nispRhatAne ke je padane icchatA IndrAdi devatAo dIna thaI jaI yAcanA kare che, te pada pAmavA chatAM paNa ene harakha thato nathI. AkhuM vizva jene mAyAmaya samajAyuM che tene AtmAnaMda sivAya bIjuM kayuM pada meLavavAnI IcchA rahe? nAja rahe; kAraNa ke, parama AnaMda je advaita te ja eka ciddaghana che sivAya bIjuM kaMI vidyamAna cheja nahi. jene mATe te ja nahi tene bIjuM meLavavAnI IcchAne avakAzaja nathI. pote pitAne meLavyAthI je AnaMda svarUpa yogIne prApta thAya che, te maLyA pachI tene bIjuM kaI pada meLavavAnuM rahetuM ja nathI. tajjJasya puNyapApAbhyAM spazI chantarna jaayte| na hyAkAzasya dhamena dRzyamAnApi saMgatiH // 17 // athe. jema dhumADIno sparza AkAzane thatuM hoya ema dekhAya che, paraMtu vAstavamAM thato nathI, tema tatvajJa-evA jJAnana pApa puNyane saparza thatuM nathI. vidhiniSedha vicAra. TIkA. jene tattva baMdha thayelo che evA jJAnI puruSane-AkAzane jema dhumADInI asara sparza thato nathI tema puNya pApanI asara ke sparza thato nathI. mAtA ane bALakane jema puNya pApa lAgatAM nathI tema jJAnI je AtmA sivAya bIjuM kaMI hovAnuM jANatAja nathI, tene pApa puNya kevI rIte lAge ? naja lAge. mahA vAkya dvArA jeNe bhAgatyAga lakSaNathI tapada ane padanA arthane nizcaya karela che, tene aMtaHkaraNanA dharmo je pApa puNya vagere che te Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abbAya 3 che. 53 bAdha karatA nathI. vidhi niSedha e jenuM manAyeluM karma-kriyA cAlu che ane AtmajJAnathI je paramAtma svarUpane vicAra karela nathI tene pApa puNya lAge che, jeNe pitAnA-Abha tattva sivAya bIjA kazAne-anyanI-ethI bIjAnI jene samajaja nathI, arthAt pitAmAM jaLahaLatA Atma jyoti svarUpa sivAya jene badhuM ja asatya bhAseluM che tene, jagatanAM kAryo-are jagatanAM kAryo to zuM paNa mRtyu paNa pitAthI bhinna lAgatuM nathI, tene keNa bAdha kare? e to eka akhaMDa brahma svarUpaja che. AtmaivedaM jagatsarva kSAtaM yena mahAtmanaH / yadRcchayA vartamAnaM taM niSeddhaM kSameta kaH // 18 // artha. A saghaLuM jagata eka mAtmA rUpa che ema je mahAtmAne samajAyeluM che tene prArabdhazA vartamAnamAM vidhiniSedha lagADavAne koNa martha che? TIkA. vedamAM je vidhiniSedha che te saMsAramAM pravartatA purabane mATe che, jJAnI ane paramahaMsane mATe vada pratipAdita karyAdi bAdha karatAM nathI. pravRttimAM jene cAlavAnuM che ane avasthA pramANe jene karma karavAnAM che tene mATe vedanA vidhiniSedha che. jJAnI-tatvane mATe nathI. jeNe potAnA AtmAmAM ja vizvane mAnyuM che tene yada chayA bhegAdika maLI Ave ane te teno upabhoga karato jaNAya tepaNa te lebhAto nathI, kAraNa ke, te pite bhoga ane bhoktA mAnato nathI, jene daitano AbhAsaja che nahi tene mATe vaidika karyAdi kaMI che ja nahi. te to eka paramAnaMda svarUpa che. AbrahmastaMbaparyate, bhUtagrAme cturvidhe| vijJasyaiva hi sAmarthya-micchA nicchA vivarjane // 19 // artha jaNAthI mAMDIne tRNa paryaMta cAra prakAranA bhUta Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 aSTAvakra gItA. zrAma-bhUtasamUhamAM kayAM IchA karavI karyA na karavI tenuM jJAna sAmarthya vijJAnIne hoya che. TIkA. brahmathI mAMDIne AkhA jagatamAMnI tamAma vastuomAM pitAne zuM IcchavA ane zuM nahi IcchavA yogya che tenuM saMpUrNa jJAna tattvabodhIne hoya che-arthAt jemane jagatane moha lAgela hoya che, ane je prAMcamAM pravRtta che te, jemane zuM IcchavA gya ane zuM nahi IcchavA yogya che tenI samaja pADavI paDe che, ane teNe vidhiniSedhone anusarIne cAlavuM e teno dharma che; paraMtu jene brahmathI mAMDI tRNu paryata sArA vizvanuM pitAmAMja aikya samajAyeluM che tene mATe kyAM IcchA karavI ane kyAM na karavI, evA prazna ja raheto nathI. keTalAka vidvAno ema kahe che ke, jJAnIne je IcchA thAya che te devasthAthI thAya che; ane ajJAnI saMsArIne je icchA thAya che te enAmAM aMtaHkaraNanI hoya che arthAta bhAganI lAlasA thavAthI utpanna karelI hoya che, eTale ene puNya pApane bAdha Ave che. vaLI AtmajJAnInI pravRtti dhAraNA pura:sara hotI nathI sajaja hoya che, ane tyAM sahajamAM ja tene bhoga maLI Ave che. dAkhalA tarIke-- bhUpe puSya bhojana mAgavA jAya che, gharodhara bhaTake che ane te meLavavAnA sArA beTA yatna paNa kare che. rogI tene bhUkha lAgelI che ke nahi, tenA bhAna vagaraja sahaja bahAra nikaLe che ane mArgamAM tene bhojana maLI jAya che. AvI rIte boga maLe khare? e zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che ke-hA, yadarachAe daivaja tene meLavI Ape che. ajagara bhakSa zodhavA ja nathI, tema chatAM tene bhakSa AvI maLe che ane te tene bhoga le che. nirguNa yogI mahAtmAne vaLI emAM svAda ane sArA TApaNAnI bhAvanA paNa hotI nathI. je vakhate jeTaluM maLI AvyuM te te bhogavI le che. A pramANe jene IcchA Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 3 je. anicchAnI asara rahetI nathI tene vaidika vidhiniSedhane bAdha Avato nathI. kahyuM che ke - bhedAbhedau sapadi galitA puNyapApe vizIrNe mAyAmohau kSayamupagatI naSTasaMdehavRtteH / zabdAtItaM triguNarahitaM prApya tattvAvavodhaM nisvaiguNye pathi vicaratAM ko vidhiH ko niSedhaH // jJAnIne karmabhAga paNa nathI. zubhAzubha karmanAM phaLa avazya jogavavA paDe che e vAta paNuM AtmabodhI jJAnIne lAgu paDatI nathI. maraNane paNa tene bhaya lAgato nathI ema kahyuM tenuM tAtparya e che ke jJAnIne maraNa jevuM paNa kaMI nathI, kAraNa ke-maraNa dehane che. prANane nahi. rogIo mATe kahyuM che ke temane prANa lekAMtara karatA nathI paraMtu A i mAyazrIya te pote pitAmAMja laya pAmI jAya che. vaLI eka evI zaMkA paNa karavAmAM Ave che ke-brahma jJAnathI ajJAna nAza pAme che te pachI ajJAnanA kAryarUpa je zarIra te paNa nAza pAmavuM joIe. AnA samAdhAnamAM ema kahevAya che ke jJAnAgnithI ajJAnane nAza thatAnI sAtheja jJAnInuM zarIra nAza pAme che, eTale ke jagataja jyAre tene vidyamAna lAgatuM nathI tyAre jagatamAM raheluM zarIra vidyamAna che ema kema lAge? nahi ja. zarIra te tene bhAsa mAtra jaNAya che. jema kapaDuM baLIne bhasma thayA chatAM paNa bhasmarUpa tenuM svarUpa keTalIkavAra lagI bhAsatuM jaNAya che, tema jJAnInuM zarIra paNa mAtra bhAsarUpaja rahe che ane pachI te pacatvamAM kahiM maLI jAya che tenI enI paravA rahetI nathI. tenuM zarIra sAtheno saMbaMdha jJAna sAthe ja nAza pAmela hoya che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. mAtmAnaya kazcijjAnAti jagadIcaraM / yadvetti tatsa kurute na bhayaM tasya kutracit // 20 // artha. koI puruSa AtmAne ane jagadIzvarane ahayajANe che ane je Ama jANe che, te te pramANe kare che, eTale tene koI ThekANe bhaya raheteja nathI. TIkAjJAna thatAMja daita rahetuM ja nathI ane daitanA javA sAthe ahaMkAra jAya che, eTale jJAnIne advaita thayelAne koI ThekANe ke koIno bhayaja rahetA nathI, jenI dRSTimAM bIjuM cheja nahi tene bhaya kAno ne kevI rIte saMbhave ? brahma jJAna thatAM te te brahma svarUpaja thaI jAya che. tene eka saccidAnaMda svarUpa te pite teja-jagata e nizcaya thaI gayelo hovAthI te svayaM tirUpa thaI rahe che. zrutimAM vAraMvAra kaheluM che ke grAvid praNava mati // iti zrImadaSTAvakragItAyAM jJAnasvarUpanirNayonAma vRtAyo'dhyAyaH samApta // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 4 tho. manAlayanA edha. na te saMgosti kenApi, kiM zuddhastyaktumicchasi / saMghAta vilayaM kurvanevameva layaM vraja // 1 // artha. tuM zuddha svarUpa che ane tArA keAI sAthe saga -saMbadha nathI to pachI tuM zuM tavA maMchA kare che ? dehArdika sadhAtanA tyAga karatA karatA tuM laya pAma. TIkA. aSTAvA kahe che ke huM janakarAya ! tuM zuddha sA svarUpa che, tArA A mAyAmaya jagatamAMnI keAI vastu sAthe-eTale ke zarIra, ane iMdriyAdika sAthe paNa saMbaMdha nathI, teA pachI tuM zAA tyAga karavA dacche che ? saMdhAta rUpa je tArA mAnI lIdhelA dehAdiSTa avayavo mana, aMtaHkaraNa ane ndriyA vagere che tene kAca| jema peAtAnA aMga-paga vagerene pAtAmAM samAvI-kheMcI date rahe che tema tuM paNa e saMdhAtanA vizeSe karI lAya karatA hatA dhIre dhIre laya prati jA eTale qhabhaikya sAdha, adbhUta svarUpa banI jA. udeti bhavato vizvaM vAridheriva budbudaH / iti jJAtvaikamAtmAnamevameva layaM vraja // 2 // artha, sAgara-samudramAM jema parapeTA thAya che tema tArAmAMthI A vizva urdU thAya che ane AtmA te ekaja che ema jANIne laya pratipaLa- meAkSane mAge caDhe. TIkA. tArAmAMthI jagata utpanna thAya che eTale ke, mananA saMkalpathI svamanI mAphaka jagat utpanna thAya che ane mana mA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 aSTAvakra gItA. mAmAM laya pAme che tyAre jagata paNa laya pAme che. mane layane mATe yatna karavo e mekSArthIne mATe jarUranuM che. mana eja manuSyane baMdhamekSamAM nAMkhanAra che, baMdhamakSa mananA dharma che eTale mana zAMta thatAM baMdhamekSa jevuM kaMI rahetuM ja nathI, mATe AtmAmAM manane laya karavAthI jagatane laya enI meLe ja thaI jAya che. pratyakSamapyavastutvAdvizvaM nAstyamale tvAya / rajjusarpa iva vyaktamevameva layaM vraja // 3 // artha. pratyakSa dekhAtuM evuM vizva paNa rajajusarSanI mAphaka amala-zuddhasvarUpa evA tumAM nathI, ema dhArIne laya prati jA. TIkA. deraDImAM sApa nathI chatAM sApa bhAse che, chIpamAM cAMdI nathI tema chatAM cAMdIne cao bhAsa thAya che tema vizuddhasvarUpa avA "tuM mAM jagata nathI tema chatAM spaSTa jagata jaNAya che, paraMtu te avAstavika che. gaMdharvanagara ane sasalAnuM ziMgaDuM cheja nahi -vaMjhAputra cheja nahi, tema chatAM zabdamAtra karIne te mithyApaNAthI bolAya che, tema A jagata vAstavamAM nathI "huMja mAtra chuM evo vicAra karI laya pAma. samaduHkhasukhaH pUrNa AzAnairAzyayoH samaH / samajIvitamRtyuH sanmevameva layaM braja // 4 // artha. duHkha ane sukhamAM samavRtti, pUrNa, AzAnirAzAmAM sama-akSubdha ane jIvavAmAM tathA mAravAmAM paNa samatAvALo rahI dhIre dhIre layane pAma. TIkA. AtmAnaMdathI pUrNa-parabrahmaja eka pUrNa che-akSaya, avikArI, avinAzI che. he janaka! tuM e pUrNa thA. duHkhasukhamAM, Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya ja che. 59 AzAnirAzAmAM ane jIvavA mAravAmAM paNa samatA dhAraNa kara; ane A jagata-svamanI mAphaka utpanna thayA pUrve paNa nahotuM, vartamAnamAM nathI ane have pachI paNa rahevAnuM nathI, e vicAra karI manane AtmAmAM laI jA ane sarvatra brahma, brahma ne brahma che, evA ciMtvanavaDe manolaya kara. AkAzavadanaMto'haM, ghaTavatmAkRtaM jagat / iti jJAnaM tathaitasya, na tyAgo na graho lyH||5|| artha. AkAzanI mAphaka huM anaMta chuM ane ghaTavat jagata prAkRta prakRtithI utpanna thayeluM che ema jANavuM-evuM jJAna lIdhuM eTale tene tyAga 2hayu ke laya kaMI nathI. 1 mAlaya paNa mithyA che. TIkA. AgalA vivaraNamAM laya karavAnuM upadezyA pachI have layane mATe paNa kahe che ke-laya che te paNa utpanna thanAra hovAthI misyA che. je vastu ke vicAra traNe kALamAM nathI te ja rAtya che, jagatanI utpatti mAnanArane mATe laya karavAnuM che. jagatanI utpattineja jeNe mithyA mAnI che tene mATe laya paNa mithyA che. jJAnIne jagata cheja nahi, to pachI tene laya karavAnuM kayAM rahuM? mahodadhirivAhaM samapaMco vIcisabhibhaH / iti jJAnaM tathaitasya, na tyAgo na graho layaH // 6 // artha. huM mahedadhi-mahAsAgara je chuM ane prapaMca jagata che te te temAM uThatA leha-taraMga samAna che, evuM jJAna thAya che eTale tyAga, grahaNa ane laya rahyAMja nahi. TIkA. jJAna evuM thAya ke jyAre puruSa pitAne mahedadhi Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. samAna ane prapaMcane temAMnA taraMga samAna gaNe. jyAre evuM jJAna mATe tyAre te puruSane tyAga, grahaNane layanuM prayojana rahetuM ja nathI. ahaM sa zuktisaMkAzo, rUpyavadvipakalpanA / iti jJAnaM tathaitasya, na tyAgo na graho layaH // 7 // artha. huM zaktirUpa chuM ane vizvakalpanA temAM rUpA jevI che, evuM jJAna le eTale tyAga, graha ane laya kaMI nahi rahe. TIkA. vAda tarIke svIkArI lyo ke zukti jANe satyarUpa che ane alabata, sAmAnyajana evA sarvane te pratyakSa che. Avo jIvAtmAne jANI lyo athavA jIvAtmA jene bhramathI mAne che evA jagatane daSTAMtamAM vya. zakti satyarUpa che paraMtu temAM thatA rUpAno bhrama te tadana khoTo che. mAtra kalpanArUpe ja te bhAse che, tema jagata ane temanA dharmo ane kAryo kevaLa kalpanAmAtra che, bilakula satya nathI. jagata ane temAMnuM sarva svamanI vastuo ane hilacAlonI mAphaka asatya che. AvuM jene paripUrNa jJAna thAya che, tene jagatamAMthI kaMI tajavA jevuM, kaMI grahaNa karavA jevuM ne kaMI laya karavA jevuM lAgatuM ja nathI, tene sarva mithyA che. ahaM vA sarvabhUteSu sarvabhUtAnyatho mayi / / iti jJAnaM tathaitasya, na tyAgo na graho layaH // 8 // artha. huM sarvabhUtemAM rahelo chuM athavA sarva bhUtamAtra mArAmAM rahelAM che, tethI temane tyAga, grahaNa ke laya kaMI nathI; AvuM jJAna te ja kharuM jJAna che. TIkA. jJAnI to te ja kahevAya ke jene ema samajAyeluM hoya ke, huM A kehavALo amuka nAma rUpavALo jagatamAM eka , ema Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 4 . nahi, paraMtu huM advitIya bahmasvarUpa che ane sarvabhUta eTale prANa mAtramAM ja rahe che ane A aneka vidhanAM prANuo, vakSa, ane jaDacaitanya jaNAtuM jagata-mArAmAM raheluM che. jyAre puruSane AvuM jJAna prApta thAya che tyAre tene kahyuM tyAga karavA jevuM kazuM prahaNa karavA javuM ane amuka amuka laya karavA jevuM che, ema lAgatuM huM rahetuM nathI. A paramAnaMda svarRpatAmAM sarva samAI jAya che. avuM sana te satya na kahevAya ane te jene prApta thayeluM che te ja vanta AnaMdasvarUpa je kahevAya. samudrarUpa AtmA ne mana taraMga. mayyanaMtamahAMbhodhA, vizvapota itastataH / bhramati svAntavAtena, na mamAstyasahiSNutA // 9 // artha. huMrUpa anaMta mahAsAgaramAM vizvarUpI naikA (heDI) manarUpI pavane karIne Amatema bhame che-jhelAM khAya che, paraMtu mane tenI asahiSNutA nathI, arthAt tarabodhane lIdhe huM te sahI lauM chuM. TIkA. jJAnI kahe che ke mArArUpa (manarUpa) mahAsAgaramAM jagata je heDI samAna che te aMtaranI umiorUpI pavanathI Amatema bhame che, eTale jagatamAMnA bhogAdika viSaya tarapha dhase che, to paNa huM te saghaLuM mithyA-mAyA mehanuM pariNAma che ema jANIne sahana karI lauM chuM. aMtaHkaraNa-manarUpI vAyu, vizvapatane jema ghasaDI jAya tema ghasaDAvA detA nathI, paraMtu brahmabhAvamAM daDha rahuM chuM. mayyanaMtamahAMbhodhI jagadvIciH svabhAvataH / udetu vAstamAyAtu na meM vRddhirna ca kSati // 10 // artha. huMrUpI mahAsAgaramAM svabhAvathI ja jagatarUpI Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62. aSTAvakra gItA. taraMgo utpanna thAya che. e taraMge utpanna thAya agara Arata thaI jAya tethI mArAmAM kaMI vRddhi ke kSati thatI nathI. TIkA. samudra ane temAMnA taraMganA daSTAMtathI kahe che ke jema taraMga thavAthI ke te laya pAmavAthI samudrane kazI asara thatI nathI, tema AtmA je akhaMDa nirvikArI che tene paNa jagata utpanna cAo ke laya pAme tethI kaMI lAbha hAni-vRddhi ke kSati thatI nathI. samudra to bharatI oTa thavA chatAM paNa ekasvarUpe ja rahe che. tene kaMI paNa lAgatuM vaLagatuM nathI, tema AtmAne A jagatanA pracaya kaMI lAgatuM vaLagatuM nathI. madhyanaMtamahAMbhodhA, vizvaM nAma vikalpanA / atizAMto nirAkAra etadevAhamAsthitaH // 11 // artha. mArArUpI mahAsAgaramAM vizvarUpI kalpanA mAtra nAmarUpaja che. huM te nirAkAra ane ati zAMta chuM. eka AtmAmAMja Asthita-rithati karIne kahela chuM. TIkA. samudramAM jema taraMgAdi thAya che tema AtmAmAM jagatanI kalpanA karelI te paNa nA pADatAM kahe che ke AtmA te tadana alaga che. AtmAmAM jagatanI kalpanA paNa saMbhavita nathI. enuM anaMta svarUpa nirAkAra che ane ene koIne sparza mAtra paNa saMbhava nathI. vedAdimAM AtmAne nirAkAra ane niraMjana svarUpa jaNAvela che tenI janakanA hRdayane khAtarI thaI che tethI te pote mahAsamudranA daSTAMtathI pote sarva prapaMcathI alipta che, enuM kahe che. pitAnA nirAkAra niraMjana svarUpanI pratIti batAve che. nAtmAbhAveSu no bhAvastatrAnaMte niraMjane / ityasakto'spRhaH zAMta etadevAhamAsthitaH // 12 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 4 tho. artha. bhAvomAM AtmAnathI ane AtmAmAM-je anaMta ane niraMjana che te AtmA-bAmAM bhAvAdika nathI, Asakti rahita aspRha ane zAMta evA AbhAmAM huM te sthita chuM. TIkA janaka kahe che ke bhAva-dehAdikamAM AtmA nathI ane AtmAmAM dehAdika nathI, e to niraMjana, anaMta, asakta, aspRha ane zAMta che. ane temAMja huM rahelo chuM arthAt huM, paNa AtmasvarUpaja thaI gayela chuM. aho cinmAtramevAhaM indrajAlopamaM jagat / ato mama kathaM kutra heyopAdeya kalpanA // 13 // artha. hacinmAtra AtmA chuM, ane jagata te IndrajALanI mAphaka mithyA che, emAM mane heya (tyAya) ane upAdeya prApta karavA jevuM kazuM kyAMhiM ja nahi. huM (janaka) je brahmasvarUpa mAtra zAMta ane nira jana chuM, tene grahaNa karavA, saMgharavA ane laya karavAnuM kahyuM keI ThekANe cheja nahi. tadA bandho yadA cittaM kiMcidvAMchati zocati / kiMcinmuMcati gRhNAti kiMcit dRSyati kupyati // 14 // artha. jyAre citta kaMIka Icche che, kaMIka zoka kare che, kaMIka cheDI de che, kaMIka grahaNa kare che, kaMIka AnaMda pAme che ane kaliMka kepe che tyAre tene baMdhana naDe che. TIkA. puruSa kyAre baMdhAI jAya che te darzAvatAM kahe che kejyAre tenuM citta kaMIka IcchA kare che, kaMIka le che, kaMIka mukI de che, kaMI harakhAya che ane kaMI kApa kare che. AtmAne AmAMnuM kazuM thatuM nathI; eTale te te kazAthI lapAtoja nathI. he janaka! vAsanAne Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aAvaka gIta. bilakula abhAva thAya tyAre ja cinmAtratA prApta thAya che. yoga vasiSamAM paNa kahyuM che ke snehathI, dhananA lepathI, rati ane strIne IcchAthI, ApAta ramaNIya vastuonI vAsanAthI puruSa dIna banI jAya che. baMdha che te vAsanAne lIdhe che mATe vAsanAne tyAga thA jevo joIe. jagata pravacanIja vAsanAno tyAga eklo basa nathI. je kharekharA AtmasvarUpamAM lIna thavA Icche che tene mATe te mAkSarvane paNa tyAga kahelo che. te janaka! tuM paNa badhI vAMchanAe sAthe mekSarUpI vAMchanAne paNa tyAga kara ane eka paramAnaMda sva rUpamAM lIna thaI jA. vAsanAne atyaMta tyAga to keIthI thayo nathI. saMsArI sAdhuo ane AcAryoe paNa tene tyAga karyo nathI te kema? A prazanA uttaramAM kahe che ke, AkhA vanamAM ekAda siha hoya che jyAre mRgalAM ne sasalAMnI te hadaja hotI nathI. tema vAsana tyAgI to kAIka javalleja hoya che. bIjA badhA saMsArI, sAdhu ! AcArya mAtra moDhethI brahma piokAre che, ane indriyanI tRptine mAM jagatamAM bhaTakAM mAre che. AvA DhoMgIonuM kalyANa thatuM nathI. - te janmojanma saMsAramAM bhaTakatAja rahevAnA, paraMtu teo, je bra pikAre che athavA DhaMgathI paNa sabaMdha karatA phare che temanA udagAra zravaNa karanAra hajAre zrotAmAMthI ekAda jaNa vivekI nIkaLe ane tene AtmajJAna thAya che; eTalee DhoMgIomAMthI paNa prajAjana lAbha thAya che, mATe zravaNa karavuM ane dhIre dhIre cittane vAMchanAo mAMthI vALavuM e jijJAsunuM kartavya che. tadA muktiryadAcittaM na vAMchati na zocati / .. na muMcati na gRhNAti na dRSyati na kupyati // 15 // . artha. tyAreja mukti maLe che ke jyAre citta nathI Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 4 the. IcchatuM, nathI zacatuM nathI, mukta thatuM, nathI grahaNa karatuM, nathI AnaMda pAmatuM ane nathI keya karatuM. Asakti choDa. TIkA. jyAM lagI IcchA, zeka, tyAga, grahaNa, AnaMda ane kApa-krodha jatA nathI, tyAM sudhI kadApi puruSane mukti maLatI nathI mATe he janaka! meM tane viSayone tyAga karavAnuM kahyuM. vAMchana ane vAsanA jhaTa choDAtAM nathI, paraMtu jema vyasanAdika samaja paData thoDe thoDe choDAya che, tema dhIme dhIme vAsanA tyAga karatAM zIkhavuM tadA bandho yadA cittaM saktaM kAsvapi dRSTiSu / tadA mokSo yadA cittamasaktaM sarvahASTaSu // 16 // artha. jyAM sudhI citta keI ekAda vAtamAM Asakta hoya tyAM sudhI baMdhana che ja, jyAre sarvadRSTimAMthI Asakti jatI rahe che, tyAreja mokSa maLe che. TakA. zravaNadikathI puruSane keTaluMka jJAna thAya che, ane huM vomAMthI potAnA cittane pAchuM kheMcI le che, chatAM ekAda bAbA tamAM paNa tene Asakita rahe che. ane jyAM sudhI Asakti re che, tyAM sudhI saMsAranA baMdhamAMthI te chuTanA nathI. AgaLa kahevAmAM AvyuM tema mokSane mATe paNa teNe Asakti rAkhavI joIe nahi mekSa, e pitAthI anyatama-bhinna che evI samaja hoya tyAM sudhI advaita AvatuM nathI. aEta AvyA pachI saMsArI vAsanAo to zuM paNa mekSa jevI vAsanA paNa astitvamAM rahetI nathI. yadA nAhaM tadA mokSo yadAhaM bandhanaM tdaa| manveti helayA kiMcit-yA gRhANa vimuMca mA // 17 // artha. jyAre huM poteja nathI evI vRtti thAya tyAre Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 aSTAvakra gItA. mikSa che, paraMtu jyAM sudhI "A huM evI samaja che, tyAM sudhI baMdhana paNa che, Ama mAnIne IchAe karIne kahyuM grahaNa na kara ane kahyuM tyAge na kara. TIkA. jyAM sudhI "huM" evo ahaMkArAbhAsa che tyAM sudhI puruSa baMdhanamAM cheja; jyAre huMpaNane ahaMkAra jato rahe che, ane huM bIje kAIja nahi, paraMtu nirAkAra niraMjana brahma chuM ane mane jagata, temAMnA prapaMca ane chevaTa A sthUla zarIrAdika sAthe paNuM kaI saMbaMdha nathI." evo nizcaya thAya che, tyAreja mokSa prApta thAya che. // iti zrImadaSTAvakragItAyAM manolayabodhonAma caturtho'dhyAyaH samApta // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 5 mo. tRSNA tyAga nirUpaNa. kRtAkRtye ca dvaMdvAni kadA zAMtAni kasya vA / evaM jJAtveha nirvadAd bhava tyAgaparo'vatI // 1 // artha. kRtAkRtya ane taMdra kadApi keIna zAMta thayAM nathI, ema jANune nirvedathI AvatI ane tuM tyAgaparAyaNa thA. TIkA. tRSNatyAga nAmanA A adhyAyane AraMbha karatAM kahe che ke, "A amAruM kartavya nathI, A sukhakAraka che ane A du:kha ApanAruM che" vagere saMsAranAM ThaMdrAmAM kAI dehadhArI chuTI zakato nathI ane chuTo paNa nathI, mAtra A daMDhA-sukhadukhAdakathI kaMTALIne puraSa aLagA thayA che. paraMtu AvI rAta nirvAdathI vipIne tyAga thAya te mane mArge laI jAya nahi, mATe he janaka ! tuM atratIvratavALA nathI mATe viSayone nivedathI nahi paraMtu samajapUrvaka tyAga karIne Atmazreya sAdha. kasyApi tAta ! dhanyasya lokaceSTAvalokanAt / jIvitecchA bubhukSA ca bubhutsopazabhaM gatA // 2 // artha. he tAta! lekaceSTAnA avalokanathI keI dhanya puruSanI jIvitecchA, bumukSA ane bubhatsA zAMta paDelI hoya che. TIkA. AlekamAM thatAM maraNa janma, duHkha, zAka, bhaya ne ha vagere nAnA prakAranAM kArastAne joI joIne kAIka dhanya puruSane kaMTALo Ave che tyAre tenI tyAga tarapha vRtti vadhe che, ane tyAga thatAM tenI jJAnaIcchA vadhI te upazama paNa pAme che. ga thI mAMDIne maraNa sudhImAM purUSane aneka sukhaduHkha bhogavavAM paDe . garuDapurANa, Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. zivagItA ne anya sthaLe purANomAM janmajIvana duHkhanAM varNana karelAM che, tenA zravaNathI ane jIvana daramiyAna thatA kaDavA anubhavothI jIvana akAruM thaI jJAnanI IcchA utpanna thAya che, ane je kAI saddaguru maLI Ave te vaLI tene zAMti paNa maLe che. saMsAra sukha duHkha ane kalezathI bhareluM che, chatAM viSayajALamAM guMcavAI gayelo puruSa temAMthI chuTI zakato nathI-jyAre koIne tethI kaMTALo upaje che tyAre te strI putrAdikano tyAga kare che. paNa kahyuM che ke puruSa lehanI beDImAMthI chuTe thaI zake che, paraMtu strInI mehamaya beDImAMthI chUTI zakato nathI." premabaMdhanamAMthI jIva-manuSyatara prANuM chuTI zakatAM nathI, te mAnavInuM zuM gajuM !! bhamare kamaLanI nAjukamAM nAjuka pAMdaDIone chedI bahAra nikaLI zakato nathI ne aMdara guMgaLAI maraNa zaraNa thAya che, jo ke te kaThaNamAM kaThaNa vAMsa kerI nAMkhavAne sazakta che. he janaka! A saMsAranI vAsanAothI rahita to lAkhe ekAda jaNuM thaI zake che ane je thAya che te mokSane prApta karavAne bhAgyazALI nivaDe che. anityaM sarvamevedaM tApatrayaviduSitaM / asAraM niMditaM heyamiti nizcitya zAmyati // 3 // artha. A sarva ( jagata) anitya che, traNa tApathI bhareluM che, dUSita che, asAra che, niMdita che ane vaLI tajavA gya che, e nizcaya karIne zAMta paDavuM. TIkA. jeTalI vastu daSTie paDe che te saghaLI anitya che cha caitanyamAM adhyasta hovAthI nityane bhrama karAve che. tritApa-tApatraya eTale kAma, krodha, lobha, meha ane IrSAthI manamAM je uttApa thAya che, te AdhyAtmika tApa kahevAya che, manuSya, pazu, sarpa ane vRkSAdithI je duHkha thAya che te Adhibhautika ane yakSa, rAkSasa tathA Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 5 me. pizAcathI thatA kaleze, te Adhidaivika tApa kahevAya che. A traNa tApathI puruSa haMmeza saMtapta rahe che, tethI te sarve tyAgane yogya che. ko'sau kAlo vayaH kiMvA yatra dvaMdvAni no nRNAM / tAnyupekSa yathA pAsavatI siddhimavApnuyAt // 4 // artha. e ka kALa, ane kayI avasthA che ke jemAM puruSane sukhaduHkhAdika thatAM nathI? arthAt sarva kALamAM e duHkhe thayAMja kare che, mATe te ThaMdra-sukhaduHkhanI upekSA karIne je samaye je vastu prApta thAya, temAM vartanAra siddhi prApta kare che. kaMda tyAga. TIkA. ThaMTha eTale sukhaduHkha ane zAka vagerenAM joDakAM. A sukha duHkhanAM joDakAM jIvanamAM badhe AvyA vagara rahetAM nathI ane sadA sarvadA te ha tathA zoka karAvyA kare che. sukhanI sAthe duHkha ne duHkhanI sAthe sukha, pANuM ne kAdavanI mAphaka saMmizra thayelAM che mATe tene tajavAM joIe. nAnAmataM maharSINAM sAdhunAM yoginAM tthaa| dRSTvA nirvedamApannaH ko na zAmyati mAnavaH // 5 // artha. maharSio, yogIo ane sAdhuo vagerenA mata judA judA che te joIne niveda-kaMTALe pAmI mANase zAMta paDe che. TIkA. maharSio vagerenA mata judA judA che to paNa chelle vedAMta darzana che te advaitapara che, ane tenA matane anusaranArAja advaitapada pAmavAne zaktimAna thAya che. gAma ane temanA mata pramANe vicAra karanArA Izvara-AtmA ane jIva-AtmA bannene Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70 aSTAvakra gItA. jaDa mAne che. jJAna ane IcchA Adine AtmAnA guNa mAne che. IzvaranA guNone nitya ane jIvAtmAnA guNone anitya mAne che, ane niravayava paramANuothI jagatanI utpatti batAve che. AtmAne jaDa mAnatAM kartA, bhokatAne krama rahetuM nathI, kAraNa ke jaDamAM kartAbhoktApaNuM hotuM nathI. vaLI jaDanA guNa tarIka jJAna ane cetanatA paNa saMbhavita lAgatI nathI. jJAna ane cetana AtmAnA guNa nahi * paNa AtmAnAMja svarUpa che, kAraNa ke-guNa ane guNane bheda thaI zakato nathI. jemake uSNutA ane prakAza. A be je agnimAMthI laI leIe, to pachI agnino ja abhAva thaI jAya. jaDane dharma cetanatA hoya evuM kahi koI daSTAMta nathI. paramANu niravayava che ane temAMthI jagatanI utpatti mAnelI che. A gautama ane naiyAyikAno mata mANasane brAtpAdaka che. vaLI jIvAtmAne vyApaka mAnavAmAM Ave che tyAre to sarva jIvAtmAo sAthe ekasarakhe saMbaMdha rahe ane sarvajJatA badheja thaI rahe. paramANu niravayava hevAthI jagatanI utpatti paNa saMbhAvata nathI. bIjAo karmane vratAdikane AmAM vadhAre che ane tethI jagatamAMthI uddhAra thAya ema mAne che. paraMtu karma karatAM to svarga narakanI ghaTamALa cAlu rahyA kare che. vedamaMtrAnusAra karmayajJayAgAdi karatAM svarga maLe che ane puNyano kSaya thatAM pupa pAcho AlekamAM AvI paDe che. karmane nAza thato nathI ane karma saMgraha karyo eTale te bhogavyA vagara paNa chuTako thato nathI, Ama hovAthI e mata paNa vedAMta sAthe maLato Avato nathI. A pramANa darzanamAM RSio, sAdhuo ane yogIoe bhinna bhinna mata ApelA hovAthI bhrama thAya che tene nahi anusaratAM kahyuM jAnananataMtra e matane mAnIneja mokSAtha thavuM yukta che ane huM janaka ! tame tevI cogyatA dharAve che mATe badhI zAstrAdika jALane choDI eka paramAnaMda svarUpa brahmamAM - ekya sAdhI le. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 5 me. kRtvA mUrtipArajJAnaM caitanyasya na kiM guruH / nirvedasamatAyuktyA yastArayati saMsRteH // 6 // 1 artha. vairAgya, samatA, ane yuktidvArA caitanyanI mUrtinA jJAnane jANI je puruSa saMsArathI peAtAnA uddhAra kare che, te zuM guru na kahevAya ? jJAnIne gurue na joie. TIkA. aSTAvakra kahe che ke he janaka ! AtmajJAnane mATe upadeza karanAra sadguru joie, e vAta kharI, paraMtu upadeza pachI manana, nididhyAsana vagere karatAM jene vairAgya vyApI praca mithyA bhAse che, ane brahmAkAra citta thai jAya che, tene guru jevA bhenuM pU. prayeAjana rahetuM nathI. guru ane ziSya e dvaMdra AtmAkAratAmAM bheda batAvanAra che, mATe jene jJAna thayuM che te ja pAte pAtAnA guru che ane gurunI paNa jarUra nathI. tame tevA jJAnane prApta thayA che eTale tamane paNa gurunI jarUra rahelI nathI. pazya bhUtavikArAMstvaM bhUtamAtrAn yathArthataH / tatkSaNAddhanirmuktaH svarUpastho bhaviSyasi // 7 // artha. huM janaka ! bhUtavikArone tuM kharAkhara bhUtamAtra joIza, te ja kSaNe baMdhamukta thaI svasvarUpamAM AvI jaIza. TIkA. pacamahAbhUtanA vikArArUpa deha ane kriyA vagere che te, jyAre deha IMdriyarUpa nahi paraMtu bhUta rUpe eTale judAM judAM samajAya che, tyAre tarataja puruSa svarUpastha thaI jAya che. bhUtanA vikArarUpa jagata che ane jagata asatya che, evuM samajatAMja AtmajJAna thai paramAnaMda svarUpa prApta thAya che. huM janaka ! tArAM je dehAdika che tene tuM bhUtamAtra joi svarUpastha thA. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra aSTAvakra gItA. vAsanA eva saMsAra iti sarvA vimuMca taaH| tattyAgo vAsanA tyAgAt sthitiraya yathAtathA // 8 // artha. vAsanA eja saMsAra che mATe sarve vAsanAo cheDI de eTale te tyAgaja che, ane je vAsanAone tyAga thaye teja tuM gasthitine prApta thaIza. TIkA. vAsanAo saMsAra che, vAsanA vagara saMsAra nathI. mukhya vAsanAo traNa che. eka svarga meLavavAnI, sukhabhogathI bhareluM svarga che evI paraMparAnI mAnyatAthI puruSane svargakAmanA thAya che. svarganI kAmanAvALAe yajJa eTale karma karavAM joIe. karmacArasInA pherAmAM pheravanArAM che, mATe svarga vAsanA paNa mokSArthIe tajavI joIe. bIjI yazavAsanA che temAM puruSane vidyAbhyAsAdika parizrame karIne AlokamAM uccapada pAmavAnI ane yazasvI kahevarAvavAnI vAsanA thAya che, ane trIjI vAsanA zarIra-jIvavAnI vAsanA che. emAM puruSane sAMdaryanI ane dIrghaAyuSya bhogavavAnI vAsanA thAya che. ahiM evI zaMkA thAya che ke-jevI svargavAsanA tevAja muktinI vAsanA kahevAya; tyAre sarva vAsanAono tyAga kema saMbhave ? AnA samAdhAnamAM vAsanAonA bIjA be bheda pADavAmAM Ave che eTale ke eka zuddha vAsanA ane bIjI malina vAsanA. zuddha vAsanA kalyANakAraka hovAthI jijJAsune mATe jarUranI che. ethI janma maraNanI vAMTImAMthI uddhAra karavAno mArga-AtmajJAnane patha pakaDAya che ane bIjI malina vAsanA che, te strI-putrAdikanI saMsAranA pherAmAM bhaTakAvanArI che, mATe zuddha vAsanA karavI ane malina vAsanAne tyAga karo. jyAre pUrNajJAna thAya che tyAre ja badhI vAsanAo zAMta paDe che. vihAya vairiNaM kAma artha cAnarthasaMkulaM / dharmamapyetayorhetuM sarvatrAnAdaraM kuru // 9 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 adhyAya 5 me. artha. verI ane anarthathI bharapura kAma ane anarthane . cheDI-tajI de, eTaluM ja nahi paNa temanA heturUpa hAya evA dharmane paNa tajI de ane sarvatra anAdara kara. kAmArthane tyAga. TIkA. he janaka! kAma ane artha e be ghaNAka anarthothI bharelA hovAthI mANasanA verI jevA che mATe temane tajI de. vaLI kAma ane artha sAdhavAnA vicAravALo dharma hoya tene paNa tyAga kara. arthAt hatyAdika--bega meLavavAne karavA jevAM karma, ne dhana putrAdikanI prApti karavA je dharma, e sauno anAdara kara eTale tRSNAne tyAga kara, ke jethI vairAgya Ave. ahiM dharma eTale sakAmArtha karmo te che. svapnendrajAlavatpazya dinAni trINi paMca vaa| mitrakSetradhanAgAradAradAyAdi saMpadAH // 10 // artha. mitra, kSetra, dhanabhaMDAra, strI ane bhAI vagere je saMpata che tene svama ane IndrajALa jevI jANa, te pAMca divasa rahenArI che, ema vicArI je. TIkA. mitra, dhana, khetara, strI, putra, bhAIo vagere punI je saMpata che te svama athavA to jAdugIrI jevI mAtra thoDe kALaja TakanArI che, mATe parama ne cirasthAyI zAMti mATe te pratinI tRSNane paNa tyAgaja karo egya che. ApaNuM jotajotAmAM mitra, strI, putra, bhAIo ane moTA dhananA bhaMDAra nAza pAme che ane ApaNe hAtha ghasatA besI rahIe chIe, zeka karIe chIe ane pAchA te meLavavAnI tRSNamAM navanavA prapaMca AdarIe chIe, mATe AvI cAra divasanA cAMdaraNa jevI saMpata mATe zAzvata zAMti ane sukhAnaMda gumAvavAM nahi. AvI tRSNAne sadaMtara tyAga karavo. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. yatra yatra bhavettRSNA saMsAraM viddhi tatra dhai| prauDhavairAgyamAzritya vItatRSNA sukhI bhava // 11 // artha. jyAM jyAM tRNuM thAya che tyAM tyAM jarUra saMsAra che, ema jANu. praDha vairAgyane Azraya karI tRSNarahita thaI sukhI thA. TIkA. tRSNa thaI ke saMsAra tyAM khaDeja che, ema nakkI jANavuM mATe tRSNAno tyAga karI prauDha-asAdhAraNa vairAgyane Azraya kare. sakhata vairAgyathI tRSNano nAza thaze, ane tRSNA nAza pAmatAM sukhI thavAze, ema aSTAvakra kahe che. tRSNA mAtrAtmako baMdhastannAzo mokSa ucyate / bhavAsaMsaktimAtreNa prAptinuSTimuhurmuhuH / / 12 // artha. tRSNAmAtrAtmaka baMdha che ane tene (tRSNA) tyAga te mokSa kahevAya che. asaMsakta thatAMvAtaja pharI pharIne prApti ane tuSTi prApta thAya che. TIkA. tRSNA te badha ane teno nAza te mokSa. mANasa azakta thAya che, dAMta paDI jAya che, mAM ane AMkhomAMthI pANI gaLe che tathA paga lathaDiyAM khAya che to paNa tRSNa juvAna rahe che, ane tene saMsAraprati deDAve che. tRSNA tyAga bahuja muzkela che. sort waa na mukti rAMDa tRNA mane choDatI nathI, ema kaMTALI gayelA vidvAnoe kaheluM che. AvI jhaTa na tyajAya evI tRSNane tyAga karyA vagara muktino mArga sarala thato nathI. tvamekazcetanaH zuddho jaDaM vizvamasattathA / avidyApi na kicitsA kA bubhutsA tathApi te // 13 // artha. tuMja eka cetana ane zuddha che; vizva te jaDa ane asat che, avidyA paNa kaMIja nathI, te tane zuM jANavAnI IcchA thAya che ? Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 5 mo. 75 TIkA. A vizva traNa padArthathI vyApta che. eka AtmA, bIjuM avidyA ne trIjuM jagata, AtmA che te sUma, sthUla ane kAraNa zarIrathI bhinna che, temaja jAgrata, svama ane suSupti, e traNa avasthAno AtmA sAkSI che. anAdi bhAvarUpa ane AtmajJAnathI aLagI arthAta ajJAnarUpa avidyA che ane satata cAlyA karavArUpa jagata che. AmAM cetanarUpa AtmA che te ja satya sacidAnaMda svarUpa che. avidyA ane jagata to tyAjya che, mATe temane tyAga eja jJAnIne mATe hitakara che. rAjyaM sutAH kalatrANi zarIrANi mukhAni ca / saMsaktasyApi naSTAni tava janmani janmani // 14 // . artha. rAjya, putra, strIo, zarIra ne sukha jeo saMsArAsakta che temanAM nAza pAmelAM che ane tArAM paNa janma janmamAM te nAza pAmatAMja rahelAM che ne raheze. janmadu:khanI paraMpaze. TIkA. he janaka! purU janmAvalIomAM pharatA rahevAthI janmojanma tene zarIra prApta thAya che ne nAza pAme che. vaLI eja pramANe janmajanma tene strIputrAdika prApta thAya che ne nAza pAme che. bhaviSyanA janmomAM paNa saMsArAsAne emaja thavAnuM, mATe tene moha choDI devA ne tRSNarahita thavuM. ahiM jagatane temAMnA padArthone asatyane nAza pAmanArA kahyA, paraMtu sAMkhyavALA te jagatanA padArthone nitya mAnI ema kahe che ke-kAraNa ane kAryo beu satya che. mRtirUpa kAraNa satya che eTale temAMthI ghaDo bane che. je ghaTa sUkSmarUpe mRtikAmAM rahele na hota to tenI utpattija thAta nahi, mATe jema mRti satya che tema ghaDe paNa satya che. kAraNamAMthI kAryanI utpatti thAya che. sUtikArUpI kAraNamAM ghaTa ho to teno prAdurbhAva thayo. prAdurbhAva ane tibhAva thavAne kAraNu temaja kArya satya hoya teja bane. A matanI viruddha daSTAMta laIne kahevAmAM Ave che ke, kAraNa Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s aSTAvakra gItA. rUpa taMtumAMthI paTa thayuM, paNa taMtue baLI jatAM paTanA prAdurbhAva yatA nathI, mATe taMtu ane paTa beu asatya che. je padArtha satya che tenA kadI nAza thatA nathI, ane A tA taMtu ne paTa bannene nAza thAya che, tethI asatya che. alamarthena kAmena sukRtenApi karmaNA / ebhyaH saMsArakAMtAre na vizrAMtamabhUnmanaH // 15 // artha. artha, kAma ane sukRta evAM karmathI paNa zuM ? ethI teA saMsArarUpI vanamAM mana vizrAMti-zAMti pAmatuM nathI. TIkA. arthathI, kAmathI ane sArAM karmo karavAthI paNa saMsArarUpI vanamAM kahiM vizrAMti maLatI nathI. mana evuM asaMtASI che ke te kyame karyuM tRpta thatuM nathI, paNa bhaTakyA kare che. kRtaM na kati janmAni kAyena manasA girA / duHkhamAyAsadaM karma tadadyApyuparamyatAm // 16 // artha. zarIrathI, manathI ane vANIthI keTalAe jajnmAmAM keTakeTalAMe duHkha ane parizramanAM karma-( kAma ) karyAM tathApi hajI lagI temAMthI virAma prApta thatA nathI. TIkA. huM janaka ! zarIra, mana ane vANIne arthAt iMdriyAne atyaMta du:kha ane parizrama pahoMce evAM kAmeA tameA janmAjanma karatA AvA che. tema chatAM eka janmamAM sukha te maLyuM nahi, chatAM paNa tame te karmomAMthI uparAma pAmyA nahi. ane uparAmatA vagara jIvanmukti ke sukha-AnaMdasvarUpa prApta thayuM nahi, mATe have tA tame sarva tRkhvAenA tyAga karI saccidAnaMda svarUpane prApta karo. // iti zrImadaSTAvakragItAyAM tRSNAtyAganirUpaNanAma paMcamo'dhyAyaH samApta // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 6 ho. mAyAnAM khelana. bhAvAbhAvavikArazca, svabhAvAditi nishcyii| nirvikAro gataklezaH mukhenaivopazAmyati // 1 // artha. bhAva ane abhAvane vikAra svabhAvathIja thAya che e nizcaya karanAra puruSa nirvikAra ane klezarahita thaI sukhe karIne uparAma pAme che. TIkA. aSTAvakrajI kahe che ke-he janaka! cittazAMti AtmajJAnathI thAya che, bIjA kazAthI thatI nathI. bhAvAbhAva eTale sukSmasthUla saMbaMdhI jeTalA vikAre che te svabhAvathI ja thAya che, ane tenuM kAraNa mAyAnuM AvaraNa che. mAyA jaDa che; te pachI cetananA Azraya vagara te vikArene kevI rIte utpanna kare ? kuMbhAra vagara ghaDe kaMI mRtikAmAMthI enI meLeja utpanna thatA nathI. A zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che ke-ahiM mAyAne leharUpe ane cuMbakapahANane AtmArUpe lo. cuMbaka pite preraNA karatuM nathI, te nirvikAraja rahe che, tema chatAM, leha je jaDa che temAM vikAra utpanna thaI te nAcavA mAMDe che. A pramANe AtmA cetana hoI nirvikAra che ane mAyA jaDa heI cetanathI vikArI banI jagatamAM nAnA khela khele che. AtmA nityane cetanasvarUpa che ane tenI sattAthI jaDa evI mAyA vikAra pAmI zarIrAdika jaDane utpanna kare che. AtmAnA cetananI sattA tene kArya karAve che. Avo nizcaya thatAMja puruSa vagara parizrame uparAma pAmI zAMta thAya che. IzvaraH sarvanirmAtA nehAnya iti nishcyii| saMtatisara zAMtaH mopa na kare che 2 | Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. artha. Izvaraja sarvanA nirmAtA che bIjuM kAI nathI, evA nizcayavALA puruSa pAtAnI sarve aMtara AzAe gALI nAMkhI zAMta thAya che ne jagatamAM kahi paNa Asakta thatA nathI. paramAtmA ne jIvAtmA. 78 TIkA. AgaLa ghaNIvAra kahevAyuM ke AtmA eka che, nirvikAra che ane aparicita che, tema chatAM ahiM Izvarane sarva nirmAtA kahevAmAM krama Ave che? evI zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che ke, Izvara saccidAnaMda brahma teA ekaja che, nirvikArI che, paraMtu tenI sattAe karIne-mAyAne lIdhe paramAtmA ane jIvAtmA evA bheda paDe che. paramAtmA sarve zaktimAna hovAthI tenI sattAe mAyA jagata utpanna kare che. ane paramAtmAnA aMzasvarUpa cetanathI phArIrAdika alpa sattAvAna hovAthI potapAtAnAM kAma kare che, tethI karIne sahuja buddhivALA lAkA jagata tathA jagatamAMnI sarva vastuonA kattA tene mAne che. jo ke te pAte tA akartAja che ane akartAja rahe che. AgaLa lAhu ane cuMbakanuM dRSTAMta ApyuM tema paramAtmA ane jIvAtmAnI sattAe vaDe karIne kArya thAya che, tema chatAM temanI adritIyatAne bAdha AvatA nathI. brahma che te tA-sarvanAma pAmAmapaMcAdhyAmA dhanavaM prakSetva eTale ke sarva nAmarUpAtmaka prapaMcanA adhiSThAnarUpa te brahma; ane vidyA sArvatiH yuddhaH avidyAnA kAryarahita je hma te zuSahma che. avidyAnA aMzavALAM je aMtaHkaraNa te aneka che ne te aneka cetanathI pratibiMbita che. A brahmAMzarUpa je cetana tenA traNa prakAra che. 1 viSayacetana, 2 pramANacetana ane 3 pramAtRcetana. AkAza TamAdi upAdhimAM nAnA prakAranuM jaNAya che, tema cetana paNa vividha aMtaHkaraNAmAM vividharUpe dRzyamAna thAya che; paNa paramAtmAne tenI sAthe kaMI saMbaMdha nathI; ema jANI huM janaka ! AtmasvarUpane oLakha. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 6 . ApadaH saMpadaH kAle daivA deveti nishcyii| tRptaH svastheMdriyo nityaM na vAMchati na zocati // 3 // artha. samaya samaya para devagathI Apatti ane saMpata AvI maLe che, evA nizcayavALe puruSa saMtoSI ane nitya svasthaMkiya rahete IcchAe karato nathI ne zeke karato nathI. sukhaduHkha karmAdhIna che. TIkA. daivayogathI Apattio ane saMpattio maLI Ave che ane temAM nizcayavALA puruSa haMmeza saMtuSTa ane zAMta rahe che. te kazuM Icchato nathI tema zeka karato nathI. Izvara sukhaduHkha ane strIputrAdika ApatA nathI, paraMtu anAdi kALathI cAlyAM AvatAM prANIonAM karma tamane sukhaduHkhAdi Ape che. je Izvara te ApatA hoya to pakSapAtI, adayALu ane nyAyI kahevAya nahi. zrImaddabhagavad gItAmAM paNa kahyuM che ke kartutva, karma ane karmanAM phaLa, Izvara karatA nathI, paNa ravabhAvathIja pravRtta thAya che. sukhaduHkhe janmamRtyu daivAdeveti nishcyii| sAdhyAdarzI nirAyAsa kuvamapi na lipyate // 4 // artha. sukha ane duHkha, janma ane maraNa daivayogathI thAya che evA nizcayavALe puruSa sAdhya karmane jete zramarahita karmane karate rahe che te paNa tethI lapAto nathI. catayA jAyate duHkhaM nAnyatheheti nizcayI / tayAhIna sukhI zAMtaH sarvatagalitaspRhaH // 5 // artha. A saMsAramAM ciMtAthI duHkha utpanna thAya che, bIjI koI rIte duHkha thatuM nathI evA nizcayavALo puruSa sarvadA ciMtArahita thaI sukhI tathA zAMta rahe che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. TIkA. ciMtA karavAthIja du:kha utpanna thAya che evA nizcayathI je mANasa ciMtAnA tyAga kare che tene du:kha thatuM nathI eTaluMja nahi, paraMtu te ciMtAnA tyAgathI sadAsarvadA sukhI rahe che. ciMtA rAkhavI nahi ema kahevAya che, paraMtu jJAnanA e dharma che ke-- ciMtA karAve, tyAre zuM jJAna na levuM? nA, ema nahi. ajJAnI janane ciMtA utpannaja thatI nathI eTale te sukhI ane saMtASI rahe che. ajJAnathI ciMtA rahitapaNuM hAya te ceAgya nathI. e tA jaDa avasthA kahevAya. e avasthA icchavA cogya nathI. sa~sAranI adhI khAkhatA samajavI tenA guNAguNanA sAra jANavA ane pachI tene jJAnapUrvaka tyAga karavA, evI ciMtArahitatA che te ja sukha ane saMtASanuM mULa che. jene sAnAnI kimmata nathI te ane bALaka seAnA mATe ciMtArahita rahe, emAM kaMi vizeSatA nathI, para Mtu jene seAnAnI kimmata che te jyAre samajathI sAnA mATe ciMtA na kare tyAreja te jJAnI kahevAya. bhAgavilAsanuM bhAna ke rasa ne AsvAda rahita- ajJAnI tene tyAga kare te kaMi mahatvanuM nathI, paraMtu jene tenuM bhAna ane AsvAda samajAyelA che athavA jANe che, te jyAre tenA tyAga kare tyAre te jJAnI kahevAya. sukhadu:khanI spRhA na rAkhatAM je pusta AvI maLelI vastumAM saMtuSTa rahe che, te tema chatAM tyAgI kahevAya che. 80 nAhaM deho na me deho, bodhohamiti nizcayI / kaivalyamiva saMprApto na smaratyakRtaM kRtam // 6 // artha. huM deha nathI, deha mAro nathI, huM te AdharUpa chuM, evA nizcayavALA puruSa kaivalyane prApta karI kRta ke akRta kAne saMbhAratAja nathI. TIkA. huM A deharUpa nathI ane A de che te mArA paNa nathI. huM teA kaivalyane prApta thayelA medhasvarUpa chuM, evA nizcaya jene Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayela che te puruSa pitAnAM karelAM temaja nahi karelAM-nahi karavAnAM karmane saMbhArato nathI. AvA satiSI puruSane jIvanmukta jANu. jIvanmukta avasthAne jaDavat gaNuM che tema chatAM te jaDavat nathI. AgaLa ApaNe kahI gayA tema zarIranI saMbhALa na levI te kaMI jIvanmuktatA kahevAya nahi. zAstrakAroe zarIranI avagaNanA karI dharma sAdhavAnuM kahyuM nathI. zarIramAM saMju vaSana ema spaSTa kaheluM che. puruSe zarIrane meha rAkhavo nahi, paraMtu jIvanmukta hoya teNe paNa prArabdha karma purAM thAya tyAM sudhI tene avazya jALavavuM. AbrahmastaMbaparyaMtamahameveti nishcyii| nirvikalpaH zuciH zAMtaH prAptAmAptanivRtaH // 7 // artha. brahmathI mAMDIne tRNapata badhe huM, eka AtmAja chuM, evA nizcayavALo puruSa saM5rahita, zuddha ane zAMta rahI lAbhAlAbha vagarane hAI sukhI thAya che. TIkA. AkhA jagatane pitA samAna mAnanAra puruSa lAbhAlAbhanI ciMtA karatA nathI. saMsAranI bhAvanAo tene asvastha rAkhatI nathI ane tenuM mana sarvadA zAMta rahe che. A puruSa mukti meLavI zake che. nAnAzcaryamidaM vizvaM na kiMciditi nishcyii| nirvAsanaH sphUrtimAtro na kiMciditi zAmyati // 8 // artha. nAnA prakAranAM AzcaryathI bhareluM A vizva kaMI lekhAmAM nathI e nirvAsana paNa smRti mAtra jIvana gALanAre puruSa A badhuM kaMIja kAmanuM nathI, ema jANI zAMta paDI jAya che. TIkA. vividha prakAranAM AzcaryothI bhareluM A vizva che tema chatAM te kuchamAtra nathI, ema mAnIne je puruSa tenAthI aLago Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. rahe che, te ajJAna rahita puruSa jJAnavaDe A dustara evA bhavasAgarane tarI jaI mokSa pAme che. kAyakRtyAsaraH pUrva tatovAgvistarAsahaH / gaya pAraphataramAvavAmAsthitaH II sarva karmane tyAga. artha. prathama kAyane lagatAM, pachI vANIne lagatAM ane chelle manane lagatAM kAryo karyA ane have huM sarva karmo karI rahI svastha thayo chuM. TIkA. kAyA-zarIrane lagatAM karma te vratayAga yajJa vagere; vANunAM karma te stuti niMdA vagere; ane cittanAM karma te japatapAdika. A sarva karmothI have huM paravArI beTho chuM. prItyabhAvena zaddhAderadRzyatvena cAtmanaH / vikSepaikAgra hRdaya evamevAhamAsthitaH // 10 // artha. zabdAdimAM prItinA abhAvathI, AtmAmAM adarzananA ane ekAgratAmAM hRdayavikSepathI kaMTALI have huM mArA pitAmAMja sthiti karI rahyo chuM. TokA. kAyika, vAcika ane mAnasika traNe jAtanAM karmo prayatAmAM vikSeparUpa jaNAyAthI huM te sarva karmone tyAga karI have kevaLa AtmasvarUpa thaI beThA chuM. kAyika karmo karavAthI zarIrane asukha thaI brahmajJAna sadhAtuM nathI, vANInAM ratuti rnidArUpa karmo karavAthI paNa uga thaI citta harSa bhAdika vikAre karI kArya sadhAtuM nathI, ane mAnasika karma karatAM paNa dhyAna vikSepa thAya che eTale have te meM sarva karmono tyAga karyo che ne brahmamAMja citta jevuM che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 6 che. samAdhyAsAdivikSipto vyavahArasamAdhaye / evaM vilokya niyamamevamevAhamAsthitaH // 11 // artha. adhyAsa AdimAM vikSepa che samAdhimAM paNa vyavahAra che, arthAt niyama che. te joIne have te meM te badhAne tyAga karI brokayatAmAMja cittane parAvyuM che. temAMja sthita thaye chuM. brahnAvasthA. TIkA. janaka pitAnI avasthA darzAvatAM kahe che ke meM yajJayAga, dhyAna dhAraNa ane samAdhiyoga vagere sarva karma karavAM choDI dIdhAM che ne mAtra brahmamAM citta lagADayuM che. heyopAdeya virahAdevaM harSaviSAdayoH / / abhAvAdadha he brahmannevamevAhamAsthitaH // 12 // artha. he brahmana ! tyAjya ane grAhya vastunA viyegathI temaja harSa ane viSAdanA abhAvathI have te huM jemane tema mArAmAM ja sthita thaye chuM. TIkA. AtmajJAna thavAthI have huM (janaka) sarve upAdhiothI vimukta thaI ga chuM. brahma sivAya kazAmAM mane rAgadveSa rahyo nathI, ne huM mArAmAM ja virAma pAmyo . AzramAnAzramaM dhyAnaM cittasvIkRtavarjanaM / vikalpaM mama vIkSya tairevamevAhamAsthitaH // 13 // artha. Azrama anAzrama, dhyAna, citte svIkArelI vastune tyAga ane A traNathI utpanna thatA vikalpane joI tethI rahita e huM mArA pitAmAMja sthita thaye chuM. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. TIkA. Ama dhamene paNa tyAga batAvavA mATe kahe che ke, AzramI eTale yajJayAga vatsava vagere karmane se tyAga karelo che. anAzramI eTale saMnyAsI, enAM karma te daMDAdika dhAraNa karavAM, tene paNa meM tyAga karelo che ane gInAM karma je dhyAna samAdhi vagere tene paNa meM tyAga karela che. e badhAne vikalpa joI have huM sarva karmothI ane vidhiniSedhothI rahita thaI potAnA AtmAmAM sthita thayo chuM. karmAnuSThAnamajJAnAdhathaivoparamastathA / buvAsamyagidaM vaccamevamevAhamA sthitaH // 14 // artha. jema kamenuM anuSThAna ajJAnathI thAya che temaja karmano tyAga kare e paNa ajJAna che. A tatva sArI rIte samajIne huM mArAmAM citta sthira karI-sthApIne brahmarUpa bane chuM. TIkA. jene AtmajJAna thayuM nathI evA ajJAnIne mATe karmo karavAnAM che, kAraNa ke, brahmajJAna karatAM sukhabhAga ApanAra svarganI tene IcchA vadhAre hoya che arthAta te phaLanI IcchAthI karmAnuSThAna kare che. AtmajJAnIne mATe karma karavAnAM nathI, kAraNa ke-karma che te phaLavALAM che ane jyAM lagI kamathI utpanna thayelAM phaLa bhagavAI rahetAM nathI tyAM sudhI corAsInA pherAmAMthI chuTAtuM nathI, mATe jene brahmajJAna thayuM che teNe to janmAvalIomAMthI chUTavA mATe phaLanI IcchA rahita prArabdhavaza je zarIrAdika karmo karavAM paDe te karIne pitAnA AtmAmAM sthita thavuM eja ga che. janakarAya kahe che kehe aSTAvakrachamAM huM A badhuM samajIne have mArA pitAnA AtmA sAthe aikaya jeThI beTho chuM. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 6 ka. acintyaM cityamAnopi ciMtArUpaM bhajatyaso / tyaktvA tadbhAvanaM tasmAdevamevAhamAsthitaH // 15 // artha. acitya evA brahmane ciMtate puruSa ciMtA rUpa bane che mATe huM te brahmaciMtananI bhAvanAne paNa tyAga karI mAtra mArA pitAmAMja sthita thayela chuM. TIkA. mana ane vANuthI paNa parabrahma aciMtya che, arthAta brahma ciMtanano viSaya paNa nathI eTale tenA ciMtananI bhAvanA paNa puruSane vikSeparUpa thAya che, mATe brahmaciMtana suddhAM tajI daine huM to mAtra temAMja mArA cittane ekAkAra karI zAMtasvarUpa thaI rahyo chuM, ema janakarAya kahe che. evameva kRtaM yena sakRtArtho bhvedsau| evameva svabhAvo yaH sakRtAthoM bhavedasau // 16 // artha. upara jaNAvyA pramANe jeNe sarva karmone tyAga karyo che te, ane svabhAvathI jeNe evuM tevuM sarva tyAga kareluM che te banne kRtArtha thAya che. TIkA. upara jaNAvyA pramANe eka pachI eka Azramane anu. saratAM jeNe anubhava karI karIne karmono tyAga karela che te, ane jeNe svabhAvathI ja e badhuM mithyA che evuM jANa tyAga karela che te. banne kRtArtha thAya che; arthAta je sarve kriyA karmano tyAga karI svasvarUpane samaje, te jJAnI uparAma pAme che, eTale jIvanmukta thAya che. aparokSa jJAnathI "brahma e huMja chuM ema samajIne je sarva karmane tyAga kare che te sAMsArika baMdhanothI chuTI jIvanmukta thAya che ane jyAre tene deha chUTe tyAre te videhamukita-mekSa AtmAnaMdamAM thaI jAya che. AvA videhamuktane pharIne janma Avato nathI, Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. kAraNa ke jIvanmukta thatAM ja sarva karmono tyAga karela hevAthI tene bhogavavAnuM kaMI navuM utpanna thayeluM hotuM nathI ane AgalA janma je bhogavavAnuM bAkI raheluM hoya che te jIvanmuktatAnI avasthAma niSkarma rahIne bhogaveluM hoya che, eTale bIjA janmane te pAmato nathI ne brakyane prApta thAya che. // iti zrImadaSTAvakragItAyAM svasvarUpAbhijJAnaMnAma SaSTho'dhyAyaH samApta // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 3 mo. tatvavicAraNuM. akiMcanabhavaM svAsthya, kaupInatvepi durlabhaM / tyAgAdAne vihAyAsmAdahamAse yathA mukham // 1 // artha. pIna dhAraNa karavAthI paNa ati durlabha evuM svAkhya akiMcana thaI javAmAM raheluM che, ane huM te tyAga ane grahaNane cheDI yathAsukha huMpaNamAM sthita thaye chuM. TIkA. niSkicanatAmAM je svAstha che te kaupIna dhAraNa karavAmAM paNa nathI. kaupIna dhAraNa karavAmAM paNa te koI pAse mAgavuM paDe che, ane akiMcanatAmAM to evI ciMtA paNa rahetI nathI, eTale levAdevA tamAma tyAga karI huM to parama sukhe karI huMpaNumAMja ramI rahyo chuM, arthAta AtmasvarUpamAMja tadAkAra thaI rahyo chuM. kutrApi khedaH kAyasya jihA kutrApi khidyte| mana lugA, taravaravA puruSArtha sthitaH yuvA 2/ artha. kahiM zarIrane-(tene lIdhe) kheda thAya che, kahiM vaLI manathI kheda thAya che mATe meM te te sarvane tyAga karI puruSArthamAMja sukha mAnI lIdhuM che. TIkA. puruSane kahiM kahi zarIranAM karmo karatAM kheda thAya che, kahiM kaha vANunAM karmo karatAM stuti niMdAmAMthI kheda thAya che ane kahiM manane-pitAnI bhAvanAne yogya vastu nahi maLI AvavAthI kheda thAya che. tethI zarIra, vANuM ane mananAM so ane tyAga karI Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 aSTAvakra gItA. puruSArtha-brahmajJAnamAM eTale brahma sAthe aikya sAMdhavAmAMja sukha mAnI temAMja meM te zAMta niSkarmavALI sthiti dhAraNa karI che, ema janaka kahe che. kRtaM kimapi naivasyAt iti saMcitya tattvataH / yadA yatkAtumAyAti, tatkRtvA''se yathA mukham // 3 // artha. AgaLa je karma karyA te meM mArA zarIre karyo che- AtmAe karyA nathI, ane have pachI je karavAM paDe te paNa zarIrane laIne karavAnAM che mATe karavAM, evA tatvavicArathI yathAsukha mAnI leI huM AtmAmAM sthita rahuM chuM. dehAsaktine tyAga. TIkA. zarIra ane Indriyoe karelAM karma vAratavamAM AtmAe karelAM nathI, evo vicAra karI jJAnI puruSe jIvanmukata avarathAmAM je khAnapAnAdika karma zarIrane mATe karavAM paDe te karavAMpaNa "huM karuM chuM evA ahaMkArarahita thaIne karavAM ane AtmAnA sukhasvarUpamAM rahevuM. karmanaiSkarmyanibaMdha bhAvAdehasthayoginaH / saMyogAyoga virahAdahamAse yathAsukham // 4 // artha. dehamAM rahelA cagIne karma ane niSkarmanAM baMdhana rahe che ane huM te tethIe mukta chuM, eTale ke-saMga viyoganI bhinnatA samajAyelI hovAthI huM mane rucatA sukhamAM rahele chuM. TIkA. jene dehamAM Asakti rahelI hoya tene A karavA jevuM ane A nahi karavA jevuM, evA vicAra thAya che, paraMtu jene saMyogaviyoganuM pRthakatva samajAyeluM che tene to dehane lagatI upAdhio paNa bAdha karatI nathI, kAraNa ke tenuM dehAbhimAna gaLI gayeluM hoya che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya che. arthAnoM na me sthityA gatvA vA zayanena vA / tiSThana gacchan svastasmAdahamAse yathA sukham // 5 // artha. huM sthitithI, gatithI, zayanathI artha anartha je nathI tethI, ubhe hAuM, jato houM ke sute hAuM, paNa yathAsukha svarUpe ja rahuM chuM, arthAt game te sthitimAM hovA chatAM mane te te sthiti mArI brahmaparAyaNatAmAM bAdhaka thatI nathI, ane yathAsukhe huM braajyamAM ramato rahuM chuM. svapato nAsti me hAniH siddhiryatnavato na vA / nAzollAsau vihAyAsmAdahamAse yathAsukham // 6 // artha. huM je mukta chuM tene suto houM te paNa hAni nathI ane yatna karatAM siddhi maLe to paNa mane AnaMda-ullAsa thatuM nathI, eTale sadA sukharUpa sthitimAM ja huM te rahuM chuM. zarIranA dharma bajAvatAM mane siddhithI AnaMda ke yatna karatAM niSphaLa thAu tethI kaMI hAni ke glAni thatI nathI, ne sukhamAM rahuM chuM. surakSA mAvAskopa pUrizaH | zubhAzubhe vihAyAsmAdahamAse yathAsukham // 7 // artha. loka jene sukha mAne che te anitya sukhaduHkha manuSya ane prANInA aneka janmamAM vAraMvAra jovAthI zubhAzubhane choDI huM mArI sthitimAM yathAsukha mANI rahela chuM. TIkA. manuSya ane bIjo prANuonA anekAneka janmomAM je sukhaduHkha Ave jAya che te badhAM cirasthAyI nahi, paraMtu anitya che, evuM joI vicArIne huM e zubha ane azubha lAgaNIovALI Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. sthitimAMthI mukta rahI brahmaparAyaNatAnI sthitimAM ja yathAsu nahi bhagavAyelAM karmane bhega pure karate evo sarva viSayo ane kAmanAothI vinirmukta thaI rahela chuM. prakRtyA zUnyacitto yaH pramAdAdbhAvabhAvanaH / nidrito bodhita iva kSINasaMsaraNo hi saH // 8 // artha. je puruSa prakRtithI zUnyacitta che, te kadApi viSayonuM sevana kare te paNa uMghate ke jAgato hoya eve saMsA rathI rahitaja che. jaDava-zUnya cittatA. TIkA. je puruSa svabhAvathIja viSe prati zUnya citta-bhAva vagarano hoya paNa pramAdathI eTale prArabdha karmone vaza tha viSayanuM ciMtvana kare, bhoga bhogave-chatAM temAM pitAne kaMI lAla hAni-harSaka nathI ema samaje, tene saMsAra vaLagelo hoya topa te saMsArathI aLage che ema jANavuM. A sthiti jaDa samAna che ahiM ema kahevAmAM Ave che ke yogI pupa pitAnA manathI ke karatA nathI, paraMtu bIjAnI preraNAthI kare che eTale tene lAbhahA nathI. bhAgavatamAM jaDabharatanuM daSTAMta che te A vaktavyane baMdha besa che, paraMtu e jJAnanya sthiti prApta thavI athavA prApta karavI mA durlabha che. parama zAMta yogIjanane mATe A zakya che, saMsArIne vAra zakya nathI temaja upadeza karavA yogya paNa nathI. eka yogI che zAMta beThele che tene DoLIvALAno sipAI pakaDI jaine DeDa uMcakAve ane eka pazue, icchA viruddha thatA kAma sAme thA tyAM A yogI cUpacApa DoLI upADe, e sthitie pahoMcavuM manuSyatva tyajI pazutvamAM javA barAbara che ane te zakaya ho ema mAnavuM asaMbhavita che. huMpaNAne Ave tyAga hoI zake ? Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 7 mo. saMbhavita nathI, eTale e tyAga dekhADavAne manuSya daMbha kare che, je ulaTe ucca jIvanane adhamAvasthAmAM laI jAya che. ka dhanAni ka mitrANika me viSayadasyavaH / kazAstraM ka ca vijJAnaM yadA me galitA spRhA // 9 // artha. jyAre mArI spRhAja galita thaI gaI che tyAre have mAre dhane zuM? mitre zuM? viSayarUpI dasyuo (cAra) zA, zAre zuM ane vijJAne zuM? arthAt kaMIja nahi. TIkA. janaka kahe che ke-he muni ! mAre dhana kyAM che? mitra kayAM che ane zAstra ke vijJAna paNa mAre kyAM che? jyAre huM sarva spRhA choDI daI baaikayamAM sthita thayo chuM, tyAre mAruM kaMIja nathI. huM eka niraMjana nirAkAra svarUpa AnaMdadhana chuM. mane jJAna, vijJAnanI paNa avasthatA nathI. je brahma svarUpa che te ja jJAna vijJAna che, to pachI jJAna vijJAna kene joIe ? brahma svarUpa ja sarva che ke huM temAM ekaya pAmyo chuM. vijJAte sAkSipuruSe paramAtmani cezvare / nairAzye bandhamokSe ca na ciMtA muktaye mama // 10 // artha. paramAtmA, Izvara ane sAkSi puruSane jAte chate mane nirAzAmAM, baMdhamAkSamAM ke muktimAM-te mane kema maLaze; evI kazI ciMtAja rahI nathI. TIka. sAkSI puruSa eTale IndriyonA viSayone jANanAra, sa padathI oLakhAto jIva ane 7 padano artha paramAtmA. A bene lakSyArtha je cetana, tene jene sAkSAtkAra thayela che evA puruSane jagatanI mithyA vastuo ane vAsanAonI nahi, paraMtu mokSanI paNa ciMtA rahetI nathI.-taraNa mAhi e vedanuM mahAvAkya che, ane Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. te abheda batAve che. jema ke-sAmAjika acakA ja ane tarata eTale--brahma huMja chuM. A AtmA brahma che ane te tuM ja che. bIjAM brahmasvarUpane batAvanArAM vAkya che te avAntaravAya kahevAya che. jema ke-vAM jala traNa. satya, jJAna anaMta brahma che. jeNe brahmaya sAMpyuM che tene koI vastu pitAthI judI jaNAtI nathI eTale mukitanI paNa tene ciMtA thatI nathI. antarvikalpazUnyasya bahiH svacchandacAriNaH / bhrAntasyeva dazAstAstAstAdRzA eva jAnate // 11 // artha. jenuM aMtara saMkalpa rahita che, ane bahArathI (upara uparathI) je svachaMde cAlate jaNAya che, evA brAMtanI tevI tevI dazA-vartanAvasthAone tenA jevI brAMta dazAvALA ja jANe che-samaje che, bIjAthI tenAM svachaMda vartana samajAtAM nathI. TIkA. je brahmajJAnI aMtaHkaraNathI sarva vikalpo rahita hoya che te brAMta-unmattanI mAphaka svacchede cAle eTale varte che. e eno svecchAcAra-vihAra aMtaHkaraNamAM skUle hato nathI; paraMtu prApta prasaMgane AbhArI hoya che. arthAta upara uparano-vikAra rahita hoya che, enI IcchAno hoto nathI, paNa zarIrandriyanI svabhAvagata preraNune hoya che, tethI bAdhaka gaNAto nathI. jJAnI-brahmajJAnIne AvA svecchAcAra je tenA jevo jJAnI hoya te ja samaje che, prAkRta mANaso samajatAM nathI. // iti zrImadaSTAvakragItAyAM tattvavicAraNAnAma saptamo'dhyAyaH samApta // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 8 che. jJAnaprAptimAM guNabheda. yathAtathopadezena kRtArthaH sattvabuddhimAn / AjIvamapi jijJAsuH parastana bimuhyati // 1 // artha. satva-buddhivALe puruSa sAdhAraNa upadezathI kRtArtha thAya che, jJAna pAme che, paNa asaddabuddhivALe puruSa jijJAsu hovA chatAM AkhI jiMdagI paryata AtmajJAnane upadeza letAM paNa meha pAme che, arthAt tene jJAna thatuM nathI. mAkSo viSayakairasyaM bandho vaiSayiko rasaH / evAbadeva vijJAnaM yathecchasi tathA kuru // 2 // artha. he janaka ! viSaya sAthe vera eTale viSane tyAga, te ja mekSa, ane viSayene rasa eja baMdha, ema jANune have tane jema ThIka lAge tema kara. vAgmiprAjJamahoyoga janaM mUkajaDAlasaM / karoti tattvabodho'yamatastyakto bubhukSubhiH // 3 // artha. vAcALa ane vidvAna mahA ughogI mANasane A (tatvajJAna) muMge ane jaDane ALasu banAvI de che, tethI dhana-bhega AdithI na dharAya evA lekae tattvabedhane tyAga karela che. TIkA. satvaguNa mANasane thoDA vivecana ke upadezathI tarata baMdha thAya che paNa je tamoguNuM ane vyavasAyI puruSo che temane jijJAsA hovA chatAM Akho janmAre guruno upadeza sAMbhaLe tepaNa Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 aSTAvakra gItA. kaMI jJAna thatuM nathI. emane teA patthara upara pANI mAphaka sAMbhaLyuM avarathA jAya che. viSayeAnA tyAga eja meAkSa che, ane viSayAnA caDasa eja saMsAranuM baMdhana che mATe tamAre viSayeAthI vimukha rahevuM. ghaNA lAka tattvajJAnathI aLagA kema rahe che? evI zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che ke, tattvajJAna bahu kheAlAne cUpakIdI ANe che, nAna thatAM jaDatA Ave che ane udyAgIne ALasa utpanna thAya che, tethI pravRttizIla-sasAranI prapaMca AjImAM khelanArAone tattvamedha catA nathI, tethI te dUra rahe che. na tvaM deho na te deho, bhoktA kartA na vA bhavAn / cidraposi sadA sAkSI nirapekSaH sukhaM cara // 4 // artha. tuM deha nathI, deha tArA nathI, temaja tuM kartA ne bheAktA paNa nathI. tuM teA cirUpa, sadA sAkSI ane nirapekSa che, mATe sukhathI cAla-AnaMdamAM Da AtmA dIpaka rUpa-dRSTAMta. TIkA. A puruSa je jIvAtmA te asaMga che. dehArdika sAthe tene kaMi saMbaMdha nathI. saMyeAga viyeAgathI AtmA alaga rahelA che. tene rtA bhAktApaNuM paNa nathI. kartApaNuM te bheAktApaNuM aMtaHkaraNanA dharma hAi sAkSIrUpa tA eka AtmA che. sAkSI eTale vAdI nahi, paNa khIjo. jema ghaTa pote peAtAne sAkSI nathI paNa khIjoja mANasa tene sAkSI hAya che. AtmA kevI rIte che, te samajAvatAM kahe che ke-jema nRtyazALAmAM rahelA dIpaka sabhApAta, prekSA ane nAcanArI saiAne prakAza Ape che, ane pe|te alagaja rahe che, tema A deharUpI nRtyazALAmAM AtmA dIpaka che. te ahaMkArarUpI sabhApati, viSayeArUpa prekSakA ane buddhirUpI nAcanArI e saiAne prakAza Ape che te te alaganA alaga rahyA kare che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 8 me. rAgadveSau manodharmA. na manaste kadAcana / nirvikalpo'si bodhAtmA nirvikAraH sukhaM cara // 5 // artha. rAgadveSa che te mananA dharma che ane mana che te to kadApi tAruM nathI. tuM te nirvikalpa, bedhAtmA ne vikArarahita -AtmA che, mATe sukhathI vicara. TIkA. rAgadveSa mananA dharma che ane mana AtmAthI juduM jaDa che. yutimAM kahyuM che ke AtmA nidharmaka che, baMdhamela paNa tenA dharma nathI. AtmA te akhaMDajyotirUpa asaMga ne vikArarahita che, ema jANI mananA dharmone niyamathI anusaratA rahI AtmAmAM aikya rAkhI sukhathI vartavuM. sarvabhUteSu cAtmAnaM, sarvabhUtAni cAtmani / vijJAya nirahaMkAro, nirmamastvaM sukhI bhava // 6 // artha. sarvabhUtamAM ekaja AtmA rahele che, ane sarvabhUta vaLI eka AtmAmAM rahelAM che, ema samajI nirahaMkAra ane nirmaLa thaI sukhI thA. TakA. AtmA asaMga nirvikAra ane nirmaLa che to pachI aSTAvakra kAne sukhI thA ema kahe che? janakarAjA te tattvabodhane pAmelA jJAnI che. temane sukhaduHkha zuM ? vaLI e dhame to mananA che ane mana jaDa che. nA, jyAM sudhI deha che tyAM sudhI mana ane aMtaHkaraNanA dharma temano bhAva bhajavyA kare che mATe jyAM sudhI deha che tyAM sudhI dehanA dharma Acarato evA tuM he janaka ! sukhI eTale AtmAnA AnaMdamAM rahe, evo ahi upadeza che. vAraMvAra ekanI eka bAbata-"deha tAro nathI ane tuM deha nathI," ema kahevAnuM tAtparya paNa dehAbhimAnane dhIre dhIre choDAvavAmAM ja raheluM che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. vizvaM sphUrati yatredaM. taraMgA iva sAgare / tasvameva na saMdehacinmUrne vijvaro bhava // 7 // artha. sAgaramAM jema taraMge Ave che tema AtmAmAM A vizva kure che. AmAM zaMkA rAkhyA vagara cimUrti je puramAtmA che temAM ramaNa karato tuM ciMtA-jvararahita thA. zraddhatsva tAta zraddhatsva nAtra mohaM kuruSva bhoH| jJAnasvarUpo bhagavAnAtmA tvaM prakRteH paraH // 8 // artha. he tAta! zraddhA rAkha, zraddhA rAkha ane meha pAmato nahi. bhagavAna AtmA che te te prakRtithI para jJAnasvarUpa che, evI zraddhA rAkha ne mehamAM nA paDa. AtmA prakRtithI para che. TakA. aSTAvakra kahe che ke-he janaka ! AtmAnI cidrUpatAmAM asaMbhAvanA ane viparIta bhAvanArUpI mahamAM paDatA nahi; kAraNa AtmA prakRtithI para ane pote ja jJAnasvarUpa che. bIjAnA Azraya vagara je potAnA prabhAvathI prakAze che te ciThTha che, ane je ajJAnane nAza karI potAnA svarUpane prakAzita kare te AtmajJAna che, ane je padArthane prakAzita kara-anubhava karAve, te jJAna kahevAya che. je potAne jANe, ane potAthI bhinna hoya tene paNa jANe, te cetana che. je pitAne temaja pitAthI bhinna padArthane paNa jANe nahi te jaDa. AtmA cetana hoI te pote potAne temaja pitAthI bhinna hoya te saune jANe che. AtmAthI bhinna koI padArtha che ja nahi, mATe he janaka! badho moha choDI daI eka AtmAmAM zraddhA ane vizvAsa rAkhI temAM tallIna thavAno yatna kara. s Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 8 me. guNaiH saMveSTito dehastiSkRtyAyAti yAti / AtmA na mantA nAgantA kimenamanuzocasi // 9 // a. guNothI viMTAyeluM zarIra che. te Ave che ane jAya che. paNa AtmA che te te AvatI nathI ane jato nathI, tene mATe amaste zA mATe zeca kare che? dehastiSThatu kalpAntaM gacchatvayaiva vA punaH / kavi kara vA hAnistavamAgavA 20 artha. he janaka ! A deha kalpAMta sudhI cAle ke atyAre ja nAza pAme, temAM tuM je cinmAtrarUpa che tene-tane zuM vRddhi ke hAni che? kaMIja nahi. tvayyanantamahAmbhodhau vizvavIciH svabhAvataH / udetu vAstamAyAtu na te vRddhirna vA kSatiH // 11 // artha. tuM rUpI mahA apAra samudramAM vizvarUpI taraMga svabhAvathIja utpanna thAya che ane asta pAme che, temAM tane kaMI vRddhi ke hAni thatI nathI. sAta cinmAtrarUpo'si na te bhitramidaM jagat / ataH kasya kathaM kutra heyopAdeyakalpanA // 12 // artha. he tAta! tuM cinmAtrarU5 che, A jagat tArAthI bhinna nathI, tethI karIne kenI ne kevI rIte te tajavA athavA levA saMbaMdhI kalpanA thAya ? na thAya ja. ekasminnavyaye zAnte cidAkAze'male tvayi / kuto janma kutaH karma kuto'haMkAra eva ca // 13 // artha. tuM je eka mAtra che-avyaya, zAMta, cidAkAza a. 7 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. ane amalarUpa che, temAM (tArAmAM) janma, karma, ane ahaMkAra kyAMthI hoya ? tuM je sarvasva rUpa che tene vaLI janma, karma ane ahaMkAra vagere prapaMca ze ? ane te kyAMthI hoya? naja hoya. mATe tuM tArA pitAmAMja ekacitta thA. yattvaM pazyasi tatraikastvameva pratibhAsase / kiM pRthagbhAsate svarNAtkaTakAMgadanUpuram // 14 // artha. je tuM jue che, te badhuM eka tuM rUpaja dekhAya che -bhAse che. kaDAM, bAjubaMdha ane nUpura, zuM sonAthI judAM che vArU? nA, te paNa sonuM ja che. senuM ne tenA ghATanuM daSTAMta. TIkA. tuM, tuM ne tuMja A sakaLa vizva rUpa che, tyAM pachI bIjuM zuM hoya ? tuM jyAM dRSTi kare tyAM tane tAruM ne tAraMja darzana thAya tema che. kaDAM hoya, bAjubaMdha hoya ke napura haiya, te se sonAne to pitArUpaja lAge, tema jene AtmajJAna thayuM che, je pitAthI pRthapha kaMI hoya ema jANato ja nathI, tane A pratibhAsatI badhI cIje kaDAM kuMDaLa vagere jema samayapuratA judA judA AkAra bhAse paNa aMte senuM ja che, tema jJAnIne badhuM ja pitArUpa bhAse che. he janaka! tuM AvI AmaSTa kara. tane thoDuM jJAna thayuM che, paraMtu adyApi tane "tArAmAM ja sarva vizva ane sarva vizvamAM tuM ja che " evo nizcaya thayo nathI. mATe vAraMvAra kathana karavuM paDe che. hmajJAnane mATe satata upadezanI, zravaNanI ane manana tathA nididhyAsana-vagerenI agatya che. vetaketune bAra bAra varSa sudhI abhyAsa karAvavA chatAM paNa jJAna thayuM nahotuM paNa sAmuM abhimAna AvyuM hatuM. chAMdogya upaniSaddamAM te saMbaMdhI eka evI kathA che ke-te abhyAsa puro karI ghera AvyA tyAre, tene evo vicAra thayo ke "huM bahu bhaNyo chuM, mane mArA Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 8 me. pitA karatAM paNa vadhAre jJAna maLyuM che, te pachI pitAne namaskAra karavAnI mane zI jarUra che ?" teNe pitAne namaskAra karyo nahi tethI RSi samajyA ke AnuM mamatva-ahaMkAra. abhyAsa karavA chatAM gayA nathI. temaNe tene pUchyuM ke "he putra! abuta paNa ta thaI jAya evuM jJAna tane gurue ApyuM che ke nahi ? kavetaketue kahyuM ke-nA, Apa e jJAna Ape. putrane namra thayela joI temaNe-ghaTa, mRtaka ane suvarNanA judA judA ghATa ekaMdare enA e jarUpa che, ema tene samajAvI brahmajJAna ApyuM, eTale tenuM abhimAna-dehAbhimAna ane huMpaNano ahaMkAra jato rahyo ane sarvatra brahmakya samajAyuM. aSTAvakra kahe che ke- janaka ! tuM paNa dehAdikanA abhimAnane ane A dekhAtA prapaMcane tArAmAM che, ane sukha tathA AnaMdathI brahmAnaMdamAM nimagna thA. ayaM sohamayaM nAhaM vibhAgamiti saMtyaja / sarvamAtmeti nizcitya niHsAlpaH sukhI bhava // 15 // ' artha. "A huM chuM, A huM nathI," evo je vibhAgabheda che, te tajI daI "sarva AtmA che," e nizcaya karIne saMka5rahita ane sukhI thA. tavaivAjJAnato vizvaM tvamekaH paramArthataH / tvatto'nyo nAsti saMsAro nAsaMsArI ca kazcana // 16 // artha. tArA ajJAnathI A vizva che-tane ajJAnane lIdhe A jagata bhAse che, paramArthe te te cheja nahi. tArA sivAya bIje kaI saMsArI cheja nahi, arthAt tuMja mane te saMsArI ne asaMsArI bane, tuM ne tuMja houM, ema lAge che. bhrAMtimAtramidaM vizva na kiMciditi nizcayo / nivasanA mitro vicAra sAda ta . 27 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 aSTAvakra gItA. sarvatra eka AtmA ja che. artha. A vizva badhu brAMti mAtra che, vizva pitAnI sattAe vidyamAna jasae nathI. A nizcaya karIne te bIlakula vAsanA rahita thaI zAMtine pAma, arthAt sukhathI sahe. eka eva bhavAMbhodhAvAsidasti bhvissyti| na te baMdho'sti mokSo vA kRtakRtyaH sukhaM cara // 18 // artha. A bhavasAgaramAM tuMja ekalo hAla che ane bhaviSyamAM paNa teja hoIza emAM tane baMdha nathI ane mese nathI, mATe tuM ekale pitAne kRtakRtya mAnI sukhapUrvaka rahe. mA saMkalpavikalpAbhyAM cittaM kSobhaya cinmaya / upazAmya sukhaM tiSTha svAtmanyAnaMdavigrahe // 19 // artha. he.cinmaya ! he brahmasvarUpa-janaka! saMkalpa vikalpathI tame tamArA cittane kSobha pamADe nahi; paraMtu manane zAMta karI AnaMdapUrNa pitAnA svarUpamAM sukhe karIne sthita thAo. tyajaiva dhyAnaM sarvatra mA kiMcihRdi dhAraya / AtmA tvaM mukta evAsi kiM vimRzya kariSyasi // 20 // artha. sarve taraphanuM badhuM dhyAna tajI de, hRdayamAM kazuM dhAra nahi, tuM AtmArUpa che ane muktaja che, eTale have vadhu vicAra karIne tuM zuM karIza-karavAnuM che? kaMI nahi. samajavAnuM ne karanAnuM je che, te eja che ke-A vizvamAM je ne te mAtra hune huMja eka AtmA chuM, bIjuM kaMIja nathI. // iti zrImadaSTAvakragItAyAM tRSNAtyAganirUpaNaMnAma aSTamo'dhyAyaH smaapt|| Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 9 mo. Atmakaya nirUpaNa. AcakSva zrRNu vA tAta nAnAzAstrANyanekazaH / tathApi na tava svAsthyaM sarvavismaraNAkRte // 1 // artha. huM tAta ! ( janaka ) nAnA prakAranAM anekavAra zAstrA zravaNa karI kiMvA kaheA, tathApi te sarvane visarI javA sivAya tane svAsthya prApta thaze nahi. TIkA. brahmajJAna thayA pachI zAstrAdinuM ciMtavana paNa nakAmuM che, kAraNa ke e paNa manane TharavA detuM nathI. paMcadazIkAre kahyuM che ke, jema dhAnyArthI mANusa DAMgaramAMthI cAkhA meLavyA pachI pALa ane photarAM nAMkhI de che, tema jJAnArthIe paNa brahmajJAnanI prApti thayA pachI sarva zAstrAnuM vismaraNa karI devuM. cittanI zuddhine mATe jema karma karavAnAM kahyAM che, tema prathama jJAna meLavavAne zAstra vAMcavAM, sAMbhaLavAM ane upadeza rUpe bIjAne kahevAM; paraMtu jIvanmuktAvasthA prApta thatAM tA tenI jaMjALa paNa tyajI devI, e atra vaktavya che. bhogaM karma samAdhiM vA kuru vijJa tathApi te / cittaM nirasta sarvAzamatyartha rocayiSyati / / 2 // artha. huM vijJa ! jANakAra-vidvAn ! bhAga bhAgava, ane karma kara ke samAdhi sAdha, paraMtu jyAM sudhI sarve AzAene tyAga karIza nahi tyAM sudhIte te tArA cittane rucyAja karaze. tAtparya ke--cittamAMthI AzAone sadaMtara leApa nahi kare tyAM sudhI game teTalA bhAga, karma ane samAdhie karIza tApaNu AtmajJAna thaze nahi. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. AyAsAtsakalo duHkhI nainaM jAnAti kazcana / anena vopadezena dhanyaH prAmoti nirvRtiH // 3 // 102 arthe. saMsAranI upAdhionA parizramathI sarva manuSyA duHkhI che. tema chatAMe teo duHkha jANatA nathI! e leAkeAmAMnA kAI dhanya puruSaja gurunA upadezane lIdhe nivRtti pAme che. vyApAre khidyate yastu nimiSonmeSayorapi / tasyAlasya dhurINasya sukhaM nAnyasya kasyacit // 4 // artha. AMkha mIMcavA ughADavAnA kAmathI paNa jene kheda thAya che te ALasunA AgevAnanA jevuM sukha khIjA kAineja nathI. dhyAna parAyaNatA. DhIkA. jIvanmuktanI sukhI avasthAnuM svarUpa ALasuenA rINane ApavAmAM Ave che, te eka rIte tA yeAgya nathI, paraMtu khrahmaparatAmAM te kevA vyApAra zunya thai jAya che te ahiM darzAvavAmAM AvyuM che. sarva prapaMcanA tyAga karI AMkhA mIMcIne parahmanuMja eka ciMtvana karatA jIvanmuktane dhanya che. saMsAranI jaMjALamAMthI AvI rIte manane kheMcI lIdhA vagara mAkSa nathI thatA. idaM kRtamidaM neti dvaMdvairmuktaM yadAmanaH / dharmArthakAmamokSeSu nirapekSaM tadA bhavet // 5 // artha. A karyuM ne A nathI karyuM, evA dvaMdrAthI mana jyAre mAkaLuM--aLaguM thAya che, tyAreja dharma, artha, kAma ane mAkSamAM nirapekSatA Ave che. virakto viSayadveSTA rAgIviSayalolupaH / grahamokSavihInastu na virakto na rAgavAn // 6 // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 8 me. 103 artha. viSayane verI te virakta ane viSayamAM lelupa te rAgI kahevAya che; paraMtu grahaNa ane tyAgamAM nirapekSa hoya te virate nahi ane rAgavAne nahi, ema kahevAya che. TIkA. je puruSa strI putrAdikano tyAga karI de che te virakta. ane viSayanI kAmanAthI je temAM vaLae rahe che te rAgI che. je viSayanA grahaNanI IcchA karatA nathI, tema prArabdhavazAta maLI AvyA to tene tyAga paNa karato nathI, te kharekhara mumukSu che. heyopAdeyatA tAvatsaMsAraviTapAMkuraH / spRhA jIvati yAvadvai nirvicAradazAspadam // 7 // artha. jyAM sudhI sevA ApavA cheDavAnI spRhA che tyAM sudhI puruSa saMsAra vRkSanA aMkurane vaLagI raheleja che, ema jANavuM, kAraNa ke jyAM sudhI te jIve che tyAM lagI avicAra dazAmAM jatuM rahe che. TakA. je mANasa pRhALu che ke jyAM sudhI jIve che tyAM sudhI cahA karatA ane tyAga karatA rahe che. saMsArarUpI vRkSanA aMkurane utpanna karI tene vadhAranArI spRhAtRNuM che. A saMsAranA bhoga vagerenI tRSNa jyAre chuTe, tyAreja jIvanmukta avasthA prApta thAya che. jyAM sudhI mana tRSNAmAM raheluM che, tyAM sudhI puruSa game teTalA prayatna kare te paNa tane jJAna thatuM nathI. pravRtau jAyate rAgo nivRttau dveSa eva hi / nidvo bAlavaddhImAn evameva vyavasthitaH // 8 // artha. pravRttimAM rAga utpanna thAya che ane nivRttimAM te prati zreSa upaje che, tethI karIne buddhimAna mumukSu te bALakanI mAphaka nirdaddha jevo thaI rahe che. nA karavA cheDAne dA. kAraNa Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 aSTAvakra gItA. TIkA. viSaya bhogavavA te pravRtti. ane jema pravRtti thatI jAya tema tema rAga vadhato jema, eja pramANe viSayamAMthI utpana thatI pIDA jema jema jaNAtI jAya, tema tema nivRtti AvatI jAya che, ane nivRttinI sAthe ja viSayo upara dveSa-bIlakula abhAva catA jAya che. jyAre A pramANe thAya che tyAre te puruSa eka bALakanI mAphaka "A mAru A tAruM, A karyuM A nathI karyuM" vagere saMsArI pravRttiomAMthI chuTo thaI zAMtatA pAme che ane upara jaNAvI gayA tenI jIvanmukta avasthAne prApta thAya che. aSTAvakrae prathamathIja viSayane viSavata gaNI tajavAnuM kaheluM che ane tene ja vAraMvAra AgaLa dharI saMsArathI chuTavA IcchatA puruSane viSayono sadaMtara tyAga karavAno bodha ApyA kare che. jyAM sudhI mana viSaemAM rame che, tyAM sudhI kadI paNa puruSArtha evo je mokSa, te sAdhI zakAto nathI. hAtumicchasi saMsAraM rAgI duHkhajihAsayA / vItarAgohi nirduHkhastasminnapi na khidyati // 9 // artha. rAgavAna puruSa duHkhanI nivRttinI IcchAthI saMsArane tajavA cAhe che, rogarahita puruSa nizcayathI duHkhathI mukta thAya che ane je saMsAra hoya te temAM paNa tene duHkha thatuM nathI. TIkA. duHkhathI chuTavAne mATe rAgI mANaso saMsArane tajavA icache che, paraMtu jeo kharekharA vItarAgI che, teo te saMsAramAM rahelA ane prArabdhavaza bhAga bhogavatA hovA chatAM paNa saMsArathI kaMTALatA ke duHkhI thatA nathI. yasyAmimAno mokSepi dehepi mamatA tthaa| na ca yogI na vA jJAnI kevalaM duHkhabhAgasau // 10 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 adhyAya 9 me. artha. jene mokSane mATe abhimAna ane dehane mATe mamatA che, te puruSa na cagI kahevAya ke najJAnI kahevAya, te te kevaLa duHkhabhAgI ja gaNAya. haro yadhupadeSTA te hariH kamalajo'pi vaa| tathApi na tava svAsthyaM sarva vismaraNahate // 11 // artha. hara-zaMkara, hari-viSNu ke kamaLaja-brahmA tArA upadeza haze tepaNa saMsAranA prapaMcanuM sAva vismaraNa karyA vagara kadI paNa tane svAthya prApta thaze nahi. TIkA. aSTAvakra muni janakane kahe che ke-huM te zuM ? paraMtu brahmA, viSNu ke ziva paNa tane upadeza Apaze, topaNa jyAM sudhI tuM viSayone vipata gaNuM tane tyAga karIza nahi, are tenuM smaraNa suddhAM visArIza nahi, tyAM sudhI kadI paNa tene svAstha (nirAMta ) , naciMtatA prApta thaze nahi. // iti zrImadaSTAvakragItAyAmAtmaikyatvanirUpaNanAma navavadhyAyaH samAtaH | Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 10 mo. AtmasaMyama. tena jJAnaphalaM prApta yogAbhyAsaphalaM tathA / tRptaH svecchendriyo nityaM ekAkI ramate tu yaH // 1 // artha. je puruSa nitya tRpta che, zuddha indriyavAna che ane ekalAja ekAMtamAM rahe che, teneja jJAna ane ceAgAbhyAsanuM phaLa prApta thAya che. mArIka kaNa nyAya. TIkA. mumukSu-jIvanmukta ane saMnyAsIe ghaNA mANasAnA sahavAsamAM rahevuM joIe nahi. ekalA ekAMte rahevAthI AtmaciMtana thAya che, ane bIjo trIjo maLe teA vAtamAM ane ghaNA maLe te kaMkAsamAM kALa nakAmA jAya che. jyAM traNa jaNa heAya te gAma ane tethI vadhAre jana hoya te nagara kahevAya che. saMnyAsI vagere mumukSuoe te gAma ke nagarane tyAgaja karavA. parvatanI guphAmAM, kAI zivAlayamAM athavA nadI kinAre nAnI jhuMpaDI bAMdhI temAM ekalA rahevuM, e brahmajJAnane mATe sAruM che. saMsAramAM rahetAM saMsAranA chAMTA uDayA vagara rahetA nathI. dattAtrayanI evI kathA che ke, ekavAra te eka gAmamAM bhikSA mAgavA gayA. tyAM eka khAie kahyuM ke rahe| mahArAja ! ATalI DAMgara khAMDI cokhA tamane ApuM. mahArAja meDA ane pelI bAi sAMbeluM lai khAMDavA eDI. khAMDatAM khAMDatAM tenAM kaMkaNu khaDakhaDavA lAgyAM. khaNakhaNATathI khAMDavAnuM nahi phAvatuM hAvAthI teNe eka pachI eka kaMkaNu utArI nAMkhavA mAMDayAM ane jyAre hAthamAM ekaja kaMkaNu rahyuM tyAre tene vagara gAmaDe-khaNakhaNATe khAMDavAmAM citta lAgyuM. . > Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 10 me. 107 A joI dattAtraya bhagavAne nakkI karyuM ke, ekalA-ekAMtamAM ja kAma sArI rIte thAya che, mATe vagara gaDabaDavALA ane mAnavI sahavAsa vagaranA sthAnamAM rahetAMja jJAnanA vicAro karavAnuM ane jJAna saMbaMdhI samAjanA nididhyAsana ThIka paDe che. "bee bagaDe" ema laka kahe che te yogI saMnyAsIne mATe bahu yogya che. A kumArI-kaMkaNa nyAya kahevAya che. na kadAcijjagatyasmistattvajJo haMta khidyati / yata ekena tenedaM pUrNa brahmAMDamaMDalam // 2 // artha. je puruSa tattvane jANe che te puruSa A jagatamAM kadI kheda pAmate nathI, kAraNa ke tenAthI ekalAthIja A brahmAMDa maMDaLa pUrNa bharAyeluM che. arthAt tatvajJa te jagatane jeteja nathI. pitAmAM saghaLuM jagata jenArane tenAthI kheda pAmavAnuM saMbhavita cheja nahi. na jAnu viSayAH kepi svArAmaM harSayaMtyamI / zallakIpallavaprItamivebhanimbapallavAH // 3 // artha. jema zaakInAM pAna khAvAmAM prItavALo hAthI lImaDAnAM pAnamAM harSa pAmate nathI, tema pitAmAMja-paramAnaMdamAMja nimagna rahenArane-harSa pAmanArane-paramAnaMdamAM AnaMdI rahenArane jagatamAMnA viSayamAM kadI paNa harSa thatuM nathI. yastu bhogeSu bhukteSu na bhavatyadhivAsitaH / abhukteSu nirAkAMkSI tAdRzo bhava durlabhaH // 4 // artha. te bhagavelA bhegamAM pharIne vAsanA karatuM nathI. ane je puruSa nahi bhegavelA bhego mATe kAMkSA-IcchA dharA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 aSTAvakra gItA. vatuM nathI evo puruSa durlabha che mATe he janaka! tu e nirAkAMkSI thA. bubhukSuriva saMsAre mumukSurapi dRzyate / ' monila vije di mahArAH | 5. bhAgAdikane samULa tyAga. artha. bumukSu-bheganI IcchAvALA ane mekSanI IcchAvALA A saMsAramAM jaNAya che, paraMtu bhega ane mokSa bannene mATe nirAkAMkSI te koI mahAtmA-mahAzaya virala ja maLI Ave che. dharmArthakAmamokSeSu jIvite maraNe tathA / kasyApyudAcittasya heyopAdeyatA na hi // 6 // artha. e udAra cittavALa keNu che ke jene maraNa, jIvita, dharma, artha, kAma ane mekSamAM grahaNa ane tyAga (hepAdeyatA) nathI? sarve che. jagatamAMnA sarve zarIra dharmone je tarI jAya che, eTale ke viSane viSa jevA jANI tajI de che, te mukti meLavavA samartha thAya che. vAMchA na vizvavilaye na dveSastasya ca sthitaa| yathA jIvikayA tasmAt dhanya Aste yathAsukham // 7 // artha. A vizva nAza thaI jAya evI jene IcchA nathI temaja tenI sthiti sAme dveSa nathI, te ja dhanya puruSa che, ke je yathAprANa AjIvikA dvArA sukhapUrvaka rahe che. TIkA. he janaka! vizvane vilaya thavAnI IcchA ke vizvaA jagata cAle che tema cAlatuM rahe tenI sAme jene rAga dveSa nathI Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 10 me. 100 ane je pitAne AvI maLe che teTalAmAM sukhe karIne jIvana gujAre kare che, te ja puruSane dhanya che athavA te ja kRtakRtya ane pUjanIya che, ema jaNa. kRtAtho'nena jJAnenetyevaM galitadhIH kRtii| pazyan zrRNvan spRzan jighanazyanAste yathAmukham // 8 // artha. jJAnathI pitAne kRtArtha mAnanAra ane jenI buddhi-tRSNa gaLI gayelI che evo puruSa, jete, sAMbhaLate, sparza karate, suMghate ane bhajana karate yathAsukhe rahe che. TIkA. "AtmajJAnathI huM kRtArtha chuM" evI buddhi paNa jenI galita thaI gaI che evo puruSa saMsAramAM khAtA pIto ane sarva vyavahAra karato rahe te samAhita cittavALo puruSa brahmarUpaja jANavo. zUnyA dRSTiva'thA ceSTA vikalAnIMdriyANi ca / na spRhA na viraktirvA kSINasaMsArasAgare // 9 // artha. jene saMsArasAgara kSINa thaI gayo che, jenI dRSTi zUnya, ceSTA vRthA ne Indriyo vikaLa thaI gaI che tene A jagatamAM kazI spRhA ke virakti rahetI ja nathI. na jAgatiM na nidrAti nonmIlati na mIlati / / aho paradazA kApi vartate muktacetasaH // 10 // artha. te jAgatuM nathI, nidrA karate nathI, ne AMkha mIMcato ke ughADatuM nathI, evI paradazA uttamasthitimAM mukta puruSa rahe che. ahIM jIvanmukta puruSanI utkRSTa dazA kevI virakta che! Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 aSTAvakra gItA. sarvatra dRzyate svasthaH sarvatra vimlaashyH| samastavAsanA mukto muktaH sarvatra rAjate // 11 // artha. jIvanmukta jJAnI sarva jagatane zAMta, vimaLa aMta:karaNavALuM ane samasta vAsanAo rahita jete sarvatra muktatAthI virAjIta thaI rahe che. pazyan zrRNvan spRzana jighanaznan gRhNana vadana vrajan / IhitAnIhitairmukto mukta eva mahAzayaH // 12 // artha. jete, suNata, aDate, suMghate, khAte, pakaDate, belate, cAlato ane rAgadveSathI mukta e jene nizcaya thayela che te mahAzaya mukta jANo. badhI kriyAo karate hovA chatAM paNa jene jagatanI kaI cIjamAM rAgadveSa nathI te ja mukta che. na nindati na ca stauti na hRSyati na kuppati / na dadAti na gRhaNAti muktaH sarvatra nIrasaH // 13 // artha. te nathI koInI niMdA karate, nathI stuti karate, nathI harakhAte, nathI kepa karato, nathI Apata, nathI lete ane je vaLI sarvatra nIrasa rahe che, te narane mukta jANu. daMbhIne narakavAsa. TIkA. jIvanmukta dazAne pAmelo puruSa nathI koInI niMdA karato, nathI koInI stuti karate, nathI harakhAtA, nathI kApato paNa jagatanA saghaLA sArAmAThA banAvathI udAsIna rahI zAMta jIvana gujArato, brahmajJAnamAM ja tallIna rahe che. aMtaHkaraNamAM AzAo ane bhogAbhilASa bharelA hoya te narake jAya che. AvA khoTA vairAgyavALAnA daSTAMtamAM kahe che ke-eka rAjAnI pAse koI eka sAdhu rahetA Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 10 me. 111 hato. te rAjAne vairAgyano upadeza karato ane rAjA sAthe rahetAM AnaMda mANato hato. ghaNe vakhata AvAM sukha bhogavI rAjA ne sAdhu beu jaNa eke dahADe maraNa pAmyA. A vAta sAMbhaLI nagaranA eka zivAlayamAM raheto jIvanmukata khaDakhaDATa hasI paDaze. tene hasato joI leke pUchayuM ke mahArAja ! Apa kema hase cho ? tyAre teNe javAba dIdho ke rAjA svarge gaye ne sAdhu narakamAM paDe; kAraNa ke te daMbhI sAdhu hato. sAnurAgAM striyaM dRSTvA mRtyu vA samupasthitaM / avivalamanAH svastho mukta eva mahAzayaH // 14 // artha. anurAgavatI strIne joI ke sAme AvIne ubhelA mRtyune jeI vyAkuLa na thatAM je svastha rahe che-te ja mahAzaya mukta che, ema jANavuM. sukhe duHkhe nare nAyI saMpatsu ca vipatsu ca / vizepo nava dhIrasya sarvatra samadarzinaH // 15 // artha. sukhamAM, duHkhamAM, naramAM, nArImAM, saMpatamAM ke vipattimAM, sarvatra je samadazI rahe che te dhIra jJAnIne kaMI vizeSa lAgatuM nathI, badhuM sarakhuM ja lAge che. na hiMsA naiva kAruNyaM nauddhatyaM na ca diintaa| nAya nai romaH hiMsAne kare che 6 . artha. kSINa thayela che saMsAra jene evA naramAM hiMsA nathI hotI, nathI kArUNya hotuM, nathI eddhatya ke nathI hotI dInatA, temaja tene kaMI Azcarya lAgatuM nathI, tema kahiM bhe thato nathI. muktajananI dRSTi badhe eka sarakhI ja rahe che. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 aSTAvakra gItA. na mukto viSaya dveSTA na vA viSayalolupaH / asaMsaktamanA nityaM prAptAmAptamupAnute // 17 // artha. jIvanmukta puruSa nathI viSayone veSa karate ke nathI viSayamAM lobhI thatuM, te te sadA Asakti rahita manavALo thaI prApta aprApta-je kaMI maLyuM na maLyuM, tethI calAvI le che. smaadhaanaasmaadhaanhitaahitviklpnaaH| zUnyacitto na jAnAti kaivalyamiva saMsthitaH // 18 // artha. zUnyacitta jJAnI samAdhAna ke asamAdhAna, hita ke ahitanI kalpanAja karatuM nathI, paraMtu mAtra kaivalyamAM sthita thaI rahe che. nirmamo nirahaMkAro na kiMciditi nizcitaH / aMtargalitasarvAMzaH kurvanapi na lipyate // 19 // artha. atyaMtaramAM gaLI gayelI che sarva AzAo jenI e puruSa mamatA rahita, ahaMkAra rahita "A saMsAra kucha mAtra nathI" evA nizcayavALo hAI kaMI kare che, te paNa lepate nathI. manaH prakAzasaMmohasvamajADayavivarjitaH / sarA vAri laMkA tritamAnasa | 20 | artha. galita thayeluM che mana jenuM e jJAnI mananA prakAzathI cittanI brAMtithI svama ke jaDatA rahita thaI anirvacanIya evI-alokika dazAne prApta thAya che. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 adhyAya 10 mo. 113 manamAlinya. TIkA. jIvanmukta jJAnInI avasthAnuM varNana A prasaMgamAM evuM sarasa kareluM che ke-je dareka bA jijJAsune manana karavA yogya lAge. jagatanA prapaMcathI sAva dUra rahevuM saheluM nathI, ane je aMtaHkaraNathI tyAga na thayela hoya ane AgrahathI tyAga levAmAM-karavAmAM ane prapaMcane cheDavAnuM sAhasa AdaravAmAM Ave te ulaTuM kaniSTha pariNAma Ave che, mATe jene bahmajijJAsA heya teNe saddagurunI pAse upadeza laI, upadezanuM manana karI, dhIre dhIre pitAnA saMsArI manane prapaMcanI nisAratA samajAvI daDha vairAgya upara bhAvanA karavI; ane jyAre aMta:karaNathIja viSayo upara sAva abhAva utpanna thAya tyAre verAya le. nahi te daMbha karavo paDe. pitAne thayelA anubhava ane jJAnathI jene vairAgya Avyo hoya te kadApi daMbhI banato nathI. viSayanI lAlasA tene jItI jatI nathI paNa te vAsanAone jIte che. Avo jJAnI vairAgya Ave tyAreja jIvanmukta avasthAne prApta thAya che, ane te kadApi caLato nathI. vaLI bahAranA ke haThIlA tyAganI paNa, je mana cekhuM thayeluM heya te bIlakule jarUra paDatI nathI. jagatanA prapaMca pUrNa pravAhamAM vaheto jJAnI puruSa paNa temAM jaLakamaLanI mAphaka pUrNa vairAgyavAna rahI AnaMdathI svaya sAdhe che. muktine mATe sauthI vadhAre yogya te Azrama avasthAone anusaravAne mArga che. Azrame kudI jaI agya vaye ane kAcA anubhave krodhanA uchALAmAM AvI jaIne lIdhelo viraktino mArge AgaLa jatAM viparIta mAge laI jAya che, ane te AgrahathI vairAgyane vaLagI rahele puruSa pariNAme narakAdhikArI thAya che. ||sht zrImadazavakragItAyAmAtmasaMyamonAma moDadhyAyaH samAna che sa8 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 11 mo. vAsanA parityAga. yasya bodhodaye tAvatsvamavadbhavati bhrmH| ta vairAya namaH zAnAya tema ? | artha. jene baMdha thatAMvAMta svamanI peTha brAMtine nAza thaI jAya che evA sukhekarUpa, zAMta ane teja svarUpa parabrahmane namaskAra he. 1 . arjayitvA'khilAnarthAn bhogAnAmoti puSkalAn / na hi sarvaparityAgamantareNa sukhI bhavet // 1 // artha. anaMta-saMpUrNa artha-dhana kamAvA ane puSkaLa bega bhegavavA chatAM paNa, jyAM sudhI sarva vastunI bhAvanAvAsanAene parityAga thAya nahi tyAM sudhI sukhI thavAtuM nathI. 2 TIkA. satiSamAM sukha raheluM che. asaMtoSI sukhI kahevAya nahi, jo ke tene puSkaLa dhana vagere maLyAM hoya to paNa--kahyuM che kepRthivii dhanapUrNA cedimA sAgaramekhalA / prApnotipunarapyeSa rAmini sidhyA ! sAgara mekhalAvALI ne dhanathI saMpUrNa pRthivI prApta thAya te paNa dhanane vaLI svarganI icchA thAya che. dhanInuM je sukha ApaNane jaNAya che te aniya che, eTaluM ja nahi, paraMtu dhanahIna manuSya karatAM paNa te vadhAre ajaMpAmAM rahe che, mATe dhanavaibhava tyAga eja niraMtara sukhasAdhana che, kartavyaduHkhamArtaDajvAlAdagpAntarAtmanaH / kutaH prazamapIyUSadhArAsAramRte mukham // 2 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 11 me. 15 artha. karmajanya duHkharUpI sUryanI vALAthI jenA aMtarAtmA dagdha thayele che evA puruSane, zAMtirUpI amRtanI dhArAevALI vRSTi vagara sukha kyAM che? arthAt kartavya karavAnA duHkhamAM baLI rahelA mANasane mATe prazamarUpI amRtanI vRSTi sivAya bIje kahiM sukha nathI. bhavAyaM bhAvanAmAtro na kiNcitprmaarthtH| nAstyabhAvaH khabhAvAnAM bhAvAbhAvavibhAvinAm // 3 // artha. A bhava-saMsArabhAvanA-saMka95 mAtra che, paramArtha dRSTie jotAM kaMI nathI; kemake, bhAva ne abhAvarUpa padArthomAM rahelA svabhAvane kadI paNa abhAva thato nathI. TIkA. A jagata saMka95janya che. paramArtha dRSTie emAMnuM kaMI satya nathI. satya to eka paramAtmAja che. bhAva ane abhAvamAM rahelA svabhAvano abhAva che nahi. manoratha ane svama bhAva ke abhAva nahi hovA chatAM paNa te bhAva thAya che. arthAta bhAva ane abhAva beu svabhAvamAM rahelA che, paraMtu te saMkajanya ane mithyA che. jagata paNa evuM ja asatya che, eTale tene jJAnathI abhAva utpanna karavA joIe. jyAM sudhI jagatanA prapacamAM bhAva che tyAM sudhI mukti vagaLIja che, mATe prapaMcano tyAga karavo joIe. na dUraM na ca saMkocAllabdhamevAtmanaH padam / nirvikalpaM nirAyAsaM nirvikAraM niraMjanam // 4 // artha. niraMjana, nirvikAra, nirAyAsa ane nirvikalpa evuM AtmAnuM padasvarUpa saMke calabdha ke dUra nathI, paraMtu ejJAnathI te prApta thatuM nathI mATe jJAnathI tenI prApti karavI Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116. aSTAvakra gItA. mAyAnI bhulabhulAmaNI. TIkA. AtmA je niraMjana ane nirvikAra che, te koIne dUra nathI. saune prApta thAya te saumAM raheluM che. paraMtu ajJAnane lIdhe bhulAI javAya che, ane gurunA batAvyA vagara te jevA ke samajAto nathI. AnA spaSTIkaraNa mATe kahe che ke eka mANase potAnA khabhA upara bALaka besADeluM hatuM paNa zramathI te tene Ama tema zodhavA lAgyo. jyAre bIjA mANase tene TakArIne " bALaka tArA khabhA uparaja che" evuM kahyuM tyAre tene bhAna AvyuM ane bALakane zodhatA baMdha paDI AnaMda pAmyo. A rIte saMsArI mANaso anAdi mAyAnA bhramamAM potAne viSe rahelA AtmAne zramathI bhUlI jaI Amatema bhame che, paNa AtmA tene prApta thato nathI. jyAre sadaguru tene prabodhe che, ne vairAgya AvI ajJAnane aMtarapaTa dUra thAya che, tyAre tene brahmanuM bhAna thAya che ane jagatane prapaMca samajI paramAnaMdamAM magna thaI rahe che. vyAmohamAtra viratA kharUpAdAnamAtrataH / vItazokA virAjate nirAvaraNadRSTayaH // 5 // * artha. vyAeha mAtra utarI jatAM ane pitAnA svarUpanuM jJAna thatAM AvaraNa rahita dRSTivALo puruSa zerahita thaIzebhe che. TIkA. aSTAvakra kahe che ke-manuSya mAtranuM aMtaHkaraNa ajJAna -mAyAkRta bAhathI Avarita che, eTale tene samajAtuM nathI ke baba kyAM che. jyAre zAstra ane guru tene tenA pitAmAM ja brahma che, evuM samajAve che, tyAre tene mAyAha-bhrama dUra thAya che. daSTAMta ApatAM kahe che ke-dasa puruSa eka nadI utarI "pita dasa * kiamAvata ne te Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 11 me. 127 chIe ke koI taNAI gayuM?' tenI gaNatarI karavA lAgyA. pahelA gaNanAre potAne nahi gaNatAM bIjAone gaNyA, eTale nava thayA. teNe kahyuM ke eka jaNa jarUra taNAI gayo lAge che. eka pachI eka badhAe gaNatarI karI paNa dareke potAne gamyuM nahi, eTale badhAnI gaNatarImAM nava, nava, ne navaja thayA. "eka jaNa nadImAM taNAI gayo evI AthI temane beTI khAtarI thaI tethI sau kinArApara besI rahevA lAgyA. teo raDatA hatA eTalAmAM eka buddhizALI mANasa tyAM AvI caDha, ne teNe pUchyuM ke "tame badhA kema raDIne kalpAMta karo cho ? tyAre raDatAM raDatAM temaNe kahyuM ke-"ame dasa jaNa hatA temAMthI eka jaNa nadImAM taNAI gayo tethI zeka karIe chIe." pelA vidvAne temane gaNyA te dasa thayA, tethI kahyuM ke "tame dase dasa che. keI taNAI gayo nathI mATe zeka karavo choDI do." pilAmAMnA eke uThIne pharI gaNatarI karIne pitAne na go eTale pelA DAhyA mANase "je A nava ane dasame tuM. mUkha! zA mATe raDe che. have temane samajAyuM ke "ApaNe dase dasa chIe ne khAlI nathI zoka karatA hatA. A pramANe guru ane te vaLI jJAnI arthAta zAstra bhaNela heya, teja ajJAnanA aMtaHkaraNa uparanuM vyAmohAvaraNa khaseDI Ape che. "guru vagara jJAna nahi" te AthI satya kare che. akhAbhagate, kabIre ane bIjA prAkRta kavioe paNa dezI kavitAmAM AvI samaja ApelI che. samastaM kalpanA mAtramAtmA muktaH sanAtanaH / * ' na viNAya dha hi vinacati jAvA de che artha. samasta jagata kalpanAmAtra che ane AtmA che te te sanAtana mukta brahma che. AvuM jANayA samajyA pachI pIra puruSa zuM bALakanI mAphaka tene abhyAsa kare che? nA. te te cI brAmaya jagata jue cheja.. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. AtmA brahmati nizcilya bhAvAbhAvau ca klpinaa| niSkAmaH kiM vijAnAti kiM bUte ca karoti kim // 7 // artha. AtmA-jIvAtmA brahmaja che ane bhAva tathA abhAva kalpitamAtra che e nizcaya thayA pachI niSkAma-kAmanA rahita thayelo puruSa zuM jANe che? zuM kahe che? ane zuM kare che? arthAt kaMIja karatuM nathI. jJAnAgnithI jenAM karma bhasmIbhUta thayAM che, tene pachI jANavAnuM, kahevAnuM ke karavAnuM kaMIja rahetuM nathI. cenI kevA heya. ayaM sohamayaM nAhamita kSINA vikalpanAH / savamAtmeti nizcitya tUSNIbhUtasya yogInaH // 8 // artha. A te huM, A huM nahi, evA nizcayathI jenI kalpanAo kSINa thaI gaI che, ane sarva AtmAmaya che evuM jene samajAyuM che, te megI mainaja dhAraNa karI rahe che. na vikSepo na caikAmyaM nAstibodho na mUDhatA / ra dura ra ra rA surva-vaparAya yoninAda che ? artha. upazAMta thayelA gIne vikSepe nathI ane ekAgratA paNa nathI, ati bedhe nathI, tema mUDhatA paNa nathI, vaLI tene sukhe nathI tema duHkhe nathI. tene prapaMcanI upAdhio naDatI ja nathI. svarAjye bhaikSyavRttI ca lAbhAlAme jane vane / nirvikalpa svabhAvasya na vizeSosta yoganaH // 10 // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 11 me. 11: artha. svarAjyamAM ke bhikSAvRttimAM, lAbhamAM ke geralAbhamAM, vastImAM ke vanamAM, vikalparahita svabhAvavALA yAgIne kaMI vizeSatA nathI. cAgIne suvarNa ne lAha eka sarakhAMja che. ka dharmaH kaca vA kAmaH ka cArthaH ka vivekatA | idaM kRtamidaM neti dvaMdvairmuktasya yoginaH // 11 // artha. A kAma karyuM, A nathI karyuM, e prakAranI kAmAnI ghaDAmeADImAMthI mukta thayelA yAgIne dharma kyAM, kAma kyAM, artha -dhana kyAM ane vivekatA paNa kyAM ? arthAt ene AvA vidhiniSedha paNa lAgatA nathI, kAraNa ke teNe sarvasvane tyAga karelA hAya che. kRtyaM kimapi na eva na kApi hRdi raMjanA / yathA jIvitameveha jIvanmuktasya yoginaH // 12 // artha. jIvanmukta ceAgIne kartavya karma jevuM kaMI rahetuM nathI---cheja nahi; vaLI tenA hRdayamAM koi prakAranA anurAga- rajanA paNa hAtI nathI eTale tene te, jevuM jIvana heAya tevuM cAle che. TIkA. jIvanmukta puruSanI kAi kriyA tenA saMkalpathI thatI nathI ane tene karavAnuM kAi karma bAkI raheluM hatuM paNa nathI, kemake, tene krAi paNa kAma karavAnI raMjanA-anurAga rahelA hAtA nathI: anurAga-prIti-bhAvanA vagara kAi kArya thatuM nathI ane kharekharA ceAgIe tA bhAvanA mAtranA tyAga karelA hoya che, eTale A saMsAramAMnuM sarve tene mithyAja thai paDeluM--asatya che. rAgadveSanA hatu je viA te te tenA aMtaHkaraNamAMthI nAza pAmelI hAya che ane te peAtAmAM jagatane ane jagatane pAtAmAM jonAra thai rahelA hoya che. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvaka gItA. mohaH kaca vA vikatadhyAnaM ka mukttaa| * sarvasAmaNImAmAM vijaya digina 22 artha. sarva saMkalpa samApara vizrAnta thayelA eTale jenA saMkalpamAtra zamI gayelA che evA yogIne meha, vizva, tenuM dhyAna, ane muktatA paNa kyAM rahI ? arthAt brahmasvarUpatA pAmelA tene bIjuM kaMI karavAnuM che ja nahi. ene kaI vAtanI paravA rahelI naja hevI joIe. - yena vizvamidaM dRSTa sa nAstIti karotu vai|| nirvAsanaH ka kurute pazyamapi na pazyati // 14 // artha. jeNe A vizva joyuM che ke, vizva nathI, emakema kahe-arthAt vizvane jANe che chatAM pate e vAsanA rahita thayelo che ke vizvane jete chatAM paNa te na hoya e thaI rahe che. je puruSe jagata joyeluM che tenAthI ema kema kahevAya ke jagata nathI kemake tene te hovAnI vAsanA che, paraMtu je nirvAsana thayelo cagI che te te jagatane dekhAte hovA chatAM paNa nathI ja dekhate kAraNa ke te jagatanA prapaMcathI mukta thayela che. niSkarmanA paMcaka. . yena dRSTaM paraM brahma sohaM brahmeti citayet / yAtita Aiyo tiraM na pati che ! artha. jeNe parabrahma joyuM che te huM brahma chuM evuM ciMtana kare che, paraMtu pitAthI bIjuM cheja nahi e jene nizcaya Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 11 me. 121 thayelA che te kAne ciMte ? arthAt tene ciMtananuM paNa prayAjana rahetuM nathI. dRSTo yenAtmavikSepo nirodhaM kurute tvasau / udArastu na vikSiptaH sAdhyAbhAvAtkaroti kim // 16 // artha. jene AtmavikSepa jovAyA hoya te nirAdha kare che, paraMtu je udAra puruSa vikSeparahita hAya tene sAdhyanA abhAve zuM karavuM ? arthAt jene kazuM sAdhya karavAnuM rahyuMja nathI te zAmATe mananA virodha kare? jJAnIne mATe cega rItinuM paNa pratyeAjana nathI. // iti zrImadaSTAvakragItAyAM vAsanAtyAgonAma ekAdazo'dhyAyaH samApta // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 12 na. muktanI nirapekSatA. dhIro lokaviparyasto vartamAnopi lokavat / na samApi na vikSepaM na lepaM svasya pazyati // 1 // artha. jJAnI puruSa lethI viparya-ulaTa hovA chatAM teomAM rahetuM hoya ne lekanI rIte cAlatuM hoya te paNa tene egasamAdhinI ke vikSepanI upAdhi naDatI nathI, kAraNa ke te pitAne lisa mAnatA ke jete nathI. TIkA. koI eka purU lothI chuTo amo thai gayela hoya topaNa prArabdhavazAta tene lekamAM rahI kAcAranI rIte cAlavuM paDatuM heya chatAM tevA jJAnI puruSane saMpUrNa brahmakya nizcaya hoya ane pitAne lekanI ke prapaMcanI asara thayelI na hoya to tene samAdhi vagere sAdhanAonI AvazyakatA rahetI nathI. bhAvAbhAva vihIno yastRpto nirvAsano budhaH / naiva kacitkRtaM tena lokadRSTA vikurvatA // 2 // artha. lekenI dRSTie kadi karate jaNAvA chatAM paNa je jJAnI puruSa bhAvAbhAva vihIna che, je tRpta che ne je nivasana-vAsanArahita che teNe kaMI karma kareluM kahevAtuM ja nathI. TIkA. je AtmAnaMdamAM magna che, leka stuti kare ke niMdA kare, tenI jene darakAra nathI te lokonI najare kartA hovA chatAM paNa akartAja che. jene AtmajJAna thAya che tene pachI A jagatamAM kaMI karavAnuM rahetuM ja nathI. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " artha che kema ke ka i che adhyAya 12 me. mahattau vA nivRttI vA naiva dhIrasya duhaH / badA yaskartumAyAti tatkutlA tiSThataH mukham / / 3 / / artha. pravRtti athavA nivRttimAM dhIra puruSane durAgraha hete nathI, kadApi kaI karma ke kAma karavAnI jarUra paDI Ave te te kAma karI pAche te sukhamAM sthita thaI rahe che. TIkAdhIra ane jJAnI mANasane pravRtti nivRtti mATe jarAya Agraha-durAgraha ke haTha rahetI nathI, kAraNa ke te kartApaNunA abhimAnathI rahita hoya che. prArabdhavazAta tene pravRttimAM paDavAno prasaMga AvI paDe che, to khuzIthI te pravRttinA kAryane kare che, ane pAchA nivRtta ne nivRtta-zAMta sukhAvasthAmAM rahe che. nirvAsano nirAlaMbaH svacchaMdo muktabaMdhanaH / kSiptaH saMsAra vAtena ceSTate zuSkaparNavat // 4 // artha. vAsanArahita, nirAlaMba-AlaMbanarahita, svachaMdI ane (saMsAranAM) baMdhanothI mukta jJAnI puruSa saMsAranA vAyuthI sukA pAMdaDAnI mAphaka Amatema gaDabaDe-uDe che-ceSTA kare che. asaMsArasya tu kApi na harSo na vissaadtaa| sa zItalamanA nityaM videha iva rAjate // 5 // artha. asaMsArI, harSa ane viSAda vagarane tathA zItala -zAMta manane hAI videha-deharahita hoya e te lAge -rAje che. kutrApi na jihAsAsti AzA vApi na kutracit / ' AtmArAmasya dhIrasya zItalAcchatarAtmanaH // 6 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 aSTAvakra gItA. artha. zItaLa ne nirmaLa manavALA pIra AtmArAmaAtmAmAM ramaNa karanAra puruSa-jJAnIne kaMI tyajI devAnI ke kahi kazuM levAnI IcchA-AzAja rahetI nathI. prakRtyAzUnyacittasya kurvatosya yhcchyaa| prAkRtasyeva dhIrasya na mAno nAvamAnatA // 7 // artha. svabhAvathIja zUnyacittane pIra jJAnI prAkRta mANasanI mAphaka prArabdhavazAta kaMI kare che te paNa temAM mAna apamAnane gaNatuM nathI. arthAt kaI kArya mATe tene mAnApamAnanI paravA hotI nathI. kRtaM dehena karmedaM na mayA shuddhruupnnaa| iti ciMtAnurodhI yaH kurvamapi karoti na // 8 // artha. A karma dehavaDe thayuM, "huM je zuddha svarUpa chuM" tenAthI nahi, e vicAra karanAra kadApi karma karato hevA chatAM paNa karatA nathI, ema jANavuM. muktane kabAdhaka nathI. TIkA. dehathI karma thAya tema chatAM je zuddha svarUpa chuM' te mArAthI e karma thayuM nathI. evA nizcayavALA puruSa karma karavA chatAM paNa karelA karmathI lapAto nathI. A sthiti uttama parama jJAnInI che, paraMtu prApta mANasone IndriyonA arthamAM ghasaDI jAya evI che; mATe ahiM e artha levo yogya che ke-mArAthI eTale dehavAna huMthI koI sAruM naratuM karma thavuM ja joIe nahi, dehathI tema manathI are vicArathI paNa je karma karatuM nathI, te ja uttama yogI che ema jANavuM. * Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya. 12 me. atadAdIva kurute na bhavedapi gaalinH| . jIvanmuktaH mukho zrImAn saMsaramapi zobhate // 9 // artha. elaphela belanAranI mAphaka kAma karate chatAM jJAnI bALaka je (mUrkha) banatuM nathI, paNa saMsAramAM pharate chatAM jIvanmukta, sukhI ane zrImAna je zobhe che. nAnAvicArasuzrAnto dhIro vizrAMtimAgataH / na kalpate na jAnAtina zrRNoti na pazyati // 10 // artha. vividha vicArathI rahita (suzrAMta) dhIra-jJAnI puruSa vizrAMti meLavI e mukta thaI rahe che ke, kalpanA sarakhI paNa karatuM nathI, kaMI jANatuM nathI, kaMI sAMbhaLatuM nathI ane jANe A asatya jagatamAMnuM kazuM ja na hoya te thaI rahe che. asamAdheravikSepAma mumukSuna cetaraH / nizcitya kalpitaM pazyan brahmaivAste mahAzayaH // 11 // artha. jJAnI mumukSu nathI hote, kemake vikSepanI nivRttithI mumukSu samAdhi kare che, paNa jJAnImAM te vikSepane abhAva che, tethI te samAdhi karato nathI. jene dvita zrama tadana dUra cele che tene vega samAdhi vagere nakAmAM che. yasyAntaH syAdahaMkAro na karoti karoti sH| nirahaMkAradhIreNa na kiMcidakRtaM kRtam // 12 // artha. jenA aMtaHkaraNamAM ahaMkAra che te puruSa karma kara ke na kare te paNa kare che. paraMtu jene ahaMkAra nathI te dhIre jJAnI puruSane te karyuM ne karyuM kaMI che ja nahi. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ink aSTAvakra gItA. nodvina na ca saMtuSTamakartRspaMdavarjitam / nirAzaM gatasaMdehaM cittaM muktasya rAjate // 13 // arthe. jJAnI, nirAza ane jenA saMdeha TaLI gayelA che evA jIvanmuktane teA udvega nathI thatA ane saMtASe thatA nathI, eTale tenuM citta teA sadAya AnaMdamAM rahe che. nirdhyAtuM ceSTitaM bApi yaccitaM na pravartate / nirnimittaMmidaM katu nirdhyAyati viceSTate // 14 // artha. jJAnInuM citta niSkriyabhAvavALuM hAI kaMI ceSTA karavAmAM pravRtta thatuMnathI, paraMtu saMkalparahita nizcalatAmAM magna rahI kazuM dhAratuMe nathI ne karatuMe nathI. tattvaM yathArthamAkarNya maMdaH prApnoti mUDhatAm / athavA'yAti saMkocamUDhaH kopi mUDhavat // 15 // artha. tattvane kharAkhara sAMbhaLyA pachI AchI buddhivALA mANasane mUDhatA Ave che. athavA tA tattva sAMbhaLIne kAIne samAdhi prApta thAya che, eTale te amUDha hAvA chatAM mUDha jevA lAge che. ekAgratA nirodho vA mUDhairabhyasyate bhRzam / hIrA'E na'tpatti pravruttvapane citA R6 artha. mUDhAne ekAgratA ane nirodha mATe khUba abhyAsa karavA paDe che. jyAre jJAnI je kRtyane netA nathI te te sutelA puruSanI mAphka svapadamAM-potAnA AtmAMmAMja sthita thai rahe che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12' adhyAya 12 me. mUhane nivRtti nathI. ' aprayatnAtmayatnAdA mRDho nAmoti nivRtti / tattvanizcayamAtreNa prAjho bhavati nirvRttaH // 17 // artha. ajJAnI puruSa cittanA nidha ane karmAnuSThAnathI sukha pAmatuM nathI, paraMtu prANa-jJAnI puruSa tatvano nizcaya thatAMvAta nivRtta thaI jAya che. - zuddhaM buddhaM miyaM pUrNa niSpapaMcaM nirAmayaM / AtmAnaM taM na jAnaMti tatrAbhyAsaparA jnaaH||18|| artha. zuddha eTale mAyA rahita, buddha-svayaM prakAza, priya ane pUrNa, prapaMcathI rahita temaja duHkha ane sukhathI rahita je ajJAnI puruSe che, te AtmAne oLakhI zakatA nathI. nAmoti karmaNA mokSaM vimUDhobhyAsarUpiNA / dhanyo vijJAnamAtreNa mukta stiSThatyavikriyaH // 19 // artha. abhyAsa rUpI karmathI vimUDha puruSa, mekSa pAmatA nathI paraMtu kriyA rahita hovA chatAM paNa dhanya puruSa-jJAnI vijJAna mAtrathI mukta thaI rahe che. mUDho nAmoti tadbrahma yato bhavitumicchati / anicchanmapi dhIro hi parabrahma svarUpabhAk // 20 // artha. brahma thavAne Icchate mUDha brahmatvane prApta thatuM nathI, paraMtu jJAnI puruSa brahA thavA Icchate nahi hovA chatAM paNa brahma svarUpatAne prApta thAya che. // iti zrImadaSTAvakragItAyAM muktasyanirapekSatAdarzakonAma. roDaththara samosa Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aghyAya 12 mo. saMsAramULanA uccheda. / nirAdhArA grahavyagrA mUDhAH saMsArapoSakAH / etasyAnarthamUlasya mUlacchedaH kRto budhaiH // 1 // artha. nirAdhAra grahavALA mUDha puruSo saMsAranA poSaka ane che tethIja anartha mUlaka saMsAranA mULane jJAnIoe aMkuramAMthIja cheda karelA che. arthAt saMsAranuM mULa je ajJAna che tenA nAza karyAM vagara saMsAra chUTatA nathI. jJAnaja saMsAra cheDAvavAne mATe jarUranuM che. na zAtiM labhate mUDho yataH zamitumicchati / dhIrastavaM vinizcitya sarvadA zAntamAnasaH // 2 // artha. mUDha puruSo jethI manane zAMta pADavAnI IcchA kare che, tethI mana zAMta paDatuM nathI; paraMtu dhIra puruSa tattvanA nizcaya karavAthI sadA zAMta manavALA thai rahe che. TIkA. uparanA badhA vicAro jJAna ane meAkSa ane mananI zAMtinuM kAraNu khatAve che. yAgAdi kriyA, tapa samAdhi vagere manane zAMta karI zakatAM nathI, mana zAMta thayA vagara brahma svarUpanI eTale ke meAkSanI prApti thatI nathI. yAga, tapa, sAdhanA, samAdhi, vrata, ane bhakti vagerethI mukti maLatI nathI. kAraNa ke e kriyAothI mana zAMta karI zakAtuM nathI te sAmuM jJAnathI dUra ne dUra rahevAya che. tattvanA nizcaya karavAthI eTale jJAnathI mananI zAMti ane mukti beu prApta karI zake che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raH adhyAya 10 me. kAtmano darzanaM tasya yadRSTamavalaMbate / dhIrAstaM taM na pazyanti pazyatyAtmAnamavyayam / / 3 / / artha. je duSTa (pratyakSa pramANane mAnanArA che) ne pratyakSane avalaMbana karIne vastu mAnanArA che, temane AtmAnuM darzana kyAMthI thAya? e te, jeo tatvathI AtmAne avyatha mAnanArA che, temanAja jevAmAM Ave che. TakA. jeo daSTa padArthane ja satya mAne che temane A araSTa ane avyaya evo AtmA dekhAto-darzana deto nathI, paraMtu jeo adaSTa padArthane jJAnendriyathI jenArA che, temane ja AmAnAM darzana thAya che, ane teo temAM lIna thaI rahe che. ka nirodho vimUDhasya yo nirbadha karoti vai / svArAmasyaiva dhIrasya sarvadA sAvakRtrimaH // 4 // artha. je mUDha na baMdhAya evA manane parANe bAMdhavA jAya che tene nidhi kyAM? tenAthI nirAdha thaI zakate nathI, paraMtu dhIra AtmArAma puruSane te nidhi svAbhAvika rIte ja prApta thAya che. mAraze mAtra rAzi iirakrAtijovA . ubhayA'bhAvakaH kazcidevameva nirAkulaH // 5 // artha. keI ema mAne che ke bhAva rUpe prapaMca paramArthe satya che, ane keIema mAne che ke, abhAvaja sarvatra che; arthAta zUnya che-ne zUnyamAMthI jagatanI utpatti che. jeo jJAnI che teo bhAva ke abhAva bemAMthI ekene nahimAnatAM svastha citta thaI AtmAmAM magna rahe che. a. 9 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 - aSTAvakra gItA. kabuddhi tarata nathI. zuddhamadvayamAtmAnaM bhAvayati kubuddhayaH / na tu jAnaMti saMmohAdyAvajjIvamanirvatAH // 6 // artha. kubuddhi puruSe zuddha ane advaita AtmAnI bhAvanA kare che, paraMtu saMmehane lIdhe tene jANatA nathI tethI jIvana paryaMta temane jIva asaMtuSTa rahe che. TIkA. je kubuddhi che teo AtmAne oLakhavAnI bhAvanA kare che; paraMtu temanI buddhi, karma kiMvA bhaktine lIdhe svaccha citta thayelI nahi hevAthI temane AtmAnuM jJAna thatuM nathI. saMsAranA dukhada vAyunA sapATAmAM temane "AtmAne kaMi lAgatuM vaLagatuM nathI ane huM amastAja zAka karuM chuM." evuM samajAya che, paraMtu du:khada vAyunI laharI AvatAMne vAra teo samAhathI AtmAnI nirlepatA bhUlI jAya che. ane saMsArI mAyAmAM dhasaDAya che. karmAdanuM anuSThAna ATalA mATe ja agatyanuM che. karmAnuSThAnathI kivA bhaktithI jenI buddhi nirmaLa thayelI hoya tene ja AtmAnuM jJAna thAya che ane saMsAranI mAyA tane asara karatI nathI. vaLI jenI buddhi satsaMgAdithI saMskAra pAmI na hoya tene paNa game teTalI Atma bhAvanA kare te paNa saccita-AtmAnuM yathArtha jJAna thatuM nathI. A janmAro evA kubuddhi jana vairAgya ane jJAnane mATe yatna kare te paNa temane brahmabhAva utpanna thato nathI. mumukSorbuddhirAlambamantareNa na vidyate / nirAlamcaiva niSkAmA buddhimuktasya sarvadA // 7 // artha. mumukSunI buddhi AlaMbana sivA ya rahetI nathI, Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 13 mA. .131 paraMtu mukta puruSanI buddhi tA sarvadyA niSkAma ane nirAlaMkha Azraya rahita thaIneja rahe che. TIkA. jemane AtmAne sAkSAtkAra thayelA nathI evA mumukSuenI buddhi sAMsArika viSayanuM avalaMbana karyA kare che, paraMtu je mukta puruSA niSkAma che te teA kAi viSayanuM avalaMbana karyA vagaraja buddhine sarvadA AtmAmAM sthira rAkhI rahe che. viSayadvIpino vIkSya cakitAH zaraNArthinaH / vizanti jhaTiti kroDannirodhai kAmyasiddhaye // 8 // artha. viSaya rUpI hAthIne joI zaraNu levA icchatA puruSA nirodha ane ekAgratAnI siddhine mATe jhaTa laine parvatanI guDhDhAmAM bharAI jAya che; paraMtuH---- nirvAsanaM hariM dRSTvA tUSNIM viSayadantinaH / palAyante na zaktAste sevante kRtacATavaH // 9 // artha. vAsanA rahita puruSa rUpI siMhane joI viSaya rUpI hAthIo azakta khanI maiAna dharI nAsI jAya che. jyAre priyavAdI saMsArI janA vAsanA rahita puruSane joI tenI sevA karavA lAge che. vI vegaLAja che. na muktikArikAndhate niHzaMko yuktamAnasaH / pazyanazrRNvan spRzanajighranaznannAste yathAsukham // 10 // artha. zaMkA rahita ane nizcala manavALA puruSA mukti kArikAo-cAganI kriyAone AgrahathI dhAraNa karatA nathI, paraMtu zvetA, sAMbhaLatA, sparza karatA, saMdha... ne khAtA--a* aMta saMsAranA vyavasAyeA karatA paNa yathA surata rahe che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 aSTAvakra gItA. TIpha. jemanuM aMtaHkaraNa zuddha hoya ane jemane A saMsAra ekasvama jevo mithyA che" evuM jJAna prApta thayeluM hoya temane haThathI koI vyavahAra tajavAnI jarUra paDatI nathI. haThathI lIdhelo vairAgya ke haThathI AraMbheluM japatapAdinuM karma brahmajJAna prApta karavAmAM sahAyabhUta thatuM nathI. e to vijJAna vicArakeAe kahyuM che tema, managuru thAya--aMta:karaNane svataH pratIti thAya athavA jene AtmA piote ja potApaNuM samajAve tyAre brahmajJAna thAya che. A je piteja pitAne oLakhanAre jJAnI che te mukta che, ane evA muktane pachI haThathI koI karma karavAnuM rahetuM ja nathI. tene japatapAdi. yogakArikAdi zravaNa manananI ke gurunI paNa jarUra rahetI nathI. ene saMsAramAM raheze ane jete, sAMbhaLo, sparza karate ane khAtA pIto ke uMghato hovA chatAM paNa mAyAnA AvaraNathI mukta ja rahe che, tene enAthI thatI kriyAo lagAre bAdha karatI nathI. vastuzravaNamAtreNa zuddhabuddhinirAkulaH / navAcAramanAcAramaudAsyaM vA prapazyati // 11 // artha. yathArtha vastunA zravaNa mAtrathI svastha cittavALA puruSe AcAra ke udAsInatAne jatA nathI. yadA yatkartumAyAti tadA tatkurute ajuH / zubhaM vApyazubhaM vApi tasya ceSTA hi bAlabat // 12 // artha. jyAre kaMI zubha ke azubha karavAnuM AvI paDe che tyAre jJAnI jane dhIrethI te kare che, paraMtu temanuM e kArya bALakanA jevuM-niSkAma hoya che. svAtaMtryAtsukhamAmoti svAtaMtryAllabhate param / svAtaMtryAniI tiM gacchet svAtaMtryAtparamaM padam // 13 // artha. puruSa svAtaMtryathI sukha pAme che, svAtaMtryathI jJAna Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 13 me. 133 meLave che, svAtaMtryathI nivRtti prApta kare che, ane svAtaMtryathIja paramapadane prApta thAya che. ' kayAre vRttio kSINa thAya che? akurtRtvamabhoktvaM svAtpano manyate yadA / tadA kSINA bhavatyeva samastAvittacayA // 14 // artha. jyAre jJAnI puruSa potAnA AtmAne kartRtva, letRtva nathI ema mAne che, tyAre tenI samasta vRttio kSINa thaI jAya che. TIkA. ema kahe che ke jyAre ApaNe ApaNuM AtmAne akartA ajoktA mAnIe, tyAre cittavRttio enI meLe ja kSINa thaI jAya che. A kathana to yogya che, paraMtu cittanI vRttio moTA paDitAthI paNa kSINa thaI zakatI nathI. moTA moTA jJAnI kathAkAra purANIo ane tattvano bodha denArA paNa vRttione vaza rAkhI zakyA nathI. dharma zAsakAroe AthI karIne ema TharAvyuM che ke, prApta thayelA saMsAramAM rahI bhoga bhogavIne vRttione kSINa thavA devI ane pachI jyAre karIne ghera chokarAM thAya ane mAthe dhoLAM Ave tyAre saMsArano tyAga karI vanamAM jaI rahevuM. A avasthAmAM paNa je strI jIvatI hoya to tene sAthe rAkhavI ane bannee mitranI mAdaka rahetAM jJAna meLavavAno udAma rAkhavo, upadeza sAMbhaLavA ane ema karatAM karatAM jyAre strI marI jAya ke atyaMta vRddhAvasthA prApta thAya tyAre saMnyAsa (satyAga), prahaNa kara. gAma ke zaherano vAsa nAnA vaibhavavAne hAI iMdriyo zithila thavA chatAM mana hameza juvAna rahetuM hovAthI vaibhava joI bhoganI vRtti utpanna karyA vagara rahetA nathI, mATe tyAgIne vanavAsa batAvela che. vanamAM rUparaMga vagere kaMI najare paDatuM nathI ne vRttine ukeraNuM thatI nathI. ||ti bhImAzagIdAya saMsAramocchedakonAma prayodazo'dhyAya svataH Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 14 mo. nirlepasvanirUpaNa. ucchRkhalApyAkRtikA sthiti(rasya rAjate / na tu saMspRhacittasya zAMtirmUDhasya kRtrimA // 1 // artha. dhIra jJAnI puruSanI svAbhAvika ucchaMkhaLa sthiti paNa zobhe che ane pRhAvALA mUDha puruSanI zAMti paNa kRtrima lAge che. TIkA. dhIra jJAnI ane jJAnIpaNAnuM DoLa karanAra vaccenA taphAvata batAvatAM kahe che ke-jene saMpUrNa jJAna thayeluM che te dhIra puruSanI uchukhaLatA paNa zebhe che, jyAre saMsAramAM spRhAvALAnI zAMti paNa kRtrima lAge che. tenI zAMti paNa zobhatI nathI, mahA sAgarano uchALo paNa ramaNIya lAge che jyAre malina khAciyAnI zAMti-nistaraMgatA paNa lIlAdi mAlinyane lIdhe zobhatI nathI. sAmAnya vyavahAramAM paNa A satya ApaNane pagale ne pagale jevAmAM Ave che. DAhyA-samaju mANasane gusso paNa gaMbhIra hoya che, jyAre spRhALunuM mauna ane zAMta cittatA paNa aMdaranA vikArane lIdhe sUkSma dRSTie jenArane bhayaMkara lAgyA vagara rahetI nathI. spRhALu sAdhu-saMto thaIne saMsAramAM pharanArA AvA DoLI ane vairAgyanI vAta karanAra pote ja pApa kare che, eTaluM ja nahi paraMtu bhramita karelA pitAne Azraye AvelA bhoLA bhaktajanone paNa pApane raste caDhAvI jJAnane ThekANe ghora ajJAnanA khADAmAM nAMkhe che. saMsAranI mAyAnI spRhAvALA DhoMgIonI zAMti paNa kRtrima hoya che ane te rAjatI nathI, sAme rAga utpanna kare che. mATe evAM ADaMbarI spRhALu ane upara uparathI jJAnano DoLa karanArAthI jijJAsue sarvadA dUra ja rahevuM joIe. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 14 mA. famiti mahAbhogavazaMti girigaharAna / nirastakalpanA dhIrA abaddhA muktabuddhayaH // 2 // artha. kalpanA rahita temaja akhaddha ne mukta buddhivALA jJAnI ne dhIra puruSa kadAcita mATA meATA bhAga vilAsa bhAgave che ane kadI parvatanI guphAmAM jaIne paNa rahe che. 135 zrotriyaM devatAM tIrthamaMganAM bhUpatiM priyaM / dRSTvA saMpUjya dhIrasya na kApi hRdi vAsanA // 3 // artha. paMDita, ( zrotriya) devatA, tIrtha, strI, rAjA ke priya janane joI pUjIne paNa dhIra jJAnI puruSane kadApi paNa hRdayamAM vAsanA utpanna thatI nathI, kAraNa ke tene sarve sarakhAM che, ane mAhAdi tenAM naSTa thayelAM che. bhRtyaiH putraiH kalatraizca dauhitraizvApi gotrajaiH / vihasya vikRto yogI na yAti vikRrti manAk // 4 // artha. nAkara cAkarIe, putrAe, sIee, dauhitrAe ke geAtrajoe hasIne dhikkAra khatAnyA hAya tApaNu je yAgI puruSane vikRti thatI nathI, arthAt mitrAdika kuTuMbIozrI sAtA ne dhikkArAtA caiAgI kadI AAbha pAmatA nathI tene mAThuM lAgatuM nathI. ene prapaMca sAthe saMbaMdha ja nathI eTale zuM lAge? saMtuSTopi na saMtuSTaH khinopi na ca khidyate / tasyAzcaryadazAM tAMtAM tAdRzA eva jAnate // 5 // artha. leAkeAnA saMte SathI ke leAkeAnA vagANAthI ceAgIne Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gIza. jarAe saMtoSa ke khedA thato nathI. tenI AvI nirabhimAnI ne zAMta ja tenA jevA puruSo ja samajI zake che. saMsArIthI samajatI nathI. vArtavyasta saMsAre ja tai TyaMti dUra zUnyakArA nirAkArA nirvikArA nirAmayAH // 6 // artha. kartavyatA eja saMsAra che. zUnyakAra, nirAkAra, nirvikAra ne nirAmaya-dukha rahita jJAnIo A saMsArika kartavyatAne jatA nathI. anubapi saMkSobhAvyagraH sarvatra mRbdhoH| purvamapi tu kRtyAni kuzalo hi nirAkulaH // 7 // artha. ajJAnI puruSa karma nathI karate tepaNa saMkalapa vikalpane lIdhe vyagra rahe che, jyAre jJAnI puruSa karmo karavA chatAM paNa jarAe Akula thatuM nathI, arthAt zAMtaja rahe che. mukhamAste mukhaM zete. mukhamAyAti. yAti. ca / suraM kati muna mukte vyavahArepi zAMtadhIH // 8 // .' arya. vyavahAramAM paNa jJAnI puruSa sukhapUrvaka bese che, rAkhathI suve che. sukhathI Ave jAya che, sukhathI bole che, sukhe mA che pAme che, arthAt te kadI kSubdha citta rahetA ja nathI. khabhAvAdyasya naivAtirlokavad vyavahAriNaH / Amukhya yAgI, che a. vyAvahAramAM rahevA jJAnIne rIleka saMsA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgAya 14 mo. rIo)nA jevI pIDA thatI nathI, kAraNa ke nizcayathI. gata kaleza thayele te moTA sAgaranI mAphaka akSubdha rahe che. nivRttirapi mUDhasya, pravRttirupajAyate / pravRttirapi dhIrasya, nivRttiphaladAyinI // 10 // artha. mUhanI nivRtti paNa pravRtti rUpa hoya che, jyAre jJAnI puruSanI pravRtti paNa nivRttinAM suphaLa ApanArI hoya che. parigraheSu vairAgyaM prAyo mUDhasya dRzyate / / dehe vigalitAzasya karAgaH kavirAgatA // 11 // artha. mUDha puruSane vairAgya strI ane gharanA tyAgamAM gaNAya che, jyAre deha saMbaMdhinI saghaLI AzAo jenI gaLI gayelI che evA jJAnIne tA gharamAM ke bahAra, vairAgyamAM ke begamAM kahie rAga ke virAgatA rahetI ja nathI. TakA. viSayone tyAga karI vairAgya levA-pAmavA upara vAraMvAra bhAra devAmAM Avelo hovA chatAM aSTAvakra tyAga kone kahe che tene ahiM bahu sAro khulAso karyo che. kahe che ke-je mUDha puruSa che teja strI ane gharanA tyAgane tyAga kahe che athavA mAne che. jeo jJAnI che teo to evA tyAgane tyAga kahetA nathI. manathI je tyAga thAya, arthAta "A saMsAra beTe che ane eka AtmA che eja khare che. vaLI e AtmA te huMja chuM ane mane A saMsAranI lahere kaMija lAgatI nathI. huM to taraMgita-uchaLatA pANImAM paDeluM sukuM lAkaDuM jema taraMgane uchaLe ne te Amatema gati kare ane paDe tema chatAM tene pitAne kaMI lAgevaLage nahi, tema saMsArasAgaranI laharIothI badhuM thAya che ane AtmasvarUpane kaMI lAgatuM vaLagatuM nathI" ema samajanArane je AMtarika pitAne tyAga teja Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 aSTAvakra gItA. khare tyAga che. strIputrAdikane rajhaLatAM mUkI lekane bhArarUpa bhAgavairAgya le eto mUDhadhI=kamaakkalavALAne tyAga che, samaju-jJAnIne tyAga nahi. bhAvanA bhAvanAsaktA dRSTi mUDhasya sarvadA / bhAvya bhAvanayA sA tu svasthasyAdRSTirUpiNI // 12 // artha. ajJAnI puruSanI najara haMmezAM bhAvanA ne abhAvanAmAM lAgI rahe che, paraMtu svastha jJAnInI dRSTi te dRzyanI citAyukta jaNAtI hovA chatAM paNa adRSTirU5 rahe che. sariMbheSu niSkAmo yshcredvaalvnmuniH|| na lepastasya zuddhasya. kriyamANe'pi karmaNi // 13 // artha. je jJAnI bALakanI mAphaka kAmanA rahita thaI sarve kriyAo kare che te paNa te zuddha cittavALAne karmo karavA chatAM tene lepa lAgatuM nathI, arthAt te karmothI lipta thatA nathI. sa eva dhanya AtmajJaH sarvabhAveSu yaH samaH pazyan zaNvan spRzana jighrana ashynistrssmaansH||14 artha. te AtmajJAnIne dhanya che ke je tRNu rahita heI jete, sAMbhaLate, sparza karate, suMghate ane khAte pIte, hovA chatAM sarva bhAmAM eka sarakhA manavALe rahe che. ene harSa zeka thato nathI. . ka saMsAraH ka cAbhAsaH kva sAdhyaM kva ca sAdhanam / mArA para nirbhara sarva za . artha. sarvadA AkAzanI mAphaka nirvikalpa dhIra jJAnIne saMsAre kyAM che? tene AbhAse kyAM che, sAdhya-meLavavA jevuM Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 adhyAya 14 mo. svarge kayAM che ane svargane meLavI ApanAra sAdhana, je yajJa yAgAdika te paNa kyAM che? arthAt tene brA sivAya bIjAnuM bhAnaja nathI, pachI zuM? - sa jayatyarthasaMnyAsIpUrNakharasavigrahaH / akRtrimo'navacchinne samAdhiryasya vartate // 16 // artha. saMnyAsI dRSTa-aSTa-A leka ane paralekanI sAthe paNa jene artha rahele nathI e ane potAnA svarUpamAMja ekarasa ane paripUrNatA pAmele puruSa jaya pAme che, ke jene svAbhAvika ane avicchinna samAdhi-brahmamAMja lagI lAgI rahelI hoya che. bahunAtra kimuktena jJAtatacco mahAzayaH / bhogamokSanirAkakSI sadA sarvatra nIrasaH // 17 // nirAkAMkSi-tattvajJa. artha. bahu kahevAthI zuM-mAtra eTaluM ja ke-tatvanuM jene jJAna thayeluM che, te bhega ane mekSanI icchA rahita tyAgI mahAzaya hameza nIrasa rahe che, ene rAga dveSa hete nathI. mahadAdi jagadvaitaM nAmamAtravijRmbhitam / / vihAya zuddhabodhasya kiM kRtyamavaziSyate // 18 // artha. mahat, ahaMkAra, paMcatanmAtrAo, ane tenA kAryarUpa jagata e mAtra nAma rUpe vistareluM che, evI kalpanA paNa jeNe cheDI dIdhI che evA zuddha bodha svarUpavALA puruSanecogIne keIkRtya karavAnuM avazeSa rahetuM ja nathI. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. bhramabhUtamidaM sarva kiJcinnAstIti nizrayI / alakSyasphuraNaH zuddhasvabhAvenaiva zAmyati // 19 // artha. A badhuM bhramabhUta-jagata kiMcitmAtra paNa satya nathI, evA nizcayavALA alakSya sphuraNa eTale caitanya AtmAnubhavI zuddha puruSa svabhAvathI zAMta paDI jAya che. zuddhasphuraNarUpasya dRzyabhAvamapazyataH / kava vidhiH kva ca vairAgyaM kA tyAgaH kva zamo'pi vA 20 / artha. dRzyabhAvane nahi jotA zuddha sphuraNa rUpavALAne vidhi zA, tyAga zA, ane zame zA? jene Atma svarUpa samajAyuM che tene kazAne khAdha lAgatA nathI, kAraNa te pAtA sivAya anyane netAja nathI. // iti zrImadaSTAvakragItAyAM pUrNanile patvanirUpaNonAma caturdazo'dhyAyaH samAsaH // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' adhyAya 11 mo. nirmamatvanirUpaNa. sphurato'nantarUpeNa prakRtiM ca na pazyataH / kva bandhaH kva ca vA mokSaH kva harSaH kva viSAdatA // 1 // artha. anaMta rUpe sphuratA Atma svarUpa puruSa prakRtti mAyAne dekhatA ja nathI, ane je AvA Atma svarUpa che, tene aMdha, meAkSa, harSa ke viSAda kaMI che ja nahi. buddhiparyantasaMsAre mAyAmAtraM vivarttate / nirmamo niraGkAro niSkAmaH zobhate budhaH // 2 // artha. AtmajJAna thAya tyAM lagI eTale buddhi pahoMca che tyAM sudhI puruSane saMsAranI mAyA cAlu rahe che; paraMtu jyAre tene Atma sAkSAtkAra thAya che, tyAre te pAte brahma svarUpa thaI rahI nirmaLa, nirahaMkAra ane niSkAma budha-jJAnI thaI rahe che. akSayaM gatasaMtApamAtmAnaM pazyato muneH / kva vidyA kva ca vA vizvaM kva deho'haM mameti vA // 3 // artha. akSaya, saMtApa rahita AtmAne jotA munine vizva, vidyA, deha ane ahaMmayatA vagere kaMi paNa bhAva kyAMthI hAya ? AtmajJAnIne jema bIjuM kartavya rahetuM nathI temaja tene mATe vidyA ke zAstravicAranuM paNa kAraNa rahetuM nathI. jyAM jagata ke dehanA paNa abhAva Aya tyAM zAstra zuM-e te niraMjana svarUpatAne ja pAmelA che. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvakra gItA. 142 mUDhane jJAna thatu nathI. nirotrAdIni karmANi jahAti jIryadi / manorathAnpralApAMzca kartumAnotitatkSaNAt // 4 // artha. jaDa buddhi-ajJAnI puruSa kadApi nirodhAdi karavAnuM cheDI de tApaNu manArathA ane pralApa te te karyAMja karavAnA, kAraNa ke tenuM jJAna kAcuM che. sUkSma buddhivALA puruSane AtmajJAna thAya che ane te karmAdikanA tyAga karI zake che. mandaH zrutvApi tadvastu na jahAti vimUDhatAm / nirvikalpo bahiryatnAdantarviSayalAlasaH // 5 // artha. maMda buddhinA puruSa sastu-Atmaodha sAMbhaLavA chatAM paNa mUDhatA choDatA nathI-arthAt ene vairAgya AvatA nathI. upara uparathI te nirvikalpa lAge che, para Mtu tenuM aMtara te viSayAnI lAlasA karyAMja kare che. jJAnAdgalitakarmA yo lokadRSTayApi karmakRta | nAnotyavasaraM kartuM vaktumeva na kiJcana / / 6 / / artha. jJAnane lIdhe jenAM karma galita thaI gayAM che evA je puruSa leAkAcArane laine karma karatA rahe tepaNa avasara AvatAM kaMI khelatA nathI ane karatA nathI, kAraNa ke jJAnathI tene sarve mAyAkRta samajAyeluM che. ene phaLanI icchA DAtI nathI, eTale karma niSkAmaja thAya che. kva tamaH kva prakAzo vA hAnaM kva ca na kiJcana / nirvikArasya dhIrasya nirArtakasya sarvadA // 7 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 15 se. 143 artha. nirvikAra, sarvadA nirbhaya, ane dhIra jJAnIne tama -aMdhArUM e zuM ne prakAze che ? tema tene tajavAnuM paNa zuM? jJAna thatAM ja te sarva dvatathI vimukha thaI jAya che. kva dhairya kva vivekitvaM kva nirAtakatApi vaa| anirvAcya svabhAvasya niHsvabhAvasya yoginaH // 8 // artha. anirvAcya svabhAvavALA egIne dhIratA zI? tema vivekitA paNa kyAM? svabhAva rahita evA tene bhaye tema ja nirbhayatA paNa nathI, te te sadA sarvadA AnaMdamAM ekarUpaja rahe che. na svargo naiva narako jIvanmuktina caiva hi / bahunAtra kimuktena yogadRSTayA na kizcana // 9 // artha. jene AtmajJAna thayuM che tene svarge nathI ane narake nathI. tene jIvanmukti paNa nathI, bahu kahevAthI zuM? mAtra eTaluM ja ke gadRSTie ene kaMI lAgatuM ja nathI. TIkA. yogadaSTie vicAra karatAM jJAnIne mATe svarga nathI, narake nathI ane jIvanmukti jevuM paNa kaMI nathI, arthAta jene brahma sivAya bIjA daitanuM bhAna nathI tene svasvarUpatA-pAmelAne svarga kyAMthI hoya? svarga, naraka jIvanmuktapaNuM vagere badhI bAbate mAyAta bhrama che-dvaitabhAva jene rahelo hoya tene e badho prapaMca pIDe che, paraMtu jeNe brahmajyamAM advaita mAnyuM che- svasattAmAM badhuM paryApta gayuM che, tene e badhuM bhAsatuM ja nathI. brahmamAM jeNe sarva prapaMcane laya kare che e yogI-brahmajJAnI to pote ekaleja pitAmAM rAjI rahe che ane jema aMgAra pote ja potAnA dekhAtA svarUpane sthUlane bhasma karI pitAmAM laya pAme che, tema brahmajJAnI paNa sva Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dikane nahi jotA peAtAnA aihikakarmane khALatA pariNAme mAtAmAMja vilIna thAya che. aMgAra jema vAyuthI prakAze che, ane maMda paDe che tema mAyAnA sapATAmAM ceAgI paNa takatA ne maMda paDatA hovA chatAM tejanA ke maMdatAneA kartA banatA nathI paNa pavanakRta e bhAve darzAve che tema parama yAgI peAtAne praca sAthe kaMIja saMbaMdha nahi mAnatA chatAM prapaMcanA pavananI laharIee prakAzatA ne maMda paDatA haiAvA chatAM potAmAM sthita thaI rahI prArabdha kame purAM karI parabatAmAM laya pAme che. naiva prArthayate lAbhaM nAlAbhenAnuzocati / dhIrasya zItalaM cittamamRteneva pUritam // 10 // artha. dhIra jJAna puruSanuM citta-AtmajJAna rUpI amRtathI bhareluM heAvAne lIdhe te lAbhane mATe prArthanA karatA nathI ane alAbha-geralAbhanA zeka paNa karatA nathI. na zAntaM stauti niSkAmo na duSTamapi nindati / samaduHkhasukhastRptaH kiJcitkRtyaM na pazyati / / 11 / / artha. niSkAma puruSa zAMtanI stuti karatA nathI tema duSTane niMdatA paNa nathI. sukha ane duHkha jene samAna thai gayAM che te ceAgI tRpta hAvAthI kaMI kRtya jotA ja nathI. TIkA. jene AtmajJAna thayuM che te ceAgI teA kAInI stutie karatA nathI te niMdAe karatA nathI. vaLI hAla jema meTA pAMDi tyathI tattvajJAne padezane lagatI kathA karAya che, tema jemAM kaMIka artha rahelA hAya evI ADaMbarI kathA ke upadeza karavA e paNa tyAgIne mATe akartavya che. leAkAne upadeza devAnA dharma tenA niha, paNa saMsArI brAhmaNa varganA che. tyAgIne mATe tA vanaphaLa khAtAM vanamAM Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya ja mar. 4 parvatanI gukAo paDI hI A ciMtana karavuM eja hiskara che. tavAsAna thayA pachI upadeza ke kSa vArtAothI ata tApa pachI kAne upadeza kare, ema tene te samajAvuM joie, paraMtu nahi kara mAM karma bhAvanAo heya che tethIja tattvajJAnane mATe DoLa karanAra vastImAM rahe che, ane upadeza karavAne bahAne lakSmInI lAlasAe bhavamAM bhaTake che. yogIne te A mithyA jagatamAM kaMI karavAnuM athavA upadeza ApavAnuM cheja nahi. dhIro na deSTi saMsAramAtmAnaM na dikSati / harSAmarSavinirmukto na mRto na ca jovati // 12 // artha. dhIra jJAnI puruSa A saMsAra prati dveSa karate nathI, AtmAne jovAnI IcchA karatA nathI, harSa athavA reSathI mukta nahi marele ne nahi jIvate e thaI rahe che. te A tmAne jete nathI, ema kahevAnuM tAtparya ema che ke-ene dvata raheluM hotuM nathI. poteja AtmA rUpa thaI gayela che eTale pite pitAne jovAnI IcchA kema karI zake? naja karI zake. tadana udAsI, niha: putravAre nikA virapura nizcintaH rApareDa nirAza matte gujaH | zarU | artha. strI putrAdika mATe niHsneha, viSaya bhegamAM niSkAma ane pitAnA zarIrane mATe paNa nizcinta-arthAta zarIra he na ho, tenI paNa paravA nahi e tathA nirAza- kaImAM kazI AzA vagarano hovAthI AtmajJAnI zobhe che. tuSTiH sarvatra dhIrasya yathApatitavartinaH / svacchandaM carato dezAnyatrAstamitazAyinaH // 14 // a.10 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 aSTAvakra gItA. artha. je samaya hoya te pramANe vatI lenAra ane sarvatra tuSTivALa dhIra jJAnI puruSa svacchede deza dezAvaramAM pharate ne jyAM rAta paDe tyAM zayana karato rahe che; arthAt tene kazuM sAruM mAThuM, kartavyAkartavya kaMI rahetuM nathI. niSkAmapaNe pitAnA dehanI paNa paravA vagara jyAM jyAM paga laI jAya tyAM jate te parama brahmamAM ja magna rahe che. patatUdetu vA deho nAsya cintA mahAtmanaH / svabhAvabhUmivizrAnti vismRtAzeSasaMmRteH // 15 // artha. je potAnA svabhAva rUpI bhUmimAM vizrAMti le che ane jene saMsAranI bIlakula smRti paNa nathI evA mahAtmAne deha paDe ke utpanna thAo enI ciMtA rahetI nathI. // iti zrImadaSTAvakragItAyAM nirmamatvanirupaNonAma paMcadazo'dhyAyaH samApta // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 16 mo. AnaMdasvarUpatA. AkacanaH kAmacAro nirdvandvacchinnasaMzayaH / asaktaH sarvabhAveSu kevalo ramate budhaH // 1 // artha. jenI pAse kazuM hotuM nathI, je IcchAmAM Ave tema varte che, jene sukha duHkhAdi DhaMDho naDatAM nathI, jenA saMzaya TaLI gayelA che ane jene Asakti muddala cheja nahi eve jJAnI sarva bhAvamAM eka sarakhI rIte cAle che AnaMda mANe che. niH matte soTTAmavAsanA muminnahRdayagranthivinidhUtarajastamaH // 2 // artha. nirmama, leha ane suvarNamAM samabhAva, jenI hRdayagraMthi chuTI gayelI che ane jeNe raja tamasa vagere guNe tyajI dIdhelA che te dhIra jJAnIja zebhe che. sarvatrAnavadhAnasya na kiJcidvAsanA hRdi / muktAtmano vitRptasya tulanA kena jAyate // 3 // artha. sarva viSayamAM Asakti rahita, jenA hRdayamAM jarAe vAsanA rahelI nathI evA tRpta muktAtmAnI kaI sAthe tulanA thAya tema nathI. jAnannapi na jAnAti pazyannapi na pazyati / avamapi na ca brUte ko'nyo nirvAsanAhate // 4 // artha. e kahyuM che ke je jANavA cha : jANatA nathI, Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 aSTAvakra gItA. jovA chatAM jotA nathI, khelavA chatAM gaNatA nathI ? AvA tA eka nirvAsana paramAtmA-jIvanmukta ja che. mikSurvA bhUpatirvApi yo niSkAmaH sa zobhate / bhAveSu galitA yasya zobhanA''zobhanA matiH // 5 // artha. sarve bhAvAmAMthI galita thaI che mati jenI, ane tema thavAthI je niSkAma anelA che, je zreSTha ane azreSTha game tevI sthitimAM peAtAne zAlatA ja mAne che, te mahAtmA bhikSu hA vA rAjA haiA tApaNu eka sarakhAja che. rAjatvathI te rAjatA nathI ane dainyathI kaMgAla manatA nathI, eTale zeAbhA azeAlAne je lekhAvatA nathI teja A jagatamAM zAbhA tathA mAnane ceAgya puruSa che. kharA yAgI ka svAcchanyaM ka saMkeAcaH ka vA tasyavinizcayaH / nirvyAjArjavabhUtasya caritArthasya yoginaH // 6 // artha. niSkapaTa ane sarala rUpa tathA yathAcita ceAgI kyAM ane tene vaLI svacchaMda ze, tema saMkAca zA? vaLI AtmajJAnIne tattvanA nizcaya paNa ze ? kaMI ja nahi. AtmavizrAntisena nirAzena gatArtinA / antaryadanubhUyeta tatkathaM kasya kathyate // 7 // artha. AtmAmAM vizvAsa karavAthI tRpta ane AzAnA tyAga karavAthI jenuM duHkha gayeluM che tathA jene aMtamAM anubhava thayelA--arthAt sAkSAtkAra thayelA che evA mahAtmAne kANu ane kevI rIte jJAna kahevAya. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 16 mo. 149: mupto'pi na suSuptau ca svame'pi zayito na ca / jAgare'pi na jAgati dhIrastutaH pade pade // 8 // artha. dhIra-jJAnI puruSa sutelo hAI suSuptimAM te nathI, uMghatA hoya te paNa jAgate che, jAgate hAI jAgartimAM nathI hote, arthAt dareka sthitimAM te tRsaja hoya-rahe che. jJaH saMcito'pi nizcitaH sendriyo'pi nirindriyH|| mubuddhirapi nibuddhiH sAhaMkAro'nahaMkRtiH // 9 // . artha. jJAnI hoya te sacita paNa nizcita, indriyavAna chatAM niridriya, buddhimAna hovA chatAM buddhi rahita ane ahaMkArI chatAM nirahaMkArI je rahe che. na sukhI na ca vA dukhI na virako na saMgavAn / namukSuna vA mukto na kiJcinna ca kiJcana // 10 // artha. jJAnI puruSa sukhIe nahi tema dukhIe nahi, virakta nahi tema sagavAne nahi, mumukSue nahi ne mukate nahi tema dhanavAne nahi ne nirdhane nahi e hoya che. vikSepe'pi na vikSiptaH samAdhI na samAdhimAn / jADaye'pi na jaDo dhanyaH pANDitye'pi na paNDitaH // 11 // artha. dhanya-jJAnI vikSepamAMe vikSipta nathI rahetuM samAdhimAM samAdhimAna nathI rahetuM, jaDatAmAM rahete paNa jaDa nathI hota ane paMDitAImAM paNa paMDita nathI. // iti zrImadaSTAvakragIsAyAmAnandasvarUpatAnAma zoSodhyAyaH samAsaH // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 17 mo. Atmatva mahimA. mukto yathAsthitisvasthaH kRtakartavyanivRtaH / samaH sarvatra vaitRSNAna mamadatyakRtaMkRtam // 1 // artha. mukta puruSa karmAnusAra je prApta thayuM hoya temAM svastha rahe che, karelA ane karavAnA kAmamAM sadA saMtoSI rahe che, sarvatra samatAvA, tRSNa rahitatAmAM akRta, ane karelA karmane nahi saMbhArate e thaIne rahe che. na mIyate vandyamAno nindyamAno na kupyati / naivodvijati maraNe jIvane nAbhinandati // 2 // artha. jJAnI puruSa vaMdana thatAM AnaMda pAmate nathI -rAjI thatuM nathI ane nidA thatAM kepa karatA nathI, maraNa mATe uga karatA nathI ne jIvavAthI AnaMda pAmato nathI. na dhAvati janAkIrNa nAraNyamupazAntadhIH / yathA tathA yatra tatra sama evAvatiSThati // 3 // artha. zAMta buddhivALe puruSa vastImAMthI ke vanamAMthI nAsI chUTate nathI, ane je te ThekANe sadA sarvadA eka sarakhA svarUpamAM rahe che. soMpAdhi muktatA. tatvavijJAnasaMdaMzamAdAya hRdayodarAt / nAnAvidhaparAmazalyodAraH kRto mayA // 4 // artha. janaka-he munivara ! ApanI pAsethI tatva Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 adhyAya 17 mo. vijJAna rUpI sAMNasI laIne meM nAnAvidha vicAra rUpI tIra kaMTakane mArA hRdaya rUpI udaramAMthI uddhAra karyo che, arthAt mArA hRdayamAM nAnAvidha vicAra rUpI eTale saMzaya rUpI kaMTake hatA te meM Apa pAsethI maLelA tattvajJAna rUpI sAMNasAthI kheMcI nAMkhyA che-kADhI nAMkhyA che. ka dharmaH ka ca vA kAmaH ka cArthaH ka vivekitaa| ka dvaitaM ka ca vAdvaitaM svamahinni sthitasya me // 5 // artha. pitAnA mahinAmAM rahelA mane dharma zo, kAma ze, artha che, vivekitA zI tema dvate zuM ne advaita zuM-arthAta mane kazAthI saMbaMdha nathI. huM te ekarasa paramAtmasvarUpa AnaMdamAM magna chuM. ka bhUtaM kva bhaviSyadvA vartamAnamapi kva vaa| kva dezaH kA ca vA nityaM svamahinni sthitasya me // 6 // dazAdi parisada rAhitya. ' artha. pitAnA mahinAmAM rahelA mane bhUta-gale samaya, bhaviSyamAM AvanAra samaya, vartamAna-cAlate samaya tema nitya-harahamezane kALa ke deza kyAM-arthAt tenI sAthe have mane koI prakArane saMbaMdha nathI. kva cAtmA kva ca vA nAtmA kva zubhaM kvAzubhaM tthaa| kva cintA kva ca vA'cintA svamahinni sthitasya me||7|| artha. svapatAnA mahimAmAM sthita evA mane AtmAne yAM, anAtmAe kyAM, zubha zuM ane azubhe zuM? temaja citA e che ane aciMtA jevuM e zuM? kaMI paNa nahi. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAvA gIta: kva svamaH ca sudhirvA kva ca jAgaraNaM tthaa| kva turIthaM bhayaM vApi svamahinni sthitasya me // 8 // artha. pitAnA mahinAmAM rahelA mane svama temaja suSuptie nathI, jAgaraNe nathI, turIya avasthA ke bhaya, kaMI paNuM nathI. A badhA dharma aMtaHkaraNanA che, te paNa mane nathI. kva dUraM kva samIpaM vA bAhyaM kvAbhyantaraM kva vA / kva sthUlaM kva ca vA sUkSpaM svamahinni sthitasya me // 9 // artha. pitAnA mahinAmAM sthita mane dUre zuM, bahAra che ane AtyaMtarazuM, temaja sthale zuM ane sUme zuM? mane kaMI ja nathI, saghaLuM huM huM ne huMmAM ja che. kva mRtyurjIvitaM vA kva lokAH kyAsya kva lIphikam / kva layaH kva samAdhirvA svamahinni sthitasya me / / 10 / / artha. mArA pitAnA mahimAmAM vAsa karI rahelA mane leke zuM ne laikike zuM, laye zuM ane samAdhie zI, huM je parasAtma svarUpa thaI rahyo chuM tene kazA sAthe saMbaMdha nathI. alaM trivargakathayA yogamya kathayA'pyalam / alaM vijJAnakathayA vizrAntasya mamAtmani // 11 // artha. AtmAmAM jeNe vizrAma kare che evA mane dharma, artha ke kAma-e vivarganI kathA sAthe kAma nathI, yoganI sthA paNa basa thaI gaI temaja vijJAnanI kathA paNa mane bahu bhAI, have mane kaNAnI jarUra nathI, kAraNa ke mane paramAtmAnuM zAna thayuM che ane temAM huM biyaa aI che. hAla Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAma 17 me. Na AtmA sAthe seksa-ekatA pAmyuM che eTale mane sAyAkRta jagata prapaMca sAthe kaMI lAgatuM vaLagatuM nathI. kva bhUtAni kva deho vA kvendriyANi kva vA manaH / kva zUnyaM kva ca nairAzya matsvarUpe niraJjane // 12 // artha. niraMjana evA mArA svarUpamAM bhUte zAM, indriya zI ne mana paNa zuM? vaLI zUnya zuM ane nirAzA paNu zI ? TIkA. zunya paNa kalpita che ane zUnya svarUpa paNa mAruM nathI. AtmA zunyarUpe paNa varNavAto nathI to pachI deha, sadeha, indriyo vagere tene kyAMthI hoya-arthAt tene kazuM svarUpa ja nathI. te te avarNanIya AnaMdasvarUpa che. AvA jIvanmukta brahmasvarUpamAM lIna hoya che. kva zAstraM kvAtmavijJAnaM kva vA nirviSayaM manaH / kva vRptiH kva viSNatvaM gatadvandvasya me sadA // 13 // artha. jenAM kaMka-saMkalpa-vikalpa vagere jatAM rahelA che evA mane zAstra, AtmajJAna, niviSayamana tRpti ane tRSNA kazuMe che nahi, jIvanmukta huM ekarasarUpa che. kva vidyA kva ca vA'vidyA kbAhaM kvedaM mama kva vA / kva bandhaH kva ca vA mokSaH svarUpasya me rUpitA // 14 // artha. mArA svarUpamAM svarUpatA-AkAramAtra cheja nahi (AgaLa zUnyarUpanI paNa nA pADavAmAM AvI tema) ane jyAM varUpa nathI tyAM vidyA, avidyA, huMpaNuM, mArApaNuM paNa kyAM ? che zo ane mokSe che ? Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 aSTAvakra gItA. kva pArabdhAni karmANi jIvanmuktirapi kva vaa| kva tadvidehakaivalyaM nirvizeSasya sarvadA // 15 // artha. prArabdha, karmo, jIvanmukti, videha kaivalya vagere sarvadA nirviSa evA mane bAdhaka nathI. jene brahAsvarUpatA prApta thaI che tene uparokta dharmo sAthe kaMI saMbaMdha nathI. iti zrImadaSTAvakragItAyAM AtmasvarUpamahimAvarNanonAma saptadazo'dhyAyaH samAptaH // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 18 mo. paramAnaMdarupatA. kva kartA kva ca vA bhoktA niSkriyaM sphuraNaM kva vA / kvAparokSaM phalaM vA kva niHsvabhAvasya me sadA // 1 // artha. sadA svabhAva rahita mane kartA, bhaktApaNuM kyAM che. niSkriya, skuraNa paNa mane kyAM che? apakSa phaLa kayAM, arthAt mane tenI sAthe kaMI saMbaMdha nathI. TIkA. A adhyAyamAM AtmAne kazuM lAgatuM vaLagatuM nathI evuM batAvI jene kharekharuM jJAna thayeluM che eTale ke brahmarUpatA prApta thayelI che tenI nirlepatA darzAvatAM janakarAya kahe che ke he muni ! ApanA bodhathI huM paramAnaMda zivasvarUpa eka jJAnamaya jyoti svarUpa banI gayo chuM, eTale niHsvabhAva evA mane kartA, bhoktApaNuM Aloka paralakapaNuM, svarga naraka, baMdhamasa, sRSTi ke saMhAra, sAdhakatA ke siddhi, pramAtA, pramANa ke prameya, vikSepa ke ekAgratA, bodha ke mUDhatA, vidhi ke niSedha, zAstrAdika vicAra, harSa ke zeka, sukha ke du:kha, jIvana vA maraNa, vyavahAra ke paramAryatA, pravRtti ke nivRtti, mAyA ke saMsAra, temaja mane huM tuMpaNuM eke zuM ane bee zuM? evuM kaMI paNa rahyuM nathI, huM mArA pitAmAM pUrNatA pAmI parama tirUpa niSkriya thaI rahyo chuM. kva lokaH kva mumukSurvA kva yogI jJAnavAn kva vA / kva baddhaH kva ca vA muktaH khasvarUpe'hamadaye // 2 // artha. huM je advaita svasvarUpamAM lIna chuM tene lokaze, mumukSu zuM, cagI ke jJAnavAna zuM ane baddha ke mukta zuM-arthAta mane temAMnuM kaMI paNa che nahi. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 aSTAvakra gAtA. kva sRSTi kva ca saMhAraH kva sAdhya kva ca sAdhanam / kva sAdhakaH kva sidi svasvarUpe'hamadaye // 3 // artha. advaya ane svasvarUpa evA mane sRSTi, saMhAra, sAdhya, sAdhana, sAdhaka ke siddhi kazA sAthe saMbaMdha che nahi, arthAt mane te zAMnAM heAya? naja heya ne nathIja. kva pramAtA pramANaM vA kva prameyaM kva ca prmaa| kA kizcitkva na kiMcidvA sarvadA vimalasya me // 4 // artha. sarvadA vimalarUpa evA mane pramAtA, ane pramANu kyAM? prameya ane pramA zAM, temaja kiMcit ke arkicit paNa zuM? mane kaMI nathI. pramAtA, pramANa ne prameya e traNe ajJAnanAM che, pramA-vRttijJAna che te paNa AtmAmAM nathI. kva vikSepaH kva caikAyyaM kva nidhiH kva mUDhatA / kva harSaH kva viSAdo vA sarvadA niSkriyasya me // 5 // artha. sarvadA kiyArahita evA mane vaLI vikSepa che? ekAgratA zI? kyAM nirbodha ane mUDhatA paNa kyAM che? temaja mane harSa ane viSAdatA paNa kyAM che? kva caiSa vyavahAro vA kva ca sA paramArthatA / kva mukhaM kva ca vA duHkhaM nirvimarzasya me sadA // 6 // artha. nirvimarza e sadA huM, tene vyavahAra, paramArthatA, sukha, duHkha vagere kyAM che? mane vyAvahArika padArthonA jJAnanuM, paramArthatAnuM ke sukha duHkhanuM kaMI lAgatuM ja nathI. kva mAyA kva ca saMsAraH kva prItirviratiH kva vA / kva jIvaH kva ca tahamA sarvadA bimalasya me 10. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya 18 mI. arthe. sarvadA vimala evA mane mAyA kyAM che? saMsAra kyAM che? prIti ke virati kyAM che? tathA brahma paNa kyAM che? keIja upAdhi nathI eTale jIvabhAva ane brAbhAvane paNa saMbhava jIvanmutAvasthAmAM saMbhavita nathI. pratinitina rAzi 4 ra va aa kUTasthanirvibhAgasya svasthasya mama sarvadA // 8 // artha. sarvadA svastha kuTastha ane vibhAgarahita mArAmAM pravRttie kyAM ne nivRtti paNa kyAM che? mukti ke baMdhana kyAM che? arthAt mane kaMIja nathI. huM je brahma chuM te badhI upAdhiethI rahita sarvadA mukta chuM. kvopadezaH kva vA zAstraM kva ziSyaH kva ca vA guruH / ka cAsti puruSArtho vA nirupAdheH zivasya me // 9 // artha. upAdhi rahita ne ziva-kalyANarUpa mane upadeza ze? zAstra zuM, ziSya ane guru zA? vaLI mane puruSArtha-mekSa paNa ze? parabrahma je sadA sarvadA akhaMDa jyoti acaLa che tene mekSa ze heAya? na ja hoya. ka cAsti ka ca vA nAsti kvAsti caikaM kva ca dvayam / vidunIga vimuna jijirite mama | 20 che. artha. kayAM ati, kyAM nAsti, kyAM eka ane kyAM dvaya-be che? bahu kahevAnuM zuM prayojana che. huM kaI kaMI kazI vastuja nathI, mAtra prakAza karuM chuM eTale ke akhaMDa avinAzI jyoti rUpa chuM, AnaMda svarUpa chuM. // iti zrImadaSTAvakragItAyAM paramAnandarUpatAnAma aSTAdazo'dhyAyaH samAptaH //