Book Title: Adhyatmane Panthe
Author(s): Shrimad Rajchandra, Mukund Soneji
Publisher: Satshrut Seva Sadhna Kendra
Catalog link: https://jainqq.org/explore/007117/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmapada che '//fin\IMISS prApti sAyalAva niyamita AtmaciMtana vizALaSTi sadvicAra adhyAtmane paMthe saraLatA saMtoSaniHsvArthabhAva guNagrAhaDatA svaccheda nirodha vinayabhakitabhAva zradhdhA ujare satsaMga-ArAdhanA saddhAMcana Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAmane paMthe Adya lekhaka zrImad rAjacandra vizeSA lekhaka De. mukunda senejI zrI satkRta-sevA-sAdhanA-kendra pramukha: caMdulAla choTAlAla mahetA puSpavIlA, mIThAkhaLI, amadAvAda 380006 vikrama saMvata sane 2036 vaizAkha suda 10 1980 zrI vIra saMvata 2506 prathama AvRtti prata 5000 - mUlya: rUA. 7-00 plAsTIka kavara Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaI prApti sthAna madrAkSa zrImad rAjacaMdrasanAtana jana svAdhyAya maMdire zrI navanItalAla pI. zAha, TenaM 811185 tejachAyA Teresa, 6 mAmalatadAra vADI, C/o e. ke. InDasTrIjha, malADa (vesTa) muMbaI-400064 20/21, kAsA mejara roDa, Te. naM. 693513 (mULacaMdabhAI) madrAsa-600008 eca. ema. TreDIMga kuM. Te.naM, 338508 rAjakeTa 210 sujAtA cembarsa, 1/3 abhecaMda gAMdhI- zrI jayaMtIlAla ena. bhImANI mArga, narasI nAthA sTrITa sAme, C/o prakAza javelarsa muMbaI- 400009 navAnAkA reDa, rAjakeTa: Te.naM. 24175 choTAlAla ena. bhImANu Te. naM. 389013 morabI 9, zaMkara prakAza, 7, rAjAvADI roDa zrI kalacaMdabhAI gAMdhI ghATakopara (pUrva) muMbaI-400077 phevarITa sAyakala sTepsa, saradAra reDa, morabI : Te. naM. 2110 kalakattA zrI DolarabhAI hemANI To, naM. 0-26ra80 surendranagara R47-2697 zrI caMdulAla zAha C/o jamanAdAsa enDa bradharsa prA. lI. jayaMta meDIkala sTorsa, TAMkI coka, 1, benaphIlDa leIna, kalakattA-700001 surendranagara : Te. naM. 453 zrI nAnubhAI Ara, virATe naM, 440037 amadAvAda 12-B, luDabana korTa, zrImad rAjacaMdra svAdhyAya maMdira paMcabhAInI poLa, ghIkAMTA roDa 10A, elajInA reDa, kalakattA 700020 amadAvAda 380001 jamazedapura zrI harilAla mehanalAla zAha zrI manaharalAla dayALajI meghANI C/o gujarAta Tayuba eNnDa seniTarI sTorsa, C/o mesarsa DI. ema. meghANI khADiyA cAra rastA, 21, meIna reDa, pi. ba. 105 amadAvAda-380001 jamazedapura Te. naM. 0 4553, 2 5630 Te. naM. 38916, 383445 mudraka : bhagavatI mudraNAlaya 19, ajaya InDasTrIyala esTeTa, dudhezvara roDa, amadAvAda Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra paramakRpALu deva ja vi. saM. 1924 kAtika pUrNimA vavANIyA , || sahaja bhasvarUpa paramagura || nivaNa vi. saM. 1957 ronna vadI 5 rAjakoTa, Page #5 -------------------------------------------------------------------------- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa....ma....5zuM.... mokSamArgamAM pravRtti banI ghaTe che, eka AtmajJAnInI ane eka AtmajJAnInA AzrayavAnanI, ema zrI jine kahyuM che.' A uparokta zAstravacana anusAra saraLa, sahaja ane sukhada chatAM dIrgha, vikaTa ane puruSArthasAdhya evA mokSamArgamAM pravRttamAna mahAjJAnI puruSane ane temanA batAvelA mAge cAlI rahelAM temanA AzrayavAna sarva mumukSuone A graMtha sAdara samarpaNa - vizeSArtha lekhaka Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya saMsthAne ke paricaya: vi. saMvata 2031mAM sthapAyelI A saMsthA A varSe pAMca varSa pUrA kare che. saMsthAnI sthApanA pAchaLanA aneka AzayamAMne eka mukhya Azaya satkRta prakAzanane che. te Azaya ghaNe aMze pAra paDI rahyo che. vaLI zratanA prasAraNa arthe 'divyadhvani mAsika dara mahine niyamita bahAra pADavAmAM AvI rahyuM che. A ja Azayane anulakSIne saMsthA eka suMdara graMthAlaya paNa calAvI rahI che. atyArasudhImAM saMsthAe sAta suMdara AdhyAtmika prakAzane pragaTa karyA che. A varSe De. sene likhita-zrImad rAjacaMdra graMthanA cAra patronuM vivecana"adhyAtmane paMthe" nAmanuM pustaka bahAra pADavAmAM AvI rahyuM che. A rIte dara varSe ochAmAM ochuM eka pustaka ApavAne kama saMsthAe jALavI rAkhyuM che, ane tenA anusaMdhAnamAM A AThamuM AdhyAtmika prakAzana mumukSuonI sevAmAM raju karatAM sAtvika AnaMdane anubhava karIe chIe. A pustaka aMge : sajajana puruSanI evI rIti rahI che ke je puruSane pitAnA upara upakAra hoya tene jIvanaparyata vAraMvAra yAda kare ane zakaya hoya te tene jagata samakSa paNa raju kara. pitAnA jIvanane je vacanAmRtanA pAnathI viziSTa preraNA maLI, je vaDe jIvanamAM sAcI AdhyAtmikatA utAravA mATe aneka anubhavasiddha prayogono bedha prApta thaye. tevA mahAjJAnI puruSanA vacanAmRtanI samajaNa ghaNAM chAne thAya ane vItarAga bhagavAnanI vANIne satya Azaya chene samajAya tevI vicAraNA A pustakanA prakAzana pAchaLa rahelI che. je vacanAmRtenuM vivecana A pustakamAM karavAmAM AvyuM che tenA mULa kartA puruSa zrImad rAjacaMdrajInuM jIvana eka viziSTa adhyAtmadaSTimaya hatuM. temanuM moTAbhAganuM jIvana AtmAnI ja kathA-vArtA-ciMtana-manana-anuzIlanamAM pasAra thayeluM jovAmAM Ave che. bhAratanA mahAmanA puruSa mahAtmA gAMdhIjInA "AdhyAtmika mArgadarzaka tarIkenuM bIruda temane sAMpaDayuM hatuM. tevA puruSanA vacanAmRtanuM pAna karavAthI jIvene "adhyAtmane paMtha" lAdhe temAM navAI zI? Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacanAmRtemAM rahelI gUDha vAtane lekhake evI sahelAIthI A pustakamAM rajU karI che ke vAMcyA pachI ja tenuM yathAgya mUlyAMkana thaI zake, eTale koI paNa bhavya jIvane A pustakanuM madhyastha daSTithI vAMcana karI tenuM mUlyAMkana karavA amAruM bhAvabharyuM AmaMtraNa che. tenI aMdara abhyAsIne joItI sarva sAmagrI jevI ke manuSyabhavanI sArthakatA, mumukSutA, pAtratA, svarachada-nirodha, prajanabhUta tattvanuM parijJAna, bhedajJAnane abhyAsa, kartA-karma ane nimitta-naimettika sabaMdha, puruSArthanuM svarUpa, paramavinaya guNanI ArAdhanA, muninuM svarUpa, pramAdanuM svarUpa, asaMgapadanI ArAdhanA vagere aneka upayogI muddAonA khulAsA jANavA maLaze. AdyalekhakazrInA siddhAMtika vaktavyane puSTa karanArA aneka zAstra pramANe atre avatarita karyA che jethI vividhatAnI sAthe sAthe padArthane nirNaya karavAmAM saraLatA paDaze, vAMcana rasamaya banaze ane daSTinI bahALatA thaze. vizeSAthanA lekhaka aMgeH lekhakanuM jIvana ja evuM che ke chellA pacIseka varSathI teo zrI adhyAtmanuM bhAthu bAMdhI rahyA che. sAdhanAnI bAbatamAM jIvananA eka pachI eka sopAnane anusarIne svapara-kalyANamAM rata che. jemanI vANuM anubhavasaMyukta che eTale A pustakane AsvAda lenArane bevaDe lAbha thavAno saMbhava che. eka adhyAtmayugapravartaka mahAjJAnInA vacananI samajaNa eka anubhavI saMta Ape tyAre senAmAM sugaMdha bhaLe te ghATa bane che. amane khAtrI che ke A pustaka paNa te ja ghATa upasAvaze. AbhAra : A pustakanuM vimocana zrI vavANiyA mahAtIrthanI zibira prasaMge karI zakAya ane tenI rAha joI rahelA aneka mumukSuonA hAthamAM te samayasara pahoMcI zake te mATe, pitAnI asvastha zarIraprakRti hovA chatAM jemaNe athAga premaparizrama lIdhe che tevA amArA sahakAryakartA kRtavatsala bhAIzrI jayaMtIbhAI pipaTalAla zAhane ame jeTale. AbhAra mAnIe teTale ochA che. zrImad rAjacandra nijAbhyAsa maMDapa tathA vihAra bhavana TrasTanA pramukha, AdaraNIya murabbI zrI. pipaTalAlabhAInA jIvanamAMthI teozrIe aneka guNe saMpAdana karyo che ane eka viziSTa suputra tarIke pitAne sAce vAraso meLave che je badala bane (pitA-putra) abhinaMdanane pAtra che. saMskRta-prakAzana ane abhyAsa e temanA jIvananuM eka sauthI mahattvanuM aMga che ane "divyadhvaninA mAnadda saMpAdananuM kAma karavA uparAMta teoe jinezvaramahimA'nuM saMkalana paNa karyuM che. "patrasudhA", "sadagurumahimA', 'tattvadhArA, vagere graMthamAM paNa teozrIe premapUrNa parizrama karyo che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 A pustakanA saMpAdanAdinuM te lagabhaga badhuM ja zreya teone phALe jAya che, e vAtane svIkAra karatAM ame sau TrasTIo sAtvika guNapramoda ane RNasvIkAranI bhAvanAne anubhava karIe chIe. rAta-divasa potAnA presanuM kAma cAlu rAkhIne suMdara, sughaDa ane vyavasthita mudraNa karI ApavA badala bhagavatI mudraNAlayanA mAlika zrI bhIkhubhAIne ame aMtaHkaraNapUrvaka AbhAra mAnIe chIe. A kAryane saphaLa banAvavA mATe je je mahAnubhAva dAtAoe, pustaka prakAzana pAme te pahelA ja Arthika sahayoga ApyuM che te sau avazya dhanyavAdane pAtra che ane teonI zubha nAmAvali A pustakamAM anyatra sAbhAra pragaTa karavAmAM AvI che. chele, A pustakanA AsvAdathI koI paNa vyaktinuM "adhyAtmane paMthe" vicaraNa thaze te A pustakanA prakAzanane ame sArthaka mAnIzuM. lI. sadbhuta sevA sAdhanA kendra vatI maMtrIo harilAla mehanalAla zAha ratilAla lAlabhAI zAha bhegIlAla zIvalAla zAha Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AbhAra-darzana A graMtha pragaTa thAya che temAM aneka mitrone aneka rIte sahakAra sAMpaDayo che. temAM paNa nIce jaNAvelA sajajanene vizeSa sahakAra prApta thayA che, jemanA tathArUpa yogadAna ane premaparizrama vinA A graMtha vAcakavarga sudhI pahoMcI zakI nahIM. A kAraNathI A sau mahAnubhAvone aMtaHkaraNapUrvaka AbhAra mAnuM chuM. (1) AtmAthI zratAbhyAsI zrIyut jayaMtIbhAI pipaTalAla zAha. (2) zrIyuta ramaNikalAla umedacaMda zeTha. (3) AtmAthI bhAI zrIyut ratilAla lAlabhAI zAha (4) ziSTasAhityapremI phesara zrIyut anila sonejI. (5) zrImad rAjacaMdra svAdhyAya maMdira, amadAvAdanA mumukSu bhAI - bahene. (6) mArA kuTuMbanA sabhya. - vizeSArtha lekhaka Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA viSaya pRSTha saMkhyA * 8 ja che samarpaNa prakAzakIya AbhAra-darzana jJAnInI vANInuM mAhata "prAphikathana dAtAonI yAdI :. " saMsthAnA prakAzane tathA " : : : : : : : patraka 254 - 6 - 4 1 jIvanA denuM varNana 2 kuLAcAra te paramArtha dharma nathI 4 mumukSatAnuM svarUpa ' 4 svachaMdanirodha ane bedhabIjanI bhUmikA 5 A lekanI sukhecchAthI AtmajJAnaprAptimAM avarodha : - - 10 6 paramavinayanI ochAIthI AtmajJAnaprAptimAM avarodha 11-13 7 zaMkAdi dene lIdhe AtmajJAnaprAptimAM avarodha 14-15 8 premArpaNapUrvaka mahAtmAnI oLakhANathI AtmAnI oLakhANa ane AtmajJAnaprAptinuM phaLa 17 thI 19 9 mumukSuone paraspara dharmavArtA zreyaskara che 10 satata vastuvicAranI AvazyakatA patrAMka 93 (cha padane patra) 1 cha padanA patrane TUMkasAra 22 2 AtmA che, nitya che, kartA che, bhaktA che, mokSa che, mekSane upAya che, evA cha padanuM vivaraNa 23 thI 33 3 Atmadarzana thavAthI ahaMbhAvane nAza ane apakSa anubhavanI prApti 34-35 4 sapuruSanI bhakti 36-37 5 sadgurunI sAcI bhakti ane tenuM phaLa Atmabedha 38-39 6 upasaMhAra 40-41 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 patrAMka parapa 1 AtmabhAva ane anyabhAvanuM svarUpa, traNa prakAranA upaganuM zAstranA AdhAre vivaraNa 44-45 2 jJAnIne akasvabhAva ane tene aMtarmukha daSTinI prApti 3 jJAnIne jJAna-vairAgyanI zakti 47-48 4 jJAnIne paNa parabhAvanA prasaMgethI pAchA haThavAnI zrIjinanI AjJA 5 "jJAnI ane pramAdanuM vivaraNa 50-51 5 jJAnIne paNa tyAganI preraNuM 53-54 7 zArIrika pratikULatAo ane vedanAone samabhAvathI sahana kare 8 jJAnI-munine paNa asaMgapadanI siddhi mATe satsaMga karavAnI preraNA ane te mATe vividha zAstranI AjJAo 56-57 ( patrAMka 569 1 sapuruSane namaskAra 59 2 sarva duHkhanA nAzane upAya ekamAtra AtmajJAna asatsaMga-aprasaMganuM svarUpa 3 asaMtsagaprasaMge tathA AraMbha-parigrahane saMkSepa ane tenA phaLarUpe kayA kamathI AtmajJAnaprApti thAya tenuM yuktiyukta, saceTa, abhUtapaNe upakArI evuM hRdayaMgama varNana 62 thI 44 4 muninuM svarUpa 5 -AtmajJAna-AtmasamAdhine sIdho saMbaMdha . -AtmajJAna prAptinA yogo ane sAdhakanuM jAgRta thavuM 69-70 7 -Atmajoga bane te ja manuSyabhavanI saphaLatA ane te siddha karavA atyaMta dRDha puruSArtha karavAnI AjJA 7ra AtmajJAna mATe vicAronI nirmaLatAnI AvazyakatA tathA tenI siddhi mATe taravajJAnanA abhyAsane ane satsaMganI ArAdhanAne krama sevavo tevI AjJA 73 -vicArabaLanI (dhyAna karavAnI) zakti zuM karavAthI vadhe ? te mATe kevuM jIvana jIvavuM Avazyaka che? 73-74 10 -anAsakta buddhi - saMsAranA padArthonI asAratA jeTalI bhAse, teTalA pramANamAM AtmavicAranuM baLa vadhe te siddhAMta ane te mATenA zAstra pramANe 74, 75, 76 11 - pitAnI asaMgapadanI bhAvanA 76 12 -janakAdi jJAnI gRhastha pitAne mATe AdarzarUpa nahIM -upAdhigamAM rahevAthI jIvanuM azreya tathA 77 sarvathA jIvanmuktapaNuM rAgadveSa hatA kema saMbhave ? 14 -tyAganuM svarUpa - vidheyAtmaka, niSedhAtmaka tathA bAhyatyAganuM kathacita upakArIpaNuM 79-80 15 -A vacanenuM upakArIpaNuM tathA jIva, pradeza, saMkhyAta, asaMkhyAta Adi zabdonI saMkSepamAM samajaNa 16 -satsaMganI bhAvanA ane samApti 78 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmane paMtha darzAvanAra . jJAnInI vANInuM mAhAsya (harigIta) - jinavacana auSadha A, viSayasukhanuM virecana amIgaNuM mRtyujarA vyAdhiharaNa, kSayakaraNa duHkha samastanuM. (harigIta) viveka ne sabadha je, kalyANajanya prazAMtane, sutattva upadezatI je saMte taNI vANI kare. 3. "zI enI zailI ! jyAM AtmAne vikAramaya thavAne anatAMza paNa rahyo nathI; zuddha, sphaTika, phINa ane candrathI paNa ujajavaLa zukaladhyAnanI zreNI pravAharUpe nIkaLelA te nigraMthanA pavitra vacanenI mane tamane trikALa zraddhA raho ! e ja paramAtmAnA yogabaLa AgaLa prayAcanA." , 4. jJAnInI vANuM pUrvApara aviredha, AtmArtha upadezaka, apUrva arthanuM nirUpaNa karanArI hoya che; ane anubhava sahitapaNuM hovAthI AtmAne satata jAgRta karanAra hAya che. (dehA) vacanAmRta vItarAganA, parama zAMtarasa mULa, auSadha je bhavarAganA kAyarane pratikULa, maMtra taMtra auSadha nahIM jethI pApa paLAya, vItarAga vANI vinA avara na keI upAya. AtmAdi astitvanA jeha nirUpaka zAstra, pratyakSa sadaguru coga nahIM tyAM AdhAra supAtra. - 5. 8 7. 6 1. darzanapAhuDa/17 (rA. 7. desAI kRta padyAnuvAda) 2. jJAnArNava/1/8, ejana, 3, zrImad rAjacaMdra/patrAMka 52, 4, ejana/patrAMka 679. 5. ane 6. ejana/pRSTa 31, 7, zrI AtmasiddhizAstra 13, Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (savaiyA ekatrIsA) 8. je che tehi tarikI irachA kaccha bhaI bhaiyA tau tau vItarAgajake vaca ura dhArie, bho samudrajalameM anAdi hI hai bUData che jinanA naukA milI citta na TArie. khevaTa+ vicArI zuddha thiratAne dhyAna kAja, sukha ke samUhaka sudaSTisau nihArie. calie je Iha paMtha milie thI mAragame, janma jarA maranake bhayako nivArie. (sayA ekatrIsA) suna jinavAnI jiha prAnI taLe rAgadveSa, te dhanya dhanya jinAAgamameM gAe che. amRta samAnI yaha jiha nAhiM ura AnI, teImUDha prAnI bhAvabhaMvari* bramAe che. yAhI jinavAnIko savAra sukha cAkhyo jina, teI mahArAja bhaye karama nasAe hai. tAte daga* khela bhaiyA leha jinavAnI lakhi, sukhake samUha saba yAhIme batAe haiM. anubhava sukha utpatti karata bhavabhrama dhare uThAI esI bAnI saMtakI je ura bhede AI 11. o aneka saMzaya che, pakSa je batAvatI, netrahIna kahevAya, jene neya daSTi zAstranI. 12. cha eka zabda gurudevakA, tAkA anaMta vicAra, thAke munijana paMDitA veda na pAve pAra. 13. puruSanA ekeka vAkayamAM, ekeka zadalmAM, anaMta Agama rahyAM che, e vAta kema haze? 8. haiyA bhagavatIdAsakRta brahmavilAsa/8. , ejana/4, + nAvika * saMkalpa - vikalpanI jaLa, * AMkha, cakSu. 10, saMtamahimA varNana, rAmacaritamAnasa, 11. hitepadeza 12, mahAtmA kabIradAsajI. 13, zrImad rAjacaMdra/patrAMka 166. + * * Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 14 jema che tema nija svarUpa saMpUrNa prakAze tyAM sudhI nijasvarUpanA nididhyAsanamAM sthira rahevAne jJAnI puruSanAM vacane AdhArabhUta che, ema parama puruSa zrI tIrthakare kahyuM che, te satya che. (harigIta) 15. I jaga-sahitakara saba ahitara zruti sukhada saba saMzaya hare, bhramarega-hara jinake vacana, mukhacandra te amRta jhare. (zikhariNI) 16. 0 ahe! vANI tArI prazamarasa bhAve nItaratI, mumukSune pAtI amRtarasa aMjali bharI bharI; anAdinI mUcha viSa taNI tvarAthI UtaratI, vibhAvethI thaMbhI svarUpa bhaNuM daDe pariNati. 14 zrImad rAjacandra, patrAMka 575 15 cha9-DhAlA, 6/2. 16. virya zrI hi je. zAha kUta samayasAra-stuti, 3. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAka-kathana bhUmikA: bhArata adhyAtmapradhAna saMskRtivALo deza che. A dezamAM viziSTa saMtapuruSanI paraMparA haMmezA vidyamAna rahelI che ane mukhyapaNe A saMtapuruSanA preraka jIvanamAMthI ane temanI divya AtmaddhAraka vANImAMthI A dezanI janatAe vartamAna ane bhAvi jIvanane samRddha, zAMta ane saphaLa banAvyuM che. : gaI sadImAM AvA eka saMtapuruSa thaI gayA, jemanuM jIvana sAdhake mATe jJAna, virAgya ane bhaktinA pratika samuM banI gayuM. A saMta te zrImad rAjacaMdrajI, jeone mahAtmA gAMdhIjIe potAnA mArgadarzaka ane preraka tarIke svIkAryA hatA. temanA jIvanamAMthI mahAtmA gAMdhIjIne satya ane ahiMsAnA siddhAMte jIvanamAM utAravAnI parama preraNuM maLI hatI. - parama tattvajJa zrImad rAjacaMdrajI eka uttama koTinA saMta ane kavi te hatA ja paraMtu pitAnA bhAvene ane anubhavone vANI dvArA saiddhAMtika rIte vyakta karavAnuM viziSTa vacanabaLa paNa temanAmAM hatuM. temanA vacanethI prabhAvita thaI aneka mumukSu - sAdhakone pitAnA jIvanane adhyAtmamArge vALavAnI preraNA maLI che. teozrIne upadeza "zrImad rAjacaMdra" nAmanA graMthamAM saMgrahita thayela che. . . maMthanuM Ayojana: : ' . . . cAra patro (jemanI kamasaMkhyA anukrame ra54, 493, para5 ane 269 che) cUMTIne temanA paranI vizeSa vicAraNanuM Alekhana thavAthI vartamAna graMtha bane che. zrImad rAjacaMdrajInA vizALa upadezamAMthI A cAra patro evI rIte cUMTavAmAM AvyA che ke jethI AdhyAtmiktAmAM rasa lenAra sau kaeNIne potapotAnI regyatA ane jarUra riyAta pramANe upayogI pAtheya maLI rahe. Ama prAthamika bhUmikAnAM sAdhakathI mAMDIne uraca koTinA sAdhaka munine paNa potAnA jIvanane unnata, jJAnasabhara, vikAsazIla ane sva-para-upakArI banAvavAmAM A tattvajJAne sahAyaka, preraka ane mArgadarzaka banI rahe che. dareka patrAMkanA prAraMbhamAM tene TUMka sAra bhUmikArUpe Ape che je vAMcyA pachI tenuM vivaraNa vAMcavAthI viSayane tenA pUrvApara saMbaMdha sahita samajavAnuM sahelAIthI banI 1. zrImad rAjacaMdra' - saMpAdaka: sadgata brahmacArI pUjya zrI govardhanadAsajI. mULa prakAzana varSa: 1951: prakAzaka: zrImad rAjacaMdra azrama - agAsa. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke zakaze. dareka pRSTanA uparanA bhAgamAM moTA akSaremAM mULa upadezanI pAMDulipinuM avataraNa karela che ane tene vizeSArtha nIce nAnA akSaromAM chApela che. vizeSArthonA AlekhanamAM je je zAstrane AdhAra lIdhela che tenI vigata je te pAnAnI nIcenA bhAgamAM pAdanedha svarUpe ApelI che. gujarAtI ane hiMdI avataraNe vizeSArthanI sAthe ja chApyA che jyAre keIka apavAda sivAya saMskRta - prAkRta avataraNenuM gujarAtI bhASAMtara ja avatarita karyuM che, paNa mULa srotanI vigata nIce pAdanedhamAM ApI che, jethI vizeSa abhyAsI mULanuM avalokana karI zake. vizeSArthanuM kada madhyama rAkheluM che. daSTi adhyAtmapradhAna rAkhela che ane pAribhASika zabdone upayoga ocho karyo che. graMthanuM Alekhana ane prajana: zrImad rAjacaMdrajInI anubhavavANI khUba gaMbhIra, arthasabhara, tatvaprakAzaka ane sAdhakone viziSTapaNe preraNAdAyI che. vaLI temanA vistRta, uttama ane upakArI upadeza mAMthI mAtra saMkSipta ane Avazyaka tattvajJAnane ja upadeza A patromAM avatarita kare che. A tatvajJAnane dainika jIvanamAM kevI rIte pravega kare ke jethI A paNa jIvanamAM sAcI AdhyAtmiktAne udaya thAya ane ApaNuM jIvana kRtakRtya bane e daSTine mukhya rAkhIne vizeSArthonuM vivaraNa kareluM hovAthI A graMthane "adhyAtmane pathe" evuM nAma ApeluM che. A graMthamAM mAtra keruM tattvajJAna nathI paraMtu uttama evuM je adhyAtmajJAna tenA saMkSipta varNana sahita dainika jIvanamAM tenA prayoganuM ane prayAganI vidhinuM paNa temAM digdarzana thayeluM che. Ama A graMthane "Synopsis of Principles and Practice of spiritualism" e daSTinI mukhyatAthI avalokana karavAnI vAcakavargane vinaMtI che. A graMthanA Alekhanane eka uddeza te mULa graMthakartAnA mahAna vacanenI UMDI vicAraNAnA avalaMbanathI potAnuM jIvana pavitra banAvavAne avasara vizeSArthanA lekhakane prApta thAya te che. zrImadjInA vacanene sAde saraLa artha yathApadavI sAmAnya mumukSuone paNa samajavAmAM Ave te bIje uddeza che. guNAnurAgI, siddhAMtapremI vidvargane ane pUjya tyAgIgaNane paNa zAstrokta daSTithI temanA vacanene AdhyAtmika ane sAhityika rasAsvAda anubhavavAne avasara prApta thAya te trIjuM prayojana che. chelle, zrIjina paramAtmA tathA pUjya pUrvAcAryonA vacanane sAra dezakALa Adine khyAlamAM rAkhIne kevI rIte saraLa, adabhUta prayogAtmaka ane sekagya zailImAM zrImaddajIe gujarAtI bhASAmAM rajU karyo che te vAtane khyAla paNa sahajapaNe A vizeSArthanA avalokana dvArA paMDitavargane ane zAstrAbhyAsIone AvI jaze tevI bhAvanA asthAne nahIM gaNAya. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAraH A pramANe jJAnI puruSanA vacanene svazakti pramANa vicAra - vistAra karavAmAM alpajJatAthI vA pramAdathI kaMI paNa nyUnAdhika lakhAI gayuM hoya te sujJapuruSe te tarapha aMgulIniraMza karazo ane vizeSArtha lekhakanI kSatine kSamya gaNI udArabhAve mULamAthI yathArthabhAva samajaze evI vinaMtI che. A uttama vacanone Azaya satsamAgamanA vege vAraMvAra abhyAsa dvArA hRdayagata karI, tatvane yathArtha nirNaya karI, upazama-vairAgyane prApta thaI, tatvavicAranI zreNIe caDhI, bhavya AtmajJAnAdi uttama lakSamIne pAmI manuSyabhavanI saphaLatAne pAme evI bhAvanA bhAvI viramuM chuM. sarvajJa saddaguru prati pharI pharI araja e neka 0 lakSa rahe prabhu svarUpamAM che ratnatraya eka." >> zAMtiH saMvata 2036, caitra suda 9, Do. mukuMdabhAI senejI zAhabAlama TolanAkA pAse, amadAvAda-380028 1. sarasvati/7, nityakrama - agAsa, pRSTa 32, Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "adhyAtmane paMthe' graMthamAM agAuthI "jJAnadAna ApanAra dAtAonI zubhanAmAvali amadAvAda muMbaI laMDana amadAvAda amadAvAda 5. amadAvAda rAjakoTa amadAvAda surendranagara amadAvAda 5001 sva. praviNacaMdra amRtalAlanA smaraNArthe. 5001 zrI umarazIbhAI kAnajIbhAI parivAra 5001 zrImatI jayAbahena zazIkAMtabhAI dhruva 5001 zrI amRtalAla dharamazI caMderIyA parivAra 1501 zrI chabIladAsa phulacaMda dezI 1501 zrI pAnAcaMdabhAI bhAIcaMda mahetA 1001 zrI zakarAbhAI gIradharalAla zAha 1001 sva. zAMtIlAla mohanalAla zAha, smaraNArthe 1001 sva. vanItAbena mathurabhAI karasanajI kekArI, smaraNArthe 1001 sva. saubhAgyacaMda medI, smaraNArthe 1001. zrI kalyANabhAI bhegIlAla ha. jyotIbena 501 sva. maMjulAbena caMdulAla catrabhUja zAha, smaraNArthe 501 DaoN. zrI seneja mukuMdabhAI vI. 501 Do. zrImatI sonejI zarmiSThAbahena mukuMdabhAI 501 zrI caMdulAla choTAlAla mahetA 501 zrI harilAla mohanalAla zAha 501 , hemendrakumAra bulAkhIdAsa 501 zrI caMdulAla gIradharalAla zAha 501 , lIlAdhara pipaTalAla zAha 501 , rasIkalAla gokaladAsa zAha 501 me. zAha esasIeTasa ha. upendrabhAI 501 zrI subodhacaMdra zIvalAla zAha 501 , suryakAMta prANalAla zAha 501 , jayaMtIbhAI popaTalAla tathA caMdrakAntabhAI amaratalAla 501 , mumukSubhAI taraphathI 501 eka mumukSu taraphathI 251 , jayaMtIlAla manasukhalAla zAha lekhaMDavAlA 251 , zrIkAMta esa. zAha amadAvAda rAjakoTa amadAvAda amadAvAda Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaI amadAvAda 251 zrI dhIrubhAI ema. jhaverI 151 , araviMdalAla mANekabhAI 151 , ramaNIkalAla umedacaMda zeTha 151 zrI lAlabhAI somacaMda zAha 150 zrImatI caMdanabena cInubhAI 105 zrImati rUkamaNIbena jayasukhalAla khArA 101 zrImati mRdulAbena mahetA 101 , aruNubhAI bhAvasAra 101 , khuzAlacaMda haThIsIMga sakhIdAsa 101 , uttamalAla hemacaMda mahetA 101 zrI eca. je. vyAsa 101 , harSadabhAI cunIlAla zAha 101 zrImatI jazavaMtIbahena zAMtIlAla zAha 101 zrI hiMmatalAla puMjAbhAI 101 , jazavaMtalAla cImanalAla zAha 101 zrImatI kAMtAbahena zAMtIlAla zAha 101 ,, caMdulAla abajIbhAI zAha 101 zrImatI kevalIbahena caMdulAla zAha 101 zrImatI cArubahena surendrabhAI mahetA 101 zrImatI nalInIbahena pravINacaMdra zAha 101 zrI somacaMda DosAbhAI 101 , vImalabhAI choTAlAla 101 zrImatI sAkarabahena mAvajI zAha 101 zrImatI jhaverabena premajI zAha 101 zrImatI savItAbena manubhAI bokhANI 101 zrI hiMmatalAla cInubhAI zAha 101 zrI vinedabhAI zAMtIlAla 51 zrI cInubhAI bAlAbhAI 51 zrI lalitacaMdra zAMtilAla zAha berIvalI ghATakopara amadAvAda pUnA Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsthAnA prakAzane 1. bhaktAmara stotra (guja. padyAnuvAda) 2. sAdhanA sopAna 3, tene tuM bedha pAma 4. cAritrya-suvAsa 5, sAdhaka-sAthI bhAga-1 6. adhyAtmajJAna pravezikA 7. sAdhaka-sAthI bhAga-2 8, adhyAtmane paMthe 9, tattvasAra (chapAya che) zuddhipatraka azuddha pRSTha-samA. lITI thavAthI Ave hyAramanno prApta mUrtimAna anAdikAbIna zubhapayogI thavAnI Ave? hyAtmano pragaTa mUrtimAna anAdikAlIna zubhopagI aisn 66 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmane paMthe Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "yathArtha samajAye parabhAvathI AtyaMtika nivRtti karavI te adhyAtmamArga che. jeTalI jeTalI nivRtti thAya teTalA teTalA samyaka aMza che." -zrImad rAjacandra Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmane paMthe zrImad rAjacandra graMtha patrAMka 254 ne TUMkamAM sAra A patra zrImad rAjacandrajIe khaMbhAtanA mumukSuonA mArgadarzana arthe lakhele che. prathama te jIvane mumukSutAnI bhAvanA ja thatI nathI e sauthI moTo deSa che ema kahI mumukSatAnI vyAkhyA karI che. tyAra pachI mumukSutAnI prAptimAM svachaMdane ke choDavAnI ane te mATe AtmanirIkSaNanI AvazyakatA batAvI che. mumukSatA prApta karyA pachI paNa sAkSAt "mArga prAptine rokanArAM nIcenAM traNa kAraNonuM vizeSa vyAkhyAna karyuM che. (1) A lekanI alpa paNa sukherachA (2) parama vinayanI ochAI (3) padArthane anirNaya. tatkAlIna ghaNAkharA mumukSuomAM A kAraNene saddabhAva teozrIne daSTigocara thaye Thata tema jaNAvI vinayaguNanI viziSTa ArAdhanA dvArA mahAtmAne nirNaya karIne mahAsakti maTADavAnI AjJA karela che. mahAsakti maTavAthI niHzaMkatA, niHzaMkatAthI nirbhayatA, nirbhayatAthI niHsaMgatA che ane tethI paramAtmapadanI prApti hoya che ema jaNAvyuM che. chelle, paraspara dharmavArtAmAM ane tattvavicAramAM udyamavaMta rahI samayano sadupayoga karavA bhaNI lakSa derI vAtsalyabhAva darzAvI patranI samApti karI che. adhyAtmane paMthe Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patraka 254ne sAra darzAvate cATa satsaMga, sanzAstra ane sadAcAranA AzayathI AtmapuruSArtha karatAM jAgelI mumukSutA pitAnA doSa jevAmAM apakSapAtatA svachaMdano nAza bedhabIja bhUmikAnI prApti A lekanI a5 paNa sukherachA, parama vinayanI ochAI ane padArthane anirNaya evA traNa deSane TALavAne puruSArtha mahAtmAnI sAcI oLakhANa mohAsaktine nAza padArthane nirNaya niHzaMkatA tIvra mumukSatA nirbhayatA nisaMgatA paramapada- -nI prApti. - teramA pagale temAM guNasthAnanI prApti! adhyAtmane paMthe Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaI, aSADa suda 8, bhoma, 194chaM- patrAMka naM. 254 niHzaMkatAthI nirbhayatA utpanna hoya che, ane tethI niHsaMgatA prApta hoya che. zrI paramAtmane namaH zrI sadgurudevAya namaH maMgaLAcaraNa (dehA) /jJAna-susaMyama pUrNathI dUra karyA savi karma; pragaTAvyuM paramAtma pada vad zrI bhagavaMta. bodhi-samAdhinA nidhi, samadaSTi saba mAMhI; jJAna-dhyAna-virAgamaya guru pAda namuM ahIM. mithyAtamane TALavA, che addabhuta upadeza, anekAMta vidyA lahuM, jemAM leza na kaleza. vacanAtizaya jehane, karuNa jJAna nidhAna; prazAMta-rasanI mUrati, namuM rAja guru ANu. samIpa samayavatI, parama tatvajJa zrImadda rAjacaMdra praNata, mekSArthIne parama upakArI keTalAka agatyanA patrAMke upara vizeSa vicAraNA karavAnA hetuthI lakhavAno prAraMbha karIe chIe. patrAMka 254 daha Adi jagatanA sarva padArthothI judAM lakSaNavALo huM A zuddha citanya svarUpa AtmA chuM" e be saddaguru-upadezathI, arthathI ane svasaMvedanathI jene thAya che te sAdhaka svasvarUpanA nirNayamAM niHzaMka hoya che ane niHzaMka hovAthI tenA jIvanamAM nirbhayatA ane nisaMgatA kema karIne daSTigocara thAya che. jJAnIoe kahyuM che tema - adhyAtmane paMthe Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRtinA vistArathI jIvanAM karma anaMta prakAranI vicitratAthI pravarte che. (copAI) /"jyAM zaMkA tyAM gaNa saMtApa jJAna tahAM zaMkA nahIM sthApa prabhubhakti tyAM uttama jJAna prabhu meLavavA guru bhagavAna.' / "aTaLa anubhava svarUpa AtmA sarva dravyathI pratyakSa judo bhAsa tyAMthI muktadazA vate che. te puruSa mauna thAya che, te puruSa apratibaddha thAya che, te puruSa asaMga thAya che, te puruSa nirvikalpa thAya che ane te puruSa mukta thAya che."/ A ! "samyakatvavaMta che niHzaMkita tethI che nirbhaya ane, ' che sapta bhaya pravimukta jethI, tethI te niHzaMka che." jeTalA pramANamAM AtmajJAna pragaTayuM hoya teTalA pramANamAM jIvanamAM pAramArthika nirbhayatA pragaTe che; je krame karIne vardhamAna thatAM munidazAmAM vikAsa pAmI (AThamA guNasthAnane aMte) pUrNa thAya che. ajJAnarUpI graMthI chUTI jatAM aMtaraMga niHsaMgatA pragaTe che. ane sarvasaMgaparityAganI dazA aMgIkAra karatAM sarvathA niHsaMgapaNuM siddha thAya che. bAhyAMtara sarva parigrahanI mamatA choDI niHsaMgapaNuM siddha karavAne jJAnIo abhyAsa kare che. jagatanI aneka prakAranI viTaMbaNAomAM phasAyelA jIvane ghaNA prakAranAM vaLagaNa che te pratyakSapaNe joI zakAya che. ahI te zrIguru kahe che ke jIva sAthe lAgelI (jJAnAvaraNIya Adi) karmaprakRtine vistAra anaMta che ane te te karmane AdhIna thaIne ajJAnapUrvaka jIvana jIvI rahelA manuSyamAM aneka prakAranI citravicitratAo dekhAya che. keI kidhI che, kaI kAmI che, kaI lebhI che, koI mAyAcArI che, koInAstikapaNe vate che, koI ADaMbaramAM phasAyela che, kaI zokamagna che, koI bhayabhIta che, keI uDAu che, kaI zarAbI che, koI zikAramAM AnaMda mAne che, kaI laDAIjhaghaDo utpanna karAve che, keI satata niMdAmAM ja racyApacyA rahe che te bIje vaLI kheTAM ALa lagAvIne ke cADI khAIne kalaha utpanna karavAmAM mazagula che. 1. zrImad rAjacaMdra, 107, * 2. ejana, 709. * 3, zrI samayasAra gAthA 228. (zrI hiMmatabhAI je. zAha kRta padyAnuvAda), adhyAtmane paMthe Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane tethI doSanA prakAra paNa anaMta bhAse che; paNa sarvathI moTo doSa e che ke jethI tIvra mumukSatA' utpanna na ja hoya, ajJAnI nA ati ati vistAravALA denuM varNana keNa karI zake ? jema /anaMta prakAranAM karmo che tema te te karmone vaza paDelA jagatanA jIvanA deze paNa anaMta che,te sarva te sava paramAtmAnA jJAnamAM jhabake che chatAM prAyazcitta karate sAdhaka vidhavidha prakAre kabUle che. Atama dhyAnathI re, saMte sadA svarUpe rahevuM, - 0 karmAdhIna che sahu saMsArI, kaIne kAMI nava kahevuM. - Atama- 1 kaI jana nAce, kaI jana jue, koI jana yuddha karaMtA, kaI jana janme, kaI jana khele, dezATana kaI pharaMtA-Atama ra * "he prabhu! he prabhu! zuM kahuM, dInAnAtha dayALa; huM te de.Sa anaMtanuM, bhAjana chuM karuNALa." 1 athavA "ityAdika pApa anaMtA hama kIne zrI bhagavaMtA; saMtati cirakAla upAI vAnI tai kahiya na jAI."ra A jIve eTalAM badhAM duSkarmo karyA che ke jene koI aMta nathI. te te badhAM kathanamAM kema AvI zake? tethI zrIguru A jIva upara karuNa lAvIne tene badhA doSamAM mukhya doSa batAvatAM kahe che ke je deSane AdhIna thaIne vartavAthI pote potAnA sAcA svarUpane jANavAnI ke pAmavAnI jijJAsA ja utpanna karI zakato nathI. Ama A ajJAnI chava mAre sarva karmothI ane sarva dethI rahita thavuM che ane zAzvata jJAna ane AnaMdane pAmavAM che evI vRtti-saddabhAva-mokSAbhilASa, AtmarthitA ja utpanna karatuM nathI. jyAM sAdhAraNa mokSecchA paNa utpanna karavAno udyama karatA nathI tyAM tIvra mokSAbhilASa upajAvI ugra mumukSupaNuM kyAMthI utpanna kare? Ama satya - zAzvata nijavastu pratye bedarakAra e jIva anAdi kALathI janma-jarA-maraNa ane Adhi 1. zrImad rAjacaMdra, 264. 2. Alocana pATha, 27, * zrImad buddhisAgarasUrijI adhyAtmane paMthe Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavA mumukSatA ja utpanna na hoya. - ghaNuM karIne manuSyAtmA keIne koI dharmamatamAM hoya che, ane tethI te dharmamata pramANe pravartavAnuM te kare che, ema mAne che, paNa enuM nAma mumukSatA nathI. vyAdhi-upAdhi jevAM aneka aneka duHkhane pAmI rahyo che. AvA saMsAra-paribhramaNamAM aTavAyelA A jIvane mahapuNyanA udayathI kAkatAlIya nyAye manuSyapaNuM prApta thayuM che. tyAre tenuM sArthakapaNuM karI levA mATe kevI jIvanadaSTi keLavavI joIe te zrIguru karuNA karIne rUDA bhavya jIvone batAve che. A duniyAmAM atyAre aneka dharmamata pravarte che. keI pitAne hiMdu, ke musalamAna, kaI khristI, kaI zIkha, keI jaina, kaI svAmInArAyaNa, kaI vaiSNava, keI vedAMtI, koI pArasI ke kaI vaLI anya prakAre mAne che. je mAtApitAne tyAM deha dhAraNa karyo te mAtApitAnA kuLane, dharmane, AcArane, rItarivAjane, mAnyatAne, dharmavyavasthAne, rUDhigata kriyAone, dharmasthAnakone ke paheravezAdine manuSya pitAnAM mAne che ane ema karavAthI pote dhamI che evI mAnyatAmAM pravartI rahyo che. maMdira, masjida, girajAghara, gurudvArA, derAsara, upAzraya ke agiyArImAM javuM, rUDhigata rIte pUjA, baMdagI, prArthanA, pratikamaNa, vagere balI javAM ke zarIranI besavAnI, UThavAnI, namavAnI, sthira thavAnI ke evI bIjI kriyAomAM pravartavuM tene dhamIpaNuM, ArAdhakapaNuM ke mumukSupaNuM mAne che. paraMtu A rIta paramArtha dharmanI nathI. 1 "ga7 matanI je kalpanA, te nahIM savyavahAra bhAna nahIM nijarUpanuM, te nizcaya nahIM sAra."1 | "e che parapaMca sahu peTa bharavA taNuM, AtmArAma paribrahma na joye; bhaNe narasaiMye te tatvaciMtana vinA, * ratnaciMtAmaNi janma po." - "amane te brAhmaNa, vaiSNava game te samAna che. jaina Adi kahevAtAM hoya ane matavALA hoya te te ahitakArI che, matarahita hitakArI . | ga7ne bheda bahu nayane nihALatAM tavanI vAta karatAM na lAje, udarabharaNAdi nija kAja karatAM thakA, | moha naDiyA kaLikALa rAje......dhAra taravAnI.' 1, zrI AtmasiddhizAstra, 133, 2. bhaktakavi narasiMha mahetA, 3, upadezachAyA, zrImad rAjacandra, 6. 4. gIrAja zrI AnaMdadhanajI mahArAja, adhyAtmane paMthe bhaNe nara citAmaNi che. jene Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSatA e che ke sarva prakAranI mahAsaktithI mUMjhAI eka mokSane viSe ja yatna karavo ane "tIvra mumatA e che ke ananya preme mokSanA mArgamAM kSaNe kSaNe pravartavuM. jeNe sAcI mumukSutA pragaTAvavI che teNe te sarva prakAranA mAhathI rahita thavAne apratima puruSArtha karavAnuM che. moharUpa je Asakti (rAgaze) tenAthI akaLAmaNagUMgaLAmaNa anubhavIne tethI rahita thavAnI laganI na lAge, dhUna na caDe, nirNaya na bane ane puruSArtha na ulase te kadApi sAcuM sumulupaNuM pragaTI zake nahi. A mohanA be prakAra che. darzanamoha (beTI mAnyatA) ane cAritramoha (khoTuM AcaraNa). , , "ka mehanIya bheda be, darzana, cAritra nAma; be haNe bedha vItarAgatA acUka upAya Ama." mahathI rahita thavA ArAdhanAnA kramamAM saddabodhane paricaya karavo Avazyaka che, ane te saddabodhane pitAnA jIvanamAM sthira karI te pramANe pitAnA jIvananI zuddhinA prayogarUpa AcaraNa karavAnuM paNa jarUrI che. A prakAre mAtra mokSarUpI prayatna ja jyAre jIvanamAM agrImatAne pAme, ane tene anurUpa jayAre jIvanavyavahAranuM Ayojana karavAmAM Ave tyAre jANavuM ke mumukSupaNuM - AtmAthI pANuM kharekhara pragaTayuM che. | "maMda viSaya ne saraLatA, saha AjJA suvicAra 0 - karuNA komaLatAdi guNa, prathama bhUmikA dhAra." "kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mekSa abhilASa; bhave kheda prANIdayA, tyAM AtmArtha nivAsa." tyAga, vairAgya, upazama ane bhakti mumukSu jIve sahaja svabhAvarUpa karI mUkyA vinA AtmadazA kema Ave? paNa zithilapaNAthI, pramAdathI e vAta vismRta thaI jAya che." 1. zrI AtmasiddhizAstra, 103. 2. zrImad rAjacaMdra, 954. 3. zrI AtmasiddhizAstra, 38. 4. zrImad rAjacaMdra, 643. adhyAtmane paMthe Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIvra mumukSatA viSe atre jaNAvavuM nathI paNa "mumukSatA viSe jaNAvavuM che, ke te utpanna thavAnuM lakSaNa potAnA doSa jovAmAM apakSapAtatA e che, ane tene lIdhe svacchedane nAza hoya che. svaccheda jyAM thoDI athavA ghaNI hAni pAme che, tyAM teTalI bodhabIja yogya bhUmikA thAya che. --mumukSutAthI AgaLanI dazA tIvra mumukSatA che. jenuM lakSaNa e che ke niraMtara zuddha deva-guru-dharma pratye ati ullAsabhAve atyaMta bhakti pragaTe che, je bhaktinI paripakavatA thaye nijavRttine pravAha zuddha citanya pratye vaLe che ane nirvikalpa AtmAnubhavane prasaMga vAraMvAra sAMpaDe che. A sthiti mukhyapaNe AtmajJAnaprApti pachI saMyamadazAmAM pragaTa thavAthI utpanna thAya che ane tenuM mukhya lakSaNa tattvasvarUpanI ciMtavanA dhArApravAhathI vahetI thakI bedhi-samAdhinA mArgane atizayapaNe sAthe te che. Ane ja prazamasukha kahevAmAM Ave che. paraprema pravAha baDhe prabhuse, saba Agama bheda suura base vaha kevala ke bIja jJAnI kahe, nijake anubhava batalAI dIye." ( "ghaDI ghaDI pala pala sadA, prabhu sumirana cAva 'narabhava saphala je kare, dAna, zIla, tapa bhAva.".....2 "jIvAdi padArtho tathA (temAM sArabhUta) nija AtmatatvanA ciMtavana rUpa samyagajJAnamAM niraMtara jAgRti rAkhavI tene abhijJAne paga kahe che." | 'vamAna samati thaI, TALe mizyA bhAsa / udaya thAya cAritrane, vItarAga pada vAsa". "darzanamoha vyatIta thavAthI jJAnInA mArgamAM paramabhakti samutpanna thAya che, tatvapratIti samyaphapaNe utpanna thAya che. tattvapratIti vaDe zuddha caitanya pratye vRttine pravAha vaLe che. zuddha caitanyanA anubhava arthe cAritrameha vyatIta karavA yogya che." A prakAre kSaNe kSaNe jemAM AtmajAgRti che tevI tIvra mumukSutAnI vAta na karatAM sAmAnya ane madhyama kakSAnA sAdhakone mukhyarUpe A kALe je prayojanabhUta che tevI mumukSatAnA viSayanuM pratipAdana karatAM zrIguru kahe che ke je koI sAdhaka sAce 1. zrImad rAjacaMdra, 265. 2. bRhada AlecanA. 3. jIvAdipadArtha -svatattvaviSaye, samyagjJAne nitya yuktatA abhikSNa jJAnopayogaH // 6/24 sarvArtha siddhi. 4, zrI AtmasiddhizAstra, 112. 5. zrImad rAjacaMdra, 901. adhyAtmane paMthe Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svacchaMda jayAM prAye dabAya che, tyAM pachI "mArgaprAptine rokanArAM traNa kAraNe mukhya karIne hoya che, ema ame jANIe chIe. A lokanI alpa paNa sukhecchA, parama dainyatAnI (vinayanI) ochAI ane padArthane anirNaya. e badhAM kAraNe TALavAnuM bIja have pachI kahezuM, te pahelAM te ja kAraNone adhikatAthI kahIe chIe. A lokanI alpa paNa sukhecchA, e ghaNuM karIne tIvra mumukSutAnI utpatti thayAM pahelAM hoya che te havAnAM kAraNe.... mumukSu thavAnI bhAvanAvALo hoya teNe niSpakSapaNe potAnA dene jANavA, oLakhavA ane kADhavA ke jethI anAdikALane koThe paDI gayele e jIvane svaccheda ghaTe. aneka janmanA saMskArothI jIvane dehabuddhi ane bahirdaSTipaNuM vate che ane moharUpI madirAthI unmatta thaI mana phAve tema deha-vANI-mananI pravRttimAM niraMkuzapaNe te vatI rahyo che. have, jema jema saddagurunA sAnnidhyamAM ke satsaMganA vegamAM rahIne ArAdhanA kare tema tema nija mati kalpanA cheDI jJAnInA mArgane ArAdhaka bane. jema jema sanmArganI ArAdhanA karato jAya tema tema svachaMda ghaTatuM jAya, mArgAnusArIpaNuM sadhAya ane mumukSutA vardhamAna thAya. 1 "pratyakSa saddaguru yogathI svachaMda te rokAya, 'anya upAya karyA thakI prAye bamaNo thAya." mAnAdika zatru mahA nija Ide na marAya; I jAtAM sadguru zaraNamAM a85 prayAse jAya." A pramANe sadaguru AjJAe vartatAM sahajapaNe anekavidha kalyANa thAya che ane AtmajJAnaprApti mATenI yegyatA vadhI jAya che. AvA supAtra athavA "uttama mumukSune paNa haju "sAkSAt-mokSamArganI prAptine rokanArAM je mukhya traNa kAraNe che te kAraNone nirdeza karI zrIguru kaMIka vistArathI te kAraNenI samajaNa Ape che ke jethI te kAraNothI rahita thavA mumukSu puruSArtha kare. prathama kAraNa te A lokanI alapa paNa sukhecchA che. mokSamArgamAM sarva prakAranI jagatanI IrachAe bAdhaka ja che, tethI uttama mumukSue saddagurunA sAnidhyane ke satsaMgane Azraya karI yathArtha bedhane aMtaramAM dhAraNa kare. A baMdhanA phaLarUpe mumukSue mAre AtmA ja sarvotkRSTa ane zAzvata sukhane khajAne che" evI niHzaMkatA upajAvavI 1 ane 2. zrI AtmasiddhizAstra, 16/18. adhyAtmane 5the Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzaMkapaNe te "sata' che evuM daDha thayuM nathI, athavA te "paramAnaMdarUpa ja che ema paNa nizcaya nathI. athavA to mumukSatAmAM paNa keTaloka AnaMda anubhavAya che tene lIdhe bAhyazAtAnAM kAraNe paNa keTalIka vAra priya lAge che (!) ane tethI A lokanI a9pa paNa sukhecchA rahyA kare che, jethI jIvanI jogyatA rokAI jAya che. joIe. nija zuddha AtmatatvanI abAdhita sattAnI AtyaMtika ruci jyAM sudhI na thAya tyAM sudhI mumukSanA jIvanane jhoka jevI joIe tevI gatithI sAdhanA tarapha vaLatuM nathI. jyAM sudhI jagatanA keI paNa padArthamAMthI sukha maLaze evI mAnyatA UDe UMDe paNa rahe tyAM sudhI paramAnada rUpa evA pitAnA AtmA pratye vRttinuM pravAhavuM thAya nahi ane jayAM sudhI Ama na bane tyAM sudhI AtmasAkSAtkAra kevI rIte thaI zake ? mATe jyAM sudhI mekSechA yathAyogya ane tIvra nathI banatI tyAM sudhI mumukSue saddaguru AjJAnI zraddhAnA baLe AgaLa vadhavuM rahyuM. aNumAtra paNa rAgAdine saddabhAva vate jehane, 1 te sarva Agamadhara bhale paNa jANa nahIM Atmane.' he jIva bhUla mAM. tane satya kahuM chuM. sukha aMtaramAM che te bahAra zodhavAthI nahi maLe. aMtaranuM sukha aMtaranI sthitimAM che, sthiti thavA mATe bAhya padArtho saMbaMdhInuM Azcarya bhUla.2 vate nija svabhAvane anubhava lakSa pratIta; 1 vRtti vahe nijabhAvamAM paramArthe samakti."3 Ama, AtmasvarUpamAM yathAyogya niHzatAnI UNapa tathA te ja paramAnaMdarUpa che e bAbatane anizcaya - A be peTAkAraNane nirdeza karyo. have mumukSudazAmAM paNa amuka prakAranA sukhanuM vadana thAya che tevuM trIjuM peTAkAraNa darzAve che. jema jema krodhAdi upazama pAmatA jAya ane sAmAnyapaNe bhaktimArga AdinI ArAdhanA jAmatI jAya tema tema sukha upajAvanArA be prakAranAM kAraNe sAdhakadazAmAM AvI paDe che. eka te anekavidha sAtviktAnA aMze jevA ke saddaguru-paramAtmA AdinA darzana-pUjana-vinaya karatAM karatAM romAMca, harSAzru, kaMThanuM gadagada thaI javuM, samasta 1. zrI samayasAra, 2018 2. zrImad rAjacaMdra, 108. 3. zrI AtmasiddhizAstra, 111. adhyAtmane paMthe Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapuSamAM ja paramezvara-buddhi ane jJAnIoe parama dharma kahyo che; ane e buddhi parama dainyatva sUcave che. zarIranuM pulakita thavuM, dehabhAna kathaMcita vismRta thaI bhAvAvezamAM nRtya Adi zubha anuSThAnamAM pravartavuM vagere Upaje che je sAdhakane ullAsa upajAve che. AvAM anekavidha sAtvika AnaMdanAM spaMdanene je tAvika mAnI levAmAM Ave te sAdhaka A viziSTa zubhabhAvanI bhUmikAmAM aTakI jAya che ane sAkSAt mokSamArgathI (zuddhabhAvathI) vaMcita rahI jAya che. bIjA prakArano AnaMda, je mumukSu dazAmAM sahajapaNe saMyegavazAt AvI bane che te pavitratA-mizrita puNyodayane che. mumukSue saMpAdita karelAM jJAna-bhakti sadAcaraNa AdithI prabhAvita thayele sAmAnya bhaktasamAja, te mumukSunI vidhavidha sevAzuzraSA karavA lAgI jAya che. suMdara svAdiSTa bhejana, kIMmatI-va, nayanaramya AvAsa, zArIrika sevA, namaskAra-Adara-praNAma-satkAra vagere bAhya sukhAkArInAM sAdhane te mumukSunI tahenAtamAM hAjara karI de che. vaLI mumukSune pitAthI vizeSa guNavAna ane jJAnavAna keI bIjuM AjubAjumAM dekhAtuM na hovAthI tene paNa pitAmAM mahattAne AbhAsa utpanna thaI jAya che. Ama viziSTa puNyanA udayathI saMprApta thayelI sAmagrInA grahaNamAM rokAI javAthI tenI vRtti puNya-pApanA phaLarahita evA nijasvarUpanI sAdhanAmAM kAM te pravRtta ja thatI nathI athavA eTalI maMdapaNe pravRtta thAya che ke jethI cheDA vakhatamAM te niSkriya thaI svayaM samAptine pAme che. AvA banemAMthI kaI paNa prakAramAM rokAI gaI che jIvanacaryA jenI, te mumukSu, tathArUpa yogyatAne na pahoMcavAne lIdhe, sAkSAt mokSamArga prAptithI vaMcita rahI jAya che. A pramANe, "mArga prAptine rokanAra prathama kAraNanuM vyAkhyAna pUruM thayuM. bhokSamArga prAptine rokanAruM dvitIya kAraNa je parama vinayanI ochAI, te have jaNAve che. jagatanA sarva ajJAnI mAM joke aMhatva-mamatvane mATe doSa devAmAM Ave che, te paNa manuSyanA avatAramAM ane vaLI A kaLiyuganA manuSyamAM te abhimAna, svAbhimAna ahaMkAra [ ke svamAna !-self-respect ! ] nA bahAnA heThaLa Adi aneka nAmathI oLakhAtA mAnanA aMze daSTigocara thAya che. vartamAna paryAyamAM (eTale ke dehamAM) ane vartamAna saMyogomAM pitApaNAnI brAMti UpajI che tevA manuSyomAM aneka prakAranAM mithyAbhimAna hoya che. huM zeTha chuM, zAhukAra chuM, moTo hisAbanIsa chuM, pradhAna chuM, lAgavagavALo chuM, saMghapati chuM, rAjyasattAvALo chuM, Ijanera chuM, nAgara brAhmaNa, sisodiye rajapUta ke dazA zrImALI adhyAtmane paMthe Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chuM, amIravargane chuM. "buddhijIvI (cream of society, intellectual) chuM, AvA AvA, aneka prakAranAM abhimAna vartamAna samAjamAM dekhAya che. vaLI huM tyAgI chuM, tapasvI chuM, vratI chuM, dIrdhakALathI saMyamI chuM, prakhara prajJAvAna chuM, satAvadhAnI ke zatAvadhAnI chuM, zAstramarmajJa chuM, aneka ziSyano guru chuM, aneka vidyAmAM pAraMgata chuM, riddhisiddhine dhAraka chuM, amuka saMpradAya vaDe chuM-AvA prakAranAM ghaNuM abhimAna paNa vartamAna manuSyomAM jaNAya che.' je sAce mumukSu hoya teNe te potAnA sAcA zuddha AtmasvarUpane jANyuM che tethI AvA koI prakAranA ahaMkAra dhAraNa karyA vagara jemanA pratApathI pitAne pitAnA sAcA svarUpanuM jJAna-bhAna thayuM tevA zrI saddagurudevane athavA puruSane ja te mahattAvALA mAne che ane potAne kharekhara temane sAro sevaka mAne che. Ama karyuM che jeNe e mumukSu saddagurudevane ja bhagavAna samAna gaNe che ane pitAnAM kahevAya che tevAM tana, mana, dhanAdi sarva temane caraNe dharIne, temanI AjJAnI yAcanA karIne temanI AjJAnuM samajI samajIne upagapUrvaka pitAnI zakti pavyA vinA ArAdhanA kare che. , "zuM prabhu caraNa kane dharuM, AtmAthI sI hIna, 'te te prabhue Apiyo, vatuM caraNAdhIna. "A dehAdi AjathI, varte prabhu AdhIna, dAsa dAsa huM dAsa chuM, teha prabhune dIna.1 "pratyakSa saguru sama nahIM parokSa jina upakAra; " e lakSa thayA vinA Uge na AtmavicAra." "AjJAnuM ArAdhana te ja dharma ane AjJAnuM ArAdhanA te ja tapa." mANa dhammo ANAe tavo. , "dAsa kahAvana kaThina hai, meM dAsanake dAsa, | aba te aisA he radU, ki pAMva talekI ghAsa....4 1. zrI ratnakaraMDazrAvakAcAra, gAthA 25. 2. zrIAtmasiddhizAstra, 125. 1. zrI AtmasiddhizAstra, 126. 2. zrI AtmasiddhizAstra, 11. 3. upadezapada, haribhadrasUri. 4. mahAtmA kabIradAsajI. adhyAtmane paMthe Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jethI sarva prANIne viSe pitAnuM dAsatva manAya che ane parama jegyatAnI prApti hoya che. rAI bAMTA bIsavAM, phira bIsanakA bIsa, aisA manavA je kare, tAhi mile jagadIza." "saddaguru padameM samAta hai, arihaMtAdi pada sarva, 0 | tAteM saddaguru caraNake, upAse tajI garva.' AvAM AvAM aneka vacanethI satparuSanuM - saddagurunuM addabhuta alaukika mAhAsya pUrve mahApuruSoe prakANyuM che. sAdhakane jyAre A vAta aMtaramAM yathArtha samajAya tyAre tene atizaya ullAsa Ave che. puruSanI ekaniSThAe sevA karavAthI ane temanA sAcA svarUpanI oLakhANa thavAthI temanAmAM prabhunA jevI ja divya jJAnatinuM darzana thAya che. temanI AjJAna ArAdhanathI pitAne paNa kAma karIne temanA jevI ja Atmika samRddhi avazya pragaTe che. "tanase manase dhanase sabase, guradevakI Ana svaAtma base; 0 | taba kAraja siddha bane apane, rasa amRta pAhi prema ghane." enuM svapna je darzana pAme re, tenuM mana na caDhe bIje bhAme re, thAya sadagurune leza prasaMga re, tene na game saMsArIne saMga re."8 A uparokta prakAre jyAre pitAnAmAM viziSTa vinayaguNanuM pragaTavuM thAya tyAre tenA phaLarUpe prANImAtramAM pitAnA jevo ja AtmA dekhAvAthI te saunI "sevAne bhAva Upaje che, jethI "sarvAtmabhAvanI sAdhanA saheje saheje bane che; ane dharmadhyAna pratye vaLavAnI pAtratA krame karIne sAdhakamAM pragaTe che. A vAta kerA tarkathI samajaNamAM Ave tevI nathI, paNa pitAnAmAM uttama pAtratA pragaTa karavAnI rucivALA mumukSune A vinayaguNanI ArAdhanAne prayoga jIvanamAM karavAnI bhAvanA Uge che. bIjI bAju zuSkajJAnI - matAthI manuSya A bAbatane marma pAmatuM nathI ane mahAna AtmalAbhathI vaMcita rahI jAya che. 5. mahAtmA kabIradAsajI. 6. saddaguru stuti-zrIratnarAja svAmI, 7. zrImad rAjacaMdra, 265. 8, AtmajAgRtinAM pado, nityakrama agAsa. adhyAtmane paMthe Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadApi e banne thayAM hoya, tathApi vAstavika tattva pAmavAnI kaMI jegyatAnI ochAIne lIdhe padArtha-nirNaya na thayo hoya te citta vyAkuLa rahe che ane mithyA samatA Ave che. vinayaguNanuM mokSamArgamAM AvuM alaukika mAhAmya che, tethI ja zrI uttarAdhyayanasUtranA chatrIsa adhyayanamAM vinaya-adhyayana sarvaprathama mUkela che. jyAM sudhI AvA vinayaguNane nahi ArAdhe tyAM sudhI tamArI game tevI tIkSaNa buddhi paNa prajJArUpe pariNamaze nahi ane Atmatatvane grahaNa karI zakaze nahi; mATe vinayanuM AvuM alaukika mAhAbhya he Asannabhavya (jemanI mukti nikaTa che tevA) cha ! saMmata kare, temAM ja tamAruM kalyANa che, ema vItarAgamArgamAM zrIguruone upadeza che. e mArga vinaya taNo, bhAkhe zrI vItarAga, mULa hetu e mArgane, samaje keI subhAgya."1 heya mumukSu jIve te samaje evuM vicAra, hAya matAthI jIva te avaLe le nirdhAra."2 || "vinayAcAra saMpanna, viSayathI parADumukha, jJAnanI bhAvanAvALA lahe che hita uttama."3 Ama, mArga prAptine rokanArAM be kAraNene samajAvIne have zrIguru chelluM ane trIjuM kAraNa kahe che ane te che padArthane anirNaya. paramArthane kharekhara prApta kare te kAMI ramata vAta nathI. satsaMga, sabaMdha, sadAcAra ane tasvAbhyAsanA baLathI jema jema avidyAnA daDha saMskAronI pakaDa sAdhakajIva uparathI DhIlI thatI jAya che tema tema tenI gyatA vadhatI jAya che, tene vikAsa thatuM jAya che ane uMcAM uMcAM pariNAmane prApta karato thake te graMthibheda (avidyAnA nAza) bhaNI daDhatAthI DagalAM bharyuM jAya che. saddagurunA bodhane madhyasthapaNe grahaNa karate, kaI paNa durAgraha na rAkhate thake, mAtra satya tatvane ja grahaNa karavAnI aMtaraMga jijJAsAvALe te puruSa jyAre A sapuruSArtha jALavI rAkhe che tyAre sApekSavAdanuM (anekAMtavidyAnuM) rahasya tene saddagurunA bodhathI dhIme dhIme samajAtuM jAya che ane jema jema samajAtuM jAya che tema tema vastutatvane yathArthabhAva tenA aMtaramAM bhAsane jAya che. Ama, sarva prakAre prajanabhUta tonuM aviruddha jJAna siddha thatAM avazya tene uttama AtmalAbha thAya che. 1. zrI AtmasiddhizAstra, 20. 2. ejana, 22, 3. sArasamuracaya: kulabhadrAcArya. 14 adhyAtmane paMthe Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpita padArtha viSe "sata'nI mAnyatA hoya che, dIrghakALa sudhI yathArtha bodhane paricaya thavAthI bAdhabIjanI prApti hoya che ane te bAdhabI ja te prAye nizcaya samyakatva hoya che." "jAke hirameM syAdavAda sAdhanA karata, zuddha Atamake anubhau pragaTa bhaye hai, jAke saMkalapa vikalapa ke vikAra miTI sadA kAla ekabhAva rasa pariNaye hai, jAte baMdha vidhi parihAra mokSa aMgikAra - a suvicAra pakSa saU chAMDI dIne hai, jAkI jJAna mahimA udyota dina dina prati, - sou bhava sAgara ulaMghI pAra gaye hai.2 zrAmaya jyAM ekAgarUya ne ekAgaya vastu nizcaya nizcaya bane Agama thakI, Agama prarvatanA mukhya che." Oo "pravacana aMjana je sadbhara kare, dekhe parama nidhAna jinezvara; hadaya-nayana nihALe jagadhaNu, mahimA meru samAna jinezvara, dharma jinezvara gAuM 4 A pramANe jJAnIpuruSanA vacananA AdhAre vastusvarUpane yathArtha nirNaya karavo joIe. A ja samyagajJAna che. jayAM sudhI AvuM samyagUjJAna aMtaramAM susthita na thAya tyAM sudhI citta caMcaLa rahe, bhaya ane AkuLatA TaLe nahi ane anekavidhi saMkala5- vikapanI jALamAM sAdhaka phasAyelo rahe. kadAcita upara uparathI samabhAva rAkhavAno prayatna kare, paNa yathArthadhamAM sthiratA na thaI hovAthI nAmamAtra samatA - upalaka samatA - dekhAvanI samatA Ave, sAcI samatA Ave nahi. Ama vastune yathArtha nirdhAra aMtaramAM thayA vinA jagatanA anekavidha padArthomAM vRtti doDyAM kare che ane jyAM sthira thavI joIe tyAM sthira thaI zakatI nathI. A vizvane sarvotkRSTa padArtha mAre zuddha AtmA ja che. tenAthI vizeSa, meTu, mahAna, unnata sukhadAyaka, uMcI kakSAnuM, upAdeya, svIkArya, AdaraNIya, zreyarUpa, dhyeyarUpa, lakSyarUpa, zraddhavAyegya, prAptavya, ane kRtakRtyatAdAyaka anya koI ja nathI e nirNaya mumukSune thI anivArya che. A parama padArtha je nijAtmA, 1. zrImad rAjacaMdra 330. 2. zrI samayasAra nATaka, 3. zrI pravacanasAra 232. 4. yogIrAja zrI AnaMdaghanajI mahArAja, adhyAtmane paMthe 15 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jethI kALe karI apUrva padArthane viSe parama prema AvatuM nathI, ane e ja parama jegyatAnI hAni che. A traNe kAraNe ghaNuM karIne amane maLelA ghaNAkharA mumukSamAM ame joyA che. mAtra bIjA kAraNanI kaMIka nyUnatA kaI kaI viSe joI che. temAM premano pravAha te ja vaLe che tenuM sarvotkRSTapaNuM aMtaramAM nirdhArita karIne tene ja abhyAsa karavAmAM Ave. yathA- e rIta darzanajJAna che, Indriya-atIta mahArtha che. 0 mAnuM chuM AlaMbanarahita, jIva, zuddha, nizcaya dhruva che." Atma-padArthanuM atyaMta mAhAsya aMtaramAM bhAsavuM, ekamAtra AtmatRprAptinI ja ruci rahevI ane sarva matamatAMtara, paMtha-Agraha, vyaktigata ke daSTigata rAgamAM rokAI javAne tathA paMtha-vyAmahAdine abhAva tha - AvI dazAne prApta thayele jIva saddagurunA bedhane pAmIne, tattvane yathArtha nirNaya karI zake che. A rIte padArthanA nirNayane pAmelA jIvane sva-dravya (zuddhAtmA) pratye AtyaMtika prema pragaTe che, je pragaTavuM te ja sAkSAt mekSamArga che, kAraNa ke tyAra pachI tevA uttama pAtratAne pAmelA jIvane mokSaprAptimAM kaI bAdhaka kAraNa rahetuM nathI, zrIguru kahe che ke moTA bhAganA temane maLelA mumukSuomAM temane A traNa kAraNe dekhAyAM che. paraMtu koI koI mumukSuomAM vinayaguNanuM kaMIka prAgaTaya daSTigocara thayuM che. AvA bhAgyavAna mumukSuo vizeSa puruSArtha karIne je vinayaguNanI ugra ArAdhanAmAM joDAIne yathArtha rIte paramavinayapaNAne prApta thaI jAya te temanAmAM uttama pAtratA pragaTa thaI jAya. AvA mumukSune mokSamArga avazya prApta thAya che. mATe puruSane yathArthapaNe oLakhIne temanA pratye sarvArpaNa karavuM ema kahevAne zrI saddaguruno Azaya jANo. vizeSa kyAM sudhI A vAtane vistAra karyA kare ? bhUtakALa, vartamAnakALe ane bhaviSyakALe A ja mArga che ke guNavAnone oLakhI, temanA guNonI kharekharI pichAna karI, temanI parama bhaktine AdhIna thaI temanA batAvelA mArge cAlavuM. 5 |"zramaNe jine tIrthakare, e rIta sevI mAgane 1 siddhi vaya namuM temane, nirvANanA te mArgane." mArga prAptine rokanArA pahelA ane trIjA kAraNane rakAsa thavA mATe parama vinayapUrvaka vartavuM ane vAraMvAra puruSanA samAgamane Azraya karI temanA vyaktitvamAM rahelI je divyatA, AtmadaSTi, AtmalakSa ane sahaja udAsInatA tene oLakha 1. zrI pravacanasAra, 182. 2, zrI pravacanasAra, 199, adhyAtmane paMthe Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane jo teomAM sarva prakAre (parama denyatAnI khAmInI) nyUnatA thavAnuM prayatna hoya te jogya thAya ema jANIe chIe. parama dainyapaNuM e traNemAM baLavAna sAdhana che; ane e traNenuM bIja mahAtmAne viSe parama pramANi e che. adhika zuM kahiye? anaMta kALe e ja mAga che. paheluM ane trIjuM kAraNa javAne mATe bIjA kAraNanI hAni karavI ane mahAtmAnA jege tenA alaukika svarUpane oLakhavuM. oLakhavAnI parama tIvratA rAkhavI, te oLakhAze. mumukSunAM netre mahAtmAne oLakhI le che. vAne prayatna kare. je kaI mumukSu, AtmAne sAce khapI thaIne puruSane oLakhavAne vAraMvAra prayatna kare che ane viparIta kAraNe AvavA chatAM potAno prayatna pramANikatAthI jALavI rAkhe che, tenAmAM krame karIne eka evI divya daSTi Uge che ke jenA pratApe karIne tene puruSanA AtmAnI oLakhANa thaI jAya che. AvI pAradarzaka oLakhazakti pedA na thAya tyAM sudhI satata satsamAgama karyA ja kare tathA sanzAstra ane sadAcAranuM daDha avalaMbana laIne potAnI mumukSadazA keTalI vardhamAna thAya che tenuM aThavADika, mAsika ke vArSika saravaiyuM kADhavuM ane niraMtara doSa dUra karavAne puruSArtha jArI rAkhavo e ja mokSaprAptinuM rahasya che. je koI sAdhakane puruSanA svarUpane yathArtha ane daDha nizcaya thAya tene zuM zuM phaLanI prApti thAya e vAta have zrIguru samajAve che. sapuruSa te pragaTa zuddha AtmA che. jene tattvadRSTithI satparuSanI oLakhANa thAya tene jo ke sapuruSa pratye alaukika bhaktibhAva Upaje che chatAM vyaktigata rAgamAM te vyAmoha pAmato nathI. temanAmAM pragaTelA zuddha Atmatattva pratye te sAdhakamAM parama Adara pragaTe che ane tethI dinapratidina temanAmAM rahelAM anekavidha guNo pitAnAmAM kevI rIte pragaTe te taraphane tene puruSArtha vadhI jAya che. phaLasvarUpe samatAbhAvanI temanI sAdhanAnuM anusaraNa ane anukaraNa karatA e te sAdhaka, AtmA-anAtmA ane svaparanA viveka bhaNI vaLe che. je mumukSu A rIte puruSanA Azraye bhedajJAnane abhyAsa kare che, tenI mahadaSTi kama karIne ghasAI jAya che ane jJAnadaSTi vikAsa pAme che. Ama eka mahAtmAnI oLakhANa yathArtha rIte jyAre sAdhakane thAya tyAre nIce kahyA tevA aneka prakAra tenA jIvanamAM bane che je badhAyane zAstrakAra bhagavatee vividha apekSAee samyakatva ke AtmajJAna kahI biradAvyA che. adhyAtmane paMthe Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtmAmAM jene daDha nizcaya thAya che, tene mahAsakti maTI padArthane nirNaya hoya che, tethI vyAkuLatA maTe che. (1) te satparuSa pratye tene AtyaMtika ane pAramArthika bhakti pragaTa thAya che. (2) anya sarva mahAtmAonI paNa tene oLakhANa thaI jAya che, kAraNa ke sarva mahAtmAonI jAta (samyapaNAnI apekSAe) eka che. (3) mahAtmAnI oLakhANa thatAM AtmA anAtmAnI eTale ke jIva-achavAdi prajanabhUta tanI paNa sAcI zraddhA ane nirNaya tene thaI jAya che. A pramANe je mumukSune tane yathArtha nirNaya thavAthI AtmajJAna pragaTayuM tene AtmajJAnanA phaLasvarUpe nirAkuLatA Upaje che. have zuM thaze ? sukha Avaze ke duHkha? saphaLatA maLaze ke niSphaLatA? mAna thaze ke apamAna ? UMdhuM thaze ke catuM ? rega Avaze to ? mArI sevA koNa karaze? kadAca mRtyu thaI jaze? garIbAI AvI paDaze ?- A ane AvA aneka prakAranA vikalpanI jALanuM jora have tenA aMtaramAM rahetuM nathI, kAraNa ke prajanabhUta sarva tattvano nirNaya thaye hevAthI, pApa-puNyane ane mokSatavane paNa tene nizcaya thaI gayo che. AnA phaLasvarUpe ciMtAmagnatA, AkuLavyAkuLatA, bhaya (sense of insecurity) zekAdine parAbhava thaI eka zItaLa-zAMtaudAsIna yathAyogya-sahajadazA tenA jIvanamAM pragaTe che. kahyuM che ke- " gaI vastu zAce nahIM, Agama vachA nahi, vartamAna vate sadA, se jJAnI jagamAM hiM, rAImAtra ghaTavadha nahIM dekhyAM kevaLa jJAna; yaha nizcaya kara jAnake, tyajIe parathama * * dhyAna.1 AkuLavyAkuLatAno abhAva thavAthI je niHzaMkatA Upaje che te A prakAre ke jagatanA padArthomAM te jema banavAnuM hoya tema bane, mAre te mArA AtmahitamAM ja prayatna karo egya che. rAgAMzo vidyamAna hovAthI bIjuM je kAMI kArya thAya temAM te huM nimitta mAtra chuM. aNumAtra paNa jagatane padArtha mAre nathI e mAro nizcaya che. A nirNaya thaye che jene te jJAnI mahAjJAnI thAya che ane bahAAMtara sarva baMdhanathI mukta thaI zAzvata, svAdhIna ane atIndriya AnaMdane te prApta kare che. * parathama dhyAna ArtadhyAna khoTuM dhyAna, khoTI ciMtA. 1, lAlA raNajitasiMha kRta bRhad AcanA/21, 19. adhyAtmane paMthe Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tethI niHzaMkatA Ave che. jethI jIva sarva prakAranA duHkhathI nirbhaya hoya che. ane tethI ja niHsaMgatA utpanna hoya che, ane ema yogya che. mAtra tama mumukSuone athe TUMkAmAM TUMkuM A lakhyuM che. pUrvAcAryoe jJAnInI niHzaMkatA ane nirbhayatAnuM varNana aneka prakAre karyuM che. jJAnI(samyagdaSTi)nAM ATha aMgomAM paheluM ja aMga niHzaMkatA mUkahyuM che ane te vaDe ja tene sAteya prakAranA bhayathI rahita kahyo che. AvI uparokta prakAranI sAdhanAnA baLe pragaTa thaI gayAM che niHzaMkatA ane nirbhayatA jene, tevA sAdhakane mokSa prAptimAM have bIjA kayA aMtarAye rekavAne samartha che? anaMtAnubaMdhI Adi kaSAyanA abhAvathI ane jJAnI puruSanAM vacananI pAramArthika zraddhAthI ullasita thayuM che vIrya jenuM te te mahAna sAdhaka, saMyamanI viziSTa sAdhanAnI bhUmikA para vijaya meLavavA have niHsaMgatAne aMgIkAra kare che ? | darzanamoha vyatIta thaI Upaje bodha je, A deha bhinna kevaLa caitanyanuM bhAna je. tethI, prakSINa cAritramoha vilekiye, vate evuM zuddha svarUpanuM dhyAna je apUrva avasara.' Ama, AkhA patrane upasaMhAra karatAM zrIgurue sAdhakane je vikAsakrama upade che te darzAvatAM cArTa mATe juo pAnA naM. 2. mahAjJAnI puruSane upadeza mumukSuone bedhi-samAdhinI prApti thAya te arthe ja hoya che, tethI dezakALane lakSamAM rAkhIne A patramAM je bodha saMkSepathI avatarita karyo che te tame sau paraspara AtmakalyANa arthe vicAraze. A kaLiyuganI aMdara 1. niHzaMkita, nikAMkSitva, nivicikitsA, amUDhatA, upaguDatA, sthitikaraNa, vAtsalya ane prabhAvanA. mUlAcAra, 2018 2. juo samayasAra, AtmakhyAti kaLaza 155 thI 160. 3, niHzaMkatA, nirbhayatA ane tenA phaLasvarUpe niHsaMgatA(nircatha-muni pada)ne dhAraNuM karanAra sAdhakanI dazAnuM ati addabhuta, romAMcaka, AhUlAdaka, parama preraka, hubahu varNana jijJAsuoe zrI pravacanasAranI amRtacandrasUrinI 199thI 200 gAthAonI TIkAmAM avelekavuM. 4-apUrva avasara, zrImad rAjacandra, 738, adhyAtmane paMthe Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tene paraspara vicAra karI vistAra kare ane te samajavuM ema ame kahIe chIe. ame AmAM ghaNuM guDha zAstrArtha paNa pratipAdana karyo che. tame vAraMvAra vicAraje. yogyatA haze te amArA samAgamamAM A vAtano vistArathI vicAra batAvIzuM. hAla amAro samAgama thAya tema te nathI, paNa vakhate zrAvaNa vadamAM karIe to thAya paNa te kaye sthaLe te haju sudhI vicAryuM nathI. sarakhI vicArasaraNI dharAvatA dhamalabhI manuSya ekabIjA sAthe premapUrNa dharmavArtA * kare ane jJAnI puruSanAM sUtrAtmaka vacanano artha vividha rIte aneka dRSTikoNathI samajIne pitAnuM jJAnabaLa ane dhyAnabaLa vadhArI mokSarUpI puruSArthamAM lAge e ja zreyanuM, harSanuM ane sva-para preraNAnuM mukhya kAraNa che. gurjara bhASAmAM lakhAyelAM hovA chatAM A vacanamAM uttamottama zAstrone sAra ame ThAMsI ThAMsIne bharyo che ema tamo nirdhAra karaze ane jyAM samajaNamAM kaThinatA lAge tyAM vizeSa jJAnInA Azraye temAM rahele ati addabhuta ane rahasyamaya marma samajaze evI amArI tamone sUcanA che. amAre tamArA pratyakSa samAgama jJAnIdraSTa haze te tema banaze ane te samaye je tama mumukSuomAM badha jhIlavAnI pAtratA daSTigocara thaze te amArA zrImukhethI temAM kahelI dharmavArtAne alaukika ane amUlya artha samajavAnuM saubhAgya tamane sAMpaDaze ema jANajo. vartamAna te ApaNuM paraspara samAgamane ga daSTigocara thato nathI, paNa thoDA kALamAM je saMbhave che. te kevI rIte ane kayA kSetre te aMge haju anizcitatA vate che. * prAsaMgika : sAdhamI e sAthe tarava saMbaMdhI vArtAlApa karI potAnA jJAnane vadhAravuM ane prApta thayelA jJAnane daDha karavuM e dharma mArgamAM mahAna upakAra karanAruM che. AcAryoe paNa pUchanA (praznottararUpa svAdhyAya)ne tapa karyuM che. sattaramAM raukAmAM jayapuramAM zrImAna ToDaramalajInA sAnidhyamAM, AgrAmAM zrImAna banArasIdAsajInA sAnidhyamAM, ane uttara gujarAtamAM, zrImAna AnaMdaghanajInA ane thaze. jacha sa-inavamAM mA nI va sa ma emAM satsaMga-svAdhyAyanI jJAnagaMgAmAM aneka jijJAsuo na karI potAnA aMtamAne pavitra karatA hatA. na dha dhArmika vinA' ityAdi Agama sUtrothI A vAtanI puSTi thAya che. samyakatvanAM niHzakitva, upagrahanatva, vAtsalya ane prabhAvanA vagere aneka aMgenuM dharma sabhAothI daDhapaNuM thAya che ane vItarAga bhagavAnanA samagra anuyAyIomAM paraspara sAce prema ane vAtsalya jAge che, je A jamAnAnI tAtI jarUriyAta che. bhArata jaina mahAmaMDaLa dvArA A dizAmAM stutya prayAsa thayA che. paNa haju ghaNuM ghaNuM karavAnuM bAkI rahe che, jemAM zrAvake karatAM paNa zamaNu vage vizeSa yogadAna ApavuM Avazyaka che. adhyAtmane paMthe Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaLiyuga che mATe kSaNavAra paNa vastuvicAra vinA rahevuM nahIM ema mahAtmAonI zikSA che. tamane badhAne yathAyogya pahoMce. chele ama mahAtmAonI tama sarva mumukSuone khAsa bhalAmaNa che ke pitAnA AtmAne niraMtara jAgate rAkhaje ane mahadaSTithI jagata taraphe na jotAM tavadaSTithI jojo. A kaLiyugamAM bhautika sukhanAM sAdhanonI jhAkajhamALa eTalI badhI vadhI gaI che. ane asaprasaMgonuM sarvatra eTaluM badhuM prAbalya che ke zrAvakavarga ke zramaNavarga saune khUba sAvacetIthI DagaluM bharavAnuM che, nahi te jANaze ke mArgathI cuta thavAmAM jarA paNa vilaMba nahi thAya. mATe bane teTale satsaMga ane nivRttikSetrano lAbha laI jJAnI puruSoe kahelA vastasvarUpane barAbara khyAla rAkhI raheze ane samaye, samaye tathA prasaMge prasaMge pitAnA vicArone tapAsatA rahIne jJAnInA batAvelA mArge cAlatA raheje. tamone sarvene amArA taraphathI dharmavRddhinI ane sukhAkArInI bhAvanA irachI viramuM chuM. che adhyAtmane paMthe Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka 493 (cha padane patra) A patra zrImad rAjacaMdrajIe potAnA mukhya muni ziSya pU. zrI laghurAja svAmIne uddezIne lakhe che. mokSamArgamAM mukhya prayojanabhUta evAM, AtmAnA nIce kahyAM te padanuM, A patramAM saMkSepamAM pratipAdana karyuM che: (1) AtmA che (2) AtmA nitya che (3) AtmA kartA che (4) AmA joktA che. (5) mokSapada che ane (6) mokSane upAya che. A padanI pratyakSa-parokSa Adi pramANethI daSTAMtapUrvaka samajaNa ApIne, sagurugame tene baMdha pAmavA mATe jijJAsune sUcana karela che. A cha padanI vivekapUrvaka yathArtha samajaNa thavAthI Atmadarzana(samyaphadarzana)nI prApti thAya che ane te darzanane prApta thayele puruSa krame karIne saMsAranAM sarva duHkhone nAza karI pUrNa mokSapadane pAme che evo siddhAMta rajU karyo che. A patramAM jJAnamArga ane bhaktimArgane atizaya suMdara samanvaya daSTigocara, thAya che. je puruSoe A cha padane bedha, kevaLa jagatanA jIvonA kalyANa mATe karyo che teo pratyenI adabhuta alaukika bhaktinuM nirUpaNa ahIM jovAmAM AvyuM che. bhAratIya darzanamAM sarvamAnya evI zrIsaddagurunI pAramArthika bhaktinuM svarUpa ane tenuM phaLa paNa ahIM jaNAvyAM che. chelle, pitAne pragaTa thayelI AtmadazAnuM sUcana karI, te dazA pragaTa thavAmAM jemanAM vacanAmRta parama upakArI thayAM che tevA puruSone pharI pharI namaskAra karI patra pUrNa karela che. vizeSa noMdhaH A cha padanuM savistara zAstrIya paddhatithI jemAM varNana karela che te "AtmasiddhizAstra abhyAsI mumukSuoe avazya vAcana-manana-anuzIlana karavA gya che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaI, phAgaNa, 1950- patrAMka naM. 493 ananya zaraNanA ApanAra evA zrIsadUgurudevane atyaMta bhaktithI namaskAra. zuddha AtmasvarUpane pAmyA che evA jJAnI puruSoe nIce kahyAM che te cha padane samyagdarzananA nivAsanAM sarvotkRSTa sthAnaka kahyAM che; prathama pada; AtmA che. mokSecchane prajanabhUta evAM che padanA siddhAMtane rajU karatAM, prAraMbhamAM ja te cha padane bodha ApanAra evA zrIsaddagurudevane namaskAra karIne Adi-maMgaLa kare che ? jenAthI uttama bIju kaI avalaMbana nathI tevA, bhavasAgarathI tAravA mATenI tatvajJAnarUpI naukAnA sukAnI, AtmajJAna-AtmasaMyamarUpI aizvaryanA svAmI, pratyakSa jANe ke mokSanI ja mUrtisamAM evA sva-para-kalyANamAM niraMtara udyamavaMta zrIgurudevanA caraNakamaLamAM mana-vacana-kAyAnA yuganI zuddhithI ekAgratA pUrvaka praNAma karuM chuM. Ama, mAMgalika karIne, have potAnA vaktavyanI pramANikatA rajU kare che. AtmA che, "AtmA nitya che", "AtmA kartA che?, AtmA bhoktA che', ekSapada che ane mekSane upAya che - A je cha padanI vyAkhyA ame karavAnA chIe te cha pada samyapha(Atmadarzana)ne rahevA mATenuM uttama sthAna che. A vAta jagatanA sarva jJAnI purue svIkArI che. kevA jJAnIo? te kahe che ke te jJAnIo ke jemaNe pitAnA jIvanamAM sAcI zraddhA, sAcuM jJAna ane sAcA AcaraNanI ekatA sAdhIne pratyakSapaNe svasaMvedana (AtmAnubhava) dvArA zuddha AtmasvarUpane sAkSAtkAra karyo che- matalaba ke potAnA viziSTa Atmavaibhavane pragaTa karyo che. prathama padaH A vizvamAM jema aneka padArtho che tema AtmA paNa eka viziSTa padArtha che. e rIta darzanajJAna che. indriya-atIta-mahArtha che, mAnuM chuM AlaMbana rahita, jIva zuddha nizcaLa dhruva che. chuM eka zuddha mamatvahIna huM jJAnadarzana pUruM chuM, che ? emAM rahI sthita, lIna emAM, zIdhra A sau kSaya karuM.2 1. zrI pravacanasAra, 192. 2. zrI samayasAra ra73. A be gAthAonI zrIamatacandrasUri kRta addabhuta TIkAomAM AtmAne paNa jagatanA bIjA padArthonI jema padArtha vizeSa tarIke siddha karyo che. tenuM atyAsI mumukSue satsaMganA ge vizeSa parijJAna karI svapadArthanA pramANajJAnamAM niHzaMka thavuM yogya che. adhyAtmane paMthe Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema ghaTapaTAdi padArtho che, tema AtmA paNa che. amuka guNa hovAne lIdhe jema ghaTapaTAdi hovAnuM pramANa che tema svapara prakAzaka evI caitanya sattAne pratyakSa guNa jene viSe che e AtmA hovAnuM pramANa che. ghaDe, vastra Adi rUpI jaDa padArthonuM astitva sparza-rasa-gaMdhAdi guNenI vidyamAnatAne lIdhe nakkI karI zakAya che. jema ke ghaDe mATImAMthI banAvavAmAM Ave che, kuMbhAra cAkaDA upara tene banAve che, temAM pANIne ThaMDuM rAkhavAne guNa che, te lAla ke kALA raMgane hoya che, te jamIna para paDe te phUTI jAya che vagere lakSaNothI ghaDAne nirNaya thaI zake che. kaMIka AvI ja paddhatithI AtmAnI paNa oLakhANa thaI zake che. sukha ane duHkhane je anubhava kare che; jene viyogathI manuSya (athavA anya prANI) zaba-muduM banI jAya che te arUpI cetana padArtha te AtmA che. jagatanA padArthomAM aneka guNa jovAmAM Ave che. jema ke senuM pILuM paNa che, caLakATavALuM paNa che, vajanadAra paNa che, ane kATa na caDe tevuM paNa che tema AtmAmAM paNa aneka guNa che. A guNane zakti paNa kahevAmAM Ave che. te zaktionuM varNana karatAM zrIguru kahe che? - "je draSTA che daSTine, je jANe che rU5, " abAdhya anubhava je rahe, te che jIva svarUpa." che "zuddha buddha caitanyaghana, svayaMti sukhadhAma bIjuM kahIe keTaluM? kara vicAra te pAmara '! samatA, ramatA, UMdhitA, jJAyakatA, sukhabhAsa, vedakatA caitanyatA, e saba jIva vilAsa,"3 1. 2. zrIAtmasiddhizAstra, 51, 117. 3. zrI samayasAra nATaka, utthAnikA, 26. adhyAtmane paMthe Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjuM pada: "AtmA nitya che." dhaTapaTAdi padAthI amuka kALavatI che, AtmA trikALavatI che. ghaTapaTAdi saMge karI padArtha che. AtmA svabhAve karIne padArtha che AtmAnI AvI aneka (anaMta) zaktiomAMthI mukhya suDatAlIsa (47) zaktienuM varNana te te nayanI pradhAnatAthI, adhyAtmazAmAM karavuM che je vaDe AtmAne badha prApta thaI zake che. pitAne ane parane jANavA-dekhavAnI citanyaguNAnusArI zakti jemAM mukhya che evA A AtmAnuM varNana navadvArathI siddhAMtazAmAM paNa nIce pramANe (harigIta) A | "jANe ane dekhe badhuM, sukha abhiSe duHkhathI Dare, ' hita ahita chava kare ane hita-ahitanuM phaLa bhogave." . (caupAI 0 1 "jIva mayI upayoga amUrta, kartA dehamAna hai pUrva, bhoktA saMsArI ara, siddha, Urvagamana navakathana prasiddha, tIna kAlameM jIvana jAsa, indriya baLa AyuSauchAsa, thyAri prANa vyavahAre chava, nizcayanaya cetanA sadIva.2 A pramANe siddhAMtazAse ane adhyAtmazAstrone, sadagurugame, samanvayAtmaka abhyAsa karavAthI sAdhakanuM jJAna, pramANane pAmatuM thayuM samyapharUpe pariNamI "AtmA che' evA prathama padane atyaMta daDha ane abAdhita nirNaya kare che. bIjI padaH "AtmA nitya cheH vastra, ghaDo vagere padArtho amuka samaye, amuka vyakti dvArA, amuka anya padArthonA sAjana AdithI bane che. AtmAne koI vyakti keI anya padArthonA saMgrejane dvArA banAvatI hoya ema jaNAtuM nathI, eTale ke AtmA saMgI padArtha nathI paNa svAbhAvika padArtha che. koI anya vastunA mizraNa vagerethI na banela e A AtmA, tethI, kevI rIte nAza pAme? ane nAza pAme te kaI vastumAM bhaLI jAya ? Ama, kaI vastu ke vyaktithI nahi upajela e A AtmA nAmane padArtha svabhAvasiddha, anAdi-anaMta ane sAhajika che ema kare che. 4. juo zrI samayasAra pravacanasAranI zrI, amRtacandrasUrikRta TIkAonA pariziSTa 1. zrI kuMdakuMdAcArya viracita paMcAstikAya, 122 (zrI hi. je. zAha kRte gujarAtI padyAnuvAda). 2. zrI bahadravyasaMgraha, 3-4, zrI paMDitapravara jayacaMdajI chAvaDAkRta bhASAvacanikA (AtmA che upagamaya che, amUrta che, kartA che, bhoktA che, zarIra pramANa che, saMsArI che, siddha che, rvagamanasvabhAvI che. A nava dvArathI AtmAnuM varNana karyuM che. adhyAtmane paMthe Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kema ke tenI utpatti mATe kaI paNa saMge anubhava yogya thatA nathI. koI paNa saMyegI dravyathI cetanasattA pragaTa thavA yogya nathI. mATe anutpanna che. asaMgI hovAthI avinAzI che, kema ke jenI koI saMyogathI utpatti na hoya, teno koIne vize laya paNa hoya nahIM. trIjuM pada AtmA kartA che. sarva padArtha arthakriyA saMpanna che. kaMIne kaMI pariNAmakriyA sahita ja sarva padArtha jovAmAM Ave che. AtmA paNa kriyA saMpanna che. kriyA saMpanna che mATe kartA che. A uparAMta bIjI paNa keTalIka hakIktane sUkSama vicAra karavAthI AtmAnA nityapaNAnuM anumAna thaI zake che. (1) eka ja kuTuMbamAM janmelA, eka ja keLavaNIne pAmelA, be bALakanA vyaktitvamAM khUba ja judApaNuM dekhAya che, je pUrvakarmanI sattA sAbita kare che. pUrva janma sAbita thatAM AtmAnuM nityatva svayaM puravAra thaI jAya che. (2) uMdara-bilADI, mera-sApa vagere janmajAta vira pUrvasaMskAra sUcave che. (3) sapa vagere prANIomAM krodhAdi vizeSa pramANamAM dekhAya che. yathA- 0 "kedhAdi taratamyatA sarpAdikanI mAMya pUrvajanma saMskAra te, jIvanityatA tyAMya."1 (4) keTalAka saMta-mahAtmAone ke anya vyaktione pitAnA pUrvabhavanuM spaSTa jJAna thAya che, jene jAtismaraNajJAna kahevAmAM Ave che. - trIjI padaH have zrIguru trIjA padanI prarUpaNa kare che jemAM "AtmA kartA che? te siddhAMta rajU kare che. A jagatamAM je kAMI jaDa ke cetana padArtho dekhAya che te savamAM kAMI ne kAMI pheraphAra thate jovAmAM Ave che, pachI bhale te sthULa hoya ke sUkSama; athavA eka prakAranuM hoya ke aneka prakArane. pratyakSapaNe dekhavAmAM AvatA A pheraphArane te te padArtha kartA che. padArthomAM thatI A kriyA(pariNamana, avasthA)nuM vivecana pUrNajJAnI evA zrIjina paramAtmAe aneka dRSTithI karyuM che. padArthamAM thatAM A vidhavidha pariNAmenI vyavasthAne yathArtha samajavA mATe sApekSa daSTinI AvazyakatA che. je je dRSTithI te pariNAma jovAmAM Ave te dRSTi (AMzika jJAna-point of view)ne naya kahIe ane tenA mukhya sAta naya che. emanAM nAma 1. zrI AtmasiddhizAstra, 67. adhyAtmane paMthe Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te kartApaNuM trividha zrIjine vivecyuM che; paramathathI svabhAvapariNatie nijasvarUpano kartA che. anupacarita (anubhavamAM AvavA yogya, vizeSa saMbaMdhasahita) vyavahArathI te AtmA dravyakarmane kartA che. nigamanaya, saMgrahanaya, vyavahAranaya, RjusUvanaya, zabdanaya, samabhirUDhanaya, ane evaMbhUtanaya -ema che.' ahIM adhyAtmanuM prayojana hevAthI te sAta nene saMkSepIne, karuNAsAgara zrIgurue AtmAnuM parijJAna karAvavA ane tene kartA-karma-saMbaMdha batAvavA mATe mukhya evA traNa nAnuM Alekhana karyuM che. AtmAnuM kartA-karma paNuM A traNa mukhya na dvArA nIce pramANe jANavuM. prathama, nizcayadaSTie jotAM dareka AtmA potapotAnI pariNatine kartA che. ahIM ema samajavuM ke mokSamArgamAM ratnatrayarUpe (samyagadarzana-jJAnacAritranI ekatArUpe) AtmAnI je avasthA sAdhanAkALa daramyAna pragaTe che te pariNatine utpAdanakartA AtmA pite ja che ane saMsAra-avasthAmAM AtmAne ajJAna-asaMyamane lIdhe ja zubhAzubha bhAve pragaTe che. mATe ema nakkI karavuM ke, yogya dravya-kSetra-kALa-bhAvano sadUbhAva hatAM, zubhAzubha bhAvanI utpattimAM ane zuddha bhAvanI utpattimAM AtmA pote ja kartA thaIne pariName che, bIjuM kaI nahi. kahyuM che ke, "AtmA te sadA pitAnA bhAvane kare che ane paradravya paranA bhAvane kare che; kAraNa ke pitAnA bhAve che te te pite ja che ane paranA bhAve che te para che. Ama zuddhanizcayanayanI apekSAe AtmAnuM kartAkarmapaNuM kahyuM. have bIjI daSTie AtmAnuM kartApaNuM jaNAvatAM kahe che ke je je bhAva AtmA kare, tevA tevA prakAranA karma paramANuone tenI sAthe (AzravabaMdharUpe) saMbaMdha thaI jAya che. A saMbaMdhane satyArtha kahyo che kAraNa ke AtmAnA bhAvane ane karmaparamANunI jAta-jo-rasa vagerene niyamita saMbaMdha che. matalaba ema che ke AtmapariNAmane anurUpa ane anukULa hoya te ja karmabaMdha thAya che, jenI vizeSa vyavasthA 1. tattvArthasUtra, 1/33. 2. AtmabhAvAn karotyAtmA parabhAvAn sadA paraH / Atmaiva hyAtmano bhAvAH parasya para eva te // pAlanA -samayasArakaLaza, 56, adhyAtmane paMthe Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upacArathI ghare, negara Adine kartA che. karmasiddhAMtathI jANavI. Ama hovA chatAM, AtmA cetana che ane karma paramANu jaDa ane anya dravyarUpa che mATe A nayane anupacarita saddabhuta vyavahAranaya kahI te daSTie AtmAne (jJAnAvaraNAdi dravya) karmone kartA kahyo. Ama be nayanI apekSAe AtmAnA kartAkarmapaNAnuM vyAkhyAna karyuM. have upacAranI apekSAe kathana kare che. ghara, nagara Adi jagatanA padArthone AtmA sAthe ekakSetre saMbaMdha nathI. jema karma paramANu AtmA sAthe joDAyelA che, tema ghara-nagara Adi joDAyelAM nathI, arthAt sthaLapaNe paNa te badhAM AtmAthI bhinna che. A kAraNathI ghara, nagara AdinA nirmANamAM AtmAne kartA kahevo te upacAra mAtra che. pratyakSa bhinnakSetravALAM hevAthI tema kahevuM te eka lekavyavahAra athavA samAjavyavasthA che, mATe te paramArthadaSTie jotAM satyArtha nathI. Ama hovA chatAM, samAjavyavasthAnI dRSTie te satya che. je tene sarvathA asatyArtha mAnavAmAM Ave to svadhana-paradhana, sva-stro parastrI vagerenA vivekano abhAva thaze. je paramArthamUlaka saddavyavahArarUpa vivekane lepa karavAmAM Ave te tIrthavyavasthA banI zakatI nathI. Ama, anekAMta paramezvarI vidyAmAM zrIguruoe jyAM jema upadeza karyo che tyAM tema jANavuM,', tyAM tema zraddhavuM ane tyAM tema AcaravuM, jethI sAdhaka-mumukSune uMcI uMcI bhUmikAnI prApti thaI, aMte mokSapadanI prApti thAya. kahyuM che ke - kaI naya jyAM dubhAte nathI evA jJAnInA vacanane ame namaskAra karIe chIe. jeNe jJAnInA mArganI IcchA karI hoya evA prANIo nayAdikamAM udAsIna rahevAne abhyAsa kare; keI nayamAM Agraha kare nahIM ane kaI prANune e vATe dubhAvavuM nahIM ane e Agraha jene maryo che, te kaI vATe paNa prANIne dubhAvavAnI IcchA karatuM nathI." 3 A pramANe vividha nayanI apekSAe "AtmA kartA che evuM trIjuM prada pratipAdita karyuM. 1. jyAM jyAM je je yegya che, tahAM samajavuM te; tyAM tyAM te te Acare, AtmAthI jana eha. -zrI AtmasiddhizAstra, gAthA 8 2. je naya sApekSa che te sunaya che ane je nirapekSa che te durnaya che. sunayathI ja niyama[ pUrvaka samasta vyavahAronI siddhi thAya che. -zrI svAmIkArtikeyAnuprekSA, 266 3. zrImad rAjacandra, patrAMka 208 adhyAtmane paMthe Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothuM pada : "AtmA bhoktA che. je je kaMi kriyA che te te sarva saphaLa che, nirarthaka nathI. je paNa kaMI karavAmAM Ave tenuM phaLa bhogavavAmAM Ave evo pratyakSa anubhave che. viSa khAvAthI viSanuM phaLa, sAkara khAvAthI sAkaranuM phaLa, agnisparzathI te agnisparzanuM phaLa, himane sparza karavAthI himasparzanuM jema phaLa thayA vinA rahetuM nathI, tema kaSAyAdi ke akaSAyAdi je kaMI paNa pariNAme AtmA pravarte tenuM phaLa paNa thavA yogya ja che, ane te thAya che. te kriyAno AtmA kartA hovAthI bhaktA che. cethuM padaH have AgaLa "AtmA joktA che evuM cothuM pada pratipAdita kare che. pratyakSa pramANathI samajAvatAM zrIguru kahe che ke je je kaI kriyA ApaNe karIe chIe te te kriyAnuM phaLa paNa ApaNuM anubhavamAM Ave che, kAraNa ke te kriyA sAthe ja te kriyAnA bhaktApaNAne saMbaMdha abhivyakta thato jovAmAM Ave che. khAvAthI bhUkhanI vedanA ane pANIthI tRSAnI vedanA dUra thAya che te ApaNane saune anubhava che. ahIM vizeSa spaSTIkaraNa ane anubhavanI vividhatA darzAvavA aneka dRSTAMte ApavAmAM Ave che ke jhera khAvAthI jhera caDe che, sAkara khAvAthI gaLapaNane (gaLyA-nma rajI anubhava thAya che. agnine aDakavAthI cAmaDI dAjhe che ane phelA paNa UThe che...ane barA vedavAmAM Ave che. baraphane aDakavAthI khUba ja zIta(ThaMDaka)ne anubhava thAya che (bahu ThaMDaka hoya te cAmaDI tataDI jAya che, jene frost-bite kahe che). - upara darzAvavAmAM AvI te vividha vedanAone anubhava karanAra AtmA pite ja che, kAraNa ke A anubhava jaDa padArthane thaI zakate nathI. upara kahyA tevA zItauSNa Adi bhAvenuM vedana jevI rIte AtmA kare che te ja rIte bIjA paNa je kAma, kriodha, lobha, mada, matsarAdi kaSA(vibhAvabhAva)nuM tathA kSamA, vinaya, saMteSa, mitrI Adi vizuddha Atmika bhAvanuM paNa AtmA pote ja vedana kare che. vaLI, jemAM vividha vikArone anubhava karanAra AtmA pote ja che tema nirvikAra citanya bhAvanuM vedana karanAra paNa AtmA pite ja che. A pramANe AtmA pote ja pAparUpa azubha bhAvone ktA thAya che. puNyarUpa zubha bhAvane bhaktA thAya che athavA sAkSAt dharmarUpa zuddha bhAvene bhoktA thAya che. AvuM, vividha bhAvenI pariNatirUpa je kArya, tene A AtmA pote ja svayaM kartA banavAthI bhaktA bane che. adhyAtmane 5the Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamuM pada : "mokSapada che. je anupacarita vyavahArathI jIvane karmanuM kartApaNuM nirUpaNa karyuM, kartApaNuM hovAthI bhaktApaNuM nirUpaNa karyuM, te karmanuM TaLavApaNuM paNa che, kema ke pratyakSa kaSAyAdinuM tIvrapaNuM hoya, paNa tenA abhyAsathI, aparicayathI, tene upazama karavAthI, tenuM maMdapaNuM dekhAya che, te kSINa thavA yogya dekhAya che, kSINa thaI zake che. te te baMdhabhAva kSINa thaI zakavA yogya hovAthI, tethI rahita evo je zuddha AtmasvabhAva te rUpa mokSapada che. cha8 pada H te "mokSano upAya che." pAMcamuM pada ? mikSapada che." AtmA pitAnA karmane kartA ane bhaktA che ema pratipAdita karI have te AtmAne tevuM kartA-bhoktApaNuM jyAM sarvathA TaLI jAya che evuM zuddha svabhAvarUpa ane sarva prakAranI kamalinatAthI rahita evuM mokSapada che ema have upadeze che. aneka jIvamAM dhAdi vikArI bhAvanuM tIvrapaNuM dekhAya che, jyAre bIjA sAdhake mAM tevA bhAvanuM maMdapaNuM dekhAya che jethI puravAra thAya che ke krodhAdi vikArI bhAvone samyaphapaNe je AtmAnA kSamAdi svabhAvanA lakSe ghaTADavAmAM Ave te dhIme dhIme tenI mAtrA ochI thatI jAya che ane te prakriyAne TheTha sudhI laMbAvavAmAM Ave te Akhare tevA vikArone sarvathA abhAva thaI AtmAne mULa zuddha svabhAva pragaTI zake che. caitanyanI AvI zuddha, nirmaLa je svabhAvadazA tene mekSa kahevAmAM Ave che. AtmAnA jJAna-AnaMda Adi guNone jyAM pUrNa vikAsa thAya che tevI A mukta dazA sadehe paNa heI zake che. (jene teramAM guNasthAnavatI arihaMta kahe che) ane deharahitapaNe paNa hoI zake che (jene videhamukta athavA caudamAM guNasthAnavatI siddha-paramAtmA kahe che). A pramANe "mokSapada che" ema siddha karyuM. chaThuM padaH te "mekSane upAya che." upara je mokSapadanuM pratipAdana karyuM te mekSapadane prApta karI zakAya che ema have jaNAve che. A jIva anAdikALathI potAnA ajJAna-asaMyamanA bhAvone AdhIna thaye thake karmabaMdhane kAraNene seve che ane tethI tene na karmabaMdha thayA ja kare che. A zubhAzubha kAraNenuM vivaraNa pUrvAcAryoe nIce pramANe karyuM cheH * (1) mithyAtva=UMdhI mAnyatA, beTI zraddhA. 30 adhyAtmane paMthe Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je kadI karmabaMdha mAtra thayA kare ema ja hoya, te tenI nivRtti koI kALe saMbhave nahIM; paNa karmabaMdhathI viparIta svabhAvavALAM evAM jJAna, darzana, samAdhi vairAgya, bhakatyAdi sAdhana pratyakSa che. (2) avirati asaMyama. pAMca Indri ane manane nirodha na kare ane prANI - hiMsAthI na bacavuM te. (3) pramAda asAvadhAnI, ALasa, UMgha, dharmamAM anAdarabuddhi. (4) kaSAya-krodha, mAna, mAyA, lebha vagere vibhAvabhAve. (5) yAgamana, vacana, kAyAnI pravRttio. ahIM, upara kahyAM tevAM baMdha thavAnAM kAraNethI jIvane je baMdha thAya che te jo thayA ja kare te jIva nibaMdha (mokSa) dazAne kevI rIte pAmI zake ? mATe te te baMdhanAM kAraNethI viruddha prakAranA bhAve sevavAthI te karmabaMdhane nirodha thaI zake che ane krame karIne jIva mekSadazAne pAmI zake che. te kayA kyA bhAve sevavAthI karmabaMdha maMda paDe, zithila thAya athavA kSINa thaI jAya te have samajAve che. prathama upAya jJAna kahyo. satsaMga saddagurunA yege AtmAne AtmA mAna ane dehAdi para padArthone para mAnavA ane te para padArthomAMthI ahabuddhi-mamatvabuddhi ghaTADI devI tene jJAna kahevAya che. kahyuM che ke L) che dehAdithI bhinna AtmA re, upayogI sadA avinAza, mULa mAraga.... "| ema jANe saddaguru upadezathI re kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa, mULa mAraga.....* jJAna te che ke jenAthI bAvRttio kAya che, saMsAra parathI kharekhara trIti ghaTe che, sAcAne sAcuM jANe che. jenAthI AtmAmAM guNa pragaTe te jJAna. * bIjo upAya darzana karyo. darzana eTale jIva-ajIva vagere ta ne yathArtha paNe - jema che tema-aMtaramAM zraddhA che. prazama, vairAgya, dayA ane AstikyavALuM eka (vyavahA2) samyagdarzana che. AtmAnI (anaMtAnubaMdhInA myucchedathI) zuddhirUpa mAtra bIju (nizcaya) samyagdarzana che. 2 * zrImad rAjacandra, 715. + ejana, upadezachAyA, 12, 1. taravArtha dvAna sa rzanam tatvArthasUtra, 1/2. 2. (anuSTrapa) i irAmAM vecAritavALA ! mAtmanaH zuddhimAtra sAhitara samanvata: jJAnArNava, avataraNugAthA. adhyAtmane paMthe 1 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je sAdhananA baLe karmabaMdha zithila hoya che, upazama pAme che, kSINa hoya che. mATe te jJAna, darzana, saMyamAdi mokSapadanA upAya che. trIjo upAya samAdhi kahyo. AtmAne adhika jANakAthI jagatanA padArthomAM ISTa aniSTa-buddhirUpa viSama bhAvane abhAva te samAdhi, Atma-pariNAmanI svasthatAne zrItIrthakara samAdhi kahe che. kahyuM che ke (harigIta) | cAritra che te dharma che, ne dharma che te sAmya che; * che ! ne sAmya jIvane mahAbhavihIna nija pariNAma che.' A ratnatraya (darzana-jJAna-saMyama) paramArthathI ekasAthe pragaTe che. tenuM svarUpa nIce pramANe kahyuM che : (gIti ) 5] je cetana jaDa bhAve avalekyA che munIndra sarva ' tevI aMtara AsthA, pragaTaye darzana karyuM che ta. samyapha pramANa pUrvaka, te te bhAvo nAnaviSe bhAse; samyajJAna-kahyuM te, saMzaya vizvama moha tyAM nAspe. viSayAraMbha nivRtti, rAgadveSane abhAva jyAM thAya; sahita samyadarzana, zuddha caraNa tyAM samAdhi sadupAya. cothe upAya vairAgya kahyo. deha, saMsAra ane bhoganA padArtho pratye anAsakta buddhinuM upajavuM te vairAgya che. jene rAga ocho thaI gayela che tevA virAgI puruSane bhAva te vairAgya che. ' pAMcamAM upAya tarIke bhakti Adi sAdhana kahyAM. paramAtmA ane sadRguru pratye, temanA guNonI sAcI oLakhANapUrvaka niHsvArtha anurAga karavo te bhakti, jJAnI puruSane Azraya karavArUpa bhaktimArga jine nirUpaNa karyo che, ke je mArga ArAdhavAthI sulabhapaNe jJAnadazA utpanna thAya che." bhaktinA mukhya nava prakAra batAvyA che. 3. zrImad rAjacandra, 568. 4. pravacanasAra, 7 (hi. je. zAha kRta gujarAtI padyAnuvAda). 5. zrImad rAjacandra patrAMka, 724. 1. zrImad rAjacandra, 572. 32 adhyAtmane paMthe Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jJAnI puruSoe samyakdarzananA mukhya nivAsabhUta kahyAM evAM A cha pada atre saMkSepamAM jaNAvyAM che. samIpamuktigAmI jIvane sahaja vicAramAM te sapramANu thavA yogya che, parama nizcayarUpa jaNAvA gya che, tene sarva vibhAge vistAra thaI tenA AtmAmAM viveka thavA yogya che. A cha pada atyaMta saMdeharahita che ema paramapuruSe nirUpaNa karyuM che. e cha padane viveka jIvane svasvarUpa samajavAne arthe kahyo che. zravaNa kIrtana ciMtavana, vandana sevana dhyAna 1 ) laghutA samatA ekatA navadhA bhakti pramANa A prakAre saMkSepamAM baMdhanAM kAraNethI viparIta svabhAvavALo mukhya pAMca bhAve mokSapadanI prAptinA upAyarUpa batAvyA, je kAraNo sevavAthI karmabaMdha aTake che ane mokSapada kAma karIne pragaTe che. kahyuM che : (dohA) / je je kAraNa baMdhanA, teha baMdhane paMtha, 6 te kAraNa chedaka dazA, mekSapaMtha bhava aMta. vv karma mehanIya bheda be darzana cAritra nAma, haNe bodha vItarAgatA, acUka upAya Ama. 10 karmabaMdha krodhAdithI, haNe kSamAdika teha, pratyakSa anubhava sarvane, temAM zo saMdeha? - 104 ratnatraya gaha bhavika jana, jiAjJA sama cAliye. nizcaya kara ArAdhanA karama baMdhake jAliye.4 A pramANe "mekSane upAya che evA chaThThA padanuM vyAkhyAna pUruM thayuM. jemaNe zuddha AtmAne anubhava karyo che tevA jJAnI mahAtmAoe ema kahyuM che ke, je sAdhaka jIva A cha padane seve che te samyakatvane seve che kAraNa ke samyaktva(yathArtha daSTi)nI prAptimAM A cha padanuM pariNAma mULabhUta che. je kaI sAco-bhavya-jijJAsa -sAdhaka, madhyastha thaIne A cha padane zAMtithI vicAra kare che tene te padenI aMdara raheluM zAzvata satya samajAtuM jAya che ane vivekajJAnanI jyoti tenA hadayamAM jAgrata thAya che. vastusvarUpane nizaMkapaNe tenA aMtaramAM nirdhAra thatAM tene jarUra ema bhAse 2. samayasAranATaka, mokSadAra, 8. 3. zrI AtmasiddhizAstra, 99, 103, 104, 4. zrI kSamAvANI-pUjA (zrIma-lakRta) 5. jJAna-darzana-saMyama, adhyAtmane paMthe 33 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAdi svapnadazAne lIdhe utpanna thayelo evo jIvano ahaMbhAvamamatvabhAva te nivRtta thavAne arthe A cha padanI jJAnI puruSoe dezanA prakAzI che. te svapnadazAthI rahita mAtra potAnuM svarUpa che, ema je jIva pariNAma kare, te sahaja mAtramAM te jAgRta thaI samyakradarzanane prApta thAya, samyaphadarzanane prApta thaI svasvabhAva rUpa mokSane pAme. koI vinAzI azuddha ane anya evA bhAvane viSe tene harSa, zoka, saMga, utpanna na thAya. te vicAre svasvarUpane viSe ja zuddhapaNuM, saMpUrNa paNuM, avinAzIpaNuM, atyaMta AnaMdapaNuM, aMtararahita tenA anubhavamAM Ave che. che ke A vAta je parama jJAnI puruSoe sarva jIvonA kalyANane arthe kahI che te kharekhara pUrNa ane zAzvata satya che kAraNa ke tenA mULa upadezaka pUrNa jJAnI puruSe che. - A cha padane yathArtha vivekapUrvaka jema jema vicAra karavAmAM Ave che tema tema sAdhakane potAnA mULa zuddha AtmasvarUpanuM bhAna pragaTa thatuM jAya che. jema keI bhikhArIne svapnamAM moTuM rAjapATa maLe ane te potAne mATe rAjA mAne, paNa svapna pUruM thatAM ja tene pitAnI sAcI sthitine khyAla AvI jAya che, tema pitAnA sAcA svarUpanA ajJAnarUpa je svapnadazA, tene AdhIna thavAthI ajJAnI jIva potAnA nahIM evA jagatanA vividha padArthomAM "mArApaNAnI ane "huM"paNAnI kalpanA kare che. AvI bhrAMtirUpa je svapnadazA tene nAza thavA mATe mahAjJAnIoe karuNAthI zAzvata satyasiddhAMtarUpa A cha padane upadeza saMkSepamAM karyo che. jevI rIte pelA bhikhArIne svapna pUruM thatAMnI sAthe ja rAjapATa Adi jarA paNa mArAM nathI evo avazya nizcaya ane anubhava thAya che tevI rIte ajJAnarUpI svapnadazAna, A cha padanA yathArtha bedhathI je sAdhaka suvicAranI zreNIe caDIne nAza kare che tene AtmA paNa jAgrata thaI jAya che ane divya jIvana jIvavAnI yathArtha daSTinI tene prApti thaI jAya che. Ama, samyapha netra prApta thavAthI sAdhakane pitAnA AtmAnA sAcA svarUpanuM yathArtha bhAna pragaTe che ane Avo prabuddha sAdhaka krame karIne pUrNa mekSadazAne prApta thAya che. je jIvane svasvarUpane yathArtha bodha pragaTa thAya te jIvane jagatanA padArthonuM mAhAsya aMtaramAMthI UDI jAya che. kSaNika sukha ApIne nAza pAmI janArA, apavitra ane potAnA svabhAvathI viparIta lakSaNovALA evA jagatanA koI paNa padArthone prApta karIne tene aMtaraMga harSa thatuM nathI. athavA tevA padArthone viyega thaI javAthI tene aMtaraMga zAka paNa upajatuM nathI. Ama, jagatanA anekavidha cetana, acetana ke mizra padArthonI prApti-aprAptimAM tene samabhAva ja rahe che, viSamabhAvanI utpatti thatI nathI. adhyAtmane paMthe 34 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvavibhAva paryAyamAM mAtra potAne adhyAsathI ekyatA thaI che, tethI kevaLa pitAnuM bhinnapaNuM ja che, ema spaSTa pratyakSa-atyaMta pratyakSa aparokSa tene anubhava thAya che. vinAzI athavA anya padArthanA saMgane viSe tene ISTa aniSTapaNuM prApta thatuM nathI. janma, jarA, maraNa, rogAdi , bAdhArahita saMpUrNa mAhAsyanuM ThekANuM evuM nijasvarUpa jANI, vedI te kRtArtha thAya che. A samatAbhAva-samadarzitAne bhAva jene aMgIkAra karavAthI pragaTe che tevA nija zuddhAtmasvarUpanuM atyaMta nirmaLapaNuM, atyaMta paripUrNa paNuM, nityapaNuM ane sAtizaya AhUlAdadAyakapaNuM tene anubhavamAM Ave che. samyagadaSTine pitAnA citanya svabhAvanuM labdhirUpe niraMtara lakSa rahe che. paraMtu cAritramehanIyanA udayanI baLajerIthI tene je vibhAvabhAve Upaje che tene te potAnuM mULa svarUpa mAnato nathI. anAdikALano - sane AdhIna thaI javAne lIdhe ja pitAne te bhAvanuM kathaMcit vedanA thAya che ema te spaSTapaNe mAne che. zubhAzubha upayogarUpe pariNamavA chatAM paNa te zubhAzubha bhAvanI tene ruci nathI ane potAnI sarva zaktithI tevA vibhAvabhAvothI pAchA pharavAneM puruSArtha samyagdaSTi karyA ja kare che. jeTalA pramANamAM te svasaMvedana kare che teTalA pramANamAM tene te vibhAvabhAthI bhinna evA zuddhAtmAnI pratyakSa (atIndriyapaNe) anubhUti thAya che, ane Ama thavAthI jagatanA keI paNa kSaNabhaMgura ane turacha padArtho maLavAthI ke vikhUTA paDavAthI tene aMtaraMgamAM harSanA bhAve ke zokana bhAve thaI jatA nathI, niraMtara samabhAva ja rahe che. kahyuM che ke "dehAtmabuddhine nAza thatAM ane paramAtmapadanuM viziSTa jJAna thatAM jyAM jyAM mana jAya tyAM tyAM samabhAva ja rahe che. - pharI pharI deha dhAraNa kare tene janma kahe che. vartamAna jIvananI chellI avasthAmAM IndriyanI ane aMgenI zithilatAthI utpanna thatI ardhamRtaka jevI avasthA tene ghaDapaNa kahe che. AyuSyanI pUrNatA thatAM vartamAna zarIranA viyegane maraNa kahe che. vAta, pitta, kapha AdinI asamatulA utpanna thavAthI zarIranI asvastha avasthA thavI tene roga kahe che. A prakAranA sarva vighothI abAdhita, anaMta anaMta AzvaryanA srotarUpa ane saMpUrNa kRtakRtyatArUpa jeno svabhAva che tevuM nija zuddhAtmapada tene zabdathI, arthathI ane svAnubhUtithI bedha thayela che jene te te puruSa kathaMcita bhavanA aMtane pAmIne kRtArtha thAya che. 1. heminane vAjiMte vizAte varAmani ! / yatra yatra mano yAti, tatra tatra samAdhayaH // 30. dagadazyaviveka, adhyAtmane paMthe Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je je puruSone e cha pada sapramANa evAM parama puruSanA vacane AtmAno nizcaya thayuM che, te te puruSa sarva svarUpane pAmyA che Adhi, vyAdhi, upAdhi, sarvasaMgathI rahita thayA che, thAya che; ane bhAvikALamAM paNa tema ja thaze. je puruSoe janma, jarA, maraNane nAza karavAvALo, svasvarUpamAM sahaja avasthAna thavAno upadeza kahyo che, te puruSone atyaMta bhaktithI namaskAra che. tenI niSkAraNa karUNune nitya pratye niraMtara rastavavAmAM paNa AtmasvabhAva pragaTe che, A vAta pharIthI siddhAMtarUpe sthApatAM zrIguru kahe che ke, je je koI bhavya AtmAone, pratyakSa-parokSAdi sarva pramANothI vibhUSita ane suyuktiyukta evAM je A cha pada tene paramajJAnI evA zrIsapuruSanA pratyakSa upadeza Adine vega pAmIne aMtaramAM aviruddha nizcaya thAya che te te sarva AtmAe mahAtmA banI jAya che. Ama paramArthathI jemane AvuM AnaMdadAyaka jJAnapada - nija pada - zuddhAtmapada - pragaTe che teo avazya, apAra zokasvarUpa evA A saMsArasamudrane tarIne sarva mAnasika ciMtAothI, zArIrika rogothI ane badhI upAdhiothI rahita thAya che. kema karIne teone sarva prakAranA bAhyAAMtara saMgothI rahita ane paripUrNa jJAna-AnaMdanA rasathI chalochala bhareluM evuM paramAtmapada pragaTa thaI jAya che. A vAta traNe kALane mATe parama satya che e he bhavya jI ! tame avazya nizcaya karaje. - have, je sAdhakane zrIsaddagurunA upadezathI svasvarUpanI upalabdhi thaI, te sAdhaka, zrIsaddagurune ane evA sarva puruSane abhUtapUrva upakAra mAne che. temanI sAcI bhakti karavAnuM je alaukika phaLa ane temanuM je addabhuta Atma-adharyuM tene vividha rIte abhinaMdate thaka, parama vinaya sahita temanI bhaktimAM A pramANe joDAya che. ame paNa tevA viziSTa sanduruSane mana,vacana, kAyAnA trikaraNonI zuddhi sahita atyaMta namrIbhUta thaIne namaskAra karIe chIe. kevA puruSe ? te kahe che ke jemanI divyavANI saMsAra tAraka, ati madhura, ati kalyANakArI, sarva jIvone sarvate mukhI abhyadaya karAvI janma-jarA (ghaDapaNa) ane mRtyune pele pAra laI jaI potapotAnA sahajAnaMda svarUpamAM sthira karAvanArI che tevA puruSone. tevA atizayavAna puruSonI bhaktinuM vizeSa vyAkhyAna karatAM kahe che ke jeo sva-para-kalyANakAraka divya jIvana vyatIta karatAM thako, sarva jI tarapha kevaLa niSkAraNa dayAbhAvavALAM che temanA pratye vAraMvAra stavanakIrtana-pUjana-Adara-satkAra-vinaya bahumAnAdi vividha bhAve sahita vartavAthI sAdhakone adhyAtmane 5che Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evA sarva saMpurUSo, tenA caraNAraviMda sadAya hRdayane viSe sthApana raho! ja cha padathI siddha che evuM AtmasvarUpa te janAM vacanane aMgIkAra kaye sahajamAM pragaTe che, je AtmasvarUpa pragaTavAthI sarva kALa jIva saMpUrNa AnaMdane prApta thaI nirbhaya thAya che, te vacananA kahenAra evA puruSanA guNanI vyAkhyA karavAne azakti che, kema ke jene pratyupakAra na thaI zake e paramAtmabhAva te jANe kaMI paNa IcchayA vinA mAtra niSkAraNu karuNazIlatAthI Apyo, vizuddhabhAvonI prApti thAya che ane viziSTa sAdhakone te temanA jevo zuddha AtmasvabhAva paNa pragaTe che. kahyuM che keH "AtmA vinayI thaI, saraLa ane laghutvabhAva pAmI, sadeva puruSanA caraNakamaLa prati rahyo, te je mahAtmAone namaskAra karyo che te mahAtmAonI je jAtanI siddhi che te jAtanI siddhi saMprApta karI zakAya.' AvA aciMtya mAhAmyavALo, bhUtavartamAna-bhAvi kALanA sarva je puruSe temanAM parama punita caraNakamaLa, mArA cittakamaLamAM trikALa sadA jayavaMta voM ke jethI temanI lakattara pavitratAne mArA jIvanamAM saMcAra thAya, ema pote prArthanA kare che. A ] svAmI guNa oLakhI svAmIne je bhaje, darzanazuddhatA teha pAme, jJAna cAritra tapa vIrya ullAsathI, karma jhIpI vase mukti-dhAme. have AgaLanA vyAkhyAnamAM, puruSanuM ane temanAM guNonuM kathaMcita vacanAtItapaNuM svIkArIne temanA mahAna vyaktitvane prathama tarkathI ane pachI pratyakSa guNAtizayathI puravAra kare che. tyAM prathama tarkane anulakSIne kahe cheH mahAna puruSe paNa zrI puruSone bhaje che kAraNa ke teone je zuddha citanya camatkAra aMtaramAM pragaTyo che te upara kahyAM te cha padane yathArtha bodha thavAthI pragaTayo che. A cha padanA baMdhanA dAtA evA te puruSa ja che ke jemane AtmAthe begha divya upadeza temanA mukhakamalamAMthI nIkaLatAM ja amArA hadaya soMsara ArapAra UtarI gayo ane jeNe amArA jIvanamAM jJAnajyoti jagAvI amane niHzaMka, nirbhaya ane zAzvata atIndriya AnaMdarasanA bhoktA banAvyA. A amArA upara jemane atyaMta 1. zrImad rAjacandra, 55. 2. zrImad devacandrajI, adhyAtmane 5the 37. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema chatAM paNa jeNe anya jIvane viSe A mATe ziSya che." athavA bhaktine kartA che, mATe mAro che, ema kadI joyuM nathI, evA je puruSa tene atyaMta bhaktie pharI pharI namaskAra ho ! je puruSoe sadUgurunI bhakti nirUpaNa karI che te bhakti mAtra ziSyanA kalyANane arthe kahI che. je vyaktine prApta thavAthI sadUgurunA AtmAnI ceSTAne viSe vRtti rahe, apUrva guNa daSTigocara thaI, upakAra varte che temane pratyupakAra ame zI rIte vALI zakIe athavA kaI rIte temanAM guNagAna saMpUrNa rIte gAI zakIe? ahe! ame tema karavA kharekhara asamartha chIe, kAraNa ke teoe amane je upadezarUpa prasAda Ape temAM temane kiMcitmAtra paNa svArtha nathI. teo te kevaLa karuNAne sAgara che ane nAta, jAta, saMpradAya, deza, veza, uMmara ke evA kaI paNa laukika prakArane khyAlamAM rAkhyA vagara kevaLa ziSyonA kalyANane mATe ja teonI jagajajIvahitakara amRtavANI rUpa gaMgA temanA parama alaukika divya himagirirUpa vyaktitvamAMthI sahajapaNe pravahe che. have temanA pratyakSa guNAtizayanI vAta sAMbhaLo. A mahAna upakAra temaNe ama zive upara karyo che chatAM paNa koI paNa veLAe ame temanA ziSya chIe, temanI bhakti-sevA karIe chIe mATe amAre temane AdhIna thaIne vartavuM joIe eTale ke amArA pratye temanA aMtaramAM "mArApaNAne bhAva uddabhavyuM hoya evuM ame svapnamAM paNa vicArI zakatA nathI, kAraNa ke te anubhava kadApi amane thayuM nathI. kahe joIe, kevaLa karuNAmUti puruSa pratye amAre zI rIte vartavuM? AthI ame ema ja jANIe chIe ke te puruSa pratyenA sate mukhI bhaktibhAva sahita vartavuM e ja amArA parama zreyanuM kAraNa che. have AgaLa, saddagurunI pAramArthika bhaktinuM ane tenI bhaktinA phaLanuM svarUpa pratipAdita kare che. saddaguranI bhakti te masAdhanAnuM eka anivArya ane anupama aMga che ema sarva jJAnI puruSoe svIkAryuM che. AvI uttama je gurubhakti, tenuM phaLa ziSyane pAtratAnI vRddhithI mAMDIne anekavidha kalyANaparaMparAonI prApti thavI te ja che, ema he bhavya jIva tame nizcayathI jANe. amAre Avo nizcaya thavAnuM kAraNa e che ke je puruSa e AvI saddagurunI bhaktinI prarUpaNa karI che teonA jIvanamAM svArthane eka a5 aMza paNa amane daSTigocara thaye nathI, kevaLa svArtha tyAgane bhAva ja samaye samaye pragaTapaNe dekhAya che. 38 adhyAtmane 5the Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya svaccheda maTe, ane saheje Atmabodha thAya ema jANIne je bhaktinuM nirUpaNa karyuM che, te bhaktine ane te puruSone pharI pharI trikALa namaskAra ho ! AvI sAcI gurubhakti je ziSyanA aMtaramAM pragaTa thAya tenI dazA kevI hoya ? te ziSyane zrIsaddagurunI divyatA vyApta ceSTAo vAraMvAra smaraNamAM Ave. jema lobhInuM mana ghanamAM ane satInuM mana bharathAramAM rahe che tema tenuM mana paNa zrIsaddagurunA lokettara vyaktitvanI niraMtara jhAMkhI karyA kare che. teozrInuM viziSTa jJAna, nirmaLa dhyAna, vividhalakSI tapa, tIvra vairAgya, aMtarmukha dazA, satyaparAyaNatA, brahmaniSThA, kSamA, alaukika - zraddhA, sarvAtmabhAva, amRtamaya vANI ane avirata AtmajAgRti Adi aneka addabhUta guNonI smRti ane lakSa tene rahyA ja kare che. te kahe che : ' (doharA) he ! ahA! zrIsaddaguru karuNAsiMdhu apAra; A pAmara para prabhu karyo, ahe! ahA ! upakAra. zuM prabhu caraNa kane dharuM AtmAthI sau hIna; te to prabhue Apiye vatuM caraNAdhIna.' mohe lAgI laTaka guru-caraNanakI binA mujhe kahyuM nahi bhAve.2 mUTha mAyA saba sapananakI...mohe lAgI, - (doharA) tIratha nAhe eka phala, saMta mile phala cAra; saddaguru mile aneka phala, kahata kabIra vicAra, vaLI je sAdhakane sadagurunI bhakti pragaTe tene nija chaMdathI cAlavAnI vRtti rahetI nathI. je jIvana jIvavAthI pitAnA AtmAnuM dinapratidina kalyANa thatuM jAya te jIvanarItine te apanAve che ane A jagatamAM addabhUta - apUrva sadaguNonA nidhi ane sarvathA anusaravA gya A mArA zrI saddagurudeva ja che evo tene niraMtara nizcaya rahe che ane te nizcayane anusaravAne te sarvazaktithI puruSArtha kare che. je Ama kare, tene zAzvata mokSamArganI ArAdhanA avazyapaNe bane che ane sahaja-zuddha-caitanyaAtmasvarUpane bodha tenA jIvanamAM udaya pAmatAM te kRtakRtya thAya che. 1. zrI AtmasiddhizAstra, 124-125. 2. bhaktiziromaNi mIrAMbAI. adhyAtmane 5the Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je kadI pragaTapaNe vartamAnamAM kevaLajJAnanI utpatti thaI nathI, paNa jenA vacananA vicArone zaktipaNe kevaLajJAna che ema spaSTa jANyuM che, A pramANe zrIsaddagurunI bhakti pragaTa thavAthI Aleka - paralokamAM saMpUrNa kalyANaparaMparAonI prApti sahita nirvikalpa samAdhinuM sukha pragaTe che, mATe tevI zrI gurunI bhaktine ane tevI bhaktinA upadezaka je zrI puruSe temane, ame pharI pharI aMtaHkaraNanA sAcA bhAvathI sarvathA sarvakALa bhajIe chIe. have, upasaMhArarUpe, zrI sadagurunA bodhane aMgIkAra karavAthI potAnA jIvanamAM kevo mahat upakAra thayuM che tenuM saMsmaraNa karatAM thakAM kahe che - amArA A AtmAe bharatakSetramAM kaLiyugamAM manuSyadeha dhAraNa karyo che ane tethI saMpUrNa paramAtmapadanI prAptinI gyatA A bhavamAM dravya - kSetra - kALa - bhAva jotAM saMbhavita jaNAtI nathI, chatAM paNa zrI saddagurunA apUrva - alaukika upadezane grahaNa karavAthI amArA vartamAna jIvanamAM paramAtmapadanI-kevaLajJAnanI spaSTapaNe pratIti thaI gaI che. zabdathI, arthathI ane svAnubhUtinA aMzothI paramAtmapadane amane niHzaMkapaNe je nizcaya thayuM che te amArA zrIsaddagurudevanI niSkAraNa karUNunuM phaLa che ema che bhavya jIvo ! tame paNa jANe. have pitAne je zuddhAtma dazA pragaTa thaI che tenuM sApekSa dRSTithI ane adhyAtmapaddhatithI vizeSa vivaraNa kare che. zuddha samyaktva pragaTa thayuM che te kevaLajJAnarUpI AtmAno eka aMza ja che kAraNa ke "sarvaguNAMza te samyakatva" ema Agamavacana che. samyakatva ane kevaLajJAna banemAM e rItanI samAnatA che ke bane atIndriyasvarUpa ane sahajazuddhabhAvarUpa che. Ama hovAthI ja samyaktvI jIvane avazya amuka kALamAM mokSanI prApti kahI che ane adhyAtmapaddhatimAM tenuM ghaNuM ja bahumAna kareluM che. yathA - | (savaiyA chaMda) bhedavijJAna jo jinake ghaTa, - zItala citta bhaye jima caMdana keli kare siva mAragame jagamAMhi jinesarake laghunaMdana satyasvarUpa sadA jinake pragaTa avadAta mithyAta-nikaMdana zAMtadasA tinakI pahicAni kare kara jori banArasI vandana. adhyAtmane paMthe Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhApaNe kevaLajJAna thayuM che, vicAradazAe kevaLajJAna thayuM che, icchAdazAe kevaLajJAna thayuM che, mukhyamayanA hetuthI kevaLajJAna varte che. te kevaLajJAna sarva avyAbAdha sukhanuM pragaTa karanAra, A pramANe amArA AtmAmAM kevaLajJAnanI spaSTa pratIti thaI hevAthI amane zraddhA apekSAe kevaLajJAna thayuM che. samyakatva jene guNa che evA zuddha AtmAno amane atizaya lakSa rahe che tethI vicAradazAe amane kevaLajJAna pragaTayuM che. traNa kALa traNa lekanA sarvotkRSTa dunyavI vaibhavane ame taraNuM tulya tuccha zraddhIe chIe ane aMtaramAM tene jarA paNa nathI IcchatA tethI IrachAdazAe amane kevaLajJAna thayuM che. adhyAtma paddhatimAM, dravyAthika naya mAtra dravyanuM ja grahaNa kare che, paryAyane grahaNa karato nathI; ane AvuM ja zuddhAtmadravya tene te amane sAkSAtkAra thaI gaye che, mATe mukhya evo je dravyArthikanaya tenI apekSAe paNa amane kevaLajJAna pragaTyuM che. A pramANe amArA AtmAmAM utpanna thayeluM svasaMvedana pratyakSa je samyakatvarUpI kevaLajJAna te kAma karIne vadhatuM vadhatuM sarva mohanIya karmane nAza karI, anaMta avyAbAdha sukhane pragaTa karavAvALuM che. yathA - jaise nirabhedarUpa niha atIta hato, taise nirabheda, aba bheda na gage, dIse karma rahita sahita sukha samAdhAna, pAye nija thAna aba bAhira na bahaMga, kabahuM kadApi apane subhAva tyAga kari, rAga rasa rAcike na para vastu gaheMge, jJAna amalAna vidyamAna paragaTa bhaya yAti bhAMti AgAmI anaMta kAla raheMge.' 7 aba hama amara bhaye na mareMge (2). 0 yA kAraNa mithyAta dIye taja karyo kara deha dhareMge... aba hama amara 2 chuM eka, zuddha, mamatvahIna huM, jJAnadarzanapUrNa chuM; 0 | emAM rahI sthita, lIna emAM, zIdhra A soM kSaya karuM. 1. zrI samayasAra nATaka, sarvavizuddhivAra, 108. 2. gIrAja zrI AnaMdaghanajI. 3. zrI samayasAra 73, (hi. je. kRta gujarAtI padyAnuvAda). adhyAtmane paMthe Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenA yoge sahajamAtramAM jIva pAmavA yogya thayo, te upakArane sarvotkRSTa bhaktie namaskAra he! namaskAra he !! puruSanA Ama AtmajJAnathI prAraMbha karIne viziSTa nirvikalpa samAdhi sudhI pahoMcavAmAM jemanAM vacana, mudrA ane pratyakSa samAgama amane parama upakArabhUta thayAM che ane jemanA sAnidhyanI prAptithI amArA AtmAmAM uMcI uMcI adhyAtmadazA pragaTa karavAnI yogyatA prApta thaI che tevA prasta mUrtimAna mokSasvarUpa je zrI puruSa, temanA te upakArane ame pharI pharIne vandanAtmaka praNAma karIe chIe. joke temanA apUrva upakArane badale ame koI paNa rIte vALI zakavAne samartha nathI chatAM yatkiMcit temanA pratye amArI kRtajJatA pragaTa karavA mATe ane amArA AtmAne vizeSa vizeSa nirmaLa banAvavA mATe ame vAraMvAra amArA cittamAM te mahApuruSanuM smaraNa karIne dhanyatA anubhavIe chIe. che zAMtiH zAMtiH zAMtiH adhyAtmane paMthe Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka pa25 makSaprAptinuM prathama ane mukhya kAraNa evuM je AtmajJAna, te jene pragaTayuM hoya, tenI jIvanapaddhatinI AMtarabAhya dazAnuM varNana karIne, A patra dvArA AgaLanI sAdhanAmAM te sAdhakane mArgadarzana ApyuM che. AtmajJAnane jana parbhiASAmAM bhedajJAna paNa kahe che. "sva" ane "parane yathArtha bedha thavAthI "sva" pratye ruci ane vRtti thAya che e siddhAMta svIkArIne, tevA jJAnIe paNa vizeSapaNe jagatanA pratibaMdhane nivArIne svasvarUpane paricaya karavo evI zrIjinanI AjJA che. "jJAnI pramAdI detA nathI e kathana sAmAnyapaNe kareluM che. aMtarAtmadazAmAM cethA Adi guNasthAne vartatA jJAnIo mATe A kathana nathI, paNa AgaLa vadhelA vizeSa puruSArtha yukta mahAjJAnIo mATe A kathana che e vAta tenA lakSa para lAvI zrIgurue jJAnIne paNa nivRttimaya jIvanane lakSa rAkhI tvarita gatie tyAgamArganI ArAdhanAmAM udyamavaMta thavA AjJA karelI che, sAmAnyapaNe apratibaddha evA jJAnIne paNa satsaMgane cega kalyANakArI che ane te vaDe karIne tene parama asaMgapadanI prApti thaI zake che mATe paramasamAdhinA irachuka evA jJAnIe pharI pharI apUrva mAhAmyavALA parama upakArI tathA mokSanA sarvottama ane saraLa sAdhanarUpa satsaMgane parama premathI upAsavo evI AjJA karI che. chele, ame paNa sarva kALe te satsaMgane ja IcchIe chIe ema satsaArAdhanA pratyeno potAnI addabhUta niSThA vyakta karI patranI samApti karI che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaI, bhAdaravA suda 10, ravi 1950 patrAMka para A AtmabhAva che ane A anya bhAva che, mokSaprAptinuM mULa ane mukhya kAraNa evuM je AtmajJAna, tenI je sAdhakane prApti thaI jAya che tenuM jIvanadarzana karAvavAnA hetuthI zrIguru ahIM prathama adhyAtmapaddhatithI ane pachI siddhAMta paddhatithI vyAkhyAna kare che. A banne prakAranI kathanapaddhatinuM aviruddhapaNuM, uttama sAdhakane, krame karIne saddagurUgame vizeSa karIne samajAya che. dhIraja sahita ane sApekSa daSTithI vaktAno Azaya samajatAM mahAna tatvabodha ane apUrva amalAbha thAya che ema sujJa puruSoe zraddhavuM. ahI prathama ja AtmabhAva ane anAtmabhAvanuM svarUpa samajAve che. mULadaSTie jotAM, AtmAne jevo zuddha svabhAva che te svabhAvane anurUpa je bhAva upaje tene AtmabhAva jANavo. AtmAnA mULa svabhAvathI judA prakArano eTale ke tenAthI viparIta svabhAvavALe je bhAva Upaje tene anya bhAva jANavo. Ama, sAmAnyapaNe vicAratAM, bhAva-(zuddhapAga) te AtmabhAva che ane azuddhabhAva (azubha ane zubha bhAvo, mAThI ane rUDI vicAradhArA) te anya bhAva che. ahIM sAdhakane prajanabhUta hovAthI, te traNa prakAranA upagane vizeSa vicAra karIe chIe? / azubha upaga : jene upayoga viSaya-kaSAyamAM magna che, kuthati (kuzAstra), kuvicAra ane kusaMgatimAM lAgele che tathA unmAgamAM lAgela che te azubha upaga che.' zubha upaga dAna, pUjA, vrata, zIla AdirUpa tathA cittaprasannatArUpa pariNAma zubha upaga che ema sUtrane abhiprAya che. Vzuddha upayogaH ITa-aniSTa buddhinA abhAvathI jJAnamaya AtmAmAM ja upayoga lAge tene zuddhapaga kahIe chIe. te ja nizcaya cAritra che.3/ 1. pravacanasAra, 158. 2. paMcAstikAya, tAtparyavRtti, 131, 3. mekSapAhuDa, 72, paM, jayacaMdajI kRta vacanikA. adhyAtmane paMthe Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evuM bodhabIja AtmAne viSe parimita thavAthI anyabhAvane viSe saheje udAsInatA utpanna thAya che, [vizeSa noMdhaH azubha ane zubha upagane ahIM anya bhAva athavA rAgabhAva jANa ane zuddha upagane AtmabhAva jANa. Ama sAmAnya kathana jANavuM. AtmAnA jJAna ane darzanaguNanI avasthAne upayoga zabdathI oLakhavAmAM Ave che ane samasta AtmAnI avasthAne bhAva zabdathI oLakhavAmAM Ave che. bhAvamAM upayoga samAI jatuM nathI. guNasthAna-ArahaNamAM prathama traNa guNasthAnemAM ghaTate ghaTate azubhepaga, cethAthI chaThThA guNasthAnamAM vadhate vadhate paga ane sAtamAthI bAramA guNasthAne sudhI vadhate vadhate zuddhapaga hoya che, ema sAmAnyapaNe jANavuM. sAdhakadazAmAM zubhabhAva - zuddhabhAvanI kevI mizradhArA hoya che te sUkSma che ane vizeSapaNe gurugama dvArA samadhyayanIya che. vizeSa abhyAsIe jainendrasiddhAMta kezamAM pRSTha 458 ane 459 upara dhavalA, paMcAdhyAyI, pravacanasAra, bhAvapAhuDa ane dravyasaMgraha TIkAnAM avataraNe lIdhAM che tene vivekapUrvaka vicAra karo] je kaI sAdhakanA aMtaramAM, uparokta traNa prakAranA bhAvenuM yathArtha parijJAna (anubhava sahitanI samajaNa) thAya che, te sAdhakane viSe bedhabIja (kevaLajJAnarUpI baMdhanuM bIja) utpanna thayuM che ema jANavuM. AtmasAkSAtkAra, AtmajJAna, samakita, nizcayasamyaphava, paramArtha pratIti, AMzika AtmAnubhUti, bhedajJAna, svAme palibdha, divyadaSTi, Atmabodha, zuddhAtmaprakAza, svapadaprApti vagere aneka zabdo vaDe A dazAnuM ja sUcana thatuM hovAthI A badhA zabda paramArthathI kAryavAcaka jANavA. je sAdhakane AvuM zuddha svarUpanuM jJAna pragaTe tene pachI te svabhAvathI viparIta svabhAvavALA bhAvanI ruci thatI nathI, tevA bhAva cittamAM rAkhavA gamatA nathI ane tevA bhAvomAM tanmayapaNuM kharekhara thaI jatuM nathI. jevI rIte khAnadAna kuTuMbanI dIkarI pitAnA piyaramAM AvI hoya ane pitAnA gharanuM kAmakAja karatI hoya te paNa tenA aMtaramAM e vAta pAkI ja rahe che ke A ghara mAruM nathI. mAruM ghara te mAruM sAsaru ja che; tevI rIte AtmajJAnIne jyAre anya bhAvomAM vartavAnuM ane tyAre tenI paNa AvI dazA thAya che. tene anyabhAvanI aMtaraMga ruci thatI nathI. te bhAvane te kharekhara rUDA mAnato nathI ane tevAM kAryo avazapaNe karavA paDe te paNa te jJAnI kartApaNAnI buddhi dhAraNa karIne te kAryomAM tanmaya thaI jatuM nathI. AvA puruSanI dazAnuM varNana zAstromAM nIce pramANe karyuM che ? 3. juo dravyasaMgraha, pa6; zrI brahmadeva sarikRta TIkA. adhyAtmane paMthe Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane te udAsInatA anukrame te anyabhAvathI sarvathA muktapaNuM kare che. nijArabhAva jeNe jANe che (sayA tevIsA) ja nija pUraba karma ude, sukha bhaMjatara bhAga udAsa raheze je duHkhameM na vilApa kare niraaira hiyera tana tApa saheMge 0 hai jinake daDha AtamajJAna kriyA karike phalake na caheMge ---- suvicakSaNa jJAyaka hai tinDake hama te i na kahegaeN1 (savaiyA ekatrIsA) / jabaharti cetana vibhAvasa ulaTika Apu . | sarma pAI apane subhAva gahi lIne hai, tabahI teM je je lena joga so se saba lIna je je tyAga joga se so saba chAMDi dIna : le ke na rahI Thara tyAgaveka nahI aura, bAkI kahA uba ja kAraja navIne hai, saMga tyAga aMga tyAga vacana taraMga tyAgi mana tyAgi buddhi tyAgi ApA zuddha kI hai.pa (savaiyA tevIsA) A/ jinake ghaTameM pragaTayo paramAratha rAga viSedha hiye na vicAre karike anubhI nija Atamake, viSayAsukhasa hita mUla nivAre harike mamatA dharike samatA, apane bala phariju karma viDAre 2 jinakI yaha hai karatuti sujAna supa tare para jIvana tAre 1. samayasAranATaka, nirjarAdhAra, 45. 2. sukha bhogavatAM thakA. 3. aSa-bhAvathI, zAMtabhAvathI. 4. zArIrika-dukha, kaSTa. pa. samayasAra nATaka, sarvavizuddhi dvAra, 109. 6. cheDI ne.. 7. bAkI rahyuM. 8. AtmA, 9. dharmavilAsa, 92. adhyAtma kavivara ghAnatarAyajI. 10. vistAra, laMbAve. 11. pheravIne. 12, kApI nAkhe. adhyAtmane 5che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evAM jJAnI puruSane tyAra pachI parabhAvanAM kAryane je kaMI prasaMga rahe che, te prasaMgamAM pravartatAM pravartatAM paNa tethI te jJAnIno saMbaMdha chUTayA kare che, paNa temAM hitabuddhi thaI pratibaMdha thato nathI. A pramANe jJAnabhAvanuM (AtmabhAvanuM) ane rAgabhAvanuM bhinnapaNuM zabdathI, arthathI ane svasaMvedanathI jene bhAse che tenA aMtaramAM prajJAne prakAza thatAM jagatanA samasta padArtho ane bhAre pratye sAcI udAsInatA Upaje che; ane te udAsInatA kramazaH vikAsa pAmatI pAmatI te sAdhakane pUrNa padanI prAptimAM sahAyakArI thAya che. kahyuM che keH sukhakI sahelI hai akelI udAsInatA, adhyAtmanI jananI te udAsInatA.pa darzanamoha vyatIta thavAthI jJAnInA mArgamAM paramabhakti samutpanna thAya che, tattapratIti samyaphapaNe utpanna thAya che. tattva pratIti vaDe zuddha caitanya pratye vRttine pravAha vaLe che. A pramANe "sva" ane "paranuM yathArtha bhAsana thatAM, heyasvarUpa evA je sAMsArika padArtho ane bhAve tathA upAdeya evuM je zuddhAtmasvarUpa ane tenI prAptinA upAyone tenA aMtaramAM daDha nizcaya thaI jAya che. je padArthonuM mAhAsya dRSTimAM ochuM thaI gayuM ane je prasaMgonI agatyatA jIvanamAM gauNa thaI gaI tevA padArtho ke prasaMge, pUrvakarmodaya hatAM keIka jJAnI puruSane rahe topaNa te padArtho ane prasaMgomAM tene hitabuddhi kevI rIte thaI zake? te sarve tene sArahIna ja bhAse che; ane A ja sAcA jJAnanuM mAhAmya che ke je pragaTatAM te jJAnIne jagatanA koI paNa padArtha, prasaMga ke vibhava AMtarika ruci upajAvI zakatAM nathI; sarvathA pratibaMdhanuM kAraNa thaI zakatAM nathI. kahyuM che keH 9 , | (copAI) jJAna kalA jinake, ghaTa jAgI, te jagamAMhi sahaja virAgI; jJAnI magana vigesukha mAMhi. yaha viparIti saMbha nahi.' 5. zrImad rAjacandra, patrAMka 77. 6. ejana, patrAMka 901. 1. samayasAranATaka, nirjarAdhAra, 41. adhyAtmane paMthe Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratibaMdha thatuM nathI e vAta ekAMta nathI, kema ke jJAnanuM vizeSa baLavAnapaNuM jyAM hoya nahIM, tyAM parabhAvano vizeSa paricaya te pratibaMdharUpa thaI Avavo paNa saMbhave che; 5. ( hA ) sakaLa jagata te eMThavata athavA svapna samAna; te kahiye jJAnI dazA bAkI vAcA jJAna. AtmajJAna viNa kArya kaMI, manamAM cira nahIM hoya; kAraNavaza kaMI paNa kare, tyAM budha tatpara ne'ya. je jIvane samyakatva utpanna thAya, tene sarva prakAranI saMsArI kiyA te ja samaye na hoya e kaMI niyama nathI. samyakatva utpanna thayA pachI saMsArI kiyA rasarahitapaNe saMbhave che. je puruSo pitAthI athavA paranA upadezathI, keI paNa prakAre, bhedavijJAna jenuM mULa utpatti kAraNa che tevI nizcaLa svAnubhUtine pAme che, teo darpaNanI jema potAmAM jhaLakatA je anaMta bhAnA svabhAva temanAthI niraMtara vikArarahita hoya che. (jJAnamAM yanA AkAre pratibhAsatA rAgAdibhAvathI vikArane prApta thatAM nathI.) A pramANe adhyAtmadaSTinI mukhyatAthI thana karyuM. have, siddhAMtadaSTinI mukhyatAthI kathana karatAM zrIguru AgaLa vyAkhyAna kare che? jeke jJAnane paradravyonA prasaMgomAM pratibaMdha thatuM nathI ema sAmAnya kathana che te paNa temAM ekAMta nathI. jyAM sudhI viziSTa abhyAsanA baLathI jJAnanuM susthitapaNuM ane niSkapapaNuM thayuM hotuM nathI, tyAM sudhI jJAnIne paNa tevA vibhAvabhAvane paricaya karavAthI jJAnamAM zithilatA AvI zake che, kAraNa ke jJAnanA saMskAra te navIna ane alpa che ane ajJAnanA saMskAra te anAdikArbana ane ati daDha che. 2. AtmasiddhizAstra, 140. 3. samAdhizataka, 50 (che. gu. gAMdhIkRta gujarAtI padyAnuvAda). 1. zrImad rAjacandra, patrAMka 459, 4. kathamapi hi labhante bhedavijJAnamalAm acalitamanubhUti ye svatA vAnyato vA / pratiphalananimagnAnantabhAvasvabhAva muvuravivAra saMtAM va ! - samayasArakaLaza, 21. adhyAtmane paMthe Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane teTalA mATe paNa jJAnI puruSane paNa zrIjine nijajJAnanA paricaya-puruSArthane vakhANyo che, tene paNa pramAda kartavya nathI, Ama hovAne lIdhe sarvajJa bhagavAne ane jJAnI puruSa e, vizeSa vizeSa jAgRti sahita abhyAsa ane anapekSA vAraMvAra karavAnI jJAnI sAdhakone paNa AjJA karelI che ane jarA paNa pramAdane AdhIna thayA vinA satatapaNe sAvadhAna rahevAne upadeza karyo che. matalaba ke jJAnI puruSe paNa ajJAna, krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, rati, arati. zeka, bhaya, jugupsA, strIveda, puruSaveda, napuMsakaveda vagere samasta prakAranA ahitakArI ane azuddha bhAvone anabhyAsa, aparicaya ane upazama kare; kAraNa ke te saghaLA bhAve AtmAnA svabhAvathI viparIta svabhAvavALA hovAne lIdhe AtmavikAsamAM niHzaMkapaNe bAdhA upajAve tevA che, mATe jJAnI puruSe paNa AvA pratibaMdha upajAvavAnA svabhAvavALA bhAvathI potAnA AtmAne alipta rAkho ane kSamA, vinaya Adi bhedarUpa zuddha bhAvone tathA zuddha TaMkotkIrNa jJAyaka bhAvarUpa eka nijabhAvane, pharI pharI vAraMvAra kSaNe kSaNe jAgratapaNe lakSa rAkhe, evo zrIguruone upadeza che. yathA - (harigIta) nija bhAvane choDe nahIM parabhAve kaMI paNa nava grahe; che ' jANe jue che te ja huM chuM ema jJAnI citave.' jyAre svayaM te zaMkha veta svabhAva nijane choDIne * { pAme svayaM kRSNatva, tyAre choDate zukalatvane. tyama jJAnI paNa jyAre svayaM nija choDI jJAnasvabhAvane, ajJAnabhAve pariName ajJAnatA tyAre lahera | 'para mama kucha nA kaDatA para tu bhega bhogatA dU kahatA, vitatha4 bhegatA taba e ! jJAnI bhaga bura kayAM dukha sahatA bhagata baMdha na hai" yadi kahatA bhegecchA kayA hai maname ? jJAnalIna bana nahIM te rativaza jakaDegA vidhipa baMdhanameM.3 1. niyamasAra, 97 (hi. je. zAha kRta gujarAtI padyAnuvAda). 2. samayasAra, 222, 223. ejana, 2. nijAmrapAna, 151 (pU. zrI 108 vidyAsAgarajI mahArAjakuta samayasAra --kaLazane hiMdI padyAnuvAda) 4. vitatha = niSphaLa 5. vidhi = karmo. adhyAtmane paMthe Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavA parabhAvane paricaya karavA yogya nathI, kema ke koI aMze paNa AtmadhArAne te pratibaMdharUpa kahevAyegya che. jJAnIne pramAdabuddhi saMbhavatI nathI, ema joke sAmAnyapade zrI jinAdi mahAtmAoe kahyuM che, jJAnI puruSane AtmapratibaMdha paNe saMsArasevA hoya nahi, paNa prArabdha pratibaMdhapaNe hoya; ema chatAM paNa tethI nivartAvArUpa pariNAmane pAme ema jJAnInI rIta hoya che.? nijasvarUpane daDha nizcaya varte che tevA puruSane pratyakSa jagaduvyavahAra vAraMvAra cUkavI de tevA prasaMga prApta karAve che, te pachI tethI nyUna dazAmAM cUkI javAya emAM Azcarya zuM che? asvastha kAryanI pravRtti karavI ane AtmapariNAma svastha rAkhavAM evI viSama pravRtti zrItIrthakara jevA jJAnIthI banavI kaThaNa kahI che. te pachI bIjA jIvane viSe te vAta saMbhavita karavI kaThaNa hoya emAM Azcarya nathI jeTalI saMsArane viSe sArapariNati manAya teTalI AtmajJAnanI nyUnatA zrI tIrthakare kahI che.' 'A pramANe, jJAnInA jIvanadarzananuM sAmAnya prarUpaNa adhyAtmapaddhatithI ane siddhAMta paddhatithI karyuM. te ja viSayanuM vistArathI pratipAdana karavAnA hetuthI "pramAda ane jJAnI" e muddAnI zrIguru have chaNAvaTa kare che : sAmAnya dRSTie vicAratAM jJAnane AtmajAgRtine saddabhAva hovAne lIdhe dharmamAM anAdararUpa athavA AtmabhAva pratye asAvadhAnIrUpa pramAdabhAva hetuM nathIAma havA chatAM, pramAdanA aneka prakAromAMthI te sAdhaka bacI zake te hetuthI zrIguru pramAdanA te te vizenuM tene smaraNa karAvI de che. (1) pAMca IndrinuM AdhInapaNuM,... 5 prakAra (sparza, rasa, gaMdha, varNa ane zrotra) (2) cAra kaSAyanuM AdhInapaNuM. 4 prakAra (krodha, mAna, mAyA, lobhane vaza thaI javuM). 6. zrImad rAjacandra, patrAMka pa60. 7. ejana , pa75, 1. zrImad rAjacandra, patrAMka, 551. 2. zrIgammasAra, jIvakAMDa, 34. 50 adhyAtmane paMthe Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te paNa te pada cothe guNaThANethI saMbhavita gaNuM nathI; AgaLa jatAM saMbhavita gaNyuM che; (3) cAra prakAranI vikathAnuM AdhIna paNuM... 4 prakAra (strIkathA, rAjakathA, bhejanakathA ane- dezakathA rUpI pApamaya vAtane vaza thaI javuM) (4) nehAdhInapaNuM 1 prakAra (5) nidrAdhInapaNuM 1 prakAra Ama pramAdanA je paMdara vize che temAMnA amuka amuka vakhate vakhata sAmAnya jJAnIne uddabhava thato hovAne lIdhe tene paNa pramAdabhAva saMbhave che. A uparathI ema nirdhAra kare ke zAstramAM jJAnIne pramAdabuddhi hotI nathI" evuM je vidhAna che te cothA guNasthAne vartatA avirata samyagadaSTine mukhyapaNe lAgu paDatuM nathI paraMtu jJAnanA ane cAritranA vizeSa abhyAsathI AtmadazAnuM susthitapaNuM jeNe saMpAdana karyuM che tevA UMcI kakSAnA mahAjJAnIne lAgu paDe che. tevA mahAjJAnI puruSanuM varNana zAstromAM aneka rIte karyuM che. jema ke - | paMca viSayamAM rAgadveSa virahitatA, paMca pramAde na maLe manane kSobha je, dravya kSetra ne kALa bhAva pratibaMdha vaNa, vicaravuM udayAdhIna paNa vItalabha jo..apUrva avasara. (dohA). o| kSaNa kSaNa je asthiratA ane vibhAvika maha. te jenAmAMthI gayA, te anubhavI guru joya.2 rokyA zabdAdika viSaya, saMyama sAdhana rAga, jagata ISTa nahIM AtmathI, madhyapAtra mahAbhAgya.3 A pramANe, "jJAnI ane pramAda' e viSaya saMbaMdhI sAmAnya vicAraNA karI, pUrvApara saMbaMdha sahita, yathApadavI jJAnIne ane pramAdane saMbaMdha avadhAro tathA saddagurugame, nayavivakSAthI vastu svarUpane yathArtha nirdhAra karavo. 1. zrImad rAjacandra patrAMka 738. 2. ejana, patrAMka 79. 3. ejana, patrAMka 954/10. adhyAtmane paMthe Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jethI vicAravAna jIvane to avazya kartavya che ke, jema bane temAM parabhAvanA paricita kAryathI dUra rahevuM, nivRtta thavuM. ghaNuM karIne vicAravAna jIvane to e ja buddhi rahe che, vivekI mumukSu te jANe ja che ke mAre te niraMtara AgaLa vadhavA mATe pitAnA pariNAme vAM-tapAsavAM ane pratibaMdhaka dravyakSetra-kALa-bhAvane buddhipUrvaka ane daDhatAthI aparicaya karavo. jeone gRhasthAzramano yoga hoya teoe AjanapUrvaka gharakAmamAMthI, vyApAra kAryamAMthI, vAtomAMthI, khAvA-pIvAnA kAryomAMthI, UMghamAMthI chApA-sAmAyika vAMcavAmAMthI tathA nAhavA-devA-dADhI-vALa vagere zarIrasaMskAranA kAryomAMthI thoDo De samaya bacAvIne te samayane AdarapUrvaka satsaMga-svAdhyAya-bhakti-tattvaciMtanAdi dharma anuSThAnamAM lagAvavo joIe. je kAryo bhAI-bahena, dIkarA-dIkarIo, patnI, sevaka ke anya svajane karI zake te kAma temane soMpI daIne teTalI upAdhine saMkSepavI. A pramANe AtmajAgRti sahita vartavAno abhiprAya ane puruSArtha je kare che tevA sAdhakane paNa koI koI vAra gAnuyoge ane kathaMcit avazapaNe upAdhinA prasaMga AvI paDe che. AvA anirachanIya prasaMgomAM vartavuM paDe tyAre svarUpamAM sthira rahevuM vikaTa che ema nirdhAra karI, aMtaramAM te nivRttinI bhAvanA ja rAkhavI ane je kAma karavuM paDe te upalaka rIte karavuM paNa tanmaya thaIne karavuM nahIM evo zrIguruone upadeza che. kahyuM che ke - AtmajJAna sivAyanuM bIjuM koI kAma lAMbA samaya sudhI pitAnA cittamAM dhArI rAkhavuM nahIM, jo kadI prajanavaza karavuM paDe te zarIravANIthI karavuM paNa tatpara (tanmaya, ekAkAra) thaIne karavuM nahi.' pramAdanA avakAzayoge jJAnIne paNa aMze vyAha thavA saMbhava je saMsArathI kahyo che, te saMsAramAM sAdhAraNa jIve rahIne, tene vyavasAya laukikabhAve karIne, AtmaDita IcchavuM e nahi banavA jevuM ja kArya che; kemake laukikabhAva ADe AtmAne nivRtti jyAM nathI AvatI, tyAM hitavicAraNA bIjI rIte thavI saMbhavatI nathI. ekanI nivRtti te bIjAnuM pariNAma thavuM saMbhave che. / 1. AtmajJAnAt para kArya na buddhau dhArayet ciram kuryAta ardhavarAti krivit vAWyAkhyAm tatparaH || -zrI samAdhizataka, 50, 2. zrImad rAjacandra, patrAMka pa28. adhyAtmane paMthe Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathApi kaI prArabdhavazAta parabhAvane paricaya baLavAnapaNe udayamAM hoya tyAM nija dabuddhimAM sthira rahevuM vikaTa che, ema gaNI nityanivRttabuddhinI vizeSa bhAvanA karavI, ema moTA puruSoe kahyuM che. alpakALamAM avyAbAdha sthiti thavAne arthe te atyaMta puruSArtha karI jIve para paricayathI nivartavuM ja ghaTe che, haLave haLave nivRtta thavAnAM kAraNe upara bhAra devA karatAM je prakAre tvarAe nivRtti thAya te vicAra kartavya che; ...je Ama che to mehanI senA upara vijaya meLavavAne upAya meM prApta karyo che. A rIte meM ciMtAmaNi prApta karyo hovA chatAM pramAda cora che ema vicArI jAgrata rahe che.' AtmajJAnanI ti jenA jIvanamAM prakAzita thaI gaI che te puruSa je viziSTa nirvikalpa AtmasamAdhine IcchatA hoya te teNe zuM karavuM Avazyaka che te have jaNAve che. vartamAnakALanI daSTie sAmAnyapaNe vicArIe te AtmajJAnI puruSane apramatta guNasthAna sudhI pahoMcavAne puruSArtha siddha thatAM bAra varSathI adhika kALa te saheje nIkaLI jAya tevuM che. pachI te je jJAnIne je puruSArtha ane jevI tenA samasta vyaktitvanI yogyatA. vaLI A kaLiyugamAM alpa AyuSya ane alpa baLa che tethI jJAnIe paNa tvarita gatithI nirAbAdha AtmasthiratAnI siddhi thAya te mATe, AtmalakSe ane saddaguru AjJAe satsAdhanane aMgIkAra karavArUpa ratnatrayanI prAptino puruSArtha satatapaNe kare yogya che. ahIM te tevA mahApuruSane paNa kahe che ke he samyagadaSTi ! apramatta samAdhinA AnaMdanI kharekhara abhilASA hoya te haLavI haLavI kramika nivRtti nahIM letAM, Akramaka thaI moTAM moTAM karmonA jaththAne jalAvI devA mATe zAMta, zAMta, atizAMta thAo. bAhyamAM jemane Azraya lIdhA vinA vidhavidha pA5bhAva UpajI zakatAM nathI tevA sAMsArika strI, putra, mitra, maTara, baMgalA, sonuM, cAMdI, jhaverAta, zera, phikasDa DipojhiTa, rAcaracIluM Adi jagatanA samasta padArthothI baLapUrvaka haTI jAo. vaLI, aMtaramAM riddhisiddhi AdinI tathA svargalekanI IcchAo, prabaLa evI lokeSaNA ke samAjanA amuka varganA kalyANanI bhAvanAnA bahAnA heThaLa pioSAI rahelA sUkSma mAna-lAbhanA bhAvonA saMcArane samULa ukhADIne pheMkI de. je Ama karaze te ja jIvananI abhISTa bhAvanAnI siddhi karI zakaze. sAMbhaLo A zrIguruonAM vacana : 1. zrI pravacanasAra, tatvArthadIpikA, gAthA 80 mI tathA gAthA 81 nI utthAnikA. adhyAtmane paMthe - 53 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( isa vidha vicAra vividha vikalpe tajane nija bhakate hai, rAgabhAvakA mUla parigraha munivara jisake tajate hai nija nirAmaya saMvedanase bharita Atmake pAte hai baMdhamukta bane bhagavana apanemeM taba Apa suhAte hai.' nehamaya baMdhanone chedIne tathA moharUpI jaMjIrone teDIne, saccAritrathI yukta thayelo zUravIra puruSa mokSamArgamAM sthira hoya che. uttama manuSyabhavane pAmyuM che te yatnapUrvaka cAritranuM pAlana kara, saddharmamAM daDha bhakti kara ane zAMtabhAvamAM zreSTha prIti kara. he samyaphadazanI ! samyaphacAritra ja samyaphadarzananuM phaLa ghaTe che. mATe temAM apramatta thA. he samyaphacAritrI ! have zithilapaNuM ghaTatuM nathI. ghaNe aMtarAya hate te nivRtta thaye, te have niraMtarAya padamAM zithilatA zA mATe kare che? (harigIta) | paramabrahma ciMtana talalIne huM mane koI bhayazApa dIye vastuharaNa cUraNa vadha tADana, cheda bheda bahu du:kha dIye giri agni abdhi vana pe, pheke vaje haNe bhale, bhale hAsya niMdAdi kare paNa a5 citta muja nahIM caLe.4 1. nijAmRtapAna, 178. 2. chittvA mohamayAn pAzAn bhitvA mAhamahArgalam / saccAritrasamAyuktaH zUrA mokSapathe sthitaH // uttame janmani prApte cAritra' kuru yatnataH / saddhame ca parAM bhakti zame ca paramAM ratim // -zrI sArasamuracaya, 20, 47. AcArya zrI kulabhadrasvAmI. 3. zrImad rAjacaMdra : AtyaMtara-pariNAma-avalekana-hAthanoMdha2, AMka 7, 4. zrItattvajJAnataraMgiNI, 6/4 (rA. jI. desAI kRta gujarAtI padyAnuvAda). adhyAtmane 5the Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane tema karatAM azAtAdi Apattiyoga davA paDatA hoya te tene vedIne paNa paraMparicayathI zIdhrapaNe dUra thavAno prakAra kare yogya che. e vAta vismaraNa thavA devA yogya nathI. jJAnanuM baLavAna tAratamyapaNuM thaye te jIvane (harigIta) parigraha kadI mAre bane te huM ajIva banuM khare; huM te khare jJAtA ja, tethI nahi parigraha muja bane. chedAva vA bhedAva ke laI jAva, naSTa bane bhale; vA anya ke rIta jAva, paNa parigraha mAre nathI khare.' jema jema upAdhine tyAga thAya che, tema tema samAdhisukha pragaTe che. jema jema upAdhinuM grahaNa thAya, tema tema samAdhisukha hAni pAme che. A pramANe jJAnI-gRhasthane paNa nivRttimArga bhaNI kadama uThAvavAnI zrIguruonI AjJA che. Ama karatI veLAe khAvApIvAmAM, besavA-UThavAmAM, haravA-pharavAmAM ke rogAdina utpattikALamAM zarIra-viSayaka je kAMI sukha-dukha ke agavaDa veThavAM paDe te sarva samabhAvathI, sahanazIlatA sahita ane samajaNapUrvaka avazyapaNe svIkAravAM paNa anya dravyane aparicaya karavAmAM zArIrika pratikULatA vagerethI DarI jaIne DhIlApaNuM thavA devuM nahIM ema kahevAne zrIgurune Azaya che. mekSamArgamAM jemaNe atyaMta prabaLa puruSArtha karyo che temane nimamatva (nirmohapaNuM) siddha thayuM hovAthI dehAtIta dazA vartatI hoya che. AvA viziSTa mahAjJAnI sahajasamAdhinA svAmI hovAne lIdhe temane svAtmAnaMdathI evI te tRpti vartatI hoya che ke jagatanA A padArtho ke te padArtho jevAnI, jANavAnI, meLavavAnI ke bhegavavAnI IrachA temane thatI nathI. tethI AvA mahApuruSe rucipUrvaka ke AyojanapUrvaka paravastuone paricaya karavAmAM utsuka banatA nathI, eTaluM ja nahIM paNa sarva prakAranA bAhyAMtara pratibaMdhane dUra karIne parama asaMgapaNAne prApta karavAnI bhAvanA ane puruSArtha karyA ja kare che. yathA- : apUrva avasara e kayAre Avaze ? kayAre thaIzuM bAhyAMtara nigraMtha je ? - - , sarva saMbaMdhanuM baMdhana tIkSaNa chedIne vicarazuM kava mahapuruSane paMtha je...apUrva 1. zrI samayasAra, 208, 209 (hi. je. zAha kRta gujarAtI padyAnuvAda). 2. zrImad rAjacandra, 570 (mahAtmA gAMdhIjI para zrImadjIe lakhele patra). 3. zrImad rAjacaMdra, 738. adhyAtmane paMthe Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para paricayamAM kadApi svAtmabuddhi thavI saMbhavatI nathI, ane tenI nivRtti thaye paNa jJAnabaLe te ekAMtapaNe vihAra karavA yogya che, paNa tethI jenI ochI dazA che evA jIvane to avazya para paricayane chedIne satsaMga kartavya che, ke je satsaMgathI saheje avyAbAdha rithatino anubhava thAya che. jJAnIpuruSa ke jene ekAMte vicaratAM paNa pratibaMdha saMbhava nathI, te paNa satsaMganI niraMtara IcchA rAkhe che. AvI uttama asaMgadazAne prApta karavAnuM kArya A kALe A kSetre ati ati vikaTa che. Ama hovA chatAM, sAmAnyapaNe dareka kakSAnA mumukSue ane vizeSapaNe UMcI kakSAnA mumukSue apramatta puruSArtha pUrvaka paraparicayane prasaMga che ane satsaMgane Azraya vAraMvAra kara. satsaMgane Azraya kyathI anekavidha lAbha thayAne ane te pratye durlakSa sevavAthI ghaNI hAni thayAne amane anubhava thaye che. mahAjJAnI puruSoe satsaMganuM je mAhAmya kahyuM che te parama satya che e mumukSuoe avazya potAnA aMtaramAM nizcaya karavo evI jJAnI puruSanI AjJA che. yathA- "avazya A jIve prathama sarva sAdhanane gauNa jANI, nirvANano mukhya hetu e satsaMga ja sarvArpaNapaNe upAsa gya che, ke jethI sarva sAdhana sulabha thAya che evo amAre AtmasAkSAtkAra che. je eka evI apUrva bhaktithI satsaMganI upAsanA karI heya te alpakALamAM mithyAgrahAdi nAza pAme ane anukrame sarva deSathI jIva mukta thAya 1 / sajA satsaMga vaDe asaMgatA Ave che, asaMgatA vaDe nirmohadazA Ave che, nirmohadazA mAM cittanI avicaLa (sthira) dazA upaje che ane nizcaLa (nirvikalpa) citta thavAthI jIvanamuktadazA pragaTe che.? sAcu avadhUtapaNuM pragaTayuM che jemane evA gIro ke jeo ramatA rAmarUpe ekAkI vicare te paNa dravyathI, kSetrathI, kALathI ke bhAvathI badhA pAmatA nathI teo paNa vAraMvAra satsamAgamane Icche che. pUrvAcAryoe paNa munijanone satsaMganA AzramamAM rahevAnI AjJA karI che, ke jethI pitAmAM pragaTelAM guNonuM saMrakSaNa thAya ane te guNe vardhamAnadazAne pAme.3 4 1. zrImad rAjacaMdra, patrAMka 609 V2. satsaMgatve niHsaMgatva niHsaMgatve nirmaahttv| nimohatve nizcalacittaM nizcalacitte jiivnmuktiH|| zrImadda zaMkarAcArya. 3. pravacanasAra, 270 4. jJAnArNava, prakaraNa 1514, 16, 26, 29, adhyAtmane paMthe Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kema ke jIvane je avyAbAdha samAdhinI icchA hoya te satsaMga jevo keI saraLa upAya nathI. Ama hovAthI dina dina pratye, prasaMge prasaMge, ghaNI vAra kSaNe kSaNe satsaMga ArAdhavAnI ja IcchA vardhamAna thayA kare che. e ja vinaMtI A. sva. praNAma. paramArthadaSTie vicAratAM te potAnA Atmika guNone saMga kare te yathArtha satsaMga che, paNa tevI dazA pragaTa karatAM pahelA ghaNe vakhata sudhI tevI dazAne prApta thayelAM puruSenuM, temanA samasta vyaktitvanuM ane temanAM vacanAmRtanuM vAraMvAra avalaMbana levuM paDe che. AvA dIrdhakALanA abhyAsanA phaLarUpe ja Avo paramArtha satsaMga (eTale ke asaMgadazA) pragaTe che jenuM bIju nAma mokSa che.' -satsaMganuM AvuM alaukika mAhAsya hevAthI ane tene jevuM AtmakalyANanuM bIjI koI paNa satsAdhana nahIM hovAthI dareka kakSAnA mumukSue satsaMganI atyaMta rUci aMtaramAM rAkhI sarva samaye, sarva prasaMge, sarva kSetre ane sarva upAya, te satsaMga ArAdhavAne lakSa rAkha. je ke puruSanA vacanAdi paNa mumukSuone avalaMbanarUpa che te paNa je kAyA ane vacananA yugamAM pragaTa zuddha AtmA vyApele hoya te kAyA ane vacanomAMthI zuddhatAnA spaMdane evI tIvra gatithI skurAyamAna thatA hoya che ke te mumukSunA hRdaya soMsaravA utarI jAya che ane pAtra sAdhakane saMta banAvI de che. kahyuM "pArasameM aura saMtameM baDo aMtare jAna, che ke te lehA kaMcana kare, je kare Apa samAna" Ama hovAne lIdhe jJAnIo kahe che ke AvA parama mAhAsyavALA satsaMgane ArAdhavAnI amArA aMtaramAM niraMtara bhAvanA rahyA ja kare che. 1. sarva bhAvathI asaMgANuM thavuM te sarvathI duSkaramAM duSkara sAdhana che; ane te nirAzrayapaNe siddha thavuM atyaMta duSkara che. ema vicArI zrI tIrthakara satsaMgane tene AdhAra kahyo che; ke je satsaMgane vege sahajasvarUpabhUta evuM asaMgapaNuM jIvane utpanna thAya che. -zrImad rAjacaMdra, 600/6 adhyAtmane paMthe 57 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAMka pa68 kasAra A patra zrImad rAjacandrajIe temanA mukhya muni-ziSya pU. zrI laghurAja svAmI para lakhe che. AtmajJAnaprApti te ja sarva duHkhothI chUTavAne ekamAtra upAya che te siddhAMta raju karI, tenI prApti mATe je kramanI ArAdhanA karavI paDe te kamane evI te yuktiyukta ane sacoTa rIte A patramAM zrIgurue rajU karyo che ke koI paNa mumukSune parama ullAsabhAva Ave ane yathArtha ArAdhanA karavAno avasara tene prApta thAya. tyAra bAda moha, pramAda, muni, AtmajJAna, AtmasamAdhi, aMtabhedajAgRti vagere aneka zabdanI samajaNa ApI che. manuSyabhava te AtmajJAnanI prApti mATe sarvottama avasara che ema jaNAvI parama puruSArthanI preraNuM karI che. - AgaLa AtmazuddhinI AvazyakatA jaNAvIne, AraMbha-parigraharUpa aprasaMgone temAM pratibaMdharUpa gayA che ane tene saMkSepa karI satsaMgano Azraya karavAnI preraNA karI che, ane jeTalA pramANamAM saMsAra asAra bhAse teTalA pramANamAM AtmavicAra Uge che, ema pratipAdIta karyuM che. pUrve janakAdi mahApuruSe upAdhi maLe paNa mahAjJAnI tarIke vasatA hatA tevA bhAva pratye pitAnI ruci nathI paNa zrI tIrthakaree je nivRttimArga grahaNa karyo te pratye ja pitAne ruci rahe che ema jaNAvI, te pratye potAno adhikatama puruSArtha karavAnI daDha bhAvanA vyakta karI che. Ama thavA mATe tyAgamArganuM grahaNa ane AMtarbAhya sarva pratibaMdhane nirodha svIkAre e siddhAMtane pite svIkAra karyo che. vacce vacce tyAga, jJAna vagere zabdonI samajaNa ApI, svavicArabaLanI vRddhi arthe A patra lakhyo che, ema jaNAvI ane satsaMganI icchA vyakta karI pUjyazrIe patra samApta karyo che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaI, phAgaNa vada 3, 19pa1 pitrAMka 569 zrI sapuruSone namaskAra patranA prAraMbhamAM pitAne ISTa evA mahAna AtmAone bahumAna sahita namaskAra kare che. kevA che te mahAna AtmAo ? "zrI" kahIe AtmajJAnarUpI lakSmInA jeo svAmI che, tevA mahAtmAo. A mahAtmAonI zuM oLakhANa thaI zake ? te kahe che mAtra uttama mumukSu hoya tene mahAtmAnI sAcI oLakhANa thAya, anya mumukSuone sAmAnya oLakhANa thAya, tevA mahAtmAonuM svarUpa varNavatAM zrIguru kahe che - "nirAbAdhapaNe jenI mane vRtti vahyA kare che, saMkalpa-vikalpanI maMdatA jene thaI che, paMcaviSayathI viraktabuddhinA aMkure jene phUTyA che, kalezanA kAraNe jeNe nimULa karyA che, anekAnta daSTiyukta ekAMtadaSTine je sevyA kare che, jenI mAtra eka zuddha vRtti ja che te pratApI puruSa jayavAna varte. ApaNe tevA thavAne prayatna karavo joIe.' (savaiyA ekatrIsA) svArathake sAMce paramAratha sAce citta sAce sAce jaina kahe sAce jaina mati huM kAdUke virodhI nAMhi parajAyabuddhi* nahi AtamagaveSI he gRhastha hai na muni che riddhi-siddhi vRddhi dIse ghaTameM pragaTa sadA aMtarakI lacchIse ajAcIlakSapati che dAsa bhagavaMta ke udAsa rahe jagataseM | sukhiyA sadaiva ese jIva samaktiI hera 1, zrImad rAjacaMdra, 80, * paryAyabuddhivALA. + AtmAnI lamI, Atmika atharva * ayAcaka, 2. samayasAranATaka, maMgaLAcaraNa, 7. adhyAtmane paMthe ' paha Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva kalezathI ane sarva du:khathI mukta thavAne upAya eka AtmajJAna che. || viSayaka AzA nahIM jinake sAmyabhAva dhana rakhate hai nijaparake hita sAdhanameM je nizadina tatpara rahate hai ane jJAnI sAdhu jagata ke duHkha samuhako harate hai.' A prakAre mAMgalika zIrSaka sahita have zrIguru pitAnA mukhya vaktavyano prAraMbha kare che. je koI paNa manuSyane (jIvamAtrane) sarva prakAranAM dukhethI ane viTaMbaNAothI kAyamane mATe chUTI javuM hoya, te tene mATe nijasvarUpanuM yathArtha jJAna prApta karavuM anivArya che. jyAM sudhI manuSyane pitAnA sAcA svarUpanuM bhAna thatuM nathI tyAM sudhI te duniyAdArInA sArAM-narasAM aneka kAryo karavAmAM ja prerita rahIne potAnA amUlya mAnavajIvanane samApta karI de che kAraNa ke tene bhAna ja nathI ke huM koNa chuM ? huM sukhI chuM ke duHkhI chuM? zuM karI rahyo chuM? mArA karelAM karmonuM zuM phaLa thavA gya che? A ane AvA prAthamika ane prajanavALA praznone viveka ke vicAra ja te karate nathI mAtra dekhAdekhImAM game tema jIvana vitAvI de che. gharamAM khevAyelI vastu bahAra zodhavAnI kaI mathAmaNa karyA kare athavA pANI valovIne mAkhaNa meLavavAnI keziza koI karyA kare te duniyAmAM te mUrkha gaNAya che, hAMsIpAtra thAya che ane mAtra kalezane ja pAme che tema AtmA sivAyanA bIjA padArthomAMthI sAcuM sukha meLavavAno prayatna karanAra paNa paramAthe potAnI bhUlane lIdhe duHkhane ja prApta thAya che. sAcuM ane zAzvata sukha te nijAtmAmAM che. jyAM sudhI tenI yathArtha oLakhANa ane zraddhA na thAya tyAM sudhI manuSya te tarapha pitAne puruSArtha pheravI zakatuM nathI. ane jagatanA anekavidha padArthomAMthI sukhAbhAsone prApta karavAnI mAthAkUTamAM gUMcavAI rahIne Adhi-vyAdhi-upAdhi ane janma-jarA-maraNanAM vividha duHkhane pAmI atyaMta bedakhinna rahyA kare che. pUrve bAMdhelA pApakarmonA udayathI saMprApta thayelA aNagamatA padArthonA nimittathI jIva duHkhI thAya che, jevA ke nirdhanatA, vAMjhiyApaNuM, vaidhavya, 1. vidvadharva jugalakizora mukhtAra-"merI bhAvanA'. adhyAtmane paMthe Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAra vinA AtmajJAna thAya nahIM, ane asatsaMga tathA asa...saMgathI jIvanuM zarIramAM rogAdinI utpatti vagere. potAne sukharUpa lAgatA hoya tevA prasaMgo ke padArthone viyoga thavAthI jIvane aMtaramAM je eka khAsa prakArane ucATa rahyA kare che (jene loke "mAre jIva banyA kare che" AvA zabdo vaDe oLakhAve che) tene kleza kahe che. AvA badhA prakAranA jagatanA sukhaduHkhathI rahita thavA mATe zrIguru AtmajJAnaprAptinI anivAryatA jANI tenI prApti karavA mATe preraNa kare che. AvuM AtmajJAna kevI rIte pragaTa thaI zake te praznanA uttaramAM kahe che ke vicAra (suvicAra, saddavicAra, tattvavicAra) vaDe karIne AtmajJAna Upaje che. paraMtu A deDadhAma ane kolAhalavALA jamAnAmAM suvicAra karavAnI manuSyane nathI jijJAsA, nathI avakAza, nathI yoga ke nathI AvaData. AmAMnI eka paNa pUrvazarata jyAM na hoya tyAM vicAradazA kevI rIte pragaTI zake? arthAt cokkasapaNe na ja pragaTe, kema ke samagra kAraNa sAmagrInA abhAvamAM kAryanI utpatti thaI zakatI nathI. asatsaMga-asa...saMgano niSedha sAdhakane vicAradazA utpanna thavAmAM upakArI hovAthI te vAta have rajU kare che, temAM prathama asatsaMga viSe jaNAve che. jJAnIoe, asatsaMganA nIce pramANe traNa mukhya prakAre darzAvyA che - (1) prathama prakAramAM te jIvane saMga ke jeo paramArthanuM muddala jJAna ja nahi hovAthI sarvathA sArAsAranA vivekathI rahita che. A jIvane ajJAnI athavA mUDha ja kahI zakAya. (2) bIjA prakAramAM te ne saMga che ke jeo mAtra lokasaMjJAe, ghasaMjJAo athavA gatAnugata kuLaparaMparA pramANe vartavAmAM ja dharma mAne che. guNo-ke satyaasatyane viveka karyA vinA "bApadAdA karatA hoya te karavuM athavA kuLaguru batAve te karavuM" evA haThAgrahavALA hovAthI parIkSArahitapaNe dharma AdimAM pravarte che. (3) trIjA prakAramAM tevA svacchedAcArI nAstika jIvone saMga che ke jemAM buddhi (kubuddhi) te che paNa pUrve thayelA AcAryo ane mahAna puruSanAM vacanemAM temane kAMI ja vizvAsa nathI. AtmA, dharma, puNya, pApa, mokSa ke punarjanmAdi kaI paNa tone teo svIkAra ja karI zaktA nathI. A ja azraddhALu ane nAstika che. asa...saMganuM sAmAnya svarUpa lekamAM suvidita che. vividha prakAranA vibhAvabhAvo mAM je kAraNethI manuSyane pravartavAnuM bane che tevA hiMsA-jUTha-corI-kuzIlAdinAM adhyAtmane paMthe Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArabaLa pravartatuM nathI, emAM kiMcitamAtra saMzaya nathI. AraMbha parigrahanuM alpa karavAthI asa...saMganuM baLa ghaTe che; satsaMganA AzrayathI asatsaMganuM baLa ghaTe che. asatsaMganuM baLa ghaTavAthI AtmavicAra thavAno avakAza prApta thAya che. kAryo tathA lebhanI atimAtrAthI jagatanA padArthone pitAnA banAvI levAnI mUDha mAnyatAmAM pravartAvanAra upAdhiyukta anekavidha kAryo - A asa...saMganA mukhya prakAre che. je kaI jijJAsu suvicAranI zreNIne irache teNe upara jaNAvyA mujabanA asatsaMganA ane aprasaMganA prakArone saMkalpapUrvaka ane AjanapUrvaka aparicaya karavo ghaTe che. je pitAnI AjIvikA zAMtipUrvaka prApta thaI jatI hoya te navA navA dhaMdhA-vepAra-kArakhAnA-mila-ophisa-AyAta-nikAsa vagere anekavidha vyavahAranAM kAryone vadhAravAnI jhaMjhaTamAM teNe paDavuM joIe nahi. vaLI jema azubha AraMbha saMkSepavA yogya che tema, dazA pramANe, zubhaAraMbhe paNa vikalpanA utpAdaka hovAthI kathaMcita saMkSepavA yogya che. AgaLanI sAdhanA-bhUmikAmAM rahelA mumukSuo AvA vyavahAra dharmanAM kAryonI pite javAbadArI lIdhA vinA sahajapaNe sva-para-kalyANanAM satkAryomAM gadAna Ape che. mUcha variprada:' (bebhAnapaNuM, svarUpane lakSa na rahe te, parigraha che.) ema zAstravacana che. mATe nizcayathI te parapadArthone pitAnA mAnavA te ja mATe parigraha che. paravastuonI amaryAdita IrachA ane saMgraha kare te manuSyane duHkhadAyI che kAraNa ke tevo saMgraha manuSyane cAre bAjuthI grahI le che - gherI le che. (pari+ graha) tevA parigrahathI mukta athavA tenI maryAdAvALo jIva ja mokSamArgamAM saheje saheje AgaLa vadhI zake che. mATe jJAnI puruSoe AraMbha-parigrahanA aparvanI AjJA, nIce pramANe karI che : "bahu AraMbha ane parigraha narakagatinuM kAraNa che."2- "satsamAgama ane sallAsanA lAbhane IcchatA evA mumukSuone AraMbha-parigraha ane rasAsvAdAdi pratibaMdha saMkSepa karavA yogya che, ema zrIjinAdi mahApuruSoe kahyuM che." 3 - "AraMbha parigraha parathI vRtti maLI paDavAnuM ane salphAstranA paricayamAM ruci karavAnuM prathama kaThaNa paDe che; kema ke jIvane anAdi prakRtibhAva tethI jude che; te paNa jeNe tema karavAno nizcaya karyo che, te tema karI zakyA che; mATe vizeSa utsAha rAkhI te pravRtti kartavya che. 1, tatvArthasUtra, 7/17, 2. tattvArthasUtra, 6/15. 3, zrImad rAjacaMdra, 616. adhyAtmane paMthe Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavicAra thavAthI AtmajJAna thAya che; "sarva mumukSuoe A vAtane nizcaya ane nityaniyama karavo ghaTe che, pramAda ane aniyamitapaNuM TALavuM ghaTe che.3 AtmajJAnI mahAtmAne samAgama karavAthI AgaLa kahyA tevA asatsaMganA vividha prakAranA saMskAronuM baLa AtmAmAMthI ochuM thavA lAge che ane sAdhanA saMskAranI chApa dhIme dhIme daDha thatI jAya che. A kamane sevavAthI suvicAraNAnI zreNI para caDhI zakAya che ane AtmajJAnanI prApti thAya che, AraMbhaparigrahanuM a95tva asa...saMgamAM ghaTADo mumukSatAnI vRddhi satsaMgane Azraya asatsaMgamAM ghaTADo tatvavicAramAM pravartana karavA mATe zakti ane samayanI vRddhi AtmasvarUpane nirNaya AtmasvarUpane vizeSa vicAra AtmavicAranA daDha saMskAra AtmajJAnanI prApti A kramane samyakapaNe ane daDhatAsahita anusaravAmAM AvatAM AtmavicAranA phaLarUpe svasaMvedanajJAnano udaya thAya che. A ja mArga mahAtmAoe AtmatvaprApti mATe kahyo che. 3, zrImad rAjacaMd, 783, adhyAtmane paMthe Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane AtmajJAnathI nijasvabhAvasvarUpa, sarva kaleza ane sarva du:khathI rahita e mokSa thAya che e vAta kevaLa satya che. (dohA) ema vicArI aMtare, zodhe saddaguru ga; kAma eka AtmArthanuM, bIje nahIM mana roga. kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mekSa abhilASa; bhave eka prANI dayA, tyAM AtmArtha nivAsa. Ave jyAM evI dazA, sadaguru bodha sahAya, te badhe suvicAraNuM, tyAM pragaTe sukhadAya. jyAM pragaTe suvicAraNuM, tyAM pragaTe nijajJAna; je jJAne kSayamaha thaI, pAme pada nirvANa.1 tethI mumukSuo e AtmAne sArI rIte jANIne, zraddhA sahita tenI sevA (upAsanA, vizeSa vicAraNA karavI, kAraNa ke mokSasukhanI prAptine bIjo koI upAya nathI. Indriyone potAnA viSayethI rokIne, (AtmavicArane) abhyAsa karyo che jeNe, tevA vikalparahita cittavALAne te(AtmA)nuM mULa svarUpa spaSTa bhAse che (svasaMvedana dvArA pratyakSa thAya che). (deha) / vastu vicArata yAvarta mana pAve vizrAma, che rasasvAdata sukha Upaje anubhau yAke nAma. A pramANe saddagurubodhathI jANelA zuddha AtmAnA vicAranA abhyAsanA phaLasvarUpe mumukSu mahAtmA bane che, sAdhaka saMta bane che ane AtmAthI jJAnI bane che. A AtmajJAna ja mokSanuM mULa che. jema bIjane cAMda divase jatAM vadhatA vadhatA pUnamane cAMda thAya che, tema pitAnA jJAna-AnaMdAdi aneka guNe jyAM paripUrNa vikase che tevA mokSanI prApti A AtmajJAnanA (cAritrasahitanA kamika) vikAsathI thAya che. A mahA-AnaMdaprada mekSipadamAM koI paNa prakAranAM duHkha ke kaleza hoI zakatA nathI-TakI zakatA nathI kAraNa ke tevA kalezAdinI utpattinI aMtaraMga ke bahiraMga keIpaNa kAraNasAmagrInuM tyAM astitva ja rahetuM nathI. AvA mokSapadane pragaTAvanAra AtmajJAna che. kahyuM che - 1. zrI AtmasiddhizAstra, 37, 38, 40, 41. 2. sAraprAkRta, 1/44, 45. 3. samayasAranATaka, 1/17. adhyAtmane paMthe Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je jIva mehanidrAmAM sUtA che te amuni che; (deharA) vardhamAna samakita thaI TALe mithyAbhAsa udaya thAya cAritrane vItarAga pada vAsa.' (harigIta). . . je koI bhavamukti varyA, te bhedajJAna baLe khare, A ' bhavabaMdhane je je phasyA, te bhedajJAna vinA are 2 (relA chaMda) ( je pUrava ziva gaye, jAhi, aru Age je hai, se saba mahimA jJAnatanI muninAtha kahe hai; viSaya-cAha dava-dAha jagata-jana arani dajhAve, tAsa upAya na Ana, jJAna ghanaghAna bujhAve. satata AtmajAgRti dvArA ja muni pada prApta thaI zake che te siddhAMta have pratipAdita kare che. jema jagatanA le ke UMghI jAya tyAre temane potAnA zarIrAdina kazuM bhAna rahetuM nathI ane teo mUDhajaDa jevA thaI jAya che tema paramArthamAM jeo moharUpI nidrAne AdhIna thaI jAya teone pitAnA AtmakalyANanuM bhAna rahI zakatuM nathI. AvI mohanidrAnA be prakAra che, eka darzanamehathI utpanna thayelI ane bIjI cAritra mohathI utpanna thayelI. (deharA ) kama mohanIya bheda be, darzana cAritra nAma (haNe bedha vItarAgatA acUka upAya Ama vastasvarUpane jenAthI ayathArthapaNe zraddhe tene darzanamohanIya kahe che ane AtmasthiratAne bAdhaka mohAbhanAM pariNAmane AdhIna thaIne jenAthI vate tene cAritramohanIya kahe che. pramAdane AdhIna thaI, A be prakAramAMthI kaI paNa prakArane je bhaje te muni thaI zakatuM nathI eTale ke te amuni che. 1. zrI AtmasiddhizAstra, 112. 2, samayasArakaLaza, 131, amRtacaMdrAcArya (gujarAtI padyAnuvAda rA, 7. desAI). 3, chaha-DhALA, 4/8 4. zrI AtmasiddhizAstra-gAthA 103. adhyAtmane paMthe Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niraMtara AtmavicAre karI muni to jAgRta rahe; munipaNuM e kharekhara addabhUta dazA che. AtmajJAna sahita jeNe sakaLa saMyamane dhAraNa karyo che athavA tene abhyAsa kare che ane jIvananA dareka kAryamAM je AtmajAgRtisahita - vicAravivekapUrvaka vate che tevA mahApuruSa muni hoya che. joke paramAgamamAM zubhogI ane zuddhopagI evA banne prakAranA munione spaSTapaNe mAnya karavAmAM AvyA che, chatAM munisaMghamAM agresarapaNuM te zuddhabhAvayukta munionuM kahyuM che. muninA svarUpanuM varNana zAmAM nIce pramANe karyuM cheH (harigIta) Agama viSe kauzalya che ne mohadaSTi vinaSTa che vItarAga caritArUDha che te muni mahAtmA dharma che.' (manahara chaMda) zAMti ke sAgara aru nItike nAgara neka, dayA ke-AgajJAnasthAnake-nidhAna he, zuddhabuddhi brahmacArI mukhabAnI pUrNa yArI, sabanake hitakArI dharma ke udyAna che, rAgadveSase rahita parama punita nitya, guNase khacita citta sajajana samAna ho, rAjyacaMdra dharyapAla, dharmaDhala phodhamAla, muni tuma Age mere praNAma amAna he. 2 (harigIta) 0 | nigraMtha che, nirmoha che, vyApArathI pravimukta che, cauvidha ArAdhana viSe, nityAnurakta zrI sAdhu che. 1. zrIpravacanasAra gAthA, 92. 2. zrImad rAjacaMdra, munivaMdanA. 3. zrIniyamasAra, gAthA 75. adhyAtmane paMthe Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdIne sarvathA bhaya che, apramAdIne kaI rIte bhaya nathI, ema zrI jine kahyuM che. sarva padArthanuM svarUpa jANavAne hetu mAtra eka AtmajJAna karavuM e che. (savaiyA trevIsA) | niMdaka nAMhi kSamA uramAMhi, duHkhI lakhI bhAva dayALa kare huM; jIvake ghAta na mUThekI bAta na, lehi adAta na zIla dhare hai; garva gaye gala nAhiM kachu chala, meha subhAvase jema hare hai; dehase chIna hai jJAnameM lIna hai, ghAnata se zIvanArI vare . - sAdhu, karmabaMdha karavAvALA sarva prakAranA parigraha ane leza cheDI de, jInA rakSaka muni sava viSayamAM baMdhana dekhIne emAM lipta thatA nathI.' zrI sarvajJa bhagavAne, meharAgadveSarUpa sarva zatruone jItI lIdhA che, tethI teone zrIjina kahevAmAM Ave che. teono e upadeza che ke je manuSya pramAdI thaI dharma pratye anAdaravALe thAya tene te pramAdane lIdhe navAM karmonuM baMdhana thAya che ane tenI AtmapariNati vibhAvabhAvothI malina thAya che. A pramANe ALasa. nidrA, viSayakakSAnuM AdhInapaNuM, pApamaya vAte, atirAga vagere pramAdanA prakArathI sAdhakane mokSamArgamAM bAdhA utpanna thaIne saMsAravRddhi thAya che, je tene bhayano hetu che (kAraNa ke sAdhaka te ja che je bhavathI bhayabhIta hoya che.) have sarva prakAranA jJAnamAM AtmajJAnanI zreSThatA che e siddhAMta raju karIne sAdhakane tenI prApti karavA preraNA Ape che - A jagatamAM anaMta padArtho che, te sarva padArthonuM jJAna (eka pachI eka ema) juduM juduM karavA jAya te kadApi pAra Ave nahi, paraMtu prayajanabhUta evA jIvaajIva (jaDa-cetana)nA yathArtha jJAnanA paricayathI aMtaraMga vivekane jagADe te svapUraprakAzaka, zItaLa, nirmaLa AtmajJAna pragaTe, je kramazaH vardhamAna thaIne pUrNajJAnane pragaTa 3. dharmavilAsa (adhyAtmakavivara ghAnatarAyajI). 4. uttarAdhyayana sUtra-4/4 5. rAvu anAraH pramAH sarvArthasiddhi, 8/1/374/8 adhyAtmane paMthe Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je AtmajJAna na thAya te sarva padArthanA jJAnanuM niSphaLapaNuM che. jeTaluM AtmajJAna thAya teTalI AtmasamAdhi pragaTe. kare. mATe, jagatanA padArthonuM bAhyalakSI game teTaluM jJAna karavAmAM Ave paNa AtmalakSe je te na karavAmAM Ave, arthAt yathArtha bhAvabhAsana sahita je te jJAnanI ArAdhanA na karavAmAM Ave che te bAhyalakSI jJAna mokSanuM kAraNa thaI zakatuM nathI, ane tethI paramArthe jJAnIoe tene niSphaLa kahyuM che yathA :- "je ekane (AtmAne) jANe che te sarvane jANe che, ane je sarvane jANe che te ekane jANe che.' (dehA). 0 jaba jA nija rUpake, taba ja saba lega, nahIM jAje nija rUpake, saba jA sa pheka. 2 che, jene jJAna sarva vijJAnaM mata rUti kima? he mumukSu ! eka AtmAne jANatA samasta kAlakane jANIza, ane sarva jANavAnuM phaLa paNa eka AtmaprApti che; mATe AtmAthI judA evA bIjA bhAvo jANavAnI vAraMvAranI IrachAthI tuM nivatara ane eka nijasvarUpane viSe daSTi de, ke je daSTithI samasta sRSTi semaNe tAre viSe dekhAze.' (harigIta) je heya pUrva bhaNela nava, paNa jIvane ja nahIM to sarva te ajJAna bhAkhyuM, sAkSI che Agama ahIM. e pUrva sarva kahyAM vizeSa jIva karavA nirmaLA, jinavara kahe che jJAna tene sarva bhavya sAMbhaLa.5 AtmajJAna tathA AtmasamAdhine sIdho saMbaMdha che e vAta have samajAve che. AtmAnuM jJAna (upayoga) jeTalA pramANamAM nirmaLa thAya teTalA pramANamAM sthiratAne pAmavuM sulabha bane che. AtmAnI vicAradhArA vizeSapaNe nirmaLa rahI zake te mATe pApapravRttithI virAma pAmavuM Avazyaka che. Ama, cittanI ekAgratA ane nirmaLatA parasparanI apekSAvALA hovAthI anyonyAzrita che. nirmaLa cittanI sthiratAne ja samAdhi, samatA athavA sAmya kahevAmAM Ave che. zAstromAM samAdhinuM varNana A pramANe karyuM che - 1. zrI AcArAMga, 1-3-4-122 2. zrImad rAjacaMdra, hAthanedha, 1/14 3. ajJAta, 4. zrImad rAjacaMdra, 631, 5. zrImada rAjacaMdra-patraka 267 // adhyAtmane 5 the Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaI paNa tathArUpa jogane pAmIne jIvane eka kSaNa paNa aMtabheda jAgRti thAya AtmapariNAmanI svasthatAne zrItIrthakara samAdhi kahe che." "AtmabhAva yathArtha jene samajAya che, nizcala rahe che, tene e samAdhi prApta hoya che."3 (harigIta) - sau bhUtamAM samatA mane, ke sAtha vera mane nahIM; AzA kharekhara choDIne prApti karuM chuM samAdhinI.4 (harigIta) A | saghaLA vikalpa abhAvamAM je sAdhu joDe Atmane; ' ' che gabhakti tehane kaI rIte saMbhava anyane 2pa sadagurune bedha, salphAstranuM vAMcana, jinaparamAtmAnuM darzana, jAtisamaraNajJAna ke e kaI prakArano anya yoga prApta thAya ane je sAdhakane aMtardaSTi Upaje te mehanI sattAne uthApavAmAM tene moTI muzkelI paDatI nathI. paraMtu AvA prakAranA yoga banavA A kALamAM sulabha nathI. vaLI saddaguru, satsaMga AdinA yugamAM paNa ghaNuMkharuM sAmAnya sAdhakane gatAnugatika nyAyathI vartavAnuM bane che ane tethI te saMjJAo, eusaMjJAe ke zarIraceSTAdirUpe vartate te sAdhaka jAgrata AtmadaSTivALo banI zakate. nathI. je tevA yugamAM, puruSArtha pheravIne, deha ane AtmAnA bhinna paNa viSe daSTi de te upayoganA pravartana pratye potAnA vicAronI zuddhAzuddhatA pratye) jAgrata rahe te thake dhIme dhIme te aMtarmukhatAne abhyAsa karI zake che. A pachI sUkama daSTi vaDe karmodaya ane nija pariNatine judAM judAM lakSaNavALI jANIne rAga ane jJAnanuM bhinnapaNuM kare tyAre tene bhedajJAnanI prApti thAya che je prApta thaye mokSa vizeSa dUra rahe te nathI. vividha ane vicitra prakAranAM karmonA udayathI thavA yogya vibhAvabhAvo ane tevA sarva vibhAvabhAvane jANavAnI jenAmAM kAyama zakti rahelI che te AtmA - A be vaccenA bhedane yathArtha jANIne temanA bhinnapaNAnA abhyAsanA phaLarUpe pragaTavA gya je AtmasaMvedana - svasaMvedana-svabhAvanuM bhAsana-te pragaTa thatAM ja dedIpyamAna vivekAti aMtaramAM jhaLahaLI UThe che 2. zrImada rAjacaMdra-patrAMka pa68 3. zrImada rAjacaMdra-patrAMka 324 4. zrI niyamasAra, 104 (hiM. je. zAha kRta padyAnuvAda). 5. zrI niyamasAra, 138 ( ). adhyAtmane paMthe Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te tene mokSa vizeSa dUra nathI. ane karma karIne te ja ti eka divasa kevaLajJAnatirUpe prakAzIne sAdhakane siddha banAvI de che, AtmAne paramAtmA banAvI de che. A kAraNathI jJAnI puruSoe te aMtabheda karavA mATe sAdhakane vAraMvAra preraNuM karI che. kahyuM che ke "ha ane AtmAne bheda pADe te "bhedajJAna; jJAnIne te jApa che. te jApathI deha ane AtmA judA pADI zakAya che. te bhedajJAna thavA mATe mahAtmAoe sakaLa zAstro racyAM che. jema tejAbathI sonuM ane kathIra judAM paDe che, tema jJAnIne bhedavijJAnanA jAparUpa tejAbathI svAbhAvika Atmadravya agurulaghu svabhAvavALuM hoIne pragI drivyathI juduM paDI svadharmamAM Ave che.' (anuTupa) se chenI lohakI, kare eka sa deI, 'jaDa cetanakI bhinnatA, tyAM buddhise heITara - a harigIta) in D ( jIva-karma kerA bhedane abhyAsa je nitya kare; te saMyamI pacakhANa-dhAraNamAM avazya samartha che. | (dehArA) jI karama bhinna bhinna kare, manuSa janamavuM pAya; AtmajJAna vairAgyase, dhIraja dhyAna jagAya.* deha-karma-kata sarva vikAre, te jaDa cetana A5 ahe ! - cetana e bhika te bhedajJAna muja sthira rahe.pa (sayA trevIsA) cetanakkita aMga ati suddha-pavitra- pA-mere, -~rasa virodhavimoha dasA. samujhe bhrama nATaka pudagala kere . bhaga saMga viga vithA * avalekI kahai yaha karmaja ghere, hai jinake anubhau iha bhAMti, sadA tinake paramAratha naira. + 1. zrImada rAjacaMdra, vyAkhyAnasAra, 2/11/18, 2, samayasAra nATaka, 1/4 3. niyamasAra, gAthA, 106. 4. bRhad AcanA, doharo 29, 5. taravajJAna taraMgiNuM, 4/10 (rA, cha, desAIkRta gujarAtI padyAnuvAda), 6. samayasAra nATaka, mokSadhAra, 17 (mULa samayasArakaLaza 185 uparathI). abhyAsa mumukSue mULa zloka avazya jovA gya che. * vithA=vRthA, nakAmA. + nairo = najIka, pAse. adhyAtmane 5the Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya pariNAmamAM jeTalI tAdAmyavRtti che, teTalo jIvathI mokSa sAmAnya sAdhakane manamAM aneka prakAranA saMkalpa-vikapanI hAramALA cAlyA karatI hoya che. sAdhaka jeTalA pramANamAM jAgrata haze teTalA pramANamAM te zubhAzubha bhAva (saMkalpa - vikalpa) sAthe tanmaya nahi thaI jAya. parabhAmAM sarvathA ekAkArapaNuM thaI javuM te ajJAnanI nizAnI che, ane jeTalA pramANamAM ajJAna teTalA pramANamAM sAdhaka mekSathI dUra hoya che. mATe jene mekSanI najIka AvavuM hoya tevA uttama jijJAsu jIvoe AtmajJAna - utpAdaka ke AtmajJAnamAM sahAyaka na hoya tevA bhAvomAM potAnuM citta bane teTaluM ochuM lagADavuM e zrIguruone upadeza che - AtmajJAnathI anya kArya, buddhimAM lAMbA samaya dhAraNa karavuM nahIM, prayojanavaza (sva-parakalyANa mATe) kiMcit karavuM paDe te atatpara rahIne mAtra vacana ane kAyAthI karavuM.' jeTalA pramANamAM svasvarUpanI jAgRti haze teTalA pramANamAM vibhAvabhAva AtmAmAM utpanna thatAM ja "A anyabhAva che, savabhAva che" evI jAgRtirUpa smRti utpanna thaI Avaze. sAdhake A Asane heyarUpa jANyA hovAne lIdhe te vibhAvane (Asana) te dUra karavAno prayatna karyA vinA raheze nahi. Ama, abhyAsanA baLe karIne, "A zuddha caiitanyarUpa jJAyakasattAne bhAva che" ane "A vividha prakAranA vibhAvabhAva che evI bhinnatAne bhAva jene bhAse che, te vibhAvabhAva upara satata cekIpahere rAkhe che. krame karIne pitAnuM abhyAsabaLa vadhArIne sarva sva-zaktithI je temane parihAra kare che te ja sAco bhedajJAnI mahAtmA che, bAkI bIjAthI te mokSa dUra ja che. bhedajJAnanA abhyAsa dvArA AvA vibhAvabhAvanA aparicayanI jJAnI puruSoe vAraMvAra AjJA karI che : jeTalI saMsArane viSe sArapariNati manAya teTalI AtmajJAnanI nyUnatA zrI tIrthakare kahI che. 1, zrI samAdhizataka, 50. 2. zrImad rAjacaMdra, 551, adhyAtmane paMthe Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je koI Atmajoga bane te A manuSyapaNAnuM mUlya koI rIte na thaI zake tevuM che. prAye manuSyadeha vinA Atmajoga banato nathI ema jANI, atyaMta nizcaya karI, A ja dehamAM Atmaga utpanna kare ghaTe. Atmatvane (AtmajJAnAdi aidharyane) pAmavAne vega, je koI paNa rIte A mAnavabhavamAM prApta thaI jAya te A bhavanuM mUlya aparimita che. matalaba ke mahApuNyayoge prApta thayelA A mAnavajIvanane saphaLa karavA mATe, kaI paNa upAya, sAdhaka jIve vAraMvAra puruSArtha karIne satsaMga, saddavicAra ane sadAcArane sevavA joIe. tene pariNAme A jIvane anAdinA avidyAnA saMskArone rakAsa thaI kamazaH nirmaLa AtmajJAnane dhAraNa karavAnI pAtratA pragaTe. Avo pAtra jIva tattvavicAranI zreNIe caDhIne aMtarasaMzAdhana kare tyAre tenAmAM AtmajJAna AvirbhAva pAme. A manuSyabhava te AtmajJAnanI prApti mATe suvarNa avasara che kAraNa ke je bahiraMga-aMtaraMga sAmagrInI tene mATe AvazyakatA che te sarvanI manuSyabhavamAM jeTalI suprApti che teTalI anya bhavamAM sAmAnyapaNe nathI. joke siddhAMtamAM, cAre gatione viSe tenI utpatti saMbhavita gaNI che te paNa vivekI puruSa avazya e nirNaya kare che ke vartamAnamAM prApta A sonerI takano lAbha laI le e ja mAre mATe ISTa che. AnAthI paNa AgaLa jaI zrIguru kahe che ke he bhavya che ! vartamAnamAM prApta manuSyabhava, AryakSetra, sarvajJanI vANuM ane satsaMgane yoga ati ati durlabha che ema jANIne tame pratijJA kare ke jyAM sudhI AtmajJAna nahi pragaTe tyAM sudhI kaSAyanI upazAMtatA, aMtarane vairAgya, sazAstrano abhyAsa, madhyasthatA, mitrI-guNapradanA bhAve, saraLatA, vinaya ane AtmabhAnapUrvakanI deva-guru-dharmanI utkRSTa bhakti sahita tatvanusaMdhAnane puruSArtha ame choDIzuM nahi. A kAryane ame agrImatAne be raNe svIkArIzuM ane te pUrNa karIne ja japIzuM. zrIguru kahe che : harigIta) re ! Atma tAre Atma tAre ! zIdhra tene oLakho sarvAtmamAM samadaSTi gho A vacanane hRdaye lakho.1 (harI gIta) 1 yaha rAga Aga dahai sadA tAteM samAmRta pIjiye, ' cira bhaje viSaya-kaSAya aba te tyAga nija pada beIye, kaha ra parapadameM na tere pada yahai, kaye dukha sahe, aba "dIla"! heu sukhI svapada racI dAva mata cUke yahe. 2 1. mokSamALA, pATha-67. 2. chAhaDhALA, 6/15. adhyAtmane paMthe Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAranI nirmaLatAe karI je A jIva anyaparicayathI pAcho vaLe to sahajamAM hamaNuM ja tene Atmajoga pragaTe. asatsaMga prasaMgane gherAvo vizeSa che, ane A jIva tethI anAdikALane hInasava thaye hevAthI ! bhava-tanabhoga prati hRdaye vairAgya dharI tajI saMga tridhA, saddagurune nirmala kRta bhajatAM, ratnatrayane dhArI mudA, anya jInI saMgati tema ja rAgAdi tyajI saghaLAne sukha svArthI cahe te vasatA nina nirupadrava sthAne.' he bhAI ! tuM kaI paNa rIte, marIne paNa (mahAkaSTa karIne) tattvone kautuhalI thaI A zarIrAdi mUrta dravyane eka muhUrta (48 miniTa) pADozI thaI AtmAne anubhava kara ke jethI pitAnA AtmAne vilAsarUpa, paradravyothI judo dekhI A zarIrAdi mUrtika pudagala dravya sAthe ekapaNuMnA mohane tuM tarata ja cheDaze. AtmajJAnaprApti mATe nirmaLa dRSTinI ane zAMta thavAnI AvazyakatA che, e siddhAMta zrIguru have rajU kare che. samyakatvanI prApti mATe jana siddhAMtamAM pAMca labdhio 3 Avazyaka gaNI che jemAMnI bIjI labdhi te vizudhilabdhi che jene prApta thayA vinA, sAdhaka karaNalabdhine puruSArtha karI zake nahi. mATe sAdhake pitAnA vicArane nirmaLa rAkhavA mATe satata udyama kartavya che. ane tevI nirmaLatAmAM sahakArI kAraNe jevAM ke satsaMga, sadAcAra ane sassAmrAdhyayanane aMgIkAra karavA paNa Avazyaka che. jyAre pitAnI vicAradhArAne vizuddha rAkhavA mATe AvAM sAdhanane aMgIkAra karIe tyAre svAbhAvikapaNe ja AtmAne malina karavAvALA je pApAraMbha ane pApakathAo tene aparicaya karavo paDe che. mATe vartamAnakALanI apekSAe (1) gappAM mAravAM, (2) navalikA-nATaka-zaMgArakA vagere vAMcavA (3) AvazyakatAthI adhika vartamAnapatro ke reDiyAne paricaya kara, () kalabamAM javAnuM ke anivArya kAraNa sivAya hoTalasinemA vageremAM javuM. (5) sagAvahAlAM-mitrone tyAM AvazyakatAthI adhika javuM. (2) UMgha ane bhejane sevavAmAM adhika samaya lagAvo. (7) saptavyasane sevavA - AvI badhI pravRttione daDhatAthI, spaSTapaNe ane AyojanapUrvaka saMkocavI jarUrI che. jo ke badhAne mATe A niyama ekasarakhA lAgu pADI zakAya nahIM chatAM uMcI kakSAnA mumukSue A kArya karyA vinA vizuddha vicAradhArAne prApta karavAnI IcchA choDI devI. 1. tattvajJAnataraMgiNI, 17/3 (rA.cha. desAIkRta gujarAtI padyAnuvAda), 2. samayasAra-kaLaza, 23. 3. (1) kSayapazamalabdhi (2) vizuddhilabdhi (3) dezanAlabdhi (4) prAgya tAlabdhi (5) karaNalabdhi . adhyAtmane 5the Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tethI avakAza prApta karavA athavA tenI nivRtti karavA jema bane tema satsaMgane Azraya kare te kaI rIte puruSArthagya thaI vicAra dazAne pAme. AvA uparokta kamika jIvana parivartanane svIkArIne satsaMganA ge tatvaciMtana dvArA aMtarazodhana ane aMtarmukhatAne abhyAsa je sAdhaka kare che tene alpakALamAM mahAna sAdhakadazA pragaTe che. asatsaMga-aprasaMgane saMkSepavA mATe AgaLa preraNA ApI dIdhI che, ahIM te zrIguru kahe ke jyAM sudhI tathArUpa prakArothI nivatIne satsaMgano Azraya niyamitapaNe amuka cokkasa vidhithI (mithyA Agraha, svarachada, pramAda ane viSayalelupatAne ghaTADIne) ane dIrdhakALa (ghaNuM mAsa ke varSa) sudhI na kare tyAM sudhI sAdhakanuM vicArabaLanuM sAmarthya ati alpa ja rahe che, arthAt nahivat rahe che. jyAM sudhI vicArabaLa vadhe nahi tyAM sudhI yathArtha vicAraNA banI zake nahi ane tevI suvicAraNA vinA keI paNa jIvane AtmajJAna UpajI zake nahi. tethI-- [ asasaMga asatsaMga satsaMga yathArtha paNe dhaTADA mATe ghaTADavA mATe ArAdhavA mATe vicAre vizuddha vicArabaLanI ane karavA mATe vRddhi mATe sAdhakane pUrve thayelA mahAna jJAnI puruSe A pramANe preraNa kare che - AraMbha ane parigrahane jema jema moha maTe che, jema jema tene viSethI pitApaNanuM abhimAna maMda pariNAmane pAme che, tema tema mumukSatA vardhamAna thayA kare che. ne karavA yogya paNa tema ja che ke AraMbhaparigrahane vAraMvAranA prasaMge vicArI vicArI pitAne thatAM aTakAvavA, tyAre mumukSutA nirmaLa hoya che... nitya te vicAra rAkhatAM, te vAta zravaNa karatAM, pharI pharIne puruSArtha karatAM te mumukSutA utpanna thAya che. A kALamAM e vAta ghaNuM karIne jovAmAM AvatI nathI. keI judA svarUpamAM mumukSu ane judA svarUpamAM muni vagere jeI vicAra thAya che ke AvA saMge karI jIvanI 1. zrImad rAjacaMdra 332. 2. zrImad rAjacaMdra 422, adhyAtmane paMthe Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je prakAre anityapaNuM, asArapaNuM A Urdhva dazA thavI ghaTe nahi paNa adazA thavI ghaTe. tyAga, vairAgya, upazama ane bhakti mumukSu jIve sahaja svabhAvarUpa karI mUkyA vinA AmadazA kema Ave ? paNa zithilapaNAthI, pramAdathI e vAta vismRta thaI jAya che.' (harigIta) pragaTAva AtmajJAna saddaguru, zAstra dhamI susaMgathI, 0 tenuM ja avalaMbana karI, sthira thA chUTI parasaMgathI.pa (harigIta) ? paradravyane tajavA kare abhyAsa satata svaciMtane, te bhegI karma-zarIra Adi tyAgI satvara ziva bane; paradravyanuM ciMtana kharekhara karmabaMdha nidAna che, ciMtana vimala nijadravyanuM ziva hetu e ja pradhAna che. (harigIta) to tuM sthApa nijane mokSapaMthe, thA anubhava tehane, - temAM ja nitya vihAra kara, nahIM vihara para viSe (mAlinI) 0 | virama virama saMgethI, cheDa chADa prasaMge, mUkI mUkI de meha, jANa jANu svata, kara kara svAbhyAsa. dekha dekha svarUpa, bhaja bhaja puruSArtha, mekSa AnaMda hatu.2 (harigIta) saMsArarUpI duHkhathI na roga jabare jANIe, samyavicAra samAna auSadha parama ke nA mAnIe saMsAra rega vinAza kAje, zAstra samyapha zodhIne, samyapha vicAra-upAya grahuM chuM, pAmI guragama bodhine. 3, zrImad rAjacaMdra 495. 4. zrImad rAjacaMdra 643. 5. zrI tattvajJAnataraMgiNI, 15/10 (rA. 7. desAIkRta gujarAtI padyAnuvAda). 6. zrI tattvajJAnataraMgiNa, 1515-16 ( , , 1. zrI samayasAra (hiM. je. kRta gujarAtI padyAnuvAda). 2. virama virama saMgAt muca muca prapaca visRja visRja moha viddhi viddhi svatatva / kalaya kalaya vRtam pazya pazya svarupa 46 6 giAya" nittAnaMda | "jJAnArNava-15/42] 3 hadaya-pradIpa-gAthA 9 (bra, gevardhanadAsajI kRta padyAnuvAda) adhyAtmane paMthe Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAranuM atyaMtapaNe bhAse te prakAre karI AtmavicAra utpanna thAya. have A upAdhikAryathI chUTavAnI vizeSa vizeSa Atti thayA kare che, ane chUTavA vinA je paNa kaMI kALa jAya che jema jema ane jeTalA jeTalA pramANamAM jagatanuM, jagatanA padArthonuM ane jagatanA bhAnuM sAva sAdhAraNapaNuM sAdhakanA cittamAM bhAse, tema tema ane teTalA teTalA pramANamAM paramArthamArga viSe ane paramArtha (sva-AtmA) pratye tenuM valaNa vadhatuM jAya che. jagatanA sarva bhAva-padArtho kSaNabhaMgura che, vinAzika che, kaI paNa rIte kalyANakArI ke satvayukta nahi hovAthI Azraya levA cogya nathI e je sAdhakane aMtaramAM nizcaya thAya te tevA bhAvathI pAra. avinAzI, savazIla kRtakRtyatAne ApanAra, jJAna-AnaMdamaya, apUrva evA citanyAtmaka bhAva pratye tenuM lakSa jAya. jeTaluM jagatanA pedArthonuM mAhAsya aMtaramAM ghaTe teTalA pramANamAM tenuM svayaMmaraNa ochuM thAya ane jeTaluM jagatanuM smaraNa ochuM thAya teTalA salUnA saMskAra vRddhigata thatAM paramArthavicAraNanuM sAdhakanuM baLa vadhatuM jAya. Ama, jJAnIoe kahela jagatavismRtine ane tattvavicAraNane krama dhIre dhIre sAdhakanA rojabarojanA jIvanamAM AvirbhAva pAme. je sAdhakane AvI mahAna sAdhakadazA vate tene zuddhAtmapadanI prApti jarA paNa dUra nathI evA zrIguruone bedha ane anubhava che. kahyuM che ke : Ama, saMsAranuM svarUpa jANIne ane khUba AdarathI (samyakatva, vrata, dhyAnAdinI sAdhanA dvArA) mehane tyAga karIne te zuddha svarUpanuM dhyAna kare, jethI saMsArane nAza thAya 1 4 / prIti anaMtI para thakI, je teDe che te joDe eha, parama puruSathI rAgatAM ekatA he dAkhI guNageha RSabha jirNodazuM prItaDI. AgaLa zrIguru kahe che ke amane vizeSa samAdhine lAbha niraMtara rahe te arthe sarva prakAranA bAghAMtara saMgothI amAre rahita ja thavuM che ane tethI A je cheDe upAdhirUpa bAhya prapaMca amane vate che tenAthI kevI rIte chUTavuM tenA upAyapravartanamAM ja ame laya lagAvI che. je paNa kALa te upAdhithI rahita thavAmAM vyatIta thaI rahyo 1. iti saMsAra' jJAtvA mAha sarvAdAreNa tyaktvA / ta dhyAyata svasvabhAva saMsaraNa yena nazyati // - svAmI kArtikeyAnuprekSA, 73. 2. zrImad devacaMdrajI kRta AdinAtha prabhunuM stavana. adhyAtmane paMthe Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te, A jIvanuM zithilapaNuM ja che, ema lAge che athavA e nizcaya rahe che. janakAdi upAdhimAM rahyAM chatAM AtmasvabhAvamAM vasatA hatA evA AlaMbana pratye kyAreya buddhi thatI nathI. zrIjina jevA janmatyAgI paNa choDIne cAlI nIkaLyA evA bhayanA heturUpa upAdhiyoganI nivRtti A pAmara jIva karatAM karatAM kALa vyatIta karaze to azreya thaze, e bhaya jIvanA upayoga pratye pravarte che, kema ke ema ja kartavya che. je rAgadveSAdi pariNAma ajJAna vinA saMbhavatA nathI, che te amArA pitAnA ja doSanuM ane pramAdanuM kAraNa che ema amane te spaSTa lAge che ane te kAraNe ja tevI sarva upAdhithI rahita thavA kSaNe kSaNe pUrNa zakti lagADIne prayatnazIla thaI rahyA chIe. pUrvakALe bhagavAna zrIrAmanA kALamAM thayelA janakAdi mahAtmAone bAhya upAdhi chatAM paNa aMtaramAM viziSTa jJAnadazA pragaTI hatI ema zAstramAM kathana che. paraMtu amArA cittamAM te A sthiti AdararUpa paNa nathI te AdarzarUpa kyAMthI hoI zake? kAraNa ke amArA jJAnamAM te e daDha nizcaya thayela che ke AgalA janmathI ja zuddha AtmajJAnAdi saMpattine sAthe laIne jamelA evA zrI tIrthakarAdi mahA samartha puruSe e paNa A saMsAra-prasaMgone ekAMte vinAzika, dukhadAyI ane sAva asAra jANIne ja tyAgI dIdhA che te A jagatamAM bIje kaye buddhimAna puruSa tevA prasaMgomAM rahevAnI ruci rAkhI zake ? arthAt samaye samaye jemAM karmabaMdhanane, duHkhone, Avone, bhayane, azaraNatAne, apavitratA ane viparItatAno ja anubhava thavAyegya che tevA saMsAranA A vyavasAyAdi prapaMcanA tyAgamAM udyamavAna e amAre AtmA je amuka kALa vitAvI deze te Aleka-paralekamAM tenuM akalyANa ja thaze evI bhIti pratye ame jAgrata ja chIe ane tevI AtmajAgrati satata kartavyarUpa che. AvI AtmajAgRtirUpa je apramatta dazA tenA baLa vaDe thoDA kALamAM amArA pramAda Adine nAza thaIne sAtizaya ane viziSTa apramatta dharmadazA pragaTa thaze e amAre nizcaya ane udyama che. have pUrNajJAnanuM ane rAgadveSanuM esAthe levuM saMbhavatuM nathI e siddhAMta pratipAdita karatAM zrIguru kahe che ke anukULa padArtho pratye ISTa buddhirUpI je rAganA bhAve ane pratikULa padArtho pratye aniSTabuddhirUpa je vaiSanA bhAva te pUrNajJAnIne hoI zake nahIM/adhyAtmaparibhASAthI nirvikalpa parama samAdhinA baLa vaDe ane siddhAMta paribhASAthI sAmAyika Adi viziSTa cAritranI vizuddhinI paraMparAthI yathAkhyAta cAritra pragaTa thatAM tenA phaLarUpe kevaLajJAnAdi Upaje che. tyAM AtmAmAM rAgAdine anaMtAMza paNa rahe nathI ane e dazAne ja saMpUrNa jIvanmukti kahI zakAya che e amAre nirdhAra che. adhyAtmane paMthe 77. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te rAgadveSAdi pariNAma chatAM jIvanmuktapaNuM sarvathA mAnIne jIvanmukta dazAnI jIva AsAtanA kare che,-ema varte che. sarvathA rAgadveSa pariNAmanuM parikSINupaNuM ja kartavya che. atyaMta jJAna hoya tyAM atyaMta tyAga saMbhave che. atyaMta tyAga vinA atyaMta jJAna na hoya ema zrI tIrthakare svIkAryuM che. jyAM vadhatI ochI kakSAnA paNa rAgAdi aMze vidyamAna che tyAM pitAne sarvathA jIvanmukta mAnavarUpI bhUla karanArA mahAna deSane pAtra thaIne jJAnI puruSanA mArgathI viruddha vartanAra che ema jANIe chIe. je sAcA jJAnI ane samyagudaSTi mahAtmA che te te AtmAmAMthI sarva prakAranA sthaLa ane sUkSma rAgazene heyapaNe zraddhAne tenA unmelanamAM pitAnA jIvanano vadhumAM vadhu puruSArtha lagADe che ane kavacit kadAcita temAM saphaLatA na maLe te paNa vAraMvAra pUve thayelA mahApuruSanA cAritrAdinuM avalaMbana laI potAnA AtmAmAM puruSArtha upajAvI apramattapaNe zuddhAtmadazAne pragaTa karavA kamara kase che, kAraNa ke tevI saMpUrNa vItarAgadazA pragaTa karavI te ja jJAnImumukSunuM aMtima dhyeya che. - have, jJAna ane tyAganuM sahacArIpaNuM darzAve che. ahIM, jJAna eTale samyagra-dazana jJAna-cAritranI ektArUpe pariNamele AtmAne bhAva. tyAga zabdane artha niSedhAtmaka rIte AgaLa kaheze, vidheyAtmaka draSTithI vicAratAM AtmAnA mukhya dasa dharmomAM rahelA tyAgadharmanuM svazakti pramANe pragaTa thavuM te. + AtmA jyAre paradravyone Azraya karavAnuM choDI de che ane pitAnAM guNadravyamAM ja Take che tyAre tene paramArtha dharmanI prApti thAya che. "A huM chuM, "A huM chuM evI jagatanA padArthomAM ahaM buddhinI bhAvanA te ja ajJAna che. ane A jJAnadarzanasvarUpa", "huM A jJAtA-draSTA", evI dRSTi ane evuM saMcetana-saMvedana, evI AtmaupaganI jAgRti, te sAcuM jJAna che. - jema jema jJAna vardhamAna thAya che tema tema svasvarUpane paricaya vadhato jAya che ane paravastune paricaya ghaTatuM jAya che. ghaniSThapaNe jyAM svasvarUpane paricaya thAya tyAM samAdhidazA hoya che, kAraNa ke sarvazaktithI, buddhipUrvaka jyAre svarUpano paricaya kare tyAre nirvika9pa-AtmAnubhUtinA AnaMdanI dazA pragaTe che. A dazA mukhyapaNe munipaNAnI che, jyAM apramatta puruSArthanI mukhyatA che, kavacita pramAdanA dhakkAthI pAchI pramatta dazA paNa AvI jAya che. -+ () 3ramakSamAmAryavArnavavarSamatAyAvicatrahmaiLa dhaH |-tatvArthasUtra, 9 ka. - (2) na rma nA na pragayA na dhana sthAnane amRtataravAnA kevalya upaniSada. (karmothI nahi, prajAthI nahi dhanathI nahi, eka mAtra tyAgathI ja amaratvanI prApti thAya che.) 78 adhyAtmane paMthe Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmapariNAmathI jeTalo anya padArthane tAdAmyaadhyAsa niva tene zrI jina tyAga kahe che. te tAdAmyaadhyAsa nivRttirUpa tyAga thavA arthe A bAhya prasaMgane tyAga paNa upakArI che, kAryakArI che. bAhya prasaMganA tyAgane arthe aMtyoga kahyo nathI, jyAM sudhI jIva lekapratibaMdha, svajanapratibaMdha, dehAdi pratibaMdha ke saMkalpavikalpa pratibaMdhomAM rekAI jAya tyAM sudhI tene nirmaLa jJAnanI prApti thaI zakatI nathI/ mATe jyAM A badhAya pratibaMdhane buddhipUrvaka tyAga karavAmAM Ave che, tyAM jJAna atyaMta nirmaLapaNe pariName che ema zrItIrthakara bhagavAne svIkAryuM che. potAnI mAnyatA-abhiprAya, pitAno lakSa ane pitAnI pravRtti-A traNeyamAM paravastune paravastu tarIke ja svIkAravAmAM Ave ane sva-vastune ja sva-vastu tarIke svIkAravAmAM Ave tyAre uttama-tyAga nAmane Atmano mahAna dharma pragaTe che/ A mahAna AtmA sarvottama tyAgI che. tethI nIcenI kakSAmAM, pitapotAnI yogyatA pramANe buddhipUrvaka paravastuone eTale AtmabhAnapUrvaka aparicaya karavAmAM Ave teTalA pramANamAM te sAdhaka paNa tyAgI che. mekSamArga pratye cAlI rahelA mumukSue ke mokSamArgamAM AgaLa vadhI rahelA jJAnIe tyAga bAbata kaI rIte AgaLa vadhavuM te viSe zrIguru mArgadarzana ane sUcanA Ape che. je sAdhako paravastumAM Atmabuddhi thaI javA rUpa mahAna doSathI bacavA mAMgatA hoya temaNe mAtra sAmAnya rIte ja nahi paNa pratijJA pUrvaka pAradravyono tyAga kare Avazyaka che. bAhya padArthonA tyAgathI te te vastunuM turachapaNuM vicAravAne avakAza prApta thAya che ane A pramANe AtmAnuM vicArabaLa ane saMkalpabaLa dRDha thavAnuM sahelAIthI banI zake che mATe zrIgurU bAhyatyAgane upakArI ane kAryakArI tarIke svIkAre che. yathA :- jJAnI puruSanA AzrayamAM virodha karanArA paMcaviSayAdi doSe che. e virodhI sAdhanane be prakArathI tyAga thaI zake che; eka te sAdhananA prasaMganI nivRtti, bIje prakAra vicArathI karI tenuM tuchapaNuM samajAvuM. vicArathI karI tuchapaNuM samajAvA mATe prathama te paMcaviSayAdinA sAdhananI nivRtti karavI vadhAre yogya che, kema ke tethI vicArane avakAza prApta thAya che.' AtmasvabhAvanA aMgarUpa je uttama tyAgadharma te kAMI bAhyatyAgane siddha karavA mATe nathI (te te jIvananA sahajasvabhAvarUpa jJAnAnaMdane prApta karavA mATe che) te 1. zrImad rAjacaMdra, pa72. adhyAtmane paMthe Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema che, te paNa A jIve aMtarbhAgane arthe bAhya prasaMganI nivRttine kaMI paNa upakArI mAnavI yogya che. nitya chUTavAne vicAra karIe chIe ane jema te kArya tarata pate tema jApa japIe chIe. joke ema lAge che ke te vicAra ane jApa hajI tathArUpa nathI, zithila che; paNa te uttama dharmarUpa je aMtarlIga tenI siddhi thavA mATe bAhya prasaMgo ane padArthonA tyAgane upakArI mAnIne sAdhanA-paddhatimAM yathA padavI saharSa svIkAravo hitakArI che e paramezvarI anekAMtavidyAmAM zrIguruone bhavya jIvone upadeza . yathA - - gRha rAjya putra kalatra mitro bhrAta mAta pitA bhalA, AhAra, vAhana, vastrabhUSaNa ratna purajana nija maLyAM, Indriya sukha krodhAdi bhAva vacana tana manathI tridhA, te sarva cilpa prApti mATe prAjJa tyAre sarvathA.2 - nakakI jaze mujane tacha sau saMga jaDa cetana kadA, ke sarve tajI mAre javuM tyAM prIti muja zI duHkhadA? che je jJAna pustakathI thatuM paradravyanuM te tyAjya jyAM, te tyAjya zuM paradravya nahi, tasvAvalaMbI huM thatAM. mumukSu jIve che je prakAre para-adhyAsa thavAyegya padArthodine tyAga thAya te te prakAre avazya karavuM ghaTe. joke AraMbha parigrahano tyAga e sthaLa dekhAya che tathApi aMtarmukhavRttine hetu hovAthI vAraMvAra tene tyAga upadeza che." have, pitAnA jIvanamAM sarva prakAranI upAdhithI rahita thavAnI je AtyaMtika bhAvanA tene rajU karatAM AgaLa kahe che ke, vAraMvAra aneka dRSTikoNathI vicAra karI karIne upAdhithI jema jaladI jaladI nivRtta thavAya te mATe niraMtara jApa japIe chIe, eTale ke te kArya siddha thaI jAya eTalA mATe dhUNI dhakhAvIne puruSArtha cAlu karyo che ane te siddha karIne ja rahevuM evo nizcaya varte che. Ama satata puruSArtha karavA chatAM paNa te kArya siddha nahi thatuM dekhIne aMtaramAM ema thAya che ke puruSArthanI ugratAmAM haju 2. tatvajJAnataraMgiNI-15/12-13 (rA. 7. desAI kRta gujarAtI padyAnuvAda) 3. tattvajJAnataraMgiNI, 15/1 ( w w w x y ) 4, zrImad rAjacaMdra, 650. adhyAtmane paMthe Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe atyaMta vicAra ane te jApane ugrapaNe ArAdhavAne alpakALamAM yoga kara ghaTe che, ema varyA kare che. prasaMgathI keTalAMka araparasa saMbaMdha jevAM vacane A patramAM lakhyAM che, te vicAramAM phurI AvatAM svavicArabaLa vadhavAne arthe ane tamane vAMcavA vicAravAne arthe lakhyAM che. joIe tevI baLavattaratA AvI nathI ane je paNa kAMI zithilatAnA aha5 aMze haju vidyamAna hoya temane atyaMta mahAna parAkrama vaDe dUra karavA ane te ja yathAyogya samayamAM kAryanI siddhi thaze. kahyuM che ke, "zuddha AtmajJAnanA dhAraka gRhastha paNa gharamAM rahIne kaI vAra dharmanuM sevana kare che, keI vAra mahAna adharmanuM sevana kare che, ke IvAra banenuM sevana kare che. kahe joIe, A grahavAsa sarva kamaLanI zuddhi karanAro kevI rIte thaI zake ? ema vicArIne, nirmaLa buddhivALA puruSoe tene manathI, vacanathI ane kAyAthI tyAga karyo che.' gRhasthAzramI ekAMta dharmasAdhana karavA Icche te paNa tema na thaI zake, sarvasaMgaparityAga ja joIe.3 . tamArI aMtarjijJAsAne ane yogyatAne joIne cagAnuyoge sahejapaNe ekabIjAne sabaMdhita evA ane mArgAnusArI jIvane mokSamArga sAdhavAmAM atyaMta prajanana bhUta bedha denArAM keTalAMka vacane lakhavAnuM banyuM che. tamArA pratye amAruM sahaja vAtsalya varte che tema ja jagatanA jIvone sanmArgathI ghaNe dUra jaI kaI vAra sahaja karuNAnA bhAve phurI Ave che. tevA vicArabhAvane bhASAnuM rUpa ApI amArA AtmAmAM rahela tatvaviSayaka jJAnane vyavasthita karI avatarita karyuM che jethI sva-parane vicArabaLanI vRddhine hetu thAya. vicAradazA ane virAgyanI vRddhi kalyANane hetu che kAraNa ke te banene vikAsa thatAM ja karmaIvanane bhasma karanAre zuddha-dhAnarUpI agni pragaTIne jIvane parama-samAdhibhAvane lAbha karAvI Ape che. 1, vana magati ghama vAdha durantam | kvacidubhayamaneka' zuddhabodho'pi gehI / kathamiti gRhavAsaH zuddhakArI malAnAM iti vimalamanaskaiH tyajate sa tridhA'pi // -tatvabhAvanA, 119 AcArya amitagati 2. zrImad rAjacandra, 97. adhyAtmane paMthe 11. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva, pradeza, paryAya tathA saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta Adi viSe tathA rasanA vyApakapaNa viSe krame karI samajavuM egya thaze. tamAro atra AvavAne vicAra che, tathA zrI DuMgara AvavAne saMbhava che ema lakhyuM te jANyuM che. satsaMga bheganI IcchA rahyA kare che. -- - --- - -- --- - jIva eTale AtmA AkAzane te nAnAmAM nAne aMza, jene avibhAgI eka puddagala-paramANu ke, tene pradeza kahe che. te eka pradezamAM aneka paramANuone samAvavAnuM sAmarthya hoya che. paryAya eTale avasthA. vastumAM je navI navI dazA UpajyA kare tene paryAya kahe che; jema ke vIMTI, hAra, eriMga, baMgaDI vagere senAnI paryAya che. dareka vastu badalAIne Take che, tene "tuM" kahevAmAM Ave che. dravya-guNa-paryAyarUpa tripadI anekAMta-siddhAMtanuM hArda che. saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta viSe saMkSiptamAM ema jANavuM ke pAMca Indri ane mana dvArA je jANI zakAya te te saMkhyAta che. ekadezapratyakSa evuM je avadhijJAna tenA vaDe je jANI zakAya te te asaMkhya che ane je mAtra kevaLajJAna(pUrNajJAna) dvArA jANI zakAya te anaMta che.. rasanA vyApakapaNa viSe ema samajavuM ke sAce atIndriya AtmAnubhavane je rasa che te kAMI vANI ke manane viSaya nathI, paraMtu tene jJApaka je AnaMda te AkhA AtmAmAM (zarIranA badhA bhAgamAM) AtmAnubhUtinA kALa daramiyAna vedAya che. vizeSa ema che ke dhyAna abhyAsamAM vividha cakro (kapALa, mAthuM, AMkhe, mukha, nAbhi vagere mukhya dasa che) upara ekAgratA karanAra sAdhakane mukhyapaNe te sudhArasanuM vedana te te AtmapradezamAM vizeSapaNe thAya che. A pramANe saMkSepamAM jANaze, vizeSa te tamAro-amAro pratyakSa samAgama thaye samajavAnuM banI zakaze. tamAre A bAju AvavAne vicAra che, te svAbhAvika ja tamArA jevA uttama puruSanA samAgamamAM amAruM citta vizeSa prasannatAne pAmaze te sahaja paNe jaNAvuM chuM 1. jue cha pada patranA vivaraNamAM prathama pada "AtmA che.' 2. 3 LayazrIyut sata -tatvArthasUtra, 5/30, 3. zrIjJAnArNava, 30/13, adhyAtmane paMthe Page #106 -------------------------------------------------------------------------- _