Book Title: Anubhav ni Aankhe
Author(s): Ambubhai Shah
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008108/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ---- bhAla naLakAMThA prayoga hIraka jayaMtI prakAzana - - : : ... :: :::: anubhavanI AMkho bhAga trIjo t * * b *" * * * aMbubhAI zAha * * * * * * * * * ! : : : : : : . . . . . prakAzaka, mA ":": : : : : : mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira haThIbhAInI vADI, dilhI daravAjA bahAra, amadAvAda-380 004. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAla naLakAMThA prayoga hIraka jayaMtI prakAzana anubhavanI AMkho bhAga trIjo aMbubhAI zAha : prakAzaka : mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira . haThIbhAInI vADI, dilhI daravAjA bahAra, amadAvAda-380 004. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA prakAzakIya zreyomArgInI sAthe TahelatAM 1. kRSNa Aje hota to ? (16-5-1990) 2. roganuM mULa : dhana ane sattAnI pUjA (1-7-1990) 3. zIrSAsanathI cAlato samAja (16-7-1990) aMbubhAI zAha yazavanta zukla 3 5 29 10 13 15 19 22 25 27 9. 30 10. svarAjya ane lokazAhImAM satyAgrahanuM abhinavasvarUpa (1-12-1993) .. 32 11. saphaLa zuddhiprayoga - sAdhano ane kAraNo (16-12-1993) 34 30 39 42 44 47 4. satya svayaMsaMcAlita kema nathI ? (1-9-1990) 5. gAMdhIno paDakAra gAMdhIne pagale (1-10-1990) 6. na laghutAgraMthi na gauravagraMthi (16-10-1990) 7. sukhanI zodha (1-12-1990) 8. dhArAgRhonI aMdara paNa sattAnI bahAra (1-12-1990) tapa kaI rIte kAma karatuM haze ? (16-1-1992) 12. bhUtakALamAM jivAya nahIM, eno bodha levAya (1-1-1993) 13. aparAdhabhAva ane aparAdha (1-3-1993) 14. bhAla-naLakAMThA prayoga e sArvajanika mUDI che (16-4-1993) 15. anubhava che : kalpanA ke mAnyatA nathI (1-12-1994) 16. samAnatAno Adarza ane vyavahAra (16-12-1994) . mudraka prakAzaka : manu paMDita, maMtrI, mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira, haThIbhAInI vADI, dilhI daravAjA bahAra, amadAvAda-4. prathama AvRtti : oNkTobara, 1998. nakala : eka hajAra kiMmata : rUpiyA paMdara : ''pUjA lesara'' e-215-16, bIje mALa, bIlDa TAvarsa, dilhI daravAjA bahAra, amadAvAda-4. phona H 5626982 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 prakAzakIya 'vizvavAtsalya' pAkSika munizrI saMtabAlajInA prayoganuM vaicArika mukhapatra che. 50 varSathI ekadhAruM niyamita pragaTa thatuM rahyuM che. samayapAlananI cIvaTa ane jAgRti munizrI pote rAkhe. ATalAM varSamAM bhAgye ja A patrane pragaTa thavAmAM moDuM thayuM hoya ke aMka pragaTa na thayo hoya. dezanA koI paNa bhAgamAM munizrIno vihAra cAlato hoya pachI te ghara AMgaNe bhAlamAM hoya ke ati dUra orissA, baMgALa-kalakattAmAM hoya - temanA lekho niyamita tArIkhe acUka kAryAlayamAM pahoMcavAnA ja ! AvA sAmayikanA prathama pAnAno lekha lakhavAnI javAbadArI anAyAsaAyAsanI jema 1971nA julAIthI mAre mAthe AvI. prayoganA aMgabhUta hoya e sahaja AvI paDela kartavyathI bhAge to nahi ja, prasannatAthI vadhAvI levAnuM ja hoya. AvAM kAmo mATe pAtratA-yogyatAno mApadaMDa hoya to ja, paNa mitrono sneha-sadbhAva ane munizrI pratyenAM zraddhAbaLathI mAre to e vicAra paNa karavApaNuM nahotuM. ema chellAM 25 varasathI A lakhavAnuM cAlu rahyuM che. zikSaNa prAthamika zALAMta, nokarI, vepAranuM kAryakSetra. sAhitya, lekhana, vAcananI koI gatAgama ja na maLe. 1947thI prayoga-kAryamAM paloTAvAnuM zarU thayuM. gAmaDAMmAM satata pharavAnuM. vAcana mATe evo vakhata paNa na maLe. gujarAtI sAmAnya bhaNatara. e sivAya bIjI koI bhASAno kakkoya na AvaDe. A badhI ja maryAdAo, paNa grAma saMgaThananI pravRtti ja evI ke jemAM jIvatI kitAbo DhagalAbaMdha vAMcavAnI maLe. enI vividhatAno to pAra ja nahi. saheje lokone maLavAnuM thAya. enI vAto sAMbhaLavAnI maLe. aneka jAtanA prazno Ave. 'tuMkAro karyo tenA apamAnathI mAMDIne bhAIe bhAInuM khUna karyuM hoya te prazna paNa Ave. zeDhApALInA hakadAvAthI mAMDIne sarvocca adAlata ane saMsadamAM milakatanA adhikAra baMdhAraNIya lavAdanI bAbato paNa Ave. gAmanA talATI ane sAmAnya kAryakarathI mAMDIne te cIpha sekreTarI ane vaDApradhAna sudhI pahoMcavuM paDe. poMkanI corIthI mAMDIne DAkAyaTI sudhInA keso ane tenA mukhya sUtradhAre khUMkhAra dhADapADuone maLavAnuMya Ave. gaNavA besIe to 'gaNyA gaNAya nahi, vINyA viNAya nahi toya mArA AbhalAmAM mAya'nA jevuM ja lokasaMparkanuM banyuM, ema kahevAmAM atizayokti nathI. lokamAnasanuM vAcana ane abhyAsa ane vAcanano moko anAyAse ja maLI raheto. vaLI Ama jIvatA-jivAtAM pustakorUpa mANasanA vAcanane ane abhyAsa avalokanane patrI ke rUbarU munizrI pAse rajU karavAnuM paNa banatuM. munizrI A badhuM apAra anubhavanI AMkhe Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhIraja ane athAgapaNe badhuM sAMbhaLe, vAMce, citave, tapAsa, maThAre, sudhAre. kyAreka TapAreya kharA ! paNa A badhuM ja evI sahaja rIte thAya ke evuM kaMIka thAya che eno khyAla sarakhoya, koIneya na Ave. prathama pAnAnA lekho mananIya che ane enuM eka pustaka pragaTa karavuM joIe evI keTalAka mitronI icchA ane mAgaNI AvI. bhAI manubhAI paMDite paNa A vAtane protsAhana ApyuM. ane temAMthI je citanIya temane lAgyA te alaga tAravIne mane ApyA. lekho vAMcyA tyAre mane ja manamAM ema thayuM ke - A lekha kharekhara meM lakhyA che? sAnaMdAzcarya ghaNuM thayuM. khabara nahi, bhItaramAM beThela koI aMbubhAIe A lakhAvyuM haze !! chapAyela lekho zrI yazavantabhAIne ApyA. tenA paranA temanA pratibhAvo jANavA mAgyA. ativyasta rahevA chatAM emaNe uSmApUrvaka mArI vinaMtI svIkArI ane vAcakane upayogI thAya tevI suMdara prastAvanA lakhI ApI. manubhAIe A prastAvanA mane jovA mokalI, ane mArI prastAvanA paNa mAgI. yazavantabhAIe lakhyuM che te vAMcatAM vAMcatAM maneya Azcarya thatuM AvyuM ke A lekho temaNe kahyuM tevA che ? ho... na.. ho je ho te. daSTi tevI sRSTi dekhAya ! yazavantabhAIe joyA te aMbubhAInA botera koThe dIvA yazavantabhAIne dekhAyA che, paNa A aMbubhAIne eTale ke mane to e dIvAne ajavALe mArAmAM haju je aMdhAruM che te najare dekhAya che. yazavantabhAI jevA vivekazIla vidvAna vivecakanA vivecananA vAdavivAdamAM bhale na paDIe, ane mArA lakhANone mATe jANe ke emanA hRdayanI badhI uSmAthI ane pUrA premathI, zabdazabda prazaMsAnAM puSpo khobale khobale veryA che, tyAre mAre to vAdavivAda karavAno savAla ja na hoya, kevaLa kRtajJabhAve emanA A pratibhAva badala mArI prasannatA vyakta karIne, caDelA RNano svIkAra ja karavAno rahe che. bhAI manubhAI paMDite parizrama laI saMpAdana ane prakAzana kArya suMdara-sarasa karyuM che te badala temano hArdika AbhAra mAnuM chuM. yazavaMtabhAIe kahyuM che tema mArA lekhonI bhASA lokasaMparka ane vahevAramAMthI UgelI che. emAM eTaluM umeryuM ke, A pradezanI prajA sAthe AtmIyatAthI je jIvaMta saMparka thayo, ane hajuya cAlu ja rahyo che, emAMthI yazavaMtabhAI kahe che tema bhASA anubhavanI AMkhe Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to UgI, paNa aMbubhAInI aMdara eka bIjA aMbubhAInA navA avatArano phaNagoya Ugyo che, poSAyo paNa che. pustakamAMnA moTA bhAganA lekho bhAla naLakAMThA loko pAsethI ja lIdhA che, tethI A pustaka ahIMnI prajAne ja arpaNa karIne RNamukta to nahIM banI zakAya, paNa kRtajJabhAva pragaTa karavA pUratuM samAdhAna maLaze. "anubhavanI AMkhe' nAme lekhasaMgrahano prathama bhAga oNgasTa 1986mAM pragaTa thayo hato. bhA.na. prayoga hIraka jayaMtI prakAzana zreNImAM bIjo bhAga Disembara 1997mAM pragaTa thayo hato. A teno anugAmI lekhasaMgraha che. aMbubhAI zAha menejiMga TrasTI, bhAla naLakAMThA prAyogika saMgha zreyomAganI sAthe TahelatAM. munizrI saMtabAlajInA ziSya ane bhAla naLakAMThAmAM Arthika-sAmAjika jagRti preranAra rASTrahitaiSI kAryakara ane sanmitra zrI aMbubhAI zAhe "vizva vAtsalya"mAM pragaTa karelA lekhomAMthI vINIne A "anubhavanI AMkhe" lekhasaMgraha pragaTa karyo che te aneka zreyArthI vAcakone manabhAvatI vicArasAmagrI pUrI pADaze. - zrI aMbubhAIne botera koThe dIvA che. emanI jAgrata jIvanasAdhanA che. emAM kyAMya ugratA ke AkramakatA nathI. ene dharmanI pIThikA avazya che. paNa muni saMtabAlajI, zrImad rAjacaMdrajI ane mahAtmA gAMdhIjInA vicAra ane kAryanA abhyAsI kAryakare potAnA dharmane sAmpradAyikatAnI jaMjIromAMthI mukta karyo che. zraddhAno je dora laIne teo vAcako pAse jAya che temAM aMgata mAnyatAonI vyApaka bhUmikA temaNe najara samakSa rAkhelI hoya che. emano A dharmabhAva A lekhasaMgrahamAMnI vicArasamRddhine ajavALe che, ethI ja sAmAnya vyavahAro uparAMta UMDI samajadArInA prazno carcavA e prerAyA che. anubhavanI AMkhe Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMbabhAI vicAraprakriyAne rUMdhanArA ke adhikAra sthApavAmAM rasa dharAvanArA ADaMbarI upadedA nathI. sAmAnA vicArane teo AvakAre che, eTaluM ja nahIM, utteje paNa che. anubhavanI AMkhe caDhelA keTalAye vyavahAronuM - emAMnA koIka koIka kAlpanika hovAno paNa saMbhava che - emaNe prasaMgakathAo tarIke AlaMbana laIne potAnA vicAronI mAMDaNI carcApUrvaka karavAnuM rAkhyuM che. sAmAno vicAra ke prazna ke mUMjhavaNa ke asaMgatino paNa samajadArIpUrvaka teo khyAla Ape che. emAM parakhAtI vyApaka jagarIti paNa samabhAvathI e sUcave che. vicAranI sthApanAmAM kyAMye Akroza ke ugratA ke matAgraha muddala varatAtA nathI ane toye sAtvika jIvanamUlyo upara AvIne ja teo vAtano cheDo lAve che. anubhavanI AMkhe'nA lekhaka pote anubhavArthI ane zreyArthI che to ja pUrI hamadardIthI teo mAnavajIvananA jhINA praznono tAga laI zake che. aMbubhAI pAse eka hAthavago mitra che, je aneka saMdarbhomAM vividha chaTAothI pragaTa thAya che. keTalAye saMvAdo "mitra' sAthenI carcArUpe A saMgrahamAM jhilAyA che. emAM emanI "samajaNa' pragaTa thAya che. A samaja temane saMto, zAstro ane anubhavIo pAsethI maLelI che e to dekhItuM che. A mitranA nimitte aMbubhAIe emanI ne ApaNA - sArAye saMsAranA - aTapaTA prazno vize AtmanirIkSaNa karyuM che. emAMthI teo bodha paNa sArave che ane prasaMga Avye pratyakSa upadeza ApavAnuM paNa TALatA nathI. paNa kyAreya UMce besaNe besIne upadeza ApatA nathI. emanI paddhati vAcakane vizvAsamAM levAnI che, enI buddhi kriyAvatI thAya evAM nimitto-prazno dharavAnI che. upadeza to AkhI ye vicAracarcAno kevaLa niSkarSa hoya che. zrI aMbubhAI vicAranI sAphasUphI karavA mathanArA jAgrata sAdhaka hovAthI zabdone khUba sAvacetIthI prayoje che ane nirarthaka prastAra karatA nathI, emanI bhASA lokasaMparkamAMthI, vyavahAramAMthI UgelI bhASA hovAthI rasALa ane prAsAdika che. emanI sAthe TahelatAM TahelatAM vicAragoSThi karavAnI ane vRtti ane vyavahAra ubhayanI zuddhatA ane samaja keLavavAnI lijjata mANavA A pustaka dhyAnathI vAMcavAnI anubhavArthIone khAsa bhalAmaNa karIza. (1982) (prathama AvRttimAMthI TUMkAvIne) cazavanta zukla anubhavanI AMkhe Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 kRSNa Aje hota to ? vizvavAtsalyanA tA. 16-4-90nA aMkamAM "rAjanIti viSaya para goSThi'' mathALA nIce noMdhamAM "sAdhana zuddhi" viSe lakhAyuM che e bAbata eka mitre amAre mATe "cokhaliyAveDA'nuM vizeSaNa vAparIne upahAsabharyA zabdomAM amAro jANe udhaDo letA hoya ema tIkhI bhASAmAM kahyuM : tame ja kALakUTa jhera kahetA hatA. e koMgresane haThAvavA mATe "sAdhana zuddhi" kAma ja na lAge ne ? e to "jevAnI sAthe tevA"nI jema je koI sAdhana pachI te koMgresathI paNa savAyuM kharAba hoya to paNa teno upayoga karIne koMgresane to haThAvavI ja joIe ne ? bhagavAna kRSNa jevAe paNa kauravone harAvavA jUTha, chaLakapaTa, vizvAsaghAta, hiMsA ema badhAM ja sAdhano vAparyA ja hatAM ne ? pAMDavone jitADavA ane kauravone harAvavA hoya to AvuM badhuM karavuM ja paDe ne ?" A mitranI jema ja mAnanArA ane gaI cUMTaNImAM e ja pramANe karI batAvyuM che evA mitro A dezamAM ghaNA che. ApaNe sahu moTe bhAge vyaktine ane tenA zabdone ane teNe te kALe vAparelA sAdhanane pakaDIe chIe. e vAtane hajAro varasa vItyAM hoya, deza, kALa, paristhiti ane lokamAnasamAM sAva ja mULabhUta parivartana thayuM hoya, chatAM pelI jUnI vAtone ja pakaDIne vartamAnane mulavIe chIe. ane e ja pramANe vartamAnanI samasyAonuM nirAkaraNa karavA prayAsa karIe chIe. mahAbhAratakALane cokkasa keTalAM varSa thayAM e khabara nathI paNa seMkaDo ke hajAro varSa thayAM che ema kahI zakAya. Aje kRSNa hota to e zuM karata e viSe kahevAno to kazo ja artha nathI. mitranI samajaNa mujaba to Aje paNa e chaLakapaTa, vizvAsaghAta, jUTha ane hiMsAno Azaro leta ane evI samajaNathI ja A mitra koMgresane haThAvavAmAM azuddha sAdhanono upayoga thayo tene vAjabI TheravavAno prayAsa karatA hoya ema jaNAya che. A viSe thoDuM ciMtana karatAM pahelAM eka cokhavaTa karI laIe ke "kAlakUTa jhera"no amAro zabdaprayoga koI vyakti ke saMsthAne udezIne hato ja nahi, paristhiti anubhavanI AMkhe Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja kALakUTa jhera jevI banI che. emAM koI ekane mAthe doSano Topalo oDhADavA jevo nathI. bhraSTa rAjakAraNe emAM agra bhAga bhajavyo che e kharuM ane emAM ochevatte aMze badhA ja sattAlakSI rAjakIya pakSo javAbadAra che. zAsaka pakSa pAse sattA hoI te vadhu javAbadAra che. amAruM vizeSaNa ane vizleSaNa Ama vastulakSI hatuM. ATalI cokhavaTa pachI have AgaLa. kRSNa e kALe, e kALanI sAmAjika, Arthika ane rAjakIya paristhitimAM, ane sAMskRtika paraMparAo vacce je karyuM te karyuM. Aje enuM mUlyAMkana AjanA dhoraNe karavAmAM kRSNane nyAya nahi ApI zakAya. e ja rIte AjanI samasyAono ukela kRSNa apanAvelAM dhoraNothI karavA jatAM samasyAo nahi ukalI zake, kAraNa e che ke vaccenA gALAmAM ghaNuM badhuM badalAI gayuM che. emAMnA mukhya be pravAho ja joIe. eka pravAha buddha ane mahAvIrano. bIjo pravAha gAMdhIjIno. mahAbhAratamAM kRSNa na hota to, ane kRSNa je karyuM tevuM kaMI na karyuM hota to, vijaya anyAya ane adharmano thAta. paNa ahIM samajavAnuM e che ke kRSNa je kaMI karyuM temAM kaurava tarapha dveSa nahoto. pAMDavo tarapha rAga nahoto. kRSNayugamAM arAga ane adveSathI adharma ane anyAyano nAza karavAmAM samAja ethI AgaLa jaI zake evI sthiti nahotI. dAdA bhIkha, guru droNa, AcArya kRpAcArya, dAnezvarI karNa ke mAmA zalya jevA mahArathIo ane samartha puruSo duryodhana ane kauravono anyAya che ema jANavA samajavA chatAM paraMparAmAMthI chUTI zakatA nathI. ane kauravone sAtha ApavAnuM choDI zakatA nathI. deza Akho yuddhanI be chAvaNIomAM vaheMcAI jAya che. ane emAM pAMDava pakSe mAtra 3pa TakA sainya ja laDavAmAM sAtha Ape che. 6pa TakA kaurava pakSe rahIne laDe che. A paristhitimAM kRSNa je kaMI karyuM te karavA sivAya nyAya ane dharmanI sthApanA karavA mATe bIjo IlAja te kALe hato ja nahi. jayAre Aje ? buddha ane mahAvIre tapa, tyAga, saMyama ane satya, ahiMsA maitrI ke karuNA jevA bhAvajagatamAM praveza karIne je kheDANa karyuM che ane tene pariNAme mana, citta ane AtmAnA kSetramAM je saMzodhana thayuM tema ja prayogo karIne jagatane paNa pratIti anubhavanI AMkhe Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya e rIte pramANabhUta ane buddhigamya ane vaijJAnika rIte purAvA ApyA che te jagatabharamAM navo ja prakAza pADe che. ane enA ja anusaMdhAnamAM gAMdhIjIe je sAmudAyika rIte satya-ahiMsAnA prayogo karyA ane siddhi meLavI e paNa vizvanI najara sAme che ja. alabatta, apUrNa evA A jagatamAM saMpUrNa evuM koI ja nathI. eTale prayogakAranA manamAM arAga adveSa hoya evAM ja samUhamAM hoya evuM na bane ane teTale aMze zuddha sAdhanano samUhamAM upayoga karavA jatAM DAgha lAge ema bane. paNa tethI vartamAnakALamAM paNa azuddha sAdhana ja kAma lAge ane zuddha sAdhana mAtra havAI kalpanA ja che ema mAnI levuM tAjA ItihAsane ane mahAbhAratakALathI Aja sudhInA ItihAsane bhUlI javA jevuM ja gaNAya. eka sarakhAmaNI karIe : mahAbhAratamAM kauravono anyAya ane AkramaNakhora te hovA chatAM 65 TakA sainyo ane lagabhaga badhA ja mahArathIo kaurava pakSe hatA. Aje vizvano eka paNa deza pote AkramaNakhora che ke potAne palle anyAya che ema dekhAva thavA devA paNa taiyAra nathI. vizvano lokamata kevo taiyAra che ? ane mUlyo kevAM badalAI gayAM che ? eno A purAvo che. eTale gAMdhIyuga pachI eka aniSTane kADhavA sAme eTalA ja ke evA ja ke savAyA aniSTano upayoga karavAnI jarUra rahI nathI. ISTathI aniSTa haTAvI zakAya che eTaluM ja nahi, koI vyakti ke koI saMsthA ke koI rASTra ekAMtika nathI to aniSTa, ke nathI to ISTa, sahu paristhiti vaza che. paristhiti badalAtAM e paNa badalAtAM hoya che. briTizaro 1947 pahelAM bhAratane mana kevA hatA? paNa gAMdhIe bheLaseLiyAM evAM hAthavagAM zuddhasAdhana vAparavAno Agraha rAkhyo hato ane manamAM arAga aSavRttithI bhArate paNa kAma lIdhuM to, Aje 1947 pachI briTana mATe bhAratanA manamAM ane briTananA manamAM bhArata mATe kevuM mAna pedA thayuM che ! AvAM nakkara pariNAmo joyA jANyA anubhavyA pachI sAdhanazuddhinI vAta naryo AdarzavAda nathI, paNa tadana vyavahAru che ane e ja eka kAryasAdhaka baLa che ema mAnavAmAM ja vAstaviktA che. tIthalanA dariyAkinAre gAMdhIjI ane saMtabAlajInA guru paMDita kavivarya nAnacaMdrajI mahArAja pharavA jatAM aneka praznonI carcA karatA hatA. nAnacaMdrajI mahArAje gAMdhIjIne pUchyuM : anubhavanI AMkhe Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 "svarAja maLatuM hoya ane Apane thoDuM ardhasatya ke asatya jevuM (dharmarAjAno dAkhalo ApIne) bolavAnuM Ave to Apa zuM pasaMda karo ?'' saheja paNa aTakyA vagara gAMdhIjIe kahyuM hatuM : ''satyanA bhoge svarAja paNa mane khapatuM nathI.'' munizrI saMtabAlajI pAsethI sAMbhaLelI A vAta mitrane kahyA pachI chelle carcAne aMte mitrane ramujamAM kahyuM : kadAca kRSNa Aje hota to evAM ja sAdhanono e upayoga karata ? ane gAMdhIjI mahAbhAratakALe hota to e pAMDavone vijaya apAvI zakata ? baMne potapotAnA kALamAM avatArI puruSa, yugapuruSa, paNa kRSNa e ja rUpe Aje Ave ane gAMdhI e ja rUpe mahAbhAratakALamAM pAchA jAya to ? javAba sahelo nathI. vizvavAtsalya : tA. 16-5-1990 2 roganuM mULa : dhana ane sattAnI pUjA gAmaDAmAM kahevata che 'nANA vagarano nAthIyo ane nANe nAthAbhAI' evI bIjI kahevata che : 'Utaryo amaladAra koDIno.' AvAM sUtronI pAchaLa anubhavano nicoDa hoya che. dhana na hoya tyAre loko tuMkArethI bolAve ane paisA thAya ke tarata mAnathI bolAve. e ja rIte sattA hoya tyAre enI prazaMsA ke khuzAmata thAya. sattAmAM na hoya tyAre enI kiMmata koDInI aMkAya. AnI pAchaLa ApaNI je vRtti kAma kare che, te ema sUcave che ke, paiso e ja paramezvara che. ane sattA e ja sarvoparI che. mATe jemanI pAse paisA ane sattA hoya emane mAna Adara ApavAM, emane namana karavuM, ane emanI pUjA paNa ka2vI. AmAM koI vyaktino savAla nathI. ApaNAmAM paDelI paisA ane sattAnI pUjA karavAnI je vRtti paDI che e AvuM karAve che. zuM gharamAM ke zuM samAjamAM, ke zuM dharmasthAnomAM, sarvatra bolabAlA paisA ane sattAnI dekhAya che. paisAthI sattA meLavavI ane sattA vaDe paisA meLavavA. Ama dhana sattAnuM pAkuM gaThabaMdhana jaDabesalAka thaI gayuM che. virala vyaktione bAda karatAM anubhavanI AMkhe Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 lokamAnasamAM A saMskAre UMDI jaDa nAkhI che. taka maLe te mujaba e vRtti kAma karatI jovA maLe che. sAmAjika prasaMga hoya ke dhArmika prasaMga hoya dhanikane ane sattAdhArIne prasaMgane anurUpa emanAmAM yogyatA hoya ane pramukhasthAna apAya te to haju paNa samajAya paraMtu evI kazI sUjha samaja ke yogyatA na hoya to paNa emane pramukhasthAne ke mukhya mahemAnapade besADIne bahumAna karavAmAM Ave che. game tevA khoTA raste meLavelA anItinA paisAnuM dAna laIne dAnezvarIno ke dharmadhuraMdharano IlkAba apAto hoya che. vadhu duHkhada ane karuNa vicitratA e jovA maLe che ke, derAsara maMdira ke devaLa-upAzraya jevAM dharmadhyAna karavAnAM sthAnomAM ane sAdhusaMtonA sAMnidhyamAM sahunI jANamAM hoya ke A dAna bina hisAbI nANAnuM che tema chatAM evuM dAna ApanAranI tyAM vAhavAha thatI jovA maLe che. pariNAma e Ave che ke loko sAdhusaMtone page lAge, paNa cAle che paisAvALA ane sattAvALAonI pAchaLa. dekhItI najare to pUjA kare che devamUrtionI, paNa mananI vRttimAM pUjA thatI hoya che dhana ane sattAnI. A dhana ane sattAnI pratiSThA tUTe nahi ane nIti, pramANiktA ane nyAya jevAM mUlyone pratiSThA maLe nahi tyAM sudhI lAkha prayAsa karIe badhuM dhULa upara lIMpaNa jevuM samajavuM. A mATenI pahela dhArmika stare sAdhu saMtoe, ane sAmAjika stare jAhera mUlyomAM mAnanArAoe karavI joIe. zarUAta be traNa rIte karI zakAya. 1. be hisAbI nANAnuM dhana svIkAravuM nahi. 2. saMsthA ke makAnonI sAthe dAtAnuM nAma joDavuM nahi. 3. sArvajanika TrasTomAM dhana ke sattAno prabhAva na vadhe ane saMsthA dhaniko ke sattAdhArIonI Azrita na banI jAya evI sAvadhAnI rAkhavI. AmAM koIno anAdara karavAno savAla ja nathI. vaLI dhaniko ke sattAdhArIo e badhA zoSaNakhora che, anyAya karanArA duSTa loko che evuM ye nathI. jemanI pAse dhana nathI ane Arthika rIte garIba che ke jemanI pAse sattAnAM koI sthAna nathI evI vyaktiomAM zaupaNa ke anyAya karavAnI vRtti nathI evuM ke mAnavAnI jarUra nathI. lagabhaga sahu paristhitivaza ane paraMparA anubhavanI AMkhe Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathA ke praNAlI vaza vartAne vyavahAra calAvatA hoya che. ane cIlAcAlu rIta rasamo apanAvatA hoya che. ane amuka tamuka mAnyatA dharAvatA hoya che. - dA.ta. moTA bhAganA loko evuM mAne che ke dhArmikoe agAu puNya karyuM che tethI te puNyanA phaLarUpe dhana meLave che ane garIbe agAu pApa karyuM che tethI te pApanA phaLarUpe nirdhana rahyA che. samAja vyavasthAmAM khAmI che ane sattAnAM ane arthataMtranAM cAvIrUpa sthAno jemanI pAse che temanI bhUla bharelI nItione kAraNe, mahenata karIne, utpAdana karIne, samAjanuM poSaNa kare che tene peTa pUra maLatuM nathI ane te garIbImAM sabaDe che. ane je mahenata nathI karatA samAjanuM poSaNa thAya evuM kazuM utpAdana nathI karatA evA loko pAse dhana ekaThuM thatuM ja jAya che ane sattAnAM sthAno emane ja maLe che. evI khAmI bharelI samAjanI vyavasthA che enuM A pariNAma che evo khyAla bhAgye ja jovA maLe che. jo ke AvI pApa puNyanI ke prArabdhavAdanI mAnyatAo dharAvatA vargamAM have sAcI samajaNa AvatI jAya che. paNa tema chatAM jUnI mAnyatAo ane Adato ema jaladI chUTI zakatAM nathI. ane prabhAva to haju dhana ane sattAno paDe ja che. ane dinapratidina e prabhAvanI bhIMsa ane bharaDo vadhatAM ja jAya che. A saMjogomAM samAjanuM kalyANa IcchanArA ane vyakti tema ja samAjanuM mULabhUta parivartana karavAmAM mAnanArA hoya evA sAdhusaMto ane sevakoe tema ja buddhiniSThoe have ochAmAM ochuM upara traNa sUcano karyA che evI zarUAta karIne pratyakSa AcaraNa dvArA pahela karavI paDaze. have mAtra koro upadeza ke mAtra rAhatanI pravRtti mULabhUta pheraphAra nahi karAve. Ama thatAM upadeza ApanArA ane sevAnI rAhatapravRtti karanArAo bhale e kAma kare emano virodha karavAnI jarUra nathI. kAraNa ke e paNa mAnyatA, Adata ane paraMparA ke paristhitivaza ja varte che. mULamAM prahAra karavAnI dizAmAM prathama pagaluM bharavA mATe pahela karanArAoe upara lakhyuM tema sakriya vyavahAru pagaluM bharavuM ja paDe. vizvavAtsalya : tA. 1-7-1990 anubhavanI AMkhe Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 3 zISasinathI cAlato samAja koI mANasa potAnA svAthya mATe zIrSAsana karato hoya che. mAthuM nIce dharatI para, ane paga UMce. paNa te thoDIvAra sudhI ja hoya, svAthya sudhAravAnI jarUrI kriyA chatAM zIrSAsanathI cAlI zakAya nahi. cAlavAno prayatna karIe to hAthanA TekAthI kadAca thoDAMka DagalAM bharI zakAze, paNa te kaMI cAlyA na gaNAya. zIrSAsanathI cAlavuM eTale gatihInatA, sthagitapaNuM. mANasajAte rAjyasattA ke zAsanano svIkAra sAmAjika svAthya mATe karyo ja che. samAjamAM badhI vyaktio svayaMsUjhathI saMyamathI varte ane samAjanA hitaviruddha kaMI ja na kare evuM nathI banatuM. tethI sAmAjika svAthya jALavavA rAjyasattAnI jarUra svIkAravAmAM AvI che. ane rAjyasattAnuM chevaTanuM baLa to lazkara polIsa jela sajA, daMDa vagere che. tapAsa karIne, nyAyakorTamAM aparAdha siddha karIne, eno upayoga thAya che. Ama A sattAbaLa jarUrI hoya tyAre eno Azraya levAmAM to samAjanI salAmatI ane surakSA che. paNa Aje have e sthiti AvI che ke rAjyasattA e ja sarvoparI ane pAchuM ekamAtra sarvoparI sattA banI beThI che. ApaNe lokoe eTale ke samAje paNa samAjanA svAthya mATe kevaLa rAjyasattAno ja Azraya levA mAMDyo che. Aje samAja jANe ke rAjyasattA vaDe cAlato hoya ema dekhAya che. samAjane calAvanArAM, samAjane gatizIla rAkhanArAM cAra cAlaka paribaLo che. emAM rAjayasattA eka paribaLa avazya che. paNa eno naMbara to sAva chello rahevo joIe. anivArya hoya tyAre ja rAjyasattAno Azraya levAvo joIe. cAra cAlaka paribaLomAM (1) AdhyAtmika (2) naitika (3) sAmAjika ane (4) zAsakIya. samAjano moTA bhAgano vyavahAra to lokomAM paDelA zubha sArapa vaDe ja sarakhI rIte cAlato hoya che. A zubha zaktine mArgadarzana ApanAra te adhyAtma. eTale ke vyApaka saddharma - satya ahiMsA aparigraha saMyama, corI na karavI vagere - vyavahAra. A baLa ja samAjane svastha rAkhI zakavAmAM prathama naMbare sakriya rahevuM joIe A thayuM mArgadarzaka baLa. bIjuM baLa te naitika baLa. samAjanA rojiMdA vyavahAramAM pratyakSapaNe preraNA ApIne hUMpha ApI zake tevuM svaicchikapaNe sakriya kAma karanAra sevAbhAvI baLa, je samAjasevI saMsthAomAMthI maLI zake. A thayuM preraka baLa. anubhavanI AMkhe Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 trIjuM baLa te sAmAjika baLa. lokonuM ToLuM nahi, paNa vyavasthita, zistabaddha, saMgaThita ane ghaDAyelo samAja. A thayuM pUraka baLa. AdhyAtmika evuM mArgadarzaka baLa, naitika evuM preraka baLa ane sAmAjika evuM pUraka baLa potapotAnuM kartavya, potapotAnA sthAne rahIne, potapotAnI maryAdAo sAcavIne barAbara bajAve to pachI cothA baLa tarIke rAjyasattAnI jarUra ja na paDe. paNa Aje sthiti e che ke, A prathamanAM traNe baLo ekAMgI banyAM che. sAcI dizAmAM sakriya nathI. traNe vacce koI saMlana nathI. anubaMdha nathI. emanI pAse samAjajIvananI samasyAono sAco ukela karavAno koI ja kAryakrama nathI. te traNe baLo jyAM che tyAM UbhAM che. niSkriya che, gatihIna che, sthagita che. pariNAme eka mAtra pagalAM bhare che rAjyasattA. jene aMgrejImAM ekzana progrAma kahevAmAM Ave che te "pagalAM kAryakrama" mAtra rAjyasattA pAse che. je samAjanA tamAma vyavahArone sparza kare che. hastakSepathI niyaMtrita kare che. samAja sarvAMze sattAne AdhIna hoya ema jovA maLe che. samAjane cAlavA mATe ene gatimAna rAkhIne svaccha rAkhavA mATe anivArya hoya to ja ane sahuthI chelle jeno upayoga samAjane karavAno hato, te rAjyasattA sahu prathama naMbare AvI gaI. samAja enA vaDe ja cAlavAno prayAsa kare che. sAva UMdhuM thayuM. cAlavAnI zakti ja nathI te mAthuM jamIna para che. samAja zIrSAsanathI cAlavAno prayAsa kare che. pariNAme te sthagita ane baMdhiyAra banIne saDavA mAMDyo che. adhyAtmazakti paraloka kalyANanI vAta bhale kare paNa A lokanA kalyANanI pratyakSa najara sAme paDelI samasyAone agratA ApIne sakriyapaNe kAma karatI thAya. lokajAgRti ane lokacetanAnuM kAma e adhyAtma ja che ema samaje. e ja rIte naitika zakti, rAhatanI sevA pravRtti bhale kare paNa samAja parivartana sAcI dizAmAM thatuM rahe ane emAM bAdhAjanaka asAmAjika tattvo hoya tene dUra karavA loko saMgaThita thAya ane temanuM saMgaThana svArthI na banatAM naitika rahe te mATe preraNArUpa kAma kare. sevAnuM rAhatakAma samAja parivartanamAM palaTAvuM joIe. e ja sAcI sevA che ema samaje. ane loko potAnA praznonA ukela mATe rAjyane jarUrI sattA bhale Ape paNa rAjyasattAne AdhIna na bane. pote potAnAmAM paDelI zaktine oLakha, jAge, anubhavanI AMkhe Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 saMgaThita bane. ane sakriya thAya lokataMtramAM taMtra to pAchaLa pAchaLa Avaze ja. prathama pagaluM lokoe bharavuM joIe. sAcI sattA lokonI potAnI che. sarakAra to ApaNe ApelI sattAmAMthI banI che. sarvoparI sattA sarakAra nathI. samAja che ema loko samaje. Ama thAya to zIrSAsana jarUrI hoya tyAre bhale thAya. paNa kAyama zIrSAsana rAkhavAnI jarUra nathI, dharatI para to paga mUkIne ja cAlI zakAya. jarUra che mArgadarzaka evuM adhyAtma baLa, preraka naitika baLa ane pUraka evuM sAmAjika baLa A pAyAnI vAta samaje, e traNenuM saMkalana thAya. anubaMdha joDAya ane sakriya bane tenI. vizvavAtsalya : tA. 16-7-1990 4 satya svayaMsaMcAlita kema nathI ? dhoLakAthI zrI dinubhAI zukla lakhe che : mahArAja zrI (saMtabAlajI)e grAmotthAna mATe ane dharmamaya samAjaracanA mATe je vicAro jagatane ApyA che te kharekhara sAcA ja che. ane A yuga pUratA yogya TharAelA che. A ja vicArone A pahelAM Izu, buddha, mahAvIra, gAMdhI vageree ApyA ja che ema huM samajyo chuM. je vicAro jyAre apAyA tyAre te yugane anurUpa apAyA che. to vicAra e thAya che ke, pharIpharIne A ja vicAro mATe zA mATe koI yugapuruSanI jarUra jagatane UbhI thAya che ? A vicAro svayaMsaMcAlita kema nathI banatA? rAgadveSa, lolupatA, vera-jhera Ane mATe kyAMya zALAnI jarUra paDatI nathI ane satkArya ke satsamAja Ubho karavA kema Ama karavuM paDe che ? mahArAjazrIe AkhI jiMdagI sudhI kArya karyuM. e kAryanI pAchaLa emanuM je AzvAsana che te badhAnI mulavaNI karIe to ApaNe kyAM chIe? khUba prema bhAve huM jyAM chuM, te ja samAjanA uMbare UbhA rahIne A lakhuM chuM. ane pU. mahArAjazrInA vicArathI vegaLo gaNIne ke emanA paranI zraddhAnI mArAmAM koI UNapa che tevuM gaNIne na jozo e prArthanA." patralekhakanA TANe prazno ciMtana karavA jevA che. (1) asata vicAro ke asatu kArya mATe zALAnI jarUra kema paDatI nathI ? (2) satyavicAra pote svayaMsaMcAlita kema banato nathI ? anubhavanI AMkhe Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 (3) ApaNe kyAM chIe ? svayaMsaMcAlita eka mAtra kudaratI tattva che. sUrya, caMdra, vAyu, jaLa vagere e pote ja potAnI meLe ja potAno dharma - kartavya bajAve ja che. saheja paNa cUka vinA. kAraNa e zuddha che, bheLaseLa vinAnAM kudaratI ja. patralekhaka to vizvanA ApaNA jevA apUrNa mANasonA bheLaseLiyA vyavahAramAM satya svayaM kema kAma karatuM nathI ema prazna kare che. eTalA mATe ke e satya apUrNa evA mANasanI aMdara paDeluM che. jenA para aneka AvaraNo ane melanA thara bAjhI gayA che. tethI te ApoApa pragaTa thaI zake tevI sthitimAM nathI. ane pragaTa karavA mATe enA paranAM pelAM AvaraNo ane melanA thara dUra thavA joIe. ane zuddha azuddhanI thayelI bheLaseLa dUra karI zuddhi karavI joIe. vyaktinA aMdaranA satyano jagatamAMnA vyApaka satyanI sAthe anubaMdha joDavo joIe. to ja emAMthI satya vicAra ane satyakArya pariName. Ama to A viSaya vyApaka ane gahana ciMtanano che. paNa ahIM enI tattvacarcAmAM na jatAM bane teTalA sAdA saraLa dAkhalA ane carcAthI ene samajavAno prayAsa karIzuM. ciMtana karatAM pahelAM eka sAdo dAkhalo samajI laIe. ApaNe eka cAlatI moTarane joIne kahIe chIe ke moTara cAle che. to zuM moTara ApameLe cAle che ? nA peTrola, enjina, DrAIvara ema traNe potapotAnA yogya sthAne, svasthapaNe, kriyAzIla rahIne, kAryarata hovAM joIe. to ja moTarane gati maLe ane cAle. vaLI A tyAre ja bane ke e traNenuM saMkalana, saMyojana thAya. emano anubaMdha joDAya. nIcenI bAbato paNa dhyAnamAM rAkhIe. mANasa mAtramAM (1) bhUkha (2) kAmavAsanA (3) parigraha ane (4) bhaya. A cAra saMjJA ke khAsiyata kaho ke vRtti kaho, mULabhUta rIte manuSyadeha sAthe joDAyelI che. ethI ja AhAra meLavavo, kAmavAsanA saMtoSavI, saMgraha karavo ane salAmatI zodhavI ke rakSaNa karavuM. ema puruSArtha karavo paDe che. A sivAya dareka manuSyamAM guNa, doSa ke savRtti-asavRtti che. vaLI cetana kaho ke AtmA kaho e tattva temaja mana ane IndriyovALuM zarIra paNa che. ATalI vastu che e khyAla rAkhIe ne have AgaLa vadhIe. anubhavanI AMkhe Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1che mANasa mAtrano mULa sva-bhAva sata-zubha hovAthI ene satya-zubha game che. paNa abhyAsa kaho, saMskAra kaho ke Teva-Adata kaho enI tAlImanA abhAve A cetana tattva suSupta che, niSkriya che, kAryarata nathI. eTale zarIranI aMdara paDeluM e cetana bujhAyela rAkhanA DhagalA nIce taNakho paDyo hoya ema paDI rahe che. ene koI prabaLa zubha nimitta maLe to e taNakho vadhu prakAzavAna bane. mana enAthI prabhAvita banIne satkAryamAM kriyAzIla bane ane satkArya pariName. je saMskAra che tene vaza banIne mana pravRttimAM Indriyone kriyAzIla kare che. abhyAsanI tAlIma maLI che, vadhu pramANamAM pelA durgaNonI-doSonI eTale pariNAme asatkArya vadhu thAya che. nimitta maLatAM ApaNAmAM rahelI rAgadveSa verajhera ke bhaya lAlacanI hInavRttio pelI Tevane kAraNe tarata ja kAryarata banavA tatpara banI jAya che. e vakhate ApaNAmAM raheluM peluM "rUka jAva' zubha-cetana-tattva kadAca cetave paNa kharuM. avAja Ave Ama vaMdvayuddha to cAle che. paNa enI sAme A azubhaasavRttino joradAra hallo e avAjane dabAvI de che. ane enuM kAraNa kevaLa zarIra sukhathI ja mana TevAyeluM che. ane zarIrasukha mATe eTale ke AhAra-kAmasaMgraha ane salAmatI ke rakSaNanI sAmagrI-sAdhanonI koI maryAdA rAkhavA jevo saMyama mana rAkhI zakavAne TevAyeluM nahi hovAthI e badhuM amaryAdita pramANamAM vadhAravAno ja puruSArtha thAya che. zarIra e sAdhana che. enuM poSaNa, rakSaNa, saMvardhana thavuM joIe. ane e pUratuM upayogI hoya e badhI sAdhanasAmagrI meLavavI joIe. paNa upayoganA hetuthI nahi, upabhoga ane te paNa amaryAdita ane niraMkuzapaNe meLavavAne te pravRtti kare che. A tAlImamAMthI satkArya ke satsamAjanuM nirmANa kyAMthI thAya ? saMsAranA cAlu vyavahAramAMthI ja A tAlIma mANasane maLe che. eTale ene mATe judI zALAnI jarUra nathI paDatI. A kaMkayuddha vyaktimAM ane samAjamAM satata cAlyA kare che. sabhAnapaNe ke abhAnapaNe, paNa cAlyA ja kare che. duryodhane sabhAnapaNe A anubhava karyo hato. mATe to eNe kahyuM ke, "dharma zuM che e huM jANuM chuM. paNa te AcarI zakato nathI. ane adharma zuM che e paNa huM jANuM chuM. paraMtu te choDI zakato nathI." A duryodhanavRtti ochevatte aMze mANasamAM rahelI che. vyakti e samAjanuM aMga hovAthI vyakti je kaMI kare tenI asara samAja upara thAya che. ane samAjamAM je bane che tenI asara vyaktine paNa thAya che. Ama sva ane para athavA vyakti ane samAja paraspara saMkaLAyelAM che. ane parasparathI prabhAvita paNa che. ethI anubhavanI AMkhe Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 vicArano ane kAryano pracAra-pracAra thaI eka sAmUhika vAtAvaraNa banatuM jAya che. deza, kALa, paristhiti pramANe eno prabhAva paDato hoya che. sAmAnya rIte samadhAraNa to koI vakhata asatyanuM adharmanuM palluM nIce name to koka vakhata satyanuM dharmanuM palluM name. satyadharmanuM palluM name te yugane satyuga ane asatya athavA adharmanuM palluM name te yugane kaliyuga kahI zakAya. adharmanuM palluM vadhAre paDatuM name, e satyadharmane ja jokhama thAya tevuM hoya tyAre e vAtAvaraNa ja, e paristhiti ja satyArthI manuSyane pakave che. kAraNa mULa sattA ke zakti te mULa dharmanI ja che. traNe kALamAM satya zAzvata che. tenuM prAgaTya satyArthI (strI-puruSa game te hoI zake) manuSya dvArA thAya che. eTale ja kahyuM che ke, dharma dhArmiko (dhArmika vyakti) vinA Takato nathI.' Ane ApaNe avatArI koTinA puruSo kahIe chIe. ja ahIM samajavAnuM e che ke, avatArI puruSo koI navuM satya ApatA nathI. satya to che te ja che. hatuM, che, ane rahevAnuM che. te traNe kALamAM eka ja che, paNa avatArI puruSonuM avatAra kArya e gaNAya che ke, yugane anurUpa deza, kALa ane paristhitinI jarUriyAta mujaba e satyane vyavahAramAM prayoje che. jyAM jyAM satya zubha che tyAM tyAM tene jagADe sakriya kare, samUhamAM kAme lagADIne kAryamAM pariName. pariNAme adharmano prabhAva dUra thAya, dharmano prabhAva prasthApita bane. matalaba vyaktimAM rahelI cetanAno sAmAjika cetanA sAthe anubaMdha joDIne kAryAnvita karavAnuM kAma to karavAnuM rahe ja. ApoApa svayaMsaMcAlita e thatuM nathI. AvuM kAma karanAranuM nAma game te hoI zake. darekanI paribhASA, sAdhana, ane mAdhyamamAM paNa deza kALa paristhiti mujaba vividhatA rahevAnI satya athavA dharmanuM mULa tattva ekaja haze. patralakhekanI chellI eka vAta. ApaNe kyAM chIe ? evo prazna che. eno sIdho sAdo javAba to e che ke, ApaNe dIvA nIce UbhA chIe. dIvA nIce to aMdhAruM ja hoya ne ? avatArI puruSa dharatI para rahIne ja prakAza phelAve che. sUryanI jema AkAzamAM rahIne nahi. ApaNe e prakAzavAna puruSanI chAyA nIce hovAthI e prakAzamAM jeTaluM mahApuruSa joI zake che eTaluM ApaNe joI zakatA nathI. ane tethI ja avatArI puruSanI vidAya pachI eka prakArano jANe zUnyAvakAza-gepa-Ubho thAya che. avatArakArya pUruM thayA pachI, e mahApuruSanI hAjarImAM paNa Avo gepa paDato jovA maLe che. anubhavanI AMkhe Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 kRSNano dAkhalo laIe. dharmayuddhamAM pAMDavono vijaya eTale anyAyanuM nivAraNa ane nyAyanI sthApanA. kRSNanuM e yugakArya pUruM thayuM. paNa kRSNanI hayAtImAM ja yAdavAsthaLI thaI. kRSNanI anupasthitimAM arjunane kAbe lUMTyo. IzunI hayAtImAM ja, enA sAthIo paNa ene choDI gayA. tAjo dAkhalo gAMdhIjIno. bhAratane gulAmImAMthI mukta karI svataMtra banAvavAnuM yugakArya emaNe pUruM karyuM ke tarata emane kahevuM paDyuM che ke, 'mAruM kahevuM araNya rudana che. koI sAMbhaLatuM nathI' ane gAMdhIjInI vidAya pachI tarata ja, gAMdhI vicAra ane gAMdhIkArya keTalI jhaDapathI ApaNe bhUlI gayA ? A badhuM ApaNane ema kahe che ke, ApaNe jyAM UbhA chIe tyAMthI A jovA maLe to tene asvAbhAvika ane Azcaryajanaka na gaNavuM. sRSTino e krama samajIne cAlavuM, nirAza na banavuM. saMtabAlajIne potAnA prayogakAryanuM je AzvAsana ke zraddhA che tenI pAchaLa emanI kAryAnubhavanI anubhUti che. emanI jema jJAna, darzana ane cAritryanI mUDI ke prayogakAryanI jene anubhUti kahIe evI anubhUti thayA vinA emanA jevuM AzvAsana ke zraddhAbaLa ApaNAmAM na hoya e to dekhItuM ja che. paNa tethIsto evA satyArthIpuruSomAM jo ApaNI zraddhA che to, temano A paDakAra che ema gaNIne ene jhIlavAnI taiyArI ApaNe ja karavI paDe ne ? ane evA puruSArtha mATe to A manuSyadeha maLyo che ema nahi ? vizvavAtsalya : tA. 1-9-90 5 gAMdhIno paDakAra gAMdhIne pagale 'vizvavAtsalya'nA gayA tA. 16-9-90nA aMkamAM 'gAMdhIno paDakAra che : anyAya pratikAra' mathALA nIce lakhAyela agralekha viSe mitranuM kahevuM che : anyAyano virodha to loko kare ja che ne ! roja chApAmAM evA kissA Ave ja che. nathI vAMcatA ?' meM kahyuM : hA vAMcuM chuM. haDatALa, baMdha, sabhA, saraghasa, sUtrocAra pracAre yAtrAo, bahiSkAra, gherAva, rastAroko, bAna pakaDavA, trAsavAda, AtaMkavAda vagere kAryakramo anubhavanI AMkhe Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apAya che. pote mAnelA anyAyano pote AvI rIto vaDe virodha ke pratikAra karatA ja hoya che. paNa pariNAma zuM? e badhAM ja sAdhano chevaTe to yuddha bhaNI ja laI jAya che ne ? dareka vyakti ke varga pote ja mAne ke mane - amane anyAya thayo che. te amAre ja dUra karI amane lAge tevo nyAya amAre ja meLavI levo che. game tevI rIte. game tevAM sAdhanathI. bIjA game te mAne. bIjAnuM game te thAya. ame mAnelA satya mujaba nyAya meLavIne ja jaMpIzuM. Avo abhigama chevaTe azAMti ane yuddhamAM ja pariName. pachI te bAbarI masjida ane rAma janmabhUmino vivAda hoya, ke khAlIstAna, kAzmIra, laMkA ke kuvaitano prazna hoya. A anubhavamAMthI deza ane duniyA pasAra thaI ja rahI che. e tame paNa chApAmAM vAMcatA ja hazo ne?" mitre kahyuM : "to pachI anyAyano pratikAra koNa kare ane kevI rIte kare ?" prazna vicAravA jevo, rItanI zodhano ane prayoga karIne anubhava meLavavAno che. ane to kaMIka javAba maLe paNa kharI, gAMdhI vicArano paDakAra jhIlavAno rasto gAMdhIne pagale cAlIe to maLe. alabatta, sthULa zabdothI nahi, bhAvathI, sAmAnya rIte ApaNe sthaLane pakaDatA hoIe chIe. vyaktine zabdane sAdhanane paddhatine pakaDIe chIe. gAMdhIne pakaDIe chIe emanA zabdo e ja sAdhana e ja paddhati. gAMdhInuM dhULa anukaraNa, amArA namra abhiprAye badalAyelI paristhitimAM dhULa anukaraNa nirarthaka ja bane. gAMdhIkALanI bAhya paristhitimAM ja nahi, lokamAnasamAM paNa zAzvata mUlyo sivAya yuga jeTaluM parivartana thaI gayuM che. eTale zAzvata mUlyone kendramAM rAkhIne anyAya nivAraNa ane nyAyanI sthApanA mATe gAMdhInI paribhASA, sAdhano ke paddhatinuM anukaraNa nahi, paNa gAMdhIvicAranAM bhAvanuM anusaMdhAna rAkhIne navesarathI vicAravuM jarUrI che. gAMdhI vicArano bhAva barAbara samajI levAya to deza, kALa ane paristhiti mujaba paribhASA paddhati ane sAdhanomAM jarUrI pheraphAra karavAmAM harakata na hovI joIe. anubhavanI AMkhe Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 bhAva zuM che ? amArI samajaNa mujaba AvuM tAraNa nIkaLI zake che : (1) pratikAra anyAyano karavAno che. anyAya karanAra vyakti to saMskAravaza rUDhivaza, paristhitivaza nimitta bane che. eTale virodha anyAya karanAra vyaktino nathI ka2vAno anyAyI vastuno ka2vAno che. vyakti mATe dveSa tiraskAra ke dhikkAra na hoya. pratikAra karanAra sAme vyakti nahi, vastu rahevI joIe. (2) pratikA2 zAMtimaya ane ahiMsaka hoya. azAMti ke hiMsA pedA na thAya tevA ja kAryakrama apAya. (3) lokazAhI kAnUna ane baMdhAraNIya mArgo dvArA samAja parivartana karavAnuM dhyeya rASTre svIkAryuM che. tethI kAnUna ane baMdhAraNIya maryAdAnuM pAlana karIne ane koIpaNa saMjogomAM enuM ullaMghana na thAya tenI sAvadhAnI rAkhIne pratikAra karavo joIe. (4) sAdhana zuddhino Agraha rAkhavo joIe. sAdhya 5ra sAdhananI asara thAya ja. (5) pratikAra ghaDAyelI lokazaktithI karavo joIe. mahora chApa mATe rAjyazAsananI jarUra kharI paNa te sahuthI chelle Ave. A pAMca prakAramAM kyAMya baMdha, gherAva, haDatAla, bahiSkAra, rastA2oko ke nAgarika jIvanamAM bAdhA pahoMce evA kAryakramane sthAna nathI. sabhA-saraghasa baMdhI ke 144mI kalama jevAM niyaMtraNono bhaMga karIne dharapakaDa vahorI levA jevA kAryakramo ApIne sarakAranA kAyadA ane vyavasthA taMtrane mAthe bojo vadhA2vA jevA kAryakramone AmAM sthAna nathI. Arthika daMDa ke zArIrika sajAne paNa sthAna nathI. to pachI zene sthAna che ? gAMdhIjIe anubhava siddha prayogo dvArA ciMdhela che te prArthanA ane tapane munizrI saMtabAlajIe gAMdhIjInA prayoganA anusaMdhAnamAM zarU karelA bhAlanaLakAMThA prayogamAM Ane tapomaya prArthanAnA zuddhiprayogane nAme oLakhavAmAM Ave che. zukriyajJa paNa kahevAya che. bhAratIya paraMparAmAM siddhi meLavavA mATe yajJanuM mahattva che ja. azuddhinA prayogo to roja najara sAme ja thatA hoya che. anyAya, anIti, ke bhraSTAcAra jevI anubhavanI AMkhe Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 sAmAjika azuddhine dUra karavAno prayAsa ja karavo ja che to te "zuddhiyajJa' dvArA kAragata thaI zake che evI amArI prayoganA anubhava pachInI zraddhAnI vAta viSe mitre Azcarya sAthe bhAre nirAzA vyakta karatAM kahyAM ; "tame te kaI duniyAmAM raho cho. paisAneja paramezvara mAnatI AjanI duniyAmAM prArthanA sAMbhaLanAra Izvara ja kyAM che ?" mitranA kahevAmAM raheluM tathya svIkAryA pachI amAre eTaluM ja kahevAnuM che ke te tathya saMpUrNa satya banI jatuM nathI. badhA ja mANaso pUrepUrA eka mAtra paisAne ja paramezvara mAne che evuM nathI. paisAne gauNa sthAna apAtuM hoya ane naitika mUlyone mukhya sthAna apAtuM hoya evI vyaktio che ja. mANasa mAtra zubha azubhanuM mizraNa che. zubha baLo jAgRta thAya sakriya bane, ane saMgaThita banIne samUhamAM emano upayoga thAya to pelAM azubha baLo jora na kare. aMkuzamAM Ave. A zubhanI jAgRti mATe prArthanA ane tapane sAmAjika svarUpa ApavAno prayAsa te zuddhiyajJa-zuddhiprayoga. gAMdhIjIe enI zarUAta karIne eka saDaka to taiyAra karI ja dIdhI che. e saDaka para pagalAM pADavAno puruSArtha karavo paDe. koI ekanuM A kAma nathI. saMsthA saMgaThana dvArA A kAryakrama hAtha dharavo joIe. vizvavAtsalya : tA. 1-10-1990 6na laghutAgraMthi, na gauravagraMthi "mAtRjAti, bhAratIya gAmaDuM ahiMsaka ane dharmamaya samAja racanA mATenAM mukhya sAdhano nigraMtha sAdhune maLI rahevAnAM. ane te rIte "saMtabAla bahAra hovA chatAM dareka phirakAnA saMpradAyo-sAdhupuruSo-koMgresIjano-gAmaDAnA kheDUto-janasevako aneka jainetaro-oliyA-dezabhakto sau dhIre dhIre bhAla naLakAMThA prayoga sAthe vizvalakSya saMkalitapaNe kAryarata banatA jAya che." ciMcaNI, 1979 - saMtabAlA munizrI saMtabAlajInA lakhANano uparano phakaro eka patramAM utArIne pachI dhoLakAthI zrI dinubhAI zukla lakhe che : "aMbubhAI, ApaNe badhAe saMtabAlajIne aMdhArAmAM to nathI rAkhyAne? temanI A zraddhA zuM sAcI che ?" mAro A prazna che. anubhavanI AMkhe Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 Ane mAro aviveka na gaNazo. paNa mahArAjazrInA A vicArane ApaNe vizvalakSya pragaTa nahi karI zakIe to eka sAdhupuruSane chetaryAnuM ApaNane saune pApa lAgaze." patralekhaka bhAlanaLakAMThA prayoga pravRttimAM vIseka varSa sudhI pratyakSa sakriya kAryarata hatA. hAla bhale e rIte pratyakSa nahi paNa dilathI to joDAyela che. mATe to potAnI jAtane bheLavIne ApaNe lakhyuM che. emanA patramAM saMtabAlajInuM - prayogakAryanuM ane prayogamAM kAma karanArAonuM eka rIte mUlyAMkana kaho ke jAtanuM avalokana kaho e karavAno nirdeza che. ane jijJAsAvRttithI samajavA mATeno prazna che eTale A sahaciMtana jAheramAM pragaTa karavAmAM kazuM anucita nathI. prathama e samajI laIe ke nithasAdhu ke satyArthI vyaktine je zuddha aMtaHkaraNamAMthI prakAza maLato hoya che ane emanAmAM mAnavajAtamAM je zraddhA hoya che temAM emane mATe aMdhArAmAM rahevAno ke chetarAvAno savAla Avato nathI. evuM bane kharuM ke evA mahApuruSonI pAse rahela koIka vyakti pote emane aMdhArAmAM rAkhe che athavA chetare che ema pote mAnatI hoya ane bevaphAI paNa thatI hoya paNa tethI satyArthI puruSane nathI to aMdhAruM naDatuM ke nathI to emane chetarAvApaNuM. kharekhara to evuM karanAra vyakti ja aMdhArAmAM hoya che ane chetaranAra pote ja chetarAya che. nigraMtha sAdhu ke satyArthI puruSa to potAnI sAdhanAmAM zuddha aMtaHkaraNa preryA potAnA dhyeya tarapha AgaLa dhapyuM ja jAya. Avo abhigama ane valaNa hoya te ja nigraMtha ke satyArthI banI zake. ane e mahApuruSanA vicArane vyavahAramAM pragaTa ane pratyakSa na karI zakIe. matalaba vartamAnakALamAM sAkAra na thaI zake to eno evo artha nathI thato ke e mahApuruSane chetaryA che. sAmAnya rIte ApaNe pariNAmalakSI ane taiyAra phaLa khAnAra chIe. pariNAma ke phaLano AdhAra to ghaNAM ghaNAM paribaLo para AdhArita che. ApaNA hAthamAM mAtra puruSArtha che. ApaNI zakti-mati mujaba te ApaNe karavo joIe. eno nyAyAdhIza to bIjuM koNa bane ? ApaNe ja ApaNA nyAyAdhIza banIe javAba maLI raheze have mULa vAta para AvIe. saMtabAlajInI sAdhanA dharmamaya samAja racanA mATenI sva para kalyANanI vyaktigata ane samAjagata sAdhanA hatI. enAM sAdhanomAM emaNe uparanA lakhANamAM lakhyuM che tema mAtRjAti, gAmaDuM ane jene ApaNe pachAtavarga kahIe chIe te emanA prayogamAM saheje ja maLI gayAM hatAM. tyAra pachIno moTo praznArtha patralekhakane anubhavanI AMkhe Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 che te saMtabAlajIe lakhyuM che tema vividha vartuLo ke paribaLo 'vizvalakSya bhAlanaLakAMThA prayoga sAthe saMkalita thayAM ? kAryarata banyAM ?" eka rIte A hakIkatano ke pramANa ApavAno savAla che. dharmamaya kaho ahiMsaka kaho ke zoSaNa ane anyAyathI mukta evo samAja kaho, evo samAja racavAmAM gAmaDuM, pachAtavarga ane mAtRjAti e traNe aMgo ke je samAjane navuM sarjana karIne Ape che ane je utpAdana karI Ape che, tenAthI samAjanuM poSaNa thAya che, evA zuddha AjIvikAthI jIvato A varga samAjamAM vadhumAM vadhu pAchaLa rahI gayo che, aspRzya ane tiraskRta banyo che. chatAM enuM jIvana zrama AdhArita ane kudaratanii rahI zakyuM che. eTale navI racanA mATenI kAryakSamatA haju paNa enAmAM che. saMtabAlajInuM A darzana hatuM. eTale bhAlanaLakAMThA prayoganI zarUAta 1938mAM thaI tyArathI A traNa vargane kendrasthAne rAkhyAM. pa3 varSa e vAtane thayAM. Aje saMtabAlajInI hayAtI nathI, paNa prayoga pAchaLa AvI spaSTa samajaNa hatI, jJAna hatuM, darzana hatuM. cAritrya nirmANa mATe puruSArtha paNa tyArathI AraMbhAyo. hato. to Aje saMtabAlane ke prayogane nAme nahi, enA kahevAthI paNa nahi, paraMtu prayoga jene mATe mathato hato te vAta Aje rASTriya sapATIe eka nakkara hakIkata banIne UbhI rahI che. gAmaDAMnAM vyaktitvano svIkAra thayo che. kisAna dazaka tarIke dazAbdi varSa oLakhAze. svAyattamahilA paMcanI racanAnuM bila lokasabhAmAM pasAra karyuM. pachAtavargone maLeluM ane maLatuM jatuM mahattva. have bIjA keTalAka dAkhalA joIe : khetapedAzanI poSaNakSama bhAvanItino svIkAra. rASTriya kRSinItino svIkAra. bajeTanA pa0 TakA nANAM gAmaDAMnA vikAsa mATe kharca karavAno nirNaya. kAma karavAnA adhikArano svIkAra. Toca maryAdAmAM khetInI jema zaherI Avako mATe paNa mAga ane takAjo . rAjakAraNanI zuddhi ane mUlyaniSTha rAjakAraNanI mAga. anyAya pratikAranI ahiMsaka prakriyAmAM tapa, ane prArthanAno joDAto anubaMdha. anubhavanI AMkhe Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 nAta, jAta, koma, jJAti, saMpradAya, varNanuM nahIM, samagra ane vyApaka evuM grAmasaMgaThana. vaicchikapaNe samAja sevI saMsthAonA naitika pratinidhitvathI lokazAhInuM ghaDatara thaIne samAjasevAmAM enuM prabhAvaka pradAna thAya evuM havAmAna. A badhA ja aMzo bhAlanaLakAMThA prayogamAM prathamathI ja vaNAyelA che. rASTrIya stare eno uThAva thavAmAM dezanA aneka paribaLono puruSArtha che. emanI sAthe munizrI ane bhAla-naLakAMThA prayogano saMparka paricaya vicAravimarza thatAM ja rahyAM che. sAcI vAta game tyAM, game tyAre, game tenI dvArA pragaTa thatI hoya, ane karavA jevuM kAma sAkAra thatuM hoya to pachI bIjuM zuM joIe ? saMtabAlajInI zraddhA pAchaLa AvI anAsakti hatI. ema kahIe ke saMtabAlajImAM anAsakti hatI mATe AvI zraddhA hatI ke bhAla naLakAMThA prayogamAM rahelAM aMzo vyApaka banaze. je kahIe te - na laghutA sevIe na gauravagraMthinA ahaMthI rAcIe. vizva vAtsalya : tA. 16-10-1990 | sukhanI zodha pelI bAInA jANItA dAkhalAnI jema ApaNe paNa te bAInI jema ja karatA hoIe chIe. gharanA aMdhArA oraDAmAM khovAyelI soya, bAI gharanI bahAra AMgaNAmAM ajavALu hovAthI tyAM zodhatI hatI. e bAI evuM kAraNa ApatI hatI ke ajavALAmAM ja dekhAya. aMdhArAmAM na dekhAya. Ama bAIne e jANakArI to hatI ke khovAyelI vastu aMdhArAmAM na jaDe. ajavALAmAM ja jaDe. paNa A jJAna, jANakArInuM, mAhitInuM, ke zabdanuM jJAna hatuM. jene sAcI samajaNanuM jJAna kahIe te jJAna nahotuM. vastu jovA mATe prakAzanI jarUra che ja. paNa prakAza vastu jyAM paDI che e vastu para paDato hoya to ja vastu dekhAya. vaLI vastu para prakAza paDato hoya paNa ApaNI AMkhamAM aMdhApo hoya to paNa vastu na dekhAya. eTale javA mATe dRSTi paNa joIe. anubhavanI AMkhe Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ane khUbI e che ke, ApaNe aMdhArAmAM UbhA hoIe chatAM, vastu para prakAza paDato hoya, ApaNI AMkhe aMdhApo na hoya, ane dRSTi sApha hoya to, vastu spaSTa joI zakAya che. kharI rIte pelo prakAza ja ApaNI AMkhamAM praveza karIne pelI vastu chatI kare che. eTale e bAIe khovAyelI soya zodhavAne mATe bahAranA AMgaNAnA ajavALAmAM AvavAnI jarUra na hatI. paNa aMdaranA oraDAmAM ajavALuM karavAnI jarUra hatI. bhale sUrajano prakAza na Avato hoya, vIjaLI na hoya, phAnasa na hoya ane eka koDiyAno dIvo pragaTAvyo hota to paNa enA prakAzamAM soya hAtha lAgata. Ama vastu, prakAza ane AMkhanI dRSTi ema traNenuM saMkalana-anubaMdha thAya to vastu dekhAya ja. jo ke tyAra pachI paNa te cIja levA vAMkA vaLavuM paDe, zarIrane kAme lagADavuM paDe. puruSArtha karavo paDe. to ja cIja hAthamAM Ave. ane upayoga thaI zake. paNa eTaluM kharuM ke, vastu khovAI che ane te meLavavI che eno khyAla to sahu prathama hovo joIe. saMkalana anubaMdhanI vAta to tyAra pachIthI Ave. ATalI lAMbI prastAvanA eTalA mATe lakhI ke, AvI sAcI samajaNanA, jJAnanA abhAve ApaNe paNa sukhanI zodha mATe phAMphAM mAryA ja karIe chIe. sukha ApanArI koIka eka vastu che, e khovAI gaI che, ane ene ja zodhavI joIe e ja ApaNe bhUlI gayA chIe. pelI bAIne soya khovAI che eTalI khabara to hatI ja. ApaNane to zuM khovAyuM che eya khabara nathI. vaLI khovAyelI ke joItI vastu paDI che kyAMka, zodhIe chIe kyAMka bIje. maLe kyAMthI ? nathI maLatI eTale doSa bIjAne ApIe chIe. ANe mAruM sukha chInavI lIdhuM. phalANe amane duHkha ApyuM. ema doSano Topalo bIjAne mAthe oDhADatA hoIe chIe. zodha sukhanI che. puruSArtha duHkha meLavavAno che. ApaNe sukha meLavavA puruSArtha karIe ja chIe. paNa kayuM sukha ? dhULa IndriyonuM, je kSaNika che. alabata svAda, sauMdarya, sugaMdha, saMgIta ane sparza ema zarIranAM sukhonI paNa jarUra to A deha che tyAM sudhI rahevAnI ane vivekapUrvaka e sukhano upayoga che ja. paNa A IMdriyajanya sukha TakAu nathI. anubhavanI AMkhe Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. kAyamI nathI, zAzvata nathI, A sukha sivAya TakAu, kAyamI ane zAzvata sukha paNa che enuM ApaNane bhAna ke jANakArI ja nathI. matalaba jJAna nathI. pachI e sukhane jovAnI to vAta ja kyAM karavI ? matalaba darzana nathI. AvA sthaLa jJAna, darzananA abhAvamAM e sukha meLavavAno puruSArtha karavAnI to kalpanA paNa kyAMthI Ave ? matalaba puruSArtha vinA cAritrya ghaDatara thAya kyAMthI ? eTale cAritrya paNa nathI. je puruSoe AvA zAzvata sukhano AnaMda anubhavyo che emanuM jJAna che, darzana che. ane puruSArtha karIne cAritrya paNa potAnuM ghaDyuM che. evA virala puruSonuM kahevuM che ke, AvuM zAzvata sukha dareka manuSya pAmI zake che. e mATe mANase potAnI aMdara ja zodha karavAnI che. e sukha bahAra nathI. bahArathI koI ApI zakatuM nathI. aMdara prakAza che ja. e prakAzamAM sukha joI zakIe. jo aMtara dRSTi ughADIe to. aMtaradaSTi ane prakAzanI vacce AvaraNa hoya to te haTAvavAno puruSArtha paNa ApaNe ja karavo paDe. bIjA emAM nimitta banIne madadarUpa bane eTaluM ja. paNa vastune pAmavAno puruSArtha to ApaNe ja karavo paDe. vizvavAtsalya : tA. 1-12-1990 8 dhArAgRhonI aMdara paNa sattAnI bahAra noMdha : gAMdhI vicArano eka rAjakIya pakSa banAvavAnI gAMdhIjanonI javAbadArI ane pharaja che evuM patralekhaka bhAI navIna mahetA ghaNA vakhatathI kahyA kare che. nirAgrahI vRttithI prasaMgopAta lakhe paNa che. emanA patramAM e ja rajUAta che.] bhAla naLakAMThA prayoga pravRttimAM kAma karanArA ame kaMI "gAMdhIjana' hovAno dAvo to na karI zakIe. muni zrI saMtabAlajI bhAlanaLakAMThA prayogane gAMdhI prayogonA anusaMdhAnano ane gAMdhI prayogone AgaLa laI janAro prayoga che evuM bhArapUrvaka kahetA. A anvaye bhAla naLakAMThAmAM je kAma thayuM ane temAM je kAryAnubhava maLyo ene AdhAre 1989-90nI sAmAnya cUMTaNI veLAnA eka varSa pahelAMthI bhAla naLakAMThA vistAramAM pUrA eka varSa sudhI satata ane lagAtAra kAma karyuM. bhale eka paNa umedavAra na Ubho rahyo, ane pariNAma zUnya AvyuM. paNa e cUMTaNI pachInA anubhavanI AMkhe Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 eka varSanA anubhave e vastu sAbita karI ApI che ke, Ajano eka paNa rAjakIyapakSa ekalo ke bIjA pakSonI sAthe joDANa ke samajUtI karIne paNa dezanI samasyAo kevaLa rAjaya sattAnA baLathI ukelI zake tevI sthiti rahI ja nathI. A vAta DholanagArAM vagADIne bhAla naLakAMThA prayoge eka varSa sudhInA lokazAhI surakSA abhiyAnamAM karI ja hatI. sattApalaTAnA A eka varSamAM rAjakIya pakSonI sthiti to ethIye vadhu badatara banI che. A saMjogomAM cUMTaNI jyAre Ave tyAre, cAra ke bAra mahinAmAM madhyAvadhi Ave ke cAra varSe avadhi pUrI thaye Ave, amArI dRSTie to A eka ja IlAja ajamAvavA jevo che, dhArAgRhomAM jAya paNa sattAnI bahAra rahe evA daseka TakA mUlyaniSTha lokapratinidhione dhArAgRhomAM cUMTAvIne mokalI ApavA. emano rAjakIya pakSa banAvavo nahi. rAjakIya pakSono cUMTAyA pachI bahumatI na maLe to bahArathI Teko ApavAno ane barArano Teko laI sarakAra banAvavAno, ke sarakAro uthalAvavAno prayoga to Aje cAlI rahyo che. Ama TekAnA sahAre banatI ane cAlatI sarakAronI mudata TUMkI-lAMbI je kaMI rahevAnI hoya te rahe, paNa enAthI rASTrIya samasyAo UkalI javAnI nathI. UlaTuM vadhu guMcavAze. kAraNa Teko lenAra, Teko denAra, ane te sivAyanA virodha pakSo ke apakSo AdarzonA vAghA bhale pahere, e sahunI najara ekamAtra sattA meLavavAnI, ane hoya to tene TakAvavAnI che. sattA emane mana sAdhana nathI sAdhya che. rAmanAmanI lUMTa hai, lUMTa sake to lUMTa' ene badale atyAre to - dhanasattAnI lUMTa hai, lUMTa sake to lUMTanI jema virala vyaktionA apavAda sivAya sahu jANe lUMTavAmAM na paDyA hoya ? evuM vAtAvaraNa jovA maLe che. ane chatAM, "kaMI lAkho nirAzAmAM amara AzA chupAI che"nI jema kahevuM joIe ke AzAno eka tAMtaNo bacyo che tene sahAre vaitaraNI pAra karIne vaikuMThamAM pahoMcAze. AzAno bacelo tAMtaNo te cUMTaNI. eka varSa pahelAM sattApalaTo thayo. mAthAM kApIne nahi paNa Ama mAthAM gaNIne sattA palaTavAnI vAta che e moTI AzA che. A cUMTaNIno upayoga sattA meLavavA ke TakAvavA mATe nahi, sattAne aMkuzamAM rAkhavA mATe thAya ane ene mATe gAMdhI vicAramAM mAnavAvALA loko anubhavanI AMkhe Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 sAthe maLIne puruSArtha kare to e haju paNa karavA jevuM kAma che ema amane haju paNa lAge che. A mATe rAjakIya pakSa banAvavAnI jarUra nathI. dhArAgRhonI kula saMkhyAnA 10 TakA jeTalI ja jagyAo mATe lokazAhI surakSA maMca jevuM rAjakIya paribaLa UbhuM karavuM joIe, AvA rAjakIya paribaLanI bhUmikA viSe vistArathI 'vizvavAtsalya" ane prayogadarzana'mAM gayA varSanA abhiyAnamAM kahevAyuM ja che. eTale ahIM e lakhavAnI jarUra nathI. darekane potapotAnA saMjogonI maryAdA, rasaruci, uMmara, ane svAthya vagerenI maryAdAo to hoya che ja, ane rahevAnI. paNa vicAromAM saphAI hoya ane zraddhAnuM baLa hoya to AtmavizvAse potapotAnA sthAne rahIne paNa je thAya te kArya karatA rahIne svakartavya bajAvyAnuM samAdhAna meLavavAnuM to ApaNA hAthamAM ja che. : 2 : "AvA kaparA dezanA saMyogo, vizvanA saMyogo vageremAM ApaNe ne ApaNI saMsthAo zuM karI zake, te ane "gAMdhInA paDakAra' nimitte ApaNA kSetramAM, gujarAtamAM lokakeLavaNInuM ThIka kAma thaze. paNa gAMdhIjI ane saMtabAlanI paddhati korA svAdhyAyanA pracAra karatAM thoDI anerI ane anokhI hatI. prajAne sparzato prazna levo, tenA para prajAnuM dhyAna kendrita karI jyAM samasyA kaThatI hoya tyAMthI tene ukelavA prayatna karavo. samasyA ukelatAM ukelatAM UbhA thatA praznone paDakAra dvArA ja enuM zikSaNa ne ghaDatara thayA kare. prameyane pATha-paddhati karatAM prayoga paddhati judI che je tamoe lAMbo prazna (pAMca hajAranI lAMcavALI ghaTanA) laIne patAvI. te paDakArano ja padArtha pATha che... rASTranA kaTokaTIbharyA prANa prazna AgaLa atyAre to govaMza hatyAbaMdhI ke dArUbaMdhIno prazna pramANabhAna ane vivekapUrvakanI vicAraNA mAge che. koMgresa toDavAnI bhUla dezane toDe to navAI nahIM. tethI ja saMtabAla koMgresamAM rahI koMgresa zuddhino Agraha rAkhatA." [A bIjA vibhAgamAM bhAI dulerAya mATaliyAe potAnA vicAro rajU karyA che. tene paNa ahIM ApyA che. - saMpAdaka) vizva vAtsalya : tA. 1-12-1990 anubhavanI AMkhe Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. 9 tapa kaI rIte kAma karatuM haze ? saMyama e samajaNa-jJAnanuM pariNAma che. enAthI saMskRti nirmANa thAya che. sajA e damana-dabANa che; enAthI vikRti janme che. saMyama samajaNathI Ave, paNa samajaNa jhaTajhaTa AvatI nathI. samAjane ane potAne paNa nukasAna thatuM hoya tevuM kRtya karanArane dA.ta. dArU pInArane jelavAsanI sajA karavAmAM Ave che. sajA enA zarIrane thAya che paNa ethI enA mananI vRtti sudharatI nathI. UlaTuM vikRta thavAno vadhu saMbhava che. ane Ama chatAM samAja pAse to rAjya zAsananI sattA ane enA kAyadA, korTa nyAya, daMDa ane sajA vagereno Azraya levo e ja sAdhana che. vizvavAtsalya"nA tA. 1-12-91nA agralekhamAM samajaNa ane sajA vaccenA koIka naitika sAmAjika dabANanA pagalAno ullekha karyo hato. keliphorniyAnI 21 varSanI vidyArthinI dArazIbahene ukaraDImAM je joyuM, jANuM, ane sANaMdamAM jJAnacaMdrajInI vAtomAM sAMbhaLyuM tenAthI te bahena prabhAvita banI hatI. tapomaya prArthanA sAtheno zuddhi prayoga kaI rIte kAma kare che? enI asara sAmAjika naitika rIte zuM thAya che? vyakti para eno prabhAva paDe che? AvA prazno enA hatA. kAma kare che te to ukaraDInI grAmasabhAmAM eNe joyuM hatuM, paNa e badhuM kaI rIte kAma kare che ? enuM vijJAna zuM che? e jANavAnI enI jijJAsA hatI. A eka saMzodhanano viSaya gaNAya. munizrI saMtabAlajInI preraNA ane mArgadarzanathI A muddAne lagatuM saMzodhanakArya bhAla naLakAMThAmAM zuddhiprayoga rUpe prAyogika dhoraNe ThIka pramANamAM thayuM gaNAya. enA anubhavane kendramAM rAkhIne e viSe thoDuM vicArIe. ekendriyathI paMcendriya sudhInA jIva mAtramAM raheluM cetana eka che, paNa enA uparanAM AvaraNonA pramANa mujaba e cetanAno vikAsa eka sarakho nathI hoto. manuSyamAM raheluM cetana vadhu vikasita che. paNa tenIye kakSA samAna nathI hotI. dareka manuSyano pIMDa baMdhAya che annathI jene annamaya koSa kahevAya che. bhUkhanA kaSTano-vedanAno-anubhava dareka mANasane thAya che. koI mANasa bhUkhyo che ema ApaNe joIe ke tarata ene khAvA ApavAnuM mana thaI jAya. pote anubhavanI AMkhe Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 bhUkhyo na hoya chatAM bIjAnI bhUkhanuM vedana anubhavAya. enuM kAraNa banneno pIMDa baMdhAyo che annathI. bannemAM peluM cetana tattva raheluM che. jenuM vadhu vikasita che te vadhu vedana anubhave. ane pelAnI vedanA ke kaSTane dUra karavAmAM sahabhAgI paNa bane. kharAbamAM kharAba kRtya karanAra vyaktimAM paNa cetana tattva to che ja. enA para melA saMskAranA thara vadhu jAmI gayA che. eTale e cetana vikasI zakyuM nathI. vikasavAnI kSamatA che paNa uparanA mela dhovA paDe. bALavA paDe. jene A vastunI jANa nathI. gatAgama ja nathI. bhUkhyAne jue kharo paNa tenI bhUkhanuM vedana na anubhavI zake. ene eno sparza ja na thAya. koIkane sparza thAya. vedana anubhave paNa mAtrA ochI, koIkane pUro sparza thAya. vedana-samavedana-saMvedana jAge. anna nahi khAvuM ane bhUkhyA rahevuM enA be prakAra che. (1) khAvAnI tIvra IcchA che, paNa khAvA nathI maLyuM. bhUkhane kaSTa parANe bhogave che. A lAMdhaNa gaNAya. (2) bhAvatA bhojana hovA chatAM khAvuM nathI ane nahi khAvAno AnaMda anubhave che, A tapa gaNAya. A tapa cetanatattva upara jAmelA melane dhovAmAM-bALavAmAM upayogI bane che. cetanatattva AthI vikase che. A tapa, upavAsa-AtmA samIpe vasavuM bane che. jaina paribhASAmAM Ane nirjarA kahevAya che. AvuM tapa bIjAnA mela dhovAmAM athavA bIjAnA melathI banatA apakRtyone aMkuzamAM rAkhavAmAM paNa upayogI bane che. tapa ane kevaLa tapa ja hoya. bIjA koI rAgadveSa, svArtha, lobha ke aha jevA tatvonI bheLaseLa na hoya to, apakRtya karanAra vyakti, athavA tenA najIkanA hoya te athavA itara samAjanA cetana tattvane jevI jenI kakSA te pramANe sparza kare ja kare. cetana cetanane kheceja ane sAmAjika cetanA jAgRta bane. tapanI sAthe prArthanA paNa hoya ! he bhagavAna ! je vyaktie apakRtya karyuM che te tenI durbuddhinuM pariNAma che. tene sabuddhi Apajo. apakRtya karanArane Teko ApanAra paNa hoya che. temane paNa A tapa ane prArthanA dvArA parokSa apIla thatI hoya che. apakRtyano bhoga bananAra vyaktimAM paNa paristhitivaza ke prakRtivaza anyAya pratikAranI zakti hotI nathI tene paNa anubhavanI AMkhe Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 apIla thAya che. vyApaka samAjane paNa enI apIla thAya che, kAraNa sahumAM cetanatattva raheluM ja che. tapano prakAra jeTalo UMco teTalo teno prabhAva vyApaka ane UMDo. jaina tIrthakara bhagavAna mahAvIre ahiMsA ane premane potAnA jIvanamAM pUrepUrAM sAkAra karyA hatAM. temanA tapanA prabhAve nArI samAjanI gulAmInI beDIo tUTI, strIonuM sanmAna jAgRta thayuM, gaurava vadhyuM. mokSa meLavavA sudhInA tamAma adhikAro sthApita thayA. mahAtmA gAMdhIe tapane sAmAjika svarUpa ApavAno prayoga karyo. rASTriya cetanA jAgRta karI. A ja prakriyAne AgaLa vadhAravAnI vadhu jarUra svarAja maLyA pachI tarata ja hatI. kAraNa svarAjamAM rAjyanI daMDazaktino upayoga karavo vadhu sahelo ane hAthavago hato. e jarUriyAtanI pUrti thaI zakI nahi. pariNAme lokacetanA ane dhIre dhIre vyakti cetanA paNa kuMThita banatI gaI. vaLI svArtha ane rAjakIya gaNatarIone dhyAnamAM rAkhIne upavAsano durupayoga paNa thato rahyo. Ama upavAsa dvArA tapanA prayoganI sAmAjika parivartana karavAnI daSTie khAsa ajamAyaza karavAmAM nahIM AvI. vyaktigata AtmakalyANa mATe ekAMtika dRSTithI tapazcaryA thatI hoya che, paNa te rUDhi ane paraMparAgata, yaMtravata thatI hovAthI teno prabhAva kyAMya paDato hoya evuM dekhAtuM nathI. vizvavAtsalya : tA. 16-1-1992 10 svarAjya ane lokazAhImAM satyAgrahanuM abhinava svarUpa A agralekhanuM mathALuM che te viSaya para vizvavAtsalya ane prayogadarzanamAM aneka vakhata lakhAyuM che. "zuddhiprayoganAM saphaLa citro"nA A lekhanA lekhake lakhela pustakamAM paNa A viSe sArI peThe chaNAvaTa karI che. tema chatAM viThalApura polIsa thANA zuddhiprayogane maLelI saphaLatAnA saMdarbhamAM khAsa karIne gujarAtanuM jAheramAM dhyAna doravA ahIM thoDuM lakhavuM prastuta bane che. gAMdhI savAsonA A varSamAM to khAsa karIne, Aje sAthe rASTra ja nahi, vizva AkhuM aneka samasyAothI gherAyeluM che. samasyAnA ukela mATe chevaTe polIsa ane lazkarano Azraya levo paDe che, paNa anubhavanI AMkhe Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 enAthI samasyA ukalatI dekhAya eTaluM ja UlaTuM navI navI samasyAo pedA thAya che, evo sahune anubhava che. A sthitimAM gAMdhIvicAra kAMIka AzAnuM kiraNa che ema keTalAka vicAraka lokone lAge che. gAMdhI mUlya kaho vicAra kaho ke kArya kaho, teno kaI rIte AjanI paristhitimAM upayoga karavo e mahAna koyaDo che. koI eka paribaLa AjanI paristhitimAM have asarakAraka kAma ApI zake tema nathI, eTaluM samajIye to koI paNa prakAranI zAsana vyavasthAne bharose samasyA ukalaze ema mAnavuM e bhrama che e paNa samajAze. lokazAhI hovA chatAM have lokoe sIdhAM pagalAM bharIne samasyA ukelavI paDaze. sIdhAM pagalAM lokazAhInA baMdhAraNa ane kAyadA kAnUnI maryAdAo sAcavIne ja bharavAM joIe. kAnUna bhaMganA pagalAMno samAveza emAM na karavo joIe ema bhAla naLakAMThA prayogano anubhava kahI jAya che. sIdhAM pagalAMne pariNAme rAjyasattAne polIsa ke lazkarano upayoga na karavo paDe e sAvadhAnI AMdolanakAroe rAkhavI joIe. sIdhAM pagalAMno artha e che ke - jeNe anyAya karyo hoya tenI, anyAya sahana karanAranI ane anyAyanA sAkSI bananAranI, ema sahumAM paDelI zubhavRtti jAge, evo kAryakrama Apavo. matalaba emane satya samajAvavuM. Agraha rAkhatA thAya, anyAya ke asatya kArya karyAno svIkAra kare, pazcAtApa kare, zakya bane to enuM prAyazcita paNa kare, ema sIdhI apIla thAya tevAM sIdhAM pagalAM bharavAM. jene samajAya te A pagalAM bhare ekane samajAya to eka paNa pahela kare. zarUAta kare. 'satyameva jayate' sUtramAM niSThA, lokomAM zubhavRtti paDelI ja che, tevI zraddhA ane saMyama tapa ane mauna prArthanAthI te zubhavRttine saphaLa apIla thaI zake che tevo AtmavizvAsa A sIdhAM pagalAMmAM anivArya che. parigraha prANa ane pratiSThAne hoDamAM mUkIne paNa A kAma thavuM joIe. 'ekalo jAne re'nI jema ekaDAthI zarU karanAra koI eka haze to pAchaLathI mIMDA caDaze ane koI nahi sAtha Ape to kartavya karyAnuM samAdhAna to avazya maLaze ja. tarkabuddhithI A na samajAvI zakAya evI vastu che. buddhimAnI sAthe hRdayanA bhAva ane zuddha aMtaHkaraNanI zakti AmAM vadhu madada kare che evuM aneka prayogonA anubhavanI AMkhe Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 anubhava pachInuM A tAraNa che. ciMtananI jarUra che ja, paNa ciMtananA cAkaDethI pIMDane pratyakSa cAka para mUkIne cAkaDo pheravavo joIe. jonAra dvidhAmAM raheze ke goLI Utaraze ke gAgara, paNa cAkaDo pheravanAra to dhAryo ghATa Utaraze ja evA vizvAsathI bAvaDAnA baLe puruSArtha karato ja raheze. saMbhava che ke koIka ghATa niSphaLa jAya, kaMIka khAmI rahI hoya to niSphaLatA paNa maLe, 'tIre UbhA tamAso jonArane koDIye na maLe" pANImAM taranAra "tAro DUbe" ema koIkavAra niSphaLatA paNa maLe, paraMtu marajIvA hoya te ja motI pAme, enA jevuM AjanI paristhitimAM AvA prayogonuM bhAvi samajI levuM joIe. mAtra buddhinA starethI tarka ane dalIlo karavAthI to kAMI ja prApta thaI zake nahi; anubhava levA mATe paNa prayogakArya karavuM joIe. gujarAtamAM A viSaya para ekAda goSThinuM Ayojana suratamAM thAya to te karavA jevuM che. gAMdhI savAsonA A varSamAM ja AvI goSThi thAya to anyAya pratikAra ane satyAgrahanuM sAcuM svarUpa samajavAmAM enI vicAraNA upayogI thaze ane gAMdhI vicArane kaMIka ghATa ApI zakAze. vizva vAtsalya : tA. 1-12-1993 11 saphaLa zuddhiprayoga sAdhano ane kAraNo viThalApura zuddhiprayoga saMpUrNa saphaLa thayo ane te ATalI jhaDapathI saphaLa thayo ethI keTalAya mitrone Azcarya thayuM che. ane tenAM kAraNo jANavAnI IMtejArI paNa dharAve che. A viSaya haju kheDAto hovAthI temAM saMzodhanane ghaNo avakAza che. abhyAsu jijJAsuoe emAM UMDA UtaravuM paDe. ema chatAM saphaLatAnAM badhAM kAraNo jANI, samajI, kahI, lakhI zakAya evuM na bane. Ama chatAM A viSaya pragaTa ciMtanamAM chaNavA yogya hovAthI ahIM amAro je kaMI anubhava che te zabdomAM utAravA prayAsa karIzuM. (1) prayoga vyaktigata nahi, saMsthAgata karavAno hoya che. (2) je saMsthA prayoga hAtha dhare te saMsthA ane tenuM saMcAlana karanAra mukhya vyakti samAjamAM vizvAsapAtra hovI joIe. anubhavanI AMkhe Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 (3) pratikAra, bhraSTanA anyAya ke aniSTano karavAno hoI, temAM nimitta bananAra vyakti pratye dveSa tiraskAra ke dhikkAra na hoya. mAtra te vyakti pratiSThita banI gauravabhera pharI zake nahi, ane teno bhraSTAcAra khullo paDI samAjamAM tenA TekedAro hoya te paNa samaje ane tene Teko ApavAnuM baMdha kare to pachI te vyakti ekalI TakI na zake. ane thayelI bhUla sudhArI levAnI tene pharaja paDe. AvI sthiti nirmANa karavAnI hoya che. (4) tapa, prArthanA ane mauna A prayogamAM upayogI bane che. balidAna vinA to siddhi maLatI nathI. AvA prayogamAM hetu maryAdita hovAthI jAtanuM balidAna to ApavAnuM hotuM nathI. paNa lohImAMsa to sUkavavA paDe. upavAsarUpI tapa anivArya bane to tevuM tapa. aniSTamAM nimitta bananAra sahune sabuddhi maLe tevI prArthanA, ane AvI zuddhikaraNanI prakriyA zarU thavA sAthe ja azuddhi-mela bahAra Ave ja. ane te paNa sAme pratyAghAtamAM potAnI kakSA mujaba khoTAM sAdhanothI pratikAra kare ja. paNa tenI sAmeya mauna rahevuM. aniSTano pratikAra paNa pratyAghAto - kaSTa sahana karavo paDe to te bhogavavuM. (5) ATaluM thatAM samAjanAM zubhabaLo je atyAra sudhI udAsIna ke niSkriya hatAM te saLavaLe che. jAge che. sakriya bane che. dareka kSetramAM AvAM zubhabaLo hoya che. sAmAjika, naitika, dhArmika, ke rAjakIya ema jyAM jyAM zubha paDyuM che te A prazna para ekAgra bane che. pratyakSa parokSa temanuM saMkalana thAya che. ane pachI anubaMdha joDAI jAya ke tarata kArya saphaLa thAya che. bhraSTa AcaraNa karanAramAM paNa zubha to paDyuM ja hoya che. paristhitivaza te cAlato hoya che. cAre bAju dhana ane sattAnI A dhImI doDamAM te paNa jhukAve che. paraMtu paristhiti badalAtAM tenAmAM raheluM zubha jora-kare che, bahAra Ave che. ane saphaLatAmAM sahakAra Ape che. pariNAme siddhi prApta thAya che. (6) AmAM jeTalI adhUrapa ke kacAza teTalA pramANamAM vilaMba ke phaLa prAptimAM ochapa. (7) zubha cAre kSetromAM che te paikI rAjakIya, dhArmika ane naitika kSetranAM zubha karatAM sAmAjika eTale ke prajAkIya kSetramAM paDelAM - zubhamAM saLavaLATa vahelo thAya che. evo amAro anubhava che. tenAM kAraNamAM ema jaNAya che ke prajAmAM sAmAnya mANaso ja vadhu che. je sattA ke dhananI doDamAM paDyA nathI, zramapradhAna ane pApathI DarIne cAlanArAM tema ja roTalo raLIne saMtoSa rAkhanArAM che. temanuM zubha anubhavanI AMkhe Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaheluM jAge che. eTale lokajAgRtino mukhya hetu rAkhIne prayoga zarU thAya che. bIjAM kSetronAM paribaLo jAge, na jAge, ochAvattAM ke vahelAmoDAM jAge, paNa loko to saveLA jAge ja che. ane pariNAmanI daSTie phaLa maLe na maLe ke ochuMvatuM maLe, paNa lokajAgRtinI dRSTie to prayoga saphaLa thaIne ja rahe che. evo Aja sudhIno anubhava che. viThalApuramAM badhI dRSTie badhA kSetronAM zubhabaLo saLavaLyAM, jAgyAM, kAme lAgyAM, temanuM saMkalana thayuM ane anubaMdha joDAyo eTale AnI eka tAttvika bAju paNa che. samudramAM kAMkarI nAkhIe to teno taraMga-pANInI halacala UThe che. bhale te dekhAya nahi. paNa AkhAye zAMta samudrane te sparzI jAya che. tema vizva AkhuMya enA kudaratI niyamane AdhIna cAle to vizvazAMti akhaMDa avibhAjya cAlu rahI zake; paraMtu mANasa jAta tenI asad vRttine vaza banI bhUla karI bese che tyAre azAMtinI lahara UThavAnI zarUAta thaI jAya che. jyAM paNa AvI bhUla thAya tyAM ja te ja kSaNe enuM yogya nivAraNa thaI jAya te zAMtimAM paDanArI khalela dUra thaI jAya. ane zAMti akhaMDa cAlyA kare. AvuM nivAraNa karavAnuM kAma enA jANakAra jJAnI vyaktio ja karI zake. dareka sthaLe, dareka kALe, ane dareka paristhitimAM AvA jJAnI puruSo maLI zaktA nathI, paNa A sanAtana satyanI anubhUti thaI hoya tevA jJAnInA ciMdhelA raste cAlavAno prayAsa karanAra to haMmezA dareka sthaLe dareka vakhate hoya che. emaNe azAMtinuM nimitta ApanAra vyaktimAM raheluM cetanatattva ane potAmAM raheluM cetanatattva eka ja che e samajavuM rahyuM. matalaba "tu mAM "huM chuM ane "huM"mAM "tuM' chuM evI anubhUti na thaI hovA chatAM, baMnemAM "zubha' to che ja. eTale potAnA "zubha'ne evuM jagADe ke sAmAnA "zubha'ne hAkoTe saMbhaLAya ane e jAge. ane bhUlano svIkAra kare nirAkaraNa karavAmAM sahAyabhUta bane. ATaluM paNa thAya to tApUrato vyavahAra sarakhI rIte cAle. Ano artha koI evo na kare ke e vyakti pharI evI bhUla nahi ja kare. e mATe to eno hRdayapalaTo thaI enAmAM jJAna pragaTavuM joIe. buddhiprayogonuM pariNAma hRdayapalaTAmAM Ave to uttama, bAkI prayogano hetu maryAdita che. naitika sAmAjika dabANathI paristhiti evI nirmANa karavI ke thayelI bhUlanuM nivAraNa thaI paDelo khADo purAI jAya. vizva vAtsalya : nA. 16-12-1993 anubhavanI AMkhe Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 12 bhUtakALamAM jivAya nahi, eno bodha levAya 6ThThI Disembare je kaMI ayodhyAmAM banyuM ane tenA je pratyAghAta dezabharamAM paDyA te ema sUcavI jAya che ke, haju ApaNe jANe bhUtakALamAM jIvatA na hoIe? bhUtakALano bodha jarUra laIe, paNa e bodha lIdho tyAre gaNAya ke je temAMthI ApaNane sukha zAMti maLe. rAmAyaNano ayodhyAkAMDano bodha jo ApaNe lIdho hota ane IslAmano sAco artha barAbara samajAyo hota to 6ThThI DisembaranA ayodhyAkAMDamAMthI dezamAM sukhazAMtinuM vAtAvaraNa avazya sarjAyuM hota. paNa je azAnti ane ajaMpo sarjAyAM te ema batAve che ke haju ApaNe bodha kevo ane kaI rIte levo ke jethI pariNAme sukha ane zAMti prApta thAya enI zodha karavAnI che. A AkhAya kAMDanA mULamAM dharma nathI, paNa rAjakAraNano dhaMdho che e vAta have dIvA jevI spaSTa thaI gaI che. maMdiranuM ke masjidanuM game te thAya, lokonA jAna mAla milkatanuM game te thAya, sattA che to te TakAvavI che; nathI to te meLavavI che. emAM dharma ane saMpradAya sAdhana rUpa bane to banAvIne paNa jhanUna kaTTaratA ane haThIlA aMtima Agrahone uttejita karIne paNa amAre Ama karavuM che. AvA aparAdhI loko 70 karoDamAM keTalA haze ? dasa hajArathI vadhu nahi hoya. dasahajAranI vastIe ekAda vyakti ja AvI haze. bAkInA je haze te to kevaLa emanI pAchaLa doravAyelA nirdoSa mANaso ja gaNavA. emanI dharma, saMpradAya uparanI aMdhazraddhAno ke rAjyasattAnI madadathI potAnI salAmatI jaLavAze ane rakSaNa thaI zakaze evI bhoLI zraddhAno kharekhara to geralAbha ja levAmAM Ave che. Aje ja amadAvAdanA eka muslima sajjana maLyA, te kahetA hatA ke amAre to sukhe roTalo kamAI khAvo che. have ahIMthI to kyAM jaIe ? dezamAM kyAMya javuM nathI. galpha pradezanA dezomAM paNa javuM nathI, paNa salAmatIthI roTalo raLavA amerikAmAM javuM che. DrAIviMga karIza tyAM nokarInI goThavaNa thAya evuM karI Apo ne?" A sajjanane zuM javAba ApuM ? kahyuM to kharuM ke, "bhAratanA dazeka karoDa musalamAno tamArI jema bIje kyAMka roTalo raLavA javAnuM Icche to emane koNa roTalo ApavAnuM che ? ane bIjA IslAma dezamAM rahetA hiMduo e deza choDIne bhAratamAM ke bIje rahevA javAnuM vicAre to emane paNa Azaro koNa ApavAnuM che ? ApaNe sahue jayAM chIe tyAM ja sukhano roTalo raLI, ema zAMtithI rahI zakIe evI sthiti lAvyA sivAya koInoya chUTako nathI. anubhavanI AMkhe Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 kahetI vakhate manamAM samajAtuM hatuM ke A vAstavikatAnuM satya sAMbhaLavA ke samajavAnI hAla emanI mAnasika sthiti nathI. salAmatI rakSaNa ke vizvAsanI lAgaNInuM sAva dhovANa thaI gayuM hoya ane bhayanI gherI lAgaNI mAM para cADI khAtI hoya ema spaSTa dekhAtuM hatuM. AvA karoDo sAmAnya mANasone masjida maMdiranA sthaLa viSe ke te aMge cAlatA vikhavAda sAthe kazo sIdho saMbaMdha nathI. emanA vyaktigata dharmane e Aje paNa vinA rokaToka pALI zake che. dharmanA kriyAkAMDo karI zake che. enA rojiMdA vyavahArane kazo bAdha Avato nathI. A sAmAnya mANaso to A vAstaviktA samajI zake che. sattAnA rAjakAraNamAM voca beMkanA DAyarekTaronA nacAvyA nAcavAnuM baMdha karIne temanA hAthA na banavAnI samaja ApavAnI ane e samaja pramANe vyavahAra karavAnI emanAmAM zakti Ave tevuM kArya karavAnI jarUra che. tAjetaramAM rANapura ane dhaMdhukAmAM taddana nAno sarakho A dizAno prayatna thayo tenA jANavA maLelA pratibhAvo protsAhaka che. emAM bhUtakALane yAda to karyo. ItihAsa jANavo jarUrI kharo, paNa pachI ene vAgoLavAnI ke emAM rAcavAnI ane e bhUtakALamAM jIvavAnI jarUra nathI. ItihAsano bodhapATha laI vartamAnamAM suphaLa laNavA mATe ItihAsamAM nIMdAmaNa karavA jevuM hoya te nIMdIne ane bAkInuM khAtara tarIke vAparIne vartamAnamAM sukha ane zAMtithI rahI zakIe ema karavAmAM ja DahApaNa che. bAkI to khUnAmarakInuM gAMDapaNa ja thaze. koIke lakhyuM che te thoDA vakhata pahelAM eka lekhamAM vAMcyuM che ke, bhAratamAM aneka bhayaMkara jhaMjhAvAto AvyA, aneka vakhata AvyA. ane chatAM bhAratanI prajAmAM kaMIka evuM che ke te haju paNa eka prajA tarIke astitva TakAvI zakI che. A "kaMIka' eTale amAre mana enA sAmAnya mANasonI koThAsUjha, haiyA ukalata, virodhIne paNa samAvI levAnI samAdhAnavRtti, judApaNAne sahI levAnI udAratA. A guNo eTale ke DahApaNa hovAne lIdhe ja uttaramAMthI AvelA Aryone ane tyAra pachI AvelI aneka prajAone ane temanI saMskRtione bhArate samAvI lIdhI. jhaMjhAvAtothI A guNavRtti halabalI jAya che e kharuM, paNa mULa bhAratIya paraMparA praNAlI ane enI saMskRtinAM mULiyAMe evI UMDI jaDa nAkhI che ke e mULasotAM UkheDI nAkhI zakAya ema nathI. vAvAjhoDuM ke jhaMjhAvAta pasAra thaI jAya ke pachI te sthira thavA lAge che. ene pANI khAtara ane anukULa havAmAna ApavAnuM kAma samAjanA hitaciMtakonuM che. thAkyA ke nirAza thayA vinA emaNe to e kAma karavAnuM cAlu rAkhavuM ja paDe. vidhavAtsalya : tA. 1-1-1993 anubhavanI AMkhe Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 | 13 aparAdhabhAva ane aparAdha gapazapa vAtomAMthI siddhAMta-dharma ane naitiktAne lagatI carcAmAM evA to UMDA UtarI javAyuM ane jamAvaTa thaI ke, amadAvAdathI rANapurano aDhI-traNa kalAkano rasto meTADora vAhanamAM pUro thaIne rANapuranA UnI khAdI kendrano daravAjo Avyo tyAre ja khyAla Avyo ke mukAma AvI gayo. joke carcAmAM to aMtima mukAma Avyo ja nahoto. vAtano viSaya banI gayo (1) aMbaramAM keTaleka ThekANe vIjaLI cAlu thaI te ane (2) be-hisAbI nANAnuM dAna. Aje khAdI eTale hAthathI kAMteluM ane hAthathI vaNeluM te khAdI. vIjaLIno upayoga katAI ane vaNakarImAM niyama viruddha che. niyama viruddha katAI vaNakarI thatI hoya to khAdImAM apAyeluM rIbeTa khAdI kamizana pAchuM vasUla karI zake ane khAdIkAma karavA mATe ApeluM pramANapatra rada karI nAkhe. matalaba khAdIne nAme te kAma karI zakAya nahi. A niyama hovA chatAM ane khAdI saMsthAo kALajI rAkhIne kaDakAI rAkhe to paNa hAla sthiti evI che ke, vIjaLIthI cAlu thaI gayelA aMbara carakhAne saMpUrNa baMdha karAvI zakAya evuM jaNAtuM nathI. seMkaDo gAmomAM hajAro gharomAM rAta-divasa koNa cokI kare ? jAgRta saMsthA ke kAryakara rAtre jaIne tapAsa karavAnA dAkhalA che. paNa cora koTavAlane daMDe enI jema rAte kema Avo cho ? ema prazno sAthe AkSepo paNa thatA hoya che. evuM jANavA maLe che. divase jAya ane gAmamAM pesatAM ja gharoghara khabara paDI jAya ke tarata moTara kADhIne saMtADI de evuM bane che. pUNI ApavAnuM baMdha kare che to bIjI saMsthAmAMthI laI Ave che. karInAnI noMdhaNI ekathI vadhu saMsthAmAM judA judA nAme paNa thatI hoya che. saMsthAomAM paNa zithilAcAra paselo che eTale kaDakAIthI niyamono amala thato nathI. banelo kisso eka javAbadAra kAryakare kahI saMbhaLAvyo. saMsthAe bahu kaDakAI karI eTale kattIne aMbara carakhAne abharAI para caDAvI dIdho. moTara kADhI nAkhI. vIjaLIthI ke hAthathI kAMtavAnuM ja baMdha karyuM. saMsthAmAMthI pUNI to niyamita lAve ja, paNa thoDAka ochA bhAve te bIjI saMsthAne vecI de, milanuM sUtara lAvI tenI AMTI banAvI A saMsthAne te Ape. saMsthA to mAne ke pote ApelI pUNInuM hAthanuM anubhavanI AMkhe Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja0 kAMteluM sUtara che. mila sUtara ane aMbara sUtara vacceno bheda pArakhavA jevI kuzaLatA badhA ja khAdI kAryakaro dharAvatA nathI. sahu eka vAtamAM saMmata hatA ke katAImAM vIjaLIno upayoga mAnya na thAya tyAM sudhI niyama viruddha vIjaLInA aMbara cAle che e khoTuM che. eka mitra to Ane adharma gaNe che. joke AnI sAme eka dalIla thaI ja ke, aMbaramAM vIjaLI vAparavI ke na vAparavI e dharmanA koI mULabhUta vrato sAthe saMbaMdha dharAvatI bAbata nathI. khAdI kamizana ke bhArata sarakAra nItiviSayaka nirNaya laI niyamamAM sudhAro kare, ane vIjaLIne mAnyatA Ape to pachI vIjaLIno upayoga karavo niyama viruddha na gaNAya. Ama nIti niyamomAM to deza kALa ne saMjogo pramANe parivartana thatuM ja Ave. chatAM niyama na badalAya tyAM sudhI e niyama viruddha kahI zakAya. paNa adharma che ema na gaNAya. vaLI A to garIba mANasone roTalo, rojagArI ApavAmAM upayoga thAya che. ane roTalo garIbane Apavo enA karatAM garIbane roTalA raLavAnuM vadhu sAruM sAdhana ApavuM te uttama kAma che. : 2 : Ama rasika carcAmAM sArI-nabaLI bAjuo paNa chatI thaI. behisAbI nANAM bAbata paNa sArI carcA thaI. pAvatI vinA dAna levuM eTale karacorImAM bhAgIdArI. evAM dAna na levAya evI mAnyatAnI sAme sArAM ja kAmomAM rakama vaparAya che ane sarakAra karatAM vadhu sArI rIte hetu mujaba upayoga thAya che. pachI bahu cikAza karavAnI jarUra nathI. evI dalIla thaI. - atyAra sudhI zAMtithI ane mauna rAkhI vAto sAMbhaLatA hatA te mitra kahevA lAgyA : Aje vijJAna ane TekanolojI keTalAM badhAM AgaLa vadhyAM che ke have aMbaramAM vIjaLI vAparavI ke na vAparavI evI sAva nAnI vAtamAM ane jyAM sarakArI taMtramAM naradama bhraSTAcAra cAle che tyAM paisA ApavA karatAM sArI saMsthAo mAraphata sevAnA kAryomAM nANAM ApavAM ke na ApavAM jevI tattvacarcAnAM cUMthaNAM pAchaLa to aparAdhabhAva kAma karato hoya ema lAge che. niyama viruddha che mATe anaitika ke adharme gaNo cho, ane anIti ke adharma karo cho tevo aparAdhabhAva sevo cho enI A badhI jhaMjhaTa che. AvI badhI vAtone mAro jhADu ane sApha karo mananAM jALAMone." mitra hatA buddhizALI, vyavahArakuzaLa, pIDha ane anubhavI emanI anubhavanI AMkhe Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 aparAdhabhAvavALI vAte amane AcArya rajanIze lakhela vAtanI yAda apAvI. eka bhAI emanA mitrane kahetA hatA ke huM khUba parezAna rahuM chuM. mAnasika rIte corI karuM, jUThuM boluM to tarata manamAM khUbaja kaSTa thAya che. pachI e mitre emane eka manocikitsaka pAse sAravAra levarAvI ane be eka varSamAM to emanI parezAnI saMpUrNa baMdha thaI gaI. zuM karyuM manocikitsake ? corI-jUTha baMdha thaI gayAM ? nA, cAlu ja che. paNa have pahelAMnI jema amane pIDA thatI nathI, jUTha-corI vagere koThe paDI gayuM che. jANe ke prakRtino ja eka bhAga banI gayo che. vyavahAra to ema ja cAle, ema mAnIne e manamAM samAdhAna meLave che. corI-jUTha laherathI cAlyA kare che. paisA maLyA kare che. dAna Ape che. pratiSThA paNa maLe ja che. pachI pIDA kyAM rahI ? Ama aparAdha cAlu rAkhI aparAdha bhAvanI mAnasika yAtanAmAMthI mukti meLavavAnI vAta eka cheDAnI che to bIjo cheDo, nirdoSa aparAdha karIne niraparAdhI loko aparAdhabhAvathI pIDAtA lokono paNa che. guMdI AzramathI guMdI gAmamAM AvavA javA mATe vacce relave sTezana oLaMgIne ja javuM paDe ema che. sTezana vaTAvavA sIDI nathI. relave phATaka sTezanathI babbe pharlIMga dUra AvelAM che. eka paNa apavAda sivAya AkhuM gAma ane Akho Azrama niyama viruddha relave sTezanamAMthI ja pasAra thAya che. e to ThIka paNa ekeya vyakti pleTaphorma pAsa letI nathI. 45 varSa pahelAM paMcavadanabhAI nAmanA yuvAna relave mAstara hatA, Azrama sAthe maitrI baMdhAI gaI, nIti anItinA vyavahA2nI vAtomAM emaNe A niyama ane vAstaviktA kahI batAvI. hasatAM hasatAM kahyuM : "niyama mujaba to kesa karI zakuM. paNa vyavahAru banavuM paDe ne ?" A jANyA pachI ame paNa vyavahAru ja banyA chIe ane e ja rIte Aje paNa relave sTezanano upayoga karIe chIe. evo ja eka dAkhalo mitre Apyo. avAranavAra pravAsa karavAno thAya. relavemAM rijharvezana karAvatAM samaya jAya, rikSA ke basabhADu thAya. ane chatAM TikiTa maLaze ja enuM nakkI nahi. have e jhaMjhaTathI mukta banyo chuM. ejanTane saravisa cArjanI rakama pahoMca meLavIne ApuM chuM. acUka TikiTa ghera beThAM maLI jAya che. jANuM anubhavanI AMkhe Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 chuM ke A ejanTo ane relavetaMtra vacce kaMIka ne kaMIka sAMThagAMTha che. ane lAInamAM UbhA rahenArane TikiTa vinA rahevuM paDe che. chatAM vyavahAru banavuM paDe che. evI ja vAta basa ke relavemAM lAInamAM UbhA rahI ne TikiTa levI ke basaTrenamAM besavAnI. saMbhava evo ja vadhu che ke pravAsa ja baMdha rAkhavo paDe. eka mitre eka vakhata dalIla karI ja hatI ke anItithI meLavelA nANAvALA dhanikone tyAM jaina sAdhu-sAdhvI gocarI levA jAya ja che enuM zuM ? gocarImAM maLato khorAka nItimaya kamANIno che ke anItimaya kamANIno eno nyAya karavA jo bese to sAdhuoe upavAsa ja karavAnA thAya. tevI Aje sthiti che. Ama vyavahAra so TakA Adarza ke siddhAMtathI cAlI zake nahi. aparAdha thato dekhAya paNa te nirdoSa bhAve thato hoya ema bane. aparAdha karavAnI vRtti na hoya, bhAva na hoya. aparAdha samajI bUjhIne doSita buddhithI rasapUrvaka gauravapUrvaka karatA rahIe ane aparAdhabhAvanuM vedana na thAya to samajavuM ke e patanamAM laI jatI adhogati che. jUnA saMskArane kAraNe ke paristhiti vaza - lAcArIthI koI nItiniyamano bhaMga thato hoya ane tenAthI manamAM aparAdhabhAvanuM vedana thatuM hoya to samajavuM ke haju pragati tarapha javA mATenAM bAraNAM sAva baMdha thaI gayAM nathI, vAcako vadhu prakAza pADI zakaze to jANavA-samajavAnuM maLaze. vizvavAtsalya : tA. 1-3-1993 14 bhAla naLakAMThA prayoga e sArvajanika mUDI che A aMkanA 'patra maMjUSA" vibhAgamAM cAra patromAMthI utArI lIdhA che. A agralekhamAM enA para lakhavuM che. utArAnAM keTalAMka vAkyo dhyAna kheMce che. ahIM te vAkyo bevaDAvyAM nathI. amArA lakhANamAMthI samajI zakAze. zrI devajIbhAI ane zrI jayaMtIbhAInA lakhANamAM kyAMya ahaMnI ke svaprazaMsAnI chAMTa amane dekhAtI nathI. ane chatAM te baMne mitro saMtabAlajInI prayogavRtti sAthe saMkaLAyelA rahyA hovAthI emanA lakhANone paNa saMtabAlajInA vyaktigata saMdarbhamAM ja jovA - mulavavAmAM Ave ema bane. ApaNAmAM eka vyavahAru anubhavanuM sUtra che : "ativarya" eTale ja zrI paramAnaMdabhAI kApaDiyA jevA mahAnubhAve saMtabAlajIne lakhyuM che tema vAraMvAra amRta pIrasavAmAM Ave to, jema amRta paNa akAruM thaI anubhavanI AMkhe Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 paDe evI A bAbata che" enA jevuM thavAno saMbhava che. ekanI eka vAta vAMcatAM kaMTALo Ave. potAno kakko kharo karavA karAvavAnuM AropaNa paNa thaI zake, pariNAme mULa sAcI vastune ja nukasAna thAya. ATaluM samajIne "atithI sahue bacavAnI jarUra che." ahIM carcile kahelI vAta paNa dhyAnamAM rAkhavA jevI che. e vAta eNe pArlAmenTanA sabhyone uddezIne bhale kahI che, paNa mANasajAtane viSe e lAgu pADI zakAya tevI che. eNe kahyuM che : "zuM kahyuM, koNe kahyuM ane kevI rIte kahyuM" enAthI ja mANasa mana bharI de che. zuM kahyuM? te samajavAne mATe manamAM khAlI jagA rAkhato nathI. AvuM mAnasa hoI bolavA lakhavAmAM ati hoya tyAre to sAMbhaLanAra ke vAMcanAra vyaktilakSI rahevAthI guNagrAhI ke satyagrAhI banI zakato nathI. saMbhava vadhu to evo che ke tenAmAM te vyakti mATe pUrvagrahanI graMthI baMdhAI jAya che. A sthitimAM satyAgrahane to avakAza ja raheto nathI. namratApUrvaka ahIM ullekha karI laIe ke saMtabAlajI ane bhAla naLakAMThA prayoga viSe paNa Ama banatuM AvyuM che evI amArI chApa che. have jyAre saMtabAlajI hayAta nathI tyAre sahue samajavAnI vAta khuda munizrI saMtabAlajIe 29 varSa pahelAM lakhyuM che tema e che ke, "bhAla naLakAMThA prayoga ane anubaMdha vicAra e kaMI koI vyaktinI ke vyaktigata cIja nathI. paNa sArvajanika mUDI che, milkata ke vastu che. vyavahAramAM to vyaktinuM nAma te nimitta hovAthI levAya pachI te saMtabAla nAma hoya ke devajIbhAI ke jayaMtIbhAI nAma hoya. vyakti Aje hoya kAle na hoya, eka jana jAve dUjA Ave, kAryakI jyota akhaMDa jale"nI jema kArya to cAlu rahevuM joIe ne ? saMtabAlajI Aje nathI ja ne ? paraMtu emanA prayoganI anubhava mUDI Aje paNa che ja, e mUDIne sAcavavI poSaNa karavuM ane saMvardhana karavuM e bhAla naLakAMThA prayoganA vartamAna kAryavAhako potAnI mati-zaktithI karatA AvyA che. paNa e kAma to dharUvADiyuM sAcavavA jevuM gaNAya. "vizva vAtsalyanA gaI tA. 1lI eprilanA aMkamAM anubaMdha vicAra saMgIti ane prAsaMgika noMdhamAM vAcako joI zakaze ke A dharuvADiyuM sAcavavA sAthe suphaLanI prApti mATe prayogane sArvajanika rUpa ApavAnI prAyogika saMghe pahela karI che. A pahela phaLadAyI bane te mATe sahu mitroe daDha nirdhAra karyo che. Ama veravikhera zubha zaktinuM saMkalana ane anubaMdhanuM kAma AMtarika rIte thayuM te uttama anubhavanI AMkhe Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 ghaTanA banI. vAcakonA pratibhAvo paNa sarasa maLatA thayA che. have jAhera jIvananI khevanA rAkhanArA mitrone amAre kahevAnuM che ke A prayogakAryone A badhA saLaMga saMdarbhamAM jue mulave ane jeTaluM sAruM lAge temAM sAtha sahakAra to Ape ja, paNa A prayoga potAno paNa che evI bhAvAtmaka saMvedanazIlatA sakriya rIte prayogamAM bhaLe. ahiMsAnAM mULane jIvatAM rAkhavAmAM potAno paNa namra phALo ApIne kasoTImAMthI pAra UtarelI vicAradhArAne jarUrI havA, prakAza, pANI, khAtara vagere jyAMthI paNa maLe tenuM svAgata karatAM prayoga dhanya banaze. evI amArI bhAvanA bolavA lakhavA ke vAMcavAmAM ja na rahetAM phaLadAyI bane tevI puruSArthI bano tevI prabhu prArthanA. vizva vAtsalya : tA. 16-4-1993 | 15 anubhava che : kalpanA ke mAnyatA nathI mitranA pratyAghAta jANavA maLyA. temaNe vi. vA. tA. 16-11-94nA agralekhamAM chelle jatAM lakhyuM che te viSe e jANavA mAge che : "lakhyuM che te tattvacarcA nathI, kalpanA ke mAnyatA nathI, paNa anubhava che. to te anubhavanA prasaMgo ane hakIkata lakhI zako ?" mitranI jema Ama bIjA keTalAkane paNa thAya kharuM. eTale e viSe thoDuM lakhIzuM. (1) dhoLInA kALu paTela, khAMbhaDAnA pitAmbara paTela, bhaDiyAdanA bhIkhAbhAI paTela ane otAriyAnA jagajIvana paTela A cAre kheDUta, bauddhika kakSA sAva sAmAnya prAthamika jarUriyAto pUrI karavA mATe zrama, mathAmaNa ane aneka jhaMjhaTothI bharela khetInuM vyavasAyika jIvana, gRhasthI jIvananI javAbadArIone pUrI karavA mATenI saMgharAvRtti hovA chatAM munizrI saMtabAlajI jevA sAcA saMta puruSano satsaMga thayo. RSi jevA ravizaMkara mahArAjanA pramukhapade cAlatI jIvaMta ane prayogazIla saMsthAnA sahavAsathI ghaDatara thayuM. tethI temanI prAthamika jarUriyAto saMtoSAyA pachI temanAmAM rahelI svArthavRtti saMskArAI. mUDha vyaktigata svArthanuM sthAna samAjagata svArtha siddha karavAmAM vyApaka banyuM. gaNotadhArAno barAbara lAbha AkhA pradezane maLe tevA saMsthAnA AMdolanamAM jAnanuM jokhama che, e samajavA chatAM joDAyA ane A cAre kheDUtoe zahIdI vahorI lIdhI. cArenAM khUna thayAM. anubhavanI AMkhe Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 jemanAM khUna nathI thayAM, paNa jANatA hatA ke khUna thavAnuM jokhama che ja. eTaluM ja nahi khUna karavAnAM kAvatrAnI jANa thavA chatAM palAyana thayA nathI ane zramajIvI sAcA gaNotiyA kheDUtonA hitamAM chevaTa sudhI jhajhUmyA che evI vyaktio paNa jovA jevI che. e paikInI keTalIka vyaktio Aje hayAta paNa che. (2) satyanA AgrahanI abhivyakti vicAra ane vANI sAthe vartamAnamAM sakriya paNa thavI joIe evI munizrInI zIkha ane saMsthAgata nirNayanA anusaMdhAnamAM seMkaDo kheDUtoe potAnI jIvAdorInI eka mAtra jamIna hatI te javAnI kAyadAkIya pUrI jogavAI hatI te jANavA chatAM gaNotadhArA zuddhi prayogamAM kalekTarane jamIna choDavAno saMkalpa lakhI moklyo ane zuddhiprayogarUpI satyAgraha karyo. (3) munizrI ane ravizaMkara mahArAjanI apIlanA javAbamAM eka lAkha maNa ghauMnuM bIyAraNa paMdara divasa jevA TUMkA gALAmAM bajAra karatAM 25 TakA ochA bhAve bhAla naLakAMThAnA seMkaDo kheDUtoe banAsakAMThAnA kheDUtone svaicchika rIte pUruM pADyuM. (4) bAra hajAra maNa DAMgara naLakAMThAnA kheDUtone bIyAraNa mATe paDatara kiMmate bajA2 karatAM ardhA bhAve ApIne be lAkha rUpiyAno napho maLato hato te bhAla naLakAMThA kheDUtamaMDaLe jato karyo. e ja rIte svaicchika svIkArela naitika bhAva karatAM 25 TakA UMcA bhAvathI vecelA ghauMno bhAva vadhAro zrI ravizaMkara mahArAjanI salAhathI javAraja gAmanA kheDUtoe paMcano pheMsalo svIkArI pradezanA duSkALa rAhata kAmamAM vAparavA ApavAnuM svIkAryuM. (5) khetInI jamIna TocamaryAdA kAyadAmAM Toca 50 TakA ghaTADo jamIna phAjala pADavAno sudhAro sahu prathama ekamAtra bhAla naLakAMThA kheDUtamaMDaLe sUcavyo. (6) bhAla naLakAMThA prayogamAM AjIvana sakriya kAma karanAra keTalAka kAryakaroe AvakanI ane milakatanI maryAdAno ka2ela svIkAra. (7) keTalIka vyaktioe AjIvana samAjasevAmAM samarpita karela svIkAra. (8) sAdhu-saMnyAsI thaIne paraloka sudhArI levAnA ke avyakta IzvaranAM darzana karavAnA koDa sevanArAone sva-52 kalyANanI vyaktigata sAdhanA ane samAjagata sAdhanAno sumeLa karatI Aloka ane paraloka baMnenA kalyANanI adhyAtmadRSTi samajAvIne bhAla naLakAMThA prayogamAM sthiratAthI sakriya kAryarata banAvyA. (9) prasaMgopAta thatA anyAya pratikAranA sAmudAyika tapomaya prArthanAnA zuddhiprayogarUpI satyAgrahanA yugAnukULa abhinava prayoganI saphaLatAonA prasaMgo. hakIkata banelA A prayogo vyApaka kema banatA nathI ? Avo prazna thavo anubhavanI AMkhe Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 svAbhAvika che. A aMge amArA abhiprAyanuM tAraNa paNa ahIM ApI daIe. A kAmagIrI samAja parivartana sAthe vyakti parivartananI hovAthI temAM paNa prakArano saMdarbha khyAlamAM rAkhavAmAM Ave che. (1) AtmacetanAnA - bhAvazuddhi - hRdayaparivartana (2) mAnasika cetanA - cittazuddhi-mAnasa parivartana (3) sAmAjika cetanA - vyavahArazuddhi paristhiti parivartana A kramamAM zarUAta to trIjA paristhiti parivartananA kramathI ja karavI paDe che. koI virala vyakti mATe uparano 1, 2, 3 krama anukULa bane ene saphaLatA paNa maLe. AvI virala vyaktione avatArI puruSa kahI zakAya. Aje avatArI puruSa jevI vyakti nathI to hAtha joDI eno avatAra thAya tevI prArthanA karI besI rahevuM e to akarmaNyatA ja kahevAya. paristhiti parivartananA trIjA kramathI zarUAta karI zakAya. A paristhiti parivartana mATe rAjyazAsana eka agatyanuM paribaLa che, tethI e A dizAmAM anukULa bane, ane enI rAjanIti ane poSaka hoya e jarUrI che. sAmyavAdI raziyAmAM 90 varSa sudhI A prayoga cAlyo. paNa e mAtra rAjya zAsananA parivartanamAM ja aTavAyelo rahyo eTale chevaTe e prayoga niSphaLa banyo, evo amAro abhiprAya che. paristhiti parivartana sAthe uparanA traNe kramano vicAra ja emAM nahoto. vaLI rAjyazAsana paNa lokazAhI DhabanuM nahi hovAthI vicAra ke vANI svAtaMtrya ane khullApaNuM nahotuM. gorbocophe A khUTatI vastu ApI kharI, paNa tyAMnI jIvanazailI ane sAMskRtika paraMparA ApaNI jema A baMnethI TevAyelI nahi hovAthI haju enuM thALe paDyuM nathI. bhAla naLakAMThA prayogamAM A badhA ja parivartana mATe jarUrI evAM zubhabaLonAM saMkalana ane anubaMdhanI jogavAI che ane tethI ja nAnA kSetramAM paNa ane alpa zaktinA pramANamAM ene saphaLatA maLI che. have ene vyApaka kSetre rASTrIya stare laI javAnuM kAma karavAnuM che te to bhAla naLakAMThA potAnI zakti mujaba kare ja che paraMtu e ekalapaMDe thaI zake evuM nathI. samAja parivartanano dAvo karanAra sahue A prayoga karIne ane emAM jarUrI pheraphAro karIne vyApakakSetre amala karavAne kAma karavuM joIe. vijhAvAtsalya : tA. 1-12-1998 anubhavanI AMkhe Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4che. 16 samAnatAno Adarza ane vyavahAra gAmanA samajaNA kheDUta AgevAna ke je bhAla naLakAMThA prayoga pravRttinA samarthaka ane zubhecchaka che temaNe sIdho prazna karyo : aMbubhAI, khoTuM nahi lagADatA ane baMdha besatI pAghaDI paNa paherI nA lezo. paNa tamArI jema samAnatAnI vAta karanArA kAryakarono moTo bhAga je khAya che, pahere che, ane je rIte sagavaDo bhogave che tenI sAthe pelI samAnatAnI vAtono koI meLa besato hoya tema mArA jevAne to lAgatuM nathI. to A samAnatAnI vAto e daMbha nathI ?" tamAro prazna hakIkata samajavA mATe che ane enI pAchaLa jANavAnI jijJAsA che. sAmAjika parivartananuM ane racanAnuM kAma karanArAo upara AkSepo thAya toye kAma karanArAe khoTuM nahi lagADatAM jo khoTo AkSepa hoya to AkSepa karanArane zakya te hakIkatathI samajAvavuM joIe ane AkSepamAM tathya hoya to svIkAra karIne sudhAravAnI pUrI taiyArI rAkhavI joIe. AvI sahiSNutA, udAratA, ane dhIraja na hoya to samAja parivartananuM kAma thaIja na zake. kAraNa ke samAja to vyaktiono banelo che. ane sahu prathama vyaktie pote sudharavuM joIe. AcAra vinAno koro upadeza kAyamI asara nathI karato. vAto karanAranuM vartana vAta karI hoya tenAthI, virodhI hoya to te naryo daMbhaja gaNAya. tamArA sIdhA praznono sIdho javAba prathama ApuM ke dekhItI asamAnatA badhAne mATe daMbha che ema kahevuM sAcuM nathI. koIka daMbha paNa karatuM haze e mAnya, paraMtu tame daMbha mAno cho enI hakIkata kaho to vadhu samajAya." ame laMbANathI kahyuM. "juone, garIbone chAsanuM TIpuM ya maLatuM nathI ne sevA karanArA kAryakaro pote keTaluM badhuM dUdha pIe che ? evuM to ghaNI badhI bAbatamAM kahI zakAya evuM che." kheDUta AgevAnanA kahevA pAchaLa abhipreta je hakIkata hatI te tarata samajAI. baMdha besatI pAghaDI ja hatI paNa emano prazna, ane hakIkata samajavAnI vAta aMgata nahotI eTale pachI vArtAlApanuM svarUpa paNa aMgata nahi rAkhatAM sArvajanika rahe e rIte vAto calAvI. pelI jANItI kahevata che "kIDIne kaNa ane hAthIne maNa" emAM dekhItI asamAnatA e asamAnatA nathI. paNa samAnatA ja che. e vAta prathama samajI laIe. kIDIne bhUkha saMtoSavA kaNa ja joIe che. jyAre hAthInI jarUriyAta jamaNanI che. mATe ene maNa ApavuM ja paDe baMnenI kudaratI prAthamika jarUriyAtanA jaththAmAM ja asamAnatA che. jarUriyAta pUrI pADavI jIvana jIvavA mATe anivArya hovAthI dekhItA asamAna jaththAnI pAchaLa avyakta kudaratI samAnatA ja rahelI che. kIDInuM ane hAthInuM kada temaja temanA dehanI racanAmAM asamAnatA che paNa mANasa jAtanuM evuM nathI. kIDI ane hAthI vacce rahelI asamAnatA kudaratI che. anubhavanI AMkhe Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 paraMtu mANasajAtanI racanA ane kadamAM evI asamAnatA nathI. chatAM mAnavajAta asamAna jIvana jIve che temAM uchera, vAtAvaraNa, jIvananI zailI ane mAnavasamAjanI racanAnA niyamo ane taMtra vyavasthAmAM bhinnatA hovAthI jIvana-jarUriyAtamAM paNa bhinnatA ane asamAnatA pedA thAya che. jemake, eka mANasane maLela janma uchera vyavasAya ane vAtAvaraNa evI Teva Adatane ghaDe che ane ene 500 grAma ke kadAca lITara dUdha joIe che. e ja rIte pozAka, rahevAnuM ghara ane itara sagavaDonI bAbata to bIjI tarapha bIjA eka mANasane bhinna paristhitine kAraNe chAsanuM TIpuM ke dharAIne khAvA dhAna paNa maLatuM nathI. roTalo ane maracAMnI caTaNIthI paNa te calAvI zake che. AmAM vadhAre joIe che te duSTa zoSaNakhora ke anyAyI che ane ochAthI jIvavA TevAyelo garIba mANasa saMyamI ke jJAnI ke sAdhu saMta che evuM nathI. baMnenI vRttiomAM sArapa ke kharAbI je haze te hazeja. emane je maLe che, ane e je bhogave che te to paristhitine kAraNe che. bIjI paNa eka asamAnatA najaramAM AvavI joIe. sthULa Arthika dRSTie bhaMgI ke AdivAsI parivAra brAhmaNa-vANiyAnA parivAranI samakakSa ke vadhu AgaLa hoya ane chatAM sAmAjika darajjAmAM to A bhaMgI-AdivAsI brAhmaNa-vANiyA karatAM pAchaLa, pachAta ja gaNavAmAM Ave che. mAmalatadAra ke DepyuTI kalekTara kakSAnA adhikArI bhaMgI harijana hovAnA eka mAtra kAraNe temane kahevAtA ujaLiyAtanA mahollAmAM rahevA makAna nahIM maLavAnA dAkhalA jANavA maLe che. eTale samAnatA baMne prakAre thavI joIe : 1. Arthika 2, mAnasika-sAmAjika, Arthika samAnatA bahAranI paristhitine samAja racanAnA niyamomAM rahelI khAmIne kAraNe che. te paristhiti parivartanathI dUra karI zakAya, A paristhiti parivartana samaya mAgI le tevuM kAma che. jhaTajhaTa thaI zake tevuM nathI, e kAma karavAmAM je loko jIvana samarpita kare temano uchera, rahana sahana ane Tevo evAM UMcA jIvana dhoraNanAM hoI zake ke dekhItI rIte to te asamAnatAmAM ja khape, AvI asamAnatA pAchaLa jo saMvedanazIlatA ane vRtti sApha hovAnuM pratIta thAya to te asamAnatAne udAratA ane sahiSNutAthI nibhAvI levI rahI. alabatta, AvI asamAnatAnuM pramANa vadhu na ja hovuM joIe. Avaka ane vadhu Avaka vacce 1:10nuM pramANa rAkhavAnI himAyata dezanA keTalAka ciMtakoe karI che, tene amAruM samarthana che. ekanI AvakavALAnI Avaka eTalI to hovI ja joIe ke temAMthI enI prAthamika jIvanajarUriyAto pUrI maLI rahe. ane bIjI tarapha Arthika samAnatA mATenA samAja parivartananA kAma sAthe mAnasa parivartananuM - vyApaka lokakeLavaNInuM kAma paNa cAlu rahevuM joIe jethI mAnasika asamAnatA paNa pramANamAM ochI thAya. vizva vAtsalya : tA, 16-12-1994 anubhavanI AMkhe Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ::: jI re :: ja raka munizrI saMtabAlajI mahArAja jhaya. ka laika kara kadI kaDaka avaloyA madha havana mAlikI haka mae. 34 maya