Book Title: Agamsara Uttararddha
Author(s): Trilokmuni, Lilambai Mahasati, Others
Publisher: Tilokmuni
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009127/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II AgamasAra-utarArdha (bhAga.2/2) (jaina Agama sArAMza karma graMtha sahita) Jainology part II 23 * [*]OM | 7 8 anAma bhagavaMta pAna. vimAna anaMta 9|alAnAkAza maEthaloka (tigholIka) jayota *[P[ u. dhva ja ho Vitvi vArtika devaloka ghanoodha laya ------- navAna va vAna navata pati 15 mAM mA la 1 Vey sidhdha brA 9 vaDa -12 vaijJAnika devaloka -ka-2 dharvAiSaka pAMca cara aDa eka pAta alabhya DIpa lamu nakana es-3 1 ver anaMta 9 lokoki 16.3 Fr -skppss *265 za ** 1445 AgamasAra ulTu grahaNa karelu zastra jema potAneja hAnIkAraka thAya che, tema jJAnathI jo ahaMkAra ane mAna vadhe, to e jJAna ahitakArI thaI jAya che. vizeSa jJAnanI kSamatA sAthe namratA paNa vadhavI joie . Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 2 nava tatva, 5 samitI ane 3 guptInAM jJAna dhArakamAM paNa mokSanI pAtratA che. bIje pakSe 3 garvamAM aTavAI koI bhUtapUrva 14 pUrvanAM dhAraka paNa hajI mokSathI dUra che, ane paDivAI thaI saMsAra bhramaNa karI rahayA che. kkk E E E F vRkSanI dareka zAkhAmAM jema te vRkSanAM guNo rahelA hoya che. tema jaina dharmanI koI anya zAkhA hoya, ochI-vatI kriyA karanArA hoya, temAM paNa samakItI hoI zake che. rAtrI bhojananA tyAgI, kaMdamUlanAM tyAgI, ochA AraMbha parigrahathI jIvanArA,pApabhIru pratikramaNa nA lakSaya vALA, anukaMpAnA dhAraka paNa hoI zake che. 5. 5 5 5 5 5 vayavahArathI upadeza bhavya jIvone ane nizcayathI upadeza jIva potAne ja Ape che. : sucanA : bheja ke dhULa vALI jagyAmAM pustako nahiM mukavA. kapUranI goLI sAthe plAsTIkanI thelImAM viMTALIne mukavA. vadhu mATe vAMco AlaMbana ane pustako. bhAga-1.pAnA naM 311. mULa hiMdImAM : tilokamunijI. AvRti: mArca 2016. saMkSiptikaraNa : satIza satarA . gAma guMdAlA . anumodanA : mAtuzrI suMdarabAi jIvarAja zIvajI cheDA. gAma : mokhA (muMbaimAM : vilepArle) saMparka : - muluMDa (IsTa), satIza lAlajI kuMvarajI satarA . gAma - guMdAlA . 09969974336. bhUlacUka ane / sudhArA mATe nA sucano jaNAvavA vinaMtI . prabhAvanA mATe kopIo maLaze. saMparka kacchamAM : - zrI lAlajI premajI gAlA . gAma : sADAu (The : samAdhAna baMgalo ) 09429123556. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II krama 1 2 3 4 5 S AgamasAra-utarArdha (bhAga.2/2) viSaya-sUci viSaya 3 aupapAtika cauda guNasthAnonuM svarUpa guNasthAno para baMdha udaya udIraNA sattA kamaeN graMtha-2 62 mArgaNAonI apekSA guNasthAnomAM baMdha [ kamaeN graMtha-3] naMdI prajJApanA jIvAbhigama vyAkhyA prajJApti (bhagavatI ) anuyogadvAra jaMbudrIpa prajJapti 8-9 jyotiSa gaNarAja prajJapti 7 10. 11. sUrya-candra prajJapti pariziSTamAM : nakSatrano thokaDo, jyotiSa maMDala vijJAna ane Agama, bAvIsa abhakSya, dhovaNa pANI, dhAtu grahaNa-dhAraNa, nitya gocarI javA saMbaMdhI, dayA dAna, : maMjana H snAna H vibhUSA, dainika samAcAra patra, zithilAcAra pravRttio, saMjyA--niyaMThA, svagacchIya samAcArI pAlana, mukhavastrikA vicAraNA, sAdhune vanavAsa ke vasatimAM vAsa--Agama ciMtana, aitihAsika pramukha ghaTanAo ane teno samaya, viziSTa prasiddha prAcIna zramaNa ekatAnA abhAvamAM paNa vItarAga dharma niSprANa nathI vijJAna ane jainolojI hetu - tarka - pramANa nAM 12 prakAra kaMThastha karavA mATe gAthA-- artha sAthe keTalIka gAthAonAM artha ane suvicAro. pAnAnaM. 5. 15. 73. 75. 20. 30. 87. sAta yAda rAkhavA jevI mukhya vAto. 10 prakirNaka (payannA) 109. 213. 231. 256. 208. 21. 22. 296. (vacce je noMdho karelI che, te sUtrapATha nathI paNa samajaNa mATe che, tenI nIce anaDaralAina karelI che.) 108 4. 304 AgamasAra Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha sAta yAda rAkhavA jevI mukhya vAto. 1. jIvonI mukhyatAe vastu tatvano vicAra karo. jIva ajIvane jANo ane jIvonI dayA pALo. bhagavAnano prarupelo dharma atyaMta saraLa che, je samavasaraNamAM AvelA jAnavaro paNa samajI zakatA hatA. je kAryamAM pahelA pachI ke madhyamAM jIva virAdhanA che te badhAja dharma nathI. pAMca sthAvara ane ATha sUkSma trasa jIvonI sparza mAtrathI virAdhanA thAya che. 2. kaSAya bhAva maMda karo. krodha, mAna,mAyA,lobhane jIto. vicAro zudhdha rAkho. kriyA vagara paNa, phakata bhAva hiMsAthI(mananA azubha vicArathI) karma baMdha thAya che. 3. parigraha ghaTADo. sajIvono ane ajIvano.paisAno vyavahAra ghaTADo. paisAnA vyavahAramAM niyamathI pahelA pachI ane madhyamAM traNe kALa hiMsA rahelI che. 4. ane tevuM mana, tethI khAvAnI Adato sudhAro. zuM nathI khAvuM e nakakI karo. ajANI vastuno saMpUrNa tyAga karo, tethI moTA bhAganI nakAmI vastuo ApoApa chuTI jaze. (vadhAre vistAra mATe Aja pustakamAM pAnA naM 294. AhAra saMjJA vAMco) 5. Arya pradezamAM vasavATa karo. dhaMdhArthe bhale anArya pradezamAM vasavATa hoya, paNa temAMthI samaya kADhI saMtonI najIka pahoMcI jAva.saMta samAgama ane AlaMbanathI dharma karaNImAM utsAha prApta thAya che.anArya pradezanAM pudagalothI pramAda ja vadhe che. jeTalo samaya dharma karaNImAM vityo, teTalo samaya Azrava to baMda rahayAja. 6. kAla para na rAkho. zarIramAM zakita che tyAM sudhImAM karaNI karI lo. kAla karIzuM, pachI karIzuM, vRdhAvasthAmAM karIzuM, ema vicAranAra pahelA paNa dharma karI zakato nathI ane abhyAsa tathA anubhava na hovAnA kAraNe pachI paNa karI zakato nathI. nirbhaya bano ane sarva jIvo pratye maitrI bhAva rAkho. bimArI vakhate vimUDha na bano. auddha upacAramAM paNa viveka rAkho. AjIvana saMthArAno manoratha rAkho ane aMta samaya dekhAya to e manoratha pUrNa karo. anumodanAno lAbha saMtasaMgathIja eka kalAkamAM 25 ke 50 sAmAyika karavA zakaya nathI, paNa 25-50 jaNa sAthe samuhamAM sAmAyika karI te 50 sAmAyikanI anumodanA ekaja kalAkamAM karI zakAya che. AthI 50 sAmAyikanI anumodanAno lAbha thAya che. sAdharmikonA AlaMbanathI mananI ekAgratA sahajathI jaLavAi rahe che. samuhamAM bAMdheluM puNaya paNa sAthe udayamAM Ave che. tethI teja sAdharmiko vaLI pachInA bhavamAM mitra tarIke maLe che. sAdhupaNuM na pALI zakAya toya saMtonI najIka vasavATa karI temanI saMyamayAtrAnI anumodanA tathA temAM sahabhAgI thaI saMyamano lAbha avazyathI meLavI zakAya che. pAMca samiti, traNa gupti ane pAMca mahAvratano abhyAsa svAbhAvikaja thaI jAya che. sAdhupaNAne Adarza tarIke sAme rAkhI jIvana jIvavAthI bhAvathI saMyamIpaNuM Ave che. ane paraMparAthI mukatinuM kAraNaja bane che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra jainology II aupapAtika prastAvanA : pratyeka bhavI prANIne saMsAra paribhramaNamAMthI mukta thavAnI IcchA hoya che. temAM deva, guru ane zAstra ananya sahayogI che. tIrthakara prabhunA sadupadezathI gaNadhara bhagavaMtoe 12 aMgasUtronI racanA karI. tatpazcAt mUrdhanya AcArya bhagavaMtoe tenA AdhAre aneka racanAo prastuta karI, jeno aMga bAhya zAstromAM samAveza karavAmAM Avyo. naMdIsUtramAM aMgapraviSTa ane aMga bAhya ema be prakAra AgamanA kahela che tathA aMga bAhAnA paNa be vibhAga karela che- kAlika ane utkAlika. A prastuta aupapAtika sutra utkAlika aMga bAhya sUtra che. pracalita paraMparAmAM tene prathama upAMga sUtra tarIke mAnavAmAM Ave che. upAMgonI saMkhyA paNa 12 mAnavAmAM Ave che papAtikano artha che nAraka ane devomAM upapAta-janma ane siddhi. A aupapAtika sUtrano viSaya be adhyAya(prakaraNa)nA rUpamAM mAnavAmAM Ave che. prathamanuM nAma samavasaraNa che ane bIjAnuM nAma upapAta che. prathama samavasaraNamAM nagarI, udyAna, caitya, vRkSa, rAjA, bhagavAna mahAvIranuM zarIra, temanI ziSya saMpadA, pariSadamAM deva, manuSya tathA na maulika upadeza, vrata dhAraNa, pariSada visarjana Adi varNana che. bIjA vibhAgamAM asaMyata jIvonuM, parivrAjakonuM tathA kuzramaNonuM devomAM utpanna thavAnuM varNana che. suzramaNo ane suzrAvakonA AcAra, guNa tathA ArAdhanAnuM varNana che. aMtamAM ArAdhaka suvatI jIvonI devagati tathA siddhagati, kevalI samughAta, siddha svarUpa evaM sukhonuM varNana che. vizeSatAo - AmAM ekabAju jyAM sAmAjika, rAjanaitika, nAgarika carcAo che to bIjI bAju dhArmika, dArzanika, sAMskRtika tathyonuM suMdara pratipAdana che. A sUtranI sauthI moTI vizeSatA e che ke bhagavatI Adi aMga AgamomAM paNa A sUtrane jovAno saMketa karela che. tenuM kAraNa e che ke A sUtramAM aneka viSayonuM vistArathI varNana che, jyAre anya sUtromAM saMkSipta kathana che. A sUtramAM zramaNa bhagavAna mahAvIranA samasta aMgopAMgonuM upamAyukta varNana che. samavasaraNanuM paNa jIvaMta citraNa thayeluM che. bhagavAnanI upadezavidhi paNa ahIM surakSita che. tapanuM suMdara vizleSaNa meda-prabhedo dvArA karavAmAM Avela che. AmAM vaidika ane zramaNa paraMparAnA parivrAjako, tApaso evaM zramaNonI AcAra saMhitA paNa ApelI che. vaLI temAM aMbaDa saMnyAsInuM rocaka varNana che. aMtamAM siddhAvasthAnuM sAMgopAMga svarUpa samajAvela che. A sUtranuM parimANa 1200 zloka pramANa mAnavAmAM Ave che. aupapAtika no sArAMza prathama prakaraNa - samavasaraNa 1. caMpAnagarI- aMgadezanI rAjadhAnI caMpAnagarI mahAna vaibhavazALI, samRddha ane surakSita hatI, manohara hatI. tyAMnI prajA paNa dhana-vaibhavathI AbAda hatI. gAya, bheMsa, Adi pazu-pakSIo paNa tyAM vipula pramANamAM hatA. nagarInI bahAranA rastAonI baMne bAjA zeraDI, java, cokhAnA khetaro hatAM. nagarI Amoda-pramodanA aneka sAdhanothI yukta hatI. cora, DAku, lUMTArA, lAMcIyA, khIsAkAtaru ItyAdi te nagarImAM nahotA. tethI te nagarI upadrava mukta, sukha zAMtimaya hatI. tyAM bhikSuone bhikSA saraLatAthI maLI rahetI. saghana vastI hovA chatAM nagarImAM khUba zAMti hatI. dra yakSAyatana :- caMpAnagarInI bahAra IzAna khUNAmAM eka yakSAyatana hatuM. pUrva paraMparAthI cAlyuM AvatuM A yakSAyatana pUrNabhadra caityanA nAmathI prasiddha hatuM. te lokonI mAnyatAo mAnavAnuM sthAna hatuM, keTalAka lokonI AjIvikAnuM sAdhana hatuM. te chatra, ghaMTA, dhvajA, patAkAyukta hatuM. tyAM bhUmine caMdananA chApA lagADelA rahetA; tAjA phUla ane lAMbI mALAo laTakatI rahetI hatI. lobAnanA dhUpa AdithI sadAya te mahekatuM rahetuM. nagaravAsIo ane janapadamAM tenI kIrti phelAyelI hatI. te yakSAyatananA pUrNabhadra devane aneka loko caMdana AdithI arcanIya, stuti Adi dvArA vaMdanIya ane namana karavA yogya namaskaraNIya mAnatA hatA. vastrAdithI satkAra karavA yogya, manathI sanmAna davA yogya, kAmanAo pUrNa karanArA maMgalamaya, avAMchanIya sthitine naSTa karanArA, daivI zakti saMpanna, lokonI abhilASAone jANanArA ane vinayapUrvaka upAsanA karavA yogya mAnatA hatA, divya satya ane satyaphaLa denArA mAnatA hatAM. ghaNA loko abhilASAnI pUrti arthe tenI pUjA karatA. tenA nAmathI hajAro loko dAna detA hatA. [A pUrNabhadra deva dakSiNa dizAnA yakSa jAtIya vyaMtaronA svAmI indra che.] 3. vanakhaMDa(bagIco) - pUrNabhadra yakSAyatanI cAre tarapha vizALa vanakhaMDathI gherAyeluM hatuM. vRkSa, latA AdinI saghanatAnA kAraNe te vanakhaMDa kyAreka kALI AbhAvALuM to kyAreka lIlI AbhAvALuM dekhAtuM hatuM; zItala ane snigdha vAtAvaraNavALuM hatuM, suMdara varNa Adi utkRSTa guNothI yukta hatuM. te vRkSonI chAyA paNa ukta guNothI yukta hatI. saghana chAyAne kAraNe te vanakhaMDa mahAmegha samUhanI chAyA samAna ramaNIya, AnaMdadAyaka lAgatuM hatuM. 4. vRkSo - te vanakhaMDanA vRkSa uttama mULa, kaMda, dha, zAkhA, prazAkhA, pAMdaDA, puSpa, phaLa tathA bIja yukta hatA. 5. azokavRkSa :- A vanakhaMDanI madhyamAM suMdara ane vizALa azoka vRkSa hatuM. teno gherAvo khUba vistRta hato. tenA kaMda, pAMdaDA, pravAla, suzobhita hatA. tenA navA pAMdaDA tAmravarNavALA AkarSita hatA. te vRkSa badhI ja RtuomAM pAMdaDA, maMjarI ane phUlothI khIleluM rahetuM, puSpa ane phaLonA kAraNe jhUkeluM rahetuM hatuM. 6. zilApaTTaka - azokavRkSanI nIce thaDanI pAse cabUtarAnI jema ekaThI thayelI mATI upara eka zilApaTTaka hatuM. jenI laMbAI, pahoLAI ane UMcAI sapramANa hatI. camakato zyAmavarNavALo zilApaTTaka aSTakoNIya tathA kAca jevo svaccha hato. 7. caMpAdhipati kuNika rAjA :- te caMpAnagarInA kuNika rAjA mahAhimavAna parvatanI samAna mahattA, pradhAnatA, viziSTatA yukta hatA.te rAjA ghaNA loko dvArA sanmAnita ane pUjita hatA. tenA anuzAsanavartIi anya rAjAo dvArA teno rAjayAbhiSeka thayo hato 8. dhAraNI mahArANI - koNika rAjAnI dhAraNI nAmanI rANI hatI. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 9. pravRtti nivedaka :- - kuNika rAjAe pracura vetana ApI eka evI vyaktine niyukta karI hatI ke je bhagavAna mahAvIra svAmInA pratidina vihAra Adi kramanI pravRttinI jANakArI Ape. te pravRtti nivedaka vyaktie potAnA taraphathI bhojana tathA vetana para anya aneka mANaso niyukta karyA hatA, jeo bhagavAnanA vihArAdi kAryakramane jaNAvatA rahetA. 6 10. kuNikanI rAjayasabhA H- - kuNika rAjAnuM eka bahirvartI rAjyasabhA bhavana hatuM. 11. bhagavAna mahAvIra svAmInuM varNana :- zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI dharmanI Adi karavAvALA svayaM saMbuddha tIrthaMkara hatA. puruSottama Adi namonthuNaM paThita guNothI yukta hatA. teo rAgAdi vijetA, kevaLajJAna yukta, sAta hAthanI UMcAIvALA, samacaurrasa saMThANa tathA vajaRRSabhanArAca saMghayaNa yukta hatA. temanuM asAdhAraNa rUpa hatuM. temanuM teja nirdhama agni samAna hatuM. te prANAtipAta Adi Azrava rahita, mamatA rahita ane akiMcana hatA tathA nirupalepa(karmabaMdhathI rahita) hatA. teo nigrantha pravacananA upadezaka, dharma zAsananA nAyaka, cotrIsa atizaya, pAMtrIsa satyavacananA atizaya yukta hatA. AkAzagata cakra, chatra, cAmara, svaccha sphaTika yukta pAdapITha-siMhAsana ane dharmadhvaja temanI AgaLa cAlI rahyA hatA. A prakAre zramaNa bhagavAna mahAvIra 14,000 sAdhu, 36,000 sAdhvIjIonA parivAra sahita vicaratAM, grAmAnugrAma vihAra karatAM caMpAnagarInI bahAra upanagaramAM pahoMcyA. 12. sUcanA ane vaMdana :- kuNikane potAnA sevaka dvArA sUcanA maLI ke Apa jemanI AkAMkSA karo cho, prArthanA karo cho, jenuM nAma sAMbhaLavA mAtrathI harSita thAva cho te jJAtaputra zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI caMpAnagarInA upanagaramAM padhAryA che. A sAMbhaLIne kuNika rAjA atyaMta prasanna thayA. tenA romaroma khIlI uThayA. te AdarapUrvaka siMhAsana uparathI nIce utaryA. pAdukA, chatra, cAmara, talavAra evaM mugaTa Adi rAjacihnone utArI(alaga karI) je dizA tarapha bhagavAna mahAvIra birAjI rahyA hatA te tarapha 7-8 pagalA AgaLa cAlIne bhaktibhAva yukta hAtha joDI DAbo DhIMcaNa UMco rAkhI beThA; besIne traNa vakhata mastaka bhUmi upara aDADI prathama siddhane ane tyAra pachI mahAvIra svAmIne namotthaNanA pAThathI vaMdana--namaskAra karyA. tyAra pachI pUrvAbhimukhe siMhAsana para besI temaNe eka lAkhane ATha rajata mudrAo bheTa svarUpe sevakane pradAna karI; taduparAMta uttama vastrAdithI satkAra karI kahyuM- 'he devAnupriya ! jyAre prabhu caMpAnA pUrNabhadra caityamAM padhAre tyAre sUcanA karajo.' bIje ja divase bhagavAna mahAvIra ziSya parivAra sAthe caMpAnagarInA pUrNabhadra caityamAM padhAryA. 13. zramaNa bhagavAna mahAvIranI saMpadA :- zramaNa bhagavAna mahAvIranA 14,000 aMtevAsI ziSya hatA. temAM keTalAka rAjA, mahArAjA, maMtrI, mahAmaMtrI, zeTha, sArthavAha, kumAra, rAjakarmacArI, subhaTa, yoddhA, senApati, adhikArI, zeTha, garbhazrImaMta zeTha, Adi uttama jAti--kuLa-guNa yukta hatA. jeoe saMsArI bhoga sukhone kiMpAka phaLa samAna duHkhadAyI jANI, jIvanane pANInA parapoTA samAna, jAkaLa biMdunI jema nAzavaMta, caMcaLa jANI prApta Rddhi-saMpadA, ghara-parivArano tyAga karI, jANe ke badhI sAMsArika samRddhi vastra upara lAgelI rajanI samAna khaMkherI, tyAga karI, muMDita thaI, zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInI samIpe AtmakalyANanI sAdhanA mATe zramaNa dIkSA aMgIkAra karI. jemAMnA keTalAkane pravrajayA aMgIkAra karyAne mAsa, ardhamAsa, be-traNa-cAra mAsa thayA hatA. keTalAkane tethI vadhu mAsa ke varSo thayA hatA arthAt vibhinna dIkSA paryAyavALA anekAneka zramaNo hatA. keTalAka zramaNo mati ane zruta ema be jJAnanA dhAraka hatA. keTalAka avadhijJAnI to keTalAka mana:paryavajJAnI to keTalAka kevaLajJAna-darzananA dhAraka sarvajJa-sarvadarzI hatA. koI zramaNa utkRSTa manabaLa, koI vacanabaLa to koI kAyabaLanA dhAraka hatA. 14. sthavironAM guNo :- bhagavAna mahAvIranA aMtevAsI keTalAka sthavira bhagavaMta(jJAna cAritramAM vRddha) jAti saMpanna, kula saMpanna, bala saMpanna, vinaya saMpanna, jJAna saMpanna, darzana saMpanna, cAritra saMpanna, lajajA saMpanna, lAghava- nirahaMkAra bhAva saMpanna, ojasvI, tejasvI, vacaMsI, yazasvI, krodhajayI, mAnajayI, mAyAjayI, lobhajayI, indriyajayI, nidrAjayI, pariSahajayI, janmamaraNanA bhayathI rahita, saMyama guNa pradhAna, karaNa pradhAna, cAritra pradhAna, daza prakAranA yatidharma yukta, nigraha pradhAna, nizcaya pradhAna, Arjava, mArdava, lAghava saMpanna, zAMta, dAMta, gupti pradhAna, brahmacarya, naya, niyama, satya, zaurya, kIrti, lajjA, tapa, anidAna, alpa utsuka, anupama manovRtti yukta hatA. jeo vItarAga mahAvIra prabhunA pravacanane pramANabhUta mAnIne cAlatA hatA. 15. guNaniSpanna aNagAra :-bhagavAna mahAvIranA aMtevAsI ghaNA aNagAra hatA. teo IryA, bhASA, eSaNA samiti yukta, bhaMDopakaraNa rAkhavAmAM ane pAriThAvaNiyA samitimAM yatnAyukta hatA. teo mana, vacana, kAyAthI gupta hatA. teo brahmacArI, akiMcana, nirupalepa; krodha, dveSa, rAga, prema ane prazaMzAthI rahita; nigraMtha, zaMkha samAna niraMgaNa, vAyu samAna apratihata, chala-kapaTa rahita, kAcabAnI jema guptedriya, saumya, komaLa, tejayukta, lezyAyukta, samudra jevA gaMbhIra, merU samAna aDola, pariSahomAM acala, bhAraMDa pakSI samAna apramatta, hAthI samAna zaktizALI, siMha samAna aparAjeya, pRthvI samAna sahiSNu, jJAna tathA tapatejathI dIpatA hatA. teo dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI AsaktithI rahita hatA. te sAdhuo varSAvAsanA cAra mahinA choDIne ATha mahinAmAM gAmamAM eka rAta ane nagaramAM pAMca rAta( eka aThavADiyuM ane pAMca aThavADiyA eTale 29 divasa) rahetA hatA. teo caMdananI jema apakAra karavAvALA upara paNa upakAranI vRtti rAkhanArA anAsakta, mokSAbhigAmI ane karmono nAza karanArA hatA. A nirprantha munio cha bAhya ane cha AvyaMtara kula bAra prakAranA tapane yathAyogya dhAraNa karanArA hatA. A pramANe tapasaMyamathI AtmAne bhAvita karanArA guNa saMpanna ziSyo hatA. 16. aNagAronI jJAnaArAdhanA :- keTalAka zramaNa AcArAMga sUtrane kaMThastha karanArA to keTalAka zramaNa sUyagaDAMga, ThANAMga, samavAyAMga Adine kaMThastha karI dhAraNa karanArA hatA ane keTalAka zramaNo agiyAra aMgasUtro athavA saMpUrNa dvAdazAMgIne dhAraNa karanArA hatA. te zramaNo udyAnamAM judA-judA sthAne nAnA--moTA samUhomAM vibhakta rahetA hatA. koI zramaNo vAcanA detA, to koI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra jainology II Agama bhaNatA, bhaNAvatA koI zaMkAnuM samAdhAna karatA, to koI svAdhyAyanuM punarAvartana karatA, koI ciMtana-manana karatA, to koI vividha dharmakathA karatA. jyAre keTalAka zramaNo sthira thaI dhyAna dharatA hatA. teo saMsArane mahA samudranI upamAvALo samajI tenA bhavabhramaNa rUpa bhayathI udvigna thaI virakta bhAvamAM lIna rahetA. teo saMyama-tapane dharmanaukA samajI tenA dvArA AtmAnI samyapha rIte rakSA karatA thakA mokSa prAptinA hetue samyapha parAkrama karatA hatA. 17. samavasaraNamAM devonuM Agamana - caMpAnagarInA pUrNabhadra cetyamAM bhagavAna samosaryA. bhavanapati asurakumAradevo potAnI Rddhi saMpadA ane divyarUpe bhagavAnanI sevAmAM pahoMcyA. temaNe bhagavAnane traNa vakhata AdakSiNA pradakSiNApUrvaka vaMdana namaskAra karyA ane vinayapUrvaka hAtha joDI paryApAsanA karavA lAgyA. nAgakumAra Adi zeSa navanikAyanA devo paNa samavasaraNamAM AvyA. tevI ja rIte pizAca, bhUtAdi ane ANapanaka Adi vyaMtaradevo AvI paryApAsanA karavA lAgyA. bRhaspati, caMdra, sUrya, zukra, zanizcara, rAhu, dhUmaketu, budha evaM aMgAraka tathA anya graha, nakSatra, tArA, cala acala badhA. prakAranA jyotiSI devo samava- saraNamAM AvyA. saudharma, IzAna Adi 12 devalokanA vaimAnika deva potAnI Rddhi, saMpadA, dhutithI yukta potapotAnA vimAnothI AvyA ane vaMdana-namaskAra karI vinaya- bhakti sahita paryApAsanA karavA lAgyA arthAt upadeza sAMbhaLavA mATe besI gayA. A badhA devonI sAthe temanI devIo paNa samavasaraNamAM AvI uparokta vidhipUrvaka besI dezanA sAMbhaLavA lAgI. 18. janasamudAyanuM samavasaraNamAM Agamana - caMpAnagarInA tribheTe, coTe, dhAre temaja galIomAMthI manuSyano kolAhala thaI rahyo. hato. ekabIjA paraspara vArtAlApa karI rahyA hatA ke- devAnupriya! dharmanA prarUpaka bhagavAna mahAvIra rAmAnugrAma vicaraNa karatA thakAM ApaNA caMpAnagarInA pUrNabhadra caityamAM padhAryA che, samavasRta thayA che. mATe he devAnupriyo ! je bhagavAnanuM nAma sAMbhaLavuM hitakArI che, tenI sanmukha javuM, darzana karavA, vaMdana-namaskAra karI bhagavadvANIno lAbha levo, parthapAsanA karavI; kharekhara mahAbhAgyanI vAta che ! te mahAprabhu maMgala che, tIrtharUpa che, kalyANakara che, devarUpa che; cAlo temanI paryupAsanA karIe. ApaNA bhavobhavanA saMcita karma kSaya thaze; ApaNane mokSa lAbha maLaze. AvuM vicArI badhA sajajano nitya kriyAthI nivRtta thaI uttama vastrAlaMkArathI yukta thayA. ArakSaka adhikArI, temanA putrAdi, rAjAno maMtrIvarga, parAmarza maMDalanA sadasyo, kSatriyo, rAjakarmacArIo, brAhmaNo, bhATavarga, yoddhAo; licchavIvaMzI, malhavI vaMzI, ikvAkuvaMzI, kuruvaMzI, sainiko, malla, gaNarAjyanA sadasyo, aizvaryazALI, prabhAvazALI puruSo, viziSTa nAgariko, jAgIradAro, zreSThIo, zeTha, senApatio ane sArthavAhoe nirNaya karyo ke ApaNe bhagavAnanI samakSa jaI vaMdana-namaskAra karI, upAsanA karIe; vrata aMgIkAra karIe, ItyAdi vicArI page cAlI, madhura ghoSaNA karatAM nagarInI vaccethI nIkaLI jyAM pUrNabhadra caitya hatuM tyAM samosaraNamAM AvI bhagavAnane vaMdana-namaskAra karI paryApAsanA karavA lAgyA. 19. kuNika rAjAnuM samavasaraNamAM Agamana - kuNika rAjAnA darabArI pravRttinivedakane jyAre bhagavAnanA padArpaNanI jANa thaI, tyAre te paNa nitya- kriyAthI nivRtta thaI kaNika rAjAnA darabAramAM upasthita thayA; praNAma karI bhagavAnanA padArpaNanI sucanA ApI. rAjA harSita thayA; yathAvidhi namotthaNaMthI vaMdanA karI siMhAsana upara ArUDha thayA ane pravRtti nivedakane rajatamudrAo prItidAna rUpe ApI, uttama vastrAdithI teno satkAra karyo. ardha bharatane jItavAmAM sakSama evA mahAbalI, cakravartI tulya biMbasAraputra kuNika rAjAe pUrNabhadra caitya tarapha prasthAna karyuM. tenI pAchaLa caturaMgiNI senA abhivAdana, prazasti, jayajayakAra karatI cAlI rahI hatI. rastAmAM nagarajanoe apUrva utsAha sAthe temanuM svAgata karyuM. teo svAgatagIta-gAna karatAM rAjAnuM abhivAdana karI rahyA hatA. temanA abhivAdanane hAtha UMcA karI jhIlatA thakA saunI kuzaLatA pUchatA thakA mahArAjA caMpA nagarInI vaccethI pasAra thaI jyAM pUrNabhadra caitya hatuM, jyAM bhagavAnanuM samavasaraNa hatuM tyAM AvyA. teo bhagavAnanA atizayone nihALI hastitva uparathI nIce utaryA. temaNe talavAra, chatra, mugaTa, cAmarAdi rAjacihnone dUra karyA. mahArAjAe pAdarakSaka utArI sajIva padArtha dUra karyA, abhimAna sUcaka ajIva padArtha paNa dUra karyA. sIvyA vagaranA vastranuM uttarAsana rAkhI, dharmanAyaka para daSTi paDatAM ja hAtha joDI, manane ekAgra karI pAMce abhigamanuM anupAlana karI rAjA kuNika bhagavAna samakSa ubhA rahyA. temaNe bhagavAnane traNa vakhata Avartana ApI, vaMdana-namaskAra karyA ane mana, vacana, kAyAthI paryApAsanA karI. teo hAtha-paga saMkocI, palAMThI vALI sAMbhaLavAnI utsuktA pUrvaka bhagavAna sanmukha mukha rAkhI, hAtha joDI sthira thaI beThA. bhagavAna je kahe te satya che, paramArtha che, icchita che, tahatta ItyAdi prakAranA vacana bolatA thakA tIvra dharmAnurAgamAM anurakta thaI dezanA sAMbhaLavA lAgyA. 20. rANIonuM Agamana - subhadrA Adi rANIo paNa dAsIothI gherAyelI rathamAM ArUDha thaI, caMpA nagarInI vaccethI pasAra thaI, pUrNabhadra caityamAM AvI. teNIo bhagavAnanA atizayo joI rathamAMthI nIce utarI (1) sacittano tyAga (2) acitta ayogyano tyAga(viveka). (3) vinamratAnI sAthe jhUkavuM(aMjalI yukta)(4) animeSa dRSTie jovuM (5) manane ekAgra karavuM. A pAMca abhigamonI sAthe bhagavAnane traNa vakhata vaMdanA karI, rAjA kuNikane AgaLa rAkhIne beThA. arthAt rAjAnI pAchaLa ja beThA paraMtu strI pariSadamAM jaIne beThA nahIM. A rIte te rANIoe parijano sahita bhagavAnanI paryApAsanA karI. 21. bhagavAnanI dharmadezanA:- bhagavAne vizALa pariSadane dharmopadeza Apyo. madhura, gaMbhIra svarayukta, spaSTa uccAraNa yukta, zrotAonI bhASAmAM pariNata thanArI eka yojana saMbhaLAya tevI ucca svaravALI ardhamAgadhI bhASAmAM bhagavAne dharmakathana karyuM. upasthita badhA ja Arya-anArya janoe aglAna bhAve, bhedabhAva vinAnA dharmanuM zravaNa karyuM. bhagavAna dvArA uccArAyelI. ardhamAgadhI bhASA te badhA Arya-anArya zrotAonI bhASAmAM badalAI gaI. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 8 dharmadezanAno prakAra- A samasta saMsAra eka loka che. tenI bahAra alokanuM astitva che. A pramANe jIva, ajIva, baMdha, mokSa, puNya, pApa, Azrava, saMvara, vedanA, nirjarA Adi tattva che. tIrthaMkara, cakravartI, baladeva, vAsudeva, naiyika(naraka), tiryaMcayonika jIva, mAtA, pitA, RSi, deva, devaloka, siddhi, siddha, parinirvANa, paramazAMti, parinivRtta A badhAnuM lokamAM astitva che. prANAtipAta, mRSAvAda, corI, maithuna, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, kalaha, abhyAkhyAna, paizunya, paraparivAda, rati--ati, mAyAmRSA, mithyA darzana zalya A aDhAra pApa che. prANAtipAta viramaNa, mRSAvAda viramaNa, adattAdAna viramaNa, maithuna viramaNa, parigraha viramaNa; krodhathI virata, mAnathI virata, mAyAthI virata, lobhathI virata, rAgathI virata, dveSathI virata, kalahathI virata, abhyAkhyAnathI virata, vaizunyathI virata, paraparivAdathI virata, rati-aratithI virata, mAyAmRSAthI virata ane mithyA darzana zalya viveka; A aDhAra pApathI nivRtti paNa lokamAM ja che. badhA padArthomAM astibhAva potapotAnA dravya, kSetra, kALa, bhAvanI apekSAthI che ane nAsti bhAva para dravya, kSetra, kALa,bhAvanI apekSAe che. chatAM e badhA potapotAnA svarUpamAM che. dAna, zIla, tapa Adi uttama karma uttama phaLa denArA che. pApamaya karma du:khamaya phaLa denArA che. jIva puNya pApano sparza kare che, baMdha kare che. jIva janma le che. saMsArI jIvone janma-maraNa che. zubhakarma ane azubhakarma banne phaLayukta che, niSphaLa jatA nathI. nigraMtha pravacananuM mahAtamya :- A nigraMtha pravacanamaya upadeza satya che, anuttara che, kevalI dvArA bhASita advitIya che, sarvathA nirdoSa che, pratipUrNa che, nyAyayukta che, pramANathI abAdhita che, mAyAdi zalyono nivAraka che, siddhino mArga-upAya che, mukti-karma kSayano hetu che, nirmANa-pAramArthika sukha prApta karavAno mArga che, nirvANapadane mATe janma-maraNanA cakrarUpa saMsArathI prasthAna karavAno A ja mArga che, vAstavika, pUrvApara virodhathI rahita arthAt kutarkothI abAdhita che, viccheda rahita che ane badhA duHkhone kSINa karavAno sAco zreSTha mArga che. temAM sthira thayelA jIva siddhi--siddhAvasthAne prApta kare che, kevaLa jJAnI thAya che, janma maraNathI mukta thAya che, parama zAMtimaya thaI jAya che, badhA duHkhono aMta kare che. jene eka ja manuSya bhava dhAraNa karavAno bAkI rahyo che tevA nigraMtha pravacananA ArAdhaka devalokamAM utpanna thAya che. tyAM teo atyaMta vipula RddhithI paripUrNa lAMbA AyuSya- vALA deva thAya che, je asAdhAraNa rUpavALA hoya che. jIva cAra kAraNe narakano baMdha kare che - (1) mahAAraMbha (2) mahAparigraha (3) paMcendriya vadha (4) mAMsabhakSaNa. jIva cAra kAraNe tiryaMca yonimAM utpanna thAya che- (1) mAyApUrNa AcaraNa (2) asatya bhASaNa yukta mAyAcaraNa (3) utkaMcanatA(dhUrtatA) (4) vaMcakatA (ThagAI). jIva cAra kAraNe manuSya yonimAM utpanna thAya che (1) prakRtinI bhadratA (2) prakRtinI vinItatA (3) karuNAzIlatA (4) IrSAno abhAva. jIva cAra kAraNe devayonimAM utpanna thAya che. (1) sarAga saMyama (2) saMyamAsaMyama (3) akAma nirjarA (4) bAla tapa. narakamAM janArA nArakI vividha duHkhamaya vedanA pAme che. tiryaMcamAM jIvo zArIrika, mAnasika saMtApa prApta kare che. manuSya jIvana anitya che; vyAdhi, vRddhAvasthA, mRtyu ane vedanA Adi kaSTothI vyApta che. devalokamAM deva Rddhi ane aneka daivika sukho prApta kare che. A prakAre cAragati, sidgha tathA cha jIvanikAyanA jIvo alaga-alaga che. keTalAka jIva karmabaMdha kare che. koI tenAthI mukta thAya che. koI kaleza pAme che. paNa anAsakta rahenArI keTalIka vyakti duHkhono aMta kare che. ArtadhyAnathI pIDita cittavALA jIva duHkha prApta kare che. vairAgyane prApta karanArA jIva karma dalano nAza kare che. rAga sahita karavAmAM AvelA karmono vipAka pApapUrNa hoya che. dharmAcaraNa dvArA saMpUrNa karmothI rahita thatAM ja jIva siddhAvasthAne prApta kare che. dharmAcaraNanA be prakAra che- (1) AgAra dharma (2)aNagAradharma. aNagAra dharmamAM mAnava saMpUrNa rUpe, sarvAtmabhAvathI sAvadhakarmono parityAga karI, muMDita thaI muni avasthAmAM pravrujita thAya che. saMpUrNa paNe prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna, parigraha tathA rAtribhojanathI virata thAya che. A aNagArano sAmAyika saMyama dharma che. A dharmanI zikSAmAM upasthita thaI Agama pramANanI pramukhatAthI pravRtti karanArA sAdhu-sAdhvI ArAdhaka thAya che. AgAra dharmanA 12 prakAra che- 5 aNuvrata 3 guNavrata ane 4 zikSAvrata. pAMca aNuvrata :-- sthUla prANAtipAtano tyAga, sthUla mRSAvAdano tyAga, sthUla adattAdAnano tyAga, svadAra saMtoSa ane icchA parimANa. traNa guNavrata :- dizAomAM javAnI maryAdA, upabhoga paribhoganuM parimANa tathA anarthadaMDa viramaNa. cAra zikSAvrata :- sAmAyika, dezAvagAsika(dainika pravRttiomAM nivRttibhAvanI vRddhino abhyAsa), pauSadha, atithi saMvibhAga. aMtima samaye saMlekhanA- AmaraNa anazana karI ArAdhanA pUrvaka deha tyAga karavo, zrAvaka jIvananI sAdhanAmAM manoratha che. A AgAra sAmAyika dharma che. A dharmanA anusaraNamAM prayatnazIla Agama AjJAnusAra pravRtti karanArA zrAvaka-zrAvikA AjJAnA ArAdhaka thAya che. A pramANe siddhAMtonuM kathana, AcAradharma, cAragati baMdha, aDhAra pApano tyAga, zrAvakavrata, sAdhuvrata tathA muktigamana sudhInuM pUrNa ane vistRta vizleSaNa yukta bhagavAnanuM pravacana sadAya mananIya che. 22. pariSada visarjana / :- vizALa mAnava pariSade zramaNa bhagavAna mahAvIranI dharmadezanA sAMbhaLI. temAMthI keTalAka haLukarmI jIvoe dIkSA aMgIkAra karI to keTalAke zrAvakanA bAra vrato svIkAryA. zeSa pariSadamAMthI keTalAke bhagavAnane vaMdana-namaskAra karyA ane kahyuM ke-- "Apa dvArA sArI rIte kahevAyeluM, subhASita, suvinIta, subhAvita, nigraMtha pravacana zreSTha che. Ape dharmanI vyAkhyA karatAM je vizleSaNa karI samajAvyuM, virati athavA nivRttinuM nirUpaNa karyuM, pApakarma na karavAnuM vivecana karyuM; A pramANe upadeza bIjA koI zramaNa ke brAhmaNa ApI na zake.'' A pramANe kahI kramazaH pariSadanuM visarjana thayuM. tyAra pachI kuNika rAjA AsanathI uThyA, traNa Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 9 AgamasAra vakhata AvartanapUrvaka, vaMdana-namaskAra karI uparokta zraddhA-kIrtananA bhAva vyakta karI rAjadhAnI tarapha vaLyA. rANIo paNa uThI, vaMdanA karI, guNagrAma karI rAjabhavano tarapha pAchI vaLI. dvitIya prakaraNa - - upapAta (1) gautama svAmI :- prathama gaNadhara indrabhUti gautama zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA jyeSTha ziSya hatA. sAta phUTanI temanI avagAhanA--UMcAI hatI. samacauraMsa saMThANa, vajaRRSabhanArAca saMghayaNa yukta temanuM zreSTha zarIra hatuM. teo anupama zreSTha zakti saMpanna hatA. teo gauravarNavALA ane vipula tapa karanArA hatA. teo sAdhanAmAM sazakta, vizALa guNonA dhAraka, kaThoratama brahmacaryavratanI vizuddha pAlanA karanArA hatA; zarIra mamatvanA tyAgI hatA; tejolezyA Adi vividha labdhionA dhAraka hatA. teo avadhijJAnI ane manaHparyavajJAnI zramaNa ziromaNI hatA. teo bAra aMganA dhAraka, cauda pUrvadhArI, advitIya matizrutajJAnI hatA. te zramaNa gautama bhagavAna mahAvIra svAmInA daSTi kSetramAM viziSTa dhyAnamudrAnA Asane besI dhyAna dharatA. temanuM te dhyAna anuprekSA ane prekSA dhyAna rUpa hatuM. te dhyAnanA mAdhyamathI temane jijJAsA utpanna thatI ane avilaMba bhagavAna pAse jatA, vinayapUrvaka samAdhAna prApta karI letA. te samAdhAnanA keTalAka udAharaNo A pramANe che- (2) pApakarmano baMdha :- asaMyata, avirata, pApakarmono tyAga na karanAro, vividha pApakriyA karanAro, indriyone kAbUmAM na rAkhanAro, ekAMta pApI, ajJAnI, bhAva nidrAmAM suSupta jIva prAyaH pApakarmanuM ja upArjana kare che. te mohavardhaka pApa karmanuM ja upArjana kare che, mohakarmanuM vedana karato hovA chatAM pharI pharI mohanIyakarmano baMdha kare che. (aMtatogatvA) dasamA guNasthAnake gayA pachI ja mohanIyakarmano baMdha aTake che. tyAra pachI mAtra vedanIya karmano ja baMdha thAya che. (3) asaMyatanI gati :- asaMyata jIva je trasaprANInI ghAtamAM anurakta rahe che te mRtyu pAmI narakamAM jAya che. je trasaprANInI ghAtamAM lIna nathI rahetA, temAMthI koI deva paNa banI zake che, to koI anyagatiomAM paNa jAya che. devagatimAM koNa koNa, kevA ajJAnI(asaMvRta) jIva jAya che tenuM svarUpa A pramANe che-- (4) akAma kaSTasahanathI gati :- je ajJAnI jIva koI paNa prakAranI dhArmika preraNA vinA azubha karmanA udayathI ane paristhitivaza bhUkha, tarasa, sahana kare che, brahmacarya pALe che, snAna nathI karatA, ThaMDI-garamI sahana kare che, DAMsa maccharanA DaMkha tathA mela-parasevAnA parISahane sahana kare che, te alpa samaya yA adhika samaya sudhI A prakAranA duHkho bhogavI vyaMtara jAtinA bhUta, pizAca, yakSa, rAkSasa Adi deva bane che. tyAM 10,000 varSanuM AyuSya prApta kare che. temanuM deva banavuM ArAdhaka bhAve nahi paraMtu saMsAra bhramaNanI koTInuM hoya che. (5) dArUNa duHkhathI gati :-- je koI prakAranA aparAdhamAM AvavAthI rAjya puruSo dvArA vibhinna yAtanAo bhogavI mRtyu pAme che, virodhIo dvArA rIbAvIne mArI nAMkhavAmAM Ave che, koI-koI jAte ja duHkhathI gabharAI AtmahatyA kare che, jethI acAnaka ghaTanAgrasta thaI mRtyu pAme che, vedanIya karmanI tIvratAnAM kAraNe mohanIya karma maMda thaI jAya che. aMtima samaye raudradhyAna tathA saMkilaSTa pariNAmomAM mRtyu na pAme to, eTale ke sAmAnya ArttadhyAnamAM mRtyu pAme to vyaMtara devamAM utpanna thAya che. tyAM jaghanya 10,000 varSa ane utkRSTa 12,000 varSanuM AyuSya prApta kare che. teno A devabhava paNa bhavabhramaNa rUpa ja hoya che. (6) bhadra svabhAvathI gati :- je svabhAvathI bhadra, upazAMta, alpa krodha, mAna, mAyA, lobhavALA che; namra, sarala, vinIta svabhAvavALA che; mAtApitAnI sevA kare che, temanI AjJAno anAdara karatA nathI, alpa icchAvALA, alpa parigrahI, alpAraMbhI, alpa pApanI pravRtti karanArA, jIvana nirvAha alpa AraMbhathI karanArA, vrata niyama dharmAcaraNa na karanArA paNa mRtyu pAmI vyaMtara jAtinA deva banI utkRSTa 14,000 varSanuM AyuSya prApta kare che. na na (7) akAma kaSTa sahanathI strIonI gati :- je strIo patithI tyajAyelI hoya, bALa vidhavA hoya, je rAja aMtaHpuramAM rahetI hoya, jeno pati paradeza hoya, bIjo pati na karI zakatI hoya; paristhiti vaza khAvuM, pIvuM, paheravuM Adi sukha bhoga na karI zakatI hoya; saMyoga na maLavAthI zrRMgAra, snAna, dhUpa, mALA Adino upayoga na karatI hoya; mela, 52sevA, DAMsa maccharanA DaMkhane sahetI hoya; bhUkha, tarasa, ThaMDI garamIne sahana karatI hoya; alpa AraMbha, parigrahathI jIvana nirvAha karatI hoya, alpa icchAvALI hoya; A pramANe akAma (anicchAe) brahmacaryanuM pAlana karanArI hoya te mRtyu pAmI vyaMtara devamAM utkRSTa 60,000 varSanuM AyuSya prApta kare che. A devabhava dharma ArAdhanAno na thatAM saMsAra bhramaNanuM ja kAraNa bane che. (8) khAdya dravyonA tyAgI Adi bALajIvonI gati :- eka divasanA bhojanamAM pANIthI adhika eka dravya levAvALA, be, traNa, cAra, pAMca, cha, sAta, ATha, nava, dasa ane agiyAra dravya lenArA, gosevAnA vizeSa vrata ane pradarzana karanArA, gRhastha dharma, atithi sevA, dAnAdithI yukta, gRhastha dharmane ja zreSTha mAnanArA ane tenuM anusaraNa karanArA, dharmakathA sAMbhaLavAvALA, bhaktimArgI, anAtmavAdI, kriyAvirodhI, vRddha, tApasa, zrAvaka, dharmazAstranA zrotA, brAhmaNAdi, nava vigaya tathA madhamAMsanA tyAgI, mAtra sarasavanA telanuM vigaya vAparanArA, tevA manuSya alpa icchA, alpa parigraha, alpa pApa pravRttiothI jIvana calAvanArA tyAMthI mRtyu pAmI vyaMtara devanuM utkRSTa 84,000 varSanuM AyuSya pAme che. bALa bhAva ane ajJAna dazAnA kAraNe dharmanA ArAdhaka nathI hotA tethI temanI A deva avasthA bhava bhramaNanI avasthA che. (9) vAnaprastha sAdhakonI gati :- gaMgAnadInA kinAre vAnaprastha tApasa rahe che. tenAmAM koI agnihotrI hoya che, koI vastradhArI to koI pRthvI zayanavALA hoya che. temAM koI zrAddha karanArA, pAtra dhAraNa karanArA, kaMThI dhAraNa karanArA, phaLAhArI, pANImAM eka vakhata ke vAraMvAra DUbakI lagADI snAna karanArA, pANImAM DUbyA rahI snAna karanArA, mATIno lepa lagADI snAna karanArA, gaMgAnA dakSiNa taTapara rahenArA, uttara taTapara rahenArA, zaMkha vagADI bhikSA lenArA, gaMgA taTa upara ubhA rahI avAja karI bhikSA lenArA, daMDane UMco rAkhI cAlanArA, dizAprokSI- dizAomAM pANI chAMTI phaLa-phUla ekaThA karanArA ane prApta AhAramAMthI dAna karI khAnArA, guphAvAsI, jala-taTavAsI, pANImAM nivAsa karanArA, vRkSa nIce rahenArA, kevaLa jaLAhArI, kevaLa vAyu bhakSI, zevALa, Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 AgamacAra- utarArdha mULa, kaMda, tvacA, patra, puSpa, phaLa, bIjano AhAra karanArA, nIce paDelA mULa, kaMdAdi maLe to ja eno AhAra karanArA, paMcAgni tApathI zarIrane AtApanA devAvALA. AvA sAdhaka vividha prakAranA niyama yukta vAnaprastha paryAyanuM pAlana karavAvALA utkRSTa jyotiSI devomAM utpanna thAya che. tyAM temanuM utkRSTa eka lAkha varSa adhika eka palyopamanuM AyuSya hoya che. teo paNa bAla bhAva ane ajJAna dazAmAM hovAnA kAraNe arthAt zuddha nirvadha dharmane na samajavAthI, dharmanA ArAdhaka na hovAthI temano devabhava paNa mokSa hetuka thato nathI, saMsA bhramaNa rUpa ja hoya che. (10) kAMdapika zramaNonI gatiH je zramaNa pravrajita thaIne vividha hAMsI-majAkamAM uTapaTAMga AlApa-saMlApamAM, bhAMDa jevI ceSTA karanArA, anyane hasAvanArA, gAna yukta kriIDAmAM ane nRtyavRttimAM vizeSa abhirUci rAkhI pravRtta thAya che ane temAM ja AnaMda mAnatA rahe che. A prakAre moharUpa ane mohavardhana dazAmAM rahetA thakA AlocanA-pratikramaNa na karavAthI te virAdhaka thAya che. prathama saudharma devalokamAM kAMdapiMka hAsyapriya ane nokara devapaNe utpanna thAya che. tyAM eka lAkha varSa adhika eka palyopamanI sthiti meLave che. (11) parivrAjakonI gati :- parivrAjakonA aneka prakAra hoya che. (1) paccIsa tatvone mAnanArA ane anAtmavAdI, anIzvaravAdI, sAMkhya matAvalaMbI(pAMca mahAbhUta, agiyAra indriya, pAMca tanmAtrAo, puruSa, prakRti, buddhi, ahaMkAra A pacIsa tattva mAnanArA) (2) haTha yoga anuSThAtA yogI (3) maharSi kapilanA matAvalaMbI (4) bhRguRSinI paraMparAnA anuyAyI 'bhArgava' (5) guphA, parvata, Azrama, devasthAnamAM rahenArA, mAtra bhikSA hetue vastImAM janArA "haMsa parivrAjaka' (6) nadInA taTe athavA nadInA saMgama sthAne rahetA "paramahaMsa', mRtyu samaye vastra, ghAsa Adino paNa tyAga karI denArA (7) gAmamAM eka rAta ane zaheramAM pAMca rAta rahI prApta bhogono svIkAra karanArA bahUdaka' (8) gRhastha avasthAmAM rahetA thakA krodha, lobha, moha ane ahaMkArano tyAga karanArA kuTIvratI yA kuTIcarI (9) nArAyaNamAM bhaktizIla parivrAjaka - "kRSNa parivrAjaka' tathA ATha brAhmaNa parivrAjaka ane ATha kSatriya parivrAjaka che. ATha brAhmaNa parivrAjaka- karNa, karakaMDa, aMbaDa, pArAzara, kRSNa, dvipAyana, devagupta, nArada. ATha kSatriya parivrAjaka- zIladhI, zazidhara, nagna, bhagnaka, videha, rAjarAja, rAjarAma, bala. A parivrAjaka cAra veda, itihAsa, nighaMTu, cha aMgomAM niSNAta, vyAkaraNa, jyotiSa Adi brAhmaNa yogya zAstro, graMthomAM suparipakva jJAna yukta hoya che. ja A parivrAjaka dAnadharmanI ane svacchatAmUlaka dharmanI prarUpaNA vizleSaNa karI yuktipUrvaka samajAve che. teo evuM kathana kare che ke dareka vastune mATI ane pANIthI zuddha karI pavitra banAvAya che. snAnAdithI dehane pavitra banAvI ApaNe ApaNA matAnusAra svargagAmI thaIzuM. (12) parivrAjakonI AcAra praNAlI - (1) vAvaDI, taLAva, nadI AdimAM praveza na karavo, mArgamAM vacce AvI jAya to chUTa (2) vAhanono prayoga na karavo. (3) hAthI, ghoDA, gadheDA, AdinI savArIno paNa tyAga, paravazatA tathA balajabarI no AgAra. (4) badhA prakAranA khela, nRtya, kutUhala, manoraMjana, viNA, vAjiMtra ane darzanIya sthaLo ke padArthone jovA sAMbhaLavA kalpatA nathI. (5) lIlI vanaspatino sparza karavo, toDavI, kacaDavI, pAMdaDA, zAkhA Adine UMcA- nIcA karavA, vALavA akalpanIya che. (6) badhA ja prakAranI vikathAo, hAniprada vikathA karavI kalpatI nathI. (7) tuMbaDA, lAkaDA tathA mATI A traNa sivAyanA anya prakAranA pAtra ke pAtrabaMdhana rAkhavA kalpatA nathI. (8) vIMTIthI laI cUDAmaNI paryata koI paNa prakAranA AbhUSaNa paheravAno niSedha. (9) bhagavA raMganA vastra sivAya koIpaNa raMganA vastra kalpatA nathI. (10) kanera(karaNa)nA phUlanI mALA sivAya bIjI koIpaNa mALA na vAparavI. (11) gaMgAnI mATI sivAya koIpaNa jAtanA caMdana ke kesarano lepa karavo kalpato nathI. (12) parivrAjakone pIvA mATe eka zera pANI ane hAtha, paga, pAtrAdi dhovA cAra zera(kilolITara) pANI grahaNa karavuM kahyuM che. te paNa svaccha, nirmaLa, vahetuM tathA gALeluM pANI levuM kahyuM che. te jaLa paNa koI gRhastha Ape to ja le, jAte laI zakatA nathI. A prakAranA AcAranuM pAlana karatA thakA te utkRSTa pAMcamAM devalokamAM utpanna thAya che. tyAM temanI dasa sAgaropamanI. sthiti hoya che. zuddha, niSpApa dharmathI anabhijJa, ajJAta hovAthI teo dharmanA ArAdhaka thatA nathI. (13) aMbaDa parivrAjakanA ziSya - brAhmaNa parivrAjakomAM aMbaDanuM kathana che. te aMbaDanI kathA A pramANe che- aMbaDa parivrAjakanA 700 ziSya hatA. ekadA vicaraNa karatA thakA zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIno samAgama thayo. nigraMtha pravacananuM zravaNa karI bAra vrata dhAraNa karavAnI ruci jAgI. bhagavAne temane zrAvakanA bAra vrata AdarAvyA. AthI aMbaDa parivrAjaka nigraMtha pravacanano svIkAra karI zrAvakadharmanuM pAlana karatA thakA parivrAjaka paryAyamAM vicaraNa karavA lAgyA. chatAM zrAvaka vratanI ArAdhanAmAM koI rukAvaTa na AvI. kayAreka aMbaDa parivrAjaka ekalA paNa vicaratA hatA. eka vakhata ebaDanA 700 ziSyoe kaMpilapurathI purimatAla nagara tarapha prasthAna karyuM. tyAre sAthe lIdheluM pANI vacce ja pUruM thaI gayuM. jeTha mahinAnI sakhata garamI hatI. badhA tRSAthI saMtapta hatA. zodha karavA chatAM saMyogavazAt pANI denArA koI na maLyA. badhAno aphara nirNaya hato ke ApatkALamAM paNa adatta grahaNa na karavuM. teo gaMgA nadInI najIka pahoMcI gayA. garamInA kAraNe manuSyanuM AvAgamana baMdha hatuM. aMte badhAe gaMgAnI retImAM pAdopagamana saMthAro levAno nirNaya karyo. temaNe potAnA bhaMDopakaraNa- vastrapAtrAdi 14 upakaraNono tyAga karyo. teoe retImAM ja palyakAsane besI baMne hAtha joDI siddha bhagavAnane namotthaNaMnA pAThathI vaMdanA karI. tyAra pachI bIjI vakhata namotthaNanA pAThathI zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana karyA. tyAra pachI potAnA dharmaguru dharmAcArya aMbaDa saMnyAsIne bhAvapUrvaka vaMdana karyA. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II tyAra pachI moTethI bolyA ke- ame prathama aMbaDa parivrAjakanI samIpe jIvanabhara sthUla hiMsA, jUTha, corI, parigrahano tyAga karyo hato ane saMpUrNa maithunano tyAga karyo hato. have ame zramaNa bhagavAna mahAvIra samIpe(parokSa sAkSIe) saMpUrNa hiMsA, jUTha, corI Adi aDhAra pApano yAvajjIvana tyAga karIe chIe, cAre prakAranA AhArano tyAga karIe chIe, atipriya A zarIrano paNa tyAga karIe chIe. A prakAre vistRta vidhipUrvaka saMlekhanAnA pAThathI pAdopagamana saMthAro dhAraNa karI samaya vyatIta karavA lAgyA. yathA samaye AyuSya pUrNa karI te 700 ziSyo pAMcamA devalokamAM dasa sAgaropamanI sthitimAM utpanna thayA. te aMbaDanA ziSyo dharmanA ArAdhaka thayA. kAraNake parivrAjaka paryAyamAM rahetA thakA niSpApa, niravadha dharmane samajyA hatA ane yathAzakti pAlana paNa karyuM hatuM. (14) aMbaDa parivrAjaka :- aMbaDa saMnyAsI parivrAjakapaNAmAM ekalA ja vicaraNa karatA hatA. sAthe zrAvakanA bAra vratanuM paNa pAlana karatA hatA. chaThTha chaThThanuM niraMtara tapa karavAthI ane AtApanA levAthI temane avadhijJAna ane vaikriyalabdhi utpanna thayA hatA. potAnA baLa ane zaktithI lokone Azcarya pamADavA eka sAthe so ghare jatA. gocarI letA(bhojana letA) ane rahetA. A vAtanI carcA gAmamAM thaI rahI hatI. bhikSArthe padhAratA gautama svAmIe paNa A vAta sAMbhaLI hatI. aMbaDa saMnyAsI nigraMtha pravacanamAM atUTa zraddhA rAkhatA thakA zrAvaka paryAyanuM pAlana karatA ane saMpUrNa brahmacarya paNa pALatA. sAthe sAthe parivrAjaka paryAyanuM paNa pAlana karatA hatA. vizeSatA e che ke teo AdhAkarmI, uddezika, mizra, krIta, pUtikarma, adhyavapUrvaka, udhAra, anisRSTa, abhihaDa, sthApita, racita doSothI yukta AhAra grahaNa nahotA karatA. kaMtAra bhakta, durbhikSabhakta, glAna bhakta, bAdalika bhakta, pAhuNaka bhakta, Adi doSavALA AhAra pANI grahaNa nahotA karatA. kaMdamULa, patra, puSpa, phaLa, bIja paNa grahaNa nahotA karatA. temaNe cAra prakAranA anartha daMDano yAvajjIvana tyAga karyo hato. 11 AgamasAra teo pIvA mATe temaja hAtha-paga pAtra ghovA mATe be zera pANI grahaNa karatA hatA tathA snAna mATe cAra zerathI adhika pANI nahotA letA. pANI grahaNamAM paNa saMpUrNa niyamonuM pAlana karatA hatA. aMbaDa saMnyAsI arihaMta ane arihaMtanA zramaNo sivAya koIne savidhi vaMdana nahotA karatA. A pramANe aMbaDa parivrAjaka potAnA pUrvaveza ane caryAnI sAthe zrAvakavratanI ArAdhanA karI aMtima samaye eka mAsano saMthAro karI AyuSya pUrNa karI ArAdhaka banI pAMcamA devalokamAM utpanna thayA. tyAM dasa sAgaropamanuM AyuSya meLavyuM. devabhava pUrNa thatAM aMbaDano jIva mahAvideha kSetramAM uttama kuLamAM janma leze. daDhapratijJa nAma rAkhavAmAM Avaze, 72 kaLAmAM pAraMgata thaze, yauvanavaya prApta thatA mAtA-pitA tene bhoganuM AmaMtraNa Apaze chatAM teno asvIkAra karaze. teo aneka varSanuM zuddha zrAmaNya pALI kevaLajJAna, kevaLa darzananI prApti karaze, aneka varSa sudhI kevaLa paryAyanuM pAlana karI karmakSaya karI siddha buddha ane mukta thaze. mukta thavA mATe sAdhue nimna kaThoratama niyamonuM pAlana karavuM paDe che. yathA- (1) nagna bhAva-zarIra saMskArano tyAga. (2) maMDabhAva-gRha Adi parigraha tathA mamatvano tyAga. (3) snAna na karavuM. (4) dAtaNa Adi na karavuM. (5) kezaluMcana karavuM. (6) akhaMDa brahmacaryanuM pAlana. (7) chatra tyAga. (8) pAdarakSakano tyAga. (9) bhUmi zayana karavuM. pATa athavA kASTanA TukaDA upara suvuM. (10) ghara gharathI bhikSA levI. (11) lAbhaalAbhamAM saMtuSTa rahevuM (12) bIjA dvArA thayela hIlanA, niMdA, garhA, tADana, tarjana, parAbhava(tiraskAra), vyathA(paritApa) A badhI paristhitimAM samabhAva keLavavo. anya koI UMcA-nIcA rAga-dveSAtmaka saMkalpa-vikalpa na karavA. te sivAya nAnI moTI indriya virodhI kaSTakAraka paristhiti, 22 parISaha, deva-manuSya ke tiryaMcakRta upasarga Adino samabhAvathI svIkAra karI zAMta, prasanna rahevuM. ityAdi mana ane tananI pratikULa sthitiono pratikAra na karatAM te avasthAmAM jJAtA daSTA banI samabhAva rAkhavo. A badhA mana ane tananA kaSTa sAdhya niyamone sAdhaka sarvathA karmamukta thavA ja dhAraNa kare che. (15) guru pratyanIka zramaNonI gati :- * je zramaNa nigraMtha pravacanamAM pravrujita thayA bAda kAlAMtare ahaMbhAvamAM AvI AcArya, upAdhyAya, kula, gaNa, guru Adino tiraskAra, apakIrti kare che, nigraMtha pravacanathI viparIta prarUpaNA kare che, jethI pote bhramaNAmAM paDe che ane anyane bhramamAM nAkhe che; A prakAre abhinivezika mithyAtva yukta zramaNa paryAyanuM pAlana kare che; tevA sAdhaka mRtyu samaye te doSonI AlocanA, pratikramaNa karyA vinA ja AyuSyapUrNa karI utkRSTa chaThThA devalokamAM kilviSaka devonA rUpamAM tera sAgaranI sthitie utpanna thAya che. te mithyA mati hovAthI bAla bhAvanA kAraNe dharmanA ArAdhaka thatA nathI. tethI A devabhava saMsAra bhramaNano ja samajavo. (16) AjIvika gozAlaka matAvalaMbInI gati :- AjIvika matanA zramaNa koI be gharanA aMtare to koI traNa, cAra, pAMca, cha, sAta gharanA aMtare bhikSA le che. koI phakta kamaLanA DaMThaNa(DIMTIyA) le che. koI pratyeka gharathI bhikSA lenArA, AkAzamAM vijaLI camake tyAre bhikSA na lenArA, mATInA moTA vAsaNamAM praviSTa thaI tapa karanArA ityAdi vividha vihAra caryA ane tapa karanArA gozAlaka matAvalaMbI kALa karI utkRSTa 12mA devalokamAM utpanna thAya che. tyAM temanI utkRSTa 22 sAgaropamanI sthiti hoya che. te paNa mithyAtva abhibhUta ajJAna dazAmAM hovAthI dharmanA ArAdhaka thatA nathI. (17) AtmotkarSaka kuzIla zramaNonI gati :- je zramaNa nigraMtha pravacanamAM pravrujita thaI kAlAtare mahimA, pUjA, mAna-pratiSThAthI abhibhUta thaI svayaMnA guNAnuvAda ane anyanA avaguNa gAya che, dorA-dhAgA, rakSA poTalI, yaMtra- maMtra-taMtra Adi camatkAra pUrNa vRttiothI lokone AkarSita kare che; A prakAranA kuzIla AcaraNathI yukta thaI zramaNa paryAyanuM pAlana kare che evA sAdhaka mRtyu paryaMta A doSono parityAga, AlocanA pratikramaNa Adi na karatAM AyuSya pUrNa karI utkRSTa bAramA devalokamAM Abhiyogika(nokara) devapaNe utpanna thAya che. tyAM utkRSTa 22 sAgaropamanI sthiti pAme che. te sAdhakonI zuddha, niraticAra saMyamanI ArAdhanA na hovAthI tene paNa virAdhaka kahyA che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 12 (18) ninyavonI utpatti - je zramaNa nigraMtha dharmamAM pravrajita thayA bAda ahaMbhAvamAM AvI tIrthaMkaranA siddhAMtonI upekSA karI viparIta prarUpaNA kare che; kutarka ane buddhi baLathI abhiniveSika mithyAtvane puSTa kare che; sAthe bIjAne paNa asat prarUpaNAthI bhAvita kare che; mithyAmatamAM joDe che. teo bAhyAcArathI zramaNa paryAyamAM hoya che tevA sAdhaka vizuddha dravya zramaNAcAranuM pAlana karI (mithyAtva bhAvo hovA chatAM) utkRSTa navagreveyakamAM 31 sAgaropamanuM AyuSya prApta kare che. - vartamAnamAM 24mA tIrthaMkaranA zAsanamAM 7 nindava thayA. (1) jamAlI (2) tiSyaguptAcArya (3) aSADhAcAryanA ziSya (4) azvamitra (5) gaMgAcArya (6) rohagupta (7) goSThAmAhila - teoe jinokta, Agamokta siddhAMtonI viparIta prarUpaNA karI hatI. te sAta nihonuM vivaraNa A pramANe che(1) bahuratavAda - ghaNA samaya pachI kArya pUrNa thAya che. karatAM ne karyuM na kahevAya, A vicAradhArA jamAlInI hatI. teo bhagavAna mahAvIranA jamAI hatA, vairAgyabhAve dIkSita thayA. teoe eka vakhata svataMtra viharavAnI bhagavAna pAse AjJA mAgI, bhagavAne mauna rAkhyuM chatAM 500 zramaNone laI vihAra karyo. temaNe kaThora AcAra ane tapazcaryA karI. zrAvastI nagarImAM jamAlIne pittajavaranI pIDA thaI, asahya vedanA thaI, pathArI karavA sAdhuone nirdeza karyo. temane eka eka paLa paNa bhAre thavA lAgI. sAdhuone pUchayuM- pathArI taiyAra che? javAba maLyo- pathArI thaI rahI che, thaI nathI. A sAMbhaLI temaNe vicAra karyo ke eka samayamAM kArya niSpanna thatuM nathI. bhagavAne kahyuM che ke "karatA te karyuM" tema kahevuM, te moTI bhUla che. vedanA zAMta thayA chatAM te potAnA vicArane choDI na zakayA. jamAlI bhagavAna samIpe gayA. temaNe bhagavAna mahAvIra tathA gautama svAmI sAthe vArtAlApa karyo. jamAlI e jIda na choDI ane judA thaI gayA. keTalAka ziSyo temanI sAthe gayA to keTalAka bhagavAnanI pAse ja rahyA. A ghaTanA bhagavAnanA kevaLajJAna prAptinA 14 varSa pachI thaI. (2) jIvaprAdezikavAdaH- eka pradeza paNa ocho hoya to jIva jIvatvayukta kahevAto nathI. aMtima pradezathI pUrNa hoya tyAre ja jIva, jIva kahevAya che. tethI te eka pradeza ja jIva che A siddhAntanA pravartaka tiSyaguptAcArya hatA. te bhagavAnanA mokSagamana pachI 16 varSa thayA. (3) avyaktavAda - sAdhu AdinA saMdarbhamAM AkhuMya jagata avyakta che. amuka sAdhu che ke deva, kaMI kahI zakAtuM nathI. tenA pravartaka AcArya ASADhanA ziSyo manAya che. AcArya ASADha zvetAMbikA nagarImAM hatA. ziSyone yoga sAdhanA zIkhavADI rahyA hatA. acAnaka temano dehAMta thayo, deva banyA. ziSyono abhyAsa aTake nahI tethI mRta zarIramAM te deve pana: praveza karyo ja te kriyA thaI gaI. koIne A ghaTanAno khyAla na rahyo. ziSyone abhyAsa karAvI devarUpe dehamAMthI nIkaLyA. zramaNone badhI. paristhiti kahI kSamAyAcanA karI ke devarUpa asaMyata hovA chatAM meM saMyatAtmAone vaMdana karAvyA. tema kahI potAnA sthAne cAlyA gayA. zramaNonA cittamAM sadAya saMdeha rahyo ke koNa deva ne koNa sAdhu? te avyakta che. tethI teo zramaNa vyavahAra choDI durAgrahamAM phasAyA. tema vIra nirvANa pachI 114 mAM varSe A mata cAlyo. (4) sAmucchedika vAda:- kauDila nAmanA AcArya hatA. temanA ziSya azvamitra hatA. ziSyane pUrvanuM jJAna zIkhavADI rahyA hatA. paryAya svarUpanuM prakaraNa cAlI rahyuM hatuM. prathama samayanA nAraka samucchinna thaze pachI bIjA samayanA nAraka samucchinna thaze. dravyanI. apekSAe te ja nAraka jIva te samayanI paryAyamAM raheze temaNe te samaya paryAyAtmaka draSTithI ja samucchinnatAnuM kathana karyuM hatuM paNa azvamitre te pakaDI lIdhuM ke "nAraka Adi bhAvono ekAMte pratikSaNa samuccheda, vinAza thato rahe che." temaNe A prarUpaNA vIra nirvANa pachI 220 varSe cAlu karI. (5) saikriya vAda - zItalatA ane uSNatA A be kriyAnI anubhUti eka ja samaye eka vyaktine thAya che A aikriyavAda che. cArya tenA pravartaka hatA. gaMgamani dhanagaptanA ziSya hatA. te eka vakhata potAnA gurunI sevAmAM jaI rahyA hatA, mArgamAM ullakA nadInA pANImAM cAlIne nadI pAra karI rahyA hatA. mAthA upara sUryanA tApathI uSNatA ane pagamAM pANInI zItaLatAno anubhava thaI rahyo hato. gaMgamuni vicAravA lAgyA- AgamomAM batAvyuM che ke eka sAthe be kriyAnI anubhUti thatI nathI paNa huM to pratyakSa joI rahyo chuM. bhagavAnanA nirvANa bAda 228 varSa pachI A nindava thayA. Agama tatva e che ke eka jIvane eka sAthe be kriyAno anubhava thaI zake che paraMtu eka sUma samayamAM jIvane eka ja upayoga hoya che. zika vAda:- jIva, ajIva, najIva(jIva paNa nahI ane ajIva paNa nahIM) evo airAzikavAda AcArya rohagaple svIkAryo hato. te aMtaraMjikA nAmanI nagarImAM AcArya zrIguptanI sevAmAM jaI rahyA hatA, rastAmAM poTTazAla parivrAjaka potAnI vidyAono camatkAra batAvI rahyo hato. te vAda karavA badhAne AmaMtraNa ApI rahyo hato. rohagukhe AmaMtraNano svIkAra karyo. poTTazAla vRzcikI, sarpiNI, mUSikI, vidyAono sAdhaka hato. temaNe cAlAkI karI. ane rohaguptanA siddhAMtone ja mAnya karI batAvyuM ke rAzi be chejIva, ajIva. rohagupta khaMDana na karI zake te hetue ja teNe Ama kahyuM hatuM. rohagupta paNa be rAzi ja mAnatA hatA. paNa pozAlanI vAta mAnI levAthI parAjita thavuM paDe tethI virodha karatA sAthe kahyuM- jagatamAM rAzi traNa che- jIva, ajIva, nojIva ajIva. A praDhapaNA tarkanI sAthe siddha karI vijayI thayA. gurudeva zrIgaNe A tarkane amAnya karyo. temane panaH rAjasabha karavAnuM kahyuM. paNa have to pratiSThAno prazna ubho thayo. temaNe guru AjJAnuM pAlana na karyuM. tyArathI trirAzikavAda zarU karyo. vIra nirvANanA 544 varSa pachI A nitava thayA. (7) abaddhikavAda - "karma jIvanI sAthe baMdhAtA nathI paNa kaMcukanI jema sparzamAtra karI sAthe lAgyA rahe che." goSThAmAhila A matanA pravartaka hatA. durbalikA puSyamitra AryarakSitanA uttarAdhikArI hatA, vinadhya nAmanA ziSyane karmapravAdanA baMdhaadhikArano hvI rahyA hatA ke jevI rIte divAla upara bhInI mATInA goLAne pheMkavAthI cITakI jAya che tevI ja rIte keTalAka karma AtmAnI sAthe cITakI jAya che. sUkI mATInA goLAne divAla upara pheMkatA divAlano sparza karI nIce paDI jAya che, tevI rIte keTalAka karma sparza mAtra ja kare che, gADharUpe baMdhAtA nathI. goSThAmAhile A kathana sAMbhaLyuM to apekSAnI upekSA karI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 13 AgamasAra zaMkita thaI gayA ke jo AtmA ane karma ekAkAra thaI jAya to te judA thaI zakatA nathI. tethI A ja nyAya yukta che ke karma AtmAnI sAthe baMdhAtA nathI, mAtra sparza kare che. puSyamitre temane bahu samajAvyA paNa potAnI jida upara te aDaga rahyA. vIra nirvANanA 609 varSa bAda goSThAmAhile A mata pravartAvyo. (19) saMtrItiryaMca paMcendriya zrAvakanI gati :- pAMce ya jAtinA maMtrI tiryaMca paMcendriyane yathAyogya ciMtana manana karavAthI jAtismaraNa jJAna utpanna thAya che. tenAthI teo zrAvakanA vrata svIkArI potAnI yogyatA ane kSamatA anusAra pAlana kare che. sAmAyika, pauSadhaupavAsa Adi paNa anukULatA pramANe kare che. teo zramaNopAsaka paryAyanuM pAlana karatAM karatAM samAdhipUrvaka AyuSyapUrNa karI utkRSTa AThamA devaloka sudhI jaI zake che. teo nigraMtha pravacana ane zrAvaka dharmanA ArAdhaka thAya che. devalokamAM teonuM utkRSTa AyuSya 18 sAgaropamanuM hoya che. teo 15 bhavathI vadhAre saMsAramAM paribhramaNa karatA nathI. (20) zramaNopAsaka manuSyonI gati - keTalAka manuSyo dharmapremI, dharmazraddhA- vALA, dharmAnuyAyI, dhArmikavRttivALA ane dharma saMskArovALA sadAcArI tathA saMtoSI hoya che. alpaAraMbha, alpa parigrahathI jIvana calAve che. teo hiMsA Adi mithyAtva sudhInA 18 pApa sthAnakonA AMzika tyAgI hoya che arthAt amuka aMze maryAdA karI hoya che. A prakAranA AraMbha samAraMbha karavA-karAvavA, bhojanaAdi banAvavuM-banAvaDAvavuM, padArthone kUTavA, pIsavA; koIne mAravuM, pITavuM, tADanA tarjanA karavI, vadha baMdhana karavA, koIne duHkha devuM ityAdi kriyAnA AMzika tyAgI hoya che. snAna, abhaMgana, vilepana, ubaTana, zRMgAra, alaMkAra, mALA temaja manojJa zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparzanA sukhonA dezathI tyAgI ane maryAdita AgAravALA hoya che. te zramaNopAsaka parapIDAkArI sAvadya yogonA aMzataH tyAgI ane maryAdita AgAravALA hoya che. AvA zramaNopAsaka jIva, ajIva tatvanA jJAtA; payapApane anubhava pUrvaka samajIne Azrava, saMvara, nirjarA. mokSanA viSayamAM kuzaLa; deva, dAnavanA DagAvyA chatAM Dage nahi; nigraMtha pravacanamAM zaMkA, kAMkSA Adi doSothI rahita; nigraMtha pravacananA(siddhAMtonA) artha, paramArthanA jANakAra hoya che. temanI hADa- hADanI mijjAmAM dharmaprema vaNAyelo hoya che. nigraMtha pravacanane ja jIvanamAM artha-paramArtharUpe samaje che, zeSa anyakRtyone AtmA mATe niprayojana rUpa samaje che. temane dAna devAnI pUrNa bhAvanA hoya che, te kAraNe temanA gharanA daravAjA sadAya khullA rahe che. koI paNa vAcaka temanA daravAjethI khAlI hAthe pAcho jato nathI. vizeSa prayojana vinA koInA gharamAM ke aMtaHpuramAM teo praveza na kare. teo mahinAmAM cha pratipUrNa pauSadha kare; zramaNa nigraMthone kalpanIya AhAra, pANI, vastra, pAtra, rajoharaNa, auSadha, bheSaja, makAna, pATa, ghAsa A ja, makAna, pATa, ghAsa Adi parama bhakti ane vivekapUrvaka pratilAlatAM zramaNopAsaka paryAyamAM vicaraNa kare che. aMtima samaye yathAavasare teo anazanano svIkAra kare che. aMte AlocanA, pratikramaNa karI, samAdhi bhAve paMDita maraNane prApta karI, utkRSTa bAramA devalokamAM utpanna thAya che. tyAM vadhumAM vadhu rara sAgaropamanI sthiti prApta kare che. te zramaNopAsaka ArAdhaka thaIne utkRSTa paMdara bhavathI adhika bhramaNa karatA nathI. eTaleke paMdara bhavamAM mokSa gAmI bane che. nigraMtha suzramaNonI gati:- zramaNa nigraMtha zreSTha dharmI, dharmAnurAgI, dhArmika jIvana jIvavAvALA hoya che. 18 pApanA saMpUrNa tyAgI hoya che. sAthe sAthe karavuM, karAvavuM, pakavavuM, pakavAvavuM, AraMbha, samAraMbha, kUTavuM, pIsavuM, temaja teo para- paritApakArI kRtyonA tyAgI hoya che. snAna, zarIrasuzruSA, mALA, alaMkAra Adi pravRttionA paNa teo tyAgI hoya che. teo indriyonA viSayo zabda, rUpa AdinA pUrNa tyAgI hoya che. AvA aNagAra pAMca samiti ane traNa gupti yukta hoya che. teo indriyone vazamAM rAkhanArA, viSayomAM anAsakta, niyamaupaniyamayukta, brahmacaryanuM pAlana karanArA, nirmamatvI, akiMcana, bhAvagraMthIothI rahita ane Azrava rahita hoya che. karma baMdhathI rahita hoya che. teo sUtrokta rara upamAonA guNothI yukta hoya che. zAstra AjJA ne ja sarvasva samajI jIvananI mAnasika, vAcika tathA kAyika dareka pravRtti karanArA hoya che. A pramANe vicaraNa karatA keTalAka zramaNone kevaLajJAna, kevaLadarzana utpana thAya che. teo aneka varSo sudhI kevaLI paNe vicarI aMte bhakta pratyAkhyAna, saMlekhanA karI, saMpUrNa karmano kSaya karI mokSa padane prApta kare che. keTalAka zramaNa jIvana paryata chadmastha avasthAmAM ja vicaraNa kare che ane aMtima kSaNe saMthAro karI te sthitimAM ja kevaLajJAna kevaLa darzana prApta karI siddha thAya che. jayAre keTalAka zramaNa saMyamanuM ArAdhana karI utkRSTa sarvArthasiddha vimAnamAM utpanna thAya che, tyAM 33 sAgaropamanuM AyuSya prApta kare che. tyAMthI cyavI teo eka bhava manuSyano karI siddha(mukta) thAya che. dharmanA ArAdhaka zramaNa-zramaNopAsaka jaghanya pahelA devalokamAM be palyanI sthitie utpanna thAya che. dharmanA virAdhaka ahIM varNavelA badhAja jaghanya bhavana- pati tathA vyaMtaramAM dasa hajAra varSanI sthitie utpanna thAya che, temaja anya traNa gatimAM paNa jAya che. temAMnA (phakata)kriyAnA virAdhaka vaimAnIka deva nathI thatAM, vaimAnIka devI thaI zake che. tathA jayotiSacakra sudhInAM deva thAya dharmanA virAdhaka ane kriyAnA virAdhaka je jIvo vratapratyAkhyAnamAM doSa lagADe che, vAraMvAra vrata laIne bhaMga kare che. saMyama laI zithila AcAra pALe che paraMtu zradhA ane prarUpaNA zudhdha rAkhe che. jinezravara dharmathI viparita zradhA ane prarupaNA karatAM nathI teo kriyAnA virAdhaka ane apekSAe ochA doSita che kAraNa ke temanA upadezathI anya jIvo geramArge doravAtA nathI .(azudhdha AcaraNathI azudhdha mUka pravacanato thAyaja che.) paNa jeo jinezravara dharmathI viparita zradhA ane prarUpaNA kare che teo mahAdoSi che. ane dharmanA virAdhaka kahevAya che. teo triyaMca gatimAM paNa jaI zake che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha kevalI samudyAta - badhAja kevaLI bhagavAna kevaLI samudyAta karatA nathI. je kevaLIne cha mahinAthI vadhu AyuSya bAkI hoya tyAre kevaLa jJAna, kevaLa darzana thayA hoya teo kevaLI samughAta karatA nathI. cha mahinAthI ochuM AyuSya hoya athavA to jIvananI aMtima kSaNomAM kevaLajJAna thayuM hoya temaja je kevaLIne AyuSya ane anya karmanI atyadhika asamAnatA hoya te kevaLI karmone sama avasthAmAM karavA mATe kevaLI samudyAta kare che. jene svabhAvika karmonI asamAnatA na hoya temane kevaLI samudyAta karavAnI AvazyakatA rahetI nathI. kevaLI samuThThAtamAM Atmapradeza bahAra nIkaLIne kramazaH saMpUrNa lokamAM phelAI, pharIne kramazaH zarIrastha thaI jAya che. A prakriyAmAM mAtra ATha samaya ja lAge che. A kevaLI samughAta yoga nirodha avasthAnA adhikatama aMtarmuhUrta pahelAM thaI jAya che. pachI kevaLI saMpUrNa yogano nirodha karI zarIranI 2/3 avagAhanAmAM Atmapradezone avasthita karI de che. te avasthita avasthAmAM pAMca laghu akSara uccAra jeTalo samaya rahe che. tene 14 muM guNasthAna kahevAmAM Ave che. te samaya pachI te ayogI kevaLI saMpUrNa karmakSaya karI, audArika, tejasa, kArpaNa zarIrano tyAga karI zAzvata siddha avasthAne prApta kare che. siddhonuM svarUpa - jevI rIte agnithI baLelA bIja pharIne aMkurita nathI thatA tevI rIte saMpUrNa karmabIja baLI javAnA kAraNe siddhane punaH saMsAramAM avataravuM paDatuM nathI. vajaRSabhanArAca saMghayaNavALA ane badhAja saMDANavALA manuSya siddha thaI zake che. jaghanya be hAtha, utkRSTa 500 dhanuSyanI avagAhanAvALA manuSya siddha thaI zake che. jaghanya sAdhika ATha varSa(garbha sahita nava varSa) utkRSTa eka karoDa pUrvanI sthitivALA siddha banI zake che. badhA devalokathI upara siddha zilA che, je pRthvIkAyanI che, 45 lAkha yojanAnA vistAravALI goLAkAra che, kinAre mAkhInI pAMkha jeTalI pAtaLI che, ane vacce ATha yojana jADI che. tenuM uparanuM taLiyuM samatala che ane nIcenuM chatrAkAre goLa che. te siddhazilA sarvArthasiddha mahAvimAnathI 12 yojana upara che. te siddhazilAthI upara utsadhAMgulanA eka yojana sudhI loka che. tyAra pachI aloka che. lokanA aMtima kinArethI lokanI aMdara 333 dhanuSya ane 3ra aMgula sudhInA kSetramAM anaMtAnaMta siddha bhagavaMto rahelA che. te badhAyanA AtmA avagAhanAnA upalA kinArA alokathI sparzelA che. te siddha bhagavAna tyAM sAdi anaMtakALa sudhI arUpI zuddhAtma svabhAvamAM sthira rahe che. siddhonA AtmapradezonI avagAhanA jaghanya eka hAtha ATha aMgula, utkRSTa 333 dhanuSya ne 3ra aMgula tathA madhyama badhI avagAhanAo hoya che. 45 lAkha yojana kSetramAM koIpaNa sthAna siddha pradezothI khAlI nathI paraMtu pratyeka pradeza upara anaMta siddhonA Atmapradezo rahelA che. eka dIpakanA prakAzanI sAthe seMkaDo dIpakono prakAza paNa te ja dIpakanA prakAzamAM rahI zake che. jyAre A rUpI pagala prakAzane rahevAmAM kyAMya muzkelI AvatI nathI to arUpI Atmapradeza anaMta siddhonA ekamAM aneka vyApta thaI jAya temAM saMdehane sthAna rahetuM nathI. arthAt AvI rIte anaMtAnaMta siddha bhagavAna eka sAthe rahe che. badhA siddhonI avagAhanA eka sarakhI hotI nathI. aMtimabhavamAM manuSya dehanI je avagAhanA ane saMDANa hoya che tenA be tRtIyAMza aMza jeTalI pratyeka siddhanI pota potAnI alaga alaga avagAhanA hoya che. - te tyAM sthira rahetAM loka, alokanA badhA bhAvone, dravya guNa paryAyone kevaLajJAnathI jANe che ane kevaLa darzanathI jue che. A jJAna ane darzana be AtmaguNo ja siddhomAM hoya che. teno upayoga sAkAropayoga ane anAkAropayoga kahevAya che. siddhonA sukhanuM jJAna - siddhonA sukhane ApaNe pratyakSa jANI zakatA nathI kemake te arUpI hovAthI parokSa hoya che. tethI temane upamA dvArA jANavA joie. siddhone je avyAbAdha sukha prApta thAya che te manuSya ke devane paNa prApta thatuM nathI. kAraNa manuSya ane devonA sukha bAdhAothI bharapUra tathA vinAzI hoya che. kalpanA karavAmAM Ave ke devonA chaMdagIbharanA badhA ja sukhone ekaThA karavAmAM Ave ane tene anaMtI vakhata varnAvargita guNavAmAM Ave to paNa te mokSa sukhanI tole na Ave. anya kalpanAe- eka siddhanA saMpUrNa sukhane anaMtavargathI bhAgavAmAM Ave ane je sukharAzi bhAgaphaLanA rUpamAM Ave te paNa eTalI adhika hoya che ke saMpUrNa AkAzamAM samAI zakatI nathI. jema nagarane joI, tenA sukhano anubhava karI pAcho pharelo koI asabhya vanavAsI puruSa nagaranA aneka vidha guNonA sukhane jANato-samajato hovA chatAM paNa potAnA sAthI anya vanavAsIone te sukha suvidhAne jaMgalanI koI zreSTha vastunI upamA ApIne paNa hakIkate samajAvI zakato nathI kAraNa ke jaMgalamAM upamA ApI zake tevI koI vastu nathI, tema sarvajJa-sarvadarzI tIrthakara, kevaLajJAnI bhagavaMta paNa chaghone sAMsArika padArthonI upamAthI, siddhonA vAstavika sukhone jANatA hovA chatAM samajAvI zakatA nathI. mAtra zraddhA utpanna karAvavA mATe aMzataH samajAvI zake che. hakIkatamAM siddhonA sukha anupama che. tene upamA ApavA mATe saMsAramAM koI padArtha nathI. ahIM paNa apekSAe sUmAMzamAM upamA dvArA zraddhA utpanna karAvavAno prayatna karyo che. jevI rIte koI puruSa potAnI icchAnusAra sarva guNo-vizeSatAothI yukta svAdiSTa bhojana karI, bhUkha, tarasathI mukta thaI aparimita tRti, icchita AnaMdano anubhava kare che te rIte sadAya parama tRpti yukta, anupama zAMtiyukta siddhaprabhu vipna rahita, zAzvata, paramasukhamAM nimagna rahe che. te sarva duHkhothI pAra thaI cUkayA che arthAt teoe saMpUrNa duHkhanA mULane naSTa karI nAkhyuM che. janma, jarA ane mRtyunA baMdhanathI sarvathA mukta thayA che. tethI te siddha paramAtmA anupama sukha sAgaramAM sadA mATe avasthita che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra jainology II cauda guNasthAnonuM svarUpa jIvanI Atmika-AdhyAtmika hInAdhika, UMcanIca avasthAone guNasthAna kahe che. AvA jIvanAM guNasthAna cauda kahevAmAM Avela che. jemAM cothA gaNasthAnathI caudamAM guNasthAna sudhInAM agiyAra guNasthAnavALAM unnatizIla- pragatizIla AtmasthAnamAM avasthita hoya che. zeSa 1 thI 3 guNasthAnavALA avanata AtmasthAnamAM hoya che. te 14 guNasthAnonuM svarUpa A prakAre chepaheluM mithyAtva guNasthAna:- (1) je parabhava, punarjanma, karmasiddhAMta ane jIvanA anAdi astitvane mAnatA nathI. (2) aDhAra prakAranAM pApa, 25 kriyAo ane ATha prakAranAM karmanAM baMdha, udaya Adine mAnatA nathI. (3) je sudeva, suguru, sudharma, sanzAstra-AgamanI zraddhA karatA nathI paraMtu svachaMdatA, svecchAe kudeva, kuguru, kudharma ane kuzAstromAM zraddhA kare che. (4) zrAvakanAM 12 vrata ane sAdhunAM pAMca mahAvratonI, samiti-guptinI temaja anya paNa jinAjJAnI samyaka zraddhA karatA nathI. (5) jIva, ajIva, puSya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha, mokSa, A tattvonI tIrthakara bhagavAne prarUpela svarUpa pramANe zraddhA karatA nathI. (6) Izvarane saMsAranA kartA mAne che. (7) yajJa, havana, pazu-bali AdimAM dharma mAne che, anya paNa nAnI moTI hiMsAkArI sAvadha pravRttione, cha kAya jIvonI hiMsAvALI pravRttione dharma mAne che. (8) jinezvara bhagavaMta kathita siddhAMtathI ochI adhika ke viparIta prarUpaNA kare che. (9) anekAMtika siddhAMtane choDI dravya-bhAva ke nizcaya-vyavahAra vagere koI paNa ekAMtanA AgrahamAM paDI jAya che. sAta nayono vicAra karavAne badale durnayamAM paDI jAya che. vivekabuddhi choDI badhA nikSepone eka sarakhA mAnI le che. (10) kalaha, krodha ane raMbhAvane dIrghakALa sudhI TakAvI rAkhe che. (11) koI paNa pApakRtyamAM ati Asakta, vRddha,lIna bane che arthAt lobha, parigraha, niMdA (para parivAda), mAyA, jUTha, corI ane jIvahiMsA Adi koI paNa pApakAryamAM tallIna banI jAya che. (12) vaMto para ke tenA dharma para athavA tenA mArga para cAlatAM dharmaguruo para dveSa rAkhe che ItyAdi, uparokta dareka avasthAmAM rahela jIvone vyavahArathI mithyAtva guNasthAnavartI jANavA joIe. nizcaya daSTinI apekSAe mithyAtva mohanIya karmanI prakRtino udaya thavAthI ane udaya rahevAthI jIva mithyAtva guNasthAnamAM rahe che. A jIvanuM prathama guNasthAna che. temAM rahelA jIvonI apekSAe tenA traNa prakAra che - (1) anAdi anaMta (2) anAdi sAMta (3) sAdi sAMta. anAdi anaMta abhavInI apekSAe che. anAdi sAMta bhavInI apekSAe che ane sAdi sAMta pratipAtI(paDivAI) samakitanI apekSAe che. tenI sthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa dezona ardhapugala parAvartananI hoya che. A guNasthAnamAM maranArA ke AyuSya bAMdhanArA jIva cAra gatimAM bhramaNa kare che. A guNasthAnavartI jIva karmono vizeSa baMdha karatA rahe che. teo karmavRddhi ane saMsAravRddhi kare che. A guNasthAna pAMca anuttara vimAna sivAya saMsAranA badhAM jIvomAM hoI zake che. bIjuM sAsvAdana guNasthAna :- je jIve cothuM guNasthAna prApta karI lIdhuM che, tevA athavA tenAthI uparanA koI paNa guNasthAnavALA prathama guNasthAnamAM kahela koI paNa prakAranA vicAronI avasthA prApta kare athavA nizcayathI mithyAtvanA udayAbhimukha thAya tyAre te cothA Adi guNasthAnothI paDI prathama mithyAtva guNasthAnamAM jAya che. te samaye cothA Adi guNasthAnothI Tyuta thaIne prathama guNasthAne pahoMcatAM vacce kSaNika kALamAM AtmAnI je avasthA hoya che, te ja bIjuM sAsvAdana guNasthAna che. jema ke vRkSa uparathI tUTeluM phaLa jamIna para paDe te pahelAM mArgamAM thoDo samaya vyatIta kare che, tevI avasthA bIjA guNasthAnanI samajavI joIe. - A guNasthAnanI utkRSTa sthiti cha AvalikA jeTalI hoya che arthAt eka sekaMDanA hajAramAM bhAgathI paNa ochI sthiti hoya che. tethI A guNasthAnanuM astitva Icit mAtra che, je chaghasthone anubhavagamya nathI. A guNasthAna ekendriyomAM hotuM nathI. zeSa beIndriya Adi asaMjJI paMcendriyamAM aparyApta avasthAmAM hoya che tathA saMjJIne paryApta aparyApta baMne avasthAmAM cAre gatimAM hoya che. trIje mizra guNasthAna :- samakita ane mithyAtvanA mizra pariNAmovALI AtmAnI avasthAne mizra guNasthAna kahevAmAM Ave che. jema ke zrIkhaMDa khATA-mIThA ema baMne svAdavALo hoya che. evI ja rIte A guNasthAnavALA jIvo jinezvara bhagavaMtanA dharmanI paNa zraddhA rAkhe che ane jinezvara bhagavaMtanA siddhAMtothI viparIta siddhAMtovALA dharmanI paNa zraddhA kare che. badhA dharmone satya ane suMdara mAne che. AvA bhoLA svabhAvavALA anabhijJa AtmAne A trIjuM guNasthAna hoya che. tenI sthiti jaghanya-utkRSTa aMtarmuhUrta arthAt 48 miniTathI ochA samayanI che.tyAra pachI AtmAnA te mizra pariNAma mithyAtvamAM athavA samakitamAM pariNamI jAya che A guNasthAna mizra pariNAmavALuM hovAthI temAM jIva marato paNa nathI ane AyuSya paNa bAMdhato nathI. te saMjJI jIvone paryApta avasthAmAM ja hoya che. pAMca anattara vimAnanA devomAM A gaNasthAna hotuM nathI. ekendriya vikalendriyomAM paNa hotuM nathI. A guNasthAna anAdi mithyAtvIne AvatuM nathI paraMtu jeo ekavAra samakita prApta karI temAMthI Tyuta thaI gayA che evA jIvane ja A guNasthAna prApta thaI zake. cothe avirata samyagdaSTi guNasthAna - pahelAM guNasthAnamAM je AtmAnI avasthArUpa lakSaNa kahyAM che, te avaguNonI avasthAomAM nahIM rahenArA A guNasthAnane prApta kare che arthAt ukta avaguNothI viparIta guNovALI Atma avasthAne vyavahAranI apekSAe avirata samyakdaSTi guNasthAna kahe che. - nizcaya daSTie darzanamohanIya karmanI traNa prakRti ane cAritramohanI anaMtAnubaMdhI krodha, mAna,mAyA, lobha; e cAra prakRtinA kSaya, upazama ke kSayopazama thavAthI jIvane A cothuM guNasthAna prApta thAya che. A guNasthAnavALAnI badhA prakAranI samaja ane dRSTikoNa samyaka hoya che. tethI tene samyak daSTi kahe che. A guNasthAnavALA koI paNa prakAranA pratyAkhyAnanA bhAvomAM pariNata ke pragatizIla thatA nathI. phakta samyak zraddhAna sudhI ja rahe che. tethI tenA samyakdaSTi guNanI sAthe avirata lAgavAthI tenuM paripUrNa nAma 'avirata samadaSTi' guNasthAna thAya che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 16 A guNasthAnavALAne samyaktvI, samakitI, samyakdaSTi Adi paNa kahe che. A guNasthAnane guNanI mukhyatAe samyaktva athavA sakita paNa kahevAmAM Ave che. jema ke- ekavAra 'sakita' AvI javAthI arthAt cothuM guNasthAna AvI javAthI jIva ardhapudgala parAvartanathI vadhAre samaya saMsAramAM paribhramaNa karatA nathI. A guNasthAnavALA jinezvara bhagavaMta bhASita badhAM siddhAMtomAM, jJAna, cAritra, taparUpa badhAM pravartanomAM ane jIvAdi padArthomAM, samyak zraddhAna/AsthA rAkhe che, kathana/prarUpaNa satya kare che, hiMsA Adi pApa kRtyomAM ati Asakata banatA nathI. te pApajanaka pravRttiomAM, chakAya jIvonI AraMbhajanaka pravRttiomAM kyAre ya paNa dharma mAnatA nathI. kaSAyo tathA kalezane dIrghakALa sudhI rAkhatA nathI. A guNasthAnamAM AyuSya bAMdhanAra jIva jaghanya A bhava sahita trIjA bhavamAM mokSe jAya che. utkRSTa 15 mAM bhave mokSe jAya che. A guNasthAna cAre ya gatinA saMjJI jIvonA aparyApta-paryApta baMnemAM hoya che. nizcaya daSTie A guNasthAnamAM sAta prakRtionA kSaya AdinA aneka vikalpa hoya che. kSaya Adino artha A pramANe che- 1. kSaya- te prakRtinI AtmAmAMthI sattA(astitva) samApta thaI javI. 2. upazama- te prakRtino udaya aTakI javo, sattAmAM avaruddha rahevuM. 3. kSayopazama te prakRtino pradezodaya thavo, vipAkodaya aTakavo. athavA te prakRtino kaMIka udaya ane kaMIka upazama(anudaya) hoya tene paNa kSayopazama kahevAya che. banne paribhASA upayogI che. 4. udaya - te prakRtino vipAkodaya thavo te udaya kahevAya che. punazca :- 1. kSaya-sarvathA kSaya. 2. upazama-sarvathA anudaya 3. kSayopazama- pradezodaya. 4. udaya--vipAkodaya. sAta prakRtionA kAraNe thatAM vikalpo A prakAre che- sAta prakRtiono kSaya- kSAyaka samakita. sAta prakRtiono upazama-upazama samakita. 6 no kSaya, 1 no udaya-kSAyika vedaka. 6 no upazama, 1 no udaya-upazama vedaka 6 no kSayopazama, 1 no udaya-kSayopazama samakita 1. 2. 3. 4. 5. 6. 5 no kSayopazama, 1 no upazama,1 no udaya-kSayopazama samakita. 7. 4 no kSayopazama, 2 no upazama, 1 no udaya-kSayopazama samakita. 8. 4 no kSaya, 3 no kSayopazama 9. 5 no kSaya, 2 no kSayopazama 10. 6 no kSaya, 1 no kSayopazama 11. 4 no kSaya, 2 no kSayopazama,1 nuM vedana (sUkSma) 12. 5 no kSaya, 1 no kSayopazama, 1 nuM vedana (sUkSmatara) kramAMka 8 thI 12 nA pAMca bhAMgA kSAyaka samakitanI pUrva bhUmikAnA che. temAM anaMtAnubaMdhI catuSkano niyamathI sarvathA kSaya hoya che. saMkSiptamAM A badhA bhAMgAno traNa samakitamAM samAveza thAya che. tyAre uparanA trIjAthI 12 mA sudhInA badhA bhAMgAno kSayopazama samakitamAM samAveza thaI jAya che arthAt sAtano kSaya ke sAte ya upazama na hoya tyAre te badhA kSayopazama samakitanI kakSAnA ja che. A guNasthAnavartI jIva naraka tiryaMcanuM AyuSya bAMdhatA nathI. deva athavA manuSya ema be gatinuM AyuSya bAMdhI zake che arthAt A guNasthAnavALA nArakI-- devatA phakta manuSyanuM ane tiryaMca tathA manuSya phakta devatAnuM ja AyuSya bAMdhe che ane cothA guNasthAnavartI manuSya--tiryaMca vaimAnika jAtinA devonuM ja AyuSya bAMdhe che, bhavanapati,vyaMtara ane jyotiSI e traNa jAtinA devonuM AyuSya bAMdhatA nathI. A guNasthAnavALA strIveda ane napuMsakavedano paNa baMdha karatA nathI, phakta puruSaveda ja bAMdhe che. A guNasthAnanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta,utkRSTa 83 karoDa pUrva adhika 33 sAgaropamanI che. (bIjI dhAraNAthI sAdhika 66 sAgaropama kahevuM) eTalA samaya pachI A guNasthAna badalI jAya che arthAt te jIva pAMcamA vagere guNasthAnamAM upara caDe che athavA nIcenAM guNasthAnomAM paDe che. eka bhavamAM A guNasthAna hajAro vAra AvI zake che ane aneka bhavomAM asaMkhyavAra AvI zake che. kSAyika samakita eka ja vakhata Ave che. te AvyA pachI manuSya koI paNa AyuSya bAMdhato nathI ane te ja bhavamAM mokSe jAya che. jo manuSyane kSAyika samakita AvyA pahelAM cAre gatimAMthI koI gatinuM AyuSya baMdhAI gayuM hoya to te gatimAM javuM ja paDe che. naraka--devagatimAM gayelA kSAyika samakitI pharI manuSyano bhava prApta karI mokSe jAya che. manuSya--tiryaMcanuM AyuSya bAMdhelA jIvo marIne te gatiomAM jAya che, tyAra pachI devagati ane tenA pachI manuSya thaI mokSe jAya che. paraMtu te bhavo daramyAna te kSAyika sakita badalAtuM nathI arthAt ekavAra te prApta thayA pachI mokSaparyaMta sadA zAzvata rahe che. A samakita mAtra manuSya gatimAM ja Ave che, anya traNa gatimAM AvatuM nathI, AvyA pachI koI paNa gatimAM rahI zake che. upazama samyaktva jIvane eka bhavamAM utkRSTa be vAra ane aneka bhavomAM kula pAMca vAra ja AvI zake che. kSayopazama samakitanI apekSAe ja A guNasthAna eka bhavamAM hajAro vAra ane aneka bhavomAM asaMkhya vAra Ave che. upazama samakitavALA ja mithyAtvamAM jatI vakhate bIjA guNasthAnano sparza kare che. kSayopazama samikatavALA to chaThThA, pAMcamA, cothA guNasthAnethI sIdhAM mithyAtva guNasthAne jaI zake che ane 7mA, 8mA, 9mA, 10mA, 11mA guNasthAna- vALA sIdhAM cothA guNasthAne jaI zake che. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 17 AgamasAra anAdinA mithyAtvImAM mAhanIya karmanI 26 prakRtino udaya hoya che.(25 cAritramohanI ane eka darzanamoha mithyAtva). samakItanI saparzanA thatAM darzanamoha mithyAtvanA traNa TukaDA thai jAya che, tathA tenuM jora have traNa vibhAgamAM vaheMcAi javAthI ghaTI jAya che. have tene mohanIya karmanI 28 prakRtino udaya hoya che.(25 ane traNa). A zaruAtanuM kSayopazama samakIta hoya che. pAMcamaM dezavirata (zrAvaka) guNasthAna :- koI paNa samyaktvavALo jIva jyAre sabhyazraddhAnI sAthe vrata pratyAkhyAnanI rucivALA hoya che athavA vrata pratyAkhyAna dhAraNa kare che, pApono dezataH tyAga kare che, tene vyavahArathI pAMcamuM dezavirata guNasthAna prApta thAya che. A guNasthAnavALAne zrAvaka ke zramaNopAsaka kahevAya che. nizcaya daSTie mohanIya karmanI apratyAkhyAnI kaSAya catuSka rUpa cAra prakRtino kSaya, upazama ke kSayopazama thavAthI A guNasthAna prApta thAya che arthAt sAta prakRti cothA guNasthAne kahI che, te sahita kula agiyAra prakRtino kSaya, upazama ke kSayopazama thavAthI A guNasthAna Ave che. A guNasthAnavALAmAM cothA guNasthAnavALA badhAM lakSaNa hoya che. vizeSamAM tenAmAM vratadhAraNa athavA pratyAkhyAna rucino vikAsa hoya che, zrAvakanAM 12 vratomAMthI anukULatA anusAra eka yA aneka athavA badhAM vratone dhAraNa kare che. AgaLa vadhIne te zrAvakanI 11 pratimA dhAraNa kare che. traNa manorathanuM ciMtana kare che. rojanA 14 niyama dhAraNa karIne sAmAyika kare che. mahInAmAM ochAmAM ochA cha pauSadha kare che. jIva ajIva Adi tattvonA jJAtA bane che. kramazaH aneka zAstromAM ane jinamatamAM vizArada-kovida-bahuzruta thaI devo sAthe paNa vAda vivAda karI vijaya prApta karavA yogya thaI zake che. potAnA dharmamAM evI daDha AsthAvALA bane che ke deva dAnavanI saMpUrNa zaktithI yukta kaSTa sahevA chatAM vicalita thatA nathI. A guNasthAnavartI jIva potAnA jIvanamAM dIkSA levAno sadA manoratha rAkhe che. dIkSA lenAranA hArdika sahayogI thAya che, dIkSita zramaNa nigraMthonA hArdika svAgata bhakti vinaya vaMdanA kare che ane tenI paryupAsanA sevA kare che. bhakti ane utsAhathI temane saMyama yogya kalpanIya AhAra, pANI, vastra, pAtra, auSadha, bheSaja, makAna, pATa AdinuM nirdoSa dAna daIne pratilAbhita kare che. zramaNa nigraMthone joIne ja, tenA darzana thatAM ja tenA AtmAmAM prasannatAnI lahera vyApI jAya che. tethI A guNasthAnavALAne zramaNa+upAsaka U zramaNopAsaka evuM sArthaka nAma ApeluM che. A guNasthAnamAM maravAvALA ke AyubaMdha karavAvALA kevaLa vaimAnika deva rUpa devagati ja prApta kare che, anya koI paNa gati ke daMDakamAM jatA nathI. vaimAnikamAM paNa 12 devaloka ane 9 lokAMtikamAM ja jAya che. A guNasthAna jIvane eka bhavamAM utkRSTa aneka hajAravAra ane ATha bhavamAM paNa utkRSTa aneka hajAravAra AvI zake che arthAt teTalIvAra te guNasthAna Ave ane jAya tevuM thaI zake che. A guNasthAna chUTavAnA aneka rastA che- (1) uparanA guNasthAnomAM javuM (2) mithyAtvaAdi rUpe nIce javuM (3) AyuSya pUrNa thavAthI svataH A guNasthAna chUTI javuM ane cothA guNasthAnane prApta karavuM. AyuSya samApta thavAthI A guNasthAnavALA devalokamAM jAya che ane tyAM pAMcamA Adi uparanA guNasthAnono svabhAva na hovAthI svAbhAvika cothuM guNasthAna AvI jAya che. A guNasthAnanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa dezona karoDa pUrva varSonI hoya che arthAt AkhA bhava sudhI niraMtara paNa A guNasthAna rahI zake che. manuSya ane tiryaMca ema gatimAM ja saMjJI jIvonA paryAptamAM A guNasthAna hoya che. tinlokanA aDhI dvIpamAM manuSya, tiryaMcone A guNasthAna hoya che ane aDhI dvIpanI bahAra mAtra saMjJI tiryaMca paMcendriyane ja hoya che. manuSyanI apekSAe A guNasthAnavALA lokamAM saMkhyAta hoya che ane tiryaMcanI apekSAe asaMkhya(!) hoya che. A guNasthAnamAM AyuSya bAMdhanArA ke maranArA ochAmAM ochA traNa bhava(vartamAna bhava sahita) ane utkRSTa 15 bhava karIne mokSe jAya che. zrAvakanAM 12 vrata ane pratyAkhyAnamAM aMtara sAmAnya pratyAkhyAna koI eka dravya,kSetra,kALa thI apekSIta hoya che. dA.ta. amuka phaLa ke mIThAI niha~ khAvI, rezama ke motIno tyAga, kAMdA--baTeTAno tyAga vagere. vratamAM amuka sivAyanAM sarva phaLa ke mIThAI nahiM khAvI, saMpUrNa kaMdamULano tyAga vage2e, A rIte bheda che. vratanuM kSetra vizALa che, temAM thoDAka AgAra sivAya sarvane AvarI levAya che. zrAvakanAM 12 vratanI dhAraNAmAM jarurI ane khapa purato AgAra rAkhI anya sarve kriyAono tyAga karAya che. tethI dareka dharmapremI pApabhirue vahelAmAM vahelI take A vrato dhArI levA joie. Aneja vitarAga prarUpita AgAra dharma paNa kahevAya che. asaMkhya triyaMca zrAvako jevI rIte narakamAM koI jIva samakita pAme che tema triyaMca gatithI deva thayelA,jayAre anya devo sAthe tirthaMkaranAM samavasaraNamAM jAya che, tyAre tyAM samakita pAmI zake che. prajJApanA sUtra vIsamuM aMtakriyA pada : mokSaadhikAra - temAM upalabdhi dazArvatAM sUtrakAra kahe che ke .....keTalAka naiyika jIva tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thAya che ane tyAM koIne dharmazravaNa, bodhi(dharma prApti) zraddhA, mati-zrutajJAna, vrata pratyAkhyAna, avadhijJAnanI prApti thAya che; saMyama ane manaHparyavajJAnanI prApti thatI nathI. teu-vAyu tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thAya che. tyAM dharmazravaNanI prApti tene hoya che. paraMtu bodhi(dharmanI zraddhA ruci) AdinI prApti hotI nathI. tiryaMca paMcendriyanA jIva nArakI, devatAmAM utpanna thAya che. tyAM paNa dharmazravaNa, bodhi-zraddhA, matijJAna Adi 3 jJAna prApta kare che. vrata pratyAkhyAna karatA nathI. nArakIne devo dvArA dharmazravaNa vagere prApta thAya che. tiryaMca paMcendriya, tiryaMca paMcendriyamAM temaja manuSyamAM utpanna thAya che tyAM nArakI jIvanI samAna tiryaMcamAM avadhijJAna sudhI temaja manuSyamAM mokSa sudhI upalabdhi kare che. A rIte asaMkhya triyaMca zrAvako hoI zake che. jAtismaraNa jJAnamAM paNa teo potAno pUrvabhava je jue che te phakata manuSyanoja na mAnI zakAya. tathA gati paNa anaMtara deva bhava pachI pharI triyaMcamAM paNa jaI zake . Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 18 manaparyavajJAnI ane cauda pUrvI paNa jayAre asaMkhya paDavAI thaI saMsAra bhramaNa karI rahayA che, to eka triyaMca bhavanI karaNIthI nakakI bhavabhramaNano aMta naja kahI zakAya. temAnA keTalAka jIva jarura najIkanA bhaviSyamAM paraMparathI mutigAmI thAya che paNa sarve jIvo mATe AvuM na kahI zakAya - viSeza to tatva kevalI gamyaja che. chaThThuM pramatta saMyata gaNasthAna :- je manuSya bhAvapUrvaka saMyama svIkAre che, jinazAsanamAM pravrujita thAya che, muni bane che ane uttarottara saMyama guNono vikAsa karatAM bhagavadAzAnuM pAlana kare che, tene vyavahAranI apekSAe A chaThThuM guNasthAna prApta thAya che. nizcaya daSTie pUrvokta 11 prakRti ane pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya catuSka ema kula 15 prakRtino kSaya, upazama ke kSayopazama thavAthI A guNasthAna prApta thAya che. vyavahAranI apekSAe cothA guNasthAnamAM batAvelA badhA guNothI to teo saMpanna hoya ja che paraMtu te guNonA abhAvamAM A guNasthAna ke uparanA koI paNa guNasthAna rahetA nathI. A guNasthAna ane tyAra pachInA badhA guNasthAna mAtra manuSyagatimAM ja hoya che. zeSa traNa gatimAM hotAM nathI. eka jIvane A guNasthAna adhikatama ATha bhavamAM AvI zake che. eka bhavamAM A guNasthAna seMkaDovAra AvI zake che ane ATha bhavomAM paNa seMkaDovAra AvI zake che. A guNasthAnamAM AyuSya bAMdhanArA ane maranArA vaimAnika devanAM 35 sthAnomAM utpanna thaI zake che, anyatra kyAMya paNa utpanna thatA nathI.A guNasthAnamAM jIva jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa dezona karoDa pUrva varSa sudhI sthira rahI zake che guNasaMpanna jaina zramaNa ane zramaNIo A guNasthAnanA adhikArI hoya che. zarIra saMbaMdhI pramAdarUpa pravRttiothI yukta hovAnA kAraNe A guNasthAnanuM nAma 'pramatta saMyata' che. te pravRttio A prakAre che- gocarI lAvavI, AhAra karavo, malamUtra tyAgavA, sUI javuM, vastra pAtrAdi upakaraNonuM ane zarIranuM parikarma, suzruSA karavI Adi munijIvananA pramAdo che. anya mada(abhimAna), nindrA(vadhAre paDatI), niMdA, viSaya, kaSAya ane vikathA vagere munijIvanane yogya ja nathI; tene ahIM samajavA nahIM. jIvane A guNasthAna jyAre paNa Ave che, tyAre sAtamA guNasthAne thaIne ja Ave che. koI paNa guNasthAnavALA sIdhA ahIM AvatA nathI. A guNasthAna- vALA pAMca mahAvrata, pAMca samiti, traNa gupti, rAtribhojanano tyAga ane anya aneka bhagavada AjJAonuM pAlana kare che. saMpUrNa 18 pAponA tyAgI hoya che. koI paNa pApakAryanI, sAvadhakAryanI, chakAya jIvonI hiMsAmUlaka pravRttionI preraNA ke prarUpaNA paNa karatA nathI. traNa karaNa traNa yogathI dareka nAnI moTI sAvadha pravRttiono tyAga kare che. sadA saraLa, niSkapaTa rahe che, yathAsamaya svAdhyAya dhyAnamAM sadA prayatnazIla rahe che. sAtamuM apramatta saMyata gaNasthAna :- chaThThA guNasthAnamAM jaNAvelAM badhAM lakSaNothI yukta jIva jyAre zarIra ane upakaraNa saMbaMdhI pramAda pravRttio kare nahIM athavA pravRtti hovA chatAM bhAvathI nispRha rahe che, tapa, svAdhyAya, dhyAna ane AtmaciMtanamAM lIna thAya che, AhArasaMjJA AdithI rahita thAya che, mAtra AtmalakSI pariNAmomAM varte che, tyAre te zramaNamAM A sAtamuM apramatta saMyata guNasthAna hoya che. nizcaya daSTie temAM uparokta 15 prakRtionA kSaya Adi chaThThA guNasthAnanI jema ja rahe che. jIvane saMyamabhAvamAM pravezatAM ja sarvaprathama A guNasthAnanI prApti thAya che. tyAra pachI ja chaThThA ke AThamA guNasthAne jAya che arthAt e saMyamanuM pravezadvAra che. A guNasthAna vyavahArathI zramaNadharma svIkAra karanAramAM hovA uparAMta kadAcit gRhasthaliMgamAM ane anya matAvalaMbInA liMga--vezabhUSAmAM paNa bhAvathI hoI zake che. A guNasthAnanI sthiti prAraMbhamAM Ave tyAre jaghanya aMtarmuhUrtanI hoya che ane punaH Ave tyAre jaghanya 1 samaya utkRSTa aMtarmuhUrtanI hoya che. eka bhavamAM A guNasthAna seMkaDo, hajArovAra AvI--jaI zake che arthAt chaThThA guNasthAne hajArovAra Ava-jA kare che. A guNasthAnamAM AyuSyabaMdhano prAraMbha karavAmAM Avato nathI. chaThThA guNasthAnamAM prAraMbha karyo hoya te ahIM pUrNa karI zakAya che, e apekSAe temAM AyubaMdha kare che. A guNasthAnamAM jIva maraNa pAme to gati kevaLa vaimAnikanI ja hoya che, te chaThThA guNasthAna pramANe ja che. A guNasthAnavALA marIne pAMca aNuttara vimAnamAM paNa jaI zake che, chaThThA guNasthAnamAM maranAra tyAM jaI zakatA nathI. A guNasthAna paNa utkRSTa ATha bhavamAM ja AvI zake che. A guNasthAna- vALA chaThThA guNasthAnathI nIce jatAM nathI. paraMtu AyuSyapUrNa thAya to sIdhA cothe guNasthAne jaI zake che. sAdhugaNane satata thoDA kALanAM aMtare A guNasthAnanI sparzanA rAkhavAnI hoya che, anyathA chaThAthI paNa paDI javAnI saMbhAvanA rahe che. AThamuM nivRtti bAdara guNasthAna :- A guNasthAna nizcaya dRSTie ja Ave che. vyavahAra daSTie sAta guNasthAna ja jANavAmAM Ave che. mATe zukladhyAna ane apUrvakaraNa-guNazreNI prAraMbha karavAthI A guNasthAnanI prApti thAya che. mohanIyanI jeTalI paNa prakRti sAtamA guNasthAna sudhI kSayopazamamAM hoya che, te ahIM parivartita thaI jAya che arthAt A guNasthAnamAM mohanIya karmanI prakRtiono kSaya ke upazama ja rahe che, kSayopazama thato nathI, raheto paNa nathI. tethI ja A ane tyAra pachInA guNasthAnomAM kSayopazama samakita hotuM nathI, upazama ane kSAyika e be ja sakita hoya che. tethI ahIM cAritra mohanIya karmanI apekSAe be zreNIo hoya che. (1) upazama zreNI (2) kSapakazreNI. upazama zreNI karanArA yathAyogya prakRtiono upazama karatAM karatAM agiyAramA guNasthAna sudhI jAya ane kSapaka zreNI karanArA yathAyogya prakRtiono pUrNa kSaya karatAM kramazaH upara caDe che paraMtu agiyAramA guNasthAnane choDI sIdhA bAramA guNasthAnamAM jAya che. A guNasthAnamAM dharmadhyAna ja AgaLa vadhIne zukladhyAnamAM parivartita thaI jAya che arthAt A guNasthAnathI zukladhyAnano prAraMbha thAya che. A guNasthAnamAM rahelA jIvanA hAsya, rati, arati(kaMTALo), bhaya, zoka ane jugupsA(durgaMcchA,aNagamo); A cha mohanIya karmanI prakRtiono yathAkrame kSaya athavA upazama thAya che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II AgamasAra kSapakazreNI prAraMbha karavAvALA te ja bhavamAM mukta thAya che ane upazama zreNI karavAvALA te ja bhavamAM mukta thatA nathI paraMtu zreNIthI paDe che, sAtamA vagere koI paNa guNasthAne pahoMcI tyAMnI gati meLavI le che. A guNasthAnamAM ane AgaLanAM guNasthAnomAM AyubaMdha thato nathI, mRtyu thaI zake che. A guNasthAnamAM maranArA pAMca anuttara vimAnamAM ja jAya che. A guNasthAnamAM kALa karanArA jaghanya trIjA bhavamAM ane utkRSTa 15 mA bhavamAM mokSe jAya che. A guNasthAnamAM kALa na kare to koI jIva nIcenA guNasthAne paDe to utkRSTa dezona addha pudgala parAvartana jeTalo anaMtakALa paNa saMsAramAM rahI zake che. A guNasthAna eka bhavamAM utkRSTa cAra vakhata ane traNa bhavomAM utkRSTa nava vakhata AvI zake che. A guNasthAnavALA prathamavAra to caDatI vakhate navamA guNasthAne ja jAya che, pAchA paDatI vakhate sAtame paNa jaI zake che, koI guNasthAne sIghA jatAM-AvatAM nathI, kyAre ya paNa kALa kare to te samaye sIdhA cothA guNasthAne jaI zake che. AThamA guNasthAnanuM svarUpa to spaSTa samajAya tevuM che, paraMtu A guNasthAna ane navamA guNasthAnanA nAmothI matalaba samajavA lAgIe to keTalAka prazno ane samAdhAna UbhA thAya che. te sUkSmatAmAM sAmAnya pAThakoe javAnI jarUra nathI. vAstavamAM e baMnenAM nAma kharekhara paraMparAmAM kyAre ya lipi pramAdanA doSathI ADA avaLAM thaI gayA hoya evI saMbhAvanA che. tethI nAmanA vivAdamAM paDavuM na joIe. A guNasthAnanA prAraMbhamAM kSayopazama samakita samApta thaI jAya che ane samakita mohanIyano udaya paNa aTakI jAya che. tyAra pachI yathAkrame hAsyAdi cha prakRtiono udaya aTakavAthI jIva AgaLa vadhe che. navamuM anivRtti bAdara guNasthAna :- hAsyAdi cha prakRtionA pUrNa kSaya athavA upazama thavAthI jIva A guNasthAnamAM praveza ahIM rahelo jIva traNe ya veda ane saMjvalananAM krodha, mAna, mAyAnA udayane anakramathI roke che arthAta teno kSaya athavA upazama kare che. aMte saMjvalana mAyAno udaya aTakavAthI A guNasthAnavALA jIva dasamA guNasthAnamAM praveza kare che. zeSa A guNasthAnanuM varNana AThamA guNasthAna pramANe samajI levuM. nAma pramANe karavAmAM AvatI paribhASA- nivRtti bAdara AThamA guNasthAnamAM upazamaka ane kSapaka baMne prakAranA jIvo che temAM je samasamayavartI hoya che te jIvonAM pariNAmomAM bhinnatA rahe che. te bhinnatAne sUcavavA mATe nivRtti' zabda no prayoga karavAmAM Avyo che. navamA anivRtti bAdara guNasthAnamAM AvanAra samasamayavartI jIvonAM pariNAmomAM bhinnatA hotI nathI, te sUcavavA mATe anivRtti' zabdano prayoga karela che. banne guNasthAnomAM bAdara kaSAya hoya che, mATe bAdara zabda rAkhavAmAM Avyo che. A prakAre A banne guNasthAnonAM nAma nivRtti bAdara ane anivRtti bAdara samajI zakAya che. dasama sUkSma saMparAya guNasthAna - saMparAyano artha che kaSAya. ahIM mAtra saMjvalana lobha bAkI rahe che. zeSa saMjvalana krodha mAna mAyAno udaya samApta thavAthI jIva navamA guNasthAnethI dasamAM guNasthAnamAM praveza kare che. dasamA guNasthAnamAM aMtima samaya sudhI saMjvalananA lobhano udaya rahe che, tyAra pachI upazama zreNIvALA teno upazama karIne agiyAramA guNasthAnamAM praveza kare che. A guNasthAnanI sthiti gati Adi saMpUrNa varNana AThamA guNasthAna pramANe che. vizeSatA e che ke A guNasthAnavALA upara be guNasthAnamAM jaI zake che- agiyArame ane bArame. nIce mAtra navame jaI zake che ane kALa kare to cothe guNasthAne jAya che. A guNasthAna jIvane utkRSTa traNa bhavomAM AvI zake che. eka bhavamAM utkRSTa cAra vAra ane traNa bhavomAM utkRSTa nava vAra AvI zake che. je bhavamAM mokSe jAya che te bhavamAM to eka ja vAra Ave che. AThama, navamA ane dasamA guNasthAne pariNAma hAyamAna ane vardhamAna baMne prakAre hoya che. zreNIthI paDavAvALAnI. apekSAe hAyamAna ane zreNI caDhanArAnI apekSAe vardhamAna pariNAma hoya che. A guNasthAnavALAmAM 4 jJAna+3 darzana U 7 hoI zake che paraMtu upayoga mAtra jJAnaupayoga sAkAraupayoga ja hoya che. agiyAramuM upazAMta moha guNasthAna :- saMjvalana lobha upazama thavAthI saMpUrNa mohanIya karmano udaya samApta thaI jAya che. tyAre upazama zreNIvALA dasamAM guNasthAnavartI jIva agiyAramA guNasthAnamAM praveza kare che. mAtra aMtarmuhUrta jeTalA samayane mATe ja, lobhano upazama karI zakAya che. tethI A guNasthAnavALA lobhano upazama samApta thavA para arthAt sthiti pUrNa thavA para punaH udayAbhimukhI thavAthI dasamAM guNasthAnamAM praveza kare che. A guNasthAnavALA AgaLa bAramAM guNasthAne jatA nathI. A guNasthAnavALAne moha, rAga, dveSa nahIM hovAthI vItarAga paNa kahevAya che, tenuM pUrNa nAma upazAta moha vItarAga kahevAmAM Ave che. A guNasthAna eka bhavamAM be vAra ane utkRSTa be bhavamAM cAra vAra AvI zake che. A guNasthAnamAM upazama samakita ane sAyika samakita baMne hoI zake che. tenA cAritrane yathAkhyAta cAritra kahe che. zeSa varNana pUrva guNasthAna pramANe che. ahIM agiyAra guNasthAnomAM mohakarmanI apekSAe vicAra karavAmAM Avyo che, anya karmonA paNa yathAyogya udayavicAra anyatrathI jANI levA joie. ahIM agiyAramA guNasthAne mAtra sAtA vedanIya karma sivAya badhAM karmano baMdha aTakI jAya che. sAtA vedanIya karma paNa mAtra be samayanI sthitinuM bAMdhe che. je baMdha nAma mAtrano ja che. A gaNasthAnamAM phakta avasthita pariNAma rahe che. A guNasthAnanI samayamaryAdA pUrI thayA bAda hAyamAna pariNAma thAya che, tyAre dasamuM guNasthAna zarU thaI jAya che. paraMtu A guNasthAnanI sthitimAM hAyamAna pariNAma hotAM nathI. bAramuM kSINa moha guNasthAna - dasamA guNasthAne rahelA kSapaka zreNI- vALA jIva, saMjvalananA lobhano kSaya thavAthI, mohanIya karmanI badhI ja prakRti kSaya thaI javAthI A bAramA guNasthAnamAM praveza kare che tethI tene kSINamoha guNasthAna kahe che. A guNasthAnane aMte jIva jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya; e traNa ghAtI karmono kSaya kare che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 20 A guNasthAnanI jaghanya utkRSTa aMtarmuhUrtanI sthiti hoya che. eka samayanI sthiti hotI nathI. A guNasthAne koI jIva marato nathI. ahIM mAtra vardhamAna pariNAma ja hoya che. hAyamAna ane avasthita pariNAma hotAM nathI. teramuM sayogI kevaLI guNasthAna :- bAramA guNasthAnanA aMtima samaye traNa karma kSaya thavAthI kevaLajJAna kevaLadarzana pragaTa thAya che. tyAre jIvane A teramuM guNasthAna prApta thAya che. A guNasthAnavALA sarvajJa sarvadarzI kahevAya che. tenI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa dezona karoDa pUrvanI hoya che. temAM apekSita mana, vacana, kAyAnA yoga pravarte che, tethI tene sayogI kevaLI guNasthAna kahe che. A guNasthAnamAM sAmAnya kevaLI ane tIrthaMkara kevaLI baMne hoya che. vadhAre AyuSyavALA kevaLajJAna paryAyamAM vicaraNa kare che. muhUrta mAtra AyuSya bAkI rahe tyAre kevaLInuM AyojIkaraNa thAya che, jemAM mukta thavA pahelAMnI prakriyAo zarU thAya che, jema ke javAbadArInA kartavya purAM karavAM, bIjAnI javAbadArInA kArya temane soMpavA, jarUra hoya to kevaLI samuddAta karavo, pATa Adi yathAsthAne pahoMcADavA, pachI yoga nirodha karavo, jemAM kramazaH mana, vacana, kAyAnA yogono nirodha karavo, zaileSI avasthA prApta karavI; e badhI avasthAo A guNasthAnamAM hoya che. zaileSI avasthA ane yoga nirodha jyAre pUrNa thAya che tyAre jIvanA 13 mAM guNasthAnano samaya pUro thaI jAya che. A guNasthAnamAM prAyaH avasthita pariNAma ja rahe che paraMtu aMtima samayanA aMtarmuhUrtamAM pariNAma vardhamAna hoya che, jemAM yoga nirodha thAya che. = caudamaM ayogI kevalI gaNasthAna - teramA guNasthAnanA aMtima aMtarmuhUrta samayanI prakriyAomAM yoganirodha kriyA ane zaileSI avasthA pUrNa thatAM jIva 14 mA guNasthAnamAM praveza kare che. A guNasthAnamAM zarUAtathI ja zarIranA 2/3 bhAgamAM Atmapradeza avasthita thaI jAya che. zarIramAM tenuM kaMpana paNa baMdha thaI jAya che. zvAsozvAsa kriyA paNa baMdha thaI jAya che. A guNasthAne mAtra vardhamAna pariNAma hoya che. pAMca laghu akSara uccAraNa jeTalA samayanI tenI sthiti che (a, I, u, RR, bhR e pAMca laghu akSara che). sthiti pUrNa thatAM aMtima samaye aghAtikarmono kSaya karI jIva saMpUrNa karmarahita, niraMjana, nirAkAra, paramAtma svarUpane prApta kare che. mukta thatAM jIva,cAra karmanI nirjarA karatAM, traNa zarIrone choDatAM Rju zreNIe, asparzad gatie sAkAropayogamAM vartatAM siddha thAya che. tyAre jIva 14 mA guNasthAnane paNa choDI AtmasvarUpI siddha avasthAmAM sadAne mATe sAdi anaMta sthitimAM lokAgre avasthita thAya che. te siddhonA Atmapradeza aMtima zarIranA 2/3 bhAganI avagAhanAe zarIra saMsthAnanA ghanarUpe avasthita rahe che. vizeSa jJAtavya : A 14 guNasthAnonuM sAmAnya svarUpa pUrNa thayuM. pAMcamA ArAnA A vartamAna samaye 14 guNasthAnomAMthI 7 guNasthAno jIvomAM thaI zake che. 8mAthI uparanAM badhAM guNasthAno atyAranA janmelA manuSyomAM hotA nathI evo kAla svabhAva che. agiyAramA guNasthAne caDelA jIvono vadhAre saMsAra bAkI hoya to cAre gatimAM anaMtAnaMta bhava karI zake che. ArAdhaka thavAvALA jIvo utkRSTa paMdara bhavathI vadhAre karatA nathI, ane jaghanya trIjA bhave paNa mokSe jAya che. A guNasthAnavALA koI tarata ja pahelA guNasthAnamAM jAya che. koIka vacamAM ja rokAI jAya che. A guNasthAne kALa karavAvALA niyamathI aNuttara vimAnamAM ja jAya che ane tyAM tetrIza sAgaropamanI sthiti ja prApta kare che. A guNasthAnamAM kALa karanArA jIvo niyamA ArAdhaka hoya che mATe naraka tiryaMcamAM kyAre ya jatA nathI. temaja pAMcamAthI dasamA sudhInA guNasthAnamAM kALa karavAvALA jIvo paNa niyamA ArAdhaka hoya che te jIvo paNa naraka tiryaMcamAM kyAre ya jatA nathI ane utkRSTa paMdara bhavathI vadhAre saMsAramAM rahetA paNa nathI. cothA guNasthAnamAM AyuSyano baMdha karavAvALA jIvo mATe paNa e ja upara kahela niyama che. paraMtu cothA guNasthAnamAM kALa karanAra mATe evo niyama lAgato nathI. jo A guNasthAnamAM maranAra kSAyika samakitavALA hoya to trIjA ke cothA bhave niyamathI mokSe jAya che. cothA guNasthAnanA upazama samakitavALA jIvo mATe be mata che. (1) te niyamathI pahelA guNasthAnamAM jAya che. (2) upazama samakitathI kSayopazama samakitamAM cAlyA jAya che. A baMne mAnyatAo apekSAthI cAle che. AgamathI ciMtana karatAM upazama samakitanI baMne avasthAo svIkAra karavA yogya che arthAt upazama samakitavALA jIva mithyAtvamAM paNa jAya ane kSayopazama sakitamAM paNa jaI zake che. guNasthAno para baMdha udaya udIraNA sattA ane baMdha[kamaeN graMtha 1-2 ane 3] mATe juo pAnA naM 67 thI 77. // guNasthAna svarUpa pUrNa 5 saMyamanA sthAna ane cAritranA paryava saMyamanuM sthAna eTale samatAbhAva. saMyamanA sthAna asaMkhya hoya che. cAritranA paryava anaMta hoya che. eka saMyamanuM sthAna vadhatAM anaMtA cAritranA paryava vadhe che. cAritranA paryava eTale AtmAnA jJAnadarzananI zudhdhi. A AtmAnA guNomAM thayelI vRdhdhi parabhavamAM paNa sAthe cAle che ane AtmAnuM anaMta bhAvI sudhArI nAkhe che. naMdI satra prastAvanA :-naMdIsUtra aMgabAhya ane utkAlika sUtra che. vartamAnamAM aMgabAhyanA vividha vibhAga pracalita che. yathA- upAMga, cheda, mULasUtra ityAdi. jemAM naMdI sUtra cAra mULa sUtromAM gaNAya che. A sUtramAM mukhyataH pAMca jJAnanuM tAttvika ane vistRta varNana che. jJAna mokSamArganuM mukhya aMga che. tethI jJAnanA varNanayukta A sUtrane mULa sUtromAM mAnavAmAM Avela che. jJAna AtmAne vAstavika AnaMda Ape che. tethI A sUtranuM 'naMdI' eTale AnaMda ApanAruM e sArthaka nAma che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II AgamasAra racanAkAra - A sUtranI racanA devavAcaka zrI devardhvigaNi kSamAzramaNa karI che. teo AcArya zrI duSyagaNanA ziSya hatA. teoe samasta jainAgamone vIra saMvata 980 mAM lipi baddha karAvyA hatA. naMdI sUtranI racanAnA samaye teo upAdhyAya pada para hatA. zAstra lekhananA samaye teo AcArya pada para hatA. e samaye bhASA zailImAM upAdhyAya pada mATe vAcaka zabdano prayoga thato hato ane AcArya pada mATe gaNi zabdano prayoga karavAmAM Avato hato. temaja yugapradhAna mATe kSamAzramaNa zabdano prayoga thato hato. ataH naMdI sUtranA racayitA deva vAcaka ja sUtra lekhana karAvanArA devardhvigaNi kSamAzramaNa hatA. viSaya :- naMdI sUtranA prAraMbhamAM 50 gAthAomAM tIrthakara, saMgha ane bahuzruta yugapradhAna pUrvadharonI stuti guNagrAma tathA vinaya bhakti ane vaMdanA karela che. pazcAt bheda-prabheda yukta pAMca jJAnanuM vistRta varNana che. aMtamAM dvAdazAMgIno paricaya ApavAmAM Avyo che. parimANa :- A sUtramAM vibhAga, adhyayana, uddezaka Adi kaMI nathI. A tenI svayaMnI alaga vizeSatA che. upalabdha A sUtrane Ave che. vAstavamAM gaNatarI karavAthI 646 zloka thAya che. A prakAre jJAta thAya che ke lekhanakALamAM apekSAe anumAnathI zloka saMkhyA aMkita karavAmAM AvI che. je paraMparAthI Aja sudhI te ja rUpe mAnya karavAmAM Ave che. naMdI no sArAMza stuti guNagrAma:(1)jagataguru,jagatanAtha,jagatabaMdhu, jagatapitAmaha, saMpUrNa carAcara prANIonA vijJAtA aMtima tIrthaMkara prabhu mahAvIrano jaya ho (2) jagatamAM bhAva udyota karavAvALA, deva dAnavothI vaMdita, badhA karmothI mukta, evA prabhu vItarAga bhagavAna mahAvIranA zAsananuM kalyANa ho. (3) (1) nagaranI upamAvALA, (2) cakranI upamAvALA, (3) rathanI upamA- vALA, (4) kamaLanI upamAvALA, (5) caMdranI, (6) sUryanI (7) samudranI (8) merunI upamAvALA mahAsaMghano sadA jaya ho ane evA guNasAgara saMghane vaMdana ho. (4) Adi tIrthakara RSabhadevathI laI carama tIrthakara bhagavAna vardhamAna svAmI tathA samasta gaNadharone vaMdana ho. (5) nirvANa mArganA patha pradarzaka, saMpUrNa padArthonuM samyaguM jJAna karAvanArA, kudarzana-mithyAmatanA madane naSTa karanArA, evA jinendra bhagavAnanuM zAsana jayavaMta ho. (6) bhagavAnanA zAsanane gatimAna rAkhanArA evA paTTadhara ziSya tathA kAlikazruta ane enA artha paramArtha(anuyoga) ne dhAraNa karanArA bahuzrutone (jJAnIne) vaMdana namaskAra ho. jemAM (1) sudharmA svAmI (2) jaMbUsvAmI baMne mokSagAmI che. zeSa devaloka-gAmI bahuzruta bhagavaMta che. teo A pramANe che- (3) prabhava (4) zayaMbhava (5) yazobhadra (6) saMbhUti vijaya (7) bhadrabAhu (8) sthUlabhadra (9) mahAgiri (10) suhastI (11) balissaha (12) svAti (13) zyAmArya (14) zAMDilya (15) samudra (16) maMgU (17) dharma (18) bhadragupta (19) vaja (20) rakSita (21) nadila (22) nAgahasti (ra3) revatI nakSatra (24) brahmadIpikasiMha (25) skaMdilAcArya (2) himavaMta (27) nAgArjuna (28) goviMda (29) bhUtadinna (30) lohitya (31) dUSyagaNI. e sivAya bIjA paNa je kAlika zrutanA artha-paramArtha ne dhAraNa karanArA anuyogadhara zramaNa thayA che te sarvane praNAma karIne jJAnanI prarUpaNA karuM chuM. uparokata nAmo, na to ekAMta guru paraMparAnA che, na sthavira paraMparAnA che, na to pATa paraMparAnA che paraMtu sarve nAmo saMmizrita che. mukhyatve yugapuruSa, prasiddhi prApta, anuyogadharonA nAma smaraNa karIne sUtrakAre zeSa sarva anuyogadharone aMtimagAthAmAM praNAma-vaMdana karyA che. TippaNI:-aMtima nAma anuyogadhara dUSyagaNanuM che. svayaMnuM nAma paNa sUtrakAre mULa pAThamAM rAkhyuM nathI. TIkAkAra cUrNikAre spaSTa karyuM che ke dUSyagaNinA ziSya devavAcaka devardhvigaNi kSamAzramaNa A stutinA racanAkAra che tathA teo ja A sUtranA racayitA che. aitihAsika pramakha ghaTanAo ane teno samaya vIra saMvata ghaTanA dasa bola viccheda 214 tRtIya avyaktavAdI nindava 220 caturtha zunyavAdI nindava 228 paMcama kriyAvAdI ninhavA 335 prathama kAlakAcArya 4para dvitIya kAlakAcArya 470 vikrama saMvatanI zarUAta 544 chAnindava rohagupta 584 sAtamA nindava goSThAmAhila 584 vajabAhunA svarga gamananA samaye 10 pUrvanuM jJAna,cothuM saMhanana, cothuM saMsthAna viccheda. SOL sahastramala digaMbaramata (zivabhUti) 980 sUtra lekhana vallabhIpura 992 labdhiono viccheda 1OOO eka pUrvanuM jJAna rahyuM 1000 digaMbaranA vizeSa graMthonI racanA, kuMdakuMdAcArya dvArA 1008 pauSadhazALA, upAzrayonuM nirmANa 1009 samasta pUrvano viccheda 64 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 22 1009 vIrabhadrasvAmI (devaddhigaNinI pATa para, 28 mI pATa, 105 varSanI umara, 55 varSa AcArya pada para rahyAM vIra nivaNa 1064 saMvata pa94mAM digavata thayA.) 1670 kharatara gaccha sthApanA 1755 tapAgaccha sthApanA 2001 lokAzAha dvArA pharIthI zaddha dharma pravartana vi.saM. 1531.(kALakramathI AvelI zithilatAo ne dUra karavAno prayatna) 205ra tapagacchanA AnaMdavimalasUri dvArA kriyoddhAra 207ra AcaliyA gaccha kriyoddhAra 2075 kharatara gaccha kriyoddhAra 2186 dharmadAsajInI dIkSA 2285 ruganAthajIthI bhIkhaNajIno matabheda(terA paMtha) viziSTa prasiddha prAcIna zramaNa krama pUrvAcArya vizeSa mAhitI 1 agatyasiMha sUri vikramanI AThamI zatAbdI/dazavaikAlika cUrNinI racanA karI. 2 Arya rakSita sADA navapUrvI/anuyogadvAra sUtra racanAkAra 3 amRtacaMdasUri vi. saM. 962 digaMbara AcArya. 4 abhayadevasUri vi. saM. 1088mAM AcArya pada, 113pamAM devaloka thayA. navAMgI TIkAkAra. 5 amitagati vi. saM. 1050mAM thayA hatA. guru mAdhavasena. 6 udayaprabhasUri vi. saM. 1220mAM/AraMbhasiddhi graMtha racanA. 7 umAsvAtivAcaka vIra. ni. saM. 1001, tattvArtha sUtrakartA. 8 kAlakAcArya traNa thayA (1) vIra ni. saM. 280mAM janma, dIkSA 300mAM, 33pamAM pada, 37 svarga, pannavaNA sUtranA racanAkAra (2) vIra ni. saM. 453mAM (3) vIra ni. saM. 990 mAM hatA. 9 kuMdakuMdAcArya vIra nirvANa saMvata 1000mAM. 10 koTyAcArya vizeSAvazyaka bhASyanI avazeSa TIkA pUrNa karI. 11 gaMdhahastI sUri prathama AcArAMganI TIkA prAraMbha karI, bIjuM nAma. siddhasenAcArya tattvArtha bhASyanI TIkA pUrNa karI 12 jinezvara sUri abhayadeva sarinA garu kharataragacchano prAraMbha karanArA, katharatna koza vi. saM. 1080mAM hatA. 13 jinadAsagaNi mahattara pramukha cUrNikAra, haribhadrasUrithI prAcIna. vi. sa. 650-750, naMdIsUtra cUrNi 73ramAM. 14 jinavallabhasUri vi. saM. 1160, abhayadeva sUrinA ziSya. 15 jinabhadragaNi kSamAzramaNa takalpa, vizeSAvazyaka bhASya, kSetra samAsa, bRhatsaMgrahaNI vagere racyAM. vi. saM. 50-60nI AsapAsa thayA. janma 610mAM 16 tilakAcArya vi. saM. 1296mAM 17 devendragaNi pravacana sAroddhAra, paMcasaMgraha vagere banAvyAM. 18 devasUrijI 1226mAM svarga, syAdavAda ratnAkaranI racanA. 19 devadvigaNi kSamAzramaNa vIra nirvANa 980, vi. saM. 510, Agama lekhana karAvyuM. devavAcaka nAma, naMdIsUtranI racanA karI. 20 devasena bhaTTAraka vi. saM. 951, digaMbara, ghaNAM graMtha racyAM. 21 devabhadra sUri vi. saM. 1168mAM kathA ratnakoza banAvyo. 22 devagupta sUri vi. saM. 1195mAM bRhatsutra samAsa vRtti. 23 nemacaMdrAcArya vi. saM. 1200, vaira svAmInA ziSya. 24 nemIcaMdra sUri vi. saM. 1129, uttarAdhyayana TIkA karI. 25 pradhumna sUri vi. saM. 800mAM yazodeva sUrinA ziSya. 2 pradyumna sUri vi. saM. 13rara mAM kanakaprabha sUrinA ziSya. 27 pArthacaMdra sUri vi. saM. 1597 bAlAvabodha TabbA. 28 pAdalipta sUri viSeza jJAnI hatA. 29 bappabhaTTa sUri vi. saM. 800mAM janma, 807mAM dIkSA, 811mAM AcArya siddhasenanA ziSya. 30 bhadrabAhu svAmI vIra ni. saM. 170mAM svarga. traNa cheda sUtra banAvyAM. 31 muni suMdara sUri vi. saM. 1503mAM svarga hajAra avadhAna karatA hatA. 3ra mAnatuMga sUri vi. saM. 800mAM. bhaktAmara racanAkAra. 33 malisena sUri vi. saM. 1214, syAdavAda maMjarI banAvI. 34 yazodeva sUri piMDa vizuddhi TIkA tathA pAkSika sUtra vRtti banAvI. vi. saM. 1176mAM. 35 ratnaprabha sUri vi. saM. 1238mAM. ratnAkarAvatArikA banAvI. 36 labdhisAgarajI vi. saM. 1557mAM zrIpALa kathA racI. 37 vardhamAna sUri vi. saM. 1088mAM. upamiti bhava prapaMca kathA racI. 38 vaja svAmI vIra ni. saM. 548 mAM svargagamana. 39 vajasena sUri vajasvAmInA ziSya vIra.ni. saM. 185mAM hatA. 40 zyAmArya vIra ni. saM. 378 thI 386 mAM. pannavaNA sUtranI racanA karI (temAM zaMkA paNa che) aparanAma kAlakAcArya. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 jainology II AgamasAra 41 zAMtisUri vAdivetALa vi.saM.1096mAM svargagamana. uttarAdhyayananA TIkAkAra. 4ra zIlAMkAcArya zaka saMvata 798mAM ane vi. saM. 933 thI vidyamAna hatA. be aMga sUtronA TIkAkAra. 43 sthUlabhadra vira ni. saM. 219mAM svarga. emanI baheno mATe mahAvidehathI cUlikA lAvavAnI kiMvadaMti pracalita che. 44 aMdhilAcArya vRddhavAdInA guru. 45 siddhasena divAkara vRddhavAdInA ziSya vIra vi. saM. 200mAM svargavAsI. 46 samaya suMdara vi. saM. 168mAM vidyamAna. 47 saMbhUtivijaya vIra ni. saM. 156 mAM svargagamana. 48 saMghadAsagaNi kSamAzramaNa paMcakalpa bhASya ane vasudeva hiMDInA racayitA vi. saM. 600thI 20. 49 svayaMbhavAcArya vIra ni. saM. 98mAM svargagamana. 50 dvitIya bhadrabAhu vi. saM. pa50 thI 600mAM.dasa niyuktio, bhadrabAhu saMhitA, upasargahara stotranA racanAkAra, varAha- mihiranA bhAI. 51 haribhadra sUri vi. saM. 750 thI 827 mAM. pradhAna TIkAkAra thayA. aneka graMtha (1444) racyAM. para hemacaMdrAcArya janma vi. saM. 1145mAM, dIkSA 1150mAM, padavI 1166mAM, svarga 1229mAM. pa3 hemacaMdra(maladhArI) vi. saM. 1164mAM vidyamAna. abhayadeva sUrinA ziSya yogya ayogya zrotAonA cauda daSTAMta:(1) apariNAmIH mugazaila eTale majabUta paththara. jema cIkaNA goLa paththara para satata sAta divasa ane rAta puSkalAva megha varasyA pachI paNa te aMdarathI bhIMjAto nathI. tema lAkha prayatna karyA pachI paNa jenA hRdayamAM zikSA utaratI nathI; tevA zrotAo zAstra, zikSA, upadeza ke vacana zravaNa karavA mATe ayogya che. (2) pANInA ghaDA cAra prakAranA hoya che- (1) uparathI mukha para phUTelA (2) vacamAMthI phUTelA (3) nIcethI phUTelA (4) akhaMDa. A cAra prakAromAMthI pANI dhAraNa karavA mATe cothA prakArano ghaDo zreSTha che. bAkI traNa prakAranA ghaDA pANI dhAraNa karavA mATe ayogya che. eja pramANe je zrotAo sarve jJAna, zikSA grahaNa karI zake che. teo zreSTha che. duSapariNAmI : durgadhayukata dhaDo-jemAM bharavAthI zudhdha vastu paNa azudhdha thaI jAya, te upadeza zravaNa karavA mATe ayogya che. (3) agrAhi: jevI rIte cALaNImAMthI pANI nIkaLI jAya che, tevI rIte sAMbhaLyuM na sAMbhaLyuM karI hRdayamAM jeo guNane grahaNa karatA nathI teo zrotA tarIke saMpUrNa ayogya che. (4) doSa grAhi: jema ghI gALavAnI gaLaNI ghIne javA daI kITu rAkhI le che tema je guNone choDI doSone svayaMnA hRdayamAM rAkhe che; teo zAstra zravaNa mATe ayogya che. (5) jema haMsa dUdha ane pANInA mizraNamAMthI phakta dUdhane pIe che tema jeo phakta guNane grahaNa kare che ane avaguNane choDI de che teo upadeza ke zAstra zravaNa ne yogya che. (6) aMtarAya karavA vALo jema taLAvanA pANIne bheMsa halAvIne DahoLuM karI nAkhe che tathA eja DahoLuM pANI svayaM pIe che tathA bIjAne paNa pIvuM paDe che, tema avinita ziSya svayaM zAstra ke zikSaNa grahaNa karato nathI ane bIjAne paNa grahaNa karavA deto nathI. teo zAstra zravaNa mATe ayogya che. (7) nadI kinAre jema bakarI zAMtithI ghUMTaNa TekavIne pANIne halAvyA vagara svaccha pANI pIe che. tevI rIte jeo svayaM zAMtithI jJAna zravaNa kare che tathA bIjAne zAMtithI jJAna zravaNa karavA de che, teo zreSTha zrotA che. (8) asamAdhi karAveH jema macchara zarIra para besIne zarIrane kaSTa Ape che, tema je zrotA AcArya tathA upadezaka ne kaSTa Ape che te ayogya zrotA che. (9) jema jaLo zarIrane kaSTa ApyA vinA gaMdu lohI pI jAya che ane zarIramAM lohInuM paribhramaNa vyavasthita rAkhe che. tema jeo AcAryane kaSTa ApyA vinA izArA mAtrathI upadeza grahaNa kare che teo zAstrajJAna grahaNa karavA yogya che. (10) avinayI jema bilADI dUdhanA tapelAne DhoLIne dhULayukta dUdha pI jAya che. tema je ahaMkAravaza AcAryanI zAstrokta vAta sAMbhaLI na sAMbhaLI karIne AjubAjunI mithyA vAtomAM rasa dharAve che te zrotA paNa ayogya che. (11) viziSTa prakArano udara vAsaNamAMthI thoDuM dUdha pIe che tathA AjubAju cATIne sApha kare che ane pharI pAchuM dUdha pIe che. tevI rIte je ziSya AcAryano upadeza sAMbhaLIne manana kare che, pharI sAMbhaLe che ane hRdayamAM utAre che. tevA zrotA upadeza ke jJAnane yogya che. (12) vaiyAvaccha na kare : cAra brAhmaNone eka gAya dakSiNAmAM maLI. vArApharathI cAre brAhmaNa eka-eka divasa gAyane dohatA hatA ane gAyanuM dUdha vAparatA. paraMtu bIje divase gAyano vAro bIjAno che ema vicArI gAyane ghAsacAro detA nahIM ke sAra saMbhALa rAkhatA nahIM tethI bicArI gAya marI gaI. tevI rIte AcAryanI sevA karavAmAM jeo ALasa kare ke udAsIna rahe tathA sevAnuM kArya anyanA bharose rAkhe teo upadeza grahaNa karavAne ayogya che. (vaiyAvaccha nuM mahatva jJAnathI viSeza che, tathA te anukaMpA bhAva che.) (13) eka rAjA pAse eka divya bherI hatI ane e vighna vinAzaka tathA roga vimukta karanArI hatI. merIne vagADavAthI AsapAsanA vartuLamAM jyAM sudhI bherIno avAja pahoMce tyAM sudhI koI bImAra thato nathI ane bImAra hoya to svastha thaI jato. e bherInA avAjanI asara cha mahinA sudhI rahetI. pharI pAchI cha mahine bherI vagADavAmAM AvatI. bherInI prazaMsA sAMbhaLIne loko dUra dUrathI A vartuLa(nagaramAM)mAM rahevA AvatA. paraMtu teone A nagaramAM cha mahinA sudhI rahevuM muzkela lAgatuM tethI bherI rakSaka gupta rIte puraskAra laIne te bherIno nAno TukaDo toDIne AgaMtukane ApI deto ane tyAM game te lAkaDAnA TukaDA joDIne bharI Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 AgamacAra- utarArdha vagADato. tethI bherIno avAja maMda paDato gayo tathA bherIno roga nAzaka prabhAva paNa maMda paDato gayo. bherInuM nirIkSaNa karatAM bheda khulI gayo ane bherI rakSakane rajA apAI gaI. vidyA ane devanI ArAdhanA karIne rAjAe bIjI bherI prApta karI lIdhI ane navo bherI rakSaka rAkhyo. jema bherI ne khaMDita karanAro rakSaka ayogya che, tema zAstravinAnI vAto, dharmagraMtho viruddhanA vAkyo, ahIM tahIMthI sAMbhaLelI vAto uccAre tevA ziSyo ayogya che. prabhAvahIna bherInI jema zAstrone je vikRta kare tevA zrotAo paNa ayogya che. bIjo bharI rakSaka yogya vyakita hato ane e rakSakathI rAjA ghaNo khuza hato. rAjAe ene AjIvikAnI rakama khUba vadhArI ApI. tevI rIte yogya ziSya jinavANInI rakSA kare ane janma janmAMtaro sudhI sukhano bhoktA bane. (14) potAnA doSa na jotAM bIjAnA doSa jue: eka rabArI ane rabAraNa ghInA ghaDA gADAmAM bharI nagara tarapha vecavA laI jatA hatAM. gADAmAMthI utaratI veLAe bannenI asAvadhAnIthI ghI bharelo ghaDo jamIna para DhoLAI gayo. banne eka-bIjA para AkSepa, pratyAkSepa karavA lAgyA, paNa koIe potAnI bhUla svIkArI nahIM ne vivAda vadhato gayo. teTalAmAM nIce paDeluM ghI kutaro cATI gayo. thoDIvAra pachI banne zAMta thayA ne ghI vecIne ghara tarapha cAlavA lAgyA. tyAM sudhImAM rAta paDI gaI meLaveluM dhana lUMTI lIdhuM. AvI rIte e lokonuM dhana paNa gayuM ne ghI paNa gayuM. je ziSya svayaMnI bhUla gurunA kahevA chatAM paNa svIkArato nathI ne kalaha kaMkAza kare che te zruta jJAnarUpI ghInI saMpatti khoI nAkhe che. evA ziSya ayogya che. je AhIra daMpati zIdhra potAnI bhUla svIkArI ghInA ghaDAne saMbhALI le ane zIgha vecIne divasanA samaye ja ghare pahoMcI jAya che, tene vadhAre nukasAna thatuM nathI. tema je ziSya zIdhra potAnI bhUla svIkArI AcAryanA cittanI ArAdhanA kare che te zrutagrahaNane yogya che. zrotAnA traNa prakAra che:- (1) jANiyA(jJAyikA) - tatva jijJAsu, guNajJa, buddhimAna, zraddhAvAna, AtmAnveSI, guNone grahaNa karIne doSone choDI de tevA tathA haMsa samAna sahaja svabhAvavALA zrotA prathama jJAyikA-samajadAra pariSadamAM Ave che. (2) ajJAyikA:- jeo abudha bALakanI jema saraLa hRdayanA hoya che teo koI paNa prakAranA mata matAMtarathI dUra hoya che. teo hIrAnI khANamAMthI nIkaLelA aNaghaDa hIrA jevA hoya che. tene harAghasu icche tevo ghATa Ape che. tevI rIte AvA zrotAone AcAryano upadeza aMtaramAM UtarI jAya che, teo guNavAna, sanmArgagAmI, saMyamI, vratI, vidvAna, tapasvI banI zake che. AvA saraLa svaccha hRdayanA abodha zrotA ajJAyikA-ajANa pariSadamAM Ave che. (3) durvidagdhA - jema gAmaDAno koI ajJAnI paMDita zAstrokta jJAna dharAvato nathI paraMtu svayaMne mahApaMDita, jJAnI samaje che tathA anAdara tathA apamAnanA bhayathI jJAnI paMDita pAsethI jJAna grahaNa karato nathI. tevA zrotAo vAyu bharelI mazaka jevA khAlI. hoya che. AvA abhimAnI, avinIta, durAgrahI, khoTI manamAnI karanArA paMDita zrotAonI gaNatarI trIjI durvidagdhA pariSadamAM Ave che. prathama zreNInA zrotAo(pariSada) zAstra zravaNa karavA mATe yogya che. bIjI zreNInA zrotAo(pariSada) paNa zAstra zravaNa karavA yogya che. paraMtu trIjI zreNInA zrotAo(pariSada) sarvathA zAstra zravaNa karavA ayogya che. teo zAstrano kharo artha-paramArtha samajI zakatA nathI. temaja teo zAstrajJAnathI svayaMnuM tathA anyanuM kAMI paNa hita karI zakatA nathI. balka, te jJAnane ahitakArI banAvI de che. jJAna-pramANa-vAda saMbaMdha koI zrotA anusaraNIya to koI viparita eTale ke vAdI hoya che. koI zrotA zradhdhAnaMta to koI zrotA azradhdhALu hoya che. koI zrotA viSayanAM jJAta to koI zrotA ajJAta hoya che. koI zrotA budhdhImAna, prajJAvaMta to koI abudha, jaDa hoya che. koI sarala ane koI vakra hoya che. koI puNyazALI, bhAgyazALI AtmA to koI abhAgI hoya che. koI zrotA azubha hetuvALA to koI zubha hetu vALA hoya che. koI ajJAna prerIta to koI jJAna prerIta hoya che. cAritra mohanIya karmanAM vicitra kSayopazamanAM kAraNe A dusama kALamAM uparanAM guNa-avaguNanAM lagabhaga badhAMja bhAMgA Azacaryajanaka rIte zakaya che. tethI jJAna pramANa vAda karatI vakhate ke upadeza detI vakhate zrotAonAM A vicitra kSayopazamanuM dhyAna rAkhavuM. jethI vivAda TaLe ane jayAM kaSAya utpatinI saMbhAvanA dekhAya tyAM mauna dharavuM. pAMca jJAna jJAna AtmAno nija guNa che. je jJAnAvaraNIya karmathI Avarita (AcchAdita) thaIne vibhinna rUpe daSTi gocara thAya che. jainAgamomAM jJAnanA pAMca prakAra batAvyA che. te A pramANe che- (1) matijJAna (2) zrutajJAna (3) avadhijJAna (4) mana:paryavajJAna (5) kevaLajJAna. e pAMca jJAnane AvaraNa karanArA jJAnAvaraNIya karma paNa pAMca prakAranA kahyA che- (1) matijJAnAvaraNIya- karma (2) zrutajJAnAvaraNIyakarma (3) avadhijJAnAvaraNIyakarma (4) mana:paryava- jJAnAvaraNIyakarma. A cAra kame prakRtino jeTalo kSayopazama vadhato jAya eTaluM ja mati, zrata, avadhi, mana:paryavajJAna vadhatuM jAya che ane A cAreya karmono udaya vadhato jAya che tyAre te cAreya jJAna ghaTatA jAya che. (5) kevaLajJAnAvaraNIya karma prakRtino to eka sAthe kSaya thAya che, teno kSayopazama thato nathI; kSaya thavAthI kevaLajJAna(ane sAthe kevaLa darzana paNa) pragaTa thAya che. cAra jJAnamAM ghaTADo, vadhAro ane lopa thayA kare che paraMtu kevaLajJAnamAM evI koI avasthA hotI. nathI.te utpanna thayA pachI sadA ane sarvane eka sarakhuM rahe che.pachI kayAreya naSTa thatuM nathI.e AtmAnuM sthAyI ane paripUrNa jJAna che A pAMca jJAnano krama je batAvavAmAM Avela che te anya AgamomAM varNita che. apekSAthI ahIM naMdI sUtramAM jJAnanA bheda A pramANe kahyA che- pratyakSajJAna ane parokSa jJAna. pratyakSa jJAna be prakAranA che- Idriya pratyakSa ane Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 25 AgamasAra pratyakSanA pAMca prakAra che. jema ke- (1) zrotendriya pratyakSa () cA Idriya pratyakSa (3) ghrANendriya pratyakSa (4) rasanendriya pratyakSa (5) sparzendriya pratyakSa. noIdriya pratyakSa 3 prakAranA che-(1) avadhijJAna (2) manaH paryava jJAna (3) kevaLa jJAna. parokSa jJAna be prakAranA che-(1) matijJAna (2) zrutajJAna ahIM sArAMza upakramamAM upara batAvela prasiddha kramathI pAMca jJAnanuM varNana karavAmAM Ave che. (1) matijJAna - A jJAna Abhinibodhika jJAnanA nAmathI paNa AgamamAM oLakhAvAya che, paraMtu tenuM matijJAna e nAma paNa lagha, saraLa ane Agama sammata che. A jJAna AtmAne mana ane IdriyonA avalaMbanathI thAya che arthAta jovuM, sAMbhaLavuM, suMghavuM, ciMtana karavuM temaja baddhijanya je paNa jJAna hoya che te matijJAna che. matijJAnanA mukhya be prakAra che- 1. zratanizrita 2. azrutanizrita. (1) mana ane indriyonA nimitta(yoga)thI arthAt jovA, sAMbhaLavA, vicAravAnA nimittathI thanAra matijJAna mRtanizcita kahevAya che ane (2) cAra buddhi dvArA thanAra matijJAna azrutanizrita kahevAya che. zrata nizrita (sAmAnya)matijJAna :- A jJAnanI cAra avasthA che yathA- avagraha IhA, avAya ane dhAraNA. (1) koIpaNa vasta ke viSayane sarvaprathama indriya dvArA grahaNa karavo arthAt sAmAnya rIte jovuM tathA sAMbhaLavuM ityAdine avagraha kahe che. (2) enA para vicAraNA karavI ke zuM che? kayAM che? kevo che? vagerene IhA kahe che. (3) vicAraNA karatAM-karatAM te zabda ke rUpa Adine eka nirNita rUpa ApavAne (A nathI, emaja che) avAya kahevAya che. (4) A nirNita karelA viSaya athavA tattvane thoDA samaya ke lAMbA samaya sudhI smRtimAM dharavAne dhAraNA kahevAya che. udAharaNaH- (1) koI manuSya dUrathI dekhAya che, tene avagraha kahe che. (2) A manuSya para ciMtana karavuM ke kayAMno che? koNa che? kevo che? enuM nAma gautama che ke pArasa che? ItyAdi pUrva vicAraNA karavAne IhA kahevAya che.(3) A manuSya gautama che, ema nirNaya levAya, tene avAya kahe che. (4) A manuSya athavA prasaMga ne amuka varSa yAda rAkhavAne dhAraNA kahe che. ahIM rUpanuM udAharaNa ApyuM che. te ja rIte gaMdha, zabda, rasa, sparzanA viSayamAM samajavuM. avagraha eka samayano hoya che. IhA, avAya, aMtarmuhUrtanA hoya che. ane dhAraNA utkRSTa saMkhyAta asaMkhyAta varSanI hoya che. saMkhyAta asaMkhyAta varSa pachI pUrvanI vAta smRti paTa para rahI zake che athavA smaraNa karavAthI smRtimAM AvI zake che. jAtismaraNa jJAna :- dhAraNAnA phaLa svarUpa vyaktinuM anubhava jJAna vadhe che ane enA pariNAma svarUpa ghaNAM jIvone jAtismaraNa jJAna thAya che. A jJAnathI jIva svayaMnA janma janmAMtaronI vAto(ghaTanAo) jANI zake che. pUrvabhavonI aneka ghaTanAo enI smRtimAM AvI zake che. A jAti smaraNa jJAna matijJAnano eka prakAra che. jAtismaraNa dvArA seMkaDo bhavanuM jJAna thAya che. AmAM paNa eka niyama che ke pUrvamAM lagAtAra saMjJI paMcendriya nA bhava karyA hoya to tenuM jJAna thAya che. paraMtu vacamAM koI asannIno bhava karyo hoya to jAti smaraNajJAna avasthita thaI jAya che. AvI rIte avagraha, IhA, avAya ane dhAraNA ityAdi cAra prakAranA zrata nizrita arthAt indriyajanya mati jJAna che. tauparAMta enA mULa bheda 28 che ane viSayanI apekSAe 33 bheda che. (naMdI sUtramAM darzAvela 4 buddhine umeratAM 340 bheda thAya che.) (2) azruta nizcita (vizeSa)matijJAna - A jJAna buddhinI apekSA rAkhe che. buddhinA cAra prakAra kahela che. tethI A azruta nizrita mati jJAnanA cAra prakAra che. buddhinA cAra prakAra A pramANe che- (1) abhyAsanA prayAsa vagara kSayopazamanA kAraNe acAnaka jenI svataH upaja thAya ke sUjha bUjha pedA thAya tene autpAtikI buddhi kahe che. IQ - intelligence quality. (2) guru AdinI sevA bhakti vinayathI je unnata buddhi prApta thAya che tene vainAyikI buddhi kahe che. (3) zilpa kalA Adi koI kAryanA abhyAsathI utpanna thayela buddhine karmanA buddhi kahe che. (4) cirakALa parvata paraspara paryAlocana, vicAraNA karavAthI athavA umaranA vadhavAnI sAthe prApta anubhava janya buddhine pAriNAmikI buddhi kahe che. athavA anumAnita yojanA mujaba kArya karIne cokkasa pariNAma ApanArI buddhine pAriNAmIkI buddhi kahe che. e cAre prakAranI buddhine kriyAtmaka rUpathI samajavA mATe sUtramAM keTalAka daSTAMtono saMketa karavAmAM Avela che. [nodha: ThANAMga 4tho-udezo 3 jo.(AharaNa tadoSa) daSTAMta,udAharaNanAM 4 doSa 1). adharmayukata :-adharma utpanna karAvanAra . 2). pratiloma:- pratikuLa AcaraNanI zikSA ApanAra.- jevA sAthe tevA thavuM. 3). AtmopanItaH - svamatano dhAta karanAra 4). durupanIta :- jenAthI svamatamAM dusaNa Ave. naMdI sUtranA mULa pAThamAM kathAo nathI, paraMtu phakata nAma che. cAra jJAnanAM daSTAMto,je kahevAya che te uparokata doSathI duSIta che. sUtrone rocaka banAvavA mATe kathA umeravAnI dalIla paNa nakAmI che.jene sUtrarucI nathI te phakata dayAne pAtra che. racanAkAranI yogyatA sidhdha nathI thatI, tethI koI kathA duSita na paNa hoya, toya sUtrano bhAga nathI.]. vizeSa - avagraha, IhA, avAyathI je vastuno nirNaya thAya che te nirNayamAM jyAre nUtana dharmane jANavAnI abhilASA thAya che tyAre punaH vicAraNA dvArA nUtana IhA thAya che, evI sthitimAM te pUrvano avAya A nUtana IhAne mATe avagraha banI jAya che. A prakAre vizeSa-vizeSa nUtana dharmanI apekSA pUrva-pUrvanA avAya paNa avagraha banI jAya che. arthAt apekSAthI avAya paNa avagrahathI punaH prAraMbha thAya che. sAmAnyathI vizeSa vizeSatara nUtana dharma (guNa)nI jijJAsAthI ema thAya che. matijJAnanA paryAyavAcI zabdaH- (1) IhA (2) apoha (3) vimarza (4) mArgaNA (5) gaveSaNA (6) saMjJA (7) smRti (8) mati (9) prajJA (10) buddhi. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 26 matijJAnano viSaya :- (1) dravyathI- matijJAnI apekSAe sarvadravya jANe che, parantu joI zakatA nathI. (2) kSetrathI- matijJAnI apekSAe sarva kSetra jANI zake che, parantu joI zakatA nathI. (3) kALathI- matijJAnI apekSAe sarve kALa jANI zake che, paNa joI zakatA nathI. (4) bhAvathI- matijJAnI apekSAe sarve bhAvone jANI zake che, paNa joI zakatA nathI. A teno utkRSTa viSaya che. jaghanya, madhyama matijJAna AnAthI ochuM vividha dravya, kSetra, kALa, bhAvane jANe che. (2) zrutajJAna :- adhyayana, zravaNa, vAMcana, ciMtana, ityAdithI je akSara vinyAsarUpa jJAna thAya che athavA gita AkAra saMketa dvArA je anubhava abhyAsayukta jJAna thAya che, e sarvene zrutajJAna kahevAya che. temAM badhI indriya, mana tathA buddhino upayoga thAya che. A jJAna laukika ke lokottara zAstramaya hoya che athavA koIpaNa bhASA akSara-samUha saMketamaya hoya che. zrutajJAna matipUrvaka thAya che. arthAt adhyayana ke akSararUpa jJAnathI pUrva indriya yA mana saMbaMdhita vastunuM jJAna ane buddhi prApta thayA pachI zrutajJAna thAya che. ataH jJAnakramamAM paNa prathama matijJAna ane pachI zrutajJAna levAmAM AvyuM che. zrutajJAnanA 14 prakAra che. enA adhyayana dvArA zrutajJAna sahaja rIte khUba ja spaSTatAthI samajI zakAya che. te A pramANe che- (1) akSaradyuta (2) anarazruta (3) sannIvruta (4) asagnIvruta (5) samyakazruta (6) mithyAzruta (7) sAdikazruta (8) anAdikazrata (9) saparyavasitazrata (10) aparyavasitazrata (11) gamikazrata (12) agari (12) agamikazrata (13) aMga pravikhazrata (14) anaMga praviSTadyuta. akSaradyuta tathA anakSaradyutamAM saMpUrNazruta jJAnano samAveza thAya che. paraMtu sAmAnya buddhi dharAvatA jIvone vibhinna pAsAothI artha paramArthane samajavAmAM saraLatA rahe e hetuthI ahIM sAta prakAre be-be bheda karIne 14 bheda karyA che. (1) akSaradyuta - AnA traNa bheda che- saMjJA akSarazruta, vyaMjana akSaradyuta ane labdhi akSaradyuta. (1) akSaronI AkRti arthAta vibhinna lipiomAM lakhAyela akSarane "saMjJAzruta' kahe che. (2) akSaranA je uccAraNa karAya che, tene "vyaMjanazruta' kahevAya che. (3) zrotendriya AdinA kSayopazamanA nimite je bhAvarUpamAM zrutajJAna utpanna thAya che tene "labdhi akSarakRta' kahe che. akSara zabdanI paryAlocanA thakI je arthano bodha thAya che tene "labdhi' akSara zruta kahe che. e ja bhAva zrata che. saMjJA ane vyaMjana dravyazrata che ane bhAva- zrutanuM kAraNa che. (2) akSarakRta - je zabda akSarAtmaka(varNAtmaka) na hoya parantu dhvani mAtra hoya jema ke- khAMsavuM, chIMkavuM, thuMkavuM, lAMbo zvAsa levo-choDavo, sITI, ghaMTaDI byugala vagADavA vagere. koI paNa Azaya saMketa(IzArA) dvArA sUcita karAya che te sarve anakSaradyuta che. vagara prayojana karAyela dhvani ke zabda anakSarazrata na kahevAya. matijJAna evaM zrutajJAnamAM saMbaMdha vicAraNA - matijJAna kAraNa che, zrutajJAna kArya che. matijJAna sAmAnya che. zrutajJAna vizeSa che. matijJAna mUka che, zrutajJAna mukharita(bolatuM) che. matijJAna anakSara che. zrutajJAna akSara pariNata che. indriya ane manathI je jJAna anubhUti rUpe thAya che tyAre tene matijJAna kahe che, paraMtu e jJAna jyAre akSararUpa svayaM anubhava kare che, ke bIjAne potAno abhiprAya ceSTAthI batAve che, tyAre te anubhava ane ceSTA Adi zrutajJAna kahevAya che. ataH matijJAna zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparza saMbaMdhI ciMtananA anubhavathI thAya che. jyAre zrutajJAnamAM zabda vagerenI anubhUti akSaranA rUpamAM karAya che. Ama, akSararUpe svayaM anubhava karavo ane bIjAne akSara ke anakSara(dhvani,IzAro vagere) dvArA anubhava karAvavo tene zruta jJAna kahevAya che. (3-4) sannIzrata asannIvruta :- sannIne thanAruM jJAna sannIvruta kahevAya che ane asannIne thanAruM jJAna asagnIvruta kahevAya che. asannI jIvomAM avyakta bhAvakRta hoya che. jyAre sannI jIvonuM bhAva zrutajJAna spaSTa(vyakta) hoya che. (5) sabhyazruta :- tIrthakara bhagavaMto dvArA praNIta arthane gaNadharo zAstrarUpe gUMthe te "samyakazruta' che. A zAstro para AdhArita anya daza pUrvadhArI parvatanA bahuzruta AcAryo dvArA racita zAstra paNa "samyakazruta" che. vyaktigata smRtinI apekSAe dazapUrvathI laIne cauda pUrvadhArI jJAnInA upayoga sAthe ukta zAstra samyakazruta che. enAthI utaratA jJAnavALAnA zAstra samyaphadbhata rUpa paNa hoya che ane asamyapha paNa hoya che. AnuM kAraNa smRti doSa paNa hoI zake che.athavA dazapUrvathI ochA jJAnavALA mithyAdaSTi paNa hoI zake che. enA AdhAre ema samajAya che ke dazapUrva jJAnadhArIothI ochA jJAnI dvArA racita zAstra ekAMta samyakazruta nathI hotA, ene AgamakoTimAM nahIM gaNavA. (6) mithyAzruta - ajJAnI mithyA daSTi dvArA svayaMnI svacchaMda buddhithI arthAt sarvajJonI vANIno AdhAra lIdhA vagara je zAstranI racanA thAya che te "mithyAzruta" che. (7-10) sAdi sAMta, anAdi anaMta zruta :- koI paNa vyaktinI apekSAe, bharata AdikSetranI apekSAe, utsarpiNI Adi kALanI apekSAe zrata "sAdi sAMta' hoya che.paraMparAnI apekSAe, samasta kSetronI apekSAe, saMpUrNakALanI apekSAe zrata anAdi anaMta hoya che. bhavI jIvonuM zruta "sAdi sAMta' hoya che. abhavI jIvonuM asamyaka kRta anAdi anaMta hoya che. kAraNa ke bhavIne kevaLa jJAna utpanna thayA pachI zrutajJAna nathI hotuM. kevaLa jJAna AtmAno nija guNa che. enuM astitva badhA jIvomAM hoya che. karyAvaraNane kAraNe eno anaMtamo bhAga sarve jIvomAM anAvarita hoya che. jo ema na hoya to jIva ajIvamAM pariName. paraMtu AvuM thatuM nathI. kevaLa jJAnane ahIM paryAyaakSara" zabda dvArA kahevAyuM che. (11-12) gamikazruta agamikazruta - daSTivAda nAmanuM bAraNuM aMga sUtra "gamikazruta" che. zeSa agiyAra aMga "agamikazruta" che. jemAM eka vAkya yA AlApaka vAraMvAra Ave che tene gamika kahevAya che. je zAstramAM punaH punaH eka sarakhA pATha nathI AvatA tene "agamika kahevAya che. (13-14) aMga praviSTa ane aMgabAhyaH- bAra aMga sUtra "aMga praviSTakRta che. e sivAyanA sarve sabhya zAstra aMgabAhya " anaMgapraviSTa' zruta che. aMga bAhyanA be bheda che- (1) Avazyaka sUtra (2) tenAthI atirika sUtra. ekalA Avazyaka sUtrane alaga rAkhavAmAM AvyuM che. kAraNa ke enI racanA prAraMbhamAM gaNadhara dvArA karavAmAM Ave che. Avazyaka sivAya atirika zrutanA be bheda che. (1) kAlikazruta (2) utkAlika zrata. prathama prahara ane caturtha praharamAM jeno svAdhyAya Adi karAya tene "kAlikazruta" kahe che ane Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology I 27 AgamasAra jeno cAre praharamAM svAdhyAya Adi karAya tene utkAlikazruta' kahe che. aMga praviSTa badhA Agamo kAlika hoya che. Avazyaka sUtra utkAlika sUtra(nokAlika noutkAlika sUtra) che. cAre praharamAM tathA asAyamAM paNa tenuM vAMcana(svAdhyAya) thAya che. aMga praviSTa sUtronA nAma :- - (1) AcArAMga (2) sUtrakRtAMga (3) sthAnAMga (4) samavAyAMga (5) vyAkhyAprajJapti(bhagavatIsUtra) (6) jJAtAdharmakathA (7) upAsakadazA (8) aMtakRtadazA (9) anuttaropapAtika (10) prazna vyAkaraNa (11) vipAka (12) daSTivAda(pUrvajJAna). Ano viSaya paricaya samavAyAMga sUtranA sArAMzamAM che aMgabAhya kAlika sUtra :- uttarAdhyayana, nizItha, dazAzruta skaMdha, bRhatkalpa, vyavahAra, jambudvIpa prajJapti, caMdra prajJapti, niriyAvalikAdi pAMca varga arthAt upAMga sUtra, RSibhASita, dvIpasAgara prajJapti, kSullikA vimAna pravibhakti ityAdi 10 arthAt saMkSepika dazA, utthAna zruta, samutthAna zruta. aMga bAhya utkAlika sUtra :- dazavaikAlika, aupapAtika, rAjapraznIya, jIvAbhigama, prajJApanA, naMdI, anuyoga dvAra, sUryaprajJapti, mahAprajJApanA, pramAdApramAda, devendrastava, tandula- vaicArika, pauruSI maMDaLa, maMDaLa praveza, dhyAna vibhakti, maraNa vibhakti, Atma vizuddhi, vItarAga zruta, saMllekhanAzruta, vihAra kalpa, caraNavidhi, AturapratyAkhyAna, mahApratyAkhyAna. aMga praviSTa sUtronI saMkhyA bAra che. aMga bAhya sUtronI koI saMkhyA batAvI nathI. kayAreka vadhI jAya che to kayAreka ghaTI jAya che. pratyeka tIrthaMkaranA zAsanamAM alaga alaga saMkhyA rahe che tathA eka tIrthaMkaranA zAsanamAM paNa prAraMbhamAM 1-2 hoya, pharI navA banatA rahevAthI vadhe ane kyAreka vilupta-viccheda thavAthI ghaTI jAya che. tethI ahIM sUtramAM aMgabAhyanI ke kAlika utkAlikanI saMkhyA kahela nathI. tIrthaMkaranI upasthitimAM emanA sarve ziSyo vItarAgavANInA AdhAre potAnuM vyaktigata saMkalana kare che. tene prakIrNazruta kahe che. AnI saMkhyA jeTalA sAdhu hoya teTalI hoya che. yathA covIsamA tIrthaMkaranI prakIrNakazruta saMkhyA 14 hajAranI kahI che. prathama tIrthaMkaranA prakIrNaka sUtronI saMkhyA 84000 nI kahI che. Ano samAveza 'aMga bAhya kAlika yA utkAlika sUtramAM thAya che. zrutajJAnano viSaya :- (1) dravyathI- zrutajJAnI upayoga dvArA badhA dravyane jANe dekhe che. (2) kSetrathI- zrutajJAnI upayoga dvArA sarve kSetrane jANe--dekhe che. (3) kALathI- upayoga dvArA zrutajJAnI sarvekALane jANe-dekhe che. (4) bhAvathI- zrutajJAnI upayoga dvArA sarve bhAvone jANe--dekhe che. A kathana utkRSTa mATe che. jaghanya, madhyama, mATe thoDuM ochuM dravyakSetra Adi samajavuM. zrutajJAnathI spaSTa jANI zakAya che. paraMtu jovuM citra vagerenI apekSAe samajavuM. A pAThamAM kayAMka-kayAMka pratomAM bheda paNa che. anya AgamomAM ane anya pratomAM (Na pAsaI) che. teno artha thAya ke zrutajJAnI jANI zake che paNa joI zakato nathI. paraMtu ekAMta evuM nathI. koI dravya Adi pratyakSa hoya to te joI zake che. zrutajJAnanI adhyayana tathA zravaNa vidhi :- adhyayananA ATha guNa :- (1) vinaya yukta sAMbhaLavuM (2) zaMkAonuM pUchIne samAdhAna karavuM (3) pharI samyak prakArathI sAMbhaLavuM (4) artha abhiprAya grahaNa karavo. (5) pUrvApara avirodha vicAraNA karavI (6) punaH satya mAnavuM (7) nizcita karelA arthane hRdayamAM dhAraNa karavo (8) e ja pramANe AcaravuM. zravaNa vidhi :- (1) mauna rahI ekAgracittathI sAMbhaLavuM (2) 'huM'kAra athavA 'jI hA' Adi kahevuM (3) 'satyavacana' tahatti ityAdi bolavuM (4) prazna pUchavA (5) vicAra vimarza karavo (6) sAMbhaLelA tathA samajAvelA zrutamAM pAraMgata thavuM (7) pratipAdana karavAmAM samartha thavuM. - adhyApana vidhi :- AcArya, upAdhyAya, guru Adi pahelA sUtroccAraNa zIkhave. pachI sAmAnya artha arthAt zabdonI sUtra sparzI niryukita(zabdArtha) batAve. pazcAt utsarga-apavAda, nizcaya-vyavahAra Adi e sarveno Azaya vyAkhyA sahita batAve. A krama pramANe adhyayana karAvavAthI guru ziSyane pAraMgata banAvI zake che. (3) avadhijJAna :- A jJAna mana ane indriyonI sahAyatAnI apekSA nathI rAkhatuM. paNa AtmA dvArA rUpI padArtho no sAkSAtkAra kare che. A jJAnamAM mAtra rUpI padArthone pratyakSa karavAnI kSamatA che, arUpIne nahi. te A jJAnanI maryAdA che. bIjA zabdomAM dravya kSetra kALa ane bhAvanI maryAdA sAthe A jJAna rUpI dravyone pratyakSa karavAnI kSamatA dharAve che. ahIM avadhi zabda maryAdAnA arthamAM prayukta thayo che. avadhi jJAnanA be prakAra :- A jJAna cAra gatinA jIvone hoya che. narakagati ane devatinA jIvomAM A jJAna 'bhava pratyayika' hoya che arthAt badhAne janmanA samayathI te mRtyu paryaMta rahe che. samyagdaSTinuM A jJAna avadhijJAna kahevAya che ane mithyA daSTinuM A jJAna avadhi ajJAna kahevAya che athavA 'vibhaMga jJAna' kahevAya che. tiryaMca ane manuSyamAM kSayopazama anusAra koI koIne A jJAna utpanna thAya che, badhAne nahIM. ekendriyathI caurendriya ane asannI paMcendriyanA jIvomAM A jJAna nathI hotuM, sannI paMcendriyamAM ja hoya che. (1) manuSya, tiryaMcanA A jJAnane kSayopamika avadhijJAna kahevAya che. (2) deva nArakInA A jJAnane bhava pratyayika avadhi jJAna kahevAya che. avadhijJAnanA cha bheda :- jJAna darzana cAritra saMpanna aNagArane ane kyAreka zramaNopAsakane kSayopamika avadhijJAna samutpanna thAya che. enA cha prakAra che. (1) anugAmika- je sAthe cAle che. (2) anAnugAmika- je sAthe cAlatuM nathI. (3) vardhamAna- je vadhatuM jAya che. (4) hIyamAna- je ghaTatuM jAya che. (5) pratipAtI- je utpanna thaIne nAza pAme che. (6) apratipAtI- je saMpUrNa bhavamAM nAza pAmatuM nathI, tema ghaTatuM paNa nathI. (1) anugAmika avadhijJAna :- A avadhijJAnamAM koIne AgaLa dekhAya, koIne pAchaLa dekhAya, koIne jamaNI bAju to koIne DAbI bAju dekhAya che. A avadhijJAna jayAM utpanna thayuM hoya tyAMthI te avadhijJAnI jayAM jAya tyAM tenI sAthe avadhijJAna jAya che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 28 jyAre avadhijJAnI icche tyAre te dizAmAM potAnI sImAmAM avadhijJAnamAM joI zake che. udAharaNa - koIne pa00 mAIlanA vartuLamAM avadhijJAna utpanna thayuM hoya te avadhi jJAnI bIje jAya to tyAMthI paNa 500 mAIlanA vartuLamAM joI zake che paraMtu enI sImAthI dUra avadhijJAnamAM joI zakAtuM nathI. A jJAna utkRSTa saMkhyAtA asaMkhyAtA yojanAnuM hoI zake che. deva-nArakInA avadhijJAnathI cArebAja joI zakAya che. tiryaMca ane manuSya eka tarapha ke cAre tarapha jANI-dekhI zake che. (2) anAnugAmika avadhijJAna - jema koIne eka kSetramAM 500 mAIlanuM avadhijJAna thayuM. te vyakti te kSetranI maryAdAmAM rahIne avadhijJAnathI jANI-dekhI zake. tenI bahAra jAya to tyAMthI kaMI jANI-dekhI zake nahIM. (3) vardhamAna avadhijJAna - prazasta adhyavasAyo tathA cAritranI vizuddhatAthI je avadhijJAnInA Atma pariNAma vizuddhatara thatA jAya che, temanuM avadhijJAna uttarottara vRddhi pAme che ane sarve dizAmAM vRddhi thAya che. tenA kSetramAM, kALamAM ane dravya-paryAyomAM paNa vRddhi thAya che. tene vardhamAna avadhijJAna kahe che. avadhijJAnanuM jaghanya kSetra sUma nigodanA aparyAptAnI avagAhanA jeTaluM hoya che tathA vadhatAM-vadhatAM alokamAM loka jeTalA asaMkhya khaMDa jeTalI sImA jovAnI tenI kSamatA thaI jAya che. kalpanA karo keH jIvone utkRSTa saMkhyAmAM meru parvatathI eka dizAmAM kramazaH goThavIe to te alokamAM khUba dUra sudhI pahoMcI jaze. A katAra ne cAre tarapha pheravatA je maMDalAkAra kSetra bane, teTaluM utkRSTa avadhijJAnanuM kSetra samajavuM. je asaMkhya loka pramANa banI jAya che. avadhijJAnanA kSetranI vRddhi sAthe kALanI vRddhi kayA kramathI thAya che tene samajavAnI tAlikA A pramANe che kSetra (1) eka aMgulano asaMkhyAtamo bhAga jove. (1) AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga jove. (2) aMgulano saMkhyAta. bhAga jove. (2) AvalikAno saMkhyAtamo bhAga jove (3) eka aMgula (3) AvalikAthI thoDuMka ochuM (4) aneka aMgula (4) eka AvalikA (5) eka hasta pramANa (5) eka muhUrtathI thoDuM ochuM. (6) eka kosa(gAu) (6) eka divasathI thoDuM ochuM. (7) eka yojanA (7) aneka divasa (8) paccIsa yojanA (8) eka pakSathI thoDuM ochuM (9) bharata kSetra (9) ardha mAsa (10) jaMbUdvIpa (10) eka mAsathI thoDuM vadhu (11) aDhI dvIpa (11) eka varSa (12) cakadvIpa (12) aneka varSa (13) saMkhyAtadvIpa (13) saMkhyAta kALa (14) saMkhyAta asaMkhyAta dvIpa samadra (14) palyopama Adi asaMkhya kALa kALa (4) hIyamAna avadhijJAna - sAdhakane aprazasta yoga, saMkilaSTa pariNAma Ave tyAre avadhijJAnano viSaya ghaTato jAya che. e sarve dizAothI ghaTe che. (5) pratipAtI avadhijJAna - aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgathI laIne utkRSTa saMpUrNa lokanA viSayanuM avadhijJAna utpanna thayA pachI paNa vinaSTa thaI zake che. Ane pratipAtI avadhijJAna kahe che. (6) apratipAti avadhijJAna - lokanI sImAthI AgaLa vadhIne jyAre avadhijJAnanI kSamatA alokamAM jANavA-dekhavA yogya vadhI jAya che tyAre te avadhijJAna apratipAdita thaI jAya che. arthAt te AkhA bhavamAM kyAreya naSTa thatuM nathI, patita thatuM nathI; AyuSya pUrNa thAya tyAM sudhI rahe che athavA to kevaLajJAna utpanna thaI jAya tyAre te temAM vilIna thaI jAya che. viSayaH- (1) dravyathI- jaghanya anaMta(pradezI) rUpI dravya jae ane jANe. utkRSTa sarvarUpI dravya jae ane jANe. (2) kSetrathI- jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kSetrane jue ane jANe, utkRSTa loka jeTalA asaMkhyAtA khaMDa pramANa kSetra alokamAM jue ane jANe. (3) kALathI- jaghanya AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga jue ane jANe, utkRSTa asaMkhyAta utsarpiNI- avasarpiNI kALa pramANa bhUta bhaviSya jue ane jANe.(4) bhAvathI- jaghanya utkRSTa anaMta paryAya jue ane jANe. parantu jaghanyathI utkRSTano viSaya anaMta guNo che, ema samajavuM. topaNa sarva paryAyathI anaMtamo bhAga jue. (4) mana:paryavajJAna:- (1) mananI paryAyone jANanAruM mana:paryavajJAna che. bhASA vargaNAnI jema mana vargaNA paNa rUpI che. vacana yoga dvArA bhASA vargaNAnuM bhASArUpamAM pariNamana thAya che. tevI rIte manoyoga dvArA mana vargaNAnA pulanuM manarUpamAM pariNamana thAya che. manarUpamAM pariNata e pudgalone oLakhavA te mana:paryavajJAnano viSaya che. (ra) je rIte zravaNendriyano viSaya che, koInA vacanane zravaNa karavuM, te rIte manaH paryavajJAnano viSaya che koInA manane jANI levuM. koI vyakti vacana dvArA koInI niMdA kare athavA koInI prazaMsA kare tathA vacamAM e vyakti saMbaMdhita nAma le e sAMbhaLavAno viSaya che. paraMtu A vyakti koNa che, kaI jAtinI che, eno vaktA sAthe zuM saMbaMdha che? niMdA athavA prazaMsAnu kAraNa athavA nimitta zuM che? vagere jJAna vaktAnA tAtparyArthathI samajAya athavA svayaMnA ciMtana ke kSayopazamathI jANI zakAya, tevI rIte mana:paryavajJAna dvArA mana pariNata paryAyonuM jJAna thAya che. anya viSayonuM jJAna mananA paryAyanA anuprekSaNa dvArA thAya athavA anya anubhava buddhi AdithI. athavA to tenI AgaLapAchaLanA manathI jANI zakAya che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 jainology II AgamasAra (3) A mana:paryavajJAna phakta manuSyane thAya che, anya traNa gatimAM nathI hotuM. te dravya ane bhAvathI saMyama paryAyamAM ja thAya che. phakta dravya saMyama hoya to nathI thatuM athavA phakata bhAva saMyama hoya paNa dravya saMyama na hoya to paNa nathI thatuM. saMyamI paNa jyAre apramattayogamAM hoya tyAre tene mana:paryavajJAna utpanna thaI zake che. pramatta avasthAmAM mana:paryavajJAna utpanna nathI thatuM. sAtamA guNasthAnamAM utpanna thAya che. ekathI cha guNa sthAnamAM utpanna thatuM nathI. (niyamathI phakata samakIti jIvone ja thAya che.) ya ane bhAva evA koI vikalpa nathI hotA tema mananA paNa dravya ane bhAva no AgamamAM koI vikalpa kahyo nathI. AnI prakriyA pUrNa bhASA pariNamananI jema che. jevI rIte bhASAno rUpI, arUpI vikalpa nathI hoto tevI rIte mananA rUpI arUpI vikalpa nathI hotA. e banne rUpI hoya che. (5) A mana:paryavajJAna be prakAranA hoya che- 1. Rjumati mana:paryavajJAna 2. vipulamati mana:paryavajJAna. RjumatinI apekSAe vipulamati dravya, kSetra, kALa ane bhAvane vizuddha vipula ane nirmalarUpathI vadhu jANe che, dekhe che ane kSetramAM aDhI aMgula kSetra enuM vadhu hoya che. sAmAnya buddhivALAnuM mana:paryavajJAna 2jumati mana:paryavajJAna kahevAya ane viziSTa buddhivALAnuM mana:paryavajJAna vipulamati mana:paryavajJAna kahevAya che. (6) mana:paryava jJAnano viSaya :- (1) dravyathI- manaHparyavajJAnI sannI jIvo (deva manuSya tiryaMca)nA mananA(manarUpamAM pariNata pudgalonA) anaMta anaMta pradezI DhaMdhone jANe dekhe che. (2) kSetrathI- manaH paryavajJAnI jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga jANe dekhe che, utkRSTa nIce 1000 yojana, upara 900 yojana tathA cAre dizAmAM 45 lAkha yojanA kSetramAM rahelA sannI deva manuSya tiryaMconA vyakta mananA bhAvane jANe dekhe che.(je prakAre aspaSTa zabda sAMbhaLI zakAtA nathI te prakAre aspaSTa manane jANI-dekhI zakAtuM nathI.) (3) kALathI- jaghanya palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA samayanA bhUta ane bhaviSyanA manane jANI joI zake che. utkRSTa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA samayanA bhUta ane bhaviSyanA manane jANI dekhI zake che.jaghanya ane utkRSTa banne kathananI apekSAe to eka ja che, paraMtu jaghanyathI utkRSTa vadhAre che ema samajI levuM joie(jo jaghanya utkRSTa vAstavamAM samAna ja hoya to tene AgamamAM jaghanya utkRSTa nahIM kahetA ajaghanya anutkRSTa kahevAya che.) (4) bhAvathI- mana:paryavajJAnI anaMta bhAvone jANI, zake che, joI zake che. parizeSa vArtAH jo avadhijJAnI rUpI padArthone jANe che to zuM te svayaMnI sImAmAM rahelA jIvonA manane jANI-dekhI zake che? uttara :- hA jANI-dekhI zake che. Ane daSTAMta dvArA samajIe. eka TapAlagharamAM ghaNI vyakti kAma karatI hoya che. paraMtu koI vyakti tAranI anubhavI hoya che. koIne tAra viSe anubhava nathI paNa tene zrotendriya to che ja tethI tAra saMdezAnA Tika Tika avAjane sAMbhaLI zake che paraMtu samajI zakatI nathI. tevI rIte teTaluM aMtara avadhijJAnI ane mana:paryavajJAnI vacce raheluM che. athavA eka DokaTara cakSarogano niSNAta che ane bIjo saMpUrNa zarIrano cikitsaka che. te AMkhanI cikitsA paNa kare che, paraMtu AMkhanA viSayamAM cakSa vizeSajJanI cikitsA tathA zarIra niSNAtanI cikitsAmAM aMtara hovuM svAbhAvika che. tevIja rIte avadhijJAnI dvArA mananA pugalane jANavAmAM ne mana:paryavajJAnI dvArA mananA pugalane jovA ane jANavAmAM ghaNuM aMtara hoya che, ema samajavuM joie. prazna:- 28jumati ane vipulamati banne lagabhaga sarakhA che. to A vibhAgane kema samajavA? uttara:- jema ke be vidyArthIoe eka ja viSayanI parIkSA ApI. eka prathama zreNImAM Ave che bIjo dvitIya zreNImAM Ave che. tethI, spaSTa che ke prathama zreNI prApta karanAra vidyArthInuM jJAna vizeSa che. enI zreNI AgaLa che. bhaviSyamAM paNa eno praveza prathama Avaze. evI rIte Rjumati ane vipulamatimAM phera samajavo RjumatinuM jJAna e ja bhavamAM naSTa thaI zake che. jyAre vipulamatinuM jJAna AkhA bhava sudhI rahe che. A tenI vizeSatA che. koI dhAraNA thakI vipulamati eja bhavamAM mokSa pAme che. jyAre Rjumati mana:paryavajJAnIne bhaviSyamAM aneka bhava paNa karavA paDe che. sAmAnya aMtarapaNa kayAreka mahattvanuM thaI jAya che. jema ke cuMTaNImAM eka mata ocho paDyo to bIjA pAMca varSa rAha jovI paDe. evI ja vizeSatA banne prakAranA mana:paryava jJAnamAM che. tethI be prakAra kahyA che. avadhijJAna ane mana:paryavajJAnanI tulanA:(1) avadhijJAnanI apekSAe mana:paryavajJAna adhika vizaddha hoya che. (2) avadhijJAna badhA prakAranA rUpI dravyono viSaya kare che. jyAre mana:paryava jJAna phakta manodravyono viSaya kare che. (3) avadhijJAna cAreya gatimAM hoya che, manaH paryava jJAna phakta manuSya gatimAM ja hoya che. (4) avadhijJAna mithyAtva AvyA pachI naSTa thatuM nathI paraMtu virbhAgajJAnamAM parivartita thAya che jyAre mana:paryavajJAna mithyAtva AvyA pachI samApta thaI jAya che. (5) avadhijJAnanI sAthe avadhi darzana hoya che, mana:paryavajJAnanI sAthe koI darzana nathI hotuM. (6) avadhijJAna AgAmI bhavamAM sAthe jAya che. mana:paryavajJAna parabhavamAM sAthe jatuM nathI. (7) mana:paryava jJAnano viSaya dravya kSetra kALa ane bhAvathI alpa che, avadhijJAnano viSaya atyaMta vizALa che. arthAt avadhijJAnI saMparNa zarIranA cikitsaka samAna che, to mana:paryava jJAnI koI eka aMganA vizeSajJanI samAna che. (8) sAmAnyapaNe badhAja avadhijJAnI mana:paryava jJAnI nathI hotA, paNa badhAja mana:paryava jJAnI avadhijJAnI to hoya ja che. (5) kevaLajJAna:- kevaLajJAna AtmAno nija guNa-svabhAva che. anAdikALathI AtmA jJAnAvaraNIya karmathI AvRtta che. jyAre AtmA sadaanuSThAnarUpa tapa saMyama dvArA moha karmano kSaya karIne jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya A traNa karmono eka sAthe kSaya kare che tyAre kevaLajJAna pragaTa thAya che ane kevaLadarzana paNa utpanna thAya che. A jJAna AvaraNa rahita ane saMpUrNa jJAna che. A jJAna dvArA rUpI arUpI samasta padArtho tathA samasta paryAyonuM jJAna thAya che. kevaLajJAna utpanna thayA pachI kayAreya paNa Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 | o| | | AgamacAra- utarArdha naSTa thatuM nathI arthAt A apratipAti jJAna che. manuSya deha chUTayA pachI paNa A jJAna yathAvat AtmAmAM rahe che. anaMta siddho ane hajAro manuSyanuM kevaLa jJAna eka ja hoya che; emAM koI bheda ke vibhAga nathI hotA. kevaLajJAnI manuSya ane siddhonI avasthAo vibhinna hoya che. e apekSAe kevaLajJAnInA bheda-vikalpa upacArathI hoya che. paraMtu vAstavamAM kevaLajJAnanA koI bheda vikalpa hotA nathI e spaSTa che. kevaLajJAna sAdi anaMta che arthAt eka divasa A jJAna prakaTa thAya che, tethI sAdi che ane te sadA tathA sarvadA raheze tethI anaMta che. pAMca padomAM prathama ane bIjA padamAM arthAt arihaMta ane siddhone kevaLajJAna hoya che. kevaLajJAnano viSaya:- (1) dravyathI- kevaLajJAnI rUpI arUpI sarva dravyone jANe ane jue (2) kSetrathI- sarva loka alokane jANe, jae(3) kALathI- saMpUrNa bhUta bhaviSyane jANe-jue (4) bhAvathI- save dravyonI save payoyAMne, avasthAone jANe-jue. kevaLajJAnathI saMpUrNa padArtho ane bhAvone jANIne kevaLI thoDA tattvonuM ja kathana vANI dvArA kare che. temano A vacana yoga hoya che. emanuM A pravacana (dezanA,dezajJAna), sAMbhaLanArA mATe zrutajJAna banI jAya che. mati Adi cAra jJAna eka sAthe eka vyaktimAM hoI zake che. kevaLa jJAna ekaluM ja hoya che. zeSa cAre jJAna kevaLajJAnamAM vilIna thaI jAya che. jema koI makAnanI eka dizAmAM cAra daravAjA che, tene haTAvIne AkhI dizA khullI karIne jyAre eka ja pahoLo mArga banAvI devAmAM Ave che, tyAre temAM praveza dvAra 4 athavA 5 nahIM paraMtu eka ja mArga kahevAmAM Ave che. cAra daravAjAonA cAra mArga paNa temAM samAviSTa thaI jAya che. e ja rIte eka kevaLajJAnamAM ja cAre ya jJAna samAviSTa thaI jAya che. kevaLajJAnathI vizeSa koI jJAna hotuM nathI. A sarvoparI jJAna che ane AtmAnI sarvazreSTha nija svabhAva avasthA che. kevaLa jJAnane prApta karavA saMpUrNa tapa, saMyamanI sAdhanAno svIkAra karavo jarUrI che. - naMdI sArAMza pUrNa prajJApanA sUtra: viSayAnukramaNikA pada | viSaya pada | viSaya | 1 | jIva ajIvanA bheda-prabheda 19] daSTi 2 | jIvonA sthAna nivAsa 20 | aMtakiriyA, padavI ane ratna | 27 dvArothI alpabahatva 21 | avagAhanA-saMsthAna jIvonI sthiti-umara rara | pa+pa kriyAonI vaktavyatA jIva ajIvanI paryAya-saMkhyAmAM 23 | karma prakRti ane baMdha sthiti gatAgata ane virahakALa Adi | 24 | karma bAMdhato bAMdhe zvAsocchavAsa 25 | karma bAMdhato vede saMjJAnA daza prakAra | 26 | karma vedato bAMdhe yoni 27] karma vedato vede 10| carama-acarama, dravya-pradeza 28 | AhAraka-anAhAraka 11] bhASA 29 | upayoga 12 | baddha-mukta zarIra saMkhyA | 30 | pazyatA 13) jIva-ajIvanA pariNAma | 31 | saMjJI-asaMjJI 14] kaSAyonA vividha bheda-bhaMga 30 | saMyata | 15 dravyendriya, bhAvedriya Adi | 33] avadhi | 16 prayoga (yoga 15). 34] paricAraNA 17 lezyAonA vividha jJAna 35 vedanA 18 kAyasthiti 36 ] samuddhAta prazApanA sUtra paricaya - jaina Agama sAhityanA aMga praviSTa ane aMga bAhya te be mukhya vibhAga che. upalabdha aMga praviSTa AgAmomAM jema bhagavatI sUtra vizALa kAya sUtra che ane tenuM mahatvapUrNa sthAna che, te ja rIte aMga bAhya AgamomAM prajJApanA sUtra paNa vizALakAya sUtra che ane jaina siddhAMtanA mahattvapUrNa viSayonuM temAM sAMgopAMga saMkalana hovAthI tenuM paNa mahattvapUrNa sthAna che. A sUtramAM prajJApanA - vizeSa rUpe vizleSaNa pUrvaka vibhinna tattvonuM jJApana- bodha che, tethI tenuM prajJApanA e sArthaka nAma che. AgAmomAM tenA mATe paNavaNA, bhagavaI ItyAdi zabdo prayukta che, te zabdaprayoga tenI mahattAne sUcita kare che. jIvAjIvAbhigama sUtramAM paNa tattvanuM varNana che. temAM jIvonA zarIra avagAhanA, vezyA, daSTi Adi jIva paryAyonA ullekha eka ja prakaraNamAM che, paraMtu A sUtramAM pratyeka viSayo para eka-eka svataMtra prakaraNa che ane temAM tenuM sAgopAMga vistRta vivecana che. viSaya bodha:- prajJApanA sUtramAM eka zrutaskaMdha che. temAM 36 pada che, je adhyayana rUpa che. eka-eka padamAM prAyaH eka ja viSayanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. A saMpUrNa zAstra tattvajJAna pradhAna che. dharmakathA ke AcAra varNana emAM nathI. A sUtramAM jIva ajIva tattvathI prajJApanA prAraMbha thaIne aMte chatrIsamAM samudyAta padathI kevaLI samudyAta, yoga-nirodha, zailezI avasthA, mokSa gamana, evI siddha avasthAnA svarUpathI mokSa tatvanuM kathana karyuM che. sUtra parimANa :- A sUtra gUDhatama viSayonA bhaMDAra rUpa mahAzAstra che. prAraMbhika tAtvika kaMThastha jJAna ane anubhava vinA sAdhakone paNa A sUtramAM gati pAmavI atyaMta kaThina che. A mahAzAstra 7887 zlokanA parimANa rUpe mAnavAmAM Avela che, A | Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 31 AgamasAra sUtramAM varNita viSayonuM atyaMta mahatva che. kAraNa ke 1, 2, 5, 6, 11, 15, 17, 24, 25, 26, 27 A agiyAra padono atideza (bhalAmaNa) bhagavatI sUtra nAmaka aMga sUtramAM karavAmAM Avyo che. prajJApanA sUtrano sArAMza prathama H prajJApanA pada jIvanA 563 bheda :nArakInA-14, tiryaMcanA-48, manuSyanA-303, devanA-198 bheda che. nArakInA 14 bheda :- sAta nArakInA paryAptA ane aparyAptA. = tiryaMcanA 48 bheda :- pRthvIkAyanA cAra bheda che- (1) sUkSmanA aparyApta, (2) sUkSmanA paryApta, (3) bAdaranA aparyApta, (4) bAdaranA paryApta. A rIte aplAyanA cAra, teukAyanA cAra, vAyukAyanA cAra bheda che. vanaspatikAyanA cha bheda che- 1 sUkSma, 2 pratyeka, 3 sAdhAraNa. A traNanA aparyApta ane paryApta. A rIte ekendriyanA kula 4+4+4+4+6 U 22 bheda thAya. beindriyanA be bheda che- (1) aparyApta (2) paryApta. te ja rIte teindriyanA ane caurendriyanA be--be bheda che. A rIte vikalendriyanA kula 2+2+2 U 6 bheda che. paMcendriya tiryaMcanA vIsa bheda che. paMcendriya tiryaMcanA mULa pAMca prakAra che- (1) jaLacara (2) sthaLacara (3) khecara (4) uraparisarpa (5) bhujaparisarpa. pratyekanA cAra-cAra bheda che. (1) asaMjJI aparyApta (2) asaMzI paryApta (3) saMzI aparyApta (4) saMjJI paryApta. A kula 544 U 20 bheda paMcendriya tiryaMcanA thAya. sarva maLIne 22+6+20 U 48 bheda tiryaMcanA thAya. manuSyanA 303 bheda :- 5 bharata, 5 airavata, 5 mahAvideha, e paMdara karmabhUminA kSetra che. 5 devakuru, 5 uttarakuru, 5 harivarSa, 5 ramyavarSa, 5 hemavat, 5 heraNyavata, A 30 akarmabhUminA kSetra che. 56 aMtaradvIpanA kSetra che. A kula 15+30+56 U 101 manuSya kSetra che. temAM rahenArA manuSyanA 101 bheda che. tenA traNa-traNa bheda che- (1) asaMzI aparyApta (saMmUrchima manuSya), (2) saMzI aparyApta, (3) saMjJI paryApta. kula 101x3 U 303 manuSyanA bheda thAya. saMmUrcchima manuSya paryApta thatA nathI, aparyApta avasthAmAM ja mRtyu pAme che. jaMbudrIpamAM eka bharata, eka airavata ane eka mahAvideha tema 3 karmabhUminA kSetro ane eka hemavata, eka heraNyavat, eka harivarSa, eka ramya varSa, eka devakuru ane eka uttarakuru te cha akarmabhUminA kSetro che. dhAtakIkhaMDa ane puSkarArdha dvIpamAM dareka kSetro be--be che. A rIte tyAM cha-cha karmabhUminA kSetro, bAra-bAra akarmabhUminA kSetro che. karmabhUmi-akarmabhUminA kSetronuM vibhAjana :- kSetra karmabhUmi kSetra akarmabhUmi kSetra kula 9 18 18 45 aMtaradvIpanA 56 kSetra lavaNa samudramAM che. tenuM varNana jIvAbhigama sUtranA sArAMzamAM(A ja khaMDamAM) che. bharata vagere kSetronuM varNana jaMbUdvIpa prajJapti sUtra sArAMzamAM che. devanA 198 bheda :- devonA mukhya cAra bheda che. yathA- 1 bhavanapati deva, 2 vANavyaMtara deva, 3 jyotiSI deva, 4 vaimAnika deva. temAM bhavanapatinA 25, vANavyaMtaranA 26, jyotiSInA 10, vaimAnikanA 38 sarva maLIne 25+26+10 + 38 U 99 bheda thAya, tenA aparyApta ane paryApta be--be bheda che. tethI kula 99x2 U 198 bheda devanA thAya. 25 bhavanapatinA nAma :- daza bhavanapati (1) asura kumAra (2) nAga kumAra (3) suvarNa kumAra (4) vidyuta kumAra (5) agni kumAra (6) udadhi kumAra (7) dvIpa kumAra (8) dizA kumAra (9) pavana kumAra (10) stanita kumAra. paMdara paramAdhAmI deva H- A asurakumAra jAtinA deva che. te narakamAM nArakI jIvone duHkha Ape che. parama adharmI ane krUra hoya che. tethI teo parama adhArmika deva kahevAya che. tenA nAma A pramANe che- (1) aMba (2) aMbarISa (3) zyAma (4) zabala (5) raudra (6) mahA raudra (7) kALa (8) mahAkALa (9) asipatra (10) dhanuSa (11) kuMbha (12) vAlukA (13) vaitaraNI (14) kharasvara (15) mahAghoSa 10+15 U 25 bheda bhavanapatinA thAya che. jaMbUThThIpamAM dhAtakIkhaMDamAM puSkarArdha dvIpamAM 3 S ; S 12 12 26 vANavyaMtara :- pizAca Adi ATha- (1) kinnara (2) kiM puruSa (3) mahoraga (4) gaMdharva (5) yakSa (6) rAkSasa (7) bhUta (8) pizAca. ANapane Adi ATha- (1) ANapane (2) pANapatne (3) IsivAI (4) bhUyavAI (5) kaMde (6) mahAkaMde (7) kuhaMDe (8) payaMga deva. jhuMbhaka dasa- (1) anna juMbhaka (2) pANa jhuMbhaka (3) layaNa juMbhaka (4) zayana zrRMbhaka (5) vastra jhuMbhaka (6) phaLa jaMbhaka (7) puSpa vRMbhaka (8) phaLa-puSpa vRMbhaka (9) vidyA draMbhaka (10) agni vRMbhaka. A kula rIte 8+8+10 U 26 bheda vANavyaMtaranA thAya. 10 jyotiSI :- tenA pAMca prakAra che- (1) candra (2) sUrya (3) graha (4) nakSatra (5) tArA. pratyekanA be--be bheda che (1) cala (2) sthira. kula 5x2 U 10 bheda che. aDhIdvIpamAM jyotiSI devo cala che ane aDhIdvIpanI bahAra sthira che. 38 vaimAnika :- 12 devaloka, 3 kikviSI, 9 lokAMtika, 9 traiveyaka, 5 anuttara vimAna. 12 devaloka == - (1) saudharma (2) IzAna (3) sanatkumAra (4) mAhendra (5) brahmaloka (6) lAntaka (7) mahAzukra (8) sahastrAra (9) ANata (10) prANata (11) AraNa (12) acyuta. kilviSI :- (1) traNa palyopamavALA (2) traNa sAgaropamavALA (3) tera sAgaropamavALA. = Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 32 lokAMtika - (1) sArasvata (2) Aditya (3) vati (4) varuNa (5) gaItoya (6) tuSita (7) avyAbAdha (8) Agneya(maruta) (9) ariSTa. 9 raiveyaka:- (1) bhadra (2) subhadra (3) sujAta (4) sumanasa (5) sudarzana (6) priya darzana (7) Amogha (8) supratibaddha (9) yazodhara. 5 anuttara vimAnaH- (1) vijaya (2) vaijayaMta (3) jayaMta (4) aparAjita (5) sarvArtha siddha. noMdha:- zrI prajJApanA sUtramAM bhavanapatinA asurAdi dasa ane vANavyaMtaranA pizAcAdi ATha bheda che. paMdara paramAdhAmI, ATha ANapanne Adi, 10 jaMbaka, 9 lokAMtika, 3 kilpiSI vagerenA nAma ane bheda nathI, anya sUtromAMthI grahaNa karIne ahIM eka sAthe saMkalita karyA che. siddhonA paMdara prakAra:(1) tIrtha siddha - tIrthakara bhagavAna cAra tIrthanI sthApanA kare, tyAre tIrtha pravartana thAya che. e tIrtha pravartana kALamAM je siddha thAya te tIrtha siddha kahevAya che. gaNadhara Adi zramaNo tIrtha siddha che. (2) atIrtha siddha - tIrtha pravartana pahelAM je siddha thAya che athavA tIrtha viccheda thayA pachI je siddha thAya, te atIrtha siddha che arthAt jyAre koI tIrthaMkaranA zAsanamAM zruta viccheda thaI jAya athavA zramaNa zramaNIono viccheda thaI jAya; tyArapachI svataH jJAna prApta karIne je siddha thAya te atIrtha siddha che. A be bhedomAM sarve siddhono samAveza thaI zake che. (3) tIrthakara siddha:- je cAra tIrthanI sthApanA kare che, te tIrthakara che. tIrthakara paNe siddha thAya, te tIrthakara siddha kahevAya che. bharata airavatamAM kramazaH 2424 tIrthakara thAya che. eka mahAvideha kSetramAM niraMtara ochAmAM ochA cAra ane utkRSTa batrIsa tIrthaMkara hoya che. pAMce ya mahAvidehakSetronA sarve maLIne utkRSTa tIrthakara 3rapa U 16o tIrthakara hoya che. bharata, eravatamAM eka samayamAM eka tIrthakara hoya che. pAMca bharata-pAMca airavatanI apekSA pampa U 10 hoya che. aDhIdvIpamAM 15 karmabhUmi kSetramAM kula- utkRSTa 170 tIrthakara hoI zake che. temAM 160 tIrthakaro mahAvideha kSetranI apekSAe ane 10 tIrthakaro bharata-airavata kSetranI apekSAe hoya che. A rIte 160+10 U 170 tIrthakara thAya che. (4) atIrthaMkara siddha - tIrthaMkaranA sivAya je zramaNa-zramaNI kevaLI thaIne siddha thAya che. gaNadhara Adi sarve atIrthakara siddha che. (5) svayaM buddha siddha:- jAti smaraNa jJAna athavA avadhijJAna dvArA svataH dharma bodha pAmIne siddha thAya te svayaMbuddha siddha che, jemAM ke tIrthakara. (6) pratyeka buddha siddhaH koI padArthane, jIvane athavA enI te avasthAne joIne bodha pAmIne siddha thAya te pratyeka buddha siddha che, jema ke- karakaMDu. svayaM buddhamAM Atma jJAnanuM nimitta hoya che, pratyeka buddhamAM bAhya padArthanuM nimitta hoya che; te baMnemAM eja aMtara che (7) buddha bodhika siddha:- koInA upadeza dvArA bodha pAmIne je siddha thAya che te baddha bodhita siddha che. jema ke- meghakumAra. rIrathI siddha thAya te strIliMga siddha che. jema ke- caMdanabALA. strIveza yA strIvedanA udayanI ahIM vivakSA nathI, kAraNa ke vedano udaya to navamo guNasthAna sudhI ja hoya che. tyArapachI avedI thayA pachI sarve siddha thAya che. ahIMyA. strIliMga siddhAnA kathanamAM strI zarIra mAtranuM prayojana che. (9) puruSa liMga siddha:- puruSanA zarIrathI siddha thAya te puruSa liMga siddha che, jema ke- gItamAdi. (10) napuMsaka liMga siddha :- napuMsakanA zarIrathI siddha thAya te napuMsaka liMga siddha che, jema ke- gAMgeya aNagAra. A napuMsaka janmathI hoya che ane katrima paNa hoya che. te baMne prakAranA napuMsaka siddha thaI zake che badhA prakAranA napuMsakono Agama daSTithI mukhya be bhedomAM samAveza hoya che- (1) strI napuMsaka, (2) puruSa napuMsaka. temAM puruSa napuMsaka siddha thAya che. strI napuMsaka siddha thatA nathI. kAraNa ke teone svabhAvathI chaThTha Adi guNasthAna prApta thatA nathI, tema bhagavatI sUtra, zataka-25, uddezaka-6 thI spaSTa thAya che. strI cihna nI pradhAnatAvALA napuMsaka "strI napuMsaka' kahevAya che ane puruSa cihna dADhI, mUcha nI pradhAnatAvALA napuMsaka " puruSa napuMsaka hoya che. A badhA prakAranA napasakone dIkSA ApavAno AgamamAM niSedha che. topaNa te svataH dIkSita thaIne ekAdI vicaraNa karI mokSamAM jaI zake che athavA Agama- vihArI zramaNo emane dIkSA ApI svataMtra vicaraNa karAvI zake che. harikeSI muni(cAMDAla)nI jema alaga vicaraNa karIne siddha thaI zake che. tenAthI napuMsakaliMga siddhano bheda sArthaka thAya che. (11) svaliMga siddha - jinezvara bhagavaMta prarUpita je sacela ke acela liMga veSamAM je siddha thAya che te svaliMga siddha che. jema ke- gautamAdi. (12) anyaliMga siddhaH- parivrAjaka, tApasa vagere anya darzanionI veza bhUSAmAM je siddha thAya che te anya liMga siddha che arthAt pariNAmonI dhArA zuddha zuddhatama thatAM thatAM guNa zreNInI vRddhi karI koI jIva anya liMgamAM sAtamA AThamA yAvata 13mA 14mA guNasthAnane prApta karI siddha thaI zake che. (13) gRhastha liMga siddhaH- gRhasthAvasthAmAM rahIne koI jIva bhAva zreNInI vRddhi pAmIne saMyama avasthAne prApta kare che ane teo saMpUrNa karma kSaya karI siddha thaI jAya che, teo gRhastha liMga siddha che. jema ke- marudevA mAtA. anya liMgamAM ane gRhastha liMgamAM bhAva saMyama Ave ane jenuM AyuSya alpa hoya ke bIjuM koI kAraNa hoya to te anya liMgamAM siddha thAya che. jo tenuM AyuSya dIrgha hoya ane bIjI koI paNa paristhiti na hoya to te potAnA anya liMgane ane gRhastha liMgane choDI svaliMga dhAraNa karIne vicaraNa kare ane te svaliMgathI ja siddha thAya tyAre tenI gaNatarI paNa svaliMga siddhamAM ja thAya che. (14) eka siddha - ekAkI siddha thanArA. jenI sAthe koI siddha thatA nathI, te eka siddha che. jema ke- bhagavAna mahAvIra. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II (15) aneka sidgha H-- je anekanA samUhonI sAthe saMthAro karIne sAthe Ayu samApta thatAM siddha thAya che te aneka siddha che. jema ke bhagavAna RSabhadeva. ajIvanA 560 bheda : 33 AgamasAra arUpI ajIvanA 30 ane rUpI ajIvanA 530 bheda che. dharmAstikAya Adi cAra arUpI ajIvanA skaMdhAdi kula 10 bheda che. jema ke dharmAstikAyanA skaMdha, deza, pradeza; adharmAstikAyanA skaMdha, deza, pradeza; AkAzAstikAyanA skaMdha, deza, pradeza; e nava ane dasamo kAla ane A cAre ajIvanA dravya, kSetra, kALa, bhAva ane guNa ema 5-5 prakAra hovAthI 445 U 20 bheda thAya che. A badhA maLIne kula 10+20 U 30 bheda thAya. rUpI ajIva(pudgala)nA 530 bheda :- mULa bheda 5 varNa-- 1 kALo, 2 nIlo, 3 lAla, 4 pILo, 5 sapheda. 2 gaMdha- 1 sugaMdha, 2 durgaMdha. 5 2sa- 1 tIkho, 2 kaDavo, 3 kaSAyelo, 4 khATo, 5 mITho (gaLyo). 8 sparza- 1 kharasaTa, 2 komaLa, 3 halako, 4 bhAre, 5 ThaMDo, 6 garama, 7 rukSa (lukhkho), 8 (snigdha) cIkaNo. 5 saMsthAna- 1 vRtta, 2 parimaMDaLa 3 trikoNa, 4 cokhkhaNa (corasa), 5 Ayata. A mULa 25 bheda che, enA uttara bheda 530 che, te A pramANe che-- varNanA 100 bheda :- kALA varNa(raMga)nA pudgala 20 prakAranA hoya che arthAt temAM zeSa cAra varNa nathI hotA ane 5 rasa, 8 sparza, 2 gaMdha, 5 saMsthAna hoya che. te sarva maLIne kula 2+5+8+5 U 20 vIsa prakAra thAya. evI rIte nIlA varNa vagerenA paNa 20-20 prakAra che. kula maLIne 5 varNonA 5x20U100 prakAra che. gaMdhanA 26 bheda :- 2 gaMdhanA varNAdi 23-23 (5 varNa, 5 2sa, 8 sparza, 5 saMsthAna) bheda hovAthI 23x2 U 46 bheda thayA. rasanA 100 bheda :- 5 rasanA, 20-20 bheda (5 varNa, 2 gaMdha, 8 sparza, 5 saMsthAna) hovAthI 20xpa U 100 bheda thayA. sparzanA 184 bheda :- 8 sparzanA 23-23 bheda (5 varNa, 2 gaMdha, 5 rasa, 6 sparza, 5 saMsthAna) thavAthI 2348 U 184 bheda thayA. ahIM svayaMne ane prati pakSI sparzane ema be sparzane choDIne dra gaNyA che. = saMsthAnanA 100 bheda - 5 saMsthAnanA 20-20 bheda (5 varNa, 2 gaMdha, 5 2sa, 8 sparza) hovAthI 20x5 U 100 bheda thayA. 530 no yoga :- varNanA 100, gaMdhanA 46, 2sanA 100, sparzanA 184, saMsthAnanA 100 maLIne kula 100+46+100+184+100Upa30 bheda rUpI ajIvanA hoya che. bheda saMkhyA vicAraNA :- 530 rUpI + 30 arUpI U 560 kula ajIvanA bheda thayA. A 563 jIvanA ane 560 ajIvanA bhedanI saMkhyA AgamomAMthI bhedone saMkalita karI kahevAnI paraMparA che. maulika AgamomAM jyAM tyAM vibhinna apekSAe bheda-prabheda ane varNana to che, paraMtu 563 ane 560nI saMkhyAnI nirdhAraNA koI paNa AgamamAM nathI. to paNa A saMkhyA Agama sApekSa che Agama nirapekSa nathI, evuM kahI zakAya che. evI rIte 25 bhavanapati 26 vyaMtara 38 vaimAnikanI saMkhyAonA viSayamAM samajavuM. kAraNa ke 9 lokAMtika, 15 paramAdhAmI 10 juMbhaka 3 kilviSI Adi bheda prastuta sUtramAM nathI batAvyA, bhagavatI sUtra AdimAM te bheda varNita che. sUkSma bAdara :- sUkSma ane bAdara nAma karmanA udayathI jIva sUkSma ane bAdara hoya che. sUkSmamAM 5 sthAvara che. e carma cakSuthI joI zakAtA nathI paraMtu saMpUrNa lokamAM ThasAThasa bharela che. enI gati sthULa pudgalo evaM audArika zarIra tathA zastrAdithI apratihata che. A sUtranA bIjA padamAM ane uttarAdhyayana sUtramAM A sUkSma jIvo sarva lokamAM hovAnuM kahevAyuM che. bAdara jIva pa sthAvara rUpa ane trasakAya rUpa baMne prakAranA hoya che. enuM zarIra sthULa hoya che. zastra AdithI e pratihata thAya che. bAdaranA e sthAvara ane trasa jIvo lokamAM kyAMka hoya che, kyAMka hotA nathI. bAdaranA paNa koI koI jIva carma cakSuthI joI zakAtA nathI. jyAre te saMkhya, asaMkhya ke anaMta ekaThA thAya to joI zakAya che. - paryApta--aparyApta :- saMmUrcchima manuSyane choDIne zeSa sUkSma bAdara sarve jIvanA bheda-prabhedomAM paryApta ane aparyApta e baMne bheda hoya che. paryApta nAma karmanA udayavALA jIva paryApta kahevAya che ane aparyApta nAma karmanA udayavALA jIva aparyApta kahevAya che athavA je jIvanI jeTalI paryApti pUrNa karavAnI hoya che te prAraMbhika samayomAM jyAM sudhI pUrNa thatI nathI tyAM sudhI te jIva aparyApta kahevAya che. A paryAptione pUrNa karavAmAM sarve jIvone jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrta samaya lAge che. paryApti 6 che, jemAM AhAra paryAptinA aparyApta 1-2 samaya rahe che. zeSa pAMce paryAptinA aparyApta asaMkhya samaya rahe che. arthAt AhAra paryAptinA paryApta banavAmAM 1-2 samaya lAge che. zeSa pAMce paryAptinA paryApta banavAmAM pratyekamAM paNa asaMkhya asaMkhya samayanA aMtarmuhUrta lAge che ane badhA maLIne paNa aMtarmuhUrta ja lAge che. kayA jIvamAM keTalI paryApti hoya che, tenuM varNana jIvAbhigama sUtra sArAMza prathama pratipattimAM juo. sAdhAraNa-pratyeka :- bAdara vanaspatimAM ja sAdhAraNa ane pratyeka evA be bheda karAya che. eka zarIramAM eka jIva hoya e pratyeka zarIrInuM lakSaNa che athavA pratyeka jIvane svataMtra eka zarIra hovuM e pratyeka jIvInuM lakSaNa che. anaMta jIvonuM sammilita eka zarIra hovuM arthAt eka ja zarIramAM anaMta jIvonuM sammilita astitva hovuM, enuM svataMtra vyaktigata koI paNa astitva na hovuM e sAdhAraNa jIvInuM lakSaNa che. evA jIva sAdhAraNa zarIrI kahevAya che. ema to pratyeka zarIramAM paNa eka zarIramAM aneka jIva dekhAya che, paraMtu te to tenuM piMDIbhUta zarIra dekhAya che. sAthe e pratyeka jIvonuM potAnuM vyaktigata svataMtra zarIra paNa alaga-alaga hoya che. yathA talapApaDI ke modaka Adi jema eka piMDa che. temAM badhA tala cITakIne eka piMDa dekhAya che. to paNa pratyeka talano potAno svataMtra astitva zarIra skaMdha rahe che. e prakAre pratyeka Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha vanaspatinA aneka jIvonA saMghAta samUhane samajavuM joIe, paraMtu sAdhAraNa vanaspatimAM evuM nathI hotuM. emAM to eka ja zarIramAM anaMta jIva bhAgIdAranI samAna hoya che. tenuM svarUpa ane lakSaNa vagere varNana saMvAdamAM juo. anaMtakAya jigneza - anaMtakAyano zo artha che? jemAM eka nAnakaDA zarIramAM anaMta jIva hoya ane jemAM pratikSaNa te jIvo janmyA ke maryA kare che, te padArthane anaMtakAya kahe che. jigneza - nAnA zarIrano Azaya zuM thAya? jJAnacaMda -eka soyanA agrabhAga para asaMkhya goLA hoya, pratyeka goLAmAM asaMkhya pratara hoya che, pratyeka prataramAM asaMkhya zarIra hoya che ane e nAnA nAnakaDA) zarIramAM anaMta jIva hoya che. jigneza :- A anaMtakAya zuM kaMdamULa ja hoya che ? jJAnacaMda - kaMdamULa to anaMtakAya hoya ja che. te sivAya paNa aneka anaMtakAya hoya che. jema ke- (1) jyAM paNa, jemAM paNa phuga thAya te anaMtakAya che. (2) je vanaspatinA pAMdaDA vagere koIpaNa bhAgamAMthI dUdha nIkaLe tyAre te avasthAmAM. dA.ta. tarIke AkaDAnuM pAna, kAcI magaphaLI vagere. (3) jo koI paNa lIluM zAka ke vanaspatino bhAga toDatA eka sAthe "taDa' evo avAja Ave ane te bhAga TUTI jAya. jema ke bhIMDA, kAkaDI, turiyA vagere. (4) je vanaspatine cAku vaDe goLAkAra kApavAthI tenI sapATI para rajakaNa jevA jalabiMdu dekhAya te. (5) je vanaspatinI chAla aMdarathI paNa jADI hoya te anaMtakAya che. (6) je pAMdaDAmAM rago(rezA) dekhAya nahIM te. (7) je kaMda ane mULa bhUminI aMdara pAkIne nIkaLe te. (8) badhI ja vanaspatinA kAcA mULiyA. (9) badhIja vanaspatinI kAcI kUMpaLo. (10) komaLa tathA 2go(rezA) dekhAya nahIM tevI pAMkhaDIyovALAM phUla. (11) palALelA kaThoLa ke dhAnyamAM tatkALa phaNagA phUTayA hoya te. (12) kAcA komaLa phaLa-AmalI, maMjarI vagere. upara jaNAvela lakSaNo vanaspatinA koI paNa vibhAgamAM dekhAya to te badhAM vibhAgo anaMtakAya che. vizeSa jANakArI tathA pramANa mATe pannavaNA sUtranuM adhyayana karavuM joIe. kaMdamULanA keTalAka nAmo A mujaba che- (1) baTeTA (2) ratALu (3) sUraNa (4) vajakaMda (5) lIlI haLadara (da) Adu (7) DuMgaLI (8) lasaNa (9) gAjara (10) mULA (11) aDavI (12) sakkarIyA vagere. te anaMta jIvonuM eka zarIra eka nigoda kahevAya che. emAM rahelA anaMta jIva nigoda jIva kahevAya che. A anaMta jIvo. maLIne eka zarIra banAve che, eka sAthe janme che, ekI sAthe paryAptio pUrNa kare che, ekI sAthe mare che, ekI sAthe zvAsozvAsa le che. arthAt emano AhAra, zvAsozvAsa, pugala grahaNa vagere sAdhAraNa hoya che. e ja enI sAdhAraNatAnuM lakSaNa che. - A nigoda sUkSma ane bAdara baMne prakAranA hoya che. temAM sUkSma to carma cakSuthI agrAhya che ane bAdamAM paNa asaMkhya nigoda zarIra ekaThA thAya pachI ja koI jovAmAM AvI zake ane koI jovAtA nathI. temane jANavA samajavA mATe vItarAga vacana ja pramANabhUta che. A rIte A anaMta jIvonuM dArika zarIra eka hoya che, paraMtu tejasa, kArmaNa zarIra judA-judA hoya che. -0-0-0 phlakSaNa(komaLa) pRthvI - mulAyama(suMvALI) mATIne phlakSaNa pRthvI kahe che. enA sAta prakAra che. (1) kALI mATI (2) nIlI (3) lAla (4) pILI (5) sapheda mATI (6) paMDu- mATI jevA raMganI, khAkhI raMganI, maTamelA raMganI mATI (7) popaDIvALI mATI. A sAta prakAramAM anya sarva prakAranI komaLa mATIno samAveza samajavo joie. khara(kaThora) pRthvI - (1) sAmAnya pRthvI (2) kaMkara-kAMkarA (3) veLurata (4) paththara (5) zilA (6) lavaNa (7) khAra (8) loDhuM (9) tAMbu (10) tarUA (11) sIsuM (12) cAMdI (13) sonuM (14) vaja (15) haratAla (16) hiMgaLo (17) manaHzila (18) sAsaga-pArada (19) suramo (20) pravAla (21) abraka-paTala (22) azvaraja. (1) gomeda ratna (2) rucaka ratna (3) aMka 2- (4) sphaTika ratna (pa) lohitAkSa ratna (6) marakata ratna (7) masAra galla(masagala) ratna, (8) bhujamAcaka ratna (9) IndranIla ratna (10) caMdranIla ratna (11) gerUDI ratna, (12) haMsa garbha ratna (17) jalakAMta maNi (18) sUryakAMta maNi. A rIte lagabhaga 40 nAma zAstromAM upalabdha che. TippaNa:- e ja 40 bhedone uttarAdhyayana sUtra adhyayana chatrIsamAM, chatrIsanI saMkhyAthI kahela che. jenuM kAraNa ajJAta che. saMbhava che ke artha ane gaNatarI karavAmAM kaMIka taphAvata hovo joie. aplAya :- (1) osa (jAkaLa) (ra) barapha (3) dhammasa (4) karA. baraphanA karA (pa) vanaspatimAMthI jharavA vALA pANI (6) zabda jaLa (7) zItodaka (8) uSNodaka (9) khArodaka (10) khaTTodaka(kaMIka khATuM) (11) azlodaka (12) lavaNasamudranuM jaLa (13) varuNodaka (14) kSIrodaka (15) vRtodaka (16) lododaka (ikSa rasanA jevuM) (17) rasodaka (puSkara samudranuM jaLa). teukAya:- (1) aMgArA (2) jAjavalyamAna (3) bhAbhara (rAkha yukta) (4) TUTatI jALa (5) kuMbhakArano agni ke baLatA lAkaDA (6) zuddha agni (loDhAnA goLAno agni) (7) ulkA(cakamakano agni) (8) vidyuta (9) azani- AkAzamAMthI paDatA agni kaNa athavA araNI-kASThathI utpanna agni (10) nirdhAta agni (11) saMgharSathI utpanna thato agni arthAtu khura, ziMga, kASTha AdinA gharSaNathI thato agni (12) sUryakAMta maNi-AI glAsamAMthI utpanna thato agni (13) dAvAnaLano agni (14) vaDavAnala agni. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 35 AgamasAra vAyukAya:- (1) pUrvIvAta (2) pazcima vAta (3) uttara vAta (4) dakSiNa vAta (5) udghavAta (6) adhovAta (7) trAMsI havA (8) vidizavAta (9) anavasthitavAta (10) tophAnI havA (11) maMDalikavAta (nAno vaMToLIyo) (12) AMdhI (13) cakravAta-moTo vaMToLiyo (14) sanasanATa avAja karIne gUMjavA- vALI havA (15) vRSTinI sAthe cAlavAvALI havA, vRkSone ukhADavAvALI havA (16) pralayakALamAM cAlavAvALI havA, sAmAna uDADIne laI janAra havA (17) ghanavAta (18) tanuvAta (19) zuddhavAta (dhIme dhIme maMdagatithI cAlavavALI havA). vanaspatikAya:- vanaspatinA bAra vibhAgothI varNana che. jema ke(1) vRkSa - AMbo, lImaDo, jAMbuDo, pIlu, zela, haraDA, baheDA, AmaLA, arIThA, mahuA, rAyaNa, khajUra Adi e eka bIja goTalI vALA phaLonA vRkSa che. jAmaphaLa sItAphaLa, anAra, bilDa, koThA, kera, lIMbu, TIMbaru, vaDa, pIpaLa, bIjorA, anAnasa ItyAdi bahu bIjavALA phaLonA vRkSa che. (2) guccha - nAnA ane goLa vRkSane guccha-choDa kahe che. rIMgaNa, tulasI, javAsA, mAtaliMga-bIjorA Adi. (3) gulma - phUlonA vRkSane gulma kahe che. yathA- caMpo, mogaro, marUvo, ketakI, kevaDo vagere. (4) latA - vRkSo para caDavAvALI caMpakalatA, nAgalatA, azokalatA Adi. (5) vela - jamIna para phelAvAvALI kAkaDI, tUriyA, tarabUca, tuMbI Adi. (6) parva:- gAMThavALA izu, vAMsa, netara. (7) tRNa:- kuza, darbha, ityAdi ghAsa. (8) valaya:- sopArI, khAreka, khajUra, keLA, taja, IlAyacI, laviMga, tADa, tamAla, nAriyeLa vigere. (9) harita kAyaH- pAMdaDAnI bhAjI-methI, caMdaloI, suvA, pAlaka vagere. (10) dhAnya - ghauM, java, caNA, masUra, tala, maga, aDada, niSkAva, kaLathI, bAjarI, juvAra, makAI, tuvera, coLA, vaTANA Adi. (11) jaLa vRkSa - kamaLa, sevALa, kasarUka, puMDarIka vagere. (12) kuhaNA - sarpa chatrA, bhUphoDA, Aya, kAya, kuhaNa Adi vanaspatio. yonibhUta bIja :- jemAM ugavAnI zakti hoya tene yoni bhUta bIja kahevAya che. A sacitta ane acitta baMne jAtanA hoya che. arthAt jIva nIkaLI gayA pachI paNa yoni bhUta bIjamAM ugavAnI zakti rahe che. tene avidhvasta yoninA bIja kahevAya che. zakti saMpanna akhaMDa bIja ja yoni bhUta bIja hoya che. AvA bIja prAyaH pUrNAyu vALA hoya che. ayonibhUta bIja pUrNa paripakva nathI hotA athavA alpa zaktivAna hoya che. teo alpa AyuSyavALA hoya che. jaldI acitta thaI jAya che. te sacitta-acitta baMne avasthAmAM ugatA nathI. beindriya - zaMkha, koDI, chIpa, jaloka, kIDA, porA, laTa, aLasiyA, kRmI, caramI, kAtara(jaLa jaMtu), vArA(vALA), lAlI(lAra) vagere. indriya :- jU, lIkha, mAMkaDa, cAMcaDa, kaMthavA, dhaneDA, udhaI, IllI, kIDI, makoDA, jaMghoDA, juMA, gadheyA, kAnakhajurA, savA, mamolA vigere. caurendriya:- bhamaro, bhamarI, vIMchI, mAkhI, macchara, DAMsa, tIDa, pataMgA, kaMsArI, phUduM, kekaDe(kAcIMDo), bagA, rUpelI, vagere. jaLacara:- maccha, kaccha, magaramaccha, kAcabo, magara, deDako, susumAla, vagere. sthaLacara :- (1) eka kharIvALA-ghoDA, gadheDA, khaccara vagere. (2) be kharI vALA-gAya, bheMsa, baLada, bakarI, haraNa, sasalA ityAdi. (3) gaMDIpada- UMTa, geMDo, hAthI Adi. (4) nahoravALA- vAgha, siMha, cittA, kUtaro, bilADI, rIMcha, vAMdaro Adi. uraparisarpa:- (1) ahiM(sarpa) pheNa caDAvavAvALo ane pheNa nahIM caDAvavA vALo (2) ajagara-gaLI javAvALo (3) asAliyocakravartInI senAno nAza karavA samartha-utkRSTa 12 yojana zarIravALo (4) mahoraga(enAkoMDA.)-bhUmi para utpanna thAya che. jaLa sthaLa baMnemAM vicaraNa kare che. mahAkAya vALA hoya che. bhUjaparisarpa - noLiyo, gho, caMdanagho, udara, garoLI, khisakolI, kAkIDo vagere. khecara :- (1) carma pakSI- bagalo, cAmAcIDiyuM, camagIdaDa, kAnakaTiyA Adi (2) roma pakSI- kabUtara, cakalI, kAgaDo, kUkaDo, menA, popaTa, garUDa, mora, koyala, kuraja, bataka, tetara, bAja haMsa vagere (3) samudra pakSI- DabbA jevI baMdha rAkhelI goLa pAMkhavALA, paigavIna .(4) vitata pakSI- pAMkho prasArita (khullI) rAkhavAvALA athavA lAMbI pAMkhovALA. manuSya:- manuSya be prakAranA hoya che- (1) Arya (2) anArya. anArya(pleccha) - zaka, yavana, kirAta, zabara, barbara, marDa, goDa, siMhala, AMdhra, tamila, puliMda, DaoNba, koMkaNa, mAlava, cInA, bakuza, arabaka, kaikaya, rUsaka, cilAta vagere. AryaH- (1) Rddhi prApta- arihaMta, cakravartI, baladeva, vAsudeva, cAraNa vidyAdhara (2) Rddhi aprApta nava prakAranA che (1) kSetrArya- 25.5 deza Arya che, temAM janma levAvALA manuSya kSetrArya che. (2) jAti Arya- brAhmaNa, kSatriya, vaizya jAtiovALA jAti Arya che (3) kula- ugrakula, bhogakula, IkvAkukula, jJAta kula Adi kula Arya che. (4) karma- suthAra, kuMbhAra, Adi karma Arya che. (5) zilpa Arya- darajI, jibdasAja Adi zilpa Arya che. (6) bhASArya- hindI, saMskRta, prAkRta, addha mAgadhI Adi bhASA ane jenI brAhmI lipi hoya te bhASA Arya che. (7-8-9) vItarAga mArgamAM jJAna ane zraddhAyukta pravRtti karavAvALA jJAna, darzana, cAritra Arya che. arthAt pAMca jJAna ane samyam darzana vALA jJAnArya, darzanArya che. zrAvaka, sAdhu e cAritrArya che athavA pAMce saMyata cAritrArya che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 36 saMmUrchima manuSyanA 14 prakAra :- - (1) jADAmAM (2) pezAbamAM (3) kaphamAM (4) zleSmamAM (5) vamanamAM (6) pittamAM (7) rasImAM (8) lohImAM (9) vIryamAM (10) vIryanA zuSka pudgala punaH bhInA thAya emAM (11) mRta zarIramAM (12) strI-puruSa saMyogamAM (13) nagara nALA--gaTaramAM (14) manuSya saMbaMdhI sarva azuci sthAnomAM. manuSya saMbaMdhI A 14 sthAnomAM 12 to svataMtra mAnava zarIranA azuci sthAna che 13mA gaTaranA bolamAM aneka bola azuci sthAna saMgrahita che 14mA bolamAM paNa aneka bola sthAnonA saMyogI bhaMga arthAt mizraNa kahela che. A badhA sthAnomAM parasevo, thUMka nathI AvatA tethI A baMnemAM saMmUrcchima manuSya utpanna thatA nathI.(lohI ane paru to kayAreka ja hoya che, haMmezA nathI hotA. paraMtu thUMka ane parasevo to haMmezA hoya ja che. tethI zAstrakAra jayAre vistAra pUrvaka ATalA nAmo gaNAvI rahayA che to mahatvanA nAmone bhUlIne ochA mahatvanA nAma to na ja gaNAve) utpattikALa : A 14 sthAnomAM Atma pradezothI alaga thaI gayA pachI aMtarmuhUrta bAda saMmUrchima asaMzI manuSya utpanna thAya che. athavA thaI zake che. aMtarmuhUrta zabdano artha vizALa che. vyAkhyAkAroe paNa enuM spaSTIkaraNa karyu nathI. ataH prApta paraMparAnusAra utkRSTa aMtarmuhUrta arthAt vyavahArathI lagabhaga 47 miniTano samaya manAya che. 47 miniTa eka aMtima sImA samajavI joie; tyArapachI 48mI miniTa thAya tyAre aMtarmuhUrta nahIM kahevAya paraMtu muhUrta thaI jAya che. virahanI apekSA kyAreka keTalA ya muhUrto sudhI jIvotpatti thatI nathI. svarUpa :- A jIvonI utkRSTa avagAhanA paNa aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI hoya che. te carma cakSuthI joI zakAtA nathI. AyuSya utkRSTa aMtarmuhUrta (lagabhaga be miniTa)nuM hoya che. samaya-samayamAM jaghanya 1-2 tathA utkRSTa asaMkhya jIva janme che ane mare che. A sarve aparyAptA ja mare che. aparyApta nAma karmavALA ja hoya che. teo paMcendriya ane manuSya gatika kahevAya che. = pazunI azuci :- pazunA azuci sthAnomAM thavAvALA kRmi Adi anya jIva tiryaMca beindriya Adi hoya che, tene paNa saMmUrchima kahI zakAya che paraMtu saMmUrcchima manuSya na kahI zakAya. e jIva carma cakSuthI joI zakAya che. saMkSepamAM pazuonA maLa mUtra vagere azuci sthAnomAM kALAMtarathI saMmUrchima trasa jIva utpanna thAya che. paraMtu te saMmUrchima manuSya hotA nathI. gAya AdinuM chANa che, temAM garamIne kAraNe keTalAka kalAko sudhI jIvonI utpatti thatI nathI, ema samajavuM joie. phalaza doSa :- bhUmigata(aMDara grAunDa phalaza) bhoyakhAra vALA zaucAlayamAM saMmUrcchima manuSyanI ane anya trasa jIvonI vipula mAtrAmAM utpatti, janma, maraNa thatA rahe che. A jIvonI utpattinI apekSAe bhUmigata zaucAlaya mahAdoSa pApanuM sthAna che. bhavabhIrU dharmI AtmAoe eno upayoga na karavo joie. mAnava zarIranA azuci padArtha zIghra sukAI jAya ke virala thaI jAya evo viveka rAkhavo joie. mRta kalevara :- mAnavanA mRta kalevaramAM saMmUrcchima manuSya utpanna thavAno samaya paNa aMtarmuhUrta che. AthI vadhAre samaya sudhI mRta kalevara rAkhavAmAM A jIvonI virAdhanAno doSa thAya che. zramaNoe muhUrta pUrva mRta kalevaranuM vyutsarjana karI devuM joie. mahAna prakhyAta sAdhu-sAdhvInA mRta kalevarane bhakta samudAya 1-2 divasa rAkhe che. A pravRtti ucita nathI. tethI A pravRttinuM aMdhAnukaraNa na karavuM joie.] pazuonA mRta zarIramAM vividha prakAranA jIvonI utpatti thaI jAya che, atyaMta durgaMdha paNa AvI jAya che tethI temanuM visarjana jema bane tema jaldI karavuM joie. AgamamAM jIvotpattinA 14 sthAna manuSya saMbaMdhI ane saMmUrcchima manuSyotpatti saMbaMdhI kahyA che. ataH pazuonA zarIramAM tiryaMca yonika beindriya yAvat paMcendriya jIvonI utpatti thavI alagathI samajavuM. sADA paccIsa Arya deza ane pramukha nagarI :- krama deza nAma 1 ra 3 4 5 APLIN LLLLL 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 magadha aMga baMga kaliMga kAzI kauzala kuru kuzAvarta paMcAla jAMgala saurASTra videha vatsa zAMDilya malaya matsya varaNa dazArNa nagarI rAjagRhI nagara caMpAnagarI tAmraliptI kAMcanapura vArANasI nagarI sAketa nagara hastinApura sauryapura kAmpilya nagara ahichatrA nagarI dvArikA nagarI mithilA nagarI kozAMbI nandipura ddilapura vairATa nagara acchApurI mRttikAvatI nagarI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II AgamasAra 19 21 parivarta 24 2 cedI zaktimatI-zauktikAvatI siMdha-sauvIra vitabhaya nagara zUrasena mathurA nagarI bhaMga pAvApurI (apApA) mAsApurI kuNAla zrAvasti nagarI lADha koTivarSanagara kekayArTsa TvetAMbikA nagarI A sivAya seMkaDo hajAro deza che, te kSetranI apekSAe anAryanI koTimAM Ave che tathA jAti, kula Adi je paNa Arya kahevAya che enA sivAyanA anArya jAti, kula samajavA joie. kSetra, jAti, kuLa AdithI anArya kahevAto vyakti paNa jJAna, darzana, cAritrathI arthAt dharma ArAdhanathI sAco Arya banI zake che ane AryanI gati ane mokSane prApta karI zake che. ataH kSetra, jAti, kula Adi 6 prakAranA Arya kevala vyavahAra paricayanI apekSAe samajavA joie. hakIkatamAM chellA traNa AryanI avasthA maLI jAya to jIvana saphaLa banI jAya che. pUrvanI 6 Arya avasthA maLI jAya to paNa dharma ArAdhanA evaM dharmathI Arya banavAno prayatna karavo joie. bIjuM : sthAna pada prathama padamAM jIvonA bheda-prabheda ane svarUpa batAvyA che. A padamAM emanA rahevAnA sthAnonuM varNana karavAmAM AvyuM che. rahevAnA sthAna be jAtanA hoya che- (1) nivAsa rUpa (2) gamanAgamana rUpa. A padamAM nivAsane svasthAna zabdathI kahela che ane gamanAgamananA be vibhAga karavAmAM AvyA che- (1) utpanna thAvAnA samayano mArga (2) marIne javA samayano mArga. ene AgamamAM A be zabdomAM kahevAmAM Avela che- (1) utpati sthAna (2) samughAta kSetra. (1) utpanna thayA pachI mRtyu paryanta jIva jyAM rahe che te tenA "svasthAna' parilakSita che. AthI A zabdamAM ahIMyA vivakSita sarve jIvonI utpattinA ane rahevAnA sthAnono saMgraha karyo che. enI sAthe e paNa batAvyuM che ke te saMpUrNa kSetra, lokanA kayA bhAganA parimANamAM che. (2) "utpAda' zabdathI mRtyu pachI utpanna thavAnA sthAnamAM pahoMcavA sudhInuM je aMtarAla kSetra che e kSetranuM kathana karavAmAM AvyuM che (3) Ayu samApta thavAnA aMtarmuhUrta pUrva ke utpatti sthAnamAM Atma- pradezone mokalavA rUpa maraNa samughAta karAya che, e samaye Atma pradezo aMtarAlamAM jeTalA kSetranuM avagAhanA kare che, tene ahIM "samudyAta' zabdathI oLakhAya che. kavacit anya samadughAta(kavaLI samadughAta)nI apekSAe kathana karAyuM che. A traNa prakAranuM kathana apekSita bhedonA sarve jIvonuM sAmuhika kahevAmAM AvyuM che. arthAt sAmuhika jIvonI apekSA e kSetranuM kathana karavAmAM AvyuM che ahIMyA ekalA jIvonI apekSAe varNana karavAmAM AvyuM nathI. A vAta khAsa lakSyamAM rAkhavI joie. pRthvIkAya :- naraka-devalokanA pRthvI piMDa, siddha zilA, vimAna, bhavana, nagara, chata, bhUmi, bhIMta, tIrachAlokanA kSetra, pRthvI, nagara, makAna, dvIpa samudronI bhUmi, parvata, kUTa, vedikA, jagatI Adi zAzvata azAzvata pRthvImaya sthaLomAM pRthvIkAyanA svasthAna che arthAt ahIM utpanna thAya che ane mRtyu paryanta rahe che. bAdara pRthvInA paryApta ane aparyApta sarvenuM e ja svasthAna samajavuM. sUkSma pRthvIkAya sarvalokamAM che. aplAya - ghanodadhi ane ghanodadhivalaya, pAtALakaLaza, samudra, nadI, kuMDa, draha, jharaNA, taLAva, sarovara, nALA, vAvaDI, puSkaraNI, kuvA, hIda, khADA, khAI vagere nAnA-moTA jaLa saMgrahanA zAzvata azAzvata sthaLomAM bAdara aplAyanA svasthAna che. sUma aplAya sarva lokamAM che. teukAya:- aDhIdvIpamAM 15 karmabhUmi kSetra che, te ja bAdara teukAyanA svasthAna che. vyAghAtanI apekSA phakta pAMca mahAvideha kSetramAM ja emanuM svasthAna che arthAt chaThThA ane pahelA ArA tathA yugalika kALamAM 5 bharata, 5 airAvata kSetramAM agni rahetI nathI. lavaNa samudramAM vaDavAnala (javAlAmukhI) hovAthI tyAM agnikAyanI utpatti thAya che. sUkSma agnikAya sarva lokamAM che. vAyukAya :- ghanavAya, tanuvAya, ghanavAyavalaya, tanuvAyavalaya ane pAtALakaLaza, bhavana, narakAvAsa, vimAna ane lokanA samasta AkAzIya polANavALA nAnA moTA sthAnomAM bAdara vAyakAyanA svasthAna che. sUkSma vAyakAya sarvalokamAM che. vanaspatikAya:- traNe lokanA sarve jaLamaya sthAnomAM ane tirachA lokanA jaLamaya, sthaLamaya sarva sthAnomAM bAdara vanaspatikAyanA svasthAna che. sUkSma vanaspati sarva lokamAM che. beindriyAdi - Urdhva lokamAM rahelA tirachA lokanA parvato para, nIcA lokamAM rahela samudrI jaLamAM ane tirachA lokanA sarve jalIya sthalIya sthAnomAM beIndriya, teindriya, caurendriya, paMcendriya tiryaMcanA svasthAna che. naraka - sAte narakomAM je 3000 yojananA pAthaDA che, emAM 1000 yojana upara 1000 yojana nIce choDIne vacamAM je eka hajAra yojanAnuM polANa che temAM nArakI jIvonA nivAsa-narakAvAsa che, te ja temanA svasthAna che. manuSya:- manuSyanA 101 kSetra che, te temanA svasthAna che. bhavanapati - prathama narakanA trIjA AMtarAmAM bhavanapatinA bhavanAvAsa che, je sama bhUmithI 40,000 yojanA nIce che. tyAM asurakumAra jAtinA bhavanapati devonA svasthAna che. prathama narakanA cothA AMtarAmAM nAgakumAra jAtinA bhavanapati devonA svAsthAna che. pAMcamAM AMtaramAM suvarNa kumAra jAtinA bhavanapati devonA svasthAna che, e ja kramathI bAramA AMtarAmAM svanita kumAra jAtinA bhavanapati devonA svAsthAna che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 38 vyaMtara - prathama naraka pRthvInI uparanI chata 1000 yojananI che. tenI uparanI sapATI ApaNI samabhUmi che, A prathama narakanI upara chatanA 1000 yojanamAM 100 yojanA nIce ane 100 yojana upara choDIne vacamAM je 800 yojananuM kSetra che, tyAM bhomeya nagarAvAsa che. temAM 16 jAtinA vyaMtara devonA svAsthAna che jbhaka devonA svAsthAna tirachA lokamAM vaitADhaya parvatonI zreNI para che jyotiSI - tirachA lokanI samabhUmithI upara 790 yojanathI laIne 900 yojana sudhI kSetra ane asaMkhya dvIpa samudromAM sthita jyotiSIonI rAjadhAnIo ane dIpa jyotiSI devonA svAsthAna che. vaimAnika - 12 devaloka, nava raiveyaka ane pAMca aNuttara vimAna e vaimAnika devonA svAsthAna che. samasta devonA cosaTha indra:dakSiNa bhavanapatinA 10 indraH- (1) camara (2) dharaNa (3) veNudeva (4) harikAMta (5) agnizikha (6) pUNendra (7) jaLakAMta (8) amita (9) velaba (10) ghoSa. uttara bhavanapatinA 10 indraH- (1) balIndra (2) bhUtAnaMda (3) veNudAlI (4) harissaha (5) agnimANava (6) vaziSTha (7) jaLaprabha (8) amita vAhana (9) prabhaMjana (10) mahAghoSa. pizAcAdi vyaMtaranA 16 indra:- (1-2) kALa, mahAkALa, (3-4) surUpa, pratirUpa (pa-6) pUrNabhadra, maNibhadra (0-8) bhIma, mahAbhIma (9-10) kinnara, kipuruSa (11-12) puruSa, mahApuruSa (13-14) atikAya, mahAkAya (15-16) gItarati, gItajaza. ANapanI Adi vANavyaMtaranA 16 indra :- (1-2) sannihita sAmAna (3-4) dhAtA, vidhAtA, (5) RSi, RSipAla (7-8) Izvara, mahezvara (9-10) suvatsa, vizAla, (11-12) hAsa-hAsauti (13-14) zveta vatsa, mahAzveta (15-16) pataMga-pataMga pati. jyotiSInA 2 indraH- (1) caMdra () sUrya (apekSAe asaMkhya Indra che) vaimAnikanA 10 Indra:- (1) zakra (2) IzAna (3) sanakumAra (4) mAhendra (5) brahma (6) lAMtaka (7) mahAzukra (8) sahastrAra (9) prANata (10) azruta, ema kula 10+10+1+1+2+10 U 64 indra. devonA AbhUSaNa :- vakSasthaLa para hAra, hAthamAM kaDA, bAjubaMdha, kAnamAM aMgada, kuMDala, karNapITha, vicitra hastAbharaNa, puSpamALA, mastaka para mukuTa, uttama vastra, zreSTha anulepa, lAMbI vanamALA AdithI susajjita devo svayaM divya tejathI daze dizAone prakAzamAna kare che. siddha - Urdhva dizAmAM lokAMtamAM siddha zilAnI upara eka kozanA chaThThA bhAga jeTalA kSetramAM aDhIdvIpa pramANa vistAramAM siddhonA svasthAna che. aksamANa gati hovAthI utpAda nathI ane zarIra nahIM hovAthI koI samudyAta nathI. noMdha:- loka maMthAna kevaLI samudyAtanA bIjA samayanI avasthA jevA che, tene ahIMyA prastuta AgamamAM be Urdhva kapATa kahyA che ane tirachA lokane taTanA sthAna para kahela che. arthAt 1900 yojana jADo eka rAju jeTalo lAMbo jAlara AkArano taTa ane aDhIdvIpa jeTalI 45 lAkha yojana jADAInI be bhitti lokAMtathI lokAMta sudhI pUrvathI pazcima ane uttarathI dakSiNa che ane e baMne merU parvatane avagAhanA karIne tathA upara nIce paNa lokata sudhI che. trIjuM: alpabadutva pada (1) dizAnI apekSAe jIvonuM alpabahatva - 1. pazcima dizAmAM samadromAM sUrya caMdranA dvIpa che ane gautama dviIpa che. tethI pANI ochuM che mATe jIva alpa che, tenAthI pUrvamAM gautama dIpa na hovAthI jIva adhika che. tenAthI dakSiNamAM jIva adhika che kAraNa ke tyAM caMdra sUrya dvIpa nathI. tenAthI uttaramAM jIva adhika che kAraNa ke tyAM mAna sarovara che. vanaspatikAya vikasendriya vageremAM paNa A ja kAraNa che. 2. bhavanapationA bhavana adhika hovAthI dakSiNamAM pRthvIkAya ochA che tenAthI uttaramAM bhavana ochA che tethI pRthvI adhika che. (bhavanomAM polANa hoya che.) tenAthI pUrvamAM adhika che kAraNa ke tyAM sUrya caMdranA dvIpa che. enAthI pazcimamAM adhika che kAraNa ke tyAM gautama dvIpa che. 3. teukAya uttara dakSiNamAM ochA che, bharata airAvata kSetra nAnA che. enAthI pUrvamAM saMkhyAtagaNu moTuM kSetra mahAvideha hovAthI adhika che.pazcimamAM jaMbUDhIpanuM mahAvidehakSetra vizAla che. salilAvatI ane vaprAvijaya adholokamAM hovAthI tyAM teukAya adhika che 4. vAyukAya pUrvamAM ochAM che kAraNa ke caMdra sUrya dvIpa tyAM che, polANa ochuM che, pazcimanI apekSA pUrva mahAvideha ghanISTha sama che. tenAthI pazcimamAM vAyu adhika che, pazcima mahAvideha nIcA lokamAM gayela che, polANa adhika che. tenAthI uttaramAM vAyukAya adhika che. bhavanonuM polANa adhika che. enAthI vadhu dakSiNamAM che, kAraNa ke bhavana vadhu che. 5. pazcima mahAvidehanA kAraNe ja manuSya ane vyaMtara pazcimamAM vizeSAdhika che. 6. jyotiSI dakSiNathI uttaramAM adhika che, kAraNa ke mAnasa sarovaramAMthI ghaNAM badhA jIva nidAna karIne jyotiSI bane che ane tyAM jyotiSI devonA krIDA sthaLa adhika che. 7. sAtamI narakanA dakSiNa nairayikothI chaThThInA pUrvAdi traNa dizAnA nairayika asaMkhyagaNA che. enAthI chaThThInA dakSiNavALA asaMkhyagaNA che. tenAthI pAMcamI narakanA pUrvAdi dizAnA nairayika asaMkhyagaNA che. tenAthI pAMcamInA dakSiNa vALA asaMkhya gaNA che ema kramathI prathama naraka sadhI asaMkhyagaNA che. (2) legyAH- (1) badhAthI thoDA zuklalazI (2) padmalezI saMkhyAtagaNA (3) tejolezI saMkhyAtagaNA (4) alezI anaMtagaNA (5) kApotalezI anaMtagaNA (6) nIlalezI vizeSAdhika (7) kRSNalezI vizeSAdhika (8) salezI vizeSAdhikA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 39 AgamasAra (3) padravya :- (1) dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya dravyathI traNe tulya ane sauthI thoDA che. (2) tenAthI dharmAstikAya adharmAstikAyanA pradeza asaMkhyagaNA ane paraspara tulya che. (3) tenAthI jIvAstikAya dravya anaMtagaNA (4) tenAthI jIvAstikAyanA pradeza asaMkhyagaNA (5) tenAthI pudgalAstikAya dravya anaMtagaNA (6) ane tenA ja pradezo asaMkhyagaNA (7) tenAthI ahvA samaya apradezArtha anaMtagaNA (8) tenAthI AkAzAstikAyanA pradeza anaMtagaNA. (1) badhAthI thoDA jIva dravya (2) pudgala dravya anaMtagaNA (3) annA samaya anaMtagaNA (4) sarva dravya vizeSAdhika (5) sarva pradeza anaMtagaNA (6) sarva paryAya anaMtagaNA che. (4) AyuSya karma baMdhaka Adi 14 bola :- (1) badhAthI thoDA AyunA baMdhaka (2) tenAthI aparyApta asaMkhyagaNA (3) tenAthI supta jIva saMkhyAtagaNA (4) tenAthI samuddAtavALA saMkhyAtagaNA (5) tenAthI sAtAvedaka saMkhyAtagaNA (6) tenAthI indriyopayukta saMkhyAtagaNA (7) tenAthI anAkAropayukta saMkhyAtagaNA (8) tenAthI sAkAropayukta saMkhyAtagaNA (9) tenAthI noindriyopayukta vizeSAdhika (10) tenAthI azAtA vedaka vizeSAdhika (11) tenAthI samuddAta rahita vizeSAdhika (12) tenAthI jAgRta vizeSAdhika (13) tenAthI paryApta jIva vizeSAdhika (14) tenAthI AyunA abaMdhaka jIva vizeSAdhika. (5) kSetralokamAM jIvonuM alpabahutva :- (1) samucya tiryaMca sahuthI thoDA UrdhvalokamAM (2) tenAthI adholokamAM vizeSAdhika (3) tenAthI tirachAlokamAM saMkhyAta guNa (4) tenAthI traNe lokamAM asaMkhyaguNa (5) tenAthI adholokamAM vizeSAdhika (6) tenAthI adholokamAM vizeSAdhika (1) loka kSetranA 6 prakAra kahyA che- (1) UrdhvalokamAM rahelA jIva (2) adholokamAM rahelA jIva (3) tirachA lokamAM rahelA jIva (4) tirachAlokanI uparano aMtima eka pradezI pratara ane UrdhvalokanI nIceno eka pradezI pratara. A baMne maLI Urdhvaloka tirachAloka kSetra che (5) te ja rIte adholoka ane tirachAlokanI pAse eka eka pradezI baMne pratara maLIne 'adholoka tirachAloka' kSetra che. (6) Urdhvaloka tathA adholokanA keTalAka pratara ane tirachAlokanA sarve pratara maLIne kSetrAvagAha bane che te traNa loka kSetra kahevAya che. (2) traNa lokamAM avagAhana karavAvALA be prakAranA jIva hoya che. (1) vATe vahetA janma sthAna para pahoMcyA pUrvanA mArgagAmI jIva (2) mAraNAMtika samuddAta avasthAmAM samavahata jIva. temAM keTalAya jIvo traNa lokanI sparzanA ane avagAhanA kare che. zeSa pAMca kSetranA prakAromAM svasthAna, utpAta ane samuddAta traNe prakAranA jIva hoya che. (3) samabhUmithI 900 yojana nIce ane 900 yojana upara kula 1800 yojanano jADo ane cAre tarapha lokAMta sudhI eTale eka rajju pramANa lAMbo ane pahoLo tiracholoka che. zeSa nIce lokAMta sudhI adholoka ane upara lokAMta sudhI Urdhvaloka che. Urdhvaloka kSetrathI adholoka kSetra kaMIka adhika che. kAraNa ke upara nIcenI apekSA lokamadhya samabhUmi para na hoIne samabhUmithI nIce adholokamAM che. tyAMthI baMne bAju (upara nIce) 7-7 rAjU pramANa loka che. mATe nIco loka sAdhika sAta rAjU che ane Urdhvaloka dezona sAta rAjU che. (4) adholokamAM samudrI jaLa 100 yojana UMDuM che ane tirachA lokamAM 900 yojana che. Urdhva lokamAM paNa keTalAya parvatIya kSetra che ane enA para vAvaDIo che. emAM jaLacara, paMcendriya ane vikalendriya jIva hoya che. tyAMthI paMcendriya jIva narakamAM paNa utpanna thAya che. (5) somanasa vana Adi UrdhvalokamAM che. tyAM vidyAdhara yugala krIDA mATe jAya che. tethI UrdhvalokamAM manuSya manuSyANIo hoI zake che. (6) UrdhvalokamAM saMmUrcchima manuSya paNa manuSya-manuSyANInI sAthe hoya che ane vATe vahetA tathA samavahata manuSya paNa UrdhvalokamAM hoya che. A kAraNe UrdhvalokamAM manuSya paNa asaMkhyagaNA kahela che. (7) vaimAnika devothI vyaMtarAdinA samavahata ane vATe vahetA deva paNa asaMkhya gaNA hoya che. (6) mahAdaMDaka : 98 bolonuM alpabahutva H- 1. sarvathI thoDA garbhaja manuSya 2. manuSyANI saMkhyAtagaNI 3. bAdara teukAyanA paryApta asaMkhyAtagaNA 4. aNuttara vimAnanA deva asaMkhyagaNA 5. uparI traiveyaka trikanA deva saMkhyAtagaNA 6. madhyama trikanA deva saMkhyAtagaNA 7. nIcenI trikanA deva saMkhyAtagaNA 8. bAramA devalokanA deva saMkhyAtagaNA 9. agiyAramA devalokanA deva saMkhyAtagaNA 10. dasamA devalokanA deva saMkhyAtagaNA 11. navamA devalokanA deva saMkhyAtagaNA 12. sAtamI narakanA nArakI asaMkhyAtagaNA 13. chaThThI narakanA nArakI asaMkhyAtagaNA 14. AThamA devalokanA deva asaMkhyAtagaNA 15. sAtamA devalokanA deva asaMkhyAtagaNA 16. pAMcamI narakanA nairayika asaMkhyAtagaNA 17. chaThThA devalokanA deva asaMkhyAtagaNA 18. cothI narakanA naiyika asaMkhyAtagaNA 19. pAMcamA devalokanA deva asaMkhyAtagaNA 20. trIjI narakanA nairayika asaMkhyAtagaNA 21. cothA devalokanA deva asaMkhyAtagaNA 22. trIjA devalokanA deva asaMkhyAtagaNA 23. bIjI narakanA nairayika asaMkhyagaNA 24. saMmUrchima manuSya asaMkhyAtagaNA 25. bIjA devalokanA deva asaMkhyAtagaNA 26. bIjA devalokanI devIo saMkhyAtagaNI 27. pahelA devalokanA deva saMkhyAtagaNA 28. pahelA devalokanI devIo saMkhyAtagaNI 29. bhavanapati deva asaMkhyAtagaNA 30. bhavanapati devIo saMkhyAtagaNI 31. pahelI narakanA naiyika asaMkhyAtagaNA 32. khecara tiryaMca puruSa asaMkhyAtagaNA 33. khecara tiryaMcANI saMkhyAtagaNI 34. sthaLacara tiryaMca puruSa saMkhyAtagaNA 35. sthaLacara tiryaMcANI saMkhyAtagaNI 36. jaLacara tiryaMca puruSa saMkhyAtagaNA 37. jaLacara tiryaMcANI saMkhyAtagaNI 38. vANavyaMtara deva saMkhyAtagaNA 39. vANavyaMtara devIo saMkhyAtagaNI 40. jyotiSI deva saMkhyAtagaNA 41. jyotiSI devIo saMkhyAtagaNI Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 40 42. khecara saMzI napuMsaka saMkhyAtagaNA 43. sthaLacara saMzI napuMsaka saMkhyAtagaNA 44. jaLacara saMzI napuMsaka saMkhyAtagaNA 45. caurendriyanA paryApta saMkhyAtagaNA 46. paMcendriyanA paryApta vizeSAdhika 47. beindriyanA paryApta vizeSAdhika 48. teindriyanA paryApta vizeSAdhika 49. paMcendriyanA aparyApta asaMkhyAtagaNA 50. caurendriyanA aparyApta vizeSAdhika 51. teindriyanA aparyApta vizeSAdhika para. beindriyanA aparyApta vizeSAdhika 53. pratyeka zarIrI vanaspati paryApta asaMkhyAtagaNA 54. bAdara nigoda(zarIra) paryApta asaMkhyAtagaNA 55. bAdara pRthvIkAyanA paryApta asaMkhyAtagaNA 56. bAdara aplAyanA paryApta asaMkhyAtagaNA 57. bAdara vAyukAyanA paryApta asaMkhyAtagaNA 58. bAdara teukAyanA aparyApta asaMkhyAtagaNA 59. pratyeka zarIrI vanaspatinA aparyApta asaM.gaNA 60, bAdara nigoda (zarIra)aparyApta asaMkhyAtagaNA 61. bAdara pRthvIkAyanA aparyApta asaMkhyAtagaNA 62. bAdara apkAyanA aparyApta asaMkhyAtagaNA 63. bAdara vAyukAyanA aparyApta asaMkhyAtagaNA 64. sUkSma teukAyanA aparyApta asaMkhyAtagaNA 65. sUkSma pRthvIkAyanA aparyApta vizeSAdhika 66. sUkSma aplAyanA aparyApta vizeSAdhika 67. sUkSma vAyukAyanA aparyApta vizeSAdhika 68. sUkSma teukAyanA paryApta saMkhyAtagaNA 69. sUkSma pRthvIkAyanA paryApta vizeSAdhika 70. sUkSma aplAyanA paryApta vizeSAdhika 71. sUkSma vAyukAyanA paryApta vizeSAdhika 72. sUkSma nigoda(zarIra) aparyApta asaMkhyAtagaNA 73. sUkSma nigoda(zarIra) paryApta saMkhyAtagaNA 74. abhavI anaMta gaNA 75. piMDavAI samyagdaSTi anaMtagaNA 76. siddha anaMta gaNA 77. bAdara vanaspatinA paryApta anaMta gaNA 78. bAdaranA paryApta vizeSAdhika 79. bAdara vanaspatinA aparyApta asaMkhyAtagaNA 80, bAdaranA aparyApta vizeSAdhika 81. bAdara vizeSAdhika 82. sUkSma vanaspatinA aparyApta asaMkhyAtagaNA 83. sUkSmanA aparyApta vizeSAdhika 84. sUkSma vanaspatinA paryApta saMkhyAtagaNA 85. sUkSmanA paryApta vizeSAdhika 86. sUkSma vizeSAdhika 87. bhavI jIva vizeSAdhika 88. nigodanA jIva vizeSAdhika 89. vanaspati jIva vizeSAdhika 90. ekendriya jIva vizeSAdhika 91. tiryaMca jIva vizeSAdhika 92. mithyA dRSTi jIva vizeSAdhika 93. avirata jIva vizeSAdhika 94. sakaSAyI jIva vizeSAdhika 95. chadmastha jIva vizeSAdhika 96. sayogI jIva vizeSAdhika 97. saMsArI jIva vizeSAdhika 98. sarva jIva vizeSAdhika alpabahutva saMbaMdhI vizeSa jJAtavya :- (1) manuSyathI manuSyANI utkRSTa 27 gaNI 27 adhika che. devathI devI utkRSTa 32 gaNI 32 vadhu che ane saMjJI tiryaMcathI tiryaMcANI 3 guNI 3 adhika. (2) vaimAnika tathA bhavanapati deva nArakIthI ochA che paraMtu vyaMtara ane jyotiSI deva nArakIthI vadhu che. ataH nArakIthI deva vadhu che. (3) saMjJI tiryaMca puruSa evaM strIthI vyaMtara jyotiSI deva adhika che paraMtu saMjJI tiryaMca napuMsakanA jIva devothI adhika che. AthI devathI samuccaya saMzI tiryaMca vadhu che. tyAre devono aMtima bola 41mo che ane saMzI tiryaMca napuMsakano aMtima bola 44mo che. (4) saMmUrcchima manuSya ane bAdara teukAyane choDIne 44 bola sudhI sarve bola saMjJInA che. 45mA bolathI asaMzI jIva che. 46 ane 49mAM asaMjJI tiryaMca paMcendriya evaM saMjJI tiryaMca paMcendriya baMneno samAveza che. (5) bAdaramAM aparyApta asaMkhyAta gaNA adhika hoya che ane sUkSmamAM paryApta saMkhyAtagaNA adhika hoya che. (6) 54,60,72,73 e cAra bolamAM nigoda zarIra apekSita che, jIva nahIM. 88mA bolamAM nigodanA jIva apekSita che. arthAt 98 bolamAM 94 bola jIvanA ane 4 bola zarIranA apekSita che. (7) bAdara teukAyanA paryApta ghaNAM ochA hoya che, eno bola trIjo che ane aparyAptano bola 58mo che. (8) anaMtanA bola 74thI prAraMbha thAya che. arthAt 73 bolamAM 71 bola asaMkhyanA che. be bola saMkhyAtanA che. abhavI cothA anaMtA jeTalA che. DivAI samadaSTi ane siddha pAMcamAM(AThamA) anaMta jeTalA che. bhavI AThamA anaMtamAM che. sarva jIva paNa AThamA anaMta jeTalA che. (9) 24,95,97 bola azAzvata che. teo kramazaH saMmUrcchima manuSya, 12mA guNasthAna, 14mA guNasthAna sAthe saMbaMdhita che. A baMne guNasthAna paNa azAzvata che. arthAt jyAre 12mA guNasthAnamAM koI jIva nathI hotA tyAre 95mo bola nathI banato ane jyAre 14mA guNasthAnamAM koI jIva nathI hotA tyAre 90mo bola nathI banato. -- alpabahutvanI anuprekSA :- saMsAramAM badhAthI alpa manuSyonI saMkhyA che. ATalI lAMbI sUcimAM manuSyanuM sthAna sarvaprathama che. A ja kAraNe AgamamAM manuSya bhava durlabha kahevAya che. narakamAM nIce nIce jIvonI saMkhyA ochI ochI hoya che. to devomAM upara jIvonI saMkhyA ochI hoya che. sAtamI narakamAM jIva badhI narakothI ochA che. to aNuttara deva paNa badhA devothI ochA hoya che. arthAt lokamAM atyaMta puNya- zALI jIva ochA hoya che to atyaMta pApI jIva paNa ochA hoya che. indriyo ochI hoya che, tyAM jIva vadhAre hoya che. arthAt paMcendriyathI caurendriya adhika che. ekendriya sarvAdhika che arthAt vikAsa prApta jIva ochA hoya che. bAvana bola sudhI trasa jIvonuM alpabahutva che. phakta trIjo bola sthAvarano che. 53 thI 86 bola sudhI sthAvara jIvonuM alpabahutva che; 74, 75, 76 bolane choDIne. 38 thI 44 sudhInA bola saMkhyAta gaNA che, te atyadhika saMkhyAtagaNA che. mATe ekAdhika bola maLavAthI asaMkhya gaNA banI jAya che. jema ke- tiryaMcaNI 37mA bolathI devI(41mo bola) asaMkhyagaNI che. devathI (40-41mA bolathI) saMzI tiryaMca(44mo bola) asaMkhyagaNA che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra 5 ra jainology II cothe sthiti pada ahIM 24 daMDakanA kramathI jIvonA sUkSma, bAdara, paryApta, aparyApta, deva- devI tathA anya bheda-prabheda karIne bhavasthiti-umaranuM nirupaNa karyuM che. sarvatra aparyAptAnI sthiti jaghanya utkRSTa aMtarmuhUrtanI che. paryAptAnI utkRSTa sthiti samuccaya sthitithI. aMtarmuhUrta ochI hoya che. samuccaya ane paryAptAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI hoya che, paraMtu nArakI devatAmAM samuccaya jaghanya sthiti 10000 varSa AdinI hoya che. tathA paryAptanI jaghanya 10000 varSa AdimAM aMtarmuhUrta ochI hoya che. jema ke pahelI narakamAM paryAptAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ochI 10000 varSa, utkRSTa aMtarmuhUrta ochI eka sAgaropama che. sAtamI narakamAM paryAptAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ochI 22 sAgaropama ane utkRSTa aMtarmuhUrta ochI 33 sAgaropamanI che. pAMca sthAvara, traNa vikasendriya, tiryaMca paMcendriya ane manuSya A dasa audArika daMDakonI sthitinuM varNana prAyaH jIvAbhigama sUtramAM karyuM che. sAta naraka, 10 bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI evaM vaimAnika A 14 daMDakonI sthiti A pramANe che- nArakI ane devonI sthiti:krama nAma jaghanya sthiti utkRSTa sthiti 1 pahelI naraka 10000 varSa 1 sAgaropama 2 bIjI naraka 1 sAgaropama 3 sAgaropama 3 trIjI naraka 3 sAgaropama 7 sAgaropama cothI naraka 7 sAgaropamAM 10 sAgaropama 5 pAMcamI naraka 10 sAgaropamAM 17 sAgaropama 6 chaThThI naraka 17 sAgaropama 22 sAgaropama 7. sAtamI naraka rara sAgaropamAM 33 sAgaropama 8 dakSiNI asurakumAra deva 10000 varSa 1 sAgaropama 9 dakSiNI asurakumAra devI 10000 varSa sADA traNa palyopama 10 uttarI asurakumAra deva 10000 varSa 1 sAgaropama sAdhika 11 uttarI asurakumAra devI 10000 varSa sADAcAra palyopama 12 dakSiNI nAgakumArAdi deva 10000 varSa doDha palyopama 13 dakSiNI nAgakumArAdi devI 10000 varSa poNo palyopama 14 uttarI nAgakumArAdi deva 10000 varSa dezona be palyopamAM 15 uttarI nAgakumArAdi devI 10000 varSa dezona eka palyopama 16 vANavyaMtara deva 10000 varSa 1 palyopama 17 vANavyaMtara devI 10000 varSa aDadho palyopama 18 caMdra deva 1/4 palyopama 1 palya 1 lAkha varSa 19 caMdra devI 1/4 palyopama 1/2 palya 50000 varSa 20 sUryadeva 1/4 palyopama 1 palya 1000 varSa 21 sUryadevI. 1/4 palyopama 1/ra palya 500 varSa rara graha deva 1/4 palyopama eka palyopama 23 graha devI 1/4 palyopama 1/2 palyopama 24 nakSatra deva 1/4 palyopama 1/ra palyopama 25 nakSatra devI 1/4 palyopamAM 1/4 palyopama sAdhika 26 tArA deva 1/8 palya 1/4 palyopama 27 tArA devI 1/8 palya 1/8 palya sAdhika 28 pahelA devalokanA deva 1 palyopama 2 sAgaropama ra9 aparigrahitA devI 1 palyopama 50 palyopama 30 parigrahitA devI 1 palyopamAM 7 palyopama 31 bIjA devalokanA deva 1 palyopama sAdhika 2 sAgaropama sAdhika 3ra aparigrahitA devI 1 palyopama sAdhika papa palyopama 33 parigrahitA devI 1 palyopama sAdhika 9 palyopama 34 trIjo devaloka be sAgaropama 7 sAgaropama 35 cotho devaloka be sAgaropama sAdhika 7 sAgaropama sAdhika 36 pAMcamo devaloka 7 sAgaropama 10 sAgaropama 37 chaThTho devaloka 10 sAgaropama 14 sAgaropama 38 sAtamo devaloka 14 sAgaropama 17 sAgaropama 39 AThamo devaloka 17 sAgaropama 18 sAgaropama 40 navamo devaloka 18 sAgaropama 10 sAgaropama 41 dazamo devaloka 19 sAgaropama 20 sAgaropama Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 42 agiyAramo devaloka 43 bAramo devaloka 44 prathama greveyaka 45 bIjI raiveyaka 46 trIjI raiveyaka 47. cothI greveyaka 48 pAMcamI raiveyaka 49 chaThThI raiveyaka 50 sAtamI raiveyaka 51 AThamI raiveyaka para navamI greveyaka 53 cAra aNuttara vimAna 54 sarvArtha siddha vimAna 20 sAgaropama 21 sAgaropama 22 sAgaropama 23 sAgaropama 24 sAgaropama 25 sAgaropama 26 sAgaropama 27 sAgaropama 28 sAgaropama 29 sAgaropama 30 sAgaropama 31 sAgaropama 33 sAgaropama 21 sAgaropama 22 sAgaropama 23 sAgaropama 24 sAgaropama 25 sAgaropama 26 sAgaropama 27 sAgaropama 28 sAgaropama 29 sAgaropama 30 sAgaropama 31 sAgaropama 33 sAgaropama 33 sAgaropama pAMcamuM : paryAya(pajjavA) pada viSayano prAraMbhika paricaya - paryAya jIvanI paNa hoya che ane ajIvanI paNa hoya che. samuccaya jIvanI apekSA paryAyo- cAra gatinA jIvo ane siddho che. cAra gatimAM nArakI AdinI paryAyo- avagAhanA, sthiti, varNAdi ane jJAnAdi che. evI rIte samuccaya rUpI ajIvanI paryAyo- paramANuthI laIne anaMta pradezI DhaMdha che. paramANu AdinI paryAyo- pradeza, avagAhanA, sthiti, varNAdi che. nArakI nArakImAM paraspara avagAhanA Adi paryAyomAM aMtara hoya che. enI tulanA karIne tenI vicAraNA karyA pachI enI. cokkasa paryAyonuM jJAna thAya che. e pramANe ajIvamAM paNa paramANu-paramANumAM athavA skaMdhamAM paraspara paryAyonA aMtarano vicAra karI zakAya che. ahIM A padamAM pahelAM jIvanI paryAyonI vicAraNA karI che ane pachI avanI paryAyonI. A AkhI vicAraNA saMpUrNa daMDakanI ke jIvanA bhedanI apekSAe karAI che arthAta vivakSita aneka jIvonI mukhyatAthI talanAtmaka dhoraNe kathana karyuM che. jema ke jaghanya avagAhanAvALA nairayiko jaghanya avagAhanAvALA nairayikothI sthitimAM 'cauThANa vaDiyA' che. atre jaghanya avagAhanAnA samasta nairayika vivakSita che, phakta be nairayiko nahIM. agara be nairayikanI vivakSA hoya to cauThANa vaDiyA ke chaThANa vaDiyA nahIM paNa ekaThANa vaDiyA ja bane che. AthI jIva ajIvanI A prakaraNanI samasta pRcchAomAM vivaNita sAmAnya pRcchA che. vyaktigata pRcchA nathI. anaMta paryAyaH- (1) samuccaya jIvanI paryAya anaMta che kAraNa ke trevIsa daMDakanA jIva asaMkhya che. vanaspati ane siddha jIva anaMta che. tethI badhA maLIne jIvanA anaMta vikalpa, meda, avasthA hoya che, tethI jIvanI anaMta paryAya che. (2) nArakInI paNa anaMta paryAya che, kAraNa ke nArakI nArakImAM paNa anaMta gaNA paryAyonA aMtara hoI zake che, arthAt koI nArakI jIva bIjA nArakI jIvothI eka AtmadravyanI apekSA tulya che; asaMkhya AtmA pradezonI apekSA paNa tulya che; avagAhanAmAM be gaNuM Adi saMkhyAta gaNuM aMtara che. sthitimAM asaMkhyAta gaNuM temaja varNAdi 20 bolamAM anaMta gaNuM ane jJAnAdimAM paNa anaMta gaNuM aMtara hoya che. chevaTe badhAmAM maLI saravALe anaMta gaNuM aMtara thaI jAya. A pramANe ra4 daMDakanA jIvonI anaMta paryAya che. arthAta svayaMnA daMDakavartI jIvonI sAthe paraspara koI paryAyanI apekSA anaMtagaNuM aMtara hoya che. A rIte jIvonI paryAya paNa anaMta che ane 24 daMDakanA jIvonI paryAya paNa anaMta che. A paryAyane jANavA, samajavA mATe bolonI vicAraNA che- 1. jIva dravya- eka ja che, 2. pradeza-sarvenA Atma pradeza tulya asaMkhya che, 3. avagAhanA, 4. sthiti, 5. varNAdi, 6. jJAnAdi, jemAM avagAhanA sthiti ane jJAna pratyeka daMDakamAM jIvAbhigama sUtranI prathama pratipattimAM varNavela anusAra che. vadi 20 bolamAM varNa 5, gaMdha 2, rasa 5, sparza 8 che. anaMtaguNa, asaMkhyaguNa, saMkhyAta guNa Adi aMtarane samajavA mATe sAMketika nAma nIce mujaba che. ekaThANa vaDiyA - eka sthAnanuM aMtara jyAM hoya che, tene "ekaThANa vaDiyA" kahe che. temAM (1) asaMkhyAtamo bhAga hIna ane asaMkhyAtamo bhAga adhika A eka sthAna aMtara rUpamAM hoya che. duThANa vaDiyA - be sthAnanuM jyAM aMtara hoya che, tene "duThANa vaDiyA kahe che. temAM (2) saMkhyAmAM bhAga ochA ane saMkhyAmAM bhAga adhika, A sthAna vadhavAthI be sthAna aMtara rUpamAM hoya che. tiThANa vaDiyA - emAM (3) saMkhyAtaguNa ochA ane saMkhyAtaguNa adhika A sthAna vadhyuM. auThANa vaDiyA:- emAM (4) asaMkhyAta gaNa ochA ane asaMkhyAta gaNa adhika hoya che. A sthAna vadhyuM. chaThANa vaDiyA - AmAM (5) anaMtamAM bhAga ochA ane anaMtamAM bhAga adhika, (6) anaMta guNa ochA ane anaMta guNa adhika; A be sthAna vadhe che. pAMca ThANa vaDiyA koI bola nathI banato mATe enuM saMketa nAma kahevAmAM nathI AvyuM. avagAhanAthI paryAya - samuccaya jIva dravyanA ane daMDakagata samuccaya jIvanI paryAya kahyA pachI enA jaghanya, madhyama, utkRSTa avagAhanA, sthiti varNAdi, jJAnAdinI apekSA paryAyanI vicAraNA A prakAranI che. jaghanya ane utkRSTa avagAhanAvALA nairayika paraspara dravya, pradeza ane avagAhanAthI tulya che; sthitithI cauThANa vaDiyA(asaMkhya gaNuM aMtara) hoya che, varNAdi 20 bola ane 9 upayoganI apekSAe chaThANa vaDiyA(anaMta gaNuM aMtara) hoya che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 AgamasAra jainology II madhyama avagAhanAmAM vizeSatA e che ke- avagAhanAnI apekSAe cauThANa vaDiyA(asaMkhya gaNuM) aMtara hoya che. A rIte sarva paryAyonI apekSA sarve maLIne anaMta gaNuM paryAyamAM aMtara thaI jAya che. tethI A jaghanya, madhyama, utkRSTa avagAhanAvALA nArakInI paNa anaMta anaMta paryAya che. te ja rIte jaghanya, madhyama, utkRSTa sthitivALA nairayikanI paNa anaMta paryAya samajavI. svayaMnA jaghanya utkRSTa bolamAM tulya hoya che ane madhyamAM sthiti cauThANa vaDiyA hoya che. A prakAre jaghanya ane utkRSTa guNa kALAmAM dravya pradeza tulya, avagAhanA sthiti, cauThANa vaDiyA varNAdi 19 bola 9 upayoganI apekSAe chaThANa vaDiyA ane kAlA varNanI apekSA tulya hoya che. madhyama guNa kALAmAM vizeSatA e che ke varNAdi 20 bolamAM chaThANa vaDiyA che. te ja rIte jaghanya, utkRSTa ane madhyama matijJAnI Adi samajavuM. vizeSamAM jJAna ajJAnamAM upayoga 6 kahevA, darzanamAM 9 upayoga kahevA, jaghanya utkRSTamAM svayaMne choDIne zeSane chaThANa vaDiyA kahevuM, madhyamamAM svayaM sahita chaThANa vaDiyA kahevuM. A ja rIte 24 daMDakamAM kahevuM. vistAra mATe thokajJAna saMgrahamAMnA cArTamAM jovuM. spaSTIkaraNa:1. utkRSTa avagAhanA sAtamI narakamAM 500 dhanuSyanI che, tyAM sthiti jaghanya 22 sAgara, utkRSTa tetrIsa sAgara che. je paraspara be gaNI (asaMkhyAtagaNI) nathI, tethI asaMkhyAtamA bhAga ane saMkhyAtamA bhAga; e be prakAre aMtara hovAthI 'duThANa vaDiyA" che. 2. utkRSTa avagAhanAvALA beIndriya mithyAdaSTi ja hoya che. sAsvAdana samyakatva tyAM kevala aparyAptamAM aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI jaghanya evaM madhyama avagAhanAmAM ja hoya che ataH utkRSTamAM jJAna nathI. 3. jaghanya sthiti, beindriyamAM aparyApta maranAranI hoya che, sAsvAdana samakita laIne AvelA paryApta thaIne ja mare che, tethI jaghanya sthitimAM jJAna nathI. 4. utkRSTa matijJAna tiryaMcanA yugaliyAmAM nathI hotA, mATe sthiti tiThANa che, kAraNa ke manuSya tiryaMcamAM sthiti cauhANa vaDiyA yugalikonA kAraNe ja hoya che. 5. avadhijJAnI, manaparyava jJAnI ane virbhAgajJAnI manuSya-tiryaMcamAM sthiti tiThANa vaDiyA ja hoya che, yugalikomAM te jJAna na hovAthI. 6. jaghanya avagAhanAvALA tiryaMca aparyApta hoya che ane aparyApta tiryaMcamAM avadhijJAna, virbhAgajJAna ane avadhi darzana hotA nathI. 7. jaghanya sthitinA tiryaMca paNa aparyApta maravAvALA hoya che. temAM samakita ane jJAna nathI. 8. utkRSTa sthiti tiryaMcamAM yugaliyAnI hoya, temAM avadhi-vibhaMga nathI hotA. 9. jaghanya matijJAnamAM avadhi-virbhAgajJAna hotA nathI. 10. tiryaca-manuSyamAM jaghanya avagAhanA yugaliyAmAM hotI nathI, tethI sthiti tiThANa vaDiyA ja hoya che. 11. utkRSTa avagAhanAno manuSya yugalika ja hoya che. yugaliyAmAM paraspara umara(sthiti)nuM aMtara atyaMta thoDuM ja, asaMkhyAtamAM bhAga mAtranuM hoya che. tethI sthiti ekaThANa vaDiyA hoya che. 12-13. utkRSTa matijJAna paNa yugaliyAmAM hotuM nathI. avadhijJAna paNa yugaliyAmAM hotuM nathI, 14. manuSya parabhavathI virbhAgajJAna lAvato nathI, tethI jaghanya avagAhanAmAM ajJAna be ja hoya che. 15. utkRSTa avagAhanA manuSyamAM yugaliyAnI ja hoya che. tethI avadhi- virbhAgajJAna nathI. 16. jaghanya sthiti manuSyamAM aparyApta maravAvALAnI hoya che, temAM samakita jJAna nathI hotuM. 17. utkRSTa sthiti manuSyamAM yugaliyAnI hoya che. jethI emAM avadhi- virbhAgajJAna nathI. 18. jaghanya matijJAnI manuSyamAM paNa avadhi vibhaMga hotuM nathI. (TippaNI naM. 4-5 jugalIyA.) 19. kevaLI samughAtanI apekSA kevaLajJAnImAM avagAhanA cauThANa hoya che. anyathA te sAta hAtha ane 500 dhanuSyamAM tiThANa vaDiyA ja thaI zake che. ajIva pajjavA(paryava): rUpI pudgalanI apekSA ajIva paryava anaMta che, kAraNa ke paramANu anaMta che ane ddhipradezathI laIne anaMta pradeza sudhI sarve pudgala anaMta-anaMta che. paramANu pudgalanA paryava paNa anaMta che. te pramANe anaMta pradeza skaMdhanA paryava paNa anaMta che, kAraNa ke paramANu paramANumAM sthitino asaMkhyagaNo pharaka hoI zake che. arthAt paramANuomAM sthitinI asaMkhya paryAyo hoya che ane varNAdinI anaMta paryAya hoya che, tethI kula maLIne anaMta paryAya thaI jAya che. A prakAre DhipradezathI laIne anaMta pradeza sudhI sarvenI anaMta paryAya che. te ja rIte jaghanya, madhyama, utkRSTa avagAhanA, sthiti ane varNAdinI apekSA paNa anaMta anaMta paryAya che. spaSTIkaraNa -1. samuccaya paramANamAM sparza ja hoya che. varNAdi 16 bola hoya che. koI eka paramANumAM to 1 varNa, 1 gaMdha, 1 rasa, 2 sparza ema kula 5 varNAdi ja hoya che. pratipakSI varNAdi nathI hotA. ahIMyA tulanA karavAmAM vivakSita sAmAnya paramANunI pRcchA che, vyaktigata ekalA paramANunI nathI. arthAt jIva-ajIva paryAyavALA A prakaraNamAM sarvatra vivaNita sAmAnyanI pRcchA che vyaktigata eka-benI pRcchA nathI, tethI samuccaya paramANumAM varNAdi 16 che. 2. ahIM kahelA saMkhyAtapradezanA duThANa vaDiyAmAM ane jIva paryavamAM kahelA duThANa vaDiyAmAM aMtara che. jIva paryavamAM asaMkhyAtamo bhAga ane saMkhyAtamo bhAga e be pharaka che ane ahIMyA ajIva paryavamAM saMkhyAtamo bhAga ane saMkhyAta guNa e be aMtara che. e Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha apekSAe saMkhyAtapradezI (11 pradezathI lAkho, karoDo pradezI)mAM pradeza ane avagAhanA duThANa vaDiyA hoI zake che paraMtu ekaThANa vaDiyA ane tiThANa vaDiyA ajIva pajjavAmAM kayAMya paNa nathI banatA. 3. jaghanya ane utkRSTa avagAhanAnA be pradezanI ja pRcchA che, madhyama avagAhanAnI pRcchA nathI. kAraNa ke be pradezamAM madhyama avagAhanA banatI nathI, tyAM paramANunI to pRcchA ja nathI kAraNa ke jaghanya madhyama utkRSTa pRcchAmAM eno viSaya nathI. yathA- eka bhAI che, tene mATe nAnA ke moTAbhAI ke nAnA ke moTA putranI pRcchAno viSaya nathI hoto. 4. jaghanya sthitinA paramANumAM paNa varNAdi 16 ja saMbhava che. mULapAThamAM sparza be ja kahyA che. 5. jaghanya kAlA guNanA paramANuonI pRcchAmAM zeSa pratipakSI cAra varNa nathI ane jaghanya kALAnI pRcchA hovAthI kALA varNathI sarve tulya che. ataH varNAdi 16mAMthI pAMca ochA thatAM 11 varNAdithI chaThANavaDiyA che. e rIte utkRSTa guNa kALAmAM 11 varNAdithI chaThANavaDiyA che, paraMtu madhyamamAM kAlA varNane meLavavAthI 12 varNAdithI chaThANa vaDiyA che. 6. zIta sparzanA paramANuomAM traNa sparza hoya che, uSNa hoto nathI; tethI vadi 15 hoya che. jaghanya-utkRSTamAM svayaMnI apekSA tulya hovAthI 14 varNAdi chaThANavaDiyA ane madhyamamAM varNAdi 15 chaThANavaDiyA kahyA che. 7. jaghanya pradeza skaMdhamAM ddhipradezI DhaMdha vivakSita che. ataH varNAdi 16 che. 8. jaghanya avagAhanAnA pudgalamAM anaMtapradezI paNa hoI zake che, topaNa varNAdi 16 ja hoI zake che. arthAt teo cIpharsI ja hoya che, AThapharsI nathI hotA. 9. utkRSTa avagAhanAnA pulamAM acitta mahAtkaMdha athavA kevaLI samudyAta gata zarIra grahIta che, jemanI sthiti 4-4 samayanI hoya che. ataHsthiti tulya che. chaThuM vyutkrAMti pada jIva saMsAramAM janma maraNa karatAM karatAM cAra gatimAM bhramaNa karato rahe che. A cAre gatimAM skUla daSTithI sadeva koIne koI jIva janmatA rahe che ane maratA rahe che. sUkSma dRSTithI A janma maraNano krama kayAreka baMdha paNa rahe che. te kALane virahakALa kahevAya che. A virahakALa be prakArano hoya che. 1. utpatti(janmano)no viraha, 2. maraNa(udvartana)no viraha. A baMne prakArano viraha parasparamAM sarve gatimAM ane jIvanA bhedomAM prAyaH samAna hoya che. ataH samuccaya viraha kALanuM varNana karatAM baMne prakAranA virahanuM kathana thaI jAya che. A viraha cAra gati ane 24 daMDakamAMthI kevala pAMca sthAvaramAM nathI hoto arthAt tyAM jIva sadA niraMtara janma maraNa karatA ja rahe che. zeSa sarve sthAnomAM jIva kayAreka niraMtara janma maraNa kare che ane kayAreka sAMtara paNa janma maraNa kare che. arthAt vacamAM thoDo samaya virahano kALa paNa AvI jAya che. cAra gatimAM viraha:- samuccaya naraka gatimAM virahakALa jaghanya eka samaya utkRSTa 12 muhUrtano che. arthAt kayAreka utkRSTa 12 muhUrta sudhI koI paNa jIva narakamAM janmato nathI. A ja prakAre kayAreka 12 muhUrta sudhI koI paNa jIva marato nathI. e rIte tiryaMca gatimAM paNa utkRSTa 12 muhUrta sudhI anya traNa gatiothI jIva AvIne utpanna thatA nathI. manuSya ane devagatimAM paNa anya gatithI jIvonA AvavAno viraha 12 muhUrtano che. siddhonA upajavAno viraha jaghanya 1,2,3 samaya utkRSTa cha mahinA che. virahakALa saMbaMdhI zeSa jANakArI cArTathI jANavI. A padamAM varNana daMDakanA kramathI karela che. chatAM paNa nArakI ane vaimAnikanuM varNana judA judA bhedothI karavAmAM Avela che. Agata-gata :- jIvonI Agata-gatanuM varNana karatAM samaye 24 daMDakanA AdhArathI 110 bheda (jIva bheda) vivakSita karIne temanuM varNana karavAmAM AvyuM che. arthAt 110 bhedonI apekSA 24 daMDakamAM Agata ane gatanuM varNana karavAmAM AvyuM che. chevaTe navamAM devalokathI aNuttara vimAnanA Agata varNanamAM traNa daSTi, saMyama asaMyama, pramatta, apramatta, Rddhi (labdhi)vAna athavA Rddhi rahitanI apekSAe varNana che. manuSyanA varNanamAM 110 jIva medanI sAthe 111mo siddha avasthAno bheda paNa gata(gati)mAM batAvela che. sUtra pAThamAM saMkhyA gaNavAnI paddhati nathI, phakta jIva bheda batAvI dIdhA che. saraLatAthI samajAvavA mATe pAchaLathI jJAnIo dvArA gaNita paddhatinA Alambana rUpa saMkhyAnuM saMkalana karavAmAM AvyuM che. bIjI jagyAe Agati gatinA varNanamAM jIvanA 563 bhedanI saMkhyAnuM saMkalana karavAmAM AvyuM che. te 563 bhedanuM vivaraNa A sUtranA pahelA padamAM karI dIdhela che. prAsaMgika 110 bheda A prakAre che. 1. nArakInA 7 paryApta. 2. tiryaMcanA-48 pAMca sthAvaranA sUkSma, bAdara, paryApta, aparyApta U 20 bheda traNa vikasendriyanA paryApta, aparyApta U 6 bheda pAMca tiryaMca paMcendriyanA saMjJI, asaMjJI, paryApta, aparyApta U 20 bheda sthaLacara yagaliyA + khecara yugaliyA tiryaMca UM 2 bheda - 48 bheda 3. manuSyanA-6. saMmUrchAima manuSya + karmabhUminA paryApta ane aparyApta U 3 bheda asaMkhyAta varSanA karmabhUmi, akarmabhUmi, aMtaradvIpa U 3 bheda U 6 bheda 4. devanA-49H 10 bhavanapati, 8 vyaMtara, 5 jyotiSI, 12 devaloka, raiveyaka, 5 aNuttara vimAna A 49 bheda. A rIte cAra gatinA kula 7 + 40 + 6+49 U 110 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 45 AyubaMdha : :- nArakI devatA yugaliyA cha mahinA AyuSya zeSa rahe tyAre para bhavano Ayu baMdha kare che. dasa audArika daMDakamAM nirupakramI AyuSyavALA potAnI uMmarano 2/3 bhAga vityA pachI 1/3 bhAga bAkI rahe tyAre AyubaMdha kare che. sopakramI AyuvALA trIjA, navamA, satyAvIsamA vagere koI bhAgamAM AyubaMdha kare che. (aMtima aMtarmuhUrta sudhI paNa kare che.) AkarSa :- 24 daMDakamAM jaghanya 1-2-3, utkRSTa ATha AkarSathI AyubaMdha thAya che. arthAt te ja samaye ekavAra, bevAra yAvata AThavAra pudgala grahaNa thaIne AyuSyakarma puSTa thAya che. te sarva AkarSa maLIne AyuSya baMdha pUrNa thAya che. mATe te AyuSya baMdha to ekajavAra gaNAya che. tenI puSTIrUpa AkarSa ATha thAya che. koI jIva eka AkarSathI paNa AyuSya baMdha pUrNa karI le che ane koI be traNa ke ATha AkarSa karIne AyuSyano baMdha pUrNa kare che. apekSAthI AyubaMdhanA 6 prakAra che- 1. jAtibaMdha, 2. gatibaMdha, 3. sthitibaMdha, 4. avagAhanA baMdha, 5. anubhAgabaMdha, 6. pradeza baMdha. 24 daMDakamAM 6 prakAranA AyubaMdha hoya che. arthAt AyuSyanI sAthe A 6 bolonAM saMbaMdha nizcita thAya che. (enjinanI sAthe jema gADInA DabbA joDAya) tema (1) gati, (2) jAti, (3) avagAhanA - audArika zarIra Adi rUpa. A nAma karmanI vividha prakRtio AtmAmAM saMgraha rUpe rahe che. jo manuSya Ayuno baMdha thaI rahyo hoya to manuSya gati, paMcendriya jAti, audArika zarIranI avagAhanA, A bola AyunI sAthe nizcitarUpe joDAI jAya che. anya aneka karmonI (4) sthiti (5) pradeza (6) anubhAga AyuSyabaMdhanI sAthe bhegA thaI jAya che. A sarve AyubaMdhanI sAthe ekatra thaIne baMdhAya che. tethI AyubaMdhanA 6 prakAra kahyA che. alpabahutva H- - sarvethI thoDA ATha AkarSavALA, sAta AkarSavALA saMkhyAta gaNA ema kramazaH eka AkarSavALA saMkhyAtagaNA. viraha ane utpAta saMkhyA : nAma 1 pahelI naraka bIjI naraka trIjI naraka cothI naraka pAMcamI naraka chaThThI naraka 2 3 4 5 c 7 sAtamI naraka 8 bhavana0 2 devaloka 9 trIjo devaloka 10 cotho devaloka pAMcamo devaloka 11 12 chaThTho devaloka 13 | sAtamo devaloka 14 AThamo devaloka 15 9-10 devaloka 16 | 11-12 devaloka 17 | prathama trika praiveyaka 18 bIjI trika traiveyaka 19 | trIjI trika traiveyaka 4 anuttara vimAna 20 21 | sarvArtha siddha 22 |siddha cAra sthAvara viraha jaghanya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya viraha nahIM viraha nahIM utkRSTa 24 muhUrta 7 divasa 15 divasa 1 mahino 2 mahinA 4 mahinA 6 mahinA 24 muhUrta 9 divasa 20 mu0 12 divasa 10 mu0 1-2-3 1-2-3 1-2-3 1-2-3 1-2-3 asaMkhyAta 1-2-3 asaMkhyAta 1-2-3 asaMkhyAta 1-2-3 asaMkhyAta 1-2-3 asaMkhyAta 1-2-3 asaMkhyAta 1-2-3 asaMkhyAta 1-2-3 asaMkhyAta 1-2-3 asaMkhyAta 1-2-3 1-2-3 1-2-3 1-2-3 1-2-3 1-2-3 1-2-3 asaMkhya varSa palyano asaM0 bhAga | 1-2-3 6 mahinA 22.5 divasa 45 divasa 80 divasa 100 divasa saMkhyAtA mAsa saMkhyAtA varSa saM0 so varSa saM0 hajAra varSa saM0 lAkha varSa utpAta saMkhyA jaghanya viraha nahIM viraha nahIM utkRSTa asaMkhyAta asaMkhyAta asaMkhyAta asaMkhyAta asaMkhyAta saMkhyAtA saMkhyAtA saMkhyAtA saMkhyAtA saMkhyAtA saMkhyAtA saMkhyAtA AgamasAra 1-2-3 108 niraMtara asaM0 | niraMtara asaM0 sadA anaMta asaMkhyAta sadA anaMta 1-2-3 1-2-3 1-2-3 1-2-3 23 24 vanaspati 25 | traNa vikalendriya 1 samaya 1 samaya 1-2-3 saMkhyAta aMtarmuhUrta 26 asaMjJI tiryaMca paMce. | 1 samaya aMtarmuhUrta 27 | saMjJI tiryaMca paMce. 12 muhUrta 28 saMmUrchima manuSya 1 samaya 24 muhUrta 29 | saMzI manuSya 1 samaya 12 muhUrta [saMkSeptAkSara parijJAna : bhavana U bhavanapati, muLa U muhUrta, asaMU asaMkhyAta, saM U saMkhyAta, bhA. U bhAga. vizeSa :- 1. cAra sthAvaramAM 5 sthAvaranI apekSA pratyeka samayamAM viraha vagara niraMtara asaMkhyAtA utpanna thAya che. trasanI apekSA jaghanya 1-2-3, utkRSTa asaMkhyAtA utpanna thAya che. ataH kula maLIne prati samaya asaMkhyAtA utpanna thAya che. vanaspatimAM vanaspatinI apekSA prati samaya viraha vagara anaMtA utpanna thAya che; cAra sthAvaramAMthI prati samaya asaMkhyAtA upaje che; ane trasa kAyamAMthI jaghanya 1-2-3 utkRSTa asaMkhyAtA upaje che. sarve maLIne utkRSTa anaMta upaje che ane mare che. asaMkhyAta asaMkhyAta asaMkhyAta Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha gatAgata : 110 jIva bhedonI apekSAthI H nAma Ati saMkhyA 11 E 5 4 3 2 2 pahelI naraka bIjI naraka trIjI naraka cothI naraka pAMcamI naraka chaThThI naraka sAtamI naraka bhavanapati, vyaMtara jyotiSI, prathama be devaloka 3 thI 8 devaloka 9 thI 12 devaloka 9 traiveyeka 1 5 aNuttara vimAna pRthvI, pANI,vanaspati teu, vAu traNa vikalendriya tiryaMca paMcendriya 2 $ 1 1 1 74 49 49 87 manuSya 9 noMdha :- cArTamAM saMzI ane asaMzI 46 vivaraNa 5 saMzI, 5 asaMzI 1 manuSya 5 saMzI, 1 manuSya bhUja parisarpa varjya khecara varjya sthaLacara varjya uraparisarpa varjhA U 1 manuSya, 1 jaLacara baMnenI strI varjI 5 saMzI, 5 asaMjJI 5 yugaliyA, 1 manuSya 5 saMjJI, 3 yugaliyA 1 manuSya 5 saMjJI tiryaMca 1 manuSya manuSya manuSya apramatta saMyata manuSya 46 tiryaMca, 3 manuSya, 25 deva kramathI 46 tiryaMca 3 manuSya 46 tiryaMca 3 manuSya 74+7 naraka+; devaloka 38 tiryaMca, 3 manuSya, 49 deva, 6 naraka jyAM paNa hoya tyAM tene tiryaMca samajavA gati saMkhyA vivaraNa E E 5 4 3 2 1 || 9 6 5 saMzI 1 manuSya Agata pramANe Agata pramANe Agata pramANe Agata pramANe Agata pramANe jaLacara 5 saMzI, 3 sthAvara,1 manuSya 5 saMjJI, 3 sthAvara,1 manuSya Agati pramANe manuSya | manuSya 1 1 1 49 4 49 92 87 + 5 yugaliyA 111 siddha sahita 110(sarvatra) manuSya 46 tiryaMca 3 manuSya 46 tiryaMca 46 tiryaMca 3 manuSya vizeSa jJAtavya : 1. bIjI nArakIthI chaThThI nArakI sudhI AgatanI samAna gata che. pahelI narakamAM asaMzI choDIne gata che. sAtamI narakamAM manuSya choDIne gata che. sAtamImAM puruSa ane napuMsaka jaI zake che. strI koI paNa jAtI nathI. 2. cArTamAM pAMca yugaliyA U be tiryaMca yugaliyA(khecara ane sthaLacara-caupada) ane traNa manuSya yugaliyA(asaMkhyAtA varSanA karmabhUmi, akarmabhUmija ane aMtardhIpaja.) 3. gati AgatinA A prakaraNamAM paryApta nAma karmavALAnI aparyApta avasthAne gaNI nathI, tethI nArakI devatAnI gatimAM paNa AgatinI jema paryApta ja levAmAM AvyA che; paryApta, aparyApta e baMne bheda levAmAM nathI AvyA. arthAt nArakI devatAmAM paryApta jIva ja Ave che ane nArakI devatA mRtyu pAmIne jyAM janme che tyAM paryApta ja bane paryApta banyA vinA aparyApta avasthAmAM teo tyAM maratA nathI. 4. tiryaMca, manuSya 5raspara aparyApta avasthAnuM AyuSya bAMdhI zake che ane aparyApta avasthAmAM marIne anyatra(manuSya-tiryaMcamAM) janmI zake che. 5. aNuttara vimAnamAM apramatta saMyata svaliMgI ja jAya che, labdhivAna paNa aNuttara deva bane che tathA labdhi rahita hoya to paNa aNuttara deva bane che. 6. nava praiveyakamAM svaliMgI samyagdaSTi ane svaliMgI mithyAdaSTi jAya che. 7. navamAthI 12mAM devaloka sudhI sAdhu, zrAvaka, svaliMgI, anyaliMgI, mithyAdaSTi, samyagdaSTi Adi manuSyo jaI zake che. sAtamuM : zvAsozvAsa pada zvAsozvAsanI kriyA sAMsarika jIvonA zarIranuM eka Avazyaka aMga che. enA vinA saMsAranA koIpaNa prANI jIvI zakatA nathI. A zvAsozvAsanI kriyA jIvonA bhinna bhinna rUpamAM maMda--tIvra gatithI thAya che. enuM spaSTIkaraNa A prakAre che :- 1. nArakI jIva sadA tIvra gatithI zvAsozvAsa le che ane choDe che. 2. tiryaMca-manuSya tIvragati, maMdagati Adi vibhinna prakAre (vemAtrAthI eTale nizcita kALa maryAdA nathI kahI zakAtI) zvAsozvAsa le che ane choDe che. 3. asurakumAra devane jaghanya sAta thova(lava) utkRSTa sAdhika eka pakSa zvAsozvAsa kriyAmAM lAge che. 4. nAgakumArAdi ane vANavyaMtara devonuM zvAsozvAsa kALamAna jaghanya sAta ghova, utkRSTa aneka muhUrta che. 5. jyotiSI devonuM zvAsozvAsa kALamAna jaghanya aneka muhUrta, utkRSTa paNa aneka muhUrtanuM che. jaghanyathI utkRSTamAM saMkhyAta gaNA(be--cAragaNuM Adi) aMtara che. 6. devalokamAM devonA zvAsozvAsa kALamAna A prakAre che- Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 AgamasAra 10 pakSa 14 pakSa jainology II devaloka jaghanya kALamAna | utkRSTa pahelo devaloka aneka muhUrta be pakSa bIjo devaloka sAdhika aneka mahUrta| sAdhika be pakSa trIjo devaloka be pakSa sAta pakSa cotho devaloka be pakSa sAdhika sAta pakSa sAdhika pAMcamo devaloka | 7 pakSa chaThTho devaloka 10 pakSa sAtamo devaloka | | 14 pakSa 17 pakSa AThamo devaloka | 17 pakSa 18 pakSa navamo devaloka 18 pakSa 19 pakSa dasamo devaloka | 19 pakSa 20 pakSa agiyAramo devaloka | 20 pakSa 21 pakSa bAramo devaloka 21 pakSa 22 pakSa | nava raiveyaka 22 pakSa 31 pakSa pAMca anuttara vimAna 31 pakSa 33 pakSa vizeSa:- nava raiveyakamAM pratyekanA jaghanya utkRSTa alaga alaga samajavA joie. cArTamAM navenA eka sAthe kahyA che. mATe jeTalA sAgaropamanI jaghanya ane utkRSTa sthiti je raiveyakanI che, teTalA teTalA jaghanya utkRSTa pakSa samajavA joie. e ja rIte cAra aNuttara vimAnamAM paNa jaghanya ane utkRSTa sthiti anusAra pakSa jANavA. sarvArthasiddha devone jaghanya utkRSTa 33 pakSano eka zvAsozvAsa hoya che. A ja rIte lokAMtika Adi anya koIpaNa devonA zvAsozvAsanA kALamAna samajI zakAya che. zvAsozvAsanA kALamAna che ke viraha? : eka vicAraNA: saMsAranA nAnA-moTA sarve prANI zvAsozvAsa le che ane enA AdhAre jIve che. prastuta padamAM nArakI Adi jIva keTalA samayamAM zvAsozvAsa le che arthAt te jIvone ekavAranI zvAsozvAsanI kriyAmAM keTalo samaya lAge che te batAvyuM che. A sUtra padano artha ema paNa karI zakAya che ke keTalA samayanA virahanA aMtarathI zvAsozvAsa levAmAM Ave che, paraMtu. AgamakAre keTalA kALano viraha athavA keTalA kALanuM aMtara hoya che ema nathI pUchayuM, ane uttaramAM paNa aMtara athavA virahanA bhAvano uttara nathI Apyo. agara aMtara athavA virahano Azaya hota to nArakI mATe 'anusamaye avirahiyaM' zabdano prayoga thAta ane anya daMDakamAM paNa sAta thova athavA paMdara pakSanA aMtarathI zvAsozvAsa le che evuM spaSTa kathana karavAmAM Avata, paraMtu pAThamAM evo prayoga nathI. AgamamAM zabda prayoga A prakArano che. prazna- kevaI kAlasa ANamaMti? uttara- jahaNeNaM satta thAvANAM ANamaMti ujjoseNe sAIregassa padhdhassa ANamaMti. ahIM 'kAlassa thovANa sAIregassa padhdhassa e zvAsozvAsanA vizeSaNa che. Ano artha spaSTa che ke keTalA kALano zvAsozvAsa? eka thova, sAdhika pakSano zvAsozvAsa le che. ataH ethI spaSTa thAya che ke te jIvone eka vAranI zvAsozvAsa kriyAmAM thova, pakSa Adi samaya lAge che. vyavahArika daSTithI vicArIe to koI paNa svastha prANI rokI-okIne zvAsa nathI leto. AtyaMtara nADI spaMdana athavA nAka dvArA zvAsa grahaNa svAbhAvika koIno paNa rokAto nathI paraMtu pratyeka prANInI zvAsa levAnI paddhati bhinna hoya che. koInI maMdagati to. koInI tIvragati. maMdatama gati ane tIvragatithI zvAsa levAnI kriyA hoya che. tethI zvAsa levAnI kriyAmAM bhinnatA spaSTa dekhAya che. AgamamAM manuSyanA zvAsozvAsa mATe "vemAtrA" zabdano prayoga karavAmAM Avyo che. jo A prakaraNamAM kahela kAlamAnane viraha samajI levAmAM Avaze to manuSya mATe aviraha nahIM kahetA mAtrAnuM je kathana karavAmAM AvyuM che. nizcita kAla mAna nathI, paraMtu judA prakAranuM aMtara hoya che. jyAre pratyakSa vyavahAramAM e dekhAya che ke nAka dvArA cAlato zvAsa athavA nADI spaMdana athavA dhaDakana Adi koInI miniTa, aDadhI miniTa ke be miniTa ema koI paNa vemAtrA sudhI zvAsa thobhato nathI, temAM(zvAsamAM) viraha-aMtara nathI. ataH aviraha kahevuM joie. agara aMtara mATe vemAtrAno zabda prayoga hoya to vibhinna mAtrAomAM judIjudI vyaktionA zvAsanI vacce koIne koI atyadhika aMtara dekhAvuM joIe paraMtu evuM dekhAtuM nathI. (vyavahAramAM AhAra saMjJA che, zvAsozvAsa paryApti che. zvAsozvAsathI kALa paNa mApAya che. kALa atuTa nitya che.) pratyakSamAM e dekhAya che ke vibhinna mAtrAnuM kALamAna alaga-alaga vyaktionI zvAsozvAsa kriyAnuM hoya che. bhagavatI. TIkAmAM paNa sAta lava Adi mATe kAlamAna zabdano prayoga karAyo che. AhAranuM aMtara je rIte pratyeka prANInA jIvanamAM dekhAya che te rIte zvAsozvAsamAM aMtara dekhAtuM nathI. bhagavatI sUtramAM pAMca sthAvaranA AhAra aNasamaya aviraha kahevAyo che. paraMtu zvAsozvAsa mATe vimAtrA zabdano ja prayoga karyo che. AthI spaSTa thAya che ke AgamakArane zvAsozvAsano viraha nathI batAvavo paraMtu enuM kAlamAna batAvavuM che, je audArikamAM vimAtrAvALA che. tyAM paNa (za.-1, u.-1mAM) beindriyathI paMcendriya sudhInA zvAsozvAsane mATe phakta vimAtrA ja kahyuM che. AhAra mATe vimAtrA kahevAnI sAthe asaMkhya samayanA aMtamuhUrta yAvatu be-traNa divase AhAranI icchA utpanna thAya che. e prakAre AgamamAM paNa audArika daMDakonA AhAranuM aMtara spaSTa che. vyavahAramAM paNa AhArecchAmAM aMtara paDatuM dekhAya che. zvAsozvAsa mATe AvuM kAMI paNa aMtara audArika daMDakomAM AgamamAM batAvyuM nathI ane pratyakSamAM paNa koInA zvAsozvAsamAM evuM kaMI aMtara dekhAtuM nathI. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha AthI pratyakSa anubhavanusAra paNa zvAsanuM maMda hovuM sahaja samajamAM AvI zake che. paraMtu thoDA thoDA samaya mATe AhArecchAnI samAna rokAI javuM, thobhI javuM athavA vilaMbita thavuM, aMtara paDavuM, e sahaja samajamAM AvI zakatuM nathI. | (samavAyAMga TIkAmAM evaM prajJApanA TIkAmAM zvAsozvAsanA A kAlamAnane aMtara yA viraha kahevAyuM che. jeno Azaya e che ke 7 lava, 1 pakSa ke 33 pakSa sudhI deva zvAsa kriyA vagaranA rahe che. ATalo samaya vitAvyA pachI zvAsozvAsa le che pachI 33 pakSa samaya sudhI rokAI jAya che. Agama prakAzana samiti bAvara prakAzita vivecana yukta prajJApanA sUtramAM paNa TIkAnuM anusaraNa karatA artha vivecana karAyuM che. e rIte zvAsa kriyAne Abhoga AhAra kriyAnI samAna paddhatirUpe svIkAra karAyo che.) ApaNe devono to koI paNa anubhava karI zakatA nathI. paraMtu pRthvI taLa para rahelA tiryaca-manuSyono anubhava karI zakAya che ane te anubhavathI to niHsaMkoca kahI zakAya che ke zvAsa kriyA Abhoga AhAra kriyAnI samAna aMtaranI paddhativALI thaI zakatI nathI. A vyavahAra anubhava daSTithI evaM Agama AzayanI uparokta apekSAe devagaNonI eka zvAsozvAsanI kriyA 7 thavA, muhUrta, pakSa Adi samayamAM pUrNa thAya che. eTalI zAMta maMda maMdatama gatithI deva zvAsa le che ane choDe che. nArakI jIva zIdhra zIvratama gatithI zvAsa le che tathA choDe che. manuSya-tiryaMca madhyama gati yA vimAtrA e(kayAreka maMdagatie to kayAreka tIvra gatie) zvAsa le che ane choDe che paraMtu koI paNa jIva AhAranI samAna thoDA-thoDA samayanA aMtare zvAsa kriyA karatuM nathI. saMkSepamAM- zvAsozvAsanI saMpUrNa prakriyA eTale zvAsa levo, rokavo ne choDavo traNeya maLIne ja zvAsozvAsa che, temAM je kAlamAna thAya che te ja ahIM sUtramAM kahevAyuM che. tema samajavuM. paraMtu uzvAsa ke nizvAsa Adine judA pADIne cakkaramAM paDavuM nahIM. (tatva kevalI gamya). AThamuM : saMjJA pada kamanA kSayopazama ke udaya sAthe utpanna AhAra AdinI abhilASA, ruci ke manovRttine saMjJA kahe che. enAthI thayela kAyika mAnasika ceSTAne saMjJA pravRtti ke saMjJA kriyA kahe che. A saMjJAo dasa prakAranI che. (1) AhAra saMjJA - sudhAvedanIya karmanA udayathI AhAranI abhilASA, ruci. (2) bhaya saMjJAH- bhaya mohanIya karmanA udayathI bhaya janya bhAvo-anubhava. (3) maithuna saMjJA - veda mohanIyanA udayathI maithuna-saMyoganI abhilASA ane vikArarUpa sUkSma-skUla saMkalpa. (4) parigraha saMjJA - lobha mohanIyanA udayathI Asakti yukta padArthonA grahaNanI abhilASA. (5) krodha saMjJA - krodha mohanIyanA udayathI kopa vRttino saMkalpa, Atma pariNati(pariNAma). (6) mAna saMjJA - mAna mohanIyanA udayathI garva ahaMkAramaya mAnasa Atma pariNati(pariNAma). (7) mAyA saMjJA:- mAyA mohanIyanA udayathI mithyA bhASaNa ke chala prapaMca janaka Atma pariNati(pariNAma). (8) lobha saMjJA - lobha mohanIyanA udayathI aneka prakAranI lAlasAo, sukha-samRddhi, yaza-sanmAna tathA padArthonA prAptinI. AzAo-abhilASAo. (9) loka saMjJA :- A jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI thAya che. dekhA dekhI, paraMparA, pravAha anusArI pravRttionI manovRtti-ruci "loka saMjJA' che. (10) ogha saMjJA : A darzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI thAya che. AmAM kaMI paNa vicAryA vinA, saMkalpo ane viveka vinA, phakta dhUnamAM ne dhUnamAM pravRtti karavAnI pAchaLa rahelI manodazA-Atma pariNati "ogha saMjJA' che. jema ke bolatA tathA besatA, vinA prayojana. vinA saMkalpa. zarIra, hAtha paga halAvavAnI pravRtti "ogha saMjJAnI' che. enI pAchaLa je Atma pariNati che te "oi saMjJA' che. A dase dasa saMjJAo sAmAnyarUpe saMsAranA sarve prANIomAM hoya che. arthAt cAra gati, 24 daMDakamAM A dasa saMjJAo che. vizeSarUpathI athavA pramukhatA, adhikatAe A saMjJAo A prakAre jovA maLe che - cAra gatimAM saMjJAnI pramukhatA - AhArAdi cAra saMjJA ane krodhAdi cAra saMjJAonA saMbaMdhamAM A pramANe vicAraNA che- (1) nArakImAM- bhaya saMjJA adhika che ane krodha saMjJA adhika che. (2) tiryaMcamAM- AhAra saMjJA ane mAyA saMjJA adhika che. (3) manuSyamAM maithuna saMjJA ane mAna saMjJA adhika che. (4) devatAmAM- parigraha saMjJA ane lobha saMjJA adhika che. loka saMjJA ane ogha saMjJAnuM sAmAnyarUpe ja kathana che. cAra gatimAM saMjJAonuM alpabadutvaH(1) narakamAM- sarvathI thoDA maithuna saMjJAvALA, enAthI AhAra saMjJAvALA saMkhyAtagaNA, enAthI parigraha saMjJAvALA saMkhyAtagaNA, (Ayudho ane zarIra baMne parigraha hovAthI parigrahasaMjJA AhAra saMjJAthI vadhI jAya che), enAthI bhayasaMjJA-vALI saMkhyAtagaNA. (2) tiryaMcamAM- sarvathI thoDA parigraha saMjJAvALA, enAthI maithuna saMjJAvALA saMkhyAtagaNA, enAthI bhaya saMjJAvALA saMkhyAtagaNA, enAthI AhAra saMjJA- vALA saMkhyAtagaNA. (3) manuSyamAM- sarvathI thoDA bhaya saMjJAvALA, enAthI AhAra saMjJAvALA saMkhyAtagaNA, enAthI parigraha saMjJAvALA saMkhyAtagaNA, enAthI maithuna saMjJA- vALA saMkhyAlagaNA. (4) devamAM- sarvathI thoDA AhAra saMjJAvALA, enAthI bhaya saMjJAvALA saMkhyAtagaNA, enAthI maithuna saMjJAvALA saMkhyAlagaNA, enAthI parigraha saMjJA- vALA saMkhyAta gaNA. zeSa 6 saMjJAonI apekSA alpabahatva ahIM karela nathI. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra jainology II navamuM yoni pada saMsAramAM jIva jyAM janma le che, garbharUpamAM utpanna thAya che, jyAM audArika Adi zarIra banAvavA mATe prathama AhAra grahaNa kare che, e utpatti sthAnane yoni' kahe che. ene saMkhyAmAM 84 lAkha yoni kahevAmAM AvI che. vizeSa bhedonI apekSA A yoni sthAna asaMkhya che. prastuta prakaraNamAM te sarve yonione apekSAe traNa-traNa prakAromAM samAviSTa karavAmAM Avela che. yathA1. zIta yoni, 2. uSNa yoni, 3. zItoSNa yoni. athavA 1. sacitta yoni, 2. acitta yoni, 3. mizra yoni. athavA 1. saMvRta yoni, 2. vivRta yoni, 3. saMvRta vivRtta yoni A nava yonio samasta jIvonI apekSAe kahela che. pratyeka traNa yonimAM sarve jIvono samAveza thaI jAya che. pUrvokta 9 yonio jIvomAM A prakAre hoya che :jIvanAma zIta Adi sacittAdi saMvRttAdi 3 yoni 3 yoni | 3 yoni traNa naraka zIta acitta | saMvata cothI naraka zIta evaM uSNa be acitta | saMvata pAMcamI naraka zIta evaM uSNa be acitta | saMvata chaThThI sAtamI naraka | uSNa acitta | | saMvRta teukAya uSNa traNe saMvata cAra sthAvara traNe | traNe vikasendriya | traNe asaMjJI tiryaMca manuSya traNe saMjJI tiryaMca, manuSya | zItoSNa | mizra | saMvRta-vivRta | deva | zItoSNa | | acitta | saMvata janma sthAnamAM prathama AhAra sacitta acitta athavA mizramAMthI jevo paNa hoya che, te anusAra yoni hoya che. arthAt te AhAra sacitta che to sacitta yoni samajavI. A prakAre saMjJI manuSya ane tiryaMcane "raja-vIryano prathama AhAra thAya che. temAM vIrya acitta ane 2ja sacitta hovAthI mizra AhAra thAya che. tethI enI mizra yoni kahevAya che. utpatti sthAnano svabhAva uSNa ke zIta hoya che, tadanusAra yoni hoya che. yathA- agni kAyanI uNa yoni. utpatti sthAna DhAMkeluM hoya(na dekhAya tevuM) ke gukha hoya to saMvRta yoni hoya che. prakaTa sthAna hoya te vistRta yoni ane thoDuM DhAMkeluM thoDuM khulluM sthAna hoya to te saMvRta vivRta yoni hoya che. alpabadutva :- 1. sarvathI thoDA zItoSNa yonika, tenAthI uSNa yonika asaMkhyAtagaNA, enAthI zIta yonika anaMta gaNA. 2. sarvathI thoDA mizra yonika, tenAthI acitta yonika asaMkhyagaNA, enAthI sacitta yonika anaMtagaNA. 3. sarvathI thoDA saMvRta-vivRta, enAthI vivRta yonika asaMkhyagaNA, enAthI saMvRta yonika anaMtagaNA. traNe traNe | saMvRta vivRta vivRta dasamuM: carama pada pRthvI AdinI caramAgarama vaktavyatA:- ratna prabhA Adi sAta evaM siddha zilA, A ATha pRthvIo kahela che. e sivAya devaloka Adi paNa alaga-alaga pRthvI aMdha che. dravyApekSA - A sarve eka-eka skaMdha che. tethI temAM 1. carama, 2. aneka carama, 3. acarama, 4. aneka acarama, pa. caramAMtapradeza, 6. acaramAMtapradeza. A mAMthI eka paNa vikalpa thaI zakato nathI. kAraNa ke je eka dravya che tenI sAthe koI nathI, tyAre bIjA koI dravyanI vivakSA vinA e bhaMga thaI zakatA nathI. arthAt A carama, aMtima Adi bhaMga anekanI apekSA rAkhe che. vibhAgApekSA :- A ratnaprabhAdi asaMkhyapradeza avagAhanAtmaka aneka skaMdhothI yukta che. enA caramapradeza khUNAnA rUpamAM che. A khUNAnA vibhAga apekSA aneka carama skaMdha rUpamAM vivakSita karavAthI evaM madhyamanA AkhA eka goLa khaMDane eka acarama vivakSita karavAthI ratna prabhA pRthvI AdinA carama Adi thaI zake che. A vibhAgAdezathI ratna prabhA pRthvI- 1. acarama, 2. aneka carama che, 3. acaramAMtapradeza, 4 caramAMtapradeza che. (1) acarama:- vacceno vivakSita eka dravya skaMdha. (2) aneka carama:-khUNA rUpamAM aneka asaMkhya khaMDa aneka carama dravya che. (3) acaramAMtapradezaH- acarama dravya avagAhita pradezonI apekSA asaMkhya pradezAtmaka che. ataH asaMkhya acaramAMtapradeza che. (4) caramAMtapradezaH- khUNAnA rUpamAM rahelA asaMkhya khaMDa avagAhita pradezonI apekSA asaMkhya pradezAtmaka che. A ja prakAre vibhAgAdezathI badhI pRthvIo ane devaloka, loka evaM aloka AdinA cAra cAra baMga mAnya karAya che. agiyAramuM : bhASA pada (1) bhASA, vastu-tattvano bodha karAve che. koI paNa vyaktinA Azayane samajavA, oLakhavA, jANavA mATe bhASA atyaMta sadyogakAriNI, upakAriNI thAya che. (2) bhASA jIvane hoya che, ajIvane nahIM. kayAreka jIvanI bhASAnA prayogamAM ajIva mAdhyama bane che, paraMtu svaMya ajIva bhASaka nathI. temAM(ajIvamAM) para prayoga yA vikArathI dhvani(zabda-avAja) AvI zake che, kaMTha, hoTha Adi avayavonA saMyogajanya vacana vibhaktirUpa bhASA pudgalone nathI hotI. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 AgamacAra- utarArdha (3) jIvomAM paNa ekendriya jIva abhASaka che. ene bhASA nathI hotI. kAraNa ke bolavAnA sAdhana mukha, jIbha, kaMTha, hoTha temane hotA nathI. (4) dArika, vaikriya ane AhAraka zarIrathI bhASAnI utpatti thaI zake che. (5) bhASA 4 prakAranI hoya che. 1. satya, 2. asatya, 3. mizra, 4. vyavahAra. paryAptinI aparyAptinInA bhedathI te be prakAranI che. satya, asatya, bhASA paryAptinI (paripUrNa) bhASA che. mizra ane vyavahAra bhASA apayoptinI bhASA che. (6) nArakI, devatA, manuSyamAM cAre prakAranI bhASA che; ekendriyamAM eka paNa nathI; beIndriya, teIndriya, corendriya, paMcendriya tiryaMcamAM eka vyavahAra bhASA hoya che. saMjJI tiryaMcamAM manuSya dvArA zIkhavADelA abhyAsa thakI je hoziyAra prANI, pazu, pakSI hoya che, emane cAre bhASA hoI zake che. (7) A loka-paralokanI ArAdhanA karAvanAra temaja mukti prApta karAvanAra bhASA satya bhASA che. enAthI viparIta mukti mArganI virAdhanA karAvanAra asatya bhASA che. mizra bhASAmAM baMne avasthA hoya che tethI te paNa azuddha che. AjJA ApanArI, saMbodhana karanArI ityAdi vyavahAra upayogI, satya asatyathI para rahenArI bhASA, vyavahAra bhASA che. yathA- he putra! uTho, bhaNo Adi. (8) abodha bALaka(navajAta baccA) bolatA chatAM paNa ene khabara nathI ke huM A bhASA bolI rahyo chuM. te e paNa nathI jANato ke A mAtA, pitA che vagere. e ja rIte pazuo paNa bhASAonI bAbatamAM jANatA nathI. jo koI bALakane vizeSajJAna(avadhijJAna) janmathI utpanna thayuM hoya to te bALaka, yA pazu Adi ukta bhASA bolIne oLakhI zake che ke A huM bhASA bolI rahyo chuM. (9) strI-puruSa Adine vyaktigata ke jAtigata saMbodhana karatI bhASA 'prajJApanI' bhASA kahevAya che, te asatyAmRSA bhASA che arthAt vyavahAra bhASA che. (10) puruSa jAti mATe zabdonA udAharaNa :- manuSya, pADo, baLada, ghoDo, hAthI, siMha, vAgha, gadheDo, ziyALa, bilADo, kUtaraze, udara, sasalo, citto vagere. (11) strI jAti mATe zabdonA udAharaNa :- strI, bheMsa,gAya, ghoDI, hAthaNI, siMhaNa, vAghaNa, gheTI, ziyALaNI, gadheDI, bilADI, kUtarI, udaraDI, sasalI, citrakI vagere. (12) napuMsaka zabdonA udAharaNa :- kAMsya, zaila, sUpa, tAra, rUpa, AMkha, parva, dUdha, kuMDa, dahIM, navanIta, Asana, zayana, bhavana, vimAna, chatra, cAmara, bhUMgAra, AMgaNuM, AbharaNa, ratna Adi. (13) strI Adi be prakAranI hoya che. 1. veda mohanA udaya rUpa yA stana Adi avayavavALI, 2. bhASA zAstranI apekSAe strI vacana, Adi. uparokta strI Adi zabda bhASA zAstronI apekSAe che. bhASA zAstramAM kahelA strI zabda AdinA lakSaNa, uccAraNa, pratyaya Adi emAM hoya che. strI-puruSanA avayava (zarIra)nI apekSA je che te AnAthI bhinna che. tethI bhASA zAstranI apekSAe A zabdo asatya nathI. (14) bhASAnA pudgala skaMdhonA saMsthAna, AkAra vaja(DamarU)nA jevA hoya che. (15) prayoga vizeSathI bolAtI, grahaNa karelA bhASA pagalonA aneka vibhAga karI, nIkaLanArI bhASA utkRSTa lokAMta sudhI cha e dizAmAM jAya che. sAmAnya prayatnathI bolAtI bhASA saMkhyAta asaMkhyAta yojana sudhI jaIne naSTa thaI jAya che. prayatna vizeSathI ane pugalone bhedatI bolAtI bhASA bhASAnA anya pugalone paNa bhAvita (vAsita) kare che, bhASArUpe pariNata karIne cAle che. (jemake gItano avAja vAtacItanA avAja karatAM vadhAre dUra sudhI jAya che.) (16) kAyayogathI bhASAnA pudgalo grahaNa karI vacana yogathI bhASA bolAya che. bhASA vargaNAnA pudgala levA-mUkavAmAM kula be samaya lAge che. sthULa daSTithI vacana prayogamAM ochAmAM ochA asaMkhya samaya lAge che. bhASAthI bolelA zabdo eka bIjAne prabhAvita karIne paraMparAthI utkRSTa asaMkhyAta kALa sudhI lokamAM rahe che. jaghanya aMtarmuhUrta rahI zake che. A sthiti pachI e pudgala punaH anya pariNAmamAM pariNata thaI jAya che. (17) satya bhASAnA 10 prakAra:- 1. janapada satya- yathA koMkaNa dezamAM paya'ne 'picca' kahevAyuM to e janapada satya che. 2. sammata satya- loka prasiddha hoya yathA- paMkaja U kamaLa, zevALa kIDA Adi paNa paMkaja hoya che. paraMtu te loka sammata nathI. AthI kamaLa mATe 'paMkaja' e loka sammata zabda che. 3. sthApanA satya- koI vastu amuka nAme oLakhAtI hoya- yathA- koI mUrti- je te bhagavAna tarIke prasiddha hoya te sthApanA satya. 4. nAma- je paNa nAma rAkhyuM hoya te nAma satya che. yathA- mahAvIra, lakSmI Adi nAma pramANe guNa na paNa hoya to paNa te nAma satya che. 5. rUpa satya bahurUpI vyakti je rUpamAM hoya tene te kahevuM rUpa satya che.(dA.ta. rAmalIlAmAM rAvaNa) 6. pratItya(apekSA) satya- koI padArthane koInI apekSAe nAno kahevo pratitya satya che. te ja padArtha bIjAnI apekSAe moTo paNa hoI zake che. 7. vyavahAra satya- gAma AvI gayuM, pahADa baLI rahyo che ityAdi. vAstavamAM gAma cAlatuM nathI, jIva cAle che. pahADa baLato nathI. paraMtu enI aMdara rahelA ghAsa vagere baLe che, to paNa vyavahAra satya bhASA che. 8. bhAva satya- bhAvamAM je guNa pramukha hoya che tenuM te padArthamAM mahattva batAvavuM te bhAva satya che. yathA- kALI gAya A bhAva satya che. jo ke pAMca varNa aSTa sparzamAM hoya che. to paNa pramukha raMgane kahevuM bhAva satya che. e prakAre anya guNonI pramukhatAnA zabda samajavA. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II AgamasAre 9. yoga satya- daMDa rAkhavAvALAne daMDI Adi kahevuM yoga satya che. 10. upamA satya- upamA ApIne koIne kahevuM. yathA- siMhanI samAna zaurya- vALA mAnavane 'kesarI' kahevuM, manane ghoDo kahevuM vagere. (18) asatya bhASAnA 10 prakAra :- 1. krodha, 2. mAna, 3. mAyA, 4. lobha, 5. rAga, dveSa, 7. hAsya, 8. bhaya A AThane vazIbhUta thaIne athavA A vibhAvone AdhIna thaIne je asatya bhASaNa uccAre che te kramazaH krodha asatya yAvata bhaya asatya che. 9. kathA, ghaTanA Adi varNana karatI vakhate vAtamAM raMga lAvavA mATe athavA bhAva pravAhamAM asatya atizayokti vaza je kathana karI devAya che, te AkhyAyI asatya che. 10. bIjAnA hRdayane AghAta pahoMcADavA mATe asatya vacana prayoga karavo upaghAta asatya che (19) mizra bhASAnA 10 prakAra :- 1-3. janma, maraNa ane janma maraNanI saMkhyA saMbaMdhI koI paNa prakAranuM satyAsatya kathana kahevuM, 4-6. jIva, ajIva ane jIvAjIva saMbaMdhI koIpaNa prakAranuM satyAsatya kathana karavuM 7-8. anaMta ane pratyeka saMbaMdhI mizra bhASAno prayoga karavo, 9-10. kALa saMbaMdhI ane kAlAMza arthAtu sUkSma kALa saMbaMdhI satyAsatya kathana karavuM ityAdi mizra bhASAnA nya paNa aneka prakAra hoI zake che. A badhAno apekSAe A dasa prakAramAM samAveza karI levo joie. (20) vyavahAra bhASAnA 12 prakAra :- 1. saMbodhana sUcaka vacana, 2. Adeza vacana, 3. koI vastunA mAMgavA rUpa vacana, 4. prazna pUchavAno vacana prayoga, 5. upadeza rUpa vacana ke tattvajJAna pradAna karanArA vacana, 6. vrata pratyAkhyAnanA preraka vacana, 7. bIjAne sukhaprada, anukUla, sanmAna sUcaka vacana, 8. anizcayakArI bhASAmAM arthAt vaikalpika bhASAmAM salAha vacana, 9. nizcayakArI bhASAmAM salAha vacana yathA- 1 A paddhatimAMthI koI paNa paddhati apanAvavI joie A paddhati ja apanAvavA yogya raheze, 10. anekArthaka saMzayotpAdaka vacana prayoga karavo, 11. spaSTArthaka vacana, 12. gUDhArthaka vacana. vividha prasaMgopAta aneka prakAranI bhASAo bolAya che. gUDhArthaka, anekArthaka(saMzayotpAdaka) vacana paNa Avazyaka prasaMga para bolAya che. jenA bolavAmAM yA kathana karavAmAM asatyathI bacavAnuM kAraNa nihita hoya che. te vacana asatya nathI evaM satyanA viSayathI para paNa che. he ziSya ! ahIM Ava, navakArasInA pratyAkhyAna karavA joIe. A vacana satya ane asatyane aviSayabhUta che, paraMtu vyavahAropayogI vacana che. e sivAya je pazu, pakSI ane nAnA jIva jaMtu avyakta vacana prayoga kare che te paNa vyavahAra bhASAnI aMtargata samAviSTa che. kAraNa ke enA A avyakta vacanono jUTha, satya yA mizra bhASA sAthe koI saMbaMdha hoto nathI. A prakAre A vyavahAra bhASAnI paribhASA e niSpanna thaI ke je vacana avyakta hoya, vyavahAropayogI hoya ane jeno asatya, satya ane mizra sAthe koI saMbaMdha na hoya te vyavahAra bhASA che. (21) dazavaikAlika sUtra adhyayana 4nA anusAra jIva jatanApUrvaka cAlavuM, bolavuM, khAvuM Adi pravRttio karatA paNa apekSita pApa karmano baMdha karato nathI. bhagavatI sUtra anusAra upayogapUrvaka IryA zodhana karatA aNagAranA paga nIce sahasA paMcendriya prANI dabAI jAya to paNa e aNagArane e jIvanI virAdhanA saMbaMdhI sAvadha sapApa kriyA lAgatI nathI. e prakAre A bhASA padamAM paNa e ja samajAvavAmAM AvyuM che ke upayogapUrvaka bolatA jo asatya ke mizra bhASAno sahasA prayoga thaI jAya to paNa te jIva virAdhaka banato nathI. paraMtu je jIva asaMmata-avirata che, asatya athavA mizra koI paNa vacanano jene tyAga nathI ane evA vacana na bolavAno koI saMkalpa nathI, te viveka ane jAgarUkatA rahita vyakti satya ane vyavahAra bhASA bolavA chatAM paNa ArAdhaka nathI, paraMtu virAdhaka che. arthAt jAgRta ane bhASAnA vivekamAM upayogavaMta vyaktinA dvArA kadAcita cAramAMthI koIpaNa bhASAno prayoga thaI jAya to paNa te ArAdhaka che. evaM lakSya rahita, viveka ane upayoga rahita, asatyanA tyAga rUpa viratithI rahita, vyaktinA dvArA cAramAMthI koI paNa bhASAno prayoga thaI jAya to paNa te ArAdhaka gaNAto nathI tene virAdhaka mAnavAmAM Ave che. enuM tAtparya e che ke bhUlane kSamya mAnavAmAM Ave che, paraMtu aviveka, lAparavAhI Adi kSamya gaNAtI nathI. vacana prayoga karanArA satyArthI vyaktie bhASA saMbaMdhI vacana prayogonuM jJAna avazya rAkhavuM joie. vaktA ke pravacanakAra mumukSu AtmAoe ukta cAra prakAranI bhASAnA bheda-prabheda ane paramArthanuM jJAna ane anubhava paNa prApta karavA joie. A sAthe nIce batAvela 16 prakAranA vacana prayogono paNa abhyAsa karI jJAna prApta karavuM joie. (22) soLa prakAranA vacana :- 1. eka vacananAprayoga, 2. dvivacananA prayoga, 3. bahuvacananA prayoga, 4. strIvacana, 5 puruSavacana, 6. napuMsakavacana, 7. adhyAtmavacana eTale vAstavika aMtarabhAvanA vacana, sahaja svAbhAvika saralatApUrNa vacana, 8. guNa pradarzaka vacana, 9, avaguNapradarzaka vacana, 10. guNa batAvIne avaguNa pragaTa karavAnuM vacana 11. avaguNa batAvIne guNa pragaTa karanAruM vacana, 12. bhUtakAlika vacana prayoga, 13. vartamAnakAlika vacanaprayoga, 14. bhaviSyakAlika vacana prayoga, 15. pratyakSIbhUta viSayanA vacana prayoga, 16. parokSabhUta viSayanI kathana paddhati. ItyAdi prakAranA vacanonA prayoga kayAM, jyAre ane kevA prakAre karavA joie, kayAre kaI kriyAnA, zabdanA, liMganA, vacananA prayoga karAya che, A viSayaka bhASA jJAna karavuM, eno abhyAsa ane anubhava karavo paNa ArAdhaka bhASA prayoganA icchuka sAdhake ane vizeSa karIne vaktAoe potAnuM Avazyaka kartavya samajavuM joie. (23) grahaNa yogya bhASA dravyo saMbaMdhI tAttvika jJAna - 1. vacanaprayoga hetu bhASA vargaNAnA pudgala grahaNa karavAmAM Ave che anya vargaNAnA nahIM 2. sthAna sthita pudgala grahaNa karAya che calAyamAna nahIM, 3. anaMtapradezI pudgala grahaNa karAya che, asaMkhyAtapradezI Adi nahIM 4. asaMkhya AkAzapradezanI avagAhanA vALA padagala grahaNa karAya che. 5. keTalAka skaMdha eka samayanI sthitivALA paNa hoI zake che, utkRSTa asaMkhya samayanI sthitivALA paNa hoI zake che. 6. te pudgala Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 AgamasAra- utarArdha cAra sparzavALA hoya che arthAt emAM varNAdi 16 bola (5 varNa, 2 gaMdha, 5 rasa ane, 4 sparza) hoya che. 7. te pugala eka guNa kALA hoI zake che athavA anaMta gaNA kALA paNa hoI zake che. e prakAre 16 bola eka guNa yAvatu anaMta gaNA guNa samajI levA. 8. je bhASA vargaNAnA pudgala jIvanA sparzamAM che arthAt je zarIramAM AtmA hoya te zarIrane sparzita ane avagAhita che ene grahaNa karI zakAya che anya anavagADha yA asparzita ne nahIM; kaMTha, hoThanA nikaTatama anaMtara che te grahaNa karI zakAya che paraMparAne nahIM. 9. te pudgala nAnA paNa hoI zake che. moTA paNa hoI zake che. 10. avagADha chae dizAomAMthI grahaNa karAya che. bhASA prayoganA prAraMbhamAM, madhyamAM ane aMtamAM jyAM sudhI bolAya che tyAM sudhI sarve samayomAM bhASA vargaNAnA pudgala grahaNa karAya che. bolavAnuM baMdha karavuM hoya to kyAreya paNa pudgala grahaNa karavAnuM aTakI zake che. 11. prathama samayamAM je bhASA dravya grahaNa thAya che, tenuM bIjA samayamAM nissaraNa - choDavAnuM thAya che. bIjA samayamAM jenuM grahaNa kare che, tenuM trIjA samayamAM nissaraNa hoya che. 12. lagAtAra asaMkhya samaya sudhI grahaNa-nissaraNa thayA vinA svara yA vyaMjanonI arthAt akSaronI niSpatti thatI nathI. 13. prathama samayamAM phakta grahaNa ja hoya che, nissaraNa hotuM nathI. aMtima samayamAM phakta nissaraNa hoya che ane vaccenA samayamAM grahaNa nissaraNa baMne kriyA hoya che. eka samayamAM yogya aneka kriyA thaI zakavI e jinAnumata che. eka samayamAM upayoga eka ja hoya che. mithyAtva ane samyakatva evI virodhI kriyAo eka sAthe nathI thatI. paraMtu karma prakRtino baMdha, udaya, udIraNA, nirjarA Adi vibhinna kriyAo thatI rahe che. (24) satya asatya Adi je rUpamAM bhASA vargaNAnA pula grahaNa karAya che te rUpamAM enuM nissaraNa thAya che, anya rUpamAM nahIM. (25) svaviSayanA arthAt bhASAne yogya pudgala grahaNa karavAmAM Ave che anya nahIM. te pudgala anukrama prApta grahaNa kare che, vyutkramathI nahIM. (26) bhASA vargaNAnA pugalo bheda pAmatA nIkaLe che. to te pugalanA bheda pAMca prakAranA hoya che. 1. khaMDA bheda- loDhuM, tAMbuM, cAMdI, sonuM AdinA khaMDanI jema, 2. pratara bheda- vAMsa, netara, kadalI, abarakha AdinA bhedanI jema, 3. cUrNa bheda- pIselA padArthanI samAna cUrNa banI javuM, 4. aNutaDiyA bheda- jaLa sthAnomAM pANI sUkAI jatAM mATImAM tirADa paDe tenA jevA, 5. ukkariyA bheda- masUra, maga, aDada, tala, coLA Adi phaLIonA phATavA rUpa bhedanI samAna bhASA vargaNAnA pudgalomAM A pAMca prakAranA bheda hoya zake che. enuM alpabadutva A prakAre che. 1. sarvethI thoDA ukkariyA(utkarIkA) bhedavALA, 2. anutaDiyA bheTavALA anaMtaguNA, 3. cUrNabhedavALA enAthI anaMtagaNA, 4. tenAthI pratara bheTavALA anaMtagaNA, 5. tenAthI khaMDA bhedavALA asaMkhya gaNA (27) A samuccaya jIvonI apekSAe je paNa kathana karyuM che, tene narakAdi 24 daMDakamAM yathA yogya samajavuM, arthAt jyAM je bhASA hoya che, te daMDakamAM te bhASAnA AzrayathI kathana karavuM joie. ekendriya abhASaka che, tethI temanuM koIpaNa kathana karavAmAM AvatuM nathI; zeSa 19daMDakanuM kathana ja ahIM apekSita che. bAramuM: baddha mukta zarIra pada cAra gatimAM bhramaNa karavAvALA samasta jIva sazarIrI hoya che. zarIra rahita jIva nija Atma svarUpane prApta karIne sadeva mATe janma maraNanA baMdhanathI mukta thaI jAya che. saMsAramAM rahenArA jIvone vibhinna prakAranA aneka zarIra hoya che. A zarIra kula pAMca kahela che- 1. audArika, 2. vaikriya, 3. AhAraka, 4. taijasa, 5. kArpaNa. (1) audArika zarIraH- udAra - pradhAna zarIra ke pUla zarIra athavA vizAla zarIra. A zarIra saMsAramAM adhikatama yAne anaMta jIvone hoya che. tIrthakara, cakravartI Adi mahApuruSone paNa A zarIra hoya che, tethI A zarIranuM ghaNuM mahattva che. A zarIranA mAdhyamathI ja jIva saMsAra sAgara tarIne pAra kare che. arthAt saMsArathI haMmeza mATe muktine prApta thAya che. devo paNa A zarIra yukta jIvananI icchA kare che. evuM A audArika zarIra tiryaca, manuSyane hoya che. (2) vaikriya zarIra:- je zarIra vividha ane vizeSa prakAranI kriyA karI zake che arthAt navA-navA rUpa dhAraNa karI zake che, te vizeSa kriyA karanAruM vaikriya zarIra che. A zarIra nAraka, devone janmathI prApta thAya che, manuSya, tiryacomAM paNa koI koIne viziSTa kSayopazamathI prApta thAya che. vAyukAyanA jIvone paNa A zarIra, svabhAvathI prApta thAya che. AhAraka zarIra :- jina prarUpita koI sthaLonA pratyakSa darzananI jijJAsAthI athavA koI tattvomAM utpana zaMkAnuM samAdhAna karavA mATe A zarIra banAvavAmAM Ave che. AhAraka labdhi saMpanna aNagArane A zarIra hoI zake che. 14 pUrvanA jJAnIne A AhAraka labdhi prApta hoya che ane te labdhi saMpanna aNagAra sarvajJa vItarAga prabhuthI dUranA kSetramAM hoya tyAre pratyakSIkaraNa karI tattvonA samAdhAna prApta karavA mATe labdhino prayoga karI AhAraka zarIranuM eka pUtaLuM banAvIne sarvajJa pAse mokale che. te pUtaLuM ja AhAraka zarIra che. samAdhAna prApta karI te pUtaLuM punaH potAnA sthAne Ave che. A prakAre Agama varNita naMdIzvara dvIpa, merU parvata Adi sthaLone paNa pratyakSa joIne te AhAraka zarIranuM pUtaLuM punaH AvI jAya che. AvavuM, javuM, jovuM, pUchavuM vagere samasta kriyAmAM te AhAraka zarIrane aMtarmuhUrtano samaya lAge che. kAraNa ke A AhAraka zarIranI utkRSTa sthiti aMtarmuhUrtanI che, avagAhanA utkRSTa eka hAthanI hoya che. (4) taijasa zarIra:- A zarIra audArika ke vaikriya zarIranI sAthe rahe che ane AhAranI pAcanakriyAnuM, rasa, rakta, dhAtu AdinA nirmANa evuM saMcAlananuM kArya kare che. audArika ke vaikriya saMpUrNa zarIramAM A zarIra vyApta rahe che, saMsAranA samasta jIvone anAdikALathI hoya che. mokSamAM jatI vakhate A zarIra AtmAno sAtha choDe che. mRtyu pAmIne jIva jyAre audArika ke vaikriya zarIrane tyAM ja choDIne parabhavamAM jAya che, tyAre paNa A zarIra AtmAnI sAthe rahe che. enuM zarIramAM pramukha sthAna ane kartavya jaTharAgni che tethI tenuM nAma tejasa zarIra che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 jainology II AgamasAra (5) kArpaNa zarIra:- karmonA bhaMDArarUpa, saMgraharUpa, peTIrUpa je zarIra che, te A kArmaNa zarIra che. arthAt je zarIramAM AtmAnA samasta karmonA sarva prakAranA vibhAga kramAnusAra saMgraha thAya che te kArmaNa zarIra che. A zarIra paNa taijasa zarIranI samAna saMsAranA samasta jIvonI sAthe anAdithI che, mukta avasthA prApta thavAnA pUrva samaya sudhI rahe che. A prakAre A zarIra karmono saMgrAhaka ane AtmAnA saMsAra bhramaNa saMcAlanano mukhya munima che. covIsa daMDakamAM zarIra:- nArakI-devatAmAM traNa zarIra hoya che- 1. vaikriya 2. taijasa 3 kArmaNa. vAyukAya ane tiryaMca paMcendriyamAM cAra zarIra hoya che- 1. audArika 2. vaikriya 3. taijasa, 4. kArmaNa. saMjJI manuSyamAM audArika, taijasa, kArpaNa ane labdhi prAptane vaikriya tathA AhAraka, ema pAMceya zarIra hoya che. cAra sthAvara, traNa vikasendriya AdimAM traNa zarIra hoya che- 1. audArika 2. taijasa 3. kArpaNa. vikraya zarIra ane vikraya rUpo ekendrIyanAM jIvonuM mULa zarIra audArIka hoya che. vikrayanI labdhI paNa hotI nathI. temAM phakata vAyukAyane vaikraya zarIra che. A vikrayA asaMkhya jIvo sAthe maLIne kare che. te vaikaya zarIra paNa phakata temanAM zarIranAM AkAra jevuMja dhajApatAkAnAM AkAranuM hoya che. mana ane saMjJI na hovAthI potAnI IcchAthI nahiM paNa ThaMDI garamI dabANa vagere jevI asAtA thavAthI A vikrayA thAya che. eka prakAranI vedanA samudaghAta jevuMja te che. phakata temAM Atmapradezo zarIranI bahAra na nIkaLatAM zarIraja moTuM thaI jAya che. jayAM agni hoya tyAM niyamathI vAyukAyanI hiMsA thAya che. zarIrathI sauthI sUkSama hovAthI te sarvatra che. agnithI IlekaTrIka thI cAlatAM badhAja upakaraNo A vAyukAyanAM zarIrane thatI vedanAthI cAle che. visphoTako, rokeTo, vimAno, badhAja vAhano ane AdhunIka zastro badheja agnikAya ane vAyakAyanI virAdhanAthI cAle che. agni IlekaTIkano AraMbha tajI teha vAunI dayA pALavI. beIndrIya, teIndrIya, caurendrIyamAM vikrayA nathI. saMjJi paMcendrIyamAM cAre gatimAM vikraya zarIra che, paNa A vikrIyA eka sarakhI nathI. deva ane nArakanAM mUla zarIra paNa vaikraya hoya che. vaikraya zakati bhavadhAraNIya hoya che. alaga alaga radhdhi dharAvatAM devonI zakati te pramANe ochI vatI hoya che. deva potAnA zarIra uparAMta nagara AdInI paNa vikrIyA karI zake che. A vikriyA utakRSTa paMdara divasa sudhI rahe che. nArakI bIjA nArakIne du:kha ApavA zastronI vikalsA kare che, potAnA zarIrane paNa tenuM tIkSaNa banAve che. devonI sarakhAmaNImAM tenI zakati alpa hoya che. paramAdhAmI to bhavanapati jAtinAM devoja hoya che. devonuM zarIra zubha pudagalonuM ane nArakanuM azubha pudagalonuM hoya che. pArAnI jema A zarIra pharIne joDAI jAya che. triyaMca ane manuSyamAM bhavadhAraNIya vaikraya zarIra nathI, paNa tevI labdhIthI hoya che. A labdhI koIne utpanna thAya che ane koIne vidhAthI hoya che. vAsudeva, cakravartine bhavathIja vaikraya labdhI hoya che. cauda pUrvadharone vidhAthI vaikaya zakita hoya che. A sivAya triyaMcamAM jAtismaraNa jJAna vALA caudapUrvI hoya to temane paNa vidhAthI zakati prApta hoya che. anya triyaMcane vaikraya zakati hovAnuM koI pramANa prApta nathI, paNa zakayatA nakArI na zakAya .(chatrIsamA samudaghAta padamAM tripaMca paMcendrIyanA vaikriya samudaghAta tejasa karatAM asaMkhyagaNA kahayA che tethI) A sAdI samaja che, tatva kevalI gamya che. devonuM kareluM vikraya 15 divasa rahe che. saMkSipaMcedrIya triyaMca ane manuSyanA karelA vikraya eka pahora sudhI rahe che. nArakI nA ane vAyukAyanA karelA vaikriya rupo aMtamuhurta sudhI rahe che. teramuM : pariNAma pada (1) be prakAranA pariNAma, pariNamana kahela che. 1 jIva pariNAma, 2 ajIva pariNAma. baMnenA mukhya 10-10 prakAra che. , gati 2. indriya 3. kaSAya 4. vezyA 5. yoga 6. upayoga 7. jJAna 8, darzana 9, cAritra 10. veda, A jIvanA pariNAma che arthAt jIva enuM upArjana kare che athavA jIva A avasthAomAM pariNata thAya che. (3) A dasa pariNAma paNa punaH aneka prakAranA che. yathA- 1. gati cAra, 2. indriya pAMca, 3. kaSAya cAra, 4. vezyA che, 5. yoga traNa, 6. upayoga be, 7. jJAna pAMca, ajJAna traNa, 8. darzana traNa (samyaka, mithyA, mizra), 9. cAritra pAMca, 10. veda traNa. A kula 43 prakAranA che. emAM 1. anindriya 2. akaSAya 3. alezI 4. ajogI 5. acAritra 6. caritrAcaritra 7. avedI, e sAta prakAra umeravAthI sUtrokta 50 pariNAma thAya che. covIsa daMDakamAM pariNAma - 24 daMDakamAM gati svayaM potapotAnI hoya che. nArakI, devatA vagere 22 daMDakanA jIva asaMyata che. tiryaMca paMcendriya asaMyata ane saMyatAsaMyata che. manuSyamAM saMyata Adi sarva pariNAma hoya che. indriya, kaSAya vagere ATha bolonA varNana jIvAbhigama sUtra prathama pratipattimAM che. tyAM narakAdimAM temanA bheda batAvavAmAM Avela che. ahIMyA 24 daMDakamAM ukta 50 pariNAmomAMthI jeTalA pariNAma hoya che tenI saMkhyA batAvavAmAM AvI che. 1. nArakI- 29 pariNAma. jema ke gati-1, indriya-5, kaSAya-4, vezyA-3, yoga-3, upayoga-2, jJAna-3, ajJAna-3, darzana-3, asaMyati-1, veda-1. 2. bhavanapati vyaMtaramAM-31 pariNAma.jema keveda-2, legyA-1 A traNa adhika hovAthI 3ra ane eka veda ocho hovAthI 31. 3. jyotiSI ane be devalokamAM 28 pariNAma. jema ke- uparokta 31mAMthI traNa vezyA ochI che. 4. 3 thI 12 devalokamAM- 27 pariNAma che. uparokata 28mAMthI strI veda kama. 5. nava raiveyakamAM- 27 pariNAma. 6. pAMca aNuttara vimAnamAM- rara pariNAma che. mithyA daSTi ane traNa ajJAna tathA mizra daSTi A pAMca ochA. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 AgamacAra- utarArdha 7. traNa sthAvaramAM-18 pariNAma che. jema ke- gati-1, indriya-1, kaSAya-4, legyA-4, yoga-1, upayoga-2, ajJAna-2 darzana-1, asaMyama-1, veda-1. 8. teu-vAyukAyamAM- 17 pariNAma che. uparokata 18mAMthI eka vezyA ochI che. 9. traNa vikasendriyamAM kramaza- 22, 23, 24 pariNAma che. uparokta 17mAM vacanayoga, 2 jJAna, eka daSTi, A cAra vadhavAthI 21 thayA pachI eka-eka indriya vadhavAthI 22, 23, 24 thAya. 10. tiryaMca paMcendriyamAM-35 pariNAma che. jema ke- gati-1, indriya-5, kaSAya-4, vezyA-6, yoga-3, upayoga-2, jJAna-3, ajJAna-3, darzana-3, cAritra-2, veda-3. 11. manuSyamAM-47 pariNAma che.traNa gati ochI che.A prakAre A ATalA jIva pariNAma narakAdi 24 daMDakanA jIvonA hoya che ajIva pariNAma - ajIva pugalonA pariNamananA mukhya 10 prakAra che. 1. baMdhana, 2. gati, 3. bhedana, 4. varNa, 5. gaMdha, 6. rasa, 7. sparza, 8. saMsthAna, 9. agurulaghu, 10. zabda. 1 baMdhana - pudgala baMdhanA traNa prakAra che 1 snigdha-snigdha, 2 rUkSa-rUkSa, 3 snigdha-rUkSa. snigdha-snigdhamAM sama ane ekAdhikanA baMdha thatA nathI te rIte rUkSa-rUkSanA paNa samajavA. snigdha rUkSa pudgalomAM jaghanyanA(1 guNano 1 guNanI sAthe) baMdha nathI thatA. paraspara be guNa adhika snigdha-snigdhanA baMdha thAya che; be guNa adhika rUkSa-rUkSanA baMdha thAya che. eka guNane choDIne pachI rUkSa snigdhanA sama, viSama koI paNa baMdha thaI zake che. A baMdha pudgala skaMdhonA paramANu AdinA joDANanI apekSAe kahevAya che. arthAt te paramANu Adi joDAIne navA pudgala skaMdha bane che. 2 gati - pudgalonI gati be prakAranI hoya che. 1 phusamAna (sparza karatAM), 2 aphasamANa. asaMkhya samayamAM je gati hoya che te phusamAna hoya che. phusamAna gatimAM asaMkhya samaya lAge che. aphasamAna gati eka samayamAM paNa thaI jAya che. bIjI rIte dIrgha gati pariNAma ane hasva gati pariNAma, A be bheda thAya che. eno artha che- thoDeka dUra sudhI pudgalanuM javuM ane adhika dUra para javuM. 3 bhedana -pugalonA bhedana pariNAma pAMca prakAranA hoya che. 1 khaMDa, 2 prakara, 3 cUrNa, 4 anutarikA, 5 utkarikA. 4-8 varNAdi - 5 varNa, 2 gaMdha, pa rasa, 8 sparza, 5 saMsthAna. 9 agurulaghu - kAzmaNavargaNA, bhASAvargaNA, manovargaNA ane arUpI AkAza Adi ajIva dravyamAM agurulaghu pariNAma hoya che. audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa Adi dravyonA guru-laghu pariNAma hoya che.(agurulaghu eTale vajana rahita) 10 zabda - manojJa zabda ane amanojJa zabda, A be prakAranA zabda pariNAma hoya che. e kula 39 (3+2+5+25 + 1 + 2 U 38 ane eka guru laghu U 39) padugala pariNAma hoya che. A pramANe jIvanA pa0 ane ajIvanA 39 pariNAma apekSA vizeSathI kahevAyA che. anya vistRta apekSAe jIva ajIvanA anaMta pariNAma kahI zakAya che. caudamuM: kaSAya pada (1) kaSAyanA cAra prakAra- 1 krodha, 2 mAna, 3 mAyA, 4 lobha. (2) krodhAdinA cAra prakAra- 1 anaMtAnubaMdhI- krodha, mAna, mAyA, lobha, 2 apratyAkhyAnI krodhAdi, 3 pratyAkhyAnAvaraNa krodhAdi, 4 saMjvalana krodhAdi ema 16 bheda thAya che. (3) A 1danA cAra-cAra bheda-1. AbhogathI 2. anAbhogathI 3. upazAMta 4. anupazAMta. ema 64 bheda thAya che. (4) A krodhAdinI utpattinA nimitta cAra che. 1 kSetra, 2 makAna, 3 zarIra, 4 upakaraNa, ema nimitta bhedathI enA 64 44 U 256 prakAra thAya che. (5) A kaSAyonA AdhAranI apekSA cAra prakAre che. 1 svayaM para, 2 bIjA para, 3 baMne para, 4 koI para nahIM. (phakta prakRtinA udaya mAtra hovuM) AdhAra bhedathI krodhAdinA 256 4 4 U 1024 prakAra thAya che. samuccaya jIva ane 24 daMDaka ema 25 ekavacana ane bahuvacananA 50 vikalpa karavAthI 1024 x 50 U 51200 bhaMga thAya che. (6) A cAra yAvata 1824 prakAranA kaSAyanA kAraNe jIve bhUtakALamAM ATha karmono caya(saMgraha) karyo che. vartamAnamAM tenI samAna upacaya ane baMdha kare che. kaSAyothI bAMdhelA karmonuM udayamAM AvavuM Avazyaka che. ataH vedana, udIraNA, nirjarA paNa traNa kALanI apekSA karI che, kare che ane karaze. evI rIte A ATha karma, traNa kALa, cha cayAdinA (84346 U 144) vikalpa thAya che. ene uparokta 51200 maMgathI guNavAthI U 2188800 vikalpa, kaSAya saMbaMdhI pRcchAonA thAya che. phakta cAra kaSAyathI caya AdinA bhaMga karAya to 14444 kaSAya*25 (jIva+24 daMDaka)xra (ekavacana bahuvacana) U 28800 e cayAdinA svataMtra vikalpa thAya che. krodhAdinA kSetra Adi cAra dravya nimitta kahyA che. topaNa niMdA-prazaMsA, IrSyA, savyavahAra-asavyavahAra Adi bhAva kAraNothI paNa krodhAdinI utpatti samajavI joIe. kaThina zabdonA artha - caya- karma yogya pagalone grahaNa karavA. upacaya- abAdhAkALa choDIne karma niSeka racanA karavI. baMdhaniSikta jJAnAvaraNIya AdinuM nikAcana-nidhata karavuM. udIraNA- karmone udayAvalikAmAM lAvavA. udaya(vedanA)- karmonuM phaLa prApta thavuM, bhogavavuM. nirjarA- upabhoga karelA karmone AtmAthI alaga karI devA. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 55 AgamasAra anaMtAnubaMdhI:- je kaSAya samakitanI ghAta kare, je kaSAyano aMta na hoya, je kaSAyane samApta karavAnuM koI lakSya yA maryAdA na hoya te anaMtAnubaMdhI kahevAya che. gusso, ghamaMDa, kapaTa, lAlaca anaMta saMsAra vadhAranArA mithyAtva mohane prApta karAvanArA kaSAya anaMtAnubaMdhI che. apratyAkhyAnI - je kaSAya pratyAkhyAna vRttino pUrNapaNe nAza kare che. jenA udayathI tyAga pratyAkhyAnanI vRtti yA ruci utpanna thatI nathI, pUrvamAM vrata yA vrata ruci hoya to tene A kaSAya naSTa karI de che. A kaSAyano krama aMta rahita hoto nathI. guru sAnidhya Adi koI nimittane pAmIne yA svataH kALakramathI saMvatsaranI aMdara A krama parivartita thaI jAya che. pratyAkhyAnAvaraNaH-- je kaSAya saMyama bhAvano bAdhaka che yA nAzaka che. arthAt saMyamanA navA bhAvone AvavA na de ane jUnA bhAvone naSTa kare. kAMIka aMze vrata pratyAkhyAna yA zrAvaka vRttimAM A bAdhaka na thAya. A kaSAyano krama 5-10 divasa utkRSTa 15 divasathI vadhu na cAle. saMjvalana - kSaNabhara mATe Avazyaka prasaMgo ke paristhitiothI A kaSAya utpanna thAya che ane turata ja jJAna vairAgya viveka athavA sahaja svabhAvathI svataH naSTa thaI jAya che. apramatta avasthAnA vikAsa evaM vItarAga avasthAnI prAptimAM A kaSAya bAdhaka thAya che. A kaSAyathI saMyamano sarvathA nAza thato nathI paraMtu te saMyamanI kiMcit hAni avazya kare che. e ja kAraNe A saMjavalana kaSAya cAritrane "kaSAya kuzIla' saMjJA apAve che. A kaSAyano krama jhaDapathI ke tatkALa naSTa thAya che, utkRSTa eka divasathI vadhu rahI zakato nathI. saMjvalana kaSAyano svabhAva pANInI lITInI jema turata ja miniTo kalAkomAM naSTa thavAvALo che. pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyano svabhAva retInI lITI samAna che. je thoDA samayamAM naSTa thavAvALo che. apratyAkhyAna kaSAyano svabhAva pANI rahita taLAvanI mATInI tirADo samAna mahinAo sudhI rahIne dUra thAya che. anaMtAnubaMdhI kaSAya paththara yA parvatanI tirADanI samAna che. jenA naSTa thavAno nizcita samaya ja hoto nathI. Abhoga- jANavA chatAM krodhAdi karavA. anAbhoga- ajANatA krodhAdi thavA. upazAMta- vacana kAyAmAM bahAra aprakaTarUpa krodhAdi. anupazAMta vacana kAyAmAM prakaTa rUpa krodhAdi. A sarve prakAranA kaSAya ane enA bheda prabheda 24 daMDakamAM sUkSma bAdara badhAne koI ne koI rUpamAM yA astitva rUpamAM hoya che. tethI sUtramAM sarve daMDakomAM enI vaktavyatA kahevAI che. paMdaramuM indriya pada prathama uddezaka (1) saMsthAna (AkAra) - 1. zrotendriyano - kadaMba puSpa 2. ca indriyano - masura dALa, 3. dhrANendriyano- atimuktaka(dhamaNa), 4. rasanendriyano- yurapra, khurapA(astrAnI dhAra) sparzendriyano- vividha. (2) laMbAI pahoLAI - jihendriyanI laMbAI aneka aMgula che ane sparzendriyanI laMbAI zarIra pramANa che. zeSa sarvenI laMbAI ane pahoLAI aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganI che. (3) pradezaH- pAMce ya indriyo anaMtapradezI ane asaMkhya pradezAvagADha che. (4) alpabadutva - sarvethI nAnI indriya cakSu indriya che. zrotendriya enAthI saMkhyAtagaNI, dhrANendriya tenAthI saMkhyAtagaNI, rasanendriya asaMkhyAtagaNI ane sparzendriya enAthI saMkhyAtaguNI hoya che. A kramathI pradeza paNa abhyAdhika che. (5) cAra sparza - enA be vibhAga che. 1 karkaza ane bhAre(guru), 2 mRdu ane laghu(halakA); A eka guNa yAvatu anaMtaguNa paryata pAMca indriyomAM hoya che. alpabadutva - cakSu indriyamAM karkaza-guru sarvathI ochA che. pachI kramazaH zrotrendriya, ghrANendriya, jihendriya, sparzendriyamAM anaMtagaNA che. sparzendriyamAM mRdulaghu badhAthI ochA che. pachI kramazaH jihendriya, ghrANendriya, zrotrendriya, cakSuIndriyamAM anaMtagaNA che. sparzendriyamAM karkaza-guruthI mRdu-laghu anaMtagaNA hoya che. uparokta varNana 24 daMDakamAM paNa samajavuM. temAM jemane jeTalI indriya che, teTalI samajavI; temaja zarIranI avagAhanA ane saMsthAna je hoya te ja sparzendriyanI avagAhanA ane saMsthAna samajavA. spaSTa-praviSTa :- cakSaindriya potAnA viSayanA padArthone dUra rahIne viSayabhata banAvI enuM jJAna prApta karI le che. arthAta e padArthonA cakSu indriyamAM praveza ane sparza baMne hotA nathI. zeSa indriyo potAnA viSayabhUta padArthonA sparza ane grahaNa(praveza) karyA pachI ja teno bodha kare che. viSaya kSetra - jaghanya viSaya cakSuindriyano aMgulano saMkhyAtamo bhAga che. zeSa cAra indriyono aMgulano asaMkhyAtamo bhAga che. utkRSTaviSaya cArTamAM juo-pAMce ya Indriyaono utkRSTa viSaya: jIva nAma | zrotrendriya | caindriya | dhrANendriya | rasanendriya | sparzendriya ekendriya 400 dhanuSa beindriya | - 64 dhanuSa | 800 dhanuSa te indriya | 100 dhanuSa | 128 dhanuSa 1600 dhanuSa corendriya | ra954 yojana | 200dhanuSa | 256 dhanuSa | 3200 dhanuSa asaMjJI paMce 1 yojana | pa908 yojana | 400 dhanuSa 512 dhanuSa | 6400 dhanuSa saMjJI paMceo | 12 yojana | 1 lAkha yo) sAjI| 9 yojana | 9 yojana | 9 yojana audhika jIva | 12 yojana 1 lAkha yo sA0 9 yojanA | yojana | 9 yojana | [saMkSiptAkSara sUci: paMce) U paMcendriya, yod sAva U yojana sAdhika.] A indriya viSaya utsadhAMgulathI kahela che. jaghanya viSaya AtmAMgulathI samajavo joie. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 AgamasAra- utarArdha nirjarA pudgala - mukta thavAvALA AtmAnA aMtima nirjarA pudgala sarvelokamAM vyApta thAya che. tene indriyo grahaNa karI zakatI. nathI temaja jANI dekhI zakatI nathI, bhale ne koI deva hoya ke manuSya. kAraNa ke te nirjarA pudgala ati sUkSma hoya che. viziSTa avadhijJAnI ke kevaLajJAnI ja tene jANI-dekhI zake che tathA te amuka-amukanA che evI vividhatAne ane amuka varNAdi che, evA vividha bhedone temaja kSINatA, tucchatA (niHsAratA), halkA, bhArepaNA vagerene kevaLI bhagavAna joI tathA jANI zake che. nairayika Adi ene jANI dekhI zakatA nathI paraMtu grahaNa karIne AhAra rUpamAM pariNamana karI zake che. samyagudaSTi vaimAnika, paryApta, upayogavaMta hoya to jANe, jue ane Ahare. anya devo na jANe na jue paraMtu AhArarUpamAM grahaNa-pariNamana kare che. A prakAre manuSya paNa jo viziSTa jJAnI upayogavaMta hoya to teo jANe, jue ane Ahare, anya manuSya jANe nahIM, jue nahIM paraMtu AhAra rUpamAM grahaNa-pariNamana kare che. kevaLajJAnI manuSya sadaiva jANe ane jue che paraMtu AhArarUpamAM kayAreka pariNamana kare che arthAt aNAhAraka hoya tyAre pariNamana karatA nathI. siddha bhagavAna jANe che, jue che. tAtparya e che ke indriyo mATe A pudgala aviSayabhUta che viziSTa jJAna gocara che ane indriya agocara che. pratibiMba:- darpaNa, maNi Adine jonArA darpaNa vagerene jue che ane pratibiMbane jue che paraMtu svayaMne jotA nathI. avagAhana :- khulluM prasareluM (phelAyeluM) vastra jeTalA AkAzapradeza avagAhana kare che, sameTI lIdhA pachI paNa teTalA ja AkAzapradezanI avagAhanA karaze. sparza - loka thiggala U lokAloka rUpa vastramAM loka thIgaDAnA rUpamAM che. A loka thignala- (1) dharmAstikAya, (2) dharmAstikAyanA pradeza, (3) adharmAstikAya, (4) adharmAstikAyanA pradeza, (5) AkAzAstikAyanA deza, (6) AkAzastikAyanA pradeza, (7) pagalAstikAya, (8) jIvAstikAya ane (9-13) pRthvI Adi pAMca sthAvara vagerethI spaSTa che. (14-15) trasa kAya ane addhA samayathI spaSTa paNa che aspaSTa paNa che. (lokamAM trasa evaM kALa kayAMka che kayAMka nathI.) A jaMbUDhIpa- (1) dharmAstikAyanA deza, (2) pradeza, (3) adharmAstikAyanA deza, (4) pradeza, (5) AkAzAstikAyanA deza, (6) pradeza (7-11) pRthvI Adi pAMca sthAvara vagerethI spaSTa che. (12) trasa kAyathI spaSTa paNa che aspaSTa paNa che. (13) kALathI pRSTa che. A ja rIte anya dvIpa samudra aMge paNa jANavuM. aDhIdvIpanI bahAra kALathI aspaSTa kahevuM. alokaAkAzAstikAyanA dezathI evaM pradezathI spaSTa che. anya koI paNa dravyAdi tyAM nathI, eka ajIva dravya deza che. bIjo uddezaka 1. indriyone yogya pagalono pahelA upacaya- saMgraha thAya che. 2. pachI e indriyanI niSpatti thAya che. 3. pratyeka indriyane niSpanna thavAmAM asaMkhya samayanA aMtarmuhUrta pramANakALa lAge che. A niSpanna thanArI dravyendriya che. 4. tadAvaraNIya karmano je kSayopazama thAya che te bhAvendriya che. 5. teno upayoga kALa jaghanya ane utkRSTa asaMkhya samayanA aMtarmuhUrta pramANa hoya che. jaghanyathI utkRSTakALa vizeSAdhika hoya che. 6. alpabadutvanI apekSA pAMceya indriyonA jaghanya upayogakALamAM cakSu indriyanA ochA ane zeSanA pUrvokta kramathI vizeSAdhika hoya che. utkRSTamAM paNa A ja kramathI alpAdhika hoya che. jaghanya-utkRSTanA saMyukta alpabadutvamAM sparzendriyanA jaghanya upayogakALathI cakSu indriyano utkRSTa upayogakALa vizeSAdhika che. 7. avagraha(grahaNa), IhA(vicAraNA), avAya(nirNaya), dhAraNA (smRti) pAMce indriyonA hoya che. arthAvagraha cha prakAranA hoya che. pAMca indriya ane mana. vyaMjanAvagraha cakSu indriyane choDIne cAra indriyanA hoya che. A sarve niSpatti Adi 24 daMDakamAM che. jene jeTalI indriyo hoya che tenI apekSAe ukta viSaya, indriya-niSpatti Adi hoya che, yAvatu upayoga addhA kALanuM alpabadutva ane avagraha, IhA, avAya, dhAraNA paNa 24 daMDakamAM yathA- yogya indriya anusAra che. vizeSa - A prakaraNamAM ekendriyane dravyendriya ane bhAvendriya eka ja kahela che. AthI koI ciMtaka ke vyAkhyAkAra athavA vaijJAniko vanaspatimAM pAMca bhAvendriyo kahe to te kathana Agama sammata nathI tethI tevuM kathana zraddhA prarUpaNAne yogya nathI. soLamuM : prayogapada AtmA dvArA vizeSarUpathI prakarSarUpathI karavAmAM AvatA vyApArane prayoga kahe che. pracalanamAM tene yoga kahe che. anyatra AgamamAM paNa tene yoga kahela che. mATe zabda prayoganA aMtara sivAya yoga ane prayoganA artha ane bhAvArthamAM koI vizeSa aMtara nathI. prayoga paMdara:- 4 mananA, 4 vacananA temaja 7 kAyAnA ema 15 prayoga che. 11mA bhASA padamAM satya Adi cAra prakAranI bhASA kahevAmAM AvI che. te ja cAra prakAra vacana yoganA che temaja mana yoganA paNa cAra prakAra te ja che. mATe satya, asatya, mizra, temaja vyavahAra mana ane vacananA artha-bhAvArtha te ja samajavA. bhASAmAM bolavAthI prayojana che temaja manathI tenA AzayanA bhAvanuM ciMtana manana karavAnuM che. kAyAnA sAta prayoga A prakAre che. audArika kAyaprayoga:- dArika zarIranI je paNa bAhya temaja AtyaMtara halana-calana, spaMdanarUpa pravRttio che, te audArika kAyaprayoga che. manuSya, tiryaMcamAM badhA jIvone A prayoga hoya che. audArika mizra kAyaprayoga - audArika zarIra banAvavA mATe tenA pahelA AtmAno je vyApAra(pravRttirUpa) thAya che, te audArika mizrakAya prayoga che. te kArmaNanI sAthe janma samayamAM audArika zarIra pUruM na bane tyAM sudhI hoya che. vaikriya ane AhAraka baMne labdhi prayoga pachI jyAre jIva pharI audArika zarIramAM avasthita thAya che tyAre te vaikriya athavA AhArakanI sAthe audArika mizra kAyaprayoga thAya che. kevaLI samudyAtanA prAraMbhamAM ane aMtamAM kArmaNanI sAthe audArika mizra kAyayoga hoya che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 57 AgamasAra vaikriya kAyaprayoga :- vaikriya zarIranI halana calana spaMdana rUpa bAhya temaja AtyaMtara pravRttio thAya che, te vaikriya kAyaprayoga che. nArakI--devatAmAM sarva jIvone A prayoga hoya che. koI manuSya tiryaMcone paNa kayAreka A prayoga hoya che. vaikriya mizra kAyaprayoga :- vaikriya zarIra banAvavAnA pahelA AtmAnI pravRtti rUpa je vyApAra thAya che, tene vaikriya mizra kAyaprayoga kahe che. nArakI, devatAonA janma samayamAM te kAryaNanI sAthe hoya che arthAt vaikriya ane kAryaNa baMne zarIrano sahayogI mizrita vyApAra hoya che. nAraka, devamAM uttara vaikriya karatAM temaja manuSya, tiryaMcamAM vaikriya karatA samaye icchita rUpa banyA pahelAM A prayoga thAya che. AhAraka kAya prayoga :- 14 pUrvadhArI munivaronA AhAraka zarIranI je bAhya gamanAgamana Adi rUpa pravRtti hoya che, tene AhAraka kAyaprayoga kahe che. te 14 pUrvI AhAraka labdhi saMpanna munivarone hoya che. AhAraka mizra kAyaprayoga :- AhAraka zarIra saMpUrNa banatA pahelA AtmAno je vyApAra hoya che, tene AhAraka mizra kAyaprayoga kahe che. te paNa labdhi saMpanna munivarone hoya che. kArmaNa kAyaprayoga :- janma sthAnamAM pahoMcatA pahelA mArgamAM audArika vaikriya zarIranA abhAvamAM te kArmaNa kAyaprayoga thAya che. te samaye jIvanI sAthe taijasa ane kAryaNa e be zarIra ja hoya che. baMnenA mizra prayogane kAryaNanI ja pramukhatA mAnIne AgamamAM eka kArpaNa kAyaprayoga ja kahevAmAM Ave che. enA sivAya kevalI samuddAtanA ATha samayomAMthI vaccenA traNa samaya (trIjA, cothA, pAMcamA)mAM kAryaNa kAyayoga hoya che. [pAMca zarIranuM varNana bAramA padamAM batAvAI gayuM che. covIsa daMDakamAM prayogaH- 1. nArakI devatA badhAmAM 11 prayoga che- 4 mananA, 4 vacananA e ATha thayA. 9. vaikriya 10. vaikriya mizra 11. kArpaNa. 2. cAra sthAvaramAM 3 prayoga- 1 audArika, 2 audArika mizra, 3 kAryaNa. 1 3. vAyukAyamAM 5 prayoga-1 audArika, 2 audArika mizra, 3 vaikriya, 4 vaikriya mizra, 5 kArpaNa. 4. traNa vikalendriyamAM 4 prayoga- 1 audArika, 2 audArika mizra, 3 kArmaNa, 4 vyavahAra vacana. 5. tiryaMca paMcendriyamAM 13 prayoga- AhAraka ane AhAraka mizra, A be sivAya. 6. manuSyamAM 15 prayoga hoya che. gati pravAhanA bheda prabheda : jIva ane pudgalanI halana, calana, spaMdana rUpa pravRttine gati pravAha kahe che. temAM badhA prakAranA jIvAjIvanI gationo samAveza thaI jAya che. gati pravAhanA mukhya pAMca bheda A pramANe che :- (1) prayoga gati pravAha : kahelA 15 prayogo(yogo)thI pravRtta mana, vacana, kAyAnA pudgalonuM halana, calana, spaMdana. (2) tata gati pravAha :- raste cAlatA maMjila pUrNa thavA pahelA je kramika maMdagati thAya che te jIvanI sAmAnya gati ja 'tata gati pravAha' che. (3) baMdhanaccheda gati pravAha :- jIvathI rahita thavA para zarIranI gati athavA zarIrathI rahita jIvanI gati arthAt mRtyu thavApara jIva ane zarIranI gati (gamana spaMdana kriyA) thAya che. tene baMdhanacchedagati pravAha kahe che. (4) u5pAta gati :- tenA traNa prakAra che- 1. kSetro5pAta 2 bhavopapAta 3 nobhavopapAta. 1. naraka gati Adi kSetragata AkAzamAM jIva AdinuM rokAvavuM, rahevuM tene mATe gati. 2. koI janmasthAnamAM janma dhAraNa karIne te AkhA bhavamAM kriyA karatA rahevuM. 3. siddha banyA pahelAM lokAgre javAnI gamana kriyAne nobhavopapAta gati kahe che. (5) vihAyogati :- AkAzamAM thavAvALI gatine vihAyogati kahe che, tenA 17 prakAra che- 1. sparzadagati, 2. asparzada gati, 3. upasaMpardhamAna (Azrayayukta) gati, 4. anupasaMpardhamAnagati, 5. pudgala(yukta) gati, 6. maMDUkagati(uchaLavA rUpa gati), 7. nAvAnI gati, 8. nayagati(nayonuM ghaTita thavuM), 9. chAyAnI gati, 10. chAyAnupAta gati-chAyAnI samAna anugamana rUpa gati, 11. lezyAnI gati, 12. lezyAne anurUpa gati, 13. uddezya gati (pramukhatA svIkAra karIne rahevuM), 14. cAra puruSonI samaviSama gati arthAt sAthe ravAnA thavuM, sAthe pahoMcavuM Adi cAra bhaMga, 15. vakragati(ADI avaLI), 16. paMkagati, 17. baMdhana vimocana gati, kerI Adi phaLonuM svAbhAvika rUpathI tUTIne paDavuM. A pAMca prakAranI temaja vividha prakAranI gatio jIvanI pramukhatAthI kahela che to paNa aneka gatio ajIvamAM paNa prApta thAya che. mATe jemAM je saMbhava hoya te yathAyogya samajI levuM joie. sattaramuM : lezyA pada prathama uddezaka lezyA AtmAnI sAthe karmone coMTADanAra che. te jIvanA pariNAma vizeSa che. te yoga nimittaka che temaja tenA dravya, yoga aMtargata che. te kaSAya anuraMjita paNa hoya che, temaja yoga anuraMjita paNa hoya che. te dravya ane bhAvanA bhedathI be prakAranI hoya che. jIvanA pariNAma bhAvalezyA che, arUpI che. kRSNAdi dravyonuM je grahaNa thAya che te dravya lezyA che, rUpI che, yoga ane kaSAyathI grahaNa karAyelA karmonuM AtmAnI sAthe cITakAvavAnuM kArya kRSNAdi dravya lezyAthI thAya che. dravya bhAva baMne lezyAnA 6-6 prakAra che- 1. kRSNa 2. nIla 3. kApota 4. tejo 5. padma 6. zukla. bhAva lezyAne ja adhyavasAya temaja Atma pariNAma kahevAmAM Ave che. A traNene paryAya zabda samajavA joie. salezImAM AhAra, karma Adi sama viSama : 1. salezI nArakImAM 'AhAra, zarIra, ucchvAsa' samAna hotA nathI, kAraNa ke zarIranI avagAhanA nAnI moTI hoya che. nAnI avagAhanAmAM AhArAdi alpa hoya che. moTI avagAhanAmAM te adhika hoya che. A rIte bhavanapati Adi 23 daMDakamAM jANavuM. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 AgamacAra- utarArdha manuSya yugaliyA moTI avagAhanAvALA hoya che te AhAranA pugala vadhAre grahaNa kare che paraMtu vAraMvAra grahaNa karatA nathI, A taphAvata che, bAkImAM moTI avagAhanAvALA vAraMvAra AhAra grahaNa kare che. 2. salezI nArakImAM 'karmavarNa--lezyA' samAna hotA nathI kAraNa ke pUrvotpanamAM te vizuddha hoya che. nUtanotpanamAM avizuddha hoya che. devatAomAM pUrvotpanamAM avizuddha hoya che, nUtanotpanamAM te vizuddha hoya che. bAkInA daMDakomAM nArakI pramANe che. 3. salezI nairayikamAM vedanA samAna hotI nathI, saMjJIbhUtamAM ane samyagdaSTimAM vedanA vadhAre hoya che. asaMjJIbhUtamAM ane mithyAdaSTimAM ochI vedanA hoya che. devatAomAM A ja rIte kathana che. pAMca sthAvara, traNa vikasendriyamAM badhA asaMjJIbhUta hovAthI vedanA samAna che. saMjJI tiryaMca manuSyanI vedanAnuM kathana narakanI samAna che. 4. salezI nairayikomAM "kriyA samAna hotI nathI, kAraNa ke samyagdaSTimAM AraMbhikA Adi 4 kriyA hoya che, mithyAdaSTimAM pAMca kriyA hoya che. devomAM ane tiryaMca paMcendriyamAM e ja prakAre che. pAMca sthAvara, traNa vikasendriyamAM pAMca kriyAo samAna che. manuSyamAM mithyAdaSTimAM pAMca kriyA, samyagdaSTimAM cAra kriyA, deza viratimAM traNa kriyA, sarva viratimAM 2 kriyA, apramatta saMyatamAM 1 kriyA, vItarAgamAM akriyA. 5. salezI nairayikomAM badhAnA AyuSya samAna hotA nathI, kAraNa ke te ochA adhika AyuSyavALA hoya che. pUrvotpana, nUtanotpana paNa hoya che. tethI sarvanairayikomAM AyuSyanA sama-viSama saMbaMdhI cAra bhaMga hoya che1. koI samAna AyuSyavALA ane sAthe utpana. 2. koI samAna AyuSyavALA paraMtu alaga samayamAM utpana. 3. koI asamAna AyuSyavALA sAthe utpana. 4. koI asamAna AyuSyavALA ane alaga alaga samayamAM utpanna. A rIte badhA daMDakamAM narakanI samAna AyuSya kahevuM. kRSNa lezyAvALA - nArakomAM saMjJI ane asaMjJIno vikalpa na kahevo. manuSyamAM apramatta Adi AgaLanA vikalpa na karavA. jyotiSI vaimAnikanuM kathana ja na karavuM kAraNa ke tenAmAM A vezyA nathI. nIla glezyAvALA:- kRSNa lezyAnI samAna kathana che. kApota vezyAvALA - kRSNa lezyAnI samAna kathana che paraMtu narakamAM saMjJI asaMjJIno vikalpa kahevo. tejo vezyAvALA - nArakI, tela, vAyu, traNa vikalendriyanuM kathana ja na karavuM. devatAomAM saMjJIbhUta asaMzIbhUtano vikalpa na kahevo. bAkImAM salezInI samAna kathana che, manuSyamAM apramatta sudhI kathana karavuM, AgaLanuM kathana na karavuM. pA-zukla lezyAvALA:- manuSya, tiryaMcapaMcendriya temaja vaimAnikanuM kathana karavuM, bAkamAM A baMne vezyA nathI. AnuM saMpUrNa kathana salezInI samAna che. bIjo uddezaka lezyAonuM alpabadutvaHgarbhaja tiryaMca-tiryaMcANInuM sAthe alpabadutva :- 1. sauthI thoDA zuklalezI tiryaMca, 2. zuklalezI tiryaMcANI saMkhyAtagaNI, 3. pAlezI tiryaMca saMkhyAtagaNA, 4. pAlezI tiryaMcANI saMkhyAtagaNI, 5. tejolezI tiryaMca saMkhyAtagaNA, . tejolezI tiryavANI saMkhyAtagaNI, 7. kApotalezI tiryaMca saMkhyAtagaNA, 8. nIlalezI tiryaMca vizeSAdhika, 9. kRSNalezI tiryaMca vizeSAdhika, 10. kApotalezI tiryaMcANI saMkhyAtagaNI, 11. nIla lezI tiryaMcANI vizeSAdhika, 12. kRSNalezI tiryaMcANI vizeSAdhika. deva devInuM sAthe alpabadutva - 1. sauthI thoDA zuklakezI deva, 2. pAlezI deva asaMkhyAtagaNA, 3. kApotalezI deva asaMkhyAtagaNA, 4. nIlalezI deva vizeSAdhika, 5. kaSNalezI deva vizeSAdhika, 6. kApotalezI devIo saMkhyAtagaNI, 7. nIlalezI devIo vizeSAdhika, 8, kambalezI devIo vizeSAdhika, 9. tejolezI deva saMkhyAlagaNA, 10. tejolezI devIo saMkhyAtagaNI. bhavanapati deva devInuM sAthe alpabadutva:- 1. sauthI thoDA tejolezI deva, 2. tejolezI devIo saMkhyAtagaNI, 3. kApotalezI deva asaMkhyAtagaNA, 4. nIlalezI deva vizeSAdhika, 5. kRSNalezI deva vizeSAdhika, 6. kApotalezI devI saMkhyAtagaNI, 7. nIlalezI devI vizeSAdhika, 8, kambalezI devI vizeSAdhika. Aja rIte vyaMtara deva devInuM alpabadutva che. jyotiSI deva devAmAM ane vaimAnika devImAM eka tejovezyA ja hoya che tethI alpabadutva nathI. alpatraddhi mahAddhi - jyAM jeTalI legyA che temAM pahelAnI legyA kRSNa Adi alpaRddhivALI che pachInI kramathI mahAddhi vALI che. trIjo uddezaka 1. nairayika ja narakamAM utpanna thAya che. anya eTale anairayika jIva narakamAM utpanna thatA nathI kAraNa ke narakanuM AyuSya zarU thayA pachI ja jIva tyAM Ave che. tethI utpatti sthAnanI apekSA A ja uttara 24 daMDakamAM samajI levA arthAt manuSya ja manuSyamAM athavA devatA ja devayoni sthAnamAM utpanna thAya che. 2. A rIte karNa Adi lezyAvALA ja kaSNa Adi lekzAmAM utpanna thAya che. nArakI devatAmAM je lekzAmAM jIva utpanna thAya che te ja lezyAmAM mare che. ane tiryaMca manuSyamAM te ja legyAmAM athavA bIjI koI paNa legyAmAM mare che. paraMtu je legyAmAM jIva mare che te ja lezyAmAM utpanna thAya che, A niyama 24 daMDakamAM che. 3. je daMDakamAM jeTalI legyA che, tenI apekSA upara kahela kathana samajI levuM. pRthvI, pANI, vanaspati tejo legyAmAM utpanna thanArA tejolezyAmAM maratA nathI anya traNa kRSNAdimAM mare che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 59 jainology II AgamasAra 4. jyotiSI vaimAnikamAM udvartana(maravAnA)nA sthAna para cyavana kahevAmAM Ave che A badhI jagyAe dhyAna rAkhavuM arthAt je lezyAmAM janme te lezyAmAM cyave. noMdha:- nArakI devatAmAM pratyeka jIvamAM jIvanabhara eka ja vezyA hoya che. A kathana dravya lazyAnI apekSAe samajavuM, bhAva vezyA koI paNa hoI zake che. pa. kRSNalezI kRSNalezI nairayikonA avadhijJAnamAM kSetra AdinI apekSA thoDuM bahu aMtara hoya che. kRSNa ane nIlalezyAvALAnA avadhijJAnanA kSetramAM temaja vizuddhimAM kaMIka vizeSa aMtara hoya che. kRSNa temaja kApotamAM tenAthI paNa kaMIka adhika aMtara hoya che. A traNenA aMtara mATe traNa daSTAMta batAve che. 1 samabhUmi uparabe vyakti ubhI rahIne jue to tenI daSTiomAM thoDuM bahu aMtara hoya che. 2 eka vyakti samabhUmi upara bIjI pahADa para ubhI rahIne jue, 3 eka samabhUmi para bIjI parvatanA zikhara para ubhI rahIne jue. A rIte traNe lezyAvALAmAM paraspara avadhijJAnanuM aMtara samajavuM. nArakInuM avadhikSetra jaghanya adhakoza ane utkRSTa cAra koza hoya che. avadhikSetranA anupAtathI dravya, kAla temaja vizuddhi, avizuddhimAM aMtara hoya che. 6. pAMca legyAmAM cAra jJAna, traNa ajJAna hoI zake che. zukla legyAmAM pAMca jJAna, traNa ajJAna hoI zake che. arthAt kRSNAdi pAMca lezyAmAM be jJAna, traNa jJAna, cAra jJAna hoI zake che. temaja zukla legyAmAM 2, 3, 4 temaja eka jJAna (kevaLajJAna) hoI zake che. cotho uddezaka pariNAmAMtara - dUdha chAzathI pariNAmAMtarane prApta thAya che. vastra vividha raMgomAM parivartita thAya che. evI ja rIte vezyA paNa bIjI legyAmAM pariNata thaI zake che. vaiDUryamaNimAM jevA raMgano doro parovAya evA ja raMgano maNi dekhAya che. A apekSAe paNa legyAmAM pariNAmAMtara jovAmAM Ave che. varNa - kRSNa lezyAno varNa kALo hoya che. jema ke aMjana, khaMjana, bhesanA zIMgaLA, jAMbu, bhInA arIThA, ghanaghora kALA vAdaLA, koyala, kAgaDo, bhramaronI lAIna, hAthInA baccA, mAthAnA vALa, kALA azoka, kALA kanera Adi. nIla vezyAno vaNe nIla(lIlA) hoya che. jema ke popaTa, cAsa pakSI, kabUtaranI Doka, moranI Doka, aLasInA phUla, nIlakamala. nIlA azoka, nIlA kanera Adi. kApota lezyAno varNa tAmra hoya che. jema ke tAMbu, bairasAra, agni, rIMgaNAnA phUla, javAsAnuM phUla. tejolezyAno varNa lAla hoya che. jema ke sasalA Adi pazuonuM lohI, manuSyonuM lohI, varasAdamAM utpanna thatA krIDA, ugato sUrya, lAla dizA, ciramI, hiMgaLo, mUMgA, lAkSArasa, lohitAkSa maNi, kiramajI raMganI kAmaLI, hAthInuM tALavuM, japAkusuma, kiMzuka (khAkharA)nuM phUla, lAla azoka, lAla kanera, lAla baMdhu jIvaka. paghalezyAno varNa pILo hoya che jema ke haLadara, campaka chAla, haratAla, suvarNa zukti, suvarNa rekhA, pItAMbara, caMpAnuM phUla, kanera phUla, kuSmAMDa latA, jUhInuM phUla, koraMTa phUla, pILo azoka, pILo kanera, pILA baMdhu jIvaka. zukla lezyAno varNa sapheda hoya che. jema ke aMkarana, zaMkha, caMdramA, nirmaLa pANInA phINa, dUdha, dahIM, cAMdI, zarada RtunA vAdaLA, puMDarIka kamaLa, cokhAno loTa; sapheda azoka, kanera ane baMdhu jIvaka A cha legyAmAM kApota lezyAno varNa mizra varNa che. bAkInA pAMca varNa svataMtra che. , rasa - kRSNa lezyAno rasa kaDavo hoya che. jema ke lImaDo, tuMbI, rohiNI, kuTaja, kaDavI kAkaDI Adi. nIlalezyAno tIkho rasa hoya che. jema ke sUMTha, lAla maracA, kALA marI, pIpara, pIparAmUla, citramUlaka, pAThA vanaspati Adi. kApotalezyAno rasa kAcA phaLanI samAna khATo hoya che. jema ke kerI, bora, koThA, bijorA, dADama, phaNasa Adi. tejalezyAno rasa pAkA phaLonI samAna thoDo khATo ne vadhAre mITho hoya che. pAlezyAno rasa Asava, ariSTa, avaleha, madhanI samAna hoya che. zuklalazyAno rasa mITho hoya che jema ke- goLa, zAkara, khaDI sAkara, miSThAna Adi. upara kahelA padArthothI keTalAya gaNo adhika A lezyAono rasa hoya che. gaMdha :- kRSNAdi traNa lezyAo durgadhamaya hoya che ane tejo Adi traNa lezyAo sugaMdhamaya hoya che. arthAt marelA maDadA jevI. durgadhavALI temaja phUlonI khuzabo jevI suMgadhavALI hoya che. sparza - kRSNAdi traNa lezyAno sparza kharabacaDo hoya che. tejalezyA Adi traNano sparza suMvALo(mRdu athavA komaLa) hoya che. - traNa vezyAo prazasta che, traNa aprazasta che. traNa saMkliSTa pariNAmI che. traNa asaMkliSTa pariNAmI che, traNa durgatigAmI che. traNa sadgatigAmI che. traNa zItarukSa che, traNa uSNasnigdha che. pariNAma :- jaghanya, madhyama, utkaSTanA bhedathI vezyAonA pariNAma traNa prakAranA hoya che. tenA paNa pharI jaghanya. madhyama. utkRSTa traNa bheda thAya che. tenA kramazaH pharI pharI traNa-traNa bheda thavAthI vezyAonA pariNAma 3-9-27-81- 243 prakAranA thAya che. pradeza Adi :- lezyAonA anaMtapradezI DhaMdha che. asaMkhya AkAzapradezanI tenI avagAhanA hoya che. dareka vezyAnI anaMta vargaNAo hoya che. dareka vezyAnA asaMkhya sthAna, asaMkhya kakSA hoya che. alpabadutva :- badhAthI thoDA kApota lezyAnA sthAna dravyathI temaja pradezathI che. tenAthI nIla, kRSNa, tejo, pava, temaja zuklalazyAnA sthAna uttarottara asaMkhya guNA che. dravyathI pradeza anaMtagaNA che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 AgamasAra- utarArdha pAMcamo uddezaka eka vezyA bIjI legyAmAM je pariNata thAya che, te apekSA mAtrathI pariNata thAya che. arthAt te chAyA mAtrathI, pratibiMba mAtrathI, athavA AkAramAtrathI pratibiMbita thAya che. vAstavamAM svarUpanI apekSAe te vezyA bIjI vezyA banI jatI nathI. evuM che e legyAmAM paraspara samajI levuM joie. chaThTho uddezaka 1. paMdara karmabhUmi manuSya-manuSyANImAM cha legyA hoya che. akarmabhUmi temaja aMtaradvIpanA manuSya-manuSyANImAM cAra legyA; padma ane zukla lezyA nathI. 2. koI paNa lezyAvALA manuSya hoya athavA manuSyANI hoya te cha e lezyA- vALA putra-putrInA janaka athavA jananI thaI zake che. karmabhUmi-akarmabhUmi baMnemAM paNa A rIte samajavuM arthAt lezyA saMbaMdhI pratibaMdha mAtA-pitA, putra-putrImAM nathI hotA. noMdha:- vezyAonA lakSaNa uttarAdhyayana sUtra adhyayana 34mAM kahyA che. | 6 | veda aDhAramuM : kAyasthiti pada sAmAnya rUpa athavA vizeSarUpa paryAyamAM jIvane niraMtara rahevAnA kAlane kAyasthiti kahe che. sthiti eka bhavanI umarane kahevAmAM Ave che. kAyasthitimAM aneka anaMtA bhava paNa gaNavAmAM Ave che ane Akho eka bhava paNa hoto nathI. daMDaka, gati AdinI jemaja jIvanA bhAva, paryAya, jJAna, darzana, yoga, upayoga, kaSAya, vezyA AdinI paNa kAyasthiti hoya che. evA ahIM mukhya 22 dvAromAM kAyasthiti kahela che. dareka dvAramAM anekAneka prakAra che. | krama | dvAra | | bheda | 1 | jIva 1. samuccaya jIva 2 | gati | 1. naraka 2. tiryaMca 3. tiryaMcANI 4. manuSya 5. manuSyANI 6. deva 7. devI + 7 aparyApta + 7 paryApta 21 ane 22mA siddha 3 | indriya | 1 saindriya, 5 ekendriyAdi+ aparyApta paryAptaU18, 19 aniMdriya 4 | kAya 1 sakAya 6 pRthvI Adi + 7 aparyApta + 7 paryApta UM 21 ane 22mAM akAya. sUkSmanA 21 bAdaranA 30 kula 22 + 21+ 30 U 73 | 5 | yoga | 1 sayogI 3 yoga 1 agI UI 5 1 savedI 3 veda 1 avedI U 5 kaSAya 1 sakaSAyI 4 kaSAya 1 akaSAyI U 6 lezyA | 1 salezI 6 vezyA 1 alezI U 8 9 | samyakatva | 3 daSTi | 10] jJAna 1 sajJAnI 5 jJAnI 1 ajJAnI 3 ajJAna U 10 11 | darzana | 4 darzana | 12 saMyata | 1 saMyata 2 asaMyata 3 saMyatAsaMyata 4 nosaMyata noasaMyata 13 upayoga | 1 sAkAropayoga 2 anAkAropayoga 14 AhAra | 1 chaghastha AhAraka 2 kevalI AhAraka 3 chaghastha anAhAraka 4 siddha kevalI aNAhAraka 5 sajogI bhavasthakevalI aNAhAraka 6 ajogI bhavastha kevalI aNAhAraka 15bhASaka | 1 bhASaka 2 abhASaka 16 paritta | 1 saMsAra paritta 2 saMsAra aparitta 3 kAya paritta 4 kAya aparitta 5 noaparitta noparitta 17 paryApta | 1 paryApta 2 aparyApta 3 no paryApta noaparyApta 18 | sUkSma | 1 sUkSma 2 bAdara 3 nosUkSma no bAdara 19 saMjJI | 1 saMjJIra asaMjJI 3 nosaMjJI noasaMjJI 20| bhavI | 1 bhavI 2 abhavI 3 nobhavI noabhavI 21 | astikAya dharmAstikAya Adi 6 dravya 22 | carima | 1 carima 2 acarima A rIte A bAvIsa dvAranA 195 bhedonI kAyasthiti kahela che. 1. samuccaya jIvanI kAyasthiti anAdi anaMta arthAt sarva addhAkAlanI che. 2. cha dravyonI kAyasthiti paNa anAdi anaMta kAla arthAt sarva addhAkAlanI che. bAkI badhA 20 dvAronA bhedonI kAyasthitinuM varNana A ja pustakanA jIvAbhigama sUtramAM karavAmAM AvyuM che. tyAMthI joI levuM joie. kAyasthitinA thokaDAmAM pa samakita pacAritranI kAyasthiti kahelI che, te A prakAre che samyaktva ane cAritranI kAyasthiti : Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 61 nAma jaghanya X utkRSTa sAdi anaMta 6 6 sAgara sAdhika 6 AvalikA aMtarmuhUrta 1 samaya 1 samaya BLE aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta kSAyaka samakita kSayopazama samakita sAsvAdana samakita upazama samikata kSayopazama vedaka samakita 1 samaya kSAyaka vedaka samakita sAmAyika cAritra chedopasthApanIya cAritra parihAra vizuddha cAritra sUkSma saMparAya cAritra | yathAkhyAta cAritra 1 samaya 1 samaya 1 samaya dezona kroDapUrva aMtarmuhUrta dezona kroDapUrva aMtarmuhUrta (18 mAsa) dezona kroDapUrva aMtarmuhUrta dezona kroDapUrva 1 samaya 1 samaya siddhomAM eka(kSAyika) samyagdaSTa. noMdha :- eka samayamAM eka jIvane eka ja dRSTi hoya che. ogaNIsamuM : samyaktva pada jinezvara dvArA prarUpela jIvAdi saMpUrNa tattvonA viSayamAM jenI daSTi, samaja, buddhi aviparIta hoya, samyaka hoya, tene samyagdaSTi kahe che. jinezvara prarUpita tattvonA viSayamAM thoDI paNa viparIta daSTi, samaja, zraddhA hoya tene mithyA daSTi kahe che. jinezvara prarUpita tattvonA viSayamAM viparIta ane aviparIta ema asthira daSTi, buddhi, samajaNa, zraddhA hoya athavA viparIta ane aviparIta baMne prakAranI buddhivALAnuM anusaraNa karavAvALA hoya temaja baMnene satya samajavAvALA hoya tene mizradaSTivALA kahe che. A rIte traNa dRSTio che- 1 samyagdaSTi, 2 mithyAdaSTi, 3 mizradaSTi. 24 daMDakamAM daSTi vicAra : nArakI devatAmAM navatraiveyaka sudhI traNa daSTi, lokAMtikamAM samyagdaSTi, anuttara vimAnamAM samyagdaSTi, paMdara paramadhAmI temaja traNa kilviSImAM eka mithyAdaSTi. pAMca sthAvaramAM mithyAdaSTi, traNa vikalendriyamAM ane asaMzI tiryaMcamAM be dRSTi, saMjJI tiryaMcamAM traNa dRSTi, khecara jugaliyA tiryaMcamAM eka mithyAdaSTi ane sthaLacara jugaliyA tiryaMcamAM be dRSTi. 15 karmabhUmimAM traNa dRSTi, 30 akarma bhUmimAM be dRSTi, aMtardIpomAM eka mithyAdaSTi, saMmUrchima manuSyamAM eka mithyAdaSTi. AgamasAra vIsamuM : aMtakriyA pada mokSAdhikAra :-covIsa daMDakomAMthI eka manuSyamAM ja mokSe javAnI yogyatA che bIjA koI paNa bhavamAMthI jIva mokSe jaI zakato nathI. anaMtarAgatonI mukta saMkhyA bhaviSyakALamAM mokSa prApta karavAnI yogyatA badhA daMDakanA jIvone hoya che. teukAya, vAyukAya, traNa vikalendriya, pAMcamI, chaThThI, sAtamI narakanA jIvo sIdhA manuSya banIne mokSamAM jaI zakatA nathI. paraMparAthI arthAt eka be bhava kayAMka karIne manuSya banIne mokSamAM jaI zake che. tene paraMpara aMtakriyA kahe che. 1 thI 4 naraka, pRthvI pANI vanaspati, tiryaMca paMcendriya, manuSya, bhavanapati Adi 13 daMDakanA jIva anaMtara manuSyabhavathI mukta thaI zake che. / :- jaghanya 1-2-3 che. utkRSTa A prakAre che- eka samayamAM dasa- traNa naraka, bhavanapati-vyaMtara-jyotiSI deva, tiryaMca (paMcendriya), tiryaMcANI ane manuSyanA nIkaLelA. eka samayamAM vIsa- manuSyANI, vaimAnika devI, jyotiSI devInA nIkaLelA. eka samayamAM pAMca- bhavanapati devI, vyaMtara devInA nIkaLelA. eka samayamAM 6- vanaspatinA nIkaLelA. eka samayamAM 4- cothI naraka, pRthvI, pANInA nIkaLelA. utpatti temaja upalabdhi : (1) keTalAka nairiyaka jIva tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thAya che ane tyAM koIne dharmazravaNa, bodhi(dharma prApti) zraddhA, mati-zrutajJAna, vrata pratyAkhyAna, avadhijJAnanI prApti thAya che; saMyama ane mana:paryavajJAnanI prApti thatI nathI. keTalAka naiyika jIva manuSyamAM utpanna thAya che. tyAM temAMthI koIne upara kahela dharma zravaNa Adi temaja saMyama, mana:paryavajJAna, kevaLajJAnanI prApti thAya che temaja aMtamAM mukti prApta thAya che. (2) narakanI samAna pRthvI, pANI, vanaspati temaja badhA devonuM manuSyamAM mukti prApti sudhInuM varNana che. (3) teu-vAyu tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thAya che. tyAM dharmazravaNanI prApti tene hoya che. paraMtu bodhi(dharmanI zraddhA ruci) AdinI prApti hotI nathI. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha (4) traNa vikalendriya manuSyamAM utpanna thAya che, dharmazravaNa Adi mana:paryava- jJAna sudhInI upalabdhi tene thaI zake che, kevaLajJAna thatuM nathI. (5) tiryaMca paMcendriyanA jIva nArakI, devatAmAM utpanna thAya che. tyAM paNa dharmazravaNa, bodhi-zraddhA, matijJAna Adi 3 jJAna prApta kare che. vrata pratyAkhyAna karatA nathI. nArakIne devo dvArA dharmazravaNa vagere prApta thAya che. tiryaMca paMcendriya, tiryaMca paMcendriyamAM temaja manuSyamAM utpanna thAya che tyAM nArakI jIvanI samAna tiryaMcamAM avadhijJAna sudhI temaja manuSyamAM mokSa sudhI upalabdhi kare che. (6) manuSyanuM kathana paNa tiryaMcanI samAna che. vizeSatAe che ke keTalAya jIva te ja bhave mukti prApta kare che. - 1 tIrthaMkaratva Adi upalabdhi :- pahelI, bIjI, trIjI naraka temaja vaimAnika deva, manuSya bhavamAM utpanna thaIne tIrthaMkara banI zake che. tenA sivAya koI paNa jIva tIrthaMkara banatA nathI. paraMtu anya dharma zravaNAdi upalabdhi upara kahela anusAra prApta kare che. 2 cakravartI :- pahelI naraka temaja bhavanapati-vyaMtara---jyotiSI-vaimAnika deva manuSya bhavamAM AvIne cakravartI banI zake che. 3 baLadeva :-- pahelI bIjI naraka ane badhA devalokathI AvIne manuSya banavA- vALA jIva baLadeva banI zake che. 4 vAsudeva :- pahelI--bIjI narakanA jIva temaja anuttara vimAna choDIne bAkInA vaimAnika deva manuSyabhavamAM AvIne vAsudeva banI zake che. arthAt bhavanapati- vyaMtara-jyotiSI deva vAsudeva banatA nathI. 5 mAMDalika rAjA :- sAtamI naraka ane teukAya vAyukAyane choDIne bAkI samasta sthAnothI manuSyabhavamAM AvanArA jIva mAMDalika rAjA banI zake che. 6 senApati, gAthApati, baDhaI(vArSika), purohita temaja strI ratna A pAMca cakravartInA paMcendriya ratnaH- - teu--vAyu, sAtamI naraka, pAMca anuttara devane choDIne bAkI samasta sthAnomAMthI AvIne manuSya bananArA jIva senApati Adi pAMceya banI zake che. 7 hastiratna temaja azvaratna H- navamA devalokathI uparanA devone choDIne bAkI samasta sthAnothI AvIne tiryaMca thanArA hastiratna, azvaratna banI zake che. 8 sAta ekendriya ratna H- sAta naraka temaja trIjA devalokathI uparanA devalokane choDIne samasta sthAnothI AvIne pRthvIkAyamAM utpanna thanArA jIva sAteya ekendriya ratna banI zake che. sAta ratna A pramANe che- 1. cakraratna 2. chatraratna 3. carmaratna 4. iMDaratna pa. asiratna 6. maNiratna, 7. kAMgiNI(kAMkiNI) ratna. A sAta paMcendriya ane sAta ekendriya ratna cakravartIne AdhIna hoya che. devotpattinA 14 bola :-saMyamanA ArAdhaka, virAdhaka, saMyamAsaMyamanA ArAdhaka, virAdhaka, asaMyata, akAma nirjarAvALA tApasa, kAMdarSika, parivrAjaka temaja samakitanuM vamana karI denArA paNa devagatimAM jaI zake che. teno sAra e che ke AMtarika yogyatA, zuddhithI to devatva temaja muktinI prApti thAya ja che, paraMtu kevaLa bAhya AcaraNathI paNa jo asaMkliSTa pariNAma na hoya to devatvanI prApti thaI zake che. devotpattinA cauda bola - kramAMka nAma 1 2 3 4 5 c 7 8 62 2 10 11 12 13 14 asaMyata bhavya dravya deva saMyama ArAdhaka saMyama virAdhaka dezavirata ArAdhaka dezavirata virAdhaka akAmanirjarAvALA temaja asaMjJItiryaMca tApasa kAntarSika parivrAjaka kivipI saMjJI tiryaMca gozAlA paMthI(AjIvika) Abhiyogika jaghanya gati bhavanapati pahelo devaloka bhavanapati pahelo devaloka bhavanapati bhavanapati bhavanapati bhavanapati bhavanapati pahelo devaloka bhavanapati utkRSTa gati greveyaka deva anuttara vimAna pahelo devaloka bAramo devaloka jyotiSI vANavyaMtara jyotiSI pahelo devaloka pAMcamo devaloka chaThTho devaloka AThamo devaloka bAramo devaloka bAramo devaloka bhavanapati bhavanapati bhavanapati traiveyaka deva svaliMgI samakita rahita A sAdhakono vistArathI paricaya aupapAtika sUtramAM che, tathA bhagavatI sUtra zataka 1 uddezaka 2mAM paNa A rIte saMkSipta kathana che. upara kahela 14 bolanA jIvomAMthI pahelA, bIjA, cothA, niyamA devagatimAM jAya che. bAkI bola devagatimAM ja jAya evo niyama nathI arthAt te cAre gatimAM jaI zake che. devagatimAM jAya to upara kahela devalokomAM jaI zake che evuM samajavuM joie. bhavya dravya devanA bolamAM devano AyuSya baMdha karelA badhA prakAranA jIvono samAveza thaI jAya che. paraMtu prathama bolamAM asaMyata' vizeSaNa lAgI gayuM che tethI dezavratI ane sarvavratIne choDIne anya devotpattivALAno samAveza temAM samajavo joie arthAt bIjA, cothA bolane choDIne bAkI 11 bolono samAveza asaMyata bhavya dravya devamAM thAya che, ethI sAra e nIkaLe che ke pahelA guNasthAnathI cothA guNasthAna sudhInA jIva jemaNe devAyuno baMdha karela hoya che, te asaMyata bhavya dravya deva che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II AgamasAra asaMzI AyuSya- asaMzI tiryaMca paMcendriya cAregatinuM AyuSya bAMdhe che. narakamAM-prathama narakanuM, devamAM-bhavanapati, vyaMtaranuM, tiryaMcamAM-khecara jugaliyA tiryaMca sudhInuM, temaja manuSyamAM aMtardIpanA yugalika manuSya sudhInA AyuSyano baMdha kare che. cAregatimAM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgano utkRSTa AyuSyano baMdha kare che. palyopamano asaMkhyAtamo bhAga sarva jagyAe samAna nathI, temAM aMtara che. tenuM alpabahutva A prakAre che. badhAthI thoDuM deva asaMjJI AyuSya, tenAthI manuSya asaMjJI AyuSya asaMkhyAtagaNuM, tenAthI tiryaMca yonika asaMjJI AyuSya asaMkhyAtagaNuM, tenAthI nairayika asaMjJI AyuSya asaMkhyAtagaNuM. tAtparya e che ke asaMjJI tiryaMca devatAnuM AyuSya atialpa upArjana kare che ane narakanuM Ayu sarvAdhika upArjana kare che. ekavIsamuM : avagAhanA--saMsthAna pada = audArika zarIra - manuSya temaja tiryaMcamAM audArika zarIra hoya che, Ama tiryaMcanI apekSAe 46 bheda temaja manuSyanA traNa bheda, e audArika zarIranA kula 49 prakAra kahyA che. A 49 prakAranA audArika zarIranI avagAhanA ane tenA saMsthAna (AkAra) alaga-alaga che. tenuM varNana jIvAbhigamasUtranI prathama pratipattimAM karela che. vaikriya zarIra :- ekendriya temaja paMcendriya ema vaikriyazarIranA mULabheda be che. gatinI apekSA cAre ya gatimAM hoya che- (1) cauda prakAranA nArakIne, (2) bAdara vAyukAyanA paryApta ane pAMca saMzI tiryaMca paMcendriyanA paryApta ema cha tiryaMcane, (3) eka karmabhUmija manuSyanA paryAptAne, (4) 10 bhavanapati, 8 vyaMtara, 5 jyotiSI ane 26 vaimAnika(12 + 9 + 5) ema 49 devonA paryApta aparyApta 98 devone vaikriya zarIra hoya che. A rIte 14 + 6 + 1 + 98 U 119 jIvone ahIM vaikriya zarIranuM kathana che. te jIvonA saMsthAna ane avagAhanA Adi A sUtramAM varNavela che. jene A ja pustakamAM jIvAbhigama sUtra sArAMzanA varNanamAM juo. AhAraka zarI2 :- teno kevala eka ja prakAra che. saMzI manuSya paryApta arthAt karmabhUmi Rddhi prApta pramatta saMyata. = taijasa-kArmaNa zarIra :- cAragatinA jIvonA jeTalA bheda hoya che. teTalA ja taijasa-kArpaNa zarIranA prakAra hoya che, tethI tenA 563 bheda thAya che. prastuta prakaraNa anusAra tenA 167-167 bheda thAya che. manuSyanA 9 bheda mukhya che. samasta saMsArI jIvone A baMne zarIra hoya che. te baMnenA saMsthAna temaja avagAhanA eka samAna hoya che. te audArika, vaikriya, AhAraka traNe zarIronI sAthe avazya hoya che. mAraNAMtika samuddAtamAM temaja bhavAMtaramAM jatA samaye mArgamAM A traNa zarIronA abhAvamAM svataMtra paNa rahe che, tethI tenI avagAhanA baMne apekSAthI che- (1) traNe zarIronI avagAhanA jeTalI avagAhanA (2) traNe zarIrathI svataMtra mAraNAMtika samuddAtamAM avagAhanA. traNe zarIronI avagAhanA tenA varNanamAM kahela anusAra che. baMnenI svataMtra avagAhanAnI laMbAI cArTa pramANe che, pahoLAI badhAnI zarIra pramANa che. taijasa kArmaNa zarIra jaghanya utkRSTa avagAhanA jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa badhI dizAomAM lokAntathI lokAnta sudhI. jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa badhI dizAomAM lokAntathI lokAnta sudhI. jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa tirthAlokathI lokAnta sudhI cAre ya bAju. jaghanya 1000 yo. sAdhika, utkRSTa nIce sAtamI naraka sudhI, upara paMDaka vananI vAvaDIo sudhI, ti svayaMbhUramaNa samudranI vedikA sudhI. jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa tirkAlokathI lokAnta sudhI cAre ya bAju. jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa manuSya kSetrathI lokAnta sudhI cAre ya bAju. samuccaya jIva ekendriya vigalendriya (1) nArakI (2) 63 tiryaMca paMcendriya manuSya bhavanapatithI (3) jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa nIce bIjo devaloka 3 thI 8 devaloka (4) 9 thI 12 devaloka (5) traiveyaka anuttara deva (6) trIjI narakanA caramAMta sudhI, upara siddha zilA sudhI, tirchA svayaMbhUramaNa samudranI vedikA sudhI. jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa nIce mahApAtAla kaLazanA 2/3 bhAga sudhI, upara 12mA devaloka sudhI, tirchA svayaMbhUramaNa samudranI vedikA sudhI. jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa tirchA manuSya kSetra, nIce vaprA-salilAvatI vijaya, upara 12mA devaloka sudhI. jaghanya vidyAdharanI zreNI sudhI, utkRSTa nIce salilAvatI-vaprA vijaya sudhI, upara potAnA vimAna sudhI, ti manuSya kSetra sudhI. TipaNAMka anusAra spaSTIkaraNa : 1. vigalendriya tinlokamAM rahe che. 1000 yojana UMDA samudromAM temaja meruparvata AdinI vAvaDIomAM hoya che. tin svayaMbhUramaNa samudranI vedikA sudhI hoya che. te sthAnothI lokAnta sudhI cha dizAomAM beindriyAdinA taijasa kAryaNa zarIranI avagAhanA mAraNAMtika samuddAtanA samaye hoya che. 2. pAtAla kaLazonI bhIMta 1000 yojananI che, tenI najIka rahela nairayika tenA aMdaramAM rahela pANImAM paMcendriyarUpe utpanna thAya tyAre jaghanya taijasa kArmaNanI avagAhanA hoya che. 3. bhavanapati AdinI jaghanya temaja utkRSTa avagAhanA pRthvI-pANImAM utpanna thavAnI apekSAe bane che. devatAonI utkRSTa avagAhanA nIce-upara tirache svasthAnathI samajavI. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 AgamasAra- utarArdha 4. A devo potAnA mitra devonI sAthe upara bAramAM devaloka sudhI jaI zake che. tyAMthI mAraNAMtika samudyAta kare to te apekSAthI upara 1ramo devaloka kahevAmAM Avyo che. pa. te deva manuSyamAM ja utpanna thAya che. vaprA, salilAvatI vijaya nIcA lokamAM che, temAM manuSyarUpamAM utpanna thAya che, tyAM sudhI mAraNAMtika samudyAta karavA te nIcenI avagAhanA hoya che. te devonI jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganI avagAhanA manuSyANInI yoninI ati najIka hovAthI ja thaI zake che. koI kAraNavaza tyAM pravezela devanuM AyuSya samApta thavAnI apekSAe samajavuM joie. dhyAnamAM rahe ke A devone kAya paricAraNA hotI nathI. tethI kSetra zuddhi karavAne kAraNe ja pravezavAnuM samajavuM joIe. te deva kevala manuSyamAM ja utpanna thAya che. tiryaMca athavA ekendriyamAM utpanna thatA nathI. 6. raiveyaka temaja attara deva uttara vaikriya karatA nathI, kayAMya jatA nathI. tethI tenI jaghanya avagAhanA paNa potAnA sthAnathI ja che. teo manuSyamAM ja utpanna thAya che. potAnA sthAnathI najIkamAM najIka manuSya kSetra vidyAdharonI zreNI hoya che tethI tene jaghanyamAM kahela che. zarIramAM pudgalonuM cayana Adi - dArika Adi pAMce zarIramAM pugalonI AvazyakatA hoya che. tenA nirmANamAM pugalono " caya thAya che. vRddhigata thavAmAM pudgalono upacaya thAya che ane kSINa thavAmAM pudgalono apacaya thAya che. te caya, upacaya ane apacaya rU5 yugalonuM Agamana ane nigamana cha e dizAothI thAya che. lokAMtamAM rahelA jIvonI. eka tarapha, be tarapha, traNa tarapha lokAMta hoI zake che. alokamAM pudgala nathI tethI tyAMthI pudgalonuM Agamana nigamana hotuM nathI. A apekSAthI audArika, taijasa ane kArmaNa zarIramAM alokanA vyAghAta(rukAvaTa)nA kAraNe kayAreka traNa cAra athavA pAMca dizAthI pugalonuM caya Adi thAya che. lokAMtanA sivAya kyAMya paNa rahetA jIvanA audArika, taijasa, kArmaNa zarIramAM niyamo che e dizAonA pugalonuM Agamana nigamana hoya che. zarIramAM zarIranI niyamA bhajanA:zarIra | niyamo bhajanA nAti audArikamAM taijasa, kArpaNa vaikriya, AhAraka | vaikriyamAM | tejasa, kAmaNa audArika AhAraka | AhArakamAM | audArika, taijasa, kArmaNa 4 vikriya taijasamAM | kArpaNa dArika, vaikriya AhAraka 4 kAmaNamAM | taijasa audArika, vaikriya AhAraka| X alpabadutva :dravyanI apekSA:- 1 badhAthI ochA AhAraka, 2 vaikriya asaMkhyAtagaNA, 3 audArika asaMkhyAtagaNA, tejasa kArpaNa (baMne paraspara samAna) anaMtagaNo. pradezanI apekSA :- 1 thI 3 upara pramANe, 4taijasanA pradeza anaMtagaNA, 5 kArpaNanA pradeza anaMtagaNA. dravya-pradezanI apekSA:- 1 thI 3 upara majaba, 4 AhArakapradeza anaMtagaNA, 5 vaikriya pradeza asaMkhyAtagaNA, 6 audArikapradeza asaMkhyAtagaNA, 7 taijasa kArmaNa dravya anaMtagaNA, 8 taijasapradeza anaMtagaNA, 9 kArmaNapradeza anaMtagaNA. jaghanya avagAhanAnI apekSA :- sauthI thoDI audArikanI 2 tejasa kArmaNanI vizeSAdhika, 3 vaikriyanI asaMkhyAtagaNI, 4 AhArakanI asaMkhyagaNI. utkRSTa avagAhanAnI apekSA:- 1 sauthI thoDI AhArakanI(1 hAtha), 2 audArikanI saMkhyAtagaNI(sAdhika 1000 yojana), 3 vaidiyanI saMkhyAtagaNI ,4 taijasa-kAzmaNanI asaMkhyAtagaNI. bhegAnI apekSA - AhArakanI jaghanyathI AhArakanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika, bAkI krama pahelAnI jema. bAvIsamuM : kriyA pada kriyA svarUpa - kaSAya temaja yoga janya pravRttiothI kriyAo lAge che ane kriyAothI kamano baMdha thAya che. karma ja saMsAra che temaja saMsAra che to mukti nathI; Atmasukha, Atma AnaMda paNa nathI; tethI AtmavikAsa mATe avarodhaka, bAdhArUpa thanArI A kriyAonuM jJAna temaja tyAga karavo Avazyaka che. tyAre AtmA mukta thaI zake che. sarva tyAgI sAdhune paNa jyAM sudhI pramAda ane yoga che tyAM sudhI kriyA lAge che ane jyAM sudhI kriyA che tyAM sudhI karmabaMdha paNa thato rahe che. AgamomAM kriyAo - kriyAonA prakAra vividha rUpathI AgamomAM upalabdha che. vadhAremAM vadhAre 25 kriyAo ThANAMga sUtranA pAMcamA ThANAmAM varNavela che. sUyagaDAMgasUtramAM apekSAthI 13 kriyAo varNavela che. bhagavatI sUtramAM saMkSiptI- karaNa karIne samasta kriyAono be prakAramAM samAveza karI dIdho che. jema ke- 1. sAMparAyika, 2. IriyAvahi. prastuta prakaraNamAM pa-pa karIne kula 10 kriyAonuM varNana che. A pAMca kriyAonuM bIjA AgamomAM paNa jyAM jyAM varNana Ave che teno samAveza ThANAMgamAM kahela 25mAM che. - bhagavatI sUtramAM batAvI dIdhuM che ke kAyikI Adi pAMca kriyAo evI che ke maraNa prApta jIvanA zarIrathI paNa thanArI kriyA tene parabhavamAM paNa pahoMcI jAya che. (dA.ta. kulahADI dvArA thai rahelI hiMsAnI kriyA tenA hAthAnA pUrvanA vanaspatikAyanA jIvone ane loDhAnA pUrvanA pRthvIkAyanA jIvone paNa lAge che, te sAthe kulahADI calAvanArane to lAge ja che.) sAthe ja tene na lAgavAno Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAre jainology 11 65 upAya paNa e batAvI dIdho che ke maraNa samaya najIka jANIne A zarIrano tyAga karI devo joIe, tenA parathI mamatva haTAvIne tene vosarAvI devuM joie. kAyikI Adi pAMca kriyAo - (1) kAyikI - zarIranI sUkSma-bAdara pravRttiothI thanArI kriyA. tenA be prakAra che, jema ke anuparata- (pravRttino atyAga), duSpavRtta. (2) adhikariNikI - dUSita anuSThAnathI, jIvonA zastrabhUta anuSThAnathI thanArI kriyA. tenA be prakAra che- 1. zastrabhUta mana ke zastrabhUta padArthonA saMyojana rU5, 2. zastra bhUta mana athavA padArthonI niSpattirUpa. (3) praSikI - akuzala pariNAmathI thanArI kriyA. tenA traNa prakAra che- 1. potAnA para, 2. bIjApara, 3. baMne upara. (azubha vicAro karavAthI). (4) paritApanikIH kaSTa pahoMcADavAthI, azAtA utpanna karavAthI thanArI kriyA te paNa svaparanI apekSAthI traNa prakAranI hoya che. (5) prANAtipAtikI :- kaSTa pahoMcADavAnI sImAnuM atikramaNa thaIne jIvonA prANono nAza thaI javAthI arthAt tenuM mRtyu thaI javAthI lAganArI kriyA. te paNa sva, para, ubhayanI apekSAe traNa prakAranI che. kriyAo para anuprekSA:- prathamanI traNa kriyAo svarUpamAM eTalI sUkSmatama che ke saMsAranA samasta jIvone pratisamaya niraMtara lAgatI rahe che. apramatta avasthA pachI dazamAM guNasthAna sudhI A traNe kriyAonuM astitva mAnavAmAM AvyuM che. pAchalI be kriyAo tadaarthaka pravRtti thavA para athavA karavA para ja lAge che. anya samayamAM athavA anya jIvothI baMne kriyAo lAgatI nathI. potAne mAravA pITavA athavA zastra prahAra Adi karavAthI potAnA nimitte paritApanikI kriyA lAge che. temaja AtmaghAta. karavAthI svanimittaka prANAtipAtikI kriyA lAge che. pAchalI baMne kriyAo chaghasthone Abhoga(manasahita) temaja anAbhoga(vinA mane) baMne prakAre lAgI jAya che arthAt saMkalpa vinA koI jIvane kaSTa thaI jAya athavA te marI jAya to paNa cothI pAMcamI kriyA lAge che. vItarAga avasthAmAM A pAMca kriyAono niSedha che. tyAM mAtra eka iriyAvahi kriyA ja kahI che. jene prathama kAyikI kriyAmAM eka apekSAthI lakSita karavAmAM Ave che kAraNa ke iriyAvahi kriyA paNa kAyAnI sUkSma bAdara pravRttiothI ja saMbaMdhita che. to paNa teno alagAva eTalA mATe Avazyaka che ke iriyAvahi kriyAmAM kAyikakriyAnI samAna anuparata ane duSpavRtta A be vibhAga thaI zakatA nathI. A baMnethI svataMtra ja avasthA iriyAvahi kriyAnI vItarAga AtmAone hoya che. vItarAga chadhastha AtmAone paMcendriya prANI paganI nIce ekAeka dabAI jAya to paNa paritApanikI athavA prANAtipAtikI kriyA lAgatI nathI, kevala iriyAvahi kriyA ja lAge che. temaja paritApa athavA hiMsa kevala iriyAvahi kriyA nimittaka atialpa be samayano zAtAvedanIya karmano baMdha thAya che. kriyA nimittaka pApa ane teno viSaya:- pApa aDhAra che jema ke 1 prANAtipAta yAvat 18 mithyAdarzana zalya. cha javanikAya arthAt cha kAyAnA jIva prANAtipAtano viSaya che. grahaNa dhAraNa yogya padArtha adattAdAnanA viSayarUpa che. rUpa ane rUpa sahagata padArtha maithuna-kuzIlanA viSayabhUta che. arthAt maithuna kriyAne kAraNabhUta adhyavasAya citra, calacitra, mUrti, pUtaLA Adi rUpomAM athavA sAkSAta strI AdinA viSayamAM hoya che. bAkI 15 pApa sarva dravya (6 dravya)no viSaya kare che. 24 daMDakamAM kriyA - A aDhAra pApasthAnothI 24 daMDakanA jIvone kriyAo lAge che. ahIMyA bhalAmaNa pATha che jethI ekendriya AdimAM paNa 18 pApa gaNyA che. te avyakta bhAvanI apekSA temaja aviratabhAvanI apekSA samajI zakAya che. vyaktabhAvanI apekSA to jene mana temaja vacanano yoga nathI, calu temaja cakSuno viSaya nathI tenA mRSAvAda maithuna Adi pApa daSTigocara thatA nathI. sakriya akriya - jIva ane manuSya sakriya paNa hoya che ane akriya paNa hoya che. bAkI 23 daMDakanA jIva sakriya ja hoya che, akriya hotA nathI. jIva paNa manuSyanI apekSA ane manuSya paNa 14mAM guNasthAnanI apekSA akriya hoya che. siddha badhA akriya che. kAyikI Adi kriyA 24 daMDakamAM - covIse daMDakamAM kAyikI Adi pAMce kriyAo hoya che. eka jIvamAM eka samayamAM kayAreka traNa, kayAreka cAra temaja kayAreka pAMca kriyA hoya che. manuSyamAM kayAreka traNa, kayAreka cAra,kyAreka pAMca temaja kayAreka akriya paNa hoya che nArakI, devatAthI koIne paNa prANAtipAtikI kriyA lAgatI nathI, tethI tenI apekSA trevIsa daMDakanA jIvone kyAreka traNa kriyA ane kayAreka cAra kriyA lAge che. manuSyamAM kyAreka traNa kriyA, kyAreka cAra kriyA lAge che temaja kyAreka akriya paNa hoya che. audArikanA daza daMDakonI apekSA 23 daMDakanA jIvone kyAreka traNa,kayAreka cAra kriyA, kayAreka pAMca kriyA lAge che. manuSyamAM akriyano vikalpa adhika che. eka jIvane eka jIvanI apekSA, eka jIvane aneka jIvanI apekSA, aneka jIvane eka jIvanI apekSA ane aneka jIvane aneka jIvanI apekSA paNa 3-4-5 kriyAnuM kathana samajI levuM. cothA vikalpamAM kayAreka traNa, kyAreka cAra evuM na kahetAM traNa paNa, cAra paNa, evuM kathana karavuM joie. kriyAmAM kriyAnI niyamA bhajanA: krama kriyA | niyamo bhajanA 1 | kAyikI bIjI, trIjI | cothI, pAMcamI adhikaraNikI | pahelI, trIjI cothI, pAMcamI prASikI pahelI, bIjI cothI, pAMcamI | | cha Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 4 5 66 paritApanikI prathama traNa prANAtipAtikI prathama cAre pAMcamI S akriyA nahIM nahIM A kriyAonI niyamA bhajanAthI saMbaMdhita saMpUrNa jIvonA cAra vibhAga thAya che. kramazaH 1 traNa kriyAvALA, 2 kramathI cAra kriyAvALA, 3 pAMceya kriyA- vALA, 4 pAMceya kriyA rahita. 1. je jIvane 2.je samayamAM 3. je dezamAM temaja 4. je pradezamAM A cAre apekSAthI paNa A pAMce kriyAomAM kahela prakArathI niyamA bhajanA hoya che. Ayojita H- A pAMca kriyAone Ayojita kriyA paNa kahevAya che arthAt jIvone saMsAramAM joDavAvALI A kriyAo che. kriyA ane karma baMdha :- dareka jIva prANAtipAta Adi pApa kriyA karato thako sAta athavA ATha karmono baMdha kare che. = - te aneka jIvonI apekSA traNa bhaMga :- 1 badhA sAta karmabAMdhanArA, 2 sAta karma bAMdhanArA vadhAre ane ATha karma bAMdhanAro eka, 3 sAta karma bAMdhanArA paNa vadhAre ane ATha karma bAMdhanArA paNa vadhAre. AyuSya / karma jIva eka bhavamAM ekavAra bAMdhe che, bAkI sAta karma haMmezAM bAMdhato rahe che, mATe upara kahela vikalpa bane che. daMDakanI apekSAe 19 daMDakamAM traNa vikalpa thAya che. samuccaya jIva ane ekendriyamAM traNa vikalpa hotA nathI, kAraNa ke temAM jIvonI saMkhyA adhika hovAthI AyuSyanA baMdhaka haMmezA maLe che. aDhAra pApa sevanathI jJAnAvaraNIya Adi baMdha karatA thakA jIvone kAyikI Adi kriyAo 3-4 athavA 5 hoya che, akriya hotA nathI. aDhAra pApathI virata jIvane jJAnAvaraNIya Adi sAta karma baMdha karatA thakA 3-4 athavA 5 kriyA lAge che ane vedanIya karma bAMdhatA 3-4-5 kriyA lAge che athavA akriya hoya che. = AraMbhikI Adi pAMca kriyAo pAMca kriyAo A pramANe che jema ke- 1 AraMbhikI, 2 parigrahikI, 3 mAyApratyayikI, 4 apratyAkhyAna pratyayikI pa mithyAdarzana pratyayikI kriyA. (1) AraMbhikI :- jIva hiMsAno saMkalpa temaja prayatna-pravRttithI tathA ahiMsAmAM anudhama anupayogathI A kriyA lAge che. saMsArI jIvone temaja pramattasaMyata sudhInA manuSyone A kriyA lAge che. apramatta saMyatane A kriyA lAgatI nathI. (2) parigrahikI :- padArthomAM mamatva mUrchAbhAva hoya, tene grahaNa dhAraNamAM Asakta bhAva hoya to A kriyA lAge che athavA dhArmika Avazyaka upakaraNo sivAya padArthano saMgraha karanArA temaja gAmo, gharo ane bhakto athavA ziSyomAM mamatva bhAva, mArApaNAnI AsaktinA pariNAma rAkhanArAne parigrahikI kriyA lAge che. prathama guNasthAnathI pAMcamAM dezavirata guNasthAna sudhI ja A kriyA lAge che. guNasthAnanI apekSAe chaThThA guNasthAnamAM A kriyA nathI lAgatI. (3) mAyA pratyayikI :- sUkSma athavA sthUla kaSAyanA astitva-sadbhAvamAM A kriyA lAge che. pahelA guNasthAnathI dazamA guNasthAna sudhI A kriyA lAge che. mAyA zabdathI cAre kaSAyonuM grahaNa samajI levuM. (4) apratyAkhyAna pratyayikI kriyA :- pratyAkhyAna na karanArA badhA avirata jIvone A kriyA lAge che, apratyAkhyAna ja tenuM nimitta kAraNa che. pahelA guNasthAnathI cothA guNasthAna sudhI A kriyA lAge che. dezaviratamAM A kriyA lAgatI nathI. (5) mithyAdarzana pratyayikI :- pahelA mithyAtva guNasthAnavartI mithyAdaSTi jIvone A kriyA lAge che. tenuM mithyAtva ke asamyakatva ja A kriyAnuM kAraNa che. saMzI jIvonI apekSAe mithyA samaja, mAnyatA, viparIta tattvonI zraddhA, tenuM kAraNa hoya che. jinezvaroe kahelA tattvomAM azraddhAna paNa A kriyAnuM kAraNa hoya che. mizra dRSTine paNa A kriyA lAge che. covIsa daMDakamAM AraMbhikI Adi kriyA :- badhA daMDakomAM upara kahela pAMce kriyAo hoya che. niyamA bhajanAnI apekSA :- nArakI devatAomAM pahelI cAra kriyA niyamA hoya che. pAMcamI mithyAdarzana pratyayikI kriyA mithyAdaSTine hoya che ane samyagdaSTine hotI nathI. pAMca sthAvara traNa vikalendriyamAM pAMce ya kriyA niyamA hoya che. tiryaMca paMcendriyamAM pahelI traNa kriyA niyamA hoya che, cothI pAMcamI kriyA bhajanAthI hoya che. arthAt samyagdaSTi jIvone pAMcamI kriyA nathI hotI cAra niyamA hoya che. deza virati zrAvakane athavA koI paNa vrata pratyAkhyAna karanArAne cothI, pAMcamI kriyA hotI nathI, traNa kriyA ja hoya che. niyamA trIjI parigrahikI pahelI, trIjI mAyApratyayikI x apratyAkhyAna pahelI, bIjI, trIjI mithyAdarzana cAre nahIM akriyA manuSya ane / samuccaya jIvamAM pAMce kriyA bhajanAthI hoya che. arthAt 1-2-3-4 yA -5 athavA akriya paNa hoya che. kriyAmAM kriyAnI niyamA bhajanA :- krama kriyA 1 AraMbhikI 2 3 4 5 S bhajanA bIjI, cothI, pAMcamI cothI, pAMcamI cAre pAMcamI X nahIM Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra jainology II pApa sthAnonI virati temaja karmabaMdhaHvirati - cha(SaDa) jIvanIkAya Adi je dravyomAM pApa karAya che, pApanI virati paNa tenI ja apekSAe hoya che. arthAt 15 pApanI virati sarva dravyonI apekSAe hoya che ane hiMsA, adatta, maithuna A traNanI virati kramazaH cha kAyA, grahaNa-dhAraNa yogya padArtha temaja rUpa ane rUpasahagata padArthonI apekSAe hoya che. ahIM virati bhAva sarva viratinI apekSAe che, tethI manuSya sivAya 23 daMDakamAM 17 pApathI virati hotI nathI. 18mAM mithyAtva pApathI virati pAMca sthAvara, traNa vikasendriyamAM nathI, zeSa 16 daMDakamAM che arthAt nArakI, devatA, manuSya ane tiryaMca paMcendriyamAM mithyAtvathI virati samyaguMdaSTi jIvonI hoya che. 17 pApathI virati saMyata manuSyane ja hoya che. karmabaMdha:- mithyAdarzanathI virata trevIsa daMDakanA jIva koI ATha karma bAMdhanArA hoya che ane koI sAta karma bAMdhanArA hoya che. 18 pApanA tyAgavALA manuSya:- (1) sAta karma bAMdhanArA, (2) ATha karma bAMdhanArA, (3) cha karma bAMdhanArA, (4) eka karma bAMdhanArA ane (5) abaMdhaka paNa hoya che. sAta karmabaMdhaka-AyuSya karma nathI bAMdhatA, ATha karmabaMdhaka-badhA karma bAMdhe che. cha karmabaMdhaka-AyuSya ane mohakarma nathI. bAMdhatA(dasamuM guNasthAna), eka karmabaMdhaka-vedanIya karma bAMdhe che(11-12-13muM guNasthAna), abaMdhaka- koI paNa karma bAMdhatA nathI (14muM guNasthAna). pApa sthAnothI virati temaja kriyA:17 pApanI viratimAM jIva ane manuSyamAM AraMbhikI temaja mAyApratyayikI A be kriyAnI bhajanA, parigrahika Adi traNa kriyA hotI nathI. 18mA mithyAtva pApathI viratimAM jIva manadhyamAM cAra kriyAnI bhajanA temaja midhvAtvanI kriyA hotI nathI. bAkI 15 daMDakanA jIvomAM 4 kriyAnI niyamAM hoya che, mithyAtvanI kriyA hotI nathI. ATha daMDakamAM eka paNa pApanI virati hotI nathI. kriyA- Azrava noMdhaH myunisIpala korporezana katalakhAnuM calAve che, jemAM roja seMkaDo jAnavaronI karapINa hatyA thAya che. ApaNe myunisIpalane pIe chIe, myunisIpalanuM pANI vAparIe chIe, tethI ochAmAM ochI eka koTIe to tenI anumodanA thAya ja che. zaheranI hajAro kI.mI. lAMbI gaTaro ekabIjIthI ane dariyA sAthe saMkaLAyelI che. jemAM asaMkhya samuThThIma jIvonI virAdhanA thAya che. zaherI jIvana ane have to gAmaDAomAM paNa khUlAmAM javAne badale ToyaleTaja vaparAya che. jenA kAraNe karmabaMdhanAM kAraNo vadhyA che. deza AkhAnI IlekaTrIka saMkaLAyelI che. relvenI TIkITa letAM ke musApharI karatAM AkhA taMtranI anumodanA thaI jAya che. AthI agni kAyanAM mahAAraMbhanI anumodanA thAya che. AvA A zaherI jIvanamAM samakita paNa TakavuM kaThIna che. ame koIja pApanuM kAma nathI karatAM, ame sArA thavAmAM mAnIe chIe. AvA vAkayo bolanAra kharekhara to kriyA-Azrava I ajANa che. AraMbha-hiMsA karavI. saMraMbha-hiMsAno saMkalpa ke kalpanA karavI. samAraMbha-AraMbha sarakhuM eTale ke hiMsA karAvavI, karatAnuM anumodana karavuM tathA hiMsAnI saMkalpanA karavI. nAnuM pratikramaNa zaherI vyasta jIvanamAM je loko savAranAM pratikramaNa nathI karI zakatAM, temanA mATe niMdAvidhi ane sutI vakhate rAtrIvidhi be nAnA pratikramaNanAM prakAra kahI zakAya. koI doSa lAge ke azubha bhAva thAya to turaMtaja tenuM micchAmIdukkaDama ke pratikramaNa tenA anusaMdhAnanAM sUtrapAThathI karI levuM. sUtrapATho jene na AvaDatAM hoya teNe paNa bhAvapUrvaka pApanI niMdA gaha karI, pratikramaNa karI levuM. pApathI pAchA haThavuM e pratikramaNa. IriyAvahino trIjo pATha, kSamaNasUtra paheluM, cothuM, pAMcamuM tathA IcchAmi paDikaNuM jo me devasiyo aIyAro kyo - nAM pAThanA AdhArathI nAnuM pratikramaNa karI zakAya. trevIsamuM karma prakRti pada - prathama uddezaka kamaeN graMtha-1] mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga, A pAMcamAMthI koI paNa nimittathI AtmAmAM je acetana dravya Ave che, te karma dravya che. rAgadveSanA saMyogathI te AtmAnI sAthe baMdhAI jAya che. samaya pAkatA te karma potAnA svabhAva anusAra phaLa Ape che. rAgadveSa janita mAnasika pravRtti anusAra krodhAdi kaSAya vaza zArIrika vAcika kriyA thAya che, te dravya karmopArjananuM kAraNa bane che. vastutaH kaSAya prerita athavA kaSAya rahita mana vacana kAyAnI pravRttithI ja AtmAmAM karmonuM Agamana thAya che. te karma paramANuno cAra prakAre baMdha thAya che. (1) prakRtibaMdha - AtmAnA jJAna Adi guNone DhAMkavArUpa athavA sukhaduHkha devA rUpa mukhya ATha prakAranA svabhAvono baMdha "prakRti baMdha' kahevAya che. (2) sthitibaMdha - karmonA vipAkanI-phaLa devAnI avadhino nizcaya karavo, baMdha karavo sthitibaMdha' kahevAya che. (3) anubhAgabaMdha - karmarUpamAM grahaNa karelA pudgalonI phaLa devAnI zaktinuM tIvra maMda thavuM 'anubhAga baMdha' kahevAya che. svabhAvavALA karmapradezonI saMkhyAna nirdhAraNa tharva AtmAnI sAthe baMdha thavo "pradezabaMdha' kahevAya che. AThakarma prakRti:- karmonA svabhAvathI ja tenuM vibhAjana vargIkaraNa karavAmAM Ave che. tethI prakRtinI apekSAe karmonA mukhya ATha prakAra che arthAt karmonI mULa prakRti ATha che. jema ke(1) jJAnAvaraNIya - AtmAnA jJAnaguNane DhAMkanArA. (2) darzanAvaraNIya:- darzanaguNa temaja jAgRtine rokanArA. (3) vedanIya:- sukhaduHkhanI vibhinna avasthAne ApanArA. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha (4) mohanIya - AtmAne moha buddhi banAvIne kuzraddhA, kumAnyatA asadAcaraNomAM kaSAyomAM temaja vikAromAM palaTAvanArA. (5) AyuSya:- koI ne koI sAMsArika gatimAM bhavasthiti sudhI jabaradastIthI rokI rAkhanArA. (6) nAmakarma - daihika vicitra avasthAone prApta karAvanArA. suMdara-kharAba, zaktisaMpana-nirbaLa zarIrone temaja vibhinna saMyogone prApta karAvanArA. (7) gotrakarma - UMca-nIca jAti kula temaja hInAdhika bala, rUpa Adi prApta karAvanArA. (8) aMtarAya:- dAna, lAbha, bhoga, upabhoga AdimAM bAdhaka avasthAone utpana karAvanArA. karmabaMdha paraMparA temaja mukti - eka karmanA udayathI bIjA karmano udaya prApta thato rahe che. karmonA udayathI jIvanI mati ane pariNatI tevI thatI rahe che. arthAt karmano udaya anya udayane prerita kare che ane udayathI AtmAnI pariNati prabhAvita thAya che. pariNatinI tAratamyatAthI pharI navA karmono baMdha thato rahe che A prakAre ATha prakAranA karma baMdhanathI ane udayathI A saMsAra cakra cAlatuM rahe che. jo AtmA potAnI viziSTajJAna-viveka zaktithI sazakta banI jAya to te karmodaya prerita buddhi temaja tevI pariNativALo na thatA sajAga rahe che temaja pUrNa viveka sAthe karma baMdhana paraMparAne avaruddha karavAmAM saphala thaI jAya che. tyAre kramathI karmothI mukta banato jAya che. navA karmabaMdha ochA thAya che. tenuM phaLa paNa ochuM thaI jAya che tethI eka divasa karmono prabhAva pUrNarUpathI dhvasta-naSTa thaI jAya che ane AtmA sadAne mATe karmothI temaja karmabaMdha ane tenA phaLa bhogavavAthI dUra thaI jAya che arthAt pUrNarUpe mukta thaI jAya che. te zAzvata siddha avasthAne prApta karI le che. karmonuM vedana temaja karmaphaLanA prakAra - 24 daMDakanA samasta jIva jJAnAvaraNIya Adi AThe ya karmonuM vedana kare che. te karma svayaM jIvanA dvArA bAMdhelA ane saMcita karelA hoya che ane te svataH vipAkane-udayane prApta thAya che. A rIte te karma jIvathI ja kRta, nivartita temaja pariNAmita hoya che, svataH udIrita hoya che athavA parathI paNa udArita hoya che, temaja tene yogya gati, sthiti, bhavane prApta thaIne te karma potAnA viziSTa phaLane pragaTa kare che. jema ke- naraka gatine prApta thatAM viziSTa azAtA vedanIya, manuSya-tiryaMca bhavamAM viziSTa nidrA, devabhavamAM viziSTa sukha Adi anubhava karAve che. AThe karmonA vipAkanA aneka prakAra che jemake1. jJAnAvaraNIya karmanA 10 prakAranA vipAka - jJAnAvaraNIya karmanA udayathI mati, zruta, avadhi, mana:paryava temaja kevala A pAMce prakAranA jJAnanuM AvaraNa hoya che. prastutamAM jJAnAvaraNIyanA vipAka darzAvatAM matijJAnavaraNIyanA pariNAma rU5 10 prakAra kahyA, che. je pAMca indriyothI saMbaMdhita che. joke dravyendriyo nAma karmathI saMbaMdhita che to paNa bhAvedriyano saMbaMdha jJAnAvaraNIyathI che. upakaraNarUpa je bAhya AtyaMtara zrotendriya(kAna) che te nAma karmanA udayathI prApta thAya che. temaja tenI labdhi ane upayoga bhAvendriya che, te jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI prApta thAya che. tenuM (bhAvendriyanuM) AvaraNa thavuM te jJAnAvaraNIya karmanA udayathI thAya che. tenA kSayopazamanI prApti te "labdhi' rUpa che ane tenAthI prApta viSayamAM upayukta thavuM, te viSayane sArI rIte grahaNa karavuM, samajavuM te "upayoga' rUpa che. (1thI5) pAMca indriyonA kSayopazamane Avarita(bAdhita) karavuM. (6thI10) pAMca indriyonA upayogane arthAt tenAthI thanArA jJAnane bAdhita karavuM. A daza prakArano vipAka jJAnAvaraNIya karmanA udayano batAvI dIdhela che. A karmanA udayathI jIva jANavA yogyane paNa jANI zakato nathI, jANavAnI icchA hovA chatAM paNa jANI zakato nathI ane jANIne paNa pharI jANI zakato nathI arthAt upayoga karI zakato nathI. tenuM pUrvanuM te jJAna nAza thaI jAya che. 2. darzanAvaraNIya karmanA 9 prakAranA vipAka:- (1 thI 4) cakSu, acakuM, avadhi ane kevala A cAra darzanane bAdhita karavA. (5) nidrA -sAmAnya svAbhAvika nIMdara AvavI (6) nidrA-nidrA-pragADha nidrA AvavI (7) pracalA -beThA-beThA nIMdara AvavI (8) pracalA-pracalA -cAlatAM-cAlatAM nIMdara AvavI (9) svAnaddhi nidrA-mahAnidrA AvavI. divasamAM vicArelA ke ciMtavelA. asAdhAraNa kArya rAtamAM uThIne je nidrAmAM ja karI le temaja pharIne te vyakti sUI jAya che. A nava prakAranA darzanAvaraNIya karmanA udaya janya vipAka che. A karmanA udayathI jIva jovA yogya padArthone joI zakato nathI. jovA icche to paNa joI zakato nathI ane joIne paNa pachI nathI joto eTale ke bhUlI jAya che. vaLagALa - thisaMdhI nidrA darzanAvaraNIya karmano prakAra niMdrA ane teno prakAra stAnagadhi niMdrA ane teno paNa eka prakAra, A DIprezana che athavA jene vaLagALa mAnavAmAM Ave che. jemAM zarIramAM aneka ghaNuM baLa AvI jAya che, athavA citabhrama dazA hoya che. magaja asthira thavAthI samayakatva paNa TakatuM nathI. A sthiti mAM AyuSyano baMdha paDe to jIvanI avagatI thavAnI zakayatA che. narakamAM javAnI vAta zAstromAM vajaruSabha nArI saMghayaNa vALAo mATe kahI che. sAmAnya rIte zrAvakone na hoya, teTalA madhyama(moTA) kadanuM A mohanIya karma paNa che. saMkramaNathI badhAja karmono vipAka udaya hoya che. eka prakAranI stAnagadhi niMdrA ane e niMdrAmAM (jAgatAM) AvatAM svapna, eTaleja vaLagALa ke bhUtapizAcano zarIramAM praveza kahevAya che. koI mithyAtvI deva ke yakSano zarIra praveza AmAM javaleja hoya che. deva ke yakSa paNa zarIra praveza to kSaNa mAtraja kare che. tyAra pachI te magajamAM tevA prakAranA pudagalo prakSepa(inajekaTa) karI cAlI jAya che. A pudagalothI thayelA unamAdanAM kAraNe bhakato ThekaDA mArI ne nAce che. potAnA manamAM uThatA taraMgo kahe che. koi prakSepa karAyelA azubha pudagalonI asara vadhAre samaya sudhI paNa rahe che. paNa kAyamanI asara to magajane kSati pahoMcI hoya to ja rahe che.bahudhA to e zarIranI mAnasIka bImArI hoya che AMkhamAM jAmara AvavAthI jema dekhAtuM nathI tema magajamAM kemIkalano strAva thavAthI vicAra avyavasthIta thaI jAya che. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II AgamasAra maMtra-taMtra, pIra-phakIra, ke bhUvA-DAkalA no sahAro na letAM dharmanuM zaraNuM ja AvI sthItimAM levuM joie. daradIne jeTalI saMjJA ke bhAna hoya te pramANe tenI pAse dharmAcaraNanuM kartavya karAvavuM joIe. sAthe yogya sAyakreTIsTa DokaTaranI davA levAthI sAruM thaI javAnI zakayatA che. abudha ajJAnI ke phakata janma jaina hoya tevAne mATe AmAM manuSya bhava hArI javA jevuM thAya che. 3. vedanIya karmanA 16 prakAranA vipAka :- (1) zAtAvedanIya- (1thI5) manojJa zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparzanA padArthono saMyoga maLavo, (6) manathI prasanna rahevAno saMyoga thavo, (7) bolavAnI herAnagatithI rahita saMyoga thavo arthAt bolavAmAM paNa AnaMda zAMtino saMyoga thavo, (8) zarIranA sukha athavA sevAno saMyoga prApta thavo. (2) azAtAvedanIya- upara kahelA ATheyanuM viparIta prApta thavuM. 4. mohanIya karmanA 5 prakAranA vipAka:- (1) mithyAtva- miththAbuddhi thavI, viparIta zraddhA mAnyatA thavI.(2) mizra mizrabuddhi, mizrazraddhA mAnyatA thavI. (3) samyakatva mohanIya- kSAyika samakita prAptimAM bAdhaka thavuM. (4) kaSAya- 16 prakAranA kaSAya bhAvomAM pariNAmomAM joDAvuM. (5) nokaSAya- veda, hAsya, bhaya Adi 9 prakAranI vikRta avasthAomAM joDAvuM. A prakAre mukhya pAMca prakAranA mohakarmano vipAka hoya che. 5. AyuSya karmanA 4 prakAranA vipAka:- (1) narakAyu, (2) tiryaMcAyu, (3) manuSyAyu, (4) devAyu rUpathI AyuSyakarmanA cAra prakAranA pariNAma che. 5. nAmakarmanA 28 prakAranA vipAka:- (1) zubhanAma- (1thI5) potAnA zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparzanuM ISTa hovuM. A prakAre (6) potAnI gati (cAla), (7) sthiti(avasthAna), (8) lAvaNya, (9) yaza, (10) utthAna karma, bala, vIrya, puruSArtha-parAkrama Adi mana pasaMda thavuM, (11thI14) iSTa, kAMta, priya temaja manojJa svara hovo. (2) azubhanAma- upara kahela 14nuM viparIta prApta thavuM. 7. gotrakarmanA 16 prakAranA vipAka - (1) UMcagotra- (1) jAti, (2) kula, (3) bala, (4) rUpa, (5) tapa, (6) zrata, (7) lAbha, (8) aizvarya, A AThanuM zreSTha-zreSThatama maLavuM. (2)nIcagotra- uparanA kahela AThanI halakApaNAnI upalabdhi(prApti) thavI. 8. aMtarAya karmanA 5 prakAranA vipAka:- (1) dAna, (2) lAbha, (3) bhoga, (4) upabhoga, (5) vIrya-puruSArthamAM bAdhA utpanna thavI, vidhdha thavA athavA saMyoga na thavo. icchA hovA chatAM athavA saMyoga maLavA chatAM paNa kArya na karI zake, te aMtarAya karmano vipAka-phaLa che. vizeSa jJAtavya:(1) madirA Adi sevanathI jJAnano lopa thavo, brAhmI sevanathI buddhi ke smaraNa zakti vikasita thavI, khAdya padArthothI nidrA-anidrA, roga, niroga thavA; auSadha, ane cazamAnA prayogathI daSTinuM teja thavuM vagere pugalajanya para nimitta karmavipAka paNa hoya che. temaja svataH avadhi Adi jJAnanuM utpanna na thavuM, svataH roga AvI javo vagere potAno karma vipAka che. (2) beIndriya jIvone kAna, nAka, AMkhano labdhi upayogano abhAva hoya che. A prakAre teindriya AdinuM paNa samajI levuM. koDha rogathI gherAyela zarIra athavA lakavAthI(pakSAghAta)thI gherAyela zarIrane sparzendriyano labdhi upayoga Avarita hoya che. janmathI baherA, aMdha, mUMgA hoya athavA pachI thaI gayA hoya tene zrota, cakSu, jIllA Adi indriyonA labdhi upayoganuM AvaraNa samajavuM joie. (3) cakSu, acakSu darzanAvaraNIyamAM sAmAnya upayoga bAdhita hoya che temaja jJAnAvaraNIyamAM vizeSa upayoga, viziSTa avabodha Avarita hoya che. (4) karmono udaya, kSayopazama Adi dravya, kSetra, kAla, bhAva, bhavathI paNa prabhAvita hoya che. jema ke ThaMDImAM athavA savAre adhyayana smaraNanI sulabhatA; zAMta, ekAMta sthAnamAM tattvajJAnanI dhyAnanI anuprekSA vizeSa guNavardhaka hoya che nidrA AvavA para athavA ekAgracitta thaI javA para vedanIya karma susupta thaI jAya che. vagere vividha udAharaNa, prasaMga samajI levA joie. (5) utthAna - zarIra saMbaMdhI ceSTA, karma - bhramaNa-gamana Adi, bala - zArIrika zakti, vIrya - AtmAmAM utpana thanAruM sAmarthya, puruSAkAra - Atmajanya svAbhimAna vizeSa, parAkrama - potAnA kArya-lakSyamAM saphaLatA prApta karI levI, A utthAna-karma-bala-vIrya-puruSakAra parAkramano artha che. (6) nAma karmamAM- potAne mana pasaMda zabdAdi hovuM, te iSTazabda Adi che. ISTa, kAMta Adi svarano artha che viNAnI samAna vallabha svara hovo, koyalanI samAna madhura svara hovo, A prakAre bIjAone abhileSaNIya svara hovo. A ISTa zabda ane ISTa svara AdimAM aMtara samajavuM joie. (7) vedanIya karmamAM bIjAonA manojJa amanojJa zabdAdino saMyoga maLato hoya che ane nAmakarmamAM potAnA zarIrathI saMbaMdhita zabdAdi hoya che. A baMnenA manojJa ane iSTa zabdomAM taphAvata che. (8) gadheDo, UMTa, kUtaro vagere zabdo aniSTa hoya che, koyala, popaTa, mayUra vagere zabda ISTa hoya che. - A prakAre A prathama uddezakamAM ATha mUla karma prakRti, tenuM svarUpa, baMdha svarUpa temaja udayanA prakAra arthAt karmaphaLa devAnA prakAra batAvyA che. AgaLa bIjA uddezakamAM ATha mULa karma prakRtinI uttara pravRtio ane tenA bheda-prabhedonuM varNana karavAmAM AvyuM che sAthe ja tenI samasta prakRtionI jaghanya ane utkRSTa baMdha sthitio batAvI che. bIjo uddezaka kanI uttara pravRtio - ATha karmomAM jJAnAvaraNIya karma, AyuSyakarma ane aMtarAyakarmanI phakta uttara pravRtio kahevAmAM AvI che. tenA pharI bheda kahyA nathI. zeSa pAMca karmonI uttara pravRtionA aneka bheda karavAmAM AvyA che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 AgamacAra- utarArdha 1. jJAnAvaraNIya- uttara prakRti pAMca che. 2. darzanAvaraNIya- uttara prakRti be che temaja tenA 9 bheda che. 3. vedanIya- uttara prakRti be che temaja tenA bheda 16 che. 4. mohanIya- uttara prakRti be che, tenA 5 bheda ane kula 28 medAnabheda che. 5. AyuSya uttara prakRti 4 che. 6. nAma karma- uttara prakati 4ra che. tenA bheda 93 che. 7. gotra karma- uttara prakRti be che, tenA bheda 16 che. 8. aMtarAya karma- uttara prakRti pAMca che. AvI rIte kula 176 bheda thAya che. temAMthI 148 uttara pravRtionI baMdha sthiti batAvI che. 28 bheda ochA karyA che. vedanIya ane gotra karmanA 16-16 bheda kahyA che paraMtu baMdha sthiti phakta 2-2 bhedonI ja kahelI che. tethI 14 + 14 U 28 ochA(bAda) thavAthI 176-28 U 148 thAya che. 148 karma pravRtionI baMdha sthiti:krama karma prakRti nAma jaghanya baMdha sthiti | utkRSTa baMdha sthiti 17 18 19 1-5 mati jJAnAvaraNIya Adi pAMca 6-9 | cakSudarzanAvaraNIya Adi cAra 10-14 | nidrA Adi pAMca 15 iryAvahi zAtA vedanIya sAMparAyikazAtA vedanIya 16 azAtA vedanIya samyakatva mohanIya mithyAtva mohanIya mizra mohanIya 20-31 | traNa kaSAya coka (12) 3ra-35 | saMjvalana kaSAya coka | strI veda 37 puruSa veda | 38 napuMsaka veda 39-40 hAsya, rati 41-44 | | arati, bhaya zoka, dugaMchA 45-46 narakAyu, devAyu 47-48 tiryaMcAyu manuSyAya 49 naraka gati tiryaMca gati aMtarmuhUrta 30 kroDAkoDI sAgara. aMtarmuhUrta 30 kroDAkoDI sAgara. 3/7 sAgara. sAdhika | 30 kroDAkoDI sAgara. be samaya | be samaya 12 muhUrta 15 kroDAkoDI sAgara 3/7 sAgaropama dezonA | 30 kroDAkoDI sAgara, aMtarmuhUrta 66 sAgara sAdhika 1 sAgara. dezona 70 kroDAkoDI sAgara aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrta 4/7 sAgara. dezonA 40 kroDAkroDI sAgara. | 2 mAsa 1 mAsa/ ardhamAsa/aMtarmuhUrta | 40 kroDAkoDI sAgaropama sAtiyA doDha bhAga sAgaropama dezona | 15 kroDAkoDI sAgaropama 8 varSa 10 kroDAkoDI sAgara 27 sAgara. dezonA 20 kroDAkoDI sAgara 1/7 sAgara dezona 10 kroDAkroDI sAgara 2/7 sAgara dezona 20 kroDAkoDI sAgara 10000 varSa sA. aMtarmuhUrta | 33 sAgara + 1/3 karoDa pUrva aMtarmuhUrta 3 palya+1/3 karoDa pUrva 2/7 hajAra sAgara dezona 20 kroDAkroDI sAgara 2/7 sAgaropama dezona 20 kroDAkoDI sAgara 51 53 manuSya gati sAtiyA doDha bhAga sAgaropama dezona para deva gati 1/7 hajAra sAgara dezona ekendriya jAti 2/7 sAgara sAgara dezonA | 54-56 | | beindriyAdi traNa jAti 9/35 sAgara dezona 57. paMcendriya jAti | 2/7 sAgara. dezona 58 audArika zarIra 27 sAgara. dezona | pa9 | vakriya zarIra 2/7 hajAra sAgara. dezona | $0 AhAraka zarIra aMtaH kroDAkoDI sAgara | 61-62 taijasa kArmaNa zarIra | 2/7 sAgara dezona | 63-7ra | 5 baMdhana, 5 saMghAtanA sva zarIra samAna | 73-75 | aMgopAMga traNa sva zarIra samAna 76 vaja RSabha nArAca saMghayaNa 5/35 (1/7) sAgara dezonA RSabha nArAya saMghayaNa 635 sAgara dezonA 78 nArAca saMghayaNa 735 (1/5) sAgara. dezona ardhanArAja 8/35 sAgara. dezona | 80 kilikA saMghayaNa 9/35 sAgara. dezona 15 kroDAkoDIsAgara | sAgaropama 10 kroDAkroDI sAgara 20 kroDAkoDI sAgara 18 kroDAkroDI sAgara 20 kroDAkroDI sAgara 20 kroDAkoDI sAgara. 20 kroDAkroDI sAgara aMta:kroDAkroDI sAgara 20 kroDAkoDI sAgara sva zarIra samAna sva zarIra samAna 10 kroDAkoDI sAgara 12 kroDAkoDI sAgara 14 kroDAkroDI sAgara 16 kroDAkroDI sAgara. 18 kroDAkoDI sAgara. 77. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 gamasAra | 81 9) 93 ' sugaMdha | 120 jainology II sevArya saMghayaNa 1035 (27) sAgara. dezona. 20 kroDAkoDI sAgara. 82-87 | saMsthAna 6 saMghayaNanI samAna 88 sapheda varNa (4)28 (17) sAgara. dezona 10 kroDAkoDI sAgara | 89 pILo varNa pa/28 sAgara. dezona 12- 1/2 kroDAkoDI sAgara lAla varNa 6, 28 sAgara. dezona 15 kroDAkroDI sAgaro. | 91 nIlo varNa 7) 28 (1/4) sAgara. dezona 17- 1/2 kro.ko. sAgara. 92 | kALo varNa 8) 28 (2/7) sAgara. dezona. 20 kroDAkoDI sAgara. 1/7 sAgara. 10 kroDAkoDI sAgara. 94 | durgadha 2/7 sAgara. dezona 20 kroDAkroDI sAgara | 95-99 pAMca rasa pAMca varNanI samAna 100-103 | karkaza, guru. 2/7 sAgara, dezona 20 kroDAkoDI sAgara. 104-107 | mRdu, laghu, snigdha, uSNa 1/7 sAgara dezona 10 kroDAkoDI sAgara 108-110 | aguru laghu, upaghAta, parAghAta 2/7 sAgara, dezonA 20 kroDAkroDI sAgara | 111-114 | cAra AnupUrvI 4 gatinI samAna | 115-118 | ucchuvAsa, Atapa, udyota, 2/7 sAgaropamAM 20 kroDAkoDI nirmANa nAmakarma (thoDuM ochuM) sAgaropamAM | 119 tIrthakara nAmakarma aMtaH kro.ko. sAgara. aMtaH kro.ko. sAgara. zubha vihAyogati 1/7 sAgara. dezona 10 kroDAkoDI sAgara 121 azubha vihAyogati 2/7 sAgara, dezonA 20 kroDAkoDI sAgara. 122-126 | trasa, sthAvara, bAdara, 2/7 sAgaropama 20 kroDAkoDI | paryApta, pratyeka (thoDuM ochuM) sAgaropama 127-129 | sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa 935 sAgara. dezona 18 kroDAkroDI sAgara. 130-134 sthira, zubha, subhaga, 1/7 sAgaropama 10 kroDAkoDI susvara, Adeya nAmakarma | (thoDuM ochuM) sAgaropamAM 135-140 | asthira, azubha, durbhaga, 2/7 sAgaropama 20 kroDAkoDI duzvara, anAdeya, ayaza. | (thoDuM ochuM) sAgaropamAM 141 yazakIrti nAmakarma ATha muhUrta 10 kroDAkoDI sAgara 142 ucca gotra ATha muhUrta 10 kroDAkoDI sAgara 143 nIca gotra 2/7 sAgara. dezona 20 kroDAkroDI dezona 144-148 | dAnAMtarAyAdi pAMca | aMtamuhUrta 30 kroDAkoDI sAgara. siMketa :- sAga20 U sAgaropama, pala0 U palyopama, kro0 krova U kroDAkoDI, thoDuM ochuM U palyopamano asaMkhyAtamo bhAga ocho. 1/7 sAga20 U eka sAgaropamano eka sAtamo bhAga, 1/7 hajAra sAga20 U eka hajAra sAgaropamano eka sAtamo bhAga, 935 sAga20 U eka sAgaranA 35 bhAgamAMnA 9 bhAga.sAva U sAdhika, ayaza0 U azokati]. vizeSa jJAtavya:- 1/7 sAgara, ra7 sAgara Adi je jaghanya baMdhasthiti che te ekendriyanI apekSAe hoya che. AyuSyane choDIne ATha muhUrta, aMtarmuhUrtano je jaghanya baMdha che, te apramatta guNasthAnonI apekSAe che. jyAM utkRSTa baMdha 10 kroDAkoDI sAgara hoya che tyAM jaghanya 1/7 sAgara hoya che, tevI ja rIte 20 sAgaranA ra/7 sAgara, 30 sAgaranA 3/7 sAgara thAya che. jaghanya, utkRSTa be samayano baMdha vItarAga avasthAno che. jaghanya, utkRSTa aMtaH kroDAkoDI baMdha samyagudaSTi zrAvaka temaja sAdhunI apekSAe che. nAma karmamAM 14 piMDa prakRti che ane ATha pratyeka prakRti che arthAt ATha eka bheda vALI ane 14 aneka bhedavALI prakRtio che. pratyeka prakatio:- 1 agarulagha, 2 upaghAta, 3 parAghAta, 4 ucchavAsa, 5 Atapa. 6 udyota, 7 tIrthakara, 8 nirmANa. cauda piMDa prakRtioH - (1) gati - cAra, (2) jAti - pAMca, (3) zarIra - pAMca, (4) aMgopAMga - traNa, (5) baMdhana - pAMca, (6) saMghAtana - pAMca, (7) saMhanana - che, (8) saMsthAna - che, (9) varNa - pAMca, (10) gaMdha-be, (11) rasa - pAMca, (12) sparza - ATha, (13) AnupUrvI - cAra, (14) vihAyogati - be. be dazaka - 1 traNa dazaka-trasa, bAdara, paryApta, pratyeka, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, yaza-kIrti. 2 sthAvara dazaka - sthAvara, sUkSama, aparyApta, sAdhAraNa, asthira, azubha, durbhaga, dusvara, anAdeya, ayazakIrti. abAdhAkAla - dareka karma prakRtinI baMdha sthitinA anupAtathI abAdhAkAla thAya che. je karmanI jeTalI kroDAkoDa sAgaropamanI baMdhasthiti che teTalA ja so varSano abAdhAkAla jANavo joie jemake - | utkRSTa baMdha | utkRSTa abAdhAkAla | 70 kroDAkoDa sAgaropamanA 7000 varSa 30 kroDAkroDa sAgaropamanA 3000 varSa 20 kroDAkroDa sAgaropamanA 2000 varSa | 15 kroDAkroDa sAgaropamanA 1500 varSa Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha _72 | 10 kroDAkoDa sAgaropamanA | 1000 varSa | 12 kroDAkroDa sAgaropamanA | 1200 varSa 18 kroDAkroDa sAgaropamanA 1800 varSa 17 1/2 kroDAkoDa sAgaropamanA 1750 varSa | 14 kroDAkroDa sAgaropamanA | 1400 varSa | 10 kroDAkoDa sAgaropamanA | 1600 varSa 12 12 kroDAkroDa sAgaropamanA | 1250 varSa jaghanya abAdhAkAla aMtarmuhUrta Adi samajI levuM joie, AyuSya karmano abAdhAkAla jaghanya aMtarmuhUrta, madhyama 6 mahinA, utkRSTa koDa pUrvano trIjo bhAga arthAt 1/3 karoDa pUrva. jIva potAnA jeTalA AyuSya zeSa rahevA para AgalA bhavanuM AyuSya bAMdhe teTalA samayanuM ja AyuSyakarmanuM abAdhAkALa hoya che. utakRSTa abAdhAkALa potAnA A bhavanAM AyuSyanAM 1/3 bhAga jeTaluM hoI zake. ekendriya Adino karmabaMdhakAla - ekendriyano utkRSTa baMdha eka sAgaropama che, beindriyanA 25 sAgaropama, te indriyano 50 sAgaropama, caurendriyano 100 sAgaropama, asaMjJI paMcendriyano 1000 sAgaropamano utkRSTa baMdha che. te 70 kroDAkoDI sAgaropamavALA mithyAtva mohakarmanI apekSAe che. bIjI je prakRtino jeTalo utkRSTa baMdha hoya tenA anupAta- pramANamAM samajI levo joIe arthAt saMjJI paMcendriyano 70 kroDAkoDI sAgaropama barAbara ekendriyano eka sAgaropama. ekendriyathI paMcendriya sudhIno jaghanya baMdhakAla potAnA utkRSTa baMdhakAlathI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga ocho hoya che. utkRSTa baMdhakAla vivaraNa: saMjJIno baMdha ekendriya 30 kroDAkoDI sAgara | 3/7 sAgara 20 kroDAkoDI sAgara | 2/7 sAgara 15 kroDAkoDI sAgara sAtiyA doDha sAgara 10 kroDAkroDI sAgara 1/7 sAgara 40 kroDAkoDI sAgara 4/7 sAgara vizeSaH ekendriyathI beindriya 25 gaNo, te indriya 50 gaNo, caurendriya 100 gaNo, asaMjJI paMcendriya 1000 gaNo baMdha thAya che. ekendriyano utkRSTa baMdhakAla vivaraNa:| prakRti utkRSTa baMdhasamuccaya ekendriyano utkRSTa baMdha jJAnAvaraNIyAdi 30 kroDAkroDI sAgaropama 3/7 sAgaropama sAtavedanIya | 15 kroDAkoDI sAgaropamAM | sAtiyA doDha sAgaropama mithyAtva moha 70 kroDAkroDI sAgaropamAM 1 sAgaropama 16 kaSAya 40 kroDAkroDI sAgaropama 4/7 sAgaropama puruSa veda 10 kroDAkroDI sAgaropama | 1/7 sAgaropama | beindriya jAti | 18 kroDAkoDI sAgaropamAM 9/35 sAgaropama RSabha nArAja | 12 kroDAkoDI sAgaropama | 6/35 sAgaropama nIlAvarNa 17 1/2 kroDAkoDI sAgaropama 7/28 sAgaropama A rIte badhI pravRtiono ekendriyono baMdha jANI levo. tera prakRtino baMdha ekendriyamAM nathI tethI 148-13 U 135 prakRtino baMdha hoya che. AyuSya karmano baMdha jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa eka karoDa pUrva ane 22/3 hajAra varSa sAdhika. tera prakRti - narakatrika, devatrika, vaikriyadrika, AhAraddhika ane tIrthakara nAmakarma, mizramoha, samyakatva moha. vikasendriya Adino baMdha:- beindriyamAM paNa A 135 prakRtiono utkRSTa baMdha 25 gaNo arthAt 25 sAgaropamanA upara kahelA bhAga samajI levA. jaghanya baMdha utkRSTathI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga ocho samajavo. A prakAre te indriyono 135 prakRtiono baMdha 50 guNo, corendriyano so gaNo temaja asaMjJI paMcendriyano hajAra gaNo samajI levo. AyuSya karmano baMdha ekendriyanI samAna ja vikasendriyano che. asaMjJI paMcendriyamAM AyuSya baMdha jaghanya aMtarmuhUrta(manuSya-tiryaMcAya) temaja jaghanya aMtarmuhUrta sAdhika 10000 varSa (deva-narakAya) utkRSTa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga ane 1/3 karoDapUrva adhika.. asaMjJI paMcendriya pAMca prakRtino baMdha karatA nathI jemake tIrthakara nAma karma, AhAraddhika, mizramoha, samyakatva moha. bAkI 148-5 U 143 prakRtino baMdha upara pramANe jANavo. saMjJI paMcendriyamAM traNa gatimAM badhI pravRtiono jaghanya aMtaH kroDAkoDI sAgaropamano baMdha hoya che. utkRSTa samuccayanI samAna baMdha hoya che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 73 AgamasAra jeno samuccaya jIvamAM jaghanya baMdha aMtarmuhUrta Adi che, te manuSyamAM paNa teTalo ja che. jeno jaghanya baMdha sAgaropamamAM che, teno manuSyamAM aMtaH kroDAkroDI sAgaropama che. AyubaMdha saMjJImAM nArakI--devatAmAM-- tiryaMcAyubaMdha jaghanya aMtarmuhUrta + 6 mAsa, utkRSTa kroDa pUrva + 6 mAsa. manuSyAyu baMdha jaghanya aneka mAsa (athavA aneka varSa) + 6 mAsa, utkRSTa kroDa pUrva + 6 mAsa. tiryaMcamAM- traNa gatinuM AyuSya samuccayanI samAna temaja devAyubaMdha utkRSTa 18 sAgaropama + 1/3 karoDa pUrva che. manuSyamAM cAre gatinuM AyuSya samuccayanI samAna che. jaghanya karma baMdhaka :- Ayukarma- asaMkSepadmA (aMtima aMtarmuhUrta) praviSTa jIva sarva jaghanya AyuSya baMdha kare che. mohakarma- AThamA navamA guNa sthAnavALA manuSya sarva jaghanya mohakarmano baMdha kare che. zeSa cha karma :- dazamA guNa sthAnavALA sarva jaghanya baMdha kare che. -: utkRSTa karmabaMdhaka : saMzI paMcendriya paryApta, jAgRta, sAkAropayukta, mithyAdaSTi, kRSNalezI, utkRSTa saMkilaSTa pariNAmI ane kaMIka nyUna (madhyama) saMkliSTa pariNAmI nArakI, devatA--devI, karmabhUmi tiryaMca--tiryaMcANI, manuSya manuSyANI utkRSTa sAte karmano baMdha kare che.(noMdha : puNyanA udayathI maLela saMzipaNAmAM, paMcendrIyapaNAmAM sarvotakRSTa karmabaMdha thAya che. viziSTa budhdhimati IQ dharAvatA loko vadhAre karmono baMdha karI zake che.puNyanA udayane pacAvavuM muzakela che.) AyuSya karma : :- 1. karmabhUmi saMzI tiryaMca-manuSya(puruSa), paryApta, jAgRta sAkAropayukta, mithyAdaSTi, parama kRSNalezI, utkRSTa saMkliSTa pariNAmI ja utkRSTa 33 sAgara narakanA AyuSyano baMdha kare che. 2. tathA manuSya samyagdaSTi, zuklalezI, apramatta saMyata vizuddha pariNAmI paNa 33 sAgara sarvArthasiddha aNuttara vimAnanA AyuSyano baMdha kare che, arthAt manuSya naraka deva baMneno utkRSTa AyuSya baMdha kare che. 3. manuSyANI paryApta, jAgRta, samyagdaSTi, zuklalezI, apramatta saMyata, utkRSTa 33 sAgara sarvArthasiddha aNuttara vimAnanA AyuSyano baMdha kare che, nArakIno utakRSTa AyubaMdha strIvedamAM thato nathI. guNasthAno para baMdha udaya udIraNA sattA [kamaeN graMtha-2] 1 baMdha vicAra :-samuccaya 120 prakRtinA baMdha hoya che. 148mAMthI 28 kADhI. 5 baMdhana 5 saMghAtana 16 varNAdi, samakita, mizra mohanIya, A 28no baMdha thato nathI. 1. pahelA guNasthAnamAM :- 117 prakRtinA baMdha hoya che. 120mAMthI AhArakaddhika ane tIrthaMkara nAma A 3 ochA thayA. 2. bIjA guNasthAnamAM :- 101 prakRtino baMdha. 117mAMthI 16 prakRti kADhI. jAti catuSka, sthAvara catuSka, napuMsaka catuSka, naraka trika, Atapa nAma, A 4+4+4+3+1 U 16. 3. trIjA guNasthAnamAM :- 74 prakRtino baMdha hoya che. 101mAMthI 27 kADhI tyAre 74 rahI. anaMtAnubaMdhI cauka, madhyamanA cAra saMghayaNa, cAra saMThANa, durbhagatrika, niMdrA trika, tiryaMca trika, nIca gotra, udyota nAma, azubha vihAyogati, strI veda, manuSyAyu, devAyu. A 4+4+4+3+3+3+1+1+1+1+1+1+ U 27. 4. cothA guNasthAnamAM :- 77 prakRtino baMdha hoya che. 74 pUrvanI ane manuSyAya, devAyu, tIrthaMkara nAma, A 3 vadhavAthI 77 thaI. 5. pAMcamA guNasthAnamAM :- 67 prakRtino baMdha hoya che. 77mAMthI 10 kADhI. apratyAkhyAnI cauka, manuSya trika, audArika dvika, vajraRSabhanArAca saMghayaNa. A 4+3+ra+1 U 10 kADhI. 6. chaThThA guNasthAnamAM :- 63 prakRtino baMdha hoya che. 67mAMthI pratyAkhyAnI cauka nIkaLyo. 7. sAtamA guNasthAnamAM :- 59 ane 58 prakRtino baMdha hoya che. ati, zoka, asAtAvedanIya, asthira, azubha, ayazokIrti, A 6 nIkaLyA ane AhAraka dvika vadhyA tyAre 63-6 U 57 + 2 U 59, devAyunA baMdha chaTTe guNasthAnamAM zuru karyuM hoya to sAtamA guNasthAnamAM hoya che. A mATe 59 ane devAyuno baMdha zaru na karyuM hoya to 58 prakRtino baMdha. 8. AThamA guNasthAnamAM :- A guNasthAnamAM sAta bhAga che. pahelA bhAgamAM 58 prakRtino baMdha. bIjAthI chaThThA bhAga sudhI 56 prakRtino baMdha hoya che, be nidrA ghaTI. 7mA bhAgamAM 26no baMdha hoya che, 30 prakRti ghaTI. yathA- suraddhika, paMcendriyajAti, zubhavihAyogati, trasanavaka (yazokIrtine choDIne), zarIra catuSka, audArika choDIne) aMgopAMga dvika (vaikriya ane AhAraka), prathama saMsthAna, varNacatuSka, pratyeka nAmanI 6 prakRti (agurulaghu, upaghAta, parAghAta, ucchavAsa, jananAma, nirvANanAma) A kula 2+1+1+9+4+2+1+4+6 U 30 prakRti gaI. 5 jJAnAvaraNIya, 5 aMtarAya, 4 darzanAvaraNIya, hAsya, rati, bhaya, jugupsA, saMjvalacatuSka, sAtAvedanIya, uccagotra, yazokIrti, puruSa veda. A kula 5+5+ 4+1+1+1+1+4+1+1+1+1 U 26no baMdha che. (9) navamA guNasthAnamAM :- enA 5 bhAga che. pahelA bhAgamAM 22 prakRtino baMdha thAya che. hAsyAdi 4 ghaTI. bIjA bhAgamAM 21, eka puruSa veda ghaTayo. trIjAmAM krodha choDIne 20no baMdha. cothA bhAgamAM mAna choDIne 19 prakRtino baMdha. pAMcamA bhAgamAM mAyA choDIne 18 prakRtino baMdha thAya che. (10) dasamA guNasthAnamAM H- uparokta 18 prakRtimAMthI saMjvalana lobha varjIne 17 prakRtino baMdha thAya che. (11,12,13) guNasthAnamAM :- mAtra sAtA vedanIyano baMdha thAya che, 16 ghaTI. jJAnAvaraNIyAdi traNa karmanI 14 tathA yazokIrti, uccagautra ema kula 16 jAya. 14mA guNasthAnamAM baMdha thato nathI. = 2. udaya vicAra H - samuccaya 122 prakRtino udaya hoya che- 120 pahelAMnI tathA samakita mohanIya ane mizra mohanIya A be vadhI. (1) pahelA guNasthAnamAM :- 117 prakRtino udaya. baMdhanI samAna. (2) bIjA guNasthAnamAM :- 111 prakRtino udaya, 117mAMthI 6 ghaTI mithyAtva mohanIya vaikriya paMcaka. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha (3) trajA guNasthAnamAM - 100 prakRtino udaya, 109mAthI 10 ghaTe (anantAnubaMdhI cauka, traNa AnupUrvI, traNa jAti nAma) mizramohanIya vadhe. (4) cothA guNasathAnamAM - 104 prakRtino udaya. cAra anupUrvI, samakita mohanIya A pAMca vadhI ane mizra mohanIya ghaTI. (5) pAMcamAM guNasthAnamAM - 87 prakRtino udaya. 104mAMthI 17 ghaTI. jema ke- apratyAkhyAnI cAra, vaikriya ATha, durbhaga traNa, tiryaca, manuSya AnupUrvI ema 4+8+3+2 ? 17. (6) chaThThA guNasathAnamAM - 81 prakRtino udaya. 87mAMthI pratyAkhyAnI-4, tiryaca-2, ughAtanAma, nIcagotra-8 jAya tyAre 79 rahe ane AhAraka dvika vadhe tyAre 81 thAya. (7) sAtamAM guNasthAnamAM - 76 prakRtino udaya. 81mAMthI nidrA traNa ane AhAraka be ema pAMca jAya. (8) AThamA guNasthAnamAM:- 02 prakRtino udaya. chellA traNa saMghayaNa ane samakita mohanIya ema 4 jAya. (9) navamAM guNasthAnamAM:- 66 prakRtino udaya 7ramAMthI hAsyAdika jAya. (10) dasamA guNasthAnamAM - 60 prakRtino udaya. saMjvalana traNa ane traNa veda ema 6 jAya. (11) agiyAramA guNasthAnamAM:- 59 prakRtino udaya. 1 saMjvalana lobha jAya. (12) bAramA guNasthAnamAM - emAM be bhAga che- pahelA bhAgamAM 2 saMghayaNa gayA pachI 57no udaya thAya. bIjA bhAgamAM ranidrA choDIne papano udaya thAya. (13) teramAM guNasthAnamAM:- 42 prakRtino udaya. 14 prakRti jAya, eka jina nAma vadhe. (14) codamAM guNasthAnamAM - 12 prakRtino udaya. 4ramAMthI 30 jAya. audArika drika, asthira dvika, vihAyogati drika, pratyeka trika, saMsthAna che, pratyeka prakRti pAMca(agurulaghu, upaghAta, parAghAta, zvAsozvAsa, nirmANa) varNAdi cAra, taijasa-kAzmaNa zarIra, vajatraDhaSabhanArAca, svara drika, asAtA ke sAtA vedanIyamAMthI eka ema kula 2+2+2+3+ +5 + 40 + 2 + 1 + 2 + 1 U 30 jAya, 12 prakRti rahI, subhaga, Adeya, yazakIrti, sAtA-asAtAmAMthI eka, trasa trika, paMcendriya jAti manuSya gati ane Ayu, jina nAma, uccagautra ema kula 12 prakRtino udaya codamAM guNasthAnanA aMta sudhI rahe che. 3. udIraNA vicAra: pahelA guNasthAnathI chaThThA guNasthAna sudhI udIraNA, udayanI jema hoya. sAtamAthI teramA guNasthAna sudhI udayanI prakRtimAMthI vedanIya drika ane manuSyAya ema traNa jAya. kAraNa ke A guNasthAnomAM A prakRtionI udIraNA thatI nathI. . sattA vicAra: samuccaya 148 prakRtinI sattA thAya che. 1. pahelA guNasthAnamAM- 148 prakRtinI sattA. 2. bIjA-trIjA guNasthAnamAM- 147 prakRtinI sattA. jina nAma jAya. 3. cothA guNasthAnathI sAtamA guNasthAnamAM- cAra-cAra bheda- 1. baddhAyu kSayopazama samakita 2. abaddhAyu kSayopazama samakita 3. baddhAyu kSAyika samakita 4. abaddhAyu kSAyika samakita. - pahelA bhAgamAM 148nI sattA. bIjA bhAgamAM 145nI(naraka, tiryaca, devAyu choDIne) trIjA bhAgamAM 141nI, 148mAMthI, anantAnubaMdhI cAra ane traNa darzana mohanIya ema sAta jAya tethI bAkI 141 rahe. cothA bhAgamAM 138nI sattA, 141mAMthI traNa AyuSya ochA thAya. 4- AThamAM guNasthAnathI 11mA guNasthAna sudhI traNa zreNI 1. upasama samakita upazama zreNI 2. kSAyaka samakita upazama zreNI 3. kSAyaka samakita kSapaka zreNI. pahelI zreNImAM- 148, 146 ane 14ranI sattA. naraka tiryaMca AyuSya gayA pachI 146, anantAnubaMdhI catuSka gayA, pachI. 142 prakRtinI sattA rahe. bIjI zreNImAM- 138 prakRtinI sattA. 148mAMthI darzana saptaka ane traNa AyuSya ema 10 ghaTavAthI 138 rahe. trIjI zreNImAM- navamA guNasthAnamAM tenA nava bhAga che- pahelA bhAgamAM- 138, bIjA bhAgamAM-122, sthAvira trika, ekendriya cAra, naraka be, tiryaMca be, Atapa-udyota, nidrA traNa ema 3+4+2+2+2+3 U 16 jAya. trIjA bhAgamAM114nI sattA. 12ramAMthI apratyAkhyAnI cAra ane pratyAkhyAnA varaNa cAra ema kula ATha jAya. cothA bhAgamAM- 113 prakRtinI sattA. napuMsaka veda ocho thAya. pAMcamA bhAgamAM- 112nI sattA. strIveda ocho thAya. chaThThA bhAgamAM- 10nI sattA. hAsyAdi 6 ochA thAya. sAtamA bhAgamAM- 105 nI sattA. puruSa veda jAya. AThamAM bhAgamAM- saMjvalana krodhane choDIne 104nI sattA. navamAM bhAgamAM mAnane choDIne 103nI sattA. 5. dasamA guNasthAnamAM- AnA be bhAga- pahelA bhAgamAM mAyAne choDIne 102nI sattA tathA bIjA bhAgamAM lobha choDIne 101nI sattA che. 6. bAramA guNasthAnamAM- AnA be bhAga-pahelA bhAgamAM 101nI sattA. bIjA bhAgamAM 99nI sattA. nidrA ane pracalA e baMne jAya. 7. teramA guNasthAnamAM- 14 prakRti choDIne 85nI sattA. traNa karmanI 14 prakRti jAya. 8. codamAM guNasthAnamAM- 13nI sattA. udayavat 12 ane manuSya AnupUrvI vadhe. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II AgamasAra dara mArgaNAonI apekSA guNasthAnomAM baMdha [karmagraMtha-3] mArgaNAnI dvAra gAthA- gaI Indriya kAye, joe vee kasAya nANe ya. saMjama daMsaNa lessA, bhava same saNI AhAre (1) gati mArgaNA:- naraka gati-samuccaya naraka tathA pahelI, bIjI, trIjI nArakImAM 101 prakRtino baMdha. 120mAMthI 19 jAya. vaikriya ATha, AhArakadrika, sUkSmatrika, ekendriya trika, vikasendriya trika e 19. pahelA guNasthAnamAM 100 prakRtinA baMdha, 101mAMthI jina nAma varjIne. bIjA guNasthAnamAM 96 prakRtionA baMdha napuMsaka cauka choDIne. trIjA guNamAM 70 prakRtino baMdha. anaMtAnubaMdhInI chavvIsI varjI. cothA guNasthAnamAM 7ranA baMdha. manuSyAyu ane jinanAma vadhe. cothI, pAMcamI, chaThThI nArakImAM 100 prakRtinA baMdha thAya che. 101mAMthI jina nAma varyo. pahelA, bIjA, trIjA guNasthAnamAM pahelI nArakI vas. cothA guNasthAnamAM 71nA baMdhamAM manuSyAyu vadhe. sAtamI nArakamAM samuccaya 99no baMdha 101mAM jina nAma ane manuSyAya ocho thAya. pahelA guNasthAnamAM 96, manuSya drika ane uccagautra e traNa prakRti jAya. bIjA guNasthAnamAM 91no baMdha. napuMsaka cauka ane tiryaMcAyu e pAMca ochA thAya. trIjA guNamAM 70no baMdha anaMtAnubaMdhInI covIsI varjI ane manuSyanI gati, AnupUrvI ane uccagautra A traNa vadhe. tiryaMcagati- samuccaya tathA pahelA guNasthAnamAM 117 prakRtino baMdha AhAraka drika, jina nAma e traNa jAya. bIjA guNasthAnamAM 101no baMdha 16 jAya- naraka trika, sUkSma trika, ekendriya trika, vikasendriya trika, napuMsaka cIka. trIjA guNasthAnamAM 69no baMdha ekaso ekamAMthI batrIsa jAya. cothA guNasthAnamAM 70no baMdha, devAyu vadhe. pAMcamAM guNamAM dano baMdha, apratyAkhyAnI. coka ocho. manuSyagati- samuccaya 120 prakRtino baMdha. pahelA guNasthAnamAM 117no baMdha. bIjA guNasthAnamAM 101no baMdha. trIjA guNamAM 69. cothA guNamAM 71, devAyu ane jinanA be prakRti vadhe. pAMcamAMmAM 67no baMdha, apratyAkhyAnI coka ghaTe. chaThThA thI 14 guNasthAna sudhI samuccayanI samAna. noMdha - A paryApta manuSya ane tiryaMcano baMdha che. aparyAptano samuccaya tathA prathama guNasthAnamAM 109 prakRtino baMdha. - devagati- samuccaya deva ane pahelA, bIjA devalokamAM 104no baMdha. pahelA guNamAM 103no baMdha. 104mAMthI jinanAma varjayo. bIjA guNasthAnamAM 96no baMdha-103mAM napuMsaka cauka ane ekendriya trika e 7 prakRti ghaTe. trIjA guNasthAnamAM 70no baMdha, chavvIsa ghaTe. cothA guNasthAnamAM 72, jinanAma ane manuSyAyu vadhe. bhavanapati vyaMtara jyotiSamAM samucya tathA pahelA guNamAM 103 prakRtinA baMdha. jinanAma choDIne. bIjAmAM 96, trIjAmAM 7), cothA guNamAM 71 manuSyAyu vadhe. trIjA devalokamAMthI AThamAM devaloka sudhI pahelI nArakAvat samuccaya 101no baMdha. pahelA guNasthAnamAM 100, bIjAmAM 96, trIjAmAM 70 ane cothAmAM 72. navamA devalokathI greveyaka sudhI samuccaya 97 prakRtino baMdha. 101mAMthI tiryacatrika, udyota nAma e cAra jAya. pahelA guNasthAnamAM 9dano baMdha. 97mAMthI jinanAma ghaTe. bIjA guNasthAnamAM 92. napuMsaka cauka varjI. trIjA guNasthAnamAM 70no baMdha. rara ghaTI, chavvIsamAMthI tiryaMca trika ane udyota nAma choDIne. kema ke pahelA ghaTI gayA. cothA guNasthAnamAM 7rano baMdha. manuSyAya ane jinanAma be prakRti vadhe. pAMca aNutara vimAnamAM cothA guNasthAnamAM 7rano baMdha. (ra) jAti mArgaNA - ekendriya tathA vikasendriyamAM samuccaya tathA pahelA guNasthAnamAM 109 prakRtino baMdha. jina ekAdaza ochuM thAya. bIjA guNasthAnamAM 96no baMdha sUkSma trayodazI varjI. jo 94 hoya to bane AyuSya gayA. paMcendriyamAM 14 guNasthAna oghavatuM. (3) kAyA mArgaNA - pRthvI, pAnI, vanaspatimAM 109no baMdha. jina ekAdaza nathI. teu-vAyumAM 105no baMdha. manuSya trika uccagautra choDIne. trasa kAyAmAM 14 guNasthAna oghavatu. (4) joga mArgaNA -4 manayogI, 4 vacana yogImAM 13 guNasthAna oghavatuM. audArika yoga manuSyanI jema. audArikanA mizramAM 114 tathA 112no baMdha. 6 tathA 8 jAya. naraka trika, AhAraka drika, devAyu e 6 tathA manuSya tiryacanA Ayu e ATha. pahelA guNasthAnamAM 109 tathA 107nA baMdha. jina paMcaka varjI. bIjA guNasthAnamAM 96 tathA 94. sUkSma trayodazI varjI. trIjo guNasthAna nathI. cothAmAM 75, covIsamI varjI ane jina paMcaka vadhe. teramAM guNasthAnamAM zAtA vedanIyano baMdha[zeSa guNasthAna nathI. vaikriyayogamAM samuccaya devavatuM. vaikriya mizramAM 10rano baMdha devatAnI 104mAMthI be AyuSya ghaTe. pahelA guNasthAnamAM 101, jinanAma jAya. bIjA guNasthAnamAM 94no baMdha, napuMsaka cauka ane ekendriya trika vayo. cothA guNasthAnamAM 71no baMdha. anaMtAnubaMdhInI covIsa ghaTI ane jinanAma vadhe. AhAraka ane AhAraka mizramAM 63 prakRtinA samuccaya baMdha, 6 ane 7 guNasthAnamAM oghavatuM. kArpaNamAM samuccaya 11rano baMdha. audArikanI 114mAMthI tiryaMca manuSyAya varjayo. pahelA guNasthAnamAM 107 prakRtino baMdha. jina paMcaka varjayo. bIjA guNasthAnamAM 94no baMdha. sUkSma trayodazI gaI. cothA guNasthAnamAM 75 prakRtino baMdha. 94mAM covIsI jAya. jina paMcaka vadhe. teramAM guNasthAnamAM eka prakRtino baMdha.[zeSa guNasthAna nathI.] (5) veda mArgaNA - traNe vedamAM oghavatu baMdha navamAM guNasthAna sudhI. (6) kaSAya mArgaNA- anaMtAnubaMdhI catuSka bIjA guNasthAna sudhI. apratyAkhyAnI cauka cothA guNasthAna sudhI, pratyAkhyAnAvaraNa cauka pAMcamAM guNasthAna sudhI, saMjavalana cauka navamAM guNasathAna sudhI hoya che. baMdhanI prakRti oghavata. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha (7) jJAna mArgaNA-traNa jJAnamAM samuccaya 79no baMdha. samuccayanA baMdhanI cothA guNasthAnanI 77 prakRti ane AhAraka dvika vadhe. cothA guNasthAnathI bAramAM guNasthAna sudhI baMdha prakRti oghavata. manaH paryavajJAnamAM samuccayamAM 65 prakRtino baMdha. chaThThA guNasthAnathI 12mA sudhI oghavata. kevaLa jJAnamAM 13mA guNasthAnamAM baMdha eka prakRtino, 14mA guNasthAnamAM baMdha nathI. traNa ajJAnamAM samuccaya 117 prakRtino baMdha. pahelA ane trIjA guNasthAnamAM baMdha ogha prakRtivatuM. (8) saMyama mArgaNA- sAmAyika, chedopasthApanIyamAM samuccaya 5 prakRtino baMdha. chaThAthI nava guNasthAna sudhI oghavata. parihAra vizuddhi cAritramAM samuccaya 65. chaThA, sAtamAM guNasthAnamAM oghavata. sUkSma saMparA cAritramAM samuccaya 17 ane dazamAM guNasthAnamAM 17. yathAkhyAtamAM 1no baMdha. deza viratimAM ogha ane pAMcamAM guNasthAnamAM 67no baMdha. asaMyamamAM samuccaya 118no baMdha, AhAraka dvika nathI. cothA guNasthAna sudhI oghavata. (9) darzana mArgaNA- cakSu darzana acakSu darzanamAM 12 guNasthAna sudhI oghavata. avadhi darzanamAM samuccaya baMdha 70no. cothAthI 12mAM guNasthAna sudhI samuccaya. kevaLa darzanamAM eka prakRtino baMdha. (10) legyA mArgaNA- kRSNa, nIla, kApota legyAmAM samuccaya 118no baMdha hoya che. AhAraka dvika nahIM. 4 guNasthAnamAM oghavatuM. tejolezyAmAM samuccaya 111 prakRtino baMdha. sUkSmatrika, vikasendriya trika, naraka trika ema nava jAya. pahelA guNasthAnamAM 108no baMdha AhAraka drika ane jina nAma nahIM. bIjA guNasthAnamAM 101no baMdha. napuMsaka coka, ekendriyatrika e 7 jAya. AgaLa 7mAM guNasthAna sudhI oghavata. padma legyAmAM samuccaya 108no baMdha 4 trikanI 12 prakRti jAya. pahelA guNasthAnamAM 105 AhAraka dhika jina nAma jAya. bIjA guNasthAnathI sAtamAM guNasthAna sudhI oghavata. zukla legyAmAM samuccaya 104 prakRtino baMdha 16 jAya. tiryaMca trika, udyota nAma, naraka trika, sUkSma trika, vikalatrika ekendriya trika. pahelA guNasthAnamAM 101 ogha vALI traNa jAya. bIjA guNasthAnamAM 97 napusaMka cauka nathI. trIjAmAM 74, cothAmAM 77 yAvat oghavata. (11) bhavI mArgaNA-bhavI paryAptAmAM oghavata. aparyAptAmAM ogha tathA pahelA guNasthAnamAM 109. jina ekAdaza nathI. bIjA guNasthAnamAM 96 tathA 94. cothA guNasthAnamAM 71no baMdha hoya che. covIsa jAya, jina nAma vadhe. abhavI paryAptAmAM samuccaya tathA pahelA gaNasthAnamAM 117no baMdha. aparyAptAmAM 109 jina ekAdaza jAya. (12) samakita mArgaNA- lAyaka samakitamAM samuccaya 79 prakRtino baMdha. cothA guNasthAnathI 13mA guNasthAna sudhI oghavatuM. kSayopazama samakitamAM samuccaya 79no baMdha. guNasthAna cArathI 7 sudhI oghavata. upazama samakitamAM 77no baMdha 79mAMthI 2 AyuSya ochA. cothA guNasthAnamAM 75, AhAraka zcika jAya. pAMcamAmAM 66 ogha mA devAyu ochA. chaThThA guNasthAnamAM dara pratyAkhyAnI cauka jAya. sAtamAmAM 58 oghavata yAvat 11mAM guNasthAna sudhI oghavata. sAsvAdAna samakitamAM samuccaya tathA bIjA guNasthAnamAM 101. prakRtino baMdha. te ja rIte mizramAM 74no baMdha. mithyAtvamAM 117no baMdha. (13) sannI mArgaNA- paryAptAmAM oghavatuM. sanI aparyAptamAM samuccaya 109. pahelA guNasthAnamAM 109. bIjAmAM 96. cothAmAM 70 tathA 77. chavIsa varjI to 70 ane jina paMcaka tiryaMca-manuSyAyu vadhe to 77. asanInA paryAptA pahelA guNasthAnamAM 117no baMdha. aparyAptAmAM pahelA guNasthAnamAM 109no baMdha. bIjAmAM 96 tathA 94no baMdha. (14) AhAra mArgaNA- AhAra paryAptA oghavatu. AhAranA aparyAptA thatA nathI. kema ke tenA paryAptA baMnemAM eka samaye thAya che. aNAhAraka aparyAptA 112no baMdha 8 jAya. naraka trika, AhAraka drika, tIna Ayu. pahelAmAM 107 jina paMcaka nathI. bIjAmAM 94 sUkSma trayodazI varjI. cothAmAM 75 oghavata. paryAptAmAM teramAM gaNamAM ekano baMdha. karma niSeka udayamAM AvatAM pahelA karmanI udIraNA thAya che. tyAra pachI te pudagalonA vividha bhaumitika AkAranAM karmaniSeka bane che. divya, kSetra, kALa, bhAva, bhava pramANe te karmapudagalonAM prabhAvathI jIva zubha ke azubha karmaphaLa bhogave che. te jevA rase bAMdhyA hoya tevA tenAM cUrNibheda, khaMDabheda, pratarabheda thAya che. karmanI udavartana ane apavartanA paNa AtmAnAM zubha azubha bhAvothI thAya che. che kameM graMtha 2-3 sArAMza pUrNa . covIsamuM karmabaMdha pada (bAMdhato bAMdhe) eka karma bAMdhato thako jIva bIjA keTalA ane kyA kamano baMdha kare che tenuM A padamAM varNana karavAmAM AvyuM che. tethI A padanA viSayanuM TUMkamAM nAma bAMdhato bAMdhe evuM kahevAmAM Ave che. (1) saptavidhabaMdhaka - AyuSya karmane choDIne bAkInA sAta karma bAMdhavAvALA. (2) aSTavidhabaMdhaka :- badhA karma bAMdhavAvALA. (3) cha vidhabaMdhaka - Ayu ane mohakarma choDIne bAkInA karma bAMdhanArA. (4) ekavidhabaMdhaka:- vedanIya karma bAMdhavAvALA. (5) abaMdhaka - 14mAM guNa sthAnavartI temaja siddha. nArakI devatAno jIva bAMdhato bAMdhe - jJAnAvaraNIya karma bAMdhatA thakA eka nArakI saptavidhabaMdhaka che athavA aSTavidhabaMdhaka che. aneka nArakI jIvanI apekSA-1. badhA saptavidhabaMdhaka che athavA 2. ghaNA saptavidhabaMdhaka ane eka aSTavidhabaMdhaka athavA 3. ghaNA saptavidhabaMdhaka ane aneka aSTa vidhabaMdhaka che. A rIte traNa bhaMga che. A ja rIte darzanAvaraNIya Adi karmanA bAMdhato- bAMdhenuM kathana che. AyuSyakarma bAMdhatA thakA niyamA AThakarmanA baMdhaka hoya che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 jainology II AgamasAra pAMca sthAvarano jIva bAMdhato bAMdhe - jJAnAvaraNIya karma bAMdhato thako eka jIva saptavidhabaMdhaka athavA aSTavidhabaMdhaka che. anekanI apekSA saptavidhabaMdhaka paNa ghaNA ane aSTavidhabaMdhaka paNa ghaNA hoya che. bAkInA cha karma bAMdhatA thakA paNa A ja rIte che. AyuSya bAMdhatA niyamo aSTavidhabaMdhaka che. manuSya bAMdhato bAMdhe :- jJAnAvaraNIya karma bAMdhatA thakA eka manuSya saptavidha baMdhaka athavA aSTavidhabaMdhaka athavA SavidhabaMdhaka hoya che. aneka manuSyanI apekSA 9 bhaMga thAya che kAraNa ke eka zAzvata ane be azAzvatanA 9 bhaMga, 16mAM padamAM kahela anasAra samajavA. jJAnAvaraNIyanI samAna darzanAvaraNIya, nAmakarma, gotrakarma ane aMtarAya karmanuM kathana che. vedanIya karma bAMdhato thako eka manuSya saptavidhabaMdhaka athavA aSTavidhabaMdhaka athavA SavidhabaMdhaka athavA ekavidhabaMdhaka hoya che. aneka manuSyonI apekSA 9 bhaMga hoya che. kAraNa ke aSTavidhabaMdhaka ane SavidhabaMdhaka A be azAzvata che. mohanIya karma bAMdhato eka manuSya saptavidhabaMdhaka athavA aSTavidhabaMdhaka hoya che. aneka manuSyanI apekSA traNa bhaM_ nArakImAM kahyA che ane para che. AyaSya karmanI sAthe niyamAM ATha karmano baMdha thAya che. samuccaya jIva - jJAnAvaraNIya Adi karma bAMdhatA traNa bhaMga thAya che. bAkI badhuM manuSyanI samAna che kAraNa ke samuccayamAM aSTavidhabaMdhaka ekendriyanI apekSA zAzvata hoya che, tethI eka SavidhabaMdhaka ja azAzvata hoya che. eka azAzvatathI kula traNa bhaMga ja thAya che. mohanIya karma bAMdhato thako samuccaya eka jIva saptavidhabaMdhaka athavA aSTavidhabaMdhaka hoya che. aneka jIvanI apekSA saptavidhabaMdhaka paNa ghaNA ane aSTavidhabaMdhaka paNa ghaNA hoya che. (ekendriyanI apekSA). AyuSya karma bAMdhatA niyamA aSTavidhabaMdhaka hoya che. zeSa daMDaka - traNa vikalendriya, tiryaMca paMcendriya, bhavanapati Adi cAre jAtinA deva, A badhAnA AThe karmanA bAMdhato bAMdhe nArakInI. samAna che. vizeSa jJAtavya:- SavidhabaMdhaka 10 guNasthAnavALA hoya che. A guNasthAna azAzvata che. ekavidhabaMdhakamAM guNasthAna 11 muM, 12muM, 13muM, A traNa guNasthAna che, temAM 13muM guNasthAna zAzvata hovAthI ekavidhabaMdhaka zAzvata maLe che. aSTavidhabaMdhaka AyuSya bAMdhanArA hoya che. joke 19 daMDakamAM azAzvata che. pacIsamuM karmabaMdha veda pada (bAMdhato veda) 1.jJAnAvaraNIya Adi karma bAMdhatA thakA jIva keTalI prakRtinuM vedana kare che, te A padano viSaya che, jene bAMdhato veda nAmathI kahevAmAM Ave che. 2. jJAnAvaraNIya Adi sAta karma bAMdhatA thakA (24 daMDakanA) badhA jIva ATha karmonuM vedana kare che. temAM bIjo koI vikalpa nathI. 3. vedanIya karma bAMdhatA thakA samuccaya jIva ane manuSya ATha vede athavA sAta vede athavA cAra vede. sAta karma vedavAvALA azAzvata che tethI traNa bhaMga thAya che, bAkI 23 daMDakamAM vedanIya karma bAMdhatA thakA ATha karma vede che. vizeSa - dazamAM guNasthAna sudhI AThe karmonuM vedanA niyamathI hoya che tethI 23 daMDakamAM to koI vikalpa ja nathI. sAta karmonuM vedana 11mAM 12mAM guNasthAnamAM hoya che. A guNasthAna manuSyamAM ja hoya che. baMne guNasthAna azAzvata hovAthI sakhavidha vedaka azAzvata hoya che, cAra vidhavedaka kevaLI hoya che. jemAM 13muM, 14muM guNasthAna che. teramuM guNasthAna zAzvata hovAthI cAravidhabaMdhaka zAzvata hoya che. chavvIsamuM karmavedabaMdha pada (vedato bAMdhe) jJAnAvaraNIya Adi karma vedatA thakA jIva keTalI prakRtino baMdha kare che te A padano viSaya che. jene vedato bAMdhe nAmathI. kahevAmAM Ave che. nArakI Adi 18 daMDakaH- AThe karma vedatA thakA nArakI Adi eka jIva saptavidhabaMdhaka hoya che athavA aSTavidhabaMdhaka. pAMca sthAvara :- AThe karma vedato thako eka jIva saptavidhabaMdhaka athavA aSTavidhabaMdhaka hoya che; aneka jIvanI apekSA ghaNA saptavidhabaMdhaka ane ghaNA aSTavidhabaMdhaka hoya che. manuSyaH- jJAnAvaraNIya karma vedatAM eka manuSya saptavidhabaMdhaka athavA aSTavidhabaMdhaka athavA SavidhabaMdhaka athavA eka vidhabaMdhaka hoya che. aneka manuSyonI apekSA saptavidhabaMdhaka zAzvata che ane zeSa(bAkI) traNabaMdhaka azAzvata che. A prakAre darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmane vedato bAMdhenuM varNana che. vedanIya karma vedatA thakA eka manuSya saptavidhabaMdhaka athavA aSTavidhabaMdhaka athavA SavidhabaMdhaka athavA ekavidhabaMdhaka athavA abaMdhaka hoya che. aneka manuSyanI apekSAe traNabaMdhaka azAzvata che. saptavidhabaMdhaka ane ekavidhabaMdhaka zAzvata che. A ja rIte AyuSya, nAma ane gotra karmanuM kathana che. mohanIya karma vedatA thakA eka manuSya saptavidhabaMdhaka athavA aSTavidhabaMdhaka athavA SaDuvidhabaMdhaka hoya che aneka manuSyanI apekSA aSTavidhabaMdhaka ane SavidhabaMdhaka be bola azAzvata che. samuccaya jIvaH- samuccaya jIvamAM aSTavidhabaMdhaka zAzvata hoya che. vizeSa jJAtavya:- mohanIya karmanuM vadana 10mAM guNasthAna sudhI che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAyakarmanuM vadana 12mA guNasthAna sudhI che ane vedanIya, Ayu, nAma, gotra karmanuM vadana 14mA guNasthAna sudhI che. dazamAM guNasthAnanI apekSAe pavidhabaMdha thAya che. 11mA, 12mA guNasthAnanI apekSA ekavidhabaMdha thAya che. 13mAM guNasthAnanI apekSA ekavidhabaMdha ane caudamAM guNasthAnanI apekSA abaMdha thAya che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 78 sattAvIsamuM : karma veda vedaka pada (vedato vede ) jJAnAvaraNIya Adi karmavedana karato thako jIva bIjA keTalA karmonuM vedana kare che, te A padamAM batAvavAmAM AvyuM che tethI tenA viSayane vedato vede A saMjJAthI kahevAya che. samuccaya jIva temaja manuSya :- jJAnAvaraNIya karma vedato thako samuccaya jIva ane manuSya ATha vede athavA sAta vede. jemAM sAta vedaka azAzvata hovAthI bahuvacananI apekSA traNa bhaMga thAya che. darzanAvaraNIya ane aMtarAya karma paNa A ja rIte che. vedanIya karma vedato thako, samuccaya jIva ane manuSya ATha vede, sAta vede athavA cAra vede. bahuvacananI apekSA 'sAta vedaka' azAzvata hovAthI traNa bhaMga thAya che. Ayu, nAma ane gotra karma paNa A ja rIte che. bAkInA daMDaka :- bAkI 23 daMDakanA jIva AThe karmane vedatA thakA niyamA AThe karma vede che kAraNa ke 10mAM guNasthAna sudhI badhA jIvone ATha karmono udaya hoya che. 11mA, 12mA guNasthAnamAM mohakarmano udaya raheto nathI tenA sivAya sAta karmono udaya tyAM rahe che. pachI 13mA, 14mA guNasthAnamAM jJAnAvaraNIya darzanAvaraNIya temaja aMtarAyano paNa udaya raheto nathI. kevaLa cAra aghAtI karma Ayu, nAma, gotra, vedanIyano udaya tyAM aMtima samaya sudhI rahe che. trevIsa daMDakanA jIvomAM 4 5 guNasthAnathI AgaLanA guNasthAna hotA nathI, mATe tyAM koI vikalpa nathI. aThThAvIsamuM : AhAra pada prathama uddezaka jIvAbhigama sUtranI prathama pratipattimAM 24 daMDakanA jIvonA AhAra saMbaMdhI kaMIka varNana che. tyAM AhAranA pudgalonA pradeza, avagAhanA, sthiti, varNAdi ane cha dizAo saMbaMdhI temaja AtmAvagADha Adi kula 288 prakAranA AhAranuM varNana AvI gayuM che, ahIMyA AhAra saMbaMdhI bIjA aneka viSayonuM varNana A pramANe che-- 1. covIse daMDakanA jIva AhAraka, aNAhAraka baMne prakAranA hoya che. 2. nArakI--devatA acitta AhArI hoya che. manuSya-tiryaMca sacitta, acitta, mizra traNe prakArano AhAra kare che. 3. covIsa daMDakamAM Abhoga-anAbhoga baMne prakAranA AhAra che. aNAbhoga AhAra svataH thavAthI sarva jIvone AkhA bhavamAM niraMtara cAlato rahe che. 4. Abhoga AhAra icchA thavA para thAya che tethI tenI kAla maryAdA che te A prakAre che. jemake- nArakImAM :- asaMkhyAta samayanA aMtarmuhUrtathI AhA2ecchA thAya che. pAMca sthAvara :- Abhoga AhAra paNa niraMtara cAlu rahe che. traNa vikalendriya :- narakanI samAna asaMkhya samayanA aMtarmuhUrtathI AhArecchA utpanna thAya che paraMtu vimAtrAthI utpanna thAya che arthAt aMtarmuhUrta paNa nAnuM moTuM nizcata nathI temaja keTalIyavAra thAya ane keTalIyavAra rahe tenI paNa kaMI nizcata maryAdA hotI nathI. saMzItiryaMca H- jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa be divasanA aMtare AhAranI icchA thAya che. saMzI manuSya :- jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa traNa divasanA AMtare AhAranI IcchA thAya che. asurakumAra :- jaghanya eka divasa, utkRSTa 1000thI adhika varSanA AMtare AhAranI IcchA thAya che. navanikAya ane vyaMtara :- jaghanya eka divasathI utkRSTa aneka divase AhAranI IcchA thAya che. jyotiSI :- jaghanya aneka divase utkRSTa paNa aneka divase AhAranI IcchA thAya che. jaghanyamAM be divasa Adi hoya, utkRSTamAM pAMcadasa divasa paNa hoya. vaimAnika H-- jaghanya aneka divase, utkRSTa hajAro varSe arthAt jeTalA sAgaropamanI sthiti che teTalA hajAra varSe AhAranI icchA thAya che. jema ke- sarvArthasiddha devone 33 hajAra varSe AhAranI icchA thAya che. je rIte sAtamA zvAsocchavAsa padamAM pakSa kahyA che, te rIte ahIM eTalA hajAra varSa samajI levA joie. 5. naiyika ghaNuM karIne azubha varNAdinA arthAt kALA, nIlA, durgaMdhI, tIkhA, kaDavA, kharabacaDA, bhAre, zIta, rUkSa pudgalone AhAra rUpamAM grahaNa karI vipariNAmita karIne sarvAtmanA AhAra kare che. devatA prAyaH karIne zubha varNAdino arthAt pILA, sapheda, sugaMdhamaya, khATA, mIThA, komaLa, halkA, snigdha, uSNa pudgalone grahaNa karIne icchita manojJa rUpamAM pariNamana karIne AhAra kare che. je tene sukharUpa thAya che. audArika daMDakomAM sAmAnya rUpathI azubha-zubha badhA varNAdivALA pudgalono AhAra thAya che. 6. naiyikonA AhAra, zvAsocchavAsa vAraMvAra temaja kayAreka kayAreka ema baMne prakAre hoya che. arthAt sAMtara-niraMtara baMne prakArano hoya che. evI rIte audArikanA badhA daMDakamAM samajavuM. devatAomAM ghaNA samaye kayAreka AhAra hoya che. 7. je AhAra pudgala levAI jAya che, teno saMkhyAtamo bhAga (asaMkhyAtamo bhAga) AhAra-rasa rUpamAM pariNata karIne grahaNa kare che ane te pudgalono AhAra to dravya temaja guNonI apekSAe anaMtamo bhAga ja hoya che. 24 daMDakamAM paNa A ja prakAre che. 8. nairiyaka AhAra hetu jeTalA pudgala le che te aparizeSa grahaNa kare che. arthAt paDavuM, vikheravuM, bacAvavuM athavA nakAmA bhAga rUpathI choDavuM Adi hotA nathI. tevI ja rIte badhA deva temaja ekendriyanA aparizeSa AhAra hoya che kAraNa ke kavala AhAra nathI. vikalendriya temaja tiryaMca paMcendriya ane manuSyane romAhArathI to aparizeSa AhAra ja hoya che paraMtu kavalAhAramAM grahaNa karelA AhAramAMthI saMkhyAtamA bhAgano AhAra rasarUpamAM pariNata thAya che; temaja aneka hajAro bhAga to emaja nAzane prApta thAya che. arthAt teno zarIramAM koI upayoga thato nathI. temAMthI keTalAyanuM AsvAdana ane sparza paNa thato nathI arthAt anaMtAanaMta Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II AgamasAra pradeza sthUla pudgalomAM aneka pudgala-skaMdha sUkSma-bAdara avagAhanAmAM avagAhita hoya che, tenI apekSAe AsvAda, sparza hotA nathI. jemake- cakravartInI dAsI pUrNa zaktithI niraMtara khara pRthvIkAyane pIse to paNa keTalAya jIvone zastrano sparza paNa nathI thato. evuM ja kAraNa ahIM kavalAhAranA pudgalone mATe samajI levuM. noMdha:- ahIM parizeSa kavalAhAranA prasaMgamAM parizeSa pudgalone mATe saMkhyAtA(aneka) hajAro bhAga kahyA che to je grahaNa karelA AhAra che te paNa saMkhyAtamo bhAga ja saMbhave che. prakSepa AhArathI grahaNa karelA pudgalonI saMkhyAmAM bhAgano ja AhA cAhe te hajAramo bhAga paNa hoya paraMtu asaMkhyAtamo bhAga saMbhava nathI temaja buddhi gamya paNa nathI. tethI ahIM (a) lipi doSa athavA bhrAMtithI prakSipta samajavo joIe. vyavahArathI paNa koI samajavA icche to prakSepa AhAranA saMkhyAtamA bhAganuM zarIramAM AhAra rUpamAM kAma AvavuM yogya ja lAge che. asaMkhyAtamo bhAga ja jo zarIranA kAma Ave to je audArika zarIranI vRddhi thatI pratyakSa dekhAya che te thavI paNa saMbhava na thaI zake. kAraNa ke asaMkhyAtamA bhAgano AhAra eka mahinAmAM 300 vAra paNa zarIramAM jAya to te zarIranI vRddhi eka grAma asaMkhyAtamA bhAganA pAThane ahIM azaddha samajavo joIe temaja "saMkhyAtamo bhAga" evo pATha sudhArIne artha paramArtha samajavo joie. A Azaya ane anuprekSaNathI prastuta prakaraNamAM saMkhyAtamo bhAga ja kahyo che. 9. parizeSa hajAro bhAgavALA pudgalomAM dhrANanA aviSayabhUta ochA hoya, tenAthI rasanAnA aviSaya bhUta thavAvALA anaMtagaNA ane tenAthI sparzanA aviSayabhUta thanArA anaMtagaNA hoya che. be indriyamAM ghANano viSaya na kahetA teIndriya, corendriya, paMcendriyamAM samajavuM. 10. A AhArarUpe grahaNa karelA pudgala zarIrapaNe arthAt aMga, upAMga, indriyonA rUpamAM pariNata thaI jAya che. nArakImAM azubha ane duHkharUpamAM, devatAomAM zubha ane sukha rUpamAM ane manuSya tiryaMcamAM sukha-du:kha vibhinna rUpomAM vimAtrAmAM pariNata thaI jAya che. 11. badhA jIva pUrva bhAvanI apekSAe ekendriyathI laIne paMcendriyanA zarIranA choDelA pudgalono AhAra kare che ane vartamAna bhAvanI apekSAe potAnA pariNAmita AhAra karavAthI ekendriya ekendriyanA zarIrano ja AhAra kare che yAvat paMcendriya paMcendriyanA zarIrano ja AhAra kare che. 12. nairayikone ane ekendriyane romAhAra temaja ojAhAra hoya che. devone romAhAra, ojAhAra temaja manobhakSI AhAra hoya che. vikasendriya Adi zeSa badhAne romAhAra, ojAhAra ane prakSepAhAra hoya che. bIjo udezaka covIsa daMDakanA jIva to AhAraka ane aNAhAraka baMne prakAranA hoya che. topaNa daSTi, kaSAya, saMyata, bhavI, veda AdinA AhAraka aNAhArakanA bodha mATe ahIM 13 kArothI AhAraka, aNAhArakanI vicAraNA karI che. sAthe ja 24 daMDaka upara paNa ekavacana, bahuvacanathI varNana karavAmAM AvyuM che. (1) jIva - samuccaya jIva ane ekendriya jIva AhAraka paNa ghaNA hoya che, temaja aNAhAraka paNa ghaNA hoya che. bAkI 23 daMDakamAM traNa bhaMga hoya che, aNAhAraka azAzvata hovAthI. siddha badhA aNAhAraka ja hoya che. (ekavacanamAM sarvatra potAnI meLe samajI levuM ke AhAraka che ke aNAhAraka). (2) bhavya :- bhavI abhavI baMnemAM samuccaya jIva ane ekendriya prathama dvAranI samAna eka bhaMga ane 23 daMDakamAM traNa bhaMga AhAraka, anAhArakathI hoya che. naubhavI noabhavI(siddha) niyamAM aNAhAraka hoya che. (3) saMjJI -saMjJI jIva ane 16 daMDaka (ekendriya vikalendriyanA ATha daMDaka choDIne) AhAraka-aNAhArakathI traNa bhaMga thAya che. asaMjJI jIva ane ekendriyamAM eka bhaMga vikasendriya, paMcendriyamAM traNa bhaMga. nArakI, bhavanapati, vyaMtara temaja manuSyamAM 6 bhaMga hoya che. aneka asaMjJInI apekSA hovAthI te aneka asaMjJI athavA to aneka AhAraka hoya che athavA aneka anAhAraka hoya che. tethI asaMyogImAM bahuvacananA ja be bhaMga hoya che, ekavacanano bhaMga hoto nathI kAraNa ke anekanI pRcchA che. cha bhaMga:- (1) AhAraka aneka, (2) aNAhAraka aneka (3) AhAraka eka, aNAhAraka eka (4) AhAraka eka aNahAraka aneka (5) AhAraka aneka aNAhAraka eka (6) AhAraka aneka, anAhAraka aneka. nosaNIno asaMjJI manuSyamAM traNa bhaMga. siddhamAM badhA aNAhAraka. (4) legyA:- je legyAmAM ekendriya choDIne jeTalA daMDaka hoya che, temAM bahuvacananI apekSA traNa bhaMga hoya che. jIva ane ekendriyamAM salezI temaja kRSNAdi traNa legyAmAM eka bhaMga hoya che. tejolezyAmAM ekendriya (pRthvI, pANI, vanaspati)mAM cha bhaMga (asaMjJInI jema). tejo Adi traNa lezI samuccaya jIvamAM paNa traNa bhaMga hoya che. manuSyAdimAM paNa traNa bhaMga. alezI badhA aNAhAraka ja hoya che. (5) daSTi - samyagudRSTi jIva ane 16 daMDakamAM traNa bhaMga. vikalendriyamAM 6 bhaMga. mithyAdaSTi jIva, ekendriyamAM eka bhaMga bAkI badhAmAM traNa bhaMga. mizra daSTinA 16 daMDaka badhA niyamA AhAraka ja hoya che. (6) saMyata :- asaMyatamAM jIva ane ekendriyamAM eka bhaMga. 19 daMDakamAM traNa bhaMga. saMyatAsaMyatamAM jIva manuSya-tiryaMca paMcendriya AhAraka ja hoya che. saMyatamAM jIva manuSyamAM traNa bhaMga. nosaMyata, noasaMyata, nosaMyatAsaMyatamAM jIva ane siddha bhagavAna aNAhAraka ja hoya che. (7) kaSAya - samuccaya jIva ane ekendriyamAM sakaSAyI temaja krodhI, mAnI, mAyI, lobhI badhAmAM eka bhaMga. bAkI badhA daMDakamAM traNa traNa bhaMga che, paraMtu nArakImAM mAna, mAyA, lobhamAM cha bhaMga hoya che ane devatAmAM krodha, mAna, mAyAmAM cha bhaMga hoya che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha arthAt devatA-nArakImAM traNa-traNa kaSAya azAzvata che. akaSAyI jIvamAM eka bhaMga, manuSyamAM traNa bhaMga, siddha aNAhAraka ja hoya che. (8) jJAna :- sajJAnI, mati, zrata avadhijJAnImAM jeTalA daMDaka che temAM traNa bhaMga hoya che paraMtu vikasendriyamAM 6 bhaMga hoya che. sajJAnI jIvamAM eka bhaMga hoya che. (kevaLajJAnanI apekSA) AhAraka-aNAhAraka baMne ghaNA hoya che. mana:paryavajJAnI niyamA AhAraka hoya che. kevaLajJAnI manuSyamAM traNa bhaMga, jIvamAM eka bhaMga, siddha aNAhAraka ja hoya che. ajJAna- ajJAnI, matizrata ajJAnI jIva ekendriyamAM eka bhaMga, bAkI badhAmAM traNa bhaMga, virbhAgajJAnImAM manuSya-tiryaMca AhAraka ja hoya che. bAkI badhA (14 daMDaka)mAM traNa bhaMga. (9) yoga :- sayogI, kAyayogImAM jIva ekendriyamAM eka bhaMga, bAkI badhAmAM 3 bhaMga, vacanamanayogI AhAraka ja hoya che. ayogI aNAhAraka ja hoya che. (10) upayoga:- baMne upayogamAM jIva ane ekendriyamAM eka bhaMga, bAkImAM traNa bhaMga hoya che. siddha aNAhAraka ja hoya che. (11) vedaH- savedI ane napuMsaka vedI- jIva, ekendriyamAM eka bhaMga; bAkI badhAmAM traNa bhaMga. strI veda-puruSa veda badhA daMDakamAM traNa bhaMga, avedI- jIvamAM eka bhaMga, manuSyamAM traNa bhaMga, siddha aNAhAraka ja hoya che. (12) zarIra - sazarIrI temaja taijasa-kAzmaNa zarIrI jIva ane ekendriyamAM eka bhaMga bAkI badhA daMDakamAM traNa bhaMga. audArika, vaikriya, AhAraka, traNe zarIra AhAraka ja hoya che, paraMtu audArika zarIra manuSyamAM AhAraka aNAhAraka baMne hoya che, temAM traNa bhaMga hoya che. (13) paryApti - chae paryAptinA paryApta badhA AhAraka ja hoya che. manuSyamAM AhAraka, aNAhAraka baMne hoya che. temAM traNa bhaMga hoya che. je daMDakamAM jeTalI paryApti hoya teTalI samajI levI. AhAra paryAptinA aparyApta badhA daMDakamAM aNAhAraka hoya che. bAkI pAMca paryAptinA aparyApta AhAraka, aNAhAraka baMne hoya che. temAM ekendriyamAM eka bhaMga, nArakI-devatA-manuSyamAM 6 maMga, bAkImAM 3 bhaMga hoya che. samuccaya jIvane bhASA, mana paryAptinA aparyAptamAM traNa bhaMga hoya che. 3 paryAptinA aparyAptamAM 1 bhaMga hoya che. AhAra paryAptinA aparyApta aNAhAraka ja hoya che. ogaNatrIsamuMH upayoga pada upayoganA bheda-prabheda - upayoganA be prakAra che- 1 sAkAra upayoga, 2 anAkAra upayoga. (1) sAkAropayoganA ATha bheda- pAMca jJAna, traNa ajJAna. (2) anAkAropayoganA cAra bheda- 4 darzana. cakSudarzana,acakSudarzana,avadhIdarzana ane kevala darzana. daMDakomAM upayoga(12mAMthI) : | nArakImAM- | 9 | 3 jJAna 3 ajJAna) 3 darzana devatAmAM- | 9 | 3 jJAna 3 ajJAna 3 darzana pAMca sthAvaramAM | 3 | --- | 2 ajJAna | 1 darzana traNa vigalendriyamAM- 5/6 2 jJAna | 2 ajJAna darzana 1/2 tiryaMca paMcendriyamAM- | 9 | 3 jJAna 3 ajJAna 3 darzana manuSyamAM- | 12 | 5 jJAna 3 ajJAna 4 darzana vizeSa jANakArI - jyAre jIva jJAna-ajJAnanA upayogamAM joDAya che tyAre sAkAropayukta arthAt sAkAropayogavALo hoya che. temaja jyAre darzananA upayogamAM joDAya che tyAre anAkAra upayogavALo hoya che. trIsamuM: pazyattA pada (trakAlIka ane pratyakSa) pazyattAnuM svarUpa ane bheda-prabheda:- upayoganI samAna ja "pazyattA"nuM varNana che arthAt pazyattAnA paNa be prakAra che. 1 sAkAra pazyattA, 2 anAkAra pazyattA. (1) sAkAra pazyattAnA 6 bheda che- 4 jJAna, 2 ajJAna (2) anAkAra pazyattAnA 3 bheda che- 3 darzana matijJAna, matiajJAna ane acakuM darzana A traNa upayoga pazyattAmAM hotA nathI. A traNe upayoga buddhi grAhya che, matijJAna, matiajJAna ane acakuM darzana A traNa saikAlIka nahiM paNa kSaNIka hoya che.tethI pazyattAmAM teno samAveza thato nathI. zrutajJAna, zrutaajJAna, cakSu darzana; A traNe indriya grAhya(indriya pratyakSa) hovAthI temaja bAkI 6 jJAna-darzana Atma pratyakSIbhUta hovAthI tene pazyaka-pazyattA kahevAya che. daMDakomAM pazyatA: devatA, nArakI ane tiryaMca paMcendriyamAM 6] 2 jJAna, 2 ajJAna, 2 darzana. manuSyamAM 9 | 4 jJAna, 2 ajJAna, 3 darzana. pAMca sthAvaramAM | 1 | zrata ajJAna. beindriya, te indriyamAM 2 | zrutajJAna, zrata ajJAna. corendriyamAM 3zrutajJAna, zrata ajJAna, cakSu darzana. vizeSa jJAtavya:- jJAnopayogavALA sAkAra pazyattA kahevAya che ane darzanopayogavALA anAkAra pazyattA kahevAya che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology I kevaLajJAnIno upayoga :- jIvone jyAre jJAnopayoga arthAt sAkAropayoga hoya che tyAre anAkAropayoga hoto nathI, jyAre anAkAropayoga hoya che tyAre sAkAropayoga hoto nathI. arthAt jIvamAM jJAna ane darzana eka sAthe kSayopazama bhAvamAM rahI zake che, paraMtu te baMne mAMthI upayoga ekano ja hoya che. jJAnopayoga : sAkAropayogathI jANavAnuM jJAna thAya che ane darzanopayoga anAkAra upayogathI jovAnuM jJAna thAya che, tethI jANavA ane jovA rUpa upayoga paNa alaga alaga samayamAM hoya che. tethI chadmastha ane kevaLI badhAne eka samayamAM eka upayoga ja hoya che, sAkAra upayoga athavA anAkAra upayoga. kevaLajJAnI pratyeka padArthanA svarUpane tenA nAma, artha, bhAvArtha, AkArothI yukti pUrvaka, upamA temaja daSTAMtapUrvaka, varNa, gaMdha, rasa, sparza temaja saMsthAnothI, laMbAI, pahoLAI Adi mApothI athavA pratyakSa Adi pramANothI jANe jove che. je samaye jovA rUpa darzanopayoga eTale anAkAropayogamAM hoya che tyAra pachInA samayamAM jJAnopayoga arthAt sAkAropayogamAM hoya che. upayoganI samAna kevalajJAnInA baMne pazyattA paNa samajI levA joie. chadmasthone baMne upayoga ane pazyattA jaghanya--utkRSTa asaMkhya samayanA aMtarmuhUrta- vALA hoya che ane kevaLajJAnIne eka-eka samayanA ja baMne upayoga hoya che. ekatrIsamuM : saMzI pada 1. je jIvone mana hoya che te saMzI hoya che. jene mana nathI te asaMzI hoya che. manaHparyApti pUrNa karyA vagara asaMjJIthI AvIne utpanna thanArA nArakI--devatA paNa asaMzI kahevAya che. je garbhaja athavA aupapAtika hoya che te saMjJI che. 2. covIsa daMDakamAM : nArakI, bhavanapati, vyaMtara manuSya temaja tiryaMca paMcendriya jyotiSI, vaimAnika pAMca sthAvara, traNa vikalendriya no saMzI no asaMjJI saMjJI temaja asaMjJI saMjJI temaja asaMzI saMzI che, asaMzI nathI asaMzI che, saMjJI nathI jIva, manuSya ane siddha 81 AgamasAra batrIsamuM : saMyata pada zramaNa, muni saMyata kahevAya che. zrAvaka-zramaNopAsaka saMyatAsaMyata kahevAya che. bAkI badhA asaMyata hoya che. covIsa daMDakamAM :- bAvIsa daMDakanA jIva asaMyata che. saMzI tiryaMca paMcendriya asaMyata ane saMyatAsaMyata baMne prakAranA hoya che. manuSyamAM koI saMyata hoya che, koI asaMyata hoya che ane koI saMyatAsaMyata paNa hoya che. siddha bhagavAna no saMyata, no asaMyata, no saMyatAsaMyata che. vizeSa jJAtavya :- jANavAnI tattva daSTithI A kathana karavAmAM Ave che, paraMtu koI deva athavA viziSTa vyakti pratyakSa hoya te asaMyata che, evA niSThura kaThora vacana na kahevA. AvA kaThora vacana bolavAne mATe bhagavatI sUtramAM niSedha karyo che. tetrIsamuM : avadhi pada naMdI sUtramAM pAMca jJAnanuM vistArathI varNana che. te saMbaMdhI jANakArI mATe tyAM avadhijJAna prakaraNa jovuM joie. nArakI ane vaimAnika devatAno avadhijJAna viSaya jIvAbhigama sUtramAM A ja pustakamAM AvI gayuM che. nArakI nArakImAM bhavapratyayika avadhi hoya che. jaghanya aDadho koza utkRSTa cAra koza kSetra sImAvALA hoya che. trikoNa nAvAnA AkAravALA avadha kSetra hoya che. AtyaMtara avadhi hoya che, bAhya hotuM nathI; deza avadhi hoya che, sarva avadhi hotuM nathI; AnugAmika avadhi hoya che, apaDivAI(jIvana bhara rahevA- vALA) ane avasthita(na vadhavAvALA na ghaTavAvALA) avidha hoya che. asurakumAra :- bhava pratyayika avadhi hoya che. jaghanya 25 yojana, utkRSTa asaMkhya dvIpa-samudra kSetrasImAvALuM hoya che, palaMganA AkA2e catuSkoNa hoya asaMkhyadvIpa-samudra kSetrasImAvALuM hoya che. bAkI varNana narakanI samAna che. navanikAya temaja vyaMtara :- utkRSTa avadhi kSetra saMkhyAtA dvIpa-samudranuM hoya che. bAkInuM varNana asurakumAranA samAna. tiryaMca paMcendriya :- jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa asaMkhya dvIpa- samudra. kSAyopamika avadhi, vividha AkAravALuM ane deza avadhi tiryaMcamAM hoya che. anugAmika, ananugAmika, hAyamAna, vardhamAna, paDivAI, apaDivAI, avasthita, anavasthita vagere baMne prakAranA avadhijJAna tiryaMca paMcendriyamAM hoya che. manuSya :- kSAyopazamika avadhi hoya che. jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa asaMkhyAta loka khaMDa jeTalA sImA kSetra jANavAnI kSamatA hoya che. bAkI tiryaMcanI samAna che. paramAvadhi jJAna manuSyane hoya che arthAt deza, sarva, AtyaMtara, bAhya; baMne prakAranA avadhi hoya che. jyotiSI / :- jaghanya saMkhyAtA dvIpa-samudra ane utkRSTa paNa saMkhyAtA dvIpa- samudra, bAkI asura kumAranI samAna. vaimAnika H-- jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa lokanAla (trasa nAla). saMsthAna :- vANavyaMtarone paTahanA AkAre, jyotiSIne jAlaranA AkAre avadhi jJAna kSetra hoya che. 12 devalokanA Urdhva mRdaMga, - traiveyakamAM- puSpa aMgerI, aNuttara vimAnamAM javanAlikA(lokanAlikA); A avadhi kSetranA AkAra che. noMdha :- naMdI sUtrathI temaja jIvAbhigama sUtranI trIjI pratipattinA adhyayanathI bAkInI badhI jANakArI maLI zakaze. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 AgamacAra- utarArdha cotrIsamuM: paricAraNA pada 1. paricAraNA zabdano artha - maithuna sevana, indriyonA kAmabhoga, kAmakrIDA, rati, viSaya bhoga Adi che. paricAraNA paNa teno paryAya vAcI zabda che. 2. AhAra, adhyavasAya temaja samyakatva, mithyAtvanI paNa paricAraNAgata pariNAmomAM asara paDe che. 3. AhArathI zarIra puSTa thAya che. zarIramAM ja viSaya vAsanAnI utpatti thAya che. pariNAmomAM mohabhAvanI vRddhi thavAthI kAmabhogano prayatna thAya che athavA kAmabhogano vicAra Ave che. paricAraNA karatAM thakAM paNa mithyAtvInI ane samyagdaSTinI AsaktimAM aMtara hoya che. 4. audArika daMDakomAM paricAraNA pachI vividha kriyAo thAya che. arthAt sAMsArika kArya vRddhi garbhAdhAna, saMtati, saMrakSaNa Adi kriyAo vadhe che. vaikriya daMDakomAM pahelA vizeSa vikriyA-hajAro rUpa Adi banAve che. pachI paricAraNA kare che. tethI pahelA vikriyA thAya che. 5. badhA jIvonA asaMkhya adhyavasAya sthAna hoya che. te zubha ane azubha baMne prakAranA hoya che. 6. ekendriya, vikasendriyamAM paricAraNA che paraMtu pahelA athavA pachI vikriyA nathI. te jIvone paricAraNA paNa avyakta saMjJAthI hoya che. 7. manuSya-tiryaMcamAM badhA prakAranI paricAraNA hoya che. 8. devatAomAM bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane pahelA-bIjA devalokamAM manuSyanI samAna maithuna sevanarUpa kAya paricAraNA che. devane paricAraNA (kAmabhoga)nI icchA thAya che tyAre devIo rUpa-zRMgAra Adi karIne hAjara thAya che. 9. trIjA devalokathI 1ramAM devaloka sudhI devIo hotI nathI to paNa trIjA cothA devalokamAM sparza-paricAraNA hoya che. pAMcamA, chaTTA devalokamAM rUpa-paricAraNA hoya che, sAtamA AThamAM devalokamAM zabda paricAraNA hoya che. A devone paricAraNAnI icchA thavA para pahelA-bIjA devalokathI devIo tyAM pahoMcI jAya che, pachI upara kahela kathana anusAra te deva Asaktiyukta aMgonA sparza mAtrathI athavA rUpa jovAmAM tallIna thaIne athavA zabda zravaNamAM dattacitta thaIne mana paricAraNAvALA 9mA. 10mA. 11mAM. 12mA devalokanA devone jyAre mana paricAraNAnI icchA thAya che, tyAre devI tyAM jatI nathI paraMtu potAnA sthAnamAM rahIne ja rikriyA, vibhUSA, temaja mano pariNAmothI te rUpamAM pariNata thAya che. A prakAre te baMne deva-devI) paricAraNAno anubhava manathI ja karIne icchA pUrI karI le che. evuM karavA para paNa devanA zarIra pudgalonuM devInA zarIramAM saMkramaNa temaja pariNamana thaI jAya che. A prakAranI vibhinna paricAraNAothI paNa te-te devonA veda mohanI upazAMti thaI jAya che. navagreveyaka temaja anuttara devone koI paNa prakAranI paricAraNA athavA teno saMkalpa hoto nathI. alpabadutva :- aparicAraNAvALA deva thoDA che, mana paricAraNAvALA saMkhyAta gaNA, zabda paricAraNAvALA asaMkhyAta gaNA, 35 paricAraNAvALA asaMkhyAta gaNA, sparza paricAraNAvALA asaMkhyAtagaNA, kAya paricAraNAvALA asaMkhyAta gaNA che. pAMtrIsamuM: vedanA pada 1. zIta, uSNa temaja zItoSNa traNa prakAranI vedanA badhA daMDakomAM abhyAdhika hoya che. nArakImAM pahelI, bIjI, trIjImAM uSNa, cothI, pAMcamImAM baMne, chaThThI, sAtamImAM zIta vedanA che. 2. dravya, kSetra, kAla, bhAvanI vedanA covIse(ra4) daMDakamAM che. 3. zArIrika, mAnasika temaja ubhaya, traNa prakAranI vedanA 16 daMDakamAM che. ekendriya, vikasendriyamAM kevala zArIrika vedanA che. 4. sAtA, asAtA, mizrae traNa prakAranI vedanA 24 daMDakamAM ochI-adhika hoya che. A udaya pramukhA vedanA che. 5. duHkha, sukha, aduHkhasukhA A traNa prakAranI vedanA bIjA dvArA udIrita che, nimitta pramukha che. traNe vedanA 24 daMDakamAM hoya che. 6. abhyapagamikI eTale svecchApUrvaka svIkAravAmAM AvatI keza loca Adi, aupakramikI eTale anicchAthI acAnaka AvI javAvALI jema ke- paDI javAthI thatI vedanA. A baMne prakAranI vedanA tiryaMca paMcendriya ane manuSyamAM hoya che. bAkI badhA daMDakamAM kevaLa eka aupakramikI vedanA hoya che. 7. nidA - vyakta vedanA, anidA - avyakta vedanA, A baMne prakAranI vedanA nArakImAM hoya che, kAraNa ke tyAM saMjJI ane asaMjJI. baMne hoya che. A ja rIte bhavanapati-vyaMtaramAM paNa baMne hoya che. jyotiSI-vaimAnikamAM paNa baMne vedanA hoya che. samadaSTi-mithyAdaSTinI apekSAthI. pAMca sthAvara traNa vikasendriyamAM eka anidA vedanA hoya che. manuSya-tiryaMca paMcendriyamAM baMne vedanA hoya che. chatrIsamuM samudyAta pada samughAtano artha - zarIramAMthI keTalAka AtmapradezonuM alpa samayane mATe bahAra nIkaLavuM. AtmapradezanI A prakAranI prakriyA sAta prakAranA prasaMgothI thAya che. tethI samudyAta paNa sAta prakAranA kahyA che(1) vedanIya samudyAta - azAtA vedanIyanI tIvratAthI AtmapradezonuM zarIrane avagAhita kSetrathI bahAra parispaMdana thAya che, e samaye je AtmAnI prakriyA thAya che tene vedanIya samuddAta kahe che. (ra) kaSAya samudyAta :- krodha, mAna, mAyA, athavA lobha; koI paNa kaSAyanI tIvratAthI Atmapradeza zarIra avagAhita kSetrathI. bahAra parispaMdita thAya che. A prakriyAne kaSAya samuddAta kahe che. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 83 (3) mAraNAMtika samuddAta :- maraNa samayamAM AgaLanA janma sthAna sudhI Atma pradezonuM bahAra javA rUpa temaja pAchA AvavA rUpa AtmaprakriyAne mAraNAMtika samuddAta kahe che. (4) vaikriya samuddAta :- nArakI, devatA, manuSya, tiryaMca, je koI paNa uttara vaikriya kare che tyAre tene pahelA samuddAta karavo paDe che; te ja vaikriya samuddAta che arthAt vaikriya zarIra banAvavA mATe tene yogya pudgala grahaNa karavAnA hetuthI pradezone laMbAI-UMcAImAM hajAro yojana bahAra phelAvavAmAM Ave che. pachI te zarIra pramANa pahoLAI ane hajAro yojana laMbAIvALA avagAhita kSetramAM rahelA vaikriya vargaNAvALA pudgala grahaNa karAya che. A prakAre AtmapradezonI zarIrathI bahAra nIkaLavAnI prakriyAne vaikriya samuddAta kahevAya che. (5) tejasa samuddAta :- zIta athavA uSNa tejo labdhivALA koInA para upakAra athavA apakAra karavAnA pariNAmothI ukta baMne prakAranA pudgala grahaNa karIne prakSepa kare che. te pudgalonuM vizeSa mAtrAmAM grahaNa karavA temaja choDavA hetu zarIra avagAhita kSetrathI AtmapradezonI bahAra nIkaLavA rUpa je kriyA thAya che tene taijasa samuddAta kahe che. (6) AhAraka samuddAta :- labdhIvaMta muni dvArA zaMkAnuM samAdhAna temaja jijJAsAnI tRptine mATe je eka navuM nAnuM zarIra banAvIne lAkho mAIla dUra mokalavAmAM Ave che te AhAraka zarIra che. te AhAraka zarIra banAvavAmAM ane mokalavAmAM Atmapradezo thoDAka bahAra nIkaLI jAya che ane pachI thoDA Atmapradeza te navA zarIranI sAthe rahetA icchita sthAnamAM joDAya che. AtmapradezonI zarIra avagAhita kSetrathI nIkaLavA rUpa A saMpUrNa kriyAne AhA2ka samuddAta kahe che. (7) kevalI samuddAta :- mokSa javAnA najIkanA samayamAM aghAtIkarmonI visamarUpatAne samarUpa banAvavA mATe Atmapradeza saMpUrNa loka pramANa pradezomAM vyApta thaI jAya che. AtmapradezonI ane loka pradezonI saMkhyA samAna che tethI te jIvanA AtmapradezonI sarvotkRSTa avagAhanA hoya che. audArika zarIra to A samaye paNa potAnI avagAhanAmAM ja rahe che, kevaLa Atmapradezo ja nIkaLe che. A rIte ATha samayane mATe AtmapradezonI bahAra nIkaLavArUpa je prakriyA che, tene ja kevalI samuddAta kahe che. kevalI samuddAtanI prakriyAmAM jIva pahelA samaye zarIranI jADAI- pahoLAInA pramANamAM upara nIce lokAMta sudhI Atmapradezone ThaMDarUpe phelAve che. bIjA samayamAM zarIranI laMbAI pahoLAI pramANe te daMDarUpa pradezone pUrva-pazcima athavA uttara dakSiNa kapATa rUpamAM phelAve che. trIjA samayamAM kapATa rUpa Atmapradezone baMne bAjumAM lokAMta sudhI phelAve che, jenAthI Atmapradeza pUrA loka kSetramAM arthAt samAna kinArAvALA gADharUpamAM vyApta thaI jAya che. paraMtu loka viSama kinArA- vALA ghanarUpa hovAthI tenA te nAnA khUNA niSkuTarUpa kSetra vyApta thayA vagara rahI jAya che. je cothA samayamAM pUrAI jAya che. A rIte saMpUrNa lokamAM pUrNa rUpe Atmapradezone vyApta thavAmAM kula cAra samaya lAge che ane A ja kramathI Atmapradezone pharI saMkucita karavAmAM paNa cAra samaya lAge che. A rIte kevala eka samaya ja AtmapradezonI saMpUrNa lokapramANa avagAhanA athavA sarvotkRSTa avagAhanA thAya che. temaja apekSAthI arthAt khUNA-niSkuTonA khAlI rahevAne gauNa karavAnI apekSAe traNa samayanI lokapramANa avagAhanA thAya che. A traNe samayomAM Atmapradeza zarIramAM ochA ane bahAra ghaNA(vadhAre) hoya che. A ja kAraNe A traNa samayomAM jIva aNAhAraka hoya che. temaja te samaye audArika yoga paNa mAnavAmAM Avato nathI. kArmaNa kAyayoga (kAryaNa zarIrano vyApAra) rahe che. anya pAMca samayomAM Atmapradeza zarIramAM vadhAre rahe che ane bahAra ochA hoya che tethI audArika zarIrano yoga athavA mizrayoga ane AhArakatA banI rahe che. noMdha : - kevaLI samuddAtano kaMIka vadhAre paricaya aupapAtika sUtra sArAMzanA chellA prakaraNathI jANI levo. = samRghAtano samaya :- zarUAtanA 6 samuddAtomAM asaMkhya samayano aMtarmuhUrta lAge che. kevaLI samuddAtamAM ATha samaya lAge che. jeno krama A pramANe che. ATha samayanI vigata : samaya 1 daMDa racanA--daMDarUpamAM Atmapradeza 2 kapATa racanA--kapATa rUpa (divAlarUpe) 3 pUrita manthAna-samAna kinArAvALA ghanarUpa loka pramANa 4 pUrita loka-viSama kinArAvALA ghanarUpa loka pramANa 5 loka sAharaNa--samaghanarUpa loka c 7 8 daMDakomAM samuddAta :- nArakImAM 4, devatAmAM 5, cAra sthAvara traNa vikalendriyamAM 3, vAyukAyamAM 4, tiryaMca paMcendriyamAM 5, manuSyamAM 7. A saMkhyA kramathI ja hoya che, arthAt pahelAthI trIjI, pahelAthI cothI vagere. saMsthAna manthAna sAharaNa-kapATa rUpa saMsthAna kapATa sAharaNa - daMDarUpa saMsthAna daMDa sAharaNa - zarIrastha AgamasAra yoga audArika audArika mizra kArmaNa kArmaNa kArmaNa audArika mizra audArika mizra audArika vizeSa jJAtavya :- - (1) AhAraka samuddAta traNavAra karelA jIva traNa gatimAM maLI zake che, manuSyamAM cAravAra karela maLI zake che, arthAt cothI vAra AhAraka samuddAta karanArA te ja bhavamAM mokSa jAya che. (2) 10 audArika daMDakamAM koI paNa samuddAta hovAnI niyamA nathI ane hoya to jaghanya 1-2-3 Adi hoya. (3) nArakImAM pratyeka jIvane vedanIya samuddAta niyamathI hoya che. bAkI koI paNa daMDakamAM Avo niyama nathI. (4) kaSAya ane vaikriya samuddAta nArakI devatA baMnemAM niyamathI hoya che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha (5) niyamA thavAvALA samudyAto 10000 Adi saMkhyAtA varSanI umaravALA nArakI-devatAne jaghanya saMkhyAta vAra thAya che ane asaMkhyAta varSanI uMmaravALAne jaghanya asaMkhya vAra thAya che. mATe jyotiSI-vaimAnikamAM parasthAnanI apekSA kaSAya samudyAta jaghanya asaMkhya kahela che ane bhavanapati AdimAM jaghanya saMkhyAta kahela che. alpabadutva:(1) nArakImAM - 1. sauthI thoDA maraNa samughAta, 2. vaikriya asaMkhyAtagaNA, 3. kaSAya saMkhyAlagaNA, 4. vedanA saMkhyAtagaNA, 5. asamohiyA saMkhyAtagaNA.(asamohiyA eTale samudadhAta vagaranA) (2) devonA 13 daMDakamAM - 1. sauthI thoDA taijasa samughAta, 2. maraNa samudyAta asaMkhyAtagaNA, 3. vedanA asaMkhyAtagaNA, 4. kaSAya saMkhyAtagaNA, 5. vIkraya saMkhyAtagaNA, 6 asamohiyA asaMkhyagaNA (3) cAra sthAvara :- 1. maraNa samudyAta sauthI thoDA, 2. kaSAya samudyAta saMkhyAtagaNA, 3. vedanA samudyAta vizeSAdhika 4. asamohiyA asaMkhyAtagaNA. (4) vAyukAya:- 1. sauthI thoDA vaikriya samudyAta, 2. maraNa samudyAta asaMkhyAtagaNA, 3. kaSAya samudyAta saMkhyAtagaNA, 4. vedanA samudyAta vizeSAdhika, 5. asamohiyA asaMkhyAtagaNA. (5) vikasendriya :- 1. sauthI thoDA maraNa samudyAtavALA, 2. vedanA samughAta asaMkhyAtagaNA, 3. kaSAya samudyAta asaMkhyAtagaNA, 4. asamohiyA saMkhyAtagaNA. (6) tiryaMca paMcendriya - 1. sauthI thoDA tejasa samughAta, 2. vaikriya samudyAta asaMkhyAtagaNA, 3. maraNa samudyAta asaMkhyAtagaNa 4. vedanA samadughAta asaMkhyAtagaNA, 5. kaSAya samadughAta saMkhyAlagaNA, 6. asamohiyA saMkhyAta gaNA. (7) manuSya:- 1. badhAthI thoDA AhAraka samughAta, 2. kevalI samudyAta saMkhyAtagaNA, 3. taijasa samudyAta saMkhyAtagaNA, 4. vaikriya samudyAta saMkhyAtagaNA, 5. maraNa samudyAta asaMkhyAtagaNA, 6. vedanA samudyAta asaMkhyAtagaNA, 7. kaSAya samudyAta saMkhyAtagaNA, 8asamohiyA asaMkhyAta gaNA.(samuThThIma manuSyane paNa sAthe gaNatA). (8) samuccaya jIva :- 1. badhAthI thoDA AhAraka samuThThAta, 2. kevalI samudyAta saMkhyAtagaNA, 3. taijasa samughAta asaMkhyAtagaNA, 4. vaikriya samudyAta asaMkhyAtagaNA, 5. maraNa samudyAta anaMtaguNA, 6. kaSAya samudyAta asaMkhyAtagaNA, 7. vedanA samudyAta vizeSAdhika, 8. asamohiyA asaMkhyAtagaNI. kaSAya samudyAta kaSAya cAra che. tenA samudyAta paNa cAra che arthAta, krodha, mAna, mAyA ane lobha cArenA alaga-alaga samudyAta hoya che. 24 daMDakamAM cAreya samudyAta hoya che. 1. 24 daMDakanA pratyeka jIve badhA daMDakamAM cAre samudyAta bhUtakALamAM anaMta karela che ane bhaviSyakAlamAM jaghanya o/1-2-3, utkRSTa anaMta karaze. 2. pratyeka daMDakanA badhA jIvoe badhA daMDakamAM cAre samudyAta bhUtakALamAM anaMta karela che ane bhaviSya kALamAM anaMta karaze. 3. eka eka jIvanA krodha samudyAtanuM kathana badhA daMDakomAM vedanA samughAtanI samAna che. mAna-mAyA samudyAtanuM saMpUrNa kathana maraNa samudyAtanI samAna che. lobha samudyAtanuM varNana kaSAya samudyAtanI samAna 23 daMDakamAM che. paraMtu narakamAM bhaviSyamAM jaghanya o/1-2-3 utkRSTa anaMta. 4. pratyeka daMDakanA badhA jIvoe badhA daMDakamAM cAre ya kaSAya samughAta anaMta karela che ane anaMta karaze. kaSAya samudyAtonuM alpabadutvaH(1) nArakI - sauthI thoDA lobha samudyAta, pachI mAna, mAyA, krodha, kramathI saMkhyAtagaNA che, tenAthI asamohiyA saMkhyAtagaNA che. (2) devatA:- sauthI thoDA krodha samughAta, pachI mAna, mAyA, lobha ane asamohiyA kramathI saMkhyAtagaNA. (3) tiryaMca - sauthI thoDA mAna samuThThAta pachI krodha, mAyA ane lobha kramathI vizeSAdhika, asamohiyA saMkhyAlagaNA. (4) manuSya - 1. sauthI thoDA akaSAya samughAta (eTale kevalI samughAta), 2. tenAthI mAna samudyAta asaMkhyaguNA, 3-5. krodha, mAyA, lobha kramathI vizeSAdhika, 6. asamohiyA saMkhyAtagaNA. (5) samuccaya jIva - manuSyanI samAna che vizeSatA e che ke mAna samudyAta anaMtagaNA che. chAghasthika samudyAta kevalI samudyAta sivAya bAkI cha e samudyAta chaghaDone hoya che, kevaLIne hotA nathI. tethI chAghasthika samudyAta cha che. covIsa daMDakamAM chAghasthika samudyAto pUrve kahela sAta samughAtonI samAna samajavA. manuSyamAM sAtane sthAne samajavA. alpabadutvanI tulanA temaja jJAtavya :-1. nArakI temaja ekendriyamAM vedanA samudyAtavALA ghaNAM che. kaSAya samudyAta vALA ochA che. bAkI badhAmAM vedanAvALA ochA che, kaSAyavALA vadhAre che arthAt vikalendriya AdimAM jIva duHkhanI apekSA kaSAyomAM vadhAre rahe che. cAra kaSAyomAMthI paNa traNa gatimAM lobha samudyAta vadhAre kahela che. phakta nArakImAM krodha samudyAta vadhAre che. maukhika paraMparAmAM A prakAre kahevAya che. 1 nArakImAM krodha vadhAre, 2 manuSyamAM mAna vadhAre, 3 tiryaMcamAM mAyA vadhAre, 4 devamAM lobha vadhAre, te kathananI saMgati A alpabadutvathI barAbara thatI nathI, saMjJA padathI tenI saMgati thaI jAya che. tAtparya e thAya ke manuSyamAM mAna svabhAva(saMjJA) Adi vadhAre hoya to paNa samudyAta lobhanI vadhI jAya che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 85 AgamasAra 2. jIva, manuSya ane tiryaMcamAM mAna samudyAta ochA che to paNa krodha, mAyA, lobha samudyAto kramathI vizeSAdhika che, jyAre nArakI-devatAmAM kaSAya samudyAto kramathI saMkhyAtagaNA che. nArakImAM lobha, mAna, mAyA, krodha A rIte krama che ane devatAmAM krodha, mAna, mAyA, lobha anukramathI saMkhyAtagaNA che. 3. akaSAya samudyAta zabdathI kevalI samudyAta apekSita che. asamohiyA zabdathI sAte samudyAtathI rahita jIva vivakSita che. 4. vAyukAryamAM vaikriya samudyAtavALA bAdara paryAptonA asaMkhyAtamAM bhAgamAM hoya che to paNa nArakI devatAthI tenI saMkhyA adhika hoya che, kAraNa ke 98 bolanA alpabahatvamAM bAdara vAyukAya paryAptano pa7mo bola che, jyAre devono aMtima bola 41mo che. bAramA padanA baddhalakanA anusAra vAyukAyanA vaikriya baddhazarIra kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge che, jyAre deva asaMkhyAta zreNionA pradeza tulya che. samudyAtanA kSetra kAla temaja pAMca kriyA: samudyAta AtmapradezonI zarIrathI bahAra nIkaLavAnI ja mukhya kriyA che, te bahAra nIkaLatA Atmapradeza jeTalA kSetrane avagAhana kare che ane temAM jeTalo samaya lAge che te A pramANe che(1) vedanIya ane kaSAya samudyAta zarIranI laMbAI pahoLAInuM jeTaluM kSetra che tenA aMga ane upAMganA madhya je AtmapradezothI, khAlI sthAna che tene pUravAthI zarIra pramANa kSetra ghana rUpamAM AtmapradezothI vyApta thAya che. (2) A kSetrane AtmapradezothI vyApta karavAmAM eka samaya athavA be samaya utkRSTa traNa samaya lAge che. Atmapradezone vyApta thavAnI prakriyA sarva jagyAe eka samAna hoya che. te kevalI samudyAtanI pahelA bIjA ane trIjA samayanI prakriyAnI samAna hoya che. judA judA jIvonA zarIra, jeTalA kSetrane vyApta kare te anusAra kSetranI laMbAI, pahoLAInuM aMtara paDe che. vyApta karavAnuM kSetra eka dizAgata hoya to eka samaya lAge che, cAra dizAgata hoya athavA vaLAMka hoya to be samaya lAge che tathA vidizAgata hoya athavA vidizAno vaLAMka hoya to traNa samaya lAge che temaja lokAMta khUNo hoya athavA anya evuM gamana kSetra hoya to Atmapradezone javAmAM kayAreka cAra samaya paNa lAge che. (3) A vidhAna anusAra mAraNAMtika samudyA ane kevaLI samudyAtane choDIne bAkI pAMca samudyAtamAM utkRSTa traNa samayamAM AtmapradezonI, zarIrathI bahAra nIkaLIne potAnA parilakSita kSetramAM vyApta thavAnI kriyA pUrNa thaI jAya che. maraNa samudyAtamAM kayAreka utkRSTa cAra samaya paNa pUrNa vyApta thavAmAM lAge che. kevalI samughAtamAM ajaghanya autkRSTa cAra sa (4) A sAta samudyAtonA pudgala grahaNa, nissaraNa temaja karma nirjaraNano kula kAla jaghanya-utkRSTa asaMkhya samayonuM aMtarmuhUrta che, paraMtu kevaLI samughAtano kula kAla ATha samayanuM aMtarmuhUrta ja hoya che. temaja AhAraka samudghAtano kAla jaghanya eka samayano che temaja utkRSTa aMtarmuhUrtano che. (5) bhAvArtha e che ke Atmapradezone bahAra vyApta thavAno kAla jaghanya 1 samaya, 2 samaya ane utkRSTa 3 athavA 4 samaya che, te vyApta kSetramAM grahaNa-nissaraNa Adi saMpUrNa kriyA samApta karavAno samaya aMtarmuhUrta che temaja kevalI samudyAtano saMpUrNa kAla ATha samaya che. (6) maraNa samudyAta gata AtmapradezonI avagAhanA jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga hoya che, utkRSTa eka dizAmAM asaMkhyAta yojanAnI hoya che. A sImA navA utpatti kSetranA aMtaranI apekSAe che. (7) vaikriya ane tejasa samughAtamAM jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAge utakRSTa saMkhyAtA yojana eka dizA athavA vidizAmAM. temAM pudgala grahaNa karavAnA lakSe daMDAkAra Atmapradeza phelAvavAmAM Ave che. tenI sImA laMbAInI apekSAe che. (8) AhAraka samuThThAtamAM jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga, utkRSTa eka dizAmAM saMkhyAtA yojana; A sImA paNa daMDa kADha vAnI apekSAe che. (9) kevalI samuddaghAtamAM saMpUrNa loka pramANa AtmapradezonI avagAhanA hoya che. (10) A samudyAtothI choDelA pudgala lokamAM prasarita thAya che. tenAthI je jIvonI virAdhanA thAya che, tene kilAmanA duHkha) pahoMce che, tenI kriyA samughAta karanArA jIvane lAge che. te kriyAo pAMca che- 1. kAyikI, 2. adhikaraNikI, 3. prASikI, 4. paritApanikI, 5. prANAtipAtikI. tenuM vivaraNa bAvIsamA kriyApadamAM karavAmAM AvyuM che. A pAMcamAMthI paNa koI jIvane traNa, koIne cAra ane koIne pAMca kriyA lAge che. te jIvone samudyAta gata jIvothI athavA anya jIvathI 3-4 athavA pAMca kriyA potAnI pravRtti anasAra lAgI zake che. (11) narayikono maraNa samudyAta jaghanya sAdhika hajAra yojana hoya che ane utkRSTa asaMkhya yojana hoya che. jaghanya pAtAla kaLazomAM janmavAnI apekSAe hoya che. (12) ekendriyamAM maraNa samudyAtamAM utkRSTa cAra samaya Atmapradezone parilakSita kSetra vyApta karavAmAM lAge che. bAkI 19 daMDakamAM utkRSTa traNa samaya ja lAge che. (13) vaikriya samudyAta vAyukAyamAM jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga che bAkI badhAmAM jaghanya aMgulanA saMkhyAmAM bhAga che. nArakI ane vAyukAyane vaikriya eka dizAmAM hoya che bAkI badhAne dizA vidizAmAM paNa hoya che. (14) tejasa samudyAta badhAnI jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganI hoya che. tiryaMcamAM eka dizAmAM hoya che. manuSya-devamAM dizA-vidizAmAM paNa hoya che. (15) vaikriya, taijasa ane AhAraka samughAtamAM 1-2-3 samayamAM AtmapradezothI jeTalA kSetra vyApta karIne pugala grahaNa nissaraNa thAya che teTalA kSetra pramANa avagAhanA ane teTalA samayano kAla ahIM A prakaraNamAM batAvela che. paraMtu A kriyAnI pachI rUpa Adi banAvavAmAM Ave che temaja je kriyA karavAmAM Ave che te rUponI athavA kriyAnI avagAhanA Adi athavA sthiti Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 AgamacAra- utarArdha Adi batAvela nathI. tenAthI paNa spaSTa thAya che ke Atmapradezone avagAhita kSetrathI bahAra nIkaLavAnI prakriyAne mukhyarUpathI samughAta mAnavAmAM Ave che. samughAtonuM hArda - 1. vedanIya samudughAtamAM- roga vedanA Adi kaSTomAM vizeSa pIDita avasthAmAM AtmapradezonuM duHkhajanya spaMdana thAya che. temAM vedanIya karmano tIvra udaya ane nirjarA thAya che temaja pariNAma anusAra baMdha thAya che. 2. kaSAya samuThThAtamAM- cAre kaSAyonI tIvratA, pracaMDatA, AsaktithI prabhAvita AtmapradezomAM kaMpana-spaMdana thAya che, temAM kaSAya mohanIya karmano udaya temaja nirjaraNa thAya che. temaja tenA nimittathI vividha karmabaMdha paNa thAya che. 3. maraNa samuThThAtamAM AgAmI utpatti sthAnamAM AtmapradezonuM AvAgamana zarU thaI jAya che temAM vartamAna Ayu karmano vizeSa udaya temaja nirjaraNa thAya che. 4. vaikriya taijasa AhAraka- A traNe samudyAto, prApta thayelI labdhi vizeSa dvArA potapotAnA prayojanothI jIva pote kare che temaja potAnA prayojana athavA katahalane pUrNa kare che. temAM nAma karmano udaya temaja nirjaraNa thAya che. 5. A chae samudyAtomAM ocho vadhAre sAMparAyika karmabaMdha paNa thAya che. kevaLI samudyAta mokSa javAnA thoDA samaya pahelA ja thAya che. viSama mAtrAmAM rahela vedanIya, nAma, gotra karmone avazeSa AyuSyanI sAthe samAna karavAnA lakSe karAya che. sthUlavyavahAra) daSTithI te svataH hoya che. temaja sUkSma saiddhAMtika daSTithI jIva kare che. temAM vedanIya, nAma, gotra karmono viziSTa udaya temaja nirjaraNa hoya che. vItarAgI hovAthI kevala IryAvahi kriyAno baMdha thAya che. 7. cAre aghAtI karmomAM jenI sthiti AdinI apekSA vizeSa viSamatA nathI te kevalI samughAta karatA nathI. 8. kevaLI samudghAtathI nirjarita pudgala saMpUrNa lokamAM phelAya che, te atyaMta sUkSma hoya che. chavastha jIva tene varNa, gaMdha, rasa, sparzathI jANI ke dekhI zakatA nathI. 9. koI deva tIvra sugaMdhanA DabbAne kholIne hAthamAM laIne traNa sekaMDa jeTalA samayamAM 21 cakkara jaMbUDhIpane lagAvIne Ave che. tenAthI vyApta gaMdhanA pudgala atyaMta sUma rUpamAM evA vikharAya ke chAsthone jANavAmAM ke jovAmAM viSayabhUta banatA nathI. tevI. ja rIte kevalI samudyAtanA sarvalokamAM vyApta yugalonuM samajavuM. kevalI samudyAta ane AyojIkaraNa:AyojIkaraNa aMtarmuhUrtanuM hoya che. mokSane sanmukha thavAnI prakriyA athavA mokSa javAnA pahelAM pUrva taiyArIne AyojIkaraNa kahe che. A AyojIkaraNamAM mukhya be kriyAo hoya che. 1 kevalI samudyAta, 2 yoganirodha karavAnI kramika prakriyA. ema to teramuM guNasthAna jene prApta thaI gayuM che te mokSanI najIka ja che, topaNa aMtima taiyArInI makhyatAthI ahIM AyojIkaraNa kahela che. A AyojIkaraNa kevalI samughAtathI zarU thaIne yoga nirodhanI pUrNatAmAM samApta thAya che. yoga nirodhanI prakriyA pUrI thavA para pUrNa ayogI jIva 14mA guNasthAnamAM pahoMce che. tyAM paNa bahuja thoDA samaya-pAMca laghu akSara uccAraNa jeTalA samaya sudhI sthira thaIne avazeSa karma kSaya karIne te siddha, buddha, mukta thAya che. kevalI samudyAta ane yoga nirodha prakriyAnI vacce paNa asaMkhya samayono aMtarmuhUrta kAla rahe che, je keTalIya miniTono hoya che. teTalA kAlamAM kevalI dvArA gamanAgamana, zayyA saMskAraka pAchA ApavAnA, vArtAlApa athavA devone mAnasika uttara devAnI prakriyA AdinA prasaMga paNa banI zake che. keTalAya jIvone kevalI samudyAta hoto nathI, tene paNa te pramANenA aMtarmuhUrta pahelA ja mokSa javAno upakrama cAlu thaI jAya che arthAt AyojIkaraNa thAya che. yoga nirodha pahelAnI paNa pUrvanI kramika taiyArI thAya che. temaja pachI kramazaH yoganirodha thAya che. kevalI samudyAta avasthAmAM mana ane vacanano yoga hoto nathI, kAya yogamAM paNa dArika, audArika mizra temaja kArmaNa; A traNa kAyayoga hoya che. yoganirodha prakriyA - sarva prathama manayogano virodha karAya che. saMjJI paMcendriya paryAptAnA prathama samayano je manayoga hoya che tenAthI paNa asaMkhyAta gaNAhIna manoyogano dareka samaye athavA niraMtara nirodha karatA thakAM asaMkhya samayomAM pUrNarUpathI manoyogano virodha karavAmAM Ave che. tyAra pachI vacanayogano virodha karAya che. be indriyanA paryAptAmAM jaghanya yogavALAnA vacana yogathI asaMkhyAtagaNA hIna vacana yogano niraMtara nirodha karavAmAM Ave che, temaja asaMkhya samayomAM pUrNarUpe vacana yogano nirodha thaI jAya che. tyAra bAda kAyayogano nirodha karavAmAM Ave che. sUkSma aparyApta panaka (phUlana)ne prathama samaye utpanna thavAno je jaghanya kAya yoga hoya che, tenAthI asaMkhyAtagaNA hIna kAyayogano pratisamaya(niraMtara) nirodha karAya che. asaMkhya samayomAM pUrNarUpe kAyayogano nirodha thaI jAya che. A prakAre traNe yogono virodha karIne kevalI zelezI avasthAne prApta kare che. A zailezI avasthAmAM Atmapradeza 2/3 zarIra avagAhita kSetramAM rahe che. kAyayoganA nirodhanI sAthe ja 1/3 bhAganA Atmapradeza saMkucita thaI jAya che, kAraNa ke ayogI thavAnA pahelAM ja AtmapradezonA saMkucita thavAnI kriyA thaI jAya che. zelezI avasthA ane ayogI avasthAmAM AvI prakriyA saMbhava nathI ane temAM ja tenuM ayogIpaNuM ane zailezIpaNuM sArthaka che. bhAvArtha e che ke 13mAM guNasthAnanA cheDA sudhI-1. Atmapradezono 1/3 saMkoca, 2. ayogIpaNuM, 3. zelezI avasthA e traNenI prApti thaI jAya che. e traNe avasthA prApta thavAthI ja 14mA guNasthAnano prAraMbha thAya che evuM samajavuM joie. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II AgamasAra caudamA guNasthAnamAM asaMkhyAta guNa zreNI karIne asaMkhyAta karmaskaMdhono kSaya karIne cAra aghAtI karmono eka sAthe kSaya karIne audArika, tejasa, kArmaNa zarIra ane badhA choDavA yogya para padArthone kevalI tyAga karI de che ane Rju zreNIthI, asparza gatithI, sAkAropayogamAM, eka samayamAM, avigraha gatithI siddha thAya che. te Urdhva lokAgramAM pahoMcIne sthita thAya che. siddha avasthAmAM jIva sadAne mATe karma raja rahita, zAzvata Atma sukhomAM lIna rahe che. tenuM pharI saMsAramAM janma maraNa hotA nathI; kAraNa ke karma ja saMsAranuM bIja che ane te saMpUrNa karmono mULathI kSaya karavAthI ja siddha bane che. siddhonA sukhanuM svarUpa AdinuM varNana aupapAtika sUtramAM che. II prajJApanA sUtra sArAMza samApta jIvAbhigama sArAMza tattvajJAnanuM mahattva : jaina dharmamAM AcAra ane AcAra jJAnanuM sthAna sarvoparI che, chatAM paNa tattvajJAnarUpa jIva-ajIva ane lokasvarUpa AdinA jJAnanuM mahattva jarApaNa ochuM nathI. aneka AgamomAM ane AcAra zAstronI vacce paNa A tattvone mahattva ApavAmAM AvyuM che. uttarAdhyanasUtramAM vezyA, karma ane jIva ajIvanA bheda prabhedonuM varNana karavAmAM AvyuM che. sUyagaDAMgasUtramAM jIvonA AhAra saMbaMdhI sUkSmatama jJAna sabhara eka saMpUrNa adhyayana che. dharma siddhAMtonI kasoTInA mukhya aMgomAM tattvavAdanuM paNa eka mukhya sthAna che. dazavaikAlika sUtramAM tattvajJAnanuM UMcatama mahattva darzAvela che, jema ke jo jIva vi na jANeI, ajIve vi na jANe I. jIvAjIve anANato, kahe so nAhiI saMjamaM adhya0-4|| bhAvArtha:- jIva ajIva Adi tattvajJAnanA abhAvamAM saMyamadharmanuM pAlana ke astitva paNa saMbhavita nathI. A sarva apekSAothI AvazyakatA anubhavIne ja tattvajJAnathI paripUrNa svataMtra aneka sUtronI caudapUrvanA zrutajJAnanA AdhAre sthavira bhagavaMtoe racanA karI che. tenAthI pahelA A vizALa tattvajJAnano samaha bAra rI che. tenAthI pahelA A vizALa tattvajJAnano samUha bAramA daSTivAda nAmanA sUtramAM hato tathA saMkSepamAM to A tattvajJAna jema dUdhamAM ghI samAya tema dareka AgamamAM samAyeluM ja che. sUtra paricaya ane viSaya:- prastuta sUtramAM jIva ane ajIva be tattvanuM kathana hovAthI tenuM "jIvA vAbhigama sUtra evuM sArthaka nAma che. A sUtramAM mukhyatve jIvavijJAnano vistAra che. mATe tene saMkSiptamAM jIvAbhigama sUtra paNa kahevAya che. A sUtramAM nava pratipatti-adhyAya che. tenA prathama adhyAyamAM ja jIvonA zarIra, avagAhanA, Adi aneka rIte sUkSmavarNana karavAmAM Avela che. AgaLanA adhyAyomAM veda, sthiti, kAyasthiti, aMtara, alpabadutva, AdinI sAthe jIvanA vividha bhedonuM varNana che. vacce trIjA adhyAyamAM nArakI, deva AdinA varNananI sAthe naraka pRthvIpiMDa-devaloka AdinuM paNa varNana che. tirachAlokanuM varNana karatAnI sAthe jaMbUdvIpanA vijaya dvAranA mAlika-vijaya devanuM, tenI rAjadhAnInuM, tenA janma tathA janmAbhiSekanuM varNana paNa sUryAbhadevanI samAna che. samasta dvIpa samudronuM varNana svayaMbhUramaNa samudra parvata che. sUrya-caMdra Adi jyotiSIdevonuM varNana paNa vistArapUrvaka che. A rIte A sUtra vividha tattvajJAna tathA bhaugolika jJAnayukta hovAthI rocaka paNa che. sUtra parimANa - A sUtra eka zrutaskaMdharUpa che. tenI nava pratipatti che.(adhyayana che) be bhedathI daza bheda sudhInI apekSAthI jIva tattvano temAM vividha bodha che. saMsArI jIvonI nava pratipatti pachI siddha sahita samasta jIvonI paNa be thI daza bheda sadhI vicAraNA karela che. A sUtranuM parimANa 4750 zloka pramANa mAnavAmAM Avela che. pracalana - A sUtranI prathama pratipattinA mahattvapUrNa sUkSma tattvajJAnane pUrvAcAryoe vizeSa paddhatithI saMkalita karela che. jenuM jaina sAdhu samAja ane zrAvaka samAjamAM atyaMta pracalana che. caturvidha saMghamAM tene kaMThastha karavAnI tathA tenA vize ciMtana karavAnI paddhati paNa pracalita che. je 'laghudaMDaka' athavA 'daMDaka prakaraNa'nA nAmathI vikhyAta che. A thokaDAno abhyAsI saralatApUrvaka jIvAbhigama sUtra ane pannavaNAjI AdinA tattvajJAnane samajIne pragati karI zake che. Avazyaka tattvabheda : (AgamanA abhyAsamAM AgaLa vadhavA mATe A tatvabhedanI samajaNa pannavaNA sUtramAMthI ke thokajJAna saMgrahamAMthI lai, kaMThastha ane AtmasAta karI levI.) (1)pAMca zarIra (1) audArika (2) vaikriya (3) AhAraka (4)tejasa (5) kArpaNa (2) cha saMghayaNa (1) vaja8SabhanArAMca (2) RSabhanArAMca (3) nArAca (4)ardhanArAca (5) kIlikA (6) sevArta(chevaTa) (3)cha saMsthAna (1) samacaturasa (2) codha parimaMDala (3) sAdi (4) vAmana (5) kunja (6) hUMDa (4)cAra kaSAya (1) krodha (2) mAna (3) mAyA (4) lobha (5)cAra saMjJA (1) AhAra (2) bhaya (3) maithuna (4) parigraha (6)cha legyA (1) kRSNa (2) nIla (3) kApota (4) tejo (5) padya (6) zukla (7)pAMca indriya (1) zrotra (ra) cakSu (3) ghANa (4) rasanA (5) sparza (8)sAta samudyAta (1) vedanIya (2) kaSAya (3) mAraNAMtika (4) vaikriya (5) tejasa (6) AhAraka (7) kevalI (9) payopti (1) AhAra (2) zarIra (3) Indriya (4) zvAsocchavAsa (5)bhASA (6) mana (10) traNa daSTi (1) samyagdaSTi (2) mithyAdaSTi (3) mizradaSTi (11) cAra darzana (1) cakSu (2) acakSu (3) avadhi (4) kevaladarzana (12) pAMcajJAna (1) mati (2) zruta (3) avadhi (4) mana:paryava (5) kevala jJAna Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 88 (13) traNa ajJAna (1) matiajJAna (2) zrutaajJAna (3) virbhAgajJAna (14) traNa yoga (1) manayoga (2) vacanayoga (3) kAyayoga (15) be upayoga(1) sAkAra upayoga (2) anAkAra upayoga (16) be maraNa (1) samavahata maraNa (2) asavahata maraNa (17) cAra bhaMga (1) anAdi anaMta-je bola zAzvata rahe ane abhAvamAM hoya temA A bhaMga bane che. (2) anAdisAMta- je bola bhavamAM maLe ane siddhAvasthAmAM na rahe temAM A bhaMga bane che. (3) sAdianaMta- je bola abhavImAM ke saMsArImAM na hoya, siddhamAM A bhaMga hoya che. (4) sAdisAMta- je bola azAzvata hoya ane siddhomAM na hoya evA parivartanazIla sarvabhAvomAM A bhaMga hoya che. jemAM A bhaMga hoya che tenI kAya sthiti kahevAya che. arthAt A bhaMganI kAyasthiti hoya che. anya traNa bhaMgonI kAya sthiti hotI nathI. jIvAbhigama sUtra dvividhA nAmanI prathama pratipatti ajIvajJAna - ajIvanA be prakAra che- (1) rUpI (2) arUpI (1) arUpI ajIva - tenA dasa prakAra- dharmAstikAya skaMdha, deza, pradeza adharmAstikAya skaMdha, deza, pradeza; AkAzAstikAya skaMdha, deza, pradeza ane dasamuM apradezI kAla dravya. (2) rUpI ajIva - tenA cAra prakAra- (1) pudgala skaMdha (2) pudgala deza (3) pudgala pradeza (4) paramANu pudgala. jIvajJAna:- jIvanA be prakAra che- siddha ane saMsArI. (1) siddhanA paMdara prakAra:- (1) tIrtha siddha (2) atIrtha siddha (3) tIrthakara siddha (4) atIrthakara siddha (5) svayaMbuddha siddha (6) pratyeka buddha siddha (7) buddha bodhita siddha (8) strIliMga siddha (9) puruSa liMga siddha (10) napuMsaka liMga siddha (11) svaliMga siddha (12) anya liMga siddha (13) gRhastha liMga siddha (14) eka siddha (15) aneka siddha. sthitinI apekSAthI siddhanA bheda A prakAre che(1) prathama samaya siddha (2) dvitIya samaya siddha (3) tRtIya samaya siddha, yAvata dasa samayanA siddha, saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta samayanA siddha. A pramANe siddhonA aneka bheda che, tene paraMpara siddha kahevAya che. (2) saMsArI jIvonA prakAra: be prakAra (1) trasa (2) sthAvara. traNa prakAra (1) strI (2) puruSa (3) napuMsaka. cAra prakAra (1) nAraka (2) tiryaMca (3) manaSya (4) deva. pAMca prakAra (1) ekendriya (2) beindriya (3) indriya (4) caurendriya (5) paMcendriya. cha prakAra (1) pRthvI (2) pANI (3) agni (4) vAyu (5) vanaspati (6) trasajIva. sAta prakAra (1) nArakI (2) tiryaMca (3) tiryaMcANI (4) manuSya (5) manuSyANI (6) deva (7) devI. ATha prakAra (1) prathama samayanA nAraka (2) aprathama samayanA nAraka (3) prathama samayanA tiryaMca (4) aprathama samayanA tiryaMca (5) prathama samayanA manuSya (6)aprathama samayanA manuSya (7) prathama samayanA deva (8) aprathama samayanA deva. nava prakAra (1) pRthvI (2) pANI (3) agni (4) vAyu (5) vanaspati (6) beindriya (7) te indriya (8) caurendriya (9) paMcendriya. dasa prakAra (1) prathama samayanA ekendriya (2) aprathama samayanA ekendriya (3) prathama samayanA beIndriya (4) aprathama samayanA beindriya (5) prathama samayanA teindriya (6) aprathama samayanA teindriya (7) prathama samayanA caurendriya (8) aprathama samayanA caurendriya (9) prathama samayanA paMcendriya (10) aprathama samayanA paMcendriya. trasa-sthAvara baMne prakAranA saMsArI jIvo:sthAvara- halanacalana na karI zake tevA jIvo. tenA pAMca bheda che-pRthvIkAya, aSkAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya. (1) pRthvIkAya:- pRthvIkAyanA be bheda- sUkSama ane bAdara (1) zarIra-traNa, audArika, tejasa, kArmaNa (2) avagAhanA- jaghanya, utkRSTa aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI (3) saMghayaNa- eka chevaTuM (4) saMsthAna-masUranI dALanA AkAre (5) kaSAya- cAra (6) saMjJA- cAra (7) vezyA- sUkSmamAM traNa, bAdaramAM cAra (8) indriya-sparzendriya (9) samughAta- traNa. vedanIya, kaSAya, mAraNAMtika (10) saMjJI- asaMsI che. (11) veda- napuMsaka (12) paryAptinuM prathama cAra (13) daSTi-mithyAtva (14) darzanaacakSu darzana (15) jJAna-be ajJAna (16) yogakAyayoga (17) upayoga- be. sAkAra ane anAkAra. (18) AhAra- baso aThayAsI prakAre AhAra kare. jemAM- 1. asaMkhyAta pradezanI avagAhanAvALA, 2. anaMta pradezI AhAra vargaNAnA pugalono AhAra kare che. 3 thI 14. eka samayathI vAva asaMkhyAta samayanI sthitivALA pudgala grahaNa kare che. 15 thI 27. eka guNa kALo yAvatu anaMta guNa kALA varNananA pudgala grahaNa kare che. 28 thI 274. kALAnI jema zeSa 4 varNa, 2 gaMdha, 5 rasa, 8 sparza; A 19nA 13-13 bolanA pudgalo grahaNa kare che. 275 thI 286. spaSTa, avagADha, paraMpara-avagADha, sUma, pUla, UMcA, nIcA, tIrachA, Adi, madhya, aMtathI, svaviSayaka pagalono anukramathI prApta pudgalono AhAra kare che. 287. lokAMte rahelA sUkSma pRthvIkAya traNa, cAra ke pAMca dizAno AhAra grahaNa kare che. zeSa sarva pRthvInA jIvo cha dizAno AhAra grahaNa kare che. 288. potAnA Atma zarIra avagAhanAmAM rahelA AhAra vargaNAnA pudgalono AhAra kare che. A pramANe AhAranI apekSAthI 288 bolonI vicAraNA karAya che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II AgamasAra (19) utpatti sUkSma pRthvIkAyamAM tiryaMca ane manuSya be gatinA jIvo Ave tathA bAdara pRthvIkAyamAM tiryaMca, manuSya ane deva te traNa gatinA jIvo utpanna thAya che. (20) sthiti- sUkSmamAM jaghanya-utkRSTa aMtarmuhUrtanI ane bAdaramAM jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa bAvIsa hajAra varSanI. (21) maraNa- samohiyA, asamohiyA baMne prakAranA maraNa. (22) gati- tiryaMca ane manuSyanI tiryaMcamAM ekendriyathI paMcendriyamAM jAya. (2) aSkAya- (1) saMsthAna- pANInA parapoTA jevuM (2) sthiti-bAdara apakAyanI utkRSTa sAta hajAra varSanI. zeSa varNana pRthvIkAya vatuM. (3) vanaspatikAya- tenA sUkSma sAdhAraNa ane pratyeka ema traNa prakAra che. pratyeka vanaspatinA bAra bheda che- 1. vRkSa 2. guccha 3. gulma 4. latA 5. vela 6. parvaka 7. tRNa 8. valaya 9. harita 10. dhAnya 11. jalaja 12. kuhaNa. avagAhanA- utkRSTa- 1000 yojana sAdhika. saMsthAna- vividha prakAranA sthiti- utkRSTa 10,000 varSanI. zeSa varNana pRthvIkAyavat jANavuM. (4) teukAya- sUkSma-bAdara baMnenuM saMsthAna soyanA bhArA jevuM, upapAta-be gatimAMthI Ave tiryaMca tathA manuSya, gati- eka tiryaMcanI che. vezyA- prathamanI traNa, sthiti-utkRSTa traNa ahorAtrInI. zeSa varNana pRthvIkAyavatuM. (5) vAyukAya- sUkSmabAdara baMne bhedomAM saMsthAna dhvajA patAkA jevuM, bAdara vAyukAmAM zarIra cAra che. samudyAta- cAra prathama, sthiti- utkRSTa 3000 varSanI, zeSa varNana teukAyavatuM. trasa- halanacalana karI zake tevA jIvo. tenA mukhya cAra bheda che. beindriya, te indriya, caurendriya, paMcendriya. () beindriya- (1) zarIra- traNa (2) avagAhanA- utkRSTa 12 yojana (3) saMghayaNa- eka chevaTe (4) saMsthAna- huMDa (pa) kaSAya-cAra (6) saMjJA-cAra (7) lezyA-traNa (8) indriya- be (9) samudyAta-traNa (10) saMjJI- asaMjJI che. (11) veda- napuMsaka veda (12) paryApti- pAMca (13) daSTi- be (14) darzana- eka (15) jJAna- be jJAna, be ajJAna (16) yoga- be (17) upayoga- be (18) AhAra- cha dizAmAMthI, 288 bolano pUrvavat (19) utpatti- manuSya tathA tiryaMca be gatinA Ave (20) sthiti- utkRSTa 12 varSa (21) maraNa baMne prakAranA (22) gati- manuSya ane tiryaMcamAM jAya. (7) te indriya avagAhanA traNa gAu, indriya-traNa, sthiti- 49 ahorAtrinI, zeSa varNana beindriyavata. (8) caurendriya- avagAhanA- cAra gAu, indriya-4, darzana- be, cakSu ane acakuM, sthiti- utkRSTa cha mAsa, zeSa varNana beindriyavatu. paMcendriya nA cAra bheda che- nArakI, tiryaca, manuSya, deva. (9) nArakI- (1) zarIra- traNa; vaikriya, tejasa, kArmaNa (2) avagAhanA- jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI, utkRSTa 500 dhanuSya. uttara vaikriya kare to jaghanya aMgulano saMkhyAtamo bhAga, utkRSTa 1000 dhanuSya (3) saMghayaNa- nathI (4) saMsthAna- hUMDa (5) kaSAya- cAra (6) saMjJA- cAra (7) lezyA- traNa (8) indriya- pAMca (9) samudyAta- prathamanA cAra (10) saMjJI- asaMjJI. (alpa samaya rahe) tethI baMne (11) veda- napuMsaka veda (12) paryApti- cha (13) daSTi- traNa (14) darzana- traNa (15) jJAna3 jJAna, 3 ajJAna (16) yoga- traNa (17) upayoga- be (18) AhAra- 288 bheda pUrvavat (19) utpatti- manuSya ane tiryaMca be gatinA (20) sthiti jaghanya 10,000 varSa, utkRSTa 33 sAgaropama (21) maraNa- baMne prakAranA (22) gati- be, garbhaja manuSyamAM ane tiryaMca saMzi paMcendriyamAM. (10) asaMzI tiryaMca paMcendriya - tenA pAMca prakAra(1) jalacara (2) sthalacara (3) khecara (4) urapari sarpa (5) bhujapari sarpa (2) avagAhanA- jalacaranI utkRSTa 1000 yojana, sthalacaranI aneka gAu, khecaranI aneka dhanuSya, urapari sarpanI aneka yojana, bhujaparisarpa aneka dhanuSya (8) indriya- pAMca (20) utkRSTa sthiti- jalacaranI eka kroDapUrva, sthalacaranI 84,000 varSa, khecara 72000 varSa, urapari sarpa pa3,000 varSa, bhujapari sarpa 42,000 varSa (22) gati- prathama naraka, badhA tiryaca, akarmabhUmi choDIne zeSa sarva manuSya ane bhavanapati tathA vANavyaMtaramAM jAya che. zeSa varNana caurendriyavatuM. (11) saMjJI tiryaMca paMcendriya :- (1) jalacara Adi pAMca bheda che- (1) zarIra- cAra (2) avagAhanA-utkRSTa jalacaranI 1000 yojana, sthalacaranI cha gAu, khecaranI aneka dhanuSya, uraparisarpa- 1000 yojana, bhujapari sarpa- anekagAu (3) saMghayaNa- 7 (4) saMsthAna- cha (5) kaSAya- cAra (6) saMjJA- cAra (7) lezyA- cha (8) indriya- pAMca (9) samudyAta- pAMca prathamanA (10) saMjJI- eka saMjJI che (11) veda-traNa (12) paryApti- cha (13) daSTi traNa (14) darzana- traNa (15) jJAna3 jJAna, 3 ajJAna (16) yoga- traNa (17) upayoga- be (18) AhAra- cha dizAmAMthI, 288 bolano pUrvavat (19) utpatti- cAre gatimAMthI Ave (ra) sthiti- jalacaranI koDaparvanI, sthalacaranI traNa palyopamanI, khecaranI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganI, uraparisarpa- kroDapUrva, bhujaparisarpa kroDapUrvaka A utkRSTa sthiti che (ra1) maraNa baMne (22) gati- cAre gatimAM jAya. devamAM- ATha devaloka sudhI jAya. narakamAM- bhujaparisarpa be naraka sudhI, khecara traNa naraka sudhI, sthalacara cAra naraka sudhI, urapari sarpa pAMca naraka sudhI, jalacara sAta naraka sudhI, jalacara tiryaMcANI ane manuSyANI cha naraka sudhI. (12) asaMjJI manuSya- (4) saMsthAna- hUMDa, (8) indriya- pAMca (12) paryApti- dezona cAra(cothI apUrNa) (14) darzana- be (18) AhAra- niyamA cha dizAmAMthI 288 bolano pUrvavat (19) utpatti- teuvAyune choDIne tiryaMca tathA manuSyamAMthI. zeSa varNana sUkSmapRthvIkAyavatuM. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 AgamasAra- utarArdha (13) saMjJI manuSya- (1) zarIra- pAMca (2) avagAhanA- utkRSTa traNa gAu, kriyanI apekSAe eka lAkha yojana sAdhika (3) 15) jJAna- pAMca jJAna, traNa ajJAna (19) utpatti- cAre gatimAMthI Ave, teu- vAyu ane sAtamI naraka sivAya (20) sthiti- utkRSTa traNa palya (22) gati- cAre gati ane mokSamAM jAya, zeSa varNana saMjJItiryacavatuM. vizeSa:- alezI, ayogI, akaSAya, avedI, anidriya, nosaMjJI noasaMjJI ane aNAhAraka paNa hoya che. (14) deva :- tenA cAra prakAra- bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSI, vaimAnika. (1) zarIra- traNa. vaikriya, tejasa, kArmaNa (2) avagAhanA- utkRSTa sAta hAthanI, uttara vaikriyanI apekSA 1 lAkha yojana (3) saMghayaNa- nathI. zubha pagalonuM pariNamana thAya che. (4) saMsthAna- samacariMsa; uttara vaikriyamAM vividha saMsthAna (5) kaSAya- cAra (6) saMjJA- cAra (7) lezyA- bhavanapati, vANavyaMtaramAM cAra, jyotiSIthI bIjA devaloka sudhI eka tejo, trIjAthI pAMcamAM devaloka sudhI eka padha, chaThThA devalokathI sarvArtha siddha sudhI zukla lezyA(anuttara vimAnamAM parama zuklalezyA) (8) indriya- pAMca (9) samudyAta- navaraiveyaka ane anuttara vimAnamAM traNa, zeSa sarvane prathamanA pAMca (10) saMjJI-asaMjJI baMne (11) veda-bIjA devaloka sudhI be, trIjA devalokathI uparanA devalokamAM eka (12) paryApti- pAMca(bhASA-mana sAthe bAMdhe). ' (13) daSTi- sarva devomAM traNa paraMtu anuttara vimAnamAM eka, (14) darzana- traNa (15) jJAna- pAMca anuttaramAM traNa jJAna. zeSa sarva devone traNa jJAna, traNa ajJAna. (paMdara paramAdhAmI ane traNa kilpiSImAM eka mithyAdaSTi ane traNa ajJAna hoya che) (16) yoga- traNa (17) upayoga- baMne (18) AhAra- cha dizAmAMthI, 288 prakAre (19) utpatti- manuSya ane tiryaMca be gatinA Ave (20) sthiti- utkRSTa 33 sAgaropamanI (21) maraNa baMne (22) gati-bIjA devaloka sudhI pRthvI pANI, vanaspati, saMjJI tiryaca, saMjJI manuSya ane trIjAthI AThamA devaloka sudhI saMjJI tiryaMca ane saMjJI manuSya tenAthI upara devalokanA devo eka manuSyanI gatimAM jAya. udaMDaka(daMDaka prakaraNa) - prathama pratipatti :jIva carara | mahArAjanA FAyaNa saMsthAna kaSAya) ravIndraya aMgunano asaM | aMguvAno asaMebhAga [ , | mughala mahaya1 31 che || | | ++ | sakAya T soyano bhAge - - | | | | - 555 GUvadha vAyuya vanaspatikraya asaMjJI manuSya beindriya tendriya | thoreniya asaMzotiryaMca | | | | | | * |- |- |- |- |- || | | ++++++ *| | | | do $ mArI | | |_| | | -----+-+ pANInA parapothI - - - - - - T1000 thojana adhika aMguLano asaMta bhAga 12 jana - 3gAu 4 gAu 1000 yojanA aneka gAu aneka dhanuSa aneka yojanA aneka dhanuSa | | | | javara avara becara urapari sarSa bhujapari sapa | saMzI tiryaMca | 4 paMcendriya 1000yojana che gAd, | saMsI manuSa T 5 aneka dhanuSa urapari sarSa 1000 yojana bhujapari sapa aneka gAu saMka bhAga vijhiya, aneka so yojana | asaMbhAga | phagAu saM bhAga vina bAjayo sAdhika asaMhabhAga | pa00dhanuSa - saMta bhAga vakriya-100 yojana , asaMhabhAga | 3 hAya saMta bhAga | vakriya, 1 vana yojana 4/4 Tba che nArI vratA saccIsa Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology l jIva pRthvIkAya jIva pRthvIkAya akhAya teukAya 91 AgamasAra saMjJA lezyA Indriya8 samuddAta9 asaMzI--saMzI10 veda11 paryApti12 daSTi13 darzana14 jJAna15 7 4 * 3 S apakAya teukAya 4 vAyukAya vanaspatikAya 4 asaMzI 4 manuSya beIndriya | taiIndriya caurendriya asaMjJI 4 tiryaMca saMjJI tiryaMca saMjJI manuSya | 4/4 nArakI 4 devatA 4 manuSya beindriya taiindriya caurendriya asaMjJI tiryaMca paMcendriya m m m m m m y 4 4 4 4 4 4 4 m vAyukAya vanaspatikAya | asaMzI m m 3333 y||= jI||jI | jI saMzI tiryaMca paMcendriya 1 "1 .. "" 2 yoga 16 "" 3 "" 4 3 |m 3 3 |||||= y|9|jI||y|y 1 5 saMzI manuSya | 3-x nArakI 3 devatA 6 6/x | 5/x 3 S ra 5 5 5 5 upayoga 17 2 .. .. .. "T .. "1 .. .. .. '' 5|0||3 '' AhAra18 288 288 .. .. ' .. .. .. .. .. asaMzI - .. .. .. .. " "1 saMzI | saMjJI |x asaMzI-saMjJI asaMzI--saMzI dizA -3/4/5/6 11 11 "" 6 dizAno "T "1 "" "1 " '_x . 3: 3 ra ra Ati utpatti19 |9| 2 2 | | | ra 2 2 4 1 1 1 1 1 1 |||| 4 2 3 3/4 1 2 FFFF 2 2 1 1 |4| ja 2 |4||s 4 4 4 4 4 3/4 m 4 4 2 5 5 5 5 1 1 1 1 1 1 ra | | | ja 2 2 3 3 3 3 S 6/5 6/5 gati 20 sthiti utkRSTa21 maraNa 22 22000 varSa 7000 varSa traNa ahorAtra 3000 varSa 10000 varSa aMtarmuhUrta 12 varSa 49 divasa 1 1 1 1 1 1 1 |=| 4 ja y|0| 6 mAsa 1 kroDapUrva, 84000 varSa 72000 varSa 53000 varSa 42000 varSa kroDapUrva traNa palyopama, palyono asaM. 3 3 "1 kroDapUrva kroDapUrva traNa palyopama 10000 varSa 33 sAgaropama cArTane samajavA mATe sUcanA :- (1) laghudaMDakanA thokaDAmAM bolAtI ghaNI vigata ahIM sUtramAM nathI. mATe ahIM prastuta sUtrono sArAMza Apyo che. (2) jJAna, lezyA, samuddAtanI saMkhyAomAM kramathI ja samajavuM (3) zarIra- traNamAM audArika, tejasa, kArpaNa athavA vaikriya, taijasa, kArmaNa, cAra zarIramAM AhAraka choDIne, pAMca zarIramAM sarva zarIra (4) manuSyanI avagAhanA ane sthitinA sUtromAM cha ArA pramANe ApI nathI (5) jaghanya sthiti koSTakamAM ApI nathI te aMtarmuhUrtanI samajavI (6) nArakI ane devatAnI avagAhanA tathA sthiti ahIM alaga alaga kahevAmAM AvI nathI. (7) sUtramAM nAraka tathA devanI paryApti cha hovA chatAM paNa pAMca kahevAmAM AvI che. (8) avagAhanAmAM aMtamAM uttara vaikriyanI avagAhanA kahI che. (9) yoga- 3 tathA upayoga- 2 nI apekSAthI sUtramAM varNana che (10) laghudaMDakamAM AvatA cyavana, upapAta, prANa Adi dvAra sUtrapAThamAM nathI (11) pAMca sthAvara, traNa vikalendriya, nAraka, tiryaMca, manuSya, deva A kramathI sUtramAM varNana che. koSTakamAM asaMzI manuSya ane nArakInA kramamAM parivartana karyuM "" 2 sarvatra ' .. ra 2 2 2 2 2 ' 2+2 2+2 22 ra+ra . 3+3 3+5 3+3 3+3 jalacara sthalacara khecara urapari sarpa bhujapari sarpa. jalacara sthalacara khecara urapari sarpa bhujaparisarpa. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha che. (12) akarmabhUmi ane aMtaradvIpanA manuSya ane siddhonuM varNana paNa sUtramAM nathI, thokaDAmAM che. (13) asaMjJI manuSyanI cothI paryApti apUrNa rahe che. traNa pUrNa thAya che. (14) pRthakatva ane pratyeka zabdano prayoga na karatA aneka zabdano prayoga karyo che. (15) jaghanya avagAhanA sarvatra aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI che, paMcendriyomAM uttara vaikriyanI jaghanya aMgulanA saMkhyAmAM bhAganI che. trAsa-sthAvara jIvonI sthiti Adi:jIva | sthiti kAyasthiti aMtara alpabadutva | trasa | 33 sAgaro | 2000 sAgaropama sAdhika vanaspatikAla 1. alpa. | sthAvara 22,000 varSa vanaspatikAla 2000 sAgara sAdhika 2. anaMtaguNA nodha:- sthiti, kAyasthiti ane aMtara jaghanya aMtamuhUrta che. | / prathama pratipatti saMpUrNa trividhA nAmanI bIjI pratipatti strIvarNana: saMsArI jIva traNa prakAranA che- strI, puruSa, napuMsaka. jemAM strIo traNa prakAranI che- (1) tiryaMca yonika strItiryaMcANI (2) manuSyANI (3) devI. tiryaMcANInA pAMca bheda ane bIjA bhedAnabheda che. manuSyANInA karmabhUmi AdinI apekSAthI traNa bheda che ane bharatakSetra AdinI apekSAthI bhedAnabheda che.devInA bhavanapati Adi cAra bheda che ane asura Adi bhedAnabheda che sthiti - (1) samuccaya strInI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ane utkRSTamAM cAra vikalpa che- (1) 55 palya (2) 50 palya (3) 9 palya (4) 7 palya. (2) tiryaMcANInI sthiti- prathama pratipattimAM kahelI saMjJI tiryaMcavat che. (3) sAmAnya manuSyANInI sthiti- jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa traNa palya, sAdhvInI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa dezona kroDapUrva. A prakAre paMdara karmabhUmimAM sthiti che. akarmabhUmi ane aMtaradvIpamAM janmanI apekSAe jaghanya sthiti, utkRSTa sthitithI kiMcit ochI hoya che. sAharaNanI apekSAe jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa dezona kroDapUrva. (4) bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSI, vaimAnika, AdinI devInI sthiti potAnA sthAnanI sthiti pramANe hoya che. kAyasthitiH- (1) samuccaya strInI kAyasthiti jaghanya eka samayanI hoya che ane utkRSTamAM pAMca vikalpa che- (1) aneka(traNa) palyopama sAdhika aneka (sAta) kroDapUrva (2) 110 palyopama (3) 100 palyopama (4)18 palyopama (5) 14 palyopama. (2) tiryaMcANInI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa traNa palyopama ane sAta kroDapUrva adhika. (3) sAmAnya manuSyANInI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa traNa palyopama aneka(sAta) karoDapUrva, sAdhvI(dharmAcAraNI)nI apekSAe kAyasthiti jaghanya eka samaya utkRSTa dezona koDa pUrva. akarmabhUminI strInI kAyasthiti janmanI apekSA jaghanya potAnI sthitithI thoDI(aMtarmuhUrtI ochI ane utkRSTa pUrNa sthiti hoya che. sAharaNanI apekSAthI jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa traNa palyopama sAdhika dezona kroDapUrva (sAharaNa karIne lavAyelI vyakti akarmabhUmimAM potAnuM avazeSa dezona kroDapUrva) AyuSya pUrNa karI pAchA te ja kSetramAM janma laI yugalika banI jAya to A kAyasthiti saMbhave che. (4) devInI kAyasthiti temanI sthiti pramANe ja hoya che. nodha:- sAmAnya manuSyANImAM eka samayanI kAyasthiti thatI nathI. dharmAcAraNI strImAM bhAvanI apekSAthI svAbhAvika ja eka samayanI avasthiti saMbhave che. - alpabahatva - sarvathI thoDI manuSyANI, tenAthI tiryaMcANI asaMkhyAtaguNI tenAthI devI asaMkhyAtagaNI. strIvedano baMdha :- jaghanya eka sAgaropamanA sAtIyA doDha bhAga palyopamano asaMkhyAtamo rAtamAM bhAga nyUna, utkRSTa 15 kroDA-doDI sAgaropama, abAdhA kAla 1500 varSano. strIvedano svabhAva karISa-agni samAna hoya che. puruSa varNana - tenA traNa prakAra che- tiryaMca, manuSya, deva. tenA bheda-prabheda pUrvavat che. sthiti - (1) samuccaya puruSanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa 33 sAgaropama (2) tiryaMcanI sthiti pAMca bhedanI pUrvavatu (3) manuSyanI sthiti strIvatuM. akarmabhUmimAM paNa strIvat (4) devonI sthiti jaghanya 10,000 varSa, utkRSTa 33 sAgaropama. kAyasthiti :- (1) samuccaya puruSanI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa aneka so sAgaropama sAdhika (2) tiryaMca puruSanI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa traNa palyopama, aneka(sAta) karoDa pUrva adhika (3) sAmAnya manuSyanI kAyasthiti tiryacavatu, dharmAcaraNI(sAdhu) puruSanI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa dezone karoDapUrva, akarmabhUminA manuSyanI kAyasthiti akarmabhUminI strIvat (4) devonI sthitivat kAyasthiti hoya che. alpabadutvaH- sarvathI thoDA manuSya, tenAthI tiryaMca puruSa asaMkhyAtaguNA, tenAthI deva puruSa asaMkhyAtagaNA. puruSavedano baMdha - jaghanya ATha varSa, utkRSTa 10 kroDAkoDI sAgaropama, abAdhAkAla 1000 varSa, puruSa vedanuM svarUpa vanadAvAgninI jALa samAna che. napuMsaka varNana -napuMsaka traNa prakAranA hoya che. nArakI, tiryaMca ane manuSya. sAta narakanA sAta bheda che. tiryaMcanA pAMca sthAvara, traNa vikasendriya Adi bheda che. manuSyanA karmabhUmi Adi bheda che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II sthitiH- (1) samuccaya napuMsakanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa 33 sAgara. (2) nArakI napuMsakanI sthiti jaghanya 10,000 varSa, utkRSTa 33 sAgara. (3) tiryaMca napuMsakanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa karoDapUrva. (4) sAmAnya manuSya napuMsakanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa karoDapUrva, dharmAcAraNI manuSya napuMsakanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa dezona karoDa pUrva. akarmabhUmi AdinA napuMsakanI sthiti janmanI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa paNa aMtarmuhUrta. saMharaNanI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa dezona kroDapUrva. kAyasthiti :- (1) samuccaya napuMsakanI kAyasthiti jaghanya eka samaya, utkRSTa vanaspati kAla (2) nAraka napuMsakanI jaghanya 10000 varSa utkRSTa 33 sAgaropama (3) tiryaMca napuMsakanI jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa vanaspati kAla. temAM cAra sthAvaranI asaMkhya kAla, vanaspatinI aMnatakAla, vikalendriyanI saMkhyAtA kAla, paMcendriyanI aneka(ATha) karoDapUrva (4) sAmAnya manuSya napuMsakanI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa aneka(ATha) karoDa pUrva.dharmAcAraNInI jaghanya eka samaya,utkRSTa dezona karoDa pUrva akarmabhUmi AdinA napuMsakanI kAyasthiti janmanI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa paNa aMtarmuhUrta. saMharaNanI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa dezona kroDapUrva. alpabahutva :- sarvathI thoDA manuSya napuMsaka, tenAthI nArakI asaMkhyAta guNA, tenAthI tiryaMca anaMta guNA. napuMsaka vedano baMdha :- jaghanya eka sAgaropamanA sAtiyA be bhAga(2/7) palyopamano asaMkhyAtamo bhAga cUna, utkRSTa 20 kroDAkroDI sAgaropama abAdhAkAla 2000 varSano. napuMsaka vedanuM svarUpa mahAnagaranA dAha samAna. traNa vedanI sthiti Adi : krama veda sthiti kAyasthiti strI 110 palya aneka kroDapUrva 100 palya aneka kroDapUrva 18 palya aneka kroDapUrva 14 palya aneka kroDapUrva aneka palya aneka kroDapUrva aneka palya aneka kroDapUrva aneka palya aneka kroDapUrva eka samaya dezona kroDapUrva 3 palya/3 palya+dezona kroDapUrva 10000 varSa, 55 palya 1 ra |jI * 5 C |||2| * 5 1 3 * || | (c) .. . tiryaMcANI sAmAnya manuSyANI dharmAcAraNI manuSyANI akarmabhUmi janma/saMharaNa devI java. u. puruSa tiryaMca puruSa manuSya puruSa dharmAcAraNI napuMsaka nArakI puruSa akarmabhUmi janma/sAharaNa kroDapUrva deva tiryaMca asaMzI manuSya saMzI manuSya dharmAcaraNI 55 palya 50 palya 9 palya 7 palya 3 palya 3 palyopama 3 palyopama manuSya akarmabhUmi manuSya janma sAharaNa dezona kroDapUrva 3 palya Adi dezona kroDapUrva 10000varSa 55 palya 33 sAgara 3 palya 3 palya dezona kroDapUrva 3 palya/dezona 10000 varSa 33 sAgara 33 sAgara 10000 varSa, 33 sAgara karoDapUrva aMtarmuhUrta karoDa pUrva dezona kroDapUrva aMtarmuhUrta/ dezona kroDapUrva 93 aneka so sAgara sAdhika 3 palya, aneka kroDapUrva 3 palya, aneka kroDapUrva 1 samaya dezona kroDapUrva 3 palya/ 3 palya + dezona kroDapUrva 10000 varSa 33 sAgara vanaspatikAla 10000 varSa | 33 sAgara vanaspatikAla aMtarmuhUrta 3 palya+aneka kroDapUrva ekasamaya/dezona kroDapUrva sthitivat aMtara jaghanya eka samaya | aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta eka samaya 1000varSa +aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta eka samaya aMtarmuhUrta aMtarmuhUta eka samaya 10000 varSa + aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta athavA aneka varSa aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrta eka samaya aMtarmuhUrta utkRSTa vanaspatikAla vanaspatikAla vanaspatikAla dezona ardha pudgala vanaspatikAla vanaspatikAla vanaspatikAla vanaspatikAla vanaspatikAla | dezona ardha pudgala parA. vanaspatikAla vanaspatikAla athavA saMkhyAtA sAgara aneka so sAgara vanaspatikAla aneka so sAgara vanaspatikAla AgamasAra vanaspatikAla dezona ardha pudgala parA. vanaspatikAla Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 94 noMdhaH- jaghanya sthiti jyAM nathI kahI tyAM aMtarmuhUrta samajavuM, utkRSTa sthiti cArTamAM sarvatra batAvI che. strI vedanI kAyasthiti jaghanya eka samaya che. tevI ja rIte napuMsaka vedanI kAyasthiti paNa eka samaya che. | bIjI pratipatti saMpUrNa caturvidhA nAmanI trIjI pratipatti prathama uddezaka saMsAranA jIva cAra prakAranA che. nAraka, tiryaca, manuSya, deva. narakavarNana:- naraka sAta che. tenA nAma- (1) ghammA (2) vaMzA (3)zelA (4) aMjanA (5) riphA (6) maghA (7) mAghavatI. gotra:- (1) ratnaprabhA (2) zarkarA prabhA (3) vAlukA prabhA (4) paMkaprabhA (5) dhUmaprabhA (6) tamaprabhA (7) tamatamAprabhA. pRthvI piMDa:- sAte narakanA pRthvI piMDanI jADAI- (1) 1,80,000 (2) 1,32,000 (3) 1,28,000 (4) 1,20,000 (5) 1,18,000 (Da) 1,16,000 (7) 1,08,000 yojananI che. te asaMkhya yojananI lAMbI pahoLI ane goLAkAra che ane asaMkhya yojananI paridhi che. pRthvI piMDanI jADAI sarvatra samAna che. kAMDa:- pahelI narakamAM traNa kAMDa che- (1) barakAMDa (2) paMkakAMDa (3) apUbahulakAMDa. kharakAMDa 16,000 yojanAno che, paMkakAMDa 84,000 yojanano che, apUbahulakAMDa 80,000 yojanano che. kharakAMDanA 16 vibhAga che- (1) ratnakAMDa (2) vraja (3) vaiDUrya (4) lohitAkSa (5) masAragalla (6) haMsagarbha (7) pulaka (8) saugaMdhika (9) jyotirasa (10) aMjana (11) aMjanapulaka (12) rajata (13) jAtarUpa (14) aMka (15) phaliha(sphaTika) (16) riSTa. A 16 jAtinA ratnonA 16 vibhAga che. te pratyeka eka-eka hajAra yojana jADA che. prathama narakanA pRthvIpiMDanA eka lAkha eMsI hajAra yojana bhUmibhAganA A traNa vibhAga che. A traNe vibhAganA pRthvI svabhAva, pudgala AdimAM bhinnatA che. zeSa 6 narakamAM A aMtara nathI, mATe temAM kAMDa nathI. narakAvAsa :- nArakInA rahevAnA nagara jevA sthAnane narakAvAsa kahevAya che. te saMkhyAtA ane asaMkhyAtA yojanAnA vistAravALA che. bahArathI corasa Adi che, aMdarathI goLa che. te paMktibaddha ane puSpAvakIrNa(prakIrNa) paNa che. paMktibaddha narakAvAso trikoNa, corasa ane goLa che. prakIrNa narakAvAso vividha saMsthAna- vALA che. sAte narakamAM tenI saMkhyA kramazaH A pramANe che- (1) 30 lAkha (2) 25 lAkha (3) 15 lAkha (4) 10 lAkha (5) 3 lAkha (6) 1 lAkhamAM 5 ochA (7) pAMca narakAvAsA che, tenA nAmakAla, mahAkAla, rudra, mahArudra, apratiSThAna. pRthvI piMDano AdhAra :- sAte narakanA pRthvIpiMDanI nIce 20,000 yojanAnI jADAImAM ghanodadhi che. tenI nIce asaMkhya-asaMkhya yojananI jADAIno ghanavAyu tanuvAyu ane AkAzAMtara kramazaH che. valaya:- sAte narakanA pRthvIpiMDanI cAre tarapha traNa valaya che- (1) ghanodadhi valaya, te pRthvIpiMDanA kinArAne sparzIne rahelo che. (2) ghanavAta valaya, te ghanodadhine sparzIne rahelo che. (3) tanuvAta valaya, ghanavAtane sparzIne rahelo che. tanuvAta valaya pachI alokAkAza che. A traNe valayonI laMbAI narakanA pRthvIpiMDanI jADAInI samAna che ane pahoLAI nIce mujaba che. narakanA valayonI pahoLAI : naraka ghanodadhi valaya ghanavAta valaya tanuvAta valaya | kula pahoLAI | 1 | yojana | 4.5 yojana | 1.5 yojana | 12 yojanA | 2 | 6. 33 yojana 4.75 yojana 1.5 +.08 yojana | 12.66 yojana | 3 | 6.66 yojana | 5 yojana | 1.5 1.16 yojana | 13.33 yojana 4 | 7 yojana | 5.25 yojana | 1.75 yojana | 14 yojanA 7.33 yojana | 5.5 yojana | 1.75 + 08 yojana| 14.66 yojanA | 6 | 7.66 yojana | 5.75 yojana 1.75 +.16 yojana| 15.33 yojana 7 | 8 yojana | 6 yojana | 2 yojana | 16 yojanA zIpiMDanA caramAMtathI cAre dizAomAM aloka 12 yojana dUra che ane sAtamI narakanA pRthvIpiMDanA caramAMtathI 16 yojana dUra che. saMsthAna:-pRthvIpiMDa ane tenI nIce rahelA ghanodadhi Adi jAlaranA AkAre che ane cAre bAju ghanodadhi Adi valayAkAre che. upasaMhAra - apekSAthI tathA bahulatAnI daSTithI A narakasthAnomAM sarva jIva utpanna thaI cUkyA che. A sarve narakasthAna zAzvata ane anAdi che. prathama narakathI bIjI naraka jADAImAM thoDI ochI che, vistAranI apekSAthI vizeSAdhika che. A pramANe AgaLa AgaLanI narakamAM samajI levuM. zAstra vacanano ekAMtika zabdaartha na karatAM naya-nikSepAnA viveka sAthe bhAvaartha samajavo. bIjo uddezaka naraka varNana:AMtarA, pAthaDA, chata - naraka pRthvInA uparanA bhAgane chata, nIce taLiyAnA bhAgane ThIkarI, ane tenI vacce makAnanA mALanI jema jeTalA vibhAga hoya tene pAthaDA-prastara kahe che. be pAthaDAnI vaccenA bhAgane AMtarA kahe che. pAthaDA dareka narakamAM che. AMtarA cha narakamAM che. sAtamI narakamAM nathI. uparanI chata ane nIcenI ThIkarI sarva narakamAM che. sarva prathama upara chata tyAra bAda pAthaDA, AMtarA, pAthaDA e pramANe che. aMtamAM pAthaDA ane tyArabAda ThIkarI che. sAtamI narakamAM upara chata pachI pAthaDo ane nIce ThIkarI che. tenA mApa yojanAmAM A pramANe che. chata parimANa: Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology I 11 naraka | chata ane ThIkarI pAthaDA pAthaDAnuM mApa AMtarA AMtarAnuM mApa | pRthvIpiMDa 1 100042 13 3000 12 11,583.33 1,80,000 2 100042 3000 10 1,32,000 1 100042 3000 1,28,000 4 100042 3000 1,20,000 5 100042 3000 1,18,000 S 100042 3000 1,16,000 7 pa2500x2 3000 | 4 6 95 8 S 4 ra 9,700 12, 375 16, 166 .5 5 3 1 1,08,000 varNa, gaMdha Adi :- narakAvAsA atizaya kALA, bhayaMkara trAsadAyI hoya che marelA jAnavaronA saDelA mRta kalevaranI durgaMdhathI paNa aniSTatara durgaMdhita tyAMnuM vAtAvaraNa hoya che. tIkSNa zastra ane prajvalita agnithI vizeSa aniSTatara teno sparza che. saMkhyAtA yojananA narakAvAsano sAmAnya ke madhyama gativALA devo cha mAsamAM pAra pAme che. paraMtu asaMkhyAta yojanavALA narakAvAsano te gatithI pAra pAmI zakatA nathI. naraka bhavadhAraNIya utkRSTa 1 25,250 52,500 sAtamI narakamAM eka apratiSThAna narakAvAso lAkha yojanano che. zeSa cAra asaMkhya yojananA che. zeSa narakamAM saMkhyAtA yojananA ane asaMkhyAtA yojananA ghaNA--ghaNA narakAvAsA che. sarva narakAvAsA saMpUrNa vajramaya che, dravyathI zAzvata che ane varNAdi paryAyanI apekSA azAzvata che. gAA dhanuSya- 6 aMgula 1pappA dhanuSya 12 aMgula 315 dhanuSya Agata :- prathama narakamAM pAMca saMjJI tiryaMca, pAMca asaMzI tiryaMca ane 15 karmabhUminA manuSyo utpanna thAya che. bIjI narakamAM asaMzI utpanna thatA nathI. trIjImAM bhujapari sarpa, cothImAM khecara, pAMcamImAM sthalacara ane chaThThImAM urapari sarpa utpanna thatA nathI arthAt chaThThImAM jalacara saMzI tiryaMca ane manuSya utpanna thAya che. sAtamImAM manuSyANI ane tiryaMcANI utpanna thatI nathI. 62aa dhanuSya 125 dhanuSya pahelIthI chaThThI narakanA nArakI marIne, 15 karmabhUmi ane pAMca saMjJI tiryaMcamAM janme che ane sAtamI narakanA nArakI saMjJI tiryaMcamAM ja utpanna thAya che arthAt manuSya thatA nathI. avagAhanA :- bhava saMbaMdhI ane vaikriya saMbaMdhI be prakAranI avagAhanA hoya che. bhava saMbaMdhI jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane vaikriya saMbaMdhI jaghanya aMgulanA saMkhyAtamAM bhAganI hoya che. utkRSTa A pramANe che. narakanA vaikriya zarIranI utkRSTa avagAhanA :- (5 -0.25,5 - 0.5, l - 0.75 ) uttara vaikriya utkRSTa 1pappA dhanuSya 12 aMgula 315 dhanuSya AgamasAra 2 3 4 5 E 250 dhanuSya 7 500 dhanuSya 1000 dhanuSya nArakInA jIvo potAnA zarIranA pramANathI bamaNuM vaikriya karI zake che. mATe bhavadhAraNIya avagAhanAthI uttara vaikriyanI avagAhanA bamaNI kahI che. 62aa dhanuSya 125 dhanuSya 250 dhanuSya 500 dhanuSya AhAra, zvAsa, pudgala :- nArakInA zarIra varNa, gaMdha, sparzanI apekSAthI akAMta amanoza hoya che. tenA zvAsocchvAsa ane AhAramAM paNa aniSTa, amanojJa pudgalonuM pariNamana thAya che. lezyA pahelI-bIjI narakamAM kApota lezyA, trIjImAM kApota ane nIla, cothImAM nIla, pAMcamImAM nIla ane kRSNa, chaThThImAM kRSNa, sAtamImAM mahAkRSNa lezyA hoya che. vedanA :- 1 thI 3 narakamAM uSNa vedanA, cothImAM uSNa vedanAnA sthAna ghaNA ane zItavedanAnA sthAna thoDA, pAMcamImAM zIta vedanAnA sthAna ghaNA ane uSNa vedanAnA thoDA, chaThThImAM zIta vedanA, sAtamImAM mahAzIta vedanA hoya. vaikriya :- nArakInA jIva eka ke ghaNA rUponI vikravaNA karI zake che. 1 thI 5 naraka sudhI saMkhyAta, saMbaddha ane sarakhA rUponI vidhruvaNA karI zake che. vaikriyathI aneka prakAranA zastro banAvIne eka bIjAne paraspara atyaMta trAsa upajAve che. chaThThI-sAtamI narakamAM vaikriyathI chANanA kIDAnI samAna nAnA nAnA vajramukhI kIDAnI vidhruvaNA kare che ane eka bIjAnA zarIramAM praveza karIne tenA zarIrane aMdarathI kotarIne khokharuM cALaNI jevuM karI nAMkhe che. A pramANe paraspara pragADha vedanA utpanna kare che. kSudhA Adi vedanA hetu upamAo :- nArakIne bhUkha-tarasanI vedanA eTalI tIvra hoya che ke tene sarva samudronuM pANI pIvaDAvI devAmAM Ave ane sarva pudgalono AhAra karAvavAmAM Ave to paNa tRpti nathI thatI. te nArakI jIva tyAM sadA bhayAkrAMta, trasta, bhUkhyA, tarasyA, udvigna, vyathita ane vyAkuLatAthI narakanA duHkhono anubhava kare che. tyAM garamI evI pracaMDa hoya che ke loDhAno saghana tapAvelo goLo eka ja kSaNamAM pIgaLIne pANI jevo banI jAya che. garamIthI saMtapta vyakti jevI rIte vAvaDI AdimAM praveza karIne AnaMdano anubhava kare che tevI rIte asat kalpanAthI uSNavedanAnuM vedana karatA nairayikane manuSyalokanI phekTarInI vizALa bhaTTImAM rAkhavAmAM Ave to parama zItalatAno anubhava kare che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 AgamacAra- utarArdha zItavedanAvALA narakasthAnomAM kAtIla ThaMDInI pracaMDa vedanA hoya che. tyAM loDhAno goLo kAtIla ThaMDIthI vikharAI jAya ane asat kalpanAthI te sthAnanA nerayikane ahIM himAlaya jevA hima parvata para rAkhavAmAM Ave to paNa parama zAMti ane uSNatAno anubhava kare che. narakamAM pRthvI-pANI-vanaspati - sAte narakamAM pRthvI, pANI ane vanaspatino sparza aniSTa, akAMta, apriya, amanojJa ane asukhakara hoya che. tithI spaSTa thAya che ke- narakamAM paNa kayAMka jalasthAna hoya che ane vRkSa Adi vanaspati paNa hoya che athavA to devo dvArA vikavita paNa hoI zake che.) narakAdimAM rahenArA pRthvIkAya Adi jIvo mahAkarma, mahAkriyA, mahAAzrava, mahAvedanAvALA hoya che. sarva jIvo narakamAM pAMca sthAvararUpe ane nArakarUpe anekavAra athavA anaMtavAra utpana thaI cUkayA che. avadhikSetra - nArakInA jIvone janmathI ja avadhijJAna ke virbhAgajJAna hoya che. teo avadhijJAnathI jaghanya ardha gAu, utkRSTa cAra gAu kSetra jANe-dekhe. nairayikonuM avadhikSetra(utsadhAMgulathI): | naraka jaghanya | utkRSTa 1 | 3.5 | gAu| 4 | gAu 2 | 3 | gAu| 3.5 | gAu 3 | 2.5 | gAu| 3 | gAu | 4 | 2 | gAu| 2.5 | gAu | 5 | 1.5 | gAu| 2 | gAu 6 | 1 | gAu| 1.5 | gAu | 7 | 5 | gAu| 1 | gAu| , trIjo udezaka narakavarNana - cakravartI, vAsudeva, mAMDalika mahArAjA, sAmAnya rAjA, mahAAraMbhI, mahAkuTuMbI, Adi jIvo A narakomAM utpanna thAya che. arthAt mahARddhi saMpanna jIvo, mahA Asakta jIvo jo jIvanaparyata teno tyAga tyAgavRtti keLave nahIM to te jIvo mahApApakarmanuM AcaraNa karIne narakagatimAM utpanna thAya che ane mahA AraMbha, samAraMbhanA kAryo karanArA narakagatimAM dIrghakAla parvata paravazapaNe tyAMnI tIvra vedanAno anubhava kare che. A lokano mobho(moTAI) tathA abhimAna vagere teonA badhA dhUmila thaI jAya che. vaikriya zarIra :- nArakI dvArA karAyeluM vaikriya zarIra aMtarmuhUrta sudhI sthira rahI zake che. tiryaMca ane manuSya dvArA karAyelI vidurvaNA paNa aMtarmuhUrta sudhI ja sthira rahe che paraMtu temano utkRSTa samaya naraka karatAM cAra gaNo hoya che. devo dvArA karAyeluM vaikriya zarIra athavA anya koI paNa vidurvaNA utkRSTa paMdara divasa sudhI rahI zake che. narayika sukha - tIrthakaranA janma, dIkSA, kevaLajJAna Adi zubha prasaMganA nimittathI, devonA prayatna vizeSathI, zubha adhyavasAyothI. athavA karmodayathI nairayika jIvone kayAreka kiMcita zAtAno anubhava thAya che arthAt sukhAnubhUti, prasannatA thAya che. nirayika duHkha - narayiko, narakanA seMkaDo duHkhothI abhibhUta thaI kayAreka 500 yojana UMcA UchaLe che. naraka pRthvInA kSetra svabhAvathI ja narayikone kSaNamAtra paNa sukha hotuM nathI. te jIvo rAta-divasa duHkhano ja anubhava kare che. A rIte narakomAM atizata, atiuSNa, atibhUkha, ati tarasa, atibhaya ItyAdi seMkaDo duHkho niraMtara bhogavavA paDe che. cotho uddezaka tiryaMca varNana - tiryaMcanA pAMca prakAra che. ekendriya, beIndriya, teindriya, corendriya, paMcendriya. temAM sUkSma-bAdara, paryApta-aparyApta, saMjJI-asaMjJI, Adi aneka bheda-prabheda che. khecara, ura parisarpa, bhujaparisarpa ane jalacara A cAreyanA aMDaja, potaja, saMmUrchAima e traNa yoni saMgraha che. sthalacaranA jarAyuja ane saMmUrchAima e be yoni saMgraha che. jAti, kulakoDI, yoni - 84 lAkha jIvAyoni che. temAM tiryaMcanI 62 lAkha jIvAyoni che ane 1 karoDa 34.5 lAkha jAti kulakoDI yoni che. (1)be indriyanI 7 lAkha (6) sthalacaranI 10 lAkha (2) te indriyanI 8 lAkha ) uraparisarpanI 10 lAkha (3)caurendriyanI 9 lAkha 8) khecaranI 12 lAkha (4) vanaspatiyanI 16+12 lAkha (9) bhujaparisarpanI 9 lAkha (5)jalacaranI 12.5 lAkha (10)cAra sthAvaranI 29 lAkha - kula 1 karoDa 74.5 lAkha kulakoDI A rIte che phUlonI 16 lAkha yoni A pramANe che- 4 lAkha utpalAdi jalajanI, 4 lAkha koraMTAdi sthalajanI, 4 lAkha mahuvA Adi mahAvRkSonI, 4 lAkha jAIphaLa Adi gulmonI. sugaMdha sugaMdhanA sAta mukhya padArtha che ane tenA 700 avAMtarabheda che- (1) mUla (2) tvaka (3) kASTha (4) niryAsa- kapUra Adi (5) patra (6) puSpa (7) phaLa. tene pAMca varNa, pAMca rasa ane cAra sparzathI arthAt 100thI guNatA 700 avAMtara bheda thAya che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II AgamasAra pRthvInA bheda - cha prakAranI pRthvI che- (1) zlaNa- suMvALI mATI (2) zuddhaparvata AdinA madhyanI mATI (3) vAlu-retI (4) maNazIla (5) zarkarA- kAMkarA (6) khara pRthvI- patthara Adi kaThaNa pRthvI. tenI utkRSTa sthiti kramazaH A pramANe che- (1) 1,000 varSa (2) 12,000 varSa (3) 14,000 varSa (4) 16,000 varSa (5) 18,000 varSa (6) rara,000 varSa. nirlepa - vartamAna samayamAM utpanna thayelA pRthvIkAya jIvomAMthI(kalpanAthI) eka-eka jIvane eka-eka samayamAM kADhavAmAM Ave to asaMkhya utsarpiNI, avasarpiNIkAlamAM te khAlI thAya che. arthAt eka samayamAM asaMkhya utsarpiNI- avasarpiNIkAla samaya pramANa pRthvIkAyanA jIvonI utpatti thAya che. te ja rIte pANI, agni, vAyu mATe paNa samajI levuM. vanaspatikAyamAM eka samayamAM anaMtAnaMta jIvonI utpatti thAya che. tethI teno nirlepa thaI zakato nathI. tene khAlI karI zakAtA nathI. vartamAna samayamAM utpanna thayelA trasakAyanA jIvo seMkaDo sAgaropamamAM nirlepa thaI zake che. manuSya varNana: vizuddha vezyAvALA aNagAra samohayA ane asamohayA bane avasthAmAM deva-devI aNagAra Adine jANI dekhI zake che. avizuddha vezyAvALA jANatA dekhatA nathI. ahIM jANavuM-dekhavuM parokSanI apekSAe tathA viziSTa jJAnanI apekSAe samajI levuM, viziSTa jJAnano upayoga vizuddha lazyAmAM ja saMbhave che. avizuddha lazyAmAM nahIM. kriyA - eka samayamAM mithyAtvakriyA athavA samyaktakriyA, te bemAMthI eka ja kriyA lAge che. jIva eka samayamAM bane bhAvamAM rahI zakatA nathI. manuSya - kSetranI apekSAe manuSyonA 303 bheda che. manuSyakSetra 101 che. 15 karmabhUmi + 30 akarmabhUmi + pa aMtaradvIpa. te 101 kSetranA garbhaja manuSyonA paryAptA ane aparyAptA U 202 tathA 101 kSetranA saMmUrchAima manuSyonA aparyAptA. A rIte 303 bheda thAya che. aMtaradvIpanuM varNana - jaMbudvIpanI cAre bAju lavaNa samudra che. temAM A paDa dvIpa che. tenI ATha paMktio che. eka-eka paMktimAM sAta-sAta dvIpa che. A sAte dIpa thoDA-thoDA aMtare AvelA che. arthAt tenI vacce-vacce samudrajala che. A pramANe te 847 U 56 aMtaradvIpa che. bharatakSetranI maryAdA karanAra cullahimavaMta parvata che ane airAvatakSetranI maryAdA karanAra zikharI parvata che. tenA baMne kinArA pUrva-pazcimamAM che. je lavaNa samudrane sparze che. te kinArethI dIponI eka paMkti uttara tarapha goLAImAM jhUkelI che. bIjI paMkti dakSiNa tarapha goLAImAM jhUkelI che. A rIte cAre kinAre be-be paMkti hovAthI ATha paMkti che. dareka paMktino prathama dvIpa lavaNasamudramAM 300 yojana jaIe tyAre Ave che. tenAthI 800 yojana AgaLa jaIe tyAre bIjo aMtaradvIpa Ave che. te ja rIte yAvata 900 yojana jaIe tyAre sAtamo aMtaradvIpa Ave che. te dvIpa jaMbudvIpanA kinArethI paNa teTalAja dUra thAya che ane teTalAja yojanAnA vistAra- vALo che. tAtparya e che ke prathama aMtaradvIpa, jagatIthI 300 yojana dUra che ane 300 yojana lAMbo-pahoLo ane goLa che. bIjo dvIpa, jagatIthI 400 yojana dUra ane prathama dvIpathI paNa 800 yojana dUra che. tathA 400 yojana lAMbo- pahoLo ane goLa che. A rIte kramazaH sAtamo dvIpa, chaThThA dvIpathI 900 yojana dUra che ne jagatIthI paNa 900 yojana dUra che ane 900 yojanAno lAMbo pahoLo tathA goLa che. ATheya paMktionA 7-7 aMtaradvIpa A ja pramANe che A 56 dviIpo kinArA para pAvara vedikALajagatIrUpa) che ane tenI cAre tarapha vanakhaMDa che, vanakhaMDamAM deva-devIonuM AvAgamana thAya che, tyAM vizrAma kare che ane AnaMdanI anubhUti kare che. dvIpanI aMdara yugalika manuSyo rahe che. tyAM vividha prakAranA latA-gulma Adi che, aneka zilApaTa(besavAnA bAkaDA) che. vividha prakAranA vRkSo sivAya dasa prakAranA viziSTa vRkSa(kalpavRkSa) paNa vipula mAtrAmAM hoya che. te vRkSo yugalika jIvo mATe sukhamaya jIvana nirvAhanA mukhya AdhArasama che. te dasa vRkSa A pramANe che. dasa vRkSa:- (1) mAMgA- mAdaka phaLavALA (2) zRMgA(bhAjana)- pAtranA AkAranA phaLaphUlavALA (3) tuTitaMgA- vidhi yukta dhvani karanArA (4) dIpazikhA- dIpakanI samAna prakAza karanArA (5) jyotizikhA- vadhAre prakAza karanArA (6) citragA- vividha mALAonI jema paherI zakAya tevI phUlonI laTo vALA (7) cittarasA- vividha khAvA yogya sAmagrIthI yukta (8) maNiyaMgAvividha prakAranA AbhUSaNa rupe paherI zakAya tevA phaLaphUla vALA (9) gihagArA- rahevAnA upayogamAM AvI zake tevA. manoanukUla vizALa sUI zakAya teTalA moTA ane biDAIne baMda thaI jAya tevA pAMdaLA vALA (10) aNiyagaNA- vividha vastra tarIke upayogamAM AvI zake tevA. A vRkSo vanaspatikAyanA hoya che. te vRkSo dvArA yugalika manuSyo tathA tiryaMca uparokta AvazyakatAonI pUrti karI le che. yugalikonI saMkhyAnI apekSAe vRkSothI upalabdha vastuonI saMkhyA aneka gaNI vadhAre hoya che, tethI yugalikone koI paNa vastunI uNapa rahetI nathI. A vRkSo pAse koI vastu mAMgavAmAM AvatI nathI paraMtu tenAthI upalabdha thatI vastuono svayaM upayoga karavAmAM Ave che. yugalika manuSya - aMtaradvIpamAM rahenArA yugalika manuSyo susvaravALA ane komaLa tvacAvALA, raja mela rahita nirmaLa zarIravALA, uttama nirogI zarIra- vALA, tathA sugaMdhI niHzvAsavALA che. tenI avagAhanA 800 dhanuSanI hoya che tathA tene 64 pAMsaLI hoya che. te manuSyo prakRtithI bhadrika, vinIta, upazAMta, svAbhAvika rIte ja alpa krodha, mAna, mAyA, lobhavALA, namra, sarala, niraahaMkArI,alpa IcchAvALA ane IcchAnusAra vicaraNa karanArA hoya che.te manuSyone ekAMtarA (be divase) AhAranI IcchA utpanna thAya che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha yugalika manuSyANI - aMtaradvIpanI yugalika manuSyANI sujAta, sarvAga suMdara ane strInA sarva guNothI saMpanna hoya che. uttama batrIsa lakSaNayukta UMcAImAM puruSathI kaMIka nyUna, svAbhAvika zRMgAra ane suMdara veza yukta hoya che. tenuM bolavuM, cAlavuM, hasavuM Adi ceSTA susaMgata hoya che. yogya vyavahAramAM kuzala, nipuNa hoya che. kSetra svabhAva ane manuSyonuM jIvana:- (1) te manuSyo pRthvI, puSpaphaLano AhAra kare che. tyAM pRthvI, puSpaphaLano svAda ati uttama ane pauSTika guNayukta hoya che. (2) gAma, nagara, ghara Adi hotA nathI, paraMtu vRkSo ja suMdara bhavana ane AvAsa tarIke upayogamAM Ave che. (3) vyApAra-vANijya, khetI Adi koI paNa prakAranA karma hotA nathI. (4) sonA, cAMdI, maNi, dhana Adi hoya che, paraMtu yugalika manuSyane temAM mamatva bhAva nathI. (5) rAjA, zeTha, mAlika, nokara Adi svAmI-sevakanA bheda nathI. sarva manuSyo ahamendranI jema eka samAna hoya che. (6) mAtA-pitA, bhAI- bahena, pati-patnI, putra-putrI, Adi saMbaMdho hoya che, paraMtu temAM temane tIvra premAnurAga hoto nathI. (7) zatru-vairI, ghAtaka, mitra, sakhA, sakhI Adi nathI. (8) koI prakAranA mahotsava, lagna, yaza, pUjana, mRtapiMDa, nivedanapiMDa Adi kriyAo nathI. (9) nATaka, khela Adi nathI kAraNa ke teo kutuhala rahita hoya che. (10) yAna, vAhana nathI. teo pAdavihArI hoya che. (11) hAthI, ghoDA Adi pazu hoya che, paNa teno upayoga manuSyo karatA nathI. (12) siMha-vAgha, bilADI, kUtarA Adi hoya che paraMtu temAM paraspara saMgharSa thato nathI. temaja tyAMnA manuSyone kiMcit mAtra pIDA pahoMcADatA nathI. (13) ghauM Adi dhAnya thAya che. paraMtu manuSyo teno upayoga karatA nathI.(14) khADA-TekarA, ubaDa-khAbaDa, viSama bhUmi tathA kIcaDa Adi nathI, dhULa-raja gaMdakI Adi nathI. (15) kAMTA, kAMkarA nathI. (16) DAMsa, macchara, mAMkaDa, jU, lIkha Adi nathI (17) sApa, ajagara Adi hoya che. paraMtu te paNa bhadraprakRtinA hoya che. mATe paraspara ane manuSyane paNa pIDA pahoMcADatA nathI. (18) vAvAjhoDuM, Adi koI paNa prakAranI aniSTa ghaTanAo, grahaNa, ulakApAta Adi koI paNa azubha lakSaNano saMyoga nathI. (19) vaira, virodha, laDAI, jhaghaDA, yuddha Adi nathI. (20) koI paNa prakAranA roga, vedanA, pIDA Adi nathI. (21) ativRSTi, anAvRSTi nathI. (22) sonuM, cAMdI, Adi khANa, nidhAna ke suvarNa AdinI vRSTi paNa thatI nathI. 56 aMtaradvIpanA yugalika manuSyanuM AyuSya jaghanya-utkRSTa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganuM hoya che. utkRSTa AyuSya karatAM jaghanya AyuSya kaMIka alpa hoya che. cha mAsa AyuSyanA bAkI rahe tyAre (putra-putrI) yugalane janma Ape che. 49 divasa tenuM lAlana-pAlana kare che. tyAra pachI game tyAre kALa karIne bhavanapati ke vyantara devamAM utpanna thAya che. aMtaradvIpanA nAmaH- (1) ekorUka (2) hayakarNa (3) Adarza mukha (4) azvamukha (5) azvakarNa (6) ulkAmukha (7) ghanadatta (8) AbhASika (9) gajakarNa (10) meMDhamukha (11) hastimukha (12) siMhakarNa (13) meghamukha (14) laSTadaMta. - (15) veSANika (16) gokarNa (17) ayomukha (18) siMhamukha (19) akarNa (20) vidyudaMta (21) gUDhadaMta (22) nAgolika (ra3) zarkAlikarNa (24) gomukha (25) vyAghamukha (rada) karNaprAvaraNa (27) vidyujjivyA (28) zuddha daMta. A 28 dvIpo cullahimavaMta parvatanA banne kinAre che. te ja rIte zikharI parvatanA baMne kinAre A ja nAmavALA 28 aMtaradvIpa che. deva varNana - devonA vimAna vistAra :- sUryodayathI sUryAsta vaccenuM je AkAzakSetra che, tenAthI traNa gaNA kSetra jeTaluM eka kadama bharatA-bharatA koI deva cAle to koIka vimAnano pAra pAme che ane keTalAkano pAra pAmatA nathI. A rIte pAMcagaNA, sAtagaNA, navagaNA kadama bharatA-bharatA cha mAsa cAlavA chatAM koI vimAnano pAra pAmI zake che ane koI vimAnano pAra pAmI zakatA nathI. vimAnonA nAma A pramANe hoya che- (1) arci (2) svastika (3) kAmakAmAvarta (4) vijaya-vijayaMtAdi. nodha:- ukta nirdiSTa gatithI deva pAra pAmI zakatA nathI paraMtu deva potAnI utkRSTa gatithI sarva vimAno-narakono paNa pAra pAmI zake che. devonI pariSada - devonI pariSada traNa prakAranI hoya che. AtyaMtara, madhyama ane bAhya. A traNenA nAma bhavanapatimAM samitA, caMDA ane jAyA pariSada che. AtyaMtara pariSadanA devo bolAvavAthI Ave che. tenI sAthe indra Avazyaka kAryanI vicAraNA kare che madhyama pariSadanA devo bolAvavAthI athavA bolAvyA vinA paNa Ave che. temanI sAthe indra uparokata vicAraNAnA guNa-doSanI vistRta vicAraNA karIne nirNaya kare che. trIjI bAhya pariSadamAM nirNita karelI AjJA apAya che. jema ke A kArya karavAnuM athavA A kArya karavAnuM nathI vagere. e traNa pariSadanA deva-devInI saMkhyA tathA AyuSya Adi jaNAvela che. vyantara devonI traNa pariSadanA nAma IzA, truTitA ane daDharathA che. jyotiSI devonI traNa pariSadanA nAma tuMbA, truTitA, pretyA che. dviIpasamudranuM varNana - tirachA lokamAM jaMbUdvIpa Adi asaMkhya dvIpa che. lavaNa samudra Adi asaMkhya samudra che. jaMbudvipa sarvathI nAno ane barAbara vacce che. te pUrNa caMdramAnA AkAre che. eka lAkha yojana lAMbo, pahoLo che. tenI cAre tarapha valayAkAra be lAkha yojana vistAravALo lavaNa samudra che. tyAra pachI eka dvIpa ane eka samudra kramazaH valayAkAre che. te sarva vistAramAM bamaNA-bamaNA che. pratyeka dvIpa samudranA kinAre padmavara vedikA ane vanakhaMDa che. te paNa valayAkAre che. jaMbUdvIpa jagatI - jaMbudvIpanA kinAre jagatI che. tenI madhyamAM cAre tarapha gavAkSakaTaka che. jagatInI upara(zikharatala para) madhyamAM pAvara vedikA che. tenI baMne bAju vanakhaMDa che. vanakhaMDamAM aneka vAvaDIo Adi che.(sUtramAM padmavara vedikA ane vanakhaMDa tathA temAM rahelI vAvaDIonuM vistRta varNana che.) jagatI para vANavyaMtara devo krIDA, Amoda-pramoda karavA mATe Ave che. tyAM besavA-sUvA mATe Asana zilApaTaka Adi che. lavaNa samudranA aMtima pradezo jaMbudvIpathI spaSTa che ane jaMbudvIpanA aMtima pradezo lavaNa samudrathI spaSTa che paraMtu te pradezo temanI ja maryAdAnA kahevAya che. jaMbudvIpamAMthI marIne keTalAya jIvo lavaNa samudramAM utpanna thAya che ane lavaNa samudranA keTalAka jIva marIne, jaMbudvIpamAM utpanna thAya che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 99 AgamasAra jaMbudvIpanuM nAma :- meru parvatathI uttara dizAmAM uttara kurukSetramAM jaMbusudarzana nAmanuM vRkSa che. te pRthvImaya-vividha ratna maNimaya che. jaMbUdvIpanA adhipati (mAlika) anAdata nAmanA deva tyAM rahe che. tenI anAdatA rAjadhAnI anya jaMbUdvIpamAM che. jaMbUsudarzana vRkSanA kAraNe tathA anya aneka jaMbUvRkSonA kAraNe A dvIpanuM nAma jaMbUdvIpa che. athavA A anAdi zAzvata nAma che. jaMbudvIpamAM be sUrya, be caMdra, 56 nakSatra, 176 graha, 1,33,950 kroDAkoDI tArA bhramaNa kare che. lavaNa samudra jaMbudvIpanI cAretarapha gherAyelo valayAkAre lavaNa samudra che. tenuM pANI khAruM, kaDavuM ane amanojJa che. temAM utpanna thayelA jIvone choDIne anya jIvo mATe tenuM pANI apeya che. lavaNa samudra cArebAjuthI kramazaH pAvara vedikA ane vanakhaMDathI gherAyelo che. tenI cAre dizAmAM lavaNa samudranA vijaya Adi cAra dvAra che. tenuM saMpUrNa varNana jaMbudvIpanA vijaya Adi dvArA jevuM che. lavaNa samudranA mAlika devanuM nAma 'susthita che. te lavaNa samudramAM ja gautamadvIpamAM rahe che. lavaNAdhipati susthitadevanI 'susthitA' nAmanI rAjadhAnI anya bIjA lavaNasamudramAM che. susthita devanI sthiti eka palyopamanI che. pAtALa kaLazA - lavaNa samudramAM cAra mahA pAtALakaLazA che. te eka lAkha yojana UMDA che. 7,884 nAnA pAtALakaLazA che. te 1000 yojana UMDA che. cAra moTA kaLazAnA cAra mAlika deva- kAla, mahAkAla, velaMba ane prabhaMjana che. temanI sthiti eka palyopamanI che. nAnA kaLazAnA mAlikadevonI sthiti ardha palyopamanI che. te kaLazAo vajamaya che. te kaLazAmAM nIce 1/3 bhAgamAM vAyu hoya che, madhyanA 1/3 bhAgamAM vAyu ane pANI che ane uparanA 1/3 bhAgamAM phakta pANI che. temAM UrdhvagamananA svabhAva- vALo vAyu utpanna thaIne uparanI tarapha gati kare che, guMjArava kare che, tyAre pANI uchaLe che. lavaNa zikhA :- lavaNa samudranA baMne kinArethI 95,000-5,000 yojana aMdara jaIe tyAre madhyamAM 10,000 yojananuM samatala kSetra che. temAM pAtAla kaLazA che ane tyAM samabhUmithI 16,000 yojana UMcI 10,000 yojana pahoLI jalazikhA che. te lavaNa samudranA be vibhAga kare che. AtyaMtara ane bAhya. pAtAlakaLazonuM mukha samudranI uparanI sapATI tarapha che. arthAt samudranI sapATIthI 1,000 yojana UMDA che. pAtAla kaLazonI aMdarano vAyu zubhita ane udIrita thavAthI 16000 yojananI jalazikhA dezona ardhayojana upara vadhe che. jyAre vAyu zAMta hoya tyAre jalazikhA yathAvat rahe che, temAM vRddhi thatI nathI. svAbhAvika rIte divasamAM be vakhata jalazikhA vadhe che ane punaH ghaTI jAya che. paraMtu AThama, caudasa, pUnama, amAsanA divase svAbhAvika ja atizayarUpamAM ghaNA samaya sudhI vadhe che ane ghaTe che. A lavaNazikhAnA uchaLatA pANIne, aMdara jaMbUdvIpa tarapha ane bahAra ghAtakIkhaMDa dvipa tarapha ane upara tarapha ema traNa dizAmAM kramazaH 42,000, 72,000 ane 60,000 nAgakumAra devo rokavAnA hetuthI dabAve che. temAM cAra velaMdhara nAgarAjA che- 1. gostUpa, 2. zivaka, 3. zaMkha, 4. manozilaka. lavaNa samudranuM pANI UMce uTheluM che tathA kSabhita uchaLatuM che. anya samudronuM pANI samatala che ane aNubhita che. lavaNa samudramAM svAbhAvika varasAda thAya che. anya samudromAM thato nathI. tyAM aneka aplAya jIvo tathA pudgalono caya-upacaya thAya che. aneka jIvo mare che ane navA jIvo janma dhAraNa kare che. gotIrtha:- lavaNa samudranuM pANI kinArAthI kramazaH UMDu thatuM jAya che. kramazaH eka-eka pradezanI UMDAI vadhatA 95 yojana jatAM eka yojananI UMDAI vadhe che. A rIte 95,000 yojana javA para eka hajAra yojana pANInI UMDAI vadhe che. A rIte kramazaH vadhatI. UMDAInA kAraNe teno AkAra gotIrtha samAna che. UMcAI paNa 700 yojana kramazaH vadhe che. vaccenA 10,000 yojananA samatala kSetramAM lavaNazikhA che. je samabhUmithI 16,000 yojana UMcI gaI che. sadA zAzvata teja avasthAmAM rahe che. anya sarva samadromAM pANInI UMDAI eka kinArethI bIjA kinArA sudhI eka samAna 1000 yojanAnI hoya che. gotIrtha ane Daga- mALA jalazikhA anya samudromAM nathI. lavaNa samudra gotIrtha saMsthAna, nAvA saMsthAna, azvaskaMdha saMsthAnathI saMsthita goLa valayakAra che. 16,000 yojana UMco 1,000 yojana UMDo ane 17,000 yojanano sarvAze che. tenuM pANI ATaluM UMcuM hovA chatAM loka svabhAvathI tathA manuSya, deva AdinA puNyaprabhAvathI ane dharmAcaraNI jIvonA dharmaprabhAvathI te jaMbudvIpane jaLabaMbAkAra karI zakato nathI. pAtAla kaLazo - pAtALa mULamAM vistAra madhyamAM vistAra | upara vistAra | ThIkarI kaLazo - saMkhyA - UMDAI | moTA | 4 | 1 lAkha yo. | 10,000 yo. | 1 lAkha yo. | 10,000 co. 1,000 co. nAnA 7884] 1,000 co. 100 co. 1,000 yo. | 100 yo. | 10 yo. anya dvIpa samudra dhAtakIkhaMDa dviIpa - lavaNa samudranI cAre tarapha gherAyelo valayAkAre cAra lAkha yojanAnA vistAravALo ghAtakIkhaMDa dviIpa che. tenA be vibhAga che- pUrva ane pazcima, tenA be mAlika deva che, sudarzana ane priyadarzana, temanI sthiti eka palyopamanI che. te dvIpanA be vibhAga hovAthI temAM bharatAdi kSetra ane parvata, nadI Adi eka nAmanA baLe che. 12 sUrya ane 12 caMdra che. vijaya Adi cAra dvAra jaMbudvIpanA dvAranI samAna che. te pAvara vedikA ane vanakhaMDathI gherAyelo che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 AgamasAra- utarArdha kAlodadhi samudra - ghAtakIkhaMDane cAretarapha gherIne valayAkAre 8 lAkha yojana vistAravALo kAlodadhi samudra che. tenA paNa be vibhAga che ane kAla, mahAkAla nAmanA be mAlika deva che. temAM 4ra caMdra ane 42 sUrya prakAza kare che. A samudranuM pANI prAkRtika pANInA jevuM ane svAdiSTa che. puSkaradvIpa:- 16 lAkha yojanAnA vistAravALo, valayAkAra kAlodadhi samudrane gherIne rahelo puSkaradvIpa che. te pAvara vedikA ane vanakhaMDathI gherAyelo che. tenA paNa pUrva ane pazcima be vibhAga, padma ane puMDarIka nAmanA be mAlika deva che. pada, mahApadma nAmanA vRkSo para temanA prAsAdAvatuMsaka che. temanI sthiti eka palyopamanI che. 144 caMdra ane 144 sUrya A dvIpamAM prakAza kare che. vijaya Adi cAra dvAra che. A dvIpanI barAbara madhyamAM mAnuSottara nAmano parvata che. tenAthI A dvIpanA AtyaMtara ane bAhya be vibhAga thaI jAya che. AtyaMtara vibhAgamAM ja bharatAdi kSetra che. bAhya vibhAgamAM evA koI kSetra Adi vibhAjana nathI. te baMne vibhAjIta kSetro ATha-ATha lAkha yojana vistAravALA che. te dareka vibhAgamAM 7ra caMdra ane 7ra sUrya che. samayakSetra-manuSyakSetra :- aDhIdvIpa ane be samudra paryatanuM kSetra, samaya kSetra che; teTalA kSetramAM sUrya-caMdra Adi bhramaNa kare che. divasa-rAtrinA vibhAjanarU5 samayano vyavahAra thAya che. teTalA kSetramAM ja manuSya janme che. mATe tene manuSyakSetra ke samayakSetra kahevAya che. temAM lavaNa ane kAlodadhi be samudra che. jaMbUDhIpa ane ghAtakIkhaMDa be TIpa che; mAnuSottara parvatanA pUrva bhAga sudhI ardha puSkara dvIpa che. manuSyakSetramAM caMdrAdinuM jJAna - manuSyakSetramAM kula 132 caMdra ane 132 sUrya prakAza kare che, bhramaNa kare che. eka-eka caMdra-sUrya yugalanI sAthe 28 nakSatra, 88 graha ane da6,975 kroDAkoDI tArAgaNano parivAra hoya che. be caMdra ane be sUrya parivArano eka piTaka che. evA 66 piTaka manuSyakSetramAM che. caMdranI be ane sUryanI be ema cAra paMkti manuSyalokamAM che. eka paMktimAM da6-6 saMkhyA hoya che. evI nakSatranI 56 ane grahanI 176 paMkti hoya che. manuSya kSetramAM caMdra-sUryanA graha-nakSatra sAthenA yoga badalAtA rahe che. mATe ahIM anavasthita yoga hoya che. nakSatra ane tArAonA avasthita maMDala hoya che. sUrya-caMdranA maMDala parivartanazIla che. paraMtu te upara nIce thatA nathI. caMdra, sUrya, graha, nakSatranI gati vizeSathI ane yoga-saMyogathI manuSyanA sukha-duHkhanuM jJAna prApta thAya che. sUrya bAhyamaMDaLathI AtyaMtara maMDalanI tarapha kramazaH Ave che tyAre tApakSetra kramazaH vadhe che. jyAre AtyaMtara maMDalathI bahAranA mAMDalA tarapha gati kare che tyAre tApakSetra kramazaH ghaTe che. caMdranI sAthe cAra aMgula nIce kRSNa rAhu sadA gati kare che. jenAthI caMdranI kalAnI hAni vRddhi thAya che. caMdra-sUrya saMkhyA parijJAna :- jaMbudvIpamAM be-be caMdra-sUrya, lavaNasamudramAM cAra-cAra ane ghAtakIkhaMDamAM bAra-bAra che. AgaLa kAlodadhi Adi koI paNa dvIpa samudranA caMdra-sUryanI saMkhyA jANavI hoya to tenA pUrvanA anaMtara dvIpa samudranA caMdranI saMkhyAne traNa guNI karIne tenI AgaLanA sarva dvIpa samudranA sarva caMdranI saMkhyA umeravAthI je saMkhyA Ave, te te dvIpa ke samudranA caMdranI ke sUryanI saMkhyA nizcita thAya che. dA. ta. ghAtakIkhaMDanA 12 caMdra che to 12 x 3 U 36+4+ra U 42 kAlodadhinA sUrya-caMdranI saMkhyA che. punaH 4243 U 126+12 +4+2 U 144 puSkara dvIpanA sUrya-caMdranI saMkhyA che. manuSya kSetranI bahAra caMdra-sUryanuM parijJAna :- manuSya kSetranI bahAra caMdra- sUryanI dizA-vidizAmAM ATha paMkti che. pratyeka paMktimAM eka sUrya eka caMdra ema kramazaH che. pratyeka paMktimAM caMdra-sUryanuM aMtara 50,000 yojana che. paraMtu caMdra-caMdra ane sUrya-sUrya vaccenuM aMtara alaga che. caMdranI sAthe abhijIta nakSatrano sthira yoga che ane sUryanI sAthe puSya nakSatrano sthira yoga che; kAraNa ke tyAM caMdra-sUrya, graha, nakSatra, tArA vagere badhA ja sthira che. manuSyakSetranI bahAra svAbhAvika rIte ja varasAda thato nathI. ghara gAma Adi hotA nathI. manuSyonuM gamanAgamana thatuM nathI. cakravartI, baladeva, vAsudeva, sAdhu-sAdhvI Adi nathI, paraMtu vaikriyathI ke vidyA prayogathI athavA paraprayogathI koI munaSya jaI zake che. divasa-rAtri AdinuM kALa jJAna nathI, agni nathI, grahaNa, praticaMdra, IndradhanuSa Adi hotA nathI. manuSyakSetramAM sUrya-caMdranA tApakSetra UrdhvamukhI kadambapuSpanA saMsthAna- vALA che. manuSyakSetranI bahAra pAkI ITanA saMsthAnavALuM tApakSetra che. tyAM sadAya caMdra-sUryano mizra prakAza hoya che. indraviraha - caMdra-sUrya jyotiSendrano viraha utkRSTa 6 mAsano hoya che. IndranA virahakAlamAM be-cAra sAmAnika devo maLIne te indranuM kArya kare che. arthAt saMpUrNa jyotiSa parivAranuM Adhipatya dhAraNa kare che. munaSyakSetranI bahAra dvIpa-samudra - bahAranA dvIpa samudranI laMbAI-pahoLAI Adi saMkhyAta yojana rUpa kahI che. rucakadIpa pachI laMbAI-pahoLAI, paridhi, caMdra ane sUrya Adi asaMkhya-asaMkhya kahyA che. sarva dvIpa-samudromAM dvAra, padmavaravedikA ane vanakhaMDa hoya che. te dareka dvIpa samudronA be-be mAlika deva che. puSkara samudranA zrIdhara ane zrIprabhu mAlika deva che. naMdIzvara dvIpanuM varNana aMjanagirI - A dviIpamAM cAre dizAomAM barAbara madhyamAM cAra aMjanI parvata che. te 84,000 yojananA UMcA che. 1,000 yojana bhUmimAM che. 85,000 yojana sarvAgra che. 10,000 yojanAno vistAra che. kramazaH ghaTatAM ghaTatAM upara 1,000 yojanano vistAra che. gopuccha saMsthAnavALA che. padmavara vedikA ane vanakhaMDathI gherAyelA che. upara zikharanA madhyabhAge siddhAyatana che. (vAstavamAM A mAlika devanuM bhavana che.) siddhAyatana(mAlika devanuM bhavana) - 100 yojana lAMbu, 50 yojana pahoLuM ane 7ra yojana UMcuM tathA aneka staMbhothI baneluM che. tenA cAra dvAra che- devadvAra, asuradvAra, nAgadvAra, suvarNa dvAra, te dvAra 16 yojana UMcA, 8 yojana pahoLA che. dvAranA toraNa, kSiAghara, sUpa, caityavRkSaAdi vijayA rAjadhAnInA dvAranA varNananI samAna che. mahendra dhvaja, naMdApuSkariNI ane 48,000 bhadrAsana che. 108 jina pratimA Adi sUryAbhadevanA vimAnanA varNananI samAna che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology I 101 AgamasAra vAvaDIo :- pUrva dizAnA aMjana parvatanI cAre dizAomAM cAra naMdApuSkariNI che. naMdutarA, naMdA, AnaMdA, naMdIvardhanA. te puSkariNI eka lAkha yojananI lAMbI, pahoLI ane 10 yojana UMDI che. te vedikA ane vanakhaMDa sahita che. dadhimukhA :- A vAvaDIonI madhyamAM eka dadhimukha parvata che. 64,000 yojana UMco ane 10,000 yojana lAMbo-pahoLo che. 1,000 yojana bhUmimAM che. tenA zikhara para siddhAyatana che. (vAstavamAM tenA mAlika devanuM bhavana che.) pUrvadizAnA aMjana parvatanI jema cAre dizAnA aMjana parvatonI cAra-cAra vAvaDIo ane temAM dadhimukha parvata che. te vAvaDInA nAma A pramANe che- dakSiNI aMjana parvatanI bhadra, vizAlA, kumudA, purakiNI; pazcimI aMjana parvatanI naMdIsenA, amoghA, gostubhA ane sudarzanA tathA uttarI parvatanI vijaya, vaijayaMti, jayaMti ane aparAjItA che. ahIM aneka bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devo caumAsI savaMtsarI Adi parvonA divase, pratipadAnA divase, tIrthaMkaronA janmAdinA samaye ane anya paNa aneka kAryo mATe ahIM Ave che, aSTAntikA mahotsava kare che tathA sukhapUrvaka Amoda-pramoda kare che. = dvIpa samudrono prakIrNa viSaya :- jaMbudrIpa nAmanA dvIpa asaMkhya che. lavaNa samudra nAmanA samudra asaMkhya che. e rIte dhAtakI, kAlodadhi yAvat sUrya nAmanA dvIpa-samudra paNa asaMkhya che. tyArapachI devadvIpa eka che. tyAra pachI kramazaH nAga, yakSa, bhUta ane svayaMbhUramaNa te pAMce dvIpa ane samudra eka-eka che. kAlodadhi, puSkara samudra, svayaMbhUramaNa samudranuM pANI svAbhAvika pANInA svAdavALuM che. lavaNa, kSIra, dhRta ane varuNa te cAra samudranuM pANI tenA nAma jevA ja rasavALuM che. zeSa sarva samudronuM pANI IkSurasanA svAdavALuM che. lavaNasamudra, kAlodadhi samudra ane svayaMbhUramaNa samudramAM ghaNA maccha-- kaccha che. anya samudromAM alpa che. temAM kramazaH macchonI 7,9,12.5 lAkha kula koDI yoni che. lavaNasamudramAM maccha, kacchanI utkRSTa avagAhanA 500 yojananI che. kAlodadhi samudra AdimAM utkRSTa 700 yojananI che. svayaMbhUramaNa samudramAM utkRSTa 1,000 yojananI avagAhanAvALA maccha-kaccha che. tirachAlokamAM asaMkhya dvIpa-samudra che. te aDhI uddhAra sAgaropamanA samaya pramANa che. prAyaH sarva jIvo ahIM pRthvIkAyapaNe yAvat trasakAyapaNe anekavAra athavA anaMtavAra utpanna thaI cUkyA che. indriya viSaya :- zubha zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparzavALA pudgala, azubhamAM parivartita thaI zake che ane azubha pudgala zubhamAM parivartita thaI zake che. koI paNa pudgala pheMkavAthI prAraMbhamAM tenI tIvra gati hoya che, dhIre--dhIre tenI gati maMda thaI jAya che. paraMtu devatAnI gati zIghra zIvratara hoya che maMda thatI nathI, mATe te koI cIjane pheMkIne punaH tene grahaNa karI zake che, pakaDI zake che. devo bahAranA pudgalo grahaNa karIne koI paNa uttaravaikriya kriyA karI zake che. jyotiSI maMDaLa kSetra : meru parvatathI 1121 yojana dUrathI jyotiSa maMDaLano prAraMbha thAya che ane lokAMtathI 1111 yojana aMdara sudhI rahe che. ratnaprabhA pRthvInI samabhUmithI 790 yojana UMce jyotiSa maMDaLano prAraMbha thAya che ane 900 yojananI UMcAI para pUrNa thAya che arthAt samabhUmithI 900 yojana UMcAI pachI koI paNa sUrya--caMdra graha, nakSatra ke tArAnA vimAna nathI. A rIte kula 110 yojanamAM jyotiSI maMDaLa che. samabhUmithI sUrya vimAna 800 yojana UMcu, caMdranuM vimAna 880 yojana UMcu nakSatromAM abhijita nakSatra sarvathI ApyaMtara cAle, mULa(vRzcika) nakSatra sarvathI bAhya cAle che, svAti sarvathI upara tathA bharaNI sarvathI nIce cAle che. tArAonA vimAno sUryathI nIce, u52 tathA samakakSa paNa cAle che. saMsthAna ane mApa H- pAMce jyotiSInA vimAno ardhacaMdrAkAre che. arthAt udhA rAkhelA (ardhakapittha) ardhA koThAnA phaLa samAna che. caMdranuM vimAna 56/61 yojananuM lAMbuM-pahoLuM ane goLa che. sUryanuM vimAna 48/61 yojananuM che. grahanuM vimAna ardha yojananuM che. nakSatranuM vimAna eka koSanuM ane tArAnuM vimAna ardhakoSanuM lAMbuM pahoLuM ane goLa che. e vimAnonI laMbAIthI jADAI ardhI che ane paridhi sAdhika traNa guNI che. vAhaka deva :- caMdranA vimAnane 16,000 devo upADe che, pratyeka dizAmAM 4,000 devo upADe che. pUrvamAM siMhanA rUpathI, dakSiNamAM hAthInA rUpathI, pazcimamAM vRSabhanA rUpathI ane uttaramAM azvanA rUpamAM te devo rahe che. teja rIte sUryanA vimAnane paNa 16,000 devo upADe che. grahanA vimAnane 8,000, nakSatranA vimAnane 4,000 ane tArAnA vimAnane 2,000 devo upADe che. tenI pratyeka dizAmAM 500-500 devo upADe che. gatiRddhi :- * caMdrathI sUryanI gati zIghra che. sUryathI grahanI, grahathI nakSatranI, nakSatrathI tArAonI gati zIghra hoya che. tArAgaNathI nakSatra RddhimAna hoya che. nakSatrathI grahanI, grahathI sUryanI, sUryathI caMdranI Rddhi vadhAre hoya che. tArAnA vimAnomAM paraspara nirvyAghAta aMtara jaghanya 500 dhanuSyanuM, utkRSTa be gAunuM che. parvata phUTa AdinA vyAghAtathI thatuM aMtara jaghanya 266 yojana ane utkRSTa 12,242 yojananuM che. devo potAnI sudharmA sabhAmAM saMpUrNa parivAra ane Rddhi saMpadA sahita besIne Amoda-pramoda kare che, daivI sukhono upabhoga karI zake che paraMtu tyAM maithuna sevana karatA nathI; kAraNa ke tyAM mANavaka caityastaMbha upara aneka jinadADhAo che. te devone arcanIya, pUjanIya che. caMdra devendrane cAra agramahiSI hoya che. eka devI 4,000 devI vikrurvita kare che ane kula 16,000 devIno parivAra truTita kahevAya che. manuSyakSetramAM jyotiSI devonI saMkhyA :- caMdra sUrya graha 1 88 2 176 kSetra eka caMdra parivAra 1 jaMbudrIpa 2 nakSatra 28 5 tArAgaNa 6 6, 975 kroDA kroDI 1,33,950 kroDA kroDI Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 102 | lavaNa samudra | 4 | 4 | 3para | 122 | 2,67,900 kroDA kroDI | dhAtakI khaMDa | 12 | 12 | 1056 | 33s | 8,03,700 kroDA kroDI kAladadhi samudra | 42 | 42 | 3696 | 1178 | 28,12,950 kroDA kroDI puSpakara dvIpa | 144 144 1267ra | 4032 | 96,44,400 kroDA kroDI | AtyaMtara puSkara | 7ra | 7ra | 336 ] 2016 | 48,22,200 kroDA kroDI samaya kSetra 13ra | 13ra | 11616 | 3656 | 88,44,700 kroDA kroDI, jyotiSI vimAnonuM mApa: nAma | AyAma-vikhaMbha jADAI | vAhaka deva | caMdra vimAna | 56/61 yojana | 28/61 yojanA 16000) sUrya vimAna | 48/61 yojana | 24/61 yojana 16000 graha vimAna | yojana yojana 8000 nakSatra vimAna Oaa yojanA | Oaa gAu 4000 tArA vimAna | Oaa gAu | 500 dhanuSya | 2000 vaimAnika devoH devaloka pRthvIpiMDa vimAna utkRSTa | vimAna avadhi || yojana | UMcAI | avagAhanA varNa | viSaya 1-2 | 2700 | pa00 | 7 hAtha | 5 | 1 naraka sudhI | 3-4 2600 soo | da hAtha | 2 naraka sudhI 5-6 | 2500 | 700 | 5 hAtha | 3 | 3 naraka sudhI 2400 | 800 | 4 hAtha 4 naraka sudhI | 9 thI 12 900 | 3 hAtha 5 naraka sudhI navaraiveyaka | 2200 | 1000 2 hAtha | 1 6/7 naraka sudhI anuttara vimAna 2100 | 1100 1 hAtha | 1 | trasanADI AdhAra - pahelo, bIjo devaloka ghanodadhinA AdhAre sthita che, 3/4/pa devaloka ghanavAya pratiSThita 67 8 ubhaya pratiSThita che ane tenAthI uparanA badhA devaloko AkAza pratiSThita che. AkArabhAva- 1/3/4/9/10/11/12 devaloka ardhacaMdramAnA AkAre che. 5/6/7/8 devaloka pUrNacaMdramAnA AkAre che. AvalikA baddha vimAna goLa, trikoNa ane corasa Ama traNa AkAranA kramathI sthita hoya che. puSpAvakIrNa-prakIrNa vimAno vividha AkAranA vyutkramathI vikharelA kULanI jema hoya che. anuttara vimAnamAM goLa ane trikoNa be AkAranA vimAno che. A sarva vimAno vistAramAM saMkhyAtA ane asaMkhyAtA yojanAnA che. vimAna sugaMdhita ane sukhada sparzavALA che. sarva vimAno ratnamaya hoya che. AThamA devaloka sudhI eka samayamAM jaghanya 1-2-3, utkRSTa asaMkhya devo utpanna thAya che. navamA devalokathI anuttara vimAna sudhI jaghanya 1-2-3, utkRSTa saMkhyAtA devo utpanna thAya che. devonuM zarIra ane zvAsocchavAsa sugaMdhI hoya che. deva avadhijJAnathI UrdhvadizAmAM potAnI dhvajA sudhI adhodizAmAM pUrve koSTakamAM Apela pramANe ane tirachI dizAmAM asaMkhya dvIpa samudra sudhI dekhe che. devone bhUkha tarasa lAgatI nathI. teone hajAro varSothI AhAranI IcchA thAya che. vikavaNA :- devo samAna athavA asamAna vividha prakAranA saMkhyAtA athavA asaMkhyAtA rUponI vikarvaNA karIne tenA dvArA yatheccha kArya karI zake che. raiveyaka ane anuttaranA devomAM vaikriya zakti che paraMtu vaikriya labdhino prayoga karatA nathI. raiveyaka devone manojJa zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparzanuM sukha hoya che. anuttara devone anuttara zabdAdinuM sukha che. vibhUSA :- devo ane devIo vastrAbharaNa rahita paNa vibhUSita zarIravALA hoya che ane vaikriya dvArA vividha AbhUSaNo tathA vastrothI vizeSa susajjita zarIravALA thAya che. raiveyaka ane anuttara vimAnanA devo AbharaNa ane vastra rahita hoya che, chatAM paNa vibhUSita zarIravALA lAge che. jIvonI utpatti - sarva jIvo devalokamAM pRthvIkAya rUpe vAvatu trasakAya rUpe, deva rUpe, devI rUpe anekavAra ke anaMtavAra utpanna thayA che. devInuM kathana bIjA devaloka sudhI ane devonuM kathana greveyaka sudhI ja samajavuM. anuttara vimAnamAM deva rUpe jIva eka ke be vAra utpanna thAya che, tyAM paNa jIvo pRthvI Adi rUpe aneka ke anaMtavAra utpanna thayA che. sthiti Adi :- nArakI, devatAnI sthiti jaghanya 10,000 varSa, utkRSTa 33 sAgaropama, tiryaca, manuSyanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa 3 palyopama. nArakI devatAnI sthiti jeTalIja kAyasthiti che. tiryaMcanI anaMtakAla(vanaspatikAla) che. manuSyanI kAyasthiti 3 palyopama ane aneka koDa pUrva sAdhika che. nArakI, devatA ane manuSyanuM aMtara utkRSTa vanaspatikAla, tiryaMcanuM aMtara aneka so sAgaropamanuM che. alpabadutvaH- sarvathI thoDA manuSya, tenAthI nArakI asaMkhyAtaguNA, tenAthI deva asaMkhyAta guNA, tenAthI tiryaMca anaMta guNA che. | cAra prakAranA saMsArI jIvonI trIjI pratipatti saMpUrNa . Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 AgamasAra jainology II pAMca prakAranA jIvonI cothI pratipatti saMsArI jIvonA pAMca prakAra che ekendriya, beindriya, teIndriya, caurendriya, paMcendriya. tenI sthiti, kAyasthiti, aMtara ane alpAbahatva A pramANe che jIva sthiti kAyasthiti aMtara ekendriya ra2000 varSa vanaspatikAla 2000 sAgaropama sAdhika saMkhyAtAvarSa beindriya | 12 varSa saMkhyAtakAla vanaspatikAla te indriya | 49 divasa saMkhyAtakAla | vanaspatikAla caurekriya cha mAsa saMkhyAtakAla | vanaspatikAla paMcendriya 33 sAgaropama 1000 sAgaropama sAdhika | vanaspatikAla aparyApta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta(anaMtakAla) | | aneka so sAgaropama ekendriya paryApta aMtarmuhUrta nyUna 22000 varSa | saMkhyAtA hajAra varSa anaMtakAla beindriya paryApta aMtarmuhUrta nyUna 12 varSa | saMkhyAtA varSa vanaspatikAla teindriya paryApta | aMtarmahUrta nyUna 49 divasa | saMkhyAtA dina vanaspatikAla caurendriya paryApta aMtamahUrta nyUna cha mAsa | saMkhyAtA mahinA | vanaspatikAla paMcendriya paryApta aMtarmuhUrta nyUna 33 sAgaropama aneka so sAgaropama sAdhika vanaspatikAla alpabadutvaH- 1. sarvathI thoDA cIrendriyanA paryAptA, 2. paMcendriyanA paryAptA vizeSAdhika, 3. beIjiyanA paryAptA vizeSAdhika, 4. te indriyanA paryAptA vizeSAdhika, 5. paMcendriyanA aparyAptA asaMkhyagaNA, 6. caurendriya aparyAptA vizeSAdhika, 7. te indriya aparyAptA vizeSAdhika, 8. beindriya aparyAptA vizeSAdhika, 9. ekendriya aparyAptA anaMtaguNA, 10. saindriya aparyAptA vizeSAdhika, 11. ekendriya paryAptA saMkhyAtagaNA, 12. saindriya paryAptA vizeSAdhika, 13. saindriya vizeSAdhika. nodha:- A sarvanI jaghanyasthiti, kAyasthiti ane aMtara aMtamuhUrta che. pA cothI pratipati saMpUrNa cha prakAranA jIvonI pAMcamI pratipatti saMsArI jIvanA cha prakAra che- pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya, trasakAya. tenI jaghanya sthiti, kAyasthiti ane aMtara traNe aMtarmuhUrta che. utkRSTa sthiti Adi koSTaka mujaba chejIva sthiti kAyasthiti | aMtara | alpa bahu | 1 | pRthvIkAya 22000 varSa | asaMkhyAtA kAla vanaspatikAla akAya 7000 varSa teukAya traNa ahorAtri vAyukAya 3000 varSa vanaspatikAya 10000 varSa | anaMtakAla pRthvIkAla 6 | trasakAya basakAya 33 sAgaropama 2000 sAgaroLa saM0 varSa sAdhika | vanaspatikAla 7 | pRthvIkAya aparyApta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta (asaMi kAla). vanaspatikAla | 4 vizeSAdhika 8 | aSkAya aparyApta aMtarmuhUrta aMtarmahUrta (asaMi kAla) vanaspatikAla | pa vizeSAdhika 9 | teukAya aparyApta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta (asaMi kAla) vanaspatikAla | 3 asaMkhyAta gaNA | 10 vAyukAya aparyApta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta (asaMi kAla) vanaspatikAla | 6 vizeSAdhika 11 vanaspatikAya aparyApta | aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta (anaMtakAla) pRthvIkAla 11 anaMta guNA 12 | trasakAya aparyApta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta (saMkhyAtAkAla) vanaspatikAla | 2 asaMkhyAtaguNA 13 pRthvIkAya paryApta uparokata sthitithI | saMkhyAtA hajAra varSa vanaspatikAla | 8 vizeSAdhika aMtarmuhUrta nyUna 14 | aSkAya paryApta saMkhyAtA hajAra varSa vanaspatikAla | vizeSAdhika 15 teukAya paryApta saMkhyAtA divasa vanaspatikAla | 7 saMkhyAta guNA 16 vAyukAya paryApta saMkhyAta hajAra varSa vanaspatikAla | 10 vizeSAdhika 17 vanaspatikAya paryApta saMkhyAtA hajAra varSa pRthvIkAla 12 saMkhyAta guNA (anaMtakAla) 18 | trasakAya paryApta aneka so sAgaropamAM vanaspatikAla | 1 sarvathI thoDA 10 | sUkSma | | aMtarmuhUrta pRthvIkAla bAdara kAla 20 sUkSma paryApta aMtarmuhUrta (saMkhyAtakAla) bAdara kAla 21 | sUkSma aparyApta aMtarmuhUrta (asaMkhyAtakAla) bAdara kAla 22 | sUkSma cAra sthAvara aMtarmuhUrta | pRthvIkAla vanaspatikAla 23 | sUkSma vanaspati aMtarmuhUrta pRthvIkAla bAdara kAla Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 104 bAdara kAlaH- te asaMkhya utsarpiNI avasarpiNI pramANa, kSetrathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI zreNIonA pradeza tulya che. pRthvIkAla:- te asaMkhya utsarpiNI, avasarpiNI pramANa, kSetrathI asaMkhyaloka nA pradeza pramANa che. vanaspatikAla :- te anaMta utsarpiNI, avasarpiNI pramANa, kSetrathI anaMta loka pramANa, AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA samaya jeTalA asaMkhyAta pudgala parAvartana pramANa che. bAdaranI kAyasthiti ane aMtara : kAyasthiti aMtara bAdara bAdara kAla pRthvIkAla | pRthvI Adi cAra bAdara | 70 kroDAkoDI sAgara | vanaspatikAla pratyeka vanaspati 70 kroDAkoDI sAgara | pRthvIkAla | bAdara nigoda | 70 kroDAkoDI sAgara | pRthvIkAla | samuccaya nigoda | aDhI pugala parAvartana | pRthvIkAla nigoda - sUkSma nigoda ane bAdara nigoda te baMnenA zarIra asaMkhyAtA che ane baMne nigodanA jIvo anaMta-anaMta che. sarvathI thoDA bAdara nigoda zarIra, tenAthI sUma nigoda zarIra asaMkhyAtagaNA, tethI bAdara nigoda jIvo anaMtaguNA, tethI sUkSma nigoda jIvo asaMkhyAtaguNa. || pAMcamI pratipatti saMpUrNa sAta prakAranA jIvonI chaThThI pratipatti kAyasthiti aMtara alpabadutva 1 | naraka | 33 sAgara | 33 sAgara vanaspatikAla 3 asaMkhya gaNA 2 | tiryaMca | 3 palya | vanaspatikAla | aneka so sAgara 7 anataguNA 3| tiryaMcANI | 3 palya | 3 palya 7 kroDapUrva vanaspatikAla | 4 asaMkhya gaNI | 4 | manuSya | 3 palya | 3 palya 7 kroDapUrva vanaspatikAla | 2 asaMkhyAtaguNA 5 manuSyANI 3 palya | 3 palya 7 kroDapUrva vanaspatikAla | 1 sarvathI thoDI 33 sAgara 33 sAgara vanaspatikAla | 5 asaMkhyaguNA 7 devI | papa palya | papa palya | vanaspatikAla | saMkhyAtaguNI sthiti | | deva | 33 sAgara || chaThThI pratipatti saMpUrNa ATha prakAranA jIvonI sAtamI pratipatti saMsArI jIvonA ATha prakAra che- prathama samayanA nairayika, aprathama samayanA nairayika te ja rIte 3-4 tiryaMca, 5-6manuSya, 7-8 deva. prathama samayavALAnI sthiti ane kAyasthiti eka samayanI che. aprathama samayavALAnI sthiti kAyasthiti eka samaya ochI che. aMtara-tiryaMcanuM aneka so sAgara, zeSa sarvanuM vanaspatikAla. (1) sahuthI thoDA prathama samayanA manuSya (2) aprathama samayanA manuSya asaMkhyAtagaNA, (3) prathama sayamanA nairayika asaMkhyagaNA (4) prathama samayanA deva asaMkhyagaNA (4) prathama samayanA tiryaMca asaMkhyagaNA, (6) aprathama samayanA nairayika asaMkhyagaNA (7) aprathama samayanA deva asaMkhyagaNA (8) aprathama samayanA tiryaMca anaMtaguNA. nava prakAranA jIvonI AThamI pratipatti saMsArI jIvonA nava prakAra che- pRthvIkAya, aSkAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya, beindriya, te indriya, corendriya, paMcendriya. zeSa varNana pUrvavat. alpabadutvaH- (1) sarvathI thoDA paMcendriya (2) caurendriya vizeSAdhika (3) teIndriya vizeSAdhika (4) beIndriya vizeSAdhika (5) teukAya asaMkhyAtagaNA (6) pRthvIkAya vizeSAdhika (7) akAya vizeSAdhika (8) vAyukAya vizeSAdhika (9) vanaspati anaMta guNA dasa prakAranA jIvonI navamI pratipatti saMsArI jIvonA dasa prakAra che- (1) prathama samayanA ekendriya yAvatu (10) aprathama samayanA paMcendriya. A sarvanI sthiti, kAyasthiti, aMtara pUrvavatuM. alpabadutvaH- (1) sarvathI thoDA prathama samayanA paMcendriya (2-5) corendriya, teIndriya, beIndriya, ekendriya kramazaH vizeSAdhika, aprathama samayanA pUrvavatuM. | navamI pratipatti saMpUrNa | Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddha jIva jainology II 105 AgamasAre bIjo khaMDaH sarva jIva pratipatti : be jIvonI prathama pratipatti pUrvakhaMDamAM saMsArI jIvonuM kathana nava pratipattimAM karavAmAM AvyuM. A bIjA khaMDamAM saMsArI ane asaMsArI(siddha) jIvonI apekSAthI nava pratipratti kahI che. ahIM prathama pratipattimAM sarvajIvonA be bheda yAvatu navamI pratiprattimAM sarva jIvonA dasa bheda kahyA che. sarva jIvonA be bheda: jIva | bhaMga kAyasthiti | aMtara alpabadbhutva prakAra jaghanya/utkRSTa jaghanya/utkRSTa sAdi anaMta alpa saMsArI | 2 anAdi anaMta anaMtaguNA anAdisAMta A pramANe ja saindriya-aniMdriya, sakAya-akAya, sayogI--ayogI, salezI-alezI, azarIrI-azarIrInuM varNana che. | jIva prakAra bhaMga kAyasthiti jaghanya/utkRSTa | aMtara jaghanya/utkRSTa | alpabahatva savedI 3 aMtarmuhUrta/dezona 1 samaya, aMtarmuhUrta | anaMtaguNA ardhapa05rAve avedI 1 samaya-aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta dezona alpa ardhapa0 parAva nodha : baMga-3 anAdi anaMta, anAdi sAMta, sAdisAMta trIjA bhaMganI kAyasthita hoya che. bhaMga-2 sAdi sAMta, sAdi anaMta. sAdi sAMtanI kAyasthita hoya che. A pramANe ja sakaSAyI-akaSAyInuM varNana che. bhaMga kAyasthiti aMtara alpabadutva prakAra jaghanya/utkRSTa jaghanya/utkRSTa jJAnI 2 | aMtao/6 6 sAgara sAva deizona ardhapa0parA) alpa ajJAnI | 3 | aMta dezona ardhapuparA | 66 sAgara sAdhika anaMtaguNA sAkAra upa0 aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta saMkhyAta guNA anAkAra uo aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrta alpa. bhASaka 1 samaya aMtarmuhUrta aMtamuhUrta 7 vanaspatikAla | alpa abhASaka || aMtarmuhUrta vanaspatikAla 1 samaya aMtarmuhUrta anaMtaguNA carama anAdisAMta anaMtaguNA acarama | sAdi anaMta anAdi anaMta alpa chadmastha AhAraka | jaghanya-ra samaya nyUna kSullakabhAva 1 samaya/ 2 samaya (1) anAhAraka alpa utkRSTa-asaMkhya kAla cakra (2)AhArakaasaM guNA kevalI AhAraka aMtarmuhUrta dezona kroDapUrva | 3 samaya chadmastha anAhAraka 1 samaya 2 samaya be samaya ochA kSullakabhava7 asaMkhyakAla sayogIanAhAraka | traNa samaya aMtarmuhUrta ayogIanAhAraka aMtarmuhUrta siddha anAhAraka sAdi anaMta sarva jIvonA traNa bheda: traNa jIvonI bIjI pratipatti | jIva bhaMga | kAyasthiti aMtara alpabahu jaghanya/utkRSTa jaghanya/utkRSTa | samyagudaSTi aMtao | 66 sAgara aMtao| ardha pu0 parA) | 2 anaMtaguNA mithyAdaSTi | aMtao| ardha pu0 parA) aMtao, 6 sAgara 3 anaMtagaNA mizradaSTi | aMtarmuhUrta aMtao | ardha 50 parA) 1 alpa kAyaparitta pRthvIkAla vanaspatikAla | 1 alpa saMsAra parita aMtao| ardha 50 parA) kAya aparita vanaspatikAla pRthvIkAla 3 anaMtaguNA saMsAra aparita | 2 | anAdi anaMta AnAdi sAMta noaparitao | 1 | sAdi anaMta 2 anaMtaguNA paryApta aneka so sAgara adhika | aMtarmuhUrta 3 saMkhyAtaguNA aparyApta aMtarmuhUrta(anaMtakAla) aneka so sAgara sAdhika | 2 anaMtaguNA no paryApta0. sAdi anaMta. 1 alpa Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha sUkSma | bAda bAla pRthvIkAla bAdara no sUkSma saMzI asaMzI nosaMjJI0 vanaspatikAla aneka so sAgara sAdhika 106 pRthvIkAla bAdarakAla sAdi anaMta aneka so sAgara adhika | vanaspatikAla | sAdi anaMta 1 | anAdi sAMta 1 | anAdi anaMta sAdi anaMta 2000 sAgara adhika vanaspatikAla sAdi anaMta 3 aio guNA 2 anaMtaguNA 1 alpa 1 alpa 3 anaMtaguNA 2 anaMtaguNA 3 anaMtaguNA 1 alpa 2 anaMtaguNA 1 alpa 3 anaMtaguNA 2 anaMtaguNA bhavI | abhavI nobhavI) trasa sthAvara notrasava vanaspatikAla 2000 sAgara adhika cAra jIvonI trIjI pratipatti sarva jIvonA cAra bhedaHnAma | bhaMga kAyasthiti jaghanya/utkRSTa aMtara jaghanya/utkRSTa alpabahatva manayogI 1 samaya aMtarmuhUrta aMtao| vanaspatikAla 1 alpa | vacanayogI 1 samaya/ aMtao aMtao, vanaspakiAla 2 saM0 guNA | kAyayogI aMtao | vanaspatikAla 1 samaya, aMta) 4 anaMtaguNA ayogI 1 | sAdi anaMta 3 anaMtaguNA strIvedI | 1 samaya/ 100 palya +aneka kroDapUrva aMtarmuhUrta, vanaspatikAla 2 saMva guNA puruSavedI aMtarmuhUrta aneka so sAgara sAdhika | 1 samaya, vanaspatikAla 1 alpa napuMsakavedI 1 samaya vanaspatikAla aMtarmuhUrtaaneka so sAgara sAdhika | 4 anaMtaguNA avedI 2 | 1 samaya/ aMta) aMtao| ardha pu0 parA) 3 anaMtaguNA cakSa darzanI | 1000 sAgaropama sAdhika vanaspatikAla 2 asaMhaguNA atyakSa darzanI 2 | anAdi anaMta anAdi sAMta 4 anaMtagaNA avadhi zenI 1 samaya be 66 sAgaropama sAdhika | vanaspatikAla 1 alpa kevala darzanI | 1 | sAdi anaMta 3 anaMtaguNA saMyata | 1 samaya dezona kroDapUrva aMta | ardha 50 parAve 1 alpa asaMyata 3 | aMtao, dezona ardha 50 50 1 samaya 7 dezona krovapU0 4 anaMtaguNA | saMyatAsaMyata | | aMtao dezona kroDapUrva aMtao /ardha pu0 parA 2 asaM guNA nosaMyatao | 1 | sAdi anaMta 3 anaMtaguNA pAMca jIvonI cothI pratipatti sarva jIvonA pAMca bheda - | nAma bhaMga kAyasthiti aMtara jaghanya/utkRSTa alpabadutva jaghanya/utkRSTa krodhI aMtarmuhUrta / aMtarmuhUrta 1 samayaT aMtarmuhUrta 3 vizeSAdhika mAnI aMtarmuhUrtI aMtarmuhUrta 1 samaya aMtarmuhUrta 2 anaMtaguNA mAyI aMtarmuhUrtI aMtarmuhUrta 1 samaya aMtarmuhUrta 4 vizeSadhika lobhI 1 samaya aMtarmuhUrta aMtarmuhUrtI aMtarmuhUrta pa vizeSAdhika akaSAyI 2 1 samayanuM aMtarmuhUrta aMtao dezona ardha 50 1 alpa narayika, tiryaMca, manuSya, deva, siddha, te pAMca jIvanA bheda che. tenI kAyasthiti, aMtara Adi pUrvavat cha jIvonI pAMcamI pratipratti sarva jIvonA cha bheda:nAma bhaMga kAyasthiti aMtara alpabahutva | jaghanya/utkRSTa | jaghanya/utkRSTa matijJAnI aMtao/ 66 sAgara adhika | dezona ardha padugala | 3 vizeSAdhika | zrutajJAnI | aMtarmuhUrta 66 sAgaropama dezona ardha padugala | 3 vizeSAdhika avadhijJAnI 1 samaya da6 sAgaropama | dezona ardha pagala | 2 asaMkhyaguNA mana:paryavaO | 1 samaya dezona kroDapUrva | dezona ardha pagala | 1 alpa | kevalajJAnI | 1 | sAdi anaMta | 4 anaMtaguNA | ajJAnI | 2 | aMtao / deva ardha 50 50 | da6 sAgara sAdhika | 5 anaMtaguNA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II AgamasAra 107 ekendriya yAvata paMcendriya, aniSkriya e cha bheda che. tenI kAyasthiti Adi pUrvavata. audArika ja0 be samaya nyUna 1 samaya/ 33 sAgara 3 asaMkhyaguNA zarIrI kSullakabhavI asaMtu kAla vaikriya 1 samaya 33 sAgara vanaspatikAla 2 asaMkhyaguNA zarIrI aMtarmuhUrta adhika AhAraka aMtarmuhUrta / aMtarmuhUrta dezona ardha pagalA 1 alpa zarIrI taijasaanAdi anaMta, 5 anaMtaguNA kArmaNa anAdi sAMta zarIrI azarIrI | 1 | sAdi anaMta 4 anaMtaguNA nAma kRSNalezI sarva jIvonA sAta bheda: sAta jIvonI chaThThI pratipatti | bhaMga kAyasthiti jaghanya/utkRSTa | aMtara jaghanya/utkRSTa alpabadutva 33 sAgara + aMtarmuhUrta 33 sAgara + aMtao) 7 vizeSAdhika nIlalezI 10 sAgara+palyano asaM. bhAga 33 sAgara + aMta | vizeSAdhika kApotalezI | 3 sAgarapalyano asaMva bhAga | 33 sagAra +aMtao | 5 anaMtaguNA tejo lezI 2 sAgara+palyano asaM0 bhAga | vanaspatikAla | 3 saMkhyAtaguNA pAlezI 10 sAgara + aMta) vanaspatikAla 2 saMkhyAlagaNA zuklalazI | 33 sAgara + aMta) vanaspatikAla | 1 alpa | alezI | 1 | sAdi anaMta 4 anaMtagaNA pRthvIkAya yAvat trasakAya ane akAya te sAta bheda che. tenI kAyasthiti Adi pUrvavatu. samasta cArTa saMbaMdhI saMkSipta akSaronI sUcanA:- aMtao U aMtarmuhUrta, pu0 parALa U pudgala parAvartana, deva U dezona, asaMte U asaMkhyAta, saMva U saMkhyAta, anAva U anAhAraka, u50, u U upayoga, ardha 50 parAi U dezona ardha pudgala pArvatana, nosUkSmaU nosUkSma, nobAdara, nosaMjJIo U nosaMjJI, noasaMjJI, no paryApta) U no paryApta, no aparyApta. ATha jIvonI sAtamI pratipratti sarva jIvonA ATha bheda:nAma bhaMga kAyasthiti aMtara mati ajJAnI | 3 | dezona ardhapadugala parAvartana 66 sAgara sAdhika zrata ajJAnI dezona ardhapudgala parAvartana kada sAgara sAdhika | vibhaMga jJAnI 33 sAgara + dezona kroDapUrva vanaspatikAla pAMca jJAnInA AgaLa kahyA che. mati-zrutajJAnIthI virbhAgajJAnI asaMkhya guNA, kevala jJAnI anaMtaguNA, mati-zruta ajJAnI bane tulya anaMtaguNA, avadhi, manaH paryavanuM varNana pUrvavatuM. nava jIvonI AThamI pratipatti sarva jIvonA nava bheda - (1 thI 4) ekendriya yAvatu caurendriya, (5 thI 8) nArakI, tiryaca, manuSya, deva, (9) siddha. tenI kAyasthiti AdinuM varNana AgaLa AvI gayuM che. vizeSatA e che ke devathI tiryaMca paMcendriya asaMkhyAtagaNA che. 1 thI 8 prathama samayanA nairayika yAvatu aprathama samayanA deva, (9) siddha. tenI kAyasthiti Adi pUrvavatu. dasa jIvonI navamI pratipatti sarva jIvonA dasa bheda - (1 thI 5) pRthvIkAya yAvata vanaspatikAya, (6 thI 9) be Indriya yAvat paMcendriya (10) siddha. (1 thI 8) prathama samaya nairayika yAvat aprathama samaya deva, (9) prathama samaya siddha, (10) aprathama samaya siddha. tenI kAyasthiti Adi pUrvavatuM. sarva jIvonI navavidhA pratipatti saMpUrNa / jIvAbhigama sUtra sArAMza saMpUrNa Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 108 kaMThastha karavA mATe gAthA-- artha sAthe jayaM care, jayaM ciTaThe, jayaM Ase, jayaM sae jayaM bhujaMto bhAsaMto, pAva karma na baMdhaI // - dazavaikAlIka. jatanAthI cAle, jatanAthI ubho rahe, jatanAthI bese, sue . jatanAthI bhojana karatAM, bolatAM, pApakarmano baMdha nathI thato . karma ane pApakarma vacce mukhya taphAvata e che ke pApakarma azubha anubaMdha vALA hoya che. jenAthI karmonI paraMparA cAlu rahe che. jevI rIte bIja vALA phaLomAMthI navo vRkSa ke velo thAya che. zubha anubaMdha vALA karmonI paraMparA hotI nathI . bI kADhelA phaLa jevA ke hoya che. eka paNa zraloka ke gAthA kaMThastha karavAnuM mahatva nIcenAM padathI samajAya che. Atura pratyAkhyAna prakirNaka nI gAthAno gujarAtI anuvAda : [59-62]te (marakSanA) avasare atizaya samartha cittavALAthI paNa bAra aMgarUpa sarva zrutaskaMdhanuM ciMtavana karavAnuM zakaya nathI. (AthI) vItarAganA mArgamAM je eka paNa padathI manuSya vAraMvAra vairAgya pAme teNe karI ( te padanA ciMtavana) sahita maraNa tAre maravA yogya che. te mATe maraNanA avasaramAM ArAdhanAnA upayogavALo je purUSa eka paNa zloka ciMtavato rahe te ArAdhaka thAya che. ArAdhanAnA upayogavALo, suvihita (sArA AcAravALo) AtmA rUDI rIte (samAdhi bhAvathI) kALa karIne utkRSTathI traNa bhavamAM mokSa pAme. sava gIya vilavayaM, sava nATaya viDaMbaNA sava AbharaNA bhArA, save bhogA duhAvarA . - utarAdhyana . a . 13 . citasaMbhuti mAMthI . sarva gIta vilAparupa che, sarva nATaka viTaMbaNA che. sarva AbharaNo bhArarUpa che, sarva kAmabhoga du:kha upajAvanArA che. arthAta - saMsAramAM koI paNa sthaLe sukha nathI . vi sukhI devatA devaloe, navi sukhI puDhavIpati rAjA navi sukhI zeTha senApati, ekAMta sukhI sunI vitarAgI . vitarAgI munI sivAya jagatamAM koi sukhI nathI . jema pakSInI cAMcamAM jayAM sudhI mAMsano TukaDo hoya tyAM sudhI bIjA pakSIo tene herAna kare che, paraMtu mAMsane choDI dIdhA pachI koI tene herAna karatuM nathI . tema dhana dhAnya, strI AdI parigrahane choDI devAthI saMsAranAM tamAma bAhaya duHkho, kalaha dUra thAya che. uta.a.14 vadhAre ochI kriyA karavAnAM ke na karavAnAM kAraNo ekaja jIvanakALa daramiyAna paNa aneka kAraNothI dharmakaraNImAM caDhAva utAra Ave che. tethI nIrAza na thavuM,paNa samayaka jJAna upayogathI puruSArtharata rahevuM . ane potAnuM satata nirIkSaNa karatAM rahevuM ke huM kayA mArge jaI rahayo chuM . koI kAraNathI mArI dharmakaraNI bAdhIta to nathI thaI rahIne .! keTalAka asara pADI zakatA kAraNo- jJAna abhyAsa ocho hovAthI . samayaka ke mithyA vicAra vALAonAM saMgathI . sArIkharAba lezyAo nAM prabhAvathI . Arya ke anArya kSetranAM pudagalonAM prabhAvathI. pramAdathI - rati atithI . cAritra moha karmanAM alaga alaga prakAranAM kSayopazamathI(upazamathI) ke udayathI . dhAraNAo ane vicAradhArAnAM bhedathI . vRdhdhAvasthA ke bimArIthI . AtmapariNAmo, AtmabaLa mAM bhinnatAthI (duSamakALamAM zarIra bhale nabaLu maLyuM paNa AtmA trikALa evoja balavAna che ) pUrvanAM abhyAsa, anubhavathI, koInI preraNAthI . ke abhyAsa, anubhava, ane preraNAnA abhAvathI . dIrgha AyuSya vALAne dharmakaraNI karavAnI zakayatA vadhAre maLe che. chakAya jIvonI dayA pALavAthI jIva dIrgha AyuSya bAMdhe che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 109 AgamasAra bAhubalI vyAkhyA prajJApti (bhagavatI sArAMza) prastavanA :- mokSamArgamAM praveza karavA mATe prathama caraNa che samyakajJAna . samyakajJAnanI upalabdhi bhavyaAtmAo ne AptavANInAM zravaNathI ane adhyayanathI ja prApta thAya che. mATe Agamono svAdhyAya karavo AtmapragatInuM mukhya aMga mAnavAmAM Avela che. AgAmomAM tene AtyaMtara tapa svarupe batAvavAmAM Avela che.ane zramaNa-sAdhakone haMmezA svAdhyAyamAM tallIna rahevAno nirdeza karela che.(sajajAthami rao sayA- dazavai.a.8 gA. 4) A sUtranA vibhAga rupa adhyayanone zataka saMjJAthI kahevAyA che ane prati vibhAgarupa adhyayanone udezaka saMjJAthI kahevAyA che. 3ra zataka sudhI zataka ane udezaka ema be-be vibhAga che. te pachI zataka, aMtara zataka ane udezaka ema traNa vibhAga karAyA che. saMpUrNa A satramAM 41 zataka che ane aMtarazatakanI apekSAe kala 138 zataka che. paMdaramAM zatakamAM udezaka nathI. zeSa cAlIsa zatakomAM 10,11,12,34,196 Adi udezaka saMkhyA che.badhA maLIne 1923 udezaka upalabdha che.A saMpUrNa sutra paraMparAthI 1pa7para zraloka parimANa mAnavAmAM Avela che.amolakhajI ma.sA. Agamono anuvAda-prakAzana hiMdI bhASAmAM karanArA prathama hatA. temAMthI anubhava laIne AgaLanAM badhA prakAzana thayela che. viSaya sUci zataka-1 namaskaraNIya ane maMgalapATha ---- karma phala avazya, saMsAra saMciThaNa - ------------ sarvathI sarva baMdha ---- mohanIya karma nimittaka unnati ane avanati --- 24 daMDakamAM jIvonA AvAsa, sthiti sthAne --- svayaM karavAthI pApa lAge -- janma maraNa sarvathI AhAra ane teno ---------- AyubaMdha ekavAra bAla, paMDita AdinuM AyubaMdha jIva haLavA bhAre Adi, agurulaghu gurulaghu dravya mithyA mAnyatAo ane satyazataka-2 zvAsozvAsa, ekenyi a vAyune paNa --------- - ------ Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha paricAraNA caramacaMtacA rAjadhAnI Adi paMcAstikAyanA 25 bola zataka-3 devonI vaikriya zakti asurakumAra-camarendra utpAta kriyA-maMDita putra aNagAra aNagAranuM rUpa jovuM a vaikriya banAvavuM vibhaMga jJAnInI bhramaNA lokapAla varNana ane tenA adhikRta adhipati deva zataka-4-izAnendranA lokapAla, rAjadhAnI zataka-pa 110 sUrya udaya-asta, divasa rAta varSa prAraMbha Adi pUrovAta Adi vAyu - hajAro Ayu sAthamAM evaMbhUta karma, anevaMbhUta karma dIrghAyu alpAyu baMdha kaMpamAna-akaMpamAna pudgala sapradeza-apradeza, pudgala, niyamA bhajano rAjagRhanagara kone kahe che zataka-6 vedanA nirjarA, karaNacAra vastra, AtmA, karma tulanA kAlAdezathI sapradeza-apradeza bhaMga tamaskAya, kRSNarAji, lokAMtika maraNAMtika samudghAta be vAra dhAnya AdinI uMmara 3-5-7 varSa naraka deva lokanI nIce bAMdhato bAMdhe, vaikriyathI vargAdinuM pariNamana jIvanuM sukha-duHkha jANavuM, jIva jJAna zataka-7 traNa samaya anAhAraka, alpAhArI, loka saMsthAna supaccakkhaANa Adi, dasa paccakkhANa vanaspati bahu AhArI, uSNu yonika vedanA (sukha-duHkha), alpa, adhika, ekAMta sukha IrSAvahi a sAMparAyika kriyA, kAmI, bhogI, akAma vedanA dasa prakAranI naraka vedanA, avratanI kriyA samAna mahAzilAkaMTaka, rathamUsala saMgrAma kAlodAyI-astikAya a zataka-8 prayoga, vizvasA ane mizra pariNata pudgala AzIviSa-karma e jAtithI, viSanuM sAmarthya saMkhyAta lajIvI vRkSa Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II sAmAyikamAM dhana ane strIno tyAga keTalo kema kalpanIya akalpanIya AhAra devAnuM phaLa gRhastha dvArA apAyela bhikSA sAdhunI kyAre thAya pratyenIka cha vizrasA baMdha AdinA udAharaNa jaghanya Adi ArAdhAo zataka-9 asoccA, soccA kevalI gAMgeya aNagAra bhagavAnanAM mAtA-pitA, dIkSA ane mokSa eka manuSya tiryaMcanI sAthe anekanI hiMsA zataka-10 dasa dizAonuM varNana, jIvonA deza Adi vici patha, kaSAya bhAva ane kriyA 111 deva-devI gamana zakti, ullaMghana Adi zakti trAyazriMsaka deva-pUrvabhava agramahiSI parivAra - zakrendra janma varNana sUryAbhanI jema zataka-11 utpala varNana-zAluka Adi zivarAjarSi, vibhaMga jJAna dIkSA, mukti loka-aloka, traNa lokamAM jIva Adi sudarzana zramaNopAsaka mahAbala pUrvabhava RSibhadra putra, pudgala parivrAjaka zataka-12 zaMkha puSkalI srAvaka jayaMti zramaNopAsikA - pudgala skaMdhonA vibhAga a bhaMga rUpI arUpI bolano saMgraha * rAhu vimAna saMbaMdhI varNana bhavabhramaNa ane bakarIonA vADAnuM dRSTAMta devanI tiryaMcabhavamAM pUjA ane pharI mokSa pAMca devonuM varNana ATha AtmAnuM svarUpa ane paraspara saMyoga zataka-13 upajanAra-maranAra a rahenArA devonI saMkhyA upayoga saMbaMdhI gata-Agata naraka kSetragata pRthvI Adi jIvonI mahAdevanA Adi loka, traNalokanA madhya - camaracaMcA AvAsa mana, bhASA, zarIra AtmA che aNagAranI vaikriya zakti-UDavuM Adi - devasthAnathI vaccenA pariNAmamAM AyubaMdha zataka-14 AgamasAra Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha yakSAveza cAra gatimAM cAregatimAM ziSTAcAra sanmAna varNana jIva ane pudgalanuM pariNamana, zAzvata-azAzvata 24 daMDakanA jIva agninI vacce kyAre kema vaimAnika indronI paricAraNA pUrvenI vidhi gautamasvAmInAM manogata saMkalpa jANIne - naraka pRthvIonAM aMtara ane vimAnomAM aMtara karma-lezyA bhAva lezyA, sUryaprakAza kevalI ane siddhamAM aMtara - zataka-15 112 gauzAlaka varNana, vistRta kathAnaka kathAnaka para ciMtana zataka-16 vAyu tpatti, hiMsA agni ane kyA jarA zoka pAMca avagraha vaidya dvArA nAkanA aMzane chedana ane kriyA tapathI karmakSaya ane narakavedanAthI karma kSayanI tulanA ulllakAtIra nagara, zakrendra svapna varNana, viziSTa svapna caramAMta sthAnomAM jIva Adi balIndranA utpAta parvata zataka-17 koNika rAjAnA udAI ane bhUtAnaMda be hAthI ratna saMyata-asaMta jIvo dharma adharma sthaita Adi zailethI avasthAmAM gamanAdi kaMpanna prakAra pApa ane karma baMdha-dizA, deza pradezAdithI samavahata-asamavahata, AhAra-utpAta, nAgakumAra Adi zataka-18 paDhama, apaDhama jIvonuM varNana cArTa kArtika zeTha varSana mArkeDeya putra aNagAranAM prazna ane samAdhAna jIvanA upabhoga anupabhoga alaMkRta-analaMkRta deva suMdara-asuMdara pudgalomAM varNAdi vyavahArathI eka ane nizcayathI aneka kevalIne yakSAveza nahIM, traNa prakAranI upadhi parigraha zramaNanA paganI nIce kukaDA, cakalI AdinA baccA bhavI dravya nArakI Adi koNa hoya aNagAra vaikriya zaktithI talavAranI dhAra para cAle zataka-19 sAdhAraNa zarIra banAvavuM, te jIvone lezyA di Azrava, kriyA vedanA nirjarAnA 16 bhaMga-daMDakomAM jyotiSI vimAna sphaTika ratnonAM, anya devonAM zataka-20 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 113 AgamasAra - -------- ----------------------------------- AhAra ane maraNanuM jJAna nahIM - paramANu dimAM varNa AdinA bhaMga cArTakAla parivartana bharata AdimAM, pAMca mahAvratata 4 yAma vidyA cAraNa, jaMghA cAraNa munisopakamI nirupakramI AyuSya varNana--- zataka-21-22-23 -vanaspationAM dasa bedomAM jIvotpatti ane anya varNana - zataka-24 - 24 daMDakanA gammA varNana ane kAlAdeza cArTa --- zartaka-25 yoganuM alpabahutva 28 bolamAM ane 30 bolamAMsthita asthita pudgala grahaNa dizA saMbaMdhasaMsthAna 6 varNana ane yugma saMbaMdha cArTa yugma varNa-~ ---- -- - --- - ----- -------------- -- ---- - - - -- ---- -- ------ --------- ---------------------------- ----- ----- ------------------------ saMkhyA jJAna --------- nirgasthanA 6 prakArasaMyatanAM pAMca prakAra --- Ayu bhava, sthitikSayano artha 49 bola para baMdhInA bhaMgano vistAra - zataka-27-28-29 - karma karavuM ---- zataka-30 -cAra samavasaraNa, 47 bolomAM baMdhI varNana-- zataka-31-32 - kSullaka kRtakayugma, utpanna ----- zataka-33 - ekendriyanI legyA... zataka-34 caramAMtathI caramatamAM utpatti ane varNAdi zreNI adhikAra zataka: 35 - ekendriya mahA yugma zataka: 36 - 39 vikasendriya mahAyama zataka: 40 - saMjJI mahA yuma zataka: 41 - rAzi yugma vyAkhyA prajJApti (bhagavatI sArAMza) zataka-1: uddezaka-1 Adi maMgala namaskAra : namo arihaMtANaM, namo siddhANaM, namo AyariyANaM, namo uvajajhAyANaM, namo loe savva sAhUNaM . eso paMca namukkAro, sava pAvappaNAsaNo. maMgalANaM ca savvarsi, paDhamaM havaI maMgalA (1) jaina siddhAMta anusAra AdhyAtma lokanA samasta namaskAra karavA yogyano paMcaparameSThimAM samAveza thAya che. arthAt Atma sAdhanAnA kSetramAM A pAMca parameSThine ja namaskAra yogya mAnyA che. tenA sivAya koI paNa namaskaraNIya sAdhanAkSetromAM mAnavAmAM AvyA nathI. je koI paNa namaskaraNIya che te sarvano A pAMcamAM samAveza thaI jAya che. mAtA-pitA, zikSaka, vaDIla, svAmI, netA, kuladevatA Adine loka vyavahAranA kSetramAM namaskAra karAya che. temane adhyAtmakSetrathI alaga samajavA joie. 1 zrata devatA, brAhmI lipi, veroTayA devI athavA lakSmI, sarasvatI, huM zrI devI Adine namaskAra uccAraNa; laukika bhAvanAothI aihika icchAnA lakSyathI karAya che. AdhyAtmakSetramAM temanI AvazyakatA nathI. sUtromAM AvA namana lipi- kAlanA lekhakonA che, je laukika maMgalonI rucithI lakhAyela che paraMtu koIe sUtramAM prakSipta karela ke racela nathI. ukta pAMca namaskaraNIomAM je guNa che te svataMtra guNa paNa AgamamAM kayAMya namaskAra yogya kahyA nathI. paraMtu guNothI yukta guNavAna ja siddhAMtanI rIte namaskArane yogya che. A paMcaparameSThi namaskAra maMtrathI paNa spaSTa thAya che. kAraNa ke temAM namo nANassa, namo suyassa ke namo dhammassa evA koI pada nathI. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 114 enAthI alaga AdhyAtma sAdhanA kSetramAM je koI paNa namaskAra paddhatinA rUpamAM uccAraNa karavAmAM Ave che te azuddha che. vAstavamAM guNo ane dharma AdaraNIya, AcaraNIya che. jyAre guNI ke guNavAna AtmA ja vaMdanIya hoya che. (2) calamANe calie koIpaNa kAryano pahelAM prAraMbha karavAmAM Ave che ane aMtamAM pUrNa karavAmAM Ave che. te kArya apekSAthI pratyeka kSaNe cAlu hoya che ane pUrNanI apekSAe aMtima samayamAM niSpatti thAya che. eka mITara kApaDa banIne taiyAra thayuM che, te rUpamAM aMtima kSaNamAM banyuM. tema chatAM pUrvanI pratyeka kSaNamAM paNa banyuM to che ja. anyathA eka ja kSaNamAM eka mITara kApaDa banIne taiyAra thaI jatuM nathI. A daSTie ema kahevuM yogya che ke koIpaNa karAtuM kArya te samaye kAMIka thayuM arthAt jeTaluM prathama samayamAM karavAmAM AvyuM, teTaluM to te samayamAM thaI ja gayuM tethI "karAtuM kArya potAnI pratyeka kSaNamAM thayuM" ema kahevuM apekSA ane nayadaSTithI yogya ja che. kAryanI pUrNatA ja upayogI hovAthI, nakkI karela kArya pUrNa thatAM ja "A kArya thayuM" evo prayoga karI ane samajavAmAM Ave che; A sthUla daSTi che, vyavahAra daSTi che. bhUladaSTi ane sUkSma saiddhAttika daSTi bannene pota-potAnA sthAna sudhI, sImA sudhI ja samajavAnuM dhyAna rAkhavuM joie. sthUladaSTine sUkSamadaSTithI ane sUkSmane sthUladaSTithI tulanA karavAnI AvazyakatA nathI. evuM karavAthI lokamAM aneka vivAda sarjAya che. eTalA mATe je daSTithI jenuM je kathana hoya tene te daSTithI samajavAno ane samanvaya karavAno prayatna karavo joIe. prastuta prakaraNamAM je jyAre jeTalA karma AtmAmAM calAyamAna thaI rahyA che, udIrita thaI rahyA che, vedana thaI rahyA che, kSINa thaI rahyA che tene teTalA aMzamAM calAyamAna thayA, udIrNa thayA, vedAyA ane kSINa thayA, evuM kahI zakAya che. je karmo sthitithI chinna thaI rahyA che, rasathI bhinna thaI rahyA che, pradezothI kSaya hovAnA kAlamAM jalI rahyA che, naSTa thaI rahyA che, AyuSya karmakSaya hovAnI apekSAe marI rahyA che ane saMpUrNa kSayanI apekSAe nirjarita thaI rahyA che, tene chinna thayela vAva nirjarita thayela, evuM kathana, eka deza kSayanA samaye paNa karI zakAya che. [noMdha: yAvat zabdanA prayogano artha e che ke je be zabdonI vacce vAvat prayoga che te be zabdonI vacce aneka zabdo che, jenuM kathana A prakaraNamAM ke A sUtramAM athavA anya AgamamAM vistArathI AvI gayuM che tyAMthI samajI levuM. karmonuM calita thavuM vAvata kSINa thavuM, A kathanamAM samuccaya karmanI apekSA rahela che ane chinna-bhinna AdimAM sthitighAta, rasaghAta, pradezaghAta Adi alaga- alaga vizeSa apekSAo rahela che. je upara spaSTa karavAmAM Avela che. (3) pahelAM AhAra karAyela athavA grahaNa karela pudgala ane vartamAnamAM grahaNa karAtA pudgalonuM pariNamana thAya che. bhaviSyamAM grahaNa thanArAonuM pahelAM pariNamana thatuM nathI. A prakAre pariNamananI jema ja karmanA caya, upacaya, udIraNa, vedanA ane nirjaraNa paNa samajavuM joie. tejasa zarIra mATe paNa A ja siddhAMta che ane kAzmaNa zarIra mATe paNa Aja che. aNAbhoga AhAra- vagara icchAe thatAM roma AhAranAM sarva jIvo niraMtara abhilASI hoya che. [roma AhAra e aNAbhoga AhArano prakAra che. AhAra pratyAkhyAnamAM A aNAbhoga AhArano AgAra hoya che.] manuSyane AhAranI IcchA jaganya aMtamuhurta ane utkRSTa aThamabhakate(traNa divase) thAya che. (4) sUkSma ane bAdara arthAt nAnA-moTA vividha prakAranA karma dravya vargaNAnA pugalonuM ane AhAra dravya vargaNAnAM pugalonuM bhedana,caya Adi thAya che. uddhavartana, apavartana, baMdha, saMkramaNa, nidhattikaraNa, nikAcita karaNa ,upazama, udIraNA(e ATha karaNa che) (karaNa eTale -abAdhAkALa daramyAna karmo para thatI AtmabhAvonI asara) aNu ane bAdara karma pudgalomAM thAya che. arthAt karma vargaNAmAM aNu-bAdara vividha pudgala hoya che. (5) baMdha, udaya, udIraNA acalita karmanI thAya che; apavartana saMkramaNa Adi paNa acalita karmanA thAya che; phakta nirjarA ja calita thayela karmanI thAya che. A prakAre covIsa daMDakanI apekSAe paNa ukta saMpUrNa viSaya samajI levAno. AhAra, uzvAsa, sthiti AdinuM varNana prajJApanA sUtranA vibhinna padothI, ahIM paNa covIsa daMDakamAM samajI levuM. (6) svayaM AraMbha(hiMsAdi Azrava) karanAra AtmAraMbhI che, bIjAne AraMbhamAM joDanAra parAraMbhI che ane trIjo bheda ubhayAraMbhIno che. trevaza daMDakanA jIvomAM A traNa bheda maLe che. manuSyamAM A traNa uparAMta anAraMbhIno eka bheda vizeSa maLe che. zabhayogI pramatta saMyata ane badhA apramatta saMyata anAraMbhI hoya che. te sivAyanA badhA saMyata, asaMyata, anAraMbhI hotA nathI. salezI ane traNa zubha lezyAvALA samuccaya jIva ane munaSyamAM AraMbhInA cAre bheda maLI zake che. bAkInA badhA daMDakomAM pota-potAnI lezyAnI apekSAe paNa AraMbhI Adi traNa bheda hoya che; paNa anAraMbhI hotA nathI. tejo, padma, zukala lezI vaimAnikamAM paNa AraMbhI Adi traNa bhedo hoya che, anAraMbhI nahiM. enuM rahasya e che ke chaThThA(pramatta) guNasthAna sudhInA jIvone pramAda yoganA kAraNe sUkSma hiMsA janya kriyA cAlu ja rahe che. (7) jJAna ane darzana A parA bhava sadhI paNa rahI zake che ane parabhavamAM paNa sAthe cAlI zake che. cAritra ane tapa A bhava sadhI ja rahe che. arthAt saMyata avasthAmAM paNa maranAra mRtyu pachI turata asaMyata banI jAya che. saMthArA rUpa AjIvana tapa karanAra paNa maraNa pAmyA pachI turaMta tapa rahita thaI jAya che. (8) asaMvRta aNagAra ane anya asaMvRta AtmAo mukti prApta karatA nathI paraMtu te sAta athavA ATha karmono prakRti baMdha Adi cAre prakAranA baMdhanI vRddhi karIne saMsAra bhramaNanI vRddhi kare che.saMvRta aNagAra-Azravane rokanArA susAdhu ja kramazaH karma paraMparAne aTakAvIne ane kSaya karIne mukti prApta kare che. tamAma duHkhono aMta kare che. (9) asaMyati-avirata jIva paNa devagatimAM jaI zake che. je anicchAthI bhUkha- tarasa, DAMsa-macchara, bramacaryavAsa, garamI-ThaMDI, asnAnathI mela, parasevA AdinA kaSTa (vizeSa kaSAyakrodha karyA vinA)sahana kare che te vyaMtara jAtinAM deva banI zake che. te deva Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 115 AgamasAre devaRddhi sampadA ane devIonA parivAra sahita sukhAnubhava kare che ane utkRSTa eka palyopama sudhI deva bhavamAM rahI zake che. ochAmAM ochI te tyAM dasa hajAra varSanI umara prApta kare che. udezaka: 2 (1) jIva poteja karma bAMdhe che ane pote ja bhogave che. paraMtu te tyAM sudhI ja karmonA phaLathI alaga rahe che ke jyAM sudhI te karma udayamAM AvatA nathI. AyuSya karma paNa jyAM sudhI udayamAM AvatA nathI tyAM sudhI jIva te bAMdhelA naraka Adi AyuSya saMbaMdhI duHkhothI dUra rahe che. arthAt karma bAMdhyA bAda paNa jIva keTalAka samaya sudhI te karmanA udayathI bacIne rahe che. (2) prajJApanA pada-17, udezaka-1 ane 2 anusAra legyA saMbaMdhI saMpUrNa varNana che. arthAt covIsa daMDakanA salezI jIvono AhAra, karma, varNa, vezyA, vedanA, kriyA, AyuSyanI samAnatA-asamAnatA saMbaMdhI varNana ane covIza daMDakanA jIvonI lezyA ane tenuM alpa bahutva Adi varNana tyAM prajJApanA sUtramAM che. (3) jIvano saMsAramAM rahevAno kALa cAra prakArano che- 1. narakanA rUpamAM rahevAno saMsAra kALa 2. tiryaMca rUpamAM rahevAno saMsAra kALa 3. manuSya rUpamAM rahevAno saMsAra kALa 4. devarUpamAM rahevAno saMsAra kALa alpabadutvaH- jIvanA saMsAra kALamAM sarvathI alpakALa manuSya avasthAno che. naraka avasthAno saMsAra kALa tenAthI asaMkhya guNo che. devarUpano kALa tenAthI paNa asaMkhya guNo che ane tenAthI tiryaMca rUpa saMsArakALa anaMta guNo che. (4) A saMsArakALanI anya traNa prakAre vicAraNA karavAmAM AvI che.- 1. zUnyakALa 2. azUnyakALa 3. mizrakALa azunya kALa :- jeTalA samaya sudhI niraMtara te gatimAM eka paNa jIva anyagatithI Ave nahiM ane te gatithI eka paNa jIva nikaLI(marI)ne anya gatimAM jAya nahiM. jeTalI saMkhyA hoya teTalI ja rahe evA kALane azanyakALa kahevAya che. zUnya kAla - apekSita koI samayamAM je jIva te gatimAM che. te tamAma nikaLI jAya ane temAMthI eka paNa jIva jyAM sudhI te gatimAM pAcho na Ave, badhA navA jIva ja rahe evA kAlane zUnyakAla kahe che. mizra kAla:- apekSita koI samayanA jIvomAMthI eka paNa jIva bAkI rahe athavA navA eka paNa jIva AvI jAya evI mizra avasthA jeTalA paNa samaya sudhI rahe, te mizrakAla che arthAt te kALa azUnyakAlanI paribhASAmAM paNa na Ave ane zUnyakAlanI paribhASAmAM paNa na Ave, paraMtu tenuM svataMtra ja mizra svarUpa hoya che. zUnyakAla tiryaMcagatimAM hoto nathI. kAraNa ke temAM rahelA sarva jIvo anaMta che. te nIkaLIne traNa gatimAM samAya zakatA nathI. bAkInI traNa gatimAM- zUnyakALa hoya che kema ke jIva lAMbAkAla sudhI tiryaMcamAM rahe che to traNa gatiomAM zUnyakALa banI jAya che. (5) aMta kriyAnuM varNana, asaMyatI bhava dravya deva Adi 14 bolono devotpAta varNana ane asani Ayu saMbaMdhI varNana prajJApanA pada 20 anusAra che. (6) praznanuM samAdhAna meLavyA pachI ziSya guru pratye zraddhA ane vinamratA pragaTa karatAM ema kahevuM joIe ke- he bhagavAna! je rIte Ape jaNAvyuM te satya che, vAstavika che, mane samajavAmAM AvI gayuM che. uddezaka: 3 (1) jIva kAMkSA mohanIya eTale ke mithyAtva mohanIya sarvathI sarva baMdha kare che. anya koI vikalpa eka dezano nathI. arthAt jIva sarva Atma pradezothI ja karma vargaNAnA pugala grahaNa kare che. sarva Atma pradezo para ja te karmono baMdha thAya che ane grahaNa karela sarva pugalono baMdha thAya che. AtmAnA koI eka vibhAgamAM karmabaMdha thato nathI. athavA koIpaNa Atma vibhAga baMdha zUnya raheto nathI. pratipaLa baMdhanArA sarva karma sarva Atma pradezo para baMdhAya che ane te grahaNa karela karma pugala koI eka kinArAthI baMdhAI jAya evuM paNa nathI. te karma paNa potAnA saMpUrNa rUpathI AtmAnI sAthe baMdhAya che. A ja rIte ATheya karma ane sarva daMDakanI apekSA saikAlika siddhAMta samajavo joie. [noMdha: AtmAnAM ATha rucaka pradezo karmabaMdhathI aspaSTa rahe che, evI khoTI mAnyatAnuM ahiM khaMDana thAya che.] (2)baMdhanI jema udaya-udIraNA, caya-upacaya, nirjarA ityAdi paNa sarvathI sarva thAya che. baMdha, caya, upacaya thayela pula dIrdhakALa sudhI sattAmAM rahI zake che. paraMtu udaya udIraNA ane nirjarita thayela pugalanI alpatAlamAM AtmAthI sattA naSTa thAya che (3) vividha kAraNo ane nimittothI jIva jinavANI pratye zaMkAzIla thAya che. saMdehazIla pariNAmonI vRddhinA kAraNe kAMkSA mohanIya rUpa mithyAtva mohanIyane vede che arthAt samyagudaSTi athavA zramaNa paNa aneka rIte zaMkAzIla banI jAya che. tyAre temane te zaMkA nivAraNa mATe prayatna karavo joie ane saMdeha nivAraNa tatkALa na thaI zake to A ciMtana saMskArothI AtmAne bhAvita karavo joIe ke- je kAMI tattva jinezvara bhagavaMtoe jaNAvyuM che te pUrNa satya che, niHzaMka che, pUrNa zraddhA karavA yogya che. Aje mane je tattva samajavAmAM nathI AvyuM te mArI ajJAna karma prabhAvita dazA che athavA samajavAno ke samajAvavAno kharekhara saMyoga maLyo nathI. bhagavat bhASita je tattva che te ja satya che; zaMkA yogya nathI; AvA ciMtanathI AtmAne bhAvita karI, AtmAmAM zraddhAne nizcala karanArA jinAjJAnA ArAdhaka bane che ane zaMkAo thavAthI tenAmAM pUMjAIne azraddhAnuM zaraNa lenArA jinAjJAnA virAdhaka thAya che. (4) padArthono astitva svabhAva astitvamAM rahe che. temAM nAstitva svabhAva che te paNa potAnA svabhAvamAM rahe che. te banne bhAvone vItarAga sarvajJa bhagavAna te te rUpamAM jANe ane samaje che ane tevuM ja kathana kare che. vitarAga bhagavAna jevuM jyAM hamaNAM jANe che tevuM ja bIje kayAreya paNa jANe che. arthAt kSetrakALanA parivartanathI temanA jJAnamAM koI paNa parivartana thatuM nathI. kema ke temanuM kevaLajJAna sarvathA aparivartanazIla hoya che. tethI temanuM jJAna ane prarUpaNa-nirUpaNa haMmezA eka sarakhuM ja rahe che. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 116 (5) kAMkSA mohanIya(Adi karma)pramAdathI utpanna thAya che, pramAda yogothI (mana, vacana, kAyAthI) utpanna thAya che, yoga vIryathI ane vIrya zarIrathI utpanna thAya che. zarIranuM nirmANa karma saMyukta jIva ja potAnA puruSArthathI kare che. te pramAdanA prakAro A pramANe che. 1. ajJAna dazA, 2. saMzaya 3. mithyA jJAna 4. rAga 5. dveSa 6. matibhrama 7. dharmamAM anAdara buddhi 8. azubha yoga. mithyAtva, avrata, pramAda, kaSAya, yoga A pAMca karma baMdhanA nimitta kAraNa kahevAmAM AvyA che. chatAM ahIM kevala pramAdanI pramukhatAthI karavAmAM Avela kathana apekSAyukta che. kAraNa ke pramAda zabda vizALa arthano samAveza karavA- vALo che. arthAt pramAda zabdathI saMsAranI tamAma pravRttionuM grahaNa paNa thaI jAya che. (6) jIva pote ja potAnA utthAna-karma-bala-vIrya-puruSakAra- parAkramathI karmone vede, upazamana kare, saMvaraNa(karmonuM aTakAvavuM) kare che ane garhA paNa svayaM kare che. arthAt karmonI AlocanA ane tenA baMdhathI nivRttirUpa saMvara dhAraNa kare che ane saMcita karelA karmonI nirjarA paNa svayaM potAnA puruSArthathI kare che. udaya prApta na hoya evA karmonI udIraNA karAya che. vedana, udaya prApta karmanuM thAya che. upazamana, udaya prAptanuM nahiM paraMtu sattAmAM rahelA karmonuM thAya che. nirjarA udaya prApta vedAyelA karmonI hoya che. A badhuM pravartana jIvanA potAnA utthAna, karma, bala, vIrya puruSAkAra parAkramathI ja thAya che. (7) ekendriya paNa kAMkSA mohanIya karmanuM vedana udayAnusAra kare ja che. paraMtu te anubhava karato nathI. kema ke temane tevI tarka zakti, saMjJA, prajJA, mana ane vacana hotA nathI. chatAM paNa sarva prakAranAM karmonuM vedana to temane thAya ja che. ekendriya saMbaMdhI evA aneka tattva zradghA karavA yogya hoya che. tenA viSayamAM A vAkaya haMmezAM yAda rAkhavuM joie ke bhagavada-bhASita tattva satya ja che; zaMkA karavA yogya kiMcita mAtra nathI. AgamamAM A vAkyanuM aneka sthAne punarkathana thayuM che. (8) zramaNa nirrantha paNa koI nimitta saMyoga athavA udayavaza kAMkSA mohanIya (mithyAtva)nuM vedana kare che arthAt koI prasaMgo ane tattvone laIne te paNa saMdehazIla banI jAya che. kyAreka saMdehamAM muMjAI javAthI kAMkSA mohanIyanuM vedana thAya che. pharI samAdhAna pAmIne athavA zraddhAnA ukta vAkayanuM smaraNa karIne mUMjhavaNathI mukta(svastha) avasthAmAM AvI jAya che. je vadhumAM vadhu mUMjAto rahe ke mUMjhavaNamAM ja sthira thaI jAya che athavA ukta zradghA vAkayanuM smaraNa na karI zake to te kAMkSA mohanIyanuM vedana karIne samakitathI bhraSTa banI jAya che. tethI zramaNa nigranthone tattvajJAna ciMtavanA karatAM karatAM paNa zraddhAmAM sAvadhAna rahevuM joie ane ukta amodha zraddhA rakSaka vAkayane mAnasapaTa para haMmezA upasthita rAkhavuM joie. saMdeha utpattinAM keTalAya nimita kAraNo che. te A pramANe che- aneka prakAre paraMparAe pracalita thatAM (1) jJAnanI vibhinnatAo (2) darzananI vibhinnatAo (3) AcaraNanI vibhinnatAo (4) liMga-vezabhUSAonI vibhinnatAo (5) siddhAMtonI vibhinnatAo (6) dharma pravartakonI vibhinnatAo. e ja rIte (7) kalponI (8) mArgonI (9) mata matAMtaronI (10) bhaMgonI (11) nayonI (12) niyamonI ane (13) pramANonI vibhinnatAo. vyavahAramAM vibhinna jIvonI vibhinnatAone ane bhaMgo ke nayonI vibhinnatAone joIne, samajI nahi zakavAthI athavA nirNaya nahIM karI zakavAthI kutUhala, Azcarya ane saMdehazIla thaIne zramaNa nigrantha kAMkSA mohanIyanA zikAra banI zake che. tethI guruoe potAnA ziSyone prathamathI ja vividha bodha dvArA sazakta--majabUta banAvavA joie. jethI te AvI sthitionA zikAra banI potAnI surakSAne jokhamamAM nAMkhanArA na bane. paraMtu jJAnanA amodha zastrathI sadA ajeya banIne potAnA samyaktvanI surakSA karavAmAM zaktimAna rahe. pratyeka ziSya ane sAdhakoe paNa zarUAtathI ja svayaM A prakAre ajeya ane surakSita banavAno prayatna karavo joie. temaja azraddhA janya pratyeka paristhitimAM zraddhAnA amodha zastra rUpa A vAkayane manamAM taiyAra rAkhavuM joie ke- bhagavad bhASita tattva satya ja che, temAM zaMkA karavA yogya kAMI ja nathI uddezaka : 4 (1) karma prakRtinA bheda ane tenA vipAka(phaLa) AdinuM varNana prajJApanA pada -23, uddezaka-1 anusAra samajavuM. (2) mohanIya karma(mithyAtva mohanIyanI apekSA)nA udayamAM jIva paraloka jAya che, te samaye te paMDita vIryavALo ane bAla paMDitavIryavALo hoto nathI. paraMtu bAla vIryavALo hoya che ane bAlavIryamAM kALa karIne paralokamAM jAya che. (3) mohanIya karmanA udayathI(saMyamI) jIva patanane prApta kare che, tyAre koI saMyamathI zramaNopAsaka avasthAmAM jAya che. to koI asaMyama avasthAmAM jAya che. (4) mohanIya karmano upazama thavAthI jIva pragati-vikAsa kare che. tyAre koI zrAvaka avasthAmAM jAya che, to koI saMyama avasthAmAM jAya che. (5) A patana ane pragati jIva pote ja kare che. bIjAnA karavAthI thAya nahiM, (6) mohanIyakarmanA udayathI jIvanI pariNati badalAI jAya che. te jema pahelAM zraddhA-rucithI dharmAcaraNa Adi kare che, tema pachI zraddhA-ruci AcaraNa tenA rahetA nathI. evo ja A moha karmano udaya prabhAva hoya che. (7) karelA karma bhogavyA vinA chuTakAro thato nathI. temAM saiddhAntika vikalpa e che ke baMdhAyelA badhA karma, 'pradezathI' bhogavavA Avazyaka hoya che ane vipAkathI bhogavavAmAM vikalpa hoya che. arthAt keTalAka karma vipAkodaya vinA ja naSTa thaI jAya che. tenA traNa kAraNa che. (1) te evA ja prakAranA maMda rasathI baMdhAyelA hoya (2) te karmane anukULa bAhya saMyoga na maLe (3) viziSTa tapa-dhyAnathI nAza pAmI jAya. jema ke-1. carama zarIrI, tIrthaMkara, cakravatI AdinA bhavamAM baMdhAtA aneka karma maMda pariNAma- vALA hovAthI pradeza udayathI ja nAza thAya che. 2. narakamAM tIrthaMkara nAma karma, aNuttara vimAnavAsI devamAM strIvedano saMyoga hoto nathI. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 117 AgamasAra 3.(bhava koDi saMciya karmo tavasA nijari jaI)karoDo bhavanA saMcita karelA sAmAnya ane nikAcitakarma paNa tapathI kSaya thaI jAya che (8) sarvajJa sarvadarzI bhagavAna spaSTa jANe che ke amuka jIva potAnA karma kaI kaI rIte bhogavaze. jema ke- pradezathI athavA vipAkathI, tapa AdithI, abhyapa-gamikI udIraNAthI (loca AdithI) athavA svAbhAvika udayathI amaka amuka karmone bhogavaze. te anusAra jIva potAnA karmanA phaLane bhogavIne ja mukta thaze. (9) jIva, paramANu ane skaMdha A trikAlika zAzvata padArtha che. lokamAM teno abhAva thato nathI. (10) jIva sarvajJa sarvadarzI banIne ja siddha thAya che. chaghasthajIva koI siddha thatA nathI. bhale avadhijJAnI hoya, paramaavadhijJAnI hoya, mana:paryavajJAnI athavA cAda pUrvadhara hoya, tAtparya e che ke, chavastha avasthAthI(DAyarekaTa) sIdhA koI mukta na thAya parantu paraMparAthI kevalI banI (sarvajJa-sarvadarzI banI) mukta thaI zake che; A saikAlika siddhAMta che. (11) sarvajJa sarvadarzI kevalI" alamastu' kahevAya che. arthAt jemaNe meLavavA yogya sarva jJAnAdiguNa prApta karI lIdhA che. jemane mATe prApta karavA yogya kAMI paNa avazeSa nathI rahyuM te paripUrNa jJAnI alamastu saMzaka che. uddezaka: 5 (1) 24 daMDakanA AvAsa - narakavAsa - sAta narakamAM kramathI A pramANe narakavAsa thAya che- (1) trIsa lAkha, (2) paccIsa lAkha, (3) paMdara lAkha, (4) dasa lAkha, (5) traNa lAkha (da) eka lAkhamAM pAMca ochA (7) sAtamI narakamAM pAMca narakAvAsa che. bhavanapati devonA AvAsa - dakSiNadizAmAM- 1. asurakumAra- 34 lAkha, 2. nAgakumAra- 44 lAkha, 3. suvarNakumAra- 38 lAkha, 4. vAyakamAra- 50 lAkha, zeSa badhAnA 40-40 lAkha bhavanAvAsa che. uttaradizAmAM- 1. asurakumAra- 30 lAkha, 2. nAgakumAra- 40 lAkha, 3. suvarNakumAra- 34 lAkha, 4. vAyukumAra- 46 lAkha, zeSa badhAnAM 36-36 lAkha bhavanAvAsa che. pAMca sthAvara, traNa vikasendriya, tiryaMca, vyaMtaranA nagarAvAsa, jayotiSInA vimAnAvAsa asaMkhya-asaMkhya che. vaimAnika 12 devalokamAM - kramathI A pramANe vimAna saMkhyA che- (1) batrIsa lAkha, (2) aThThayAvIsa lAkha, (3) bAra lAkha, (4) ATha lAkha, (5) cAra lAkha, (6) paccAsa hajAra, (7) cAlIsa hajAra, (8) cha hajAra, (9-10) cAraso, (11-12) traNaso, 9 raiveyakanI 3 trIkamAM-111, 107 ane 100 vimAna che. pAMca anuttara vimAnanAM pAMca vimAna che. (2) sthiti sthAna - covIse ya daMDakamAM asaMkhya sthiti sthAna che. arthAt naraka ane devamAM 10000 varSa pachI eka samaya adhika, ke be samaya adhika tema ja saMkhyAta-asaMkhyAta samaya adhika tema sarva sthitio hoya che ane utkRSTa 33 sAgaropamanI sthiti hoya che. manuSya tiryaMcamAM aMtarmuhUrta pachI samayAdhika sarva sthitio samajavI ane utkRSTa pota-potAnI sthiti anusAra jANavI. jaghanya sthitinA nairayika zAzvata maLe che. eka samayAdhikathI laIne saMkhyAta samayAdhika sudhInA nairayika kayAreka hoya che kayAreka nathI hotA arthAt azAzvata che. asaMkhya samayAdhikathI laIne utkRSTa sthiti sudhInA nairayika zAzvata maLe che. sAte naraka, 10 bhavanapati, vyaMtara, jayotiSI, vaimAnika, vikasendriya, paMcendriya, manuSya badhAmAM jaghanya sthiti pachInA saMkhyAta samayAdhika sudhInA sthiti sthAna azAzvata che. pAMca sthAvaramAM jaghanyathI utkRSTa sudhI badhA sthiti sthAna zAzvata che. manuSyamAM sarva jaghanya sthiti sthAna paNa azAzvata che. (3) avagAhanA sthAna :- badhA daMDakomAM asaMkhya avagAhanA sthAna che. jemAM jaghanyathI laIne saMkhyAta pradezAdhika sudhInA avagAhanA sthAna azAzvata che. bAkInA badhA avagAhanA sthAna zAzvata che. pAMca sthAvaramAM sarva avagAhanA sthAna zAzvata che, azAzvata nathI. (4) zarIra - 24 daMDakamAM jemanA jeTalA zarIra che te badhA zAzvata maLe che. kevaLa manuSyamAM AhAraka zarIra azAzvata che. (5) saMhanana, saMsthAna - je daMDakamAM jeTalA-jeTalA saMghayaNa, saMsthAna che te badhA zAzvata che. (6)lezyAH je daMDakamAM jeTalI legyA che temAM pRthvI, pANI, vanaspatimAM tejo vezyA azAzvata che; zeSa badhI lezyAo zAzvata che. (7) daSTi:- je daMDakomAM jeTalI daSTi che, temAM mizra daSTi sarvatra(16 daMDakamAM) azAzvata che ane traNa vikasendriyamAM samyagRSTi azAzvata che. (8) jJAna ajJAna :- je daMDakamAM jeTalA jJAna-ajJAna che temAM vikasendriyamAM be jJAna azAzvata che. bAkInA badhAmAM badhA jJAna ane ajJAna zAzvata che. arthAt manuSyamAM mana:paryavajJAnI Adi pAMca jJAna zAzvata che. 9) yoga, upayoga :- traNa yoga ane be upayogamAMthI jayAM jeTalA che. te badhA zAzvata che. daMDakomAM zarIra, avagAhanA, vezyA Adi keTalA hoya tenuM varNana jIvAbhigama sUtra prathama pratipatithI jANI levuM. uddezaka: 6 (1)sUrya jeTalo sUryodayanA samaye dUra hoya che, astanA samaye paNa eTalo ja dUra hoya che.te jeTalo tApa athavA prakAza udayanA zi astanA samaye kare che. sUryanA kiraNo te te kSetrane badhI dizAothI sparza karatAM tApita ane prakAzita kare che. (2) loka alokane ane aloka lokane kinArAo para chae dizAothI sparza kare che. tevI ja rIte dvIpa ane samudra taDako ane chAyA; vahANa ane pANInuM vastra ane chidra Adi A badhAM eka bIjAnAM kinArAothI cha e dizAomAM sparza karela hoya che. (3) jIvane 18 pApa koI paNa kAraNa ane yogathI ane potAnA karavAthI lAge che. pApa karyA vagara athavA bIjAnA karavAthI pApa lAgatA nathI. tema chatAM avratanI kriyAmAM tyAga na hovAthI pApanA anumodananI paraMparA cAlu rahe che. (4) loka-aloka, jIva-ajIva, bhavI-abhavI, naraka-pRthvI Adi, dhanodadhi Adi, dvIpa, samudra, parvata, zarIra, karma, lezyA AdimAM koI koIthI pahelAM thayA athavA pAchaLa thayA, pahelAM hatA athavA pAchaLa hatA, evuM kAMI paNa hotuM nathI. A badhA Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 AgamasAra- utarArdha zAzvata haMmezA rahenArA padArtha che. jema ke kukaDI ane IDA; AmAM koI pahelA ke pachI kahI zakAya nahi. bane anAdi paraMparAthI cAlyA Ave che. bhagavAnanA aMtevAsI ziSya rohA aNagAranA praznottaranA sAra rUpa A viSaya che. (5) loka saMsthiti - ATha prakAranI loka saMsthiti che- 1. AkAzanA AdhAra para vAyu che. 2. vAyunA AdhAra para pANI che. 3. pANInA AdhAra para pRthvI che. 4. pRthvI para trasa-sthAvara jIvo che. 5. ajIva jIva pratiSThita che. (zarIra Adi) i. 7. ajIvano jIvoe saMgraha karI rAkhyo che. 8. jIvano karmoe saMgraha karI rAkhyo che. rokI rAkhyo che. havA bharelI mazakane pIThamAM bAMdhIne pANI para tarIne pAra pahoMcI zakAya che. A havAnA AdhAre loka saMsthitine samajAvavA mATe daSTAMta che. (vAyu kAyanuM zarIra atyaMta sUkSma che tethI vAyu badhAne AdhArabhuta che.) ApaNe je pRthvI para chIe tenI nIce dhanodadhi che, tenI nIce dhanavAta che, tenI nIce tanuvAta che ane tenI nIce kevala AkAza che. noMdhaH vAyu AkAzane AdhAre, pANI vAyune AdhAre, pRthvI pANIne AdhAra karI rahela che. teno artha - vAyu AkAzamAM mArga karI le che, bhAre che AkAza karatAM (AkAza arupI ane bhAra vagarano che). pANI vAyumAM mArga karI le che, vAyu karatAM bhAre che.(tethI AkAza ane vAyu bannemAM rahe che.) pRthvI pANImAM mArga karI le che, pANI karatAM bhAre che.(tethI AkAza vAyu ane pANI traNemAM rahe che.) agnIne vAyu ane pRthvI(baLataNa)nI jarura paDe che. vanaspatine pRthvI pANI ane vAyu traNenI jarura paDe che. (6)taLAvamAM DUbelI nAva je rIte pANImAM ekameka thaIne rahe che te rIte jIva ane pudgala ApasamAM ekameka thaIne lokamAM rahe che (7) sneha kAya:- sUkSma sneha kAya. varasAdanA divasomAM je sIla-saMdhamaya havA hoya che, tenAthI paNa atyaMta sUkSma eka prakAranI sneha kAya hoya che. je 24 kalAka bAremAsa niraMtara paDatI rahe che. arthAt lokamAM eka prakAranA atyaMta sUkSma snehila zIta yugala je pANInA ja sUkSma-sUkSmatara koI paryAya rUpa che; te paDatAM ja rahe che. paraMtu je prakAre osa(jAkaLa) Adi ekatra thaIne pANInA TIpArUpa banI jAya che. te prakAre A sUma sneha kAyathI thaI zakatuM nathI; e to potAnI rIte ja tatkAla nAza thaI jAya che. A sUkSma snehakAya apakAyanA jIva maya hoya che. sacita apakAya maya che to paNa atyaMta sUkSma che. carma cakSuthI joI paNa na zakAya ane potAnI rIte zIdhratAthI nIce paDatAMja nAza pAmI jAya che, tenuM astittva samApta thaI jAya che. dazAzrutaskaMdha sUtramAM paDimAdhArI zramaNanA varNanathI evA prakArano nirNaya thAya che ke A sUkSama snehakAya sUkSmapANI svarUpa hoya che A sUkSma snehakAyane kAraNe zramaNone rAtre khullA sthAnamAM bahAra javA mATe ane kayAreka kayAreka divase paNa UDIla Adi javA mATe (mAthA sahita saMpUrNa)vastra oDhIne ja javAno niyama batAvavAmAM Ave che. jethI zarIranI uSmAnA kAraNe e jIvonI virAdhanA na thAya. jAkaLa-koharo-mAMka-dhummasa A badhA sacita apakAyanAM svarUpo che. uddezaka: 7 (1) jIva jyAM paNa janma le che athavA jyAMthI paNa mare che te sarva Atma pradezothI utpanna thAya che ane mAre che. te sthAnanA prAraMbhika grahaNa karavA yogya sarva avagAhana sthAnane janma samaye grahaNa kare che ane grahaNa karela sthAnane mRtyu samaye choDe che. AhAra paNa jIva pariNamana apekSAe sarva Atma pradezothI kare che. arthAt ojAhAra, romAhAra ane kavalAhArano pariNamana rUpa AhAra sarvAtmanA hoya che. grahaNa karela AhAra pudgalonA ojAhAra, romAhAranI apekSAe saMpUrNa AhAra pariNamana thAya che. kavalAhAranI apekSAe grahaNa karela AhArano saMkhyAtamo bhAga pariNamana thAya che. aneka saMkhyAtA bhAga zarIramAM pariNata na thatAM ema ja maLa Adi rUpothI nIkaLI jAya che. zarIranA upayogamAM AvanArane ja AgamamAM vAstavika AhAra gaNela che. te sivAya to grahaNa nissaraNa rUpa ja thAya che. TippaNa - kavalAhAranI apekSAe saMkhyAtamo bhAga pariNamana kahevAthI ja saMgati besI zake che. pratomAM asaMkhyAtamAM bhAga pariNamanano pATha maLe che te azuddha che. kema ke pratidine bALakanA zarIranuM vajana AhAranA saMkhyAmAM bhAga jeTaluM vadhe che. jethI AhAra paNa saMkhyAmA bhAge ja pariNamana thAya te spaSTa samajAya che. jo kavalAhArano asaMkhyAtamo bhAga pariNamana thAya ema mAnavAmAM Ave to jIvanabhara 10000 athavA 20000 divasomAM eka kilo vajana paNa bALakanuM vadhI zake nahi, jo ke te sarvathA asaMgata che ane pratyakSathI paNa viruddha thAya che.) jIva keTalAkathoDA) Atma pradezothI athavA aDadhA Atma pradezothI janmatA-maratA nathI ane AhAra paNa karatA nathI. (2) 24 daMDakamAM eka-eka jIva kayAreka vigraha gativALo paNa hoya che ane kayAreka avigraha gativALo paNa hoya che. aneka jIvonI apekSAe ekendriyamAM bane avasthAmAM ghaNAM jIvo hoya che. zeSa 19daMDakamAM vigraha gatimAM jIva haMmezAM nahI maLavAthI traNa bhAMgA(eka azAzvatano) hoya che. (3) mahaddhika deva mRtyu samaya nikaTa jANIne manuSya, tiryaMcanAM azucimaya janma, jIvana, AhArane avadhithI joIne ekavAra dhRNA, lajjA ane du:khathI trAsI jAya che ane AhAra paNa choDI de che. tyAra pachI AhAra karIne marI jAya che ane tiryaMca athavA manuSyamAM utpanna thaI tyAMno AhAra temane karavo ja paDe che. jevuM AyuSya bAMdhyuM hoya tevA sthAnamAM jaIne janma levo ja paDe che. (4) bhAvendriyanI apekSAe garbhamAM saIndriya jIva AvIne janme che ane dravyendriyanI apekSAe anaIndriya jIva janma le che. taijasa kArpaNanI apekSAe zarIrI AvIne janme che ane zeSa traNa zarIranI apekSAe jIva azarIrI AvIne janme che. garbha saMbaMdhI vicAra:- garbhamAM AvanAra jIva sarva prathama prAraMbhamAM mAtA pitAnA raja ane vIryathI mizrita pudgalano AhAra kare che pachI mAtA dvArA karela AhArano eka aMza sneha(pravAhI)nA rUpamAM grahaNa karI teno AhAra kare che. mAtAnA zarIrathI saMbaMdhita eka rasaharaNI nADI saMtAnanA zarIrane sparzatI rahe che ane saMtAnanA nAbhI sthAnamAM eka rasa haraNI nADI hoya che, je mAtAnA zarIra sAthe sparzelI rahe che. A banne nADio dvArA saMtAnanA zarIramAM AhArano praveza ane pariNamana thAya che tathA caya upacaya thaIne zarIra vRddhi thAya che. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 119 AgamasAra A rasa haraNIthI prApta thayela AhAra ojAhAra rUpa che. enuM saMpUrNa pariNamana thAya che. maLa Adi banatA nathI. eTalA mATe garbhagata jIvane maLa, mUtra, kapha, nAkano mela, vamana, pitta Adi vikAra thatA nathI. paraMtu vadhela pudgala paNa hADakA, majjA, roma, keza, nakha Adi zarIra avayava rUpe pariNata thaI jAya che. zarIramAM mAMsa, lohI ane mastaka mAtAnA aMga gaNAyA che ane hADakAM, majjA ane dADhI-mUcha pitAnA aMga mAnavAmAM AvyA che pitAthI taiyAra thayela A zarIra avayava jiMdagIbhara rahe che. samaye samaye kSINa thatAM hovA chatAM paNa aMta sudhI rahe che. garbhagata koI jIvane vizeSa jJAnanAM nimittathI yuddhanAM pariNAmo thaI jAya che. te pariNAmomAM AyuSya pUrNa thaI jatAM kALa karIne te jIva prathama narakamAM jaI zake che. koIka garbhastha jIva zubha adhyavasAyo ane dharma bhAvanAthI otaprota thaIne mRtyu thatAM bIjA devaloka sudhI jaI zake che. mAtA dvArA dharma zravaNa karI zraddhA AcaraNa karavAthI A garbhagata jIva paNa te bhAvanAthI bhAvita thAya che. tene paNa dharmopadeza sAMbhaLavo, zraddhA karavI, tema gaNavAmAM Ave che. vrata pariNAma paNa tenA mAnavAmAM AvyA che. garbhagata jIva paga AgaLa karIne athavA mastakane AgaLa karIne sIdho garbhathI bahAra Ave che tyAre sukhapUrvaka Ave che. paranta tiracho(trAMso) AvavAthI te marI jAya athavA kaSTapUrvaka janme che. te jIva zubha nAma karma lAvyo hoya to varNAdi zubha prApta kare che ane azubha nAma karma lAvyo hoya to varNAdi ane svara Adi azubha amanojJa prApta kare che. uddezaka: 8 (1) ekAMta bAla(cAra guNasthAnavALA) manuSya cAre gatinA AyuSyano baMdha kare che. je gatinA AyuSyane ekavAra bAMdhe che pachI ja tyAM jAya che. AyuSya bAMdhyA vinA jIva koI gatimAM jato nathI ane AyuSya bAMdhyA bAda anya koI gatimAM jato nathI. sAtamA Adi guNasthAnavALA sAdha) je AyaSya bAMdhatA nathI te mokSagatimAM jAya che ane je AyuSya bAMdhe che te kevala (vamAnika) deva gatinuM ja AyuSya bAMdhe che. bAla paMDita manuSya ( pAMcamAM guNa sthAnavALA zrAvaka) deva AyuSyano baMdha kare che arthAt kevala vaimAnikanA 12 devalokano AyubaMdha kare che. (2)pAMca kriyA : 1. kAyikI 2. adhikaraNikI 3. prAdoSikI 4. paritApanikI 5. prANAtipAtikI. haraNane phasAvavA jALa bichAvanArane traNa kriyA lAge che. mRga phasAI javAthI paritApanikI kriyA sahita cAra kriyA lAge che ane haraNa marI javAthI athavA mArI nAMkhavAthI prANAtipAtikI kriyA sahita pAMca kriyA lAge che. sajIva ghAsane bALavA mATe ekatra karavAthI traNa kriyA,temAM cinagArI cAMpavAthI cAra kriyA ane ghAsa bALavAthI pAMca kriyA lAge che koI jIvane mAravA mATe bANa choDe to traNa kriyA, bANa tene lAgI jAya to cAra kriyA ane te jIva marI jAya to pAMca kriyA lAge che . koI jIvane mAravAnA saMkalpathI dhanuSanI paNacha(korI) kheMcI koI vyakti ubho hoya te samaye koI bIjI vyakti AvI talavArano. ghA karI tene mArI nAMkhe, jenAthI kheceluM bANa nizAna para lAgI jAya ane te jIva paNa marI jAya, tyAre talavArathI manuSyane mAranArane paNa tenI pAMca kriyA lAge che ane bANathI maranAra jIvanA nimittathI dhanuSavALA manuSyane paNa pAMca kriyA lAge che. koI paNa prakAranA nimittathI koI jIva thoDA samaya bAda mare che. arthAt cha mahinAnI aMdara mare to pAMca kriyA lAge che." mahinA pachI maravAthI pAMcamI prANAtipAtanI kriyA lAgatI nathI... tenuM maravuM prahAra nimittaka gaNavAmAM nathI AvatuM. A vyavahAra naya apekSAthI kahevAyela che. talavAra barachI AdithI hAthohAtha mAranAra vyakti tIvra vairathI spaSTa thAya che ane te kAryanuM phaLa tene zIdhra najIkanA bhaviSyamAM maLe che. (3) zArIrika aneka yogyatAothI ane sAdhanothI samAna be puruSomAM yuddha thavAthI eka vyakti jItI jAya che, eka parAjita thAya che. AmAM viryAntarAya karmanA udaya anudayanuM mukhya kAraNa hoya che. vIryavAna vizeSa parAkramI vyakti jItI jAya che. ochA parAkramavALA hArI jAya che. (4) vIrya be prakAranA che- 1. labdhi vIrya 2. karaNa virya. AtmAne zarIra vIryanI upalabdhi thavI labdhi vIrya che. te vIryane upayogamAM levuM pravRtta thavuM, e karaNa vIrya che. covIsa daMDakanA jIva labdhi vIryathI savArya hoya che ane karaNa vIryathI savirya, avIrya bane hoya che. manuSya zailezI avasthAmAM labdhi vIryathI savIrya ane karaNa vIryathI avIrya hoya che. siddha bane apekSAthI avIrya hoya che. kema ke temane zarIra ja nathI ane baMne virya zarIra sApekSa che. Atma sAmarthyathI te saMpanna hoya che. uddezaka: 9 (1) aDhAra pApono tyAga karavAthI jIvanakathI) haLavo thAya che ane sevana karavAthI bhAre thAya che. pApano tyAga karavAthI jIva saMsArane parita kare che, ghaTADe che ane saMsArane pAra karI mokSamAM cAlyA jAya che. tenAthI viparIta pApanA sevana karanArA jIva saMsAra vadhAre che ane saMsAramAM vAraMvAra bhramaNa kare che. (2)aguru laghu dravya - AkAza, AkAzAMtara, kArmaNa zarIra, karma, dharmAstikAya, jIva, bhAva lezyA, daSTi, darzana, jJAna, ajJAna, saMjJA, manoyoga, vacana yoga, banne upayoga, traNekALa, sarvaddhA kAla. guru laghu dravya - tanuvAta, dhanavAta, pRthvI, dvIpa, samudra, audArika Adi cAra zarIra, dravya lezyA, kAya yoga. ubhaya dravya - keTalAka pudgala dravya aguru laghu hoya che ane keTalAka guru laghu hoya che. eTalA mATe pudgalAstikAya ubhaya svarUpa che. 24 daMDakanA jIva paNa kArmaNa zarIra ane AtmAnI apekSAe aguru laghu che ane cAra zarIronI apekSAe guru laghu che. tethI te paNa ubhaya svarUpa che. sarva dravya, sarva pradeza, sarva paryAya Adi A samuccaya bola hovAthI ubhaya svarUpa che. pA, alpecchA. amaccha bhAva, apratibaddhatA Adi gaNone vadhAravA joie ane kroghAdithI rahita thavA yatna karavo joIe. rAga dveSathI mukta jIva ja kAMkSA pradoSa(anya matano Agraha ane Asakti)no nAza thavAthI mukta thaI zake che. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 120. AgamasAra- utarArdha te ja carama zarIrI thAya che. eka ja bhavamAM jIva bahu moha- vALo hovA chatAM pachI moha mukta, saMvara yukta banI mokSa prApta karI zake che. (4) eka jIva eka samayamAM eka ja AyuSya karmano upabhoga kare che. arthAt vartamAna bhavanuM AyuSya bhogave che, bhUta athavA bhaviSya bhavanuM AyuSya nathI bhogavato. jo koI siddhAMtavALA be AyuSya eka sAthe bhogavavAnuM kahe to tenuM te kathana mithyA samajavuM joie. dhA kALanI apekSAe AgaLanA bhavane AyuSya vyatIta thAya che. paraMtu te abAdhA 35 hovAthI udayamAM gaNavAmAM AvatuM nathI. arthAt te samaya vipAkodaya athavA pradezodaya banne prakAranA udayano abhAva hoya che. tethI abAdhAkAla rUpa samayanA pasAra thavAne udaya kahI zakAto nathI. (5) aNagAra ane sthavira saMvAda - ekavAra trevIsamAM tIrthakara bhagavAna pArzvanAthanA paraMparAnA ziSya kAlAsyaveSiputra nAmanA aNagAre bhagavAna mahAvIra svAmInAM sthavira bhagavaMtonI pAse jaI AkSepAtmaka prazna karyA. tyAre sthaviroe yogya uttara ApyA te saMvAda A pramANe cheprazna: he sthaviro! tame sAmAyika, sAmAyikano artha jANatA nathI, e ja rIte paccakakhANa, saMyama, saMvara, viveka, vyatsarga ane tenA artha-paramArtha paNa jANatA nathI? uttara: ame sAmAyika Adine tathA tenA paramArthane jANIe chIe. prazna: jo jANo cho to kaho sAmAyika Adi zuM che ane teno paramArtha zuM che? uttara prazna kartAnI muMjhavaNa nizcaya nayanI apekSAthI che, evuM jANIne viroe uttara Apyo ke AtmA ja sAmAyika Adi che ane AtmA ja eno artha paramArtha che. guNa guNImAM rahe che. A badhA guNa ane teno paramArtha AtmAne ja maLanAra che. tethI guNa guNInA abhedarUpa nizcaya nayathI AtmAne ja sAmAyika kahevAmAM Avela che. praznaH jyAre A badhA AtmA che to krodha mAna Adi paNa AtmA ja che. tenI gartA(niMdA) kema karo cho? zA mATe karo cho? uttara: saMyamanA mATe, saMyama vRddhinA mATe, AtmaguNanA vikAsa mATe ane avaguNa samApti mATe tenI gaha(niMdA) karIe chIe. praznaH to zuM gaha saMyama che ke agaha saMyama che? uttaraH pApa kRtyonI niMdA-gaha karavI saMyama che. gaha badhA doSono nAza kare che. temAM bAla bhAvane jANIne, samajIne teno tyAga thAya che ane saMyamanI puSTi thAya che; AtmA adhikAdhika saMyama bhAvomAM sthira thAya che, sthApita thAya che. tyAra pachI kAlAsyaveSiputra aNagAranI muMjhavaNonuM samAdhAna thaI jatAM ane zraddhA sthira thaI jatAM temaNe vaMdana karIne sthavira bhagavaMtonI sAme kRtajJatA pragaTa karI che. eTaluM ja nahi paraMtu potAno mata je cAra mahAvratavALo hato. tene badale pAMca mahAvratarUpa dharmano svIkAra karyo. arthAt bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM ziSyatva svIkArI lIdhuM. te pachI temaNe aneka varSo sudhI saMyama pAlana karI ane ArAdhanA karIne saMpUrNa karma kSaya karI mokSa prApta karyo. niSkarSa - bhagavAna pArzvanAthanA ziSyo bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM saMpUrNa rIte jaldI pravezatA na hatA. parantu A prakAre samaya samaya para carcA vArtA karIne keTalAka zramaNo mahAvIranA zAsanamAM pravezatA hatA(bhaLatA hatA). AnuM mukhya eka kAraNa e banyuM hatuM ke gauzAlaka maMkhalIputra paNa bhagavAna mahAvIranA samakAlamAM ja dharma praNetA banyo hato ane potAne covIsamA tIrthakara tarIke jAhera karato hato. devanI madadathI ane nimittajJAna camatkAra prayogathI adhikAMza prajAne potAnAM cakkaramAM phasAvato hato. A kAraNe dvidhAmAM paDelA bhagavAna pArzvanAthanA keTalAka zramaNa mahAvIranA zAsanamAM bhaLatA na hatA ane keTalAka hiMmata karI prazno dvArA cakAsaNI karatA hatA. te pahelAM teo vaMdana paNa karatA na hatA. teo cokkasa cakAsaNI pachI ja vIranA zAsanamAM bhaLatA. tema chatAM seMkaDo sAdhuo to gauzAlakanAM cakkaramAM AvI gayA hatA ane tenuM ziSyatva paNa svIkArI lIdhuM hatuM. cothA ArA ane satayuganA samayamAM paNa AvI na banavA jevI ghaTanAo banI jatI. (6) avratanI kriyA arthAt apratyAkhyAna-pratyayA kriyA badhAM avirata jIvone samAna ja lAge che. pachI bhalene vartamAnamAM koI zeTha hoya, athavA rAjA, bhikhArI, nAnA-moTA koI paNa kema na hoya. jevuM paNa che te vartamAnamAM che. tenuM vartamAna pravRttiothI baMdha tadanusAra hoI zake che. paraMtu parokSathI saMbaMdhita avrata kriyAnA AgamanamAM vartamAna avasthAno prabhAva paDato nathI. jo te koI paNa jIva vatI banI jAya, dezavirati athavA sarva virati svIkAra kare to tenI avratanI kriyA para prabhAva paDe che. arthAt tenuM astitva avarodhAI jAya che. paraMtu vartamAne je avratI jIva che te bhale hAthI hoya athavA kIDI temane to avrata kriyA samAna ja hoya che. (7) je sAdhu irAdApUrvaka jANI joIne AdhAkarmI(potAnA nimitte banelA) AhArAdinuM sevana kare che te karmonI(prakRti, sthiti, anubhAga ane pradeza badhI apekSAthI) abhivRddhi kare che. te karmone majabUta kare che; AyuSya karma to jIvanamAM eka ja vAra baMdhAya che; temAM ghaTa-vadha kAMI na thAya; tethI upara kahela vRddhi sAta karmonI apekSAe jANavI. temAM paNa azAtAvedanIyano vizeSa vizeSatara baMdha thAya che. A prakAre AdhAkarmI AhAranuM sevana karIne zAtA icchanArane paNa AzAtA yogya karmono ja adhikAdhika saMgraha vadhI jAya che. koI sUtramAM AdhAkarmI AhArAdi sevanathI karma baMdha thavAnA vikalpa paNa batAvyA che. te anAbhoga athavA saparisthitika(apavAda kAraNe) AdinI apekSAe che ane sAdhu mATe ekAMta bhASA prayoganA niSedha mATe che. kema ke koIpaNa jIva koI pravRtti karatAM kevA karma baMdha kare e tenA vyaktigata pariNAmo para nirbhara che, jene chaghastha mAnava jANI zakato nathI, samajI zakato nathI, tethI "te jIve karmabaMdha karyo athavA karmono baMdha nathI karyo" Avo nirNaya(cAya) devAno adhikAra vyaktigata koI Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 121 AgamasAra chaghasthane nathI. paraMtu siddhAnta rUpa kahI zakAya che. ukta prAsaMgika sUtramAM paNa karmabaMdha saMbaMdhInuM kathana siddhAMta rUpamAM ja karavAmAM Avela che. je sAdhu pramAdavaza ke lAparavAhI vaza saMyamanA zithila mAnasathI AvI pravRtti kare che, tenI AlocanA prAyazcita karato nathI. teno kheda anubhava karato nathI, te evA pariNAmo vALA prastuta sUtrokta baMdha kare che ane saMsArabhramaNanI vRddhi kare che. (8) prAsuka eSaNIya ane zAstrokta sarva prakAranA doSothI rahita pUrNa zuddha AhArAdi grahaNa karanAra, bhogavanAra, zramaNa, uparokata karmono baMdha karato nathI, paraMtu vizeSa rUpathI karma kSaya kare che ane zIdhra ja saMsAra bhramaNane ghaTADI siddha avasthAne prApta kare che. enuM kAraNa e che ke zuddha gaveSaNA karanArA aNagAra Atma sAkSIthI saMyama dharmanuM atikramaNa karatA nathI. cha kAyanA jIvonI paNa pUrNa rUpathI rakSA kare che. te jIvonI pUrNa dayA pALe che. paraMtu AdhAkarmI sevana karanArA to te jIvonI rakSA athavA anukaMpA tarapha upekSA seve che. (9) asthira svabhAvavALA AtmA ja A prakAre saMyamabhAvathI asaMyama- bhAvamAM badalAya che. arthAtu gaveSaNAthI agaveSaNA bhAvamAM badalAI jAya che. asthira banela AtmA ja vratono bhaMga kare che; saMyama maryAdAno bhaMga kare che. tethI mokSArthI sAdhake potAnA AtmAne sthira pariNAmI banAvavo joIe. kema ke bAla ane paMDita thanArA jIva to zAzvata hoya che. paraMtu bAlatva ane paMDitatva e azAzvata che. arthAt sthira pariNAmothI paMDitapaNuM sthira rahI zake che ane asthira pariNAmothI te bAlatvamAM parivartita thaI zake che. tethI, AtmasAdhake saMyamanA niyamonuM sthira pariNAmI thaIne pAlana karavuM joie. AdhAkarmI Adi doSonuM sevana na karavuM joie. tyAre ja tenuM paMDitatva kAyama rahI zake che. uddezaka: 10 (1) cAlatuM hoya tene cAlyuM kahevuM. (2) be paramANumAM snigdhatA hoya che, baMdha paNa hoya che. (3) doDha paramANu kayAreya hotA nathI. (4) koI paNa duHkha zAzvata nathI, koI paNa skaMdhanA duHkha, sukhanA svabhAva parivartita thatA rahe che. (5)bolavA samaye ja bhASA bhASarUpa kahevAya che. (6) kriyA karavA samaye lAge che. karyA vinA lAgatI nathI. (7) karelA karmano phaLa sparza karIne jIva vedanA veda che. (8) sAMparAyika kriyA jyAre jyAM sudhI lAge che, tyAM sudhI IryApathikI kriyA lAgatI nathI. dasa guNasthAna sudhI sAMparAyika kriyA che. AgaLa 11-12-13 mAM guNa sthAnamAM IryAvahi kriyA che. tethI ekI sAthe bane kriyA lAgatI nathI. (2) covIsa daMDakanuM utpatti saMbaMdhI virahakALa prajJApanA pada mAM kahevAmAM Avela che. | || zataka 1/10 saMpUrNa zataka-2: uddezaka-1 (1) jevI rIte beIndriya Adi zvAsozvAsa le che. tevI ja rIte ekendriya paNa anaMta pradezI varNa, gaMdha, rasa, sparzavAna pudgalono zvAsozvAsa le che ane choDe che. vAyukAya paNa zvAsozvAsa le che. acitta vAyu zvAsozvAsa vargaNA rUpa alaga hoya che. teno zvAsozvAsa laI zakAya che. vAyukAya jIva vAyukAyarUpe lAkho bhava niraMtara karI zake che. arthAt asaMkhya bhava niraMtara thaI jAya che. parabhavamAM javA samaye tejasa kArpaNa zarIra sAthe rahe che, audArika ke vaikriya zarIra rahetA nathI. (2) acita bhojI banela aNagAra jo bhava prapaMcathI mukta na thAya to te paNa saMsAramAM janma maraNa kare che. tyAM prANa bhUta jIta athavA sattva kAMI paNa hoI zake che, kahI zakAya che- 1. prANa- zvAsozvAsa levAthI 2. bhUta- zAzvata hovAthI 3. jIva- AyuSya karmathI jIve che mATe 4. sattva- azubha-zubha karmonI sattAthI 5.(viSNu)vijJa- rasAdine jANavAthI 6. vedaka- sukhaduHkha vedavAthI. bhava prapaMcane samApta karanArA aNagAra prANa bhUta Adi kahevAtA nathI. te siddha, buddha, mukta, pAragata, aMtakRta (parinivRta) kahevAya che ane sarva duHkhothI rahita kahevAya che. (3) skaMdhaka aNagAra :- zrAvastI nagarImAM gardabhAla nAmanA parivrAjakanA ziSya skaMdhaka parivrAjaka rahetA hatA. je brAhmaNa parivrAjaka matamAM niSNAta hatA. vedomAM pAraMgata hatA. te nagarImAM zramaNa bhagavAna mahAvIranA(zrAvaka) bhakta "piMgala nirgastha " paNa rahetA hatA. (4) piMgala zrAvaka - ekavAra "piMgala" zrAvake skaMdhakanI pAse jaI nIcenA prazno pUchayAprazna- (1) loka sAMta che ke anaMta? (2) jIva sAMta che ke anaMta? (3) siddhi sAMta che ke anaMta? (4) siddha sAMta che ke anaMta? (5) kayA prakAranAM maraNathI mRtyu pAmatAM jIva saMsAra vadhAre che ke ghaTADe che? A prakAranA prazno sAMbhaLIne skaMdhaka parivrAjaka koI paNa cokkasa javAba ApI zakayA nahIM... piMgale pharI pharI e praznonuM punarAvartana karI uttara devA mATe Agraha karyo... paraMtu aMdhaka saMdehazIla banIne mauna rahyA. piMgala tyAMthI cAlyA gayA. bhagavAna mahAvIra svAmI grAmAnugrAma vicaratAM kRtaMgalA nagarImAM padhAryA je nagarI zrAvastI nagarInI najIkamAM ja hatI. skaMdhakane paNa jANa thaI. teNe AgaLa batAvelA praznonA samAdhAna bhagavAna pAsethI prApta karavAno vicAra karyo ane paripUrNa vezabhUSA sAthe potAnA sthAnethI cAlI nIkaLyA. skaMdhaka bhagavAnanI sevAmAM - skaMdhaka saMnyAsI pahelA gautama svAmInA mitra- sahacArI hatA. bhagavAne, gautama svAmIne jaNAvatAM kahyuM- Aje tamane tamArA jUnA mitra maLavAnA che. gautama svAmInAM pUchavAthI bhagavAne tenuM nAma ane AgamananuM kAraNa jaNAvyuM. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 122 bhagavAnane prazna pUchatAM gautama svAmIe kahyuM- prabhu! te mitra skaMdhaka ApanI pAse dIkSA grahaNa karaze? bhagavAne svIkRtirUpa uttara Apyo. eTalAmAM ja skaMdhaka parivrAjakane sAmethI AvatAM gautama svAmIe joyA. gautama svAmI ubhA thaI sAme gayA ane madhura vacanothI svAgata karIne kahyuM ke tame amuka prasaMga mATe upasthita thayA cho? tyAra pachI skaMdhakanI Azcarya- maya jijJAsAnuM samAdhAna karatAM gautama svAmIe kahyuM-mArA dharmaguru dharmAcArya jJAnI che. teozrIe ja ApanA mananI vAta mane kahI che. A sAMbhaLI aMdhaka bhagavAnanAM jJAna pratye zraddhAvita thayA. te divasomAM bhagavAna nitya bhojanacaryAmAM hatA. kAMI paNa tapazcaryA cAlatI na hatI. tethI bhagavAnanuM zarIra vizeSa suMdara ane suzobhita dekhAtuM hatuM. skaMdhaka, bhagavAnanI zarIra saMpadA joIne parama AnaMda pAmyA. bhagavAnane teNe bhaktipUrvaka traNa vAra AvartanapUrvaka vaMdana namaskAra karyA ane paryApAsanA karavAnA hetuthI tyAM besI gayA. praznonAM samAdhAna :- zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe potAnI rIte skaMdhakane saMbodhana karIne tenA prazno rajU karI samAdhAna A prakAre karyuM. dravyathI ane kSetrathI loka sAMta che. kAla ane bhAvathI anaMta che. e prakAre jIva paNa dravya ane kSetrathI sAMta che; kAla ane bhAvathI anaMta che. e ja prakAre siddha ane siddhinuM samajavuM arthAt dravyathI enI saMkhyA che, kSetrathI avagAhanA kSetra sImita che, kAlathI A cAre zAzvata che ane bhAvathI enA guNo Adi paNa zAzvata che. tethI uttara anekAMtika vacanamaya A prakAre thAya che ke, " A sAMta paNa che ane anaMta paNa che." bAlamaraNathI maratA jIvo saMsAravRddhi kare che ane paMDitamaraNathI maratA jIvo saMsAra ghaTADe che. aMdhaka parivrAjaka thI aMdhaka aNagAra :- aMdhaka prabhAvita to pahelethI ja hatA.aMdhake bhagavAnane dharma saMbhaDAvavA vinaMtI karI, bhagavAne aMdhakane ane tyAM upasthita moTI sabhAne dharma kahayo.tIrthakara bhagavAna dvArA sAkSAta samAdhAna sAMbhaLIne temanA hRdayanuM parivartana thaI gayuM ane temaNe bhagavAnanI pAse zramaNa dIkSA svIkArI, bhagavAne svayaMja temane pravajita karyA ane temane saMyama vidhi zIkhavADI. skaMdhaka tapa, saMyamathI AtmAne bhAvita karavA lAgyA. skaMdhaka aNagAre agiyAra aMgonuM adhyayana karyuM. tyArabAda temaNe AjJApUrvaka bhikSunI bAra paDimAnI ArAdhanA karI; temaNe guNaratna saMvatsara tapavidhine pUrNa karI ane anya vividha mAsakhamaNaparyantanI tapasyAonI ArAdhanA karI; bAra varSanAM saMyama paryAyamAM zarIrane sUkavIne hADapiMjara banAvI nAMkhyuM; jyAre zarIrathI pratyeka kArya karavAmAM takalIpha thavA lAgI tyAre dharma- jAgaraNa karatAM saMlekhanA-saMthAro svIkAravAno nirNaya karyo ane bhagavAnanI AjJA laI, saMthAro grahaNa karatAM pUrve jIMdake pAMca mahAvratone pharIne svayaM uccAraNa karIne grahaNa karyA.sazakta zramaNonI sahAyatAthI dhIme-dhIme vipula parvata para jaIne AjIvana anazana grahaNa karyuM. eka mAsa sudhI temano pATopagamana saMthAro cAlyo. AyuSya pUrNa thatAM divaMgata thayA. [noMdhaH sAdhu ke zrAvake saMthAze grahaNa karatAM pUrve potAnA mahAvrato ke aNuvratone smRti tathA zudhdhine mATe punaH grahaNa karavA joIe evI dhAraNA A parathI karI zakAya che.] sevAmAM rahelA sazakta zramaNoe temanA parinirvANano kAyotsarga karI temanA zarIrane tyAM ja vosirAvI avazeSa upakaraNone laI, bhagavAnanI sevAmAM pahoMcI, vaMdana namaskAra karI, skaMdhaka aNagAranA saphaLa saMthArAnA ane kALadharmanA samAcAra ApI, temanA bAkInA upakaraNa samarpita karyA. skaMdhakanI gatiH- gautamasvAmIe prazna pUchatAM bhagavAne jaNAvyuM ke mArA aMtevAsI guNa saMpana skaMdhaka aNagAra saMyamanI ArAdhanA karIne bAramAM devalokamAM gayA che. tyAMthI bAvIza sAgaropamanuM AyuSya pUrNa karI mahA- videhakSetramAM janma laIne yathA samaya saMyama grahaNa karI saMpUrNa karmono kSaya karaze ane aMte siddha, buddha, mukta thaze. bAlamaraNa, paMDita maraNa, bhikSu paDimA, guNa ratna saMvatsara tapa AdinuM varNana judA judA zAstromAM che. TippaNa: aMdhaka sanyAsIne prazna pUchanAra "piMgala" zrAvaka hatA ke zramaNa ? A prazna ubho thAya che. kema ke sUtramAM nirgastha ane zrAvaka bane zabda upalabdha che. sUtramAM piMgala mATe " parivasaI" kriyAno prayoga karela che, je zramaNopAsaka gRhastha ane parivrAjako mATe prayoga karavAmAM Ave che. nirgastha zramaNa mATe evI kriyAno prayoga yogya gaNAto nathI. zramaNa mATe gAmogAma duIjajamANe. samosa athavA theraNa thera bhUmi parANe, evo prayoga thAya che. tethI ahIM niyaMThe zabda saMdehAspada che, kayAreka gayo haze, nirgastha zabdano asvIkAra karavAthI koI prazna . tavaMta kevalI gacaM? uddezaka: 2-4 (1) samudyAta saMbaMdhI varNana prajJApanA pada 36mAM che te varNana ahIM lagabhaga saMpUrNa samajI levuM. (2) naraka pRthvI piMDa Adi varNana mATe jIvAbhigama sUtra trIjI pratipattino prathama uddezaka saMpUrNa ahIM samajI levo. (3) indriyo saMbaMdhI varNana mATe prajJApanA pada 15no prathama uddezaka ahIM saMpUrNa samajI levo. uddezaka: 5 (1) deva gatimAM devonI paricAraNA vividha prakAranI hoya che. svAbhAvika rUpathI potAnI devIonI sAthe paricAraNA kare che. vizeSa rUpamAM potAnI devIo dvArA vaikriya kRta hajAro devIonI sAthe paricAraNA kare che. kayAreka vikRta buddhivALA deva anya devonI devIo sAthe paNa paricAraNA kare che ane nidAna kRta koI deva svayaM ja devIonI vikurvaNA karIne te rUponI sAthe paricAraNA kare che. A badhA prakAranI paricAraNA karanArA deva kevaLa eka ja puruSavedanuM vedana kare che. eka samayamAM eka jIvane be vedano udaya eka sAthe thato nathI. tethI svayaM devI rUpa banavuM viDaMbanA saMyoga mAtra hoya che. te deva paricAraNA karavAmAM eka puruSa vedano ja anubhava kare che. strIvedano anubhava karatA nathI. kema ke te deva puruSa vedanI upazAMtine mATe ja devInuM rUpa banAve che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 123 AgamasAra anyatIrthika eka samayamAM be vedanuM vedanA eka vyaktine thAya ema kahe che. temanuM A kahevuM mithyA ane bramapUrNa che. vibhaMga jJAnanA nimitte AvA keTalAya bhrama pracalita thaI jAya che. jinAnumata satya kathana upara batAvavAmAM Avela che. tenuM vizeSa spaSTIkaraNa jANavA mATe dazAzruta skaMdha sUtramAM dazamI dazAmAM 9nidAnanuM vivecana joI levuM. garbha viSaya:- (2) vAdaLAnA rUpamAM apakAyanA jIvonuM rahevuM jaghanya eka samaya utkRSTa cha mahinA sudhI hoI zake che ane tene udakagarbha kALa kahevAya che. (3) tiryaMcano garbhakALa jaghanya aMta muhUrta che, utkRSTa ATha varSano che. manuSyano garbhakALa jaghanya atimuhUrtano che, utkRSTa 12 varSano che. arthAt aMtamuhUrta pachI garbhamAM rahelA jIvanuM AyuSya pUrNa thaI jAya che ane koI ATha athavA 12 varSa sudhI paNa garbhamAM jIvita rahI zake che. (4) eka jIva garbhamAM marIne garbhamAM janme to evA garbhanI kAyasthitinI apekSAe utkRSTa 24 varSa sudhI eka ja garbha sthAnamAM jIva rahI zake che. te jIva garbhamAM jyAre bIjo janma dhAraNa kare tyAre pharI navuM zarIra banAve che. te mRta zarIra to yena kena prakAre vizIrNa thaI jAya che. gaLI jAya che. athavA kADhI nAMkhavAmAM Ave che. (5) manuSya ane tiryaMcanI paricAraNA pachI yoni sthAna utkRSTa 12 muhUrta sudhI jIvane utpanna thavA yogya banI rahe che. arthAt yonimAM mizrita banela zukra- lohI(zoNita) utkRSTa 12 muhUrta sudhI te rUpamAM surakSita rahI zake che. jaghanya mAdhyamanI apekSAe hInAdhika koI paNa samaya yathAyogya hoI zake che. ekAMte 12 muhUrta nahIM samajavA; te to utkRSTa kALa kahevAmAM Avela che. (7) eka jIvane eka bhavamAM utkRSTa aneka lAkha(lAkho) jIva putra rUpamAM janma laI zake che arthAt te lAkho jIvono pitA hoI zake che. manuSyanAM eka vakhatanAM maithuna sevanamAM aneka lAkha(2 thI 9lAkha) garbhaja manuSya jIvo utpanna thAya che. jemAnAM eka ke be sivAyanAM tamAma aparyAptA ke alpakALamAM ja mRtyu pAme che. A lAkho jIvo manuSyanI azucImAM utpanna thatAM asaMjJi samuThThIma manuSya nahIM, paNa saMAi garbhaja manuSya hoya che. ghaNuMkharuM to te sarvajIvonuM mRtyu thAya che, kayAreka jo temAMnA eka manuSyano janma thAya che, to tenI sAthe utpanna thayelA tenA jevA lAkho saMjJi manuSyanuM eTale ke tenA bhAI bahenonuM mRtyu saMkaLAyeluM ja hoya che.] (8) maithana sevana paNa eka prakArano mahAna asaMyama che. je AtmAnA vikAra bhAva rUpa viDambanA mAtra che. tenAthI aneka pramAda ane doSonI utpattinI paraMparA vadhe che. A kAraNe A maithuna sevanane pApo tathA adharmano mULa tathA doSono bhaMDAra dazavaikAlika sUtramAM kahevAmAM Avela che. yathA mUlamaya-mahammasTa, mahAdosa samusmaya [abramanAM sevanathI aneka prakAranAM rogonI vRdhdhi thAya che. jevA ke kIDanInAM rogo, patharI, haranIyA,blaDa prezara,pAcanataMtra nabaLu paDavuM tathA hArTanI bImArIo-hArTanI naso saMkocAI javI ke cokaapa thavI, hArTa pahoLuM thavuM,nabaLuM thai javuM.] (9) tuMgiyApurI(nagarI)nA zramaNopAsaka - tuMgiyA nAmanI nagarImAM aneka Adarza zramaNopAsaka rahetA hatA. eka vakhata tyAM ni- vartI sthavirazramaNa pAMcaso zramaNa parivAra sAthe padhAryA. te zrAvako sAthe maLIne paryupAsanA karavA gayA. darzana... vaMdana karI dharmopadeza sAMbhaLyo, prazno pUchI, samAdhAna prApta karI, vinayabhakti karIne cAlyA gayA. keTalAka samaya bAda te nagarImAM bhagavAna mahAvIra svAmInuM padArpaNa thayuM. tyAM gautama svAmI pAraNArthe gocarI mATe nIkaLyA. loko pAsethI te nagaramAM carcA sAMbhaLavA maLI ke ahIM pArzvanAtha bhagavAnanA sthavirone amuka zrAvakoe evuM pUchayuM ane tenuM samAdhAna zramaNoe ApyuM. gautama svAmIe je kaMI sAMbhaLyuM te bhagavAnanI sevAmAM AvI nivedana karI ane pUchyuM ke AvA uttara sthavira ApI zake che? ane e uttara temanA sAcA che? bhagavAne te ghaTanAkrama ane uttaronuM satya hovAnuM kathana karyuM. (10) zramaNopAsakano paricaya guNa varNana :- te zramaNopAsaka Rddhi sampana, dedipyamAna(yazasvI) hatA. bahudhana ane svarNa-rajatathI sampana hatA. saMpattinA AdAna-pradAnanA vyavasAyavALA hatA. pracura bhojana temanA gharamAM avazeSa rahetuM hatuM. dAsa dAsI nokara pazu ghanathI paNa saMyukta hatA. jIva ajIva padArthonA jJAtA puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, kriyA, adhikaraNa, baMdha, mokSanA jJAnamAM ane tenA hAyanI icchA karavAvALA na hatA. yakSa. rAkSasa AdithI paNa DaravAvALA na hatA. arthAta e devo mahAna upadrava karIne paNa temane dharmathI calAyamAna karI zakatA na hatA. te nirgastha pravacanamAM zaMkA, kAMkSA, viDigicchA AdithI rahita hatA. te nigraMtha pravacanamAM labdhArtha, grahitArtha, pRcchitArtha, abhigatArtha ane vanizcAyArtha hatA. arthAt jinamatanA tattvone pUrNa rUpathI samajayA hatA. temanA aMtaramAM(rage ragamAM) hADa-hADamAM dharma raMga dharmaprema-anurAga bharela hato. te evo anubhava karatA hatA ke, "A nircanja pravacana ja arthabhUta che, paramArtha rUpa che. zeSa tamAma nirarthaka che, tenAthI AtmAnuM manuSyabhava prApta karavAnuM koI prayojana siddha thanAra nathI." temanA gharanAM mukhya praveza dvAra aMdarathI baMdha rahetA na hatA. athavA to teo gocarInA samaye dvAra khullA rAkhatA hatA. te zramaNopAsaka prayojana vinA rAjAnA aMtaHpuramAM yA anya gharomAM praveza karatA na hatA. arthAt te brahmacarya ane zIlamAM pUrNa maryAdita-cokkasa hatA. athavA sarvatra jemano pUrNa vizvAsa jAmelo hato. teoe ghaNAM vrata, niyama, tyAga, pratyAkhyAna grahaNa karelA hatA. AThama, caudasa, amAvAsyA, pUnamanA paripUrNa(Azrava tyAganI pramukhatAthI) pauSadha karatA hatA. zramaNa nircanthone prAsuka eSaNIya kalpanIya AhAra pANI, vastra, pAtra, makAna, zayyA, auSadha, bheSaja Adi pratilAbhita karatA hatA. pote paNa tapasyAo dvArA AtmAne bhAvita karatA hatA. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 AgamacAra- utarArdha (11) zramaNanA guNonuM varNana anya sUtromAM karavAmAM Avela che. te mATe juo aupapAtika sUtra, bhagavAnanA zramaNo paNa (kutrikApaNa)-devAdhiSThita dukAnanA samAna guNonA bhaMDAra jevA hoya che. (12) bhagavAnanA athavA zramaNonA darzana karavA mATe zrAvako page paNa jatA hatA ane vAhanathI paNa jatA hatA. snAna Adi nitya kriyA karIne paNa jatA ane vinA karyo paNa jatA hatA. ekalA paNa jatAM ane samUhamAM ekatrita thaIne paNa jatA hatA. ahInA varNanamAM taMgiyApurInA zrAvako page cAlIne gayA hatA. snAnavidhi kriyA pUrNa karIne samUha sAthe gayA hatA. snAnakriyA pUrNa vidhinA sAkSapta pAThana mATe bhalAmaNa ApatA sUtramAM "kRtavalikamAM" zabdano prayoga karela che.jeno artha che- ''bIjI paNa snAna saMbaMdhI. badhI karavA yogya vidhio pUrNa karI." (13) muni darzananA prasaMga sAthe pAMca abhigama(Avazyaka vidhi) nuM pAlana karavuM zrAvakonuM pramukha kartavya hoya che. taMgiyApurInAM zrAvakoe tene barAbara pAlana karyuM. munidarzana samaye acita pagarakhA zastra Adino tyAga karavo Avazyaka che. (14) saMyamanuM phaLa anAzrava che ane tapanuM phaLa pUrvasaMcita karmakSaya che. (15) bAkInAM (avazeSa rahelAM) karmonAM kAraNe ja jIva pUrva tapathI ane sarAga saMyamathI devalokamAM jAya che. karma avazeSa na rahe to tapa saMyamathI muktinI prApti thAya che. (16) gautama svAmIe pAraNA mATe javAnA samaye mukhavastrikAnuM paDilehaNa karyuM. aneka pAtronuM, vastronuM paDilehaNa-pramArjana karI bhagavAnanI AjJA laIne gocarI gayA. AhAra-pANI Adi saMpUrNa sAmagrI eka ja vAra potAne mATe laI AvyA. bhagavAnane batAvI yogya sthAne besI pAraNuM karyuM. (17) paryApAsanAnuM phaLaH zramaNonI sevAmAM pahoMcI vaMdana namaskAra karI thoDo samaya besavAthI dharmazravaNano prathama lAbha maLe che. jenAthI kramazaH 2. jJAna 3. vijJAna 4. prakhyAkhyAna 5. saMyama 6. anAzrava 7. ta5 8. nirjarA 9. akriyA 10. siddhi,mukti phaLanI prApti thAya che. (18) rAjagRha nagaranI bahAra vaibhAragiri parvatanI najIka mahAtapopatIra prabhava nAmanuM eka jharaNuM che. je 500 dhanuSa lAMbu pahoLuM che. aneka vRkSa tenI AsapAsa suzobhita che. temAM uSNa yonika jIva ane pudgala AvIne utpanna thatA rahe che ane nIkaLatA rahe che. tethI garamapANI vahetuM rahe che. uddezaka: 6-7 (1) prajJApanA sUtra pada 11 mAM varNavela saMpUrNa bhASA varNana ahIM jANavuM. (2) prajJApanA pada 2 mAM varNavela devonAM sthAna saMbaMdhI varNana ahIM jANI levuM ane jIvAbhigama sUtranA trIjI pratipattinA vaimAnika uddezakanAM vimAno saMbaMdhI varNana ahIM jANI levuM. uddezakaH 8 (1) camarendranI sudharmA sabhA - meru parvatathI dakSiNamAM asaMkhya dvIpa samudra pachI aruNodaya samudra che. temAM kinArAthI 4ra lAkha yojana aMdara pANImAM tigiccha phUTa nAmano camarendrano utpAta parvata che. tenAthI dakSiNa dizAmAM 6553550,000(cha abaja,pacAvana karoDa,pAMtrIsa lAkha, paccAsa hajAra) yojana samudramAM gayA pachI camarendranI camacaMcA rAjadhAnImAM javAno mArga che. te mArgathI 40,000(cAlIsa hajAra) yojanA nIce javAthI camaracaMcA rAjadhAnI Ave che. temAM camarendranI sudharmA sabhA che. (2) rAjadhAnI - eka lAkha yojana lAMbI-pahoLI jaMbudvipa pramANa rAjadhAnI che. 150 yojana UMcA, 50 yojana pahoLA koTa che. be hajAra dvAra che, je 250 yojana UMcA 125 yojana pahoLA che. upakArikA layana (rAja bhavana kSetra) 16 hajAra yojana lAMbo pahoLo che. tenuM aMdara-bahAranuM varNana vijaya devanI rAjadhAnInA samAna che. A saMpUrNa janmAbhiSeka sudhInuM varNana vijaya deva(jIvAbhigama sUtra) athavA sUryAbhadevanI samAna uvavAI sUtrathI jANavuM. (3) utpAta parvata - UMcAI 1721 yojana, mUlamAM pahoLAI 1022 yojana, madhyamAM 424 yojana, upara 723 yojana che. parikSepa paridhi sarvatra triguNI sAdhika che. sarvaratnamaya A parvata che. te pAvara vedikA ane vanakhaMDathI gherAyela che. zikhara upara je 250 yojana UMco 125 yojana pahoLo che. temAM cabutarA para saparivAra amarendrane besavA mATe siMhAsana ane bhadrAsana che. nIcA lokathI ticha lokamAM AvavA samaye camarendra Adi A parvata para vizrAMti kare che, bhramaNa-caMkramaNa kare che ane vimAna saMkoca Adi kare che. - udezaka: 9-10 samaya kSetranuM varNana jIvAbhigama sUtranA samAna che. (1) paMcAstikAya - dharmAstikAya ane adharmAstikAya dravyathI eka eka dravya che, kSetrathI loka pramANa che, kAlathI anAdi anaMta che, bhAvathI varNAdithI rahita arUpI ajIva che. AkAzAstikAya paNa A prakAre che. paraMtu kSetrathI lokAloka pramANa che. jIvAstikAya dravyathI anaMta dravya che, zeSa dharmAstikAyanA samAna che paraMtu ajIva nathI. pudgalAstikAya jIvanAM samAna che. parantu varNAdi che, rUpI ajIva che. paMcAstikAyanA guNo A pramANe che - (1)dharmAstikAya- calaNa sahAya guNa (2) adharmAstikAya- sthira sahAya guNa (3) AkAzAstikAya- avagAha (jagyA devAnuM) guNa, (4) jIvAstikAya- upayoga guNa (5) pudgalAstikAya- grahaNa-dhAraNa guNa. (2) saMpUrNa skaMdha dharmAstikAya Adi kahevAya che. kAMI paNa alpa hoya tene dharmAstikAya Adino deza kahevAya che. dravyano nAnAmAM nAno bhAga pradeza kahevAya che, pudagalanA nAnA bhAgane pradeza(kadAcIta eka AkAza pradeza avagAhIta bhAga) ane temAM eka paramANuno paNa bhaMga bane che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra jainology II 125 (3) utthAna, karma, baLa, vIrya, puruSakAra-parAkramavALA jIva potAnA Atma- bhAvane, jIvatva bhAvane batAve che, pragaTa kare che. jIvanA matijJAna Adi 12 upayogonA anaMta paryava che; tenAthI paNa jIva potAnA jIvatva bhAvane prakaTa kare che, prakAzita kare che, batAve che. (4) AkAzanA be vibhAga che- lokAkAza ane alokAkAza. lokAkAzamAM jIva ajIva Adi cha dravya rahe che. alokAkAzamAM A kAMI paNa hotuM nathI. kevala aguru laghu guNa saMyukta AkAza ja hoya che. (5) nIcA lokamAM dharmAstikAya Adi lokanA ardhA bhAgathI adhika che. UMcA lokamAM A ardhA bhAgathI ochA che. tichalokamAM asaMkhyAtamo bhAga mAtra che. narakapRthvI, lIpa, samudra, devaloka, ghanodadhi Adi sarveyamAM dharmAstikAya Adi asaMkhyAtamo bhAga mAtra che. sAta narakanA pratyeka AkAzAMtaramAM saMkhyAtamo bhAga che. // zataka 2/10 saMpUrNa II zataka-3: uddezaka-1 (1) devonI vaikriya zakti - camarendra vaikriyA dvArA jaMbudvIpa jeTalA kSetrane kumAra kumArikAothI ThasoThasa bharI zake che ane sAmarthyanI apekSAe asaMkhya dvIpa bharavAnI kSamatA hoya che. paraMtu tevuM karavAmAM AvatuM nathI. A prakAre badhA bhavanapati vyaMtara jyotiSInA indronI vaikriya zakti che.(jayotISInA indronI jaMbudviIpa jeTalA kSetranI vaikriya zakati phakata sAmarthayanI apekSAe nathI paNa teo tevuM kare paNa che). vizeSatA e che ke palyopamanI sthitivALAne saMkhyAtA dvIpa samudra bharavAnI kSamatA hoya che ane sAgaropamanI sthitivALAone asaMkhyAtA dvIpa samudra bharavAnI kSamatA hoya che. balIndra mATe sAdhika jaMbudvIpa kahevA. vaimAnikamAM pahelA devalokamAM indranA be jaMbudvIpa, bIjA devalokamAM sAdhika be jaMbudvIpa, trIjA dava cothA devalokamAM sAdhika cAra jaMbudvIpa, pAMcamAmAM ATha jaMbudvIpa, chaThThAmAM sAdhika ATha, sAtamamAM 16 jaMbUDhIpa ane AThamAmAM sAdhika soLa jaMbUdvIpa, navamA-dasamA devalokanAM indranA 3ra jaMbUdvIpa ane agiyAramA ane bAramAM devalokanAM IndranA sAdhika 32 jaMbudvIpa bharI zakavAnI kahevuM joie. sAmAnika ane trAyanTiMzaka devonI vaikriya zakti IndranA samAna ja jANavI agramahiSI ane lokapAlanuM sAmarthya saMkhyAtA dvIpa samudranuM ja kahevuM,bharavAnI zakti be jaMbudvIpa pramANa samajavI. lokapAla badhAM indronA cAra cAra ja hoya che. trAyanTiMsaka badhAM indronAM tetrIsa tetrIsa ja hoya che. sAmAnika deva :- amarendranA-64000, balIndranA-60000, navanikAyonA-5000, zakendranA-84000, IzAnendranA-80000, trIjA devalokamAM-72000, cothAmAM-7000), pAMcamA mAM-60000, chaThThAmAM- 50000, sAtamA mAM-40000, AThamAmAM-30000, navamA dasamAmAM- 20 hajAra, agiyAramA-bAramAmAM-10000. agramahiSI - amarendranI 5, balIndranI 5, navanikAyanI 6-6, zakendranI 8, IzAnanI 8. AtmarakSaka - sAmAnikathI cAragaNA AtmarakSaka hoya che. (2) agramahiSIone paNa 1000 sAmAnika devIo hoya che. mahattarikA devIo ane pariSadA paNa hoya che. (3) bhagavAna dvArA prApta uparokta viSayanA uttarane bIjA gaNadhara agnibhUtithI sAMbhaLI trIjA gaNadhara vAyubhUtine zraddhA nahIM thavAthI teo bhagavAnane pharIthI pUchIne pachI zraddhA kare che ane bIjA gaNadharanA kathanane svIkAra na karavA rUpa AzAtanAnI. kSamAyAcanA kare che. (4) vyaMtara ane jyotiSI devomAM lokapAla ane trAyanTiMzaka hotA nathI. temanA cAra hajAra sAmAnika deva hoya che. cAra-cAra agramahiSI hoya che. (5) bhagavAna mahAvIra svAmInA aMtevAsI ziSya tiSyaka aNagAra zakrendranA sAmAnika deva banyA. tenI cAra agramahiSI, 4 hajAra sAmAnika deva che. vaikriya zakti IndranA samAna che. tiSyaka aNagAre chaThanA pAraNe chaTha karatAM 8 varSa saMyama paryAyanuM pAlana karyuM. eka mAsa sudhI temano saMthAro cAlyo. (6) bhagavAna mahAvIra svAmInA aMtevAsI ziSya karudatta patra aNagAra IzAnendranA sAmAnika deva banyA. cha mahinAnI saMyama paryAyamAM amanA pAraNe aTTamanI tapasyA ane pAraNAmAM AyaMbila karyA. paMdara divasanA saMthArAmAM kola karI ArAdhaka thayA. (7) IzAnendranuM varNana :- ekavAra rAjagRhI nagarImAM IzAnendra bhagavAnanA darzana karavA AvyA ane sUryAbhadevanI jema potAnI Rddhi ane nATyavidhi batAvI cAlyA gayA. gautama svAmInA pUchavAthI bhagavAne tenA pUrvajanmanuM varNana A prakAre karyuM A jaMbudvIpanA bharatakSetramAM tAmralipti nAmanI nagarImAM tAmalI nAmano moryaputra gAthApati raheto hatA. ekavAra tene vicAra Avyo ke pUrvanA pUyodayathI badhA sArA saMyoga prApta thayA che. hAla mArAmAM zakti che tyAM sudhI dharmaAcaraNa karI levuM joie. te pramANe teNe svajana saMbaMdhIone bhojana karAvIne moTA putrane kuTuMba bhAra suprata karI prANAmA nAmanI tApasI pravrajyA aMgIkAra karI. chaThanA pAraNe chaTha tapa karavAno abhigraha karyo. pAraNAmAM prApta thayela bhojanane te ekavIsa vakhata dhoIne AhAra karatA hatA. AtApanA letA ane rAjA, raMka, pazu, pakSI, deva, mAnava je koI dekhAya tene praNAma karatA. aMtamAM zarIra kRza-zuSka thaI jatAM pAdopagamana saMthAro karyo. balIcaMcA rAjadhAnImAM te samaye Indrano viraha(abhAva) hato. tethI tyAMnA deva-devI tenI pAse pahoMcI potAnA svAmI indra banavA mATe niyANuM karavAnuM nivedana karavA lAgyA. tAmalI tApase temanA nivedana(Agraha) para koI dhyAna na ApyuM. teo potAnA saMthArA(vrata)mAM lIna rahyA. te deva-devIo cAlyA gayA. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha AyuSya samApta thavAthI 60 hajAra varSanI prANAmA pravrajyA pUrNa karI be mahinAno saMthAro pUrNa karI, te tAmalI tApasa IzAnendradeva banyA che. 126 balIcaMcA rAjadhAnInA devone jyAre A khabara paDI tyAre teo atyaMta gusse thayA ane tyAM mRtyulokamAM AvIne tApasanA mRta zarIrane doraDAthI bAMdhI karIne mukhamAM thUMkI nagaramAM pheravI ane mahA apamAna karIne, niMdA karI. A ghaTanAnI potAnA devo dvArA IzAnendrane jANa thaI. pracaMDa krodhamAM balIcaMcA rAjadhAnIne tejolezyAthI prabhAvita karI. tethI te rAjadhAnI baLavA lAgI tyAMnA deva-devI gabharAI bhAga-doDa karatAM parezAna thaI gayA. aMte teoe tyAMthIja hAtha joDI upara mukha karI anunaya vinaya karatAM IzAnendranI kSamA mAMgI. IzAnendre potAnI lezyA kheMcI lIdhI. tyArathI te asurakumAra deva-devIo IzAnendrano Adara satkAra karavA lAgyA ane AjJA-nirdezanuM pAlana karavA lAgyA. dveSa bhAvano tyAga karyo. IzAnendra sAdhika be sAgaropamanI sthiti pUrNa karIne mahAvidehakSetrathI mukti prApta karaze. (8) zakrendranA vimAnothI IzAnendranA vimAna kAMIka UMcAI para che. arthAt bannenI samatala bhUmi eka hovA chatAM paNa temanA bhUmikSetra kAMIka UMcA nIcA che. jema sIdhI hatheLImAM paNa UMcI ane samAna banne avasthA dekhAya che. (9) zakrendra IzAnendra Apasa--ApasamAM nAnA--moTA mitranI jema ziSTAcAramAM rahe che. zakrendra nAnA ane IzAnendra moTA. teo sAmasAmA maLI zake che, eka bIjAne joI paNa zake che, vArtAlApa paNa kare che. koI prayojanane kAraNe eka- bIjA pAse jaIne saMbodhanapUrvaka vAtacIta paNa kare che. 'dakSiNArdha lokAdhipati zakrendra devendra devarAja !' 'uttara lokAdhipati IzAnendra devendra devarAja !' A temanA saMbodhana nAma hoya che. banneno parasparamAM kayAreka vivAda paNa thaI jAya che. tyAre zakrendra trIjA devalokanA indra sanatkumA2endrane yAda kare che, manathI ja bolAve, tyAre zIvratAthI te indra Ave che ane te je koI paNa nirNaya Adeza Ape che tene banne svIkAra karI le che. (10) sanatkumAra devendra bhavI, samyagdaSTi paritta saMsArI, sulabhabodhi, eka bhavAvatArI che. mahAvidehakSetramAM janma laIne saMyama tapa dvArA mukti prApta karaze. hAla sanatkumA2endranI sthiti sAta sAgaropamanI che.te sAdhu-sAdhvI zrAvaka zrAvikAonA paramabhakta, paramahitaiSI che. uddezaka H 2 (1) ekavAra camarendra bhagavAna mahAvIra svAmInA darzana karavA rAjagRhImAM AvyA. upadeza sAMbhaLI nATayavidhinuM pradarzana karI cAlyA gayA. (2) asurakumAra devonuM sAmarthya nIce sAtamI naraka sudhI javAnuM che. parantu trIjI naraka sudhI jAya che. pUrva mitra athavA pUrvazatru narakamAM hoya tene sukha duHkha devA mATe jAya che. A kathana IndranI apekSAe che. tirachA asaMkhya dvIpa samudra sudhI javAnI kSamatA che. paraMtu naMdIzvaradvIpa paryanta jAya che. A gamana traNa dizAonI apekSAe che. dakSiNamAM asaMkhya dvIpa samudra temano mArga kSetra ja che te dizAmAM teo tIrthaMkara janma Adi para jaMbudrIpa sudhI ke anya jaMbudvIpa sudhI jAya che. upara prathama devaloka sudhI gayA hatA ane jAya che. sAmarthya bAramAM devaloka sudhI che. pahelA devalokanI sAthe temanuM bhava pratyayika jAti(janma) vera hoya che. te zakrendranA Atma rakSaka devone trAsa ApatA rahe che. tyAMthI nAnA--moTA sAmAnya ratnanI corI karI laI jAya che. jyAre zakrendrane khabara paDe che tyAre te devone zArIrika kaSTa Ape che. pahelA devalokathI devIone paNa tyAM lAvI zake che ane tyAM laI gayA bAda temanI icchA thavAthI temanI sAthe paricAraNA paNa karI zake che. paraMtu devInI icchA vagara karI zakatA nathI. tyAM prathama devalokamAM temanI sAthe paricAraNA karI zakatA nathI. (3) asura kumAra deva prathama devalokamAM upadrava karavA jAya che te paNa loka Azcarya bhUta eTale lokamAM eka na thavA joga ghaTanA(moTuM Azcarya) kahevAya che. asurendra arihaMta athavA arihaMta bhagavAnanA zramaNanI nizrA AlaMbana laIne ja jaI zake che ane badhA deva jatA nathI. koIka mahazrvika deva ja kayAreka jAya che. (4) vartamAnamAM je camarendra asurendra che te bhagavAna mahAvIranI nizrA laIne eka vakhata pahelA devalokamAM zakrendranI pAse gayA che (5) camarendrano pUrvabhava Adi :- bebhela nAmanA sannivezamAM pUraNa nAmanA gAthApati rahetA hatA. te Rddhi sampanna zeTha hatA. = tAmalInI jema tene paNa dharmArAdhananA vicAra AvyA. te pramANe teNe dAnAmA nAmanI tApasI pravrajyA potAnI meLe aMgIkAra karI. chaTha-chaThanI niraMtara tapasyA ane AtApanA karavA lAgyA. bhikSAnA mATe kASTa pAtranA cAra khaMDa banAvI rAkhyA hatA. temAMthI traNa khaMDamAM je bhikSA AvatI te dAna karI detA ane eka khaMDa potAnA mATe rAkhatA hatA. temAM rahelI bhikSAthI te pAraNA karatA hatA. cAra khaMDavALA caumukhI kASTa pAtranA eka khaMDanI bhikSA pathikone, bIjA khaMDanI bhikSA kUtarA Adi pazu pakSIone, trIjA khaMDanI bhikSA maccha,kaccha, jala- jantuone te tApasa ApI detA hatA. varSo sudhI A prakAranuM tapa karatAM temanuM zarIra kRza-zuSka jevuM thaI gayuM. sanniveSanI bahAra AgneyakoNamAM (dakSiNapUrvamAM) jaIne ardha nivartana(10 vAMsa pramANa) kSetra sApha karI ane pAdopagamana saMthAro svIkAra karyo. A prakAre 12 varSanI tApasa paryAya ane eka mAsanA saMthArAnuM pUrNa pAlana karIne te camarendra devendra thayA. tyAM utpanna thatAM ja svAbhAvika avadhijJAnano upayoga lAgavAthI potAnA mAthA upara UMce prathama devalokamAM zakra siMhAsana para zakrendrane dekhatAM tene ghaNuM ja kharAba lAgyuM. potAnAM sAmAnika devone bolAvIne pUchyuM- A koNa che ? temaNe maharSika zakrendrano paricaya Apyo. paricaya sAMbhaLI tenA irSyA dveSathI krodhanI pracaMDatA vadhI gaI ane pote tyAM jaI, zakrane apamAnita karI, tenI zobhAne naSTa karavA mATe taiyAra thayo. avadhijJAnathI koI mahAtmAne zaraNa mATe dekhavA lAgyo. teNe bhagavAna mahAvIra svAmIne joyA. te samaye Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 127 AgamasAra bhagavAna chadmastha kALamAM suMsamArapura nagaranA azoka vanakhaMDa nAmanA bagIcAmAM azokavRkSanI nIce pRthvI zilA padma para akrama tapanI tapasyAthI eka rAtrinI mahApratimA eTale ke 12mI bhikSu paDimA grahaNa karI dhyAnamAM lIna hatA. camarendra bhagavAnanuM zaraNa laIne javAno nizcaya karyo. potAnA zastrAgAramAMthI paridha nAmanuM zastra laIne ekalo ja potAnA utpAta parvata para jaIne, vikurvaNA karIne bhagavAnanI samIpa Avyo vaMdanA, namaskAra karyA ane "he bhagavAna! ApanuM zaraNa ho'' huM indranI AzAtanA karavA tenI zobhA bhraSTa karavA icchuM chuM. ema kahIne tyAMthI dUra jaIne vikarALa bhayAnaka eka lAkha yojananA rAkSasI rUpanI vikurvaNA karI ane uchaLato-kUdato, siMhanAda karato, garjanA karato, jyotiSI vimAnone dUra haTAvato... tirthAlokathI bahAra nIkaLyo. pachI UMcA lokamAM asaMkhya yojana kSetra pAra karIne prathama devalokanI sudharmA sabhAnI pAse pahoMcI gayo. eka paga padmavara vedikAmAM (pALImAM) ane eka paga sudharmA sabhAmAM rAkhI paridharatnathI indra kIlane pratADita karatAM (mAratAM) zakrendrane apa- zabdothI saMbodhita karIne kahevA lAgyo ke- Aje huM tane mArIza ane tamArI apsarAone mArA vazamAM karI laIza. zakrendrane amanojJa na sAMbhaLI zakAya evA kaThora zabdo sAMbhaLIne gusso Avyo ane te bolyo- he asura2Aja ! Aje tAruM zubha nathI, khera nathI, sukha nathI, Ama kahIne siMhAsana para beThA-beThA ja potAnuM vajra(zastra) uThAvI ane hajAro agni jvAlAone choDato... jAjalyamAna, agnithI paNa ati adhika tApa--tejavALA, mahAbhayAvaha, bhayaMkara evA te vajane camarendranA vadhane mATe phekyuM. te vajane sAme AvatuM joIne ja camarendra gabharAI gayo ane UMdhuM mAthuM karIne(nIce mAthuM upara paga karIne) tIvra gatithI doDI ane bhagavAnanA be paganI vacce bharAI gayo. zakrendre upayoga lagAvIne jANyuM ke-- te camarendra bhagavAna mahAvIranuM zaraNa laIne Avyo che. A jANI zakrendrane bahu aphasosa thayo ke ''are akRtya thaI gayuM" ane tarata potAnA zastrane pakaDavA mATe tenI pAchaLa cAlI nIkaLyA. bhagavAnanA mAthAthI cAra aMgulI dUra rahetAM ja te zastrane zakrendre pakaDI lIdhuM ane bhagavAnane hakIkata kahIne kSamA mAMgI. tyAra bAda dUra jaIne bhUmi AsphAlana karI camarendrane saMbodhana karIne kahyuM- he camara ! Aje huM tane choDuM chuM. jA, zramaNa mahAvIranA pratApathI choDuM chuM; mArAthI tuM nirbhaya che; ema kahIne zakrendra potAnAM sthAne cAlyA gayA. camarendra paNa tyAMthI nikaLI bhagavAnane vaMdana karI potAnA sthAne gayo. potAnA devone saMpUrNa hakIkata kahI saMbhaLAvI ane pharI mahAna RddhinI sAthe bhagavAnanA darzana karavA mATe Avyo. vaMdanA namaskAra karI kRtajJatA pragaTa karI kSamA mAMgI ane vAraMvAra kIrtana karatAM nATaka batAvIne cAlyo gayo. camarendra tyAM eka sAgaropamanI sthiti pUrNa thatAM mahAvideha kSetrathI mukti prApta karaze. vizeSa jJAtavya :- badhA indrAdi mahardika devono janmAbhiSeka vidhi sahita karavAmAM ujavavAmAM Ave che, je sUryAbha devanA varNanamAM rAyapraznIya sUtramAM kahevAmAM Avela che. paraMtu camarendra asurAjano janmAbhiSeka yathA samaye thaI na zakayo. deva dRSya vastra DhAMkelI zayyAmAM janma letAM ja devadUSya vastra haTAvI, uThatAM ja te paridha zastra laIne ekalAja cAlyA gayA hatA. pachI kyAre janmAbhiSeka thayo te varNana zAstramAM nathI. (6) nIcI dizAmAM camarendranI gati teja hoya che, tenAthI zakrendranI maMda hoya che ane tenAthI zakrendranA zastra vajranI gati maMda hoya che. A kAraNe vajra camarendrane mArgamAM na lAgatAM ane bhagavAnane vajra lAgatAM pahelAM ja zakrendra tyAM pahoMcI gayA temaja A kAraNe ja zakrendra camarendrane mArgamAM pakaDI na zakyo. camarendrane jeTalo nIce AvavAmAM eka samaya lAge, teTalo AvavAmAM zakrendrane be samaya ane vajane traNa samaya lAge. upara javAnI apekSAe zakrendrane eka samaya, vajane be samaya ane camarendrane traNa samaya lAge che. potAnI apekSAe camarendra ane zakendranI tirthAlokamAM madhyamagati hoya che. upara, nIce jaghanya utkRSTa gati hoya che. (7) eka bIjAnI zakti sAmarthyane jovA, jANavA ke ajamAvavA mATe anaMtakAlathI kayAreka camarendra upara zakrendranI pAse jAya che. chUpI rIte (corIthI) javAvALA deva kayAreka-kayAreka jatA haze. tenI gaNanA accherAmAM thatI nathI ane ahIM paNa kahevAmAM AvyuM nathI uddezaka H 3 (1) kriyA pahelA hoya che. tanimittaka(te nimittanI) vedanA pachI hoya che. (2) zramaNa nigranthone paNa pramAda ane yoga nimittaka kriyAo hoya che. (3) jIva jyAM sudhI harephare che, spaMdana Adi kriyA kare che, anyAnya bhAvomAM pariNamana kare che, tyAM sudhI mukta thato nathI. kema ke te kriyAo jyAM sudhI che tyAM sudhI Azrava che, baMdha che. jyAre samApta thaI jAya, tyAre akriya banela te jIva mukta thaI zake che. agnithI baLatAM ghAsanI jema ane garama tavA para nAza thayelA pANInA TIpAnI jema tenA saMcita karma nAza thaI jAya che. je prakAre kANAMvALI nAva pANImAM DUbelI rahe che. te chidronebaMdha karI devAmAM Ave to ane pANI sabamarInamAMthI bahAra kADhI nAMkhavAmAM Ave tema--tema nAva(sabamarIna) upara Ave che ane saMpUrNa pANI nIkaLI jatAM nAva pANIthI pUrNa upara AvI jAya che. tevI ja rIte kriyA ane karmathI rahita banela jIva paNa urdhva siddha avasthAmAM pahoMcI jAya che. samiti guptivALA zramaNa upayogapUrvaka saMyama jIvananI ArAdhanA karatAM kramazaH akriya banI jAya che. (4) A uddezakamAM maMDita putra aNagAra(gaNadhara)nAM praznono saMgraha che. (5) pramatta saMyata eka jIvano kAla jaghanya eka samaya utkRSTa dezona kroDa pUrva hoya che. aneka jIvonI apekSAe te jIva sadAkAla zAzvata che. apramatta saMyata eka jIvano kAla jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa dezona kroDa pUrva. aneka jIvanI apekSAe ATha guNasthAno(7 thI 14) nI apekSAe ane teramAM guNasthAnanI mukhyatAe zAzvata che. saMyama prAptinA prAraMbhamAM apramatta saMyama ja prApta hoya che. tethI teno jaghanya kALa paNa eka samaya na thatAM aMtarmuhUrta ja hoya che. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 AgamacAra- utarArdha (6) lavaNa samudranA pANInA ghaTavA-vadhavA saMbaMdhI varNana jIvAbhigama sUtra mAM che. uddezaka: 4-5 (1) bhAvitAtmA aNagAra - deva dvArA karela be athavA be thI adhika rUpane athavA vRkSanA bIja phaLa Adi be padArthamAMthI ekane athavA bIjA ne joI zake che athavA bannene paNa joI zake che. teonA avadhijJAna, matijJAna, AdinI vicitratAthI A prakAre saMbhava hoya che. (2) vAyukAya:- kevala eka taraphanI patAkAnuM rUpa ja vaikriyathI banI zake che. anya rUpa banatA nathI. aneka yojano sudhI jaI zake che. te potAnI RddhithI jAya che. bIjAnI RddhithI nahi. te vaikriyanA rUpo paDI gayelI dhvajAnI jema paNa hoI zake che ane uThelI (UbhI rahelI) dhvajArUpa paNa hoI zake che. (3) bAdala - strI, puruSa, vAhana Adi vividha rUpomAM pariNamana thaIne bIjAnA prayogathI aneka yojano jaI zake che. ADA-avaLA kayAMya paNa jaI zake che. (4) jIva jevI vezyAvALA dravyone grahaNa karIne kALa kare che, tevI leNyA vALA jIvomAM ja te utpanna thAya che. utpanna thavA ane maravA AdimAM je legyAnuM kathana che te paNa lezyA dravyone laIne ja kathana che. (6) pramAdI aNagAra vidurvaNA kare che. vikrvaNA karavAvALAne Agama zabdomAM mAyI kahevAya che. amAthI vidurvaNA nathI karatA. vidurvaNA karIne AlocanA prAyazcitta karavAvALA paNa pharI amAthI kahevAya che. AlocanA prAyazcitta nahIM karavAvALA mArI ja kahevAya che ane virAdhaka hoya che. khUba khAvuM, khUba kADhavuM, khUba pariNamana karI zarIrane puSTa karavuM A badhAM mAyI pramAdInA kartavya che. jethI vikrvaNA Adi pramAda pravRttio paNa te mAI ja kare che. amAI alparukSa khAIne kevala zarIra nirvAha tthA saMyama pAlana kare che. tenuM zarIra paNa apuSTa hoya che. vikriyA Adi tene nathI hotI. (7) bahAranA pudgala laIne ja vidurvaNA karIne rUpa banAvI zakAya che. bahAranAM pudgala lIdhA vinA vaikriya rUpa koI paNa banAvI zakatuM nathI; bhale te deva hoya athavA zramaNa. (8) vikarvita rUpa 'rUpa" ja kahevAze.mULa vyakti je che te ja kahevAze eTale ke azvanuM rUpa karanAra aNagAra azva nathI, aNagAra che (9) je aNagAra vidurvaNA karIne AlocanA prAyazcitta nathI karatA te Abhiyogika deva thAya che. je AlocanA prAyazcitta karI le che te Abhiyogika sivAya deva thAya che. te ArAdhaka hoya che. uddezakaH 6 (1) je mithyAdaSTi jIva vaikriya sampanna ane avadhi sampana (vibhaMga jJAna- vALA) che, te Icchita vaikriya karI zake che. ane vibhaMgathI jANI paNa zake che. paraMtu ayathArtha jANe che; ulaTuM-sulaTuM jANe che. vaikriya karelAne "A svAbhAvika che. "evuM jANe che, svAbhAvikane vaikriya karela jANe che. je jue che te na jANatAM tene bIjo jANI mAnI le che. jema ke- " rAjagRhI jue ane vArANasI che" evuM mAnIne. nUtana nagara vikRrvita kare ane jANe ke A paNa koI vAstavika nagara dekhAI rahyuM che mAruM banAveluM dekhAtuM nathI. jyAre samyagudaSTi upara kahela badhI sthitione yathArtha rUpamAM jANe, dekhe ane samaje che. tene evo khoTo bhrama thato nathI. uddezakaH 7 lokapAla zakrendranA cAra lokapAla che. - 1. soma, 2. yama, 3. varuNa, 4. vaizramaNa, cAreyanA cAra vimAna che.- 1. saMdhyAprabha, 2. varaziSTa, 3. svayaMjavala, 4. valyu, A cAre vimAna zakrendranA saudharmAvalaMsaka vimAnathI asaMkhya yojana dUra kramazaH 1. pUrva, 2. dakSiNa, 3. pazcima, 4. uttaramAM che. sADA bAra lAkha yojana vistAra vALA A vimAna che. vimAnanuM varNana saudharmAvalaMsaka vimAnanI. jema che. tenI rAjadhAnI tenA vimAnanI sIdhamAM(samAMtare) nIce tirthAlokamAM che, je jaMbudviIpa pramANa che. koTa vagere zakrendranI rAjadhAnIthI ardhA che. upakArikAlayana (rAjabhavana) soLa hajAra yojana vistAramAM che. temAM cAra praNAdonI hAramALA che. zeSa varNana nathI arthAt uparAta sabhA Adi tyAM nathI. vaimAnika deva potAnA devalokamAM ja utpanna thAya che. (noMdhaH manuSyano nagaramAM vAsa hovA chatAM jaMgalamAM,hIla sTezana para pIkanIkanI, pharavAnI icchA thAya che tema devone paNa ticha lokamAM pharavAnI, kayAreka manuSyanA jevA sukho bhogavavAnI icchA thAya che.) soma lokapAla:- potAnA vimAna vAsI deva ane vidyutakumAra, agnikumAra, vAyukumAra jAtinA bhavanapati deva devI, candra sUrya Adi sarva jyotiSI deva-devI soma lokapAlane AdhIna hoya che. meru parvatathI dakSiNa vibhAgamAM grahonI aneka prakAranI sthitio abhra vikAra, garjanA, vijaLI, ulkApAta, gaMdharvanagara, saMdhyA, digdAha, yakSodIpta, dhUara(dhummasa), mahikA, raja ughAta, candragrahaNa, sUryagrahaNa, jalakuMDAdi, praticandra-sUrya, indra dhanuSa, tamAma prakAranI havA. grAmadAha, Adi prANakSaya, dhanakSaya, kalakSaya Adi soma lokapAlanI jANakArImAM hoya che. aMgAraka(maMgala), vikolika, lohitAkSa, zanizcara,candra, sUrya, zukra, budha, bRhaspati, rAhu A deva soma lokapAlanA putra sthAnIya mAnavAmAM AvyA che. soma lokapAlanI sthiti 1.33 palyopamanI che. ane putra sthAnIya devonI eka palyopamanI sthiti che. yama lokapAlaH- potAnA vimAna vAsI deva, pretakAyika vyaMtaradeva, asurakumAra jAtinA bhavanapatinA deva-devI, paramAdhAmI deva, kandapiMka, Abhiyogika deva, yama lokapAlanI AdhInatAmAM hoya che. meruthI dakSiNa vibhAgamAM nAnA-moTA thavAvALA kaMkAsa, yuddha, saMgrAma vividha roga, yakSa bhUta AdinA upadrava, mahAmArI Adi ane tenAthI thanArA kulakSaya, grAmakSaya, dhanakSaya Adi yama lokapAlanI jANakArI mAM hoya che. paMdara paramAdhAmI deva tenA putra sthAnIya mAnavAmAM AvyA che ane yama lokapAlanI sthiti soma lokapAlanI samAna che. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 129 AgamanasAra varuNa lokapAla:-potAnA vimAnavAsI deva, nAgakumAra udadhikumAra, svanitakumAra jAtinA deva-devI, varuNa lokapAlane AdhIna hoya che. methI dakSiNamAM ativRSTi, anAvRSTi, suvRSTi, kuvRSTi, jharaNA, taLAva Adi ane tenAthI thanAra janakSaya, dhanakSaya Adi varuNa lokapAlanI jANakArImAM hoya che. karkoTaka, kardamaka, aMjana, zaMkha, pAlaka, pundra, palAza, moda, jaya, dadhimukha- ayaMpula, kAtarika A tenA putra sthAnIya deva mAnavAmAM AvyA che. varuNa lokapAlanI sthiti dezona(kaMIka ochI) be palyopamanI che, tenA putra sthAnIya devonI eka palyopamanI sthiti che. vaizramaNa lokapAla -potAnAM vimAnavAsI deva, suvarNakumAra, dvIpakumAra, dizAkumAra, jAtinA deva-devI, vANavyaMtara deva-devI Adi A vaizramaNa lokapAlane AdhIna hoya che. meruthI dakSiNamAM sonuM cAMdI Adi aneka prakAranI khANo, dATelA- rAkhelA dhana, mAlika rahita dhana, dhanavRSTi somaiyA AdinI vRSTi puSpAdinI vRSTi. gaMdhamAlA cUrNa Adi sugaMdhI padArthanI vRSTi, vastra, bhojana(pAtra) ane kSIra sukALa-duSkALa, subhikSa-durbhikSa, sastAI(modhavArI) ane nidhAna, smazAna, parvata, guphA, bhavana AdimAM rAkhela dhana, maNi ratna ityAdi A vaizramaNa loka-pAlanI jANakArImAM hoya che. pUrNabhadra, maNibhadra, zAlIbhadra, sumanabhadra, cakra, rakSa, pUrNarakSa, sadvAna, sarvajaza, sarvakAma, samRddhi, amodha asaMga, A temanAM putra sthAnIya deva mAnavAmAM AvyA che. vaizramaNa lokapAlanI sthiti be palyopamanI hoya che. tenA putra sthAnIya devonI sthiti eka palyopamanI hoya che. uddezaka: 8. adhipati deva - asurakumAra Adi 10 bhavanapatimAM ane vaimAnikanAM 10 sthAnomAM pAMca-pAMca adhipati deva che. arthAtuM. bhavanapatimAM dakSiNa ane uttaranA be- indra ane tenA cAra-cAra lokapAla ema 10-10 adhipati deva che. vaimAnikamAM dasa IndronAM dasa sthAna che. temAM eka indra ane cAra lokapAla ema pAMca-pAMca adhipati deva che. lokapAlonA nAma vaimAnikamAM eka sarakhA che.- soma, yama, varuNa ane vaizramaNa, asurakumAra Adi dasenA lokapAlonAM nAma alaga alaga che. paraMtu uttara dakSiNamAM nAma sarakhA che asurakumAranA lokapAla- soma, yama, varuNa, vaizramaNa. nAgakumAranA- kAlapAla, kolapAla, zailapAla, zaMkhapAla. suvarNakumAranA-citra, vicitra, citrapakSa, vicitrapakSa. vidhutakumAranA-prabha, suprabha, prabhakAMta, suprabhakAMta. agnikumAranA- tejasa, tejasasiMha, tejakAMta, tejaprabha. dviIpakumAranA- rUpa, rUpAMza, rUpakAMta, ane rUpaprabha. udadhikumAranA jala, jala, jalakAya, jalaprabha. dizAkamAranA tvarita gati, kSipragati, siMhagati. siMhavikramagati. pavanakumAranA kAla, mahAkAla, aMjana, ariSTa. svanitakumAranAM - Avarta, vyAvarta, naMdikAvarta, mahAnaMdikAvarta. pizAca bhUta Adi vyaMtara devonA uttara ane dakSiNavartI be-be Indra ja adhipati deva hoya che. jyotiSImAM badhA dvIpa samudronA jyotiSionA candra ane sUrya A be-be adhipati deva hoya che. dareka candra sUryanA potAnA parivAra svataMtra hoya che. vyaMtara jyotiSamAM lokapAla hotA nathI. uddezaka: 9-10 (1) jIvAbhigama sUtranI trIjI pratipattinA trIjA jyotiSI uddezakanuM pUruM varNana ahIM jANavuM. (2) badhA IndronI bAhya Avyetara pariSadanuM varNana paNa jIvAbhigama sUtranI trIjI pratipatti anusAra ahIM paNa jANavuM. /zataka 3/10 saMpUrNa II zataka-4: uddezaka-1-8 zakrendranI jema IzAnendranA cAra lokapAla che. tenA trIjA cothA loka- pAlanA kramamAM pheraphAra che. A lokapAlonAM vimAna IzAnAvataMsaka vimAnathI asaMkhya yojana dUra kramazaH pUrva, dakSiNa, pazcima, uttaramAM che. vimAna, rAjadhAnI, AdhIna deva, kAryakSetra, putra sthAnIya deva Adi varNana zakrendranA varNana samAna che. zakrendranuM varNana merunI dakSiNa dizAnI apekSA rAkhe che. IzAnendranuM varNana merunI uttaradizA vartI badhA viSayonI apekSA rAkhe che. A vizeSatA samajavI- arthAt uttara dakSiNakSetranA bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSI badhA ja deva barAbara be bhAgamAM vibhAjita che. ahIM cAra uddezaka cAra lokapAlanA che ane cAra uddezakamAM temanI rAjadhAnInuM varNana che. uddezakaH 9-10 (1) prajJApanA sUtranuM sataramuM lezyApada che. tenA trIjA ane cothA uddezakanuM varNana ahIM jANavuM. || zataka 4/10 saMpUrNa Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 130 zataka-5 : uddezaka-1 1. jaMbudrIpamAM sUrya IzAna khuNAmAM udaya thaIne agnikhuNAmAM asta thAya che. 2. agnikhuNAmAM udaya thaIne naiRtyakhuNAmAM asta thAya che. 3. naiRtyakhuNAmAM udaya thaIne vAyavyakhuNAmAM asta thAya che. 4. vAyavyakhuNAmAM udaya thaIne IzAnakhuNAmAM asta thAya che. jayAM sUrya pahelAnAM kSetranI apekSAe asta thAya che, tyAM AgaLanAM kSetranI apekSAe udaya thAya che. cAre ya khuNAmAM kula maLIne eka sUrya pahelAnAM kSetronI apekSAe cAra vAra asta thAya che ane AgaLanA kSetronI apekSAe te cAre khuNAmAM kula maLIne cAra vAra udaya thAya che. A pahelAM pachInAM kSetronI apekSAe udaya asta kahevAya che. paraMtu hakIkatamAM sUrya to hamezAM udaya pAmelo ja hoya che. (2) jyAre jaMbudvIpanAM pUrva-pazcima bhAgamAM divasa hoya che, tyAre uttara- dakSiNa bhAgamAM rAtri hoya che ane jyAre uttara-dakSiNa dizAmAM divasa hoya che tyAre pUrva-pazcima dizAmAM rAtri hoya che. jyAre eka bhAgamAM aDhAra muhUrtano divasa ane 12 muhUrtanI rAtri hoya che. tyAre anya bhAgomAM rAtri divasa eTalA ja hoya che. rAtri ane divasanAM parimANano yoga 30 muhUrta hoya che. jyAre-jyAre aDhAra muhUrta divasano samaya ghaTe che, tyAre tyAre 12 muhUrta rAtrinA samayamAM vRddhi thAya che. arthAt jyAre 17 muhUrtano divasa hoya tyAre 13 muhUrtanI rAtri hoya che. jyAre 16 muhUrtano divasa hoya tyAre 14 muhUrtanI rAtri hoya che. aMtamAM jyAre 12 muhUrtano divasa hoya tyAre 18 muhUrtanI rAtri hoya che. utta2- dakSiNa vibhAgamAM divasa athavA rAta sAthe--sAthe hoya che ane pUrva-pazcima vibhAgamAM divasa-rAta sAthe hoya che. be vibhAgomAM divasa ane be vibhAgomAM rAtri evo krama cAlato rahe che. eka sUrya dvArA eka maMDalanuM bhramaNa pUrNa karavAmAM cAre vibhAgomAM eka- eka vAra sUryodaya ane sUryAsta thAya che. (3) pUrva-pazcima vibhAgamAM jyAre varSano prAraMbha(prathama samaya) thAya che. tenA anaMtara samaya(divasa)mAM uttara-dakSiNa vibhAgamAM varSano prAraMbha(prathama samaya) thAya che. pUrva-pazcimamAM sAthe ja thAya che. arthAt pUrva-pazcima vibhAganAM aMtima kinAre jyAre varSano prAraMbha thAya che, tyAre tenA anaMtara samayamAM uttara-dakSiNa vibhAganA prAthamika kinAre varSano prAraMbha thAya che evuM samajavuM joie. varSanA prAraMbha Adi saMbaMdhI varNananI samAna varSAvAsa, grISmakAla, hemaMtakAlanA prathama samaya samajI levo joie. evI ja rIte prathama samayanI samAna ja AvalikA, divasa, pakSa, mAsa, Rtu, Adi sAgaropama sudhI samajavuM. (4) pUrva-pazcima vibhAgamAM avasarpiNI tathA utsarpiNI hotI nathI. (5) uparokta jaMbUdvIpa nI samAna ja lavaNa samudranA cAra vibhAgonuM varNana samajI levuM joie. ahIM paNa pUrva-pazcima vibhAgamAM utsarpiNI avasarpiNI hotA nathI. vizeSatA e che ke ahIM meru parvata na kahetAM dizAonAM vibhAganuM varNana karavAmAM Ave che. (6) dhAtakI khaMDa dvIpanuM kathana jaMbUdbIpanA samAna ane kAlodadhi samudranuM kathana lavaNa samudranA samAna che. dhAtakI khaMDanA samAna ApyaMtara puSkara dvIpanuM kathana che. uddezaka : 2 (1) purovAta - paravAyu, snigdhatA yukta vAyu. pathya vAyu - vanaspati vagere mATe pathyakArI vAyu. manda vAyu - dhIre dhIre vAto vAyu. mahA vAyu - pracaMDa tophAnI vAyu. AvI cAre ya prakAranI havA badhI dizAmAM, vidizAmAM dvIpamAM samudramAM cAlI zake che. paraMtu eka sAthe eka samayamAM be virodhI dizAomAM cAlI zakatI nathI. = A sarve vAyukAya svAbhAvika paNa hoI zake che.vAyukAyanA uttara- vaikriyathI paNa hoI zake che ane devakRta (vAyukumAra AdithI) paNa hoya che lavaNa samudramAM cAlatI havA velAthI bAdhita thaI jAya che. ane tenAthI AgaLa nahIM vadhatAM tyAM ja aTakI jAya che. bhale pachI te maMda vAyu hoya ke pracaMDa vAyu hoya. lavaNa samudranI vacce je 16 hajAra yojana UMcA pANI uThelA che, tene "velA'' kahevAmAM Ave che. (2) koIpaNa sacitta, sajIva vastu svataH acita thaI jAya to te pUrva kAya jIvanuM zarIra kahevAmAM Ave che. agnithI paritApita-pariNata thaIne acita- nirjIva banavAvALA padArtha agnikAyanA tyakta zarIra kahevAmAM Ave che. pUrvabhAvanI vivakSAmAM mULa jIvanI kAyA(yoni) kahI zakAya che. yathA- koI paNa 'lIlA pAMdaDA" vanaspatikAya che te svAbhAvika sukAI jAya athavA tene pIsIne caTaNI banAvI devAya to te vanaspatikAyanuM tyakta zarIra che. paraMtu agni upara ukALIne acita banAvI devAya to te agnikAyanuM tyakta zarIra che. pUrva bhAvanI apekSAthI vanaspati zarIra kahevAya che. evI ja rIte mIThuM (namaka) vagere padArtha samajI levA. khANamAMthI nIkaLatA padArtho lokhaMDa vagere temaja trasa jIvonAM avayavo hADakAM vagere agni pariNata hoya te agni zarIra kahevAmAM Ave che. rAkha kolasA vagere paNa AvI ja rIte samajavA.(ahiM davAmAM vaparAtI bhasma samajavI.) uddezaka : 3-4 (1) eka jIvanAM hajAro AyuSya eka sAthe bAMdhelA hotA nathI. parabhavano Ayu jIva A bhavamAM bAMdhe che. te AyubaMdha yogya AcaraNa paNa Aja bhavamAM kare che. eka sAthe eka samayamAM be AyuSya bhogavI zakAtA nathI. (2) chadmastha manuSya sImAmAM rahela pRSTa zabdone sAMbhaLe; aspaSTa zabdone sAMbhaLatA nathI. sarvajJAnI sarvadarzI hovAthI kevalI sImAvartI ane sImA bahAra rahetA badhA zabdone jANe jue che. (3) chadmastha manuSya moha karmanA udayathI hase che, utsuka thAya che. paraMtu kevalI bhagavAnane moha nahIM hovAthI hasatA nathI.utsuka thatAM nathI. hasavAvALA sAta yA ATha karmono baMdha kare che. (4) AvI rIte chadmastha nidrA vagere kare che. kevalI bhagavAnane darzana mohanIya karma na hovAthI nidrA karatA nathI. nidrAmAM paNa 7 yA 8 karma no baMdha cAle che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology I 131 AgamasAra (5) zakrendranA dUta sthAnIya hariNagameSIdeva strInI yonithI garbhanuM saMharaNa karI zake che ane anya strInAM garbhamAM rAkhI zake che. A garbhane kADhavAnuM kArya yonImArgathI kare che. chatAM paNa te garbhane evI kuzaLatAthI bahAra kADhI zake che ke te garbhanAM jIvane kaSTa vedana karavuM paDatuM nathI. (6) atimukataka kumAra zramaNe varasAdanA pANImAM pAtrIne tarAvI hatI ane mArI nAva tare, mArI nAva tare no anubhava bAlasvabhAvathI karyo hato. navadIkSitanI AvI paristhiti na thAya e javAbadArI pUrva dIkSita temaja sthavira zramaNonI hoya che. bhagavAna A ghaTanA para sthavira zramaNone sUcana kare che ke kumAra zramaNane sAvadhAnIpUrvaka, rucipUrvaka zikSita karo ane tenI sAra saMbhALa glAni rahita bhAvo sAthe karo paraMtu avahelanA niMdA na karo. A kumAra zramaNa A bhavamAM ja mokSagAmI che. /vizeSa varNana mATe juo--aMtagaDa sUtra./ (7) ekavAra be devo bhagavAnanI sevAmAM AvyA. manathI vaMdana namaskAra karyA. manathI ja prazna pUchayA ane bhagavAne paNa manathI ja uttara ApyA. devo saMtuSTa thayA; vaMdana--namaskAra karI yathAsthAne besIne paryupAsanA karavA lAgyA . gautama svAmIne jijJAsA thaI ke A devo kayA devalokamAMthI AvyA ? gautama svAmI UbhA thaIne bhagavAnanI pAse jaIne vaMdana karIne pUchavA mATe icchatA hatA. tyAM svayaM bhagavAne ja spaSTIkaraNa karyuM ke he gautama ! tamane je jijJAsA thaI che, tenuM samAdhAna A deva pote ja karaze. gautama svAmI pharIthI bhagavAnane vaMdana namaskAra karIne devonI nikaTa javA mATe tatpara thayA. tyAre potAnI tarapha AvatA gautama svAmIne joIne devo svayaM prasanna vadane gautama svAmInI najIka gayA ane vaMdana-namaskAra karIne kahyuM ja "ame AThamAM sahastrAra nAmanA devalokanA deva chIe. ame manathI ja vaMdana-namaskAra karIne prazna pUchayo ane tenuM samAdhAna paNa manathI ja pAmyA ane paryupAsanA karI rahyA chIe. amAro prazna hato ke bhagavAnanA zAsanamAM bhagavAnanA jIvanakALamAM keTalA zramaNa mokSe jaze ? uttara maLyo ke 700 (sAtaso) zramaNa A bhavamAM mokSe jaze. (8) badhA devo asaMyata ja hoya che. saMyata ke saMyatAsaMyata hotA nathI. paraMtu vacana vivekanI dRSTithI teone vyaktigata asaMyata nahIM kahetAM nosaMyata kahevAya che. asaMyata kahevuM niSThuravacana che. (9) devonI bhASA ardhamAgadhI che. A bhASAmAM ja teo svAbhAvika rIte vArtAlApa vagere kare che. ardhamAgadhI zabdae rUDha nAma che eno ardhA magadha dezanI bhASA, ema artha na karAya. (10) A jIva carama zarIrI che, A bhavamAM mokSe jaze, evuM to kevalI ja jANI zake che, chadmastha svataH jANI zakatA nathI. Agama Adi pramANothI athavA anaMtara paraMpara sarvajJo pAsethI sAMbhaLIne jANI zake che. (11) pramANa cAra che. 1. pratyakSa 2. anumAna 3. upamA 4. Agama. AnA vizeSa varNana mATe juo anuyoga dvAra sUtra . (12) carama nirjarA pudgalone arthAt kevalInA mukta thavAnA samayanAM nirjarita karma pudgalone kevalI jANe che, jue che. chatza jANatA nathI. (13) kevalInA je spaSTa pragaTa mana vacana prayoga hoya che, tene samyagdaSTi deva upayogavaMta thaIne jANI zake che. (14) aNuttara vimAnanA deva potAnA sthAna parathI ja kevalI sAthe AlApa- saMlApa karI zake che, prazna pUchIne uttara meLavI zake che. teone manodravya vargaNA labdhi hoya che, jenAMthI kevalI dvArA manathI apAyelA uttarane tyAMja rahIne jANI zake che. (15) aNuttara devonAM mohakarma bahu ja upazAMta hoya che. tethI teo 'upazAMta mohA' kahevAya che. (16) sImAthI athavA indriyathI. kevalInuM jJAna indriyajanya paNa nathI hotuM ane sImita paNa nathI hotuM, paraMtu kevaLIone niraAvaraNa, indriyAtIta, sImAtIta jJAna hoya che. tethI teo sImita ane sImAtIta sarvane kevalajJAnathI jANe che. (17) kevalIne paNa zarIranI pravRtti svavaza ke sthirayogavALI hoya tema jarUrI nathI. arthAt je AkAza pradeza upara hAtha rAkhyo che, ke zarIrathI beThA che ke ubhA che te tyAMthI haTAvIne pharIthI te ja sarve ya AkAza pradeza upara hAtha mUkavo ke zarIrathI besavuM ke UbhA rahevuM e saMbhava nathI hotuM. uddezaka : 5 (1) jIvonAM je karmono sthitighAta, rasaghAta vagere thaI jAya che te anevaMbhUta karma vedAya che ane je karmono sthitighAta vagere nathI thato te evaMbhUta(bAMdhelA jevA ja) vedAya che. (2) kulakara, cakravatI vagerenuM varNana samavAyAMga sUtramAM che juo, sArAMza uddezakaH 6 (1) hiMsA karIne, khoTuM bolIne arthAt sAdhuo mATe AraMbha-samAraMbha karIne ane jUTha-kapaTa karIne akalpanIya AhAra-pANI ApavAthI alpa AyuSya prApta thAya che. (2) hiMsA karyA vagara, khoTuM bolyA vagara, zuddha nirdoSa AhAra-pANI zramaNa nigranthane ApavAthI dIrghAyunI prApti thAya che. temaja teonI vaMdanA bhakti paryupAsanA karI manojJa prItikAraka AhAra-pANI ApavAthI zubha dIrghAyunI prApti thAya che. (3) AnAthI viparIta hiMsA, jUThanuM sevana karIne zramaNonI avahelanA, niMdA, apamAna vagere kare temaja amanojJa, aprItikAraka AhAra-pANI Ape to azubha dIrghAyu nI prApti thAya che. (4) khovAI gayelI vastunI zodha karanAra vyakti(gRhastha)ne AraMbhikI vagere cAra kriyAo lAge che. zeSa mithyAtva kriyA vikalpathI(bhajanAthI) lAge che. khovAyelI vastu maLI javAthI badhI kriyAo sUkSmarUpe lAge che. vecANa karelI vastu vepArI pAse ja paDI rahe to tene cAra kriyAo lAge che. mithyAdarzana pratyayikI kriyA vikalpathI lAge che. kretA eTale kharIdanArane sUkSmarUpe kriyAo lAge che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 AgamasAra- utarArdha vecANa karelI vastu kharIdanAra laI jAya to tene cAra kriyA lAge che. mithyAtvanI kriyAmAM vikalpa che. vecanArane sUkSmarUpathI kriyAo lAge che. jo kiMmata na ApI hoya to e dhana thI kharIdanArane cAra kriyAo lAge che. mithyAtvanI bhajanA ane vikretAne sUkSmarUpa kriyAo lAge che. kiMmata maLI gayA pachI vikretAne te dhana nimitte cAra kriyAo lAge che. mithyAtvanI kriyA sarvatra vikalpathI lAge che. vastuthI have teno koI saMbaMdha nathI raheto jo kretA ke vikretA samyagudaSTi hoya to tene mithyAtvanI kriyA lAgatI nathI. mATe sarvatra vikalpathI ema kahyuM che. (5) agni baLe che tyAre mahAkriyA lAge che ane jyAre bujAya che tyAre alpa- alpa kriyA lAge che ane aMtamAM jyAre sAva bajAI jAya che tyAre kriyA lAgatI nathI. (6) dhanuSa, bANa vagere je jIvonAM zarIramAMthI bane che teone paNa hiMsakanA jeTalI ja (saMkhyAnI apekSA) pAMca kriyA lAge che. jyAre bANa potAnAM bhArathI svayaM nIce paDe che tyAre kevaLa bANanA pUrva jIvone pAMca kriyA ane bAkInA badhAne ane hiMsakane paNa cAra kriyA lAge che. (7) cAra-pAMcaso yojana pramANa manuSyaloka kyAMya paNa ThasAThasa bharelo nathI. paraMtu eka sthAna para narakakSetra 400-500 yojana sudhI nairayikothI ThasoThasa bharelo che. (8) AdhAkarma Adi doSamAM koI pApa nathI evuM vicArIne ke bolIne athavA tevA AhAranuM sevana karIne tenI AlocanA prAyazcitta nahIM karavAthI te sAdhakanI virAdhanA thAya che. AlocanA prAyazcitta karI levAthI tenI ArAdhanA thaI zake che. (9) AcArya-upAdhyAya gaNa pratyenA potAnAM kartavyonuM pUrNa yathArtha pAlana karavAthI A bhavamAM ke bIjAbhavamAM athavA trIjA bhavamAM mukti prApta kare che. je bIjA upara jUThA AkSepo kare che te tevA ja karmonuM upArjana kare che. arthAt pharIthI tenA upara paNa jUThA AkSepo AvavAnI sthiti bane che. bhale pachI koI AcArya hoyake sAdhu hoya athavA zrAvaka hoya, koIpaNa hoya badhAne tevuM ja bhogavavuM paDe che. uddezaka: 7. (1) kaMpamAna(asthirasvabhAvI) akaMpamAna(sthirasvabhAvI) pudgalanA 6 bhAMgA che. yathA-1. saMpUrNa kaMpamAna, 2. saMpUrNa akaMpamAna, 3. eka deza kaMpamAna, eka deza akaMpamAna, 4. eka deza kaMpamAna, aneka deza akaMpamAna, 5. aneka dezakaMpamAna, eka deza akaMpamAna, 6. aneka deza kaMpamAna, aneka deza akaMpamAna. pahelo, bIjo bhAgo paramANu Adi badhAmAM hoI zake che. trIjo bhAMgo kripradezI DhaMdha AdimAM hoI zake che. cotho, pAMcamo. bhAMgo traNa pradezI AdimAM hoI zake che. chaThTho bhAMgo cAra pradezI AdimAM hoya che. ochA pradeza skaMdhomAM prApta thanArA bhAMgA vadhAre pradezavALA skaMdhomAM thaI zake che. tethI pAMca pradezathI anaMta pradezI sudhI kaMpamAna saMbaMdhI cha bhAMgA thAya che. kaMpamAnano artha che avagAhita AkAza pradezanuM parivartita thavuM. saMpUrNa pugala skaMdhanA avagAhanA sthAnanuM paNa parivartana thaI zake che ane kayAreka eka deza avagAhanA badale ane eka deza avagAhanA na badale, evuM paNa thaI zake che. anaMta pradezI DhaMdha paNa phakta eka, be athavA traNa, cAra AkAza pradezane avagAhana karIne rahI zake che. (2) paramANuthI laIne asaMkhya pradezane talavAra Adi zastrathI chedana bhedana thaI zake nahiM. anaMta pradezanuM thaI zake che. A prakAre agnimAM baLavuM, pANImAM bhIMjAvuM Adi asaMkhya pradezanuM thatuM nathI. anaMta pradeza skaMdha paNa sUkSma ane bAdara ema be prakAranA che. sUkSma anaMta pradeza skaMdhanuM varNana asaMkhya pradezanA samAna che. tethI uparokata anaMta pradezamAM bAdara skaMdha ja grahaNa karavAmAM Avela che. (3) paramANu, traNa pradezI, pAMca pradeza, sAta pradezI AdimAM ardhA vibhAga thato nathI. paraMtu AmAM madhya hoya che. be pradezI, cAra pradezI AdinA ardhA vibhAga thAya che. paraMtu temAM madhya hoto nathI. saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta pradezomAM samadhya ane sArdha banne prakAranA skaMdha hoya che. (4) pudgala sparzanA - eka paramANu bIjA paramANune e rIte anaMta pradezane paNa sparza karI zake che. eja prakAre kripradezI Adi paNa badhA pugalone sparza karI zake che. paramANu-sarva ja hoya che. dvi pradeza-deza ane sarva hoya che, aneka deza nathI hotA. traNa pradezI Adi deza, sarva ane aneka deza traNe hoya che. (5) paramANunI kAyasthiti-jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhyakAla. aMtara- jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhyakAlanuM hoya che. dri pradezI AdinI kAya- sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhyakAla. aMtara- jaghanya eka samaya utkRSTa anaMtakAla. (6) eka pradezAvagADha(eka AkAza pradeza para rahenArA pugala) svasthAna para sakaMpamAnanI kAyasthiti jaghanya eka samaya utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga. akaMpamAna(sthira)nI kAyasthiti jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhya kAla. eka pradezAvagADhanI samAna ja asaMkhya pradezAvagADha sudhI che. je sakaMpanI kAyasthiti che, te ja akaMpanuM aMtara che ane je akaMpanI kAyasthiti che, te ja sakaMpanuM aMtara che. (7) eka guNa kALA varNathI anaMtaguNa kALA varNa sudhInI kAyasthiti jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhyakAla. e ja rIte varNAdi 20 bola samajavA. kAyasthitinI samAna ja enuM aMtara che. (8) sUkSama pariNata pudgala ane bAdara pariNata pudgalanI kAyasthiti ane aMtara jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhyakAla che. (9) zabda pariNata yugalanI kAyasthiti jaghanya eka samaya utkRSTa AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga. azabda pariNatanI jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhyakAla. ekanI kAyasthiti ja bIjAnuM aMtara che. (11) covIza daMDakonA parigraha: Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 133 AgamanasAra nArakIno parigraha- zarIra, karma ane sacitta, acitta mizra dravya. devono parigraha- zarIra, karma, bhavana, deva, devI, manuSya manuSyANI, tiryaca, tiryaMcANI, Asana, zayana, bhaMDopakaraNa ane anya sacitta, acita ane mizra dravya. ekendriyano parigrahazarIra, karma ane sacitta, acitta ane mizra dravya. vikalendriyano parigraha- zarIra, karma, sacitta, acitta, mizra dravya ane bAhya bhaMDopakaraNa, sthAna Adi. tiryaMca paMcendriyano parigraha- pANInA sthAna, taLAva, nadI Adi sthaLa saMbaMdhI sthAna, prAmAdi, parvata, Adi, vana, upavana Adi, ghara-makAna, dukAna Adi, khADA, khAI, koTa Adi, traNa rastA, cArarastA Adi, vAhana, vartana Adi, deva, devI, manuSya, muSyANI, tiryaMca, tiryaMcANI, Asana, zayana bhaMDopakaraNa, zarIra, karma, acitta, sacitta mizra dravya. tiryaMcanA samAna ja manuSyono parigraha che. parantu dhana, saMpati, suvarNa cAMdI Adi khAdya sAmagrI, vyApAra, kArakhAnA Adi sarve vizeSa ane spaSTa rUpathI che. covIza daMDakanA jIva cha kAyanA AraMbhathI yukta che. koI avratanI apekSAe che. koI sAkSAt cha kAyanI hiMsA karavAnI apekSAe AraMbhI kahevAya che. (12) keTalAka(samyagdaSTi) chagha0 hetu(anumAna,upamA Adi pramANa)ne ane hetu dvArA padArthone samaje che ane keTalAka(mithyAdaSTi) chAstha hetune ane hetu dvArA padArthone samajatA nathI. kevalI ahetu rUpa(anumAna,upamA,pramANa vagara) kevalajJAnane ane kevalajJAna dvArA padArthone jANe che. anumAna Adi hetunI temane AvazyakatA hotI nathI. uddezaka: 8 (1) sapradeza-apradeza - dravyanI apekSAe paramANu apradeza che, zeSa rasapradeza che. kSetranI apekSAe eka pradezAvagADha pudgala apradeza che. kAlanI apekSAe eka samayanI sthitinA pudgala apradeza che. zeSa sapradeza che. bhAvanI apekSAe eka guNa kALA thAvat eka guNa rukSa apradeza che, zeSa sapradeza che. A nirgathIputa aNagAre nAradaputa aNagArane prazna pUchI samajAvyuM hatuM. (2) vardhamAna hAyamAna - covIza daMDakanA jIva ghaTe che, vadhe paNa che ane avasthita paNa rahe che. siddha vadhe che ane avasthita rahe che. samuccaya jIva avasthita ja rahe che. covIza daMDakamAM vardhamAna ane hAyamAnanI sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga. siddhomAM vardhamAna jaghanya eka samaya utkRSTa ATha samaya. avasthAne kAla samuccaya jIvamAM sarvaddhA(sarvakAla). siddhomAM jaghanya eka samaya utkRSTa cha mahInA. zeSa badhAmAM potAnA virahakAlathI bamaNIkAla che. virahakAla prajJApanA sUtranA chaThThA padamAM batAvela che. ekendriyamAM vardhamAna hAyamAna ane avasthita traNe kAla utkRSTa AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga che. (3) sovIya-sAvacaya:- tenA cAra vikalpa che- 1. sovIya 2. sAvacaya 3. sovIya sAvacaya 4. niravacaya-niravacaya. 1. sovacaya - phakta Ave, janme, 2. sAvacaya - phakta jAya, mare. 3. sovIya sAvacaya - Ave paNa, jAya paNa - janme paNa, mare paNa. 4. niruvIya niravacaya - na Ave, na jAya - na janme, na mare. uddezaka: 9 (1) rAjagRha nAmanA nagaramAM rahela badhA jIva ajIva athavA badhA sacitta acitta mizra dravya maLIne rAjagRhanagara kahevAya che. (2) zubha pudgalothI ane zubha mugalonAM pariNamanathI divasamAM prakAza thAya che ane azubha mugalonAM pariNamanathI rAtrimAM aMdhakAra thAya che. (3) nArakI ekendriya, beIndriya, teIndriyane azubha pugala pariNamanano saMyoga hovAthI aMdhakAra thAya che. caurendriya, paMcendriya, manuSyanAM banne prakAranAM pugala pariNamana saMyoga hovAthI aMdhakAra prakAza bane hoya che. devone zubha pugala pariNamana saMyoga hovAthI kevala prakAza ja hoya che. (4) samaya AvalikA muharta AdinuM jJAna manuSyane ja hoya che. manuSyakSetramAM ja kAla jJAna che. zeSa badhA daMDakomAM kAla vartana che. paranta kAla mApanuM jJAna nathI. devone paNa muhUrta, divasa, mahinA, varSa Adi vyatIta thavAnuM jJAna nathI. kAla vyatIta avazya thAya che. tiryaMcone rAta-divasanI jANakArI to hoya che. parantu muhUrta, samaya,mahInA, varSa utsarpiNI avasarpiNI AdinA hisAbanuM jJAna temane paNa hotuM nathI. (5) tIrthaMkara parIkSA - ekavAra pArzvanAtha bhagavAnanA zAsananA sthavira zramaNa, bhagavAna mahAvIra svAmI pAse AvI yathAsthAne ubhA rahI bhagavAnane pUchavA lAgyA ke bhaMte! A asaMkhya lokamAM anaMta rAta-divasa vyatIta thayA ane vyatIta thaze? bhagavAne te Aryo! saMbodhanapUrvaka pArzvanAtha bhagavAnano nirdeza karatAM loka saMsthAnanuM varNana karyuM. temAM anaMta jIva ane ajIva rahela che. asaMkhya pradezAtmaka loka hovAthI apekSAe lokana asaMkhya vizeSaNa che. anaMta jIva ajIva dravyo para kALa varte che. jethI traNe kALamAM anaMta rAta-divasa vyatIta thatAM kahevAya che. A kAraNe asaMkhya lokamAM anaMta rAtrio vyatIta thaI kahevAya che. jIvo ane ajIvothI A loka oLakhAya che. eTalA mATe loka evuM nAma che. alokamAM jIva ajIva hotA nathI. tethI te aloka kahevAya che. judI rIte pUchAyelA praznano sIdho ane sarala uttara pAmIne sthaviroe bhagavAnane sarvajJa sarvadarzI tIrthakara rUpe oLakhIne svIkAra karyA. vaMdana- namaskAra karI kSamA mAMgIne ziSyatva svIkAryuM. caturyAma dharmathI paMca mahAvrata dharma aMgIkAra karyo ane covIsamA bhagavAnanAM zAsanamAM vicaravA lAgyA. temAMthI keTalAka sthavira zramaNo te ja bhavamAM mokSagAmI thayA ane keTalAka devalokamAM gayA. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 134 (6) loka nIce vistRta, vaccamAM sAMkaLa upara vizALa che. nIce patyeka saMsthAna, madhyamAM uttama vajAkAra ane upara mRdaMganA AkAre che. (7) devaloka cAra prakAranA che ane tenA 25 bheda che- (1) bhavanapati-10, (2) vyaMtara-8, (3) jyotiSI-pAMca, (4) vaimAnika--be bheda che. (kalpopana, kalpAtIta) uddezaka: 10. prathama uddezakanA sUrya saMbaMdhI varNananI jema ahIM candra saMbaMdhI varNana che, je yathAyogya samajI levuM. || zataka pa/10 saMpUrNa zataka-6: uddezaka-1 (1) jyAre kaSTa upasarga AdithI mahAvedanA thAya che, to nirjarA paNa mahAna thAya che. mahAvedanA athavA alpavedanAmAM zreSTha te ja che, jyAM prazasta nirjarA thatI hoya. nArakImAM mahAvedanA anusAra nirjarA thAya che, paraMtu te zramaNa nircanthanI nirjarAthI alpa ja thAya che. kema ke nArakInA karma gADha ane cIkaNA hoya che. jyAre zramaNa nirgasthanA karma zithila hoya che. eraNa para jora-jorathI ghA mAratA temAthI pugala ochA nIkaLe che. te ja rIte nArakInI karma nirjarA che. agnimAM ghAsa ane agnithI tapta tavA para pANInuM TIpuM jaldI nAza pAme che. te ja prakAre zramaNa nirgasthanAM karma tapa, upasarga AdithI jaldI nAza pAme che. (2) mana, vacana, kAyA ane karma A cAra karaNa che. A cAre azubha karaNothI nArakI jIva azAtA vedanA vede che. deva zubha karaNothI zAtA vedanA vede che ane tiryaMca, manuSya zubha,azubha karaNothI banne vedanA vede che. (3) vedanA nirjarAthI cAra bhAMgA jIvomAM hoya che- 1. keTalAka mahAvedanA mahAnirjarAvALA hoya che. jema ke- paDimAdhArI aNagAra. 2. keTalAka jIva mahA- vedanA alpa nirjarAvALA hoya che. jema ke- narayika. 3. keTalAka jIva alpavedanA mahAnirjarAvALA hoya che. jema ke- zailezI pratipana (14mAM guNa sthAnavALA) 4. keTalAka jIva alpa vedanA alpa nirjarAvALA hoya che. jema ke- aNuttara deva. uddezaka: 2- uddezakaH 3 prajJApanA sutranA 28mAM padanA prathama uddezakanI jema ahIM AhAra saMbaMdhI varNana jANava. (1) mahAna kriyA, mahAna AzravavALAnA karmono saMgraha niraMtara thato rahe che. alpakriyA alpa AzravavALAnA karmo niraMtara kSINa thatA rahe che. jema nUtana vastra upayogamAM letAM dhIre dhIre masotAnA rUpamAM pheravAI jAya che ane gaMdA vastra kSAra AdimAM bhIMjAvAthI ane pANImAM dhovAthI dhIre dhIre mela nIkaLI jatAM svaccha thaI jAya che. tevI ja rIte karmono saMgraha ane kSaya thAya che. vastra Adi padArthono pugala upacaya ane apacaya prayogasA(prayatnathI) ane vizrasA(svAbhAvika) banne prakAranAM thAya che. jIvanA karmono upacaya apacaya eka prayogasA ja thAya che, vizvasA thato nathI. vastrano pula upacaya sAdi sAMta hoya che. jIvano karmabaMdha traNa prakArano che- 1. anAdi anaMta-abhavIno paraMparAthI, 2. anAdi sAMta- bhavano paraMparAthI, 3. sAdi sAMta-IriyAvahi baMdha athavA pratyeka karmanI apekSAe sAdi sAMta baMdha thAya che. paraMparAnI apekSAe be bhAMgA thAya che. sAdi anaMtano bhAMgo karmabaMdhamAM hoto nathI. vastra sAdi sAMta hoya che. jIva paNa gati, daMDaka AdinI apekSAe sAdi sAMta che. siddha sAdi anaMta che. bhavasiddhika labdhinI apekSAe anAdi sAMta che ane abhavasiddhika saMsArInI apekSAe anAdi anaMta che. (2) AThe karmonI baMdha, sthiti, abAdhA kAla prajJApanA pada 23mAM kahevAmAM Avela che. juo sArAMza. (3) abAdhA kAlanA samaya sudhI karmonI niSeka racanA(karmonI sthiti sAthe karma pradezonI racanA) paNa thatI nathI arthAt tyAM sudhI sthitibaMdha mAtra thAya che. uddezaka: 4 (1) kAlAdezathI sapradezI apradezI -24 daMDakomAM prathama samayavartI jIva kAlanI apekSAe apradezI kahevAya che. bAkI badhAM samayavartI sapradezI hoya che. daMDakamAM paNa je bolano prathama samaya hoya to te apradeza che. (2) badhAM paMcendriya pratyAkhyAna apratyAkhyAnane jANI zake che. tiryaMca paMcendriya pratyAkhyAnApratyAkhyAnI- deza pratyAkhyAnI hoI zake che. manuSya deza pratyAkhyAnI ane sarva pratyAkhyAnI banne thaI zake che. 24 daMDakamAM apratyAkhyAnI to hoya ja che. 23 daMDaka apratyAkhyAna nivartita AyuSyavALA che.vaimAnika deva pratyAkhyAna Adi traNethI niSpAdita AyuSyavALA hoya che. - udezaka: 5 tamaskAya - asaMkhyAtamo aruNodaya samudra che. temAM AtyaMtara vedikAthI 42000 yojana samudramAM jatAM tyAM lavaNa zikhAnI jema eka samabhitti rUpa tamaskAya uThela che. je saMkhyAta yojananI jADI che. aruNodaya samudra cUDI AkAre che, jethI te tamaskAya paNa valayAkAramAM uThela che. 17ra1 yojana sIdhI UMce gaI che. tyArabAda tirachI vistRta thatI UMce gaI che. pAMcamAM devalokanAM trIjA riSTa prattara sudhI che. A saMpUrNa samaskAya udhA rAkhelA mATInA ghaDAnI jema che. tene ja kukkaDa paMjara AkAra kahevAya che. pANInAM aneka pariNAma hoya che- puMara, osa, bAdala, lavaNazikhA Adi. te ja rIte A samaskAya paNa pANInuM eka vizeSa pariNAma che. je lavaNa zikhAnI jema samAna zAzvata sthAI rahenAra che. lavaNa zikhAno to 16000 yojana pachI aMta che. parantu tamaskAyano aMta pAMcamAM devaloke che. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 jainology II AgamasAra tamaskAya 1721 yojana sudhI saMkhyAta yojana jADI che, AgaLa asaMkhya yojananI jADAImAM che. emAM aMdhakAra dhUarathI paNa ati pragADha hoya che arthAt A aMdhakAra samUharUpa che. tethI tenuM nAma paNa jalanI pramukhatAthI na thaIne aMdhakArathI "tamaskAya" kahevAmAM Avela che. je rIte lavaNazikhA lavaNa samudrano ja vibhAga che, te ja rIte A tamaskAya paNa aruNodaya samudranA vibhAga rUpa ja che. tamaskAyamAMthI thaIne devone mArga pAra karavA mATe javuM AvavuM Avazyaka thaI jAya che tyAre tene pAra kare che. te deva paNa temAMthI bhayabhIta saMdhyAta thaIne zIghe nIkaLe che. koI deva emAM vAdaLa, vijaLI, garjanA, varSA paNa karI zake che. emAM jyotiSI deva hotA nathI, kinArA para hoI zake che. temanI kAMIka prabhA emAM jaI zake che. paraMtu te niprabha thaI jAya che. emA bAdara pRthvIkAya(apekSAthI) ane agnikAya hotI nathI. mATe devakRta vijaLI aceta hoya che. aplAya, vAyukAya vanaspatikAya ane trasakAyanA jIva emAM hoI zake che. saMsAranAM tamAma jIva tamaskAyamAM utpanna thaI cUkyA che. tamaskAya nA guNa niSpana 13 nAma che. yathA- (1)tama (2)tamaskAya (3) aMdhakAra (4) mahAaMdhakAra (5) lokaaMdhakAra (6) loka tamizra (7) devaaMdhakAra (8) deva tamizra (9) deva araNya (10) deva bRha (11) deva parigha (12) deva pratikSobha (13) aruNodaka samudra. kRSNa rAjI - pAMcamAM devalokanAM riSTa prataramAM ATha kRSNa rAjIo che. te nakkara pRthvI zilAmaya che. cAre ya dizAomAM cAra kRSNa rAjIo che. te cAreyanI bahAra cAra dizAomAM gherela cAra kRSNa rAjIo bIjI che. arthAt eka-eka dizAmAM be-be(eka pachI eka) che. aMdara cAre samacatuSkoNa Ayata che. bahAranI be uttara-dakSiNamAM trikoNa che ane pUrva pazcimamAM SaTkoNa che. A AThe kRSNa rAjIo saMkhyAtA yojananI pahoLI ane asaMkhya yojananI lAMbI "rekhA" jevI AkAravALI che. eka dizAnI AvyaMtara kRSNarAjI AgaLanI dizAnI bAhya kRSNarAjIne sparza kare che. arthAt dakSiNanI AtyaMtara kRSNarAjI pazcimanI bAhyane, pazcimanI AtyaMtara uttaranI bAhyane, uttaranI AtyaMtara pUrvanI bAhya ane pUrvanI AtyaMtara dakSiNanI bAhya kRSNarAjIne sparza kare che. A ATheyanA gherAnI madhyanuM kSetra A kRSNarAjIonuM gaNavAmAM Ave che. te vaccenA kSetranI apekSAe devakRta vAdaLA, garjanA ane vijaLI AdinuM kathana karavAmAM Avela che. A kRSNarAjIo paNa pRthvIkAyanAM kALA pudgalamaya che. mATe AThe ghora kALA varNanI che. tenI vaccenuM kSetra paNa kRSNa AbhAvALuM DarAmaNuM hoya che. emAM paNa badhA jIva utpanna thaI cUkyA che; sUkSma pAMca sthAvarapaNe ane bAdara pRthvIpaNe utpanna thayA che. AThenAM vaccenAM medAna rUpa kSetranI apekSAe vAyupaNe paNa utpanna thayA che. lokAMtika - ATha kRSNa rAjIonA kinAre laMbAInA madhyamAM ATha lokAMtika devonA vimAna che. AThenA gherAnI vacce je medAna che tenI madhyamAM paNa eka vimAna che. ema kula 9 lokAMtika devonA vimAna che. jema ke- (1) arthI (2) arcimAlI (3) vairocana (4) prazaMkara (5) candrAbha (6) sUryAla (7) zukrAbha (8) supratiSTAbha (9) riSTAbha. pahelu vimAna izAnakhUNAmAM, bIju pUrvamAM ema kramazaH ATha dizAomAM ATha vimAna che. emAM kramazaH ATha lokAMtika deva che. -(1)IzAna khuNAvALA arcivimAnamAM sArasvata deva che ane pachI kramazaH (2) Aditya(3) vaDhi (4) varuNa (5) gaItoya (6) tuSita (7) avyAbAdha (8) maruta(Araiya) ane vacce navamA vimAnamAM riSTa deva che. pahelA bIjA lokAMtikanAM sAta mukhya deva, 700 parivAranA deva che. trIjA-cothA lokAMtikanA cauda mukhya deva, 14 hajAra parivAranA deva che. pAMcamAM chaTTAnAM sAta mukhya deva, 7000 parivAranA deva che. sAtamA, AThamA, navamA lokAMtikanA navA mukhya deva, 900 parivAranA deva che. lokAMtika vimAna vAyu pratiSThita che arthAt vAyunA AdhAra para rahela che. lokAMtika devonuM AyuSya ATha sAgaropama kahevAyela che. A vimAnothI lokAMta asaMkhya yojana dUra che. uddezaka: 4 (1) covIza daMDakamAM keTalAka jIva mRtyu samaye mAraNAMtika samughAta kare che, keTalAka samuThThAta karatA nathI. samudghAta karanArA bIjIvAra te sthAnamAM pahoMcyA pachI AhArAdi kare che. samudyAta na karanArA pahelI vakhate te sthAna para pahoMcI ane AhArAdi kare che. pAMca sthAvara chae dizAmAM utkRSTa lokAMta sudhI jAya che. jaghanya aMgulanAM asaMkhyAtamAM bhAga sudhI jAya che. eka pradezI zreNI choDIne arthAt lokAMta sudhI eka sIdhI paMktithI jAya che, vacce Atma pradezonI pahoLAImAM vadhaghaTa thatI nathI. tAtparya e che ke eka sarakhI pahoLAInI zreNIthI chae dizAomAM lokAMta sudhI ekendriya jIvo jAya che. uddezaka: 7 (1) cokhA, ghauM, java, juvAra Adi dhAnya koI sthAnamAM vAsaNamAM surakSita baMdha karI rAkhela hoya, tenI umara jaghanya aMtarmuhUrtanI hoya che, utkRSTa traNa varSanI hoya che. tyArabAda te dhAnyanI saceta yoni nAza thaI jAya che. te badhA aceta thaI jAya che. caNA, masura, tala, maga, aDada, kula- AdinI pAMca varSanI utkRSTa umara hoya che. aLasI, kusaMba, saNa, sarasava, mUlaga Adi bIjanI utkRSTa umara sAta varSanI hoya che. (2) svastha vyaktinAM 3773 zvAsocchavAsanuM eka muhUrta hoya che. saMkhyAta AvalikAno eka zvAsozvAsa hoya che. zeSa saMkhyAta kAlanI gaNanA ane saMkhyAtA, asaMkhyAtA kAlanI upamA gaNanA anuyoga dvAra sUtranA samAna samajavI, juo sArAMza. saMkhyAtAnI gaNanA zIrSa prahelikA sudhI che. jemAM 194 aMkanI saMkhyA hoya che. jema ke- 75,82,63,25,30,73,01, 5,69,64,06,21,89,66,84,80,80,18,32,96. A 54 AMkaDA para 140 mDA che. dasa kroDA kroDa palyopamano eka sAgaropama thAya che. 10 kroDAkoDa sAgaropamano eka utsarpiNI ane eka avasarpiNIkAla Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 136 thAya che. baMne maLIne 20 kroDAkoDa sAgaropamano eka kAlacakra thAya che. cha ArAnAM vistRta varNana mATe jaMbUdIpa prajJapti sArAMza juo. uddezaka: 8 (1) nAgakumAra Adi bIjI naraka sudhI jaI zake che, vacce vAdaLa, vijaLI, garjanA karI zake che. asurakumAra trIjI naraka sudhI ane vaimAnika deva sAtamI naraka sudhI jaI zake che. narakamAM agnikAya ane sUrya Adi nathI, acita uSNa pudagala ane uSmA hoya che. pahelA bIjA devaloka sudhI asurakumAra ane vaimAnika devakRta vAdaLa Adi thaI zake che, AgaLa phakta vaimAnika kRta ja thaI zake che. devalokamAM agnikAya hotI nathI paraMtu acitta prakAzamAna pudgala hoya che. jyAM sudhI tamaskAya che athavA je devalokanI nIce ghanodadhi che tyAM pRthvI, agnino niSedha che ane tamaskAya tathA ghanodadhinA abhAvamAM aplAya, vanaspati kAyano paNa niSedha che. A ja rIte kRSNa rAjIomAM ane pAMcamA devalokathI upara ghanodadhi ane jala sthAnone choDIne aplAya vanaspatikAya no paNa niSedha che. (2) cha prakAranAM AyubaMdha che. tenuM nidhatta hovuM viziSTa baMdhane kahevAya che. te AyuSyanI sAthe paNa hoya che ane gotranI sAthe paNa hoya che. e rIte kula ATha prakAra thAya che. nidhattanikAcita - 2, A be svataMtra ane be AyuSyanI sAthe - ema 4 thayA; A cAre gotranI sAthe - 8 prakAra thayA. jema ke- (1) nidhatta nAma, (2) nidhatta nAma Ayu, nidhatta nAma gotra, nidhattanAma Ayu gotra. e cAra nidhattanA thayA. temaja cAra nikAcitanA jANavA. (3) lavaNa samudranuM pANI UMce uThelA (Unnata) pANIvALuM che. subdha pANI- vALuM paNa che. bAkI badhAM samudra samatala pANIvALA che ane akSabhita pANI- vALA che. (athavA to phakata lavaNa samudranA pANImAM bharatI ane oTa thAya che.) vizeSa - ahIM aruNodaka samudranA tamaskAyane unnata UMce uThela pANI rUpamAM gaNavAmAM Avela nathI. mATe te tamaskAya lavaNa samudranA pANInA samAna na thaIne pragADha dhUaranA samAna hovuM joIe. (4) lokamAM jeTalA zubha nAma, varNa, gaMdha, rasa, sparza che. eTalA nAmanA dvIpa samudra che. uddezakaH 9 (1) karma baMdhanuM varNana prajJApanA pada 24nA anusAra jANavuM. (2) vaikriya zaktithI deva bahAranA pudgala grahaNa karIne teone eka rUpamAM aneka rUpamAM, eka ke aneka gaMdha, rasa, sparzamAM pariNamana karI zake che. eka varNAdine bIjA varNAdimAM athavA virodhI sparza AdimAM parimita karI zake che. (3) avizuddha lezI deva-virbhAgajJAnI deva. asammohata-anupayogavaMta. vizuddhalezI deva upayogavaMta hoya to deva devIne jANe jue. kAMIka upayogavaMta ane kAMIka anupayogavaMta AvI avasthA hoya to paNa avadhijJAnI jANI le che. virbhAgajJAnI sAcArUpamAM jANatA nathI. uddezaka: 10 (1) jIvanAM sukha-duHkhane koI kADhIne batAvI zaktA nathI. je rIte nAkamAM gayela gaMdhanA pugalone koI kADhIne batAvI zakatA nathI. (2) jIva ane cetanA parasparamAM niyamita hoya che. jIva ane prANamAM parasparamAM bhajanA che. siddhomAM dravya prANa nathI. narayika AdinuM jIva thavuM niyama che. jIvanuM nairayika Adi thavuM bhajanA che. bhavasiddhikamAM nairayika hovAnI bhajanA ane nairayikamAM bhavasiddhika hovAnI bhajanA che. (3) nairayika ekAMte duHkharUpa vedanA vede che. deva ekAMte sukharUpa vedanA vede che. tiryaMcamanuSya vimAtrAthI bane vedanA vede che. (4) badhA jIva AtmAvagADha pagalono AhAra kare che, anaMtarAvagADha ane paraMparAvagADha pudgalono nathI karatA. (apekSAthI avagADhamAM anaMtarAvagADhano AhAra kare che.) (pa) kevalIne aparimita jJAna hoya che ane te IndriyothI nathI paNa kevala jJAnathI parimita aparimita sarva padArthone jANe che. || zataka 6/10 saMpUrNa zataka-7: uddezaka-1 (1) parabhavamAM janAra jIva traNa samaya sudhI AhAraka athavA aNAhAraka hoya che. tyArabAda AhAraka hoya che. arthAt ekendriyamAM traNa samaya ane zeSa daMDakamAM be samaya ja AhAraka athavA anAhAraka hoya che. trasamAM trIjA samayathI badhAM AhAraka hoya che. (2) AhArakanA pahelA samaye jIva sarva alpAhArI hoya che ane mRtyunA carama samaye paNa jIva sarva alpAhArI hoya che. (3) traNa sakorA(koDiyA) (1) udhu (2) sIdhu (3) udhu rAkhavAthI je AkAra hoya che te lokano sthUlarUpathI AkAra che. (4) zramaNa birAjita upAzrayamAM sAmAyikanI sAdhanAmAM joDAyela zrAvakane IriyAvahi kriyA hotI nathI paraMtu sAMpAyika kriyA hoya che. kema ke kaSAya pUrNataH kSINa hotA nathI tyAM sudhI sAMparAyikI kriyA lAge che.akaSAyI thayA pachI ja IriyAvahi kriyA lAge che (5) zrAvakane hiMsAno tyAga saMkalpa sAtheno ja hoya che. jethI saMkalpa vinA pRthvI khodatAM vanaspati athavA vyasanI hiMsA thaI jAya to teno vanaspati athavA trasanI hiMsA saMbaMdhI tyAga bhaMga thato nathI. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 137 AgamasAra (6) zramaNa nircanthane dAna devAthI temanA saMyamamAM samAdhi thAya che ane samAdhi- kArakane paNa te samAdhinI prApti thAya che. teo potAnA jIvananA AdhArarUpa padArthano tyAga kare che, duSkara kArya kare che ane durlabha lAbha prApta kare che. aMtamAM bodhi prApta karI. mukta thaI jAya che. (7) karmarahita jIvanI paNa gati thAya che.(1)nisaMgatAthI, (2)baMdhana chedanathI, (3) niraMdhaNathI, (4) pUrvaprayogathI. daSTAMta kramathI- (1) salepa tuMbA ane pANI saMyoga, (2) aneka prakAranI phaLIo, (3) dhumADAnI UMcI gati, (4) dhanuSathI chUTela bANanI. gati. (8) sakarmaka jIva ja karmono sparza, grahaNa, udIraNA, udaya nirjarA kare che. akarmaka jIvane A kAMI paNa hotuM nathI. (9) upayoga vinA gamanAgamana, grahaNa-nikSepa Adi kriyA karanArA zramaNa sAMparAyika kriyAthI spaSTa hoya che. kemake tene kaSAyano abhAva nathI ane te jinAjJAnusAra paNa karatA nathI. (10) eSaNIya AhAra prApta karI temAM je aNagAra Asakti bhAva rAkhIne khAya che, to te "IgAla" doSa che; te AhAranI. hIlanA niMdA kare athavA mahAna aprIti kare , krodhathI klAMta thAya to "dhUma" doSa che; svAda vRddhinA uddezathI koI paNa padArthanuM mizraNa kare to "saMjoyaNA" doSa che; evuM na kare to nirdoSa AhAra kahevAya che. (11) prathama praharamAM grahaNa karela AhArAdi cothA praharamAM karavA kAlAtikAMta doSa che. be gAu(koza) uparAMta laI jaIne AhArAdi karavA mArgItikrAMta doSa che. rAtrimAM grahaNa karIne divasanA AhAra kare athavA divasanA grahaNa karI rAtrie AhAra kare to kSetrAtikAMta doSa che. maryAdAthI (3ra kavalathI) adhika AhAra kare to pramANAtikrAMta doSa che. (12) sAvadha pravRttiono pUrNa tyAgI, saMskAra zRMgArathI rahita, zramaNa nircantha acita ane trasa jIva rahita, 4ra doSa rahita AhAra kare. pote AraMbha kare-karAve nahi. saMkalpa kare nahi. nimaMtrita. kharIdela. udiSTa AhAra grahaNa na kare, navakoTi zaddha AhAra saMyama yAtrAnA nirvAhanA mATe kare, suDa-suDa, cava-cava avAja na karatAM, nIce na veratAM, alpamAtrAmAM paNa svAda na letA AhAra kare, mAMDalAnA pAMca doSa na lagADe, jaldI-jaldI athavA atyaMta dhIre--dhIre AhAra na kare, vivekayukta samapariNAmothI AhAra kare to te nirvadya AhAra karyo kahevAya che. udezaka: 2 (1) jeNe jIva-ajIva, trasa-sthAvara prANIone sarakhI rIte jANI lIdhA che, tenA paccakhANa supaccakhANa che ane potAne pratyAkhyAnI kahevuM paNa tenuM satya hoya che. te ja paMDita ane saMvRta hoya che. (2) pAMca mahAvrata, pAMca aNuvrata, rAtri bhojana tyAga A mULa guNa paccakhANa che. anya tapa abhigraha niyama Adi ane svAdhyAyAdi, zrAvakanA dizivrata Adi, mAraNAMtika saMlekhanA, A badhAM uttaraguNa paccakhANa che. (3) dasa paccakhANa :- (1) sakAraNa samayathI pahelAM karavA (2)samaya vItyA bAda karavA (3) niraMtara karavA (4) niyata samaye karavA (5) samaye AgArano upayoga karavo (6) AgAra sevana na karavuM (7) dattI parimANa karavuM (8) saMpUrNa AhAra tyAga karavo (9) saMketa- gaMThI, muThThI Adi paccakhANa karavA (10) porasI Adi addhA(kAlamaryAdAvALA) paccakhANa karavA 22 daMDakanA jIva apaccakakhANI hoya che. tiryaMca paMcendriya deza pratyAkhyAnI hoya che. manuSya sarva pratyAkhyAnI ane dezapratyAkhyAnI banne hoI zake che. emAM paNa mUla guNa pratyAkhyAnI alpa hoya che ane uttaraguNa pratyAkhyAnI adhika hoya che. (4) jIva dravyathI zAzvata che. bhAvathI(paryAyathI) azAzvata che. uddezaka: 3-5 (1) varSARtumAM vanaspatijIva bahu AhArI hoya che. ziyALA ane unALAmAM (zIta-grISmaRtumAM) kramazaH alpAhArI hoya che. garamImAM keTalIka vanaspatio nava pallavita thAya che ane phUle-phaLe che. te samaye tyAM uSNayonika jIva adhika utpanna thAya che. (2) mULa kaMda temaja bIja AdimAM mUlano, kaMdano temaja bIjano jIva rahe che. chatAM paNa mULano jIva pRthvIthI saMlagna hoya che. kaMdano jIva mULathI saMlagna hoya che ane kramazaH bIjano jIva phaLanA jIvathI pratibaddha hoya che. tethI AhAra grahaNa paraMparAthI thato rahe che. (3) vedana karmanuM thAya che. nirjarA akarmanI thAya che, kema ke vedana pachI karma sthiti samApta thaI jAya che. eTalA mATe tene akarma kahevAya che. vedanano samaya pahelA hoya che te(pachI) anaMtara samayamAM nirjarA thAya che. (4) cAre gati zAzvata che. eka jIvanI apekSAe athavA paryAyanI apekSAe azAzvata che. badhA jIvonI apekSAe ane dravyanI apekSAe zAzvata che. (5) jIvAbhigamasUtranI trIjI pratipattinA bIjA tiryaMca uddezakanI ahIM bhalAmaNa che ane prajJApanAnAM saMyatapadanI bhalAmaNa che. uddezaka: 6 (1) jIva A bhavamAM rahetA parabhavanuM AyuSya nathI vedato. parabhavamAM jatAM mArgamAM parabhavanuM AyuSya vede che. narakamAM janArA jIvane ahIM mahAvedanA hoI zake che ane alpa vedanA paNa hoI zake che; mArgamAM paNa banne hoI zake che. narakamAM pahoMcyA pachI mahAna azAtA vedanAvALA hoya che. kyAreka sukharUpa vedanAvALA hoya che. devalokamAM janArA tyAM pahoMcyA pachI ekAMta sukharUpa vedanAvALA hoya che. kyAreka duHkharUpa vedanAvALA hoya che. tiryaMca, manuSyamAM janArAne tyAM pahoMcI vimAtrAthI sukha-duHkharUpa vedanA hoya che. (2) jIvone jANatAM AyuSya karmano baMdha thato nathI. arthAt mAruM AyuSyakarma baMdhAI gayuM athavA baMdhAI rahyuM che, evI jANa thatI. nathI. (3) hiMsA, asatya Adi pAponuM sevana karavAthI jIva duHkharUpa karmano baMdha kare che. hiMsA Adino tyAga karavAthI sukharUpa karmono baMdha thAya che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 138 prANIone duHkha devAthI, paritApa pahoMcADavAthI duHkha maLe che ane tenI anukaMpA karavAthI, rakSA karavAthI, duHkha na devAthI sukha maLe che. (4) chaThTho Aro : duSamA--duSamakAla :- A pAMcamA ArA pachI chaThTho Aro Avaze. te kALa manuSya pazu pakSIonA mATe duHkhakAraka-hAhAkAra zabdathI vyApta haze. A ArAnAM prAraMbhamAM dhULasahita bhayaMkara AMdhI Avaze, pachI saMvartaka havA cAlaze, arasavirasa, agni, vijaLIvALo varasAda thaze. jIva-jaMtu, vanaspati, manuSya, pazu, pakSI, parvata, nagara, nadI, badhAM naSTa bhraSTa thaI jaze. phakta gaMgA--siMdhunadI, vaitADhaya parvata raheze. te vaitADhaya parvatamAM guphArUpamAM 72 bila baMnne nadIonAM kinAre che. temAM keTalAka manuSya tiryaMca raheze. banne nadIono jala pradeza rathanA paiDA jeTalo haze ane rathanI dharI pramANa pANI UMDu haze. jemAM bahu maccha--kaccha haze. te samaye manuSya dIna--hIna kALAne kurUpa haze. utkRSTa eka hAthanuM zarIra pramANa haze. ane vadhAremAM vadhAre 20 varSanI uMmara haze. te samaye varNa, gaMdha, 2sa, sparza, saMghayaNa, saMThANa badhAM azubha haze. te manuSya bahu rogI, krodhI, mAnI, mAyAvI, lobhI haze. savAre ne sAMje bilamAMthI bahAra nIkaLaze ane maccha-kacchane pakaDIne jamInamAM dATI deze. savAre dATelAne(sUryanAM tApathI garama thayela retImAMthI) sAMjanA kADhIne khAze ane sAMjanA dATelAne savAranA kADhIne khAze. sUrya bahu tapaze ane candramAM atyaMta zItala haze. jenAthI dATelA maccha-kaccha Adi pAkI jaze. te samaye agni nahIM hoya. vrata paccakkhANa rahita te manuSya mAMsAhArI saMkilaSTa pariNAmI haze ane marIne prAyaH naraka tiryaMca gatimAM jaze. A Aro 21 hajAra varSano haze. manuSyano vadhyo--ghaTayo AhAra, hADakA, mAMsa, carmaAdi pazu-pakSI khAIne raheze te paNa prAyaH marIne naraka tiryaMcamAM jaze. uddezakaH 7 (1) saMvRta aNagAra- pratyeka pravRttio cAlavA--besavA Adi yatanAthI karanArA aNagAra ane pUrNa rIte bhagavAnanI AjJA anusAra saMyama ArAdhanA karanArA aNagAra krodha, mAna, mAyA, lobhano viccheda kare che, tene IryApathikI kriyA lAge che, sAMparAyikI kriyA lAgatI nathI. (2) kAma - vikArabhAva, bhoga - viSaya, kAmabhoga - viSayavikAra A pracalita artha che. AgamamAM kAna ane AMkhanA viSaya zabda ane rUpane kAma kahela che. nAka, jIbha ane zarIranA viSayarUpa gaMdha, rasa ane sparzane bhoga kahela che. kAmathI kevala IcchA-mananI tRpti thAya che. bhogathI zarIranI paNa tRpti thAya che. kAma-bhoganA padArtha sacitta acitta banne prakAranA hoya che. paraMtu kAma- bhoga jIvone ja hoya che. ajIvone nathI hotA. caurendriya paMcendriya kAmI-bhogI banne hoya che. ekendriya, beindriya, teindriya kevala bhogI ja hoya che. jethI kAmI-bhogI badhAthI alpa che, no kAmI nobhogI anaMtaguNA che, tenAthI bhogI anaMtaguNA che. (3) zakti hovA chatAMya kAma-bhogano tyAga karavAthI mahAnirjarA thAya che athavA karmono aMta Ave che. jethI jIva devalokamAM athavA mokSamAM jAya che. (4) asannI jIva icchA ane jJAnanA abhAvamAM vedanA veDhe che ane koI sannI icchA ane jJAna hovA chatAM paNa sAdhanonI prApti na thavAthI anicchApUrvaka akAma vedanA veThe che. icchita sukha bhogavI zaktA nathI. uddezaka H 8 (1) kIDI ane hAthImAM AtmA samAna hoya che. vizeSa jANakArI mATe juo- rAjaprazrIya sUtra sArAMza . (2) karela pApakarma badhAM jIvo mATe du:khada che. teno kSaya thavAthI ja duHkhano aMta ane sukhanI prApti thAya che. (3) saMjJAo daza che : AhArasaMjJA, bhayasaMjJA, maithunasaMjJA, parigrahasaMjJA, krodhasaMjJA, mAnasaMjJA, mAyAsaMjJA, lobhasaMjJA, lokasaMjJA ane oghasaMjJA. (4) narakamAM dasa prakAranI vedanA hoya che. (1) ThaMDI (2) garamI (3) bhUkha (4) tarasa (5) cara-khaMjavALa (6) parAdhInatA (7) jvara(tAva) (8) dAha(baLatarA) (9) bhaya (10) zoka. (5) hAthI ane kuMthuAne avratanI kriyA samAna lAge che. uddezaka : 9 (1) mahAzilA kaMTaka ane rathamUsala saMgrAma : koNika ane ceDA rAjAnA yuddhanuM varNana upAMga sUtranA nirayAvalikA vargamAM che. vizeSa varNana A pramANe che koNika rAjAnA 10 bhAI yuddhamAM mRtyu pAmyA, tyAre koNike potAnA pUrva bhavanA be mitra je vartamAnamAM camarendra ane zakrendra che, tenuM amatapanI ArAdhanA karI smaraNa karyuM. banne devendra upasthita thayA. aTTama mATe yuddha traNa divasa sthagita rAkhavAmAM Avela hatuM. tyArabAda zakrendranI sahAyatAthI mahAzilAkaMTaka saMgrAma thayo. jemAM koNikanA sainika ghAsa, patra, kASTha, kAMkarA kAMIpaNa pheMke tenAthI ceDArAjAnI senA mahAzilA paDavAno anubhava karatI hatI. ceDArAjAnA bANa koNikane na lAge eTalA mATe zakrendra pote vajramaya kavacathI rakSA karI rahelo hato. A yuddhamAM 84 lAkha no janasaMhAra thayo. ceDArAjAno parAjaya thayo. bIjA divase pharI yuddha thayuM tenuM nAma rathanUsala saMgrAma hatuM. temAM eka ratha, ghoDA ane sArathi vagarano arthAt yAMtrika 2tha cAlato hato. jenI AgaLa eka mUsala pharatuM hatuM, te ja janasaMhAra karatuM hatuM. A yuddhamAM camarendra ane zakrendra bannenI upasthiti rahI arthAt bannenI madada rahI. AmAM paNa ceDA- rAjAno parAjaya thayo. A yuddhamAM 96 lAkhano janasaMhAra thayo. banne yuddhamAM kula eka Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 139 AgamasAra karoDa eMsI lAkhano janasaMhAra thayo. yuddhamAM marI gayelA tamAma jIva prAyaH naraka-tiryaMcamAM gayA. eka jIva devagatimAM ane eka manuSyagatimAM utpanna thayo. dasa hajAra jIva eka sAthe eka mAchalInI kukSimAM utpanna thayA. ziMkA : upAMga sUtra nirayAvalIkAmAM kaNika- ceDA yudhdhamAM bhAga lenArA manuSyonI saMkhyA beu pakSonI maLIne 90 karoDa kahI che. cakravartInA 96 karoDa pAyadaLanI sAme kevaLa be pratipakSI rAjAonI senAmAM 90 karoDa pAyadaLa vicAraNIya che. samAdhAna : bhagavatImAM eka divase maranArAonI saMkhyA 84 lAkha ane bIjA divase maranArAonI saMkhyA 96 lAkha kahI che. jaMbudvipa prajJaptimAM cakravartInA hAthI ghoDA lAkhonI saMkhyAmAM che, jenI sAme pAyadaLa karoDomAM che. kuNika Adi rAjAonA sainyamAM hAthI ghoDA hajAronI saMkhyAmAM che, tethI pAyadaLa lAkhonI saMkhyAthI hovuM saMbhava che. ane maranArAonI saMkhyA paNa 84 hajAra ane 96 hajAra maLIne eka lAkha esI hajAra zakaya lAge che. tema chatAM mULapATha koI jUnI pratomAM paNa alaga nathI, tathA upAMga niyAvalIkAmAM paNa 90 karoDanI saMkhyAnuM samarthana karato pATha jovA maLe che. Ama to e gamika pATho ja che. jemAM dareka pAyadaLa sainya traNa karoDanuM che. kaNikanA10 bhAIo, kuNika pote, che ane ceDArAjA.tathA maranArAonI saMkhyA paNa be TakA che. yuddhamAM hAranArA pakSanA aDadhA uparAMtanA sainyano nAza thavA para yudhdhanuM pariNAma nakkI thAya che. tethI sUtrapATha hovA chatAM A koi nizcIta saMkhyA nathI.) camarendra koNikano tApasa paryAyano sAthI hato ane zakrendra pUrvabhavano mitra hato. eTalA mATe madada karI. bhavittavyatA(honAhAra)nuM paNa evI ja rIte nirmANa thayela. traNe bhagavAna mahAvIranA bhakta hatA ane pratipakSI, ceDA Adi aneka rAjA paNa bhagavAna mahAvIra svAmInAM vratadhArI zramaNopAsaka hatA. yuddhamAM maranArA devagati pAme che. A kiMvadaMti satya nathI, prAyaH durgatigAmI ja thAya che. koIka jIva devagatimAM jAya che. A saMgrAmamAM varuNa nAganatuA zrAvaka paNa AvyA hatA. te niraMtara bele--bele(chaThanA pAraNe chaTha) pAraNA karatA hatA. te divase teNe chaThane badale aTTamanA paccakakhANa karyA hatA. yuddhamAM tene kapALamAM bANa lAgela, mRtyu samaya najIka jANIne ratha pheravI ane ekAMtamAM jaIne AjIvana saMthAro grahaNa karI bANa kADhayuM, bANa nIkaLavAthI sakha vedanAnI sAthe AyuSya pUrNa thayuM. te devalokamAM utpanna thayA. tenA A paMDitamaraNathI devoe phUlonI vRSTi Adi karI ane divya gIta dhvani karyo. A joIne ghaNAM loko evuM kahevA lAgyA ke yuddhamAM maranArAnI sadgati thAya che. AvuM kathana lokamAM pracalita thaI jAya che. zramaNopAsaka varuNanAganaA pahelA devalokamAM cAra palyopamanI AyuSyavALA deva banyA che. tyAMthI eka manuSyano bhava karIne mahAvidehakSetrathI mokSamAM jaze. A zramaNopAsakano eka mitra paNa yuddhamAM Avyo hato. dharma tattvane teNe sArI rIte samajavA kyAre ya prayatna karela nahIM. yuddhamAM bANa lAgavAthI te paNa ekAMtamAM gayo ane mitra zramaNopAsakanI dharma kriyAnI zraddhA karatAM teNe saMkSiptamAM paccakhANa karyA ke mArA mitra zrAvake je paccakakhANa karyA te huM paNa dhAraNa karuM chuM. A prakAranI zraddhA saraLatAnAM AcaraNathI te marIne manuSya gatimAM utpana thayo. vizeSa : koNikarAjAno vijaya thayA bAda hAra, hAthI ane vihallakumAra tathA ceDArAjA ane temanA rAjya saMbaMdhI varNana sUtramAM nathI. te varNana kathA graMthamAM che. vihallakumAranuM varNana aNuttaropapAtika sUtramAM che tadanusAra te dIkSA laIne aNuttara vimAnamAM gayA che. devo drArA manuSyanI hiMsA Agama pAThomAM aneka jagyAe devo parikSA karavA ke upasarga ApavA dharatI para Ave che. AmAM mukhyatve mithyAtvI devo hoya che. kayAreka dharma pamADavA ke satya mArga batAvavA paNa devonA AvavAnuM AgamamAM varNana Ave che. namirAjarSinI dikSA vakhate indra svayaM namirAjAnA vairAgyanI parikSA karavA AvelA. A badhA prasaMgomAM devo kAM to mAphI mAMgIne, prazaMsA karIne ke bhaTaNuM ApIne vidAya thayelA che. Ama samakatI ke mithyAtvI devo paNa bahudhA manuSyanI hiMsA karatA nathI. jayAM devo drArA manuSyanI hiMsA thaI che tyAM saMkhyAbaMdha lokono saMhAra eka sAthe thayelo che. jema ke arjuna mALInA zarIramAM pravezelo yakSa dararoja cha-sAta jaNanI mudagaLa mArI hatyA karato. agnikumAra jAtinA deva drArA drArikA nagarIno manuSyo sahita vinAza karAyo. khaMDakamuninAM pAMcaso ziSyo ghANImAM pIlAyA bAda krodhathI kupIta avasthAmAM kALa karI te khaMDakamuni deva thayA, ane pradhAna-rAjA nagarajano sahita nagarIno bALIne nAza karyo. A hiMsA mithyAtvI ke virAdhaka kakSAnA devo drArA thayelI che. - cakravartI ke vAsudeva paNa yudhdhamAM devonI sahAya letA hoya che. AvA yudhdhamAM paNa devo drArA hiMsA thatI hoya che. hAra hAthI mATe thayelA yudhdhamAM zakendra ane camarendra dvArA kuNIkane yudhdhamAM sahAya karyAnuM varNana Ave che. zakendra ArAdhaka, bhagavAnanA parama bhakata (vAraMvAra bhagavAnanA sAnidhyamAM pahoMcI jatAM), samakatI ane ekabhavadhArI deva che. indra drArA AvA ghora hiMsaka yudhdhamAM sahAya, ane te paNa sAmAnya devanA ApelA hAra hAthI mATenuM yudhdha -mithyAtvI devo paNa manuSyanI hiMsA bhAnamAM hoya to nathI karatA. jayAM paNa devo dvArA hiMsA thayelI che te badhA krodhanA AvezamAM bhAnabhalelA devo dvArA thayelI che. tethI A bInA vicAraNIya jarura che, tatva kevalI gamya. uddezaka: 10 (1) kAlodAInI pravrajyA - rAjagRhI nagarImAM guNazIla udyAnanI najIkamAM anyatIrthakonA Azrama hatA. tyAM kAlodAyI Adi aneka saMnyAsI rahetA hatA. ekavAra teomAM parasparamAM carcA cAlI ke jJAtaputra zramaNa bhagavAna mahAvIra paMcAstikAya batAve che. jemAM cAra arUpI ane eka rUpI kahe che. cAra ajIva ane eka jIva che, ema kahe che. A emanuM kahevuM kayA AdhAre mAnI zakAya? Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 140 jogAnujoga gautamasvAmI pAraNA prasaMge gaucarI mATe e tarapha nIkaLyA. mArgamAM cAlatAM gautamasvAmInI najIka AvIne temaNe potAnAM prazna pUchayAM. gautamasvAmIe kahyuM ke ame astibhAvane ja astibhAva kahIe chIe. nAstibhAvane ja nAstibhAva kahIe chIe. enAthI viparIta ame kahetA nathI. mATe Apa ApanAM jJAnathI vicAra karo. kAlodAyI nAmanA sanyAsI, skaMdhaka sanyAsInI jema ja pote bhagavAnanI pAse AvyA. prabhue svayaM temanI zaMkAne rajU karI samAdhAna karyuM. temAM rUpI, arUpI, jIva, ajIva, astikAyonuM spaSTIkaraNa karyuM. tyArabAda teNe pratiprazna pUchayA. bhagavAne uttaramAM kahyuM ke dharmAstikAya Adi cAra para koI besavA, sUvA, AdinI kriyA karI zakatA nathI. kevala pagalAstikAya para A badhI kriyAo karI zakAya che, kema ke te rUpI che. hiMsArUpa pApa karma jIvane jIvathI thAya che, ajIvathI nahIM. kAlodAyI bodha pAmatAM tyAM ja (prabhu pAse) saMyama svIkArI. agiyAra aMgonuM adhyayana karyuM. bAkI saMyama ArAdhanAnuM varNana kAlakSyavesika putra aNagAranAM samAna che. pApakarma karavA samaye sukhakara lAge che. pariNAmamAM duHkhakara ane azubha- rUpa hoya che. dharmAcaraNa karavuM kaSTaprada hoya che. paraMtu tenuM pariNAma saMdara ane sukhada hoya che. agni bALavAthI pRthvIkAya Adi pAMcano adhika AraMbha thAya che. agnikAyano alpa AraMbha thAya che. agnikAyane bujAvavAthI agnikAyano adhika AraMbha thAya che ane zeSakAyano alpa AraMbha thAya che. tejolezyAthI chUTela pugala aceta hoya che ane te prakAzita paNa hoya che. | zataka 7/10 saMpUrNa . zataka-8: uddezaka-1 traNa prakAranA pudgala hoya che- (1) prayoga pariNata-jIvanA prayatnathI pariNamanane prApta (2) mizra pariNata-bhUtakAlIna jIvano prayoga paNa hoya ane anya pariNamana paNa hoya jema ke mRta klevara Adi (3) vizrasA pariNamana-jIvano prayoga na hoya paraMtu svAbhAvika pudagala pariNamana thAya. prayoga pariNata - (1) jIvanA jeTalA paNa bheda prabheda hoya che. eTalA prayoga pariNata pudgala hoya che. (2) te badhA bhedonAM paryApta-aparyApta (3) te bheda- vALA jIvonAM zarIra (4) te jIvonI Indriyo (5) zarIronI Indriyo (6) jIvonA bhedomAM varNAdi 25 bola (7) jIvonA zarIromAM varNAdi 25 bola (8) jIvonI indriyomAM varNAdi 25 bola (9) zarIronI indriyomAM varNAdi 25 bola. A badhAmAM paNa prayoga pariNata pudgala che. mizra pariNata - jIva dvArA choDelA pula jyAM sudhI pUrNa vizrasA pariNAmane prApta na thAya, tyAM sudhI mizra pariNata che. mATe jeTalA prakAra prayoga pariNatanA che, teTalAja mizra pariNatanA che. vizrasA pariNata - jIvanA prayoga vinA svAbhAvika pariNata skaMdha vizrasA pariNata kahevAya che. varSAdinA bhedathI tenA 25 bheda che ane vistRta bheda 530 che. paMdara yoga ane tenA saraMbha, samAraMbha, asaraMbha, asamAraMbha anAraMbhanI apekSAe paNa prayoga pariNata ane mizra pariNatanA bheda thAya che. sarvathI alpa prayoga pariNata yugala, tenAthI mizra pariNata pudgala anaMta guNA, tenAthI vizrasA pariNata pudgala anaMta guNA. uddezaka: 2 (1) AzIviSa be prakAranA che. (1) jAti AzIviSa ane (ra) karma AzIviSa jAti AzIviSanAM 4 prakAra che. (1) vIMchI (2) deDaku (3) sarpa (4) manuSya. A viSa temanI dADha(dAMto)mAM hoya che. karma AzIviSa :- manaSya tiryaMca paMcendriyanA paryAptamAM labdhinI apekSAe hoya che. A labdhivALA kALa karIne AThamA devaloka sudhI jaI zake che, jethI AThamA devaloka sudhInA aparyAptamAM karma AzIviSa thaI zake che. anya devomAM, nArakImAM ane paMcendriya sivAya traNa sthAvara tiryaMcamAM karma AzIviSa hotuM nathI. vIMchInA viSanuM sAmarthya ardha bharata pramANa che, deDakAnuM pUrNa bharata pramANa che, sarpanuM jaMbudvIpa pramANa ane manuSyanuM aDhIdviIpa pramANa viSa hoya che. arthAt ATalA vizAla pudgala skaMdhane prabhAvita karavAnuM utkRSTatama sAmarthya hoya che. (2) chadmastha vyakti daza sthAnone pUrNarUpe jANI joI zake nahIM. jema ke- (1) dharmAstikAya (2) adharmAstikAya (3) AkAzAstikAya (4) zarIra rahita jIva (5) paramANu (6) zabda (7) gaMdha (8) vAyu (9) A kevalI banaze (10) A mukta thaze. A dazeyane kevalI bhagavAna pUrNarUpe joI-jANI zake che. jJAna ajJAna varNanaH jJAna labdhi pAMca jJAna, traNa ajJAnanuM varNana naMdIsUtra anusAra che. virbhAgajJAna vibhinna AkAravALA hoya che. jema ke- grAma, nagara, vRkSa, parvata, kSetra, sUpa, hAthI, ghoDA, manuSya, baLada, pazu, pakSI, devatA, vAMdarA Adi koI paNa AkAranA hoI zake che. te koI paNa kSetra, ghara,gharano aMza, anya vastuno aMza mAtra hoI zake che. jIvomAM 2,3,4 ane eka jJAna hoI zake che ane be athavA traNa ajJAna hoI zake che. jaghanya mati zruta jJAna yA matidhRta ajJAna be avazya hoya che. avadhi mana:paryava ane virbhAgajJAna vikalpathI hoya che. tyAre 3 athavA 4 jJAna ane 3 ajJAna hoya che. ane jyAre kevalajJAna hoya che tyAre anya 4 jJAna rahetA nathI. mATe eka jJAna ja hoya che. jJAnanI kAyasthiti, aMtara, alpabadutvanuM varNana jIvAbhigamasUtra mAM che. paryavanI apekSA alpa bahu :- (1) badhAthI alpa mana:paryavajJAnanAM (2) avadhijJAnanAM anaMtaguNA (3) zrutajJAnanAM anaMtaguNA (4) matijJAnanAM anaMtaguNA (5) kevala jJAnanAM anaMtaguNA. (1) badhAthI alpa paryava virbhAgajJAnanAM (2) zrutajJAnanAM anaMtaguNA (3) matiajJAnanAM anaMtaguNA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 AgamasAra jainology II (1) jIvatAra - pahelI narakanA nArakI tathA bhavanapati ane vyaMtara devomAMthI koIne be ajJAna hoya che ane koIne traNa ajJAna hoya che. (noMdhaH asaMzI jIvo naraka, bhavanapati ke vANavyaMtaramAM jayAre jAya che, tyAre manaprajA bAMdhI pahelA saMjJIpaNa prApta kare che.ane pachIja vibhaMga jJAna pAme che.bAkInAM saMjJI jIvo e gatinuM AyuSya bhogavatAMnI sAtheja vibhaMga jJAna pAme che.) mATe traNa ajJAnanI bhajanA ane traNa jJAnanI niyamA. bAkI badhA nArakI devatAmAM 3 jJAna, 3 ajJAnanI niyamA. pAMca anuttara vimAnamAM ajJAna nathI, mATe traNa jJAnanI niyamAM. pAMca sthAvaramAM 2 ajJAnanI niyamA. traNa vikasendriyamAM 2 jJAna 2 ajJAnanI niyamA. [noMdhaH dharmanA virAdhaka triyaMcagati eTale ke vikasendriyamAM paNa jaI zake che. tathA koi sAsvAdAna samakita vALA jIvo vikalendriyamAM jai zake che. vistAra mATe vAMco- dharmanA virAdhaka ane kriyAnA virAdhaka. pAnA naM 13.] tiryaMca paMcendriyamAM 3 jJAna 3 ajJAnanI bhajanA. manuSyamAM 5 jJAna 3 ajJAnanI bhajanA. (2) vATe vahetA :- eka gatithI bIjI gatimAM jatAM mArgagAmI jIvane vATe vahetA kahevAya che. vATe vahetA narakagati, devagatimAM 3 ajJAnanI bhajanA. 3 jJAnanI niyamA. tiryaMcamAM 2 jJAna 2 ajJAnanI niyamA, manuSyamAM 3 jJAnanI bhajanA, 2 ajJAnanI niyamA. A prakAre nIcenA dvAromAM paNa jJAnanI bhajanA-niyamAM hoya che. (1) indriya(jAti) (2) kAyA (3) sUkSmabAdara (4) paryApti (5) bhavastha (6) bhavI (7) sannI-asannI () yoga (9) lezyA (10) kaSAya (11) veda (12) AhAra (13) upayoga (14) labdhi . vizeSa :- 1 jJAna-kevalajJAna, 2 jJAna-mati, zrata, 3 jJAna-mati, zrata,avadhi, 4 jJAna-avadhi, mana:paryava, mati, zrata, pa jJAna-pAMca, 2 ajJAna-mati, zrata, 3 ajJAna- mati, kRta, vibhaMga.(je mana:paryava jJAnI hoya te avadhijJAnI to hoyaja, jemake koI eka viSayanA niSaNAMta DokaTara pahelA sAmAnya DokaTara to hoya ja.) uddezaka: 3-4 (1) tADavRkSa, nAriyeLavRkSa Adi saMkhyAta jIvI hoya che. eka bIjavALA lImaDA, AMbA, jAMbu Adi ane bahu bIjavALA vaDa, pIpaLA, ubara Adi vRkSa asaMkhya jIvI hoya che. baTATA-mULA Adi anaMta jIvI che. ahIM vRkSane saMkhyAta jIvI Adi, te tenI koI avasthA athavA phaLanI apekSA samajavuM. anyathA kuMpaLa avasthAmAM phaLonI maMjarI Adi kAcI avasthAmAM asaMkhya jIvI paNa hoI zake che ane anaMtakAyanA lakSaNonI avasthAmAM anaMtajIva paNa hovAno saMbhava hoya che. vistRta varNana prajJApanA sUtra pada pahelAmAM che. (2) manuSya athavA pazu Adi koI paNa prANInAM zarIranAM koI avayava kapAIne dUra paDI jAya to paNa keTalAka samaya sudhI banne vibhAgonI vacce Atmapradeza saMlagna rahe che te vaccenA pradezomAM zastra, agni athavA koInA cAlavAthI bAdhA-pIDA thatInathI ane te Atmapradeza tUTatA paNa nathI. (3) ATha pRthvI AdinA carama acarama saMbaMdhI varNana prajJApanA pada 10nA samAna che. (4) kriyA saMbaMdhI varNana prajJApanA pada rara samAna che. uddezaka: 5 (1) sAmAyika karatAM zramaNopAsakane dhana, strI, parivAra ane gharanAM upakaraNono tyAga hoya che. temanA evA pariNAma hoya che ke A padArtha strI dhana Adi mArA nathI. evA pariNAmothI te sAmAyikanA samaya sudhI tallIna rahe che. paraMtu pUrNarIte AjIvana tyAga na hovAthI tene pUrNa mamatva te padArthothI chuTatuM nathI. saMbaMdha taTato nathI. jethI te padArthono koI anya vyakti svAmI banI na zake. jo koI tenA dhanane core ane te sAmAyika bAda te vastuonI zodha kare ke meLavavAno prayatna kare to te potAnI vastuone mATe ja prayatna karanAra kahevAze. (2) hiMsA Adino tyAga traNa karaNa, traNa yogathI thAya che. traNa karaNa - 1. karavuM 2. karAvavuM 3. anumodavuM. traNayoga - 1. mana 2. vacana 3. kAyA emAMthI koI paNa karaNa athavA koIpaNa yogathI pratyAkhyAna thAya che. ochAmAM ochA eka karaNa ane eka yogathI thAya che. vadhAremAM vadhAre traNa karaNa ane traNa yogathI thAya che. zramaNopAsakanA aNuvratomAM hiMsAdino tyAga karaNa ane yoganA A 49 bhaMgothI karavAmAM Ave che. te bhaMga saMkhyA A prakAre che- | (1) | be saMyogI eika karaNa+eka yoga | U | 9 | bhaMga | (2) traNa saMyogI [1+2 ane 2+1] | U | 18 bhaMga | (3) cAra saMyogI [+2, 1+3, 3+1]| U | 15 bhaMga pAMca saMyogI [2+3, 3+2] U | 6 | bhaMga (5) cha saMyogI [33] | U | 1 | bhaMga kula 49 bhaMga be saMyogI 9 bhaMga [1+1] - (1) karavuM nahIM manathI (2) karavuM nahIM vacanathI (3) karavuM nahIM kAyAthI (4) karAvavuM nahi manathI. (5) karAvavuM nahi vacanathI(6) karAvavuM nahIM kAyAthI (7) anumodana karavuM nahIM manathI (8) anumodana karavuM nahIM vacanathI (9) anumodana karavuM nahIM kAyAthI. traNa saMyogI 18 bhaMga [1+2 ane 2+1] :- (1) karavuM nahIM manathI vacanathI, (2) karavuM nahIM manathI kAyAthI, (3) karavuM nahIM vacanathI kAyAthI, (4) karAvavuM nahIM manathI vacanathI, (5) karAvavuM nahIM manathI kAyAthI, (6) karAvavuM nahIM vacanathI kAyAthI, (7) anumodana karavuM nahIM manathI vacanathI,(8) anumodana karavuM nahIM manathI kAyAthI, (9) anumodana karavuM nahIM vacanathI kAyAthI. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 142 (1) karavuM nahIM karAvavuM nahIM manathI, (2) karavuM nahIM karAvavuM nahIM vacanathI, (3) karavuM nahIM karAvavuM nahIM kAyAthI, (4) karavuM nahIM anumodana karavuM nahIM manathI, (5) karavuM nahIM anumodana karavuM nahIM vacanathI, (6) karavuM nahIM anumodana karavuM nahIM kAyAthI, (7) karAvavuM nahIM anumodana karavuM nahIM manathI, (8) karAvavuM nahIM anumodana karavuM nahIM vacanathI, (9) karAvavuM nahIM anumodana karavuM nahIM kAyAthI. cAra saMyogInA 15 bhaMga [ra+2, 1+3, 3+1]:- (1) karavuM nahIM karAvavuM nahIM manathI vacanathI, (2) karavuM nahIM karAvavuM nahIM manathI kAyAthI, (3) karavuM nahIM karAvavuM nahIM vacanathI kAyAthI (4) karavuM nahIM anumodana karavuM nahIM manathI vacanathI, (5) karavuM nahIM anumodana karavuM nahIM manathI kAyAthI, (6) karavuM nahIM anumodana karavuM nahIM vacanathI kAyAthI (7) karAvavu nahIM anumodana karavuM nahIM manathI vacanathI, (8) karAvavu nahIM anumodana karavuM nahIM manathI kAyAthI, (9) karAvavuM nahIM anumodana karavuM nahIM vacanathI kAyAthI. (1) karavuM nahIM manathI vacanathI kAyAthI, (2) karAvavuM nahIM manathI vacanathI kAyAthI, (3) anumodana karavuM nahIM manathI vacanathI kAyAthI. (1) karavuM nahIM karAvavuM nahIM anumodana karavuM nahIM manathI, (2) karavuM nahIM karAvavuM nahIM anumodana karavuM nahIM vacanathI, (3) karavuM nahIM karAvavuM nahIM anumodana karavuM nahIM kAyAthI. pAMca saMyogI 6 bhaMga [2+3 ane 3+2] :- (1) karavuM nahIM karAvavuM nahIM manathI vacanathI kAyAthI, (2) karavuM nahIM anumodana karavuM nahIM manathI vanathI kAyAthI, (3) karAvavuM nahIM anumodana karavuM nahIM manathI vacanathI kAyAthI. (1) karavuM nahIM karAvavuM nahIM anumodana karavuM nahIM, manathI vacanathI, (2) karavuM nahIM karAvavuM nahIM anumodana karavuM nahIM, manathI kAyAthI, (3) karavuM nahIM karAvavuM nahIM anumodana karavuM nahIM, vacanathI kAyAthI. cha saMyogI 1 bhaMga [3+3] :- (1) karavuM nahIM karAvavuM nahIM anumodana karavuM nahIM manathI vacanathI kAyAthI. noMdhaH-- ahiM keTalAka bhaMga vyavahAramAM zakaya nathI. te prasaMga ane paristhItI pramANe viveka budhdhIthI jANavA. zrAvakanAM vrato eka-traNa--cha-ATha ke nava koTIe levAya che. ane teja vyavahArocita che. (3)zramaNopAsaka vrata dhAraNa karatAM pUrve karelA pApanI niMdA kare che. tenAthI nivRtta thAya che.ane bhaviSya mATe te pApanA pratyAkhyAna kare che. atIta kAle karelane pratikrame--niMde, vartamAna kALe saMvare ane bhaviSya kALanuM pratyAkhyAna kare. (4) gozAlakanAM 12 pramukha zrAvaka :- (1) tAla, (2) tAla pralaMba, (3) udvidha, (4) saMvadhi, (5) avadhi, (6) udaya, (7) nAmodaya, (8) narmodaya, (9) anupAlaka, (10) zaMkhapAlaka, (11) ayampala, (12) kAtara. teo AjIvikopAsaka kahevAya che. (1) umbara phaLa, (2) vaDanA phaLa, (3) bora, (4) zahatUra, (5) pIpaLAnA phaLa A pAMca phaLa khAtA nathI. DuMgaLI, lasaNa, kaMdamULanA tyAgI hoya che. baLadone napuMsaka banAvatA nathI ane nAka vIMdhatA nathI paraMtu ema ja rAkhe che ane trasa prANIonI hiMsA rahita vyApArathI AjIvikA kare che. teo mAtApitAnI sevA karanArA hoya che. (5) zramaNopAsakone paNa 15 karmAdAnanA vyApAra potAne karavuM bIjAthI karAvavuM athavA anumodana karavuM kalpatuM nathI. uddezaka : (1) zramaNa nigraMthane kalpanIya AhArAdi devAthI nirjarA thAya che. / / 1 || akalpanIya AhArAdi devAthI nirjarAnI sAthe alpa pApa baMdha paNa thAya che.(noMdha : dAtA saMpUrNa ajANatA sadoSa acita AhAra vahorAve ane sAdhu tene ajANa paNe grahaNa kare tyAre dAtA doSIta AhAra hovAthI alpa karma baMdha kare che.suzrAvake munine koi paNa kAraNa vaza sadoSa AhAra vahorAvavo na joie. ane apavAdika evuM thAya to dAtA ane zramaNa baMnee prAyazcitano svIkAra karI zudhdha thai javuM joie.)|| 2 // asaMyata avirata koI paNa liMga dhArIne devAthI pApa baMdha thAya che; nirjarA thatI nathI. II 3 II A traNa prakAranA dAnamAM puNya baMdha to sarvatra thAya ja che. kema ke bhAvanAmAM udAratA ane anukaMpA hoya che. dAna lenArAne sukha pahoMce che. adhyavasAya zubha hoya che. sUtramAM pApa ane nirjarAnI apekSA hovAthI ekAMta nirjarA athavA ekAMta pApa zabdano prayoga karyo che. puNya niSedhano Azaya tyAM nathI ema samajavuM. (2) bhikSA mATe janAra zramaNane dAtA koI zramaNa tapasvI sthaviranA nAmathI vyaktigata khAdya padArtha Ape to te zramaNa sudhI pahoMcADavuM Avazyaka hoya che. kadAca te zramaNa na maLe to te khAdha padArtha khAvo athavA bIjAne Apavo na kalpe. yogya sthaMDila bhUmimAM paraThI devo joie. e prakAre pAtra Adi upakaraNanAM mATe paNa samajI levuM. (3) zramaNa kyAMya paNa koI akRtya sthAnanuM, doSanuM sevana kare ane tenI AlocanA pratikramaNa karavAno daDha saMkalpa kare temaja AlocanA sAMbhaLanArAnI pAse pahoMcavAno saMkalpa paNa kare, paraMtu koI paNa prakAranI aMtarAyanA kAraNe AlocanA na karI zake, to paNa te ArAdhaka thAya che. arthAta koInuM paNa AyuSya pUrNa thaI jAya athavA vAcA baMdha thaI jAya to paNa saMkalpa, tatparatA ane prayatna prAraMbha vagerethI tene AlocanAnu phaLa maLe che. je rIte agnimAM nAMkhela taMtu baLI gayo ane raMgamAM nAkhela taMtu raMgAI gayo kahevAya che. e prakAre te ArAdhaka kahevAya che. (4) audArika zarIravALAthI badhA jIvone 3 athavA 4 athavA 5 kriyA lAge che; vaikriya zarIravALAthI 3 athavA 4 kriyA lAge che, pAMcamI prANAtipAtikI kriyA lAgatI nathI. samuccaya jIva ane manuSya kadAca(kyAreka) akriya paNa hoya che. AhAraka taijasa kAryaNa zarIranI apekSA kriyA vaikriya zarIranI samAna che. arthAta 3 athavA 4 kriyA lAge che, pAMcamI nathI lAgatI. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra jainology II _143 uddezaka: 7. (1) gRhastha dvArA apAtI bhikSA pAtramAM paDatA pahelAM paNa sAdhunI hoya che. "ApatA-apAI gaI" A siddhAMtathI e spaSTa che. mATe vacce ja koI laI le to te sAdhunI ja lIdhI gaNAya che, gRhasthanI nahIM. pRthvI Adi para prayojana hovAthI ja zramaNa yatanApUrvaka cAle che jethI te virAdhaka hotA nathI. ayatanAthI athavA niprayojana cAlanArA virAdhaka ane asaMyata kahevAya che. rAjagRhI tarapha janArAne paNa rAjagRha gayA kahevAmAM Ave che. "nathI gayo" ema mAnavAthI kyAre paNa nahIM pahoMce. pAMca gati prapAto A che-prayogagati, tatagati, baMdhana chedagati, upapAtagati, vihAyogati. gati prapAta-prayoga gati Adi varNana prajJApanA sUtranA 16mAM prayoga padamAM che. uddezaka: 8 (1) pratyanIka-virodhI keTalAya prakAranAM hoya che- (1) AcArya, upAdhyAya, sthavira AdinI apekSAe gurupratyenIka hoya che. (2) A loka paralokanI apekSAe gati pratyenIka hoya che. (3) kula, gaNa, saMghanI apekSAe samUha pratyenIka hoya che. (4) tapasvI, glAna, navadIkSitanI apekSAe anukaMpA pratyenIka hoya che. (5) sUtra arthanI apekSAe zrata-pratyanIka hoya che. (6) jJAna darzana cAritranI apekSAe bhAva pratyenIka hoya che. (2) Agama zruta Adi 5 prakAranA vyavahAra yathAkramathI rAgadveSa rahita thaIne karavAmAM Ave che. tyAre ArAdhanA thAya che. (3) IryAvahi baMdha:- guNasthAna 11,12,13mAM IryAvahi baMdha hoya che. A sAdi saparyasita (be samayanuM) hoya che. manuSya manuSyANI bAMdhe che, te paNa avedI bAMdhe che, savedI nahIM. pUrvavedanI apekSA traNe liMgavALA bAMdhe che. IryAvahi baMdhanA prathama samayavartI arthAt 11,12mA guNasthAnavALA azAzvata che. traNakALanI apekSA karIne traNa saMyogI baMdhInAM ATha bhaMga bane che. jemAM sAta bhaMga IryAvahi baMdhamAM grahaNAkarSanI apekSAe eka bhavamAM prApta thaI zake che. paraMtu chaThTho bhaMga prApta thato nathI. bhAvAkarSanI apekSAe ATheya bhaMga prApta thaI zake che. te bhaMga A prakAre che. (1) bAMdhyo, bAMdhe, bAMdhaze - teramA guNasthAnanA dvicarama samaya sudhI. (2) | bAMdhyo, bAMdhe, bAMdhaze nahIM teramA guNasthAnanA carama samayamAM. 3) bAMdhyo, bAMdhenahIM, bAMdhaze agyAramAM guNasthAnathI paDI gayelamAM. 4) | bAMdhyo, bAMdhenahIM, bAMdhaze nahIM 14mAM guNasthAnamAM. (5) bAMdhyo nahIM, bAMdhe, bAMdhaze - 11mAM 12mA guNasthAnanA prAraMbhamAM. (6) bAMdhyo nahIM, bAMdhe, bAMdhaze nahIM | - zunya che. bhavAkarSanI apekSA hoya che. (7) bAMdhyo nahIM, bAMdhenahIM, bAMdhaze - dasamA guNasthAnanA carama samayamAM. (8) bAMdhyo nahIM, bAMdhenahIM, bAMdhaze nahIM -| abhavImAM. bhAvAkarSanI apekSA A ATha bhaMga, parvabhava. vartamAna bhava ane mokSa athavA AgAmI bhavanI apekSA ghaTita karI levA. IryAvahi baMdha paNa sarvathI sarva baMdha hoya che. dezathI nathI hotA. (4) saMparAya baMdha - badhA sAMsArika jIvo bAMdhe che. prathama guNasthAnathI dasamA guNasthAna sudhI bAMdhe che. A baMdha cAre ya gatimAM badhA bolomAM zAzvata che. traNa vedomAM paNa zAzvata che. avedImAM A baMdha thAya che. te avedInA bola navamA dasamA guNasthAnanI apekSAe azAzvata che. te bhaMga IryAvahibaMdhanAM samAna ja che. sAMparAyika baMdha- (1) anAdi anaMta (2) anAdi sAMta ane (3) sAdi sAMta hoya che. sAdi anaMta hotA nathI. traNa kAlanA traNa saMyogI bhaMga saMparAya baMdhamAM cAra hoya che. te A prakAre che. (1) bAMdhyo, bAMdhe, bAMdhaze | U abhavInI apekSA. | (2) bAMdhyo, bAMdhe, bAMdhaze nahI | U bhavAnI apekSA. | (3) bAMdhyo, bAMdhe nahIM, bAMdhaze | U upazama zreNInI apekSA. | (4) bAMdhyo, bAMdhe nahI, bAMdhaze nahIM U kSapaka zreNInI apekSA. A baMdha paNa sarvathI sarva hoya che. deza baMdha nathI hotA. (5) parISaha - parISahara che. teno vistAra AgamasAra-purvArdha mAM juo. pAnA naM 82.(utarAdhyana-adhyayana bIju) A parISaha cAra karmanA udayathI thAya che. te A prakAre che. jJAnAvaraNIya karmathI prajJA parISaha(mati-zrutanA AvaraNa karmanI apekSA) ajJAna parISaha. (bAkI traNanA AvaraNakarmanI apekSA) vedanIya karmathI (1) bhUkha, (2) tarasa, (3) garamI, (4) TADha, (5) DAMsa-macchara, (6) caryA, (7) zayyA, (8) vadha, (9) roga, (10) tRNa sparza, (11) jalla-mela, A badhA parISaho azAtAvedanIyanI apekSAe che. mohanIya karmathI (1) acala, (2) arati, (3) strI, (4) niSadyA, (5) Akroza, (6) yAcanA, (7) satkAra, puraskAra (8) darzana pariSada(A darzana mohanIyathI). prathamanA sAta parISaha cAritra mohanIyanI apekSAe che. acela-jugupsA mohanIyathI, arati-aratimohathI, strI-vedamohathI, niSadyA-bhaya mohathI, Akroza-mAna athavA zokathI, yAcanA ane satkAra puraskAra-mAnamohanA udayathI athavA kSayopazamathI, aMtarAya karmathI alAbha parISaha. pahelAthI sAtamA guNasthAna sudhI rara parISaha, AThamAmAM 21, navamAmAM 18, dasamAthI bAramA sudhI 14, teramA caudamAmAM 11 parISaha che. AmAMthI chaghasthone zIta-uSNa parISaha eka sAthe thatA nathI ane caryA-zayyA parISaha eka sAthe thatA nathI. jethI eka sAthe be-be parISaha ochA thAya che. vItarAga guNasthAnomAM zIta-uSNa ane caryA-zayyA parISaha eka sAthe thatA nathI. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144. AgamacAra- utarArdha chaghastha manuSya caryA ane zayyA banne parISaha saMkalpa vikalponI apekSAe eka sAthe vedI zake che. vItarAga A bannemAMthI eka sAthe eka ja vede che. kema ke temane saMkalpa vikalpa hotA nathI. sAta karma baMdhaka ane ATha karma baMdhakane ra2 parISaha hoya che. pavidha baMdhaka, ekavidha baMdhaka chaghasthane 14 parISaha che. ekavidha baMdhaka kevaLInA 11 parISaha che. abaMdhakanA 14mA gaNasthAnamAM paNa 11 parISaha ? (6) lezyA(teja)nA pratighAta thavAthI savAra-sAMja sUrya dUra hovA chatAM paNa najIka dekhAya che. madhyAhnamAM najIka hovA chatAM paNa abhitApanA kAraNe dUra dekhAya che. UcAInI apekSA to haMmezA samAna ja dUra hoya che. jyotiSI saMbaMdhI varNana jIvAbhigama sUtranA samAna che. uddezaka: 9 (1) vizvasA baMdha - anAdi vizrasA baMdha dharmAstikAya Adi che. sAdi vizrasA baMdhanA traNa prakAra paDe che. (1) paramANu Adi pudgalono baMdha "baMdhana pratyayika"vizrasA baMdha che. (2) goLa, anAja Adi padArthono koI vAsaNamAM je piMDa hoya che te "bhAjana pratyayika" baMdha hoya che. (3) vAdaLonA baMdha "pariNAma pratyayika" vizrasAbaMdha che. sthiti : -baMdhana pratyayikanI sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhyakALanI hoya che. bhAjana pratyayikanI sthiti jaghanya aMtamuhUrta utkRSTa saMkhyAtA kALanI hoya che. pariNAma pratyayikanI sthiti jaghanya eka samayanI utkRSTa 6 mahinAnI hoya che. (2)prayoga baMdhaH jIvanA ATha rucaka pradezomAM traNa traNano baMdha anAdi anaMta che.siddhono sAdi anaMta baMdha badhA Atmapradezono che sAdi sAMta prayoga baMdhanA cAra prakAra che-(1) ghAsa. lAkaDI AdinA bhArA bAMdhavA alAvaNa baMdha che. (2) mATI cUnA lAkhA AdinuM zleSaNAbaMdha. koI cIjano Dhagalo karavo uccaya baMdha. kuvA, vAvaDI makAna Adi baMdhAvavA samuccaya baMdha. ratha, ghoDA Adi banAvavA deza saMhanana baMdha ane dUdha pANInuM eka thavuM sarva saMhanana baMdha ema cAra prakAranAM A bIjA aliyAvaNa prayoga baMdha che. (3) samudyAtagata bahAra nIkaLela Atma pradezonA taijasa kArpaNanAM baMdha zarIra baMdha che. (4) pAMca prakAranA zarIranA je baMdha hoya che. te zarIra prayoga baMdha che. (3) dezabaMdha sarvabaMdha:- pAMca zarIranAM prathama samayavartI baMdha sarvabaMdha kahevAya che. bAkI badhA samayano baMdha dezabaMdha kahevAya che. vaikriya athavA AhAraka labdhivALA jyAre zarIra banAve che, tyAre paNa prathama samayamAM sarvabaMdha hoya che. jIva jyAM utpanna thAya che, tyAM prathama samaya je AhAra le che, te sarvabaMdha che. bAkI pUrA jIvanamAM vaikriya Adi labdhiprayoganA prathama samayane choDIne dezabaMdha hoya che. vATe vahetA athavA be samayanI aNAhAraka avasthAmAM traNa zarIranI apekSA dezabaMdha sarvabaMdha banne nathI hotA. audArika zarIranA sarvabaMdhanI sthiti niyamathI eka samayanI ja hoya che. dezabaMdhanI sthiti vividha prakAre che vaikriya zarIranA dezabaMdha sarvabaMdha- samuccaya jIva, naraka, deva, vAyu, tiryaMca paMcendriya ane manuSya A 6 mAM hoya che. sthiti sarvabaMdhane sarvatra eka samaya hoya che. samuccaya jIvamAM be samaya paNa hoya che. deza baMdhanI sthiti vivigha prakAre che. AhAraka zarIra dezabaMdha sarvabaMdha:- sthiti sarvabaMdhanI eka samaya ane dezabaMdhanI aMtarmuhUrta che. aMtara bannenuM jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa dezona ardha pugala parAvartana. tejasa kArpaNa zarIra anAdithI badhA daMDakamAM che. sarvabaMdha nathI. kevala dezabaMdha hoya che. ATha bolanA saMyogathI zarIra baMdha :- (1) dravya(pudgala) (2) vIrya(grahaNa karavuM) (3) saMyoga(mananA pariNAma) (4) yoga(kAyAnI pravRti) (5) karma (zubhAzubha) (6) AyuSya(lAMbu) (7) bhava(dArikanAM, tiryaMca manuSyanA ityAdi) (8) kAla-ArAnAM samaya anusAra zarIranI avagAhanA. vaikriya ane AhAraka zarIramAM navamo bola labdhino che. uddezaka: 10 (1) je zruta sampana hoya AcAra saMpana na hoya te dezavirAdhaka che. zruta saMpanna na hoya, AcAra saMpanna hoya te deza ArAdhaka che. bannethI saMpanna te sarva ArAdhaka che ane bannethI rahita te sarva virAdhaka kahevAya che. (2) jJAna ArAdhanA jaghanya madhyama utkRSTa traNa prakAranI hoya che. eja rIte darzana ane cAritra ArAdhanA paNa traNa-traNa prakAranI che. ArAdhanAmAM ArAdhanA ane bhava: bhava anya ArAdhanA jaghanya jJAnArAdhanA | 3/15 bhava madhyama jJAnArAdhanA | 2/3 bhava utkRSTa jJAnArAdhanA | 1/2 bhava be-be (ma+u) jaghanya darzanArAdhanA | 3/15 bhava madhyama darzanArAdhanA | 2/3 bhava utkRSTa darzanArAdhanA | 1/ra bhava traNa-traNa jaghanya cAritrArAdhanA 3/15 bhava | madhyama cAritrArAdhanA 2/3 bhava | utkRSTa cAritrArAdhanA 1/2 bhavamAM mokSa traNa-u. vizeSa : A badhI ArAdhanAvALA manuSya ane vaimAnikadevanA bhava kare che. utkRSTa cAritra ArAdhanAvALA anuttaradeva ane manuSyanA bhava kare che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 145 AgamasAra karma (3) pudgala pariNAma varNAdi 25 prakAranAM che. (4) lokAkAza ane eka jIvanA Atmapradeza samAna hoya che. (5) pudgalanA dravya ane dezathI ATha bhAMgA thAya che.-(1) dravya (2) dravya deza (3) aneka dravya (4) aneka deza (5) dravya eka deza eka (6) dravya eka deza aneka (7) aneka dravya eka deza (8) dravya aneka deza aneka; paramANumAM be - pahelA bIjA ddhipradezamAM 5 (kramathI). traNa pradezamAM sAta bhaMga AThamo choDIne. cAra pradezathI dasa pradezI sudhI ane saMkhyAta asaMkhyAta ane anaMta pradezamAM ATha ja bhaMga thAya che. (6) karmaprakRtiomAM anaMta paramANu pudgala lAgelA hoya che. pratyeka Atma pradeza para anaMta anaMta karma vargaNA AvRta hoya che. covIse daMDakamAM AThe karma AvRta hoya che. manuSyamAM 8,7 athavA 4 karma AvRta hoya che. karmamAM karmanI bhajanA niyamo: bhajanA | niyamo jJAnAvaraNIyamAM mohanIya 6 darzanAvaraNIya | mohanIya 6 aMtarAya | mohanIya dra mohanIya | - 7 vedanIyAdi cAra | 4 | 3. vizeSa - bhajanA niyamomAM meLavIne kula sAtakarma hoya che. eka karma pRcchAno ocho thaI jAya che. (7) jIva pudgalone grahaNa karela hovAthI pudgalI che. jIva dravyanI apekSA "pagala" paNa jIvano paryAyavAcI zabda che. | || zataka 8/10 saMpUrNa zataka-9H uddezaka-1-30 (1) jaMbudviIpanuM saMpUrNa varNana jaMbudvIpa prajJapti anusAra che. (2) jyotiSionuM(caMdra AdinuM) varNana jIvAbhigama sUtra anusAra che. (3) aMtaradvIponuM varNana jIvAbhigama sUtra anusAra che. pahelA uddezakamAM jaMbudvIpa prajJaptinA da(cha) (adhyAya)no atideza karyo che. bIjA uddezakamAM sUrya-caMdraAdinA varNana mATe sAtamA vakSaskArano atideza nathI Apyo paraMtu jIvAbhigama sUtrano atideza karyo che. trIjA thI trIsamAM uddezaka sudhI 28(aThayAvIsa) uddezomAM 28 dakSiNa dizAnAM aMtaradvIpo nA varNana hetu jIvAbhigama sUtrano atideza karyo che. uddezaka: 31 asoccA kevalI :- (1) dharmano bodha- jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI (2) dharmanI zraddhA- darzana mohanA kSayopazamathI (3)dIkSA- cAritramoha ane vIryaMtarAyanA kSayopazamathI (4) brahmacarya vAsa- cAritramoha ane vIryaMtarAyanA kSayopazamathI (pa) saMyama jatanA- cAritramoha ane vIryaMtarAyanA kSayopazamathI (6) saMvara- cAritramoha ane vIryaMtarAyanA kSayopazamathI (7) thI. (10) cAra jJAna- jJAnAvaraNIyanA kSayopazamathI (11) kevala jJAna - jJAnAvaraNIyanA kSayathI. kevala jJAna prApti - niraMtara chaTha, chaThanA pAraNA kare, baMne hAtha UMcA karIne sUryanI sAme AtApanA le, svabhAvathI bhadra hoya, vinIta hoya, ene adhyavasAyo thI, jJAnAvaraNIyanA kSayopazama thI vibhaMga jJAna utpanna thAya che. te jIvaAdine jANe che, jue che. pAkhaMDI ane AraMbhI, parigrahI, saMkilaSTa jIvone paNa jue che; vizuddha jIvone paNa jue che. jenAthI samakita prApta kare che. vibhega-jJAna avadhijJAnamAM pariName che. pachI yogya kramathI cAra dhAtakarmono kSaya karIne kevalajJAna kevala darzana prApta kare che. avadhijJAna prApta thavAnA samaye 3-zubhalezyA, 3-jJAna, traNe yoga, banne upayoga hoya che. saMhanana prathama, saMsthAna-6, avagAhanA 500 dhanuSya utkRSTa, vedapuruSa ane puruSa napuMsaka, saMjavalanano coka, prazasta adhyavasAya. teo kevalI banIne anya liMgamAMthI svaliMga dhAraNa karyA pahelA upadeza (pravacana) detA nathI. vyaktigata praznano javAba (eka udAharaNa ane sAthe utara) tathA bodha ApI zake che. dIkSA nathI ApatA paraMtu nirdeza karI zake che. A kevalI traNe lokamAM hoI zake che. vRta vaitADhaya, somanasavana, paMDakavana, pAtAla kaLaza AdimAM hoI zake che. A kevalI eka samayamAM vadhAremAM vadhAre (10) dasa hoI zake che. A badhuM varNana anya liMgavALA asocyA kevaLInI apekSA e che. socyA kevalI - asoccAnI samAna varNana che. vizeSa A svaliMga nI apekSAe kathana che. ama-aThThama niraMtara tapathI AtmAne saMyama tapamAM bhAvita kare che. avadhijJAna prApta thAya che. vadhAremAM vadhAre asaMkhya lokakhaMDa joI zakavA jeTaluM hoya che. - svaliMgI hovAthI lAMbA samayanI apekSA lezyA-da kahI che. utkRSTa jJAna-4 hoya che ane yoga-upayoga vagere asoccA samAna hoya che. lAMbA kALanI apekSA savedI-avedI baMne kahe che. strI, puruSa ane puruSa napuMsaka hoI zake che. saMjavalana kaSAya 4-3-2 athavA 1 hoI zake che. akaSAyI paNa hoI zake che. prazasta adhyavasAyothI kevalajJAna utpana thAya che. te kevalI upadeza paNa Ape che. dIkSA paNa Ape che. kema ke svaliMgI ja che. eka samayamAM te vadhAremAM vadhAre 108 hoI zake che. arthAta 108 kevalI eka sAthe thaI zake che.108 eka sAthe mokSa jaI zake che Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 146 uddezaka: 32 gAMgeya aNagAra : naraka pravezanaka bhaMga: sarvajJa prabhu mahAvIra svAmI vicaraNa karatAM ekadA vANijya grAma nAmanA nagaramAM padhAryA. koI divasa vyAkhyAna uparAMta pArzvanAtha bhagavAnanA paraMparAnuvartI zramaNa gAMgeya aNagAra prabhu mahAvIra pAse te dyutipalAsa udyAnamAM AvyA. emane covIsamAM tIrthaMkaranA zAsanamAM bhaLavAna hatA. paraMta te samaye gozAlaka ane mahAvIra A baMne tIrthakara rUpe bahacarcita hatA. mATe "sAcA tIrthakara koNa che e vAtano nirNaya karavAnA hetuthI vaMdana namaskAra rUpa ziSTAcAra paNa karyA vinA te prazna pUchavA lAgyA. temanA pahelA praznano uttara hato- jIva sAMtara niraMtara baMne rIte utpanna thAya che.(pRthvIkAyIka Adi sthAvara jIvo niraMtara ja utapanna thAya che ane niraMtara ja udaste che-mare che.) temano bIjo prazna ema hato ke eka, be ke traNa saMkhyAmAM jIva narakamAM utpanna thAya to tenA keTalA bhaMga thAya? A rIte temaNe eka pachI eka karatAM asaMkhya jIva utpanna thAya to tenA keTalA bhaMga thAya, evA prazno parIkSaNa mATe UbhA karyA. sarvajJa prabhue tenA zAMtithI ane te ja samaye javAba ApyA, te A pramANe che eka jIva- narakamAM jAya to sAta bhaMga hoI zake che. pahelImAM jAya ke bIjImAM jAya yAvat sAtamImAM jAya be jIva- narakamAM jAya to 28 bhaMga hoI zake che. asaMyogI sAta bhaMga upara pramANe arthAt baMne pahelImAM, baMne bIjImAM athavA baMne sAtamImAM. be saMyogI 21 bhaMga - eka pahelImAM eka bIjImAM, ema yAvat eka pahelImAM eka sAtamImAM, A (cha) bhaMga pahelI naraka kAyama rAkhavAthI bane. pachI pahelIne choDIne bIjIne kAyama rAkhavAthI pAMca, trIjIne kAyama rAkhavAthI cAra, cothIne kAyama rAkhavAthI traNa, pAMcamIne kAyama rAkhavAthI be ane chaThThI-sAtamI thI eka bhaMga.ema kala 65+4+3+2+1 U 21 bhaMga thAya che traNa jIva- narakamAM jAya to 84 bhaMga hoI zake che. asaMyogI sAta, dvisaMyogI 42. (eka jIva vadhavAthI 21+21 thayA) traNa saMyogI 35 bhaMga - eka pahelImAM eka bIjImAM eka trIjImAM, ema eka pahelImAM eka bIjImAM vAvata eka sAtamImAM, A pAMca bhaMga pahelI bIjI ne kAyama rAkhavAthI bane che. evI rIte pahelI-trIjIne kAyama rAkhavAthI 4(cAra), pahelI-cothI ne kAyama rAkhavAthI 3(traNa), pahelI-pAMcamIne kAyama rAkhavAthI 2(be) ane pahelI-chaThThI-sAtamI thI eka bhaMga banyA. ema kula 3+2+1 U 15 bhaMga pahelI ne kAyama rAkhavAthI banyA. pahelIne choDIne bIjIne kAyama rAkhavAthI 4+3+2+1 U 10 bhaMga bane che. bIjIne choDIne trIjIne kAyama rAkhavAthI 3+2+1 u 6 bhaMga bane. cothIne kAyama rAkhavAthI 2+1 U 3 bhaMga bane ane pAMcamI chaThThI sAtamI narakathI 1 bhaMga thAya che. ema kula 15+ 10++3+1 U 35 bhaMga thAya che. A prakArathI be saMyogI. ane traNa saMyogInA bhaMga banAvIne batAvyA che. A vidhIthI AgaLa bhaMga samajI levA joie (1) chaThThA zatakanA cothA uddezakane 'zabda uddezaka saMjJAthI kahI ahIM kevala- jJAnanA viSayanI bhalAmaNa ApI che. loka svarUpa mATe pAMcamAM zatakanI bhalAmaNa ApI che. (2) nairayika vagere svataH (poteja) janme che, mare che. bhagavAna paNa sarvajJa hovAthI pote ja jANatA-jotA hoya che; parataH(bIjA vaDe) athavA sAMbhaLIne nahIM. paraMtu teo vagara sAMbhaLIne paNa saMpUrNa parimita-aparimita vastu tattvane jANe che. (3) A uparanA badhA praznottaro dvArA ane bhaMga kALonA samAdhAna dvArA gAMgeya aNagAre(pArzvanAtha tIrthakaranA zAsanavartI zramaNe) bhagavAna mahAvIra sarvajJa hovAno vizvAsa karyo pachI zraddhA-bhaktinI sAthe vaMdana namaskAra karI bhagavAna pAse pAMca mahAvrata dharma svIkAra karyo. (4) A rIte avizvAsa ane parIkSaNanuM kAraNa e banI gayuM ke gozAlaka paNa e samaye 24mo tIrthakara manAto hato. eNe paNa devasahayogathI bAhya dekhAva tIrthakara samAna banAvyo hato ane nimitta jJAnathI bhUta-bhaviSyanI vAto paNa kaheto hato. (5) parIkSA karavAnI icchA dharAvanAra sAdhaka koI ne koI prakAre mArga kADhI ja le che. tattvajJAna saMbaMdhI praznonA uttara, nimittajJAna ane devasahAyathI nathI ApI zakAtA tyAM to potAnA jJAnathI hAjara javAba devAno hoya che. sAcA sarvazane AvA uttara ApavAmAM jarA paNa gaDamathala thatI nathI ane nakalI sarvajJa banelAo AvA bhaMga jALamAM aTakayA vinA turaMta javAba devAmAM samartha hotA nathI. gAMgeya aNagAre te ja bhavamAM mokSa meLavIne badhA ja duHkhono aMta karyo. uddezakaH 33 bhagavAna mahAvIranA mAtA-pitA :rANI trizalA ane rAjA siddhArtha bhagavAna mahAvIranA prasiddha mAtA-pitA hatA. paraMtu dasamAM devalokathI AvIne bhagavAna pahelA devAnaMdA brAhmaNInA garbhamAM 83 divasa rahyA hatA. A apekSAe RSabhadatta brAhmaNa ane devAnaMdA brAhmaNI paNa bhagavAnanA mAtA-pitA hatA. ekavAra vihAra karatAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI brAhmaNa kuMDagrAma' nAmanA nagaramAM padhAryA. RSabhadatta ane devAnaMdA paNa darzana karavA mATe samaya saraNamAM AvyA hatA. devAnaMdA brAhmaNI bhagavAna mahAvIra svAmIne animeSa daSTithI jovA lAgyA. jotAM-jotAM ja enA badhA aMga khIlI uThayA, te atyaMta harSa pAmyA. gautama svAmIe A badhuM pratyakSa joyuM ane bhagavAnane enuM kAraNa pUchyuM. javAbamAM bhagavAne pUrvanI vAta. karIne potAnI mAtA hovAno paricaya Apyo. tyArapachI Avela badhA lokone bhagavAne upadeza Apyo. RSabhadatta ane devAnaMdA upadeza sAMbhaLIne virakta thaI gayA, tyAM ja dIkSita thaI gayAM. temaNe baMnee ghaNAM varSa saMyama pAlana karyuM, agiyAra aMga zAstranuM adhyayana karyuM ane eka mahinAno saMthAro karIne eja bhavamAM saMpUrNa karma kSaya karI badhA duHkhono aMta ANyo. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 147 RSabhadatta pahelAM brAhmaNa matanA veda vageremAM pAraMgata hatA, pachI pArzvanAtha bhagavAnanA zAsanamAM jIva ajIvanA jJAtA zramaNopAsaka banyA hatA ane jIvananA aMtima varSomAM saMyama paNa dhAraNa karI te ja bhavamAM mukta thaI gayA. bhagavAnanA jamAI : jamAlI :- AgamasAra bhagavAna mahAvIrasvAmInI eka putrI hatI jenuM nAma priyadarzanA hatuM. enA patinuM nAma 'jamAlI' hatuM. jamAlInuM ATha zreSTha kanyAonI sAthe pANigrahaNa(lagna) thayuM hatuM. apAra dhana-vaibhavanA svAmI hatA. mAnuSika sukha ane kAma bhogamAM ja te manuSyabhavano samaya vyatIta karI rahyo hato. vairAgya prApti :- eka vakhata zramaNa bhagavAna mahAvIranuM tyAM padArpaNa thayuM. udyAna tarapha lokonA aneka samUha(ToLAM) javA lAgyA. lokonA kolAhalano avAja jamAlI sudhI paNa pahoMcyo, lokonA eka dizAmAM javAnuM kAraNa jANyuM ane te paNa bhagavAnanI sevAmAM ratha dvArA pahoMcyo, samavasaraNanI najIka 2tha rokIne nIce utaryo. phUla, pANI vagere saceta vastuno tyAga karyo (alaga karyA) Ayudha-zastra ane upAnaha(joDAM) vagere aceta padArthono paNa tyAga karyo. (kADhIne rAkhI dIdhA) mukha para eka paTavALuM vastra rAkhyuM. A prakAre saceta--acetano viveka rAkhI parama pavitra ane ekAgra citta thaI mastaka para aMjalI rAkhIne bhagavAnanI najIka pahoMcyo. traNa vakhata Avartana sAthe vaMdanA karI samavasaraNamAM besI gayo. bhagavAne jamAlI sahita upasthita vizALa pariSadane dharmaupadeza Apyo. jamAlI upadeza sAMbhaLIne AnaMdita thaI gayo. tene zraddhA rucI jAgI ane saMyama levA mATe taiyAra thaI gayo. bhagavAna pAse potAnI manobhAvanA vyakta karI. ghare pahoMcIne mAtA-pitAnI sAme potAnI bhAvanA vyakta karI. dIkSAnA bhAva sAMbhaLIne mohamayI mAtA potAne saMbhALI na zakI . thoDI vAramAM dAsIoe karelI paricaryAthI svastha thaIne uThI ane AMkhamAM AsuM sAthe 2DatI-raDatI putrane samajAvavA lAgI. mAtA ane putrano sarasa saMvAda : mAtA :- he putra ! tuM mane iSTa, kAMta, vallabha, AdhArabhUta, vizvAsapAtra, ratnatulya, jIvanano AnaMdadAyaka eka ja putra che. he putra ! eka kSaNa mATe paNa ame tAro viyoga sahana nathI karI zakatA. AthI jayAM sudhI ame jIvIta chIe tyAM sudhI tuM gharamAM ja rahI ane kuLa-vaMzanI vRddhi kara ane jyAre ame kALadharma pAmIe, tArI vRddhAvasthA AvI jAya tyAre tuM bhale dIkSA le je. jamAlI :- he mAtApitA! A manuSya jIvana janma, jarA, maraNa, roga, vyAdhi vagere aneka zArIrika mAnasika duHkhonI atyaMta vedanAothI pIDita che, adhRva, anitya che, saMdhyAkALanA raMgo samAna che, pANInA parapoTA samAna che, kuzAgra para(ghAsa52) rahela jAkaLabiMdu samAna che svapna darzana samAna ane vIjaLInA camakArA samAna caMcaLa che; saDavuM, paDavuM, gaLavuM ane naSTa thavAno eno svabhAva che. eka divasa ene avazya choDavuM paDaze. to he mAtA-pitA ! ApaNAmAMthI pahelAM koNa jaze ane pachI koNa jaze ? A nirNaya koNa karI zake che? AthI he mAtA-pitA ! tame mane AjJA Apo. ApanI AjJA maLavAthI huM zramaNa bhagavAna-mahAvIrasvAmInI pAse saMyama aMgIkAra karavA mAguM chuM. (icchuM chuM.) mAtA-pitA :- he putra ! tAruM zarIra badhA lakSaNo, guNothI saMpanna che, roga rahita, zakti saMpanna che, nirupakRta che. AthI jyAM sudhI rUpa, saubhAgya ane yauvana AdiguNa che tyAM sudhI tuM enAthI sukhano anubhava kara. amArA mRtyu bAda kuLavaMzanI vRddhi karIne pachI dIkSA le je. jamAlI :- - he mAtA-pitA ! suMdara dekhAvavALuM A zarIra duHkhonuM bhAjana, seMkaDo rogonuM ghara che; mATInA vAsaNa samAna (kAcanA vAsaNa samAna) durbaLa che; azucino bhaMDAra che. sadAya enI saMbhALa rAkhavI paDe che. to paNa e jIrNa ghara samAna che, anizcita samayamAM eka divasa choDavuM ja paDaze. he mAtA-- pitA! ApaNAmAMthI koNa pahelA jaze athavA pachI jaze enI khabara nathI. AthI ApanI AjJA maLavAthI huM dIkSA levA icchuM chuM. = mAtA-pitA :- he putra ! tArI A tarUNa avasthAvALI yogya guNavALI, rUpa- vALI, samAna umara vALI, vinayavALI, vicakSaNa, madhurabhASI, mitabhASI, manane anukULa, priya, uttama, sarvAMga suMdara ATha patnIo che ane tArA tarapha pUro anurAga rAkhavAvALI che. yauvana vayamAM atyAre tuM emanI sAthe sukha bhogava. yuvAna avasthA DhaLavA para viSaya-vAsanAthI mukta thaIne, bhogaicchAnuM kutuhala samApta thavA para ane amArA mRtyu pachI dIkSA leje. : jamAlI :- he mAtA-pitA ! A kAmabhoga nizcita azucino bhaMDAra, durgandhathI bharelA che; udvega utpanna karavAvALA che; bIbhatsa thoDo samaya rahevAvALA, tuccha kalimala(gaMdakI) rUpa che. te zArIrika mAnasika du:khe sAdhya che, ajJAnI athavA sAmAnya puruSo dvArA sevita che. kAmabhoga uttama puruSo dvArA tajavA yogya(tyAjya) che; pariNAmamAM du:khadAyI che; kaThinatAthI chUTavAvALA che ane mokSa mArganI gatimAM vighnarUpa che. te zalya, jhera ane kAMTAnI upamAvALA che, anarthonI khANa che ane mahAna pramAda, moha ane karmabaMdhamAM vadhAro karanArA che. he mAtA-pitA ! pahelAM athavA pachI koNa jaze e khabara nathI. AthI tame mane AjJA Apo huM bhagavAnanI pAse saMyama levA mAMgu chuM. mAtA-pitA -- - he putra ! A ApaNAM dAdA-paradAdAoe kamAyeluM apAra dhana che, sAta peDhI sudhI khAI-pI ane dAna ApatAM paNa khalAsa nathI thavAnuM. eTalA mATe he putra ! maLela A dhana-saMpatino tuM lAbha le. manuSyabhavano AnaMda laI pachI dIkSA leje. jamAlI : he mAtA-pitA ! A sonuM, cAMdI, hIrA, jhaverAta vagere dhana; cora, agni, rAjA, mRtyune AdhIna-parAdhIna che. AnA keTalA bhAgIdAra che. A lakSmI caMcaLa, adhruva, anitya, azAzvata che. eno ekakSaNano paNa bharoso nathI. na AyuSyano koI bharoso che. AthI he mAtA-pitA ! huM tamArI rajA maLavAthI dIkSA levA icchuM chuM. -= [mAtA-pitAnI dhana, vaibhava, bhogaAkarSaNa ane mohamayI zakti saphaLa na thatAM, have pachI dIkSAnI bhayAnakatA dvArA putranA vicArone parivartita karavAno prayatna karavA lAgyA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 AgamasAra- utarArdha mAtA-pitA :- he putra ! A nirgastha pravacana satya che. yAvatu badhA duHkhono aMta karavAmAM samartha che. parantu he putra ! A dIkSA(saMyama jIvana) talavAranI tIkSNa dhAra para cAlavAthI paNa atyaMta duSkara che; loDhAnA caNA cAvavAthI paNa kaThina che; retInAM koLIyAnI jema nirasa che; nadI pravAhanI sAme cAlIne pAra karavA samAna zramadAyaka che ane hAtha vaDe samudra pAra karavA samAna kaThina che. mahAzilAne mAthA para upADI rAkhavA samAna che. avizrAma gatithI,aneka hajAra guNA niyamonA bhArane dhAraNa karavAthI duSkara che. dIkSA aMgIkAra karyA pachI jIvananA keTalAMka jarUrI kArya paNa karavAnuM(snAna,maMjana,zRMgAra) kalpatuM nathI; phaLa, phUla, lIlI vanaspati, kAcu pANI, agni vagere sevana karavAnuM kalpatuM nathI; bhukha, tarasa, zardI, garamI, cora, zvApada(zikArI) sarpa, DAMsa, macchara vagerenA kaSTa upasarga sahana karavA paDe che. roga AvavA para upacAra na karavo, jamIna para suvAnuM, cAlatAM (page) vihAra, loca, AjIvana brahmacarya pAlana, ghare-ghare bhikSA mATe pharavuM aneka strIne jovA chatAM yuvAna uMmaramAM navavADa zuddha brahmacarya pAlana karavuM he putra ! atyaMta duSkara che. he putra! tAruM A sukomaLa zarIra dIkSAnA kaSTo mATe jarApaNa yogya nathI. AthI he putra! tuM gharamAM rahe ane sukha bhogava. jayAM sudhI ame jIvita chIe tyAM sudhI tAro ekakSaNa paNa viyoga nathI joI zaktA. amArA mRtyu pachI tuM zramaNa bhagavAna mahAvIra pAse dIkSA leje. jamAlI - he mAtA-pitA! je kAyara puruSa hoya che. jenI daihika lAlasA maTI nathI, je A laukika sukhamAM Asakta che tenA mATe dIkSAnI upara kahela duSkaratA che arthAt ene saMyama pAlana karavuM kaThina hoI zake che. paraMtu je A laukika sukhonI AzAthI, mukta-virakta thaI gayA che, dhIra, vIra, daDha nizcayavALA puruSa hoya che, enA mATe saMyamanI muzkelI jarApaNa bAdhaka nathI. paraMtu AnaMdadAyaka hoya che. AthI he mAtA-pitA ! saMpUrNa duHkho ane bhava paraMparAnuM umUlana karanArA, sukhamaya saMyama grahaNa karavAnI Apa mane AjJA Apo. saMyamanI AjJA - koIpaNa prakAre mAtA-pitA jamAlIkumAranI vairAgya bhAvanAne rokI zakyA nahIM, aMte temane svIkRti ApavI paDI. pachI teno dIkSA mahotsava ujavyo. jamAlInI abhilASA pramANe kutrikApaNamAMthI be lAkha sonaiyAnAM rajoharaNa pAtra maMgAvyAM; hajAmane bolAvyo; hajAme mo para mukhavastra bAMdhIne jamAlInA vALa kApyA, coTInA lagabhaga cAra AMgaLa kSetra pramANe vALa rAkhI badhA vALonuM khara muMDana karyuM. ene paNa eka lAkha sonaiyA ApyA. e vALane svaccha vastramAM laIne dhoIne mAtAe ratnakaraMDakamAM rAkhI potAnA ozikAnI pAse rAkhI dIdhA. pachI jamAlIne uttarAbhimukha besADIne mAtA-pitAe maMgaLa kaLazothI snAnavidhi karAvI; vastra, mALA, AbhUSaNo thI susajjita karyA. hajAra puruSa upADe tevI pAlakhI maMgAvI emAM jamAlIkumAra pUrvAbhimukha siMhAsana para besI gayA. enI jamaNI tarapha mAtA-pitA paNa besI gayA. pachI apUrva vaibhavanI sAthe ane aneka maMgaLonI sAthe vizALa jana samudAya sAthe, ghoDA, hAthI, ratha vagere sAthe e dIkSA mahotsavano varaghoDo rAjamArgo parathI AgaLa vadhyo. gharomAMthI seMkaDo hajAro strI-puruSo e varaghoDAne mAlIkumArane jovA lAgyA. kSatriyakuMDa grAma nagarathI e varaghoDo brAhmaNakuMDa grAma nagaranI tarapha jaI rahyo hato. rastAmAM utsAhI loko vividha jaya jayakAra karatA, maMgala avAja karatA jaI rahyA hatA. emAM mukhya nArA A pramANe hatA. dIkSArthInA nArA - he naMda (AnaMda dAyaka-AnaMda icchuka) ! tamArI dharma dvArA jaya ho! tapathI tamArI jaya ho! tamAruM kalyANa ho! tame akhaMDita jJAna-darzana, cAritranA svAmI bano ! he naMda! tame indriya jayI bano. tame badhA vidgone pAra karo! he deva! Apa parISaharUpI senA para vijaya meLavo. tame rAga-dveSarUpI mallo para vijaya prApta karo. he vIra ! uttama zukala dhyAna dvArA karmarUpI zatruonuM mardana karo. he vIra ! traNa loka rUpa vizva- maMDapamAM uttama ArAdhanA rUpa vijaya patAkA pharakAvo! apramatta thaI saMyamamAM vicaraNa karaze. nirmaLa vizuddha anuttara kevalajJAna prApta karaze. he vIra ! tamArA dharmamArgamAM koI prakAranuM vighna na ho. he mahAbhAga! tame parama- padarUpa mokSa prApta karo. dIkSArthI bhagavAnanA samavasaraNamAM - varaghoDo bhagavAnanA samavasaraNa sthaLanI najIka pahoMcI gayo. jamAlIkumAre chatra, cAmara, zibIkAno tyAga karyo. page cAlIne mAtA-pitAnI sAthe bhagavAnanI sAme pahoMcyA. mAtA-pitAe bhagavAnane vaMdana namaskAra karIne nivedana karyuM, he bhaMte ! A jamAlIkumAra amAro ekano eka putra che te amane iSTa, kAMta, vallabha che. e jaLa kamaLanI jema bhogothI virakta banI gayo che. ene ame tamane ziSyarUpI bhikSA ApIe chIe, tame svIkAra karo. tyAre zramaNa bhagavAna mahAvIra eno svIkAra kare che ane jamAlIkumArane nirdeza karatAM kahe che ke he devAnupriya ! tamane sukha thAya tema karo. tyAre jamAlIkumAre IzAnakhUNAmAM nizcita(jagyA)mAM jaIne pote ja vastra- AbhUSaNa utAryA. mAtAe ene zuddha vastramAM grahaNa karyA ane AMsu sAratA jamAlIkumArane aMtima zikSA vacana kahyA ke he putra! tuM sArI rIte saMyama pAlana karaje. tapamAM parAkramI banaje ane jarApaNa pramAda na karaje. A pramANe zikSA vacana kahetAM mAtA-pitA bhagavAnane vaMdana-namaskAra karIne cAlyA. 500 puruSo sAthe dIkSA grahaNa - jamAlIkumAra cAra AMgaLanI coTInA vALano paMcamuki loca karI bhagavAnanI sAme pahoMcyA. jamAlInI sAthe ja 500 bIjA puruSo dIkSA levA mATe taiyAra thaI gayA hatA. prabhue 500 puruSonI sAthe jamAlIkumArane dIkSita karyA. tenuM vistRta varNana ahIM nathI. - dIkSA laIne jamAlI aNagAre saMyama vidhiono jJAna ane abhyAsa karyo, tapa-saMyamamAM AtmAne bhAvita karyo yAvata 11 aMgazAstronuM adhyayana karyuM. svataMtra vicaraNa:- koI samaye jamAlI aNagAre svataMtra vicaraNa mATe bhagavAnane nivedana karyuM. bhagavAne evI sparzanA jANIne ene svIkRti na ApI ane mauna rAkhyuM. 500 ziSyo sahita emaNe bhagavAnane vaMdana karIne tyAMthI vihAra karyo. vihAra karatAM teo zrAvasti nagarImAM pahoMcyA. AhAranI aniyamitatAthI ane arasa AhAra, virasa AhArathI, rukSa, prAMta, kAla atikrAMta, pramANa Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 149 AgamasAra atikrAMta ane zItaLa AhArathI emanA zarIramAM vipula roga utpana thayo, pragADha durassaha vedanA thavA lAgI. enuM zarIra pitta javara ane dAhathI AkrAMta thaI gayuM. mithyAtva udaya - vedanAthI pIDita banelA jamAlI aNagAre zramaNone saMthAro(pathArI) karavAnuM kahyuM. pathArI karavAmAM thoDo samaya lAgyo. emane ubhA rahevAnuM asahya thaI gayuM hatuM. jaldIthI emaNe teone pUchI lIdhuM ke he devAnupriye pathArI pAtharI lIdhI ke pAtharo cho? zramaNoe uttara Apyo ke atyAre pathArI pAtharI nathI, pAtharI rahyA chIe. kaSTanI asahyatAne kAraNe e vAkyo para enuM UMdhuM ciMtana cAlavA lAgyuM. mithyAtva karma dalIkono udaya thayo ane A pramANe vicAravA lAgyA ke zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIno siddhAMta che ke "cAlatA-cAlatA cAlyA, karatAM-karatAM karyuM', A siddhAMta mithyA che. A huM pratyakSa anubhava karuM chuM. A prakAranA manogata bhAva emaNe zramaNonI sAme rAkhyA. keTalAka zramaNoe emanI A vAta para zraddhA karI ane keTalAke zraddhA na karI, pratikAra karyo. paraMtu mithyAtva udayanA prabhAvathI jamAlIne e daDha nizcaya thaI gayo ke bhagavAnano siddhAMta mithyA che. tyAre keTalAka zramaNa jyAM caMpAnagarImAM bhagavAna birAjamAna hatA tyAM vihAra karI gayA. avinaya - thoDA divasomAM jamAlI paNa svastha thaI gayA. te paNa vihAra karatAM caMpAnagarImAM bhagavAnanI samakSa pahoMcyA ane ubhA rahIne kahevA lAgyA ke bhaMte! ApanA keTalAka ziSya chadmastha vicaraNa karIne Ave che. paraMtu huM kevalI banIne Avyo chuM. gautama svAmIe eka ja prazna pUchIne ene nirutara ane cUpa karI dIdhA. pachI bhagavAne jamAlIne kahyuM ke he jamAlI ! mArA anya chadmastha aNagAra A praznano uttara mArI jema ja ApI zake che. paraMtu e potAne tamArI jema kevalI nathI kahetA. pachI bhagavAne e praznano uttara spaSTa karyo ke loka zAzvata che. kemake te sadA hato che ane raheze. loka-azAzvata che kema ke e utsarpiNI, avasarpiNI vagere rUpa paryAyomAM badalato rahe che. A jIva zAzvata che, kema ke sadA hato, che ane raheze. temaja A jIva azAzvata che, kema ke nAraka vagere paryAyomAM badalAto rahyo che. bhagavAnathI alagAva ane mithyA prarupaNA :- jamAlI nirutara thaI gayA ane zraddhA pragaTa na karatAM mithyAtva udayanA prabhAve tyAMthI nIkaLI gayA, aneka asat prarupaNA karatAM vicaravA lAgyA. A rIte mithyAtvanA abhinivezathI potAne ane bIjAne bhrAMtA karatAM tapa-saMyamanuM pAlana karavA lAgyA. prathama guNasthAnavartI hovA chatAM aneka varSa(10-15 varSa) saMyamanuM pAlana karyuM. 15 divasanA saMthArA bAda kALadharma pAmIne chaThThA devalokamAM kilviSika devarUpamAM utpanna thayA. jamAlI kilveiSIka deva - jamAlIne kALa dharma pAmyA jANIne gautama svAmIe enI gati-sthiti, bhava-bramaNa saMbaMdhI prazna karyo. javAbamAM bhagavAne jaNAvyuM ke jamAlI devalokano bhava pUro karIne 4-5 manuSya, tiryaca, devanA bhava karaze. pachI badhA karmano kSaya karIne mokSe jaze. kilviSiko nA bhava bhramaNa - kilviSika deva traNa prakAranA hoya che ane enA traNa sthAna che. (1) prathama dvitIya devalokanI nIcalI. prataramAM traNa palyopamanA AyuSyavALA (2) trIjA-cothA devalokanI nIcalI prataramAM traNa sAgaropamanA AyuSyavALA (3) chaThThA devalokamAM 13 sAgaranA AyuSyavALA. A kilviSiko ochAmAM ochA 4-5 naraka, tiryaca, manuSya, devanA bhava kare che ane utkRSTa anaMta saMsAramAM paribhramaNa kare che. kAraNa ke je kuLa gaNa saMghanA virodhI dveSI hoya che; AcArya, upAdhyAya, AdinA apayaza, avarNavAda, apakIrti karavAvALA hoya che; aneka asatya arthonI prarupaNA kare che; kadAgrahamAM pote bhramita hoya che ane bIjAne bhramita kare che, sAthe niraMtara tapa saMyamanI. vidhionuM utkRSTa pAlana kare che. aMtima samaya sudhI potAnI mithyAvAditAnI AlocanA-prAyazcitta zuddhikaraNa nathI karatAM te jIva A kilviSika deva sthAnone prApta kare che. dazavaikAlika sUtra adhya. para anusAra tapa saMyamanA cora evA virAdhaka zramaNa paNa mithyAtva pAmI kilviSikamAM jAya che. aupapAtika sUtra AdimAM paNa AnuM varNana che. uddezaka: 34 (1) koI eka manuSya pazu athavA trasa jIvane mAranArA vyakti anya paNa aneka jIvonI hiMsA karanArA hoya che. (koi eka kAyanA hiMsakane ahiMsAno bhAva na hovAthI chae jIvanIkAyanA bhAvathI hiMsaka hoya che.) (2) koI zramaNanI hiMsA karanArA enI hiMsAnI sAthe anya anaMta jIvonA paNa nAzaka hoya che. enuM kAraNa e che ke muni anaMta jIvonA rakSaka che, virata che. marIne e avirata thaI jAya che athavA anaMta jIvonA rakSakanI hiMsA karavAnI apekSAe ene anaMta jIvonA hiMsaka ane anaMta jIvonA vairathI spaSTa hovAnuM kahevAyuM che. (3) pAMca sthAvara zvAsozvAsamAM pAMca sthAvarane grahaNa karI zake che. enAthI ene traNa, cAra athavA pAMca kriyA lAge che. (4) vAyuthI athavA pracaMDa vAyuthI jo vRkSa athavA vRkSanA mULa halAvAya che athavA pADI devAya che to vAyukAyane traNa, cAra athavA pAMca kriyA lAge che. / zataka 9/34 saMpUrNa zataka-10: uddezaka-1 (1) dasa dizAo:dasa dizA nAma dizA-vidizA svarupa indrA dizA be-be pradezI vRddhi | pUrva-dakSiNa | Agneya koNa | vidizA eka pradezIsarvatra dakSiNa yamAM | dizA be-be pradezI vRddhi dakSiNa-pazcima naiRtya koNa | vidizA | eka pradezI sarvatra 'pUrva Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha pazcima pazcima-uttara uttara uttara-pUrva urdhva dizA adho dizA (2) cAre dizAo mULamAM be pradeza pahoLI urdhva, adho dizA sarvatra samAna che. 150 dizA vAruNI vAyavya koNa vidizA saumyA(saumA) dizA IzAna koNa vimalAdizA vidizA dizA tamAdizA dizA cAra pradezI sarvatra che. pachI AgaLa pratyeka pradezamAM be--be pradeza vadhAro thato gayo che. vidizAo ane dizAo (3) dizAono udgama merunA madhyathI thAya che. tyAM cAra upara, cAra nIce ema ATha rucaka pradezothI daze dizAo zaru thAya che. dizAo gADInA ''odhAMNa'' AkAranI hoya che. vidizAo muktAvalInA AkAranI che. UMcI- nIcI dizA cAra pradezI hovAthI rucaka AkAre che. (4) dizAonI vizALatA hovAthI enAmAM jIva ane jIvanA deza athavA pradezano samAveza thaI jAya che. AthI niyamataH jIva, jIvadeza, jIva pradeza hoya che. ekendriya Adi paMcendriya sudhInA badhA jIva prApta hoya che. ajIvamAM traNa astikAyanA deza ane pradeza ema 6 hoya che ane addhAkAla hoya che ane pudgalAstikAyanA cAra bheda che. kula 6 + 1 U 7 + 4 U 11 bheda ajIvanA hoya che. (5) vidizAo eka pradezI hovAthI enAmAM pUrNa jIva nathI hotA, deza athavA pradeza hoya che. ekendriya jIva niyamataH hoya che. zeSa jIva kayAreka hoya che. kayAreka nathI hotA. jIva dezamAM traNa bhaMga hoya che. jethI- jIvanA 1 deza, eka jIvanA aneka deza ane aneka jIvanA aneka deza. pradezamAM be bhaMga hoya che. kema ke eka pradeza rUpa pahelo bhaMga nathI hoto aneka pradeza hoya che. ajIvanA 7 + 4 U 11 bheda dizAnI samAna ja hoya che. (6) UMcI dizAmAM vidizAnI samAna jIva-ajIva nA bheda bhaMga hoya che. kema ke cAra pradezI hoya che. nIcI dizA paNa UMcI dizAnI samAna che. paraMtu tyAM ahvAkAla(sUryano prakAza) nathI. dizAo ATha caka pradezo urdhvaadho be-be pradezI vRddhi eka pradezI sarvatra be-be pradezI vRddhi eka pradezI sarvatra cAra pradezI sarvatra dizAo vi di zA dizAo. noMdha : jaganyathI zarIra avagAhana aMgalano asaMkhyAtamo bhAga hoya che. A asaMkhyAtamAM bhAga aMgula pramANa avagAhanamAM paNa eTalA AkAzapradeza hoya che ke samaye samaye eka eka AkAza pradezanuM temAMthI nIsaraNa karatAM asaMkhyAto kALa pasAra thai jAya. Ama jIva haMmezA asaMkhyAta AkAzapradeza avagAhIne rahelo hoya che. eka pradezI vidizA ane cAra pradezI adho urdhva dizAmAM te saMpUrNa samAi zakato nathI. tethI jIvanA deza ane pradeza temAM hoya che. dizAomAM saMpUrNa jIva samAi zake che. bIjuM jIvanAM ATha rucaka pradezo, ke je acalita mAnavAmAM Ave che, te paNa kayAreka eka, be, traNa, cAra, pAMca, cha ane ATha AkAza pradeza avagAhanamAM rahe che paNa svabhAvathI sAta AkAza pradeza para nathI rahetA.(zataka-25,udezaka : 4 nI chellI gAthA juo). acalita tyAM sudhIja ke jayAM sudhI jIva jIvIta che. e ATha pradezonA calita thavA para jIvanuM avazya mRtyu thAya che. ATha rucaka pradezono baMdha vizvasA baMdha nathI paNa jIvaprayoga baMdha che. vATe vahetA jIvanAM te ATha rucaka pradezo niyamA ATha AkAza pradezo para nathI hotA. tatva kevalI gamyuM. (7) prajJApanA pada 21 nA avagAhanA saMsthAna saMbaMdhI saMpUrNa varNana ahIM samajavuM. uddezakaH 2 (1) kaSAya bhAvamAM vartamAna aNagAra dizAonA, rUponA avalokana karatAM sAMparAyika kriyAvALA hoya che ane akaSAya bhAvamAM rahyA jIva iriyAvahi kriyAvALA hoya che. ahIMyA kAya bhAva mATe ''vIcipatha" zabdano prayoga karyo che. (2) traNa yonI saMbaMdhI varNana prajJApanA sUtra pada 9 nI samAna samajavuM. traNa vedanA saMbaMdhI varNana 35 mAM pada samAna che. bhikSu paDimAnuM saMpUrNa varNana dazAzruta skaMdha sUtranI samAna che. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 AgamasAra jainology II (3) bhikSu koIpaNa akRtya sthAnanI AlocanA pratikramaNa karyA vagara ke pachI carama samayamAM badhI AlocanA karI laIza, atyAre nathI karato, ema vicArIne AlocanA karyA vagara vacce ja kALa karI jAya to ArAdhanA thatI nathI. (zrAvakane mATe paNa emaja samajavuM) koI bhikSu ema vicAre ke zrAvaka gRhastha jIvananA keTalAMya avrata sevana karatA paNa devalokamAM jAya che to huM vyaMtara vagere deva avasthA to avazya prApta karIza. AvA saMkalpothI nAnA moTA doSanI AlocanA pratikramaNa na kare ane A saMkalpanI paNa AlocanA ane pratikramaNa na kare to te ArAdhaka hotA nathI. A rIte uparokta sarve virAdhaka hoya che. uparanA koI paNa sAdhakane AlocanA pratikramaNano avasara prApta thaI jAya to te ArAdhaka thaI zake che. uddezaka: 3 (1) devadevI potAnA cAra-pAMca AvAsa sudhI svAbhAvika zarIranI gatithI jaI zake che. enAthI vadhAre javA mATe uttara vaikriya karavuM paDe che. (2) deva-devI potAnA alpaddhika deva devInI vaccethI arthAt enuM ullaMghana karatA jaI zake che; samAna athavA adhika RddhivALA deva-devInuM ullaMghana e karI zakatA nathI, paraMtu kadAca te pramAdamAM hoya athavA chalathI(dago karIne) ullaMghana karI zake che. (3) ghoDo jyAre doDe che. tyAre enA hRdaya ane yakRtanI vacce kaDakaDa' nAmano vAyu utpanna thAya che. jenAthI eno "khu khu" evo avAja Ave che. (4) have ame besaNuM, sUIzuM, ubhA rahIzuM vagere vyavahAra bhASA prajJApanI bhASA hoya che, te satya ke asatya hotI nathI. anya paNa AmaMtraNI, jAyaNI, pucchaNI bhASA paNa prajJApanI bhASA hoya che, te satya-asatya hotI nathI. udezaka: 4 (1) camarendranA trAyadgizaka(maMtrI athavA purohita sthAnIya) deva zAzvata hoya che. eka cyavatA bIjA utpanna thaI jAya che. kAkaMdI nAmanI nagarImAM 33 mitra zeTha(gAthApati) rahetA hatA. te pahelAM zuddha AcArI zramaNopAsaka hatA. pachI zithila AcArI banI gayA. aMtamAM AlocanA zuddhi karyA vagara Ayu samApta thaI javAthI te sarveya asurendra camarendra nA trAyanTiMzaka deva banyA hatA. vartamAnamAM A ja tetrIsa kAkaMdInA zrAvaka devarUpamAM trAyanTiMzaka che. AvAja 33 thatA rahe che. viccheda nathI paDato. zyAmahasti aNagAranA gautamasvAmIne pUchela ane pachI gautama svAmIe bhagavAnane pUchelA praznano A sArAMza che. balIndranA 33 trAyanTiMzaka deva bibhelanagaramAM zramaNopAsaka hatA ane bAdamAM zithila AcArI thaI javA para A asurakumAra devamAM utpanna thayA che. A rIte 10 bhavana pationA trAyaniMsaka deva che. zakendranA paNa trAyanTiMzaka deva che. te palAzaka nAmanA nagaramAM zuddha zramaNa upAsaka paryAyanuM pAlana karI ArAdhaka thaI deva thayA che. IzAnendranA trAyadgizaka caMpAnagarInA 33 zrAvaka hatA. ArAdhaka thaIne deva banyA. saMthAro karI kALa karyo hato. bhavanapatinA trAyadgizakoe 15 divasano saMthAro karI kALa karyo hato. uddezaka: 5 agramahiSI parivAra: agramahiSI parivAra | vikavarNArUpa | traTituM 1-camarendra | 5 | 8000 | 2009 | 40,000 2-balIndra | 5 | 8000 | 4000 | 80,000 3-navanikAyanA indra | -6 | da000 | $000 | 36,000 4-badhAnA lokapAla | 4-4 | 1000 | 1000 | 4,000 | 5-vyaMtarendra 4-4 1000 | 1000 | 4,000 -jayotiSendra 4-4 4000 | 8000 | 16,000. 7-graha 4-4 4000 | 8000 16,000 8-zakendra 16,000 16,000 | 1,28,000 | 9-IzAnendra 16,000 16,000 | 1,28,000 10-baMnenA lokapAla 4 1000 | 1000 | 8,000 sUtramAM badhAnI agramahiSInA nAma kahela che. eka eka agramahiSInA parivAranI devio jeTalI hoya che eTalI saMkhyAmAM te potAnAM rUponI vipharvaNA IndranI sAthe paricAraNA hetu kare che. indranI paricAraNA yogya utkRSTa devIonA rUpone truTita zabdathI kahevAyela che. truTitano artha che - eka TukaDI, eka samUha. potAnI sudharmA sabhAmAM koI paNa deva maithuna sevana karatA nathI. deva uddezakaH 6 zakendranA janma vagereno saMpUrNa varNana sUryAbhadevanA varNana samAna che. juo rAjaprazrIya sUtra sArAMza. zakendra 3ra lAkha vimAnonA svAmI hoya che. udezaka: 7-34 uttara dizAnA 28 aMtara dvIponuM varNana jIvAbhigama sUtranA varNananI samAna che. || zataka 10/34 saMpUrNa | Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 AgamasAra- utarArdha 152 zataka-11 : uddezaka-1 A uddezakanuM nAma "utpala uddezaka" siddhAMtamAM prasiddha che. AmAM utpala kamala vanaspatinA bhAva(svabhAva) saMbaMdhI varNana 31 dvArothI karAyela che. enI samAna AgaLa ATha uddezaka sudhI varNana che. utpala patra vagere pratyeka vanaspatimAM pahelA eka jIva utpanna thAya che. pachI enI nizrAmAM aneka jIva utpanna thatA rahe che. ahIM 31 dvAronA varNananI sAthe eka vacana, bahuvacananI apekSA koI kAromAM bhaMga paNa kahevAyela che. enI vidhi e che ke pUchAyela bolomAM eka bola prApta thAya to enA eka vacana ane bahuvacananA e be bhaMga hoya che. be bola prApta thAya to asaMyogI 4, dvi saMyogI 4, ema 8 bhaMga hoya che. traNa bola prApta thAya to 26 bhaMga (6+ 12 + 8) hoya che ane 4 bola prApta thAya to 80 bhaMga (8+ 24+ 32 + 16) hoya che. A 8-26-80 bhaMgonI bhaMga banAvavAnI vidhi prajJApanA sUtra pada 16mAM batAvAI che. utpalanA dvAra varNana :1 | Agati | traNa gatithI (1 naraka gati choDIne). 2 | utpAta | eka samayamAM 1-2-3 utkRSTa asaMkhyAtA upaje. parimANa | asaMkhya utsarpiNI, avasarpiNI nA samaya tulya asaMkhyAtA hoya che. avagAhanA | utkRSTa 1000 yojana sAdhika hoya che. | baMdha sAta karmonA baMdha hoya che. abaMdha nathI hotA. bhaMga 2-2 ane Aya karmanA baMdha-abaMdha baMne hoya che. bhaMga-8 vedanA | | zAtA-azAtA baMne vedanA hoya che. baMga-8 | udaya ATha karmono udaya thAya che. anudaya nahIM. bhaMga 2-2 | udIraNA 6 karmonA udIraka hoya che. anudIraka nahIM . bhaMga 2-2, Ayu ane vedanIya karmanA udIraka anudIraka baMne hoya che. | 9 | leyA kaSNa Adi cAra vezyA hoya che. baMga-80 10 | daSTi | eka mithyAdaSTi, bhaMga-2 eka mithyAdASTa, bhaga-2 11 | jJAna ajJAnI che, jJAnI nahIM. bhaMga-2 12 | yoga kAya yogI che. bhaMga-2 | 13 | upayoga | baMne. bhaMga-8 14 | varNAdi | 20 bola pAme. maMga-2-2, zarIranI apekSA. 15 | ucchavAsa | traNa bola pAme, (1) ucchavAsaka (2) nizvAsaka (3) nouzvAsaka nonizvAsaka. bhaMga 26 hoya che. 16 | AhAra | AhAraka anAhAraka bane. maMga-8 | 17 | virata avirata hoya che. maMga-2 18 | kriyA sakriyA hoya che, akriyA nahIM. bhaMga-2 19 baMdhaka sapta vidha baMdhaka ane aSTa vidha baMdhaka bane. maMga-8 saMjJA cAra hoya che. bhaMga-80 | kaSAya cAra hoya che. maMga-80 22 | veda | eka napuMsaka. bhaga-2 23 | veda-baMdhaka | traNe veda baMdhaka, bhaMga-26 24 | sannI kevaLa asanni che. maMga-2 25 | indriya | saindriya che, aniSkriya nathI. bhaMga-2 | 26 | kAyasthiti | utkRSTa asaMkhya kALa. 27 | kAlA deza | cAra sthAvaranI sAthe utkRSTa asaMkhyabhava,asaMkhyakALa. vanaspatinI sAthe utkRSTa anaMta bhava,anaMtakALa. vakasendriyanI sAthe utkRSTa saMkhyAtA bhava, saMkhyAnAkALa. tiryaMca paMcendriya ane manuSyanI sAthe utkRSTa 8 bhava, cAra karoDa pUrva cAlIsa hajAra varSa. 28 | AhAra | 288 prakAranA 6 dizAthI. | 29 | sthiti | jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa dasa hajAra varSa. | 30 | samudyAta | traNa kramazaH. maMga-26 31 | maraNa | samavahata asamavahata bane. maMga-8 | 3ra | gati tiryaca, manuSya be gatimAM jAya. 33 | sarvajIva | badhA jIva utpala kamalanA badhA vibhAgomAM aneka athavA anaMta vAra utpanna pUrva che. uddezaka: 2-8 2, sAluka 3, palAsa 4, kuMbhIka 5, nAlika 6, padma 7, karNikA 8, nalina- kamala. A vanaspationA varNana pratyeka uddezakamAM che. AmAM prAyaH varNana samAna che. thoDoka taphAvata che te A pramANe che. (1) avagAhanA - sAlukamAM aneka dhanuSa, palAsamAM aneka koza. zeSa 6 mAM 1000 yojana sAdhika. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra jainology 11 153 (2) sthiti- kuMbhika, nAsikamAM aneka varSa, zeSa 6 mAM 10,000 varSa. (3) lezyA- kuMbhika, nAlikA, palAsamAM traNa, zeSa badhAmAM cAra. A AThamAM keTalAka to vividha prakAranA kamala che. palAsa kuMbhika vagere paNa evI ja koI vanaspatio hovI joie. palAsathI prasiddha DhAMka(parNaphuTI) vanaspati artha karAya to 10,000 varSanI umara hovAnuM vicAraNIya hoya che. AthI prAsaMgika vividha kamala vizeSa ja samajavuM joie. udezaka: 9 zivarAjarSi: (1) hastinApuramAM "ziva" nAmanA rAjA rAjaya karatA hatA. te zreSTha rAjAnA yogya guNothI sampanna hatA. enI dhArINI nAmanI rANI tathA zivabhadrakumAra nAmano putra hato. yogya samaye rAjakumAra rAjaya kAryanI dekharekha karavA lAgyo. eka vakhata rAjAne rAtrimAM vicAra utpanna thayo ke mane dhana sampati ane rAjaya saMbaMdhI badhI anukULatA prApta thaI che. A badhI vRddhi pUrvanA puNyathI ja prApta thaI che. have samaya thatAM A badhAno tyAga karIne mAre putrane rAjya sopIne sanyAsa grahaNa karI levo joie. utpanna thayelA e vicArone zivarAjAe draDha karyA ane te anusAra putrano rAjayAbhiSeka karyo. zivarAjarSinI tApasI dIkSA - enA pachI yogya tithi muhUrta joIne mitra, jJAtIjana vagerene bhojana karAvIne, sammAnita karIne e badhAnI ane putranI AjJA-svIkRti laI tApasa AzramamAM jaIne temaNe dizA prokSika tApasI pravrajayA aMgIkAra karI. teo gaMgA nadIne kinAre potAnI jhuMpaDI banAvIne rahevA lAgyA. emaNe dIkSA laIne chaThane pAraNe chaTha karavAno prAraMbha karyo. te AtApanA bhUmimAM jaIne AtApanA letA hatA. pAraNAnA divase AtApanA bhUmimAMthI utarIne valkala vastra paherIne potAnI jhuMpaDImAM AvyA. vAMsanI chAbaDI ane kAvaDa laIne pUrva dizAmAM gayA pUrva dizAnI pUjA karIne soma lokapAlane A prakAre kahyuM- he pUrva dizAnA svAmI soma mahArAjA ! dharma sAdhanamAM pravRtta mAruM zIvarAjarSinuM rakSaNa karo ane pUrva dizAmAM rahela kaMdamUla, chAla, patra, puSpa, phala, bIja, lIlI vanaspati levAnI AjJA Apo. evuM kahI ane pachI pUrva dizAthI IcchIta sAmagrIthI chAbaDI bharIne jhUMpaDImAM AvyA. pachI gaMgA nadImAM jaI snAna Adi karIne AvyA. pachI havananI pUrNa taiyArI karIne madhu vRta cokhAthI homa karyo. vaizva deva ane atithi pUjana karIne pachI AhAra karyo. pachI bIjo chaTha svIkAra karyo. A prakAre kramazaH pAraNAmAM dakSiNa, pazcima, uttara dizAnuM pUjana karI e dizAnA lokapAlanI AjJA prApta karI, bAkI vidhi prathama pAraNAnI samAna karatAM, Ama tapa sAdhanA karatAM-karatAM te bhadra ane vinIta prakRtivALA ziva-rAjarSine virbhAgajJAna utpanna thayuM. jenAthI te sAta dvIpa samadra jovA lAgyA. vibhaMga jJAnI zivarAjarSi:- te AtApanA bhUmithI jhuMpaDImAM AvyA. tyAMthI tApasa AzramamAM AvyA ane tyAMthI hastinApura nagaramAM gayA ane sarva ThekANe pracAra karavA lAgyA ke mane atizaya jJAna-darzana utpanna thayuM che. sAta dvIpa samudra che. eTalo ja loka che. enAthI AgaLa kAMI nathI. vAta nagaramAM vyApta thaI lokonI carcAno viSaya banI gayo. keTalAka zraddhA karavA lAgyA, keTalAka saMdeha karavA lAgyA. vicaraNa karatAM zramaNa bhagavAna mahAvIra hastinApuramAM padhAryA. gautama svAmI pAraNAmAM gaucarI levA gayAM. lokonI carcA gautama svAmI sudhI paNa pahoMcI. gautamasvAmIe bhagavAnane nivedana karI lokono prazna vyakta karyo. upasthita pariSadanI samakSa ja bhagavAne spaSTIkaraNa karyuM ke sAta dvIpa samudra jovA sudhInI vAta sAcI che. paraMtu enI sAthe eNe je prarupaNa karavAnuM zarU karyuM che ke ATalo ja loka che, AgaLa nathI; te enuM kathana mithyA che ane enuM jJAna paNa apUrNa che. vAstavamAM dvIpa samudra asaMkhya che. pariSadanA cAlyA javAthI nagaramAM beraMgI vAto thavA lAgI. zivarAjarSi sudhI paNa sArI vArtA pahoMcI gaI. te zakita, kAMkSita thayo, vicArAdhIna banyo ane enuM vibhaMga jJAna samApta thaI gayuM. tyAre eNe evo vicAra karyo ke zramaNa bhagavAna mahAvIranI samIpa jaIne paryApAsanA karavI mArA mATe A bhava, parabhavamAM kalyANakArI thaze; evo vicAra karI te tApasa AzramamAM AvyA, yogya upakaraNa vezabhUSA grahaNa karI bhagavAnanI sevAmAM pahoMcyA. zivarAjarSinI zramaNa dIkSA ane mukti - traNa vakhata Avartana karI vaMdanA, namaskAra karI bhagavAnanI sevAmAM besI gayA. bhagavAne zivarAjarSi pramukha anya paNa upasthita pariSadane upadeza Apyo. zivarAjarSine bhagavAnanI vANI atyaMta rucikara lAgI ane tyAM jina pravrajyA aMgIkAra karavA mATe tatpara thayA. skaMdhaka aNagAranI samAna enuM saMyama grahaNa saMbaMdhI varNana samajavuM. IzAnakhUNAmAM jaIne bhaMDopakaraNa rAkhI, paMca muSThi loca karI ane bhagavAnanI sAme pahoMcIne vaMdana karyA. tyAra pachI bhagavAne ene vidhipUrvaka dIkSA pATha bhaNAvyo. zivarAjarSi zramaNa nirgastha banI gayA. 11 aMgonuM adhyayana karyuM. aMtamAM e ja bhavamAM badhA karma kSaya karI mukta thayA. (2) gaMgA kinAre rahenArA anya vAnaprastha sanyAsI:- agnihotrI, potika(vastradhArI) kautrika, yAjJika, zraddhALu, khapparadhArI, huMDikAdhArI, phalabhojI, umasjaka, nimajjaka, samrakSAlaka, urdhvamaMDuka, adhokuMDaka, dakSiNamUlaka, uttaramUlaka, zaMkhadhamaka, kuladhamaka, mRgalabdhaka, hastI tApasa, jalAbhiSeka karyA vagara bhojana na karanArA, vAyumAM rahenArA, pANImAM rahenArA, vakaladhArI, jalabakSI, vAyubhakSI, zevAlabhakSI, mUlAhArI, kaMdahArI, patraAhArI, chAla khAnArA, puSpaAhArI, bIjaAhArI, ApoApa ja paDelA phaLa Adi khAnArA phalAhArI, ucA daMDa rAkhanArA, vRkSavAsI, maMDalavAsI, vanavAsI, bilavAsI, dizA prokSI, AtApanA levAvALA, paMcAgni tApa lenArA vagere ane bIjA paNa aupapAtika sUtra varNita sanyAsI gaMgA kinAre rahetA hatA. vAnaprastha AzramamAM vividha sAdhanAo ane vividha vezabhUSA ane upakaraNa hoya che. e potAnI mAnyatA anusAra vividha tapasyAo kare che. samabhAva-upazAMtinI upalabdhi paNa keTalAya sAdhaka kare che. aMtima samayamAM saMlekhanA saMthArA paNa kare che, je mahino, be mahinA paNa cAle che ane pAdopagamana maraNa paNa svIkAra kare che. jIvAdinuM sAcuM jJAna ane AcaraNa na hovA chatAM Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 154 paNa prakRtinI zAMti, samAdhi ane tapasyAnA baLathI e devagatimAM to jAya che, paraMtu adhikatara bhavanapati vyaMtara Adi sAmAnya deva thAya che. gautama, skaMdhaka, zivarAjarSi, jevA keTalAya bhadrika pariNAmI punaH vItarAga prabhunI pAse zramaNa pravrajyA svIkAra karIne sAdhanA karatA ArAdhaka gatine paNa prApta kare che. uddezakaH 10. (1) loka aloka-loka-aloka, adholoka, tichaloka, urdhvaloka, A pAMcanuM varNana A pramANe che. lokaH supratiSThaka saMsthAna arthAt traNa sarAvalA kramazaH ulTA, sIdhA, ulTA uparA upara rAkhyA hoya evo AkAra che. AmAM jIva che; ajIva che; dharmAsti- kAya adharmAstikAya ane enA pradeza che; AkAzAstikAyano deza che; kAla che ane pudgalanA cAra bheda che nIco loka - A trapAkAra (sipAhInA AkAravALo) che. emAM jIva che. sAta bheda arUpI ajIvanA che. cAra rUpI ajIvanA che. sAta naraka piMDarUpa sAta vibhAga che. tirtholoka - A jAlaranA AkAravALo che. asaMkhya vibhAgarUpe AmAM asaMkhya dvIpa samudra che. jIva che. ajIvanA 7 + 4 U 11 bheda che. urdhvaloka - A urdhva(ubhA) mRdaMganA AkAravALo che. 15 vibhAga che. U 12 devaloka, raiveyaka, aNutara vimAna, siddhazilA. jIva che. bAdara agni nathI. ajIvamAMthI kALa nathI. bAkI nIcA loka samAna che. aloka - kRsira golakanA AkAravALo che. teno koI vibhAga nathI. te arupI, ajIva-deza ane ajIva pradeza rUpa che. traNe lokanA eka AkAza pradezamAM jIvanA deza-pradeza hoya che. ajIvanA dharmAstikAya adharmAstikAya nA deza-pradeza ane kAla ema pAMca bheda hoya che. urdhva lokamAM kAla hoto nathI. lokamAM varNAdi 20 bola hoya che. anaMta jIva dravya, anaMta ajIva dravya hoya che. alokamAM hotA nathI. karoDo(lAkha karoDa) mAIlanI gatithI paNa koI deva meru parvatathI cAle to paNa lAkho karoDo varSomAM lokano kinAro AvI zakato nathI, eTalo vizALa loka che. aloka lokathI paNa anaMta gaNo vizALa che. lokanI ucAi cauda rAja pramANa che. nIce taLIye sAta rAja. madhyamAM eka rAja tathA uparanAM sAta rAjano AkAra ubhA mRdaMga jevo che. pAMcamAM devaloka pAse te pAMca rAju pahoLo che. eka rAju asaMkhya kroDAkoDI yojana jeTaluM hoya che. (nodhaH gaNitathI loka 138 ghana rAju mAhera thAya che. samajapherathI (74747) 343 ghana rAju paNa koI kare che, jemAM lokanI goLa vakratA na gaNavAthI bhUla thayela che.) jevI rIte eka nartakIne jovA mATe hajAro lokonI daSTi paDe che e daSTi nartakIne athavA ApasamAM koIne bAdhA pIDA karI zakatI nathI; evI ja rIte lokanA eka AkAza pradeza para vividha jIva ane ajIva rahI zake che ane emAM koIne koIthI bAdhA nathI pahoMcatI, kema ke te sukSma hoya che. athavA audArika zarIra rahita vATe vahetA jIva vagere hoya che. arupI ajIva paNa tyAM hoya che. rupI ajIva sUkSma pariNAma pariNata paNa hoya che. A apekSAothI eka AkAza pradeza para A badhA eka sAthe rahI zakatA hoya che. uddezaka: 11 sudarzana zramaNopAsaka: vANijya grAma nAmanA nagaramAM jIvAjIvanA jJAtA, guNasaMpanna, sudarzana zramaNopAsaka rahetA hatA. eka vakhata bhagavAna mahAvIrasvAmI nagarInI bahAra dhutipalAsaka bagIcAmAM padhAryA. sudarzana zrAvaka vizAla janasamUhanI sAthe cAlatAM bhagavAnanA darzana karavA gayA. temaNe pAMca abhigama sAthe darzana vaMdana karyA. pachI bhagavAne Avela samasta pariSadane dharma upadeza Apyo. upadeza pUrNa thayA pachI pariSadanA cAlyA javA bAda sudarzana zramaNopAsake bhagavAnane vaMdana- namaskAra karI kAla(samaya) saMbaMdhI prazna pUchayo. kAla:- kAla cAra prakAranA hoya che. (1) pramANakAla (2) yathAyuSka nivRtti kAla (3) maraNakAla (4) addhAkAla. (1) pramANamAla - 12 muhUrtathI laIne 18 muhUrtanI rAtrI hoya che. eTalo ja divasa hoya che. traNa muhUrtanI poSIthI laIne sADAcAra muhUrtanI poSI hoya che. moTo divasa ane moTI poraSI aSADhamAM hoya che. nAno divasa ane nAnI poSI poSa mahInAmAM hoya che. 1/122 muhUrta pramANa poSI kramazaH ghaTe che ane vadhe che. Aso ane caitramAM divasa-rAta 15-15 muhUrta samAna ja hoya che. e samaye 3-3/4U poNA cAra muhUrtanI poSI hoya che. A badhA pramANamAla che. (2) yathAyuSka nivRtti kAla:- cAre gatimAM je umara maLI che e kAlanuM vyatIta thavuM yathAyuSka nivRtti kAla che. (3) maraNakAla :- AyuSya pUrNa thavA para je zarIra ane jIvane alaga thavA rUpI mRtyu thAya che te maraNakAla che. (4) addhAkAla - samayathI laIne AvalikA muhUrta yAvat sAgaropama rupa je kAla vibhAjana che te addhA kAla che. palyopama sAgaropama thI AyuSyanI sthitionAM mApa hoya che. palyopama sAgaropamarupa kALa kevI rIte kSaya thAya che, vyatIta thAya che? A praznanA uttaramAM sudarzana zrAvakane bhagavAne enA pUrva bhavanuM varNana saMbhaLAvyuM. pUrva bhava : mahAbala caritra - hastinApura nagaramAM bala' nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. eka vakhata enI rANI prabhAvatIe svamukhamAM siMha pravezanuM svapna joyuM. jenA phaLa svarUpe yogya samaye eNe eka puNyazALI bALakane janma Apyo. rAjAe putrano manAvyo. trIjA divase bALakane sUryadarzana karAvyA. chaThThA divase jAgaraNa ane agiyAramAM divase azaci nivRttikaraNa karAvyuM, bAramAM divase utsava bhojananI sAthe bAlakanuM nAmakaraNa karyuM. mahAbalakumAra nAma rAkhyuM. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology I 155 sukhapUrvaka eno bAlyakALa vyatIta thayo. sAdhika ATha varSano thavAthI ene kalAcAryanI pAse adhyayana arthe mokalavAmAM Avyo. yuvAna avasthAmAM ATha kanyAonI sAthe enuM pANigrahaNa karAvyuM. pitAe vividha prakAranI sAmagrI 8-8 nI saMkhyAmAM ene prItidAnarUpamAM ApI. A prakAre te mahAbalakumAra mAnuSika sukha bhogavatAM kAla vyatIta karavA lAgyo. eka samaye vimalanAtha arihaMtanA praziSya dharmaghoSa aNagAra( ziSya paNa guru putra kahevAya che,tethI koi jagyAe prapautra ziSya paNa kahevAyuM che.) hastinApura nagaranI bahAra udyAnamAM padhAryA. jamAlIkumAranI samAna ahIM mahAbalanuM saMpUrNa varNana jANavuM. yathA- dharmazravaNa, AjJA prApti saMvAda ane dIkSA grahaNa. teNe caudapUrvonuM adhyayana karyuM, judA--judA tapa anuSThAna karatAM karatAM 12 varSanI dIkSA paryAyanuM pAlana karyuM. eka mahInAnA saMthArAthI AyuSya pUrNa karI mahAbala muni pAMcamAM devalokamAM dasa sAgaropamanI sthitie utpanna thayA. tyAM daza sAgaropamanI uMmara pUrNa karI he sudarzana ! teM ahIM vANijya grAmamAM janma lIdho yAvat sthavira bhagavaMtonI pAse dharmano bodha prApta karI zramaNopAsaka banyA cho. AgamasAra A prakAre anya jIvonI paNa palyopama sAgaropamanI uMmara samApta thAya che. bhagavAna dvArA praznanA samAdhAnamAM potAnA ja pUrvabhavanuM ghaTanAcakra sAMbhaLIne ciMtana, manana karatAM ene jAti smaraNa jJAna utpanna thayuM. enI zraddhA, vairAgya saMvegamAM ati vRddhi thaI. AnaMda azruothI tenA netra bharAI gayA ane tyAM ja saMyama svIkAra karyo. sudarzana zramaNopAsakathI sudarzana zramaNa banI gayA. caudapUrvanuM adhyayana karyuM. bAra varSa sudhI dIkSA paryAyanuM pAlana karI badhA karmono kSaya karyo ane siddha, buddha, mukta thaI gayA. A prakaraNamAM rANInA mahelanuM, zayyAnuM, siMha svapna, rAjAnI pAse jaI ane kahevAnuM, rAtri pasAra karavAnuM, svapna pAThakonuM, putra janma mahotsavanuM, khuzakhabara ApavAvALI dAsIonA sanmAnanuM, kramazaH vayavRddhinu, prItidAnanI pAMcaso prakAranI vastuonuM, vistRta varNana mULa pAThamAM darzAvyuM che. jijJAsu pAThaka prastuta mULasUtrano abhyAsa kare. dIkSA vagerenuM vistRta varNana ahIM nathI karyuM. enA mATe jamAlInA prakaraNano nirdeza karyo che, jyAM vistArathI varNana che. uddezaka : 12 RSibhadraputra :- AlaMbhikA nAmanI nagarImAM RRSibhadra pramukha aneka zramaNa upAsaka hatA. eka vakhata kayAMka thoDA zrAvaka ekaThA thaI vArtAlApa karatA hatA. prasaMgopAta tyAM devanI uMmara saMbaMdhI vArtA cAlI. tyAre RRSibhadra zrAvake batAvyuM ke jaghanya dasa hajAra varSathI 1-1 samaya vRddhi thatAM thatAM utkRSTa 33 sAgaropama sudhInI uMmara devonI hoya che. keTalAyane AnA para zraddhA na thaI. thoDA samaya pachI vicaraNa karatAM karatAM zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmI AlaMbhikA nagarI padhAryA. ukta zramaNopAsaka ane nagarInA anya loko bhagavAnanI sevAmAM pahoMcyA. upadeza sAMbhaLIne pariSada visarjita thaI gaI. vaMdana namaskAra karIne te zramaNopAsakoe devanI sthitino prazna pUrva hakIkata sAthe pUchyo. bhagavAne samAdhAna karyuM ke RRSibhadranuM kathana satya che. he Aryo ! huM paNa AvuM ja kathana karuM chuM. tyAre e zramaNopAsakoe zraddhA rAkhI ane RRSibhadranI samIpa jaIne vaMdana- namaskAra arthAt praNAma abhivAdana karIne potAnI bhUlanI vinayapUrvaka kSamAyAcanA karI. pachI e zrAvakoe potAnI jIjJAsAonuM samAdhAna karyuM ane prabhune vaMdana-namaskAra karI ane cAlyA gayA. zrAvakonA gayA pachI gautama- svAmInA prazna karavA para bhagavAne jaNAvyuM ke RRSibhadra putra dIkSA grahaNa nahIM kare paraMtu aneka varSa zrAvaka paryAyanuM pAlana karI eka mahinAno saMthAro karI, kALa karI pahelA devalokamAM utpanna thaze. tyAM aruNAbha vimAnamAM cAra palyopamanI umara pUrNa karI mahAvideha kSetrathI mokSa prApta karaze. vizeSaH- koInI satya vAtano svIkAra na karavo, azraddhA karavI ke tene khoTuM kahevuM e paNa tenI AzAtanA ja kahevAya che. A jA kAraNathI gautamasvAmI paNa pharIthI AnaMda zrAvaka pAse khamAvavA-kSamApanA karavA gayA hatA. evI ja rIte ahIM paNa RSibha zramaNopAsakane bIjA zrAvakoe khamAvyA. AvI saraLatA ladhutAnI rIta zAstramAM sAdhu zrAvaka bannene mATe ghaNI jagyAe varNavAyela che. AvA varNanothI atyAranA sAdhakone zikSA laIne enuM AcaraNa karavuM joie. pudgala parivrAjaka : AlaMbhikA nagarInA 'zaMkhavana' nAmanA udyAnanI sAme ' pudgala' nAmano parivrAjaka raheto hato. tene cAre vedanuM sAMgopAMga jJAna hatuM ane brAhmaNamatanA siddhAMtomAM pAraMgata hato. te chaTha chaThanA pAraNA karI ane AtApanA leto hato. prakRttibhadra vinIta ane samabhAvomAM pariNamana karatAM tene vibhaMga nAmanuM jJAna utpanna thayuM. jenAthI te pAMcamAM devaloka sudhI devone ane emanI uMmara paNa jovA lAgyo. jenAthI e mAnavA lAgyo ke ATalo ja loka che. enA pachI deva paNa nathI ane devonI uMmara paNa nathI. arthAta utkRSTa dasa sAgaropamanI uMmaranA deva hoI zake che. enA pachI koI sthiti hotI nathI. zivarAjarSinI jema pudgala parivrAjake paNa nagarImAM potAnA jJAnano ane maMtavyano pracAra karyo. lokomAM carcAno viSaya banyo. saMyogavaza bhagavAna AlaMbhikA nagarImAM padhAryA. gotamasvAmIe gocarI daramiyAna cAlu vAta sAMbhaLI bhagavAnane nivedana karyuM. bhagavAne pariSadanI sAme ja spaSTIkaraNa karyuM. bhagavAnanA vAkaya paNa nagarImAM pracArita thayA ke- 'anuttara vimAna sudhI deva che, devaloka che, uMmara paNa devomAM 33 sAgaropama sudhI che,' vagere. loko pAsethI A vArtA pudgala parivrAjaka sudhI paNa pahoMcI. te zaMkita kAMkSita thaIne bhramita thaI gayo. enuM paNa vibhaMga jJAna cAlyuM gayuM. ziva-rAjarSinI jema te paNa bhagavAnanI paryupAsanA karavA gayo. upadeza sAMbhaLyo, saMyama lIdho, e bhavamAM badhA karmo kSaya karI siddha gatine prApta karI. devalokomAM rupI dravya ane varNAdi bola hoya che. A kAraNe vibhaMga jJAnano viSaya thaI jAya che. vizeSa :- chaTha-chaThanA pAraNA karatAM ane AtApanA letAM vividha labdhio prApta thAya che. vibhaMga jJAna paNa parokSa jJAna hovAthI eno paNa labdhiomAM samAveza thAya che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 156 vAnaprastha AzramanA tApasa kaMdamUla vagerene svayaM pakAvIne khAya che. ane sanyAsAzramanA parivrAjaka bhikSAthI AjIvIkA kare che. zivarAjarSie tApasI dIkSA dhAraNa karI hatI ane pudgala parivrAjake saMnyAsI dIkSA grahaNa karI hatI. // zataka 11/12 saMpUrNa // zataka-12 : uddezaka-1 zaMkha puSkalI zramaNopAsakaH-- zrAvastI nagarImAM zaMkhajI pramukha ghaNAM badhA zramaNopAsaka rahetA hatA. zaMkha zrAvakanI utpalA nAmanI patnI hatI. te paNa jIvAjIvanI jANakAra yogya guNothI yukta zramaNopAsikA hatI. puSkalI nAmanA zramaNopAsaka paNa e ja nagarImAM rahetA hatA. eka vakhata tyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA. zrAvastI nagarIthI aneka janasamUha bhagavAnanA darzana, sevA mATe koSTaka udyAnanI tarapha cAlyA. zaMkha puSkalI pramukha zrAvaka paNa vizALa samUhanI sAthe pagapALA gayA. bhagavAnanI sevAmAM pariSada ekaThI thaI. bhagavAne dharma upadeza Apyo. upadeza sAMbhaLIne sabhA visarjita thaI. pakakhI pauSadha :- zaMkha pramukha zrAvakoe vaMdana-namaskAra karI prazna pUchayA, samAdhAna grahaNa karI ane vaMdana-namaskAra karI ghare javA mATe ravAnA thayA. mArgamAM zaMkha zramaNopAsake kahyuM ke Aje pakkhI che. ApaNe badhA khAI-pIne sAmUhika pauSadha karIe. anya zrAvakoe emanuM kathana svIkAryuM, sthAna ane bhojana taiyAra karavAnI javAbadArI mATe nirNaya levAyo. badhA potAnA ghera jaI AvyA ane eka sthAna para ekaThA thayA. pauSadhavrata(dayAvrata) lIdhuM. bhojanano samaya najIka AvavA lAgyo paraMtu zaMkha zramaNopAsaka AvyA na hatA. enuM kAraNa e thayuM ke pauSadhano nirNaya karI badhA zrAvaka pota potAnA gharanI dizAmAM cAlyA. ghare pahoMcatA pahelAM ja zaMkhajInA vicAra parivartita thaI gayA. temane upavAsa yukta pauSadha karavAno vicAra dRDha thaI gayo. ghera AvI utpalA patnIne pUchIne pauSadhazALAmAM upavAsa sAthe pauSadha aMgIkAra karyo. zrAvaka-zrAvikAnA vaMdana vyavahAra H- - zrAvakoe zaMkhajIne bolAvavA javAno nirNaya karyo. tyAre puSkalI zrAvaka zaMkhajInA ghare gayA. utpalA zramaNopAsikAe puSkalI zrAvaka ne gharamAM AvatAM joI ane AsanathI uThI sAta-ATha kadama (pagalA) sAme jaI ane vaMdana--namaskAra karyA, AvavAnuM kAraNa puchayuM. puSkalI zrAvake kahyuM ke zaMkha zramaNopAsaka kayAM che ? pauSadhazALA tarapha saMketa karatAM utpalAe batAvyuM ke emaNe pauSadha karyo che. puSkalI zrAvaka pauSadhazALAmAM AvyA. IriyA- vahinuM pratikramaNa karyuM pachI cAlavA mATe nivedana karyuM. khAtAM-pItAM pauSadha / :- zaMkha zramaNopAsake spaSTIkaraNa karyuM ke meM upavAsa sAthe pauSadha grahaNa karI lIdho che. tame have tamArI IcchA anusAra khAtAM-pItAM pauSadha karo. puSkalI zramaNopAsaka pAchA AvI gayA ane kahyuM ke zaMkhajI nahIM Ave. pachI e zrAvakoe khAtAM-pItAM pauSadha karyo. zrAvakomAM vyaMga vyavahAra ane prabhu dvArA saMbodhana :- bIjA divase badhA zrAvaka bhagavAnanA samavasaraNamAM pahoMcyA. zaMkhajI pauSadhanA pAraNA karyA vagara ja vastra badalIne bhagavAnanA darzana karavA gayA. pariSada ekaThI thaI. dharma upadeza thayo. sabhA visarjita thaI. bIjA zramaNopAsaka zaMkhajInI pAse pahoMcIne emane upAlaMbha devA lAgyA ke tame ja prastAva rAkhyo (Adeza Apyo) ane pachI pote ja upavAsa sAthe pauSadha karI lIdho. A rIte upAlaMbha vyaMga vacano thavA lAgyA. tyAre bhagavAne zrAvakone saMbodhana karyuM ane kahyuM- he Aryo ! A prakAre zaMkha zramaNopAsakanI tame hIlanA(avahelanA) na karo. zaMkha zramaNopAsake suMdara dharma AcaraNa ane dharma jAgaraNA karI che. te daDhadharmI, priyadharmI zramaNopAsaka che. kaSAyanuM phaLa :- - pachI zramaNopAsaka zaMkhanA praznano uttara detAM bhagavAna mahAvIre jaNAvyuM ke krodha, mAna vagerethI vazIbhUta thaIne jIva sAta karmanI prakRti, sthiti, anubhAga, pradeza(A badhAM)nI vRddhi kare che, azAtA vedanIyano vAraMvAra baMdha kare che ane caturgatika saMsAramAM paribhramaNa kare che. zaMkha zramaNopAsakanI gati :- pachI e zramaNopAsakoe zaMkha zramaNopAsakane vaMdana-namaskAra karI thayela AsAtanAnI vinayapUrvaka kSamAyAcanA karI. tyAra pachI pota-potAnA ghare gayA. gautamasvAmIe zaMkha zramaNopAsakanA dIkSA levA saMbaMdhI prazna karyo. uttaramAM bhagavAne kahyuM ke te dIkSA leze nahIM. zramaNopAsaka paryAyathI devalokamAM jAze ane tyAMthI mahAvidehamAM janma laI, saMyama tapanI ArAdhanA karI badhA du:khono aMta karaze. noMdha : zaMkha puSkalIjInA pauSadha para ciMtana sAra : cAra saMjJAomAM jIve anaMta kALa vitAvyo. AhAra saMjJA, bhaya saMjJA, maithuna saMjJA, parigraha saMjJA. AhAra sivAyanI traNa saMjJA jIva zAnathI toDI zake che. jema ke--doraDuM haze ke sApa ? tenuM jJAna thavA para doraDAthI bhaya nathI lAgato, temaja sApa paNa jherI che ke bInajherI tenuM jJAna thavA para sApathI paNa bhaya nathI lAgato. tevIja rIte kAmabhogonAM duHkhada pariNAmanuM jJAna thavAthI maithuna saMjJA, ane pudagalanI anityatA tathA AtmatatvanI nityatA jANavAthI parigraha paNa ghaTatuM jAya che. A traNa saMjJAo mohanIya karmanI mukhyatAe hoya che. AhAra saMjJA eTale ke khAvAnI icchAmAM be karmono udaya mukhya hoya che. bhUkha e kSudhAvedanIya karmanA udayathI lAge che. paNa temAM rasaAsvAdananI pravRti e mohanIya karmathI hoya che. AhAra saMjJA toDavI e mokSamArgamAM atyaMta mahatvanI ane prathamakakSAnI bInA che. AhAramAM gRdhdha ziSya jJAna prApta karavA mATe paNa ayogya gaNAya che. anya traNa saMjJAo karatAM tenA para vijaya meLavavo kaThIna che. AthI ghaNAkharA dareka tapamAM tenuM mahatva che. karmanirjarA mATe karAtA moTA tapomAM paNa AhAra tyAganI mukhyatAe taponuM varNana Ave che. tapatyAgamAM AhArano tyAga mukhya hoya che. zrAvakoe traNa prakArathI AhAra saMjJA toDavI joie H Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 157 AgamasAra 1) arasa nirasa AhArathI. 2) anAsakata bhAve AhArathI . 3) upavAsa- eTale ke AhAra tyAgathI. prastuta udAharaNamAM zaMkhajI pramukha zrAvaka che. jenuM kAraNa teo badhAmAM vizeSa jJAnI che. temanI pramukhatAmAM anya zrAvako dharmakaraNI kare che. temanuM anukaraNa kare che, temanA salAha sucana paNa svIkAre che. zaMkhajI zramaNopAsaka temanA sAthI zrAvakone puSkaLa azana,pAna, svAdima ane khAdima taiyAra karI, pachI teno AsvAda letA, vizeSa AsvAda letA, paraspara detA ane khAtA pAkSika pauSadha karavAnuM sucana kare che. AvuM sAmAnya khAvAnAM divasomAM paNa zramaNopAsakone zreyaSkara nathI hotuM. potAnI bhUla samajAtA temane saMkalpa-vicAra thAya che ke AhArano AsvAda letA, visvAda letA, paraspara detA ane khAtA pauSadhane grahaNa karIne rahevuM mane zreyaskara nathI (Ama to A paNa eka gamika pATha che) paNa upavAsa sahitano paripUrNa pauSadha karavo mane zreyaSkara che, ane zaMkhajI zrAvaka tema kare paNa che. bhagavAna drArA khAtApItA karAtA paiSadhanI prasaMzA nathI karavAmAM AvI, temaja sAvadha kriyA tyAganI apekSAe teno niSedha paNa nathI karAyo. potAnI zakita, sAmarthayathI zreSTha dharma kriyA karavI eja apramAda dazA che. zaMkhajI potAnI bhUlane sudhArI le che ane paripUrNa pauSadha vrata upavAsa sahitano kare che. temanA anya tyAga A prakAre hoya che. bramacarya, dizAmaryAdA, sAvadha pravRti-snAna, vibhUSA tyAga karI ekalA pauSadhazALAmAM paDilehaNanI ane paraThavAnI bhUmi pratilekhI, pramArjana karIne dAbhano saMthAro pAtharIne dharmadhyAnamAM paryApAsanA karatAM divasa vitAve che. tathA pachInA divase paNa prabhudarzana, dharmazravaNa, paryApAsanA karIne pachI ja pAraNuM kare che. Aneja teo potAnA AtmAne mATe zreyaSkara mAne che tathA potAnI zakati sAmarthayathI zreSTha dharma kriyA kare che. bhagavAna paNa temanI jAgarIkAne zreSTha dharmajAgarIkA kahe che. saMjogomAM savAranA vaDInItanA samayanA kAraNe koi zrAvako pahelA pahoramAM upAzrayamAM AvIpachIno divasa-rAtrino kALa dharmadhyAnamAM ane paryupAsanA karatAM vItAve che. upavAsa cauvihAra 12 pahoranuM, AgalA divase saMdhyAkALanAM pratikramaNathI laIne paripUrNa, tathA 8 pahoranuM pauSadha ane savAranuM pratikramaNa temAM Avazyaka mAnavAmAM AvyuM che. Aneja paripUrNa 11mA vratanuM pauSadha kahevAmAM Ave che.(saMjoga hoyato te divase phalaza vALA ToyaleTano paNa upayoga na karavo) koI upAsaka phakata rAtrinA samaye pratikramaNathI laIne savAranA pratikramaNa sudhI pauSadha ane paryApAsanA kare che. Ane vartamAnamAM dizAmaryAdA vrata gaNI dazame vrata pauSadha kahevAya che. temAM paNa divasa-rAtri anya sAvadha pravRtiono tyAga hoya che. cauvihAra ke tivihAra-eTale ke acita pANIno tyAga koIne nathI hoto. tathA rAtre 11mA vrata samAna pathArI para sUvAnuM, paraThavAnI bhUmI jAcavIpratilekhavI vagere samAna hoya che. uddezaka: 2 jayaMtI zramaNopAsikA - kauzAmbI nAmanI nagarImAM udAyana rAjA rAjaya karatA hatA. enI mAtA mRgAvatI ceDA rAjAnI putrI hatI ane enI phoI jayaMtI zramaNopAsikA hatI. te bhagavAnanA sAdhuonI prathama zayyAtarI-makAna ApanArI hatI. udAyana rAjAnA pitA zatAnIka ane dAdA sahasatrAnIka hatA. mRgAvatI paNa guNa saMpanna zramaNopAsikA hatI. eka vakhata bhagavAna mahAvIra svAmI vicaraNa karatAM karatAM kauzAmbI nagarImAM padhAryA. udAyana rAjA, koNika rAjAnI jema bhagavAnanA darzana karavA gayA. mRgAvatI ane jayaMti zramaNopAsikA paNa sAthe darzana karavA gaI. bhagavAne udAyana, mRgAvatI ane jayaMti pramukha upasthita AkhI pariSadane dharmopadeza Apyo. pariSada visarjita thaI. udAyana rAjA ane mRgAvatI devI paNa cAlyA gayA. paMdara praznottara :jayaMti zramaNopAsikAe vaMdana-namaskAra karI bhagavAnane aneka prazna karyA. e praznonA uttara A pramANe che.1-4.aDhAra pAponA sevanathI jIva bhAre thAya che. saMsAra vadhAre che, karmonI sthiti vadhAre che ane saMsAra sAgaramAM paribhramaNa kare che. aDhAra pApono tyAga karavAthI jIva halako thAya che. saMsAra ghaTe che. karmonI sthiti ghaTADe che ane saMsAra sAgarathI tare che. 5. bhavI jIva svabhAvathI anAdithI hoya che arthAt navA pariNamana thaIne koI bhavI nathI banatAM. 6-7. badhA bhavasiddhika jIva siddha thAya che. svabhAvanI apekSAe ja A kathana che. tethI bhava siddhika jIvothI A saMsAra kayAreya khAlI nahIM thAya. enuM kAraNa e che ke e jIvonI saMkhyA khUba ja vizALa che. yathA AkAzanI eka zreNImAM anaMta pradeza che. ene koI kADhe to te eka zreNI paNa kayAreya khAlI thaI zakatI nathI to AkAzanI anaMta zreNIonI khAlI thavAnI vAta ja thaI zakatI nathI, e ja rIte nigodamAM anaMtAnaMta jIva che. temAMthI eka nigoda jeTalA bhavI jIva paNa kayAre khAlI nahI thAya to A Akho saMsAra bhavI jIvothI khAlI thavAno prazna ja thato nathI. arthAt A saMsAra ane jIvonuM mokSa javuM e bane Aja sudhI anAdithI cAle che ane cAlatA raheze. je rIte bhaviSyakALa paNa anAdithI cAlyo Ave che ane anaMta kAla sudhI cAlu raheze te ja rIte jIva paNa siddha thatA raheze ane saMsAra paNa cAlato raheze. 8-10. jIva sutA paNa sArA ane jAgatA paNa sArA. je dharmI jIvo che te jAgatAM sArA che, kema ke te dharmanI vRddhi karaze. je pApI. jIvo che te sUtelA sArA che, kema ke pApa kRtya ochuM thaze. A prakAre jIva nabaLA paNa sArA ane balavAna paNa sArA. ALasu paNa sArA ane udyamI paNa sArA. 11-15. pAMca IndriyonA zabda, 5, gaMdha, rasa, sparza Adi viSayomAM Asakta rahenArA jIva sAta karmonI prakRti, sthiti, anubhAga ane pradezonI vRddhi kare che; azAtA vedanIyano vAraMvAra baMdha kare che ane caturgatika saMsAramAM paribhramaNa kare che. AyuSya karma to jIvanamAM ekavAra baMdhAya che. ataH sAta karma kahevAyA che. jayaMtI zramaNopAsikAe saMyama grahaNa karyo ane saMpUrNa karmono aMta karIne eja bhavamAM siddha thaI. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 158 vizeSa:- jayaMtI zramaNopAsikAnA pati ane putronuM kathana nathI. dIkSA paNa eNe samavasaraNamAM eja samaye laI lIdhI hatI. mATe te saMpanna ane svataMtra jIvanavALI zrAvikA hatI ane enuM makAna sadA sAdhu-sAdhvIone rahevAnA upayogamAM AvatuM hatuM. eTalA mATe tenA paricaya varNanamAM zramaNone makAna devAvALI prathama zayyAtarI kahI che. uddezaka: 3 naraka pRthvIonuM varNana jIvAbhigama sUtranI samAna che. uddezaka: 4 dvi pradezanA be vibhAga hoI zake che U paramANu + paramANu (1 + 1) U 1 vikalpa. traNa pradezanA be ane traNa vibhAga hoI zake che U paramANu + be pradezI (1 +2), traNe ya paramANu (1+ 1+1) bhaMga 2. cAra pradezanAM be, traNa ke cAra vibhAga hoI zake che. U 1+ 3, 2+ 2, 1+ 1+ 2, 1+1+ 1+ 1 U bhaMga 4. pAMca pradezanA 2-3-4-5 vibhAga ane da bhaMga hoya che. U 1+ 4, 2+ 3, 1+1+ 3, 1+2+ 2, 1+ 1+ 1+ 2, 1+ 1+ 1+ 1+ 1 cha pradezanA 2-3-4-5-6 vibhAga ane 10 bhaMga hoya che.U 1+ 5, 2+ 4,3+ 3, 1+ 1+ 4, 1+ 2+ 3, 2+ 2+ 2, 1+1+1+ 3, 1+1+ 2+ 2, 1+1+ 1+1+ 2, 1+ 1+1+ 1+ 1+ 1 A prakAre jeTalA pradezI hoya che tenAthI vibhAga eka ocho samajavo ane bhaMgasaMkhyA paNa upara kahela vidhithI samajI levI. bhaMga saMkhyA A prakAre che. sAta pradezI U 14 bhaMga. ATha pradezI U 21 bhaMga. nava pradezI U 28 bhaMga. dasa pradezI U 39 bhaMga. saMkhyAta pradezanA:- dvi saMyogI 11, traNa saMyogI 21, cAra saMyogI 31, pAMca saMyogI 41, cha saMyogI 51, sAta saMyogI 1, ATha saMyogI 71, nava saMyogI 81, dasa saMyogI 91, saMkhyAta saMyogInA eka bhaMga. kula U 460 bhaMga. asaMkhyAta pradezanA - dvi saMyogI 12, traNa saMyogI 23, cAra saMyogI 34, pAMca saMyogI 45, cha saMyogI pas, sAta saMyogI 67, ATha saMyogI 78, nava saMyogI 89, daza saMyogI 100, saMkhyAta saMyogI 12, asaMkhyAta saMyogInA eka UM kula 517 maMga. anaMta pradezanA:- dvi saMyogI 13, traNa saMyogI 13, traNa saMyogI 25, cAra saMyogI 37, pAMca saMyogI 49, cha saMyogI 1, sAta saMyogI 73, ATha saMyogI 85, nava saMyogI 97, dasa saMyogI 109, saMkhyAta saMyogI 13, asaMkhyAta saMyogI 13, anaMta saMyogI nA eka U kula bhaMga pa76 bhaMga. jo ke saMkhyAta pradezanA saMkhyAtA, asaMkhyAta pradezane asaMkhyAtA ane anaMta pradezanA anaMta bhAga hoI zake che. paraMtu te kathana paddhatimAM saMbhava nathI. tethI AgamamAM eka apekSita kathana paddhati kAyama rAkhIne kramazaH ukta 460, 517, 576 bhaMga ja kahyA che. gAMgeya aNagAranA praznottara rUpa pravezanaka bhaMgamAM paNa AvI ja paddhati svIkArI che. apekSita paddhatithI ahIM A prakAre bhaMga bane che. saMkhyAta pradezanA bhaMganI rIta :dvi saMyogI 1+ saMkhyAta, 2+ saMkhyAta, 3+ saM, 4+ saM, 5+ saM, 6+ saM, 7+ saM. 8+ saM, 9+ saM, 10+ saM, saM, + saM, U 11 bhaMga traNa saMyogI- 1 + 1 + saM. 1 + 2 + saM.1 + 3 + saM.1 +4+ saM.1 + 5 + saM.1 + $ + saM.1 + + saM.1 sa, 1 + 9 + saM, 1 + 10+ , 1 + sa + saM, 2 + saM + saM, 3 + saM + saM,4+ sa + saM,5 + sa + saM, 6 + saM + saM,7+ + sa, 8+ + saM, 9+ sa + saM.10+ saM + saM, sa + saM + saM U 21 bhaMga. A vidhithI saMkhyAta asaMkhyAta anaMta pradeza nA dasa saMyogI sudhInA bhaMga banAvavA joie. asaMkhyAta pradezamAM saMkhyAta saMyogI 12 bhaMga:- saMkhyAta paramANu + eka asaMkhya pradeza, saMkhyAtA DhipradezI + eka asaMkhya pradezI, A prakAra traNa pradezI Adi saMkhyAta khaMDa thaze ane eka asaMkhya pradezI no. yathA-4 pradezI saM. + 1 asa., 5 pradezI saM. + 1 asaM, 6 pradezI saM. + 1 ai, 7 pradezI saM. + 1 asaM., 8 pradeza saM.+ 1 asaM., 9 pradezI saM. + 1 asa., 10 pradeza saM. + 1 asaM, saMkhyAtA pradezI saMkhyAta + 1 asaM, saMkhyAtA asaMkhyAta pradezanA khaMDa(saMkhyAta asaM.) A 12 bhaMga thayA. anaMta pradezanA 13-13 bhaMgaH- (1) saMkhyAtA paramANu + eka anaMta pradeza yAvat (10) saMkhyAtA dasa pradezI + eka anaMta pradezI (11) saMkhyAtA saMkhyAta pradezI + eka anaMta pradezI (12) saMkhyAtA asaMkhyAta pradezI + eka anaMta pradezI (13) saMkhyAtA ja anaMta pradezI A prakAre asaMkhyanI sAthe paNa A ja 13 bhaMga bane che. eka bhaMga - saMkhyAta pradezI asaMkhyAta pradeza ane anaMta pradezanA je aMtima eka-eka bhaMga kahyA che, emAM badhA paramANu thaI jAya che arthAt saMkhyAta paramANu, asaMkhyAta paramANu ane anaMta paramANu thAya che. vizeSa noMdha - 2-2-5, 2-2-6, 1-ra-ra-pa A traNa bhaMga mULa pAThamAM nathI enuM kAraNa kAMIpaNa tyAM spaSTa nathI karyuM. vyAkhyAmAM paNa koI vicAraNA ApI nathI. pudgala parivartana(parAvartana):(1) eka utsarpiNI eka avasarpiNI maLIne eka kALacakra thAya che. evA anaMta kALacakra thavAthI eka pugala parAvartana kALa thAya che. e anaMta kALa cakranA mApa sAta prakArathI hoya che. jenA kAraNe pugala parAvartana paNa sAta prakAranA kahevAyA che. (1) audArika pugala(2) vaikriya(3) taijasa (4) kArmaNa (5) mana (6) vacana (7) zvAsozvAsa pudgala parAvartana. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 AgamasAra jainology 11 (2) A sAta vargaNArUpamAM parivartita thayela lokanA saMpUrNa(badhA) pugala eka jIva dvArA e ja rUpamAM grahaNa karAya emAM jeTalo samaya lAge te eno pugala parAvartana kAla hoya che. badhAthI nAno pugala parAvartana kAla "kArpaNa" no che. kema ke pratyeka bhavamAM prati samayamAM kArmaNanA pudgala grahaNa karAya che. enAthI taijasa pudgala parAvartana moTo hoya che. tenA pagalonuM grahaNa ochuM thAya che. enAthI audArika pudgala parAvartana moTo hoya che. kema ke be gatimAM audArika pudgala hotA nathI, dasa-daMDakamAM ja hoya che. enAthI zvAsozvAsa pula parAvartana moTo hoya che. kema ke aparyApta maranArA keTalAya jIva zvAsozvAsa nathI letA. ane devomAM bahu ja alpa(thoDuM) zvAsozvAsa hoya che. ataH audArika pugala parAvartanathI zvAsozvAsa pugala parAvartana thavAmAM samaya vadhAre lAge che. AnAthI mana pugala parAvartana, vacana pudgala parAvartana, vaikriya pudgala parAvartana kramazaH adhikAdhika samayamAM niSpanna thAya che. A prakAre badhAthI nAnuM kArmaNa pugala parAvartana che ane badhAthI moTuM vaikriya pugala parAvartana thAya che. (3) saMkhyAnI apekSAe vaikriya pudgala parAvartana alpa hoya che ane kramazaH vacana, mana, zvAsozvAsa, audArika, tejasa ane kArpaNa pugala parAvartana anaMta guNA adhika che. (4) cauvIsa daMDakanA eka eka jIve bhUtakALamAM sAteya pudgala parAvartana anaMta karyA che. bhaviSyamAM koI to nahI kare ane karaze te 1-2-3 utkRSTa anaMta (eguttariya) karaze. (5) cauvIsa daMDakanA eka eka jIve pratyeka daMDakamAM A sAte pudgala parAvartana anaMta karyA che ane bhaviSyamAM koI to nahI kare ane koI karaze to eguttariya (1-2-3nA kramathI); vizeSa e che ke nArakI devatAmAM pratyeka daMDakanA jIve audArika pugala parAvartana bhUtakALamAM paNa karyA nathI ane bhaviSyamAM paNa karaze nahIM. e ja rIte pAMca sthAvaramAM vacana pudgala, 8 daMDaka(pAMca sthAvara traNa vikasendriya)mAM mana pudgala ane 7 daMDaka(cAra sthAvara ane traNa vikasendriya)mAM vaikriya pula parAvartana karyA nathI, karaze nahIM. saMta jIvoe 24 daMDakamAM sAte ya padagala parAvartana anaMta karyA che ane anaMta karaze. vizeSa e che ke 14 daMDakamAM audArika, 5 daMDakamAM vacana, 7 daMDakamAM vaikriya ane 8 daMDakamAM mana pugala parAvartana jIvoe karyA nathI ane karaze nahIM. (8) asaMkhya sUkSma samayanI eka AvalikA thAya che. yAvat 84 lAkha zIrSa prahelikAMganI eka zIrSa pahelikA. enAthI AgaLa palyamAM vAlAgra bharavAnI upamAthI kAla (kALa)nuM mApa hoya che. te che palyopama sAgaropama. vistRta varNana mATe juo anuyogadvAra sUtra sArAMza. - dasa kroDAkroDa palyopamano eka sAgaropama hoya che. evA cAra kroDAkroDa sAgaropamano avasarpiNIno pahelo Aro, traNa kroDAkoDa sAgaropamano bIjo Aro ane be kroDAkoDa sAgaropamano trIjo Aro hoya che. cotho pAMcamo chaTho Aro maLIne eka kroDAkoDa sAgaranA hoya che. A prakAre dasa kroDAkoDa sAgaropamanI eka avasarpiNI ane dasa kroDAkroDa sAgaropamanI eka utsarpiNI hoya che. (9) jIvonA saMsAra bhramaNanA kALa, kAyasthiti Adi vaikriya pudgala parArvatananI apekSA samajavA joie. anya 6 pudgala parAvartana kevaLa zeya mAtra hoya che. uddezaka: 5 rUpI arUpI:(1) cIpharasI rUpI 18 pApa,8 karma, kArmaNa zarIra, mana, vacana yoga, sUkSma pudgala skaMdhaU 30 bolamAM varNAdi 16 bola hoya che (2) aThapharasI rUpI - 6 dravyalezyA, 4 zarIra, kAyayoga, bAdara skaMdha, dhanavAya, tanuvAya, dhanodadhi U 15 bolamAM varNAdi 20 bola hoya che. (3) aDapI padArtha :- 18 pApa tyAga, 12 upayoga, 6 bhAvalezyA. 5 dravya. 4 baddhi, 4 avagraha vagere. 3 daSTi. 5 jIvanI zakti utthAnAdi, 4 saMjJA U A 1 bola arupI che. enAmAM varNAdi 20mAMthI ekapaNa nathI hotA. emAM aguruladhu A eka guNa hoya che. (4) krodhanA paryAyavAcI dasa zabda - krodha, kopa, roSa, doSa, akSamA, saMjvalana, kalaha, cAMDikaya, bhaMDaNa, vivAda. (5) mAnanA paryAyavAcI 12 zabda :- mAna, mada, darpa, staMbha, garva(ghamaMDa), AtmotkarSa, paraMparivAda, utkarSa, apakarSa, unnata, unnAma, durnAma. (6) mAyAnA paryAyavAcI 15 zabda - mAyA, upadhi, nikRti, valaya, gahana, nUma, kalaMka, kurupa, jimatAkilveiSa, AdaraNatA, gUhanatA, vaMcanatA, prati-kuMcanatA, sAtiyoga(sAdi). (7) lobhanA paryAyavAcI 16 zabda - lobha, IcchA, mUccha, kAMkSA, gRddhi, tRSNA, lajjA, biyA, AzaMsanA, prArthanA, lAlapanatA, kAmAzA, bhogAzA, jIvitAzA, maraNAzA, maMdirAga. A badhA zabdo ekArthaka che. apekSAthI enA svataMtra artha paNa nIkaLe che. enI jANakArI mATe vyAvara athavA sailAnAthI prakAzita vivecana yukta bhagavatIsUtranuM avalokana karavuM joie. (8) badhA dravyomAM- (1) koI varNAdi 20 bolavALA che. (2) keTalAka varNAdi 16 bolavALA che. (3) keTalAka varNAdi 5 bolavALA che. (1-1-1-2) (4) koI varNAdi rahita arUpI dravya che. traNe kALa arupI che. (9) karmothI jIva vibhinna rUpo dhAraNa kare che arthAt karmothI ja jIva jagata vividha rUpone prApta thAya che; karma vinA A vividharUpo. hotA nathI. uddezaka: 6-7. rAhunA vimAna pAMca raMganA hoya che- (1) kALo- kAjaLa sarakho. (2) nIlo- kAcA tumbA sarakho. (3) lAla majIThanI samAna. (4) pILo-haLadara samAna. (5) sapheda rAkhanA DhagalA samAna. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 160 rAhunA A paryAyavAcI nAma che- (1) caMgAraka (2) jaTilaka (3) kSatraka (4) khara (5) dardara (6) makara (7) matsya (8) kacchapa (9) kRSNasarpa. rAhunuM vimAna gamanAgamana karatAM caMdrane AvRta kare che to lokamAM caMdra grahaNa kahevAya che. jyAre eka kinArAthI AvRta karatAM nIkaLe che tyAre candrano kukSi bheda kahevAya che. AvRta karIne jyAre pAchA pharIne anAvRta kare che tyAre lokamAM candranuM vamana karyuM kahevAya che. jyAre upara nIce badhI taraphathI AvRta karI de che tyAre caMdra grasita kahevAya che. vAstavamAM A badhuM AcchAdana mAtra che. grasita karavuM nahiM. rAhu vimAna be prakAranA che. (1) nityAhu (2) parva rAhu. nitya rAhu roja caMdrano paMdaramo bhAga AvRta kare che ane pachI kramazaH paMdaramo bhAga anAvarita (prakaTa) kare che. parva rAhu kayAreka jaghanya(6) cha mahInAthI caMdrane Avarita kare che ane kayAreka 4ra mahInAthI candrane Avarita kare che. te sUryane jaghanya 6 mahInAthI AvRta kare che, utkRSTa 48 varSathI DhAMke che. AnAthI caMdra grahaNa, sUrya grahaNa thAya che. nitya rAhathI kRSNapakSa(vada) zakala pakSa(sada)nI tithio bane che. saumya hovAthI caMdrane zazI kahevAya che. rAtri-divasa rU5 kALanI Adi kartA eTale prAraMbhaka hovAthI sUryane Aditya kahevAya che. (2) nava vivAhita svastha puruSa soLa varSa pachI paradezathI Avyo hoya te manojJa AvAsa zayyA saMyoga ane bhojana pAna vagerene prApta karI manojJa anurakta yuvAna patnInI sAthe mAnaSika pAMca Indriya janya viSayonuM sevana karatAM vedopazamana kALamAM jevA sukhano anubhava kare che, enAthI anaMta guNA viziSTatara vyaMtaronA kAmasukha hoya che. enAthI navanikAyanA anaMta guNA, enAthI asurakumAronA anaMta guNA ane enAthI caMdra-sUryanA anaMta guNA viziSTatara kAmabhoga janya sukha anubhava hoya che. (3) lokanA saMpUrNa AkAza pradezo para pratyeka jIve janma maraNa karyA che, koI paNa pradeza khAlI rAkhyA nathI. ahIM 100 bakarI. rAkhavAnA vADAmAM 1000 bakarI bharavAnuM ane enAthI vADAnA maLa-mUtrathI sparzita thavAnuM daSTAMta samajavuM. e vADAno koI pradeza asparzita rahI zake che. paraMtu jIve lokano koI pradeza janmamaraNathI khAlI rAkhyo nathI. kema ke anAdi kALathI saMsAra ane jIva baMne che. pAMca sthAvara rUpamAM sarvatra janma-maraNa saMbhava che. zeSa je kSetramAM je daMDakanA jIvonA janma maraNanI yogyatA che ane jyAM e rUpamAM anaMta saMbhava che enuM ja kathana samajavuM joie. yathA- narakamAM manuSya rUpamAM nahIM hoya to anuttara vimAnamAM deva-devI rUpamAM paNa anaMta bhava nahIM hoya. vagere vivekapUrvaka samajI levuM joIe. A jIva badhA jIvonA mAtA-pitA Adi saMbaMdhI rUpamAM paNa anekavAra athavA anaMtavAra janmI cUkyo che ane badhA jIva enA mAtA-pitA vagere banI cUkyA che. A prakAre zatru-mitra vagere ane dAsa-nokara vagerenA rUpamAM anekavAra athavA anaMtavAra samajI levuM joIe. uddezaka: 8 (1) koIpaNa mahartika deva hAthI(sarpanA) rUpamAM, maNInA rUpamAM, vRkSanA rUpamAM utpanna thaI zake che. tyAM tiryaMcanA bhavamAM paNa te arcita-pUjita thaI zake che. tyAMthI manuSya banIne siddha-buddha thaI zake che. (2) vAMdarA, kukaDA, deDakA paNa marIne narakamAM utkRSTa sthitimAM utpanna thaI zake che. A prakAre siMha, vyAdhra(vAgha), kAgaDo, giddha, bIlADI, mora, Adi, paNa narakamAM utpanna thaI zake che. tyAMthI nikaLIne saMsAra bhramaNa karI zake che. athavA manuSya banIne mokSamAM paNa jaI zake che. uddezaka: 9 pAMca deva: (1) bhavya dravya deva-manuSya ane tiryaMca avasthAmAM rahela jeNe devanuM AyuSya bAMdhela che tene "bhavya dravyadeva" kahevAya che. (2) nara deva- cha khaMDanA adhipati, 64 hajAra mukuTabaMdha rAjAonA svAmI, 9 nidhAna, 14 ratna vagere Rddhi saMpanna cakravartI "naradeva" manuSyadra hoya che. (3) dharmadeva-pAMca mahAvrata, samiti guptivaMta, 18 pApanA tyAgI, zramaNa- nigraMtha "dharmadeva" kahevAya che. (4) devAdhideva- sarvajJa, sarvadarzI, tIrthakara bhagavAna devAdhideva kahevAya che. (5) bhAvadeva-devagatinuM AyuSya bhoganArA cAre jAtinA deva "bhAvadeva" kahevAya che. (1) bhavyadravya deva - bhavyadravya devamAM yugaliyAnI apekSA traNa palyopamanI umara hoya che, jalacaranI apekSAe 1000 yojana avagAhanA hoya che. AgataH- sarvArtha siddha ane yugaliyA (8 + 1 U 87) AgatimAM nathI. tethI 371-87 U 284 hoya che. kema ke yugaliyA devagatimAM jAya che paraMtu manuSya ke tiryaMca gatimAM AvatA nathI. sarvArtha siddha deva pharIthI deva banatA nathI, mokSamAM ja jAya che. gata : - gatimAM 99 devanA paryApta ane aparyApta che. aMtaramAM devanI jaghanya ochAmAM ochI umara 10,000 varSa ane AgaLanA bhavamAM devAyu bAdhavAthI pahelAno samaya aMtarmuhUrta levAyo che. utkRSTa vadhumAM vadhu vanaspatikAla jeTaluM aMtara hoya che. (2) naradeva - prathama ane aMtima cakravartInI apekSAe avagAhanA Ayu jaghanya, utkRSTa che. eka pahelI naraka ane 87 jAtanA devatAthI AvIne jIva cakravartI banI zake che; 15 paramAdhAmI ane traNa kilviSI choDyA che. - naradeva - cakravartI narakamAM ja jAya che. dIkSA lIdhA pachI te cakravartI (naradeva) rahetA nathI, dharmadeva thaI jAya che. pahelI. narakanI utkRSTa umara ane cakra ratna utpanna thayA pahelAnI manuSyanI umara e baMne maLIne jaghanya aMtara hoya che. (3) dharmadeva - dIkSA laIne aMta muhUrtamAM paNa koI kALa karI zake che. pAMcamAM ArAnA aMtamAM aneka(be) hAthanI agavAhanAvALA sAdhu hoI zake che. chaThThI-sAtamI naraka, teu-vAyu ane yugaliyA (2+ 85 86 U 96)mAMthI AvIne dharmadeva ... Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 161 AgamasAra banatA nathI. dharmadeva vaimAnikamAM ja jAya che. tyAM aneka palyopama(be paLa)nI ochAmAM ochI umara prApta kare che. AthI aneka paLa sAdhika jaghanya aMtara hoya che. sAdhika- manaSya bhavamAM dIkSA lIdhA pahelAnI umaranI apekSAe che. (paLa U palyopama) (4) devAdhideva - prathama ane aMtima tIrthaMkaranI apekSAe devAdhidevanI jaghanya utkRSTa avagAhanA ane sthiti kahevAI che. traNa naraka ane 35 vaimAnikamAMthI AvanArA tIrthakara banI zake che. (5) bhAvadeva:- bhAvadevamAM 101 manuSya, 5 sannI tiryaca, 5 asannI tiryaMca A 111 Ave che. ane 15 karma bhUmi, 5 sannI tiryaMca ane pRthvI, pANI, vanaspati A 23 nA paryApta, aparyApta 46 mAM jAya che. deva marIne aMtarmuhUrta tiryaMca paMcendriyamAM rahIne pharIthI deva thaI zake che. eTalA mATe jaghanya aMtara aMtarmuhUrtanuM kahevAyuM che. kAyasthiti:- dharmadevamAM jaghanya kAyasthiti eka samaya che. bAkI badhAnI jaghanya utkRSTa kAyasthiti bhavasthiti samAna che. alpa bahatva - badhAthI alpa naradeva hoya che. je utkRSTa 370 hoI zake che. enAthI devAdhideva saMkhyAtaguNA, je utkRSTa 1830 hoya che. enAthI dharmadeva saMkhyAtaguNA, bhavyadravyadeva asaMkhyaguNA, bhAvadeva asaMkhya guNA. saMkhyAonuM spaSTIkaraNa - 284 U 179 nI laTa(101 samuzkeima manuSya + 30 akarma bhUmi manuSya + 48 tiryaMca) 7 naraka, 98deva A bhavya dravya devanI Agati che. 275U171 nI laTa(tiryaMca 40, teuvAyunA ATha bheda ochA che.) 99 deva 5 naraka. A dharmadevanI Agati che. 37020 cakravartI jaghanya hoya che. enI pAchaLa 11-11 janmelA hoya che. A kula 20 x 11 + 20 U 240 thAya. utkRSTa 150 cakravartI hoI zake che. arthAt 130 vadhe. 240 + 130 + 370 A utkRSTa nara deva cakravartInI saMkhyA che. 1830 U 20 tIrthakara jaghanya hoya che. enI pAchaLa 83-83 janmyA hoya che. A kula 20 x 83 + 20 U 1680 thayA. utkRSTa tIrthakara 170 hoI zake che. arthAt 150 vadhyA. 1680 + 150 U 1830 A utkRSTa devAdhidevanI saMkhyA che. udezaka: 10 (1) AtmAnA vividha guNadharmo - guNonI apekSAe ATha prakAra kahyA che. (1) dravya AtmA(asaMkhya pradezAtmaka Atma dravya) (2) kaSAya AtmA (3) yoga AtmA (4) upayoga AtmA (5) jJAna AtmA (s) darzana AtmA (7) cAritra AtmA (8) vIrya AtmA(bAlavIrya, paMDita vIrya, bAlapaMDita vIrya) (2) paraspara ATha AtmA:AtmA niyamo bhajanA dravya AtmA | 2-upayoga, darzana pa-kaSAya,yoga, jJAna, cAritra, vIrya 2 | kaSAya AtmA | pa-dravya,yoga,upayoga,darzana, vIrya. | 2- jJAna,cAritra 3 yoga AtmA | pa-dravya, kaSAya, upayoga,darzana,vIrya 2- jJAna, cAritra 4] upayoga AtmA 2-darzana dravya pa- upara pramANe 5 jJAna-AtmA | 3-upayoga, darzana,dravya 4- kaSAya, yoga, cAritra, vIrya | darzana AtmA | 2-upayoga, dravya 5- upara pramANe 7cAritra AtmA | pa-kaSAya,yoga choDIne 2- kaSAya,yoga 8 vIrya AtmA | 3-dravya, upayoga,darzana | 4- kaSAya,yoga, jJAna,cAritra (3) vizeSa jJAtavya(jANavA yogya) :- siddhomAM cAra AtmA che. dravya, jJAna, darzana, upayoga. mithyAdaSTimAM ane ajJAnImAM jJAna ane cAritrAtmA nathI, zeSa 6 AtmA che. samyagudaSTi ane zrAvakamAM sAta AtmA che, cAritrAtmA nathI. AThe AtmAmAM AThe AtmA hoI zake che. bhajanAthI hoya athavA niyamAthI, koImAM koIno niSedha nathI. arthAt A ATha AtmAmAM koIpaNa paraspara virodhI athavA pratipakSI nathI. AtmAmAM jJAna ajJAna bhajanAthI hoya che. paraMtu jJAna ajJAna svayaM to Atma svarupa ja che. arthAt emAM AtmA, niyamo hoya che. 24 daMDakanA AtmAmAM jJAna ajJAna jayAM je hoya te rIte samajI levA. darzana ane AtmAmAM paraspara niyAmAM saMbaMdha che. (4) ratnaprabhA pRthvI, devaloka, siddha zilA vagere... potAnA svarupanI apekSA "AtmA;" para svarupanI apekSA "noAtmA" ane banenI vivakSAmAM avaktavya (AtmA noAtmA) che. A rIte badhAmAM traNa vikalpa che. (5) paramANumAM uparokata traNe vikalpa che. kripradezI ane traNa pradezI vageremAM alaga alaga pradezomAM alaga vivekSA hovAthI eka-aneka AtmA, anAtmA vagere hovAthI hisaMyogI, traNa saMyogI vagere aMga hoya che. // zataka 12/10 saMpUrNa | zataka-13: uddezaka-1 (1) saMkhyAta yojana vistAravALA narakAvAsomAM utkRSTa saMkhyAta jIva utpanna thAya che, utkRSTa saMkhyAta jIva mare che ane jaghanya saMkhyAta jIva tyAM zAzvata hoya che. asaMkhya yojana vistAravALA narakAvAsomAM utkRSTa asaMkhyAta utpanna thAya che, utkRSTa asaMkhya jIva mare che ane jaghanya utkRSTa zAzvata asaMkhya jIva tyAM rahe che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 AgamasAra utarArdha A prakAre sAta naraka, bhavanapati, vyaMtara, jayotiSI ane AThamAM devaloka sudhI samajavuM. AgaLanA devalokomAM saMkhyAtA yojananA vistAravALA vimAnomAM ane asaMkhyAtA yojanAnA vistAravALA vimAnomAM utkRSTa saMkhyAtA ja janma ane mare. utkRSTa paNa asaMkhya nahIM kahevAnA tyAM rahevAnI apekSAe saMkhyAta yojanavALAmAM saMkhyAta ane asaMkhya yojanavALAmAM asaMkhya jIva hoya che. A janmavA ane maravA ane rahenArA jIvomAM nimna 38 bolonI vicAraNA karAya che. vezyA-1, pakSa-2, saMjJA-4, sannI-2, bhavI-2, jJAna-3 ajJAna-3, darzana-3, veda-3, kaSAya-4, Indriya noIndriya-6, yoga-3, upayoga-2 joDatAM thayA 38. '28 | 27. jIva janmasamaye khulAsA-vivaraNa pahelI naraka cakSudarzana, be-veda, 5 indriya, 2 yoga A 10 ochA thayA. bIjIthI chaThThI 28 mAM eka asanI ochA thayA. sAtamI naraka | 24 27 mAM 3 jJAna ochA thayA. bhavanapati vyaMtara | 29 28 mAM be veda vadhyA, eka veda ocho thayo. | jayotiSI be devaloka 28 29 mAM eka asanni ocho thAya. trIjA devalokathI 28 mAM eka strI veda ocho thAya. raiveyaka sudhI pAMca anuttara vimAna 22 | 27 mAM kRSNa pakSI, abhavI, 3 ajJAna A pAMca ochA thayA. 27 28 mRtyu samaye khulAsA-vivaraNa 1 thI 3 naraka asatri, vibhaMga, cakSa, 5 Indriya, 2 yoga - 10 nahIM. 4 thI 6 naraka | 26 avadhi jJAna, avadhi darzana A be nathI thatAM (28 mAMthI) 7 mI naraka | 24 mati, zruta jJAna A be nahIM (26 mAMthI) bhavanapati Adi | 27 virbhAgajJAna, avadhijJAna, avadhi darzana, 5 Indriya, 2 yoga, cakSadarzana kula 11 nahIM. | be devaloka | 29 | 27 mAM avadhijJAna, avadhi darzana vadhyA. 3 thI raiveyaka sudhI 28 uparavatu (trIjI naraka vatu). 5 anuttara deva | 24. kaSNapakSI, abhivI, 2 ajJAna. A cAra nathI. (28 mAMthI cAra ochA thayA.) mRtyu samaye UM te bhavanA samApta thavA para AgaLanA bhavano prathama samaya. vizeSa:- avadhijJAna, avadhi darzanavALA(samyaphadaSTI) utkRSTa saMkhyAtA janme che mare che. asaMkhya nahIM. dasa bola: (1) anaMtarotpannaka AyuSyano prathama samaya (ra) anaMtarAvagADha- kSetramAM pahoMcavAno prathama samaya (3) anaMtarAhAraka-AhAra levAno prathama samaya (4) anaMtara paryApta-paryApta hovAno prathama samaya (5) paraMparAtpannaka (6) paraMparAvagADha (7) paraMpara AhAraka (8) paraMpara paryApta (9) carama (10) acarama. AmAM cAra bola prAraMbhika 1-2-3 samayanA che. bAkI 4 bola lAMbA kALanA che. carama:- te sthAnamAM kyAre ya pAchA na AvanArA(mokSagAmI) che. acarama te sthAnamAM punaH AvanArA. anaMtaranA cAre bola nAraka devatAmAM azAzvata che. tethI bhajanAthI maLe. paraMparAnA cAre bola zAzvata che. te niyamAthI maLe. carama sarvatra niyamAthI maLe. acarama sarvArtha siddhamAM na maLe. zeSa sarvatra niyamAM maLe. A tattva vicAraNAmAM nArakI ane devatAnA janma samaya mRtyu samaya ane pUrA bhavamAM 38 bola ane 10 bolanI vicAraNA che. sAthe ja utkRSTa saMkhyAtA athavA asaMkhyAtA janma, mare yA prApta thAya, tenI paNa vicAraNA che. jeno sAra e che ke (1) saMkhyAtA yojana vistAravALA sthAnomAM (2) navamAM devalokathI upara ane avadhijJAna, avadhi darzanamAM upajavA maravAnI utkRSTa saMkhyA saMkhyAtA che. zeSamAM utkRSTa asaMkhyAtA che. saMpUrNa bhavamAM upalabdha thavAnI apekSAe saMkhyAta yojanavALA sthAnomAM jaghanya utkRSTa saMkhyAtA hoya che ane asaMkhyAta yojanavALA sthAnomAM jaghanya utkRSTa asaMkhyAtA ja hoya che, ochA nathI hotA. naraka devamAM eka sthAnamAM eka ja vezyA nizcita hoya che. tethI 38 bolamAM chaH legyA na gaNatA eka ja legyA gaNI che. vizeSa - tiryaMca manuSyanI apekSAe ahIM vicAraNA karI nathI. (3) daSTi - prathama narakathI chaThThI naraka sudhI janma ane maraNanI apekSAe daSTi be che, mizra nathI. sAtamI narakamAM eka mithyA daSTi ja che. pUrA bhavamAM upalabdha thavAnI apekSAe sAte narakamAM be daSTi niyamA maLe che. mizra daSTi- vALA bhajanAthI maLe che. devomAM paNa greveyaka sudhI prathama narakanI samAna daSTi che. anuttara vimAnanA janma, maraNa ane pUrA bhavamAM eka samyagdaSTi ja hoya che. bAkI baMne daSTi nathI hotI. (4) koIpaNa lezyAvALo manuSya tiryaMca mRtyu samayanA aMtamuhUrtamAM lezyA parivartana thaIne pachI e ja vezyAvALA naraka devamAM jaI zake che. pachI tyAM pUrA jIvana bhara dravya lezyA eka ja rahe che. bhAva lezyA badalAI zake che. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II jIva 1 thI 3 naraka 4 thI 6 naraka 7 mI naraka 163 bhavanapati Adi 3 vaimAnika traiveyaka anuttara deva pAMca sthAvara vikalendriya tiryaMca paMcendriya manuSya uddezaka : 2 upayoganI gatAgata : janmasamayanA ane maraNasamayanA ukta bolomAM 5 jJAna, 3 ajJAna, 4 darzananuM varNana che. enA AdhArathI ane anya varNananA AdhArethI 12 upayoganI Agati- gati A prakAre bane che. Agita 8(3+3+2) 8(3+ 3 +2) 5(3+2) (d+ PS +8)2 (d+ PS +PS)? gati 7(3 +2 +2) | 87 5(ra+2+1) 85 3(2+ 1) 53 aMka baMne 5(2+2+1) 85 9(3+2+2) 87 5(3+2) 55 33 53 58 8(3+ 3+2) | 78 5(3 jJAna 2 darzana) 3(2 ajJAna 1 darzana) | 3(2+1) 5(ra+ 2 +1) 3(2+1) 8(3+3+ra) 5(ra+ 2 +1) 9(3+2+2) AgamasAra uddezaka : 3-4 (1) prajJApanA sUtranuM 34 muM paricAraNA pada joI levuM. (2) pahelI narakathI bIjI narakamAM nairayika (AkIrNa) ochA che. tyAM vistAra- vALA avakAzavALA narakAvAsa che. tyAM nArakI mahAkarma, mahAkriyA, mahA- vedanAvALA che. alpa Rddhi alpadyutivALA che. A rIte AgaLa-AgaLanI narakamAM samajI levuM joie. nArakI jIva aniSTa amanojJa pRthvI, pANI, agni, havA, vanaspatinA sparzano anubhava kare che. AgaLa--AgaLanI narakanA pRthvIpiMDa pahoLAImAM ochA ane vistAramAM vadhArene vadhAre che. naraka ke pRthvIkAya vagerenA jIva paNa tyAM mahAkarma mahAkriyA mahAvedanAvALA che. naraka saMbaMdhI vistRta varNana jIvAbhigama sUtramAM che. (3) madhya :- - lokanuM madhya sthAna pahelI narakanA AkAzAMtaramAM asaMkhyAtamAM bhAga gayA pachI Ave che. nIcA lokanuM madhya sthAna cothI narakanA AkAzAMtaramAM che. je aDadhuM najIka che. tirthAlokanuM madhya sthAna meru parvatanI madhya samabhUmi 52 be . kSullaka prataronA cAra-cAra pradeza maLIne 8 rucaka pradeza che. te tirai lokanA madhya sthAna rUpa che. tyAMthI ja 10 dizAo nikaLe che. arthAt te dizAonuM kendra sthAna che ane tirachA lokanuM madhyasthAna che. uMcA lokanuM madhyasthAna pAMcamAM deva lokanA riSTa nAmanA prastara(pAthaDA)mAM che. tyAM Urdhva loka madhya che. tyAM sudhI tamaskAya paNa che. te UMcA lokanA madhya sthAna sudhI gaI che. dasa dizAonuM varNana pahelA thaI gayela che. (4) paMcAstikAyanA guNa : (1) jIvonA gamanAgamana, bhASA, unmeSa, yoga, pravRti vagere cala bhAva che. te dharmAstikAya dvArA hoya che. (2) jIvonuM sthita rahevuM, besavuM, sUvuM, mananuM ekAgra hovuM vagere jeTalA paNa sthira bhAva che te adharmAstikAyanA AdhArathI che. (3) AkAzAstikAyano guNa jagyA devAno che. eka AkAza pradezamAM eka paramANu rahI zake che. enAmAM 100 athavA 1000 paramANu AvI jAya topaNa samAviSTa thaI jAya che. eka sAthe aneka pudgala vargaNAo AkAzamAM rahe che. eka ja AkAza kSetramAM anaMta siddha bhagavAnanA Atmapradeza rahI zake che. (4) jIvAstikAyamAM jJAna darzanano upayoga hovo e guNa che. cetanA paNa enuM lakSaNa che. (5) pudgalAstikAyamAM 'grahaNa' guNa che. enAthI 5 zarIra, 5 Indriya, 3 yoga, zvAsozvAsa vagere vibhinnarupamAM pudgala grahaNa thatA rahetA hoya che. (5)astikAya sparza : dharmAstikAyano eka pradeza je loka madhyamAM che te anya 6 dharmAstikAyanA pradezono sparza kare che. lokAMtamAM che te 3, 4 athavA 5 no sparza kare. loka madhyamAM adharmAstikAyanA 7 pradezono, AkAzAstikAyanA 7 pradezono sparza kare che. jIvAstikAyanA anaMta pradezano ane pudgalAstikAyanA paNa anaMta pradezano sparza kare che. kAla dravyathI kayAMka spaSTa che kayAMka nahIM. jayAM che tyAM anaMta kALathI dRSTa che. alokAkAzamAM koI astikAya nathI. kevala AkAza che. te koInAthI paNa spaSTa nathI. lokanA kinArA para badhA astikAya AkAzanA 7 pradeza ja sparza kare che. 3-4 vagere nahIM. kema ke loka-aloka baMnemAM AkAza to che ja. be pradezI skaMdha jaghanya 6 (lokanA kinAre) utkRSTa 12 (lokanI vacce) pradezano sparza kare che. traNa pradezI skaMdha jaghanya ATha utkRSTa 17 pradezano sparza kare che. cAra pradezI jaghanya 10 utkRSTa 22 pradezono sparza kare che. pratyeka AgaLanA pradezI kaMdhamAM pUrva saMdhanI apekSAe jaghanya sparzamAM 2 pradeza adhika karavA joie. utkRSTa sparzamAM 5 bola vadhAravA joie. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 164 jeTalA pradeza skaMdha che. enAthI be gaNA thI be vadhAre karavAthI jaghanya sparza nIkaLe che. pAMca gaNAthI be vadhAre karavAthI utkRSTa sparza nIkaLe che. Aja niyama saMkhyAta asaMkhyAta anaMta pradeza sudhI samajavo. A astikAyonA pradezo paraspara samajavAmAM e dhyAna rAkhavuM ke- (1) lokAMtamAM jaghanya sparza haze. vaccamAM utkRSTa sparza thaze. (2) alokamAM AkAza mAtra che. (3) kALa aDhIdvIpamAM ja che. (4) jIva pudgala ane kAla jyAM che tyAM jaghanya paNa anaMta pradeza che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIva, pudgala, saMpUrNa lokamAM che. saMpUrNa dharmAstikAya ke adharmAstikAya, AkAzAstikAyanA asaMkhya pradeza sparza kare che. bAkI traNanA anaMta pradeza sparza kare che. svayaMno sparza na kahevo. A rIte anya pAMcanA samajI levA. (6) astikAya avagADha - pahelAM sparzanuM kathana kahyuM che. have avagADhanuM varNana karavAmAM Ave che. (1) svayaMnuM svayaMmAM agavAhana na kahevuM. (2) dharmAstikAya vageremAM eka eka pradeza avagADha kahevA. (3) bAkI traNamAM anaMta avagADha kahevA. pagala- jeTalA pradezI DhaMdha che, utkRSTa eTalA pradeza avagADha kahevA ane tene jaghanya eka pradeza avagADha kahevA. saMpUrNa dharmAstikAyamAM- adharmAstikAyanA asaMkhya, AkAzasti kAyanA asaMkhya pradeza avagADha che. zeSa traNa astikAyanA anaMta pradeza avagADha che. svayaMne avagADha na kahevA. A prakAre chaye(saMpUrNa) astikAyonuM kathana karavuM. (7) pAMca sthAvara:- eka AkAza pradeza para asaMkhya pRthvIkAya Adi avagADha che ane vanaspatikAya anaMta avagADha che. (8) dharmAstikAya Adi para koI jIva besI athavA sUI nathI zakato. kema ke te arupI che. enAmAM anaMta jIva rahetA hoya che. prakAza aMdhakAra rUpI che. enA para paNa koI besI athavA sUI nathI zaktA. besavuM-sUvuM vagere kevala sthUla pugala para thaI zake che (9) lokamAM sarva jaghanya pahoLAI tichalokamAM kSullaka prataramAM che. madhyam pahoLAI pAMcamAM devalokamAM che, utkRSTa pahoLAI sAtamI narakanA AkAzAMtara mAM che. kSetranI apekSA tirthAloka badhAthI alpa che. urdhvaloka asaMkhyaguNA che. enAthI adholoka vizeSAdhika che. | uddezaka: 5-6 (1) AhAranuM varNana prajJApanA sUtra AhAra padanA pahelA uddezAnI samAna che. (2) aruNodaya samudramAM rahela camacaMcA rAjadhAnImAM javAnA mArgathI 6563550000 yojana dakSiNa pazcimamAM avagAhana karavA para camaracaMcA nAmano AvAsa che. 84000 yojana lAMbo, pahoLo, goLa che. ahIM asura- kumAra deva pharavA Ave che, bese che arthAt bagIcAnI jema eno upayoga kare che. (3) udAyana rAjA - siMdhu ane sovIra vagere soLa dezanA adhipati udAyana rAjA vItabhaya nAmanA nagaramAM rahetA hatA. enuM rAjyakSetra atyaMta vizALa hatuM. 363 nagara ane khANo enA rAjyamAM hatI. makAsenA pramukha 10 mukuTabaMdha rAjA ane anya ghaNA badhA rAjA vagere para paNa enuM Adi patya hatuM. ATalo rAjya saMbaMdha hovA chatAM paNa te bhagavAna mahAvIra svAmInA parama bhakta ane vratadhArI jIvAjIva Adi tattvonA jJAtA(jANakAra) zramaNopAsaka hatA. abhIcikumAra :- udAyana rAjAne prabhAvatI nAmanI rANI hatI. je sukomaLa ane strInA lakSaNo-guNothI paripUrNa hatI. e prabhAvatI rANIno Atmaja abhIcikumAra nAmano rAjakumAra hato. udAyanarAjAno te eka ja putra hato. bAlyakALa eno puro thaI gayo hato. rAjyakAryamAM dekharekha karavA lAgyo hato. udAyanarAjAnA kezikumAra nAmanA eka bhANeja hatA. te emanI pAse ja rahetA hatA. te paNa guNa saMpanna ane rAjya kArya karavAne yogya hatA. eka divasa pauSadhazALAmAM pauSadha laIne dharma jAgaraNa karatA udAyana- rAjAne e saMkalpa thayo ke zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmI je kSetramAM vicaraNa kare che ane dharmapremI sajjano emanI sevA-darzana vagereno lAbha laI rahyA che, tene dhanya che. jo vicaraNa karatAM bhagavAna ahIMyA vItabhayanagaramAM padhAre to huM paNa yathAyogya sevA payUpAsanA karuM. udAyanane vairAgya - bhagavAna e samaye caMpAnagarImAM vicaraNa karI rahyA hatA. zramaNopAsaka udAyananI manobhAvanA jANIne vitabhaya nagaranI dizAmAM vihAra karyo. vicaraNa karatAM karatAM bhagavAna nagaranI bahAra mRgavana bagIcAmAM padhAryA. nAgarikajano darzana karavA javA lAgyA. rAjA paNa potAnI samRddhi sahita darzana karavA gayA, vaMdanA karIne paryApAsanA karatAM karatAM bhagavAnanI sevAmAM besI gayA. rAjA sahita samasta pariSadane bhagavAne dharmopadeza Apyo. upadeza sabhALIne rAjA atyaMta harSita thayA. nigraMthapravacana (bhagavAnanA vacano)nI hArdika prazaMsA karatA eNe nivedana karyuM- he bhaMte! huM putrane rAjya soMpIne ApanI pAse dIkSA levA IcchuM chuM. bhagavAne potAnA(ahAsuha devANuppiyA) zabdomAM ene svIkRti ApI. bhANejane rAjya - nagarImAM jatA samaye rAjAnA vicAromAM parivartana thayuM ke mAro putra abhicikumAra mane atyaMta priyavallabha che. e rAjya meLavIne emAM Asakta banaze to durgatino bhAgIdAra banaze. AthI rAjya mAre mArA bhANeja kezIkumArane ApavuM joIe. rAjAno navo vicAra nirNita rahyo ane rAjya kezIkumArane ApI dIdhuM. abhicikumAra atyaMta namra, vinIta, guNa saMpanna kumAra hatA. amanoza vyavahAra hovA chatAM paNa te kAMIpaNa na bolI zakyA. pachI yogya samaye udAyanarAjAe dIkSA aMgIkAra karI. mahotsava vagere vistRta varNana jamAlInA varNana samAna che. kelirAjA ane prabhAvatI rANI vageree dIkSAnI AjJA ApI. udAyanarAjAe saMyama tapanuM yogya vidhie pAlana karyuM. aMtamAM saMpUrNa karmakSaya karI samasta duHkhono aMta karI dIdho. abhIcikumAranuM caMpAmAM javAnuM - abhicikumArane koI samaya rAtrimAM ciMtana karatAM rAjya saMbaMdhI dhaTita dhaTanAnI smRti thaI. mAnasika vedanA vadhI ane pitA udAyanarAjA mATe atyaMta aprItikAraka vicAra utpanna thayo ke huM udAyanano putra ane prabhAvatIno Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II Atmaja chuM. mane choDIne bhANejane rAjya ApyuM. A mArI sAthe atyaMta anucita kartavya karyuM. vagere saMkalpothI enuM mana tyAMthI rAjya choDIne anyatra cAlyA javA mATe thaI gayuM ane pitA udAyananA mATe aprItIbhAva thaI gayo. saMpUrNa taiyArI karIne potAnA parivAra ane dhana sAmagrI sahIta te grAmAnu- grAma thatA caMpAnagarImAM rAjA koNikanI pAse pahoMcI gayA ane / sukha- pUrvaka rahevA lAgyA. abhIci zramaNopAsaka :- saMyogavaza tyAM ene dhArmika saMyoga paNa maLyo. kemake koNika rAjA paNa bhagavAnanA parama bhakta hatA. anukramathI abhIcikumAra paNa vratadhArI jIvAjIva vagere tattvonA jJAtA zramaNopAsaka banI gayA. paraMtu udAyanarAjA prati je mahAna aprItIbhAvano saMkalpa hato tenuM parimArjana na karyuM. virAdhaka gati :- zrAvakavratonA pUrNa zuddha-pAlana karatA aMtima samayamAM eNe saMthAro grahaNa karyo. 15 divasa covihAro saMthAro paNa cAlyo. bAhya vidhi AlocanA zuddhi Adi paNa karI. paraMtu aMtaramanamAM pitAnA kartavya prati je khaTako hato, aprItIrupa mAnasIka AMtaraduHkha, abhAvanA kaNa hatA enuM zuddhikaraNa e samaye paNa na karyuM. A kAraNe vrata pAlana ane vrata zuddhi badhu niSphaLa gayuM. asurakAyanA AtApa jAtinA devasthAnanuM AyubaMdha thayo ane virAdhaka thaIne asurakumAra jAtimAM devarupamAM utpanna thayA. virAdhaka kema ? :- aMtara manamAM duHkha ane khaTaka mAtrathI virAdhaka thayA. paraMtu hiMsA anubaMdhI koI saMkalpa, raudradhyAna athavA niMdA, kadAgraha na hatA. A kAraNa saMsAra vRddhi ane naraka, tiryaMca vagere gatimAM na gayA paraMtu zrAvakavrata vagerenA AcaraNa prakRti bhadratA, vinItatA vagere kAraNothI deva banyA. bhAvonI pUrNa zuddhi pavitratA na hovAthI te dharmanA virAdhaka banyA. tyAMthI AyuSya pUrNa karI te mahAvideha kSetramAM janma leze. tyAM saMyama aMgIkAra karI saMpUrNa karmono kSaya karI siddha thaze. zikSA :- (1) rAjA ho athavA dIkSArthI ho kevaLa ekapakSIya ciMtanathI nirNaya na levo joie. enA pratipakSI bIjA pAsAno vicAra avazya karavo joie. sAthe AvA gaMbhIra viSayomAM koI sAthe salAha vicAraNA paNa avazya karavI joie. kAraNake hita IcchavA chatAM paNa koInuM ahita thavAno prasaMga na bane. (2) bIjAnI game tevI bhUla ane vyavahAra hoya paraMtu hArdika zuddhipUrvaka mApha karIne zAMta pavitra banI javuM joie. nahIMtara ApaNI badhI sAdhanAo niSphaLa thaIne virAdhakapaNuM avazya prApta thAya che. sAmevALAnuM kAMIpaNa nukasAna nathI thatuM eTalA mATe bAhya vyavahAramAM saMthAro, kSamApanA ane vrata pAlana hovA chatAM paNa bhAvonI zAMti samAdhi ane pavitratA nirmaLatA hovI ArAdhanA mATenuM parama Avazyaka aMga samajavuM joie. jIvananA saMkalpita bhAvone aMtima samaye paNa yAda rAkhIne kADhavA ane mAnasika zuddhi karavAnuM kyAre paNa nahIM bhUlavuM joie ane upekSA paNa karavI joie nahIM. keTalAya sAdhu athavA zrAvaka daivasika, pAkSika, sAMvatsarika, kSamApanA vyavahArathI to karI ja le che. paraMtu keTakeTalA prati emane manaduHkha, khaTako, niMdA, tiraskArano bhAva, melIdaSTi, azuddhavyavahAra, elarjI, ciDa vagere bharelA hoya che. te badhI ayogya avasthAo, sthitio enAthI sAdhanAnA prANa naSTa thAya che. AvI sthitimAM taponiSTa ane kriyAniSTapaNuM niSphaLa jAya che. 165 AgamasAra abhIcikumAranA A kathAnakathI sAdhakone sadA pratisamaya bhAva zuddhi ane vicAronI pavitratA mATe jAgRta rahevAnI kALajI rAkhavI joie. tyAre sAdhanAono sAco jIvaMta AnaMda prApta thaI zake che. uddezaka : 7 (1) mana ane bhASAnA pudgala grahaNa karIne e samaye choDI devAya che vadhAre samaya enuM AtmAnI sAthe astitva nathI rahetuM. tethI mana ane bhASAne AtmAthI bhinna kahevAyela che. kAyA AtmAnI sAthe lAMbo samaya sudhI rahe che. kAyAno sparza ane chedananuM jJAna ane anubhava AtmAne hoya che. paraMtu enA vinAzamAM AtmAno vinAza nathI thato. A kAraNe kAyAne AtmA ane AtmAthI bhinna baMne manAya che. mana ane bhASA rUpI che, acita che. mana ane bhASAnA prayoganA samaye ja mana ane bhASA che. pahelA ane pachI mana ke bhASA nathI ane e ja samaye enuM bhedana hoya che. pahelA athavA pachI nahIM. A baMne jIvonA ja hoya che. ajIvonA nahIM. kArpaNa kAyA ati sUkSma hovAthI, kAyA arUpI, rUpI baMne kahevAya che. saceta--aceta baMne kAyAnA prakAra che. jIvita ane mRta zarIranI apekSAe jIvonI paNa kAyA che. ajIvone paNa potAnA astitva avagAhanA rupa kAyA che. pahelAM ane pachI paNa kAyA che tathA pahelAM ane pachI paNa enuM bhedana thAya che. A prakAre mana-vacananI apekSA kAyAnuM svarUpa kaMIka alaga ja batAvyuM che. mana ane vacananA satya,asatya,mizra ane vyavahAra ema cAra, cAra bheda che ane kAyAnA audArika, audArika mizra,vaikriya, vaikriya mizra,AhAraka,AhArakamizna,ane kArpaNa kAya yoga ema sAta bheda che. (2) maraNaH- maraNanA pAMca prakAra kahevAyA che. yathA- 1. AvIci maraNa- prati samaya je Ayu karma kSaya thaI rahyuM hoya che tenI apekSAe AvIci maraNa thaI rahyuM che. 2-3. avadhi maraNa ane AtyaMtika maraNa- je narakAyu vagerenA pudgalo atyAre bhogavAI rahyA che te punaH bhaviSyamAM kyAreya nahI bhogavAya. arthAt jIva mokSamAM cAlyo jAya to e AyuSya pudgalonI apekSAe jIvanuM AtyaMtika-- maraNa che. je AyuSya karmanA pudgala atyAre bhogavI lIdhA che, pachI kyAre ya grahaNa karI, baMdha ke udaya thAya to enI apekSAe kAMIka thoDA samayane mATe maraNa thayuM mAnI levAya. tethI tene avadhi(thoDA kALane mATe) maraNa kahevAyuM che. 4. bAla maraNa-- A valaya maraNa vage2e 12 prakAranA che. yathA- (1) valaya maraNa--gaLuM dabAvIne ke maroDIne maravuM. (2) vazAta maraNa- virahavyathAthI pIDita thaIne maravuM(mastaka pachADIne, chAtI phUTIne, aMgopAMga para IjA pahoMcADIne maravuM.) (3) aMtaHzalya maraNa-- tIra, bhAlA vagere thI vIMdhAIne maravuM. (4) tadbhava maraNa- pharIthI vartamAna bhava prApta karavA mATe maravuM (kAzI karavata levuM vagere) (5) parvata AdithI nIce paDIne maravuM. (6) vRkSa AdithI kudIne maravuM. (7) pANImAM DUbIne maravuM. (8) agnimAM baLIne Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 166 maravuM. (9) jhera khAIne maravuM. (10) talavAra vagere zastrathI kapAIne maravuM. (11) phAMsI khAIne maravuM. (12) pazupakSI dvArA zarIra bhakSaNa karAvIne maravuM. A rIte koIpaNa prakAre kaSAyonA vazIbhUta thaIne maravuM, te bAla maraNa che. 5. paMDita maraNa - pAdopagamana ane bhakta pratyAkhyAna A be prakAranuM paMDita maraNa che. A baMne nihArima anihArima be prakAranA hoya che, maravA pachI agni saMskAra kriyA karavI ane na karavI e baMnemAM saMbhava che. saMthArAnA kAlamAM zarIranI parikarma(cAlavuM, aMgopAMga halAvavA vagere) kriyA karavI, bhakta pratyAkhyAna paMDita maraNamAM saMbhava che. paraMtu padopagamana paMDita maraNa to parikarma rahita ja hoya che. AvIci maraNa nA dravya, kSetra, kALa, bhAva, bhavanI apekSA pa bheda che. ane 4 gatinI apekSA enA 20-20 bheda hoya che. A prakAre prathamanA traNa maraNanA A 20-20 bheda che. bAlamaraNa nA 12 bheda che ane paMDitamaraNanA be bheda kahyA che. kula 20 + 20 + 2 + 12 + 2 U 74 bheda ahIM maraNanA batAvyA che. uddezaka: 8-10 (1) karma prakRtinuM varNana prajJApanA pada 23 urzaka be nI anusAra jANavuM joIe. (2) koI jIva vaikriya labdhi saMpanna hoya to te vividha Icchita rUpa banAvI zake che. enuM varNana trIjA zatakanA pAMcamA uddezakamAM che. A badhI vaikriya zaktinA astitvanI apekSAe kathana che. AvI vikriyAo mAyAvI, pramAdI sAdhu kare che. apramAdI gaMbhIra sAdhu nathI karatA. (3) chAghasthika samudyAtanuM varNana prajJApanA pada 36 nI anusAra jANavuM joie. // zataka 13/10 saMpUrNa || zataka-14: uddezaka-1 (1) AyubaMdhanA parimANonI apekSAe eka devasthAnanI sImAnuM ullaMghana thaI jAya ane bIjA devasthAna yogya pariNAma sudhI na pahoMce e vaccenA pariNAmamAM aTakI jAya ane tyAM AyubaMdha karI kALa kare to jIva kyA sthAnanA AyubaMdha kare che ane kyAM jAya che? A praznanA uttaramAM batAvyuM che ke te sthira thayela pariNAma jyAM vadhAre nikaTa hoya tyAMnuM AyubaMdha ane gati hoya che. yathA-koI vyakti mArgamAM cAlI rahela che. eka ArAmanA sthAnathI 50 phUTa AgaLa vadhI gayo ane bIjuM ArAmanuM sthAna 500 phUTa dUra che. e samaye mUzaLadhAra varasAda zarU thaI jAya to te vyakti najIkanA sthAna para pahoMcIne potAnI surakSA karI leze. AvI ja rIte e AtmAnA pariNAmone yogya je najIkanuM sthAna hoya che, e sthAnanuM AyubaMdha ane gati hoya che. (2) ekendriyane vigrahagati(vATe vahetAM) mAM cAra samaya lAge che. bAkI badhAne traNa samaya lAge che. (3) vATe vahetA avasthAnA jIvane anaMtara-paraMparA anutpannaka paNa kahevAyA che. sthAna para utpanna prathama samayavartI jIva anaMtarotpannaka che. bAkI badhA ja paramparAtpannaka che. (4) janmanA aMtarmuhUrta bAda ja AyubaMdha thAya che. pahelA nahIM. (5) duHkhapUrvaka utpanna thanArA khedotpannaka jIva kahevAya che. uddezaka: 2 (1) yakSAveza unmAdanuM chUTavuM eTaluM muzkela nathI hotuM ke jeTalI muzkelIthI mohano unmAda chUTe che. cAra gati 24 daMDakamAM baMne prakAranA unmAda hoya che. nArakane deva dvArA paNa azubha pula prakSepathI yakSAveza unmAda hoya che ane devomAM paNa bIjA viziSTa zakti (Rddhi)sampannadevo dvArA AvI prakriyA hoya che. (2) tIrthakara bhagavAnanA janma, nirvANa vagere samaye deva vRSTi kare che. zakrendrane varSA karavI hoya to te AtyaMtara pariSadanA devane bolAve che. pachI te deva Abhiyogika devone bolAve che ane Abhiyogika deva varSA karanArA devone bolAve che. A prakAre ja tamaskAya karavI hoya to Abhiyogika deva tamaskAya karanArA devone bolAve che. ratikrIDAne mATe, potAnA saMrakSaNanA mATe,saMtAvA mATe, virodhI deva vagerene bhramita,vismita karavA mATe deva tamaskAya utpanna kare che uddezakaH 3 (1) samyagudaSTi deva aNagAranI avagaNanA karIne vaccethI jatA nathI, teo vaMdana namaskAra kare che ane paryupAsanA kare che. mithyAdaSTi deva avagaNanA karI zake che. (2) nairayikomAM parasparamAM vinaya satkAra sanmAna hAtha joDavA, praNAma karavA Asana ApavA vagere ziSTAcAra hotA nathI . ekendriyathI karI caundriya sudhImAM paNa vinaya,viveka hotA nathI. deva,manuSyamAM hoya che. tiryaMca saMkSipaMcendriyamAM Asana-dAna sivAya aneka ziSTAcAra hoya che arthAt pazuomAM sAme javuM, pahoMcADavuM uDavuM vagere paNa hoya che. uddezaka: 4 (1)pudgala eka varNAdithI anekamAM aneka varNAdithI eka varNAdimAM,rukSathI snigdhamAM A prakAre parivartana pariNamana thatuM rahe che jIvanA paNa kyAreka sukha, kyAreka du:kha A prakAre karmodayathI vividha parivartana thatAM rahetA hoya che. paramANu vagere dravyanI apekSA zAzvata che, varNAdinI apekSA azAzvata che. dravyanI apekSA te acarama hoya che. kSetra kAla bhAvanI apekSA carama acarama baMne hoya che. uddezaka: 5 (1) nArakI ane pAMca sthAvara vigraha gativALA jIva agnikAyanI vaccethI nikaLe che paraMtu baLatA nathI ane avigraha gativALA (dhImI gatIthI)nathI nikaLatA. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 167 AgamasAra traNa vikasendriya vigraha gativALA ane avigraha gativALA baMne agnikAyamAM jAya che. vigraha gativALA baLatA nathI ane avigraha gativALA (dhImI gatI vALA)baLe che. - tiryaMca manuSya deva vigraha gativALA (tIvragati vALA) agnimAM jAya che ane baLatA nathI. avigraha gativALA Rddhi(labdhi) saMpanna jAya che te nathI baLatA. je Rddhi saMpanna nathI te koI jAya che, koI jatA nathI. je jAya che te baLe che. (2) nairayikone zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparza, gati, sthiti, lAvaNya, yaza, kIrti ane utthAna karma baLa vIrya puruSakAra parAkrama A dasa aniSTa maLe che, devone ISTa maLe che. manuSya, tiryaMcamAM ISTa, aniSTa bane hoya che. zabda, rUpa, gaMdha ane rasa e cAra ekendriyamAM nathI hotA. tethI enAmAM hoya che, beIndriyamAM 7 hoya che. teIndriyamAM 8 hoya che. caurandriyamAM 9 hoya che. uddezakaH 6 (1) zakendra IzAnendra viSaya bhoganI IcchA thavA para devalokamAM ja eka nUtana bhavana (vimAna) zadhyA(pathArI) vagere vikurvaNA kare che ane sanatkumArendra vagere uparanA devalokanA Indra zayyAnI vidurvaNA karatA nathI. paraMtu siMhAsananI vikurvaNA kare che. kema ke ene kAya paricAraNA hotI nathI. sparza paricAraNA vagere hoya che. uddezakaH 7 (1) ekavAra gautamasvAmInA manogata saMkalpone jANIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe vyAkhyAna pachI pariSadanuM visarjana thayA bAda A prakAre kahyuM ke he gautama! tuM ane huM AjathI nahIM, lAMbA samayathI janma janmAMtarathI paricita ane sAthI chIe. arthAt A bhavathI pahelAM devalokamAM asaMkhya varSa sAthe hatA. enA pUrve manuSya bhavamAM paNa ApaNo sAtha hato ane A bhava pachI tamAM eka sarakhA tulya Atma svarUpamAM sAthe rahezuM. AnAthI gautamasvAmIne kevalajJAna na hovAnI adheryatAmAM bahu ja zAMti ane AzvAsana maLyuM ke mane A bhavamAM kevalajJAna ane muktinI prApti avazya thaze. (2) bhagavAna ane gautamanI A vArtA athavA tatva-jJAnane aNuttara vimAnanA deva potAnI avadhijJAnanI manovargaNA labdhi dvArA jANe che, jue che. (3) tulyatA - cha prakAranI tulyatA kahevAya che.- (1) dravya (2) kSetra (3) kALa (4) bhAva (5) bhava (6) saMsthAna. 1. paramANu-paramANu, kripradezI- kripradeza yAvat anaMtapradezI-anaMtapradezI parasparamAM tulya hoya che. eka zuddha AtmA bIjA zuddha AtmAnI sAthe talya thAya che. A dravya tatyatA che. 2. AvI rIte avagAhanAnI apekSA kSetra tatyatA hoya che. 3. sthitinI apekSAe kALa tulyanA hoya che. 4. pudgalanA varNAdinI apekSAe ane jIvanA guNonI apekSAe bhAva tulyatA hoya che. 5. narakAdi daMDakonA bhavanI apekSAe bhava tulyatA hoya che. 6. parimaMDala vagere AkRtinI apekSAe saMsthAna tulyatA hoya che. (4) saMthArAmAM AhArAdinA tyAgamAM kALa karanArI vyakti devagati vageremAM pahoMcatA ja pahelA viziSTa AsaktithI, tIvratAthI. AhAra grahaNa kare che. pachI kramazaH tIvratAmAM, AsaktimAM ghaTADo thaI jAya che. (5) anuttara vimAnamAM keTalAka deva lavasattama saMjJaka hoya che. enI e saMjJAno Azaya e che ke pahelAMnA manuSya bhavamAM jo enI umara 7 lava pramANa vadhAre hota to te saMpUrNa avazeSa karmakSaya karIne e ja bhavamAM mokSa cAlyA jAta. 77 lavanuM eka muhUrta hoya che. eka lava eka miniTathI nAno hoya che ane seMkaDathI moTo hoya che. anuttara vimAnanA samasta deva eTalA alpakarmI hoya che ke jo te pUrva bhavamAM eka chaThanI tapasyA vadhu karI le, eTalI umara vadhu hoya to te e ja bhavamAM badhA karmono kSaya karI zake. tyAM aNuttara devonA zabda, rUpa vagere badhA lokathI uttama, zreSTha, zreSThatama hoya che. enAthI adhika UMcA kyAM ya paNa zabdAdi viSaya hotA nathI. arthAta enA paugalika sukha-saMsAranA samasta jIvonA sukhathI aNuttara hoya che. eTalA mATe te aNuttara deva kahevAya che. udezaka: 8 (1) sAte naraka pRthvI ane vimAno vacce asaMkhya yojanAnuM aMtara che. ratnaprabhA pRthvI ane jyotiSInuM aMtara 780 yojanAnuM che. siddhazilA ane anuttara vimAnanuM aMtara 12 yojanAnuM che. siddhazilAthI alokanuM aMtara ubheMghAMgulanA dezona eka yojana pramANa che (2) rAjagRhI nagaramAM bhagavAna ane gautamasvAmInI sAme rahela zAla- vRkSanA saMbaMdhamAM gautama svAmInA pUchavA para bhagavAnane kahyuM ke A zAlavRkSano jIva ahIMthI marIne A nagarImAM pharIthI zAlavRkSa rUpamAM janma leze. tyAM te loko dvArA pUjita sanmAnita thaze, devAdhiSThita thaze. pachI tyAMthI mahAvideha kSetramAM janma laIne siddha thaI jaze. A zAlavRkSanI zAkhAno mukhya jIva marIne vidyAcala parvatanI taLeTImAM mAhezvarInagaramAM zAlavRkSanA rUpamAM utpanna thaze. tyAM te vaMdita, pUjita ane devAdhiSThita thaze. enA pachI mahAvideha kSetramAM janma laI mokSa jaze. A ubara vRkSanI zAkhAno jIva pATaliputra nagaramAM pATalI vRkSanA rUpamAM utpanna thaze. bAkInuM varNana upara pramANe samajavuM. te kAle, te samaye aMbaDa parivrAjakanAM sAtaso ziSyo grISmakALanI garamImAM vihAra karI rahyA hatAM. ambaDa zrAvakanuM varNana aupapAtika sUtra thI jANavuM. (noMdhaH ekendrIyanA jIvo-pRthvI, pANI ane vanaspitinA jIvo kevalI, tIrthakara ane aNagArone saMyama yAtrAmAM sahAyarUpa thAya che. vRkSa chAyaDo Ape che tathA AzrayarUpa thAya che. A kAraNe te jIvone zubha karmano baMdha thAya che. temAMnA keTalAka jIvo paraMparAthI ke sIdhA paNa manuSya janma prApta karI, sarvakarmano kSaya karI, makita paNa pAmI zake che.) (3) avyAbAdha devaH- A deva potAnI daivika zakti dvArA koI vyaktinI AMkhonI palaka para 32 prakAranA nATaka dekhADI zake che. evuM karatAM paNa te vyaktine jarApaNa bAdhA parezAnI thavA detA nathI. A sAtamA lokAMtika deva che. A che Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 168 (4) zakrendra devendra :- potAnI zaktithI koIpaNa vyaktinA mAthAnuM chedana karI, cUrNa-cUrNa karI kamaMDalamAM nAkhI de ane pachI e ja samaye cUrNa joDI de. A badhuM eTalI badhI jhaDapa ane cIvaTanI sAthe karI zake che ke e puruSane jarApaNa takalIpha thavA detA nathI, daivika zaktithI svalpa du:kha paNa upara kahela kAryamAM thatuM nathI. (5) juMbhaka deva = * A deva krIDAmAM ane maithuna sevana pravRttimAM Asakta rahetA hoya che. A tin lokanA vaitADhaya parvato para rahe che. jenA para saMtuSTa thaI jAya tene dhana mAla vagerethI bharapUra karI de che ane jenA para ruSTa thaI jAya ene keTalAka prakAranI hAni pahoMcADe che. A eka prakAranA vyaMtara jAtinA deva che. 15 karmabhUminA kSetromAM ane devakuru, uttarakuru kSetranA kaMcana giri parvato para citra, vicitra, yamaka nAmanA parvato para teo rahe che. temanI eka palyopamanI uMmara sthiti hoya che. A devonA manuSya lokanA AhAra, pANI, phala vagere para adhikAra hoya che. enAmAM hAni-vRddhi karI zake che. enA dasa nAmathI ja enA kArya spaSTa thAya che. jema ke (1) annadraMbhaka (2) pAnadraMbhaka (3) vastradraMbhaka (4) layana (makAna) bhUMbhaka (5) zayana juMbhaka (6) puSpazRMbhaka (7) phalaz2abhaka (8) phala puSpadraMbhaka (9) vidyAjuMbhaka (10) avyakta athavA adhipatizrRMbhaka sAmAnya rUpathI badhA padArtho para Adhipatya rAkhavAvALA avyakta zRMbhaka hoya che. uddezaka : 9 (1)bhAvitAtmA aNagAra karma lezyAne arthAt bhAvalezyAne jANI zakatA nathI paraMtu bhAva lezyAvALA sazarIrI jIvane jANe jue che (2) sUrya, caMdranA vimAnathI je prakAza nikaLe che, te rUpI dravya lezyA ke pudgalo thI nIkaLe che arthAt pRthvIkAyika jIvonA zarIrathI prakAza nikaLe che. (3) nArakI jIvone aniSTa ane duHkhakara pudgalono saMyoga hoya che. paraMtu devone ISTa ane sukhakArI pudgala saMyoga hoya che. (4) mahardika deva hajAro rUpa banAvI, e badhA dvArA ekI sAthe bhASA bolI zake che. te bhASA eka ja hoya che, hajAra hotI nathI. (5) sUrya vimAnanA pRthvIkAyika jIvone AtApa nAmanI puNya prakRtino udaya hoya che. sUrya jyotiSI devonA Indra paNa che. AthI sUryane ane sUryanA arthane zubha mAnela che. (6) aNagAra sukha :- eka mahino saMyama pAlana karanArA aNagAra vyaMtara devonA sukhanuM ullaMghana karI jAya che. A kramathI be mahinAthI bAra mahinA sudhI samajavuM joie. eka mahIno U vyaMtara, be mahInA U navanikAya, traNa mahinA U asura- kumAra, cAra mahInA U graha nakSatra tArA, pAMca mahInA U sUrya caMdra, cha mahInA U pahelA--bIjA devaloka, sAta mahInA U trIjo, cotho devaloka, ATha mahInA U pAMcamo chaTho devaloka. nava mahInA U sAtamo, AThamo. devaloka, dasa mahInA U 9 thI 12 devaloka, agiyAra mahInA U nava praiveyaka, bAra mahInA saMyama pAlana karanArA aNagAra aNuttara vimAnanA devonA sukhanuM ullaMghana karI zake che. A saMyamamAM bhAvita AtmAnA Atmika AnaMdano eka apekSita madhyama kakSAno mAnadaMDa batAvyo che. kema ke keTalAka jIvo aMtarmuhUrtamAM mukti prApta karI le che. uddezaka : 10 (1) kevalI ane siddha bhagavAna jJAnamAM badhI apekSAthI samAna hoya che. kevalI bole che arthAt te jJAnanuM kathana karI zake che. paraMtu siddhabhagavAna utthAna karma bala vIrya vagereno abhAva hovAthI vacana prayoga karatA nathI. A prakAre kevalI uThavuM, besavuM, cAlavuM vagere zArIrika ceSTAo karI zake che. siddha bhagavAna zarIranA abhAvathI A kriyAo karatA nathI. // zataka 14/10 saMpUrNa // zataka-15 gozAlaka varNana (noMdha : gozAlakanuM adhyana vAMcavA mATe tapasyA, nivI, AyaMbIla vagere jarurI che. tenuM eka kAraNa e che ke dharmaanurAgI jIvane tIrthaMkara prabhu pratye avinaya karanAra para kaSAyanA bhAvo AvI zake che. jo tapa sAthe adhyana thai rahayuM hoya to zubha bhAvonI pradhAnatA rahe che, temaja tapanA kAraNe zarIramAM zakatinI pracuratA na hovAnA kAraNe bhAvo ane zabdomAM kaSAyanI gaMbhAvanA nahIMvata thai jAya che. vyAkhyAtA paNa bahudhA sthivara ja hoya che. anya koi deva dvArA ahita thAya tenA karatA AtmA svayaM potAnuM ahita vadhAre karI zake che. sAmAyikamAM paNa anubhava ane abhyAsa hovAthI kaSAya nigraha-maMda rahI zake che. ) A bharata kSetramAM zaravaNa nAmanuM sanniveza--nagara hatuM. e sannivezamAM gobahula brAhmaNa raheto hato. je veda vagereno jANakAra hato. ene eka bahu ja moTI gozAlA hatI. ekavAra maMkhali nAmano maMkha bhikSAcara potAnI bhadrA patnI sAthe cAlatAM cAlatAM e zaravaNa nagarImAM Avyo te citraphalaka(phoTo- tasvIra) hAthamAM rAkhIne bhikSA mAMgato hato. cAturmAsa rahevAne mATe eNe zodha karyA pachI paNa koI jagyA na maLI. to eNe gobahula brAhmaNanI gozAlAmAM ja cArtumAsa karyuM. enI bhadrA patnI garbhavatI hatI. tyAM ja eNe bALakane janma dIdho bAramA divase enuM artha saMpanna nAma rAkhyuM 'gozAlaka'- (gozAlAmAM janma lenAra). yuvAna avasthAmAM te gauzAlaka paNa pitAnI jema tasvIra hAthamAM laIne AjIvikA karavA lAgyo. bhagavAna mahAvIra :- e kALamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe mAtA-pitAnA digaMvata thayA pachI potAnI garbhagata pratijJA pUrNa thavAthI ekalA pote ja dIkSA aMgIkAra karI, vicaraNa karatA pahelo cAturmAsa asthika grAmamAM karyuM. e varSe bhagavAne niraMtara 15-15 upavAsanI tapasyA karavAno saMkalpa karyo hato. bIjA varSe bhagavAne mahinA--mahinAnA upavAsanI tapasyA zarU karI ane bIjuM comAsuM rAjagRhI nagarImAM nAlaMdA pADAnI bahAra taMtuvAya zALAnA eka rUmamAM karyuM. gozAlaka ane bhagavAnano saMyoga H- saMyogavaza maMkhali putra gozAlaka paNa pharatAM-pharatAM e nagarImAM e pADAmAM pahoMcI gayo. kyAM ya paNa rahevAnuM sthAna na maLatAM te paNa eja taMtuvAya zALAmAM AvIne koI rUmamAM rahI gayo. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 169 AgamasAra bhagavAnanuM prathama mAsakhamaNa pUruM thayuM. pAraNAM mATe rAjagRhI nagarImAM gayA. gocarImAM bhramaNa karatAM emaNe vijaya zeThanA gharamAM praveza karyo, vijaya zeThe bhagavAnane AvatAM joyA, uThIne sAme gayA ane Adara-satkAra vinaya vaMdananI sAthe bhagavAnane bhojanagRhamAM laI gayA ane zuddha bhAvothI pAraNA karAvyA. traNe yogothI zuddha nirdoSa supAtra dAna daIne harSita thayo. e samaye e pariNAmomAM eNe devAyuno baMdha karyo ane saMsAra parita karyo. enA gharamAM pAMca divya vRSTi thaI, jemAM vasuMdharAnA(sonaiyAMnA) DhagalA thaI gayA. devaduMdubhI vAgI. (nodha: vasuMdharA eTale pRthvI, paraMparAthI A vasuMdharAno artha sonAnA sikkA karavAmAM Ave che. sonuM e paNa pRthvIkAya ja che. bIjI rIte ratno ke dhananA DhagalA paNa artha thaI zake. vicAra karatAM suvarNanI retI ke suvarNanA rajakaNo nA DhagalA, e artha vadhAre saMgata lAge che. hamaNAM paNa jema prasaMge jharI uDADavAmAM Ave che ke AkAzamAM tArAo karavAmAM Ave che, tevuM ja kAMIka) nagaramAM vAta phelAI gaI. gozAlaka paNa sAMbhaLIne tatkAla tyAM jovA Avyo. eNe sArI rIte te dazya AkhothI joyuM . gozAlaka atyaMta prasanna ane AnaMdita thayo. bhagavAnane vaMdana-namaskAra karIne bolyo ke huM AjathI Apano ziSya chuM, Apa mArA dharmAcArya cho. bhagavAne eno svIkAra na karyo, nagaramAMthI cAlatAM potAnA sthAna para AvIne mAsakhamaNa zarU karI dIdhu, dhyAnamAM lIna banI gayA. bIjA mAsakhamaNanA pAraNA AnaMda zeThanA ghare thayA. trIjA pAraNA sunaMda zeThanA ghare karyA. cothuM pAraNuM comAsu samApta thavA para tyAMthI vihAra karIne kollAka sannivezamAM bahula brAhmaNanA ghare karyuM. badhAM pAraNAnAM sthAna para paMca divya vRSTi thaI. ziSyatva grahaNa :- gozAlake bhagavAnane tyAM na joyA tethI nagarImAM bahu ja zodhyA paNa kyAM ya patto na lAgyo. tyAre eNe taMtavAyazAlAmAM AvIne kapaDAM, caMpala vagere brAhmaNone ApIne dADhI-mUMcha sahita mastakanuM muMDana karAvyuM, pUrNa muMDIta thaIne bhagavAnanI zodhamAM nIkaLyo ane sIdho kolAka sannivezamAM pahoMcyo. tyAM eNe lokonA mukhe bhagavAnanA pAraNA para paMcadivyavRSTinI vArtA sAMbhaLI. te samajI gayo ke bhagavAna ahIM ja che, zodhatAM-zodhatAM te e nagarInI bahAra mArgamAM jatAM bhagavAnanI pAse pahoMcI gayo. teNe punaH vinaya vaMdana karIne bhagavAnane nivedana karyuM ke huM Apano ziSya chuM, Apa mArA dharmAcArya cho. atyaMta Agraha laganI ane teno dravya pariveza joI bhagavAne ene ziSya rUpamAM svIkAra karI lIdho. baMne sAthe sAthe vicaraNa karatAM samaya vItavA lAgyo. talano choDa - eka vakhata thoDoka varasAda thayA bAda sAthe vihAra karatAM te siddhArtha grAmathI kurmagrAma jaI rahyA hatA. mArgamAM phUlothI yukta eka talano choDa joI gozAlake pUchayuM ke he bhagavan! A choDanA A sAta phUlanA jIva marIne kyA jaze? bhagavAne uttara Apyo ke A choDanI eka phaLImAM sAta tala rUpamAM utpanna thaze. gozAlakane A uttara rucikara na lAgyo ane ene asatya karavAnI buddhi utpanna thaI. te kapaTa pUrvaka bhagavAnathI pAchaLa rahI gayo ane choDane jaDa ane mATIthI ukhADIne pheMkI dIdho ane jaldI cAlIne bhagavAnanI sAthe thaI gayo. thoDIvAramAM ja tyAM varSA thaI, mATImAM te choDa pharIthI jAmI gayo ane te sAta phUlanA jIva marIne eka phaLImAM sAta talanA rUpamAM utpanna thaI gayA. vaizyAyana tapasvIH- bhagavAna kUrma grAmanI bahAra pahoMcyA tyAM vaizyAyana bALa tapasvI chaThane pAraNe chaTha karatAM rahetA hatAM. enA mastakamAM bahu ja jU paDI gaI hatI. te tApanA kAraNe ahIM-tahIM paDatI to te tapasvI pharI tene anukaMpA bhAvathI mastaka para nAkhI deto hato. gozAlakane te joIne kUtuhala utpanna thayuM. bhagavAnathI najara cUkAvIne te enI pAse pahoMcyo ane vAraMvAra ema kahIne ciDAvavA lAgyo ke "tuM munI cho ke munIka(casakela) cho","tame sAdhu cho ke jUnuM ghara cho" vAraMvAra kahetAM te tapasvInI zAMti bhaMga thaI. eNe gozAlaka para tejolezyA phekI. e vezyA gozAlakanI pAse pahoMcatA pahelAM ja bhagavAne zIta lezyAthI ene pratihata karI dIdhI. tyAre tapasvIe tejolezyAne pAchI kheMcI lIdhI ane eNe bhagavAnane joI lIdhA ane kahyuM ke huM jANI gayo A Apano prabhAva che. Ape ja mArI vezyAne pratihata karI che. pachI gozAlake bhagavAnane pUchayuM ke bhagavad A jUnuM ghara Apane zuM kahI rahyo che? tyAre bhagavAne tejolezyAnI vAta spaSTa karI ke he gozAlaka! tArI anukaMpA mATe meM zIta lezyAthI enI tejolezyAne pratihata karI. jenAthI tane kaMI nukasAna na thayuM, nahIMtara hamaNAM rAkhano Dhagalo thaI jAta. gozAlaka sAMbhaLIne bhayabhIta thayo. vaMdana namaskAra karI eNe bhagavAnane pUchyuM ke A tejolezyA kevI rIte prApta thAya che. bhagavAne tene chaTha-chaThanAM pAraNAM karIne AtApanA levI Adi saMpUrNa vidhi batAvI. gozAlakanuM pRththakaraNa - thoDo samaya kUrma grAmamAM rahIne bhagavAna ane gozAlake pharIthI siddhArtha grAmanI tarapha vihAra karyo. mArgamAM te talanA choDanuM sthAna AvyuM. gozAlake bhagavAnane pUrvanI vAta yAda karAvIne kahyuM ke tame je kahyuM hatuM te to mithyA thaI gayuM. ahIM talano choDa ja nathI. uttara detAM bhagavAne spaSTa karyuM ke he gozAlaka! te mArA kathana para zraddhA na rAkhatAM pAchaLa rahIne tene ukhADIne pheMkI dIdho hato. A sArI ghaTanA saMbhaLAvI ane thoDe ja dUra ubhela talanA choDano nirdeza karatAM batAvyuM ke A te ja choDa nImAM te ja sAta phUlanA jIva marIne talanA rUpamAM utpanna thayA che. gozAlake phaLI toDIne tala gaNIne joyA. bhagavAnanuM kathana satya hatuM. gozAlaka atyaMta zaramiMdo thayo ane tyAMthI bhagavAnane choDIne cAlyo gayo. tejolabdhi sAdhanA ane prabhAva :- eNe sarvaprathama cha mahinAmAM tejo- lezyAnI sAdhanA karI. pachI enI pAse bhagavAna pArzvanAthanI paraMparAnA cha dizAcara zramaNa AvIne maLI gayA. jene kAMIka pUrvanuM jJAna paNa avazeSa hatuM. emaNe pUrvomAMthI aSTAMga nimitta jJAna vagerenuM nirmuhaNa karyuM, gozAlakanuM ziSyatva svIkAra karI lIdhuM. have gozAlaka potAne 24mAM tIrthakara kaheto vicaraNa karavA lAgyo. potAno bhakta samudAya, zramaNa samudAya vagere paNa teNe vistRta karI lIdho. nimitta jJAna vagerenuM baLa tenI pAse hatuM. enAthI te lokone prabhAvita karavA lAgyo. keTalAka pArzvanAtha bhagavAnanA zramaNa paNa tenA cakkaramAM AvI gayA ane ene ja 24mAM tIrthakara samajIne ziSyatva svIkAravA lAgyA. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 170 zrAvasti nagarImAM gozAlaka ane bhagavAna H- bhagavAna mahAvIra svAmI paNa chadmastha kAla pUrNa karI, kevalajJAna, kevaladarzana utpanna thavAthI dharmopadeza devA lAgyA ane gautama Adi hajAro ziSyo sahita vicaraNa karatAM-karatAM ekavAra zrAvasti nagarImAM padhAryA ane koSTaka nAmanA udyAnamAM samosaryA. gozAlaka paNa vicaraNa karatAM bhagavAnathI pahelAM ja zrAvastInagarImAM AvI gayo hato. tyAM hAlAhalA nAmanI kuMbhAraNa rahetI hatI. je Rddhi saMpanna hatI. te gozAlakanI ananya zraddhAvAna upAsikA hatI. tyAM gozAlaka potAnA AjIvika saMghanI sAthe enI dukAnamAM rahyo ane potAne 24mAM tIrthaMkara kahetA pracAra karavA lAgyo. sabhAmAM gozAlakano jIvana paricaya :- zrAvasti nagarImAM gozAlakanA kathananI carcA phelAvA lAgI. gautama svAmI bhagavAnanI AjJA laIne pAraNAne mATe nagarImAM gayA. emaNe paNa A carcA sAMbhaLI. bagIcAmAM AvIne bhagavAnane nivedana karyuM ane jijJAsA pragaTa karI ke bhagavAna A gozAlaka koNa che ane enuM jIvana vRttAMta zuM che ? tyAM nAgarika jananI pariSada paNa beThI hatI. bhagavAne gautama svAmInuM samAdhAna karatAM gozAlakanA janmathI laIne tyAM zrAvastImAM pahoMcavA sudhIno sAro jIvana vRtAMta saMbhaLAvI dIdho. gozAlakanI saMpUrNa vArtA sAMbhaLIne pariSada visarjita thaI. nagaramAM vAto cAlavA lAgI. gozAlaka sudhI paNa vAta pahoMcatA vAra na lAgI. ene potAnI vArtA prakaTa thavAthI gusso Avavo svAbhAvika che. te AtApanA bhUmithI utarIne potAnA sthAna para AvIne besI gayo. gozAlaka ane AnaMda zramaNa :- bhagavAnanI AjJA laIne AnaMda nAmanA sthavira zramaNa chaThanA pAraNe nagarImAM gocarIne mATe gayA. bhramaNa karatAM te gozAlakanA sthAnanI najIkathI jaI rahyA hatA. gozAlake AnaMda zramaNane potAnI pAse bolAvyA ane kahyuM ke AnaMda ! tuM mArI pAsethI eka daSTAMta sAMbhaLa gozAlake potAnuM kathana zarU karyuM. vyApArInuM dRSTAMta :- koI eka samaye keTalAka vyApArI dhana kamAvA mATe yAtrA karavA nIkaLyA. mArgamAM bhayaMkara jaMgala AvyuM AjubAju koI gAma na hatuM. emanI pAsenuM pANI pUruM thaI gayuM. pANInI zodha karatAM-karatAM emaNe eka valbhIka(bAMbI) joI. jenA cAra suMdara zIkhara hatA. paraspara vicAra karI ne te tyAM rokAyA ane eka zIkharane pANInI AzAthI toDayuM, IcchAnusAra temane suMdara madhura pANI prApta thayuM. badhAe tarasa chIpAvI ane potAnI pAsenA jaLa kuMbhomAM chalochala pANI bharI lIdhuM. paraspara vicAra vArtA thaI ane bIjuM zIkhara sonAnI IcchAthI toDayuM, emAM paNa emane Icchita pracura sonuM prApta thayuM. potAnI pAse rahelA gADAomAM IcchA pramANe sonuM bharI lIdhuM. pachI ratnonI AzAthI trIjuM zIkhara toDayuM. emAM paNa emane saphaLatA maLI. Icchita ratnonI rAzi paNa pota-potAnA gADAmAM bharI lIdhI. lobha saMjJA aneka gaNI vadhI, cothuM zikhara toDavAnI vicAraNA cAlI. tyAre eka anubhavI hitaprekSI vyApArIe niSedha karyo ke ApaNane Icchita sAmagrI maLI cUkI che ane have cothA zikharane na toDavuM joie. saMbhava che ke Ane toDavAthI koI ApattinuM kAraNa banI zake. e anubhavI vyaktie Agraha karyo paraMtu bahumatInI AgaLa enuM kAMI na cAlyuM. cothuM zikhara toDayuM. emAMthI daSTi viSa sarpa nIkaLyo. valbhIkanI upara caDIne sUryanI tarapha joyuM ane pachI vyApArI varga tarapha animeSa daSTithI joyuM ane teone temanA badhA upakaraNa sAthe saLagAvIne bhasma karI dIdhA. jeNe cothuM zikhara toDavAnI manAI karI hatI enA para anukaMpA karIne e nAgarAja deve eno sAmAna, saMpatti sahita ene enA nagaramAM pahoMcADI dIdho. gozAlaka dvArA dhamakI :- he AnaMda ! A rIte tArA dharmAcArye bahu ja khyAti, Adara sanmAna prApta karI lIdhA che. have jo mArA viSayamAM kAMIpaNa kaheze to e sarparAjanI samAna huM paNa mArA tapa tejathI badhAne saLagAvIne bhasma karI daIza ane he AnaMda ! jo tuM mAro saMdeza pahoMcADIne manAI karI daIza to huM paNa e hita salAha denArA vaNikanI samAna tArI rakSA karIza. AthI jA, tArA dharmAcAryane mArI A vAta karI deje. AnaMda zramaNe AvIne badhI vArtA bhagavAnanI samakSa karI ane pUchyuM ke he bhagavan ! zuM gozAlakanI pAse eTalI zakti che. bhagavAne uttaramAM spaSTIkaraNa karyuM ke gozAlaka evuM karavAmAM samartha che. paraMtu tIrthaMkara bhagavaMto para enI zakti cAlI zakatI nathI. kevala paritApa pahoMcADI zake che. he AnaMda ! gozAlakathI anaMta gaNI zakti zramaNa nigraMtho ane sthavironI pAse che. paraMtu te kSamA--zramaNa hoya che. teo AvuM AcaraNa nathI karatA. enAthI paNa anaMta gaNI zakti tIrthaMkaronI pAse hoya che. paraMtu te paNa kSamAdhArI hoya che. AvuM hiMsaka AcaraNa te karatA nathI. AthI he AnaMda ! tuM gautama Adi badhA zramaNone sUcanA ApI de ke koIpaNa nigraMtha gozAlakathI jarApaNa dhArmika carcA na kare. kema ke te hamaNAM virodha bhAvamAM caDhelo che. gozAlakanuM bhagavAnanI sAme vaktavya :- AnaMda zramaNe anya zramaNone sUcanA ane saMpUrNa mAhitI ApI dIdhI. gozAlakathI na rahevAyuM, eno krodha ugra thato gayo ane te potAnA saMghanI sAthe atyaMta gusse thato tyAM pahoMcI gayo. bhagavAnanI sAme ubho rahI bhagavAnane kahevA lAgyo ke AyuSyamanuM kAzyapa ! mArA mATe tame sArI vAto karo cho. are vAha ! ThIka vAto karo cho ke A mArA ziSya gozAlaka maMkhalI putra che. paraMtu tamane atyAra sudhI khabara ja nathI ke Apano ziSya gozAlaka kyArano marI cUkyo che. huM to anya chuM. choDAyelA zarIrane grahaNa karatAM karatAM meM e gozAlakanA zarIrane paDeluM joyuM to emAM praveza karI dIdho che. A mAro sAtamo zarIrAMtara praveza(pauTTa parihAra) che. huM to koDinya gautrIya udAyI chuM. huM gozAlaka nathI, gozAlakanA sthira majabUta sahanazIla zarIra joIne meM AmAM A sAtamo praveza karyo che. AthI huM udAyI chuM, gozAlaka nathI, soLa varSa mane A zarIramAM tapa sAdhanA karatAM thaI gayA. 133 varSanI mArI uMmara che. emAM meM A sAtamuM[paudmaparihAra] zarIra parivartana karyuM. eTalA mATe Ape samajyA vagara ThIka kahevAnuM zarU karI dIdhuM ke A gozAlaka che ane mArA ziSya che. A rIte vyaMga bharyA zabdomAM gozAlaka manamAnI bolato ja gayo. bhagavAna dvArA gozAlakane saMbodhana :- enA thobhavA para zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe gozAlakane A prakAre kahyuM- he gozAlaka ! jema koI cora parAbhava pAmIne kyAM ya chupAvAno avasara na hoya ane Una, zaNa, kapAsa, tRNa vagerethI potAne DhAMkIne Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 jainology II AgamasAra evuM samaje che ke "huM chupAI gayo chuM". A rIte te potAne gupta mAne athavA chupAyela mAne e rIte he gozAlaka! tuM paNa teja gozAlaka hovA chatAM paNa potAne anya batAvI rahyo che. tuM AvuM na kara. he gozAlaka! tane AvuM karavuM yogya nathI. tuM te ja che. tArI prakRti paNa teja che. te anya nathI. gozAlakano anargala pralApa - gozAlaka zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA uparanA vacana ane daSTAMta sAMbhaLIne atyaMta kopIta thayo ane bhagavAnano aneka prakAranA anucita Akroza pUrNa zabdothI tiraskAra karavA lAgyo, aneka prakAranA vacanothI apamAna karavA lAgyo, bharlsanA karavA lAgyo. A badho anargala pralApa karIne teNe bhagavAnane kahyuM ke Aja tuM marI gayo che, naSTa thaI gayo che, bhraSTa thaI gayo che. have tuM jIvIta nahIM rahI zake ane have mArA dvArA tane sukha thavAnuM nathI. sarvAnubhUti aNagAra :- sarvAnubhUti aNagArathI potAnA dharmAcAryanI A avahelanA sahana na thaI zakI. te gozAlakanI najIka jaIne A prakAre kahevA lAgyA- he gozAlaka! je manuSya zramaNa brAhmaNanI pAse eka paNa dhArmika vacana sAMbhaLIne avadhAraNa kare che, te eno upakAra mAne che, Adara satkAra vinaya bhakti bhAva rAkhe che. to tAruM to kahevuM ja zu? bhagavAne to tane zIkSA ApI, dIkSA ApI, ziSya banAvyo, bahuzrata banAvyo tema chatAM te bhagavAnanI sAthe viparIta banIne AvuM anAyepaNa karI rahyA che, tu vyavahAra, asabhyavacana ane tiraskAra karatAM anargala bhASaNa karI rahyo che. he gozAlaka! tane AvuM karavuM yogya nathI. kema ke tuM teja mekhalIpatra gozAlaka che. bIjo koI nahIM, gozAlakane A zikSA vacana paNa vizeSa bhaDakAvavA vALuM banyuM. eNe eka ja vAramAM potAnI tejo vezyAthI temane tyAMja saLagAvIne bhasma karI dIdhA. sarvAnubhUti aNagAranA vyavahAra ane bhASaNa sarvathA ucita ane maryAdAmaya hatA. enA bhAva paNa pUrNa zuddha hatA. te aNagAra acAnaka kALa karIne paNa ArAdhaka thayA ane AThamA svargamAM 18 sAgaropamanI sthitie devarUpamAM utpanna thayA. tyAMthI mahAvidehakSetramAM janmadhAraNa karIne mokSamAM jAze. sanakSatra aNagAra :- sarvAnabhati aNagArane bhasma karIne gozAlaka pharIthI bhagavAna mahAvIra svAmIne Akroza bharyA anargala zabdomAM pUrvavat bakavA lAgyo. sunakSatra nAmanA aNagAra paNa bhagavAnanI AvI avahelanA sahana na karI zakyA ane gopAlakane temaNe sarvAnubhUtinI samAna ja pharIthI zIkSA vacana kahyA ane satyavAta spaSTa karI ke tuM te ja gozAlaka che, anya nahIM. A vacanone sAMbhaLIne gozAlaka atyaMta kopita thayo ane tejalezyAthI temane paNa paritApita karyA. paritApita sunakSatra aNagAra bhagavAnanI pAse pahoMcyA vaMdana namaskAra karI temaNe pharIthI mahAvratAropaNa ane saMthAro dhAraNa karyo, badhAnI kSamAyAcanA karI samAdhipUrvaka prANa tyAga karyA. te muni paNa ArAdhaka thaIne 1ramAM devalokamAM rara sAgaropamanI sthitie devarUpamAM utpanna thayA. tyAnuM AyuSya pUrNa karIne ekameva mahAvidehakSetramAM karIne mokSa prApta karaze. bhagavAna para tejolezyAno prahAra :- have gozAlaka pharIthI bhagavAnane Akroza vacano dvArA apamAnita karavA lAgyo, tiraskAra ane bharjanA karatAM eNe pUrvokta bakavAsanA vacano pharI saMbhaLAvyA. tyAre zikSA vacana kahetAM bhagavAne paNa gozAlakanA te vyavahArane ayogya batAvyo arthAt bhagavAne paNa ema kahyuM ke gozAlaka! meM tane zikSita karyo, dIkSita karyo, bahuzrata karyo ane mArI sAthe ja viparIta banyo ? tuM evo vyavahAra kare che e tane yogya nathI. kema ke tuM te ja gozAlaka che. anya nathI. (kevaLa vyarthanI vAto ghaDIne chUpAvA mAge che) gozAlakano gusso pracaMDa thaIne zikhara sudhI pahoMcI gayo. teNe sAta-ATha kadama pAchaLa cAlIne taijasa samughAta karIne saMpUrNa zaktinI sAthe bhagavAnanI upara tejolezyAno vAra karI dIdho. A tejolezyAno vAra eTalo samartha hato ke eka ja kSaNamAM 16 dezone bALIne bhasma karI de. paraMtu tIrthakara bhagavAna para enuM jora na cAlyuM. kSati pahoMcADavAmAM asamartha thaIne te tejazakti pradakSiNA lagAvI AkAzamAM uchaLI gaI ane paDatAM-paDatAM gozAlakanA zarIramAM praveza karIne ene paritApita karavA lAgI. jenAthI gozAlakanA zarIramAM baLatarA thavA lAgI. paraspara bhaviSyavANI - gozAlakanI zaktino vAra khAlI gayo. to paNa te A prakAre kahevA lAgyo ke he AyuSyamanuM kAzyapa! tame atyAre bhale jIvIta bacI gayA cho. kiMtu cha mahinAmAM ja pitta jvara ane dAha pIDAthI chavastha avasthAmAM ja marI jazo. pratyuttaramAM bhagavAne spaSTa karyuM ke- "huM to haju paNa soLa varSa sudhI tIrthakara rUpe vicaraNa karIza, he gozAlaka! tuM svayaM ja potAnI tejolezyAthI paritApita thaIne sAta divasamAM chadmastha paNAmAM ja marI jaIza" A vArtAlApanI zrAvastI nagarImAM carcA thavA lAgI ke koSTaka udyAnamAM be tIrthaMkara paraspara eka bIjAne kahe che ke tuM "cha mahInAmAM marI jaIza" "tuM sAta divasamAM marI jaIza." ema kahe che. gozAlakano parAjaya - bhagavAna zramaNone saMbodhita karatAM kahyuM- have gozAlaka nisteja thaI cUkyo che. enI tejo zakti samApta thaI cUkI che. have enI sAthe dhArmika carcA praznottara sAraNA vAraNA preraNA vagere karI zako cho ane ene nirasta karI zako cho. zramaNoe bhagavAnanI AjJA meLavI bhagavAnane vaMdana namaskAra karIne ema ja karyuM. badhA prakArathI gozAlaka niruttara ja rahyo ane pracaMDa gusso karIne paNa zramaNone jarApaNa bAdhA, pIDA pahoMcADavA mATe samartha na thaI zakyo. evuM joIne keTalAya AjIvika sthavira zramaNa gozAlakane choDIne bhagavAnanI sevAmAM vaMdana namaskAra karIne tyAM rahI gayA. gozAlakanI durdazA - gozAlaka je prayojanathI Avyo hato te siddha na thaI zakyuM. te hArI gayo, zaramiMdo thaIne nizvAsa nAkhIne pastAvA lAgyo ke hA hA ! aho huM mAryo gayo. A prakAre "jevI karaNI tevI bharaNInI" ukti pramANe te zArIrika mAnasika pracaMDa vedanAthI svataH duHkhI thayo ane koSTaka udyAnathI nIkaLIne avazeSa saMghanI sAthe potAnA AvAsa sthAnamAM pahoMcyo. eTaluM thayA pachI paNa eNe miththAmatino tyAga na karyo, keTalA ya DhoMga ane asatya kalpanAo, prarupaNAno tyAga na karyo. paraMtu te DhoMga ane pravRtionA doSo ne DhAMkavAno prayatna karyo. te divasabhara (1) kerI cUsato, madha pIto (2) vAraMvAra gAto, (3) vAraMvAra nAcato (4) vAraMvAra hAlAhalI kuMbhAraNane praNAma karato hato. dAha zAMti mATe mATI mizrita zItaLa jaLathI niraMtara zarIranuM siMcana karato hato. potAnI A durdazAne paNa Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 172 guNanA rUpamAM batAvIne te prarupaNA karato ke A badhuM carama kRtya che. AvA kula ATha carama kahevAya che. jemAM eNe cAra potAnA uparanA kRtya joDI dIdhA ane anya vAto joDIne tukko lagAvI dIdho. potAnA pApane DhAMkavAnA prayatnamAM buddhinA durupayogathI keTalIka behudI(tarkahIna) vAto eNe banAvI. ATha carama, 4 pAnaka, 4 apAnaka vagere. AThamA caramamAM ane cothA apAnakamAM pote tIrthakara rUpamAM mokSamAM jaze ema batAvyuM. ayaMpula - "acaMpula" nAmano AjIvikopAsaka gozAlakane sarvajJa, sarvadarzI mAnato hato. kAMI jijJAsA laIne te gozAlakanI sevAmAM darzana vaMdana karavA mATe Avyo. dUrathI ja gozAlakanI pravRtio(hAthamAM kerI nAca, gAna, vAraMvAra hAtha joDavA vagere) ane enI durdazAne joIne lajjita thayo, udAsa thayo. arthAt azraddhAbhAva utpanna thavA lAgyo ane te AgaLa na vadhI zakyo. vaMdana namaskAranI vAta ja na rahI. pAchaLa khasavA lAgyo. sthavIroe enA mananI jIjJAsA jANI lIdhI ane prakaTa karatAM kahyuM ke tane Avo vicAra utpanna thayo ane eTalA mATe tuM Avyo che. atyaMpula khuza thayo ane saharSa svIkAra karyo. pachI sthaviroe ATha carama, cAra pAnaka, apAnaka vigere vAta karatA batAvyuM ke AvuM karatAM tamArA dharmAcArya have mokSa jAze. tuM enI pAse jA, te tArA praznanA samAdhAna svataH ja karI deze. A rIte sthaviroe pharIthI ene sthira karyo. ayaMpula gozAlakanI pAse gayo. sthaviroe saMketa karIne kerI enA hAthathI choDAvI lIdhI. gozAlake paNa acaMpula upAsakane enA manogata praznane batAvIne samAdhAna karyuM, sAthe ja khoTuM bolIne khulAso karyo ke mArA hAthamAM AmraphaLa na hatuM mAtra chAla ja hatI. A prakAre acaMpulanI zraddhAne potAnA prati surakSita karI. vaMdanA namaskAra karIne acaMpula cAlyo gayo. maraNa mahotsava nirdeza - potAnuM mRtyu najIka jANIne mithyAbhiniveSamAM lIna e gozAlake potAnA saMghanA sthavira zramaNone kahyuM ke mArA Adara-satkAra ADaMbara sahita nirvANa mahotsava karajo. nagaramAM uddaghoSaNA karajo ke carama tIrthaMkara siddha thayA che. gozAlakane samyakatva prApti - sAtamI rAtrinA zubha adhyavasAya saMyogothI ene samyakatvanI prApti thaI. jenAthI enuM ciMtana sIdhuM cAlavA lAgyuM ke huM vAstavamAM gozAlaka ja chuM. zramaNono ghAtaka chuM, gurudrohI chuM, tIrthakara bhagavAnanI AzAtanA karavAvALo chuM ane aneka khoTA vAkyAlo, tarko, dalIlo, kalpanAothI potAne ane bIjAne bhramita karavAvALo chuM. have svayaMnI tejo vezyAthI. tapta thaI ne dAha javarathI sAtamI rAtrimAM Aja chaghastha avasthAmAM ja marI jaIza. vAstavamAM zramaNa bhagavAna-mahAvIra svAmI ja aMtima tIrthakara che. meM to mAtra DhoMga ja karyo ane khoTo prapaMca karyo che. gozAlakanI samyaktathI devagati :- A prakAranA vicAra AvavA para eNe pharIthI sthavirone potAnI pAse bolAvyA ane satyane pragaTa karatAM eNe pratijJA levaDAvIne Adeza Apyo ke tame mArA DAbA pagamAM mujanI rassI bAMdhI moDhA para traNavAra yUkIne ghaseDatA zrAvastI nagarInA vividha sthAno, mArgomAM ghoSaNA karajo ke A gozAlaka ja hato, tIrthakara na hato. eNe judo prapaMca karyo hato. vAstavamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ja aMtima tIrthakara che. A prakAre mahAna asatkAra pUrvaka mArA zarIranuM niSkAsana karajo. evuM kahIne te kALadharma pAmyo. zubha pariNAmomAM marIne te paNa 12mAM devalokamAM utpanna thayo. daMbha pUrvaka pratijJA pAlana:- pratijJAnuM pAlana karavA mATe ane pratiSThA paNa kAyama rahe eTalA mATe gozAlakanA sthaviroe kuMbhAra zALAmAM ja zrAvastI nagarI citrita karI ane tenA cauTA(cAra rastA bhegA thatA hoya) vagere sthAnomAM maMdamaMda avAjathI ghoSaNA karI dIdhI. A badhuM kRtya daravAjA baMdha rAkhI ane karyuM. tyAra bAda daravAjo kholIne mahAna Rddhi satkAra sanmAnanI sAthe nirvANa mahotsava karyo. bhagavAna ne rogAMtaka:- zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe yathA samaya tyAMthI vihAra karyo, vicaraNa karatAM "meDhika grAma" nAmanA nagaramAM padhAryA. pUrva ghaTanA ne cha mahInA pUrA thavAnI taiyArI hatI. bhagavAnanA zarIramAM mahAna pIDAkArI dAhakAraka pittajvara utpanna thayo. arthAt bhagavAnanuM zarIra mahAna rogAtaka thI AkrAMta thaI gayuM. e roganA kAraNe lohI-parunAM jhADA paNa thavA lAgyA. A sthitine joIne lokomAM carcA thavA lAgI ke zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI gozAlakanA tapa-tejathI AkrAMta thaIne dAhapita javara thI have chaghI ja kALa karI jaze. siMha aNagAranuM rudana :- bagIcAmAM eka tarapha bhagavAnanA aMtevAsI, bhadra, vinIta, siMha nAmanA aNagAra Atma dhyAna sAdhanA karI rahyA hatA ane AtApanA laI rahyA hatA. emanA kAnomAM loka apavAdanA uparokta zabda paDyA. siMha aNagArane saMkalpa-vikalpa thavA lAgyA ke bhagavAnanA zarIramAM pracaMDa vedanA utpanna thaI che ane te chaghastha ja kALa karI jaze vagere. AvI. mAnasika mahAna vyathAthI te pIDita thayA, AtApanA bhUmIthI bahAra AvyA ane eka tarapha jaIne potAnA duHkhanA atirekamAM atyaMta rudana karavA lAgyA. bhagavAne zramaNone mokalIne siMha aNagArane potAnI pAse bolAvyA ane samajAvyuM ke AvuM ArtadhyAna karavAnuM yogya nathI. huM hajI 15-1/2 (sADA paMdara) varSa vicaraNa karIza. tame revatI zeThANInA ghare jAva ane eNe mArA mATe je kolhApAka banAvyo che te lAvatA nahIM. paraMtu potAnA ghoDAnA upacAra mATe pahelAthI(keTalAka divasa pahelA) bijorApAka banAvyo hato, jemA thoDoka bacelo paDyo che, te laI Avo. revatInuM supAtra dAna ane roganivAraNa - bhagavAnanI AjJA thavA para siMha aNagAra revatI zeThANI nA ghare gayA. zeThANIe Adara-satkAranI sAthe AvavAnuM kAraNa pUchyuM (kema ke te samaye bhikSAno samaya na hato). siMha aNagAre potAnuM prayojana kahyuM ke bhagavAnanA mATe je kolhApAka banAvyo che, te to nahIM joie. paraMtu bijorApAka joIe. revatIe potAnI gupta vAta jANavAno hetu pUchayo. siMha aNagAre bhagavAnanA jJAnano paricaya Apyo. pachI eNe bhaktipUrvaka bIjorApAka vahorAvyo. bhAvonI dAnanI ane pAtranI AmatrikaraNa zuddhithI e revatI zeThANIe devAyuno baMdha karyo ane saMsAra paritta karyo. tyAM paNa pAca divya prakaTa thayA. siMha aNagAra bhagavAnanI sevAmAM pahoMcyA ane te bijorA pAka bhagavAnanA karakamalamAM arpita karyo. bhagavAne amuccha bhAvathI e AhAranA pudgalone zarIrarUpI koThAmAM nAkhyA. e AhAranuM pariNamana thavAthI bhagavAnano roga tarata ja zAMta thayo. zarIra Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 173 AgamasAra svastha thavA lAgyuM. thoDA samayamAM ja bhagavAna ArogyavAna ane zarIrathI baLa saMpanna thaI gayA. caturvidha saMghamAM prasannatAnI lahera phelAI gaI. tyAM sudhI ke aneka deva-devI paNa khuza thayA ke zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI svastha thaI gayA che. pachI bhagavAna pUrvavat dharmopadeza detA grAmAnugrAma vicaraNa karavA lAgyA. gozAlakano bIjo bhava rAjAvimalavAhana - gozAlakano jIva devalokanuM Ayu samApta thavA para A ja bhAratamAM viMdhyagiri parvatanI najIka puMDa dezamAM zata dvArA nagarImAM janma leze. guNothI ane rUpathI saMpanna thaze. yogya samaye enA mAtA- pitA eno rAjyAbhiSeka karaze. te mahAna baLavAna rAjA thaze. yazasvI thaze. be deva enI sevAmAM raheze. enA traNa nAma haze. (1) janmanAmapA (2) pUrNabhadra ane maNibhadra be deva sevaka hovAthI-devasena (3) "vimala" nAmanA hastiratnanA upabhoga karanAra hovAthI "vimala vAhana" enuM trIjuM nAma haze. ATalo puNya- zALI hovA chatAM paNa te zramaNa-nigraMthono mahAna virodhI thaze. temanI sAthe te anAryatA pUrNa vyavahAra karaze, jema ke haMsI karaze. bharjanA karaze, kaSTa deze, bAMdhaze, mAraze, chedana-bhedana karaze, upadrava karaze, upakaraNa chInavI leze, apaharaNa karI leze, nagarathI athavA dezathI kADhI mUkaze. A rIte vibhinna abhadra vyavahAra samaya samaya para karatAM raheze. AvuM karavA para ekavAra nagaranA pratiSThita loka sAmuhika rupathI nivedana karaze ke he rAjan ! AvuM na karo kema ke AvuM karavuM kyAreka ApanA ane amArA mATe jokhamakAraka pIDAkArI banI zake che. AthI Apa AvA durAcaraNa baMdha karo, rAjA mana vagara mithyAbhAvathI e nivedanane svIkAra karI leze. sumaMgala aNagAra :- ekavAra sumaMgala nAmanA aNagAra je traNa jJAna ane vipula tejolabdhinA dhAraka haze te tyAM padhAraze ane bagIcAnI pAse AtApanA- bhUmimAM AtApanA leze. te vimalanAtha tIrthakaranA praziSya haze.(ziSya paNa guru putra kahevAya che, tethI koI jagyAe prapautra ziSya paNa kahevAyuM che.) vimalavAhana rAjA ratha caMkramaNa hetu e bagIcAnI pAsethI nikaLaze. munine AtApanA letA joIne svabhAvika ja krodhathI prajavalita thaze. rathanA AgaLanA bhAgathI Takakara lagAvIne dhyAnamAM ubhelA manine nIce pADI deze. muni uThIne avadhijJAnamAM upayoga lagAvIne joze ane eno bhUtakALa jANI-joI ane kaheze ke tuM zramaNonI ghAta karavAvALo maMkhalI putra gozAlaka hato. e samaye e aNagAro ane zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI samartha hovA chatAM paNa tArA anyAyane sahana karyo, kAMI paNa pratikAra na karyo, paNa huM sahana karanAra nathI. tane eka kSaNamAM ja sArathI ghoDA sahita bhasma karI daIza. Takkara lagAvIne pharI sumaMgala aNagArane pADI deze. tyAre te aNagAra taijasa samuThThAta dvArA e rAjAne bhasma karI deze. tyAra pachI te muni varSo sudhI saMyama pAlana karI AlocanA pratikramaNa zuddhinI sAthe eka mahInAnA saMthArAthI sarvArtha siddha vimAnamAM deva rUpamAM utpanna thaze. tyAMthI mahAvidehamAM janma laIne mokSa jAze gozAlakanA narakAdi bhava bhramaNa :- vimalavAhana rAjA (gozAlakano jIva) tejo vezyAnA prahArathI marIne sAtamI narakamAM utpanna thaze. ane pazcAnupUrvI kramathI eka-eka narakamAM be-be bhava karaze, aMtamAM pahelI narakathI nIkaLIne tiryaMca paMcendriyanI vividha yoniyomAM janma maraNa karaze. pachI kramazaH caurendriya, teIndriya, beIndriyanI yonimAM bhava bhramaNa karIne ekendriyomAM bhava bhramaNa karaze. vimala vAhananA bhava pachI kyAMka zastrathI, kyAMka dAhathI pIDita thaI marato rahaze. ekendriyathI nikaLIne vezyAono bhava karaze. pachI brAhmaNa putra thaIne dAvAgninI jvAlAmAM maraze. agnikumAra devarUpamAM utpanna thaze. tyAMthI nikaLIne manuSyano bhava karaze. jemAM saMyama dhAraNa karaze. aneka bhavo (10 bhavo) sudhI dravya saMyama kriyAnI virAdhanA karaze. bhAvathI saMyamane sparza paNa nahIM kare ane kramazaH nava asura kumAra(agnikumAra ne choDIne) nA ane eka jyotiSIno bhava karaze. enA pachI sAta bhavamAM saMyamanI. ArAdhanA karaze. ane kramazaH pahelA, trIjA, pAMcamA, sAtamA, navamA, agyAramA devaloka ane sarvArtha siddha vimAnamAM utpanna thaze. pachI mahAvidehakSetramAM AThamI vAra saMyamanI ArAdhanA karI kevalajJAna kevala darzana prApta karaze. gozAlakanI mukti - kevalajJAnathI potAnA bhavone jANaze ane potAnA ziSyone saMbodhana karIne kaheze ke huM pUrvabhavamAM evo zramaNaghAtaka gurudrohI hato jenA phaLa svarUpe AvA vividha janmamaraNa rUpa saMsAra bhramaNanA phaLane prApta karyuM che. A vRtAMta. sAMbhaLIne te zramaNo bhayabhIta thaze ane potAnI AlocanA zuddhinI sAthe sAvadhAnI pUrvaka saMyama nI ArAdhanA karavA lAgaze. gozAlakano jIva kevalI paryAyamAM vicaraNa karIne aMtamAM Ayu samApti veLA jANIne bhakta pratyAkhyAna paMDita maraNa svIkAraze bAkI karmono kSaya karI siddha buddha mukta thaze. zikSA ane jJAtavya:(1) nimnastarIya vyaktimAM paNa apAra manobala ane buddhibaLa hoI zake che. eka bhikSAcaranA putra gozAlake trilokInAtha bhagavAna mahAvIranA virodhI banIne Takkara lIdhI hatI. (2) pUrNa asatyavAdI hovA chatAM paNa gozAlakanI kaThoratA duSTatA aghIkatama kakSAnI hatI. AnaMdane bolAvIne sadaSTAMta samajAvyuM. bhagavAnanI sAme AvIne paNa behada adhamatA dekhADI. zakti viphala javA chatAM paNa evuM kahI gayo ke cha mahInAmAM marI jazo. (3) DhoMgI vyakti keTalA kapaTa prapaMca siddhAMta kalpanAo ghaDI zake che. e gozAlakanA jIvanathI jANavA maLI zake che. eNe potAne chupAvavA mATe keTalA zarIra praveza, nAma, varSa vagere nI kalpanAo joDI ATha carama pAnaka apAnaka kalpita ghaDyA ane lokone AkarSita karavA mATe keTalAya juThANA phelAvyo, chatAM jIvanamAM lagabhaga sarvatra ene saphaLatA maLI. zramaNa bhagavAnanA jyAM 2-3 lAkha upAsaka hatA to gozAlakane tIrthakara mAnIne upAsanA karanArAnI saMkhyA 11 lAkha thaI cUkI hatI. topaNa pApano ghaDo eka divasa avazya phuTavAvALo hoya che. jyAre enuM pApa carama sImAe pahoMcI gayuM, be zramaNonI hatyAnA pApathI bhArI banI gayo, tyAre svayaMnI lezyAthI ja marI gayo ane aMtamAM hArI gayo, niSphaLa thaI gayo. (4) gozAlaka ane enA sthavironI pAse nimittajJAna sivAya koInA mananI vAta jANavAnI adbhuta zakti paNa hatI. tethI, ayaMpula zrAvakane rAtre utpanna thayela praznane svataH jANI lIdho. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 174 aMtima uMmara sudhI paNa gozAlaka AtApanA ane tapasyAmAM saMlagna raheto hato. AtApanA bhUmithI utarIne te kuMbhArazALAmAM Avyo hato tyAre AnaMda zramaNane bolAvIne daSTAMta saMbhaLAvyuM. (5) bhagavAna prati pUrNa bhakti ane arpaNatAnI sAthe ja gozAlake ziSyatva svIkAra karyuM hatuM. paraMtu te 4-5 varSa sudhI paNa ene pUruM nibhAvI na zakyo. kema ke mULamAM te eka ayogya ane avinIta tathA udaMDa prakRtino vyakti hato. A kAraNe vihArakALamAM vaizyAyana tapasvInI cheDa-chADa jevA keTalAya prasaMga enA jIvanamAM banyA hatA. (6) ene dIkSita karavAmAM bhagavAnano koI svArtha na hato. eno Agraha ane sparzanA(bhAvI) jANIne eno svIkAra karyo. kevalajJAna bAda gautama svamInA pUchavA para paNa enI je carcA calAvAI, emA paNa tevI ja sparzanA ane gozAlakanA aneka zramaNa zrAvakonA zuddha dharmamAM AvavuM vagere aneka kAraNa rahyA haze. vAstavamAM sarvajJa prabhu trikALajJAtA hoya che. te jJAna anusAra ja yathocita AcaraNa ane bhASaNa kare che. (7) gozAlakanA anargala, hiMsaka, krUra vyavahAra para paNa bhagavAna ane enA zramaNonuM je kaMI paNa varNana che, emAM teonI bhASA, vyavahAra ane bhAvonuM avalokana karavAthI A spaSTa jJAta thAya che ke teo pUrNa saMyamita hatA. kyAMya paNa gozAlaka prati asabhya vartana, vacana, tiraskAra athavA khoTA mAnasanI gaMdha paNa na hatI. eka utkRSTa darjAno virodhI ane niraparAdha zramaNonI hatyA karanArAnI sAthe paNa chatI zaktie atyaMta zAMtipUrNa teono vyavahAra hato. je mahAna zAMtino eka Adarza che. gozAlakathI paNa viziSTa zaktizALI ane labdhidhArI zramaNa tyAM hatA. paraMtu jarApaNa Aveza, roSanuM vAtAvaraNa bhagavAnanI taraphathI thayuM na hatuM. be zramaNa gozAlakanI sAme AvyA tema chatAM temanA vyavahAramAM Aveza ke AveganuM nAmonizAna na hatuM, kevaLa zikSA ApatuM saMbodhana hatuM. enA maraNa prasaMgane pratyakSa AMkhonI sAme jovA chatAM paNa koIe Aveza pUrNa vyavahAra, dhamakI, badalo levo vagere kAMIpaNa na karyuM. A che jinavANInA ArAdhakonI kSamatA, zAMtino adbhuta saMdeza. A saMdeza ApaNA jIvanamAM utarI jAya ane enAthI sAcI zAMti utpanna thaze, tyAre ApaNe jinavANI prApta karyAnuM sAcA arthomAM saphaLa thaze. gozAlake aneka apazabda, anargala bakavAsa, krodhAMdha thaIne kahyA. emAthI koIno paNa javAba sarvAnubhUti athavA sunakSatra aNagAre athavA bhagavAne Apyo nathI. arthAt enI barAbarI koIe na karI. paraMtu mAtra sImita zabdomAM ucita zikSA ane satya kathana ja kahyuM. na (8) gozAlakanA varNanamAM 18 bhavomAM saMyama grahaNanuM varNana che. paraMtu bhagavatI sUtra zataka 25 mAM batAvyuM che ke koI paNa niyaMThA ATha bhavathI vadhAre prApta nathI hotA, sAmAyika Adi cAritra paNa ATha bhavathI vadhAre bhavamAM nathI thaI zakyuM. tethI abhavInA saMyama kriyAArAdhanathI navapraiveyakamAM anaMtavAra javAnI samAna ja A pUrvanA dasa bhava samajI levA joie ane tyArapachInA ATha bhava saMyama sahita avasthAnA samajavA joie. sUtramAM dravya kriyAnI apekSA ja ''virAdhita zrAmaNya' kahyuM che, ema mAnavuM joie. (9) nRsaMza pravRtiothI yukta jIvana hovA chatAM paNa gozAlakanuM jIvana mahA- tapasvI jIvana hatuM ane aMtima samayamAM samyaktva yukta zuddha pariNAma AvI gayuM hatuM. jenA kAraNe tene anaMtara devabhava ane paraMpara manuSya bhavamAM puNyano upabhoga prApta thayo ane thaze. enA pachInA bhavomAM sarve pApa karmonuM sAmrAjya cAlaze. (10) gozAlakanA mokSa jAvAnA aMtima bhavanA varNanane aupapAtika sUtramAM varNita 'daDhapratiza kumAra' nI bhalAmaNa(sUcanA) che. paraMtu pratiyomAM bhalAmaNa detAM-detAM AgaLa ene ja daDha pratijJa nAmathI kahI dIdhela che. A lipi doSamAtra che. (11) tIrthaMkara bhagavAna kevalajJAna bAda paNa zramaNonA pAtramAM khAtA nathI paraMtu teo dvArA maMgAvIne hAthamAM ja AhAra karatA hatA. (12)bhagavAnanA auSadha grahaNano pATha lipikALamAM koIpaNa durbuddhivALA mANasa dvArA vikRta karAyo che. temAM kurkaTamAMsa, kabUtaramAMsa AvA arthavALA zabdone saMyojita karAyA che. AvA bhramapUrNa arthavALA zabdone gaNadhara racita mAnavuM eka vyApaka bhrama che ane gaMbhIra bhUla che. bhale keTalAya vanaspati paraka artha karAya paraMtu zabda ane bhASAnA kovida(niSNAta) gaNadharo dvArA AvA bhramamUlaka zabdonuM guMthana zAstramAM mAnavuM e ja ayogya che. madhyakALamAM AvA aneka sUtra prakSepa AdinA prahAra dharma ane Agamo para thayA che. (13) cothA ArAmAM arthAt satayugamAM tIrthaMkaronI upasthitimAM AvI ghaTanAo thavA para paNa dharmaniSTa loko potAnI zraddhA TakAvI rAkhe che. dharmathI vicalita thatA nathI. to Aja paMcama kALamAM jJAnIonI anupasthitimAM koI ghaTanAne joIne ApaNe koInI pAchaLa potAnI zraddhA, AcaraNa, tyAga tapa vagere jarA paNa na choDavA joie ane kyAre ya ( kiM kartavya ) vimUDha na banavuM joie. A saMsAra che, AmAM koI keTalIya honArata thatI ja rahe che. temAM ApaNe paDatAM nahIM, paraMtu caDatAM ja zIkhavuM joie. (14) sogaMda, zapatha devAnI vyavahArika prathA paNa prAcIna kALathI cAlI AvI rahI che. gozAlake paNa mRtyu samaye potAnA ziSyone sogaMda daIne Adeza Apyo hato. jenuM emaNe daMbhanI sAthe pAlana karyuM hatuM, sAcA rUpamAM pAlana nahotuM karyuM. (15) gozAlakanA nimittajJAna, mananI vAtane jANIne batAvavAnI kSamatAthI ane ADaMbaranA mAdhyame ja eno ziSya parivAra vadhato gayo hato. tyAM sudhI ke 23 mAM tIrthaMkaranA zAsananA aneka sAdhu paNa ene 24 mAM tIrthaMkara ja samajIne enA zAsanamAM bhaLI gayA hatA. (16) saMkSipta sArAMzanuM lakSya hovAthI aneka vistRta varNano ApyA nathI. enA mATe sUtravarNanathI jANavuM joie. jema ke- 8 carama, pAnaka, apAnaka gozAlaka nA zarIra parivartana ane vividha prarupaNA vagere. (17) gozAlaka bhagavAna nI pAse chadmasthakALanA bIjA comAsAmAM Avyo hato ane kyAM sudhI rahyo e varNana ahIM sUtramAM nathI. anyatra dIkSAnA chaThThA varSa sudhI sAthe rahyAnuM kathana maLe che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 175 AgamasAra (18) gautama svAmInA pUchavA para bhagavAne gozAlakanA bhUta, bhaviSya aMge varNana batAvyuM hatuM ane vartamAna dhaTanA ne to upasthita zramaNoe pratyakSa joI hatI. bhUtakALanA chaghastha kALanI ghaTanAnuM varNana karatAM bhagavAne aneka jagyAe ahaM zabdanA prayogathI kathana karyuM che. vaizyAyana tapasvInI tejo vezyAthI gozAlaka ne bacAvavAnA varNanamAM paNa bhagavAne gautamasvAmIne spaSTa kahyuM hatuM ke he gautama! tyAre "meM" gozAlaka maMkhalI putranI anukaMpA mATe zIta lezyAthI teno lezyAnuM pratihanana karyuM ane AgaLanA varNanamAM gozAlakanA pUchavA para ene paNa A zabdo mAM kahyuM hatu ke tyAre te gozAlaka! "meM" tArA pratyenI anukaMpAne kAraNe vaizyAyana bALa tapasvInI tejalezyAne vaccethI pratihata karI, rokI dIdhI. Ama A kathana paNa bhagavAne kevalI avasthAmAM be vakhata karyuM. paraMtu kyAMya ema nathI kahyuM ke "meM gozAlakane chaghasthatAnI bhUlathI mohavaza bacAvyo". anukaMpA saMbaMdhI vizeSa vivaraNa mATe AgamasAra-pUrvArdhanAM pariSTa mAM jovuM. (19) bhagavAna ane gozAlakanI vacce thayela keTalAya vyavahArothI tarkazIla mAnasamAM keTalAya mUMjhavaNa bharyA prazna ubhA thAya che ke- (1) cAra jJAna saMpanna bhagavAne ene potAnI sAthe rAkhyo ja zA mATe? (2) tala saMbaMdhI praznonA uttara ja kema dIdhA? jenAthI virAdhanA thaI. (3) svataH potAnA ja kartavyathI te gozAlaka vaizyAyana bALa tapasvInI tejolezyAthI marI rahyo hato, ene bhagavAne zIta lezyAthI zA mATe bacAvyo? sunakSatra ane sarvAnubhUti aNagArane prabhue bacAvyA nathI to temAM bhagavAnane kayo doSa lAgyo uttara- kAMIpaNa doSa na lAgyo. temaja gozAlakane na bacAvata topaNa bhagavAnane koI doSa lAgata nahIM. tene bacAvavAthI to te jIvita rahyo ane pote ja 24mo tIrthakara hovAnuM kahI, keTalAya lokone bhramita karyA, mahA pApa karyA. jema sumaMgala aNagAra vimalavAhanane bhasma karaze ja ane aNuttara vimAnamAM jAze, tevI rIte ja bhagavAnanA koI labdhidhArI zramaNa gozAlakane pahelAM ja kAMIpaNa zikSA ApI zakatA hatA. to samavasaraNamAM Avo prasaMga banato ja nahIM. aneka Indra vagere paNa gozAlakanA avaLA pracArane rokI na zakyA, evuM kema thayuM? kema ke badhA Indra samyaggadaSTi che, daDhadharmI priyadharmI che. eka bhava karIne mokSamAM janArA che; vagere vagere prazno thAya che. te aneka praznonuM samAdhAna A che ke bhagavAna ane gozAlakano koI evo ja saMyoga nibaddha hato. viziSTa jJAnionA AcaraNa viSaye chaghasthoe saMkalpa-vikalpa karavA ja na joie. kemake te zAzvata jJAnI bhavitavyatAne joI le che, bhUta-bhaviSyane jANIne tene anurUpa AcaraNa kare che. tethI sumaMgala aNagAre paNa pahelAM jJAnathI e joyuM ke A rAjA Avo durvyavahAra kema karI rahyo che. enuM bhUta-bhaviSya zuM che? A ja rIte bhagavAne evaMtAne dIkSA ApI, bhale ne teNe kAcA pANImAM pAtrI tarAvI. jamAlIne dIkSA to ApI dIdhI, paraMtu vicaraNanI AjJA mAMgavA para mauna dhAraNa karyuM. bhagavAne jJAnamAM pharasanA joIne ja te prakAranI pravRtio karI hatI. chadmasthonA tarkanI ahI gati hotI nathI. AthI AvA-AvA vividha prazno ApaNA anadhikAra gata che. nizcaya jJAnIyonA pratyeka vyavahAra jJAnasApekSa hoya che ane ApaNA chaghasthonA vyavahAra buddhi sApekSa hoya che temaja sUtra sApekSa paNa hoya che. A bhinnatA jANIne jJAniyonA jJAna sApekSa AcaraNa sabaMdhI uparanA praznonA athavA AvA anya paNa ghaNA praznonA samAdhAna svataH karI levA joie. (20)bhagavAna pArzvanAtha nA 6 viziSTa ziSyone ahIM dizAcara zabdathI saMbodhyA che. te pUrvenA jJAtA hatA, emaNe jIvanamAM dizAnI pramukhatAthI koI viziSTa tapa, dhyAna athavA vihAracaryAnuM AcaraNa karyuM haze. jenAthI te dizAcaranA nAmathI vikhyAta thayA. emanA AgamanathI gozAlakanI zaktimAM vizeSa abhivRddhi thaI. evo sUtra varNanathI AbhASa thAya che. A rIte teo koI viziSTa camatkArI jJAnI ane labdhi saMpanna zramaNa hatA. (21)maMkhamatanA bhikSAcara loko paNa cAturmAsamAM bhramaNa karatA nathI ane bhikSAcara hovA chatAM paNa sapatnI bhramaNa karatA hatA tathA citra phalaka dekhADIne bhikSA prApta karatA hatA. || zataka 15 saMpUrNa ||. zataka-16: uddezaka-1 (1) eraNa para hathoDAno mAra paDavo vagere evI koI paNa pravRti karavAthI vAyu utpanna thAya che. enAthI bIjA vAyunI hiMsA thAya che. enA pachI A vAya paNa bIjA padArthano sparza thavAthI mare che. (2) agni paNa vAyu vagara baLato nathI. agninA jIvonI umara traNa divasa rAtanI hoya che. pachI tyAM bIjA agninA ane vAyunA jIva utpanna thatA rahe che. tyAre agni lAMbA samaya sudhI baLato rahe che. (3) bhaThThImAM tapelA lokhaMDane Ama tema karavA ke pakaDavAmAM luhArane tathA kAma AvanAra badhA sAdhanone ane bhaThThInA jIvone pAMca kriyA lAge che.eraNa para mukIne kUTatI vakhate luhAra zALA sahita badhA upayogI sAdhanonA jIvone ane luhArane pAMca kriyA lAge che (4) jIva adhikaraNI che ane Indriya vigere adhikaraNothI kadAcita abhedanI najare adhikaraNa paNa che sAdhikaraNa che. nirAdhikaraNI nathI. AtmaadhikaraNI,paraadhikaraNI ane tadubhaya adhikaraNI traNe che.tathA jIvonuM adhikaraNa AtmaprayogathI,paraprayogathI ane tadubhaya prayogathI traNe rIte thAya che. covIsa daMDakanA jIva paNa aviratinI apekSAe sAdhikaraNa vagere che. 5 zarIra, 5 Indriya, 3 yoga A adhikaraNa che. je daMDakamA je hoya te enA nivartanamA adhikaraNI hoya che. uddezakaH 2 (1) jarA zArIrika duHkha, pIDAM; "zoka eTale mAnasika duHkha. A kAraNe ekendriya, vikasendriya mAM jarA che. zoka nathI. zeSa daMDakamAM baMnne che. (2) zramaNo nA pAMca prakAranA avagraha hoya che. (1) devendranA (2) rAjAnA (3) gAthApatinA (4) zayyAtaranA (5) sAdharmika zramaNonA. A pAMca prakAranA avagraha jANIne prathama devalokanA Indra zakendra bhagavAnanA badhA zramaNo mATe potAnA AdhipatyanA dakSiNa lokamAM arthAt bharata kSetramAM vicaraNa karavAnI tathA kalpanIya padArtho grahaNa karavAnI AjJA ApI. pachI vaMdana namaskAra karIne jatA rahyA. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 AgamacAra- utarArdha (3) deva ane Indra satya vagere cAre ya bhASA bole che. sAvadya nirvadya banne bhASA bole che. (4) zakendra athavA anya koI paNa vyakti jo vastrathI moM DhAMkyA vinA bole to enI e bhASA sAvadha bhASA' kahevAI che. (5) zakendra bhavI che ane eka bhavAvatArI che. (6) karma caitanyakRta hoya che. eTale karmothI thatA sukha duHkha paNa cetanyakRta ja che. uddezaka: 3. (1) karma prakRti vagerenuM varNana prajJApanA pada 23 thI 27 sudhI che, tyAMthI jANI levuM. (2) abhigrahadhArI AtApanA lenArA, ubhA rahelA bhikSukane koI vaidya suvaDAvIne tenA arza, massAne kApe to kApavA saMbaMdhI kriyA vaidyane lAge che. munine phakta dharma dhyAnamAM aMtarAya thAya che. vaidyanI zubha bhAvanA hovAthI zubhakriyA lAge che. uddezaka: 4 (1) nIrasa, aMta prAMta amanojJa AhAra karanArA zramaNa jeTalA karmono kSaya kare che tyAM nairayika so varSamAM eTalA karma apAra duHkha sAthe bhogave to paNa kSaya karI zaktA nathI.(aNa gilAya) eTale amanojJa AhAra, vAsI AhAra, evo artha samajavo joie. (2) tevIja rIte zramaNanAM traNa upavAsa, cAra upavAsamAM tenA jeTalA karmonI nirjarA thAya che, teTalA karma nArakIno jIva kramaza eka karoDa varSe ane kroDAkoDI varase paNa khapAvavA samartha nathI. (3) vRddha puruSa dvArA cikaNI, kaThaNa lAkaDI buTTI kulhADI vaDe kApavAnA daSTAMtathI samajavuM joIe ke nairayika eTalA karmono kSaya karI. zaktA nathI kAraNa ke enA karma cikaNA pragADha hoya che. jema juvAna puruSa tIkSNa kuhADIthI tarata ja lAkaDIne toDI phoDI zake che, tema tapasvI zramaNa paNa karmone tarata ja naSTa karI de che. uddezaka: 5 (1) eka samayanI vAta che. zakendra, bhagavAnanA darzana karavA ullakAtIra nAmanA nagaramAM AvyA; kaMIka prazna karyA ane utAvaLamAM cAlyA gayA, zAMtithI beThA nahIM. enuM kAraNa gautama svAmInA pUchavA para bhagavAne batAvyuM ke sAtamAM devalokamAMthI gaMgadatta deva ahIM AvavA nIkaLyA che, enA divya teja, Rddhi dhutine kendra joI nahIM zakavAthI ane sahana nahIM karI zakavAthI, utAvaLathI cAlyA gayA che. joI nahIM zakavAnuM kAraNa vyAkhyAkAre e batAvyuM che ke pUrva bhavamAM banne zeTha hatA- kArtika zeTha ane gaMgadatta zeTha. tyAM bannemAM paraspara mAtsarya bhAva rahetA hatA. pUrvana heitA hatA. pUrvanA mAtsarya bhAvane kAraNe zakendrane gaMgadattanI potAnAthI vadhAre Rddhi vagere sahana thaI nahIM ane jaldIthI cAlyo gayo. (2) Indra vagere devonuM manuSya lokamAM (1) Avavu (2) pAchA javuM (3) bhASA bolavI (4) umeSa nimeSa karavuM (5) aMgopAMgane vadhaghaTa karavA (6) ubhA thavuM, besavuM ane sUvuM (7) vaikriya karavuM (8) paricAraNA karavI vagere kriyAo bahAranA pudgalonA grahaNathI karI zake che arthAtu anya pugala grahaNa karI ne ja ukta kriyAo devo dvArA karI zakAya che. (3) devalokamAM devone paraspara tAtvika carcAo paNa thaI jAya che. sAtamA devalokamAM eka mithyA daSTi deva ane gaMgadatta(samyagadaSTi deva)nI paraspara carcA thaI. enA phaLa svarUpe ja e gaMgadatta deva bhagavAnanA darzana karavA ullakA- tIra nagaramA Avyo hato. (4) calamANe calie nA siddhAMta anusAra pariNamana thanArA pudgala pariNata' kahevAya che. A viSaya para e. banne devonI carcA hatI. gaMgadattano uttara sAco hato. gaMgadara deve bhagavAnano upadeza sAMbhaLyo; tyAra pachI huM bhavI chu ke abhavI chuM? vagere prazna pUchayA. samAdhAna meLavIne khuza thayo. batrIsa prakAranA nATaka batAvIne cAlyo gayo. (5) gaMgadatta deva pUrva bhavamA hastinAparamAM gaMgadatta nAmano zeTha hato. zramaNo- pAsaka banyo hato. pachI manisavrata bhagavAnanI pAse dIkSA lIdhI. agIyAra aMgonuM adhyayana karyuM. eka mahinAno saMthAro karI tyAMthI sAtamAM devalokamAM utpanna thayA. sattara sAgaropamanI deva sthiti pUrI karI mahAvideha kSetrathI mukti pAmaze. uddezaka: 6 (1) niMdrAmAM athavA jAgRta avasthAmAM svapna AvatuM nathI. ardha jAgRta avasthAmAM svapna Ave che. (2) nidrA karavI dravya niMdrA che. avirati bhAva te bhAvaniMdrA che. bhAva niMdrAnI apekSAe rara daMDakanA jIva sukha kahyA che. tiryaMca sukha ane sukha-jAgRta ema be prakAranA che, jyAre manuSya sukha,jAgRta ane sukha-jAgRta ema traNa prakAranA che. (3) sAdhuo paNa svapna jue che. satya svapna paNa jue che ane asatya svapna paNa jue che. sAcA bhAva sAdhutAmAM satya svapna Ave che ane nathI paNa AvatA. asatya svapna jovAvALA asaMvRta kahevAya che. arthAt eno vizeSa Azrava cAlu rahe che. ekAMta asaMyamI na samajavuM. (4) svapna 42 prakAranA kahyA che ane mahAsvapna 30 prakAranA kahyA che. 30 mahAsvapnamAMthI koI paNa 14 svapna tIrthakara, cakravatInA garbhamAM AvavAthI enI mAtA jue che. vAsudevanI mAtA sAta, baladevanI mAtA cAra svapna jue che. mAMDalika rAjAnI mAtA eka mahAsvapna jue che. e mAtAo svapna joIne jAgI jAya che. pharI pAchI sUtI nathI. dharma jAgaraNa kare che. (5) bhagavAna mahAvIra svAmIne daza svapna pachI kevalajJAna utpanna thayuM hatuM. beThA beThA bhagavAnane mAtra aMtarmuhUrta ugha AvI hatI. e samaye ardha niMdrA avasthAmAM A svapna joyA hatA. kAraNa ke chaghastha kALamAM bhagavAne zayanAsana karyuM nahotuM. dasa svapna ane pariNAma : (1) pizAcane parAjita karyo - moha karma kSaya. (2) sapheda nara koyala - zukla dhyAna. (3) vicitra pAMkhavALo nara koyala - dvAdazAMgInI prarupaNA (4) svarNa ratnamaya mAlA draya - dvividha dharma prarupaNA. (5) zveta gAyono samUha - caturvidha saMghanI racanA. (6) mahApA sarovara - cAra jAtinA devone prarupaNA,pratibodha Apyo. (7) mahAsAgara hAthathI taryA - saMsAra sAgarathI taryA. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra jainology II 177 (8) sUrya - kevalajJAna prApti. (9) meru parvatane AMtaraDAthI viMTaLAyelo - saMpUrNa lokamA yazakIrti phelAya. (10) meru cUlikA para sihAsana upara beThA - pariSadamA upadeza Apyo. (6) svapna phaLa vijJAna:- (1) sUtelI vyakti hAthI, ghoDA athavA baLada samUhane joI enA para caDhe, caDhIne potAne beThelo jue, pachI jAgI jAya, to te e ja bhavamAM mokSe jAya che. (je sUto rahe che te A phaLa pAmato nathI. ema badhA svapnomA samajI levuM joIe.) (2)je vyakti svapnamAM mahAsamudramAM pUrvathI pazcima sudhI phelAyelI rassIne joI potAnA hAthamAM vIMTe che.(3) lokAMtane pUrva pazcima aDelI rassIne kApe (4) kALA yA sapheda sUtaranA guMcavAyelA gucchAne ukele. "meM ukelI Apyo". ema mAne (5) sonA cAMdI vaja ane ratna rAzine jue. (6) ghAsa, kacarAnA DhagalAne jue ane vikherI nAMkhe. (7) sarastaMbha, vIraNastaMbha, vaMzastaMbha, ballitaMbha ne joIne ukheDIne pheMkI de. (8) kSIrakuMbha, dhRtakuMbha, dartikuMbhane jue ane upADe (9) phUlovALA padya sarovaramAM utare (10) mahAsAgarane jue ane ene tarIne pAra kare. (11) ratnonuM bhavana jue ane emAM praveza kare (12) ratnonuM vimAna jue ane emAM caDhI jAya. A prakAranA svapnavALA potAne jue, mAne ane jAgI jAya, uThI jAya, e vyakti e ja bhavamAM mokSe jAya che. tela, madirA carabInA ghaDA(kuMbha) jue ane phoDI nAMkhe tathA lokhaMDa, tAMbu, kathIra zIzAnA DhagalAne jue ane enA para caDhe. A be svapna jovAvALA eka devano ane eka manuSyano bhava karIne mokSa jAya che. (7) koI sugaMdhI padArtha paDayo hoya ane pavana Ave to sugaMdhI padArtha cAlato nathI. paraMtu gaMdhanA pudgala tyAMthI gati kare che, phelAya che. uddezaka: 7-8 (1) prajJApanA sUtrano upayoga pada ane pazyatA padane saMpUrNa ahIM samajavuM. (2) lokanA 6 dizAonA caramatamAM jIva, ajIva, jIva deza, pradeza, ajIva deza, pradeza rahelA che. evI rIte sAta naraka pRthvI piMDonA caramAMtamAM ane devalokanA caramAMtamAM paNa jIva ajIva rahelA che. ekendriya vagerenI apekSAe pAMca sthAvara to svasthAna rUpe rahelA che ane trasa jIva vATe vahetA ane maraNa samuThThAtanI apekSAe hoya che. aniMdriya jIva kevalI samudyAtanI apekSAe hoya che. naraka pRthvInA caramAMtamAM temaja devalokanA caramAMtamAM paNa yathAyogya saMbhavita jIva ajIva, enA deza, pradeza samajI levA joie. kAla dravya caramAMtomAM nathI. (3) paramANu pudgala eka samayamAM lokanA pUrvI caramAMtathI pazcimI caramAMta sudhI svataH cAlyA jAya che. evI rIte badhI dizAmAM samajavuM. (4) varasAdanI jANakArI mATe koI hAthane khullA AkAzamAM kADhIne jue to pAMca kriyA lAge che. (5) koI mahartika deva paNa lokAMtamAM besIne alokamAM hAtha paga vagere kADhI zaktA nathI. kAraNake alokamAM dharmAstikAya vagere nathI. tyAM jIva ane pudgalanI gati hotI nathI. uddezakaH 9-14 (1) vairocana balInI balicaMcA rAjadhAnI uttara dizAmAM che. bAkI samudramAM dUra utpAta parvata, rAjadhAnIno vistAra, sabhA vagere varNana asurakumAra camarendranA varNana samAna che. (juo- zataka 2H uddezaka 8) (2) avadhijJAnanuM varNana prajJApanA temaja naMdI sUtramAM juo. (3) dvIpakumAra deva badhA samAna AhAra vALA vagere hotA nathI. A varNana pahelA zatakanA bIjA uddezakanI samAna che. emAM cAra lezyAo hoya che. tejolezyA- vALA alpa hoya che. tethI kApo lezI, asaMkhya guNA, enAthI nIlalezI vizeSAdhika, enAthI kRSNalezI vizeSAdhika hoya che. kRSNalezI alpaddhika hoya che. pachI kramazaH tejolezI mahaddhika hoya che. udadhikumAra, dizAkumAra, nitakumAranuM varNana paNa A mujaba che. // zataka 16/14 saMpUrNa II zataka-17: uddezaka-1 (1) koNika rAjAnA be mukhya hAthI hatA. (1) udAI hastIratna. (2) bhUtAnaMda hastIratna. banne asurakumAra devothI AvIne jamyA hatA. have maraNa pAmIne prathama narakamAM jaze. tyAMthI mahAvidehamAM eka bhava karI mukti pAmaze. A javAba gautama svAmI dvArA rAjagRhImAM bhagavAnane pUchavAthI maLyo hato. (noMdha: A baMne hAthIo para eka-eka divasa savAra thaIne kuNIka mahAzilAkaMTaka ane rathamusalasaMgrAma nAme oLakhAtA saMgrAma laDyA hatA.jemAM karoDa uparAMta manuSyonA mRtyu thayA hatA. te hAthIone paNa tenI prANAtipAtanI kriyA lAgavAthI narake gayA. kuNIkano pachIno bhava kayAM thayo, teno koi khulAso zAstromAM maLato nathI.) (2) koI vyakti vRkSane halAve, pADe, to ene pAMca kriyA lAge che. hAlavAvALA tADa vRkSanI zAkhA, phaLa vigerenA jIvone paNa pAMca kriyA lAge che. toDyA pachI jyAre phaLa yA vRkSa potAnA bhArathI nIce paDe che to puruSane cAra kriyA lAge che. vRkSa vigerenA jIvone pAMca kriyA lAge che. (3) jIvane audArika zarIra vigere banAvatI vakhate tathA eno prayoga karatI vakhate 3, 4, yA pa kriyA lAge che. (4) bhAva 6 che. yathA- (1) udayika,udayabhAva (2) aupathamika (3) kSAyika (4) kSayopathamika (5) pAriNAmika (6) sasipAtika(mizra). enuM vizeSa varNana anuyogadvAra sUtramAM juo. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 AgamasAra- utarArdha uddezaka: 2 (1) saMyata, virata jIva dharmamAM rahelo che. asaMyata, avirata jIva adharmamAM rahelo che arthAt te dharma adharmane svIkAra karIne rahenAro che. samuccaya jIva ane manuSyamAM traNe bheda che. tiryaMcamAM be bheda che. zeSa daMDakamA eka adharma ja che. (2) asaMyata jIva bAla kahevAya che. saMyata jIva paMDita kahevAya che ane saMyatAsaMyata jIva bAla paMDita kahevAya che. 24 daMDakamAM dharma adharmanI samAna jANavu. (3) aDhAra pApamAM, pApanI viratimAM, cAra buddhimAM, avagrahAdi matijJAnamAM, cAra gatimAM, ATha karmamAM, vezyA, darzana, jJAna-ajJAna, zarIra yoga, upayogamAM rahelo jIva ane jIvAtmA eka che. alaga nathI. anyatIrthika(sAMkhya matAvalaMbI) prakRti(pravRti) ane (puruSa)jIvAtmAne ekAMta alaga mAne che. jene siddhAMta kathaMcit bheda svIkAra kare che paraMtu AtyaMtika bheda mAnato nathI. (4) devatA rUpI(dekhAtA) rUponI vikriyA karI zake che. teo arUpI rUpa banAvI zakatA nathI. paraMtu sAmAnya manuSyone na dekhAya evuM rUpa banAvI zake che. vAstavamAM to te paNa rUpI ja hoya che. jIva pahelA rUpI che, pachI kevalI banI arUpI bane che. paraMtu koI arUpI (siddha) banI pAcho rUpI (saMsArI) banato nathI. uddezaka: 3 (1) zailezI avasthAmAM rahelA aNagAra kaMpana, spaMdana, gamanAdi karatA nathI paraMtu para prayoganI apekSA zarIranuM gamanAdi thaI zake che. arthAt koI dhakko mAre pADI de, kyAMka pheMkI de, pANImAM vahAvI de, vagere prasaMgathI zarIra gatimAna thAya che. A kaMpana. spaMdana vagere pAMca prakAranA che. dravya, kSetra, kALa, bhAva ane bhava. A pAMce cAra gatinI apekSA cAra cAra prakAranA che. sAmAnya gatimAna thavAne kaMpana kahevAya che ane vizeSa kaMpanane calana kahevAya che. calananA mukhya traNa prakAra ane tera bheda che. 5 zarIra calana, 5 Indriya calana 3 yoga calana. A rUpomAM pugalone pariNamana karavuM, te jIvonI calanA che. (2) saMvega Adi 49 bolonA aMtima phaLane mokSa kahevAya che. arthAt A badhA guNa mokSa sAdhanAmAM sahAyaka ane gati ApanArA che. sAdhake sAdhanA kALamAM A guNonI vRddhi ane saMrakSaNa karatA rahevuM joie. te guNo A pramANe che- (1) saMvega, vairAgya bhAva (2) nirveda, tyAga bhAva (3) guru vigerenI sevA (4) sva AlocanA (5) svaniMdA (6) svagaha (7) kSamApanA bhAva (8) sukhazAtA mATe anutsukatA - utAvaLa rahitatA - zAMta bhAvathI pravartana (9)upazAMtatA(sukha zAtAmAM zArIrika pravRtiomAM zAMti thAya che) upazAMtatAmAM mAnasika pravartanamAM zAMti ane gaMbhIratA hoya che. (10) bhAva apratibaddhatA - anAsakti bhAva (11)pApanI pUrNa nivRtti - akriya (12) vivikta zayyA sevana. (13 thI 17) pAMca Indriya saMvara (18 thI 23) yoga, zarIra, kaSAya, saMbhoga, upadhi ane bhaktanA pratyAkhyAna (24) kSamA (25) vItarAga bhAva (2 thI 28) bhAvonI, karaNanI ane yoganI satyatA. (29 thI 31) mana, vacana kAyAnuM samyapha avadhAraNa(vazamAM rAkhavuM) (32 thI 44) krodhAdi 13 pApono tyAga (45 thI 47) jJAna, darzana, caritrathI saMpanna thavuM. (48) rogAdinI vedanAmAM sahiSNutA (49) mArasaMtika kaSTa upasargamAM sahiSNutA. uddezaka: 4-5 (1) prANAtipAta vagere pAMca pApathI spaSTa thavAthI jIva karma baMdha kare che. zeSa varNana pahelA zatakanA chaThThA uddezA sarakho che. arthAta keTalIka dizAthI karma grahaNa vagere thAya che. (2) je samayamAM (3) je kSetramAM ane (4) je pradezamAM jIva prANAtipAta vagere kare che, karmonA baMdha kare che.(spaSTa eTale potAnA AtmAnA avaguhamAM rahelA ane Atmapradezone aDelA paNa) (2) karmonA udayathI utpanna duHkha, svakRta duHkha che. enuM ja jIva vedana kare che. paraMtu parakRta duHkha(karmanuM vedana) thatuM nathI. vedanA(para nimitta janya du:kha) paNa acakRta nahIM paraMtu svakRta karma janya ja hoya che. e zAtA azAtA banne prakAranI hoya che. (3) IzAnendranI sudharmA sabhAnuM varNana zakendranI sudharmA sabhAnI samAna che. dazamA zatakano chaThTho uddezaka juo. sthiti sAdhika be sAgaropamanI hoya che. uddezaka: 6-17. (1) samavahata maranArA jIvano pahelA AhAra ane pachI utpAta thAya che. asamavahata maranArA jIvane pahelA utpAta ane pachI AhAra thAya che. kAraNake eka sAthe Atma pradeza pahoMce che tyArapachI ja AhAra thAya che. A rIte pRthvIkAyika jIvono ratnaprabhA vagerethI siddhazilA sudhI AhAra ane utpAda (utpatti) jANavA joie. (2) evI ja rIte aplAya, vAyukAya, jIvono adholokathI udgaloka ane urdhva lokathI adholoka sudhI utpAda ane AhAra jANavo. joie (3) ekendriyanA sama viSama AhAra zarIra vigerenuM varNana pahelA zatakanA bIjA uddezaka sarakhu che. nAgakumAra, suvarNakumAra, vidhutakumAra, vAyukumAra ane agnikumAra; A pAMceno sama AhAra vigere saMbaMdhI varNana soLamA. zataka nA agIyAramA uddezakamAM Avela dIpakumAranA varNana samAna jANavuM. _// zataka 17/17 saMpUrNa .. - zataka-18: uddezaka-1 (1) je bhAva anAdithI thAya che ene apaDhama kahevAya che. je bhAva jyAM pahelIvAra thAya che te bhAva te sthAnanI apekSA paDhama kahevAya che. je bhAva je koI jIvomAM pahelI vakhata ane koI jIvamAM bIjI trIjIthI mAMDI aneka vakhata paNa thAya che. ene siya paDhama siya apaDhama kahevAya che arthAtu ubhaya bhAvavALA kahevAya che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology I 179 AgamasAra (2) je bhAva je sthAnamAM have jIva pAcho AvavAno nathI, ene 'carama' kahevAya che. je bhAva jyAM haMmezA rahevAno che athavA pharI thavAno che, ene 'acarama' kahevAya che. je bhAva je koI jIvamAM carama che, koI jIvamAM acarama che te bhAva te sthAnanI apekSAe siya carama siya acarama. arthAt ubhaya bhAvavALA kahevAya che. 14 dvAronA 93 bola - 24 daMDaka samuccaya jIva ane siddhonI apekSAe H dvAra | bheda vivaraNa 24 daMDaka, jIva, siddha jIva 1 2 AhAraka AhAraka,anAhAraka bhavI, abhavI, nobhavI 3 bhavI 4 sannI 5 lezyA c dRSTi 7 saMyata 8 kaSAya 9 zAna 10 yoga 11 upayoga 12 | veda 13 zarIra 14 paryApti sannI, asannI, nosannI salezI, lezyA, alezI samyag, mithyA, mizra saMyata, asaMyata, saMyatAsaMyata, nosaMyata sakaSAyI, 4 kaSAya, akaSAyI 5 jJAna, 3 ajJAna, saNANI, aNANI sayogI, 3 yoga, ayogI sAkAra, anAkAra savedI, 3 veda, avedI 5 zarIra, azarIrI 5 paryApti, 5 aparyApti kula bheda saMkhyA 26 2 3 3 8 3 4 C 10 5 2 5 $ 10 93 uddezaka : 2 kArtika zeTha : hastinApuramAM kArtika nAmanA zeTha rahetA hatA. je Rddhi saMpanna hatA. te 1008 vepArIonA pramukha hatA. emaNe vIsamA tIrthaMkara bhagavAna munisuvrata svAmInI pAse zrAvaka vrata svIkAra karyA hatA. te jIvAjIvanA jANakAra tema ja zramaNopAsakanA guNothI saMpanna hatA. temanA aneka varSa zramaNopAsaka paryAyamAM pasAra thaI gayA. ekavAra vicaraNa karatA bhagavAna munisuvrata svAmI hastinApuramAM padhAryA. nagaranA loko tathA kArtika zeTha bhagavAnanI sevAmAM hAjara thayA. pariSada bhegI thaI, bhagavAne vairAgyamaya pratibodha Apyo. kArtika zeTha vairAgI thaI gayA, dIkSA levAnI prabaLa bhAvanA jAgRta thaI. temaNe bhagavAnanI samakSa potAnA vicAra rajU karyA. svIkRti maLavAthI ghare jaIne potAne AdhIna vepArIone bolAvyA ane potAnI IcchA emanI sAme rAkhI. 1008 vepArIoe paNa kArtika zeTha sAthe dIkSA levAno nirNaya jAhera karyo. badhAe pota potAnA putrone kAryabhAra soMpyo ane dIkSAnI taiyArI karI. kArtika zeTha sAthe mahotsavapUrvaka badhA(1009) vairAgI AtmAo eka ja samaye bhagavAnanA samavasaraNamAM pahoMcyA. potAnI vairAgya bhAvanAnA be zabda kArtika zeThe sabhA sahita bhagavAnanI samakSa rajU karyA. pachI veza parivartana karIne pharI sabhAmAM AvyA. bhagavAna munisuvrata svAmIe badhAne eka sAthe dIkSA pATha bhaNAvyo. emane zikSA dIkSA ApI; mahAvrata, samiti, gupti samAcArInuM jJAna ApyuM. A prakAre te badhA zreSThI sAdhu banI gayA. sthavironI pAse emaNe zAstrono abhyAsa karyo. saue tapa saMyamathI potAnA AtmAne bhAvita karyo. kArtika munie sAmAyika vagere 14 pUrvono abhyAsa karyo. 12 varSa dIkSAparyAyanuM pAlana karI eka mahinAnA saMthArAthI AyuSya pUra karyuM ane pahelA devalokamAM Indra rUpe utpanna thayA. bAkInA sAdhuo paNa saMyama ArAdhanA karIne e ja pahelA devalokamAM utpanna thayA. gaMgadatta zeTha kArtika zeThanA pUrvavartI hastInApuranA zeTha hatA. emaNe kArtika zeThanA pramukha vepArI banyA pachI munisuvrata svAmInI pAse dIkSA aMgIkAra karI hatI ane ArAdhanA karIne sAtamA devalokamAM utpanna thayA hatA. vepArI jIvanamAM gaMgadatta zeThathI kArtikazeTha AgaLa rahyA haze. enA kAraNe zakrendranI gaMgadatta devathI samakSa maLavAnI asahyatA zataka 16 nA pAMcamA uddezakamAM batAvI che. arthAt gaMgadatta deva samavasaraNamAM AvI rahyA che tema zakendrane khabara paDI ke tarata ja pAchA jatA rahyA, bhagavAnanI sevAmAM rokAyA nahIM. A varNanamAM Azrita sAthI vepArIonA eka sAthe dIkSA levAno Adarza upasthita karAyo che. teoe vAstavamAM kharo sAtha nibhAvyo hato. tethI teo devalokamAM paNa sAthe ja rahyA. uddezaka H 3 (1) kRSNa, nIla, kApota lezyAvALA pRthvI,pANI, vanaspatinA jIva manuSya bhava karIne mukta thaI zake che. aNagAranA carama nirjarA pudgala atyaMta sUkSma hoya che. te sarva lokamAM phelAya che. e pudgalone jANavA, jovA, AhAra karavA saMbaMdhI varNana prajJApanA pada 15 thI jANavuM. (2) prayogabaMdha ane vizvasAbaMdhane dravyabaMdha kahevAya che ane ATha karmanI 148 (120) prakRtinA baMdhane bhAvabaMdha kahevAya che. prayogabaMdha zithila ane gADha be rItanA che. vizvasAbaMdha Adi ane anAdi be prakAranA che. bhAvabaMdha paNa mULa prakRti ane uttara prakRti ema be prakAranA che. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 180 (3) bhUtakALamAM jIve karma baMdha karyo, vartamAnamAM kare che. bhaviSyamAM karaze. emAM dareka vakhate vibhinnatA hoya che arthAtu aMtara hoya che. kAraNake gati pariNamana badhAmAM aMtara AvatuM rahe che. pApakriyA karavAmAM paNa dravya bhAvamAM aMtara thAya che ane baMdhamAM paNa aMtara thAya che. (24 daMDakamAM samajI levuM.) (4) vaikriya zarIra drArA nirjarita thayela pudgala AdhAra rUpa hotA nathI, enA para besavuM vagere koI karI zakatA nathI. teo sUA pariNAmamAM pariNata thaI jAya che. A mAkaMdiya putra nAmanA aNagAra dvArA pUchAyelA praznonA utaronA bhAva che. uddezaka: 4 (1) aDhAra pApa, pAMca sthAvara ane bAdara kalevara A jIvanA upabhogamAM Ave che. aDhAra pApa virati, traNa arUpI astikAya, paramANu, azarIrI jIva ane zelezI avasthAnA aNagAra e koInA upabhogamAM AvatA nathI. (2) cAra kaSAya saMbaMdhI varNana prajJApanA pada 14nA anusAra samajavuM joie. (3) yugma(jummA) - (1) cArano bhAga ApavAthI je rAzimAM kaMI paNa bAkI rahe nahIM te kRtayugma(kaDajumma) rAzi kahevAya che. (2) cArano bhAga ApavAthI je rAzimAM traNa bAkI rahe te teoga(trayoja-telaMga) rAzi kahevAya che. (3,4). A prakAre be athavA eka avazeSa(bAkI) rahevAvALI rAzi anukrame dAvara jumma (dvApara yugma) ane kalyoja(kalioga) rAzi kahevAya che. nArakI, devatA, paMcendriya, tiryaMca ane manuSya jaghanya padanI apekSAe kAjumma rAzi hoya che. utkRSTa padanI apekSAe teoga rAzi hoya che. vikalendriya, cAra sthAvara, jaghanya pade kaDajumma rAzi hoya che ane utkRSTa padamA dvApara yugma(dAvara jumma) zazi hoya che. madhyama padamAM, badhAmAM cAreya bhaMga hoya che. vanaspati ane siddhamAM jaghanya ane utkRSTa pada (saMkhyA rUpa) hotA nathI. mAtra madhyama pada hoya che. kAraNake vanaspatimAM anaMta kALa sudhI ochA thatA ja raheze. ane siddhamAM vadhatA ja raheze. eTale madhyama pada ja hoya che. emAM cAreya jummA hoI zake che. strIonI saMkhyA jaghanya ane utkRSTa padamAM kaDajumma hoya che. madhyamAM cAreya hoI zake che. devI tiryaMcaNI ane manuSyANImAM paNa ema ja jANavu. jaghanya umaravALA(varA) agnikAyanA jIvonI utkRSTa jeTalI saMkhyA hoya che, eTalI ja utkRSTa umaravALA(parA) agnikAyanA jIvonI utkRSTa saMkhyA hoya che. uddezaka: 5 (1) jevI rIte manuSya alaMkArothI sajja thavAthI suMdara dekhAya che, tevI rIte deva paNa alaMkArothI sajja thavAthI suMdara dekhAya che. vastra vigerethI asajja manuSya suMdara ke manojJA dekhAto nathI tevI rIte ja deva paNa asuMdara dekhAya che. (2) badhA daMDakomAM samyatvamAM utpanna thanArA athavA samyagdaSTi jIva alpa- karmI, haLukarmI hoya che; mithyAdaSTi mahAkarmI, bhArekarmI hoya che. samyagu- daSTino navo baMdha paNa atyalpa ja hoya che. ekendriya, vikasendriya jIvone enI apekSAthI lagabhaga samakarmI kahyA che. (3) maraNanA carama samayamAM paNa jIva e bhavanA AyuSyane bhogave che. AgaLanA bhavanA AyuSyanI sAme hoya che paNa ene bhogavato nathI. (4) samyagdaSTi jIvonI Icchita vikurvaNA thAya che. mithyAdaSTionI saMkalpathI viparIta vikrvaNA paNa thaI jAya che. uddezaka: 6 (1) pratyeka pudgala skaMdhamAM vyavahArika nayathI varNAdi eka eka hoya che. nizcaya nayathI varNAdi 20 bola hoya che. jema ke- vyavahAra nathI goLa pILo, sugaMdhI, mITho vagere hoya che. paraMtu nizcayanayathI emA 5 varNa, 2 gaMdha, 5 rasa, 8 sparza hoya che. A pramANe jovA ane anubhavamAM AvanArI badhI vastuomAM vyavahAra nathI athavA mukhyatAthI 1 - 1 ane nizcaya nathI. badhA varNAdi che. ema samajavuM joie. jema ke- haLadara pILI che. kAgaDo kALo che, zaMkha sapheda che. lImaDo kaDavo che. mayurakaMTha lIlo che vagere. rAkha vyavahArathI rukSa che, topaNa emAM ATha sparza che. (2) eka paramANumAM | 1+ 1 + 1 + 2 | 5 | varNAdi hoya che. | | eka dvi pradezamAM | utkRSTa 2+2+2+410 varNAdi hoya che. | eka traNa pradezamAM utkRSTa 3 + 2+3+4] 12 varNAdi hoya che. eka cAra pradezamAM | utkRSTa 4+2+ 4+4] 14 | vaNodi hoya che. eka pAMca pradezamAM utkRSTa 5 + 2 +5 +4] 16 varNAdi hoya che.. A prakAre asaMkhya pradeza sudhI 16 varNAdi hoya che. sUkSama pariNata anaMta pradezamAM paNa 16 varNAdi hoya che. bAdara anaMta pradezamAM 20 varNAdi hoya che. pudagalomAM anaMta pradezo vagara bAdarapaNu AvatuM nathI. uddezaka: 7 (1) kevaLI yakSAviSTa hotA nathI. (2) upadhinA traNa prakAra -(1) karmaupadhi (2) zarIraupadhi (3) bAhyaupakaraNa upadhi. ekendriya ane nArakIne be upadhi che. bAhyopakaraNa nathI. bAkI badhA daMDakamAM traNe upadhi che. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 181 AgamasAra sacitta acitta mizranI apekSAe badhAmAM traNe upadhi che. nArakImAM sacita - zarIra, acita - utpati sthAna ane mizra - zvAsocchavAsa vagere che. (3) upadhinI jema parigrahamAM paNa A ja traNa-traNa bheda samajavA. (4) praNidhAna - sthira yoga. supraNidhAna ane duppaNidhAna ema be bheda che. bannenA pharI mana, vacana, kAyA ema traNa bheda che. je daMDakamAM jeTalA yoga che, eTalA praNidhAna samajI levA. (5) makka zrAvaka - rAjagRhI nagarInI bahAra guNazIla udyAnamAM bhagavAna mahAvIra svAmI birAjamAna hatA. 'mudraka' zrAvaka darzana karavA mATe gharethI page cAlIne ja nIkaLyA. vacce anya tIrthikonA nivAsa sthAna AzramanI pAsethI jaI rahyA hatA, tyAre keTalAka saMnyAsI emanI pAse AvyA ane pUchavA lAgyA ke tamArA bhagavAna paMcAstikAya batAve che? tame ene jANo juo cho to amane paNa batAvo ke teo kyAM che? ame paNa joIe. pratyakSa jovAnuM tarka ane samAdhAna madruke kahyuM - keTalIka vastuonA kAryathI ja enuM astitva jANI ane joI zakAya che. badhI vastuo pratyakSa joI zakAtI nathI. anyatIrthika saMnyAsI AkSepapUrvaka kahevA lAgyA ke are ! tame paNa kevA zrAvaka cho ke jANatA nathI, jotA nathI to paNa mAno cho? madruka zrAvake javAbamAM aneka prazna ubhA karI dIdhA. pavana vAya che ane tame juo cho? sugaMdha AvI rahI che. ene juo cho? mArA zabda sAMbhaLI rahyA cho ane juo cho? araNIkASTramAM agni che ene juo cho? samudranI pelI pAra paNa jamIna che, ene juo cho? devaloka paNa che. ene juo cho? badhA praznonA javAba nizcita che ke "joI zaktA nathI". madruke emane samajAvyuM ke he AyuSyamAnuM ! evu karazo to pRthvInA keTalAya padArthono abhAva thaI jaze arthAt e badhAno niSedha karavo paDaze. eTale keTalIka vastuone huM, tame athavA chaghastha manaSya joI zaktA nathI. to paNa enA gaNadharma, kAryathI te padArthanA astitvano svIkAra karavo joie. e pramANe anyatIrthikonA AkSepanuM samAdhAna karI emane niruttara karyA ane bhagavAnanI sevAmAM pahoMcyA, vaMdana namaskAra karI paryApAsanA karavA lAgyA. siddhAMtanuM jJAna Avazyaka - bhagavAne pariSadanI samakSa enA sAcA javAba ApavAnI prazaMsA karI ane kahyuM ke je jANyA vagara, ajJAnavaza, khoTu prarUpaNa vagere kare che teo kevalajJAnI ane dharmanI AzAtanA kare che. bhAvArtha e che ke zramaNa hoya ke saka, emaNe yathAsamaye potAnA dharma siddhAMtonuM jJAna temaja eno artha, paramArtha, hetu, prazra, uttara sahita prApta karavA joie. potAne maLelA samayano sadupayoga karI zAstrAbhyAsamAM avazya samaya Apavo joIe. zAstrAbhyAsa nahIM vadhAranArA potAnA dharmanI sthiratAnA pUrNa rakSaka paNa thaI zakatA nathI ane samaya samaya para siddhAMta viparIta prarUpaNa ciMtana karanArA paNa banI zake che. uttarAdhyayana sUtranA ra9mA adhyayananA 19mA praznanA uttaramAM paNa A ja bhAva batAvyo che ane prastuta prakaraNamAM bhagavAne madrukanI prazaMsA pachI A ja bhAva pragaTa karyo che. madruka zrAvakanuM bhaviSya :- gautama svAmInA pUchavAthI bhagavAne kahyuM ke A madruka zrAvaka, zrAvakaparyAyanI ArAdhanA karI prathama devalokanA aruNAbha vimAnamAM utpanna thaze. tyAMthI mahAvidehakSetramAM eka bhava karI makta thaze. (6) koI vyakti hajAra rUpa banAvI yuddha kare che to paNa e badhA rUpomAM eka ja jIva hoya che ane Atma pradezo paNa saMbaMdhita hoya che. tathA tIkSaNa zastra vaDe vaccenA aMtarAone chedatAM tene kAMi paNa bAdhA pIDA thatI nathI. (7) asuro ane devonA yuddha thAya to vaimAnika deva je paNa taNakhalA, pAna, lAkaDIne sparza kare te badhA zastra rUpamAM pariNata thaI jAya che. paraMtu asura- kumArone to zastronI vikurvaNA karavI paDe che. (8) koIpaNa mahartika deva koIpaNa dvIpa samudranI tarata ja parikramA lagAvIne AvI zake che. jaMbudvIpathI rucakavaradvIpa sudhI ema jANavu. AgaLanA dvIpa samudromAM jaI zake che ane AvI zake che. paraMtu prayojanano abhAva hovAthI parikramA lagAvatA nathI. (9) deva puNya kSayano anupAta :- jeTalA puNyAMzane vyaMtara deva 100 varSamAM kSaya kare che, navavikAyanA deva-200 varSamAM, asurakumAra-300 varSamAM, graha nakSatra tArA vigere jyotiSI-400 varSamAM, sUrya caMdra 500 varSamAM, pahelA bIjA devalokanA deva-1000 varSamAM, trIjA cothA devalokanA deva 2000 varSamAM, pAMcamA chaThThA devalokanA deva 3000 varSamAM, sAtamA AThamA devalokanA deva 4000 varSamAM, navathI bAramA devalokanAM 5000 varSamAM, pahelA raiveyaka trikanA deva lAkha varSamAM, bIjA greveyaka trikanA deva be lAkha varSamAM, trIjA raiveyaka trikanA deva traNa lAkha varSamAM, cAra aNatara vimAnanA deva cAra lAkha varSamAM ane sarvArtha siddhanA deva pAMca lAkha varSamAM eTalA pappAMza kSaya kare che. uddezaka: 8. (1) akaSAyI chadmastha zramaNa upayogapUrvaka cAlatA hoya to paNa kyAreka kUkaDAnA nAnA baccA, batakanA nAnA baccA, jevA nAnA baccA acAnaka uDIne, kUdIne paga nIce AvI zake che. emAM emanI bhUla nathI hotI. paraMtu e baccA ja pote acAnaka AvI jAya che. kevaLInA evA anAyAsa prasaMga hotA nathI. e kaSAya rahita zramaNane IriyAvahi kriyA ja lAge che. sAMparAyika kriyA lAgatI. nathI. (2) je paNa zramaNa joIne vizeSa dhyAnapUrvaka gamanAgamana kare che te saMyata, virata ane paMDita che ane je koI zramaNa athavA anyatIrthika joyA vagara athavA barAbara dhyAna rAkhyA vagara gamanAgamana vigere kriyA kare che te asaMyata ane bAla hoya che. rAjagRhI nagarImAM zramaNonA rahevAnA bagIcAnI pAse ja anya- tIrthikono Azrama Avelo hato. eTale te anyatIrthika raste cAlatA zramaNa, zramaNopAsaka sAthe paNa carcA karI letA hatA ane kyAreka bagIcAmAM AvIne paNa praznottara athavA AkSepAtmaka carcA karI letA hatA. prastuta viSaya naM.2. bagIcAmAM AvI gautama svAmInI sAthe AkSepAtmaka carcA no sAra che. ahI paNa bhagavAne gautama svAmInI prazaMsA karI. sAtamA uddezakamAM makka sAthenI carcA paNa A nagarInI che. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 nAma AgamasAra- utarArdha (3) paramANu vigerene parama avadhijJAnI, kevalI jANI joI zake che. sAmAnya avadhijJAnI vigere anaMta pradezane jANI joI zake che. matijJAnI, zrutajJAnI paramANu vigere badhAne jANI zake che paraMtu joI zaktA nathI, bAdara skaMdhone joI zake che. jANavuM ane jovuM eka samayamAM thatuM nathI. kevaLInA anaMtara samayamAM thAya che. bAkInA badhA anaMtara aMtarmuhUrtathI jue che jANe che. uddezakaH 9 (1) je jIve jyAMno AyuSya baMdha karI lIdho hoya tyAre te eno bhavI dravya kahevAya che. A rIte bhavI dravya nArakI paNa hoya che. vAvatu bhava dravya vaimAnika paNa hoya che. bhavI dravya nArakI vigere koNa hoI zake ane emanI umara keTalI hoya che te cArTathI jANavuM. bhavI dravya sthiti jaghanya | utkRSTa bhavI dravya nArakI sannI, asannI tiryaMca ane aMtarmuhUrta karoDa pUrva sannI manuSya bhavI dravya deva sannI, asannI tiryaMca ane aMtarmuhUrta3 paLa sannI manuSya (palyopama) bhavI dravya, pRthvI | 23 daMDaka aMtarmuhUrta sAdhika be pANI vanaspati sAgara bhavI dravya, teu vAyu 10 daMDaka | aMtarmuhUrta karoDa pUrva vikasendriya bhavI dravya tiryaMca T24 daMDaka | aMtarmuhUrta 33 sAgara paMcendriya | bhavI dravya manuSya | 22 daMDaka aMtarmuhUrta 33 sAgara uddezaka: 10 (2) nAnI vastu moTI vastuthI vyApta (sparzita) hoya che. eTale paramANu vigere vAyukAyathI vyApta hoya che. mazakanI cotarapha vAyu hoya che. eTale te paNa vAyuthI vyApta hoya che.(noMdha: anaMta paramANu bhegA thAya tyAre vAyukAyanuM eka zarIra bane.) (3) naraka ane devalokamAM tathA enI bahAra arthAtu lokamAM sarvatra varNAdi 20 bolavALA pugala bharelA che. (4) somila brAhmaNa - vANijyagrAma nAmanA nagaramAM somila nAmano brAhmaNa raheto hato. te cAra veda vigere brAhmaNa matanA siddhAMtomAM niSNAta hato. enA ziSyo paNa hatA. te dhanika hato. sukhapUrvaka kuTuMbanuM svAmitvanirvAha karI rahyo hato. ekavAra eNe jANyuM ke bhagavAna mahAvIra svAmI nagaranI bahAra dhuti palAsa bagIcAmAM padhAryA che. tyAre ene manamAM ne manamAM evo vicAra Avyo ke huM paNa jAMu ane keTalAka prazna pUchuM. jo teo mArA praznanA uttara ApI zake to hu emane vaMdanA, namaskAra karIne paryApAsanA karIza. jo uttara nahIM ApI zake to huM emane prazno dvArA niruttara karIza. ema vicArI te bagIcAmAM pahoMcyo ane praznono prAraMbha karyo. somila - he bhaMte! Apa eka cho, ke be cho? akSaya cho, avyaya cho, avasthita cho? bhagavAna: - huM dravya rUpe eka chuM, jJAna rupa ane darzana rupa ema be prakAre paNa chuM, pradeza rUpe akSaya chuM, avyaya chuM ane avasthita paNa chuM. upayoganI draSTie huM aneka bhUta,vartamAna ane bhAvI pariNAmane yogya chuM. phemila:- he bhaMte! ApanI yAtrA. yApanIya, avyAbAdha (bAdhArahita) ane prAsaka (kalpanIya) vihAra che? bhagavAna:- he somila ! tapa, saMyama, niyama, svAdhyAya, dhyAna vagere yoga, yatanA pravRtti amArI yAtrA (saMyamayAtrA) che. pAMca Indriya ane kaSAyane vivekapUrvaka svavaza niyaMtraNamAM rAkhavuM e amAro yApanIya che. vAta, pita, kaphajanya zArIrika roga AtaMka mArA upazAMta che. A mArA avyAbAdha(sukha) che. ArAma, udyAna, sabhA, paraba, devasthAna vagere strI, pazu, paMDaka rahita zayyA saMstAraka grahaNa karI rahevuM A amArA prAsuka vihAra che. somila :- "sarisava' bhakSya che ke abhakSya? bhagavAna - somila ! sarisava bhakSya paNa che, abhakSya paNa che. brAhmaNa matamAM sarisava be prakAranA kahyA che- (1) mitra sarisava(sarakhA) (2) dhAnya sarisava (sarasava). sAthe janmayA, sAthe ramyA ane sAthe moTA thayA te sarakhA mitrarUpa 'sarisava abhakSya hoya che. dhAnya sarisava (sarasava) acita hoya, eSaNA niyamothI yukta hoya, yAcita hoya ane prApta hoya to zramaNa nigraMthane bhakSya -khAvA yogya che. paraMtu je sacita hoya, aneSaNIya hoya, ayAcita athavA aprApta hoya te sarisava dhAna (sarasava) abhakSya - zramaNa nirgasthane khAvA mATe ayogya che. somila - 'mAsa' bhakSya che yA abhakSya? bhagavAna:- brAhmaNa matamAM mAsa' be prakAranA kahyA che. emAMthI zrAvaNa vigere aSADha sudhInA mAsa abhakSya che. sonA cAMdInA mApa karavAnuM mAsa abhakSya che. dhAnya mAsa(aDada) acitta eSaNIya, yAcita, pradatta hoya to zramaNone bhakSya che ane sacitta, aneSaNIya, ayAcita, aprApya hoya to abhakSya che. somila - "kulatthA" abhakSya che yA bhaThya? bhagavAna - brAhmaNa mate kulatthA' be prakAranA kahyA che. emAMthI kulavAna strI kulatthA' che. te abhakSya che. dhAnya kulatthA agara acitta, eSaNIya, yAcita ane pradatta, hoya to zramaNone bhakSya che anyathA abhakSya hoya che. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 AgamasAra jainology II viveka pUrNa yathArtha uttara sAMbhaLI somila namI paDyo. bodha prApta karI eNe bAra zrAvaka vrata svIkAra karyA, aneka varSa vrataArAdhana karI, sadgati prApta karI eka bhavAvatArI banyA. mahAvidehathI mokSe jaze. noMdha:- somilanA praznajijJAsA mATe nahIM paraMtu parIkSA mUlaka hatA. || zataka 18/10 saMpUrNa // zataka-19: uddezaka-1-3 (1) lezyA varNana prajJApanAnA sattaramAM adhyAyanA cothA uddezaka vigerenI samAna jANavA. garbhagata jIvanI lazyAnuM varNana paNa emAthI jANavuM. (2) keTalIka vanaspatinA jIva ja sAdhAraNa zarIra banAve che. te paNa anaMta jIva maLIne ja banAve che. asaMkhya athavA 4, 5 maLIne banatA nathI. bAkI 23 daMDakanA jIva ane pratyeka zarIra vanaspatinA jIva potapotAnA vyaktigata zarIra banAve che. e jIvonI vezyA, daSTi, jJAna, yoga upayoga, AhAra, samudaghAta, gati, Agati, sthiti vagerenuM varNana jIvAbhigama sUtra prathama pratipatti anusAra che. (3) avagAhanA 44 bolanI : ekendriyanA saMpUrNa jIvanA bheda 22 kahevAyA che.(prajJApanA sUtranA pahelA padamAM) emanI jaghanya avagAhanA ane utkRSTa avagAhanA ema be vikalpa karavAthI 44 bola thAyache.e 44 avagAhanA alpa bahatva A pramANe che (1) aparyApta sUkSma nigodanI jaghanya avagAhanA - badhAthI nAnI. (ra) aparyApta sUkSma vAyukAyanI jaghanya avagAhanA - asaMkhyaguNa che. (3) aparyApta sUkSma agnikAyanI jaghanya avagAhanA - asaMkhya guNa che. (4) aparyApta sUkSma apakAyanI jaghanya avagAhanA - asaMkhyaguNa che. (5) aparyApta sUkSma pRthvIkAyanI jaghanya avagAhanA - asaMkhyaguNa che. (6) aparyApta bAdara vAyukAyanI jaghanya avagAhanA - asaMkhyaguNa che. (7) aparyApta bAdara agnikAyanI jaghanya avagAhanA - asaMkhyaguNa che. (8) aparyApta bAdara apakAyanI jaghanya avagAhanA - asaMkhyaguNa che. (9) apayopta bAdara pRthvIkAyanI jaghanya avagAhanA - asaMkhya guNa che. (10-11) aparyApta pratyeka zarIrI vanaspatinI jaghanya avagAhanA ane aparyApta bAdara nigodanI jaghanya avagAhanA - ApasamAM sarakhI che ane asaMkhya guNa che. (12) paryApta sUma nigodanI jaghanya avagAhanA - asaMkhyaguNa che. (13) aparyApta sUkSma nigodanI utkRSTa avagAhanA - vizeSAdhika (14) paryApta sUma nigodanI utkRSTa avagAhanA - vizeSAdhika (15) paryApta sUkSma vAyukAya jaghanya avagAhanA - asaMkhyaNa che. (16) aparyApta sUkSma vAyukAya utkRSTa avagAhanA - vizeSAdhikA (17) paryApta sUma vAyukAya utkRSTa avagAhanA - vizeSAdhika (18) paryApta sUkSma agnikAya jaghanya avagAhanA - asaMkhyaguNa che. A pramANe 18, 19, 20 sUkSma agnikAyanA; 21, 22, 23 sUkSma aplAyanA; 24, 25, 26 sUkSma pRthvIkAyanA; 27, 28, 29 bAdara apakAyanA; 30, 31, 32 bAdara agnikAyanA; 33, 34, 35 bAdara apakAyanA; 36, 37, 38 bAdara pRthvIkAyanA; 39, 40, 41 bAdara nigodanA jIvonI avagAhanA che. 42, 43, 44 pratyeka zarIrI bAdara vanaspatikAyanA traNa bola asaMkhyaguNa kahevA. badhAthI vadhAre avagAhanA pratyeka zarIrI bAdara vanaspatinA paryAptanI utkRSTa avagAhanA 1000 yojana sAdhika che. badhAthI nAnI sUkSma nigodanA aparyAptanI jaghanya avagAhanA che. bAkI badhA bolonI kramazaH kaMIka adhika avagAhanA che. pratyeka zarIrI vanaspati ane bAdara nigodanA aparyAptanI jaghanya avagAhanA eka sarakhI che. samuccaya bolamAM pRthvIthI pANI sUkSma che. pANIthI agni, agnithI vAyu, vAyuthI vanaspati sUkSma che. samuccaya bolamAM - vAyuthI agni moTo che. agnithI pANI, pANIthI pRthvI ane pRthvIthI vanaspati moTI che. cAra sthAvaranI jaghanya, utkRSTa badhI avagAhanAo aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI che. arthAt uparanA 43 bolomAM avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ja che. kevaLa 44mA bolamAM utkRSTa eka hajAra yojana sAdhika che. (4) uparanA 44 bolomAM bAdara pRthvIkAyano navamo naMbara che. arthAt ATha vAra asaMkhya guNA kare eTalI avagAhanA che. to paNa cakravartInI yuvAna svastha dAsI vajamaya zilA ane zilApatraka(loDhA)thI lAkhanA goLA jeTalI pRthvI- kAyane 21 vakhata pIse to keTalAka jIva mare che ane keTalAka maratA nathI, keTalAka saMgharSane prApta thAya che, keTalAkane saMgharSa nathI thato, keTalAkane sparza mAtra paNa thato nathI. e pramANe keTalAka pIsAI jAya che, keTalAka pIsAI jatA nathI. evI nAnI pRthvIkAyanI avagAhanA hoya che. (5) koI yuvAna, svastha puruSa; vRddha, azakta puruSanA mAthA para banne hAthe jora jorathI prahAra kare ane jevI vedanA ane thAya enAthI paNa kharAba vedanA pRthvIkAya jIvone sparza mAtrathI thAya che. e pramANe badhA ekendriya jIvone sparza mAtrathI vedanA thAya ema samajI levuM. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 184 uddezaka: 4 (1) Azrava, kriyA, vedanA, nirjarA A cAreyanA mahA ane alpa vizeSaNa lAgavAthI 16 bhaMga bane che. pahelo bhaMga mahAAzrava, mahAkriyA, mahAvedanA, mahAnirjarAthI bane che. bIjo bhaMga - mahAAzrava, mahAkriyA, mahAvedanA, alpa nirjarAthI bane che. ema kramazaH bhaMga vidhithI 16mo bhaMga - alpaAzrava, alpakriyA, alpavedanA, alpanirjarAthI bane che. A soLa bhaMgamAthI nArakImAM kevaLa eka bIjo bhaMga ja hoya che. bAkInA bhaMga tyAM maLatA nathI. devomAM cotho bhaMga mahAAzrava,mahAkriyA,alpa vedanA, alpa nirjarAvALA ja hoya che. dArikanA daza daMDakomAM 16 bhaM. maLI zake che. udezaka: 5 (1) carama nairayika U alpAyuvALA, parama bhairayika U adhika AyuSyavALA. nArakImAM vadhAre uMmaravALA bhAre karmI hoya che ane devatAmAM vadhAre umaravALA haLukarmI hoya che ane ochI uMmaravALA bhAre karmI hoya che. te tarata manuSya tiryaMcamAM janArA hoya che, eTale bhAre karmI kahevAya che. audArikanA 10 daMDaka naraka sarakhA jANavA. (2) vyakta vedanA. avyakta vedanAnuM varNana prajJApanA sUtrathI jANavu. sannInI nidA vedanA hoya che. asannInI anidA(avyakta) vedanA hoya che. uddezaka: 6-10 (1) dvIpa samudronuM varNana jIvAbhigama sUtrathI jANavuM. (2) jyotiSI devonA vimAna sarvasphaTika ratnamaya che. bAkInA traNa jAtinA devonA bhavana, vimAna, nagara, sarva ratnamaya che. zAzvata che. emAM jIva pugalono potAnI meLe (svataH) caya ane upacaya thato rahe che. (3) jIva nivRtti - jIva dvArA utpAdita bhAva anekavidha che. je jIvanA bheda rUpathI mULa ekendriya vagere pAMca ane utkRSTa 563 bheda che. karmarUpathI nivRtti mULa 8, uttara 148 yAvata asaMkhya prakAranI hoya che. 24 daMDakamAM yathA yogya jANavuM. zarIra 5, Indriya 5, bhASA 4, mana 4, kaSAya 4, varNAdi 20, saMsthAna 6, saMjJA 4, vezyA 6, daSTi 3, jJAna ajJAna 8, yoga 3, upayoga 2, A badhA jIva nivRtti 24 daMDakamAM yathAyogya jANavuM. (4) karaNa - dravyAdinI apekSAe karaNanA 5 prakAra che. dravya, kSetra, kALa, bhAva ane bhavakaraNa. karaNa-kriyAno prAraMbha. nivRtti - niSpatti. zarIra 5, Indriya 5, bhASA 4, mana 4, kaSAya 4, samudadhAta 7, saMjJA 4, legyA , daSTi 3, veda 3, hiMsA pa(ekendriya vigerenI), 25 vaNAdi. A karaNa kahevAya che. A karaNomAM paugalika saMyoganI niyamo ane nivRttimAM jIva saMyoganI niyama hoya che. pula saMyoganI bhajanA thAya che. arthAt keTalAkamAM hoya che, keTalAkamAM hotI nathI. covIsa daMDakamAM karaNa yathAyogya kahevA joIe. jIva ane karmanA bheda sivAya nivRti 74 kahI che. karaNa 77 kahyA che. (5) vyaMtara devonA AhAra vigerenuM varNana 16mA zatakanA dvIpa kumAranA sarakhu jANavu. || zataka 19/10 saMpUrNa | zataka-20: uddezaka-1-4 (1) ekendriyAdi AhAra karatI vakhate rasa, sparza vigere prati saMvedana kare che. paraMtu emane e jJAna hotuM nathI ke ame AhAra karI rahyA chIe ke sArA narasA rasa vigerenuM sevana karI rahyA chIe. paMcendriyamAM keTalAkane A saMjJA, prajJAna, vacana hoya che ane keTalAkane hotuM nathI. (2) jemanI hiMsA karavAmAM Ave che, e jIvo marI jatA hovA chatAM e jJAna hotuM nathI ke ame marI jaIe chIe. sannI paMcendriyamAM keTalAkane hoya che ane keTalAkane hotuM nathI. (3) dharmAstikAyanA paryAya nAma:- dharma, dharmAstikAya, prANAtipAtAdi viramaNa, krodhAdi viramaNa vAvata mithyAdarzana viramaNa, IryAsamiti Adi, gupti Adi, bIjA paNa A prakAranA nAma che. (4) adharmAstikAyanA paryAya nAma:- adharma vagere dharmanA pratipakSI. (5) AkAzAstikAya paryAya nAma - AkAza, gagana, nabha, sama, viSama, khaha, vihAyasa, vIci, vivara, aMbara, aMbarasa, chidra, zuSira, mArga, vimukha, arda, AdhAra, vyoma, bhAjana, aMtarikSa, zyAma, avakAzAMtara, agama, sphaTika (svaccha) anaMta. yi nAma :- jIva, prANa, bhUta, satva, vijJa, cetA, jetA, AtmA, raMgaNa (rAgayukta), hiMDuka, pudgala. mAnava, kartA, vikartA, jagata, jaMtu, yoni, svayaMbhU, zarIrI, nAyaka, aMtarAtmA. (7) pudgalAstikAyanA paryAya nAmaH pudgala, paramANu-pudgala, DhipradezI vAva anaMta pradezI, ItyAdi. A badhA abhivacana che. paryAya nAma che. (8) pApa, pApa tyAga, buddhi, jJAna, daSTi, upayoga, saMjJA, zarIra, yoga vigere. A badhA AtmAnA pariNamana hoya che. AtmA sivAya bIje kyAMya emanu pariNamana hotu nathI. (9) Indriya upacaya vigere prajJApanA pada 15 thI jANavA. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra jainology II 185 uddezaka: 5 (1) paramANumAM be sparza cAra prakAre hoya che (1)zIta-rUkSa. (2) zIta- snigdha (3) uSNa-rUkSa (4) uSNa-nigdha, DhipradezamAM be athavA traNa athavA cAra sparza hoI zake che. sUma anaMta pradezI aMdha sudhI cAra sparza A prakAranA hoya che. bAkI varNAdina varNana zataka 18, uddezaka mAM karyu che. (2) eka paramANu "dravya paramANu" che. eka AkAza pradeza kSetra paramANu" che. eka samaya "kALa paramANu" che ane eka guNa kALo vigere "bhAva paramANu" che. paramANunA chedana, bhedana, dahana, grahaNa hotA nathI. sarakhA avayava nahIM hovAthI ardhA thatA nathI. viSama avayava nahIM hovAthI madhya nathI hotA. avayava nahIM hovAthI apradeza kahevAya che. vibhAga na hovAthI avibhAga kahevAya che. uddezaka: 6-8 (1) AhAra tathA utpati saMbaMdhI varNana zataka 17, uddezo mAM karyu che. (2) jIva prayoga baMdha, enA anaMtara baMdha, enA paraMpara baMdha ema traNa prakAranA baMdha badhA jIvomAM, badhI saMbhavita avasthAomAM hoya che. (3) bharata erAvatamAM ja utsarpiNI-avasarpiNI kAla che. akarmabhUmimAM nathI. mahAvideha kSetramAM avasthita kALa che. (4) 5 bharata, 5 erAvatamAM pahelA ane aMtima tIrthaMkara paMcamahAvrata rUpa dharma tathA sapratikramaNa dharmanuM prarupaNa kare che. bAkI rara tIrthakara ane mahAvideha kSetranA tIrthakara cAturyAma dharmanuM prarupaNa kare che. (5) bharata erAvatamAM 24 tIrthakara kramazaH hoya che. emAM 23 jinAMtara hoya che. vartamAna covIsInA ekathI ATha tathA soLathI, trevIsamAnA zAsanamAM kAlika zrutano viccheda thayo nathI, vacalA navathI paMdaramA tIrthaMkaranA zAsanamAM arthAt sAta jinAMtaramAM kAlika zrutano viccheda thayo che. daSTivAdano viccheda to badhA tIrthaMkaranA zAsanamAM thAya che. covIsamAM tIrthakaranA zAsanamAM daSTivAdanA pUrvagata sUtra 1000 varSa sudhI cAlaze. (rahyA hatA) bAkI 23 tIrthakaronA saMkhyAta athavA asaMkhyAta kALa sudhI pUrva zruta cAlyA hatA. (6) covIsamA tIrthaMkaranuM vartamAna zAsana kula 21 hajAra varSa cAlaze. utsarpiNInA covIsamAM tIrthakaranuM zAsana eka lAkha pUrvamAM 1000 varSa ochA sudhI cAlaze. (7) arihaMta tIrthakara che. caturvidha saMgha tIrtha che. tIrthakara pravacanI che. dvAdazAMga (zAstra) pravacana che. A dharmanI avagAhanA karanArA saMpUrNa karma nAza karI mukta thAya che. athavA karma thoDA rahe to devalokamAM jAya che. uddezaka: 9 (1) vidyAcAraNa muni - pUrvagata zrutanA abhyAsI tapAlabdhi saMpanna aNagArane chaTha chaThanA niraMtara tapa karavAthI vidyAcaraNa nAmanI labdhi utpanna thAya che. traNa sekaMDa jeTalA samayamAM koI deva jambudvIpanI traNa parikramA karI le eTalI tIvra gati vidyAcaraNanI hoya che. A labdhivALA aNagAra pahelI uDAnamAM mAnuSottara parvata para jaIne rokAya che. bIjI uDAnamAM naMdIzvara dvIpamAM jAya che. AvatI vakhate eka uDAnamAM AvI jAya che. UMce javuM hoya to pahelI uDAnamAM merunA naMdana vanamAM, bIjI uDAnamAM merunA paMDaka vanamAM jAya che. AvatI vakhate eka uDAnamAM AvI jAya che. eTalI utkRSTa gati viSaya che. pachI A gamanAgamananI AlocanA pratikramaNa kare to ArAdhaka thAya che, AlocanA pratikramaNa karyA vagara kALa karI jAya to ArAdhaka thatA nathI. (2) jaMghAcAraNa muni - tapolabdhi saMpanna pUrvadhArIne aTTama aThThamanA niraMtara tapa karavAthI jaMghAcaraNa labdhi utpanna thAya che. vidyAcaraNathI AnI gati sAta gaNI vadhAre hoya che. A pahelI uDAnamAM rucakavara dvIpamAM pahoMcI jAya che. pAchA AvatI vakhate bIjI uDAnamAM naMdIzvara dvIpamAM rokAya che. trIjI uDAnamAM potAnA sthAne pahoMcI jAya che. UMce javuM hoya to pahelI uDAnamAM paMDaga vanamAM jAya che. pAchA AvatI vakhate bIjI uDAnamAM naMdanavanamAM ane trIjI uDAnamAM potAnA sthAne AvI jAya che. eTalI utkRSTa gati viSaya che. labdhino upayoga karavAnI AlocanA pratikramaNa kare to ja ArAdhaka thAya che. - A labdhidhArI munirAja dvIpa samudra parvata vigerenA AgamamAM Avela varNana anusAra sthAnone jovAnA hetuthI A labdhino prayoga kare che. athavA potAnI jijJAsAonuM samAdhAna karavA ke tIrthakaronA darzana karavAnA hetuthI paNa labdhivALA munirAja A labdhino prayoga kare che. uddezaka: 10. (1) je jIvonA AyuSya vyavahArathI asamaya(akALa)mAM ja samApta thaI zake che. te jIvo sopakramI AyuSya vALA kahevAya che ane je pUrNa samaya para ja samApta thAya che te nirupakramI AyuSya vALA kahevAya che. bIjA zabdomAM sopakramI AyuSya vaccamAM tUTI zake che. nirupakramI AyuSya vaccamAM tUTatu nathI. nArakI, devatA, yugaliyA ane 63 uttama puruSa (tIrthakara, cakravatI vigere) tathA carama zarIrI jIvonuM nirupakramI AyuSya hoya che. bAkI badhAnA sopakramI nirupakramI baMne AyuSya hoya che. sopakramI 1/3 umara bAkI rahe pachI kyAre ya paNa tUTI zake che. (2) AyuSyane svayaM ghaTADI devuM eTale AtmaghAta karavuM "AtmApakrama" che. bIjA dvArA mAryA javuM 'paropakrama che. ane trIjo bheda 'nirupakrama' che. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. AgamacAra- utarArdha 186 daza dArika daMDakomAM traNe upakrama che. nArakI devatAmAM nirupakrama che. covIsa daMDakamAM utpanna thavAnI apekSA(Agata nI apekSA) traNe upakrama che. maraNanI apekSA(gatanI apekSA) 14 daMDakamA nirupakrama che ane daza daMDakamAM traNe ya che. (3) janma maraNa jIvonI AtmaRddhi, Atmakarma, AtmaprayogathI thAya che. para Rddhi, parakarma paraprayogathI nahIM. (4) katisaMcaya U saMkhyAtA, atisaMcaya U asaMkhyAtA. avaktavya saMcaya U eka, pAMca sthAvaramAM utpanna thavAnI apekSAe eka akatisaMcaya che. bAkI badhAmAM traNa prakAra hoya che. siddhomAM be prakAra che, atisaMcaya nathI. (5) eka, be, traNa, cAra, pAMca saMkhyA no hakka che. cha saMkhyA chakka che. sAtathI agiyAra chakka ane no chakka che. 12, 18 vigere saMkhyA aneka chakka che 13, 14 vigere tathA 19, 20 vigere aneka chakka, tathA no chakka che. A pAMca bhaMga che. zataka 20/10 saMpUrNa | zataka: 21 pahelo varga:- cokhA, ghauM, java, javAra vigere dhAnyanA daza vibhAga che. (1) mULa (2) kaMda (3) skaMdha (4) tvacA(chAla) (5) zAkhA (6) pravAla (7) patra (8) puSpa (9) phaLa (10) bIja. A daze vibhAgomAM jIva AvIne utpanna thAya che. A daza vibhAganA jIvonA (1) utpatti saMkhyA (2) Agati (3) apahAra samaya (4) avagAhanA (5) baMdha (6) vedana (7) udIraNA (8) lezyA (9) daSTi (10) kAyasthiti (11) bhavAdeza, kAlAdeza (12) sarva jIva utpanna vigere dvAronuM varNana agiyAramA zatakanA pahelA uddezakanA samAna jANavuM. keTalIka vizeSatA nIce mujaba che. (1) avagAhanA- jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa aneka dhanuSa. (2) sthiti-jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa aneka varSa (3 varSa). (3) kAyasthiti- jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa asaMkhya kALa. (4) Agati- mULa kaMda vigere sAta vibhAgomAM deva AvatA nathI. phUla, phaLa bIjamAM deva Ave che. enI apekSA lezyA ja hoya che. (5) phUla, phaLa, bIjanI avagAhanA- jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga utkRSTa aneka aMgulanI hoya che. A pahelA varganA kaMda, mULa, skaMdha vigerenA 10 uddezA che. sAta uddezAnA varNana sarakhA che. phaLa, phUla, bIjanA varNanamAM Agati ane avagAhanAmAM uparyukta aMtara che. bIjo varga - caNA, masUra, tala, maga, aDada, kulattha vigerenuM varNana pahelA varganA sarakhuM che. sthiti utkRSTa aneka varSanI che. emA pAMca varSa jANavA. trIjo varga:- aLasI, kusaMbha, koDhava, kaMgu, saNa, sarasava vigerenuM tathA bIjonI jAti, enuM varNana paNa pahelA varganA sarakhu che. sthiti sAta varSanI che. cotho varga - vAMsa veNu, daMDa, kalkAvaMza, cAvaMza, vigerenuM varNana pahelA varga sarakhu che. paraMtu emAM daze vibhAgamAM deva utpanna thatA nathI. AgatimAM aMtara che. tathA vezyA paNa traNa ja kahevI. jethI vezyAnA bhaMga 26 ja thaze. pAMcamo varga - Izu viraNa, IkkaDa, mAsa, sUMTha, timira saporaga, ane nala vigerenuM varNana vAMsa vigere cothA varga sarakhu che. paraMtu enA skaMdhamAM deva AvIne utpanna thAya che. bAkI 9 vibhAgomAM deva AvatA nathI. devonI apekSA ja lezyA 4 ane 80 bhaMga paNa kahevA. chaThTho varga - darbha, kotiya, parvaka, paudinA, arjuna, bhusa, eraMDa, kukuMda, madhuratRNa vagerenuM varNana trIjA vaMza varga sarakhu che. sAtamo varga - adhyAroha(eka vRkSamAM bIju vRkSa) vatthala, mAraka, cillI, pAlaka zAka, maMDukI, sarSapa, AMbila zAka vigerenuM varNana vAMsanA varga sarakhu jANavuM. AThamo varga:- tulasI, cUyaNA, jIrA, damaNA, mayA IndIvara, zatapuSpI, vigerenuM varNana vAMsanA varga sarakhu che. vizeSa - 1, 2, 3 vargamAM chellA traNa uddezomAM deva utpanna thavAnuM kathana che. pAMcamA vargamAM skaMdhanA trIjA uddezAmAM deva utpanna thavAnuM kathana che. bAkI varga tathA uddezAmAM deva utpanna thavAnuM kathana nathI. sthiti badhAnI 8 x 10 U 80 uddezAmAM "aneka varSa" che. cokhA vigerenI traNa varSa vigere sthiti pahelAM A sUtramAM kahevAI che. je ahIM para kahevAyela aneka varSathI abAdhita che. / zataka 21 saMpUrNa | zataka: 22 pahelo varga - tAla, tamAla, keLA, tetali, takkalI, devadAru, kevaDA, guMda, hiMgu, laviMga, supArI, khajUra, nAriyeLa, vagerenuM varNana zAli varga sarakhu che. paraMtu nIcenI vizeSatAo che. (1) mULa vagere pAMca vibhAgamAM deva utpanna thatA nathI. eTale vezyA traNa che. (2) pravAla vagere pAMca vibhAgamAM deva utpanna thAya che. eTale legyA cAra che. (3) sthiti- mULa vagere pAMcanI jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa 10000 varSa che. (4) bAkI pAMcanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa aneka varSanI che. (5) avagAhanA utkRSTa- mULa ane kaMdanI aneka dhanuSa, tvacA zAkhAnI aneka koza che. pravAla ane patranI aneka dhanuSa che. phUlanI aneka hAtha, phaLa, bIjanI aneka aMgulanI che. jaghanya ane madhyama vividha prakAranI avagAhanA thaI zake che. bIjo varga - lImaDo, AMbo, jAMbu, pIlu, selu, sallakI, palAza, karaMja, putrajIvaka, arIThA, haraDA, baheDA, cArolI, nAgakezara, zrIparNI, azoka vigerenuM varNana paNa pahelA tAla varga sarakhuM che. trIjo varga - asthika, tiMduka bora, kapittha, ambADaga, bijorA, AMbalA, phaNasa, dADama, pIMpala, ubara, vaDa, nyagrodha, naMdIvRkSa, pIpara, satara, saptaparNa, lodra, dhava, maMdana, kuTaja, kadaMba vagerenuM varNana paNa tADavRkSa sarakhuM che. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 187 AgamasAra cotho varga - rIMgaNA, pAMDaI gaMja, aMkolla vagerenuM varNana vAMsanA varga sarakhu che. pAMcamo varga - zriyaka, siriyaka, navanAlika, koraMTaka, baMdhujIvaka, mojA, nalinI, kuMda vagerenuM varNana zAli varga sarakhuM che. chaThTho varga - pUsaphalikA, tumbI, trapuSI(kAkaDI) elavAluMkI vagere valliyonuM varNana tADa varga sarakhu che. paraMtu sthiti utkRSTa aneka varSa ja che. phaLanI avagAhanA utkRSTa aneka dhanuSyanI che. cha varganA 60 uddezA A zatakamAM che. | zataka 22 saMpUrNa zataka: 23 pahelo varga:- baTAkA, mULA, Adu, haLadara kSIra virAlI madhuzruMgI, sarpasugaMdhA, chinnaruhA, bIjahA, vigerenuM varNana vaMza varga sarakhu che. vizeSatA nIce pramANe che. (1) parimANa- eka samayamAM eka, be, traNa utkRSTa anaMtA jIva utpanna thAya che. (2) sthiti- anaMta jIva utpanna thanArAnI jaghanya utkRSTa aMtarmuhUrta che. bAkInAnI vAMsa sarakhI che. bIjo varga - lohI, nIhu, thIju, azvakarNA, siMhaka, siDhiI, mukuMDhI vigere baTAkAnA varga sarakhu che. "avagAhanA tADa varga" sarakhI che. trIjo varga - Aya, kAya, kuTuNA, saphA, sajA, chatrA, kaMdurukka, vigere bIjA varga sarakhA che. cotho varga :- pAThA, mRgavAluMkI, madhura rasA, rAjavallI, padmA, moDharI, daMtI, caMDI vigerenuM varNana baTAkAnA varga sarakhu che. avagAhanA vallI varga sarakhI che. pAMcamo varga mASaparTI, mugaparNa, jIvaka, kAkolI, kSIra kAkolI, kRmirAzi, bhadramustA vagerenuM varNana baTAkAnA varga sarakhu che. kula pAMca varganA 50 uddezA A zatakamAM che. emAM kyAMya paNa deva utpanna thatA nathI. eTale traNa lezyA ja thAya che. // zataka 23 saMpUrNa zataka: 24 [gammA varNana]. ghara - covIsa daMDaka jIvo gharanA rUpamAM che. enA 44 sthAna che. yathA- 22 daMDakanA 22, 7 nArakInA 7, vaimAnikanA 15 - 12 devalokanA 12, navagreveyaka, 4 aNuttara vimAna ane sarvArtha siddhanA eka eka sthAna. A rIte be daMDakanA 7 + 15 U 22 sthAna che. 22 daMDakanA rara ane be daMDakanA 22 meLavI ra2 + rara U 44 sthAna ghara thAya che. 24 daMDakanA ja A 44 ghara kahevAya che. jIvaH- 42 gharanA 42 jIva che. manuSya ane tiryaMcanA gharamAM 3, 3 jIva che. sannI, asannI ane yugaliyA eTale kula 42 + 6 U 48 jIva che. Agati - pratyeka gharamAM 48 jIvomAMthI jeTalA jIvonI Agati thAya che. eno yoga karavAthI 321 thAya che. A 321 no khulAzo cArTamAM juo. AgatanA 321 sthAna :ghara | jIva Agata saMkhyA | vivaraNa 1 | pahelI naraka | 3 4 1 U 3 | sannI tiryaca, asatrI tiryaca, sannI manuSya | 6 | bAkI naraka | 2 x 6 U 12 | sannI tiryaMca manuSya 10 daza bhavanapati | 5 x 10 U 50 sannI asannI tiryaca, sannI manuSya ane be yugaliyA | 1 | vyaMtara | 5 x 1 U 5 | sannI asannI taryaca, sannI manuSya ane be yugaliyA 1 | jyotiSI | 4 x 1 U 4 | uparanA pAMcamAM asannI tiryaMca ochA thayA 2 | 1 - 2 devaloka 4 x 2 U 8 | uparanA pAMcamAM asannI tiryaMca ochA thayA 6 | 3-8 devaloka | 2 x 6 U 12 | sannI tiryaMca manuSya | 7 | zeSa devatA | 1 x 7 U 7 | manuSya 3 | pRthvI pANI | 26 4 3 U 78 | bhavanapati vigere 14 devatA, 12audArika | | wh vanaspati h 2 | teu vAyu | | 12 2 U 24 | 12 audArika 3 | vikalendriya | 12 x 3 U 36 ] 12 audArika 1 | tiryaMca | 39 1 U 39 7 devatA (uparanA) ane be yagaliyA A 9 ochA 48 jIvamA 1 | manuSya 43 4 1 U 43 teu, vAyu, sAtamI naraka, be yugaliyA A 5 ochA 48 jIvamA | 44 ghara sthAnanI Agata U 321 gammA :- pratyeka AgatinA bolanA viSayamAM 9 prakAra-gamaka-apekSAe pRcchA thAya che. A 9 gamaka(prakAra) sthitinI apekSAe hoya che. AvanArA jIvanI samuccaya, jaghanya ane utkRSTa sthiti tathA utpanna thavAnA sthAna - gharamAM prApta thavAvALI samuccaya, jaghanya, ane utkRSTa sthitinI apekSAthI 9 gamaka bane che. te A prakAre che.(1) audhika(samuccaya) audhika (4) jaghanya audhika (7) utkRSTa audhika (2) audhika jaghanya (5) jaghanya jaghanya (8) utkRSTa jaghanya (3) audhika utkRSTa (6) jaghanya utkRSTa (9) utkRSTa utkRSTa. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 188 321 AgatimAM pratyekanA 9 gamaka hovAthI 321 X 9 U 2889 gamaka thAya che. A gamakane ja ''gammA' kahe che. jeno artha che - vastu, tattvane pUchavAnI, samajavAnI paddhati. enuM tAtparya e che ke eka eka AgatinA bolamAM sthitinI apekSA 9 - 9 prazno dvArA enA viSayamAM Rddhi jANavI ane samajavI. zUnya gammA :- sarvatra jaghanya utkRSTa sthiti hoya to 2889 gammA bane che. paraMtu kyAMka to eka ja sthiti che ane kyAMka eka sthiti ja prApta thatI hoya che to tyAM e AgatinA sthAnathI 9 gammA banatA nathI. jema H (1) asannI manuSyanI sthiti kevaLa aMtarmuhUrta ja che. eTale traNa gammA (sthiti saMbaMdhI traNa prazna) ja thAya che. 6 ochA thayA. audArikanA daza gharomAM asannI manuSya jAya che. e badhI jagyAe 6 - 6 ochA thavAthI 10 x 6 U 60 gammA zUnya che. arthAt A prazna banatA nathI. (2) sarvArtha siddhamAM 33 sAgaranI eka ja sthiti che. te deva kevaLa manuSyamAM ja jAya che ane kevaLa manuSya ja emA Ave che. eTale A be Agata sthAnamAM 6 - 6 gammA ochA thavAthI 12 gammA zUnya che. (3) tiryaMca yugaliyA ane manuSya yugaliyA A be jIva jyotiSI ane pahelA bIjA devalokamAM jAya che. tyAre jaghanya sthitinA yugaliyA tyAM eka ja sthitimAM utpanna thAya che. jenAthI eka cotho gammo ja bane che. paraMtu pAMcamo chaThTho gammo banato nathI. eTale yugaliyA x sthAna x gammA U 2 x 3 x 2 U 12 gammA zUnya che. uparanA traNe maLIne 60 + 12 + 12 U 84 gammA zUnya che. ene tUTelA gammA paNa kahe che. 2889 - 84 U 2805 vAstavika, sAcA gammA U prazna uttara, vikalpa thAya che. je 44 gharamAM 48 jIvonA 321 Agati sthAnomAM 9-9 gammA karavAthI tathA uparanA 84 ochA karavAthI 2805 thAya che. Rddhi :- A 2805 gammA athavA prazna vivakSAmAMthI pratyeka upara 20 dvAronu varNana che. A 20 dvAranA saMpUrNa varNanane Rddhi kahevAya che. te dvAra A pramANe che.- (1) upapAta (2) parimANa (3) saMhanana (4) avagAhanA (5) saMsthAna (6) lezyA (7) dRSTi (8) jJAna-ajJAna (9) yoga (10) upayoga (11) saMjJA (12) kaSAya (13) Indriya (14) samuddAta (15) vedanA (16) veda (17) Ayu (18) adhyavasAya (19) anubaMdha (20) kAya saMvedha. samaRddhi (sthira Rddhi) : A vIsa dvAromAM ATha dvAra evA che jenu varNana sarakhu rahyu che. arthAt 48 jIva 321 mAMthI koIpaNa Agati sthAnamAMthI jAya athavA 9 gammAmAMthI koIpaNa gammAmAMthI jAya to paNa ATha dvAronu varNana sthira rahe che. te A pramANe che. 1 2 5 sahanana | saMsthAna jIva jIvanAma saMkhyA 7 14 13 5 3 1 1 1 1 2 48 nArakI devatA devatA sthAvara vikalendriya asannI manuSya asannI tiryaMca sannI tiryaMca sannI manuSya 3 4 ; 7 8 saMjJA kaSAya Indriya vedanA veda upayoga nahIM hUMDaka 4 nahIM nahIM samacorasa | 4 samacorasa | 4 sevArta huMDaka 4 sevArta huMDaka sevAte huMDaka sevArta huMDaka S s S 1 be yugaliyA 1 4 m m 4 4 4 4 4 vizeSa :(1) ahIM bhavanapatithI bIjA devaloka sudhI 14 devatA kahyA che. hoya che. 4 xx 4 4 4 4 4 4 4 4 4 5 || 5 5 1 va 5 5 5 5 5 2 ra 2 | 2,3,42 2 ra 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 1 2 3 2 3 2 2 2 |4|| 1 m mm 1 || bAkI trIjA devalokathI sarvArtha siddha sudhI 13 devatA (2) pahelI bIjI narakamAM janArA tiryaMca manuSyamAM 6 saMhanana. e pramANe trIjImAM 5, cothImAM 4, pAMcamImAM 3, chaThThImAM 2, sAtamI mAM 1, cothA devaloka sudhI janArAmAM 6 saMhanana, pAMcamA, chaThThAmAM 5, sAtamA AThamAmAM 4, navathI bAra sudhI 3, traiveyakamAM 2, aNutaramAM 1, saMhananavALA jAya che. 2805 gammAmAM ATha dvAronI A upara kahelI sthira Rddhi che. vibhinna : parivartanIya RddhiH bAkI 12 dvAromAMthI koI AgatanA sthAnamAM ane koI gammAmAM, keTalAka dvAromAM samAnatA rahe che keTalAkamAM aMtara paDe che, bhinnatA rahe che. arthAt 12 dvAromAM sarvatra bhinnatA ja rahe evu samajavu nahIM. koI Agata sthAna tathA gammAmAM 2 dvAro (bolo)mA aMtara paDe che. koI Agata sthAna tathA gammAmAM 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 bolomAM aMtara paDe che. e bAra dvAra A che. (1) upapAta - prApta karavAnI sthiti (2) parimANa - utpanna thavA vALAnI saMkhyA (3) avagAhanA (4) lezmA (5) dRSTi (6) jJAna-ajJAna (7) yoga (8) samuddAta (9) Ayu (10) adhyavasAya (11) anubaMdha (12) kAya saMvedhanA be prakAra- bhavAdeza ane kAlAdeza. A 12 dvAromAM paDavA vALuM aMtara - pharka -- vizeSatAo - parivartana - (nANatA) A prakAre che. (1) upapAta H- utpati sthAnamAM prApta karavAvALI sthitine ahIM upapAta kahevAya che. pahelA, cothA ane sAtamA gammAthI - javAvALA utpati sthAnanI jaghanyathI utkRSTa sudhInI badhI sthitio prApta kare che. bIjA, pAMcamA ane AThamA gammAthI javAvALA Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra jainology II 189 utpati sthAnanI yogya jaghanya sthiti prApta kare che. trIjA, chaThThA ane navamA gammAthI javAvALA utpati sthAnanI utkRSTa sthiti prApta kare che. paraMtu tiryaMca manuSyanA yugaliyA, jyotiSI ane pahelA bIjA devalokamAM utpanna thAya to cothA, pAMcamAM, chaThThA traNe gammAmAM tyAMnI jaghanya sthiti ja prApta kare che. paraMtu uparokta kathana (niyamo anusAra cothA gammAmAM badhI sthitio ane chaThThAmAM utkRSTa sthiti prApta karatA nathI. A kAraNathI A 2 43 42 U 12 gammA thatA nathI. A tUTelA gammAnI gaNatrImAM che. (2) parimANa :- (1) sAtamI nArakImAM trIjA ane navamA gammAmAM AvanArA sannI tiryaya utkRSTa saMkhyAtA hoya che. (2) sannI manuSya sarvatra utkRSTa saMkhyAtA ja utpanna thAya che. (3) yugaliyA manuSya yugaliyA tiryaMca paNa devomAM ja jAya che ane te utkRSTa saMkhyAtA ja utpanna thAya che. (4) sannI manuSyamAM utpanna thanArA nArakI devatA utkRSTa saMkhyAtA ja utpanna thAya che. (5) bAkI badhA be Indriya, teIndriya, caurendriya, paMcendriya tiryaMca manuSya nArakI devatAM jyAM paNa jeTalA gammAthI utpanna thAya che te utkRSTa asaMkhyAtA utpanna thAya che. uparanA badhAmAM jaghanya 1, 2, 3 vigere saMkhyAthI utpanna thaI zake che. (6) pRthvI vigere cAra sthAvaramAM pAMca sthAvara utpanna thAya to pahelA, bIjA, cothA, pAMcamA gammAthI niraMtara asaMkhya ja utpanna thAya che. bAkI pAMca gammAmAM jaghanya 1, 2, 3 utkRSTa asaMkhya utpanna thAya che. (7) vanaspatimAM cAra sthAvara utpanna thAya to ukta cAra gammAthI prati samaya anaMta utpanna thAya che. bAkI pAMca gammAmA jaghanya 1, 2, 3 utkRSTa asaMkhya utpanna thAya che. (3) avagAhanA - (1) nArakI devatA jyAM paNa jeTalA paNa gammAthI utpanna thAya che. emanI jaghanya utkRSTa avagAhanA sarvatra eka sarakhI hoya che. emanI te avagAhanA prajJApanA sUtra, jIvAbhigama sUtramAM kahevAI gaI che. (2)pAMca sthAvara, traNa vikasendriya, sannI asannI tiryaMca tathA sannI asannI manuSya, audArikanA daza sthAnomAM utpanna thAya che. to cothA pAMcamA, chaTTA traNa jaghanya gammAmAM avagAhanA jaghanya utkRSTa aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganI thAya che. bAkI gammAmAM emanI jIvAbhigama sUtra kathita jaghanya utkRSTa badhI avagAhanA hoya che. paraMtu satrI manuSyanA sAtamA, AThamAM, navamAM gammAmAM sarvatra avagAhanA jaghanya utkRSTa 500 dhanuSa hoya che. ane trIjA gammAthI manuSya tathA tiryaMcamAM jAya to avagAhanA jaghanya aneka jaMgala ane utkRSTa 500 dhanuSa hoya che. (3) asannI tiryaMca marIne nArakI devatAmAM jyAM paNa, jeTalA paNa gammAthI utpanna thAya che sarvatra emanI avagAhanA jaghanya utkRSTa jIvAbhigama kathita ja hoya che. koI pharka(aMtara) hoto nathI. (4) sannI tiryaMca marIne nArakI devamAM utpanna thAya che. to enA cothA, pAMcamA, chaThThA gammAmAM avagAhanA jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga utkRSTa aneka dhanuSanI hoya che. bAkI gammAmAM enA Agamokta jaghanya utkRSTa badhI avagAhanAo hoya che. (5) sannI, manuSya, bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI pahelA bIjA devaloka ane pahelI narakamAM utpanna thAya che. to cothA, pAMcamA, chaThThA gammAmAM avagAhanA jaghanya utkRSTa aneka aMgulanI hoya che. bAkI naraka devonA 19 sthAnomAM jAya to A traNa jaghanyanA anya utkRSTa aneka hAthanI hoya che. sAtamA, AThamA, navamA gammAthI jAya to avagAhanA jaghanya utkRSTa 500 dhanuSa hoya che. bAkI traNa (1,2,3) gammAthI jAya to ukta banne avagAhanA- onA madhyanI badhI avagAhanAo thAya che. enAthI atirikta ochI yA vadhu avagAhanA thatI nathI. (6) yugaliyA tiryaMca cothA, pAMcamA chaThThA gammAthI bhavanapati, vyaMtaramA jAya che. to avagAhanA jaghanya aneka dhanuSa utkRSTa hajAra dhanuSa thAya che. jyotiSImAM cothA gammAthI (pAMcamo cho gammo zUnya che.) jAya to avagAhanA jaghanya aneka dhanuSa, utkRSTa 1800 dhanuSa hoya che. pahelA, bIjA devalokamAM cothA gammAthI (pAMcamo chaThTho gammo zUnya che) jAya to avagAhanA jaghanya aneka dhanaSa, utkRSTa kramazaH 2 koza ane 2 koza sAdhika hoya che. (zeSa) bAkI 6 gammAmAM avagAhanA jaghanya aneka dhanuSa utkRSTa 6 koza hoya che. (7) manuSya yugaliyA cothA, pAMcamAM, chaThThA gammAthI bhavanapati vyaMtaramAM jAya to avagAhanA jaghanya utkRSTa 500 dhanuSa sAdhika hoya che. jyotiSImAM cothA gammAthI (pAMcamo chaThTho gammo zUnya che.) jAya to avagAhanA jaghanya utkRSTa 900 dhanuSa sAdhika hoya che. pahelA bIjA devalokamAM cothA gammAthI (pAMcamo chaThTho gammo zUnya che) jAya to avagAhanA jaghanya utkRSTa kramazaH eka koza ane eka koza sAdhika hoya che. sAtamA, AThamA, navamA gammAthI jAya to avagAhanA sarvatra jaghanya utkRSTa 3 kozanI hoya che. bAkIpahelA bIjA be gammAthI jAya to avagAhanA sarvatra jaghanya 500 dhanuSa sAdhika utkRSTa 3 kozanI hoya che. trIjA gammAthI bhavanapati ane pahelA bIjA devalokamAM jAya to jaghanya utkRSTa 3 koza hoya che. vyaMtaramAM jAya to jaghanya eka koza utkRSTa 3 koza hoya che. jyotiSImAM jAya to jaghanya eka koza sAdhika utkRSTa 3 koza hoya che. (4) lezyA - (1) nArakI devatA jyAM paNa jeTalA paNa gammAthI jAya, emanI sarvatra jIvAbhigama kathita vezyA ja thAya che. koI bhinnatA thatI nathI. (ra) pRthvI, pANI, vanaspati audArikanA daza sthAnamAM cothA, pAMcamA, chaThThA gammAthI utpanna thAya to lezyA traNa hoya che. bAkI 6 gammAthI utpanna thAya to lezyA ja hoya che. tela, vAyu traNa vikelendriya asannI tiryaMca manuSya jyAM paNa jeTalA paNa gammAthI utpanna hoya to lezyA traNa hoya che. (3) sannI tiryaMca cothA, pAMcamA, chaThThA gammAthI nArakamAM jAya to traNa lezyA, bhavanapatithI bIjA devaloka sudhI jAya to 4 lezyA tathA trIjA, cothA, pAMcamA devalokamAM jAya to 5 vezyA hoya che. bAkI 6 gammAthI jAya to 6 lezyA hoya che. chaThThA, sAtamA, AThamA devalokamAM jAya to badhA gammAmAM da lezyA hoya che. audArikanA daza daMDakomAM jAya to cothA pAMcamA, chaThThA gammAmAM sarvatra traNa vezyA hoya che. bAkI 6 gammAmAM 6 lezyA hoya che. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 AgamasAra- utarArdha (4) sannI manuSya nArakI, devatAmAM jeTalA gammAthI jAya to sarvatra vezyA 6 hoya che. audArikanA daza sthAnomAM jAya to cothA, pAMcamA, chaThThA gammAmAM traNa vezyA hoya che. bAkI 6 gammAmAM 6 lezyA hoya che. (5) manuSya tiryaMca banne yugaliyA bhavanapati vyaMtara, jyotiSI pahelA bIjA devalokamAM jAya tyAM sarvatra 4 leDyA hoya che. (5) daSTi :- (1) badhI naraka tathA nava raiveyaka sudhI deva jyAM paNa jeTalA paNa gammAthI jAya che emAM sarvatra daSTi traNa hoya che. aNuttara vimAnanA devomA traNe gammAmAM (cha gammA zUnya che) eka daSTi ja hoya che. (2) pAMca sthAvara, asannI manuSya jyAM, jeTalA gammAthI jAya che, emAM eka daSTi ja hoya che. traNa vikasendriya, asannI tiryaMca paMcendriya audArikanA daza sthAnamAM jAya to cothA, pAMcamA, chaThThA gammAmAM eka daSTi hoya che. bAkI gammAmAM be daSTi hoya che. asannI tiryaMca nArakI, devamAM jAya che. badhA gammAmAM eka mithyA daSTi ja hoya che. (3) sannI tiryaMca nArakI, devamAM (AThamA devaloka sudhI) jAya che. to cothA pAMcamA chaThThA gammAthI nArakI sahita jyotiSI sudhI janArAmAM eka daSTi hoya che. enA AgaLanA devomAM janArAmAM be daSTi hoya che. bAkI 6 gammAmAM sarvatra 3 daSTi hoya che. audArikanA daza sthAnomAM jAya to cothA, pAMcama, chaThThA gammAmAM eka daSTi, bAkI 6 gammAmAM traNa daSTi hoya che. (4) sannI manuSya nArakI devatAmAM jyAM paNa jeTalA paNa gammAthI jAya che, sarvatra traNa daSTi hoya che. audArikanA daza sthAnomAM jAya to cothA, pAMcamA, chaThThA gammAmAM eka daSTi, bAkI 6 gammAmAM 3 daSTi hoya che. (5) banne prakAranA yugaliyA bhavanapati vyaMtara jyotiSamAM jAya che. emAM badhA gammAmAM eka mithyAdaSTi hoya che. pahelA bIjA devalokamAM jAya che emAM be daSTi hoya che. (6) jJAnaH- (1) nArakI devatA jyAM paNa jeTalA paNa gammAthI jAya che, 3 jJAna 3 ajJAna hoya che. aNuttara vimAnamAM kevaLa 3 jJAna hoya che. (2) pAMca sthAvara asannI manuSya jyAM paNa jeTalA paNa gammAthI jAya che 2 ajJAna hoya che. traNa vikasendriya, asannI tiryaMca paMcendriya audArikanA daza sthAnomAM jAya to cothA, pAMcamA, chaThThA gammAmAM 2 ajJAna hoya che. bAkI 6 gammAmAM 2 jJAna, 2 ajJAna hoya che. asannI tiryaMca paMcendriya nArakI, devatAmAM jAya che. badhA gammAmAM 2 ajJAna hoya che. (3) sannI tiryaMca naraka devamAM jyotiSI sudhI jAya che. to cothA, pAMcamA, chaThThA gammAmA 3 ajJAna hoya che. bAkI 6 gammAmAM 3 jJAna, 3 ajJAna hoya che. pahelA devalokathI AThamA devaloka sudhI jAya che. to badhA gammAmAM 3 jJAna, 3 ajJAna hoya che. audArikanA daza gharomAM jAya to cothA, pAMcamA, chaThThA gammAmAM 2 ajJAna, bAkI 6 gammAmAM 3 jJAna, 3 ajJAna hoya che. (4) sannI manuSya pahelI naraka bhavanapatithI bIjA devaloka sudhI jAya che. to cothA, pAMcamA, chaThThA gammAthI 3 jJAna, 3 ajJAna hoya che. bAkI gammAthI 4 jJAna, 3 ajJAna hoya che. AgaLanA devalokamAM jAya to badhA gammAmAM 4 jJAna, 3 ajJAna hoya che. audArikanA daza gharomAM jAya to cothA, pAMcama, chaThThA gammAmAM 2 ajJAna hoya che. bAkI 6 gammAmAM 4 jJAna, 3 ajJAna hoya che. (5) banne prakAranA yugaliyA devomAM jyotiSI sudhI jAya to badhA gammAmAM 2 ajJAna hoya che. pahelA bIjA devalokamAM jAya to badhA gammAmAM 2 jJAna, 2 ajJAna hoya che. (7) yoga - (1) nArakI devatA jyAM paNa jAya sarvatra 3 yoga hoya che. (ra) pAMca sthAvara asannI manuSya jyAM paNa jAya sarvatra 1 yoga hoya che. traNa vikasendriya, asannI tiryaMca paMcendriya dArikanA 10 sthAnamAM jAya to cothA, pAMcamA, chaThThA gammAmAM 1 yoga, bAkI 6 gammAmA 2 yoga hoya che. asannI tiryaMca, naraka, devamAM jAya to sarvatra 2 yoga hoya che. (3) sannI tiryaMca, sannI manuSya audArikanA daza sthAnamAM jAya to cothA pAMcamA chaThThA gammAmAM 1 yoga, bAkI gammAmAM traNa yoga hoya che. sannI tiryaMca ane sannI manuSya, naraka, devamAM jyAM paNa jAya badhA gammAthI 3 yoga hoya che. banne yugaliyAmAM sarvatra 3 yoga hoya che. (8) samudyAta - (1) nArakI devatA jyAM paNa jeTalA paNa gammAthI jAya to samudyAta nArakImA 4, devatAmAM pa hoya che. navaraiveyaka tathA aNuttara devomAM 3 hoya che. (2) vAyukAya jyAM jyAM jAya cothA pAMcamA chaThThA gammAmAM samudyAta 3 hoya che. bAkI 6 gammAmAM samudyAta 4 hoya che. cAra sthAvara traNa vikasendriya asannI tiryaca, asannI manuSya, jyAM paNa jAya badhA gammAmAM samughAta 3 hoya che. (3) sannI tiryaMca jyAM paNa jAya cothA, pAMcamA chaThThA gammAmAM samudyAta 3 hoya che. bAkI 6 gammAmAM samughAta pa hoya che. (4) sannI manuSya audArikanA daza sthAnomAM jAya to cothA pAMcamA chaThThA gammAmAM samudyAta 3 hoya che. zeSa 6 gammAmAMthI jAya to 6 samudyAta bhavanapatithI bIjA devaloka sudhI tathA pahelI narakamAM jAya to ukta traNa gammAmAM 5 samudyAta hoya che. bAkI 6 gammAmAM samadudhAta 6 hoya che. 6 naraka ane bAkInAM devalokamAM jAya to badhA gammAmAM samududhAta 6 hoya che. banne yugaliyA jyAM paNa jAya emAM samudyAta 3 ja hoya che. (9) Aya:- (1) je paNa jIva jyAM paNa jAya che to 1, 2, 3 gammAmAM sUtrokta potAnuM jaghanya, utkRSTa madhyama sarva AyuSya hoya che. 4, 5, 6 gammAmAM potAnuM jaghanya Ayu hoya che. arthAt naraka, devamAM 10000 varSa vagere ane tiryaMcamAM aMtarmuhUrta hoya che. paraMtu manuSyamAM audArikanA daza sthAnomAM jAya to aMtarmuhUrta hoya che. vaikriyanA 15 sthAnomAM jAya to aneka mahinAnuM Ayu hoya che, bAkI naraka ane uparanA devatA(19 sthAno)mAM jAya to Ayu aneka varSa thAya che. 7, 8, 9 gammAmAM badhAnuM potAnuM sUtrokta utkRSTa Ayu hoya che. manuSya trIjA gammAthI manuSya tiryaMcamAM jAya to Ayu jaghanya aneka mAsa (mahinA), utkRSTa koDa pUrva hoya : 0 , Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 jainology II AgamasAra (2) banne prakAranA yugaliyA bhavanapati vyaMtaramAM jAya to pahelA bIjA be gammAmAM potAnuM sUtrokta badhuM Ayu hoya che. trIjA gammAthI bhavanapatimAM jAya to 3 palyopama, vyaMtaramAM jAya to jaghanya 1 palyopama, utkRSTa 3 palyopama Ayu hoya che. 4, 5, 6 gammAmAM karoDa pUrva sAdhika Ayu hoya che. nivanikAyamAM jAya to trIjA gammAmAM jaghanya dezona be palyoyama utkRSTa 3 palyopama ane 4-5-gammAmAM karoDapUrva sAdhika Ayu hoya che] 7, 8, 9 gammAmAM sarveyanuM 3 palyopamanuM Ayu hoya che. (3) banne prakAranA yugaliyA jyotiSamAM jAya to 1, 2 gammAmAM jaghanya palayopamano AThamo bhAga utkRSTa 3 palyopamanuM Ayu hoya che. trIjA gammAmAM jaghanya eka palyopama sAdhika utkRSTa 3 palyopamanuM Ayu hoya che. cothA gammamAM (pAMcamo, chaThTho gammo zUnya che) palyopamano AThamo bhAga Ayu hoya che. 7-8-9 gammAmAM 3 palyopamanuM Ayu hoya che. (4) banne prakAranA yugaliyA pahelA, bIjA devalokamAM jAya to 1, 2 gammAmAM kramazaH jaghanya eka palyopama ane eka palyopama sAdhika Ayu hoya che. utkRSTa 3 palyopama hoya che. trIjA gammAthI jAya to 3 palyopamanuM Ayu hoya che. cothA gammA(pAMcamo chaThTho gammo zUnya che)thI jAya to bannemAM kramazaH eka palyopama ane eka palyopama sAdhika Ayu hoya che. 7, 8, 9 gammAthI jAya to 3 palyopamanuM Ayu hoya che. (10) anubaMdha - AyuSya anusAra ja sarvatra anubaMdha hoya che. arthAt (1) gati (2) jAti (3) avagAhanA (4) sthiti (5) anubhAga (6) pradeza A 6 bolanA anubaMdha AyunI sAthe tadanurupa hoya che. (11) adhyavasAyaH- (1) nArakI devatA jyAM paNa jAya sarvatra zubha azubha be adhyavasAya hoya che. (ra) pAMca sthAvara traNa vikasendriya asannI sannI tiryaMca ane sannI manuSya audArikanA daza sthAnomAM jAya cothA pAMcamA chaThThA gammAmAM adhyavasAya eka azubha hoya che. bAkI 6 gammAmAM banne adhyavasAya hoya che. (3) sannI tiryaMca 4, 5, 6 gammAthI nArakamAM jAya to azubha ane devatAmAM jAya to zubha adhyavasAya hoya che. bAkI da gammAmAM baMne adhyavasAya hoya che. (4) asannI manuSya audArikanA daza sthAnomAM jAya to traNa gammA (bAkInA 6 gammA zUnya che)mAM azubha adhyavasAya hoya che. sannI manuSya nArakI devatAmAM jAya to sarvatra be adhyavasAya hoya che. (5) banne yugaliyA devomAM jAya che. sarvatra adhyavasAya banne hoya che. (12) kAya saMvedha-bhavAdeza - (1) 6 nArakI, 20 devatA (AThamA devaloka sudhI) A 26 jIva manuSya tiryaMcamAM jAya to badhA gammAmAM jaghanya 2 bhava, utkRSTa 8 bhava kare. sAtamI nArakInA jIva tiryaMcamAM jAya to 7, 8, 9 gammAthI jaghanya 2 bhava, utkRSTa 4 bhava kare. bAkI 6 gammAmAM jaghanya 2 bhava, utkRSTa 6 bhava kare. (2) 9 thI 12 devaloka ane greveyakanA deva manuSyamAM jAya to badhA gammAthI jaghanya 2, utkRSTa 6 bhava kare. cAra aNuttara vimAnanA deva manuSyamAM jAya to badhA gammAthI jaghanya 2, utkRSTa 4 bhava kare. sarvArthasiddhanA deva manuSyamAM jAya to pahelA, bIjA, trIjA gammA(bAkInA 6 gammA zUnya che)thI 2 bhava kare. 14 devatA, pRthvI, pANI vanaspatimAM jAya to badhA gammAthI jaghanya utkRSTa 2 bhava kare. (3) pRthvI vigere cAra sthAvara, pAMca sthAvaramAM jAya ane vanaspati cAra sthAvaramAM jAya to pahelA, bIjA, cothA, pAMcamAM gammAthI jaghanya 2 bhava utkRSTa asaMkhya bhava kare. bAkI pAMca gammAmAM jaghanya 2, utkRSTa 8 bhava kare. vanaspati, vanaspatimAM jAya to ukta (uparanA) cAra gammAthI jaghanya 2, utkRSTa anaMta bhava kare. bAkI pAMca gammAmAM jaghanya 2, utkRSTa 8 bhava kare. (4) pAMca sthAvara, traNa vikasendriyamAM jAya ane traNa vikalendriya audArikanA ATha sthAna (pAMca sthAvara traNa vikasendriya) mAM jAya to pahelA bIjA, cothA, pAMcamA gammAmAM jaghanya be bhava utkRSTa saMkhyAtA bhava kare. bAkI 5 gammAmAM jaghanya be bhava, utkRSTa 8 bhava kare. (5) pAMca sthAvara, traNa vikalendriya, ATha jIva manuSya tiryacanA gharamAM jAya to sannI manuSya, sannI tiryaMca ane asannI tiryaMca A traNa jIva, pAMca sthAvara, traNa vikasendriyamAM jAya to badhA gammAmAM jaghanya 2 bhava, utkRSTa 8 bhava kare. tela, vAyunA jIva manuSyamAM AvatA nathI. (6) asannI manuSya audArikanA daza sthAnamAM jAya to pahelA, bIjA, trIjA gammA (dagammA zUnya che)mAM jaghanya 2 bhava, utkRSTa 8 bhava kare. (7) asannI tiryaca, sannI tiryaca, sannI manuSya audArikanA be ghara (manuSya tiryaMca)mAM jAya to trIjA, navamA gammAthI jaghanya utkRSTa be bhava kare. bAkI 7 gammAmAM jaghanya 2 bhava, utkRSTa 8 bhava kare. (8) asannI tiryaMca 11 devatA 1 narakamAM jAya. jaghanya utkRSTa be bhava kare. (9) sannI tiryaMca sannI manuSya 6 naraka 20 devatAmAM jAya to jaghanya 2, utkRSTa 8 bhava kare. manuSya sAtamI narakamAM jAya to badhA jiA, chaThThA navamAM gammAthI jaghanya 3, utkRSTa 5 bhava kare. bAkI cha (6) gammAmAM jaghanya 3, utkRSTa 7 bhava kare. sannI manuSya cAra devaloka ane raiveyakamAM jAya to badhA gammAmAM jaghanya 3, utkRSTa 7 bhava kare. 4 aNuttara vimAnamAM jAya to badhA gammAmAM jaghanya 3, utkRSTa pa bhava kare. sarvArtha siddha vimAnamAM jAya to 1, 4, 7 traNa gammAthI (bAkInA 6 gammA nathI) jaghanya utkRSTa 3 bhava kare. (10) banne yugaliyA 14 devatAmAM jeTalA gammAthI jAya to jaghanya utkRSTa 2 bhava ja kare. noMdha:- kula bhavanA sthAna daza prakAranA hoya che : 2 bhava, 3, 4, 5, 6, 7, 8 bhava, saMkhyAta bhava, asaMkhyAta bhava, anaMta bhava ti 10 prakAra- 2 bhava, 3 bhava, 2-4, 2-6, 2-8 bhava, 3-5, 3-7, 2-saMkhyAta, 2-asaMkhyAta, 2-anaMtabhava. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 192 (12) kAya saMvedha-kAlAdezaH (1)321 Agati sthAnonA badhA gammAnA kAlAdeza alaga alaga hoya che. pratyeka gammAnA jaghanya kAlAdeza be bhavanI jaghanya sthiti-Ayu joDavAthI thAya che. ane utkRSTa kAlAdeza e gammAnA jeTalA utkRSTa bhava che emanI utkRSTa sthiti Aya joDavAthI thAya che. (2) be bhava hoya to eka Ayu Agata sthAnanA ane eka Ayu utpati sthAnanA joDavAmAM Ave che. 8 bhava hoya to 4-4 guNa Ayu bannenA joDavAmAM Ave che. jyAre 3, 5, 7 bhava hoya to 2, 3, 4 bhava AgatA sthAnanA ane 1, 2, 3 bhava utpati sthAnanA joDavAmAM Ave che. jyAre 4 athavA 6 bhava hoya to bannenA 2-2 athavA 3-3 bhava joDavAmAM Ave che. saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta bhava hoya tyAM baMnenA saMkhyAta asaMkhyAta ane anaMta bhava joDavAmAM Ave che. (3) jaghanya kAlAdezamAM e gammAnuM ochAmAM ochuM AvuM kahevAmAM Ave che. ane utkRSTa kAlAdezamAM e gammAnuM vadhumAM vadhu Ayu kahevAmAM Ave che. pratyeka gammAmAM be zabda hoya che. pahelA zabda anusAra Agata sthAnanI Ayu kahevAmAM Ave che. ane bIjA zabda anusAra utpatti sthAnanI Aya kahevAmAM Ave che. jema ke krama gammA | sthiti vivaraNa audhika aughika Agata ane utpatti sthAnanI badhI jaghanya utkRSTa Ayu audhika jaghanya | AgatA sthAnanI badhI umra ane utpatti sthAnanI jaghanya umra audhika utkRSTa | Agata sthAnanI badhI umra ane utpatti sthAnanI utkRSTa umra 4 | jaghanya audhika | AgatA sthAnanI jaghanya umra ane utpatti sthAnanI badhI ugra 5 | | jaghanya jaghanya | AgatA sthAnanI jaghanya umra ane utpatti sthAnanI jaghanya umra 6 | jaghanya utkRSTa | AgatA sthAnanI jaghanya umra ane utpatti sthAnanI utkRSTa umra 7 | utkRSTa audhika AgatA sthAnanI utkRSTa umra ane utpatti sthAnanI badhI ugra 8 | utkRSTa jaghanya | Agata sthAnanI utkRSTa umra ane utpatti sthAnanI jaghanya umra 9 | utkRSTa utkRSTa | AgatA sthAnanI utkRSTa umra ane utpatti sthAnanI utkRSTa umra vizeSa :(1) evA kula 321 (Agata sthAno) nA kAlAdezanA cArTa bane che. je A uparokta nA AdhArathI tathA anubhavathI banAvI zakAya che. jene samajavAthI anya 321 cArTa banAvavA saraLa thaI zake che. 321 Agata sthAnanA vivaraNanuM cArTa pahelA zarUAtamAM ja ApI dIdhuM che. (2) upapAta, sthiti, bhavAdeza ane gammAnuM svarUpa A cAreyane barAbara dhyAnamAM rAkhavAthI kAlAdeza samajamAM AvI jAya che. (3) sAmAnya rIte to upara batAvela prAraMbhika ghara, jIva, gammA tathA 12 dvAro para batAvelI parivartanIya Rddhine pahelAM samajI levI Avazyaka che. (4) lezyA avagAhanA vigerenu samuccaya varNana jIvAbhigama sUtra sArAMzamAM jovuM. (5) thokaDAnI pracalita bhASAmAM pratyeka mAsa, pratyeka varSa, ema "pratyeka" zabdano prayoga karavAmAM Ave che. A paraMparAnuM anasaraNa na karatAM ahIM "aneka" zabdano prayoga karavAmAM Avyo che. (6) prastuta prakaraNanA thokaDAmAM "NANattA" zabdano prayoga karavAmAM Avyo che ane enA nAmathI Akho prakaraNa viSayane samajavAnI suvidhA mATe banAvyo che. paraMtu ahIM sArAMzamAM potAnI apekSA, suvidhA tathA saraLatA mATe enuM paNa anusaraNa karyuM nathI. to paNa Avazyaka viSayane bhinna rIte arthAt sthira Rddhi ane parivartanIya(vibhinna) RddhinA mAdhayamathI samajAvavAno prayatna karavAmAM Avyo che. (gamAno thokajJAna saMgraha bhAga-3 mAM vistAra che, tathA pUrve zikhelA pAsethI zIkhI zakAya che. prAthamika jJAna tarIke jIvanA bheda ane gatAgati kaMThastha karavI Avazyaka che.) . suvicAra : us grahaNa karelu zastra jema potAneja hAnIkAraka thAya che, tema jJAnathI jo ahaMkAra ane mAna vadhe, to e jJAna ahitakArI thaI jAya che. vizeSa jJAnanI kSamatA sAthe namratA paNa vadhavI joie. nava tatva, 5 samitI ane 3 guptInAM jJAna dhArakamAM paNa mokSanI pAtratA che.bIje pakSe koI bhUtapUrva 14 pUrvanAM dhAraka paNa hajI mokSathI dUra che, ane paDivAI thaI saMsAra bhramaNa karI rahayA che. // zataka 24 saMpUrNa II zataka-25H uddezaka-1 jIvanA 14 bhedamAM yoganuM alpabadutvaH- sAmarthya vizeSathI A yoga abhyAdhika thAya che. jIvomAM aparyAptAnA sAmarthya ochA hoya che. paryAptAnA vadhAre hoya che. yogomAM mana, vacananA yoga sAmarthya vizALa hoya che. kAyAnA yoga sAmarthya ocho hoya che. mana vacana kAyAnA vepAra-pravRtine yoga kahe che. e yoganI hInAdhika sAmarthya zaktinuM ahIM alpa bahutva karavAmAM AvyuM che. uddezaka: 2 (1) anaMta jIva dravya che. anaMta ajIva dravya che. jIvane ajIva kAma Ave che. tathA rupI pugala dravyone jIva grahaNa karIne zarIra, indriya ane yoga rUpamAM pariNamana kare che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II (2) audArika, vaikriya, AhAraka zarIra hetu sthita ane asthita banne prakAranA pudgala grahaNa karI zakAya che. taijasa, kArmaNa zarIra ane mana,vacana yoga hetu sthita pudgala ja grahaNa karI zakAya che. bAkI pAMca indriya ane kAyA yoga hetu sthita, asthita banne prakAranA pudgala grahaNa karI zakAya che. (noMdha : cAra sparza vALA pudagalo sthita ja grahaNa karAya che. ATha sparza vALA pudagalo sthita asthita beu grahaNa karAya che. kArmaNa--tejasa zarIra tathA mana vacana yogano tevo svabhAva na hovAthI pudagalo dUrathI kheMcavAmAM nathI AvatAM.) (3) audArika taijasa, kArpaNa-zarIra, kAya--yoga, sparzendriya A pAMca bola ekendriyane hoya che. eTale dizAnI apekSA 3, 4, 5, 6 dizAthI enA pudgala grahaNa niHsaraNa hoya che. bAkI ATha bolamAM niyamA 6 dizAthI pudgalonuM grahaNa hoya che. zvAsocchavAsa hetu pudgala grahaNa vigere varNana, audArika zarIranA sarakhA che. uddezaka : 3 193 saMsthAna 6 H- (1) parimaMDala - baMgaDIno AkAra (2) vRta - pUrNa caMdrano AkAra (3) tryaMsa- zIMgoDAno AkAra (4) caturaMsa - bAjoThano AkAra (5) Ayata - lAkaDAnA pATiyAno AkAra (6) aniestha - mizrita AkAra - 2, 3 saMsthAnonA yoga. = parimaMDaLamAM vadhu pradeza lAge che. eTale te lokamAM alpa che. vrata, caturaMsa, ceMsa, AyatamAM kramazaH ochA ochA pudgala pradeza lAge che ane enI saMkhyA lokamAM kramazaH vadhune vadhu che. anithaMstha--mizra hovAthI badhAthI vadhAre che. ane enA pradezonA yoga paNa badhAthI(adhika)vadhAre hoya che. anithaMsthanA dravyathI parimaMDalanA pradeza asaMkhyaguNA hoya che. bAkI krama ukta prakArathI ja dravya ane pradezonA hoya che. badhA ja parasparamAM saMkhyAtaguNA che. paraMtu aniyaMstha asaMkhyAtaguNA che. Ama to svataMtra gaNatrImAM badhA anaMta anaMta hoya che. pratyeka pRthvI athavA vimAna vigeremAM paNa A badhA anaMta anaMta hoya che. sthiti varNAdi :- badhA saMsthAnomAM sthiti koI paNa hoI zake che. varNAdi paNa eka guNa yAvat anaMta guNa paNa hoI zake che. zreNio :- AkAzanI zreNio anaMta che. e eka pradezI pahoLI tathA anaMta pradezI lAMbI lokAloka pramANe saMlagna hoya che. apekSAthI enA lokAkAzanI zreNio ane AlokAkAzanI zreNio ema be bheda mAnavAmAM Ave che. AgamasAra loka asaMkhya pradeza lAMbo, pahoLo ane uMco nIco che. eTale A apekSAthI te zreNio asaMkhya pradezI che ane lokamAM te zreNio paNa asaMkhya che, anaMta nathI. lokamAM cAre dizAomAM trAMsA khUNA paNa che. jema pAMcamAM devalokanI pAse. A kAraNa ane A bhedathI--apekSAthI lokamAM keTalIka saMkhyAta pradezI zreNIo hoya che. bAkI badhI asaMkhya pradezI hoya che. alokamAM paNa A kAraNe saMkhyAta asaMkhyAta pradezI keTalIka zreNio lokanI bAhara nikaTamAM hoya che. enA sivAya badhI anaMtapradezI zreNio hoya che. loka upara nIce samatala che. cAreya dizAomAM vRddhi hovAnA kAraNe viSama che. e viSamatAnA kAraNe ja asaMkhya pradezI lAMbA pahoLA lokamAM saMkhyAta pradezI zreNio bane che ane e ja kAraNathI anaMta pradezI alokamAM asaMkhyAta ane saMkhyAta pradezI zreNio bane che. te uparathI nIcenI tarapha bane che. lokanI badhI zreNio sAdi zAMta che. arthAt banne dizAomAM eno aMta che. alokamAM lokane kAraNe sAdi anaMta che ane loka sivAyanA sthAna vALI anAdi anaMta che. vaccenA khAMcAmAM sAdi zAMta paNa che. zreNIonA prakAra :- zreNio sAta prakAranI hoya che. (1) sIdhI (2) eka vaLAMkavALI (3) be vaLAMkavALI (4) eka tarapha trasa nADInI bahAra javA- vALI (5) banne tarapha trasa nADInI bahAra javA vALI (6) cakravAla (7) ardha cakravAla. A jIva ane pudgalanI gatinI apekSA kahevAya che. Ama svataH zreNio to badhI sIdhI ja che. jIva prAraMbhanI pAMca gati zreNImAMthI gamana kare che ane pudgala sAte zreNi gatimAMthI gamana kare che. A prakAre jIva ane ajIva anuzreNImAMthI ja gamana kare che. A zreNio sivAya vizreNimAMthI gati karatA nathI. jevI rIte vAyuyAnanA javAno mArga AkAzamAM nizcita hoya che, e ja mArgothI te jAya che ane Ave che. tevI rIte jIva pudgalanA gamananA mArga rUpa A zreNI gatio hoya che. amArga rupa vizreNi gatio hotI nathI. dvAdazAMga gaNipiTakanuM varNana naMdI sUtrathI tathA alpabahutva prajJApanA sUtranA trIjA padathI jANavuM. uddezaka : 4 covIsa daMDaka siddha vigerenA mRtayugma saMbaMdhI varNana zataka 18, uddezaka 4 nI samAna jANavuM. svataMtra ane saMmilita apekSA mATe zAstramAM oghAdeza ane vidhAnAdeza zabda prayojAyela che. avagAhana H- jIvanA Atma pradeza to kRtayugma che. paraMtu zarIra anusAra avagAhana kare che. eTale eka jIvanA avagAhana pradeza kRtayugma vigere koI paNa yugma thaI zake che. bahuvacanamAM oghAdezathI kaDajumma pradeza avagAhana (loka pramANa) che ane vibhAgAdezathI koImAM kaMI, koImAM kaMI ema cAreya yugma thaI zake che. 19 daMDakamAM bahuvacananA oghAvezamAM kayAreka koI, kayAreka koI ema cAreyamAMthI koI eka hoya che. pAMca sthAvara ane siddha jIva(samuccaya) nA sarakhA che. kAraNa ke samasta pAMca sthAvaronA avagAhana saMpUrNa loka pramANa hovAthI mRtayugma che ane siddha kSetra 45 lAkha yojana lAMbuM, pahoLuM, goLa ane 333 dhanuSya 32 aMgula jADuM che. te paNa kRtayugma(kaDajummA) AkAza pradezavALA che. sakaMpa akaMpa jIva : prathama samayavartI sidgha badhA sakaMpa hoya che. saMsArI jIva azailezI deza kaMpa sarva kaMpa, banne hoya che. aprathama samayavartI siddha tathA zailezI aNagAra aMkapa hoya che. 24 daMDakanA jIva vigraha gatimAM sarva sakaMpa tathA anya samayamAM deza sakaMpa hoya che. paramANu vagerenuM alpa bahutva :- (1) anaMta pradezI dravya thoDA hoya che. paramANu enAthI anaMta guNa hoya che, enAthI saMkhyAta pradezI saMkhyAta guNA hoya che ane asaMkhyAta pradezI asaMkhya guNA hoya che. A ja krama pradezonA alpabahutvano hoya che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 AgamacAra- utarArdha daza pradezathI nava pradezI vadhAre hoya che. enAthI 8.7.65.4.3.2. pradezI kramazaH vadhAre vadhAre thAya che. be pradezathI paramANu vadhAre hoya che. A krama dravyonI apekSA che. pradezamAM AnAthI viparIta krama che. paramANu alpa che. tathA daza pradezI skaMdhanA pradeza sarvAdhika che. (vAkaya padhdhatimAM 10 sudhI kahevAya che paNa tethI atirikata saMkhya, asaMkhya, anaMta pradezI pudagala skaMdha paNa hoya che.) (2) eka pradezAvagADha pugala ochA thAya che. enAthI saMkhyAta pradezAvagADha pugala saMkhyAta guNA ane enAthI asaMkhyAta pradezAvagADha pudgala asaMkhya guNA hoya che. A ja krama pradezamAM jANavo. daza pradezAvagADha pudgalathI eka pradezAvagADha pugala sudhI kramazaH vizeSAdhika hoya che. pradezamAM enAthI viparIta krama samajavA. A pramANe sthitinuM saMpUrNa alpa bahatva jANavuM.(ahIM anaMta pradezAvagADha pudagala na kahevuM) (3) varNa, gaMdha rasanA eka guNa vagerenuM alpa bahatva paramANuthI anaMta pradeza sudhInuM alpa bahutva sarakhu jANavuM. (4) karkaza sparza 1 thI 10 guNa sudhI 10 bola kramazaH vizeSAdhika che. AgaLa anaMtaguNa sudhI kramazaH vadhAre vadhAre che. avagAhanAnA bolanI jema che paraMtu anaMta guNanA bola vadhAre che. tathA eka guNa karkazathI saMkhyAta guNa karkaza pudgala pradezathI guNA kahevA. saMkhyAtaguNa karkaza yugalothI enA pradeza saMkhyAta guNa ja kahevA. karkazanI samAna mRdu guru ladhu sparza paNa jANavA. bAkI cAra sparza varNanA sarakhA hoya che. sAddha - paramANu 3.5.7.9. pradezI sAddha nathI. anaddha che. 2.4.6.8.10 pradezI sAddha che. AgaLa saMkhyAta pradezI vigere bannemAMthI eka che, sAddha athavA anaddha. sakaMpa-niSkapa - paramANuthI anaMta pradezI sudhI badhA sakaMpa, niSkapa bane hoya che. badhAnI saMkapanI sthiti jaghanya eka samaya, utkRSTa asaMkhyakALanI hoya che. bahuvacananI apekSA paramANu vigere badhAnA sakaMpa niSkapanI sthiti sarvaddhA kALanI hoya che. sakaMpa niSkapanuM aMtara :- svasthAna ane parasthAna ema be prakAranA sakaMpa niSkapanI apekSA aMtara hoya che. svasthAnano artha che paramANu paramANamAM rahIne ane parasthAnano artha che ddhipradezI vigeremAM rahIne svasthAnanI apekSA paramANanA sakaMpanI sthiti ja niSkapano aMtara kALa che ane niSkapanI sthiti ja sakaMpano aMtara kALa che. parasthAnanI apekSA sakaMpa niSkapa bannenA jaghanya aMtara eka samaya, utkRSTa asaMkhyakALano che. arthAt paramANu utkRSTa asaMkhya kALa pachI punaH paramANu bane ja che. dvipradezI vigere badhAnA svasthAna, parasthAnanA aMtara kALa uparanA pramANe ja samajavuM. emAM para anaMta kALa thAya che. arthAt te punaH TripradezI vigere bane enI vacce anaMta kALa vItI zake che. bahuvacananI apekSA paramANu vigere koInA paNa sva para koI paNa aMtara hotu nathI. badhA skaMdha haMmezA sakaMpa niSkapa zAzvata maLe che. deza sarva sakaMpa:- paramANu badhA sakaMpa hoya che. DhipradezI vigere deza ane sarva bane sakaMpa hoya che. bahuvacanamAM paNa ema ja samajavuM. kripradezI vigerenA deza ane sarva sakaMpanI kAyasthiti jaghanya eka samaya utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamAM bhAganI hoya che. bAkI kAyasthiti paramANu vigerenI sakaMpa niSkapanI sarakhI che. bahuvacanamAM deza, sarvenI kAryasthiti sarvaddhA kALanI hoya che. racaka pradeza :- dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya tathA jIvonA ATha ATha madhya(caka) pradeza hoya che, je ATha AkAza pradeza avagAhana kare che, paraMtu jIvanA saMkoca, vistAra thatA rahe che. A kAraNe kayAreka eka be vigere AkAza pradeza para paNa ATha madhya pradeza rahe che ane kayAreka ATha AkAza pradeza para paNa rahe che. paraMtu svabhAva anusAra sAta pradeza para rahetA nathI. AtmAnA saMkocana prasaraNa guNane kAraNe Ama thai zake che. uddezaka: 5 (1) paryava(pajjavA) saMbaMdhI varNana prajJApanA pada pa nI samAna che. (2) samayathI laIne pudgala parAvartana sudhInA kALanuM svarUpa anuyoga dvAra sUtra nI samAna che. asaMkhya samayonI AvalikA yAvata sAgaropama hoya che. pudgala parAvartanamAM anaMta samaya hoya che. saMkhyAta varSomAM pata hoya che. palyopama vigere asaMkhyAta varSomAM asaMkhya AvalikA vigere hoya che. pugala parAvartanamAM anaMta hoya che. samayathI mAMDIne zIrSa prahelikA sudhI 46 bheda che. 194 aMka hoya che. ahIM sudhI gaNanA saMkhyA che. AgaLa upamA saMkhyA che. bhUtakALa, bhaviSyakALa anaMta hovAthI barAbara hoya che. paraMtu, vartamAnano eka samaya alaga hoya che. ene bhaviSya kALamAM bhego karavAthI bhaviSyakALa samayAdhika kahevAya che. sarvaddhA kALa bhUtakALathI eka samaya sAdhika,be gaNo(bamaNo) hoya che. nigoda - nigoda zarIra ane nigodanA jIva ema be prakAra che. punaH sUkSma nigoda ane bAdara nigoda ema be bheda che. sUkSma cakSu grAhya hotA nathI. ane bAdaranA asaMkhya zarIra maLavAthI cakSu grAhya thAya che. enuM vizeSa varNana sthiti vigere jIvAbhigama sUtra sArAMza mAM jovuM. 6 bhAvanuM varNana zataka 17, uddezaka prathamanI samAna che tathA vizeSa vivaraNa mATe anuyoga dvArA sArAMza mAM jovuM. uddezaka: 6 cha niyaMThAH nircantha varNana - paMca mahAvratadhArI zramaNone nirgastha kahe che. emane 6 prakAranA kahevAyA che. (1) pulAka (2) bakuza (3)pratisevanA kuzIla (4)kaSAya kuzIla(5) nirgastha(6) snAtaka.A 6 nA svarUpa 36 dvArathI spaSTa karyA che. te dvAra A pramANe che pahelo prajJApanA dvAra:- A dvAramAM A cha nI paribhASA tathA avAMtara bheda samajAvyA che. mULa bheda ninjanA pAMca ja kahyA che. paNa kuzIlanA pratisevanA kuzIla ane kaSAyakuzIla mukhya be bheda karavAmAM AvyA che ane AgaLa 35 kAronuM varNana A 6 bhedo Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 195 AgamasAra para karavAmAM AvyuM che. eTale nirgasthanA 6 bheda ja kahevAya che ane 6 bhedo para saMpUrNa varNana karavAmAM Ave che. A cha nircanthonI paribhASA vigere pariziSTamAM vistArathI samajAvI che. (AgamasAra pUrvAdha pAnA naM 146. nirgatha svarupa - 6 nIyaMThA.) bIjo veda dvAra - strI, puruSa, napusaMka ema traNa bheda che. napusaMkanA strI napusaMka ane puruSa napusaMka ema be bheda che. A bheda emanA aMgopAMganI apekSA hoya che. A banne bheda svabhAvika janmathI hoya che. kRta napuMsaka athavA vikRti prApta napusaMka vigere Sa ja hoya che. A napusaMkomAM kevaLa strI napusaMkamAM eka paNa niyaMTho hoto nathI. puruSa napusaMkamAM koI koI niyaMThA hoya che.cArTa juo. pulAka nircanthamAM strI veda hoto nathI. kAraNa ke emane pUrvajJAna hotuM nathI ane pUrva jJAna sivAya te labdhi prApta thatI nathI. trIjo rAga dvAra - sarAga, vitarAga ema be bheda che. vItarAganA upazAMta ane kSINa ema be bheda che. cotho kalpa dvAra:- AnA pAMca prakAra che. (1) sthita kalpa - A kalpamAM 10 kalponuM pUrNa rUpathI niyamita pAlana karavAmAM Ave che. (2) asthita kalpa:- A kalpamAM 4 kalponuM pUrNarUpathI pAlana karavAmAM Ave che. dakalponuM vaikalpika pAlana thAya che. arthAt koI kalpanI kaMIka alaga vyavasthA hoya che ane koI kalpanuM pAlana aicchika nirNaya para hoya che. (3) vira kalpa:- A kalpamAM saMyamanA badhA nAnA-moTA niyama upa- niyamonA utsarga rUpathI(sAmAnya rIte) pUrNa pAlana karavAmAM Ave che ane vizeSa paristhitimAM gItArtha bahuzrutanI svIkRtithI apavAda sevana karavAmAM Ave che. arthAt sakAraNa saMyama maryAdAthI bAhya AcaraNa karIne enuM AgamamAM kahyA mujaba prAyazcitta levAmAM Ave che. tathA paristhiti samApta thavAthI pharI zuddha saMyamanuM pAlana karavAmAM Ave che. evA utsarga ane apavAdanA vaikalpika AcaraNa vALA A kalpa(avasthA) sthavira kalpa kahevAya che. A kalpamAM gItArtha bahuzratanI AjJAthI zarIra tathA upadhinA parikarma paNa karI zakAya che. (4) jina kalpa :- jinano artha thAya che rAga dveSanA vijetA vItarAga. tethI je kalpamAM zarIra tarapha pUrNa vItarAgatAnI jema AcaraNa hoya che. te jina kalpa kahevAya che. A kalpamAM saMyamanA niyama upaniyamomAM koI prakAranA apavAda sevana karavAmAM AvatA nathI. enA sivAya A kalpamAM zarIra tathA upakaraNonuM koI paNa prakAranuM parikarma paNa karI na zakAya. arthAt nirdoSa auSadha upacAra kapaDA dhovA, sIvavA, vigere karavAmAM AvatA nathI. roga AvI jAya, pagamAM kAMTo lAgI jAya, zarIranA koI bhAgamAM vAgI jAya, lohI nIkaLe, to paNa koI upacAra karavAmAM Avato nathI. AvI zArIrika vItarAgatA jema Ave che tene jina kalpa kahevAya che. (5) kalpAtIta - je zAstrAzAo, maryAdAo, pratibaMdhothI alaga thaI jAya che, mukta thaI jAya che. potAnA ja jJAna ane vivekathI AcaraNa karavuM e jemano dharma thaI jAya che, evA pUrNa yogyatA saMpanna sAdhakonA AcAra "kalpAtIta" (arthAt upara kahelA cAreya kalpothI mukta) kahevAya che. tIrthakara bhagavAna tathA upazAMta vItarAga, kSINa vItarAga (11.12.13.14. mAM guNa sthAnavALA) vigere kalpAtIta hoya che. tIrthakara bhagavAna sivAya chaghamastha moha karma yukta koI paNa sAdhaka kalpAtIta hotA nathI. sthita kalpavALAnA daza kalpa A pramANe che(1) acala kalpa - maryAdita sImita tathA sapheda vastra rAkhavA tathA pAtra vigere anya upakaraNa paNa maryAdita rAkhavA. arthAt je upakaraNanI gaNanA ane mApa je paNa sUtromAM batAvyA che enuM pAlana karavuM ane jenuM mApa sUtromAM spaSTa nathI, emanuM bahuzruto. dvArA nirdiSTa maryAdAnusAra pAlana karavuM e "acela kalpa" che. (2) audezika samuccaya sAdhu samUha mATe banAvela vastu(AhAra, makAna vigere) audezika hoya che. vyaktigata nimittavALI vastu adhAkarma hoya che. je kalpamAM audezikano tyAga karavo pratyeka sAdhaka mATe Avazyaka hoya che. te "audezika kalpa" kahevAya che.(AdhAkarmano tyAga to badhAja sAdhuone badhAja kalpamAM hoya che.) (3) rAjapiMDa - mugaTa baMdha anya rAjAo dvArA abhiSikta hoya evA rAjAonA gharano AhAra rAjapiMDa kahevAya che. tathA emanA bIjA paNa aneka prakAranA rAjapiMDa nizItha sUtra vigeremAM batAvyA che. ene grahaNa karavA nahi. A "rAjapiMDa" nAmanuM trIju kalpa che. (4) zayyAtarapiMDaH- jenA makAnamAM sAdhu sAdhvI rahe che, te zayyAtara kahevAya che. enA gharanA AhAra, vastra vigere zayyAtara piMDa kahevAya che. emane grahaNa nahi karavA te "zayyAtara piMDa" kalpa che. (5) mAsa kalpaH sAdhu eka gAmavigeremAM 29 divasathI vadhu na rahe ane sAdhvI 58 divasathI vadhu na rahe ene"mAsa kalpa"kahe che. (6) caumAsa kalpaH- aSADhI pUnamathI kArataka pUnama sudhI Agamokta kAraNa sivAya vihAra na karavo, eka ja jagyAe sthiratApUrvaka rahevuM e "caumAsa kalpa" che. (7) vrata kalpaH pAMca mahAvrata tathA chaThThA rAtri bhojana vratanuM pAlana karavuM athavA cAturyAma dharmanuM pAlana karavuM, e vrata kalpa" che. (8) pratikramaNa :- savAra sAMja bane vakhata niyamita pratikramaNa karavuM, e "pratikramaNa kalpa" che. (9) kRti karma - dIkSA paryAyathI vaDIlane pratikramaNa vagerenAM samaye vaMdanA vyavahAra karavo, "kRti karma kalpa" che. (10) puruSa jyeSTha kalpa:- koI paNa sAdhu, koI paNa sAdhvI mATe moTA hoya che arthAt vaMdanIya ja hoya che. eTale nAnA moTA badhA sAdhu mahArAja sAdhvIjIo mATe moTA ja mAnavAmAM Ave che ane te anusAra ja yathAsamaya vinaya vaMdana vyavahAra karavAmAM Ave che. temaja sAdhu koI paNa hoya te sAdhvIne vyavahAra vaMdana karatA nathI. A "puruSa jyeSTha" nAmanu dazamuM kalpa che. A 10 kalpa pahelA ane chellA tIrthakaranA zAsanamAM pAlana karavA Avazyaka che. arthAt te zramaNone A kahelA daza niyama pUrNa rUpathI lAgu paDe che. bAkI rara madhyama tIrthakaronA zAsanamAM kalpa vaikalpika hoya che. enI vyavasthA A pramANe che: Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 196 (1) acela kalpa- svamati nirNaya anusAra vastra--pAtra ochAvadhu mAtrAmAM ochA vadhu mUlyavALA, jevA paNa samaya para maLe ane levA Icche to laI zake che. raMgIna vastra kahevAnI paraMparA barAbara nathI. (2) audezika- aneka sAdhu samuhanA uddezyathI banelo AhAra vyaktigata koI sAdhu levA Icche to te laI zake che. agara enA mATe ja vyaktigata koIe banAvyo hoya to te AdhAkarmI laI zakatA nathI. (3) rAjapiMDa- IcchAnusAra amuka prasaMge laI zake che. (4) mAsa kalpa- Avazyaka lAge to 29 divasathI vadhAre paNa IcchAnusAra rahI zake che. (5) caumAsa kalpa- Avazyaka lAge to bhAdaravA suda 5 nA pahelA vihAra karI zake che. pAMcamanA divasathI kArataka sudaM 15 sudhI vihAra karavAno nahi, eTalA niyamanuM pAlana kare che. (6) pratikramaNa- Avazyaka lAge to savAra sAMja pratikramaNa karavuM ane Avazyaka na lAge to na karavuM. paraMtu pAkhI caumAsI saMvatsarInA divase sAMjanuM pratikramaNa avazya karavuM. A prakAranI vyavasthAvALA A 6 vaikalpika kalpa che. madhyama tIrthaMkaranA samayanA sAdhuonA A prakAre vaikalpika "asthita kalpa' kahevAya che. pahelA ane chellA tIrthaMkaranA sAdhuone A daze kalponuM Avazyaka hovu ''sthita kalpa' kahevAya che. asthita kalpavALAnA cAra Avazyaka karaNIya kalpa A pramANe che- (1) zayyAtara piMDa-makAna mAlikanA AhAra vigere padArtho levA nahiM. (2) vrata- mahAvrata cAturyAma tathA anya vrata niyama samiti, gupti vigerenuM Avazyaka rUpathI pAlana karavuM. (3) kRti karma- dIkSA paryAyanA kramathI vaMdana vinaya vyavahAra karavo Avazyaka hoya che. (4) puruSa jayeSTha- sAdhvIo mATe badhA sAdhuone jyeSTha pUjanIya mAnI vinaya, vaMdana vyavahAra karavo Avazyaka kalpa hoya che. A Arya saMskRtino anAdi niyama che. bhAratIya dharma siddhAMtomAM kayAMya paNa sAdhvIo sAdhuo mATe vaMdanIya kahevAI nathI. eTale A bhAratIya saMskRtino laukika vyavahAra che. A kAraNe A niyamane madhyama tIrthaMkaronA zAsanamAM paNa vaikalpika na batAvI AvazyakIya niyamomAM batAvyuM che. eTale puruSa jyeSThano vyavahAra karavAno anAdi dharma siddhAMta ja laukika vyavahArane anurUpa che. evu ja sarvajJoe yogya joyuM che. A siddhAMtathI loka vyavahAra tathA vyavasthA suMdara DhaMgathI cAlI Ave che. A Agamika siddhAMtano matalaba e nathI ke sAdhvI saMghano Adara thato nathI. sAdhu nigrantha gRhasthonI koI paNa prakAranI sevA karI zakatA nathI. paraMtu sAdhvInI AvazyakIya sthitimAM teo dareka sevA mATe tatpara rahe che. te sevA-gocarI lAvavI, saMrakSaNa karavuM, DolIthI uThAvIne anyatra pahoMcADI devuM, kayAMya paDatAM, gabaDatAM, gabharAtI vakhate sahAro Apavo. athavA pANImAM taNAtA hoya to tarIne kADhI levA, vigere vibhinna sUtromAM aneka prakAranI sevA kahevAI che. A aneka kAryonI zAstramAM AjJA che. tathA bhAva vaMdana namaskAramAM sAdhu paNa badhA sAdhvIone vaMdana namaskAra kare che.(namo loe sava sAhuNaM- nAnA moTA dareka sAdhu sAdhvIne vaMdana hojo )puruSa jyeSTha kalpa mAtra laukika vyavahAra mATe ja tIrthaMkaro dvArA batAvAyo che. enI avahelanA, avajJA karavI zraddhALu, buddhimAno mATe yogya nathI. vyavahAranI jagyAe vyavahAra che ane nizcaya(bhAva) nI jagyAe nizcaya(bhAva) che. A puruSa jyeSTha kalpane samajavAno sAra che. Arya saMskRtimAM lagna thayA pachI puruSane ghera strI Ave che. paraMtu strInA ghera puruSa Avato nathI. A vyavahAra paNa puruSa jyeSTha ne puSTa karavAvALo che. A daze kalpane ahIM bhagavatI sUtramAM, sthita kalpamAM samAveza karyA che. pAMcamo cAritra dvAra :- cAritra pAMca che, enuM svarUpa A pramANe cheH (1) samAyika cAritra :- A cAritra pahelA ane chellA tIrthaMkaranA zAsanamAM alpa kAlIna hoya che. jaghanya sAta divasanuM, utkRSTa cha mahinAnuM hoya che. arthAt eTalA samayamAM A cAritrane punaH mahAvratAropaNa karIne chedopa sthApanIya cAritramAM parivartita karI devAmAM Ave che. A kAraNe A be tIrthaMkaronA zAsanavartI sAdhuonuM sAmAyika cAritra itvarika(thoDA samayanuM) kahevAya che. bAkI madhyama tIrthaMkaronA zAsanavartI zramaNonA temaja tIrthaMkaronA ane svayaMbuddha vigerenA grahaNa karelA sAmAyika cAritra AjIvana hoya che. A prakAre sAmAyika cAritranA be bheda hoya che. Itvarika sAmAyika cAritra ane yAvatkathita (AjIvana) sAmAyika cAritra. (2) chedopasthApanIya cAritra :- pahelA pratyAkhyAna kRta je sAmAyika cAritra che, enuM chedana karIne pharI mahAvratAropaNa(mahAvratamAM sthApita) karavAmAM Ave che. A upasthApana karavuM kahevAya che. A navA upasthApita karAyelA cAritrane ja chedopasthApanIya cAritra kahe che. A be prakAranA hoya che. (1) navadIkSitane 7 divasa pachI athavA 6 mahinA sudhImAM saiddhAntika vaidhAnika rUpathI ApavAmAM AvelA A cAritra 'niraticAra chedopasthApanIya cAritra' kahevAya che. (2) koI prakAranA gurutara-bhArI doSa lAgavAthI jyAre pUrva cAritranu pUrNa cheda rUpa prAyazcitta Ave che, tyAre e sAdhakano pahelo dIkSA paryAya saMpUrNa chedana karIne pharI mahAvratAropaNa karavAmAM Ave che. te sAticAra chedopasthApanIya cAritra kahevAya che. pahelo saiddhAntika arthAt zAsananA niyamathI hoya che ane bIjo doSa sevanathI thAya che. sAmAyika ane chedopasthApanIya cAritramAM viziSTa vyavahArika maryAdAonuM tathA kalponuM aMtara hoya che. chedopasthApanIyamAM 10 kalpa Avazyaka hoya che. eTale te sthita kalpavALA kahevAya che. sAmAyikamAM 6 kalpa vaikalpika hoya che. eTale te asthita kalpavALA kahevAya che. enA sivAya banne cAritronA saMyama sthAna, paryava, gati, guNasthAna vigere keTalIka samAnatAo hoya che. eTale ArAdhanA, bhAva cAritra ane gatinI apekSA bannenuM sthAna samAna ja che. (3) parihAra vizuddha cAritra :- A eka prakAranI viziSTa tapa sAdhanAnA kalpavALA cAritra che. mULamAM A chedopasthApanIya cAritravALA ja hoya che. AvI sAdhanA mATe pahelA ane chellA tIrthaMkaronA zAsanamAM zramaNo mATe viziSTa vyavasthA hoya che. sAmuhika saMdhamAM vividha vakra jaDa sAdhu paNa hoya che. eTale A sAdhanAnI alaga vyavasthA hoya che. anya tIrthaMkaronA zAsanamAM AvA tapa ane emAM paNa viziSTa tapa sAdhanAo samUhamAM rahIne ja karI zakAya che. eTale A viziSTa tapa sAdhanAnA parihAra vizuddha cAritra pahelA ane chellA tIrthaMkaronA zAsanamAM ja thAya che. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 197 AgamasAra vidhi - A sAdhanA mATe 9(nava) sAdhaka eka sAthe AjJA laI alaga vihAra kare che. emAM sauthI pahelA cAra sAdhaka tapa kare che, cAra emanI Avazyaka sevA paricaryA kare che ane eka sAdhaka gaNanI pramukhatAno svIkAra kare che. enA pachI sevA karanAra cAreya sAdhaka tapa kare che. tapa karavAvALA sevA kare che. enA pachI jyAre gaNa pramukha sAdhaka tapa kare che, tyAre sAta sAdhaka sevA vigere kare che ane eka sAdhaka pramukhatA svIkAra kare che. pramukha sAdhaka (vyakti) javAbadArI tathA vyavahAra ane dharma pracAranA kartavyonuM, dhiA potAnI mauna, dhyAna, sAdhanA, svAdhyAya, sevA, tapa vageremAM saMlagna rahe che. tapa karavAvALA niyamita samaya Agama nirdiSTa tapa avazya kare che. temAM kaMI ochuM karatA nathI. paNa emAM vadhAre tapa karI zake che. tapasvI unALAmAM upavAsa, chaTha, ama kare che. ziyALAmAM chaTha, aTTama, cAra upavAsa kare che. comAsAmAM aTTama, cAra ke pAMca sAthe upavAsa kare che. pAraNAmAM AyaMbila kare che. A tapa niraMtara cAle che. arthAtu eka AyaMbila pachI pharIthI tapasyA cAlu rahe che. dareka cha mahinA pachI sAdhakono krama badalAto rahe che. 18 mahinAmAM badhAno krama AvI jAya che. 18 mahinA pachI A tapasvI sAdhaka potAnI A sAdhanAne visarjita karI guru sevAmAM AvI zake che ane AgaLa vadhAravA Icche to te ja kramamAM - mahinA badalIne karI zake che. A pramANe A cAritra ochAmAM ochA 18 mahinA mATe dhAraNa karI zakAya che. utkRSTa AmAM jIvanabhara paNa rahI zakAya che. AmAMthI koI sAdhaka vaccamAM AyuSya pUruM karI zake che ane viziSTa prasaMga vaza koI sAdhaka vaccamAM AvIne sammilita paNa thaI zake che. A sAdhanA pUrvadhArI zramaNa ja kare che. daza pUrvathI ochA jJAnavALA tathA 9mAM pUrvanI trIjI AcAra vastuthI uparI jJAnavALA dhAraNa kare che. enAthI ochA jJAnavALAne AjJA apAtI nathI. tathA vadhAre jJAnavALAne evI gaccha muktinI koI paNa prakAranI sAdhanAonI AvazyakatA ja rahetI nathI. A tapane ochAmAM ochA 20 varSanI dIkSA paryAyavALA ja dhAraNa karI zake che. anya aneka viSayonuM varNana AgaLa sAtamAM uddezakamAM 36 dvArothI karavAmAM Avaze. tyAM A cAritra saMbaMdhI ghaNA tattvonI jANakArI maLI zakaze. (4) sUma saMparAya cAritra:- upara kahyA mujaba koIpaNa cAritronuM pAlana karatAM karatAM jyAre moha karmanI 27 prakRtino kSaya athavA upazama thaI jAya che, kevaLa sUkSma saMjavalana lobhano udaya mAtra bAkI rahe che, evI sAdhakanI avasthAne "sUkSma saMparAya cAritra" kahevAya che. A cAritramAM dazamuM guNasthAna hoya che. bIjuM varNana AgaLa sAtamAM uddezakamAM 36 kArothI batAvyuM che. (5) yathAkhyAta cAritra:- sUkSma saMparAya cAritrathI AgaLa nIkaLI sAdhaka A cAritramAM praveza kare che. arthAta avazeSa saMjvalana lobha moha karmano saMpUrNa upazama athavA kSaya karyA pachI yathAkhyAta cAritranI prApti thAya che. enA be vibhAga che. (1) upazAMta moha yathAkhyAta. (2) kSINa moha yathAkhyAta. upazAMta moha yathAkhyAta asthAI hoya che. aMtarmuhUrta pachI samApta thaI jAya che. tyAre sAdhaka pharI sUkSma saMparAya cAritramAM pahoMcI jAya che. kSINa moha yathAkhyAta- vALA AgaLa vadhI aMtarmuhUrtamAM ja bAkInA traNa ghAtI karmono kSaya karI kevala jJAna, kevaLa darzana prApta kare che. upazAMta moha yathAkhyAtamAM eka agiyAramuM guNasthAna che ane kSINa moha yathAkhyAta cAritramAM 12, 13, 14, traNa guNasthAna che ane A pramANe kula 4 guNasthAna che. jemAM be chAstha guNa sthAna che A be kevaLI guNasthAna che. temAM caudamAM guNasthAnamAM cAra aghAti karma rahe che. (1) vedanIya (2) Ayu (3) nAma (4) gotra. jJAnavaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya A traNa ghAtI karma 12 mAM guNasthAnanA aMtima samayamAM pUrNa rUpathI kSaya thAya che ane avazeSa cAra aghAtikarma caudamA guNasthAnanA aMtima samaye pUrNa rUpeNa kSaya thAya che. tyAre yathAkhyAta cAritra vALA siddha gatine prApta kare che. tyAM yathAkhyAta cAritra paNa rahetuM nathI, kAraNa ke cAritra manuSya bhavika ja che. chaThuM pratisevanA dvAra - saMyamanA mULa guNa-pAMca mahAvrata tathA chaThA rAtri bhojana tyAga vrata che. uttara guNamAM svAdhyAya tapa tathA niyama upaniyama che. A mULa gaNa ane uttara gaNamAM doSa lagADavo, enI maryAdAono bhaMga karavo, pratisevanA - viparIta AcaraNa kahevAya che. A pramANe pratisevanAnA be prakAra che. (1) mULa guNa pratisevanA, (2) uttara guNa pratisevanA. koIpaNa maryAdAno bhaMga karavo nahi, doSa lagAvavo nahi, te apratisevanA kahevAya che. evA sAdhaka athavA emanA niyaMThA ke cAritra "apratisavI" kahevAya che. sAtamuM jJAna dvAra - 5 jJAna, 3 ajJAna ema ATha prakAra che. tathA zruta jJAnanI apekSA pravacana mAtAnuM jJAna zramaNane hovuM Avazyaka hoya che. utkRSTamAM 11 aMga, 9 pUrva, 10 pUrva athavA 14 pUrvanuM jJAna hoya che. AThamuM tIrtha dvAraH- koI tIrthakaranuM zAsana viccheda thaI jAya athavA utsarpiNI, avasarpiNInA pahelA tIrthakaranuM zAsana zarU na thAya te pahelA je koI pote ja saMyama aMgIkAra kare te atIrthamAM kahevAya che. tIrthanI sthApanA pachI tathA tIrtha viccheda thAya te pahelAM tIrthakaranA zAsanamAM ja je dIkSita thAya che te tIrthamAM kahevAya che. A pramANe A kAramAM be prakAra che. (1) tIrthamAM (2) atIrthamAM. koI nircantha athavA saMyata tIrthamAM hoya che, koI atIrthamAM hoya che ane koI bannemAM hoya che. navamuM liMga dvAra :- enA traNa prakAra che- (1) svaliMga- jinamatanI vezabhUSA (2) anya liMga - anyamatanI vezabhUSA (3) gRhastha liMga - gRhasthanI veza bhUSA. A dravyanI apekSAe traNa bheda che. emanuM nirgastha ane saMyatamAM hovAnuM ke na hovAnuM kathana A kAramAM karavAmAM AvyuM che. bhAva liMganA traNa bheda thaI zake che paraMtu ahIM prastuta prakaraNamAM sarvatra bhAvathI svaliMga ja hoya che. eTale cArTa mAM traNa dravya liMga ane eka bhAvaliMganI apekSAe kathana karyuM che. dazamaM zarIra dvAra :- audArika vigere pAMca zarIra che. agiyAramuM kSetra dvAraH- enA be prakAra che. (1) karma bhUmi. (2) akarma bhUmi. A kSetra varNana janmanI apekSA ane saMvaraNanI apekSA ema be prakArathI karAya che. arthAt nirgastha athavA saMyata janmanI apekSA kayA kSetramAM maLe che ane saMharaNanI apekSA kayA kSetramAM maLe che, e A dvAramAM batAvyuM che. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 AgamacAra- utarArdha bAramuM kALa dvAra - enA traNa prakAra che. (1) utsarpiNI (2) avasarpiNI (3) no utsarpiNI no avasarpiNI. enA pharI kramazaH -. ane cAra bheda che. arthAt utsarpiNInA 6 ArA che. avasarpiNInA paNa 6 ArA che. no utsarpiNI no avasarpiNInA 4 prakAra che- (1) pahelA ArAnA prAraMbhanA samAna kALa. (2) bIjA ArAnA prAraMbhanA samAna kALa (3) trIjA ArAnA prAraMbhanA samAna kALa (4) cothA ArAnA prAraMbhanA samAna kALa. tathA evA ja bhAva jayAM hoya te cAra prakAranA kSetra kramazaH A che- (1) deva kuru-uttara kuru (2) harivAra- ramyavAsa. (3) hemavata-haraNyavat (4) mahAvideha kSetra. A kSetramAM janma, sadbhAva(hovuM) ane saMharaNa ema traNa apekSAthI nircantha athavA saMyatanuM varNana karavAmAM Ave che. teramuM gati dvAra:- A dvAramAM 3 vibhAga che- (1) kyAM jAya- badhA niyaMThA vaimAnikamAM ja jAya. (2) keTalI sthiti meLave. - palya (athavA aneka palya) thI laIne 33 sAgara sudhI yathAyogya sthiti prApta thAya che. (3) keTalI padavI meLave.- Indra, sAmAnika, trAyanTiMzaka lokapAla ane ahamendra A pAMca padavI che. emAMthI ArAdhakane ja yathAyogya padavI prApta thAya che. virAdhanA karanArane A padavI prApta thatI nathI. nirjhanthanI gatinI pRcchA hovA chatAM paNa ArAdhanA virAdhanAnA vikalpa nikaTatama bhUta athavA bhaviSya kALanI apekSAthI samajavuM arthAt niyama pramANe pratisevI kahevAyelA niyaMThA aMtima samayamAM zuddhi karI le to e niyaMThAmAM ArAdhanAno vikalpa samajavo ane apratisevI nirjhantha aMtima samaye koI pratisevanA avasthAmAM AvI jAya to te, e apratisevI niyaMThAnA virAdhanAna vikalpa gaNAze. A ArAdhanA virAdhanAnA vikalpa padavI prAptinA praznanA uttaramAM che. mULa. pRcchAmAM nirgastha ane enI gati ja che. je kevaLa vaimAnikanI ja che. eTale ArAdhanA virAdhanAnA vikalpavALA paNa nirgastha to che ja. emane nirgastha avasthAthI bahAravALA samajavA nahIM kAraNa ke traNa gati ane traNa devonA spaSTa niSedha sUtramAM pahelAMthI ja karavAmAM AvyA che. eTale virAdhanAnA vikalpamAM padavI vinAnI avasthA paNa vaimAnika devonI ja samajavI. bhavanapati vigere A gati dvAranA aviSaya bhUta che. eTale emane samajavA nahIM. kAraNa ke gati dvAranI pRcchAmAM mULabhUta bhavanapati vigereno spaSTa niSedha karI devAmAM Avyo che. caudamuM saMyamasthAna dvAra:- saMyamanI zuddhi tathA adhyavasAyonI bhinnatAothI saMyama sthAnonI tAratamyatA thAya che. enA aneka sthAna bane che. te saMyamanA vibhinna sthAna ja "saMyama sthAna" kahevAya che. kula saMyama sthAna asaMkhya hoya che. kaSAya rahita avasthA thaI gayA pachI saMyama sthAna sthira thaI jAya che. arthAt akaSAyavALAonuM eka ja saMyama sthAna hoya che. eTale nirjhantha ane snAtakanA saMyama sthAna eka ja hoya che. bAkI cAranA asaMkhya saMyama sthAna hoya che. e asaMkhyamAM paNa hInAdhikatA hoya che. jene cauThaNa vaDiyA kahevAya che. paMdaramuM saMnikarSa(paryava) dvAra :- saMyamanA paryavane "nikarSa" kahevAya che. saMyama pariNAmonA vibhAgo, sthAnone saMyama sthAna kahevAya che ane saMyama dhananuM, saMyama guNonuM, saMyama bhAvonuM je saMcaya AtmAmAM thAya che, te saMyamanA paryava kahevAya che. arthAt saMyamanA upalabdha Atma vikAsane arthAtu Atma guNonI upalabdhi ane enA saMcayane ja paryava kahevAya che. evA saMyama paryava anaMta hoya che. emAM paNa pratyeka niyaMThAnA jaghanya ane utkRSTa paryava hoya che. e anaMtamAM paNa anaMta guNa aMtara hInAdhikatA thaI zake che. ene chANa vaDiyA" kahevAya che. chaThThANa vaDiyA vigereno artha prajJApanA pada pa mAM batAvyo che. soLamuM yoga dvAraH- enA be prakAra che. (1) sayogI ane (2) ayogI. sayogImAM traNa yoga hoya che. ayogImAM eka paNa yoga hoto nathI. sataramuM upayoga dvAra - sAkAra ane anAkAra be upayoga che. aDhAramuM kaSAya dvAra:- cAra kaSAya ane akaSAyI. ogaNIsama vezyA dvAra:-salezI, 6 lezyA ane alezI. vIsamuM pariNAma dvAra - pariNAmanA traNa prakAra che- vardhamAna, hAyamAna, avasthita. A traNenI jaghanya utkRSTa sthiti hoya che. pAMca niyaMThAmAM jaghanya sthiti traNenI eka samayanI hoya che. hAyamAna vardhamAnanI utkRSTa sthiti aMta- muhUtanI hoya che ane avasthitanI cAra niyaMThAmAM utkRSTa sAta samayanI hoya che. nirgunthamAM aMtarmuhUrtanI hoya che. snAtakamAM vardhamAna pariNAmanI jaghanya utkRSTa aMtarmuhUrtanI ane avasthita pariNAmanI jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa dezona koDa pUrvanI sthiti ha 21. 22. 23. mAM dvAra:- (1) baMdha (2) udaya (3) udIraNA ATha karmonI apekSA hoya che. covIsamuM upasaMpadA dvAraH- pratyeka nirgastha potAnI nircantha avasthAne choDe to kaI kaI avasthAne prApta kare che. te prApta karavAnA ATha sthAna kahevAyA che. (1) asaMyama(2) saMyamasaMyama(3 thI 7) pAMca niyaMThA (8) siddhi. cha niyaMThAmAMthI potAno eka niyaMTho gaNyo nathI. kAraNa ke ene to choDavAnI pRcchAno ja javAba che. A prakAre A dvAramAM niyaMThAnI ApasamAM gati batAvI che. A niyaMThAvALA eka bIjAmAM Ava jA kare che. snAtaka kevaLa siddha gatimAM ja jAya che. bAkI pAMce ya niyaMThA kALa dharma pAmavAthI asaMyamamAM ja jAya che. ApasamAM anaMtara kyAM jAya che, te A pramANe che- (1) pulAka-kaSAya kuzIlamAM. (2) bakuza ane pratisevanA-kaSAya kuzIla, saMyamAM saMyama, asaMyamamAM ane bakuza pratisevanA bane parasparamAM. (3) kaSAya kuzIla-snAtaka ane siddhane choDI badhAmAM jAya. nirgastha- kaSAya kuzIla ane snAtakamAM jAya. snAtaka- siddhamAM jAya. pacIsamuM saMjJA dvAra:- cAra saMjJA ane no saMzopayukata A pAMca prakAra che. chavvIsama AhAra dvAra :- AhAraka, aNAhAraka ema be prakAra che. sattAvIsamuM bhava dvAra :- utkRSTa keTalA bhavomAM A niyaMThA AvI zake che. cArTa jao. aThThAvIsamuM AkarSa dvAra - eka bhava ane aneka bhavomAM keTalI vAra A niyaMThA prApta thaI zake che? cArTa juo. ogaNatrIsamuM kAla dvAra:- nirgasthanI jaghanya utkRSTa sthiti. eka jIvanI apekSA ane aneka jIvanI apekSA. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bh hh | 4. 1 3 na jainology II 199 AgamasAra trIsamuM aMtara dvAraH- A be prakArathI che. - eka jIvanI apekSA ane aneka jIvanI apekSA. ekatrIsamuM samuddaghAta - sAta samudyAta che. batrIsamuM kSetra dvAra :- lokano kayo bhAga avagAhana karAya che. pAMca nigraMthonA zarIra lokanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM rahe che. kevalInuM zarIra samudyAta AzrayI saMpUrNa lokamAM athavA lokanA aneka asaMkhya bhAgamAM athavA asaMkhyAtamA bhAgamAM hoya che. tetrIsama sparzanA dvAra - kSetranI samAna sparzanA hoya che. kaMIka vizeSAdhika pradeza hoya che. bIsamuM bhAva dvAra:- upazama, kSayopazama, kSayika A traNa bhAvomAMthI koI eka bhAvathI niyaMThA thAya che. pAMtrIsamaM pariNAma dvAra :- jaghanya utkRSTa keTalI saMkhyAmAM nircantha thAya che ? emAM paNa be prakAra che. (1) navA keTalA eka sAthe bane che? ane (2) junA banelA tathA navA kula maLIne keTalA hoya che? chatrIsamuM alpabahatva dvAraH- cha niyaMThAmAMthI konAmAM nigraMtha ochA ane konAmAM vadhAre che? cha: niyaMThAnA 36 dvArano cArTa :sUcanAH- cArTamAM koI nirdeza samajamAM na Ave to dvAronuM varNana je upara ApavAmAM AvyuM che ene dhyAnathI vAMcIne samajavAno prayatna karavo joie. tathA cArTa pachInI TippaNI(nodha)vAMcIne samajavAno prayatna karavo. U- eTale pUrvavata dvArA mulAka bakuza pratisevanA kaSAyakazIla | nirjhantha snAtaka 1prajJApanA bheda(1) jJAnAdi 5 AbhogAdi.5 | jJAnAdi 5 jJAnAdi 5 | paDhamavigere 5 | 5 guNa 2 veda 2. | 3 + avedI | avedI avedI 3 rAga sarAgI sarAgI sarAgI sarAgI vItarAgI vitarAgI 4 kalpa (2) | 4 3 [ pa cAritra (3) 2 | 2 | 2 6 pratisevanA (4) apratisevI | U | UM U 7 jJAna 3 | 3 7 zrata (pa-6) pUrvamAMnyUna/pUrNa 10 pUrva | 10 pUrva | 14 pUrva 14 pUrva zrata vyatirikata 8 tIrtha tIrthamAM tIrthamAM tIrthamAM | | bannemAM bannemAM bannemAM 9liMga dravya/bhAva 3/1 3/1 3/1 3/1 3/1 3/1 10 zarIra 5 11 kSetra janma 1(karmabhUmi) 11 saMharaNa nahIM (7) 12 kALa 3. 12 avasarpiNI (8). 3-4 ArA 3-4-5 3-4-5 | 3-4-5 3-4 3-4 janmasidabhAva 3-4-5 3-4-5 3-4-5 12 utsarpiNI 2-3-4) janma/sadabhAva 3-4 12 saMharaNa X | sarvatra U | U 12 no utsarpiNI(9) 1(mahAvideha)/x | 1/4 UM. janma/saMharaNa palibhAga 13 gati 1 thI 8 1 thI 12 vaimAnika 5 aNuttara mokSa devaloka devaloka 13 sthiti 2 palyA 2 palya 2 palyA 2 palya 33 sAgara sAdi anaMta 18 sAgara 22 sAgara 22 sAgara | 33 sAgara 13 padavI 14 saMyama sthAna asaMkhya UM U U 14 alpa bahutva 2 asaM. guNA | 3 U 4 U 5 UM 1 alpa 1 alpa 15 paryava anaMta 15 julAka chaThThANa (10) anaMtamo U chaThThANa anaMtamo paryAva vaDiyA bhAga vaDiyA bhAga 15.bakuza pratisevanA anaMta guNa chaThThANa anaMtamAM bhAga 15 kaSAya kuzIla chaThThANa | | U anaMtamo bhAga | anaMtamo bhAga 15 nirgastha snAtaka anaMta guNa | U | U sarakhA sarakhA 1paalpabadutva(11) | 1/2 3/4 3/5 1/6 7 anaMtaguNA 16 yoga 3/ayogI 17 upayoga 2 | 2 18 kaSAya 4 4 | 4,3,2,1 | akaSAyI | U ja ja i .i . 3.! . nA.5 is file na ko.T -- . : : ---- ----- - -kaMkA.- - - - - - - - - | U badhA UM U | UI paryavA U 3 . ' Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 200 | 3 | 3 80 | 1 | 1/alezI umo che aMtamuhUta che 1samaya/aMtamuhUta U | 1samaya/aMtamuhUta, U 1 samaya 7 samaya 1 samaya aMtamuhUta aMtamuhUtaja.dezona karoDa pUrva-u. 1/abaMdha 7-8 7-8 7-8-6 | 19 leyA 20 pariNAma 20 vardhamAna sthiti | 20 hAyamAna sthiti 20 avasthita sthita 21 karma baMdha 22 udaya (vedana) | 23 udIraNA(12) 24 uvasaMpadA (gata)saMyamavigeremAM 25 saMjJA 26 AhAra 27 bhava ja/ u. 28 AkarSa 1 bhavamAM L.li. 7,8,6 7,8,6 7,8,6,5 5,2 2/anudIraNa mokSa | U 5 U. | 1/8 no saMjJopayukta U UM bane 1/mokSa 1/8 1/3 1ra 2/5 za aneka bhavamAM 29 sthiti 1 jIva aneka jIva aMta/ | no saMzopayakta | 5 | 5 AhAraka | U 1/3 1/8 1/3 vakhata 1/aneka sau vakhata 2/7 vakhata 2/aneka hajAra | | aMtarmuhUrta 1 samaya, dezona karoDa pUrva 1 samaya | zAsvata | U aMtarmuhUrta | ja. aMtameo u. ardha pudgala ja. eka samaya | u. saMkhya varSa 3 kramazaH | 5 asaMkhyAza aMtarmuhUrta | U 1 samaya dezona karoDa 1 samaya, aMtarmuhUrta | zAsvata ha 30 aMtara eka jIva aneka jIva | X ja. 1 samaya u.6 mAsa ra ha 31 samudraghAta 3ra kSetra (avagAhana). 33 sparzanA loka ha 34 bhAva 35 parimANa navA asaMkhyAMza loka sAdhika kSayopazama bhAva | U O/1/ aneka sau(13) | o/aneka hajAra aneka karoDa 2 saMkhyaguNA 4 U ha ka , | sarva loka Adi asaMtu loka sarva loka Adi asaMkhyAMza loka kSayika bhAva O/1/ 108 aneka karoDa | 3 saMkhya guNA 2 bhAva o/1/ | 162 o/1/ aneka sau. 1 alpa O/1/ aneka hajAra aneka hajAra karoDa 35 navA junA sI U 36 alpa bahutva parzI sUcana - nodha:- (1) pulAka vigerenA 5-5. prakAra mATe sArAMza juo. (2) pulAkamAM sthita, asthita ane sthavira A traNa kalpa che. nircantha snAtakamAM sthita, asthita ane kalpAtIta A traNa kalpa che. jyAM cAra che, tyAM kalpAtIta nathI. (3) jayAM barAbara (u)nuM cinha che tyAM eno artha che ke, enA pUrvavartI niyaMThAnI samAna che. jema ke pratisevanA dvAramAM nigraMthamAM (u)nuM cinha che to te kaSAya kuzIlanA sarakhuM apratisevI jANavuM. A pramANe sarvatra badhA cArTamAM ema ja samajavuM. (4) cAritra dvAramAM je paNa saMkhyA che te cAritra kramazaH jANava. (5) palAkanuM jaghanya zrutajJAna 9 mAM pUrvanI trIjI AcAra vasta(trIjo adhyAya) che. arthAta 8 pUrvonuM jJAna saMpUrNa ane 9 mAM pUrvanuM adhyayana cAlatuM hoya ene pulAka labdhi thaI zake che. utkRSTa pUrNa 9 pUrvanA jJAnavALA pulAka labdhi prayoga karI zake che. nava pUrvathI vadhu jJAnavALA pulAka labdhiprayoga karatA nathI. jo kare to 9 pUrvathI vadhArenuM jJAna ghaTIne 9 pUrvamAM AvI jAya che. (6) bakuza vigeremAM jaghanya zruta-aSTa pravacanamAtAnu che. cArTamAM kevaLa utkRSTa ja ApyuM che. (7) pulAkanuM saMharaNa thatuM nathI. enuM tAtparya e che ke akarma bhUmi athavA anya akarmaka ArAnA sthAna para pulAka labdhi saMpanna sAdhunuM saMharaNa karI Ape to paNa tyAM labdhi prayogano prasaMga Avato nathI. A apekSAe saMharaNano niSedha samajavo. paraMtu koI pulAka labdhi saMpanna aNagArane bharata kSetranA eka kSetrathI bIjA kSetramAM koI deva saMharaNa karIne mUke to tyAM Avazyaka thavA para te aNagAra pulAka labdhino prayoga karI zake che. niSedha karavAno Azaya labdhi prayoga mATenA ayogya bharata sivAyanA anya kSetra tathA ArAo che. tenI apekSAe ja saMharaNa AzrI samajavuM joie. (8) saMharaNanI apekSA "sarvatra" kahevAno Azaya che- e ArA ane cAre pavibhAgamAM maLe. (9) no utsarpiNIno artha, no utsarpiNI no avasarpiNI - mahAvidehakSetra ane 6 akarma Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 201. AgamasAra bhUminA traNe pavibhAga. (10) chaThThANa vaDiyAno artha prajJApanA pada 5 mAM Apyo che. paMdaramA paryava dvAranA cArTamAM 6 niyaMThAnI, niyaMThAthI paryAyanI sarakhAmaNI alaga alaga batAvI che. dvAra' nI kolamamAM kahelA pulAka vigere cha e kolamamAM kahelA pulAka vigerethI - eva samajava (11) paMdaramAM dvAramAM paryAvana alpabahatva kahyuM che. tyAM 1/ra no matalaba jaghanya paryava/utkRSTa paryava che. arthAt pulAkanA jaghanya sauthI alpa che ane utkRSTa bIjA naMbaramAM anaMtaguNA che. 1/6 no matalaba che kaSAya kuzIlanA jaghanya paryava sauthI alpa che tathA pulAkanA jaghanya sarakhA che ane utkRSTa paryavanA alpa bahutvamAM chaThThA naMbare che ane anaMta guNa to jAte samajI levA. A pramANe 3/4 ane 3/5 no matalaba paNa samajavo. je 1-1 athavA 3-3 athavA 7-7 be vakhata aMka ApavAmAM AvyA che, eno matalaba che ke te ApasamAM sarakhA che. enA alpa bahutvano naMbara eka sarakho che. (12) udIraNAmAM 7 karma - Aya nathI. 6 kame - vedanIya nathI. 5 kime - mohanIya nathI. 2 karma - nAma ane gotra kame. (13) pariNAma dvAramAM O/1/ aneka sau - AmAM zUnyano matalaba che ke kayAreka e niyaMThAmAM eka paNa hotA nathI. ekano matalaba jaghanya 1-2-3, aneka sau no matalaba utkRSTa eTalA thaI zake che. navA no matalaba pratipadyamAna- e niyaMThAmAM navA praveza karavAvALA. navA junAno matalaba - pUrva pratipanna arthAt kula keTalA thAya che. navA junAmAM jyAM zUnya nathI te eTalA ja haMmezA zAsvata maLe che. uddezaka: 7 pAMca saMyatanA 36 dvAra:sAmAyika chedopasthApanIya | parihAravizuddha | sUkSma saMparAya | yathAkhyAta dvAra 2 prakAra avedI puvaeNvata 2 prakAra | avedI vItarAgI | 2 prakAra 3/avedI pavaeNvata || 3 | 4 | 3 | 2 prakAra 2(strI nahIM). pavaeNvata | 3 | 1 | 1 lh | 8 | sh | 8 | 1 | 1 | 2 | 1 puvaeNvata tIrthamAM 3/1 dezona daza pUrva tIrthamAM 1/1 14 pUrva bannemAM 14 pUrva banemAM 3/1 3/1 1 prajJApanA 2 prakAra 2 veda 3/avedI 3 rAga sarAgI 4 kalpa 5niyaMThA | 4 | 6 pratisevanA | 3 7 jJAna | zrutabhaNe 14 pUrva 8 tIrtha bannemAM 9 liMga 3/1 10 zarIra 11kSetra(janma) | 1pakarmabhUmi saMharaNa sarvatra 12 kALa avasarpiNI 3-4-5 janmasidbhAva ArA utsarpiNI 2-3-4/ janma/saMbhAva 3.4 saMharaNa sarvatra no utsarpiNI 1/4 janma/saMharaNa 10 karmabhUmi | 10 karmabhUmi sarvatra 0 | x| 15 karmabhUmi | 15 karmabhUmi sarvatra sarvatra 3 puvaeNvata pavaeNvata 3-4-5 3-4) 3-4-5 puvaeNvata purvavata puvaeNvata puvaeNvata sarvatra 4/4 | xx | sarvatra 1/4 sarvatra 1/4 13 gati | sthiti vaimAnikabadhA 2palya3i3sAgara puvaeNvata puvaeNvata 8mAMdevaloka sudhI 25lya/18sAgara aNuttaravimAna | aNuttaravimAna 33 sAgara 33 sAgara padavI 14saMyamasthAna asaMkhya alpa bahutva | 4 asaMkhya guNA 15 paryava anaMta | 15 sAmAyika | chaThThANavaDiyA chedopasthApanIya | chaThThANavaDiyA parihAra vizaSTha | chaThThANavaDiyA sukSmasaMparAya anaMtaguNA yathAkhyAta anaMtaguNA alpabadbhutva 1/4 16 yoga | 3 [ 17 upayoga puvaeNvata 4 puvaeNvata puvaeNvata puvaeNvata pavaivata puvaeNvata puvaeNvata purvavata purvavata 3 purvevata puvaeNvata yuvata puvaeNvata purvavata puvaeNvata | purvavata 2/3 | 3 2 puvaeNvata 2 purvevata 1 alpa purvevata purvevata anaMtamobhAga | purvevata anaMtamobhAga | pavaeNvata anaMtamobhAga | puvaeNvata chaThThANavaDiyA anaMtamobhAga purvavata sarakhA 5/6 7 anaMtaguNA 3/ayogI 1 1/4 | 3 O | . . . P | Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 202 - akaSAyI 1/alezI aMtamuhUta puvaeNvata 32 B. | dezonakaroDapUrva.u. aMtamahUta ja. 1/abaMdha 7/4 5/2/4 nosaMzopayukta bane 1/3. 1/3 1/2 2/5 | 2/7 | 18 kaSAya 4/3/2 43/2 19 vezyA 1 20 pariNAma vardhamAna-sthiti | 1samaya/aMtamuta purvavata | purvevata purvevata hAyamAna sthiti | 1 samayaaMtamahUta | pavaeNvata pavaeNvata avasthita-sthiti | 1 samaya puvaeNvata parvavata 7 samaya 21 karma baMdha 7-8 7-8 7-8 | 22 udaya 23 udIraNA 7-8-6 7-8-6 || 7-8-6 s/5 24 uvasaMpadAgata | 4 5 25 saMjJA 5 nosaMjJopayukta | 26 AhAra 1(AhAraka). 27 bhava jAuM. | 1/8 1/8 1/3 28AkarSe 1bhavamAM 1/aneka so 1/120 1/3. 1/4 28 aneka bhavamAM | 2/anekahajAra | 2/96o. 29 29 sthiti ekanI | 'samayadeizona puvaeNvata puvaeNvata (29 varSa ochA) 1samaya karoDapUrva aMtarmuhUrta 29sthiti zAsvata 250 varSa | | 142 varSa 58 varSa ochA 1 samaya, anekonI 1/2ko.ko.sAgara | be.ko.pUrva aMtarmuhUrta 30 aMtara ja.aMtarmu purvevata/63000 purvevata/84000 purvevata /ja.1 eka jIva/ u.addha pu. varSa sAdhika varSa sAdhika samaya.u.-6 aneka jIva nahIM. ja.-18ko.ko. 18 kro.ko.sAgara sAgara-u. 31 samudUdhAta 6 kramaza: X | 3rakSetraavagAhana | asaMkhyAMzaloka purvavata purvevata purvevata 33 kSetra sparzanA | asaMkhyazasAdhika pavaeNvata puvaeNvata pavaeNvata 34 bhAva kSayapazama puvaeNvata purvevata purvavata 35 parimANa | o/1/ o/1/ puvaeNvata O/1/162 navA aneka hajAra aneka so 35 navA junA aneka hajAra o/1/aneka o/1/aneka o/1/ karoDa so karoDa 7 hajAra aneka so 36 alpabahu | 5 2 saMkhyAta guNA 1 alpa dezona 1samaya karoDapUrva zAsvata | parvevata /4 mAsa sarva loka Adi sarva loka vigere upazama-kSayika puvaeNvata aneka karoDa (1) tapa karavA vALA ane karelA ema be bheda parihAra vizuddhinA che. saMkilaSyamAna ane vizuddhayamAna(paDatA-caDhatA) ema be bheda sUkSma saMparAyanA che. yathAkhyAtanA traNa prakAre be--be bheda che-(1) upazAMta moha, kSINa moha (2) chAstha, kevaLI (3) sayogI, ayogI. (2) chedopasthApanIya ane parihAra vizuddha cAritramAM asthitakalpa ane kalpAtIta be nahIM hovAthI traNa kalpa che. sUkama saMparAya ane yathAkhyAtamAM sthita, asthita ane kalpAtIta A traNa kalpa hoya che. (3) sAmAyika chedopasthApanIyamAM - mULa guNa ane uttara guNa pratisevanA e be ane trIjo apratisevanA e traNa bheda che. zeSa traNa cAritramAM apratisevI eka ja vikalpa che. (4) sAmAyika cAritra eka bhavamAM seMkaDo vAra AvI zake che. paraMtu chedopa- sthApanIyamAM evuM hotuM nathI. te to utkRSTa 120 vAra ja AvI zake che. jemAM paNa parivAra vizuddhathI aneka vAra Avavu, sAmAyikathI Avavu ane asaMyamamAM jaI Avavu vigere no samAveza che. ATha bhavanI apekSA utkRSTa 960 vAra Ave che. (5) ogaNatrIsa (29) varSanI umara pahelAM parihAra vizuddha cAritra grahaNa karI zakAtuM nathI. tIrthakaranA zAsananI apekSA varSa jaghanya kALa che ane utkRSTa zAsana cAlavAnI apekSA ardhA kroDAkoDa sAgaropama che. parihAra vizaddha cAritranA be pATa paraMparAnI apekSA jaghanya 142 varSa thAya che. utkRSTa be karoDa pUrva 58 varSa ochA thAya che. (6) eka jIvanI apekSA aMtara (jaghanya ane utkRSTa) pAMceya cAritranA sarakhA che. aneka jIvanI apekSA be cAritra zAzvata che. sUkSma saMparAmAM utkRSTa 6 mahinA sudhI koI thatA nathI. chedopasthApanIya-21000 nA traNa ArA (chaThTho, pahelo, bIjo) sudhI thaze nahi. parihAra vizuddha jaghanya 21000 varSanA cAra ArAnA 84000 varSa (5,6,1,2 ArA) sudhI thatA nathI. utkRSTa yugaliyA kALanA 6 ArA sudhI thatA nathI. jethI (2+3+4+4+3+2) 18 kroDAkroDa sAgara kALa thaI jAya che. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 jainology II AgamasAra (7) chedopasthApanIyamAM pUrva pratipana (navA junA) kayAreka thAya che. kayAreka thatA nathI. bharata, airAvatamAM ja thAya che. mahAvidehamAM hotA nathI. bhAratamAM paNa koI ArAma thAya. koI ArAmAM thatA nathI. jyAre thAya che tyAre ja . utkRSTa aneka so karoDa thaI zake che. ahIM mULa pAThamAM lipi doSathI athavA koI kAraNathI jaghanya utkRSTa aneka so karoDa hovAnuM kahyuM che. jo ke pATha azuddha che. kAraNa ke jyAre paNa thatA nathI tyAre navA eka sAthe utkRSTa aneka so ja utpanna thaI zake che. tyAre pahelA ja samayamAM aneka so thI, aneka so karoDa kevI rIte thaI zake? eTale nakkI ja te pATha azuddha che. A sUtra pramANathI ja spaSTa che. eTale jaghanya 1.2.3 aneka so vigere mAnavuM ja upayukta che. (8) pulAka nirgastha snAtaka tathA parihAra vizuddha sUkSma saMparAya yathAkhyAta cAritra, A avasarpiNInA pAMcamAM ArAmAM janma levAvALAne prApta thavAno spaSTa niSedha karyo che. paraMtu utsarpiNInA bIjA ArAmAM janma lenArAne A pulAka vigere badhA thaI zake che. A banne "duHkhamI" ArAnI vizeSatA che. (9) bAkI TippaNa, (noMdha) sUcanAo pUrvaniyaMThAnA cArTa anusAra samajI levA. saMjayA niyaMThA prakaraNa samApta . sUcanA:- (1) prAyazcittanA prakAra, AlocanAnA prakAra pratisevanAnA prakAra, AlocanA prAyazcitta kartA tathA prAyazcittadAtAnI yogyatA vigere varNana pariziSTamAM juo. (2) tapanA bheda prabheda ane svarUpa tathA dhyAna saMbaMdhI vistRta vicAraNA aupapAtika sUtra sArAMza mAM tathA AgamasAra pUrvArdhamAM juo. uddezakaH 8-12 (1) jIva potAnA adhyavasAya ane yoganI samizraNa avasthAthI parabhavano AyuSyabaMdha kare che. Ayu(AyuSya karmanA dalika) bhava(bhava nimitaka avagAhanA Adi 6 bola) ane sthiti(AyuSya karmanI sthiti) nA kSaya thavAthI jIvanuM parabhavane mATe gamana thAya che. te gati zIdhagAmI hoya che. jIva potAnI Rddhi karma ane prayogathI ja parabhavamAM jAya che. A pramANe jIvanI jema 24 daMDaka, bhavI, abhavI, samadaSTinuM kathana paNa samajavuM. utkRSTa vigraha gati ekendriyanI cAra samaya, zeSa daMDakanI traNa samayanI thAya che. A gati kUdanAra puruSanI gatinA sarakhI plavakagati rUpa hoya che. arthAt eka sthAnathI uThI ane sIdhA tarata ja bIjA sthAna para pahoMce, A plavaka gati che. I zataka 25/12 saMpUrNa baMdhI zataka-26 47 bolanI baMdhI adhikAra : A zatakamAM agiyAra uddezaka che ane agiyAra ja dvAra che. jenA 47 bola hoya che. karma baMdha ane abaMdha saMbaMdhI cAra baMga hoya che. samuccaya karma (pApa kama) ane ATha karma ema 9 gamaka che. samuccaya jIva ane 24 daMDaka ema 25 sthAnonI apekSA saMpUrNa varNana karyuM che. agiyAra dvAra tathA 47 bola - jIva-1, vezyA-8, pakSa-2, daSTi-3, ajJAna-4, jJAna-6, saMjJA-5, veda-5, kaSAya-s, yoga-5, upayoga-2 A kula-47 bola che. kyAM keTalA kayA bola :jIva bola | vivaraNa nArakImAM 35 | cAra vezyA, 2 jJAna, no saMjJA, 3 veda, akaSAya, ayoga A 12 ochA thayA bhavanapati vyaMtaramAM 37 | eka vezyA ane eka veda vadhyA jayotiSI ane be devaloka 34 | 37 mAM traNa lezyA ochI trIjAthI raiveyaka sudhI | 33 | 34 mAM eka veda ochuM pAMca aNuttara vimAna | 26 | kRSNa pakSa, 2 daSTi, 4 ajJAna ochA 33 mAM pRthvI, pANI, vanaspati | 27 | jIva, 5 lezyA, 2 pakSa, 1 daSTi 3 ajJAna, 4 saMjJA, veda,5 kaSAya, yoga,2 upayoga 27 tela vAyu 26 | 27 mAM tejo vezyA ochI traNa vikasendriya 31 | samadaSTi, 3 jJAna, 1 vacana yoga 26 mAM vadhyA. tiryaMca paMcendriya | 40 | alezI. avedI, akaSAyI, ayogI, no saMjJA, 2 jJAna, A 7 ochA | manuSya | 47 | badhA baMdha, abaMdhanA cAra bhaMga - (1) bAMdhyuM hatuM. bAMdhe che. bAMdhaze. (2) bAMdhyuM hatuM. bAMdhe che. bAMdhaze nahIM. (3) bAMdhyuM hatuM, bAMdhatA nathI, bAMdhaze. (4) bAMdhyuM hatuM, bAMdhatA nathI, bAMdhaze nahIM. A rIte anaMtarotpannaka, anaMtarAvagADha, anaMtarAhAraka ane anaMtara paryAptanA cAra uddezaka che. paramparotpanaka vigerenA cAra uddezaka, pahelA uddezaka sarakhA che. dazamA carama uddezakanuM varNana paNa e ja pramANe che. agiyAramAM acarama uddezakamAM- alezI, kevalI, ayogI, A traNa bola nathI. 44 bola ja che. baMdhInA bhaMga traNa ja che. cotho bhaMga nathI, kAraNa ke mokSa na janAra ja hoya che. eTale sarvArtha siddhanI pRcchA paNa nathI. uddezaka 2 thI 11 sudhImAM samuccaya jIvanI pRcchA nathI. agiyAra uddezakanAM nAmaH (1) samuccaya- auSika. (2) anaMtara utpannaka - prathama samayotpana, (3) paraMparA utpannaka - bahu samayavartI (4) anaMtarAvagADha - prathama samaya sthAna prApta (5) paraMparAvagADha (6) anaMtarAhAraka - pahelA samayanA AhAraka (7) paraMparAhAraka Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 204 (8) anaMtara paryAptaka - prathama samayanA paryAtmaka (9) paraMpara paryAptaka (10) carama - e ja bhAvamAM mokSa janAra athavA e avasthA bhavamAM panaH na AvanAra (11) acarama-abhavI, acarama zarIrI tathA A bhavamAM praznaH AvanAra. TippaNa-1 (janma napuMsakanI mukti) - anaMtarotpanaka vigere cAreya janmanA prathama samayavartI vigere hoya che. eTale Ayu karmano baMdha karatA nathI. ane 7 karmanA baMdha avazya kare che. manuSyamAM kRSNapakSa sivAya badhA jIva e ja bhavamAM mokSa jaI zake che. kAraNa ke emAM Ayu baMdhamAM cotho bhaMga kahyo che. anaMtarotpannaka manuSyamAM veda traNe ya kahyA che. eTale janma samayanA traNa vedavALA e AkhA ja bhavamAM Ayu bAMdhe nahIM. ane mokSa jAya tyAre cotho bhaMga thAya che. eTale traNe veda e ja bhavamAM mokSa jaI zake che. AnAthI ja janma napuMsakanuM mokSa javuM siddha thAya che. // zataka26 saMpUrNa II - zataka: 27. chavIsamAM zatakamAM karma baMdha' saMbaMdhI je varNana 11 uddezakomAM karyuM che te ja varNana ahIMyA paNa 'karma karavA' nI apekSA samajavu. ahIM baMdha sivAya saMkramaNa vigere karaNa samajavA. agiyAra uddezaka paNa e ja pramANe samajavA. karaNa ATha che. uddhavartana, apavartana, baMdha, saMkramaNa, nidhattikaraNa, nikAcita karaNa , upazama, udIraNA . AtmAnA pariNAmo nI karmo para thatI asarane karaNa kahevAmAM Ave che. || zataka 27 saMpUrNa zataka: 28 (1) badhA jIvoe pApa karmanA samArjana, saMkalana, bhUtakALamAM tiryaMca gatimAM karyA. (2) athavA tiryaMca manuSyamAM (3)tiryaMca narakamAM (4) tiryaMca devamAM karyA hatA. (5) tiryaMca naraka manuSya (Da) tiryaMca naraka devamAM. (7) tiryaMca manuSya devamAM karyA hatA. athavA (8) tiryaMca naraka deva manuSyamAM karyA hatA. A judA-judA jIvomAM kula-8 bhaMga ja thaI zake che. - uparokta 26 mAM zatakamAM kahela 11 dvAranA 47 bolomAMthI jayAM je bola maLI zake emAM samArjananA ATha bhaMga kahevA, pachI jJAnAvaraNIya Adi ATha karmonA samArjananI apekSA paNa ATha bhaMga kahevA, pachI anaMtarotpannaka vigere agiyAra uddezAmAM paNa je bola hoya emAM ATha ATha bhaMga kahevA. // zataka 28 saMpUrNa II zataka: 29 jIva pApa karma vedanano prAraMbha ane vedananI samApti sAthe paNa kare che ane alaga alaga paNa enA cAra bhaMga bane che. ahIM karma vedananI pRcchA bhava sApekSa che. eTale je (1) sAthe janme, sAthe mAre te e bhavanA karma vedana sAthe prAraMbha kare che ane sAthe ja samApta kare che. (2) je sAthe janme ane alaga alaga mare to te prAraMbha sAthe kare paraMtu samApti alaga alaga samayamAM kare. (3) jo alaga samayamAM janme ane sAthe mare to te e bhavamAM karma vedanA prAraMbha alaga alaga samayamAM kare ane samApti sAthe kare. (4) jo alaga samayamAM janme ane alaga samayamAM mare to te e bhava saMbaMdhI sarve(badhA) karma vedana alaga alaga prAraMbha kare ane alaga alaga ja samApta kare. A pramANe 11 dvAra, 47 bola, 8 karma, 24 daMDaka saMbaMdhI upara kahelA varNanamAM A cAreya bhaMga kahevA. pachI anaMtarotpanika vigere cAra uddezAmAM be bhaMga ja kahevA. paraMparAtpannaka vigere bAkI badhA (6) uddezakamAM cAra bhaMga kahevA. anaMtarotpannaka vigeremAM badhA jIva sAthe ja janme che. alaga samayamAM janmavAno vikalpa tyAM hoto nathI. eTale cAra bhaMga na banatA be bhaMga ja bane che. / zataka 29 saMpUrNa II zataka-30 samavasaraNa adhikAra : samavasaraNathI ahIM "vAda" siddhAMta ane vAdI kahevAya che. A vAdI cAra prakAranA hoya che. (1) kriyA vAdI, (2) akriyA vAdI (3) ajJAna vAdI (4) vinaya vAdI. e cAre ya ahIM samavasaraNa saMjJAthI varNita che. kayAMka A cAra vAdionA bheda ekAMtavAdI rUpamAM kahIne badhAne mithyA- daSTi gaNyA che. tyAM A cArene 363 bheda (180 + 84+67+32) mAne che. paraMtu prastuta prakaraNamAM kriyA vAdIthI samyagudaSTi tathA jJAna kriyAnA sumeLa- vALA, syAdvAdamaya samyam siddhAMtanuM grahaNa karyuM che. bAkI traNe ekAMta- vAdI mithyASTirUpamAM svIkAra karyA che. emAM (1) akriyAvAdI jJAna mAtrathI kalyANa thavuM mAne che ane kriyAno niSedha kare che. (2) ajJAnavAdI- jJAnanuM khaMDana kare che ane ajJAna ane zUnyatAthI mukti mAne che. (3) vinaya vAdI- kevala vinayathI ja mukti mAne che. jJAna, kriyA baMneno niSedha kare che. je koIne paNa jue, je koI paNa maLe. ene praNAma kare. eTale kevaLa namratA, vinayathI ja kalyANa thaI jaze. jJAna kriyAnI mahenata karavI te vyartha mAne che. pUrvamAM kahelA 11 dvAronA 47 bolAmAM A cAre ya samavasaraNomAMthI keTalA samavasaraNa samavasaraNamAM, kayA daMDakamAM keTalI gatinA Ayu baMdha thAya che? kayo bola bhavI athavA abhavI che, vigere viSayonA varNana A prakaraNamAM karyA che. samuccaya jIvanA samavaraNa vigere :47 bola samavasaraNa AyubaMdha | kRSNa pakSI, mithyAdaSTi, cAra ajJAna 4 gatinA | mizradaSTi 2 ajJAna vanaya abaMdha samyagudaSTi, cAra jJAna 1 kriyA 2 deva, manuSyanA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 4 traNa azubha lezyA traNa zubha lezyA 4 manaH paryava jJAna no saMzopayukta 1 avedI, akaSAyI, ayogIalezI, kevalI 1 bAkI 22 bola 205 kriyAvAdI-manuSya/abaMdha 3samavasaraNa-4 gatinA kriyAvAdI-deva,manuSyanA3, samavasaraNa-3gatinA vaimAnika devanA AgamasAra | abaMdha 4 kriyA vAdI - 2 gatinA 3 samavasaraNa-4 gatinA noTa :- kriyAvAdI samavasaraNa ane mizradaSTi ekAMta bhavI hoya che. bAkI badhA bola bhavI, abhavI banne hoya che. evuM sarvatra pUrA zatakamAM samajavu. (2) traNa samavasaraNa jyAM kahyA che tyAM eka kriyAvAdI samavasaraNa nathI. anaMtarotpannaka vigere cAra uddezaka :- 26 mAM zatakanI samAna 47 bolamAMthI maLavAvALA bola kahevA e badhA bolomAM samavasaraNa uparokata cArTa anusAra jANavA, arthAt cArTamAM kahelA bolomAM mana, vacana, yoga ane mizradaSTi jyAM paNa che te kADhI nAkhavA ane bAkI badhA bola cArTa anusAra jANavA. AyunA badhA bolomAM 'abaMdha' kahevA. kAraNa ke A anaMtarotpannaka vigere Ayu bAMdhatA nathI. paraMparotpannaka vigere bAkI 6 uddezaka paNa prathama uddezakanA samAna che. arthAt cArTanI samAna 24 daMDakamAM kahevA. bola choDavA vige2e 26 mAM zatakanI samAna dhyAna rAkhavuM arthAt pAchalA daze uddezakamAM samuccaya jIva na kahetA 24 daMDaka ja kahevA. acarama uddezakamAM alezI, kevalI, ayogI ema traNa bola kahevA nahIM ane sarvArthasiddhanI pRcchA karavI nahIM vigere. II zataka 30 saMpUrNa // zataka: 31-32 kSullaka mRtayugma H (1) sAtamI nArakInI Agati ane gatimAM dRSTi eka ja(mithyAdaSTi) kahevI. kAraNa ke tyAM samyagdaSTa upajatA maratA nathI. (2) A banne zatakomAM narakanI apekSA e ja kathana karyu che. bAkI daMDaka mATe bhalAmaNa pATha rahyA haze. je lipi pramAdathI chUTI gayA saMbhava lAge che. eTale narakanA sarakhA bAkI 23 daMDakanA kathana paNa samajavA. || zataka 31-32 saMpUrNa // zataka : 33 ekendriya (1) A zatakanAM 12 avAMtara zataka che. jema ke- samuccaya ekendriya ane traNa lezyA. (ahIM tejo lezyA ne gaNI nathI) A cAra zataka thayA. bIjA 4 bhavInA, 4 abhavInA ema kula 12 zataka thayA. (2) chavIsamAM zataka anusAra AmAM paNa 11-11 uddezA thAya che. paraMtu abhavInA 4 zatakamAM carama, acarama uddezA nahIM hovAthI ATha uddezA ochA thAya che. arthAt 12 x 11 U 132 - 8 U 124, uddezA A zatakamAM thAya che. (3) ekendriyanA kula bheda 20 che. - pAMca sthAvaranA sUkSma bAdara paryApta ane aparyApta. A 4-4 bheda karavAthI 5 x 4 U 20 thayA. A vIsa bhedamAM AThe karmanI sattA che. 7 athavA 8 karmanA baMdha thAya che. (4) ATha karma, 4 IndriyanA AvaraNa ane be vedanA AvaraNa ema kula 14 bola(karma) nA vedana batAvyA che. (5) A pramANe ekendriyanA 20 bhedamAM 8 karmanI sattA, 7-8 karma nA baMdha, 14 bola(karma)nA vedanAnuM varNana thayuM. A prathama audhika uddezo thayo. bAkI paraMparotpannaka vigerenA 6 uddezA kahevA. anaMtarotpannaka vigerenA cAra uddezakamAM ekendriyanA bheda 10 ane karma baMdha 7 nA kahevA, bAkI varNana aughika uddezA samAna che. II zataka 33 saMpUrNa // zataka : 34 zreNI adhikAra : jIvonA gamanAgamana zreNIyo (AkAza mArga) thI thAya che. te zreNIyo sAta prakAranI che. (1) Rju vagara vaLAMkanI sIdhI zreNI (2) eka vaLAMka- vALI (3) be vaLAMkavALI (4) eka tarapha sthAvara nALavALI (5) banne tarapha sthAvara nALavALI (6) cakravAla (7) ardhacakravAla. chellI banne gati kevaLa pudgalanI ja thAya che. cakravAla gati jIvanI thatI nathI. (1) prathama Rju zreNIthI jIva ane pudgala eka samayamAM gati kare che. (2) eka vaLAMkavALImAM vigraha gatithI janAra jIvane be samaya lAge che. (3) be moDa vALImAM traNa samaya lAge che. (4) eka tarapha sthAvara nALamAM javAthI 1-2-3 samaya lAge che. (5) be tarapha sthAvara nALamAM janArane 3 athavA 4 samaya lAge che. arthAt sthAvara nALamAM sama dizAmAM 3 samaya ane viSama dizAmAM 4 samaya lAge che. (6) pUrvathI pazcimamAM 1.2.3 samaya, pUrvathI pUrvamAM 1.2.3 samaya ane pUrvathI uttara athavA dakSiNamAM 2.3 samaya vigraha gatimAM lAge che. manuSya lokathI ratna prabhA pRthvImAM jIvane javA AvavAmAM 1.2.3 samaya lAge che. (7) pahelI naraka pRthvI piMDa nI jema ja bIjI pRthvInuM varNana che. paraMtu ahIM manuSya kSetrathI saMbaMdhita vigraha gatimAM 2.3.4 samaya lAge che. upara nIce tichA vidizA viSama zreNImAM 2.3.4. samaya lAge che ane dizA sama zreNImAM 1.2.3 samaya lAge che. (8) trasa nALathI trasa nALamAM 1.2.3 samaya lAge che. sthAvara nALathI trasa nALamAM 1.2.3 samaya lAge che. sthAvara nALathI sthAvara nALamAM 1.2.3 samaya lAge che. paraMtu viSama zreNImAM athavA vidizAmAM athavA vidizA viSama upara nIce tirachAmAM 2.3 samaya athavA 2.3.4 samaya athavA 3.4 samaya lAge che. (9) nIce sthAvara nALathI trasa nALamAM thaI bIjI tarapha upara sthAvara nALamAM javAmAM sama zreNIthI sama zreNI hoya to traNa samaya ane eka tarapha viSama vidiza hoya to ochAmAM ochA cAra samaya lAge che. sthAvara nALamAM eka tarapha ja vidizAno moDa levAya che. banne tarapha vaLAMka levAnI AvazyakatA hotI nathI. eTale lokamAM sthAvara trasa nALamAM kayAMthI paNa jIvane kayAM paNa javu hoya to 4 samayamAM potAnA janma sthAna para jIva pahoMcI zake che. pAMca zreNIonI gatimAM paNa lokamAM jIva ane pudgalane utkRSTa 4 samaya Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 AgamasAra- utarArdha ja pahoMcavAmAM lAge che. AthI vadhAre moDa jIva ajIvanI gatimAM banatA nathI. tyAre ja AkhAya lokamAM vyApta thanAra bhASA vargaNAnA pudgala ane acita mahAtkaMdha ne lokamAM vyApta thavAmAM 4 samaya ja lAge che. dareka bhAMgAo sAthe ApelA vistRta pAThamAM kayAMya paNa pAMca samayano ullekha nathI. AmAM koI gaNita na karatAM, tevuM ja lokamAM jIva ane pudagalanI gati svabhAvanuM kAraNa samajavuM. (jIva eka karatAM vadhAre, asaMkhya AkAza pradeza avagRhIne rahe che tathA navI jagyAe paNa asaMkhya AkAza pradeza avagRhe che. janma samayanI paryAptio ane maraNa samayanI paryAptio alaga alaga hoya che, tethI eka samAnaja AkAza pradeza avagAhana zakaya nathI banatuM) (11) cakravAla athavA ardhacakravAla gatithI paNa pudgala gantavya sthAnamAM jaI zake che.jIvane cakravAla ke ardhacakravAla gati nathI. sAta pRthvInI jema ja lokanA caramAMtathI caramAMta paNa kahevA. emA 1.2.3.4 athavA 2.3.4 athavA 3.4 samayanI vigraha gati thAya che. || zataka 34 saMpUrNa zataka: 35 ekendriya mahAyugma: yugma 4 hoya che. emane zataka 31 mAM kSullaka yugma kahyA che. ahIM mahAyugmonA varNana che. e 16 hoya che. eka eka yugmane cAre yugmonA saMyogI bhaMga karavAthI 4 44 U 16 bhaMga thAya che. ekendriya jIva A soLe ya mahAyuma rUpa bhaMgothI AvIne utpanna thAya che. jenuM 33 dvArothI varNana karAyuM che. (1) upapAta(Agati) (2) parimANa (3) apahAra saMkhyA (4) avagAhanA (5) ATha karma baMdha. (6) vedanA (7) udaya (8) udIraNA (9) lezyA (10) daSTi (11) jJAna (12) yoga (13) upayoga (14) varNa (15) uzvAsa (16) AhAraka (17) virati (18) kriyA (19) baMdhaka (20) saMjJA (21) kaSAya (22) veda (23) veda baMdha (24) sanI (25) indriya (26) anubudha U yugmonI sthiti. jaghanya eka samaya utkRSTa anaMtakAla (27) kAyasaMvedha (28) AhAra U 288 prakAranA (29) sthiti (30) samudyAta (31) maraNa (be prakAra) (32) cyavana U gati (33) upapAta U sarva jIva utpanna. udIraNA - 8. 7. 6 karmanI. Ayu ane vedanIyanI bhajanA, traNeya vedano baMdha kare che. varNAdi - zarIranI apekSA 20 sthA 16, avirata che. sakriyA che. bAkI badhA dvAronA varNana utpala uddezA vigerethI jANavuM. samuccaya ekendriyanuM varNana hovAthI kAyasaMvedha kahevAya nahIM. 16 mahAyamo para A 33-33 dvAra samajavA. | || zataka 35 saMpUrNaIL zataka: 36-39 vikasendriya mahAyugma: ekendriya mahAyugma zatakanA 12 aMtara zataka ane 13ra uddezAnI jema ja beindriya, te indriya, caurendriya, asatnI, paMcendriyanA A cAra zatakonA 12-12 aMtara zataka ane 132-132 uddezA che. avagAhanA lazyA, daSTi, jJAna, yoga, apahAra saMkhyA sthiti, AhAra, samudyAta beIndriya vigeremAM jeTalI jeTalI hoya che. eTalI eTalI samajavI. - bIjA uddezAmAM vacanayoga vizeSa rUpe ocho thaze. bAkI varNana ekendriyanI jema ja che. tathA 10 pANatA(pharka) che. cothA, AThamA, dazamA uddezakamAM samyagadaSTi ane jJAna kahevA nahIM. bhavI abhavInA aMtara zatakamAM sarva jIva utpanna thaI cUkyA che, A bolanuM kathana karavuM nahIM. evuM 3pa thI 30 sudhInA badhA zatakomAM dhyAna rAkhavuM. vikalendriyomAM (saMciThaNA)-saMkhyAtakALa che ane asanImAM aneka karoDa pUrva che. // zataka 36-39 saMpUrNa | zataka: 40 saMjJI mahAyugma: A zatakamAM 21 aMtara zataka che. kAraNa ke sannI paMcendriyamAM vezyA che. eTale samuccaya jIvanA 7, bhavInA 7 abhavInA 7 ema 21 zatakanA 11-11 uddezA hovAthI 231 uddezA che. 16 mahAyugma ane enA eka eka utpAtanI apekSA 33-33 dvAronuM varNana pUrvavat jANavuM. te dvAra 35 mAM zatakamAM kahyA che. A sannI zatakamAM 12 mAM guNa sthAna sudhI badhA sannI paMcendriya tiryacca manuSya vigereno samAveza che. eTale keTalAka nimna dvAronuM varNana A pramANe che. Agati - badhA jIva sthAnothI, karma baMdha - 7 nI bhajanA vedanIyanI niyamA (12 guNasthAna ja che, eTale). karma udaya - 7 nI niyamA mohanIyanI bhajanA. udIraNA-karmanI bhajanA. nAma, gautranI niyamA. jJAnaH -4 jJAna, 3 ajJAna. virati traNe che. kriyA-sakriya ja che. baMdhaka-sapta vidha aSTavidha, chaH vidha(SaDU vidha) ane eka vidha baMdhaka paNa che. abaMdhaka nathI. saMjJA-5, kaSAya 5 (akaSAyI) A pramANe avedI sahita 4 veda che. vedanA baMdhaka, abaMdhaka bane che. saIndriya che. anindriya nathI. yoga 3 che. ayogI nathI. anubaMdha aneka so sAgara sAdhika che. kAyasaMvedha-samuccaya paMcendriya hovAthI kAyasaMvedha thatA nathI. eka daMDaka hoya to kAyasaMvedha hoya che. samudyAta 6, gati-sarvatra. bIjA uddezAmAM 17 bolomAM taphAvata(pANatA) thAya che. jema ke- (1) agagAhanA-jaghanya hoya che. (2) Ayuno abaMdha, 7 no baMdha. (3) vedanA- bane. (4) udaya AThe karmano. (5) udIraNA AyunI nahIM. vedanIyanI bhajanA. bAkI 6 niyamo. (6) daSTi-2, (7) yoga-1, (8) no uzvAsa nizvAsaka che. (9) avirata ja hoya che. (10) saptavidha baMdhaka ja che. (11) saMjJA-4 (12) kaSAya-4. (13) veda-3. (14) anubaMdha 1 samaya ja. (15) sthiti samaya. (16) samudyAta 2. (17) traNa vedanA baMdhaka che. abaMdhaka nathI. (18) maraNa nathI. (19) gati paNa nathI. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 207 AgamasAra - kRSNa lezI aMtara zatakanA pahelA uddezAmAM 12 dvAramAM pharka(aMtara) hoya che. jema (1) baMdha. (2) vedaka (3) udaya (4) udIraNA (5) lezyA (6) baMdhaka (7) saMjJA (8) kaSAya (9) veda baMdhaka A 9 dvAra beindriyanI jema ja che. (10) avedI nahIM traNa veda. (11.12) anubaMdha sthiti-eka samaya ane 33 sAgara. bAkI dvArA sannInA prathama aMtara zataka jevuM che. A bIjA aMtara zatakano pahelo uddezo thayo. bIjA uddezAmAM-13 dvAramAM taphAvata (pANatA) hoya che. te prathama zatakanA bIjA uddezA sarakhA che. e dvAronA nAma (1) avagAhanA (2) baMdha (3) udIraNA (4) daSTi (5) yoga (6) zvAsa (7) virati. (8) baMdhaka. (9) sthiti. (10) anubaMdha (11) samudyAta (12) maraNa (13) gati. bAkI varNana pahelA aMtara zataka jevuM che. kRSNa lezyAnI jema nIla glezyAno zataka che. paraMtu enI sthiti anubaMdha jaghanya eka samaya utkRSTa 10 sAgara sAdhika che. ahIM sAdhika sthitimAM palyopamanA asaMkhyAtamo bhAga adhika che ane anubaMdhamAM aMtarmuhUrta enAthI paNa adhika che. je emAM ja samAviSTa che. kApotalezyA zatakamAM sthiti anubaMdha jaghanya eka samaya utkRSTa traNa sAgara sAdhika che. sAdhikano artha uparavat che. tejovezyAnA zatakamAM sthiti anubaMdha jaghanya eka samaya che. utkRSTa 2 sAgara sAdhika che. bAkI varNana kRSNa lezyAnA samAna che. paraMtu emAM no saMzopa- yukta paNa hoya che. sAdhikano artha uparavat che. paghalezyAnA zatakamAM anubaMdha utkRSTa daza sAgara aMtarmuhUrta sAdhika che. sthiti utkRSTa 10 sAgaranI ja hoya che. zuklalezyAno zataka pahelA zatakanA samAna ja kahevo paraMtu zukla lezyAnuM kathana karavuM. sthiti utkRSTa 33 sAgaranI anubaMdha 33 sAgara aMtamuhUta sAdhika kahevuM A pramANe sAta bhavanA zataka che. paraMtu sarva jIva utpanna thavAno dvArA kahevo nahIM. abhavInA 9 dvAramAM pharka che. - (1) Agati-aNattara vimAna nahIM. (2) daSTi 1 (3) jJAna nahIM ajJAna 3 che. (4) avirata che. (5) sthiti 1 samaya ane 33 sAgara (6) samudyAta- 5 (7) anubaMdha-1 samaya ane aneka so sAgara sAdhika (8) lezyA 6 (9) gatiaNattara vimAnamAM nahIM. sarva jIva utpanna thavAnA dvAra na kahevA. bhavI abhavInA legyA zatakomAM sthiti audhikanI (kalezyAonA) bIjAthI sAtamAM aMtara zatakanI jema kahevuM. A 21 aMtara zatakanA 231 udezA pUrNa thayA. II zataka: 40 saMpUrNa . zataka: 41 rAzi yugma: A zatakamAM aMtara zataka ane 11-11 uddezA nathI. paraMtu kevaLa uddezA ja che. (1) samuccaya (2) bhavI (3) abhavI (4) samadaSTi (5) mithyAdaSTi (6) kRSNa pakSI (7) zukala pakSI- emA 6 vezyA hovAthI 7-7 uddezA che. eTale 7 47 U 49 uddezA thayA. ene cAra rAzi yugmathI guNA karavAthI 49 44 U 196 uddezA thAya che. A pramANe trevIsa daMDaka jANavA. vanaspatimAM 4-8 e pramANe anaMta utpanna thAya che. bAkI badhAmAM asaMkhya utpanna thAya che. manuSyamAM utkRSTa saMkhyAtA athavA asaMkhyAtA utpanna thAya che. Atma asaMyamathI utpanna thAya che. paraMtu Atma asaMyama ane Atma saMyama banethI jIve che. A pramANe salezI, alezI ane sakriya, akriya bane thAya che. akriya niyamA siddha bane che. bAkI bhajanAthI siddha thAya che. vaimAnika deva Atma saMyamathI paNa utpana thAya che. asaMyamathI paNa utpanna thAya che. A pahelo uddezo pUrNa thayo. bIjo, trIjo, cotho uddezo vyAja, dvApara, kalyoja yugmanA rAzi yugma che. utpAta saMkhyAmAM aMtara che. bAkI varNana 24 daMDakanA pahelA uddezA sarakhA che. | zataka: 41 saMpUrNa II bhagavatI sArAMza saMpUrNa niMbhADAnI dhagadhagatI mATI para paDelI varasAdanI pahelI buMdo, bhApa banIne uDI jAya che. AvI aneka buMdonA balidAna pachI jayAre mATI ThaMDI thAya che tyAre varasAdanI buMdo tenA para pANI svarupe Take che. temAM aneka upadezo sAMbhaLyA pachI jIvane kayAreka koIkanI vANI aMtara sudhI pahoMce che. A vANIne aMtara sudhI pahocADavAmAM e darekano upakAra rahelo che. jemaNe eka paNa zabdano artha samajAvyo hoya. tethI koInA upadeza bIjA karatAM vadhAre prabhAvakArI ane samajaNa pUrvakanAM che. evo bhedabhAva na karavo joie. AvuM karavAthI gurunI avinaya azAtanA thAya che. jo A badhA sAMbhaDelA zabdo no arthaja khabara na hota to, vANI aMtaramAM kevI rIte pahoMcata. vANI pratye gamo aNagamo potAnIja eka dazA che, evuM jANI ekacIta thaI sAMbhaDavAno prayAsa karavo. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka 1 ra ra 4. 5 S 7 . 9 viSaya zataka-1 namaska2NIya ane maMgalapATha karAtuM kArya karAyuM karma pudgala grahaNa, udIraNA, nirjarA AtmAraMbhI-parAraMbhI; Ihabhavika-parabhavika saMvRttanI mukti. akAma nirjarAthI devagati. karma phala avazya, saMsAra saMciTTaNa. ziSyanI zraddhA pratipatti rUpa upasaMhAra sarvathI sarva baMdha kAMkSA mohanIya ane daDha zraddhAnA vAkya. karma nimitta pramAda, svayaMkartA. ekendriyane kAMkSAmoha kema ? zramaNonA kAMkSAmohanIya, 13 kAraNa ane samAdhAna mohanIya karma nimittaka unnati ane avanati karma phalamAM apavAda(chUTa). alamastu. 24 daMDakamAM jIvonA AvAsa, sthiti-sthAna, avagAhanA sthAna, lezyA, dRSTi, jJAna, yoga, upayoga. svayaM karavAthI pApa lAge. kukaDI pahelA athavA IMDA (rohA aNagAra) loka saMsthiti. pANI ane nAvanI jema jIva, pudgalanA saMbaMdha. snehakAya varNana ane bhramita paraMparA. janma-maraNa sarvathI; AhAra ane teno saMkhyAtamo bhAga.pariNamana; vigraha gatimAM jIva saMkhyA; mRtyu samaya devanuM AhAra choDavuM; garbhamAM indriya, zarIra, AhAra, nihAra, pariNamana, mAtA pitAnA aMga, vaikriya ane naraka gamana; vrata pariNAmathI svarga gamana; kayA prakAre prasava. AyubaMdha ekavAra; bAla, paMDita AdinuM AyubaMdha ; mRganA vadha AdithI kriyA-vikalpa; siddha-avIrya. jIva haLavA-bhAre Adi; aguruladhu gurulaghu dravya. eka AyuSyano upabhoga, kAlAsyavezi aNagAra ane sthavirazramaNa zramaNonI mUMjhavaNa bharI sthiti. uddezaka 10 1-4 8-9 10 zataka-2 zvAsozvAsa, ekendriya ane vAyune paNa. prANa bhUta Adi avasthA, aNagAranI paNa. baMdhaka aNagAra, piMgalazrAvaka. 5-6-7| paricAraNA. 1 2 3 4-5 7-10 1-10 viSaya avatakriyA AdhAkarmI sevanathI saMsAra bhramaNa-anuprekSA prAsuka AhAranuM uttama phaLa; asthira svabhAvI virAdhaka. mithyA mAnyatAo ane satya. garbhakAla, vAdaLa, tiryaMca, manuSyano. yonikAla, mAtA-pitA,putra saMkhyA utkRSTa. tuMgiyAnagarInA zrAvaka. zramaNopAsakanA guNo zramaNa guNa. kayavalikammA saMyama tapanuM phaLa gautama svAmInA pAtra; pratilekhana. paryupAsanAnuM phaLa- zravaNa Adi. garama pANInuM jharaNuM. camaracaMcA rAjadhAnI Adi paMcAstikAyanA 25 bola(padravyamAM kAlane choDI) zataka-3 devonI vaikriya zakti tiSyagupta, kurudattaputra aNagAra, IzAnendraH tAmalI tApasa sanatkumA2endrano nyAya ane mokSa. asurakumAra : camarendra-utpAta kriyA : maMDitaputra aNagAra pramatta-apramatta saMyatano kAla aNagAranuM rUpa jovuM ane vaikriya banAvavuM mAyI amAyI vikurvaNA vibhaMga jJAnInI bhramaNA lokapAla varNana ane tenA adhikRta adhipati deva zataka-4 izAnendranA lokapAla, rAjadhAnI (bhagavatInI vistRta anukramaNikA) ke kaSAyanA kAraNe kAMI lakhAyuM hoya to anaMtA sidhdha-kevalI-guru bhagavaMtanI sAMkhe tasa-micchA--mI-dukaDama. jIna mArgathI ochuM- adhiku- viparIta lakhavAnI koI IcchA-hetu-prayatna na hovA chatAM pramAda,ajJAna,moha, tatvajJAnamAM viziSTa artha che. jaina tatvajJAna samajavA mATe anaMta zabdano artha samajavo jarurI che. sAmAnya rIte vaparAtA anaMta zabda karatAM teno jaina anaMta // micchA mI dukaDama // tAtvIka artha samajavo Avazyaka che. tenu gaNita samajavAnA udAharaNane DAlApAlA nAma apAyuM che. tenA pradeza paNa loka ke AtmA jeTalAja asaMkhyAta ane tulya che. jIva ane ajIva paNa phakata loka vyAptaja che. hravyanA guNa ane paryAya anaMta che. A jagata ke lokanuM svarupa(bhAva) samajavA mATe saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta zabdano AkAza anaMta che, kALa anaMta che, jIva anaMta che, ajIva-pudagala anaMta che. lokanA AkAza pradeza asaMkhyAta che. jIvanA Atmapradeza asaMkhyAta che. te lokanA AkAzapradeza jeTalAja-tulya che. dharmAstikAya ane adharmAstikAya phakata loka vyAptaja che. AgamasAra- utarArdha Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 2 | 10 | uddezaka viSaya zataka-5 sUrya udaya-asta, divasa-rAta, varSa prAraMbha Adi pUrovAta AdivAyu acitta thayela pudgala konuM zarIra kahevAya? 3-4] hajAro Ayu sAthamAM zabda zravaNa, hasavuM, nidrA hariNagamaiSI devanI saphAI, bArIkAI atimuktakumAra(evaMtAmuni) manathI prazna ane uttara, be deva, nosaMtadeva, devabhASA, carama zarIrInuM jJAna. cAra pramANa kevalInuM atIndriya jJAna-mAyArdi eka ghaDAthI hajAra ghaDA evaMbhUta karma, anevaMbhUta karma kulakara cakravartI Adi varNana dIrdhAyu-alpAyu baMdha khovAyelI, vecAyelI vastuthI kriyA dhanuSa bANathI kriyA, AdhAkarma prarUpaNa ThasoThasa naraka kSetra AcArya upAdhyAyanI ArAdhanA virAdhanA kaMpamAna-akaMpamAna pudgala pula sparzanAdi ane tenI kAyasthiti jIvono AraMbha parigraha, ketu-ahetu sapradeza-apradeza, pudgala, niyama bhajanA vardhamAna, hAyamAna, avasthita jIva, sovIya sAvacaya | rAjagRhanagara kone kahe che? aMdhakAra-prakAza, kAlajJAna, tIrthaMkara-parIkSA(sthaviro dvArA), caMdra varNana zataka-6 vedanA nirjarA; karaNacAra vastra, AtmA, karma tulanA; karma baMdha sthiti; abAdhAkAla. 50 bolamAM karmabaMdhaniyamA bhajanA(1pa dvAra) kAlAdezathI sapradeza-apradeza bhaMga.. pratyAkhyAna karavA, jANavA ane Ayu. tamaskAya, kRSNarAji, lokAMtika. udezaka viSaya maraNAMtika samughAta be vAra. dhAnya AdinI uMmara 3-5-7 varSa. kAlamAna- zIrSa prahelikA Adi, 6 ArA. naraka deva lokanI nIce cha prakAranA AyuSya baMdha. subhita azubhita pANI, samudronA nAma. bAMdhato bAMdhe, vaikriyathI varNAdinuM pariNamana. vizuddha lezI, avizuddha lezInuM jJAna. jIvanuM sukha-duHkha jANavuM, jIva jJAna. vedanA, AhAra, parimita jJAna. zataka-7 traNa samaya anAhAraka, alpAhArI, loka saMsthAna. upAzrayamAM sAmAyika, pRthvInI sAthe trasanI ghAta. zramaNadAna phaLa, karma rahitanI gati. IgAla Adi doSa, mAMDalAnA doSa, tyAga svarupa supaccakakhANa Adi, dasa paccakkhANa. 3-4-5 vanaspati bahu AhArI, uSNa yonika. mUla, skaMdha, phaLa, bIja Adi paraspara saMbaMdha ane AhAra. vedana ane nirjarA, karmanI ane akarmanI. vedanA(sukha-duHkha), alpa, adhika, ekAMta sukha. AyubaMdha anAbhogamAM, prANI anukaMpAthI sukha prApti chaThThA ArAnuM varNana. IryAvahi ane sAMparAyika kriyA,kAmI,bhogI,akAma vedanA; dasa prakAranI naraka vedanA, avratanI kriyA samAna, 9 | mahAzilAkaMTaka, rathamUsala saMgrAma. kAlodAthI - astikAya. agni saLagAvavA, bujhAvavAmAM pApanI tulanA. tejo leyAnAM pudgala acitta.. zataka-8 prayoga, vizrA ane mizra pariNata pula. AzIviSa-karma ane jAtithI, viSanuM sAmartha. chadmastha na jANI-dekhI zakavAnA dasa bola. jJAna-ajJAnavarNana; jJAna labdhi. 3-4 | saMkhyAta jIvI vRkSa kApelA avayavanA vacce Atma pradeza. uddezaka viSaya sAmAyikamAM dhana ane strIno tyAga keTalo? kema? 49 bhaMga. karmAdAna tyAgI zrAvaka. AjIvikopAsaka. kalpanIya-akalpanIya AhAra devAnuM phaLa. virano AhAra, AlocanA ArAdhanAno vikalpa 3,4,5 kriyAo. gRhastha dvArA apAyela bhikSA sAdhunI kayAre thAya? saprayojana ane yatanAnA kAraNe gamanAgamana ArAdhanAmAM. vanamAne tira siddhAntanI puSTi gati prapAta-prayoga gati Adi pratyenIka che. pAMca vyavahAra. IryAvahi baMdha ane bhaMga, saMparAyabaMdha ane bhaMga parISahonuM vizleSaNa ane karma saMbaMdhanI sAthe guNasthAna. lezyA pratighAtanA kAraNathI sUryanuM najIka dUra dekhAvuM vizrasA baMdha AdinA udAharaNa.. pAMca zarIranAdeza badha-sarvabaMdhanI sthiti, aMtara, alpa bahutva. jaghanya Adi ArAdhanAo dravya ane deza pudgala bhaMga. karmamAM karmanI bhajanA, niyamA. jIva paNa pudgala ane pudgalI che. zataka-9 1-31| asoccA, soccA kevalI.. gAMgeya aNagAra pada vikalpa, bhaMga parimANa ane vidhio. gAMgeya aNagAranI zraddhA, samarpaNa ane mukti. bhagavAnanAM mAtA pitA, dIkSA ane mokSa; devAnaMdA, RSabhadatta.bhagavAnanAM jamAI jamAlI kumAra, dIkSA-saMvAda. mithyAtva prApti, kilviSI devA eka manuSya tiryaMcanI sAthe anekanI hiMsA, aNagArathI anaMtanI. zvAsozvAsathI kriyA, pracaMDa vAyunI kriyA. zataka-10 dasa dizAonuM varNana, jIvanA deza Adi. vIci patha, kaSAya bhAva ane kriyA. pachI Alocana karI laIza ItyAdi vicAreto virAdhaka. 209 9-10 che ! AgamasAra Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka 3 4 5 $34 1-8 9 10 11 12 1 2 3-4 5 c 7 8 G 10 1 ra viSaya deva devI gamana zakti, ullaMghana Adi zakti, ghoDAno khU-jhU avAja, prajJApanI bhASA. trAyazriMsaka deva-pUrvabhava. agramahiSI parivAra. zakendra janma varNana sUryAbhanI jema zataka--11 utpala varNana; zAluka Adi. zivarAjarSi, vibhaMga jJAna dIkSA, mukti. gaMgAnA kinAre aneka vAnaprastha sanyAsI varNana. loka, aloka; traNa lokamAM jIva Adi. eka AkAza pradezamAM aneka pudgala-nartakInuM dRSTAMta. sudarzana zramaNopAsaka, mahAbala pUrvabhava. RSibhadra putra, pudgala parivrAjaka, vibhaMga jJAna, dIkSA, mokSa. zataka-12 zaMkha--puSkalI zrAvaka; khAtA-pItAM pakSI pauSadha. jayaMti zramaNopAsikA, 15 prazna, dIkSA, mokSa. pudgala skaMdhonA vibhAga ane bhaMga. pudgala parAvartananAM sAta prakAra ane vistAra rupI arupI bolano saMgraha. krodha Adino paryAyavAcI zabda rAhu vimAna saMbaMdhI varNana. devanA kAma bhoga sukhanuM varNana upamA dvArA. bhavabhramaNa ane bakarIonA vADAnuM dRSTAMta. mAtA pitA Adi vividha saMbaMdha anekavAra athavA anaMtIvAra. devanI tiryaMcabhavamAM pUjA ane pharI mokSa. vAMdarA, deDakA Adi paNa narakamAM utkRSTasthiti pAmI zake. pAMca devonuM varNana- devAdhideva Adi ATha AtmAnuM svarupa ane paraspara saMyoga. pudgala paNa AtmA attAtmA ane bhaMga. zataka--13 upajanAra-maranAra ane rahenArA jIvonI saMkhyA ane temAM lezyA Adi 38 bola. upayoga saMbaMdhI gata-Agata. uddezaka 3-4 5 8-9-19 aNagAranI vaikriya zakti-UDavuM Adi ' ra 3 4 ' F 7 8 viSaya naraka kSetragata pRthvI Adi jIvonI mahAvedanA Adi. loka, traNelokanAM madhya. paMcAstikAyanAM guNa. astikAyanA potAmAM sparza, pudgalathI sparza maMga camaracacA AvAsa. udAI rAjA saMyama grahaNa ane mokSa, abhicikumAra virAdhaka. mana, bhASA, zarIra AtmA che athavA anya; tenA svarupa maraNanA pAMca prakAra ane 74 bheda AvIci Adi. 10 zataka-14 devasthAnathI vaccenA pariNAmamAM AyubaMdha. vigrahagatimAM ekendriyane cAra samaya yakSAveza cAra gatimAM; banne prakAranA unmAda. devavRSTinI vidhi; tamaskAya deva zA mATe kare ? cAregatimAM ziSTAcAra sanmAna varNana. avagaNanA nahi. jIva ane pudgalanuM pariNamana, zAzvata-azAzvata. 24 daMDakanA jIva agninI vacce kayAre kema ? iSTa aniSTa zabda rupa Adi cAre gatimAM. vaimAnika indronI paricAraNA pUrvenI vidhi. gautamasvAmInAM manogata saMkalpa jANIne bhagavAna dvArA tulyatAnuM varNana. saMthArAmAM kALa karanAra AsaktithI AhAra. lavasattama deva ane anuttaradevanA mukta hovAnI kalpanA. naraka pRthvIonAM aMtara ane vimAnomAM aMtara. pratyakSa dekhAtAM zAlavRkSa ane umbaravRkSanA bhava aMbaDa zrAvaka. avyAbAdha deva, rRmbhaka deva karma lezyA = bhAva lezyA, sUryaprakAza - dravyalezyA. nArakI devonAM pudgala saMyoga,deva ane hajAro rupa,bhASA, sUrya vimAnanA ratna, Atapa nAma karma zubha, sUrya zubha. aNagAra sukhane deva sukha ullaMghananI upamA. kevalI ane siddhamAM aMtara uddezaka 1 2 3 ma 5 F 7-8 1 2 9-14 balIndra(vairocanendra)nA utpAta parvata, rAjadhAnI Adi varNana. dvIpa, dizA, udadhi, stanitakumAra devonuM varNana. zata-17 ratna, koNika rAjAnA udAI ane bhUtAnaMda be hAthI asurakumArathI AvyA, narakamAM gayA; vRkSa halAvavuM; zarIra banAvavuM ane kriyA saMbaMdha. 6 bhAva varNana. 3 8-4 6-17 viSaya 1 zataka-15 gauzAlaka varNana, vistRta kathAnaka. kathAnaka para ciMtana, jJAtavya samAdhAna. zataka--16 vAyu utpatti, hiMsA, agni ane kriyA. jarA-zoka; pAMca avagraha. deva-indranIbhASA, khulA mukhathI bolela sAvadha bhASA. vaidha dvArA nAkanA arza(masA) ne chedana ane kriyA. tapathI karmakSaya ane narakavedanAthI karma kSayanI tulanA, aLa zivAya no kharekha artha ciMtana. vRddhapuruSa ane cikaNI gAMThavALI lAkaDI Adi daSTAMta. ullakAtIra nagara, zakendra; gaMgadatta-kArtika zeTha; pUrvabhava. devalokamAM tAttvika carcA-vivAda patamALe vruttir / svapna varNana, viziSTa svapna, keTalAka svapna phaLa. caramAMta sthAnomAM jIva Adi, paramANunI svataH gati varasAda jANavA mATe hAtha upara kADhavA, lokAMtathI bahAra hAtha Adi. saMyata-asaMyatajIvo dharma-adharma sthita Adi prakRtiguNathI jIva bhinna-abhinna. deva na dekhAvanArA(adazya) rUpanI vikriyA karI zake. zailezI avasthAmAM gamanAdi; kaMpanna prakAra. saMvega Adi 49 bolanuM aMtima phaLa mokSa. pApa ane karma baMdha-dizA, deza pradezAdithI. svakRta vedanA ane svakarma janma; IzAnendra varNana. samavahata-asamavahata; AhAra-utpAta, nAgakumAra Adi. zataka 18 paDhama, apaDhama jIvonuM varNana; cArTa. carama acarama jIvonuM varNana, cArTa. AgamasAra- utarArdha 210 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka viSaya uddezaka jainology II 1-11 | uddezaka viSaya kArtika zeTha varNana, 1000 nI sAthe dIkSA, zakendra banyA. kRSNa lezI pRthvI Adi eka bhavathI mokSa. carama nirjarA pudgala jANe-dekhe, AhAre. mArkadiya putra aNagAranAM prazna ane samAdhAna. jIvanA upabhoga anupabhoga. yuma svarupa ane daMDakamAM yugma saMkhyA; agnikAya. 5 | alaMkRta-analaMkRta deva suMdara-asuMdara. haLukarmI, mahAkarmI samakarmI. Ayuvedana aMta sudhI eka bhavanuM devonI viparIta vipharvaNA. pudgalomAM varNAdi vyavahArathI eka ane nizcayathI aneka. 7 | kevalIne yakSAveza nahIM, traNa prakAranI upadhiparigraha, madruka zrAvaka-pratyakSa dekhAvAnA tarkano javAba deva puNya kSaya karavAno anupAta. zramaNanA paganI nIce kukaDA, cakalI AdinA baccA. anyatIrthI dvArA AkSepAtmaka carcA, gautama svAmIthI. paramANune jovA cAra jJAnathI nahIM; zrutathI jANI zakAya. jANavA-dekhavAno samaya alaga. bhavI dravya nArakI Adi koNa hoya? tenI sthiti. aNagAra vaikriya zaktithI talavAranI dhAra para cAle, agnimAM cAle. vyApya vyApaka nAnI moTI vastu, varNAdi 20 bola pula. somila brAhmaNa, bhagavAna sAthe carcA, zrAvakavrata dhAraNa ane ArAdhanA. zataka-19 sAdhAraNa zarIra banAvavuM; te jIvone legyA Adi. avagAhanAnI alpabahutva-44 bola. pRthvIkAya AdinI vedanA-prahAranAM daSTAMtathI samajAvaTa. 4 ] Azrava, kriyA, vedanA, nirjarAnA 16 bhaMga-daMDakomAM carama nairayika Adi alpakarma, mahAkarma.. vyakta avyakta vedanA. 10| jayotiSI vimAna sphaTika ratnonAM, anya devonAM bhavana, nagara, vimAna. jIvanivRtti-pa3; karma nivRtti-148 nivRtti ane karaNa svarUpa ane prakAra. zataka-20 AhAra ane maraNanuM jJAna nahIM, ekendriyAdine. astikAyonAM paryAya nAma. paramANu AdimAM varNa AdinA bhaMga-cArTa. dravya, kSetra Adi paramANuM ane svarUpa. kAla parivartana bharata AdimAM, pAMca mahAvrata, 4 yAma, tIrthakara,jinAMtara,jJAnaviccheda,zAsanakAla,tIrtha,pravacanI. vidyA cAraNa, jaMghA cAraNa muni, caitya prakSipta pATha. sopakramI nirupakamI AyuSya varNana; AtmaghAta-upakrama. krati saMcaya-akrati saMcaya, chakka,bArasa,corAsI-sammarjita. zataka-21, 22, 23 vanaspationAM dasa bhedomAM jIvotpati ane anya varNana. zataka-24 24 daMDakanA gammA varNana ane kAlAdeza cArTa. zataka-25 yoganuM alpabadutva-28 bolamAM ane 30 bolamAM. sthita asthita pudgala grahaNa-dizA saMbaMdha. zvAsozvAsa. saMsthAna varNana ane yuma saMbaMdha; cArTa. zreNio loka alokamAM, yugma saMbaMdha. sAta prakAranI zreNiyo. yuma varNana vyomAM; jIvomAM-dravyathI, pradezathI yugma jJAna. odhAdeza-vidhAnAdeza. paramANu AdinuM alpabadutva. pugala yugma ane tenI avagAhanA Adi; sArtha-anartha. sakaMpa niSThA ane alpabadutva; deza kapa, sarva kaMpa. caka pradeza-cAra dravyonAM. saMkhyA jJAna. zIrSa prahelikA sudhI 4; AgaLa 194 sudhI. nigoda svarUpa nirjhanthanA 6 prakAra, 36 tAro para varNana; cArTa. 10 kalponuM spaSTI karaNa; puruSa jayeSTha kalpa vicAraNA. saMyatanAM pAMca prakAra, 36 tArothI varNana; cArTa. prAyazcita, tapa bheda. Ayu, bhava, citikSayano artha; vigraha gati samaya. zataka-26 49 bola para baMdhI(karma baMdha) nA bhaMgano vistAra, cArTa. viSaya zataka-27, 28, 29. karma karavuM, samArjana-saMkalpa karavuM, karma vedana. zataka-30 cAra samavasaraNa, 47 bolomAM badhI varNana, cArTa, AyubaMdha zataka-31-3ra kSullaka kRtayugma, utpanna ane udvartana(maraNa)thI varNana. zataka-33 (ekendriya zataka) ekendriyanI vezyA, karma, bhavI AdithI avAMtara zataka ane uddezaka-vikalpa. zataka-34 (zreNi zataka) caramAMtathI caramatamAM utpatti ane varNAdi. sAtazreNithI gamanamAM samaya. uMmara ane utpannanI cobhaMgI ane karma baMdhanI mAtrA. lezyA, bhavI, abhavInuM varNana avAMtara zataka uddezaka saMkhyA. zataka-35 (ekendriya mahAyugma zataka) mahAyugma svarUpa ane saMkhyA jJAna, tenA para 33 dvArothI varNana; avAMtara zataka ane uddezaka. zataka-36 thI 39 (mahAyugma) traNa vikasendriya ane asaMjJI paMcendriyanA mahAyugma saMbaMdhI 33 kAronuM varNana; aMtara zataka-uddezaka hisAba. zataka-40 (mahAyugma). saMjJI paMcendriya, Agata, karma baMdha; &AromAM pANattAvizeSatAo; aMtara zataka ane uddezaka hisAba. zataka-41 (rAziyama) cAra prakArano rAzi yugma; sAMtara niraMtara utpati. saMyama asaMyamathI janma maraNa ane jIvana; aMtara zataka ane uddezaka hisAba. upasaMhAra- zataka uddezakonI sUcanA Adi. pariziSTa kaSAyonA bhaMga vistRta pravezanaka bhaMga. paramANu AdinA varNa, gaMdha, rasa,sparzanA bhaMgonuM spaSTIkaraNa 211 13 AgamasAra Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OS 9 bhalAmaNa sthaLa AgamasAra- utarArdha bhalAmaNa sthaLa 6 prajJA.pada. 29-30 (6 ) 6 | = Tha za.2 u.8 prajJA.pada.33, naMdI sUtra i prajJA.pada. 3 prajJA.pada. 24 jIvAbhigama 3 prati. prajJA.pada. 32 rAjaprazrIya sUtra prajJA.pada. 1 prajJA.5da. 10 prajJA.pada. 22 prajJA.pada. 16 jIvAbhigama dha zataka 1 u. 2 anuyoga dvAra che ja za1 udde 6 za.10 u. za.1 u. 2 za.16 udde. 11 jaMbu, jIvA. bhagavatI sUtranAM maulika prAcIna atideza : 9 (c)za. uddezaka viSaya che [bhalAmaNa saMgraha]. alpa-bahutva karma bAMdhato bAMdhe zataka uddezaka | viSaya bhalAmaNa sthaLa tiryaMca uddezaka saMyata varNana | \ | | sthiti prajJA. 5.2 jJAna pAMca varNana AhAra prazA. 5da. 28 saMkhyAta jIvI Adi vRkSa. lezyA varNana prajJA.pada.17 udde.1-2 carama acarama aMtakriyA devotpatinA kiyA varNana 14 bola asaMgni Ayu prajJA. 5da. 20. gati prapAta karma prakRti prajJA. pada. 23 u.1 jyotiSI varNana utpAda viraha prajJA. 5da. 6 jaMbudvIpa varNana, samuddaghAta saMpUrNa varNana prA. 5da. 36 jyotiSI varNana naraka pRthvI piMDa saMpUrNa aMtaradvIpa varNana varNana jIvAbhigama pra.3 u.1 kevalajJAnano viSaya Indriya varNana prajJA. pada. 15 udde. 1 (zabda uddezaka) bhASA saMbaMdhI saMpUrNa loka svarUpa varNana prajJA. pada. 11 avagAhanA saMsthAna devonAM sthAna prajJA. 5da. 2 aMtaradvIpajavimAno saMbaMdhI varNana jIvAbhigama vaimAnika uttaradizAnA loka saMsthAna devonI sudharmA sabhA, lokamAM jIva, jIvanA janmAbhiSeka rAjaprazrIya sUtra deza Adi samayakSetra varNana jIvAbhigama sUtra naraka pRthvIonuM varNana lavaNa samudra velA vRddhi jIvAbhigama sUtra paricAraNA varNana indriyaviSaya, devonI naraka saMbaMdhI vistRta traNa pariSada jIvAbhigama sUtra varNana prazA.pada.17 u. 3-4 AhAra varNana cAra pramANa anuyoga dvAra sUtra , karma prakRti kulakara, tIrthakara, cakravartI aNagAra ane vaikriya, Adi varNana samavAyAMga.. icchita rU5 UDavuM avasthita kAla (nivacaya) prazo. pada, 6 chAvasthika samudyAta candra varNana za. 5 uddeza. 1 M ) 16 | 3 | karma prakRti AhAra varNana prazA.pada. 28 u.1 upayoga ane pazyattA (c) 0 za. uddezaka viSaya varNana balIndranuM varNana camarendranI jema avadhijJAna dvIpakumAra AdinI jema AhArAdi bhAva 6 pApathI karmabaMdha, dizA, pradezAdi IzAnendra varNana 12 ekendriyanA sama AhArAdi nAgakumAra Adi pAMca caramanirjarA pudgala jANe, dekhe AhAre kaSAya varNana lezyA varNana vyakta avyakta vedanA dvIpa samudra vyaMtara devonA sama AhArAdi indriya upacaya varNAdi. AhAra ane utpatti dvAdazAMga gaNipiTaka alpabahurva daMDakamAM kRtayugma Adi paryava varNana kAla varNana 6bhAva. za. udde. 4 zataka 5 prajJA.pada. 21 prazA.pada. 15. prajJA.pada. 14 prajJA.pada. 17 udde. 4 prajJA.pada. 35 jIvAbhigama 212 7-34, za.9 u. 30 za. 7 udde. 1 udezaka. za.ra u.2 astikAya jIvAbhigama prajJA.pada. 34 lezyA jIvAbhigama prajJA.pada. 28 prajJA.pada. 23 za.16 u.11 prajJA.pada. 15 za.18 u. 6 za.17 u. 6 naMdI sUtra prajJA.pada. 3 za.18 uM.4 prajJA.pada. 5 ayuyoga dvAra sUtra za.17 udde. 1 ane anuyoga dvAra sUtra prajJA.pada. 6 ane za. 25 u.8 Adi za.3 udda. 4. prajJA.pada. 36 prajJA.pada. 23 thI 27 jIvautpana ORO 0 O) 3ra | - I che YOX XOXO Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra jainology II 213 anuyogadvAra prastAvanA : sAMsArika prANI ajJAna, mithyAtva ane moha avasthAnA kAraNe cAra gatimAM bhramaNa karyA kare che. A sthitimAMthI ugAravAvALI mAtra tIrthakara prabhunI vANI che. jenA zravaNa manana adhyayana dvArA jIvane rAhata sAMpaDe che. Aje tIrthaMkara prabhunI vANI Agama rUpamAM gUMthelI eja guNasabhara upalabdha che. aneka mumukSu prANIo AgamonA mAdhyama vaDe sanmArgane prApta kare che. zramaNa tathA zramaNo- pAsaka varga Aje paNa A AgamonA AdhAre dharma zraddhALu puNyavAna jIvone tyAga vairAgya ane jJAna vRddhi karAvavA mATe dharmopadeza Ape che. Agama ApaNA maulika sUtrarUpa che. enA artha ane vyAkhyA-vizleSaNa paNa e AgamonA bhAvone saMkSepamAM tathA vistAramAM samajavA mATe sahAyabhUta che. prAcInakALamAM e artha tathA vyAkhyAone mATe "anuyoga" zabdano prayoga karavAmAM Avato hato. sUtra nAma tathA artha vicAraNA - sUtrane anurUpa artha ane vyAkhyA yojavI e "anuyoga" kahevAya che. sUtranA e artho, vyAkhyAo ane vizleSaNa rUpa anuyogane kahevAnI samajAvavAnI je paddhati hoya che, rIta hoya che, arthAt je bhaMga, bheda, Adi kramonA avalaMbana laIne Agama zabdo ane sUtronI vyAkhyA (anuyoga) karavAmAM Ave tene anuyoga paddhati kahevAya che. A paddhatimAM je bhaMgabhedanuM avalaMbana levAmAM Ave che, tenA mukhya bhaMgabhedone "dvAra" kahevAmAM Ave che. dvArano artha che, sUtra vyAkhyAmAM pravezavAno mukhya mArga. pachI je bhedAnabheda karavAmAM Ave che, tene "upadvAra" kahe che. te bhaMga, medAnabheda, vikalpa, upadvAra koI paNa zabda vaDe kahI zakAya che. prastuta sUtramAM sUtro ane zabdonA arthanI vyAkhyAna paddhati cAra mukhya dvArothI batAvavAmAM AvI che. eTale ja AnuM sArthaka nAma "anuyoga dvAra sUtra" rAkhavAmAM AvyuM che. A sUtra tamAma Agamo ane tenI vyAkhyAone samajavAnI cAvIrUpa che. karavAmAM AvyuM che. tyAra bAda Avazyaka, zrata, skaMdha, adhyayana ane sAmAyika A pAMca zabdone udAharaNarUpamAM laIne vyAkhyA paddhatine kriyAvita karavAmAM AvI che. vyAkhyA paddhatinA bheda-prabhedonI pracuratAnA kAraNe A sUtrane samajavuM anya Agamo karatAM vadhAre agharuM che. chatAM jene darzana ane prAcIna vyAkhyAone samajavAmAM saphaLatA prApta karavA medhAvI ziSyo mATe khUba upayogI ane vizeSa mahattvapUrNa sUtra che. kAraNa ke prAcIna cUrNi, niyukti, TIkA vagerenA adhyayanathI ema jaNAya che ke tenA prAraMbhamAM vivecana karavAnI eja paddhati apanAvela che. je A sUtramAM bheda-prabhedo dvArA batAvavAmAM AvI che. vyAkhyAomAM AvI paddhati zvetAMbara jaina Agamo sivAya digambara jaina Agama "pakhaMDAgama" AdinI TIkAomAM paNa jovA maLe che. AnAthI paNa A sUtrokta anuyoga paddhatinI. mahattA tathA AvazyakatAnuM anumAna karI zakAya che. anuyoga dvAra sUtranuM viSaya saMkalana:(1) jJAnanA bhedo-mati Adi. (10) jIvonI avagAhanA (2) zrutajJAnanA uddeza Adi. (11) sthiti (3) Avazyaka sUtranuM, zratanuM, skaMdhanuM anukramathI (12) pAMca zarIranA baMdha-muktanuM varNana. nikSepa dvArA prarUpaNa. (13) pratyakSa pramANa vagere bhAva pramANa. (4) anuyoganA cAra dvAra tathA prathama upakrama (14) saMkhyAta, asaMkhyAta varNana (DAlA-pAlA varNana) dvAranuM vibhAga varNana. (15) palyopama ane sAgaropamanuM mApa (5) AnupUrva vistAra. (16) arthAdhikAra (6) ekathI dasa nAma varNana vaDe vividha (17) samAvatAra bhAvonuM nirUpaNa nAmAnupUrvI. (18) cAra nikSepa dvArA (7) cAra pramANa svarUpa (19) anugama dvAra nirUpaNa (8) mAna, unmAnanA bheda ane svarUpa (20) sAmAyika svarUpa (9) traNa prakAranA aMgula (21) naya prarUpaNa noMdha - A badhA anuyoga dvAra sUtramAM varNavelA viSayo che. jIvonI avagAhanA, sthiti, baddha-mukta zarIronA varNana, prajJApanA sUtramAM hovAthI ahIM A puSpamAM sAmela karyA nathI. AgamomAM A sUtranuM sthAna - vyAkhyA paddhatinuM sUcaka evuM A anuyogadvAra sUtra aMga bAhya utkAlika sUtra che, ema naMdI sUtranI sUtra sUcimAM darzAvavAmAM AvyuM che. hAlamAM zvetAMbara sthAnakavAsI paraMparAmAM Ane mULa sUtromAM gaNI levAmAM AvyuM che. jyAre zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparAmAM Ane cUlikA sUtramAM gaNavAmAM AvyuM che. A sUtramAM mukhyapaNe "AvazyakasUtra' tathA sAmAyika Avazyaka para anuyoga paddhatithI vyAkhyAnuM kathana cAra mukhya dvAro vaDe karavAmAM AvyuM che. tenI sAthe sAthe prasaMgopAta bIjA paNa jANavA yogya viSayo (tattvo)nI chaNAvaTa karavAmAM AvI che. AvI chaNAvaTamAM sAMskRtika sAmagrIonuM paNa varNana che. jema ke- saMgItanA sAta sUra, svarasthAna, gAyakanA lakSaNa, grAma, mUrcchanAo, saMgItanA guNa ane doSa, nava rasa, sAmudrika lakSaNa, uttama puruSanA lakSaNa, cinha ityAdi. nimittanA saMbaMdhamAM paNa kiMIka prakAza pADavAmAM Avela che. jema ke AkAza darzana tathA nakSatra vagere prazasta hoya tyAre suvRSTi thAya ane aprazasta hoya to duSkALa vagere thAya che. sUtra ane sUtrakAra:- AnA racanAkAra AryarakSita manAya che. te mujaba A sUtranI racanA vIra(nirvANa) saMvata 192nI tathA vikrama saMvata 122nI AsapAsa manAya che. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 214 A sUtra eka zruta skaMdha che. AmAM adhyayana uddezA nathI. A sUtrano 1892 zloka pramANa mULa pATha mAnavAmAM Ave che. A sUtra para jinabhadragaNi kSamAzramaNa tathA jinadAsa gaNi mahattara ema be prAcIna AcAryonI cUrNi nAmanI vyAkhyA upalabdha che. AcArya haribhadrasUrI tathA hemacaMdrAcAryanI prAcIna TIkAo paNa mojUda che. vIsamI sadImAM AcArya zrI ghAsIlAlajI mahArAja sAhebe sUtro para saMskRtamAM vyAkhyA racI hatI je badhI ja prakAzita upalabdha che. AcArya zrI amolaka RSijI ma.sAhebe sUtrono hiMdI anuvAda prakAzita karAvela che. AcArya tulazI ma.sA.nA tathA gujarAtImAM guruprANa Agama rAjakoTathI vivecana sahita Agamo prakAzita thayela che. gujarAta vidhApIThathI ThANAMga-samavAyAMga viSayabadha karI te kayA sthAna-samavAya thI Avela che te jaNAvyuM che. Agama prakAzana samiti vyAvarathI paNa hiMdI vivecana sahita Agamo prakAzita thayela che. Agama navanIta prakAzana samiti sirohIthI paNa AgamonA navanIta (sArAMza) prakAzita thayA che. enA ja AdhAre A gujarAtImAM sArAMza taiyAra thayo che. upasaMhAra :- A satramAM khUba ja gaMbhIra ane jaTila viSayo che. tene yathA- saMbhava saraLa ane sAdI bhASAmAM sArAMza rUpamAM rUpAMtara karavAmAM AvyuM che. naya-nikSepanuM varNana khulAsAvAra karavAmAM AvyuM che. jeno anubhava vAcaka pote ja karaze evo pUrNa vizvAsa che. anuyoga eka ciMtana anuyoganI paraMparA :- bhagavAnanA zAsanamAM medhAvI ziSyone kAlikazrutarUpa aMgasUtronA mULapAThanI sAthe yathAsamaye enA anuyoga-artha vistAranI vAMcaNI paNa apAtI hatI. tene zramaNa kaMThastha karatA ane teo anuyogayukta kAlika zratane dhAraNa karanArA kahevAtA. naMdI sUtranA prAraMbhamAM AvA aneka anuyoga dhAraka sthavironI stuti karIne namaskAra karyA che. tyAM aMtima pacAsamI gAthAmAM evA mahApuruSonuM smaraNa karavAmAM AvyuM che ke jemanA nAmo AgaLanI 49 gAthAomAM na laI zakAyAM hoya ane je sUtrakAranA anubhavathI ajJAta zrutadharo pahelAM thaI gayA hoya temane paNa vaMdana karavAmAM Avela che. te gAthA A che je aSNa bhagavaMte, kAliya suya ANuorie dhIre. te paNamiuNa sirasA, sANassa parUvarNa voTjha 150 Ama kAlika zruta(aMgasUtra) tathA tenA anuyoga vistRta vizleSaNanI paraMparA bhagavAnanA zAsanamAM naMdI sUtra kartA zrI devardhigaNI kSamAzramaNa sudhI maukhika cAlatI rahI. Ane kAraNe kSamAzramaNe naMdIsUtramAM bhagavAna mahAvIra svAmInI stuti karIne gaNadhara, jina pravacana tathA sudharmA svAmIthI deva duSyagaNi sudhInA 31 sthavironI stuti karIne vaMdanA karI che. A deva duSyagaNi, devardhigaNInA dIkSA guru athavA vAcanAcArya hatA. tyArabAda sUtrone lipibaddha karavAno krama devardhigaNithI zarU thayo, je vidhivat ane sthAyI rIte karavAmAM Avela che. temanA pahelAM paNa A kramanI zarUAta thaI haze paNa te teTalI mahattvanI ke vyApaka na thaI zakI. sUtrane lipibaddha karavAnuM A kArya khUba ja agharuM hatuM. vaLI anuyoga-artha vyAkhyAnane lipibaddha karavAnuM to te samaye kalpanAtIta ja gaNAtuM. eTale enuM Alekhana sthagitA karavAmAM AvyuM. saMtoSa ema mAnavAmAM Avyo ke artha vyAkhyAna karavAnI paddhati to anuyoga dvAra sUtramAM surakSitapaNe gUMthelI che, teTalI to lipibaddha che ja. temaja sUtronA sAmAnya jarUrI upayogI artha ane kvacit anuyoga paNa guru paraMparAthI maukhika cAlyA kare che. devardhigaNi kSamAzramaNane haju 40-50 varSa paNa pUrA nahi thayA hoya tyAM to vyAkhyAone lipibaddha karavAnuM kArya zarU thaI sAmuhika rUpathI nahotuM maMDAyuM; vyaktigata rIte thoDA thoDA samaye zarU thatuM rahyuM ane lakhAtuM rahyuM. tenA prAraMbhakartA varAhamihiranA bhAI, bIjA bhadrabAhu svAmI hatA. temaNe je dasa sUtro upara vyAkhyAo lakhI tenuM nAma niryukti' rAkheluM. pachIthI AgaLa upara AvazyaktA anusAra vyAkhyAo upara vyAkhyAo vistRta spaSTa arthavALI lakhavAmAM AvI. Ama kaMThastha vyAkhyAone graMthastha karavAmAM AvatA, temanA bhASya, cUrNi, avacUrI, dipikA, TIkA, TabbA vagere nAmo rAkhavAmAM AvyA. nAmakaraNa game te hoya paraMtu A badhA sUtronI vyAkhyAo sUtronA artha ane vizleSaNarUpa ja che ane te prAcInakALamAM sUtranA anuyogarUpe oLakhAtI hatI. - Aje paNa zabda koSamAM anuyoga zabdano artha paramArtha maLe che. temAM paNa pramukha artha e che ke anuyoga arthAt sUtronA artha tathA vistRta vyAkhyAo. e vyAkhyAonI vizeSa kramika paddhati hoya che tene ja "anuyoga paddhati' kahevAya che. prastuta anuyoga dvAra sUtramAM mukhyapaNe e anuyoga paddhatine prayogAtmaka rUpathI rajU karavAmAM AvI che. tethI A sUtranuM anuyoga dvAra sUtra sArthaka nAma rAkhavAmAM AvyuM che. AmAM je paddhati darzAvavAmAM AvI che, tevI ja rIte niyukti bhASyomAM paNa sUtranA arthanuM vyAkhyAna prAyaH te paddhatine avalaMbita che, je Aje paNa jovA maLe che. kALAMtare koI eka yugamAM maulika satrone paNa cAra anayogamAMthI koI paNa eka anayogamAM kalpita karavAmAM AvyA che. paNa kharekhara to anuyoga zabda to artha athavA vyAkhyAne mATe che, mULa sUtra mATe nahIM. - vartamAnakALamAM sUtranA aMzonuM viSayomAM vibhAjana karavAmAM Ave che. te viSayavAra vargIkaraNane paNa anuyoga athavA anuyoga paddhati kahevAmAM Ave che. AvA vibhAjana kAryo karanArA vidvAnone "anuyoga pravartaka' paNa kahevAmAM Ave che. paraMtu A anuyoga zabdano prayoga kevaLa rUDhaprayoga banI gayo che. vAstavamAM A kAryo AgamonA viSayonuM vargIkaraNa che, anuyoga nathI. paraMtu eka praNAlikA zarU thaI ane te pracalita thaI gaI. pramANo vaDe yukta anuyoga zabda saMbaMdhI jANakArI mATe juo caraNAnuyoga bhAga-2 nI prastAvanA, pRSTa-74 athavA A ja lekhamAM AgaLa vAMco. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 jainology II AgamasAra vAstavamAM sUtronA artha paramArthane yathArtharUpamAM kramazaH pUrNa rIte dhAraNa karanArane "anuyogadhara' kahevAya che. ane AvA artha paramArthane svagaNa tathA anya gaNanA seMkaDo hajAro zramaNa zramaNIo ne samajAvanAra, bhaNAvanArane "anuyoga pravartaka' kahevAya che. kyAreka AvI ja rIte koI "anuyoga pravartaka vizeSa vikhyAta banI jAya che ane lAMbI umaranA kAraNe adhikAMzarUpathI temanA dvArA samajAvavAmAM Avela te paramArtha, badhA gaNonI paraMparAomAM pravartamAna thaI jAya che. tyAre te paramArtha vAcanA anuyoga pravartakanA nAmathI prasArita thayA kare che, je keTalAya yugo sudhI prakhyAta rahe che. A ja rIte devardhigaNi kSamAzramaNanA pUrve anayogadhara sphadhilAcArya thayA hatA. temaNe vizeSa rUpathI upara jaNAvyA mujaba anayogane pravartAvyuM hatuM. temanI paraMparA khUba ja vizALapaNe vistarI ane devardhigaNi kSamAzramaNanA samaya sudhImAM pUrNapaNe vyApaka banI hatI. A kAraNe ja naMdI sUtranI eka gAthAmAM jaNAvyuM che ke.. jesiM Imo aNuogo, payaraI ajajAvi aTTa bharahami. bahuniyaranignaya jase, te vaMde maMdilAyarie 37 A gAthAthI e vAta spaSTa thAya che ke sUtronA anuyoga viccheda nahotA gayA paraMtu saMpUrNa ardha bhAratamAM pracalita hatA. devardhvigaNi tathA skaMdilAcArya A baMne zrI AryarakSita pachI seMkaDo varSa vItyA bAdanA AcArya hatA ane teo paNa anuyogadhara tathA anuyoga prarvataka hatA. ataH anuyoganA viccheda thavAnI ke viccheda karavAnI je vAta itihAsamAM che te bhrAmaka ane kAlpanika che; A bAbata sUtra pramANathI ja spaSTa thaI jAya che. niMdIsUtranI A gAthAothI ema niSkarSa nIkaLe che ke kAlikasUtranI je saMkSipta ke vistRta vyAkhyA karavAmAM Ave che, tenI eka vizeSa paddhati hoya che. je AgamakALathI sUtronI sAthe ja ziSyone samajAvavAmAM AvatI hatI. e vistRta vyAkhyAnI sAthe sUtra vizALa banI jatA hatA. emane kaMThastha karavAnuM kramazaH agharuM thavA lAgyuM. anuyoga paddhati dvArA e vyAkhyAothI yukta kAlika sUtrone dhAraNa karanArA bahuzruta AcAryone ukta naMdI sUtranI gAthAomAM anuyogadhara, anuyogarakSaka, anuyogika, anuyoga pradhAna vagere vizeSaNothI vibhUSita karavAmAM AvyA che. ahIM gAthAmAM vaparAyela anuyoga-vyAkhyA paddhati pahelAthI pracalita hatI, jenuM rakSaNa ane dhAraNa yuga pradhAna AcAryoe karyuM hatuM. gAthA 37mI anusAra naMdI sUtrakAranA samayamAM je sUtronI vyAkhyAo kaMThastha paraMparAmAM upalabdha hatI e badhI ja vyAkhyAo audhilAcArya dvArA vyavasthita paNe nizcita karavAmAM AvI hatI. Arya rakSite zuM karyuM? - itihAsa ane Agama: AryarakSitanA samayamAM apRthakatvAnuyoga pracalita hato. jemAM pratyeka sUtranI vyAkhyA(1) caraNa-karaNa (2) dharmakathA, (3) gaNita (4) dravya- tattvadaSTi ane anuyoga paddhati dvArA karavAmAM AvatI hatI. varSothI jinazAsananI paraMparA mujaba guru potAnA ziSyonI pAtratA mujaba ja jJAna Ape. kema ke keTalAka sAdhu- sAdhvIto sAmAnya buddhivALA ke vRddhapaNa hoI zake. e badhA mATe eka sarakhI paddhati na hatI ke badhAyane cAreya anuyoga yukta paddhatithI ja adhyayana karavuM paDaze. arthAt te samayamAM paNa yogyatA pramANe ja artha, paramArtha, anuyoga paddhati vaDe adhyayana karAvavAmAM AvatuM hatuM. Arya rakSite maulika sUtrone anuyogomAM vibhAjita nathI karyA ke anuyoga viccheda paNa nathI karyA, paraMtu anuyoga dvAra sUtranI svataMtra racanA karIne anuyoga paddhatine surakSita karI. jenA mATe naMdIsUtramAM kahevAya che ke (rayaNakaraMDagabhUo aNuogo rambio jehiM) samAna viSayonA anuyoga - sAmAnya rIte vAcaka viSayAnusAra vargIkaraNane vAMcavAmAM vizeSa ruci rAkhe che. vaLI samajavA mATe paNa eka viSayanuM saMpUrNa varNana eka sAthe vAMcavA maLe to te atyanta suvidhAjanaka rahe che. svAdhyAya karanArA vAcako tathA anveSaka vidyArthIo mATe to vargIkRta karelA viSayonuM saMkalana atyanta upayogI sAbita thAya che. ane eTalA mATe ja vargIkRta viSayonuM saMkalana khUba ja Avazyaka ane upayogI mAnavAmAM Ave che. AgamomAM paNa adhikAMza AvI ja paddhatinuM avalaMbana lIdhela che. daSTAMta tarIke ThANAMga sUtra, samavAyAMga sUtra. viSayonuM vibhAjana aneka daSTikoNathI thAya che. ane te vibhAjana kartAnA daSTikoNa para nirbhara che. jema ke- (1) jIva dravyanA viSayano alaga vibhAga karavo paNa temAM koI gati ke daMDakanA vibhAjananuM lakSa na rAkhavuM.(2) gationI apekSAe vibhAjana karavuM paraMtu temAM daMDakonA krama ke vyutkramanuM lakSa na rAkhavuM. (3) daMDakonI apekSAe vibhAjana karavuM paraMtu temAM 12 devaloka, 7 naraka ke pAMca tiryaMcanuM vibhAjana na karavuM, vagere sthaLa ke sUkSma athavA sUkSmatara apekSita vibhAjana upayogitA anusAra karI zakAya che. 1 athavA- (1) prAyazcita vidhAnone eka sUtramAM kahevA, (2) laghu, guru, mAsika, comAsI vagere vibhAgonA kramathI kathana karavA, (3) temAM paNa pAMca mahAvratonI apekSAe vibhAjana karavuM (4) samiti, gupti, dIkSA, saMgha vyavasthA, svAdhyAya Adi vibhAgone alaga-alaga tAravIne vibhAjana karavuM, ItyAdi aneka prakAre vibhAjana karI zakAya che. AgamomAM karavAmAM Avela vibhAjana paddhati paNa eka sApekSa paddhati che. jema ke(1) AcArAMga prathama zrutaskaMdhamAM saMyamanA preraka viSayo che. (2) AcArAMganA bIjA zrutaskaMdhamAM sAdhunA ati Avazyaka AcAra saMbaMdhI viSaya che. (3) sUtrakRtAMganA prathama zrutaskaMghamAM prathama adhyayana sivAyanA bAkI badhA adhyayanomAM sAdhvAcAranuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che (4) dazavaikAlika sUtramAM muni jIvananuM saMpUrNa mArgadarzana ApavAmAM AvyuM che. (5) jJAtAsUtrathI vipAkasUtra sudhInA aMga sUtromAM vividha dharmakathAo che. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha (6) praznavyAkaraNa sUtramAM pAMca Azrava ane pAMca saMvaranA viSayanuM savistAra saMkalana che. (7) naMdImAM jJAnanA eka ja viSayanuM vistRtIkaraNa che. (8) cAra cheda sUtromAM paNa pramukha AcAra saMbaMdhI viSayonuM saMkalana che. jemAM nizItha sUtramAM to pUrNarUpe prAyazcitta vidhAnonuM saMkalana che. 216 A ja prakAre anya upAMga vagere keTalAya sUtromAM AgamakAranI dRSTie bhinna bhinna viSayonuM saMkalana karavAmAM AvyuM che. ThANAMga, samavAyAMganuM saMkalana saMkhyAnI pradhAnatAne laIne karavAmAM AvyuM che ane eTale ja temAM viSayonI vibhinnatA che. bhagavatI sUtramAM vividha viSayonI praznotarInuM suMdara saMkalana che. uttarAdhyayana sUtra vividha viSayonA gadyapadyAtmaka upadezI sUtromAM gUMtheluM che. niSkarSa e che ke AgamonI racanA paddhatinI viSaya gUMthaNI eka--eka viSayanA svataMtra saMkalanavALI che. tema chatAM ghaNI jagyAe ThANAMga, samavAyAMga, bhagavatI sUtra vagere aneka AgamomAM vividha viSayo chUTA chavAyA bharapUra paDelA che. bAramA aMga sUtranA cothA vibhAganuM nAma 'anuyoga" che. eno Azaya e che ke te vibhAgamAM je koI paNa viSayanI gUMthaNI che te saMbaMdhI bahumukhI vistRta carcA paNa karI che ane eka viSaya ke eka vyakti saMbaMdhI viSayonuM paNa eka sAthe saMkalana karavAmAM AvyuM che. Ama eka viSayanA eka sAthe saMkalana rUpa viziSTa paddhatine ahIM 'gaMDikA' kahela che ane vistRta varNana thavAthI tene mATe anuyoga zabda vAparavAmAM Avela che ane eTalA mATe A cothA vibhAgane anuyoga kahevAmAM Avela che. jyAre te vibhAgamAM je judA--judA viSayonA upavibhAgo che tene gaMDikA + anuyoga U gaMDikAnuyoga kahevAmAM Avela che. yathA- prathamAnuyoga -( tIrthaMkarAdinaH pUrva bhavAdi vyAkhyAna graMtha: ). gaMDikA -( ekAdhikArA graMtha padghatirityartha :) gaMDikAnuyoga -(bharata narapati vaMzajonAM nirvANa gamana, aNuttara vimAna gamana vaktavyatA vyAkhyAna graMtha: ). gaMDikAnuyoga :-gaMDikAno artha che- samAna vakatavyatAvALI vAkaya paddhati, anuyoga arthAt vistRta artha pragaTa karavAvALI vidhi. eka sarakhA viSayonA saMgrahavALA graMthanA adhyayananuM nAma che 'gaMDikA' ane eno je artha vistAra saMyukata che, tenuM nAma che anuyoga. eTale ke-- je graMtha ke vibhAgamAM phakta tIrthaMkaronuM varNana che tathA tenA viSaya vistAro che te vibhAga tIrthaMkara gaMDikAnuyoga kahevAya che. A prakAre aneka gaMDikAo kahelI che. dA.ta. (1) kulakara gaMDikAnuyoga (2) tIrthaMkara gaMDikAnuyoga (3) gaNadhara gaMDikAnuyoga (4) cakravartI gaMDikAnuyoga (5) dazArha gaMDikAnuyoga (6) baladeva paMDikAnuyoga (7) vAsudeva paMDikAnuyoga (8) harivaMza gaMDikAnuyoga (9) utsarpiNI gaMDikAnuyoga (10) avasarpiNI gaMDikAnuyoga vagere. ( stoka, thoka saMgraha, gaMDIkA eTale thokaDA) A prakAranA varNanathI ema spaSTa thAya che ke eka viSayanA saMkalanane 'gaMDikA' kahevuM joie ane tenA vistRta varNanane athavA koI paNa sUtranA artha vyAkhyAnane 'anuyoga' kahevuM joie. jyAre vistRta varNanavALA eka sarakhA viSaya saMkalanane arthAt anuyoga yukta gaMDikAne ''caMDikAnuyoga'' kahevuM joie. = cAra anuyoga :- zvetAMbara paraMparAmAM (1) caraNakaraNAnuyoga, (2) dharmakathAnu yoga, (3) gaNitAnuyoga, (4) dravyAnuyoga e cAra bheda mAtra nAma rUpe ja maLe che. A nAmo paNa 32 ke 45 AgamonA mULa pAThamAM nathI maLatA arthAt ThANAMgasUtranA cothA ThANAmAM paNa nathI ane svayaM anuyogadvAra sUtramAM paNa anuyoganA A cAra prakAra kayAMya paNa darzAvavAmAM AvyA nathI. anuyoga dvAra sUtramAM anuyoganA cAra dvAra kahyA che. je- (1) upakrama (2) nikSepa (3) anugama ane (4) naya che. anuyogadvAra no sArAMza anuyogano viSaya : jJAnanA pAMca prakAra che. (1) matijJAna (2) zrutajJAna (3) avadhijJAna (4) mana:paryavajJAna (5) kevaLajJAna. A pAMcamAMthI cAra jJAnano anuyoga thato nathI. kAraNa ke e cAra jJAna zIkhI ke zIkhavADI zakAtA nathI. phakta zrutajJAna abhyAsano viSaya banI zake che, zIkhavADI zakAya che. kAraNa ke (1) uddeza- bhaNAvavuM tathA kaMThastha karAvavAnuM (2) samuddeza- kaMThastha karelA jJAnane sthira karAvavAnuM tathA tene zuddha karavAnuM (3) anujJA- anyane bhaNAvavAno adhikAra, AjJA, tathA anumati ApavI. (4) anuyoga- vAcanA devAnuM arthAt vizeSarUpathI samajAvavAnuM. sAmAnya artha, vizeSArtha ke anuyoga paddhatithI vastu tattvanuM vizleSaNa karavuM vagere zrutajJAnamAM ja thAya che. te sivAya mati Adi cAre ya jJAna kSayopazama dvArA svataH prApta thAya che. te cAreyane prApta karavA koI vizeSa adhyayana ke adhyApana athavA anuyoga vyAkhyAna karavA paDatA nathI. zrutajJAnamAM- Avazyaka sUtra, Avazyaka sivAya aMgazAstra, aMgabAhya kAlika, utkAlika zAstra ityAdi sarveyano anuyoga thAya che. koI paNa eka sUtranuM anuyoga paddhatithI vyAkhyAna samajI lIdhA pachI te paddhati dvArA anya sUtronuM jJAna svAbhAvika rIte khUba saraLatAthI prApta karI zakAya che. tethI ahIM zramaNa nigraMthonA ubhayakALamAM upayogamAM AvanArA ane AcArAMga sUtra, Adi aMga sUtrothI paNa prathama adhyayana-abhyAsa karAvAtA evA Avazyaka sUtrano anuyoga karavAmAM Ave che. AvazyakasUtra eka zrutaskaMdha che ane temAM aneka adhyayano che. A kathanamAM prayukta (1) Avazyaka (2) zruta (3) skaMdha ane (4) adhyayana e cAra zabdono anuyoga karavAmAM Avyo che. 'Avazyaka'no anayoga H nAma Avazyaka :- Avazyaka sUtra aMgabAhya utkAlika sUtra che. 'Avazyaka' e A sUtranuM guNaniSpanna nAma che. kAraNa ke avazyaka2NIya Adi guNo emAM ghaTita thAya che. koIpaNa vastunuM guNasaMpanna athavA guNarahita nAma rAkhavuM e aicchika ane enA paricayane mATe hoya che. yathA- mahAna vIratAnA guNathI saMpanna vyaktinuM nAma mahAvIra 2AkhI zakAya che tathA zaktihIna, Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 217 AgamasAra Darapoka(bIkaNa) vyaktinuM nAma paNa mahAvIra rAkhI zakAya che. A nAmakaraNa sthAyI hoya che. taLusAra koInuM paNa "Avazyaka nAma hoI zake che. sthApanA Avazyaka - koI paNa vastu yA rUpamAM koIpaNa vyakti athavA vastunI kalpanA karIne temAM sthApita karavuM tene sthApanA kahe che. A sthApanA satyarUpamAM paNa hoI zake che ane asatyarUpamAM paNa hoI zake che. A apekSita sImita yA asImita kALa mATe hoI zake che. prastuta prakaraNamAM eno prasaMga nathI. dravya Avazyaka :- (1) akSarazuddhi tathA uccAraNa zuddhithI yukta ane vAcanA Adi cAre dvArA zIkheluM "Avazyaka zAstra' jo anuprekSA ane upayoga rahita hoya to te dravya Avazyaka Agama che. (2) bhUtakALamAM Avazyaka zAstra zIkhela vyaktinuM mRta zarIra athavA bhaviSyamAM je Avazyaka zAstrane zIkhaze enuM zarIra paNa upacArathI dravya Avazyaka che. yathA-dhRtakuMbha, jaLakuMbha vagere. (3) sAMsArika loko prAtaHkAlIna je Avazyaka kriyAo snAna, maMjana, vastrAbharaNa pUjApATha, khAvuMpIvuM, gamanAgamana vagere nitya kriyAo kare che, te paNa "dravya Avazyaka kriyA che. (4) saMnyAsI tApasa vagere prAtaHkALe upalepana, samArjana, prakSAlana, dhUpadIpa, arcA, tarpaNa Adi nitya Avazyaka pravRttio kare che, e paNa dravya Avazyaka kriyAo che. (5) je nigraMtha zramaNa paryAyamAM rahIne paNa zramaNa guNothI rahita che, atyaMta svaccha vastrothI sajja hoya che ne jinAjJA tathA zAstrAjJAnuM ullaMghana kare che, svaccheda vicaraNa kare che; teo ubhayakALamAM vidhiyukta Avazyaka(pratikramaNa) kare che te paNa dravya Avazyaka kriyA kahevAya che. bhAva Avazyaka:- enA be prakAra che. (1) bhAva Avazyaka AgamataH (2) bhAva Avazyaka noAgamataH (1) akSara zuddhi tathA uccAraNa zuddhithI yukta, gurUpadiSTa vAcanA sahita tathA anuprekSA ane upayogapUrvaka je Avazyaka che te "bhAva Avazyaka AgamataH" che. (ra) bhAva Avazyaka noAgamatanA(arthAt kriyArUpa AvazyakanA) traNa prakAra che- (1) yathAsamaya rAmAyaNa mahAbhArata AdinuM upayoga sahita vAMcana zravaNa karavuM tene "bhAva Avazyaka laukika' kriyA kahevAya che. (2) saMnyAsI, tApasa yajJa, havana, jApa, vaMdanA, aMjalI vagere upayoga sahita je kriyAo kare che tene "kaJAvacanika bhAva Avazyaka kriyA kahevAya che. (3) je zramaNa nigraMtho saMyama paryAyamAM bhagavadAzAnusAra vicaraNa karatAM ekAgracittathI saMpUrNa upayoga rAkhIne ubhayakALamAM pratikramaNa kare che, anya koI paNa ciMtanamAM manane pravRtta rAkhatA nathI; tevA zramaNanI te pravRttine "lokottarika bhAva Avazyaka kriyA kahevAya che. e traNeya "no AgamataH bhAva Avazyaka che. AvazyakanA paryAya zabdaH- (1) Avazyaka (2) avazvakaraNIya (3) dhruvanigraha (4) vizodhi (5) cha adhyayana samUha (6) nyAya (7) ArAdhanA (8) mArga. A alaga-alaga uccAraNa evaM akSaravALA ekArthaka AvazyakanA paryAyavAcI zabda che. e prakAre zramaNa ane zramaNopAsako dvArA ubhaya saMdhyAmAM karavA yogya AvazyakanuM A anuyoga svarUpa che. "zrata'no ayoga:nAma:- koI paNa AgamazAstra athavA zAstra vAkyo, je zruta saMjJAthI kahevAmAM Ave che athavA paricaya mATe yatheccha vastunuM nAma "zruta rakhAya che, tene nAmazruta' kahevAya che. sthApanA - koI paNa vastu athavA rUpamAM "A zruta che' ema Aropa, kalpanA athavA sthApanA karAya tene "sthApanAzruta" kahe che. dravya :- (1) akSarazaddhi ane uccAraNa zaddhithI yukta, garUpadiSTa vAcanA Adi cAreyathI sahita, zIkheluM paraMta anapekSA ane upayoga rahita zAstrane dravyazruta" Agama kahe che. (2) bhUtakALamAM "zrata' zIkhelI vyaktinuM mRta zarIra ane bhaviSyamAM zIkhanAra nuM vartamAna zarIra upacArathI dravyazruta" che. (3) tADapatro, kAgaLanA pAnAmAM ane pustakomAM lakhelA zAstro paNa dravyazruta" che. (4) zrata mATe AgamabhASAmAM "surya ane sud' zabda prayoga karAya che ane kapAsa, Una vagerenA dorAne paNa "sutta' zabdano prayoga karAya che. AthI aneka prakAranA vastronA dorA paNa dravyasUtra' che. bhAva :- (1) akSara zaddhi uccAraNazaddhi vagerenI sAthe anapekSA ane upayoga sahita je zrata che te "bhAvazrata' Agama che. (2) ajJAnI, mithyASTio vagere dvArA svacchaMda buddhithI racita mata matAMtarIya zAstragraMtho, 72 kalAo, vyAkaraNa, rAmAyaNa, mahAbhArata, sAMgopAMga veda A sarve "laukika bhAva zruta" che. (3) sarvajJokata nigraMtha pravacanarUpa AcArAMga pramukha bAra aMga sUtra Adi Agamokata cAritra guNa saMpanna zramaNa dvArA kaMThastha tathA upayoga yukta che, te lokottarika bhAva zruta' kriyArUpa che. zratanA paryAya zabdaH- (1) zrata (2) sUtra (3) graMtha (4) siddhAMta (5) zAsana (6) AjJA (7) vacana (8) upadeza (9) prajJApanA (10) Agama. A sarve zrutanA paryAyavAcI zabda che skaMdha'no anuyoga:nAma, sthApanA :- koInuM skaMdha nAma rAkhyuM hoya tene "nAma skaMdha' kahevAya che ane koIne A skaMdha che ema Aropita, kalpita yA sthApita karyuM hoya tene "sthApanA skaMdha' kahe che. dravyaH- (1) zratanA vibhAgarUpa skaMdhane athavA "skaMdha e padane zuddha akSara ane uccAraNa yukta gurUpadiSTa vAcanA vagere sahita zIkhyuM che, paraMtu anuprekSA ane upayoga rahita che, te "vyaskaMdha' che. (2) bhUtakALamAM jeNe "skaMdha'ne jANya, zikhyuM hatuM tenuM mRta zarIra athavA bhaviSyamAM je zIkhaze vAMcaze tenuM vartamAna zarIra upacArathI 'dravyaskaMdha che. (3) hAthI, ghoDA vagereno skaMdha Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 218 sacittadravya skaMdha che. (4) ddhipradezI DhaMdha yathAvat anaMta pradeza skaMdha e "acitta dravya skaMdha' che. (5) senAnA skaMdhAvAra(vibhAga) e mizra dravya skaMdha' che. emAM zastra Adi acita tathA hAthI, ghoDA, manuSya Adi sacitta hoya che. bhAva:- (1) dravya skaMdhamAM kahela uccAraNa zuddhi Adi dvArA zIkheluM, ane enI sAthe anuprekSA evaM upayogathI yukta skaMdha 'bhAva skaMdha AgamataH' (AgamarUpa) che. (2) sAmAyika vagere cha adhyayanonA samudAyarUpa "Avazyaka zruta skaMdha' je cAritra guNathI saMpanna zramaNone upayoga yukata hoya te 'bhAvaskaMdha noAgamatA" (kriyArUpa) che. paryAya zabda - (1) gaNa (2) kAya (3) nikAya (4) skaMdha (5) varga (6) rAzi (7) puMja (8) piMDa (9) nikara (10) saMdhAtA (11) Akula (12) samUha. adhyayanano anayoga:nAma sthApanA Adi AvazyakanI samAna samajavA. Avazyaka sUtranA cha adhyayana che. enA nAma ane artha A prakAre che. (1) sAmAyika- sAvadya yoga arthAt pApa kAryothI nivRtti levI. (2) caturvizati stava-pApanA AcaraNano tyAga karI siddha buddha mukta thayelA parama upakArI dharma pravartaka tIrthakaronI stuti karavI. (3) vaMdanA- guNavAnonI arthAt sAvadyayoga tyAganI sAdhanA karavA tatpara evA zramaNa varganI vinaya pratipatti arthAt Adara, sanmAna ane bahumAna karavuM. (4) pratikramaNa- saMyama sAdhanAmAM pramAda vaza utpanna thatI alanA ane aticAronI zuddha buddhithI tathA vairAgya bhAvanAthI niMdA, gaha karI pramAdathI mukta thaI javuM, tene choDI devo. (5) kAyotsarga- jevI rIte zarIra para lAgelA ghAva para malamapaTTI lagADIe tevI rIte saMyama sAdhanAmAM Avela zithilatAne dUra karavA mATe saMkalpita zvAso- zvAsa pramANa samaya sudhI zarIra parathI mamatvabhAva, rAgabhAvane dUra karI mana, vacana kAyAnI pravRttine rokavI, dhyAna mudrAmAM rahevuM. (6) pratyAkhyAna- alita saMyamane vizeSa puSTi ApavA tathA tajjanita karma baMdhano kSaya karavA mATe navakArazI vagere tapa dvArA nirjarA guNone dhAraNa karavA. anuyoganA dvAronuM varNana - anuyoganA mukhya cAra dvAra che. yathA- 1. upakrama 2. nikSepa 3. anugama 4. naya. (1) upakrama- jJAtavya viSayanI prAraMbhika carcA karavI ane padArthone nikSepa yogya banAvavA.(upakrama eTale prastAvanA) (2) nikSepa- nAma sthApanA Adi bhedathI sUtragata padonuM vyavasthApana karavuM. (3) anugama- sUtrano anukULa artha karavo. enAthI vastunA yogya svarUpanuM jJAna thAya che. (4) naya- vastunA zeSa dharmone apekSA daSTie gauNa karIne mukhyarUpathI koI eka aMza(dharma) grahaNa karanAro bodha e "naya che. (1) upakrama dvAranuM varNana:- (pUrvApara saMbaMdhathI vAkayane, zabdane samajavo.) upakramanA 6 prakAra che yathA- 1. nAma 2. sthApanA 3. dravya 4. kSetra 5. kALa 6. bhAva. dravya upakrama:- sacitta, sajIva manuSya pazu ityAdine ane acitta pudgala goLa, sAkara, vagerene upAya vizeSathI puSTakaravA, guNa vRddhi karavI, e parikarma dravya upakrama chezastrathI jIvono vinAza ane prayatna vizeSathI pugalonA guNadharmono vinAza karavo e vastu vinAza dravya upakrama' che. kSetra upakrama:- bhUmine haLa vagerenA prayoga vaDe upajAu banAvavI e "parikarma viSayaka kSetra upakrama che ane hAthI vagerene bAMdhIne bhUmine verAna banAvavI e "vinAza viSayaka kSetra upakrama' che. kALa upakrama:- ghaDI, retaghaDI ItyAdi dvArA samayanuM yathArtha jJAna thAya che te "parikarmarUpa kALa upakrama che ane nakSatra AdinI gatithI je kALano vinAza (vyatIta thavo) te vinAzarUpa kALa upakrama' . bhAva upakrama:- (1) upakramanA artha svarUpanuM sAcuM jJAna hovuM ane emAM upayoga sahita hovuM e "Agama rUpa(AgamataH) bhAva upakrama' che. (2) upakramano artha che abhiprAya. mATe abhiprAyanuM yathAvat parijJAna te "bhAva upakrama pravRtti' che. A abhiprAya jANavArUpa bhAva upakrama prazasta ane aprazasta banne hoya che. vezyA Adi dvArA anyano abhiprAya jANavo aprazasta che ane ziSya dvArA guruno abhiprAya jANavo prazasta che. laukika daSTinI apekSAe A upakrama varNana che. anya apekSAe (zAstrIya daSTie) upakrama - upakramanA cha prakAra che- 1. AnupUrvI 2. nAma 3. pramANa 4. vaktavyatA pa. arvAdhikAra 6. samavatAra. (1) AnupUrvI upakrama - AnupUrvInA daza prakAra che. 1. nAma 2. sthApanA 3. dravya 4. kSetra 5. kALa 6. utkIrtana 7. gaNanA 8. saMsthAna 9. samAcArI 10. bhAvAnupUrvI. AnupUrvI, anukrama evaM paripATI e traNe ekArthaka zabda che. arthAtu ekanI pAchaLa bIjuM evI paripATIne AnupUrvI kahe che. dravyAnupUrvI - (1) koI vivakSita(Icchita)padArtha ne pahelA vyavasthApita karyA pachI pUrvAnupUrvI ityAdi kramathI anyonya padArthone rAkhavA e dravyAnupUrvI che. ene upanidhikI AnupUrvI' kahe che. (2) padArthone pUrvAnupUrvI Adi kramanI apekSA rAkhyAvinA vyavasthApita karavA athavA svabhAvataH skaMdhonuM vyavasthApita thaI javuM, koIpaNa kramathI joDAI javuM e paNa dravyAnupUrvI che. ene anopanidhikI AnupUrvI' kahe che. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 219 AgamanasAra (3) AnupUrvI e che ke jyAM Adi, madhya ane antanuM vyavasthApana hoya. eTale ja paramANu anAnupUrvI che. dvipradezI DhaMdhamAM Adi(prathama) ane aMta che paraMtu madhya na hovAthI, te anAnupUrvI nahIM paNa "avaktavya" che. tripradezathI laIne anaMtapradezI skaMdha AnupUrvI che. (4) AnupUrvI, anAnupUrvI ane avaktavyanA ekavacana, bahuvacananA bhedathI asaMyogI i bhaMga hoya che. A da dvArA dvisaMyogI bhaMga banAvatAM 12 bhaMga bane che. temaja traNa saMyogI bhaMga 8 bane che. A rIte kula 26 bhaMga bane che. A bhaMga vikalpa A pramANe che. asaMyogI 6 bhaMga- 1. AnupUrvI 2. anAnupUrvI 3. avaktavya 4. AnupUrvio 5. anAnupUrvIo 6. aneka avaktavya. dvisaMyogI 12 bhaMga- 1. AnupUrvI eka anAnupUrvI eka 2. AnupUrvI eka anAnupUrvI aneka 3. AnupUrvI aneka anAnupUrva eka 4. AnupUrvI aneka anAnupUrvI aneka. A pramANe ja cAra bhaMga AnupUrvI tathA avaktavyanI sAthe hoya che ane cAra bhaMga anAnupUrvI tathA avaktavyanI sAthe hoya che. kula 12 bhaMga che. traNa saMyogI 8 bhaMga thAya che. yathA1. AnupUrvI eka, anAnupUrvI eka, avaktavya eka. 2. AnupUrvI eka, anAnupUrvI eka, avaktavya aneka. 3. AnupUrvI eka, anAnupUrvI aneka, avaktavya eka. 4. AnupUrvI eka, anAnupUrvI aneka, avaktavya aneka. 5. AnupUrvI aneka, anAnupUrvI eka, avaktavya eka. 6. AnupUrvI aneka, anAnupUrvI eka, avaktavya aneka. 7. AnupUvI aneka, anAnupUrvI aneka, avaktavya eka. 8. AnupUrvI aneka, anAnupUrvI aneka, avaktavya aneka. e 6 + 12 + 8 - 26 bhaMga hoya che. A bhaMga banAvavAnI vidhi anyatra paNa A ja rIte jANI levI joie. A vidhithI paramANu, kripradeza skaMdha ane traNa pradezI DhaMdha; A traNanA saMyogathI 26 bhaMga jANavA joie. (5) AnupUrvI Adi dravyono "astitva' Adi dvArA vicAra karavo e "anugama' che arthAt anukUla vizeSa jJAna che. jema ke- 1. AnupUrvI Adi traNeyanuM astitva che. 2. dravya saMkhyAthI anaMta che. 3. aneka dravyonI apekSAe AnupUrvI Adi sarva lokamAM che ane eka dravyanI apekSAe lokanA saMkhyAmAM bhAga Adi alaga-alaga rUpamAM che. 4. tevI ja rIte "sparzanA' sAdhika hoya che. 5. sthiti badhAnI jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhyakAlanI che ane bahatvanI apekSAe zAzvata che. 6. aMtara jaghanya eka samaya, utkRSTa anaMtakALanuM che. paraMtu paramANuno asaMkhyakALa che. bahutvanI apekSAe aMtara nathI. 7. zeSa dravyonA aneka asaMkhyAtamA bhAgamAM AnupUrvI dravya hoya che. ddhipradezI tathA paramANu dravya asaMkhyAtamA bhAgamAM hoya che. 8. AnupUrvI Adi dravya pAriNAmika bhAvamAM hoya che. 9. DhipradezI DhaMdha dravya badhAthI thoDA che, tenAthI paramANu vizeSAdhika che ane traNa pradezI Adi skaMdha dravya asaMkhyagaNA che. pradezanI apekSAe badhAthI thoDA paramANu apradeza, ddhipradezanA pradeza vizeSAdhika enAthI traNa pradezI Adi skaMdhonA pradeza anaMta gaNA che. (6) naigama ane vyavahAra nayathI uparokata 26 bhaMga thAya che ane saMgraha nayathI AnupUrvI AdinA sAtabhaMga thAya che. kAraNa ke bahuvacananI vivakSA AmAM alaga hotI nathI. te bhaMga A pramANe che- 1. AnupUrvI 2. anAnupUrvI 3. avaktavya 4. AnupUrvI anAnupUrvI pa. AnupUrvI avaktavya 6. anAnupUrvI avaktavya 7. AnupUrvI anAnupUrvI avaktavya. anya varNana paNa saMgraha naya dvArA samajavuM. paraMtu temAM bahuvacana saMbaMdhI koI vikalpa dravya, pramANa, kSetra, sparzanA, sthiti AdimAM nahi samajavo. A anopanidhizrI AnapUrvInuM varNana thayuM. pUrvAnupUrvI AdinA bhaMga :- aupanidhikI dravya AnupUrvI traNa prakAranI hoya che. yathA- (1) pUrvAnupUrvI (2) pazcAnupUrvI (3) anAnupUrvI (bannethI bhinna svarUpavALI). yathA- cha dravyone kramathI rAkhavA pUrvAnupUrvI che. ulaTA kramathI rAkhavA pazcAnupUrvI che. 6 dravyonA anAnupUrvInA bhaMga A pramANe che- 1424 3444546 U 720 AmAM be ochA karavAthI 718 anAnupUrvInA bhaMga jANavA. A ja rIte paMca parameSThInA padothI eka pUrvAnupUrvI eka pazcAnupUrvI ane 118 (142434445 u 120-2 u118) anAnupUrvInA bhaMga bane che. kSetrAnupUrvIH- dravyAnupUrvInI jema saMpUrNa varNana che. AmAM traNa pradezo AdinA avagADha skaMdha AnupUrvI che. eka pradezavagADha skaMdha anAnupUrvI che ane dvi pradezAvagADhaskaMdha avakatavya che. alpabadutvamAM ahIM anaMtaguNanA sthAne asaMkhya guNa ja hoya che. kAraNa ke avagAhanA utkRSTa asaMkhya pradezanI hoya che, anaMta-pradezanI na hoya. pUrvAnupUrvI, pazcAnupUrvI ane anAnupUrvI ahIM urdhvaloka, adholoka tIrachA- lokanI apekSAe kahevI. pachI adholokanI. sAta naraka, tIrachA lokanA asaMkhya dvIpa samudra ane urdhva lokanA 15 sthAna(12 devaloka, 1 caiveyaka, 1 aNuttara deva, 1 siddhazilA)nI pUrvAnupUrvI Adi kahI zakAya che. kALAnupUrvI - dravyAnupUrvInI samAna saMpUrNa varNana che. emAM eka samayanI sthitivALuM dravya anAnupUrvI che, be samayanI sthitivALuM dravya avaktavya che ane traNa samayathI asaMkhya samaya sudhInI sthitivALA dravya AnupUrvI che. kSetra avagAhanAnI jema kALa sthiti paNa asaMkhya che, mATe anaMta nahi kahevuM. eka samayanI sthiti yAvat asaMkhya samayanI sthitinI apekSAe pUrvAnupUrvI Adi kahevuM joIe. athavA samaya, AvalikA, ANa-pANa, thova, lava, muhUrta, divasa, ahorAtra, pakSa, mAsa, Rtu, ayana, varSa, yuga, sovarSa, hajAra varSa, lAkha varSa, pUvAMga, pUrva, truTitAMga, truTita, yAvat zIrSa prahelikAMga, zIrSa prahelikA, palyopama, sAgaropama, avasarpiNI, utsarpiNI, pudgala parAvartana, atItakALa, anAgatakALa, sarvakALa, A pa3 padothI paNa kahI zakAya che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 220 utkIrtana AnupUrvI - enA pUrvAnupUrvI Adi traNa bheda che, je bhagavAna RSabha deva Adi bhagavAna mahAvIra paryanta 24 tIrthakaronI apekSAe kahevI joie. gaNanAnupUrvI - enA pUrvAnupUrvI Adi traNa bheda che. je eka, dasa, so, hajAra, dasa hajAra, lAkha, dasa lAkha, karoDa, dasa karoDa, araba sudhI. A dasa padonI apekSAe kahevI joIe. saMsthAna AnupUrvIH- cha saMsthAnonI apekSAe kahI zakAya che. samAcArI AnupUrvI - "Avasyahi Adi dasa samAcAranI apekSAe kahI zakAya. bhAvAnupUrvI - e cha bhAvonI apekSAe kahI zakAya che, 1. udaya, 2. upazama, 3. kSAyika, 4. kSayopathamika, 5. pAriNAmika 6. mizra saMyogI(sannipAtika) bhAva. A AnupUrvI adhikAra pUrNa thayo. (2) nAma upakrama:- nAma upakramanA dasa prakAra che. yathA- eka nAma, be nAma, traNa nAma yAvat dasa nAma. eka nAma:- dravya guNa paryAyanA je nAma lokamAM rUDha thayelA che te badhAnI "nAma" eka saMjJA hovAthI sarve eka nAma che. be nAma :- ekAkSara "zrI' Adi, be akSara devI' Adi athavA jIva ajIva e be nAma' che. vizeSita, avizeSita bhedarUpa apekSAe be nAma aneka prakAranA thAya che. jema ke- jIva avizeSita ane nArakI ityAdI vizeSita. nArakI avizeSita, ratnaprabhA. ItyAdi vizeSita. e rIte bhedAnabheda karatAM anuttara deva avizeSita, vijaya, vaijayaMta vizeSita che. A be nAma che. te ja rIte ajIva dravyamAM samajavuM. traNa nAma - dravya, guNa, paryAya A traNa nAma che. emAM dravyanA 6 bheda, guNanA varNAdi pAMca bheda temaja 25 bheda ane paryAyanA eka guNa kAlA yAvatu anaMta guNa kAlA ityAdi anaMta bheda che. strI, puruSa, napuMsaka A paNa traNa nAma che. strI nAmanA aMtamAM svara A,I, U hoya che. puruSa nAmanA aMtamAM A, I, U, o. hoya che. napuMsaka nAmanA aMtamAM e,i, u hoya che. jema ke - 1. mALA, lakSmI, vadhU, 2. rAjA, girI, 3. dhanna, adghi, mahuM. cAra nAma:- nAma cAra prakArathI bane che. 1. AgamathI, 2. lopathI, 3. prakRtithI 4. vikArathI. udAharaNa:- (1) pahmAni, payAmi, kuMDAni, (2) teDatra rathoDatra (a no lopa) (3)agni eto, par ImaoN (emAM saMdhI nathI. prakRti bhAva thavAthI), (4)daMDasya + agraM U daMDAgraM (eka varNanA sthAna para anya varNa.) pAMca nAma: 1. koI vastuno bodha karAvanAra zabda yA nAma te nAmika nAma che. 2.(khala) Adi naipAtika nAma che. 3.(dhAvati)Adi tigata kriyAo AkhyAtika nAma che. 4.(pari) ItyAdi upasarga pasargika nAma che. 5. "saMyata ityAdi mizra saMyogI nAma che. temAM upasarga paNa che, nAmika paNa che. cha nAma:- (1) udaya bhAva-ATha karmono udaya. jemAM jIva udaya niSpanna- manuSyatva, trasatva, devatva vagere ane ajIva udaya niSpanna- zarIra vagere. (2) upazama bhAva - mohanIya karmanA upazamathI upazama samakita, upazama- zreNI, upazAMta moha guNasthAna, upazama cAritra labdhi . (3) kSAyika bhAva - ATha karma tathA tenI samasta prakRtionA kSayathI utpanna thayela bhAva. (4) lAyopathamika bhAva:- jJAnAvaraNIya Adi cAra ghAtI karmonA kSaya ane upazamane kSAyopathamika bhAva kahe che. cAra jJAna, pAMca indriyo, traNa darzana, cAra cAritra, gaNi, vAcaka, vagere padavI. udaya prApta karmano kSaya, anudIrNanA vipAkodayanI apekSAe udaya abhAva(upazama), A prakAre kSayathI upalakSita upazama ja kSayopazama kahevAya che. upazamamAM pradezodaya paNa nathI hoto, paraMtu kSayopazamamAM pradezodaya hoya che. vipAkodaya nathI hoto. (5) pAriNAmika bhAva:- sAdi pAriNAmika- vAdaLA, saMdhyA, parvata, indradhanuSa, vijaLI, havA varSA vagere. anAdi pAriNAmika jIvatva, bhavItva, abhavItva, loka, aloka ane dharmAstikAya vagere. (6) sannipAtika (saMyogI-mizra) bhAva:- pUrvokata pAMca bhAvo vaDe kika saMyogI vagere 26 bhaMga bane che. tene sannipAtika bhAva kahevAya che. chavvIsa bhaMga :- dvisaMyogI bhaMga 10:- 1. udaya-upazama 2. udaya-kSaya 3. udaya-kSayopazama, 4. udaya-pariNAmika 5. upazama-kSaya, 6. upazama-kSayopazama, 7. upazama-pAriNAmika 8, kSaya-kSayopazama 9. kSaya-pAriNAmika 10. kSayopazamapAriNAmika. trisaMyogI bhaMga 10 - 1. udaya-upazama-kSaya 2. udaya-upazama-kSayopazama 3. udaya-upazama-pAriNAmika 4. udaya-kSaya-kSayopazama 5. udaya-kSaya-pariNAmika 6. udaya-kSayopazama-pAriNAmika 7. upazama-kSaya-kSayopazama 8. upazama-kSaya- pAriNAmika, 9. upazama-kSayopazama-pAriNAmika 10. kSaya-kSayopazama- pAriNAmika. cArasaMyogI bhaMga 5 - 1. udaya-upazama-kSaya-kSayopazama 2. udaya-upazamaudaya-upazamayopazama-pAriNAmika 4. udaya-kSaya- layopazama-pAriNAmika pa. upazama-kSaya-kSayopazama-pAriNAmika. pAMca saMyogI eka bhaMga:- udaya-upazama-kSaya-kSayopazama-pAriNAmika. A 26 bhaMgomAMthI jIvamAM 6 bhaMga prApta thAya che. zeSa 20nuM bhaMgarUpe astitva mAtra samajavuM. te cha bhaMga A pramANe che1) kSAyika, pAriNAmika- siddhomAM. 2) udaya, kSayopazama, pAriNAmika- sAmAnyarUpathI saMsArI jIvomAM. 3) udaya, kSAyika, pAriNAmika- bhavastha kevaLImAM (guNasthAna 13-14mA) 4) udaya, kSaya, kSayopazama, pAriNAmika- kSAyika samakitI sAmAnya jIvamAM Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 221 5) udaya, upazama, kSayopazama, pAriNAmika- upazama samakitI sAmAnya jIvamAM. 6) udaya, upazama, kSaya, kSayopazama, pAriNAmika- kSAyika samyag daSTi jIvane upazama zreNImAM. ahIM 1. gatione udayamAM 2. upazama samakita, upazama zreNIne upazamamAM 3. indriyone kSayopazamamAM 4. kSAyika samakita, kSapaka zreNI, kevaLajJAnane kSayamAM 5. jIvatva bhavItva Adi pAriNAmikamAM samajavA. sAta nAma H- sAta svara che. ATha nAma H- zabdonI ATha vacana vibhaktionA ATha nAma che. (1) prathamA (kartA) jAti ane vyaktinA nirdezamAM vaparAya che. (2) dvitIyA (karma) jenApara upadeza, kriyAnuM phaLa maLe. (3) tRtIyA (karaNa) kriyAnA sAdhakatama kAraNamAM vaparAya. (4) caturthI (saMpradAna) jene mATe dAna devAnI kriyA hoya che te. (5) paMcamI (apAdAna) jenAthI alaga thavAno bodha thAya che. (6) chaThThI (saMbaMdha) svAmItvano saMbaMdha batAvanArI. (7) saptamI (AdhAra) kriyAnA AdhAra sthAnano bodha karAvanArI (8) aSTamI (saMbodhana) saMbodhita(AmaMtraNa) karanArI. yathA- (1) A, te, huM, (2) Ane kaho, tene bolAvo, (3) enA dvArA karavAmAM Avela, mArAthI kahevAmAM Avela, (4) tenA mATe Apo, tenA mATe laI jAo, jinezvarane mATe mArA namaskAra ho, (5) vRkSaparathI phaLa nIce paDyuM, ahIMyAthI dUra karo, (6) tenI vastu, tenuM makAna, tenuM khetara, (7) chatanI upara, bhUmi para, pustakamAM, gharamAM, (8) are ! bhAIo ! benajI ! he svAmI ! he nAtha ! vagere. AgamasAra nava nAma :- kAvyonA nava 2sa che. te nava nAma che. te A pramANe che- (1) vI22sa (2) zRMgAra2sa (3) adbhutarasa (4) raudrarasa (5) bhayAnaka rasa (6) bIbhatsa rasa (7) hAsyarasa (8) karuNarasa (9) prazAMta rasa. aneka sahakArI kAraNothI aMtarAtmAmAM utpanna thatAM ullAsa yA vikAranI anubhUtine rasa kahevAya che. mATe je kAvyanA gAvAthI ke sAMbhaLavAthI AtmAmAM vIratA, hAsya, zRMgAra vagere bhAvanI anubhUti thAya che te, te kAvyano 2sa kahevAya che. eka kAvyamAM eka athavA aneka rasa hoI zake che. dasa nAma :- nAmakaraNa dasa prakAranA hoya che. yathA- (1) guNa niSpanna nAma-- zramaNa, tapasvI, pavana, (2) guNa rahita nAma samudga, samudra, palAza, indragopa, kIDA (3) AdAnapada niSpanna nAma- prAraMbhika padathI adhyayana AdinuM nAma bhakatAmara, pucchissaNaM. (4) pratipakSapada niSpanna nAma- alAbu, alattaka. (5) pradhAnapada niSpanna nAma- Amravana vagere. (6) anAdi siddhAMta niSpanna nAma-- dharmAstikAya Adi. (7) nAma niSpanna nAma- mRgAputra, pAMDuputra, pAMDusena. (8) avayava niSpanna nAma pakSI, dvipada, catuSpada, jaTAdhArI Adi. (9) saMyoga niSpanna nAma- gopAlaka, ThaMDI, rathika, nAvika, mAravADI, hindustAnI, paMcamaAraka, (pAMcamA ArAnA manuSya), hemaMtaka, vasaMtaka, caumAsI, saMvatsarI, jJAnI, saMyamI, krodhI. 10muM pramANa niSpanna nAma- enA cAra prakAra che. nAma, sthApanA, dravya ane bhAva. (1) koInuM 'pramANa' nAma rAkhyuM te nAma pramANa niSpanna. (2) sthApanA niSpanna nAma- 28 nakSatro ane enA devatAonA nAma. aneka prakAranA kuLa nAma- ugrakuLa, bhogakuLa, ikSvAkuLa. aneka prakAranA pAsaMDa nAma- zramaNa, pAMDuraMga, bhikSu, parivrAjaka, tApasa vagere. aneka prakAranA gaNa nAma- mallagaNa vagere A badhA sthApanA pramANa niSpanna nAmanI aMdara samAya che. (3) dravya pramANa niSpanna nAma- dharmAstikAyAdi che. (4) bhAva pramANa niSpanna nAmamAM samAsa, taddhita, dhAtuja, niruktija e cAreya ane enA aneka bhedAnubheda tathA udAharaNa paNa kahela che. samAsa sAta che- 1. dvaMdva 2. bahuvrIhi 3. karmadhAraya 4. dvigu 5. tatpuruSa 6. avyayIbhAva 7. eka zeSa arthAt samAsa niSpanna nAma sAta prakAranA che. tandrita niSpanna nAma ATha prakAranA che- 1. karmathI- vyApArI, zikSaka, 2. zilpathI- kASThakAra, suvarNakAra, citrakAra, 3. zlokathI- zramaNa, brAhmaNa, 4. saMyogathI- rAja jamAI, 5. samIpa nAma-benAtaTa 6. saMyUtha nAma- TIkAkAra, zAstrakAra, taraMgavatIkAra 7. aizvaryanAma - zeTha, sArthavAha, senApati, 8. apatyanAma- rAjamAtA, tIrthaMkara mAtA. dhAtuthI niSpanna nAma dhAtuja kahevAya che. nirukta niSpannanAma- mahiSa, bhramara, musaLa, kapittha. A dasa nAma prakaraNa pUrNa thayuM. (3) 'pramANa' upakrama :- A cAra prakAranA che. yathA- (1) dravya pramANa (2) kSetra pramANa (3) kAla pramANa (4) bhAva pramANa. dravya pramANanA pAMca prakAra che yathA (1) mAna pramANa :- dhAnyane mApavA mATenuM sauthI nAnuM mApa 'muThThI' che. be muThThI U pasalI, be pasalI U eka khobo, cAra khobA U eka kulaka, cAra kulaka U eka prastha, cAra prastha U eka ADhaka, cAra ADhaka U eka droNa, sATha ADhaka U nAnI kuMbhI, 80 ADha ka U madhyama kuMbhI, ekaso ADhaka U moTI kuMbhI, ATha moTI kuMbhI U eka bAha. tarala padArtha mApavAnuM sauthI nAnuM mApa 'catuHSaSThikA (4 paLa U pA zera) be catuHSaSThikA U eka batIsikA (aDadhozera) be batIsikA U eka soLasikA (eka zera), be soLasikA U eka aSTha bhAgikA (2 zera.) be aSTabhagikA U eka cartubhArgikA (cAra zera), be cartubhAgikA U adhamaNa (ATha zera), be adhamaNaU eka maNa (16 zera U 256 5La). eka paLa eka chaTAMka(eka hAthanI aMjalI)ne kahe che. 256 5Lano eka maNa thAya che. enAthI dUdha, ghInuM mApa karAya che. (2) unmAna pramANa :- trAjavAthI tola karI vastunI mAtrAnuM jJAna karavuM tene unmAna pramANa kahe che. mApavAnuM (jokhavAnuM) sauthI nAnuM mApa kATaluM (toluM) ardha karSa hoya che, be ardha karSa U eka karSa, be karSaU eka ardhapala, be ardhapala U eka pala (eka pala eka Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 222 chaTAMka athavA pAMca tolAno sUcaka che) ekaso pAMca pala U eka tulA [pAThAMtare 100 pala ane kayAMka 500 pala paNa che.] dasa tulA U ardho bhAra, be ardhAbhAra U eka bhAra; enAthI goLa, khAMDa, sAkara vagere dravyanuM vajana karAya che. A mApa tola apekSita kSetra kALanA che. kALAMtara athavA kSetramaMtarathI mApa tolanI gaNatarI alaga-alaga nyUnAdhika paNa hoI zake che. thoDAka samaya pUrve chaTAMka, zera, maNa vagere pracalita hatA. AjakAla grAma, kilo, kvinTalamAM vajana karAya che. (3) avamAna pramANa:- enAthI jamIna vagerenuM mApa karAya che. Ano sauthI nAno ekama hAtha hoya che. cAra hAtha U eka dhanuSya; ghanuSa, daDa, yuga, nAlikA, akSa, mUsaLa A badhA eka mApanA hoya che. daza nAlikA U eka rajja: AnAthI minI laMbAI pahoLAI, UMcAI, UMDAi mapAya che. vartamAnamAM gaja, phUTathI mApa karAya che athavA mITara thI jamIna mapAya che. (4) gaNima pramANa:- gaNatarI, saMkhyAmAM koI paNa padArthanI mAtrAnA jJAnane gaNima pramANa" kahe che. enAthI rUpiyA, paisA saMpattinuM ane gaNatarI karI zakAya evA padArthonuM jJAna karAya che. eno jaghanya(nAnAmAM nAno) ekama eka che. pachI kramazaH be, traNa, cAra ema karoDa sudhI samajavuM. sUtramAM 1, 10, 100, 1000, 10,000 1,00,000, 10 lAkha, 1 karoDa A saMkhyA ApI che. adhikatama 194 aMka pramANa saMkhyA gaNanA pramANamAM che. (54 aMka ane 140 mIMDA). enA pachI upamA pramANa che. (5) pratimAna pramANa :- sonA, cAMdI ane maNi, motI Adine nAnA kAMTAmAM tolIne pramANamAna jANI zakAya che. A pratimAna pramANa che. bahumUlya vastuone tolA, mAsA, rati Adi nAnA tolAthI toLAya che. goLa, sAkara vagerene moTA kAMTAmAM moTA tola mApathI toLAya che. A pratimAna pramANa ane unmAna pramANamAM aMtara samajavuM. pratimAna mApa A pramANe che 5 guMjA (rati) U 1 karma mAsaka (mAsA) 4 kAMkaNI U 1 karma mAsaka (mAsA) 3 niSpAva U 1 karma mAsaka (mAsA) 12 mAsA U 1 maMDaLa 48 kAMkaNI U 1 maMDaLa 16 mAsA U 1 tolo (sonA mahora) kSetra pramANa:- eno jaghanya ekama 'aMgulI che. aMgula traNa prakAranA hoya che. yathA- (1) AtmAMgula- je kALamAM je manuSya hoya che, temAM paNa je pramANa yukta puruSa hoya che, tenA aMgulane AtmAgula kahevAya che. pramANayukta puruSa te hoya che je svayaMnA aMgulathI ekaso ATha aMgula pramANa hoya che athavA 9 mukha pramANa hoya che. eka droNa jeTaluM tenA zarIranuM Ayatana hoya che ane ardhabhAra pramANa jenuM vajana hoya che. droNa ane ardhabhAramAM prAyaH 64 zeranuM parimANa hoya che. (2) utsadhAMgula:- 8 vALAgra U eka lIkha, AThalIkha U eka jU, ATha jU U eka javamadhya, ATha javamadhya U eka utsadhAMgula arthAtu 8488888 U 4096 vALanA goLa bhArA. eno jeTalo vistAra(vyAsa) hoya che, ene eka utsadhAMgula kahevAya che. A aMgula lagabhaga aDadhA iMca barAbara hoya che, evuM anumAna che. jethI 12 iMca U 24 aMgula U 1 hAtha U 1 phUTa hoya che. (3) pramANAMgula:- cakravartInA kAMkaNIratnanA 6 taliyA ane 12 hAMsa hoya che. pratyeka hAMsa eka utsadhAMgula pramANa hoya che. utsadhAMgulathI hajAragaNo pramANAMgula hoya che. zramaNa bhagavAna mahAvIranA(24mA bhagavAnanA) aMgula utsadhAMgulathI bamaNA hoya che. arthAt 8192(vALanA) kezano goLa bhAro banAvavAthI jeTalo vistAra thAya, teTalo bhagavAna mahAvIra svAmIno(24mA tIrthakarano) aMgula hoya che. ema 4096000 vALanA goLAnA banAvela bhArAno jeTalo vistAra thAya che, teTalo eka pramANAMgula arthAt avasarpiNInA prathama cakravartIno aMgula hoya che. yojana:- 12 aMgula U eka vaita, be veMta U ekahAtha, cArahAtha U eka dhanuSa, be hajAra dhanuSa U eka gAu, cAra gAu U eka yojana. A mApa traNe prakAranA aMgulamAM samajavA. A prakAre yojana paryata badhA mApa traNa prakAranA hoya che. temAM AtmAMgulathI te kALanA kSetra, grAma, nagara, ghara vagerenA mApa karAya che. utsadhAMgulathI cAra gatinA jIvonI avagAhanAnuM mApa kahevAya che. pramANAMgulathI zAzvata padArtho arthAt dvIpa, samudra, pRthvIpiMDa, vimAna, parvata, kUTa vagerenI laMbAI, pahoLAI, UMcAI kahevAya che. apekSAe lokamAM traNa prakAranA rUpI padArtha che- (1) manuSya kRta grAma, nagara, makAna ityAdi. (2) karma kRta zarIra ItyAdi. (3) zAzvata sthAna. A traNeyanA mApa karavA mATe uparokta traNa prakAranA aMgulathI laIne yojana parvatanA mApano upayoga karAya che. [ahIM cAre gatinA jIvonI avagAhanA vistArathI batAvela che, te mATe juo prajJApanA sUtra pada-11,] paramANuthI aMgulanuM mApa:- sUkSma paramANu ane vyavahArika paramANunA bhedathI paramANu be prakAranA che. sUkSma paramANu avarNa che. te ati sUkSama, avibhAjya, pulano aMtima eka pradeza hoya che. teno Adi, madhya, aMta te svayaM che. evA anaMtAnaMta paramANuno eka vyavahArika paramANu thAya che. te paNa sUkSma hoya che. talavAra vagerethI avicchedya che. agni ene bALI zakatI nathI. vA ene uDADI zakatI nathI. evA anaMta vyavahArika paramANanA mApanI gaNanA A prakAre karAya che. anaMta vyavahAra paramANu U 1 ulakSaNa lakSaNikA. 8 ulakSaNa lakSaNikA 1 lakSaNa zlekSaNikA 8 lakSaNa lakSaNikA U 1 Urdhva reNuM 8 Urdhva reNu 1 trasa reNu 8Tasa reNu 1 ratha reNu 8 ratha reNa 1 vALa (devaku manuSyano) 8 vALa (devamuru) 1 vALa (harivarSa manuSyano) Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 223 AgamasAra 8 vALa (harivarSa) 1 vALa (hemavata manuSyano) 8 vALa (hemavata) 1 vALa (mahAvidehanA manuSyano) 8 vALa (mahAvideha) 1 vALa (bharatakSetranA manuSyano) 8 vALa 1 lIkha 8 lIkha 1 javamadhya 8 java madhya U 1 utsadhAMgala 12 aMgulaU 1 vaita, 2 veMta U hAtha, 2 hAtha U 1 kukSI, 2kukSI U 1 dhanuSa. kALa pramANa :- kALano jaghanya ekama 'samaya' che. e ati sUkSma ane avibhAjya che. AMkhanA palakArA jeTalA samayamAM asaMkhya samaya pasAra thaI jAya che. AvA asaMkhya samayanI eka AvalikA thAya che. saMkhyAta AvalikAno eka zvAsozvAsa thAya che. vRddhAvasthA ane vyAdhi rahita puruSanA zvAsozvAsane ahIMyA pramANa mAnyuM che. A zvAsozvAsane 'prANa' kahevAya che. 7 prANa U eka stoka, 7 sToka U eka lava, 77 lava U eka muhUrta 1 muhUrta U 3773 zvAsozvAsa(prANa) hoya che. 1 muhUrta 1,67,77,216 AvalikA. 1 prANa 4446 sAdhika AvalikA. 1 sekanDa 5825 1945 AvalikA. 1 prANa U 2880/3773 sekanDa hoya che. 1 muhUrta U 2880 sekanDa 1 muhUrta U 48 miniTa, eka miniTa U 60 sekanDa 30 muhUrta U 1 divasa 84 lAkha varSa U eka pUrvAga 84 lAkha pUrvAga U eka pUrva. tyAra pachI pratyeka kALa saMjJA eka bIjAthI 84 lAkha gaNI hoya che. aMtamAM zIrSa prahelikAMgathI zIrSa prahelikA 84 lAkha gaNI hoya che. ATalI saMkhyA sudhI gaNitano viSaya manAya che. te pachInI saMkhyA upamA dvArA kahevAya che. utkRSTa saMkhyAtAnI saMkhyA upamA dvArA pUrNa thAya che. e utkRSTa saMkhyAmAM eka adhika thatAM jaghanya asaMkhyAtA thAya che. upamA dvArA kALa gaNanA pramANa :- (1) palyopama ane sAgaropama rUpa be prakAranI upamA dvArA kALanI gaNanA karAya che. palyopamanI gaNanA upamAthI samajatA sAgaropamanI gaNanA sahajamAM samajAya che. kAraNa ke koIpaNa prakAranA palyopamathI enuM sAgaropama dasa kroDAkoDa gaNuM hoya che. mATe ahIM palyopamanuM varNana karAya che. (2) upamA gaNanAno palyopama traNa prakArano hoya che- 1. uddhAra palyopama 2. addhA palyopama 3. kSetra palyopama. A traNemAM sUkSma ane vyavahAra(bAdara)nA be-be bheda hoya che. (3) 1. uddhAra palyopamanI upamAmAM vAlAgra eka-eka samayamAM kaDhAya che. 2. addhA palyopamanI upamAmAM vAlAjha 100 varSe kADhavAmAM Ave che ane 3. "kSetra palyopamamAM vAlAgronA AkAza pradezonI gaNanA hoya che. eka AkAza pradeza eka samayamAM kADhavo. 4. "uddhAra bAdara palyopamamAM eka divasathI sAta divasa sudhInA jugaliyAnA vALa akhaMDa bharAya che tathA kaDhAya che. jyAre sUma'mAM e eka-eka vALanA asaMkhya khaMDa karIne bharAya che ane kaDhAya che. sUrma paNaka jIvonI avagAhanAthI asaMkhyagaNI ane nirmala AMkhothI je nAnAmAM nAnI vastu joI zakAya, teno asaMkhyAtamo bhAga hoya, evA asaMkhya khaMDa vAlAjhanA samajavA. 5. evuM ja aMtara bAdara addhA palyopama ane sUkSma addhA palyopamamAM samajavuM. 6. bAdara 'kSetrapalyopamamAM akhaMDa vAlAgronA avagAhana karela AkAza pradezono hisAba hoya che ane sUkSmamAM asaMkhya khaMDa karelA vALAgranA avagADha ane anavagADha banne prakAranA arthAt palya kSetranA samasta AkAza pradeza gaNAya che. 7. traNa prakAranA bAdara(vyavahAra) palyopama kevaLa sUkSmane samajavA mATe che ane lokamAM eno bIjo koI upayoga nathI. 8. sUdhama uddhAra palyopamathI dIpa samudronuM mApa thAya che. arthAt aDhI uddhAra sAgaropamanA jeTalA samaya che, teTalA lokamAM dvIpa samudra che. 9. sUkSma addhA palyopama sAgaropamathI cAra gatinA jIvonI umaranuM kathana karAya che. ahIM cAre gatinA jIvonI sthiti vistArathI batAvela che. - te mATe juo prajJApanA sUtra pada-4 10. sUkSma kSetra palyopamathI daSTivAda aMgasUtramAM varNavelA dravyonuM mApa karAya che. palyanI upamA - laMbAI, pahoLAI, UMcAI A traNemAM samAna, dhAnya vagere mApavAnA pAtra ne palya kahe che. ahIMyA svIkAra karelA pAtrane(khADAne) paNa traNenI samAnatAne kAraNe palya kahevAya che. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha utsedhAMgulathI eka yojana lAMbo, pahoLo, UMDo goLAkAra te palya hoya che. jenI sAdhika traNa yojananI paridhi hoya che. temAM sAta divasanA navajAta bALakonA vALa ThAMsI-ThAMsIne khIcokhIca saghana evI rIte bharI devAmAM Ave ke jarAka paNa khAlI jagyA(sthULa dRSTinI apekSAe) na rahe. tevA bharelA te vALone samaye samaye athavA so-so varSe eka-eka kADhavAmAM Ave che. e rIte vALo kADhatAM Akho palpa khAlI thaI javAmAM jeTalo samaya lAge tene palyopama kahevAmAM Ave che. AgaLa 9 prakAranA palyopamanuM varNana Avaze. sUkSma kSetra palyopamanA varNanathI e spaSTa thAya che ke AvA khIcokhIca bharelA sthAnamAM paNa sUkSma dRSTithI aneka AkAza pradeza khAlI rahI jAya che. ene eka daSTAMta dvArA samajavuM joie, jema ke- eka moTI koThImAM koLA phaLa bharyA, pachI halAvI halAvIne bijorAnA phaLa bharyA, pachI halAvIne bIlInA phaLa, ema kramazaH nAnA--nAnA phaLa, AMbaLA, bora, caNA, maga, sarasava bharyAM te paNa temAM samAI gayA. to paNa kayAMka thoDI khAlI jagyA rahI jAya che. pachI halAvI halAvIne retI nAkhazo to te paNa samAI jaze. tyAra pachI temAM pANI nAMkhazo to te paNa samAI jaze. je pramANe sAganuM lAkaDuM saghana nakkara hoya che, temAM ApaNane kayAMya polANa nathI dekhAtI. chatAM jo temAM jhINI khIlI lagADavAmAM Ave to tene sthAna maLI jAya che. temAM saghana dekhAvA chatAM paNa AkAza pradeza anavagADha rahe che. evI ja rIte eka yojananA e palyamAM vALothI anavagADha AkAza pradeza rahI jAya che. 224 dravya :- * arUpI ajIva dravya(bhedanI apekSAe) dasa che. rUpI ajIva dravya anaMta che. paramANu paNa anaMta che yAvat anaMta pradezI skaMdha paNa anaMta che. jIva dravya anaMta che. nArakI,deva, manuSya asaMkhya--asaMkhya che. tiryaMca anaMta che. trevIsa daMDakanA jIva asaMkhya che. vanaspatinA jIva anaMta che. siddha anaMta che. saMsArI jIvomAM pratyeka jIvane zarIra hoya che. te zarIra pAMca che. yathA- audArika, vaikriya, AhAraka, tejasa ane kArpaNa. emAM nArakI, devatAmAM traNa traNa zarIra hoya che. manuSyamAM pAMca ane tiryaMcamAM cAra zarIra hoya che. A badhA zarIronI saMkhyA paNa jIva dravyonI saMkhyA samAna 23 daMDakamAM asaMkhya ane vanaspatimAM anaMta hoya che. vizeSa spaSTatA mATe juo prajJApanA pada-12. bhAva pramANa :- enA traNa bheda che- (1) guNa (2) naya (3) saMkhyA. guNanA be bheda- jIva ane ajIva. ajIvanA varNAdi 25 bheda che ane jIva guNa pramANanA cAra bheda che. yathA- 1. pratyakSa 2. anumAna 3. upamAna 4. Agama. pratyakSa :- pAMca indriya ane avadhi, mana:paryavajJAna, kevaLa jJAna, e pratyakSa pramANa che. anumAna :- anumAna pramANane samajavA enA pAMca avayavane oLakhavA joie. enAthI anumAna pramANa suspaSTa thAya che. kayAreka emAM be avayavathI viSaya spaSTa thAya che arthAt anumAna siddha thaI jAya che ane kayAreka pAMce ya avayavothI. yathA- ratna moMghA hoya che, jema ke bhUMgA, mANeka Adi. emAM be avayava prayukta che- pratijJA ane udAharaNa. pAMca avayavanuM udAharaNa- (1) ahIMyA agni che. (2) kAraNa ke dhumADo dekhAya che. (3) jyAM--jyAM dhumADo hoya che tyAM tyAM agni hoya che. (4) yathA- rasoI ghara (5) AthI ahIMyA paNa dhumADo hovAthI agni che. 1. prathama pratijJA karAya che jemAM sAdhyanuM kathana hoya che. tyArabAda 2. eno tarka, hetu, kAraNa, mukhya AdhAra kahevAya che. 3. pachI e hetu mATe vyApti apAya che. tyArabAda 4. e hetuvALA sarakhA udAharaNa apAya che. pa. pachI eno upasaMhAra karI potAnuM sAdhya sthira karAya che. pAMca avayava- 1. sAdhya 2. hetu 3. vyApti 4. udAharaNa 5. nigamana(upasaMhAra). A anumAna bhUta bhaviSya, vartamAna traNe kALa saMbaMdhI hoya che. anukULa ane pratikULa banne hoya che. keTalAka anumAnanA udAharaNa A pramANe che- (1) A putra mAro ja che kAraNa ke enA hAtha para je ghAnuM cinha che te mArA dvArA thayeluM che. (2) paricita avAja sAMbhaLIne kahevuM ke amuka vyakti ke amuka janAvarano avAja che. (3) gaMdha, svAda sparzathI kramazaH jANavuM ke amuka attara ke phUla che. amuka khAdya padArtha yA mizrita vastu che. yA amuka jAtinuM Asana che. (4) ziMgaDAthI bheMsane, zikhAthI kukaDAne, pUMchathI vAMdarAne, pIMchAthI morane, anumAna karI satya jANI zakAya che. (5) dhumADAthI agni, bataka pakSIthI pANI, vAdaLothI varSAnuM anumAna karI zakAya. (6) IMgita-AkAra, netra vikArathI bhAvonA AzayanuM anumAna karI zakAya che. (7) eka sikkAnA anubhavathI aneka sikkAne oLakhavuM. eka cokho raMdhAvAthI aneka cokhA raMdhAvAnI khabara paDavI athavA anumAna karavuM. eka sAdhune joIne anya sarve e veza vALA eka paMthanA sAdhu che ema jANavuM (8) koI eka padArthanuM eTaluM vizeSa paricaya jJAna thaI jAya ke eka sarakhA aneka padArthomAM tene rAkhI devAmAM Ave chatAM paNa tene koI vizeSatAnA AdhAre alaga oLakhI le, te vizeSa daSTa sAdhaA anumAna che. (9) vanomAM puSkaLa lIlu ghAsa joIne sArA varasAdanuM anumAna karavuM, tenAthI viparIta joI anAvRSTinuM anumAna karavuM. (10) gharomAM pracura khAdha sAmagrI joIne anumAna karavuM ke ahIM hamaNAM subhikSa che. (11) havA, vAdaLA athavA anya lakSaNathI anumAna karavuM ke ahIM hamaNAM ja varasAda thaze athavA enAthI viparIta lakSaNo AkAzamAM joIne anumAna thAya ke ahIM varasAda nahIM thAya. upamAna pramANa :- koIpaNa padArthanA ajJAta svarUpane oLakhavA mATe jJAta vastunI upamA daIne samajAvAya che. te upamAvALI vastu apekSita koI eka guNa athavA aneka guNomAM samAna hoI zake che. anukULa ane pratikULa banne prakAranI upamAo hoya che. jema ke- (1) sUrya jevo ja dIpaka athavA Agiyo hoya che.(prakAzanI apekSA) (2) jevI gAya tevI ja nIlagAya hoya che. (3) kAbara cItarI gAyano vAcharaDo jevo hoya che tevo sapheda gAyano vAcharaDo nathI hoto. (4) jevo kAgaDo kALo hoya che, tevI dUdhanI khIra nathI. Agama pramANa :- laukika ane lokottaranA bhedathI Agama be prakAranA che. suttAgama, arthAgama, tadubhayAgamanI apekSAe traNa prakAranA che. AtmAgama, anaMtarAgama ane paraMparAgamanA bhedathI paNa Agama traNa prakAranA hoya che. mahAbhArata, rAmAyaNa yAvat cAra veda sAMgopAMga e laukika Agama che. 12 aMga ane aMgabAhya, kAlika, utkAlika zAstra lokottara Agama che. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 AgamasAra jainology II tIrthakarone arthAgama AtmAgama che. gaNadharone sUtra AtmAgama che, artha anaMtarAgama che. gaNadharanA ziSyone sUtra anaMtarAgama che, artha paraMparAgama che. zeSa ziSyAnuziSyone sUtra artha banne paraMparAgama che. prAcIna kALamAM dharma zAstrarUpamAM mAnya pota potAnA Agama sAhitya kaMThopakaMTha prApta karIne smRtimAM rakhAtA hatA. te sAMbhaLIne prApta karyuM hovAthI tene zruta kahevAya che. Agama zabda paNa zrutanA arthano vAcaka che. kAraNa ke (AgacchatIti Agama)guru paraMparAthI je cAlyuM Ave che te Agama che. jIvAdi padArthonuM jJAna sArI rIte jenAthI thAya te Agama che. vItarAga sarva dvArA praNIta kRta 'Agama' kahevAya che. lokamAM je prasiddhi prApta puruSo che, teonA dvArA banAvavAmAM Avela zrata laukika Agama che ane guNa saMpanna Apta puruSo dvArA prarUpita zruta lokottara Agama' kahevAya che. (2) naya pramANa:- bhinna-bhinna apekSAe eka deza(aMza) athavA aneka dezanI vivakSAthI je vastu tattvano bodha karAya che athavA Azaya samajAvAya che te naya pramANa che. te sAta prakAranA che. jenuM vizeSa vistRta varNana cothA anuyoga dvAramAM AgaLa karavAmAM AvyuM che. (3) saMkhyA pramANa :- ATha bhedonI vivakSAe saMkhyA pramANanuM kathana karavAmAM Ave che. eno Agamika zabda (saMkhappamANa) che. ataH "zaMkha' zabdane apekSita karIne paNa kathana karavAmAM AvyuM che. ATha prakAra- 1. nAma 2. sthApanA 3. dravya 4. upamA pa. parimANa 6. jANaNA 7. gaNanA 8, bhAva saMkhA. (1.2) nAma sthApanA - koInuM "zaMkha' nAma rAkhyuM hoya te nAma "zaMkha' che athavA koIpaNa rUpamAM e "zaMkha' che, evI sthApanA, kalpanA athavA AropaNa karAya te "sthApanA zaMkha" che. (3) dravya saMkha (saMkhyA) :1. jeNe saMkha(saMkhyA)ne sArI rIte zIkhI lIdhI che paraMtu emAM anuprekSA upayoga nathI te dravya saMkha(saMkhyA) che. 2. saMkhanA jANakAranA bhUta bhaviSyanuM zarIra dravya saMkha(saMkhyA) che. 3. je AgaLanA anaMtara bhavamAM zaMkha(be indriyajIva) thavAvALo che, AyubaMdha nathI karyo te eka bhavika saMkha che. 4. jeNe zaMkha' banavAno Ayu baMdha karI lIdho che te baddhAyu zaMkha che. 5. je zaMkha' bhavamAM javA mATe abhimukha che, jenuM Ayu samApta thavAmAM che athavA vATavahetAmAM che. te abhimukha zaMkha che. 6. eka bhavika zaMkhanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa eka karoDa pUrva hoya che. baddhAyuSka zaMkhanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa karoDa pUrvano trIjo bhAga. abhimukha zaMkhanI sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa aMtarmuhUrtanI(mAraNAMtika samudhAtanI apekSA) hoya. (4) upamA :- sat--asat padArthothI sat--asat vastu ke vyaktine upamita karI zakAya che. yathA- tIrthakaronA vakSasthaLane kapATanI upamA ApavI, AyuSyane palyopama sAgaropama dvArA batAvavuM. patra ane kizalaya (kUMpaLa)mAM vArtA karavAnI kalpanA vagere. (5) parimANa:- zrutanA paryava, akSara, pada, gAthA, veSTaka, zloka pramANanuM nirUpaNa karavuM, "parimANa" saMkhanuM kathana che. ahIMyA " saMkha' zabda vicAraNA arthamAM Avela che. (6) jANaNA - zabdane jANavAvALo zAbdika. tevI ja rIte gaNitajJa, kALajJa, vaidyaka, Adi "jJAna saMkhyAnA udAharaNa che. (7) gaNaNA - enA traNa bheda che- (1) saMkhyAta (2) asaMkhyAta (3) anaMta. saMkhyAtanA traNa bheda che- (1) jaghanya (2) madhyama (3) utkRSTa. asaMkhyAtanA 9 bheda che- (1-3) jaghanya, madhyama, utkRSTa-paritta asaMkhyAta (4-6) jaghanya, madhyama, utkRSTa-yukta asaMkhyAta (7-9) jaghanya, madhyama, utkRSTa-asaMkhyAtA asaMkhyAta. anaMtanA ATha bheda che- (1-3) jaghanya, madhyama, utkRSTa-parittAnaMta (4-6) jaghanya, madhyama, utkRSTa-yuktAnaMta (7-8) jaghanya ane madhyama- anaMtAnaMta. (1) saMkhyAta- jaghanya saMkhyAtA beno aMka che. madhyamAM badhI saMkhyAo che arthAt zIrSa prahelikA sudhI to che ja. AgaLa paNa asatkalpanAthI upamA dvArA batAvavAmAM AvanArI samasta saMkhyA paNa madhyama saMkhyAta che. jayAM sudhI utkRSTa saMkhyAtanI saMkhyA na Ave tyAM sudhI te sarve madhyama saMkhyAta che. utkRSTa saMkhyAtanI upamA A pramANe cheutkRSTa saMkhyAtA :- utkRSTa saMkhyAtAne cAra palyanI kalpanA dvArA samajI zakAya che. yathA- (1) anavasthita palya (2) zalAkA palya (3) pratizalAkA palya (4) mahAzalAkA palya. cAre ya palyanI laMbAI pahoLAI jaMbUdvIpa pramANa hoya che. UMcAI 1008.5 yojana hoya che. traNa palya sthita rahe che. prathama anavasthita patyanI laMbAI pahoLAI badalAya che. UMcAI te ja rahe che. zalAkA palya bharavo:- anavasthita palyamAM sarasavanA dANA zikhA sudhI bharavA. pachI eka-eka dANo eka-eka dvIpa samudramAM nAkhavo. jyAM anavasthita palya khAlI thaI jAya te dvIpa ke samudra jeTalo lAMbo ane pahoLo anavasthita palya banAvavAmAM Ave ane tene bharIne enAthI AgaLanA dvIpa samadramAM eka-eka sarasavano dANo nAkhatA jAya. te paNa ja dviIpa samudra jeTalo lAMbo tathA pahoLo anavasthita palya banAvI levo. pahelo anavasthita palya khAlI thavAnI sAkSIrUpa eka dANo " zalAkA palya'mAM nAkhavo. A kramathI anavasthita palya banAvatA javuM ane AgaLa AgaLanA dviIpa samudramAM eka eka dANo nAkhatA rahevuM. anavasthita palya khAlI thAya ke tarata ja eka dANo "zalAkA palya'mAM nAkhatA rahevuM. pratizalAkA palya bharavo - jyAM zalAkA palya pUrNa bharAI jAya tyAM anavasthita palya te dvIpa jeTalo lAMbo tathA pahoLo banAvI bharIne rAkhavo. pachI zalAkA patha upADIne temAMthI AgaLanA dvIpa samudromAM eka eka dANo nAkhavo ane aMtamAM sAkSIrUpa eka dANo "pratizalAkA palya'mAM nAkhavo. "zalAkA palyane khAlI karIne rAkhavo. have pharI e bharelA anavasthita palyane upADavo ane AgaLanA navA dvIpa samudrathI dANA nAkhavAnI zarUAta karavI. khAlI thayA pachI eka dANo "zalAkA palyamAM nAkhavo. pharI e dvIpa Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 226 samudra jeTalo moTo anavasthita palya banAvavo, bharavo ane khAlI karavo tathA eka dANo zalAkA palyamAM nAkhavo. Ama karatAM-karatAM jyAre "zalAkA palya' bharAI jAya tyAre ene paNa AgaLanA dvIpa samudromAM dANA nAkhI ne khAlI karavo ane eka-eka dANo 'pratizalAkA palya'mAM nAkhavo. A vidhithI karatAM eka samaya "prati zalAkA palya" paNa bharAI jaze. mahAzalAkA palya bharavo - saMpUrNa bharelA e "pratizalAkA palya'ne upADIne AgaLanA dvIpa samudromAM eka-eka dANo nAkhavo ane khAlI thayA pachI tene khAlI rAkhavo. eka dANo sAkSIrUpe "mahAzalAkA palya'mAM nAkhavo. A vidhithI anavasthita palyathI zalAkA palya bharavo. zalAkA palyathI pratizalAkA palya bharavo. pachI eka dANo "mahAzalAkA palya'mAM nAkhavo. Ama karatAM-karatAM eka samaya "mahAzalAkA palya" paNa bharAI jaze. pharI e ja kramathI pratizalAkA ane zalAkA palya paNa bharavo arthAt traNe avasthita palya pUrNa bharAI jAya tyAM te dIpa samudra jeTalo anavasthita palya banAvIne sarasavanA dANAthI bharI levo. cAreya palyamAM bharelA dANA ane atyAra sudhI dvIpa samudramAM nAkhelA badhA dANA maLIne je saMkhyA ane emAMthI eka ocho karatAM je saMkhyA Ave tene ja utkRSTa saMkhyAtA samajavuM joie. utkRSTa saMkhyAtAnuM parimANa saMpUrNa thayuM. pracalita bhASAthI A DAlA-pAlA' no adhikAra pUrNa thayo. asaMkhyAtAnuM pramANa :- (1) jaghanya parittA asaMkhyAtA- utkRSTa saMkhyAtAthI eka adhika. (2) madhyama parittA asaMkhyAtA- jaghanya parittA asaMkhyAtA ane utkRSTa parittA asaMkhyAtAnI vacalI badhI saMkhyA. (3) utkRSTa parittA asaMkhyAtA- jaghanya parittA asaMkhyAtAnI saMkhyAne eja saMkhyA vaDe ane eTalI vAra guNAkAra karatAM je saMkhyA Ave, temAM eka ochuM karatAM utkRSTa parittA asaMkhyAta thAya che. yathA- pAMcane pAMcathI pAMcavAra guNAkAra karIne eka ochuM karavAthI 3124 saMkhyA Ave che. (papapapapaU3125-1 U3124). (4) jaghanya yuktA asaMkhyAtA- utkRSTa parittA asaMkhyAtAthI eka adhika. (5) madhyama yuktA asaMkhyAtA- jaghanya ane utkRSTa yuktA asaMkhyAtAnI vacalI badhI saMkhyA. (6) utkRSTa yuktA asaMkhyAtA- jaghanya yuktA asaMkhyAtAnI saMkhyAne eja saMkhyA vaDe eTalI vAra guNAkAra karIne temAMthI eka ochuM karatAM je saMkhyA Ave te utkRSTa yuktA asaMkhyAta che. () jaghanya asaMkhyAtA asaMkhyAta- utkRSTa yaktA asaMkhyAtathI eka adhika. (8) madhyama asaMkhyAtA asaMkhyAta- jaghanya ane utkRSTa asaMkhyAtA- asaMkhyAtanI vacalI badhI saMkhyA. (9) utkRSTa asaMkhyAtA asaMkhyAta- jaghanya asaMkhyAtA asaMkhyAta saMkhyAne eja saMkhyA vaDe eTalI ja vAra guNAkAra karIne eka ochuM karatAM je rAzi Ave te utkRSTa asaMkhyAtA asaMkhyAta che. anaMtanuM pramANa :- (1) jaghanya parittA anaMta- utkRSTa asaMkhyAtA asaMkhyAtathI eka adhika. A rIte asaMkhyAtanA 9 bheda je upara batAvyA che te ja pramANe anaMtanA ATha bheda samajavA joie. enA nAma- (2) madhyama parittA anaMta (3) utkRSTa parittA anaMta (4) jaghanya yuktA anaMta (5) madhyama yuktA anaMta (6) utkRSTa yuktA anaMta (7) jaghanya anaMtA anaMta (8) madhyama anaMtA anaMta. anaMtano navamo bheda nathI. arthAt lokanI adhikatama dravya guNa yA paryAyanI samasta saMkhyA AThamA anaMtamAM ja samAviSTa thaI jAya che. ataH navamA bhedanI AvazyakatA nathI. bhAva zaMkha - je jIva beIndriya zaMkhanA bhavamAM che ane te AyuSya Adi karma bhogavI rahela che te bhAva zaMkha che. upakrama dvArano A trIjo pramANadvAra' saMpUrNa thayo. (4) vaktavyatA - adhyayana AdinA pratyeka avayavanuM vivecana karavuM. emAM potAnA jinAnumata siddhAMtanuM kathana karavuM e svamata vaktavyatA che ane anyamatanA siddhAMtonuM kathana karavuM paramata vaktavyatA che. A kathana 6 vizeSaNovALuM hoI zake che- (1) sAmAnya artha vyAkhyAna, (2) prAsaMgika viSayanuM lakSaNa Adi yukta kathana, (3) kaMIka vistArathI prarUpaNa, (4) daSTAMta dvArA viSayane spaSTa rUpathI samajAvavo. (5) daSTAMtane punaH ghaTita karavuM, (6) upasaMhAra karavo arthAt aMtamAM vivecanano je Azaya che e siddhAMta sArane punaH sthApita karavo. varyu viSaya che enA arthanuM kathana karavuM arthAdhikAra kahevAya che. yathA- Avazyaka sUtranA prathamAdi adhyayanano artha batAvavo jema ke sAmAyika - sAvadhayogono tyAga karavo. caturvizatistava- covIsa tIrthakaronA guNa grAma karavA. ityAdi arvAdhikAra che. (6) samavatAra - badhA dravya AtmabhAvanI apekSA svayaMnA astitvamAM rahelA che, e Atma samavatAra che. AdhAra AzrayanI apekSA para vastumAM samavasRta thavAthI eno para samavatAra paNa thAya che. yathA- kuMDAmAM bora, gharamAM staMbha. 100 grAmanuM mApa AtmabhAvathI svamAM avatarita che ane para- samavatAranI apekSA 200 grAmamAM paNa raheluM che. jaMbudvIpa AtmabhAvathI svamAM avatarita che. ane para samavatAranI apekSA tirachA lokamAM rahelo che. evI rIte kALanA samaya, AvalikA, muhUrta, varSa vagere mATe samavatAramAM samajI levuM. evI rIte krodhAdi jIvatvAdino samavatAra samAveza paNa samajI levo. A cha pratidvAro yukta anuyogano prathama 'upakrama dvAra' saMpUrNa thayo. (2) nikSepa dvAra :- ISTa vastuno nirNaya karavA mATe aprAsaMgikanuM nirAkaraNa ane prasaMga prAptanuM vidhAna karavuM e nikSepa che. Avazyaka sUtranA nikSepa pachI "adhyayana'nA nikSepano prasaMga hovAthI ahIM sarva prathama 1. "adhyayana'no nikSepa karAya che. tyAra pachI 2. akSaNa 3. Aya ane 4. kSapaNA no nikSepa che. nikSepa ochAmAM ochuM cAra dvArothI karAya che. adhika karavo aicchika prasaMgAnusAra hoya che. adhyayana - nAma, sthApanA ane dravya adhyayananuM kathana pUrvamAM varNavela Avazyaka AdinI samAna che. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 227 AgamasAra bhAva - adhyayananuM jJAna ane emAM upayukta thavA para bhAva adhyayana che. sAmAyika Adi adhyayanamAM citta lagADavuM navA karmono. baMdha nahIM karavo. pUrvopArjita karmono kSaya karavo e bhAva kriyAtmaka(no Agamata) adhyayana che. akSaNa - nAma, sthApanA, dravya ane bhAva cAra bhedothI eno nikSepa pUrvavat samajavo. bhAva akSaNa :- je jJAtA upayoga yukta che te bhAva akSaNa che. jevI rIte dIpaka bIjA dIpakane pragaTAvIne paNa svayaM kSINa thato nathI, te rIte AcArya vagere anyane jJAna Ape che, chatAM svayaMnuM jJAna ochuM thatuM nathI te bhAva akSaNa che. Aya:- teno paNa cAra bhedothI nikSepa che. nAma sthApanA pUrvavat che. pazu-pakSI, dhana-sampati, AbhUSaNa-alaMkAra yukta Azrita vyakti laukika dravya Aya che. ziSya, upakaraNa vagere paNa dravya Aya che. bhAva Aya:- jJAna, zrata jJAna, darzana evaM cAritranI prApti ane abhivRddhi. kSapaNA - cAra dvArothI paNAno nikSepa karAya che. karmono vizeSa vizeSatara kSaya karavo bhAva kSapaNA che. kaSAyano kSaya karavo paNa dine ghaTADavuM aprazasta bhAva kSapaNA che. sAmAyika adhyayanano prasaMga hovAthI have sAmAyikano nikSepa karAya che. sAmAyika nikSepa prarUpaNA - prathama adhyayananuM nAma sAmAyika che. eTalA mATe nAma niSpanna nikSepanA adhikAramAM sAmAyikanuM prarUpaNa che. nAma sthApanA evaM dravya e traNa nikSepanuM varNana pUrvavat che. bhAva nikSepaH- (1) svarUpa- 1. jeno AtmA tapa saMyama niyamamAM lIna hoya. 2. je trasa sthAvara sarva prANIo prati samabhAva dhAraNa kare arthAt sadA enuM rakSaNa kare, paNa tene haNe nahiM ene bhAva sAmAyika thAya che, ema sarvajJonuM kathana che. (2) zramaNa-zramaNa AjIvana sAmAyikamAM hoya che. sAmAyika yukta zramaNa tene kahevAya che, je koIpaNa jIvane duHkha na pahoMcADe, duHkha ApanArAnuM anumodana na kare, koI paNa prANI prati rAgadveSa na rAkhe, sarve para "sama' rahe e ja kharA zramaNa kahevAya che. (3) upamAo- sAmAyikavAna je zramaNa hoya che, teno AtmA mahAna hoya che. enI mahAnatA pragaTa karavA upamAo A pramANe che- 1. sarpavat paragRhamAM rahevAvALo. 2. pariSaha upasargone sahana karavAmAM parvata sama aDola. 3. agni sama tejasvI athavA jJAnAdithI atRpta. 4. samudranI jema maryAdAmAM rahenAra, gaMbhIra, guNa ratnothI paripUrNa. 5. AkAzanI jema nirAlaMbana - jene koInA paNa Azrayano pratibaMdha nathI. 6. vRkSanI samAna, kApavA tathA pUjavAmAM sama pariNAma arthAt niMdA, prazaMsA, mAna, apamAnamAM samavRtti rAkhanAra. 7. bhramaranI jema aneka gharomAMthI AhAra prApta karanAra. 8. mRganI jema haMmezAM saMsAra bhramaNarUpa karma baMdhathI bhayabhIta. 9. pRthvI sama sarva duHkha, kaSTa sahana karavAmAM samartha, sakSama. 10. jaLa kamaLavat bhogothI nirlipta. 11. sUrya samAna jagatanA prANIone pratipUrNa jJAna prakAza ApanAra. 12. havAnI jema apratihata, berokaToka mokSamArgamAM gati karanAra, A prakAre sumanavALA ane pApa manathI rahita badhI paristhitiomAM sadA samabhAva rAkhanArA, viSama nahIM bananArA arthAt sadA gaMbhIra, zAMta, ane prasanna mana rahenArane "zramaNa' kahevAya che, te bhAva sAmAyikavAna hoya che. A bIjo nikSepAra" pUrNa thayo. cAra nikSeponuM rahasya ane vyavahAra A nikSepa dvAramAM nAma, sthApanA, dravya ane bhAva e cAra dvArothI vastunuM kathana karI zakAya. to paNa nAma sthApanA mAtra mya che, enAthI vastunI pUrti thatI nathI. trIjA dravya nikSepamAM e vastunuM kaMIka aMze astitva hoya che. paraMtu emAM paNa e vastunI pUrNa prayojana siddhi thatI nathI. bhAva nikSepamAM kahevAyela padArtha vAstavamAM paripUrNa astitvamAM hoya che, enAthI e padArtha saMbaMdhI prayojananI siddhi thAya che. yathA- (1) koInuM nAma ghevara athavA roTI rakhAya che to enAthI kSadhA pUrti thatI nathI. (2) koI vastumAM roTI athavA ghevara jevo AkAra kalpita karIne ene "ghevara che' athavA te "roTalI che evI kalpanA, sthApanA karavAmAM Ave to enAthI kSudhAzAMti saMbhava nathI. (3) je roTalI athavA ghevarano loTa ke meMdo paDyo hoya athavA roTalI ane ghevarane pANImAM ghoLI daI vinaSTa karI devAthI, roTI ke ghevara jevI tRpti thaI zakatI nathI. (4) zuddha paripUrNatAvALI roTalI ane ghevara ja vAstavika roTalI athavA ghevara che. enAthI kSudhA zAMti ane tRpti saMbhava che. tethI cAre nikSepamAM kahevAI gayelA padArthane eka sarakho samajavAnI bhUla na karavI joie. bhAva nikSepanuM mahattva alaga samajavuM. dravya nikSepanuM kiciMtu mAtrAmAM mahattva hoya che. nAma sthApanA nikSepa prAyaH Aropita, kalpita ja hoya che. tene bhAvanikSepanI barobara na gaNI zakAya. AnAthI spaSTa che ke koI paNa vyakti yA mahAna AtmAno phoTo, tasvIra,vageremAM e guNavAna vyaktine yogya vastrAbhUSaNa, snAna, zRMgAra, AhAra ane satkAra, sanmAna vagereno vyavahAra karavo e nikSepanI avahelanA ane durupayoga karavA barAbara samajavuM. (3) anagama dvAra :- padaccheda Adi karIne sUtranI sAmAnya vyAkhyA karavI temaja vistArathI sUtranA Azayane saraLa evaM spaSTa karavo e "anugama" che. satapada prarUpaNA dravya, kSetra, kALa, bhAva,(4) sparzanA, anatara(AMtarA), bhAMgA, alpabadutva. (1) akhkhalita zuddhAkSara yukta uccAraNa karAvavuM. (2) sukhaMta, tivaMta padonuM jJAna karAvavuM. (3) e zabdonA artha batAvavA, (4) samAsa jJAna, saMdhijJAna dvArA pada vigraha karavo, (5) zaMkA utpanna karIne artha samajAvavo (6) vividha yuktio dvArA sUtrokta yukti athavA arthane siddha karI, yogya rIte samajAvavuM. medhAvI ziSyone asmalita, amilita, avyatyAgraMDita, pratipUrNa, pratipUrNaghoSa, kaMThoSTha vipramukta tathA guruvAcanopagata rUpe sUtranA uccAraNa zravaNa karavA mAtrathI arthAdhikAranuM jJAna thaI jAya che. koI ziSyone grahaNa na thaI zake to uparokata yuktio vaDe saraLa sugama rIte samajAvI zakAya che. bIjA paNa aneka kArothI vicAraNA karIne viSayanI vistRta jANakArI prApta karI zakAya che. ahIM prathama adhyayanarUpa sAmAyikanA bahumukhI tattvajJAna vistAra mATe 26 tArothI tenuM varNana karyuM che. 26 dvArathI sAmAyikano anugama - Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 228 (1) uddeza- sAmAnya kathana, yathA- e Avazyaka sUtranuM prathama adhyayana che. (2) samudeza nAmollekha, yathA- enuM nAma sAmAyika' che. (3) nirgama- sAmAyikanI arthotpatti tIrthakarothI, sUtrotpatti gaNadharothI. (4) kSetra- samaya kSetramAM athavA pAvApurImAM eno AraMbha. (5) kAla- caturthaArakayA vaizAkha suda agIyArasa. (6) puruSa- tIrthakara, vartamAnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra. (7) kAraNa- gautama Adie saMyata bhAvanI siddhi mATe zravaNa karyuM. (8) pratyaya- kevaLajJAna hovAthI tIrthakara bhagavAne prarUpaNa karyuM. (9) lakSaNa- "samyakatva sAmAyikanuM lakSaNa zraddhA che. "zrata sAmAyika'nuM lakSaNa tattvajJAna che. "cAritra sAmAyikanuM lakSaNa sarva sAvadya virati che. (10) naya sAta navathI sAmAyikanuM svarUpa samajavuM. (11) samavatAra- lakSaNadvAramAM kahelI kaI sAmAyika kayA nayamAM samAviSTa thAya che. (12) anumata- mokSamArga rUpa sAmAyika kaI che? nayonI daSTimAM. (13) zuM che?-- kayA nayonI daSTimAM sAmAyika "jIva dravya che ane kayA nayonI daSTimAM sAmAyika "jIvano guNa che? (14) keTalA prakAra? darzana, zrata ane cAritrasAmAyika e traNa mukhya bheda karIne medAnabheda karavA. (15) kone? samasta prANio para samabhAva rAkhanArA tapa saMyamavAnane sAmAyika hoya che. (16) kyAM?-- kSetra, dizA, kAla, gati, bhavI, sannI, zvAsozvAsa, daSTi ane AhArakanA AzrayathI sAmAyikanuM kathana karavuM. (17) zemAM?- samyakatva sAmAyika sarva dravya paryAyamAM, zruta ane cAritra sAmAyika sarve dravyomAM hoya che, sarva paryAyomAM nahi. deza virati sAmAyika, sarva dravyomAM paNa nahIM ane sarve paryAyomAM paNa nathI hotI. (18) kevI rIte? manuSyatva, AryakSetra, Arogya, AyuSya, buddhi, dharma zravaNa, zraddhA, Adi prApta karyA pachI sAmAyika prApta thAya che (19) sthiti- jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa kRta ane sabhyatva sAmAyika sAdhika sAgaropama,cAritra sAmAyika dezona koDa pUrva (20) keTalA? zruta ane samyakatva sAmAyikavALA utkRSTa asaMkhya hoya che. dezavirati sAmAyikavALA paNa asaMkhya hoya che. cAritra-sarvavirati sAmAyika- vALA aneka hajAra karoDa hoya che. (21) aMtara- aneka jIvonI apekSA aMtara nathI. eka jIvanI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa addha pudgala parAvartanakAlanuM aMtara hoya che. (22) aviraha- zruta ane samyakatva sAmAyikavALA AvalikAnA asaMkhyAtamAM bhAga sudhI niraMtara navA hoI zake che ane cAritra sAmAyikavALA ATha samaya sudhI niraMtara hoI zake che. (23) bhava- dezavirati ane sarvavirati sAmAyika lagAtAra ATha bhavomAM AvI zake che. (24) AkarSa- sarvavirati sAmAyika aneka so vAra ane anya sAmAyika aneka hajAravAra eka bhavamAM AvI zake che. aneka bhavonI apekSA sarvavirati sAmAyika aneka hajAra vAra ane zeSa sarve sAmAyika asaMkhya hajAro vAra Ave che. (25) sparza- samyakatva ane cAritra sAmAyika vALA samasta lokane sparza kare.(kevaLI samudyAtanI apekSA) anya sAmAyikavALA sAta, cha, pAMca, cAra, traNa, be rAjU-pramANa lokane sparza kare. (2) nirukati- paryAya vAcI zabda, samyagdaSTi, amoha, zodhi, sadbhAva, darzana, bodhi, aviparyaya sudaSTi ityAdi sAmAyikanA ekArthaka zabda che. (4) anuyogano cotho naya dvAra :- vastune vibhinna daSTiothI samajavA mATe athavA enA mULa sudhI praveza karavA mATe e vastunI "naya" dvArA vicAraNA karAya che. apekSAe "naya'nA vividha prakAra hoya che, athavA to jeTalA vacana mArga che, jeTalA AzayathI vastunuM kathana karI zakAya che, teTalA naya hoya che. arthAt pratyeka vastumAM anaMta dharma(guNa) rahelA hoya che; emAMthI eka yamAM apekSita koI eka dharmanuM kathana karI zakAya che. e eka dharmanA kahevAnI apekSAvALA vacanane naya kahevAya che. ataH ane dharmAtmaka vastuonI apekSA nayonI saMkhyA paNa anaMta che. tema chatAM koIpaNa vastune saraLatAthI samajavA mATe e aneka bhedono saMgraha karI sImita bhedomAM samAviSTa karIne kathana karavuM Avazyaka che. A ja kAraNe ukta aneka bhedono samAveza sAta nayomAM karavAmAM Avela che. te uparAMta saMkSipta apekSAthI babbe bheda paNa karavAmAM Ave che. yathA- dravyArthika naya ane paryAyArthika naya; nizcaya naya ane vyavahAra naya. jJAna naya evaM kriyA naya. ati saMkSepa vidhithI te sAta bhedone A be-bemAM samAviSTa karIne paNa kathana karI devAmAM Ave che. sUtrokta sAta naya A prakAre che- (1) naigama naya (2) saMgraha naya (3) vyavahAra naya (4) 2ju sUtra naya (5) zabda naya (6) samabhirUDha naya (7) evaMbhUta naya. (1) naigama naya - A nayamAM vastunA sAmAnya ane vizeSa ubhaya dharmonA alaga-alaga astitvano svIkAra karavAmAM Ave che. arthAt koI vastumAM aMza mAtra paNa potAno vAcya guNa hoya to paNa ene satyarUpamAM svIkAra karAya che. bhUta, bhaviSya ane vartamAna kAlano paNa alaga-alaga svIkAra karAya che. arthAt je thaI gayuM che, je thaI rahyuM che, je thavAnuM che, ene satyarUpamAM A naya svIkAra kare che. na + eka + gama U naigama - jemAM vicAra phakata eka nahi paNa aneka prakArothI karAya che. vastuonA dharmonuM alaga-alaga astitva svIkAra karavAvALo A naya che. tIrthakara Adi mahApuruSonA janma dinano svIkAra karIne ujavAya che te paNa naigama nayathI svIkAra karAya che. A naya cAre ya nikSepono svIkAra kare che. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 229 AgamasAra (2) saMgrahanaya :- A nayamAM vastunA sAmAnya dharmano svIkAra karAya che. alaga-alaga bhedothI vastune bhinna bhinnarUpe svIkAra nahIM karatA, sAmAnya dharmathI jAtivAcakarUpathI vastuno saMgraha karIne ene eka vasturUpa svIkAra karIne kathana karavAmAM Ave che. enI vibhinnatAo ane vizeSatAone eka rUpa svIkAra karIne A naya kathana kare che. arthAt A naya yukta kathanamAM sAmAnya dharmanI vivikSAnI pramukhatA rahe che ane vizeSa dharma gauNa hoya che. A naya bheda-prabhedone gauNa kare che ane sAmAnya--sAmAnyane grahaNa kare che. AvuM karatAM e vizeSane paNa grahaNa kare che paraMtu vizeSa dharmane sAmAnya dharmarUpamAM svIkAra karIne emAM aneka vastuone saMgrahita kare che. yathA-- ghaDA' dravyanuM kathana karIne badhAja ghaDAno svIkAra karAyo che. bhale te nAno hoya ke moTo hoya athavA eka ke aneka raMgano hoya athavA temAM aneka guNa bheda ke mUlyabheda kema na hoya, paraMtu ghaDo e ghaDo che ane bheda, prabheda ane alaga alaga vastuno svIkAra emAM nathI hoto. jyAre 'vAsaNa' dravyano bodha paNa badhI jAtanA vAsaNone ekamAM samAviSTa karIne karAya che. alaga-alaga jAti yA alaga-alaga padArthonI bhinnatAnI apekSA A nayamAM rakhAtI nathI. A naya vizeSano grAhaka nathI, te paNa traNe ya kALanI avasthA ane cAre ya nikSepano svIkAra kare che. (3) vyavahAra naya :- vyavahAramAM upayukta je paNa vastuno vizeSa vizeSatara guNa dharma che tene svIkAra karanAro A vyavahAra naya che. e nayavastunI sAmAnya sAmAnyatara dharmanI apekSA rAkhato nathI. potAnA lakSita vyavahAropayukta vizeSadharmane svIkAra karavAnI apekSA rAkhe che. e traNe ya kALanI vAtano ane cAre nikSepono svIkAra kare che. saMgraha naya jIvone jIva zabdathI kaheze to A naya ene nArakI devatA Adi vizeSa bhedathI kaheze. (4) ju sUtra naya :- A naya bhUta-bhaviSyano svIkAra nathI karato. phakta vartamAna guNadharmano svIkAra kare che arthAt vartamAnamAM je padArthanuM svarUpa ke avasthA ke guNa che tene e naya mAnaze ane kaheze paraMtu zeSa avasthAnI apekSA karato nathI. A naya phakta bhAva nikSepano svIkAra kare che. (5) zabdanaya :- kAla, kAraka, liMga, vacana, saMkhyA, puruSa, upasarga Adi zabdonA je artha prasiddha thAya, teno svIkAra karavAvALo naya e zabda naya che. eka padArthane kahevAvALA paryAyavAcI zabdone ekArthaka eka rUpamAM A naya svIkAra karI le che. arthAt zabdone vyutpatti arthathI, rUDha pracalanathI ane paryAyavAcI rUpamAM paNa svIkAra kare che. (6) samabhirUDha naya :- paryAyavAcI zabdomAM nirUkti bhedathI je bhinna artha hoya che ene alaga-alaga svIkAra karanAro evaMbhUta naya che. zabda naya zabdonI apekSA rAkhe che. arthAt sarve zabdone ane enA pracalanane mAne che, parantu A naya e zabdonA arthanI apekSA rAkhe che. paryAya zabdonA vAcya arthavALA padArthone bhinna bhinna mAne che. A naya vizeSano svIkAra kare che. sAmAnyane nathI mAnato; vartamAna kALane mAne che ane eka bhAva nikSepano ja svIkAra kare che. (7) evaMbhUta naya :- anya koIpaNa apekSA yA zabda athavA zabdArtha Adino svIkAra nahIM karatAM e ja arthamAM upayukta(upayoga sahita) avasthAmAM e naya vastuno svIkAra kare che; anya avasthAmAM vastuno svIkAra karato nathI, samabhirUDha naya to artha ghaTita hovAthI e vastuno alaga svIkAra karI le che. paraMtu A naya to arthanI je kriyA che temAM vartamAna vastuno ja svIkAra kare che arthAt kriyAnvita rUpamAM ja zabda ane vAcyArthavALI vastuno svIkAra kare che. A prakAre A naya zabda, artha ane kriyA traNene jue che. vastunA je nAma ane artha che, tevI ja tenI kriyA ane pariNAmanI dhArA hoya, vastu svayaMnA guNadharmamAM pUrNa hoya ane pratyakSa dekhAya, samajAya tene ja te evaMbhUta naya vasturUpamAM svIkAra kare che. eka aMza paNa ocho hoya to te A nayane svIkArya nathI. A prakAre A naya sAmAnyane svIkArato nathI, vizeSane svIkAre che. vartamAnakALa evaM bhAvanikSepano svIkAra kare che. daSTAMto dvArA punaH nayasvarUpa vicAraNA naigama naya :- A nayamAM vastu svarUpane samajavAmAM ke kahevAmAM tenA sAmAnya dharma ane vizeSa dharma bannenI pradhAnatAno svIkAra hoya che. bhUta, bhaviSya, vartamAna sarve avasthAne pradhAnatA ApIne teno svIkAra kare che. vastunA vizALarUpathI paNa te vastuno svIkAra kare che ane vastunA eka aMzathI paNa te vastuno svIkAra karavAmAM Ave che. A nayanA apekSA--svarUpane samajavA mATe traNa dRSTAMta ApyA che. yathA- 1. nivAsanuM 2. prasthaka nAmanA kASTha pAtranuM 3. gAmanuM. (1) eka vyaktie bIjI vyaktine pUchyuM ke Apa kyAM raho cho ? to enA praznanA uttaramAM te kahe ke huM lokamAM rahuM chuM athavA tirachA lokamAM rahuM chuM athavA jaMbUdvIpamAM bharatakSetramAM hindustAnamAM, A rIte gujarAta, rAjakoTa, kAlAvaDa roDa, omAnavALA upAzraya, bIjA mALe vagere koIpaNa uttara Ape. naigama naya te badhI apekSAone satya yA pramukhatAthI svIkAra kare che. (2) kASThapAtra banAvavA mATe lAkaDA kApavA jaMgalamAM jatI vakhate koInA pUchavA para te vyakti kahe ke prasthaka(kASTha pAtra) levA jaI rahyo chuM. vRkSa kApatI vakhate, pAchA AvatI vakhate, cholatI vakhate, sudhAratI vakhate ane pAtra banAvatI vakhate, A prakAre sarve avasthAomAM enuM prasthaka banAvavAnuM kahevuM naigama naya satya svIkAra kare che. (3) jayapura janAro vyakti jayapuranI sImAmAM praveza karatAM kahe ke jayapura AvI gayuM, nagara ke bagIcAmAM pravezatAM kahe jayapura AvI gayuM, zaheramAM pahoMcatAM, pravezatAM, moTA rastA para pahoMcatAM ane temAM paNa lAla bhavanamAM besatAM, potAnA sAthIone kahe ke ApaNe jayapuramAM beThA chIe. A sarve avasthAonA vAkya prayogone naigama naya vagara saMkoce satya svIkAra karI le che. A naigama nayanI apekSA che. A prakAre dravya paryAya sAmAnya ane vizeSa tathA traNe kALane satya svIkAra karanAro naigama naya che. saMgraha naya H- naigama naya sAmAnya ane vizeSa bannenI upayogitAno svIkAra kare che. saMgraha naya phakta sAmAnyano svIkAra kare che, vizeSane gauNa kare che. sAmAnya dharmathI aneka vastuone ekamAM ja svIkAra karavAvALo saMgraha naya che. yathA- bhojana lAvo. A kathanamAM roTalI, zAka, miThAI, dahIM, namakIna ityAdi sarve padArthone grahaNa karI ene Adeza apAya tene saMgraha naya kahe che. evI Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 230 ja rIte ahIM vanaspatio che. tema kahevAthI lIluM ghAsa, choDa, vela, AMbAnuM vRkSa Adi anekonA samAveza yukta kathana saMgraha nayanI apekSAe che. e prakAre dravyathI 6 dravyonuM, jIvathI cAra gatinA jIvonuM kathana saMgraha nayanI apekSAe che. A prakAre A naya eka zabdamAM aneka padArthono saMgraha kare che. vizeSa vizeSatara bheda- prabhedonI apekSA rAkhato nathI. vyavahAra naya - sAmAnya dharmone choDIne vizeSa dharmone grahaNa karI vastunuM kathana karavAvALo ane bheda-prabheda karI vastunuM kathana karanAro vyavahAra naya che. jema ke dravyane cha bhedathI, emAM paNa jIva dravyane cAra gatithI, pachI jAtithI. kAyAthI. pachI deza vizeSathI kathana kare che. jemake saMgraha naya manuSya jAnavara Adi athavA tenA samUhane A jIva che, evA sAmAnya dharmanI pramukhatAthI kathana kare. jyAre vyavahAra naya A manuSya bhAratavarSanA rAjasthAna prAMtanA jayapura nagarano brAhmaNa jAtino trIsa varSano juvAna che, evuM kaheze. e rIte vizeSa dharma kathana tathA Azayane vyavahAra naya pramukha kare che. (1) naigama naya sAmAnya ane vizeSa bannene upayogI svIkAre che. (2) saMgraha naya sAmAnyane upayogI svIkAra kare che. (3) vyavahAra naya vizeSa (vyavahArika) avasthA svIkAra karIne kathana kare che. A traNa nayane dravyArthika naya kahe che. A nayo traNe kALane svIkAre che. RjusUtra naya :- phakta vartamAnakALane pramukhatA ApavAvALo yA svIkAra karanAro A naya RjusUtra naya che. A vartamAnanI upayogitA svIkAra kare che. bhUta ane bhAvanA dharmonI, avasthAonI apekSA rAkhato nathI. koI vyakti pahelAM du:khI hato, pachI enuM bhaviSya paNa du:khI haze, paraMtu atyAre vartamAnamAM sukhI che, sukhano anubhava karI rahyo che. tene bhUta ane bhaviSyanA du:khano atyAre zuM saMbaMdha? AthI te vyaktine sukhI kahevAmAM Avaze. koI pahelAM rAjA hato, hamaNAM bhikhArI banI gayo che. pachI pharI kyAreka rAjA banaze. paraMtu atyAre te bhIkhArIpaNAno anubhava karI rahyo che. ataH ene bhUtakALa ane rAjApaNAno atyAre kaMI ja saMbaMdha nathI. atyAre to e bhikhArI ja kahevAze. koI vyakti muni banyo hato, atyAre te gRhastha che, pharI muni banI jaze. vartamAnamAM te gRhastharUpamAM che. pUrva ane bhAvI munipaNAno ene koI AtmAnaMda nathI. ataH A naya vartamAna avasthAmAM vastu svarUpane dekhe che, jANe che ane kathana kare che. zabda naya - zabdathI padArthonuM jJAna thAya che. eTalA mATe A naya padArthano koIpaNa prakAre bodha karAvanAra zabdono svIkAra kare che. te zabda je padArthano bodha karAve che tene A naya pradhAnatA ApIne svIkAra kare che. A naya vartamAnane svIkAra kare che. yathA " jina' zabda je vartamAnamAM rAgadveSa vijetA che ene e grahaNa kare che. paraMtu bhaviSyamAM koI jina thaze e dravya "jina"no svIkAra karato nathI. tevI rIte koInuM nAma "jina" che, e nAma jinano paNa svIkAra karato nathI. pratimA, yA citra para koI "jina"nI sthApanA karI te "sthApanA dinane paNa A naya svIkAra karato nathI. A prakAre A naya kevala bhAva nikSepano svIkAra kare che. nAma, sthApanA evaM dravyanikSepane A naya svIkAra karato nathI. je zabda je vastunuM kathana karavAnI artha yogyatA athavA bodhakatA dharAve che enA mATe e zabdano prayoga karavo zabda naya che. zabda- yogika, rUDha ane yogikarUDha paNa hoya che. te je-je zabdanA bodhaka hoya che, tene A naya upayogI svIkAra kare che. yathA 1"pAcaka A yaugika nirukta zabda che. eno artha rasoIyo, rasoI karanArA hoya che. 2- "gau A rUDha zabda che. eno artha che- javAnI kriyA karanAro. paraMtu baLada athavA gAya jAti mATe eno artha rUDha thayo che. ataH zabdanaya eno paNa svIkAra kare che. 3- " paMkaja yaugika paNa che ane rUDha paNa che. eno artha che kIcaDamAM utpanna thanAruM kamaLa'. paraMtu kIcaDamAM to deDako, zevALa Adi ghaNI . ene nahIM samajatA phakta "kamaLa'ne ja samajavAmAM Ave che. A rIte "paMkaja' e yaugikarUDha zabda che. enAthI kamaLano ja bodha thAya che. zabda naya eno paNa svIkAra kare che. e prakAre vibhinna rIte arthano bodhaka ane sarve zabdonI upayogitA karanAro e "zabdana' che. samabhirUDha naya - A naya paNa eka prakArano zabdanAya che. enuM svarUpa paNa zabdanayanI samAna samajavuM joIe. vizeSatAe che ke A rUDha zabda Adine padArthano artha bodhaka tarIke svIkAra karato nathI, phakta yaugika, nirukata zabda je arthane kahe che te padArthano ja A naya svIkAra kare che. arthAt rUDha zabdano svIkAra nathI karato, sAthe paryAyavAcI zabda che ene paNa ekarUpamAM svIkAra nathI karato. paranta bhinna bhinna rUpamAM eno svIkAra kare che. arthAta e paryAyavAcI zabdono je nirukta artha hoya che e zabdathI e padArthano svIkAra kare che ane bIjA paryAyavAcI zabdane vAcya padArthathI eno alaga svIkAra kare che. yathA- jina, kevaLI, tIrthakara A jinezvaranA ja bodhaka zabda che evuM ekArthaka rUpamAM paNa che. to paNa e naya eno alaga-alaga arthamAM alaga-alaga svIkAra karaze. A prakAre A naya nirUkta arthanI pradhAnatAe zabdano prayoga te padArtha mATe kare che tathA Avo prayoga karavo upayogI mAne che. e paryAya zabdane alaga-alaga padArthano bodhaka mAne che. jina, ahaMta, tIrthakara, kevaLI e bhinna-bhinna guNavALAnA bodhaka che evaMbhUta nama:- je zabdano je artha che ane te artha je padArthano bodhaka che te padArtha jyAre e arthano anubhava karAve, e arthanI kriyAzIla avasthAmAM hoya tyAre e mATe e zabdano prayoga karavo, e A evaMbhUta nayano Azaya che. arthAt je divase je samaye tIrthanI sthApanA karI te samaye tIrthakara zabdano prayoga karavo. je samaye suraasura dvArA pUjA karAya che te samaye arvat kahevuM, kalamathI jyAre lakhavAnuM kArya karAya che tyAre ene mATe "lekhanI' zabdano prayoga karavo. samabhiruDha naya nirukta arthavALA zabdano svIkAra kare che ane evaMbhUta naya paNa eno svIkAra kare che. paraMtu e bhAva yA kriyAmAM pariNata vastu mATe e zabdano prayoga karavAno svIkAra kare che; e enI vizeSatA che. A prakAre A naya kevaLa zuddha bhAva nikSepano ja svIkAra karavAnuM kathana kare che. A sAte naya potapotAnI apekSAe vacana prayoga ane vyavahAra kare che, e apekSAe ja e naya kahevAya che. anya apekSAno sparza karatA nathI, upekSA rAkhe che, mATe te naya kahevAya che. jo e nayo bIjI apekSAnuM khaMDana, virodha kare to e naya vacana Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 jainology II AgamanasAra nayanI sImAnuM ullaMghana karIne durnaya banI jAya che arthAt enI nayarUpatA kunayatAmAM badalAI jAya che. AvA kunayane kAraNe aneka vivAda tathA mata matAMtara kenindava Adi utpanna thAya che. nayamAM kleza utpAdakatA nathI. durnayamAM kalezotpAdakatA che. yathA be vyaktioe eka DhAla joI. banne alaga alaga dizAmAM dUra ubhA hatA. DhAla eka bAju suvarNa yukta hatI to bIjI bAju cAMdInA rasayukta banAvelI hatI. jo A banne vyakti nayathI bole to eka kaheze "DhAla survaNa maya che' to bIjo kaheze "DhAla cAMdImaya che'. Ama kahI banne potAnA kathananA anubhavamAM zAMta rahe to e naya che. eka bIjAnI niMdA kare ke are tuM gAMDo thaI gayo che, joto nathI A DhAla pILI sonAnI dekhAya che. bIjo kaheze tArI AMkhomAM pILiyo (kamaLo) che, DhAla to cAMdI jevI svaccha sapheda dekhAya che, to A duneya che. duneyamAM jhaghaDA che, laDAI che. ahIMyA jo syAdvAda, anekAMtavAda AvIne Ubho rahI jAya to te kaheze ke DhAla sapheda paNa che, pILI paNa che. sonArUpa paNa che, cAMdIrUpa paNa che; to zAMti thaI jaze. A prakAre naya ane durnayane oLakhIne naya sudhI sImita rahevuM joie athavA enA para sarva rIte ciMtana karIne anekAMtavAdamAM javuM joIe. paraMtu ekAMtavAda athavA durnayano Azaro kayAre ya na levo joie. durnayarUpa ekAMtavAdanA mithyAtvathI kleza tathA duHkhanI prApti thAya che ane nayavAda, anekAMtavAdathI zAMti ane AnaMdanI prApti thAya che. eka vyakti koIno pitA che to putranI apekSAe tene pitA kahevuM naya che. paraMtu e pitA ja che, koIno bhAI, putra, mAmA, Adi nathI evuM kathana karavuM e durnaya che. mokSamArgamAM zraddhAnuM sthAna ati mahattvazIla batAvyuM che, e naya che. paraMtu jJAna yA kriyAnuM khaMDana, niSedha karavo, e durnaya che. e prakAre jJAnanuM mahattva batAvatAM te kathanano vistAra karavo naya che, paraMtu tenI sAthe kriyAno niSedha nahIM hovo joie. kriyAno niSedha jo jJAnanA mahattva kathananI sAthe AvI jAya che to te durnaya che. athavA kayAreka kriyAnuM mahattva batAvI vistArathI tenuM kathana karI zakAya. paNa tenI sAthe jJAnano niSedha kare ke tene nirarthaka kahe to te paNa durnaya thaI jAya che. mATe potAnI apekSita koIpaNa apekSAnuM kathana karavuM naya che. bIjAnI apekSAone viSayabhUta na banAvavo e paNa naya che. paraMta anyanI apekSAne laIne vivAda karavo, anya sarve apekSAone athavA koI paNa ape syAdvAda-anekAMtavAda jainadharmanI samanvaya mUlakatAno bodhaka che, te nayono samanvaya kare che. pratyeka viSaya ke vastune aneka dharmothI, aneka apekSAthI joI-jANIne enuM ciMtana karavuM ane nirNaya levo e samyagU anekAMta siddhAMta che ane enAthI samabhAva sAmAyikanI prApti thAya che. anekAMtavAda, nayathI svayaMnI bhinna vizeSatA rAkhe che. te bannene eka nahIM samajavA joIe. kAraNa ke naya svayaMnI apekSA daSTine mukhya batAvI, anya daSTine gauNa karI vastunuM pratipAdana kare che, anya daSTinI upekSA kare che. jyAre syAdvAda, anekAMtavAda sarva daSTione sanmukha rAkhIne, sarva satya Azayone ane vibhinna dharmone apekSAe jue che; koIne gauNa ke koIne mukhya potAnI daSTie karato nathI. TUMkamAM, naya potAnAmAM masta che, bIjAnI apekSA nathI rAkhato temaja tiraskAra paNa nathI karato ane anekAMtavAda badhAnI apekSA rAkhIne enI sAthe udAratAthI varte che; jyAre durnaya svane sarvasva samajIne anyano tiraskAra kare che. A prakAre naya, durnaya evaM anekAMtavAdane samajIne samanvaya daSTi prApta karI samabhAva rUpa sAmAyikanI prAptI(paryAptI) karavI joie. udAharaNa: naraka traNanAM AdhAre rahela che.- pRthvI, AkAza ane AtmAo. nigama, saMgraha ane vyavahAra nayathI pRthvInAM AdhAre. Rjusutra nayathI AkAzanAM AdhAre. zabda, samabhiruDha ane evaMbhuta nayathI AtmAo nAM AdhAre naraka rahela che. cotho naya dvAra saMpUrNa 5 anuyogadvAra saMpUrNa jaMbUdvIpa prajJapti prastAvanA:- A loka dravyathI ane bhAvathI aMdhakAramaya che. aMdhakAra zabda bhayasucaka che. loka 14 rAja pramANa che. temAM jIva paribhramaNa karato rahe che. urdhvaloka, tichaloka ane adholokamAM paNa paribhramaNa karI ra tirachAlokamAM asaMkhyAtA dvIpa samudra che, temAM paNa jIvo janma-maraNa karI rahyA che. paraMtu te dvIpa samudronI madhyamAM aDhIdvIpa ane be samudro che. temAM jIvo janma maraNa paNa karI rahyA che ane mukata paNa thaI zake che. A aDhIdvIpanI vaccovacca athavA badhA dvIpa samudronI vaccenA kendrasthAne jaMbudvIpa che. A saMpUrNa tirachAlokanI paNa madhyamAM che ane temAM ja ApaNuM nivAsa sthAna dakSiNa bharatano prathama khaMDa che. tethI mukti prApta karavA yogya A kSetrarUpa ApaNA nivAsasthAna saMbaMdhita bhaugolika jANakArI paNa hovI Avazyaka che. AgAmomAM AdhyAtmika jJAnanI sAthe anya viSaya lokasvarUpa, jIvAdi svarUpa AdinA jJAnane paNa mahattvapUrNa sthAna ApavAmAM Avela che. tene paNa apekSAthI adhyAtmanuM sayogI jJAna mAnela che.loka aloka kSetra temaja jagata padArthonuM satya sAtvika jJAna paNa AtmA mATe parama saMtuSTi temaja AnaMdadAyaka che.samyapha zraddhAnane puSTa karanAra paNa thAya che sUtranAma :- A ja upakramamAM A jaMbUDhIpa prajJAti AgamarUpe upalabdha che. te aMga bAhya kAlika sUtra che. naMdIsUtranI Agama sUcimAM tenI parigaNanA karela che. jaMbUdIpanA saMbaMdhamAM vividha prakAranuM jJAna karAvanAra hovAthI A sUtranuM nAma paNa jaMbudvIpa prajJapti rAkhavAmAM Avela che. (prajJApti - prajJAnI prApti eTale AtmAne vizeSa jJAnanI parayApati thavI.) ne vakSaskAra kahela che. jenI saMkhyA 7 che. te sivAya temAM koI vibhAga ke prativibhAga nathI. A AkhuM sUtra eka ja zrutaskaMdharUpa che ane A sUtranuM parimANa 4146 zloka tulya mAnavAmAM Ave che. sUtra viSaya :- A sUtramAM jaMbudvIpa saMbaMdhI vistRta varNana eka sAthe upalabdha che. jemAM bharatakSetra, kALacakranA cha-cha ArA, cakravartI dvArA cha khaMDanuM sAdhavuM temaja tenI Rddhi, jaMbudvIpamAM AvelA badhA parvata, nadI, kSetra, kaha, kUTa, vAvaDIo, bhavana, jaMbU Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha sUdarzana temaja phUTa zAlmali nAmanA zAzvata vRkSa tathA te badhAno gaNitayoga, tIrthaMkarano janmAbhiSeka Adi viSayonuM vistRta spaSTa varNana che. aMtamAM sUrya, caMdra, graha, nakSatra, tArA jyotiSI saMbaMdhI jJAna paNa Apela che, ke je jyotiSagaNa rAja prajJapti(sUrya prajJapti)no saMkSipta sAra che. A rIte A sUtramAM jaMbUdvIpanA kSetrIya, pravRttIya temaja jyotiSI maMDala saMbaMdhI viSayonuM suMdara saMkalana che. A eka ja sUtra dvArA Atma sAdhakane potAnA kSetra saMbaMdhI vividha prakAranA tattvono paribodha thaI zake che. 232 jaMbudrIpa prajJaptino sArAMza prathama vakSaskAra saMpUrNa lokanA traNa vibhAga che. urdhvaloka, adholoka ane tirachAloka. tirachAlokamAM ratnaprabhA naraka pRthvI piMDanI chatano uparI bhAga ja tirachAlokano samabhAga che. AnI upara asaMkhya dvIpa samudra che, je ekanI pachI bIjo ema kramazaH goLAImAM gherAelA che. jemAM pahelo madhyano dvIpa pUrNa caMdranA AkAre, thALInA AkAra jevo goLa che. zeSa sarve dvIpa samudra ekabIjAne gherAyelA hovAthI valayAkAre, cUDInA AkAramAM rahelA che. vacamAM thALInA AkArano je goLa dvIpa che, te jaMbudrIpa che. A saMpUrNa tirachAlokanuM madhya kendra bindu che. cAre dizAono prAraMbha paNa A dvIpanI vaccovacamAM sthita meru parvatathI thAya che. A jaMbudrIpanuM varNana A pramANe che- jaMbUDhIpa :- tirachAlokanI vaccovacca samabhUmi para sthita A jaMbudrIpa eka lAkha yojana lAMbo, eka lAkha yojana pahoLo, paripUrNa goLa cakrAkAra, thALInA AkAra athavA pUrNa candramAnA AkAra jevo che. AmAM mukhya 6 lAMbA parvata che, je A dvIpanA pUrvI kinArAthI pazcimI kinArA sudhI lAMbA che. jenAthI A dvIpanA mukhya sAta vibhAga(kSetra) thAya che. 1 bharatakSetra, 2 hemavaMtakSetra, 3 harivarSakSetra, 4 mahAvideha kSetra, 5 ramyAsakSetra, 6 heraNyavaMta kSetra 7 airAvata kSetra. emAM prathama bharatakSetra dakSiNa dizAmAM che. tyAra pachI bIjA trIjA ema kramazaH uttara dizAmAM che. aMtamAM airAvata kSetra A dvIpanA aMtima uttarIbhAgamAM sthita che. bharatakSetra :- jaMbudvIpanA dakSiNI kinArA para bharatakSetra AveluM che. arthAt ApaNe je kSetramAM nivAsa karI rahyA chIe te A bharatakSetra che. tenA uttarI kinArA 52 culla himavaMta parvata che. zeSa traNe dizAonA kinAre goLAkAra lavaNa samudra che. samudra ane bharatakSetranI vacamAM ATha yojananI UMcI jagatI che. jagatImAM rahelA chidro dvArA samudrI jaLa bharatakSetranA kinArApara AvyA che. A samudrI jaLamAM traNe dizAomAM eka eka karIne traNa tIrtha AvelA che. emanA nAma pUrvamAM mAgadha tIrtha, dakSiNamAM varadAma tIrtha ane pazcimamAM prabhAsa tIrtha che. A traNe tIrthomAM emanA adhipati deva rahe che. A lavaNa samudrI jaLane vartamAna vyavahAramAM lavaNanI khADI, prazAMta mahAsAgara, hinda mahAsAgara vagere kahe che. vaitADhaya parvata / :- A bharatakSetranI madhyamAM vaitADhaya parvata che. je pUrva-pazcima lAMbo che. enA banne kinArA jagatIne bhedIne lavaNa samudrane sparza kare che. A parvata cAMdImaya pRthvIno 50 yojana jADo ane 25 yojana UMco che. e madhyamAM sthita hovAthI tenA dvArA 526 yojana pahoLu bharatakSetra be vibhAgomAM vibhAjita che. te pratyeka bhAga 236 yojananA pahoLA che ane laMbAImAM kinArA (jagatI) sudhI che. vidyAdhara zreNI :- dasa yojana upara javAthI A parvata banne bAjumAM jADAImAM eka sAthe 10-10 yojana ghaTI jAya che. jethI 10-10 yojananI banne bAjumAM samatala bhUmi che. tyAM vidyAdhara manuSyonA nagara che ane vidyAdhara manuSya tyAM nivAsa kare che. ataH A banne kSetrane vidyAdhara zreNI kahela che, uttaranI vidyAdhara zreNImAM 60 nagara che. dakSiNanI zreNImAM 50 nagara che. ahIM manuSya vidyA sampanna hoya che. Abhiyogika zreNI :- eja prakAre vidhAdhara zreNIthI dasa yojana upara jatAM tyAM paNa 10-10 yojana pahoLI samabhUmi banne bAju che. AmAM vANavyaMtara jAtinA devonA bhavana che ane te deva zakrendranA lokapAlonA Abhiyogika deva che. eTale A banne zreNione Abhiyogika zreNI kahevAya che. vyaMtaramAM paNa mukhyatve ahIM 10 bhaka devonA nivAsa sthAna che. zikhara tala :- Abhiyogika zreNIthI pAMca yojana upara jatAM vaitADhaya parvatano zikhara tala Ave che, je dasa yojana pahoLo che. A zikhara tala padmavara vedikA evaM vana khaMDathI gherAela che arthAt zikhara talanA banne kinArA para vedikA (pAlI--bhiti) che ane A banne vedikAonI pAse eka eka vanakhaMDa che. A vanakhaMDomAM vAvaDIo,puSkaraNio, Asana, zilApaTTa maMDapa, parvata gRha Adi che. vedikA vana khaMDonI pahoLAI jambudvIpanI jagatInA upara kahela padmavara vedikA evaM vanakhaMDanI samAna che. emanI laMbAI evuM zikhara talanI laMbAI A parvatanI laMbAI jeTalI che. banne vidyAdhara zreNImAM, banne abhiyogika zreNImAM ane samabhUmi para banne bAju A prakAre padmavara vedikA evaM vanakhaMDa che. phUTa :- zikharatala para pUrvathI pazcima tarapha kramazaH 9 phUTa A prakAre che- (1) siddhAyatana phUTa (2) dakSiNAA bharata phUTa (3) khaMDa prapAta guphA phUTa (4) mANibhadrakUTa (5) vaitADhaya phUTa (6) pUrNa bhadra phUTa (7) timisa guphA kUTa (8) uttarArdhva bharata phUTa (9) vaizramaNa phUTa. = guphAo :- vaitADhaya parvatanA pUrvI bhAgamAM ane pazcimI bhAgamAM ema be guphAo che je vaitADhaya parvatanA uttarI kinArAthI dakSiNI kinArA sudhI 50 yojananI lAMbI che, 12 yojana pahoLI che ane 8 yojana UMcI che. guphAonI uttara dakSiNa banne bAjumAM eka eka dvAra che, jeno praveza 4 yojanano che. pUrvI guphAnI aMdara pUrvI kinAre ane pazcimI guphAnI aMdara pazcimI kinAre kramazaH gaMgA, siMdhu nadI bhittinI aMdara nIce vahe che. enI sAmenI dizAnI bhittimAMthI umagajalA ane nimagajalA nAmanI be nadIo nIkaLe che. je pUrNa guphAnA 12 yojana kSetrane pAra karI gaMgA siMdhu nadImAM maLI jAya che. A nadio 3-3 yojananI pahoLI che ane emanuM parasparanuM aMtara 2-2 yojananuM che. pUrvI guphAnuM nAma khaMDa prapAta che ane pazcimI guphAnuM nAma tamizra guphA che. banne guphAo aMdhakAra pUrNa evaM sadA baMdha daravAjA vALI che. cakravartInA senApati ratna emAM praveza hetu eka eka taraphathI daravAjA khole che ane bahAra nIkaLavA mATe bIjI dizAno daravAjo svataH khulI jAya che. A banne guphAono eka-eka mAlika deva che. khaMDaprapAta guphAnA kRtamAlaka deva ane tamizra guphAnA nRtamAlaka deva che. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 AgamasAra jainology II vaitADhayanAma :- bharatakSetranA be vibhAga karavAvALo hovAthI tene vaitADhaya kahyo che. vaitADhayagiri kumAra nAmaka mahartika deva palyopamanI sthitivALA emanA mAlika deva che. tethI A nAma zAzvata che. A nAma koInA dvArA apAyeluM nathI. gaMgA siMdhu nadI - culla himavaMta parvatanI laMbAI, pahoLAInI madhyamAM eka paghadraha che. je pUrva pazcima 1000 yojana lAMbo, uttaradakSiNa 500 yojana pahoLo che. enA pUrva kinArAthI gaMgA nadI nIkaLe ane pazcimI kinArAthI siMdhu nadI nIkaLe che. A nadio pa00-500 yojana parvata para sIdhI vahe che. pachI gaMgAvarta kUTa ane sindhaAvarta kUTa pAsethI dakSiNanI tarapha vaLAMka laI parvatanA dakSiNI kinArAthI bharata kSetramAM parvatanA nitaMba(taLeTI)mAM AvelA gaMgA kuMDa ane siMdhu kuMDamAM paDe che. paDavAnA sthAna para A nadio eka jihAkAra mArgathI nIkaLe che te 6.25 yojanAno pahoLo, 1/ra yojana lAMbo, 1/ra koza moTo hoya che. arthAt te jilDA parvatathI 1/ra yojana bahAra nIkaLelI hovAthI pANI 100 yojana sAdhika nIce paDe che. banne kuMDonA dakSiNI toraNathI banne nadI 6.25 yojanAnA vistArathI tathA 1/ra kozanI jADAIthI pravAhita thAya che. dakSiNanI tarapha AgaLa vadhatAM utarArdha bharata kSetramAM thaI vaitADhaya parvatanI khaMDaprapAta gaphAnI nIcethI gaMgA nadI ane tamizra guphAnI nIcethI siMdhu nadI nIkaLe che. vaitADhaya parvatane uttaradizAthI bhedI dakSiNa dizAthI banne nadIo parvatathI bahAra nIkaLe che. dakSiNArdha bhAratanA 1/2 bhAga sudhI sIdhI dakSiNamAM vahetI gaMgAnadI pUrvanI tarapha ane siMdhu nadI pazcimanI tarapha vaLAMka laI le che. AgaLa jaIne banne nadio kramazaH pUrvI lavaNa samudra ane pazcimI lavaNa samudramAM maLI jAya che. banne nadio bharata kSetranI kula 14,000 anya nadIone potAnAmAM samAviSTa karI samudramAM 2.5 yojana vistAra ane savA yojananI UMDAIthI maLe che. nadionA banne kinArA para vedikA ane vanakhaMDa che. bharatakSetranA cha khaMDa:- A prakAre A banne nadIonA bharatakSetramAM rahevAthI uttara bhAratanA ane dakSiNa bhAratanA traNa traNa vibhAga thaI jAya che. arthAt vaitADhaya parvatanA kAraNe be vibhAga ane nadionA kAraNathI cha vibhAga bane che. te bharatakSetranA cha khaMDa kahevAya che. dakSiNa bhAratanI madhyamAM vaccovaca vinItA nagarI che. eja pahelo khaMDa che. je sauthI moTo khaMDa che. siMdhu nadInA niSkaTavALo vibhAga bIjo khaMDa che. trIjo khaMDa uttara bhAratamAM siMdhu niSphaTa che. cotho khaMDa uttara bhAratano madhyama vibhAga che. pAMcamo khaMDa gaMgAniSphaTa uttara bhAratano che ane chaThTho khaMDa dakSiNa bharatano gaMgAniSphaTa(khuNo) che. A chaeya khaMDomAM manuSya pazu Adi nivAsa kare che. emAMthI dakSiNa bhAratamAM AvelA pahelA, bIjA, chaThThA khaMDa para vAsudeva, baladevanuM rAjya hoya che ane chaeya khaMDo para cakravartInuM eka chatra rAjya hoya che. A cha khaMDomAM ane vidyAdharonI banne zreNIomAM utsarpiNI avasarpiNI nA 6 ArAnuM pravartana hoya che. trIjo ane pAMcamo khaMDa samAna che. te bIjA, cothA ane chaThThA khaMDathI moTA che. RSabhakUTa parvata - uttara bharatanA vacalA khaMDamAM vaccovaca culla himavaMta parvatanI pAse RSabha kUTa nAmaka parvata che. ATha yojana UMco evaM mUlamAM ATha yojanAnA vistAravALo che. upara kramazaH pahoLAI ochI hoya che. zikhara tala cAra yojananA pahoLA che. sarvatra goLa che. ataH triguNI sAdhika paridhi che. sama bhUmi para evaM zikhara tala para paghavara vedikA ane vanakhaMDa che. zikhara talanI vacamAM eka bhavana che. je eka koza lAMbu 1/2 koza pahoLu ane dezona eka koza UMcuM che. emAM mahartika deva saparivAra rahetA hoya che, je A RSabhakUTa parvatanA mAlika deva che. gopucchAkAra kUTanA samAna AkAravALA hovAthI enA nAma sAthe kUTa zabda joDavAmAM Avela che. samasta phUTa jeTalA UMcA hoya che, teTalA ja mULamAM pahoLA hoya che. noMdha:- gaMgA siMdhu nadIonuM varNana cothA vakSaskAramAM ApavAmAM AvyuM che. bIjo vakSaskAra utsarpiNI avasarpiNI :- samaya AvalikAthI laIne palyopama sAgaropamanuM kALamAna anuyogadvAra sUtra mAM ApavAmAM Avela che. 10 kroDA kroDa sAgaropamano eka utsarpiNIkALa hoya che ane eTalo ja avasarpiNI kALa hoya che, utsarpiNI kALamAM jIvonI avagAhanA, Ayu, zArIrika saMyoga Adi kramika vadhatA jAya ane pugala svabhAva paNa vardhamAna avasthAne prApta thatA hoya che. A kAraNe A 10 kroDA kroDa sAgara kALamAnane utsarpiNI(vikAsa mAna) kALa kahevAya che. AnAthI viparIta avasarpiNI kALamAM ukta jIva ane pudgalanA guNo- svabhAvomAM kramika hAsa(hAni) thatI rahe che. eTalA mATe A 10 kroDA kroDa kALamAnane avasarpiNI(hAyamAnakALa) kahela che. avasarpiNI kAla:- tenA 6 vibhAgo che, jemAM kramika hAni thatI hoya che. A 6 vibhAgone 6 ArA kahe che. A 6 ArAnA nAma A prakAre che- (1) sukhama sukhama (2) sukhama (3) sukha duHkhama (4) du:khama sukhama (5) duHkhama(duHSama) (6) du:khama duHkhama. (1) "sukhama-sukhama" pahelo Aro:- A Aro 4 kroDA kroDa sAgaropamano hoya che. A kALamAM bharatakSetranA pRthvI pANI ane vAyu maMDalanA tathA pratyeka prAkRtika padArthonA svabhAva ati uttama, sukhakArI evaM svAthyaprada hoya che. manuSyonI tathA pazu pakSIonI saMkhyA alpa hoya che. jala sthAnonI evaM dasa prakAranA viziSTa vRkSonI bahulatA hoya che. A viziSTa vRkSa 10 jAtinA hoya che. enAthI manuSyo AdinA jIvana saMbaMdhI AvazyakatAnI pUrti thAya che. A kALamAM khetI, vyApAra Adi karma hotA nathI; nagara, makAna, vastra, vAsaNa Adi hotA nathI; bhojana rAMdhavAnuM, saMgraha karavAnuM hotuM nathI, agni paNa A kALamAM utpanna thato nathI. Icchita khAdya padArtha vRkSothI prApta thaI jAya che. nivAsa ane vastranA kArya paNa vRkSa ane vRkSanI chAla, patra AdithI thaI jAya che. pANI mATe aneka suMdara jala sthAna sarovara Adi hoya che. dasa vRkSonuM varNana jIvAbhigama sUtramAM juo. yugala manuSya - A samayamAM strI, puruSa suMdara evaM pUrNa svastha hoya che. emane jIvana bhara auSadha, upacAra vaidya AdinI AvazyakatA rahetI nathI, mAnaSika sukha bhogavatA jIvanabharamAM emane kevala eka ja yugala utpanna thAya che. athotuM emane eka putra ane eka putrI eka sAthe janme che. e yugala putra putrInuM 49 divasa mAtA pitA pAlana kare che. pachI te svanirbhara svAvalaMbI banI Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 234 jAya che. 6 mahinA thAya tyAre temanA mAtA pitA chIMka evuM bagAsAnA nimitte lagabhaga sAthe marI jAya che. pachI te yugala bhAI bahenanA rUpamAM sAthe sAthe vicaraNa kare che ane yauvana vaya prApta thatAM svataH pati patnInuM rUpa dhAraNa karI le che. yugala zarIra :- te samayanA manuSyanI umara 3 palyopamanI hoya che ane kramika ghaTatAM ghaTatAM prathama ArAnI samApti sudhI 2 palyopamanI thaI jAya che. te manuSyonA zarIranI avagAhanA 3 kozanI hoya che. strI puruSathI 2-4 aMgula nAnI hoya che. A avagAhanA paNa ghaTatAM ghaTatAM pahelA ArAnA aMtamAM 2 koza (gAu) thaI jAya che. A yugala manuSyonA zarIra vajaRRSabhanArAca saMhanana- vALA hoya che. tenuM saMsthAna suMdara suDola samacorasa hoya che. emanA zarIramAM 256 pAMsaLIo hoya che. kSetra evuM yugala svabhAva :- A yugala manuSyane traNa divase AhAranI icchA utpanna thAya che. emano AhAra pRthvI, puSpa ane phala rUpa hoya che. A padArthono AsvAda cakravartInA bhojanathI paNa adhika svAdiSTa hoya che. sonA cAMdI ane jhaverAta jyAM tyAM paDayA hoya paraMtu koInA upayogamAM AvatA nathI. te manuSya vaira bhAvathI rahita hoya che. tIvra anurAga prema baMdhana paNa emane nathI hotA. teo page vihAra vicaraNa karatA hoya che arthAt upalabdha hAthI, ghoDA Adi para savArI karatA nathI. pazunA dUdha Adi padArthono paNa te manuSya upayoga karatA nathI. hiMsaka pazu, siMha Adi paNa A manuSyane jarA paNa bAdhA--pIDA pahoMcADatA nathI. dhAnya Adi paNa emanA upayogamAM AvatA nathI. tyAMnI bhUmi svaccha nirmala kaMTaka Adi thI rahita hoya che. DAMsa, macchara, mAMkaDa Adi kSudra jaMtu hotA nathI. sarpa Adi paNa bhadra prakRtivALA hoya che. tyAMnA dasa viziSTa vRkSone vyavahAra bhASAmAM kalpavRkSa kahe che. A uparAMta paNa aneka jAtinA vRkSa e kALamAM hoya che. yugala manuSya alpecchAvALA, bhadra, vinIta, gupta, saMgrahavRti rahita ane vRkSanI zAkhAnI vacce nivAsa karanArA hoya che. rAjA,mAlika,nokara,sevaka Adi e samaye hotA nathI. nAca, gAna, mahotsava Adi thatA nathI. vAhana yAna Adi hotA nathI. mitra, sakhA, bhAI, bahena, mAtA, pitA, pati, patnI, putra, putrI eTalA saMbaMdha hoya che. kAkA, mAmA, nAnA, dAdA, dauhitra, pautra, putra vadhU, phaibA, bhatrIjA, mAsI, Adi saMbaMdha hotA nathI. mUla pAThamAM putravadhUno zabda lipi pramAda Adi koI kAraNathI praviSTa thaI gayo lAge che. kAraNa ke 6 mahinAnA bhAI bahenamAM pati patninA bhAva na hoI zake. 6 mahinA pachI mAtA pitA jIvita rahetA nathI. te manuSya jIvanamAM koI paNa prakAranA kaSTa du:kha bhogavatA nathI. sahaja zubha pariNAmothI marIne te deva gatimAM jAya che. teo devagatimAM bhavanapatithI laIne pahelA bIjA devaloka sudhI janme che, AgaLa jatA nathI. teo potAnI sthitithI ochI sthitinA deva banI zake che, vadhAre sthitinA nahIM arthAt te yugala manuSya traNa palyathI adhika sthitinA deva nathI banI zakatA. daza hajAra varSathI laIne 3 palya sudhI koI paNa sthiti prApta karI zake che. anya koI paNa gatimAM te jatA nathI. tiryaMca yugala paNa Aja rIte jIvana jIve che ane devalokamAM jAya che. emanI utkRSTa avagAhanA manuSyathI be gaNI hoya che ane jaghanya aneka dhanuSanI hoya che. tyAM sAmAnya tiryaMca paNa aneka jAtinA hoya che. A rIte prathama ArAnuM varNana pUrNa thayuM. te kALa 4 kroDA kroDI sAgaropama sudhI cAle che. te samayanA strI puruSanA zarIranuM vistRta varNana praznavyAkaraNa sUtramAM che. = (2) 'sukhama' bIjo Aro H- pahelo Aro pUrNa thatAM bIjo Aro zarU thAya che. badhA rUpI padArthonA guNomAM anaMta gaNI hAni thAya che. A ArAnI zarUAtamAM manuSyanI umara be palyopama ane aMtamAM eka palyopamanI hoya avagAhanA prAraMbhamAM be koza ane aMtamAM eka koza hoya che. emanA zarIramAM 128 pAMsaLIo hoya che. temane be divase AhAranI icchA utpanna thAya che. mAtA pitA, putra ne putrIno uche2 64 divasa kare che. A badhA parivartana kramika hoya che evuM samajavuM. zeSa varNana prathama ArAnI samAna che. tiryaMcanuM varNana paNa prathama ArAnI samAna che. A Aro 3 kroDA kroDI sAgaropama sudhI cAle che. (3) 'sukhama-duHkhama' trIjo Aro :- bIjo Aro pUrNa thatAM trIjo Aro zarU thAya che. badhA rUpI padArthonA guNomAM anaMtagaNI hAni thAya che. prAraMbhamAM manuSyonI uMmara eka palyopamanI hoya che, aMtamAM eka karoDa pUrvanI hoya che. temanI avagAhanA prAraMbhamAM eka kozanI hoya che, aMtamAM 500 dhanuSanI hoya che. temanA zarIramAM 64 pAMsaLIo hoya che. eka divase AhAranI icchA thAya che. putraputrIno uchera 79 divasa kare che. zeSa varNana prathama ArAnI samAna che. A ArAnA be tRtIyAMza bhAga sudhI ukta vyavasthAmAM kramika hAni thatI hovAnuM varNana samajavuM. paraMtu pAchaLanA eka tRtIyAMza( 1/3 ) bhAgamAM palyopamano AThamo bhAga bAkI rahe tyAre akramika hAni vRddhino mizraNa kALa cAle che. dasa viziSTa vRkSonI saMkhyA ochI thavA lAge che. yugala vyavasthAmAM paNa pAchuM aMtara AvavA lAge che. A rIte mizraNa kALa cAlatAM-cAlatAM 84 lAkha pUrva jeTalo samaya A ArAno rahe che, tyAre lagabhaga pUrNa parivartana thaI jAya che. arthAt yugalakAlathI karma bhUmikALa AvI jAya che. tyAre khAvApIvA, raheNI karaNI, kArya-kalApa, saMtAnotpatti, zAMti, svabhAva, paralokagamana vageremAM aMtara AvI jAya che. cAre gati ane mokSagati cAlu thaI jAya che. zarIranI avagAhanA ane uMmarano paNa koI dhruva kAyado raheto nathI saMhanana saMsthAna badhA(chae) prakAranA thaI jAya che. kulakara vyavasthA :- pAchaLanA 1/3 bhAgamAM ane pUrNa karmabhUmi kALanA thoDA varSa pUrva vRkSonI kamI vagerene kAraNe ane kALa prabhAvanA kAraNe kayAreka kayAMka paraspara vivAda kalaha pedA thavA lAge che. tyAre A yugala puruSomAM koI nyAya karavA- vALuM paMca kAyama karI devAya che. temane kulakara kahyA che. A kulakaronI vyavasthA pa-7-10-15 peDhI lagabhaga cAle che.(samakAlIna 1-2-3 gaNatA) tyAM sudhImAM to prathama tIrthaMkara utpanna thaI jAya che. kulakarone kaThora daMDa nIti nahotI calAvavI paDatI. sAmAnya upAlaMbha mAtrathI athavA alpa samajAvaTathI emanI samasyA hala thaI jatI. A kulakaronI traNa nIti kahela che. hakAra, makAra, dhikkAra AvA zabdonA prayogathI A yugala manuSya lajjita bhayabhIta ane vinayavAna thaIne zAMta thaI jAya che. (haa--he A zuM karI rahayA cho ? athavA zuM karI nAkhyuM A tame ? maa- Ama na karo.Ama na karAya. dhikka-dhikkAra che A kAmane ane AvA bIjA paNa kAmone.) A vartamAna avasarpiNI kALanA trIjA ArAmAM thayelA 14 kulakaronA nAma che. (1) sumati, (2) pratizruti Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 235 AgamasAra (3) sImaMkara (4) sImaMdhara (5) kSemakara (6) kSemaMdhara (7) vimala-vAhana (2) cakSuSmAna (9) yazovAna (10) abhicaMdra (11) candrAbha (12) prasena-jIta (13) marUdeva (14) nAbhi. tyAra pachI prathama tIrthakara zrI RSabhadeva bhagavAna paNa thoDo samaya kulakara avasthAmAM rahyA. teo 83 lAkha pUrva saMsAra avasthAmAM rahyA. A prakAre pratyeka avasarpiNInA trIjA ArAnI mizra kALanI avasthA temaja vyavasthA samajavI joie. prathama tIrthakara bhagavAna RSabhadeva :- nAbhI ane marUdevI paNa yugala puruSa ane strI hatA. paraMtu mizraNa kAla hovAthI emanA aneka varSonI umara avazeSa rahevA chatAM bhagavAna RSabha devano inkvAku bhUmimAM janma thayo hato. te samaya sudhI nagara AdinuM nirmANa nahotuM thayuM. 64 Indra Adi AvyA ane yathAvidhi janmAbhiSeka karyo. bAlyakALa bAda bhagavAne yauvana avasthAmAM praveza karyo, kulakara banyA pachI rAjA banyA. vIsa lAkha pUrvanI vaye rAjA banyA. 63 lAkha pUrva sudhI rAjA rUpamAM rahyA. kula 83 lAkha pUrva saMsArAvasthAmAM rahyA. temaNe lokone karma bhUminI yogyatAnA aneka kartavyo, kAryakalApono bodha dIdho. prabhue puruSonI 72 kaLA, strIonI 64 kaLA, zilpa, vyApAra, rAjanIti AdinI vividha naitika sAmAjika vyavasthAo ane saMsAra vyavahAronA vejJAna pradAna karyA. zakendrae vaizramaNa deva dvArA dakSiNa bhAratanA madhya sthAnamAM vinitA nagarInuM nirmANa karAvyuM ane bhagavAnano rAjyAbhiSeka karyo. anya paNa gAma nagaronuM nirmANa thayuM. rAjyonA vibhAjana thayA. bhagavAna RSabha devanA 100 putra thayA. e badhAne alaga-alaga 100 rAjya ApI rAjA banAvI dIdhA. bhagavAnane be putrIo thaI, brAhmI ane suMdarI. jemano bharata ane bAhubalInI sAthe yugalarUpamAM janma thayo hato. bhagavAna RSabhadevanI vivAha vidhinuM varNana sUtramAM nathI. vyAkhyA graMthomAM batAvavAmAM AvyuM che ke mizraNa kAlanA kAraNe sanaMdA ane samaMgalA nAmaka be kuMvArI kanyAonA sAthe yugalarUpamAM utpanna bALakonuM mRtyu thavAthI te kanyAne kulakara nAbhinA saMrakSaNamAM pahoMcADavAmAM AvI. te banne RSabhadeva bhagavAnanI sAthe saMcaraNa karatI hatI. yogya vaya thatAM zakrendra potAno jItAcAra jANIne ke "avasarpiNInA prathama tIrthaMkaranuM pANigrahaNa karAvavuM mAruM kartavya che." bharata- kSetramAM AvIne deva devIonA sahayogathI sumaMgalA ane sunaMdA nAmanI kuMvArI kanyAonI sAthe bhagavAnanI vivAha vidhi sampanna karI.(tIrthakaronA janma viziSTa hoya che emanI sAthe koI bAlikA garbhamAM ke janmamAM hoya tema thatuM nathI. teonA janma mahotsavanA varNanamAM paNa bIjI bAlikAnuM varNana nathI.) bhagavAna RSabhadevanI dIkSA :- 83 lAkha pUrva (20+43) kumArAvasthA ane rAjyakAlanA vyatIta thatAM grISma RtanA pahelA mahinAnA pahelA pakSamAM caitra vadI navamInA divase bhagavAne vinItA nagarInI bahAra siddhArthavana nAmaka udhAnamAM dIkSA aMgIkAra karI. dIkSA mahotsava 64 indroe karyo. tenI sAthe 4000 vyaktioe paNa saMyama aMgIkAra karyo. eka varSa paryata bhagavAne devaduSya vastra dhAraNa karyuM, khabhA para rAkhyuM. eka varSa sudhI mauna ane tapa abhigraha dhAraNa karyo. prathama pAraNuM eka varSe rAjA zreyAMsakumAranA hAthe thayuM. 1000 varSa sudhI tapa saMyamathI AtmAne bhAvita karatA bhagavAne vicaraNa karyuM. 1000 varSa vyatIta thatAM purimatAla nagarInI bahAra zakaTamukha udyAnamAM dhyAnAvasthAmAM adamanI tapasyAmAM phAgaNa vadI agiyArase RSabhadeva bhagavAnane kevala jJAna kevala darzana utpanna thayuM. bhagavAne upadeza ApavAnuM zarU karyuM; cAra tIrthanI sthApanA karI; 84 gaNa, 84 gaNadhara, RSabhasena pramukha 84000 zramaNa, brAhmI suMdarI pramukha 3 lAkha zramaNIo, zreyAMsa pramukha traNa lAkha pAMca hajAra zrAvaka ane subhadrA pramukha pAMca lAkha 64 hajAra zrAvikAo thaI. bhagavAnanI asaMkhya pATa sudhI kevala jJAna prApta thatuM rahyuM; tene yugAntarakRta bhUmi kahevAya che. ane bhagavAnanA kevala jJAna utpattinA aMtarmuhUrta bAda mokSa javAno prAraMbha thayo tene paryAyAntara kRta bhUmi kahevAya che. A prakAre bhagavAna RSabhadeva A avasarpiNI kALanA prathama rAjA, prathama zramaNa, prathama tIrthakara, prathama kevalI thayA. pAMca so dhanuSanuM emanuM zarIramAna hatuM. eka lAkha pUrva saMyama paryAya, 83 lAkha pUrva gRhastha jIvana ema 84 lAkha pUrva varSa nuM AyuSya pUrNa karI mAghavadI terasanA divase 10 hajAra sAdhuonI sAthe 6 divasanI tapasyAmAM aSTApada parvata para bhagavAna RSabhadeve parama nirvANane prApta karyuM. devoe bhagavAna tathA zramaNonA zarIrano agni saMskAra karyo. e divasathI trIjA ArA nA 89 pakSa (3 varSa 8.5 mahInA) avazeSa hatA. A rIte RSabhadeva bhagavAnanuM varNana kahevAmAM AvyuM che. badhA avasarpiNInA trIjA ArAnA na ane prathama tIrthakaranuM varNana yathAyogya nAma parivartana AdinI sAthe te ja rIte samajI levuM. A trIjo Aro be kroDA kroDI sAgaropamano hoya che. (4) "duHkhama sukhama" cotho Aro - prathama tIrthaMkaranA mokSa javAnA 3 varSa, sADA ATha mahinA bAda cothA ArAnI zarUAta thAya che. pUrvaapekSA padArthonA guNa dharmamAM anaMtagaNI hAni thAya che. A ArAmAM manuSyanI avagAhanA aneka dhanuSanI arthAt 2 thI 500 dhanuSanI hoya che, AyuSya ArAnI zarUAtamAM jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa karoDa pUrvanuM hoya che ane ArAnA aMtamAM jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa sAdhika so varSa arthAt 200 varSathI kaMIka ochuM hoya che. dasaMhanana 6 saMsthAna evaM ArAnI pAMsaLI manuSyanA zarIramAM hoya che. 72 kaLA, khetI, vyApAra, zilpakarma, mohabhAva, vaira, virodha yuddha, saMgrAma, roga, upadrava Adi aneka karmabhUmijanya avasthA hoya che. A kAlamAM 23 tIrthakara 11 cakravartI thAya che. eka tIrthakara ane eka cakravartI trIjA ArAmAM thaI jAya che. 9 baladeva, 9 vAsudeva 9 prativAsudeva Adi viziSTa puruSa thAya che. A kALamAM janmelA manuSya cAra gatimAM ane mokSa gatimAM jAya che. A samaye yugalakALa nathI hoto tethI hiMsaka jAnavara evaM DAMsa macchara Adi kSudra jIva jaMtu manuSyonA mATe kaSTa prada hoya che. rAjA, prajA, zeTha, mAlika, nokara, dAsa Adi ucca-nimna avasthAo hoya che. kAkA, mAmA, nAnA, dAdA, dAdI, pautra, prapautra mAsI, phebA Adi ghaNAM saMbaMdha hoya che ane je je bhAvono prathama ArAmAM niSedha karyo che te badhA bhAva A ArAmAM maLI rahe che. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 236 A ArAnA 75 varSa sADA ATha mahinA avazeSa rahe tyAre 24mAM tIrthakarano janma thAya che ane 3 varSa sADA ATha mahinA rahe tyAre 24mAM tIrthakara nirvANane prApta thAya che. A Aro eka kroDA kroDI sAgaropamamAM 42000 varSa ochAno hoya che. (5) "duHkhama" pAMcamo Aro :- 24mAM tIrthakaranA mokSa javAnA 3 varSa sADA ATha mahinA thayA pachI pAMcamA du:khama ArAnI zarUAta thAya che. A ArAonA nAma sAthe sukha duHkhanA svabhAva paNa spaSTa thAya che. arthAt pahelA bIjA ArA sukhamaya hoya che. duHkhanI koI gaNanA tyAM nathI hotI. trIjAmAM alpa duHkha che arthAt aMtamAM mizraNa kALa ane karmabhUmija kALamAM duHkha, kaleza, kaSAya, roga, ciMtA Adi hoya che. cothA ArAmAM sukha ane duHkha banne che arthAta keTalAka manuSya saMpUrNa jIvanabhara mAnaSika sukha bhogave che. puNyathI prApta apAra dhana rAzimAM saMtuSTa rahe che ane pachI dIkSA laIne Atma kalyANa kare che. adhika mAnava saMsAra prapaMca, jIvana vyavasthA, kaSAya, kalezamAM paDayA rahe. AnA anaMtara pAMcamo Aro duHkhamaya che arthAt A kALamAM sukhanI koI gaNatarI nathI mAtra duHkha cotarapha ghero kare che. sukhI dekhAvAvALA mAtra dekhAva pUratA hoya che. vAstavamAM te paNa Dagale ane pagale tana, mana, dhana, jananA duHkhothI vyApta hoya che. pUrvanI apekSA A ArAmAM pudgala svabhAvamAM anaMtagaNI hAni hoya che. manuSyonI saMkhyA adhika hoya che. upabhoga, bhoga, paribhoganI sAmagrI hInAdhika thatI rahe che. duSkALa durbhikSa thatAM rahe che. roga, zoka, ghaDapaNa, mahAmArI, jana saMhAra, vaira-virodha, yuddha-saMgrAma thatA rahe che. jana svabhAva paNa kramazaH anaitika, hiMsaka, krUra banato jAya che. rAjA, netA paNa prAyaH anaitika ane kartavya zruta adhika hoya che. teo prajAnA pAlananI apekSA zoSaNa adhika kare che. cora, DAku, lUMTArA, durvyasanI Adi loko vadhAre hoya che. dhArmika svabhAvanA loko ochA hoya che. dharmanA nAme DhoMga ThagAI karanArA paNa ghaNA hoya che. A ArAmAM janmanAra cAre gatimAM jAya che. mokSa gatimAM jatA nathI. 6 saMghayaNa. 6 saMsthAnavALA hoya che evuM prAraMbhamAM 16 ane aMtamAM 8 pAMsaLI mAnava zarIramAM hoya che. avagAhanA aMtamAM utkRSTa be hAtha ane prAraMbhamAM temaja madhyamAM aneka hAtha hoya che. aneka hAthathI 7 ke 10 hAtha paNa hoI zake che. eka hAtha lagabhaga eka phUTano mAnavAmAM Ave che. umara zarUAtamAM temaja madhyamAM utkRSTa 200 varSathI kAMI ochI hoI zake che. aMtamAM utkRSTa 20 varSa hoya che. A kALamAM manuSyomAM vinaya, zIla, kSamA, lajjA, dayA, dAna, nyAya, naitikatA, satyatA Adi guNonI adhikatama hAni hoya che ane enAthI viparIta avaguNonI adhikatama vRddhi hoya che. guru ane ziSya paNa avinIta, ayogya temaja alpajJa hoya che. cAritraniSThA kramazaH ochI thatI jAya che, cAritrahIna adhika hoya che. dhArmika, sAmAjika ane rAjakIya maryAdA lopaka vadhatA jAya che ane maryAdA pAlaka ghaTatA jAya che. A ArAmAM dasa bolono viccheda thAya che. bhagavAna mahAvIra svAmI aMtima tIrthakaranA mokSa gayA bAda gautama svAmI, sudharmA svAmI, jaMbu svAmI, sudhI 12+8+44 U 64 varSa sudhI kevalajJAna rahyuM. tyAra pachI A ArAnA aMtima divasa sudhI sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA dharmanI ArAdhanA karanArA ane devalokamAM janArA hoya che. vicchedanA dasa bolaH- (1) parama avadhijJAna, (2) mana:paryava jJAna (3) kevaLa jJAna (4-6) chellA traNa cAritra, (7) julAka labdhi (8) AhAraka zarIra (9) jina kalpa (10) be zreNI upazama ane kSapaka. paraMparAthI bhikSu paDimA, ekala vihAra, saMhanana Adino viccheda paNa kahevAya che. bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM 1000 varSa bAda saMpUrNa pUrva jJAnano maulikarUpamAM viccheda thayo. AMzika rUpAMtarita avasthAmAM atyAre paNa upAMga cheda AdimAM vidyamAna che. 21 hajAra varSa sudhI bhagavAna mahAvIranuM zAsana utAra caDhAvathI jholA khAtA khAtA paNa cAlaze. sarvathA(AtyaMtika viccheda) bhagavAnanA zAsananA madhya avadhimAM nahi thAya. paraMtu cho Aro zarU thatAM pAMcamA ArAnA aMtima divase prathama praharamAM jaina dharma, bIjA praharamAM anya dharma, trIjA praharamAM rAja dharma, cothA praharamAM agnino viccheda thaze. A prakAranuM varNana badhA avasarpiNInA pAMcamA ArAnuM samajavuM. A Aro 21000 varSano hoya che. (6) chaThTho "duHkhama duHkhama" Aro:- A Aro paNa 21000 varSano hoya che. A kALa mahAna duHkha pUrNa hoya che. A samaye jovA pUratuM paNa sukha hotuM nathI. A ghora duHkhonuM varNana narakanA duHkhonI smRti karAvanAruM hoya che. A ArAnuM varNana bhagavatI sUtra za. 7 u.6 mAM juo. utsarpiNI kALa :- A kALa paNa 10 kroDA kroDa sAgaropamano hoya che. AmAM paNa 6 ArA(vibhAga) hoya che. jemanA nAma avasarpiNInA samAna hoya che. paraMtu krama eno ulTo hoya che. yathA- pahelA ArAnuM nAma "duHkhama duHkhama hoya che ane chaThThA ArAnuM nAma "sukhama sukhama" hoya che. (1) pahelo "duHkhama duHkhama" Aro:- utsarpiNInA pahelA ArAnuM varNana avasarpiNInA chaThThA ArAnA aMtima svabhAvanA samAna che arthAt chaThThA ArAnI zarUAtamAM je pralayanuM varNana che te ahIM nahIM samajavuM kiMtu e ArAnA madhya ane aMtamAM je kSetra evuM jIvonI dazA che, teja ahIM samajavI A Aro 21000 varSano hoya che. utsarpiNI kALano prAraMbha zrAvaNa vadI ekamano hoya che. zeSa ArA koI paNa divasa ke mahinAmAM prAraMbha thaI zake che. Ano koI niyama nathI kAraNa ke AgamamAM evuM kathana nathI. Ama chatAM evA niyama mAnavAthI Agama virodha paNa thAya che. yathA- RSabha deva bhagavAna mAgha mahinAmAM mokSa padhAryA enA traNa varSa ane sADA ATha mahinA bAda zrAvaNa vadI ekama koIpaNa gaNitamAM nathI AvatI. ataH cotho Aro koIpaNa divase prAraMbha thaI zake che. ema ja bIjA ArA paNa samajavA. mULapAThamAM kevaLa utsarpiNIno prAraMbha zrAvaNa vadI ekamathI kahela che. anya ArA mATe manakalpita na mAnavuM ja zreyaskara che. (2) bIjo "da:khama' Aro:- 21+21 U 42 hajAra varSano mahAna du:khamaya samaya vyatIta thayA pachI utsarpiNInA bIjA ArAnI. zarUAta thAya che. AnI zarUAta thatAM ja (1) sAta divasa puSkara saMvartaka mahAmegha musaLadhAra jala vRSTi karaze. jethI bharatakSetranI. dAhakatA tApa Adi samApta thaIne bhUmi zItala thaI jaze. (2) pachI sAta divasa sudhI kSIra megha varSA karaze. jethI azubha bhUmimAM zubha varNa, gaMdha rasa Adi utpanna thaze. (3) pachI sAta divasa niraMtara dhRta megha vRSTi karaze. jethI bhUmimAM sneha snigdhatA utpanna Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 237 AgamasAre thaze. (4) AnA pachI amRta megha prakaTa thaze. te paNa sAta divasa rAta niraMtara varSA karaze. jethI bhUmimAM vanaspatine ugADavAnI bIja zakti utpanna thaze. (5) AnA pachI rasa megha prakaTa thaze te paNa sAta divasa mUsaLadhAra vRSTi karaze jethI bhUmimAM vanaspatine mATe tIkhAM-kaDavA madhura Adi rasa utpanna karavAnI zaktino saMcAra thaze. A prakAre pAMca saptAhanI niraMtara vRSTi bAda AkAza vAdaLothI sApha thaI jaze. tyArabAda bharatakSetramAM vRkSa, latA, guccha, taNa, auSadhi, hariyALI Adi ugavA lAgaze ane kramazaH zIgha vanaspatino vikAsa thaI javAthI te kSetra manuSyonA sukhapUrvaka vicaraNa karavA yogya thaI jaze. arthAt thoDA ja mahinA ane varSomAM bharatakSetrano bhUmi bhAga vRkSa, latA, phaLa, phUla AdithI yukta thaI jaze. ahIM keTalAka loko evA bhrAmaka arthanI kalpanA kare che ke vRSTi thatAM ja bhUmi vRkSAdithI yukta thaI jAya che. evuM kathana anupayukta che kAraNa ke vRkSothI yukta thavAmAM varSo lAge che ane vanaspati guccha gulma latA Adine phaLa phUla lAgavAmAM paNa mahinAo lAge che. kAraNa ke te prAkRtika che, koI jAdu maMtara yA karAmata to nathI ke eka ja divasamAM 42 hajAra varSathI ujjaDa banelI jamInamAM varSA baMdha thatA ja phaLa, phUla, vRkSa Adi taiyAra thaI jAya. kAlAMtare jyAre pRthvI vRkSa, latA, phaLa, phUla AdithI yukta thaI jaze tyAre vaitADhaya parvatanA guphAvAsI mAnava joze ke have amArA mATe kSetra sukhapUrvaka rahevA vicaravA yogya che. A kSetramAM jIvana nirvAha yogya aneka vRkSa, latA, choDa, vela ane aneka phaLa, phUla Adi vipula mAtrAmAM upalabdha thavA lAgyA che, tyAre emanAmAMthI koI sabhya saMskAranA mAnava bhegA maLIne maMtraNA karaze ke "have vividha prakAranA khAdya padArtha upalabdha thavA lAgyA che tethI have ApaNAmAMthI koI mAnava mAMsAhAra nahIM kare ane je koI A niyamano bhaMga karaze te amArA samAjathI dezanikAla mAnavAmAM Avaze ane koI vyakti e mAMsAhArInI saMgati nahIM kare. enI pAse paNa nahIM jAya, badhA ene dhRNA napharata karaze. enA paDachAyAne sparzanA paNa nahIM kare." A ghaTanA madhyama khaMDanA AryabhUminA koI eka sthalanA manuSyo mATe samajavI. cha khaMDamAM badheya ema thatuM nathI. tIrthakaro vicare tyAre paNa sarvatra ema thatuM nathI. A prakAranI eka vyavasthAne mAnava kAyama karI jIvana thApana karaze. zeSa varNana avasarpiNInA pAMcamA ArAnA samAna che. dharma pravartana A ArAmAM nathI hotuM. to paNa mAnava cAre gatimAM javAvALA hoya che. jyAre AnI pahelA 42 hajAra varSomAM mAnava prAyaH naraka tiryaMcamAM ja jAya. A bIjA ArAmAM dharma pravartana nathI hotuM to paNa manuSyonA naitika guNono kramika vikAsa thAya che avaguNono hrAsa thAya che. A prakAre 21 hajAra varSanA kALano bIjo Aro vyatIta thAya che. TippaNa:- A bIjA ArAnI Agamika spaSTa varNana vALI niraMtara pAMca sAptAhika vRSTine sAta sAptAhika mAnI evaM kAlAMtarathI mAnava dvArA levAtI mAMsAhAra niSedhanI pratijJAne laIne keTalAka eka taraphI daSTivALA ardha ciMtaka loko Ane saMvatsarIno udgama kahI bese che. kayAM zramaNa varga dvArA nirAhAra manAvavAmAM AvatI dhArmika parvarUpa saMvatsarI ane kayAM sacita vanaspati kaMda mUlAdi khAnArA asaMyata dharma rahita kALavALA mAnavonuM jIvana ! saMvatsarIno sumeLa jarA paNa nahIM hovA chatAM zAstranA nAmathI e avratI ceta bakSI mAnavo dvArA calAvavAmAM AvatI sAmAjika sAmAnya vyavasthAne saMvatsarI mAnI enuM anusaraNa svayaM karavuM sAthe tIrthakara bhagavAna gaNadharo ane vratI zramaNone AnuM anusaraNa karanArA batAvavAmAM A vidvAno buddhinI hAMsI uDADavAnuM kArya kare che. RSi paMcamIno ugama to RSi mahirSio dvArA dharma pravartananI sAthe thAya che. ene bhulAvI pAMca saptAhanA sAta saptAha karIne ane varSA baMdha thatA ja vRkSonI, velonI, phaLonI, dhAnyonI asaMgata kalpanA karIne; avratI, sacita bakSI lokonI nakalathI saMvatsarIne kheMcatANa karI, dharma praNetA tIrthakara sAthe joDIne Atma saMtuSTI karanArAnI buddhi para Azcarya ane anukaMpA utpanna thAya che. paraMtu A paMcama kAlanA prabhAvathI AvI keTalIya kalpanAo, gADariyA pravAharUpe pravAhita thatI hoya che ane thatI raheze. (3) trIjo duHkhama-sukhama AroH- avasarpiNI kALanA cothA ArAnI samAna A trIjo Aro hoya che. AnA traNa varSa sADA ATha mahInA vItavA para prathama tIrthakara mAtAnA garbhamAM Ave che, nava mahInA sADA sAta divase janma le che, pachI yathAsamaya dIkSA dhAraNa kare che ane kevalajJAna thAya che. cAra tIrthanI sthApanA kare che. dharma pravartana kare che. tyAre 63 hajAra varSathI viccheda thayela jina dharma punaH prAraMbha thAya che. upadeza zravaNa karIne keTalAya jIva zramaNa banaze, keTalAya zrAvaka dharma aMgIkAra karaze. zeSa saMpUrNa varNana pUrva varNita cothA ArAnI samAna samajavuM. A Aro eka kroDA kroDa sAgaramAM 42000 varSa ocho hoya che. AmAM pudgala svabhAva, kSetra svabhAvamAM kramika guNa vardhana thAya che. (4) cotho sukhama-duHkhama Aro - A ArAnA traNa varSa sADA ATha mahInA vyatIta thavA para aMtima 24mA tIrthakarano janma thAya che. emanI umara 84 lAkha pUrva hoya che. 83 lAkha pUrva gRhastha jIvanamAM rahe che ane eka lAkha pUrva saMyama pAlana kare che. saMpUrNa varNana RSabha deva bhagavAnanA samAna samajavuM. kiMtu vyAvahArika jJAna zikhavADavuM, 7ra kaLA zikhavADavI Adi varNana ahIM nahIM samajavuM. kAraNa ke ahIM karma bhUmi kALa to pahelAthI ja che. AnA pachI yugala kAla Ave che. aMtima tIrthakaranA mokSa gayA bAda kramazaH sAdhu sAdhvI zrAvaka zrAvikA ane dharmano tathA agnino viccheda thaI jAya che. 10 prakAranA viziSTa vRkSa utpanna thAya che. mAnava potAnA karma, zilpa, vyApAra AdithI mukta thaI jAya che. ema kramika yugala kALa rUpamAM parivartana thatuM jAya che. palyopamanA AThamA bhAga sudhI kulakara vyavasthA ane mizraNa kAla cAle che. pachI kulakaronI AvazyakatA paNa rahetI nathI. dhIre dhIre mizraNa kALathI parivartana thaIne zuddha yugala kALa thaI jAya che. pUrNa sukhamaya zAMtimaya jIvana thaI jAya che. zeSa varNana avasarpiNInA trIjA bIjA ane pahelA ArAnI samAna utsarpiNInA cothA, pAMcamA ane chaThThA ArAnuM che tathA kALamAna paNa eja prakAre che. arthAt A cotho Aro be kroDA kroDa sAgaropamano hoya che. pachI pAMcamo Aro traNa kroDA kroDa sAgaropamano ane chaThTho Aro cAra kroDA kroDa sAgaropamano hoya che. pAMcamA ArAnuM nAma sukhama Aro ane chaThThA ArAnuM nAma sukhama-sukhama che. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha TippaNa :- A 6 ArA rUpa utsarpiNI avasarpiNI kALa pAMca bharata, pAMca airAvata tema dasa kSetromAM hoya che. zeSa- pAMca karma bhUmi rUpa pAMca mahAvideha kSetramAM, 30 akarma bhUmimAM ane 56 aMtaradvIpomAM A kAla parivartana thatuM nathI. A 91 kSetromAM sadA eka sarakho kALa pravartamAna hoya che. yathA 5 mahAvidehamAM :- avasarpiNInA cothA ArAno prAraMbhakAla 238 5 devakuru - 5 uttarakurumAM H- avasarpiNInA prathama ArAno prAraMbhakAla 5 harivarSa - 5 ramyavarSamAM :- bIjA ArAno prAraMbhakAla -- 5 hemavaya - 5 heraNyavayamAM :- trIjA ArAno prAraMbhakAla 1 56 aMtara dvIpomAM trIjA ArAnA aMtima vibhAgano zuddha yugala kAla, arthAt mizraNa kAlano pUrvavartI kALa. trIjo vakSaskAra -- bharata cakravartI dakSiNa bharatakSetranA madhyamAM, jagatI evaM vaitADhaya parvata bannethI 114 yojana dUra vinItA nagarI hatI. je zakrendranI AjJAthI vaizramaNa devanI buddhi dvArA bhagavAna RSabha devane mATe nirmANa karavAmAM AvI hatI. te 12 yojana lAMbI 9 yojana pahoLI dvArikA jevI pratyakSa devaloka bhUta Rddhi samRddhithI saMpanna hatI. tyAM bhagavAna RSabhadevanA jyeSTha putra bharata svayaM bhagavAna dvArA pradatta rAjyanA kuzala saMcAlana evaM rAjaya RddhinA bhogopabhoga karatA sukhapUrvaka rahetA hatA. eka samaye A bharata rAjAnI AyudhazALAmAM(zastrAgAramAM) cakra ratna utpanna thayuM, je eka hajAra devo dvArA sevita hatuM. AyudhazALAnA adhikArIe bharata rAjAne khuzakhabara ApyA. bharata rAjAe siMhAsanathI utarI pAdukA utArI, hAtha joDI AyudhazALAnI dizAmAM 7-8 pagalA jaIne cakra ratnane praNAma karyA. pachI AyudhazALAnA adhikArIne mukuTa sivAya AbhUSaNa evaM vipula dhana prItidAnamAM dIdhuM. ene satkArita sanmAnita karI arthAt dhanyavAda ApI vidAya karyA; pachI siMhAsana para pUrvAbhimukha beThA. rAjAe nagarI sajAvavAno Adeza Apyo ane sabhA visarjita karI, svayaM paNa snAnAdi karI, vibhUSita thaIne taiyAra thaI gayA. pachI maMtrImaMDaLa tathA pramukhajanothI parivRta thaI aizvarya sAthe AyudhazALA tarapha prasthAna karyuM. Ayudha- zALAmAM praveza karatA bharata rAjAne jevuM cakra ratna dRSTigocara thayuM ke tarata ja ene praNAma karyA pachI najIka pahoMcI cakra ratnane pramArjana, jala siMcana, caMdana anulepana karyA; puSpamALA, vastra, AbhUSaNa Adi samarpita karI pUjana sanmAna karyu. pachI svaccha sapheda cokhAthI svastika Adi maMgalonuM Alekhana karyuM. pachI enI samakSa sugandhita vividha puSpo arpaNa karyA. dhUpa Adi saMpUrNa pUjana vidhi pUrNa karI; tyAra pachI tyAMthI pAchA pharI rAjasabhAmAM AvyA ane aSTa divasIya pramodanI ghoSaNA karI tathA mahotsavanI vyavasthA karAvI. mahAmahimAno mahotsava pUrNa thatAM cakraratna AyudhazALAmAMthI svataH nIkaLI mAgadha tIrthanI dizAmAM AkAzamAM cAlavA lAgyuM. bharata cakravartIe paNa pUrNa taiyArInI sAthe digvijaya mATe sainya bala sahita prasthAna karyuM. cakra dvArA pradarzita mArgathI potAnA hastiratna para ArUDha thaI bharata rAjA mArgamAM yathAsthAne paDAva karatAM pUrva dizAmAM AgaLa vadhavA lAgyA. aneka nagaro, rAjyo AdimAM potAnA vijaya patAkA pharakAvatA bharata rAjA gaMgA nadInA kinAre kinAre thaI jyAM gaMgA nadI samudramAM praveza kare che enI pAse mAgadha tIrtha che tyAM pahoMcyA. cakra ratna paNa yathAsthAne AkAzamAM sthira thaI gayuM(pachI AyudhazALA banI jatAM emAM pahoMcI jAya che.) vArSikaratnae paDAvamAM rahevAnI badhI vyavasthA karI ane pauSadhazALAnI tathA AyudhazAlA AdinI racanA karI. bharata rAjAe pauSadhazALAmAM jaIne yathA vidhi akrama karyA pachI azva ratha para ArUDha thaIne caturaMgiNI senA sahita mAgadha tIrtha pAse AvyA, rathanI dharI pANIne sparze tyAM sudhI pANImAM praveza karyo. pachI dhanuSa uThAvI pratyaMcA kheMcI A prakAre kahyuM ke 'he nAgakumAra suvarNa kumAra Adi devo ! je mArA A bANanI maryAdAthI bahAra che emane huM praNAma karuM chuM ane mArA bANanI sImAmAM che te mArA viSayabhUta che, ema kahI bANa choDayuM. je 12 yojana jaIne mAgadha tIrthAdhipati devanA bhavanamAM paDyuM. ene dekhatA ja pahelA to deva atyaMta kupita thayA. paraMtu bANanI pAse AvIne ene uThAvIne joyuM, emAM aMkita zabda vAMcyA to emano gusso zAMta thaI gayo ane potAnA kartavya jItAcAra emanI smRtimAM AvI gayA. te tarata vividha bheTaNa laIne bharata rAjAnI sevAmAM upasthita thayA. AkAzamAM rahI hAtha joDI rAjAne jaya vijaya zabdothI vadhAvyA, sanmAnita karyA ane kahyuM ke ApanA dvArA jItavAmAM Avela dezano huM nivAsI chuM, Apano AzAvartI sevaka chuM. pachI bharatarAjAe enI bheTano svIkAra karyo ane ene satkArita sanmAnita karI vidAya karyA. pachI potAnA AvAsamAM jaIne rAjAe pAraNuM karyuM. pachI tyAM mAgadha tIrtha vijayano aSTAntikA mahotsava manAvyo. pachI cakraratne AyudhazALAmAMthI nIkaLIne dakSiNa dizAmAM prasthAna karyuM. bharata cakravartI paNa mArgamAM digvijaya karatA cakra dvArA nirdiSTa mArga pAra karavA lAgyA. cakraratna varadAma tIrtha pAse AvIne AkAzamAM sthita thaI gayuM. A tIrtha dakSiNa dizAmAM vinItA nagarInI dakSiNe sIdhANamAM che ane jaMbudrIpanI jagatInA dakSiNI vaijayaMta dvAranI sIdhANamAM che. mAgadha tIrtha vijayanI samAna adamanuM, bANa pheMkavAnuM, deva AvavAnuM Adi varNana e ja prakAre samajavuM. aSTa divasIya mahotsavanA anaMtara cakraratne tyAMthI prasthAna karyuM. have cakraratna dakSiNa bharatathI pazcima bharatanI tarapha cAlavA mAMDayu. mArganI AsapAsanA kSetromAM vijaya patAkA pharakAvatA bharatarAjA pazcima dizAmAM siMdhu nadInA samudramAM praveza karavAnA sthAnanI najIka prabhAsa tIrtha pAse pahoMcI gayA. cakraratna AkAzamAM sthira thaI gayA pachI tyAM prabhAsa tIrthAdhipatinA aThThama Adi vidhi pUrNa karI bharata rAjAe tene potAnA adhInastha banAvyA ane tyAM paNa ATha divasano mahotsava manAvyo. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 239 AgamasAra mahotsava pUrNa thatAM cakraratna pUrva dizAmAM siMdhu devInA bhavananI tarapha ravAnA thayuM. siMdhu nadInA kinAre kinAre cAlatA AsapAsanA kSetro para vijaya prApta karatA bharata rAjA siMdhu nadInA vaLAMkanA sthAna para pahoMcI gayA jyAM siMdhu devInuM bhavana che. siMdhu nadI vaitADhaya parvatanI nIcethI nIkaLI dakSiNa dizAmAM vinItA nagarInI sIdha sudhI cAle che. pachI pUrvanI tarapha vaLI jAya che. A vaLAMka para siMdhu devInuM bhavana che tyAM paDAva nAMkhyo; adama karyo; siMdhu devInuM smaraNa karI pauSadha pUrNa karyo; devInuM Asana calAyamAna thayuM arthAt aMga phuraNa thayuM. potAnA jJAnano upayoga lagAvI devIe bharata rAjAnA Agamanane jANyuM ane vividha bheMTaNA laIne pahoMcyA ane nivedana karyuM ke huM tamArI AjJAkArI sevikA (dAsI) che. pachI bharata rAjAe A devIne satkArita sammAnita karI visarjita karyA. tyAM siMdhu nadInA e vaLAMkathI uttara pUrva dizAmAM AgaLa vadhyA. yathA- kramathI mArganA tathA AsapAsanA kSetrone potAnA viSayabhUta banAvI bharata mahArAjA vaitADhaya parvatanA madhya sthAnanI najIka pahoMcyA. vaitADhayagirikumAranuM smaraNa karatAM pauSadha yukta aTTama karavAthI te deva paNa bharata rAjAnI sevAmAM upasthita thayA ane adhInatA svIkArI, bhaTaNA daI yathAsthAna cAlyA gayA. ) pazcimadizAmAM prayANa karyuM ane timizrA guphAnI najIka pahoMcI sthAyI paDAva kayo. bharata rAjAe timizrA guphAnA mAlika deva kRtamAlInI manamAM avadhAraNA karI aTTama karyo. Asana kaMpana Adi saMpUrNa varNana pUrvavat samajavuM; tyArapachI aThThAI mahotsava manAvyo. - tyAra pachI bharata rAjAe suSeNa nAmanA senApati ratnane bolAvI be dizAmAM siMdhu nadIthI evaM be dizAmAM kramazaH sAgara ane vaitADhaya parvatathI gherAyela niSphaTa kSetra(bIjA bharatakhaMDa)mAM jaIne badhA kSetrone jItI potAnI AjJA zirodhArya karavAno Adeza dIdho. A bharatakSetranA cha khaMDamAMthI bIjo nAno khaMDa che. atyAra sudhI pahelo moTo khaMDa(madhyakhaMDa), traNa tIrtho, siMdhu devI, vaitADhaya girikamAra deva ane katamAla devanI vijaya yAtrAnI vacamAM AvelA badhA kSetra jItI lIdhA hatA. koIka kSetra khaMDaprapAta guphAnI AsapAsa avazeSa rahyA, te pahelA khaMDamAM pAchA pharatI vakhate jItI levAya. mATe have kramathI bIjA, trIjA, cothA, pAMcamAM ane pachI chaThTho khaMDa sAdhavAmAM(jItavAmAM) Ave che. suSeNa senApatie AjJA maLatAM pUrNa taiyArI sAthe carmaratna Adi laIne hastiratna para ArUDha thaIne prasthAna karyuM. siMdhu nadInI pAse pahoMcI, carmaratna laIne nAvarUpamAM taiyAra karI saMpUrNa aMdhAvAra (lazkara) sahita siMdhu nadIne pAra karI, siMdhu niSphaTa(bIjA bharatakhaMDa)mAM pahoMcI, dizA vidizAomAM paDAva karatA vijaya patAkA pharakAvatAM, e khaMDanA grAma, nagara, rAjya, deza AdinA adhipatione potAnI AjJAmAM karyA, adhInastha banAvyA ane bharata cakravartInI AjJA pUrNa karIne senApati suSeNa pAchA pharyA. carma ratna dvArA siMdhu nadIne pAra karI bharata rAjA pAse pahoMcI emane jaya vijaya zabdathI vadhAvyA ane kArya siddha thayAnI khuza. khabara sAthe prApta bheTone samarpita karI. pachI rAjA bharate senApatine satkArita, sammAnita karI visarjita karyA. senApati paNa vastramaya paDAvavALA AvAsa (tabu)mAM pahoMcI ane snAna bhojana nRtyagAna Adi vividha mAnaSika kAma bhogonuM sevana karatAM sukhapUrvaka rahevA lAgyA. ahIM sudhI be khaMDa sAdhavArUpa kArya arthAt maMjila pUrNa thaI jAya che. ataH cakravartI ahIM thoDA divasa vizrAMti- rUpamAM nivAsa kare che. keTalAka samaya pachI bharata cakravartIe suSeNa senApatine bolAvIne tamisA guphAnA dvAra kholavAno Adeza dIdho. senApatie pauSadhayukta aTTama karyo. susajjita thaIne vizALa janamedanI ane senA sahita dvAra pAse pahoMcyA, dvArane dekhatA ja praNAma karyA, mora pIMchIthI pramArjana karyuM, pachI yathAvidhi pUjana karyuM. punaH zirasAvarta praNAma karyA. pachI daMDa ratna hAthamAM lIdhuM. sAta ATha pagalA pAchA sarakayA pachI daMDa ratnathI dvAra para traNa vAra jorathI prahAra karyA. jethI moTA avAja sAthe joDAyelA e daravAjAnA banne vibhAga aMdara tarapha sarakatA banne bAjunI pAchaLanI bhIMta pAse jaIne thobhyA. banne bAjunA dvAra vibhAganuM aMtara evaM dvArano praveza mArga sarvatra samAna 4 yojanano thaI gayo. dvAra kholIne senApati bharata cakravartI pAse Avyo. jaya vijayanA zabdothI vadhAvyA evaM dvAra kholI dIdhAnuM nivedana karyuM. tyAre bharata cakravartInuM cakraratna AyudhazALAthI nIkaLIne AkAzamAM cAlavA lAgyuM. bharata cakravartI potAnA hastiratna para ArUDha thayA. hAthInA mastaka para jamaNI bAju maNiratna (guphAmAM prakAza karanAra) bAMdhI dIdho. pachI cakra nirdiSTa mArgathI rAjA cAlatA guphAnI pAse pahoMcyA ane dakSiNI dvArathI guphAmAM praveza karyo. tamisA nAmaka guphA saghana aMdhakAramaya hatI. kAraNa ke te 50 yojana lAMbI hatI. ataH cakravartIe sthAyI prakAza mATe kAMgaNi ratna hAthamAM lIdhuM ane enA dvArA pratyeka yojanAnA aMtare guphAnI banne bAjunI bhIMto para kula 49 maMDala banAvyA. te maMDala cakranI dharInA AkArathI pratipUrNa caMdranA AkAravALA 500 dhanuSanI laMbAI pahoLAI evaM sAdhika traNa gaNI paridhivALA banAvyA hatA. baMgaDInA jevA valayAkAra banAvela na hatA. pratyeka maMDala guphAnA eka yojana kSetrane prakAzita kare che. arthAt ardhA-ardhA yojanA banne bAju ane upara ATha yojana tathA sAme 12 yojana A maMDala prakAza phelAve che. paheluM maMDala dvAra para praveza mukhathI eka yojana dUra, bIjuM kAranI pAchaLa ene rokavAvALA toDaka para, arthAt dvAranI AlaMbana bhIMta para, trIjA maMDala trIjA yojananI samApti para, cothuM maMDala cothA yojanAnI samApti para guphAnI eka bhIMta para, pAMcamuM maMDala pAMcamA yojanAnI samApti para bIjI bhIMta para ema kramazaH chaThuM prathama bhIMta para, sAtamuM bIjI bhIMta para, A prakAre 8, 10, 12, 14, 42, 44, 46muM maMDala prathama bhIMta para evaM 9, 11, 13, 15, 41, 43, 45 muM maMDala bIjI bhIMta para banAvyuM. 47 ane 48muM uttara dizAnA daravAjAnA banne toDaka para eka eka banAvyA. pachI 49 muM maMDala uttarI dvAranA banne vibhAganA khulI javAthI eka vibhAga para banAvyuM. tamisA guphAmAM 21 yojana cAlyA pachI traNa yojananI pahoLAI (pATa) vALI umaga jalA nadI pAse pahoMcyA. bharata cakravartInI AjJAthI vArdhika ratna(zreSTha zilpI)e te nadI para pula banAvI dIdho. je aneka staMbho para sthita upara banne bAju bhIMta Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 AgamasAra- utarArdha yukta hato. je yathAyogya pahoLo evaM traNa yojana lAMbo hato. pula banyA pachI e umagajalA nadIne pAra karI cakravartI AgaLa vadhyA. be yojana cAlyA bAda pharI traNa yojanAnA vistAranI nimagajalA nadI pAse pahoMcyA. eja prakAre pula banAvavAmAM Avyo ane bIjI nadI paNa pAra karI. A banne nadio pUrvI bhIMtamAMthI pravAhita thAya che ane pazcimI bhIMtanA nIce cAlavAvALI siMdhu nadImAM samAviSTa thaI jAya che. umagajalA nadImAM koI paNa padArtha yA jIva paDI jAya to ene te traNavAra ghumAvIne bahAra ekAMtamAM pheMkI de che ane nimagajalA nadI traNa vAra ghumAvIne aMdara nIce pANImAM samAviSTa karI de che. A kAraNe bannenA nAma sArthaka che. A banne nadioe maLIne 7+3+2 kula ATha yojanA kSetranuM avagAhana karyuM che. A nadionA sthAna para, cakravartI guphAnI bhIMta para vaikriyathI maMDala karI zake athavA pulanI Ita para paNa karI zake che. sUtramAM Ano spaSTa ullekha nathI. banne nadione pAra karI bharata cakravartI senA sahita guphAnA uttarI dvAra tarapha AgaLa vadhyA guphAnuM uttarI dvArA svataH khulI gayuM ane cakravartInA agra vibhAganI senA guphAmAMthI bahAra nIkaLavA lAgI. tyAre e kSetranA(cothA khaMDanA) zleccha anArya ApAta kirAta jAtinA manuSyoe yuddha karIne sAmano karyo ane cakravartInI agrima bhAganI senAne parAsta karI dIdhI. pachI suSeNa senApati azvaratna para ArUDha thaIne asiratna laIne yuddha bhUmimAM utaryA, ApAta kirAtonI hAra thaI. te aneka yojana dUra bhAgI gayA ane jaIne paraspara bhegA thaIne teoe siMdhu nadInI vALu retImAM meghamukha nAmaka nAgakumAra jAtinA kula devatAnuM smaraNa karI aTTamanI ArAdhanA karI. devanuM Asana calAyamAna thayuM. deva AvyA evaM emanA AgrahathI 7 divasanI ghora vRSTi cakravartInI senA para karI. cakravatIe carmaratnathI nAvA ane chatra ratnathI chatra karIne saMpUrNa sainyanI surakSA karI. sAta divasa bAda bhArata rAjAne upadravanI AzaMkA thaI, tyAre emanA ciMtanathI 16000 deva sAvadhAna karI; te meghamukha nAgakumAra devone tyAMthI bhagADI dIdhA, upadrava samApta thayo. potAnA kula devatA meghamukha nAgakumAronA kahevA para te kirAtoe bharata cakravartInuM Adhipatya svIkAra karyuM. satkAra, sammAna karyA tathA kSamA mAMgI. bharata cakravartIe guphAnI bahAra nIkaLIne yathAsthAna paDAva nAkhyo ane senApati ne uttarI bharatakSetranA siMdhu nikhuMTane jItavA mATe mokalyo. dakSiNI bharatanA siMdhu niSphaTanI vijaya yAtrAnI samAna ahIM paNa saMpUrNa varNana jANavuM. vijaya yAtrA pachI thoDo samaya tyAM vizrAma karyo. pachI yathAsamaya cakraratna ravAnA thayuM. bharata rAjA uttarI bharatakSetranA madhya khaMDamAM vijaya patAkA pharakAvIne culla himavaMta parvatanA madhyabhAgamAM taLeTImAM pahoMcyA. tyAM cakravartIe akrama karIne culla himavaMtakumAra devanA bhavanamAM mAgadha tIrthanI samAna ja nAmAMkita bANa pheMkyuM. je culla himavaMta parvatanA zikhara tala para rahelA bhavanamAM pahoMcI gayuM. devanuM varNana mAgadha tIrthAdhipati devanI samAna jANavuM yAvat eNe kahyuM ke huM Apano sImAvartI deva chuM, dAsa chuM. rAjAe ene paNa sammAnita karI vidAya karyo. pachI bharata cakravartI tyAM nikaTavartI RSabhakUTa para pahoMcyA. jyAM badhA cakravartI potAnA nAma lakhatA hoya che. e paraMparA anusAra bharata cakravartIe paNa kAMgaNI ratna dvArA potAnuM nAma evaM paricaya lakhyA ke "huM bharata kSetranA avasarpiNInA trIjA ArAno prathama cakravartI rAjA bharata chuM. meM bharatakSetrane jItI lIdhuM che. koI paNa mAro pratizatru nathI." tyAra bAda aTTamanuM pAraNuM karyuM. (bhUtakALanA cakravartIonA nAmathI jarA paNa khAlI jagyA bacI na hovAthI, koi eka cakravartI dvArA lakhAyela nAmane bhusIne ja cakravartI potAnuM nAma lakhI zake che.) cakra ratnanA prasthAna karavA para rAjA senA sahita dakSiNa dizAmAM AgaLa vadhyA. uttara bharatanA aneka kSetro para potAnuM Adhipatya karatA thakA vaitADhaya parvata pAse pahoMcyA. tyAM nami vinami nAmaka vidyAdharonA pramukha rAjAonuM smaraNa karIne aTTama karyo. vidyAdhara rAjAone aMga phuraNa ane matijJAnano upayoga lagAvatA sthitino AbhAsa thaI gayo. banne bAjunI vidhAdhara zreNInA banne pramukha rAjA paraspara maMtraNA karIne bharata cakravartInI sevAmAM bheMTaNA laIne pahoMcyA. jemAM vinami rAjA strI ratna laIne upasthita thayA. cakravartIe pUrvokta vidhi anusAra emane visarjita karyA. tadanaMtara cakraratna gaMgAnadInI gaMgA devInA bhavana tarapha uttara pUrvamAM cAlyuM. siMdhu devInA samAna ahIM gaMgA devInuM varNana jANavuM. gaMgAdevInA aThThAI mahotsavanA anaMtara cakradarzita mArgathI bharata cakravartI gaMgA nadInA kinAre kinAre cAlatA dakSiNa dizAmAM AgaLa vadhyA. kramazaH vijita kSetra pAra karIne khaMDa prapAta guphA pAse pahoMcyA. tyAM lAMbA vakhatanA paDAva hetu vArSika ratnane Adeza karyo. tadanaMtara uttara bharata khaMDanA gaMgA niSphaTa sAdhana(vijaya) karavA senApati ratnane Adeza dIdho. siMdhu niSphaTanI jema A pAMcamAM khaMDane paNa senApatie carma ratnathI nadI pAra karI vijita karyo tathA sarvatra vijaya patAkA pharakAvI bharata cakravartInI sevAmAM AvIne nivedana karyuM, arthAt jaya vijayathI bharata cakravartIne vadhAvyA ane saphaLatA khuza khabara temaja AjJA pAlana karI lIdhA nI jANakArI ApI. thoDA divasa vizrAMti bAda cakravartIe senApati ratnane khaMDaprapAta guphAnuM dvAra kholavAno Adeza dIdho. suSeNa senApatie yathAvat AdezanuM pAlana karyuM. aThThama Adi badhu varNana tamisA guphAnA dvAra kholavA samAna jANavuM. A guphAmAM paNa umagajalA ane nimagajalA be nadio para pula banAvavAmAM Avyo. 49 mAMDalA banAvavA Adi varNana jANavuM. nadio pAra karI dakSiNa tarapha AgaLa vadhavA para khaMDaprapAta guphAno dakSiNI daravAjo svataH khulI jAya che. cakravartInI saMpUrNa senA guphAnA dvArathI bahAra nIkaLI ane gaMgA nadInA pazcimI kinArA para sainya zivira sthApita karyo. ahIM bharata cakravartIe nava nidhino aThThama karyo. aThThama ane smaraNathI te nidhio cakravartIne vazavartI thaI jAya che. nidhi sAdhyA bAda aThThAI mahotsava manAvavAmAM Avyo. A nidhio gaMgA nadInA samudramAM praveza karavAnA sthAna para bhUmimAM sthita rahe che. tenI sAdhanA khaMDaprapAta guphAnI bahAra nIkaLI yathA sthAna para thAya che. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra jainology II 241 tadanaMtara dakSiNI bharatano gaMgA niSphaTa arthAtu cho khaMDa sAdhavA mATe suSeNa senApatine Adeza dIdho. senApatinI vijaya yAtrA ane gaMgAnadI pAra karavI vagerenuM varNana pUrva niSphaTa vijaya yAtrAnI samAna che. yAvat te senApati vastranA taMbU rUpa potAnA nivAsamAM sukhapUrvaka rahevA lAgyA. thoDA samaya pachI cakraratna rAjadhAnI vinItAnI tarapha pazcima dakSiNa dizAmAM ravAnA thayuM. AsapAsanA mArganA kSetrone potAne AdhIna karatA thakA cakravartIno vijaya skaMdhavAra vinItA tarapha AgaLa vadhavA lAgyo. yojana-yojana para paDAva karatA bharata cakravartI rAjAno sainya samUha vinItA nagarInI nikaTa pahoMcI gayo. paDAva ane pauSadhazALA taiyAra karavAmAM AvI. rAjAe vinItA praveza nimitte aTTama karyo pachI vizAla saraghasanI sAthe nagarImAM praveza karyo. caturaMgiNI senA ane nava nidhio nagarInI bahAra rahyA. bAkI badhI maMgala sAmagrI tathA Rddhi saMpadAnI sAthe rAjA bharata cakravartI hastiratna para ArUDha thaIne nagarInA rAjamArgo parathI potAnA AvAsa prAsAdAvaMtasaka-rAjabhavananI tarapha AgaLa vadhyA. jaya-jayanA ghoSa sAthe ane aneka vijayanA nArA sAthe cakravartI rAjA bharata potAnA bhavananA dvAra para pahoMcyA. hastiratnathI utarI cakravartI rAjAe yathAkrame badhAne sammAnita satkArita karyA. jema ke- 16 hajAra devo, 3ra hajAra rAjAo, senApati ratna, gAthApati ratna, vardhakI ratna, purohita ratna, 360 rasoIyA, 18 zreNI prazreNInA sAmAnya rAjAo, Izvara Adi sArthavAha paryAno; strIratna ityAdi pramukha janono satkAra, sanmAna karI vadhAvyA. pachI potAnA bhavanamAM praveza karyo pArivArika ane mitrajanone kuzalakSema pRcchA karI. pachI snAna ane vizrAMti bAda akramanuM pAraNuM karyuM. A prakAre cakravartInA khaMDa sAdhananI A vijaya yAtrA sATha hajAra varSe pUrNa thaI. jemAM cAra guphAonI pAse niSphaTonI vijaya yAtrAnA samaye vadhAre lAMbA samayano paDAva raho. te uparAMta saMpUrNa samaya cAlavAmAM ane thoDo rokAvAmAM pUrNa thayo. thoDA samaya bAda bharata rAjAe rAjyAbhiSeka mahotsava rAkhyo. mahotsava vyavasthAno Adeza Abhiyogika devone dIdho ane badhA rAjA Adine nirdeza karyo. pachI pote pauSadha zALAmAM jaIne aSTama bhakta pauSadha(aTTama) aMgIkAra karyo. rAjAnI AjJA anusAra rAjadhAnI vinItAnI bahAra uttarapUrva dizAmAM rAjyAbhiSeka maMDala taiyAra karavAmAM AvyuM. devanI buddhi evaM zaktithI nirmita hajAro staMbhothI yukta te maMDala samavasaraNanI jema atyaMta AkarSaNa yukta evaM manohara hatuM. pauSadha pUrNa karI bharata cakravartI maMDapamAM pahoMcyA. tyAM emanI rAjyAbhiSeka vidhi prAraMbha thaI. rAjAo Adi dvArA yathAkramathI vaikriyakRta ane svabhAvika kalazomAM bharelA sugaMdhI jaLa thI bharata rAjAno rAjyAbhiSeka karyo ane zubha zabdothI, maMgala kAmanAothI, jaya jayakAranA zabdothI, mastaka para aMjalI karatAM, stuti dvArA bharata cakravartInuM mahAna sammAna karyuM. pachI caMdananA anulepathI ane puSpamAlAothI sanmAnita karyA. tyAra pachI be suMdara vastra yugala paherAvyA ane vividha AbhUSaNothI alaMkRta,vibhUSita karyA. A prakAre mahAna rAjyAbhiSeka thaI javA para bharata rAjA, strI ratnayukta 64 hajAra Rtu kalyANika ane 64 hajAra janapada kalyANika strionI sAthe abhiSeka maMDapathI nIce utarI hastiratna para ArUDha thayA. saMpUrNa Rddhi saMpadAnI sAthe rAjAe nagaramAM praveza karyo. rAjamArgothI jatAM rAjabhavanamAM pahoMcyA. yathAsamaya bhojana maMDapamAM sukhAsana para besIne rAjAe aTTamanuM pAraNuM karyuM, tadanaMtara 12 varSano pramoda ghoSita karyo. AnA pachI punaH strIratna ane uparokata badhAno satkAra sanmAna karI AgaMtukone vidAya karyA. vidAya karyA bAda rAjA potAnA rAjya aizvaryano tathA mAnaSika sukhono upabhoga karatA rahevA lAgyA. bharata cakravartInI rAjya saMpadA:- pUrva varNita deva ane rANIo AdinA uparAMta batrIsa vidhithI yukta 32000 nATaka, 84 lAkha azva, 84 lAkha hAthI, 84 lAkha ratha, 96 karoDa pAyadaLa senA, 72000 nagara, 32000 deza, 96 karoDa gAma, 99 hajAra droNamukha 48000 paTTana(pATaNa), 24000 kasbA, 24000 maDaMba, 20000 khANo, 16000 kheDA(kheTaka) 14000 subAha, 56 jalanagara, 49 jaMgalI pradezavALA rAjaya, cha khaMDa yukta saMpUrNa bharata kSetra, gaMgA- siMdhu nadI, cullahimavaMta parvata, RSabha kUTa, vaitADhaya parvata, enI be guphAo, be vidyAdhara zreNio, mAgadha, varadAma, prabhAsa tIrtha, 14 ratna, 9 nidhi Adi Rddhi mahA puNya prabhAvathI bharata cakravartIne AdhIna evaM viSaya bhUta hatI. cauda ratna:- (1) cakraratna (2) daMDaratna (3) asiratna (4) chatraratna A cAre ya ekendriya ratna zastrAgAra zALAmAM utpanna thAya che. arthAt deva saMharaNa karIne tyAM pratiSThita kare che. (5) carmaratna (6) maNiratna (7) kAMgaNiratna A traNe zrIghara-lakSmI bhaMDAramAM utpanna thAya che. A kula sAta ekendriya ratnonA sthAna che. carmaratna carmanI samAna hoya che paraMtu pRthvIkAyamaya hoya che. (8) senApati ratna (9) gAthApati ratna (10) vArdhikaratna (11) purohitaratna e cAra manuSya ratna rAjadhAnImAM utpanna thAya che arthAt vinItAmAM utpanna thayA. (12) azvaratna (13) hastiratna A be tiryaMca paMcendriya ratna vaitADhaya parvatanI taLeTImAM utpanna thAya che. (14) strIratna vidyAdharonI uttarI zreNImAM utpanna thAya che. A 14 ratnonA eka-eka hajAra deva sevaka hoya che. arthAt A 14 ratno devAdhiSThita hoya che. A 14 ratnonuM thoDuM varNana prajJApanA sUtranA 20mA padamAM paNa che nava nidhio:- nava nidhio zrI gharamAM lakSmI bhaMDAramAM utpanna thAya che. cha khaMDa sAdhyA pachI nidhionA mukha lakSmI bhaMDAramAM thaI jAya che. te makha saraMganI samAna hoya che. je nidhio ane lakSmI bhaMDArane joDANa kare che. A nidhio zAzvata che. peTInA AkAranI che. temanI laMbAI 12 yojana, pahoLAI 9 yojana ane UMcAI 8 yojananI che. A mApa pratyeka nidhinuM che. A nava nidhio cakravartI dvArA aTTamanI ArAdhanA karavAthI potAnA adhiSThAtA devonI sAthe te cakravartInI sevAmAM upasthita thaI jAya che. A zAzvata nidhionA mULasthAna gaMgAsukha samudrI kinArA para che. nidhionA nAma anusAra emanA mAlika devonA nAma hoya che. te deva eka palyopamanI sthitivALA hoya che. A nidhionI bAhya bhato paNa vividha varNanA ratnothI jaDAyelI hoya che.. (1) naisarpa nidhiH- grAma nagara Adine vasAvavAnI vidhi evaM sAmagrIthI yukta hoya che. (2) pAMDuka nidhiH- nAriyeLa Adi, dhAnya Adi, sAkara goLa Adi, uttama zAli Adi saMbaMdhI utpAdananI vidhio, sAmagrIo. ane bIjothI yukta hoya che. temaja A padArthono AmAM saMgraha evaM saMrakSaNa paNa thaI zake che. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 242 (3) piMgalaka nidhi :- puruSo, strIo, hAthI, ghoDA AdinA vividha AbhUSaNonA bhaMDAra yukta evaM emane banAvavAmAM, upayogamAM levAnI vidhiothI yukta hoya che. (4) sarva ratna nidhi :- badhA prakAranA ratnonA bhaMDAra rUpa A nidhi che. (5) mahApadma nidhi :- badhA prakAranA vastronA bhaMDArarUpa tathA vastra utpAdana karavAnI, raMgavAnI, dhovAnI ane upayogamAM levAnI vidhiothI yukta hoya che. temaja tatsaMbaMdhI aneka prakAranI sAdhana-sAmagrIthI yukta hoya che. (6) kAla nidhi :- * jyotiSa zAstra jJAna, vaMzonI utpati vagere aitihAsika jJAna, ekaso prakAranA zilpanuM tathA vividha karmonuM jJAna denArI hoya che. temaja te saMbaMdhI vividha sAdhano ane citro AdithI yukta hoya che. = (7) mahAkAla nidhi :- lokhaMDa, sonu, cAMdI, maNi, muktA AdinI khANonI jANakArIthI yukta hoya che. temaja tevA padArthonA bhaMDArarUpa hoya che. (8)mANavaka nidhi H yuddha nItio ane rAjanItionuM jJAna denArI temaja vividha zastraastra kavaca AdinA bhaMDArarUpa A nidhi che (9) saMkha nidhi :- nATaka, nRtya Adi kalAonA bhaMDAra rUpa temaja tene upayogI sAmagrIthI yukta dharma, artha, kAma, mokSa pratipAdaka kAvyo evuM anya aneka kAvyo, saMgIto, vAdyone denArI ane A vividha bhASAo, zRMgAronuM jJAna karAvanArI A nidhi che. A nidhi hoya che. te uparAMta kalAonuM jJAna karAvanArI ane A badhI nidhio suvarNamaya bhIMtovALI ratna jaDita hoya che tathA te bhIMto aneka citro, AkArothI parimaMDita hoya che. A nidhio ATha cakro para (paiDA para) avasthita rahe che. bharata cakravartIne kevala jJAna :- kathAomAM bharata bAhubalInA yuddhanuM varNana, bAhubalInI dIkSA, 99 bhAIo tathA be baheno(brAhmI suMdarI)nI dIkSA, bharatanI dhArmikatA, rAjyamAM anAzakti AdinuM vividha varNana prApta thAya che. te varNana te graMthomAM jovuM. ahIM zAstramAM ukta varNana koIpaNa kAraNe upalabdha thatuM nathI. kevalajJAna prAptinuM varNana zAstramAM A pramANe che- ekavAra bharata cakravartI snAna karIne, vividha zrRMgAra karIne, susajjita, alaMkRta, vibhUSita thaIne potAnA arIsA mahelamAM pahoMcyA ane siMhAsana para besIne potAnA zarIrane jotAM vicAromAM lIna banI gayA. arIsA mahela hoya ke kalA maMdira hoya, vyaktinA vicArono pravAha sadA svataMtra che; te game tyAM vaLAMka laI zake che. bharata cakravartI potAnA vibhUSita zarIrane jotAM ciMtana kramamAM vadhatAM--vadhatAM vairAgya bhAvomAM pahoMcyA, zubha ane prazasta adhyavasAyonI abhivRddhi thatAM, lezyAo vizuddha vizuddhatara thavAthI, tenA moha karma yukta sarva ghAtikarmono kSaya thayo ane tyAM ja temane kevalajJAna kevaladarzana nI prAptI thaI . A rIte bharata cakravartI arIsA mahelamAM ja bharata kevalI banI gayA. jinamatAnusAra eka bAju vicArono vega dhyAnamAM UbhelA muni(prasannacaMdra rAjaRRSi)ne sAtamI narakamAM javA yogya banAvI de che. jyAre bIjI bAju A ja vicAra pravAha vyaktine rAjabhavana ane arIsA mahelamAM sarvajJa sarvadarzI banAvI zake che. evuM paNa varNana maLI Ave che ke bharata cakravartInA dAdI eTale bhagavAna RSabhadevanI mAtAne to hAthI para beThA ja kevalajJAna thaI gayuM hatuM. tyAra pachI bharata kevalIe potAnA AbhUSaNa Adi utArI paMca muSThiloca karyo ane arIsA mahelathI nIkaLyA. aMtaHpuramAM thaI vinItA nagarIthI bahAra nIkaLyA ane 10 hajAra rAjAone potAnI sAthe dIkSita karI madhyakhaMDamAM vicaraNa karavA lAgyA. aMtamAM aSTApada parvata para saMlekhanA (pAdapopagamana) saMthAro karI paMDita maraNano svIkAra karyo. A prakAre bharata cakravartI 77 lAkha pUrva kumArAvasthAmAM rahI eka hajAra varSa mAMDalika rAjArUpamAM, 6 lAkha pUrvamAM hajAra varSa ochA cakravartIrUpamAM rahyA. kula 83 lAkha pUrva gRhastha jIvanamAM rahyA. eka lAkha pUrva dezona kevalI paryAyamAM rahyA. eka mahinAnA saMthArAthI kula 84 lAkha pUrvanuM AyuSya pUrNa thatAM saMpUrNa karmone kSaya karI mukata thayA; badhA duHkhono aMta karyo. A bharata kSetranA prathama cakravartI rAjA bharata thayA. e kSetranA mAlika devanuM nAma paNa bharata che. jemanI eka palyopamanI sthiti che. A prakAre A bharatakSetranuM A nAma zAzvata che, anAdi kAlIna che. vizeSa :-cakravartInA khaMDa sAdhananAM mukhya kendra ane 13 akrama :- traNa tIrtha, be nadInI devI, be guphAnA deva, be parvatanA deva, vidyAdhara, nava nidhi, vinItA praveza ane rAjyAbhiSeka, e kula 13 akramanA sthAna cakravartInA che. pauSadha yukta A aThThama saMsArika vidhi vidhAnarUpa che. kiMtu tene dharma ArAdhanA hetu nahIM samajavI joie. / guphAnA dvAra kholavA mATe be akrama senApati kare che. cullahimavaMta parvatanA deva mATenI aTTamanI sAthe ja RRSabhakUTa para nAmAMkana karavAmAM Ave che. be-be ema cAra nadio para sthAI pUla ane banne guphAomAM 49-49 mAMDalA sthAyI prakAza karanArA banAvavAmAM Ave che. traNa tIrtha ane cullahimavaMta parvata para tIra pheMkavAmAM Ave che, zeSa kyAMya paNa pheMkavAmAM AvatuM nathI. phakta manamAM smaraNa yukta aThThamathI te deva devIo ane vidyAdhara upasthita thaI jAya che. cullahimavaMta parvata para 7ra yojana dUra bANa jAya che tyAre bhavanamAM paDe che. ahIM cakravartIne eka lAkha yojananuM vaikriyarUpa banAvavuM paDe che, tyAre bANa trAMsu 72 yojana jAya che ane temanuM zarIra cullahimavaMta parvatanI UMcAI sadeza (zAzvatA 100 yojananuM) thaI jAya che. cotho vakSaskAra jaMbUThThIpanA varNana kramamAM bharatakSetranuM varNana utsarpiNI, avasarpiNInA 6-6 ArAnA varNananI sAthe evaM prathama tIrthaMkara, prathama cakravartInA varNananI sAthe pUrNa thAya che. jemAM cakravartI bharata dvArA 6 khaMDone sAdhavA(jItavAnuM) vistRta varNana karavAmAM AvyuM che. A rIte badhA maLIne bharata kSetranuM sAMgopAMga varNana traNa vakSaskAramAM karavAmAM AvyuM che. A cothA vakSaskAramAM avazeSa jaMbUdrIpanA varSadhara parvata ane kSetronuM varNana enA aMtargata Avela parvato nadIo, kSetro, vibhAgo AdinI sAthe karavAmAM Ave che. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II AgamasAra A vakSaskArano viSaya krama - (1) cullahimavaMta parvata-padmadraha, nadI, kUTa yukta (2) hemavaMta yugalika kSetra (3) mahAhimavaMta parvata (4) harivarSa yugalika kSetra (pa) niSadha parvata (6) mahAvideha kSetranA varNanamAM uttarakuru tathA enA vRkSa, parvata, vraha, vakSaskAra gajadaMtA Adi (7) pahelI vijayathI AThamI vijaya ane tenI vaccenA parvata tathA aMtara nadI (8) banne sItAmukha vana (9) navamI vijayathI soLamI vijaya, aMtara nadI ane parvata yukta (10) devakuru kSetra tathA enA vRkSa, draha, parvata, nadI, gajadaMtA Adi (11) sattaramI vijayathI covIsamI vijaya (12) banne sItodAmukhavana (13) paccIsamI vijayathI batrIsamI vijaya (14) meru parvata, bhadrasAla Adi cAra vana, abhiSeka zilA Adi (15) nIla parvata (16) ramyak vAsa yugalika kSetra (17) rukmI parvata (18) heraNyavata yugalika kSetra (19) zikharI parvata (20) karma bhUmija erAvata kSetra. A kramathI AgaLa varNana karavAmAM AvyuM che. (1) cullahimavaMta parvata - dakSiNa dizAmAM bharatakSetranI sImA karanAro, uttaradizAmAM hemavaMta kSetranI sImA karanAro, pUrva pazcimamAM lavaNa samudranA sImAMta pradezone sparza karanAro suvarNamaya culla himavaMta nAmano laghu parvata che. te pUrva pazcima samudra sudhI lAMbo uttara dakSiNa bharata kSetrathI be gaNo 1052 yojana pahoLo ane 100 yojana UMco che. sama bhUmi para banne bAju eka-eka padmavara vedikA ane vanakhaMDathI suzobhita che. mahAhimavaMta varSadhara parvatanI apekSA A parvata nAno che. tethI enuM culla- nAno himavaMta parvata e zAzvata nAma che. cokhUNa lAMbo hovAthI A parvatane rucaka saMsthAna kahevAmAM Avela che. kAraNa ke rucaka nAmaka gaLAnuM AbhUSaNa A prakAranuM hoya che. (2) hemavaMta yugalika kSetra :- A kSetranI dakSiNamAM cullahimavaMta parvata che. pUrva pazcimamAM lavaNa samudrI sImAMta pradezone aDatu A cokhkhaNa lAMbu pathaMka (paryaMka) saMsthAnavALuM kSetra che. A kSetranI laMbAI, pahoLAI thI madhyamAM zabdApAtI vRta vaitADhaya parvata che. je eka hajAra yojana UMco ane eka hajAra yojana lAMbo pahoLo goLa che. enA sama bhUmi bhAga para cAre bAju padmavara vedikA ane vanakhaMDa che. zikhara tala para paNa cAre bAju kinArA para padmavara vedikA ane vanakhaMDa che. zikhara talanI vacamAM zreSTha prAsAda che. je 62 yojana UMco 31 yojana lAMbo, pahoLo che. zabdApAti deva ahIM saparivAra rahe che. rohitA ane rohitAMzA be nadIo ane vRta(gola) vaitADhaya parvatathI A kSetramAM cAra vibhAga(khaMDa) thAya che.A kSetranI pahoLAI cullahimavaMta parvatanI pahoLAIthI be gaNI 2105 yojananI che. A kSetramAM akarmabhUmija manuSya rahe che. tyAM avasarpiNInA trIjA ArAnI zarUAtanI samAna bhAva varte che. manuSyanI umara utkRSTa eka palyopamanI hoya che. dasa prakAranA viziSTa vRkSo (pracalanamAM kalpa vRkSo)thI A manuSyonA jIvananirvAha thAya che. ityAdi varNana trIjA ArAnA varNana samAna jANavuM. A kSetranI banne bAju suvarNamaya parvata che. te suvarNamaya pudgala evaM sonerI prakAza A kSetrane ApatA rahe che.A kSetranA adhipati devanuM nAma himavaMta che. eTale ke A kSetranuM 'hemavaMta' e anAdi zAzvata nAma che. (3) mahAhimavaMta parvata :- A parvata dakSiNamAM hemavaMta kSetranI ane uttaramAM harivarSa kSetranI sImA kare che. pUrva pazcima lavaNa samudrI caramAMta pradezone sparza kare che. pUrva pazcima lAMbo ane uttara dakSiNa hemavaMta kSetrathI gaNA 4210 yojana pahoLo evaM 200 yojana UMco rucaka saMsthAna maya che. te saMpUrNa suvarNamaya che. zeSa varNana vedikA, draha, kUTa AdinuM cullahimavaMta parvatanA varNana jevuM che. 243 cullahimavaMta parvatathI A parvata badhI apekSAe vizALa che. evuM mahAhimavaMta enA adhipati deva ahIM rahe che. eTale mahAhimavaMta parvata e zAzvata nAma che. (4) harivarSa kSetra hemavaMta kSetranA jevuM ja A kSetra be nadIo ane vRta vaitADhaya parvatathI cAra bhAgomAM vibhAjita che. pUrva pazcima lAMbu, uttara dakSiNa mahAhimavaMta parvatathI begaNu(8421 yojana) pahoLu che. pathaMka(paryaMka) saMsthAna saMsthita che. enA uttaramAM niSadha mahAparvata che, dakSiNamAM mahAhimavaMta parvata che. pUrva pazcimamAM lavaNa samudra che. emAM akarmabhUmija yugalika manuSya rahe che. 10 prakAranA viziSTa vRkSa hoya che, ityAdi avasarpiNInA bIjA ArAnA zarUAta kALanuM varNana jANavuM. laMbAI pahoLAInI vaccovaca vikaTApAtI vRta vaitADhaya parvata che. jenuM varNana zabdApAtI vRta vaitADhayanA jevuM che. A vRta vaitADhaya para bhavanamAM aruNa nAmaka svAmI deva rahe che. -: A kSetrano harivarSa nAmaka svAmI deva che. je mahardika yAvat eka palyopamanI sthitivALo che. A kAraNe A kSetranuM zAzvata nAma 'harivarSa kSetra' che. harI ane hirakatA nAmanI be nadio A kSetramAM che. hemavaMta kSetranA jevuM ja enA paNa cAra vibhAga ityAdi avazeSa varNana che. (5) niSadha varSadhara parvata :- A parvata uttaramAM mahAvideha kSetranI evaM dakSiNamAM harivarSa kSetranI sImA kare che. pUrva pazcimamAM lavaNa samudrI caramAMta pradezone sparza kare che arthAt badhA parvata jagatIne bhedI samudra sudhI pahoMce che. e pUrva pazcima lAMbo ane uttara dakSiNa harivarSa kSetrathI be gaNo (16842 yojana) pahoLo ane 400 yojana UMco, rucaka saMsthAna saMsthita che. zeSa varNana mahA-- himavaMta parvata jevuM ja che. enA zikhara tala para tigiccha nAmaka vraha che. je mahA- padma draha thI be gaNo che ane enA aMdara padma ane bhavana paNa be gaNI laMbAI- pahoLAIvALA che. padmonuM zeSa varNana mahApadma drahanA jevuM ja che. ahIM dhRti nAmaka devI saparivAra nivAsa kare che. A drahanI uttara dakSiNathI mahApadma drahanI jema be nadio nIkaLe che. dakSiNathI hari nadI nIkaLe che. je harivarSakSetramAM hariprapAta kuMDamAM paDe che ane tyAMthI vikaTApAtI vRta vaitADhaya sudhI dakSiNamAM cAlI pachI pUrva dizAmAM vaLe che. A nadI pUrvI harivarSa kSetrane laMbAImAM be vibhAjana karatI pUrvI lavaNa samudramAM praviSTa thAya che. A drahanI uttarathI sItodA mahAnadI nIkaLe che. je uttarI zikharatala para cAlatI kinArA para AvIne 400 yojana nIce devakurukSetramAM rahela sItodAprapAta kuMDamAM paDe che. pachI kuMDanA uttarI toraNathI nIkaLI devakuru kSetrane be bhAgomAM vibhAjita karatI AgaLa vadhe che. citrakUTa parvata ane vicitrakUTa parvatonI vacamAMthI nIkaLI, pAMca drahone be bhAgomAM vibhAjita kare che. pachI 500 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 244 yojana bhadrazAla vanamAM jaIne enA paNa pUrva pazcima be vibhAga kare che. pachI meru parvatathI be yojana dUra rahelA vidhu--bha gajadaMtA parvatanI nIcethI nIkaLI pazcimanI bAju vaLI jAya che. tyAM paNa pazcimI bhadrazAla vanamAM ra2000 yojana jaIne enA uttarI dakSiNI be vibhAga karatI AgaLa vadhe che. AnA pachI pazcimI mahAvidehane be bhAgomAM vibhAjita karatI tyAMnA 16 vijayothI AvanArI nadione potAnAmAM samAviSTa karatI AgaLa vadhe che. aMtamAM jagatInA jayaMta dvAranI nIce(1000 yojana nIce) jaIne lavaNa samudranI sImAmAM praveza kare che. kAraNa ke pazcimI mahAvideha AgaLa jatAM nIce DhoLAva rUpamAM raheluM hovAthI 24mI ane 25mI vijaya adholokamAM che arthAta samabhUmithI 1000 yojana nIce che. pUrva mahAvideha A rIte nathI paraMtu samataLa che. mahAvideha kSetra - AnI uttaramAM nIlavaMta parvata, dakSiNamAM niSadha parvata sImA kare che. pUrva pazcimamAM lavaNa samudra che. jaMbUDhIpanI madhyamAM A mahAvideha kSetra pUrva pazcima eka lAkha yojana lAbuM, uttara dakSiNa 33684 yojana pahoLuM patyeka saMsthAna saMsthita, jaMbudvIpanA badhA kSetromAM vizALa kSetra che. AnA mukhya cAra moTA vibhAga che. 1. uttarakuru 2. pUrva videha 3. devakuru 4. pazcima videha. (6) uttara kurukSetra :- A yugalika kSetra uttaramAM nIlavaMta mahAparvatathI ane pUrva, pazcima tathA dakSiNa traNa dizAomAM ardha goLAkAramAM rahelA be gajadantAkAra vakSaskAra parvatothI, ema cAre tarapha parvatothI gherAyeluM kSetra che. e pUrva-pazcima 53000 yojana lAMbu, uttara dakSiNa 11842 yojana pahoLuM ardha caMdrAkAra saMsthAnavALuM che. jenI dhanupRSTa 60418 yojananI che. AnI. vacamAM nIlavaMta parvatanA zikhara talathI kuMDamAM paDIne dakSiNI toraNathI nIkaLanArI sItA nadI che. je sIdhI meruparvatanA dakSiNa kinArA sudhI (be yojanA pUrva) arthAt A kSetranA uttara kinArA sudhI gaI che. Ane kAraNe A kSetra barAbara be vibhAgomAM vibhAjita che. yathA- (1) pazcima vibhAga (2) pUrva vibhAga. gaMdhamAdana vakSaskAra parvata :- uttara kurukSetramAM pazcimI vibhAganA pazcimI kinAre gaMdhamAdana gajadaMtAkAra vakSaskAra parvata che. je nIlavaMta parvatanI pAse 500 yojana pahoLo ane 400 yojana UMco che. meru parvatanI pAse aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgano pahoLo ane 500 yojana UMco che. A prakAre A parvata meru parvata sudhI kramazaH UMcAImAM vadhato gayo che ane pahoLAImAM ghaTato. gayo che. samabhUmi para AnI baMne tarapha paghavara vedikA ane vanakhaMDa che. sugaMdhI padArthamAMthI jema manojJa sugaMdha nIkaLe ane prasare che, evI ja rIte A parvatamAMthI sadAya iSTa sagaMdha phelAtI rahe che. gaMdhamAdana nAmaka parama ddhi saMpanna deva AnA para nivAsa kare che, enA lIdhe A parvatanuM anAdi zAzvata nAma "gaMdhamAdana vakSaskAra' sImA karavAvALo parvata che. uttara kurukSetramAM 3 palyopamanI sthitivALA, 3 kozanI avagAhanAvALA yugalika munaSya rahe che. A kSetranuM ane manuSyonuM saMpUrNa varNana avasarpiNInA prathama ArAnA prAraMbhakALanI samAna che. yamaka parvataH- nIlavaMta varSaghara parvatanI 834 yojana dakSiNamAM sItA nadInI baMne bAju hajAra yojana UMcA, hajAra yojana mULamAM yojana vacamAM ane pa00 yojana upara pahoLA be parvata che. bannenA nAma yamaka parvata che. e gopaccha saMsthAna saMsthita che. suvarNamaya che. banne upara 62.5 yojana UMcA 31.25 yojana lAMbA-pahoLA eka-eka prAsAdAvataMsaka che. emAM yamaka nAmano deva potAnA parivAra sahita rahe che. uttara dizAmAM enI yamikA rAjadhAnI anya jaMbudvIpamAM che. pAMcadraha ane 100 kaMcanaka parvata - A baMne parvatothI 834 yojana dUra dakSiNamAM sItA nadInA madhyamAM nIlavaMta draha che. pUrva pazcima 500 yojana pahoLo ane uttara dakSiNa 1000 yojana lAMbo che. laMbAInA 1000 yojananI pAse 10-10 yojananA aMtare 10-10 kaMcanaka parvata che. arthAt drahanA pUrva kinAre 10 ane pazcima kinAre 10 ema kula 20 kaMcanaka parvata eka drahanA baMne taTo para che. A parvato 100 yojana UMcA ane mULamAM so yojana ane zikhara para 50 yojana vikhaMbhavALA che; gopuccha saMsthAnamAM che. A dasa-dasa parvatonA 10 yojanAnuM aMtara ane 100 yojana avagAhana maLIne kula 1090 yojanA kSetra avagAhana karela che. jemAM pahelo ane aMtima kaMcanaka parvata nIlavaMta padmadrahanI laMbAInI sImA thI 45-45 yojana bahAra nIkaLelA hovAthI 1090yojana kSetra hoya che. (1) nIlavaMta drahanI samAna ja (2) uttara kuru draha (3) candra draha (4) airAvata draha (5) mAlyavaMta drahanuM varNana samajavuM ane baMne tarapha maLIne 20-20 kaMcanaka parvatanuM varNana paNa jANavuM. A rIte kula 5 draha ane 100 kecanaka ' deva palyopamanI sthitivALA che. jaMbU sudarzana vRkSa nAma zAzvata - uttara kuru kSetramAM sItA mahAnadInA pUrva kinAre jaMbUpITha che, je vacamAM 10 yojana jADo che. kinArA para be koza jADo che. 500 yojana lAMbo pahoLo goLAkAra che. padmavaravedikA ane vanakhaMDathI gherAyelo che. sarva jaMbUnada jAtIya suvarNamaya che. cAre dizAmAM sopAna-sIDIo che. jaMbusudarzananuM A nAma zAzvata che. anAdata deva jaMbudvIpanA adhipati deva AnA para rahe che. emanI eka palyopamanI sthiti che. enA 12 paryAya nAma che. uttara kurukSetramAM uttara kurunAmaka A kSetranA adhipati deva ahIMyA rahe che. A uttarakurukSetra nAma paNa zAzvata che. A akarmabhUmi rUpa yugalika kSetra che. avasarpiNInA pahelA ArAnA prAraMbha jevuM ahIMyAnuM kSetra ane mAnava svabhAva tathA anya vyavahAra che. mAlyavAna vakSaskAra :- gaMdhamAdana gajadaMtAkAra vakSaskAra parvatanI samAna ja A parvatanuM varNana che. gaMdhamAdana uttarakurukSetranA. pazcimI kinAre che ane A mAlyavAna vakSaskAra pUrva kinAre che. A baMne vakSaskAra pahelI ane batrIsamI vijayanI sImA karanArA paNa che. te laMbAImAM aDadhI vijaya sudhI arthAt vaitADhaya sudhI A sImA kare che. enI AgaLa e merunI tarapha vaLela hovAthI vijayanI sImAthI dUra thaI jAya che. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 jainology II AgamasAra A prakAre A uttara kurukSetranA varNanamAM be vakSaskAra, be yamaka parvata, 5 draha, 200 kaMcanaka parvata, jaMbU sudarzana vRkSa, enA 100 yojanavALA prathama vanakhaMDamAM bhavana puSkaraNio, 8 phUTa, mAlyavAna vakSaskAra ane enA para 1000 yojanavALA harissaha kUTa ityAdinuM varNana karavAmAM AvyuM che. A uttara kurukSetranuM varNana pUrNa thayuM. (7) 1 thI 8 vijaya -mAlyavAna parvatathI arthAt uttara kurukSetrathI pUrvamAM pahelI kaccha vijaya che. enI uttaramAM nIlavaMta parvata, dakSiNamAM sItA nadI, pazcimamAM aDadhI dUra sudhI mAlyavaMta parvata ane aDadhe dUra sudhI bhadrazAla vananI vedikA vanakhaMDa che, pUrvamAM citrakUTa vakSaskAra parvata che. A vijaya pUrva-pazcima 2213 yojana thoDI ochI pahoLI uttara dakSiNa 16592 yojana lAMbI cokhUNa che. vacamAM 50 yojana pahoLo vaitADhaya parvata che, jenAthI uttarI kacchakhaMDa ane dakSiNI kacchakhaMDa 8271 yojananA be vibhAga bane che. nIlavaMta parvatanA pAsenA gaMgAkuMDa ane siMdhu kuMDamAMthI gaMgA ane siMdhu nadI nIkaLI kaccha vijayanA uttarIkhaMDathI thaI vaitADhaya parvatanI nIcethI guphAonA kinArethI pasAra thatI dakSiNakhaMDamAM praveza kare che. AgaLa vadhatAM vidizAmAM cAlatI eka nadI citrakUTa parvata ane bIjI nadI bhadrazAlavananI pAse vijayanA kinAre sItA nadImAM maLe che. A prakAre bharata kSetranA samAna A vijayanA paNa vaitADhaya ane gaMgA siMdhu nadInA dvArA 6 khaMDa thAya che. bAkI cakravartI AdinA badhA varNana bharatakSetranI samAna che. vizeSatA e che ke 6 ArAonuM varNana ane bhAratanA kevalI thayAnuM varNana ahIMyA nathI. ahIM sadA cothA ArAnA prAraMbha jevA bhAva varte che. te varNana avasarpiNInA cothA ArAnI samAna che. vaitADhaya parvata pUrva-pazcima baMne dizAomAM vakSaskAra parvatane sparzela che. (1) mAlyavaMtane (2) citrakUTane. hIMyA kSemA rAjadhAnImAM kaccha nAmaka rAjA utpanna thAya che. kaccha nAmaka deva A vijayano adhipati deva che, enA lIdhe A vijayanuM "kaccha' e zAzvata nAma che. bIjIthI AThamI vijayanuM varNana paNa A pramANe ja che je kramazaH pUrva dizAnI tarapha che. AThamI vijaya sItA mukhavananI pAse che. A AThe ya vijayonA sAta madhya sthAna che, jemAM 3 nadIo ane 4 vakSaskAra parvata che. sAte ya vijayonA nAma ane rAjadhAnInA nAma alaga alaga che. cakravartI rAjAnA nAma ane vijaya nA nAma samAna che. yathA kramAMka | 8 vijaya | rAjadhAnI kaccha kSemA sukaccha | kSemapurA mahAkaccha | ariSTA kacchAvatI | ariSTapurA) Avarta | khaDagI maMgalAvarta | maMjUSA | pappalAvarta | auSadhi puSkalAvatI puMDarIkiNI cAra vakSaskAra traNa nadIo:- 1) citrakUTa parvata 2) grAhAvatI nadI 3) padma kUTa parvata 4) drahAvatI nadI 5) nalinakUTa parvata 6) paMkAvatI nadI 7) eka zaila parvata. citrakUTa pahelI bIjI vijayanI vacamAM che. grAhAvatI nadI bIjI trIjI vijayanI vacamAM che. A prakAre yAvatu eka zela parvata 7mI 8mI vijayanI vacamAM che. A cAre parvata uttara-dakSiNa vijya pramANa lAMbA, pUrva pazcima pahoLA, nIlavaMta parvatanI pAse 500 yojana che ane sItA nadInI pAse 400 yojana pahoLA che. UMcAI nIlavaMta parvatanI pAse 400 yojana ane sItA nadInI pAse pa00 yojana che. A sarve ratna maya ane azvaskaMdhanA AkAra(uparI bhAga) vALA che. baMne tarapha pAvara vedikA ane vanakhaMDathI suzobhita che. A traNe aMtara nadIo nIlavaMta parvatanA nitaMbathI samAna nAmavALA kUMDamAMthI nIkaLe che ane sIdhI dakSiNamAM jatAM sItA nadImAM maLI jAya che. A 125 yojana pahoLI 2.5 yojana UMDI sarvatra samAna che. sItA nadImAM praveza karavAnA sthAna para A baMne bAjunI gaMgA siMdhunI sAthe ja sItA nadImAM maLe che. arthAt tyAM traNe nadionuM sItA nadImAM praveza sthAna saMlagna che. mATe A apekSAthI aMtara nadiono parivAra gaMgA nadIthI begaNo kahevAyela che. vAstavamAM A sarvatra samAna pahoLAIthI vacamAM vijayonA eka kinAre ukta aMtara nadI che ane bIje kinAre ukta vakSaskAra parvata che. aMtima AThamI vijayanA eka kinAre vakSaskAra parvata che ane bIjA kinAre uttarI sItAmukhavana che. (8) sItAmukha vana :- A vananI vacamAM sItA nadI hovAthI enA be vibhAga che. (1) uttarI sItAmukhavana (2) dakSiNI sItAmukhavana. A baMne vano uttara-dakSiNa lAMbA(vijaya pramANa) che. pUrva pazcima pahoLA ra922 yojana che. A sItA nadInI pAse eTalA pahoLA che ane niSadha tathA nIla varSadhara parvatanI pAse 0.05 yojanA mAtra pahoLA che. enI pUrva dizAmAM jagatI che ane pazcimamAM vijaya che. eka dizAmAM sItA nadI ane eka dizAmAM varSadhara parvata che. be tarapha pAvara vedikA ane vanakhaMDa che, uttara dakSiNamAM nathI. - ukta ATheya vijayanA vaitADhaya parvata para je 16 Abhiyogika zreNIo che, enA para uttarI lokAdhipati IzAnendranA Abhiyogika deva che. kema ke e ATha vijaya jaMbudvIpanA uttara-dakSiNa be vibhAgamAMthI uttarI vibhAgamAM samAviSTa che. uttarI sItAmukhavana nIlavaMta parvatanI pAse 0.05 yojana pahoLuM che ane dakSiNI sItAmukha vana niSadha parvatanI pAse 0.05 yojana pahoLuM che. sItA nadInI pAse baMne ra92ra yojana pahoLA che mATe enuM zAzvata nAma dakSiNI ane uttarI sItA mukhavana che. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 AgamacAra- utarArdha (9) navamIthI soLamI vijaya :- A ATha vijaya niSadha parvatanI uttaramAM sItA nadInI dakSiNamAM che. e AThanI vacamAM traNa nadIo ane 4 vakSaskAra parvata che. jemanuM varNana uparokta ATha vijayonA varNananI samAna che. pUrvokta ATha vijaya sItA nadInI uttaramAM ane jaMbUdvIpanA uttarArdha bhAgamAM che ane A ATha vijaya 4 parvata ane 3 nadio sItA nadInI dakSiNamAM ane dakSiNI jaMbudvIpa vibhAgamAM che. mATe A vijayonA vaitADhaya parvatanI abhiyogika zreNinA deva dakSiNa loka AjJAdhIna che. A vibhAganI vijaya, rAjadhAnI, parvata ane nadInA nAmomAM bhinnatA che. yathA vijaya nAma rAjadhAnI nAma aMtaranadI ane parvata krama 10 kuMDalA 12. vatsa | susImA | trikUTa suvatsa takhujalA 11 mahAvatsa aparAjitA vaizramaNa kUTa vatsakAvatI prabhaMkarA mattajalA 13 2mya aMkAvatI aMjanakUTa 14 2myaka padmAvatI unmatta jalA | 15 2maNIyA zubhA mAtajanakUTa 16 | maMgalAvatI ratnasaMcayA saumanasa gajadaMtA vakSaskAra noTa :- aMtaranadI ane parvata je jenI vijayanA sAme sUcita karavAmAM AvyA che te tenA vijayanI pachI pazcimamAM che. A ukta Akho krama pUrvathI pazcima che, sItAmukha vananI pAsethI saumanasa(gajadaMtA) vakSaskAra tarapha che. sItAmukha vananI pAse navamI vijaya che. pachI kramathI 10mI Adi vijaya che. 16mI vijaya gajadantA saumanasanI pAse che. (10) devakurukSetra - uttara kurunI samAna ane enI barobara sAme dakSiNamAM devakurukSetra che. 16mI vijayanI pAse somanasa vakSaskAra parvata che. jenuM varNana gaMdhamAdana vakSaskAranI samAna che. sAtakUTa A prakAre che (1) siddha (2) somanasa (3) maMgalAvatI (4) devakuru (5) vimala (6) kaMcana (7) vaziSTa, vimala ane kaMcana kUTa para suvatsA ane vatsamitrA devIno nivAsa che. zeSa 4 para sadaza nAmanA devono nivAsa che. zeSa varNana gaMdhamAdana vakSaskAranI samAna che. citravicitrakuTa parvata - niSadha parvatathI 834 yojana dara, uttaramAM sIsodA nadInI pAse. baMne tarapha baMne yamaka parvatonI samAna citra vicitra kUTa nAmaka parvata che. enAthI 834 yojana dUra uttaramAM sIsodA nadInI vacamAM pahelo niSadha draha, enA pachI eTalA ja aMtara para kramazaH (1) niSadha, (2) devaku, (3) sura (4) sulasa, (5) vidyutaprabha A pAMca draha che ane 100 kaMcanaka parvata che. tenuM varNana uttara kurunI samAna che. kUTazAlmalI pITha - sItodA mahAnadInA dvArA devakurukSetra be vibhAgomAM vibhAjita che. (1) pUrvI deva kuru (2) pazcimI deva kuru, pazcimI devakurukSetranI vaccovaca tUTa zAlmalI pITha che, enA para cabUtaro che ane e cabUtarA para kUTa zAlmalI vRkSa che. saMpUrNa varNana jaMbu sudarzana vRkSanI samAna che. eno adhipati garuDa deva che. yugalikakSetra saMbaMdhI ane anya avazeSa varNana uttara kurunI samAna che. vidhubha vakSaskAra parvata - A gajadaMtAkAra parvata 17mI vijayanA pUrvamAM ane devakurukSetranA pazcimI kinArA para che. enuM saMpUrNa varNana mAlyavaMta vakSaskAra parvatanI samAna che. enA para 9 phUTa che. yathA (1) siddhAyatana (2) vidyuprabha (3) devakuru (4) pA (5) kanaka (6) svastika (7) sItodA (8) zataMjvala (9) harikUTa. navamA harikUTanuM varNana harissaha kUTanI samAna che, je 1000 yojana UMco che. zeSa varNana pUrvavat che. ATha kUTonuM varNana anya kUTonI sadaza che. A devakuru yugalika kSetranuM varNana adhikAMzataH uttara kurukSetranA samAna pUrNa thayuM. (11) vijaya varNana 17 thI 24 sudhI :- vidyuprabha vakSaskAranI pAse pazcimamAM, niSadha parvatathI uttaramAM, sAtodA nadInI dakSiNamAM 17 mI padma vijaya che. enA pachI kramazaH 18 thI 24 sudhI vijaya che. enI vacamAM 3 nadIo ane cAra parvata pUrvavarNana samAna che. enA nAma A prakAre chevijaya - 17. pahma 18. suparma 19. mahApalma, 20. pahmakAvatI 21. zaMkha 22. kumuda 23. nalina 24. nalinAvatI(salilAvatI) enI rAjadhAnIo - 1. azvapurI 2. siMhapurI 3. mahApurI 4. vijayapurI pa. aparAjItA 6. arajA 7. azokA 8. vItazokA. vakSaskAra parvata:- 1. aMkAvatI 2. pakSamAvatI 3. ArzIviSa 4. sukhAvaha. nadio:- 1. kSIrodA, 2. zItasotA nadI 3. aMtaravAhinI. (12) sItodA mukhavana - sItodA nadInuM jyAM lavaNa samudramAM praveza sthAna che enA baMne tarapha 24 mI ane 25 mI vijayanI. laMbAInI samAMtare uttara ane dakSiNI sItodA mukha vana che. enuM varNana sItA mukhavananI samAna che. anyatra Avela varNano anusAra A baMne vana tathA 24 mI ane 25mI vijaya nIcA lokamAM che. arthAt 1000 yojana UMDe che. (13) vijaya 25 thI 3ra sudhI :- uttarI sItodA mukhavananI pAse pUrvamAM 2pamI vijaya che. e vijayanI uttaramAM nIlavaMta parvata che. pachI kramazaH 26mIthI 32 mI vijaya paNa pUrva-pUrvamAM che. enI vacamAM cAra parvata ane 3 nadio pUrvavat che. enA nAma A prakAre che.- vijaya - 25. vaprA 26. suvaprA 27. mahAvaprA 28, vaprAvatI 29. valga 30. suvalga 31, gaMdhila 32. gandhilAvatI. rAjadhAnI - 1. vijaya 2. vejayaMtI 3. jayaMti 4. aparAjitA 5. cakrapurI , khagaparI 7. avadhyA 8. ayodhyA. parvata - 1. candra parvata 2. sUrya parvata 3. nAga parvata 4. deva parvata. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II nadio - 1. urmimAlinI 2. pheNamAlinI 3. gaMbhIramAlinI. (14) maMdara meru parvata / :- A parvatanuM nAma 'maMdara' che. meruno artha che kendrasthAna, madhyasthAna. A parvata paNa jambudvIpanI badhI dizAothI madhyamAM che, aDhI dvIpanI madhyamAM che, ticchA lokanI madhyamAM che ane A mahAvideha kSetranI paNa laMbAI ane pahoLAI baMne apekSAthI madhyamAM che. arthAt A parvatathI pUrvamAM ane pazcimamAM mahAvideha kSetra 45000 yojana che. uttaramAM ane dakSiNamAM 11842 yojana che. vacamAM A parvata 10000 yojanano bhUmi para lAMbo pahoLo goLAkAra che. traNa gaNI sAdhika paridhi che. 99 hajAra yojana bhUmithI UMco che. 1000 yojana bhUmimAM UMDo che. zikhara tala para 1000 yojana lAMbo pahoLo goLAkAra samatala che. vacamAM kramazaH vikhaMbha ochA thatA gayA che je 10000 thI ghaTatAM--ghaTatAM zikhara sudhI 1000 yojana thAya che. samabhUmi para A parvata vana khaMDa ane padmavara vedikAthI gherAelo che. A parvata para cAra zreSThavana che. 1. bhadrazAla vana 2. naMdana vana 3. somanasa vana 4. paMDaka vana. 247 AgamasAra (1) bhadrazAlavana : A vana upavana samabhUmi para merunI cAre tarapha patharAyeluM che. uttara dakSiNamAM meruthI 500-500 yojana pramANa che. meruthI pUrvamAM 22000 yojana pramANa che. eTalo ja pazcimamAM che. A bhadrazAla vanamAM cAre ya vakSaskAra(gajadaMtA) parvata paNa merune sparza karI rahyA che. sItA sItodA baMne nadio paNa merunA be yojana pAsethI nIkaLI rahI che. A prakAre cAra parvatothI cAra vibhAga thAya che ane A cAre ya vibhAgomAM eka eka nadI be be vibhAgomAM javAthI cAre vibhAgonA be be khaMDa kare che. mATe cAra parvata ane be nadIthI A bhadrazAla vananA 8 vibhAga thaI gayA che. A AThe vibhAgonI eka dizAmAM nadI ane eka dizAmAM vakSaskAra parvata che ane eka dizAmAM meruparvata che. cothI dizA vistRta che jemAM AgaLa jaIne vijayo che. athavA niSadha-nIla parvata che. A vanamAM meruthI ATha dizAomAM (4 dizA 4 vidizAmAM) siddhAyatana ane puSkaraNio che. te A prakAre che- pUrva Adi cAra dizAomAM meruthI 50 yojana dUra eka eka siddhAyatana che ane vidizAomAM 50-50 yojana dUra cAra cAra puSkaraNio che. e cArenI vacamAM eka-eka prAsAdAvataMsaka(mahela) che. cAra prAsAdomAMthI be zakrendranA ane be IzAnendranA che. mahAvidehanI madhyarekhAthI uttaravALA baMne IzAnendranA che ane dakSiNavALA baMne zakrendranA che. A vanamAM rahelA ATheya vibhAgomAM vidizAmAM eka eka hastiphUTa che. je pota potAnA khaMDanI madhyamAM hovA saMbhava che. enA nAma A prakAre che. 1. padmotara 2. nIlavaMta 3. suhastI 4. aMjanAgiri 5. kumuda 6. palAsa 7. avataMsa 8. rocanAgiri. cullahimavaMta parvatanA kUTo jevI enI UMcAI Adi che. A vana cAre dizAmAM kinArA para padmavara vedikA ane vanakhaMDathI gherAyelA che. uttara dakSiNanuM bhadrazAlavana devakuru uttarakuru kSetramAM avasthita che ane te pUrvamAM pahelI, 16 mI vijaya sudhI ane pazcimamAM 17 mI, 32 mI vijaya sudhI vistRta che. - (2) naMdanavana :- samabhUmithI 500 yojana upara naMdanavana che. je 500 yojana pahoLuM valayAkAra merunI cAretarapha che. ahIMyA para AtyaMtara parvatano 8954 yojana vidhyuMbha che ane naMdanavananI bahAranI apekSA parvatano vikaMlma 9954 yojana che. A vananI cAre tarapha padmavara vedikA ane vanakhaMDa che. bhadrazAla vananI samAna AmAM paNa cAra dizAomAM siddhAyatana vidizAomAM vAvaDIo prAsAda tathA 8 phUTa che. kUTonA nAma- (1) nandanavana phUTa (2) maMdara phUTa (3) niSadha phUTa (4) himavaMtaphUTa (5) rajatakUTa (6) rucakakUTa. (7) sAgarakUTa (8) vajrakUTa. A uparAMta eka bala nAmaka navamo phUTa uttarapUrvamAM vizeSa che. je hajAra yojana UMco che. arthAt harimsahaphUTanA sadaza parimANavALo che. ATha phUTonA svAmI devIo che. navamAM "bala' phUTano svAmI bala nAmaka deva che. svAmI deva devInA nAma paNa phUTanA sadaza nathI, prAyaH bhinna nAma che. jyAre bhadrazAla vananA hasti kUTonA nAma ane svAmI devonA nAma pUrNa sadaza che ane badhA deva che, devI nathI. (3) somanasavana :- naMdanavananI samabhUmithI 62500 yojana upara 500 yojananA vistAravALuM valayAkAra A vana che. padmavara vedikA ane vana khaMDathI gherAela che. ahIM kUTa nathI. zeSa prAsAda Adi naMdanavananI samAna che. A vanamAM meru parvatano ApyaMtara vikhaMbha 327ra yojana ane bAhya niSyaMbha 4272 yojana che. (4) paMDagavana :- somanasa vananI samabhUmithI 36000 yojana upara maMdara merunuM zikhara tala che. tyAM 494 yojananA vistAravALuM valayAkAra A vana che. enI madhyamAM maMdara cUlikA nAmaka merunI cUlikA che. te 40 yojana UMcI mUlamAM 12 madhyamAM 8 ane upara 4 yojana vistAravALI che. gopuccha saMsthAna saMsthita che. vaiDUryamaya che. padmavara vedikA vanakhaMDathI gherAyelI che. cUlikAnI upara siddhAyatana che. A vanamAM bhavano, puSkaraNio, prAsAdonA varNana bhadrazAla vananI samAna che. abhiSeka zilAo :- paMDaga vanamAM cAre dizAomAM kinArA para cAra abhiSeka zilAo che. yathA- (1) pAMDuzilA (2) pAMDukambala zilA (3) rakta zilA (4) raktakambala zilA. pahelI pAMDu zilA pUrvamAM che. 500 yojana uttaradikSaNamAM lAMbI 250 yojana pUrva pazcimamAM pahoLI ardha caMdrakAra che. te 4 yojana moTI jADI che. svarNamaya che. padmavara vedikA vanakhaMDathI gherAelI che. enI cAre dizAomAM sIDIo che. enI ramaNIya samabhUminI vacamAM uttara tathA dakSiNamAM be siMhAsana che. uttarI siMhAsana para 1 thI 8 sudhInI vijayanA tIrthaMkaronA janma mahotsava janmAbhiSeka thAya che. je deva devI ane 64 indra maLIne kare che. dakSiNI siMhAsana para 9 thI 16 sudhInI vijayonA tIrthaMkaronA abhiSeka karavAmAM Ave che. trIjI rakta zilA paMDaga vanano pazcima kinArA para che. zeSa varNana prathama zilAnI samAna che. ahIM 17 thI 24 ane 25 thI 32 vijayonA tIrthaMkarono janmAbhiSeka karavAmAM Ave che. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 248 bIjI cothI abhiSeka zilAo kramazaH dakSiNI uttarI kinArA upara che. emAM siMhAsana eka eka ja che be nathI. bIjI pAMDa kambala zilAnA siMhAsana para bharatakSetranA tIrthaMkarano janmAbhiSeka karavAmAM Ave che ane cothI rakta kaMbala zilAnA siMhAsana para airavatanA tIrthaMkarano janmAbhiSeka karavAmAM Ave che. kramAMka zilAnAma dizA siMhAsana tIrthaMkara vijaya 1 pAMDuzilA pUrvamAM 2 pAMDukaMbala zilA dakSiNamAM rakta zilA pazcimamAM 3 4 raktakaMbala zilA uttaramAM 1 be zilAo sapheda suvarNamaya che ane be lAla suvarNamaya che. siMhAsana 500 dhanuSa lAMbA pahoLA ane 250 dhanuSa UMcA che. ! devadUSya vastra rahita che. meruparvatanA kAMDa :- banAvaTa vizeSanA vibhAgo arthAt pudgala vizeSanA vibhAgone kAMDa kahevAmAM Ave che. maMdara meru parvatanA traNa vibhAga che. (1) nIceno (2) madhyano (3) uparano. 2 1 2 1 thI 8 ane 9 thI 16 bharatakSetra 17 thI 24 ane 25 thI 32 eravata kSetra nIceno vibhAga cAra prakArano che. (1) pRthvImaya-mATImaya (2) pASANa- maya (3) vajramaya-hIrakamaya. (4) zarkarA--kaMkaramaya. madhyama vibhAga cAra prakArano che- (1) aMkaratnamaya (2) sphaTika ratnamaya (3) suvarNamaya (4) rajata(cAMdI) maya. uparano vibhAga eka prakArano sarvajammUnada suvarNamaya che. nIceno kAMDa 1000 yojanano che. madhyamakAMDa 63000 yojanano che ane uparIkAMDa 36000 yojanano che. ema kula eka lAkha yojanano maMdara meru parvatano sarvAgna che. maMdara meru parvatanA nAma H- * meru parvatanA 16 nAma che- (1) maMdara (2) meru (3) manorama (4) sudarzana (5) svayaMprabha (6) girirAja (7) ratnoccaya (8) ziloccaya (9) lokamaghya (10) lokanAbhi (11) accha (12) sUryAvarta (13) sUryAvaraNa (14) uttama (15) dizAdi(dizAonA Adi sthala) (16) avahaMsaka. maMdara nAmaka svAmI deva A parvata para nivAsa kare che. mATe maMdara meru parvata e enuM anAdi zAzvata nAma che.(svAmI devanuM rahevAnuM sthAna batAvavAmAM AvyuM nathI, jayAM hovuM joie tyAM siddhAyatana, jinamaMdira che. ) A prakAre A saMpUrNa mahAvideha kSetranuM varNana pUrNa thayuM. (15) nIlavAna varSadhara parvata H- A parvata dakSiNamAM mahAvideha kSetranI ane uttaramAM ramyAsa yugalika kSetranI sImA karavAvALo che. merU parvatathI uttara dizAmAM che. zeSa saMpUrNa varNana niSadha parvatanA jevuM che. nAmomAM aMtara che. yathA- kezarIdraha, sItAnadI, nArIkaMtA nadI, kUTonA nAma- (1) sidgha (2) nIla (3) pUrva videha (4) sItA (5) kIrti (6) nArI (7) apararivadeha (8) ramyakakUTa (9) upadarzana kUTa. sItAnadInuM saMpUrNa varNana sItodA nadInA jevuM che. paraMtu e kezarI drahamAMthI nIkaLI dakSiNamAM jAya che. sItA kuMDathI nIkaLI dakSiNAbhimukha jaIne merunI pAse pUrvAbhimukha thaIne pUrvI mahAvidehanI vacamAMthI jaIne baMne bAju sthita 1 thI 8 evaM 9 thI 16 vijayonI hajAro nadione potAnAmAM bheLavatI jaMbudrIpanI jagatInA pUrvI vijayadvAra nIcethI thaIne lavaNa samudramAM maLe che. nArIkaMtA nadInuM varNana harikatA nadI jevuM che. vizeSa e ke nArIkaMtA uttarAbhimukha thaIne ramyAsa kSetramAM jAya che. gaMdhApAtI vRta vaitADhayathI pazcimamAM vaLI jAya che. ramyAsa kSetranI vaccovaca thaIne AgaLa jagatInA nIcethI pazcimI lavaNa samudramAM maLI jAya che. A parvata nIlA raMgano nIlI prabhAvALo che. nIlavaMta nAmaka mahardika svAmI deva ahIM nivAsa kare che. e vaisUryamaya che. enuM anAdi zAzvata nAma nIlavaMta che. (16) ramyak varSa kSetra :- A meruthI uttaramAM che. uttara dakSiNamAM nIlavaMta ane rukmI parvatathI gherAeluM che. zeSa varNana harivarSa kSetranA jevuM che. nAmomAM aMtara che. yathA- gaMdhApAtI vRta vaitADhaya, nArIkaMtA nadI, narakaMtA nadI, ramyaka nAmaka A kSetrano mAlika deva che ane ramyaka A kSetranuM zAzvata anAdi nAma che. (17) rukmI varSadhara parvata ! :- A parvata uttaramAM heraNyavata kSetranI evaM dakSiNamAM ramyaka varSa kSetranI sImA karavAvALo che. AnuM saMpUrNa varNana mahAhimavAna parvatanA jevuM che. A parvatanA zikhara tala para mahApuNDarIka nAmanuM draha che, emAMthI dakSiNamAM harikatA evaM uttaramAM ruppakUlA nadI nIkaLe che sarvathA rajatamaya A 'rukamI' parvata che.Ane rukamI parvata kahevAnuM pracalana che. rukamI nAmaka adhipati deva ahIM nivAsa kare che. eTalA mATe A parvatanuM ''rukamI'' e zAzvata nAma che. (18) hairaNyavata yugalika kSetra :- e merUthI uttara dizAmAM rukamI ane zikharI parvatanI vacamAM che. hemavaMta yugalika kSetranA jevuM AnuM saMpUrNa varNana che. AmAM mAlyavaMta paryAya nAmaka vRtta vaitADhaya che. suvarNakUlA ane ruppakUlA nAmanI be nadio A kSetrane vibhAjita kare che. AnI banne bAju sthita parvata sarvatra suvarNa vikheratA rahe che, detA rahe che. hairaNyavata nAmanA svAmI deva ahIM nivAsa kare che. tethI enuM zAzvata nAma hairaNyavata kSetra che. (19) zikharI parvata H- callahimavaMta parvatanA jevA ja varNanavALo A parvata meruthI uttaramAM airAvata ane hairaNyavata kSetranI sImA karavAvALo che. AnA para puMDarIka nAmanuM draha che. emAMthI suvarNakUlA nadI dakSiNI dvArathI nIkaLI hairaNyavata kSetramAM pUrvI samudramAM maLe che. be nadio pUrvI pazcimI toraNathI nIkaLe che. jenuM varNana gaMgA-siMdhu nadInA jevuM che. A banne nadIonA nAma 2ktA ane Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra jainology II 249 raktavatI che ahIM zikharI nAmanA deva nivAsa kare che. ataH "zikharI te AnuM zAzvata anAdi nAma che. zikharanA AkAramAM ahIM keTalAya phUTa che. (20) airAvata kSetra - zikharI parvatathI uttaramAM ane meruthI uttara dizAmAM A karmabhUmi kSetra che. AnuM saMpUrNa varNana bharatakSetranI samAna che. kSetra svarUpa, kAla- ArA parivartana svarUpa, tIrthakara cakravartI AdinuM varNana, 6 khaMDa sAdhana, manuSyonuM varNana Adi, gaMgA-siMdhunA sthAna para ahIM raktA-raktavatI nadIo che. be nadI ane vaitADhaya parvatanA kAraNe A kSetramAM paNa 6 khaMDa che. airAvata nAmanA prathama cakravartI ahIM utpanna thAya che. airAvata deva ahIM A kSetramAM Adhipatya karatA nivAsa kare che. eTalA mATe airAvata te AnuM nAma anAdi zAzvata che. A prakAre airAvatanA varNananI sAthe A jaMbudvIpanA kSetrIya varNanavALo cotho vakSaskAra pUrNa thAya che. AmAM varNita kSetra parvata AdinA saMkSipta sAMketika tAlikAmaya varNana A prakAre che. jIvA AdinuM tAtparya - dhanuSyanI dorIne jIvA kahevAya che ane goLAIne dhanuSya kahevAya che. A prakAre goLAkAra yA addha caMdrAkAra kSetranI sIdhI rekhAne ahIM jIvA kahevAya che. evaM goLAInA vibhAgane dhanaHpRSTha(dhanuSapIThIkA) kahevAya che. je prakAre jhabhbhA AdimAM bAMyonuM mULa sthAna goLAI le che te prakAre vRttAkAra jaMbUdvIpanI vaccovaca Ayata AkAranA kSetra ke parvata che. emanA goLAIvALA kinArAnA bhAgane ahIM bAhA kahevAmAM Avela che. laMbAIne AyAma ane pahoLAIne vikhaMbha kahela che. goLAkAra parvata ane kaTa tathA kSetra AdinI laMbAI pahoLAI samAna hoya che. ene AyAma vikhaMbha eka zabdathI kahela che. je parvata lAMbA ane UMcA hoya che, ene rucaka saMsthAnanA kahela che. je kSetra lAMbA vadhAre che ane pahoLA ochA che, UMcA nathI paraMtu sama bhUmi bhAga- vALA hoya che ene paryakanA AkAranA kahevAmAM Avela che. je goLa parvata samabhUmi para adhika AyAma vikhaMbhavALA che ane upara kramazaH ochA AyAma vikhaMbha- vALA che tene gopuccha saMsthAna vALA(gopucchanA agrabhAga jevA) kahela che.je goLa parvata AyAma vikhaMbha ane UMcAImAM sarvatra samAna hoya che ene palya (pAlI)nA saMsthAnanA kahela che. palyopamanI upamAmAM evA ja laMbAI, pahoLAI, UMcAInA samAna palya lIdhA che. samAna AyAma vikhaMbhavALA gola parvata Adi sthaLonI paridhi enA AyAma vikhaMbhathI traNa gaNI sAdhika hoya che. arthAt vikhaMbhano varga karIne, 10 gaNA karI pachI enuM vargamUla kADhavAthI traNagaNI sAdhika saMkhyA prApta thAya che. athavA AyAma vikhaMbhane 10 nA vargamUlathI guNAkAra karavAthI traNa gaNI sAdhika paridhi nIkaLI jAya che. pratyeka parvatanI samabhUmithI jeTalI UMcAI hoya che teno cothAbhAga pramANa te bhUmimAM hoya che, tene udha(uOha) kahevAya che. jaMbUdvIpanA pramukha kSetra ane parvata:krama nuM nAma vikhaMbha | UMcA. | bAhA jIvA dhana:pRSTa yo. kaLA yo. kaLA yo. kaLA yo. kaLA 1 | bharata kSetra pa26/6 14471/6 | 14528/11. culahimavaMta 5. | 1052/12 | 100 pa3pa0/15.5 | 24932/0.5 | 2523/4 himavaMtakSetra | 2105/5 | - | 67papa3 | 37674/16 | 38740/10 mahAhimavaMta 5. | 4210/10 | 200 | 92769 5 | pa3931/6 | pa7293/10 | harivarSakSetra | 8421/1 |- | 13361/6.5 73971/17 | 84016/4 niSadhaparvata | 16842/ra | 400 | 201pa/2.5 | 941562 | 124346/9 7 | mahAvideha kSetra | 33684/4 33767/7 | 1,00,000 | 158113/16 8 | nIlavaMta parvata | 14942/ra | 400 | 20165/2.5 94156/2 | 124346/9 | 9 | 2myakavarSa kSetra | 8421/1 | - | 13361/6.5 73971/17 | 84016/4 | 10 rukmi parvata | 4210/10 | 200 | 92769 5 53931/6 | pa7293/10 11 | hairaNyavata kSetra | 2105/pa |- | 6755/15.5 37674/16 | 3874/10 | 12 zikharI parvata 1052/12 | 100 5350/15.5 24932/ 0.5 2pa230/4 | 13 | airAvata kSetra | pa26/6 | 14471/6 | 14528/11 kula yoga | 1 lAkha yo. 143585/3 | Xxx XXX noMdha:- cArTamAM yo. - yojana, UMcA. - UMcAI, kaLA -1/19 yojana, 5. - parvata. vizeSa:- bAhAnA saravALAne begaNA karIne bharata airAvatanI dhanuSa pIThikA umeravAthI saMpUrNa jaMbudvIpanI paridhi nIkaLe che yathA 143585 3/19 x 2 - 287170 6/19 +14528 11 /19 4 2- 29057 3 /19 U jaMbudvIpanI paridhi - 316227 9/19 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha bharatakSetra :krama kSetra nAma 1 vaitADhaya parvata vedikA 2 3 4 5 goLa parvato evuM kUTonA parimANa yojanamAM :- nAma vikhaMbha yo./kaLA 50 500 dhanuSa uttara bharata 228/3 vanakhaMDa 1ryA.dezona 228/3 9748/12 9766/1 sA. dakSiNa bharata be guphAo 12 50 noMdha :- cArTamAM je saMkhyA ApavAmAM AvI che tene yojana samajavA ane yo. - yojana. pahoLAI, jIvA eTale laMbAI samajavI. RRSabhakUTa (34) vaitADhaya parvatanAkUTa anyaparvatonAkUTa hari,harissahakUTa citravicitraparvata yamakaparvata kaMcana parvata vRta vaitADhaya gajadaMtAkAra parvata jIvA yo./kaLA gaMgAsiMdhu raktA raktavatI | hema. hairaNya.nI nadI hira. ramyak.nI nadI sItA sItodA bAhA yo./kaLA 10720/12| 488/16.5 10743/15 1892/7.5 | 14528/11 25 50 50 125 14471/6 250 UMcAI bhUmi para madhyamAM vi. vikhaMbha 8 6.25 500 1000 1000 1000 100 1000 1000 500 375 500 375 bhadrazAlavananA 8 phUTa naMdanavananA 8 phUTa | naMdanavanano bala kUTa sUcanA :- vi. - vidhyuMbha, yo. - yojana, cArTamAM dareka saMkhyAne yojanamAM samajavI. 1000 1000 750 noTa H(1) merunA somanasa ane paMDaka vanamAM chUTa nathI. (2) harissaha kUTa pahelI vijayanI pAsenA mAlyavaMta gajadaMtAkAra vakSaskAra parvata para che ane harikUTa 17 mI vijayanI pAse vidyutprabha gajadaMtAkAra vakSaskAra parvata para che. (3) bhUmi para sthita badhA kUTa evaM parvatonI UMcAIthI bhUmigata UMDAI cothA bhAganI hoya che. parvata gata phUTonI UMDAI kahevAmAM AvI nathI. mAtra meru parvata ja UMcAIthI cothA bhAge UMDo nathI. te 99000 yojana UMco ane 1000 yojana UMDo che. (4) sAdhika ane dezonano matalaba 1/2 koza jANavo. mahAvideha kSetra gata lAMbA parvataH- nAma 8 6.25 500 1000 1000 1000 100 1000 500 500 - vijayanIvaccenA 16592/2 400 500 500 parvata. nadionA yojana parimANa :- (kula nadIo saparivAra-1456090) nAma vistAra mUlamA 6 25 6.25 12.5 mukhamAM 62.5 12.5 125 250 500 500 dhanu:pRSTa yo./kaLA S dezona.pa yo. 375 750 750 750 75 UMDAI mUlamAM 0.5 ko. 0.5 ko. 1 koza 2 koza AyAma mUlamAM kinAre mUlamAM kinAre (laMbAI) UMcAI U~cAI pahoLAI pahoLAI 30269| 6 | 400 500 500 aMgulano asaM. bhAga 1 yo. 1 yo. 2.5 yo. upara vi. UMcAI 25 yo. 0.5 yo. 4 3 yo. 0.5 gAu 250 500 500 500 50 1000 250 250 500 500 mukhamAM 1.25 yo. 1.25 yo. 2.5 co. 5 yo. 8 kaLA 1/19 yojana. vikhuMbha eTale 10 yo. 10 yo. aMtaranadIo kula nadIo sUcanA : cArTamAM hema - hemavaMta, heraNya - heraNyavata, hari - harivAsa, ramyak - ramyAsa. UMDAI 6.25 yo. - pratyeka nadIno parivAra 14-14 hajAra 14-14 hajAra 28-28 hajAra 5-5 hajAra 532000 532000 1456090 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 jainology II AgamasAra noMdhaH- (1) vistAra ane UMcAI be-be prakAranI batAvavAmAM AvI che. eka zarUAtanI bIjI aMtima samudra pAsenI (2) aMtara nadIo sarvatra samAna vistAravALI che. ataH gaMgA-siMdhano parivAra ja emano parivAra che. arthAta parivAra rahita che kema ke emanA mArgamAM koI nadI emAM bhaLatI nathI. (3) pANInI UMDAIthI vistAra 50 gaNo hoya che. prAraMbhanI apekSA aMta 10 gaNo hoya che. (4) mahAvideha kSetranI 64+12 U 76 nadIo bhUmigata kuMDomAMthI nIkaLI che. bAkI badhI nadIo parvata paranA drahomAMthI nIkaLI che. (5) nadIonI kula saMkhyAmAM hemavata-haraNyavatanI nadIo 28,00044U1,12,000 nadIo samajavI. temaja harivAsa-ramyavAsanI bamaNI 2,24,000 nadIo samajavI.(+90 mukhya nadI) drahonA yojanA parimANa :- (kala draha -16) nAma laMbAI | pahoLAI | UMDAI | devI | padma padmadraha | paMDarIka draha | 1000 500 | 10 | zrI,kIrtI | 1205012). mahApadmadraha/ mahApuMDarIkadraha 2000 1000 | 10 hI/lakSmI 24100240. | tigicchadraha, kesarI draha | 4000 2000 10 | dhRti/buddhi 48200480 | 10 draha bhUmipara | 1000 500 | 10 |- | 120501200 parvata saMkhyA (29) - kaMcanagiri 200, mahAvidehamAM 16+4 U 20 vakSaskAra, 4 yamaka, citra vicitra, varSadhara, 34 vaitADhaya, 4 vRtavaitADhaya, 1 meru parvata. A prakAre kula parvata 200+20+4+6+34+4+1 U 269. kUTa saMkhyA-para5:- (467+58+ U para5) varSadhara 6 parvato para 11 + 8+ 9 U 28 42 56 cotrIsa vaitADhayo para - 34 X 9 soLa vakSaskAra para - 16 4 4 64 4 gajadetA para - 9+9+ 7 + 7 merunA naMdanavanamAM 9 parvato para kUTa saMkhyA kula U 467 bhadrazAla vanamAM jaMbU vRkSanA vanamAM kUTa zAlmalI vRkSanA vanamAM 34 cakravartI vijayamAM RSabhakUTa bhUmi para kUTa saMkhyA kula mahAvideha pUrva pazcimanA eka lAkha yojanaH U 58 | meru U 10,000 yojana be bhadrazAla vana 22000 + 22000 U 44,000 yojana | 16 vijaya | 2212.75 4 16 | U 35,404 yojana | 8 vakSaskAra | 500 x 8 | U 4,000 yojanA 6 aMtara nadI 125 X 6 U 750 yojanA 2 sItAsItodA mukhavana 2923 x 2 U| 5,846 yojanA kula | U 1,00,000 yojana noMdhaH merunA paMDaka vanano pATha jovAthI jANa thAya che ke mAlika devatAnA bhavanane ja kAlAMtaramAM siddhAyatana kahevAnI sarvatra kozIza karavAmAM AvI che. kAraNa ke siddhAyatana konuM hoI zake che? koI paNa siddha to sAdi anaMta che ane A siddhAyatana anAdinuM che to emAM pratimA konI hoI zake? pratimA to koI sAdi vyaktinI hoya che. tethI anAdi pratimAo ane siddhAyatanonA hovAnI kAMIpaNa sArthakatA evaM saMgati thaI zakatI nathI. jo koI vyaktinI ke manuSyanA AtmAnI pratimA tyAM nathI to te vagara vyaktitvanI pratimA kevI che? ane konI che? arthAt te vagara astitvanI AkAza kusumavat hoya che. A prakAre vagara vyaktitvanI pratimA ane jinAlayanuM hovuM nirarthaka che. tethI evuM pratIta thAya che ke A zAzvata sthAnonA ukta jinAlayo siddhAyatano ane pratimAothI koI paNa prayojana nathI. jethI A spaSTa thAya che ke madhya kAlamAM koInA dvArA evA pATha kalpita karI AgamamAM joDI dIdhA che. puSkaraNIo - be vRkSonA vanomAM 142 U 32 merunA cAra vanomAM 16 44 U 64 kula 96 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 68 26 34. AgamasAra- utarArdha bhavana prAsAda:da drahomAM U 7,01,680 10 drahomAM U 5,01,200 3443 U 102 tIrthomAM U 102 34 x 2 U 68 nadIonA kuMDonI madhyamAM 14+ 12 U 26 nadIonA kuMDomAM U 467 parvatIya kUTo para 467-60 U 407 be vRkSonI zAkhAo para 4 42 U be vRkSonA vanomAM bhavana 4 x 2 U be vRkSonA vanomAM puSkaraNiomAM 4 x 2 merunA cAra vanomAM puSkaraNiomAM 4 44 16. merunA be vanomAM 17 kUTo para U 17 be vRkSonA ATha ATha kUTo para U 16 34 RSabha kUTo para kula 12,03,590 noTa - siddhAyatanonA pAThone prakSipta mAnavAthI kUTonI saMkhyAmAM ane bhavanonI saMkhyAmAM paNa hInAdhikatA thAya kAraNa ke siddhAyatana nAmaka kUTanuM astitva ja nahIM rahe evaM keTalAka siddhAyatana to bhavananI gaNatarImAM AvI jAya. pAMcamo vakSaskAra je koI paNa kSetromAM tIrthakaronI mAtA tIrthakarane janma de che tyAM bhavanapati devonI prasiddha Rddhi saMpana pada dizA kumArI, devIo AvIne tIrthakaranA janma saMbaMdhI kRtya utsava kare che. enA pachI 64 Indra kramazaH Ave che ane badhA maLIne meru parvata para janmAbhiSeka kare che. enuM vivaraNa A pramANe che. dizAkamArIo dvArA janma kalya:- (1)adholoka vAsinI ATha dizAkamArIo Asana calAyamAna thavAnA saMketathI manuSya lokamAM tIrthakaranA janma nagaramAM Ave che. emanI sAthe 4 mahattarikA, cAra hajAra sAmAnika deva Adi aneka deva devIono parivAra seMkaDo staMbhovALA vipharvaNAthI taiyAra karelA vizAla vimAnamAM Ave che. AkAzamAM rahelA vimAna dvArA tIrthakara janma bhavananI traNa vAra pradakSiNA lagAvIne uttara pUrva vibhAgamAM yathAsthAna vimAnane bhUmi para utAre che. te vimAna bhUmithI cAra aMgula upara rahe che vimAnathI utarIne badhA deva-devI zobhAyAtrArUpe tIrthakaranA janma bhavananI pAse Ave che. dizAkumArIo aMdara jaIne tIrthakaranI mAtAne mastaka para aMjali karatA Avartana karIne praNAma kare che. "ratna kukSa dhAriNIAdi sArA saMbodhana(vizeSaNo)thI emane saMmAnita karI dhanyavAda, puNyavAda ane kRtArthavAda detAM, potAno paricaya ane AvavAnuM kAraNa kahe che tathA bhayabhIta thazo nahIM evuM nivedana kare che. pachI te e nagarInI tathA enI AsapAsa eka yojana pramANanA kSetranI saphAI kare che. je paNa nAno moTo kacaro gaMdakI Adi hoya ene pUrNatayA sApha karI,punaH AvIne tIrthakaranI mAtAthI yogya dUra rahIne gIta gAtA samaya vyatIta kare che (2) urdhva lokamAM merunA naMdanavanamAM 8 kUTo para rahevAvALI urdhva lokavAsinI ATha dizAkumArIo paNa Ave che. AnA saMbaMdhI varNana pUrvavat samajavuM. A dizAkumArIo maMda maMda vRSTi karI evaM puSpa vRSTi karI te nagarIne devone AvavAne yogya sugaMdhita banAvIne, tIrthakaranI mAtAnI pAse AvIne gIta gAtA UbhI rahe che. (3) rucaka dvIpanA madhyavartI rucaka parvata para pUrvadizAmAM rahevAvALI 8 dizA kumArIo pUrvavat Ave che, tIrthakaranI mAtAne namaskAra Adi karIne hAthamAM darpaNa laIne pUrvadizAmAM ubhI rahe che. A prakAre rucaka parvatanI dakSiNa, pazcima ane uttara dizAmAM rahevAvALI 8-8 dizAkumArIo Ave che ane vaMdanA namaskAra karIne kramazaH jArI, paMkhA ane cAmara hAthamAM laIne pota potAnI dizAmAM ubhI rahe che. cAra vidizAnI eka eka ema kula cAra devIo rucaka parvatathI Ave che.ukta vidhi pUrvaka cAre vidizAmAM dIpaka laIne ubhI rahe che vya rucaka parvata vAsinI cAra dizAkamArIo Ave che ane ukta vidhithI ziSTAcAra karIne pachI tIrthakaranA nAbhinAlane cAra aMgula choDIne kApe che ane yathAsthAna para khADo khodIne emAM dATI de che(avazeSa khADAne ratnothI pUrIne haratAlanA dvArA enA para cabUtarA banAve che). enI traNa dizAomAM kadalI grahanI racanA karIne e traNemAM eka-eka cokhaMDuM banAve che. pratyeka cokhaMDAmAM siMhAsana banAve che. pachI tIrthakaranI mAtAnI pAse AvIne tIrthakarane hatheLIomAM grahaNa kare che ane tIrthakara mAtAne hAthathI pakaDIne e dakSiNI kadalI gRhanA cokhaMDAmAM lAve che. baMnene siMhAsana para besADIne telAdithI atyaMga karIne enA pachI ubaTana karIne pUrvI kadalI gRhanA cokhaMDAmAM lAve che. tyAM snAna vidhi karAvIne pachI uttarI gRhanA cokhaMDAmAM lAve che ane calahimavaMta parvatathI maMgAvelA caMdanathI havana kare che. pachI e rAkhanI rakSA poTalI banAvIne tIrthakara ane enI mAtAne DAkaNa, zAka, najara Adi doSothI bacAvavA mATe bAMdhI de che. pachI be maNi- ratnamaya pattharone ghasIne avAja bhagavAnanA kAnanI pAse karIne ene potAnI tarapha AkarSita karIne dIrdhAyu thavAnA ArzIvacana Ape che. pachI yathA sthAna lAvIne mAtAne suvaDAvI de che ane tenI bAjumAM tIrthakara bhagavAnane suvaDAvI de che. A badhA kAryakramamAM e badhA deva devIo bhAga le che, gAvAnuM vagADavAnuM vagere kare che. suvaDAvyA pachI e 56 dizAkumArIo maLIne tyAMja rahIne maMgaLa gIta gAya che. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 AgamasAra jainology II cosaTha indro dvArA janmAbhiSeka - zakrendranuM Asana calAyamAna thatAM ane jJAnamAM upayoga lagAvavAthI tIrthaMkara bhagavAnano janma thayAnI jANa thAya che. siMhAsanathI utarIne mukha sAme uttarAsaMga lagAvIne DAbo paga UMco karIne traNa vAra mastaka namAvIne vaMdana kare che. pachI siddhone namotthaNe daIne tIrthakara bhagavAnane namotthaNanA pAThathI stuti karIne namaskAra kare che. punaH siMhAsanAruDha thaIne pAyadaLa senAnA adhipati hariplegameSa devanA dvArA sughoSA ghaMTA vagaDAvIne badhA deva devIone sAvadhAna vAnI sucanA devaDAve che. avilaMba badhA devo upasthita thAya che. pAlaka vimAnano adhipati Abhiyogika deva zakrendrano Adeza pAmIne vimAnane susajjita ane taiyAra kare che. A prakAre avilaMba prasthAna kare che. naMdIzvara dvIpamAM dakSiNa-pUrvamAM ratikara parvata(utpAta parvata) para AvIne vimAnane saMkucita karIne tIrthakaranI janma- nagarImAM Ave che. adholokanI dizAkumArInI samAna yAvat mAtAne bhayabhIta nahIM thavAne mATe nivedana kare che. zakrendranA pAMca rUpa - tatpazcAt mAtAne nidrAdhIna karI de che ane tIrthakara bhagavAnanA jevA zizurUpanI vidurvaNA karIne mAtAnI pAse rAkhI de che. zakrendra svayaMnA pAMca rUpa vikarvita kare che. eka rUpathI tIrthakarane potAnI hatheLImAM le che, eka rUpathI chatra, be rUpothI baMne bAjumAM cAmara ane eka rUpamAM vaja hAthamAM laIne AgaLa cAle che. A prakAre badhA deva devIonI sAthe te zakrendra meru parvata para paMDakavanamAM pahoMcIne dakSiNI abhiSeka zilA para sthita siMhAsana para tIrthakarane laIne besI jAya che. badhA Indra meru para:- A ja kramathI bIjA devalokathI 1ramA devaloka sudhInA Indra ane bhavanapati vyaMtara jayotiSInA Indra paNa janma nagarImAM na jatAM sIdhA meru parvata para ja pahoMcI jAya che. tIrthakara bhagavAnane vaMdana namaskAra karIne paryApAsanA kare che. ayyatendra dvArA abhiSeka prArambha :- bAramA devalokanA ayyatendra potAnA Abhiyogika devone abhiSeka sAmagrI lAvavAno Adeza de che. te deva kaLaza, kaDachI, chAbaDI, ratna karaMDaka Adi hajAro vastuo vikurtita karatA jAya che. kSIra samudra, mAgadhAdi tIrtha, parvata, kSetro, nadI, draha, Adi kyAMkathI pANI, kayAMkathI pANI ane phUla, kayAMkathI pANI mATI Adi pavitra abhiSeka sAmagrI saMpUrNa aDhI dvIpanA kSetra, parvato, nadIo tIrtho AdimAM jaIne upayukta sAmagrI laIne meru para acyatendra pAse pahoMce che. pachI acyatendra te maMgala padArthothI jaLa mATI phUla AdithI tIrthakara bhagavAnano janmAbhiSeka kare che. koIka deva vAjiMtra Adino dhvani phelAve che. aneka kutUhalI deva aneka prakAre harSAtirekathI kutUhala kRtya kare che. ayyatendra jaLa AdithI abhiSeka karI mastaka para aMjali karI, namana karI, jaya jaya kAra kare che. pachI mulAyama rUMvATIdAra vastrathI bhagavAnanA zarIrane lUchIne gozIrSa caMdana Adi lagAvIne vastra yugala paherAve che, alaMkRta vibhUSita kare che. pachI cokhAthI bhagavAnanI samakSa aSTa maMgala cinha banAve che. puSpa evaM ratna AdinA bhaTaNA caDhAve che. jethI goThaNa pramANa DhagalA thaI jAya che. pachI 108 zlokathI bhagavAnanI stuti karatAM aneka guNo, upamAothI satkArita sammAnita karI, vaMdana namaskAra karI, yathAsthAna rahIne paryApAsanA kare che. zeSa indro dvArA abhiSeka:- A prakAre 63 Indro janmAbhiSeka kare che. aMtamAM IzAnendra pAMca rUpa banAvIne bhagavAnane hAthamAM laIne bese che. tyAre zakrendra ukta vidhithI tIrthakara bhagavAnano janmAbhiSeka kare che. vizeSatA e che ke cAra sapheda baLada vikarvita karIne tenA ATha ziMgaDAMthI pANIne upara phelAvI eka sthAnamAM meLavIne bhagavAnanA mastaka para abhiSeka kare che. samAroha samApana, zakrendra janma nagarImAM - A rIte saMpUrNa abhiSeka vidhinA samApana thavA para zakrendra pUrva vidhi anusAra bhagavAnane laIne janma nagarImAM Ave che. bhagavAnane mAtA pAse suvaDAvIne vikurvita zizu rUpane haTAvIne mAtAnI nidrA samApta kare che. vastra yugala ane kuMDala yugala bhagavAnanA ozIkA pAse rAkhI de che. eka suMdara ratnonuM jhUmakhuM bhagavAnanA daSTi patha upara chata para laTakAvI de che. vaizramaNa devanA dvArA 32 kroDa sonA mahora Adi bhaMDAramAM rakhAvI de che. anya paNa aneka vastuo 3ra-32 nI saMkhyAmAM rakhAvI de che. pachI nagarImAM ghoSaNA karAvIda che ke koI paNa deva-dAnava(mAnava) tIrthaMkara emanI mAtAnA prati azubha ahitakara mana Adi karaze to enA mastakanA 100 TukaDA karavAmAM Avaze. pachI badhA devo naMdIzvara dvIpamAM mahotsava manAve che ane potapotAnA devalokamAM pahoMce che. vizeSa : 56 dizAkumArIo:- 8 adho lokamAM, 8 merunA naMdanavanamAM, 8 44 - 3ra rucaka parvatanI cAra dizAomAM, 4 vidizAomAM ane cAra madhya bhAgamAM A prakAre 8+8+3+4+4 - 56 dizAkumArIo bhavanapatinA dizAkumAra jAtinI RddhivAna devIo che. 64 indra:- 10 bhavanapatinA uttara dakSiNanI apekSA 20 indra che. bhUta pizAca Adi ATha ane ANapanI Adi ATha ema 16 jAtinA vyaMtaronA uttara dakSiNanI apekSA 3ra indra che. jayotiSInA be indra che ane vaimAnikanA ATha devalokonA ATha indra che. navamAM dasamAnA eka ane agiyAramA bAramAnA eka ema kula 10 vaimAnikanA indra che. A prakAre 20+3+2+10-64. indronA ghaMTA :- vaimAnikanA pahelA, trIjA, pAMcamA, sAtamA, navamA IndranA sughoSA ghaMTA, harisegameSI senAdhipati, uttaramAM nirmANa mArga ane dakSiNa pUrvamAM ratikara utpAta parvata che. bIjA, cothA, chaThThA, AThamA ane dasamA indranI mahAghoSA ghaMTA, laghu parAkrama nAmaka senAdhipati, nirmANa mArga(devalokathI nIkaLavAno rasto), dakSiNamAM evaM uttara pUrvamAM ratikara utpAta parvata che. chaThTho vakSaskAra pUrva vakSaskAromAM je jaMbudvIpa saMbaMdhI vistRta varNana karyuM che. eja viSayone ahIM saMkalana paddhatithI kahela che. te saMkalananA viSaya 10 che. (1) khaMDa - eka lAkha yojana lAMbA pahoLA jaMbudvIpanA bharatakSetra pramANa pahoLAI vALA 190 khaMDa thaI zake che. arthAtu para6.32 x 190 U eka lAkha thAya che. (2) yojana:- jo jaMbUDhIpa kSetranA eka yojanAnA lAMbA, pahoLA khaMDa kalpita karIe to 7,90,56,94,150 sAta araba, nevuM karoDa, chappana lAkha, corANuM hajAra, eka so pacAsa khaMDa thAya che. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 AgamacAra- utarArdha (3) varSa kSetra:- sAta che- bharata, airavata, hemavata, hairaNyavata, harivarSa, ramyaphavarSa, ane mahAvideha. (4) parvata - 269 che. juo- cothA vakSaskAramAM. (5) kaTa :- 46758 U para5 che. jao cothA vakSaskAramAM. (6) tIrtha:- mAgadha, varadAma, prabhAsa, A traNe tIrtha 32 vijayamAM ane bharata airAvatamAM che. ataH 34 43 U 102 che. (7) zreNio:- 34 vijayomAM be vidyAdharonI ane be AbhiyogIkonI zreNio che. ataH 34 42 42 U 13 zreNio che. (8) vijaya, guphA, rAjadhAnI Adi - 34 vijaya che, 34 rAjadhAnIo che, 34 Sabha kUTa che, 34 42 U 68 guphAo che ane emanA 68 kRtamAlaka ane nRtamAlaka nAmaka kula deva che. (9) draha:- 16 mahAdraha che. pa deva karumAM pa uttara kasamAM 6 varSadhara parvato para che. ema kala pa+5+6 U 16 che. (10) nadI - 6 varSadhara parvatomAMthI 14 mahAnadIo nIkaLI che. 3ra vijayomAM 64 nadIo kuMDomAMthI nIkaLI che ane 12 aMtara nadIo paNa kuMDomAMthI nIkaLI che. te kula 14+64+12 U 90 mahAnadIo che. cauda mahAnadIonA nAma A prakAre che : (1) gaMgA (2) siMdhu (3) rakatA, (4) rakatavatI (5) rohitA (6) rohitAzA (7) suvarNa kUlA (8) rupyakUlA (9) harisalilA (10) harikAMtA (11) narakAMtA (12) nArIkaMtA (13) sItA (14) sItodA ema kramazaH bharata airAvata, hemavaMta, heraNyavaMta, harivAsa, ramyavAsa ane mahAvidehanI nadIo che. 64 nadIo gaMgA, siMdhu, raktA, raktavatI ema cAre 16-1nI saMkhyAmAM mahAvidehamAM che. 12 aMtara nadIonA nAma pahelI vijayathI 32 vijaya sudhI kramazaH A prakAre che. (1) grAhAvatI (2) kahAvatI (3) paMkAvatI (4) taptakalA (5) mattajalA (6) unmattalA (7) kSIrodA (8) zItazrotA (9) aMtaravAhinI (10) urmimAlinI (11) pheNamAlinI (12) gaMbhIramAlinI. A badhI nadIono kula parIvAra 14,56,000 cauda lAkha chappana hajAra che. emAM 7,28,000 nadIo pUrvI samudramAM maLe che ane 7,28,000 nadIo pazcimI lavaNa samudramAM maLe che. parivAranI alaga alaga nadIo cothA vakSaskAramAM juo. sAtamo vakSaskAra (1) jaMbUDhIpamAM 180 yojanA kSetramAM 65 sUrya maMDaLa che. lavaNa samudramAM 330 yojana kSetramAM 119 sUrya maMDaLa che. kula 510 yojanamAM 184 maMDaLa che. (2) meru parvatathI paheluM maMDaLa 44820 yojana ane aMtima maMDala 45330 yojana dUra che. (3) pAMca caMdra maMDaLa jaMbudvIpamAM che. evaM dasa caMdra maMDala lavaNa samudramAM che. caMdranAM maMDaLane mATe ayana ane sUryanAM maMDaLane mATe mAMDalA zabda vaparAyo che. caMdranI cAMdanI(caMdrIkA) ane sUryano taDako(AtApa) che. deva dvArA anavasthIta prakAza tathA AtApa Ape che. pRthvI tathA jIvone sparza kare che. dhvajA upADI hoya ema harSapUrvaka kalakala avAja karatAM gati kare che. cAre dizAmAM vividha rUponI vikarvaNA kare che. caMdra maMDalono AyAma vikhaMbha, muhUrta gati, cakSusparza - || AyAma | paridhi yo. | muhUrtagati cakSusparza ] vikhaMbha yo. AvyaMtara paheluM 9964) | 31pa089 | 2073 | 47263 AvyaMtarathI bIjuM 99712 | 315319 | 5077 AvyaMtarathI trIjuM | 99785 | 315549 | 5080 bAhya paheluM 10060 318315 | 51para | 31831 bAhyathI bIjuM | 100587 318085 | 5121 bAhathI trIjuM 100514) 317855 | 5118 noMdhaH- eka caMdra maMDalanuM bIjA caMdra maMDalathI aMtara 36.4 yojana che. enAthI be gaNo 72.8 vikhaMbha vadhe che. AnAthI traNa gaNI sAdhika paridhi adhika adhika hoya che. muhUrta gati prati maMDalamAM vadhe che. 3.70 yojana prati maMDalamAM paridhi vadhe che. - 230 yojana. (4) nakSatranA ATha maMDalamAMthI jaMbUdvIpamAM be che ane lavaNa samudramAM cha che. (5) nakSatranA pahelA maMDalomAM muhUrta gati pa265 yojana che. nakSatranA chellA maMDalamAM muhUrta gati pa319 yojana che. (6) caMdra eka muhUrtamAM maMDala pAra kare che. 0.0161 yojana. sUrya eka muhUrtamAM maMDala pAra kare che. 0.0166 yojana . nakSatra eka muhUrtamAM maMDala pAra kare che. 0.017 yojanA (7) bRhaspati mahAgraha 12 varSomAM badhA nakSatronI sAthe yoga samApana kare che. zanizcara mahAgraha 30 varSomAM badhA nakSatronI sAthe yoga samApana kare che. (8) karaNa 11 hoya che. yathA- 1. bava 2. bAlava 3. kaulava 4. strIvilocana pa. garAdi 6. vaNija 7. viSTi 8. zakuni 9. catuSpada 10. nAga 11.kiMtuSma. maMDala Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 jainology II AgamasAra (9) caMdra, caMdra, abhivaddhita, caMdra, abhivaddhita te pAMca saMvatsarano yuga hoya che. A saMvatsara caMdrathI zarU thanArA hoya che. ayana be che dakSiNAyana, uttarAyana. emAM prathama dakSiNAyana hoya che. pakSa be hoya che- kRSNa ane zukala. emAM kRSNa pakSa pahelA hoya che. eja prakAre karaNomAM bAlava, nakSatromAM abhijita, ahorAtramAM divasa ane muhUrtamAM raudra muhUrta e badhAthI pahelA hoya che. (10) eka yugamAM 10 ayana, 30 Rtu, 60 mahinA, 120 pakSa, 1830 divasa, 54900 muhUrta hoya che. (11) nakSatra saMbaMdhI varNana ahIM dasa dvArothI che- 1. pramarda Adi yoga 2. devatA 3. tArA 4. gotra 5. saMsthAna 6. candra sUrya yoga 7. kula 8. pUnama amAsamAM kula 9. pUnama amAsanA kulomAM mahinAono saMbaMdha 10. rAtrivAhaka. A dase dvAronuM varNana jayotiSagaNarAja prajJapti sUtramAM jAo anya paNa A sAtamAM vakSaskAranuM varNana te sUtramAM jovuM joie. (12) aSADha mahinAnA aMtima divase be paganI pIrasI chAyA thAya che. arthAt paganA ghUMTaNa parvatanI chAyA be paga jeTalI hoya che. zrAvaNa mahinAnA aMtima divase be paga ane cAra aMgula chAyA hoya che. tyAre porasI Ave che. A rIte prati mahinA 4 aMgula vadhatA poSa sudhI 6 mahinAmAM 24 aMgula- 2 paga chAyA vadhI jAya che. arthAt 2+2 U 4 paga jeTalI chAyA hoya che. tyAre porasI, Ave che. A paganA ghUMTaNa sudhInA paganI chAyAnA mApathI porasI jANavAnuM mApa batAvavAmAM Avela che. (13) soLa dvArA A prakAre che- 1. tArA ane sUrya candranI alpa athavA sama Rddhi sthiti 2. candrano parivAra 3. meruthI aMtara 4. lokAMtathI aMtara 5. samabhUmithI aMtara 6. badhAthI upara nIce vagere 7. vimAnonA saMsthAna 8. jyotiSI devonI saMkhyA 9. vAhaka deva 10. zIdhra maMda gati 11. alpaddhika mahartika 12. tArAonuM paraspara aMtara 13. agramahiSIo 14. pariSada ane bhoga 15. AyuSya 16. alpabadutva.(A badhA kAronuM varNana jyotiSa gaNarAja prajJapti mAM jovuM) jaMbudvIpamAM tIrthakara vagerenI saMkhyA: nAma jaghanya utkRSTa nAma jaghanya utkRSTa tIrthakara | 4 baladeva | 4 vAsudeva 4 cakravartI 4 | 34 | nidhi ratna astitva - | 306 | 30 | paMcendriya ratna | 28 | 210. | 30 | ekendriya ratna | 28 210 | 30 |nidhi ratna upabhoga 36 [270 jaMbUDhIpa varNanano upasaMhAra:- A prakAre A jaMbUDhIpa eka lAkha yojana lAMbo, pahoLo, goLa che. 3,16,227 yojana 3 koza 128 dhanuSa 13.5 aMgula sAdhika paridhi che. eka hajAra yojana UMDo che; (24mI ane 25mI vijayanI apekSA) 99000 yojana sAdhika(merunI apekSA) UMco che; eka lAkha yojana sAdhika sarvAgra che. varNa, gaMdha, rasa, sparza vagerenI paryAyonI apekSA azAzvata che ane astitvanI apekSA sadA hato ane sadA raheze, tethI zAzvata che. - A jaMbudvIpa pRthvI pANI jIva ane pula pariNAma rUpa che. badhA jIva ahIMyA pAMca sthAvara rUpamAM anaMtavAra utpanna thaI cUkayA che. A dvIpamAM aneka jaMbUvRkSa che, jaMbUvana che, vanakhaMDa che.jaMbU sudarzana nAmaka zAzvata vRkSa che. jenA para jaMbudvIpano svAmI anAdata mahartika deva rahe che, A kAraNe A dvIpanuM jaMbUdvIpa e zAzvata nAma che. noMdha - vizeSa jANakArI mATe A sUtranA anuvAda yukta ane vivecana yukta saMskaraNonuM tathA jaMbudvIpanA nakazAnuM adhyayana karavuM joie. jaMbudvIpa prajJapti sUtra sArAMza saMpUrNa che jainolojI ane vijJAna jaina dharmagraMthomAM jyotiSazAstranI oLakha pApazAstra tarIke karavAmAM AvI che. ahiM vijJAna ane dharmane koi matabheda nathI. jagatano koI kartA ke sarjanahAra nathI e bAbate paNa vijJAna ane dharma saMmata che. anAdi anaMta pudagala gata hatuM, che ane raheze e bAbate paNa beu ekamata che. paraMtu vijJAna jIva tatvane mATe A dhAraNA karavA taiyAra nathI. vijJAna AtmAnuM astitva svIkAravA taiyAra nathI. A atmAnI sAbItI mAMganAra pote koNa che ? je sAbItI mAMgI rahayo che ? pote koi pudagala che ? AtmA pote ja potAnA hovA para zaMkA kare, e acaraja apAra che. vijJAnano AdhAra niyamo che je buddhino viSaya che. dharmano AdhAra sidhdhAMto che ja zradhdhAno viSaya che, ane AcarakA karyA pachI ja anubhavathI tenI sAbItI maLe che. bannenuM lakSya mAnava samAja ane jIvasRSTinI unnati che paraMtu sAdhano judA che. dharma A lakSya mATe AtmAne sArIta karavAnuM kAma kare che. buddhivAdIo Ane bhaya tarIke oLakhAve che. saMskAra ane bhaya vaccenI bhedarekhA bhale game teTalI pAtaLI hoya, paraMtu beu alaga to che ja. bhaya e ajJAnanuM saMtAna che jyAre saMskAro jJAna thI janme che. ja kArya karavAne mATe ke na karavAne mATe tamAre koI prayatna ke puspArtha karavo paDato nathI, magaja paNa vAparavuM paDatuM nathI. svabhAvIkaja thAya che. te ja saMskAro che. bAkI jyAM vicAravuM paDe ke prayatnathI thAya, tyAM potAnuM hajI nirikSaNa karavuM joIe. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 256 Ajyo pUrve jIve dharmakaraNI to karI, paNa kAM to saMsAra ane narkanAM du:khothI bhaya pAmIne athavA to mokSa ane svarganAM sukhone pAmavA. prAthamika avasthAmAM A kAraNo hovA samajAya che. paraMtu sarva jIvo para anukaMpA ane ajIva pudagala jgata para anAsakati ja jJAnanuM pariNAma che. jyAre AvA saMskAronI jIva parayApati karI le che. tyAre te guNathI paNa paryApta thayo kahevAya. nahito hajI aparyAptoja che, apUrNa eTale ke aparipakva. biMba eTale pratikRtI graMthomAM sUrya--caMdranAM biMbo kahevAyA che. biMba zabda pratikRtInA mATe vaparAya che, jemake bhagavAnane meru parvata para janma abhiSeka mATe laI javAnAM pAThamAM mAtA pAse Indra, bALakanuM biMba mukIne temane upADI le che. pratibiMba joIne tIra calAvavAnI kSamatAnAM kAraNe zreNika biMbhasAra tarIke paNa oLakhAya che. biMba zabda bhramaNAnuM sucaka che. biMbo pratikRtI ke vikraya rupa hoya che. AcArAMganA bhASA adhyanamAM aMtarikSa mATe-- guDha devonuM viharavAnuM sthAna- e vizeSaNa vAparavAmAM AvyuM che. jyotiSa gaNarAja prajJapti [sUrya-candra prajJapti ] prastAvanA: - pratyeka prANI A saMsAracakrathI mukta thavA icche che. to paNa bhAgyathI ja koI koI jIvone sAcA mokSa mArganI prApti thAya che. jaina zAstromAM nirvANa sAdhanAnA sAdhako mATe vividha viSayonuM saMkalana karavAmAM AvyuM che. jenAthI emane Atma svarUpanuM ane AjubAju rahela pudgala-ajIva svarUpanuM tathA sAthe ja je kSetramAM, lokamAM te susthita che tyAMnI loka saMsthitinuM, kAlacakranuM paNa ene parizAna thAya ane enAthI te potAnA AtmAnI lokagata vividha avasthAonuM jJAna karI zake ane adhyAtma ciMtana prApta karI zake. A ja kramamAM kAlamAna parizAnanA hetubhUta jayotiSImaMDala sUrya, candra, nakSatra ane graha tArAo saMbaMdhI parizAnanI saMkalanA paNa jaina AgamomAM karAI che. prAcInakAlamAM gaNadhara kRta aMga zAstromAM pramukha rUpamAM dRSTivAdamAM A viSayanI vyavasthA upalabdha rahI che ane sAmAnya rUpamAM bhagavatI Adi sUtromAM paNa jyotiSI maMDalano viSayAvabodha rahyo che. sUtra nAma :- kAlAMtarathI aMgabAhya sUtronI racanA kramamAM pUrva zAstronA AdhArathI A "jyotiSa gaNarAja prajJapti" sUtranI saMkalanA bahuzruta AcAryo dvArA karAI che. A sUtranI prAraMbhika gAthAomAM nAma nirdezapUrvaka kathana pRcchA kahevAI che enAthIe spaSTa che ke A Agama jyotiSagaNa rAja prajJapti sUtra athavA jyotiSa rAja prajJaptinA nAmathI ja banAvavAmAM AvyuM che. jyotiSImaMDala nA rAjA arthAt indra rUpamAM candra ane sUrya banneno svIkAra A sUtramAM karAyo che. mATe ja vyavahAra ane paricayamAM kayAreka enA mATe sUrya prazapti yA candra prazapti saMjJArUpa nAma paNa prayukta thavA lAgyA che. kAraNa ke A jyotiSa gaNarAja prajJaptimAM caMdra ane sUrya banne saMbaMdhI prAyaH badhA viSayonuM saMkalana che. koI vyaktinuM eka athavA aneka nAma hoya che. e ja kAlAMtarathI bhramanA kAraNe be bhinna vyakti mAnI levAya che ane kayAreka koI be samAna nAmavALA judA judA vyaktione paNa kAlAMtare bhramathI eka mAnI levAya che, evo bhrama thavo svAbhAvika che ane keTalAya aitihAsika tattvomAM paNa evuM thayuM che. A ja prakAre A Agama sammata suspaSTa nAmavALA jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtranA paNa sUrya prajJapti ane candra prajJapti ema nAma pracalita thayA che ane A pracalananA pravAhamAM A sUtramAM spaSTa upalabdha nAma bhulAI gayuM che ane paryAya rUpathI pracalita nAme ja pUrNa sthAna prApta karI lIdhuM che. kAlAMtarathI sUrya prazapti ane candra prajJapti be judA sUtra paNa mAnavAmAM Ave che. eka ja A AgamamAM pUrNa samanvayanI sAthe sUrya candra saMbaMdhI baMne prakAranA viSayonuM sAMgopAMga prastutIkaraNa karavAmAM AvyuM che racanAkAla ane racanAkAra :- gaNadhara prabhu dvArA racita bAramA dRSTivAda aMgamAM varNita(Avela) jyotiSa saMbaMdhI jJAnanA AdhArathI pUrvajJAnadhArI koI bahuzruta AcArya dvArA A sUtranI racanA karAI che. itihAsamAM e mahAna sUtrakAranuM nAma prApta thatuM nathI. sAthe ja AnI racanA vIra nirvANa pachI kayAre thaI e paNa ajJAta che. saMbhavataH pUrvonuM jJAna jyAM sudhI nirAbAdha cAle che tyAM sudhI aMga bAhya tattvajJAna viSayaka zAstronI racanAnI AvazyakatA utpanna thatI nathI, e jJAnanI pUrti tyAMthI ja thaI jAya che. ataH saMpUrNa pUrva viccheda javAnI AsapAsanA ke najIkanA pUrvanA kAlamAM AvA tattvajJAnavALA upAMga zAstronI pRthaka rUpamAM saMkalanA--racanA karAya che. tadnusAra devarjiMgaNI(devavAcaka) kRta naMdIsUtranI pUrve ke samakAlamAM AvA AgamonI racanA thaI gaI hatI ane ene devardrigaNi dvArA zrutajJAnanI sUcimAM svIkAra karavAmAM Avela che. mATe A jainazAsananI zruta nidhinuM eka prAmANika zAstra che. kAlAMtaramAM AnuM mukhya sUtrokta nAma jyotiSa gaNarAja prajJapti gauNa thaIne sUrya prajJapti ane candra prajJapti e nAma pramukha banI gayA che ane be sUtra mAnavAne kAraNe naMdImAM paNa be nAma lipi- kAlathI saMpAdita karavAmAM Ave che. A prakAre A zAstra ajJAta AcAryanA dvArA ajJAtakAlamAM racavAmAM AvyuM che ane jainAgamamAM prAmANika rUpathI svIkAra karavAmAM Avyo che. je Aje parivartita nAmathI pracalita che. AkAra svarupa :- A sUtra eka zruta skaMdha rUpa che. AnA adhyayana vibhAgone "pAhuDa-prAmRta" saMjJAthI kahevAyA che. AnA adhyayanonA avAMtara vibhAga paNa che ene prAbhUta-prAbhUta arthAt pratiprAmRta kahevAyuM che. A zAstra pUrNarUpathI praznottara zailImAM che. praznanI ane uttaranI bhASA zailI paNa eka vilakSaNa prakAranI "takAra" prayogapUrvaka che. bhASA ane zailI sadA racanAkAranA e samayanA mAnasa para nirbhara rahe che. aneka prakAranI bhASA zailI ane paddhationA jJAtA vidvAna paNa potAnA tAtkAlika mAnasanA anusAra ja racanA taiyAra kare che. mATe Agama bhASA zailIthI koI prakAranI ekAMtika kalpanA na karavI joie. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 257 AgamasAra A sUtramAM 20 prAbhUta che. koIka prAbhUtamAM pratiprAmRta paNa che. dasamA prAbhUtamAM 22 pratiprAmRta che. enA pachI 11 thI 20 sudhImAM pratiprAmRta nathI. gaNita viSayamAM svAbhAvika ja thoDI vyaktione rasa paDe che. mATe A AgamanuM adhyayana pracalana ochuM ja rahyuM che. jenAthI A sUtranA artha paramArthanA jJAnamAM vadhAre kaThinatAno anubhava thAya che. sAthe ja A viSayano paricaya alpa hovAne kAraNe tathA bhASA paNa vicitra hovAne kAraNe lipikAlamAM paNa thoDI skhalanAo thavI svAbhAvika che. A kAraNe vartamAna yuganA vidvAna saMpAdaka Ane vyavasthita prakAzita karavAnAM prayatna karavA chatAM AnA pAThonA saMbaMdhamAM paNa aneka zaMkAo upasthita karavAnI pravRtti kare che. ATaluM thavA chatAM paNa e samasta skhalanAo susAdhya che ane e saMdeha paNa samAdhAna saMbhAvita che. jeno anubhava che A sArAMza pustikathI paNa karI zakAya che. vartamAne je rUpamAM A jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra upalabdha che enuM parimANa 2200 zloka pramANa mAnavAmAM Avela che. = sUtraviSaya :- A sUtrano viSaya sImita che, te che jyotiSa maMDalano gaNita viSaya ane eno paricaya. AcAra ane dharmakathA AmAM nathI. A prasaMgathI A sUtramAM sUrya, candra, graha, nakSatra, tArA A pAMca prakAranA jyotiSa gaNanuM varNana che. sUryacandranI gati, bhramaNa maMDala, divasa rAtri mAna tathA enI vRddhi, hAni, prakAzakSetra, nakSatronA yoga, yogakAla, pAMca prakAranA saMvatsara saMbaMdhI vicAraNAo, candranI kalAvRddhi hAni, rAhuvimAna, e pAMce ya jyotiSa gaNanI saMkhyA ane samabhUmithI aMtara vagere viSayonuM sAMgopAMga varNana karAyuM che. vadhAre jANakArI prAraMbhika viSaya sUci ane sUtra sArAMzanA adhyayanathI ja thaI zakaze. A sUtramAM dasamA prAbhUtano sattaramo pratiprAmRta jaina samAjamAM carcAno ane saMdigdhatAno viSaya banela che. je AjathI nahIM seMkaDo varSothI eka prazna cihna banela che. jyAM AvIne pratyeka saMpAdaka vivecaka kAMto thobhI jAya che, athavA to kalpanAomAM utarI jAya che. A bAbatamAM prastuta saMskaraNamAM paNa navo ciMtana anubhava prastuta karela che jene pAThaka svayaM sattaramAM prati prAbhUtamAM joI zake che. enuM tAtparya e che ke mAMsa vagere akhAdya padArthonA preraka vAkayavALA pAThone sUtrakAra yA gaNadhara ke bahuzruta racanAkAra race nahIM paraMtu e lipikAlamAM dUSitamati lokonA dvArA prakSipta ane vikRta tattva che. bIjA sUtromAM paNa evA tattvo koIka aMze joI zakAya che. jainazAstronA nirmANa kartA evA bhramakAraka zabdono prayoga, preraNAtmaka vAkyonA rUpamAM, koIpaNa anya arthanA lakSyathI paNa karI zakatA nathI. kema ke evuM karavuM teone mATe yogya paNa nathI ane saMyamocita paNa nathI. sUtra saMskaraNa :- A sUtra para AcArya malayagirinI TIkA upalabdha che, je mudrita che. niryuktikAra zrI dvitIya bhadrabAhu svAmIe paNa A sUtra para niryukti vyAkhyA karela hatI, evo saMketa prApta thAya che. AcArya ghAsIlAlajI ma.sA. e potAnI samasta AgamonI TIkA karavAnI pratijJA anusAra A sUtranI paNa TIkA lakhI che. je mudrita hindI, saMskRta, gujarAtI traNeya bhASAomAM upalabdha che. AnA pUrve AcAryazrI amolaka RSijI ma.sAhebe AgamonuM hindI anuvAda sAthe mudraNa karAvyuM hatuM. emAM paNa anuvAda sahita ane Avazyaka gaNita vistAra sAthe A sUtra mudrita che. vartamAna yuganI Adhunika AkarSaka paddhatinA saMskaraNa Agama prakAzana samiti byAvarathI hiMdImAM mudrita thayA che. je sUtronA artha, vivecana, TippaNo vagerethI susajjata che. sUtronuM evuM sarvAMgINa mudraNa pUrNa thaI gayuM che. je jaina samAja mATe saMpradAyanirapekSa rUpanI anupama upalabdhi che. e zrRMkhalAmAM A sUtranuM saMpAdana pUjya paM. ratna zrI kanaiyAlAlajI ma.sA. 'kamala' e artha paramArtha TippaNonI sAthe aneka prayatnathI karyo, paraMtu koI kAraNosara byAvaranI te prakAzana samitie A sUtrane kevaLa mULa pATha rUpamAMja mudrita karAvyuM che. to paNa emAM TippaNa ane pariziSTo dvArA sUtrano alpAMza spaSTa karela che. tyAra pachI pUjya zrI kanaiyAlAlajI ma.sA.'kamala' dvArA svataMtrarUpe A sUtranA anuvAdanuM prakAzana anuyoga TrasTa amadAvAdathI karavAmAM AvyuM che. te saMskaraNanI khAsa vizeSatA e che ke temAM prakSiptatAnA saMdehavALA ane jaina siddhAMtanA bAdhaka, sattaramAM pratipAhuDane yogya sUcana sAthe rikta karI dIdhela che. te teonA zAsana pratyenA prema yukta niDara vyaktitvane pragaTa kare che. prastuta saMskaraNa :- A badhA saMskaraNo, vicAro ane kalpanAone samakSa rAkhatA yathA prasaMga Avazyaka samAdhAnothI saMyukta karIne A prastuta sArAMza taiyAra karavAmAM Avyo che. jenuM mUlyAMkana vAcaka gaNa, sAmAnya svAdhyAyI ane vidvAna manISI svayaM ja karI zakaze. viSaya sUci viSaya nakSatramAsanA divasa, muhUrta;- parikramA ane maMDala parimANa, nAnA moTA divasanuM parimANa, divasanI ghaTa--vadha (hAni vaddhi), hAni--vRddhinAM kAraNa. varSa prAraMbha. nAnA moTA divasa rAtri kayAre ane keTalIvAra ? prAbhUta pratiprAmRta 1 1 | | ja jI ||||2 ruM chuM 2 4 8. 1 ardha maMDala gamana ane maMDalAMtara praveza, kayA divase, kayo sUrya, kayu ardhamaMDala cAle? be sUryonA nAma, calita acalita mArga gamana, punaHcalitamAM sva-para calitano ane acalitanohisAba. baMne sUryonuM aMtara ane enI hAni vRddhi hisAba, matAMtara pAMca. sUrya bhramaNanA kula kSetranuM parimANa ane pAMca mAnyatAo. vikampana parimANa ane sAta mAnyatAo. sUrya candra vimAnanuM saMsthAna ane sAta mithyA mAnyatAo. maMDalono vikhaMbha ane paridhi, hAni vRddhino hisAba, traNa mAnyatAo. baMne sUryonuM bhramaNa svarUpa ane sUryodaya. ATha mAnyatAo. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 ja che ja che | | | | | 1 2 | | | | - ja cha = ra ka | | | | | | | | | | che che AgamasAra- utarArdha karNa kalA ane bhedaghAta gatithI saMkramaNa. sUryanI maMDalomAM muhUrta gati ane cakSu sparza, cakSu sparzanA ghaTa-vadhanuM gaNita, cAra mAnyatAo. prakAza kSetrAMza ane aMdhakAra kSetrAMza, 12 mAnyatAo. be sUrya, be candranI avasthitinA saMsthAna, 16 mAnyatAo. tApa kSetra ane aMdhakAra kSetranA saMsthAna ane bAhA vagerenuM mApa. tApakSetranI rukAvaTa zenAthI? 20 mAnyatAo. prakAza saMsthitimAM ghaTa-vadha, 25 mAnyatAo. pudgalo dvArA lezyA varaNa, prakAza grahaNa 20 mAnyatAo. cAra vibhAgomAM sUryodaya, sUryAsta ane Rtu prAraMbha, traNa mAnyatAo. chAyA pramANa ane enAthI divasano bhAga vItavAnuM jJAna, tApa vezyA dvArA anaMtara paraMpara pagalone AtApita karavA, chAyAnA pacIsa ane ATha AkAra. nakSatrono krama, pAMca mAnyatAo. nakSatrono candra sUryathI saMyoga kAla. nakSatra candra saMyogano prAraMbhakAla, samApti kAla. pratyeka nakSatrano krama yukta yoga ane pachI bIjAne samarpaNa. 28 nakSatronA kula, upakulano bodha. pUnama ane amAsanA divase nakSatra yoga. mahinA ane amAsa pUnamanA nakSatra yoga saMbaMdha. nakSatronA AkAra. nakSatronA tArAnI(vimAnonI) saMkhyA. 10 rAtri vAhaka nakSatra ane enI rAtri vahana saMkhyA. 11 pramarda yoga paryanta pAMca prakAranA candra nakSatra yoga, candra nakSatranI maMDala saMkhyA ane pArasparika sIdha. sUrya, candra, nakSatra maMDalonuM sIdha samavatAra. sUrya, candra ane nakSatranA maMDalonuM potAnuM aMtara. 12-14 nakSatra svAmI devatAnA 30 muhUrtAnA ane rAtri-divasonA nAma. 15 paMdara tithionA 5-5 nAma. nakSatronA gotra ane svAmI devanA nAmano cArTa. x ahIM pariziSTa che. 18 eka yugamAM candra sUryanI sAthe nakSatra yoga. mahinAnA laukika lokottarika nAma. 20 pAMca prakAranA saMvatsara-pramANa, zanizcara saMvatsara vagere. nakSatromAM yAtrA nirdeza, pAMca matAMtara. nakSatronA sImA vikhaMbha hisAba; nakSatra, candra, sUryanA pUrNimA amAsamAM alaga ane sammilita yoga ane mahurta vizeSa eka nAmavALA be nakSatronI sAthe candra suryathI yoga kAlanuM aMtara. candra ane abhivaddhita saMvatsaranA tathA yuganA prAraMbha ane samAptimAM nakSatra yoga. pAMca saMvatsaronA divasa ane muhUrtanuM parimANa. yuga ane no-yuganA divasa tathA muhUrtanuM parimANa pAMca saMvatsaronA Adi ane aMtanuM milAna (meLa) varSomAM sUrya saMvatsaranA ane ayana prAraMbhanA yoga, sUrya candranI AvRttio (ayana) sUrya AvRttinA prathama divasanI tithi.chatrAtichatra yoga ane 12 yoga saMsthAna prakAra. candranI hAnivRddhi, candranA ayana. dakSiNa uttaranA ardha maMDala, yuganI samApti maMDala candranA calita acalita mArga; sva para, ubhaya calita mArga. candrano prakAza aMdhakAra, hAni vRddhi. candra sUrya nakSatranI maMDala vibhAgarUpa muhUrta gati. gatinA kAraNe yoga saMbaMdha. pAMca prakAranA mahinAmAM candra sUrya nakSatranA maMDala pAra karavAnA mApa. candra sUrya lakSaNa. cayApacaya. samabhUmithI UMcAI, 25 mAnyatAo. candra sUrya ane tArAnI tulya ane alpa Rddhi sthitithI. banneno parivAra, meru ane lokAMta thI jayotiSa maMDalanuM aMtara. nakSatromAM sahuthI upara nIce, aMdara, bahAranA nakSatra. jyotiSI vimAnonA AkAra,laMbAI, pahoLAI, UMcAI. devo, devIonI jaghanya utkRSTa sthiti. vAhaka deva. alpa bahutva dviIpa samudromAM sUrya candra vagerenI saMkhyA. UMcAImAM sthiratA ane maMDalamAM sthiratA, asthiratA. sukhadu:kha nimittaka cAla vizeSa. tApakSetra prakAza kSetra, cala acala jyotiSI. 16. | | | | | | | | | 19 : 8 | Ta Ta la re re I A . || R | Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology I 20 pariziSTa - 1 jJAtavya gaNita 259 dvIpa samudromAM sUrya candra jANavAnI vidhi. candra, sUrya ane rAhunA saMbaMdhamAM laukika kathana. candra vimAnanuM nAma mRgAMka. sUrya vimAnanuM nAma Aditya. ''Aditya'no vyutpati artha ane enI pramukhatAnI vicAraNA para TippaNa. jayotiSInA bhoga sukha. grahonA bheda 88 ane nAma. upasaMhAra sUtra-adhyayana viveka para TippaNa. candra prajJapti sUtra eka vicAraNA pariziSTa - 2 nakSatra tattva vicAra(thokaDo). pariziSTa - 3 jyotiSa maMDala : vijJAna ane AgamanI dRSTimAM = AgamasAra vizeSa vArtA pahelA bIjA ane dasamAM A traNe prAbhUtamAM kramaza 8, 3, 22 prati prAmRta che. zeSamAM prati prAmRta nathI. mUla pAThamAM AnA mATe pAhuDa ane pAhuDa-pAhuDa zabda prayoga karela che. kula 20 pAhuDa che. matAMtara saMgraha :-- pahelA prAkRtanA cothAthI AThamA prati prAmRta sudhI badhAmAM matAMtara prarUpaNa che. dasamA prAbhUtanA pahelA ane ekavIsamA prati prAbhUtamAM matAMtara kathana che. aDhAramA prAbhUtamAM paNa mAnyatAonuM kathana che. zeSa prAbhUto ane prati prAbhUtomAM matAMtara rahita kevala jinAnumata tattvonuM kathana che. jayotISa gaNarAja prajJapti sArAMza [sUrya - caMdra prajJapti ] eka nakSatra mahinAmAM 819 muhUrta hoya che. jyAre eka divasa rAtrimAM 30 muhUrta hoya che. nakSatra mahinAnA divasa jANavA mATe A muhUrtonI saMkhyAno 30 vaDe bhAgAkAra karavAthI 819 + 30 U 27 divasa Ave che. arthAt sAdhika satyAvIsa divasano nakSatra mahino thAya che.(A sUtra lipi kALamAM sUtranI vacamAMthI kyAMkathI nIkaLIne bhUlathI ahIM zarUAtamAM lakhAI gayuM che. viSaya sUcaka gAthAo ane prakaraNathI e spaSTa thAya che.) parikramA parimANa :- sUryanA cAlavAnA maMDala(goLAkAra mArga) 184 che. jyAre sUrya sarva AvyaMtara arthAt pahelA maMDalamAM che ane tyAMthI pharIne bIjA maMDalamAM parikramA karIne e sthAnanI sIdhamAM pahoMce che to enuM te parikramArUpa prathama cakkara hoya che. trIjA maMDalamAM pahoMcavA para be cakkara pUrA thAya che. ema 184mA maMDalamAM pahoMcavA para 183 cakkara pUrA thAya che. sarva bahAranA 184mA maMDalanA sthAnathI sUrya pAcho phare che. arthAt aMdaranI tarapha cAlIne 183mA maMDalamAM te sthAnanI sIdhamAM pahoMce che, tyAre eka cakkara thAya che. jyAre 182mA maMDalamAM pahoMce che to be cakkara pUrNa thAya che. ema 183 cakkara pUrA thavAthI te prathama maMDalamAM te sIdhavALA dhruva sthAna para pahoMcI jAya che. ema prathama maMDalathI cAlIne 184mAM maMDalamAM jaIne punaH prathama maMDalamAM AvavAthI sUryanI eka(parikramA) pradakSiNA 183 + 183 U 366 divasa rAta pUrNa thAya che. pahelA ane chellA ema be maMDalomAM sUrya eka eka cakkara lagAve che. arthAt eno sparza yA A banne rastA para bhramaNa eka vAra kare che. bAkInA vaccenA 182 maMDalo(mArga) para be be vAra bhramaNa kare che. tethI 18242 U 364+2 U 36 6 cakkaramAM 366 divasa rAta thAya che. evI eka pradakSiNAthI eka sUrya saMvatsara arthAt eka varSa pUrNa thAya che. [TippaNa :- A sUrya maMDalanI pradakSiNAno rasto jalebI jevA AkArano hoya che. arthAt koI aMdaranA gherAvathI prAraMbha karI bahAra laI jaIne jalebI pUrI kare che evI gatithI sUrya aMdarathI bahAra jAya che ane koI vyakti bahAranA sthAnathI jalebInI zarUAta karIne aMdaranA sthAna para lAvIne pUrI kare. evI ja rIte sUrya bahArathI aMdara AvIne mArga bhramaNa kare che. banne AkAromAM vaLAMka eka dizA taraphI ja hoya che. arthAt sUrya sadAya pUrvathI dakSiNa,pazcima thI uttaranI tarapha AgaLa vadhe che. mATe bahAra javAnA 183 mArga ane aMdara AvavAnA 183 mArganA sthaLa kaMIka alaga alaga hoya che. nAnA moTA divasanuM pramANa :- navA varSanI zarUAtamAM sUrya jyAre prathama maMDalanA dhruva sthaLathI cAle che tyAre te pahelo divasa 18 muhUrtano hoya che ane rAta 12 muhUrtanI hoya che. arthAt sahuthI moTo divasa hoya che. e divasathI varSanI zarUAta thAya che. A prathama divasanA prathama cakkaramAM sUrya bIjA maMDalamAM cAlyo hoya che. pahelo prAbhUta H pahelo prati prAmRta : vadha-ghaTa :- A prakAre kramazaH sUrya aMtima maMDalamAM jaIne tenA aMtima dhruva sthaLamAM 6 mahinAthI 183 divase pahoMce che. tyAre 12 muhUrtano divasa ane 18 muhUrtanI rAta hoya che. evI rIte 183 divasamAM 6 muhUrta divaso nAnA thAya che ane rAta moTI thAya che. ataH eka divasamAM 0.03 muhUrta divasa nAno hoya che ane rAta moTI hoya che. nAnA moTA divasanuM kAraNa :- jyAre sUrya prathama maMDalathI bIjA trIjA maMDalamAM jAya che, tema tema te dUra thato jAya che. enAthI tenuM prakAza kSetra(vistAra) ghaTatuM jAya che. e kAraNa 0.03 muhUrta jeTalo divasa sUryodayathI sUryAsta sudhImAM nAno thAya che ane rAta moTI thAya che ane jyAre bahAranA maMDalathI aMdaranA maMDalamAM sUrya Ave che tyAre 6 mahInA sudhI divasa moTo thAya che ane rAta nAnI thAya che. arthAt sauthI nAno divasa(ziyALAmAM) sUrya bahAranA maMDalamAM arthAt 184mA maMDalamAM rahe che tyAre ane sauthI moTo divasa sUrya sarva AvyaMtara (pahelA) maMDalamAM rahe che tyAre thAya che. varSa prAraMbha :- A hisAbe varSanI zarUAta prathama maMDalathI arthAt zrAvaNa vada ekamathI(gujarAtI tithi pramANe aSADha vada ekamathI) thAya che. e anAdi kudaratI siddhAMta che. paraMtu loko pota potAnA Azayone pramukhatA ApIne koI divALIthI varSanI zarUAta kare che, koI caitrathI, koI mArcamAM samApti karI 1 eprilathI zarUAta kare che. e lokonI paraMparA pota potAnI apekSA Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 260 nAnA moTA divaso kayAre ane keTalIvAra ? == mAtra che. tene koI siddhAMta mAnavAno bhrama karavo na joie. siddhAMtathI kudaratI varSano prAraMbha zrAvaNa vada ekamathI arthAt sahuthI moTA divasanA anaMtara divasathI thAya che. (kelenDaranuM navuM varSa vaijJAnIka sauthI nAnA divasanA anaMtara 1 jAnyuArIthI thAya che.) * sahuthI moTo divasa varSano aMtima divasa gaNAya che. navA varSano pahelo divasa 0.03 bhAga ocho 18 muhUrtano hoya che. prathama cha mahInAno aMtima divasa 184mAM maMDalamAM sahuthI nAno divasa hoya che ane bIjA cha mahInAno aMtima divasa pahelA maMDalamAM sahuthI moTo divasa hoya che. sahuthI moTo divasa 18 muhUrtano varSamAM ekavAra Ave che ane sahuthI nAno divasa 12 muhUrtano varSamAM ekavAra hoya che. bAkInA sarva madhyama divaso varSamAM be vAra hoya che. kema ke prathama ane aMtima maMDalamAM sUryanA ekavAra cAlavAthI A banne nAnA ane moTA divaso eka vAra hoya che. bAkInA maMDalomAM AvavAnA ane javAnA samaya ema sUryanA be vAra cAlavAthI madhyama sarve divaso be be vAra hoya che. rAta keTalI vAra ? :- divasanI jema ja nAnI ane moTI rAta 12 ane 18 muhUrtanI prathama ane aMtima maMDalamAM eka eka vAra hoya che ane bAkInI vaccenI rAta vaccenA maMDalomAM hovAthI be-be vAra hoya che. bIjo prati prAmRta ardha maMDalagati :- A jaMbudrIpamAM be sUrya che. baMne maLIne eka divasamAM eka maMDala pUruM kare che. saMvatsara(varSa) nI zarUAtanA samayamAM eka sUrya pazcima dizAnA aMtamAM hoya che. arthAt tyAMthI bhramaNanI zarUAta kare che. bIjo sUrya pUrva dizAnA aMtamAM hoya che. te tyAMthI bhramaNanI zarUAta kare che. pahelA divase 30 muhUrtamAM banne sUrya bIjA maMDalane pAra kare che. arthAt pazcimamAM sthita airAvatIya sUrya uttara ardha maMDalamAM cAlIne pUrva dizAnA aMtamAM AvIne bIjA maMDalanAM aMtima sthAne pahoMce che, jyAre pUrva dizAmAM rahela bhAratIya sUrya dakSiNI ardha maMDalamAM cAlIne pazcima dizAnA aMtamAM bIjA maMDalanA aMtima sthAne pahoMce che. A rIte banne sUrya ardhA-ardhA maMDala pAra karI bIjA divasanA prAraMbhamAM trIjA Adi maMDalamAM praveza kare che. A rIte bIjA divase banne sUrya maLIne ardhA-ardhA trIjA maMDala pAra kare che. tyAre pUrvI sUrya punaH potAnI zarUAtanA sthAnanI sIdhamAM AvI jAya che. evI ja rIte pazcimI sUrya paNa potAnI zarUAtanA sthAnanI sIdhamAM AvI jAya che. A rIte pazcimI sUrya bIjA maMDalanA ardhA uttarI vibhAgane ane trIjA maMDalanA ardhA dakSiNI vibhAgane pAra kare. jyAre pUrvI sUrya bIjA maMDalanA dakSiNI ardha vibhAgane ane trIjA maMDalanA uttarI adha vibhAgane pAra kare. A rIte ardhA-ardhA maMDala sAma sAme dakSiNI, uttarI vibhAgonA banne sUrya maLIne pAra karI pote ardhA cakkara pachI AgalA maMDalamAM praveza karI jAya che. kayA divase kayA maMDalano kayo vibhAga pAra kare ? :- varSanA pahelA divase pazcimI(airAvatIya) sUrya bIjA maMDalano uttara vibhAga pAra kare che ane chaThThA mahinAnA aMtima 183me divase 184mAM maMDalanA ardha uttarI vibhAgane pAra kare che. jyAre pUrvI(bhAratIya) sUrya pahelA divase bIjA maMDalano dakSiNI ardho vibhAga pAra kare che ane aMtima 183mAM divase 184mAM maMDalano dakSiNI ardho vibhAga pAra kare che. aMdara praveza karatA bIjA cha mahinAnA prathama divase te pazcimI (airAvatIya) sUrya 183mAM maMDalanA dakSiNa vibhAgane pAra kare che ane varSanAM aMtima divase pahelA maMDalanA dakSiNI vibhAgane pAra karI potAnA pazcimI sthAna para punaH pahoMcI jAya che. A ja prakAre pUrvI(bhAratIya) sUrya paNa bIjA cha mahInAnI zarUAtamAM 183mAM maMDalanA uttara vibhAgane pAra kare che ane varSanA aMtima divase pahelA maMDalanA uttara vibhAgane pAra karI potAnA sthAna para punaH pahoMcI jAya che. A prakAre banne sUrya maLIne ardhA-ardhA maMDala pAra karI eka varSamAM eka pradakSiNA pUrNa karI punaH potAnA sthAne pahoMcI jAya che. trIjo prati prAmRta = be sUrya :- jaMbudrIpamAM be sUrya che- (1) bhAratIya sUrya (2) airAvatIya sUrya. je varSanA zarUAtanA divase pazcima kendra sthaLathI ravAnA thaIne uttarI airAvata kSetranI tarapha jAya che tene airAvatIya sUrya kahe che ane je sUrya varSanI zarUAtanA divase pUrvIya kendra sthaLathI ravAnA thaIne dakSiNa bharatakSetra tarapha jAya che tene bhAratIya sUrya kahe che. calita acalita mArga :- aMdarathI bahAra jatA banne sUrya pota potAnA mArgathI ardhA ardhA maMDala pAra kare che. koI paNa calita mArgane banne sUrya sparza nathI karatA arthAt svataMtra mArgathI teo AgaLane AgaLa vadhatA jAya che. e ja prakAre bahArathI aMdara AvatA samaye paNa svataMtra mArgathI AgaLanA maMDalamAM pahoMcatA rahe che. koInA paNa aMdara AvatA samaye cAlelA mArgamAM nathI cAlatA. paraMtu aMdara AvatA samaye pahelAnA bahAra jatA samaye cAlelA mArgane punaH kApatA jatA e mArgomAM avazya cAle che. e apekSAthI e banne sUrya aMdara AvatA samaye pahelAnA svayaMnA cAlelA mArgone ane anyanA cAlelA mArgone kApatA jatA tenA para thoDuM cAle che. eka jagyA jUnA mArgane kApatA jatA e sUrya potAnA maMDalanA 124mAM bhAgamAMthI 18 bhAga jeTalA cAlelA kSetra para cAle che. pachI ene choDIne alaga(aMdaranI bAjumAM) sarakI jAya che. cotho prati prAmRta baMne sUryanuM aMtara H- aMdarathI bahAra jatA ane bahArathI aMdara AvatA samaye baMne sUryanuM parasparanuM aMtara kramazaH 5 yojana vadhe che ane ghaTe che. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 261 AgamasAra yathA baMne sUryonuM aMtara | pahelA maMDalamAM bIjA maMDalamAM trIjA maMDalamAM aMdarathI bahAra jatA samaye 99640 mo. 99645 + (adhiku) 99651 + (adhiku) | bahArathI aMdara AvatA samaye | 1000 yo. 170654+ (adhika) 107648 + (adhika) aMtaranI hAni vRddhi - A cArTamAM banne sUryonuM aMtara darzAvela che. pratyeka maMDalamAM ApasamAM be be yojana dUra rahI banne sUrya gati kare che. banne sUrya sAma sAme pratipakSa dizAmAM sadA cAlatA hoya che. sUrya vimAna, 4861 yojanAnA hoya che. eTaluM kSetra be yojanathI adhika vyApta kare che. eTale eka dizAmAM eka sUrya 2,48,61 yojana prati maMDalamAM AgaLa vadhe che ane bIjo sUrya paNa bIjI dizAmAM eTalo AgaLa vadhe che. banne sUryonuM parasparanuM aMtara prati maMDalamAM 2,4861 42 U 5 35/61 yojana vadhatuM ghaTatuM hoya che. vRddhino hisAba:- A prakAre (1) pratyeka maMDalamAM parasparanuM aMtara be-be yojanAnuM hoya che. (2) pratyeka maMDalamAM sUrya 2,48/61 yojana AgaLa vadhe che. (3) pratyeka maMDalamAM banne sUryonuM parasparanuM aMtara 5 35/1 yojana vadhe che. (4) 6 mahinAmAM eka sUrya 2,48,61 4183 U 510 yojanA aMtara vadhAre che. banne sUryo maLIne 55 8183 U 1020 yojanA aMtara vadhAre che. jethI pahelA maMDalamAM rahela 9964yojananuM parasparanuM aMtara vadhIne 99640+1020U10050 yojana thaI jAya che. tethI banne sUryonuM parasparanuM aMtara sadA parivartita thatuM rahe che. eka sarakhu aMtara sthira rahetuM nathI. pAMcamo prati prAbhRta dviIpa samudramAM sUryanuM bhramaNa kSetra - eka dizAmAM sUrya kula 510 yojanA kSetramAM aMdarathI bahAra ane bahArathI aMdara AvatA jatA meru parvatanI pradakSiNA kare che. A 510 yojanamAM 180 yojanA kSetra jaMbudvIpanuM che ane 330 yojana kSetra lavaNa samudranuM che. arthAt bane sUrya 180 yojana jaMbUdvIpanI aMdara hoya tyAre te prathama maMDalamAM hoya che ane jyAre 330 yojana lavaNa samudramAM hoya che tyAre te bAhya maMDalamAM hoya che. chaThTho prati prAbhRta prati divasa vikaMpana :- sUrya eka divasamAM 2,48/1 yojanA kSetra vikaMpana kare che arthAt AgaLa sarake che, e rIte 183 divasa(6 mahInA) mAM 510 yojana AgaLa sarake che. AnuM vizeSa spaSTIkaraNa cothA prati prAbhRtamAM thayela che. sAtamo prati prAbhRta sUrya caMdra vimAna saMsthAna :- sUrya caMdranA vimAna chatraAkAranA che. ardha koThAnA phaLanA AkAravALA arthAt nIcethI samatala, uparathI goLa ane cotaraphathI goLAkAra hoya che. sarvajJokta ukta chatrAkAra saMsthAna mAnavAvALA paNa loko jagatamAM che te jinamatathI sammata che, mithyA nahi. AThamo prati prAbhRta maMDalono vikhaMbha ane paridhi - sUryanA pratyeka maMDala(mAga)nI pahoLAI 4861 yojanAnI hoya che. kAraNa ke sUrya vimAnanI laMbAI, pahoLAI eTalI ja che. maMDala-maMDalanuM aMtara 2-2 yojanAnuM hoya che. AkhA maMDalano vikhaMbha eka dizAmAM 2,4861 yojana vadhe che. baMne dizAmAM maLIne 56 yojanA kula vikhaMbha pratimaMDalamAM (eka maMDalathI bIjA maMDalanuM) vadhe che. te vikhaMbhathI traNa gaNI sAdhika paridhi rahyA kare che. 535 x 3 sAdhika(3.16 sAdhika) U 17 8, yojana prati maMDalamAM paridhi vadhe che. tene ja sthUla daSTithI 18 yojana paridhi vadhavI kahevAya che. vAstavamAM dezona 18 yojana paridhi vadhe che. sarva AtyaMtara maMDala jaMbUdvIpanA eka kinArAthI 180 yojana aMdara che. bIjA kinArAthI paNa 180 yojana aMdara che. ema kula eka lAkha yojananA AyAma vikhaMbha(vyAsa)mAMthI 360 yojana ochA thAya che. Ane sAdhika traNa gaNA karavAthI 1138 yojana thAya che. jaMbUDhIpanI paridhimAMthI ATalA yojana ochA karavAthI arthAt 31 227-1138U 315089 yojana thAya che. A pahelA maMDalanI paridhi che. A paridhimAM prati maMDalamAM dezona 18 yojana umeravAthI AgalA maMDalanI paridhi nIkaLI jAya che. sUryanuM vimAna jyAre chellA maMDalamAM cAle che tyAre te 510 yojananA maMDalakSetrathI bahAra sthita thAya che. ataH A apekSA AtyaMtara kinArAthI bAhya avagAhita kinAro 510," yojanA aMtaravALo kahevAya che. AtyaMtara ane bAhya baMne tarapha sUrya vimAnanA avagAhanane na gaNIne phakta maMDala kSetrane gaNIe to "l, 42 U 15 ochA karavAthI 510 **l - 1 U 509 yojana thAya che. bIjo prAbhRta: pahelo prati prAbhRta baMne sUryonuM bhramaNa svarUpa ane sUryodaya:- baMne sUrya samabhUmithI 800 yojana UMcAI para paribhramaNa kare che. bhAratIya sUrya pUrva dizA pAra karI jyAre pUrva dakSiNamAM pahoMce che tyAre te dakSiNakSetramAM sUryodaya kare che. te samaye airAvatIya sUrya pazcima dizA pAra karI pazcima uttaradizAmAM pahoMce che ane uttarIkSetramAM sUryodaya kare che. pachI A banne sUrya saMpUrNa dakSiNa dizA ane saMpUrNa uttara dizAne sAthe pAra karatA ane kSetramAM divasa kare che. A prakAre gati karatA uttara dizAne pAra karanAra airAvatIya sUrya uttara pUrvamAM Ave che ane dakSiNa dizAne pAra karanAra bhAratIya sUrya dakSiNa pazcima dizAmAM Ave che. A samaye A banne sUrya pUrva pazcima kSetra(mahAvidehakSetra) ne prakAzita kare che. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 262 jyAre A sUrya uttara dakSiNane prakAzita kare che tyAre pUrva pazcimamAM rAtri kare che ane jyAre pUrva pazcimane prakAzita kare che, tyAre uttara dakSiNamAM rAtri kare che. bIjo prati prAmRta saMkramaNa gati nirNaya :- eka maMDalathI bIjA maMDalanuM aMtara be yojananuM che ane te be prakA2e pAra karI zakAya che. (1) AkhuM maMDala cAlIne eka nizcita sthAna para AvIne be yojana sIdhA cAle ane pachI bIjA maMDalanuM bhramaNa zarU kare. bhramaNa karIne pharIthI nizcita sthAnanI sIdhamAM AvIne AgalA maMDalamAM saMkramaNa kare. A "bheda ghAta-saMkramaNa" gati che. (2) karNa kalA gatino artha che jalebInI jema. maMDala pAra karavAnI sAthe ja e be yojana aMtarane samAviSTa karatAM karatAM eka nizcita sthAnanI jagyAe svataH AgalA maMDalane prApta thaI jAya; A gatine karNakalA gati kahe che. karNakalA gati nirdoSa / :- A banne gatiomAM bIjI karNakalA gati sUryanA maMDala bhramaNanI ucitagati che. arthAt karNakalA gatithI sUryanuM bhramaNa thAya, te sAcI mAnyatA che. trIjo prati prAmRta sUryanI muhUrta gati :- 184 maMDalomAMthI sauthI prathama maMDalanI gati sahuthI ochI hoya che ane chellA maMDalamAM sauthI vadhAre gati hoya che. A prakAre sUryanI gati eka nathI. 184 prakAranI gati hoya che. kema ke pratyeka ardha maMDalane 30 muhUrtamAM ja pAra karavAnuM hoya che ane maMDalonI paridhi AgaLathI AgaLa vadhAre hoya che. eTale pratyeka maMDalanI muhUtaeNgatI alaga hoya che te A prakAre che. muhUrta gati evaM cakSusparza :- (+ eTale sAdhika) maMDala | muhUrta gati yo. daSTi kSetra(yo.) 5251 + 47263+ 5251 ++ 47179 + parapara + 47096 + 5305 + 31831 + 31916 + chellethI bIju maMDala 5304 ++ chellethI trIju maMDala 5304 + guNAkAra karavAthI ardha maMDalanI paridhi 32001 + maLI jAya che. ardha maMDala eka sUrya 30 muhUrtamAM pAra muhUrtamAM pAra kare che. dRSTikSetra - cakSusparza - ATale dUrathI manuSyane sUrya sUryodaya ane muhUrta gatine 30 muhUrtathI kare che. ardha maMDala bIjo sUrya 30 sUryAstanA samaye dekhAya che. prathama maMDala bIju maMDala trIju maMDala chelluM maMDala pratyeka maMDalamAM 1/60 yojana muhUrta gati vadhe che. prati maMDalamAM daSTikSetra 84 yojananI AsapAsa ghaTe che. A sthUla dRSTithI samajavuM. sUkSma dRSTithI 1/60 yojanamAM paNa thoDuM ochuM hoya che ane daSTikSetra pahelAthI bIjA maMDalamAM 83 27/so yojana ghaTe che ane aMtima maMDalathI bIjA maMDalamAM 85 9/60 yojana vadhe che. Ane ja mULa pAThamAM 84 yojanathI ochI ane 85 yojanathI vadhAre A prakAre puruSa chAyAnI hAni vRddhi kahela che. trIjo prAmRta prakAzita kSetra :- banne sUrya maLIne pahelA maMDalamAM rahIne jaMbUdvIpanA 3/5 traNa paMcamAMza bhAgane prakAzita kare che ane chellA maMDalamAM 2/5 be paMcamAMza bhAgane prakAzita kare che. jo dazAMzamAM kahIe to prathama maMDalamAM 6 dazAMza ane chellA maMDalamAM 4 dazAMza jaMbudvIpanA kSetrane banne sUrya prakAzita kare che. eTale eka sUrya pahelA maMDalamAM 3/10 traNa dazAMza bhAga uttara jaMbUddIpakSetrano prakAzita kare che. jyAre bIjo sUrya 3/10 traNa dazAMza bhAga dakSiNa jaMbudrIpakSetramAM prakAzita kare che. A samaye pUrvamAM 2/10 be dazAMza bhAga ane pazcimamAM 2/10 be dazAMza bhAga aprakAzita rahe che. A rIte prathama maMDalamAM 60 muhUrtanA 2/10 U 12 muhUrtanI rAtri hoya che ane 60 muhUrtanA 3/10 U 18 muhUrta no divasa hoya che. aMtima maMDalamAM pratyeka sUrya 2/10 bhAgane prakAzita kare che tethI 12 muhUrtano divasa ane 18 muhUrtanI rAta hoya che. cotho prAbhUta maMDala saMsthAna :- be sUryane be caMdranI samacorasa saMsthiti che. eTale ke yuganA prAraMbhamAM eka sUrya 'dakSiNa pUrva'mAM hoya che. jyAre bIjo 'pazcima uttara'mAM hoya che. A samaye eka caMdra 'dakSiNa pazcima'mAM hoya che. jyAre bIjo 'uttara pUrva'mAM hoya che. A rIte cAre vidizAomAM samakoNa thAya che. tethI A saMsthiti samacorasa kahela che. athavA sUrya caMdranA vimAna paNa laMbAI, pahoLAImAM samAna che. A kAraNe vimAnanI apekSAe paNa samacorasa saMsthAna sUrya ane caMdra maMDalanA kahevAya che. tApakSetra saMsthAna :- kadamba vRkSanA phUla jevo athavA gADAnI dhUMsarI jevo (sagaDuddhi saMsthAna)sUryanA tApakSetrano AkAra hoya che. A tApakSetra merunI pAse saMkucita puSpa, mUla bhAganA samAna hoya che ane lavaNa samudranI tarapha vistRta puSpamukhanA bhAga samAna hoya che. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 263 prathama maMDalamAM sUryano prakAza merunI pAse merunI paridhinA 3/10 bhAgamAM hoya che ane lavaNa samudranI tarapha aMtima prakAzita thavAvALA kSetranI paridhino paNa 3/10 bhAga prakAzakSetra hoya che. A saMpUrNa prakAza kSetra kadamba vRkSanA puSpanA AkAranuM hoya che. A saMsthAnamAM cAra bAhAo hoya che, be lAMbI ane be goLAIvALI. tApa kSetranI pahoLAInI banne bAju lAMbI bAhA hoya che ane tApakSetranA mULa ane mukha vibhAganI tarapha arthAt meru ane samudranI taraphanI bAhA goLAI- vALI hoya che. jaMbudrIpanI aMdara A banne lAMbI bAhA paraspara samAna 45-45 hajAra yojananI avasthita hoya che ane banne goLa bAhAonuM mApa paraspara asamAna hoya che ane prati maMDalamAM parivartita thayA kare che. te prathama maMDalamAM merunI pAse 9486 9/10 A merunI paridhi evaM jaMbudrIpanI paridhino 3/10 maMDalanuM mApa kahevAya che. yojana hoya che ane samudranI tarapha 94868,4/10 yojana hoya che. traNa dazAMza bhAga che. A jaMbudrIpanI aMdaranA kSetranI apekSAe pahelA sUryanuM tApa kSetra lavaNa samudramAM paNa jAya che. tethI tApa kSetranI kula laMbAI 45000 + 33333.33 U 78333.33 yojana thAya che. A laMbAI pahelA ane chellA Adi badhA maMDalomAM samAna hoya che. maMDala tApakSetra laMbAI aMdhakAra saMsthAna :- tApakSetranA jevo ja aMdhakArano AkAra hoya che. jaMbuddhIpanI aMdaranI banne bAhA tApakSetranI samAna 45-45 hajAra yojananI hoya che. aMdhakAranI saMpUrNa laMbAI paNa tApa kSetranI jema ja 78333.33 yojana hoya che. goLa AjyaMtara bAhA pahelA maMDalamAM merunI pAse merunI paridhithI 2/10 be dazAMza hoya che. arthAt 63246/10 yojana hoya che. bAhya goLa bAhA jaMbUdrIpanI paridhino 2/10 be dazAMza U 63245 6/10 yojana thAya che. ApyaMtara maMDalamAM je mApa kahevAmAM Avela che te bAhya maMDalamAM paNa e ja prakAre kahevuM paraMtu AjyaMtara ane bAhya goLAI vALI bAhAmAM pharaka che. te A pramANe che ke AtyaMtara maMDalamAM tApa kSetranuM je mApa te bAhya maMDalamAM aMdhakAranuM mApa samajavuM ane je ApyaMtara maMDalamAM aMdhakAranuM mApa kahyuM che te bAhya maMDalamAM prakAzanuM mApa samajavuM. sUrya ukta tApa saMsthAna mApamAM 100 yo. upara prakAza kare che. 1800 yojana nIce prakAza kare che. ane tirachA 47263 21/60 yojana AgaLa ane eTalA ja yojana pAchaLa banne bAjumAM prakAza kare che sthirabAhA Atara jaMbudrIpamAM prakAza bAhA bAhA AgamasAra AtyaMtara 78333.33|45000 bAhya bAhya prakAza bhAga 9486.90|94868.40 0.30 78333.33 45000 6324.60 63245.60 0.20 = noMdha :- prakAzakSetranuM je mApa ApyaMtara maMDalamAM che te ja aMdhakAranA bAhya maMDalamAM che ane je mApa prakAzakSetranuM bAhya maMDalamAM che te ja aMdhakAranA ApyaMtara maMDalamAM che. cArTagata saMkhyAo yojananI che. AtyaMtara prakAza bAhA meru pAse che. bAhya prakAza bAhA jaMbudrIpanI jagatInI che. pAMcamo prAbhUta tApa kSetramAM rukAvaTa(lezyA pratighAta) :- sUryanI lezyA arthAt sUryano prakAza-tApa aMdara meru parvata sudhI jAya che. pachI tenI divAlanA sUkSma bAdara pudgalothI rokAI jAya che. bahAra lavaNa samudramAM tathA banne bAju prakAza sImAnA kinArA para, ema A traNe tarapha carama sparzita pudgalothI sUryano prakAza rokAI jAya. matalaba e ke tyAM sudhI ja jAya. AgaLa sImA svabhAvathI na jAya. traNe bAjunI sImAnuM mApa cothA pAhuDamAM che. enA sivAya tApakSetranI sImAmAM paNa je padArthothI prakAza rokAIne chAyA thAya tyAM paNa te padArtho vaDe sUryanI lezyA- prakAza rokAI jAya che, pratihata thAya che. chaThTho prAbhUta prakAza saMsthitimAM ghaTa vadha :- ApyaMtara maMDalathI bAhya maMDalamAM jatA samaye sUryanA prakAzanI saMsthiti eTale prakAzanuM saMsthAna arthAt prakAza kSetra prati maMDalamAM ghaTe che ane bAhya maMDalathI ApyaMtara maMDalamAM AvatA samaye prati maMDalamAM prakAza kSetra vadhe che. pratyeka maMDalane sUrya 30 muhUrtamAM pAra kare che. ataH dara trIsa muhUrte sUryanuM prakAzakSetra eTale prakAza saMsthiti ghaTe vadhe che. A sthUla dRSTinI apekSAe che. sUkSma dRSTithI sUrya pratikSaNa AgalA maMDalanI tarapha karNa gatithI vadhe che. eka maMDalathI bIjA maMDala pahoMcavA sudhI kramazaH gati vadhAratA be yojanakSetra vadhAre che ane eTalI gati paNa vadhAre che, jethI tApakSetramAM thoDI vadha-ghaTa thatI rahe. mATe sUkSma dRSTithI ghaDIyAlanI aMdara rahelA kalAka ane tArIkhanA kAMTA ke tenA akSaronI samAna pratipala tApakSetra eTale prakAza saMsthiti ghaTatI vadhatI hoya che. A prakAre sthUla dRSTithI eka divasanA 30 muhUrta sUrya prakAza saMsthiti avasthita rahe che ane pachI ghaTe athavA vadhe che. je cha mahinA bahAra AvavA sudhI ghaTe che ane pachI cha mahInA aMdara AvatAM vadhe che. pratidivasa muhUrtano 2/61 bhAga ghaTe--vadhe che. cha mahinAmAM kula 6 muhUrta divasa ghaTe, vadhe che. maMDalanI apekSAe 2/1830 bhAga tApa kSetra ghaTe--vadhe che. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 264 sAtamo prAbhRta lezyA varaNa - sUryanA prakAzane sparza karavAvALA badhA pudgala tenI vezyAnuM varaNa(grahaNa) kare che. AthI joI zakAtA ane na joI zakAtA, sUkSma ke bAdara, je koIpaNa pudgala sUryanI prakAza sImAmAM Ave te sUrya vezyAne varaNa karanArA gaNAya, grahaNa karI prakAzita thanArA gaNAya. AThamo prAbhRta sUrya uttara pUrvamAM udaya thaIne dakSiNa pUrvamAM Ave che. dakSiNa pUrvamAM udaya thaIne dakSiNa pazcimamAM Ave che. Ama ja kramavAra AgaLa vadhatA udaya thAya che. jyAre jaMbUdvIpamAM meruthI dakSiNa vibhAgamAM sUrya udaya thAya che tyAre uttarI vibhAgamAM paNa udaya thAya che te pUrve pazcimI bhAgamAM asta thAya che. jyAre dakSiNI bhAgamAM 18 muhUrtathI laIne 12 muhUrtano divasa hoya che tyAre uttara bhAgamAM paNa eTalA ja muhUrtano divasa hoya che. pUrva pazcimI banne vibhAgamAM eja samaye sAthe-sAthe rAta hoya che. te paNa bannemAM 12 muhUrtathI laIne 18 muhUrta sudhI sarakhI hoya che. jyAre dakSiNamAM varSano, Rtuno pahelo samayAdi hoya che tyAre uttaramAM paNa varSa, Rtu Adino prathama samaya Adi hoya che. paraMtu pUrva pazcima vibhAgamAM tenA pachInA samaye(divase) varSa, Rtu Adino prathama samaya hoya che. ahIM jaMbudvIpanA cAra sarakhA vibhAganI kalpanA karI che ane emanA prAraMbhika pradezomAM jyAre sUryodaya thAya che athavA varSano prathama samaya hoya che tyAre AkhA e vibhAgamAM prathama samaya apekSita karIne kahe | mATe uttara dakSiNa vibhAganA varSa Adi prAraMbhanA anaMtara samaya (divasomAM ja pUrva pazcima vibhAgamAM varSa AdinI zarUAta kahevAya che. ahIMyA koI A cAra vibhAgone bharata, airAvata, mahAvidehamAM Agrahita kare to (ukta) A viSayanI sAcI samaja Avaze nahIM ane saMdehazIla mAnasa banI jaze. eTalA mATe jaMbudvIpanA barAbara cAra vibhAganI kalpanA karIne eka-eka vibhAgane pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa vibhAga mAnIne A(ukta) viSaya samajavo joie. [ A prakAre ja lavaNa samudramAM, dhAtakI khaMDamAM, kAlodadhi samudramAM, ardha puSkaradvIpamAM sUryanI udaya saMsthiti ane varSARtuno. prathama samaya Adi samajI levA. sarvatra e kSetranA samAna cAra vibhAga kalpita karavA ane emAMthI pratyeka vibhAgamAM ukta jaMbudvIpanA vibhAgonI samAna ja sUryodayanI udaya saMsthiti ane varSa AdinI zarUAta samajI levI. - navamo prAbhRta tApa lezyA - sUryamAMthI je tApa vezyA nIkaLe che te sparzamAM AvanAra yugalane AtApita kare che tathA A tApa vezyAnA sparzamAM na AvanArA pudgalane paNa AtApita kare che. te A vezyAomAMthI je chinna lezyAo nIkaLe che, tenAthI AtApita thAya che. tAtparya e che ke sUryanA kiraNo je vastu para paDe che te garama thAya che. paraMtu jyAM taDako nathI pahoMcato te pudgala, bhUmi vagere paNa garama thatAM dekhAya che. emane sIdhA kiraNothI tApa nahIM maLatAM, tApa kiraNomAMthI je aMtara kiraNo nIkaLe che enAthI tApa maLe che arthAt chAyAvALA kSetrane paNa sUryanA kiraNo kaMIka prakAzita ane AtApita kare che. chAyA pramANa:- porasI chAyAno matalaba e che ke je cIja jeTalI che tenI eTalI ja chAyA hoya te(eka) porasI(arthAtu puruSanI puruSa pramANa) chAyA hoya che. A chAyAnuM mApa yuganA Adi samaya arthAt zrAvaNa vada ekamanI apekSAe ahIM kahevAyuM che te A prakAre chechAyAnuM mApa divasano samaya 1 apAdhe porasI(aDadhI) chAyA trIjo bhAga divasa-6 muhUrta vItavA para.(athavA zeSa rahevA para paNa badhe ja ghaTIta karI levuM) 2 porasI(puruSa pramANa) chAyA cotho bhAga divasa-4.5 muhUrta vItavA para thAya che. (eTalo ja divasa zeSa rahevA para paNa porasI chAyA hoya che.) 3 doDha porasI(doDhagaNI) chAyA pAMcamo bhAga divasa - 3 muhUrta 30 minaTa vItavA para 4 be porasI chAyA(be gaNI) chaThTho bhAga divasa - 3 muhUrta vItavA para 5 aDhI porasI chAyA(aDhI gaNI) sAtamo bhAga divasa - 2 maharta 27 miniTa vItavA para. 6 58.5 porasI(58.5 gaNI) 1900mo bhAga- 27.25 seMkaDa divasa vItavA para. 7 ogaNasATha porasI(pa9 gaNI) 22000 mo bhAga- 2.33 seMkaDa divasa vItavA para. 8 sAdhika ogaNasAITha porasI sUryodaya ane sUryAstano prAraMbhika prathama samaya thAya che. arthAt divasano koI paNa bhAga vyatIta nathI thato. chAyAno AkAra - lAMbI, corasa, goLa,anukUla, pratikUla vagere chAyAnA paccIsa prakAra kahevAyA che. arthAt vastuono potAno AkAra, prakAzamAna vastunI saMsthiti ane aMtara AdinA kAraNe chAyA aneka prakAranI hoya che. paccIsa prakAramAMthI goLa chAyAnA punaH ardhagoLa, pA goLa, saghana goLa, vagere ATha prakAra che. dasamo prAbhRta: pahelo prati prAbhRta nakSatra nAma krama:- (1) abhijita (2) zravaNa (3) dhaniSThA (4) zatabhiSaka (5) pUrva bhAdrapada (6) uttara bhAdrapada (7) revatI (8) azvinI (9) bharaNI (10) kRtikA 11) rohiNI (12) mRgazIrSa (13) ArkA (14) punarvasu (15) puSya (16) azleSA Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra jainology II 265 (17) maghA (18) pUrvA phAlyunI (19) uttarA phAlyunI (20) hasta (21) citrA (22) svAti (23) vizAkhA (24) anurAdhA (25) jyeSThA (26) mUla (27) pUrvASADhA (28) uttarASADhA. abhijita nakSatrathI ja utsarpiNIkALano prAraMbha thavo jaMbUdvIpa prajJaptimAM batAvela che. bIjo prati prAbhRta nakSatrono caMdra saMyoga - enA cAra prakAra che. (1) 9 2767 muhUrta- abhijita. (ra) 15 muhUrta- (1) zatabhiSaka (2) bharaNI (3) ArkA (4) azleSA (5) svAti () jayeSThA (3) 30 muhUrta- (1) zravaNa (2) dhaniSThA (3) pUrva bhAdrapada (4) revatI (5) azvinI (6) kRtikA (7) mRgazIrSa (8) puSya (9) maghA (10) pUrvA phAlganI (11) hasta (12) citrA (13) anurAdhA (14) mUla (15) pUrvASADhA. (4) 45 muhUrta- (1) uttarabhAdrapada (2) rohiNI (3) punarvasu (4) uttarA phAlganI (5) vizAkhA (6) uttarASADhA nakSatrono sUrya saMyoga:- tenA cAra prakAra che. (1) 4 divasa 6 muhUrta-abhijita. (2) 6 divasa 21 muhUrta-zatabhiSaka Adi 6 upara pramANe (3) 13 divasa 12 muhUrta-zravaNa Adi 15 upara pramANe (4) 20 divasa 3 muhUrta-uttarabhAdrapada Adi 6 uparavat trIjo prati prAbhRta nakSatrono caMdra saMyoga kyAre? - enA cAra prakAra che. 1 divasanA prathama bhAgamAM zarUAta thAya ane trIsa muhUrta rahe. pUrva bhAga samakSetra 2 divasanA pazcima bhAgamAM zarUAta thAya ane trIsa muhUrta rahe. pazcAt bhAga samakSetra 3 rAtrimAM zarUAta thAya ane 15 muhUrta rahe. nakta bhAga-addhakSetra 4 rAtri divasa bannemAM zarUAta thAya ane 45 muhUrta rahe. ubhaya bhAga-doDha kSetra (1) pUrva bhAgamAM - (1) pUrvA bhAdrapada (2) kRtikA (3) maghA (4) pUrvAphAlyunI (5) mUla (6) pUrvASADhA. (ra) pazcima bhAgamAM:- (1) abhijita (zravaNa nakSatranA saMyogathI upacArathI mAnavAmAM AvyuM che.) (2) zravaNa (3) dhaniSThA (4) revatI (5) azvinI (6) mRgazIrSa (7) puSya (8) hasta (9) citrA (10) anurAdhA. (3) nakta bhAgamAM - (1) zatabhiSaka (2) bharaNI (3) Adra (4) azleSA (5) svAti (6) jyeSThA. (4) ubhaya bhAgamAM:- (1) uttarabhAdrapada (2) rohiNI (3) punarvasu (4) uttarAphAlganI (5) vizAkhA (6) uttarASADhA. cotho prati prAbhRta nakSatra caMdra saMyoga ane samarpaNa :- A pUrvenA prati prAbhUtamAM samuccayathI kahela viSayane ahIM eka-eka nakSatranA kramathI spaSTa karyo che. sAthe ja abhijita zravaNa bane nakSatronI eka sAthe saMmilita vivakSA karavAmAM AvI che. (1-2)abhijita zravaNa bane nakSatra maLIne pazcima divasamAM yoga prAraMbha karI 39 muhUrta sAdhika rahI bIjA divase pazcAt bhAgamAM dhaniSThAne saMyoga samarpaNa kare che. (3) dhaniSThA nakSatra paNa trIsa muhUrta rahIne bIjA divase pazcAt bhAgamAM zatabhiSakane saMyoga samarpita karI de che. arthAt pahelA nakSatrano yoga samApta thatA AgalA nakSatrano saMyoga prAraMbha thAya che. A prakAre prathama prati prAbhRtamAM kahela kramamAM badhA nakSatrono saMyoga jANavo kAraNa ke e ja kramathI saMyoga cAle che. saMyoganA muhUrtanI saMkhyA bIjA trIjA prati pAhuDamAM batAvavAmAM AvI che. eTalA samaya sudhI caMdranI sAthe nakSatra saMyoga kare che. pachI bIjA nakSatrano saMyoga kahevAya che. A prakAre yAvat pUrvASADhA nakSatra divasanA pUrva bhAgamAM saMyoga karIne 30 muhUrta rahI bIjA divase pUrva bhAgamAM uttarASADhAne saMyoga samarpita kare che. pachI uttarASADhA pUrva divasa bhAgamAM saMyoga zarUAta karIne 45 muhUrta rahIne bIjA divase sAMjanA abhijita zravaNa nakSatrane yoga samarpita kare che. A prakAre A AkhuM cakra yathA samaya zarU thaIne yathA samaya samApta thAya che ane punaH yathA samaya zarU thaI jAya che. pAMcamo prati prAbhRta nakSatronA kula upakula vibhAga:- je nakSatramAM mAsanI samApti thAya, je mAsanA nAmavALA nakSatra hoya e kula kahevAya. enA pUrvavALA nakSatra upakula kahevAya che ane enA pUrva krama vALA nakSatrane kulIpakula kahevAya. yathAkula:- (1) dhaniSThA (2) uttarabhAdrapada (3) azvinI (4) kRtikA (5) mRgazIrSa (6) puSya (7) maghA (8) uttarA phAlganI (9) citrA (10) vizAkhA (11) mUla (12) uttarASADhA. ahIM dhaniSThA ane mUla A be nakSatra mahinAnA nAma sivAyanA levAyA che. kAraNa ke te mahinAnI samApti karavAvALA e ja nakSatra che. upakula - (1) zravaNa (2) pUrvA bhAdrapada (3) revatI (4) bharaNI (5) rohiNI (6) punarvasu (7) azleSA (8) pUrvA phAlyunI (9) hasta (10) svAti (11) jyeSThA (12) pUrvASADhA. kulopakulaH- (1) abhijita (2) zatabhiSaka (3) Adra (4) anurAdhA. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 266 chaThTho prati prAbhRta pUrNimAnA divase saMyoga:- zrAvaNa, bhAdaravA, poSa, jyeSTha mAsamAM kula, upakula ane kulIpakula traNa nakSatrano yoga hoya che. bAkI badhI pUrNimAmAM kula, upakula be nakSatrano saMyoga hoya che. 12 mahinAnI 12 pUrNimA hoya che. e kula, upakula athavA kulapakula traNemAMthI koI paNa sAthe yoga yukta thaI zake che. mahinAnA nAmavALA kula ane emanA upakula, kulIpakula pAMcamA prati prAbhRtamAM kahyA che, te anusAra ja kramathI 12 mahinAnI pUrNimAmAM samajI levuM. amAsa ane enA nakSatra saMyoga - 12 mahinAnI 14 amAsa hoya che. je mahinAnI amAsanA nakSatra saMyoga jANavA hoya enA 6 mahinA pachI AvanAra mahinAnA kula, upakula, kulIpakulano saMyoga A amAsano hoya che. yathA zrAvaNa mahinAnA 6 mahinA pachI mAgha(mahA) mahino hoya che. ataH mAgha mahinAnA kula, upakula maghA ane azleSAno saMyoga zrAvaNanI amAsanA divase thAya che. A rIte mAgasara, mahA, phAgaNa ane aSADha mahinAnI amAsamAM kramazaH jeTha, zrAvaNa, bhAdaravA, poSa mahinAnA kula, upakula, kulIpakula traNamAMthI koIpaNa nakSatrano saMyoga thavAthI te amAsa yoga yukta hoya che. bAkI. 8 mahInAnI amAsamAM eka mahinAthI AgalA 6 mahinA pachI e mahinAnA kula upakula bannemAMthI koI ekano saMyoga thavAthI e amAsa yoga yukta hoya che. sAtamo prati prAbhRta mahinAnI amAsa ane pUnamano nakSatra yoga sAthe saMbaMdha :- chaThThA prati prAbhRtamAM batAvyuM ke zrAvaNa mahinAnI amAsanA divase mahA mahinAnA kula, upakulano saMyoga thAya che. arthAt cha mahinA pachInA kula upakula 6 mahinA pahelAvALA mahinAnI amAsanA divase joga joDe che ane A banne mahinAno paraspara saMbaMdha thAya che. A sAtamAM prati prAbhRtamAM batAvyuM che. zrAvaNa mahinAmAM mAgha (mAgha mahinAnA kula, upakulavALI) amAsa hoya che ane zrAvaNI pUnama hoya che. mAgha mahinAmAM zrAvaNI amAsa hoya che ane mAthI pUnama hoya che. A prakArano saMbaMdha kramazaH (2) bhAdaravA- phAgaNano (3) Aso- caitrano (4) kArataka- vaizAkhano (5) mAgasara- jayeSThano (6) poSa-aSADhano hoya che. arthAt poSamAM aSADhI amAvasyA ane poSI pUnama hoya che. aSADhamAM poSI amAvasyA. ane aSADhI pUnama hoya che. AThamo, navamo prati prAbhUta A banne prati prAbhRtamAM nakSatronA AkAra ane tArAonI (vimAnonI) saMkhyA kahela che je cArTa dvArA darzAvela che. (noMdhaH keTalAka samikSakonuM mAnavuM che ke jevI rIte dizAo zAzvata sthApanAo che. tevIja rIte A nakSatro paNa caMdramaMDalonI sIdhamAM cAlI rahelA moTA tArAonA jhumakhAnI sthApanA che. A sthApanA zAzvata hovAthI nakSatro sthApanA satya che. sthApanAno sIdho saMbaMdha 15 divasanA samayakALathI che. 12 mahinAnA 24 nakSatra tathA 8 nakSatra aDadhA samayakALanA hovAthI 4 vadhyA, tethI kula nakSatra 28 thayA. ghaDiyAla vagara jema divase chAyAnA pramANathI kALa pratilekhana thai zake che. tema caMdra ane nakSatronI sthitIthI rAtrInA kALa, pratilekhana karI zakAya che. samaya jANI zakAya che. mahino. divasa, Rtucakra jANI zakAya che.) nakSatra, AkAra, yoga Adi: Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 267 AgamasAra nAma mAre Aica pUna amAsa sona | saMyoga abhijita | gozI | 3 | kulopakulana zravaNa | kAvaDa upakula 3 | dhaniSThA popaTanuM piMjara | 5 | kula zravaNa ] pANI zatabhiSaka | pukha caMgerI |100 kulIpakulara 5 pUrva bhAdrapada| ardha vAva upakula E |6. bhAdrapada | ardha vAva | 2 | kula | bhAdaravA | kAgaNI upakula askaMdha Aso | maitrI bharaNI bhaga upakula kula | karataka | vaizAkhI kRtikA | rohiNI 1 upakula 12 | mRgazIrSa mRganuM zirA 'mAnasara | jaye Addha kulopakula-3] punarvasu tulA upakula 1ST varSamAnaka poSa | aSADhI 16 | aMi patAkI upakula 15. meghA prAkAra Met | zrAvaNI. PTH 18 | pUrvA pho. paliyaMka upakula 1 ] uttarAphA. HE THIS kAraNa bhArA hAtha upakula citrA | khIlelA puSpa AmAM svAti khIlA uppala vizAkhA | dAmaNi | | vaizAkha | katikI ekAvalI 4(5)| kulapakulaja 25 ] jayeSThA | gajAMta | 3 | upakula mUla pachI kula | cha | mAgasarI :2] pUrvASADhA hAthInAM pagalAM | 4 | upakula | uttarApADA | beklosiMha ya ApaNe | pIpI dasamo prati prAbhRta dareka rAtanI zarUAta thatA je nakSatra udaya thAya che ane saMpUrNa rAtamAM AkAzamAM rahIne rAta samApta thatA asta thAya che e nakSatra rAta vAhaka nakSatra kahevAya che. arthAt te nakSatra saMpUrNa rAtanuM vahana kare che. jema sUryathI kAlamAna porasI jJAna thAya che, evI. ja rIte rAta vAhaka nakSatrane jANavA jovAthI rAtanA samayanuM anumAna thAya che. 28 nakSatramAM koI nakSatra 7 divasa rAta vahana kare che to koI 15 divasa vahana kare che. te sivAya koI mahinAmAM traNa nakSatra to koImAM cAra nakSatra rAta vahana kare che ane cArTathI juo. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 268 rAtrivAhaka nakSatra : krama | mahInA | nakSatra | rAtri, nakSatra | | rAtri | nakSatra | rAtri | nakSatra | rAtri | nAma | saMo saMo saM . saMkhyA 1 | zrAvaNa | uttarASADhA 14 | abhijita | 7 | zravaNa 8 | dhaniSThA 2 | bhAdaravo| dhaniSThA | 14 | zatabhiSaka | 7 | pU.bhAdrapada | 8 | u.bhAdrapada | 1. 3 Aso | u.bhAdrapada | 14 | revatI | 15 | azvinI | 1 4 | kArataka | azvinI | 14 | bharaNI | 15 | kRtikA | 1 | - 5 mAgasara | kRtikA | 14 | rohiNI | 15 | mRgazIrSa | 1 poSa | mRgazIrSa | 14 | ArtA | 7. | punarvasa 8 | puSya 7 | mahA | puSya | 14 | azleSA | 15 | maghA | 1 | - | 8 | phAgaNa | maghA 14 | pU.phAlyunI 15 | u.phAlganI | 1 | 9 | caitra | u.phAlganI 14 | hasta 15 | citrA | 10 vaizAkha | citrA | 14 | svAti | 15 | vizAkhA | 1 | - 11 jyeSTha | vizAkhA | 14 | anurAdhA | 7 | jyeSThA | 8 | mUla 12 | aSADha | mUla | 14 | pUrvASADhA | 15 | uttaraSADhA | 1 | - sUcanA:- cArTamAM- saM- saMkhyA, u. - uttarA, pU. - pUrvA. dareka mahinAmAM tenuM "kulanakSatra' eka ja divasa pUnamanI rAtrine vahana kare che. cAra mahinAmAM kulopakula hoya che. te mahinAmAM cAra nakSatra rAtri vahana kare che. zeSa mahinAmAM traNa nakSatra atri vahana kare che. dareka mahInAnA "kulanakSatra' AgalA mahinAnI zarUAtanA 14 divasa rAta vahana kare che. bAkInA 16 divasomAMthI te mahinAnA chellA eka divase te ja mahInAnA kula nakSatra vahana kare che. bAkI rahelA 15 divasomAM jo te ja mahinAnA upakula ane kulopakula baMne hoya to kramazaH 8 ane 7 rAtri vahana kare che ane mAtra upakula ja hoya to te 15 divasa sudhI rAtri vahana kare che. agiyAramo prati prAbhRta caMdranI sAthe joga joDavAvALA nakSatrano pAMca rIte saMyoga thAya che- (1) dakSiNamAM rahIne sAthe cAle che. (2) uttaramAM rahIne sAthe cAle che. (3) upara nIcenI apekSAe sIdhANamAM rahIne pramarda yogathI cAle che. (4) kayAreka dakSiNathI to kayAreka pramarda sAthe cAle che. (5) kayAreka dakSiNathI to kayAreka uttarathI to kayAreka pramardathI ema traNe ya rIte sAthe cAle che. (1) dakSiNathI- (1) mRga (2) A (3) puSya (4) azleSA (5) hasta (6) mUla. (2) uttarathI- (1 thI 9) abhijitathI bharaNI sudhI (10) pUrvA phAlganI (11) uttarA phAlgaNI (12) svAti. (3) traNeyathI- (1) kRtikA (2) rohiNI (3) punarvasu (4) maghA (5) citrA (6) vizAkhA (7) anurAdhA. (4) dakSiNathI ane pramardathI- (1) pUrvASADhA (2) uttarASADhA. (5) pramarda yogathI- (1) jayeSThA. spaSTIkaraNa:- (1) chellA maMDalamAM rahetA mRgazIrSa Adi nakSatrane haMmezAM caMdranI dakSiNamAM rahIne cAlavAno yoga maLe che. (2) AtyaMtara maMDalamAM rahetA 12 nakSatra haMmezAM eka ja uttara dizAnA yogathI sAthe cAle che. (3) kRtikA Adi 7 nakSatrone jyAre caMdranI sAthe cAlavA arthAt yoga joDavAno prasaMga Ave che to caMdra kayAreka dakSiNamAM thaI jAya che to kayAreka uttaramAM thaI jAya che, kayAreka sIdhamAM e ja maMDalamAM upara nIce cAle che tyAre eno yoga joDAya che arthAt sAthe cAle che. AnuM kAraNa e che ke caMdra haMmezAM maMDala parivartana kare che, aMdarathI bahAra ane bahArathI aMdaranA maMDalomAM saMkramaNa kare che, jyAre nakSatra pota potAnA eka ja maMDalamAM haMmezAM potAnI eka ja gatithI bhramaNa kare che. arthAt te nathI maMDala badalatA ke nathI cAla badalatA. (4) pUrvASADhA, uttarASADhA nakSatranA cAra cAra tArA che. emanA be tArA bAhya maMDalathI bahAranI tarapha rahe che ane be aMdaranI tarapha rahe che. bAhya maMDalavALA bane tArA haMmezAM dakSiNamAM rahIne yoga joDe che. aMdaravALA bane tArA haMmezAM sIdhathI upara nIce rahIne yoga joDe che. arthAt AnI sAthe cAlatA samaye caMdra paNa sadA aMtima maMDalamAM hoya che. anya maMDalamAM rahIne banne nakSatranAM sAthe cAlavAnA saMyoga thatA nathI ema dakSiNa pramarda mizrita yoga joDe che. (5) jyeSThA nakSatrano caMdra sAthe jyAre yoga thAya arthAt te caMdra sAthe cAle che tyAre caMdranA e ja maMDala sAthe cAlavAno saMyoga maLe che jethI te sIdhamAM upara nIce rahIne ja yoga joDe che, tethI tene mATe phakata pramarda yoga kahela che. nakSatranA maMDala :- caMdranA cAlavAnA rastA 15 maMDala che ane nakSatranA cAlavAnA mArga 8 che. A ATha maMDala caMdranA ATha maMDalonI sIdhamAM che ane caMdranA sAta maMDalonI sIdhamAM nakSatranA maMDala nathI. A ATha caMdra maMDala kramazaH A che 1, 3, 6, 7, 8, 10, 11, 15 e kamazaH pahelAthI AThama sudhInA nakSatra maMDalanI sIdhamAM che. ataH caMdranAM 2, 4, 5, 9, 12, 13, 14 A sAta maMDala evA che jemanI sIdhamAM koI nakSatra maMDala nathI. sUryanI sIdhamAM caMdra nakSatra maMDala - caMdranA 6, 7, 8, 9, 10 ema pAMca maMDala sUrya maMDalanI sIdhamAM nathI AvatA. zeSa dasa maMDala 1, 2, 3, 4, 5 ane 11, 12, 13, 14, 15 e maMDala sUrya maMDalanI sIdhamAM Ave che. caMdranA 1, 3, 11, 15 ema cAra maMDala evA che jemanI sIdhANamAM nakSatranA maMDala paNa che ane sUrya maMDala paNa che. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II nakSatra, caMdra, sUrya maMDala sIdhANa H saMyoga traNe sAthe caMdra maMDala | nakSatra maMDala | sUrya maMDala 1 1 1 X 14 27 40 53 x ( ; - 7) x(79-80) x (92-93) x (105-106) 10 x (118-119) traNe sAthe 11 132 be sAthe 12 145 be sAthe 13 158 | be sAthe 14 171 traNe sAthe | 15 184 vizeSa :- caMdranA chaThThAthI dasamA sudhInA maMDala kramazaH 66, 79, 92, 105, 118mAM sUrya maMDalathI thoDA thoDA AgaLa thaI javAthI tenuM sIdhANa chUTI jAya che je 132mA maMDalamAM jatA eka sUrya maMDala jeTaluM AgaLa vadhI javAthI sUrya-caMdra maMDala sAthe thaI jAya che. 131nA sthAna para 132nA sAthe thaI jAya che je 11 thI 15 sudhI pAMca maMDalamAM sAthe cAle che. caMdra maMDalanI vacce sUrya maMDala samavatAra :- - eka caMdra maMDalanI vacce 12 sUrya maMDala hoya che ane 13mAM maMDale sAthe thavAnA hoya che. Ama 13-13 maMDala pachI sAthe thAya che, mATe 13-13 umeravAthI AgalA caMdramaMDalanA ane sUrya maMDalanA saMgama maMDala Ave che. A krama pAMca maMDala sudhI cAle che. pachI 13 muM sUrya maMDala kaMIka pAchaLa rahI jAya che ane 14mA sUrya maMDala sudhI chaThTha, sAtamuM caMdra maMDala pahoMcI zakatuM nathI tethI teramAthI AgaLa ane caudamAMthI pahelA, vacamAM rahI jAya che. A krama caMdranA dasamA maMDala sudhI cAle che. agiyAramA maMDalamAM sUryanA eka maMDalanuM aMtara pAra thaI javAthI caudamA maMDalanA aMtaramAM jaIne caMdra sUryanA maMDala pharI sIdhamAM AvI jAya che. agiyArathI paMdaramAM maMDala sudhI jatA dezona eka maMDala jeTaluM aMtara thaIne bannenA vimAna sIdhamAM AvI jAya che. | be sAthe 2 traNe sAthe | 3 be sAthe 4 be sAthe be sAthe be sAthe 7 be sAthe 8 sAthe nahIM | 9 | be sAthe rakha 2 X X 3 4 5 X 269 C 7 X * X AgamasAra Ama caMdranA 15 maMDalamAM 14 aMtara che. pratyekamAM 13 sUrya maMDala adhikanuM aMtara che. 14 x 13 U 182 thAya. eka maMDala jeTaluM aMtara agiyAramAM vadhI jAya che. ataH 183 sUrya maMDalanuM aMtara caMdranA pahelA maMDalathI 15 maMDalanI vacamAM paDe che. kula 184 sUrya maMDala che tenA aMtara 183 thAya che. caMdra maMDala aMtara :- pratyeka caMdra maMDalamAM 35.5, yojananuM aMtara hoya che ane 0.92 yojananuM vimAna hoya che. ataH aMtara ane vimAnane joDIne 14 aMtarothI guNyA karIne 0.92 umeratAM 510 yojana kSetra Ave che. = sUrya maMDala aMtara * pratyeka sUrya maMDalanuM aMtara be yojana che ane 0.79 yojananuM vimAna che. A bannene joDavAthI ane 183 aMtarothI guNA karIne 0.79 joDavAthI 510 yojana Ave che. nakSatra maMDala aMtara :- nakSatra maMDalonA aMtaranuM eka sarakhuM kramika hisAba vALuM mApa nathI, paraMtu sthira sthAI hisAba vagaranuM mApa che. tenA ATha maMDala che jemanA sAta aMtara vimAna sahita A pramANe che- (1) 72.84 (2) 109 .25 (3) 36 .08 (4) 36 .41 (5) 72 .41 (6) 36 .41 (7) 145.67 A sAteyano saravALo karatAM 510 yojana thAya che. noMdha :- ahIM 510 yojana thavAmAM sUkSmatama pharaka hoI zake che. kAraNa ke sama bhinna hovAthI kaMIka sAdhika ke kaMIka nyUna aMza rahI jAya che. bAramo prati prAmRta nakSatra devatA :-pratyeka nakSatra vimAnanA svAmI adhipati devatA hoya che. emanA nAma AgaLanA soLamA uddezakanA cArTamAM juo. teramo prati prAmRta muhUrtonAM nAma :- eka ahorAtramAM trIsa muhUrta hoya che. eka muhUrta 48 miniTanuM hoya che. 60 miniTano eka kalAka thAya che. arthAt 24 kalAkamAM 30 muhUrta thAya che. A trIsa muhUrtonA nAma sUtramAM kahyA che. codamo prati prAmRta divasa rAtanAM nAma :- eka pakSamAM ekama bIja Adi 15 divasa hoya che. temAM 15 rAta ane 15 divasa hoya che. te sarvanA alaga-alaga nAma hoya che, je sUtramAM batAvavAmAM AvyA che. paMdaramo prati prAmRta tithionAM nAma :- 15 tithionA viziSTa guNasUcaka nAma hoya che. emAM 15 divasa tithinA 5 nAma che ane 15 rAta tithinA pAMca nAma che. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 270 soLamo prati prAmRta nakSatranA gotra ane adhipati deva :- paheluM abhijita che ane 28muM uttarASADhA nakSatra che A kramathI cArTamAM juo -- nakSatra | devanAma gotra gotra brahmA viSNu nakSatra devanAma magalAyana 15 bRhaspati zaMkhAyana 16 sarpa agnitApasa | 17 karNalocana 18 bhaga vasu pitR varuNa aja 19 aryama jAtukarNa abhivRddhi dhanaMjaya 20 savitA puSyAyana 21 AzvAdana rara bhagnaveza 23 agniveza 24 gautama 25 1 | Y=| jI 2 4 5 S 7 8 9 10 11 12 mh puSya azva yama agni prajApati soma 13 rudra 14 aditi tuSTha vAyu indrAgni mitra indra bhAradvAja 26 lohityAyana 27 vAziSTa 28 sattaramo prati prAmRta udhAyana mAMDavyAyana piMgalAyana gopAlyAyana jala vizva kAzyapa kozika darbhiyAyana nirati(naiRti) kAtyAyana vardhitAyana vyAghrAvRtya cAmarakSA suMgAyaNa golavyAyaNa cikitsyAyana A prAbhUtanI aitihAsika vicAraNA jinAnumata kathanamAM nakSatronA (1) nAma (2)AkAra (3) tArA (4) devatA (5) gotra Adi viSaya abhijitathI zarU karI ne kahela che. je 8, 9, 12, 16 prati prAmRtamAM kahela che. A rIte (6) pUnama (7) amAvasyA (8) kula upakula AdinuM svamata kathana paNa zrAvaNa mahinAnA nakSatrathI zarU karavAmAM Avela che. kRtikA nakSatrathI zarUAta :- A sattaramA prati prAbhUtamAM nakSatronA bhojana saMbaMdhI varNana kRtikA nakSatrathI zarUAta karIne bharaNI nakSatra sudhI kahela che. anya koI krama ke matAMtara athavA svamatanA abhijita nakSatranA kramavALuM koI paNa varNana ahIM nathI. mATe kRtikAthI zarU karIne kahela A varNana jinAnumata to nathI ja, e nizcita evaM spaSTa che. kema ke jinAnumata kathana A sUrya prajJapti sUtramAM abhijita nakSatrathI zarU karavAmAM Ave che, e pUrNa prAmANita tattva che, jenA aneka prAbhRtonA udAharaNa upara devAmAM AvyA che. jaina munino kalpa :- A prati prAbhUtamAM je kAMI nakSatra bhojananuM varNana che te koIpaNa jaina zramaNane bolavA, lakhavA, prarUpaNa karavA akalpanIya che. AvA prarUpaNa to zAstromAM, AgamomAM, siddhAMta rUpathI koI paNa satbuddhivALo sAmAnya ahiMsaka sAdhaka paNa karI zakato nathI. tyAre cha kAyanA paripUrNa rakSaka jaina zramaNa evA sacita padArthonA khAvA saMbaMdhI ane AmiSa bhojana saMbaMdhI kathana kadApi karI zakatA nathI. vAstavikatA to e che ke jaina Agama madha(dAru), mAMsanA AhArane naraka gatimAM javAnuM prabala kAraNa batAve che ane jaina dharmanI hArdika zraddhA rAkhavA vALo AjanA huMDA avasarpiNI(mahA kaliyuga) kAlano nAnAmAM nAno sAdhaka paNa madha mAMsanuM sevana karavAnuM dUra rahyuM paraMtu enA sevanano saMkalpa paNa karI zakato nathI. eTalA mATe satya e che ke mahAjJAnI Agama racayitA zramaNa evI racanA kadApi karI zakatA nathI. sacita padArtha bhakSaNa prarUpaka pAThanI akalpanIyatA :- ghaNAM A AmiSa zabdothI vanaspati 52ka arthonA samanvaya karavAnA prayatna kare che. kiMtu sacita vanaspationA khAvAnI preraNA- vALA pAThonA kathana, lekhana ane pracAra karavAthI kalpa maryAdA dUSita thAya che. kAraNa ke A nakSatra bhojananA kathananuM prarUpaNa paNa pApanuM preraNAtmaka che. AvA sAvadha sacita bhakSaNanA preraNAtmaka bhAvovALA kathana ke lekhana jaina zramaNone kadApi upayukta thaI zakatA nathI. racanAkAranI yogyatA :- bIjI vAta e che ke Agama racanA karanArA bahuzruta zramaNa ane maulika racanAkAra gaNadhara AvA bhramita, lokomAM pracalita, mAMsa sUcaka, vanaspati zabdonA prayoga karI bhrama phelAvavAnA kAryo kare e saMbhava ja nathI. aneka bhASA zabdonA prakAMDa vidvAna, viziSTa avadhijJAnI, 14 pUrvI gaNadhara prabhuthI evI racanA karavAnuM mAnavuM e eka prakArano paraMparAgraha che paraMtu tarka saMgata ane AgamabhAva saMgata nathI. vAstavamAM AvI kliSTa kalpanAonI AvazyakatA nathI. kAraNa ke aneka prahAro lipi kALamAM AgamomAM thayA che e niHsaMdeha che. tethI anarthakArI dUSita evA pAThone rAkhavAno Agraha karavo jarA paNa Avazyaka nathI. aDhAramo prati prAmRta yugamAM nakSatra yoga caMdra sUryanI sAthe :- 5 varSano eka yuga thAya che. A yugamAM caMdranI sAthe pratyeka nakSatra 67 vAra joga joDe che arthAt sAthe cAle che ane sUryanI sAthe pAMca varSamAM pratyeka nakSatra 5-5 vAra joga joDe che. tAtparya e ke pAMca varSamAM 67 nakSatra mAsa hoya che. eka nakSatra mAsa 28(aThThAvIse ya) nakSatrano caMdranI sAthe eka-eka vAra yoga joDavAthI bane che. mATe emane 67 nakSatra mahinAmAM 67 vAra caMdranI sAthe yoga karavAno avasara maLe che ane sUryanI sAthe eka nakSatrano eka varSamAM eka vAra yoga karavAno saMyoga hoya che. mATe pAMca varSamAM badhA nakSatrono pAMca-pAMca vAra sUrya sAthe yoga thAya che. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAre jainology II 271 ogaNIsamo prati prAbhRta bAra mahinAnA laukika nAma paNa che ane lokottara nAma paNa che. je A pramANe che- laukika nAma zrAvaNa bhAdaravA Adi che. lokottarika nAma zrAvaNa AdinA kramathI A pramANe che- (1) abhinaMdana (2) sapratiSTha (3) vijaya (4) prItivardhana (5) zreyAMsa (6) ziva (7) zizira (8) hemaMta (9) vasaMta (10) kusumasaMbhava (11) nidAha (12) vanavirodhI. vIsamo -ekavIsamo prati prAbhRta (1) nakSatra saMvatsara:- dareka nakSatra vaDe caMdranI sAthe ekavAra yoga joDavAthI eka nakSatra mAsa thAya che. 12 vAra joDavAthI eka nakSatra saMvatsara thAya che. A 12 mAsa athavA 12 vAra yoganI apekSA nakSatra saMvatsara bAra prakAranA kahela che. anya apekSAe nakSatra saMvatsara 12 varSano hoya che. kAraNake bRhaspati mahAgraha eka eka nakSatranI sAthe kramazaH yoga karatA karatA 12 varSamAM 28 nakSatronI sAthe yoga pUrNa kare che. (2) yuga saMvatsara - yuga pAMca varSano hoya che. zrAvaNa Adi mahinAnI apekSA eka varSa 12 mahinA arthAtu 24 pakSanuM hoya che. yuganuM paheluM caMdra varSa 12 mAsa - 24 pakSonuM hoya che. yuganuM bIjuM caMdra varSa paNa 12 mAsa - 24 pakSonuM hoya che. yuganuM trIjuM abhivardhita varSa 13 mAsa - 26 pakSanuM hoya che. yuganuM cothuM caMdra varSa 12 mAsa - 24 pakSanuM hoya che. yuganuM pAMcamuM abhivardhita varSa 13 mAsa - 26 pakSanuM hoya che. A prakAre pAMca varSano yuga 2 mAsa - 124 pakSano hoya che. (3) pramANa saMvatsara:- saMvatsaranuM pramANa pAMca prakArathI kahela che. arthAt parimANa, kALamApanI apekSA pAMca prakAranA saMvatsara hoya che. te A pramANe chekrama nAma mAsa-divasa varSa-divasa 1 nakSatra saMvatsara 27.3 327.76 2 caMdra saMvatsara 29.5 354.2 tu saMvatsara 30 360 sUrya saMvatsara 30.5 366 5 abhivardhita 31.98 383.7 0 i ja bAvIsamo prati prAbhUta A jaMbUdvIpamAM be caMdra prakAza kare che be sUrya tape che, 56 nakSatra joga joDe che yathA be abhijita kAvat be uttarASADhA. | caMdra sUryanI sAthe teno yoga thavAno samaya bIjA prati prAbhRtamAM kahyo che. tethI tyAM juo. nakSatrono sImA viSkrama:- pota-potAnA maMDalanA 1,09,800 bhAga karavAmAM Ave to e bhAgomAMthI nIcenA bhAga pramANa nakSatrono yoga joDavAno potAno kSetra(sImA vikhaMbha) hoya che. yathA nAma nakSatra saMo | | sImA vikhaMbha kula yoga 1] abhijita | X | 63) 1,26) | 2 zatabhiSaka Adi 6 | 12 | 4 | 1005 | 12,060 3 zravaNa Adi 15 | 30 | 2010 60,300 4] uttarAbhAdrapada Adi | 12 *| 3015 36,180 56 1,09,80o | ahIM je 30 Adi che te maMDalanA bhAga che. emane joDavAthI kula 1,09,800 bhAga thAya che. uparanA sImA kSetra nakSatronA AgaLa pAchaLa madhya maLIne kula kSetra che. A kSetranI sIdhamAM caMdra sUrya rahe tyAM sudhI emano yoga gaNavAmAM Ave che. emanA vimAna A sImA kSetranI vacamAM hoya che. 6, 15 Adi nakSatra saMkhyAnA nAma A prA. je nakSatrane jeTalA divasano caMdra sAthe yoga hoya che tenA sAsaThiyA bhAganA trIsa bhAga karavAthI ukta rAzi thaI jAya che. yathA-je nakSatra 30 muhUrta U 1 divasa yoga joDe che eno sImA vikhaMbha 1467430U 2010 bhAgano che. eTalA mATe sUtramAM '(sattasa ibhAga tIsaI bhAgANuM)' 67mA bhAgano trIsamo bhAga vizeSaNa lagAvyuM che. nakSatra amAvasyA yoga :- abhijita nakSatra dara 44mI amAvAsyAe savAra sAMja caMdranI sAthe yoga joDe che. enA sivAya koI paNa nakSatra caMdranI sAthe amAvasyAnA divase yoga joDatA nathI paraMtu pUrNimAnA divase rAtamAM ja caMdranI sAthe yoga joDe che. caMdra pUrNimA yoga:- caMdra je maMDalamAM je sthAna para yuganI aMtima 62 mI pUrNimA pUrNa kare che te sthAnathI 0.26 maMDala bhAga jeTalA kSetramAM AgaLa jaIne prathama pUrNimA(navA yuganI) pUrNa kare che. e ja prakAre bIjI trIjI pUrNimA paNa AgaLanI pUrNimA kRta maMDala sthAnathI 0.26 maMDala bhAga AgaLa jaIne pUrNa kare che. A rIte karatAM karatAM yuga samAptinI 62 mI pUrNimA maMDalanA dakSiNI caturthAMza bhAgamAM (0.9)nava bhAga javA para ane (0.1)eka bhAga e ja caturthAza dakSiNI bhAgano zeSa rahevA para tyAM samApta thAya che. sUrya pUrNimA yoga:- sUrya paNa yuganI 62 mI pUrNimA jyAM samApta kare che e ja sthAnathI 0.76 maMDala bhAga jeTalA kSetramAM AgaLa jaIne prathama pUrNimA (navA yuganI) pUrNa kare che. e ja prakAre bIjI trIjI pUrNimA te pahelI pUrNimA kRta maMDala sthAnathI 0.76 maMDala bhAga AgaLa jaIne pUrNa kare che. A rIte karatAM karatAM yuga samAptinI dara mI pUrNimA maMDalanA pUrva caturthAzamAM 2731, 0.9 bhAga gayA pachI ane 3/31, 0.1 bhAga te pUrva caturthAzano avazeSa rahevA para tyAM samApta kare che. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 AgamacAra- utarArdha caMdra amAvasyA yoga - caMdra je maMDalamAM je sthAna para yuganI aMtima amAvasyA pUrNa kare che e ja sthAnathI 0.26 bhAga maMDala jeTaluM kSetra AgaLa jaIne yuganI prathama amAvasyA pUrNa kare che. e ja rIte pUrNimAnA varNana samAna jANavuM. jyAM caMdra da2 mI pUrNimA pUrNa kare che tyAMthI 0.13 bhAga maMDala pahelAthI 2 mI amAvasyA pUrNa kare che. arthAt dakSiNI caturthAza maMDalanA 11.931 (0.38)cAra bhAga gayA pachI ane 19.1/31 (0.2)cha bhAga e dakSiNI caturthAMza bhAgano avazeSa rahetAM te sthAna para caMdra da2 mI amAvasyA samApta kare che. sUrya amAvasyA yoga:- sUrya pahelA pahelAnI amAvasyA samApti sthAnathI 0.76 maMDala bhAga AgaLa AgalI amAvasyA pUrNa kare che. je sthAne 62 mI pUrNimA pUrNa kare che te ja sthAnathI 0.38 maMDala bhAga pahelA ja sUrya 62 mI amAvasyA pUrNa kare che. bAjI punama | uttarAbhAdrapa | RST caMdra, sUrya, nakSatra pUrNimA yoga - | pUnama caMdra- muhUrta | sUrya - muhUrta pahelI pUnama | dhaniSThA | 3 + | pUrvA phAlganI | 28+ uttarA phAlganI 7 + trIjI pUnama | azvinI | 21 + | citrA | 1 + bAramI pUnama | uttarASADhA | | 26 + | 26 + | punarvasa 16 + bAsaThamI pUnama uttarASADhA carama samaya puSya | 19 + je muhUrta pramANa dIdhA che, eTalA samayano yoga kAla avazeSa rahetAM te nakSatra pUrNimA pUrNa kare che. caMdra sUrya nakSatra amAsa yoga: amAsa caMdra-sUrya muhUrta pahelI amAsa azleSA 1 + bIjI amAsa uttarA phAlyunI 40+ trIjI amAsa hasta 40 + bAramI amAsa Adra 4+ bAsaThamI amAsa punarvasu 22 +. noMdha - caMdra amAvasyAnA divase sUryanI sAthe ja rahe che. mATe bannenA nakSatra yoga eka ja samAna hoya che. eTalA mATe cArTamAM baMneyane sAthe rAkhavAmAM AvyA che. caMdra nakSatrano yoga kALa - eka nAmanA be-be nakSatra che. je nakSatranI sAthe caMdra Aje je samaye yoga pUrNa kare che, enAthI 819+ muhUrta pachI eja nAma- vALA bIjA nakSatranI sAthe anya sthAnamAM yoga pUrNa kare che. 1638+ muhUrta pachI punaH e ja nakSatranI sAthe anya sthAnamAM yoga pUrNa kare che. pa4900 muhUrta pachI e ja nAmavALA bIjA nakSatranI sAthe e ja sthAnamAM yoga pUrNa kare che. 109800 muhUrta pachI e ja nakSatranI sAthe e ja sthAnamAM yoga pUrNa kare che. sUrya nakSatrano yoga kALa:- 366 divasa bAda sUrya e ja nAmavALA bIjA nakSatranI sAthe yoga pUrNa kare che. 732 divasa pachI punaH e ja nakSatranI sAthe bIjA sthAnamAM yoga pUrNa kare che. 1830 divasa pachI e ja nAmavALA bIjA nakSatranI sAthe e ja sthAnamAM yoga pUrNa kare che. 360 divasa pachI e ja nakSatranI sAthe e ja sthAnamAM yoga pUrNa kare che. upasaMhAra : jaMbUdvIpamAM 2 sUrya 2 caMdra ane badhA nakSatra paNa be-be che. jyAre eka sUrya, caMdra, graha, nakSatra gati karatA hoya che tyAre bIjA sUrya, caMdra, graha, nakSatra paNa e ja sIdhamAM pratipakSa dizAmAM gati karatA thakA pratipakSa kSetrane prakAzita ane AtApita kare che. jyAre eka caMdra je nakSatranI sAthe yukta hoya che tyAre bIjo caMdra paNa eja nAmavALA bIjA nakSatrathI yoga yukta hoya che. e ja rIte bane sUrya paNa sadaza nakSatrathI yoga yukta hoya che. A prakAre bane sUrya, caMdra yathAkramathI graha, nakSatranA yogathI yukta thatA rahe che. A dasamA prAbhRtano 22 mo pratiprAbhRta pUrNa thayo. A 2 agiyAramo prAbhRta saMvatsara yuganI Adi samApti yoga :krama | saMvatsara yuganI Adi samApti | caMdra yoga mahUrta sUrya yoga muhUrta | 1 | yugano prAraMbha abhijita- prathama samaya puSya- 21 + prathama caMdra saMvatsaranI samApti | uttarASADhA- 26 +(bAkI) | punarvasa- 16 + (bAkI). | bIjA caMdra saMvatsaranI Adi uttarASADhA- 26 + punarvasu- 16 + bIjA caMdra saMvatsaranI samApti pUrvASADhA- 7 + (bAkI) | punarvasu-42+ (bAkI) 5 | trIjA abhi. saMvatsaranI Adi | pUrvASADhA- 7+ punarvasu- 42+ | 6 | trIjA abhi. saMva. samApti uttarASADhA- 13 + (bAkI) punarvasu- 2+ (bAkI) | | cothA caMdra saMvatsaranI Adi uttarASADhA- 13 + punarvasu-2 + | cothA caMdra saMvatsaranI samApti | uttarASADhA- 40+ (bAkI) | punarvasa- 29 + (bAkI) 9 | pAMcamA abhisaMva, Adi uttarASADhA- 40+ | punarvasu- 29+ 10 pAMcamA abhi. saMva. samApti | uttarASADhA- carama samaya | puSya- 21+ (bAkI) X Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra jainology II [273 sUcanA:- cArTamAM abhi. U abhivardhita, saMva. U saMvatsara. + jAjheru noMdha:- samAptimAM je muhUrta saMkhyA che eTalA muhUrta e nakSatranA avazeSa rahetA enA pUrvanA samayamAM jatA e nakSatra, caMdra-sUryanI sAthe yoga karatAM varSanI samApti kare che. mATe A cArTamAM ApavAmAM AvelI saMkhyA muhUrta vizeSa saMkhyA che. enA pUrva samayamAM samApti ane e nirdiSTa samayamAM nakSatranA rahetAM AgaLanA saMvatsaranI zarUAta thAya che. arthAt samAptimAM nakSatrano avazeSa samaya kahyo che. eTalA mATe e samaya AgalA varSano prAraMbha yoga che. A prakAre yuganI samAptinA samaye caMdranI sAthe uttarASADhA nakSatrano aMtima samaya hoya che ane yuga prAraMbhamAM abhijitano prathama samaya hoya che. jyAre yuganI samAptimAM sUryanI sAthe puSya nakSatranA rahevAnuM 21+ muhUrta avazeSa rahI jAya che ane navA yugano prAraMbha ukta avazeSa samayanA prathama samayathI thAya che. bAramo prAbhRta saMvatsaronA kALamAna - saMvatsara 5 prakAranA hoya che. yathA- (1) nakSatra (2) caMdra (3) Rtu (4) sUrya (5) abhivardhita. enA divasa ane muhUrta saMkhyA A prakAre hoya che. saMvatsara | mAsadina varSAdina | mAsanA muhUrta| varSanA muhUrta nakSatra 27 + | 327+ | 819+ 9832+ caMdra 29 + | 354+| 885+ 10625+ | 3 | Rtu | 30 | 360 | 900 10800 sUrya 30+ | 366 |915 / 10980 5 | abhivardhita 31+ | 383+ | 959+ | 11511+ kula | 1791 divasa.+ | 53749 muhUrta noMdha:- A je yoga batAvavAmAM AvyA che tene AgaLanA cArTamAM 'no yuga" (kAMIka nyUna) kAla kahevAmAM Avyo che. my hs | yuganA kAlamAna :dina muhUrta bAsaThIyA bhAga eka yugamAM 1830 54900 3403800 no yugamAM 1791 + 53749+ yuga prApta thavAmAM 38+ 1150+ noMdha:- no yuga U yugamAM kaMIka nyUna. ukta divasa ane muhUrta saMkhyA nakSatra sUrya caMdra, Rtu ane abhivadvita e pAMce saMvatsaronA divasonA ane muhUrtonA yoga, no yuganI apekSA che. saMvatsaranA prAraMbha ane aMtanI samAnatA :(1) sUrya caMdra saMvatsaranA kramazaH 30 ane 31 saMvatsara vItavAthI samAnatA thAya che. (2) sUrya saMvatsaranA 60, Rtu saMvatsaranA 1, caMdra saMvatsaranA da2, nakSatra saMvatsaranA 67 varSa vItavAthI cAreya saMvatsaronI. samAnatA thAya che arthAt aMta samAna hoya che ane AgaLano prAraMbha paNa sAthe thAya che. (3) e prakAre be(caMdra, sUrya)nI samAnatA 30 sUrya saMvatsaromAM thAya che; cAreyanI 60 sUrya saMvatsaramAM ane pAMceyanI 780 sUrya saMvatsaromAM samAnatA thAya che tyAre sUrya saMvatsara-780, Rtu saMvatsara 793, caMdra saMvatsara 806, nakSatra saMvatsara 871, abhivadhita saMvatsara 744 thAya che. (4) eka yugamAM sUrya mahinA 50, Rtu mahinA 61, caMdra mahinA 2, nakSatra mahinA 67, ane abhivardhita mAsa - 57 mahinA, 7 divasa ane 11.37+ mahUrta thAya che. Rtu - (1) prAvRTa (2) varSA (3) zarada (4) hemaMta (5) vasaMta (6) grISma A Rtuo 59-59 divasanI hoya che. caMdra saMvatsaramAM 6 tithio ghaTe che- (1) trIjA (2) sAtamA (3) agIyAramA (4) paMdaramA (5) ogaNIsamA (6) trevIsamA pakSamAM ema caMdra RtunA pa9 divaso che. sUrya saMvatsaramAM tithio vadhe che- cothA,AThamA, bAramA, soLamA, visamA, covIsamA, pakSamAM. Ama sUrya RtunA 61 divasa hoya che. A kAraNe caMdra saMvatsaranA be mahinA 59 divasanA hoya che ane sUrya saMvatsaranA be mahinA 61 divasonA hoya che. jethI caMdra saMvatsara 354 divasano ane sUrya saMvatsara 366 divasano hoya che. pAMca caMdra saMvatsara 1770 divasanA ane pAMca sUrya saMvatsara 1830 divasanA hoya che. caMdra saMvatsaramAM 60 divasa ochA hoya che. tene ja meLavavA mATe pAMca varSamAM be mahinA vadhAravAmAM Ave che. sUrya saMvatsaranA prAraMbhika mAdhyamika yoga:- sUrya prathama maMDalamAMthI bIjA maMDalamAM jAya che tyAre saMvatsara(varSa)nI zarUAta thAya che ane sUryanI parikramA paNa tyAMthI ja prAraMbha thAya che. te prAraMbha samayamAM caMdra sUryanI sAthe yuganA pAMca varSonI apekSA nakSatra yoga A pramANe che Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 274 puSya parikramA caMdra-nakSatra yoga muhUrta | sUrya-nakSatra yoga muhUrta | 1 | abhijita | prathama samaya | 19+ mRgazIrSa 11 + puSya 19 + | vizAkhA 13 + puSya. 19 4 | revatI 25+ puSya 19+ | | pUvaoN phAlganI | 2+ | puSya 19 + bAhya maMDalathI aMdara praveza karatA samaye :krama samaya | nakSatra | muhUrta nakSatra | muhUrta 1 | pahelA ziyALAmAM hasta 5+ | uttarASADhA | carama samaya 2 | bIjA ziyALAmAM | zatabhiSaka 2+ | uttarASADhA carama samaya | 3 | trIjA ziyALAmAM | puSya | 19+| uttarASADhA carama samaya 4 | cothA ziyALAmAM | mUla | da+ | uttarASADhA carama samaya | 5 | pAMcamA ziyALAmAM | kuttikA | 18 +| uttarASADhA | carama samaye | AtyaMtara maMDalathI bAhya maMDala sudhI ane bAhya maMDalathI AtyaMtara maMDala sudhI; e sUryanI be AvRtio(ayana)kahela che. evI 10 AvRttio eka yuga (5 varSa)mAM thAya che. caMdranI evI AvRttio eka yugamAM 134 thAya che. caMdranI eka AvRtti 13.5 + divasanI hoya che. sUryanI eka AvRti 183 divasanI hoya che. 183 x 10 U 1830 ane 13.65 4 134 U 1830 thAya che. sUrya AvRttinA prathama divasa:- (1) zrAvaNavadI ekama (2) mAghavadI saptamI (3) zrAvaNavadI terasa (4) mAgha sudI cotha (5) zrAvaNa sudI dasamI (6) mAghavadI ekama (7) zrAvaNa vadI saptamI (8) mAghavadI terasa (9) zrAvaNa sudI cotha (10) mAgha sudI dasamI. chatrAtichatra yogaH upara caMdra, vacamAM nakSatra ane nIce sUrya e rIte traNeno eka sAthe yoga thAya che tene chatrAtichatra yoga kahevAya dakSiNa pUrvanA maMDala caturbhAganA 27/31 ,(0.9)bhAga jAya ane 3/31 (.1)bhAga caturthAza maMDalanA zeSa rahe te sthAne caMdra, sUrya, nakSatrano chatrAtichatra yoga thAya che. A yogamAM citrA nakSatra carama samayamAM hoya che. A ukta bhAga AkhA maMDalano 124mo bhAga che ane caturbhAga maMDalano 31mo bhAga che. arthAt 27 bhAga cAlavAthI ane 28mA bhAgano (0.9 nava bhAga jatAM ane 0.1eka)- be vIzAMza bhAga avazeSa rahe, te chatrAtichatra yoganuM sthAna che. temaja judA-judA yoganA kula 12 prakAra kahevAyA che jemAM chatrAtichatra yoga chaThTho yoga prakAra che. teramo prAbhRta caMdranI vadhaghaTa :- caMdra mAsamAM 29.5 + divasa hoya che. jenA 885 5 muhUrta hoya che. emAM be pakSa hoya che. tethI eka pakSamAM 442 + muhUrta hoya che. eka pakSamAM caMdranI hAni ane bIjA pakSamAM vRddhi thAya che. AthI 442 + muhUrta sudhI ghaTa (hAni) thAya che. te vadapakSa, kRSNa pakSa, aMdhakAra pakSa che ane pachI 442 + muhUrta sudhI vRddhi thAya che. te suda pakSa, udyota pakSa, jayotsanA pakSa che. amAvasyAnA divase eka samaye caMdra pUrNa AcchAdita (DhaMkAyelo) rahe che ane pUnamanA divase eka samaye caMdra pUrNa pragaTa rahe che. bAkInA badhA samayomAM kaMIka AcchAdita to kaMIka pragaTa rahe che. eka yugamAM 2 caMdramAsa ane 124 pakSa hoya che. dara amAsa, 2 pUnama hoya che. enA asaMkhya samaya hoya che. arthAt yugamAM asaMkhya samaye caMdranI hAni ane asaM caMdranuM ayana - ardha caMdra mahinAmAM, caMdra 14 + maMDala cAle che. arthAt 14 maMDala pUrA pAra karIne 15mAM maMDalano 0.26 mo. bhAga (cotho bhAga) cAle che. sUryanA ardha mAsamAM caMdra 16 maMDala cAle che. AtyaMtarathI bahAra jatA samaye amAsanA aMtamAM 0.06 bhAga maMDala sva-para acalita maMDalamAM cAle che. praveza karatA samaye pUnamanA aMtamAM 0.06 bhAga maMDala acalitamAM cAle che. lokarUDhithI vyakti bhedanI apekSA na karIne kevaLa jAti bhedanA AzrayathI evuM kahevAya che ke caMdra 14 + maMDala cAle che, paraMtu vAstavamAM be caMdra maLIne eTaluM cAle che. tethI eka caMdra 14+ ardha maMDala cAle che. mATe prathama ayanamAM caMdra 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14muM ardha maMDala dakSiNamAM ane 3, 5, 7, 9, 11, 13, 1pano 0.2 bhAga (pAMcamo bhAga)ardha maMDala uttaramAM cAle che. e prakAre 7 ardha maMDala dakSiNamAM, 6.2 ardha maMDala uttaramAM ema kula 13.2 ardha maMDala cAlavAthI prathama caMdra ayana thAya che. caMdra, yuganI samApti aMtima maMDalamAM pUnamamAM kare che. mATe navA prathama ayanane bahArathI AvyaMtara maMDalamAM praveza karatA samaye prAraMbha kare che. bIjuM ayana AtyaMtarathI bahAra jatA samaye kare che. caMdra, nakSatra ardha mAsamAM caMdra ardha mAsanI apekSA 1 + ardha maMDala adhika cAle che. pUrNa mAsanI apekSA bamaNA samajavA. tethI ukta 13.2 ardha maMDala nakSatra ardha mAsathI kahela che. caMdranA calita acalita mArga:- bIjA ayanamAM AvyaMtarathI bahAra jatA samaye caMdra uttaramAM 0.8 avazeSa bhAga ardha maMDalanA cAlIne, pachI bIjA maMDalanA 0.2 bhAga dakSiNamAM ardha maMDalanA cAlIne bIjA ayananuM prathama ardha maMDala pUrNa kare che. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 AgamasAra jainology II A rIte 13.2 maMDala pAra karIne bIjAM ayana pUrNa kare che tyAre 7.8 bhAga pUrvamAM para-calitamAM cAle che. 7.2 bhAga svacalita upara cAle che ane pazcimamAM 6.8 bhAga para calita upara cAle che. 6 2 bhAga svacalita upara cAle che. avazeSa 22 bhAga acalita upara cAle che. AmAM AvyaMtara maMDalamAM 0.2 ane bAhya maMDalamAM 0.2 bhAga acalita upara cAle che. trIjA ayanamAM bahArathI aMdara jatAM samaye pahelA maMDalamAM 0.61 baMnenA calita upara cAle che. 0.2 bhAga paracalita upara ane 0.2 bhAga svacalita upara cAle che. eTaluM ja bIjA maMDalamAM cAle che. trIjA maMDalamAM 0.12 baMnenA calita para cAle che. A rIte AkhA mahinAmAM- 13.8 + 2.2 paracalita para, 13.2 potAnA calita upara, 2.6 + 2.2 + 0.12 ubhaya calita upara cAle che. ane 2.2 acalita para cAle che. caudamo prAbhRta zukala pakSamAM niraMtara prakAza vadhe che. vada pakSamAM niraMtara aMdhakAra vadhe che. zeSa vivaraNa teramAM prAbhRtanA prAraMbhamAM kahyA anusAra che. 1/15 bhAga caMdra prati dina AvRtta anAvRtta thAya che. paMdaramAM prAbhRta gati(cAla) - badhAthI dhImI gati caMdranI che. enAthI sUrya, graha, nakSatra, tArAnI kramazaH vadhAre-vadhAre gati che. caMdra eka muhUrtamAM potAnA maMDalano 1768/109800 bhAga cAle che. sUrya eka muhUrtamAM potAnA maMDalano 1830/109800 bhAga cAle che. nakSatra eka muhUrtamAM potAnA maMDalano 1835/109800 bhAga cAle che. caMdrathI sUrya 2 bhAga vadhAre cAle che. caMdrathI nakSatra 67 bhAga vadhAre cAle che. sUryathI nakSatra pAMca bhAga vadhAre cAle che. gati sAthe yogano saMbaMdha:- A gatinI hInAdhikatAnA kAraNe caMdranI sAthe nakSatra thoDo samaya cAlIne yoga joDIne AgaLa vadhI jAya che. pachI pAchaLa- vALuM nakSatra AgaLa vadhIne sAthe thaI jAya che ane joga joDe che. A prakAre eka eka nakSatra kramaza: 15, 30 ke 45 muhUrta yoga joDIne AgaLa nIkaLI jAya che. ATalA muhUrta sAthe rahevAnuM kAraNa e che ke nakSatrono sImA vikhaMbha vimAnanI AgaLa pAchaLa paNa bahu hoya che. e sImA jyAre caMdranI sIdhamAM rahe che tyAre yoga eja nakSatrano gaNavAmAM Ave che. enI sImAM samApta thavA para pAchaLa- vALA nakSatranI AgaLanI sImA caMdranI sIdhamAM Ave che. pachI enuM vimAna ane pachI enI pAchalI sImA. Ama purI sImAnI apekSA eTalA vadhAre arthAt 45 muhUrta sudhI yoga kahela che. A rIte caMdranI sAthe grahono yoga krama paNa uttarottara muhUrtomAM cAlato rahe che. sUrya ane nakSatranI gatimAM vadhAre aMtara nathI mATe A banneno yoga aneka divaso sudhI cAle che. jethI 28 nakSatrono yoga thavAmAM 1 varSa pUrNa thaI jAya che. jyAre ke caMdranI sAthe A badhA nakSatra eka mahinAmAM yoga pUrNa kare che. emanA yogakALanuM varNana 10mA prAbhRtanA bIjA prati prAbhRtamAM kahyuM che. A ja rIte sUrya ane 88 grahono yoga kALa paNa eka varSamAM pUrNa thAya che. caMdra-sUrya-nakSatranI maMDala gatiHmAsa AdimAM caMdra maMDala gati | sUrya maMDala gati nakSatra maMDala gati nakSatra mAsamAM 13 + 13 + 13+ caMdra mAsamAM 14+ 14 + Rtu mAsamAM 14+ 15 + | sUrya mAsamAM 14+ 15+ 15 + abhivaddhita mAsamAM 15 + | 15 + eka ahorAtramAM 1/2 mAM ochI 1/2 1/2 thI vadhu eka maMDala cAlavAno samaya 2 + dina | 2 divasa 2 divasamAM ochuM eka yugamAM 884 915 917.5 soLamo prAbhRta lakSaNa :- (1) caMdranuM lakSaNa prakAza karavAnuM che. (2) sUryanuM lakSaNa prakAza ane tApa karavAnuM che. (3) chAyA (caMdraAcchAdana-sUryaAcchAdana)nuM lakSaNa aMdhakAra karavAnuM che. (sUryagrahaNa-caMdragrahaNa) sattaramo prAbhRta cayApacayaH- caMdra sUryadeva sAdhika eka palyopama sthiti pUrNa thatAM, eka cave che, bIjA utpanna thaI jAya che. A rIte paraMparAthI anaMtakALa sudhI thatuM rahe che. caMdra sUrya vimAnamAM paNa pRthvIkAyanA pugala cavatA rahe che ane navA AvatA rahe che. aDhAramo prAbhRta UMcAI:- (1) samabhUmithI sUrya vimAna 200 yojana UMcAI para che. 880 yojana UMcAI para caMdra vimAna che. 710 yojanathI 900 yojananI vacamAM graha, nakSatra tArA vimAna che (2) caMdra sUryanI nIce paNa tArA vimAna che ane upara paNa tArA vimAna che. A upara nIcenA tArA vimAnamAM rahenArA deva caMdra sUrya vimAnavAsI devonI apekSA koI alpa RddhivALA paNa che ane koI tulya(samAna) paNa che. pUrva bhavanI tapa Adi ArAdhanAnA kAraNe ema saMbhava che, te paNa indra sivAyanA devonI apekSAe samajavuM. kAraNa ke sAmAnya sUrya devonI umara jaghanya 1/4 palyopama hoI zake che ane tArA vimAnavAsI devonI utkRSTa umara 1/4 palyopamanI hoya che. tethI sthitinI apekSA je samAna che te samAna RddhivALA hoI zake che. pachI bhale e uparanA vimAnamAM hoya ke nIcenA vimAnamAM hoya. sUrya caMdranA indrathI vizeSa 14+ 15 16 + Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 AgamasAra- utarArdha RddhivALA tArA deva nathI hotA kAraNa ke emanI sthiti indrathI vadhAre ke samAna hotI nathI. devonI RddhinI mahattA, nyUnatAmAM sthitinuM pramukha kAraNa hoya che. (3) caMdra sUrya bane baladeva vAsudevanI jema hoya che. te baMnenI rAjya Rddhi eka ja hoya che. pachI bhale ene baladevanI Rddhi kaho ke vAsudevanI. eja prakAre caMdra ane sUrya baneno saMyukta parivAra che. 28 nakSatra 88 graha 66975 kroDA kroDI tArA A eka sUrya caMdrano parivAra che. (4) meruthI jyotiSI dUra rahe che- 1121 yojanA ane lokAMtathI jyotiSI dUra rahe che-1111 yojana. (5) jyotiSI kSetramAM (1) abhijita nakSatra badhA nakSatromAM meruthI adhika najIka che ane AtyaMtara maMDalamAM che. (2) mUla nakSatra badhAthI vadhAre bAhya kSetra sudhI lavaNa samudramAM che. (3) svAti nakSatra badhAthI upara che ane (4) bharaNI nakSatra badhA nakSatrothI nIce che. (6) caMdra, sUrya, graha, nakSatra, tArA badhAnA vimAna ardha kapaltha (koThA) phaLanA AkAravALA hoya che. badhA nIce samatala-uparathI goLa guMbajanA samAna AkAravALA hoya che. sarva sphaTika ratnamaya che. tapanIya suvarNanI retI vimAnamAM patharAyelI hoya che. (7) laMbAI pahoLAI Adi A pramANe chenAma AyAma | bAhalya | vAhakadeva sthiti devInI | vikhaMbha jaghanya | utkRSTa utkRSTa sthiti | caMdra | 0.92 yo. | o.46 | 16000 | 1/4 pala. | 1 5. 1 lA. varSa | 1/2 pala. 50 ha. sUrya 0.79 yo. 0.39 | 16000] 1/4 pala. 1 5. 1 ha. varSa | 1/ra pala. 500 va. graha | 2 koza | 1 koza | 8000 | 1/4 pala. | 1 pala. 1/2 pala. nakSatra 1 koza | 1/2 koza 8000 | 1/4 pala. 1/ra pala. | 1/4 pala. sAdhika tArA | 1/2 koza | 500 dha. | 2000 | 1/8 pala. | 1/4 pala. 1/8 pala. sAdhika sUcanA:- cArTamAM yo. U yojana, dha. U dhanuSa, pa. U palyopama, pala. U palyopama, lA. U lAkha, ha. U hajAra. caMdra ane sUryanI devInI utkRSTa sthitimAM 50 hajAra. ane 500 varSa samajavA. (8) tArA, nakSatra, graha, sUrya, caMdra kramazaH eka bIjAthI mahaddhika hoya che, jAti vAcakanI apekSAthI. vyaktigata apekSAthI sthiti anusAra yathAyogya hInAdhika thaI zake che. arthAt samAna sthiti hoya to A kramika mahaddhikatA samajavI. (9) hAthI, ghoDA, baLada ane siMhanA AkAramAM vAhaka deva cAre dizAomAM vimAnanI nIce rahe che. A kevala aupacArikatA mAtra che. vimAna svAbhAvika rIte anAdithI gati kare che. cArTamAM jeTalA vAhaka deva kahyA che ene cAra bhAgomAM vibhAjIta karI cAre dizAomAM samajI levA joIe. (10) meru parvata ane niSadha nIla parvatonAM kuTanA kAraNe tArAonuM paraspara aMtara jaghanya 266 yojana che, utkRSTa 12242 yojana che. svAbhAvika aMtara jaghanya 500 dhanuSa, utkRSTa 2 koza che. caMdra sUryano devI parivAra jIvAbhigama sUtramAM ane sukha bhoga saMbaMdhI varNana bhagavatI sUtramAM za. 12, u. 6 mAM che. - ogaNIsamo prAbhRta (1) jaMbudvIpamAM be sUrya, be caMdra, 56 nakSatra, 172 graha, 133950 kroDAkoDI tArA che. AgaLa pratyeka dvIpa samudramAM vadhAre vadhArenI saMkhyA che. jIvAbhigama sUtramAM juo. saMpUrNa lokamAM asaMkhya sUrya ane asaMkhya caMdra che ane e badhAno potAno svataMtra parivAra che. (2) nakSatra ane tArA haMmezAM eka maMDalamAM rahIne parikramA kare che. sUrya, caMdra grahonA maMDala badalatA rahe che. A badhA pota potAnA maMDalamAM meru parvatanI parikramA kare che. (3) A sUrya, caMdra Adi UMcAInI apekSA jayAM che tyAM ja rahe che. nIce ke UMce nathI thatA, e ja UMcAImAM maMDala parivartana kare che. (5) bAhyathI AtyaMtara maMDalamAM AvatA samaye sUryanuM tApa kSetra vadhe che ane bahAra jatA samaye ghaTe che. caMdranI nIce cAra aMgula dUra nitya rAhunuM vimAna cAle che. eka divasamAM 1/15 bhAga caMdra ghaTavadha thAya che ane 62 bhAga karavAnI apekSAe sthULa daSTithI 4/Da2 bhAga prati dina vadhe ghaTe che. (6) manuSyakSetramAM sUrya caMdra Adi cAle che. tenAthI bahAra badhA caMdra, sUrya potAnA sthAne ja sthira che. (7) dhAtakI khaMDanA AgaLa AgaLanA dviIpa samudromAM enA pachInA pUrvanA dIpa samudranI sUrya saMkhyAthI traNa gaNA karIne enI aMdara badhA dvIpa samudronA sUryanI saMkhyA umeravAthI je rAzi Ave teTalA sUrya, caMdra ane enA parivAra hoya che. (8) aDhI dvIpanI bahAra caMdranI sAthe abhijita nakSatrano yoga che ane sUryanI sAthe puSya nakSatrano yoga rahe che. A prakAre te haMmezAM sthira hoya che. tyAM pratyeka sUrya-sUryanuM ane caMdra-caMdranuM paraspara aMtara 1,00,000(eka lAkha) yojana che tathA sUrya ane caMdranuM aMtara 50 hajAra yojananuM hoya che. (9) jyotiSInA indrano viraha 6 mahinAno hoI zake che. e samaye 4-5 sAmAnika devo maLIne e sthAna saMbaMdhI kAryanI pUrti kare che. (10) dvIpa samudranuM varNana jIvAbhigama sUtramAM juo. noTa - grahonA maMDala AdinuM spaSTIkaraNa AgamamAM nathI. arthAt emanA maMDala keTalA che? muhUrta gati keTalI che? ityAdi koI paNa varNana upalabdha nathI. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 277 AgamasAra vIsamo prAbhRta (1) caMdra, sUryane koI ajIva pudgala che emaja mAne che. rAhune paNa 15 prakAranA kALA pudgala mAne che ane koI jIva paNa mAne che. vAstavamAM A badhA vimAna che ane enA svAmI caMdra, sUrya, rAhu Adi mahAna Rddhi saMpanna vaikriya zakti saMpanna deva che. (badhAja devo vaikriya zakita vALA hoya che to paNa anya aneka devonA varNanamAM temane mahAna Rddhi saMpanna devo tarIke varNavavAmAM AvyA che jayAre caMdra, sUrya no ullekha Ave che tyAre temane khAsa vaikriya zakti saMpanna paNa kahevAmAM Ave che.) (3) vAstavamAM rAhu mahardika deva che. enA pAMca raMganA vimAna che. kALA raMga- vALA vimAna sUrya, caMdrane AcchAdita kare che. arthAt manuSyo ane sUrya, caMdranI vacamAM rAhu AvI jAya che. tethI jovAmAM bAdhaka thaI jAya che ane emanA prakAzane AcchAdita karI de che. A rAhu vimAna sUrya caMdranI pAse nIce AvI jAya che. tyAre manuSya lokamAM sUrya, caMdra pUrNa nathI dekhAtA. emanA prakAza puMja paNa apUrNa jevA thaI jAya tyAre sUrya, caMdra khaMDita ke AcchAdita dekhAya che. nityarAhu caMdranA pUrNa dekhAvamAM haMmezAM bAdhaka banI rahe che. kAMIne kAMI ochuM hInAdhika sIdhamAM Avato rahe che, sarakato rahe che. parva rAhu, sUrya, caMdra bannenI nIce kyAreka kyAreka Ave che. enA pudgala nitya rAhuthI paNa vadhAre kALA hoya che. (4) parva rAhu caMdranI nIce ochAmAM ochA 6 mahinA pachI Ave che ane utkRSTa 42 mahinA pachI Ave che. enAthI, vadhAre samaya nathI jato. sUryanI nIce AvatA ochAmAM ochA 6 mahinAno samaya vyatIta thaI jAya che ane utkRSTa 48 varSa sudhI paNa kayAreka e parvarAhu sUryanI nIce, ADe nathI Avato. (5) rAhunA dvArA caMdra, sUrya- pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa kayAMya paNa AcchAdita karI zakAya che. kAraNa ke e traNe maMDala parivartita kare che. eka ja maMDalamAM nathI cAlatA. e kAraNe AcchAdita thatA sUrya caMdra vividha AkAramAM(ADA, UbhA, tirachA, beThA, sutA ityAdi kalpita AkAromAM) daSTi gocara thAya che, mAnavAmAM ke kahevAmAM Ave che. vAstavamAM A sarveya AcchAdita thavAnA vividha prakAra che ane maMDala parivartananA kAraNe ema bane che. (7) caMdra vimAnanuM nAma mRgAMka che. te suMdara surUpa che. te deva paNa suMdara, saumya, krAMtivALA hoya che. eTalA mATe caMdrane zazi paNa kahevAmAM Ave che. vimAnanA ratnonI prabhAmAM kaMIka hInaadhika evaM vizeSatA e prakAranI che ke jemAM manuSya lokamAM dekhAtA caMdranI vacamAM mRga jevA AkArano AbhAsa thAya che. (8) lokamAM samaya, AvalikA, muhUrta, divasanI Adi karanAro sUrya ja che. sUryodayathI navo varSa, navA divasa, navA yuga ane utsarpiNI--avasarpiNIno prAraMbha thAya che, Adi thAya che mATe ene Aditya kahevAmAM Ave che. divasa ane rAta paNa sUryanI pramukhatAthI thAya che. AkAza maMDalamAM prakAza ane tAparUpe paNa sUryanuM sAmrAjaya che. sUryanA abhAvathI aMdhakAra evaM rAta thAya che. divase enA samakakSa caMdra Adi badhA prakAzamAna padArtha phikkA najare paDe che. A rIte sUrya kALa, divasa, saMvatsara, yuga vigerenI AdinuM ane nirmANanuM pradhAna nimitta che. eTalA mATe ene Aditya kahevAmAM Avyo che. TippaNa : A kAraNe paMcAMganuM nirmANa karanArA sUryodayanI pradhAnatAthI ja tithi, tArIkha sUcita karatA thakA saMpUrNa paMcAMga banAve che. (9) jyotiSI devonA kAma bhoga janita sukha AdinuM upamAM yukta varNana bhagavatI sUtramAM kathita varNananI samAna samajavuM. (10) graha 88 che. emanA alaga-alaga 88 nAma sUtramAM che. jemAMthI zanizcara, bhasma, dhUmaketu, budha, zukra, bRhaspati, rAhu, kAla, mahAkAla, eka jaTI, dvijaTI, ketu Adi grahonA nAma lokamAM vizeSa pracalita evaM paricita che. upasaMhAra :- - vinayavAna, dhairya saMpanna ane aneka yogyatAothI yukta ziSya mATe ja AgamanuM adhyayana guNa vRddhi karavAvALuM bane che. avinIta, ghamaMDI, kutuhalI, asthira pariNAmI, viSamabhAvIne Agama jJAnanuM sAcuM pariNamana thatuM nathI. Agama sadA kaMThastha paraMparAmAM ja badhA tIrthaMkaronA zAsanamAM cAle che. tyAre ja ukta upasaMhAra sUcita nirdezanuM yathArtha pAlana thAya che. paraMtu huMDA- avasarpiNInA covIsamAM tIrthaMkaranA A zAsanamAM ghaNA kAraNothI AgamonA lekhana ane prakAzanano yuga cAle che. emAM ukta nirdezanuM pAlana vikRta thaI rahyuM che. arthAt yogya ayogya koI paNa vAMcI zake che. Arya anArya koI paNa vyakti A sUtronI nakala karIne potAnI pAse rAkhI zake che ane prakAzita thavAthI te niyama, niyama sudhI ja rahe che. ane kaMIka(ghaNA) manamAnI adhyayana paNa kare che ane ghaNA yogya hovA chatAM paNa yogya samaye adhyayana nahIM karIne anya pravRttimAM lAgI jAya che. pratyeka Agama jIjJAsue A upalabdha bhASAMtarita AgamothI guNavRddhino viveka rAkhavo joie. gaMbhIratA, namratA guNomAM upasthita rahIne ane lakSyane kAyama rAkhIne ja jJAna vRddhi karavI joie. AvuM karavAthI yuganI upalabdhino lAbha levA chatAM paNa hAnithI bacI zakAya che. A ja sAmAnya pAThako ane sAdhako mATe zreyaskara che. prastuta Agama sArAMza lekhana paNa evA ja yuganI AvazyakatAnI pUrti hetu che ane atyaMta saraLa rIte Avazyaka jJeya tattvone sAmAnya jijJAsu sAdhako, pAThakonI apekSAe taiyAra karavAmAM AvyuM che. mATe vivekapUrvaka guNonI vRddhi karatA jatAM vinaya temaja saralatAnI sAthe AnuM adhyayana karavu joie. caMdra prajJapti eka vicAraNA :- A sUtranA nAmathI eka be pAnA jeTalo ja pATha upalabdha che. emAM paNa viSayonuM saMkalana sUcana mAtra che ane te viSaya prAyaH sUrya prazapti rUpa jayotiSa gaNa rAja prajJaptimAM aMkita che. A sUtra svataMtra hatuM ke kayA rUpamAM hatuM, AnA 1-2 pAnA kema kevI rIte avazeSa rahyA ? jemAM paNa sUrya prajJaptinA viSayonuM saMkalana mAtra che pAhuDa prati pAhuDa paNa ema ja kahyA che. ataH ukta prazno itihAsajJonA zodhakArya mATe che. jyotiSagaNa rAja prajJapti saMpUrNa Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 AgamasAra- utarArdha pariziSTa - 1-jJAtavya gaNita (1) sUrya eka varSanA 366 divasomAM 184 maMDalamAM saMcaraNa kare che. jemAM pahelA ane aMtimamAM ekavAra ane zeSa 182 mAM be vAra evI rIte 182 x 2 + 2 U 366 divasa eka varSamAM thAya che. 5 varSano yuga kahevAya che. ataH 366 4 5 U 1830 divasano yuga hoya che. enA ja AdhArathI candra nakSatra AdinA mAsa divasa Adi kADhavAmAM Ave che. mukhyatA sUrya varSathI ja che. yuga paNa sUrya saMvatsaranA divasono yoga che. zeSa candra nakSatra AdinA mAsa varSa Adino AmAM samavatAra karavAmAM Ave che. eTale ja badhA jyotiSomAM sUrya lokavyavahAramAM pradhAna che. yuga tithi Adino Adi kartA prAraMbha kartA che, eTale ja laukika paMcAgamAM sUryanA udayanI mukhyatAthI tithio aMkita karavAmAM Ave che. (2) caMdranI sAthe zatabhiSaka nakSatra 15 muhUrta yoga kare che arthAt artho divasa yoga kare che ane eka divasanA 67 bhAganI apekSA 67 4 1/2 U 33 1/2 bhAga divasa. sUryanI sAthe enA pAMcamA bhAga jeTalA divasanA yoga hoya che. divasa 21 muhUrta. 30 muhUrtavALAnA enAthI be gaNA 45 muhUrtavALAnA enAthI traNa gaNA hoya che. arthAt caMdranA yoga kAlathI sUryanA yoga kAla 67pa gaNA hoya che. (3) eka yuga 183) ahorAtrano hoya che. jemAM sUrya 183) ardha maMDala gati kare che. caMdra 1768 ardha maMDala gati kare che. nakSatra 1835 ardha maMDala gati kare che. ataH eka ahorAtramAM sUrya ardha maMDala, caMdra ardha maMDala ane nakSatra ardha maMDala gati kare che. arthAt eka ahorAtramAM sUrya eka ardha maMDala, caMdra eka ardha maMDalamAM kaMIka bhAga ochuM, nakSatra eka ardha maMDalathI kaMIka bhAga adhika cAle che. jyAre caMdrane 1768 ardha maMDalamAM 1830 divasa lAge che. tyAre 1 ardha maMDalamAM sAdhika eka divasa. ane eka pUrNa maMDalamAM sAdhika 2 divasa lAge che. pariziSTa - 2: nakSatra tattva vicAra (nakSatrano thokaDo) bAra tArothI ahIM nakSatrono vicAra karavAno che. yathA- (1) nakSatra nAma (2) AkAra (3) tArA saMkhyA (4) maMDalamAM nakSatra (5) rAtri vAhaka (6) maMDala saMbaMdha (7) yoga (8) sImA vikhaMbha (9) yogakAla (10) muhUrta gati (11) maMDalaaMtara (12) mAsa saMvatsara kAlamAna. (1 thI 3) nAma AkAra tArA - emano cArTa 10 mA prAbhUtanA AThamA navamA prati prAbhUtamAM ApavAmAM Avyo che. (4) maMDalamAM nakSatra :- nakSatranA ATha maMDala che emAM nakSatra A prakAre che- (1) pahelA maMDalamAM - abhijita zatabhiSaka, pUrvAbhAdrapada, uttara bhAdrapada, revatI, azvinI, bharaNI, pUrvA phAlganI, uttarA phAlganI ane svAti e 12 nakSatra che.(2) bIjA maMDalamAM - punarvasu, maghA e be che.(3) trIjA maMDalamAM - kRtikA. (4) cothA maMDalamAM - citrA, rohiNI (5) pAMcamA maMDalamAM - vizAkhA (6) chaThThA maMDalamAM - anurAdhA (7) sAtamA maMDalamAM - jayeSThA (8) AThamA maMDalamAM - mRgazIrSa, Adra, puSya, azleSA, hasta, mUla, pUrvASADhA, uttarASADhA nakSatra che. (5) rAtri vAhaka:- Ano cArTa dasamAM prAbhRtanA dasamAM pratiprAbhRtamAM che. (6) maMDala saMbaMdha:- (1) caMdranA maMDalathI nakSatra maMDalano saMbaMdha - 1, 3, 6, 7, 8, 10, 11 ane 15.(2) nakSatra maMDalano. sUryanA maMDalathI saMbaMdha - 1, 2, 7, 8 (3) sUrya maMDalano caMdra maMDalathI saMbaMdha - 1, 2, 3,4,5, 11, 12, 13, 14, 15 (4) caMdra maMDala sAthe sUrya ane nakSatra maMDalano arthAt traNeno maMDala saMbaMdha :- caMdrano 1-3-11-15. nakSatrano 1-278. sUryano 1-27-144-184. (7) joga:krama yoga nakSatra dakSiNa yoga -nakSatra mRgazIrSa Adi uttara yoga 12-nakSatra abhijita Adi traNe yoga 7-kRtikA, rohiNI, punarvasu, maghA, citrA, vizAkhA anurAdhA 4 dakSiNa ane pramarda 2-pUrvASADhA, uttarASADhA pramarda 1-jyeSThA (8) sImA vikhaMbha:- pota potAnA maMDalanA 10980) bhAgamAMthI nimna bhAga pramANa A nakSatrono sImA vikhaMbha (potAno sUrya caMdra sAthe yoga kSetra) che. 63) bhAga abhijita 1005 bhAga zatabhiSaka, bharaNI, AdrA, azleSA, svAti, jyeSThA 2010 bhAga zravaNa dhaniSThA Adi- 15. (prAbhRta 10/2) 3015 bhAga uttarA bhAdrapada, rohiNI, punarvasu, uttarA- phAlganI vizAkhA, uttarASADhA (9) yoga kAla: nakSatra caMdranI sAthe sUryanI sAthe abhijita 9+ muhUrta 4 divasa 6 muhUrta 6 nakSatra 15 muhUrta 6 divasa 21 muhUrta 15 nakSatra 30 muhUrta 13 divasa 12 muhUrta 6 nakSatra 45 muhUrta 20 divasa 3 muhUrta 0 0 da Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279 AgamasAra jainology II (10) muhUrta gati: sUrya caMdra nakSatra prathama maMDala pa251 + 5073+ 5265+ chelluM maMDala 5305 + 5125+ 5319+ (11) maMDala aMtara :- sUrya vimAna 4861 yojana, caMdra 5661 yojana, nakSatra vimAna eka koza che. A laMbAI pahoLAI che. UMcAI enAthI aDadhI che. ATha nakSatra maMDalamAM sAta aMtara (1) 72+ (2) 109+(3) 36+ (4) 36+ (5) 72+ (6) 36+ (7) 145 + sUrya maMDalanuM aMtara 2-2 yojana che. caMdra maMDalanuM 3pa+yojananuM aMtara che. (12)pAMca saMvatsaranuM kALamAnaHkrama saMvatsara | mAsanA | yugamAM | saMvatsaranA yuganA divasa mAsa | divasa | divasa nakSatra 27+ 67 327+ 1638 + caMdra | 29+ | 62 | 354+ | 1770+ 30. 61 360 | 1800 30+ | 60 366 1830 abhivardhita 31+ pa7 mAM. 7383 + | 1918+ di. 11 + my | | | w | sUrya muhUrta sUcanA:- cArTamAM mA. U mAsa, di. U divasa. meLApa kyAre? :- (1) caMdra sUryanA mAsano meLApa-2.5 varSamAM lagabhaga (2) caMdra sUrya saMvatsarano meLApa-30 varSamAM (2.5 412) (3) caMdra, sUrya, Rtu ane nakSatra saMvatsarano meLApa-60 varSamAM (4) pAMceyano meLApa- 1) 780 sUrya saMvatsaramAM, 2) 806 caMdra saMvatsaramAM, 3) 871 nakSatra saMvatsaramAM, 4) 793 Rtu saMvatsaramAM, 5) 744 abhivardhita saMvatsaramAM thAya che pariziSTa-3 jyotiSa maMDala vijJAna ane AgamanI daSTimAM jaina siddhAMtAnusAra pRthvI pleTanA AkAre goLa asaMkhya yojana rUpa che. te sthira che. prANI jagata enA para bhramaNa kare che. yAna, vAhana enA para bhramaNa kare che. ane A bhUminI upara UMce AkAzamAM jyotiSa maMDala, sUrya, caMdra, graha, nakSatra, svAbhAvika anAdi kAlathI bhramaNa kare che ane yAna vimAna mAnavika daivika zaktithI AkAzamAM gamana kare che. pakSI Adi tiryaMca yonika jIva paNa svabhAvathI AkAzamAM gamanAgamana kare che. jyotiSa maMDalamAM paNa uttara dizAmAM dekhAto lokamAnya dhruva tAro sadA tyAM sthira rahe che. arthAt manuSyo ane vaijJAnikone te sarvadA eka ja sthaLa para dekhAya che. hajAro varSathI pahelAM paNa tyAM dekhAto hato ane hajAro varSa pachI paNa e ja nizcita sthaLa para dekhAto raheze. goLa ane paribhramaNa karatI pRthvI - vaijJAnika loko pRthvIne goLa daDAnA AkAre mAne che. tene eka kendra biMdu para sadA kAla pharatI ane sUryanI AsapAsa paNa cakara lagAvatI mAne che. sUryane paNa sauri grahanI AsapAsa pharato mAne che. sAthe je sUrya mAnavane cAlato dekhAya che, tene bhrama pUrNa mAne che. pRthvIne 1000 mAIla prati kalAka cAlavA vALI mAne che. A cAlathI te potAnI dharI para pharatI rahe che. sAthe bIjI gatithI te potAnuM sthAna choDIne pUrNataH sUryanI parikramA paNa lagAve che. satya zuM che? - jIva ane ajIva baMne dharatI sthira hovAnI sAkSI pure che. 1.) kutuba minAra je 240 phUTa uco che. 820 varSa thI potAnI jagyA para sthira che. jarjarita avasthAmAM, jayAM lokonA AvAgamana thI paNa paDI jaze, e bhayathI baMdha karI devAmAM Avela che. tene kalAkanAM 1,07,220 ki.mI. nI jhaDapathI cAlatI pRthvI, jenI bhramaNa kakSA 9 karoDa kI.mI. nI vijJAna dhAre che, 820 varSa mAM 9 4 820 karoDa kI.mI. nA pravAsa daramiyAna kayAMya paNa gurutvAkarSaNa no pheraphAra nathI naDayo. jayAre ke vijJAnanA mate to AkhI sUryamALA ne potAnI tarapha khecI le, eTale gurutvAkarSaNa dharAvatAM aneka piDo avakAzamAM che. videzamAM keTalAka sthApatyo IsA pUrva pa00 varasanA che. eTale 2500 varasa pahelAnAM. 2.) manuSyanu cetanA taMtra sukSmathI sukSma spaMdana jANI zake che. tene ATalI moTI bhramaNA thavI zakaya nathI.saMdhyAkALe ane savAre sUrya eka sarakho prakAza kare che. tenI vacceno sukSama pharaka koI zabdothI paNa varNavI zakatuM nathI. toya phakata citra joIne paNa manuSya te sUryodayanuM che ke sUryAstanuM che, te pArakhI zake che. tethI paNa adhIka sukSama pheraphAronI noMdha laI zake che. ghaDiyAla joyA vagara paNa samaya jANI zake che. 3) mULa samudrathI kapAI gayelA samudro mAM bharatI oTa thatAM nathI. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 280 (bhUmadhya samudra, rAto samudra, kAspIyana samudra-kSetraphaLa 4,38,65 corasa kI.mI.) meDITerIyana sI. kSetraphaLa 25 lAkha skekI.mI.(ATalA moTA pANInA jaththA para paNa gurutvAkarSanI asara thatI nathI.) A satya spaSTa kare che ke pRthvI sthira che bramaNazIla nathI. sUrya Adi jyotiSa maMDala bhramaNa zIla che. A saMpUrNa jyotiSa maMDala samabhUmithI 790 yojana upara javA bAda 900 yojana sudhI arthAt kula 110 yojana moTA kSetramAM ane hajAro yojana lAMbA pahoLA kSetramAM che. dhruvatAro kyAM che? - bhUmithI eTalI UMcAI para rahetA sUrya Adi sadA bhramaNa kare che. eka dhruva kendranI parikramA lagAvatA rahe che. te dhruva kendra meru parvata che, je 99000 yojana UMco che. enI cUlikAne ApaNe dhruva tArA rUpe joIe chIe. meru paNa sthira bhUmino eka aMza che. ataH dhruva tAro je dekhAya che ane je mAnavAmAM Ave che te tAro nahIM kiMtu dhruva kendra rUpa meru parvatanuM coTI Dla che. je vaiDUrya maNimaya hovAthI camakatuM najare Ave che. te bharatakSetranI madhyathI 49886 yojana dUra ane samabhUmithI 99000 yojana UMcuM che. parikramA sthira vastumAM lagAvAya che. meru sthira kendra che. saMpUrNa jayotiSa maMDala enI ja parikramA lagAve che. vaijJAnika sUrya, pRthvI Adine gatimAna mAnIne paNa tene ja parikramA kendra mAne che, je temanuM eka vyApaka bhrama che. meranI calIkA -~viSuvRta kAlpanIka dhruvatAro. vaijJAnikonAM juThANAM dhruva tAro utaramAM dhruvapradeza para 96 mAthA para dekhAya che, e vijJAnanuM juThANuM che. kAraNa ke te viSuvRta para 6ThuM nAM khuNe utaramAM dekhAya che. tathA dakSiNa goLArdhamAM paNa 40 akSAMsa sudhI dekhAya che. jayAre ke sUrya jevo sUrya paNa viSavRta para 98 mAthA para hoya che, tyAre dhruvapradeza para kSitIje paNa nathI dekhAto. to je tAro dhruvapradeza para 98 mAthA para hoya , te viSuvRta para kema dekhAya? dhruvapradeza para rAtre koIe musApharI karI hoya evuM jANamAM nathI. ane divase gayA pachI rAtri to vijJAnanAM mate cha mahine Ave che. to tyAM traNa ke cha mahinA sudhI koNa rokAyuM haze? vaijJAnikonA siddhAMta - vaijJAnika loko sUryane Agano goLo mAne che. caMdrane pRthvIno TukaDo mAne che. caMdra pRthvIne cakkara lagAve che. pRthvI sUryane cakkara lagAve che. sUrya anya saura maMDalane cakkara lagAve che. pRthvI potAnI dharI para 1000 mAIla prati kalAkanI cAlathI phare che. e prakAre sUryane paNa cakkara mAravAvALo batAve che. pRthvI tathA caMdrane traNa-traNa prakAranI gatimAM kalpita karyA che. yathA pRthvI- (1) potAnI dharI upara phare che. (2) sUryane cakkara lagAve che. (3) sUrya koI saura maMDalane cakkara lagAve che, enI sAthe pRthvI paNa phare che. caMdra paNa- 1. pRthvIne cakkara lagAve che. 2. pRthvInI sAthe sUryane paNa cakkara lagAve che. 3. ane sUryanI sAthe sauramaMDalane paNa cakkara lagAve che. A kalpanAmAM pRthvI ane caMdranI traNa gaNI gati arthAt karoDo mAIla prati 1 kalAkanI Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 AgamasAra jainology II gati hoya che. A prakAranI tIvra gati karavAvALA caMdra para koInA javAnI kalpanA karavI, prayatna karavo ane pracAra karavo kevala brA mUlaka che. tathA hAsyAspada paNa che. vAstavika satya - sUrya, caMdra Adi jyotiSa devonA vimAna che. je gati svabhAvavALA hovAthI sadA anAdithI gatimAna rahe che. e vividha ratnonA anAdi zAzvata vimAna che. e potAnA nizcita sImita maMDalo(mArgo)mAM eka sImita gatithI sadA niraMtara bhramaNa karatA rahe che. vartuLa AkAre paribhramaNa karanAranuM potAnI dharI para paribhramaNa niyamathI thai jAya che cAhe tenuM mukha potAnA indra ke ArAdhya deva tarapha hoya, meru tarapha hoya ke cAlavAnI dizAmAM hoya. A sUryanuM vikriya zarIra, prakAzIta uSNa pRthvIkAyanA ratno temaja sUryanI legyA manuSya lokane prakAzita evaM tApita kare che. suryaprakAza e agni nAM prakAzathI bhinna che. kAraNa ke.... 5 agni nAM prakAzamAM vanaspati potAno khorAka banAvatI nathI, ulaTuM sukAI jAya che. sUryaprakAzamAM vRddhi pAme che. vRkSo varSo sudhI sUyano tApa sahana karIne paNa palavIta ja rahe che. * madhamAkhI sUryathI dizA mAna pAme che, te agnithI chetarAtI nathI. * sUryamukhInuM phula paNa sUryanA kiraNone oLakhe che, te agni tarapha mukha pheravatuM nathI. 4 aneka bImArIo no prabhAva sUryaprakAzamAM maMda thaI jAya che, ane rAtre vadhI jAya che. agninAM tApathI bImArIono prabhAva maMda thato nathI. * agniIthI jIvo bhayabhIta thAya che. pUrvanA saMskArothI dareka jIva agniIne oLakhe che. sUryaprakAzathI dareka jIvajaMtuno bhaya dUra thAya che. kalAko sudhI sUryaprakAzamAM pharyA pachI paNa pazu pakSI ke manuSya tenA tApathI kadI bhaya pAmatA nathI,vRkSo varSo sudhI sUrya no tApa sahIne paNa savAre khIlI uThe che. aneka prANIo unALAmAM tApathI,tarasathI mRtyu pAme che, paraMtu toya kadI koI prANI sUryaprakAzathI bhayabhIta thatuM nathI. zarIrane koI prakAranI IjA sUryaprakAzathI thatI nathI, bhale game teTalo samaya prANIo temAM vyatIta kare. AvuM agninI bAbatamAM zakaya nathI utara karatAM dakSiNamAM sUryanI gati vadhAre hoya che, kAraNa ke vartuLano cakarAvo moTo thato jAya che. tethI ... saMdhIkALa utaramAM 48 akSAMsa para 90 mInITano che. jayAre dakSiNamAM 48 akSAMsa para pAMca ja mInITano che. * sauthI ucuM tApamAna dharAvatAM pradezo utaramAM che. lIbIyA 136 phe. (57.7 se.)pahelA naMbare, bIjA naMbaranuM kelIphornIyA (DethavelI,yuesae) to ekadama utaramAM che. juna-julAI tApamAna 134 phe.(567 se.). jayAre ke dakSiNamAM tApamAna kayAre paNa 36 se.thI vadhatuM nathI. kAraNa ke sUrya zIvra gatimAM hoya che. * dakSiNamAM moTAmAM moTo divasa 15 kalAkano che. tethI moTo divasa nathI. (18 mahartino divasa vinitA nagarInA hisAbe hoya che, anyatra hina adhika hoi zake che.). utaramAM norve-svIDanamAM paNa moTAmAM moTo divasa 18 kalAkano ja che. sUrya satata nathI dekhAto, savAra sAMja je 90 mInITano saMdhikALa hoya che tene umeratAM prakAza no samaya 21 kalAkano thAya che. divasanI vacce 3 kalAka jeTaluM aMdhAruM paNa hoya che.Aneja cha mahinAno divasa mAnI levAmAM Ave che. varSanAM bAkInAM cha mahinA sAmAnya divasa rAta vALA hoya che. vaijJAnikone satyAvabodha - vaijJAnikoe kayAreya pRthvIne cAlatI joI nathI. koIe caMdrane pRthvIno TukaDo thato joyo nathI. sUryane agni piMDarUpa goLAkAramAM koI vaijJAnike jaIne joyo nathI. kalpanAothI mAnya karI vaijJAnika sadA potAnI mAnyatA ane kalpanAonI te rIte zodha kare che. emanI zodhano aMta nathI Avato. Aje paNa te zodha karIne navI hajAro lAkho mAIlanI pRthvI svIkAra karI zake che. keTalAka vaijJAniko pRthvIne daDA samAna goLa mAnatA nathI. A prakAre vaijJAnika kalpanA, zodha, upalabdhi, bhrama, apUrNatA, prayAsa, nirAza, punaH kalpanA, upalabdhi, bhrama evA kramika cakkaramAM cAlatA rahe che. koI vaijJAnike A zodhane samAptinuM rUpa nathI ApyuM. te atyAre paNa kAMIka navuM zodhI zake che. navo nirNaya laI zake che. jUnA nirNaya pheravI paNa zake che. sAra:- atyAre vaijJAnikono jyotiSa maMDala saMbaMdhI nirNaya bhramita evaM viparIta che. evI ja viparItatAthI pRthvInA svarUpane paNa vAstavikatAthI viparIta mAnIne potAnA gaNitanuM samAdhAna meLavI le che. aneka dharma siddhAMtomAM Avela pRthvI ane jyotiSa maMDalanA svarUpathI vaijJAnikonI kalpanA viparIta che. jyAre A vaijJAnikonI potAnI kalpanA ja che to enI kalpanAne satya mAnIne dharma zAstranA saMgata vacanone khoTA TharAvavAnuM koI paNa apekSAe ucita thaI zakatuM nathI. kAraNa ke vijJAnanuM mULa ja kalpanA che ane pachI zodha prayatna che. mATe zodhanuM aMtima pariNAma kharUM na Ave tyAM sudhI ene satya hovAno nirNaya nathI ApI zakAto. jyAre jaina zAstrokta siddhAMta kalpanA mUlaka nathI paraMtu jJAna mUlaka che. mATe tulanAtmaka daSTithI paNa Agamokta siddhAMta vizeSa AdaraNIya, bhrama rahita evaM vizALa daSTikoNavALA che. evA jJAna mUlaka siddhAMtone vijJAnanA kalpanA mUlaka kathanothI pratyakSIkaraNanuM ja khoTuM AlaMbana laIne bAdhita karavuM ane galata kahevuM, samaja bhrama mAtra che. caMdra lokanI yAtrA vyartha - vaijJAnikonI caMdraloka yAtrA ane enA prayAsa mATe karela kharca atyAra sudhI saphaLa thayo nathI. emane asaphaLatA sivAya kAMI paNa hAtha lAgyuM nathI. vAstavamAM mULa dRSTikoNa sudhAryA vagara vaijJAnikone jyotiSa maMDalanA saMbaMdhamAM koI paNa prakAranI upalabdhi nathI thaI zakavAnI, e dAvA sAthe kahI zakAya che. kAraNa ke jyotiSa maMDala vaijJAnikonI zakti sAmarthyathI bAhya sImAmAM che ane enA saMbaMdhI vaijJAnikonI kalpanAo paNa satyathI ghaNI dUra che. mATe kalpanAomAM vahetA rahevAmAM ja teone Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 282 saMtoSa mAnavAnuM raheze. pRthvI saMbaMdhI zodha karatAM AgaLane AgaLa koI kSetranI upalabdhi emane thaI zake che. koI navA-navA siddhAMtonI prApti paNa thaI zake che. paraMtu daivika vimAnarUpa jyotiSa maMDala je ati dUra che ene Agano goLo ke pRthvIno TukaDo mAnIne cAlavAthI kAMI nahIM vaLe, vyartha ja mahenata thAya ane dezane kharca thAya. cha ke traNa mahinAnAM divasa-rAtanuM rahasya raziyAnA sAyaberIyAmAM khodakAma karatAM hArapha nIcethI hAthIonA jhUMDa maLI AvyA che. je batAve che ke tyAM puSkaLa pramANamAM vRkSo hatA. je sUrya prakAza vagara saMbhava nathI. enTArTakA para amerikAnAM telanAM kuvA che. tela e mRta prANIonAM zarIranI carabI ja hoya che. to jyAM pahelA sUrya prakAza pahoMcato hato tyAM have kema nahiM? javAba che dhULanAM rakko . kArbana DAyoksAIDa ane praduSaNa. nuM pramANa eka kyubIka miTare 0.1 grAmanuM gaNo to paNa sUrya jyAre dakSiNAyanamAM hoya che tyAre pahelAM karatAM 6000 kI.mI. dakSiNa tarapha khase che. eTale ke 60,00,000 mITara. AthI 600 kIlo dhULa mATI ane kArbananuM pramANa eka kvera mITara dITha vadhe che. jene bhedIne sUrya prakAza dhruva pradeza para pahoMcato nathI. kALanAM prabhAvathI pudagalonuM rukSa-rAkha kvA thaI jyAthI praduSaNa vadhyuM che (adiThA pagala suriyasa lesa paDihAMti ) prAbhUta pAMcamuM - sUrya prajJapati. narI AMkhe nahIM dekhAtA pudagalothI paNa sUrya no prakAza pratighAta pAme che. uttarAyaNamAM divasa moTo hoya che tathA hajAro ke lAkho mAIla sudhI phelAyelI baraphanI cAdarane kAraNe sUryodaya pahelA ane sUryAsta pachI paNa lAMbA samaya sudhI prakAza rahe che. baraphanI cAdaranAM dUranA bhAgamAM paNa kyAMka prakAza paDe to AkhI cAdara glAsa iphekTathI prakAzIta thaI jAya che. ane traNa klAka jeTalI rAtrI to tyAM paNa hoya che. Ama jyAM sUryanA darzana paNa durlabha che. tyAM prakAzane ja divasa gaLI levAmAM Ave che. puthvInI pradakSiNA eka bhramaNA eka puThA kvA kAgaLamAM DaoNkaTaranI lAla cokaDInI nizAnI AkAra kApo. ane tenI cAre dizAo aNiyALI banAvo. pachI sAma sAmenA cheDe uttara-dakSiNa, pUrva-pazcima lakho. A tamAro hokAyaMtra che. jenI madadathI Aja sudhInI badhI pRthvInI pradakSiNAo thaI che, have koI eka bIMdu jamIna para dorI tene utaradhruva-cuMbakIya kSetra tarIke sthApo. tenAthI aDadho phUTa dUra tamArA banAvelA hokAyaMtrane evI rIte rAkho ke jethI teno uttara lakhelo cheDo tamArA sthApelA cuMbakIya kSetra tarapha rahe. have pUrva ke pazcima koi paNa dizAmAM e hokAyaMtrane khaseDo. aDadho phUTa ke tethI vadhAre khaseDatAM khyAla Avaze ke have utara lakhelo cheDo cuMbakIya dhruva-uttaradhruva tarIke sthApelA bIMdu tarapha nathI. have te jagyAe sthira rahI utara lakhelA cheDAne dhRva bIMdu tarapha pheravo. vuM hItamAM bane che. kAraNake hokAyaMtrano utarano cheDo haMmezA cuMbakIya kSetra tarapha kheMcAyelo rahe che. A cuMbakIya kSetra aneka kAraNothI hoI zake che. tene pRthvInA goLa daLA jvI hovA sAthe saMbaMdha nathI. upara mumba hokAyaMtranA moDelane be-cAra vAra koI eka dizAmAM tapUrva ke pazcima) khaseDIne jozo ane vAraMvAra tenA uttara lakhelA cheDAne cuMbakIya dhruva tarIke sthApelA bIMdu tarapha pheravatAM rahezo to jaNAze ke, AkhuM goLa paribhramaNa sapATa jamIna ke Tebala upara paNa thayuM. A parikramA cuMbakIya dhuvanI phrI kahevAya, nahiM ke pRthvInI. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 283 AgamasAra barapha barapha barapha barapha barapha barapha dhelI goLa pRthvInAM aDadhA bhAga para aphATa samuda che. jyAMthI musApharI karavAmAM nathI AvatI ane kkaqtanI bAjuethI ja A parikramA karavAmAM Ave che. dakSiNa dhruva pradezamAM baraphamAM lAMbI musApharI kya pachI mRtyunA bhayathI pAchA pharelA sahasIko jaNAve che ke AgaLa aMdhakAra ane amApa baraphanI cAdara zivAya kazuM jovA nathI maLayuM. dUranAM dareka pradezane jyAM sUryanA kiraNo na pahoMce ane barapha dekhAya tene dhruva pradeza mAnI levAya che. dariyo paNa hajAro mAIla sudhI thIlo ja hoya che. Ama vijJAna potAnI kalpanAonI koI nakka sAbItI ApI zakyuM nathI. vijJAna pratye mAna dharAvatA keTalAka budhdhIvAdIo paNa tenI A lpanAo ane thIyarIo ne mAnavA taiyAra nathI. hAlanAM jainone traNa vibhAgamAM vaheMcI zakAya. ekato zradhdhALuo ja vijJAnane upekSA bhAvathI jue che. bIjA vijJAna pratye mAna dharAve che tema chatAM temanI dharmasidhdhAMtomAM zradhdhA aDaga che. jIvanA sukha du:kha pratyakSa dekhAI rahayA che ane karma sidhdhAMto nI AthI moTI bIjI koI sAbitInI temane jIra nathI. trIjA maNe zradhdhAvAna banyA pachI vijJAnanA prabhAvathI aMjAI jaI zradhdhA gumAvI che . vijJAnane rAjakIya Athya maLavAthI pAThayapustako mAM sthAna maLayuM che. jenoe zALAo ane kolejo bahu nathI banAvI, tethI Aje jainonAM bALako ne eDamizana mATe Donezana ApavuM paDe che. kethalika ke muslIma menejamenTa dharAvatI saMsthAomAM eDamIzana levuM paDe che. tyAMnA saMskArothI bALaka bhautijvAdI banI jAya che. pAMjarApoLa vRdhdhAzrama hospITala zALAkoleja annakSetra A kAryakSetro jainone saMpati ane sAhasano sadaupayoga karavA mATenA che. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 284 gutvAkarSaNa baLa eka lpanA Tebala parathI vastu nIce paDe che. paNa tene pahelA jamIna parathI upADIne Tebala para mukvAmA AvI che. cAvIvALI ghaDiyALamAM jIvanAM pUrva prayogathI mArelI cAvI potAnI pUrvanI sthitImAM AvI jAya che tema vanaspati nAM jIvonAM zarIrabaLathI upara caDhalA tatvo phaLa rUpe jhADa parathI paDe che. ane potAnI purva nI sthitI jamIna para AvI jAya che. jyAM AdhAra maLavAthI aTakI jAya che. pRthvInuM gurutvAkarSaNa baLa kayAM raheluM che? teno khulAso hajI vijJAne nathI karyo ! jo te pRthvInAM dareka kaNamAM hoya, to divAla parathI dhuLanI raja nIce na paDavI joie tathA divAla tarapha dhuLanAM rajakaNo kheMcAvA joie, je nathI banatuM. jo te pRthvInA kendra bIMdumAM hoya to, sauthI dUrano pradeza, je IkaveTara eTale ke viSuvRta che, tyAM te sauthI ochuM hovuM joIe. paNa ema nathI. viSuvRta paranAM varSAvananAM jaMgalomAM hajAro nadIo, gurutvAkarSaNa nI avagaNanA karIne koI utarathI dakSiNa ane koI dakSiNathI utaramAM vahI rahI che. bramAMDanI utpatInuM ane zakitanuM mULa jene mAnavAmAM Ave che, te gurutvAkarSaNa no sidhdhAMta ja hajI sidhdha nathI. ane have tene IzvarIya zakati mAnI, vijJAnIo paNa potAnA kAryanI saphaLatA mATe Izvarane prArthanA karatAM jovA maLe che. - vijJAne karyuM te bhAvasatya pRthvI paranI samagra jIva sRSTinI dinacaryA ane jIvana sUryanI AsapAsa phare che. trastuo badalAya che varSA thAya che, suryanAM tApathI khetaromAM pAka thAya che, khAbocIyAnAM pANI sukAvAthI rogacALo aTake che. taLAvanAM khullA pALI paNa sUryanAM kiraNothI zudhdha thaI pIvA lAyaka rahe che, sUrya rAte alopa thai I lokone nIMdAdhIna thavAnuM kahe che, vaidIka zAstromA sUryane dAdAnI upamA ApI che. zodhAyelI pRthvI karatAM 110 gaNA pradeza para tenuM bhramaNa che. Ama te pRthvI karatAM 110 gaNo vizALa paNa che. sUrya pRthvInI ane jIvonI sparzanA karatAM AgaLa vadhe che. te devo jIvonAM sukhadukhane jANe che. rAtrInAM pudagalo azubha hoya che bhayanuM pramANa vadhe che tathA vicAro azubha thAya che. sUryanI vezyAthI pudagalo zubha thAya che. A devono vyavahAra anukaMpA vALo hoya che. eka maMDala DIvIjhana) ne 12 kalAkamAM pAra karavAnAM lakSyathI te gati kare che. ahiM maMDala e eka jIvasRSTi vALo pradeza che. ane te pradeza para divasa rAtanI ane RtuonI niyamItatA jALavavAnA lakSyathI te potAnI gatimAM zighatA ke maMdatA kare che. karkavRta para 58 sudhI uSNAtAmAna vadhe che eja sUrya jyAre makaravRta para hoya che tyAM kayAreya tApamAna vadhatuM nathI kAraNake gatimAM zIghatA hoya che. vizvanA vadhAre garama pradezo badhA utaramAM che. jema dhvajane upADanAra AnaMdano anubhava kare che. tema sUryanA devo prasannatA ane harSa ullAsa sAthe pote jIvasRSTine upayogI thaI rahayA che evuM jANI paribhramaNa kare che. jvalIbhagavAna paNa potAnI dInacaryA sUryanA udaya astathI kare che. sUryanAM A mahAna kAryano anubhava thavAthI vaidika matavALAo jagatano koi kartA bhagavAna hovAnI dhAraNA karI rahayA che. ahIM akasmAtathI pRthvInuM sarjana mAnanArAo e vicAravAnuM ke asmAtathI AMdhAdhuMdhI ane avyavasthA sarjAya che. vyavasthA ane niyamItatA pAchaLa koinI anukaMpA ane parizrama rahelA hoya che. bharatakSetra 19mAM bhagavAna malinAthanAM samayanI kathAmAM ahaMnaka zrAvaka samudanI lAMbI musApharI karI madhadariye jAya che. jyAM deva tene dharmathI calita karavA bhayabhIta kare che. chevaTe be kuMDalanI joDI ApI kSamA mAMge che. vartamAna samaya AvuM ja kaMIka svastha e samaye dharatInuM hovuM joIe anyathA madhadariye Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 AgamasAra jainology II jvAnI jarUra paDe nahIM. jo dharatI saLaMga eka khaMDamAM hoya to kniAre-kinAre musApharI karI bIjA pradezomAM vuM sahela paDe. madhadariye tyAreja vuM paDe jyAre dharatI khaMDa khaMDamAM vibhAjIta hoya. AthI bharatakSetra koI eka khaMDa nahiM paNa Akho eka jIvasRSTi dharAvato pradeza che. Akho lava samuda pAra karI dhAtIkhaMDa sudhI jvAnI zakti mAnavamAM nathI. tathA devo, manuSya sImA oLaMge to rokI de che. tyAra pachInI paNa gaNI kathAomAM samudanI lAMbI musApharInI vAta Ave che. Aja vAta bIjA pradezone paNa lAgu paDI zake kAraNake akhaMDa dharatImAM, vizALa vastI dharAvatA pradezomAM dariyo na hoya to aneka muzakelIo sarjAi zake che. jIvasRSTinI zakhalAmAM dariyAI jIvono mahatvano bhAga che. AvA aneka kAraNothI dariyAnuM pANI jambudIpanI aMdaranAM aneka bhAgomAM haze. anyathA moTI saMkhyAmAM mAnava vastIno samAveza muzakela lAge che. visamayano samaya. savAre sUryodaya pahelA havAmAM okasijananuM pramANa acAnakaja vadhI jAya che. rAta AkhI garamI mAM pasAra thaI hoya to paNa savAre acAnaka ThaMDaka vartAya che.ane zItaLa pavana vAya che. A pavana dariyo bahu dUra hoya to paNa zItaLa hoya che. hajI sUryodaya thayo nathI tethI A zudhdha okasijana vanaspatinuM choDelu paNa nathI. sUrya pote tApa Ape che, to tenA Agamana pUrve ThaMDaka kema vartAya che. eja savAra jo ziyALAnI hoya, to sUryodayanAM samaye hUMpha vartAya che. savAranAM pratikramaNa karavA vALAo ne niyata samaye koNa jagADe che. pakSIo paNa pachI kalarava kare che. tenA pahelA sAdhugaNa ane zrAvakagaNa je pratikramaNanAM Icchuka hoya che, teo jAgI jAya che. teo kadI samayanuM bhAna na rahayAnI pharIyAda karatAM nathI. ke alArma paNa mUkatAM nathI. navA pratikramaNa zikhelAo ne A vAtanuM haMmezAM Azcarya thatuM hoya che. hAlanAM badhAja Indra ane sUrya-caMdranA Indra samakatI deva che. AbhiyogIka devo drArA dariyAnI saphAIno saMketa zAstromAM Apelo che. to jayAM dariyAnI saphAI thatI hoya to dharatI para caturvadha saMgha tathA kayAMka to svayaM tIrthaMkara bIrAjamAna hoya che.to e Indro dharatInI zudhdhI jarurathI karAveja. sUryanI deva tarIke pujA paNa ghaNAM loko kare che. tenA Agamana pUrve,AjJA upADanArA devo eno prabhAva jarurathI batADe. rAtrInAM azubha pudagalonuM hanana sUryanI vezyAthI thAya che. ane praduSaNa nI devo drArA zudhdhI thatI hoya evI purI zakayatA che. zAstro ema na kahe ke narbhIta thaIne pradUSaNa karo . devo saphAI kare ja che. paNa saMketathI jANakArI ApI hoya. sUrya pannati temaja jaMbudipa panatimAM sUryanA tApakSetrano AkAra dhaturAnA ke jAsavaMtInA phUla jevo kahevAmAM Avyo che. aneka zaMku AkAranI AkRtio lokamAM vidhamAna hovA chatAM phUlaja kema pasaMda karAyuM che? phUla savAre biDAyeluM bapore vikasIta ane sAMje pAchuM saMkocAI jAya che. AvuMja bIjI bAbato mAM paNa dhArI zakAya, lavaNa samudramAM AvelA DagamALAnuM varNana, pAtAla kaLazA ke tamasakAya ane kRSNarAjIo vagerenuM varNana sucave che ke lokamAM Azcarya pamADe evI kaMI keTalIya AkRtIo ane saMsthAno AvelA che. je bhautika zAstranA niyamone Adhina nathI, paNa loka svabhAvathI ja che.A badhI zAsvata AkRtIo tathA koI kALa prabhAvathI niSpana AkRtio, lokamAM eka AkAza pradezanI zreNIthI sama hoya che.visama nathI hotI. A sapATIo arIsA karatAM paNa asaMkhyaguNI sama thAya. jenA parathI parAvartIta thaI dekhAtI AkRtIo sAcI che ke pratibIMba rU5, te oLakhavuM mAnavInI zakitInI bahAra che. pazcimanA dezomAM sUryano prakAza ahiyAM jevo sapheda na dekhAtAM nilI jAya vALo dekhAya che. alaga alaga akSAMsa para sUryaprakAza alaga alaga jhAMya vALo che, havAmAM rahelA pANInA(bhejanA) vadhAre ochA pramANane kAraNe Ama thAya che. zAstramAM pratisUrya praticaMdranI vAta paNa Ave che. jenA samAcAra soma lokapAla dvArA Indrane pahocADavAmAM Ave che. A ghaTanAo AvIja koI sapATIthI parAvartIta thaI banavAnI zakayatA che. alaga alaga padArthamAMthI pasAra thatAM prakAzanAM kiraNonuM vakrIbhavana judu judu hoya che. ane vijJAna hajI bhautikanAM navA niyamo banAvyAja kare che. jayAre paNa koI paristhItI junA niyamothI viparIta sarjAya, tyAre navA niyamo banAvIne kAma calAvI levAya che. dharatIno nakazo banAvavAmAM jayAre muzakelI ubhI thaI, tyAre dharatIne daLA jevI goLa kalpI, ubhI thayelI muzakelInuM samAdhAna karavAmAM AvyuM. ane pachI e samAdhAnanAM kAraNe aneka bIjI muzakelIo ubhI thaI. ane tenI pAchaLa samAdhAna ane kalpanAo nI hAramALA cAlI. dharatIne pharatI karI, jethI divasa-rAta thAya, pachI sUryanI AsapAsa pheravI jethI zrutucaka thAya, paribhramaNa laMbagoLa banAvyuM jethI utarAyaNa-dakSiNAyana ane zIta-grISma vhatuo thAya, praduSaNanA kAraNe dUranA pradezomAM sUryano prakAza nahiM pahocato hovAthI e pradezone capaTA karI nAkhyA jethI AkAra nAraMgI jevo kalpayo. hajI paNa jayAM be-traNa mahinAM prakAzanuM kAraNa na zodhI zakayA to dharatIne potAnI dharI para sUrya tarapha jhukAvIne samAdhAna karyu. Ama aneka prakAranAM samAdhAno ane kalpanAo karI eka nakazo banAvavAnI muzakelIno toDa kADhyo. hajI paNa vijJAna pRthvI goLa hovAnI koI nakakara sAbItI ApI zakyuM nathI. ane tenI A kalpanAo sAme 101 prazno bIjA ubhA thaI gayA che. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 AgamacAra- utarArdha | vijJAnanAM prabhAva sAthe bhaNatA AjanAM bALakone dharma sidhdhAMto zikhavALavAnI ane sAthe yogya mArgadarzana ApavAnI pharaja mAtApitAe bajAvavI joie. nAnapaNathIja jo dharmanAM saMsakAro bALakane ApavAmAM Avaze to tenuM potAnuM, kuTuMbanuM ane samAjanuM bhAvi avazya ujaLuM thaze. chaThA ArAmAM jayAre pudagalo rukSa thaze tyAre tyAM bAdara agniI paNa utpana nahiM thAya. AvA azubha pudagalone bIjA puNyanAM prabhAva vALA pradezomAM jatA rokavA mATe koI kSetranI sImAru5 AvaraNa paNa haze,tathA varSadhara parvato paNa che je kSetranI sImA kare che. ane tethIja bIjA pradezanAM zubha pudagalo paNa ahiM nathI pravezI zakatAM. punazca:- pRthvI sthira che. asaMkhya yojanamaya eka rAju pramANa vistRta che. sUrya caMdra Adi gatimAna che. sadA bhramaNazIla che. sadA eka ja UMcAI para rahetAM pota-potAnA maMDalo(mArgo)mAM cAlatA rahe che. ApaNe joIe chIe te sarya, caMdra, tArA Adi jyotiSI devonA gatimAna vimAna che. te ApaNane prakAza evaM tApa Ape che. divasa rAta rUpa kAlanI vartana kare che. te judI-judI gativALA che. mATe te eka bIjA kyAreka AgaLa, kyAreka pAchaLa ane kyAreka sAthe cAlatA jovA maLe che. A saMbaMdhI vividha varNana jyotiSa gaNa rAja prajJapti sUtramAM batAvela che, jenuM dhyAnapUrvaka adhyayana manana temaja zraddhAna karavuM joie. A vizva anaMta nathI ja AkAza anaMta che. paNa temAM rahela meTara(pudagala) jagatanuM kSetra anaMta nathI ja. bAunDrI vagara meTara(pudagala) rahI na zake, te anaMta AkAzamAM vikherAI jAya. game teTalA sukSma bhalene hoya paNa jIva ane pudagalo A zodhAyelA avakAza jagatamAM paNa che. te vagara tyAM javuM paNa zakaya na bane ane jIvavuM paNa zakaya na bane. avakAza yAtrionA pozAkamAMthI paNa sukSma pudagalo, prakAza, avAja, garamI, reDIyo siganlo vagere to Avana jAvana kareja che. tenA vagara sAMbhaDI, joi na zakAya. tyAM rahelA anya pudagalo ane tenuM dabANa te avakAza yAtrione phATI paDatAM aTakAve che. ane te anya pudagalone paNa anaMta AkAzamAM vikherAI jatAM koi aTakAve che. Aja sAbita kare che ke vizvano aMta paNa che. jeno aMta che teno AkAra paNa che ane tenuM mApa paNa che. vijJAnanA mate koi paNa vasta padArtha AgaLa vadhavA mATe, gati karavA mATe zakati. enarjI vApare che. A enarjIthI koI eka padArthane dhakko ApI pote AgaLa vadhe che. jo vizvane divAla(ddhi vola) na hoya to A meTarane, pudagalone Apelo dhakko vastune AgaLa javAmAM madada karavAne badale te meTaraneja anaMta AkAzamAM dhakelI de. A sAbIta kare che ke vizva anaMta nathIja. ane tethI dharmAstikAya ane adharmAstikAya(calaNa sahAya ane sthira sahAya tatvo)nuM astitva paNa sAbIta thAya che. A divAla(dhi vola) paNa koI pudagalanI banelI na hoI zake paNa te vizva svabhAvathI, lokasvabhAvathI ja hoI zake. A anAdi anaMta guNadharma svabhAva dharAvatAM tatva eTale jaina paribhASAmAM cha dravyamAMnA dharmAstikAya ane adharmAstikAya. phakata jIva prayogathIja zakaya che, athavA jIvanA pUrvaprayogathI zakaya che. svabhAvathI padagalonI gati ApaNI marajI pramANenI na hoya. avakAzamAM je upakaraNo manuSyanI marajI pramANe cAlI rahyA che ke calAvI rahyA che temane gati phakata jIva prayogathI ja maLI zake. tethI zodhAyelA avakAzamAM bIjA jIvo paNa che, jevA ke agnikAya, ane niyamA vAyakAyanI hAjarImAMja agnikAya hoi zake, tethI tyAM bAdara vAyukAya paNa che. hetu - tarka - pramANa nAM 12 prakAra . yApaka - saraLatAthI na samajAya tevuM. sthApaka- tarata sidhdha thAya tevuM, prasidhdha vyAptI vALu. vayaMsaka bhramita karanAruM, cakarAvanAru. lusaka- jevA sAthe tevA thavuM, dhUrtatA karavI. AstI thI AstI - dhumADAthI agnI. AstI thI nAstI- agnI che to zItaLatA nathI. nAstI thI AstI- agnI nathI to zItaLatA che. nAstI thI nAstI- agnI nathI tethI dhuma paNa nathI pratayakSa pramANa- IndrIya pratyakSa ane noIndrIya pratyakSa. anumAna pramANa- AstIthI ane nAstIthI vyAptI ApIne. eka sikakA jevoja bIjo sikako. upamAna pramANa- gaNIma: gaNAya, nArIyala Adi. dharIma: vajana thAya. meyaH mApa thAya, tela-lITaramAM kapaDu-mITaramAM paricchedaH kasoTIthI, ratna motI vagere. Agama pramANa - phakata zradhALane ja A pramANa ApI zakAya che. azradhALa jo koI sarala hoya to nyAya zAstrano upayoga thaI zake che. koInI zradhAne calIta thatI rokavA paNa jAya zAstrano upayoga thAya che. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 AgamasAra jainology II miththA hetu-(hetu AbhAsa) nA 4 prakAra che. asidhdha: anicIta ke zaMkAspada virudhdha: sAdhyathI viparIta padArthathI vyApta anekAMtIka: pakSa, sapakSa, vipakSa traNemAM vyApta akiMcItakara : asamartha- tenA be bheda sidhdha sAdhana ane bAdhita viSaya sidhdha-je vipakSamAM sidhdha hoya bAdhIta-je koI rIte bAdhIta thatuM hoya anumAnanuM saMkSipta 25: zaMkAnuM kAraNa- ajJAna, azradhA, avizvAsa che. tarka - matijJAna ane budhdhIthI thAya che. anumAna-budhdhInAM vivekathI thAya che. dhAraNA-anumAnamAM zradhdhA umerAtAM thAya che. kalpanA-badhdhInAM viveka vagaranI hoya che. zradhdhA-potAnA hitakArI para,vitarAgI para,kevaLajJAnI para hoya che. sAdhana-sAdhya sAthe saMbaMdhathI vyApta hoya che.(kArya-kAraNanI jema) samAdhAna-zraddhAne kAyama rAkhI, pratyakSa pramANonI upekSA na karatAM, zakayatAothI karavAmAM Avato nirNaya . parikSaNa- nirIkSaNa, parikSaNamAM zradhdhA ekaja hoya che, paNa anumAna be ke tethI vadhAre hoya che. sidhdhAMto ane niyamo : sidhdhAMto zradhdhAno viSaya che ane anabhavathIja keTalAMka sidhdhAMtonI sAbItI maLI zake che. paNa sarva sidhdhAMto nI sAbItI maLavI zakya nathI. niyamo budhdhigrAhaya hoya che. matijJAnathI temanuM tAtparya jANI zakAya che. ghaNAkharA badhA dharmone A niyamo vate oche aMze mAnya hoya che. sidhdhAMto te te dharmanA saMsthApako drArA kathita hoya che. dharmane samajavA mATe tenA sarva sidhdhAMto mAnya karavA jarUrI che. satya, ahiMsA, corI na karavI, aparigraha vagere A badhA niyamo che. AtmAnuM svarupa, karma jagata, vizvanuM svarUpa, izvaranuM svarupa tathA A cAreno paraspara ekabIjA sAtheno saMbaMdha zuM che? tenI vicAraNA, A badhA te te dharmanA sidhdhAMto che. vividha viSaya para nibaMdho ane noMdho : bAvIsa abhakSya jigneza :- 22 abhakSyanA saMbaMdhamAM zuM samajavuM joIe? jeno tyAga che teone dhanyavAda. je ekano tyAgI che te sarvano paNa tyAgI thaI zake che. zaruAta to ekathI ja thAya che. koI paNa sAdhue ke samudAye tyAga buddhithI calAveluM hoya tyAM sudhI e ThIka che. kema ke jinazAsanamAM tyAganuM to vizeSa mahatva che ja. paraMtu temAM koI paNa vastune mATe ekAMtika sarva vyApaka niSedha karavuM na joIe. sAthe ja te padArthonA viSayamAM koI nirUpaNa-prarUpaNa Agama nirapekSa(Agama pramANa vinAno) tathA Agama viruddha na karavuM joie. rara abhakSyone mATe AvI aneka vAto thaI che, ane eTale A tyAga- vRttivALA rara abhakSya paNa paraapakarSa ke niMdA karavA mATenA thaI rahyA che. - pariThAvaNiyA niyuktimAM paNa mAkhaNa vahorIne upayogamAM levA saMbaMdhI viveka batAvela che. eTale mAkhaNa saMbaMdhI ekAMtika khoTI mAnyatAo je cAle che, te kAraNe tene ekAMta-abhakSya kahevuM te durAgraha che. dUdhathI dahiM banavAmAM jo bekaTerIyAnuM kAraNa mAnavAmAM Ave to pachI te trasa jIvonAM kAraNe ghI paNa abhakSyaja thaze. pudagalonA halanacalana ne jIva mAnI levAyA che. roganA viSANuMo paNa badhAMja kAMI trasa nathI hotAM, temAM paNa vikArI pudagalo ne ghaNA bekaTerIyA prakAranAM jIva mAne che. meLavaNane garama karyA pachI upayogamAM levAya toya dahiM to bane ja che. dvidaLa saMbaMdhI dahIM saMyogathI je jIvotpati mAnavAnI paraMparA che, te paNa tarkathI asaMgata ane apramANika che. kema ke koIpaNa vastunuM tatkALa vikRta thavAnuM ane temAM tatkAla jIvotpatti thavAno kAyado karavo te ja khoTuM che. jema ke mAkhaNa mATe paNa tatkAla jIvotpatti thavAno karelo kAyado Agama pramANathI khoTo sAbita thaI cUkyo che. e ja Agama pramANothI evo niSkarSa nIkaLe che ke pratyeka vastano svabhAva ane zaddha rahevAnI kSamatA jadI-judI hoya che. kSetrakALa vAtAvaraNa paNa temAM ghaNo bhAga bhajave che. tenI parIkSAnuM jJAna e che ke je te vastunI aMdara varNamAM, gaMdhamAM, rasamAM, sparzamAM, azubha vikRti thatAM jIvotpati thavAno svabhAva hoI zake che, jeno koI samaya nirdhArita karI zakAto nathI. paraMtu vAtAvaraNa, saMyoga, viyoga vagerenI tAratamyatAthI tenA vikata thavAnA samayamAM aMtara paDI zake che. jema ke loTamAMthI bAMdhelI kaNika ziyALAmAM 10 kalAka sudhI paNa kharAba nathI thatI paraMta garamInA unALAnA divasomAM 4 thI 5 kalAkamAM ja bagaDI jaI zake che. paraMtu phrIjamAM rAkhavAmAM Ave to tenI avadhi vadhAre thaI jAya che. e ja rIte mAkhaNane pANI athavA chAzanI aMdara rAkhavAthI; garamImAM, phrIjamAM rAkhavAthI paNa, pANI ke chAza vagara Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 288 rAkhavAthI tenI aMdara vikRti thavAnA samayamAM pheraphAra thaI jAya che. A ja rIte badhA ja padArtho vize samajI levuM joie. jenI parIkSA, cAkhavAthI vikRta svAda phera lAge, sUMghavAthI vikRta azubha gaMdha Ave, sparza karavAthI cIkAza- vALuM lAge, ke upara lIla phuga thAya vagere judA-judA prakArethI khAvA-pIvAnI sAmagrInI parIkSA karI zakAya che ane vikRti jaNAya to tyAre ja temAM jIvotpatti che tema nirNaya laI zakAya che. madha ane mAkhaNane mahAvigaya kahevAmAM AvyuM che eTale teno tyAga karavAnuM zreSTha ja che. paraMtu dArU ane mAMsAhArane AgamamAM narakAyu bAMdhavAnA kAraNabhUta mAnavAmAM AvyuM che. tenI samAna akhAdya abhakSya to A madha ane mAkhaNane na kahI zakAya. vigaya sevanathI jema vikAra vadhI zake che tema satva paNa vadhI zake che. bIjA abhakSyamAM rAtri bhojana tathA aneka vanaspatio che, jeno tyAga karavAmAM lAbha ja che, hAnino koI prazna ja nathI. ArogyanI dRSTie kaThoLa ane dahiM svAsthayane hAnIkAraka (pita vardhaka) hoya to te saMzodhanano viSaya che. sAra eTalo ja ke 22 ane 22 thI paNa vadhAre vastuonAM tyAga ke tyAganI preraNA karavI zreSTha ja che, paraMtu tenA svarUpa kathanamAM Agama viparIta atizayokti yukta kathana prarUpaNA na karavI joie. AmAnAM ghaNakharA to niravivAda badhAne tyAgya ja che. ahIM dahIM kaThoLa khAvAnI preraNA nathI karavI, tathA jemanuM tyAga che temane dhanyavAda che. ahIM phakata jene tyAga nathI tenA avarNavAdathI bacavAnuM sucana che, kAraNa ke Agama pramANa nathI. jANakArI mATe e pracalita 22 abhakSya A mujaba che (1 thI 5) vaDa, pIpaLo, pIpaLa, ubaro, kAlaMbara A pAMcanA phUla, ghaNAM badhAM bI, tathA sUkSma bIja hovAthI, (6 thI 9) madha, mAkhaNa, dArU, mAMsa A cAra mahAvigaya che. AmAM be prazasta che ane be aprazasta che. (10) barapha, (11) varasAdanA karAM, (12) khaDI mATI, (13) viSa, (14) rAtribhojana (15) dvidaLa (kAcu dahIM tathA kaThoLanuM saMyojana) (16) 2sa calita padArtha (vikRta 2sa thavAthI durgaMdha Ave te) (17) tuccha phaLa (18) ghaNAM bIja vALuM phaLa (19) ajANyuM phaLa (20) rIMgaNA (21) boranuM athANuM (22) anaMtakAya.(anaMtakAya saMbaMdhI varNana juo AgamasAra pUvArdhamAM pAnA naM 287.) zaheramAM dUdhano upayoga jayAM pAMgaLApoLo nathI, jayAM nara vAcharaDAone janmatAMvetaja mArI nakhAya che. gharaDA jAnavarone katalakhAne mokalI devAmAM Ave che, Inajekazana ApI vadhAre dUdha meLavI gAyabheMsanuM zoSaNa karavAmAM Ave che. bImAra jAnavarone maravA choDI devAya che. AvI rIte taiyAra thatuM dUdha kharIdatAM ane vAparatAM hiMsAnI anumodanA thAya che. to dUdha bhakSya ke abhakSya ? Ano javAba hiMdu dharmagraMtho Ape che, jayAM gAyane mAtAnuM sthAna apAyuM che. gAya sAmAjIka prANI hovAthI jaMgalamAM nathI rahetuM. (gAya, bheMsa ane anya jAnavarone mAnava samAjano bhAga tyAre ja gaNI zakAya jayAre temanI samasyAo mATe mAnava samAja kArya kare.)tethI jayAM gAyanI sevAcAkarI mAvajata karI, sAru khANa ApI dUdha meLavavAmAM Ave che. bimAra pazunI sArasaMbhALa levAya che, vAcharaDAone puratuM khAvAnuM apAya che, temanI sArasaMbhADa karavAmAM Ave che, athavA jayAM vAcharaDA ane gharaDA jAnavarone pAMgaLApoLa mAM mUkAya che. tevuM dUdhaja bhakSyanI kakSAmAM Ave che. zaheramAM dUdha abhakSya bhale na kahi zakAya paNa ghaNuMkharuM mahAAraMbha vALu tathA nirdayatAthI meLaveluM to hoya ja che. dhAtu grahaNa-dhAraNa jijJeza :- dhAtunI vastu rAkhavA saMbaMdhI thI paraMparA che ? traNa jAtinA pAtra rAkhavAnuM tathA anya koI bIjuM pAtra na rAkhavAnuM varNana AgamomAM che tathA sakAraNa rAkhavA mATeno daMDa(lAkaDI,baMkoDo) paNa kASTa, vAMsa vagereno ja rAkhavAnuM vidhAna che. sAdhanA pramukha, sAdhakanI pratyeka upadhi atyAvazyaka tathA alpa mulyavAna ane sAmAnya jAtinI hovI joie. A teno aparigraha mahAvratano viSaya che. paraMtu samaya prabhAvathI jyAre lekhana kArya karavuM paDe che tyAre temAM samaya zaktinA kharcano viveka rAkhavo paDe. tyAM paraMparAno durAgraha rAkhavAne badale hAni tathA lAbhAlAbhano vicAra karI Agama dvArA tenI ciMtavanA karavI joie. Ama karavA jatAM atyAvazyaka upakaraNa cazmA, pena vagere dhAtuno upayoga thaI jAya to te Agama viruddha na gaNAya tathA anya bIjA ghaNAM doSo, pramAdono paNa AnAthI bacAva thaI jAya che. bane tyAM sudhI A upakaraNo paNa adhAtuthI banelA ja vAparavA joie. tathA pena vagere to vahorAvIne pAchI sopI devI jAie. A mATe dareka saMpradAyanA sAdhugaNe potAnA gurunI AjJA pramANenI saMyama samAcArI avazyathI sAcavavI joie. e upakaraNo ke vastuo, sAdhano para Asakati ke mamatva bhAva Ave to aparigraha vrata duSita thAya che. anya koI Avazyaka upadhI paNa mamatva bhAvathI rahita thaIne grahaNa--dhAraNa karavAnI hoya che. nitya gocarI javA saMbaMdhI jijJeza :- gocarI javA saMbaMdhI, Aje javuM ke kAle javuM, savAre javuM athavA sAMje na javuM vagere zI paraMparA che ? eSaNAnA 42 doSamAM A saMbaMdhI koI carcA nathI. Agama varNita anya vidhi niSedhomAM paNa Avo ekAMtika koI niyama jaDato nathI. hAM, niyaMtraNa ane taiyArIpUrvaka roja roja eka gharamAM jaIne AhArAdi levA bAbatamAM niyAgapiMDa nAmaka doSa che. nityapiMDa nAme eka dAnapiMDa doSa AcArAMgamAM darzAvela che jeno artha che ke, je gharamAM dAnapiMDa banAvIne roja te pUrepUro dAnamAM ApI de tyAM gocarI javAno niSedha che ane nizItha sUtramAM tenuM prAyazcitta che. A viSe vizeSa sapramANa carcA dazavaikAlika sUtra sArAMzanA pariziSTamAM che, Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 289 AgamasAre dhovaNa pANI koI sAdhu sAdhvI, dhovaNa pANI nathI letAM ane teno niSedha kare che. koI dhovaNa pANI le che, koI garama pANI le che. AvI judI-judI paraMparAo kema? AgamomAM jaNAvyA anusAra garama pANI tathA dhovaNamAMthI jyAre je kAMI paNa sulabha nirdoSa maLe te ja levuM joIe. AdhAkarmI vagere doSa lAgavAnI zakyatA hoya to tevuM dhovaNa paNa na levuM joie ane garama pANI bAbate paNa AdhAkarmI vagere doSa lAgato hoya to te paNa na levuM joie. eSaNA doSanI gaveSaNA sivAya Ano koI ekAMtika Agraha rAkhavo joie na kalpasUtramAM aTTama sudhInI tapasyAmAM dhovaNa pANI pI zakAya tevo ullekha che. to sAmAnya AhAranA divasomAM dhoraNa pANI pIvAnuM siddha thaI jAya che. dayA dAna evuM kahevAya che ke terApaMthI dayAdAnane nathI mAnatA? A to AgrahapUrvaka kahelI vAta che je zabdo sudhI simIta che. bAkI temanA bhojana ke pANImAM koI mAkhI vagere paDe to teo taraphaDatI mAkhIne tatkALakADhIne tenA jIvanI rakSA to kare ja che. guruthI judA thayA pachI paNa te sAdhuo AvuM karatA hatA tathA kyAreka koI sAdhu-sAdhvInA mAthAmAM jU paDI jAya to tene paNa teo potAnuM rakta pIvarAvIne raktadAna to karatA ja hatA. dayA ane anukaMpA to samakitanA lakSaNo che, te koI dharmiSTa lokomAMthI nIkaLI zake tema nathI. dAna, zIla, tapa ane bhAvanA A cAra AtmakalyANanA aMgo che, temAM paNa dAna to prathama che. koI jIva svayaM maravA paDyo hoya ke tene koI mAratuM hoya ane ApaNe tene na bacAvIe to temAM ApaNuM zuM nukasAna thAya? je rIte jaina sAdhunA svayaMnA gacchanA ke anya koI paNa gacchanA paricita athavA aparicita sAdhu pANImAM DUbatAM hoya ane jonAra sAdhane taratAM AvaDatuM hoya to teNe tatkAla batAne bacAvavA evI ThANAMga sUtranI AjJa jIvonI hiMsA pratyakSa hovA chatAM, tene sAdhunuM kartavya AgamamAM batAvyuM che. jyAre pANImAM maratA sAdhune sAdhu bacAvI zake che, AhAra pANImAM paDelA jIva(tiryaMca)ne koI AgamamAM nathI kahyuM chatAM sAdhu bacAvI zake che, "jUne potAnuM rakta pAI zake che te sAdhu dharma che. tevI ja rIte gRhastha mAnavanA dvArA koI mAnavane ke pazune maratA bacAvavuM te paNa gRhastha dharma che. sAdhune bacAvavAmAM nadInA traNa sthAvara jIvonI pratyakSa thayelI hiMsA paNa anukaMpAnI pramukhatAe gauNa thaI jAya che. jiMdagIbhara sAdhu paNa gAmanA- gamana kriyAo kare ja che, khAya che, zauca jAya che. e ja prakAre mANasa paNa mANasanI ke pazunI rakSA kare che, temAM koI pratyakSa ke parokSa dravya ane bhAva hiMsA saMbhava hoya to te paNa anukaMpAnI pramukhatAmAM gauNa banI jAya che. - jo koI vyaktinI sAme koI bIjI vyakti gaLe phAMso khAya ke koI jhera khAIne maravAno prayatna karato hoya to tene joIne te vyakti tene bacAvavAno prayatna na kare athavA eka vyakti corI karatI hoya ne bIjI vyakti tyAM mUka banI joyA kare ke huM zA mATe ene aMtarAyano bhAgIdAra bane to vyavahAramAM te paNa aparAdhI gaNAya che. e ja rIte maratA ke mAratA jIvone potAnI kSamatA anusAra paNa bacAvavAno koI prayatna na karavo te paNa pratyakSa anukaMpA bhAvanuM hanana che. tIrthakara prabhu potAnA saMyama bhAvamAM, sAtamA guNasthAnakethI jyAre lAkho karoDone anukaMpA dAna daI zake che to tene ekAMta pApa to na ja kahI zakAya. jyAre temanA hAthethI devAmAM AvelI sonA mahora to saMsAranA pApakAryomAM ja kAma AvatI hoya che. tema chatAM dAnanuM mahatva ane lAbha samajIne ja teo Ama karatAM hoya che. tIrthakara prabhunA dvArA ekAMta pApanI pravRti dharma bhAvanAnI pramukhatAthI karavAnuM saMbhavI ja na zake. eTale anukaMpAdAna paNa ekAMta heya(choDavA lAyaka) samajavuM upayukta nathI. AgamanA pramANoH- (1) sUyagaDAMga sUtranA agiyAramA adhyayanamAM AvA anukaMpAdAnanA kAryone ekAMta pApa kahevAno spaSTa niSedha che ane tenuM kAraNa paNa spaSTa karyuM che ke, tevI khoTI prarUpaNA karavAmAM aMtarAya karmano baMdha thAya che. (2) AgamamAM spaSTa rUpathI nava prakAranA puNya kahyAM ja che, teno paNa niSedha na karI zakAya. (3) paradezI rAjAe dharmI banyA pachI dAnazALA kholI, jeno kezI zramaNe niSedha nahoto karyo ane zAstrakAre dharmI banyA pachI ja A kArya thayuM tevuM kathana karyuM che. (4) duSTa tathA vidharmano pracAra karanAra gozAlakane vezyAthI baLato joI, bhagavAne tatkALa bacAvI lIdho ane te kAryane khoTuM gaNIne prAyazcitta lIdhuM hoya tevuM kathana bhagavatI sUtramAM gaNadharoe karyuM nathI. eTale vividha Agama pramANothI tathA anya hetuothI e spaSTa thAya che ke koI paNa maratA prANIne bacAvavuM te anucita nathI; ekAMta pApa ke adharma paNa nathI paraMtu mahApuruSo dvArA Acarita ane Agamokta che maMjana: snAna: vibhUSA maMjana karavuM, nAna karavuM athavA sAbu, soDA vagerethI kapaDA dhoIne sApha-cokhA rAkhavAnI pravRtti paraMparA ucita che ? maMjana tathA snAna karavAne dazavaikAlika sUtramAM anAcAra kahela che. eTale e kAryo karavA sAdhuo mATe sarvathA anucita che. maMjana karavuM ke na karavuM te mATe upacAranI Avazyaka paristhitimAM kAMI paNa karavAmAM Ave to sthavira kalpIne tenI chaTa rahe che. vizeSa jANakArI mATe dazavaikAlika sUtra sArAMza mAM juo. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 290 vastra dhovAnuM to sthavira kalpIo mATe ekAMta niSedha ane anAcAra nathI paraMtu temAM vibhUSAnI vRtti hoya to te anAcAra che. vibhUSAnI vRttino abhAva hoya arthAtu kSamatAnI kamI vagere kAraNothI vastro dhovA paDe to te mela pariSahathI hAravA samAna che ane jIva rakSA hetu dhovA, te viveka che; kiMtu Adata ane saphAInI vRttithI dhovuM te zithilAcAra tathA bakuzavRtti che. ataH vastra dhovA pAchaLanI mAnasa vRtti zI che tenuM mUlyAMkana hovuM joIe paraMtu dhovA saMbaMdhI ekAMtikaniSedha na samajavo joIe. dainika samAcAra patra jimzaH- denika akhabAra vAMcavAnI pravRtti yogya che? A paNa zithilAcAra yuganI dena che, temAM vizeSa karIne vikathA vibhAga ja adhika che. jenI sAdhuo mATe AgamamAM manAI karavAmAM AvI che. zithilAcAra pravRttio jigneza - saMyama tathA bhagavada AjJAthI viparIta mukhya kaI-kaI pravRttio jaina samAjamAM cAlI rahI che? arthAta vartamAna yuganI AvI pravRttionI paraMparA zI che? zithila AcArathI cAlI rahelI mukhya pravRttio A prakAre che (1) ekabIjAnI paraspara niMdA avahelanA karavI (2) taMbAku rAkhavI ke suMghavI (3) maMjana, bajara ghasavI, brasa karavuM (4) madhyama athavA moTuM snAna karavuM (5) mela-parISaha jarA paNa na sahevo (6) vALa oLavA ke dADhI karavI (7) vibhUSa prayatnapUrvaka sApha-sutharA rahevuM ke ati prakSAlana vRtti rAkhavI (8) caMpala, pagarakhAM paheravAM (9) gADI, vhIlacera vagerethI vicaraNa karavuM,DoLI majurothI upaDAvIne vihAra karavo.(10) lAuDa spIkaramAM bolavuM (11) phoTA vagere paDAvavA (12) vIDIyo keseTa kaDha vivI (13) vIjaLInA paMkhAno upayoga karavo (14) phalaza, saMDAsa-jAjarUno upayoga karavo (15) dainika samAcAra peparo vAMcavA (16) cAre kALamAM svAdhyAya na karavo (17) zAstranuM jJAna kaMThastha na karavuM (18) divase sUvuM (19) sAdhvIo pAse sIvavAnuM kArya karAvavuM, vastra prakSAlana, pratilekhanA, gocarI vagerenA kAryo karAvavA, temanI sAthe AhAranI levaDa-devaDa karavI, temanI sAthe gamana-gamana, bramaNa ke vihAra karavo, vadhAre saMparka rAkhavo (20) gRhastho pAse sevA karAvavI, kAma karAvavuM, vihAramAM sAmAna upaDAvavo ane paisA devaDAvavA (21) oparezana karAvavuM (22) kharIdI karAvIne davA vagere maMgAvavI. (23) kharIdAvIne kapaDAM, rajoharaNa vagere maMgAvavA athavA krItadoSa- vALA AvA padArtho levA (24) phALo ekaTho karAvavo (25) beMkomAM khAtA rAkhavA ke rakhAvavA (26) nirmANa kAryomAM bhAga levo, preraNA karavI jema ke sthAnaka, skUla, derAsara, hospITala, borDiMga, saMsthA vagere (27) potAnI pAse davA rAkhavI (28) pratilekhana pramArjana na karavuM (29) pratikramaNa na karavuM (30) rAtrinA vihAra karavo ke bahAra javuM (31) pote na upADI zake teTalo sAmAna vagere rAkhavo (32) AdhAkarmI nimittanuM dhovaNa pANI ke garama pANI levuM (33) AdhAkarmI doSayukta AhAra pANI laIne AyaMbila karavI (34) koI paNa jagyAe potAno sAmAna rAkhavo ke rakhAvavo, saMgrahavRtti rAkhavI (35) TI. vI. (TelIvijhana) jovuM (36) reDiyAno upayoga karavo (37) darzanIya sthaLa jovA javuM (38) patrikAo chapAvavI (30) beMDavAjA ke varaghoDA sAthe cAlavuM (40) ughADA mAM e bolavuM (41) potAnI tapasyAnI ke janma, dIkSA vigere tithioe sabhAo rAkhavI (42) ziSyone kramathI AgamonI vAMcanA na ApavI, adhyayana adhyApananI dekharekhana jALavavI, zikSita karAvIne yogya lAyaka banAvavAnI koziza na karavI (43) sAdhuo dvArA strIono vadhAre saMparka rAkhavo ke rAkhavA devo temaja sAdhvIo dvArA puruSono saMparka rAkhavo ke rAkhavA devo (44) bahumUlya upakaraNa, mALAo vagere rAkhavI, gaLAmAM paheravI (45) bhASAno koI viveka na rAkhavo, yogyAyogyano vicAra na karavo (46) sAmethI lAveluM ke TIphInamAM ANelo AhAra levo (47) utAvaLe cAlavuM (48) vAto karatAM-karatAM cAlavuM (49) yaMtra, maMtra, taMtra, cikitsA vagere pravRttio karavI, karAvavI tathA zubha muhUrta vagere gRhasthone jaNAvavA (50) dIkSA, vaya, zrutajJAna, gaMbhIratA vicakSaNatA vagere yogyatA prApta karyA vinA ja mukhI banIne athavA ekalA thaIne vihAra karavo ke karavA devo (51) ciMtana jAgRtiyukta pratikramaNa na karavuM babbe vAto karavI ke UMghavuM (para) cA, dUdha, mevA, phaLo vagere mATe nimaMtraNa pUrvaka athavA saMketapUrvaka jAvuM (pa3) rAtri vyAkhyAna mATe ghaNuM dUra jAvuM (54) prakAzana kAryamAM bhAga levo, nibaMdha chApavA Apavo, pustako chapAvavA athavA chapAvavA mATe pustako lakhavA.(55) mobAIla vAparavo (pratyakSa ke parokSa).(56) chokarA chokarIonA sagapaNamAM saMsArIone sahakAra Apavo, puchaparachano javAba Apavo. jigneza - zithilAcAranI sAcI ane sacoTa paribhASA kaI che? (1) Agama viparIta, bhagavadAzA viparIta pravRttionuM paraMparAnA rUpamAM AcaraNa karavuM, tenuM prAyazcitta na levuM athavA prAyazcitta levAno saMkalpa paNa na rAkhavo, akAraNa athavA sAmAnya kAraNosara Agama viparIta pravRtti karatA rahevuM, A badhA zithilAcAra che, AvI vRttiovALAne zithilAcArI jANavA. (2) zithilAcAra mATenI javAbadArI phakata sAdhugaNa upara nAkhavAmAM Ave che, zrAvakoe paNa temane cetavavAnI potAnI pharaja bajAvavI joie. tathA pote paNa AgAradharmanuM bahAnuM dharI pramAdI na banavuM jAie. zithilAcAra zrAvakano paNa hoya che. potAnI zakita hovA chatAM, jJAna abhyAsa na karavo, anya matAvalaMbI devIdevatAnA zaraNA levA, kaMdamULa tyAga jevA atyaMta Avazyaka pacakhANa paNa na levA, haMmezA zaheramAM ja rahevAnuM pasaMda karavuM jethI sukhasuvIdhAo jaLavAya, sAdhusaMtonI sevAbhakitano avasara na levo, vadhAre paDato parigraha bhego karI temAMja racyA rahevuM. AvA agaNya zrAvakanA anAcaraNIya kArya te badhA zrAvaka zithilAcAra che. zrAvaka bhAvathI sAdhupaNu dharAvanAra hoya che tethI tenA paNa AcAra hoya che. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 2911 AgamasAra saMjyA-niyaMThA jigneza - niyaMThA avasthAnI ke saMyama avasthAnI zI sImA rahI che? AgamamAM niyaMThArUpa saMyamAvasthAnA 6 prakAra batAvyA che jemAM atyAre traNa niyaMThA hoya che. jema ke- (1) bakuza (2) pratisevanA kuzIla (3) kaSAya kuzIla. (1) zarIra upakaraNa saMbaMdhI pramAda vRttio tathA saMyama svAdhyAya vagere yogomAM jAgRtinI kamIne kAraNe thatAM AcaraNo sivAya saMyamanI mULaguNa uttaraguNanI Agamokta badhI pravRttionuM yathAvatuM pAlana karanArA tathA sAcI prarUpaNA karavAvALA bakuza niyaMThA'nI sImAmAM gaNAya che. (2) paristhitivaza utsarga apavAdanuM dhyAna rAkhIne, tenI sImA ane kSetrakALano viveka rAkhIne, mULaguNamAM ke uttaraguNomAM doSa lagADanArA ane tene yathAsamaye choDIne zuddhi karavAnI bhAvanAvALA, pratisevanA kuzIla niyaMThAnI sImAmAM gaNavAmAM Ave che. AmAM paNa jJAnanA saMbaMdhamAM muLa gaNa ane uttaragaNamAM doSa lagADanArA ane pharI doSane choDIne zaddhi karavAno saMkalpa rAkhanArAne jJAna pratisevanA kuzIla gaNavAmAM Ave che vizeSa dhyAna e rAkhavuM joie ke sImita doSa sivAya anya badhA saMyama vidhi vidhAnonuM Agamokta vidhithI pAlana karanArA hoya ane sAcI prarUpaNA karanArA hoya, te pratisevanA kuzIla nigraMtha kahevAya che. (3) kaSAya kuzIla nigraMtha zuddha niraticAra saMyama pAlana kare che, koI paNa nimittathI koIpaNa rIte saMyamane dUSita karatA nathI. svagacchIya samAcArI pAlana jigneza - potAnA gacchanI samAcArI na pALavAthI zithilAcArI bane che, ke anya gacchonI samAcArIne na pALavAthI paNa zithilAcArI bane che. athavA phakta Agamokta samAcArInuM pAlana na karavAthI ja zithilAcArI bane che ? jJAnacaMda - Agamokta samAcArInA apAlanathI ja zithilAcArI bane che. anya gacchonI samAcArInuM pAlana-apAlanathI zithilAcArIno koI saMbaMdha na gaNavo joIe. svagaccha samudAya ke potAnA saMghanI samAcArInuM pAlana na karavuM, jenI nizrAmAM, AzAmAM vicAravAnuM hoya tenI ja upekSA karavI, te mahAna aparAdha che. AvuM karanArA nAnA sAdhu hoya ke moTA sAdhu anuzAstA hoya ke anuzAsita hoya, te zithilAcArInI sAthe-sAthe svacchaMdAcArI paNa che. AvuM karavuM te naitikatAnI bahAra che. eTale je samudAya ke saMghamAM sAdhue rahevAnuM hoya, tenA nirNita pratyeka samAcArInuM niSThApUrvaka ImAnadArIthI pAlana karavuM joie. zithilAcArInI paribhASAmAM AvatA koI niyaMThA hoya che ane niyaMThAnI paribhASAmAM zithilAcArI paNa Ave che ? tathA A zithilAcArI ane niyaMThAvALA paraspara vaMdana vyavahAra paNa kare che kharAM? niyaMThAvALA, niyaMThAvALAnA vaMdana vyavahAra baMdha karAvI zake athavA zithilAcArI bIjA hInAvika zithilAcArIne vaMdana karI zake kharA? zithilAcArI kahevAne yogya vyakti niyaMThAvALA na kahI zakAya paraMtu niyaMThAne abhimukha hoI zake kharAM ane koI paNa niyaMThAnI paribhASAmAM gaNAtA zithilAcArI na gaNAya, paNa te zithilAcArInI abhimukha hoI zake kharAM. vyavahAranI vaMdana vyavasthA vyavahArapakSane anurUpa hoya che ane bhAvavaMdanA bhAva saMyamavAna guNavAnone bhAvathI ja thaI jAya che. (mukhavatrIkA) cAha tyAM rAha. zAstramAM kahela cauda prakAranA saMbhUmi manuSyanA bolamAM, te vaDInIta, pezAba, kapha, zleSma, lohI, rasI(pa), vIrya, klevara vagere badhA nAmo spaSTa kahyAM che. theMkanuM nAma to kapha, zleSmanI sAthe paNa nathI kahyuM eTale ghUMkamAM saMbhUmi manuSyanI utpatti kahevI te atiprarUpaNA rUpa che. zAstrakAra ati mahatvanA nAmo choDI daI ochA mahatvanA nAmo to na ja gaNAve. mukhavastrikA, A upakaraNanA nAmathI ja e spaSTa nirdeza thAya che ke te mukha paranI vastu che. mukhavastrikA tathA rajoharaNa e be upakaraNa jinakalpIoe tathA acela bhikSue paNa avazya rAkhavA joIe. A baMne jaina liMganA Avazyaka upakaraNo che ane baMne saMyama rakSArtha upakaraNa che. bhagavatI sUtramAM ughADA mAMe bolAtI bhASAne sAvadha bhASA kahI che. mukhavastrikAthI mAM DhAMkyA vinA vAta na karAya e siddhAMta derAvAsI tathA sthAnakavAsI baMne svIkAre che. zrAvako mATe paNa deva-guru darzana hetu tenA avagrahamAM praveza karavA mATe prathama makha para vastra lagADavuM, te Avazyaka vidhi che. jenuM kathana bhagavatI Adi aneka sUtromAM che. eTale bolatI vakhate, upAzrayamAMthI bahAra jatI vakhate, pratikramaNa karatI vakhate mukhavastrikA mukha para hovI joie tevuM Avazyaka manAya che. ughADA mukhe bolavAthI ghUMka, sAme beThelI vyakti upara ane zAstro para paDe che, jethI mahAna AzAtanA thAya che ane sAvadha bhASAnuM pApa paNa lAge che. jo dorI bAMdhavAthI pApa hota to colapaTTAmAM jADI dorI lagADavAno prAraMbha na thAta. A rIte dorImAM to koI pApa nathI ane ughADA moe bolavAthI pApa lAge, vagere bAbatone dhyAnamAM rAkhI muhapatti bAMdhavI ucita ja che. sAmenI vyakti para ane zAstra para thuMka paNa na paDe te phAyado vadhArAmAM! mukhavastrIkA dhArmika kriyAmAM beThelAo ne anyathI alaga kare che. bIjA tene dhArmika kriyAmAM vikSepa pADatAM aTake che. bIjAone mukhavAstrIkA joIne khyAla Ave che ke atyAre te dhArmika kriyAmAM che. mukhavAstrIkA vagara dhArmika kriyAmAM beThelAo sAthe anya vyakati saMsArIka vAtacIta paNa karI nAkhe che. kAraNa ke tevuM koI ciMha sAmenI vyakatine tarata dekhAtuM nathI ke jethI te aTake. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 292 parasevAmAM tathA ghUMkamAM saMmUrchAima manuSyanI utpatti thatI nathI. sAdhu- sAdhvIo mATe keTalAya kalAko sudhI vihAra karavAno ke bolyA karavAno (vyAkhyAna Adi) prasaMga Ave ja che. tyAre garamIthI kapaDAM parasevAthI rebajheba thaI jAya che, temAM saMmUrchAima jIva utpanna thAya to sAdhu jIvana pALavAnuM asaMbhava thaI jAya. parasevAnA kapaDA zarIrathI saMlagna rahe che tethI temAM jIvotpatti pahelA paNa thatI nathI.ane pachI paNa thatI nathI. jyAre zarIrathI saMlagna parasevAvALA kapaDAmAM saMmUrchAima manuSya utpanna thatAM nathI to mukhanI atyaMta najIkamAM lAgelI muhapattimAM saMmUrchAima manuSya utpanna thavAnI kalpanA karavI vyartha ja che. niSkarSa evo thayo ke moDhAM para muhapatti bAMdhavAthI saMmUrchAimanuM pApa lAge nahIM ane sAvadha bhASA bolavAthI bacI zakAya tathA zAstranI AzAtanA paNa na thAya. yadyapi AgamomAM mukhavastrikA hAthamAM rAkhavAno ke mo para bAMdhavAno spaSTa ullekha nathI. tema chatAM Agama vidhAnonA AzayathI evo viveka pragaTa thAya che ke bolavAnA samaye tathA upAzrayamAMthI bahAra jatI vakhate mukha para mukhavastrikA bAMdhavAnuM liMgane mATe tathA sAvadha bhASAthI bacavA mATe Avazyaka che. sUtAM, jAgatAM, mauna, dhyAna badhI avasthAomAM mukhavastrikA bAMdhavI, te paNa sAdhune mATe Avazyaka ja che. ane bedhaDaka ughADA mAMe vAta karavI maryAdA yukta nathI. eTale viveka pUrvaka, yogya samaye muhapatti bAMdhIne doSothI bacavuM hitAvaha che. jo dorAno upayoga na karavo hoya to pujA vakhate jema rUmAla bAMdhavAmAM Ave che tema rumAla bAMdhIne bolavuM joie ke hAthamAMnI muhapati ADI dharIne bolavuM joie paNa ugADe moDheto nahiM. sAdhvIjIne to bAMdhelI muhapati vizeSa rakSAkAraka thAya che. temane to saMpUrNa zarIra DhaMkAya tevIja rIte rahevAno upadeza che. A bAbatamAM derAvAsI manIe karelA AgamanA gujarAtI rabbAnA avataraNo joie: mahAnizitha sUtranI gAthA [1382-1384] ema karatAM bhikSA samaya AvI pahoMcyo. he gautama ! A avasare piMDesaNA-zAstramAM kahelA vidhithI dInatA vagaranA manavALo bhikSu bIja ane vanaspatikAya, pANI kAdava, pRthvIkAyane varjato, rAja ane gRhastho taraphathI thatA. viSama upadravo, -kadAgrahIone choDato, zaMkAsthAnono tyAga karato. pAMca samiti, traNa guptimAM upayogavALo, gocaracayamAM prAbhRtika nAmanA doSavALI bhikSA na varjato tenuM cothabhakta prAyazcita jaNAvavuM. je te upavAsI na hoya to sthApanA kulomAM praveza kare to upavAsa, utAvaLamAM prati kula vastu grahaNa karyA pachI tarata ja niruddhava sthAnamAM na parave to upavAsa, eka vastu bhikSAmAM grahaNa kare to yathAyogya upavAsa vagere, kabhya padArthano pratiSedha kare to upasthApana, gocarI levA mATe nikaLelo. bhikSu vAto vikathA. baMne prakAranA kayA kahevAnI prastAvanA kare, udIraNA kare, kahevA. lAge. sAMbhaLo to chaThTha prAyazcita, gocarI karIne pAchA AvyA pachI lAvelA AhAra pANI oSadha tathA jeNe ApyA hoya, jevI rIte grahaNa karyuM hoya, te pramANe ane te krame je Alove nahiM to purimuDhA, Iriye pratikrikhyA sivAya bhAta pANI vagere Alove nahi to parimurTa jayukta pagone pramajyA vagara IriyA pratikrame to purima, Iriya paDikramavAnI IcchAvALo paganI nIcenA bhUmi bhAgane traNa vakhata nuM pramArjana kare to nivI, kAna sudhI ane hoTha upara muhapati rAkhyA vagara IriyA pratikrame to micchAmi dukarDa ane purimuDha. ahiM kAna sudhI ane hoTha upara muhapati rAkhavAnI AjJA spaSTa zabdomAM kahelI che. tathA cUka thAya to tenA prAyazcItanuM A vidhAna che. kAna e hoya che ane koI paNa rIte muhapati eka hAthe mukha para dharavAthI te beu kAna sudhI pahoMcatI nathI. ane beu hAthe muhapati pakaDavI hitAvaha nathI. bAMdhavAthIja te beu kAna sudhI pahoMcI zake che. bIjo prasaMga joIe, A che dropadInA adhyanamAM dharmarucI aNagAra kaDavA tuMbAnuM zAka paraThavA pahelAM, nirjana bhUmI para eka TIpuM zAkanuM paraThe che. tyAnuM avataraNa: zAkanuM eka buMda nAMkhavA para aneka hajAra kIDIo marI gaI to huM badhuM ja zaka bhUmi upara nAMkhIza to to te ghaNA prANIo, jIvo, bhuto ane sattvonA vadhanuM kAraNa thaze. tethI zAkane khAI javuM mArA mATe zreyaskara che. A zAka mArA zarIrane ja samApta karaze. aNagAre evo vicAra karIne mukhavastrikAnuM pratilekhana karyuM pratilekhana karIne mastaka sahita uparanA zarIranuM pramArjana karyuM. te zarada saMbaMdhI sUMbaDAnuM tIkhuM kaDavuM ane ghaNAM telathI vyApta zAka svayaMja bilamAM sarSanI jema potAnA zarIranA koThAmAM nAMkhI dIdhuM ghamaMruci aNagAranA zarIramAM eka muhUrtamAM ja vedanA utpanna thai te vedanA utkRSTa hatI paraThavA nikaLelA manInAM eka hAthamAM rajoharaNa ane bIjA hAthamAM pAtarAnI joLInI kalpanA karI zakAya che. zAka khAvAthI jIvana jaze, e paNa nakakI che. mukhavAstrIkA pharIne upayogamAM AvavAnI nathI. ahiM te mukha para bAMdhelI hoya toja khAvAnI kriyAmAM vacce Ave, ane svabhAvIka AdatathI tenuM pratilekhana thaI jAya. eka buMda zAkanuM,AkhA bharelA pAtrane namAvIne nahiM paNa hAthethIja nAkhI zakAya. teja viSamaya zAkavALA hAtha muhapatine lagADavA jarurI na hatA, prANa jatAM te muhapati tyAMja rahevAnI hatI ane kIDIono vinAza tenAthI paNa zakaya hato. mukhe bAMdhelI hovAne kAraNeja tene aDavuM paDyuM. Aja ahiM phalIta thAya che. bIjo eka prasaMga AgamamAM Ave che-aimatA kumAra maitamasvAmIne AMgaLI pakaDI potAne ghera laI jAya che. atyaMta bolako ane jIjJAsA vALo e bALaka mauna paNe to ghara sudhI na ja cAle ane maitama svAmI paNa ughADe moDhe to na ja bole. eka hAthamAM rajoharaNa pAtra ane bIjA hAthanI AMgaDI mutA pakaDe che tethI mukhavAstrIkA bAMdhelI hovAnuM ja anumAna thAya che. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 293 AgamasAra pUrvakALamAM aneka rAjA rajavADAo nAnA nAnA pradeza para rAjaya karatAM hatAM. lUTArAo bukAnI bAMdhatA hatAM. eka zakayatA e che ke anArya rAjA ane ajANayA loko muhapatine kAraNe sAdhune bukAnIdhArI samajI bhayabhIta thaI jAya, athavA rAjAnA mANaso puchaparacha ke manAI kare. vazIkaraNa mATe paNa dorA vaparAtAM, tethI doro rAkhanAra sAdhuothI loko gabharAtA ane zaMkA karatA. Avo yuga hovAthI muhapati bAMdhavAnI padhdhatI samaya kSetra anusAra upayogamAM levAtI haze. mAsika dharma saMbaMdhI vijayaH Apa mAsika dharmane asvAdhyAya mAno cho? hA jI, ame mAsika dharmane asvAdhyAya mAnIe chIe. vijaya - tamo zrAvikAone sAmAyikano niyama karAvo cho tyAre zuM traNa divasano AgAra rakhAvo cho? nahIM jI ! sAmAyika ane svAdhyAyano koI saMbaMdha ja nathI. sAdhvIjI koI paNa AgAra vagara jIvanabharanI sAmAyikanA paccakakhANa karI zake ja che. sAmAyikano artha che 18 pApano tyAga karavo. eka muhUrtanI ke jIvanabharanI sAmAyika lIdhA pachI mAsika dharma vagere koIpaNa asvAdhyAya hoya to paNa tenAthI sAmAyika bhaMga thavAnuM koI kAraNa nathI. Apa asvAdhyAya-svAdhyAyano zo artha jaNAvo cho? abhidhAna rAjendra koSa prathama bhAga pRSTa-827mAM batAvyuM che ke sanzAstranuM adhyayana karavuM e ja svAdhyAya che. te adhyayana jyAre, jyAM na karavAnuM hoya te hetu asvAdhyAya kahevAya che. dA.ta. rakta nIkaLatuM hoya tyAre vagere. AvA asvAdhyAya 3ra kahyAM che. te samaye sUtranA mULapAThanuM adhyayana, uccAraNa karavuM joie nahIM. mATe asvAdhyAyano saMbaMdha phakta mULapAThanA uccAraNa sAthe che. nitya niyama, dhArmika kriyA, pApa-tyAga, tapasyA vagere kAryono asvAdhyAya sAthe koI saMbaMdha nathI. pratikramaNarUpa nitya niyamano. paNa 32 asvAdhyAya sAthe koI saMbaMdha nathI. gAja-vIja hoya, sUrya grahaNa hoya ke caitrI pUnama ke ekama hoya ke saMdhyAkALa (lAla dizA) hoya, nitya niyamamAM upayogI Avazyaka sUtra, Agama hovA chatAM paNa tenA uccAraNa bAbate koI niSedha nathI. arthAt 32 asvAdhyAyamAM paNa pratikramaNa to karI ja zakAya che. eTale mAsika dharmanA samaye sAmAyika, pratikramaNa, vrata niyama, pratyAkhyAna, pauSadha vagereno niSedha manaHkalpita che, Agama saMmata nathI vijaya - AgamanA mULapAThonA adhyayananI paNa asajjAya kema thAya che? Agama to svayaM maMgalarUpa hoya che, temane paNa asvAdhyAyanA samaye vAMce to zo doSa lAge? zAstramAM je asvAdhyAya kahyuM che tenuM hArda zuM che? tIrthaMkara bhagavAna dvArA prarUpita bhAvone eka viziSTa bhASAmAM gUMthaNI karavAthI te zAstra kahevAya che. satra haMmezAM koI eka viziSTa bhASAmAM racavAmAM Ave che tyAre ja te kaMThastha paraMparAmAM zuddha rIte cAlI zake che. vyAkhyAna, vicAraNA, artha, bhAvArtha samajAvavuM e prAyaH jana- sAdhAraNanI bhASAmAM hoya che. tasAra bhagavAna dvArA prarUpita bhAvone gaNadhara eka viziSTa bhASAmAM gUMthaNI kare che. gaNadhara enA mATe devonI bhASAne pasaMda kare che arthAt devavANI rU5 ardhamAgadhI bhASAmAM AgamonI racanA kare che. A prakAre ApaNA AgamonI maulika bhASA(ardhamAgadhI) devonI bhASA che. devomAM keTalAka halakA-kutUhalapriya tathA mithyAtvI devo paNa hoya che. temanA kutUhalano ke udaMDatA karavAno samaya paNa niyata hoya che. jema pATha-zALAomAM bALakone ramata-gamata vagere pravRtino samaya cokkasa hoya che, tema te devonA kutUhalanA samayamAM devavANIvALA A zAstronA uccAraNamAM bhUla thaI jAya to A devo kutUhala ke roSa prakaTa karI zake che.(phakata ardhamAgadhI bhASAmAM ja vAtacIta karatA devone manuSya dvArA te bhASAnA uccAraNanI kozISa ramujIka lAge).tethI svAdhyAyanA nimitte AvI. Apatti na Ave, eTalA mATe te samayane 32 prakAranA asvAdhyAyamAM mUkIne niSedha karavAmAM Avyo che. rudhira, parU AdinI asvAdhyAya Atma(sva) asvAdhyAya kahela che. A potAnI vyaktigata asvAdhyAya traNa divasa ke aneka divasI A kAraNe vyavahAra sUtra uddezaka-7 tathA nizItha sUtra uddezaka-19mAM paraspara mAsikadharma kALamAM paNa sUtrArtha vAMcaNI devAnuM vidhAna karyuM che. sAthe-sAthe mAsikadharma kALamAM svayaM ekalA besIne svAdhyAya karavAno niSedha paNa karyo che. niyukti bhASyamAM potAnA lohI parUnA viSayamAM zuddhi karIne tathA vastrapaTa lagAvIne paraspara vAMcanA devAnI spaSTa vidhi batAvI che. A ja prakAre sUtronA mAsikadharma saMbaMdhI asvAdhyAyamAM paNa Avazyaka sUtranA pAThonA(navakAra maMtra vagere) uccAraNa karavAnuM tathA anya AgamonI vAMcanA devAnuM Agama ane bhASyothI siddha thAya che. tyAre asvAdhyAyano jyAM kiMcita paNa saMbaMdha nathI, tevI dhArmika kriyAono niSedha karavo kadApi ucita nathI. zuci pradhAna samAjanI najIka rahevAthI vItarAga dharmamAM vikRti AvI gaI che ke dhArmika kriyAo paNa na karavI paraMtu ApaNo dharma ahiMsAmUla ane vinayamUla dharma che, zucimUlaka nathI. AcArAMga sUtramAM gRhasthone zucidharmI kahIne bhikSuone moya samAcArIvALA kahyA che. arthAt AvazyakatA paDe to te svamUtrano upayoga kare tevA kahyA che. teo zuci dharma na hoI zake. rAtrimAM sAdhuoe AhAra-pANI badhA ja padArthone na rAkhavAnuM kahyuM che, tyAgavAnuM kahyuM che), kadAca rAkhe to nizItha sUtramAM tenuM prAyazcitta paNa kahyuM che. tathA anya vilepananA padArthone rAtrimAM rAkhavAno niSedha tathA prAyazcitta kahevAmAM AvyuM che. ataH zucidharmI janasAdhAraNanI nakala karIne dhArmika kriyAono ekAMta niSedha karavo te Agama saMmata nathI. vijaya :- ame to saMvatsarInA divase paNa rajasvalA bahenone dharma ArAdhanA karavAnI pUrNataH nA pADIe chIe, teo eka namaskAra maMtra paNa bhaNI na zake. kharekhara temane niSedha che? Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 294 paMDitajI - A arvAcIna nakala thayelI paraMparA che, je AgamothI ane bhASya vyAkhyAothI paNa viruddha che. upara kahela rAjendra koSanA spaSTIkaraNathI paNa viruddha che. Apa ciMtana karo ke pauSadha, sAmAyika ke saMyama lIdhA pachI mAsika dharma hoya to te vrata zuM khaMDita thaI jAya che? to pachI te bAbatano niSedha kema? svAdhyAya karatI vakhate jo koI asvAdhyAyanuM kAraNa banI jAya to tenuM jJAna thatAM svAdhyAya tarata ja rokI zakAya che. paraMtu saMyamano ke sAmAyika, pauSadha ke pratikramaNano tyAga karavAnI jarUra nathI. eTale asvAdhyAyano saMbaMdha sUtra pAThanA adhyayana sAthe ja che paraMtu dhArmika kriyAo sAthe nathI, evuM samajavuM joie ane lokamAnyatAne dharma siddhAMtamAM ArUDha karavI joie nahIM. kema ke tema karavAthI niprayojana ja dharma ArAdhanAmAM aMtarAya thAya che ane te Agama viruddha che. vAstavamAM AvuM karavAthI ghaNI moTI aMtarAya lAge che. saMvatsarI mahAparvanA divase aTTama hoya ane koI bahenane pauSadha karavAnA bhAva thAya ane acAnaka mAsika dharma zarU thaI jAya to te bahena eka navakAra maMtra paNa na gaNe, prabhu bhakti, stuti na kare, upAzraya paNa na jAya ane avratamAM rahIne sAvadha kAryamAM racyA-pacyAM gharamAM pharyA kare e jarAya ucita nathI. AgamamAM to yathAavasara mAsika dharmamAM paraspara vAMcanA devA-levAnI paNa chUTa ApI che. bhASyamAM derAvAsI AcAryoe tenI vidhi paNa batAvela che. to pachI AvA nitya-niyamonA saMbaMdhamAM ekAMta niSedha karavAmAM koI lAbha nathI. nakasAnIno kAyado calAvavo te sarvathA anacita che. vijayajI : koI vyaktine ekasIDaMTa thaI jAya ane tenA zarIramAMthI kalAko sudhI lohI nIkaLe to zuM te prabhu bhakti ke navakAra maMtra vagere bhaNI zake? paMDitajI - hA,! A ja viveka zIkhavAno che ke AvA samaye koI dharma siddhAMta dvArA prabhu smaraNa vagere tathA tyAga pratyAkhyAnano ke pAponA tyAgano niSedha na karI zakAya. koIne dIrghakAlIna azucimaya roga koDha vagere thaI jAya to te paNa evI avasthAmAM che. teno koIpaNa 3ra-45 ke 7ra AgamomAM niSedha nathI. AgamanI asvAdhyAya paristhitino Azaya eTalo ja che, ke Avazyaka sUtra (pratikramaNa)nA pAThone choDIne bAkI badhA AgamonA mULapAThanuM uccAraNa asvAdhyAya kALamAM na karavuM joie. mATe badhA asvAdhyAyomAM Agama pAThanA uccAraNa sivAya sAmAyika, pauSadha, vyAkhyAna zravaNa, pratikramaNa, gurudarzana, jApa-dhyAna vagere anya koIpaNa dharmArAdhananI pravRttio karI zakAya che. sAdhune vanavAsa ke vasatimAM vAsa-Agama ciMtana (jaina AcAra vicAramAM anekAMtikatA) "sAdhu pahelAM pahADomAM rahetAM hatAM, pachI pAchaLathI kamajorI- vaza vasativAsa(gAmomAM rahevuM) zarU karyuM" AvaM vidvAno tathA itihAsakAro dvArA kahevAya che paNa, te kathana Agama anusAra nathI. Arya bhadrabAhusvAmI kRta cheda sUtro tathA AcArAMga sUtra vagere gaNadhara kRta AcAra zAstrothI sarvajJa kathita vItarAga mArganuM AvuM ekAMtika rUpa hoya tevuM lAgatuM nathI. bhagavAnanA samayamAM paNa navadIkSita, sthavira, vRddha, glAna, azakta, sthavira vAsa virAjita sAdhu ke sAdhvIo vagere aneka prakAranA sAdhako hatAM. aMga sUtromAM ane cheda sUtromAM jyAM upAzrayonuM varNana che tyAM 18 prakAranA athavA 21 prakAranA raheThANo sAdhu-sAdhvIone rahevA mATe kahyAM che. bRhatkalpa sUtramAM kahyuM che ke sAdhune puruSa sAgarika upAzrayamAM rahevAnuM kalpa paNa strI sAgarika upAzrayamAM rahevAnuM kahyuM nahIM. anAja tathA khAdya sAmagrI yukta makAnamAM kevI vyavasthita sthiti sAMpaDatA rahevAnuM kalpa?(zeSa kALa mATe) ane kyAM, kyAre cArtumAsa rahevAnuM kalpa vagerenuM spaSTa varNana che. dukAnomAM, galInA nAke, traNa raste ke cAra raste banelA makAnomAM sAdhvIne utaravuM kalpa nahIM, paraMtu sAdhune kahyuM, evuM spaSTa vidhAna che. paraMtu baMnene mATe evuM sthaLa kahyuM nahIM, evuM vidhAna nathI. Ama Arya bhadrabAhu racita, A cheda sUtramAM gAmaDAomAM rahevAno niSedha nathI apitu vidhirUpa rahevAnuM ja siddha thAya che. bIjI aneka vaikalpika avasthAo jevI ke, sthavira kalpI tathA jinakalpanA, eka vastradhArI ke aneka vastradhArI hovAnI; karapAtrI ke eka pAtrI hovAnI ane kAraNasara asamartha vagerene adhika pAtra dhAraNa karavAnuM ke niSkAraNa nahIM levAnuM vagere keTalIya avasthAonuM aMgasUtra tathA chedasUtramAM varNana maLe che. ghaNAM AcAra vidhAno paNa anekAMtikatAthI bharyA che. jevA ke- (1) vigaya rahita sadA nIrasa AhAra levo, to kyAMka evuM paNa kahyuM che ke vAraMvAra vigayanuM sevana na karavuM, to kyAMka vigaya sevana karIne je muni tapamAM rata na rahe tene pApI zramaNa kahevAmAM Avela che, paraMtu vigaya yukta AhAra karIne tapamAM lIna rahetA zramaNane pApI nathI kahyA. (2) kyAMka evuM vidhAna che ke gocarImAM navuM vAsaNa na bharAvavuM,(dhovAnI kriyA thAya mATe) to kyAMka evuM che ke pazcAtkarma na hoya to laI levuM, to kyAMka thALImAM modakabharIne vahorAve to paNa te laI rahelA sAdhunuM varNana che. (3) kyAMka evuM lakhyuM che ke (paMta kulAI parivrae sa bhiSma). arthAt nirdhana- garIba gharomAM bhikSAcArI karanArA sAcA bhikSa che. to kyAMka moTA-moTA zrImaMto ane rAja-mahelomAM paNa gocarIe javAnuM spaSTa varNana che. kyAMka khIrakhAMDanI bhojana prAptinuM varNana paNa che. A pramANe ApaNA jaina Agama tAtvika siddhAMtonI apekSAe jema syAdavAdathI paripUrNa che tema AcAra vidhAnonA paNa aneka viSayomAM anekAMtatA dhAraNa karela che. eTalA mATe jaina sAdhvAcAra saMbaMdhI niyamo mATe, UMDuM zAstra-ciMtana karyA vinA phakta graMtho, itihAsa ane udAharaNo tathA zilAlekhomAMthI athavA kathAomAMthI koI paNa ekAMta kalpanA karavI yukti saMgata nathI. ochAmAM ochuM be aMga sUtra, cAra cheda Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne jainology II 295 AgamasAra sUtra ane be mULasUtra ema kula ATha AcAra sUtronuM ciMtanayukta anubhava jJAna rAkhavuM ane tene sAme rAkhI ciMtana karavAnuM paryApta thaI jAya che. arthAt ATaluM dhyAna rAkhI levAthI paNa artha vagaranI vartamAna sAdhuonI nabaLAIo jaNAvavAnI sthiti pedA thAya nahI. vAstavamAM evI kalpita avAstavika nabaLAIo dekhADavAthI dharmazraddhA ane utsAhamAM koI paNa prakAre lAbha thavAnI zakyatA nathI. sarvajJonI vANImAM ane temAM paNa AcAra saMbaMdhI vidhAnomAM to badhAya prakAranA sAdhakone dhyAnamAM rAkhIne aneka darajjAnA vidhAnono samAveza karAya che. jaghanya darajjAnI paNa potAnI eka sImA hoya che, eTale bhagavatI sUtramAM kahyuM che ke bakuza ane pratisevanA niyaMThAvALA paNa vaimAnika devo sivAya kyAMya paNa jaI zakatA nathI temanA jaghanya cAritra parjAvA paNa pulAkanA utkRSTa cAritra parjavAthI anaMta gaNA vadhAre hoya che tyAre to te niyaMThAvALA TakI zake che anyathA nIce paDatAM vAra zI? saMyama avasthA prApta karI le. svayaM bhagavAna mahAvIra svAmInA chavasthakALanuM varNana, AcArAMga sUtramAM che. tene jo dhyAnathI vAMcI, samajI laIe to raheThANa saMbaMdhI sAcI sthitino khyAla AvI jAya. eTale vyarthamAM evI bhramaNAo ke- pahelAMnA vakhatanA sAdhuo pahADomAM, vanamAM comAsuM karatAM ane vasativAsa pAchaLathI zarU thayo; e spaSTapaNe Agama viparIta prarUpaNA che. AjakAla utkRSTatAnI AvI ghaNI badhI phAlatu vAto itihAsa ke AgamanA nAme ThokI devAya che. paraMtu hakIkata to e che ke pahelAMnA jamAnAmAM paNa AvI utkRSTatA vALA aneka sAdhako thatA hatA ane sAmAnya sAdhako paNa thatA hatA. sAdhunA AcAra hoya ke pachI jaina siddhAMtanA mukhya tattvo hoya, pramANika pUrvadhArIonA AgamomAMthI ja kasoTInI eraNa para tene caDAvI tenuM yogya ciMtana-manana karavuM joie. eja nirAbAdha mArga che. ApaNA Agamo nagnatAnuM khaMDana ane avahelanA karatAM nathI. sacelakatAnuM paNa vistRta kathana kare che ane acalakatAne paNa prazasta kahe che. te ja pramANe AgamomAM traNa jAtinA pAtra kahyAM che. asamartha sAdhu traNe jAtinA pAtarAM eka sAthe rAkhI zake che. sAmarthyavAna sAdhu phakta eka jAtanA ja pAtra rAkhI zake che. sthavirakalpI sAdhunuM varNana karatAM kahyuM che ke te potAnA pAtramAM, potAnA mAtrakamAM (palAsakamAM) potAnA kamaMDaLamAM ke potAnA hastayugalamAM (khobA)mAM AhAra laI khAI zake che. AvuM vyavahAra sUtramAM che. evI ja rIte vadhAre pAtarAM rAkhavA saMbaMdhI ke temAM gocarI ArogavA saMbaMdhI, hAthamAM levA saMbaMdhI ghaNAM varNano ApelAM che. jo uNodarI karavAnI hoya to eka vastra rAkhavAnuM ke parityakta upakaraNa ja levAno nirdeza paNa karelo che, paraMtu ekAMta daSTithI eka pAtaruM rAkhavAnI prarUpaNA karI nathI. davA vagere auSadhanI icchA mAtrano (pariSaha sahana karavAnI apekSAe) niSedha uttarAdhyayana sUtra adhya.-2 tathA 19mAM karavAmAM Avyo che. tema chatAM nizItha sUtramAM svastha sAdhune auSadha sevananuM prAyazcitta paNa kahyuM che ane asvastha sAdhu mATe tyAM prAyazcitta kahyuM nathI temaja eja bhave mokSe janArA sAdhuo mATe auSadha upacAra karAvyAMnA varNano 5 sAdhunI maryAdAomAM saMyama, samiti-gupti, mahAvrata surakSita rahe e ja mukhya che. bAkI anya vidhiomAMthI keTalIka to. lokonI daSTie vyavahArika paNa che, to keTalIka avyavahArika jevI lAgatI vidhio paNa Agama siddha che, jema ke- adaMta dhAvana vagere. tenA saMbaMdhamAM paNa koI mAtra vyavahAra daSTi rAkhIne tenI majAka kare to te vyaktigata asabhyatA ane aviveka ja che jeno koI IlAja nathI. duniyAmAM badhI jAtanA loko rahe che. sAdhue vyavahAranuM paNa dhyAna rAkhavuM joie ane te rAkhe ja che. paraMtu bhagavadAjJA, mahAvrata, samiti, gupti tathA Agama saMbaMdhI badhA niyamonI upekSA karyA vagara vyavahAra karavo joie kAraNa ke potAnA niyamomAM bhagavada AjJA mujaba rahevuM, te sAdhunuM parama kartavya che. paraThavA saMbaMdhI jJAna: dvidaLa, mAkhaNa zramaNa sUtranA cothA pAThanA pAMcamI samitinA prasaMge vivecanamAM AcArya haribhadra sUrie anyatrathI saMpUrNa pariThAvaNiyA niyukti potAnI TIkAmAM uddhata karI che. jemAM ajIva ane jIva, ekendriyathI paMcendriya sudhInA jIvonA paraThavAnA prasaMga temaja vidhi batAvI che-trasa (vikalendriya) jIva, UraNikA(laTa) vagerethI saMsakta AhAra pANIne paraThavAnI vidhi batAvI che. dhovaNamAM pANInA jIva hoya to (dhAvana jale pUtareSa satsu) gALIne thoDA pANImAM te jIvone laI apakAyamAM yatanAthI paraThI devuM joie. pANImAM jIvaMta kaDIo paDI jAya to turaMta gALIne viveka karavo. mAkhI hoya to joIne ja kADhI nAkhavI ane gALIne upayoga karavo - Avazyaka haribhadrIya TIkA: pAriThAvaNiyA niryukti. sArArtha:- (1) pANImAM deDakAM ke mAchalAM AvI jAya to tene pANImAM rAkhI, bIjA pANImAM paraThI AvavA (2) pazu pakSInA mRta klevara upAzrayamAM hoya to vivekapUrvaka yathAsthAne paraThavA (3) AhAra pANImAM, dahIM chAzamAM tathA zeraDInA rasamAM trasa jIva saMsakata hoya to tene khAdhA vinA yathAsthAne paraThI AvavuM (4) pANImAM, pANInA jIva hoya to tene thoDA pANImAM kADhIne bIjA jaLamAM yatanAthI paraThI devuM (6) rasaja jIvotpati yukta AhAra hoya to paraThI devuM ane evuM pANI AvI jAya to pAtra sAthe paraThI devuM athavA mATInA vAsaNamAM nAkhI paraThI AvavuM (7) pANImAM kIDI paDI jAya to tarata ja vivekathI kADhI nAkhavI, mAkhI paDe to kADhI nAkhI, pachI upayogamAM laI zakAya. cIkaNo padArtha hoya to mAkhIne kADhI rAkha upara rAkhavI (8) kIDI, mAkhI Adi marI jAya to te pANI gALIne upayogamAM laI zakAya (9) gRhasthanA hAthamAM rahela AhAra vahorAvatI vakhate temAM mAkhI paDI jAya ane marI jAya to te AhAra aneSanIya che(agrAhaya che) ane sAdhue vahoryA pachI te AhAranA pAtramAM tyAM ja mAkhI paDe to turaMta kADhI nAkhavI joie. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 AgamacAra- utarArdha TippaNa (1) rasaja jIvotpativALA AhAra ane jIvayukta AhArAdi paraThavAnA A aneka prakaraNomAM "dvidaLa saMbaMdhI kiMcit paNa kathana nathI. eTale dvidaLa saMbaMdhI anAvazyaka kalpanA paNa pAchaLathI utpanna thaI hovI joie. (3) jaLanA jIvone paraThavAnI vidhithI eTaluM spaSTa thAya che ke tene kayAM paNa pANImAM ja paraThavA joie. samakatanAM pa lakSaNa sama-saMveda-nirveda-AsthA-anukaMpA. sama samabhAva- saMvedaH saMvedanA(bIjAne duHkhI joI manamAM kheda thavo)- nirveda anAsakatipaNuM(saMsAranI IcchAno aMta,mokSanI IcchA)- AsthA zradhdhA,deva arihaMta guru nigraMtha ane kevalIno prarupelo dharma- anukaMpAH jIvo para anukaMpA ajIvo para anAsakati. jIva ajIvanuM jANapaNuM, te vinA konI dayA pALavAnI che tenI paNa khabara na paDe. chakAya jIvonI oLakha ane satata jAgRti sAthe te jIvonI dayA pALavI te anukaMpA. samyagadaSTino kaSAya-raMja bhAva pANI sukAI javAthI taLAvanI mATImAM paDelI tirADanI samAna hoya che. je AvatA varSamAM varasAda paDavAthI purAI jAya che. eja prakAre dharmI puruSa athavA samya daSTi puruSano kaSAya saMvatsarI pachI samApta thaI javo jarUrI che. je vyakti saMvatsarI parva pachI paNa koI vyakti pratye nArAjagI-raMja kaSAya bhAva rAkhe che, tenuM samakti rahetuM nathI. te bhAvathI mithyAdaSTi hoya che, cAhe te sAdhu athavA zrAvaka kahevAto hoya. ekatAnA abhAvamAM paNa vItarAga dharmaniSNANa nathI jainadharma mokSaprAptino sAco ane zuddha mArga che. jJAna, darzana, cAritra ane tapa A mokSa mArga che arthAt A cAra mokSanA upAya che. A cArane ja jaina dharmanA prANa samajavA joIe. (1) jJAna - jo ke vartamAnamAM siMdhumAM biMdu jeTaluM jJAna zeSa rahyuM che. to paNa eTaluM jaina sAhitya upalabdha che ke AjanA mAnavane mokSa sAdhanA mATe paryApta sAdhanarUpa che. ghaNA saMta-satIjIo Agama abhyAsa, ciMtana, manana ane tenuM pravacana-vivecana samAjane alaga-alaga rUpamAM devAmAM niraMtara prayatnazIla che. teo pote paNa bhaNe che temaja bIjAne mATe sarala sAhitya taiyAra kare che. zAstra kaMThastha karavAmAM, vAMcana karavAmAM temaja Agama prakAzananA nimittathI sAdhu samAjamAM jAgRti pratyakSa dekhAya che. keTalAya saMta-satIjIonuM temaja zrAvaka-zrAvikAonuM jIvana Agama vAMcanamAM otaprota baneluM che. janatAmAM aneka rIte svAdhyAyanI preraNA ane pravRtti cAlu che. seMkaDo dhArmika pAThazALAo, dhArmika judI judI zibira, dhArmika patra patrikAo, kathA sAhitya, pracAraka maMDaLI cAre bAja jAya che. cAreya tIrtha jaina arjunane yogyatA pramANe jJAna devAmAM paruSArtha karI rahyA che. temAM ja lAgelA che. sAdhu-sAdhvI sivAya seMkaDo vyAkhyAnakAra zrAvaka taiyAra thayA che ne janatAmAM jainadharmano pracAra karavAmAM lAgelA che. (2) darzana:- Aje jaina samAjamAM avadhijJAnI nathI, mana:paryavajJAnI nathI, kevaLajJAnI nathI, pUrvonA pAThI nathI, koI camatkArI vidhA ke labdhio paNa nathI topaNa jaina samAjanI dharma pratye aDola zraddhA, bhaktibhAva, guruo pratye AdarabhaktibhAva ane Agamo pratye zraddhA-bhakti Aje paNa vidyamAna che. prANothI paNa priya lAge evI potAnI lAkhonI saMpattinuM mamatva dharma ane gurunA nAme choDI de che. keTalAya paryuSaNanAM divasomAM ghara-dukAnano tyAga karIne samayano bhoga devA utsuka bane che. keTalAya nivRttimaya sevA karavAmAM tatpara che. ghaNuM karIne badhA jaina phirakAvALA potAnA guruo temaja dharma pratye tana-mana-dhanathI AgaLa vadhI rahyA che. saMyama levAmAM paNa pAchaLa rahetA nathI. seMkaDo zikSita yuvaka-yuvatio dIkSA laIne potAne dhanya mAne che. seMkaDo yuvAna ane pIDha bujhurga zrAvaka-zrAvikA saMsAramAM rahevA chatAM paNa paryuSaNamAM sAdhunI samAna pATa para besavAmAM DaratA nathI ane seMkaDo hajAro lokone saMta satIjIonI hAjarIno AbhAsa karAve che. jaina dharmamAM ApaNA tIrthako pratye, navakAramaMtra pratye, vrata, niyamonA pratye, zrAvakanA vrato tathA saMyama jIvana pratye paNa lAkho manuSyonI zraddhA aDola che. seMkaDo prahAro AvavA chatAM paNa ane vijJAnanI camaka-damakamAM paNa jainonI dharmaniSThA ane unnati joIne bIjA loko paNa prabhAvita thAya che. (3) cAritra - AjanA mAnavane saMpUrNa karmothI mukti A bhavamAM thaI zakatI nathI. to paNa jaina samAjamAM dharma AcaraNanI pravRtti divase-divase vRddhi pAmatI jAya che. jaina dharmanA AcaraNa mArganA be vibhAga che- (1) sarvaviratI(saMyama) (2) dezavirati(zrAvaka vrata). sarva virati dhAraka saMta-satIjIono samAjamAM abhAva nathI. navA cAritra dhAraNa karavAvALAno paNa krama cAlu ja che. temAM paNa yuvAnono naMbara to vRddhothI paNa AgaLa che. sAthe-sAthe zikSita ane DIgrIdhArI yuvakono paNa temAM naMbara che. keTalAya to parivAra sahita dIkSita thAya che to koI nAnI umaramAM sajoDe dIkSita thavAmAM pAchaLa nathI. deza virati dhAraNa karavAmAM paNa pAchaLa nathI. hajAro jeno vrata-pratyAkhyAna, nityaniyama, sAmAyika, 14 niyama, pauSadha Adi kare che, bAra vratadhAraNa karavAvALA zrAvakono pravAha paNa cAlu ja che. pUrNa nivRttimaya jIvana jIvavAvALAono paNa abhAva nathI. saMta satIjIonuM cAturmAsa prApta karIne gAmegAma zraddhALuo prasannatApUrvaka dharma ArAdhanAmAM ajoDa vRddhi kare che. (4) tapa:- AtyaMtara-bAhya rUpathI tapa be prakAranA che temAM paNa sAdhu ke zrAvaka samAja susta nathI. AtyaMtara tapamAM Aje jJAna ane dhyAnanI zibira pravRttio, guruonA darzanarUpa vinayanI pravRttio paNa cAlu ja che. sAdhuomAM sevA vinayanA anokhA pramANa samAjanI sAme samaye-samaye Ave che. sAdhuono svAdhyAya jJAnano pracAra paNa aneka jagyAe jovA maLe che. dhyAnanI vicAraNAmAM paNa saMta satIjIo agresara thaI rahyA che. bAhya tapamAM zrAvaka-zrAvikAomAM je tapanI vRddhi, A nissAra khAvA pIvAnA samayamAM paNa thaI rahI che te anupama che, ajoDa che, varNavavA lAyaka che. cAturmAsa AdinA varNanone jonArA ke vAMcanArAthI kaMI chUpuM nathI. nAnI umaranA saMta-satI paNa tapamAM mAsakhamaNa sudhI vadhI jAya che. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 297 jainology II AgamasAra gAme gAmamAM tapasyAnA toraNa baMdhAya jAya che. AyaMbilanI oLIo, ekAMtara tapa(varSItapa) karavAvALAono utsAha paNa kaMI ocho nathI. keTalAka to varSothI ekAMtara tapa, AyaMbila, ekAsaNA Adi kare che. koI varasa sudhI chaThTha, aThama ane paMcolAno varasItapa kare che. koI sAdhu zrAvaka saMlekhanA saMthArA yukta paMDita maraNa prApta kare che. teono be traNa mAsa sudhI paNa saMthAro cAle che. rAtrI bhojananA tyAgI jaina dharmanA badhA phirakAomAM hajAro che. A cotho tapa prANa keTalo jAgRta che juo. jaina dharma jIvaMta hovAnI kasoTI karavAnuM A zreSTha darpaNa ApI dIdhuM che, paraMtu jana saMkhyAnI daSTie jainadharmano bahumata duniyAmAM tIrthakaronA samaye paNa na hato. anekatA, ekatA ane adhikatA A jainadharmanA pramANanI sAcI kasoTI nathI. tIrthakara bhagavAna mahAvIranA jIvana samayamAM be tIrthakara ane tenA zrAvaka samAjanuM astitva ane vAtAvaraNa duniyAnI sAme hatuM. seMkaDo labdhidhArI ane svayaM bhagavAna atizayavAna hatA. seMkaDo hajAro deva paNa AvatA hatA, topaNa anekatA na aTakI. jamAlIe pote chadmastha hovA chatAM paNa bhagavAnanI sAme kevaLI hovAno svAMga sajIne alaga paMtha calAvyo. bhagavAnanA jIvana kALamAM dharmanI anekatAmAM paNa dharma jIvita hato, mokSa cAlu hato. | tIrthakaronA kALamAM paNa AkhAye vizvane jainadharma viSe bhaNAvavuM, saMbhaLAvavuM, manAvavuM koI indranA hAthamAM paNa na hatuM. svayaM bhagavAna mahAvIranA pramukha zrAvakanA ghare paNa mAMsAhAra thaI javo asaMbhava na hato. to paNa bhagavAna ane bhagavAnanA dharmanA prANamAM zaMkA karavAmAM AvatI na hatI. bhagavAnanA samavasaraNamAM niraparAdhI bhikSuone eka anyAyI duSTAtmA bALIne bhasmIbhUta karI de athavA anyatra seMkaDo sAdhuone koI ghANImAM pIlI de, kRSNanI rAjadhAnIno eka vyakti tenA bhAI sAdhunA prANa samApta karI de to paNa dharma jIvaMta hovAmAM zaMkA karavAmAM AvatI na hatI. to Aje dhaNI vagaranA paNa jJAna, darzana, cAritra, taparUpa prANanI A unnata dazAmAM dharmanA jIvaMta hovAmAM kema zaMkA thAya? ekatA thavI e sAruM che. badhA Icche che; chatAMya e tIrthakaronA paNa hAthanI vAta nathI. ekatA thavI sonAmAM sugaMdhanI uktine caritArtha karavA barobara che paraMta na hoya to sonAne pittaLa kahevAnaM dasAhasa to karI saMpUrNa dezamAM chuTTI karAvavAmAM ja dharmane jIvaMta mAnavA karatAM to saMvatsarI ane mahAvIra jayaMtInA divase saMpUrNa jaina samAja potAnA vyApAra kArya na kare. jenanA baccA-baccA te divase sAmAyika karyA vagara na jame, athavA dayA, pauSadha, pApa tyAga Adi dharmAnuSThAna kare. kuvyasana, manoraMjana Adino pUrNarUpe tyAga kare. dharmaArAdhanAmAM, dharmanA prANamAM sarakArI rajA na hoya to paNa kAMI bAdhArUpa thaze nahIM. tIrthakaronI upasthitimAM dezabharamAM rAjakIya rajA hovAno koI prazna ja na hato, topaNa jaina dharmanI ArAdhanA temaja prabhAvanA thatI ja hatI. kahevAno bhAvArtha e che ke koI paNa unnata guNanuM mahattva potAnI sImA sudhI ja samajavuM joie. temaja tene syAdvAdamaya ciMtanathI mUlavavuM joie. ekAMtika ciMtana ane kasoTI karavI lAbhArUpa nathI. potAno tyAga ja zreSTha tyAga che. saMvatsarI ekatA samAjanuM bhAgya che. kaSAya bhAva mana, vacana, kAyAnAM yoga ayatanAthI ane azubha rIte pravartAvavA eTale pramAda ane hiMsA. azubha bhAvone prakaTa karavA e krodha. azubha ciMtana e ArtadhyAna. AtmAmAM azubha bhAva rAkhavA e za. azubha bhAvone chupAvI sArA prakaTa karavA e mAyA . AjanuM zAMta dekhAtuM jIvana kayAreka upazama bhAva hoya che, (ane moTe bhAge mAyA hoya che.) AtmAmAM kaSAyo keTalA kSINa thayA che e avasare samajAya che. sikakAnI bIjI bAja-(vartamAnamAM janme jainanuM jIvana.) 1.apratyAkhyAnI krodha, apratyAkhyAnI mAna, apratyAkhyAnI lobha niraMtara che. ane mAyA paNa che to apratyAkhyAnI paraMtu hAlanAM zaherI jIvanamAM te niraMtara karavAnI jarura nathI paDatI. krodha para aMkuza nathI, lobha,mAna para aMkuza nathI, svataMtratA baMdhAraNanI jogavAIthI maLelI che. tethI mAyA karavAne badale AtmAnA azubha bhAvoneja sIdhA pragaTa karAya che. 2. rAga ajIva pudagalo para, potAnA zarIra para ane potAnAM jIvananI sukhasavalato sAcavatI vastuo para, deSa sajIvo para niraMtara che. 3. rati, arati, bhaya, zoka, durgachA ane hAsya.- zoka ArtadhyAnanAM rUpamAM che. je gamatI vastu na maLavA para ane maLelI chuTI na jAya te lAlasAthI che. rati 18 pApamAM, arati dharmamAM, bhaya badhAMja(Aloka bhaya,paraloka bhaya, roga bhaya, maraNa bhaya,AjIvikA vAta bhaya), hAsya bIjA para ane durgAchA pudagalonuM svarupa amanojJa dekhIne. zubha ke azubha pudagalo, lezyAonI oLakha nathI. tenA badale manojJa, amano, potAne anukuLa ke pratikuLa e draSTithI jue che. 4. anArya pradezamAM vasavATathI 18 pApasthAnamAM racyo rahe che. azubha pudagalo ane azubha lezyAonuM AlaMbana maLe che. 5. pAMca Azraya-mithyAtva-zudhdha samakIta nathI, mizra che. devI devatA paje che. avrata-jayAM sudhI saMta maLatA nathI tyAM sudhI koI vrata niyama AdarAvatuM nathI. pramAda-pAMca pramAda, niMdrA, vikathA, mada, viSaya, kaSAyathI gherAyelo che. yoga-manavacanakAyAnA yoga mAThA pravartAve che. kaSAya-apratyAkhyAnI che. 6. cha kAya jIvono AraMbha karyA kare che. pRthvI,pANI,agni,vanaspati,vAyarAnAM jIvonuM nikaMdana potAnA zarIra ane sukhasavalato mATe kare che. paisAmAM sukha mAne che. paraMtu paiso emaja sukha nathI Apato. paiso kamAtI vakhate ane kharcatI vakhate, baMne bAjue AraMbha ane hiMsAthI vyApta che. saMgrahathI moha, lobha ane Asakati vadhAranAra che.sukha sagavaDo bahudhA ekendrIya jIvo tathA chakAya Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 298 jIvonI virAdhanAthIja ubhI thAya che. vigalenadrIya jIvo para ayatanA pravartAve che. potAnI savalatonAM rastAmAM Ave to haNI nAkhe che. tathA mahApramAdathI e jIvonI avagaNanA karato vicare che. 7. paMcendrIyane kAMIka jIvo tarIke oLakhe che.ane koIka dayA dharama paNa kare che. paraMta dharmanI samajaNa ke aMtaramAM karaNAM dayA ochAneja hoya che. moTA bhAge puNayanI AzAthI kare che. 8. pAMca IndrIyano asaMyama che. 9. jena kuLamAM janamayA che, tethI A badhuM hajI anaMtAnubaMdhI nathI. koIkane dharma karaNI karatAM jue che, tene bhaluM jANe che. paraMtu potAne hajI cAritra mohanIya karmano bhayaMkara udaya che. saMpati che tyAM sudhI badhA sagA che, e vAstavikatAne jANe che. tethI samAja ane kuTuMbamAM potAnuM sthAna kAyama rAkhavA badhuM kare che. DokaTaro paNa tene atikrodha ke atikArya karatAM roke che. 10. AvA A ApaNe nathI, to AsapAsanAM jainone juo ane bedhyAna, upayoga rahita avasthAmAM ApaNe paNa kema vartIe chIe, tenuM nirIkSaNa karo. potAne A mAyAjALamAM thI bahAra kADho. nathI nIkaLatuM to saMtonuM zaraNuM lo. Aryapradeza ane samakitI jIvonuM AlaMbana lo. mana caMgA to katharoTamAM gaMgAnI kahevata khoTI ja paDI che. zubha pudagalo ane zubha lezyAothI dharmamAM rati thaze. vaLI A mAyA kayAre saMkelAI jaze e koI nathI jANatuM. tethI pramAda choDI manuSya janmanAM dhyeyane pAmo. AhAra saMjJA. bhUkha e asAtAvedanIya karmano prakAra che, AhAra saMjJA mohanIya karmano prakAra che. khAvAnAM kAraNo: navA navA svAda cAkhavA ajANI vastu khAvI. junA svAdanI samRtithI: pahelA khAdhelI vastu khAvI. AsvAdanathI khAva: dareka vastune caTaNI. nImaka, maracI vagerethI svAdiSTa karI khAva. cAkhavA mATe khAva. bhUkhanAM bhayathI musApharI vageremAM bhUkha lAgaze to! pUrva taiyArI rUpe khAvuM. kAle upavAsa karavAno che mATe. bhUkha lAgavAthI kALe athavA akALe bhUkha lAgavAthI. rojIMdA vyavahArathI niyata samaye 2 TAIma cApANI-jamavAnA vyavahArathI khAvuM. zarIrane puSTa karavA zakati vardhaka khorAka nIyamIta ke satata khAvuM. AhAra para Asakati e zarIra paranI Asakati che. magaja zakati vadhAravAH badAma, ghI, dUdha vagere. vyasananAM kAraNe cA, taMbAku Adi. jAnavaromAM AhArasaMjJA adhika hovAthI jayAM maLe, jayAre maLe, jevuM maLe, jeTaluM maLe te badhuM, jaldI jaldI aMtarAya paDe te pahelA khAI le che. - nahiM khAvAthI huM dubaLo paDI jaIza, evo bhaya paNa ghaNAMne, ApaNane hoya che. - ApaNA khorAkano trIjo bhAga zarIranI jarurIyAta mATe purato hoya che. - keTalIka mAnasIka bhUkha ane svAda mATe tathA kayAreka to peTa nA pADe tyAre ja khAvAnuM ApaNe baMda karIe chIe. - nAnapaNathI mAbApa chokarAne ThAsIThuMsIne khavaDAvIne Adata pADe che. mAro dikaro khAze toja moTo ane haSTapuSTa thaze. evI mAnasIka bhramaNAthI jamADe che, je samaya jatAM enAmAM AdatanuM rUpa dhAraNa kare che. - dharmanI, pudagala jagatanI, zarIranI asAratAnI samajaNa na maLe to A dhAraNA jIvanabhara TakI rahe che. - pUrvanAM upArjIta nAma karma pramANe zarIra baLa ane zakati maLe che. - gAya kAgaLa khAIne paNa dUdha Ape che. gadheDAno mAlIka Akho divasa kAma karAvI sAMje bhUkhyo ja kADhI mUke che, pachI ukaraDA parathI te kacaro khAya che. toya tAkAta vALo hoya che. ekaja mATImAM ugatA choDamAthI lIMbuno choDa khATo ane AMbAno choDa mITho rasa dhAraNa kare che. - medasvI jADA loko, nahi khAIne paNa pAtaDA thaI zakatAM nathI. dUbaDA khAIne paNa dUbaDAja rahe che. kacarAmAMthI vINIne khAtAM garIba bhikhArInAM zarIramAM paNa lohInAM badhAMja tatvo purA jovA maLe che. jayAre kayAreka koI dhanikanAM lohImAM himoglobIna ke evAja koI tatva ochA hovAnuM tAraNa DokaTaro kare che. - A vastumAM A viTAmIna ke Ayarna ke budhdhivardhaka tatvo che, e badho mAnasIka bhrama che. karma udaya AvatAM zarIra koI paNa prakAre bacatuM nathI ke bacAvI zakAtuM nathI. culAno agni jema badhAja prakAranA lAkaDA chANA bhedabhAva vagara jalAve che tema zarIra paNa, koI paNa prakArano anAja calAve che. jaTharAgni nAma paNa tenuM eTale ja che. basa baLataNa maLavuM joie. eTale ke jo kaMija na maLe to pachI teno hisAba rokaDIyo(taratano) hoya che. - bahudhA mAnasIka ciMtA ke atizaya parizrama athavA bImArInAM kAraNe kayAreka koInuM zarIra dubaLuM paDI jAya che. ochuM khAvAnuM kAraNa kadI hotuM nathI. na khAvAthI koI rogo thatAM nathI. ADedhaDa khAvAthIja rogo thAya che. vadhAravAthI vadhe che, ghaTADavAthI ghaTe che. tethI khAtAM pahelAM ane khAtI vakhate sapAtra dAnanI bhAvanA bhAvavI. saMpUrNa lokamAM thayela supAtra dAnanI anumodanA karavI. saMpUrNa lokamAM thayela tapanI anumodanA karavI. huM jyAre aNAhArI thaIza, asaMkhya sthAvara jIva ane keTalAMya trasa jIvonI virAdhanAthI AhAra bane che. e vAta haMmezA dhyAnamAM rAkhavI, rasa lAlupa na thavuM, simIta parimIta AhAra karavo. ajANI vastu na khAvI. rAtrIbhojana tyAganuM lakSya rAkhavuM. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 299 AgamasAra - ghare banAvela sAtvIka AhAra potAnA mATe nakakI karela mAtrAmAM pramANasara khAvuM, tethI ochuM khAvuM paNa vadhAre nahIM. ghare paNa vicitra svAda dharAvatI, vadhAre khATI(AMbalI), vadhAre tIkhI(maracu), vadhAre namakIna, vadhAre tela-ghI vALI vastu na khAvI. te sivAya kayAreya paNa na chUTake kaMI khAvuM paDe to ochuM-alpa khAvuM. moTI umare to ghare paNa alpa mAtrAmAM ja khAvuM. - sAdA sAtvika AhArathI bramacarya pAlanamAM saraLatA thAya che. - AhAra vidhInuM dhyAna rAkhanArane savAranAM nihAra vidhImAM takalIpha paDatI nathI. - jema jema umara vadhe tema AhAranI mAtrAmAM dhaTADo karavAthI taMdurastI sArI rahe che. - zuM nathI khAvuM e nakakI karavAthI khAvAnI Adato ApoApa sudharI jaze . dA.ta. bekarInI vastuo pAMu,khArI, nAnakhaTAI, keka, bIskITa cAlumAM khAvA nahiM.(sAdA bIskITa ekabe viparita prasaMga mATe choDIne krImavALA ke ajANyA nahiM khAvA), temAM vaparAtAM reijhIMga ejanTa ka03, 521 vagere ane bIjA paNa prANIja(enImala DrIvana) hoI zake che. jayAM ghI ke mAkhaNano upayoga thavo joIe tyAM sastuM paDe te mATe RAISING AGENTs (reijhIMga ejanTa- phUlAvavA mATe) vaparAya che. AIskrIma badhAja tyAgavA, kaMdamULa badhAja tyAgavA, rastA paranI lArInuM nahiM khAvuM -jIbha vividha vyaMjano icche che jayAre peTane ochA dravyathI pAcanamAM saraLatA rahe che. hoTalamAM paNa nachUTake anya prabaMdha na thAya to ja khAvuM, phaLothI calAvI levuM, bhojana samAraMbhamAM jatAM pahelAMja dravya gaNIne nakakI karI levA, kayAMya paNa ajANI vastu khAvI nahiM,jANItI vastumAM paNa ajANI vastuno upayoga jaNAya to na khAvI. paramITeDa kalara ke paramITeDa phalevara e gavaramenTanI polIsI che, bhagavAne e badhAnI paramIsana nathI ApI, ajANI eTale je ApaNe ghera na banAvI zakAya te. sopArI pAna mukhavAsa khAvA nahiM, ThaMDA pINAMno tyAga, pIjA cIjha sAbudANA, keDabarI jelIvALI pIpara, peka karelAM DabAnAM phaLo ke rasa(temAM hAnIkAraka rasAyaNo hoya che), athANA(eka be bIjoru jevA AgAra rAkhIne bAkInAM nahi khAvA), koi paNa athANA ghare banAvIne paNa eka varSa uparAMta saMgrahavA nahiM, pachI te zarIrane vadhAre hAnIkAraka thaI jAya che. (murabbo e athANuM nathI.) aneka jAtanAM jAma,sarabata,sosa,cAyanIjha khANuM (badhAMja prIjaraveTIva yukata hoya che tathA cAInAthI AyAta thayelI vastumAM zuM hoI zake e kalpI na zakAya tevuM che.), dhAra vigaya eTale ke tela maracuM vadhAre hoya tevA padArtha nahiM khAvA. gano dukhAvo, sAMdhAno dukhAvo ane manovikAra thAya che. taccha phaLo ke jemAM khAvAnuM ochuM phekavAnuM vadhAre hoya jevA ke bora, AkhI zeraDI, bIAra vagerene phekavAthI trasa jIvo maTe che. rephrIjareTaranA khorAkathI hADakAmAM tirADa paDavAnA banAvo vadhyA che. aneka bekaTerIyA ane zaradInAM jaMtuo rekIjareTaramAM hoya che. ghI, dUdha vagere alpa mAtrAmAM vAparavA, sUkuM zarIra rogothI vadhAre dUra hoya che. comAsAmAM ane unALAmAM phaLo khAsa joIne levA ke khAvA, IyaLonI utpatI vadhAre hoya che.akudaratI rIte pakAvelA, phrIja karIne sAcavelA phaLo nahiM khAvA. mIThAImAM vaparAtAM badhAja raMgo hAnIkAraka kemIkalasa hoya che. kacorI, bhAkaravaDI jevA pharasANa vadhelA, banAvaTa samaye bagaDI gayelA, pAchA AvelA badhAno bhUko karI rIsAyakalDa karIne banAvAya che. tahevAro vakhate mAvAno saMgraha aneka divaso sudhI karAya che. jethI phUga ane bekaTerIyA vALo thaI jAya che. sAkara caDhAvelI varIyArInI aMdara koI vAra IyaLa ke dhaneDA hoya che je upara sAkaranuM paDa hovAthI joI zakatAM nathI. uparanI badhI vastuono sAdhusaMtone Agraha karavo nahiM ke sAme laI javI nahiM. teo paNa ghaNIvAra paristhItithI ajANa hoya che. Ama je vastu zarIrane ane svabhAvane beune anukUla nathI te AsAnIthI choDI zakAya. jarura che phakata yathArtha samajaNanI. AhAra, niMdrA, kAmabhoga vadhAravAthI vadhe che ane ghaTADavAthI ghaTe che. jJAna abhyAsathI ane tapa anubhavathI vadhe che. thazeTha--vijayacoranuM tathA a.18. saSamAdArikA, be rUpaka kathA AhAra zA mATe ane kevI bhAvanAthI karavo te samajAvavA mATe che. tenuM pharI pharI adhadhyana karavuM. - arasa nirasa alpa AhAra maLe to, Aje mArA ana puNyano evoja udaya che ema vicArI samabhAva rAkhavo. - aMta samaye saMlekhanA saMthArAnI bhAvanA rAkhavI. 20 varSa sudhI bhAvanA rAkhavAthI 20 varSano saMthAro eka apekSAthI kahI zakAya. - vizeSa jJAna abhyAsa na hoya to phakata bhagavada AjJAmAM rahevuM e paNa saMpUrNa dharma che. mATI ane ghaDAnA nyAyathI (udAharaNathI). eka saMtane zarAbIe puchayuM, zuM drAkSa khAi zakAya? saMte kahyuM - hA. pANI pI zakAya? hA. goLa khAI zakAya? - hA. kSAra khAI zakAya? saMte javAba Apyo - hA. to pachI e badhAnA mizraNathI taiyAra thato dAru kema na pI zakAya? saMte tenI zaMkAnuM samAdhAna karavA sAmA prazno puchayA. zuM koI tArA mAthA para jINI mATI nAkhe to tane te vAge? - nA. ane pachI tArA mAthA para koI pANI DhoLe to vAge? - nA. paNa e mATIne pANImAM palADI temAthI ghaDo banAvI tArA mAthe mAre to te vAge? - hA, e to mane vAge. basa Aja rIte padArthanuM rupAMtara thaI gayA pachI guNadharmo badalAI jAya che. koI vakhata hINAnA sArA to koI vakhata sArAnA hINA paNa thaI jAya che. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 300 Agama ane AdhyAtma jIva, ajIva, nava tatva, cha divya, loka ane tenA sarva svabhAva vizenuM varNana ane ciMtana kare te Agama. phakta AtmAnA svabhAva ane guNadharma viSenuM jJAna te AdhyAtmika jJAna. ahiM anya tatvonI nAsti nathI jaNAvavAmAM AvatI paNa tenI carcAno phakta jarura purato upayoga karI pharI atmA tarapha vaLI jvAya che. mukhyatve AtmAno vicAra ane AtmAnI vAta Ave te adhyAtma ane lokagata sarva bhAva ane svAbhAva ke guNadharmo viSe jaNAve te Agama. zrImada rAjyeda, kAnajIsvAmI, DogaMbara saMpradAya, temanAM badhA sAhityo, graMtho AdhyAtmIka pradhAnatA vALA che. bAkInAM zvetAMbara maMdiramArgI tathA badhA sthAnakvAsI saMpradAyo Agama pradhAna eTale ke lonAM sarva guNadharmonAM jJAnane mahatva Ape che. AtmajJAna ke bhedavijJAna jarUrI hovA chatAM anukaMpAnAM guNa vagara hitakArI thatuM nathI. mATe pRthvI, pAchI, agni vanaspati ane vayaro A ekendrIya jIvo sahita sarva trasa jIvo pratyenI anukaMpA e samakata mATe jarUrI ane mukhya guNa che. zradhdhA no janma rAgamAMthI prema, lAgaNI, vAtasalya ane mamatAmAMthI zradhdhAno janma thAya che. mAtA-pitA ane mukhyatve mA zradhdhA ApI zake che. mA to vyavahArathI bALakane zIkhavADeluM saMbaMdhanuM nAma che. kharekhara to bALaka mAne evI vyakti tarIke oLakhe che, ja tenA sukhe sukhI ane duHkhe, duHkhI thAya che. jyAre te bolI paNa nahoto zakato tyAre phakata tenA raDavAthI. tene bhukha lAgI che, ke suvuM che, ke gaMdu kyuM che te jANI zakanArI vyaktine lokoe mA tarIke saMbodhavAnuM kahyuM che. A tenI samajaNa che. anaMta bhavanAM saMskArothI dareka vyakti mA paNa che. cAhe te purU hoya ke strI, guru pA ziSyane mATe mA che. zikSaka vidyArthI mATe mA che. potAnI hitakArI vyakti tarIke nI oLakha AtmAne hoya, tenI vAta para zradhdhA rAkhI zakAya che. pahelA divase navA kapaDA paherI, mAthuM oLI, taiyAra thaI nizALe jaI rahelo bALaka nathI jANato ke zikSaka koNa che. nizALa zuM che. ane TalA varSa sudhI A rastA para lephaTa rAiTa kravAnI che. paraMtu e vyakita jene loko mA tarIke saMbodhavAnuM kahe che. enA caherA para Aje khuzI che. nakakI mAruM kAMIka bhaluM thaI rahayuM che. Ama mAe zikSaka para zradhdhA apAvI. dharmanI zradhdhA paNa mAnA pratyAghAtathI nakkI thAya che. aImutA bALaka jyAre gautama svAmIne AMgaLI pakaDI ghare laI jAya che. tyAre mAtA temane ahobhAvathI vahorAve che. dhyAnathI nIrakhI rahelA bALaka aImutAne gautama svAmI para zradhdhA thAya che. saMsAranAM sabaMdho badhA khoTA che e vAkyane ekAMta duSTIkoNathI na jotAM, kahevAno hArda samajyo joie. mamatA, ghA, vAtasalya, prema vagere paNa AtmAnAM zubha bhAvo che. jema zarIra ekAMte heya nathI paNa saMyamamAM upayogI che. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 AgamasAra jainology 11 jema manuSyano janma pAmavA azucImAMthI pasAra thavuM paDe che, tema zradhdhA ane samakitano janma paNa lAgaNI-prema (rAga) mAMthI thAya che mATI bhale khAvAmAM kAma na Ave paNa mATI vagara phaLanI utpatI paNa saMbhava nathI. samayakatvanI parayApatI thatAM sarva jIvo pratye jyAre anukaMpAno bhAva Ave che tyAre vyaktigata lAgaNIo temAM vilIna thaI jAya che sadagati nuM mahatva atyAre manuSyanAM bhAvamAM paNa naraka gati yogya karmanI pradezathI udIraNA thaI rahI che. paNa vipAkodaya, davya-kSetra-kALa bhAva-bhava evA na hovAthI puNyanAM pratApe e azAtA bhogavavI nathI paDI rahI. A che sadagatinuM mahatva. karmo bhale anaMta bhavanAM hoya, paNa jIva gati phakta vartamAna bhavanI karaNIthI sudhArI zake che. ane jo AyuSya karmano baMdha na ryo hoya to anaMta vedanAthI bacI zake che. Ama jIva sukhavipAthI mokSa sudhInI saphara purI karI zake che. anaMta bhavanAM karma sAthe hovA chatAM A zakya rIdhI gAraveNaM, rasa gAraveNaM, sAyA gAravaNuM. anaMta bhava sAgaramAM jIva naraka ane triyaMcanAM duHkha sahana karI Avyo. dAsa paNe mAna apamAna paNa sahana karyA. puNya vadhatAM jIva manuSya janma pAme che, tyAre A badhu bhulI, nAnA evA duHkho ke apamAnane sahana karavAnI zakita gumAve che ane kaSAya ke hiMsAnA bhAvomAM jaI saMsAra vadhArI le che. puNyanAM udayane pacAvavuM mahA muzakela che. sAdhAraNa mAnavI manuSya janma pAmI, tyAthI pAcho vaLI jAya che. ane pharI pAcho triyaMca ke narakanAM bhAvomAM paribhramaNa kare che. sAdhAraNathI ucA mAnavonAM paNa puSya jayAre vadhI jAya che, aneka anukuLatAo ane sAtA karma no udaya hoya che. tapa-upavAsa pachI AhAra paNa svAda vALa lAgavA mAMDe che. tyAre rasa AsvAdanamAM na muMjAtA, ekendrIya jIvonAM kalevara che, ane jIva hajI aNAhArI nathI thayo, evuM vicArI kSobhano anubhava karavo. AvuM ja zarIranI zAtA mATe che, tathA rIdhI, khyAtI, prabhAva vadhatAM anukuLatAo vadhatI jAya che. ane jIva kayAre mAna ane ahaMkAranA DuMgara para caDhI jAya che tenI khabara rahetI nathI. rIdhI, rasa ane sAtAmAM garakAva thaIne dhaNA jIvo sAmAnya karatAM thoDI vadhAre pragati karIne pAchA vaLI jAya che. anaMtara devano bhava to maLe che, paNa mokSanuM lakSya cukI javAya che. mATe anukuLatAo mAM paNa saMsAra pratye pritI na thavI joie. ahiM jIvane vizeSa sAvadhAnI ane upayoga dazA rAkhavAnI che. eja paDikamAmI tinhIM gAravaNa no artha che. rIdhdhi-kadaMba parivAra, rasa-AhAra para Asakati, sAyA-suvidhAo vALa jIvana. A traNano tyAga na karI zakavAthI saMyamane zreSTha mAnavAvALA ghaNAbadhA zrAvako paNa saMyama grahaNa karI zakatA nathI. tethI A traNa gAravanuM paNa huM pratikramaNa karuM chuM. AvI anukuLatAo mAM jayAre koI paristhItI ke vyakita pratikuLa thAya, to teno upakAra jANI AbhAra mAnavo joie. avaguNano aMza ane sadaguNa sarva avaguNano aMza paNa grahaNa karanAra avaguNI kahevAya che. corI karanAra, temAM sahAyatA karanAra, corIno mAla lenAra ke corI karavAnI IcchA rAkhanAra paNa coraja kahevAya che. sadaguNonAM aMza grahaNa karatAM karatAM ja sadaguNI banAya che. paraMtuM te guNI tyAre ja kahevAya che, jayAre te sadaguNa pUrNa rUpathI grahaNa karI le. jema sonAno DhoLa caDhAvela pItaLa sonuM nathI kahevAto. sAdhuno saMga karanAra ke tenA saMyamamAM sahAyabhUta thanAra sAdhu nathI, paraMtu sAdhupaNAnA bhAva rAkhanAra aMte eka divasa jarura sAdhu bane che. sAdhuno saMga karanAra jaina ke zrAvaka kahevAya che. A vyavahAra nayathI satya che. nizcayathI to je sAdhupaNAne zreSTha mAne che, tevA banavAno manoratha seve che, sAdhupaNuja jeno Adarza che, lakSya che, bhAvathI je sAdhu che, darzanathI jema zrAvaka kahelA che tema je darzanathI sAdhu che, paNa jeNe hajI pUrNa cAritra grahaNa nathI karyuM. teja jaina che, teja jinano anuyAyI ane teja zrAvaka ke samayaga draSTi che. tenI bhAvasAdhutAne kAraNe pratikramaNa paNa tene samiti-gupti sahitanuM pAMca zramaNa sUtra vALuM che. keTalIka gAthAonAM artha ane suvAkayo . he dAridraya, tane namaskAra. tArA kAraNathI huM camatkArI puruSa thayo chuM.(ahaM sarvAsu pazyAmI, mA kopina pazyati-bhAvanAzataka) huM badhAne joI zakuM chuM, paNa mane koI joI zakatuM nathI .(A mAro kAko che, A mAro bhAI che. paNa mArI sAme koI jotuM nathI) pApI jIva bhayabhIta thaI aMta samaye asamAdhi bhogave che. durgatimAM javAnA Dare zarIrane vaLagI rahe che, jayAre dharmAtmA sahaja samAdhi bhAve zarIra tajI de che. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 302 arucIthI ubho rahenArane bhAra vadhAre lAge che, satata gativAnane bhAra haLavo lAge che. tethI dharmakAryamAM kadI pramAda ke arucI na karo sAdhu dharma vadhIthI prApta, parimIta mAtrAmAM, ucIta samaya para, saMyama nirvAhanAM arthe, zAMta cite bhojana kare. kaSAyonI maMdatAja dharmanuM aMtima pariNAma che. aparigrahavRti ane bhAvomAM saralatA tenAM lakSya che. punarukati koI doSa nathI, pharI pharI eja vAMcana, svAdhyAya karavAthI jJAnanI navI navI paryAyo AtmAmAM upasthIta thAya che. ane evuM karatAM jo kaMThastha thaI jAya, to enAthI rUDuM pachI AcaraNaja hoI zake. AcAramAM zIthIlatAM hovA chatAM sudhdha parupaNA karatAM rahevAthI, AcArazudhdhInI saMbhAvanA rahelI che. je vRdhdhAvasthA Avaze tyAre dharma karIzuM, kAla karIzuM,pachI karIzuM ema vicAre che, te anubhava ane abhyAsa na hovAthI pachI paNa dharma karI zakato nathI ane pahelAM paNa karI zakato nathI. aMte te hAyavoya karato , ArtadhyAnamAM ja rAmazaraNa thaI jAya che. sAdhune sacita, bahumulyavAna vastu, kalAkRtio (jene joIne moha upaje, bIjAne e meLavavAnuM mana thAya) rAkhavI kalpatI nathI acita vastu paNa AkarSaNa thAya tevI nathI kalpatI. zarIra paNa AkarSaNa thAya tevuM nathI kalapatuM. (nAnI uMmaranI sAdhvIoe pIThamAM kApaDano goLo mukI, zarIrane khuMdhavALuM beDoLa banAvI, vihAra karavo ke gocarIe javuM.) abrama ane parigraha ekabIjAnAM puraka che. kAmabhogo mATe parigraha karAya che ane parigrahathI kAmabhogo sevAya che. strIpudagalano saMga paNa parigrahathI ja thAya che. kAmabhoganuM sevana e puruSamAM raheluM strItva che. tethI virati e strI kare toya puruSArtha che. strImAM raheluM puruSatva che. krodha hiMsAne janma Ape che. mAnathI abhrama sevAya che. mAyAthI adatAdAna, asatya thAya che. lobhathI parigraha thAya che. 1. saMskRta AtmA kamAna para caDhAvelA tIra jevo, lakSyavALo, gati,dizA,bala vALo, makakama, bIjAne upakArI hoya che. asaMskRta rastAmAM paDelA kAMTA jevo,bIjAne pIDAkArI,lakSya,gati,dizA,bala vagarano,sahelAIthI bhAMgI zakAya tevo, dayAne pAtra hoya che. 2. jema ekAgratA vagara ane draSTi haTI javAthI nizAna cUkI javAya che. tema mithyAtvanAM alpa sevanathI paNa jIva mokSathI dUra rahe che AryakSetraH zubha legyA pudagalothI zubhamana ane dharmakaraNI mATe utsAha maLe che. anArya kSetranAM pudagalothI AtmAmAM pramAda ane arati prApta thAya che. tethI dhaMdhArthe bhale muMbaI jevA zaheromAM rahetAM hoIe, paNa temAMthI samaya kADhI AryakSetramAM javuM joie. he jIva vicAra ke jamIna para paDelA anAjanA eka dANA mATe te keTakeTalI vAra prANa gumAvyA che. pANI pIvA jatAM keTalI vAra magare tArA gaLAmAM dAMta khUpAvyA che. AvI aneka bhavonI anaMta vedanA ane duHkho tuM sahana karI Avyo, ane have manuSyanA bhavamAM mahApUNayano udaya che tyAre jarAka jeTalI agavaDa-asuvidhA thatAM tuM akaLAi jAya che. te samaye eja vicAravuM ke pUrve bhogavelA anaMta bhavonA duHkho huM kema bhUlI jAu chuM. tathA badhIja sukha-sagavaDo chakAya jIvanI hiMsAthI maLe che, tethI temanA maLavA- na maLavA para harSa zoka na karavo. mAnava bhava eka saMdhi eTale ke jaMkazana-covATo che, jayAMthI mokSamArge paNa jai zakAya che. anaMta bhavabhramaNa karatAM tuM mAnavabhava pAmI A jaMkazana para pahoMcyo che. have koI anya mArga pakaDI bIjI dizAmAM prayANa karanAne budhdhimAna to naja kahI zakAya. jJAna darzana cAritra tapa - jaganya madhyama utakRSTa jaganya jJAna jaganya darzana vinA TakatuM nathI. te mAhitimAM rUpAMtarIta thaI jAya che. darzananI hayAtImAMja jJAna grahaNa thAya che, tenI vRdhdhi thAya che. jemake aMko paranI zradhdhA vagara gaNita zIkhAtuM nathI. jeTalI zradhdhA vadhe, teTaluM ja jJAna vadhe che. A jJAna AtmAno guNa hovAthI tenuM AcaraNa svayaMmevaja thAya che. je AcaraNa nathI thatuM te jJAna mAhiti kakSAnuM che, tenA AcaraNa mATe puruSArtha karavo. cAritra paNa darzana vagara nathI hotuM. cAritrathI darzana ane darzanathI cAritranI zuddhi thAya che. jJAnathI darzana ane darzanathI jJAna vadhe che. tapa paNa samayaka darzana vagara bAlatapa kahevAya che. zradhdhAthIja tapa thAya che ane tapathI zradhdhA majabUta draDha thAya che. zakati bAhaya tapa karatAM kyAreka zradhdhA DagI jAya che. potAnAM zarIra baLane khyAlamAM rAkhI tapa karavuM. Ama darzana traNenAM kendramAM che. darzana vagara jJAna cAritra tapa traNe TakatAM nathI athavA to ajJAna ane bAlApamAM pariName che. AnAM bhAMgA karatA 81 bhAMgA thAya che.(3x3x3x3). AmAMnA keTalAka bhAMgA zakaya ane keTalAka azakaya che. jaganya jJAna darzana sAthe utakRSTa cAritra zakaya nathI. temaja utakRSTa jJAna darzana vALAnuM cAritra paNa jaganya nathI hotuM. utakRSTa jJAna, jaganya darzana vALAne nathI hotuM to utakRSTa darzana jaganya jJAnathI nathI thatuM. jaganya sAthe utakaSTanAM bhaMga zakaya na hovAthI 27 ochA thayA. bAkI rahayA 54. utakaSTa darzana vagara utakaSTa cAritra ane utakRSTa jJAna paNa zakaya nathI tethI utakRSTa cAritranAM ane utakRSTa jJAnanAM, madhyama darzana sAthenAM be bhaMga ochA karavA. jJAna ane darzana sAtheja hoya che. tathA tapane cAritramAM AvarI letAM 343 nava bhAMgA thAya che. temAM jaganyanAM utkRSTa sAthenAM bhAgAM nathI thatAM. tethI te ochA karatAM sAta rahayAM. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra jainology II 303 jJAna darzana ane cAritra ema traNa bhedathI 3x3x3 satAvIza bhAMgAM thAya, temAMnA azakaya bhaMga ochA karatA 17 bhaMga thAya. vizeSa thI tatva kevalI gamya che. dAna ziyala tapa bhAva ane jJAna darzana cAritra tapa jevA samIkaraNo pUrva AcAryoe sahajathI dharmamArga samajAvavA mATe banAvyA che. sUtradharma ane cAritradharmanI madhyama ke jaganya ArAdhanA paNa jeo nathI karI zakatA. koi pUrvanA abhyAsa ke anubhava vagara paNa jeo dharmamArgamAM joDAvA icche che, temanA mATeno saraLa mArga che dAna-ziyala-tapabhAva. 1) dAna-te supAtra dAna ane abhaya dAna. temA saMtasatijIonI samIpe nivAsa karI avasare harSapUrvaka supAtra dAnano lAbha levo. abhaya dAna eTale trasa ane sthAvara jIvonI dayA pALavI. temA moTA jIvone katalakhAne jatAM bacAvavA, nAnA trasa jIvo kaMthuA kIDI, macchara,iyaLa ane evA bIjA potAnA saMparkamAM AvatA jIvo pratye anukaMpA bhayo vyavahAra rAkhavo. sthAvarakAya- vAyu kAyanI dayA pALavI,UghALe moDhe nahiM bolavuM, paMkhAno tyAga, pANIno vaparAza ghaTADavo. vagara kAraNe vanaspatinI hiMsA na karavI. agni ane vijaLIthI cAlatA sAdhano ochA vAparavA. trasa, sthAvarakAyanA mahA AraMbhathI nipajatuM sonuM, rezama, motIno tyAga karavo. trasa-sthAvara kAyanA jIvonI dayA pALatA jIva dirgha zabha AyuSyano baMdha kare che. 2) ziyala-brahmacarya pALavuM. paradhana paththara samAna ane parastrI bahena samAna jANavI. pUrNa bramacaryanA pAlananuM lakSya rAkhavuM. abramanA sevanathI hArTa kamajora thAya che.khoTu na bolavuM--asatya vacana ane ardhasatya vacanono tyAga karavo.vaNamAgI salAhana devI, nakAmI vAto vANIno vilAsa na karavo.corI ane corI jevI pravRtino tyAga. loka niMde ke rAja daMDe tevA sarva kAma tyAjavA. 3) tapa-covihAra upavAsa, te na thAya to tivihAra upavAsa, AyaMbIla, ekaTANAM, rAtribhojana tyAga. viSezathI 6 AtyaMtara ane 6 bAdhya tapa te tapanA prakAra. nizcaya nayathI chakAya jIvo paranI dayAnA kAraNe dareka AraMbhakArI pravRtino tyAga karavo. 4) bhAva-te AtmAnA bhAva. jaina dharma para zradhdhA, supAtra dAnanI bhAvanA bhAvavI, sarva jIvo pratye AtmAmAM anukaMpA bhAva, jIva jagata sAthe jatanA sahitano vyavahAra. ajIva pudagala jagata para anAsakita bhAva. AcaraNathI alpa AraMbhI ane alpa parigrahi thavuM, sajIva ane ajIva beuno parigraha ghaTADavo. sajIvo sAthe maitrI bhAva rAkhavo. A uparanA cAra bola jIva koi paNa umare ane viziSTa jJAna abhyAsa vinA paNa AdarI zake che. utama bhAva sahita A alpa karaNI karanAra paNa ArAdhaka thAya che. aMta samayanI ArAdhanA e AtmahatyA nathI zastra hatyAro paNa calAve che ane DokaTara paNa calAve che. chatA bhAvanI pradhAnatAthI kadAca DokaTaranAM hAthe daradInuM mRtyu paNa thAya to te gunegAra gaNAto nathI. ahIM bhAva eTaleke IcchA pradhAna che. kAyado paNa te bhAvanI pradhAnatAe ja nyAya kare che. AtmahatyA karanAra jIvanathI nirAza thaIne, atRpta IcchAonAM kAraNe kSaNIka AvezamAM AvIne jIvana TuMkAve che. aMta samayanI ArAdhanA-saMthAro tethI bIlakula viparita kriyA che. ahiM sarva IcchAo ne saMsAra paribhramaNanuM kAraNa jANI, tenA para pUrNa virAma mUkavAmAM Ave che. sarva Asakati no tyAga karI, zAMtacitathI jIvavAnI IcchA ane maraNano bhaya choDI AtmA para dhyAna kendrIta karAya che. koInI sAthe verabhAva hoya, to tene khamAve che. sajIva-ajIva para, tathA potAnA zarIra paranI paNa Asakatino tyAga kare che. be prakArathI te AgAra sahita ane AgAra rahita-zrAvakano trIjo manoratha che. AgAra sahita saMkaTa samaye athavA rAtre sUtA pahelAM levAmAM Ave che. saMkaTa ke samaya avadhi pUrI thatAM te pALavAmAM Ave che. je aMtasamayano bIjA prakArano saMthAro che, tenI pUrve zakaya hoyato saMlekhaNA karavAmAM Ave che. aMta samaya najIka jANI, jIvavA mATe valakhA mAravA ke aMta samaya hospITalanAM bIchAne pIDAnAzaka davAonI asaramAM bebhAna avasthAmAM kADhavAne badale mRtyu ane pIDAno bhaya choDI AtmakalyANa sAdhavAnI IcchA e zrAvakano trIjo manoratha che. zakata ke taMdurasta zarIra vALA ane nAnI uMmaranI vyakatine maraNAMti upasarga vinA A mATe AjJA nathI. vadhAremAM vadhAre jIvana dharma ArAdhanAmAM vIte, eja gaNatarI karavAnI hoya che. pharIne mAnava bhava kayAre maLaze? e vicAre jIvana TuMkAvavAnI nahiM, paNa mAnava bhava sArthaka karavAnI IcchA hoya che. zakaya hoya to sarve saMghanI hAjarImAM, guru AjJA meLavIne te thAya che. mRtyune zarIra parivartanano mahotsava jANanAro ene ArAdhe che. koI nAmanAM vagere mATe paNa vadhAre jIvavAnI AzA ane kaSTa pIDAnAM bhayathI jaldI maravAnI IcchA, beuno tyAga karAya che. jIve narakanI vedanA to ghaNI sahana karI, janma maraNanI vedanA anaMtIvAra sahana karI, bhale tenuM smaraNa hamaNA na hoya paNa sUtrajJAnathI te jANI zakAya che, ane zradhdhAthI dekhI zakAya che. to A hamaNAnI vedanA tenI sAme kAMi visAtamAM nathI. tema jANI samatA bhAvamAM rahI zakAya. tenAM pAMca aticArono artha che: Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 304 - A lokamAM nAmanAM vagere thAya, e mATe nahiM.- paralokamAMnAM devatAI vagere, sukho meLavavA mATe nahiM. - jIvavAnI AzA, icchA sAthe nahiM.- maravAnI IcchAthI nahiM. - atRpta IcchAo pachInAM bhavamAM pUrI thAya, e mATe nahiM. paraMtuM ekAMta karmanirjarAne mATe ane prabhu AjJAnA ArAdhaka thavAne mATe karavAmAM AvatI aMtasamayanI ArAdhanA e saMthAro che. 10 prakirNaka (payanA) zrI causaraNa pAyanAne raMka paricaya ahIM zarUAtamAM 1 sAmAyika, 2caturvizAstava, 3. vaMdanaka, 4. pratikramaNa, 5kAsa, 6. pratyAkhyAna. A 6 AvazyakemAMnA dareka AvazyakamAM kahelI bInAne sAra jaNAvIne kahyuM che ke sAmAyika nAmanA pahelA AvazyakathI AbhAne cAritra guNa nirmala bane che. sAmAyikane Adarza (cATalA) jevuM kahyuM che, te vyAjabI ja che, kAraNa ke jema cATalAmAM jonAra AbhA pitAnA dehanuM svarUpa jotAM kapALa Adisthale lAgelA DAghane dUra karI (bhUMsIne) zuddha thaI zake che, temAM samatAdi guNamaya sAmAyikamAM rahele AtmA pitAnA bhUtakAlIna vartamAna ane bhaviSyanA AcAravicAra ane uccArAdine nirNaya karIne thatI ke thayelI bhUla sudhArIne nimala nija guNa ramaNatAmaya sAtvika jIvanane pAmI zake che. he jIva! atyAra sudhImAM je kaMI te vicAryuM ke karyuM athavA tuM che, tenuM pariNAma zuM AvyuM ? tenAthI tArA AtmAne Amiyaka lAbha thayo, ke nukazAna bhogavavuM paDayuM ! hAla je vicAre ke pravRtti kare che, te tArA AtmAne hita karanArA che, ke durgatimAM laI janArA che. A rIte bhaviSyamAM kevA vicAre karavA, ane kevI pravRtti karavI, tathA kevI bhASA bolavI? tene nirNaya karIne sadoSa mano gAdine tyAga karIne nirdoSa trividha vyApAramAM AtmAne joDavAnuM apUrva sAdhana sAmAyika che. tathA rAgAdithI malina thayelA AtamAM sAmAyikarUpa kataka cUrNathI ke sAyakarUpa sAbuthI nirmala banIne ghAtI karmone kSaya karI loka alakanI tamAma hakIkatane jaNAvanAruM kevalajJAna pAmI aMte mokSanA avyAbAdha sukha pAme che. vaLI jeTalo TAIma AbhA sAmAyikamAM rahe, teTalA TAImamAM ghaNAM azubha karmone nAza kare che, tathA sAmAyikamAM 48 miniTa sudhI sAdhujIvanano lAbha maLe che. mATe sAmAyika vAraMvAra karavuM joIe, kAraNa ke AdhivyAdhi ane upAdhi rUpI dAvAnaLanA tApathI gabharAyelA azAMta AtmAne zAMti denAruM A sAmAyika che, sAmAyikathI zAMta thayela AtmA ja bAkInI dharmakriyAnI eTale pAMca AvazyakanI yathArtha sAdhanA karI zake che. A ja irAdAthI 6 AvazyakemAM sAmAyika Avazyaka paheluM kahyuM che, temAM sAvadha yogane tyAga karIne niravagha yoganI sAdhanA hoya che, tethI kahyuM ke che. sAmAyikathI cAritrAcAranI nirmala ArAdhanA thAya che. 2, bIjA caturvizatistava nAmanA Avazyaka thI samyagadarzana guNa athavA danAcAra nimala bane che. ahIM vartamAna cevalInA covIza tIrthakaronAM nAma laIne stavanA karI che, tethI caturvizatistava athavA Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 305 AgamasAra nAmatava kahevAya che. 3, vaMdanaka nAmanAM AvazyakathI jJAnAdi guNe nirmala bane che. ahI guru mahArAjane vaMdana karavAnI hakIkata jaNAvI che, tethI trIjA AvazyakanuM vaMdanaka nAma prasiddha che. 4pratikramaNa nAmanA cethA AvazyakathI tratAdinI ArAdhanA karatAM ajJAnAdi kAraNe mokSamArganI ArAdhanA karatAM thayelI bhUla sudhArI zakAya che. ahIM mArgathI khaselA AtmAne pharI mArgamAM (jJAnAdinI ArAdhanAmAM) sthApana karavAmAM Ave che, tethI pratikramaNa nAma yathArtha che. pa. kAyotsarga nAmanA AvazyakathI bAkI rahelA (cAritrAdikanA je aticArenI zuddhi pratikramaNa vaDe na thaI hoya tevA ) aticArenI zuddhi thAya che. 6. pratyAkhyAna nAmanA chaThThA Avazyaka vaDe tapazcaryAmAM lAgelA aticArenI zuddhi thAya che. ane 6 AvazyakathI vIryAcAranI zuddhi thAya che. A rIte jaNAvIne graMthakAre kuzalAnubaMdhI adhyayanane kahevAnI pratijJA karI che. pachI che. cAra zaraNAM, 2, duSkatonI gaha, ane 3. sukRtonI anumodanAnI hakIkata jaNAvIne kahyuM ke jemane arihaMta vagere cAranA zaraNane aMgIkAra karavAne lAbha maLe, te bhavya jIvo dhanya gaNAya che. pachI arihaMta, siddha, sAdhu ane kevalI prabhue kahela dharmanuM yathArtha svarUpa jaNAvIne temanA zaraNane huM aMgIkAra karuM chuM, ema kahevAnI sUcanA karI che, pachI dukRtagartAnuM svarUpa jaNAvatAM kahyuM ke mithyAtva, arihaMtAdinI AzAtanA, jIvone karelA paritApanAdi, dharmaviruddhakathana vagere pApa thayAM hoya, (eTale pApanAM kAraNo sevyAM heya) te badhAnI niMdA-gAhI karavI joIe. pachI arihaMta prabhu vagerenA guNAnI ane jinavacanane anusAre karelAM dAnAdi sukRtonI anumodanA karavAnuM kahIne jaNAvyuM ke A rIte traNa kartavya karanArA jevo praNAnubaMdhI puNyane bAMdhe, ne ghaNAM karmonI nirbhara kare che, ema kahIne ekaluM phala jaNAvyuM. pachI sucanA karI che ke A traNe ka traNe kAla jarUra karavA joIe, tema karanAra che. mAnava janmane saphala kare che. traNe kartavya muktinAM kAraNa che ema samajIne zuddha bhAvathI ahIM kahyA pramANe vartanArA Asana che. alapakAle muktinA sukha pAme che, zrI catudazaraNa prakIrNakano raMka paricaya pUro thaze 2. zrIAtura pratyAkhyAna prakIrNakano raMka paricaya Atara eTale roganI pIDAthI gherAyelA AtmAne parabhavanI ArAdhanA karAvavAnA avasare karAvavA lAyaka pratyAkhyAnanI bInA jemAM kahI che, te Atura pratyAkhyAna kahevAya. bIjA graMthomAM bRhadAra pratyAkhyAna' nAma kahyuM che. AnI racanA karanAra zrIvIrabhadrAcArye zarUAtanI 10 gAthAonI pachI keTalAka bhAga gagha prAkRtamAM rA Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 306 che. ahIM zarUAtamAM bAla-paMDitamaraNanI vyAkhyA A rIte jaNAvI che; - dezavirati, paNamAM je maraNa thAva te bAla-paMDitamaraNa kahevAya. ahIM avaratinI apekSAe bAla kahevAya, ne vitiguNa dhAraNa kare, te apekSAe te paMDita, ane jeTale aMze viratiguNa dhAraNa na karI zake, teTalA aMze te bAla kahevAya. A rIte bAla-paMDita zabdathI dezavirativALA jIva samajavAno che. A bAla-paMDitanuM je maraNa te bAlapaMDita maraNa kahevAya, A rIte bAlapaMDita maraNanuM lakSaNa jaNAvIne anukrame rezaviratinuM lakSaNa ane aNuvratAdi bAra vatA, bAlapaMDita maraNanA aMdhakAramAM acAnaka maraNa vagere prasaMge bAlapaMDita maraNane vidhi, ane temAM bhaktaparisA nAmanA pannAmAM kahelI bInA samajI levAnI bhalAmaNa, tathA bAlapaMDita maraNanuM vaimAnika devaravAda phala jaNAvIne kahyuM ke sarvaviratinA dhAraka munivare samAdhi maraNano vidhi jALavIne je maraNa pAme te paMDita maraNa kahevAya, A prasaMge ajJAna asavamAdi doSane tajavAnuM ne zubha dhyAnAdi guNene dhAraNa karavAnuM jaNAvyuM che. pachI zrIvardhamAnaprabhu ane gaNadharone namaskAra karIne jaNAvyuM che ke AraMbhAdinA paccakhANa karavA, sarva jenI upara mAre samabhAva che, koInI sAthe vera jhera che ja nahi, huM havethI dhanAdanI AzAno tyAga karuM chuM, ne huM samAdhimAM rahIne AhAra, saMs, garava, kapAya, ne mamatAne tyAga karuM chuM, sarva kone khamAvuM chuM, have huM sAkAra (AgAvALuM) pratyAkhyAna karuM chuM. ahIM A bInA vistArathI samajAvIne siddhone namaskAra karavAnuM jaNAvyuM che. pachI deva guru dharmanI zraddhA karavI, navA pApa karavAnAM cakhANa karavA, ane aMta samaye saMthAre karavA pUrvaka sAmayikane pATha ucaravo, upAdhi zarIrAdine visarAvavA, ne samatA bhAvamAM rahIne rAgAdino tyAga karI Atma svarUpamAM rahevuM. A hakIkata kramasara spaSTa jaNAvIne AturAtmA (roga grasta che)ne bhAvavA lAyaka bhAvanA jaNAvI che. tene sAra TUMkAmAM A pramANe jANe-"mAre AtmA jJAna-darzanacAritra guNamaya che, te zAzvata che, mArA jJAnAdi guNe sivAyanA strI kuTuMba dolata vagere tamAma padArtho bahu bhAve che. eTale kharI rIte te mArA che ja nahi, phakta mihane laIne ja huM mAnI rahyo chuM ke "e padArtho mAre che. - saMga che svarUpa jemanuM evA te padArthonI mamatAne laIne ja anAdi saMsAramAM meM ghaNIvAra uparAuparI vividha prakAranA du:khe bhegavyA che. have huM te badhA padArthonA mahane tyAga karuM chuM. huM eka ja chuM, mAruM koI nathI, ne huM paNa koIno nathI. mArA tArAnI bhAvanA e mahanA ja cALA che. " A rIte bhAvanA bhAvIne je je mUla guNonI ane je je uttara guNAnI ArAdhanA karavI rahI gaI hoya, athavA pramAdathI na karI hoya, te te mUttara guNonI bAbatamAM AlecanA karIne bhaya mara saMjJAdinI niMdA gAdi karavI. ema jaNAvIne Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 307 AgamasAra kahyuM ke jema bAlaka saralatAthI bApanI AgaLa bele, tevI rIte AlocanA karanAra bhavya jIve zrIguru mahArAjanI AgaLa mUlAnI AlocanA karavI joIe. A prasaMge AcanA karanAra jIvanA ane jenI pAse AvecanA karavI joIe te guru mahArAjanA guNe jaNAvyA che, pachI anukrame guru AdinI bAbatamAM akRtajJatA thaI hoya tene khamAvavAne vidhi, ane maraNanA traNa bheda, te darekanuM svarUpa tathA anArAdhaka (virAdhaka) chAnuM svarUpa temaja virAdhaka jIvonuM kAMdapika devAda (halakI jAtinA deva) svarUpe upajavuM, ane durlabhadhi nuM', tathA anaMtasaMsArI chAnuM temaja patti saMsArI chevanuM lakSaNa sarala paddhatie jaNAvIne kahyuM ke- je jinezvaradevanA vacanAne jANatA nathI temanuM je maraNa te bAlamaraNa kahevAya, aMta samaye je azAtA vedanIya karmanA udaye tIvra vedanA bhogavavAno prasaMge upasthita thAya, te te TAIme gabharAvuM nahi, haiye rAkhI samatA bhAve te kamajanya vedanA sahana karavI, hAyavoya karavAthI vedanA ochI thatI nathI ne bIjA cIkaNu azubha karmo baMdhAya che. mATe AtmasvarUpanI ciMtavanA karatA jarUra vedanA ochI thAya che. jema samudra nadIonA pANIthI dharAto nathI, tema Asakta AtmA ghaNuM kAmaga ghaNIvAra bhegave, to paNa dharAto nathI (teSa pAmato nathI. mATe je kAmagano saMka9pa paNa karatA nathI, te ja mahApuruSo dhanya kahevAya. ema vicArIne viSaya kayAyane tyAga karavAnuM jaNAvIne kahyuM ke maraNathI DaravuM nahi, dhIra jenuM ne suzIla jIvanuM ja maraNa zreSTha gaNAya che, tathA niSkaSAya (kalAva hita) vagere guNavaMta cha ja pratyAkhyAnanuM pUrNa phala pAmI zake che. temaja chevaTe Atura pratyAkhyAnanuM phaLa kahyuM che. ahIM pahelI nava gAthAomAM bAlaMDita maraNa (dezavirati )nuM svarUpa jaNAvIne paMDita maraNanI bInA varNavI che. AnuM mUla sthAna zrIbhagavatIsUtranA 13mA zatakane mA udeza vigere che. kAraNa ke temAM maraNanA bhedonuM varNana vistArathI karyuM che, tathA digaMbara matane mUlAcAra graMtha jotAM jaNAya che ke, tenA kartAe A payanAnI ghaNI gAthAo (pa9 gAthAo ) lIdhI che. jema ahI ArAdhanAnI bInA jaNAvI che, tema bIjA bhakataparijJA, mahApratyAkhyAna, ane maraNasamAdhi pannAmAM paNa tevI ja banA (ArAdhanAnI bInA) judI judI paddhatie TUMkamAM ke vistArathI jaNAvI che. tathA dvAdazAMga AdimAM je je vivakSita bInA saMkSipta jaNAI. te amuka amuka bInAno vistAra pacanA gra mAM tenA kartAe karyo che. e hakIkata paNa pannAne vicAra karatAM jaNAya che. zrIAtura pratyAkhyAna prakIrNakane TUMka paricaya pUrA thayA Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 308 3. trIjA mahApratyAkhyAna payannAne raMka paricaya ahI Aura paccakhANamAM jaNAvelI paNa ghaNI bInA saMpAdi rUpe varNavI che, dezavirativALA bhavyane aMtimArAdhanA karAvavAne vidhi vagere bInA Atura pratyAkhyAna pavannAmAM kahI che. ane A mahApratyAkhyAna pavannAmAM sAdhunI aMta samayanI hakIkata vistArathI jaNAvI che, ne te prasaMgane anusAre bIjI paNa bInA kahI che. A kAraNathI AnuM mahApratyAkhyAna prakIrNaka nAma suprasiddha che. ahI zarUAtamAM tIrthakara vagerene namaskAra karIne anukrame samyakatva pApanuM pratyAkhyAna, dukRtanI nidA, sAmAyikanA pAkane uccAra, upAdhi vagerene ane rAgAdine tyAga. sarva jIvone khAmaNAM, niMdavA lAyaka aDhAra pApasthAna vagerenI niMdA, gaha, AtmasvarUpanI ane AtmAnA ekavAdinI, bhAvanA ' saMganA pApe ja ghaNIvAra duHkhanuM jogavavuM, temaja asaMyama mithyAvAdinojJaparijJAe badha meLavI pratyAkhyAnaparijJAe (DavAnI buddhie) tyAga karavA. koIe ApaNA gunahA karyA hoya te ane ApaNe keInA gunegAra thayA hoIe, te bIjA (ApaNA gunegAra) je ApaNane khamAve, ane ApaNe temane zuddha bhAvathI khamAvavA, khamavuM ane khamAvavuM, e avicichana prabhAvazAlI vikAlA bAdhita zrI jainendrazAsananI zAzvatI maryAdA che. A badhI hakIkata jaNAvatAM hitazikSA pharamAvI che ke pApa karavuM e duSkara nathI, kAraNake anAdi kAlathI saMsArI jIvone pApa karavAnA nIca saMskAra paDelA ja hoya che, tethI teo rAgAdimAMnA koI paNa kAraNathI pApakarmane (aDhAra pApasthAnakemAMnA keI paNa pApasthAnakane) seve che. tyAre duSkara kArya karyuM samajavuM? A praznane uttara e che ke "karelAM pA guNavaMta guru mahArAjanI pAse nirmala bhAvathI jaNAvIne temanA kahyA mujaba prAyazcittAdi karIne AtmAne nirmala banAva.A kAma bahuja duSkara che. meM pApa karyuM che, athavA he guru mahArAja ! mArAthI A pApa ajANatAM thaI gayuM che, mAre zuM thaze? have Apa kRpA karIne te pApanI zuddhi thAya, te upAya batAvo ? A pramANe hRdayanA baLApAthI guru mahArAjane karelI bhUle je jaNAvavI te AlocanA kahevAya. AvI AlocanA karavI, te ja kAma duSkara che. A bAbata zrInizIyasatranI cUrNimAM kahyuM che ke: "taM na dukkaraM jaM paDisebijjaI, taM dukkaraM jaM sammamAloijjA" ( tanna duSkaraM yatpratiSevyate, tad duSkaraM yatsamyagAlocyate). arthaApaNAthI je pApa karAya, te kaMI duSkara kAma nathI eTale pApa karavuM, e kaMI bahAdurInuM kAma nathI, paNa ApaNe je nimala bhAvathI ajJAnAdi kAraNe 1. A bhAvanA Atura pratyAkhyAna panAnA raMka paricayamAM jaNAvI che. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 309 AgamasAra thayelI bhUle gItA zrIgurumahArAjane jaNAvIe ne prAyazcitta karI A mAne e khe karIe, te kAma ja duSkara che. A rIte karavAmAM ja kharI kuzalatA (hoMziyArI, bahAdurI) samAyelI che. AvI khAmaNanI hakIkata jaNAvIne kahyuM ke munie bAlakanA jevA sarala thavuM joIe kAraNa ke mAlatuSamuni, atimuktamuni vagerenI mAphaka saralatA guNane dhAraNa karanArA puNyazAlI jIvo nirvANapadane jarUra pAme che. A hakIkata spaSTa jaNAvIne manamAM bhAvazalyane rAkhanAra jIvone thatA geralAbha jaNAvIne kahyuM ke AlocanAdinuM phala karmonI ochAza che, ema samajIne je bhUla je rIte thaI hoya, te rIte kahevI joIe, ne guru mahArAjanA kahyA pramANe jarUra prAyazcitta karavuM joIe. A hakIkata jaNAvIne kahyuM che ke AraMbhAdinA paccakhANa karavA, pachI pAlanavizuddhatuM, te bhAvavizuddhanuM svarUpa ane kAkAzanA dareka pradeze ane dareka nimAM thayelA janmAdinI bInA kahI che. pachI hitazikSA ApI che ke A jIva anAdi saMsAramAM ghaNI vAra bAlamaraNe maraNa pAmyo, ne mAtApatA vagere saMbaMdha paNa ghaNAM thayA, tathA jIva eka ja karma kare che, ne tenA phala paNa te jIva eklo ja bhegave che. mATe samabhAve rahevuM joIe. pachI anukrame paMDita maraNanA vidhi ane phala jaNAvIne kahyuM ke ghaNu kAmogAdinA sukhethI paNa jIvane saMtoSa thato nathI, ane saMsAramAM strIputrAdimAMnA I meInuM rakSaNa karavA samartha nathI. pachI muktinAM kAraNe ane mahAvatane Apa (uccAra) karavAne vidhi, tathA krodha kalahAdine tajavAnI temaja iMdriyone vaza karavAnI hakIkata kahIne ATha pravacana mAtAne pAlavAne ane tapazcaryA rUpI vahANane dhAraNa karavAnA hitopadeza Ape che. pachI jaNAvyuM ke aMtima ArAdhanA parvatanI guphA vagere sthAne paNa thaI zake che, te sAdhu samudAyarUpa garachamAM paNa thaI zake che. tapathI karmono nAza thAya che. tathA paMDita maraNathI janma-maraNano aMta (kheDA) jarUra Ave che. te paMDita maraNamAM anazanAdi vidhi jarUra kare I e. zarama abhimAna vagere kAraNathI jeo AlecanA na kare, teo ArAdhaka thatA nathI. A badhI hakIkata vistArathI jaNAvIne kahyuM ke ArAdhanA Atmahita sAdhavAmAM apUrva madadagAra che, saMvara rUpI agni karmarUpI lAkaDAMne bALe che. tathA jJAnI AtmA cAritrAdinI ArAdhanA karatAM thoDA kAlamAM ghaNAM karmo khapAve che. ajJAnI chava tevuM kAma karI zakato nathI. temaja aMta kAle namaskArAdinuM eka pala gaNavAthI ke upagapUrvaka sAMbhaLavAthI maraNa sudhare che. vaLI zrI jinadharma tamAma nuM hita kare che, ane arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu mahAmaMgalarUpa che. tathA aMtakAlanI tIvra vedanA bhogavavAnA avasare vicAravuM ke "he jIva! narakanI tIvra vedanAnI AgaLa A vedanA thA hisAbamAM che? arthAta bahuja thADI che. tuM mUMjhAyA vagara samatA Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 310 bhAve sahana karaje, A badhI bInA vistArathI samajAvIne aMte jaghanya ArAdhanAnuM, madhyama ArAdhanAnuM ne utkRSTa ArAdhanAnuM phala vagere bInA spaSTa jaNAvI che, zrI mahApratyAkhyAna pannAne TUMka paricaya pUro thaye. zrI bhaktapariNA panAne Treka paricaya ahIM aMtakAla gItArtha guru mahArAja lAyaka chavane AhAranA pacakakhANa kaI rIte karAve? A bInA vistArathI samajAvI che, tethI AnuM yathArtha nAma bhakta parijJA suprasiddha che. AnA banAvanAra zrI vIrabhadragaNi mahArAje zarUAtamAM vartamAna zAsananA nAyaka prabhuzrI mahAvIra devane namaskAra karIne zrI jinazAsananI stuti karI che. pachI kahyuM che ke je mekSanuM sukha te ja kharuM sukha che, ne saMsAranuM sukha asthira che, durgatinA duHkha denAruM che, tathA zrI jinAjJAne ArAdhatAM muktinA zAvatA sukhe jarUra maLe che, temaja abhyauta maraNanA 1, bhaktapariNA; , iMginI maraNa, 3, pAdapApagama maraNa ema traNa bheda kahyA che. A prasaMge traNa bhedonuM svarUpa vistArathI samajAvIne bhaktapaNijJAne lAyaka chavanI bInA jaNAvI che, pachI saMsAranI viSamatA samajAvIne anazanane svIkAravAnI IcchAvALA munine karavA lAyaka vidhi jaNAvatAM kahyuM ke te muni jyAre gItArtha guru mahArAjane vaMdana karI anazananI vidhi karavA mATe vinaMti kare, te avasare guru mahArAja tene vaMdanAdi vidhi karAve, ne teNe kahelA roSane aMge prAyazcittAdi jaNAvIne vizeSa zuddhine mATe pAMca mahAvrata uzcarAve. ne khamatakhAmaNAM karAvI hitazikSA pradAna, kAsada saMpUrNa kriyA karAve. A rIte munine karavA lAyaka anazanane vidhi samajAvI dezavirati zrAvakane udezIne jaNAvyuM ke vratadhArI zrAvakane aMtakAla ANavate uccarAvavA te zrAvaka sAta kSetramAM dhanano sadupayoga karI anukULatA hoya te saMthArA dIkSAne paNa AcAryAdi gurumahArAjanI pAse svIkArI anazana svIkAre. kAladeSAdi kAraNe A vidha pracalita nathI, pachI anukrame carama pratyAkhyAnanI ne bhaktapariNAne aMgIkAra karavAnI bInA, kSetranI pratilekhanAnI, temaja vividha AhAranA pratyAkhyAnanI hakIkata vagere bInA jaNAvIne Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 811 AgamasAra cittanI samAdhi (svasthatA) ne TakAvanAruM samAdhiyAna che; e muddo yAda rAkho joIe. A hakIkata spaSTa jaNAvyA bAda zrI saMghane anazananI vAta jaNAvavAnI ane upadravane dUra karavA kAsaga (kAusagga) karavAnI bInA, tathA AhArane tajavAnI bInAM spaSTa samajAvI che. pachI anazana karanAra jIva vaMdana karIne saMghane ane AcAryAdine khabhA, tathA potAnA aparAdhone paNa zuddhabhAve khamAve. A rIte karavAthI jema mRgAvatI sAdhvInAM pApakarmo nAza pAmyAM, tema anazana karanAra jo pApakarmono kSaya kare che. pachI anazanI jIvane guru mahArAje ApelI hitazikSAnuM varNana karatAM aMte jaNAve che ke mithyAtvano nAza kare, samyakatvane TakAvanArI ne nirmala karanArI bhAvatA bhAvavI, zrIvItarAga devanI bhakita ne bhAvabhakita karI, navakAra maMtranuM smaraNa karavuM, svAdhyAya kare, vratAdine sAcavavAM, traNa zayano tathA cAra kaSAyono tyAga kare, indriyone vaza karavI, jema jhAMjhavAnuM pANI tarasa chIpAvatuM nathI, tema adharma karavAthI (dharmaviruddha vartavAthI) sukha maLe ja nahi, agni vagerethI paNa vadhAre du:kha denAruM mithyAtva che. sAdhunI upara dveSa rAkhanArA cha dattanI mAphaka du:khI thAya che, samyakatvathI ja jJAnA iTake che, zrIjanazAsananI upara dA raMga dhAraNa karo. samyakatvathI bhavabhramaNa TaLe. ne mokSa maLe. arihaMtAhinI bhaktithI durgatinAM duHkha TaLe, ne mokSanAM sukha maLe che, bhakita sivAya mukita maLe ja nahi. jema khArI bhUmimAM DAMgaranuM vAvavuM (ugADavuM), bIja vAvyA vinA dhAnyanI cAhanA, vAdaLAM vinA vaSadanI cAhanA, A badhAM kAryo nakAmAM che, tema bhakti karyA vinA mukatanI cAhanA paNa nakAmI che. A prasaMge maNikAranuM dRSTAMta kahyuM che. A badhI bInA kahIne hitazikSAnA prasaMge navakArano prabhAve jaNAvyuM ke te (navakAra) saMsArano kSaya karanAra che. ahIM meha (hAthInA mAta)nuM daSTAMta jaNAvyuM che. pachI kahyuM ke ArAdhanA e hAthA jevI (kaTheDA jevI) ane sugatinA mArgamAM ratha jevI che. ane zAna e mana rUpI pizAcane vaza karanAruM che. temaja yuvarAjarSi ane cilAti putranA daSTa jJAnathI vinAdino nAza thAya che ane sadgatinAM sukha maLe che. pachI anukrame TekAmAM hiMsAdi pAMca dAnAM kaDavAM phala vagere kahIne ahiMsA vagere pAMca guNonA zubha phalAda jaNAvIne hitazikSA karamAvI che ke hiMsA, jUTha, cArI, mithuna ne parigrahano tyAga karIne ahiMsA, satya, cerIno tyAga, brahmacarya ne saMtoSa guNone dhAraNa karavAthI jarUra mukitanAM sukho maLe che. ahiMsAda pAMca guNanA upadezanuM rahasya DhaMkAmAM hitazikSA rUpa A pramANe jANavuM- 1. kaI paNa jIvane haNa naho, 2, pitAnI jevA bIjA chevone gaNIne koInI paNa lagAra paNa AMtaraDI du:khAya, te rIte paritApanA vadha vagere karavA ja nahi. kAraNa ke koIne paNa dukha gamatuM ja nathI, badhA jIvo sukhane cAhe che. mATe dayA jevo Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 812 keI dharma nathI. hiMsA karatAM to sagAMone paNa vadha karAvavAnA prasaMge upasthita thAya che. 3. bIjA jIvonI dayA pALatAM svadhA jarUra sacavAya che, 4, caMDAlanI jema hiMsaka jIvo duHkhI ja thAya che. 5. ahaMsAnuM (dayAnuM) phala Arogya, zubhagatinuM dIgha (lAMbuM) AyuSya, cakravatti AdinI rAjya vyakti vagere jANavuM. 6. je muni paNa dUSita bhASA bole, to te kathA lepAya che, 7. sAcAM veNa ja vakhaNAya che, 8. sAcAM veNanAM phalA vikAsa vagere jANavAM. , jUThAM veNa bolavAnAM phala-avizvAsa, caMDAlapaNuM vagere kahyAM che. vasurAjA anya besatAM durgatine pAmyo. 10. eka ghAsa jevI cIja paNa mAlikane pUchavA sivAya levAya nahi. 11. je jenuM dhana cAre, te tenA jAna paNa vadhe che. 12. adatta cIja levI, e kAma lekavyavahArathI viruddha che. 13, adattAdAna (corI vagere) nAM pho nirdhanapaNuM, durgati vagere jANavAM. 14. zrAvakaputra cArInA pApe bahuja du:khI tha. 15. kAma doSanuM kAraNa che. 16. menasaMzA du:khane denArI che. 17, sarpanA jevo kAma che. 18. bhayakaMra vedanA ane durdazAne pamADanAre kAma che. 19. kAma (viSayavAsanA; maithuna)nA pApe kuberadattAdanA behAla thayA. 20. sI dauMno velaDI che. ra1, du:kharUpa samudramAM pADanArI che, rara. mahApuruSa rUpI parvatane bhedanArI nadInA jevI strI che. ra3, sI nAgaNa jevI che, tene vizvAsa karanAra chava vagara mAte mare che. 24. manane haranArI (bhramita karanArI, bharamAvanArI) strI che. 25. rAjA taraphathI phAMsInA hukamane pAmelA puruSanA gaLAmAM paherAvelI kareNanA lAla phUlenI mALA jema te ( purUSa) nA vinAzane (maraNana) sUcave che, tema strI paNa rAgIjananA acAnaka maraNane sUcave che. ra6. strIne rAgI devarati rAjA bahu ja herAna thaI durgatine pAmyA, 7, zAka pAyAdane karAvanArI ane mahuvidhyane vadhAranArI strI che. 28, cAritra rUpa bhAvaprANune nAza karanArI ane munivarenA paNa manane calata karanArI strI che. juo, siMha guphAvAsI muni kezA vezyAne joIne cA thaI gayA. 9. pANInA pUravALI nadInI jema bhava samudramAM buDADanArI strI che. 30. moTA samudranA mAja jevI juvAnI asthira che, kAyama rahevAnI nathI. jarUra te juvAnI javAnI che. 31. saMgane artha Asakita meha, mamatA thAya che. saMgamAM phasAyelA jIva maNipatinI jema bIjAne mAratAM vAra lagADato nathI. 32. saMgane tyAga karanAra jIva cakravartithI paNa vadhAre parama sukhane bhagave che. A hitazikSA batrIzI nija guNa maNatAne jarUra vadhAre che. mATe tenI bhAvanA vAraMvAra karavI. A hakIkata kahyA pachI anukrame nidAna (niyANA) nuM svarUpa, ane rAgadveSane mAhanA bhede samajAvIne jaNAvyuM ke rAgathI gaMgadattane du:khI thavuM paDayuM, ema thI vizvabhUti herAna thaze. tathA caMDapaMgala mahuthI herAna thayo, tathA je koI mANasa Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 313 AgamasAra kAranI upara thayelA mohathI te pUrvanane daIne badalAmAM kAcane grahaNa kare, to te mUkha ja gaNAya. ema kAca jevA rAga mahAdinI jAlamAM phasAIne vairya rananA jevI mikSa mArganI ArAdhanAne hArI janAro jIva jarUra mUkha ja gaNAya. hejinezvara devA tamArA prasAdathI mArAM du:khanA ne karmono kSaya thAo, AvI je mAgaNe te nithANuM na kahevAya, je dAnAdi done chaDe, te mokSano sAdhaka AtmA jANa. ane iMddhinA zabdAdi viSayamAM Asakita bhAvane dhAraNa karanArA saMsAramAM bhame che, tathA pitAnAM hADakAMne cATavA jevA viSayo che. temaja saMga e parizramanuM kAraNa che, keLanI aMdaranA garbha (vacalA bhAga)nI jevA sAra vinAnA viSaya che. A prasaMge pAMca dAtA jaNAvyA che. pachI jaNAvyuM ke IMdriyAne vaza karavI, mekSa mArganI ArAdhanA karavI, kaSAyone tajavAthI sukha maLe, ne kapAya karavAthI du:kha maLe. ahIM naMda ane parazurAmAdinA daSTAMta dIvyA che. A bInA sAMbhaLIne anazana karanAra jIva gurune kahe che ke AvI hitazikSA mane vAraMvAra sAMbhaLavAno avasara maLajo, pachI kahyuM ke parISahAdinA avasare karelI anazananI pratijJA saMbhArIne mana sthira rAkhavuM. A rIte vartavAthI avaMtI sukamAla munirAja ArAdhaka thaI sagatine pAmyA. anazana bhAvamAM rahelA che vicAravuM joIe ke saMsAra asAra che. dharmarUpI vahANa mahadurlabha che. ane te ciMtANa vagerenI jevuM apUrva (prabhAvazAlI) che. A rIte vicAravuM, ne aMta samaya sudhI navakAra maMtranuM smaraNa karavuM. A pramANe vartanAra che jaghanyathI saudharma devalAke ane utkRSTathI ammata levaleke athavA sarvArthasiddha vimAne deva thAya che, zrI bhaktaparikSA payanAno TUMka paricaya pUro thayo 5. zrI naMdula vaicArika panAne Treka paricaya ahIM kartAe taMdula (cokhA)nI 460 karoDa ane 80 lAkha saMkhyA jaNAvIne virAgyAdino upadeza Apyo che, tethI AnuM nAma "naMdulacArika prakIrNaka yathArtha (mAmane anusAre thatA athavALuM) ja che. TUMkAmAM ema paNa jarUra kahI zakAya ke taMdalonA vicAravALA je payane, te taMdulavaicArika prakIrNaka kahevAya. AnI gAracanA ane padyaracanA bahu ja suMdara che. emAM viziSTa zabda racanA sAthe athanI saMkalanA paNa prauDha ja che, ethI AnI prAcInatA sAbita thAya che. temaja pAelI zrI kAlika cUNi (pAnuM pAMcamuM) vagere zAstromAM AnuM nAma jaNAvyuM che, tethI paNa sAbita thAya che ke daza vaikAlika cUrNikAranA samayanI pahelAM ja A prakaNikanA racanAra mahAsamartha pratibhAzAlI gItArtha zrIsthavira bhagavaMta thayA che. Ano mukhya Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 314 viSaya (adhikAra) azuci bhAvanA che. bIjA graMthamAM na maLI zake evuM apUrva bodhadAyaka azuci bhAvavAnuM vistArathI varNana ahI ja karyuM che. (1) pAchalA bhavanuM AyuSya pUrNa thayA pachI ja saMsArI jIva navA (bAgAmI) manuSya bhavanA AyuSyane udaya jyAre thAya, tyAre mAtAnA garbhamAM dAkhala thAya che, A hakIkatathI mAMDIne te jIva garbhamAM audArika zarIra zI rIte kayA kAme banAve che? (2) tyAM garbhamAM kaI rIte AhAra kare che? 3) te grahaNa karelo AhAra kevA kevA savarUpe pariNAma pAme che? (4) ninuM svarUpa zuM? (5) garbhamAM rahelA jIva orika zarIranA dareka avaye kayA krame keTalA TAImamAM banAve che? (6) garbhamAM jIva kevA svarUpe rahe che ? (7) janmakAle te va zarIranA kayA bhAgathI bahAra nIkaLe che? (8) jamyA bAda te kevA kevA svarUpe kayA krame moTo thAya che? vagere praznonA spaSTa khulAsA meLavavAnuM apUrva sAdhana A taMdulacArika vayano che. dAkatarI ke vaidaka lAInanA anubhavI sIvIla sarjana, vaidya vagere paNa jo ahIM kahelI zArIrika hakIkatane hAlanI navIna zArIrika zeAdhALanI sAthe sarakhAve, te temane zarIra racanAnuM ghaNuM navuM ane TaMkazAlI dAna jarUra maLe ane teo rAjI thaIne jarUra jaNAve ke A hakIkatanuM mUla sthAna zrIsarvajJaprabhunAM vacano ja che. AmAM 586 gAthAo che, ne zeSa bhAga gadya (vAkaya rU5) che, temAM zarUAtamAM anukrame maMgalAcaraNa ane abhadheya (ahIM kahevAnI bInA) kahIne jIva garbhamAM jeTaluM TAIma rahe, tenA divasa atri muhurta thAsaravAsanuM, ane bIja kAlAdinuM pramANa, tathA jo AdimAMnA kene lehI vigerenI vizeSatA hoya? garbhamAM jIva kevI sthitimAM rahe che? vagere praznanonA spaSTa khulAsA karIne jaNAvyuM ke jIva je TAIme garbhamAM dAkhala thAya. te ja TAIma kAmaNukAyeyogathI je mAtAnA lohI ane pitAnA vIryano AhAra kare, te eja AhAra (AjahAra ) kahevAya. pachI temAMthI thatI kalala, abu, pizI vagere avasthAnuM ane zirA (nasa) dhamanI remAdinI saMkhyAnuM varNana karIne jaNAvyuM ke garbhamAM rahelA jIvane maLa mUtra na hoya ane te grahaNa karelA tamAma AhAra kAna vagere iMdriya rUpe pariNAve che. eTale te AhAramAMthI DyiAdi banAve che, tathA garbhamAM rahelA jIvane kavalAhAra na hoya. A bInA spaSTa jaNAvIne rasaharaNI zirAnuM ane garbhanA chava te dvArA je rIte AhAra le che te bInA, tathA garbhamAM rahelA je banAvelA zarIranAM aMgemAMnA keTalAka aMgomAM jo zukanI vizeSatA ( adhikapaNuM) hoya, te te aMge vyavahArathI ema kahevAya che ke A pitAnAM aMge che, ane je agamAM lehI vadhAre hoya, te aMge mAtAnAM kahevAya. A rIte zarIranAM aMgonI bInA kahIne jaNAvyuM ke garbhamAM rahelo kaI jIva kharAba bhAvanAthI karIne narake jAya, ane zubha bhAvanAmAM maratAM devalokamAM jAya, tathA garbhane jIva catto, Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 315 AgamasAra paDakhAbhera vagere svarUpe garbhamAM rahe che, A hakIkata aSTa jaNAvIne (gAthAomAM) garbhanuM svarUpa, ane janmanI bInA jaNAvatAM kahyuM ke, paga vageremAMnA koI paNa avayavathI garbhamAMthI jIva bahAra nIkaLe che. ane kaI pApI jIvanI apekSAe garbhamAM rahevAno kAla 12 varSane paNa ghaTI zake che. ema paNa mI mAthAmAM kahyuM che. pachI anukrame bAladazA vagere 10 dazAonuM, ane AkSepa vagere 10 avasthAonuM svarUpa kahIne jaNAvyuM ke sukhI jIve dharmanI ArAdhanA karavI joIe, tethI vadhAre dharmanI ArAdhanA du:khI AmAe du:kha nAza karavA mATe ane sukha pAmavA mATe jarUra karavI joIe. puNyathI uttama jAti kula vagere prApta thAya che. pachI kramasara yugaliyAnuM svarUpa, temanA saMsthAna tathA saMhanana ( saMghayaNa )nuM saMsthAnAdina hAninuM svarUpa kahyuM che. pachI avasarpiNanA ArAnI apekSAe temaja (100) varSamAM suga-avana-satu-mAsa-pakSa-divasa-muhUrta tathA ucchavAsanI saMkhyA, taMdulanI saMkhyA, maga vagerenI saMkhyA ane samaya urjuvAra -prANA-stoka-sava ne muhUrtanuM svarUpa tathA nAlikA (naLI) nA chidra ane tenA pANInuM svarUpa, temaja eka varSanA divasAdinuM pramANa spaSTa samajAvIne manuSyAdinA saMpUrNa AyuSyamAM nidrAdinA vibhAganA jaNAvyA che. eTale jiMdagIne keTalA keTalA bhAga nidrAmAM, bAlyAvasthAmAM tathA juvAnImAM, temaja ghaDapaNamAM jAya che, te jaNAvI hitopadeza Apyo ke dharmArAdhanane kAla bahu ja ghoDe rahe che. mATe pramAdane tyAga karI parama ulAsathI zrIjina dharmanI sarikI ArAdhanA karI muktinAM avyAbAdha sukha meLavavA, emAM ja mAnava jIvananI sAcI sArthakatA rahelI che. dhamAdhananI uttama taka gumAvanArA jIvane aMte jarUra pazcAttApa thAya che. A prasaMge AtmajJAnano upadeza daIne kahyuM ke AyuSya vagere nadInA pANInA viga vagerenI jevA che, ne saMsArarUpI samudramAM janma, jarA maraNarUpI pANI Thasekasa bhareluM che. A rIte kahIne yugalika puruSAdinA pRSTha kaDaka (mATI pAMsaLIo) vagerenA pramANAdinI bInA ane adhAminI (zarIranA nIcenA bhAga tarapha janArI) zirA (nasa)nI bInA, tathA pittAdine dhAraNa karanArI zirAo (na)nI bhInA, temaja zarIramAM rahelA lohI zukrAdinI bInA anukrame vistArathI samajAvI che, pachI vairAgyano upadeza detAM jaNAvyuM che ke mUDha AtmAo ajJAna ane mehane vaza thaIne ja sInA dehane suMdara mAne che. paNa teoe samajavuM joIe ke je strInA zarIranI aMdarano mAMsAdi bhAga bahAra Ave, ane cAmaDIne bhAga aMdara jAya, te jarUra te joIne tiraskAra thayA vinA rahe ja nahi, samaju AtmAne te jarUra vairAgya thAya ja. kAraNa ke, te te samaje che ke zarIra to madhamavA azuci padArthothI bhareluM apavitra ja che. phakata cAmaDI, lugaDAM, ghareNAM vagerethI ja tenI kSaNika (thoDI vAra rahe tevI) suMdaratA jaNAya che. mATe he jIva! tAre vairAgya bhAvamAM rahevuM, e ja parama zreyaskara che. tathA viSayo kiMyAka phalanI jevA Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 316 bhayaMkara du:kha denArA che, temaja sIjAti ghaNu doSAnI khANa jeThI che, mATe tenI upara meha rAkho ja nahi. A rIte viSaya pratye vairAgyabhAvane prakarAvanAra hitopadeza daIne anukrame strInAM 93 nAma ane tenI (nArI, mahilA Adi nAmanI) vyutpatti, tathA strInuM caritra temaja svarUpa vairAgyabhAvanA prakaTAvavAnA irAdAthI spaSTa jaNAvIne graMthakAre kahyuM ke jaDa jevA jIvone hitopadeza devA nakAme che, kAraNake temane tenI talabhAra paNa asara thatI ja nathI. mATe buddhizAlI Asannasiddhika bhavya jIe samajavuM joIe ke maraNAdinAM du:khone bhegavavAnA avasare putra zrI vagere parivAramAne kaI paNa jIva duHkhathI bacAvI zaktA nathI. mANAvasare parabhava jAtAM eka dharma ja sAthe Ave che. dharmanuM ja zaraNa levuM e sAcuM zaraNa che. tenAja prabhAve iMdravAhinI ne rAjyAdinI Rddhi vagere temaja aMte mokSanA paNa sukha maLe che. A rIte graMthakAre dharmanuM phala vagere kahIne A tadulavaicArika prakIrNa kane pUrNa karyo che. 5. zrIlaMdulavaicArika prakIrNakane saMkSipta paricaya pUro thayo 6. zrIsaMstAraka prakIrNakane TUMka paricaya saMtAraka eTale saMthAre, nirmala cAritrAdinA sAdhaka munivare pitAnA jJAnanA upayogathI ke jJAnI guru mahArAjanA kahevAthI aMta samaya jANIne aMtakAle je vidhi pUrvaka jevI ArAdhanA kare te bInA ahIM varNavI che, tethI A saMsatAka pavane kahevAya che. jema ahIM aMtima kAlanI ArAdhanAnuM varNana karyuM che, tema catudazaraNa, bhaktaparijJA, mahApratyAkhyAna prakIrNamAM paNa judI judI paddhatie TUMkAmAM ke vistAramAM tevuM ja varNana karyuM che. eTale daza panAomAM 6 pannAomAM ArAdhanAnA adhikAra (varNana) Ave che, ema khuzIthI kahI zakAya. ahIM zarUAtamAM zrI mahAvIra prabhune namaskAra karIne saMskAranuM ArAdhanA svarUpa jaNAvyuM che. pachI kahyuM ke AtmAne sArI rIte tAre eTale zukala dhyAna, kevalajJAna, mokSa rUpa lAbha pamADe te saMtAraka kahevAya. A rIte saMtArakanI vyAkhyA jaNAvIne zramaNapaNAnI utkRSTatA varNavI che, pachI anukrame saMsmArakanuM parama maMgalakapaNuM ane tene svIkAranArA munivarane Amika varSollAsa tathA paramArtha (mokSa)ne lAbha vagere bInA spaSTa jaNAvIne kahyuM che ke saMstAraka e vasudhArA je ne tIrtha svarUpa che. tathA ahI mokSano lAbha vagere traNa kAryo sadhAya che; mATe A saMstAraka (saMcAre karavA rUpe karAtI aMtima samayanI ArAdhanA) tIrtha svarUpa kahyo che, temaja kharuM rAjya to mokSanuM je rAjya te ja che. nija guNa ramaNatAnA apUrva zAtA AnaMdane bhAgavanAra A saMsmAraka bhAvamAM Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology 11 317 AgamasAra rahelA munivara mikSa rAjyanA rAjA che. A rIte jaNAvelI bInAne vistArathI samajAvIne zuddha saMstArakanuM ne azuddha saMsmArakanuM svarUpa kahIne jaNAvyuM che ke muni je divase saMskAraka vidhine aMgIkAra kare, te divase tene bahuja kamAnajerAdi rUpa Amika lAbha thAya, ne dareka samaye karmono kSaya thAya, tathA te TAime munine cakravatInA sukhathI paNa vadhAre caDhayAtuM sukha hoya che, keIne nATaka jovAmAM jevI prIti hoya, tethI paNa vadhAre prIti zrI janavacananuM manana (TaNa, vicAra, bhAvanA) karanAra A saMtAraka bhAvamAM rahelA munirAjane heAya che. vyAjabI ja che ke jeTale aMze rAgane abhAva hoya teTale aMze nirdoSa Amika sukhano anubhava thAya che. A rIte aMta samayamAM paNa A saMsmAraka bhAvane svIkAranAra bhavya cha Atmaka9yANa jarUra karI zake che. nizcayanaye AbhA ja sastAraka kahevAya, kAraNa ke A TAime AtmA nijasvarUpamAM varte che. A bInA spaSTa samajAvIne kahyuM ke sastAraka bhAvane aMgIkAra karavAnA mukhya mArga e che ke comAsAmAM tapazcaryA karIne ziyALAmAM saMstArakane vidhi karavA joIe, AvI nirmala ArAdhanA karIne Atmahitane sAdhanA rA puNyAtmAomAM daSTAMta tarIke aNu kAputra AcArya, kaMdhasUrinA ziSya, sukarAlamuni, avaMtIkumAla, dharmasiMhamuni, cANakya, amRtaSamuni, caMDavega, cilAtIputra, gajasukumAla vagere jANavA, A badhI bInA jaNAvIne kahyuM ke saMtAraka bhAvamAM rahela munirAja sAgAra pratyAkhyAna kare. yogya avasare pANIno paNa tyAga kare, sarva saMghane bamAve, sarva aparAdho khamAve, temaja anazananI anumodanA kare, ane cAre gatanA du:khe, tathA thaI gayelA anaMtA janma-maraNAdino vicAra karIne. temaja anyatva bhAvanAne bhAvana nirmama bhAvamAM vate. pachI AcAryAdine ne sarva jIvarAzine khamAve. A rIte vidhi sAcavanAra te muni ghaNAM karmone khapAve che. A prasaMge zrIguru mahArAja te munine hitazikSA detAM jaNAve che ke A saMsmAraka bhAvanI yathArtha sAdhanA karanArA bhavya cha trIje bhave mokSe jAya che. 6. zrI saMtAraka prakIrNakane saMkSipta paricaya pUro thayo. 7. zrI gacchAcAra prakIrNakane saMkSipta paricaya gamane artha sAdhuone samudAya thAya che. temanA AcAranuM varNana ahIM karyuM che, tethI AnuM nAma gacchAcAra prakIrNaka yathArtha che. AnA banAvanAra zrIsthavira bhagavaMte (1) AcArya (2) sAdhuo (3) sAdhvIo A traNanI bInA zrImahAnizItha, baha-kapa ane vyavahArane anusAre varNavI che. eTale e traNe cheda sUtromAMthI Ano uddhAra karyo che. A pathanAnI zarUAtamAM pahelI gAthAmAM prabhuzrI mahAvIra devane Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 318 namaskAra karIne kahyuM che ke huM ane AcAra jaNAvuM chuM. bIjI gAthAthI mAMDIne 7mI mAthA sudhInI 6 gAthAomAM munione ga7mAM rahetAM zA A lAbha thAya che? te bInA ane prasaMge bIjI paNa bInA spaSTa jaNAvI che. pachI uttama AcAInA ne adhama AcAryanA lakSaNa vagere 8mI gAthAthI 40mI gAthA sudhInI 33 gAthAomAM jaNAvyA che ane te pachInI 6mI gAthAomAM sAdhu munirAjanA AcArAdinuM varNana karyuM che, te pachInI ra8 gAthAomAM sAdhvIonA AcArAdinuM varNana karyuM che. A rIte Ane duka sAra jANo, have A gacchAcAra pannAne paricaya TUMkAmAM A pramANe jANavo-ahIM* zarUAtamAM maMgala, ane abhidheya (graMthamAM kahevAnI bInA ) vagere kahIne jaNAvyuM che ke munivara chamAM rahIne gacchanAyakanI AjJA pramANe vartavuM joIe ne gachanI maryAdAne jarUra pAvAvI joIe, jeo gacchanI maryAdA tarapha bedarakArI rAkhI svacchedabhAve vate che, teo vadhAre kAla saMsAramAM bhaTake che. tathA AtmAthI sAdhuonA samudAya rUpa gacchamAM sAdhuoe rahevuM. temaja te gakamAM AcAryane khare AdhAra hoya che, tethI tenI parIkSA karavAno vidhi, ane umAge (avaLe mAge; viparIta mAge) rahelA sUrinuM lakSaNa vagere bInA vistArathI samajAvIne kahyuM ke je AcArya AjJA vinayAdi sadaguNI rachane mATe upakaraNAdi sAdhanAne saMgraha kare vagere kAryo kare nahi ne gachanA sAdhuone ichA, bichA tahaphakAra, chaMdanA, nimaMtraNa vagere darzAvadha cakravAla sAmAcArI zIkhave nahi, tathA munimArga ( sAdhunA AcAra ne samajAve nahi, te AcArya te guNI gachanA zatru jevA jANavA. tathA je ziSya zrIAcArya bhagavaMta vagere gItArtha vaDIla mahApuruSonI AjJA pramANe varte nahi ane AcAryane badale pite garachamAM sArasA vAraNA cAyaNI paDicAyaNa kare, tathA paropakArI zrI guru mahArAjanI khabara le nahi te ziSya zatru jevA jANo, A vAta spaSTa jaNAvIne kahyuM ke AtmAthI vinayAda sadguNI ziA kada unmArge gayelA gurune paNa sanmArge cAlatA kare che. A prasaMge vinIta ziSya kaI vidhie kevAM namra vacanAdi sAdhanAdhI pUjya zrIguru mahArAjane sanmAne lAvavA, te vidhi vagerenuM varNana vistArathI karyuM che. pachI anukrame nirmala saMyamadhArI sAdhunuM svarUpa ane sanmArge rahelA sUrinuM tathA unmArgagAmI sUrinuM lakSaNa, temaja zuddha dharmopadezakanuM saMvignapaNuM ane saMvipakSanuM lakSaNa vagere bInA jaNAvIne pachI kahyuM ke ga7mAM pUchA, pratApRcchA vagere jarUra thavAM ja joIe. je tema na thAya te gaccha svacchaMdI banI jAya. tathA zrI tIrthaMkara deve pharamAvyuM che ke zinI bhUla jaNAya to gurue temane samajAvIne sudhAravA, jo tema na kare to gura mahArAja jinAjJAnI virAdhanA karanAra kahevAya. A badhI bInA vistArathI kahIne anakame gacchanuM ne kugacchanuM lakSaNa; gItArthano mahimA ane agItArthanI niMdA, Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 319 AgamasAra tathA agItArtha-kazIlAdinI sabata nahi karavAne AbAda upadeza Ape che. pachI anukrame gacchamAM rahenArA munivarAdine thatA lAbha ane gavAsI munivarAdinA lakSaNa kahIne jaNAvyuM ke munie 6 kAraNe AhAra kare. dIkSA paryAyAdikathI jeo zreyA heya temanuM samAna jarUra sAcavavuM. sAdhuo sAthvInAM vastro vApare nahi, tenAM aMgepAMga dine ekAgratAe kharAba bhAvanAthI juve nahi, tathA teno vicAra paNa kare nahi. temaja sAdhInA pazcaya kare nahi. A rIte jaNAvIne kahyuM ke sAdhue sAvIne saMsarga (paricaya, vAtacIta vagere) na karavo joIe, ane saMnihita doSAdithI dUSita AhAradine vAparavA nahi, tathA saMyamadharmanI ArAdhanA karavAmAM apramattabhAve prayatnazIla thavuM joIe, temaja 6 ivanikAyanA rakSaka banIne vyAbhimahAdine jarUra dhAraNa karavA joIe. A bInA spaSTa jaNAvIne kahyuM ke munie khajUrInA pAMdaDAnI sAvaraNIthI kAjo na kADhavuM joIe, kAraNa ke tethI dayA sacavAtI nathI. sacitta pANInA tathA agni AdinA samAraMbhAdino tyAga kare. temaja puSpAdine spazadi karavA nahi (aDavuM paNa nahi). hAsya krIDAdine varjavAM, strIne aDavuM paNa nahi. A bInA tathA tene anusaratI bIjI paNa bInA spaSTa jaNAvIne kahyuM che ke munie agyane dIkSA devI nahi, nirguNa sAdhune dUra karavA ane polANavALA pATa-pATalA vagere vAparavA nahi. jethI saMyamane puSTi maLe tevAM vastro vAparavAM, tathA hirayAkine aDavuM nahi, sAvInAM pAtro ane davA vagere vAparavAM nahi, tathA jyAM ekalI strI hoya, tyAM ubhuM paNa rahevuM nahi. sAvIne bhaNAvavI nahi, temaja sAdhuonI maMDalImAM sAdhvIthI avAya nahi, krodhAdi kavAthane tyAga kare, zAMta thayelA kaSAyanI udIraNA karavI nahi. A badhI bInA spaSTa samajAvI che. pachI A rIte hitazikSA ApI che ke yuni kayAvikraya (vecavuM, kharIdavuM) kare nahi, suvihita muni samudAyamAM rahe. eka sAdhu vagerethI ke eka sAdhvI AdithI upAzrayanI rakSA thAya nahi, tathA sAdhvIone samudAya prAmAdinI bahAra AvelA sthAnamAM raheto hoya, te te kharAba gaccha kahevAya. temaja je gacchamAM eka sAdhu ekalI sALInI sAthe vAtacIta kare ane sAdhupaNAne na chAje tevI halakI bhASA bolAtI hoya te kaccha nahi, paNa kharAba gaccha kahevAya, muni strInI bI vagerene ja nahi, vastranuM sIvavuM vagere sadoSa kriyA na kare, ane vilAsavALI gati vagere kare nahi, gRhasthanA ghera kathA kahe nahi tathA rAte kathA na kahe, phaleza kare nahi, temaja bahAragAmathI AvelA sAdhuonI upara vAtsalyabhAva rAkhe ne zarIranI zAbhA na kare, rAte sUvAnA TAIme be juvAna sAdhvIonA saMthArAnI vacce eka vRddha sAdhvIno saMthAre thAya, e rIte taruNa sAdhvIe saMthArA karavAne vyavahAra che. sAvIee ke devuM vigere kriyA zarIrane zobhAvavA mATe karavI nahi. jyAM gabha vagere Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 320 pazuo hoya tevA sthAne rahevuM nahi, tathA pramAdAdine chIne verAgyAdi guNe dhAraNa karI saMyamanI ArAdhanA karavI. gusaNa AdinA vinayAdi kavA temaja vAtacIta karatAM sAmAne tiraskAra karavAnI bhAvanAe uttara pratyuttara devA nahi. sAmAne javAba devAnA avasare sAvIe potAnI guNInI pAchaLa UbhA rahIne ke besIne javAba de. A hakIkata puruSane javAba devAnA prasaMge samajavI. tathA sAdhvIe jethI zIlabhAvanA ghaTe, tevI vAtacIta karavI nahi. temaja sAdhu ke sAthI jo gRhasthanA jevI bhASA bele, te te mApavAsAdi tapanA phalane hArI jAya che. eTale tevI AkarI tapazcaryAnuM paNa saMpUrNa phale te pAmI zakatA nathI. A badhI bInA vistArathI samajAvIne aMte kahyuM che ke zrI mahAnizItha, "hukapa ane vyavahArasUtramAMthI sAra laIne A panAnI racanA karI che. je munivare ahIM jaNAvelI bInA pramANe gaImAM rahIne parama ullAsathI saMyamAdinI sAvakI ArAdhanA karaze, teo jarUra saMsAra samudrane pAra pAmaze. eTale muktinAM avyAbAdha sukhe pAmo, 7. bIgacchAcAra patranA saMkSipta paricaya pUrNa thaye. 8. zrIgaNividyA prakIrNano (gaNivijhA pannAne) TUMka paricaya | | anuvRttay . sarveSvapihi kAryeSu-yAtrAyAM ca vizeSata : / / nimittAnyapratikramya, cittotsAha : pragalbhate / / 1 / / artha-visa vagere nava padArthomAM kahelA navamA nimitta karatAM paNa manane utsAha caDhI jAya che eTale kArya prasaMge nimitta karatAM paNa pahelAM manane utsAha je, hAla je kAma karavAnI cAhanA hoya, te TAime te kAma karavA manamAM bahu ja usAha thatuM hoya, te te kAma jarUra te vakhate karI ja levuM. divasa tithi vagere na vAnAM sArAM haiya, paNa manamAM vivAti kAma karavAne anukula utsAha ja na vatI hoya, to te kAma karavuM ja nahi. A niyama tamAma kAryomAM paNa lAgu paDe che, ne yAtrAnI bAbatamAM te jarUra cittano utsAha tapAsa. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 321 AgamasAra devendra stava prakaNakane saMkSipta paricaya ahIM zarUAtamAM maMgalAcaraNa karIne abhidheya (graMthamAM kahevAnI bInA) vagerenuM svarUpa jaNAvIne zrAvake karelI zrI vIrabhunI stutinuM varNana karavAnA avasare masara devendronA nAma, temanA bhavanI ke vimAnI saMkhyA ane ikonuM AyuSya, tathA bhavanAdinI jADAI vagere temaja devatAI pravIcAra, dhonI avadhijJAna vagere muddAone lakSyamAM rAkhIne zrAvikAe karelA prazno jaNAvIne zrAvake kramasara ApelA uttara jaNAvyA che, temAM anukrame bhavanapati denA ivo, temanA tAbAnA bhavananI saMkhyA, ane dakSiNa dizAmAM ne uttara dizAmAM (ema be vibhAge karIne) bhavanapati devana rahevuM, tathA temanA bhavananA sthAna svarUpa laMbAI vagere temaja dakSiNa dizAnA idronA ne uttara dizAnA inA nAma kahIne bhAvanI ane dronI agamahiSIonI saMkhyA jaNAvI che. pachI bhUdIpAdinI samalAInamAM rahelA AvAsAdinI saMkhyA, ane asarAdinA AvAsa sthAna, tathA camare vagere vIza indronI vaichiyazakitanuM pramANa jaNAvyuM che. A rIte bhavanapatinI bInA TUMkamAM kahIne vyaMtaronuM varNana karatA temanA bhe, nAma, sthAna, bhavananAM sthAna, laMbAI, pahoLAI, dakSiNa dizAnA ne uttara dizAnA idronA nAma jaNAvavApUrvaka AyuSyanuM varNana karyuM che. A rIte vyaMtaranI bInA pUrI karIne jatiSka devonuM varNana zarU karyuM che, temAM anukrame jAtiSka denA bheda, temanA vimAnanA AkAra, jatikanI jADAI, caMdra sUrya graha nakSatra ne tArAnAM vimAnanI laMbAI pahoLAI vagerenuM pramANa, caMdranA ne sUryanA vimAnane vahana karanAra de, caMdrAdimAM konI maMda gati heya ne kenI zIgha gati hoya? tathA alpanika kaNa ne mahaddhika keNa? A praznonA spaSTa uttara diIne atyaMta nakSanA ne bAhya nakSatranI bInA jaNAvI che, pachI tArAonuM vyAghAtika AMta ane nivyavAtika AMtaruM jaghanyathI ne utkRSTathI jaNAvIne caMdranI ke sUryanI sAthe nakSatronA Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 322 cAga (saMbaMdha) le kAla sahe? tene khulAse karIne jaMbukIyAdimAM caMdrAdinI saMkhyA, tenA piTake, ane tenI paMkitao vagere bInA sapaSTa jaNAvI che. pachI kamasara atizcakranI gatinA AdhAre sukha duHkha thavAnI bInA, ane tApakSetranI vRddhi hAni, tathA caMdranA prakAzanI vRddhi hAni vagere, temaja rAhuthI caMdranA vimAnanuM DhaMkAvavuM, ane ahI dvIpanI bahAra rahelA jAtinuM svarUpa jaNAvatAM kahyuM ke te sUrya caMdra vagere eka bIjAne AMtare rahyA che. ahIM AMtarAMnuM pramANa paNa jaNAvyuM che, pachI anukrame eka caMdrano parivAra, ane tika vAdinuM jaghanya ane utkRSTa AyuSya lhIne jAtiSkane adhikAra pUrNa karyo che. pachI vaimAnika devonA adhikAramAM kahyuM che ke saudharma, izAna, sanatakumAra vagere bAra devaloka che, ane anya liga (munino viSa e svaliMga kahevAya, ne saMnyAsI vagerenA je veSa, te anyaliMga kahevAya, ) thI raiveyakapaNuM pAmI zakAya ja nahIM, tathA samyaphavane pAmIne pharI mithyAtva bhAvane pAmelA chavo devalokamAM jAya, te utkRSTathI nava veyaka sudhI ja jAya, pachI anukrame bAre devalokamAM rahelA vimAnanI saMkhyA, tyAM rahelA TenuM AyuSya, ane nava vaiveyakanAM nAme, tathA dareka jaiveyakamAM rahelAM vimAnanI saMkhyA, tathA tyAMnA (te vimAnamAM rahelA) danuM AyuSya, temaja anuttara vimAnonAM nAma, ane te pAMca vimAnomAMnA vijaya vigere vimAna kaMI dizA vageremAM rahyAM che? teno khulAso karIne te anuttara vimAnavAsI devenA AyuSyanI hakIkata spaSTa jaNAvI che. pachI bAra Devaloka, raiveyaka ane anuttara vimAnanA AkAra kahIne te vimAne tenA AdhAre rahyAM che ? A praznane khulAso karyo che. pachI anukrame cAre nikAyanA denA varNa, vezyA, ane zarIranuM pramANa jaNAvatAM kahyuM che ke AyuSyane anusAre zarIranA pramANa (uMcAI)no nirNaya thaI zake che. pachI vimAnAdinuM pramANa, devAnA pravIcAra-apravIcAra, (kayA dene kAyAdithI pravIcAra hoya? ne kyA devone te na hoya, A hakIkata) ane vimAnonA gaMdhAdi tathA AlikA praviSTa vimAnanI ne puSpAvakIrNa vimAnI saMkhyA, temaja te badhA vimAnenA sthAna, saMsthAna, ane prakAra (kilA) vagere. A badhA padArthonuM kamasara vana TuMkAmAM jaNAvyuM che. pachI kamasara bhavAnI, bhauma nagaronI, ne jAtathaka devAnA vimAnonI saMkhyA, tathA vaimAnikAdi denuM apabahuva temaja pahelA be devalokanI devIonA vimAnonI saMkhyA spaSTa jaNAvI che, pachI anuttara vimAnavArasI devanA sukhAdinuM varNana karI jaNAvyuM che ke sarvArthasiddha vimAnanA devo nizcaye ekAvatArI ja hoya che, tevo niyama bAkInA vijyAdi vimAnanA devA mATe na samajavo, kAraNa ke tyAMnA devomAMnA keTalAka devone chehalA eka be Adi manuSyabhava karIne paNa mokSe javAnuM hoya che. pachI kahyuM ke devone AhAra karavAnI icchA ane thAzavAsa levAnI kriyA potAnA AyuSyane anusAre hoya che. je devanuM Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 323 AgamasAra jeTalA sAgaropamanuM AyuSya haiya, te deva teTalA hajAra varSo vItyA bAda AhAranI irachA kare. ne teTalA pakhavADiyA vItyA bAda pharI zvAsa laIne mUke. pachI vaimAnika revanA avadhijJAnane viSaya jaNAvIne kahyuM che ke nAraka vagere jevo avadhisAnathI abAhya kahevAya che. eTale temAMnA je samyagdaSTi che ke, temane ja avadhijJAna hoya che pachI anukrame sadharmAdi devalokamAM pRthvInI jADAI vimAnAnA vaNa, ane deva devIonI bInA, tathA prasAda temaja siMhAsanAdinI bInA kahIne vaimAnikano adhikAra pUre karyo che. siddhanA adhikAramAM sarvArthasiddha vimAnathI siddhazilAnuM AtaruM, tenA AkAra jADAI laMbAI vagere, ane siddhonAM sthAna, pratighAtAdi, saMsthAna, avagAhanA lakSaNa, spanA, jJAnAdi anukrame jaNAvIne siddhanA sukhanuM svarUpa chanuM AMzika daSTAMta daIne samajAvyuM che. aMte siddhanA nAma ane avyAbAdhapaNuM jaNAvIne stuti karanAra zrAvake zrIarihaMtanA vaMdanano mahimA kahevA pUrvaka mAMgaNI karI che ke he prabho ! ApanI stuti karavAnA phalarUpe mane siddhinAM sukha maLe, e ja mArI hArdika bhAvanA che. cAre nikAyanA devonA saMkSipta svarUpane jaNAvanAra A prayatno che, tenI sarala paddhati thoDA TAIme tatva bodhane denArI che. A rIte A devendrastava panAne paricaya TUMkamAM jANavo. zrIdevendrastava prakIrNakano saMkSipta paricaya pUro tha. 10. zrImaraNa samAdhi prakIrNakane saMkSipta sAra ahI paNa aMta samaye karavA lAyaka ArAdhanAnI bInA 663 gAthAomAM bahu ja vistArathI kahI che. (1) maraNavibhakita, (2) maraNavidhi, (3) maraNasamAdhi, (4) lekhanAkSata, (5) bhakataparikSA, (6) Atura pratyAkhyAna prakIrNaka, (7) mahApratyAkhyAna prakIrNaka, (8) ArAdhanA prakIrNa ka. A ATha zratagraMthe (zAstrono sAra laIne A maraNa samAdhi prakIrNakanI racanA zrI vIrabhagaNie karI che. A ATha zAstromAM catudazaraNa prakIrNaka ane saMsmAraka prakIrNa kanuM nAma kahyuM nathI, tethI ema saMbhave che ke kadAca te be pannAnI racanA A maraNa samAdhinI racanA thayA pachI thaI hAya tathA ATha zAstromAM maraNa samAdhinuM nAma jaNAvyuM che, tethI e vicAra prakaTe che ke ArAdhanAnI hakIkatane jaNAvanAra te prAcIna " maraNa samAdhi jha nAmanuM zAstra A panAnA racanAra zrI vIrabhadagaNinI pAse hevuM joIe, ke jenA AdhAre A vidyAmAna maraNasamAdhi prakIrNakanI racanA thaI che. janma ane maraNanI vyAptine vicAra karatAM samajAya che ke je ja te jIva jarUra maraNa pAme ja, paNa je jIva maraNa pAme te Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 324 jarUra janma pAme ja e niyama nathI. kAraNa ke nirvANa padane pAmavuM te paNa eka jAtanuM maraNa ja che. tyAMthI janma pAmavAno nathI. te ima vidhyo , jo mara" artha:--zarIrabaLa vagere traNa baLa, pAMca iMddhi, thAsocchavAsa ane AyuSya A daza prANI che. ekendriya, vidriya, asaMrI paMcendriya ne saMjJI paMcendriya jIvone anukrame 4-6-7-8-9-10 prANa hoya che. jIva A mAthI chUTo paDe te maraNa kahevAya, A maraNanI vyAkhyA che ke baMnemAM (mukitamAM janArA zrItIrthakAdi mahApuruSanA maraNamAM, ane te rivAyanA bIjA nA maraNamAM) ghaTe che, te paNa zrItIrthakarAdi mahApuruSe nA prANaginI bAbatamAM maraNa zabda vaparAya nahIM mATe nirvANa vagere zreSTha zabdothI temanA maraNane sucavAya che. nirvANapadane pAmanAra mahApuruSone janma dhAraNa karavAnuM hoya ja nahIM. AthI sAbita thayuM ke maraNa pAmanAra jIvomAM janma dhAraNa karavAnI bhajanA heAya che. AnuM tAtparya e che ke muktimAM janArA jIvo janma dhAraNa kare ja nahI, ne te sivAyanA saMsArI jI maraNa pAmIne jarUra jama dhAraNa kare ja. maraNanA be bheda che: 1. samAdhi maraNa, 2. asamAdhi maraNa, temAM je samAdhivALuM maraNa te samAdhimaraNa kahevAya. ane asamAdhivALuM maraNa te asamAdhimaraNa kahevAya. A be maraNamAM samAdhimaraNa zrepa gaNAya che. je panAmAM samAdhimaraNa vidhi kahyuM che, athavA maraNakA samAdhine pamADanAra vidhi kahyo che te maraNa samAdhi prakIrNaka kahevAya. A prakIrNakanI bhASA ane racanA jotAM koI mahAgrutajJAnI sthavira mahApuruSe AnI racanA karI hoya ema saMbhava che. AnI ane kartAnuM nAma jaNAvyuM nathI. tethI AnA racanArano cokakasa nirNaya thaI zakato nathI. ahIM pahelI gAthAmAM graMthakAre jaNAvyuM che ke huM maraNavidhisaMgraha kahIza. AthI A pAnAnuM mukhya nAma maraNadhasaMgraha kartAne ITa haze ema jaNAya che, pachI ziSya pUchayuM che ke samAdhivALuM maraNa zI rIte thAya ? eTale maraNa kAle ( aMtakAle, maravAnA TAIma) AmAne samAdhi bhAvamAM rAkhavAno ro upAya? A praznano vistArathI uttara daIne " huM maraNa samAdhine jANavA icchuM chuM ? AvI ziSyanI sadabhAvanA 7 mI vagAthAmAM jAhera karI che, pachI 15 mI gAvAmAM ArAdhanAnA traNa karo ane ArAdhakanuM ane virAdhakanuM svarUpa, tathA tyAga karavAne lAyaka pAMca saMkilaSTa bhAvanAo 80 mI gAthA sudhImAM vistArathI jaNAvI che. pachI anukrame maraNanA TAIma karavA lAyaka AlocanA vagere 14 prakArane vidhi ane AcArya bhagavaMtanA guNe, tathA zaherane dara karI jJAnAdinI ArAdhanA karavAmAM pranayazIla rahevAne upadeza, temaja anazAna tapanuM lakSaNa vagerenuM varNana karyuM che, pachI 15 gAthAomAM jJAnano mahimA jaNAvIne Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 AgamanasAra jainology II anukrame saMlekhanA karavAno vidhi, rAgadveSane jItavAno upadeza, pramAda upAdhi Adine tajavAnI bInA ane aMta kAle AtmAne kharuM AlaMbana, mamatAdi doSone tajavAne tathA bhAva zayane dUra karavAne upadeza vagere bInA spaSTa samajAvI che. pachI pratyAkhyAnanI ane paMDita maraNanI bInA jaNAvIne mahAvratane sAcavavAne ane uttama athe ( mokSanI ) siddhine upadeza Ape che. pachI anukame abhyaghata maraNanI bInA, zrIjina vacanano mahimA, saMveganuM tathA patAkA haraNanuM temaja nirdhAmaka eTale nijhAmaNa karAvanAra zrI AcAryAdinuM varNana karyuM che pachI anukrame zAmaNAnI bInA ane zarIra AhAra upadhi vagerene vosirAvavAnI bInA tathA sastArakane (maraNakAle saMthArAne) svIkAravAne vidhi, temaja anazana karanAra jIvane gurue pharamAvelI hitazikSAnI hakIkata vistArathI samajAvI che. pachI 17 gAthAomAM anyatva bhAvanAnuM ane azuci bhAvanAnuM tathA narakAdi cAra gatinA du:khenuM varNana karIne samAdhi maraNathI ArAdhaka bhAve Atmahitane karanArA (1) jina dharma zeTha, (2) cilatiputra, zAlibhadranA banevI dhanyakumAra, zAlibhadra ane yudhiSThira, bhIma, arjuna, sahadeva ne nakula, A pAMca pAMDavo vagerenA daSTAMte jaNAvyA che, aMte (1) ananya bhAvanA, (2) azaraNa bhAvanA, (3) saMsAra bhAvanA, (4) eka bhAvanA, (5) anyatva bhAvanA, (6) azuci bhAvanA, (7) Azraya bhAvanA, (8) saMvara bhAvanA, (9) nirjarA bhAvanA, (10) loka svabhAva bhAvanA, (11) badhidalaMbhatA bhAvanA, (12) dharmanA sAdhaka (karavA pUrvaka upadezaka ) zrI arihaMta prabhunI bhAvanA, (dhama bhAvanA) A bAra bhAvanAnuM suMdara svarUpa kahIne mokSanA vAstavika sthira svAdhIna nirdoSa sukhanuM varNana karyuM che. A rIte dazamA zrI maraNa samAdhi prakIrNa kano TUMkAmAM sAra jaNAve, te khAsa manana karavA lAyaka che. tethI AtmA jarUra nimala bane che. ArAdhanAnA svarUpane jaNAvanAra pUrve kahelA tamAma graMthamAM kahelI bInA karatAM vadhAre bInA vistArathI ahIM jaNAvI che. maraNa samAdhi prakIrNakane TUMka sAra pUro thayo. zrImaraNasamAdhi prakIrNakane TUMka paricaya ahIM zarUAtamAM maMgalAcaraNa ane abhidheya (kahevAnI bInA) vagere kahIne ziSya guNavaMta AcArya mahArAjane pUchayuM ke amughatamaraNanuM svarUpa zuM ? A praznano vistArathI uttara daIne ArAdhanAne anusarato upadeza Apyo che. pachI anukrame jJAnArAdhanA, darzanA rAdhanA, cAritrArAdhanA A traNa prakAranI ArAdhanAnuM kramasara svarUpa Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 326 ane phala tathA bAlapaDita maraNanuM ne paMDitamaraNAdinuM phala, temaja paDita maraNanuM svarUpa kahIne parikana vidhi (anazana karavAnI pahelAMno vidhi) ane paMDitamaraNane vidhi, tathA kAMdapika bhAvanA vagere pAMca bhAvanAnI bInA, temaja samAdhi pAmavAne yogya (lAyaka) chAnI ane ayogya chanI bInA vistArathI samajAvI che. pachI anukrame dharmaprAptinuM durlabhapaNuM, kAmaganuM supaNuM ane viSaya tRSNAnuM nIMdanIyapaNuM, tathA bAlamaraNanuM svarUpa jaNAvIne kahyuM che ke mahuvAsita mUDha che paNa AlocanA karavAthI ArAdhaka bane che. A bInA spaSTa samajAvIne AlocanA, lekhanA, kSAmaNAdinI bInA jaNAvavApUrvaka maraNa vidhi vistArathI varNavyo che. pachI anukrama vinayanuM svarUpa, phala, ane AlocanAdithI Aramazuddhi karanAra tathA karAvanAranuM svarUpa, temaja kalpanA 18 bheda vagere bIne spaSTa samajAvI che, pachI kamasara Alocaka (AlocanA karanAra chava) nA guNe upasthApanA karavA lAyaka 19 sthAne kahIne jaNAvyuM che ke ziSya gurunI pAse dravya zalyane ane bhAva zAne cheDIne ghatAdimAM aticAra je rIte lAgyuM hoya, te aticAra te rIte saralabhAve kahevo joIe, A bInA kahIne anukrame ArAdhakanuM ne virAdhakanuM lakSaNa AlocanA karavAne vidhi ane tenuM phala spaSTa jaNAvIne kahyuM che ke keIne zarIramAM zastrAdinA ghA lAgavAdhI je du:kha thAya tenAthI bahu vadhAre duHkha manamAM rAya rAkhavAnA pApe bhogavavuM paDe che. ane bhavAMtaramAM zrIjina dharmanI prApti durlabha thAya che, eTale zalyane tyAga karavAthI salabhAdhipaNuM, ne zalya rAkhavAthI dulabhAdhipaNuM thAya che. tathA saMsAramAM gho kAla bhaTakavuM paDe che. A bInA spaSTa jaNAvIne anukrame zalyanA mAthAzaya, niyANazalya, mithAvazalyarUpa traNa bheda, ajANatAM lAgelA doSone khamAvavAno vidhi. ane AlocanA karavAnA prasaMge tajavA lAyaka 10 deze, tathA prAyazcitta revA ne levAnI vidhi vagere hakIkata spaSTa jaNAvI che, pachI anukrame tapanA 1ra hai, svAdhyAyanI prazaMsA, ane muta yoganuM phala, tathA samyakatvanI ne cAritranI prazaMsA. prAthasattAhithI thatI AtmAnI nirmalatA temaja upadhi vagerene sirAvavAnI ha. upadhi, AhAra e traNanI upara rahelI mArApaNAnI bhAvanAne tajavAnI) bInA paSTa samajAvI che. pachI tapa karavAnI sUcanA, parakamane vidhi ane zabdAdi vivone tajavAnI hakIkata, tathA saMlekhanAnuM svarUpa anukrame samajAvyuM che, pachI upadeza e karamAvyuM che ke viSayakaSAyane tyAga karIne ATha pravacana mAtAnI ArAdhanA karavI, ane rAgAdi doSone bhayaMkara duHkha denArA samajIne jarUra tajavA joIe. niyANa Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 327 AgamasAra karavuM nahIM. A avasare sUcanA karI che ke zrIAtura pratyAkhyAna nAmanA prakIrNakanI tamAma bInA ahIM rAmajI levI. pachI anukrame maNakAle azAtA vedanIyajanya vedanA jogavavAnA samaye vairya rAkhI samatAbhAve sahana karavAnI sUcanA, abhyaghata maraNanuM va5, ane ArAdhanAnI vidhi kahIne jaghanya ArAdhanAnuM ane madhyama ArAdhanAnuM phaLa jaNAvyuM che. pachI kahyuM che ke dhIra puruSa vagere maraNa pAme che, ne adhIra puruSa vagere paNa maraNa pAme che. bemAM dhIra puruSAdinuM maraNa zreSTha kahyuM che, tathA suvihita muni vagere samAdhabhAve kAladharma pAmIne mokSe jAya che athavA mahuddhika mAnikapaNuM vagere zreSTha devapaNuM pAme che. pachI anukrame anazana karanAranA ne tene nijhAmaNuM karAvanAranA guNe ne zrI AcAryAne khamAvavAno vidhi, tathA anazana karanAra muni AdanuM svarUpa temaja cAre AhAranuM pratyAkhyAna karavAne vidhi vagere hakIkata spaSTa samajAvI che. tyAra bAda nijhAmaNa karAvavAno vidhi ane pramAda vagerene tajavAnI ne kSamAdi guNene dhAraNa karavAnI hatazikSA tathA cAre gatinA sukha duHkhanI bInA temaja janma-maraNa ne garbhAvAsanA duHkhanI vairAgyajanaka bInA vistArathI jaNAvI che. pachI garbhanuM azucipaNuM, tyAM vaimAnika devanI paNa utpatti ane nAraka, manuSya, tiryaMcanAM dukhe varNavIne kahyuM che ke mamatAne sarvathA tyAga karavo. A avasare ArAdhaka jIvanuM lakSaNa jaNAvIne hitazikSA pharamAvI che ke ArtadhyAna, dhyAna, ne rAgAdino tyAga karIne maNa kAlanI vedanA sahana karavI joIe, A rIte maraNakAle samAdhibhAve rahI Amahine karanAra chanAM daSTAMte jaNAvatAM sanakumAra rAjarSi, gajasukumAla, avaMtI sukumAla, caMdrAvatuMsaka rAjA, damadaMta rAjarSi, sukela muni, vaja svAmI, kaMDhaNa RSi, ASAdabhUti muni vagerenAM nAme kahyAM che, pachI anukrame pAdaparAmana nAmanA anazanane vidhi ane iMginI maraNane vidhi, tathA bAra bhAvanAnuM svarUpa, temaja manuSya jAtinI vicitratA vagere bInA spaSTa samajAvI che. aMte hitazikSA pharamAvI che ke manuSyapaNuM, jina vacananuM zravaNa vagere vAraMvAra maLavA durlabha che, ema samajIne mokSamArganI ArAdhanA karI siddhinA sukha pAmavA. mAtA, strI vageremAMnA keI paNa maraNa kAle du:khane jogavatA jIvane dukhathI bacAvI zaktA nathI, temaja te du:khane zAMta paNa karI zakatA nathI. du:khanA samayamAM eka jinadharmane ja khare Azaro che ema cokkasa samajavuM. pachI kartAe jina matane mahimA jaNAvIne zrImaraNasamAdhi prakIrNaka pUre karyo che, zrI maraNa samAdhi prakIrNakane TUMka paricaya pUre che. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 328 aMge ane upaganI jema payananAo paNa vividha padArthone bodha kare che, e vyavahAra che ke zrAvake traNa traNa AyaMbila karI gItArtha zrI guru mahArAjanI pAse causaraNa pannAnI ane Aura khANa pannAnI vAcanA laI pATha kare che. A rIte ahIM payanAne adhikAra pUrNa thAya che, daza vayanAmAM aMtima samayanI ArAdhanAno adhikAra vadhAre pramANamAM varNavyA che. eTale (1) taMduvaicArika prakIrNaka, (2) gacchAcAra prakIrNaka, (3) gaNividyA prakIrNaka, (4) devendrastava prakIrNa ka. A cAra pAnAo sivAyanA cauzaNu vagere 6 e pannAomAM TUMkAmAM che vistArathI aMtakAlanI ArAdhanAnI hakIkata jaNAvI che. AvI ArAdhanA aMta samaye AmAne samAdhibhAvamAM jarUra TakAve che, ane e sthitimAM thayelA maraNane samAdhimaNa kahyuM che. AvuM maraNa thayA pahelAM karelI mekSa mArganI ArAdhanAnI saMpUrNatA samAdhimaraNane AdhIna che. mATe ja bhavya cha ucca keTInA samAdhimarane sAdhI mokSanA avyAbAdha sukhane meLavanArA zrItIrthakara denI pAse A pramANe prArthanA kare che ke he pra! Ape prakAzelA siddhAtimAM niyANuM karavAnI nA kahI che, paNa huM hAtha joDI mastake lagADI Apane vinaMtI karuM chuM ke mane ApanA caraNakamalanI sevA bhAbhava maLajo, eTale A vartamAna bhAvathI mAMDIne muktimAM javAnA chellA bhavanI vacamAM rahelA bhomAM ApanA caraNakamalanI sevA mane jarUra maLajo. ane du:khane kSaya, karmono kSaya, samAdhimaraNa, tathA bodhilAbha A cAra padArthone lAbha Apane praNAma (vagere bhakti) karavAthI mane thAo, ema prArthanAsUtra (jayavIyarAya sUtra)mAM kahyuM che. A rIte ahIM varNavelA samAdhimaraNane lAbha tamAma jevAne maLe, A muddAthI dararoja savAre, bapore ane sAMje vAMcIne zAMtithI manana karavA lAyaka "ArAdhaka bhAvanA ? 'casaranuM prakIrNaka vagere 6 pannAmAMthI ne zrIpUrvAcArya bhagavaMte lA zrIpaMthasUtra vagere zAstromAMthI sAra laIne taiyAra karI che, te A pramANe jANavI:- ArAdhaka bhAvanA avicchinna prabhAvazAlI, trikAlAbAdhita, paramAratha zrI jenadrazAsana ane tenI yathArtha ArAdhanAne anukula sAdhanasAmagrI Asannasiddhika bhavya jene ja maLI zake che. prabala pudaye te baMne maLyA chatAM pramAdI AbhAo viSaya kapAyAdi bhAvazatruonA paMjAmAM sapaDAIne tene yathArtha lAbha laI zakatA nathI. A kAraNathI pitAnAM mana vacana kAyAnA aniyamita vyApArane jarUra niyamita kara joI e. vacana ane kAyAnA vyApAramAM nizcaye mane vyApAranI mukhyatA che, eTale vAcika ane kAyika pravRtti svataMtrapaNe thatI nathI, paNa manobhAvanAne anusare ja thAya che. mATe ja kahyuM che ke-mana patra manuSyanAM dA caMpAyo. eTale azubha vicAthI kama baMdhAya, Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 329 AgamasAra ne zubha vicArathI mokSanAM sukha maLe. A mukhya vastune yathArtha samajavA mATe prAcIna maharSi bhagavatAe taMduliyA miya, prasannacaMdra rAja ivagerenAM dabAtA jaNAvyAM che, temAM taduliyA matyanI bInA tathA prasannacaMdra rAjaSinI bInA TUMkAmAM A pramANe jANavI : samudramAM rahelAM moTAM mAchalAMnI AMkhanI pAMpaNamAM eka maya utpanna thAya che. tenuM pramANa (cokhAnA dANA jevaDuM hoya che, tethI te tadula masya kahevAya che, jyAre moTA mAchalAnuM moDhuM khulyuM hoya, tyAre temAM bIjA nAnAM mAchalAM pese che ne nIkaLe che. A banAva joIne taMduli mAsya vicAre che ke A moTuM mAchaluM ATalA badhAM nAnAM mAchalAMne kema khAI jatuM nathI, tene ema ne ema zA mATe nIkaLavA de che? evaDuM mAruM zarIra je mAruM hoya ne mArA moDhAmAM A badhAM nAnAM mAchalAM Ave te huM badhAMne jarUra khAI jAuM, ekane paNa jIvato na rahevA dauM. A kharAba bhAvanAthI te taMduliyo matsya vacanathI ane kAyAthI hiMsA nathI karato, chatAM paNa aMtamuhUrtamAM maraNa pAmI sAtamI narakamAM jAya che, e azubha bhAvanAnuM pariNAma jANavuM. tathA kAussaga dhyAnamAM rahelA prasannacaMdra rAjarSi" jyAre yuddha karavAnI azubha bhAvanAvALA hatA, tyAre prabhu zrI mahAvIra deve rAjA zreNikane jaNAvyuM ke he rAjana ! te rAjapa hAla je kALadharma pAme te sAtamI narake jAya, te pachI thoDA ja vakhate te rAjarSi mastaka upara hAtha mUkatA pitAnI bhUla sudhArI zubha bhAvanA bhAvavA lAgyA. anukrame ghAtI karmano nAza thavAthI temane kevalajJAna prakaTa thayuM tyAre prabhu zrI mahAvIradeve rAjA zreNikane jaNAvyuM che te ja rAjarSine hAla kevalajJAna prakaTa thayuM, te nimitte AkAzamAM vAjiMtra vAge che. azubha ane zubha bhAvanAnuM pariNAma samajavA mATe A daSTAMta jANavuM, nimittavAsI AtmA jevA jevA nimittane pAme te pramANe tenI bhAvanAmAM pheraphAra thAya che. A muddAthI uttama bhAvane TakAvanAra AlaMbananI jarUra sevanA karavI joI e. ajJAna dazAthI gherAyelo AtamA ajJAnane dUra karI AlaMbana sevI nimala bhAvanAnA page duSkarmane nAza karI mAnava jiMdagInA mukhya sAdhyane parama ullAsathI sAdhI zake, A ja IrAdAthI pUrvadhara bhagavatee zrI paMcasUtra, caziraNa, Aura paracakhANAdinI racanA karI che. dararoja ApaNe Abha zubha bhAvanAmaya banI, kartavya parAyaNa rahe. A ja IrAdAthI te graMthomAMthI urIne ArAdhaka bhAvanA jaNAvuM chuM te dukAmAM A pramANe jANavI:- 1. he jIva! daza dRSTAMte durlabha manuSyabhava pAmIne, rAgadveSanAM kAraNe tane Amadagnine sateja karanArAM sAdhana sevaje. viSaya kaSAya mAnavajIvanane barabAda karanArA che; tethI tene vizvAsa karato nahi, vairAgya-samatAbhAvane piSanArAM kAraNonI sevanA tarapha vadhu lakSya rAkhaje, Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra- utarArdha 330 2. parama ulAsathI jinadharmanI ArAdhanA karavAmAM je rAtadina gayAM, te ja saphala gaNavAM, strI, kuTuMba, dolata vageremAMnuM eka paNa parabhava jatAM jIvanI sAthe AvatuM nathI. tuM ekale ja Avyo chuM, ne eka javAna chuM, 3. karoDo rananI kiMmata karatAM paNa mAnavajIvananI eka kSaNanI kiMmata vadhAre mAnaje, kAraNa ke ApaNe keIne kahIe ke, tuM mane mAro gayelo samaya pAcho lAvI Apa, te huM tenA badalAmAM tene karoDo kiMmatI ratno ApuM, te sAme mANasa zuM gayelo samaya pAcho lAvI Apaze? arthAta kedanI paNa tAkAta nathI ke gayele samaya pAcho lAvI Ape. mATe ja prabhu zrI mahAvIra pharamAvyuM ke jo eka vAra mAnava jiMdagI pramAdI thaIne hArI gayA, te pharIthI maLavI sahela nathI. kAraNa ke karmonI gati vicitra che. mATe kSaNa vAra paNa pramAda karaze nahi. ka, ibhaNuM, cakravartipaNuM vagere padArtho maLavA sahela che, paNa avicchinna prabhAvazAlI zrI jinezvaradeve bhAla dharma maLa mahAdurlabha che. kadAca dAsapaNAmAM paNa zrI jinama maLato heya, te te dAsapaNAne huM vadhAvI lauM, paNa zrI jinadharmanI ArAdhanA vinAnuM cakrapaNuM vagere sArI sthiti maLatI hoya to tene huM svapna paNa cAhuM nahi, 5. devadaSTine tyAga karuM chuM ne guNadaSTine svIkAruM chuM. 6. sukhanA samayamAM puyAI khAlI thatI jAya che, ema samajIne he jIva! sevAnA avasare abhimAnI thaIza nahi, paNa cetatA raheje, ne maLelA padArthone sadupayoga karaje. temaja du:khanA samayamAM gabharAvuM nahi, kAraNa ke pApano kacare khAlI thatA jAya che, tethI te vakhate AnaMda mAnaje ne samatAbhAve du:kha sahana karaje, kAyama du:kha ne kAyama sAMsArika sukha rahetuM nathI, e samudranA mojAM jevAM jANaje. 7. zrI guru mahArAja e vaigha, zrI arihaMta prabhunA svarUpanI yathAthavicAraNA e auSadha ane tamAma jIvone potAnI jevA gaNIne te sarvanI upara dayAbhAva rAkhavo e pathya bhajana, A traNa sAdhanonuM ninidAna vidhipUrvaka yathArtha sevana karavAthI bhAvagane nAza karI zakAya che. tethI he prabho ! huM jyAM sudhI muktipada na pAmuM, A bhavathI mAMDIne tyAM sudhInA vacalA bhavamAM e traNa sAdhanAnI sevanA mane bhobhava maLaje. kamanI pIDA e bhAga kahevAya, 8. he prabhe! meM ApanA zAsananI sevA karIne je puNyAnubaMdhI puNya karma nirjarAti svarUpa lAbha meLavyuM hoya tenA phUla svarUpe baMne hAtha joDI mastake lagADI huM e ja mAguM chuM ke ApanA pasAyathI zrI jinazAsananI sevA karavAnA zubha avasara mane bhavobhava maLaje. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 331 AgamasAra 9. 1. jaina zAne abhyAsa, 2, jinezvara daivanI bhakti, 3. Aya purAvonI sabata, 8. sadAcArI mahApuruSonA guNagAna, paInI paNa niMdA karavI ke sAMbhaLavI nahi, 6. hita-mita-priya viNa lavAM, 7. AtmatatvanI vicAraNA karavI, A sAta vAnAM he prabhe ! tamArA pasAyathI mane bhavobhava maLaje ! 10, AmatavanI vicAraNA saMkSepe A rIte karavI: huM eka ja chuM ne mAruM ahIM keI nathI, tema ja huM paNa keInA nathI. huM lAdhipati zeThiyo chuM, huM A milakatanA mAlika chuM, A sI, dhana, putra vagere mArA che, vagere prakAranI mAnyatA taddana khoTI che; e kevala mohane ja uchALe che. AvA mihanA ja pratApe mArA che anaMtIvAra narakAdinI vihebanA bhogavI che. mATe huM tene vizvAsa nahi karuM, sI vagere padArtho mA nathI ane huM temano nathI. AvI bhAvanAnA zubha saMskArathI nirmoha dazA pAmI zakAya che, zuddha zAzvata Amadravya svarUpa huM chuM, huM jJAnAdi guNavALA chuM, jJAnAdi guNe e ja mArI vastu che, bAkInI vastu para che eTale mArI nathI. je mAruM che, te mArI pAse ja che, have huM khudagalaramaNAtA ghaTADIne nijaguramaNatA guNane vadhArIza. jainendrA gAmamAM AmAnA traNa bhede jaNAvyA che: 1, bAhyAbhA, ra. aMtarAtmA, 3, paramAtmA. jyAM sudhI mAro AtmA bAhadaSTivALa che, eTale mArA jJAnAdi guNethI bhinna evA strI, dhana, zarIrAdinA mehane laIne aneka prakAranA AraMbha samAraMbhAdi kare, asatya bele, mAyA prapaMca kare, paMkiyAdi no vadha kare, saMhArAdi anucita prakAre jIvananirvAha kare-karAve, cArI, abrahma, parigrahAdi karmabaMdhanAM kAraNe AnaMdathI seve, viSaya kaSAyane seve, tyAM sudhI te bahirAmA kahevAya, satsaMga, jinavacana zravaNa, maitrI vagere cAra tathA anitya bhAvanAdi bAra bhAvanA, supAtradAnAdi, zIla tapazcaryA vagere sAdhana sevavAthI bahirAbha dazA dUra karI zakAya, ne aMtarAmadazA pAmI zakAya. jeo mana, vacana, kAyAthI niSa pravRtti kare eTale A raudra dhyAnane tyAga karI manathI savicAra kare. koI paNa aniSTa ciMtave nahi ane vicAre ke tamAma jagatanA chAnuM ka9yANa thAva, seve che pahita karanArA thAo, tamAma doSa nAza pAme, e sukhI thAva, badhAnuM kalyANa thAva, sarve jene zAsananI ArAdhanA karIne muktinA avyAbAdha lakha pAme, tamAma cha bhavobhava jinendra zAsana pAme, mAre keInI sAthe verajhera che ja nahi, ne have huM tenA kAraNene sevIza nahi. AvI zubha bhAvanAthI hita, mita, priya bAlanArA, sarvasaMyama razasaMyamAdinI parama ullAsathI sAvakI ArAdhanA karanArA jIvo aMtarAtmA kahevAya. ane ghAtI karmane nAza karI arihaMtapaNAne pAmelA samAgI, agI, kevalI vagere paramAtmA kahevAya-ityAdi A rIte AtmatatvanI Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 332 vicAraNA karatAM zrI bharata cakravartI, karmAputra, jaMbusvAmI vagere ghaNuM bhavya siddhipadane pAmyA, pAme che, ane bhaviSyamAM pAmaze paNa kharA. 1. he jIva! vicArI le ke te Aja sudhImAM parabhavane lAyaka jarUrI bhAtuM keTaluM taiyAra karyuM? ne keTaluM karavAnuM bAkI che. kAraNa ke, te kAma ahIM ja thaI zakaze, 12. he jIva! tuM hAla vibhAva dazAmAM vate che ke svabhAva dazAmAM vate che? je te vibhAva dazAmAM vatatA hoya te jarUra tyAMthI khasIne jaladI svabhAva dazAmAM AvI jA, svaciMtA tajIne paraciMtA karavAmAM Atmahita che ja nahi, 13. je padArtho janmatA sAthe AvyA nathI, parabhavamAM jatAM paNa sAthe Avaze nahi, ne Atmahita bagADanArA che, tevA strI, dhana, zarIrAdinI je mehagati vicAraNA te vibhAva dazAnI vicAraNA kahevAya ane pitAnA jJAna, darzana cAritrAdi guNenI je vicAraNA te svabhAva dazAnI vicAraNA kahevAya, 14. he jIva! te paropakArI zrI AcArya bhagavaMta vagere mahApuruSanA samAgamathI tathA temano parabhavamAM paNa parama kalyANa karanAra upadeza sAMbhaLI manana karI atyAra sudhImAM zakti pramANe dAnAdi dharma sAthe. upadhAna, deza virati vagerenI je sAdhanA karI hoya tenI tuM anumAdanA karaje, ane pratidina tenI nirmala ArAdhanA vadhAre pramANamAM thAya, te tarapha jarUra lakSya rAkhaje. ema mAnaje ke haju paNa tAre ( sarvaviratinI ArAdhanA vagere) amuka kAryo karavAnA bAkI che. je prabala puNoda te avasara maLe che tevI ArAdhanA thAya, te ja mAnava jiMdagInI kharI sArthakatA kahI zakAya, jyAM sudhI huM tevAM kAryo karavAne lAyaka na banuM, tyAM sudhI mAre mAnava joIe ke haju tevA prakArane viziSTa kane kSopazama ane puNyodaya thayo nathI. huM je ghaDIe tevAM kAryo karavA bhAgyazAlI thaI, te ja divasa ane te ja ghaDI huM saphala mAnIza. 15. hAla je tuM zrAvakapaNAnI ArAdhanA karato hoya to saMyamadhArI mahApuruSone joIne manamAM ema vicAraje ke he jIva! tuM AvI samatAmRtathI bharelI anitAne kayAre pAmIza? yAda rAkhaje ke nirdoSa saMyama jIvananA pratApe ja sAcI zAMti ane sAcuM sukha maLe che. 16. je jo te maravAne jarUra, paNa jeo vratAdinI sAdhanA kare che. sAla, sAdhvI Adi sAta kSetrone poSe che, jenA siddhAMtAdi bhaNe ne sAMbhaLe, bhaNAve. saMbhaLAve, bhaNatA, bhaNAvatA, sAMbhaLatA saMbhaLAvatA bhavya jIvone sahAya kare. viSaya kaSAyanA prasaMgathI taddana alaga rahe, anityAdi seLa bhAvanA jAve, khamata Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainology II 333 AgamasAra khAmaNAM kare karAve, vagere prakAre sAvibhAve zrI jina dharmanI ArAdhanA karanArA bhavya cha saMtasamaye samAdhipUrvaka hasatAM hasatAM maraNa pAme che, temane maraNane bhaya hato ja nathI. kAraNa ke teo ahIM je sthitimAM che, tethI sArAmAM sArI sthitine parabhavamAM pAme che. AmA mare ja nahi, dehAdithI AmA chUTA paDe, e ja maraNa kahevAya che. 17he jIva! kSaNa vAramAM zuM banAva banaze tenI tane khabara nathI, tema ja tArA jevAne DhAMkayA kamanI paNa khabara paDatI nathI, mATe haMmezAM cetatA raheje ne bhaviSyamAM moDA karavA dhArelAM kAryo jaladI karI leje. 18. mArA deva arihaMta che, kaMcana-kAminInA tyAgI viziSTa mahAvratAdi saddaguNenA dhAraka zrI AcArya bhagavaMta vagere guru che ane zrI jinezvaradeve kahela tripuTIzuddha dharma che. atyAra sudhImAM samyagdarzana-jJAna-cAritranI ArAdhanA karatAM mana, vacana kAyAthI koI paNa deSa (aticAra) lAge che, tenI AtmasAkSIe niMdA karuM chuM, ne guru sAkSIe gae karuM chuM. je doSanI zuddhi mATe guru mahArAjanI AjJA pramANe prAyazcittAdi karavAnI jarUriyAta jaNAtI hoya, te te dAvanI zuddhine aMge prAyazcittAdi karIne Atmazuddhi karavA cAhuM chuM, 19. saMsAranI rakhaDapaTTI TALavAno upAya pUrvadhara bhagavaMte zrIpaMca sUtranA pahelA pApapratighAtabIjAdhAna nAmanA sUtramAM pharamAvyo che, te A pramANe : dararoja ema vicAravuM ke A jIva anAdi che, ane tene saMsAranI rakhaDapaTTI paNa anAdi kAlanI che. anAdi karmasaMgathI ja saMsAramAM rakhaDapaTTI karavI paDe che. A saMsAra du:kharUpa che, temAM eka du:kha khase tyAM bIjuM du:kha AvIne UbhuM ja rahe, mATe te du:kharUpa kalavALe kahyo che. 1. zrI arihaMtAdi cAranA zaraNane aMgIkAra karavAnuM che. sukRtanI anumodanA, 3, ane duSkRtanI gaha - A traNa sAdhanAnI bhAvanA vAraMvAra karavAthI bhavyavAdi sAmagrI maLI zake, tenI ArAdhanAthI pApakarmano nAza thAya, tethI pAnapUrvaka ninidAna zrI jinadharmanI ArAdhanA karI zakAya, ne tethI saMsAramAM rakhaDavAnuM baMdha thaI jAya; A rIte saMsAranI rakhaDapaTTI TALI zakAya. ra0manathI agya vicAra karatAM vacanathI agya veNa belatAM, ane kAyAthI anucita pravRtti karatAM je pApa baMdhAyuM hoya, te saMbaMdhI sidhyA duSkata dau chuM. ra1. meM keInuM aniSTa ciMtavyuM heya, keIne kharAba veNa kahyAM hoya, kAyAthI, keIne tADanAdi karyuM hoya, te saMbaMdhI pApane huM khamAvuM chuM. ane jeo mArA gunhegAra hoya, teo mane khamAve ema huM cAhuM chuM; kAraNa ke khamavuM ane khamAvavuM e zI jinazAsananI avicchinna maryAdA che. je bhavya che ane ane khamAve teo Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamacAra- utarArdha 334 ja ArAdhaka keTInA jANavA; ane jeo na khamAve, te virAdhaka jANavA, pApa karavuM e duSkara nathI, paNa nirmalabhAvathI prAyazcitta karI khamAvI Atmazuddhi karavI e ja bahu duSkara che. rara. bhUta bhaviSya ane vartamAna kAlanA sarva tIrthaMkarAdine huM bhAvathI vAMduM chuM, 23. A rAtrimAM kadAca mAruM maraNa thAya to mAre svAdhIna lakSmI vagere tamAma padArthone vosirAvuM chuM. 24. meM prANAtipAtAdi aDhAre pApasthAnakomAMthI kaI paNa pApasthAnaka sevyuM hoya, sevarAvyuM hoya, sevanAranI anumodanA karI hoya, te saMbaMdhI micchAmi dukkaDa 5. cArAzI lAkha jIvanimAMnA keI paNa jIvane hu hAya, haNAvyuM hAya, haNanArane sAre mA heya, te saMbaMdhI mithyAdukRta dauM chuM, 26. zrI arihaMta, siddha, sAdhu, jina dharma mahAsaMgalika che, lAkamAM uttama che, huM te cArenA zaraNane aMgIkAra karuM chuM. ra7. tamAma vicAre dUra karI zrI siddhacakra bhagavaMtanA svarUpane vicAratAM vicAratAM alpa nidrA levI. vacamAM nidrA UDI jAya to nirmoha dazAnI ciMtavanA karavI. zrI mallinAtha, neminAtha, jaMbusvAmI, sthUlibhadrAdinI jIvanaghaTanA vicAravI. e pramANe zrI paMcasUtrAdi aneka graMthonA AdhAre bahu ja TUMkAmAM ArAdhaka bhAvanA ahIM jaNAvI che. bhavya che tene vAraMvAra vicArI, manana karI, mana, vacana, kAyAnI ekatA sAdhI samatAmaya mokSamArganI sAdhanA karI muktinA avyAbAdha sukha pAme e ja hArdika bhAvanA. zrI daza pannAne kramasara saMkSipta paricaya pUro thaye | . micchAmi dukaDama ' jIna mArgathI ochuM- adhikuM- viparIta lakhavAnI koI IcchA-hetu-prayatna na hovA chatAM pramAda,ajJAna,moha, ke kaSAyanA kAraNe kAMI lakhAyuM hoya to anaMtA sidhdha-kevalI-guru bhagavaMtanI sAMkhe tassa-micchA-mi-dukaDama. saMparka - muluMDa(IsTa), satIza lAlajI kuMvarajI satarA. gAma - guMdAlA. 09969974336 bhUla-cUka ane sudhArA mATe nA sucano jaNAvavA vinaMtI. prabhAvanA mATe kopIo maLaze. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasAra bhuja tarapha I karA , Tapara lipharA aMjAra bAbIyA vIkasa pI . vAgarA ) ja che ke nAnI tuMbaDI vAgurA tAluko phAcarIyA * moTI tuMbaDI berAjA bagaDA bocA vovAra rAmANIyA kuMdaroDI ? isarA bharuDIyA kArAghoghA nAnA vaMDAgarA = lAkhApara ratADIyA tAluko mokhI gelaDA 335 vaDAlA nA vIraNIyA (pAvaDIArA bhadarezvara , dezalapara kukaDasara mAMDavI ja sukhapara TIMbo bhorArA guMdAlA moTI bhujapara 1 moTI khAkhara samAghoghA . moTA kapAyA nAnI bhujapara maMgaca zekhaDIyA A moTA kAMDAgarA ? - 1 prApara ( luNI borANA nAnA kapAyA 'bAroI roke karamAM * [ sirAyA | goarasamAM dhaba jharaparA navInAra jainology II