Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
।। अनंतलब्धिनिधान श्री गौतमस्वामिने नमः ॥
॥ योगनिष्ठ आचार्य श्रीमद् बुद्धिसागरसूरीश्वरेभ्यो नमः ।।
॥ कोबातीर्थमंडन श्री महावीरस्वामिने नमः ॥
आचार्य श्री कैलाससागरसूरि ज्ञानमंदिर
Websiet : www.kobatirth.org Email: Kendra@kobatirth.org
www.kobatirth.org
पुनितप्रेरणा व आशीर्वाद
राष्ट्रसंत श्रुतोद्धारक आचार्यदेव श्रीमत् पद्मसागरसूरीश्वरजी म. सा.
श्री
जैन मुद्रित ग्रंथ स्केनिंग प्रकल्प
ग्रंथांक : १
महावीर
श्री महावीर जैन आराधना केन्द्र
आचार्यश्री कैलाससागरसूरि ज्ञानमंदिर कोबा, गांधीनगर - श्री महावीर जैन आराधना केन्द्र आचार्यश्री कैलाससागरसूरि ज्ञानमंदिर
कोबा, गांधीनगर-३८२००७ (गुजरात) (079) 23276252, 23276204 फेक्स: 23276249
जैन
।। गणधर भगवंत श्री सुधर्मास्वामिने नमः ।।
॥ चारित्रचूडामणि आचार्य श्रीमद् कैलाससागरसूरीश्वरेभ्यो नमः ।।
अमृतं
आराधना
तु
केन्द्र कोबा
विद्या
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal
卐
शहर शाखा
आचार्यश्री कैलाससागरसूरि ज्ञानमंदिर शहर शाखा
आचार्यश्री कैलाससागरसूरि ज्ञानमंदिर त्रण बंगला, टोलकनगर परिवार डाइनिंग हॉल की गली में पालडी, अहमदाबाद - ३८०००७ (079) 26582355
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
_| શ્રી નમિનાથ સ્વામીને નમઃ | શ્રી અંતરાય કર્મ નિવારણ પૂજા અર્થ ત્થા અષ્ટ પ્રકારી પૂજાના દૃષ્ટાંત સાથે
-
વિમલ ગચ્છીય ૫. પા. સાધ્વીજી મહારાજશ્રી
રૂપશ્રીજીની શિષ્યા
ગુરૂણીજી મહારાજ શ્રી શાંતિશ્રીજીના
સદુપદેશથી
છપાવી પ્રસિદ્ધ કર્તા ભાઈલાલ નાનાલાલ મશરૂવાલા
વિજય”
પ્રત ૧૦૦ ૦ ]
સં. ૨૦૦૭
[ માહ સુદ ૫
આ પુસ્તક જમીન ઉપર અગર જેમ તેમ મુકી આશાતના કરવી નહીં. |
તેમજ તેનું પઠન પાર્ડન કરી આત્મહીત સાધવું.
For Private And Personal
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
| લીટી
૨૦
૧૮
શુદ્ધિ પત્રક અશુદ્ધ કમર, પદસ્ત્રી માંથાની કરતી દાનાંનરાય ચંદનસૂજા સબળાવ્યું પાશા નિવરાણ પ્રતાણે જઉં
હેતી દીપકપૂજા વિઘનુકા દવે વિગ્રહ ગઈએ દ્રવ્ય અણુગદારા સુરનાર
કરમ પરસ્ત્રી માથાની કરતા દાનાતરાય ચંદનપૂજા સ ભળાવ્યું પામ્યા નિરવાણ પ્રમાણે જી . રહેતી દીપકપૂજ વિઘનકે
૧૩ છેલ્લી ૧૯ ૧૨
૨૭
૨૮
-
૧૧
૩૩
છેલ્લી
દેવ
૩૮
૧૧
વિગ્રહ ગઈએ દેવહુ અણુયુગદ્વારા સુરનર
૧૫
For Private And Personal
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
આભાર
પ્રાતઃસ્મરણીય પૂ. પા. ગુરૂણીજી મહારાજ
રૂપશ્રીજીને ચરણે. આપને અનહદ ઉપકારને આધારે મેં મારી સંયમધુરા આજ પર્યત નિર્વિધને પાર પાડી છે આપના સુસંસ્કાર અને ધર્મોપદેશના પરિણામે મારાથી બનતી શાસન સેવા મેં બજાવી છે કંઈક આત્માઓને મારાથી બનતું કરીને ધર્મમાગે દેર્યા છે. આજે મારી વૃદ્ધાવસ્થા છે આપના અનંત ઉપકારના બદલામાં ભવ્યજીવોના હિતાર્થે આ શ્રીઅંતરાય કર્મ નિવારણ પૂજા અર્થ સાથે ત્થા અષ્ટપ્રકારી પૂજાના દષ્ટાંત સાથે પ્રગટ કરી પુસ્તીકા દ્વારા આપના ચરણે ધરું છું. सवी जीव करुं शासन रसी, असी भाव दया दीलमां वसी. એ સુત્ર અંતરમાં ઉતારીને પ્રભુનું શાસન જ્યવંતુ વર્તે એ ભાવના ધારણ કરી વિરમું છું.
અસ્તુજેને જયતિ શાસનમ.
સંવત. ૨૦૦૭ ] લી. આપની ચરણકીંકરી. પાડાળ, ૫. પા. સાધ્વીજી શાંતીશ્રીની અમદાવાદ. U
વિના.
For Private And Personal
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
પ્રસ્તાવના આ પુસ્તક ભવ્ય જીવોના હિતાર્થે વિમલગીય પૂ. પા સાધ્વીજી રૂપશ્રીજીની શીષ્યા પૂ.પા. સાથીજી મહારાજ શાંતી શ્રીજીના ઉપદેશથી પ્રગટ કરીએ છીએ.
આ પુસ્તા પ્રગટ કરવામાં ખુટતી આર્થીક સહાય હરસેલ નીવાસી શા. પુંજીરામ ભાયચંદે કરી છે.
મનુષ્ય ભવ જેવો ભવ પામીને ધર્મ વહેણું માને વાતવાતમાં સારા કાર્યોમાં આઠી જીભ વાહીને અંતરાય કર્મ જેવું કર્મ બાંધે છે તે અંતરાય કર્મનું કેવું સ્વરૂપ છે અને તે કેવા પ્રકારે માણસને વિનરૂપ થઇ પડે છે તેમજ તેમાંથી બચવા માટે પૂ. પ.પન્યાસપ્રવર પંડીત વીરવીયજીએ પૂજાના સ્વરૂપમાં ગુંથી જનતાના લાભાર્થે પ્રગટ કરેલ શ્રી અતરાયકર્મ નિવારણ પૂજા તેના અર્થ અને અષ્ટપ્રકારી પૂજાના દષ્ટાંત સાથે અમે પ્રગટ કરીએ છીએ..
ભવ્ય આ પુસ્તક વાંચી પિતાનાથી બનતુ ધર્મ કાર્ય સાધી તેમજ પિતાથી ન બને છતાં સારાં કાર્યોમાં આવું ન બેલી અંતરાય જેવું કર્મ ન બાંધે અને ભવ્યાત્મા બેની ધર્મ કાર્ય સાધે એવી ભાવનાપૂર્વક આ પુસ્તિકા અર્પણ કરીએ છીએ.
*
*
*
ચંગપાળા ચાર રસ્તા, કોલીવાડાની ખડકો,
અમદાવાદ,
પ્રકાશક. ભાઈલાલ નાનાલાલ મશરૂવાલા
વિજય
For Private And Personal
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
અષ્ટ દિવસ અધ્યાપનીય અંતરાયકમ સૂદના" પૂજાક
प्रथम जळपूजा.
દુહા.
શ્રી શખેશ્વર શિર ધરી, પ્રણમી શ્રી ગુરૂપાય; વાંચ્છિતપદ વરવા ભણી, ટાળીશુ અંતરાય. ૧. જિમ રાજારીયા થકા, દેતાં દાન અપાર; ભડારી ખીજ્ગ્યા થા, વાર્તા ણવાર. ૨. તિમ એ કઉદથકી, સંસારી કહેવાય; ધર્મ કર્યું સાધન ભણી, વિધન કરે અંતરાય, ૩. અરિહાને અવલખીને, તરિયે ઈ! સંસાર; અંતરાય ઉચ્છેદવા, પૂજા અષ્ટ પ્રકાર,
૪.
ઢાળ.
(આંખાના વડલ. હેઠે ભર્યાં રે, સરાવર લહેરા લે છે રે-એ દેશી. ) જળપુજા કરી જિનરાજ, આગળ વાત વીતી કહા રે; કહેતાં નવ આણા લાજ, કર જોડીને આગળ
For Private And Personal
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
રહે રે. જળ૦ ૧.જિન પૂજાનો અંતરાય, આગમપી નિંદા ભજીરે, વિપરીત પરૂપણ થાય, દીનતણી કરૂણા તજી રે. જળ ૨. તપસી ન નમ્યા અણગાર, જીવતણું મેં હિંસા સજી રે, નવિ મળિયો આ સંસાર, તુમ સરિખ શ્રી નાથજી રે. જળ૦૩ રાંક ઉપર કીધો કપ, માઠાં કર્મ પ્રકાશિયારે, ધર્મે મારગ લોપ, પરમારથ કેતાં હાંસિયારે. જળ ૪. ભણતાને કર્યો અંતરાય, દાનદિયતા મેં વારિયા રે, ગીતારીને હેલાય, જાકબોલી ધન ચોરિયા રે. જળ પ. નર પશુઆં બાળક દીન, ભૂખ્યાં રાખી આપે જપોરે ધર્મવેળાએ બળહીન, પરદારશું રંગે રમ્યા રે. જળ૦ ૬. કૂડે કાગળિયે વ્યાપાર, થાપણ રાખીને એળવીરેચા પરદેશમઝાર, બાળ કુમારિકા ભેળવી રે, જળ૦ ૭. પંજરિયે પોપટ દીધ, કેતી વાત કહું ઘણી રે, અંતરાય કમર એમ કીધ, તે સવિ જાણે છે જગધણી રે, જળ૦ ૮ જળ પૂજતી દ્વિજનારી, સેમસિરિ મુગતિ વરી રે; શુભવીર જગત આધારે, આણ મેં પણ શિર ધરિ રે, જળ૦ ૯
વળ્યું છે तीर्थोदकैमिश्रितचंदनौधैः, संसारतापाहतये सुशीतैः । जराजनीप्रांतरजोभिशांत्य, तत्कर्मदाहार्थमजं यजेऽहं ॥१॥
For Private And Personal
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
|કુતવિસ્તૃતિવૃત્તયમ્ | मुरनदीजलपूर्णपटैपन- पृणमिश्रितवारिभृतैपरैः। स्नपय तीर्थकृतं गुणवारिधि, विमलतां क्रियतां च निजात्मनः ॥१॥ जनमणोमपिभाजनभाल्या, शयरलैकलुधारसधारया। सकलबोधकलारमणीयकं, सहजसिद्भमहं परिपूजये ॥२॥
मंत्र-ॐ ह्रीं श्री परम परमे० जन्म० श्रीमते० विघ्नस्थानकोच्छेदनाय जलं यजामहे स्वाहा ॥
પહેલી જળપૂજાનો અર્થ
દુહાને અર્થ. શ્રીશંખેશ્વર પરમાત્માને ચરણે નમસ્કાર કરી, સદ્ગુરૂના ચરણમાં પ્રણામ કરી વાંછિતપદને મેળવવા માટે અંતરાયકર્મને ટાળશું. ૧. જેમ રાજા રીઝયો હોય અને પુષ્કળ દાન આપવા ભંડારીને હુકમ કરે, પણ જો ભંડારી બીજેલ હેય તે રાજાને વારે અથવા આપતાં વિલંબ કરે તેમ આ અંતરાયકર્મના ઉદયથી જીવ સંસારી કહેવાય અને ધર્મકાર્ય કરતાં અંતરાયકર્મ વચ્ચે વિદન કરે-કરવા ન દે. ૨-૩. અરિહંતના આલંબનથી આ સંસાર તરી જવાય તેમ છે, તેથી અંતરાયકર્મને ઉચ્છેદ કરવા માટે હું શ્રી જિનેશ્વરની અષ્ટપ્રકારી પૂજા કરું છું ૪.
ઢાળને અર્થ. શ્રી જિનેશ્વરની જળપૂજા કરીને તેમની આગળ આપણી પિતાની વીતેલી વાતે કહે. તે કહેતાં મનમાં જરા પણ લજજ
For Private And Personal
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
આણશે। નહીં. હાથ જોડી પ્રભુ આગળ ઉભા રહીને કહેજો. ૧. (હવે અંતરાયકમ કયા કયા કારણેા સેવવાથી મે માંધ્યું છે અથવા બધાય છે તે કહે છેઃ~)
જિનપૂજામાં અંતરાય કર્યાં, આગમ લેખ્યા પારકી નિહ્વા કરી, વિપરીત પ્રરૂપણા કરી, દ્વીન ઉપરની કરૂણા તજી દીધી, તપસ્વી એવા મુનિને નમસ્કાર ન કર્યો, જીવેાની હિંસા કરી. હે પરમાત્મા ! આ સસારમાં તમારા જેવે! નાથ મને મળ્યા નહીં તેનું આ પરિણામ છે. ૨~૩. વળી મેં રાંક ઉપર કાપ કર્યાં, કોઈનાં માઠાં કર્મો પ્રકાશિત કર્યાં, ધમ માર્ગો લાપ કર્યો, પરમાની વાતા કરનારની હાંસી કરી, ભણનારને ભણવામાં અ'તરાય કર્યા, કાઇ દાન દેનારને વાર્યા-દાન દેવા ન દીધું, ગીતાર્થીની હેલણા કરી જૂઠું એક્લ્યા, પારકુ દ્રવ્ય ચેાયું, સેવકા, પશુઆ, માળા ને દીનજનાને ભૂખ્યા રાખીને પાતે જન્મ્યા, ધર્મ કરતી વખતે બળહીન થયા અને પત્ની સાથે આનંદથી રમ્યા. (તે વખત બળ આવ્યું ), બેટા કાગળેા (હુંડી) લખીને વ્યાપાર કર્યાં, પારકી થાપણ રાખીને આળવી, નાના બાળકાને અને કુંવારી કન્યાઓને ભેળવીને પરદેશમાં વેચ્યા. પેપટને પાંજરા માં પૂર્યા . હું પરમાત્મા ! આવી કેટલીક વાત કરૂં ? મે આવા અનેક પ્રકારાવડે કરીને અંતરાયકમ માંધ્યું. હું નાથ ! હે જગધણી ! આપ તે બધી હકીક્ત જ્ઞાનવર્ડ જાણેા છે. ૪-૮, પ્રભુની જળપૂજા કરવાથી સેામશ્રી બ્રાહ્મણી મુક્તિપદને પામી છે. શ્રી શુભવીર પરમાત્મા જગતના આધારભૂત છે, તેમની આજ્ઞા મેં પણ મસ્તકે ધારણ કરી છે. ૯.
For Private And Personal
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
કાવ્યના અર્થ પૂર્વવત્
મંત્રના, અથ પૂર્વવત્, તેમાં એટલ' ફેરવવું કે અ’તરા-ચકમ બાંધવાના સવે કારાના ઉચ્છેદ કરવા માટે અમે પ્રભુની જળપૂજા કરીએ છીએ. જલપૂજાનું દૃષ્ટાંત.
સામશ્રી નામે બ્રાહ્મણની સ્રી જલપૂજાના પ્રભાવે પાંચમે ભવે મુક્તિ પદ પામી. તેની ખીના ટુંકામા આ પ્રમાણે ભરતક્ષેત્રમાં બ્રહ્મપુર નામનું નગર હતું. ત્યાં સામિલ નામે એક બ્રાહ્મણ રહેતા હતા. તેને સામા નામે સ્ત્રી હતી. પુત્રનું નામ ચવકત્ર અને તેની (ચજ્ઞવકત્રની) સ્ત્રીનું નામ સેામશ્રી હતું. એક વખત દૈવયેાગે સામિલ મરણ પામ્યેા. તેની ઉત્તર ક્રિયા થયા બાદ સામાએ (પુત્ર વધૂ) સેામશ્રીને કહ્યું કે–ડે સામશ્રી ! દ્વાâશીનું દાન દેવા માટે તમારા સસરાની ક્રિયા નિમિત્તે જળ ભરી લાવેા? સાસુના કહેવા પ્રમાણે સેામશ્રી બીજી પાડાશણ સ્ત્રીઓની સાથે જળ લેવા ગઈ. પાણીના ચડા ભરીને આવતાં શ્રી દેવાધિદેવ પ્રભુના મંદીરની પાસે થઈને નીકળી. તેવામાં સ્વભાવે તેણે મુનિવરની પવિત્ર દેશના આ
R
rr
છ
આ
પ્રમાણે સાંભળી કે “ જે ભવ્ય જીવ નિર્દેલ પાણીના ઘડા ભરીને ઉલ્લાસથી શ્રી વીરતાગ દેવની આગળ સ્થાપન કરે તે જરૂર મેક્ષપદ પામે ” આ દેશના સાંભળીને સામથ્રીએ તે જલના ભરેલા ઘડા જિનમંદીરમાં જઈને પ્રભુની પાસે મૂકયા, ને અને હાથ જોડી ભક્તિ ભાવથી ખેલી કે- હું પ્રભે ! હું અણુ સમજું છું તેથી આપની સ્તુતિ કઈ રીતે કરું ? આ
For Private And Personal
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
જલને ઘડે ચડાવવાથી જે પુણ્ય (લાભ) થતું હોય તે મને મલજે” સાથેની બીજી સ્ત્રીઓએ (સમશ્રી ઘેર આવ્યા પહેલાં) આ બને તેની સાસુને જણાવી દીધી. જ્યારે પાછળથી સમશ્રી ઘેર આવી ત્યારે કોધથી ધમધમીને સમાએ કહ્યું કે-હે દુષ્ટા ! તને ઘડા વગર ઘરમાં નહિં પેસવા દઉં. અરે ભેલી! હજુ પિતૃઓને તર્પણ કરવાનું અને અગ્નિને તૃપ્ત કરવાનું તથા બ્રાહ્મણોને દાન દેવાનું કામ બાકી છે, તે પહેલાં પાણીનો ઘડે જિન મંદીરમાં કેમ મૂકી આવી? સાસુના. ક્રોધ ભરેલાં આ વચન સાંભળીને સોમશ્રી રોઈ ગઈ. તે રેતી રેતી ઘડે લેવા માટે એક કુંભારને ત્યાં ગઈ તેણે કુંભારને કહ્યું કે-હે ભાઈ! આ કંકણના બદલામાં તું મને એક ઘડે આપ. કુંભારે કહ્યું કે-તું રેતી રેતી ઘડે કેમ માગે છે? ત્યારે સોમશ્રીએ તમામ બીના કુંભારને જણાવી. કુંભારે રાજી થઈને કહ્યું કે-હે બેન ! તું મહાભાગ્યશાળી છું કે જેણએ ઉત્તમ ભાવથી શ્રી જીનેશ્વર દેવની જલ પૂજા કરી મને ખાત્રી છે કે તું થડા ભવમાં નિર્વાણ પદ પામીશ. કારણકે પ્રભુ પૂજાએ આત્મ કલ્યાણ કરવાનાં સાધનમાં મુખ્ય સાધન કહ્યું છે. આ પ્રમાણે કુંભારે જલ પૂજાની અનુમોદના કરી. ધ્યાન રાખવું કે અપેક્ષાએ અનુમોદના પણ સંસાર સાગર તરી જવા વગેરે વિશિષ્ટ ફલ દેવા સમર્થ નીવડે છે. (આ વાત અહીંજ આગળ સ્પષ્ટ સમજાશે) આ અનુમોદના કરવાથી કુંભારે મહા પુણ્યાનું બંધિ પુણ્યને બંધ કર્યો. ત્યાર બાદ કુંભારે કહ્યું કે હું તને બીજે ઘડે. આપું છું. તે લઈજા. મુલ્ય દેવાની જરૂર નથી. બેનનું કંકણ લેવાય નહીં. સમશ્રીએ અહીંથી ઘડે લઈ તેમાં પાણી ભરીને.
For Private And Personal
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
ઘેર જઈ સાસુને આપે. આથી સમાને ક્રોધાગ્નિ શાંત થયે, અને પશ્ચાતાપ કરવા લાગી. પણ સમશ્રીએ કરેલી જિનરાજની જલ પૂજા સાંભળીને દ્વેષ કર્યો. તેથી સમાને આગલા એક ભવમાં ભેળવી શકાય, તેવા તિવ્ર પાપકર્મને બંધ તે (પશ્ચાતાપ કર્યા પહેલાંજ પડી ચૂક્યો હતો. જલ પુજાની અનુમોદના કરનાર કુંભાર (ને જીવ) કુંભપુર નગરમાં શ્રીધર નામે રાજા થયે. તેને શ્રીદેવી નામે રાણી હતી. સોમશ્રી મરણ પામીને જલ પૂજાના પ્રભાવે આ શ્રીધર રાજાની કુંભશ્રી નામે પુત્રી થઈ અપૂર્વ રાજ્ય વૈભવને ભોગવવા લાગી. એક વખત અહીં ચાર જ્ઞાન વાળા શ્રી વિજય સેન સુરીજી મહારાજ પધાર્યા રાજા શ્રીધરને આ વાતની ખબર પડી. જેથી કુંભશ્રી કુંવરી વગેરે પરિવારને સાથે લઈને તે પગે ચાલતાં શ્રીગુરૂ મહારાજને વંદન કરવા નીકળ્યા. ગુરૂ પાસે આવીને ત્રણ પ્રદક્ષિણા દઈને સર્વે ઉચિત સ્થાને બેઠા અહીં રાજા એક સ્ત્રીને જુએ છે. તેનું શરીર બહુજ મળથી ભરેલું અને ધૂળથી ખરડાયેલું હતું. તેના મેથાની ઉપરના ભાગમાં રસાળીની જે ઘડાના આકારે ઊંચે માંસપિંડ નીકળ્યો હતો. આ સ્થિતિમાં પણ તે રોગાદિની પીડાથી ઘણીજ હેરાન થતી હતી. જ્યારે નજીકમાં આવી ત્યારે રાજાએ આચાર્ય મહારાજને પૂછયું કે આ રાક્ષસી જેવી ભયજનક સ્ત્રી કેણ છે? જવાબમાં જણાવ્યું કે-(એ) મારા નગરમાં જે વેણુદત્ત નામે દરિદ્રી ગૃહસ્થ રહે છે, તેની એ પુત્રી થાય. આને જન્મ થયો કે તરતજ તેના માતા પિતા મરણ પામ્યાં. ઘણીજ દુખી હાલતમાં આ સ્ત્રી પોતાનું જીવન ગુજારે છે. આ સાંભળી રાજાને કમની વિચિત્રતાને બરાબર ખ્યાલ આવ્યો. અવસરે
For Private And Personal
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
તે દુઃખી સ્ત્રીએ ગુરૂને પૂછયું કે-હે ભગવાન ! મેં પાછલા ભવમાં એવું શું પાપ કર્મ બાંધ્યું હતું કે જેના ઉદયે હું આવી દુઃખમય સ્થિતિ પામી. જવાબમાં ગુરૂ મહારાજે કહ્યું કે તું પાછલા ભાવમાં સમા નામની બ્રાહ્મણ હતી, તે વખતે તારા પુત્રની સ્ત્રીએ શ્રી જિનેશ્વર દેવની જલ પૂજા કરી, તે ઉપર તે ષ કર્યો, તેથી ભયંકર નિબિડ પાપ કર્મ બાંધ્યું. જેના પરિણામે તું આવાં ભયંકર દુઃખ ભોગવે છે. ઘણું પાપકમ ભેગવાઈ ગયું છે. સમશ્રી જયપૂજાના પ્રભાવે કુંભશ્રી નામે રાજકુંવરી થઈ, તે તેના પિતાની સાથે અહીં બેઠી છે. આ બીના સાંભળીને કુંભથી ઘણી રાજી થઈ. તે રાજકુંવરી એ કુંભારની બીના પૂછી તેના જવાબમાં કહ્યું કે તારી જલપૂજાની અનુમોદના કરી તેના પ્રભાવે તે મરીને (આ તારા પિતા) શ્રીધર નામે રાજા થશે. આ સાંભળીને રાજા પણ ઘણે ખૂશી થયે. પૂર્વે કરેલા સુકૃત દુષ્કતને વિશેષ વિચાર કરતાં ત્રણે (રાજા-કુંવરી-દુખી સ્ત્રી) જણને જાતિ સ્મરણ જ્ઞાન થયું તેથી તેમને ખાત્રી થઈ કે ગુરૂએ કહેલી બીના તદ્દન સાચી છે. કુંભશ્રીએ તે દુઃખી સ્ત્રીના માથે હાથ ફેરવીને મસ્તકને વ્યાધિ દુર કર્યો. જલપૂજાને પ્રભાવ જાણ કુંભશ્રી કુંવરી પ્રભુ પૂજા વિશેષ કરવા લાગી છેવટે સમાધિ મરણ પામી ઈશાન દેવલોક ગઈ. ત્યાં દેવતાઈ સુખ ભેગવીને મનુષ્ય ભવ પામસે. ત્યાંથી આગળ ચેાથે ભવે દેવ થશે અને ત્યાંથી પાંચમે ભવે મુક્તિ પદ પામશે.
For Private And Personal
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
દ્વિતીય વંદનજૂના.
દુહા શીતળ ગુણ જેમાં ર, શીતળ પ્રભુમુખરંગ; આત્મ શીતળ કરવા ભણું. પૂજે અરિહાઅંગ, ૧. અંગવિલેપન પૂજના, પૂજે ધરી ઘનસાર; ઉત્તર૫ય પાંચમાં, દાનવિધન પરિહાર.
હાળ ( કામણગારે એ કુકડે રે -એ દેશી.) કરવી ભૂડો સંસારમાં રે, જેમ કપીલા નાર; દાન ન દીધું મુનિરાજને રે, શ્રેણિકને દરબાર. કરપી. ૧. કરપી શાસ્ત્ર ન સાંભળે રે તિણે નવિ પામે ધમ ધર્મ, વિના પશુ પ્રાણિયારે, છેડે નહીં કુકર્મ. કરપી. ૨ દાનતણા અંતરાયથી દાનતણું પરિણામ નવિ પામે
ઉપદેશથી રે, લેક ન લે તલ નામ. કરપી. ૩. કપભણતા અતિ સાંભળી રે. ના ઘર અણગાર; વિશ્વાસી ઘર આવતા રે, કમુનિ આચાર. કરપી. ૪. કરપી લક્ષ્મીવંતને, મિત્ર સજન રહે દૂર; અ૫ધની ગુણ દાનથી રે, વંઓ લેક પંડ્રર, કરપી. ૫. કલ્પતરૂ કનકાચળે રે, નવિ કરતા ઉપગાર; તેથી મરુધર રૂડા કેરડે રે, પંથગ છાંય લગાર, કરપી. ૬. ચંદનપૂજા ધન વાવરે રે, ક્ષયઉપશમ અંતરાયજિમ જયસૂર ને શુભ
For Private And Personal
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
મતિ રે, લાયક ગુણ પ્રગટાય, કરપી. ૭.શ્રાવક દાન ગુણે કરી રે. તુંગીયા ભંગ દવાર શ્રીગુભવીરે વખાણિયા રે પંચમ અંગ મઝાર. કરપી. ૮.
વાડ્યું છે जिनपतेर्वरगंधसुपूजनं, जनिजरामरणोद्भवभीतिहृत् । सकलरोगवियोगविपद्धरं, कुरु करेण सदा निजपावनं । ॥१॥ सहजकर्मकलंकविनाशनै-रमलभावसुवासलचंदनैः। अनुपमानगुणावलिदायक, सहजसिद्धमहं परिपूजये ॥२॥
मंत्र-ॐ ह्री श्री परम० परमे० जन्म० श्रीमते० दानांतरायनिवारणाय चंदनं यजामहे स्वाहा ॥
બીજી ચંદન પૂજને અર્થ.
- દહાનો અર્થ. જેમનામાં શીતળ ગુણ રહેલો છે અને જેમના મુખને રંગ પણ શીતળ છે–શાંત છે એવા પરમાત્માના અંગની આત્માને શીતળતા કરવા માટે (શીતળ દ્રવ્યથી)પજા કરે. ૧. પ્રભુના અંગે ઘનસારવડે વિલેપન પૂજા કરો જેથી અંતરાય કમની પાંચ ઉત્તરપ્રકૃતિમાંથી પહેલી દાનાંતરાય પ્રકૃતિને પરિહારનિવારણ થાય. ૨.
હાળને અર્થ આ સંસારમાં કૃપણ મનુષ્ય અત્યંત ભૂડ કહેવાય છે. જેમ કપિલા દાસી કે જેણે શ્રેણિક રાજાના દરબારમાં રાજાને
For Private And Personal
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
હુકમ થયા છતાં પણ મુનિરાજને દાન દીધું નહીં–દેવાની ચેખી ના પાડી. ૧. પણ મનુષ્યો શા સાંભળતા નથી અને તેથી ધર્મ. પામતા નથી. ધર્મ સાંભળવા જઈએ તે ગુરૂ કાંઈક ખર્ચ કરવાનું બતાવશે એટલા માટે તે ગુરૂ પાસે જ જતા નથી, તેથી ધર્મ પામ્યા વિના તે પશુ-પ્રાણી જેવા રડે છે અને કુકર્મોને છાંડતા નથી. ૨. પૂર્વે કેઈને દાન દેતાં અંતરાય કર્યો હોય. તે તેથી આ ભવમાં દાનાંનરાયને ઉદય થાય છે, અને તેવા મનુષ્ય ગુરૂના ઉપદેશથી પણ દાનગુણ પામી શક્તા નથી લોકે પ્રભાતમાં તેનું નામ પણ લેતા નથી. કેઈ માણસ અતિ કૃપણ છે એમ સાંભળે છે તે મુનિરાજ પણ તેને ઘરે વહેરવા. જતા નથી, કારણ કે વિશ્વાસુને ઘરે જ વહેરવા જવાને મુનિરાજનો આચાર છે–ત્યાં જવું જ તેમને કલ્પ છે. ૪. કૃપણ. લક્ષમીવંત હોય છતાં તેના મિત્રો-સ્વજને તેનાથી દૂર રહે છે, અને અ૫ધનવાળે પણ જે દાની હોય છે તે લોકે તેની. ઉજવળતાને ચાહે છે-વારછે છે. (તેની પાસે જાય છે.) પ. કલ્પવૃક્ષ જે કે મેરૂપર્વત ઉપર રહેલા છે પણ તે ઉપકાર કરી શકતા નથી તેથી શા કામના છે? તે કરતાં તે મારવાડમાં રહેલો કેરડે સારે છે કે જે પંથીજનોને છેડી પણ છાયા આપે છે . અંતરાયકમને જેને ક્ષયે પશમ થયે હોય છે તે પ્રભુની ચંદસૂજામાં ધન વાપરી શકે છે અને જેમ જ્યસૂરને. શુભમતિએ પ્રભુની ભક્તિ કરીને પરિણામે લાયક ગુણ પ્રગટાવ્યા તેમ તે પ્રગટાવે છે. ૭. દાનના ગુણે કરીને ભતા એવા તંગિયાનગરીના શ્રાવકોના દ્વાર નિરંતર યાચકો માટે ૧. અહીં અતિ કૃપણને અવિશ્વાસુની પંક્તિમાં ગણે છે.
For Private And Personal
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
ખુલ્લા રહેતા હતા, એમ કહીને પાંચમા અંગેશ્રી ભગવતીસૂત્રમાં શ્રીગુભવીર પરમાત્માએ તેના વખાણ કર્યા છે તેને પ્રશસ્યા છે. ૮.
કાવ્યનો અર્થ પૂર્વવત. મંત્રને અર્થ પૂર્વવત્ , તેમાં એટલું ફેરવવું કે-દાનાંતરાચના નિવારણ માટે અમે પ્રભુની ચંદનપૂજા કરીએ છીએ.
ચંદનપૂજાનું દષ્ટાંત. ચંદન પૂજાના પ્રભાવે જયસૂર રાજા અને શુભમતિ રાણી અનંત સુખમય મુક્તિ પદ પામ્યા. તે બીના ટુંકામાં આ પ્રમાણે જાણવી –રાજા જ્યયુર વૈતાઢય ગિરિની ઉપર દક્ષિણ શ્રેણીમાં ગજપુર નગરના વિદ્યાધર રાજા હતા, તેમને શુભમતિ નામે રાણી હતી. એક વખત ત્રીજા દેવલેકમાંથી ચવીને એક સમ્યગ્દષ્ટિ દેવ તેના ગર્ભમાં આવે. ઉત્તમ ગભરના પ્રભાવે રાણીને દેહલે થયે કે “હું રાજાજીની સાથે અષ્ટાપદ તીર્થે જઈ પ્રભુદેવની પૂજા કરૂં? આ બીના રાણીએ રાજાને કહી જેથી બંને જણા વિમાનમાં બેસીને અષ્ટાપદ પર્વત ઉપર આવ્યા. અહીં રાણીએ શ્રી જીનેશ્વર પ્રભુની પરમેલ્લાસથી પૂજા કરી અને ચંદન પૂજા ઠાઠમાઠર્થી સવિસ્તર કરી પછી નીચે ઉતરતાં એક દિશામાંથી દુર્ગધ આવી તપાસ કરતાં ખાત્રી થઈ કે મુનિરાજ કાઉસગ્ગ ધ્યાને આતાપના aઈ રહ્યા છે. તેમના શરીરમાંથી પરસેવાની દુર્ગધ આવે છે. રાણીએ રાજાને પૂછ્યું કે મુનિએ આવી દુર્ગધ દૂર કરવા માટે પાસુક જળથી નહાય તો તેમાં શું વધે? જવાબમાં
For Private And Personal
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
૧૩
રાજાએ કહ્યું' કે સંયમરૂપ જળથી મુનિવરા ન્હાય છે. તેથી તેઓ કાયમ પવિત્રજ હાય છે શીલ ધર્મને ટકાવવા સ્નાનને . નિષેધ છે. અહીં શુભમતિએ મુનિના શરીરની દુર્ગા છા કરી પાપકર્માં ઉપાર્જન કર્યું (તે કમ આગળ મદના વર્લીના ભવમાં ભોગવે છે. ) ભક્તિ ભાવે રાજા અને રાણીએ મુનિના શરીર ઉપરના મળ પ્રાસુક જળથો દૂર કર્યાં. અને સુગંધી પદાર્થો ચેપડયા. ત્યાંથી અને આગળ બીજા તીર્થીની યાત્રા કરવા ગયા. અહીં મુનિના શરીર ઉપરની સુગંધના ગંધ લેવા . ઘણા ભમરાઓ ચેટ છે. અને ચટકા મારે છે જેથી મુનિ તિવ્ર વેદના ભેગવે છે. તા પણ સધ્યાનથી લગાર પણ ચલાયમાન થતા નથી, તીથ યાત્રા કરીને પાછા ફરતી વખતે અને અહીં આવો જુએ છે તા જણાય છે કે ભમરા મુનિને હેરાન કરી રહ્યા છે. રાજાએ તમામ ભમરાઓ ઉડાડી મૂક્યા. આ તીવ્ર વેદના સહન કરવાથી મુનિને કૈવલ જ્ઞાન થયું. મુનિરાજે દેશના દેતી વખતે જણાવ્યું કે–મુનિરાજના મલીન શરીરની દુહા ન કરવી જોઇએ. તેમ કરે તે તે કર્મીના ઉદયે દુગંઠા કરનાર જીવની લવાભવ બીજા દૃછા કરે છે. જે પાપરૂપ મેલથી મલિન હાય. તેજ ખરા મલીન કહેવાય. આ વચન સાંભળીને રાણી શુભમતીએ દુ છા કરેલી તેની માફી માગી, વારવાર મુનિને નમીને તે અપરાધ ખમાવવા લાગી મુનિરાજે રાણીને કહ્યું કે તમે આવા ખરા દિલથી પશ્ચાતાપ કર્યા, તેથી ઘણું પાપ નાશ પામ્યું. તે પણ એક ભવમાં ભાગવી શકાય એટલું પાપકમ ( ભાગવવાનુ`) આકી રહ્યું છે. પૂર્ણ ઉલ્લાસથી શ્રી જીતેન્દ્ર ધર્મની આરાધના ફરી માનવ જન્મને સફલ કરવા આવી દેશના સાંભળીને
For Private And Personal
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
૧૪
તથા વંદન કરી બંને જણા સ્વસ્થાને આવ્યા અવસરે રાણીએ પુત્રના જન્મ આપ્યા, તેનું નામ ‘કલ્યાણુ’ રાખ્યું. અનુક્રમે પુત્ર ઉંમર લાયક થયા, એટલે પુત્રને રાજ્ય સોંપીને અને જણાએ ગુરૂ મહારાજની પાસે દીક્ષા ગ્રહણ કરી. પણ ઉલ્લાસથી તેની યથાર્થ સાધના કરી રાજા સૌધર્મ દેવલાકે દેવ થયા અને શુભતિ તેની દેવાંગના થઈ. અવસરે ત્યાંથી ચવીને (ત્રીજે ભવે) શુભમતિના જીવ હસ્તિનાપુરમાં જીત શત્રુ રાજાની મન્નનાવલી નામે પુત્રી પણે ઉપજ. અનુક્રમે ચાગ્ય વય થતાં બ્યંવર મંડપમાં વર વરવાના પ્રસ ંગે તે પુત્રીએ સિ’હુધ્વજ રાજાને વરમાલા પહેરાવી. કેટલેાક સમય વિત્યા બાદ પૂર્વે આંઘેલું પાપકમ ઉન્નયમાં આવ્યું, તેને લઈને મદ્યના લિના શરીરમાંથી અસહ્ય દુધ છુટવા લાગી જેથી સને તિરસ્કાર પાત્ર બની. આથી રાજાને ઘણું દુઃખ થયું. તેણે ઘણાં ઉપચાર કર્યાં. પણ લગારે ફાયદો થયા નહિ. રાજાએ તેને ઈંટે જંગલમાં મ્હેલ બંધાવીને ત્યાં રાખી. રાજ સુભટા દૂર રહીને તેની સંભાળ રાખે છે. દુ:ખે કરી સહન કરી શકાય એવી દુર્ગંધથી રાણી તીવ્રવેદના ભાગવે છે. આ સ્થિતિમાં રાણીએ વિચાર્યું કે ભલભલાને પણ કર્મોના લ ભાગવવા પડે છે, તે પછી મારે આ વેઢનાને કમ પરિણામ સમજીને સમતા ભાવે સહન કરવી એમાંજ ડહાપણ ગણાય ૮ આ દિન બી વીત જાય ગા' એટલે સુખના કે દુઃખના દહાડા કાઇના કાયમ રહેતાજ થી. આવી રીતે ચૈત્ર રાખીને પલંગમાં રાણી બેઠી છે, એવામાં રાણીએ ગામની ઉપર -શુક પક્ષીના જોડલાને જોયું. તે શુક પક્ષીના જોડલાએ રાણી સાથે વાત ચીત કરતાં મનાવલિનુ જીવન ચરિત્ર કહ્યું. રાણીને
For Private And Personal
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
૧૫
આ (પિતાનું જીવન) સાંભળતા જાતિ સ્મરણ જ્ઞાન થયું. તેથી એને ખાત્રી થઈ કે આ શુક પક્ષીનું કહેવું તદ્દન વ્યાજબી છે. છેવટે આ શક પક્ષીના કહ્યા પ્રમાણે રાણીએ સાત દિવસ સુધી વિધિ પૂર્વક ઉલ્લાસથી શ્રી જીનેશ્વર પ્રભુની ચંદનપૂજા કરી. જેના પ્રભાવે તમામ દુર્ગધ નાશ પામી. રાણીના આનંદનો પાર રહ્યો નહિ. આ બીના રાજાએ જાણી જેથી તે ખુશી થઈને રાણીને હાથી ઉપર બેસાડીને રાજમહેલમાં લઈ ગયા. એક વખત બંને જણ આનંદમાં બેઠા છે. એવામાં ખબર મળી કે–અમર તેજ નામના મહા મુનીશ્વરને ઉદ્યાનમાં કેવલ જ્ઞાન થયું છે. જેથી રાજા રાણી વગેરે પરિવારને સાથે લઈને વંદન કરવા ગયા ત્યાં મુનિરાજની વૈરાગ્યમય અપૂર્વ દેશના સાભળ્યા બાદ રાણીએ ગુરૂને પૂછયું કે–-જેણે મારું જીવન કહી સંભળાવ્યું તે શુક પક્ષી કોણ હતા. જવાબમાં કેવલી પ્રભુએ કહ્યું કે, હે રાણી! તે તારે પૂર્વ ભવનો સ્વામી હતા. તેણે શુક પક્ષીનું રૂપ કરીને તીર્થકર ભગવંતની પાસે તારું જીવન સાંભળીને તને પ્રતિબોધ કરવા ખાતર અને નીરોગી થવાનો ઉપાય જણાવવા માટે તારી આગળ (તારું) જીવન કહી સંભળાવ્યું, હતું. તે દેવ અહીં તારી પાસે જ બેઠો છે. રાણીએ તે દેવની પાસે જઈને તેનો ઉપકાર માન્યદેવે(પૂર્વ ભાવના સ્વામીએ) રાણીને કહ્યું કે –“હવે મારું સાત દિવસનું આઉખું બાકી છે. અહીંથી ચવીને હું ખેચર વિદ્યાધર) નો પુત્ર થઈશ તે વખતે તું મને પ્રતિબંધ કરજે.” રાણીએ કહ્યું કે મને તેવું જ્ઞાન થશે તે જરૂરી તેમ કરીશ. આ ઉત્તર સાંભળીને દેવસ્વસ્થાને ગયે અવસરે (શુભમતિના જીવ) રાણું મદ
For Private And Personal
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
નાવલીએ દીક્ષા ગ્રહણ કરી. ઉગ્ર તપસ્યા સાધવા માંડી. પેલે દેવ સાત દિવસનું દેવાયુષ્ય પૂરૂ કરીને યવન નામના વિદ્યાધર રાજાને મૃગાક નામને પુત્ર થયે. અનુક્રમે યૌવન વય થતાં એક દિવસ વિમાનમાં બેસીને મૃગાંક કુમાર ચાલ્યા જાય છે, ત્યારે તેની નજર સાધ્વી મદનાવલિ ઉપર પડે છે. આ વખતે કામાતુર મૃગાંક કુમારે નીચે આવીને સાધ્વીને ગણુએ અનુકુલ ઉપસર્ગો કર્યા તે પણ સાધવીજી શીલ ધર્મથી ચલાયમાન થયાજ નહિં. ઉપસર્ગને સમ ભાવે સહન કરવાથી તે કેવલજ્ઞાન પામ્યા. ને મૃગાંકકુમારને (પૂર્વ કરેલી પ્રતિજ્ઞા પ્રમાણે) પ્રતિબંધ પમાડયો. જેથી કુમારે દીક્ષા સાધીને કેવલી થવા પૂર્વક મુક્તિપદ મેળવ્યું. સાધ્વી મનાવલિ પણ ઘણાં વર્ષના કેવલી પર્યાયમાં અનેક ભવ્ય જીવનો ઉદ્ધાર કરી નિર્વાણપદ પામ્યા. સારાંશ એ કે ચંદનપૂજા કરવાથી, જયસૂર (મૃગાંક) અને શુભમતિ (મદનાવલિ) જેમ સંસાર સાગર તરી ગયા, તેમ ભવ્ય જીવોએ પ્રભુની ઉલ્લાસથી પૂજા કરી આત્મ કલ્યાણ જરૂર સાધવું.
तृतीय पुष्पपूजा હવે ત્રીજી સુમન તણી, સુમનસ કરણ સ્વભાવ; ભાવ સુગંધ કરણ ભણી, દ્રવ્યકુસુમ પ્રસ્તાવ. માલતી કુલે પૂજતી, લાભવિઘન કરી હાણ વણિકસુતા લીલાવતી, પામી પદ નિવારણ.
૧
For Private And Personal
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
હા. (ઓરાં આવે છે, કહું એક વાતલડીએ દેશી.) મન મંદિર આવો રે, કહું એક વાતલડી; અજ્ઞાનીની સંગે રે, રેમિયો રાતલડી. ૧, વ્યાપાર કરવા રે, દેશ વિદેશ ચલે; પરસેવા દેવા રે, કેડી ન એક મળે. ૨. રાજગૃહી નગર રે, કુમક એક ફરે; ભિક્ષાચર વૃત્તિએ રે, દુઃખે પેટ ભરે. ૩. લાભાંતરાયે રે, લેક ન તાસ દીએ; શિલ્લા પાડતિ રે, પહેતો સાતમીએ. ૬. કંટણ અણગાર રે, ગોચરી નિત્ય કરે; પશુ અંતરાધે રે, આહારવિના વિચરે. ૨. આદીશ્વર સાહિબ રે, સંચમ ભાવ ધરે વરસીતપ પારણું રે, શ્રેયાંસરાય ઘરે. ૬. મિથ્યાત્વે વાધો રે, આરત ધ્યાન કરે તુજ આગમ વાણું રે, સમકિતી ચિત્ત ધરે. ૭. જિમ પુણુયે શ્રાવક રે, સંતેષ ભાવ ધરે; નિત્ય જિનવર પૂજે રે, ફૂલના પગર. ભરે. ૮. સંસારે ભમતે રે, હું પણ આવી ભજે અંતરાય નિવારક, શ્રી શુભવીર મળે. ૯.
| ડ્યુિં છે सुमनसा गतिदायि विधायिना, सुमनसां निकरैः प्रभुपूजनं । मुमनसा मुमनो गुणसंगिना, जन विधेहि निधेहि मनोर्बने।।१॥
For Private And Personal
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
समयसारसुपुष्पसुमालया, सहजकर्मकरेण विशोधया । परमयोगवलेन वशीकृतं, सहजसिद्धमहं परिपूजये ॥२॥
मंत्र-ॐ ह्री श्री परम० परमे जन्म० श्रीमते० लाभावरायोच्छेदनाय पुष्पाणि यजामहे स्वाहा ।।
ત્રીજી પુષ્પપૂજાનો અર્થ,
દુહાને અર્થ. હવે પરમાત્માની ત્રીજી સુમનસની અટલે પુષ્પની (પુષ્પોવડે) પૂજા કરે કે જેને સુમનસ એટલે સારા મનવાળા કરવાને સ્વભાવ છે. આત્માને ભાવ સુગંધીવડે સુગંધિત કરવા માટે આ દ્રવ્યકુસુમ જે સુગ ધી હોય છે તેને પ્રસ્તાવ કરવામાં આવે છે એટલે કે તેનાવડે પૂજા કરવામાં આવે છે. ૧. એક વણિકની પુત્રી લીલાવતી માલતીના પુવડે પ્રભુને પૂછ લાભાંતરાયને ક્ષય કરી નિર્વાણ પદને પામી છે. ૨.
ઢાળને અર્થ. હે પરમાત્મા ! તમે મારા મનરૂપી મંદિરમાં પધારે કે જેથી હું એક વાત આપને કરૂં. હે સ્વામી! હું અજ્ઞાનીની સેબતમાં આખી રાત રમે છું અર્થાત્ આજ સુધીનું અનેક ભવનું આયુષ્ય વ્યતિક્રમાવ્યું છે. ૧. આ (પૂજામાં લાભાંતરાય સંબંધી હકીકત કહે છે.) હું વ્યાપાર કરવા માટે દેશ-વિદેશ ગયે, પારકી સેવા કરી, પણ એક કોડી પણ મળી નહીં. ૨. તે ઉપર દષ્ટાંત કહે છે કે-રાજગૃહી
For Private And Personal
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
-નગરીમાં એક દમક (ભિક્ષુક) ફરતે હતો. તે ભિક્ષાચાર-વૃત્તિ કરતું હતું, છતાં પેટ પણ મહાદુઃખે ભરત હતું
અર્થાત્ પેટ ભરવા જેટલું પણ દુઃખે મળતું હતું. તેને લાભાંતરાયને ઉદય હતું તેથી લોકો તેને આપતા નહતા. એટલા ઉપરથી તેને લો ઉપર એટલો છેષ થયે કે તે નગર ઉપર એક મેટી શિલા પાડી દેવા માટે નજીકના વૈભાર પર્વત ઉપર ચડે ત્યાંથી એક શિલા પાડતાં તે જ પડી ગયો અને તે શિલા નીચે કચરાઈ મરણ પામીને સાતમી નરકે ગયે. ૩-૪. ઢઢણ અણગાર કે જે સંસારીપણામાં કૃષ્ણ વાસુદેવની ઢંઢણું રાણીના પુત્ર હતા. તે નિત્ય ગોચરી માટે ફરતા હતા, પણ લાભ તરાયને ઉદય હેવાથી તે શુદ્ધ મુનિ છતાં પૂર્વ ભવમાં પશુઓને અંતરાય કરેલ હોવાથી લોકો તેને આપતા નહતા અને આહાર વિના રહેતા હતા. ૫. આદીશ્વર પરમાત્મા સંયમભાવ ધારણ કર્યા પછી પૂર્વના લાભાંતરાયને લીધે એક વર્ષ પર્યત આહાર ન પામ્યા. છેવટે વર્ષીતપનું પારણું શ્રેયસ રાજાને
ત્યાં શેરડીના રસવ કર્યું. ૬. આ પ્રકારે જ્યારે લાભાંતરાયનો ઉદય હોય છે ત્યારે મિથ્યાત્વે વાસિત જીવ આનંધ્યાન કરે છે અને રામકિતી તમારા આગમની વાણીને ચિત્તમાં ધારણ કરે છે. એટલે તે પૂર્વે બાંધેલા લાભાતરાયનો ઉદય જાણું આ ધ્યાન કરતા નથી. ૭ જેમ પુણિયો શ્રાવક દરરોજ માત્ર ૧૨ા દોકડા–બે આના જ રૂની પુણી વેચીને પેદા કરતું હતું, પરંતુ તેમાં સંતેષ રાખતે હતે. અને દરેજ પરમાત્માની પૂજા કરી તેમની પાસે ફૂલના
For Private And Personal
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
પગાર ભરતે હતે. ૮ હે પરમાત્મા ! સંસારમાં પરિભ્રમણ કરતાં હું પણ આપની પાસે આવ્યો છું અને અંતરાય કમને નિવારનારા તમે શ્રી શુભવીર પ્રભુ મને મળ્યા છે. ૯.
પુષ્પ પૂજાનું દષ્ટાંત. પ્રભુદેવની પુષ્પ પૂજા કરવાથી લીલાવતી નામની એ વણિક પુત્રીએ મોક્ષ સંપદા મેળવી હતી. તેની ટુંકી બીના આ પ્રમાણે જાણવી–ઉત્તર મથુરા નામે એક નગરી છે. ત્યાં ધનપતિ નામે એક શેઠ રહેતા હતા. તેમને શ્રીમાલા નામે સ્ત્રી હતી. લીલાવતિ નામે પુત્રી હતી. મુનિરાજના કહેવા પ્રમાણે વિધિ પૂર્વક ઉલ્લાસથી તેણે (લીલાવતિએ) પ્રભુદેવની ઉત્તમ પુષ્પ પૂજા કરી હતી તે ઉપરાંત તે પરમ શ્રાવિકા હમેશાં પ્રભુપૂજાદિ ધર્માનુષ્ઠાનમાં મગ્ન રહેતી હતી. અંતે સમાધિ મરણથી દેવપણે સૌધર્મ દેવલોકની દેવતાઈ ત્રાદ્ધિ ભેળવી લીલાવતીને ગુણધર નામે ભાઈ હતે. તે પણ બેનના કહેવા પ્રમાણે પ્રભુપૂજા હમેશાં કરતો હતો. જેના પરિણામે તે પણ ત્યાં જ સૌધર્મ દેવલોકે દેવ થયે. દેવાયુષ્ય પૂરું કરીને લીલાવતીને જીવ દેવલોકને ત્યાગ કરીને ત્રીજે ભવે સુરપુર નગરના સૂરવિક્રમ રાજાની વીનશ્રી નામે પુત્રી થઈ અને ગુણધરને જીવ સ્વર્ગથી ઍવીને પઢપુર નગરના પદ્યરથ રાજાને જય નામે પુત્ર થશે. જુઓ કર્મની વિચિત્રતા. અહીં પૂર્વે જે ભાઈ બેન હતા તે દેવગે સ્ત્રી ભર થાય છે. એટલે જયકુમારનું લગ્ન વિનય શ્રી સાથે થાય છે. નિર્મલાચાર્ય નામના ગુરૂના સમાગમથી આ બાબતની ખાત્રી થાય છે. છેવટે વિનચશ્રી દીક્ષાને સાધીને નિર્વાણ પદને પામી.
For Private And Personal
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
चतुर्थ धूपपूजा.
દુહા કુમ કઠિન કડ દાહવા, ધ્યાન હુતાશન ગ; ધૂપે જિન પૂછ દહો, અંતરાય જે બેગ. એક વાર જે ભેગમાં, આવે વસ્તુ અનેક અશન પાન વિલેપને, ભેગ કહે જિનકેક.
ઢાળ. (રાગ આશાવાદી છે? નાં જી-એ દેશી.) બીજી બાજુ બાજી ભૂલ્યો બાજી ભાગવિઘન ઘન ગાજી. ભૂ આગમત ન તાજી, ભૂ કર્મ કટિલ વશ કાજી. ભૂત સાહિબ સુણ થઈ રાજી; ભૂ એ આકણું, કાળ અનાદિ ચેતન રઝળે, એક વાત ન સાજી; મયણાભયણી ન રહે છાની, મળિયા માતપિતાજી. ભૂ ૧, અંતરાયથાનક સેવનથી, નિધનગતિ ઉપસછ કુપની છાયા કૂપ સમાવે ઇચ્છા તિમ સરિ ભાંજી. ભૂ૦ ૨. નેગમ એક નારી ધૂન પણ, ઘેબર ભૂખ ન ભાંગી; જમી જમાઈ પાછા વળિયો, જ્ઞાનદશા તવ જાગી. ભૂ૦ ૩. કબહી ક) ધનપતિ થાવે, અતિ
૧. કાષ્ટ. ૨. અગ્નિ, ૩. છેક-ચતુર. જિન છેક તીર્થકર ૮. આમા. ૫. સુ સુંદરી. મયણાસુંદરીની બ્લેન. ૬. વાણિયે.
For Private And Personal
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
રાય ફળ આવે; રાગી પરવશ અન્ન અરૂચિ, ઉત્તમ ધાન્ય ન ભાવે. ભૂ. ૪. ક્ષાયકભાવે ભાગની લખ્યું. પૂજા ધૂપ વિશાળા; વીર કહે ભવ સાતમે સિધ્યા, વિનચર ભૂપાળા, ભૂ ૫
॥ જાવ્યું ॥
अगरमुख्यमनोहरवस्तुना स्वनिरुपाधिगुणौधविधायिना । प्रभुशरीरसुगंधसुहेतुना, रचय भूषन पूजनमर्हतः ॥ १ ॥ निजगुणाक्षयरूपसुधूपनं, स्वगुणघातमलप्रविकर्षणं । विशदबोधमनंतसुखात्मकं सहज सिद्धमहं परिपूजये ॥ २ ॥
मंत्र-ॐ ह्रीं श्रीं परम० परमे० जन्म० श्रीमते० भोगांवरायदहनाय धूपं यजामहे स्वाहा ||
ચેાથી પપૂજાના અ. દુહાના અથ
કઠણુ-આકરાં કમ રૂપ કાષ્ટને ખાળી દેવા માટે ધ્યાનરૂપી અગ્નિ જગાવીને ધૂપવર્ડ શ્રી જિનેશ્વરની પૂજા કરીને જે ભાગાંતરાય કમ છે તેને આળી નાખો. ૧. એક વારજ ભાગમાં. આવી શકે એવી અનેક વસ્તુઓ-ભાજન, પાણી, વિલેપન વિગેરેને શ્રી તીર્થંકર મહારાજા ભાગ કહે છે. ર. (તે ન ભાગવી શકાય તેનુ નામ ભાઞાંતરાય છે.)
For Private And Personal
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
હાળને અર્થ. હે પરમાત્મા ગાંતર ચ કર્મરૂપ વરસાદના ગજરવામાં હું મારી બાજી બધી ભૂલી ગયો. એ કમરૂપ વાદળના અંધકારમાં આગમરૂપી-જ્ઞાનરૂપી ત મારી તાજી-વિકલ્વર ન રહી અને આ કાજી એટલે આત્મા તે કુટિલ (વાંકા) એવા કમને વશ થઈ ગયો. હે સાહિબ! આ બધી મારી વીતક વાત કહું છું તે તમે મારા પર રાજી થઈને સાંભળે.
અનાદિ કાળથી આ ચેતન સંસારમાં રઝળે છે. તેની એકે વાત સાજી-યથાસ્થિત નથી. આ કારણથી જ મયણાસુંદરીશ્રી પાલરાજાની સ્ત્રીની બહેન સુરસુંદરી જ્યારે તેના માતાપિતા તેની ભેળા થયા ત્યારે એવી રેવા માંડી કે કઈ રીતે છાની રહે નહીં તેને પિતાની બધી પાછલી વાત સાંભરી આવી. ૧. હે પ્રભુ! મેં અંતરાયકર્મ બાંધવાના સ્થાનકે સેવવાથી નિધનપણું ઉપાર્જન કર્યું નિધન થયે, તેથી જેમ કુવાની છાયા કુવામાં જ સમાય તેમ મારી ઈચ્છા માત્ર મનમાં જ સમાઈ ગઈ-ભાંગી ગઈ. દ્રવ્ય વિના એકે ઈરછા પૂરી થઈ નહીં. ૨. એક વણિકે એક સ્ત્રીને ધૂતી છેતરી અને તેમાં જે પૈસા મળ્યા તેના ઘેબર પિતાને ખાવા માટે કરાવ્યા, પણ તે તેને ભાગ ન પડ્યા. ઘેબર કરાવીને પિતે નહાવા ગયો ત્યાં તેને જમાઈ ઘરે આવ્યો, એટલે સાસુએ હેતથી તેને ઘેબર ખવરાવી દીધા. તે ખાઈને બહાર નીકળે એટલે સસરાજી સામા મળ્યા, પછી ઘરમાં જઈને જમવા બેઠા ત્યાં તે ભાણામાં જે આવતું હતું તે જે
For Private And Personal
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
આવ્યું–ઘેબર ન આવ્યા. કારણ પૂછતાં હકીકત જાણી એટલે પછી જ્ઞાનદશા જાગી અર્થાત્ પેાતાના ભાગાંતરાય કમ નુ ભાન થયું. ૩. કદી અજ્ઞાનાદ્ઘિ કરવાથી ખીજા ભવમાં ધનપતિ થાય તેા પણ જો ભેાગાંતરાયકમ ખધેલ હોય તે તેનુ ફળ આડું આવે તેના ઉદય થાય એટલે રાગી થાય, અન્ન ઉપર અરૂચિ થાય, મમ્મણશેઠની જેમ સારૂં ધાન્ય (ભાજન) ભાવે જ નહીં એવી સ્થિતિ થાય. આ પપૂજા કરીને હે પ્રભુ! હું... ભાગની લબ્ધિ ક્ષાયિકભાવે પ્રાપ્ત થાય એમ ઇચ્છું છું-માગું છું. આ પૂજા કરવાથી સાતમા ભવે વિનચ પર રાજા સિદ્ધિપદને પામ્યા છે, એમ શ્રી વીરપ્રભુએ જ હેલુ છે. પ.
ધૂપ મજાનુ` દૃષ્ટાંત.
રાજા વિનય ધરે પ્રભુદેવની ઉલ્લાસથી ધૂપપૂજા કરી હતી. તેના પ્રભાવે તે સાતમે ભવે જ્યાં જન્મ મરણાદિને ભય નથી એવા પરમપદ્ય મેાક્ષને પામ્યા. તે ખીના ટુંકામાં આ પ્રમાણે જાણવી:-પાતનપુર નામના નગરમાં વસિંહ રાજા હતા. તેને કમળા અને વિમલા નામની બે રાણીઓ હતી, કમલા રાણીને કમલ નામે અને વિમલા રાણીને વિમલ નામે પુત્ર હતા. ત્રિમલ રાણીને પક્ષ લઈને નિમિત્તિયાએ 'રાજ્ય પદને ચેાગ્ય દેણુ થશે ? · આ (રાજાએ પુછેલા પ્રશ્નના જવામમાં કહ્યું કે વિમલ કુમાર સગુણ સ'પન્ન છે, તેને
*
૧. મમ્મણુ શેઠ પાસે પુખ્શ લક્ષ્મી છતાં તેને તેલ તે ચેાળા સિવાય શ્રીજી' ક્રાંઈ પચતું નહતું, ભાવતું પણ નહોતું.
For Private And Personal
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
રાજ્ય પવુ ઉચિત છે. કમલ કુમારને રાજા બનાવશે, તે તમારા રાજ્યને નાશ થશે.” આથી દસ દિવસનાં બાલક કમલ કુમારને નેકરોની મારફત ભયંકર અટવીમાં મૂકાવી રી. ત્યાંથી માંસને પિંડ જાણીને ભારેંડ પક્ષીએ ઉપાડો. તે બીજા ભાખંડના જોવામાં આવ્યું. આકાશમાં બંનેની તકરારમાં બાળક નીચે પડશે. તેને કુવામાં પડતાં ત્યાં પહેલાં પહેલા પુરૂષે ઝીલી લીધો. તે બંને સુબંધુ નામે એક સાથે વાહની મદદથી બહાર નીકળ્યા. (બાળકની સાથે કુવામાંથી બહાર નીકળેલા) પુરૂષે સાર્થવાહને બીના જણાવીને તે બાલક સેં. તેણે (કમલ) બાળકનું નામ “વિનયંધર” રાખ્યું. અનુક્રમે સાર્થવાહ મુસાફરી કર્ય પૂરું થતાં પોતાના કંચનપુર નગરમાં આવ્યા. અહીં વિનયંધર કાળક્રમે મોટી ઉંમરને જાય છે. એક વખત વિનયંધરે મુનિરાજની હૅશનામાં સાંભળ્યું કે- “જેઓ કસ્તુરી, ચંદન, અગર અને કપૂર મિશ્રિત ધૂપથી પ્રભુદેવની પૂજા કરે, તેઓ ને ઈંદ્રાદિક, પણ નમસ્કાર કરે છે. અને તેઓ સંસાર સાગરને તરી જાય છે.” આથી વિનયંધરે અવસરે પરમ ઉલ્લાસથી ધૂપપૂજા કરી. તેમાં પ્રતિજ્ઞા કરી કે આ ધૂપધાણામાં રહેલે ધૂપ જ્યાં સુધી સર્વથા ન મળી રહે, ત્યાં સુધી મારે પ્રાણાંત કન્ટે પણ અહીંથી ખસવું નહીં આ પ્રસંગે ય ભયંકર સપનું રૂપ કરીને આકરા ઉપસર્ગો કર્યા તે પણ તે તલભાર પણ ચલિત થયે. (ડ) નહીં. છેવટે યક્ષે પ્રસન્ન થઈને સપના ઝેરને ઉતારનારું એક
ત્ન આપ્યું. જણાવવું જરૂરી છે કે-આ કંચનપુરને રત્ન - નામે રાજ હતું, તેને ભાનુમતિ નામની પુત્રી હતી.
For Private And Personal
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
૨૬
સર્પ કરડવાથી ‘મરી ગઈ” એમ જાણીને રાજ વગેરે તે કુંવરીને ચિતામાં સુવાડી મળવાની તૈયારી કરતા હતા તેટલામાં વિનય ધરે આવીને રત્નના પ્રભાવે તેને (કુવરી) સાવધાન કરી. ત્યારબાદ પ્રસન્ન થયેલા યક્ષના કહેવાથી રાજાને વિનય ધરની પુરી ઓળખાણ મળી, જેથી તેની સાથે ભાનુમતીને પરણાવી, તેમજ રાજાએ બીજી પણ પુષ્કર ઋદ્ધિ આપી. મારા પિતાએ મને નાની ઉંમરમાં ઘણું દુઃખ આપ્યું. મને એમ યક્ષના કહેવાથી વિનય ધરે જાણ્યું. જેથી પિતાની ઉપર ચઢાઈ કરી. આ વખતે યક્ષે વસિંહને જણાવ્યું કે—મા. વિનયશ્વર તમારા પુત્ર છે. જેનેતમે અણ્યમાં મૂકાવી દીધો હતો આથી યુદ્ધ શાંત થયું. પિતાએ ગેરવ્યાજબી કામ કર્યુ” તેના પશ્ચાતાપ કરીને વિનયધરને દ્વીક્ષા લેવાના વિચાર જણાબ્યા, ત્યાં તે વિનયરે પણ સચમ લેવાની ઈચ્છા - દર્શાવી, જેથી વિમલ કુવરને રાજ્ય સેપી અંન્ને જણાએ ઉલ્લાસથી શ્રી વિજયસૂરી મહારાજની પાસે દીક્ષા લીધી. યથાથ આરાધના કરીને અને મુનિવરી ચેાથા માહેન્દ્ર દેવલેાકમાં દેવ થયા. અહી વિનય ધરના સાત ભવ સમજવાના છે. તેમાં ૧. વિનયધર. ૨. માહેન્દ્રદેવ. એમ એ ભવ થયા. પાંચ બાકી રહ્યા તે આ પ્રતાણુ-વૃસિંહના જીવ દેવલાકથી ચવીને ફ્રેમપુરના પૂર્ણ ચંદ્ર રાજા થયા. અને વિનય ધરના જીવ ત્રીજે ભવે ફ્રેમપુરમાં મકર શેઠના પસાર નામે પુત્ર થયા. જીઓ પપૂજાના પ્રભાવ-પાછલા ભવમાં કરેલી ધૂપપૂજાના પ્રભાવે. ધૂપ સાર સુગંબ્રી શરીરવાળા થયા એટલે એના શરીરમાંથી અસ્હેજ સુગંધ છુટવા લાગી. આ વાતની રાજ્યને ખખર પડી.
For Private And Personal
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
૨૭
તેણે પાછલા ભવના ષથી ધૂપસારના શરીર ઉપર અશુચિ પદાર્થ ચોપડાવ્યા. તે પણ યક્ષ (ના જીવ) ની મદદથી તેના શરીરમાંથી અપૂર્વ સુગંધ નીકળવા લાગી. છેવટે રાજાએ મારી, માગી. જેથી ધૂપસારને જાતિ સ્મરણ જ્ઞાન પ્રગટયું. એ દેશના પ્રભાવ સમજ. અહીં રાજાની સાથે અપૂર્વ સંયમની સાધના કરીને ધૂપસાર પહેલા પ્રેયક દેવલોકમાં દેવ થશે. ત્યાંના સુખ ભોગવીને મનુષ્ય ભવ પામશે. પછી દેવ થઈને નર ભવ પામી સંચમને આરાધી મોક્ષ પામશે.
पंचम दीपकपूजा.
દુહા. ઉપભોગ વિઘન પતંગીઓ, પત જગત જઉ તક ત્રિશલાનંદન આગળ, દીપકનો ઉદ્યોત. ભેગવી વસ્તુ ભેગવે, તે કહીએ ઉપભેગ; ભૂષણ ચીવર વલ્લભા, ગેહાદિક સંગ.
વાળ, (રાગ–કાફી. અરનાથકું સદા મારી વિનાએ દેશી.)
વંદના વંદના વંદના રે, જિનરાજકું સદા મેરી વંદના. એ આંકણી. ઉપભાગ અંતરાય હઠાવી, ભેગી પદ મહાનંદના રે, જિ. અંતરાય ઉદયે સંસારી, નિર
For Private And Personal
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
૨૮
ર.
અન ને પરછંદના રે; જિન ૧. દેશવિદેશે ઘરઘર સેવા, ભીમસેન રિકતા હૈ; જિ સુણિય વિપાક સુખી ગિરનારે, હેલક તેહ મુવૃંદના રે. જિન. ૨. બાવીશ વરસ વિયાગે રહેતી, પવનપ્રિયા સતી અંજના રે; જિ તળ દમયંતી સતી સીતાજી, ખમાસી આક્રંદનારે. જિન ૩. મુનિવરને મેદક પડિલાભી પછી કરી ઘણી નિના રે; જિ શ્રેણિક દેખે પાઉસ નિશિએ`, મમ્મણ શેડ વિડંબના રે જિન ૪ ઇમ સંસાર વિડંબન દેખી, ચાહુ ચરણ જિનચંદના રે; જિ૰ ચક્રવી ચાહે ચિત તિમિરારિ ભાગી ભ્રમર અરવિંદના ફૈ, જિન ૫. જિનતિ ધનિસિર ઢાય સાહેલી, દીપકપૂજ અખંડના રે; જિ॰ શિવ પામી તિમ ભત્રિ પદ પૂર્જા, શ્રી શુભવીર જિણ દના રે. જિન ૬,
{} ાવ્યું || भवति दीपशिखापरिमोचनं, त्रिभुवनेश्वरसद्मनि शोभनं । स्वतनुकांतिकरं तिमिरं हरं, जगति मंगलकारणमातरं ॥ १ ॥ शुचिमनारचिदुज्वलदीप के ज्वलितपापपतंगसमूहकैः । स्वकपदं विमलं परिलेमिरे, सहज सिद्धमहं परिपूजये ॥ २ ॥ मंत्र - ॐहीँ श्री परम० परमे० जन्म० श्रीमते तूर्यबंधउच्छेदनाय दीपं यजामहे स्वाहा ॥
૧ વર્ષાકાળની રાત્રીએ. ૨ સૂ.
૩ મળ
For Private And Personal
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
પાંચમી દીપક પૂજાને અથ. ( દુહાને અથ. ઉપભેગાંતરાયરૂપ પતંગીઓ જગતના જીવની જ્ઞાનરૂપી તિમાં પડીને બળી જાય–ભસ્મ થઈ જાય તેટલા માટે ત્રિશલાનંદન-મહાવીર-પ્રભુની પાસે દીપકનો ઉદ્યોત–પ્રકાશ કરીએ. ૧. જે વસ્તુ એક વાર ભેગવ્યા પછી પણ વારંવાર ભગવાય તે આભૂષણે, વસ્ત્રો, સ્ત્રી ઘર વિગેરે સંગમાં આવતી વસ્તુઓ ઉપભેગ કહેવાય છે. ૨.
કાળનો અર્થ. શ્રી જિનેશ્વરને મારી વંદના, વંદના, વંદના-વારંવાર વંદના છે. જે જિનેશ્વર ઉપભેગાંતરાયને હઠાવીને મહાનંદપર જે મેક્ષપદ તેના ભોક્તા-ભોગી થયેલા છે. ઉપભોગાંતરાયના ઉદયથી સંસારી જ નિધન થાય છે, પારકા તાબેદાર થાય છે, દેશવિદેશમાં પરિભ્રમણ કરવું પડે છે અને ભીમસેન. રાજાની જેમ ઘરે ઘરે સેવા કરવી પડે છે. તેણે પૂર્વભવે મુનિરાજની હેલના-અપભ્રાજના કરી હતી તે પોતાના પૂર્વભવનો વિપાક સાંભળીને પ્રાંતે ગિરનારજી ઉપર સુખી થયા અર્થાત્ મોક્ષપદને પામ્યા. ૧-૨.
ઉપભોગાંતરાયના ઉદયથી પવનંજ્યની સ્ત્રી ને હનુમાનની માતા અંજનાદેવીને બાવીશ વર્ષને પતિ વિયોગ રહ્યો, નળદમયંતીને બાર વર્ષને વિયોગ રહ્યો, તેમજ સીતા સતીને પતિ વિયોગે છ મહિના આક્રંદ કરવું પડયું. ૩. મુનિરાજને
૧ અંજનાસુંદરી, દમયંતી અને સીતાની કથા બહુ પ્રસિદ્ધ હેવાથી આપવામાં આવી નથી.
For Private And Personal
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
૩e
માદક વહોરાવ્યા પછી “અરે! આ મેં શું કર્યું? આવા ખાવા જેવા લાડુ આપી દીધા!” એમ તેની નિંદા કરવાથી ઉપભોગતરાય બાંધનાર મમ્મણ શેઠની વિડંબના શ્રેણિક રાજાએ વર્ષાઋતુમાં રાત્રીએ પિતાના મહેલમાં રહ્યા રહ્યા જોઈ. ૪. આ પ્રમાણે સંસારમાં થતી વિડંબના દેખીને ચક્રવાકીર જેમ સૂર્યને ઇરછે છે અને ભેગી એવા ભ્રમરો જેમ કમળને ઈરછે છે તેમ હું શ્રી જિનચંદ્રના ચરણને–તેની સેવાને ચાહું છું. ૫, જિનમતી ને ધનથી બંને સખીઓ અખંડ દીપકપૂજા કરવાથી શિવપદને પામી તેમ તમે પણ શ્રી શુભવીર પરમાત્માને પૂજે કે જેથી તમે પણ તેવું સુખ પામે. ૬.
દીપક પૂજાનું દષ્ટાંત. દ્રવ્યદીપકની પૂજા કરી, તેથી જિનમતિ અને ધનશ્રી - નામની બંને સખીઓએ ઉત્તમ કેવલજ્ઞાન રૂપી ભાવ દીપકને ચેતાવીને મેક્ષ સુખ મેળવ્યું તે બીના ટુંકામાં આ પ્રમાણે સમજવી -મેઘપુર નામના નગરમાં સુરદત્ત નામે શેઠ રહેતા • હતો. તેમને શીલવતી નામે સ્ત્રી હતી. બંનેને સમ્યગ્દષ્ટિ જિનમતી નામે પુત્રી હતી તેને ધનશ્રી નામે મિથ્યાષ્ટિ સખી હતી જિનમતિ હંમેશાં જિનમ દીરમાં પજાના પ્રસંગે ઉલ્લાસથી દીપક કરતી હતી. આ જોઈને ઘનશ્રીએ પૂછયું કે–આમ કરવાથી શું લાભ થાય? તેના જવાબમાં જિનમતિએ જણાવ્યું કે દેવતાઈ સુખ અને છેવટે મોક્ષપદ મળે પવિત્ર
૨ ચક્રવાક-ચક્રવાકીને રાત્રે વિયોગ જ રહે છે.
For Private And Personal
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
૩
-આગમે સ્પષ્ટ જાહેર કરે છે કે-“ટીપપૂજાના પ્રભાવે બુદ્ધિ વધે, અખંડ દેહ મળે શરીરની કાંતિ ચળકે, રેગાદિ કષ્ટ ટળે અને અનંગલ સંપદા મળે પાપરૂપ પતંગીયાને જરૂર નાશ થાય” સખીનાં આ વચન સાંભળીને ધનશ્રી તે પ્રમાણે હમેશાં ત્રિકાલ દીપકપૂજા કરવા લાગી. જિનમતિની ઉત્તમ સખત મળી છેવટે અનશન અંગીકાર કરીને સમાધિમરણ સાધીને દિપકપૂજાના પ્રભાવે, સૌધર્મ દેવલોકમાં દિવ્યરૂપાદિ અદ્ધિવાળી દેવી થઈ હંમેશના નિયમ મુજબ અપૂર્વ ઉલ્લાસથી જિનમતિ પજાના ટાઈમે કાયમ ત્રિકાલ દીપક પૂજા કરતી હતી. તે ધર્મમય સાત્ત્વિક જીવન ગુજારીને છેવટે જ્યાં ધનશ્રી ઉપજી હતી ત્યાં જ મહર્ષિકદેવી થઈ અને દેવીઓએ અહીં મેઘપુરમાં શ્રી અષભદેવનું ભવ્ય વિશાલ મંદીર બનાવીને ઉપરના ભાગે કળશ સ્થાપીને ત્યાં દીપક મૂકે. એ દીપક પૂજાને પૂર્વ સંસ્કાર સમજે ધનશ્રી સ્વર્ગમાંથી ચ્યવીને હેમપુરના મકરધ્વજ રાજાની કનકમાલા નામે રાણી થઈ. ધ્યાનમાં રાખવું કે જિનમતિનો જીવ હજુ દેવલેકમાં દેવી પણ છે. તે દેવી રાતના પાછલે પહારે કનકમાલાને પ્રતિબોધ કરવાની ખાતર કહેવા લાગી કે હે રાણી! યાદ રાખજે કે તે પાછલા ભવે પ્રભુની દીપકપૂજા કરી તેથી તેને આ વિશાલ રાજ્યઋદ્ધિ મળી છે, એમ વારંવાર કહેવા લાગી. તે પણ રાણીને નિર્ણય થત નથી કે આ કોણ કહે છે. છેવટે કેવલી મહારાજાની પાસેથી આ બાબતનો નિર્ણય થાય છે. દેશના સાંભળતાં જાતિ સ્મરણ શાન પામી જૈન ધર્મ અંગીકાર કરે છે. જિનમતિ દેવીએ આ વાતની અનુમોદના કરી જણાવ્યું કે હું સ્વર્ગથી
For Private And Personal
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
૩૨
વીને અહીં જ સાગરદત્ત શેઠની સુદર્શને નામે પુત્રી થઈશ. ત્યારે તું મને જૈન ધર્મ પમાડજે. એમ કહી દેવી. સ્વસ્થાને ગઈ. અવસરે જિનમતિદેવી ઍવીને સુલસાના ગભમાં આવી. જન્મ થતાં સુદર્શના નામ પડયું. જ્યારે મોટી થઈ ત્યારે લાગ જોઇને કનકમાલાએ સુદર્શનાને શ્રીલભ પ્રભુના મંદિર ઉપર રહેલા રત્નદીપકની બીના કહી સંભળાવી. જેથી તે જાતિસ્મરણ જ્ઞાન પામી રણને. ભેટી પડી અને સુદર્શનાએ ઘણું વહાલથી રાણીને ઉપકાર મા. અહીં બને અવસરે સંયમને અંગીકાર કરીને તેની અપૂર્વ ઉલ્લાસથી સાધના કરીને સર્વાથસિદ્ધ વિમાનમાં દેવ થયા. ત્યાંથી ચ્યવીને મનુષ્ય ભવમાં ચારિત્ર સાધીને. શિવ સંપદા થશે.
षष्ठाक्षत पूजा.
દુહા. વિવિઘન ઘન પડળસું, અવરણું વિતેજ, કાળ ગ્રીમ સમ જ્ઞાનથી, દીપે આત્મ સતેજ. ૧. અક્ષત શુદ્ધ અખંડશું, નંદાવર્ત વિશાળ; પૂરી પ્રભુ સન્મુખ રહી, યુણિયે જગતદયાળ ૨.
હાળ. જિષ્ણુદા પ્યારા, મુણીંદા પ્યાર દેરી જિમુંદા ભગવાન,દેખરી જિર્ણોદા પ્યારાએ આંકણી ચરમ પય
For Private And Personal
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
ડીકે મૂળ વિખરિયાં, ચરમ તીરથ 'સુલતાન, દેવદરશન દેખત મગન ભયે હૈ, માગત ક્ષાયિક દાન. દેખા૧ પંચમ વિધનકા ક્ષય ઉપશમસેં, હાવત હમ નહીં લીન દેવ પાંગળ બળહીના દુનિયામેં, વીરે સાળવી દીન. દેખર હરિ બળ ચકી શક ર્યું બળિયે નિર્બળ કુળ અવતાર; દેબાહુબળી બળ અક્ષય કીને, ધન ધન વાલીકુમાર. દેખ૦ ૩ સફળ ભયે નર જન્મ હમેરા, દેખત જિન દેદારદે લોહચમક જ્યે ભગતિસેં હળિયે,
પારસ સાંઈ વિચાર, દે. ૪ ઝીરયુગળ વીહીક ચંચુમેં ધરતે, જિન પૂજત ભયે દેવ દે અક્ષતનેં અક્ષય પદ દેવે, શ્રી શુભવીરકી સેવ. દેખ૦ ૫.
- I શક્યું છે क्षितितलेऽक्षतशमनिदानकं, गणिवरस्य पुरोऽक्षतमण्डलं । क्षतविनिर्मितदेहनिवारणं, भवपयोधिसमुद्धरणोद्यतं ॥१॥ सहजभावसुनिर्मलतंडुलै-विपुलदोषविशोधकमंगलैः ।। अनुपरोधसुबोधविधायक, सहजसिद्धमहं परिपूजये ॥२॥
મંત્ર-છ મા થી વીતરાગविच्छेदनाय अक्षतं यजामहे स्वाहा ॥
૧. તીર્થના રાજ. ૨, પાર્વમણિ. ૩. સ્વામી. ૪. શાળ. *
For Private And Personal
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
૩૪.
છઠ્ઠી અક્ષતપૂજાને અથ.
દુહાને અર્થ. વયતરાયરૂપ વાદળાના પડળમાં આત્મારૂપ સૂર્યનું તેજ અવરાયેલું છે. તે ગ્રીષ્મકાળમાં હોય તેવા વિશેષ તેજવાળા જ્ઞાનરૂપ સૂર્યને ઉદય થવાથી આત્મા તેજવાળ થાય અને દીપી નીકળે. ૧. શુદ્ધ (ઉજવળ) અને અખંડ અક્ષતવડે વિશાળ નંદાવત પૂરી, પ્રભુ સન્મુખ ઉભા રહી જગતયાળ પ્રભુને થણીએ–તેમની સ્તવના કરીએ. ૨.
ઢાળને અથ. મુનિઓમાં તેમજ સામાન્ય કેવળી (જિન) માં ઇંદ્ર સમાન એવા પ્રભુને જુઓ. જિદ્ર ભગવાનનાં દર્શન કરે, (કે જેથી તમારા પાપકર્મ દૂર થાય.) અંતરાય કમની છેલ્લી (પાંચમી) વીર્ય તરાયરૂપ પ્રકૃતિને મૂળથી વિખેરીનેનાશ કરીને હે પરમાત્મા વિરપ્રભુ! તમે છેલ્લા શાસનના રાજા-તીર્થકર થયા છે. આપના દર્શન કરીને અમે હર્ષમાં મગ્ન થયા છીએ અને આપની પાસે ક્ષાયિક ભાવે વીર્યગુણનું દાન માગીએ છીએ. (તે ગુણ અમને ક્ષાયિક ભાવે પ્રગટ થાય એમ ઈચ્છીએ છીએ.) ૧. એ પાંચમી અંતરાય કમની પ્રકૃતિના ક્ષય ઉપશમથી અમે લીન થઈએ-ખુશી થઈએ તેમ નથી. એ પ્રકૃતિના ઉદયથી આ જગતમાં તુલા, પાંગળા, બળહીણ એવા અનેક પ્રકારના જ થાય છે. વીરે સાળવી પણ એથીજ દીન થયેલ છે. ૨. વાસુદેવ, અળદેવ, ચક્રવર્તી અને ઈંદ્ર જેવા બળિયા પણ એ પ્રકૃતિના
For Private And Personal
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
૩૫
ઉદયથી આગામી ભવમાં નિર્બળ કુળમાં જન્મે છે—નિળ થાય છે અને એ પ્રકૃત્તિના દ્રઢ ક્ષયાપશમ કરવાથી માહુાળી જેવા અક્ષય બળવાન થાય છે કે જેને ચક્રવર્તી પણ જીતી શકતા નથી; તેમજ વાલીકુમારને પણ ધન્ય છે કે જે રાવણ જેવા પ્રતિવાસુદેવને પણ કાખમાં ઘાલી સમુદ્ર ફરતા ફેરા મારી આવ્યા હતા. એવા આ પ્રકૃતિના દ્રઢ ક્ષયાપશમના પ્રભાવ છે. ૩. હે પ્રભુ! આપના દર્શન થવાથી અમારા મનુષ્યજન્મ સફળ થયા છે. હવે આપને સાંઇને-પ્રભુને પાર્શ્વ મણિ જેવા જાણીને અમે લેાહચમકની જેમ ભક્તિવડે આપની સાથે હળીમળી જવા માગીએ છીએ. એટલે સુવર્ણ રૂપ થઈ જવા ઈચ્છીએ છીએ. ૪. કીર-પેાપટ તેનું ચુગળ ચાંચમાં શાળ લાવીને પ્રભુની પાસે ધરવાથી પ્રભુપૂજા કરવાથી દેવ થએલ છે. શ્રી શુભવીર પ્રભુની અક્ષતવડે પૂજા કરવાથી તે પૂજા અક્ષયપદ્મને-મેાક્ષને આપે છે. ૫. (કીરયુગળની કથા શ્રી. વિજયચંદ્ર કેવળી ચરિત્ર ભાષાંતરમાં છે.)
અક્ષત પૂજાનું દષ્ટાંત.
અક્ષતપૂજાના પ્રભાવે કીરયુગલ ( પાપટના જોડલા) ને દેવતાઇ ઋદ્ધિ મળી અને છેવટે મુક્તિનો પણ લાભ થયા. તે ખીના ટુંકામાં આ પ્રમાણેઃ-શ્રીપુર નગરની બહાર શ્રીઋષભદેવના મંદિરની આગળના ભાગમાં એક આંબાનું ઝાડ હતું. તે (વૃક્ષ) ની ઉપર એક શુક પક્ષીનું જોડલું રહેતું હતું. તેમાંની શુષ્કી (સૂડી) એ પાછલા ભવમાં પરિત્રાજિકા હતી. અહીંના રાજા શ્રીકાંત ને શ્રીદેવી (વિગેરે)
For Private And Personal
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
૩૬
નામે રાણી હતી. પાછલા ભવના સ્નેહને લઈને તેને જોતાં આ સૂડીને જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થયું. તેથી તેણે રાજાને પહેલાંની બીના જણાવીને ખુશી કર્યાં. અને પેાતાના પતિ (સડી)ના પ્રાણ બચાવ્યા, અને રાજાએ પેાતાના ક્ષેત્રમાં તે જોડાને ચણવાની રજા આપી. અવસરે આ સૂડીએ એ ઇંડા મૂકયાં તેમજ તેની સપત્ની (શાક) ખીજી સૂડીએ પણ એક ઈંડુ મૂકયું. પ્રથમની સૂડીએ શેાકનું ઇંડુ પેાતાના માલામાં લાવી મૂક્યું. ત્યાં મેલ મુહૂત સુધી રહ્યું. ઇંડુ નહિ જોવાથી શેાક (સડી) તરફડવા લાગી. આ જોઇને દયા આવવાથી પ્રથમની સુડીએ તે ઈંડુ હતું ત્યાં પાછું મૂક્યું. ઇંડુ જોઇને ચેાક (સૂડી) શાંત થઇ. અવસરે તે એ ઇંડામાંથી એ ખરચાં (સૂડા-સૂડી) નીકળ્યાં, તેઓ રાજાના ખેતરની ચણ ખાઇને મેાટા થવા લાગ્યા. એક વખત પ્રભુશ્રી ઋષભદેવને વંદન કરવા માટે જ્ઞાની ચારણમુનિ પધાર્યાં. આ વખતે રાજા વિગેરે પણ હાજર હતા. તેઓએ વંદનાદિ વિધિ સાચવીને મુનિરાજનો અપૂર્વ આદર સત્કાર કર્યો અવસરે રાજાએ તે મુનિને અક્ષતપૂજાનું ફૂલ પૂછ્યું. જવામમાં મુનિરાજે કહ્યું કે-જે ભવ્ય જીવેા પ્રભુની આગળ અખાંડ ઉજ્વલ અક્ષત (ચાખા) ની ત્રણ ઢગલી કરે તે જરૂર અખડ મેાક્ષ સુખ પામે. આ સાંભળીને જેમ નગરજના અક્ષતપૂજા કરવા તૈયાર થયા. તેમ શુમિથુને (સૂડા અને સૂડીએ) પણ ઉલ્લાસથી પ્રભુની આગળ ત્રણ અક્ષતના પુંજ કર્યાં. એમ કરવાને પેાતાના ખરચાઓને પણ ભલામણ (સૂચના) કરી. જેથી તેઓ પણ તેમ કરવા લાગ્યા. અંતે ચારે પક્ષીઓ પ્રભુની અક્ષતપૂજા કરવાથી ખીજે ભવે દવે લેાકની ઋદ્ધિ પામ્યા.
For Private And Personal
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
ત્યાંથી ચ્યવને ચાર પક્ષીઓમાંથી શુક (બે બચ્ચાના બાપ) -ને જીવ ત્રીજે ભવે હેમપુર નગરને માલીક હેમપ્રભરાજા થયો અને સૂડીને જીવ તેજ રાજાની જયસુંદરી નામે રાણી થઈ. એની શેક (બીજી સૂડી ને જીવ તેજ રાજાની રતિ નામે રાણી થઈ. પહેલાં (સૂડીના ભવમાં) સપત્ની શાક)નું ઇંડુ સોલ મુહૂર્ત સુધી પોતાના માથામાં રાખ્યું હતું તેથી ગાઢ પાપકર્મ બંધાયું. તેના પરિણામે આ ભવમાં રાણી
સુંદરીને સેલ વર્ષ પયત મદનકુમાર પુત્રને વિયેગ સહે પડયો. આ બીના વિજયચંદ્ર કેવલીના ચરિત્રમાંથી વિસ્તારે જાણવી. મેં ત્યાંથી અહીં ટુંકામાં જણાવી છે. પુણ્યદયે રાજા હેમપ્રભને કેવલીને સમાગમ થતાં, તેણે કેવલી ગુરૂને પૂછયું કે-આવું સુખ મને કયા પુણ્યથી મળ્યું જવાબમાં શ્રી કેવલી ભગવતે કહ્યું કે-તમે શુક પક્ષીના ભાવમાં પ્રભુશ્રી જિનેશ્વર દેવની આગળ ઉલ્લાસથી અક્ષતના ત્રણ પુજ કર્યા હતા. તેથી જે પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય બંધાયુ તેના પરિણામે આ રાજ્ય ત્રાદ્ધિ આદિ સુખ મળ્યું છે. એનાજ પ્રતાપે અહીંથી ત્રીજે ભવે તું મેક્ષ સુખને જરૂર પામીશ. આ સાંભળીને રાજ્યમાં આવીને રાજાએ રતિ રાણીના પુત્રને રાજ્ય સોંપીને જયસુંદરી અને માનકુમારની સાથે દીક્ષા ગ્રહણ કરીને ઉલ્લાસથી સાધીને હેમપ્રભમુનિ (રાજા હેમપ્રભ) મહશુક દેવલોકમાં ઈદ્રની -દ્ધિ પામ્યા. અવસરે ત્યાંથી ચ્યવીને ઉત્તમ નરભવ પામીને સંયમની સાધના કરીને સીદ્ધિના સુખ પામશે.
For Private And Personal
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
सप्तम नैवेद्यपूजा.
દુહા. નિદી આગળ ધરો, શચિ નવેધનો થાળ; વિવિધ જાતિ પકવાનશું, શાળિ અમૂલક દાળ. અણાહારી પદ મેં કર્યા, વિગ્રહ ગઈએ અણુત; દૂર કરે ઈમ કીજીએ, દિયે અણાહારી ભદંત. ૨.
ઢાળી. (રાગ-કાફી-અખિયનમેં ગુલજારા–એ દેશી.)
અખિયનમેં અવિકારા જિદા, તેરી અખિયનમેં અવિકારા–આંકણીરાગદ્વેષ પરમાણુ નિપાયા, સંસારી સવિકારા; જિશાંત રૂચિ પરમાણુ નિપાયા, તુજ મુદ્રા મહારા. જિ. ૧. દ્રવ્ય ગુણ પરજાય ને મુદ્રા, ચઉ ગુણ ચિત્ય ઉદાર, જિ. પંચ વિઘન ધન પડળ પલાયા, દીપત કિરણ હજારા. જિ. ૨. કર્મવિનાશી સિદ્ધસ્વરૂપી, ઇગતીશ ગુણ ઉપચારા; જિ વરણાદિક વીશ દૂર પલાયા, આગઈ પંચ નિવારા.જિ. ૩. તીન વેદકા છેદ કરાયા, સંગ રહિત સંસારા, જિઅશરીરી ભવબીજ દહાયા, અંગ કહે
૧ આમાં ૩૧ ગુણ ગણાવ્યા છે તે સિવાય બીજી રીતે પણ ૩૧ ગુણુ ગણાય છે તે આ પૂજાના અર્થમાં છેવટે લખ્યા છે.
For Private And Personal
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
આચારા.જિ૪. અરૂપી પણ રૂપારોપણસેં, ઠવણું અનુગદારા, જિ. વિષમ કાળ જિનબિંબ જિનાગમ, ભવિયણ આધાર, જિ. ૫. મેવા મીઠાઈ થાળ ભરીને, ષટ્રસ ભેજન સારા, જિ. મંગળ તૂર બજાવત આવે, નરનારી કર યારા. જિ. ૬ નૈવેદ્ય ઠવી જિન આગે માગે, હલિ નૃપ સૂર અવતારા જિ. ટાળી અનાદિ આહારવિકાર, સાતમે ભવ અણહારા. જિ. ૭. સગવિહ શુદ્ધિ સાતમી પૂજા, સગગઈ સગભયહારા; જિશ્રી શુભવીર વિજય પ્રભુ પ્યારા, જિન આગમ જયકારા. જિ૮.
- કાવ્યું છે. अनशनं तु ममास्त्विति बुद्धिना, रुचिरभोजनसंचितभोजनं । प्रतिदिनं विधिना जिनमंदिरे, शुभमते बत ढोकय चेतसा ॥१॥ कुमतबोधविरोधनिवेदक-विहितजातिजरामरणांतकैः। निरशनैः प्रचुरात्मगुणालयं, सहजसिद्धमहं परिपूजये ॥२॥ ____ मत्र-ॐ ही श्री परम० परमे० जन्म० श्रीमते० सिद्धपदमापणाय नैवेद्यं यजामहे स्वाहा ॥
સાતમી નૈવેદ્યપૂજાને અર્થ.
દુહાને અર્થ - નિર્વેદી એવા પરમાત્માની આગળ પવિત્ર એવા નૈવેદ્યને થાળ વિવિધ પ્રકારના પકવાનેથી અને શાળા એટલે
For Private And Personal
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
શાખા અને અમૂલ્ય એવી દાળ વિગેરે આવતીથી ભરેલે ધો અને પછી કહે કે –“હે પ્રભુ! મેં વિગ્રહગતિમા તે. અણહારીપણું અનંતી વખત પ્રાપ્ત કર્યું છે પણ તેને મારે ખપ નથી, તેથી હે ભગવંત! તેવા અલ્પઅણાહારી પદને દૂર કરીને કાયમનું અણહારીપણું જે સિદ્ધસ્થાનમાં છે તે આપ.” ૧-૨.
હાલને અથર હે જિનેન્દ્ર! તમારી આંખમાં અવિકારીપણું છે. કિંચિત માત્ર પણ વિકાર નથી. આ સંસારી છે રાગ-દ્વેષના પરમાણથી બનેલા છે તેથી તેઓ સવિકારી છે અને તમારી મુદ્રા શાંત રૂચિવાળા પરમાણુઓથી બનેલી છે, તેથી તે અત્યંત મનહર અને અવિકારી છે. ૧. આપની ચિત્ય એટલે પ્રતિમા દ્રવ્યથી, ગુણથી, પયયથી અને મુદ્રાથી ચારે પ્રકારે ગુણવાળી છે–ઉત્તમ છે. આપે પાંચે અંતરાયરૂપ ગાઢ પડળને તદ્દન દૂર કરેલા હોવાથી આપ સહસ્ત્ર કિરણવાળા સૂર્યની જેવા દીપ છે. ૨. આપ. આકે કર્મને વિનાશ કરી સિદ્ધસ્વરૂપી થયા એ અને આપનામાં ઉપચારથી ૩૧ ગુણ ઉતપન્ન થયા કહેવા છે. ૩૧ ગુણ કયા? આપનામાંથી વર્ણ, ગંધ, રસ ને સ્પર્શના વિશે ઉત્તર ભેદ દૂર ગયા છે. પાંચે આગતિ-એટલે ચાર ગતિ મનુષ્યાદિને પાંચમી મેક્ષગતિ તેમાં (હવે આવવું નથી) આવવું તે આગતિ તેને દૂર કરી છે નિવારી છે. ત્રણ વેદને છેદ કર્યો છે. સંસારના સંગથી રહિત અસંગી થયા છે. ભવરૂપી બીજ આપે બાળી નાખ્યું છે તેથી અજન્મા થયા છે. આ પ્રમાણે શ્રી આચારાંગ સૂત્રમાં કહેલું છે. ૩-૪. વળી આપ
For Private And Personal
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
૧
અરૂપી થયા છે, પરંતુ તેમાં રૂપનું આરોપણ કરીને આપની પ્રતિમા બનાવવામાં આવે છે તે પૂજનક છે એમ શ્રી અનુચાગદ્વાર સૂત્ર કહે છે. (આ પ્રમાણે ૨૦-૫-૩-૧-૧-૧ ગુણ થાય છે) આ વિષમ કાળમાં-પાંચમા આરામાં જિનબિંબ મૈં જિનાગમ [સિદ્ધાંતા] તેનો જ ભવ્ય જીવાને આધાર છે. ૫. હું ભવ્યાત્મા! તમે મેવા મીઠાઈના તેમ જ ટ્રસ ભાજનના થાળ ભરીને તે થાળા પુરૂષા તથા સ્ત્રીઓના હાથમાં આપીને મંગળ વાજીંત્રો બજાવતાં પ્રભુ પાસે આવા અને તેમની પાસે તે નૈવેદ્યના થાળા સ્થાપન કરીને જેમ હળી—ખેડૂત રાજા થયેલ છે તે સુર ભવ કરી અનાદિ કાળનો આહારને વિકાર ટાળી દઈ સાતમે ભવે અણાહારીપદ પામ્યા તેમ અમે પામીએ, એવું પ્રભુની પાસે માગે.
આ સાત પ્રકારની શુદ્ધિ સહિત કરેલી સાતમી પૂજા પાત અતિ અને સાત ભયને હરનારી છે. પ્યારા એવા શ્રી શુભીર પરમાત્મા અને જિનના આગમ જયવંત વર્તે છે. ૬-૮.
ખીજી રીતે ક૧ ગુણ આઠ કના નાશથો ઉત્પન્ન ચાય છે. ૫ જ્ઞાનાવરણીય, હું દશનાવરણીય, ૨ વેદનીય, ૨ માહનીય (દર્શન ને ચારિત્ર), ૪ આયુ, ૨ બેત્ર, ૨ નામ (શુલ ને અશુભ), ૫ અંતરાય. કુલ ૩૧,
૧ હળી રાન્તની કથા શ્રી વિજયચ વળીરિત્રમાં છે.
૨ સાત શુદ્ધ ભૂમિશુદ્ધિ, ઉપકરણશુદ્ધિ, વસ્ત્રશુદ્ધિ મનશુદ્ધિ, વચન, કાયશુદ્ધિ અને
શુદ્ધિ,
For Private And Personal
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
નૈવેદ્યપૂજાનું દૃષ્ટાંત. નેવેધપૂજા કરવાથી હલરાજાએ સાતમે ભવે મેહ સુખ સ્વાધીન કર્યું તે બીના ટુંકામાં આ પ્રમાણે જાણવી – ભરત ક્ષેત્રમાં ક્ષેમા નામે એક નગરી હતી. ત્યાં સુરસેન નામે રાજા રાજ્ય કરતા હતા. આ નગરીથી ડેક દૂર. શૂન્ય જંગલમાં શ્રીષભદેવ પ્રભુનું મંદિર હતું. ત્યાં બીજા આશાતના કરનારા દુષ્ટ પુરૂષે દાખલ ન થાય આ ઈરાદાથી એક દેવ સિંહનુરૂપ કરીને ઉભું રહેતું હતું, અહીં નજીકમાં એક નિર્ધન કણબીનું ખેતર હતું. તે અહીં ખેતી કરતા હતા. તેવામાં ચારણમુનીશ્વરના દર્શન થયા. ખેડુત પરમ ઉલ્લાસે તેમને વાંચીને આ પ્રમાણે પ્રશ્ન પૂછવા લાગ્યું કે હું જન્મથીજ દુખિયો કેમ રહું છું? મુનિરાજે જવાબમાં કહ્યું કે તે પાછલા ભવે મુનિને દાન દીધું નથી, અને પ્રભુની આગળ નૈવેદ્ય ધર્યું નથી, તેથી તારી આવી નિધન અવસ્થા જણાય છે. આ સાંભળીને તે હલીએ (હલ રાખે માટે હલી કહેવાય –ખેડુત) મુનિની પાસે અભિગ્રહ લીધો કે હું હંમેશા મારે માટે જે ભેજન આવશે તેમાંથી શ્રી જિનેશ્વર પ્રભુની પાસે એક પિંડ ધરીશ. અને છતી જોગવાઈએ મુનિરાજને દાન દઈને જમીશ. આ બાબત મુનિએ અનુમોદના કરી. મુનિરાજે વિહાર કર્યો અને ખેડુત ખેતરમાં ગયો. લીધેલેનિયમ બરોબર પાલતું હતું. હમેશના નિયમ મુજબ પ્રતીજ્ઞાનું પાલન કરવા છતાં તે એક વખત નૈવેદ્ય. પૂજા ભુલી ગયે. ને ઘણી ભૂખ લાગવાથી જ્યાં ખાવાની તૈયારી કરે છે તેવામાં તે નિયમ યાદ આવ્યો તેથી નૈવેદ્ય લઈને.
For Private And Personal
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
૪૩
જ્યાં મંદિરમાં જાય છે ત્યાં તેણે દરવાજાની પાસે સિહ દીઠે. થોડીવાર વિચારમાં પડે. હિંમત ધરીને મરણની પણ પરવા નહિં રાખીને જ્યાં મદિરની અંદર દાખલ થાય છે. ત્યાં તે સિંહ અદશ્ય થયે. નૈવેદ્યપૂજા કરીને તે જમવાની તૈયારી કરે છે તેવામાં પેલે દેવ સિહ મુનિનું રૂપ કરી ત્યાં આવ્યું. ત્યારે ખેડુતે ઉલ્લાસથી લહેરાવ્યું. ફરી ક્ષુલ્લકમુનિનું અને સ્થવિરમુનિનું રૂપ કરી તે આવ્યું. તે પણ તેણે દાન દીધું. લીધેલ નિયમમાં આવી કઢ-પ્રિતિ જોઈને તેણે (વે) મૂલ રૂપે પ્રત્યક્ષ થઈને વરદાન દીધું કે–તારું દારિદ્રયા (નિર્ધનપણું) નાશ પામશે. આ વાતની તેની સ્ત્રીએ અનુમોદના કરી. પુણ્યાનુબંધી પુણ્યને બંધ કર્યો. રાજા સુરસેનને વિષગ્રુશ્રી નામે પુત્રી હતી. તે રાજકુંવરીએ સ્વયંવર મંડપમાં બીજા બધા રાજકુંવરોને છડીને આ હલી (ખેડુતોને વરમાળા પહેરાવી. એમાં માંહો માંહે ઘણું યુદ્ધ થયું. પણ છેવટે ખેડુતે દેવની સહાયથી વિજય પતાકા મેળવી. રાજાએ ધામધુમથી લગ્ન મહોત્સવ કર્યો.. સાથે સૂરસેન રાજાએ જમાઈને રાજ્યાભિષેક કરી રાજા બનાવ્યા. કારણકે તે અપુત્રિ હતું. આ બધે નેવેવપૂજાને પ્રભાવ જાણીને ખેડુત સપરિવાર વધારે ધર્મારાધન કરવા લાગ્યા. તેમાં નૈવેદ્યપૂજાને નિયમ પણ કાળજીપૂર્વ પાળે છે. સહાયક દેવ, દેવતાઈ આયુષ્ય પુરૂં થતાં આ હલી રાજાની વિષ્ણુશ્રી રાણીને કુમુદ નામે પુત્ર થયો. અનુક્રમે. તે મોટો થયો ત્યારે પરમ શ્રાવક હલી રાજાએ તેને રાજ્ય સંપીને અંતિમ આરાધના કરીને સીધમ દેવલેકે
For Private And Personal
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
દેવપણાની અદ્ધિ મેળવી દેવ થયા. અહીં અવધી જ્ઞાનથી જાણ્યું કે આ બધું નૈવેદ્યપૂજાનું પરિણામ છે જેથી તેણે પુત્રને પ્રતિબંધ કરીને ધમ બનાવ્યો. અને વિશે કરી નેવેદ્યપૂજાને રસિયો કર્યો. તે દેવ હવે દેવભવનાં અને મનુષ્યભવનાં પાંચભાવ પૂરા કરીને સિદ્ધિ સુખ પામશે. એ અધે પ્રભુની નૈવેદ્યપૂજાને પ્રભાવ સમજે.
દુહા અષ્ટ કર્યદળ ચૂરવા, આઠમી પૂજા સાર; પ્રભુ આગળ ફળ પૂજતાં, ફળથી ફળ નિરધાર. ૧ ઇંદ્રાદિક પૂજા ભણી, ફળ લાવે ઘરી રાગ; પુરૂષોત્તમ પૂછ કરી, માગે શિવફળત્યાગ. ૨
હાથી, [ રાગ ધનાશ્રી. ગીરૂઆરે ગુણ તૃમતણા–એ દેશી. ] મા તુજ શાસન અતિ ભલું, માને સરનાર રાણે રે મિચ્છઅભવ્ય ઓળખે, એક અંઘે એક કાણો રે આગમ વયણે જાણીએ, કર્મતણી ગતિ ખેટી રે, - શિવકુળને ત્યાગ એટલે દાન માગો.
For Private And Personal
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
તીસ કેડાડી સાગરૂ, અંતરાય સ્થિતિ માટી રે. પ્રગ્સ ધવબંધી ઉદથી તથા, એ પાંચે વ સત્તા ; દેશઘાતિની એ સહી, પાંચે અપરિયા રે. બ૦૩. સંપરાય બંધ કહી, સત્તા ઉદયે થાકી રે, ગુણઠાણું લહી બારમું, નાઠી જીવવિપાકી રે. બ૦૪ જ્ઞાન મહાદય તેં વર્યો, દ્ધિ અનંત વિલાસી રે, ફળપૂજા ફળ આપીએ, અમે પણ તેહના આશી રે. પ૦૫ કરયુગળ શું દુરગતા, નારી જિમ શિવ પામી રે, અમે પણ કરશું તેહવી, ભક્તિ નાખું ખામી રે. ૨૦૬. સાચી ભકતે રીઝવી, સાહિબ દિલમાં ધરશું રે; ઓચ્છવરંગ વધામણા, મનવાંચ્છિત સવિ કરશું રે. પ્ર૭. કર્મસુડન તપતરૂ ફળે, જ્ઞાન–અમૃત રસ ધારા રે શ્રી શુભવીરને આશરે, જગમાં જયજયકારા રે. પ્ર૮
शिवतरोफलदानप रैनव-वरफलैः किल पूजय तीर्थपम् । त्रिदशनाथनतक्रमपंकजं, निहतमोहमहोधरमंडलम् ॥१॥ शमरसैकसुधारसमाधुरै-रनुभवाख्यफलैरभयपदैः। अहितदुःखहरं विभवपदं, सकलसिद्धमहं परिपूजये ॥२॥ ___ मंत्र-ॐ ह्री श्री परम० परमे० जन्म० श्रीमते. अष्टमकर्मोच्छेदनाय फलं यजामहे स्वाहा ॥
For Private And Personal
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
આઠમી ફળપૂજાનો અર્થ.
દુહાને અર્થ. આઠ કર્મના અથવા આઠમા કર્મના દળને શૂરવા માટે આઠમી પૂજા કરવાની છે. પ્રભુની આગળ ફળવડે પૂજા કરવાથી ફળની–મોક્ષફળની પ્રાપ્તિ અવશ્ય થાય છે. ૧. ઈંદ્રાદિક પણું પ્રભુની પૂજા કરવા ક૯૫વૃક્ષાદિના ફળે લાવે છે, તેથી તે પ્રમાણે પુરૂષોત્તમ-પરમાત્માની ફળપૂજા કરી તમે શિવફળનું દાન માગ–અમને મોક્ષફળ આપો એમ કહે. ૨.
ઢાળને અર્થ. હે પ્રભુ! તમારું શાસન અત્યંત શ્રેષ્ઠ છે. તેને દેવના અને મનુષ્યના રાણા જે ઈદ્ર અને રાજાએ તે માને છેમાન્ય કરે છે. માત્ર જે છ મિથ્યાત્વી કે અભવ્ય હેય છે તે તેને ઓળખતા નથી, કારણ કે તેમાં એક અંધ છે અને બીજે કાણે છે. મિથ્યાત્વી અજ્ઞાનવડે-મિથ્યાત્વના ઉદયવડે [જ્ઞાન ક્રિયારૂપ બંને નેત્રે ન હોવાથી ] અંધ છે, અને અભવ્ય ક્રિયા કરે છે, પણ સમ્યગજ્ઞાને રહિત છે તેથી એક આંખે કાણે કહેવાય છે. ૧. સિદ્ધાંતના વચનથી જાણીએ છીએ કે કર્મોની ગતિ બહુ ખોટી છે. જેને સંસારમાં ભ્રમણ કરાવનારી છે. અંતરાય કર્મની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ત્રીશ કેડીકેડી સાગરોપમની છે. એનો પાંચે ઉત્તરપ્રકૃતિઓ પ્રવબંધી છે, ધ્રુવઉદયી છે, ધ્રુવસત્તાક છે, દેશઘાતી છે અને અપરાવર્તમાન છે. ૩. એને બંધ -સૂમસં૫રાય દશમા ગુણઠાણા સુધી છે, અને સત્તામાંથી
For Private And Personal
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
૪૭
*ચ છે તે
છે નહી
આપને
ને ઉદયમાંથી બારમું ગુણઠાણું જીવ પામે ત્યારે તે ગુણઠાણાને અંતે જાય છે અને જીવવિપાકી છે. ૪. હે પ્રભુ! તેં એનો ક્ષય કરીને જ્ઞાનમહદય-કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરેલ છે અને આત્માની અનંતી ત્રાદ્ધિના વિલાસી-ભોક્તા થયા છે. અમે પણ તે ફળની આશા ધરાવનારા છીએ તેથી ફળપૂજા કરીને “ફળ આપે ” એમ માગીએ છીએ. પ. કીરયુગળ-પોપટનું જોડલું અને દુર્ગા સ્ત્રી એ ફળપૂજા કરવાથી જેમ મોક્ષને પામ્યા છે તે જ પ્રમાણે અમે પણ આપની ભક્તિ કરશું, તેમાં ખામી રાખશું નહીં. અને એવી સાચી શુદ્ધ અંતઃ કરણની ભક્તિથી સાહિબને-આપને રીઝવીને આપને દિલમાં ધારણ કરશું. એટલે પછી ઓછવરંગ વધામણા થશે અને અમે અમારા બધા મનોવાંછિત પૂર્ણ કરીશું. ૬-૭ આ કર્મસૂદન તરૂપ વૃક્ષ ફળિભૂત થાય અને તેમાંથી જ્ઞાનરૂપી અમૃતની ધારા પ્રગટે એટલે હે શુભવીર પ્રભુ! તમારા આશ્રયથી અમારે પણ જગતમાં જયજયકાર થાય. ૮.
ફલ પૂજાનું દષ્ટાંત. પ્રભુદેવની ફળપૂજા કીર યુગલે એટલે શુક પક્ષીના જેડલાએ અને એક ગરીબ સ્ત્રીઓ તથા શ્રી પુરૂષોત્તમરાજાએ પરમ હર્ષથી કરી જેથી ઉત્તમ દેવલેકની અદ્ધિ પામ્યા એમાં નવાઈ શી? પણ થોડા સમયમાં મુક્તિપદ ( ૧ કીરયુગળ ને દુર્ગા સ્ત્રીની કથા શ્રી વિજયચંદ કેવળી ચરિત્રના ભાષાંતરમાં છે. ત્યાંથી વાંચવી.
For Private And Personal
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
૪૮
પણુ પામ્યા. એ કરયુગલ અને ગરીબ ની હકીકતો ટુંકમાં આ પ્રમાણે જાણવી. -કંચનપુરી નામની નગરીની બહાર શ્રી અરનાથ પ્રભુના મંદિરની નજીકના ભાગમાં એક આંબાનું ઝાડ હતું. તેની ઉપર એક શુક પક્ષીનું જોડલું આનંદથી રહેતું હતું. એક વખત આ જિન મંદીરમાં મહત્સવ પ્રવર્યો. આ પ્રસંગે સપરિવાર “નરસુંદર” રાજાએ અહીં આવીને પ્રભુની ઉલ્લાસથી ફળપૂજા કરી. એ એક ગરીબ સ્ત્રીએ જોઈને અનુમોદના કરી. અવસરે પેલા શુક પક્ષીએ આને એક ફલ આપ્યું. તેથી એણે [ ગરીબ છીએ. ઉલ્લાસથી પ્રભુ દેવની ફલપૂજા કરી. એમ શુકપક્ષીના જેઠાલાએ પણ ફલપૂજા કરી. ફલ પૂજાના પ્રભાવે એ ગરીબ સ્ત્રી દેવી લોકમાં દેવ થઈ અને શુકને જીવ ગંધિલા નગરીમાં સૂર રાજાને લસાર નામે કુંવર થયે અને અડી ને જીવ રાયપુર નગરમાં સમરકેતુ રાજાની ચંદ્રલેખા નામે રાજ કુંવરી થઈ દુર્ગત [ ગરીબ સ્ત્રીને જીવ) દેવના કહેવાથી કુમાર ફસાર ચંદ્રલેખાના સ્વયંવર મંડપમાં શુક યુગલનું ચિત્ર લઈને ગયે. ચિત્રને જોતાં કુંવરીને જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થયું. જેથી જાણેલી બિના પિતાને જણાવીને તેણે ફલસારને વરમાળા પહેરાવી અનુક્રમે ફલસાર લગ્ન થયા બાદ સ્વ. નગરીમાં આવ્યે દુર્ગત દેવની સહાયથી ચિંતિત અર્થો, જલ્દી મેળવે છે. અને ચંદ્રલેખાને સર્પ કરડશે, ત્યારે દેવ વૃક્ષની માંજરીના પ્રયોગથી નિર્વિષ પણ બનાવે છે. અવસરે સૂર રાજાએ ફસારને રાજ્ય સેંપીને શ્રી શીલંધર સરીશ્વર મહારાજની પાસે પરમ ઉલ્લાસથી દીક્ષા ગ્રહણ કરી આત્મકલ્યાણ સાધ્યું. રાજા ફલસારને ચંદ્રસાર નામે
For Private And Personal
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
૪૦
કુંવર હતું. તે પણ “બાપ એવા બેટા” આ કહેવત પ્રમાણે પ્રભુ દેવની હંમેશાં પિતાની માફક ફલપૂજા કરતા હતા. તેમજ બીજું પણ નવપદ આરાધનાદિ ધાર્મિક અનુષ્ઠાન પૂર્ણ ઉલ્લાસથી કરતો હતો. કુમાર ચંદ્રસારને રાજ્ય સોંપીને પિતાની માફક રાજા ફલસારે પણ પોતાની રાણી સહિત તીવ્ર ઉલ્લાસથી દીક્ષાની આરાધના કરીને સાતમા મહા શુક્ર દેવલોકની દેવતાઈ અદ્ધિ મેળવી. ભવિષ્યમાં તે સાતમે ભવે સિદ્ધિ પદ પામશે. એમ દુર્ગત દેવપણ સાતમે ભવે સિદ્ધિ પદ પામશે. આ બધે ફલ પૂજાને પ્રભાવ સમજો.
જિનેશ્વરની પ્રતિમા પૂજવાનું કારણ કહે છે – ચિત્તનું આરોગ્ય પ્રગટે, પૂજને પ્રભુ દેવના, શરીરનું આરોગ્ય પણ છે, ચિત્ત આધીન ભૂલના પ્રત્યક્ષ જિનવર વિરહકાલે, આશરે શ્રત બિંબને. એહના આલંબને જનપાર પામે ભવતણે. ૫૬.
અર્થ -પ્રભુદેવ જે તીર્થકર ભગવાન તેમની પૂજા કરવાથી ચિત્તન-મનનું આરોગ્ય છે. મન નિર્મળ બને છે. વળી મનની આરોગ્યનાને આધીન શરીરની આરેગ્યતા રહેલી છે
छ हैं:-चितायतं घातुरद्धं शरीरं-नषेचितं चातवा यांति ના / તદમાદિત થતો રક્ષો રિજે : વિરત શા એ વાત તું ભૂલીશ નહિં આ પંચમ આરામાં આ ક્ષેત્રમાં પ્રત્યક્ષ–સાક્ષાત જીનેશ્વરના વિરહકાલે વિયેગમાં જિ રાજ પ્રરૂપિત શ્રતજ્ઞાન-સિદ્ધાંત તથા બિંબ જિનેશ્વરની પ્રતિમા એ બેજ શરણરૂપ છે. અને એ બેના આલંબનથી–આધારથી માણસે આ સંસારના પારને પામે છે.
For Private And Personal
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
પ૦
(રાગ--ધનાશ્રી, કે તૂટે રે–એ દેશી. ગાયો ગાયો રે મહાવીરજિનેશ્વર ગાયો–આંકણી. ત્રિશલામાતા પુત્ર નગીને, જગના તાત કહાયે તપ તપતાં કેવળ પ્રગટાયો, સમવસરણ વિરચાયો રે.મહા૧. રમણસિંહાસન બેસી ઉમુખ, કર્મસુણ તપ ગાય; આચારદિનકરે વધમાનસૂરિ, ભવિ ઉપગાર રચાયે રે. મહા ૨.પ્રવચનસારેદ્દાર કહાવે, સિદ્ધસે નસૂરિરાયે; દિન ઉઠ્ઠી પ્રમાણે એ તપ, ઉજાગ નિરમા રે. મહા. ૩. ઉજમણાથી તપફળ વાધે, એમ ભાખેજિનરાયે; જ્ઞાન ગુરૂ ઉપગરણ કરા, ગુરૂગમ વિધિ વિરચાય રે. મહા. ૪. આઠ દિવસ મળી ચોસઠ પૂજા, નવ નવ ભાવ બનાયે નરભવ પામી લાહો લીજે, પુણે શાસન યારે. મહા૫. વિજયજિતેંદ્રસૂરીશ્વર રાજ્ય, તપગચ્છ રાય, ખુશાલવિજય માનવિજય વિબુધના, આગ્રહથી વિરચાયો રે.મહા ૬. વડ આશવાળ ગુમાનચંદસુત, શાસન રાગ સવાય; ગુરૂભક્તિ શા ભવાનચંદ નિત્ય, અનુમોદન ફળ પાયે રે. મહા૦ ૭. મૃગ બળદેવ મુ ન રથકારક, ત્રણ હુવા એક ઠા કરણ કરાવણને અનુમોદન, સરિખા ફળ નિપજા રે.
અમ-
--
-------------
૧. આ કથા પણ પાછળ આપેલી છે.
For Private And Personal
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
૫૧
મહા. ૮ શ્રી વિજયસિંહસૂરીશ્વરજેરા, સત્યવિજય બુધ ગા; કપૂરવિજય તસ ખીમાવિજય જસ, વિજયપરપર દયા રે. મહા ૯. પંડિત શ્રી શુભવિજય સુગુરૂ મુજ, પામી તાસ પસાયો; તાસ શિષ્ય ધીરવિજય સલુણા, આગમરાગ સવાયે રે. મહા૧૦. તસ લઘુ બાંધવ રાજનગરમેં, મિથ્યાત પુંજ જલા; પંડિત વીરવિજય કવિરચના, સંઘ સકળ સુખદાયે રે. મહા ૧૧. પહેલે ઉત્સવ રાજનગરમેં. સંઘ મળી સમુદાય કરતા જિમ નંદીશ્વર દેવા, પૂરણ હર્ષ સવારે.મ ૧૨.
*
શ્રતજ્ઞાન અનુભવતાનું મંદિર બજાવત ઘંટા કરી, તવ મેહપુંજ સમૂલ જલતે ભાગતે સગ ઠીકરી; હમ રાજતે જગ ગાજતે દિન અખય તૃતીયા આજ થૈ, શુભવીર વિક્રમ મુનિવર્સેચંદ્ર(૮િ૭૪) વર્ષ વિરાજતે.
(આ કળશ દરરોજ એકેક કર્મની આઠ-આઠ પૂજા ભણાવીને પ્રાંતે કહેવાનો છે.)
કળશનો અર્થ મેં મહાવીર જિનેશ્વરના ગુણોનું જ્ઞાન કર્યું. ત્રિશલામાતાના પુત્ર કે જેમણે તપ તપીને કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કર્યું એટલે તરતજ દેએ સમવસરણ રચ્યું. તેમાં રત્નસિંહાસન ઉપર બેસીને તેમણે ચતુર્મુખે કર્મસૂદન તપ પ્રરૂપો-કહ્યો. તે તપ શ્રી આચારદિનકર ગ્રન્થમાં ભવ્ય
For Private And Personal
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
પર
જીના ઉપકાર માટે શ્રી વદ્ધમાનસૂરિએ વર્ણ, તેમજ શ્રી પ્રવચનસારે દ્વાર ગ્રંથમાં શ્રી સિદ્ધસેનસૂરીશ્વરે એ તપ કહ્યો-તે તપ ૬૪ દિવસ પ્રમાણ–આઠ એનીવડે કરવાને છે અને તેની પ્રાંતે ઉજમણું કરવાનું છે. ૧-૨-૩.
ઉજમણું કરવાથી તપનું ફળ વૃદ્ધિ પામે છે એમ શ્રી જિનેશ્વરે કહ્યું છે તે ઉજમણા માટે જ્ઞાનના, દર્શનના અને ગુરૂને વાપરવાના (ચારિત્રના) ઉપગરણ કરાવે અને તેને વિધિ ગુરૂગમથી જાણીને સારી રીતે ઉદ્યાપન કરે. તે ઉદ્યાનમાં આઠ દિવસ મળીને ૬૪ પૂજા જે ઉપર કહી ગયા તે ભણવે અને તેમાં નવા-નવા શુભ ભાવ ઉત્પન્ન કરે. આ મનુષ્યને ભવ પામીને તેમાં ખરેખરે તે જ લાહ લેવાનું છે. ભળે! આ જૈનશાસન પૂર્વના પુણ્યોદયથી જ પ્રાપ્ત થયું છે. ૪–૫
તપગચ્છના રાજા શ્રી વિનિંદ્રસૂરિના વર્તતા રાજ્યમાં શ્રી ખુશાલવિજયજી અને માનવિજયજી ઉપાધ્યાયના આગ્રહથી આ પૂજાની રચના મેં કરી છે. વડઓશવાળ જ્ઞાતિના ગુમાનચ દના પુત્ર જેને સવા શાસનને રાગ છે એવા ભવાનીદે ગુરૂભક્તિપૂર્વક આ રચનાની અનુમોદના કરીને તદ્યોગ્ય ફળ મેળવ્યું છે. હરણ, બળભદ્ર મુનિ અને રથકારક એ 2 એ જેમ કરણ, કરાવણ ને અનુમોદન–કરવું, કરાવવું ને અનુમેદવું–તેથી સરખા ફળની પ્રાપ્તિ કરી છેત્રણે પાંચમે દેવો કે દેવ થયા છે, તેમ આ કાર્યમાં પણ કરનાર પંડિત વીરવિજયજી, કરાવનાર ખુશાલવિજય ને માનવિજય ઉપાધ્યાય અને અનુમોદનાર ઓશવાળ ભવાનચંદ–ત્રણે
For Private And Personal
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
કરી છે.
સરખા ફળ મેળવે એમ કર્તા કહે છે. ૬-૮.
શ્રી વિજયસિંહસૂરીશ્વરના કિયાઉદ્ધાર કરનાર શિષ્ય સત્યવિજય ઉપાધ્યાય થયા, તેમના કપૂરવિજય થયા, તેમના ક્ષમાવિજય થયા–એ પ્રમાણે વિજ્યપરંપરા ચાલી. તે ક્ષમાવિજયના શિષ્ય શુભવિજય થયા જે મારા ગુરૂ થાય છે. તેમના પ્રસાદને પામીને મેં આ રચના કરી છે. તેમના મુખ્ય શિષ્ય શ્રી ધીરવિજયજી ઉત્તમ અને આગમના સવાયા રાગવાળા થયા, તેમના લઘુ ગુરૂભાઈ કે જેમણે રાજનગર (અમદાવાદ) માં મિથ્યાત્વને પુંજ બાળી નાખે-ઢુંઢક પક્ષને નિરૂત્તર કર્યો એવા શ્રી વીરવિજયજી પંડિતે સકળ સંઘને સુખકારક એવી આ રચના કરી છે. આ રચના થયા પછી પહેલો રાજનગરમાં અઠ્ઠાઈ મહોત્સવ શ્રી સંઘના સમુદાયૅ મળીને જેમ નંદીશ્વરદ્વીપે દેવતાઓ કરે છે તે સવાયા–પૂરેપૂરા હર્ષથી કર્યો. ૯ થી ૧૨.
શ્રુતજ્ઞાનના અનુભવરૂપ શ્રેષ્ઠ મંદિરમાં ઉદ્યોષણરૂપ ઘંટ બજાવ્યો ત્યારે મેહને પંજ બધો મૂળમાંથી બળી ગયે-નાશ પામ્યું એટલે સમકિતને રોકનારી મોહનીકર્મની સાત પ્રકૃતિરૂપ ઠીકરી ભાંગી ગઈ, અથવા મેહની કમ નાશ પામતાં બાકીના સાત કર્મોરૂપ ઠીંકરી ભાંગી ગઈ– નાશ પામી. (મેહનીકર્મ નાશ પામતાં બાકીના સાત કર્મોને અહીં ઠીકરીની ઉપમા આપી છે અર્થાત્ તે બળ વિનાના થઈ જાય છે.) અને અમે શુભવીરના સેવકે વર્તમાન વિક્રમ સંવત ૧૮૭૪ ના વર્ષમાં વશાખ શુદિ ૩ (અક્ષય તૃતીયા) ને દિવસે અત્યંત રાજી થયા અને જગતમાં ગાજી ઉઠયાગાજી રહ્યા. ઈતિ.
જનગરમાં
સવાયા ગળાને
For Private And Personal
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૪
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
॥ મેરે૦ ૧
શ્યામલ પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન ( રાગ : વેલાઉલ .) મેરે સાહેબ પાસજી, પ્રભુ વામા નંદા, ખીજમતગાર ગરીબ હું, મેં તેરા બદા સેવા સારું વાસુકી, લંદન મિસે ઇંદા, તુમ ઉપગાર સુધારસે, થયા તે પરણિદા | મેરે૦ ૨ ॥ અનુભવ તેજ પ્રકાશથી, જિત ઢાડી ત્રિંણુંદા, નિજદાને દાસી કર્યાં, સુરમણિ હરીચ’દા શામલ પાસ સેાહ કરૂં, સમ મેરૂ ગિરિદા સાહિમ સુનજરથી હાવે, નિતુ પરમાનન્દા ૫ મેરે૦ ૪૫ અવર દેવ તુમ અંતરા, જિમ મહિષ ગઈંદા, દેવ દેવાધિપણે કરી; પિચુમ માર્કદા ત્રિભુવન ભવને વિસ્તર્યા, જસ ગુણુ મકરંદા, જ્ઞાન વિમલ સેવા કરે, પ્રભુપદ અરવિદ્યા.
॥ મેરે૦ ૩ ॥
For Private And Personal
॥ મેરે ॰ પા
૭
મેરે ૦ ૬૫
શ્રી વીર સ્તવન.
વીર હમણે આવે છે, મારે મંદીરીચે, મદીરીયેરે વીર મંદીરીએ, પાયે પડીને મે તો ગાઢ બિછાઉ, નિતનિત વિનતડી કરીયે વી.૧. સજન કુટુ'ખ પુત્રાદિકને હરખે ણીપેરે ઉચ્ચરીએ વી૰ ૨ જમ પ્રભુ આંગણે વીર પધારે નવવચ્છ સનમુખ ડગભરીયે વી૦ ૩ સચણા સુણી ને વિયણ પડિલાભી જેતા ભવસાગર તરીચે વી૦૪ અપ્રતિબધ પણે મહાવીરજી, ઘર ઘર ભિક્ષાને કરીએ વી૦ ૫ અભિનવ શેઠ તણે ઘેર પારણું કીધું ફરતા ગાચરીએ થી ૬ ઇમ ભાવના કરતાં શ્રવણે સુણી, દેવ દુન્દભિરેચિત્ત ભરીએ વીછ બારમા પે જીરણુ આયુ, માંધ્યું વિરજિનને ઉત્તમ ચિત્ત ધરીયે દ્ર તસપદ પદ્મની સેવા કરતાં સેજે શિઘ્ર સુંદરી વરીએ વી૦ ૯
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
સ્તવન, વિનતણી મન મોહન મારી સાંભળ, હું પામર છું શેવક નીપટ આબુઝ જો, લાંબુ ટુંકું હું કાંઈ જાણું નહિ, ત્રિભુવન નાયક તારા ઘરનું ઘુઝ જો ૧ પહેલા છેલા ગુણ ઠાંણાનું અતરું, તુજ મુજ માંહે આબે હેબ જણાય જે, અંતર મેરૂ સરસવ બિંદુ સિંધુને, શી રીતે હવે ઉભય સંઘ સંધાય જો વિ. ૨ પાપ અઢારે દોષ આઢારે તે તજ્યા, ભાવ દશા પણ દૂરે કીધી અઢાર; સઘળા ગુણ પ્રભુજી મેં અંગી ર્યો, કેમ કરી હવે થાઉં એકા કારો. વિનતડી ૩ વાસ વિના પણ આણા માને તાહરી, જડ ચેતન જે લેાકા લેક મડાણ જો; હું અપરાધી તેમ આણા માનું નહિ, કહો ને સ્વામી કેમ પામું નિરવાણ જે. વિનતડી અંતરગતની વાત વિસ્તારી હું કહું, પણ ભિતરમાં કોરો આપ આપજો; ભાવ વિનાની ભક્તિ લૂખી નાથજી, આશિષ આપા કાપા સઘળા પાપ આદર્શ આણા સુર નરતા પ્રભુ તાહરી, તાદશ– રૂપે મુજથી કહીય ન જાય જે; વાત વિચારી મનમાં ચિન્તા માટકી, કેઈ બતાવો સ્વામી સરળ ઉપાય જે વિનતડી મન મોહન મારી સાંભળે. અતિશય ધારી ઉપગારી પ્રભુ તું મળ્યો. મુજ મન માંહે પૂરો છે વિશ્વાસ, ધર્મરત્ન ત્રણ નિમલ રત્નો આપજે કરજે આતમ પરમાતમ પ્રકાશજે. વિનતડી મન મોહન મારી સાંભળો. ૭
For Private And Personal
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir નવકારમંત્રના દુહા સમરો મંત્ર વડે નવકાર, એ છે ચૌદ પૂર્વને સાર; એના મહિમાને નહીં પાર, એનો અર્થ અનંત અપાર સમરા. 1 સુખમાં સમર દુખમાં સમરા, સમરા દીવસ ને રાત, જીવતાં સમર મરતાં સમરા, સમરા સહુ સંધાત સમા . 2 યોગી સમરે ભેગી સમરે, સમરે રાજા રંક, દેવો સમરે દાનવ સમરે, સમરે સુખ નિઃશંક સમરા. 3 અડસઠ અક્ષર એનાં જાણા, અડસઠ તીરથ સાર, આઠ સંપદાથી પરમાણા, અડસિદ્ધિ દાતાર સમરા. 4 નવપદ એના serving linshasanભવના દુઃખ કાપે, વીરવચનથી ામ પદ આપે સમરા, 5 110550 yyanmandir@kobatirth.org શ્રી હરિહર ત્રિકા- પા પા vs SALAL લાલ હિંમતલાલ છાપ્યું. ખાડીયા- ચાર રસ્તા, અમદાવાદ. For Private And Personal