Amardatt Mitranand Charitra

Author(s): Shravak Hiralal Hansraj
Publisher: Shravak Hiralal Hansraj
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020864/1

Page #1

। कोबातीर्थमंडन श्री महावीरस्वामिने नमः ।।
।। अनंतलब्धिनिधान श्री गौतमस्वामिने नमः ।।
।। गणधर भगवंत श्री सुधर्मास्वामिने नमः ।।
।। योगनिष्ठ आचार्य श्रीमद् बुद्धिसागरसूरीश्वरेभ्यो नमः ।।
। चारित्रचूडामणि आचार्य श्रीमद् कैलाससागरसूरीश्वरेभ्यो नमः ।।
आचार्य श्री कैलाससागरसूरिज्ञानमंदिर
पुनितप्रेरणा व आशीर्वाद राष्ट्रसंत श्रुतोद्धारक आचार्यदेव श्रीमत् पद्मसागरसूरीश्वरजी म. सा.
जैन मुद्रित ग्रंथ स्केनिंग प्रकल्प
ग्रंथांक :१
जैन आराधना
न
कन्द्र
महावीर
कोबा.
॥
अमर्त
तु विद्या
श्री महावीर जैन आराधना केन्द्र
शहर शाखा
आचार्यश्री कैलाससागरसूरि ज्ञानमंदिर कोबा, गांधीनगर-श्री महावीर जैन आराधना केन्द्र आचार्यश्री कैलाससागरसूरि ज्ञानमंदिर कोबा, गांधीनगर-३८२००७ (गुजरात) (079) 23276252, 23276204 फेक्स : 23276249 Websiet : www.kobatirth.org Email : Kendra@kobatirth.org
आचार्यश्री कैलाससागरसूरि ज्ञानमंदिर शहर शाखा आचार्यश्री कैलाससागरसूरि ज्ञानमंदिर त्रण बंगला, टोलकनगर परिवार डाइनिंग हॉल की गली में पालडी, अहमदाबाद - ३८०००७ (079)26582355
-
-
-

Page #2

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir

Page #3

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
go yo
( ૪ નગર
મન મિત્રી ને
ચરિત્ર,
૬
/
હારુ રીઝ ,
/
સર્વ જૈન ભાઈ ને વારતે.
米*
孝
- શ્રાવક હીરાલાલ વિ. હું સરાજ..
| પરિશિષ્ટ પર્વ તથા વિવેક વિલાસ અાદિક રાશિના
ભાષાંતર કર્તાએ સંસ્કૃત ઉપરથી ભાષાંતર કરી છપાવી પ્રસિદ્ધ
મુંબઈ. રાજ્યભક્ત પાટીંગ છે મુમાં કાળીદાસ સો કાયદે
છપ્યું.
弟於數家小模驚落戰勝帶飛樂農業聚落格
સંવંત ૧૯૪૭ સને ૧૮૯૨.
કીં"ખત રૂ૭-૬-૦
૬% * * *
* * *
* * #s

Page #4

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અર્પણ પત્રિકા
હત મહેરબાન સાહેબ શાં. કેશવજી લખમશી. આપ આપણા અપૂર્વ જૈનધર્મની ઉન્નતિ કરવામાં અને પમ ઉજંઠા ધરાવે છે, તથા ધર્મના સોત્તમ કાર્યોમાં આપનું દ્રવ્ય ખરચી, અપૂર્વ પુણ્ય ઉપાર્જન કરી, ઘણા કચ્છથી પ્રાત થએલા આ મનુષ્ય જન્મને સફળ કરો. વળી આપણા સાધી ભાઈઓની ઉન્નતિ કરવામાં આપ અતિશય ઉત્કંઠા ધરાવે . તથા તે કાર્યમાં આપ, આપના તન, મન, તથા ધનથી બનતી મદદ કરો છો. વળી આપણા ધર્મના કેટલાક અમૂલ્ય પ્રાચિન પુસ્તકો છપાવી બહાર પાડી ભવ્ય છે. વને બોધ પમાડવા વાસ્તે આપનું હદય અતિઉત્કંઠા ધરાવે છે, તેથી આ પુસ્તક આપ ના કરકમળમાં હું અપણ કરું છું, તે સ્વિકારશે એવી
આશા
શ્રાવક હીરાલાલ વિ. હંસરાજ; પંડિત.

Page #5

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir

Page #6

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રસ્તાવના.
અહે ! મારા પ્યારા જેનબંધુઓ ! આપના ધ્યાનમાં હશે કે, ક્રોધ, માન, માયા, તથા લોભ એ ચાર દુષ્ટ કલા, ઘણા જ દુઃખદાયક છે, અને તેથી જ આપણને આ અપાર ભવસાગરમાં ભમવું પડે છે. તથા એવી રીતે, નર્ક, તિર્યંચ, આદિક દુર્ગતિના ભવનમાં જઈ અત્યંત દુઃખ સહન કરવું પડે છે. માટે તે દુર્ગતિદાયક દુષ્ટ શત્રઓને નાશ કરવાની સર્વ લોકેને ઘણીજ આવશ્યકતા છે. માટે સર્વ મનુષ્યો તે દુમિનને જીતી, પિતાના આત્માને નિકંટક કરશે
એ મારી પ્રાર્થના છે. અને જે આળસ્યમાં મગ્ન થઈ, તેને ઉપેક્ષી મૂકશે, તે મિત્રાનંદ નામના માણસની પેઠે, તમારે અપાર દુઃખ સહન કરવું પડશે. તે મિત્રાનંદ તથા અમરદનનું ચરિત્ર આપની દૃષ્ટિ આ ગળ નિવેદન કરું છું, તે સ્વસ્થ ચિત્તે વાંકી તથા તેને ને અમૂલ્ય સાર આપના હૃદયમાં ધારણ કરી, તે દુમિનોનો નાશ કરવા પ્રયત્ન કરશો, એ મારી વિનંતિ છે. આ ચરિત્રમાં મિત્રાનંદ તથા અમરદત્તના ચરિત્રનું વર્ણન કરવામાં આવશે. તેમાં મિત્રાનંદને, તેના પૂર્વ ભવમાં કષાય સેવવાથી, કેટલું દુઃખ સહન કરવું પડયું હતું, તેને આબેહુબ ચિતાર નિવેદન કરવામાં આવશે. તે વાંચી, આપ સાહેબો તેને લાભ લેશે એવી આશા છે. એજ વિનંતિ. વિક, હીરાલાલ વિ. હંસરાજ પંડિત.
જામનગરવાળા,

Page #7

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir

Page #8

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મિત્રાન, ચારિત્ર
શિખરણી છંદ. ભજો ભવ્ય ભાવે ભુવનવિભુને ભકિત ભારથી, નમે શ્રોચારિત્ર વિજય ગુરૂને ગૌરવ થકી; લહો લોક લાવો લવ લગનમાં લાભ લઈને, જિનેશે ભાલા જિનધરમને ચિત્ત દઈને. ૧
અહે! ભવ્ય લોકો, તમેં આ અમૂલ્ય મનુ ષ્યજન્મ પામી, કદી પણ, કષાયના ફાંસામાં ફસાઈ જઈ, દુર્ગતિદાયક કમી બાંધી, તમારા આત્માને નરક રૂપી કુવામાં ફેકવા ઉત્સાહ ધરશે નહીં. નહીં તે મિ. ત્રાનંદની પેઠે દુઃખાવસ્થાને પ્રાપ્ત થશે. તે અમર રત તથા મિત્રાનંદનું ચરિત્ર હું કહું છું, તે સાંભળવા આ પના શ્રવણને જરા તસ્દી આપશે.
આજ ભરતક્ષેત્રમાં સુરપુરી સમાન અમરતિલક નામે નગરી છે, ત્યાં મકરધ્વજ નામે રાજા હતા. તેને મદ નસેના નામે રાણી હતી. તેઓને પાકેશર નામે પુત્ર હતે. એક દહાડે તે મદનસેના રાણીએ રાજાના મ સ્તકમાં શ્વેત વાળ જો. તે જઇ તેણિએ રાજાને કહ્યું કે, હે સ્વામિનાથ, “આ દૂત આવ્યા. ત્યારે રાજા તે સંભ્રમ થઈ દિશાઓ તરફ દષ્ટિ કરવા લાગ્યા. પણ કેાઈ દૂત દષ્ટિએ ન પડવાથી રાણીને કહેવા લાગ્યો

Page #9

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કે, હે પ્રિયા, તે દૂત કયાં છે ત્યારે રાણીએ રાજાના મસ્તકમાં રહેલો વેત વાળ તેને બતાવી, કહ્યું કે, સ્વામિ, આ ધર્મરાજાએ શ્વેત વાળ પી પોતાનો દૂત મોકલ્યો છે. માટે હવે તમારે ધર્મકાર્ય કરવું જોઈએ. રાણીના આવાં વચન સાંભળી રાજા ચિંતવવા લાગ્યો કે મારા પૂર્વજોએ વેત વાળ દેખાયા પહેલાં દિક્ષા લીધેલી છે, અને હું તો આ વાળ દેખાયા છતાં પણ, હજુ રાજ્યને લોભ રાખી, વિષયમાં આરાત થઇ, બે શી રહ્યો છું, માટે મને ધિક્કાર છે. એવી રીતે ચિંતાતુર થખેલા રાજાને જોઈ, રાણી, તેનો અભિપ્રાય ન જાણી, હાંસીથી કહેવા લાગી કે, હે સ્વામિ, જો આ પને વૃદ્ધાવસ્થાથી લજજા થતી હોય, તે, આપણે નગ રીમાં એવો પડે વજડાવીએ કે, જે કોઈ માણસ, રાજાના વૃદ્ધપણાવિષે મુખથી એક પણ શબ્દ બેલશે, તેને મૃત્યુને શરણ કરવામાં આવશે.” રાણીના આવાં વચને સાંભળી રાજાએ કહ્યું કે, હે પિયા, આવું નિ વિડ વચન તું કેમ બોલે છે. ખરેખર અમારા સર
ખા માણસેં ને જરા તો એક આભૂષણ છે. એવી રી તે રાજાનું વચન સાંભળી રાણી કહેવા લાગી કે, હે સ્વામિ, ત્યારે આ ત વાળ જોઈ, આપનું મુખાર્વદ મલીનતાને કેમ પ્રાપ્ત થયું છે? પછી રાજાએ પિતાને પ્રગટ થએલો વૈરાગ્યભાવ રાગીને નિ વેદન કરી, તાપસી દીક્ષા લેવાનો નિશ્ચય કર્યો, ત્યારે રાણીએ પણ વૈરાગ્યથી તેની સાથે દીક્ષા લેવા
૧ યમરાજા. ૨ ઘડપણ. (old age

Page #10

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ની ઇચ્છા કરી. પછી તેઓ બન્ને તાપસી દીક્ષા લઈ, વનમાં રહેવા લાગ્યા. હવે તે વખતે રાણીના ઉદરમાં ગુઢ ગર્ભ રહ્યા હતા. પછી અનુક્રમે તે , ગર્ભ વૃદ્ધિ પામતો હતો. પછી તે વાત રાણીએ પોતાના સ્વામિને કહી, સ્વામિએ પોતાના ગુરૂને કહી, ત્યારે ગુરૂએ તેણીની સંભાળ વારતે, તાપસણીઓને સંપી. સમય સંપૂર્ણ થયે રાણીએ, એક શુભ લક્ષણવાળા પુત્રને જન્મ આપ્યો. એવામાં કર્મયોગે, રાણીને અપધ્ય અહારથી, રોગત્પત્તિ થઈ. ત્યારે સંઘળી તાપસે ચિંતાતુર થઇ વિચારવા લાગ્યા કે, ગૃહસ્થીઓના બાળકો પણ, તેની માતા વિના પાળવાં દુકર થઈ પડે છે, ત્યારે આપણે આ બાળકનું શી રીતે રક્ષણ કરી શકીશું? એવી રીતે સઘળી તાપસે એકઠા મળી વિચા૨ કરે છે, એવામાં ઉજજયની નગરીને રહેવાસી દેવધર નામે એક વણિક વેપારી ત્યાં આવી ચડે. તેણે તાસોને વાંધા તથા તેમને ચિંતાતુર જોઈ, તેઓની ચિંતાનું કારણ પૂછ્યું ત્યારે તાપસના ગુરૂએ કહ્યું કે, હે શેઠજી, તમે જે અમારા દુઃખથી દુઃખી થતા હે, તો આ બાળકને લઈ જઈ તેનું સંભાળથી પોષણ કરજો! પછી શેઠે તે બાળકને અનુગ્રહ સાથે લઈ, પતાની સ્ત્રી, દેવસેનાને સે. તે દેવસેનાએ પહેલાં એક પુત્રીને જન્મ આપે હતા, તે પણ તે બાળક જેવડી જ હતી. હવે તે મદનસેના પણ પોતાના પુત્રને સારે સ્થાન પ્રાપ્ત થએલો જોઈ આનંદ પામી તથા
ખુશીથી

Page #11

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પછી રોગના ઉપદ્રવથી થોડા દિવસમાં મૃત્યુ પામી. પછી તે દેવધર શેઠે ઘેર જઇ, તે પુત્રનું ઉત્સવપૂવૅક અમરદત નામ પાડયું. તથા પુત્રીનું સુરસુંદરી નામ પાડ્યું ત્યારે લોકોમાં એવી વાત ચાલી કે, દેવધરની જીએ યુગલગર્ભને જન્મ આપ્યો છે. વળી તે જ ઉજજયની નગરીમાં એક સાગર નામે શેઠ વસતે હતો. તેને મિત્રશ્રી નામે સ્ત્રી હતી. તથા તેઓને મિત્રાનંદ નામે પુત્ર હતું. તે મિત્રાનંદને તથા અમરદત્તને મિત્રાચારી થઈ. તેઓ બજને અન્ય અન્ય ઘણી જ પ્રીતિ થઈ. એક દહાડે વર્ષાકાળે તે બન્ને મિ ક્ષિપ્રાનદીને કાંઠે એક વડના વૃક્ષ નજદીક મેઈડાંડીઆની કીડા કરવા લાગ્યા. તે વખતે અમરદત્ત પિતાની જે મોઈ ઊંચે ઉછાળી, તે મોઈ વડ ઉપર લટકાવેલા એક ચોરના શબના મુખમાં જઈ પડી. ત્યારે મિત્રાનંદ હસીને અને મરદત્તને કહેવા લાગે કે, હે મિત્ર, જે જો! આ કેવું આશ્રર્ય છે? આ આપણી મોઈ, પિલા શબના મુખમાં જઈ પડી. મિત્રાનંદના આ વચન સાંભળી તે શબ બોલવા લાગ્યું કે, હે મિત્રાનંદ, તું પણ આજ જગાએ બંધાઇશ, તથા તારા મુખમાં પણ આવી જ રીતે મેઇ, આવીને પડશે. શબના આવાં વચનો સાંભળી, મિત્રાનંદને મૃત્યુની બીકથી કીડામાં જરા પણ ઉત્સાહ રહ્યા નહીં. ત્યારે તે મિત્રને કહે વા લાગો કે, આપણી મોઈ આ શખના મુખમાં પડી માટે તે અપવિત્ર થઇ; તેથી આપણે હવે કાલે બીજી મેઈ લાવી રમીશું. અમરદને કહ્યું કે, હે મિત્ર, મારી

Page #12

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પાસે બીજી મિઇ છે, માટે તેનાથી રમીશું તે પણ મિત્રાનંદે રમવાની ના પાડી. પછી તે બન્ને પિતપતાને ઘેર ગયા. બીજે દિવસે, અમરદત્તે મિત્રાનંદને રોકાતુર થએલો જોઈ, પૂછયું કે, હે મિત્ર, તું આમ ઉદાસ થઈ કેમ બેઠેલો છે? ત્યારે મિત્રાનંદે, તે શબના વચનની વાત કહી સંભળાવી. ત્યારે અમરદો કહ્યું કે, હે મિત્ર, શબ કદી મુખથી બોલી શકે નહીં, ખરેખર તે કોઈ વ્યંતરની ચેષ્ટા છે. વળી તે સત્ય હોય અથવા અસત્ય હોય, અથવા હસીનું પણ વચન હેય. તોપણ માણસે હિંમત નહીં છોડવી જોઈએ. ત્યારે મિત્રોન દ બેલ્યો કે, હે મિત્ર, જે કર્મમાં લખેલું છે, તેને નિવારણ કરવાને હિંમત કંઈ શ. કિતવાન નથી. ત્યારે અમરદને કહ્યું કે હે મિત્ર, તે જ્ઞાનગર્ભ મંત્રિની 41 સાંભળી નથી. તેણે હિંમતથી, નિમિત્તિઓએ કહેલી મૃત્યુની આપદાનું પણ નિવારણ કર્યું હતું. ત્યારે મિત્રાનંદે કહ્યું કે હે ભાઈ, તે કેવી રીતે મને કહી સંભળાવી ત્યારે અમરદત્ત કહેવા લાગે કે, આજ ભરતક્ષેત્રમાં ધન ધાન્યથી સંપૂર્ણ ચંપ નામે નગરી છે, ત્યાં જિતશત્રુ નામે રાજા રાજ્ય કરતો હતો. તે રાજાને જ્ઞાનગર્ભ નામે મંત્રિ હતો. તેના ઉપર રાજાની ઘણી જ મેહેરબાની હતી. તે મંત્રિને ગુણાવલી રાણી હતી. તેને સુબુદ્ધિ નામે પુત્ર હતો. વણજ સ્વરૂપવાન હતા. એક દહાડે તે રાજા, તાના મંત્રિ સામત આદિક પરિવાર સહિત રાજ સભામાં બેઠો હતો, એટલામાં, આઠ પ્રકારના નિ.

Page #13

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૦
મિત્ત જાણનારા એક નિમિત્તિ ત્યાં આવી ચડયા. સભામાં આવી રાજાને આશિર્વાદ દઇ, એક મોટા આસનપર બેઠા. ત્યારે રાજાએ તેને નમ્રતાથી પૂછ્યું કે, ડે નિમિત્તજ્ઞ, તને કેટલુંક જ્ઞાન છે? ત્યારે તેણે કહ્યું કે, હું રાન્ત, હું નિમિત્તના પ્રભાવથી લાભ, અ લાભ, વિત, મરણ, આવવું, જવું, મુખ, તથા દુ:ખ, એ આઠે વસ્તુઓનુ જ્ઞાન જાણું છું. ત્યારે રાજાએ કહ્યું કે, આ મારા પરિવારમાં, એક પખવાડીગ્માની અંદર, જે કંઇ આશ્ચર્ય, તારા નિમિત્તથી તુ નણતા હો, તે મને કહે? રાજાનું આવું વચન સાંભળી, નિમિત્તિખાએ કહ્યું કે, આ પખવાડીઓમાં, તમારા આ જ્ઞાનગભ નામના મંત્રિને કુટુંબ્ સહિત મૃત્યુ કષ્ટ આવશે, એમ હું જાણું છું. નિમિત્તિ આતુ આ વચન સાંભળી, રાજા, તથા સભાના સઘળા માણસા શાકાતુર થયા. પછી મંત્ર દુ:ખિત થઈ તે નિમિત્તિઓને સાથે લઇ, પેાતાને ધેર આવ્યો. તેજ વખતે તેણે તે નિમિત્તને આદરમાન આપી, મધુર વચનાથી પૂછ્યું કે, હે ભદ્ર, મને કેવી રીતે કષ્ટ પડશે? ત્યારે નિમિત્તિએ કહ્યું કે, તારા મેટા પુત્રથી તને આપદા પડશે. પછી તે મંત્રએ નિમિત્તિઅને આદરમાન દઇ, વિસર્જન કર્યા; તથા તેજ વખતે પોતાના પુત્રને ખેાલાવી, તેને કહ્યુ કે, હે વત્સ, આ વખતે જો તુ, મારૂં વચન માને, તે, આપણી આ મૃત્યુની આપદાનું નિવારણ થાય. ત્યારે પુત્ર વિનયથી નમ્ર થઇ, પોતાના પિતાને કહેવા લાગ્યા કે, હું તાત,

Page #14

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧
જે આપ હુકમ કરી, તે કરવાને હું તૈયાર છું. પુ ત્રનાં આવાં વચન સાંભળી, મંત્રિએ એક પેટી મગા વી. તેમાં અત્ર પાણી ભરી, પોતાના પુત્રને નાખ્યા. પછી તે પેઢીને આડ તાળાં દઇ, રાજ્યને કહ્યું કે, હે સ્વામિ, આ સઘળુ મારૂ ધન આપે સાચવવુ. ત્યારે રાાએ કહ્યુ કે, હું મંત્ર, આ સઘળુ ધન તું ધર્મમાં વાપરી નાખ તારાવિના આ ધન હવે મને શું ઉપયાગનું છે? પછી રાજાએ મંત્રિના ઘણા ઉપરાધી તે “મનુષા રાખી. પછી ત્રિએ ઘેર આવી, ડાઇ મહાત્સવના પ્રારંભ કર્યો. સંઘની પૂજા કરવા લાગ્યા, કંગાલ લોકોને દાન દેવા લાગ્યા, તથા “અમારા પ ડો.વડાવ્યા, તથા શાંતિ પાઠના પણ પ્રારંભ કરાવ્યો. વળી પોતાની આસપાસ હથિયારબંધ સુભટોને રાખ્યા અને પોતે પોતાના ઘરદેરાસરમાં બેશી ધર્મધ્યાન કર વા લાગ્યો. એમ કરતાં કરતાં પંદરમા દિવસ થયા, ત્યારે રાજાના અંતઃપુરમાં એવી વાણી પ્રગટ થઇ કે, હે લોકો! દોડો! વાડો! મંત્રીના સુબુદ્ધિ નામના પુત્ર રાજકુમારીના વેણીદડ કાપીને, કયાંક જતા રહ્યા.” ત્યારે રાજા કોપાયમાન થઇ, વિચારવા લાગ્યા કે, તે મંત્રિના પુત્રને મેં ઘણું માન આપ્યુ, તે પણ તે ૬એ આવુ નિષ્ઠુર કામ કર્યું; એમ વિચાર રાજાએ કોટવાલને હુકમ કર્યો કે, તે મંત્રિને, તેના કુટુંબ સ હિત મારી નાખા? તથા એના ચાકરોને પણ મા રી નાંખવા. એમ કહી રાન્તએ મંત્રિને ધેરા
૧ પેટી ૨ અહિંસા. ૩ ચેલો.

Page #15

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તાનું સઘળું સૈન્ય મોકલ્યું. ત્યારે મંત્રિના સૈન્ય, તે સૈન્યને અટકાવ્યું. પછી એટલામાં મંત્રિએ આવી રાજાના સેનાપતિને, પોતાને એકવાર રાજા પાસે લઈ જવાનું કહ્યું ત્યારે તેઓ પણ દાક્ષિણતાથી તેને રાજા પાસે લઈ ગયા. પછી તે મંત્રિ રાજસભામાં ગયો, ત્યારે રાજાએ કેપથી તેની સામું પણ જોયું નહીં. ત્યારે મંત્રિએ હાથ જોડી રાજાને વિનંતિ કરી કે હે સ્વામિ, એકવાર તે પેટી મને ઉધાડવાની રજા આપી તેમાં રહેલી વસ્તુને લઈ, પછી આપને જે ઉચિત લાગે તે કરો. ત્યારે રાજાએ કહ્યું કે, તું મને દ્રવ્યની લાલચમાં નાખી સંતોષવાનો ઉપાય કરે છે ત્યારે મંત્રિએ કહ્યું કે, હે સ્વામિ મારા પ્રાણ આપને જ આધિન છે. પણ એકવાર તે પેટી ઉઘાડી જાઓ પછી રાજાએ તેના ઘણું ઉપરોધથી, તે પેટી મગાવી, તાળાં તેડાવ્યાં. ત્યારે તેની અંદર મંત્રિના પુત્ર સુબુદ્ધિને જો. તેના જમણા હાથમાં એક છરી હતી, તથા ડાબા હાથમાં વેણદંડ હતે. તથા તેના પગ પણ બાંધેલા હતા. એવી રીતે તેને જોઈ, રાજ વિસ્મય પામ્યો, તથા તે બાબતને ખુલાસો મંત્રને પૂછશે. ત્યારે મંત્રિએ કહ્યું કે, હે રા જા, તે બાબત હું કાંઇ જાણતો નથી. આપેટોતે મેંઆપને મેંપી હતી. અને આપે તો, આ નિરપરાધિ અમોને પરમાર્થ જાણ્યાવિના મારી નાખવાને હુકમ કર્યો હતો. મંત્રિના આવાં વચનો સાંભળી, રાજાએ લજજા પામી તેનો પરમાર્થ કહેવા તેને ફરમાવ્યું. ત્યારે મંત્રિ કહેવા ૧ વાટલો
-
-

Page #16

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩
લાગ્યું કે, હે સ્વામિ, મને તો એમ લાગે છે કે, કોઇ દુષ્ટ વ્યંતરે, પૂર્વ ભવના વેરથી, આ મારા નિરપરાધિ પુત્ર ઉપર આળ ચડાવેલું છે. એમ ન હોય તે, પટીમાં ગેપવી રાખેલી વસ્તુની આ અવસ્થા કયાંથી થાય? પછી રાજાએ ખુશી થઇ, મંત્રિનો તથા તેના પુત્રનો ઘણો સત્કાર કર્યો. વળી રાજાએ મંત્રિને કહ્યું કે, હે મંત્રિ, આ સઘળું તેં ક્યાંથી જાણ્યું? ત્યારે મત્રિએ કહ્યું કે, હે રાજા, તે સઘળું જ્યારે મેં તે નિમિત્તિઓને પૂછી જોયું ત્યારે તેણે મને કહ્યું કે, તારા પુત્રથકી. તને આપત્તિ પડવાની છે. તેથી મેં આ યત્ન કર્યો. પણ શ્રી જૈનધર્મના પ્રભાવથી આ સઘળું શાંત થયું. પછી રાજાએ તથા મંત્રિએ વૈરાગ્ય પામી, પોતપોતાના પુત્રને, સ્વસ્વ સ્થાનકે બેસાડી, દીક્ષા લીધી. ઘછી ઘણા કાળ સુધી દીક્ષા પાળી, અતિ ઉગ્ર તપ કરી, સુગતિએ ગયા. માટે હે મિત્ર, જેમ તે મત્રિએ ઉધમ કરી, વિહ્વનું નિવારણ કર્યું, તેમ આ પણે પણ આપણા વિહ્વનું નિવારણ કરશું. માટે તુ વિષાદ નહીં કરી ત્યારે મિત્રાનંદે કહ્યું કે, હે મિત્ર, હવે આપણે શું કરવું? ત્યારે અમરદત્તે કહ્યું કે, આ પણે આ સ્થાન છોડી દેશાંતર જશું. મિત્રનું આ વચન સાંભળી મિત્રાનંદે તેની પરીક્ષા જેવા વાતે તેને પૂછ્યું કે, હે મિત્ર, તારા શરીરને દેશાંતર જવાથી ઘ
શું કષ્ટ પડશે. કારણ કે, તારું શરીર ઘણું કમળ છે વળી મને તે, તે શબના કહેવાથી દુઃખ ઘણે કાળે થશે, પણ તારા શરીરનો તો દેશાંતર જવાથી, હમ

Page #17

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
१४
ણાજ નાશ થશે. ત્યારે અમરદને કહ્યું કે, હું મિત્ર ઘણું શું કહેવું? દેશાંતરમાં જે સુખદુઃખે પડશેતે સઘળાં મારે તારી સાથે જ ભેગવવાં છે, કારણ કે -
पापानिवारयति योजयते हिताय । गुह्यानि गहति गुणानप्रकटीकरोति ॥ आपद्गतं च न जहाति ददाति काले। सन्नित्रलक्षणनिदं प्रवदन्ति सन्तः ।।
અર્થ-ઉત્તમ મિત્ર પોતાના મિત્રનું પાપ નિવારણ કરે છે. હિતને માટે એ જના કરે છે. ગુપ્ત વાતને
પવી રાખે છે, ગુણેને પ્રગટ કરે છે, આપદાને વખતે પણ પોતાના મિત્રને તજ નથી, પ્રસ ગે જે કંઈ જોઈએ તે આપે છે, માટે સંત પુરૂષ સુમિત્રના આવાં લક્ષણ કહે છે. क्षीरणात्मगतोदकायहिगुणादताः पुरा तेऽखिलाः ।क्षीरेतापमवेक्ष्य तेन पयता ह्यामा कृशानौ हुतः ॥ गन्तुं पावक मुन्मनस्तदभवद् दृष्ट्वा तु मित्रापदम् । युक्तं तेन जलेन शाम्यति सतां मैत्री पुनस्त्विदशी ॥ २ ॥
અર્થ– ધ પતા સાથે મળેલા જળને પોતાના

Page #18

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સમસ્ત ગુણો આપી, પોતાના જેવું બનાવ્યું. પછી દૂધને તાપ ઉપર ચડાવેલું જોઈ, પાણી પહેલા જ જઈ અગ્નિમાં પડયું. ત્યારે દૂધ મિત્રને કષ્ટ થતું જઈ પિોતે અગ્નિમાં ઉભરાઈ જઈ પ્રવેશ કરવાનું મન કર્યું. પણ તેમાં જ્યારે પાણી રેડયું ત્યારે તે શાંત થયું. માટે સંપુરૂની મિત્રાઈ હમેશાં એવી જ રીતની ય છે.
પછી તેઓ બન્ને ત્યાંથી નિકળી અનુક્રમે ચાલતાં પાટલીપુત્ર નામના નગરમાં પહોંચ્યા. તે નગરીના નંદન નામના બહારના ઉદ્યાનમાં તેઓએ, એક ઉંચા
કારથી વિંટાએલું, તથા ધ્વજાઓની શ્રેણિથી શોભિતું એક મોટું પ્રાસાદ જોયું. તેને જોઈ તેઓ અતિ આનંદ પામવા લાગ્યા. પછી તેઓ પોતાના હાથપગ એક વાવમાં સાફ કરી, તે પ્રાસાદમાં ગયા. બન્ને જાગ તે પ્રાસાદને જોવા લાગ્યા. જોતાં જોતાં એક પુતળી અમરદત્તની દૃષ્ટિએ પડી. તે પુતળીનું રૂપ તથા શણગાર દેવાંગના સરખાં હતાં. તેને જોઈને અમરદત્તનું ચિત્ત અદનાતુર થયું. એમ જોતાં જોતાં મધ્યાન કાળ થવા આવ્યો. ત્યારે અમરદત્તને મિત્રાનંદે કહ્યું કે, હે મિત્ર, ચાલો. હવે આપણે નગરમાંહે જઈએ. ત્યારે તેણે કહ્યું કે, હે મિત્ર, ડીવાર હું આ પુતળી જેઈ લઉં
ત્યાં સુધી બેસ? એમ કહેવાથી થોડીવાર થયા પછી પાછું મિત્રાનંદે કહ્યું કે, હે ભાઈ, હવે તે નગરમાં જઈ ભજન કરીએ તો ઠીક. વળી પાછા આપણે aહીં આવી. ત્યારે તેણે કહ્યું કે, હે મિત્ર, જો હું

Page #19

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ સ્થાનકેથી ચાલું, તો હમણાજ મારું મૃત્યુ થાય. ત્યારે મિત્રાનંદે કહ્યું કે, તેને આ પાષાણની બનાવેલી પુતળીમાં તે શું રાગ લાગી રહ્યું છે? જો તને સ્ત્રીવિલાસની ઇચ્છા હોય, તો આ નગરમાં જઈ ભોજન આદિક કરી તારી ઈચ્છા પૂર્ણ કરજે. એવી રીતે તેણે તેને વારંવાર કહ્યું, તે પણ તે ત્યાંથી આગળ ચાય નહીં, તેથી મિત્રાનંદ કેધિયુક્ત થઈ ઘણુંજ રડવા લાગ્યો. તેને જોઈ અમરદત્ત પણ રડવા લાગે. એટલામાં તે પ્રાસાદ બનાવનાર રત્નસાર નામે એક શેઠ ત્યાં આવ્યા તથા તેમને રડતા જોઇ તેણે પૂછયું કે, હે ભાઈ, તમેં શામાટે રૂદન કરો છો ત્યારે મિત્રનંદ પિતાનું સમસ્ત ચરિત્ર તે રત્નસાર શેડ આગળ નિવેદન કરીને મિત્રની વાત પણ કહી સંભળાવી. ત્યારે તે શેઠે અમરદત્તને ઘણો સમજાવ્યો, તે પણ તેણે તે પુતળ પરના રાગનો ત્યાગ કર્યો નહીં. ત્યારે શેઠ ખેદ પામી ચિંતવવા લાગ્યું કે, આ પાષાણની બનાવેલી પુતળી પણ જ્યારે માણસના ચિત્તને વિકાર ઉપજાવે છે, ત્યારે આ જગતમાં રહેલી પ્રમદાની તે વાત જ શું કરવી? કહ્યું છે કે, तान्नौनीयतिर्ज्ञानी । सुतपस्वी जिते न्द्रियः ॥ यावन्नयोषितां दृष्टि । गोचरं ચાર પૂજ: છે ૧ |
જ્યાં સુધી માણસ સીને દ્રષ્ટિગોચર નથી થ

Page #20

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
છે, ત્યાં સુધિ જ તે, મિનિ, યતિ, જ્ઞાની, તપસ્વી, તથા જિતે પ્રિય છે. ૧
એવી રીતે તે શેઠ વિચાર કરે છે, એટલામાં મિત્રાનંદે તેને ફરીથી પૂછ્યું કે, હે તાત, હવે આ વખતે શું ઉપાય કરવો? ત્યારે શેઠ તેના ઉપાય વન
તે વિચારવા લાગ્યા. ત્યારે મિત્રાનંદે કહ્યું કે, જે સુતારે આ પુતળી બનાવી છે, તે સુતાર જો મળે, તો એની ઈચ્છા હું સંપૂર્ણ કરૂં ત્યારે શેઠે કહ્યું કે, કુંકણ દેશમાં સોપારક નામના નગરમાં શૂર નામે સુતાર રહે છે, તેણે આ પુતળી બનાવી છે. પછી મિત્રાનંદે તે રત્નસાર શેઠને કહ્યું કે, જે આપ આ મારા મિત્રનું અહીં રક્ષણ કરો, તે હું તે સોપારક નગરમાં જઈ, તે સુતારને પૂછું કે, આ પુતળી તે તારી મતિકપનાથી બનાવી છે અથવા કોઈ સ્ત્રીનું રૂપ જોઈ તેના અનુસારથી બનાવી છે તે સમાચાર આ વ્યાબાદ ઇચ્છિત કાર્ય થશે. મિત્રાનંદના આ વચનો સાંભળી શેઠે અમરદનનું રક્ષણ કરવાનું કાર્ય અંગીકાર કર્યું. પછી અમરદત્તે મિત્રાનંદને કહ્યું કે, હે મિત્ર, જે તું તુરત નહીં આવે, તે હું મારા આત્માને ત્યાગ કરીશ. ત્યારે મિત્રાનંદે કહ્યું કે, જે હું બે માસની અંદર ન આવું તે તારે જાણવું કે, એ મારો મિત્ર નથી. એવી રીતે તેને સમજાવી, તથા શેઠની રજા લઈ, પિતે અખંડ પ્રમાણે અનુક્રમે પારક નગરમાં આવ્યો. ત્યાં પિતાની એક વીંટી ખેંચી યોગ્ય વચ્ચે ખરીદ કર્યાં. તે વચ્ચે પહેરી સુતારને ઘેર ગયે. તે

Page #21

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સુતારે પણ તેને શ્રીમત જાણી ઘણો આદરસત્કાર દીધે यस्यास्तस्यमित्राणि । यत्यार्थास्तस्य धान्धवाः ॥ यस्यार्थाः सपुमाल्लाँके । यस्यार्थाः स च पण्डितः ॥ १ ॥
અર્થ-જેની પાસે ધન છે, તેના સઘળા મિત્ર છે, તેના સઘળા બાંધે છે, તથા તેજ આ દુનિઆમાં પુરૂષ છે, તથા તેજ પિડિત છે. આ ૧ છે.
પછી તે સુતારે તેને આસન પર બેસાડી, આવ... વાનું કારણ પૂછ્યું, ત્યારે મિત્રાનંદે કહ્યું કે, હે ભદ્ર મારે તારી પાસે એક દેવપ્રાસાદ બંધાવવું છે. પા. ખાતરી વાતે તમારા કામના કોઈ નમુનો છે. ત્યારે સુતારે કહ્યું કે, પાટલીપુત્ર નગરના બહારના ઉદ્યાનમાં જે પ્રાસાદ બંધાવેલું છે, તે મેં બનાવ્યું છે તમે તે પ્રાસાદ દીઠું છે કે નહીં? ત્યારે મિત્રાનંદે કહ્યું કે, તે મેં જોએલું છે, પણ તેમાં જે પુતળી છે તે તમે તમારી મતિકલ્પનાથી કરી છે? અથવા કોઇનું રૂપ જોઈ, તેના સાદ્રશ્ય કરી છે ત્યારે સુતારે કહ્યું કે, અવંતી નગરીના મહાસેન રાજાની પુત્રી રનમંજરીની તે છબી છે. આ વાત સાંભળી તેણે સુતારને કહ્યું કે હવે, સારો દિવસ પૂછો પ્રાસાદ બાંધવા વાસ્તે તમારી સાથે ઠરાવ કરશું. અમ કહી ત્યાંથી બજારમાં જઈ, તે વસ્ત્રો વેચી, સંબલ આદિકની તૈયારી કરી ત્યાંથી તે ચાલવા લાગ્યો. ચાલતાં ચાલતા

Page #22

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૯
એક દિવસે સંધ્યાકાળે અવતી નગરીમાં આવ્યા. ત્યાં દરવાજા પાસે એક દેવના મંદિરમાં જઈ બેઠો. ત્યાં નગરીમાં તેણે એક એવી પટદઘાષણ સાંભળી કે
જે કોઈ માણસ આ શબનું રાત્રિના ચાર પહોર સુધિ રક્ષણ કરે, તેને ઈશ્વર નામને વ્યાપારી એક હજાર સોનામહોરો આપે”. આ વાત સાંભળી મિત્રાન દે દ્વારપાળને પૂછયું કે, આ શેઠ, એક રાત સુધિ શબને રક્ષણ કરવા વાતે હજાર સોનામહોર શા વાસ્ત આપે છે ત્યારે દ્વારપાળે કહ્યું કે, હે ભદ્ર, હાલ આ નગરમાં મારીને ઘણે ઉપદ્રવ છે. હવે આ શેઠના ઘરમાં કોઈ માણસ તે મારીના ઉપદ્રવથી મૃત્યુ પામેલું છે. હવે તે મૃત્યુ પામેલા માણસને રાત્રોએ કોઈ રાખીશકતું નથી. તેથી તે શે આ કામવાસ્તે ઘણું ધન આપે છે. આ વાત સાંભળી મિત્રાનંદ વિચારવા લાગ્યો કે, જે ધન હશે તો ઇછિત કાર્ય થશે એમ વિચારિ, હીમત રાખી, તેણે તે શબના રક્ષણ કરવાનું કાર્ય કબુલ કર્યું. પછી ઈશ્વર વ્યાપારીએ તેને અરધું ધન આપી શબનું રક્ષગુ કરવા બેસાડ, તથા અરધું ધન પ્રભાતે આપવાનું કહ્યું પછી મિત્રાનંદ વૈર્ય ધારી તે શબનું રક્ષણ કરવા લાગ્યા. રાત્રીએ શાકિની, પિશાચ વિગેરે ઉપદ્રવ કરવા લાગ્યા, પણ તેણે વૈર્ય રાખી તે સઘળાઓને નશાડયા. પછી પ્રભાતે તે શબને લઈ તેના સગાવહાલાઓએ તેને સંસ્કાર કર્યો. પછી મિત્રાનંદે પોતાનું બાકી રહેલું ધન માગ્યું. પણ તે શેઠે તે ધન ન આ યું. ત્યારે ૧ કેરે. ૨ Cholera.

Page #23

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૦
મિત્રાનંદને કેધ ચડયો. પછી તેણે સે સેના મોહા ખરચી ઉત્તમ વસ્ત્રો ખરીદ કર્યા. તે પહેરીને એક વસંતતિલકા નામની વેશ્યાને ઘેર ગયે. તેને ધનવંત જોઈ વેશ્યા તેનો ઘણોજ આદર સત્કાર કરવા લાગી પછી મિત્રાનંદે પણ તે વેશ્યાને બાકીની ચારસો સોનામહોરે આપી. તેથી વેશ્યા ઘણોજ હર્ષ પામીને પતાની પુત્રીને કહેવા લાગી કે, હે પુત્રી, તારે આ પુરૂબને જ લેવો. આ પુરૂષ તારા ભાગ્યના ઉદયથી જ તને મળ્યો છે. એના સરખો કઈ પણ પુરૂષ આ દુનિઆમાં ઉદાર નથી. પોતાની પુત્રીને એવી રીતે સમજાવી વેશ્યા બીજા ભુવનમાં ગઈ. પછી તે વેશ્યાની પુત્રીએ પડે મિત્રાનંદને સ્નાન કરાવ્યું. પછી સાયંકાળે મનહર પુપોની શય્યા પાથરી. તથા પિતે શેળ - ણગાર સજી, દેવાંગના સરખી થઈ, વિષયની ઇરછાથી તેની પાસે આવી મધુર વચનો બોલવા લાગી. ત્યારે મિત્રાનંદ પોતાના હૃદયમાં ચિંતવવા લાગ્યો કે, આ વખતે મારે વિષય સુખમાં મગ્ન ન થવું જોઇએ. કહ્યું છે કે, स्त्रीविलासेषुमग्नानां । जनानामिद भूतले । नैव कार्याणि सिद्धयन्ति । वदन्ती તહ greતાતે ૧ .
અર્થ–સ્ત્રીઓને વિલાસમાં મગ્ન થયેલા માણસોના કાર્યો કદી સિદ્ધ થતાં નથી, એમ પંડિત લોકો કહે છે. જે ૧ છે

Page #24

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૧.
એમ વિચારી તેણે તે વેશ્યાની પુત્રીને કહ્યું કે, ભકે, મારે કાંઈક ાન ધરવું છે, માટે એક પાલ લાવી આપ? એમ કહેવાથી તેણે એક સુવર્ણવ્યા એક ક્ષણવારમાં લાવી આપે. તે ઉપર બેલા, પદ્માસન વારી, તથા વસ્ત્રથી શરીર ઢાંકી માન કરો એક ધુતારા યોગીની પેઠે ધ્યાન ધરી બેઠો. . એમ ધ્યાનમાં ને ધ્યાનમાં પહેલો પહોર તો વ્યતિત થયો. ત્યારે તે વેશ્યાની પુત્રીએ વિલાસને વાતે તેની પાસે પ્રાર્થના કરી, પણ મિત્રાનંદે કંઈ ઉત્તર આપ્યો નહીં . પછી એવી રીતે સઘળી રાત્રી નિર્ગમન થઈ. પ્રભાત થયો ત્યારે મિત્રાનંદ ત્યાંથી ઉઠી દેડચિંતા અર્થે ગયે. ત્યારે તે પુત્રીએ વેશ્યા પાસે રાત્રીને સમરત વૃતાંત કહી બતાવ્યો, ત્યારે તે કહેવા લાગી કે, હે પુત્રી, એ પોતાની મરજી પ્રમાણે ગમે તેમ કરે, તે પગ તારે તેને ભકિતપૂર્વક સેવ. પછી પુત્રીએ તે વાત અંગીકાર કરી. બીજા દિવસની રાત્રિએ પણ મિત્રાનંદ તે ધ્રુવિધા કરી ધ્યાન ધરી બેઠો. પછી ભલે તે વાતની વેશ્યાને ખબર પડવાથી તે જરા ધયુક્ત થઇ મિત્રાનંદને કહેવા લાગી કે, આ મારી પુત્રી રાજપુત્રોને પણ દુર્લભ છે તે તું તેણીને શા માટે દુ:ખ ઉપજાવે છે. ત્યારે મિત્રાનંદે મધુર વચનથી કહ્યું કે, સમય આવ્યે સઘળું સારૂં થઇ રહેશે, પણ એક વાત હું તને પૂછું છું, તેનો ઉત્તર તું મને દે? પછી મિત્રાનંદે કહ્યું કે, તારૂ રાજ દરબારમાં આવવું જવું થાય છે કે નહીં? ત્યારે વિયા બોલી કે, આ મારી પુત્રી રાજને ચમર ઢાકે

Page #25

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
છે, તેથી હું પણ રાત દહાડો રાજ દરબારમાં જઉં $. વેશ્યાના આ વચન સાંભળીને મિત્રાનંદ કહેવા લાગ્યું કે, ત્યારે તું રાજાની પુત્રી રત્નમંજરીને આળખે છે ત્યારે વેશ્યા બેલી કે, તે તે મારી પુત્રીની સખી છે. વેશ્યાના આ વચનો શ્રવણ ગોચર થયાથી મિત્રાનંદે હર્ષયુકત થઈ તેગોને કહ્યું કે, તારે તે રાજપુત્રી પાસે જઈ, એમ કહેવું કે “જે અમરદત્તના ગુણ સાં મળી તેના પર માહિત થઇ, તે કાગળ લખ્યું હતું, તે અમરદત્તને મિત્ર અહીં આવ્યા છે. ત્યારે વેશ્યા
એ આ વાક્ય અંગીકાર કર્યું. તથા તેજ વખતે, તે રાજદરબારમાં જઈને રનમંજરી પાસે ગઈ. રનમાજરીએ પગ વેશ્યાને આવતી જોઈ તે ગીને “ઘણે આદરકાર આયે, તથા એક ઉત્તમ આસન પર બેસાડી આવવા સંબધિ કારણ પૂછ્યું. ત્યારે વેશ્યા કહેવા લાગી કે, આજે તે, હું તારા પ્રાણવલમ સંબંધે કંઇક વાત કરવા આવેલી છું. આ વચન બ પણ થવાથી, રાજપુત્રી આશ્ચર્ય પામી. હદયમાં વિચારવા લાગી કે, મારા પતિને મેં તે હજુ જાણ્યું નથી. એમ વિચાર કરે છે, એટલામાં તે વેપાએ મિત્રાનંદે કહેલો સઘળો વૃતાંત તેશિને કહી સંભળાવ્યું. ત્યારે રાજકુમારી ઘણાજ આશ્ચર્ય સહિત મનમાં વિચારવા લાગી કે, હ જુ સુધિ મારા પિતાએ મારે કોઈપણ સાથે સગપાગ કર્યું નથી, તેમ મેં અને કાગળ લખી મોકલ્યો નથી, વળી અમરદત્તનું નામ પણ મેં સાંભળ્યું નથી; માટે આ ઉપરથી એમ અનુમાન કરી શકાય છે કે આ

Page #26

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૩
કાર્ય કોઇ પૂર્વ માણસનું છે, પણ જેણે આવી રીતની જાડી રચના કરેલી છે, તે કોઇક હુંશિયાર માણસ હોવો જોએ; માટે મારે એક વખત તે તેને ગ્રંથી જોવે. એવી રીતે મતમાં નિશ્ચય કરી, તેણીએ વેશ્યાને નમ્ર વચનથી કહ્યું કે, જે માણસ મારા માવલ્લભના સમાચાર લઇ, અહીં ખવેલ છે, તે માણસને તારે આજે આ ઝરૂખાને માર્ગેથી મેહેલમાં લાવવા એવો રીતના રત્નમજૂરીના વચા સાંભળવાથી વેશ્યા હર્ષયુ. કત થઇ, ઘેર આવીને રાજપુત્રીએ કથન કરેલા સમસ્ત વૃતાંત મિત્રાનંદને કહી સંભળાવ્યા, ત્યારે મિત્રાનંદ પણ અતિ આનંદ પામ્યા. પછી રાત્રિએ તે વેશ્યા, મિત્રાનંદને સાથે લઇ રાજદરબારમાં ગઈ. ત્યાં જઇ તેણુએ મિત્રાનંદને સ્તસ`જ્ઞાથી બતાવીને કહ્યું કે, આ રાજ મેડેલ છે, તેમાં પણ આ, તે કુમારીકાના મેહેલ છે. પણ તે મેહેલમાં જવાને આડા સાત કીલ્લા છે તે ઉલ્લધી જવાની જો તારી શકિત હાય, તે। તુ જા? ત્યારે મિત્રાનંદ વિચાર કરવા લાગ્યા કે, આ કાર્ય મુશ્કેલ તે છે, પરંતુ ઉદ્યમ કર્યાથી થશે. કારણ કે, કહ્યુ` છે કે,
उद्योगिनंकरालम्बं । करोतिकमलालया अनुद्योगिकरालम्बं करोति कमलाग्रजा
અર્થ-ઉદ્યાગી માણસને લક્ષ્મી આલખન પૈ છે, તથા નિવ્રુમી માણસને દરિદ્રતા ખાલખન માપે છે. ।। ૧

Page #27

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૪
એમ વિચારી ધૈર્ય રાખી, વાંદરાની માફક ફાળ મારી સાતે કિલ્લા ઉઘો ગએલા તેને જોઇ, વેશ્યા ૯૬૧માં વિચારવા લાગી કે, ખરેખર આ કોઇ વીર પુરૂષ છે, તથા ઘણું જ પાક્રમી છે. એમવિયારી વેશ્યા પોતા ને ઘેર ગઇ. હવે મિાનદ જ્યારે તે રાજકુમારીના મહેલમાં ગયા, ત્યારે રાજપુત્રી, તેનું પરાક્રમ જોવા વાસ્તે, કપટથી નિદ્રાવશ થઇ. મિત્રાન દે પણ તેણીને નિદ્રાશ થએલો જોઇ, તેણીના હાથમાં રહેલું, રાજાના નામવ છું કડું ઉતારી લીધું, તથા તેણીના જમણા પ ગતી જંધામાં છરીથી એક ચિન્હ કર્યું. તથા પા એકાએક રાજમહેલમાંથી નીકળી જઇ એક દેવમંદિરમાં જઇ સૂઇ રહ્યુંા. પછી રાજકુમારી તાતા મનમાં વિચારવા લાગી કે, ખરેખર આ કોઈ હુશિયાર માણછે, પણ મેં તા ઘણીજ મૂર્ખાઇ કરી, કે એવા માણ સસાથે મેં મારા સુખથી જરા પણ ભાષણ કર્યું નહીં. એ વિચારમાં ને વિચારમાં રાત્રિ નિર્ગમન થવા આ વી. તથા થોડી શેષ રાત્રી રહ્યા પછી તે નિદ્રાવશ થઇ. હવે તે મિત્રાનંદ માતઃકાળે દંડી, રાજદરખારમાં ગયેા. ત્યાં રાજદ્વાર પાસે ઉભા રહી, અન્યાય અન્યાય' એમ માટે રે પોકારવા લાગ્યા. ત્યારે રાજાએ પોતાના છડીદાર મૂકી, તેને સભામાં ખેાલાવ્યા. પછી મિત્રાનંદે સભમાં આવી, રાનને નમસ્કાર કરી, વિનતિ કરી, કે હે સ્વામિ, આ નગરમાં આપ ન્યાય. શ્રી રાજ્ય ચલાવા છે, તો પણ, ઇશ્વર નામના વ્યા પારીએ મને પરદેશીને છેતર્યેા છે. ત્યારે રાજાએ કહ્યુ

Page #28

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૫
કે, શી રીતે તને છેલૈંડ છે? ત્યારે મિત્રાનઃ કહેવા લાગ્યું કે, તે શેઠે શખના રક્ષગુ વાસ્તે મને હજાર માના મોહાય આપવાના ઠરાવ કર્યા હતા. તેમાંથી પાંચસે મને પેહેવાં આપી, અને બાકીની પાંચમા પ્રભાતે આ પવાનું તેણે મને કહ્યું; પણ હવે તે આપતા નથી. મિત્રાતદના આ વચનાથી રાજાએ ક્રોધ યુકત થઇ, પોતાના માણસને તે દુષ્ટ વ્યાપારીને બાંધી, ત્યાં લાવવાના હુકમ કર્યો. એટલામાં, “મિત્રાનંદ રાનપાસે ફરીદ કરવા ગયા છે,” એ વાત તે શેઠને કાને પડવાથી પડૅ પાંચમા સાના માહરા લઇ, રાજસભામાં આવ્યા; તથા તે સાનામારા મિત્રાનંદને ગણી આાપી, તથા રાજાને કહેવા લાગ્યા કે, હે સ્વામિ, તે વખતે હુ શાકાતુર થઇ, શખની મૃત્યુ સંસ્કાર આદિક ક્રિયામાં વ્યગ્ર થયા હતા, તથા પછી ત્રણ દિવસા તો લોકાચાર માં ગયા. એમ કહી રાજાને શાંત પાડી તે શેઠ પોતાના ઘર તરફ ગયા. પછી રાજાએ મિત્રાતદને પૂછ્યું કે, તે તે શખનું શી રીતે રક્ષણ કર્યું? ત્યારે મિત્રાનદે કહ્યું કે, હે રાજા, જો તે વાત સાંભળવાની તમારે ઇચ્છા હોય તા ખોખર ચિત્ત દઇ શ્રવણુ કરો. મેં ધનના લાભથી તે શખનું રક્ષણ કરવાનું કાર્ય માથે લીધું. પછી રાત્રીએ મારા હાથમાં એક છરી લઇ હુ તે શખનું રક્ષણ કરવા જાગતા બેઠા, એટલામાં ત્યાં રાક્ષસ વિગેરે ભયાનક રૂપ કરી મારી પાસે આવ્યા, પણ મારા તેજથી તે સઘળા દૂર ગયા. પછી છેવટે મનહર વચ્ચે તથા આભૂષણા પહેરીને, તથા કેશ છુટા મૂકીનેે,
ઢાંગના

Page #29

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૬
સરખા રૂપાળી, તથા વિકરાળ મુખવાળી એક ટ્રક સ્ત્રી, હાથમાં કાતર લઇને મારી સમીપે આવી. તથા મને કહેવા લાગી કે, અરે દૃષ્ટ ! હમણા હું તાર નાશ કરૂ છું. ત્યારે મેં તેણીને જોઇ વિચાર્યું કે, ખરેખર જે મારી કહેવાય છે, તે આ જ છે. પછી તે મારી સમીપ આવી, ત્યારે મે મારા ડાબા હાથથી તેણીને પકડી, તથા જમણે હા હૈ છરી ઉપાડી, એવામાં તે માર્ગે હાથ છંટકાવી તારાવા લાગી. ત્યારે મેં તેણીને જમણા સાથળમાં છર મારી, તથા નાતાં નાશતાં તેણીના હાથમાં રહેલુ કડુ મારા હાથમાં રહી ગયું. એટલામાં સૂર્યોદય થયો. રાજા આવાં આશ્ચર્ય કારક વચના સાંભળી મિત્રાનંદને કહેવા લાગ્યા કે, હું વીર પુરૂષ! જે તે તે“મારીના” હાથમાંડી કડુ લીધુ છે, તે મને બતાવ? ત્યારે મિત્રાનદે તે કહું પેાતાના ગજવામાંથી કહાડી રાજાને બતાવ્યું. તે કડામાં પોતાનું નામ જોઈ, રાજા મનમાં વિચારવા લાગ્યા કે, અરે! ! આ મારી પુત્રીજ મારી” છે, કારણ કે આ કડુ તા તેણીનાજ હાથનું છે. એમ વિચારી હચિંતાના મિશ કરો, રાજ ત્યાં. થી નિકળી પુત્રીના મેહેલમાં ગયા. ત્યાં પુત્રીને નિદ્રાવા થયેલી જોઇને, તથા ડાઞા હાથ કડા વિનાના જોઇને, અને જમણા સાથળમાં છેદને ખધેલા જોઈને રાજા તે અત્યંત લાગ્યા, અને વિચારવા લાગ્યા કે, હાય!
1 Cholera in the form of a women,
ઠેકાણે પાટો
ખેદ
પામવા
હાય! આ દુષ્ટ

Page #30

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાએ મારા વર્મા વંશને કલંકિત કર્યા. હવે જેમ જલદિ તેણીને નાશ થાય, એવો ઉપાય શોધ, નહીંતે તે દુષ્ટ કુમારિકા નગરીના સઘળા લોકોનો નાશ કરશે. એમ વિચારી રાજા પાછો મિત્રાનંદ પાસે આવી તેને પુછ લાગે કે, હે ભદ્ર, તે શબનું ને તારી હીમતથી રક્ષણ કર્યું કે, મંત્રશકિતથી ૨માગ કર્યુ? ત્યારે મિત્રાનંદે કહ્યું કે, મારી પાસે મંત્ર પગ છે. મિત્રાનંદનું આ વાક્ય સાંભળી રાજાએ તેને એકાંતે લઈ જઈ કહ્યું કે, હે ભદ્ર, મારી પુત્રી જ તે મારી છે, એમાં કાંઈ પણ સંદેહ નથી. માટે હવે તારી મંત્રશકિતથી જેમ બને તેમ જલદ તેણીના નાશ કરશે ત્યારે મિત્રાનંદ કહેવા લાગે કે, હે રાજા, આ વાત માન્ય થતી નથી કારણ કે તારા કુળમાં ઉત્પન્ન થએલી કુમારિકા તે “મારી કેમ થઈ શકે? ત્યારે રાજા બોલ્યો કે, અરે ભદ્ર, એમાં કાંઈ પણ સંદ નથી. કારણ કે “વદમાંથી ઉત્પન્ન થએલી વિજળી પણ શું પ્રાણનો નાશ ન કરે? પણ કરે છે ત્યારે ફરીનિ મિત્રાનંદ કહેવા લાગ્યો કે, હે રાજા ત્યારે મને એ કુમારિક દેખાડે? પછી રાજાએ તેને કુમારિકાનો મેહલ બતાવ્યો, ત્યારે મિત્રાનંદ પણ રાજાના હુકમથી ત્યાં . તે વખતે કુમારી પણ નીદ્રમાંથી જાગૃત થઈ હતી તથા મિત્રાનંદને જે, વિચારવા લાગી કે. ખરેખર આ તેજ પુરૂષ છે, કે જેણે મારૂં કડું હરી લઇ મારા જમણ સાથળમાં છરી મારી હતી. પણ આમ નઃશંકપણાથી આવે છે, માટે ખરેખર રાજાએ તેને અહીં

Page #31

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮
આવવાને હુકમ આપ્યો હશે. એમ વિચાર, તેણીએ મિત્રાનંદને એક ઉત્તમ આસન બેસવા આપ્યું તથા તેનો ઘણોજ આદરસત્કાર કર્યો. પછી મિત્રાનંદ નમ્ર વચનોથી તેણીને કહેવા લાગે કે, હે ભદ્ર, મેં તારાપર “મારીનું મોટું કલંક દિધેલું છે. અને આજે તારો પિતા મને તને સોંપશે. માટે જો તારી મરજી હોય તો, તને મારે સ્થાનકે લઈ જઉં, અને જો તારી મરજી ન હોય, તે તને આ કલંકથકી નિર્મિત કરે. ત્યારે તે કન્યા તેના ગુણથી ખુશી થઈ મનમાં વિચારવા લાગી કે, અહા ! આ પુરુષ મારા પર કેવો અપૂવૅ પ્રેમ રાખે છે. માટે મારે હવે દુઃખને પણ અંગીકાર કરી, ગમે તેમ થાઓ, તો પણ આ પુરૂષનેજ સે. વળી જો કે, તેની પાસે ધન નથી, તે પણ તેના હત્યમાં અનેક સદગુણએ આવી નિવાસ કરેલો છે, માટે તે ઉત્તમ માણસનો મારે સંગ કરવો તે જ ઉત્તમ છે. કારણ કે, ઉત્તમ મગિસની સોબત કરવાથી માણસો પોતાનું ઇચ્છિત કાર્ય સાધી શકે છે, કહ્યું છે કે,
असज्जनः सजनसङ्गिसङ्गात् । करोति दुःसाध्यमपीह साध्यम् ॥ पुष्पाश्रयाच्छम्भुशिरोऽधिरूढा। पिपीलिकाचुम्बतिचन्द्रबिम्बम् ॥१॥
અર્થ – સજજન માણસના સંગથી અસજજન १ महादेवस्य शिरसिंशशाको विद्यत इति तु प्रसिद्धम् ।।

Page #32

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
માણસ પણ ઘણી મુશ્કેલીથી પ્રાપ્ત થઈ શકે, એવી વસ્તુને પણ, મેળવી શકે છે જુઓ કે પુપના આશ્રેષથી મહાદેવના મસ્તક પર ચડેલી કીડીઓ ચંદ્રના બિંબનું પણ ચુંબન કરે છે. જે ૧છે जाड्यंधियोदराति सिञ्चति वाचिसत्यं । मानोन्नति दिशति पाप मपाकरोति ॥ चेतःप्रसादयति दिक्षु तनोति कीर्ति । सत्सङ्गतिःकथया नकरोतिपुंसाम् ॥२॥
અર્થ–ઉત્તમ માણોની સબત બુદ્ધિના મંદ પણાનો નાશ કરે છે, વાણીમાં સત્યતા સ્થાપન કરે છે, માનની ઉન્નતિ કરે છે, પાપોનો નાશ કરે છે, માનને પ્રસન્ન કરે છે, તથા સઘળી દિશાઓમાં કીર્તન ફેલાવો કરે છે, માટે કહો કે, ઉત્તમ માણસની સોબત શું શું કાર્ય નથી કરતી? (પણ સર્વ કાર્ય કરી શકે છે.) મે ૨ |
એમ વિચારીને તેણીએ મિત્રાનંદને કહ્યું કે, હું સુભગ, મારા પ્રાણ પણ તારેજ આધિન છે હું તારી સાથે આવવાને ઘણી જ ખુશ છું. કહ્યું છે કે, अंधोनरिंदवित्तं वखाणंपाणियंमहिला। यत्ततोगच्छन्तिफुडंजत्तोधुत्तेहिंनिज्जति
અર્થ-આંધળો માણસ, પૈસો, પ્રખ્યાતિ, પાણી તથા સ્ત્રી, એટલી વસ્તુઓને ધુર્ત માણસે જ્યાં લહી જાય, ત્યાં જાય છે. જે ૧ |

Page #33

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
..
ભદ્રે
કુમારીનાં આવાં વચા સાંભળી, પોતાનુ કાર્ય સિદ્ધ થયું જાણી મિત્રાનંદ કહેવા લાગ્યો કે, હૈં જ્યારે હું તારાપુર ધ્રુવના દાણા નાખું ત્યારે તારે મુખથી ફુત્કાર શબ્દા કરવા માંડવા તે વાત કુમારીકાએ કહ્યુસ કરી. પછી મિત્રાનંદ રાજાપાસે આ વી કહેવા લાગ્યા કે, હે રાજા તેજ તારી પુત્રી ખરેખર “મારી’છે, પણ હવે તમે મને એક ઉતાવળથી ચાલનાર કાંઇ વાહન આપો, જેથી તે વાહનપર તેણીને ચડાવી રાત્રિમાં ને રાત્રિમાંજ તમારા દેશની બહાર છોડી આવુ, અને પછી જ્યાં સૂયૅાય થશે ત્યાંજ તેમારીને” છેડી ખાવીશ. ત્યારે રાજાએ બીકથી, પોતાની વાયુવેગા ધેાડી તેને આપી. પછી સંધ્યાકાળે રાજાના હુકમથી ચાકરાએ તે રાજકુમારીકાને મિત્રાનંદને સાંધો. ત્યારે મિત્રાનě પણ રાજા આદિકની દૃષ્ટિએ, તેણીનાપર સર્રાવના દાણા છાંટયા ત્યારે તે કુમારીકા મુખથી ફુત્કાર શબ્દ કરવા લાગી. તે જોઇ રાજ્જ અાદિક માણસા અત્યંત ભય પામવા લાગ્યા. પછી મિત્રાનર જૂડા મંત્રા ભણી તેણીને શાંત કરી, પછી તેણીને ઘેાડીપર ચડાવી મિત્રાનંદ ચાલવા લાગ્યું. ત્યારે રાજ પણ પોતાના નગરમાંથી “મારી” દૂર જવાથી હર્ષ પામવા લાગ્યા. પછી માર્ગમાં ચાલતાં ડે દૂર જઇ, કુમારીકા મિત્રાનંદને કહેવા લાગી કે, તમે પશુ હવે આ ઘેાડીપર ચડી બેસે. કારણ કે છતી ઘેડીએ પગે કાણું ચાલે? કુમારોના આવાં વચનેા સાંભળી, મિત્રાન ંદે કહ્યું કે, જ્યાંસુધી આપણે આ ન

Page #34

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૧
ગરની સીમા ઉલ્લધી જઇએ, ત્યાંસુધી ચાલ્યા આર્વીશ. પછી સીમા ઉલ્લધી ગયા બાદ પાછું કુમારીકાએ મિત્રાનંદને ધોડીપર ચડી બેસવાનું કહ્યું. ત્યારે મિત્રાનંદ કહેવા લાગ્યોકે, હે ભાગે હું તે ડીપર ચડી તારી સાથે બેસીશ નહીં. ત્યારે કુમારીકાએ સભ્રમ થઇ તેનું કારણ પૂછ્યું. ત્યારે મિત્રાનંદ્ય કહેવા લાગ્યા ડૅ, હે સુંદરી, હું તને મારે વાસ્તે નથી લાબ્યા, પણ, મારા મિત્ર અમરદત્તને વાસ્ત લાવ્યા છું. પછી તેણે અમરદત્તના સઘળા વૃતાંત તેણીને કહી બતાવ્યા, અને કહ્યુ કે, હેભદ્ર, તેજ કારણથી તારી સાપે એક આસનપર સુવુ બેસવુ, તે યુક્ત નથી. આ વચના સાંભળી, તે રાજપુત્રી વીસ્મય પામી, વિચારવા લાગી કે, અહે! આ પુરૂષનું ચરિત્ર તે કોઇ લોકોત્તરજ લાગે છે. કારણ કે એક સ્ત્રીને વાતે માણસ, પેાતાના માબાપ, ભાઇ, મિત્ર વિગેરે સબસ્ત માણસાને ઠંગે છે, પણ આ પુરૂષનુ ચિત્ત તે મને આ એકાકી જોઇને પણ, વિકાર માર્ગને જરા પણ માપ્ત થયું નહીં, માટે આ પુરૂષને ધન્ય છે. ખરેખર આવા ઉત્તમ પુરૂષો તે આ વસુધા તળ ઉપર વિલાજ મળે છે. કારણ કે કહ્યુ છે કે, दृश्यन्ते भुवि भूरिनिम्बतरवः कुत्रापिते चन्दनाः । पाप णैः परिपूरिता वसुमती वज्जो मणिर्दुलभः ॥ श्रूयन्ते करटारबाश्व

Page #35

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૧
सततं चैत्रे कुहुकूजितं । तन्मन्ये खल जगदिदं द्वित्राः क्षितौ सज्जनाः સંખના
सङ्कुलं
અર્થ- આ પૃથ્વીમાં લીંબડાનાં વૃક્ષ તે ઘ શા દૃષ્ટિએ પડે છે, પણ ચંદનના વૃક્ષ્ા તે, કોઇ જગાએજ જોવામાં આવે છે; વળી આ પૃથ્વી પત્થરાથી ભરપૂર છે, પણ હીરા તે ઇકજ જગાએ જોવામાં આવેછે. વળી કાગડાના શબ્દો તો હુમેશાં સભળાય છે, પણ કોયલની વાણી તે ઘણું કરીને ચૈત્ર માસમાંજ સંભળાય છે; માટે હું એમ માનુ છું કે, સમસ્ત જગત દુર્જને થીજ વ્યાપ્ત થએલું છે, પણ તેમાં સજ્જના તા વિરલાજ દૃષ્ટિએ પડે છે.
એવી રીતે રત્નમજરી તે મનમાં વિચારજ કર્યા કરે છે. પછી તે બન્ને અનુક્રમે પાટલીપુત્ર નગરે આવી પહેોંચ્યા. હવે ત્યાં અમરદત્ત મિત્રને ગયે એ માસ સંપૂર્ણ થયા છતાં પણ તેના ન ગ્માવવાથી ખે. ૬ પામી રત્નસાર શેડને કહેવા લાગ્યા કે, હે તાત, હજુ મારા મિત્ર તે ન આવ્યા. માટે હવે મને એક કા”તો ચિત્તા કરાવી આપે, કે, જેમાં બળી, મારા આત્માના હું ત્યાગ કરૂં. અરદત્તનું આ વચન સાંભળો શેડ ઘણું જ દુ: ખ પામવા લાગ્યા. પણ અમરદત્તના ઘણા આગ્રહથી તેણે ચિત્તા ખડકી અપાવી. પછી અમરદત્તે તેમાં બળી મરવાના વિચાર કર્યો, ત્યારે નગરના લોકો તેને કહેવા લાગ્યા કે, હે ભદ્ર, આજના

Page #36

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૩
દહાડે તું તારા મિત્રની રાહ જો, પછી કાલે તને જે ઉચિત લાગે તે તું કરે એવી રીતના લોકોનાં વારંવાર વચને સાંભળી અમરદત્તે તે વાત કબુલ કરી, એવી રીતે સઘળા માણસે વાત કરે છે, એવામાં મિત્રાનંદ રત્નમંજરોને સાથે લઈ ત્યાં આવી પહોંચ્યું, તેને આવતો જોઈ માણસો ઘણાજ ખુશી થઈ હર્ષના પિકાર કરવા લાગ્યા. અમરદત્ત પણ મિત્રાનંદને જોઈ
અતિ આનંદથી તેને ભેટી પડ્યો. તે બન્ને મિત્રો મળ્યા તથા હર્ષના અશ્રુ વહેવા લાગ્યા, તે જાણે કે ત્યાં બળતી ચિત્તાને ઠારવા વાસ્તેજ વહેતાં હોય નહીં તેમ દેખાવા લાગ્યાં. પાસે ઉભેલા માણસના નેત્રમાંથી પગ અશ્ર પડવા લાગ્યાં, તે જાણે કે તેઓના હદયમાં હર્ષને સમૂડ નહીં માવાથી ઉભરાઇ બહાર નિકળી જતો હોય નહી જેમ, તેમ જણાવા લાગ્યું. તે વખતે પક્ષિઓ કલક સારવ કરી રહ્યાં હતાં, તે જાણે કે, તે બન્નેને થયેલા હનું ગાયન કરતા હોય નહીં, તેમ સંભળાવા લાગ્યું. સુર્ય પણ પશ્ચિમ દિશા તરફ જવા લાગે છે જાણે કે, આ બન્ને મિત્રોને સંગમ જોઇ પિતાના મિત્ર અસ્તાચળ પર્વતને મળવા જતે હોય નહીં જેમ, તેમ ઉતાવળથી જવા લાગ્યો. પછી ત્યાં જ તે બન્નેને પંચ લેકપાલની સાક્ષીએ, અગ્નિની સમક્ષ વિવાહ કર્યો. સઘળા નગરના લોકો પણ ઘણો જ આનંદ પામ્યા. કેટલાક લોકો રનમંજરીનું રૂપ જોઈ ઘણાજ વિરમય પામ્યા. કારણ કે, તેણીના પગના નખ તે જાણે છે, પરવાળાની પણ હાંસી કરતા હોય નહીં

Page #37

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
એવા દેખાતા હતા. પગમાં રહેલાં ઝાંઝરે આપ ણે આવી સુંદર સ્ત્રીના ચરણમાં પડેલા છીએ, એવું માની હર્ષથી જાણે ગાયન કરતા હાય નહીં એવી રીતના ઝંકાર શો કરી રહ્યાં હતાં. જઘા તો જાણે અરિસા સરખી લાગતી હતી. સાથ કેળના સ્થંભની પણ હસી કરતા હતા. કટીને લંક કેસરીસિંહની કટી સરખો હતો. બે સ્તને કામદેવને રવાના કિલ્લા સરખા હતા. કંઠનો ભાગ શંખ સર
હતે. મુખ ચંદ્ર સરખું હતું. હેડ બિંબિફળ સરખા હતા. દાંત દાડમની કળી સરખા હતા. નયન કમળ સરખાં હતાં. કપાળ અર્ધચંદ્રાકાર સરખું હતું. હસ્તન સરખો ચાલથી ચાલતી હતી. આવી રીતે રત્નમંજરીનું અદભુત રૂપ જોઇ, લોકો માંહોમાંહું કહેવા લાગ્યા કે, આ અમદત્તને તેણીની છબી ઉપર જે મેહ થશે, તે કંઈ આશ્ચર્ય કારક વાત નથી. હવે તેટલામાં તે અમરદત્તના ભાગ્યના પ્રબળથી જે થયું, તે હે શ્રેતા જને તમે એક ચિત્ત થઈ સાંભળો. તે વખતે તે નગરના રાજા પુત્ર વિનાને મરણ પામ્યા હતા. ત્યારે રાજાના માણસોએ રાત્રીને વખતે પાંચ દિવ્ય શણગાય હતાં. તે દિવ્યો આખા નગરમાં ભમી ભમી, સવારમાં
૧ આગળના વખતમાં જ્યારે કોઈ રાજા પુત્રવિના મૃત્યુ પામતે, ત્યારે ઘેડે, હાથી, છત્ર, ચમાર, તથા કળ શ એ પાંચે દિવ્ય વસ્તુઓ શણગારવામાં આવતી. પછી તે પાંચે વસ્તુઓ જેની પાસે જઈ સેવા કરે, તેને રાજ્ય પર બેસાડતા.

Page #38

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૫
જયાં અમરદત્ત હતું, ત્યાં આવી પહોંચ્યાં તે વખતે પ્રથમ તે ઘોડે આવી હેવાર કર્યો. પછી હાથીએ આવી શબ્દકથિ છત્ર પિતાની મેળે ઉઘડી જઈ તેના મસ્તક પર આવી રહ્યું. ચામરો પ | પિતાની મેળે વીંજાવાં લાગ્યાં. તથા જળથી ભરેલા કળશે પણ પિતાની મેળે તે અમરદતના મસ્તક પર રાજ્યાભિષેક કર્યો. પછી રાજાના મા
સે તેને હાથી અંબાડી પર બેસાડી ગાજતે વાજતે નગરમાં લઇ જવા લાગ્યા. તે વખતે તેને જોવાને એકઠી મળેલી સ્ત્રીઓ, તેનું રૂપ જોઈ, મહેમ વાતે કરવા લાગી કે અહો! આ રાજાનું કેવું સુંદર રૂપ છે. કેટલીક સ્ત્રીઓ એમ કહેવા લાગી કે, આ રત્નમજરી સરખું રૂપ તે દેવાંગનાઓનું પણ નથી. કેટલીક એમ કહેવા લાગી કે રત્નમંજરી પણ કેવી ભાગ્યશાળી છે કે, જેને આ સ્વરૂપવાન ભર્તર મળે લો છે કેટલીક એમ કહેવા લાગી કે, આ અમરદત્ત પણ પુણ્યવાન છે, જેને આ પરદેશમાં ભમતાં પણ આવી દેવાંગના સરખી સી મળી. કેટલીક એમ કહેવા લાગી કે, આ મિત્રાનંદને પણ ધન્ય છે, કે જે કષ્ટ સહન કરીને પણ પિતાના મિત્ર વાતે આવી સુંદર કન્યા લાવ્યો. કેટલીક એમ કહેવા લાગી કે, આ શેઠને પણ ધન્ય છે, કે જેણે આ અમરદત્તને નાત . જાત જાણ્યા વિના પણ પુત્રની પેઠે પાળે. એવી રીતના સ્ત્રીઓના વિવિધ પ્રકારના વચને શ્રવણ કરતો આ નમે તે રાજદરબારમાં આવ્યો. પછી ત્યાં હાથીઉપરથી નીચે ઉતરી, સભામાં સિહાસન પર બેઠા. રત્નમંજરી

Page #39

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તથા મિત્રાનંદ પણ તેની પાસે બેઠા. પછી સામત મંત્રિ આદિક રાજના માણસોએ તેને પટ્ટાભિષેક કર્યો. પછી રાજાએ (અમરદ) રનમંજરીને પટરાણી તરીકે સ્થાપી. મિંવાદને સઘળે રાજકારભાર સોંપી દીધે. રતનસાર શેઠને પિતાને સ્થાનકે સ્થા. એવી રીતે સઘળાને ઉચિત કાર્યો સંપી, અમરદત્ત નિશ્ચિત થઈ રાજ્ય કરવા લાગ્યા. હવે મિત્રાનંદ રાજકારભારમાં પ. ડી ગયા, તે પણ તે શબે કહેલું ચુસૂચક વચન તેના હાથમાંથી દૂર ગયું નહીં. તથા રાત દહાડો ચિંતામાં ને ચિંતામાં રહે સુખે નિદ્રા પણ ન આવે. કારણ કે કહ્યું છે કે,
अर्थातुराणां न गुरुर्नबन्धुः। कामातुराणां न भयं न लजा ॥ चिन्तातुराणां न सुखेन निद्रा। क्षुधातुराणां न रुचिर्नवेला ॥१॥
અર્થ—ધનનો અર્થી માણસ ભાઇને અથવા ગુ પણ જતો નથી; કામાતુર માણસને ભય અથવા લજજા એ બજેમાનું કંઈ પણ હોતું નથી ચિંતાતુર માણસને સુખે નિદ્રા હેતી નથી તથા ક્ષુધાતુર માણસ સ્વાદને આ થવા ઉચિત સમયને પણ વિચાર કરતા નથી. ૧
એવી રીતે ચિંતામાં ને ચિંતામાં તેના કેટલાક દિવસો તે નિકળી ગયા. પછી એક દહાડો ચિત્તમાં ઘણો જ ખેદ કરવા લાગ્યો, અને અમરદને કહેવા લા

Page #40

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૭
છે કે, હે મિત્ર, તે શબે કહેલી વાણી હજુ મારા ચિત્તમાંથી જતી નથી. અને તેથી મારા ચિત્તમાં અને હીં ઘણેજ ખેદ થયા કરે છે. મારી ઈ બીજે દેશાંતર જવાની ઇચ્છા છે. ત્યારે અમરદત્ત મિત્રાનંદને મધુર વચનોથી કહેવા લાગ્યો કે, હે મિત્ર, તું તારા ચિત્તમાં ખેદ નહીં કરી તે સઘલી વ્યંતરની ચેષ્ઠા છે ત્યારે મિત્રાનંદ કહેવા લાગ્યો કે, હે મિત્ર, તે પણ મારા ચિત્તને અહિંત જરા પણ ગઠતું નથી, માટે મને કોઈક દૂર દેશાંતર એકલ? ત્યારે અમરદત્ત પણ મનમાં ખેદ પામી વિચારવા લાગ્યું કે, ખરેખર મારા મિત્રનું ચિત્ત હવે ચપળ થયું છે. માટે જો હું તેની મરજી વિરૂદ્ધ થઈ, તેને દેશાંતર નહીં મોકલું છે, અહીં ચિંતામાં ને ચિંતામાં તે પોતાના પ્રાણનો ત્યાગ કરશે. અને દેશાંતર જવાથી જો તેની ચિંતાનું નિવારણ થતું હોય, તે ઘણું જ સારું છે. એમ વિચારિ તેણે આંખમાં અશ્ર લાવી. મિત્રને કહ્યું કે, જો તારી દેશાંતર જવાનીજ ઇછા હોય, તે આપણું ખાતરીદાર માણસને સાથે લઈ તું વસંતપુર નગરે જા ? મિત્રાનંદે તે વાત કબુલ ક્યથી રાજાએ પોતાના કેટલાક ખાતરીદાર માણસને તેના રક્ષ માટે સાથે
કલ્યા. તથા તેઓને એ હુકમ કર્યો કે, ત્યાં જઈ, તમારામાંના કોઈએ પાછી અહીં આવી, મિત્રાનંદના ક્ષેમકુશલના સમાચાર મને કહેવા પછી તેઓ સઘળા મિત્રાનંદને લઇ, વસંતપુર તરફ ચાલ્યા. પછી અહીં અમરદત પશુ પિતાના મિત્રના વિયોગથી દુઃખ પામવા

Page #41

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
લાગ્યો. પણ થોડા દહાડા પછી રાજકાજમાં પડી જવાથી પાછું દુઃખ વિસરી ગયો. હવે મિત્રાનંદને ગ ઘણા દિવસો થયા, તે પણ સાથે ગએલા માણસો માને એક પણ માસ અમરદત્તને મિત્રાનંદના કુશલ સમાચાર દેવા પાછે જ નહીં. ત્યારે અમરદત્તના ચિત્તમાં ઘણાજ ખેદ થવા લાગ્યો. પછી તેણે તેની તપાસ માટે ત્યાંથી બીજા માણસો મોકલ્યાં. તે માણસે પણ કેટલેક દહાડે ત્યાં રાજા પાસે આવી, નિશ્વાસ મૂકી, કહેવા લાગ્યા કે, હે ૨જા, અમેએ ત્યાં મિત્રાનંદને જો પાગ નહીં, તેમ તે સંબંધિ કંઇ વાત પણ સાંભળી નહીં. માણસેનાં આવાં બાણ સરખાં હદયભેદક વચનો સાંભળી રાજા મનમાં ઘણાજ ખેદ ભાવી કલ્પાંત કરવા લાગ્યો. પછી તેણે રત્નમંજરીને લાવી, તે સઘળી વાત કહી. ત્યારે તે પણ ખેદ પામી, રૂદન કરવા લાગો. પછી રાજાએ રાણીને પૂછયું કે, હવે આપણે શું કરવું? ત્યારે રત્નમંજરી બોલી કે, હે સ્વામિ, આ વખતે જે અહીં કઈ જ્ઞાની મુનિરાજ આવી ચડે, તે આપણા સંદેહનું નિવારણ થાય. તે સિવાય બીજો કશો પણ ઉપાય નથી. ત્યારે રાજા નિઃશ્વાસ મુકી કહેવા લાગ્યા કે, હે પ્રિયા, તે જ્ઞાની મહારાજ અહીં આ વખતે આવે, એવાં આપણ નશીબ જ કયાંથી હેયી એવી રીતે તેઓ બન્ને શોકાતુર થઇ બેઠા છે, એવામાં અકસ્માત ઉદ્યાનપાલ આવી, હાથ જોડી તેઓને કહેવા લાગ્યો કે, હે સ્વામિ! આપના અશકતિલક નામના ઉદ્યાનમાં

Page #42

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી ઘર્મઘોષ નામના યુવા જ્ઞાની આચાર્ય આવી સમેસર્યા છે. ઉદ્યાનપાળનાં આવાં વચનો સાંભળી, રાજા તથા રાણી અત્યંત હર્ષ પામવા લાગ્યાં. પછી રાજાએ તે ઉદ્યાનપાળને પંચાંગી પિશાક આપી વિસર્જન કર્યો; તથા પિતે રનમંજરીને સાથે લઈ, રથમાં બેશી, ચિત્તમાં ઘણે હર્ષ લાવી, આચાર્ય મહારાજને વાંદવા ગયો. ત્યાં ગુરૂની પાસે જઈ ત્રણ પ્રદક્ષિણા કરી વિધિ પૂર્વક વાંદી ઉત્તરાયણ વારી સન્મુખ થઈ બેઠો. ત્યારે ગુરૂ દેશના દેવા લાગ્યા કે, હે ભવ્યલોકે! તમેં આ મનુષ્ય જન્મ પામી ધર્મમાં મન જડી તમારા આત્માને સફળ કરજો. તમારે સંસારના અન્ય કાર્યના પ્રસંગથી તમારાથી ઘણી ધર્મક્રિયા ન બની શકતી હોય, તો પણ હમેશાં માત્ર એક સામાયિક કરવાનો તે અવશ્ય નિયમ રાખો. તે સામાયીક કરવાથી પણ સિંહ નામના શ્રાવકની પેઠે મુક્તિ મળે છે. આ વાત સાંભળી અમને રદ રાજા હાથ જોડી, આચાર્ય માહારાજને કહેવા લાગ્યું કે, હે ભગવન, તે સિંહ શ્રાવકને શી રીતે મુક્તિ મળી? તે કૃપા કરી કહેશે. ત્યારે આચાર્ય મહારાજ કહેવા લાગ્યા કે, આજ ભરતક્ષેત્રમાં રમણીય નામે એક નગર છે. ત્યાં હેમાંગદ નામે રાજા હતા. તથા તેને હેમશ્રી નામે સી હતી. વળી તેજ નગરમાં જિનદેવ નામે એક શ્રાવક હતા. તથા તેને જિનદાસી નામે સ્ત્રી હતી. તેઓને સિંહ નામે પુત્ર હતું. તે હમેશાં સામાયક લઈ, સ્થિર ચિત્તે સાંજ સવાર બે વખત પ્રતિક્રમણ કરે. એક દહાડે તે સહ શ્રાવક

Page #43

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દ્રવ્ય કમાવા વારતે કેટલાક માણસ સાથે દૂર દેશતર ગ. માર્ગમાં તે સઘળા માણસો સાથે એક અટવીમાં જઈ ઉતર્યો. તે વખતે ત્યાં કેટલાંક ટીડને સમૂહ આવી ચડયો. તે વખતે સિંહ શ્રાવક તો મામાયક લઈ બેઠો હતો. ત્યારે બીજા માણસોએ તો તે ટીડના સમૂહને અગ્નિના ધુંવાડાથી દૂર કર્યો. પણ સિંહ શ્રાવક તે એક પોતાના ધ્યાનમાં જ સ્થિર થઇ બેઠો રહ્યા. ત્યારે તે ટીડને સમૂહ તેના શરીરને કરડવા લાગે, તે પણ તેના પર જરા પણ ક્રોધ લાવ્યા વિના તેણે તે સહન કર્યું. થોડીવાર પછી દક્ષિણ દિશા તરફ પવન વાવા લાગ્યું. તેથી તે સઘળાં ટીડ પવન સાથે ઘસડાઈ ગયાં. પછી સિંહ શ્રાવકે સામાયિક પાળી. ત્યારે તેનું શરીર સોજાથી સુણી ગયું. તે પણ તેણે તેના પર જરા પણ કેધ નહીં લાવી સહન કર્યું. અંતે વૈરાગ્ય પામી, દીક્ષા લઇ, અનશન કરી દેવલોકે ગયો. પછી મનુષ્ય ભવ કરી, દીક્ષા લઈ, કેવળ જ્ઞાન પામી મોક્ષે ગયે. માટે એવું જાણી, હે ભવ્ય જ! તમેં પણ ધર્મના કાર્યમાં તત્પર થઈ મેલ સુખ મેળવો. એવી રીતે આચાર્ય મહારાજ દેશના દઈ રહ્યા, ત્યારે અશોકદર નામના એક શ્રાવકે આચાર્ય મહારાજને પૂછ્યું કે, હે ભગવન, આ મારી પુત્રી અશકશ્રીને સઘલા શરીરમાં રોગોત્પત્તી કેમ થઈ છે? તથા રોગ નિવારણ કરવા વાસ્તે ઘણા પ્રકારના ઉપાય કરીએ છીએ, તો પણ તે રોગની શાંતિ કેમ થતી નથી? ત્યારે આચાર્ય મહારાજ કહેવા લાગ્યા કે, હે શ્રેષ્ઠ, આ,

Page #44

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪૧
ગલે ભવે આ તારી પુત્રી, ભૂતશાલ નામના નગરમાં, ભૂતદેવ શેઠની કુરૂમતી નામે સી હતી. તેઓને એક પુત્ર હતો. તથા તેની દેવમતી નામે સ્ત્રી હતી. તે બન્ને સાસુ વહુને બનતું ન હતું. એક દહાડે દૂધનું વાસણ ખુલ્લુ રહી જવાથી, એક બિલાડી આવીને તેમાંથી દૂધ પીવા લાગી. તે જોઈ કુરૂમતી પોતાની વહુને કહેવા લાગી કે, તને શું ડાકણ વળગી છે. જે તે દૂધનું રક્ષણ કર્યું નહીં. સુનું આ વચન સાંભળી, તે બિચારી દેવમતી તો કંપવા લાગી. એટલામાં ત્યાં થઈને કોઈ ડાકણ ચાલી જતી હતી. તેણે આ વચણ સાંભ
ળ્યું. તે કુરૂમતીએ કહેલા વચનથી, પિતાને આવડતા મંત્રનો દેવમતી ઉપર પ્રચાર કર્યો. તેથી દેવમતી ઘણું જ દુઃખ પામવા લાગી. પછી તેના ઘણા ઘણા ઇલાજો ક્ય, પણ કઈ રીતે તે રોગનું નિવારણ થયું નહીં. એક દહાડે ત્યાં કોઈ ગી આવી ચડયો. ત્યારે મૂતદેવ શેઠે તે યોગીને દેવમતીને રોગ નિવારણ કરવાનું કહ્યું. ત્યારે યોગીએ અગ્નિ સલગાવી, મંત્ર ભાગવા માંડયા ત્યારે તે ડાકણ દુ:ખ પામી ત્યાં આવી. તે વખતે પગીએ તે ગીને પૂછયું કે, તું આને શા માટે વળગેલી છું? ત્યારે તે ડાકણ કહેવા લાગી કે, જે વખતે તેણીની સાસુએ તેને ડાકણ વળગ્યાનું કહ્યું તે વખતે મેં મારા મિત્રને તેના પર ઉપયોગ કર્યો. પછી યોગીએ મંત્રના બળથી તેણીના શરીરમાંથી તે ડાકાણીને દૂર કરી. પછી નગરના રાજાએ તે ડાકણીને પોતાના દેશમાંથી કહાડી મૂકી.

Page #45

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪૨
પછી તે કરૂમતીને લો “કાલાહા” કહી બોલાવવા લાગ્યા. પછી કેટલેક દહાડે તે કરૂમતીએ પણ વિરાગ્ય પામી દીક્ષા લીધી. છેવટે શુભ ધ્યાને કાળ કરી દેવલોકમાં ગઈ. ત્યાંથી ચવીને, હે , આ તારી પુત્રી થઇ. તેણીએ પૂર્વ ભવમાં જે દુર્વચન કહ્યું હતું, તેના પ્રભાવથી આ ડાકણ તેને વળગે હતી. હવે તે તારી પુત્રીને તું અહીં મારી પાસે તેડી લાવ. ગુરૂનું આ વચન સાંભળી શેઠ જલદી તેણીને તેડી લાવ્યો. ત્યારે ગુરૂના મુખની વાણી સાંભળતાં જ તેણીને જાતિ. સ્મરણ જ્ઞાન થયું. તેથી તે હાથ જોડી, ગુરૂ મહારાજને કહેવા લાગી કે હે પ્રભુ, જે આપે કહ્યું, તે સઘછું સત્ય છે. હવે મને આ સંસારમાં રહેવું ગમતું નથી, માટે કૃપા લાવી અને દીક્ષા આપ. ત્યારે ગુરૂ મહારાજ કહેવા લાગ્યા કે, હે ભદ્રે, હજુ પણ તારે બાકી ભોગાવલી કમ ભેગવવાનાં રહ્યાં છે, તે ભેગવ્યા પછી તું દીક્ષા લેજે. એવી રીતે ગુરૂનું વચન સાંભળી, ઉચિત વ્રતપચખાણ લઈ, શેઠ પિતાની પુત્રીને સાથે લઇ, પિતાને ઘેર ગયા. આ વાત સાંભળી અમરદત રાજા વિચારવા લાગ્યો કે અહો! આ ગુરૂ મહારાજનું કેવું ઉત્તમ જ્ઞાન છે. એણે તે શેઠની પુત્રીનો જન્મવૃતાંત પ્રત્યક્ષ કહી સંભળાવ્યો. એમ વિચારી રાજાએ ગુરૂ મહારાજને પૂછયું કે હે સ્વામિ, આપ મારા પ્રાણવલ્લભ મિત્ર, મિત્રાનંદનું વૃતાંત મને કહી સંભળાવવા કૃપા કરશે. ત્યારે ગુરૂ મહારાજ કહેવા લાગ્યા કે, હે રાજા, તે તારો મિત્ર

Page #46

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪૩
તારી પાસેથી નીકળી સમુદ્ર ઓળગીને પૃથ્વી પર ગયો. ત્યાં એક પર્વતમાંથી નીકળતી નદી પાસે પરિવાર સહિત ભજન કરવા વાતે તેણે મુકામ કર્યો. અને જેવા તેઓ સઘળા જમવા બેઠા કે તુરત એક ભીલનું ધાડું આવી, તેમના પર તુટી પડયું. ત્યારે મિત્રાનંદ ભયબ્રાંત થઈ, ત્યાંથી એકાએક નાઠો. હવે તે મા,
સમાના કેટલાક તો ત્યાં માર્યા ગયા, તથા કેટલાક નાશી ગયા.હવે ત્યાંથી તારો મિત્ર નાશીને એ અધર વનમાં જઈ પહોંચ્યો. ત્યાં તેની દ્રષ્ટિએ એક સરોવર પડયું તેમાંથી નિર્મળ પાણી પીને ત્યાં ઉગેલા એક વડના વૃક્ષ નીચે જઈ સૂતો. તેવામાં તે વડમાંથી એક કાળા નાગે આવી, તેને પોતાનો ઝેરી ડંખ માર્યો, તેથી તે બેભાન થઈ, ત્યાં પડશે. એવામાં એક તપસ્વી એગી ત્યાં આવી ચડે. તેણે મિત્રાનંદને બેભાન જોઇ, દયા આવવાથી જળ મંત્રી તેના પર છાંટયું. તેના પ્રભાવથી તે સજીવન થયો. પછી તે યોગીએ તેને પૂછ્યું કે, હે ભદ્ર, તું આ એકાકી અહીં શી રીતે આવી ચડયો? ત્યારે મિત્રાનંદે તેની પાસે પિતાની સઘળી વાત ખરેખરી કહી બતાવી. પછી તે તપસ્વી પિતાને આશ્રમે ગયે. પછી મિત્ર નંદ વિચારવા લાગ્યું કે, અરે! હું મારા મિત્રથી જુદો પડી આ અધોર અટવીમાં ક્યાંથી આવી પડશે એમ વિચારી પાછે પિતાના મિત્રને મળવા વાતે તે ચાહો. એટલામાં તે તેને કેટલાક ચરે મળ્યા. તેઓ તેને પિતાને સ્થાનકે લઈ ગયા. તેઓએ તેને એક

Page #47

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
४४
વણીકને ત્યાં વેચો. પછી તે વણીક તેને સાથે લઈ પારસકુલ નામના દેશ તરફ જવા નિકળ્યા. ત્યાં માગમાં ઉજજયની નગરીએ તેઓ આવી પહોંચ્યા. તથા રાત્રી નિર્ગમન કરવા વાસ્તે ત્યાં આવાસ કરી રહ્યા. ત્યારે મિત્રાનંદ વિચારવા લાગ્યા કે, આ વણીક મને ઘણું કષ્ટ આપે છે, માટે આ વખતે હું નાશી જઉં તે છુટું. એમ વિચારી તે ત્યાંથી નાશીને નગરમાં પેઠો. તે વખતે તે નગરીમાં ચરોનો ઘણો જ ઉપદ્રવ હતો, તેથી રાત્રીએ રાજાએ તપાસ માટે ચાકીદારે રાખ્યા હતા. હવે તે વખતે તેઓએ આ મિત્રાનંદને ચોરની પિડે નગરીમાં પ્રવેશ કરતો જોયો. ત્યારે તેઓએ તે બિચારા નિરપરાધી મિત્રાનંદને બાંધ્યો. પછી પ્રાત:કાળે તેને રાજા પાસે લઈ ગયા. ત્યારે રાજાએ તેને ક્ષિપ્રા નદીને કાંઠે રહેલા વડ ઉપર ઉછે માથે લટકાવી મારી નાખવાનો હુકમ કર્યો. ત્યારે તે એ તેને ત્યાં લઈ જવા લાગ્યા. ત્યારે મિત્રાનંદ પોતાના મમમાં વિચારવા લાગ્યો કે જે વચન તે શબના મુખમાંથી તે સમયે નિકળ્યું હતું, તે ખરેખર સહાય કર્યું. કારણ કે શાસ્ત્રમાં પણ કહ્યું છે કે, यत्र वातत्रवायातु। यदा तदाकरोत्वसौ। तथापिमुच्यतेप्राणी। नपूर्वकत्कर्मणः॥१
અર્થ–માણસ ગમે ત્યાં જાઓ, અથવા ગમે તે મ કરો, તે પણ તે પૂર્વે કરેલા કર્મોથી મુકત થતા નથી. ૧ |

Page #48

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪૫
विभवोनिर्धनत्वंच । बन्धन मरणंतथा॥ येनयत्रयदालभ्य। तस्यतत्तताभवेतार
અર્થ_વૈભવ નિર્ધનપણું તથા મરણ, જેને જે વખતે, જે જગાએ મળવાનું છે, તેને તે વખતે તથા તેજ જગાએ મળે છે. ર છે यातिदूरमसौजीवो।मृत्युस्थानाद्भयद्रुतः तत्रैवानीयतेभूयोऽ। भिनवप्रौढकर्भणा॥
અર્થ–આ જીવ ભય પામી મૃત્યુનું સ્થાનક છોડી અન્ય સ્થાનકે જાય છે તો પણ પૂર્વે કરેલાં કમ તેને પાછો તે જ જગાએ લાવીને મૂકે છે. તે ૩ !
પછી તે માણસોએ તે બિચારા નિરપરાધિ મિત્રાનંદને તેજ વડ ઉપર ઉંધે મસ્તકે લટકાવ્યું. ત્યાં કેટલોક કાળ રહ્યા પછી છેવટે મૃત્યુ શરણ થયો. તેના શરીરનું કલેવર તેજ વડે લટકી રહ્યું હતું. એક દહાછે તે જગોએ કેટલાક ગોવાળીઆઓ આવી મોઇ ડાંડીએ રમવા લાગ્યા. કર્મયોગે તેઓની માઈ ઉછળીને તે શબના મુખમાં જઈ પડી. ગુરૂના મુખથી મિત્રના આ સમાચાર સાંભળી, અમરદત્ત રાજા તથા રનમંજરી રાણી મૂછખાઈ એકદમ પૃથ્વી પર પડ્યાં.
ડીવારે ભાન આવવાથી, બેઠા થઈ મિત્રના ગુણેને વારંવાર સંભાળતા થકા બન્ને જણ અત્યંત રૂદન કરવા લાગ્યા. તે બન્નેને વિલાપ કરતા જોઈ ગુરૂ કહેવા લાગ્યા કે હે રાજા, આ સંસારનું સ્વરૂપ એમ જ બની

Page #49

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રહ્યું છે. આ સંસારમાં મુખ્યત્વે કરી, પ્રાણીઓને સુખતો છે જ નહીં. નિરંતર દુઃખદુ:ખ વ્યાપી રહ્યું છે. વળી આ સંસારમાં એ પણ કોઈ માણસ નથી કે જેને મૃત્યુની બીક નથી રહેતી. ચક્રવતી, વાસુદેવ, બળદેવ, આદિક સર્વ મનુષ્યો પર ધર્મરાજા પિતાની ફરજ બજાવવા કદી પણ વિલંબ કરતો નથી. માટે હે રાજા, વિષાદને ત્યાગ કરી, માત્ર ધર્મ કાર્યોમાં વલણ કરો, કે જેથી મુકિતકમલા આવી, તમારા હસ્ત કમળ નો આશ્રય લે. ગુરૂનાં આવાં વચન સાંભળી અમરદ કહ્યું કે, હે ભગવાન, તે મિત્રાનંદનો જીવ હવે ક્યાં જઈ ઉપનો છે? ત્યારે આચાર્ય મહારાજ કહેવા લાગ્યા કે હે રાજા તે આનંદ છવ, આ તારી રાણીની કુખે પુત્ર પણે આવી ઉપનો છે. કારણ કે મૃત્યુ વખતે તેણે એવી ભાવના ભાવી હતી. તેનું નામ કમલગુપ્ત પાડવામાં આવશે, તથા અનુક્રમે તે પણ રાજપદવી પામશે. ત્યારે વડી અમરદત્ત ગુરૂ મહારાજને પૂછવા લાગ્યું કે હે ભગવાન, તે મિત્રાનંદનું અપરાધવિના ચરની માફક કેમ મૃત્યુ થયું? આ રત્નમંજરીને મારીનું કલંક કેમ આવ્યું? મને બાળપણથી જ બાંધાને વિગ કેમ થયો? તથા અમોને પરસ્પર સનેહ કેમ થયા? તે સઘળું કૃપા કરી કહેશો. ત્યારે ગુરૂ મહારાજ કહેવા લાગ્યા કે, હે રાજા આજથી ત્રીજે ભવે તું ક્ષેમકર નામને એક કુટુંબી હતો. તેને સત્યશ્રી નામે સ્ત્રી હતી. તથા તેને ઘેર ચંડસેન નામે એક ચાકર હતું. તે ચાકર તે સ્ત્રી ભરતારની ઘણી જ વિન,

Page #50

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
યપૂર્વક ભક્તિ કરત. એક દહાડે તે ચીન માજના શેડના ખેતરમાં કંઈ કામ કરતો હતે. એવામાં પાસેના ખેતરમાંથી કોઈ એક પંથીને ધાન્ય લેતાં તેણે જોયે. ત્યારે તે ચાકર મોટેથી કહેવા લાગે કે આ દુર એરને પકડીને વૃક્ષ ઉપર લટકાવો? તે ચાકરનું આ વચન સાંભળીને તે ખેતરના માલીકે દયા લાવી તે પંથીને કંઈ કહ્યું નહીં. ત્યારે તે પથી ખેદ લાવી મનમાં વિચારવા લાગ્યો કે, આ ક્ષેત્રનો સ્વામી તો મને કઈ કહેતા નથી, અને આ પાપો તો મને આવું વચન કહે છે. એમ વિચારીને તે પંથી તે પિતાને સ્થાનકે ગયો. તે વખતે તે ચાકરે કેધ યુક્ત વચન બેલી, નિબિડ કર્મ બાંધ્યું. એક દહાડે તે મંકર કુટુંબના દીકરાની વહુ જમવા બેઠી હતી, તે વખતે ઉતાવળમાં ધાન્યને કેળીઓ તેણીને ગળે અડકી રહે, તે જોઈ તેણની સાસુ સત્યશ્રી કહેવા લાગી કે, અરે રાક્ષસી નાના કેળીઓ લઈ જમે તે તારૂ શું જાય છે? આવું ધ યુકત વચન બોલી તેણીએ પણ નિબિડ કર્મ બાંધ્યું. એક દહાડે તે ક્ષેમંકરે પોતાના ચાકરને અમુક ગામ જાવાને ફરમાવ્યું. ત્યારે ચાકરે કહ્યું કે, આજે તો મારે મારા સગાંને મળવા જવું છે, માટે હું કાલે જઈશ. ત્યારે કરે ઇષ્ય લાવી કહ્યું કે, તારા સગાને મળવા નહીં જવાય. ત્યારે તે ચાકર નિરાશ થઈ બેઠા. એટલામાં ત્યાં બે મુનિરાજ આવી ચડયા. ત્યારે મકરે પોતાની સ્ત્રીને મુનિને વિરાવવાને કહ્યું ત્યારે તેણીએ પણ ઘણે હર્ષ
જઈશ. ત્યારે છે:
કહ્યું કે, તારા
ત્યારે

Page #51

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪૮
ભા ની શુભ ભાવનાથી મુનિને શુદ્ધ આહાર પાણી વોરાવ્યાં. તે વખતે તે ચાકર પણ આ જોઈ, વિચારવા લાગ્યો. કે અહો! આ સ્ત્રી ભરતારને ધન્ય છે, કે જેણે આ મુનિરાજને શુભ આહાર વોરા. પછી એક દહાડે કર્મયોગે તે ત્રણે ઊપર વીજળી પડી, તેથી તેઓ એક જ સમયે મૃત્યુ પામી, સૈધર્મ દેવલોકમાં ગયા. ત્યાંથી ચવીને તે ક્ષેમકરનો જીવ હે રાજા, આ તું , તથા સત્યશ્રીને જીવ ચવીને આ રત્નમંજરી થઈ, અને તે ચાકરનો જીવ ચવીને મિત્રાનંદનો જીવ થયા. તેઓએ પૂર્વ જન્મમાં જે જે કર્મ બાંધ્યાં હતાં, તે તે સઘળાં તેઓને ભોગવવાં પડયાં. આ વાત સાંભળતાં જ તે સ્ત્રી ભરતારને જાતીસ્મરણ જ્ઞાન થયું, તથા પોતાના પૂર્વ ભવનું સ્વરૂપ સાક્ષાત જોવા લાવ્યા. ત્યારે હાથ જોડી ગુરૂ મહારાજને કહેવા લાગ્યા કે, હે ભગવાન તમે એ જે વાત અમેને કહી સંભળાવી તે સઘળી અમે હવે પ્રત્યક્ષ જોઈ. અને હવે અમને
ગ્ય ધર્મક્રિયા કરવાનું ફરમાવે. ત્યારે ગુરૂ કહેવા લાગ્યા કે, હે રાજા હજુ તારે ભોગાવલી કર્મ બાકી રહ્યાં છે, તે ભગવ્યા બાદ પુત્રને ગાદિએ બેસાડી દીક્ષા લેજે, અને હમણા તને શ્રાવકના ધર્મ ઉચિત છે. ત્યારે અમરદો તથા રનમં જરીએ બારવ્રત સહિત શ્રાદ્ધ ધર્મ અંગીકાર કર્યો. વળી અમરદત્તે ગુરૂ મહારાજને પૂછ્યું કે, હે ભગવાન તે વખતે તે શબે જે વચન કહ્યું હતું તે કોણ હતા? ત્યારે આચાર્ય કહે વા લાગ્યા કે, તે પિલો ધાન્ય લેનાર પંથી હતા. તે

Page #52

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ye
કાળ કરીને, તથા ભવમાં ભમીને છેવટે વ્યંતર થઈ તે વડમાં રહેતો હતો. તે વખતે તેણે મિત્રાનંદને જોઈ, પૂર્વ ભવનું વેર યાદ કરી, શબના શરીરમાં ઉતરી વચન કહ્યું હતું. ગુરૂનાં આ વચને સાંભળી અમરદત્ત રાજા સંદેહ રહિત થઈ પોતાને ઘેર આવ્યા. આચાર્ય પણ ત્યાંથી વિહાર કરી અન્ય જગાએ ગયા. પછી સમય સ પૂર્ણ થયાથી રત્નમંજરી રાણીને પુત્ર થશે. તેનું નામ આચાર્યને વચનપરથી કમલમ પાડયું. પછી અનકુમે તે પુત્ર બહેતર કળાને અભ્યાસ કરી, રાજય ચલાવવાને યોગ્ય છે. એટલામાં તેજ ગુરૂ પાછા ત્યાં આવી ચડયા. ઉઘાનપાલકે જઈ રાજાને વધામણી આપી, તેથી રાજાએ અત્યંત આનંદ પામી, રનમંજરીને સાથે લઈ ગુરૂ પાસે જઈ દીક્ષા લીધી. પછી ગુરૂ મહારાજ તે બન્નેને દીક્ષા દઈ, સભા સમક્ષ તેઓને શિખામગ દેવા લાગ્યા કે, આ જીવ અપાર ભવસાગરમાં ભમી ભમી, કોઈ પુણ્યના યોગથી જ મને નુષ્ય ભવ પામે છે. અને તે મનુ ભવ પામીને પશું જો વિષયમાં આસક્ત થઈ બેસી રહે છે, તે તે જિનરક્ષિતની પેઠે અગાધ ભવસાગરમાં ડુબે છે. અને જે પ્રાણી વિજય થકી દૂર રહે છે, તે પ્રાણી જિનપાલિતની પેઠે સુખી થાય છે. ત્યારે તે અમરદ મુનિ ગરૂ મહારાજને હાથ જોડી, કહેવા લાગ્યા કે, હે ભગવન તે જિનરક્ષિત તથા જિનપાલિતને કેવી રીતે દુખ સુખ વિડવાં પડયાં, તે કહેવા કૃપા કરશે. ત્યારે આચાર્ય મહારાજ કહેવા લાગ્યા કે, ચંપા નામની

Page #53

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ૦
નગરીમાં જિતશત્રુ નામે રાજા હતો. તેને ધારિણી નામે રાણી હતી. તે નગરીમાં સરલ સ્વભાવી, ઉદાર, બુદ્ધિવંત તથા ધનવાન માકંદી નામે શેઠ વસતે હતે. તેને ભદ્રા નામે સ્ત્રી હતી. તેને જિનપતિ અને જિનરક્ષિત નામે બે પુત્રો હતા. અનુક્રમે તેઓ બન્ને યુવાવસ્થાને પ્રાપ્ત થયા. ત્યારે તે બન્ને વહાણ પર બેસી પરદેશ જઈ વેપાર કરવા લાગ્યા. એવી રીતે તેઓએ અગીયાર વખત સમુદ્રવાટે કુશલક્ષેમે વેપાર કર્યો. તથા ઘહું ધન એકઠું કર્યું. પછી બારમી વખત પણ તેઓ વહાણમાં બેથી ચાલ્યા. ત્યારે તેઓના પિતાએ તેમને કહ્યું કે, હે પુત્રો આપણા ઘરમાં ઘણું ધન છે, માટે હવે અતિ લોભ નહીં કરે. કારણ કહ્યું છે કે गन्धाढ्यं नवमल्लिकां मधुकरस्त्यक्त्वा गतो यूधिकां । तां दृष्ट्राशु गतः स चन्दनवनं पश्चात्सरोजं गतः ॥ बद्धस्तत्र निशाकरेण सहसा रोदित्यसौ मन्दधी: सन्तोषेण विना पराभवपदं यान्तीह સર્વે નનાદ છે ૧ /
અર્થ_એક ભમરે પ્રફુલિત થએલા જાઇના પુષ્પને છોડી ગુલાબના પુપ પર ગયો, ત્યાંથી પાછા એકદમ ચંદનના વનમાં ગયો. ત્યાંથી પાછો તળાવમાં ઉગેલા કમળપર ગયો, ત્યાં ચંદ્રમા ઉગવાથી એકદમ

Page #54

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૧
તે પુષ્પની અંદર ખધાણા, ત્યારે તે ક્રમતિ રાવા લાગ્યું', માટે સતાષ વિના સર્વ માણસે। :ખાવસ્થાને માસ થાય છે. ડા ૧ રા
માટે હે પુત્રા હવે તમે સતાષ રાખી અહીં રહી વ્યાપર કરી ? પિતાની આ શિખામણો અનાદર કરી, તે બન્ને વહાણમાં કરોઆણુ ભરી ચાલ્યા. ચાલતાં ચાલતાં તે મધ્ય સમુદ્રે આવી પહેોંચ્યા. એટલામાં આકાશમાં એકાએક વરસાદ ચડી આવ્યેા. ભયંકર ગર્જનાથી વહાણપર રહેલા સઘલા માણસેાનાં શરીર ધ્રુજવા લાગ્યાં. વીજળીના ચમકારા થવા લાગ્યા. પવન ઘણા જોરથી ફુંકવા લાગ્યો. એટલામાં તે વહાણ પવનના જોરથી એક ખરાખા પાસે જઇ, ત્યાં અથઇ ભાગી ગયું. વહાણપરના સઘળા માણસા એકદમ સમુદ્રને ભાગ થઇ પડયાં. પણ નશીખ યાગે તે જિનરક્ષિત તથા જિનપાલિત ખન્નેના હાથમાં એક પાટી આવી ગયું. તે પાટીને મજબુત પડી, માનના મારથી તે સમુદ્રની અંદર ઘસડાતા ચાલ્યા. ચાલતાં ચાલતાં ત્રીજે દહાડે તે રપિને તીરે જઇ પહોંચ્યા. ત્યાં કાંઠા પર ઉતરી આસપાસ, દૃષ્ટિ કરવા લાગ્યા, એટલામાંતે દ્વિપની અધિષ્ઠાતા દેવી, વીકરાળ રૂપ કરી, હાથમાં તલવાર લઇ ત્યાં આવી પહોંચી અને તે ખન્નેને કહેવા લાગી કે, તમે મારી સાથે વિષય સુખ ભોગવો, નહી'તર તમાને આ ખડગથી મારી, યમદ્દારાએ માપ્ત કરીશ. તે ખન્ને ભયભ્રાંત થઇ કહેવા લાગ્યા કે, હે દેવો, અમારૂં વહાણ ભાગી ગયું છે, અને

Page #55

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પર
હવે અમેં તારેજ શરણે આવ્યા છીએ, માટે તું જેમ કહીશ, તે કરવા અમો તૈયાર છીએ. એમ કહેવાથી તે દેવી પ્રસન્ન થઈ, તેઓને પોતાને સ્થાનકે લઈ જઈ, સ્નાન કરાવી, તેની સાથે વિષયસુખ ભોગવવા લાગી. પછી ત્યાં તેઓ સુખેથી રહેવા લાગ્યા. પછી એક દહાડે તે દેવી તે બન્નેને કહેવા લાગી કે, લવણ સમુદ્રના અધિષ્ટાતા સુસ્થિત નામના દેવે મને સમુદ્રમાંથી કચરો કહાડી નાખવાનો હુકમ કર્યો છે, માટે મારે ત્યાં જવું પડશે. તેથી તમારે અહીં થોડા દિવસ એકાંતમાં રહેવું પડશે. તમને જો અહીં એકાંતમાં ચેન ન પડે, તે ક્રોડા કરવા વાસ્તે પૂર્વ દિશામાં જો ત્યાં હમેશાં ગ્રીષ્મ અને વર્ષો રૂતુ રહે છે. ત્યાં જે ચેન ન પડે તે ઉત્તર દિશામાં જજે, ત્યાં હંમેશાં શરદ અને હેમંત રતુ રહે છે. કદાચ ત્યાં પણ તમારા મનને જ પ્રસન્નતા ન ઉપજે તે પશ્ચિમ દિશામાં જો ત્યાં હમેશાં શિશિર અને વસંત રતુ રહે છે. પણ દક્ષિણ દિશામાં ન જવું, કારણ કે ત્યાં દષિવિષ નામે એક મોટો સર્ષ રહે છે. એમ કહી તે દેવી તે ત્યાંથી ગઈ. પછી તે બન્ને તે દેવીએ કહેલા ત્રણે વનમાં જઈ આવ્યા. બીજે દિવસે તેઓ બન્ને મહોમાંહે કહેવા લાગ્યા કે, તે દેવોએ દક્ષિણ દિશામાં જવાની ના કહી છે, તે પણ આપણે ત્યાં જઇ ખાતરી તે કરવી. એમ વિચારો તે બન્ને દક્ષિણ દિશા તરફ ચાલવા લાગ્યા. થોડેક દૂર ગયા એટલામાં તેઓને દુર્ગધ આવવા માંડી. તેથી તેઓએ નાશિકા આગળ વસ્ત્રને છેડે રાખી આગળ ચાલવા

Page #56

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૩
માંડયું. ચાલતાં ચાલતાં માર્ગમાં તેઓની દૃષ્ટિએ કેટલાંક મનુષ્યોના કલેવરે પડયાં. ત્યારે તેઓ જરા ભય પામી, ત્યાં થોભી વિચાર કરવા લાગ્યા કે, આ ઉપદ્રવ તે શાનો હશે? એમ તે બન્ને જણ વિચાર કરે છે, એટલામાં ઘણે દૂરથી કે માણસના રૂદનનો સ્વર તેઓને શ્રવણગેચર થશે. તે શબ્દને અનુસારે તેઓ ત્યાંથી ચાલવા લાગ્યા. ચાલતાં ચાલતાં તે સ્થાનકે પહોંચ્યા, ત્યારે તેઓએ એક શુળી પર લટકાવેલા માણસને છે. તે પોતાના દુઃખથી ઘણો જ વિલાપ કરતું હતું. તેના શરીરમાંથી લોહીની ધારા અવિચ્છિન્ન રીતે વહેતી હતી. તે પુરૂષને જોઇ, આ બન્ને જણ ઘણો જ વિસ્મય પામ્યા. તથા તે માણસ પર દયા લાવી, તેને કહેવા લાગ્યા કે હે ભાઈ, આ મહાસંકટમાં તને જેણે નાંખેલો છે? તથા આ જગાએ આટલાં બધાં શબ કેમ પડેલાં છે? ત્યારે તે શુળીપરનો માણસ નિશ્વાસ મૂકી કહેવા લાગ્યો કે, હે ભાઈ, હું કાકંદી નામની નગરીમાં રહું છું, તથા જાતે વણિક છું. તથા વેપાર વાતે વહાણમાં બેશી દેશાંતર જવા ઘેરથી નિકળ્યા હતા. પણ મારા કમનશીબે જયારે હું મળે સમુદ્ર આવી પહોંચે, ત્યારે ત્યાં તોફાન થવા લાગ્યું. પવન ઘણા જ જોરથી ફુકવા લાગ્યો, મજા ઊછળી ઉછળીને વહાણની અંદરના ભાગમાં પ્રવેશ કરવા લાગ્યાં. છેવટે ઘણું ફાન થવાથી અમારા વહાણને કુવાથંભ તુટી સમુદ્રમાં જઈ પડયો, તથા વાહણ બવાની તૈયારી કરવા લાગ્યું. ત્યારે ખલાસોએ પણ

Page #57

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૪
હિમત છોડી, ઉદાસ થઈ દિશા તરફ દષ્ટિ કરવા લાગ્યા. પણ મેર જળ શિવાય બીજું કંઈ પણ દેખાવા ન લાગ્યું. એટલામાં વહાણની નીચેના ભાગમાં એક બાકોરું પડયું, તેની અંદરથી પાણએ સબંધ અંદરના ભાગમાં પ્રવેશ કરવા માંડયો, ત્યારે મેં ખલાસીઓને હેડી ઉતારી દરીઆમાં મૂકવાનું કહ્યું. ત્યારે તેઓએ વાહાણપર રહેલી બે હેડીઓ સમુદ્રમાં ઊતારી. તેમાની એકનાપર તો જોસ ભેર જબરે મિજો આવી તુટી પડયો, તેથી તે તરતજ તળીએ જઈ બેઠી. બીજી હેડીમાં હું તથા મારી સાથેના બીજા ત્રણ માણસે, તથા બે ખલાસીઓ કુદી પડ્યા તે વહાણમાં બીજાં પણ ઘણું માગુસો હતાં. તેઓના ઘણાજ રૂદનથી સઘળો સમુદ્ર ગાજી રહ્યા હતા તે સમયે તેઓના હદયભેદક રૂદનના શબ્દોથી પત્થર સરખી કઠોર છાતી વાળા મનુષ્યનું હૃદય પણ પીગળ્યા વિના રહે નહીં. તે વખતે તેઓના રૂદનથી તેમના પર મને ઘણી જ દયા આવી, પણ શું કરું? કારણ કે તેમને બચાવવાનું એકે સાધાન પગ મારી પાસે તે સમયે હાજર નહતું. પછો તે જગે એથી અમારો મ9 જરા દૂર ચાલ્યો, એટલામાં તે વાહાણ પા ગીથી સંપૂર્ણ ભરાઈ જવાથી તળીએ જઈ બેઠું તથા તેમાં રહેલા સઘળા માણસે તે સમુદ્રના ભેગા થઇ પડ્યા. પછી અમો છબે માણસે તે મછવામાં બેસી આગળ ચાલ્યા. સમુદ્રની અંદર જોસભેર માં ઉછળતાં હતાં, તેથી અમને પણ જીવવાની મુદલ આશા ન હતી. કારણ કે તેમાંનું

Page #58

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પદ્મ
માત્ર એક માનું પણ અમારા મેવાને તળીએ બસા ડવા સમર્થ હતુ. એવી રીતે તે મછવામાં ને મછવામા ભુખ્યાતી અમાએ ત્રણ દિવસા કહાડયા. પછી સમુદ્ર પણ જરા શાંત થયે, તે વખતે અમને સુધા તથા તૃષા ઘણીજ વ્યાપેલી હતી. ચાથે દહાડે અમારામાના ત્રણ માણસા તાથી વ્યાકુલ થઇ, મૃત્યુ શરણ થયા, તેથી અમાએ તેમને સમુદ્રમાં ફેંકી દીધા. પાંચમે દહાડે પ્રાતઃકાળમાં મારા શિવાય બાકી રહેલા ખીજા એ માણસા પણ્ તેજ કારણથી મૃત્યુ પામ્યા, તેથી મે' તેને પણ સમુદ્રમાં ફેંકી દીધા. છેવટે હું પણ મહેાશ હાલતમાં તે મછવાની અંદર પડયા હતા. પછી મધ્યાન સમયે મારા મવે આ દ્વિપના કાંઠા નજદીક આવી પાંચ્યા, ત્યારે હુ પણ જરા હિંમત લાવી ઉભે થયા, તથા તે કાંઠા તરફ દશ્ન કરવા લાગ્યા. પણ શરીરમાં જૈવત ન હેાવાને.લીધે, ભમરી ખાઇ એકક્રમ તે સમુદ્રમાં જઈ પડયો. પણ ભાગ્યયોગે કાંઠા નજદીક હોવાથી ત્યાં પાણી ઘણું ઊંડું નહોતું, તથા કાંઠા પણ ઘણે દૂર નહાતા. તેથી હિંમત રાખી તરવા લાગ્યો, તથા છેવટે આ કાંઠે આવી ઉતા. ત્યાં ઉતરીને ચમેર દૃષ્ટિ કરવા લાગ્યા, તોપણ મારી દૃષ્ટિએ કોઇ મનુષ્ય પડયુ નહીં. ત્યાં માત્ર જંગલી પશુ પક્ષિઓના અવાજ સંભળાતા હતા, વ્રુક્ષા ઘણાં જોવા માં આવતાં હતાં. તે વખતે ચૈત્રમાસ હતેા, તેથી આશ્રના વૃક્ષેપર સુંદર ફળા ઝુમખા બંધ લટકી રહ્યાં હતાં. તે વખતે તાપ ઘણાજ સખ્ત પડતા હતા, તેથી

Page #59

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હું તેમાંના એક વૃક્ષતળે જઈ બેઠો. તે વખતે મને સુધા ઘણી જ લાગેલી હતી, તેથી તે વૃક્ષ પર રહેલા અમૃત સરખાં આમ ફળને તોડી, મારી સુધાનું મેં નિવારણ કર્યું. તે જગોએ પર્વતના એક ભાગમાંથી નિર્મળ પાણીનું ઝરણું વહેતું હતું, તેમાંથી જળ પીને તૃષાનું પણ નિવારણ કર્યું. પછી મારા શરીરમાં પણ જરા ચેતન આવ્યું, તેથી આસપાસની ભૂમી જોત જોતે આગળ ચાલ્યા. ત્યાં વનમાં જાંબુનાં ગૃક્ષે પિતાના ફળના ભારથી નીચે નમી ઝુમી રહ્યાં હતાં. તે જાણે કે મને નમસ્કાર કરતાં હેય નહીં તેમ દેખાવા લાગ્યાં. તે પર બેઠેલાં વિવિધ પ્રકારના પક્ષીઓએ પોતાના ગંભીર નાદથી સમસ્ત અરણ્યને ગજાવી મૂકયું હતું. પછી આગળ ચાલતાં ચાલતાં થાક લાગવાથી એક આમ્રના વૃક્ષનીચે જરા વિસામે લેવાની આકાંક્ષાથી તે તરફ પ્રયાણ કરવા લાગ્યા. ત્યારે તે પર બેઠેલી કોકીલાઓ પોતાના મધુર સ્વરથી મને અતિથિ જાણી, જાણે કે બોલાવતી હોય નહીં તેમ ગાયન કરવા લાગી. પછી હું પણ તેઓને આદરસત્કાર છે, તે વૃક્ષનીચે જઈ બેઠે. તે વખતે પાસે રહેલા બીજ વૃક્ષ પર બેઠેલી એક કોયલ, જે વૃક્ષનીચે હું બેઠેલ હતો તે વૃક્ષ પર આવીને તેપર બેઠેલી કોયલોમાની એકની સાથે લડવા લાગી, તથા છેવટે તે કેયલને ત્યાંથી ઉડાડી મધુર સ્વરે ગાવા લાગી; તે જાણે કે મને પોતાનો અતિથિ કરવા વાસ્તે ત ફાયલપર ઇર્ષ્યા લાવી તેની સાથે લડી, મને બે

Page #60

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૭..
લાવવા આવી હોય નહીં એમ મારા હૃદયમાં જણાવા લાગ્યું. ત્યાં થોડીવાર વિસામે લઈ, આગળ ચાલવા લાગ્યો, તે વખતે તે વૃક્ષ પર બેઠેલી કોયલ પણ ત્યાંથી ઉડી, આગળ ચાલવા લાગી, તે જાણે કે મને વળાવવા આવતી હોય નહીં એમ દેખાવા લાગ્યું. પછી આગળ ચાલતાં ચાલતાં મારી દૃષ્ટિએ એક નિમળ જળથી ભરપૂર સરોવર પડયું. તેની અંદર સુંદ૨ કમળના પુષ્પો વિકસ્વર થયાં હતાં. તેઓના આમોદથી લુબ્ધ થઇ, કેટલાક ભમરાઓ તેની આસપાસ ગુંજારવ કરી રહ્યા હતા. વળી તે તળાવમાં કેટલાંક જળચર પ્રાણીઓ કડા કરી રહ્યાં હતાં. તે સરોવરની આસપાસ આમ્ર, જાંબુ,
બીર, નારંગી, આદિ અનેક વૃક્ષે દષ્ટિએ પડતાં હતાં. તે ઉપર વિવિધ પ્રકારના પક્ષીઓ ગાયન કરી રહ્યાં હતાં. આરાપાસ ઉગેલાં જાઇ, જુઈ, ડેર, ગુલાબ, ચબેલો આદિક અનેક જાતના પુષ્પએ જમીનને શણગારી મૂકી હતી. આવી રીતે તે તળાવની આસપાસની જગે ઘણીજ રમણીક લાગતી હતી તેથી તે સમયે હું મારું સઘળું કષ્ટ વિસરી ગયો. તે જગાએ આવી સુંદરતા છતાં એક પણ મનુષ્ય દ્રષ્ટિએ પડતું નહોતું. પછી હું તે તળાવના તટપર ઉગેલાં એક વૃક્ષ નીચે જઈ બેઠો, તથા વિચાર કરવા લાગ્યો કે, અહો ! આ કેવું રમણીક વન છે. માત્ર આ જોએ કઇ મનુષ્ય નથી, તેથી જરા ભયંકર લાગે છે. એમ વિચાર કરું છું, એટલામાં સૂર્ય, પોતાના

Page #61

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૮
મિત્ર અસ્તાચળ પર્વતને જલદી જઈ મળવાની તૈયારી કરવા લાગ્યો. તે વખતે મેં વિચાર્યું કે, આ અઘેર જંગલમાં ફાડી ખાનારાં જાનવરો પણ ઘણા રહેતાં હશે, તથા વળી અહીં જળાશય છે, માટે રાત્રીને સમયે તેઓ અહીં જળપાન કરવાવાતે પણ આવતાં હશે, માટે કોઈ વૃક્ષ પર ચડી જઈ, રાત્રી નિર્ગમન કરવી. એમ વિચારી એક આમ્રના વૃક્ષ પર ચડી ગયો. એટલામાં અંધકાર પણ પોતાને વારે આવ્યો જાણે સમસ્ત જગતપર પોતાની સત્તા ચલાવવા લાગ્યો. પક્ષીઓ સઘળાં પોતપોતાને સ્થાનકે જઇ, એક પણ શબ્દ બોલ્યા વિના ત્યાં છુપાઈ રહ્યાં. થોડી રાત્રી ગયા પછી, સિંહ, વાઘ વિગેરે પ્રાણીઓની ઘેર ગર્જનાઓ સંભળાવા લાગી. ત્યારે મારા હૃદયમાં પણ ઘણું ત્રાસ પડવા લાગ્યો. છેવટે મધરાત સમયે એક વિશાળ કદને, સિંહ, પોતાની પુછડી ઉંચી કરી મેઘસરખી ગંભીર ગર્જના કરતો, તે તળાવ પાસે પાણી પીવા વાતે આવી પહોંચ્યો. તેની ગર્જનાના પ્રતિશબ્દથી આ તળાવ ગાજવા લાગ્યું. તે વખતે મારા હોંશ તો ઉડી ગયા. પણ નશીબ યોગે પાણી પીને તે સિંહ ઉત્તર દિશા તરફ ચાલ્યો ગયો. એવી રીતે રાત્રી તે નિર્ગમન થઈ. સવાર થયું એટલે સૂર્ય લાલ કિરણ રૂપી બાણની વૃષ્ટિથી અંધકાર રૂપી પિતાના શત્રુને મારવા લાગ્યા, તેથી અંધકાર પણ નાશવા લાગ્યો. સઘળા પક્ષીઓ એ પેતપિતાના માળામાંથી બહાર નીકળી, કળકળાટ શબ્દ કરી, દિશાઓને ગજાવી મૂકી. કમળની પણ

Page #62

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫
પિતાના પતિ સૂર્યને આવેલો જાણી પુપ રૂપી દ્વારને ઉઘાડવા લાગી. તથા સૂર્ય પણ પોતાના કિરણોથી તેમને ચુંબન કરવા લાગ્યો. પુપની આસપાસ ભમતા ભમરાઓ પણ, પિતાના મધુર ગુંજારવથી, તેમ ની પાસેથી રસ લેવા વાસ્તે જાણે કે, અભ્યર્થેના કરતા હોય નહીં, તેમ દેખાવા લાગ્યા. જળચર પ્રા. ણીઓ પણ પાછાં તળાવમાં નિઃશંક રીતે કિડા કરવા લાગ્યાં. પછી આ સઘળી રમણીકતા જોઇને રાત્રી એ થયેલા ભયને તે હું તન વિસરી ગયો. પછી તે તે મને હર જગ છોડી આગળ ચાલવાને મારી ઇચ્છા રહીં નહીં. તથા આગળ શું હશે? તે જોવાની પણ ઘણી આકાંક્ષા રહી. છેવટે મેં આગળ ચાલવાને નિશ્ચય કર્યો. તેથી ત્યાંથી નિકળી આગળ ચાલવા લાગ્યો. ચાલતાં ચાલતાં થાકી જવાથી એક વૃક્ષ નીચે વિશ્રામ લેવા બેઠો. એટલામાં આ દિપની અધિષ્ટતા દેવી હાથમાં તરવાર ભઇ, વિક્રાળ રૂપ કરી, મારી પાસે આવી પહોંચી, અને મને પોતાની સાથે વિષય સુખ ભોગવવાનું કહ્યું. ત્યારે મેં પણ મૃત્યુની બીકથી તે કબુલ કર્યું. પછી એક દહાડે તે દેવી કોઈ અન્ય દિપમાં ગઈ ત્યારે, મને કહેતી ગઇ કે, તારે દક્ષિગ દિશા શિવાય બીજી દિશામાં જવું. એમ કહી તે તે ત્યાંથી ગઈ. પછી મારા મનમાં શંકા પડવાથી હું દક્ષિણ દિશામાં આવતો હતો, એટલામાં તેણીએ મને પકડી આ શુળી પર ચડાવ્યો છે. અને વળી આ જગાએ તમેં તે કયાંથી આવી ચડયા? ત્યારે તે

Page #63

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જિનરક્ષિત તથા જિનપાલિત બન્નેએ પાતાનુ ધૃતાંત કહી સંભળાવ્યું તથા પૂછ્યું કે, ત્યારે હવે કોઇ વવાના ઉપાય છે? ત્યારે તે માણસ ખેાલવા લાગ્યો કે, અહીંથી પૂર્વદિશાના વનમાં એક રૌલક નામે યક્ષ રહે છે. તે પુનમને દિવસે અશ્વનુ રૂપ કરી ખાલેછે કે “હું કોનું રક્ષણ કરૂ? હું કોનું રક્ષણ કરૂ?” તે વખતે તમારે તેને કહેવું કે, હે યક્ષરાજ, અમારૂં રક્ષણ કરો. તેથી તે તમારૂં રક્ષણ કરશે. એમ કહી તે શુળીપર ચડેલો માણસ મૃત્યુ પામ્યો. પછી તે બન્ને જણ ત્યાંથી પૂર્વ દિશામાં જઇ, તે રોકક યક્ષની ભક્તિ પૂર્વક પૂજા કરવા લાગ્યા પછી પુનેમને દહાડે તે યક્ષ બાલવા લાગ્યું કે, “કોનું રક્ષણ કરૂ? કાનું રક્ષણ ક?' ત્યારે તે બન્નેએ કહ્યું કે, હે યક્ષરાજ અમારૂં રક્ષગુ કરો. ત્યારે તે યક્ષ પ્રસન્ન થઇ તેમને કહેવા લાગ્યા કે, હું તમારૂં રક્ષણ કરીશ. પણ એક મારૂ વચન અંગીકાર કરે તો, તમને તમારે સ્થાનકે પહેચાડીશ. ત્યારે તે બન્ને કહેવા લાગ્યા કે, જે આપ કહા, તે કરવા અમે તૈયાર છીએ. ત્યારે યક્ષ કહે લાગ્યા કે, તે દેવી તમારી પાછળ આવી તમને પ્રીતિવાળાં, કામળ તથા મધુર વચના કહેશે, પણ જો તમારામાંના કેઇ તેણીનાપર અનુરાગ ધરશે, તે તેને હું સમુદ્રમાં ફેંકી દઇશ. અને જે નિશ્ચળ રહી તેણીનાપર અનુરાગ નહીં રાખા, તે હું તમાને તમારે સ્થાનકે કુશલક્ષેમે પહોંચતા કરીશ, જો તમે તે ણીના તરફ્ દ્રષ્ટિ કરી જોશો, તા પણ હું તમેને

Page #64

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સમુદ્રમાં નાખી દઈશ. વળી તેણીના ભયના વાક સાંભળીને પણ તમારે બીવું નહીં. આટલી બાબતમાં જે તમારો નિશ્ચય હોય, તો આ મારી પીઠ પર ચડી બેસો. પછી તે બન્ને જણ તે યક્ષનું વચન અંગીકાર કરી, તેની પીઠ પર ચડી બેઠા. પછી તે યક્ષ પણ તેઓને લઈ આકાશ માર્ગ ઉડયા. ચાલતાં ચાલતાં મધ્ય સમુદ્રમાં આવી પહોંચ્યો. એટલામાં પેલી દેવી પણ પોતાને સ્થાનકે આવી. પણ ત્યાં તે બન્નેને નહીં દેખીન, વનખંડમાં તેઓની તપાસ કરવાને ગઈ. ત્યાં પણ તેણીએ તેઓને ન જોયા. તેથી જ્ઞાનનો ઉપયોગ દઈ, વિચારવા લાગી, તે તેઓને ચંપાનગરી તરફ જતા જોયા. તેથી ફોધયુકત થઈ, હાથમાં તલવાર લઈ, તેની પાછળ દોડતી આવી. ત્યાં તેઓને તે યક્ષના પઠપર ચડી જાતા જોયા. તેથી તેઓને કઠોર વચનથી કહેવા લાગી કે, હે દુષ્ટો તમે મને છેતરીને ક્યાં જાઓ છો? જો જીવીતની ઈ૨છા હોય, તો તુરત પાછા આવે? જો નહીં આવો, તે આ ખથી હમણાં તમારું મસ્તક છેદી નાખીશ. દેવીના આ વચન સાંભળી, તે યક્ષ તેને ધીરજ આપવા માટે કહેવા લાગ્યું કે, જ્યાં સુધી તમે મારા પૃષ્ટ ઉપર છે, ત્યાં સુધી તમારે જરા પણ ડરવું નહીં. યક્ષનું આ વચન સાંભળી તેઓને વધારે ધીરજ આવી. પછી તે દેવી મઘુર વચનોથી કહેવા લાગી કે, હે પ્રાણવલભ મને છોડી તમેં ક્યાં જાઓ છો? એવી રીતના ઘણા મધુર વચને તેણીએ કહ્યું, તોપણ

Page #65

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સમુદ્રમાં નાખી દઈશ. વળી તેણીના ભયના વા સાંભળીને પણ તમારે બીવું નહીં. આટલી બાબતમાં જો તમારો નિશ્ચય હોય, તો આ મારી પીઠ પર ચડી બેસો. પછી તે બન્ને જણ તે યક્ષનું વચન અંગીકાર કરી તેની પીઠ પર ચડી બેઠા. પછી તે યક્ષ પણ તેઓને લઈ આકાશ માર્ગ ઉડયો. ચાલતાં ચાલતાં મધ્ય સમુદ્રમાં આવી પહોંચ્યો. એટલામાં પેલી દેવી પણ પોતાને સ્થાનકે આવી. પણ ત્યાં તે બન્નેને નહીં દેખીને, વનખંડમાં તેની તપાસ કરવાને ગઈ. ત્યાં પણ તેણીએ તેઓને ન જોયા. તેથી જ્ઞાનનો ઉપયોગ દઈ, વિચારવા લાગી, તે તેઓને ચંપાનગરી તરફ જાતા જોયા. તેથી ફોધયુકત થઇ, હાથમાં તલવાર લઇ, તેની પાછળ દોડતી આવી. ત્યાં તેઓને તે યક્ષના પઠપર ચડી જાતા જોયા. તેથી તેઓને કઠોર વચનોથી કહેવા લાગી કે, હે દુષ્ટ તમે મને છેતરીને ક્યાં જાઓ છો? જે વીતની ઈ
ચ્છા હોય, તે તુરત પાછો આવો? જો નહીં આવો, તે આ ખઝથી હમણાં તમારું મસ્તક છેદી નાખીશ. દેવીના આ વચન સાંભળી, તે યક્ષ તેઓને ધીરજ આપવા માટે કહેવા લાગ્યું કે, જ્યાં સુધી તમે મારા પૃષ્ટ ઉપર છે, ત્યાં સુધી તમારે જરાપણ ડરવું નહીં. યક્ષનું આ વચન સાંભળી તેઓને વધારે ધી
આવી. પછી તે દેવી મધુર વચનથી કહેવા લાગી હે પ્રાણવલ્લભ મને છોડી તમેં ક્યાં જાઓ છો? શી રીતના ઘણ મધુર વચનો તેણીએ કહ્યું, તે પણ

Page #66

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૬૨
તે ઉપર તેઓએ જરાપણુ દરકાર કરી નહીં. ત્યારે તે દૈવી વિચારવા લાગી કે, આ બન્નેમાંથી હવે એકને ભેળવવાના ઉપાય કરૂ, એમ વિચારી તેણીએ જિનરક્ષિતનુ નામ લઇ કહેવા માંડયું કે, હે પ્રાણનાથ તમે મને બહુજ વહાલા છે, હું તમારા પર અત્યંત પ્રેમ રાખુ છું, તમારાપર મારા સ્નેહ નિશ્ચત્ર છે, તમારાવિના હું વિષય સુખ કોની સાથે ભાગવીશ? ખરેખર તમારા યેગથી હું. આ મારા આત્મા ત્યાગ કરીશ અને તમાને સાહત્યાનું પાપ લાગશે, તેથી તમારે પણ નર્કમાં જઇ નિવાસ કરવા પડશે કારણ કે, કહ્યુ છે કે, स्त्रीबालस्वामिमित्रघ्नो | गोघ्नो विश्वासघातकः ॥ सुरापो ब्रह्महा चोरो । यान्त्येते नरकावनीम् ॥ १ ॥ અર્થ-સી, બાલક, સ્વામિ, મિત્ર, તથા ગાયની હિંસા કરનાર, વિશ્વાસઘાત કરનાર, મદ્યપાન કરનાર, બ્રાહ્મણની ઘાત કરનાર તથા ચાર, એ સઘળા નરકમાં જઇ પહેાંચે છે. ।। ૧ ।
માટે હું સ્વામિનાથ, મને તમારી સાથેજ તેડી જા, અથવા તમે મારા મુખ તરફ માત્ર એકજ વખ ત દૃષ્ટિ કરો, કે નથી મારો જીવ સુગતિએ પહોંચશે, ઢવીના આવાં વચના સાંભળી જિનરક્ષિત વિચારવા

Page #67

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
લાગે કે ખરેખર આ દેવીને મારા પર ઘણેજ અનુરાગ છે. માટે હું તેણીની સામું જોઉં એમાં મને શું અડચણ છે? મારે ક્યાં તેની સાથે જવું છે? વળી સામું જોવાથી તે બિચારીને સુગતિ મળશે. એમ વિચારી દયા લાવી, તેણે તે દેવી તરફ દૃષ્ટિ કરી. તે જ વખતે તે જે તેને ઉછાળી સમુદ્રમાં ફેક, એટલે તે દેવીએ તેને અધરથી ઝીલી લઈ, એક તીક્ષણ લોઢાની શુળીમાં પરોવ્યો, અને કહેવા લાગી કે, રે પાપીષ્ટ, જો આ મારા વચનનું ફળ? એમ કહી તેને મારવા વાસ્તે પ કહાડયું. ત્યારે જિનરક્ષિત વિચારવા લાગે છે, અહી મારી બુદ્ધિનું ફળ મને મળી ચુકયું એમ વિચારે છે, એટલામાં તે દેવીએ તેના તલવારથી કકડે કકડા કરી સમુદ્રમાં ફેકી દીધા. પાછી જિનરક્ષિત પાસે આવી, મધુર વચનો બેલી તેને પણ ચળવવા પ્રયત્ન કરવા લાગી. ત્યારે યક્ષ તે જિનપાલિતને કહેવા લાગયો કે, જો તું પણ તેણીના પર દયા લાવી અનુરાગ કરશે, તે તારી પણ તે જિનરક્ષિતની પેઠે જ અવસ્થા થશે. યક્ષનું આ વચન સાંભળી તેણે ઘણી જ ધીરજ રાખી. પછી દેવી તેને ચબાવવાને ઘણા હાવભાવ કરવા લાગી, પણ તેણીના વચનાથી તે જિનપાલત તે જરા પણ ચલાયમાન થયો નહીં. ત્યારે દેવી વિચાર કરવા લાગી કે, ખરેખર આ માણસ ચલાયમાન થાય તેમ નથી. એમ વિચારી તે પણ પોતાને સ્થાનકે ગઈ. હવે તે જિતપાલિત તે યક્ષની પીઠ પર નિશ્ચિતપણે બેથી ચાલવા

Page #68

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
લાગે. પછી ચાલતાં ચાલતાં અનુક્રમે તેઓ ચંપાપુરી પાસે જઈ પહોંચ્યા. પછી યક્ષે તે નગરના દરવાજા આગળ આવી જિનપાલિતને નીચે ઉતાર્યો. તે વખતે જિનપાણિત તે યક્ષની ઘણીજ સ્તુતિ કરવા લ ગ્યો કે, હે યક્ષરાજ હું જ્યારે આપના ઉપકારનો બદલો વાળીશ? એવી રીતે તેણે તે યક્ષની ઘણી જ સ્તુતિ કરી. પછી તે યક્ષે જતી વેળાએ તેને કહ્યું કે, હે જિનપાલિત, આ એક શ્લોક હું તને કહું છું તે તારે હમેશાં યાદ રાખવો. એમ કહી કહેવા લાગ્યું કે, कान्ताकटाक्षविशिखानलुनन्ति यस्य । चित्तं न निर्दहति कोपकशानुतापः ॥ कर्षन्ति भूरिविषयांश्च न लोभपाशा। लोकत्रयं जयतिकृत्स्नमिदं स धीरः।।
અર્થ-જે માણસના હૃદયને પ્રમદાઓને કટાક્ષ રૂપી બાણ ભેદતાં નથી, તથા કેધરૂપી દાવાનલ જેના ચિત્તને બળતું નથી, તથા જેને લોભરૂપી પાસ અનેક વિષયોને ખેંચતો નથી, એવા ધીર પુરૂષ આ સમસ્ત ત્રણ જગતને તે છે કે ૧
પછી યક્ષ આ શ્લોક તે જિનપાલિતને કહી ચાલતે થે. પછી જિનપાલત પણ ઘેર આવી પોતાના સગાવહાલાઓને મળ્યો, તથા પોતાના ભાઈના મૃત્યુની વાત કહી બતાવી. તેથી તેઓ સઘળા ઘણાં જ દિલગિર થયા. પછી તેઓએ તેનું મૃત્યુકારજ કર્યું. પછી તેઓ

Page #69

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સધળા સુખ સમાધિથી રહેવા લાગ્યા. એવામાં ત્યાં વીર પ્રભુ આવી સમોસર્યા. ત્યારે માર્કદી અને જિનપાલિત બન્ને વીર જિનેશ્વરને વાંદવા ગયા. ત્યાં વીરપ્રભુની દેશના સાંભળી તેઓને દીક્ષા ગ્રહણ કરવાની આકાંક્ષા થઈ. પછી તેઓ બન્ને ઘેર ગયા, તથા ત્યાં જિનપાલિતના પુત્રને ઘરને વહિવટ સંપી, વીર પ્રભુ પાસે આવી તે બન્ને બાપ દીકરાએ શુદ્ધ ચિત્તથી દીક્ષા લીધી. ઘણો કાળ દીક્ષા પાળી, આકરા તપ તપી, તે બન્ને સુગતિએ ગયા. માટે એવું જાણી હે ભવ્ય લે છે. તમે પણ તે જિનરક્ષિતની પેઠે સ્ત્રીઓના વિચિત્ર વિલાસોમાં રકત થઇ, નરકા વાસમાં રહેલા અપાર દુઃખો ભેગવવાની હૃદયમાં કદી પણ આકાંક્ષા ધરશો નહીં. એવી રીતે શ્રી ધર્મષ આચાર્ય મહારાજ દેશના દઈ રહ્યા, ત્યારે અમરદ મુનિએ તે કથાને ઉપનય ગુરૂ મહારાજને પૂછ્યું. ત્યારે ગુરૂમહારાજ કહેવા લાગ્યા કે, જેમ તે બે શેઠના પુત્ર હતા, તેમ આ સઘળા સંસારિ જીવો છે. જેવી તે રદિપની દેવો, તેવી અવિરતિ છે. જેમ તે દેવીએ શબને ઢગલે કરી રાખ્યું હતું, તેમ અવિરતિથી દુખના સમૂહ થાય છે. જે તે શુળી પર ચડાવેલ માણસ હતો, તેવો હિતશિક્ષા દેનાર ગુરૂ જાણવો. જે તે માણસે સમુદ્ર તરવાને શલિક યક્ષ બતાવ્યો, તેમ ગુરૂ સંસારરૂપી સમુદ્ર તરવાને સયમ આપે છે. જેવો તે સમુદ્ર હતું, તે આ સંસાર જાણો. જેમ તે દિપની દેવીને વશ થએલા જિનરક્ષિતનો નાશ થયો, તેમ અવિરતિને વશ થએલા આ સંસારી જીવને

Page #70

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પણ નાશ થાય છે. અને જેમ તે જિનપાલિત, તે - વીના વચન પર વિશ્વાસ નહીં રાખી, યક્ષના વચનથી પિતાને સ્થાનકે પહોંચે છે, તેમ આ જીવ જો અવિરતિને ત્યાગ કરી, પવિત્ર ચારિત્રમાં નિશ્ચલ રહે, તો તે થોડીજ મુદતમાં અષ્ટ કર્મનો ક્ષય કરી, નિર્વાણુ સુખ મેળવે છે. માટે એવું જાગી હે રાજરૂષિ, ચારિત્ર અંગીકાર કરીને સ્ત્રી વિલાસમાં જરા પણ રત ન થવું. ગુરૂની આ શિખામણ સાંભળી, તે અમરદર મુ. નિ અતિચાર રહિત ચારિત્ર પાળવા લાગી. પછી ગુરૂ મહારાજે રત્નમંજરી સાવીને પણ બીજી સાવીઓ પાસે મોકલી. ત્યાં તે પણ હમેશાં અતિચાર રહિત સંયમ પાળવા લાગી. છેવટે તે બન્ને નિર્મળ તપ કરી, તથા શુદ્ધચતે સંયમ પાળી, કેવળ જ્ઞાન પામી મોક્ષે ગયા. માટે એવું જાણી હે ભવ્ય લોકો! તમે પણ કદી કષાયના ફાંસામાં ફસી જઈ, મિત્રાનંદની પડે તમારા આભાને દુર્ગતિમાં ફેકવાને જરા પણ તમારા દિલમાં આકાંક્ષા ધરશે નહીં. નહીં તે તેની પેઠે તમારે પણ અપાર દુઃખ સહન કરવું પડશે. માટે સર્વ લોકો તે દુષ્ટ કવાયેનો ત્યાગ કરી શ્રી વીતરાગ મહારાજે કહેલા શ્રી જૈનધર્મમાં તપ૨ થશે એવી હું આશા રાખું છું. એજ વિનંતિ.
इति श्रिमन्नतननगरापराभिधान

Page #71

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
६७
इति श्रीमन्नूतननगरापराभिधानजाम नगरनिवासितत्वातत्वावबोध दुग्धसलिल भिन्नकर्मविध्येकराजहंससदृशश्राध्धवर्यहं सराजात्मजेनाल्पमतिहिरालालाभिधेन
दुःखाम्भोभरनिर्भर भूरिभ्रमद्भीमदुष्टाष्टक मतुङ्गतरङ्गदुस्तर दुर्वारासार संसारापारपारावारापरपारगमनार्थप्राप्त जगत्रयोत्तांसित
यशश्चारित्रप्रवहणस्य श्रीमद्गुरुमहारा - जश्रीचारित्रविजयस्य सुप्रसादादस्य भ विकजीवधनदाभिश्रश्राद्धवर्यस्यजगज्जनसुख
बोधहेतवे संस्कृत गिरो गुर्जरभाषायां स्वाल्पमत्या पवित्रचरित्रं मुनि वेदाङ्कचन्द्रैः परिमिते शुभवर्षे माघमासे कृष्णपक्षे नवमी तिथौ बुधवासरे व्यनिर्मीयत || श्रीरस्तु
/!?!?!?!??* ॥ समाप्तोऽयं ग्रन्थः

Page #72

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
१८ अथश्री हीरालालविरचितं मोहन
लालजिन्मुनिवराष्टकम् . भविजनाम्बुजबोधदिवाकरो। लघु कुबोधतमित्रगणापहः ॥ सुगुरुमोहनलालजिदाढयो। भवतु सोऽथ ममा तिविभूतये ॥१॥ ભાવાર્થભવ્ય માણસરૂપી કમળને વિકસ્વર કરવામાં સૂર્ય સમાન, તથા અજ્ઞાનરૂપી અંધકારને તુરત નાશ કરનારા શ્રી મોહનલાલજી ગુરૂમહારાજ મારી ચડતીને અર્થે થાઓ. ( ૧ છે विकसितं च मनोज्ञपदाम्बुज । मभिनवं किल यस्य सुखावहम् ॥ तद भिवर्य परं न च सेवितुं । भविकचंचरिको हि समीहते ॥२॥ ભાવાર્થ–જે ગુરૂ મહારાજના વિકાર થએલા, તથા સુખ આપનારા એવા ચરણરૂપી મનહર નવાકમળને છોડીને આ ભવિકરૂપી ભમરે અને ન્યને સેવવાની ઈચ્છા કરતા નથી. જે ૨

Page #73

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
यस्यवाणीसुधाधारांवदनेन्दोर्विनिर्गताम्॥ पीत्वाजरामरत्वंचाभजतेभविकोजनः॥३॥
ભાવાર્થ—જે ગુરૂના મુખરૂપી ચંદ્રમાંથી નિકળેલી વાણી રૂપી અમૃતની ધારાનું પાન કરીને ભવ્ય માણસ અજરામર થાય છે. 3 गुरुत्वं सार्थकंयस्य । क्रोधादिसुभटायतः॥ ऊधृत्यदुर्गतौतेऽपिपातितुंतमनीश्वराः॥४॥
ભાવાર્થ-આ મુનિરાજના “ગુરૂપણને” હું સાર્થક માનું છું. કારણ કે કૈધ આદિક સુભટો પણ તેને ઉચકીને દુર્ગતિમાં પાડવાને અશક્ત થયા. અથાત તેની પાસે ક્રોધ આદિક કાનું કંઈ જોર ચાલ્યું નહીં. ૪ છે गुणागारेगुरावस्मि । निदचित्रं तु भाति ॥ यतोमुक्तास्पदमुक्त्वामुक्तसगंसमुत्सुकः॥५॥
ભાવાર્થ–ગુણના ભંડારરૂપ એવા આ ગુરૂ મહારાજમાં એક વાત મને આશ્ચર્ય ઉપજાવે છે. તે એકે “મુક્તના સમૂહને ત્યાગ કરીને પછી તે “મુકતના સંગની ઈચ્છા રાખે છે. એ તે વિરોધ થયે. પણ તેનો પરિહાર એમ છે જે, “મુકતના સમૂહને એટલે મેતીના સમૂહને અર્થત દ્રવ્યને છેડીને “મુકતના સંગની એટલે મોક્ષે ગએલા માણસના સંગની ઈચ્છા રાખે છે. પm

Page #74

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
go
तस्याथ सा इमश्रुसितालकानां । श्रेणि विभातीह शुभा विशाला ॥ पराङ्मुखत्वं प्रमदासु वीक्ष्य । मुक्तेव मुक्या त्र कटाक्षमाला ॥ ६ ॥ ભાવાર્થે—તે ગુરૂ મહારાજની ડાઢી ઉપર રહેલી શ્વેત વાળની વિશાળ શ્રેણિ, જાણે કે હવે તે ગુરૂમહારાજની અન્યસ્રીએમાં લાલસા નથી એવું જોઇને, મુક્તિરૂપી સ્ત્રીએ કટાક્ષાની માળા મુકી હાય નહીં તેમ શેખે છે. । ૬ ।।
चित्रं यदस्यांघ्रिसरोरुहश्रीः ।
$
शुभा बभूवा च न हीनलक्ष्मीः ॥ तस्था ननेन्दावुपरिस्थितेऽपि । महत्प्रभावो महतां हि मन्ये ॥७॥ ભાવાથે—વળી મને એક આશ્રય લાગે છે કે, આ ગુરૂ મહારાજના મુખરૂપી ચંદ્રમા પાસે છે, તા પણ તેના ચરણરૂપી કમળતા પ્રફુલ્લિતજ રહ્યાં. નહીંતર ખરૂં જોતાં ચંદ્ર ઉગ્યાયી કમળ તે બિ ડાઇ જવું જોઇએ. પણ અહીં તા તેથી ઉલટુ જ થયું. માટે હું એમ માનુ છુ કે, મોટા પુરૂષના મોટાજ પ્રભાવ હાય ।। ૭ ।।

Page #75

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
| ૭૧ प्रविरचि तमिदंमया ष्टकहि । गुरुवरमोहनलालभक्तिरूपम् ॥ नयगतिनिधिचन्द्रपूर्णवर्षे । वरमधुमासि हि वजचन्द्रनाम्ना॥८॥ ભાવાર્થ_એવી રીતે ગુરૂમહારાજ શ્રી મેહનલાલજી મહારાજની ભક્તિરૂપ આ અષ્ટ : જામનગર નિવાસી શ્રાવક હીરાલાલે (હીરાચદે) સંવત ૧૯૪૭ ના ચૈત્ર માસમાં બનાવ્યું છે. આ ૮
इति जामनगरनिवासिश्रावकहसराजात्मजहीरालालविरचितं श्रीमोहनलालजिदभिधगुरुवरभक्तिरूप मष्टकं समाप्तम्
| કુતિ |
શ્રી મોહનલાલજી મહારાજની સ્તુતિ.
મુજ ઉપર ગુજરી (એ રાગ) નમો નમે ભવિક જીવ આજ હદયમાં ધારી; શ્રી મેહનલાલજી મુનિવર ઉપકારી છે ૧ . જેનું જ્ઞાન જગત માં અતિ ઘણું છે આ ; નમું તે ગુરૂને હું મોક્ષ મેળવવા કાજે ૨ | જેનું નામ લીધોથી નિબિડ પાપ પણ જાવે; જેમ સૂર્ય ઉગ્યાથી તિમિર અંતને પોવે ૩છે

Page #76

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જેણે ધમાન ભાયાદિક વેરી ભારે માર્યા આજે તે ઉપશમ રૂ૫ તલવારે છે જે પ્રથમ ગરજ હતા પરિગ્રહ ધારી; પણ પછી થયા સવેગી સાધુ અવિકારી આપી છે જેના ન્યાય વચનથી પરવાદી પણ કંપ જેમ સિંહનાદથી મગ કુલ ક્ષણ નહીં જંપ ૬ જેની ગર્જના સરખી સાંભળી વાણી કાને ભવીજન રૂપી આ મયૂર આનંદ પામે. ૭ ચડયા પંચ મહાવૃત રૂ૫ ગિરિવર ઉપરે; ત્યાં મેક્ષ દ્વાર રૂપ સંયમ જોયું નજરે છે ૮ છે એમ નરક ગામિની ભામિની છાંડી જેણે લેવા મુકિત તણું નમણી રમણ તેણે છે કે છે એમ સ્તુતિ કરી સંવત ઓગણીસ સડતાલ, ચૈત્ર માસ સીત એકાદસીને રવીવારે ૧૦ હીરાલાલ કહે એમ જે જન ગુરૂ તસ હંસ ખરેખેર તુરત અમરપદ પાસે છે ૧૧ છે
ઈતિ જામનગર નિવાસી શ્રાવક હીરાલાલ વિ. હંસરાજે શ્રી મોહનલાલજી મહારાજની સ્તુતિરૂપે કરેલી કવિતા સમાતા.
છે. સમાપ્ત.

Page #77

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિગતે." સર્વ જેને બધુ આને નિવેદન કરવાનું કિંઈ પણ સ ૨કત ગ્રંથનું ગુજરાતી ભાષાંતર કરાવવાની જે એને આકાંક્ષા હોય તેઓએ ની રાહી કરનારને પત્રદ્વારા અથવા જાતે મૂકી . | લ સા કરવા.
નીચે જણાવેલા પુસ્તકો અમારા તરફથી કીમત માકલી પતાં નીચે જણાવેલી જ ગાએથી મળશે.
કીમત રૃા. પટેજ ધનદ ચરિત્ર છે.
• • • • • • • • • • દા છે એ હીરાલાલ કૃત સંગીત ચોવીસી ••• .. •) ૦) નો
મંગળકળશ યાત્ર મુકિપર પાળ તથા હેમાચાર્ય ૭૭ મહારાજ ચરિત્ર (હવે પછી)
' પુસ્તકે મા નાના દિકાણાં. એ છે અમારે ત્યાં બી'ડીબજાર પારસી સોરાબજીની ચાલીમાં અ મી ફતેચંદ કપુરચંદ લાલન કીકા સ્ટ્રીટ જર ન ૮૪
મ9]-- શા છે હું સરાજ શામજી ચારીવાળા દેરા પાસે તથા બીજું ગામાની જેનશાળાએામાંથી મળશે .
- હીરાલાલ વિ. હું રસરાજ ના આ 1 જ વા બા. વક્તાસભામાં ઉવના રહી છટાદાર ભાં કરવાના ઉપનામ
તમુતાવાળે આ ભાષણું કળાના ગ્રુધ તેના યાજ)
મીઢ ફતેચંદ કેપે રચંદ લાલન અખારા સ્નેહી તરે A. થી થોડા વખત માં બહાર પહશે. આગળથી ગ્રહો & થનાર પાસેથી પેટેજ સુધાં ૧૧)

Page #78
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth