Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ exox OYOX Shri Ashtapad Maha Tirth Part 1 Collection of Articles from Scriptures A Creation: Making of Ashtapad Maha Tirth OYOK exox
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Compiled & Edited By : Dr. Rajnikant Shah Dr. Kumarpal Desai Published By : Jain Center of America Inc. 43-11 Ithaca Street, Elmhurst, New York, 11373 U.S.A. Tel: (718) 478-9141 info@nyjca.org Fax: (718) 478-9144 www.nyjca.org First Edition - March 26th, 2011 (Veer Samvat 2537, Vikram Samvat 2067) Shri Rushabhadev Janma & Diksha Kalyanak, $10UPL 9EUR RAL6H - #act 31 2000 copies Designed and Typeset By : Samir Parekh CREATIVE PAGE SETTERS Fort, Mumbai - 1. Cell - 098690 08907 Printed By : Nilesh Parekh PARAS PRINTS 32, Singh Ind. Estate No.3, Ram Mandir Road, Goregaon (West), Mumbai - 400104. Tel. - (022) 2676 0142
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHRI RUSHABHDEVAY NAMAH : nirvANaM yatra saMjAtamAdinAthasya muktidam / girimaSTApadaM vande sadAnandapradaM satAm // 1 // jyAM zrI AdinAtha bhagavAnanuM nirvANa thayuM che te muktine ApanAra tathA sajajanone AnaMda ApanAra aSTApadagirine huM vaMdana karuM chuM.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Dedicated to all Jains around the world Ashtapad Maha Tirth written on the book ledge (side strip) is carved from Original Ammolite Stone
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Chovisi aSTApade zrI Adi jinavara, vIra pAvApurI varUM, vAsupUjya caMpAnayara sidyA, nema raivata giri varUM; sammeta zikhare vIsa jinavara, mukti pahuMcyA munivarUM, cauvIsa jinavara nitya vaMdu, sayala saMgha sukhakarUM. Adinath Bhagwan attained Nirvana at Ashtapad, Mahavir Swami at Pavapuri, Vasupujya Swami at Champapuri and Neminath Bhagwan attained Nirvana at Girnar. The other 20 Tirthankars attained Nirvana at Sametshikhar. I always bow down with reverence to all the twenty four Tirthankars, which brings eternal happiness to all.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ SESE SESSIBLE ESE Tivovar Courtesy: Shri Nathmalji Chandalia, Jaipur
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Bhagwan Rushabhdev with Ashta Pratiharya / d, pahale tIrthaMkara bhagavAna zrI dhamadeva aphara prAlihAyaMsaha / aparanAma AdinAtha) IfRt. Aja deva arihaMta namuM, samaruM tAruM nAma, jyAM jyAM pratimA jina taNI, tyAM tyAM karuM praNAma; zatruMjaya zrI Adideva, nema namuM giranAra, tAraMge zrI ajitanAtha, Abu RSabha juhAra; aSTapada giri upare, jina cauvise joya maNimaya mUrati mAnazuM, bharate bharAvI soya. - zrAvaka kavi RSabhadAsa (17mI sadI) I bow down in reverence to Arihanta Bhagwan repeatedly recite the name of Arihanta with great reverence. I bow to Shri Adidev at Shatrunjay, Shri Neminath at Girnar, Shri Ajitnath at Taranga and Rushabhdev at Abu. I bow down to his idol wherever it is installed, may it be on the Ashtapad Mountain where Chakravarti Bharat has installed beautiful gemstone idols of all the twenty-four Tirthankars. Rushabhadas - 17th Century
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ many me encega vaMza cAcchita gaLAnA kena Mmmm Courtesy: Shrenuj & Company, Mumbai
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Message from Chairman Dear Sadharmik Brothers and Sisters Jai Jinendra It is a great pleasure to inform you that Pratishtha ceremonies of installing shri Chovisi carved from the gem stones in Shri Ashtapadji Mountain sculpted from crystal was successfully completed on June 20,2010. Eleven days event at Jain Center of America Temple, Ithaca Street, Elmhurst, Queens, NY. This event was blessed by many Gurujis and also attended by many Sadharmik brothers and sisters around the world to witness the history in making. The event was a grand success. Shri Chovisi and Shri Ashtapadji Mountain is a generous gift from Dr. Rajnikant Shah and his family to the Jain Center of America, New York. All members of Jain Center of America, New York thank Dr. Rajnikant Shah and his family and will cherish this for generations to come. Now Shri Ashtapadji Granth is being presented to Jain community around the world. This Granth is a collection of articles from scriptures compiled in XX volumes on Ashtapadji, never published before. Granth also contains two DVDs containing XX volumes along with master index to help and guide the reader to understand the contents. This Granth will shed light on history of Shri Ashtapadji. These two part Ashtapad Granth are one of a kind. Literature on Ashtapadji has never been compiled and there has not been a Granth written exclusively on Ashtapadji. Research work was done under leadership of Dr. Rajnikant Shah, who has devoted his time and efforts. Many scholars and scientist have visited Kailash Mansarover mountain region for research work. The research work has taken more than five years. Jain Center of America, New York thanks all of them for their joint efforts, time and dedication. Printing of this Granth was made possible by generous donation from Sadharmik brothers and sisters of our Center. Jain Center of America, New York thanks all sponsors for their support. 1. Shri Jayantibhai Punamchandbhai Shah 2. Shri Ravchandbhai Kakkalbhai Sanghavi 3. Shri Dhudalal Punamchandbhai Hekkad 4. Shri Lalitbhai Ratanchandbhai Kothari 5. Shri Bachubhai & Madhuben Mehta 6. Smt Chameli Bai, M/o. Kushal, Suresh & Sunita Sacheti 7. Shri Revchandbhai and Pasi Ben Shah 8. Drs. Rajnikant and Niranjana Shah Jain Center of America, New York is a unique and united Temple where all five Jain traditions pray under one umbrella. Now Shri Chovisi and Ashtapadji mountain makes it more of a very unique Jain Tirth for Jains around the world to visit. Jain Center of America, New York welcomes all. This Granth is a reminder to all Jains to keep our heritage going. I thank all our members and supporters without whom it would not have been possible. Thanks and Regards Jawahar A. Shetti Chairman, JCA
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Blessings from Pujya Ganivarya Naypadmsagar M.S. nIlAzAha nizAsana sevAratna, viddhAna sunAvaNI.. sasnerakarmasAtma. jatyaMta jAnadhyAyasamAyAra bhanIne mAyanA tathA V-C.manAsUraprayatnAMthA naSTApahamahAtIrtha zoka-punItajaryayAsoM rakhyache. prathamatIrthara manunI nirvAjAbhUmimausakhaMdArachejAmahAnatIrtha annasandinidhAna gurugItamasvAmisAyajA pavitra tIrthabheDAyejmAja-manoroyA tihAsachamAmahAtIrthano.samayasaMsAranIsAmedharmagaMdho-sanyadharmagraMthAM-tihAsApurAtatvanA manakAravidrAno tathA jApasarvahArApohelanippalazIyanusaMTara praDAzanasAyaDaravA rakhyAcho teno jatyaMta AnaMhahe. hAyamA pavitratArthanAsArasosavyavarithana-mAhItI salara-pUrga vistAra vAjAprathamagraMthasro amerIkAmAMnAye svATyI zarIratna tathA vividha ratnapratimAjoDArAsApahatIrthanI sthApanA pratiSThArAvI tepAnamAluto vizeSajAnaMhanele bhAvavarSamAzopahartA ghuTArajonachesAsamayesAjaresaMDAryajana chejAzaMthanAvAMyanosarAhanInAmAdhyame sarvAtmAnomodhyanepAmeneTamaMgasatbhAvanA eratyayayasAgara
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Blessings from Pujya Ramyadarshan Vijay M.S. 'bajhApa6 vaMduM covIza ? kalikAlanA prabhAve namna prAH thai gayela naipha ||| mahAna tIrtha saMbaMdhita saMzonna karavAnuM bIDuM zrI DaoN. raznIkAMtabhAI zAha nane rananeka mahAnubhAve prAraMvyuM,te janana 7nAgyabharI dhaTanA kahevAya. na senTara ropha namerIkA, nyuyorka nI nesta heThaLa neka kAryanI zarUMAta thaI ane aneka sthaLe bhArata daMzamAM ratnonA pratimAnuM praharzana paNa rAkhavAmAM nANuM te divaso daramyAna neka nAnakaDuM jJAusara 4 rAjeza na mAta mane jovAmAM nAvyuM. te veLAne rUAsanAtanuM moDala-rUparekhA svarUpe batAvAmAM Avela. temAM jarUrI phaMrakSara-aneka sUcana-salAha sAtheno patra amerIkAlakhatA - znIkAMtabhAI IThuM rUlara pAlItANI meLavI HvyA. tyAra bAda aneka mulAkato thato moDalamAM -nAmUlacutarivartana karavAmAM Avela,je | jayAre aMtima moDela che, te aneka sudhArA-vahArA pachInuM chelluM svarUpa che. - parazamAM vasatA tAM tramatA mane TveidazIlatAnA sAkSAta darzana zyA, te hadyasvazI che. jyAre paNaaSTApada 'selaiMdhita vAto nikaLe tyAre temAM rokatAna thai vividhumbanezanTa sAhityanosanna kvAno moko kyAreya cUkyA nathI. tenA jIsvarUpe Aje 606Jra pustaka taiyAra thayela che. je vicArakone jarUra AtmaJKkArI anubhava karAvaze. pravaE 2nAcArya 691 thIja rAmacandrasUrIzvarajIma9/ra ninI asIma vyakRpAthI nA DaryamAM mArgarzakabAnuM rasobhAgya prApta karyuM. graMthanA mAdhyame mAvAsa6 covIze kleizvaraparamAtmAnI mAtAne ziroJArya , kuranArA banIe ane anta! mokSa sukhane pAmanArA banIe, tevI ekanI neka sAmATe nI zubhAbhilAvA.... . rAma candranA , - karacacjaje - sarka'pA.va.90,33,Y Tii pArzvanAtha janmalyANaka vasamApura
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Blessings from Pujya Jinchandra M.S. a mada nA jina dharmAMnurAgI suzrAvaka Do.rajanIbhAI, tIthalathI muni jinacandra vijayanA dharmalAbha. nyuyorka jena senTa2nA jinAlayamAM tame tnamaya aSTApadajI mahAtIrthanuM nirmANa karIne eka navo ItihAsa racyo che. tenI sAthe sAthe aSTApadajI mahAtIrthanA prAcIna ItihAsane paNa tame keMthabadhuM karAvI rahyA cho te jANIne AnaMda thayo. prabhu AdinAthanI e nirvANabhUmi viSe, ane aSTa padajI maharSI viSe... zraTThAnI dRSTie, ItihAsanI dRSTie, purAtattvanI dRSTie ane bhinna bhinna dRSTikoNothI vividha mAhitI saMkRta karavAno je bhagIratha purRSa chellA 10 - 12 lakhethI tame karI rahyA cho te joIne huM atyaMta AnaMda anubhavuM chuM ane tamArA haidhyamAM 2helI tI bhakita ane zrutakita nI huM kAdika anumodanA kara chuM. yaha tIrtha vizenA yA mahAgraMthane suMda2rIte prakAzita kazmAno tamAze prayatna saija thAso rahane nakalasaMdhane mATe eN upayogI banI 2o tevI zrAnanadevane prArthanA karUM chuM. suni jinacaMndravijaya. tIthala.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ With Best Compliments Deskgo In loving Memory of our parents Jayaben and Hirjibhai Mehta From Madhuben and Bachubhai Mehta Pramodiniben and Hasmukhbhai Mehta
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ With Best Compliments Shah Jayantibhai Punamchandbhai (Junadeesa) & Shah Shardaben Jayantibhai As a symbol of respect to our parents for showing us the path of religious values and knowledge. From SNEHAL JAYANTIBHAI SHAH VIPUL JAYANTIBHAI SHAH MEHUL JAYANTIBHAI SHAH SALONI SNEHAL SHAH KETU VIPUL SHAH ANUVI MEHUL SHAH
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ With Best Compliments Chameli Bai Sacheti M/O Kushal-Suresh and Sunita Sacheti
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ TEARS With Best Compliments In ever grateful and reverential rememberance of Param Pujya Vardhaman Taponidhi Acharya Bhagwant Shri Vijay Bhuvan Bhanu Surishwarji Maharaja: Kesarben Ratanchand Kothari family - Lalitbhai-Sumitraben Mitesh-Rupal(Romil, Saumil, Maunil) Jagruti-Kalpesh (Himani,Prina, Parth) Sejal-Sachin (Moksh, Harsh)
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ With Best Compliments Hekkad Dhudalal Punamchand Hekkad Bhuriben Dhudalal Param pujya Ba tatha Bapuji, Aapnaa sanskaar vaarsaa ne naman karie chhie. Sadaa vahetaa prem ane ashirvaad naa abhilashi chhie.. HEKKAD DHUDALAL PUNAMCHAND PARIVAR (JUNADEESA) S.VINODKUMAR USA, INC f.k.a. INDIAN DIAMOND IMPORTS, INC
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ With Best Compliments Ravchandbhai K. Sanghavi Chanchiben R. Sanghavi Sevantibhai R. Sanghavi Vasantlal R. Sanghavi This granth is dedicated in fond memories to our beloved ones! Smt. Ramilaben S. Sanghavi-Smt. Bhartiben V. Sanghavi Kirtibhai R. Sanghavi-Rameshbhai R. Sanghavi - Chandrakantbhai R. Sanghavi Sanjay-Kalpesh-Ketan-Amit-Jayesh -Abhay-Viren - Aagam-Yash (Sanghavi Family & Sanghavi Exports International Pvt. Ltd.)
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ With Best Compliments SEL 13 In Loving Memory Of Revchand Bhai & Pasi Ben Shah From, Drs. Rajnikant & Niranjana Kumarpal & Mridula Smt. Subhadra Ben Tarachand Chandra & Narottam Late Bhogilal & Kamla Ben Subhash & Pramila
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ With Best Compliments SUSU Dr. Rajnikant Shah Dr. Niranjana Shah With Regards Shekhar & Purvi Shah Priti & Atul Shah Sonal & Amar Munsiff Shilpa & Rahul Palawat Gaurav & Heena Shah Kavita & Nakul Bafana Ankur & Aditi Shah Atika & Bhavik Jhaveri
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ shtapad mo Collection Literature of Shri Asy Maha Tires A Creation & Research Volume 1 - X Courtesy: Char hameli Bai Sach cheti & Family Two Ashtapad literature DVD and the Bag was sponsored by Chameli Bai Sacheti and Family shtapad m Collection of Literature Shri Ass a Tirth A Creation & Research Volume XI - XX Courtesy: ch Chameli Bai Sach Pacheti & Family
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ New York A SILVER PLATED BOOK MARK Jain Center of America FIRST CREATION Shri Adinath Bhagwan A Unity In Diversity Smt. Asha Rani M. Pandya Smt. Bharti Ben H. Shah Smt. Hansa Ben J. Sanghvi Smt. Indumati Ben G. Sanghvi Smt. Kalaben H. Shah 2010 Shri Ashtapadji With Best Compliments Smt. Lilavati Ben J. Kothari Smt. Mangla Ben K. Vakani Smt. Nimmi K. Mehta Smt. Padmavathi J. Shetti Smt. Raj Kumari R. Jain 900 SAVER All traditions took part in Ashtapad Research, Pratishtha & in preparation of Granth.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ CONTRIBUTORS FOR THREE RESEARCH TRIPS TO KAILASH MANSAROVAR Research Trip I - 2006 Ms. Jyoti Ben R. Gandhi Dr. Kirit Bhai Gosalia Fine Gems (NY) Inc. - Sunil Ji Daga Ramesh S. Lakhani Ashi Diamonds- Sanjay Babu Pandya Right Solitaire Jewelry- Naresh Bhai Shah Ms. Ulka Ben Kothari Dr. Ashok Kumar Surana Ms. Saroj Ji Ajmera Dr. Rajnikant Shah A.G. Color Ms. Niranjana Shah Research Trip II - 2007 Dilip Bhai S. Dr. Girish Bhai Sanghvi Maya Jewels Chunilal G. Shah Gems Int'l of CA Pointers Inc. Harnish Ji Kasliwal Kothari & Co Dr. Rajnikant Shah Hemendra Bhai Sheth Research Trip III - 2009 Ms. Niranjana Shah Deepankar Sogani Gyan Chand Ji Baradia Daulat Raj Singhvi Mukesh Bhai Shah Later Part of Research Work was coordinated in association with Lal Bhai, Dalpat Bhai, Institute of Indology at Ahmedabad under the supervision of Director Shri Jitendra Bhai Shah and Assisted by Archana ben Parikh Our thanks to all of them
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Following Members joined and helped in the Research Trips Our Thanks to all of them Research Trip I - 2006 Vimal Kumar Boradia Lata Kumari Bothara Umaji Boradia Niranjana Shah Dr. Rajnikant Shah. Yogeshbhai Kothari Dr. Kirit P Gosalia Bharatbhai Hansraj Shah Dr. P. S. Thakker Dr. Jitendrabhai B. Shah P. Mrigendra Vijayji MS Abhay Kumar Jain Research Trip II - 2007 Yogeshbhai Kothari Dr. P. S. Thakker Bharatbhai Hansraj Shah Abhay Kumar Jain Navin Juyal Research Trip III - 2009 Sally Walkerman John Bellazza Dr. Alok Tripathi Dr. P. S. Thakker Dr. A. K. Verma
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ From Editor's Desk Jain Center of America Inc., New York has constructed a new temple for worship and other religious activities in 2005. Since then JCA has been gifted with a replica of Shri Ashtapad Maha Tirth, sculpted from crystal and gemstones, which was installed at the center in 2010. To learn more about Ashtapad a lot of literature was collected from scriptures and compiled in XX Volumes. These articles are now being reviewed and a 10% selection of appx. 900 pages are being printed in 2 parts. Part 1 contains articles from scriptures (presented in this volume). While Part II which is related to research on Ashtapad will be published later on. Whole granth is divided in eight chapters. A small introduction to each chapter is as follows: Chapter 1 contains original articles from scriptures. Some articles are complete while others are abstracts which are related to Ashtapad. First reference has been found in Aacharang Niryukti, Articles are rearranged that older ones come first in a chronological order. We have tried to collect and put all the material from scriptures in the original format in this granth, Chapter 2 has analytical articles by many Acharyas and Scholars and the interpretations of articles from the scriptures. Only few articles are selected which has a direct reference to Ashtapad. For all other articles one can refer to Code A in the index with cross reference as given in volume XX chapter 157 and in the DVD. Chapter 3 has a summary about Shri Rushabhdev Bhagwan and analytical review. We have given the life of Shri Rushabhdev in short, Analytical review includes references about Shri Rushabhdev in Jain Vedic and Western Literature. For other details one can refer to Code R in the index with cross reference in the DVD. Chapter 4 has Ashtapad related stories like King Bharat, Shri Gautam Swami, and others. All the stories are given as a short summary. For other details one can refer to Code S in the index with cross reference in the DVD. Chapter 5 has Ashtapad Pooja by Shri Deepvijayji M.S. and various Stavans, Aarti and Stutis. Explanation of all the Poojas with its meanings are also given in detail. There are couple of more poojas written by others which you can find in DVD - under heading of Pooja and stavans. We also have over hundred stavans in the DVD which one can refer to. For more details refer to code P&Q in the index with cross reference in the DVD. Chapter 6 is about Jain Center of America, with details about 5 floors in the building, an information wall, floor plans, and a small description about the facilities provided. Also included is a summary of artwork including pat, paintings, panels, posters and others -A pictorial guide to Jainism. It is a place of worship for all 5 traditions - A Unity in Diversity. To best of our knowledge this is the
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth only temple where all 5 different traditions can worship at one place, pray at Ashtapad, meet in the Bhojanshala and eat together. Chapter 7 discusses about Ashtapad- the 10 year story of model making, development of concept, sculpting of mountain from crystal and carving of idols from gemstones. Details about various exhibits, seminars, and research work is given. Religious ceremonies including installation of Ashtapad Mountain and Shri Chovisi is described as well. This is the only Ashtapad Tirth carved from crystal and gemstones that exist. All are welcome to pray and have Darshan of this Tirth till we are able to locate the lost one. Chapter 8, the last chapter, includes a selected article index with cross reference and their code from Volume I to XX. List of authors whose articles are taken in XX volumes has also been given. Full listing of all XX volume index with cross reference and code is given in DVD which one can refer under Code I. You can also find the listing in Volume XX Ch. 157 Page 8890 to 9100 in the DVD. List of reference books is given at the end of Chapter 8. Details about each article as it appears in volume I to XX with chapter and page numbers are given at the bottom for ready reference at the beginning of each article. Granth name is printed on upper corners while article name is printed on lower corners of all the pages. All the above material is presented in over 500 pages in part 1. About one hundred pages are printed on art paper with plenty of pictures and photos about the temple, model making, exhibits, seminars, research and various functions including Pratishtha ceremonies. The cover page shows Shri Ashtapad Maha Tirth as installed at New York and the back page has the building elevation. Inside cover page we have Shri Chovisi and in the back Kailash Mansarovar. Bookmark has Shri Rushabhdev idol, building elevation, and Asthapad image. The granth has a hard cover and it includes 2 DVDs of all the material collected and compiled into XX volumes. These DVDs are placed in the pockets inside the hard back cover. We have collected many articles from scriptures and various other sources. We have tried to give original reference from where the article was collected. This will give the authenticity to the article. Some articles are presented as a whole while in some articles only a part is selected which relates to Ashtapad. This was done to avoid other than Ashtapad material. We have tried to clarify this in the beginning of each article. Hope the reader and the writer will excuse us for this. Regarding the language of this granth it is multi-lingual. We have articles in Prakrut, Sanskrit, Ardh-Magadhi and Shorshaini. Also we have articles in Hindi, English and Gujarati. All the original articles have been presented in their own languages as to maintain their authenticity and with translation if necessary. A word about the part II which will follow soon: It will contain research related material on Ashtapad, field trips to Kailash Mansarovar region, satellite imaging, discussion seminars and related articles. A small summary of Tibetan history and Bon Po, an indigenous religion of Tibet, is also given. The research work done previously and at present is being put together along with analytical review. A proposal for further research is also suggested.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth These 2 parts of the Granth is a kind of work on Ashtapad literature which has never before been compiled and there hasn't been a granth written exclusively on Ashtapad. We acknowledge with great honor and pleasure and pay our respect to all the Acharyas, scholars and authors whose articles have been collected and compiled in XX volumes specially those, whose articles have been selected and put together in this granth. Pujya Ganivarya Naypadmasagar M. S. under his guidance we organized many exhibits and seminars. With his blessings Adhar abhisek were performed at Mumbai before sending 24 idols to New York for final installation on Ashtapad mountain at JCA. Pujya Muni Shri Ramyadarshanvijay M. S. He advised and guided us regarding construction of Ashtapad model and various story carvings. He was instrumental in forcing us to do 5 Shikhar design as well as Ash Pratiharya carvings which in the beginning was thought to be not practical. Pujya Shri Jinchandra M. S. who helped us all along the way for 10 years during temple construction and till Ashtapad Pratishtha was performed. Pujya Bhadrabahu and Pujya Chandanbala shriji M. S. for their guidance and help. We wish to thank staff at Kailashsagarsuri Gyan Mandir, Koba for giving us original Granths and books whenever needed for reference. Many individuals have helped in collecting the articles from literature. We wish to mention about (Late) Shri Babubhai Kadiwala, Shri Prameshbhai Gandhi, Bharatbhai Hansaraj Shah, Dr. Lata Bothra, Dr. Ajitbhai Shah, Shri Mayurbhai Desai, (Late) Dr. Kamal Sogani and many other individuals whose list is endless. There were many helping hands without which such a long journey was not possible. We wish to thank Dr. Kumarpalbhai Desai and his staff for their help in collecting the articles and guiding us in the granth printing. Our thanks to Rahul Jain and Miss Sonali Daga who organized and put all the articles together and prepared and printed all the XX volumes at New York. At the same time we wish to thank Mr. Vimal Bordia who took care of printing at Jaipur and mailing all the volumes. He also looked after Ashtapad research activity for last 10 years at Jaipur. Our thanks to Naresh T. Shah for his help in preparing cross reference and in the selection of articles. Special thanks to Miss Archana Parikh who constantly helped in preparing the index and editing the articles including proof-reading. She also looked after Ashtapad research activities at L.D. Institute of Indology, Ahmedabad. She helped in organizing the meetings, seminars and research tours. Thanks to Miss Nirali Shah who helped all along in editing & proof reading. They both also helped in Pratishtha ceremonies at New York. We wish to thank our research team members - scholars and scientists details for which will be given in part II. Special thanks to Shri Jitendrabhai Shah, director at L. D. Institute of Indology and the staff where part of research work was co-ordinated.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth, We wish to thank Mohnot family (Shri Nareshji, Dineshji and Rakeshji) and their staff for supervising the making of Shri Ashtapad Maha Tirth. Special thanks to all the artisans who carved the Mountain and the Idols. Our thanks to Shri Nilesh Parekh of Paras Prints and Shri Samir Parekh of Creative Page Setters, who took the responsibility of putting all the pages in order, from typesetting, arranging the articles, and finally printing and shipping the granth and putting it in your hand. We wish to thank all our sponsors whose generous donation has helped to print this granth (both parts) and contributed towards the DVD. We wish to thank members, executive committee and board of trustees (past and present) at Jain Center of America inc., New York for granting us the permission to construct the temple and to install Shri Ashtapad Maha Tirth with Shri Chovisi at JCA. For the information of the readers, it was my desire to make Ashtapad Tirth in India. This was in my mind and heart since our first exhibit in Mumbai in year 2004. I was not present then but when I read the visitors books, I could not hold my tears. Since then I had decided that after I finish my work at New York I will take up this project in India. Some of the newer articles collected are included in the Granth. They will be put together in upcoming Volume XXI. We will continue collecting material and include them in further upcoming Volumes. I have requested the research team at L.D. Institute of Indology, Ahemdabad to continue research work and follow it up till the lost Tirth is located, I wish them success. Some of the articles related to Ashtapad may still be missing from our collections. If any reader comes across any Ashtapad related material please forward it to us, we will appreciate. Jai Jinendra. Dr. Rajnikant Shah Feb 1, 2010 Meru Teras Veer Samvat 2537 Vikram Samvat 2067 Shri Rushabhdev Nirvan Kalyanak. in qe 4224 - Het act as Some of the Granths referred here are available on JAINA e-library which readers can avail @ www.jainaelibrary.org - IV -
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Preface Dr. Kumarpal Desai 'SHRI ASHTAPAD MAHA TIRTH' is a unique volume of its kind. It is not a work, but a volume which shows the methodology of research. It provides exhaustive information about the 'Ashtapad Maha Tirth' where the First Tirthankar of the Jain Religion, Shree Rushabhdev Bhagwan, attained NIRVANA. In India, there are five prominent places of Jain pilgrimages. We find only four: Sametshikhar, Abu, Girnar and Shatrunjay, but we have not been able to find the fifth one called the Ashtapad Tirth. According to the ancient scripture, the son of Bhagwan Rushabhdev, Chakravarti Bharat, had built a palace adorned with gems on the Ashtapad mountain situated on the beautiful and serene region of the Himalayas. If one were to reach there, one had to climb eight steps and hence it was named Ashtapad. A decade ago, attempts were made to collect detils about Ashtapad from a variety of sources including religious books. While the information about the Ashtapad was being collected, references were found in the ancient Jain Aagams and in 'Avashyak Niyurkti', 'Kalpasutra', 'Nishithchurni', 'Shree Ashtapada Maha Tirthkalp', 'Trishshti Shalaka Purush charit', 'Vasudev Hindi'. 'Abhidhan Chintamani'. A couple of other references, notes and descriptions were also stumbled upon. We also came across references about the glorious stories related to this Maha Tirth. References about this Maha Tirth were also found in the religious books of Hinduism. Moreover, the most important information that was found was from the religious books written in the Tibetan language. In order to dig out more information, Dr Thomas Parmar went to Dharmashala and studied the Tibetan Literature there. The Yogis residing in Himalayas and the various places of pilgrimages also provided useful information. In some of the manuscripts, one found descriptions about the Tirth and Dr. Rajnikant Shah was of great help in guiding the research project. The present volume incorporates details about crystal and gemstones used in creating this tirth. - V -
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth When the Ashtapad project was undertaken, in the initial stage a lot of valuable information about the tirth was provided by Babubhai Kadiwala. Then Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir of Koba provided useful details. Pramesh Gandhi, Bharat Hansraj Shah, Dr. Lata Bothra and others also extended their helping hand. The volumes were displayed wherever the sacred idols of Ashtapad were exhibited and Jains and non-Jains evinced keen interest in the project. The volumes were released in Delhi, Kolkata, Mumbai, Los Angles and New York. Twenty such volumes are ready. Dr. Rajnikant Shah thought of culling some very important information and details from these volumes and preparing a new volume and it has now seen the light of the day. It is a Herculean task to collect information from ancient volumes and through satellite about the lost Tirth. In order to accomplish this task, the editor had to refer to not only the Jain and Hindu scriptures but also to volumes written in the old Tibetan script. Tours to the Himalaya regions were arranged for scientists, scholars and geologists. Efforts were also made to collect archaeological and climatic evidence and through satellite useful data was obtained, which indeed is a rare thing. The Ashtapad research project helped to unearth information about the earliest human civilisation and also about Mt. Kailash and Mansarovar, Second part of this volume will incorporates all these details and it will be a guide to scientific research into a very ancient subject. Dr. Rajnikant Shah is neither a historian nor a researcher nor a scholar, but the volume shows what an individual can achieve if he is passionate about what one does. He has been working for the last 10 years and at last his painstaking research has resulted into a very exclusive volume. The Asthapad Maha Tirth Ratna Mandir in New York will inspire future researchers to undertake researches into Jainology, and the crystal and gem stones will enkindle devotion in them. It is also hoped that the stories about Ashtapad carved from gem stones will help the next generation to imbibe the Jain culture. The search for Ashtapad Tirth is still on and how long it will be on, one does not know. The present volume, which is a gold mine of information and the Ashtapad Ratna Mandir in New York, is with us today and I express my feeling of joy for the same. SS Visa
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ A Ten Year Story Collection, Creation and Research Dr. Rajnikant Shah I would like to take you back in time, to the end of the 20th century. It was then that Shri Sangh first granted me permission to construct our new temple. By the end of the year, plans were drawn, submitted, and approved. The final plans were approved by the city in November of 2000 and the construction was completed in the year 2005. The building was awarded the "Best Religious Building" by the Queens Chamber of Commerce, New York, Now let's go to the main temple on 2nd floor. The area is small but many things needed to be accommodated. We wanted to accommodate Shri Chovisi around Bhamati area, however, due to the limitation of space, I could not do it. Then something unusual happened, I saw a couple of statues carved in gemstones in our office, one of which was a Tirthankar idol carved in Amethyst. This inspired me to carve 24 idols of Shri Tirthankars in gemstones and accommodate them in the Bhamati area. Thus the concept of Ratna Mandir was evolved. Our building architect, Ms. Rashmi Sen, helped a great deal with the design, drawing, and execution of the plans. Then I happened to visit a temple in Jaipur, my hometown as well as the color stone business center, to learn about temple construction, check the designs, idols and Pat details. While walking around the temple, I saw a Pat of the Ashtapad. I had heard a little about Shri Ashtapad that it was made of Crystal (Sfatik) and Gemstones (Ratnas). I began to wonder if I could use these idols and recreate a replica of Ashtapad. This was the second turning point, when building Shri Ashtapad became my dream. Looking back, it was easy to dream but twice as hard to accomplish. I had no idea on where to start this project. I spoke with my cousin, Naveen Shah, who introduced me to Shri Dineshji Mohnot and | asked him to help us to make a sample replica of the Ashtapad, which he enthusiastically agreed to. We all worked together, designing the Ashtapad on a piece of wood and then on serpentine. It took us a couple of months to finalize the concept. By April 2001 the 1st model of Ashtapad Tirth was ready. The 1st Model was 2 Dimensional, and 1' x 1' in size. - VII -
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth I took the model to Mumbai where late Pujya Yashodev Suriji Maharaj gave his blessings before it was brought to New York. We then started working on the 2nd model, which was also 2 dimensional but larger in size, 2 x 2'. It was in the 3rd model that we changed the design to 3 dimensions which was carved from Serpentine stone. Story carvings were added to the model. Finally a 3 x 3 model of the Ashtapad along with story carvings was installed at the 74th street temple - the temporary abode for Shri Mahavir Swami - Mulnayak. It was in the 5th model that we transitioned from carving in serpentine to crystal. The 5th Ashtapad model was 3 x 3' and carved from natural crystal. This model was first exhibited at Mumbai. There we received very enthusiastic response and reports. This model was finally installed at the new JCA temple building on the 4th floor conservatory at Ithaca St, Elmhurst, Queens, New York. As devotees saw these models in various exhibits, many suggestions were received. Shri Pramesh Bhai Gandhi requested for Asht Pratiharya design, which I frankly said that it would not be possible to carve in Crystal. A couple of years went by, and Muni Shri Ramyadarshanvijay M.S. also asked for a similar design to be incorporated into the Ashtapad model. I realized it was possible and decided to try to incorporate the Ashta Pratiharya design in the model. We first tried carving it in marble and gained some success. We then moved to Crystal and finally all 24 Crystal gokhalas in the Ashtapad model were fully carved with Ashta Pratiharya design. Now all the 24 Tirthankar idols carved in gemstones are installed in ornate gokhalas carved with Ashta Pratiharya design. As we progressed in the project, I happened to visit a temple in New Delhi, where I saw a model of the Ashtapad with a 5 Shikhar design. Till then all models were made with peaks of mountain at the top. Upon discussing this observation with Muni Shri, he also suggested to incorporate the Shikhar design into the Ashtapad model. I agreed to correct the design, only to realize this was a major change in design, and we would have to change all the upper crystal blocks of the mountain. We started by redesigning and redrawing the model. Ultimately we created an Ashtapad Tirth replica with 5 Shikhar design with Kalash and a Dhwaja, which was incorporated in the 10th model. As the work continued in Jaipur, before carving the final 14.7" x 13.1" model, we decided to carve a full size marble model, to ensure no mistakes were made on the final crystal carving of the Ashtapad model. By the end of the year 2008, the final crystal model was ready. This model was exhibited at the JITO conference in Mumbai in January 2008. It was an arduous task to transport and assemble the Ashtapad model in Mumbai, but the joy and appreciation by over five hundred thousand devotees made every obstacle vanish. The final 11th Ashtapad model was made out of rough crystal stone imported from Brazil, weighing 7.5 tons. The rough stones were cut into blocks and subsequently a total of 59 crystal blocks were used, each weighing 50 to 750 lbs. These blocks were set on a steel frame weighing over a ton. It took 3 years, 3 engineers, 2 architects, and our team to finalize the structure of a frame which would be able to hold a concentrated weight of 10 tons. - VIII
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth Simultaneously to the Ashtapad model designing and creation, various colored gemstones were collected and imported from all over the world to carve idols of the 24 Tirthankars. Each idol is made from a single piece of gemstone as found in nature. Each idol is carved precisely as per religious rules and measurements. All stones are certified by the Gemological Lab. For example a few of the precious gemstones used to carve the idols are a midnight blue Lapis Lazuli from Afghanistan, a rare deep pink Rhodocrosite from Argentina, and a translucent lavender Amethyst from Brazil. Special thanks to the Mohnot family (Shri Nareshji, Dineshji & Rakeshji). Without their dedication, many of my dreams would not have been accomplished. They have actively managed all the exhibits in India. It was the artisans from Jaipur whose skill and hard work helped to carve each model and idol to perfection. It took 5 years to construct the temple, another 5 years to complete the art work and finally this was the 10 year journey of how a replica of Ashtapad Maha Tirth was installed in the JCA temple at New York. There are five floors in the building, each representing different Jain traditions. To the best of my knowledge this is the only temple in the world that does not have the names of donors in the building. The finished building was handed over to Shri Sangh on Nov. 28th 2004, and Pratishtha was performed in June 2005. It has been five years since the temple has been operational. We recently celebrated the 5th anniversary of all of our 5 traditions at our JCA temple in June of 2010- A unity in diversity. In the last five years, after the JCA temple was inaugurated, I continued to work on Jain art to embellish the building. Over 500 pieces of artwork: Pats, posters, paintings and panels were displayed throughout the building in stairs, lobbies and halls. I often wonder how we accommodated over 500 pieces of art work in such a small space of 65' x 65'. We have talked about one side of story of the construction of the JCA temple and the Ashtapad model. However, the other side of the story was to learn about Ashtapad and locate its whereabouts in the Himalayas. This took us deep into ancient Jain literature. We started collecting literature from scriptures and from various other sources. Padmashri Kumarpal Desai was our driving force. All the collected literature and research work was put together and published in XX different volumes. Now these pages have been examined for a 10% selection, and the upcoming summarized literature will be published as Ashtapad Granth in 2 parts. Part 1 is a collection of historical articles collected from scripture relating to Ashtapad and the development and construction of the Ashtapad Tirth. Part 2 consists of articles on the possible whereabouts of the Ashtapad as written by archaeologists and scholars based on data from research trips to Mt. Kailash. These 2 parts of the granth will become a reference Granth to Ashtapad for generations to come. As per the scriptures, the Ashtapad Tirth is lost (Lupt) in time. It is believed to be situated in the Kailash Mansorovar area. We made 3 research trips to the Kailash Mountain in search of the Ashtapad Maha Tirth. Many scholars, scientists, archeologists, geologists and space satellite experts were involved. To date we have found only some clues but
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth have not been able to locate the Maha Tirth, An Ashtapad Research International Foundation (ARIF) was established, which organized four seminars and various lectures to discuss all research related issues. I wish to thank all reasearch team members, scholars and scientists for their help and guidence in this project. Shri Rishabhdev era was the dawning of world civilization and if Ashtapad is located, it will tell us about early growth of human civilization. This will open a new chapter on world history and will become a potential source of information about religion and culture of that period. All 3 research trips to Mt. Kailash have been funded by members of JCA and other Sadharmik brothers. JCA trustee board (past and present), executive committees and all members have been extremely helpful and supportive to all various research projects. Niranjana, my wife, has been my backbone. She took care of our family and supported me in every way possible, from trekking to Mt. Kailash in blistering cold to reading and correcting errors in papers. She has taken my passions and made them her own. It has been because of her care and concern that I have been able to finish this ten year endeavor. I would also like to thank my family members who remained patient with me during this period. Kumar, my brother, has taken care of the business while I was involved with the temple, and his wife, Mridulaben, supervised the construction of the temple building. I am especially grateful to my cousin, Naveen Shah, and his wife, Prabhaben, who coordinated all the work in Jaipur and helped me during all the exhibits in India. We have organized over twenty exhibits in many major cities all over the world to raise awareness about the Ashtapad Maha Tirth. The 1st exhibit at Mumbai was blessed by late Pujya Shri Yashodevsuriji M.S. and the second exhibit at Surat was blessed by late Pujya Shri Ramsuriji Dehlawala M.S. The exhibit with JITO took place in January 2007; there was introduced to Pujya Shri Nayapadmasagarji M.S. He gave a great deal of encouragement and blessings. The exhibit at Mumbai, JITO 2008, was a grand success. Over 500,000 people visited and paid their respect to Shri Chovisi and Shri Ashtapad Maha Tirth. We are thankful to many individuals, trustees & volunteers who helped during exhibitions and seminars. Pamphlets & flyers were duly distributed during exhibitions & seminars to make people aware about Ashtapad and on going research. This is the first time in history that a model replica of the Ashtapad Maha Tirth has been sculpted from crystal and all 24 Tirthankars idols have been carved out of colored gemstones and installed on the crystal mountain. It is worth mentioning that there aren't any replicas carved out of natural crystal and gemstone of Shri Ashtapad Tirth, similar to the original one made by King Bharat Chakravarti. You may find limited number of Tirthankar idols carved out of gemstones.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth It will not be out of place to mention another small but important story here. Ist exhibit in year 2004 at Mumbai was organized which I could not attend. After few days when I returned to India was given visitors books. While traveling from Mumbai to Jaipur in the train ride I read those books - | virtually had tears in my eyes. Many people wrote and requested an Ashtapad Tirth should be made in India. Since then it was in my mind and heart to make an Ashtapad Tirth in India when I complete my work at JCA, New York. Project plans are already on paper and we are working to achieve this next milestone. It took nearly seven years when finally the project in India was declared by Pujya Naypadmasagar M.S. before leaving Chennai after Ashtapad exhibit there in January 2011. This is not only a replica of a tirth, but it is also a huge piece of art. You will be mesmerized by the radiance of the twenty-four colorful gemstone idols on a backdrop of pure white crystal. Installation of these idols was a history making event. The mountain soars high; it is open to the sky and looks magnificent in the sunlight and colorful with artificial lights in the night. You have to visit this masterpiece in order to truly appreciate the beauty of this work of art. To put plans on paper is easy but to carve gemstones is a different story - a totally different world. We have tried, are trying, and will keep trying until it is achieved, and achieved to the best of our knowledge, workmanship and creativity! Now you can visit the temple at New York and worship at the Ashtapad Tirth until the original one is traced and located. Not only will you be visiting the Ashtapad Tirth, you will also be visiting the only temple where all five Jain traditions worship together - A UNITY IN DIVERSITY JAI JINENDRA. -S XI
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth Milestones - Chronology of Events - A Ten Year Story 2000 Ratna Mandir Concept (a Preliminary Design drawn) 2001 April-JCA temple design changed to 4 floors Concept of Ashtapad visualized. June-Ashtapad plan moved to 4th floor Idol Carvings started at Jaipur. 1st model (1'x1') carved from Serpentine Exhibited at JCA 2002 April- Mahavir to Mahatma conference - model exhibited July-JCA Shila Ropan 2nd model (2' x 1.5") carved from Serpentine Rough crystal imported. 2003 * 3rd model (3 x 3')carved from Serpentine Installed at 74th Street Temple with story carvings 5th model (3X3') carved from crystal with story carvings Exhibited at Mumbai, JCA, JAINA at Cincinnati and Antwerp 2004 Exhibited at Tuscan: AGTA Exhibited at Surat Exhibited at Palitana 2005 Ashtapad exhibit & Pooja at Ahmedabad Seminar at Ahmedabad Pratishtha at JCA Exhibited at Jaipur 2006 7th model (3'x3') carved with 3 Chovisi Exhibited at Delhi and Kolkata Lecture and DVD presentation on literature 2007 9th model (full size 14'.6" x 12.7") carved from marble Exhibited at JITO, Mumbai Exhibited at Jaina, New Jersey, and Los Angeles * 2008 . * 11th Model (14'.6" 13.1" x 5'.1")carved Exhibited at JITO, Mumbai 2009 * . Exhibited at Mumbai Adhar Abhishek and Ashtapad Pooja at Mumbai. Mountain installation at JCA, N.Y. 2010 Volume no. XX (last in the series) presented to JCA. Shri Ashtapadji Pratishtha at JCA, New York 2011 Exhibited at JITO, Chennai and Hyderabad Ashtapad Granth Part 1 Publication and Granth release Research Granth Part 2 Publication - XII
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Index Chapter 1 Collection of Articles from Scriptures Jamboodweep Pragnapti 1 2 Kalpasutra Ed. Kanaiyalalji Pujya Bhadrabahuswami Ed. Pujya Kamalsaiyamvijay/Jaykirtisuri Pujya Bhadrabahuswami Pujya Vimalsuri Uttaradhyayana-Sutra Aavashyak Niryukti Paumachariyam Vasudev Hindi 4 6 Pujya Sanghdas gani 7 Aadipooran - 1 Aadipooran - 2 Pujya Jinsen Acharya Pujya Jinsen Acharya Pujya Sakalkirti Bhattarak Vishvakarma 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Puran Sarsangrah Shri Gautam Ashtak Gyanprakash Diparnav Trishashti Shalaka Purush Charitra Shri Shatrunjay Mahatmya Shri Ashtapadkalp Ashtapadgiri Kalp Panchshati Prabandh Pratikraman Sutra Prabodh Tikka Ashtapad in Various Dictionaries References in Scriptures on Ashtapad Pujya Hemchandracharya Pujya Dhaneswarsuri Pujya Dharmghoshsuri Pujya Jinprabhsuri Pujya Shubhshil gani Pujya Bhadrankarvijay - Kalyanvijay Archana Parikh Pujya Chandanbalashriji Chapter 2 Analytical Articles by Various Authors 114 1 2 3 4 5 Shri Ashtapad Maha Tirth Shri Ashtapad Tirth Ashtapad Where is Ashtapad ? Where is Ashtapad ? Kumarpal Desai 103 Purvacharya Jitendra Shah 118 Pujya Darshanvijay, Gunvijay, Nyayvijay123 Ramanlal Bababhai Shah 125 -S XIII
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth_ 6 Period of Adinath Jitendra Shah 7 Prachin Jain Tirth Pandit Kalyanvijay Gani Balbhadra Jain 8 9 10 Bharat ke Digamber Jain Tirth Jainism in Middle Asia Adinath Rishabhdev & Ashtapad Hiralal Duggad Lata Bothra Chapter 3 Bhagwan Rushabhdev 1 Shri Rushabh Panchashika Kavi Dhanpal 211 2 Karmayogi & Aatmardh Praneta Bhagwan Rushabhdev Prem Suman Jain 215 3 Jain Puran - Kalaparak Adhyayan P. L.Vaidya 220 4 Rushabhdev : Ek Parishilan Pujya Devendra Muni Shastri 224 5 Jain Dharma ka Maulik Itihas Pujya Hastimalji Maharaj 274 6 278 Rushabhdev Charitra (Summary) Diptiben Shah (Pujya Hemyashashriji) Chapter 4 Stories related to Ashtapad Bharat Chakravarti Kuvarji Aanandji 1 281 2 Sundari & 98 brothers Kuvarji Aanandji 284 3 Sagar Chakravarti's sons Kuvarji Aanandji 288 4 Ravan & Vali Muni Kuvarji Aanandji 294 5 Pujya Bhadraguptsuri 296 Ravan-Mandodari Bhakti and Dharnendra Samvad 6 Rani Virmati Pujya Manikyasuri 298 7 Gautamswami Pujya Purnanandsagar 303 8 Padlipt Suri Pujya Mahabhadrasagar 308 Hindi Stories 9 Bharat Chakravarti Pujya Dhaneshwarsuri 311 10 Ravan & Vali Muni Pujya Bhadraguptsuri 11 Mahamani Chinatamani Pujya Harshabodhivijay 317 12 Aacharya Vraj ka Itivrutt Samani Kusumpragya 322 s XIV
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth Chapter 5 Ashtapad Tirth Pooja 1. Pooja Pujya Deepvijayji 2. Stavans 3. Rushabh ni Sobha Si Kahu 4. Aarti - Mangal Divo 327 360 365 Pujya Chirantanacharya 368 Chapter 6 Jain Center of America Inc., New York 1 JCA Building Elevation 371 2 Blessings from Shri Mahavir Swami 372 3 Milestones 373 4 Information Wall 374 5 JCA Activities 375 6 Building Floor Plans 377 7 A Word About Art Work 381 8 Pictorial Guide to Jainism 382 9 Temple Gabharas 383 10 Gokhalas in the Temple 384 11 Shri Ashtapad Maha Tirth - Ratna Mandir 385 12 Dada Gurudeo & Shrimad Rajchandra - Life Events 386 13 Nem Rajul and Shri Sadhuji Paintings 387 14 Yantras & Bijaxar - Shri Shantinath Idol 388 15 Shri Bhaktamar Stotra 389 390 16 17 Calendar, Stamp, Coin, and Foil - Silver Panels Silver Pat & Etching Work on Glass 391 18 Ceiling Painting with 16 Vidhya Devi 392 19 Pictorial Guide Posters (300+) 393 20 A Dream Come True 394 - XV -
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth Chapter 7 Shri Ashtapad Maha Tirth - Ratna Mandir 403 405 407 409 411 412 414 1 Shri Ashtapad Maha Tirth - A Creation 2 Introduction 3 Shri Ashtapad Maha Tirth 4 History - References from Scripture 5 Development of Concept - Ratna Mandir 6 Development of Ashtapad Design 7 Making of a Crystal Mountain 8 Model Making - A 10 year Story 9 Rough Crystal 10 Rough Gemstones 11 Aesthetic Beauty of Idols 12 Ashtapad Related Stories 13 Collection of Literature on Ashtapad 14 Research and Field Trips 15 Seminars 16 Exhibition in Various Cities 17 Adhar Abhishek, Pooja and Bhavana 18 Mountain Installation Ceremony 19 Ashtapad Pratishtha Mahotsav 20 Ashtapad Calendar, Stamp, Coin, and Foil 21 Ashtapad Research International Foundation (ARIF) 22 What Newspaper Says ? 23 Reflections 420 424 426 430 462 Chapter 8 Selected Index with Cross Reference 471 472 1 2 3 4 Introduction for Index Code Index Selected Articles Index with cross reference Author's Name with Code 474 481 * List of Reference Books 484 s XVI
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Chapter 1 Collection of Articles from Scriptures
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharata mahArAjAe karelI covIza jinezvaronI stuti RSabha-ajita-saMbhava jina vaMdanA... paramesara ! saMsAraM, jahA asesaM caittha duhabhariyaM / taha nimmamovi cittaM, na cayasu kayAvi mama nUNaM / / he paramezvara ! jevI rIte mamatArahita evA tame A sarva saMsArano tyAga karyo tevI rIte have kadApi mArA manano tyAga karazo nahIM. ia thuNiUNaM usahaM, pahuM tao jiNavare ya aNNe vi / namiuM namiuM bharaho, pattegaM vaNNiuM laggo // 1 // evI rIte AdIzvara bhagavaMtanI stuti karIne bharata bIjA dareka jinezvarone namI-namIne pratyekanI stuti karavA lAgyA. 1 visayakasAyA ajiaM, vijayAmAyara sukukkhivarahasaM / jiyasattunariMdasuyaM, namAmi ajiyaM ajiyanAhaM // 2 // viSaya kaSAyathI ajita, vijayAmAtAnI kukSimAM mANikyarUpa ane jitazatru rAjAnA putra he jagasvAmI ajitanAtha ! tame jaya pAmo. 2 bhavagayaNa pAragamaNe, sUraM seNoyarassa vararayaNaM / naravaijiyArijAyaM, saMbhavajiNaNAhamarihAmi // 3 // saMsArarUpI AkAzanuM atikramaNa karavAmAM sUryarUpa, zrIsenAdevInA udarathI utpanna thayelA ane jitArI rAjAnA putra-evA he saMbhavanAtha ! tamane huM namaskAra karuM chuM. 3
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ // jaMbUdvIpa prajJapti // vigata : aSTApada aura RSabhadeva saMbaMdhita vivaraNa prastAvana: 45 Agama graMthonA 12 upAMga vibhAgamAM jaMbUdvIpa prajJaptino 6ThThI upAMgarUpe samAveza thAya che. temAM paNa RSabhadeva bhagavAnanuM aSTApada para nirvANa viSayaka ullekho prApta thAya che. atre mULa graMthanI bhASAne saraLatAthI samajI zakAya te hetuthI zrI kanaiyAlAlajI mahArAja kRta bhASAMtara ApavAmAM bhAvyuM che. usabheNaM arahA ega vAsahassaM chaumatthapariyAyaM pAuNittA egaM puvvasayasahassaM vAsasahassUNaM kevalipariyAyaM pAuNittA egaM puvvasayasahassaM bahupaDipuNNaM sAmaNNapariyAyaM pAuNittA caurAsII puvvasayasahassAI savvAuyaM pAlaittA je se hemaMtANaM tacce mAse paMcame pakkhe mAhabahule, tassa NaM mAhabahulassa terasI pakkheNaM dasahiM aNagArasahassehiM saddhiM saMparivuDe aTThAvayaselasiharaMsiM coddasameNaM bhatteNaM apANaeNaM saMpaliyaMkaNisaNNe puvvaNhakAlasamayaMsi abhIiNA NakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM susamadUsamAe samAe egUNaNavauIhiM pakkhehiM sesehiM kAlagae vIikkaMte jAva svvdukkhphiinne|| - dvitIya vakSaskAra, sUtra 45 RSabhadeva bhagavAna chadmastha avasthA meM eka hajAra varSa rahe, eka hajAra varSa kama eka lAkha varSa taka kevaliparyAya kA unhoMne pAlana kiyA / isa taraha pUre eka lAkha pUrva taka zrAmaNya paryAya kA pAlana karake inhoMne apanI 84 lAkha pUrva kI pUrI Ayu samApta kara hemanta Rtu ke mAghakRSNa pakSa meM trayodazI ke dina daza hajAra muniyoM se samparIvRtta hue aSTApada zailazikhara se nirjala chaha upavAsa karake paryaGkAsana se, kAla ke samaya, abhijita nakSatra ke sAtha candrayoga meM mukti padhAre, jaba ye mokSa padhAre usa samaya caturtha kAla ke 3 varSa 8 / / mAsa bAkI the / isa prakAra janma, jarA, maraNa Adi lakSaNa vAle saMsAra kA parityAga kara ve prabhu yAvat sarva duHkhoM se prahINa ho gae / - dvitIya vakSaskAra, sUtra 45 RSabhadeva bhagavAna chadmastha avasthAmAM eka hajAra varSa rahyA. eka hajAra varSa jUnA eka lAkha pUrva sudhI kevalI paryAyanuM temaNe pAlana karyuM. A rIte potAnuM 84 lAkha pUrvanuM saMpUrNa AyuSya samApta karIne hemanta RtunA mAgha kRSNa pakSamAM terasane divase dasa hajAra muniothI yukta thaIne aSTApada zaila zikharathI nirjala cha upavAsa karIne paryakAsanathI pUrvArdha kALanA samaye abhijita nakSatranI sAthe caMdramAno yoga thayo tyAre teozrI muktigAmI thayA. jyAre teozrI mokSe padhAryA tyAre caturtha kALanA 3 varSa ane 8 mAsa bAkI hatA. A pramANe janma, jarA, maraNa Adi lakSaNavALA saMsArano parityAga karIne te prabhu yAvat sarva duHkhothI prahINa thaI gayA. - dvitIya vakSaskAra, sUtra 45 Jamboodwip Pragnapti (Ashtapad & Rushabhdev) Vol. IV Ch. 22-B, Pg. 1272-1274 - 3 - Jamboodwip Pragnapti
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ // kalpasUtra // zrI RSabhadevanuM aSTApada para nirvANa prastAvanA: kalpasUtra zrI dazAzrutaskandha nAmanA chedasUtranA "pajjovasaNAkappo' (saM. paryuSaNAkalpa) nAmanuM AThamuM adhyayana che. te cauda pUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmInI racanA che. zvetAMbara paraMparAmAM paryuSaNA che. temAM zrI RSabhadeva bhagavAnanuM aSTApada para nirvANa viSayaka ullekho prApta thAya che. je atre kalpasUtranA mULa zloka 190 ane 199 dvArA darzAvavAmAM bhAvya che. * kauzalika arhat RSabhadeva : teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM usahe arahA kosalie cau uttarAsADhe abhIr3a paMcame hotthA, taMjahA - uttarAsADhAhiM cue caittA gabbhaM vakkaMte, jAva abhIiNA parinivvue // 190 / / 190. usa kAla aura usa samaya kauzalika arhat RSabha ke cAra (kalyANaka) uttarASAr3hA nakSatra meM aura pA~cavAM abhijita nakSatra meM isa prakAra hue :- kauzalika arhat RSabhadeva svargaloka se cyuta hue aura cyuta hokara garbharUpa meM utpanna hue, yAvat abhijita nakSatra meM nirvANa ko prApta hue| 190, In that epoch, in those times, four prime events in the life of Arhat Rishabha, the Kosalin, occurred when the moon was in conjunction with the constellation uttarashadha, the fifth occurred when the moon was in conjunction with the constellation abhijit. He descended, was conceived, took birth, became a monk and attained Kevala-gyan, when the moon was in conjuction with the constellation uttarashadha. He breathed his last and attained parinirvana, when the moon was in conjuction with the constellation abhijit. teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM usabhe arahA kosalie vIsaM puvvasayasahassAI kumAravAsamajhe vasittA NaM, tevahi~ puvvasayasahassAI mahArAyavAsamajhe vasittA NaM, tesIiM puvvasayasahassAI agAravAsamajjhe vasittA NaM, egaM vAsasahassaM chaumatthapariyAyaM pAuNittA, (egaM puvvasayasahassaM vAsasahassUNaM kevalipariyAyaM pAuNittA,) saMpuNNaM puvvasayasahassaM sAmaNNapariyAgaM pAuNittA, caurAsII puvvasayasahassAI savvAuyaM pAlaittA, khINe veyaNijjAuyanAmagotte, imIse osappiNIe susamadusamAe samAe bahuvIikkaMtAe tihiM Kalpasutra (Tirthankar Rushabhdev) Vol. IV Ch. 22-B, Pg. 1243-1248 Kalpasutra
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth vAsehiM addhanavamehi va mAsehiM sesehiM je se hemaMtANaM tacce mAse paMcame pakkhe mAhabahule tassa NaM mAhabahulassa ( graM. 900) terasIpakkheNaM uppiM aTThAvayaselasiharaMsi dasahiM aNagArasahassehiM saddhiM cauddasameNaM bhatteNaM appANaNaM abhIiNA nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM puvvahakAlasamayaMsi saMpaliyaMkanisaNNe kAlagae vijhkkaMte jAva savvadukkhappahINe / / 199 / / 199. usa kAla aura usa samaya kauzalika arhat RSabha bIsa lAkha pUrva varSa paryanta kumAra avasthA meM rahe / ve tresaTha lAkha pUrva varSoM taka mahArAjA (samrATa) ke rUpa meM rahe / ve tirAsI lAkha pUrva taka gRhavAsa meM rahe / ve eka hajAra varSa paryanta chadmasya zramaNa paryAya meM rhe| ve eka hajAra varSa nyUna eka lAkha pUrva taka kevalI paryAya meM rahe / ve saMpUrNa eka lAkha varSa pUrva taka zramaNa paryAya meM rahe / kauzala RSabha caurAsI lAkha pUrva paryanta pUrNAyu kA pAlana kara vedanIya, Ayu, nAma aura gotrakarma ke kSINa hone para isI avasarpiNI ke suSama duSama nAmaka tIsare Are ke bahuta kucha vyatIta ho jAne para aura isa tIsare Are ke mAtra tIna varSa, sAr3he ATha mahIne zeSa rahane para, jaba hemanta Rtu kA tIsarA mahInA, pA~cavAM pakSa mAgha kRSNa cala rahA thA taba usa mAgha kRSNa trayodazI ke dina, aSTApada parvata ke zikhara para, daza hajAra zramaNoM ke sAtha jala rahita caturdaza bhakta (chaha upavAsa) tapa karate hue, abhijita nakSatra kA yoga A para, pUrvAhna kAla meM, paryaGkAsana meM baiThe hue bhagavAn kAladharma ko prApta hue / samasta prakAra ke duHkhoM se pUrNarUpeNa mukta hue / 199. In that epoch, in those times, Arhat Rishabha, the Kosalin, lived the life of a prince for two million purva years and ruled as a king for six million and three hundred thousand purva years; he thus lived as a house-holder for a total of eight million and three hundred thousand purva years. He dwelt in a state of partial ignorance for a thousand years. He dwelt in a state of kevala knowledge for a hundred thousand purva years, minus a thousand years. He thus lived as a shraman for a full hundred thousand years and his total span of life comprised eight million and four hundred thousand purva years. Then, after his karmas arising due to name, gotra and a man's alloted span of life and consciousness were extinguished, he attained parinirvana and passed away into a state beyond all pain. A major part of the sushma-dushma phase of the present avasarpini was over; a period of only three years eight-and-a-half months of this phase remained, when on the thirteenth of the dark-half of Magha, that is, the third month and the fifth fortnight of the winter season, Arhat Rishabha, the Kosalin, attained parinirvana, while sitting cross-legged in meditation on the summit of mount Ashtapada. The time was forenoon. The moon was in conjunction with the constellation abhijit. Arhat & Rishbha was practising the vow of taking one meal, without water, out of fourteen regular meals. He had with him the company of ten thousand homeless mendicants. - 5 a Kalpasutra
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 // uttarAdhyayana sUtra // prastAvanA : uttarAdhyayana sUtra AgamagraMthano eka prakAra che, uttama prakAranA AcAra ane uttama prakAranA AcArapAlakonA dRSTAMtothI bharapUra pratyakSa paramAtmAnI dezanAnuM saMkalana eTale uttarAdhyayana sUtra. Upcoming Vol. XXI Uttaradhyayan Sutra A graMtha para niryukti, cUrNi, TIkA, vRttinI racanA pUrvanA mahApuruSoe karela che. ahIM kharataragacchIya munizrI kamalasaMyama upAdhyAya viracita 'sarvArthasiddhi' TIkA tathA AcArya zrI jayakIrtisUri viracita 'dIpikA' TIkAno RSabhadeva tathA aSTApada saMbaMdhI saMdarbha atre ApavAmAM Avyo che. (navIna saMskaraNa saMpAdikA - sAdhvI caMdanabAlAzrI, navIna saMskaraNa prakAzana - bhadraMkara prakAzana) dazamaM drumapatrIyamadhyayanam (1) upA. kamalasaMyamakRta TIkA itazca devagIrAsIdadya vyAkhyAdidaM jina: / naro'STApadayAtrAkRt tadbhave muktimRcchati / / 25 / / tacchrutvA gautamo'pRcchad yAmyahaM caityavandanam / AdhAtuM tatra sarvajJo'nvajJAsIdamuM laghu / / 26 / / tuSTo'tha gautamo'cAlIditazcaite tapasvinaH / kauDinya-datta - sevalAH pratyekaM paJcAbhiH zataiH / / 27 / / tApasAnAM parivRtA eka-dvi- tryupavAsinaH / kramAt kandAdisevAlazuSkasevAlapAraNAH / / 28 / / tapaH zaktyaikaka-dvi- trisopAnArohazaktayaH / te klizayante sma kailAsacUlikAmArurukSavaH / / 29 / / AyAntaM gautamaM dRSTvA yAvad dadhyuramI hRdi / cUlAM gantuM kathaM zaktaH sthUla eSa hi nistapAH / / 30 / / kSaNAccAraNalabdhyA'tha tAvadutplutya gautamaH / nizcitya gautamaM mArgaM pazyantastasthurunmukhAH / / 32 / / so'pyadrizikhare siMhaniSadye jinavezmani / caturo'STau daza dvau ca vavande vidhinA'rhataH ||33|| sambhavAdyAnapAcyAdisthitAn dvAviMzatijinAn / natvA sRSTikramAd yAvat pUrvasyAmRSabhAjitau ||34|| 6 a
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU. upA. kamalasaMyamakRta TIkArtha pRSThicaMpAnagarImAM zAla nAmano rAjA ane mahAzAla yuvarAja che. temanI yazomatI nAmanI vhena che, te kAMpilyapuranA rAjA piTharanI patnI che. zAla vagere paramAtmA mahAvIrasvAmIne vaMdana karavA Ave che. zAlane bhagavAnanI dezanA sAMbhaLI vairAgya thAya che. mahAzAlane rAjyabhAra soMpIne dIkSA grahaNa karavA udyata thAya che. mahAzAla paNa kahe che ke, huM paNa ApanI sAthe saMyama svIkAra karIza. Shri Ashtapad Maha Tirth have kAMpilyapurathI bhANeja gAgalIne bolAvIne rAjyamAM sthApana karIne zAla ane mahAzAla dIkSA grahaNa kare che. zAla-mahAzAlanI vhena yazomatI ane tenA svAmI piThara pRSThicaMpAmAM hovAthI gautamanI sAthe zAlamahAzAla paramAtmAnI AjJAthI pRSThicaMpAmAM jAya che. tyAM gautamasvAmInI saMsAranI asAratAne batAvatI vANIne sAMbhaLIne gAgali mAtA-pitAne pratibodha karIne potAnA putrane rAjyamAM sthApIne dIkSA grahaNa kare che. gautamasvAmI teone laIne caMpAnagarImAM paramAtmA pAse javA nIkaLe che. zAla-mahAzAlane rastAmAM jatAM jatAM zubhadhyAnathI kevalajJAna thAya che ane gAli vagere traNene zAla-mahAzAlanA upakAranuM smaraNa karatAM karatAM kevalajJAna thAya che. A rIte pAMcene kevalajJAna thAya che. A pAMce sahita gautamasvAmI caMpAnA udyAnamAM jaIne pradakSiNA ApIne vIra jinane namyA. A pAMce jaNA vIraparamAtmAne vaMdana karyA vagara kevalInI parSadAmAM jAya che tyAre gautamasvAmI teone kahe che ke sarvajJa paramAtmAne vaMdana karo. paramAtmAnI AzAtanA na karo. tyAre paramAtmA gautamane kahe che ke A pAMcene kevalajJAna thayuM che. tethI kevalInI AzAtanA na kara. tethI atyaMta saMvegathI gautamasvAmI teone khamAve che ane mane haju sudhI kevalajJAna thayuM nahi e pramANe kAMIka khinna thayA. "A bAju devavANI thAya che ke je manuSya aSTApadanI yAtrA kare che, te te ja bhave mukti pAme che.'' e pramANe sAMbhaLIne gautamasvAmIe bhagavAnane pUchyuM ke huM aSTApadanA caityone vAMdavA jauM ? bhagavAne paNa temane turaMta anujJA ApI. khuza thayelA gautamasvAmI cAlyA, koDinya, datta, sevAla tApaso pAMcaso pAMcaso tApasothI parivarelA kramazaH eka, be, traNa upavAsanA pAraNe kaMdAdi sevAla, zulkasevAlane pAraNAmAM vApare che. tapanI zaktithI teo eka, be, traNa pagathIyAM sudhI kramazaH ArohaNa karavAnI zakti pAmyAM che. teo kailAsaparvata upara caDavA mATe A pramANe kaleza kare che. gautamasvAmIne AvatAM joIne vicAre che ke skUla, tapasyA nahi karato A kevI rIte cUlA upara javA mATe samartha thaze. gautamasvAmI to kSaNavAramAM cAraNa labdhithI pahoMcI gayA. A tApaso adhomukha rahelA gautamasvAmInA mArgane juve che. gautamasvAmI parvatanA zikhara upara rahelA siMhaniSadyAprAsAdamAM cAra-ATha-dasa ane be jinezvarone vidhipUrvaka vAMde che. saMbhava vagere pazcima dizAmAM rahelA bAvIsa jinone sRSTinA kramathI vAMdIne pUrva dizAmAM RSabha ane ajitanAtha bhagavAnane vAMde che. (2) AcArya jayakIrtisUriSkRta TIkA caraNanizcalatA cAnuzAsanAt syAditi dazamaM drumapatrakAkhyAdhyayanaM gautamamuddizya zrIvIroktamAha ito yo bhUmigo'STApadamAruhya devAnnamet sa tadbhave siddhyatIti devAlApaM zrutvA tatra devAnnantuM sa svAminaM papraccha / svAmyapi tadAzayaM jJAtvA'sya sthairyArthaM tApasabodhArthamanumene, yathA sukhaM devAnupriya iti, so'rhantaM natvA tapaHzaktyA calan pAdacAreNASTApadaM gataH, itaH koDinnadinnasevAlanAmAnastrayastApasAH paJcapaJcatApasazatasahitA aSTApadadevanatyA tadbhavasiddhikatApravAdaM zrutvA'STApadamArokSyAma iti dadhyuH, koDinnaH satantrazcaturthaM kRtvA mUlakandAnadannAdyAM mekhalAmArUDhaH / dinnaH satantraH SaSThaM kRtvA zaTitapatrANyadan dvitIyamekhalAmArUDhaH / sevAlaH satantroSTamaM kRtvA zuSkasevAlamadanastRtIyamekhalAM vilagnaH, evaM te tiSThinti, gautamamudArAGgaM hutabhuktaDittaruNArkAbhamAyAntaM te vIkSyocureSaH sthUladehaH kathamArohayiSyati ? vayaM mahAtapaH zuSkA na zaknuma Uttaradhyayan Sutra B$ 7
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth AroDhuM / gautamastu jaGghAcAraNalabdhyA lUtAtantunizrayApi calaMsteSAM pazyatAmevAgato gatazcA'dRzyatAM / te vismitAH pazyanto yadaiSa uttarettadA'syaiva ziSyA vayaM bhaviSyAma iti dadhyuH / atha gautamastatra caityAni natvezAnyAM dizi pRthivIzilApaTTe'zokadroradho rAtrivAsakaM sthitaH, ito dhanado'STApade caityAni nantumeto gautamaM natvA dezanAyAM sAdhuguNAn 'antAhArAH prAntAhArAH sAdhavaH syuH ' ityAdikAn zrutvA dadyau, yadeSa gurudevaM sAdhuguNAn vakti, svayaM ca tAM rUpazriyaM dhatte, yA devAnAmapi na, evaM tadAkUtaM gautamo jJAtvA puNDarIkAdhyayanamUce / sagaraH pUrvAGgAdhika 71 pUrvalakSairutpannacaturddazaratno jitaSaTkhaNDo bhAratarAjyaM cakre / jAtAstasya SaSTisahasrANi sutAH, teSu jyeSTho jahnukumAro rAjJo'numatyA samastabandhuyuk pRthvIM pazyannaSTApadaM prApya tadadhaH sainyaM nivezya surasAnnidhyAttacchiro'dhiruhya bharatakAritacaturviMzatijinabimbAni natvA stUpAdIMzca dRSTvA mantrimukhAt svapUrvajakAritaM ca tad jJAtvoce bho vIkSadhvametatsamamanyAdriM, tato rAjanaraiH sarvAM kSmAM nibhAlyoce svAminnAstIdRzo'driH, tato'syaiva rakSAM kurma iti sarve cakriputrA jahnumukhyA daNDaratnenASTApade paritaH parikhAM cakruH, tadA daNDaratnaM sahasrayojanAni darbhavadbhuvambhitvA'dho vyantarabhavanAnyagAt, bhinnAni ca tadbhavanAni / tadadbhutaM dRSTvA bhItA nAgAH zaraNAya jvalanaprabhavyantarendraM gatAH, uktaH svodantaH indraH sagarasutAnetyoce, bho ! vyantaralokaH sopadravo bhavati, kimetadArabdhamanAtmajJairbhavadbhiH ? tato jahnunA mRdUce bho indra ! aSTApadatIrtharakSaNArtha parikhA kRtA, nA'tha kurma idRk, kuru prasAdaM ! kSamasva mantuM ! so'kopo gataH sthAnaM, atha jahanvAdibhiH parikhA jalapUrNAstviti daNDaratnena gaGgA vAlayitvAnItA, jalaiH pUrNA parikhA, mRjjalapUro gato bhavaneSu, trasto vyantaralokaH, jvalanaprabho'vadhinA tajjahnavAdikRtaM jJAtvA kruddhA dRgviSAnnAgakumArAn svasaGgatikAMstatra praiSIt / tairjvalannaitrairIkSitA jahnumukhAH sarve bhasmIbhUtAH, mAntrisAmantAH sasainyAH prasthitA ayodhyAM prAptA mantrayanti sma, kumArAn muktvaitA rAjJaH kiM mukhaM darzayAmo vahnAveva pravizAma iti / atrAntare'STApadAsannavAsijanA etya bhUpaM vyajijJapan svAmin gaGgApravAho jahnunAnItaH parikhAM prapUrya grAmAdIn plAvayannivAryaH, tato rAjJA pautro bhagIratho'bhANi, vatsendranumatyA daNDaratnena gaGgAM pUrvAbdhau naya ! so'pyaSTApadapArzvaM gatvA'STamArAdhitavyantarendrapratyakSAdezAd gaGgAM daNDaratnakhAtabhUmArgeNa pUrvAbdhau ninye / tatrA'nekamukhavahanAd gaGgA sahastra mukhyabhUt / yatra cAbdhau patitA, tatra gaGgAsAgaraM tIrthaM jAtaM / gaGgA jahnunAnIteti jAhnavI, bhagIrathena vinIteti bhAgIrathItyuktA, sagarasya samudrayAyigaGgAkAritatvAt sAgarI kIrtirjAtA / pU. jayakIrtisUriSkRta TIkArtha uttarAdhyayanasUtramAM gautamasvAmIne uddezIne paramAtmA mahAvIrasvAmIe dhrumapatrakanAmanuM 10muM adhyayana 'dhuM che temAM pRSThicaMpAmAM paramAtmAthI pratibodha pAmIne zAla-mahAzAla rAjA ane yuvarAja dIkSA grahaNa kare che. potAnuM rAjya bhANeja gAgalane soMpe che ane gAgali temano dIkSA mahotsava kare che. zAla-mahAzAlanI vhena yazomatI ane tenA svAmI piThara pRSThicaMpAmAM hovAthI gautamanI sAthe zAla-mahAzAla paramAtmAnI AjJAthI pRSThicaMpAmAM jAya che ane tyAM gautamasvAmIe kahela dharmathI gAgali piThara-yazomatI (mAtA-pitA) nI sAthe potAnA putrane rAjyamAM sthApIne dIkSA grahaNa kare che. gautamasvAmI teone laIne caMpAnagarImAM paramAtmA pAse javA nIkaLe che. zAla-mahAzAlane rastAmAM jatAM gAgali AdinI dIkSAnA harSathI ane Uttaradhyayan Sutra *B5 8 za
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth gAgali Adi traNene zAla-mahAzAlathI ame pratibodha pAmyA ane taryA e pramANe zubha dhyAnathI kevalajJAna thayuM... pAMce jaNA caMpAmAM svAmI pAse jaIne pradakSiNA ApIne kevalInI sabhAmAM beThA. gautamasvAmI paramAtmAne vaMdIne temane kahe che- paramAtmAne vaMdana karo. svAmI kahe che ke he gautama! kevalInI AzAtanA na kara. gautamasvAmIne khamAve che ane saMvegathI vicAre che ke zuM mane siddhi prApta nahi thAya ? A bAju je bhUmi upara rahelA aSTApada upara caDIne paramAtmAne name che te, te bhave siddhi pAme che e pramANe devano AlApa sAMbhaLIne gautamasvAmIe paramAtmAne pUchyuM, paramAtmAe paNa temano Azaya jANIne emanA svairya mATe tApasIne pratibodha mATe anujJA ApI ke jema sukha upaje tema karo. gautamasvAmI arihaMta paramAtmAne namana karIne tapazaktithI cAlatAM vihAra karavA vaDe aSTApada gayA. uttarAdhyayana sUtramAM aDhAramAM saMyatIya adhyayanamAM kSatriyamuni saMjayamunine mahApuruSanA dRSTAMta vaDe sthira kare che. temAM gAthA-35mAM sagara cakravartInA dRSTAMtamAM sagara cakravartInA 60 hajAra putroe zubha AzayathI aSTApadajI tIrthanI rakSA mATe khAI karI ane daMDaratnathI gaMgAnadIne vALIne khAIne jalapUrNa karI. mATI ane jalathI nAganikAyanA devo trAsa pAmyA ane javalanaprabha vyaMtaredra avadhijJAna vaDe A jahunuM Adi sagaraputronuM kArya che ema jANIne daSTiviSa nAgakumAradevone tyAM mokalyA ane jahUnuAdi sarvene bhasmIbhUta karI nAMkhyA....!! A bAju aSTApadaparvatanI najIkamAM rahenArA lokoe AvIne rAjAnA pautra bhagIrathane kahyuM ane teNe kahyuM ke vatsa ! IndranI anumatithI daMDaratna vaDe gaMgAne pUrvasamudramAM laI jA. te paNa aSTApada pAse jaIne aThThamatapane ArAdhIne vyatarendranA pratyakSa AdezathI gaMgAne daMDaratnathI bhUmArgavaDe pUrvasamudramAM vALI tyAM anekamukhe vahana thavAthI gaMgA sahasamukhI thaI. jyAM samudramAM gaMgA paDI tyAM gaMgAsAgara tIrtha thayuM. gaMgA jahunu vaDe lavAI tethI "jAhnavI' tarIke prasiddhi pAmI, bhagIratha vaDe pAchI vALI tethI 'bhAgIrathI' tarIke prasiddha pAmI. sagara vaDe samudragAmI gaMgAne karI tethI "sAgarI' kIrtine pAmI. bhagIratha tyArapachI Indrane maLIne ayodhyA gayo ane sagare tene rAjyamAM sthApita karyo ane sagara cakravartI ajitanAtha bhagavAna pAse 72 lAkha pUrvAyu pravrajyA pALIne siddha thayA. Uttaradhyayan Sutra
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ // Avazyaka niyukti / prAstAvika : avazya karaNIya anuSThAna Avazyaka kahalAtA hai| Avazyaka kI saMkhyA sAmAyika, caturviMzatistava, vaMdanA, pratikramaNa, kAyotsarga aura pratyAkhyAna isa prakAra chaha hai| jisa grantha meM yaha chaha Avazyaka kI vistRta rupa se carcA kI gaI hai vaha Avazyaka sUtra hai| isake kartA caudapUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmI haiN| [Avazyaka niyukti-khaNDa-1 saMpAH DaoN. samaNI kusumaprajJA] isa graMtha meM bhagavAna RSabhadeva kA aSTApada para nirvANa viSayaka ullekha prApta hotA hai| jo isa prakAra hai205. titthagarANaM paDhamo, usabharisI' viharito nirUvasaggaM / aTThAvao nagavaro, aggAbhUmI jiNavarassa' / / tIrthaGkaroM meM bhagavAn RSabha hI prathama tIrthaGkara the, jinakA vihAra nirUpasarga rhaa| jinezvara deva kI agrabhUminirvANa bhUmi aSTApada parvata thaa| 228. rAyA Adiccajase, mahAjase atibale sa balabhadde / balavirie kattavirieN, jalavirie daMDavirie ya / / * ve ATha puruSa ye haiM- rAjA Adityayaza, mahAyaza, atibala, balabhadra, balavIrya, kArtavIrya, jalavIrya tathA daMDavIrya / 228/1 etehi addhabharahaM, sayalaM bhuttaM sireNa dhario y| pavaro jiNiMdamauDo, sesehi na cAio voDhuM / / inhoMne samasta artha bharata para rAjya kiyA, usakA upabhoga kiyA / inhoMne indra dvArA AnIta prathama jitendra kA mukuTa zira para dhAraNa kiyA / zeSa narapati use vahana karane meM samartha nahIM hue / 1. pallagA (ya), paNhavA (svo), pAhagA (ko)| 2. NusaTThA (ba, sa, svo, ko)| 3. svo. 263/1702 / sirI (ma, rA, lA, ko) | * sthAnAGgasUtra ke aSTama sthAna ke sU. 617 meM jo ATha siddha, buddha, mukta aura parinirvANa pAye haiM una Adityayaza vigere kA ullekha milatA hai : (sU.617) bharahassa NaM ranno cAuraMtacakkavaTTissa aTTha purisajugAI aNubaddhaM siddhAiM jAva savvadukkhappahINAI, taMjahA-Adiccajase, mahAjase, atibale, mahAbale, tetavIrite, kattavIrite, daMvavIrite, jalavIrite / (TI.) anantaroktasUkSmaviSayasaMyamamAsevya ye aSTakatayA siddhAstAnAha-bharahassetyAdi kaNThyam, kintu purisajugAI ti puruSA yugAnIva kAlavizeSA iva kamavRttitvAt puruSayugAni, anubaddhaM santatam yAvatkaraNAt 'buddhAiM mukkAI parinivvuDAI' ti, eteSAM cA''dityayazaH prabhRtInAmihoktakramasyAnyathAtvamapyupalabhyate, Aavashyak Niryukti Vol. XX Ch. 150-A, Pg. 8533-8543 Aavashyak Niryukti - 10
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth 231. puNaravi ya samosaraNe, pucchIya 'jiNaM tu'6 cakkiNo bhrhe| appuTTho ya dasAre, titthayaro kI ihaM bharahe ? / / samavasaraNa meM bharata ne vAsudevoM ke bAre meM na pUchakara tIrthaGkaroM aura cakravartiyoM ke bAre meM puuchaa| isake atirikta isa pariSad meM kauna aisA vyakti hai, jo isa bharatakSetra meM AgAmI tIrthaGkara hogA, yaha bhI pUchA / 232. jiNa-cakki-dasArANaM, vaNNa-pamANAi naam-gottaaii| Au-pura-mAi-pitaro, pariyAya-gatiM ca sAhIya // jinezvara, cakravartI tathA dazAra (vAsudeva)-inake varNa, pramANa, nAma, gotra, Ayu, pura, mAtA, pitA, paryAya tathA gati kahe jAyeMge / 232/1. aha bhaNati jiNavariMdo, "bharahe vAsammi jAriso ahayaM / erisayA tevIsaM, anne hohiMti titthayarA // jinezvara deva ne kahA--'isa bharatavarSa meM jaisA maiM hU~, vaise hI anya tevIsa tIrthaGkara hoNge|' 233. hohI ajito saMbhava, abhinaMdaNa sumati suppabha supaaso| sasi-pupphadaMta-sItala, sejjaMso vAsupujjo y2|| 234. vimalamaNaMtai dhammo, saMtI kuMthU aro ya mallI y| muNisuvvaya nami nemI, pAso taha vaddhamANo ya3 / / tevIsa tIrthaGkaroM ke nAma isa prakAra haiM-ajita, saMbhava, abhinaMdana, sumati, suprabha, (padma), supArzva, candraprabha, puSpadaMta, zItala, zreyAMsa, vAsupUjya, vimala, ananta, dharma, zAMti, kunthu, ara, malli, munisuvrata, nami, nemi, pArzva tathA varddhamAna / 236/1. paumAbha-vAsupujjA, rattA sasi-pupphadaMta sasi-gorA / suvvayanemI kAlA, pAso mallI piyaMgAbhA / / 5. pucchaI ya (rA) / 6. jiNe ya (bapA, lApA) / 7. svo 293/1738 / 8. sAhIyA (ko), AheyA (svo 294/1739), isa gAthA ke bAda jArisagA.... (svo 1740, ko 1751, hATIbhA 38) gAthA mUbhA. ullekha ke sAtha sabhI hastapratiyoM evaM TIkAoM meM milatI hai | cUrNi meM bhI isakI saMkSipta vyAkhyA milatI hai / 9. jArisao nANadaMsaNehi ahaM (ko), jArisao NANadaMsaNeNa ahaM (svo) / 10. svo 295/1741, yaha gAthA bhASya tathA TIkAoM meM nigA ke krama meM vyAkhyAta hai kintu yaha gAthA bhASya kI pratIta hotI hai| kyoMki bhASyagAthA jArisagA... (svo 1740) meM ziSya ne jo prazna kiyA hai usI kA uttara isa gAthA meM hai| ataH yaha bhASyagAthA se jur3atI hai| niyuktikAra bhASyakAra ke pUrva hue haiM, ataH yaha gAthA bhASya ko honI cAhie / isake atirikta isI zailI meM likhI huI Age Ane vAlI gAthAoM ko donoM vibhA meM nigA ke krama me svIkRta nahIM kiyA hai| isake niyukti na hone kA eka kAraNa yaha bhI hai ki 232 kI dvAragAthA sIdhI 233 se jur3atI hai / 11. hohiti (ma. svo) / 12. svo 296/1742 / 13. svo 297/1743, 14. 236/1-40 taka kI 40 gAthAe~ hA, ma, dI meM nigA ke krama meM vyAkhyAta haiM kintu donoM bhASyoM meM yaha nigA ke rUpa meM saMketita nahIM haiN| ina gAthAoM meM tIrthaGkara tathA cakravartI Adi ke varNa pramANa, saMsthAna Adi kA varNana hai| cUrNikAra ne mAtra itanA ullekha kiyA hai- 'tesiM vaNNo pamANaM NAma.....vattavvayA vibhaasiyvvaa| ye saba gAthAe~ bAda meM prakSipta sI lagatI haiM kyoMki niyuktikAra saMkSipta zailI meM apanI bAta kahate haiN| ye sabhI gAthAe~ svo me TippaNa meM dI huI haiN| inameM 236/ 17,18,20,21,26,28,30,38,39,40-ye 10 gAthAe~ svo evaM ko meM bhASya gAthA ke krama meM haiM tathA cUrNi meM bhI ina gAthAoM kA saMketa milatA hai| TIkA, bhASya evaM cUrNi kI gAthAoM meM bahuta adhika krama vyatyaya milatA hai| ina sabhI gAthAoM ko nigA ke krama meM na rakhane para bhI 236 vIM gAthA viSayavastu kI dRSTi se gA. 237 se jur3atI hai| OM 11 Aavashyak Niryukti
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth 236/2. 'vara-kaNagataviyagorA, 5 solasatitthaMkarA muNeyavvA / eso vaNNavibhAgo, cauvIsAe jiNavarANaM // .16 caubIsa tIrthakaroM kA varNa-vibhAga isa prakAra hai padmaprabha tathA vAsupUjya - rakta varNa / * candraprabha tathA puSSavaMta candramA kI bhA~ti gaura varNa / * munisuvrata tathA nemi kRSNa varNa / pArzva aura malli - priyaMgu ke samAna AbhA vAle ( vinIla) | zeSa solaha tIrthaMkara zuddha aura tapta kanaka kI bhA~ti svrnnaabh| 236 / 3. paMceva addhapaMcama, cattAra'ddhaTTha taha tigaM ceva / aDhAinA doNNi va divamegaM dhaNusataM ca // 236/4. nauI asIha sattari, saTTI paNNAsa hoti nAyavyA / paNayAla catta paNatIsa, tIsa paNavIsa vIsA ya / / 236/5. paNNarasa dasa dhaNUNi ya, nava pAso sattarayaNio vIro / nAmA pubbuttA khalu, titthagarANaM muNeyabvA / / tIrthaGkaroM kA deha - parimANa isa prakAra jAnanA cAhie 1. 500 dhanuSya 2. 450 dhanuSya 4. 350 dhanuSya 7. 200 dhanuSya 10. 90 dhanuSya 13. 60 dhanuSya 16. 40 dhanuSya 19. 25 dhanuSya 22. 10 dhanuSya 236 / 6. 5. 300 dhanuSya 8. 150 dhanuSya 11. 80 dhanuSya 14. 50 dhanuSya 17. 35 dhanuSya 20. 20 23. 9 muNisuvvao ya arihA, ariTThanemI ya goyamasagottA / sesA titthagarA khala kAsavagottA muNeyavyA / / " dhanuSya ratna 3. 400 dhanuSya 6. 250 dhanuSya 9. 100 dhanuSya 12. 70 dhanuSya 15. 45 dhanuSya 18. 30 dhanuSya 21. 15 dhanuSya 24. 7 ratna 8 munisuvrata tathA arhat ariSTanemi gotama gotrIya tathA zeSa tIrthaGkara kAzyapagotrI the / tattha marInAma" AdiparivvAyamo usabhanattA " / sanjhANajutto", ete jhAyaha" mahappA | 243. 17. nAmA (ba, ma, hA, dI, lA) / 19. juo (ma) / Aavashyak Niryukti ( bharata ne RSabha se pUchA - isa dharma pariSad meM kyA koI aisA vyakti hai, jo bhaviSya meM tIrthaGkara hogA?) usa pariSad meM Adi parivrAjaka marIci thaa| vaha bhagavAn RSabha kA pautra, svAdhyAya aura dhyAna se yukta tathA ekAnta meM cintana karane vAlA mahAtmA thA / 15. varataviyakaNaga ( a, lA) / 16. isa gAthA ke bAda prAyaH sabhI hastapratiyoM meM anyA. vyA. ullekha ke sAtha nimna anyakartRkI gAthA milatI haiM usabhI paMcadhaNusa, nava pAso sattarayaNio vIro / sesa paMca aTTha ya, paNNA dasa paMca parihINA / / 18. dattA ( a, lA, rA) / 20. acchati (svo 304 / 1768) / -B 12 a
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth 244. taM dAeti jiNiMdo, eva nariMdeNa pucchio sNto| dhammavaracakkavaTTI, apacchimo vIranAmo tti / / 245. Adigaru22 dasArANaM, tiviTThanAmeNa23 poynnaahivii| piyamittacakkavaTTI, mUyAi videhavAsammi24 / / bhagavAn ne cakravartI bharata ke pUchane para marIci kI ora saMketa karate hue kahA- yaha antima dharmacakravartI hogaa| isakA nAma vIra hogA aura yaha potanA nAmaka nagarI kA adhipati tripRSTha nAmaka prathama vAsudeva hogaa| mahAvideha meM mUkA nagarI meM priyamitra nAma kA cakravartI hogaa| 246. taM vayaNaM soUNaM, rAyA aNciytnnuuruhsriiro| abhivaMdiUNa26 piyaraM, marIimabhivaMdao7 jAti / / bhagavAn ke vacanoM ko sunakara cakravartI bharata romAMcita huaa| vaha bhagavAn kI abhivandanA kara marIci ko vandanA karane claa| 247. 248. so 'viNaeNa uvagato29, kAUNa payAhiNaM ca tikkhutto| vaMdati abhitthuNato, imAhi mahurAhi vaggRhi // lAbhA hu1 te suladdhA, jaM si tumaM dhammacakkavaTTINaM / hohisi dasacaudasamo, apacchimo vIranAmo tti 32 / / Adigaru dasArANaM, tiviThThanAmeNa poynnhivii| piyamittacakkavaTTI, 'mUyAi videhvaasmmi|| 'NAvi ya'34 pArivvaja, vaMdAmi ahaM imaM ca te jammaM / jaM hohisi titthagaro, apacchimo teNa vNdaami|| 248/1. 249. bharata vinayapUrvaka marIci ke nikaTa AyA aura tIna bAra pradakSiNA kara vandanA karate hue ina madhura vacanoM se usakI abhistavanA karane lagA- 'tumane nizcita hI bahuta lAbha arjita kiyA hai| jisake phalasvarUpa tuma vIra nAma vAle caubIsaveM antima dharmacakravartI-tIrthaGkara bnoge| maiM tumhAre isa janma ke pArivAjya ko vaMdanA nahIM krtaa| tuma antima tIrthaGkara banoge isalie vandanA karatA huuN|' 31. 21. svo 305/1768) / 22. garo (cuu)| 23. tiviTTha (ba, hA, dii)| 24. svo 306/1770, dra. TippaNa (248/1) / 25. iMciya (a)| 26. ApucchitUNa (svo)| 27. mabhivaMdiuM (rA, lApA, bapA, hATIpA, mttiipaa)| 28. svo 307/1771 / 29. eNamuva (cuu)| 30. svo 308/1772 / hukAro nipAtaH sa caivakArArthaH (mvR)| 32. svo 309/1773 / mUavidehAyavAsammi (svo 310/1774), isa gAthA kA punarAvartana huA hai (dra. gA. 245), sa prati ke atirikta prAyaH sabhI pratiyoM meM isakA prathama caraNa hI milatA hai| hA, ma, dI meM ise punaH niyukti gAthA ke kramAMka meM nahIM jor3A hai, mAtra gAthA kA saMketa diyA hai| donoM bhASyoM meM yaha punaH nigA ke krama meM hai (svo 306/1770, 310/1774, ko 306/ 1783, 310 /1787) / / 34. Na vi te (svo), NAvi a te (m)| 35. svo 311/1775 / - 13 Aavashyak Niryukti
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth - 250. 'eva NhaM'36 thoUNaM, kAUNa payAhiNaM ca tikkhutto| ApucchiUNa pitaraM, viNItanagariM aha pvitthttho|| isa prakAra marIci kI stavanA kara, tIna bAra pradakSiNA kara bharata pitA RSabha se pUchakara vinItA nagarI meM praveza kara gyaa| 251 tavvayaNaM38 soUNaM, tivaI apphoDiUNa tikkhutto| abbhahiyajAtahariso, tattha marII imaM bhnnti|| 252. jai vAsudeva0 paDhamo, 'mUyAi videha'41 ckkvttttittN| caramo 2 titthagarANaM, 'hou alaM ettiyaM mjjh3|| 253. ahagaM ca dasArANaM, pitA ya me ckkvttttivNsss| ajjo titthagarANaM, aho kulaM uttama mjjh'4|| bharata ke vacanoM ko sunakara tIna bAra pairoM ko AsphoTika kara athavA apanI sAthala para tIna bAra tAla Thokakara, atyadhika prasanna hokara marIci bolA- 'yadi maiM prathama vAsudeva, videha kI mUkA nagarI meM cakravartI aura isa bhAratavarSa meM carama tIrthaGkara banU~gA to mere lie itanA paryApta hai| maiM prathama vAsudeva, mere pitA prathama cakravartI aura mere pitAmaha RSabha prathama tIrthaGkara haiM- aho ! merA kula uttama hai|' 254. aha bhagavaM bhavamahaNo, 'puvvANamaNUNagaM satasahassaM5 / aNupuvvi56 vihariUNaM, patto aTThAvayaM selaM // bhava ko mathane vAle bhagavAn RSabha eka lAkha pUrva taka grAmAnugrAma viharaNa karate hue aSTApada parvata para phuNce| 255. aTThAvayammi sele, caudasabhatteNa so maharisINaM / dasahi sahassehi samaM, nivvANamaNuttaraM patto8 / / aSTApada parvata para maharSi RSabha chaha dinoM kI tapasyA meM dasa hajAra anagAroM ke sAtha anuttara nirvANa ko prApta hue| uparokta ullekha RSabhadeva ke nirvANa sthala aSTApada kI pUrti karate haiN| 256. nivvANa citigAgiI:49, jiNassa ikkhAga sesagANaM ca / sakahA thUbha jiNaghare jAyaga teNAhitaggi tti| 36. ehaM pAdapUtyai dI. ehamiti nipAtaH pUraNArtho vartate (maTI), evannaM (cuu)| 37. svo 312/1776 / / 38. taM vayaNaM (cuu)| 39. svo 313/1777 / 40. devu (ba, rA, hA, dii)| 41. mUyavidehAe (svo), videhi (hA, dI) videhAi (ko)| 42. carimo (ma, sa, laa)| 43. svo 314/1778, aho mae ettiyaM laddhaM (hATIpA, maTIpA, lApA, apA) 44. svo 315/1779, isa gAthA ke bAda a, ba, lA prati meM "jArisayA logagurU (hATImUbhA. 38) ityAdArabhya aMtarA ekAdazagAthA vihAya sarvA api bhASyagAthA saMbhAvyate vyA" kA ullekha milatA hai| jArisayA ke bAda hATI meM 63 niyukti gAthAe~ tathA 5 bhASya gAthAe~ haiN| bIca kI kauna sI 11 gAthAe~ chor3eM, yaha Aja spaSTa nahIM hai| 45. saMpuNNaM puvvasatasahassaM tu (svo, ko)| 46. sAmaNNaM (svo)| 47. svo 316/1780 / 48. svo 317/1781 / 49. vvANa citaga Agiti (svo, ko), NevvANa citagA (ba, cU), ciyagAgi (s)| 50. tu (a, rA, ko)| 51. svo 318/1782, isa gAthA ke bAda prAyaH sabhI hastapratiyoM evaM TIkAoM meM thUbhasaya... (ko 1796, svo 1783, hATImUbhA 45) mUla bhASya gAthA milatI hai| Aavashyak Niryukti -86 14
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth bhagavAn kA nirvANa / vRtta, yasra tathA caturasra-ina AkRtiyoM vAlI tIna citAoM kA nirmaann| eka citA tIrthaGkara ke lie, eka ikSvAkuvaMzIya anagAroM ke lie tathA eka zeSa anagAroM ke lie| sakathAhanu (dADhA), stUpa tathA jinagRha kA nirmaann| yAcaka aura AhitAgni / * Adasagharapaveso, bharahe paDaNaM ca aNguliiyss| 'sesANaM ummuyaNaM 53, saMvego nANa dikkhA y5|| AdarzagRha meM bharata cakravartI kI aMguli se aMguThI nIce gira gii| aMguli kI azobhA ko dekha, usane sAre AbhUSaNa nikAla die| saMvega se kaivalya kI upalabdhi aura pravrajyA kA svIkaraNa / * RSabha kA nirvANa : aSTApada parvata para bhagavAn ne chaha upavAsa kI tapasyA meM pAdopagamana anazana svIkAra kara liyaa| bharata ne jaba yaha samAcAra sunA to zoka-saMtapta hRdaya se paidala hI aSTApada parvata kI ora daudd'aa| usane duHkhI hRdaya se bhagavAn ko vaMdanA kii| usa samaya zakra kA Asana calita huaa| avadhijJAna se usane sArI sthiti ko jaanaa| bhagavAn ke pAsa Akara azrupUrNa nayanoM se usane bhagavAn kI vaMdanA evaM paryupAsanA kii| usa samaya ve aneka devI-devatAoM se saMvRtta the| chaTThamabhakta meM dasa hajAra anagAroM ke sAtha bhagavAn nirvANa ko prApta ho ge| bhagavAn kA nirvANa hone para zakra ne devoM ko Adeza diyA- 'naMdanavana se zIghra hI gozIrSa caMdana lAkara citA kI racanA kro| golAkAra AkRti vAlI citA pUrva dizA meM nirmita karo, vaha tIrthaMkara RSabha ke lie hogii| eka vyaMsa AkAra vAlI citA dakSiNa dizA meM nirmita karo, jo ikSvAku vaMza meM utpanna anagAroM ke lie hogii| eka caturasra citA uttara dizA meM nirmita karo, jo zeSa anagAroM ke lie hogii|' devatAoM ne usI rUpa meM citAoM kA nirmANa kiyaa| isake pazcAt indra ne Abhiyogika devoM ko bulAkara unheM Adeza diyA- 'zIghra hI kSIrodaka samudra se pAnI lekara aao| devatAoM ne usa Adeza kA pAlana kiyaa| taba zakra ne tIrthaGkara ke zarIra ko kSIra samudra ke pAnI se snAna krvaayaa| snAna karAkara zreSTha gozIrSa caMdana kA zarIra para lepa kiyaa| bhagavAn ko zveta vastra dhAraNa karavAe tathA saba prakAra ke alaMkAroM se unake zarIra ko vibhUSita kiyaa| isake pazcAt bhavanapati aura vyaMtara devoM ne gaNadhara aura zeSa anagAroM ke zarIra ko snAna karavAkara akSata devadUSya phnaae| taba indra ne bhavanapati aura vaimAnika devoM ko Adeza diyA ki aneka citroM se citrita zivikAoM kA nirmANa kro| eka bhagavAn RSabha ke lie, eka gaNadhara ke lie tathA eka avazeSa sAdhuoM ke lie| devatAoM ne Adeza ke anusAra zivikAoM kA nirmANa kara diyaa| indra ne bhagavAn ke zarIra ko zivikA meM le jAkara duHkhI hRdaya aura azrupUrNa nayanoM se citA para sthApita kiyaa| aneka bhavanapati aura vaimAnika devoM ne gaNadharoM aura zeSa anagAroM ke zarIra ko citA para rkhaa| taba indra ne agnikumAra devoM ko bulAkara tInoM citAoM meM agnikAya kI vikurvaNA karane kA Adeza diyaa| agnikumAra devoM ne mukha se agni kA prakSepa kiyA tabhI se jagat meM prasiddha ho gayA ki 'agnimukhAH vai devaaH|' vAyukumAra devoM ne vAyu kI vikurvaNA kI, jisase agni tIvra gati se prajvalita ho sake / indra ke Adeza se bhavanapati devoM ne citA meM aguru, turuSka, ghRta, madhu Adi dravya DAle, jisase zarIra kA mAMsa aura zoNita jala jaae| meghakumAra devoM ne kSIrasAgara ke pAnI se citA ko zAnta kiyaa| 53. sesANa ya omuyaNaM (svo)| 52. aMguleyassasa (svo), aMgulejjassa (ko)| 54. svo 319/1784 / ___ * dekheM pari. 3 kathAeM / - 15 - Aavashyak Niryukti
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth bhagavAn kI UparI dakSiNa dADhA ko zakra ne, vAma dADhA ko IzAnendra ne, nIce kI dakSiNa dADhA ko camara ne tathA vAma dADhA ko bali ne grahaNa kiyaa| zeSa devoM ne bhagavAn ke zeSa aMga grahaNa kie| isake pazcAt bhavanapati aura vaimAnika devoM ne indra ke Adeza se tIna caitya-stUpoM kA nirmANa kiyaa| cAroM prakAra ke deva nikAyoM ne bhagavAn kA parinirvANa mahotsava mnaayaa| phira devoM ne naMdIzvaradvIpa meM jAkara aSTAhnika mahotsava manAyA / mahotsava sampanna karake saba apanI-apanI sudharmA-sabhA ke caityastambha ke pAsa ge| vahA~ vajramaya gola Dibbe meM bhagavAn kI dADhA ko rakha diyaa| narezvaroM ne bhagavAn kI bhasma grahaNa kii| sAmAnya logoM ne bhasma ke DoMgara bnaae| taba se bhasma ke DoMgara banAne kI paramparA calane lgii| logoM ne usa bhasma ke puMDra bhI bnaae| zrAvaka logoM ne devatAoM se bhagavAn kI dADhA Adi kI yAcanA kii| yAcakoM kI atyadhika saMkhyA se abhidruta hokara devoM ne kahA- 'aho yAcaka ! aho yAcaka !' taba se yAcaka paramparA kA prArambha huaa| unhoMne vahA~ se agni grahaNa karake use apane ghara meM sthApita kara liyA isalie ve AhitAgni kahalAne lge| usa agni ko bhagavAn ke putra, ikSvAkuvaMzI anagAroM tathA zeSa anagAroM ke putra bhI le ge| bharata ne vardhakiratna se caityagRha kA nirmANa krvaayaa| usane eka yojana lambA-caur3A tathA tIna gavyUta U~cA siMhaniSadyA ke AkAra meM AyAtana bnvaayaa| koI AkramaNa na kara de isilie lohamaya yaMtrapuruSoM ko dvArapAla ke rUpa meM niyukta kiyaa| daMDaratna se aSTApada kI khudAI karavAkara eka-eka yojana para AThaATha sIr3hiyA banavA dIM / sagara ke putroM ne apanI kIrti evaM vaMza ke lie daMDaratna se gaMgA kA avataraNa krvaayaa| * bharata ko kaivalya-prApti : bhagavAn ke nirvANa ke pazcAt bharata ayodhyA A gye| kucha samaya pazcAt vaha zoka se mukta ho gayA aura pA~ca lAkha pUrva taka bhoga bhogatA rhaa| eka bAra vaha sabhI alaMkAroM se vibhUSita hokara apane AdarzagRha meM gyaa| vahA~ eka kAMca meM sarvAMga puruSa kA pratibimba dIkhatA thaa| vaha svayaM kA pratibimba dekha rahA thaa| itane meM hI usakI aMgUThI nIce gira pdd'ii| usako jJAta nahIM huaa| vaha apane pUre zarIra kA nirIkSaNa kara rahA thaa| itane meM hI usakI dRSTi apanI aMguli para pdd'ii| use vaha asundara lgii| taba usane apanA kaMkaNa bhI nikAla diyaa| isa prakAra vaha eka-eka kara sAre AbhUSaNa nikAlatA gyaa| sArA zarIra AbhUSaNa rahita ho gyaa| use padmavikala padmasarovara kI bhA~ti apanA zarIra azobhAyamAna lgaa| usake mana meM saMvega utpanna huaa| vaha socane lagA- 'Agantuka padArthoM se vibhUSita merA zarIra sundara lagatA thA para vaha svAbhAvika rUpa se suMdara nahIM hai|' isa prakAra cintana karate hue apUrvakaraNadhyAna meM upasthita bharata ko kevalajJAna kI prApti ho gii| devarAja zakra ne Akara kahA- 'Apa dravyaliMga dhAraNa kareM, jisase hama ApakA niSkramaNa-mahotsava kara skeN|' taba bharata ne paMcamuSTi luMcana kiyaa| devatAoM ne rajoharaNa, pAtra Adi upakaraNa prastuta kie / mahArAja bharata dasa hajAra rAjAoM ke sAtha pravajita ho ge| zeSa nau cakravartI hajAra-hajAra rAjAoM se pravrajita hue| zakra ne bharata ko vandanA kii| bharata eka lAkha pUrva taka kevalI paryAya kA pAlana kara mAsika saMlekhanA meM zravaNa nakSatra meM aSTApada parvata para parinirvRta ho gye| bharata ke bAda indra ne Adityayaza kA abhiSeka kiyaa| isa prakAra eka ke bAda eka ATha puruSayuga abhiSikta hue| usake bAda ke rAjA usa mukuTa ko dhAraNa karane meM samartha nahIM hue| RO 1. caityagRha ke vistRta varNana hetu dekheM AvacU. 1 pR. 224-227 / 2. Avani. 230, AvacU. 2 pR. 221-227, hATI. 1 pR. 113, maTI. pa. 245-246 / 3. Avani. 257, AvacU. 1 pR. 227-228, hATI. 1 pR. 113, 114, maTI. pa. 246 / Aavashyak Niryukti - 16
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ // paumacariyaM // prAstAvika : paumacariyaM kI racanA AcArya vimalasUri ne IsvIsan kI tRtIya-caturtha zatAbdI meM kI thii| usakI mUla bhASA prAkRta hai| isa grantha meM padma (rAma kA apara nAma) ke caritra kA sundara varNana kiyA gayA hai| jisase grantha kA nAma sArthaka siddha hotA hai / isameM sagaraputroM evaM rAvaNa kI aSTApada yAtrA kA vistRta varNana kiyA gayA hai / jise yahA~ saMpAdita karake prastuta kiyA gayA hai / paumacariyaM ke rAkSasavaMza nAmaka adhikAra ke pAMcave uddeza meM sagaraputroM kI aSTApadayAtrA kA saMdarbha sagaraputrANAmaSTApadayAtrA nAgendreNa dahanaM ca : sagaro vi cakkavaTTI, custttthishssjuvikyvihvo| bhuJjai egacchattaM, sayalasamatthaM imaM bharahaM // 168 / / amarindaruvasarisA, saTThisahassA suyANa uppnnaa| aTThAvayammi sele, vandaNaheuM samaNupattA // 169 / / vandaNavihANapUyaM, kameNa kAUNa siddhpddimaannN| aha te kumArasIhA, ceiyabhavaNe pasaMsanti / / 170 / / mantIhi tANa siTuM, eyAI kAriyAI bharaheNaM / tumhettha rakkhaNatthaM, kiMci uvAyaM lahaM kuNaha // 171 / / daNDarayaNeNa ghAyaM, dAuM gaGganaIe~ mjjhmmi| sayarasueNa u tAhe, parikhevo pavvayassa kao // 172 // daLUNa ya taM vivaraM, nAgindo kohjlnnpjjlio| savve vi sayaraputte, takkhaNamettaM Dahai ruTTho // 173 / / daLU doNNi jaNe, tANaM majjhaTThie kumArANaM / kAUNaM aNukampaM jiNavaradhammappabhAveNaM // 174 / / daLUNa maraNameyaM, sayarasuyANaM samattakhandhAro / bhairahi-bhImeNa sama, sAeyapuri samaNupatto // 175 / / sagaraputroM kI aSTApada yAtrA aura nAgendra dvArA dahana : causaTha haz2Ara yuvatiyoM kI samRddhivAlA sagara cakravartI bhI pUrNa prabhutvayukta isa samagra bharatakSetra kA upabhoga karane lgaa| (168) usake devendra ke samAna rUpavAle sATha haz2Ara putra the| ve ekabAra aSTApada parvatake para vandana ke hetu aaye| (169) kramazaH siddha pratimAoM ke darzana evaM pUjAvidhi karake kumAroM meM siMha jaise unhoMne caityabhavana meM praveza kiyaa|(170) maMtriyoM ne unase kahA ki ye caityabhavana bharata ne banavAye haiN| inakI rakSA ke liye tuma koI upAya jaldI hI kro|(171) isa para gaMgA nadI ke bIca daNDaratna se prahAra karake sagaraputroM ne parvata ke cAroM ora parikhA taiyAra kii| (172) isa chidra ko dekhakara ruSTa nAgendra ne krodharUpI agni se prajvalita hokara sabhI sagaraputroM ko tatkSaNa bhasma kara DAlA / (173) jinavara ke dharma ke prabhAva se anukampA karake una kumAroM meM se do kumAroM ko bhasmasAt na kiyaa|(174) sagara ke putroM kI aisI mRtyu dekhakara bhagIratha evaM bhIma ke sAtha samasta sainya ayodhyA lauTa AyA / (175) Upcoming Vol. XXI -23 17 Paumachariyam
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth paumacariyaM ke vAlI nirvANaprApti nAmaka navameM uddeza meM rAvaNa kA aSTApadagamana tathA vAlImuni dvArA parAbhava kA saMdarbha - suggIvo vi hu kannaM, sirippamaM deha rkkhsindss| kikkindhimahAnayare, karei rajjaM guNasamiddhaM // 50 // vijjAharamaNuyANaM, kannAo ruuvjovvnndhriio| akkamiya vikkameNaM, pariNei dasANaNo tAo // 51 // niccAloe nayare, niccAloyassa kheyrindss| rayaNAvali tti duhiyA, siridevIgabbhasaMbhUyA // 52 // tIe vivAhaheDaM, pupphavimANaTThiyassa gynnyle| vaccantassa niruddhaM, jANaM aTThAvayassuvari // 53 // dahNa avaccantaM, pupphavimANaM tao prmrutthttho| pucchai rakkhasanAho, mArIi ! kimerisaM jAyaM ? // 54 // aha sAhiuM payatto, mArII ko vi nAha ! munnivsho| tappai tavaM sughoraM, sUrAbhimuho mahAsatto // 55 // rAvaNasya aSTApade avataraNam : eyassa pabhAveNaM, jANavimANaM na jAi parahuttaM / avayaraha namokkAra, kareha muNi pAvamahaNassa // 56 / / oyAriyaM vimANaM, pecchai kavilAsapavvayaM rmm| dUrunnayasiharoha, mehaM piva sAmalAyAraM // 57 / / ghnnnivh-trunntruvr-kusumaaliniliinngumugumaayaarN| nijjharavahantanimmala-salilohapphusiyavarakaDayaM / / 58 / / kaDayataDakinnaroraga-gandhavvuggIyamahuranigghosaM / maya-mahisa-saraha-kesAri-varAha-ruru-gayaulAiNNaM / / 59 / / siharakaraniyaraniggaya-nANAviharaNamaNaharAloyaM / jiNabhavaNakaNayanimmiya-ubbhAsentaM dasa disAo // 6 // avaiNNo dahavayaNo, aha pecchai sAhavaM tahiM vAlI / jhANapaiTThiyabhAvaM, AyAvantaM silAvaTTe // 1 // rAvaNa kA aSTApada-gamana tathA vAlI muni dvArA parAbhava : sugrIva ne zrIprabhA nAmaka kanyA rAkSasendra rAvaNa ko dI aura mahAnagarI kiSkindhi meM sukha, sadAcAra Adi guNoM se samRddha aisA rAjya karane lgaa|(50) balapUrvaka AkramaNa karake vidyAdhara evaM manuSyoM kI rUpa va yauvana se yukta kanyAoM ke sAtha dazAnana ne vivAha kiyaa| (51) nityAloka nAmaka nagara meM khecarendra nityAloka kI tathA zrIdevI ke garbha se utpanna ratnAvalI nAmaka lar3akI thii| (52) usake sAtha vivAha ke nimitta puSpaka vimAna meM baiThakara AkAza mArga se jAte hue rAvaNa kA vimAna aSTApada ke Upara ruka gyaa| (53) jAte hue vimAna ko isa prakAra sthira dekhakara atyanta ruSTa rAkSasanAtha pUchane lagA ki mArIci, aisA kyoM huA ? (54) isa para mArIci ne kahA ki, he nAtha ! sUrya kI ora abhimukha hokara koI mahAzaktizAlI munivara atyanta ghora tapa kara rahA hai| (55) usake prabhAva se yaha vimAna Age nahIM jA rahA hai| ataH nIce utaro aura pApa kA nAza karanevAle muni ko namaskAra kro| (56) vimAna ko nIce utArakara usane sundara, bahuta U~ce zikharoM ke samUha se yukta tthaa| bAdala sadRza zyAma varNavAle kailAsa parvata ko dekhA / (57) vaha saghana evaM taruNa vRkSarAji ke puSpoM meM lIna bhauMroM kI guMjAra se vyApta thA, bahate hue jharanoM ke nirmala pAnI ke samUha se usakA sundara madhya bhAga spRSTa thA; usakA mUla bhAga kinnara, nAga evaM gandharyoM ke sumadhura saMgIta ke nirghoSa se yukta thA; hirana, bhaiMse, gaiMDe, siMha, sUara, ruru (mRgavizeSa) va hAthI ke samUhoM se vaha vyApta thA; zikhararUpI hAthoM ke samUha meM se bAhara nikale hue aneka prakAra ke ratnoM ke manohara Aloka se vaha Alokita thA tathA dasoM dizAoM ko prakAzita karanevAle svarNavinirmita jinamandiroM se vaha yukta thaa| (58-60) aise kailAsa parvata para rAvaNa utraa| vahA~ para usane dhyAnabhAva meM sthita tathA eka gola zilA para sUrya kI dhUpa meM zarIra ko tapAte hue vAlI ko dekhA / (61) usakA vakSaHsthala bar3A aura vizAla thA, tapa kI zobhA Paumachariyam - 18
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth vitthiNNaviulavacchaM, tavasiribhariyaM palambabhuvajuyalaM / acaliyajhANArUDhaM, meruM piva niccalaM dhIraM // 62 // saMbhariya puvvaveraM, bhiuDiM kAUNa pharusavayaNehiM / aha bhaNiUNa pavatto, dahavayaNo muNivaraM sahasA // 63 // aisundaraM kayaM te, tavacaraNaM muNivareNa hoUNaM / puvvAvarAhajaNie, jeNa vimANaM niruddhaM me // 64 // katto pavvajjA te?, katto tavasaMjamo suciNNo vi? / jaM vahasi rAga-dosaM, teNa vihRtthaM tume savvaM / / 65 / / pheDemi gAravaM te, eyaM ciya pavvayaM tume samayaM / ummUliUNa sayalaM, ghattAmi lahuM salilanAhe // 66 // kAUNa ghorarUvaM, ruTTho saMbhariya sabvavijjAo / aha pavvayassa DeTThA, bhUmI bhettuM ciya paviTTo ||67 // hakkhuviUNa payatto, bhuyAsu saghAyareNa uppiccho / rosANalarattaccho, kharamuhararavaM pakuvvanto / / 68 / / AkampiyamahiveDhaM vihaDiyavaDhasandhibandhaNAmUlaM / aha pavvayaM sirovari bhuyAsu dUraM samuddhara / / 69 / / lambantavIhavisahara-bhIuyavivihAsAvaya-vihaGgaM / taDapaDaNabubhiyanijjhara calantaghaNasiharasaMghAyaM // 70 // kharapavaNareNupasariya-gayaNayalocchaiyadasadisAyakkaM / jAyaM tama - 'ndhayAraM, tahiyaM aTThAvauddharaNe // 71 // uvvellA salilanihI, vivarIyaM ciya vahanti sarisAyao / nigghAyapaDantarakhaM, ukkA -'saNigabbhiNaM bhuvanaM / / 72 / / vijjAharA vibhIyA, asi - kheDaya- kappa-tomaravihatthaM / kiM kiM ? ti ullAvantA, uppaiyA nahayalaM turiyA || 73 // paramAvahIeN bhagavaM, vAlI nAUNa girivarUddharaNaM / aNukampaM paDivanno, bharahakayANaM jiNaharANaM // 74 // eyANa rakkhaNDaM, karemi na ya jIviyavvayanimittaM / mottRNa rAga-dosaM, pavayaNavacchallabhAveNa / / 75 / / se vaha pUrNa thA, usakI donoM bhujAe~ laTaka rahI thIM, vaha nizcala dhyAna meM ArUr3ha thA aura meru kI bhA~ti vaha aDiga aura dhIra thaa| (62) pahale kA aura yAda karake dazavadana bhauheM tAnakara munivara vAlI ko ekadama kaThora vacana kahane lagA ki muni hokara ke bhI pahale ke aparAdha se utpanna roSavaza jo yaha merA vimAna tUne roka rakhA hai yaha bahuta hI sundara kiyA ! (63-64 ) terI pravrajyA kahA~ gaI ? samyag Acara saMyama aura tapa kahA~ gayA ? cU~ki tU rAga evaM dveSa dhAraNa kiye hue hai, ataH terA saba kucha vinaSTa ho gyaa| (65) maiM terA ghamaNDa aura isa parvata ko bhI tere hI sAmane cakanAcUra karatA huuN| sabako jar3amUla se ukhAr3akara samudra meM jaldI hI pheMkatA hU~ (66) isa prakAra kahakara aura sarva vidyAoM ko yAdakara ruSTa rAvaNa ne bhayaMkara rUpa dhAraNa kiyA / bAdameM z2amIna tor3akara vaha parvatake nIce praviSTa huaa| (67) roSarUpI agni se lAla-lAla A~khoM vAlA tathA kaThora evaM tumula kolAhala karatA huA vaha gusse meM Akara pUre bala ke sAtha apanI bhujAoM se use ukhAr3a lgaa| (68) pRthvI se veSTita usa parvata ko hilAkara, mUla meM se hI usake maz2abUta jor3oM ko vicchinna karake tathA sira para use dhAraNa karake bhujAoM dvArA vaha use dUra taka uThA le gayA / (69) usa parvata para bar3e-bar3e sA~pa laTaka rahe the, aneka prakAra ke pazu evaM pakSI bhayavaza idhara-udhara bhAga rahe the, kinAroM ke girane se jharane kSubdha ho uThe the aura zikharoM ke samUha bAdaloM kI taraha cala se rahe the| (70) usa samaya aSTApada ke uThAne ke kAraNa tez2a pavana meM milI dhUla ke phailane se AkAza AcchAdita ho gayA tathA sabhI dizAoM meM andhakAra vyApta ho gyaa| (71) samudra apanA kinArA lA~ghakara cAroM ora phaila gayA, nadiyA~ ulTI bahane lagIM, bijalI ke girane kA bhayaMkara zabda hone lagA aura pRthvI meM bhItara se uthala-puthala maca gii| (72) talavAra, DhAla, kalpa (zastravizeSa) evaM bANa hAthoM meM se girane ke kAraNa vidyAdhara bhI bhayabhIta ho gaye / 'yaha kyA huA ? yaha kyA huA ?' aisA bolate hue ve zIghra hI meM udd'e| (73) paramAvadhijJAna se parvata kA Upara uThAnA jAnakara bharata cakravartIkRta jinamandiroM kI rakSA ke liye bhagavAn vAlI ko dayA aaii| (74) rAga-dveSa kA tyAga karake jinopadeza ke prati vAtsalyabhAva ke kAraNa, na ki apane jIvana ke hetu, maiM inakI rakSA karatA hU~ aisA socakara usane apane paira ke a~gUThe - 19 Paumachariyam
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth. eva muNiUNa teNaM, calaNadveNa pIliyaM siharaM / jaha dahamuho niviTTho, gurubharabhAroNayasarIro // 76 / / vihaDantamauDamottiya-namiyasiro gADhasiDhilasavvaGgo / pagalantatakkhaNuppannaseyasaMghAyajalanivaho // 77 / / vavagayajIyAseNaM, rao kao jeNa tattha aighoro / teNaM ciya jiyaloe, vikkhAo rAvaNo nAmaM // 78 // soUNa muharavaM taM, mUDhA sannajjhiUNa raNasUrA / kiM kiM? ti ullavantA, bhamanti pAsesu calavegA // 79 // muNitavaguNeNa sahasA, dunduhisado nahe pavitthario / paDiyA ya kusumavuTThI, suramukkA gayaNamaggAo // 8 // jAhe aNAyareNaM, siDhilo aGguThThao kao sigdhaM / mottUNa pavvayavaraM, viNiggao dahamuho tAhe // 81 / / sigdhaM gao paNAmaM, dasANaNo muNivaraM khamAveuM / thoUNa samADhatto, tava-niyamabalaM pasaMsanto // 82 / / mottUNa jiNavarindaM, annassa na paNamio tumaM jaM se / tasseyaM balamaulaM, dilR ciya pAyaDaM amhe ||83 / / rUveNa ya sIleNa ya, balamAhappeNa dhIrapurisa ! tume / sariso na hoi anno, sayale vi ya mANuse loe // 84 // avakarissa maha tume, dattaM ciya jIviyaM na saMdeho / taha viyakhalo alajjo, visayavirAgaM na gacchAmi // 85 / / dhannA te sappurisA, je taruNatte gayA virAgattaM / mottUNa santavihavaM, nissaGgA ceva pavvaiyA // 86 // evaM thoUNa muNI, dasANaNo jiNaharaM samallINo / niyayajuvaIhi sahio, raei pUyaM aimahantaM / / 87 / / to candahAsaasiNA, ukkatteUNa niyayabAhaM so| pahArumayatantinivahaM, vAei savibbhamaM vINaM // 88 // thoUNa samADhatto, puNNapavittakkharehi jiNayandaM / sattasarasaMpauttaM, gIyaM ca nivesiyaM vihiNA / / 89 / / se zikhara ko aisA dabAyA ki atyanta bhAra ke kAraNa jhuke hue zarIravAlA vaha dazamukha baiTha gyaa| (7576) usake mukuTa ke motI vikhara gaye, sira jhuka gayA, saba aMga atyanta DhIle par3a gaye aura usa samaya utpanna pasIne ke samUha se pAnI kA pravAha baha claa| (77) jIvana kI AzA naSTa hone se usane usa samaya jo ati bhayaMkara AvAja kI usase vaha jIvaloka meM rAvaNa ke nAma se vikhyAta huaa| (78) mu~ha meM se nikalI huI usa AvAz2a ko sunakara mUDha subhaTa kavaca dhAraNa karake 'kyA hai ? kyA hai ? aisA bolate hue tez2I ke sAtha agala-bagala ghUmane lage / (79) usa samaya acAnaka muni ke tapa ke prabhAva se AkAza meM dundubhi kA zabda phailA gayA aura AkAzamArga meM se devatAoM dvArA mukta puSpoM kI vRSTi hone lgii| (80) jaba anAdara ke sAtha vAlI ne apanA a~gUThA avilamba zithila kiyA taba parvata kA tyAga karake dazamukha bAhara niklaa| (81) zIghra hI Akara rAvaNa ne praNAma kiyA aura munivara se kSamAyAcanA karake tapa evaM niyama ke bala kI prazaMsA karatA huA vaha una kI stuti karane lagA ki jinavarendra ko chor3akara dUsare ko praNAma na karane kI jo tumhArI pratijJA hai usakI vajaha se yaha atula bala prApta huA hai, aisA maiM samajhatA huuN| (82-83) he dhIrapuruSa ! rUpa, zIla evaM bala kI mahattA meM tumhAre sadRza koI bhI puruSa isa manuSyaloka meM nahIM hai| (84) apakAra karanevAle mujhako tumane jIvanadAna diyA hai, isameM sandeha nahIM hai, phira bhI dhRSTa aura nirlajja maiM viSayoM meM rAgabhAva kA parityAga nahIM krtaa| (85) ve satpuruSa dhanya haiM jo taruNAvasthA meM hI virakta hue aura apane vartamAna vaibhava kA tyAga karake niHsaMga ho pravrajita hue| (86) isa prakAra muni kI stuti karake dazAnana apanI yuvatI striyoM ke sAtha jinamandira meM gayA aura vahA~ bar3I bhArI pUjA kii| (87) isake pazcAt candrahAsa nAmaka talavAra ke dvArA apanI bhujA kATakara usakI zirAoM se vINA ke tAra jor3akara usane bhaktibhAva se pUrvaka vINA bjaaii| (88) isake pazcAt zubha evaM pavitra akSaroM se vaha jinacandra kI stuti karane lagA aura sAtoM svaroM kA jisameM upayoga kiyA gayA hai aisA gIta vidhipUrvaka gAne lagA ki cirakAla se utpanna moharUpI andhakAra ko jisane kevala jJAnarUpI kiraNoMse sarvadA naSTa kiyA hai aise usa RSabha jinarUpI sUrya Paumachariyam - -620
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth aSTApadastha jinastuti : mohandhayAratimiraM, jeNeyaM nAsiyaM ciraparuDhaM / kevalakaresu dUraM, namAmi taM usabhajiNabhANuM // 10 // ajiyaM pi saMbhavajiNaM, namAmi abhinandaNaM sumainAhaM / paumappahaM supAsaM, paNao haM sasipabhaM bhayavaM // 91 / / thosAmi pupphadantaM, dantaM jeNindiyArisaMghAyaM / sivamaggadesaNayaraM, sIyalasAmiM paNamio haM // 92 / / seyaMsajiNavarindaM, indasamANandiyaM ca vasupujjaM / vimalaM aNanta dhamma, aNannamaNaso paNivayAmi // 93 / / santiM kunthu arajiNaM, malliM muNisuvvayaM nami nemiM / paNamAmi pAsa vIraM bhavaniggamakAraNaTThAe // 14 // je ya bhavissanti jiNA, aNagArA gaNaharA tavasamiddhA / te vi hu namAmi savve, vAyA-maNa-kAyajoesu / / 15 / / gAyantassa jiNathuI, dharaNo nAUNa avahivisaeNa / aha niggao turanto, aTThAvayapavvayaM patto // 16 // kAUNa mahApUyaM, vandittA jiNavaraM payatteNaM / aha pecchaha dahavayaNaM, gAyantaM paGkayadalacchaM / / 97 // to bhaNai nAgarAyA, supurisa ! aisAhasaM vavasiyaM te / jiNabhattirAyamaulaM, meruM piva niccalaM hiyayaM // 98 / / tuTTho tuhaM dasANaNa, jiNabhattiparAyaNassa hoUNaM / vatthu maNassa iTuM, jaM maggasi taM paNAvemi // 19 // laGkAhiveNa suNiuM, dharaNo phaNamaNimaUhadippanto / bhaNio kiM na ya laddhaM, jiNavandaNabhattirAeNa? // 100 / / ahiyayaraM parituTTho, dharaNindo bhaNai giNhasu pasatthA / sattI amohavijayA, jA kuNaivase suragaNA vi // 101 / / aha rAvaNeNa sattI, gahiyA ahiujiUM sirapaNAmaM / dharaNo vi jiNavarinda, thoUNa gao niyayaThANaM // 102 / / ko maiM namaskAra karatA huuN| (89-90) ajita, sambhava, jinezvara, abhinandana tathA sumatinAtha ko praNAma karatA huuN| padmaprabha, supArzva tathA bhagavAn zaziprabha (candraprabha) ko maiM vandana karatA huuN| (91) indriyarUpI zatrusamUha kA damana karanevAle puSpadanta kI maiM stuti karatA huuN| ziva-mArga kA upadeza denevAle zItala svAmI ko maiM vandana karatA huuN| (92) jinavaroM meM indratulya zreyAMsa ko, indroM ko Ananda denevAle vAsupUjya svAmI ko tathA vimala, ananta aura dharma ko ananya mana se praNAma karatA huuN| (93) zAnti, kuMthu, ara, jinezvara, malli, munisuvratasvAmI, nami, nemi, pArzva tathA mahAvIrasvAmI ko janma ke cakra meM se bAhara nikalane ke lie praNAma karatA huuN| (94) bhaviSya meM jo jina, anagAra, gaNadhara aura tapa se samRddha tapasvI hoMge una sabako maiM mana, vacana evaM kAya ina tInoM prakAra ke yoga se namaskAra karatA huuN| (95) dharaNendra se zakti kI prApti aura svadezagamana : ___ isa prakAra rAvaNa jaba stuti kara rahA thA avadhijJAna se jAnakara dharaNendra phaurana apane sthAna se nikalA aura aSTApada para A phuNcaa| (96) bar3I bhArI pUjA karake tathA AdarapUrvaka jinavaroM ko vandana karake usane kamaladala ke samAna netroM vAle rAvaNa ko gAte hue dekhaa| (97) isake bAda nAgarAja dharaNendra ne kahA- 'he supuruSa ! tumane yaha eka bahuta bar3A sAhasa kiyA hai| jinezvara ke Upara tumhArA bhaktirAga atula hai aura tumhArA hRdaya meru parvata kI bhA~ti avicala hai| (98) he dazAnana ! tuma jinavara kI bhakti meM nirata ho, isalie maiM tuma para prasanna huA huuN| tumhAre mana meM jo iSTa vastu ho vaha maaNgo| maiM use hAz2ira karatA huuN| (99) phaNoM meM sthita maNiyoM meM se nikalanevAlI kiraNoM se dedIpyamAna dharaNendra kA aisA kathana sunakara laGkAdhipa rAvaNa ne kahA ki jinezvaradeva ke vandana se tathA unameM jo bhaktirAga hai usase mujhe kyA nahIM milA ? arthAt saba kucha milA hai| (100) isa uttara se aura bhI adhika prasanna hokara dharaNendra ne kahA ki jisase devagaNa bhI vaza meM kiye jA sakate haiM aisI amoghavijayA zakti tuma grahaNa kro| (101) isake pazcAt sira se praNAma karake rAvaNa ne vaha zakti grahaNa kii| udhara dharaNendra bhI jinavarendra kI stuti karake apane sthAna para calA gyaa| (102) usa aSTApada parvata ke Upara eka mAsa vyatIta karake munIndra -83 21 -Paumachariyam
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth aTThAvayaselovari, mAsaM gamiUNa tattha dahavayaNo / aNucariuM pacchittaM, vAlimuNindaM khamAvei / / 103 / / jiNaharapayAhiNaM so, kAUNa dasANaNo tiparivAre / patto niyayapuravaraM, thughanto maGgalasaesu // 104 // jhANANaleNa kamma, dahiUNa purAkayaM naravasesaM / akkhayamayalamaNaharaM, vAlI sivasAsayaM patto // 105 / / evaMvihaM vAliviceTThiyaM je, diNAvi saghANi suNanti tuTThA / kAUNa kammakkhayadukkhamokkhaM, te janti ThANaM vimalaM kameNaM // 106 // paumacariyaM ke tIrthaMkara Adike bhavoMkA anukIrtaNa nAmaka bIsaveM uddeza meM jinavaroMke nagarI, mAtA va pitA, nakSatra, vRkSa evaM nirvANagamanasthAna ye saba kahA hai jisameM se RSabhadeva bhagavAna kA saMdarbha - tIrthakarANAM janmanagaryaH mAtA-pitavaH nakSatrANi jJAnapAdapAH nirvANasthAnaM ca sAeyaM marudevI, nAhI taha uttarA ya AsADhA / vaDarukkho aTThAvaya, paDhamajiNo maGgalaM disau / / 27 / / aTThAvayammi usabho, siddho campAe~ vAsupujjajiNo / pAvAeM vaddhamANo, nemI ujjentasiharammi // 51 // avaseso titthayarA, sammee nivvuyA sivaM pattA / jo paDhai suNai puriso, so bohiphalaM smjjei||52 / / vAlI se rAvaNa ne kSamAyAcanA kii| (103) caityakI pradakSiNA karake zatazaH maMgaloM se stuti karatA huA dazAnana saparivAra apane nagarameM A phuNcaa| (104) idhara vAlI ne bhI dhyAnarUpI agni se pahale ke kiye hue karmoM ko samUla jalAkara akSata, nirmala, manohara aura zAzvata sukharUpa mokSapada prApta kiyaa| (105) isa prakAra vAlI ke sucarita ko jo tuSTa hokara saba dina sunate haiM ve karma kA kSaya karake tathA duHkha se mukta ho kramazaH vimala mokSasthAna prApta karate haiN| (106) tIrthaMkara Adi ke bhavoM kA anukIrtana : sAketa nagarI, marudevI mAtA tathA nAbhi pitA uttarASAr3hA nakSatra vaTa vRkSa tathA aSTApada parvata-prathama jina RSabhadeva tumhArA kalyANa kreN| aSTApada parvata para RSabhadeva, campA meM vAsupUjya jina, neminAtha ujjayanta parvata ke zikhara para tathA vardhamAna svAmI pAvApurI meM siddha hue| (51) bAkI ke tIrthaMkara sammetazikhara para mukta hokara mokSa meM pahuMce haiM / jo puruSa ise par3hatA hai aura sunatA hai vaha samyaktvakA phala prApta karatA hai / (52) Paumachariyam - -6220
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ che vasudeva hiMDI (priyaMgusuMdarI saMbhaka-vivaraNa) prastAvanA : zrI saMghadAsagaNi viracita (vi.saM.732) "vasudeva-hiMDI' graMtha jaina sAhityanI sarva upalabdha Agamottara kathAgraMthomAM prAcIna che. A graMthano prathama khaMDa prAkRta gadyamAM racAyelo prAyaH sADA dasa hajAra zlokapramANa che. vasudeva hiMDI" eTale vasudevanuM paribhramaNa. zrI kRSNanA pitA vasudeva potAnI yuvAvasthAmAM gRhatyAga karIne cAlI nIkaLyA. temanA aneka varSonA paribhramaNa daramyAna thayela citravicitra anubhavono vRttAMta A graMthamAM darzAvavAmAM Avyo che. vasudevanI AtmakathArUpa mukhya kathAnA vibhAgone saMbha-laMbhaka nAma ApavAmAM AvyuM che. priyaMgusuMdarI laMbhaka e 18muM laMbhaka che. temAM aSTApada tIrthanI utpatti kevI rIte thaI tenuM viziSTa varNana darzAvAmAM AvyuM che. (pR. 392 thI 401) - vasudeva hiMDI, prathama khaMDa, priyaMgusuMdarI saMbhaka. sagaranA putroe aSTApadamAM khAI khodAvI : sAketa nagaramAM ikvAku vaMzamAM janmelA be bhAIo jitazatru ane sumitra e rAjAo hatA. temanI bannenI be bhAryAo hatI-vijayA ane vaijayaMtI, te bannee A pramANe cauda mahAsvapno joyAM. te jemakegaja, vRSabha, siMha, lakSmI, mALA, caMdra, sUrya, dhvaja, kuMbha, pAsara, sAgara, vimAna ane bhavana, ratnono samUha ane agni, te rAjAoe svapnapAThakone e svapno kahyA. teoe e svapno samajAvyAM ke, "putromAMthI eka tIrthaMkara thaze, bIjo cakravartI thaze." kALe karIne te strIone prasUti thaI. bAra divasa thatAM jitazatrue putranuM nAma ajita pADayuM, ane sumitre sagara pADayuM. anukrame UcharelA teo yovanamAM AvyA, ane temane uttama rAjakanyAonuM pANigrahaNa karAvavAmAM AvyuM. anyadA jitazatru rAjAe potAnA putra ajitane rAjyagAdI upara besADyo, ane bhAInA putra sagarane yuvarAjapade sthApita karyo. pachI jitazatru rAjA zrI RSabhadevanA tIrthamAM sthavironI pAse saMyama svIkArIne siddhimAM gayo. pachI ajita rAjA paNa ghaNA kALa sudhI rAjyanuM pAlana karyA pachI te rAjyano tyAga karIne tIrthakara thayA. sagara paNa cauda ratno ane nava nidhino adhipati evo cakravartI thayo. te sagaranA jahunukumAra Adi sATha hajAra putro hatA. hAra ane mukuTane dhAraNa karanArA teo sarve pitAnI rajA mAMgI, cakravartInAM ratno ane nidhione sAthe laIne vasudhAmAM vicAravA lAgyA. sarva janone hiraNya-suvarNa Adi saMpatti ApatA ane yaza tathA kIrti upArjana karatA teo aSTApada parvata AgaLa pahoMcyA. tyAM siddhone vaMdana karIne 1. je urvalokamAMthI Ave che tenI mAtA vimAna jue che ane adholokamAMthI Ave che tenI mAtA bhuvana jue che. Vasudev Hindi Vol. XIII Ch. 96-B, Pg. 5840-5841 - 23 - Vasudev Hindi
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth jinAyatana, stUparacanA tathA pratimA joIne amAtyane pUchyuMH A Ayatana koNe karAvyuM che? kyAre karAveluM che? AnA javAbamAM aSTApadatIrthanI utpattino saMbaMdhaH * aSTApada tIrthanI utpatti : uttama lakSaNothI yukta RSabha nAme rAjA hatA. jemaNe prajAone pUrve vyavasthita karI hatI. jemaNe rAgane damyo che, je kAmabhogothI virakta che tathA jemaNe karmone dhamI nAkhyAM che evA te mahAtmA bhagavAna uttama zrAmaNya pALIne daza hajAra aNagAronI sAthe A aSTApadagiri upara mokSe padhAryA che temanuM A Ayatana ane stUparacanA che. bharata nAme temano putra prathama cakravartI cauda ratno ane nava nidhino adhipati hato teNe Ayatana, pratimA ane stUpa karAvyAM che. samukuTa kevalajJAnI evA te bharata zrAmaNya svIkArIne mokSe gayA. temano Adityayaza nAme putra hato. jeno svayaM Indre rAjA tarIke abhiSeka karyo hato. te Adityayaze sakala bhAratavarSane bhogavIne dIkSA lIdhI. A sAMbhaLIne saMtuSTa ane vismita manavALA thayelA janukumAra vagere kumAroe 'amAruM kuLa jaya pAme che' e pramANe utkRSTa-siMhanAdathI gaganatala bharI dIdhuM. pachI janru vagere kumAro parasparane kahevA lAgyA, "ApaNI pAse paNa te ja ratno che, te ja nidhio che, te ja vasudhA ane rAjAo che, to sarvaratnamaya jinAyatana ApaNe karIe.'" A pramANe teo prayatna karavA lAgyA. pachI te jahnu vagere kumAroe potAnAM mANasone AjJA ApI, 'aSTApada jevA parvatanI zodha karo.'' teoe zodha karI, paNa aMte 'aSTApada jevo parvata nathI' e pramANe temaNe nivedana karyuM. pachI te kumAroe amAtyane puchyuM, "Ayatana kayAM sudhI raheze?'' eTale amAtye kahyuM, "A avasarpiNI sudhI raheze, ema meM kevalI jinonI pAse sAMbhaLyuM che.' pachI te kumAro ekabIjAne kahevA lAgyA, "A parvatanuM ja rakSaNa karIe, kema ke kALadoSathI lobhagrasta manuSyo pedA thaze, jeo Ayatanano vinAza karaze.'' pachI temaNe te parvatane cAre bAjue pahelA kAMDatala sudhI ThaMDaratna vaDe chinnakaTaka nAkhyo (arthAt caDavAnA rastA kApI nAkhyA) ane khAI khodavA lAgyA. eTale trAsa pAmelo jvalanaprabha nAga UThyo ane AvIne kumArone kahevA lAgyo, "are ! are ! mArA bhavanadvArane bhAMgazo nahIM.'' AthI kumAroe tene kahyuM, "A bhUmi konI che ?'' nAga bolyo, "tamArI che, parantu to paNa bhAMgazo nahIM, kAraNa huM pahelAMthI ahIM rahuM chuM,'' 'jo amArI bhUmi che to tuM zA mATe aTakAve che ?' e pramANe kumAroe teno tiraskAra karyo, eTale te potAnA bhavanamAM gayo. pachI te kumAro pUrNa dizAmAM pravAha-nadI sudhI gayA. tyAMthI daMDaratna vaDe khodIne gaMgAne udghartita karIne teo parvatanI khAi sudhI lAvyA. khAimAM paDatI gaMgA atizaya zobhAvALI lAgI. pachI santuSTa thayelA te kumAroe sUryanA zabdathI mizra evo utkRSTi-siMhanAdarUpI kolAhala karyo. te zabda sAMbhaLIne, jaLa vaDe purAtuM potAnuM bhavana joIne roSAgni vaDe prajvalita thaIne dhamadhamatA jvalanaprabha nAge bahAra AvIne te sainyamAMnA rAjAo, AmAtya ane prAkRta manuSyone choDI daIne janru vagere sATha hajAra kumArone potAnA dRSTiviSathI bALI nAkhyA. pachI bAkI rahelA rAjAo, amAtya ane sainya e sau sAketa nagaramAM AvyAM. janukumAra vagere sagaranA sATha hajAra putrone kupita jvalanaprabha nAge daSTiviSanA agnithI bALIne bhammasAt karyA che. putronuM maraNa sAMbhaLIne mUrchita rAjA jamIna upara DhaLI paDyo pachI AzvAsita thatAM bhAna AvatAM amAtyane pUchyuM- jvalanaprabha nAge mArA putrone kevI rIte bALI nAkhyA. tema ja zuM kAraNa hatuM? tyAre maMtrIe kahyuM- svAmin ! kumAroe mahAnadI gaMgAne aSTApadamAM ANI che. have AgaLa mArga nahIM maLatAM te nadI sarvajanapadono jaLathI vinAza karyo che mATe rAjan ! gaMgAne samudragAminI karo. pachI rAjAe putra bhAgIrathane AjJA ApI ke- A daMDaratna laIne gaMgA mahAnadIne samudramAM laI jA. pachI te Vasudev Hindi % 24 2
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth bhAgIrathIkumAra rAjAnI AjJA svIkArIne daMDaratna laI aSTApada pAse gayo tyAM aThThamabhaktanI tapazcaryA karIne darbhanA saMthArA upara rahIne jvalanaprabha nAganuM dhyAna dharato te beTho. pachI aThThamabhakta samApta thatAM te jvalanaprabha nAga bhAgIrathi pAse Avyo. pachI bhAgIrathie artha, bali, gaMdha, mAlya ane dhUpa vaDe teno satkAra karyo, eTale te bolyA, "tAruM zuM kArya karuM ?" kumAre kahyuM, "tamArI kRpAthI daMDaratna grahaNa karIne mahAnadI gaMgAne eka mArge samudragAminI karIza." eTale nAge kahyuM, "jA, jaladI tema kara. bhAratamAM je nAgo che te sarve mArA vazavartI che." pachI bhAgIrathikamAra ratha upara besIne daMDaratna vaDe gaMgAnadIne. hastinApurane sparza kare tema kurujanapadanAM madhyamAM thaIne ane kosalA janapadanI dakSiNamAM thaIne, kheMcI javA lAgyo. pazcimamAM jyAM nAgonAM bhavanane (nadInA pravAhathI) ijA AvatI hatI tyAM te bali Apato hato. te samayathI nAgabali zarU thayo. prayAganI uttare thaI, kAzInI dakSiNe thaI, koIka sthaLe vidhyamAM thaI, magadha janapadanI uttare ane aMga janapadanI dakSiNe thaI, hajAro nadIo vaDe vRddhi pAmatI gaMgAne teNe sAgaramAM utArI. tyAM gaMgAsAgara nAmanuM tIrtha thayuM. janue tene pUrve kheMcI hatI, tethI te nadI jAhnavI hevAya che. pachI bhAgIrathie kheMcI tethI bhAgIrathI kahevAya che. gaMgA mahAnadIne sAgaramAM utArIne bhAgIrathi sAketa nagara gayo, ane sagara cakravartIne kahyuM ke, "meM gaMgAne sAgaramAM utArI che." gAthA tato avvattagaM puttaM, bhAgIrahi bharahasAmiyaM Thaviya / pavvajjamabbhuvagato ajiyajiNiMdassa pAsammi / / (arthAt pachI nAnA putra bhAgIrathine bharatanA svAmI tarIke sthApita karIne sagare zrI ajitanAtha jinezvara pAse dIkSA lIdhI) sagara rAjAnA putroe bhedI nAkhyuM hatuM, tethI te bhavana (amAruM bhavana) "sAgarabhinna" (sagaranA putro vaDe bhedAyeluM) kahevAya che. tyAM huM jvalanaprabha nAganI bhAryA tarIke utpanna thaI. mAro putra A eNIputra rAjA udyAnamAM mAruM Ayatana karAvIne, tyAM mArI mUrti sthApita karIne dararoja gaMdha, mAlya ane dhUpa vaDe pUjA kare che. huM paNa pUrvagnehathI sAnnidhya karatI tene Icchita bhogo ApuM chuM. pachI putrInI IcchAvALo te koI eka vAra aThThamabhaktathI mane ArAdhIne kahevA lAgyo, "mane putrI Apa." saMbhrAnta thayelI huM 'tene putrI kevI rIte thAya ?' eno vicAra karavA lAgI. e samaye nAgarAja dharaNa aSTApada parvata upara jato hato. ame paNa tyAM gayAM ane dharmAcAryo-zAnta ane prazAnta nAme aNagAro jeo avadhijJAnI hatA temane vinaya pUrvaka vaMdana karyA ane tyAM ame saMzayo pUchavA lAgyAM. have nAgarAja dharaNe te bhagavaMtone pUchayuM, "huM sulabha bodhivALo chuM ke durlabha bodhivALo? ahIMthI udvartita thaIne huM kayAM pedA thaIza ?" eTale teoe nAgarAja dharaNane kahyuM, "tuM A indrapaNAthI udvartita thaIne airavata varSamAM avasarpiNImAM covIsamo tIrthaMkara thaIza. allA, akkA, saterA, sautrAmaNi, IndrA ane ghanavidyutA e tArI je cha agramahiSIo che temAMnI allA sivAya bAkInI pAMca tArA gaNadhara thaze. teo paikI eka devI allA AjathI sAtame divase udvartita thaIne A bhAratavarSamAM eNIputra rAjAnI putrI thaze. ardhabharatanA svAmI (kaSNa)nA pitA sAthe bhogo bhogavIne, saMyama svIkArIne te siddhimAM jaze.' e sAMbhaLIne santuSTa thayelo nAgarAja dharaNa devIonI sAthe je pramANe Avyo hato te pramANe pAcho gayo. - 25 - -Vasudev Hindi
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ // AdipurANa // prAstAvika : AdipurANa saMskRta-sAhitya kA eka anupama ratna hai| isake kartA jinasenAcArya haiN| aisA koI viSaya nahIM hai jisakA isameM pratipAdana na ho| yaha purANa hai, mahAkAvya hai, dharmakathA hai, dharmazAstra hai, rAjanItizAstra hai, AcArazAstra hai, aura yuga kI AdyavyavasthA ko batalAne vAlA mahAn itihAsa hai| * viSaya-vastu : yuga ke AdipuruSa zrI bhagavAn RSabhadeva aura unake prathama putra samrAT bharata cakravartI AdipurANa ke pradhAna nAyaka haiN| inhIM se samparka rakhane vAle anya kitane hI mahApuruSoM kI kathAoM kA bhI isameM samAveza huA hai| pratyeka kathAnAyaka kA caritra-citraNa itanA sundara huA hai ki vaha yathArthatA kI paridhi ko na lA~ghatA huA bhI hRdayagrAhI mAlUma hotA hai| hare-bhare vana, vAyu ke manda-manda jhakore se thirakatI huI puSpita-pallavita latAe~, kalakala karatI hui saritAe~, praphulla kamalodbhAsita sarovara, uttuMga girimAlAe~, pahAr3I, nirjhara, bijalI se zobhita zyAmala ghanaghaTAe~, cahakate hue pakSI, prAcI meM sindUrarasa kI aruNimA ko bikherane vAlA sUryodaya aura loka-locanA'hlAdakArI candrodaya Adi prAkRtika padArthoM kA citraNa kavi ne jisa cAturya pUrvaka kiyA hai vaha hRdaya meM bhArI AhlAda kI anubhUti karAtA hai| tRtIya parva meM caudahaveM kulakara zrI nAbhirAja ke samaya gaganAMgaNa meM sarvaprathama ghanaghaTA chAyI huI dikhatI hai, usameM bijalI camakatI hai, manda-manda garjanA hotI hai, sUrya kI sunaharI razmiyoM ke samparka se usameM raMga-biraMge indradhanuSya dikhAyI dete haiM, kabhI madhyama aura kabhI tIvra varSA hotI hai, pRthvi jalamaya ho jAtI hai, mayUra nRtya karane lagate haiM, cirasantapta cAtaka santoSa kI sA~sa lete haiM, aura prakRSTa vAridhArA vasudhAtala meM vyAkIrNa ho jAtI hai| isa prAkRtika saundarya kA varNana kavi ne jisa sarasatA aura saralatA ke sAtha kiyA hai vaha eka adhyayana kI vastu hai| anya kaviyoM ke kAvya meM Apa yahI bAta kliSTabuddhigamya zabdoM se pariveSTita pAte haiM aura isI kAraNa sthUlaparidhAna se AvRta kAminI ke saundarya kI bhA~ti vahA~ prakRti kA saundarya apane rUpa meM prasphuTita nahIM ho pAtA hai, parantu yahA~ kavi ke sarala zabdavinyAsa se prakRti kI prAkRtika suSamA paridhAnAvRta nahIM ho sakI hai balki sUkSma...mahIna vastrAvali se suzobhita kisI sundarI ke gAtra kI avadAta AbhA kI bhA~ti atyanta prasphuTita huI hai| zrImatI aura vajrajaMgha ke bhogopabhogoM kA varNana bhogabhUmi kI bhavyatA kA vyAkhyAna, marudevI ke gAtra kI garimA, bhagavAn RSabhadeva ke janma-kalyANaka kA dRzya, abhiSekakAlIna jala kA vistAra, kSIrasamudra Adipuran Vol. III Ch. 12-A, Pg. 708-715 Adipuran 326 -
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA saundarya, bhagavAn kI bAlya-krIDA, pitA nAbhirAja kI preraNA se yazodA aura sunandA ke sAtha vivAha karanA, rAjyapAlana, nIlAMjanA ke vilaya kA nimitta pAkara cAra hajAra rAjAoM ke sAtha dIkSA dhAraNa karanA, chaha mAha kA yoga samApta hone para AhAra ke lie lagAtAra chaha mAha taka bhramaNa karanA, hastinApura meM rAjA somaprabha aura zreyAMsa ke dvArA ikSurasa kA AhAra diyA jAnA, tapolInatA, nami vinami kI rAjya prArthanA, samUce sarga meM vyApta nAnAvRttamaya vijayArdhagiri kI sundaratA, bharata aura bAhubalI kA mahAyuddha, sulocanA kA svayaMvara, jaya kumAra aura akaMkIrti kA adbhuta yuddha, Adi-Adi viSayoM ke sarasa sAlaMkAra pravAhAnvita varNana meM kavi ne jo kamAla kiyA hai usase pAThaka kA hRdaya mayUra sahasA nAca uThatA hai barabasa mukha se nikalane lagatA hai-- dhanya mahAkavi dhanya garbhakAlika varNana ke samaya SaT kumArikAoM aura marudevI ke bIca praznottara rUpa meM kavi ne jo prahelikA tathA citrAlaMkAra kI chaTA dikhalAyI hai vaha Azcarya meM DAlane vAlI vastu hai| yadi AcArya jinasena svAmI bhagavAn kA stavana karane baiThate haiM to itane tanmaya hue dikhate haiM ki unheM samaya kI avadhi kA bhI bhAna nahIM rahatA aura eka do nahIM aSTottara hajAra nAmoM se bhagavAn kA vizada suyaza gAte haiN| unake aise stotra Aja sahasranAma stotra ke nAma se prasiddha haiN| ve samavasaraNa kA varNana karate haiM to pAThaka aura zrotA donoM ko aisA vidita hone lagatA hai mAno hama sAkSAt samavasaraNa kA hI darzana kara rahe haiN| caturbhedAtmaka dhyAna ke varNana se pUrA sarga bharA huA hai| usake adhyayana se aisA lagane lagatA hai ki mAno aba mujhe zukladhyAna hone vAlA hI hai aura mere samasta karmoM kI nirjarA hokara mokSa prApta huA hI cAhatA hai| bharata cakravartI kI digvijaya kA varNana par3hate samaya aisA lagane lagatA hai ki jaise maiM gaMgA, sindhu, vijayArthaM vRSabhAcala himAcala Adi kA pratyakSa avalokana kara rahA huuN| Shri Ashtapad Maha Tirth - bhagavAn AdinAtha jaba brAhmI, sundarI putriyoM aura bharata, bAhubalI Adi ko lokakalyANakArI vividha vidyAoM kI zikSA dete haiM taba aisA pratIta hotA hai mAno eka sundara vidyAmandira hai aura usameM zikSaka ke sthAna para niyukta bhagavAn RSabhadeva ziSya - maNDalI ke lie zikSA de rahe hoM / kalpavRkSoM ke naSTa ho jAne se trasta mAnava samAja ke lie jaba bhagavAn sAntvanA dete hue SaTkarma kI vyavasthA bhArata bhUmi para pracArita karate haiM, deza-pradeza, nagara, sva aura svAmI Adi kA vibhAga karate haiM taba taba aisA jAna par3atA hai ki bhagavAn saMtrasta mAnava samAja kA kalyANa karane ke lie svarga se avatIrNa hue divyAvatAra hI haiN| garbhAnvaya, dIkSAnvaya, kartranvaya Adi kriyAoM kA upadeza dete hue bhagavAn jahA~ janakalyANakArI vyavahAradharma kA pratipAdana karate haiM vahA~ saMsAra kI mamatA mAyA se virakta kara isa mAnava ko parama nivRti kI - ora jAne kA bhI unhoMne upadeza diyA hai| samrAT bharata digvijaya ke bAda Azrita rAjAoM kI jisa rAjanIti kA upadeza karate haiM vaha kyA kama gaurava kI bAta hai ? yadi Aja ke jananAyaka usa nIti ko apanAkara prajA kA pAlana kareM to yaha niHsandeha kahA jA sakatA hai ki sarvatra zAnti chA jAye aura azAnti ke kAle bAdala kabhI ke kSata-vikSata ho jaayeN| antima parvoM meM guNabhadrAcArya ne jo zrIpAla Adi kA varNana kiyA hai usameM yadyapi kavitva kI mAtrA kama hai tathApi pravAhabaddha varNana zailI pAThaka ke mana ko vismaya meM DAla detI hai| kahane kA tAtparya yaha hai ki zrI jinasena svAmI aura unake ziSya guNabhadrAcArya ne isa mahApurANa ke nirmANa meM jo kauzala dikhAyA hai vaha anya kaviyoM ke lie IrSyA kI vastu hai / yaha mahApurANa samasta jainapurANa-sAhitya kA ziromaNi hai / isameM sabhI anuyogoM kA vistRta varNana hai| AcArya jinase se uttaravartI granthakAroM ne ise bar3I zraddhA kI dRSTi se dekhA hai jo Age calakara ArSa nAma se prasiddha huA aura jagaha-jagaha 'taduktaM ArSe' ina zabdoM ke sAtha isake zloka uddhRta milate haiN| isake pratipAdya Adipuran -5 27
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth viSaya ko dekhakara yaha dRr3hatA pUrvaka kahA jA sakatA hai ki jo anyatra granthoM meM pratipAdita hai vaha isameM pratipAdita hai aura jo isameM pratipAdita nahIM hai, vaha anyatra kahIM bhI pratipAdita nahIM hai| * kathAnAyaka : mahApurANa ke kathAnAyaka triSaSTizalAkApuruSa haiN| 24 tIrthaMkara, 12 cakravartI, 9 balabhadra, 9 nArAyaNa aura 9 pratinArAyaNa-ye tresaTha 'zalAkApuruSa' kahalAte haiN| inameM se AdipurANa meM prathama tIrthaMkara zrI RSabhanAtha aura unake putra prathama cakravartI bharata kA hI varNana ho pAyA hai| anya puruSoM kA varNana guNabhadrAcArya praNIta uttarapurANa meM huA hai| AcArya jinasena svAmI ne jisa rIti se prathama tIrthaMkara aura bharata cakravartI kA varNana kiyA hai, yadi vaha jIvita rahate aura usI rIti se anya kathAnAyakoM kA varNana karate to yaha mahApurANa saMsAra ke samasta purANoM tathA kAvyoM se mahAn hotaa| zrI jinasenAcArya ke dehAvasAna ke bAda guNabhadrAcArya ne avaziSTa bhAga ko atyanta saMkSipta rIti se pUrNa kiyA hai parantu saMkSipta rIti se likhane para bhI unhoMne sArapUrNa samasta bAtoM kA samullekha kara diyA hai| vaha eka zlAghanIya samaya thA ki jaba ziSya apane gurudeva ke dvArA prArabdha kArya ko pUrNa karane kI zakti rakhate the| bhagavAn RSabhadeva isa avasarpiNI kAla ke caubIsa tIrthaMkaroM meM Adya tIrthaMkara the| tRtIya kAla ke anta meM jaba bhogabhUmi kI vyavasthA naSTa ho cukI thI aura karmabhUmi kI racanA prArambha ho rahI thI, taba usa sandhikAla meM ayodhyA ke antima manu-kulakara zrI nAbhirAja ke ghara unakI patnI marudevI se inakA janma huA thA / Apa janma se hI vilakSaNa pratibhA ke dhAraka the| kalpavRkSoM ke naSTa ho jAne ke bAda binA boye dhAna se logoM kI AjIvikA hotI thI; parantu kAlakrama se jaba vaha dhAna bhI naSTa ho gayA taba loga bhUkha-pyAsa se atyanta kSubhita ho uThe aura saba nAbhirAja ke pAsa pahu~cakara 'trAhi-trAhi karane lge| nAbhirAja zaraNAgata prajA ko bhagavAn RSabhanAtha ke pAsa le gye| logoM ne apanI karuNa-kathA unake samakSa prakaTa kii| prajAjanoM kI vihvala dazA dekhakara bhagavAn kI antarAtmA dravIbhUta ho utthii| unhoMne usI samaya avadhijJAna se videhakSetra kI vyavasthA kA smaraNa kara isa bharatakSetra meM vahI vyavasthA cAlU karane kA nizcaya kiyaa| unhoMne asi (sainika kArya), masi (lekhana kArya), kRSi (khetI), vidyA (saMgIta-nRtyagAna Adi), zilpa (vividha vastuoM kA nirmANa) aura vANijya (vyApAra) - ina chaha kAryoM kA upadeza diyA tathA indra ke sahayoga se deza, nagara, grAma Adi kI racanA krvaayii| bhagavAn ke dvArA pradarzita chaha kAryoM se logoM kI AjIvikA calane lgii| karmabhUmi prArambha ho gyii| usa samaya kI sArI vyavasthA bhagavAn RSabhadeva ne apane buddhibala se kI thI, isalie vaha Adi-puruSa, brahmA, vidhAtA Adi saMjJAoM se vyavahRta hue| nAbhirAja kI preraNA se unhoMne kaccha, mahAkaccha rAjAoM kI bahanoM yazasvatI aura sunandA ke sAtha vivAha kiyaa| nAbhirAja ke mahAn Agraha se rAjya kA bhAra svIkRta kiyaa| Apake rAjya se prajA atyanta santuSTa huii| kAlakrama se yazasvatI kI kUkha se bharata Adi 100 putra tathA brAhmI nAmaka putrI huI aura sunandA kI kUkha se bAhubalI putra tathA sundarI nAmaka putrI utpanna huii| bhagavAn RSabhadeva ne apane putraputriyoM ko aneka janakalyANakArI vidyAe~ par3hAyI thIM jinake dvArA samasta prajA meM paThana-pAThana kI vyavasthA kA prArambha huA thaa| nIlAMjanA kA nRtya-kAla meM acAnaka vilIna ho jAnA bhagavAn ke vairAgya kA kAraNa bana gyaa| unhoMne bar3e putra bharata ko rAjya tathA anya putroM ko yathAyogya svAmitva dekara pravrajyA dhAraNa kara lii| cAra hajAra anya rAjA bhI unake sAtha pravrajita hue the parantu ve kSudhA, tRSA Adi kI bAdhA na saha sakane ke kAraNa kucha hI dinoM meM bhraSTa ho gye| bhagavAn ne prathamayoga chaha mAha kA liyA thaa| chaha mAha samApta hone ke bAda ve AhAra ke lie nikale, parantu usa samaya loga, muniyoM ko AhAra kisa prakAra diyA jAtA hai, yaha nahIM jAnate the| ataH Adipuran - 28
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth vidhi se na milane ke kAraNa Apako chaha mAha taka bhramaNa karanA pdd'aa| ApakA yaha vihAra ayodhyA se uttara kI ora huA aura Apa calate-calate hastinApura jA phuNce| vahA~ ke tatkAlIna rAjA somaprabha the| unake choTe bhAI kA nAma zreyAMsa thaa| isa zreyAMsa kA bhagavAn RSabhadeva ke sAtha pUrvabhava kA sambandha thaa| vajrajaMgha kI paryAya meM yaha unakI zrImatI nAma kI strI thaa| usa samaya ina donoM ne eka munirAja ke lie AhAra diyA thaa| zreyAMsa ko jAti-smaraNa hone se vaha saba ghaTanA smRta ho gyii| isalie usane bhagavAn ko dekhate hI paDagAha liyA aura ikSurasa kA AhAra diyaa| vaha AhAra vaizAkha sudI tRtIyA ko diyA gayA thA tabhI se isakA nAma 'akSayatRtIyA' prasiddha huaa| rAjA somaprabha, zreyAMsa tathA unakI rAniyoM kA logoM ne bar3A sammAna kiyaa| AhAra lene ke bAda bhagavAn vana meM cale jAte the aura vahA~ ke svaccha vAyu-maNDala meM AtmasAdhanA karate the| eka hajAra varSa ke tapazcaraNa ke bAda unheM divyajJAna-kevalajJAna prApta huaa| aba ve sarvajJa ho gaye, saMsAra ke pratyeka padArtha ko spaSTa jAnane lge| unake putra bharata prathama cakravartI hue| unhoMne cakraratna ke dvArA SaTkhaNDa bharatakSetra ko apane adhIna kiyA aura rAjanIti kA vistAra karake Azrita rAjAoM ko rAjya-zAsana kI paddhati sikhlaayii| unhoMne hI brAhmaNa varNa kI sthApanA kii| brAhmaNa, kSatriya, vaizya aura zudra ye cAra varNa isa bhArata meM pracalita hue| isameM kSatriya, vaizya aura zUdra ye tIna varNa AjIvikA ke bheda se nirdhArita kiye gaye the aura brAhmaNa vratI ke rUpa meM sthApita hue the| saba apanI-apanI vRtti kA nirvAha karate the, isalie koI duHkhI nahIM thaa| bhagavAn RSabhadeva ne sarvajJa dazA meM divya dhvani ke dvArA saMsAra ke bhUle-bhaTake prANiyoM ko hita kA upadeza diyaa| unakA samasta AryakhaNDa meM vihAra huA thaa| Ayu ke antima samaya ve kailAsa parvata para pahu~ce aura vahIM se unhoMne nirvANa prApta kiyaa| bharata cakravartI yadyapi SaTkhaNDa pRthvi ke adhipati the, phira bhI usameM Asakta nahIM rahate the| yahI kAraNa thA ki jaba unhoMne gRhavAsa se virakta hokara pravrajyAdIkSA dhAraNa kI taba antarmuhUrta meM hI unheM kevalajJAna ho gayA thaa| kevalajJAnI bharata ne bhI Arya dezoM meM vihAra kara samasta jIvoM ko hita kA upadeza diyA aura Ayu ke anta meM nirvANa prApta kiyaa| * bhagavAn RSabhadeva aura bharata kA jainetara purANAdi meM ullekha : bhagavAn RSabhadeva aura samrAT bharata hI AdipurANa ke pramukha kathAnAyaka haiN| unakA vartamAna paryAyasambandhI saMkSipta vivaraNa upara likhe anusAra hai| bhagavAn RSabhadeva aura samrAT bharata itane adhika prabhAvazAlI puNya puruSa hue haiM ki unakA jainagranthoM meM to ullekha AtA hI hai, usake sivAya veda ke mantroM, jainetara purANoM, upaniSadoM Adi meM bhI ullekha milatA hai| bhAgavata meM bhI marudevI, nAbhirAya, RSabhadeva aura unake putra bharata kA vistRta vivaraNa diyA hai| yaha dUsarI bAta hai ki vaha kitane hI aMzoM se bhinna prakAra se diyA gayA hai| isa deza kA bhArata nAma bhI bharata cakravartI ke nAma se hI prasiddha huA hai| nimnAMkita' uddharaNoM se hamAre ukta kathana kI puSTi hotI hai-- "agnidhrasUno bhestu RSabho'bhUt suto dvijH| RSabhAd bharato jajJe vIraH putrazatAd vrH||39|| so'bhiSicyarSabhaH putraM mhaapraavraajymaasthitH| tapastepe mahAbhAgaH pulhaashrmsNshyH||40|| himADhe dakSiNaM varSa bharatAya pitA ddau| tasmAttu bhArataM varSa tasya nAmnA mahAtmanaH" / / 41 // -mArkaNDeyapurANa, adhyAya 40 "himAhvayaM tu yadvarSaM naabheraasiinmhaatmnH| tasyarSabho'bhavatputro marudevyA mhaadyutiH||37 / / RSabhAd bharato jajJe vIraH putraH shtaagrjH| so'bhiSicyarSabhaH putraM bharataM pRthivIpatiH" / / 38 / / - kUrmapurANa, adhyAya 41 -6 29 - Adipuran
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth "jarAmRtyubhayaM nAsti dharmAdhamau yugAdikam / nAdharmaM madhyamaM tulyA himAdezAttu naabhitH||10|| RSabho marudevyAM ca RSabhAd bhrto'bhvt| RSabhodAttazrIputre zAlyagrAme hariM gtH||11|| bharatAd bhArataM varSa bharatAt sumatistvabhUt / / " -agnipurANa, adhyAya 10 nAbhissvajanayatputraM marudevyA mhaadyutiH| RSabhaM pArthivazreSThaM sarvakSatrasya pUrvajam / / 40 // RSabhAd bharato jajJe vIraH putrshtaagrjH| so'bhiSicyAtha bharataM putraM praavaajymaasthitH||41|| himAau~ dakSiNaM varSa bharatAya nyvedyt| tasmAd bhArataM varSa tasya nAmnA vidurbudhaaH||42|| -vAyumahApurANa pUrvArdha, adhyAya 33 "nAbhistvajanayat putraM marudevyA mahAdya tim / / 59 / / RSabhaM pArthivaM zreSThaM sarvakSatrasya puurvjm| RSabhAd bharato jajJe vIraH putrshtaagrjH||60|| so'bhiSicyarSabhaH putraM mhaapraavraajymaasthitH| himAhva dakSiNaM varSa tasya nAmnA bidurbudhaaH|| 61 // " -brahmANDapurANa pUrvArdha, anuSaDgaHpAda, adhyAya 14 "nAbhirmarUdevyAM putramajanayat RSabhanAmAnaM tasya bharataH putrazca tAvadagrajaH tasya bharatasya pitA RSabhaH hemAdrerdakSiNaM varSa mahad bhArataM nAma shshaas|" - vArAhapurANa, adhyAya 74 "nAbhenisarga vakSyAmi himaaNkeddsminnibodht| nAbhistvajanayat putraM marudevyAM mhaamtiH||19|| RSabhaM pArthivazreSThaM sarvakSatrasya puujitm| RSabhAd bharato jajJe vIraH putrshtaagrjH||20|| so'bhiSicyAtha RSabho bharataM putrvtslH| jJAnaM vairAgyamAzritya jitvendriyamahoragAn // 21 // sarvAtmanAtmanyAsthApya paramAtmAnamIzvaram / nagno jaTo nirAhAro'cIrI dhvAntagato hi sH||22|| nirAzastyaktasaMdehaH zaivamApa paraM pdm| himAdrerdakSiNaM varSa bharatAya nyvedyt|| 23 // tasmAtu bhArataM varSa tasya nAmnA vidurbudhaaH|" -liDgapurANa, adhyAya 47 "na te svasti yugAvasthA kSetreSvaSTasu srvdaa| himAhvayaM tu vai varSa naabheraasiinmhaatmnH||27|| tasyarSabho'bhavatputro marudevyAM mhaadyutiH| RSabhAdbharato jajJe jyeSThaH putrazatasya sH||28||" - viSNupurANa, dvitIyAMza, adhyAya 1 "nAbheH putrazcaya RSabhaH RSabhAva bharato'bhavat / tasya nAmnA tvidaM varSa bhArataM ceti kiirtyte||57||" -skandhapurANa, mAhezvarakhaNDa, kaumArakhaNDa, adhyAya 37 * bhagavAn RSabhadeva aura brahmA : loka meM brahmA nAma se prasiddha jo deva hai vaha jaina-paramparAnusAra, bhagavAn RSabhadeva ko chor3akara dUsarA nahIM hai| brahmA ke anya aneka nAmoM meM nimnalikhita nAma atyanta prasiddha haiM : Adipuran -36 30
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth hiraNyagarbha, prajApati, lokeza, nAbhija, caturAnana, sraSTA, svayambhU / inakI yathArtha saMgati bhagavAn RSabhadeva ke sAtha hI baiThatI hai| jaise : hiraNyagarbha - jaba bhagavAn mAtA marUdevI ke garbha meM Aye the, usake chaha mAha pahale se ayodhyA nagara meM hiraNya-suvarNa tathA ratnoM kI varSA hone lagI thI, isalie ApakA hiraNyagarbha nAma sArthaka hai| prajApati - kalpavRkSoM ke naSTa ho jAne ke bAda asi, masi, kRSi Adi chaha karmoM kA upadeza dekara Apane hI prajA kI rakSA kI thI, isalie Apa prajApati kahalAte the| lokeza - samasta loka ke svAmI the, isaliye lokeza kahalAte the| nAbhija - nAbhirAja nAmaka caudahaveM manu se utpanna hue the, isalie nAbhija kahalAte the| caturAnana - samavasaraNa meM cAroM ora se ApakA darzana hotA thA, isalie Apa caturAnana kahe jAte the| sraSTA - bhogabhUmi naSTa hone ke bAda deza, nagara Adi kA vibhAga, rAjA, prajA, guru, ziSya Adi kA vyavahAra, vivAha-prathA Adi ke Apa Adya pravartaka the, isalie sraSTA kahe jAte the| svayaMbhU - darzana-vizuddhi Adi bhAvanAoM se apane AtmA ke guNoM kA vikAsa kara svayaM hI Adya tIrthaMkara hae the, isalie svayaMbhU kahalAte the| -631 Adipuran
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 || AdipurANa || prAstAvika : zrI jinasenAcArya racita mahApurANa kA Adi aMga AdipurANa hai / usameM prathama tIrthaMkara zrI RSabhadeva aura unake prathama putra bharata cakravartI ke jIvanacaritra kA varNana kiyA gayA hai / atra nirdiSTa AdipurANa ke saiMtAlIsaveM parva ke zlokoM meM bharata cakravartI zrI RSabhadeva bhagavAn ko kailAsa parvata para baMdana karane ke lie Ate haiN| aise ullekha prApta hote haiM / yahA~ aSTApada ko kailAsa parvata ke rUpa meM darzAyA gayA hai / tadyUyaM saMsRterhetuM parityajya gRhAzramam / doSaduHkhajarAmRtyupApaprArya bhayAvahaM / / 313|| zaktimantassamAsanna viditAgamAH / guptyAdiSaDvidhaM samyaganugatya yathocitaM / / 314 / / proktopekSAdibhedeSu vItarAgAdikeSu ca / pulakAdiprakAreSu vyapetAgArakAdiSu ||315|| pramattAdiguNa-sthAnavizeSeSu ca susthitAH / nizcavyavahAroktamupAdhvaM mokSamuttamam ||316 || tathA gRhAzramasthAzca samyagdarzanapUrvakaM / dAnazIlopavAsAhaMdAdipUjopalakSitAH / / 317 / / AzritaikAdazopAsakavratAH suzumAzayAH saMprAptaparamasthAnasaptakAH saMtu dhIdhanAH || 318 || iti sattatattvasaMdarbhagarbhavAgvibhavAtprabhoM / sasabhobharatAdhIzaH sarvamevamamanyata || 319|| trijJAnanetrasamyaktvazuddhibhAgdezasaMyataH / straSTAramabhivaMdyAyAtkailAsAnnagarottamam || 320 / / jagattritayanAtho'pi dharmakSetreSvanArataM / uptvA saddharmabIjAni nyaciddharmavRSTibhiH || 321 || satAM satphalasaMprAptyai viharansvagaNaiH samaM caturdazadino doSa, duHkha, buDhApA, maraNa aura pApa bhare huye haiM aura jo bhayAnaka haiM aise isa gRhasthAzrama ko, chor3o ||313|| tuma loga bhaktimAna ho, nikaTa bhavya ho aura Agama vA zAstroM ko acchI taraha jAnate ho isaliha apanI apanI yogyatAnusAra gupti, samiti, dharma anuprekSA, pariSahajaya aura cAritra ina chahoM ko acchI taraha pAlana karo ||314 / / upekSA saMyama aura vItarAga saMyama ko pAlana karanevAle jo muni haiM tathA pulAka, bakuza, kuzIla, nirgrantha, snAtaka Adi jo muniyoM ke bheda haiM, unameM se kisI eka avasthA ko dhAraNa karo ||315 / / tathA pramatta Adi jo ucca guNasthAna haiM unameM anukrama se nivAsa karo aura isa taraha nizcaya tathA vyavahAra do prakAra ke kahe huye mokSa kA sevana karo arthAt donoM taraha kI mokSa prApta karo ||316 / / isI taraha jo gRhasthAzrama meM rahanevAle haiM, ve dAna, zIla, upavAsa, aura arahaMtAdi parameSThiyoM kI pUjA kareM ||317|| zubha pariNAmoM se zrAvakoM kI kahI huI gyAraha pratimAoM kA pAlana kareM aura ve hI buddhimAna sAtoM paramasthAnoM ko prApta hoM / / 318 / / isa taraha bharatezvara ne tattvoM kI racanA se bharI huI bhagavAna kI bacana rUpI vibhUti sunI aura use sunakara saba sabhA ke sAtha-sAtha jyoMkA tyoM mAnA arthAt unapara pUrNa zraddhAn kiyA ||319 || matijJAna, zrutajJAna aura avadhijJAna ina tInoM jJAnarUpI netroM ko tathA samyagvarzana kI vizuddhi ko dhAraNa karanevAlA aura dezasaMyamI mahArAja bharata Adi brahmA zrI RSabhadeva kI vaMdanA kara kailAsaparvata se apane uttama ayodhyA nagara ko AyA || 320 || idhara tInoM lokoM ke svAmI bhagavAn RSabhadeva ne nirantara hI dharmakSetra meM saddharma Adipuran Vol. V Ch. 31-A, Pg. 1946-1952 Adipuran 32 a
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth petasahastrAbdonapUrvakaM // 322 / / lakSaM kailAsamAsAdya shriisiddhshikhraaNtre| paurNamAsIdine pauSe niricchaH samupAvizat // 323 / / tadA bharatarAjedro mahAmaMdarabhUdharaM / AprAgbhAraM vyalokiSTa svapne dairyeNa saMsthitaM / / 324 // tadaiva yuvarAjo'pi svargAdatya mhaussdhiH| drumazchitvA nRNAM janmarogaM svaryAntamaikSata // 325 // kalpadrumamabhISTArthaM datvA nRbhyo nirNtrN| gRheTa nizAmayAmAsa svargaprAptisamudyataM / / 326 / / ratnadvIpaM jighRkSubhyo nAnAratnakadaMbakaM / prAdAyAbhragamodyuktamadrAkSItsacivAgrimaH / / 327 / / vajrapaMjaramudbhidya kailAsaM gaNavairiNaM / ullaMghayitumudyataM senApatimapazyata // 328 / / Aluloke budho'naMtavIryaH zrImAn jyaatmjH| yAntaM trailokyamAbhAsya satAraM tArakezvaraM / / 329 / / yazasvatIsunaMdAbhyAM sADhU shkrmnHpriyaa| zocaMtI-zciramadrAkSItsubhadrA svapnagocarA // 330 / / vaaraannsiiptishcitraaNgdo'pyaaloktaakulH| khamutpataMtaM bhAsvaMtaM prakAzya dharaNItalaM / / 331 / / evaM AlokitasvapnA raajraajpurssraaH| purodhasaM phalaM teSAmapRcchannaryamodaye // 332 / / karmANi hatvA nirmUlaM munibhirbahubhiH samaM / puroH sarve'pi zaMsaMti svapnAH svargApragAmitAM / / 333 / / iti svapnaphalaM teSAM bhASamANe purohite| tadaivAnaMdanAmaitya bhartuH sthitimavedyat // 334 / / dhvanau bhagavatA divye saMhRte mukulIbhavat ! karAMbujA sabhA jAtA pUSNIva sarasItyasasau // 335 / / tadAkarNanamAtreNa satvaraH srvsNgtH| cakravartI tamabhyetya triHparItya kRtastutiH // 336 // mahAmahamahApUjAM bhaktyA niravartayansvayaM / caturdaza dinAnyevaM bhagavaMtamasevata // 337 / / mAghakRSNacaturdazyAM bhagavAn kA bIja boyA aura dharmavRSTi ke dvArA use sIMcA ||321|| sajjanoM ko mokSarUpa uttama phala milane ke liye unhoMne apane gaNadharoM ke sAtha-sAtha eka hajAra varSa aura caudaha dina kama eka lAkha pUrva vihAra kiyA / (unakI caurAsI lAkha pUrva kI Ayu thI usameM se bIsa lAkha pUrva kumAra kAla ke, tirasaThalAkha pUrva rAjya avasthA ke, eka hajAra varSa tapazcaraNa ke, eka hajAra varSa aura caudaha dina kama eka lAkha pUrva vihAra ke aura caudaha dina yoganirodha ke the) jaba Ayu ke caudaha dina bAkI rahe taba yogoM kA nirodhakara poSa zukla paurNamAsI ke dina zrIzikhara aura siddhazikhara ke bIca meM kailAsa parvata para padmAsana se virAjamAna huye ||322-323 / / jisa dina bhagavAn yoga nirodhakara kailAsa para virAjamAna huye usI dina mahArAja bharata ne svapna meM dekhA ki sumerUparvata lambA hokara siddhakSetra taka pahu~ca gayA hai / / 324 / / usI dina yuvarAja arkakIrti ne bhI svapna meM dekhA ki eka mahauSadhi kA peDa svarga se AyA thA aura manuSyoM kA janma roga naSTakara phira svarga meM calA gayA / / 325 / / usI dina gRhapati ne dekhA ki eka kalpavRkSa logoM ko sadA unakI icchAnusAra padArtha detA thA parantu aba vaha svarga jAne ke liye taiyAra huA hai ||326 / / mukhyamaMtrI ne svapna meM dekhA ki eka ratnadvIpa cAhanevAle logoM ke liye aneka taraha ke ratnasamUha dekara aba AkAza meM jAne ke liye taiyAra huA hai / / 327 / / senApatine dekhA ki eka siMha vajra ke piMjaDe ko toDakara kailAsa parvata ko ullaMghana karane ke liye taiyAra huA hai / / 328 / / jayakumAra ke putra zrImAn buddhimAna anaMtavIrya ne svapna meM dekhA ki caMdramA tInoM lokoM ko prakAzakara tArAoM sahita jA rahA hai / / 329|| cakravartI kI rAnI subhadrA ne svapna meM dekhA ki zrI RSabhadeva kI rAnI yazasvatI aura sunaMdA ke sAtha-sAtha baiThI huI indrANI bahuta dera taka zoka kara rahI hai / / 330|| banArasa ke rAjA citrAMgada ne bhI vyAkula hokara yaha svapna dekhA ki sUrya pRthvI kA prakAza kara AkAza kI ora uDA jA rahA hai / / 331 / / isa taraha bharatAdi ko lekara saba logoMne svapna dekhe aura sUryodaya hote hI purohita se unake phala pUche ||332 / / purohita ne kahA ki ye saba svapna yahI sUcita karate haiM ki bhagavAn vRSabhadeva saba karmoM ko bilkula nAzakara aneka muniyoM ke sAtha-sAtha mokSa padhAreMge / / 333 / / purohita ina saba svapnoM kA phala kaha hI rahA thA ki itanemeM hI AnaMda nAma kA eka manuSya AyA aura usane bhagavAn vRSabhadeva kI saba hAlata kahI / / 334 / / usane kahA ki jisa prakAra sUrya ke asta ho jAne para sarovara ke kamala saba mukulita ho jAte haiM usI prakAra bhagavAna kI divyadhvani baMda ho jAne para saba sabhA hAtha jor3e huye mukulita ho rahI hai / / 335 / / yaha samAcAra sunakara vaha cakravartI bahuta hI zIghra saba logoM ke sAtha-sAtha kailAsa parvata para pahuMcA, usane jAkara bhagavAn kI tIna pradakSiNAyeM dIM, stuti kI, bhaktipUrvaka apane hAtha se mahAmaha nAma 3 33 Adipuran
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth bhAskarodaye / muharte'bhijiti prAptapalyaMko munibhiH samaM // 338 / / prAgdiGamukhastRtIyena zukladhyAnena ruddhavAn / yogatritayamatyena dhyAne nAghAtikarmaNAM / / 339 / / paMcahasvasvaroccAraNapramANena saMkSayaM / kAlena viddhatprAMtaguNasthAnamadhiSThitaH / / 340 // zarIratritayApAye prApya siddhatvaparyayaM / nijASTaguNasaMpUrNaH kSaNAttanuvAtakaH / / 341 / / nityo niraMjanaH kiMcidUno dehAdamUrtibhAk / sthitaH svasukhasAdbhUtaH pazyanvizvamanArataM // 342 / / tadA''gatya surAH sarve; praaNtpuujaacikiirssyaa| pavitraM paramaM mokSasAdhanaM zuci nirmalaM // 343 / / zarIraM bharturasyeti parAya'zibikArpitaM / agnIMdraratnabhA-bhAsiprottuMGgamukuTodbhuvA / / 344 / / cNdnaagrukrpuurpaariikaamiirjaadibhiH| ghRtakSIrAdibhizcApta vRddhinA hutabhojinA / / 345 / / jagadgRhasya saugaMdhyaM saMpAdyAbhUtapUrvakaM / tadAkAropamardena paryAyAMtaramAnayan // 346 / / abhyarcitAmagnikuMDasya gNdhpusspaadibhistthaa| tasya dakSiNabhAge'bhUdgaNabhRtsaMskriyAnalaMH // 347 / / tasyAparasmin digbhAge shesskevlikaaygH| evaM vanhitrayaM bhUmAvavasthApyAmarezvarAH // 348 / / tato bhasma samAdAya paMcakalyANabhAginaH / vayaM caivaM bhavAmeti svalalATe bhujadvaye // 349 / / kaMThe hRdayadeze ca tena saMspRzya bhktitH| tatpavitratamaM matvA dharmarAgarasAhitAH / / 350 / / toSAtsapAdayAmAMsuH saMbhUyAnaMdanATakaM / saptamopAMsakAdyAste sarve'pi brahmacAriNaH // 351 / / gArhapatyAmidha, pUrva paramAhavanIyakaM / dakSiNAgniM tato nyasya saMdhyAsu tisRSu svayaM // 352 / / tacchikhitrayasAnnidhye ckrmaatpvaarnnN| kI mahApUjA kI aura isI taraha caudaha dina taka bhagavAna kI sevA kI ||336-337 / / mAghakRSNA caturdazI ke dina sUryodaya ke zubha muhUrta aura abhijit nakSatra meM bhagavAn vRSabhadeva ne pUrva dizA kI aura mu~hakara aneka muniyoM ke sAtha-sAtha paryaMkAsana virAjamAna huye, unhoMne tIsare sUkSma-kriyApratipAti nAma ke zukla dhyAna se mana bacana kAya tInoM yogoM kA nirodha kiyA aura phira aMta ke caudahaveM guNasthAna meM Thaharakara jitanI dera meM a, i, u, R, lu, ina pA~ca hasva akSaroM kA uccAraNa hotA hai utane hI samaya meM cauthe vyuparata kriyAnivRtti nAma ke zukladhyAna se vedanIya, Ayu, nAma, gotra ina cAroM aghAti karmoM kA nAza kiyA / / 338-340 / / audArika, taijasa, kArmaNa ina tInoM zarIroM ke nAza honese unheM siddha paryAya prApta huI, samyaktva jJAna, darzana, vIrya, sukha, sUkSmatva, avyAbAdha aura avagAhanatva ye nijake ATha guNa pUre-pUre prakaTa ho gaye, kSaNabhara meM hI (usI samaya meM) tanuvAta valaya meM jA pahu~ce tathA vahA~ para nitya, niraMjana, apane zarIra se kucha kama, amUrtta, AtmA se utpanna huye sukha meM tallIna aura niraMtara saMsAra ko dekhate huye birAjamAna huye / / 341-342 / / usI samaya mokSakalyANa kI pUjA karane kI icchA karate huye saba deva Aye, unhoMne pavitra, utkRSTa, mokSa kA sAdhana, svaccha aura nirmala aise bhagavAna ke zarIra ko bahumUlya pAlakI meM virAjamAna kiyaa| tadanantara jo agnikumAra jAti ke devoM ke iMdra ke ratnoM kI kAMti se dedIpyamAna aise bar3e bhArI mukuTa se utpanna huI hai tathA caMdana, agara, kapUra, kezara Adi sugandhita padArthoM se aura ghI dUdha Adi se baDhAI gaI hai aisI agni se jo pahile kabhI dekhane sunane meM nahIM AI aisI jagarUpI dhara kI sugaMdhI pragaTakara usa zarIra kA pahilA AkAra naSTakara dUsarA AkAra banA diyA arthAt use bhasma kara diyA / / 343-346 / / gaMdha, puSpa Adi dravyoM se usa agnikuMDa kI pUjA kI tathA usake dA~I ora gaNadhara devoM ke zarIra kA agnisaMskAra kiyA aura bA~I ora tIrthaMkara tathA gaNadharoM ko chor3akara bAkI bace huye kevalajJAniyoM ke zarIra kA agnisaMskAra kiyA / isa taraha indra ne pRthvI para tIna taraha kI vahni sthApita kI ||347-348 / / tadanaMtara saba deva aura indrone baDI bhakti se jinake pA~coM kalyANaka hRye haiM aise tIrthaMkara bhagavAn vRSabhadeva ke zarIra kI bhasma uThAI aura "hama bhI aise hoM" yahI socakara apane mAthe para, donoM bhujAoM meM, gale meM aura chAtI para lagAI / unhoMne vaha bhasma bar3I hI pavitra mAnI aura use lagAkara, ve dharma ke rasa meM DUba gaye ||349-350 / / saMtuSTa hokara sabane milakara Ananda nATaka kiyA aura phira unhoMne zrAvakoM ko upadeza diyA ki "tuma logoM meM se sAtaveM upAsakAdhyayana ko par3hanevAle jo sAta, ATha, nau daza, gyArahavIM pratimA ke brahmacArI haiM unheM ve gArhapatya, paramAhavanIyaka aura dakSiNAgni ye tIna agnikuNDa banAne cAhiyeM aura unameM sabere, dupahara tathA zAma Adipuran 36 34
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth jineMdrapratimAcaivAsthApya maMtrapuratsaraM / / 353 / / tAkhikAlaM samabhyarcya gRhasthaiviMhitAdarAH / bhavatAtithayo yUyamityAcakhyurupAsakAn ||354 || sneheneSTaviyogotthaH pradIptaH zokapAvakaH / tathA prabuddhamapyasya ceto'dhAkSIdadhIzituH / / 355 || gaNI vRSabhasenAkhyastacchokApaninISayA / prAkraMsta vaktuM sarveSAM sveSAM vyaktAM bhavAvalIm / / 356 / / jayavarmA bhave pUrve dvitIye'bhUnmahAbalaH tRtIye lalitAMgAkhyo vajrajaMdhazcaturthaka || 357|| paMcameM bhogabhUjo'bhUta SaSThe'yaM zrIgharo'maraH / saptame suvidhiH kSamAbhUvaSTame'cyutanAyakaH || 358 || navame vajranAbhIzo dshme'nuttraaNtyjH| tato'vatIrya sarbedravaMdite vRSabho'bhavat / / 359 / / dhanazrIrAdime janmanyato nirNAyikAM tataH / svayaMprabhA tatastasmAcchrImatyAryA tato'bhavat || 360 || svayaMprabhaH surastasmAdasmAdapi ca kezavaH / tataH pratIvrayastasmAcca dhanavatto'hamiMdratAM || 361 / / gatastatastataH zreyAn vAnatIrthasya nAyakaH / AzcaryapaMcakasyapi prathamo'bhUtpravartakaH / / 362 || atigRddhaH purA pazcAnnArako'nu camUrakaH / divAkaraprabho devastathA mativarAhvayaH / / 363 / / tato'hamiMdrastasmAcca subAhurahamiMdratAM / prApya tvaM bharato jAtaH SaTkhaMDAkhaMDapAlakaH || 364 / / / ina tInoM saMdhyAoM meM svayaM ina tInoM agniyoM kI sthApanA karanI caahiye| una tInoM agniyoM ke samIpa hI cakra, chatra tathA zrI jinendradeva kI sthApanA karanI cAhiye aura tInoM samaya maMtra pUrvaka unakI pUjA karanI cAhiye / isa taraha gRhasthoM ke dvArA Adara-satkAra pAte huye loga atithi bno| yaha saba upadeza indrane brahmacAriyoM ko diyA / / 351-354 / / usa samaya iSTa ke viyoga se utpanna huI aura sneha se bar3hI huI bharata kI zokarUpI agni jaga uThI thI aura vaha unake prabuddha hue citta ko bhI jalA rahI thI || 355 || taba zrI vRSabhasena gaNadhara bharata ke zoka ko dUra karane kI icchA se apane saba logoM ke pahile bhava spaSTa rIti se kahane lage || 356 || ki zrI vRSabhadeva kA jIva pahile jayavarmA thA, dUsare janma meM rAjA mahAbala huA, tIsare bhava meM lalitAMga deva huA aura cauthe bhava meM rAjA suvidhi huA aura AThaveM bhava meM bhogabhUmi meM utpanna huA, chaThe meM zrIdhara deva huA, sAtave meM rAjA vajrajaMgha huA || 357 / / pA~caveM bhava meM bhogabhUmi meM utpanna huA, chaThe meM zrIdhara deva huA, sAtaveM meM rAjA suvidhi huA, aura AThaveM bhava meM acyutasvarga kA indra huA || 358 / / nauveM bhava meM rAjA vajranAbhi huA, dazaveM bhava meM sarvArthasiddhi meM ahamindra huA aura vahA~ se Akara saba indroM ke dvArA pUjya aisA zrI vRSabhadeva huA hai || 359 || zreyAnaka jIva pahile dhanazrI thA, dUsare janma neM nirnAyikA, tIsare bhava meM svayaMprabhA devI, cauthe bhAva meM vajrajaMgha kI rAnI zrImatI, pA~caveM bhava meM bhogabhUmi meM AryA, chaDDe bhava meM svayaMprabhadeva, vahA~ se Akara sAtaveM bhava meM rAjA suvidhi kA putra kezava, AThaveM bhava meM solahaveM svarga meM pratIndra, nauveM bhava meM vajranAbhicakravartI kA gRhapati ratna dhanadatta aura phira dazave bhava meM ahamindra huA || 360361 / / vahA~ se AkAra dAnatIrtha kI pravRtti karanevAlA aura paMcAzcarya kA svAmI yaha rAjA zreyAn huA || 362|| terA jIva pahile rAjA atigRddha thaa| dUsare janma meM naraka gayA, tIsare bhava meM siMha, caudhe meM divAkaraprabha nAma kA deva aura pA~caveM bhava meM rAjA vajrajaMgha kA mativara nAmakA maMtrI huA thA || 363 || chaThThe bhava meM ahamindra, sAtaveM bhava meM vajranAbhi cakravartI kA choTA bhAI subAhu huA / AThaveM bhava meM ahamindra pada pAkara nauveM bhava meM chahoM khaNDa pRthvI kA pAlana karanevAlA rAjA bharata huA hai || 364 || as 35 a Adipuran
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 12 // // // 2 saMbaI // vigata : RSabhadevanuM kailAsa upara nirvANano ullekha prastAvanA: pUrANasAra saMgraha sakalakIrti bhaTTAraka kata digaMbara sAhityano anupama graMtha che. tenA pAMcamAM sargamAM bhagavAna RSabhadevanA jIvana viSayaka mAhitI jovA maLe che. paJcamaH sargaH jinendro'pi hitaM dhamma prajAbhyo dezayanmahIm / tArayaMzca bahUnbhavyAn vijahAra niraJjanaH // 1 // AsaMzcatuzItizca gaNA 'gaNabhRto'pi c| tAvantyeva sahasrANi munInAM mokSakAkSiNAm // 2 // AryikANAM sahasrANi triMzad dazaguNAni tu| tathoktAni tu paJcAzatsahasrANayadhikAni ca // 3 / / zrAvakANAM sahasrANi triMzad dazaguNAni tu| zrAvikANAM pramANaM tu sahasraH zatapaJcakaiH // 4 // yayuH pUrvasahasrANi zatAbhyastAni viNshtiH| kaumAre'tastrayaH SaSTiH rAjyasyaikaM ca saMyame // 5 // uktazcasaptatilakSA koTiH pttpnycaashtshsrsNyuktaa| pUrvasya tu pramANaM boddhavyA varSakoTInAm // 6 // // 70560000000000 / / nakSatraM cottarASADhaM mAGgalyeSu ca sptsu| nirvANamabhijidyoge purUdevasya pUjyate // 7 // uktazcasvargAvataraNaM janma vivAharAjyAbhiSekaniHkramaNam / kevalabogho nirvANaM sapta ca maGgalAni puroH // 8 // Puran Sarsangrah Vol. IV Ch. 22-B, Pg. 1280-1284 Puran Sarsangrah -33360
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth athA'nte'STApadaM zailaM devendrrbddsho'rcitH| caturvidhena saMghena sahAruhya jinezvaraH // 9 // sahasrardazabhiH sArddhamRSibhiH sanniviSTavAn / caturdazadinAdUrdhvaM prApya sthAnaM caturdazam // 10 // pUrvAhye zeSakarmAntaM kRtvA lokaM prakampayan / avyAbAdhaM sukhaM kSemaM samprApatparamaM padam // 11 // tataH sadevikA indrA Agamya cturssttkaaH| zarIramahimAM tasya mahA cakrurantimAm // 12 // uktazca dazabhavanendrA dvAdaza kalpendrA vyntraa'mrendraastvssttau| jyotiSkendrau dvAviti dvAtriMzatsammitA indrAH // 13 / / rAjarAjo'pi tajjJAtvA svapnairuktaH purodhsaa| sasainyastUrNamAgatya jinadehamapUjayaMt // 14 / / tto'gniindrkiriittsthcuuddaamnnijvhninaa|| dagdhvA nirvApya tadehaM gandhAmbukusumAkSataiH // 15 // gaNezAmArSabhANAJca citAM saMskRtya dkssinne| zeSANAM vAmake pArve trInapyagnIn samarcayat // 16 // athendrA nRpatIndrAya kRtvA hastaprasAraNam / AzvAsyAbhASya madhuraM gaNezastaM samarpayan / / 17 / / tato vRSabhasenastaM vilapantaM viyogtH| anuzAsti sma rAjendramitihAsamimaM bruvan // 18 / / asmAkamarhatazcApi sambandhaM zrRNu raajraatt| citrasaMsArakAntAre bhavAdArabdhamAptavAn // 19 / / yadAsId vajrajaGgho'yaM bhagavAnaSTame bhave / tadA mativaro mantrI tasyAbhUstvaM hite rataH // 20 / / sainyezo'kampano yazca so'yaM bAhubalI nRpH| svasA yA'nundarI tasya seyaM brAhmI tava svasA // 21 // yo'bhUdAnandapurodhA sa iha sundrsundrii| putrA ye vIrabAhvAdyAH zrImatyAste vayaM nRpeT // 22 / / vayaM kRtvA tapaH smygaaraadhitctussttyaaH| Adyagraiveyake sarve cAhamindrA babhUvima // 23 / / (kramazaH) -637 Puran Sarsangrah
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth purANasAra saMgraha : paJcama sarga (gAthArtha) karmamalarahita jinendra AdinAtha bhagavAn bhI prajA ke lie hitakArI dharma kA upadeza karate hue tathA bahutase bhavyoM ko tArate hue pRthvi para vihAra karane lage / / 1 / / unake samavazaraNa meM 84 gaNa the tathA caurAsI hI gaNadhara the aura utane hI hajAra mokSa cAhanevAle muni the| AryikA bhI tIna lAkha pacAsa hajAra thiiN| aura zrAvaka tIna lAkha pramANa the| zrAvikAoM kI saMkhyA pA~ca lAkha thii| bhagavAn kA bIsa lAkha pUrva varSa kumAra kAla meM, tiresaTha lAkha pUrva varSa rAjya-kAla meM tathA eka lAkha pUrva varSa saMyama kAla meM bItA / / 2-5 / / kahA bhI hai-sattara lAkha chappana hajAra kor3AkoDi varSa pramANa pUrva hotA hai / / 6 / / uttarASAr3hA nakSatra meM tathA abhijit yoga meM sAta mAMgalya yukta bhagavAn ke nirvANa pada kI pUjA kI gaI / / 7 / / kahA bhI hai- (1) svargAvataraNa, (2) janma kalyANaka, (3) vivAha, (4) rAjyAbhiSeka, (5) dIkSA kalyANaka, (6) kevalajJAna kalyANaka aura (7) nirvANa kalyANaka ye sAta bhagavAn RSabhadeva ke mAGgalya haiM / / 8 / / devendroM ke dvArA nAnA prakAra se pUjita ve bhagavAn cAra prakAra ke saMgha sahita kailAza parvata para ArUr3ha hue / / 9 / / vahA~ daza hajAra sAdhuoM ke sAtha unhoMne samAdhi lgaaii| tathA caudaha dinoM ke bAda caudahaveM guNasthAna ko prApta hue / / 10 / / unhoMne prAtaHkAla hI zeSa karmoM kA anta kara loka ko kaMpAte hue, avyAbAdha sukhavAle kalyANakArI mokSa pada ko pAyA / / 11 / / taba apanI deviyoM sahita battIsa indroM ne parivAra sahita Akara bar3e ThATa-bATa se bhagavAn kA nirvANa kalyANaka kiyA / / 12 / / kahA bhI hai- bhavanavAsI devoM ke dasa indra, kalpavAsI devoM ke bAraha indra, vyantara devoM ke ATha indra tathA jyotiSiyoM ke do indra, isa prakAra milakara battIsa indra hote haiM / / 13 / / cakravartI ko apane purohita dvArA svapna ke phalasvarUpa bhagavAn ke nirvANa kI sUcanA milI jisase sainyasahita zIghra Akara unhoMne nirvANa kalyANaka kI pUjA kI / / 14 / / taba agnikumAra devoM ke indra ke mukuTa meM lage hue cUDAmaNi ratna kI agni se, sugandhita jala, puSpa aura akSatoM se siJcita unakI deha kA dAha saMskAra kiyA / / 15 / / vRSabhasena Adi gaNadharoM kI agni ko dakSiNa bhAga meM tathA anya muniyoM ki agni ko vAma bhAga meM sthApita kara gArhapatya, dakSiNAgni tathA AhvanIya agni kI una logoM ne pUjA kI / / 16 / / isake bAda indroM ne cakravartI bharata ko hAtha phailAkara AzvAsana diyA tathA madhurAlApa kara gaNadharoM ko unheM sauMpa diyA / / 17 / / Puran Sarsangrah -6382
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth taba vRSabhasena gaNadhara ne viyoga se vilApa karate hue usa cakravartI ko samajhAyA aura saba logoM kA pUrva vRtAnta kahA / / 18 / / he cakravartI ! hama sabakA aura bhagavAn AdinAtha kA sambandha suno| jo isa vicitra saMsAra rUpI jaMgala meM aneka bhavoM meM ghUmate hue prApta huA / / 19 / / jaba ATha bhava pahale bhagavAn vajrajaMgha the taba tuma unake hitakArI mativara nAmake maMtrI the| jo unakA akampana nAmakA maMtrI thA vaha bAhubalI rAjA huA aura usakI jo anundarI nAmakI bahina thI vaha tumhArI brAhmI nAmakI bahina huI hai / / 20-21 / / jo Ananda nAmakA purohita thA vaha sundarI nAmakI bahina huI hai aura zrImatI ke jo vIrabAha Adi putra the ve saba hama loga hue haiM / / 22 / / hama logoM ne, tapakara tathA cAra ArAdhanAoM kA ArAdhanakara Adya graiveyaka meM ahamindra pada pAyA thA / / 23 / / -16 39 Puran Sarsangrah
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 // zrI gautama aSTaka | prastAvanA : gautama aSTakanA kartA ajJAta che. temAM anaMtalabdhinidhAna zrI gautamasvAmInuM viziSTa mahAtmya varNavI, vAMchitanI prAptinI prArthanA karavAmAM AvI che. zrI iMdrabhUti vasubhUtiputra, pRthvIbhavaM gautamagotraratnam; stuvanti devAH suramAnavendrAH sa gautamo yacchatu vAMchita me / (1) zrI iMdrabhUti vasubhUti ane pRthvI mAtAnA putra, gautama gotramAM thayelA che. suro ane mAnavo vaDe stuti karAyelA gautamasvAmI mane vAMchita Apo.(1) zrIvadghamAnAt tripadImavApya, muhUrtamAtreNa kRtAni yena; aMgAni pUrvANi caturdazApi, sa gautamo yacchatu vAMchita me / (2) zrI vardhamAnasvAmI pAsethI tripadIne grahaNa karIne 14 pUrvAMgonI racanA karI tevA gautamasvAmI mane ...(2) zrI vIranAthena purA praNItaM, maMtra mahAnaMdasukhAya yasya; dhyAyaMtyamI sUrivarAH samagrA, sa gautamo yacchatu vAMchita me / (3) zrI mahAvIrasvAmI vaDe pahelAM kahevAyelo mahAnaMda ane sukhane ApanAra maMtra, jenuM dhyAna sarve sUrivaro kare che te gautamasvAmI mane...(3) yasyAbhidhAnaM munayo'pi sarve, gRSNanti bhikSAbhramaNasya kAleH miSTAnnapAnAmbarapUrNakAmA; sa gautamo yacchatu vAMchita me / (4) jemanuM nAma sarve munio bhikSAbhramaNanA kALe grahaNa kare che je miSTAnna, pAna, aMbaranI icchAne pUrNa kare che. te gautamasvAmI mane...(4) aSTApadAdro gagane svazA yayau jinAnAM padavaMdanAyaH nizamya tIrthAtizaya surebhya;sa gautamo yacchatu vAMchita me / (5) devo pAsethI tIrthanA atizayane sAMbhaLIne jinezvaronA caraNane vaMdana karavA mATe gaganamAM svazaktithI aSTApada parvata para gayA tevA gautamasvAmI mane...(5) Shri Gautam Ashtak Vol. IV Ch. 214, Pg. 1209-1213 Shri Gautam Ashtak pa 40 2.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth tripaMcasaMkhyA zatatApasAnAM tapa kRzAnAmapunarbhavAya; akSaNalabdhayA paramAnadAtA, sa gautamo yacchatu vAMchita me. (6) tapathI kRza thayelA 1500 tApasone apunarbhava thavA akSaNalabdhi vaDe khIranuM dAna ApyuM tevA gautamasvAmI mane...(6) sadakSiNe bhojanameva deyaM, sAdhArmika saMghasaparyayeti; kevalyavaa madada munInAM, sa gautamo yacchatu vAMchita me. (7) saMghanI pUjA mATe sAdharmikane dakSiNA sahita bhojana ane munione kevaLajJAnarUpI vastra ApanArA tevA gautamasvAmI mane...(7) zivaM gate bhartari vIranAthe, yugapradhAnatvamiTaiva mantrAH paTTAbhiSeko vidadhe surendraH sa gautamo yacchatu vAMchita me. (8) bhagavAna molamAM gaye chate yugapradhAnapaNAthI devendroe jeno paTTAbhiSeka karyo tevA gautamasvAmI mane...(2) railokyabIje parameSThibIjaM sajJAnabIje jinarAjabIjaM; yajJAma cokta vidaghAti siddhi sa gautamo yacchatu vAMchita me. (9) railokyabIja, parameSThibIja, sajJAnanuM bIja tathA jinarAjanA bIja samuM bolAyeluM jenuM nAma ja siddhine Ape che. tevA gautamasvAmI mane...(9) zrIgautamasyASTakamAdareNa prabodhakAle munipuMgavA ye; paThanti te sUripada saMdevA - nanda labhatte sutarAM krameNa (10) je munio prAtaHkALe Adara sahita zrI gautamaaSTakano pATha kare che teo krame karIne haMmezA AnaMdarUpa sUripadane prApta karanArA thAya che.(10) - 41 re - Shri Gautam Ashtak
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 || jJAnaprAzavIpALava uttarArdha prastAvanA : 'jJAnaprakAzadIpArNava' maMdira nirmANane lagato prAcIna saMskRta graMtha che. tenA mULa kartA vizvakarmA che. prabhAzaMkara somapurAe A graMtha para 'zilpa-prabhA' nAmanI gujarAtI TIkA racI che. A graMtha pUrvArdha ane uttarArdha ema be bhAgomAM vibhAjita che. tenA uttarArdhanA 26mAM adhyAyamAM aSTApadanuM svarUpa tathA siMhaniSadyA prAsAdanuM varNana supere karavAmAM AvyuM che. prathama tIrthaMkara zrI RSabhadeva svAmInA deheno agnisaMskAra aSTApada parvata upara thayo. tyAM bharata cakravartI mahArAje siMhaniSadyA nAme prAsAdanI racanA vArdhakIratna ( zilpI - sthapati) pAse karAvI. bharatastatra ca svAmi saMskArAsannabhUtale / prAsAdaM yojayAmAsa trigavyUtisamucchrayaH // 1 // nAmataH siMhaniSadyA padmAnirvANavezmanaH / uccairvArddhakIratnena ratnAzmAbhirakArayat // 2 // bharata cakravartIe zrI RSabhadevanA agnisaMskAranA samIpa bhUmi para traNa gAu UMco ane jANe mokSa maMdiranI vedikA hoya tevo "siMhaniSadyA'' nAmano prAsAda ratnamaya pASANothI vArdhakIratna (sthapati) pAse karAvyo. tenI cAre tarapha prabhunA samavasaraNanI jema sphaTika ratnanAM cAra ramaNIya dvAro karAvyAM. te dvAronI baMne tarapha zivalakSmInA bhaMDAranI jevA ratna caMdananA soLa kaLazo racAvyA. dareka dvAranI jANe sAkSAta puNya vallI hoya tevAM soLa soLa ratnamaya toraNo racAvyAM. pharatA maMDapanA prazasti lipinA jevA aSTamaMgaLanI soLa soLa paMktio racI. jANe cAra digpAlonI sabhA tyAM lAvyA hoya tevA vizALa mukhamaMDapo racyA. te cAra mukhamaMDaponI AgaLa cAlatAM zrI vallI maMDapanI aMdara cAra prekSAsadana maMDapo 1 jema advaita jina tIrthaMkaronA A lokabhogya puNya phaLarUpa varelI siddhio tarIke aSTaprAtihAryo hoya che tema mahA cakravartInI pAse cauda ratno hoya che. temAM vArdhakI-sthapati zilpI e temanuM chaThThuM ratna kahyuM che. mahAcakravartI kalpe te kArya te cauda ratnathI, asAdhya hoya to paNa paLavAramAM sAdhya thAya che te mahAcakravartInI sAthe ja te ratno hAjara hoya che. senApatigRhapatipurohitagajaturaga vArdhakI: strI / cakraM chatraM carma maNiH kAMkinI khaDgadaMDaH ca // 3 // mahAcakravartInAM cauda ratnomAM senApati, gRhapati, purohita, hAthI, ghoDo, zilpI vArSakI ane srI e sAta ratno paMcendriya che. cakra, chatra, DhAla, maNi, kAMkiNI ratna, khaDaga ane daMDa e sAta ratno ekendriya che. A cauda ratno mahAcakravartInI sevAmAM sadA sarvadA hAjara hoya che. A ekeka ratnanA hajAra-hajAra devo adhiSThAyaka hoya che. (jaina darzana) Gyanprakashdiparnav Vol. I Ch. 1-B, Pg. 51-58 Gyanprakashdiparnav 42 a
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth (rasika maMDapa jevA kakSAsanavALA) karAvyA. te prekSA maMDaponI madhyamAM sUryabiMbane upahAsya karanArA vajaya akSavATa racyA ane dareka akSavATanI madhyamAM kamaLamAM kaNikAnI jema ekeka manohara siMhAsana racyuM. prekSA maMDapanI AgaLa ekeka maNipIThikA racI. tenI para ratnanA manohara caityastUpa racyA. te dareka caityastUpamAM AkAzane prakAzita karanArI dareka dizAe moTI maNipIThikA racI. maNipIThikoparisthAH paMcazatadhanumitAH / zAzvata pratimAH sthitA RSabha caMdrAnanayoH / / 3 / / vAriSeNa vardhamAna paryaMkAsanasthitAH / siMhaniSadyAprAsAde naMdIzvara dvIpasamaH / / 4 / / te maNipIThikAnI upara caityastUpanI sanmukha pAMcaso dhanuSya pramANavALI ratnanirmita aMgavALI RSabhAnana, caMdrAnanavAriSaNa ane vardhamAna nAmanI cAre paryakAsane beThelI manohara netrarUpI poyaNAne caMdrikA samAna naMdIzvara mahAdvIpanA caityanI aMdara che tevI zAzvatajina pratimAo racAvI sthApanA karI. te dareka caityastUpanI AgaLa amUlya mANijyamaya vizALa evI suMdara pIThikAo racI. tenA para ekeka IMdradhvaja racyo. jANe dareka dizAe dharme potAnA jayastaMbho AropyA hoya tevA te IMdradhvaja jaNAtA hatA. dareka IMdradhvaja AgaLa traNa traNa pagathiyAM ane toraNavALI nA nAme puSkariNI (vAvaDIo) racI. svaccha zItala jaLathI bharelI ane vicitra kamaLothI zobhatI te puSkariNIo dadhimukha parvatanA AkArabhUta puSkariNIo jevI manohara lAgatI hatI. te siMhaniSadyA nAmanA mahAcetyanA madhya bhAgamAM moTI maNipIThikA banAvI ane samavasaraNanI jema tenA madhya bhAgamAM vicitra ratnamaya eka devachaMda racyo (jyAM prabhu caDatAM vizrAma laI dezanA de che). te caityanI bhIMtomAM vicitra maNimaya gavAkSa (jharUkhA) racyA hatA. tenA prabhApaTalathI jANe temAMthI paDadA utpanna thayelA hoya tevA jaNAtA hatA.... devacchaMde pratiSThitAH pratimAstatra nirmalAH / RSabhasvAmimukhyAnAM caturvizatirarhatAm / / 5 / / pratimAH svasvasaMsthAnA mAnavarNAdharAstu tAH / sAkSAdiva svAmino bhAsaH zaileSIdhyAnavartinaH / / 6 / / AgaLa kahelA devacchedanI upara zailezI dhyAnamAM vartatI hoya tevI dareka prabhunA potapotAnA dehanA mAna jevaDI ne potapotAnA dehanA varNa (raMga)ne dhAraNa karanArI, jANe dareka prabhu pote ja birAjamAna hoya tevI RSabha Adi covIsa ahaMtonI nirmala ratnamaya pratimA racIne sthApanA karI. tatra SoDaza sauvarNA lAjavartasamadvaye / / dvau sphaTikau dve vaiDUrye dve ca raktamaNimaye / tAsAM cAhatpratimAnAM sarvAsAmapijahavire / / 7 / / temAM soLa pratimA sonAvarNanI, be rAjavarNa (zyAma) ratnanI, be sphaTikanI, be (lIlA) vairyanI ane be raktavarNanI (pUrve 'be', dakSiNe cAra, pazcime ATha ne uttare daza) ema covIsa pratimAo besADI devaccheda upara uvala ratnanI covIsa ghaTAo zAmaraNa racI. - 43 - Gyanprakashdiparnav
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth aSTApada parvatanI upara mastakanA mukuTa maNi jevA tathA naMdIzvarAdinA caityanI spardhA kare tevuM pavitra evuM te caitya bharata mahArAjanI AjJA thatAM tatkALa sarva kaLAnA jJAtA evA vArdhakI ratne (sthapati zilpIe) vidhi pramANe banAvI ApyuM. aSTApadasya zikhare maNimANikyabhUSaNam / naMdIzvarasya caityAnAM pratisparddhinaM pAvanam // 8 // caityaM bharatacatrimAt AjJAnusAraM kAritam / tena vArddhakI ratnena yathAvidhi pramANataH / / 9 / / zrI vizvakarmA uvAca bharata cakravartIe daMDaratna vaDe te parvatanA dAMtA pADI nAkhyA. tethI saraLa ane UMcA staMbhanI peThe e parvata lokone na caDI zakAya tevo thaI gayo pachI mahArAjA e parvatanI pharatI mekhalAo jevA ane manuSyothI ullaMghana thaI zake nahi evA ekeka yojanane aMtare ATha pagathiyAM banAvyA tyArathI te parvatanuM nAma "aSTApada' paDyuM. uparokta aSTApada viSayaka varNana triSaSTizalAkApuruSa caritranA AdhAre karavAmAM AvyuM che. "trirdizatAjA purUSa parva" (?) sarga 6 zloka 566 thI 636 aSTApada svarUpa (cAlu) cakriNA daMDaratnena zRMgANi ca cheditAni / RjustaMbhavatsthitatvAt manujAnaivArohanti / / 10 / / parvatamekhalA iva sopAnAnyaSTau ca kRtaH / yojanamekamuccAni tenASTApadaH prasiddhaH / / 11 / / tataH prabhRti zailo'sau nAmnASTApada ityabhUt / Gyanprakashdiparnav - adhyAya 26 - - caturviMzatirjinacaityaM zatArddhaM ca dvayAdhikam / dvayadhikasaptatistathA kAryA zatamaSTottaram // 1 // jagatyAM ca tathA proktAM maMDapaM ca tathaiva ca / samosaraNamaSTApadaM mayA proktaM suvistaraiH // 2 // zrI vizvakarmA kahe cheH covIsa jinAyatana; bAvana jinAyatana, bahotera jinAyatana ane ekaso ATha jinAyatana ane tenI jagatI ane maMDaponuM paNa meM kahyuM che; have samavasaraNa ane aSTApadanAM svarUpo vistArathI kahuM chuM. nAradovAca vizvakarmA svayaM devo vizvakarmA jagatpatiH / jinAlayaM kathaMdeva ! aSTApadasya lakSaNam ||3|| tanmadhye devatAsthAna caturdikSu jinAstathA / tad bhramairdevatAmAnaM padamAnaM kathaM prabho ! // 4 // nAradajI kahe che he vizvakarmA ! Apa svayaM vizvanA kartA jagatpati deva cho. jinAyatano ane aSTApadanAM lakSaNo mane kaho. tenI cAre dizAmAM jina devonAM sthAna ane pharatA devasthAnanAM padanA mAna mane he prabho, kaho. B5 44 ...
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth pazcima dakSiNa aSTApada uttara aSTApada tala darzana zrI vizvakarmA uvAca jagatyordhvaM ca zAlAyA garbhe ca devatApadam / dvArasya dvAramAnena staMbha kuMbhoduMbaram / / 5 / / prAsAdasya samaM jJeyam sapAdaM sArddhameva ca / dviguNaM vAtha kartavyaM maMDapasamasUtrataH / / 6 / / prAsAdA aSTabhadraM ca vAmadakSiNato'pi vA / maMDapagarbhasUtreNa kartavyaM zubhamIpsitam / / 7 / / zrI vizvakarmA kahe che. jagatanI uparanI (aSTApadanI) zAlA devanA garbhagRhanA pade karavI. thAMbhalA kuMbhIne udumbara te sarvadvAranA mAne rAkhavA. prAsAdanA jeTalo savAyo doDho ke bamaNo maMDapa karavo te zubha jANavuM. mULa maMdiranI DAbI jamaNI tarapha aSTabhadranA prAsAdo karavA. te tenA garbhasUtrane anusarIne zubha Icchita phaLanI kAmanAvALAe maMDapo karavA. bhUmizca bhUmimAnena caturdArayutaM zubham / aSTabhAgairdviraSTairvA nakhArdhaM dvAdazo'pi ca / / 8 / / prAsAdamAne pratimA kartavyA zubhamIpsitam / bhadre bhadre rAjaseno vedI sukhAsanaM zubham / / 9 / / A prAsAdamAM eka bhUmi upara bIjI ema majalAo mAnathI karavA ane tene prAsAda cAre tarapha dvAravALo karavo te zubha jANavuM. te prAsAda ATha bhAga, soLa bhAga, daza bhAga, bAra bhAga 1 dvAdazAMzairjinaistathA - pAThAnta2 - 45 Gyanprakashdiparnav
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth ke covIsa bhAgonI vibhaktino karavo. prAsAdanA pramANathI pratimAjI karatA te zubha jANavuM. prAsAdanA bhadraM bhadre rAjasenaka vedikA AsanapaTTAdi sukhAsana (kakSAsana) karavA. ekavaktro trivaktro vA caturvaktrastathaiva ca ekavaktre ca kartavyA mukhe caiva trizAlikA // 10 / / caturdikSu caturvaktraM tasyAgre maMDapaH zubhaH / / A aSTApada prAsAda eka mukhano - traNa mukhano, ke cAra mukhano karavo. eka mukhanA prAsAdane AgaLa trizAlikA karavI. cAra mukhanA prAsAdane cAre dizAmAM tenI AgaLa maMDapo karavA te zubha che. tadardhaM ca na kartavyaM zAlAvedhaH prajAyate / / 11 / / paTazAlApravezena dRzyate yasya vAstuSu / svAmisukhamAcAryazca pUjA na labhyate naraiH / / 12 / / tasmAtsarvaM prayatnena kartavyaM ca pUjAgamaH / tatkRtaM ca zubhaM jJeyaM sarvakAmaphalapradam / / 13 / / putra potra pravardhante prajArAjJajayAvaham / ......... / / 14 // rAjasena tathA vedI AsanaM matavAraNam / / 15 / / ilikAtoraNairyuktaH zAlA pUritaH shubhH| tanmadhye ca mahAmeruzcaturdikSu jinezvaram // 16 / / prathamArcA pramANena dvicaturaSTadimitAH / dRSTistu dRSTimAnena stanAntaM vA zubhaM bhavet / / 17 / / anuvAda 11 se 14 1/2 aSTApadanA cAturmukha (maMDapa)ne rAjasenaka vedikA AsanapaTTa kakSAsana karavA. zAlA- AgalI cokIne ilikAtoraNayukta suzobhita karavuM. tevA prAsAdanI madhyamAM mahAmeru jevI vedI para cAre dizAe jinezvara padharAvavA. pahelA AgalA bimbanA pramANanA pUrvAdi dizAmAM krame be, cAra, ATha ane daza ema covIsa jinabiMba sthApana karavAM. te sarvanI daSTi samasUtramAM eka rAkhavI agara sarva pratimAnA stanasUtra ekasUtramAM rAkhavA. tena mAnena kartavyamadhaH sthAnena naMdati ? Ama samasUtranA mAnathI rAkhatAM nIcenI gAdI caDAvavI. padaM ca padamAnena padaM padAnusArataH? / / 18 / / ekabhUmirdvibhUmi tribhUmirvA kRtaM zubham / AdipadAnumAnena kartavyaM bhUmimudayam / / 19 / / tadUdhai zRMgamutsedhaM jaTAyAM tatprakalpayet / tadUrdhva UrUzRMgANi aMDakaiH kalazairyutam / / 20 / / iti aSTApada / / Gyanprakashdiparnay - -646 -
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Ashtapad Maha Tirth aSTApada darzana padanA mAne pado rAkhavA, padanA anusAre pado rAkhavA. padanA mAnathI eka bhUmi ke be bhUmi ke traNa bhUmino prAsAda karavo te zubha che. mukhya Adi padanA mAne uparano bhUmino udaya rAkhavo. tenA upara zRMgo caDAvI jaTAnI kalpanA jevuM zikhara karavuM. tenA uruzaMgo aMDako- kaLaza yukta prAsAda karavo. | || ti aSTApa || itizrI vizvakarmAkRte jJAnaprakAzadIpArNava vAstuvidyAyAM aSTApada lakSaNAdhikAre SaDviMzatitamo'dhyAyaH / / 26 / / ItizrI vizvakarmA viracita jJAnaprakAza dIpArNavanA vAstuvidyAnA aSTApada lakSaNAdhikAra para zilpavizArada prabhAzaMkara oghaDabhAI somapurAe racelI zilpaprabhA nAmanI bhASATIkAno chavvIsamo adhyAya (26). - 47 - Gyanprakashdiparnav