Book Title: Adhyatma Navneet
Author(s): Hukamchand Bharilla
Publisher: Todarmal Granthamala Jaipur
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008335/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta lekhaka : DaoN. hukamacanda bhArilla zAstrI, nyAyatIrtha, sAhityaratna, ema.e., pIeca.DI. phona : 0141-2710457 prakAzaka paNDita ToDaramala smAraka TrasTa e-4, bApUnagara, jayapura - 302015 phona : 0141-2707458, 2705581 prathama saMskaraNa 5 hajAra (7 pharavarI 05) mUlya: 15 rupae mudraka : jayapura prinTarsa ema.AI. roDa, jayapura prastuta saMskaraNa kI kImata kama karanevAle dAtAroM kI sUcI 1. zrImatI lakSmIbena zreyAMsajI jaina, kalakattA 11000.00 2. zrI zAntinAtha digambara jaina mandira, naugAmA 5100.00 3. zrI pArasakumArajI jaina haste pArasakumAra satIzakumAra jaina, phirojapura 4. zrI digambara jaina kundakunda smRti 5100.00 TrasTa, alavara zrI digambara jaina kundakunda paramAgama TrasTa, indaura 5001.00 6. zrI anaMtarAya amolakacaMdajI seTha, mumbaI 5000.00 7. DaoN. kumArI mAlatI jaina, mainapurI 5000.00 8. zrI zAntinAtha di. jaina mandira, modInagara 3100.00 9. zrI kundakunda di. jaina svAdhyAya 13. zrI bAbUlAla totArAmajI jaina, bhusAvala 14. zrI zAntinAthajI sonAja, akalUja 5100.00 maNDala TrasTa, nAgapura 3100.00 10. zrI digambara jaina mumukSu maNDala, khaNDavA 3100.00 11. zrI pradIpakumAra sUrajamalajI jaina, mandasaura 3000.00 12. zrImatI zrIkAntAbAI dha. pa. pUnamacandajI chAbar3A, indaura 1001.00 501.00 501.00 kula rAzi : 55604.00 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya kA eka bheda : AmnAya svAdhyAya: paramaM tapaH - kahakara jainadarzana meM svAdhyAya ko paramatapa ghoSita kiyA gayA hai| svAdhyAya kA nAma bAraha tapoM meM dazaveM tapa ke rUpa meM AtA hai| bAraha tapoM meM yadi svAdhyAya se baDhA koI tapa hai to eka mAtra dhyAna hI hai| saMtoM ke mukhyarUpa se dhyAna aura adhyayana (svAdhyAya) ye do kArya hI svIkAra kiye gaye haiN| AcArya samantabhadra to spaSTa likhate haiM - "jJAnadhyAnataporakta: tapasvI sa prazasyate - jJAna (svAdhyAya) aura dhyAnarUpa tapa meM lIna tapasvI hI prazaMsA yogya hai|" isake atirikta svAdhyAya saMtoM ke chaha AvazyakoM meM bhI AtA hai aura zrAvakoM ke chaha AvazyakoM meM bhI AtA hai| tAtparya yaha hai ki yaha svAdhyAya nAmaka tapa sabhI ko karanA caahie| AcAryoM ne jisa svAdhyAya ko paramatapa ghoSita kiyA hai. use Aja hama tapa ke rUpa meM Adara dene ko bhI taiyAra nahIM haiN| upavAsAdi karanevAloM ko to sabhI tapasvI kahate haiM, para svAdhyAya karanevAloM ko kauna tapasvI mAnatA hai ? yaha eka vicAraNIya bAta hai| svAdhyAya tapa pA~ca prakAra kA batAyA gayA hai; jo isaprakAra hai - vAcanA, pRcchanA, anuprekSA, AmnAya aura dharmopadeza / zAstroM kA par3hanA-par3hAnA vAcanA svAdhyAya hai; zaMkAoM ke samAdhAna ke lie vizeSajJoM se pUchanA pRcchanA svAdhyAya hai; par3he hue, pUche hue, sune hue tattvajJAna saMbaMdhI viSaya kA cintana anuprekSA svAdhyAya hai; sunizcita viSayavastu ko bAra-bAra duharAnA AmnAya svAdhyAya hai aura ukta prakAra se prApta tattvajJAna ko dUsaroM ko samajhAnA dharmopadeza svAdhyAya hai| ukta pA~ca svAdhyAyoM meM cauthA svAdhyAya AmnAya hai; jise Aja pATha karane ke rUpa meM jAnA jAtA hai| yadyapi pATha karane kI paramparA hamAre yahA~ rUDhi ke rUpa meM to purAne jamAne se calI A rahI hai; tathApi usameM parimArjana kI AvazyakatA hai| 1. harivaMzapurANa (prathama sarga, zloka-69) 2. AcArya samantabhadra : ratnakaraNDazrAvakAcAra, chanda 10 pATha pratidina una granthoM kA kiyA jAnA cAhie, jinakA hamAre AtmakalyANa se sIdhA saMbaMdha ho aura jisakA pATha kiyA jAya, pATha karate samaya usakA bhAva hameM spaSTarUpa se khyAla meM AnA caahie| isI bAta kA dhyAna rakhakara maiMne atyanta upayogI katipaya granthoM kA padyAnuvAda atyanta sarala-subodha bhASA meM kiyA aura unake mahattvapUrNa aMzoM ko zatakoM ke rUpa meM saMkalita kara saMkSiptarUpa meM prastuta kiyA hai| yadi samaya ho to hameM pUre granthoM kA pATha karanA cAhie aura samaya kama ho to zatakoM kA pATha kiyA jA sakatA hai| isI bhAvanA se maiMne hamArI AcArya paramparA ke ziramaura AcArya kundakunda ke grantharAja samayasAra, pravacanasAra evaM aSTapAr3a evaM inakI TIkA meM samAgata kalazoM ke padyAnuvAda kiye haiN| ___pATha karane kI suvidhA kI dRSTi se una sabhI ko saMkalita kara yaha saMskaraNa prastuta kiyA jA rahA hai| ukta kRtiyoM ke atirikta isameM yogasAra padyAnuvAda aura dravyasaMgraha padyAnuvAda bhI zAmila kara die haiN| isI bhAvanA se jinendra vaMdanA aura bAraha bhAvanA ko bhI zAmila kiyA gayA hai| bhakti bhAvanA meM koI kamI na raha jAve - isa bhAvanA se pUjaneM bhI jor3a dI haiM / isaprakAra yaha saMkalana atyanta upayogI kRti ke rUpa meM prastuta ho gayA hai| ___ AtmakalyANa se saMbaMdhita granthoM kA pATha karate rahane se pariNAmoM meM pavitratA to rahatI hI hai; una granthoM meM pratipAdita viSayavastu bhI smRti meM upasthita rahatI hai| jitanA mahattva AdhyAtmika granthoM ke par3hane-par3hAne kA hai, tatsaMbaMdhI tattvacarcA aura cintavana kA hai; usase adhika mahattva unake pATha karane kA hai; kyoMki pATha kiye binA viSaya upasthita nahIM rahatA, yAda nahIM rhtaa| binA smRti ke upadeza denA to saMbhava hI nahIM hai| kahA bhI hai ki kaMTha kI vidyA, aMTa kA dAma, samaya par3e para Ave kaam| sabhI AtmArthI bandhu niyamita pATha karake isa kRti kA bharapUra lAbha uThAyeMge - isa bhAvanA se virAma letA huuN| 26 janavarI, 2005 - DaoN. hukamacanda bhArilla Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA anukramaNikA 0 MY MY 0 maMgalAcaraNa : maiM jJAnAnandasvabhAvI hU~ mahAvIra vandanA jinendra vandanA zrI deva-zAstra-guru pUjana zrI siddha pUjana zrI mahAvIra pUjana zrI sImandhara pUjana bAraha bhAvanA kundakundazataka padyAnuvAda zuddhAtmazataka padyAnuvAda samayasAra padyAnuvAda raMgabhUmi evaM jIva-ajIva adhikAra (gAthA 1 se 68) kartAkarma adhikAra (gAthA 69 se 144) puNya-pApa adhikAra (gAthA 145 se 163) Asrava adhikAra (gAthA 164 se 180) saMvara adhikAra (gAthA 181 se 192) nirjarA adhikAra (gAthA 193 se 236) baMdha adhikAra (gAthA 237 se 287) mokSa adhikAra (gAthA 288 se 307) sarvavizuddhajJAna adhikAra (gAthA 308 se 416) samayasAra kalaza padyAnuvAda jIvAjIvAdhikAra (kalaza 1 se 45) kartAkarmAdhikAra (kalaza 46 se 99) puNya-pApAdhikAra (kalaza 100 se 112) AsavAdhikAra (kalaza 113 se 124) saMvarAdhikAra (kalaza 125 se 132) nirjarAdhikAra (kalaza 133 se 162) baMdhAdhikAra (kalaza 163 se 179) mokSAdhikAra (kalaza 180 se 192) 113 sarvavizuddhajJAnAdhikAra (kalaza 193 se 278) pravacanasAra padyAnuvAda jJAnatattvaprajJApana mahAdhikAra maMgalAcaraNa evaM pIThikA (gAthA 1 se gAthA 12) zuddhopayogAdhikAra (gAthA 13 se gAthA 20) jJAnAdhikAra (gAthA 21 se gAthA 52) sukhAdhikAra (gAthA 53 se gAthA 68) zubhapariNAmAdhikAra (gAthA 69 se gAthA 92) jJeyatattvaprajJApana mahAdhikAra 138 dravyasAmAnyaprajJApanAdhikAra (gAthA 93 se gAthA 126) dravyavizeSaprajJApanAdhikAra (gAthA 127 se gAthA 144) jJAna-jJeyavibhAgAdhikAra (gAthA 145 se gAthA 200) caraNAnuyogasUcakacUlikA mahAdhikAra 147 AcaraNaprajJApanAdhikAra (gAthA 201 se gAthA 231) mokSamArgaprajJApanAdhikAra (gAthA 232 se 244) zubhopayogaprajJApanAdhikAra (gAthA 245 se gAthA 270) paMcaratnaadhikAra (gAthA 271 se gAthA 275) pravacanasAra kalaza padyAnuvAda aSTapAhuDa padyAnuvAda darzanapAhur3a (gAthA 1se gAthA 36) sUtrapAhur3a (gAthA 1se gAthA 27) cAritrapAhur3a (gAthA 1se gAthA 45) (gAthA 1se gAthA 62) bhAvapAhur3a (gAthA 1se gAthA 165) (gAthA 1se gAthA 106) (gAthA 1se gAthA 22) zIlapAhur3a (gAthA 1 se gAthA 40) 196 yogasAra padyAnuvAda dravyasaMgraha padyAnuvAda maMgalAcaraNa 300 bodhapAhur3a mokSapAhur3a liMgapAhur3a 194 0 104 105 110 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta maiM jJAnAnandasvabhAvI hU~ maiM hU~ apane meM svayaM pUrNa, ___ para kI mujha meM kucha gandha nhiiN| maiM arasa arUpI asparzI, para se kucha bhI saMbaMdha nhiiN||1|| maiM raMga-rAga se bhinna, bheda se bhI maiM bhinna nirAlA huuN| maiM hU~ akhaNDa caitanyapiNDa, nija rasa meM ramane vAlA huuN||2|| maiM hI merA kartA-dhartA, mujha meM para kA kucha kAma nhiiN| maiM mujha meM rahane vAlA hU~, para meM merA vizrAma nahIM / / 3 / / maiM zuddha, buddha, aviruddha, eka, para-pariNati se aprabhAvI huuN| AtmAnubhUti se prApta tattva, maiM jJAnAnanda svabhAvI huuN||4|| Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra vandanA (harigItikA) jo moha mAyA mAna matsara, madana mardana vIra haiN| jo vipula vighnoM bIca meM bhI, dhyAna dhAraNa dhIra haiN|| jotaraNa-tAraNa, bhava-nivAraNa, bhava jaladhi ketIra haiN|| ve vaMdanIya jineza tIrthaMkara svayaM mahAvIra haiN|| jo rAga-dveSa vikAra varjita, lIna Atama dhyAna meN| jinake virATa vizAla nirmala, acala kevalajJAna meM / / yugapad vizad sakalArtha jhalakeM, dhvanita hoM vyAkhyAna meN| ve varddhamAna mahAna jina, vicareM hamAre dhyAna meM / / jinakA parama pAvana carita, jalanidhi samAna apAra hai| jinake guNoM ke kathana meM, gaNadhara na pAvai pAra hai|| basa vItarAga-vijJAna hI, jinake kathana kA sAra hai| una sarvadarzI sanmatI ko, vaMdanA zatabAra hai|| jinake vimala upadeza meM, sabake udaya kI bAta hai| samabhAva samatAbhAva jinakA, jagata meM vikhyAta hai|| jisane batAyA jagata ko, pratyeka kaNa svAdhIna hai| kartA na dhartA koI hai, aNu-aNu svayaM meM lIna hai / / Atama bane paramAtamA, ho zAnti sAre deza meN| hai dezanA sarvodayI, mahAvIra ke sandeza meM / / jinendra vandanA (dohA) caubIsoM parigraha rahita caubIsoM jinarAja / vItarAga sarvajJa jina hitakara sarva samAja / / (harigItikA) 1. zrI AdinAtha vandanA zrI AdinAtha anAdi mithyA moha kA mardana kiyaa| Anandamaya dhruvadhAma nija bhagavAna kA darzana kiyaa|| nija AtamA ko jAnakara nija AtamA apanA liyaa| nija AtamA meM lIna ho nija AtamA ko pA liyA / / 2. zrI ajitanAtha vandanA jina ajita jItA krodha ripu nija AtamA ko jAnakara / nija AtamA pahicAna kara nija AtamA kA dhyAna dhara / / uttama kSamA kI prApti kI basa eka hI hai saadhnaa| Anandamaya dhruvadhAma nija bhagavAna kI ArAdhanA / / 3. zrI sambhavanAtha vandanA sambhava asambhava mAna mArdava dharmamaya dharmAtamA / tumane batAyA jagata ko saba AtamA paramAtamA / / choTe-bar3e kI bhAvanA hI mAna kA AdhAra hai| nija AtamA kI sAdhanA hI sAdhanA kA sAra hai|| 4. zrI abhinandananAtha vandanA nija AtamA ko AtamA hI jAnanA hai srltaa| nija AtamA kI sAdhanA ArAdhanA hai saralatA / / vairAgya jananI nandanI abhinandanI hai srltaa| hai sAdhakoM kI saMginI Ananda jananI saralatA / / Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta jinendra vandanA 5. zrI sumatinAtha vandanA hai sarvadarzI sumati jina! Ananda ke rasa kaMda ho / ho zaktiyoM ke saMgrahAlaya jJAna ke ghanapiNDa ho / / nirlobha ho nirdoSa ho niSkrodha ho niSkAma ho| ho parama-pAvana patita-pAvana zaucamaya sukhadhAma ho / / 6. zrI padmaprabha vandanA mAnatA Ananda saba jaga hAsa meM parihAsa meM / para Apane nirmada kiyA parihAsa ko parihAsa meM / / parihAsa bhI hai parigraha jaga ko batAyA Apane / he padmaprabha paramAtmA pAvana kiyA jaga Apane / / 7. zrI supArzvanAtha vandanA pArasa supArasa hai vahI pArasa kare jo loha ko| vaha AtamA hI hai supArasa jo svayaM nirmoha ho / / rati-rAga varjita AtamA hI loka meM ArAdhya hai| nija AtamA kA dhyAna hI basa sAdhanA hai sAdhya hai|| 8. zrI candraprabha vandanA rati-aratihara zrI candra jina tuma hI apUrava candra ho| nizzeSa ho nirdoSa ho nirvighna ho niSkaMpa ho / / nikalaMka ho akalaMka ho niStApa ho niSpApa ho| yadi haiM amAvasa ajJajana to pUrNamAsI Apa ho / / 9. zrI suvidhinAtha (puSpadaMta) vandanA virahita vividha vidhi suvidhi jina nija AtamA meM lIna ho| ho sarvaguNa sampanna jina sarvajJa ho svAdhIna ho / / zivamaga batAvanahAra ho zata indra kari abhivandya ho| dukha-zokahara bhramarogahara saMtoSakara sAnanda ho / / 10. zrI zItalanAtha vandanA ApakA guNagAna jo jana kareM nita anurAga se| saba bhaya bhayaMkara svayaM bhayakari bhAga jAveM bhAga se / / tuma ho svayaMbhU nAtha nirbhaya jagata ko nirbhaya kiyaa| ho svayaM zItala malayagiri se jagata ko zItala kiyA / / 11. zrI zreyAMsanAtha vandanA naratana vidArana marana-mArana malinabhAva viloka ke| durgandhamaya malamUtramaya narakAdi thala avaloka ke|| jinake na upaje jugupsA samabhAva mahala-masAna meN| ve zreya zreyaskara zirI (zrI) zreyAMsa vicareM dhyAna meM / / 12. zrI vAsupUjya vandanA nija AtamA ke bhAna bina sukha mAnakara rati-rAga meN| sArA jagata nita jala rahA hai vAsanA kI Aga meM / / tuma veda-virahita vedavida jina vAsanA se dUra ho| vasupUjyasuta basa Apa hI sAnanda se bharapUra ho / / 13. zrI vimalanAtha vandanA basa AtamA hI basa rahA jinake vimala zraddhAna meN| nija AtamA basa eka hI nita rahe jinake dhyAna meM / / saba dravya-guNa-paryAya jinake nitya jhalakeM jJAna meN| ve veda virahita vimala jina vicareM hamAre dhyAna meM / / 14. zrI anantanAtha vandanA / tuma ho anAdi anaMta jina tuma hI akhaNDAnanta ho| tuma veda-virahita veda-vida ziva kAminI ke kanta ho / / tuma santa ho bhagavanta ho tuma bhavajaladhi ke anta ho| tuma meM anantAnanta guNa tuma hI anantAnanta ho / / Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta 15. zrI dharmanAtha vandanA he dharma jina saddharmamaya sat dharma ke AdhAra ho / bhavabhUmi kA parityAga kara jina bhavajaladhi ke pAra ho / / ArAdhanA ArAdhakara ArAdhanA ke sAra ho| dharamAtamA paramAtamA tuma dharma ke avatAra ho|| 16. zrI zAntinAtha vandanA mohaka mahala maNimAla maMDita sampadA SaTkhaNDa kii| he zAnti jina tRNasama tajI lI zaraNa eka akhaNDa kii|| pAyo akhaNDAnanda darzana jJAna bIraja Apane / saMsAra pAra utAranI dI dezanA prabhu Apane / / 17. zrI kunthunAtha vandanA manahara madana tana varana suvarana sumana sumana samAna hii| dhanadhAnya pUrita sampadA agaNita kubera samAna thii|| thIM uravasI sI aMganAe~ saMganI saMsAra kii| zrI kunthu jina tRNasama tajI lI rAha bhavadadhi pAra kii|| 18. zrI aranAtha vandanA he cakradhara jaga jItakara SaTkhaNDa ko nija vaza kiyaa| para AtamA nija nitya eka akhaNDa tuma apanA liyaa|| he jJAnadhana aranAtha jina dhana-dhAnya ko ThukarA diyaa| vijJAnaghana Anandaghana nija AtamA ko pA liyA / / 19. zrI mallinAtha vandanA he dupada-tyAgI malli jina mana-malla kA mardana kiyaa| ekAnta pIr3ita jagata ko anekAnta kA darzana diyA / / tumane batAyA jagata ko kramabaddha hai saba pariNamana / he sarvadarzI sarvajJAnI namana ho zata-zata namana / / jinendra vandanA 20. zrI munisuvrata vandanA munimanaharaNa zrI munIsuvrata catuSpada parityAga kr| nijapada vihArI ho gaye tuma apada pada parihAra kara / / pAyA paramapada Apane nija AtamA pahicAna kara / nija AtamA ko jAnakara nija AtamA kA dhyAna dhara / / 21. zrI naminAtha vandanA nijapada vihArI dharamadhArI dharamamaya dharamAtamA / nija AtamA ko sAdha pAyA paramapada paramAtamA / / he yAna-tyAgI namI terI zaraNa meM mama aatmaa| tUne batAyA jagata ko saba AtamA paramAtamA / / 22. zrI neminAtha vandanA Asana binA Asana jamA giranAra para ghanazyAma tana / sadbodha pAyA Apane jaga ko batAyA nemi jina / / svAdhIna hai pratyeka jana svAdhIna hai pratyeka kana / para dravya se hai pRthak para hara dravya apane meM magana / / 23. zrI pArzvanAtha vandanA tuma ho acelaka pArzvaprabhu vastrAdi saba parityAga kr| tuma vItarAgI ho gaye rAgAdibhAva nivAra kara / / tumane batAyA jagata ko pratyeka kaNa svAdhIna hai| kartA na dhartA koI hai aNu aNu svayaM meM lIna hai|| 24. zrI vIra vandanA he pANipAtrI vIra jina jaga ko batAyA Apane / jagajAla meM abataka phaMsAyA paNya evaM pApa ne / / puNya evaM pApa se hai pAra maga sukha-zAnti kaa| yaha dharama kA hai marama yaha visphoTa Atama krAnti kA / / (dohA) puNya-pApa se pAra, nija Atama kA dharama hai| mahimA aparampAra, parama ahiMsA hai yahI / / Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI deva-zAstra-guru pUjana sthApanA (dohA) zuddhabrahma paramAtmA zabdabrahma jinvaanni| zuddhAtama sAdhakadazA namoM joDi jagapANi || OM hrIM zrI deva-zAkha-guru samUha ! atra avatara avatara saMvauSaT / atra tiSTha tiSTha ThaH ThaH / atra mama sannihito bhava bhava vaSaT / (jala) AzA kI pyAsa bujhAne ko, abataka mRgatRSNA meM bhttkaa| jala samajha viSaya-viSa bhogoM ko, unakI mamatA meMthA attkaa|| lakha saumya dRSTi terI prabhuvara, samatA rasa pIne AyA huuN| isa jala ne pyAsa bujhAI nA, isa ko lauTAne AyA huuN|| OM hrIM zrI deva-zAstra-gurubhyo janmajarAmRtyuvinAzanAya jalaM nirvapAmIti svAhA / (caMdana) krodhAnala se jaba jalA hRdaya, caMdana ne koI na kAma kiyaa| tana ko tozAnta kiyA isane, mana ko na magara ArAma diyA / / saMsAra tApa se tapta hRdaya, santApa miTAne AyA huuN| caraNoM meM candana arpaNa kara, zItalatA pAne AyA huuN|| OM hrIM zrI deva-zAkha-gurubhyo saMsAratApavinAzanAya caMdanaM nirvapAmIti svaahaa| (akSata) abhimAna kiyA abatakajar3apara, akssynidhikonaaphicaanaa| maiM jar3a kA hU~ jar3a merA hai yaha, soca banA thA mastAnA / / kSata meM vizvAsa kiyA abataka, akSata ko prabhuvara nA jaanaa| abhimAna kI Ana miTAne ko, akSayanidhi tuma ko phicaanaa|| OM hrIM zrI deva-zAkha-gurubhyo akSayapadaprAptaye akSataM nirvapAmIti svaahaa| (puSpa) dina-rAta vAsanA meM raha kara, mere mana ne prabhu sukha maanaa| puruSatva gamAyA para prabhuvara, usake chala ko na pahicAnA / / zrI deva-zAstra-guru pUjana mAyA ne DAlA jAla prathama, kAmukatA ne phira bA~dha liyaa| usakA pramANa yaha puSpa-bANa lAkara ke prabhuvara bheMTa kiyaa|| OM hrIM zrI deva-zAstra-gurubhyo kAmabANavidhvaMsanAya puSpaM nirvapAmIti svAhA / (naivedya) para pudgala kA bhakSaNa karake, yaha bhUkha miTAnA cAhI thii| isa nAgina se bacane ko prabhu, hara cIja banA kara khAI thii|| miSTAnna aneka banAye the, dina-rAta bhakhe na miTI prbhuvr| aba saMyama bhAva jagAne ko, lAyA hU~ ye saba thAlI bhara / / OM hrIM zrI deva-zAkha-gurubhyo kSudhArogavinAzanAya naivedyaM nirvapAmIti svaahaa| (dIpa) pahile ajJAna miTAne ko, dIpaka thA jaga meM ujiyaalaa| usase na huA kucha taba yuga ne, bijalI kA balba jalA ddaalaa|| prabhubhedajJAna kI A~khana thI, kyA kara sakatI thI yaha jvaalaa| yaha jJAna hai ki ajJAna kaho, tumake bhI dIpa dikhA ddaalaa|| OM hrIM zrI deva-zAstra-gurubhyo mohAMdhakAravinAzanAya dIpaM nirvapAmIti svAhA / (dhUpa) zubha karma kamAU~ sukha hogA, maiMne abataka yaha mAnA thaa| pApa karma ko tyAga puNya ko, cAha rahA apanAnA thA / / kintu samajha kara zatru karma ko, Aja jalAne AyA huuN| lekara dazAMga yaha dhUpa, karma kI dhUma ur3Ane AyA huuN|| OM hrIM zrI deva-zAstra-gurubhyo aSTakarmadahanAya dhUpaM nirvapAmIti svaahaa| bhogoM ko amRtaphala jAnA, viSayoM meM niza-dina masta rhaa| unake saMgraha meM he prabhuvara!, maiM vyasta trasta abhyasta rahA / / zuddhAtmaprabhA jo anupama phala, maiM use khojane AyA huuN| prabhu sarasa suvAsita ye jar3a phala, maiM tumheM car3hAne AyA huuN|| OM hrIM zrI deva-zAstra-gurubhyo mokSaphalaprAptaye phalaM nirvapAmIti svaahaa| Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta (arghya) bahumUlya jagata kA vaibhava yaha, kyA hamako sukhI banA sktaa| are pUrNatA pAne meM, kyA hai isakI AvazyakatA / / maiM svayaM pUrNa hU~ apane meM, prabhu hai anargha merI maayaa| bahumUlya dravyamaya argha liye, arpaNa ke hetu calA AyA / / OM hrIM zrI deva-zAstra-gurubhyo anarghyapadaprAptaye arghya nirvapAmIti svAhA / jayamAlA (dohA) samayasAra jinadeva haiM, jina pravacana jinavANi / niyamasAra nirgrantha guru, kareM karma kI hAni / / (deva) he vItarAga sarvajJa prabho, tumako nA abataka phicaanaa| ataeva par3a rahe haiM prabhuvara, caurAsI ke cakkara khAnA / / karuNAnidhi tumako samajha nAtha, bhagavAna bharose par3A rhaa| bharapUra sukhI kara doge tuma, yaha soce sanmukha khar3A rahA / / tuma vItarAga ho lIna svayaM meM, kabhI na maiMne yaha jaanaa| tuma ho nirIha jaga se kRta-kRta, itanA nA maiMne pahicAnA / / prabhu vItarAga kI vANI meM, jaisA jo tattva dikhAyA hai| jo honA hai so nizcita hai, kevalajJAnI ne gAyA hai / / usa para to zraddhA lA na sakA, parivartana kA abhimAna kiyaa| banakara para kA kartA abataka, sat kA na prabho sanmAna kiyA / / (zAstra) bhagavAna tumhArI vANI meM, jaisA jo tattva dikhAyA hai| syAdvAda naya anekAnta maya, samayasAra samajhAyA hai|| usa para to dhyAna diyA na prabho, vikathA meM samaya gamAyA hai| zuddhAtma ruci na huI mana meM, nA mana ko udhara lagAyA hai|| zrI deva-zAstra-guru pUjana maiM samajha na pAyA thA abataka, jinavANI kisako kahate haiN| prabhu vItarAga kI vANI meM, kaise kyA tattva nikalate haiN|| rAga dharmamaya dharma rAgamaya, abataka aisA jAnA thaa| zubha karma kamAte sukha hogA, basa abataka aisA mAnA thA / / para Aja samajha meM AyA hai, ki vItarAgatA dharma ahaa| rAga-bhAva meM dharma mAnanA, jinamata meM mithyAtva kahA / / vItarAgatA kI poSaka hI, jinavANI kahalAtI hai| yaha hai mukti kA mArga niraMtara, hamako jo dikhalAtI hai|| (guru) usa vANI ke antartama ko, jina guruoM ne pahicAnA hai| una guruvaryoM ke caraNoM meM, mastaka basa hameM jhukAnA hai|| dina-rAta AtmA kA ciMtana, mRdu sambhASaNa meM vahI kathana / nirvastra digambara kAyA se bhI, pragaTa ho rahA antarmana / / nirgrantha digambara sadjJAnI, svAtama meM sadA vicarate jo| jJAnI dhyAnI samarasasAnI, dvAdaza vidhi tapa nita karate jo|| calate phirate siddhoM se guru, caraNoM meM zIza jhukAte haiN| hama caleM Apake kadamoM para, nita yahI bhAvanA bhAte haiN|| (deva-zAstra-guru) ho namaskAra zuddhAtama ko, ho namaskAra jinavara vaannii| ho namaskAra una guruoM ko, jinakI caryA samarasasAnI / / OM hrIM zrI deva-zAstra-gurubhyo anarghyapadaprAptaye ayaM nirvapAmIti svaahaa| (dohA) darzana dAtA deva haiM, Agama samyagjJAna / guru cAritra kI khAni haiM, maiM vaMdauM dhari dhyAna / / puSpAMjali kSipet Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddha pUjana sthApanA (dohA) cidAnanda svAtamarasI, sat ziva sundara jAna / jJAtA dRSTA loka ke, parama siddha bhagavAna / / OM hrIM zrI siddhacakrAdhipate ! siddhaparameSThina! atra avatara avatara saMvauSaT / atra tiSTha tiSTha ThaH ThaH / atra mama sannihito bhava bhava vaSaT / (jala) jyoM-jyoMprabhuvarajalapAna kiyA, tyoM-tyoMtRSNAkI aagjlii| thI Aza kipyAsa bujhegI aba, para yaha saba mRgatRSNA niklii|| AzA tRSNA se jalA hRdaya, jala lekara caraNoM meM aayaa| hokara nirAza saba jaga bhara se, aba siddha zaraNa meM maiM AyA / / OM hrIM zrI siddhacakrAdhipataye siddhaparameSThine janmajarAmRtyuvinAzanAya jalaM ni. svaahaa| (caMdana) tana kA upacAra kiyA abataka, usa para candana kA lepa kiyaa| mala-mala kara khUba nahA karake, tana ke mala kA vikSepa kiyaa|| aba Atama ke upacAra hetu, tumako candana sama hai paayaa| hokara nirAza saba jaga bhara se, aba siddha zaraNa meM maiM aayaa| OM hrIM zrI siddhacakrAdhipataye siddhaparameSThine saMsAratApavinAzanAya caMdanaM ni. svaahaa| (akSata) sacamuca tuma akSata ho prabhuvara, tuma hI akhaNDa avinAzI ho| tuma nirAkAra avicala nirmala, svAdhIna saphala saMnyAsI ho|| le zAlikaNoM kA avalambana, akSayapada! tumako apnaayaa| hokara nirAza saba jagabhara se, aba siddha zaraNa meM maiM aayaa|| OM hrIM zrI siddhacakrAdhipataye siddhaparameSThine akSayapadaprAptaye akSataM ni.svaahaa| (puSpa) jo zatru jagata kA prabala kAma, tumane prabhuvara usako jiitaa| ho hAra jagata ke vairI kI, kyoM nahiM Ananda bar3he saba kaa|| zrI siddha pUjana pramudita mana vikasita sumana nAtha, manasija ko ThukarAne aayaa| hokara nirAza saba jaga bhara se, aba siddha zaraNa meM maiM AyA / / OM hrIM zrI siddhacakrAdhipataye siddhaparameSThine kAmabANavidhvaMsanAya puSpaM ni. svaahaa| (naivedya) maiM samajha rahA thA abataka prabhu, bhojana se jIvana calatA hai| bhojana bina narakoM meM jIvana, bharapeTa manuja kyoM maratA hai| tuma bhojana bina akSaya sukhamaya, yaha samajha tyAgane hU~ aayaa| hokara nirAza saba jaga bhara se, aba siddha zaraNa meM maiM AyA / / OM hrIM zrI deva-zAstra-gurubhyo kSudhArogavinAzanAya naivedyaM ni. svaahaa| (dIpa) Aloka jJAna kA kAraNa hai, indriya se jJAna upajatA hai| yaha mAna rahA thA, para kyoM kara, jar3a cetana sarjana karatA hai / / merA svabhAva hai jJAnamayI, yaha bhedajJAna pA hrssaayaa| hokara nirAza saba jagabhara se, aba siddha zaraNa meM maiM AyA / / OM hrIM zrI siddhacakrAdhipataye siddhaparameSThine mohAMdhakAravinAzanAya dIpaM ni. svaahaa| (dhUpa) merA svabhAva cetanamaya hai, isameM jar3a kI kucha gaMdha nhiiN| maiM hU~ akhaNDa cipiNDa caNDa, para se kucha bhI saMbaMdha nhiiN|| yaha dhUpa nahIM, jar3a-karmoM kI raja Aja ur3Ane meM maiM aayaa| hokara nirAza saba jagabhara se, aba siddha zaraNa meM maiM aayaa| OM hrIM zrI siddhacakrAdhipataye siddhaparameSThine aSTakarmadahanAya dhUpaM ni. svAhA / (phala) zubha karmoM kA phala viSaya-bhoga, bhogoM meM mAnasa ramA rhaa| nita naI lAlasAyeM jAgI, tanmaya ho unameM samA rahA / / rAgAdi vibhAva kie jitane, AkulatA unakA phala paayaa| hokara nirAza saba jagabhara se, aba siddha zaraNa meM maiM aayaa|| OM hrIM zrI siddhacakrAdhipataye siddhaparameSThine mokSaphalaprAptaye phalaM ni. svAhA / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta (arghya ) jala piyA aura caMdana caracA, mAlAyeM surabhita sumanoM kIpahanIM tandula seye vyaMjana, dIpAvaliyA~ kI ratnoM kI / / surabhI dhUpAyana kI phailI, zubha karmoM kA saba phala paayaa| AkulatA phira bhI banI rahI, kyA kAraNa jAna nahIM pAyA / / jaba dRSTi par3I prabhujI tuma para, mujhako svabhAva kA bhAna huaa| sukha nahIM viSaya-bhogoM meM hai, tuma ko lakha yaha sadjJAna huaa|| jala se phala taka kA vaibhava yaha, maiM Aja tyAgane hU~ aayaa| hokara nirAza saba jagabhara se, aba siddha zaraNa meM maiM aayaa|| OM hrIM zrI siddhacakrAdhipataye siddhaparameSThine anarghyapadaprAptaye arghyaM ni. svAhA / jayamAlA (dohA) Alokita ho loka meM, prabhu paramAtmaprakAza / AnandAmRta pAna kara, miTe sabhI kI pyAsa / / (paddhari chanda) jaya jJAnamAtra jJAyaka svarUpa, tuma ho ananta caitanya rUpa / tuma ho akhaNDa Ananda piNDa, mohAri dalana ko tuma pracaNDa / / rAgAdi vikArI bhAva jAra, tuma hue nirAmaya nirvikAra / nirdvanda nirAkula nirAdhAra, nirmama nirmala ho nirAkAra / / nita karata rahata Ananda rAsa, svAbhAvika pariNati meM vilAsa / prabhu ziva ramaNI ke hRdaya hAra, nita karata rahata nija meM vihAra / / prabhu bhavadadhi yaha gaharo apAra, bahate jAte saba nirAdhAra / nija pariNati kA satyArthabhAna, ziva padadAtA jo tattvajJAna / / pAyA nahiM maiM usako pichAna, ulTA hI maiMne liyA mAna / cetana ko jar3amaya liyA jAna, tana meM apanApA liyA mAna / / zrI siddha pUjana zubha-azubha rAga jo duHkhakhAna, usameM mAnA Ananda mahAna / prabhu azubha karma ko mAna heya, mAnA para zubha ko upAdeya / / jo dharma-dhyAna AnandarUpa, usako mAnA maiM duHkhsvruup| manavAMchita cAhe nitya bhoga, unako hI mAnA hai manoga / / icchA nirodha kI nahIM cAha, kaise miTatA bhava-viSaya-dAha / AkulatAmaya saMsAra sukha, jo nizcaya se hai mahA duHkha / / usakI hI niza dina karI Aza, kaise kaTatA saMsAra pAsa / bhava-duHkha kA para ko hetu jAna, para se hI sukha ko liyA mAna / / maiM dAna diyA abhimAna ThAna, usake phala para nahiM diyA dhyAna / pUjA kInI varadAna mA~ga, kaise miTatA saMsAra svA~ga / / terA svarUpa lakha prabhu Aja, ho gaye saphala saMpUrNa kAja / mo ura pragaTyo prabhu bhedajJAna, maiMne tuma ko lInA pichAna / / tuma para ke kartA nahIM nAtha, jJAtA ho sabake ekasAtha / tuma bhaktoM ko kucha nahIM deta, apane samAna basa banA leta / / yaha maiMne terI sunI Ana, jo leve tumako basa pichAna / vaha pAtA hai kevalyajJAna, hotA paripUrNa kalA-nidhAna / / vipadAmaya parapada hai nikAma, nija pada hI hai Ananda dhAma / mere mana meM basa yahI cAha, nija pada ko pAU~ he jinAha / / OM hrIM zrI siddhacakrAdhipataye siddhaparameSThine jayamAlAya~ ni. svaahaa| (dohA) para kA kucha nahiM cAhatA, cAhU~ apanA bhAva / nija svabhAva meM thira rahU~, meTo sakala vibhAva / / puSpAMjali kSipet Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra pUjana (harigIta) sthApanA jo moha mAyA mAna matsara, madana mardana vIra haiN| jo vipula vighnoM bIca meM bhI, dhyAna-dhAraNa dhIra haiN|| jotaraNa-tAraNabhava-nivAraNa, bhava-jaladhi ke tIra haiN| ve vaMdanIya jineza, tIrthaMkara svayaM mahAvIra haiN|| OM hrIM zrI mahAvIrajina ! atra avatara avatara saMvauSaT / atra tiSTha tiSTha ThaH tthH| atra mama sannihito bhava bhava vaSaT / (jala) jinake guNoM kA stavana pAvana karana amlAna hai| mala harana nirmala karana bhAgIrathI nIra samAna hai|| saMtapta-mAnasa zAnta hoM jinake guNoM ke gAna meN| ve varddhamAna mahAna jina vicareM hamAre dhyAna meM / / OM hrIM zrI mahAvIrajinendrAya janmajarAmRtyuvinAzanAya jalaM nirvapAmIti svaahaa| (caMdana) lipaTe raheM viSadhara tadapi caMdana viTapa nirviSa rheN| tyoM zAnta zItala hI raho ripu vighana kitane hI kreN|| saMtapta-mAnasa zAnta hoM jinake guNoM ke gAna meN| ve varddhamAna mahAna jina vicareM hamAre dhyAna meM / / OM hrIM zrI mahAvIrajinendrAya saMsAratApavinAzanAya caMdanaM nirvapAmIti svAhA / (akSata) sukha-jJAna-darzana-vIra jina akSata samAna akhaMDa haiN| haiM zAnta yadyapi tadapi jo dinakara samAna pracaMDa haiN|| saMtapta-mAnasa zAnta hoM jinake guNoM ke gAna meN| ve varddhamAna mahAna jina vicareM hamAre dhyAna meM / / OM hrIM zrI mahAvIrajinendrAya akSayapadaprAptaye akSataM nirvapAmIti svaahaa| zrI mahAvIra pUjana (puSpa) tribhuvanajayI avijita kusumasara subhaTa mArana sUra haiN| paragaMdha se virahita tadapi nijagaMdha se bharapUra haiN|| saMtapta-mAnasa zAnta hoM jinake guNoM ke gAna meN| ve varddhamAna mahAna jina vicareM hamAre dhyAna meM / / OM hrIM zrI mahAvIrajinendrAya kAmabANavidhvaMsanAya puSpaM nirvapAmIti svAhA / (naivedya) yadi bhUkha ho to vividha vyaMjana miSTa iSTa pratIta hoN| tuma kSudhA-bAdhA rahita jina kyoM tumheM unase prIti ho? saMtapta-mAnasa zAnta hoM jinake guNoM ke gAna meN| ve varddhamAna mahAna jina vicareM hamAre dhyAna meM / / OM hrIM zrI mahAvIrajinendrAya kSudhArogavinAzanAya naivedyaM nirvapAmIti svaahaa| (dIpa) yugapad vizad sakalArtha jhalakeM nitya kevalajJAna meN| trailokyadIpaka vIrajina dIpaka car3hAU~ kyA tumheM ? saMtapta-mAnasa zAnta hoM jinake guNoM ke gAna meN| ve varddhamAna mahAna jina vicareM hamAre dhyAna meM / / OM hrIM zrI mahAvIrajinendrAya mohAMdhakAravinAzanAya dIpaM nirvapAmIti svAhA / (dhUpa) jo karma-IMdhana-dahana pAvaka-ja pavana samAna haiN| jo haiM ameya prameya pUraNa jJeya jJAtA jJAna haiM / / saMtapta-mAnasa zAnta hoM jinake guNoM ke gAna meN| ve varddhamAna mahAna jina vicareM hamAre dhyAna meM / / OM hrIM zrI mahAvIrajinendrAya aSTakarmadahanAya dhUpaM nirvapAmIti svAhA / (phala) sArA jagata phala bhogatA nita puNya evaM pApa kaa| saba tyAgasamarasa nirata jinavara saphala jIvana aapkaa|| Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta zrI mahAvIra pUjana saMtapta-mAnasa zAnta hoM jinake guNoM ke gAna meN| ve varddhamAna mahAna jina vicareM hamAre dhyAna meM / / OM hrIM zrI mahAvIrajinendrAya mokSaphalaprAptaye phalaM nirvapAmIti svaahaa| (arghya) isa arghya kA kyA mUlya hai anaarghya pada ke saamne| usa parama-pada ko pA liyA, he patita pAvana Apane / / saMtapta-mAnasa zAnta hoM jinake guNoM ke gAna meN| ve varddhamAna mahAna jina vicareM hamAre dhyAna meM / / OM hrIM zrI mahAvIrajinendrAya anarghyapadaprAptaye aya nirvapAmIti svaahaa| (soraThA) (paMcakalyANaka arghya ) sita chaTavIM ASAr3ha, mA~ trizalA ke garbha meN| aMtima garbhAvAsa, yahI jAna praNamUM prbho|| OM hrIM zrI ASADhazuklASaSThayAM garbhamaMgalamaMDitAya zrI mahAvIrajinendrAya aya nirvapAmIti svaahaa| terasa dina sita caita, antima janma liyoprbhuu| nRpa siddhArtha niketa, indra Aya utsava kiyo|| OM hrIM zrI caitrazuklAtrayodazamyAM janmamaMgalamaMDitAya zrI mahAvIrajinendrAya arghya nirvapAmIti svaahaa| dazavIM maMgasira kRSNa, varddhamAna dIkSA dhrii| karma-kAlimA naSTa karane AtmarathI bne|| OM hrIM zrI mArgazIrSakRSNAdazamyAM tapamaMgalamaMDitAya zrI mahAvIrajinendrAya arghya nirvapAmIti svaahaa| sita dazavIM baisAkha, pAyo kevalajJAna jina / aSTa dravyamaya arghya, prabhupada pUjA kareM hm|| OM hrIM zrI baisAkhazuklAdazamyAM jJAnamaMgalamaMDitAya zrI mahAvIrajinendrAya arghya nirvapAmIti svaahaa| kArtikamAvasa zyAma, pAyoprabhu nirvANa tum| pAvA tIrathadhAma, dIpAvalI manA~ya hama / / OM hrIM zrI kArtikakRSNAamAvasyAM mokSamaMgalamaMDitAya zrI mahAvIrajinendrAya arghya nirvapAmIti svaahaa| jayamAlA (dohA) yadyapi yuddha nahIM kiyo, nAhiM rakhe asi-tiir| parama ahiMsaka AcaraNa, tadapi bane mahAvIra / / 1 / / (paddharI chanda) he moha-mahAdala-dalana vIra, duddhara-tapa saMyama dharaNa dhIra / tuma ho ananta Anandakanda, tuma rahita sarva jaga daMda-phaMda / / 2 / / aghakarana karana-manaharana-hAra,sukhakarana harana bhavadukha apAra / siddhArtha tanaya tana rahita deva, sura-nara-kinnara saba karata seva / / 3 / / matijJAna rahita sanmati jineza, tuma rAga-dveSa jIte azeSa / zubha-azubha rAga kI Aga tyAga, ho gaye svayaM tuma vItarAga / / 4 / / SaT dravya aura unake vizeSa, tuma jAnata ho prabhuvara azeSa / sarvajJa-vItarAgI jineza, jo tuma ko pahicAne vizeSa / / 5 / / ve pahicAneM apanA svabhAva, ve kareM moha-ripu kA abhaav| ve pragaTa kareM nija-para viveka, ve dhyAveM nija zuddhAtma eka / / 6 / / nija Atama meM hI raheM lIna, cAritramoha ko kareM kSIna / unakA ho jAve kSINa rAga, ve bhI ho jAveM vItarAga / / 7 / / jo hue Aja taka arIhaMta, sabane apanAyA yahI paMtha / upadeza diyA isa hI prakAra, ho sabako merA namaskAra / / 8 / / jo tumako nahiM jAne jineza, ve pAveMbhava-bhava bhrmnn-klesh| ve mA~ge tumase dhana-samAja, vaibhava putrAdika rAja-kAja / / 9 / / jinako tuma tyAge tuccha jAna, ve unheM mAnate haiM mahAna / unameM hI nizadina raheM lIna, ve puNya-pApa meM hI pravIna / / 10 / / prabhu puNya-pApa se pAra Apa, bina pahicAne pAve saMtApa / saMtApaharaNa sukhakaraNa sAra, zuddhAtmasvarUpI samayasAra / / 11 / / Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta tuma samayasAra hama samayasAra, sampUrNa AtmA samayasAra / jo pahicAneM apanA svarUpa, ve ho jAveM paramAtmarUpa / / 12 / / unako nA koI rahe cAha, ve apanA leveM mokSa rAha / ve kareM AtamA ko prasiddha, ve alpakAla meM hoMya siddha / / 13 / / OM hrIM zrI zrI mahAvIrajinendrAya anarghyapadaprAptaye aya nirvapAmIti svaahaa| (dohA) bhUtakAla prabhu ApakA, vaha merA vartamAna / vartamAna jo ApakA, vaha bhaviSya mama jAna / / 14 / / puSpAMjali kSipet ___yadi tujhe bhava duHkha se tiranA ho... bhAI ! prAta:kAla uThate hI yadi tujhe vItarAga bhagavAna kI yAda nahIM AtI, dharmAtmA-munirAja yAda nahIM Ate aura saMsAra ke akhabAra, vyApAra-dhaMdhA athavA strI-putra Adi kI yAda AtI hai to tU hI vicAra ki terI pariNati kisa tarapha jA rahI hai ? saMsAra kI tarapha yA dharma kI tarapha...? jo paramabhakti se jinendra bhagavAna kA darzana nahIM karatA to isakA artha yaha huA ki use vItarAgamArga nahIM rucatA aura tirane kA nimitta nahIM rucatA; parantu saMsAra meM DUbane kA nimitta rucatA hai| jaise ruci hotI hai, vaise saMbaMdhoM kI tarapha ruci jAye binA nahIM rahatI; isalie kahate haiM ki vItarAgI jinadeva ko dekhate hI jise antara meM bhakti nahIM ulasatI, pUjAstuti kA bhAva utpanna nahIM hotA; vaha gRhastha samudra ke bIca patthara kI nAva meM baiThA hai...| - gurudeva zrI kAnajI svAmI : zrAvakadharma prakAza zrI sImandhara pUjana sthApanA (kuNDaliyA) bhava-samudra sImita kiyo, sImaMdhara bhagavAna / kara sImita nijajJAna ko, pragaTyo pUraNa jJAna / / pragaTyo pUraNa jnyaan-viiry-drshn-sukhkaarii| samayasAra avikAra vimala caitanya-vihArI / / aMtarbala se kiyA prabala ripu-moha parAbhava / are bhavAntaka! karo abhaya hara lo merA bhava / / OM hrIM zrI sImaMdharajinendrAya! atra avatara avatara saMvISaT / atra tiSTha tiSTha ThaH tthH| atra mama sannihito bhava bhava vaSaT / (jala) prabhuvara tuma jala-se zItala ho, jala-se nirmala avikArI ho| mithyAmala dhone ko jinavara, tumahI to mala-parihArI ho|| tuma samyagjJAnajalodadhi ho, jaladhara amRta barasAte ho| bhvijn-mn-miin-praanndaayk,bhvijn-mn-jljkhilaateho|| he jJAnapayonidhi sImaMdhara! yaha jJAna-pratIka samarpita hai| ho zAnta jJeyaniSTA merI, jala se caraNAmbuja carcita hai|| OM hrIM zrI sImaMdharajinendrAya janmajarAmRtyuvinAzanAya jalaM nirvapAmIti svaahaa| (caMdana) caMdana sama candravadana jinavara, tuma candra-kiraNa se sukhakara ho| bhava-tApanikaMdana he prabhuvara! sacamuca tuma hI bhava-dukha-hara ho|| jala rahA hamArA anta:stala, prabhu icchAoM kI jvAlA se| yaha zAnta na hogA he jinavara, re! viSayoM kI madhuzAlA se / / cira aMtardAha miTAne ko, tumahI malayAgiri caMdana ho / caMdana se caracU~ caraNAMbuja, bhavatapahara ! zata zata vaMdana ho|| OM hrIM zrI sImaMdharajinendrAya saMsAratApavinAzanAya caMdanaM nirvapAmIti svaahaa| Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta (akSata) prabhu! akSatapura ke vAsI ho, maiM bhI terA vizvAsI huuN| kSata-vikSata meM vizvAsa nahIM, tere pada kA pratyAzI huuN|| akSata kA akSata-saMbala le, akSata-sAmrAjya liyA tumne| akSata-vijJAna diyA jaga ko, akSata-brahmANDa kiyA tumane / / maiM kevala akSata abhilASI, akSata ataeva caraNa laayaa| nirvANa-zilA ke saMgama-sA, dhavalAkSata mere mana bhAyA / / OM hrIM zrI sImaMdharajinendrAya akSayapadaprAptaye akSataM nirvapAmIti svaahaa| (puSpa) tuma surabhita jJAna-sumana ho prabhu, nahiM rAga-dveSa durgandha khiiN| sarvAMga sukomala cinmaya tana, jaga se kucha bhI saMbaMdha nhiiN|| nija aMtarvAsa suvAsita ho, zUnyAntara para kI mAyA se| caitanya-vipina ke citaraMjana, ho dUra jagata kI chAyA se / / sumanoM se mana ko rAha milI, prabhu kalpaveli se yaha laayaa| inako pA cahaka uThA mana-khaga, bhara coMca-caraNa meM le laayaa|| OM hrIM zrI sImaMdharajinendrAya kAmabANavidhvaMsanAya puSpaM nirvapAmIti svAhA / (naivedya) AnaMda rasAmRta ke draha ho, nIrasa jar3atA kA dAna nhiiN| tuma mukta kSudhA ke vedana se, SaTrasa kA nAma-nizAna nhiiN|| vidha-vidha vyaMjana ke vigraha se, prabhu bhUkha na zAMta huI merii| AnaMda sudhArasa nirjhara tuma, ataeva zaraNa lI prabhu terI / / cira-tRpti-pradAyI vyaMjana se, ho dUra kSudhA ke aMjana ye| kSutpIr3A kaise raha legI? jaba pAye nAtha niraMjana ye / / OM hrIM zrI sImaMdharajinendrAya kSudhArogavinAzanAya naivedyaM nirvapAmIti svaahaa|| (dIpa) cinmaya-vijJAna-bhavana adhipati, tumlokaalokprkaashkho| kaivalya-kiraNa se jyotita prabhu! tuma mahAmohatama nAzaka ho|| tuma ho prakAza ke puMjanAtha! AvaraNoM kI parachA~ha nhiiN| pratibiMbita pUrI jJeyAvali, para cinmayatA ko A~ca nhiiN|| zrI sImandhara pUjana le AyA dIpaka caraNoM meM, re! aMtara Alokita kara do| prabhu tere mere antara ko, avilaMba niraMtara se bhara do|| OM hrIM zrI sImaMdharajinendrAya mohAMdhakAravinAzanAya dIpaM nirvapAmIti svAhA / (dhUpa) dhU-dhUjalatI dukha kI jvAlA, prabhutrasta nikhila jagatItala hai| beceta par3e saba dehI haiM, calatA phira rAga prabhaMjana hai / / yaha dhUma dhUmarI khA-khAkara, ur3a rahA gagana kI galiyoM meN| ajJAnatamAvRta cetana jyoM, caurAsI kI raMga-raliyoM meM / / saMdeza dhUma kA tAttvika prabhu, tuma hue urdhvagAmI jaga se| pragaTe dazAMga prabhuvara tuma ko, aMta:dazAMga kI saurabha se / / OM hrIM zrI sImaMdharajinendrAya aSTakarmadahanAya dhUpaM nirvapAmIti svaahaa| (phala) zubha-azubha vRtti ekAMta duHkha, atyaMta malina saMyogI hai| ajJAna vidhAtA hai inakA, nizcita caitanya virodhI hai|| kA~ToM sI paidA ho jAtI, caitanya-sadana ke A~gana meN| caMcala chAyA kI mAyA-sI, ghaTatI kSaNa meM bar3hatI kSaNa meM / / terI phala-pUjA kA phala prabhu! hoM zAMta zubhAzubha jvaalaayeN| madhukalpa phaloM sI jIvana meM prabhu! zAMti latAyeM chA jAveM / / OM hrIM zrI sImaMdharajinendrAya mokSaphalaprAptaye phalaM nirvapAmIti svaahaa| (arghya) nirmala jala-sA prabhu nija svarUpa, pahicAna usI meM lIna hue| bhava-tApa utarane lagA tabhI, caMdana-sI uThI hilora hiye / / avirAma-bhavana prabhu akSata kA, saba zakti-prasUna lgekhilne| kSuta-tRSA aThAraha doSa kSINa, kaivalya-pradIpa lagA jalane / / miTa calI capalatA yogoM kI, karmoM ke IMdhana dhvasta hue| phala huA prabho! aisA madhurima, tuma dhavala niraMjana svastha hue|| OM hrIM zrI sImaMdharajinendrAya anarghyapadaprAptaye arghya nirvapAmIti svAhA / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta jayamAlA (dohA) vaidehI ho deha meM, ata: videhI nAtha / sImaMdhara nija sIma meM,zAzvata karo nivAsa // 1 // zrI jina pUrva videha meM, vidyamAna arahaMta / vItarAga sarvajJa zrI, sImaMdhara bhagavaMta / / 2 / / he jJAnasvabhAvI sImaMdhara, tuma ho asIma aanNdruup| apanI sImA meM sImita ho, phira bhI ho tuma trailokyabhUpa // 3 // mohAndhakAra ke nAza hetu, tuma hI ho dinakara ati prcNdd| hosvayaM akhaMDita karma-zatruko, kiyA Apane khaMDa-khaMDa / / 4 / / gRhavAsa rAga kI Aga tyAga, dhArA tumane munipada mahAna / Atama-svabhAva sAdhana dvArA, pAyA tamane pariparNa jJAna / / 5 / / tuma darzanajJAna-divAkara ho, vIraja maMDita aanNdkNd| tuma hue svayaM meM svayaM pUrNa, tuma hI ho sacce pUrNacanda / / 6 / / pUrava videha meM he jinavara, ho Apa Aja bhI vidyamAna / ho rahA divya upadeza, bhavya pA rahe nitya adhyAtmajJAna / / 7 / / zrI kundakunda AcAryadeva ko milA Apase divyajJAna / AtmAnubhUti se kara pramANa, pAyA unane Ananda mahAna / / 8 / / pAyA thA unane samayasAra, apanAyA unane samayasAra / samajhAyA unane samayasAra, ho gaye svayaM ve samayasAra / / 9 / / de gaye hameM ve samayasAra, gA rahe Aja hama smysaar| haisamayasAra basa ekasAra, haisamayasAra bina saba asAra / / 10 / / maiM ha~ svabhAva se samayasAra, pariNati ho jAve samayasAra / hai yahI cAha, hai yahI rAha, jIvana ho jAve samayasAra / / 11 / / OM hrIM zrI sImandharajinendrAya anarghyapadaprAptaye jayamAlAya nirvapAmIti svaahaa| (soraThA) samayasAra hai sAra, aura sAra kucha hai nhiiN| mahimA aparampAra, samayasAramaya ApakI / / 12 / / puSpAMjali kSipet bAraha bhAvanA (harigItikA) 1. anityabhAvanA bhora kI svarNima chaTA sama kSaNika saba saMyoga haiN| padmapatroM para par3e jalabindu sama saba bhoga haiN| sAndhya dinakara lAlimA sama lAlimA hai bhAla kii| saba para par3I manahUsa chAyA vikaTa kAla karAla kI / / 1 / / aMjulI-jala sama javAnI kSINa hotI jA rhii| pratyeka pala jarjara jarA najadIka AtI jA rahI / / kAla kI kAlI ghaTA pratyeka kSaNa maMDarA rhii| kintu pala-pala viSaya-tRSNA taruNa hotI jA rahI / / 2 / / dukhamayI paryAya kSaNabhaMgura sadA kaise rahe ? amara hai dhruva AtamA vaha mRtyu ko kaise vare ? dhruvadhAma se jo vimukha vaha paryAya hI saMsAra hai| dhruvadhAma kI ArAdhanA ArAdhanA kA sAra hai||3|| saMyoga kSaNabhaMgura sabhI para AtamA dhruvadhAma hai| paryAya layadharmA parantu dravya zAzvata dhAma hai|| isa satya ko pahicAnanA hI bhAvanA kA sAra hai| dhruvadhAma kI ArAdhanA ArAdhanA kA sAra hai||4|| 2.azaraNabhAvanA chidramaya ho nAva Dagamaga cala rahI majhadhAra meN| durbhAgya se jo par3a gaI durdaiva ke adhikAra meN|| taba zaraNa hogA kauna jaba nAvika DubA de dhAra meN| saMyoga saba azaraNa zaraNa koI nahIM saMsAra meM / / 5 / / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAraha bhAvanA adhyAtmanavanIta jindagI ika pala kabhI koI bar3hA nahIM paaegaa| rasa rasAyana suta subhaTa koI bacA nahIM paaegaa|| satyArtha hai basa bAta yaha kucha bhI kaho vyavahAra meN| jIvana-maraNa azaraNa zaraNa koI nahIM saMsAra meM / / 6 / / nija AtmA nizcaya-zaraNa vyavahAra se prmaatmaa| jo khojatA para kI zaraNa vaha AtamA bahirAtamA / / dhruvadhAma se jo vimukha vaha paryAya hI saMsAra hai| dhruvadhAma kI ArAdhanA ArAdhanA kA sAra hai||7|| saMyoga haiM azaraNa sabhI nija AtamA dhruvadhAma hai| paryAya vyayadharmA parantu dravya zAzvata dhAma hai|| isa satya ko pahicAnanA hI bhAvanA kA sAra hai| dhruvadhAma kI ArAdhanA ArAdhanA kA sAra hai||8|| 3. saMsArabhAvanA dukhamaya nirarthaka malina jo sampUrNata: nissAra hai| jagajAlamaya gati cAra meM saMsaraNa hI saMsAra hai|| bhramarogavaza bhava-bhava bhramaNa saMsAra kA AdhAra hai| saMyogajA cidvRttiyA~ hI vastutaH saMsAra hai||9|| saMyoga hoM anukUla phira bhI sukha nahIM saMsAra meN| saMyoga ko saMsAra meM sukha kaheM basa vyavahAra meN|| dukha-dvanda haiM cidvRttiyA~ saMyoga hI jagaphanda haiN| nija AtamA basa eka hI Ananda kA rasakanda hai / / 10 / / maMthana kare dina-rAta jala ghRta hAtha meM Ave nhiiN| raja-reta pele rAta-dina para tela jyoM pAve nhiiN|| sadbhAgya bina jyoM saMpadA milatI nahIM vyApAra meN| nija AtamA ke bhAna bina tyoM sukha nahIM saMsAra meM / / 11 / / saMsAra hai paryAya meM nija AtamA dhruvadhAma hai| saMsAra saMkaTamaya parantu AtamA sukhadhAma hai|| sukhadhAma se jo vimukha vaha paryAya hI saMsAra hai| dhruvadhAma kI ArAdhanA ArAdhanA kA sAra hai||12|| 4. ekatvabhAvanA Ananda kA rasakanda sAgara zAnti kA nija aatmaa| saba dravya jar3a para jJAna kA ghanapiNDa kevala aatmaa|| jIvana-maraNa sukha-dukha sabhI bhoge akelA aatmaa| ziva-svarga narka-nigoda meM jAve akelA AtamA / / 13 / / isa satya se anabhijJa hI rahate sadA bhiraatmaa| pahicAnate nijatattva jo ve hI vivekI AtamA / / nija AtamA ko jAnakara nija meM jame jo aatmaa| ve bhavyajana bana jAyeMge paryAya meM paramAtamA / / 14 / / satyArtha hai basa bAta yaha kucha bhI kaho vyavahAra meN| saMyoga haiM sarvatra para sAthI nahIM saMsAra meM / / saMyoga kI ArAdhanA saMsAra kA AdhAra hai| ekatva kI ArAdhanA ArAdhanA kA sAra hai||15|| ekatva hI ziva satya hai saundarya hai ekatva meN| svAdhInatA sukha zAnti kA AvAsa hai ekatva meM / / ekatva ko pahicAnanA hI bhAvanA kA sAra hai| ekatva kI ArAdhanA ArAdhanA kA sAra hai||16|| 5.anyatvabhAvanA jisa deha meM Atama rahe vaha deha bhI jaba bhinna hai| taba kyA kareM unakI kathA jo kSetra se bhI anya haiM / / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAraha bhAvanA 29 adhyAtmanavanIta haiM bhinna parijana bhinna purajana bhinna hI dhana-dhAma haiN| haiM bhinna bhaginI bhinna jananI bhinna hI priya vAma hai / / 17 / / anuja-agraja suta-sutA priya suhRdajana saba bhinna haiN| ye zubha azubha saMyogajA civRttiyA~ bhI anya haiN|| svonmukha civRttiyA~ bhI AtamA se anya haiN| caitanyamaya dhruva AtamA guNabheda se bhI bhinna hai / / 18 / / guNabheda se bhI bhinna hai Ananda kA rasakanda hai| hai saMgrahAlaya zaktiyoM kA jJAna kA ghanapiNDa hai|| vaha sAdhya hai ArAdhya hai ArAdhanA kA sAra hai| dhruvadhAma kI ArAdhanA kA eka hI AdhAra hai||19|| jo jAnate isa satya ko ve hI vivekI dhanya haiN| dhruvadhAma ke ArAdhakoM kI bAta bhI kucha anya hai|| anyatva ko pahicAnanA hI bhAvanA kA sAra hai| ekatva kI ArAdhanA ArAdhanA kA sAra hai||20|| 6. azucibhAvanA jisa deha ko nija jAnakara nita rama rahA jisa deha meN| jisa deha ko nija mAnakara raca-paca rahA jisa deha meM / / jisa deha meM anurAga hai ekatva hai jisa deha meN| kSaNa eka bhI socA kabhI kyA-kyA bharA usa deha meM / / 21 / / kyA-kyA bharA usa deha meM anurAga hai jisa deha meN| usa deha kA kyA rUpa hai Atama rahe jisa deha meM / / malina mala pala rudhira kIkasa vasA kA AvAsa hai| jar3arUpa hai tana kintu isameM cetanA kA vAsa hai||22|| cetanA kA vAsa hai durgandhamaya isa deha meN| zuddhAtamA kA vAsa hai isa malina kArAgeha meN|| isa deha ke saMyoga meM jo vastu palabhara aayegii| vaha bhI malina mala-mUtramaya durgandhamaya ho jAyegI / / 23 / / kintu raha isa deha meM nirmala rahA jo AtamA / vaha jJeya hai zraddheya hai basa dhyeya bhI vaha AtamA / / usa AtamA kI sAdhanA hI bhAvanA kA sAra hai| dhruvadhAma kI ArAdhanA ArAdhanA kA sAra hai / / 24 / / 7. AsravabhAvanA saMyogajA civRttiyA~ bhramakUpa AsravarUpa haiN| dukharUpa haiM dukhakaraNa haiM azaraNa malina jar3arUpa haiN|| saMyoga virahita AtamA pAvana zaraNa cidrUpa hai| bhramarogahara saMtoSakara sukhakaraNa hai sukharUpa hai||25|| isa bheda se anabhijJatA mada moha madirA pAna hai| isa bheda ko pahicAnanA hI AtmA kA bhAna hai|| isa bheda kI anabhijJatA saMsAra kA AdhAra hai| isa bheda kI nita bhAvanA hI bhavajaladhi kA pAra hai / / 26 / / isa bheda se anabhijJa hI rahate sadA bahirAtamA / jo jAnate isa bheda ko ve hI vivekI AtamA / / yaha jAnakara pahicAnakara nija meM jame jo aatmaa| ve bhavyajana bana jAyeMge paryAya meM paramAtamA / / 27 / / haiM heya AsravabhAva saba zraddheya nija shuddhaatmaa| priya dhyeya nizcaya jJeya kevala zreya nija zuddhAtamA / / isa satya ko pahicAnanA hI bhAvanA kA sAra hai| dhruvadhAma kI ArAdhanA ArAdhanA kA sAra hai||28|| 8. saMvarabhAvanA dehadevala meM rahe para deha se jo bhinna hai| hai rAga jisameM kintu jo usa rAga se bhI anya hai|| Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 bAraha bhAvanA adhyAtmanavanIta guNabheda se bhI bhinna hai paryAya se bhI pAra hai| jo sAdhakoM kI sAdhanA kA eka hI AdhAra hai / / 29 / / maiM hU~ vahI zuddhAtamA caitanya kA mArtaNDa huuN| Ananda kA rasakanda hU~ maiM jJAna kA ghanapiNDa huuN|| maiM dhyeya hU~ zraddheya hU~ maiM jJeya hU~ maiM jJAna huuN| bae eka jJAyakabhAva hU~ maiM maiM svayaM bhagavAna huuN||30|| yaha jAnanA pahicAnanA hI jJAna hai zraddhAna hai| kevala svayaM kI sAdhanA ArAdhanA hI dhyAna hai|| yaha jJAna yaha zraddhAna basa yaha sAdhanA aaraadhnaa| basa yahI saMvaratattva hai basa yahI saMvarabhAvanA / / 31 / / isa satya ko pahicAnate ve hI vivekI dhanya haiN| dhruvadhAma ke ArAdhakoM kI bAta hI kucha anya hai|| zuddhAtamA ko jAnanA hI bhAvanA kA sAra hai| dhruvadhAma kI ArAdhanA ArAdhanA kA sAra hai||32|| 9.nirjarAbhAvanA zuddhAtamA kI rucI saMvara sAdhanA hai nirjraa| dhruvadhAma nija bhagavAna kI ArAdhanA hai nirjarA / / nirmama dazA hai nirjarA nirmala dazA hai nirjarA / nija AtamA kI ora bar3hatI bhAvanA hai nirjarA / / 33 / / vairAgyajananI rAga kI vidhvaMsanI hai nirjarA / hai sAdhakoM kI saMginI AnandajananI nirjarA / / tapa-tyAga kI sukha-zAnti kI vistAranI hai nirjraa| saMsAra pArAvAra pAra utAranI hai nirjarA / / 34 / / nija AtamA ke bhAna bina hai nirjarA kisa kAma kii| nija AtamA ke dhyAna bina hai nirjarA basa nAma kii|| hai baMdha kI vidhvaMsanI ArAdhanA dhruvadhAma kii| yaha nirjarA basa eka hI ArAdhakoM ke kAma kI / / 35 / / isa satya ko pahicAnate ve hI vivekI dhanya haiN| dhruvadhAma ke ArAdhakoM kI bAta hI kucha anya hai|| zuddhAtamA kI sAdhanA hI bhAvanA kA sAra hai| dhruvadhAma kI ArAdhanA ArAdhanA kA sAra hai||36|| 10. lokabhAvanA nija AtamA ke bhAna bina Sadravyamaya isa loka meN| bhramarogavaza bhava-bhava bhramaNa karatA rahA trailokya meN|| karatA rahA nita saMsaraNa jagajAlamaya gati cAra meN| samabhAva bina sukha raJca bhI pAyA nahIM saMsAra meM / / 37 / / nara narka svarga nigoda meM paribhramaNa hI saMsAra hai| Sadravyamaya isa loka meM basa AtamA hI sAra hai|| nija AtamA hI sAra hai svAdhIna hai sampUrNa hai| ArAdhya hai satyArtha hai paramArtha hai paripUrNa hai||38|| niSkAma hai niSkrodha hai nirmAna hai nirmoha hai| nirdvandva hai nirdaNDa hai nirgrantha hai nirdoSa hai|| nirmUr3ha hai nIrAga hai Aloka hai cilloka hai| jisameM jhalakate loka saba vaha AtamA hI loka hai / / 39 / / nija AtamA hI loka hai nija AtamA hI sAra hai| AnandajananI bhAvanA kA eka hI AdhAra hai|| yaha jAnanA pahicAnanA hI bhAvanA kA sAra hai| dhruvadhAma kI ArAdhanA ArAdhanA kA sAra hai||40|| Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta bAraha bhAvanA bhogasAmagrI mile anivArya hai para yaacnaa| hai vyartha hI ina kalpataru cintAmaNI kI cAhanA / / 46 / / dharma hI vaha kalpataru hai nahIM jisameM yaacnaa| dharma hI cintAmaNI hai nahIM jisameM cAhanA / / dharmataru se yAcanA bina pUrNa hotI kAmanA / dharma cintAmaNI hai zuddhAtamA kI sAdhanA / / 47 / / zuddhAtamA kI sAdhanA adhyAtma kA AdhAra hai| zuddhAtamA kI bhAvanA hI bhAvanA kA sAra hai|| vairAgyajananI bhAvanA kA eka hI AdhAra hai| dhruvadhAma kI ArAdhanA ArAdhanA kA sAra hai||48|| 11. bodhidurlabhabhAvanA indriyoM ke bhoga evaM bhogane kI bhaavnaa| haiM sulabha saba durlabha nahIM hai ina sabhI kA pAvanA / / hai mahAdurlabha AtmA ko jAnanA phicaannaa| hai mahAdurlabha AtmA kI sAdhanA ArAdhanA / / 41 / / nara deha uttama deza pUraNa Ayu zubha aajiivikaa| durvAsanA kI maMdatA parivAra kI anukuultaa|| sat sajjanoM kI saMgati saddharma kI aaraadhnaa| hai uttarottara mahAdurlabha AtamA kI sAdhanA / / 42 / / jaba maiM svayaM hI jJeya hU~ jaba maiM svayaM hI jJAna haiN| jaba maiM svayaM hI dhyeya hU~ jaba maiM svayaM hI dhyAna huuN|| jaba maiM svayaM ArAdhya hU~ jaba maiM svayaM aaraadhnaa| jaba maiM svayaM hI sAdhya hU~ jaba maiM svayaM hI sAdhanA / / 43 / / jaba jAnanA pahicAnanA nija sAdhanA aaraadhnaa| hI bodhi hai to sulabha hI hai bodhi kI ArAdhanA / / nija tattva ko pahicAnanA hI bhAvanA kA sAra hai| dhruvadhAma kI ArAdhanA ArAdhanA kA sAra hai||44|| 12. dharmabhAvanA nija AtamA ko jAnanA pahicAnanA hI dharma hai| nija AtamA kI sAdhanA ArAdhanA hI dharma hai|| zuddhAtamA kI sAdhanA ArAdhanA kA marma hai| nija AtamA kI ora bar3hatI bhAvanA hI dharma hai||45|| kAmadhenu kalpataru saMkaTaharaNa basa nAma ke| ratana cintAmaNI bhI haiM cAha bina kisa kAma ke|| AcArya bhagavantoM kA mAtra yahI Adeza hai, yahI upadeza hai, yahI sandeza hai ki sampUrNa jagata se dRSTi haTAkara ekamAtra apane AtmA kI sAdhanA karo, ArAdhanA karo; use hI jAno, pahicAno; usI meM jama jAvo, usameM hI rama jAvo, usameM hI samA jAvo, isase hI atIndriyAnanda kI prApti hogI - paramasukhI hone kA ekamAtra yahI upAya hai| para ko chor3ane ke lie, para se chUTane ke lie isase bhinna kucha bhI karane kI AvazyakatA nahIM hai; kyoMki para to chUTe hue hI haiN| ve tere kabhI hue hI nahIM haiM; tUne hI unheM ajJAnavaza apanA mAna rakhA thA, apanA jAna rakhA thA aura unase rAga kara vyartha hI duHkhI ho rahA thaa| tU apane meM magana huA to ve chUTe hue hI haiN| - bArahabhAvanA : eka anuzIlana, pRSTha70-71 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kundakundazataka padyAnuvAda ( harigIta ) sura-asura - indra- narendra-vaMdita karmamala nirmalakarana / vRSatIrtha ke karatAra zrI varddhamAna jina zata-zata namana / / 1 / / arahaMta siddhAcArya pAThaka sAdhu haiM parameSThi paNa / saba AtamA kI avasthAe~ AtamA hI hai zaraNa // 2 // samyak sudarzana jJAna tapa samabhAva samyak AcaraNa / saba AtamA kI avasthAe~ AtamA hI hai zaraNa || 3 || nirgrantha hai nIrAga hai niHzalya hai nirdoSa hai| nirmAna -mada yaha AtamA niSkAma hai niSkrodha hai ||4|| nirdaNDa hai nirdvandva hai yaha nirAlambI AtamA / nirdeha hai nirmUDha hai nirbhayI nirmama AtamA / / 5 / / maiM eka darzana - jJAnamaya nita zuddha hU~ rUpI nahIM / ye anya saba paradravya kiMcit mAtra bhI mere nahIM // 6 // caitanya guNamaya AtamA avyakta arasa arUpa hai| jAno aliMgagrahaNa ise yaha anirdiSTa azabda hai / / 7 / / jisa bhA~ti prajJAchainI se para se vibhakta kiyA ise / usa bhA~ti prajJAchainI se hI are grahaNa karo ise // 8 // jo jAnatA maiM zuddha hU~ vaha zuddhatA ko prApta ho / jo jAnatA avizuddha vaha avizuddhatA ko prApta ho / / 9 / / yaha Atma jJAnapramANa hai ara jJAna jJeyapramANa hai / haiM jJeya lokAloka isa vidhi sarvagata yaha jJAna hai / / 10 / / cAritra darzana jJAna ko saba sAdhujana seveM sadA / ye tIna hI haiM AtamA basa kahe nizcayanaya sadA / / 11 / / kundakundazataka padyAnuvAda 'yaha nRpati hai' - yaha jAnakara arthArthijana zraddhA kreN| anucaraNa usakA hI kareM ati prIti se sevA kareM / / 12 / / yadi mokSa kI hai kAmanA to jIvanRpa ko jAniye / ati prIti se anucaraNa kariye prIti se pahicAniye / / 13 / / jo bhavyajana saMsAra sAgara pAra honA cAhate / ve karmaIMdhana - dahana nija zuddhAtmA ko dhyAvate / / 14 / / mokSapatha meM thApa nija ko cetakara nija dhyAna dhara / nija meM hI nitya vihAra kara paradravya meM na vihAra kara / / 15 / / jIvAdi kA zraddhAna samyak jJAna samyagjJAna hai / 35 rAgAdi kA parihAra cArita yahI muktimArga hai / / 16 / / tattvaruci samyaktva hai tatgrahaNa samyagjJAna hai / jinadeva ne aisA kahA parihAra hI cAritra hai / / 17 / / jAnanA hI jJAna hai aru dekhanA darzana khaa| puNya-pApa kA parihAra cAritra yahI jinavara ne kahA / / 18 / / darzana rahita yadi veSa ho cAritra virahita jJAna ho / saMyama rahita tapa nirarthaka AkAza-kusuma samAna ho / / 19 / / darzana sahita ho veza cAritra zuddha samyagjJAna ho / saMyama sahita tapa alpa bhI ho tadapi suphala mahAna ho // 20 // paramArtha se ho dUra para tapa kareM vrata dhAraNa kareM / saba bAlatapa hai bAlavrata vRSabhAdi saba jinavara kaheM / / 21 / / vrata niyama saba dhAraNa kareM tapa zIla bhI pAlana kreN| para dUra hoM paramArtha se nA mukti kI prAptI kareM / / 22 / / jo zakya ho vaha kareM aura azakya kI zraddhA kreN| zraddhAna hI samyaktva hai isa bhA~ti saba jinavara kaheM / / 23 / / jIvAdi kA zraddhAna hI vyavahAra se samyaktva hai / para niyatanaya se Atma kA zraddhAna hI samyaktva hai / / 24 / / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta niyama se nija dravya meM rata zramaNa samyakavaMta hai| samyaktva-pariNata zramaNa hI kSaya kareM karamAnanta haiM / / 25 / / muktI gaye yA jAyeMge mAhAtmya hai samyaktva kaa| yaha jAna lohe bhavyajana! isase adhika aba kaheM kyA / / 26 / / ve dhanya haiM sukRtArtha haiM ve zUra nara paNDita vhii| duHsvapna meM samyaktva ko jinane malIna kiyA nhiiN||27|| cidacidAsrava pApa-puNya ziva baMdha saMvara nirjraa| tattvArtha ye bhUtArtha se jAne hue samyaktva haiN||28|| zuddhanaya bhUtArtha hai abhUtArtha hai vyavahAranaya / bhUtArtha kI hI zaraNa gaha yaha AtamA samyak lahe / / 29 / / anArya bhASA ke binA samajhA sake na anArya ko| basa tyoMhi samajhA sake nA vyavahAra bina paramArtha ko / / 30 / / deha-cetana eka haiM - yaha vacana hai vyavahAra kaa| ye eka ho sakate nahIM - yaha kathana hai paramArtha kA / / 31 / / dRga jJAna cArita jIva ke haiM - yaha kahA vyavahAra se| nA jJAna darzana caraNa jJAyaka zuddha haiM paramArtha se / / 32 / / jo so rahA vyavahAra meM vaha jAgatA nija kArya meN| jo jAgatA vyavahAra meM vaha so rahA nija kArya meM / / 33 / / isa hI taraha paramArtha se kara nAsti isa vyavahAra kii| nizcayanayAzrita zramaNajana prApti kareM nirvANa kI / / 34 / / saddharma kA hai mUla darzana jinavarendroM ne khaa| he kAnavAlo suno! darzana-hIna vaMdana yogya nA / / 35 / / jo jJAna-darzana-bhraSTa haiM cAritra se bhI bhraSTa haiN| ve bhraSTa karate anya ko ve bhraSTa se bhI bhraSTa haiM / / 36 / / dRga-bhraSTa haiM ve bhraSTa haiM unako kabhI nirvANa naa| hoM siddha cAritra-bhraSTa para dRga-bhraSTa ko nirvANa nA / / 37 / / kundakundazataka padyAnuvAda 37 jo lAja gaurava aura bhayavaza pUjate dRga-bhraSTa ko| kI pApa kI anumodanA nA bodhi unako prApta ho / / 38 / / cAhaiM namana dRgavaMta se para svayaM darzanahIna hoN| hai bodhidurlabha unheM bhI ve bhI vacana-paga hIna hoN||39|| yadyapi kareM ve ugra tapa zata-sahasa-koTi varSa tk| para ratanatraya pAveM nahIM samyaktva-virahita sAdhu saba / / 40 / / jisataraha druma parivAra kI vRddhi na ho jar3a ke binaa| basa usataraha nA mukti ho jinamArga meM darzana binA / / 41 / / asaMyamI na vandya hai dRgahIna vastravihIna bhii| donoM hI eka samAna haiM donoM hI saMyata haiM nahIM / / 42 / / nA vaMdanA ho deha kI kula kI nahIM nA jAti kii| koI kare kyoM vaMdanA guNahIna zrAvaka-sAdhu kii|43|| maiM karma hU~ nokarma hU~ yA haiM hamAre ye sbhii| yaha mAnyatA jabataka rahe ajJAnI haiM tabataka sabhI / / 44 / / karama ke pariNAma ko nokarama ke pariNAma ko| jo nA kare basa mAtra jAne prApta ho sadjJAna ko / / 45 / / maiM mAratA hU~ anya ko yA mujhe mAreM anyajana / yaha mAnyatA ajJAna hai jinavara kaheM he bhvyjn!||46|| nija AyukSaya se maraNa ho yaha bAta jinavara ne khii| tuma mAra kaise sakoge jaba Ayu hara sakate nahIM? ||47 / / nija AyukSaya se maraNa ho yaha bAta jinavara ne khii| ve maraNa kaise kareM taba jaba Ayu hara sakate nahIM? ||48 / / maiM hU~ bacAtA anya ko mujhako bacAve anyajana / yaha mAnyatA ajJAna hai jinavara kaheM he bhavyajana / / 49 / / saba Ayu se jIvita raheM - yaha bAta jinavara ne khii| jIvita rakhoge kisa taraha jaba Ayu de sakate nahIM / / 5 / / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta saba Ayu se jIvita raheM - yaha bAta jinavara ne khii| kaise bacAveM ve tujhe jaba Ayu de sakate nahIM? / / 51 / / maiM sukhI karatA duHkhI karatA hU~ jagata meM anya ko| yaha mAnyatA ajJAna hai kyoM jJAniyoM ko mAnya ho? / / 52 / / mAro na mAro jIva ko ho bandha adhyavasAna se| yaha baMdha kA saMkSepa hai tuma jAna lo paramArtha se / / 53 / / prANI mareM yA nA mareM hiMsA ayatnAcAra se| taba baMdha hotA hai nahIM jaba raheM yatnAcAra se / / 54 / / utpAda-vyaya-dhruvayukta sat sat dravya kA lakSaNa khaa| paryAya-guNamaya dravya hai - yaha vacana jinavara ne kahA / / 55 / / paryAya bina nA dravya ho nA dravya bina paryAya hii| donoM ananya rahe sadA- yaha bAta zramaNoM ne kahI / / 56 / / dravya bina guNa hoM nahIM guNa binA dravya nahIM bane / guNa dravya avyatirikta haiM - yaha kahA jinavara deva ne / / 57 / / utpAda ho na abhAva kA nA nAza ho sadbhAva meN| utpAda-vyaya karate raheM saba dravya guNa-paryAya meM / / 58 / / asadbhUta hoM sadbhUta hoM saba dravya kI paryAya saba / sadjJAna meM vartamAnavat hI haiM sadA vartamAna saba / / 59 / / paryAya jo anutpanna haiM yA naSTa jo ho gaI haiN| asadbhAvI ve sabhI paryAya jJAnapratyakSa haiN||6|| paryAya jo anutpanna haiM yA ho gaI haiM naSTa jo| phira jJAna kI kyA divyatA yadi jJAta hoveM nahIM vo? ||61 / / arahaMta-bhAsita grathita-gaNadhara sUtra se hI zramaNajana / paramArtha kA sAdhana kareM adhyayana karo he bhvyjn!||62|| DorA sahita sui nahIM khotI gire cAhe vana-bhavana / saMsAra-sAgara pAra hoM jinasUtra ke jJAyaka zramaNa / / 63 / / kundakundazataka padyAnuvAda tattvArtha ko jo jAnate pratyakSa yA jinazAstra se| dragamoha kSaya ho isalie svAdhyAya karanA caahie||64|| jina-AgamoM se siddha ho saba artha guNa-paryaya sahita / jina-AgamoM se hI zramaNajana jAnakara sAdhe svahita / / 65 / / svAdhyAya se jo jAnakara nija artha meM ekAgra haiN| bhUtArtha se ve hI zramaNa svAdhyAya hI basa zreSTha hai|||66|| jo zramaNa AgamahIna haiM ve sva-para ko nahiM jaante| ve karmakSaya kaise kareM jo sva-para ko nahiM jAnate / / 67 / / vrata sahita pUjA Adi saba jinadharma meM satkarma haiN| dRgamoha-kSobha vihIna nija pariNAma Atamadharma haiN||68|| cAritra hI basa dharma hai vaha dharma samatAbhAva hai| dRgamoha-kSobha vihIna nija pariNAma samatAbhAva hai / / 69 / / prApta karate mokSasukha zuddhopayogI AtamA / para prApta karate svargasukha hi zubhopayogI AtamA / / 7 / / zuddhopayogI zramaNa haiM zubhopayogI bhI zramaNa / zuddhopayogI nirAmrava haiM AsravI haiM zeSa saba / / 71 / / kAMca-kaMcana bandhu-ari sukha-duHkha prazaMsA-ninda meN| zuddhopayogI zramaNa kA samabhAva jIvana-maraNa meM / / 72 / / bhAvaliMgI sukhI hote dravyaliMgI duHkha lheN| guNa-doSa ko pahicAna kara saba bhAva se muni pada gaheM / / 73 / / mithyAtva kA parityAga kara ho nagna pahale bhAva se / AjJA yahI jinadeva kI phira nagna hove dravya se / / 74 / / jinabhAvanA se rahita muni bhava meM bhrameM cirakAla tk| hoMnagana para hoM bodhi-virahita duHkha laheM cirakAla tk||75|| vastrAdi saba parityAga kor3Akor3i varSoM tapa kreN| para bhAva bina nA siddhi ho satyArtha yaha jinavara kaheM / / 76 / / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta nArakI tiryaMca Adika deha se saba nagna haiN| sacce zramaNa to haiM vahI jo bhAva se bhI nagna haiM / / 77 / / janmate zizuvat akiMcana nahIM tila-tuSa hAtha meN| kiMcit parigraha sAtha ho to zramaNa jA~ya nigoda meM / / 78 / / jo Arta hote jor3ate rakhate rakhAte yatna se| ve pApa mohitamatI haiM ve zramaNa nahiM tiryaMca haiN||79|| rAga karate nAriyoM se dUsaroM ko doSa deN| sadjJAna-darzana rahita haiM ve zramaNa nahiM tiryaMca haiM / / 8 / / zrAvakoM meM ziSyagaNa meM neha rakhate zramaNa jo| hIna vinayAcAra se ve zramaNa nahiM tiryaMca haiN||81|| pArzvastha se bhI hIna jo vizvasta mahilA varga meN| rata jJAna-darzana-caraNa deM ve nahIM patha apavarga meM / / 8 / / dharma se ho liMga kevala liMga se na dharma ho| samabhAva ko pahicAniye dravyaliMga se kyA kArya ho / / 83 / / virakta zivaramaNI vareM anurakta bA~dhe karma ko| jinadeva kA upadeza yaha mata karma meM anurakta ho / / 84 / / paramArtha se haiM bAhya ve jo mokSamaga nahIM jaante| ajJAna se bhavagamana-kAraNa puNya ko haiM cAhate / / 85 / / suzIla hai zubhakarma aura azubha karama kuzIla hai| saMsAra ke haiM hetu ve kaise kaheM ki suzIla haiM ?||86 / / jyoM loha ber3I bA~dhatI tyoM svarNa kI bhI baaNdhtii| isa bhA~ti hI zubha-azubha donoM karma ber3I bA~dhatI / / 87 / / duHzIla ke saMsarga se svAdhInatA kA nAza ho| duHzIla se saMsarga evaM rAga ko tuma mata karo / / 88 / / puNya-pApa meM antara nahIM hai - jo na mAneM bAta ye| saMsAra-sAgara meM bhrameM mada-moha se Acchanna ve / / 89 / / kundakundazataka padyAnuvAda indriyasukha sukha nahIM dukha hai viSama bAdhA sahita hai| hai baMdha kA kAraNa dukhada parataMtra hai vicchinna hai / / 10 / / zubha-azubha racanA vacana vA rAgAdibhAva nivaarike| jo kareM Atama dhyAna nara unake niyama se niyama hai / / 11 / / sadjJAna-darzana-carita hI hai 'niyama' jAno niyama se| viparIta kA parihAra hotA 'sAra' isa zubha vacana se / / 12 / / jainazAsana meM kahA hai mArga evaM mArgaphala / hai mArga mokSa-upAya evaM mokSa hI hai mArgaphala / / 13 / / haiM jIva nAnA karma nAnA labdhi nAnAvidha khii| ataeva varjita vAda hai nija-para samaya ke sAtha bhI / / 14 / / jyoM nidhI pAkara nija vatana meM gupta raha jana bhogate / tyoM jJAnijana bhI jJAnanidhi parasaMga taja ke bhogate / / 95 / / yadi koI IrSyAbhAva se nindA kare jinamArga kii| chor3o na bhaktI vacana suna isa vItarAgI mArga kii||96|| jo thApa nija ko muktipatha bhaktI nivRttI kI kreN| ve jIva nija asahAya guNa sampanna Atama ko vareM / / 97 / / muktigata narazreSTha kI bhakti kareM guNabheda se| vaha paramabhakti kahI hai jinasUtra meM vyavahAra se / / 18 / / dravya guNa paryAya se jo jAnate arahaMta ko| ve jAnate nija AtamA dRgamoha unakA nAza ho / / 99 / / sarva hI arahaMta ne vidhi naSTa kIne jisa vidhii| sabako batAI vahI vidhi ho namana unako saba vidhI / / 100 / / hai jJAna darzana zuddhatA nija zuddhatA zrAmaNya hai| ho zuddha ko nirvANa zata-zata bAra unako namana hai / / 101 / / Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhAtmazataka padyAnuvAda ( harigIta ) paradravya ko parityAga pAyA jJAnamaya nija AtamA / zatabAra unako ho namana niSkarma jo paramAtamA / / 1 / / paradravya meM rata baMdhe aura virakta zivaramaNI vreN| jinadeva kA upadeza baMdha- abaMdha kA saMkSepa meM ||2|| paradravya se ho durgatI nijadravya se hotI sugati / yaha jAnakara rati karo nija meM ara karo para se virati / / 3 / / nita niyama se nijadravya meM rata zramaNa samyakavaMta haiM / samyaktva pariNata zramaNa hI kSaya kareM karamAnanta haiM ||4|| kintu jo paradravya rata ve zramaNa mithyAdRSTi haiN| mithyAtva pariNata ve zramaNa duSTASTa karmoM se baMdhe // 5 // jo AtmA se bhinna cittAcitta evaM mizra haiM / una sarvadravyoM ko are paradravya jinavara ne kahA ||6|| duSTASTa karmoM se rahita jo jJAnavigraha zuddha hai / vaha nitya anupama AtamA svadravya jinavara ne kahA / / 7 / / nijadravya rata yaha AtamA hI yogi cAritravaMta hai / yaha hI bane paramAtamA paramArthanaya kA kathana yaha // 8 // paradravya kI paryAya meM upaje grahe nA pariName / bahubhA~ti pudgala karma ko jJAnI puruSa jAnA kareM || 9 || paradravya kI paryAya meM upaje grahe nA pariNameM / pudgala karama kA naMtaphala jJAnI puruSa jAnA kareM / / 10 / / paradravya kI paryAya meM upaje grahe nA prinnmeN| bahubhA~ti nija pariNAma saba jJAnI puruSa jAnA kareM / / 11 / / zuddhAtmazataka padyAnuvAda nija AtamA ko zuddha ara pararUpa para ko jAnatA / hai kauna budha jo jagata meM paradravya ko apanA kahe / / 12 / / basa AtamA hI AtamA kA parIgraha - yaha jAnakara / 'paradravya merA hai' - batAo kauna budha aisA kahe ? / / 13 / / yadi parIgraha merA bane to maiM ajIva banU~ are / para maiM to jJAyakabhAva hU~ isalie para mere nahIM / / 14 / / chida jAya yA le jAya koI athavA pralaya ko prApta ho / jAve calA cAhe jahA~ para parIgraha merA nahIM / / 15 / / hai anicchuka aparigrahI jJAnI na cAhe dharma ko / hai parIgraha nA dharma kA vaha dharma kA jJAyaka rahe / / 16 / / hai anicchuka aparigrahI jJAnI na cAhe adharma ko / hai parigraha na adharma kA vaha adharma kA jJAyaka rahe / / 17 / / hai anicchuka aparigrahI jJAnI na cAhe asana ko / hai parigraha na asana kA vaha asana kA jJAyaka rahe / / 18 / / hai anicchuka aparigrahI jJAnI na cAhe peya ko / hai parigraha na peya kA vaha peya kA jJAyaka rahe / / 19 / / ityAdi vidha- vidha bhAva jo jJAnI na cAhe sabhI ko / sarvatra hI vaha nirAlaMbI niyata jJAyakabhAva hai ||20|| udayakarmoM ke vividha- vidha sUtra meM jinavara kahe / kintu ve mere nahIM maiM eka jJAyakabhAva hU~ / / 21 / / pudgala karama hai rAga usake udaya ye pariNAma haiN| kintu ye mere nahIM maiM eka jJAyakabhAva hU~ // 22 // ajJAnamohitamatI bahuvidha bhAva se saMyukta jiya / abaddha evaM baddha pudgala dravya ko apanA kaheM / / 23 / / sarvajJa ne dekhA sadA upayoga lakSaNa jIva yaha / pudgalamayI ho kisataraha kisataraha tU apanA kahe ? / / 24 / / 43 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhAtmazataka padyAnuvAda adhyAtmanavanIta jIvamaya pudgala tathA pudgalamayI ho jIva jaba / ye mere pudgala dravya haiM - yaha kahA jA sakatA hai taba / / 25 / / dUdha-pAnI kI taraha sambandha inakA jaannaa| upayogamaya isa jIva ke paramArtha se ye haiM nahIM / / 26 / / pathika luTate dekhakara patha luTa rahA jagajana kheN| para patha to luTatA hai nahIM basa pathika hI luTate raheM / / 27 / / usa hI taraha raMga dekhakara jar3akarma ara nokarma kaa| jinavara kaheM vyavahAra se yaha varNa hai isa jIva kA / / 28 / / isa hI taraha rasa gaMdha tana saMsthAna Adika jIva ke| vyavahAra se haiM - kaheM ve jo jAnate paramArtha ko / / 29 / / varNAdimaya hI jIva hai tuma yadI mAno isataraha / taba jIva aura ajIva meM antara karoge kisataraha ? ||30 / / zudha jIva ke rasa gaMdha nA ara varNa nA sparza naa| yaha deha nA jar3arUpa nA saMsthAna nA saMhanana nA / / 31 / / nA rAga hai nA dveSa hai nA moha hai isa jIva ke| pratyaya nahIM hai karma nA nokarma nA isa jIva ke // 32 // nA varga hai nA vargaNA ara koI spardhaka nhiiN| ara nahIM hai anubhAga ke adhyAtma ke sthAna bhii||33|| yoga ke sthAna nahiM ara baMdha ke sthAna naa| udaya ke sthAna nahiM ara mArgaNA sthAna nA / / 34 / / thitibaMdha ke sthAna nahiM saMkleza ke sthAna naa| saMyamalabdhi ke sthAna nA suvizuddhi ke sthAna nA / / 35 / / jIva ke sthAna nahiM guNathAna ke sthAna naa| kyoMki ye saba bhAva pudgala dravya ke pariNAma haiN||36|| haiM heya ye parabhAva saba hI kyoMki ye paradravya haiN| Adeya antastattva Atama kyoMki vaha svadravya hai / / 37 / / caitanya guNamaya AtamA avyakta arasa arUpa hai| jAno aliMgagrahaNa ise yaha anirdiSTa azabda hai / / 38 / / maiM eka darzana-jJAnamaya nita zuddha hU~ rUpI nhiiN| ye anya saba paradravya kiMcit mAtra bhI mere nahIM / / 39 / / mohAdi mere kucha nahIM maiM eka hU~ upayogamaya / hai moha-nirmamatA yahI ve kaheM jo jAne samaya / / 4 / / dharmAdi mere kucha nahIM maiM eka ha~ upayogamaya / hai dharma-nirmamatA yahI ve kaheM jo jAne samaya / / 41 / / jJAyakasvabhAvI AtamA isataraha jJAnI jaante| nijatattva ko pahicAna kara karmodayoM ko chor3ate / / 42 / / sarvajJa evaM sarvadarzI AtamA sidha zuddha hai| yaha kahA jinavara deva ne tuma svayaM kevala jJAnamaya / / 43 / / zAstra jJAna nahIM hai kyoMki zAstra kucha jAne nhiiN| basa isalie hI zAstra anya ru jJAna anya zramaNa kheN||44|| zabda jJAna nahIM hai kyoMki zabda kucha jAne nhiiN| basa isalie hI zabda anya ru jJAna anya zramaNa kheN||45 / / rUpa jJAna nahIM hai kyoMki rUpa kucha jAne nhiiN| basa isalie hI rUpa anya ru jJAna anya zramaNa kheN||46|| varNa jJAna nahIM hai kyoMki varNa kucha jAne nhiiN| basa isalie hI varNa anya ru jJAna anya zramaNa kheN||47|| gaMdha jJAna nahIM hai kyoMki gaMdha kucha jAne nhiiN| basa isalie hI gaMdha anya ru jJAna anya zramaNa kheN||48|| rasa jJAna nahIM hai kyoMki kucha bhI rasa jAne nhiiN| basa isalie hI anya rasa aru jJAna anya zramaNa kheN||49|| sparza jJAna nahIM hai kyoMki sparza kucha jAne nhiiN| basa isalie hI sparza anya ru jJAna anya zramaNa kaheM / / 50 / / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta karma jJAna nahIM hai kyoMki karma kucha jAne nahIM / basa isalie hI karma anya ru jJAna anya zramaNa kaheM / / 51 / / dharma jJAna nahIM hai kyoMki dharma kucha jAne nahIM / basa isalie hI dharma anya ru jJAna anya zramaNa kaheM / / 52 / / adharma jJAna nahIM hai kyoMki adharma kucha jAne nahIM / basa isalie hI adharma anya ru jJAna anya zramaNa kaheM / / 53 / / kAla jJAna nahIM hai kyoMki kAla kucha jAne nahIM / basa isalie hI kAla anya ru jJAna anya zramaNa kaheM // 54 // AkAza jJAna nahIM hai kyoMki AkAza kucha jAne nahIM / basa isalie AkAza anya ru jJAna anya zramaNa kaheM / / 55 / / adhyavasAna jJAna nahIM hai kyoMki ve acetana jina kahe / isalie adhyavasAna anya ru jJAna anya zramaNa kaheM // 56 // nitya jAne jIva basa isalie jJAyakabhAva hai / hai jJAna avyatirikta jJAyakabhAva se yaha jAnanA / / 57 / / jJAna hI samadRSTi saMyama sUtra pUrvagatAMga bhI / sadharma aura adharma dIkSA jJAna hai - yaha budha kaheM / / 58 / / isa jJAnaguNa ke binA jana prApti na zivapada kI kreN| yadi cAhate ho mukta honA jJAna kA Azraya karo / / 59 / / isa jJAna meM hI rata raho santuSTa nita isameM raho / basa tRpta bhI isameM raho to paramasukha ko prApta ho / / 60 / / paramArtha hai hai jJAnamaya hai samaya zuddha muni kevalI / isameM raheM thira acala jo nirvANa pAveM ve muni / / 61 / / nija AtmA hI jJAna hai darzana carita bhI AtamA / ara yoga saMvara aura pratyAkhyAna bhI AtamA / / 62 / / nirgratha hai nIrAga hai niHzalya hai nirdoSa hai| nirmAna mada yaha AtamA niSkAma hai niSkrodha hai / / 63 / / 46 zuddhAtmazataka padyAnuvAda nirdaNDa hai nirdvanda hai yaha nirAlambI AtamA / nirdeha hai nirmUDha hai nirbhayI nirmama AtamA / / 64 / / jJAnI vicAreM isataraha yaha cintavana unakA sadA / kevalyadarzana - jJAna - sukha- zaktisvabhAvI hU~ sadA / 65 / / jJAnI vicAreM dekhe jAne jo sabhI ko maiM vahI / jo nA grahe parabhAva ko nija bhAva ko chor3e nahIM / / 66 / / guNa ATha se haiM alaMkRta ara janma-maraNa- jarA nahIM / haiM siddha jaise jIva tyoM bhavalIna saMsArI vahI / / 67 / / zuddha avinAzI atIndriya adeha nirmala siddha jyoM / lokAgra meM jaise virAje jIva haiM bhavalIna tyoM / / 68 / / karma se Abaddha jiya yaha kathana hai vyavahAra kA / para karma se nA baddha jiya yaha kathana hai paramArtha kA / / 69 / / abaddha hai yA vaddha hai para yaha sabhI nayapakSa haiN| nayapakSa se atikrAnta jo vaha hI samaya kA sAra hai / / 70 / / jisa bhA~ti prajJA chainI se para se vibhakta kiyA ise / usa bhA~ti prajJA chainI se hI are grahaNa karo ise / / 71 / / isa bhA~ti prajJA grahe ki maiM hU~ vahI jo cetatA / avazeSa jo haiM bhAva ve mere nahIM yaha jAnanA / / 72 / / isa bhA~ti prajJA grahe ki maiM hU~ vahI jo dekhatA / avazeSa jo haiM bhAva ve mere nahIM yaha jAnanA / / 73 / / isa bhA~ti prajJA grahe ki maiM hU~ vahI jo jAnatA / avazeSa jo haiM bhAva ve mere nahIM yaha jAnanA / / 74 / / jo so rahA vyavahAra meM vaha jAgatA nija kArya meM jo jAgatA vyavahAra meM vaha so rahA nija kArya meM / / 75 / / vyavahAra se yaha AtmA ghaTa paTa rathAdika dravya kA / indriyoM kA karma kA nokarma kA kartA kahA / / 76 / / | Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhAtmazataka padyAnuvAda adhyAtmanavanIta paradravyamaya ho jAya yadi paradravya meM kucha bhI kre| paradravyamaya hotA nahIM basa isalie kartA nahIM / / 77 / / nA ghaTa kare nA paTa kare nA anya dravyoM ko kre| kartA kahA tarUpa pariNata yoga ara upayoga kA / / 78 / / jJAnAvaraNa Adika ju pudgala dravya ke pariNAma haiN| unako kare nA AtamA jo jAnate ve jJAni haiN||79|| nijakRta zubhAzubha bhAva kA kartA kahA hai aatmaa| ve bhAva usake karma haiM vedaka hai unakA AtamA / / 8 / / jaba saMkramaNa nA kare koI dravya para-guNa-dravya meN| taba kare kaise pariNamana ika dravya para-guNa-dravya meM / / 81 / / kucha bhI kare nA jIva pudgala dravya ke guNa-dravya meN| jaba ubhaya kA kartA nahIM taba kisataraha kartA kaheM? / / 82 / / baMdha kA jo hetu usa pariNAma ko lakha jIva meN| karama kIne jIva ne basa kaha diyA upacAra se / / 83 / / raNa meM lar3e bhaTa para kahe jaga yuddha rAjA ne kiyaa| basa usataraha dravakarma Atama ne kiye vyavahAra se / / 84 / / grahe bAMdhe pariNamAve kare yA paidA kre| pudgala darava ko AtamA vyavahAranaya kA kathana hai / / 85 / / guNa-doSa utpAdaka kahA jyoM bhUpa ko vyavahAra se| tyoM jIva pudgala dravya kA kartA kahA vyavahAra se / / 86 / / jo bhAva Atama kare vaha usa karma kA kartA bane / jJAniyoM ke jJAnamaya ajJAni ke ajJAnamaya / / 87 / / jJAnamaya pariNAma se pariNAma hoM saba jJAnamaya / basa isalie sadjJAniyoM ke bhAva hoM saba jJAnamaya / / 88 / / ajJAnamaya pariNAma se pariNAma hoM ajJAnamaya / basa isalie ajJAniyoM ke bhAva hoM ajJAnamaya / / 89 / / he bhavyajana tuma jAna lo paramArtha se yaha aatmaa| nijabhAva ko karatA tathA nijabhAva ko hI bhogatA / / 10 / / isalie yaha zuddhAtamA para jIva aura ajIva se| kucha bhI grahaNa karatA nahIM kucha bhI nahIM hai chor3atA / / 91 / / caturgati se mukta ho yadi cAhate ho sukha sdaa| to karo nirmala bhAva se nija AtamA kI bhAvanA / / 12 / / svAnubhUti gamya hai jo niyata thira nijabhAva hii| apada pada saba chor3a graha vaha nitya eka svabhAva hI / / 13 / / jJAyakasvabhAvI cetanAmaya jIva jinavara ne khaa| tuma jAnanA usa jIva ko hI karma kSaya kA hetu bhI / / 14 / / rAgAdi virahita AtamA rata AtamA hI dharma hai| bhava taraNa-tAraNa dharma yaha jinavara kathana kA marma hai / / 95 / / jJAna darzana maya nijAtama ko sadA jo dhyAvate / atyalpa kAla svakAla meM ve sarvakarma vimukta hoM / / 16 / / para kA nahIM nA mere para maiM eka hI jnyaanaatmaa| jo dhyAna meM isa bhA~ti dhyAve hai vahI zuddhAtmA / / 97 / / isataraha maiM AtamA ko jJAnamaya drshnmyii| dhruva acala avalaMbana rahita indriyarahita zudha mAnatA / / 98 / / ari-mitrajanadhana-dhAnya sukha-dukha deha kucha bhI dhruva nhiiN| isa jIva ke dhruva eka hI upayogamaya yaha AtamA / / 99 / / yaha jAna jo zuddhAtmA dhyAveM sadA paramAtamA / duTha moha kI durgranthi kA bhedana kareM ve AtamA / / 10 / / nirvANa pAyA isI maga se zramaNa jina jinadeva ne| nirvANa ara nirvANamaga ko namana bAraMbAra ho / / 101 / / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAra padyAnuvAda (harigIta) raMgabhUmi evaM jIva-ajIva adhikAra dhruva acala anupama siddha kI kara vaMdanA maiM sva-parahita / yaha samayaprAbhRta kaha rahA zrutakevalI dvArA kathita // 1 // sadjJAnadarzanacarita pariNata jIva hI haiM svasamaya / jo karmapudgala ke pradezoM meM raheM ve parasamaya / / 2 / / ekatvanizcayagata samaya sarvatra sundara loka meN| visaMvAda hai para baMdha kI yaha kathA hI ekatva meM / / 3 / / sabakI sunI anubhUta paricita bhoga baMdhana kI kathA / para se pRthak ekatva kI upalabdhi kevala sulabha nA / / 4 / / nija vibhava se ekatva hI dikhalA rahA karanA manana / para nahIM karanA chalagrahaNa yadi ho kahIM kucha skhalana / / 5 / / na apramatta hai na pramatta hai basa eka jJAyakabhAva hai| isa bhA~ti kahate zuddha para jo jJAta vaha to vahI hai / / 6 / / dRga jJAna cArita jIva ke haiM - yaha kahA vyavahAra se| nA jJAna darzana caraNa jJAyaka zuddha hai paramArtha se / / 7 / / anArya bhASA ke binA samajhA sake na anArya ko| basa tyoMhi samajhA sake nA vyavahAra bina paramArtha ko||8|| zrutajJAna se jo jAnate haiM zuddha kevala aatmaa| zrutakevalI unako kaheM RSigaNa prakAzaka loka ke / / 9 / / jo sarvazruta ko jAnate unako kaheM shrutkevlii| saba jJAna hI hai AtamA basa isalie zrutakevalI / / 10 / / zuddhanaya bhUtArtha hai abhUtArtha hai vyavahAranaya / bhUtArtha kI hI zaraNa gaha yaha AtamA samyak lahe / / 11 / / samayasAra padyAnuvAda paramabhAva ko jo prApta haiM ve zuddhanaya jJAtavya haiN| jo raheM aparamabhAva meM vyavahAra se upadiSTa haiN||12|| cidacidAsrava pApa-puNya ziva baMdha saMvara nirjarA / tattvArtha ye bhUtArtha se jAne hue samyaktva haiN||13|| abaddhapuTTha ananya niyata avizeSa jAne Atma ko| saMyoga virahita bhI kahe jo zuddhanaya usako kaheM / / 14 / / abaddhapuTTha ananya aru avizeSa jAne Atma ko| apadeza evaM zAnta vaha sampUrNa jinazAsana lahe / / 15 / / cAritra darzana jJAna ko saba sAdhujana seveM sdaa| ye tIna hI haiM AtamA basa kahe nizcayanaya sadA / / 16 / / 'yaha nRpati hai' - yaha jAnakara arthArthijana zraddhA kreN| anucaraNa usakA hI kareM ati prIti se sevA kreN||17|| yadi mokSa kI hai kAmanA to jIvanRpa ko jaanie| ati prIti se anucaraNa karie prIti se phicaanie||18|| maiM karma hU~ nokarma hU~ yA haiM hamAre ye sbhii| yaha mAnyatA jabataka rahe ajJAni haiM tabataka sabhI / / 19 / / sacitta aura acitta evaM mizra saba para dravya ye| haiM mere ye maiM inakA hU~ ye maiM hU~ yA maiM hU~ ve hI / / 20 / / hama the sabhI ke yA hamAre the sabhI gata kAla meN| hama hoMyage unake hamAre ve anAgata kAla meM / / 21 / / aisI asaMbhava kalpanAe~ mUDhajana nita hI kreN| bhUtArtha jAnanahAra jana aise vikalpa nahIM kareM / / 22 / / ajJAna-mohita-matI bahuvidha bhAva se saMyukta jiy| abaddha evaM baddha pudgala dravya ko apanA kheN||23|| sarvajJa ne dekhA sadA upayoga lakSaNa jIva yh| pudgalamayI ho kisataraha kisataraha tU apanA kahe ? / / 24 / / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta jIvamaya pudgala tathA pudgalamayI ho jIva jaba / ye mere pudgala dravya haiM - yaha kahA jA sakatA hai taba / / 25 / / yadi deha nA ho jIva to tIrthaMkaroM kA stavana / saba asat hogA isalie basa deha hI hai AtamA / / 26 / / 'deha-cetana eka haiM' - yaha vacana hai vyavahAra kaa| 'ye eka ho sakate nahIM' - yaha kathana hai paramArtha kA / / 27 / / isa AtamA se bhinna pudgala racita tana kA stavana / kara mAnanA ki ho gayA hai kevalI kA stavana / / 28 / / paramArtha se satyArtha nA vaha kevalI kA stavana / kevali-guNoM kA stavana hI kevalI kA stavana / / 29 / / varNana nahIM hai nagarapati kA nagara-varNana jisataraha / kevalI-vaMdana nahIM hai deha vaMdana usataraha / / 30 / / jo indriyoM ko jIta jAne jJAnamaya nija aatmaa| ve haiM jitendriya jina kaheM paramArtha sAdhaka AtamA / / 31 / / moha ko jo jIta jAne jJAnamaya nija aatmaa| jitamoha jina unako kaheM paramArtha jJAyaka AtamA / / 32 / / saba moha kSaya ho jAya jaba jitamoha samyakzramaNa kaa| taba kSINamohI jina kaheM paramArtha jJAyaka AtamA / / 33 / / parabhAva ko para jAnakara parityAga unakA jaba kare / taba tyAga ho basa isalie hI jJAna pratyAkhyAna hai||34|| jisataraha koI puruSa para ko jAnakara para prityje| basa usataraha para jAnakara parabhAva jJAnI parityaje / / 35 / / mohAdi mere kucha nahIM maiM eka hU~ upayogamaya / hai moha-nirmamatA yahI ve kaheM jo jAne samaya / / 36 / / dharmAdika mere kucha nahIM maiM eka hU~ upayogamaya / hai dharma-nirmamatA yahI ve kaheM jo jAne samaya / / 37 / / samayasAra padyAnuvAda maiM eka darzana-jJAnamaya nita zuddha hU~ rUpI nhiiN| ye anya saba paradravya kiMcit mAtra bhI mere nahIM / / 38 / / parAtmavAdI mUDhajana nija AtamA jAne nhiiN| adhyavasAna ko Atama kaheM yA karma ko Atama kheN||39|| adhyavasAnagata jo tIvratA yA maMdatA vaha jIva hai| para anya koI yaha kahe nokarma hI basa jIva hai / / 40 / / manda athavA tIvratama jo karma kA anubhAga hai| vaha jIva hai yA karma kA jo udaya hai vaha jIva hai||41|| drava karma kA ara jIva kA sammilana hI basa jIva hai| athavA kahe koi karama kA saMyoga hI basa jIva hai / / 42 / / basa isataraha durbuddhijana paravastu ko Atama kheN| paramArthavAdI ve nahIM paramArthavAdI yaha kheN||43|| ye bhAva saba pudgala darava pariNAma se niSpanna haiN| yaha kahA hai jinadeva ne 'ye jIva haiM' - kaise kheN||44|| aSTavidha saba karma pudgalamaya kahe jinadeva ne| saba karma kA pariNAma duHkhamaya yaha kahA jinadeva ne / / 45 / / ye bhAva saba haiM jIva ke jo yaha kahA jinadeva ne| vyavahAranaya kA pakSa yaha prastuta kiyA jinadeva ne // 46 / / senA sahita narapatI nikale nRpa calA jyoM jana kheN| yaha kathana hai vyavahAra kA para nRpati unameM eka hai / / 47 / / basa usataraha hI sUtra meM vyavahAra se ina sabhI ko| jIva kahate kintu inameM jIva to basa eka hai||48|| caitanya guNamaya AtamA avyakta arasa arUpa hai| jAno aliMgagrahaNa ise yaha anirdiSTa azabda hai / / 49 / / zudha jIva ke rasa gaMdha nA ara varNa nA sparza naa| yaha deha nA jar3arUpa nA saMsthAna nA saMhanana nA / / 5 / / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 samayasAra padyAnuvAda adhyAtmanavanIta nA rAga hai nA dveSa hai nA moha hai isa jIva ke| pratyaya nahIM hai karma nA nokarma nA isa jIva ke / / 51 / / nA varga hai nA vargaNA ara koI spardhaka nhiiN| ara nahIM haiM anubhAga ke adhyAtma ke sthAna bhii||52|| yoga ke sthAna nahiM ara baMdha ke sthAna naa| udaya ke sthAna nahiM ara mArgaNA sthAna nA / / 53 / / thitibaMdha ke sthAna nahiM saMkleza ke sthAna naa| saMyamalabdhi ke sthAna nA suvizuddhi ke sthAna nA / / 54 / / jIva ke sthAna nahiM guNathAna ke sthAna naa| kyoMki ye saba bhAva pudgala dravya ke pariNAma haiM / / 55 / / varNAdi ko vyavahAra se hI kahA jAtA jIva ke| paramArtha se ye bhAva bhI hote nahIM haiM jIva ke / / 56 / / dUdha-pAnI kI taraha sambandha inakA jaannaa| upayogamaya isa jIva ke paramArtha se ye haiM nahIM / / 57 / / pathika luTate dekhakara patha luTa rahA jaga-jana kheN| para patha to luTatA hai nahIM basa pathika hI luTate raheM / / 58 / / usa hI taraha raMga dekhakara jar3akarma ara nokarma kaa| jinavara kaheM vyavahAra se yaha varNa hai isa jIva kA / / 59 / / isa hI taraha rasa gaMdha tana saMsthAna Adika jIva ke| vyavahAra se haiM - kaheM ve jo jAnate paramArtha ko||60|| jo jIva haiM saMsAra meM varNAdi unake hI kheN| jo mukta haiM saMsAra se varNAdi unake haiM nhiiN||1|| varNAdimaya hI jIva haiM tuma yadI mAno isataraha / taba jIva aura ajIva meM antara karoge kisataraha ?||62 / / mAno unheM varNAdimaya jo jIva haiM saMsAra meN| taba jIva saMsArI sabhI varNAdimaya ho jAyeMge / / 3 / / yadi lakSaNoM kI ekatA se jIva hoM pudgala sbhii| basa isataraha to siddha hoMge siddha bhI pudgalamayI / / 64 / / ekendriyAdika prakRti haiM jo nAma nAmaka karma kii| paryAptaketara Adi evaM sUkSma-vAdara Adi saba / / 5 / / inakI apekSA kahe jAte jIva ke sthAna jo| kaise kaheM - 've jIva haiM' - jaba prakRtiyA~ pudgalamayI / / 66 / / paryAptaketara Adi evaM sUkSma vAdara Adi saba / jar3a deha kI hai jIva saMjJA sUtra meM vyavahAra se / / 67 / / mohana-karama ke udaya se guNathAna jo jinavara khe| ve jIva kaise ho sakeM jo nita acetana hI kheN||68|| kartAkarma adhikAra AtamA ara AsravoM meM bheda jaba jAne nhiiN| haiM ajJa tabataka jIva saba krodhAdi meM vartana kareM / / 69 / / krodhAdi meM vartana kareM taba karma kA saMcaya kreN| ho karmabaMdhana isataraha isa jIva ko jinavara kheN||7|| AtamA ara AsravoM meM bheda jAne jIva jaba / jinadeva ne aisA kahA ki nahIM hove baMdha taba / / 71 / / ina AsravoM kI azucitA viparItatA ko jaankr| Atama kare unase nivartana duHkha kAraNa mAnakara / / 72 / / maiM eka hU~ maiM zuddha nirmama jJAna darzana pUrNa huuN| thita lIna nija meM hI rahU~ saba AsravoM kA kSaya karU~ / / 73 / / ye sabhI jIvanibaddha adhruva zaraNahIna anitya haiN| duHkharUpa dukhaphala jAnakara inase nivartana budha kreN||74|| karama ke pariNAma ko nokarama ke pariNAma ko| jo nA kare basa mAtra jAne prApta hoM sadjJAna ko / / 75 / / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta paradravya kI paryAya meM upaje grahe nA prinnmeN| bahubhA~ti pudgala karma ko jJAnI puruSa jAnA kareM / / 76 / / paradravya kI paryAya meM upaje grahe nA pariNameM / bahubhA~ti nija pariNAma saba jJAnI puruSa jAnA kareM / / 77 / / paradravya kI paryAya meM upaje grahe nA prinnmeN| pudgala karama kA naMtaphala jJAnI puruSa jAnA kareM / / 78 / / paradravya kI paryAya meM upaje grahe nA prinnmeN| isa hI taraha pudgala darava nijabhAva se hI pariNameM / / 79 / / jIva ke pariNAma se jar3akarma pudgala prinnmeN| pudgala karama ke nimitta se yaha AtamA bhI pariNameM / / 8 / / Atama kare nA karmaguNa nA karma AtamaguNa kre| para paraspara pariNamana meM donoM paraspara nimitta haiN||81|| basa isalie yaha AtamA nijabhAva kA kartA khaa| anya saba pudgalakaramakRta bhAva kA kartA nhiiN||82|| he bhavyajana ! tuma jAna lo paramArtha se yaha aatmaa| nijabhAva ko karatA tathA nijabhAva ko hI bhogatA / / 83 / / aneka vidha pudgala karama ko kare bhoge aatmaa| vyavahAranaya kA kathana hai yaha jAna lo bhavyAtmA / / 84 / / pudgala karama ko kare bhoge jagata meM yadi aatmaa| dvikriyA avyatirikta hoM saMmata na jo jinadharma meM / / 85 / / yadi AtamA jar3abhAva cetanabhAva donoM ko kre| to AtamA dvikriyAvAdI mithyAdRSTi avatare / / 86 / / mithyAtva-avirati-joga-mohAjJAna aura kaSAya haiN| ye sabhI jIvAjIva haiM ye sabhI dvividhaprakAra haiN||87|| mithyAtva Adi ajIva jo ve sabhI pudgala karma haiN| mithyAtva Adi jIva haiM jo ve sabhI upayoga haiN||88|| samayasAra padyAnuvAda mohayuta upayoga ke pariNAma tIna anAdi se| jAnoM unheM mithyAtva aviratabhAva ara ajJAna ye / / 89 / / yadyapI upayoga to nita hI niraMjana zuddha hai| jisarUpa pariNata ho trividha vaha usI kA kartA bane / / 10 / / Atama kare jisa bhAva ko usa bhAva kA kartA bane / basa svayaM hI usa samaya pudgala karmabhAve pariNameM / / 11 / / para ko kare nijarUpa jo pararUpa jo nija ko kre| ajJAnamaya vaha AtamA para karama kA kartA bane / / 12 / / pararUpa nA nija ko kare para ko kare nija rUpa naa| akartA rahe para karama kA sadjJAnamaya vaha AtamA / / 13 / / trividha yaha upayoga jaba 'maiM krodha hU~' ima prinnmeN| taba jIva usa upayogamaya pariNAma kA kartA bane / / 14 / / trividha yaha upayoga jaba 'maiM dharma hU~' ima prinnmeN| taba jIva usa upayogamaya pariNAma kA kartA bane / / 15 / / isataraha yaha maMdabuddhi svayaM ke ajJAna se| nija dravya ko para kare aru paradravya ko apanA kare / / 96 / / basa isataraha kartA kaheM paramArtha jJAyaka aatmaa| jo jAnate yaha tathya ve chor3eM sakala kartApanA / / 97 / / vyavahAra se yaha AtamA ghaTapaTarathAdika dravya kaa| indriyoM kA karma kA nokarma kA kartA kahA / / 98 / / paradravyamaya ho jAya yadi para dravya meM kucha bhI kre| paradravyamaya hotA nahIM basa isalie kartA nahIM / / 99 / / nA ghaTa kare nA paTa kare nA anya dravyoM ko kre| kartA kahA tarUpapariNata yoga ara upayoga kA / / 10 / / jJAnAvaraNa Adika ju pudgala dravya ke pariNAma haiN| unako kare nA AtamA jo jAnate ve jJAni haiN||101|| Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta nijakRta zubhAzubhabhAva kA kartA kahA hai AtamA / ve bhAva usake karma haiM vedaka hai unakA AtamA / / 102 / / jaba saMkramaNa nA kare koI dravya para-guNa-dravya meN| taba kare kaise pariNamana ika dravya para-guNa-dravya meM / / 103 / / kucha bhI kare nA jIva pudgala karma ke guNa-dravya meN| jaba ubhaya kA kartA nahIM taba kisataraha kartA kaheM ? / / 104 / / baMdha kA jo hetu usa pariNAma ko lakha jIva meN| karama kIne jIva ne basa kaha diyA upacAra se / / 105 / / raNa meM lar3e bhaTa para kahe jaga yuddha rAjA ne kiyaa| basa usataraha dravakarma Atama ne kie vyavahAra se / / 106 / / grahe bA~dhe pariNamAve kare yA paidA kre| pudgala darava ko AtamA vyavahAranaya kA kathana hai / / 107 / / guNa-doSa utpAdaka kahA jyoM bhUpa ko vyavahAra se| tyoM jIva pudgala dravya kA kartA kahA vyavahAra se / / 108 / / mithyAtva aru aviramaNa yoga kaSAya ke pariNAma haiN| sAmAnya se ye cAra pratyaya karma ke kartA kahe / / 109 / / mithyAtva Adi sayogi-jina taka jo kahe guNathAna haiN| basa ye trayodaza bheda pratyaya ke kahe jinasUtra meM / / 110 / / pudgala karama ke udaya se utpanna ye saba acetana / karama ke kartA haiM ye vedaka nahIM hai AtamA / / 11 / / guNa nAma ke ye sabhI pratyaya karma ke kartA khe| kartA rahA nA jIva ye guNathAna hI kartA rahe / / 112 / / upayoga jIva ananya jyoM yadi tyoM hi krodha ananya ho| to jIva aura ajIva donoM eka hI ho jAyeMge / / 113 / / yadi jIva aura ajIva donoM eka hoM to istrh| kA doSa pratyaya karma ara nokarma meM bhI AyagA / / 114 / / samayasAra padyAnuvAda krodhAnya hai ara anya hai upayogamaya yaha aatmaa| to karma aru nokarma pratyaya anya hoMge kyoM nahIM ? ||115 / / yadi svayaM hI karmabhAva se pariNata na ho nA baMdhe hii| to apariNAmI siddha hogA karmamaya pudgala darava / / 116 / / karmatva meM yadi vargaNAe~ pariNamita hoMgI nhiiN| to siddha hogA sAMkhyamata saMsAra kI ho nAsti / / 117 / / yadi pariNamAve jIva pudgala darava ko karmatva meN| para pariNamAve kisataraha vaha apariNAmI vastu ko||118|| yadi svayaM hI pariNameM ve pudgala darava karmatva meN| mithyA rahI yaha bAta unako pariNamA AtamA / / 119 / / jar3akarma pariNata jisataraha pudgala darava hI karma hai| jar3ajJAna-AvaraNAdi pariNata jJAna-AvaraNAdi haiN||120|| yadi svayaM hI nA baMdhe ara krodhAdimaya pariNata na ho| to apariNAmI siddha hogA jIva tere mata virSe / / 121 / / svayaM hI krodhAdi meM yadi jIva nA ho pariNamita / to siddha hogA sAMkhyamata saMsAra kI ho nAsti / / 122 / / yadi pariNamAve karmajar3a krodhAdi meM isa jIva ko| para pariNamAve kisataraha vaha apariNAmI vastu ko||123|| yadi svayaM hI krodhAdi meM pariNamita ho yaha AtamA / mithyA rahI yaha bAta usako pariNamAve karma jar3a / / 124 / / krodhopayogI krodha hai mAnopayogI mAna hai| mAyopayogI mAyA hai lobhopayogI lobha hai||125|| jo bhAva Atama kare vaha usa karma kA kartA bane / jJAniyoM ke jJAnamaya ajJAni ke ajJAnamaya / / 126 / / ajJAnamaya haiM bhAva isase ajJa kartA karma kaa| basa jJAnamaya haiM isalie nA vijJa kartA karma kA / / 127 / / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta jJAnamaya pariNAma se pariNAma hoM saba jJAnamaya / basa isalie sadjJAniyoM ke bhAva hoM sadjJAnamaya / / 128 / / ajJAnamaya pariNAma se pariNAma hoM ajJAnamaya / basa isalie ajJAniyoM ke bhAva hoM ajJAnamaya / / 129 / / svarNanirmita kuNDalAdi svarNamaya hI hoM sdaa| lohanirmita kaTaka Adi lohamaya hI hoM sadA / / 130 / / isa hI taraha ajJAniyoM ke bhAva hoM ajJAnamaya / isa hI taraha saba bhAva hoM sadjJAniyoM ke jJAnamaya / / 131 / / nijatattva kA ajJAna hI basa udaya hai ajJAna kaa| nijatattva kA azraddhAna hI basa udaya hai mithyAtva kA / / 132 / / aviramaNa kA sadbhAva hI basa asaMyama kA udaya hai| upayoga kI yaha kaluSitA hI kaSAyoM kA udaya hai / / 133 / / zubha azubha ceSTA meM tathA nivRtti meM yA pravRtti meN| jo citta kA utsAha hai vaha hI udaya hai yoga kA / / 134 / / inake nimitta ke yoga se jar3a vargaNAe~ karma kii| pariNamita hoM jJAna-AvaraNAdi basuvidha karma meM / / 135 / / isa taraha basuvidha karma se Abaddha jiya jaba ho tbhii| ajJAnamaya nijabhAva kA ho hetu jiya jinavara kahI / / 136 / / yadi karmamaya pariNAma pudgala dravya kA jiya sAtha ho| to jIva bhI jar3akarmavat karmatva ko hI prApta ho / / 137 / / kintu jaba jiyabhAva bina hI eka pudgala dravya kaa| yaha karmamaya pariNAma hai to jIva jar3amaya kyoM bane? ||138 / / isa jIva ke rAgAdi pudgalakarma meM bhI hoM ydii| to jIvavata jar3akarma bhI rAgAdimaya ho jAveMge / / 139 / / kintu jaba jar3akarma bina hI jIva ke rAgAdi hoN| taba karmajar3a pudgalamayI rAgAdimaya kaise baneM / / 140 / / samayasAra padyAnuvAda karma se Abaddha jiya yaha kathana hai vyavahAra kaa| para karma se nA baddha jiya yaha kathana hai paramArtha kA / / 141 / / abaddha hai yA baddha hai jiya yaha sabhI nayapakSa haiN| nayapakSa se atikrAnta jo vaha hI samaya kA sAra hai||142|| donoM nayoM ko jAnate para nA grahe nayapakSa ko| nayapakSa se parihIna para nija samaya se pratibaddha ve / / 143 / / virahita sabhI nayapakSa se jo so samaya kA sAra hai| hai vahI samyagjJAna evaM vahI samakita sAra hai||144|| puNya-pApa adhikAra suzIla hai zubha karma aura azubha karama kuzIla hai| saMsAra ke haiM hetu ve kaise kaheM ki suzIla haiM ? ||145 / / jyoM loha ber3I bA~dhatI tyoM svarNa kI bhI baaNdhtii| isa bhA~ti hI zubha-azubha donoM karma ber3I bAMdhatI / / 146 / / duHzIla ke saMsarga se svAdhInatA kA nAza ho| duHzIla se saMsarga evaM rAga ko tuma mata karo / / 147 / / jagatajana jisataraha kutsitazIla jana ko jaankr| usa puruSa se saMsarga evaM rAga karanA tyAgate / / 148 / / basa usataraha hI karma kutsita zIla haiM - yaha jAnakara / nijabhAvarata jana karma se saMsarga ko haiM tyAgate / / 149 / / virakta ziva ramaNI vareM anurakta bAMdhe karma ko| jinadeva kA upadeza yaha mata karma meM anurakta ho / / 150 / / paramArtha hai hai jJAnamaya hai samaya zudha muni kevlii| isameM raheM thira acala jo nirvANa pAveM ve munI / / 151 / / paramArtha se hoM dUra para tapa kareM vrata dhAraNa kreN| saba bAlatapa haiM bAlavrata vRSabhAdi saba jinavara kheN||152|| Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAra padyAnuvAda 22 adhyAtmanavanIta vrata niyama saba dhAraNa kareM tapa zIla bhI pAlana kreN| para dUra hoM paramArtha se nA mukti kI prApti kareM / / 153 / / paramArtha se haiM bAhya ve jo mokSamaga nahIM jaante| ajJAna se bhavagamana-kAraNa puNya ho haiM cAhate / / 154 / / jIvAdi kA zraddhAna samyaka jJAna samyagjJAna hai| rAgAdi kA parihAra cArita - yahI muktimArga hai||155|| vidvAnagaNa bhUtArtha taja vartana kareM vyavahAra meN| para karmakSaya to kahA hai paramArtha-Azrita saMta ke / / 156 / / jyoM zvetapana ho naSTa paTa kA maila ke saMyoga se / samyaktva bhI tyoM naSTa ho mithyAtva mala ke lepa se / / 157 / / jyoM zvetapana ho naSTa paTa kA maila ke saMyoga se| sadjJAna bhI tyoM naSTa ho ajJAnamala ke lepa se / / 158 / / jyoM zvetapana ho naSTa paTa kA maila ke saMyoga se| cAritra bhI tyoM naSTa hoya kaSAyamala ke lepa se / / 159 / / sarvadarzI sarvajJAnI karmaraja Achanna ho| saMsAra ko samprApta kara sabako na jAne sarvataH / / 160 / / samyaktva pratibandhaka karama mithyAtva jinavara ne khaa| usake udaya se jIva mithyAdRSTi hotA hai sadA / / 161 / / sadjJAna pratibandhaka karama ajJAna jinavara ne khaa| usake udaya se jIva ajJAnI bane - yaha jAnanA / / 162 / / cAritra pratibandhaka karama jina ne kaSAyoM ko khaa| usake udaya se jIva cAritrahIna ho yaha jAnanA / / 163 / / Asrava adhikAra mithyAtva avirati yoga aura kaSAya cetana-acetana / citarUpa jo haiM ve sabhI caitanya ke pariNAma haiM / / 164 / / jJAnAvaraNa Adika acetana karma ke kAraNa bne| unakA bhI to kAraNa bane rAgAdi kAraka jIva yaha / / 165 / / hai nahIM Asrava baMdha kyoMki AsravoM kA rodha hai| sadRSTi unako jAnatA jo karma pUrvanibaddha haiM / / 166 / / jIvakRta rAgAdi hI baMdhaka kahe haiM sUtra meN| rAgAdi se jo rahita vaha jJAyaka abaMdhaka jAnanA / / 167 / / pakvaphala jisataraha girakara nahIM jur3atA vRkSa se basa usataraha hI karma khirakara nahIM jur3ate jIva se / / 168 / / jo baMdhe the bhUta meM ve karma pRthvIpiNDa sama / ve sabhI karma zarIra se haiM baddha samyagjJAni ke / / 169 / / pratisamaya vidha-vidha karma ko saba jJAna-darzana guNoM se| bA~dhe caturvidha pratyaya hI jJAnI abaMdhaka isalie / / 170 / / jJAnaguNa kA pariNamana jaba ho jaghanyahi rUpa meN| anyatva meM pariName taba isalie hI baMdhaka kahA / / 171 / / jJAna-darzana-carita guNa jaba jaghanabhAva se pariName / taba vividha pudgala karma se isaloka meM jJAnI ba~dhe / / 172 / / sadvRSTiyoM ke pUrvabaddha jo karmapratyaya satva meN| upayoga ke anusAra ve hI karma kA baMdhana kreN||173|| anabhogya ho upabhogya hoM ve sabhI pratyaya jisataraha / jJAna-AvaraNAdi basuvidha karma bA~dhe usataraha / / 174 / / bAlabanitA kI taraha ve satva meM anabhogya haiN| para taruNavanitA kI taraha upabhogya hokara bA~dhate / / 175 / / basa isalie sadRSTiyoM ko abaMdhaka jina ne khaa| kyoMki AsravabhAva bina pratyaya na baMdhana kara ske||176|| rAgAdi AsravabhAva jo sadRSTiyoM ke ve nhiiN| isalie AsravabhAva bina pratyaya na hetu baMdha ke / / 177 / / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta aSTavidha karmoM ke kAraNa cAra pratyaya hI khe| rAgAdi unake hetu haiM unake binA baMdhana nhiiN||178|| jagajana grasita AhAra jyoM jaTharAgni ke saMyoga se| pariNamita hotA basA meM majA rudhira mAMsAdi meM / / 179 / / zuddhanaya parihIna jJAnI ke baMdhe jo pUrva meN| ve karma pratyaya hI jagata meM bAMdhate haiM karma ko / / 180 / / saMvara adhikAra upayoga meM upayoga hai krodhAdi meM upayoga naa| basa krodha meM hai krodha para upayoga meM hai krodha nA / / 181 / / aSTavidha dravakarma meM nokarma meM upayoga naa| isa hI taraha upayoga meM bhI karma nA nokarma nA / / 182 / / viparItatA se rahita isa vidhi jIva ko jaba jJAna ho| upayoga ke atirikta kucha bhI nA kare taba AtamA / / 183 / / jyoM agni se saMtapta sonA svarNabhAva nahIM taje / tyoM karma se saMtapta jJAnI jJAnabhAva nahIM taje / / 184 / / jAnatA yaha jJAni para ajJAnatama Achanna jo| ve AtamA jAne na mAne rAga ko hI AtamA / / 185 / / jo jAnatA maiM zuddha hU~ vaha zuddhatA ko prApta ho| jo jAnatA avizuddha vaha avizuddhatA ko prApta ho / / 186 / / puNya evaM pApa se nija AtamA ko rokakara / anya AzA se virata ho jJAna-darzana meM rheN||187|| virahita karama nokarama se nija Atma ke ekatva ko| nija AtamA ko svayaM dhyA sarva saMga vimukta ho / / 188 / / jJAna-darzana maya nijAtama ko sadA jo dhyaavte| atyalpakAla svakAla meM ve sarva karma vimukta hoM / / 189 / / samayasAra padyAnuvAda baMdha ke kAraNa kahe haiM bhAva adhyavasAna hii| mithyAtva ara ajJAna avirata-bhAva evaM yoga bhii||190|| inake binA hai AmravoM kA rodha samyagjJAni ke| ara AsravoM ke rodha se hI karma kA bhI rodha hai / / 191 / / karma ke avarodha se nokarma kA avarodha ho| nokarma ke avarodha se saMsAra kA avarodha ho / / 192 / / nirjarA adhikAra cetana acetana dravya kA upabhoga samyagdRSTi jana / jo indriyoM se kareM vaha saba nirjarA kA hetu hai||193 / / sukha-dukha niyama se hoM sadA paradravya ke upabhoga se| ara bhogane ke bAda sukha-dukha nirjarA ko prApta hoM / / 194 / / jyoM vaidyajana marate nahIM haiM jahara ke upabhoga se| tyoM jJAnijana baMdhate nahIM haiM karma ke upabhoga se / / 195 / / jyoM arucipUrvaka madya pIkara matta jana hote nhiiN| tyoM aruci se upabhoga karate jJAnijana baMdhate nhiiN||196|| jyoM prakaraNagata ceSTA kareM para prAkaraNika nahIM bneN| tyoM jJAnijana sevana kareM para viSaya ke sevaka nahIM / / 197 / / udaya karmoM ke vividha-vidha sUtra meM jinavara khe| kintu ve mere nahIM maiM eka jJAyakabhAva huuN||198 / / pudgala karama hai rAga usake udaya ye pariNAma haiN| kintu ye mere nahIM maiM eka jJAyakabhAva huuN|199|| isataraha jJAnI jAnate jJAyakasvabhAvI AtamA / karmodayoM ko chor3ate nijatattva ko pahicAna kara / / 200 / / aNumAtra bhI rAgAdi kA sadbhAva hai jisa jIva ke| vaha bhale hI ho sarva Agamadhara na jAne jIva ko / / 201 / / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAra padyAnuvAda adhyAtmanavanIta jo na jAne jIva ko ve ajIva bhI jAne nhiiN| kaise kaheM sadbuSTi jIvAjIva jaba jAne nahIM? / / 202 / / svAnubhUtigamya hai jo niyata thira nijabhAva hii| apada pada saba chor3a graha vaha eka nityasvabhAva hI / / 203 / / matizrutAvadhimanaHparyaya aura kevalajJAna bhii| saba eka pada paramArtha haiM pA ise jana zivapada laheM / / 204 / / isa jJAnaguNa ke binA jana prAptI na zivapada kI kreN| yadi cAhate ho mukta honA jJAna kA Azraya karo / / 205 / / isa jJAna meM hI rata raho santuSTa nita isameM rho| basa tRpta bhI isameM raho to paramasukha ko prApta ho / / 206 / / AtamA hI AtamA kA parIgraha - yaha jAnakara / 'para dravya merA hai' - batAo kauna budha aisA kahe? / / 207 / / yadi parIgraha merA bane to maiM ajIva banU~ are / para maiM to jJAyakabhAva hU~ isalie para mere nahIM / / 208 / / chida jAya yA le jAya koi athavA pralaya ko prApta ho| jAve calA cAhe jahA~ para parIgraha merA nahIM / / 209 / / hai anicchuka aparigrahI jJAnI na cAhe dharma ko| hai parIgraha nA dharma kA vaha dharma kA jJAyaka rahe / / 210 / / hai anicchuka aparigrahI jJAnI na cAhe adharma ko| hai parigraha na adharma kA vaha adharma kA jJAyaka rahe / / 211 / / hai anicchuka aparigrahI jJAnI na cAhe asana ko| hai parigraha nA asana kA vaha asana kA jJAyaka rahe / / 212 / / hai anicchuka aparigrahI jJAnI na cAhe peya ko| hai parigraha nA peya kA vaha peya kA jJAyaka rahe / / 213 / / ityAdi vidha-vidha bhAva jo jJAnI na cAhe sabhI ko| sarvatra hI vaha nirAlambI niyata jJAyakabhAva hai / / 214 / / udayagata jo bhoga haiM unameM viyogIbuddhi hai| ara anAgata bhoga kI sadjJAni ke kAMkSA nahIM / / 215 / / vedya-vedaka bhAva donoM naSTa hote pratisamaya / jJAnI rahe jJAyaka sadA nA ubhaya kI kAMkSA kare / / 216 / / baMdha-bhoga-nimitta meM ara deha meM saMsAra meN| sadjJAniyoM ko rAga hotA nahIM adhyavasAna meM / / 217 / / paMkagata jyoM kanaka nirmala karmagata tyoM jJAnijana / rAga virahita karmaraja se lipta hote haiM nahIM / / 218 / / paMkagata jyoM loha tyoM hI karmagata ajJAnijana / rakta hoM paradravya meM ara karmaraja se lipta hoM / / 219 / / jyoM acitta aura sacitta evaM mizra vastu bhogate / bhI saMkha ke zuklatva ko nA kRSNa koI kara sake / / 220 / / tyoM acitta aura sacitta evaM mizra vastu bhogate / bhI jJAni ke nA jJAna ko ajJAna koI kara sake / / 221 / / jaba svayaM zuklatva taja vaha kRSNa hokara pariName / taba svayaM hI ho kRSNa evaM zukla bhAva parityaje / / 222 / / isa hI taraha jaba jJAnijana nijabhAva ko parityAgakara / ajJAnamaya hoM pariNamita taba svayaM ajJAnI baneM / / 223 / / AjIvikA ke hetu nara jyoM nRpati kI sevA kare / to narapatI bhI sabataraha usake lie suvidhA kare / / 224 / / isa hI taraha jaba jIva sukha ke hetu seve karmaraja / to karmaraja bhI sabataraha usake lie suvidhA kare / / 225 / / AjIvikA ke hetu jaba nara nRpati sevA nA kare / taba nRpati bhI usake lie usataraha suvidhA na kare / / 226 / / tyoM karmaraja seve nahIM jaba jIva sukha ke hetu se| to karmaraja usake lie usataraha suvidhA nA kare / / 227 / / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta niHzaMka hoM sadvRSTi basa isalie hI nirbhaya rheN| ve sapta bhaya se mukta haiM isalie hI ni:zaMka haiN||228|| jo karmabaMdhana moha kartA cAra pAye chedate / ve AtamA niHzaMka samyagdRSTi haiM - yaha jAnanA / / 229 / / saba dharma evaM karmaphala kI nA kareM aakaaNkssaa| ve AtamA nikAMkSa samyagdRSTi haiM - yaha jAnanA / / 230 / / jo nahIM karate jugupsA saba vastudharmoM ke prati / ve AtamA hI nirjugupsaka samakitI haiM jAnanA / / 231 / / sarva bhAvoM ke prati sadRSTi haiM asaMmUr3ha haiN| amUDhadRSTi samakitI ve AtamA hI jAnanA / / 232 / / jo siddhabhakti yukta haiM saba dharma kA gopana kreN| ve AtamA gopanakarI sadvRSTi haiM yaha jAnanA / / 233 / / unmArgagata nijabhAva ko lAveM svayaM sanmArga meN| ve AtamA thitikaraNa samyagdRSTi haiM yaha jAnanA / / 234 / / muktimagagata sAdhutraya prati rakheM vatsala bhAva jo| ve AtamA vatsalI samyagdRSTi haiM yaha jAnanA / / 235 / / sadjJAnaratha ArUr3ha ho jo bhrame manaratha mArga meN| ve prabhAvaka jinamArga ke sadRSTi unako jAnanA / / 236 / / baMdha adhikAra jyoM tela mardana kara puruSa reNu bahula sthAna meN| vyAyAma karatA zastra se bahuvidha bahuta utsAha se / / 237 / / taru tAr3a kadalI bAMsa Adika vanaspati chedana kre| sacitta aura acitta dravyoM kA bahuta bhedana kare / / 238 / / bahuvidha bahuta upakaraNa se upaghAta karate puruSa ko| paramArtha se cintana karo rajabaMdha kisa kAraNa huaa||239|| samayasAra padyAnuvAda cikanAI hI rajabaMdha kA kAraNa kahA jinarAja ne| para kAyaceSTAdika nahIM yaha jAna lo paramArtha se / / 240 / / bahubhA~ti ceSTArata tathA rAgAdi ko karate hue| sabakarmaraja se lipta hote haiM jagata meM ajJajana / / 241 / / jyoM tela mardana rahita jana reNU bahula sthAna meN| vyAyAma karatA zastra se bahuvidha bahuta utsAha se / / 242 / / taru tAla kadalI bA~sa Adika vanaspati chedana kre| sacitta aura acitta dravyoM kA bahuta bhedana kare / / 243 / / bahuvidha bahuta upakaraNa se upaghAta karate puruSa ko| paramArtha se cintana karo rajabaMdha kyoM kara nA huA ? ||244 / / cikanAI hI rajabaMdha kA kAraNa kahA jinarAja ne| para kAya ceSTAdika nahIM yaha jAna lo paramArtha se / / 245 / / bahubhA~ti ceSTArata tathA rAgAdi nA karate hue| basa karmaraja se lipta hote nahIM jaga meM vijJajana / / 246 / / maiM mAratA hU~ anya ko yA mujhe mAreM anyajana / yaha mAnyatA ajJAna hai jinavara kaheM he bhavyajana! / / 247 / / nija AyukSaya se maraNa ho yaha bAta jinavara ne khii| tuma mAra kaise sakoge jaba Ayu de sakate nhiiN||248|| nija AyukSaya se maraNa ho yaha bAta jinavara ne khii| ve maraNa kaise kareM taba jaba Ayu hara sakate nahIM / / 249 / / maiM hU~ bacAtA anya ko mujhako bacAve anyajana / yaha mAnyatA ajJAna hai jinavara kaheM he bhvyjn!||250|| saba Ayu se jIvita raheM - yaha bAta jinavara ne khii| jIvita rakhoge kisataraha jaba Ayu de sakate nahIM / / 251 / / saba Ayu se jIvita raheM yaha bAta jinavara ne khii| kaise bacAveM ve tujhe jaba Ayu de sakate nhiiN?||252|| Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 samayasAra padyAnuvAda adhyAtmanavanIta maiM sukhI karatA duHkhI karatA hU~ jagata meM anya ko| yaha mAnyatA ajJAna hai kyoM jJAniyoM ko mAnya ho ?||253 / / haiM sukhI hote dukhI hote karma se saba jIva jaba / tUkarma de sakatA na jaba sukha-duHkha de kisa bhA~ti taba / / 254 / / haiM sukhI hote dukhI hote karma se saba jIva jaba / duSkarma de sakate na jaba duHkha-darda deM kisa bhA~ti taba? / / 255 / / haiM sukhI hote dukhI hote karma se saba jIva jaba / satkarmadesakatena jaba sukha-zAMti deMkisa bhA~ti taba? // 256 / / jo mareM yA jo dukhI hoM ve saba karama ke udaya se| 'maiM dukhI karatA-mAratA' - yaha bAta kyoM mithyA na jo nA mare yA dukhI nA ho saba karama ke udaya se| 'nAdukhI karatA mAratA' - yaha bAta kyoM mithyA na ho||258|| maiM sukhI karatA dukhI karatA hU~ jagata meM anya ko| yaha mAnyatA hI mUDhamati zubha-azubha kA baMdhana kare / / 259 / / 'maiM sukhI karatA dukhI karatA' yahI adhyavasAna saba / puNya evaM pApa ke baMdhaka kahe haiM sUtra meM / / 260 / / 'maiM mAratA maiM bacAtA hU~' yahI adhyavasAna saba / pApa evaM puNya ke baMdhaka kahe haiM sUtra meM / / 261 / / mAro na mAro jIva ko ho baMdha adhyavasAna se| yaha baMdha kA saMkSepa hai tuma jAna lo paramArtha se / / 262 / / isa hI taraha corI asatya kuzIla evaM graMtha meN| jo hue adhyavasAna hoM ve pApa kA baMdhana kareM / / 263 / / isa hI taraha acaurya satya suzIla aura agrantha meM jo hue adhyavasAna hoM ve puNya kA baMdhana kreN||264|| ye bhAva adhyavasAna hote vastu ke avalamba se| paravastu se nA baMdha ho ho baMdha adhyavasAna se / / 265 / / maiM sukhI karatA dukhI karatA bA~dhatA yA chodd'taa| yaha mAnyatA hai mUr3hamati mithyA nirarthaka jAnanA / / 266 / / jiya ba~dhe adhyavasAna se zivapatha-gamana se chUTate / gaharAI se soco jarA para meM tumhArA kyA cale ? // 267 / / yaha jIva adhyavasAna se tiryaMca nAraka deva nr| ara puNya evaM pApa saba paryAyamaya nija ko kare / / 268 / / vaha jIva aura ajIva evaM dharma aura adharmamaya / ara loka aura aloka ina sabamaya svayaM nija ko kare / / 269 / / ye aura inase anya adhyavasAna jinake haiM nhiiN| ve munIjana zubha-azubha karmoM se na kabahU~ lipta hoM / / 270 / / vyavasAya buddhI matI adhyavasAna ara vijJAna bhii| ekArthavAcaka haiM sabhI ye bhAva cita pariNAma bhI / / 271 / / isa taraha hI paramArtha se kara nAsti isa vyavahAra kii| nizcayanayAzrita zramaNajana prAptI kareM nirvANa kI / / 272 / / vrt-smiti-gupti-shiil-tpaadiksbhiijinvrkthit| karate hue bhI abhavyajana ajJAni mithyAdRSTi haiM / / 273 / / mokSa ke zraddhAna bina saba zAstra par3hakara bhI abhvi| ko pATha guNa karatA nahIM hai jJAna ke zraddhAna bina / / 274 / / abhavyajana zraddhA kareM ruci dhareM ara raca-paca rheN| jo dharma bhoga nimitta haiM na karmakSaya meM nimitta jo / / 275 / / jIvAdi kA zraddhAna darzana zAstra-adhyayana jJAna hai| cAritra hai SaTkAya rakSA - yaha kathana vyavahAra hai / / 276 / / nija AtamA hI jJAna hai darzana carita bhI AtamA / ara yoga saMvara aura pratyAkhyAna bhI hai AtamA / / 277 / / jyoM lAlimAmaya svayaM pariNata nahIM hotA phaTikamaNi / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 samayasAra padyAnuvAda adhyAtmanavanIta para lAlimAyuta dravya ke saMyoga se ho lAla vaha / / 278 / / tyoM jJAnijana rAgAdimaya pariNata na hote svayaM hii| rAgAdi ke hI udaya se ve kie jAte rAgamaya / / 279 / / nA svayaM karatA moha evaM rAga-dveSa-kaSAya ko| isalie jJAnI jIva kartA nahIM hai rAgAdi kA / / 280 / / rAga-dveSa-kaSAya karmoM ke udaya meM bhAva jo| unarUpa pariNata jIva phira rAgAdi kA baMdhana kare / / 281 / / rAga-dveSa-kaSAya karmoM ke udaya meM bhAva jo| unarUpa pariNata AtamA rAgAdi kA baMdhana kare / / 282 / / hai dvividha apratikramaNa evaM dvividha hai atyAga bhii| isalie jinadeva ne akAraka kahA hai AtamA / / 283 / / atyAga apratikramaNa donoM dvividha haiM dravabhAva se| isalie jinadeva ne akAraka kahA hai AtamA / / 284 / / dravabhAva se atyAga apratikramaNa hoveM jabatalaka / tabatalaka yaha AtamA kartA rahe - yaha jAnanA / / 285 / / adha:karmaka Adi jo pudgala daraba ke doSa haiN| paradravya ke guNarUpa unako jJAnijana kaise kareM ? / / 286 / / uddezika adha:karma jo pudgala darabamaya acetana / kahe jAte ve sadA mere kiye kisa bhA~ti hoM? ||287 / / mokSa adhikAra koI puruSa cirakAla se Abaddha hokara baMdha ke| tIvra-mandasvabhAva evaM kAla ko ho jAnatA / / 288 / / kintu yadi vaha baMdha kA chedana na kara chUTe nhiiN| to vaha puruSa cirakAla taka nija mukti ko pAtA nhiiN||289|| isa hI taraha prakRti pradeza sthiti ara anubhAga ko| jAnakara bhI nahIM chUTe zuddha ho taba chUTatA / / 290 / / cintavana se baMdha ke jyoM baMdhe jana na mukta hoN| tyoM cintavana se baMdha ke saba baMdhe jIvana mukta hoM / / 291 / / chedakara saba baMdhanoM ko baddhajana jyoM mukta hoN| tyoM chedakara saba baMdhanoM ko baddhajiya saba mukta hoM / / 292 / / jo jAnakara nijabhAva nija meM aura baMdhasvabhAva ko| virakta hoM jo baMdha se ve jIva karmavimukta hoN||293|| jIva evaM baMdha nija-nija lakSaNoM se bhinna ho| donoM pRthak ho jAya prajJAchaini se jaba chinna hoM / / 294 / / jIva evaM baMdha nija-nija lakSaNoM se bhinna hoN| baMdha ko hai chedanA ara grahaNa karanA aatmaa||295|| jisa bhA~ti prajJA chainI se para se vibhakta kiyA ise / usa bhA~ti prajJA chainI se hI are grahaNa karo ise / / 296 / / isa bhaoNti prajJA grahe ki maiM ha~ vahI jo cettaa| avazeSa jo haiM bhAva ve mere nahIM yaha jAnanA / / 297 / / isa bhA~ti prajJA grahe ki maiM hU~ vahI jo dekhtaa| avazeSa jo haiM bhAva ve mere nahIM yaha jAnanA / / 298 / / isabhA~ti prajJA grahe ki maiM hU~ vahI jo jaantaa| avazeSa jo haiM bhAva ve mere nahIM yaha jAnanA / / 299 / / nija AtamA ko zuddha ara pararUpa para ko jaantaa| hai kauna budha jo jagata meM paradravya ko apanA kahe / / 300 / / aparAdha cauryAdika kareM jo puruSa ve zaMkita rheN| ki cora hai yaha jAnakara koI mujhe nA bA~dha le / / 301 / / aparAdha jo karatA nahIM ni:zaMka janapada meM rhe| baMdha jAU~gA aisI kabhI cintA na usake cita rahe / / 302 / / aparAdhi jiya 'maiM badhUMgA' isataraha nita zaMkita rahe / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta para niraparAdhI AtamA bhayarahita hai ni:zaMka hai / / 303 / / sAdhita arAdhita rAdha ara saMsiddhi siddhi eka hai| basa rAdha se jo rahita hai vaha AtamA aparAdha hai||304|| aparAdha hai jo AtamA vaha AtamA ni:zaMka hai| 'maiM zuddha hU~' - yaha jAnatA ArAdhanA meM rata rahe / / 305 / / pratikramaNa ara pratisaraNa parihAra nivRtti dhaarnnaa| nindA garahA aura zuddhi aSTavidha viSakumbha haiN||306|| apratikramaNa apratisaraNa ara aparihAra adhaarnnaa| anindA anivRttyazuddhi agardA amRtakuMbha hai||307|| sarvavizuddhajJAna adhikAra hai jagata meM kaTakAdi gahanoM se suvarNa ananya jyoN| jina guNoM meM jo dravya upaje unase jAna ananya tyoM / / 308 / / jIva aura ajIva ke pariNAma jo jinavara khe| ve jIva aura ajIva jAnoM ananya una pariNAma se / / 309 / / nA kare paidA kisI ko basa isalie kAraNa nhiiN| kisI se nA ho ata: yaha AtamA kAraja nhiiN||310|| karma Azraya hoya kartA kartA Azraya karma bhii| yaha niyama anyaprakAra se siddhi na kartA-karma kI / / 311 / / utpanna hotA naSTa hotA jIva prakRti nimitta se| utpanna hotI naSTa hotI prakRti jIva nimitta se / / 312 / / yoM paraspara nimitta se ho baMdha jIva ru karma kaa| basa isataraha hI ubhaya se saMsAra kI utpatti ho / / 313 / / jabataka na chor3e AtamA prakRti nimittaka pariNamana / tabataka rahe ajJAni mithyAdRSTi evaM asaMyata / / 314 / / jaba anantA karma kA phala chor3a de yaha aatmaa| samayasAra padyAnuvAda taba mukta hotA baMdha se sadRSTi jJAnI saMyamI / / 315 / / prakRtisvabhAvasthita ajJajana hI nitya bhogeM karmaphala / para nahIM bhogeM vijJajana ve jAnate haiM karmaphala / / 316 / / gur3a-dUdha pItA huA bhI nirviSa na hotA sarpa jyoN| tyoM bhalIbhA~ti zAstra par3hakara abhavi prakRti na taje / / 317 / / nirveda se sampanna jJAnI madhura-kar3ave neka vidha / ve jAnate haiM karmaphala ko haiM avedaka isalie / / 318 / / jJAnI kare-bhoge nahIM basa sabhI vidha-vidha karama ko| vaha jAnatA hai karmaphala baMdha puNya evaM pApa ko / / 319 / / jyoM dRSTi tyoM hI jJAna jaga meM hai akAraka avedk| jAne karama ke baMdha udaya mokSa evaM nirjarA / / 320 / / jagata-jana yoM kaheM viSNu kare sura-naraloka ko| rakSA karU~ SaTkAya kI yadi zramaNa bhI mAne yahI / / 321 / / to nA zramaNa ara loka ke siddhAnta meM antara rhaa| sama mAnyatA meM viSNu evaM AtamA kartA rahA / / 322 / / isataraha kartRtva se nita grasita loka ru zramaNa ko| mokSa donoM ko dikhAI nahIM detA hai mujhe / / 323 / / atatvavid vyavahAra graha paradravya ko apanA kheN| para tatvavid jAne ki para paramANu bhI merA nhiiN||324|| grAma janapada rASTra merA kahe koI jisataraha / kintu ve usake nahIM haiM moha se hI vaha kahe / / 325 / / isataraha jo 'paradravya merA' - jAnakara apanA kre| saMzaya nahIM vaha jJAni mithyAdRSTi hI hai jAnanA / / 326 / / 'mere nahIM ye' - jAnakara tattvajJa aisA mAnate / hai ajJatA kartRtvabuddhi loka evaM zramaNa kI / / 327 / / mithyAtva nAmaka prakRti mithyAtvI kare yadi jIva ko| Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta phira to acetana prakRti hI kartApane ko prApta ho / / 328 / / athavA kare yaha jIva pudgala darava ke mithyAtva ko| mithyAtvamaya pudgala darava hI siddha hogA jIva nA / / 329 / / yadi jIva prakRti ubhaya mila mithyAtvamaya pudgala kre| phala bhoganA hogA ubhaya ko ubhayakRta mithyAtva kA / / 330 / / yadi jIva prakRti nA kareM mithyAtvamaya pudgala darava / mithyAtvamaya pudgalasahaja,kyA nahIMyaha mithyA kho?||331|| karma ajJAnI kare ara karma hI jJAnI kare / jiya ko sulAve karma hI ara karma hI jAgrata kare / / 332 / / karma karate sukhI evaM dukhI karate karma hii| mithyAtvamaya karmahi kare ara asaMyamI bhI karma hI / / 333 / / karma hI jiya bhramAte haiM Urdhva-adha-tiraloka meN| jo kucha jagata meM zubha-azubha vaha karma hI karate rheN||334|| karma karate karma dete karma harate haiM sadA / yaha satya hai to siddha hoMge akAraka saba AtamA / / 335 / / naraveda hai mahilAbhilASI nAra cAhe puruSa ko| paramparA AcAryoM se bAta yaha zrutapUrva hai||336|| abrahmacArI nahIM koI hamAre upadeza meN| kyoMki aisA kahA hai ki karma cAhe karma ko / / 337 / / jo mAratA hai anya ko yA mArA jAve anya se| paraghAta nAmaka karma kI hI prakRti kA yaha kAma hai / / 338 / / paraghAta karatA nahIM koI hamAre upadeza meN| kyoMki aisA kahA hai ki karma mAre karma ko / / 339 / / sAMkhya ke upadeza sama jo zramaNa pratipAdana kreN| kartA prakRti unake yahA~ para hai akAraka AtamA / / 340 / / yA mAnate ho yaha ki merA AtamA nija ko kare / samayasAra padyAnuvAda to yaha tumhArA mAnanA mithyAsvabhAvI jAnanA / / 341 / / kyoMki Atama nitya hai evaM asaMkhya-pradezamaya / nA use isase hIna athavA adhika karanA zakya hai / / 342 / / vistAra se bhI jIva kA jIvatva lokapramANa hai| nA hoya hInAdhika kabhI kaise kare jiya dravya ko / / 343 / / yadI mAne rahe jJAyakabhAva jJAnasvabhAva meN| to bhI Atama svayaM apane AtamA ko nA kare / / 344 / / yaha AtamA ho naSTa kucha paryAya se kucha se nhiiN| jo bhogatA vaha kare athavA anya yaha ekAnta nA / / 345 / / yaha AtamA ho naSTa kucha paryAya se kucha se nhiiN| jo kare bhoge vahI athavA anya yaha ekAnta nA / / 346 / / jo kare, bhoge nahIM vaha; siddhAnta yaha jisa jIva kaa| vaha jIva mithyAdRSTi Arhatamata virodhI jAnanA / / 347 / / koI kare koI bhare yaha mAnyatA jisa jIva kii| vaha jIva mithyAdRSTi Arhatamata virodhI jAnanA / / 348 / / jyoM zilpi karma kare parantu karmamaya vaha nA bne| tyoM jIva karma kare parantu karmamaya vaha nA bane / / 349 / / jyoM zilpi karaNoM se kare para karaNamaya vaha nA bane / tyoM jIva karaNoM se kare para karaNamaya vaha nA bane / / 350 / / jyoM zilpi karaNoM ko grahe para karaNamaya vaha nA bne| tyoM jIva karaNoM ko grahe para karaNamaya vaha nA bane / / 351 / / jyoM zilpi bhoge karmaphala tanmaya parantu hoya naa| tyoM jIva bhoge karmaphala tanmaya parantu hoya nA / / 352 / / saMkSepa meM vyavahAra kA yaha kathana darzAyA gyaa| aba suno pariNAma viSayaka kathana jo paramArtha kA / / 353 / / zilpI kare jo ceSTA usase ananya rahe sdaa| Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta jIva bhI jo kare vaha usase ananya rahe sadA / / 354 / / ceSTA meM magana zilpI nitya jyoM duHkha bhogtaa| yaha ceSTA rata jIva bhI tyoM nitya hI duHkha bhogatA / / 355 / / jyoM kalaI nahIM hai anya kI yaha kalaI to basa kalaI hai| jJAyaka nahIM tyoM anya kA jJAyakato basa jJAyaka hI hai||356|| jyoM kalaI nahIM hai anya kI yaha kalaI to basa kalaI hai| darzaka nahIM tyoM anya kA darzaka to basa darzaka hI hai / / 357 / / jyoM kalaI nahIM hai anya kI yaha kalaI to basa kalaI hai| saMyata nahIM tyoM anya kA saMyata to basa saMyata hI hai|358|| jyoM kalaI nahIM hai anya kI yaha kalaI to basa kalaI hai| darzana nahIM tyoM anya kA darzana to basa darzana hI hai / / 359 / / yaha jJAna-darzana-caraNa viSayaka kathana hai paramArtha kaa| aba suno atisaMkSepa meM tuma kathana naya vyavahAra kA / / 360 / / paradravya ko jyoM zveta karatI kalaI svayaM svabhAva se / basa tyoMhi jJAtA jAnatA paradravya ko nijabhAva se / / 361 / / paradravya ko jyoM zveta karatI kalaI svayaM svabhAva se| basa tyoMhi dRSTA dekhatA paradravya ko nijabhAva se / / 362 / / paradravya ko jyoM zveta karatI kalaI svayaM svabhAva se| basa tyoMhi jJAtA tyAgatA paradravya ko nijabhAva se / / 363 / / paradravya ko jyoM zveta karatI kalaI svayaM svabhAva se| sudRSTi tyoM hI zraddhatA paradravya ko nijabhAva se / / 364 / / yaha jJAna-darzana-caraNa viSayaka kathana hai vyavahAra kA / ara anya paryaya viSaya meM bhI isataraha hI jAnanA / / 365 / / jJAna-darzana-carita nA kiMcit acetana viSaya meN| isalie yaha AtamA kyA kara sake usa viSaya meM / / 366 / / jJAna-darzana-carita nA kiMcit acetana karma meN| samayasAra padyAnuvAda isalie yaha AtamA kyA kara sake usa karma meM / / 367 / / jJAna-darzana-carita nA kiMcit acetana kAya meN| isalie yaha AtamA kyA kara sake usa kAya meM / / 368 / / sadjJAna kA samyaktva kA upaghAta cAritra kA khaa| anya pudgala dravya kA nA ghAta kiMcit bhI kahA / / 369 / / jIva ke jo guNa kahe ve haiM nahIM paradravya meN| basa isalie sadvRSTi ko hai rAga viSayoM meM nhiiN||370|| ananya haiM pariNAma jiya ke rAga-dveSa-vimoha ye| basa isalie zabdAdi viSayoM meM nahIM rAgAdi ye / / 371 / / guNotpAdana dravya kA koI anya dravya nahIM kre| kyoMki saba hI dravya nija-nija bhAva se utpanna hoN||372|| stavana nindA rUpa pariNata pudgaloM ko zravaNa kr| mujha ko kahe yaha mAna toSa-ru-roSa ajJAnI kreN||373|| zabdatva meM pariNamita pudgala dravya kA guNa anya hai| isalie tuma se nA kahA tuSa-ruSTa hote abudha kyoN?||374|| zubha yA azabha ye zabda tujhase nA kaheM ki hameM suna / ara AtamA bhI karNagata zabdoM ke pIche nA bhge||375|| zubha yA azubha yaha rUpa tujha se nA kahe ki hameM lkh| yaha AtamA bhI cakSugata varSoM ke pIche nA bhage / / 376 / / zubha yA azubha yaha gaMdha tuma sUMgho mujhe yaha nA khe| yaha AtamA bhI ghrANagata gaMdhoM ke pIche nA bhage / / 377 / / zubha yA azubha yaha sarasa rasa yaha nA kahe ki hameM cakha / yaha AtamA bhI jIbhagata svAdoM ke pIche nA bhage / / 378 / / zubha yA azubha sparza tujhase nA kaheM ki hameM chU / yaha AtamA bhI kAyagata sparzoM ke pIche nA bhage / / 379 / / zubha yA azubha guNa nA kahe tuma hameM jAno Atman / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 adhyAtmanavanIta yaha AtamA bhI buddhigata suguNoM ke pIche nA bhage / / 380 / / zubha yA azubha dravya nA kahe tuma hameM jAno Atman / yaha AtamA bhI buddhigata dravyoM ke pIche nA bhage / / 381 / / yaha jAnakara bhI mUr3hajana nA graheM upazamabhAva ko / maMgalamatI ko nA graheM para ke grahaNa kA mana kareM / / 382 / / zubha-azubha karma anekavidha haiM jo kie gatakAla meM / unase nivartana jo kare vaha AtamA pratikramaNa hai / / 383 / / baMdheMge jisa bhAva se zubha-azubha karma bhaviSya meM / usase nivartana jo kare vaha jIva hai AlocanA / / 384 / / zubha-azubha bhAva anekavidha ho rahe samprati kAla meM / isa doSa kA jJAtA rahe vaha jIva hai AlocanA / / 385 / / jo kareM nita pratikramaNa evaM kareM nita AlocanA / jo kareM pratyAkhyAna nita cAritra haiM ve AtamA / / 386 / / jo karmaphala ko vedate nijarUpa mAne karamaphala / haiM bA~dhate ve jIva dukha ke bIja vasuvidha karama ko / / 387 / / jo karmaphala ko vedate mAne karamaphala maiM kiyA / haiM bA~dhate ve jIva dukha ke bIja vasuvidha karama ko / / 388 / / jo karmaphala ko vedate hoM sukhI athavA dukhI hoM / haiM bA~dhate ve jIva dukha ke bIja vasuvidha karama ko / / 389 / / zAstra jJAna nahIM hai kyoMki zAstra kucha jAne nahIM / basa isalie hI zAstra anya ru jJAna anya zramaNa kaheM / / 390 / / zabda jJAna nahIM hai kyoMki zabda kucha jAne nahIM / basa isalie hI zabda anya ru jJAna anya zramaNa kaheM / / 391 / / rUpa jJAna nahIM hai kyoMki rUpa kucha jAne nahIM / basa isalie hI rUpa anya ru jJAna anya zramaNa kahe / / 392 / / varNa jJAna nahIM hai kyoMki varNa kucha jAne nahIM / samayasAra padyAnuvAda 81 basa isalie hI varNa anya ru jJAna anya zramaNa kaheM / / 393 / / gaMdha jJAna nahIM hai kyoMki gaMdha kucha jAne nahIM / basa isalie hI gaMdha anya ru jJAna anya zramaNa kaheM / / 394 / / rasa nahIM hai jJAna kyoMki kucha bhI rasa jAne nahIM / basa isalie hI anya rasa aru jJAna anya zramaNa kaheM / / 395 / / sparza jJAna nahIM hai kyoMki sparza kucha jAne nahIM / basa isalie sparza anya ru jJAna anya zramaNa kaheM / / 396 / / karma jJAna nahIM hai kyoMki karma kucha jAne nahIM / basa isalie hI karma anya ru jJAna anya zramaNa kaheM / / 397 / / dharma jJAna nahIM hai kyoMki dharma kucha jAne nahIM / basa isalie hI dharma anya ru jJAna anya zramaNa kaheM / / 398 / / adharma jJAna nahIM hai kyoMki adharma kucha jAne nahIM / basa isalie hI adharma anya ru jJAna anya zramaNa kaheM / / 399 / / kAla jJAna nahIM hai kyoMki kAla kucha jAne nahIM basa isalie hI kAla anya ru jJAna anya zramaNa kaheM / / 400 / / AkAza jJAna nahIM hai kyoMki AkAza kucha jAne nahIM basa isalie AkAza anya ru jJAna anya zramaNa kaheM // 401 // adhyavasAna jJAna nahIM hai kyoMki ve acetana jina kahe isalie adhyavasAna anya ru jJAna anya zramaNa kaheM / / 402 / / nitya jAne jIva basa isalie jJAyakabhAva hai / hai jJAna avyatirikta jJAyakabhAva se yaha jAnanA / / 403 / / jJAna hI samadRSTi saMyama sUtra pUrvagatAMga bhI / sadharma aura adharma dIkSA jJAna haiM - yaha budha kaheM / / 404 / / AhAra pudgalamayI hai basa isalie hai mUrtika / nA ahAraka isalie hI yaha amUrtika AtamA / / 405 / / paradravya kA nA grahaNa ho nA tyAga ho isa jIva ke / Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta kyoMki prAyogika tathA vainasika svayaM guNa jIva ka . isalie yaha zuddhAtamA para jIva aura ajIva se| kucha bhI grahaNa karatA nahIM kucha bhI nahIM hai chor3atA / / 407 / / grahaNa kara muniliMga yA gRhiliMga vividha prakAra ke| yaha liMga hI hai muktimaga yaha kaheM katipaya mUDhajana / / 408 / / para muktimaga nA liMga kyoMki liMga taja arihaMta jin| nija Atma aru sad-jJAna-darzana-carita kA sevana kreN||409|| basa isalie gRhiliMga yA muniliMga nA maga mukti kaa| jinavara kaheM basa jJAna-darzana-carita hI maga mukti kA / / 410 / / basa isalie anagAra yA sAgAra liMga ko tyAgakara / jur3a jA svayaM ke jJAna-darzana-caraNamaya zivapaMtha meM / / 411 / / mokSapatha meM thApa nija ko cetakara nija dhyAna dhara / nija meM hI nitya vihAra kara paradravya meM na vihAra kara / / 412 / / grahaNa kara muniliMga yA gRhiliMga vividha prakAra ke| unameM kareM mamatA na jAne ve samaya ke sAra ko||413|| vyavahAra se ye liMga donoM kahe muktImArga meN| paramArtha se to nahIM koI liMga muktImArga meM // 414 / / par3ha samayaprAbhRta graMtha yaha tattvArtha se jo jaankr| nija artha meM ekAgra hoM ve paramasukha ho prApta hoN||415|| paMcaviMzati paMcadaza zrI vIra ke nirvANa dina / pUrA huA isa grantha kA zubha padyamaya anuvAda yaha / / 416 / / samayasAra kalaza padyAnuvAda jIvAjIvAdhikAra (dohA) nija anubhUti se pragaTa, citsvabhAva cidruup| sakalajJeya jJAyaka namauM, samayasAra sadrUpa / / 1 / / (soraThA) dekhe para se bhinna, agaNita guNamaya aatmaa| anekAntamayamUrti, sadA prakAzita hI rahe / / 2 / (rolA) yadyapi maiM to zuddhamAtra caitanyamUrti huuN| phira bhI pariNati malina huI hai mohodaya se / / paramavizuddhi ko pAve vaha pariNati merii| samayasAra kI AtmakhyAti nAmaka vyAkhyA se / / 3 / / ubhayanayoM meM jo virodha hai usake nAzaka / syAdvAdamaya jinavacanoM meM jo ramate haiN|| moha vamana kara anaya-akhaNDita prmjyotimy| svayaM zIghra hI samayasAra meM ve ramate haiN||4|| jyoM durbala ko lAThI hai hastAvalamba tyoN| upayogI vyavahAra sabhI ko aparamapada meM / / para upayogI nahIM raMca bhI una logoM ko| jo ramate haiM parama-artha cinmaya cidghana meM / / 5 / / (harigIta) niyata hai jo svayaM ke ekatva meM naya zuddha se| vaha jJAna kA ghanapiNDa pUraNa pRthak hai paradravya se|| Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 adhyAtmanavanIta navatattva kI saMtati taja basa eka yaha apanAiye / isa AtamA kA darza darzana AtamA hI cAhie || 6 || ( dohA ) zuddhayAzrita AtamA, pragaTe jyotisvarUpa / navatattvoM meM vyApta para, taje na ekasvarUpa / / 7 / / ( rolA ) zuddha kanaka jyoM chupA huA hai bAnabheda meM / navatattvoM meM chupI huI tyoM Atmajyoti hai / / ekarUpa udyotamAna para se vivikta vaha / are bhavyajana ! pada-pada para tuma usako jAnoM // 8 // nikSepoM ke cakra vilaya naya nahIM janamate / ara pramANa ke bhAva asta ho jAte bhAI / / adhika kaheM kyA dvaitabhAva bhI bhAsita nA ho| zuddha AtamA kA anubhava hone para bhAI ||9 // ( harigIta ) parabhAva se jo bhinna hai ara Adi - anta vimukta hai / saMkalpa aura vikalpa ke jaMjAla se bhI mukta hai / jo eka hai paripUrNa hai - aise nijAtmasvabhAva ko / karake prakAzita pragaTa hotA hai yahA~ yaha zuddhanaya / / 10 / / pAveM na jisameM pratiSThA basa tairate haiM bAhya meM / ye baddhaspRSTAdi saba jisake na antarabhAva meM / / jo hai prakAzita caturdika usa eka AtmasvabhAva kaa| he jagatajana ! tuma nitya hI nirmoha ho anubhava karo / / 11 / / ( rolA ) apane bala se moha nAzakara bhUta bhaviSyat / vartamAna ke karmabaMdha se bhinna lakhe budha // samayasAra kalaza padyAnuvAda to nija anubhavagamya AtamA sadA virAjita / virahita karmakalaMkapaMka se deva zAzvata / / 12 / / zuddhanayAtama Atama kI anubhUti kahI jo / vaha hI hai jJAnAnubhUti tuma yahI jAnakara / / Atama meM Atama ko nizcala thApita karake / sarva ora se eka jJAnaghana Atama nirakho / / 13 / / khArepana se bharI huI jyoM namaka DalI hai| jJAnabhAva se bharA huA tyoM nija Atama hai / / antara-bAhara pragaTa tejamaya sahaja anAkula / jo akhaNDa cinmaya cidghana vaha hameM prApta ho / / 14 / / ( harigIta ) hai kAmanA yadi siddhi kI nA citta ko bharamAiye / yaha jJAna kA ghanapiNDa cinmaya AtamA apanAiye / / basa sAdhya - sAdhaka bhAva se isa eka ko hI dhyAiye / ara Apa bhI paryAya meM paramAtamA bana jAiye / / 15 / / mecaka kahA hai AtamA dRga jJAna ara AcaraNa se / yaha eka nija paramAtamA basa hai amecaka svayaM se / / paramANa se mecaka- amecaka eka hI kSaNa meM ahA / yaha alaukika marmabhedI vAkya jinavara ne kahA / / 16 / / AtA hai eka yadyapi kintu nayavyavahAra se / trairUpatA dhAraNa kare sadjJAnadarzanacaraNa se / / basa isalie mecaka kahA hai AtamA jinamArga meM / ara ise jAne bina jagatajana nA lageM sanmArga meM / / 17 / / AtamA mecaka kahA hai yadyapi vyavahAra se / kintu vaha mecaka nahIM hai amecaka paramArtha se / / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta samayasAra kalaza padyAnuvAda hai pragaTa jJAyaka jyotimaya vaha eka hai bhUtArtha se| hai zuddha ekAkAra para se bhinna hai paramArtha se / / 18 / / mecaka amecaka AtamA ke cintavana se lAbha kyaa| basa karo aba to ina vikalpoM se tumheM hai sAdhya kyaa|| ho sAdhyasiddhi eka basa sadjJAnadarzanacaraNa se| patha anya koI hai nahIM jisase bace saMsaraNa se / / 19 / / trairUpatA ko prApta hai para nA taje ekatva ko| yaha zuddha nirmala Atmajyoti prApta hai jo svayaM ko / / anubhava kareM hama satata hI caitanyamaya usa jyoti kaa| kyoMki usake binA jaga meM sAdhya kI ho siddhi nA / / 20 / / (rolA) jaise bhI ho svata: anya ke upadezoM se| bhedajJAnamUlaka avicala anubhUti huI ho|| jJeyoM ke agaNita pratibimboM se ve jJAnI / are nirantara darpaNavat rahate avikArI / / 21 / / (harigIta) Ajanma ke isa moha ko he jagatajana tuma chor3a do| ara rasikajana ko joruce usa jJAna ke rasa kockho|| tAdAtmya para ke sAtha jinakA kabhI bhI hotA nhiiN| ara svayaM kA hI svayaM se anyatva bhI hotA nhiiN||22|| nijatattva kA kautUhalI ara par3ausI bana deha kaa| he Atman ! jaise bane anubhava karo nijatattva kaa|| jaba bhinna para se suzobhita lakha svayaMko taba zIghra hii| tuma chor3a doge deha se ekatva ke isa moha ko / / 23 / / lokamAnasa rUpa se raviteja apane teja se / jo hareM nirmala kareM dazadiza kAntimaya tanateja se / / jo divyadhvani se bhavyajana ke kAna meM amRta bhreN| una sahasa aTha lakSaNa sahita jina-sUri ko vaMdana kreN||24|| prAkAra se kavalita kiyA jisa nagara ne AkAza ko| ara gola gaharI khAI se hai pI liyA pAtAla ko|| saba bhUmitala ko grasa liyA upavanoM ke saundarya se| adbhut anUpama alaga hI hai vaha nagara saMsAra se / / 25 / / gaMbhIra sAgara ke samAna mahAna mAnasa maMga haiN| nitya nirmala nirvikArI suvyavasthita aMga haiN|| sahaja hI adbhut anUpama apUrava lAvaNya hai| kSobha virahita ara acala jayavaMta jinavara aMga haiM / / 26 / / isa AtamA ara deha kA ekatva basa vyavahAra se| yaha zarIrAzrita stavana bhI isalie vyavahAra se / / paramArtha se stavana hai cidbhAva kA hI anubhavana / paramArtha se to bhinna hI haiM deha ara caitanyaghana / / 27 / / isa AtamA ara deha ke ekatva ko naya yukti se| nirmUla hI jaba kara diyA tattvajJa munivaradeva ne / / yadi bhAvanA hai bhavya to phira kyoM nahIM sadbodha ho| bhAvollasita AtmArthiyoM ko niyama sesadbodha ho||28|| parabhAva ke parityAga kI dRSTi purAnI na pdd'e| ara jabatalaka he Atman vRtti na ho atibalavatI / / vyatirikta jo parabhAva se vaha AtamA atizIghra hii| anubhUti meM utarA are caitanyamaya vaha svayaM hI / / 29 / / saba ora se caitanyamaya nijabhAva se bharapUra huuN| maiM svayaM hI isa loka meM nijabhAva kA anubhava kruuN|| Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAra kalaza padyAnuvAda adhyAtmanavanIta yaha moha merA kucha nahIM caitanya kA ghanapiNDa huuN| ha~ zuddha cidghana mahAnidhi maiM svayaM eka akhaNDa huuN||30|| basa isataraha saba anyabhAvoM se huI jaba bhinntaa| taba svayaM ko upayoga ne svayameva hI dhAraNa kiyA / / prakaTita huA paramArtha ara dRga jJAnavRta pariNata huaa| taba AtamA ke bAga meM Atama ramaNa karane lagA / / 31 / / sukha zAntarasa se labAlaba yaha jJAnasAgara aatmaa| vibharama kI cAdara haTA sarvAMga paragaTa AtamA / / he bhavyajana! isa loka ke saba ekasAtha nhaaiye| ara ise hI apanAiye isameM magana ho jAiye // 32 / / (savaiyA ikatIsA) jIva aura ajIva ke viveka se hai puSTa jo, aisI dRSTi dvArA isa nATaka ko dekhtaa| anya jo sabhAsada haiM unheM bhI dikhAtA aura, duSTa aSTa karmoM ke baMdhana ko tor3atA / / jAne lokAloka ko pai nija meM magana rahe, vikasita zuddha nitya nija avloktaa| aiso jJAnavIra dhIra maMga bhare mana meM, svayaM hI udAtta aura anAkula suzobhatA / / 33 / / (harigIta) he bhavyajana! kyA lAbha hai isa vyartha ke bakavAda se| aba toruko nija ko lakho adhyAtma ke abhyAsa se|| yadi anavarata chahamAsa ho nija AtamA kI saadhnaa| to AtamA kI prApti ho sandeha isameM raMca nA / / 34 / / caitanyazakti se rahita parabhAva saba parihAra kr| caitanyazakti se sahita nijabhAva nita avagAha kara / / hai zreSThatama jo vizva meM sundara sahaja shuddhaatmaa| aba usI kA anubhava karo tuma svayaM he bhavyAtamA / / 35 / / (dohA) cit zakti sarvasva jina kevala ve haiM jIva / unheM chor3akara aura saba pudgalamayI ajIva / / 36 / / varNAdika rAgAdi saba haiM Atama se bhinna / antardRSTi dekhiye dikhe eka caitanya / / 37 / / jisa vastu se jo bane, vaha ho vahI na any| svarNamyAna to svarNa hai, asi hai usase anya / / 38 / / varNAdika jo bhAva haiM, ve saba pudgala janya / eka zuddha vijJAnaghana Atama inase bhinna / / 39 / / kahane se ghI kA ghar3A, ghar3A na ghImaya hoy| kahane se varNAdimaya jIva na tanmaya hoya / / 4 / / svAnubhUti meM jo pragaTa, acala anAdi ananta / svayaM jIva caitanyamaya, jagamagAta atyanta / / 41 / / (savaiyA ikatIsA) mUrtika amUrtika ajIva dravya do prakAra, isalie amUrtika lakSaNa na bana ske| socakara vicArakara bhalIbhAMti jJAniyoM ne, kahA vaha nirdoSa lakSaNa jo bana ske| ativyApti avyApti doSoM se virahita, caitanyamaya upayoga lakSaNa hai jIva kaa| ata: avalamba lo avilamba isakA hI, kyoMki yaha bhAva hI hai jIvana isa jIva kA / / 42 / / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta samayasAra kalaza padyAnuvAda (harigIta) nija lakSaNoM kI bhinnatA se jIva aura ajIva ko| jaba svayaM se hI jJAnijana bhinna-bhinna hI haiM jAnate / / jaga meM par3e ajJAniyoM kA amaryAdita moha yaha / are taba bhI nAcatA kyoM kheda hai Azcarya hai / / 43 / / are kAla anAdi se aviveka ke isa nRtya meN| basa eka pudgala nAcatA cetana nahIM isa kRtya meM / / yaha jIva to pudgalamayI rAgAdi se bhI bhinna hai| Anandamaya cidbhAva to dRgajJAnamaya caitanya hai / / 44 / / jaba isataraha dhArApravAhI jJAna kA ArA claa| taba jIva aura ajIva meM ativikaTa vighaTana hoclaa|| aba jabatalaka hoM bhinna jIva-ajIva usake pUrva hii| yahajJAna kA ghanapiNDa nija jJAyaka prakAzita ho utthaa||45|| kartAkarmAdhikAra (harigIta) maiM eka kartA AtmA krodhAdi mere karma sb| hai yahI kartAkarma kI yaha pravRtti ajJAnamaya / / zamana karatI ise pragaTI sarva vizva vikaashnii| atidhIra paramodAtta pAvana jJAnajyoti prakAzanI / / 46 / / parapariNati ko chor3atI ara tor3atI saba bhedabhrama / yaha akhaNDa pracaNDa pragaTita huI pAvana jyoti jaba / / ajJAnamaya isa pravRtti ko hai kahA~ avakAza tb| ara kisataraha ho karmabaMdhana jagIjagamaga jyoti jaba / / 47 / / (savaiyA ikatIsA) isaprakAra jAna bhinnatA vibhAvabhAva kI, kartRtva kA ahaM vilAyamAna ho rhaa| nija vijJAnaghanabhAva gajArUr3ha ho, nija bhagavAna zobhAyamAna ho rahA / / jagata kA sAkSI puruSapurANa yaha, apane svabhAva meM vikAsamAna ho rahA / aho sadjJAnavaMta dRSTivaMta yaha pumAna, jaga-maga jyotimaya prakAzamAna ho rahA / / 48 / / tatsvarUpa bhAva meM hI vyApya-vyApaka bane, bane na kadApi vaha atatsvarUpa bhAva meM / / kartA-karma bhAva kA bananA asaMbhava hai, vyApya-vyApakabhAva saMbaMdha ke abhAva meN| isa bhAMti prabala viveka dinakara se hI, bheda aMdhakAra lIna nija jJAnabhAva meN| kartRtva bhAra se zUnya zobhAyamAna, pUrNa nirbhAra magana Ananda svabhAva meM / / 49 / / nijaparapariNati jAnakAra jIva yaha, parapariNati ko karatA kabhI nhiiN| nijaparapariNati ajAnakAra pudgala, parapariNati ko karatA kabhI nhiiN|| nitya atyanta bheda jIva-pudgala meM, karatA-karamabhAva unameM bane nahIM, aiso bhedajJAna jabataka pragaTe nahIM, karatA-karama kI pravRttI miTe nahIM / / 50 / / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta samayasAra kalaza padyAnuvAda (harigIta) kartA vahI jo pariName pariNAma hI basa karma hai| hai pariNati hI kriyA basa tInoM abhinna akhaNDa haiM / / 51 / / aneka hokara eka hai ho pariNamita basa eka hii| pariNAma ho basa eka kA ho pariNati basa eka kii||52|| pariNAma do kA eka nA milakara nahIM do pariName / pariNati do kI eka nA basa kyoMki donoM bhinna haiM / / 53 / / kartA nahIM do eka ke hoM eka ke do karma naa| nA do kriyAyeM eka kI hoM kyoMki eka aneka nA / / 54 / / 'para ko karUM maiM'- yaha ahaM atyanta hI durvAra hai| yaha hai akhaNDa anAdi se jIvana huA duHsvAra hai / / bhUtArthanaya ke grahaNa se yadi pralaya ko yaha prApta ho| to jJAna ke ghanapiNDa Atama ko kabhI na baMdha ho / / 55 / / (dohA) parabhAvoM ko para kare Atama aatmbhaav| Apa Apake bhAva haiM para ke haiM parabhAva / / 56 / / (kuNDaliyA) nAja sammilita ghAsa ko, jyoM khAve gajarAja / bhinna svAda jAne nahIM, samajhe mIThI ghAsa / / samajhe mIThI ghAsa nAja ko na pahicAne / tyoM ajJAnI jIva nijAtama svAda na jAne / / puNya-pApa meM dhAra ekatA zUnya hiyA hai| are zikharaNI pI mAno go dUdha piyA hai||57|| (harigIta) ajJAna se hI bhAgate mRga reta ko jala mAnakara / ajJAna se hI DareM tama meM rassI viSadhara mAnakara / / jJAnamaya hai jIva para ajJAna ke kAraNa aho / vAtodvelita udadhivata kartA bane Akulita ho / / 58 / / dUdha jala meM bheda jAne jJAna se basa haMsa jyoN| sadjJAna se apanA-parAyA bheda jAne jIva tyoN|| jAnatA to hai sabhI karatA nahIM kucha aatmaa| caitanya meM ArUr3ha nita hI yaha acala paramAtamA / / 59 / / (ADilla chanda) uSNodaka meM uSNatA hai agni kii| aura zItalatA sahaja hI nIra kii| vyaMjanoM meM hai namaka kA kSArapana / jJAna hI yaha jAnatA hai vijJajana / / krodhAdika ke kartApana ko chedtaa| ahaMbuddhi ke mithyAtama ko bhedatA / / isI jJAna meM pragaTe nija shuddhaatmaa| __ apane rasa se bharA huA yaha aatmaa||60|| (soraThA) kare nijAtama bhAva, jJAna aura ajnyaanmy| kare na para ke bhAva, jJAnasvabhAvI AtamA / / 61 / / jJAnasvabhAvI jIva, kare jJAna se bhinna kyA? kartA para kA jIva, jagatajanoM kA moha yaha / / 62 / / (dohA) yadi pudgalamaya karma ko kare na cetnraay| kauna kare - aba yaha kaheM suno bharama naza Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta samayasAra kalaza padyAnuvAda ja / ya / / 6 3 / / (harigIta) saba pudgaloM meM hai svabhAvika pariNamana kI zakti jaba / aura unake pariNamana meM hai na koI vighna jaba / / kyoM na ho taba svayaM kartA svayaM ke pariNamana kaa| sahaja hI yaha niyama jAno vastu ke pariNamana kA / / 64 / / AtmA meM hai svabhAvika pariNamana kI zakti jaba / aura usake pariNamana meM hai na koI vighna jaba / / kyoM na ho taba svayaM kartA svayaM ke pariNamana kaa| sahaja hI yaha niyama jAno vastu ke pariNamana kA / / 5 / / (rolA) jJAnI ke saba bhAva zubhAzubha jJAnamayI haiN| ajJAnI ke vahI bhAva ajJAnamayI haiN|| jJAnI aura ajJAnI meM yaha antara kyoM hai| tathA zubhAzubha bhAvoM meM bhI antara kyoM hai / / 66 / / jJAnI ke saba bhAva jJAna se bane hue haiN| ajJAnI ke sabhI bhAva ajJAnamayI haiN|| upAdAna ke hI samAna kAraja hote haiN| jau baune para jau hI to paidA hote haiM / / 67 / / (dohA) ajJAnI ajJAnamaya bhAvabhUmi meM vyApta / isakAraNa dravabaMdha ke hetupane ko prApta / / 68 / / (soraThA) jo nivase nija mAhi chor3a sabhI naya pakSa ko| kare sudhArasa pAna nirvikalpa cita zAnta ho / / 69 / / (rolA) eka kahe nA baMdhA dUsarA kahe baMdhA hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tattvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai / / 7 / / eka kahe nA mUr3ha dUsarA kahe mUr3ha hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tattvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai||71|| eka kahe nA rakta dUsarA kahe rakta hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai / / 72 / / eka kahe nA duSTa dUsarA kahe duSTa hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai / / 73 / / eka akartA kahe dUsarA kartA kahatA, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai / / 74 / / eka abhoktA kahe dUsarA bhoktA kahatA, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAra kalaza padyAnuvAda adhyAtmanavanIta unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai||75|| eka kahe nA jIva dUsarA kahe jIva hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai / / 7 / / eka kahe nA sUkSma dUsarA kahe sUkSma hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai / / 77 / / eka kahe nA hetu dUsarA kahe hetu hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai / / 78 / / eka kahe nA kArya dUsarA kahe kArya hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai / / 79 / / eka kahe nA bhAva dUsarA kahe bhAva hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai||8|| eka kahe nA eka dUsarA kahe eka hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai||8|| eka kahe nA sAnta dUsarA kahe sAnta hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai||82|| eka kahe nA nitya dUsarA kahe nitya hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai||83|| eka kahe nA vAcya dUsarA kahe vAcya hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai / / 84 / / nAnA kahatA eka dUsarA kahe anAnA, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai||85|| eka kahe nA cetya dUsarA kahe cetya hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai / / 86 / / eka kahe nA dRzya dUsarA kahe dRzya hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai / / 87 / / eka kahe nA vedya dUsarA kahe vedya hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 adhyAtmanavanIta unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai / / 88 / / eka kahe nA bhAta dUsarA kahe bhAta hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai / pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai // 89 // ( harigIta ) uTha rahA jisameM hai anante vikalpoM kA jAla hai / vaha vRhad nayapakSakakSA vikaTa hai vikarAla hai / / ullaMghana kara use budha anubhUtimaya nijabhAva ko / ho prApta antarbAhya se samarasI eka svabhAva ko / / 90 / / (dohA) indrajAla se sphureM, saba vikalpa ke puMja / jo kSaNabhara meM laya kare, maiM hU~ vaha citpuMja / / 99 / / ( rolA ) maiM hU~ vaha citpuMja ki bhAvAbhAvabhAvamaya / paramAratha se eka sadA avicala svabhAvamaya / / karmajanita yaha baMdhapaddhati karU~ pAra maiN| nita anubhava yaha karU~ kicinmaya samayasAra maiM / / 92 / / ( harigIta ) yaha puNya puruSa purANa saba nayapakSa bina bhagavAna hai| yaha acala hai avikalpa hai basa yahI darzana jJAna hai / / nibhRtajanoM kA svAdya hai ara jo samaya kA sAra hai / jo bhI ho vaha eka hI anubhUti kA AdhAra hai / / 93 / / nija augha se cyuta jisataraha jala DhAlavAle mArga se / balapUrvaka yadi mor3a deM to A mile nija augha se / / usa hI taraha yadi mor3a deM balapUrvaka nijabhAva ko / samayasAra kalaza padyAnuvAda 99 nijabhAva se cyuta AtmA nijabhAva meM hI A f ma la I I 9 4 I (rolA ) hai vikalpa hI karma vikalpaka kartA hove / jo vikalpa ko kare vahI to kartA hove / / nita ajJAnI jIva vikalpoM meM hI hove / isa vidhi kartAkarmabhAva kA nAza na hove / / 95 / / jo karatA hai vaha kevala kartA hI hove / jo jAne basa vaha kevala jJAtA hI hove / / jo karatA vaha nahIM jAnatA kucha bhI bhAI / jo jAne vaha kare nahIM kucha bhI he bhAI / / 96 // karane rUpa kriyA meM jAnana bhAsita nA ho| jAnana rUpa kriyA meM karanA bhAsita nA ho // isIlie to jAnana - karanA bhinna-bhinna haiM / isIlie to jJAtA - kartA bhinna-bhinna haiM / / 97 / / ( harigIta ) karama meM kartA nahIM hai ara karma kartA meM nahIM / isalie kartAkarma kI thiti bhI kabhI banatI nahIM / / karma meM hai karma jJAtA meM rahA jJAtA sadA / yadi sApha hai yaha bAta to phira moha hai kyoM nAcatA ? / / 98 / / (savaiyA ikatIsA ) jagamaga jagamaga jalI jJAnajyoti jaba, ati gaMbhIra cit zaktiyoM ke bhAra se / / adbhuta anUpama acala abheda jyoti, vyakta dhIra-vIra nirmala Ara-pAra se / taba karma karma ara kartA kartA na rahA / jJAna jJAnarUpa huA Ananda apAra se / / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 samayasAra kalaza padyAnuvAda 102 adhyAtmanavanIta aura pudgalamayI karma karmarUpa huA, jJAnI pAra hue bhavasAgara apAra se / / 99 / / puNyapApAdhikAra (harigIta) zubha ara azubha ke bheda se jo dopane ko prApta ho| vaha karma bhI jisake udaya se ekatA ko prApta ho / / jaba moharaja kA nAza kara samyak sahita vaha svayaM hii| jaga meM udaya ko prApta ho vaha sudhAnirjhara jJAna hI / / 100 / / (rolA) donoM janme eka sAtha zUdrA ke ghara meN| eka palA bAmana ke ghara dUjA nija ghara meM / / eka chue nA madya brAhmaNatvAbhimAna se| dUjA DUbA rahe usI meM zUdrabhAva se / / jAtibheda ke bhrama se hI yaha antara aayaa| isa kAraNa ajJAnI ne pahicAna na pAyA / / puNya-pApa bhI karma jAti ke jur3avA bhaaii| donoM hI haiM heya mukti mAraga meM bhaaii||101|| are puNya ara pApa karma kA hetu eka hai| Azraya anubhava ara svabhAva bhI sdaaekhai|| ata: karma ko eka mAnanA hI abhISTa hai| bhale-bure kA bheda jAnanA ThIka nahIM hai||102|| (dohA) jinavANI kA marma yaha baMdha kareM saba karma / muktihetu basa eka hI AtmajJAnamaya dharma / / 103 / / (rolA) sabhI zubhAzubhabhAvoM ke niSedha hone se| azaraNa hoMge nahIM rameMge nija svabhAva meM / / are munIzvara to nizadina nija meM hI rhte| nijAnanda ke paramAmRta meM hI nita ramate / / 104 / / jJAnarUpa dhruva acala AtamA kA hI anubhv| mokSarUpa hai svayaM ata: vaha mokSahetu hai / / zeSa bhAva saba baMdharUpa haiM baMdhahetu haiN| isIlie to anubhava karane kA vidhAna hai||105|| (dohA) jJAnabhAva kA pariNamana jJAnabhAvamaya hoy| ekadravyasvabhAva yaha hetu mukti kA hoya / / 106 / / karmabhAva kA pariNamana jJAnarUpa nA hoy| dravyAntarasvabhAva yaha isase mukati na hoya / / 107 / / baMdhasvarUpI karma yaha zivamaga rokanahAra / isIlie adhyAtma meM hai niSiddha zatavAra / / 108 / / (harigIta) tyAjya hI haiM jaba mumukSu ke lie saba karma ye| taba puNya evaM pApa kI yaha bAta karanI kisalie / / nija AtamA ke lakSya se jaba pariNamana ho jaaygaa| niSkarma meM hI rasa jage taba jJAna daur3A AyagA / / 109 / / yaha karmavirati jabatalaka nA pUrNatA ko prApta ho| hA~, tabatalaka yaha karmadhArA jJAnadhArA sAtha ho / / avarodha isameM hai nahIM para karmadhArA baMdhamaya / muktimAraga eka hI hai, jJAnadhArA muktimaya / / 110 / / karmanaya ke pakSapAtI jJAna se anabhijJa hoN| jJAnanaya ke pakSapAtI AlasI svacchanda hoN|| Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 samayasAra kalaza padyAnuvAda adhyAtmanavanIta jo jJAnamaya hoM pariNamita paramAda ke vaza meM na hoN| karma virahita jIva ve saMsAra-sAgara pAra hoN||111|| jaga zubha azubha meM bheda mAne moha madirApAna sa para bheda inameM hai nahIM jAnA hai samyagjJAna se / / yaha jJAnajyoti tamavirodhI khele kevalajJAna se| jayavaMta ho isa jagata meM jagamagai AtamajJAna se / / 112 / / AsravAdhikAra (harigIta) ina dravya karmoM ke pahAr3oM ke nirodhaka bhAva jo| haiM rAga-dveSa-vimoha bina sadjJAna nirmita bhAva jo|| bhAvAnavoM se rahita ve isa jIva ke nijabhAva haiN| ve jJAnamaya zuddhAtmamaya nija AtmA ke bhAva haiN||114|| (dohA) dravyAsrava se bhinna hai bhAvAsrava ko nAza / sadA jJAnamaya nirAsrava jJAyakabhAva prakAza // 115 / / (kuNDaliyA) svayaM sahaja pariNAma se kara dInA prityaag| samyagjJAnI jIva ne buddhipUrvaka rAga / / buddhipUrvaka rAga tyAga dInA hai jisne| aura abuddhika rAga tyAga karane ko jisne|| nijazaktisparza prApta kara pUrNabhAva ko| rahe nirAsrava sadA ukhAr3e parapariNati ko||116|| (dohA) dravyAsrava kI saMtati vidyamAna smpuurnn| phira bhI jJAnI nirAmrava kaise ho paripUrNa / / 117 / / (harigIta) pUrva meM jo dravyapratyaya baMdhe the aba ve sbhii| nijakAla pAkara udita hoMge supta sattA meM abhI / / yadyapI ve haiM abhI para rAga-dveSAbhAva se| aMtara amohI jJAniyoM ko baMdha hotA hai nhiiN||118|| (dohA) rAga-dveSa ara moha hI kevala baMdhakabhAva / jJAnI ke ye haiM nahIM tAteM baMdha abhAva / / 119 / / (harigIta) sadA uddhata cihna vAle zuddhanaya abhyAsa se| nija Atma kI ekAgratA ke hI satat abhyAsa se|| rAgAdi virahita cittavAle Atmakendrita jJAnijana / baMdhavirahita ara akhaNDita AtmA ko dekhate / / 120 / / cyuta hue jo zuddhanaya se bodha virahita jIva ve| pahale baMdhe dravyakarma se rAgAdi meM upayukta ho|| are vicitra vikalpa vAle aura vividha prakAra ke| viparItatA se bhare vidha-vidha karma kA baMdhana kreN||121|| isa kathana kA hai sAra yaha ki zuddhanaya upAdeya hai| ara zuddhanaya dvArA nirUpita AtmA hI dhyeya hai|| kyoMki isake tyAga se hI baMdha aura azAnti hai| isake grahaNa meM AtmA kI mukti evaM zAnti hai||122|| dhIra aura udAra mahimAyuta anAdi-anaMta jo| usa jJAna meM thiratA kare ara karmanAzaka bhAva jo|| sadjJAniyoM ko kabhI bhI vaha zuddhanaya nA heya hai| vijJAnaghana ika acala Atama jJAniyoM kA jJeya hai||123|| nija AtamA jo paramavastu use jo phicaante| Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 samayasAra kalaza padyAnuvAda adhyAtmanavanIta ara usI meM jo nita rameM ara use hI jo jAnate / / ve AsravoM kA nAza kara nita raheM Atama dhyAna meN| ve raheM nija meM kintu lokAloka unake jJAna meM / / 124 / / saMvarAdhikAra (harigIta) saMvarajayI madamatta AsravabhAva kA apalApa kr| vyAvRtya ho pararUpa se sadbodha saMvara bhAskara / / pragaTA parama Anandamaya nija Atma ke AdhAra se| sadjJAnamaya ujvala dhavala paripUrNa nijarasabhAra se // 125 / / yaha jJAna hai cidrUpa kintu rAga to jar3arUpa hai| maiM jJAnamaya Anandamaya para rAga to pararUpa hai| isataraha ke abhyAsa se jaba bhedajJAna udita huaa| Anandamaya rasapAna se taba manobhAva mudita huaa||126|| (rolA) bhedajJAna ke isa avirala dhArA pravAha se| kaise bhI kara prApta kare jo zuddhAtama ko / / aura nirantara usameM hI thira hotA jaave| __ para pariNati ko tyAga niraMtara zudha ho jAve / / 127 / / bhedajJAna kI zakti se nijamahimA rata ko| zuddhatattva kI upalabdhi nizcita ho jaave|| zuddhatattva kI upalabdhi hone para uske| atizIghra hI saba karmoM kA kSayaho jAve / / 128 / / Atmatattva kI upalabdhi ho bhedajJAna se| Atmatattva kI upalabdhi se saMvara hotaa|| isIlie to sacce dila se nitaprati krnaa| 105 are bhavyajana ! bhavyabhAvanA bhedajJAna kI / / 1 2 9 / / are bhavyajana! bhavyabhAvanA bhedajJAna kii| sacce mana se bina virAma ke tabataka bhaanaa|| jabataka para se ho virakta yaha jJAna jJAna meN| hI thirana hojAya adhikakyA kaheMjinezvara / / 130 / / abataka jo bhI hue siddha yA Age hoNge| mahimA jAno eka mAtra saba bhedajJAna kii|| aura jIva jo bhaTaka rahe haiM bhavasAgara meN| bhedajJAna ke hI abhAva se bhaTaka rahe haiN||131|| bhedajJAna se zuddhatattva kI upalabdhi ho / zuddhatattva kI upalabdhi se rAganAza ho|| rAganAza se karmanAza ara karmanAza se| jJAna jJAna meM thira hokara zAzvata ho jAve / / 132 / / nirjarAdhikAra (harigIta) AgAmi baMdhana rokane saMvara sajaga sannaddha ho| rAgAdi ke avarodha se jaba kamara kasa ke khar3A ho / / ara pUrvabaddha karama dahana ko nirajarA taiyAra ho| taba jJAnajyoti yaha arenita hI amUrchita kyoM na ho||133|| jJAnI baMdhe nA karma se saba karma karate-bhogate / yaha jJAna kI sAmarthya ara vairAgya kA bala jAniye / / 134 / / (dohA) baMdhe na jJAnI karma se, bala virAga ara jnyaan| yadyavi seveM viSaya ko, tadapi asevaka jAna / / 135 / / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 adhyAtmanavanIta samayasAra kalaza padyAnuvAda 107 jAne binA nija AtamA jinavara kahaiM saba vyartha (harigIta) nijabhAva ko nija jAna apanApana kareM jo aatmaa| parabhAva se ho bhinna nita nija meM rameM jo AtamA / / ve AtamA saddRSTi unake jJAna ara vairAgya bl| ho niyamase-yaha jAniye pahicAniyenija Atmabala // 136 / / maiM svayaM samyagdRSTi hU~ hU~ baMdha se virahita sada yaha mAnakara abhimAna meM pulakita vadana mastaka utthaa|| jo samiti AlaMbe mahAvrata AcareM para pApamaya / digmUr3ha jIvoM kA are jIvana nahIM adhyAtmamaya / / 137 / / apadapada meM matta nita andhe jagata ke praanniyo| yaha pada tumhArA pada nahIM nija jAnakara kyoM so rahe / / jAgo idhara Ao raho nita magana paramAnanda meN| ho paramapadamaya tuma svayaM tuma svayaM ho caitanyamaya / / 138 / / are jisake sAmane hoM sabhI pada bhAsita apd| saba ApadAoM se rahita ArAdhya hai vaha jJAna pada / / 139 / / usa jJAna ke AsvAda meM hI nita ramejo aatmaa| ara dvandamaya AsvAda meM asamartha hai jo AtamA / / AtmAnubhava ke svAda meM hI magana hai jo AtamA / sAmAnya meM ekatva ko dhAraNa kare vaha aatmaa||140|| saba bhAva pI saMvedanAe~ matta hokara svayaM hii| hoM uchalatI jisa bhAva meM adbhutanidhi vaha aatmaa|| bhagavAna vaha caitanya ratnAkara sadA hI eka hai| phira bhI anekAkAra hokara svayaM meM hI uchalatA / / 141 / / paMcAgni tapa yA mahAvrata kucha bhI karo siddhi nhiiN| mokSamaya jo jJAnapada vaha jJAna se hI prApta ho| nija jJAna guNa ke binA usako koI pA sakatA nhiiN||142|| (dohA) kriyAkANDa se nA mile, yaha Atama abhirAma / jJAnakalA se sahaja hI sulabha AtamArAma / / ata: jagata ke prANiyo! chor3a jagata kI aash| jJAnakalA kA hI are! karo nitya abhyAsa / / 143 / / aciMtyazakti dhAraka are cintAmaNi caitanya / siddhAratha yaha AtamA hI hai koI na anya / / sabhI prayojana siddha haiM phira kyoM para kI aash| jJAnI jAne yaha rahasa kare na para kI Aza / / 144 / / (soraThA) sabhI parigraha tyAga isaprakAra sAmAnya se| vividha vastu parityAga aba Age vistAra se||145|| (dohA) hoMya karma ke udaya se, jJAnI ke jo bhog| parigrahatva pAve nahIM, kyoMki rAgaviyoga / / 146 / / (harigIta) hama jinheM cAheM are unakA bhoga ho sakatA nhiiN| kyoMkipala-pala pralaya pAveMvedya-vedaka bhAva saba / / basa isalie sabake prati ati hI virakta raheM sdaa| cAheM na kucha bhI jagata meM nijatattvavida vidvAnajana / / 147 / / jabataka kaSAyita na kareM sarvAMga phiTakari Adi se| tabatalaka sUtI vastra para sarvAMga raMga car3hatA nhiiN|| Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 adhyAtmanavanIta basa usataraha hI rAgarasa se rikta samyagjJAnijana / saba karma karate para parIgrahabhAva ko nA prApta hoM / / 148 / / rAgarasa se rahita jJAnI jIva isa bhUloka meM / karmastha hoM para karmaraja se lipta hote haiM nahIM / / 149 / / svayaM hI hoM pariNamita svAdhIna haiM saba vastuyeM / ara anya ke dvArA kabhI ve nahIM badalI jA sakeM / / jima parajanita aparAdha se baMdhate nahIM jana jagata meM / tima bhoga bhoge kintu jJAnIjana kabhI baMdhate na ha I I I I 1 5 0 karma karanA jJAniyoM ko ucita ho sakatA nahIM / phira bhI bhogAsakta jo durbhukta hI ve jAniye / ho bhogane se baMdha nA para bhogane ke bhAva se / to baMdha hai basa isalie nija AtamA meM rata raho / / 151 / / tU bhoga mujhako nA kahe yaha karma nija karatAra ko / phalAbhilASI jIva hI nita karmaphala ko bhogatA / / phalAbhilASAvirata munijana jJAnamaya vartana kreN| saba karma karate hue bhI ve karmabaMdhana nA kareM / / 152 / / jise phala kI cAha nA vaha kare - yaha jaMcatA nahIM / yadi vivazatA vaza A par3e to bAta hI kucha aura hai / / akaMpa jJAnasvabhAva meM thira raheM jo ve jJAnijana / saba karma karate yA nahIM - yaha kauna jAne vi vajra kA ho pAta jo trailokya ko vihvala kare / phira bhI are atisAhasI sadRSTijana nizcala raheM / / nizcala raheM nirbhaya raheM nizaMka nija meM hI raheM / nisarga hI nijabodhavapu nija bodha se acyuta raheM / / 154 / / jJa ja na I I 1 5 3 I I samayasAra kalaza padyAnuvAda 109 ihaloka ara paraloka se merA na kucha sambandha hai / ara bhinna para se eka yaha cilloka hI mama loka hai / / jaba jAnate yaha jJAnijana taba hoMya kyoM bhayabhIta ve / ve to satata niHzaMka ho nijajJAna kA anubhava kareM / / 155 / / cUMki eka - abheda meM hI vedya-vedaka bhAva hoM / ataeva jJAnI nitya hI nijajJAna kA anubhava kareM / / ana vedanA koi hai nahIM taba hoMya kyoM bhayabhIta ve / ve to satat niHzaMka ho nijajJAna kA anubhava kareM / / 156 / / nija AtamA sat aura sat kA nAza ho sakatA nahIM / hai sadA rakSita sat arakSAbhAva ho sakatA nahIM / / jaba jAnate yaha jJAnijana taba hoMya kyoM bhayabhIta veM / ve to satat niHzaMka ho nijajJAna kA anubhava kareM / / 157 / / koI kisI kA kucha kare yaha bAta saMbhava hai nahIM / saba haiM surakSita svayaM meM agupti kA bhaya hai nahIM / jaba jAnate yaha jJAnijana taba hoMya kyoM bhayabhIta ve / ve to satata ni:zaMka ho nijajJAna kA anubhava kareM / / 158 / / mRtyu kahe sArA jagata basa prANa ke uccheda ko / jJAna hI hai prANa mama usakA nahIM uccheda ho / / taba maraNabhaya ho kisataraha hoM jJAnijana bhayabhIta kyoM / ve to satata niHzaMka ho nija jJAna kA anubhava kareM / / 159 / / isameM acAnaka kucha nahIM yaha jJAna nizcala eka hai / yaha hai sadA hI ekasA evaM anAdi anaMta hai / / jaba jAnate yaha jJAnijana taba hoMya kyoM bhayabhIta ve / ve to satata niHzaMka ho nija jJAna kA anubhava kareM / / 160 / / ( dohA ) Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 samayasAra kalaza padyAnuvAda 111 adhyAtmanavanIta nita niHzaMka sadvRSTi ko karmabaMdha na hoy| pUrvodaya ko bhogate satata nirjarA hoya / / 161 / / baMdha na ho nava karma kA pUrva karma kA nAza / nRtya kareM aSTAMga meM samyagjJAna prakAza / / 162 / / baMdhAdhikAra (harigIta) madamatta ho madamoha meM isa baMdha ne nartana kiyaa| rasarAga ke udgAra se saba jagata ko pAgala kiyA / / udAra ara AnandabhojI dhIra nirupadhi jJAna ne| ati hI anAkulabhAva se usa baMdha kA mardana ki ya / / / 1 6 3 / / karma kI ye vargaNAe~ baMdha kA kAraNa nhiiN| atyanta caMcala yoga bhI haiM baMdha ke kAraNa nhiiN|| karaNa kAraNa haiM nahIM cid-acid hiMsA bhI nhiiN| basa baMdha ke kAraNa kahe ajJAnamaya rAgAdi hii||164|| bhale hI saba karmapudgala se bharA yaha loka ho| bhale hI mana-vacana-tana parispandamaya yaha yoga ho|| cid acid kA ghAta evaM karaNa kA upabhoga ho| phira bhI nahIM rAgAdi virahita jJAniyoM ko baMdha ho / / 165 / / to bhI nirargala pravartana to jJAniyoM ko varNya hai| kyoMki nirargala pravartana to baMdha kA sthAna hai|| vAMcchArahita jo pravartana vaha baMdha virahita jaaniye| jAnanA karanA paraspara virodhI hI mAniye / / 166 / / jo jJAnIjana haiM jAnate ve kabhI bhI karate nhiiN| karanA to basa rAga hai jo kareM ve jAne nahIM / / ajJAnamaya yaha rAga to hai bhAva adhyavasAna hii| baMdhakAraNa kahe ye ajJAniyoM ke bhAva hI / / 167 / / jIvana-maraNa aradukkha-sukhasaba prANiyoMkesadA hii| apane karma ke udaya ke anusAra hI hoM niyama se / / kare koI kisI ke jIvana-maraNa ara dukkh-sukh| vividha bhUloM se bharI yaha mAnyatA ajJAna hai||168|| kare koI kisI ke jIvana-maraNa ara dukkh-sukh| mAnate haiM jo puruSa ajJAnamaya isa bAta ko / / kartRtva rasa se labAlaba haiM ahaMkArI ve puruSa / bhava-bhava bhrameM mithyAmatI ara AtmaghAtI ve puruSa / / 169 / / (dohA) vividha karma baMdhana kareM jo mithyaadhyvsaay| mithyAmati nizadina kareM ve mithyAdhyavasAya / / 170 / / niSphala adhyavasAna meM mohita ho yaha jIva / sarvarUpa nija ko kare jAne saba nijarUpa / / 171 / / (rolA) yadyapi cetana pUrNa vizva se bhinna sadA hai, phira bhI nijakokarevizvamaya jisake kaarnn| mohamUla vaha adhavasAya hI jisake na ho, paramapratApI dRSTivaMta ve hI munivara haiM / / 172 / / (ADilla) saba hI adhyavasAna tyAgane yogya haiM, yaha jo bAta vizeSa jinezvara ne khii| isakA to spaSTa artha yaha jAniye, anyAzrita vyavahAra tyAgane yogya hai / / paramazuddhanizcayanaya kA jo jJeya hai, zuddha nijAtamarAma eka hI dhyeya hai| Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 samayasAra kalaza padyAnuvAda 113 yaha karmakAlimA vilIyamAna ho rahI / / jisake udaya ko koI nahIM roka sake, adbhuta zorya se vikAsamAna ho rhii| kamara kase hue dhIra-vIra gaMbhIra, aisI divyajyoti prakAzamAna ho rahI / / 179 / / mokSa adhikAra (harigIta) nija AtamA ara baMdha ko kara pRthak prajJAchaini se| sadjJAnamaya nija Atma ko kara sarasa paramAnanda se / / utkRSTa hai kRtakRtya hai paripUrNatA ko prApta hai| pragaTita huI vaha jJAnajyoti jo svayaM meM vyApta adhyAtmanavanIta yadi aisI hai bAta to munijana kyoM nahIM, zuddhajJAnaghana Atama meM nizcala rheN||173|| (soraThA) kahe jinAgama mA~hi zuddhAtama se bhinna jo| rAgAdika pariNAma karmabaMdha ke hetu ve|| yahA~ prazna aba eka una rAgAdika bhAva kaa| yaha Atama yA anya kauna hetu hai aba kahaiM / / 174 / / agnirUpa na hoya sUryakAntamaNi sUrya bina / rAgarUpa na hoya yaha Atama parasaMga bina / / 175 / / (dohA) aise vastusvabhAva ko jAne vijJa sadIva / apanApana nA rAga meM ata: akAraka jIva / / 176 / / aise vastusvabhAva ko nA jAne alpajJa / dhare ekatA rAga meM nahIM akAraka ajJa / / 177 / / (savaiyA ikatIsA) paradravya haiM nimitta parabhAva naimittika, naimittika bhAvoM se kaSAyavAna ho rhaa| bhAvIkarmabaMdhana ho ina kaSAyabhAvoM se, baMdhana meM AtamA vilAyamAna ho rahA / / isaprakAra jAna parabhAvoM kI saMtati ko, jar3a se ukhAr3a sphurAyamAna ho rhaa| Anandakanda nija-Atama ke vedana meM, nijabhagavAna zobhAyamAna ho rahA / / 178 / / baMdha ke jo mUla una rAgAdikabhAvoM ko, jar3a se ukhAr3ane udIyamAna ho rhii| jisake udaya se cinmayaloka kI, sUkSma anta:saMdhi meM ati tIkSNa prajJAchaini kA / ati nipuNatAseDAlakara ati nipuNajana ne bndhko|| ati bhinna karake AtamA se AtamA meM jama gye| ve hI vivekI dhanya haiM jobhavajaladhi se tara gye||181|| svalakSaNoM ke prabalabala se bhedakara parabhAva ko| cidalakSaNoM se grahaNa kara caitanyamaya nijabhAva ko / / yadi bheda ko bhI prApta ho guNa dharma kAraka Adi se| to bhale ho para maiM to kevala zuddha cinmayamAtra huuN||182 / / hai yadyapi advaita hI yaha cetanA isa jagata meN| kintu phira bhI jJAnadarzana bheda se do rUpa hai|| yaha cetanA darzana sadA sAmAnya avalokana kre| para jJAna jAne saba vizeSoM ko tadapi nija meM rahe / / Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 samayasAra kalaza padyAnuvAda adhyAtmanavanIta astitva hI nA rahe inake binA cetana dravya cetanA ke binA cetana dravya kA astitva kyA ? cetana nahIM bina cetanA cetana binA nA cetnaa| basa isalie he Atman ! inameM sadA hI ceta nA / / 183 / / (dohA) cinmaya cetanabhAva haiM para haiM para ke bhAva / upAdeya cidbhAva haiM heya sabhI parabhAva / / 184 / / (harigIta) maiM to sadA hI zuddha paramAnanda cinmayajyoti huuN| sevana kareM siddhAnta yaha saba hI mumukSu bandhujana / / jo vividha parabhAva mujhameM dikheM ve mujha se pRthak / ve maiM nahIM hU~ kyoMki ve mere lie paradravya haiM / / 185 / / (dohA) paragrAhI aparAdhijana bA~dhe karma sadIva / sva meM hI saMvRtta jo ve nA baMdhe kadIva / / 186 / / (harigIta) jo sAparAdhI nirantara ve karmabaMdhana kara rhe| jo niraparAdhI ve kabhI bhI karmabaMdhana nA kreN|| azuddha jAne AtamA ko sAparAdhI jana sdaa| zuddhAtmasevI niraparAdhI zAnti seveM sarvadA / / 187 / / are muktimArga meM cApalya ara paramAda ko| hai nahIM koI jagaha koI aura AlaMbana nhiiN|| basa isalie hI jabatalaka Anandadhana nija aatmaa| kI prapti na ho tabatalaka tuma nitya dhyAvo aatmaa||188|| (rolA) pratikramaNa bhI are jahA~ viSa-jahara kahA ho, amRta kaise kaheM vahA~ apratikramaNa ko|| are pramAdI loga adho-adha: kyoM jAte haiM ? isa pramAda ko tyAga urdhva meM kyoM nahIM jaate?||189|| kaSAyabhAva se Alasa karanA hI pramAda hai, yaha pramAda kA bhAva zuddha kaise ho sakatA ? nijarasa se paripUrNa bhAva meM acala raheM jo, alpakAla meM ve munivara hI baMdhamukta hoM / / 190 / / are azuddhatA karanevAle paradravyoM ko, are dUra se tyAga svayaM meM lIna rahe jo| aparAdhoM se dUra baMdha kA nAza kareM ve, zuddhabhAva ko prApta mukta ho jAte haiM ve / / 191 / / baMdha-cheda se mukta huA yaha zuddha AtamA, nijarasa se gaMbhIra dhIra paripUrNa jJAnamaya / udita huA hai apanI mahimA meM mahimAmaya, acalaanAkulaajaakhaNDayahajJAnadivAkara / / 192 / / sarvavizuddhajJAna adhikAra (rolA) jisane kartR-bhoktRbhAva saba naSTa kara diye, baMdha-mokSa kI racanA se jo sadA dUra hai| hai apAra mahimA jisakI TaMkotkIrNa jo; jJAnapuMja vaha zuddhAtama zobhAyamAna hai||193|| (dohA) jaise bhokta svabhAva nahIM vaise krtRsvbhaav| Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAra kalaza padyAnuvAda adhyAtmanavanIta karttApana ajJAna se jJAna akArakabhAva / / 194 / / (rolA) nijarasa se suvizuddha jIva zobhAyamAna hai| jhalake lokAloka jyoti sphurAyamAna hai|| aho akartA Atama phira bhI baMdha ho rhaa| yaha apAra mahimA jAno ajJAnabhAva kI / / 195 / / (dohA) jaise kartRsvabhAva nahIM vaise bhoktRsvbhaav| bhoktApana ajJAna se jJAna abhoktAbhAva / / 196 / / (rolA) prakRtisvabhAvarata ajJAnI haiM sadA bhogate / prakRtisvabhAva sevirata jJAnijana kbhiinbhogeN|| nipuNajano! nijazuddhAtamamaya jJAnabhAva ko| apanAo tuma sadA tyAga ajJAnabhAva ko||197 / / (soraThA) nizcala zuddhasvabhAva, jJAnI kare na bhogve| jAne karmasvabhAva, isa kAraNa vaha mukta hai / / 198 / / (harigIta) nija AtamA hI kare sabakucha mAnate ajJAna se| hoM yadyapi ve mumukSu para rahita AtamajJAna se / / adhyayana kareM cAritra pAleM aura bhakti kareM pr| laukikajanoMvata unheM bhI to mukti kI prApti na ho||199|| (dohA) jaba koI saMbaMdha nA para ara Atama maaNhi| taba kartA paradravya kA kisavidha AtmakahA~hi / / 20 / / (rolA) jaba koI saMbaMdha nahIM hai do dravyoM meM, taba phira kartAkarmabhAva bhI kaise hogA? isIlie to maiM kahatA hU~ nija ko jAno; sadA akartA are jagatajana are munijana / / 201 / / isa svabhAva ke sahaja niyama jo nahIM jAnate, are vicAre ve to DUbe bhavasAgara meN| vividha karma ko karate haiM basa isIlie ve, bhAvakarma ke kartA hote anya koI nA / / 202 / / are kArya kartA ke binA nahIM ho sakatA, bhAvakarma bhI eka kArya hai saba jaga jAne / aura paudgalika prakRti sadA hI rahI acetana; vaha kaise kara sakatI cetana bhAvakarma ko|| prakRti-jIva donoM hI milakara use kareM to phira donoM milakara hI phala kyoM nA bhogeM? bhAvakarma to cetana kA hI kare anusaraNa, isakAraNa yaha jIva kahA hai unakA kartA / / 203 / / koI kartA mAna karma ko bhAvakarma kA, Atama kA kartRtva ur3Akara are srvthaa| aura kathaMcit kartA Atama kahanevAlI; syAdvAdamaya jinavANI ko kopita karate / / unhIM mohamohitamativAle alpajJoM ke, saMbodhana ke lie sahetuka syAdvAdamaya / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 adhyAtmanavanIta samayasAra kalaza padyAnuvAda vastu kA svarUpa samajhAte are bhavyajana, aba Age kI gAthAoM meM kundakunda muni / / 204 / / are jaina hokara bhI sAMkhyoM ke samAna hI, isa Atama ko sadA akartA tuma mata jaano| bhedajJAna ke pUrva rAga kA kartA Atama; bhedajJAna hone para sadA akartA jAno / / 205 / / jo karttA vaha nahIM bhogatA isa jagatI meM, aisA kahate koI AtamA kSaNika maankr| nityarUpa se sadA prakAzita svayaM AtamA, mAno unakA moha nivAraNa svayaM kara rahA / / 206 / / (soraThA) vRttimAna ho naSTa, vRttyaMzoM ke bheda se| kartA bhoktA bhinna; isa bhaya se mAno nahIM / / 207 / / (rolA) yaha Atama haikSaNikakyoMkiyaha paramazuddha hai| jahA~kAla kI bhI upAdhi kI nahIM azuddhi / / isI dhAraNA se chUTA tyoM nitya aatmaa| jyoM DorA bina muktAmaNi se hAra na banatA / / 208 / / kartA-bhoktA meM abheda ho yuktivaza se, bhale bheda ho athavA donoM hI na hoveN| jyoM maNiyoM kI mAlAbhedI nahIM jA sake, tyoM abheda Atama kA anubhava hameM sadA ho||209|| (dohA) are mAtra vyavahAra se karmaru kartA bhinna / nizcayanaya se dekhiye donoM sadA abhinna / / 210 / / are kabhI hotA nahIM kartA ke bina karma / nizcaya se pariNAma hI pariNAmI kA karma / / sadA badalatA hI rahe yaha pariNAmI dravya / ekarUpa rahatI nahIM vastu kI thiti nitya / / 211 / / (rolA) yadyapi AtamarAma zaktiyoM se hai zobhita / aura loTatA bAhara-bAhara paradravyoM ke|| para praveza pA nahIM sakegA una dravyoM meN| phira bhI Akula-vyAkula hokara klezapA rhaa||212|| eka vastu ho nahIM kabhI bhI anya vastu kii| vastu vastu kI hI hai - aisA nizcita jaano| aisA hai to anya vastu yadi bAhara lotte| tophira vaha kyA kara sakatI hai anya vastu kaa||213|| svayaM pariNamita ekavastu yadi paravastu kaa| kucha karatI hai - aisA jo mAnA jAtA hai|| vaha kevala vyavahArakathana hai nizcaya se to| eka dUsare kA kucha karanA zakya nahIM hai / / 214 / / eka dravya meM anya dravya rahatA ho - aisA / bhAsita kabhI nahIM hotA hai jJAnijanoM ko|| zuddhabhAva kA udaya jJeya kA jJAna, na jAne / phira bhI kyoM ajJAnIjana Akula hote haiM / / 215 / / zuddhadravya kA nijarasarUpa pariNamana hotaa| vaha pararUpa yA para usarUpa nahIM ho sakate / / are cA~danI kI jyoM bhUmi nahIM ho sktii| tyoM hI kabhInahIM ho sakate jJeya jJAna ke / / 216 / / tabataka rAga-dveSa hote haiM jabataka bhAI ! Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 adhyAtmanavanIta samayasAra kalaza padyAnuvAda 121 ko dhAraNa kara nija meM nitya magana rahate jJAna-jJeya kA bheda jJAna meM udita nahIM ho|| jJAna-jJeya kAbheda samajhakara rAga-dveSa ko, meTa pUrNata: pUrNa jJAnamaya tuma ho jAvo / / 217 / / yahI jJAna ajJAnabhAva se rAga-dveSamaya / ho jAtA para tattvadRSTi se vastu nahIM ye / / tattvadRSTi ke bala se kSayakara ina bhAvoM ko| ho jAtI hai acala sahaja yaha jyoti prkaashit||218|| tattvadRSTi se rAga-dveSa bhAvoM kA bhaaii| kartA-dhartA koI anya nahIM ho sktaa|| kyoMki hai atyanta pragaTa yaha bAta jagata meN| dravyoM kA utpAda svayaM se hI hotA hai / / 219 / / rAga-dveSa paidA hote haiM isa Atama meM / usameM paradravyoM kA koI doSa nahIM hai / / yaha ajJAnI aparAdhI hai inakA kartA / yaha abodha ho naSTa ki maiM to svayaMjJAna huuN||220|| are rAga kI utpatti meM paradravyoM ko| ekamAtra kAraNa batalAte jo ajJAnI / / zuddhabodha se virahita ve aMdhe jana jaga meN| ___ are kabhI bhI mohanadI se pAra na hoMge / / 221 / / jaise dIpaka dIpya vastuoM se aprabhAvita / vaise hI jJAyaka jJeyoM se vikRta na ho|| phira bhI ajJAnIjana kyoM asahaja hote haiN| na jAne kyoM vyAkula ho vicalita hote haiM / / 222 / / rAga-dveSa se rahita bhUta-bhAvI karmoM se| mukta svayaM ko ve nita hI anubhava karate haiN|| aura svayaM meM rata raha jJAnamayI cetntaa| jJAna cetanA zuddha jJAna ko kare prakAzita / zuddhajJAna ko roke nita ajJAna cetanA / / aura baMdha kI kartA yaha ajJAna cetnaa| yahI jAna ceto Atama nita jJAna cetanA / / 224 / / bhUta bhaviSyata vartamAna ke sabhI karma kRta / kArita ara anumodanAdi maiM sabhI ora se| sabakA kara parityAga hRdayasevacana-kAya se| avalambana letA hU~ parama niSkarmabhAva kA / / 225 / / mohabhAva se bhUtakAla meM karma kiye jo| una sabakA hI pratikramaNa karake aba maiM to|| varta rahA hU~ are nirantara svayaM svayaM ke| zuddha buddha caitanya parama niSkarma Atma meM / / 226 / / mohabhAva se vartamAna meM karma kiye jo| una sabakA Alocana karake hI aba varta rahA hU~ are nirantara svayaM svayaM ke| zuddha buddha caitanya parama niSkarma Atma meM / / 227 / / naSTa ho gayA mohabhAva jisakA aisA maiN| karake pratyAkhyAna bhAvikarmoM kA aba to|| varta rahA hU~ are nirantara svayaM svayaM ke| zuddha buddha caitanya parama niSkarma Atma meM / / 228 / / tIna kAla ke saba karmoM ko chor3a istrh| paramazuddhanizcayanaya kA avalambana lekr|| nirmohI ho varta rahA hU~ svayaM svayaM ke| zuddha buddha caitanya parama niSkarma Atma meM / / 229 / / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 samayasAra kalaza padyAnuvAda adhyAtmanavanIta karma vRkSa ke viSaphala mere bina bhoge hii| khira jAyeM basa yahI bhAvanA bhAtA hU~ maiM / / kyoMki maiM to varta rahA hU~ svayaM svayaM ke| zuddha buddha caitanya parama niSkarma Atma meM / / 230 / / saba karmoM ke phala se sanyAsI hone se| Atama se atirikta pravRtti se nivRtta ho / / cidlakSaNa Atama ko atizaya bhogarahA huuN| yahapravRtti hIbanIrahebasaamita iskaaltk||231|| (vasaMtatilakA) re pUrvabhAvakRta karmajaharataru ke| ajJAnamaya phala nahIM jo bhogate haiN|| ho tRpta svayaM meM cirakAla taka ve| niSkarma sukhamaya dazA ko bhogate haiM / / 232 / / re karmaphala se sanyAsa lekr| sadjJAna cetanA ko nija meM nacAo / / pyAlA piyo nita prazamarasa kA nirantara / sukha meM raho abhI se cirakAlataka tuma / / 233 / / (dohA) apane meM hI magana hai acala anAkula jJAna / yadyapi jAne jJeya ko tadapi bhinna hI jAna / / 234 / / (harigIta) hai anya dravyoM se pRthak virahita grahaNa ara tyAga se| yahajJAnanidhinija meM niyata vastutvakodhAraNa kiye|| hai Adi-anta vibhAga virahita sphurita Anandaghana / hosahaja mahimAprabhAbhAsvara zuddha anupama jJAnaghana / / 235 / / jinane sameTA svayaM hI saba zaktiyoM ko svayaM meN| saba ora se dhAraNa kiyA ho svayaM ko hI svayaM meM / / mAno unhIM ne tyAgane ke yogya jo vaha taja diyaa| ara jo grahaNa keyogya vaha saba bhI unhIM nepaaliyaa||236|| (soraThA) jJAnasvabhAvI jIva paradravyoM se bhinna hii| kaise kaheM sadeha jaba AhAraka hI nahIM / / 237 / / zuddhajJAnamaya jIva ke jaba deha nahIM khii| taba phira yaha dravaliMga zivamaga kaise ho ske|||238|| (dohA) mokSamArga basa eka hI ratnatrayamaya hoya / ata: mumukSu ke lie vaha hI sevana yogya / / 239 / / (harigIta) dRgajJAnamaya vRttyAtmaka yaha eka hI hai mokSapatha / thita raheM anubhava kareM ara dhyAve ahirniza jo puruSa / / jo anya ko na chuyeM ara nija meM vihAra kareM satata / ve puruSa hI atizIghra hI samasAra ko pAve udi ta / / 2 4 0 / / jo puruSa taja pUrvokta patha vyavahAra meM vartana kreN| tara jAyeMge yaha mAnakara dravyaliMga meM mamatA dhreN|| ve nahIM dekheM AtmA nija amala eka udyotamaya / ara akhaNDa abhedacinmaya aja atula Alokamaya / / 241 / / tuSa mA~hi mohita jagatajana jyoM eka tuSa hI jAnate / ve mUDha tuSa saMgraha kareM tandula nahIM pahicAnate / / vyavahAramohita mUr3ha tyoM vyavahAra ko hI jaante| Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 adhyAtmanavanIta Anandamaya sadjJAnamaya paramArtha nahIM pahicAnate / / 242 / / yadyapI paradravya hai dravaliMga phira bhI ajajJana / basa usI meM mamatA dhareM dravaliMga mohita andhajana / / dekheM nahIM jAne nahIM sukhamaya samaya ke sAra ko / basa isalie hI ajJajana pAte nahIM bhavapAra ko / / 243 / / kyA lAbha hai aise analpa vikalpoM ke jAla se / basa eka hI hai bAta yaha paramArtha kA anubhava karo / / kyoMki nijarasabharita paramAnanda ke AdhAra se / kucha bhI nahIM hai adhika sunaloisa samaya ke sAra se / / 244 / / ( dohA ) jJAnAnandasvabhAva ko karatA huA pratyakSa / are pUrNa aba ho rahA yaha akSaya jagacakSu || 245 / / isaprakAra yaha AtamA acala abAdhita eka / jJAnamAtra nizcita huA jo akhaNDa saMvedya / / 246 / / pariziSTa ( kuNDaliyA ) yadyapi saba kucha A gayA kucha bhI rahA na zeSa / phira bhI isa pariziSTa meM sahaja prameya vizeSa / / prameya vizeSa sahaja bha jJAnamAtra va ma Atama syAdvAda samajhAte paramavyavasthA vastutattva kI prastuta paramajJAnamaya paramAtama kA cintana karate / / 247 / / T ya upAyopeya I se / / karake / ( harigIta ) bAhyArtha ne hI pI liyA nijavyaktatA se rikta jo / samayasAra kalaza padyAnuvAda 125 vaha jJAna to sampUrNata: pararUpa meM vizrAnta hai / para se vimukha ho svonmukha sadjJAniyoM kA jJAna to / 'svarUpa se hI jJAna hai' - isa mAnyatA se puSTa hai / / 248 / / isa jJAna meM jo jhalakatA vaha vizva hI basa jJAna hai / abudha aisA mAnakara svacchanda ho vartana kareM / / ara vizva ko jo jAnakara bhI vizvamaya hote nahIM / ve syAdvAdI jagata meM nijatattva kA anubhava kareM / / 249 / / china-bhinna ho cahu~ ora se bAhyArtha ke parigrahaNa se / khaNDa-khaNDa hokara naSTa hotA svayaM ajJAnI pazu / / ekatva ke parijJAna se bhramabheda jo parityAga deM / ve syAdvAdI jagata meM ekatva kA anubhava kareM / / 250 / / jo maila jJeyAkAra kA dho DAlane ke bhAva se / svIkRta kareM ekatva ko ekAnta se ve naSTa hoM / / anekatva ko jo jAnakara bhI ekatA chor3e nahIM / ve syAdvAdI svataH kSAlita tattva kA anubhava kareM / / 251 / / indriyoM se jo dikhe aise tanAdi padArtha meM / ekatva kara hoM naSTa jana nijadravya ko dekheM nahIM / / nijadravya ko jo dekhakara nijadravya meM hI rata raheM / ve syAdvAdI jJAna se paripUrNa ho jIvita raheM / / 252 / / saba dravyamaya nija AtamA yaha jagata kI da va T sa na T I 7 basa rata rahe paradravya meM svadravya ke bhramabodha se / / paradravya ke nAstitva ko svIkAra saba dravya meM / nijajJAna bala se syAdvAdI rata raheM nijadravya meM / / 253 / / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta parakSetravyApIjJeya-jJAyaka AtamA parakSetramaya / yaha mAnakara nijakSetra kA apalApa karate ajJajana / / jo jAnakara parakSetra ko parakSetramaya hote nhiiN| ve syAdvAdI nijarasI nijakSetra meM jIvita raheM // 254 / / maiM hI rahU~ nijakSetra meM isa bhAva se parakSetragata / jo jJeya unake sAtha jJAyakabhAva bhI parityAga kara / / hoM tucchatA ko prApta zaTha para jJAnijana parakSetragata / re chor3akara saba jJeya ve nijakSetra ko chor3e nhiiN||255|| nijajJAna ke ajJAna se gatakAla meM jAne gye| jo jJeya unake nAza se nija nAza mAne ajJajana / / naSTa hoM parajJeya para jJAyaka sadA kAyama rhe| nijakAla se astitva hai - yaha jAnate haiM vi jJa ja na / / 2 5 6 / / arthAlambanakAla meM hI jJAna kA astitva hai| yaha mAnakara parajJeyalobhI loka meM Akula rheN|| parakAla se nAstitva lakhakara syAdvAdI vijJajana / jJAnamaya Anandamaya nija AtamA meM dRr3ha raheM / / 257 / / parabhAva se nijabhAva kA astitva mAne ajJajana / para meM rameM jaga meM bhrame nija AtamA ko bhUlakara / / para bhinna ho parabhAva se jJAnI rame nijabhAva meN| basa isalie isa loka meM ve sadA hI jIvita samayasAra kalaza padyAnuvAda 127 para syAdvAdI to sadA ArUr3ha haiM nijabhAva meN| virahita sadA parabhAva se vilaseM sadA niSkampa ho / / 259 / / utpAda-vyaya ke rUpa meM vahate hue pariNAma lkh| kSaNabhaMga ke par3a saMga nija kA nAza karate ajJajana / / caitanyamaya nija AtamA kSaNabhaMga hai para nitya bhIyaha jAnakara jIvita raheM nita syAdvAdI vijJajana / / 260 / / hai bodha jo TaMkotkIrNa vizuddha usakI Aza se| cipariNati nirmala uchalatI se satat inkAra kara / / ajJajana hoM naSTa kintu syAdvAdI vijJajana / anityatA meM vyApta hokara nitya kA anubhava kreN||261|| (dohA) mUDhajanoM ko isataraha jJAnamAtra smjhaay| anekAnta anubhUti meM utarA AtamarAya / / 262 / / anekAnta jinadeva kA zAsana rahA alNghy| vastuvyavasthA thApakara thApitasvayaM prasiddha / / 263 / / (rolA) ityAdika aneka zakti se bharI huI hai| phira bhI jJAnamAtramayatA ko nahIM chodd'tii|| aura kramAkramabhAvoM se jo mecaka hokara / dravya aura paryAyamayI cidvastu loka meM / / 264 / / anekAnta kI divyadRSTi se svayaM dekhte| vastutattva kI ukta vyavasthA are santajana / / syAdvAda kIadhikAdhikazuddhiko lakha ar| nahIM lAMghakara jinanIti ko jJAnI hote / / 265 / / (vasaMtatilakA) re jJAnamAtra nija bhAva akNpbhuumi| saba jJeya hI haiM AtamA yaha mAnakara svacchanda parabhAva meM hI nita rameM basa isalie hI naSTa hoM / / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 adhyAtmanavanIta samayasAra kalaza padyAnuvAda ko prApta karate jo apniitmohii|| sAdhakapane ko pA ve siddha hote / ara ajJa isake binA paribhramaNa karate / / 266 / / syAdvAdakauzala tathA saMyama sunizcila / se hI sadA jo nija meM jame haiN|| ve jJAna evaM kriyA kI mitratA se| supAtra ho pAte bhUmikA ko / / 267 / / uditaprabhA se jo suprabhAta krtaa| citpiNDa jo hai khilA nija ramaNatA se / / jo askhalita hai Anandamaya vaha / hotA udita adbhuta acala Atama / / 268 / / mahimA udita zuddhasvabhAva kI nit| syAdvAdadIpita lasat sadjJAna meM jaba / / taba baMdha-mokSa maga meM Apatita bhaavoN| se kyA prayojana hai tuma hI batAo // 269 / / nija zaktiyoM kA samudAya Atama / vinaSTa hotA nayadRSTiyoM se|| khaMDa-khaMDa hokara khaNDita nahIM maiN| ekAnta zAnta cinmAtra akhaNDa hU~ maiM / / 270 / / (rolA) parajJeyoM ke jJAnamAtra maiM nahIM jinezvara / maiM to kevala jJAnamAtra ha~ nizcita jaano|| jJeyoM ke AkAra jJAna kI kalloloM se| pariNata jJAtA-jJAna-jJeyamaya vastumAtra are amecaka kabhI kabhI yahamecaka dikhtaa| kabhI mecakAmecaka yaha dikhAI detA hai / / anaMta zaktiyoM kA samUha yaha Atama phira bhii| dRSTivaMta ko bhramita nahIM hone detA hai||272|| eka ora se eka svayaM meM sImita ara dhruva / anya ora se neka kSaNika vistAramayI hai|| aho AtamA kA adbhuta yaha vaibhava dekho| jise dekhakara cakita jagatajana jJAnI hote / / 273 / / eka ora se zAnta mukta cinmAtra diikhtaa| anya ora sebhava-bhavapIr3ita rAga-dveSamaya / / jIro pAmina TonA vividhyoNge| AtmA kA dhyAna karane ke lie use jAnanA Avazyaka hai| isIprakAra apane AtmA ke darzana ke lie bhI AtmA kA jAnanA Avazyaka hai| isaprakAra AtmadhyAnarUpa cAritra ke lie tathA AtmadarzanarUpa samyagdarzana ke lie AtmA kA jAnanA jarUrI hai tathA AtmajJAnarUpa samyagjJAna ke lie to AtmA kA jAnanA Avazyaka hai hii| antata: yahI niSkarSa nikalA ki dharma kI sAdhanA ke lie ekamAtra nija bhagavAna AtmA kA jAnanA hI sArthaka hai| sunakara nahIM, par3hakara nahIM; AtmA ko pratyakSa anubhUtipUrvaka sAkSAt jAnanA hI AtmajJAna hai aura isIprakAra jAnate rahanA hI AtmadhyAna hai| isaprakAra kA AtmajJAna samyagjJAna hai aura isIprakAra kA AtmadhyAna samyakcAritra hai| jaba aisA AtmajJAna aura AtmadhyAna hotA hai to usI samaya AtmapratIti bhI sahaja ho jAtI hai, AtmA meM apanApana bhI sahaja A jAtA hai, atIndriya Ananda kA vedana bhI usIsamaya hotA hai; sabakucha ekasAtha hI utpanna hotA hai aura sabakA milAkara eka nAma AtmAnubhUti hai| - AtmA hI hai zaraNa, pRSTha-221 jyoM zabda apanI zakti se hI tattva pratipAdana kreN| Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra padyAnuvAda jJAnatattvaprajJApana mahAdhikAra maMgalAcaraNa evaM pIThikA sura asura indra narendra vaMdita karmamala nirmalakarana / vRSatIrtha ke karatAra zrI varddhamAna jina zata-zata namana / / 1 / / avazeSa tIrthaMkara tathA saba siddhagaNa ko kara namana / maiM bhaktipUrvaka namU~ paMcAcArayuta saba zramaNajana / / 2 / / una sabhI ko yugapata tathA pratyeka ko pratyeka ko / maiM namU~ vidamAna mAnasa kSetra ke arahaMta ko // 3 // arahaMta siddhasamUha gaNadharadevayuta saba sUrigaNa / ara sabhI pAThaka sAdhugaNa ina sabhI ko karake namana ||4|| parizuddha darzanajJAnayuta samabhAva Azrama prApta kara / nirvANapada dAtAra samatAbhAva ko dhAraNa karU~ ||5|| nirvANa pAvaiM sura-asura-nararAja ke vaibhava sahita / yadi jJAna - darzanapUrvaka cAritra samyak prApta ho // 6 // cAritra hI basa dharma hai vaha dharma samatAbhAva hai / dRgamoha - kSobhavihIna nija pariNAma samatAbhAva hai / / 7 / / jisakAla meM jo darava jisa pariNAma se ho pariNamita / ho usImaya vaha dharmapariNata AtamA hI dharma hai // 8 // svabhAva se pariNAmamaya jiya azubha pariNata ho azubha / zubhabhAva pariNata zubha tathA zudhabhAva pariNata zuddha hai / / 9 / / pariNAma bina nA artha hai ara artha bina pariNAma nA / astitvamaya yaha artha hai basa dravyaguNaparyAyamaya / / 10 / / prApta karate mokSasukha zuddhopayogI AtamA / para prApta karate svargasukha hi zubhopayogI AtamA / / 11 / / pravacanasAra padyAnuvAda azubhopayogI AtamA ho nArakI tiryaga kunara / saMsAra meM rulatA rahe ara sahastroM dukha bhogatA / / 12 / / zuddhopayogadha 131 zuddhopayogI jIva ke hai anUpama Atmotthasukha / hai naMta atizayavaMta viSayAtIta ara avichinna hai / / 13 / / ho vItarAgI saMyamI tapayukta ara sUtrArtha vid / zuddhopayogI zramaNa ke samabhAva bhavasukha- dukkha meM / / 14 / / zuddhopayogI jIva jaga meM ghAta ghAtIkarmaraja / svayaM hI sarvajJa ho saba jJeya ko haiM jAnate / / 15 / / trailokya adhipati pUjya labdhasvabhAva ara sarvajJa jina / svayaM hI ho gaye tAtaiM svayambhU saba jana kaheM / / 16 / / yadyapi utpAda bina vyaya vyaya binA utpAda hai / tathApI utpAdavyayathiti kA sahaja samavAya hai / / 17 / / sabhI dravyoM meM sadA hI hoMya re utpAda - vyaya / dhruva bhI rahe pratyeka vastu re kisI paryAya se / / 18 / / asurendra aura surendra ko jo iSTa sarva variSTha haiN| una siddha ke zraddhAluoM ke sarva kaSTa vinaSTa hoM / / 1 / / atIndriya ho gaye jinake jJAna sukha ve svayaMbhU / jina kSINaghAtikarma teja mahAna uttama vIrya haiM / / 19 / / atIndriya ho gaye haiM jina svayaMbhU basa isalie / kevalI ke dehagata sukha - duHkha nahIM paramArtha se / / 20 / / jJAnAdhikAra kevalI bhagavAna ke saba dravya guNa - paryAyayuta / pratyakSa haiM avagrahAdipUrvaka ve unheM nahIM jAnate / / 21 / / sarvAtmaguNa se sahita haiM ara jo atIndriya ho gaye / parokSa kucha bhI hai nahIM una kevalI bhagavAna ke / / 22 / / * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 1 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 adhyAtmanavanIta yaha Atma jJAnapramANa hai ara jJAna jJeyapramANa hai| haiM jJeya lokAloka isa vidhi sarvagata yaha jJAna hai / / 23 / / are jinakI mAnyatA meM Atma jJAnapramANa naa| to jJAna se vaha hIna athavA adhika honA caahie||24|| jJAna se ho hIna acetana jJAna jAne kisataraha / jJAna se ho adhika jiya kisataraha jAne jJAna bina / / 25 / / haiM sarvagata jina aura sarva padArtha jinavaragata kahe / jina jJAnamaya basa isalie saba jJeya jinake viSaya haiM / / 26 / / re AtamA ke binA jaga meM jJAna ho sakatA nhiiN| hai jJAna Atama kintu Atama jJAna bhI hai anya bhI / / 27 / / rUpa ko jyoM cakSu jAne paraspara apraviSTha raha / tyoM Atma jJAnasvabhAva anya padArtha usake jJeya haiM / / 28 / / praviSTha raha apraviSTha raha jyoM cakSu jAne rUpa ko| tyoM atIndriya AtmA bhI jAnatA sampUrNa jaga / / 29 / / jyoM dUdha meM hai vyApta nIlama ratna apanI prabhA se / tyoM jJAna bhI hai vyApta re nizzeSa jJeya padArtha meM / / 30 / / ve artha nA hoM jJAna meM to jJAna na ho sarvagata / jJAna hai yadi sarvagata to kyoM na hoM ve jJAnagata / / 31 / / kevalI bhagavAna para nA grahe chor3e pariNameM / cahaM ora se sampUrNata: niravazeSa ve saba jAnate / / 32 / / zratajJAna se jo jAnate jJAyakasvabhAvI aatmaa| zrutakevalI unako kaheM RSigaNa prakAzaka loka ke / / 33 / / jinavarakathita pudgala vacana hI sUtra usakI jJapti hii| hai jJAna usako kevalI jinasUtra kI jJapti kheN||34|| jo jAnatA so jJAna Atama jJAna se jJAyaka nhiiN| svayaM pariNata jJAna meM saba artha thiti dhAraNa kareM / / 35 / / pravacanasArapadyAnuvAda 133 jIva hI hai jJAna jJeya tridhAvarNita dravya haiN| ve dravya Atama aura para pariNAma se saMbaMddha haiN||36|| asadbhUta hoM sadbhUta hoM saba dravya kI paryAya saba / sadjJAna meM vartamAnavat hI haiM sadA vartamAna saba / / 37 / / paryAya jo anutpanna haiM yA naSTa jo ho gaI haiN| asadbhAvI ve sabhI paryAya jJAnapratyakSa haiN||38|| paryAya jo anutpanna haiM yA ho gaI haiM naSTa jo| phira jJAna kI kyA divyatA yadi jJAta hoveM nahIM vo // 39 / / jo indriyagocara artha ko IhAdipUrvaka jAnate / ve parokSa padArtha ko jAne nahIM jinavara kheN||40|| sapradezI apradezI mUrta aura amUrta ko| anutpanna vinaSTa ko jAne atIndriya jJAna hI / / 41 / / jJeyArthamaya jo pariName nA use kSAyika jJAna ho| kaheM jinavaradeva ki vaha karma kA hI anubhavI / / 42 / / jinavara kaheM usake niyama se udayagata karmAMza haiN| vaha rAga-dveSa-vimoha basa nita vaMdha kA anubhava kare / / 43 / / yatna bina jyoM nAriyoM meM sahaja mAyAcAra tyoN| ho vihAra uThanA-baiThanA ara divyadhvani arihaMta ke||44|| puNyaphala arihaMta jina kI kriyA audayikI khii| mohAdi virahita isalie vaha kSAyikI mAnI gii|45|| yadI svayaM svabhAva se zubha-azubharUpa na pariNameM / to sarva jIvanikAya ke saMsAra bhI nA siddha ho / / 46 / / jo tAtkAlika atAtkAlika vicitra viSamapadArtha ko| cahuM ora se ika sAtha jAne vahI kSAyika jJAna hai||47|| jAne nahIM yugapad trikAlika artha jo trailokya ke| vaha jAna sakatA hai nahIM paryaya sahita ika dravya ko / / 48 / / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 134 adhyAtmanavanIta ika dravya ko paryaya sahita yadi nahIM jAne jIva to| phira jAna kaise sakegA ika sAtha dravyasamUha ko / / 49 / / padArtha kA avalamba le jo jJAna kramaza: jaantaa| vaha sarvagata ara nitya kSAyika kabhI ho sakatA nahIM / / 5 / / sarvajJa jina ke jJAna kA mAhAtmya tInoM kAla ke| jAne sadA saba artha yugapad viSama vividha prakAra ke / / 51 / / savArtha jAne jIva para unarUpa na pariNamita ho| basa isalie hai abaMdhaka nA grahe nA utpanna ho / / 52 / / namana karate jinheM narapati sura-asurapati bhaktagaNa / maiM bhI unhIM sarvajJajina ke caraNa meM karatA namana / / 2 / / sukhAdhikAra mUrta aura amUrta indriya ara atIndriya jJAna-sukha / inameM amUrta atIndriyI hI jJAna-sukha upAdeya haiM / / 53 / / amUrta ko ara mUrta meM bhI atIndriya pracchanna ko| sva-para ko sarvArtha ko jAne vahI pratyakSa hai||54|| yaha mUrtatanagata jIva mUrtapadArtha jAne mUrta se| avagrahAdikapUrvaka ara kabhI jAne bhI nahIM / / 55 / / / paudgalika sparza rasa gaMdha varNa ara zabdAdi ko| bhI indriyA~ ika sAtha dekho grahaNa kara sakatI nahIM / / 56 / / indriyA~ paradravya unako AtmasvabhAva nahIM khaa| ara jo unhIM se jJAta vaha pratyakSa kaise ho sake ?||57 / / jo dUsaroM se jJAta ho basa vaha parokSa kahA gyaa| kevala svayaM se jJAta jo vaha jJAna hI pratyakSa hai||58|| svayaM se sarvAMga se sarvArthagrAhI malarahita / avagrahAdi virahita jJAna hI sukha kahA jinavaradeva ne / / 59 / / * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 2 pravacanasArapadyAnuvAda are kevalajJAna sukha pariNAmamaya jinavara khaa| kSaya ho gaye haiM ghAtiyA re kheda bhI usake nahIM / / 6 / / arthAntagata hai jJAna lokAloka vistRta dRSTi hai| naSTa sarva aniSTa evaM iSTa saba upalabdha haiN||61|| ghAtiyoM se rahita sukha hI paramasukha yaha zravaNa kr| bhI na kareM zraddhAna to ve abhavi bhavi zraddhA kareM / / 62 / / narapatI surapati asurapati indriyaviSayadavadAha se| pIr3ita raheM saha sake nA ramaNIka viSayoM meM rameM / / 63 / / paMcendriyaviSayoM meM ratI ve haiM svabhAvika duHkhIjana / duHkha ke binA viSaviSaya meM vyApAra ho sakatA nahIM / / 64 / / indriya viSaya ko prApta kara yaha jIva svayaM svabhAva se| sukharUpa ho para deha to sukharUpa hotI hI nahIM / / 5 / / svarga meM bhI niyama se yaha deha dehI jIva ko| sukha nahIM de yaha jIva hI basa svayaM sukha-dukharUpa ho / / 66 / / timirahara ho dRSTi jisakI use dIpaka kyA kreN| jaba jiya svayaM sukharUpa ho indriya viSaya taba kyA kreN||67|| jisataraha AkAza meM ravi uSNa tejasa deva hai| basa usataraha hI siddhagaNa saba jJAna sukharu deva haiM / / 68 / / prAdhAnya hai trailokya meM aizvarya Rddhi sahita haiN| teja darzana jJAna sukha yuta pUjya zrI arihaMta haiN||3|| ho namana bArambAra suranaranAtha pada se rahita jo| apunarbhAvI siddhagaNa guNa se adhika bhava rahita jo / / 4 / / zubhapariNAmAdhikAra deva-guru-yati arcanA ara dAna upavAsAdi meN| ara zIla meM jo lIna zubha upayogamaya vaha AtamA / / 69 / / *AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA3-4 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 adhyAtmanavanIta are zubha upayoga se jo yukta vaha tiryaggati / ara deva mAnuSa gati meM raha prApta karatA viSayasukha / / 70 / / upadeza se hai siddha devoM ke nahIM hai svabhAvasukha / tanavedanA se dukhI ve ramaNIka viSayoM meM rame / / 71 / / nara-nArakI tiryaMca sura yadi dehasaMbhava duHkha ko / anubhava kareM to phira kaho upayoga kaise zubha-azubha ? / / 72 / / vajradhara ara cakradhara saba puNyaphala ko bhogate / dehAdi kI vRddhi kareM para sukhI hoM aise lage / / 73 / / zubhabhAva se utpanna vidha-vidha puNya yadi vidyamAna haiM / to ve sabhI suraloka meM viSayeSaNA paidA kareM / 74 / / are jinakI udita tRSNA duHkha se saMtapta ve / haiM dukhI phira bhI AmaraNa ve viSayasukha hI cAhate / / 75 / / indriyasukha sukha nahIM dukha hai viSama bAdhA sahita hai| hai baMdha kA kAraNa dukhada parataMtra hai vicchinna hai / / 76 / / puNya-pApa meM antara nahIM hai - jo na mAne bAta ye / saMsAra - sAgara meM bhrameM mada-moha se Acchanna ve / / 77 / / viditArthajana paradravya meM jo rAga-dveSa nahIM kreN| zuddhopayogI jIva vetanajanita duHkha ko kSaya kareM / / 78 / / saba chor3a pApAraMbha zubhacAritra meM udyata raheM / para nahIM chor3e moha to zuddhAtamA ko nA laheM / / 79 / / ho svarga ara apavarga pathadarzaka jinezvara ApahI / lokAgrathita tapasaMyamI sura-asura vaMdita ApahI / / 5 / / devendroM ke deva yativaravRSabha tuma trailokyaguru / jo nameM tumako ve manuja sukha saMpadA akSaya laheM // 6 // dravya guNa paryAya se jo jAnate arahaMta ko / ve jAnate nija AtamA dRgamoha unakA nAza ho / / 80 / / * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 5-6 pravacanasAra padyAnuvAda jo jIva vyapagata moha ho - nija Atma upalabdhi kareM / ve chor3a deM yadi rAga ruSa zuddhAtma upalabdhi kareM / / 81 / / sarva hI arahaMta ne vidhi naSTa kIne jisa vidhI / sabako batAI vahI vidhi ho namana unako saba vidhI // / 82 / / are samakita jJAna samyakcaraNa se paripUrNa jo / satkAra pUjA dAna ke ve pAtra unako namana ho / / 7 / / dravyAdi meM jo mUr3hatA vaha moha usake jora se / kara rAga-ruSa paradravya meM jiya kSubdha ho cahuMora se / / 83 / / baMdha hotA vividha moharu kSobha pariNata jIva ke / basa isalie sampUrNata: ve nAza karane yogya haiM / / 84 / / ayathArtha jAne tattva ko ati ratI viSayoM ke prati / aura karuNAbhAva ye saba moha ke hI cihna haiM / / 85 / / tattvArtha ko jo jAnate pratyakSa yA jinazAstra se / 137 moha kSaya ho isalie svAdhyAya karanA cAhie / / 86 / / dravya-guNa- paryAya hI haiM artha saba jinavara kheN| ara dravya guNa - paryAyamaya hI bhinna vastu hai nahIM / / 87 / / jinadeva kA upadeza yaha jo hane moharu kSobha ko / vaha bahuta thor3e kAla meM hI saba dukhoM se mukta ho / / 88 / / jo jAnatA jJAnAtmaka nijarUpa ara paradravya ko / vaha niyama se hI kSaya kare dRgamoha evaM kSobha ko / / 89 / / nirmoha honA cAhate to guNoM kI pahicAna se / tuma bheda jAno sva-para meM jinamArga ke AdhAra se / / 90 / / dravya jo savizeSa sattAmayI usakI dRSTi nA / to zramaNa ho para usa zramaNa se dharma kA udbhava nahIM / / 99 / / Agamakuzala dRgamohahata ArUr3ha hoM cAritra meM / basa una mahAtmana zramaNa ko hI dharma kahate zAstra meM / / 92 / / * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 7 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 adhyAtmanavanIta dekhakara saMtuSTa ho uTha namana vandana jo kre| vaha bhavya unase sadA hI saddharma kI prApti kare / / 8 / / usa dharma se tiryaMca nara narasuragati ko prApta kr| aizvarya-vaibhavavAna ara pUraNa manorathavAna hoN||9|| jJeyatattvaprajJApana mahAdhikAra dravyasAmAnyaprajJApanAdhikAra samyak sahita cAritrayuta munirAja meM mana jodd'kr| namakara kahU~ saMkSepa meM samyaktva kA adhikAra yaha / / 10 / / guNAtmaka haiM dravya evaM artha haiM saba dravyamaya / guNa-dravya se paryAyeM paryayamUr3ha hI haiM parasamaya / / 13 / / paryAya meM hI lIna jiya parasamaya AtmasvabhAva meN| thita jIva hI haiM svasamaya - yaha kahA jinavaradeva ne / / 14 / / nijabhAva ko chor3e binA utpAdavyayadhuvayukta guNaparyayasahita jo vastu hai vaha dravya hai jinavara kheN||15|| guNa-citramayaparyAya se utpAdavyayadhruvabhAva se| jo dravya kA astitva hai vaha ekamAtra svabhAva hai / / 96 / / re sarvagata sat eka lakSaNa vividha dravyoM kA khaa| jinadharma kA upadeza dete hae jinavaradeva ne / / 97 / / svabhAva se hI siddha sat jina kahA Agamasiddha hai| yaha nahIM mAne jIva jo ve parasamaya pahicAniye / / 18 / / svabhAva meM thita dravya sat sat dravya kA pariNAma jo| utpAdavyayadhruvasahita hai vaha hI padArthasvabhAva hai||99|| bhaMgabina utpAda nA utpAda bina nA bhaMga ho| utpAdavyaya ho nahIM sakate eka dhrauvyapadArtha bina / / 100 / / paryAya meM utpAdavyayadhruva dravya meM paryAyeM haiN| basa isalie to kahA hai ki ve sabhI ika dravya haiM / / 101 / / * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA8-9 aura 10 pravacanasAra padyAnuvAda utpAdavyayathiti dravya meM samaveta hoM pratyeka pala / basa isalie to kahA hai ina tInamaya haiM dravya saba / / 102 / / utpanna hotI anya evaM naSTa hotI anya hii| paryAya kintu dravya nA utpanna ho nA naSTa ho / / 103 / / guNa se guNAntara pariNameM dravya svayaM sattA apekssaa| isalie guNaparyAya hI haiM dravya jinavara ne kahA / / 104 / / yadi dravya na ho svayaM sat to asat hogA niyama se| kima hoya sattA se pRthak jaba dravya sattA hai svayaM / / 105 / / jinavIra ke upadeza meM pRthaktva bhinnapradezatA / atadbhAva hI anyatva hai to atat kaise eka hoN||106|| sat dravya sat guNa aura sat paryAya sat vistAra hai| tadarUpatA kA abhAva hI tad-abhAva ara atadbhAva hai||107|| dravya vaha guNa nahIM ara guNa dravya nA atadbhAva yaha / sarvathA jo abhAva hai vaha nahIM atadbhAva hai||108|| pariNAma dravya svabhAva jo vaha apRthak sattA se sdaa| svabhAva meM thita dravya sat jinadeva kA upadeza yaha / / 109 / / paryAya yA guNa dravya ke bina kabhI bhI hote nhiiN| dravya hI hai bhAva isase dravya sattA hai svayaM / / 110 / / pUrvokta dravyasvabhAva meM utpAda sat nayadravya se| paryAyanaya se asat kA utpAda hotA hai sadA / / 111 / / pariNamita jiya nara deva ho yA anya ho para kabhI bhii| dravyatva ko chor3e nahIM to anya hove kisataraha / / 112 / / manuja deva nahIM hai athavA deva manujAdika nhiiN| aisI avasthA meM kaho ki ananya hove kisataraha / / 113 / / dravya se hai ananya jiya paryAya se ana-anya hai| paryAya tanmaya dravya se tatsamaya ataH ananya hai / / 114 / / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 adhyAtmanavanIta pravacanasArapadyAnuvAda apekSA se dravya 'hai' 'hai nahIM' 'anirvacanIya hai| 'hai hai nahIM' isataraha hI avazeSa tInoM bhaMga haiM / / 115 / / paryAya zAzvata nahIM parantu hai vibhAvasvabhAva to| hai aphala paramadharama parantu kriyA aphala nahIM kahI / / 116 / / nAma nAmaka karma jiya kA parAbhava kara jIva ko| nara nArakI tiryaMca sura paryAya meM dAkhila kare / / 117 / / nAma nAmaka karma se pazu naraka sura nara gati meN| svakarma pariNata jIva ko nijabhAva upalabdhi nhiiN||118|| utpAda-vyaya nA pratikSaNa utpAdavyayamaya loka meN| ana-anya haiM utpAda-vyaya ara abheda se haiM eka bhI / / 119 / / svabhAva se hI avasthita saMsAra meM koI nhiiN| saMsaraNa karate jIva kI yaha kriyA hI saMsAra hai||120|| karmamala se malina jiya pA karmayuta pariNAma ko| karmabaMdhana meM par3e pariNAma hI basa karma hai||121|| pariNAma AtmA aura vaha hI kahI jIvamayI kriyaa| vaha kriyA hI hai karma jiya dravakarma kA kartA nahIM / / 122 / / karama evaM karamaphala ara jJAnamaya yaha cetnaa| ye tIna inake rUpa meM hI pariName yaha AtmA / / 123 / / jJAna arthavikalpa jo jiya kare vaha hI karma hai| anekavidha vaha karma hai ara karamaphala sukha-dukkha haiM / / 124 / / jJAna karmaru karmaphala pariNAma tIna prakAra haiN| AtmA pariNAmamaya pariNAma hI haiM AtmA / / 125 / / jo zramaNa nizcaya kare kartA karama karmaru karmaphala / hI jIva nA pararUpa ho zuddhAtma upalabdhi kare / / 126 / / dravyavizeSaprajJApanAdhikAra dravya jIva ajIva haiM jiya cetanA upayogamaya / pudgalAdI acetana haiM ata:eva ajIva haiN||127|| AkAza meM jo bhAga pudgala jIva dharma adharma se| ara kAla se samRddha hai vaha loka zeSa aloka hai / / 128 / / jIva ara pudgalamayI isa loka meM pariNamana se| bheda se saMghAta se utpAda-vyaya-dhruvabhAva hoN||129|| jina cihnoM se drava jJAta hoM re jIva aura ajIva meN| ve mUrta aura amUrta guNa haiM atadbhAvI dravya se / / 130 / / indriyoM se grAhya bahuvidhi mUrta guNa pudglmyii| amUrta haiM jo dravya unake guNa amUrtika jAnanA / / 131 / / sUkSma se pRthvI talaka saba pudgaloM meM jo rheN| sparza rasa gaMdha varNa guNa ara zabda saba paryAya haiM / / 132 / / AkAza kA avagAha dharmAdharma ke gamanAgamana / sthAnakAraNatA kahe ye sabhI jinavaradeva ne / / 133 / / upayoga AtamarAma kA ara vartanA guNa kAla kaa| hai amUrtadravyoM ke guNoM kA kathana yaha saMkSepa meN||134|| yuglm|| haiM bahupradezI jIva pudgala gagana dharmAdharma sb| hai apradezI kAla jinavaradeva ke haiM ye vacana / / 135 / / kAladrava ko chor3akara avazeSa astikAya haiN| bahupradezIpanA hI hai kAya jinavara ne kahA / / 11 / / gagana lokAloka meM ara loka dharmAdharma se| hai vyApta ara avazeSa do se kAla pudgalajIva haiN||136|| jisataraha paramANu se hai nApa gagana pradeza kaa| basa usataraha hI zeSa kA paramANu rahita pradeza se / / 137 / / * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 11 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 adhyAtmanavanIta pudgalANu maMdagati se cale jitane kAla meM / re eka gaganapradeza para paradeza virahita kAla vaha / / 138 / / paramANu gaganapradeza laMghana kare jitane kAla meM / utpanna-dhvaMsI samaya parApara rahe vaha hI kAla hai / / 139 / / aNu rahe jitane gagana meM vaha gagana hI paradeza hai| are usa paradeza meM hI raha sakeM paramANu saba / / 140 / / eka do yA bahuta se paradeza asaMkhya anaMta haiN| kAla ke haiM samaya ara avazeSa ke paradeza haiM / / 141 / / isa samaya meM utpAda-vyaya yadi kAla drava meM prApta haiN| to kAla dravyasvabhAvathita dhruvabhAvamaya hI kyoM na ho||142|| ika samaya meM utpAda-vyaya-dhruva nAma ke jo artha haiN| ve sadA haiM basa isalie kAlANu kA sadbhAva hai||143|| jisa artha kA isa loka meM nA eka hI paradeza ho| vaha zUnya hI hai jagata meM paradeza bina na artha ho // 144 / / jJAna-jJeyavibhAgAdhikAra sapradezapadArthaniSThita loka zAzvata jaaniye| jo use jAne jIva vaha catuprANa se saMyukta hai||145|| indriya bala ara Ayu zvAsocchvAsa ye hI jIva ke| haiM prANa inase loka meM saba jIva jIve bhava bhrame / / 146 / / pA~ca indriya prANa mana-vaca-kAya traya bala prANa haiN| Ayu zvAsocchvAsa jinavara kahe ye daza prANa haiM / / 12 / / jIva jIve jiyegA evaM abhItaka jiyA hai| ina cAra prANoM se parantu prANa ye pudgalamayI / / 147 / / mohAdi karmoM se baMdhA yaha jIva prANoM ko dhare / ara karmaphala ko bhogatA ara karma kA baMdhana kare / / 148 / / * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 12 pravacanasArapadyAnuvAda 143 moha evaM dveSa se jo sva-para ko bAdhA kre| pUrvokta jJAnAvaraNa Adi karma vaha baMdhana kare / / 149 / / mamatA na chor3e deha viSayaka jabatalaka yaha aatmaa| karmamala se malina ho puna-puna: prANoM ko dhare / / 150 / / upayogamaya nija AtamA kA dhyAna jo dhAraNa kre| indriyajayI vaha viratakarmA prANa kyoM dhAraNa kareM / / 151 / / astitva nizcita artha kI anya artha ke saMyoga se| jo artha vaha paryAya jo saMsthAna Adika bhedamaya / / 152 / / tiryaMca mAnava deva nAraka nAma nAmaka karma ke| udaya se paryAya hoveM anya-anya prakAra kI / / 153 / / tridhA nija astitva ko jAne jo dravyasvabhAva se| vaha ho na mohita jAna lo ana-anya dravyoM meM kabhI / / 154 / / AtamA upayogamaya upayoga darzana-jJAna haiN| ara zubha-azubha ke bheda bhI to kahe haiM upayoga ke / / 155 / / upayoga ho zubha puNyasaMcaya azubha ho to pApa kaa| zubha-azubha donoM hI na ho to karma kA baMdhana na ho / / 156 / / zraddhAna sidha-aNagAra kA ara jAnanA jinadeva ko| jIvakaruNA pAlanA basa yahI hai upayoga zubha / / 157 / / azubha hai upayoga vaha jo rahe nita unmArga meM / zravaNa-ciMtana-saMgati viparIta viSaya-kaSAya meM / / 158 / / AtamA jJAnAtmaka anadravya meM madhyastha ho| dhyAve sadA nA rahe vaha nita zubha-azubha upayoga meM / / 159 / / deha mana vANI na unakA karaNa yA kartA nhiiN| nA karAU~ maiM kabhI bhI anumodanA bhI nA karU~ / / 160 / / deha mana vaca sabhI pudgala dravyamaya jinavara khe| ye sabhI jar3a skandha to paramANuoM ke piNDa haiM / / 161 / / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 adhyAtmanavanIta maiM nahIM pudgalamayI maiMne nA banAyA haiM inheM / maiM tana nahIM hU~ isalie hI deha kA kartA nahIM / / 162 / / apradezI aNu eka pradezamaya ara azabda haiN| ara rUkSatA - snigdhatA se bahupradezIrUpa haiM / / 163 / / paramANu ke pariNamana se ika-eka kara bar3hate hue / anaMta avibhAgI na ho snigdha ara rUkSatva se / / 164 / / paramANuoM kA pariNamana sama-viSama ara snigdha ho / ara rUkSa ho to baMdha ho do adhika para na jaghanya ho / / 165 / / do aMza cikane aNu cikane-rUkSa hoM yadi cAra to / ho baMdha athavA tIna evaM pA~ca meM bhI baMdha ho / / 166 / / yadi bahupradezI kaMdha sUkSama thUla hoM saMsthAna meM / to bhUjalAdi rUpa hoM ve svayaM ke pariNamana se / / 167 / / bharA hai yaha loka sUkSama thUla yogya-ayogya jo / karmatva ke ve paudgalika una khaMdha ke saMyoga se / / 168 / / skandha jo karmatva ke hoM yogya ve jiya pariNati / pAkara karama meM pariNameM na pariNamAve jiya unheM / / 169 / / karmatvagata jar3apiNDa pudgala deha se dehAntara / ko prApta karake deha banate puna- punaH ve jIva kI / / 170 / / yaha deha audArika tathA ho vaikriyaka yA kArmaNa / tejasa ahAraka pA~ca jo ve sabhI pudgaladravyamaya / / 171 / / caitanya guNamaya AtamA avyakta arasa arUpa hai / jAno aliMgagrahaNa ise yaha anirdiSTa azabda hai / / 172 / / mUrta pudgala baMdhe nita sparza guNa ke yoga se / amUrta Atama mUrta pudgala karma bA~dhe kisataraha / / 173 / / jisataraha rUpAdi virahita jIva jAne mUrta ko / basa usataraha hI jIva bA~dhe mUrta pudgalakarma ko / / 174 / / pravacanasAra padyAnuvAda prApta kara upayogamaya jiya viSaya vividha prakAra ke / ruSa-tuSTa hokara mugdha hokara vividhavidha baMdhana kare / / 175 / / jisa bhAva se Agata viSaya ko dekhe-jAne jIva yaha / usI se anurakta ho jiya vividhavidha baMdhana kare / / 176 / / sparza se pudgala baMdhe ara jiya baMdhe rAgAdi se / jIva- pudgala baMdhe nita hI paraspara avagAha se / / 177 / / AtamA sapradeza hai una pradezoM meM pudgalA / paraviSTa hoM ara baMdheM ara ve yathAyogya rahA kareM / / 178 / / rAgI bA~dhe karma chUTe rAga se jo rahita hai / yaha baMdha kA saMkSepa hai basa niyatanaya kA kathana yaha / / 179 / / rAga-ruSa ara moha ye pariNAma inase baMdha ho / rAga hai zubha-azubha kintu moha-ruSa to azubha hI / / 180 / / para ke prati zubhabhAva puNa para azubha to basa pApa hai / para duHkhakSaya kA hetu to basa ananyagata pariNAma hai / / 181 / / pRthvI Adi thAvarA trasa kahe jIva nikAya haiM / ve jIva se haiM anya evaM jIva unase anya hai / / 182 / / jo na jAne isataraha sva aura para ko svabhAva se / ve moha se mohita rahe 'ye maiM ha~' athavA 'merA yaha ' / / 183 / / nija bhAva ko karatA huA nijabhAva kA kartA kahA / aura pudgala dravyamaya saba bhAva kA kartA nahIM / / 184 / / jIva pudgala madhya rahate hue pudgalakarma ko / jinavara kaheM saba kAla meM nA grahe-chor3e- pariName / / 185 / / bhavadazA meM rAgAdi ko karatA huA yaha AtamA / re karmaraja se kadAcit yaha grahaNa hotA chUTatA / / 186 / / rAgAdiyuta jaba AtamA pariName azubha-zubha bhAva meM / taba karmaraja se Avarita ho vividha baMdhana meM par3e / / 187 / / 145 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 adhyAtmanavanIta vizuddhatama pariNAma se zubhatama karama kA baMdha ho| saMklezatama se azubhatama ara jaghana ho viparIta se / / 13 / / sapradezI AtamA rusa-rAga-moha kaSAyayuta / ho karmaraja se lipta yaha hI baMdha hai jinavara kahA / / 188 / / yaha baMdha kA saMkSepa jinavaradeva ne yativRnda se| niyatanaya se kahA hai vyavahAra isase anya hai||189|| tana-dhanAdi meM 'maiM hU~ yaha' athavA 'ye mere haiM' shii| mamatA na chor3e vaha zramaNa unamArgI jinavara kheN||190|| para kA nahIM nA mere para maiM eka hI jnyaanaatmaa| jo dhyAna meM isa bhA~ti dhyAve hai vahI zuddhAtmA / / 191 / / isataraha maiM AtamA ko jJAnamaya drshnmyii| dhruva acala avalaMbana rahita indriyarahita zudha mAnatA / / 192 / / ari-mitrajanadhanya-dhAnyasukha-dukhadeha kuchabhI dhruva nhiiN| isa jIva ke dhruva eka hI upayogamaya yaha AtamA / / 193 / / yaha jAna jo zuddhAtamA dhyAveM sadA paramAtamA / duTha moha kI durgranthi kA bhedana kareM ve AtamA / / 194 / / mohagranthI rAga-ruSa taja sadA hI sukha-duHkha meN| samabhAva ho vaha zramaNa hI basa akhayasukha dhAraNa kreN||195|| AtmadhyAtA zramaNa vaha indriyaviSaya jo parihare / svabhAvathita avaruddha mana vaha mohamala kA kSaya kare / / 196 / / ghana ghAtikarma vinAza kara pratyakSa jAne sabhI ko| saMdehavirahita jJeya jJAyaka dhyAvate kisa vastu ko / / 197 / / atIndriya jina anindriya ara sarva bAdhA rahita haiN| cahu~ ora se sukha-jJAna se samRddha dhyAve paramasukha / / 198 / / nirvANa pAyA isI maga se zramaNa jina jinadeva ne| nirvANa ara nirvANamaga ko namana bAraMbAra ho / / 199 / / * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 13 pravacanasAra padyAnuvAda 147 isalie isa vidhi AtamA jJAyakasvabhAvI jaankr| nirmamatva meM sthita maiM sadA hI bhAva mamatA tyAga kara / / 200 / / suzuddhadarzanajJAnamaya upayoga antaralIna jin| bAdhArahita sukhasahita sAdhu siddha ko zat-zat namana / / 14 / / caraNAnuyogasUcakacUlikA mahAdhikAra AcaraNaprajJApanAdhikAra he bhavyajana ! yadi bhavadukhoM se mukta honA caahte| parameSThiyoM ko kara namana zrAmaNya ko dhAraNa kro||201|| vRddhajana tiya-putra-baMdhuvarga se le anumati / vIrya-darzana-jJAna-tapa-cAritra aMgIkAra kara / / 202 / / rUpa kula vayavAna guNamaya zramaNajana ko iSTa jo| aise gaNI ko namana karake zaraNa le anugrahIta ho / / 203 / / re dUsaroM kA maiM nahIM nA dUsare mere rhe| saMkalpa kara ho jitendriya nagnatva ko dhAraNa kreN||204|| zrRMgAra ara hiMsA rahita ara kezaluMcana akiNcn| yathAjAtasvarUpa hI jinavarakathita bahirliMga hai / / 205 / / AraMbha-mUrchA se rahita para kI apekSA se rahita / zudhayoga ara upayogasejinakathita aNtrliNghai||206||yugmm|| jo paramagurunama liMga donoM prApta kara vrata aacreN| Atmathita ve zramaNa hI basa yathAyogya kriyA kareM / / 207 / / vrata samiti indriya rodha luMcana acelaka asnAna vrt| nA danta-dhovana kSiti-zayana ara khar3e ho bhojana kreN||208|| dina meM kareM ikabAra hI ye mUlaguNa jinavara kheN| inameM rahe nita lIna jochedopathApaka zramaNa vaha ||209||yugmm / / dIkSA samaya jo deM pravrajyA ve guru do bhedayuta / chedopathApaka zramaNa haiM ara zeSa saba niryApakA / / 210 / / * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 14 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 adhyAtmanavanIta yadi yatnapUrvaka raheM para dehika kriyA meM cheda ho / AlocanA dvArA are usakA kareM parimArjana / / 211 / / kintu yadi yati cheda meM upayukta hokara bhraSTa hoN| to yogya guru ke mArgadarzana meM kareM AlocanA ||212||yugmm / / he zramaNajana! adhivAsa meM yA vivAsa meM basate hue| pratibaMdha ke parihArapUrvaka chedavirahita hI raho / / 213 / / re jJAna-darzana meM sadA pratibaddha evaM mUlaguNa / jo yatnata: pAlana kareM basa haiM vahI pUraNa zramaNa / / 214 / / AvAsa meM upavAsa meM AhAra vikathA upadhi meN| zramaNajana va vihAra meM pratibaMdha na cAheM zramaNa / / 215 / / zayana Asana khar3e rahanA gamana Adika kriyA meN| yadi ayatnAcAra hai to sadA hiMsA jAnanA / / 216 / / prANI mareM yA nA mareM hiMsA ayatnAcAra se| taba baMdha hotA hai nahIM jaba raheM yatnAcAra se / / 217 / / ho gamana IryAsamiti se para paira ke saMyoga se| hoM jIva bAdhita yA maraNa ho phira bhI unake yoga se||15|| nA baMdha ho usa nimita se aisA kahA jinazAstra meN| kyoMki mUrchA parigraha adhyAtma ke AdhAra meN||16||yugmm / / jalakamalavata nirlepa haiM jo raheM yatnAcAra se| para ayatnAcAri to SaTkAya ke hiMsaka kahe / / 218 / / baMdha ho yA na bhI ho jiya mare tana kI kriyA se| para parigraha se baMdha ho basa use chor3e zramaNajana / / 219 / / yadi bhikSu ke nirapekSa na ho tyAga to zuddhi na ho| to karmakSaya ho kisataraha avizuddha bhAvoM se kho||220|| vastra vartana yati rakheM yadi yaha kisI ke sUtra meM / hI kahA ho to batAo yati nirAraMbhI kisataraha / / 17 / / *AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 15, 16, 17 pravacanasAra padyAnuvAda 149 re vastra bartana Adi ko jo grahaNa karatA hai zramaNa / nita citta meM vikSepa prANAraMbha nita usake rahe / / 18 / / yadi vastra vartana grahe dhove sukhAve rakSA kre| kho na jAve Dara satAve satata hI usa zramaNa ko||19|| upadhi ke sadbhAva meM AraMbha mUrchA asaMyama / ho phira kaho paradravyarata nija Atma sAdhe kisataraha / / 221 / / cheda na ho jisataraha AhAra leve ustrh| ho visarjana nIhAra kA bhI kSetra kAla vicAra kara / / 222 / / mUrchAdi utpAdana rahita cAhe jise na asNymii| atyalpa ho aisI upadhi hI aniMdita aniSiddha hai / / 223 / / jaba deha bhI hai parigraha usako sajAnA ucita naa| to kisataraha ho anya saba jinadeva ne aisA kahA / / 224 / / loka ara paraloka se nirapekSa hai jaba yaha dharama / pRthak se taba kyoM kahA hai nAriyoM ke liMga ko / / 20 / / nAriyoM ko usI bhava meM mokSa hotA hI nhiiN| AvaraNayuta liMga unako isalie hI kahA hai / / 21 / / prakRtijanya pramAdamaya hotI hai unakI pariNati / pramAdabahulA nAriyoM ko isalie pramadA kahA / / 22 / / nAriyoM ke hRdaya meM hoM moha dveSa bhaya ghRnnaa| mAyA anekaprakAra kI basa isalie nirvANa nA / / 23 / / eka bhI hai doSa nA jo nAriyoM meM nahIM ho| aMga bhI nA Dhake haiM ataeva AvaraNI kahI / / 24 / / citta caMcala zithila tana ara rakta Ave acAnaka / aura unake sUkSma mAnava sadA hI utpanna hoM / / 25 / / yoni nAbhi kA~kha evaM stanoM ke madhya meN| sUkSma jiya utpanna hote raheM unake nitya hI / / 26 / / * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 18 se 26 taka Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 adhyAtmanavanIta are darzana zuddha ho ara sUtra adhyayana bhI kreN| ghora cAritra Acare para nA nAriyoM ke nirjarA / / 27 / / isalie unake liMga ko basa sapaTa hI jinavara khaa| kularUpa vayayuta vijJa zramaNI kahI jAtI AryikA / / 28 / / trivarNI nIroga tapa ke yogya vaya se yukta hoN| sumukha nindA rahita nara hI dIkSA ke yogya haiN||29|| ratanatraya kA nAza hI hai bhaMga jinavara ne khaa| bhaMgayuta ho zramaNa to sallekhanA ke yogya nA / / 30 / / janmate zizusama nagana tana vinaya ara guru ke vacana / Agama paThana haiM upakaraNa jinamArga kA aisA kathana / / 225 / / ihaloka se nirapekSa yati paraloka se pratibaddha naa| ara kaSAyoM se rahita yuktAhAra aura vihAra meM / / 226 / / cAra vikathA kaSAyeM ara indriyoM ke viSaya meN| rata zramaNa nidrA-neha meM paramatta hotA hai zramaNa / / 31 / / are bhikSA munivaroM kI aisaNA se rahita ho| ve yatIgaNa hI kahe jAte haiM anAhArI zramaNa / / 227 / / tanamAtra hI hai parigraha mamatA nahIM hai deha meN| aMgAra bina zakti chupAye binA tapa meM jodd'te||228|| ikabAra bhikSAcaraNa se jaisA mile madhu-mAMsa bina / adhapeTa dina meM leM zramaNa basa yahI yuktAhAra hai||229|| pakate hue ara pake kacce mAMsa meM usa jAti ke| sadA hI utpanna hote haiM nigodI jIva vasa // 32 // jo pake kacce mA~sa ko khAveM chuyeM ve naari-nr| jIvajantu karor3oM ko mArate haiM nirantara / / 33 // jinAgama aviruddha jo AhAra hove hastagata / nahIM deve dUsaroM ko de to prAyazcita yogya hai||34|| * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 27 se 34 taka pravacanasArapadyAnuvAda 151 mUla kA na cheda ho isa taraha apane yogya hii| vRddha bAlaka zrAnta rogI AcaraNa dhAraNa kreN||230|| zramaNa zrama kSamatA upadhi lakha deza evaM kAla ko| jAnakara vartana kareM to alpalepI jAniye / / 231 / / mokSamArgaprajJApanAdhikAra svAdhyAya se jo jAnakara nija artha meM ekAgra haiN| bhUtArtha se ve hI zramaNa svAdhyAya hI basa zreSTha hai / / 232 / / jo zramaNa AgamahIna haiM ve sva-para ko nahiM jaante| ve karmakSaya kaise kareM jo sva-para ko nahiM jAnate / / 233 / / sAdhu AgamacakSu indriyacakSu to saba loka hai| deva avadhicakSu ara sarvAtmacakSu siddha haiN||234|| jina-AgamoM se siddha ho saba artha guNa-paryaya sahita / jina-AgamoM se hI zramaNajana jAnakara sAdhe svahita / / 235 / / jinAgama anusAra jinakI dRSTi na ve asNymii| yaha jinAgama kA kathana hai ve zramaNa kaise ho sakeM / / 236 / / jinAgama se artha kA zraddhAna nA siddhi nhiiN| zraddhAna ho para asaMyata nirvANa ko pAtA nahIM / / 237 / / vijJa tInoM gupti se kSaya kareM svAsocchvAsa meN| nA ajJa utane karma nAze bhava hajAra karor3a meM / / 238 / / dehAdi meM aNumAtra mUrchA rahe yadi to niyama se| vaha sarva Agama dhara bhale ho siddhi vaha pAtA nhiiN||239|| anAraMbhI tyAga viSayavirakta aura kaSAyakSaya / hI tapodhana saMta kA sampUrNataH saMyama kahA / / 35 / / tIna gupti pA~ca samiti sahita paMcedriyajayI / jJAnadarzanamaya zramaNa hI jitakaSAyI saMyamI / / 240 / / *AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 35 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta kAMca - kaMcana bandhu-ari sukha-duHkha prazaMsA - ninda meM / zuddhopayogI zramaNa kA samabhAva jIvana-maraNa meM / / 241 / / jJAnadarzanacaraNa meM yugapata sadA ArUr3ha ho / ekAgratA ko prApta yati zrAmaNya se paripUrNa haiM / / 242 / / ajJAni paradravyAzrayI ho mugdha rAga-dveSamaya / jo zramaNa vaha hI bA~dhatA hai vividha vidha ke karma saba / / 243 // mohita na ho jo loka meM ara rAga-dveSa nahIM kreN| ve zramaNa hI niyama se kSaya kareM vidha-vidha karma saba / / 244 // zubhopayogaprajJApanAdhikAra 152 zuddhopayogI zramaNa haiM zubhopayogI bhI zramaNa / zuddhopayogI nirAsrava haiM AsravI haiM zeSa saba / / 245 / / vAtsalya pravacanaratoM meM ara bhakti arhat Adi meM / basa yahI caryA zramaNajana kI kahI zubha upayoga hai / / 246 / / zramaNajana ke prati baMdana namana evaM anugamana / vinaya zramaparihAra nindita nahIM haiM jinamArga meM / / 247 / / upadeza darzana - jJAna-pUjana ziSyajana kA parigrahaNa / aura poSaNa ye sabhI haiM rAgiyoM ke AcaraNa / / 248 / / tanavirAdhana rahita koI zramaNa para upakAra meN| nita lagA ho to jAnanA hai rAga kI hI mukhyatA / / 249 / / jo zramaNa vaiyAvRtti meM chahakAya ko pIr3ita kareM / gRhI hI haiM kyoMki yaha to zrAvakoM kA dharma hai / / 250 / / dayA se sevA sadA jo zramaNa-zrAvakajanoM kI / kare vaha bhI alpalepI kahA hai jinamArga meM / / 251 / / bhUkhe-pyAse duHkhIjana lakha dukhita mana se jo puruSa / dayA se ho dravita basa vaha bhAva anukaMpA kahA / / 36 / / * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 36 pravacanasAra padyAnuvAda zrama roga bhUkha pyAsa se AkrAnta haiM jo zramaNajana / unheM lakhakara zakti ke anusAra vaiyAvRta karo / / 252 / / glAna guru ara vRddha bAlaka zramaNa sevA nimitta se / niMdita nahIM zubhabhAvamaya saMvAda laukikajanoM se / / 253 / / prazasta caryA zramaNa ke ho gauNa kintu gRhIjana / ke mukhya hotI hai sadA ara ve usI se sukhI hoM / / 254 / / ekavidha kA bIja vidha-vidha bhUmi ke saMyoga se / viparIta phala zubhabhAva de basa pAtra ke saMyoga se / / 255 / / ajJAniyoM se mAnya vrata-tapa deva-guru-dharmAdi meM / rata jIva bA~dhe puNyahInaru mokSa pada ko nA laheM / / 256 / / jAnA nahIM paramArtha ara rata raheM viSaya- kaSAya meM / upakAra sevAdAna deM to jAya kunara- kudeva meM / / 257 / / zAstra meM aisA kahA ki pApa viSaya-kaSAya haiN| jo puruSa unameM lIna ve kalyANakAraka kisataraha / / 258 / / samabhAva dhArmikajanoM meM niSpApa ara guNavAna haiN| sanmArgagAmI ve zramaNa paramArtha maga meM magana haiM / / 259 / / zuddha athavA zubha sahita ara azubha se jo rahita haiM / ve tAra dete loka unakI bhakti se puNabaMdha ho / / 260 / / jaba dikheM munirAja pahale vinaya se vartana karo / bheda karanA guNoM se pazcAt yaha upadeza hai / / 261 / / guNAdhika meM khar3e hokara aMjali ko bA~dhakara / grahaNa - poSaNa - upAsana-satkAra kara karanA namana / / 262 / / vizArada sUtrArtha saMyama-jJAna-tapa meM ADhya hoM / 153 una zramaNajana ko zramaNajana ati vinaya se praNamana kareM / / 263 / / sUtra saMyama aura tapa se yukta hoM para jinakathita / tattvArtha ko nA zraddhahaiM to zramaNa nA jinavara kaheM / / 264 / / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 adhyAtmanavanIta jo zramaNajana ko dekhakara vidveSa se vartana kreN| apavAda unakA kareM to cAritra unakA naSTa ho / / 265 // svayaM guNa se hIna hoM para jo guNoM se adhika hoM / cAhe unase namana to phira anaMtasaMsArI haiM ve / / 266 // jo svayaM guNavAna hoM para hIna ko vaMdana kreN| dRgamoha meM upayukta ve cAritra se bhI bhraSTa haiM / / 267 // sUtrArthavida jitakaSAyI ara tapasvI haiM kintu yadi / laukikajanoM kI saMgati na taje to saMyata nahIM / / 268 / / nirgrantha hoM tapayukta saMyamayukta hoM para vyasta hoM / ihaloka ke vyavahAra meM to unheM laukika hI kahA / / 269 / / yadi cAhate ho mukta honA dukhoM se to jAna lo / guNAdhika yA samAna guNa se yukta kI saMgati karo / / 270 / / paMcaratna adhikAra ayathArthagrAhI tattva ke hoM bhale hI jinamArga meM / karmaphala se Abharita bhavabhrame bhAvIkAla meM / / 271 / / yathArthagrAhI tattva ke ara rahita ayathAcAra se / prazAntAtmA zramaNa ve nA bhavabhrame cirakAla taka / / 272 / / yathArtha jAne artha do vidha parigraha ko chor3akara / nA viSaya meM Asakta ve hI zramaNa zuddha kahe gaye / / 273 / / hai jJAna - darzana zuddhatA nija zuddhatA zrAmaNya hai / ho zuddha ko nirvANa zata-zata bAra unako namana hai / / 274 || jo zramaNa-zrAvaka jAnate jinavacana ke isa sAra ko| ve prApta karate zIghra hI nija AtmA ke sAra ko / / 275 / / -0 pravacanasAra kalaza padyAnuvAda (dohA) svAnubhUti se jo pragaTa sarvavyApi cidrUpa / jJAna aura Anandamaya namo parAtmasvarUpa // 1 // mahAmohatama ko kare krIr3A meM nisteja / saba jaga Alokita kare anekAntamaya teja // 2 // pyAse paramAnanda ke bhavyoM ke hita hetu / vRtti pravacanasAra kI karatA hU~ bhavasetu || 3 || ( manaharaNa kavitta ) jisane kiye haiM nirmUla ghAtikarma saba / anaMta sukha vIrya darza jJAna dhArI AtamA / / bhUta bhAvI vartamAna paryAya yukta saba / dravya jAne eka hI samaya meM zuddhAtamA / / moha kA abhAva pararUpa pariNameM nahIM / sabhI jJeya pIke baiThA jJAnamUrti AtamA / / pRthak-pRthak saba jAnate hue bhI ye / sadA mukta raheM arihaMta paramAtamA ||4|| vilIna moha - rAga-dveSa megha cahuM ora ke, cetanA ke guNagaNa kahA~ taka bakhAniye / avicala jota niSkaMpa ratnadIpa sama, vilasata sahajAnanda maya jAniye / / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 pravacanasAra kalaza padyAnuvAda 157 adhyAtmanavanIta nitya AnaMda ke prazamarasa meM magana, zuddha upayoga kA mahattva phicaaniye| nitya jJAnatattva meM vilIna yaha AtamA, svayaM dharmarUpa pariNata pahicAniye / / 5 / / AtamA meM vidyamAna jJAnatattva pahicAna, pUrNajJAna prApta karane ke zuddhabhAva se| jJAnatattvaprajJApana ke uparAnta aba, jJeyatattvaprajJApana karate haiM cAva se|| sAmAnya aura asAmAnya jJeyatattva saba, jAnane ke lie dravya guNa paryAya se| moha aMkura utpanna na ho isalie, jJeya kA svarUpa batalAte vistAra se / / 6 / / jisane batAI bhinnatA bhinna dravyani se| aura AtamA eka ora ko haTA diyA / / jisane vizeSa kiye lIna sAmAnya meN| aura mohalakSmI ko lUTa kara bhagA diyaa|| aise zuddhanaya ne utkaTa viveka se hii| nija AtamA kA svabhAva samajhA diyA / / aura sampUrNa isa jaga se virakta kr| isa AtamA ko AtamA meM hI lagA diyaa||7|| isa bhA~ti parapariNati kA uccheda kr| karatA-karama Adi bhedoM ko miTA diyA / / isa bhA~ti AtamA kA tattva upalabdha kr| kalpanAjanya bhedabhAva ko miTA diyA / / aisA yaha AtamA cinmAtra nirml| sukhamaya zAntimaya teja apanA liyA / / ApanI hI mahimAmaya parakAzamAna / rahegA anaMtakAla jaisA sukha pA liyA / / 8 / / (dohA) are dravya sAmAnya kA abataka kiyA bakhAna / aba to dravyavizeSa kA karate haiM vyAkhyAna / / 9 / / jJeyatattva ke jJAna ke pratipAdaka jo zabda / unameM DubakI lagAkara nija meM raheM azabda / / 10 / / zuddha brahma ko prApta kara jaga ko kara aba jJeya / svaparaprakAzaka jJAna hI ekamAtra zraddheya / / 11 / / caraNa dravya anusAra ho dravya caraNa anusaar| zivapathagAmI bano tuma donoM ke anusAra / / 12 / / dravyasiddhi se caraNa ara caraNa siddhi se dravya / yaha lakhakara saba Acaro dravyoM se aviruddha / / 13 / / jo kahane ke yogya hai kahA gayA vaha sabba / itane se hI ceta lo ati se kyA hai abba / / 14 / / (manaharaNa kavitta) utasarga aura apavAda ke vibheda dvArA / bhinna-bhinna bhUmikA meM vyApta jo caritra hai|| purANapuruSoM ke dvArA sAdara haiM sevita jo| unheM prAptakara saMta hue jo pavitra haiM / / citsAmAnya aura caitanyavizeSa rUpa / jisakA prakAza aise nija Atmadravya meM / / kramazaH para se pUrNataH nivRtti krke| sabhI ora se sadA vAsa karo nija meM / / 15 / / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 adhyAtmanavanIta pravacanasAra kalazapadyAnuvAda isaprakAra jo pratipAdana ke anusAra / eka hokara bhI aneka rUpa hotA hai / / nizcayanaya se to mAtra ekAgratA hii| para vyavahAra se tInarUpa hotA hai| aise mokSamArga ke acalAlambana se| jJAtA-dRSTAbhAva ko nija meM hI bA~dha le|| ullasita cetanA kA atula vilAsa lkh| AtmIkasukha prApta kare alpakAla meM / / 16 / / isaprakAra zubha upayogamayI kiMcit hii| zubharUpa vRtti kA susevana karake / / samyakprakAra se saMyama ke sauSTava se| Apa hI kramazara niravRtti karake / / are jJAnasUrya kA hai anupama jo udy| saba vastuoM ko mAtra lIlA meM hI jAnalo / / aisI jJAnAnandamayI dazA ekaanttH| apane meM ApahI nita anubhava karo / / 17 / / aba isa zAstra ke mukuTamaNi ke samAna / pA~ca sUtra niramala paMcaratna gAye haiN|| jo jinadeva arahaMta bhagavanta ke| advitIya zAsana ko sarvataH prakAze haiN|| adbhuta paMcaratna bhinna-bhinna pNthvaalii| bhava-apavarga kI vyatirekI dazA ko / / tapta-saMtapta isa jagata ke saamne| pragaTita karate huye jayavaMta varto / / 18 / / (dohA) syAdvAdamaya nayapramANa se dikhe na kucha bhI any| anaMtadharmamaya Atma meM dikhe eka caitanya / / 19 / / (harigIta) Ananda amRtapUra se bharapUra jo bahatI huii| are kevalajJAna rUpI nadI meM DUbA huA / / jo iSTa hai spaSTa hai ullasita hai nija aatmaa| syAcihnita jinendra zAsana se use pahicAna lo||20|| vANiguMphana vyAkhyA vyAkhyeya sArA jagata hai| aura amRtacandrasUri vyAkhyAtA kahe haiN|| isataraha kaha moha meM mata nAcanA he bhvyjn!| syAdvidyAbala se nija pA nirAkula hokara nco||21|| caitanya kA guNagAna to utanA hI kama jitanA kro| thor3A-bahuta jo kahA vaha saba svayaMsvAhA ho gyaa| nija AtamA ko chor3akara isa jagata meM kucha anya naa| ika vahI uttama tattva hai bhavi usI kA anubhava kro||22|| (dohA) krisamasa ke dina caturdazI agahana sudazanivAra / pUrNa huA yaha vikramI ikasaTha doya hajAra / / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTapAhuDa padyAnuvAda darzanapAhur3a (harigIta) kara namana jinavara vRSabha evaM vIra zrI varddhamAna ko| saMkSipta digdarzana yathAkrama karU~ darzanamArga kA / / 1 / / saddharma kA hai mUla darzana jinavarendroM ne khaa| he kAnavAlo suno! darzanahIna vaMdana yogya nA / / 2 / / dRgabhraSTa haiM ve bhraSTa haiM unako kabhI nirvANa naa| hoM siddha cAritrabhraSTa para dRgabhraSTa ko nirvANa nA / / 3 / / jo jAnate hoM zAstra saba para bhraSTa hoM samyaktva se| ghUmeM sadA saMsAra meM ArAdhanA se rahita ve||4|| yadyapi kareM ve ugratapa zata-sahasa-koTi varSa tk| para ratnatraya pAveM nahIM samyaktva virahita sAdhu saba / / 5 / / samyaktva darzana jJAna bala ara vIrya se varddhamAna jo| ve zIghra hI sarvajJa hoM, kalikalusakalmasa rahita jo||6|| samyaktva kI jaladhAra jinake nitya bahatI hRdaya meN| ve karmaraja se nA baMdhe pahale baMdhe bhI naSTa hoN||7|| jo jJAna-darzana-bhraSTa haiM cAritra se bhI bhraSTa haiN| ve bhraSTa karate anya ko ve bhraSTa se bhI bhraSTa haiN||8|| tapazIla saMyama vrata niyama ara yoga guNa se yukta hoN| phira bhI unheM ve doSa deM jo svayaM darzana bhraSTa hoN||9|| jisa taraha druma parivAra kI vRddhi na ho jar3a ke binaa| basa usa taraha nA mukti ho jinamArga meM darzana binA / / 10 / / aSTapAhur3a: darzanapAhur3a padyAnuvAda 161 mUla hI hai mUla jyoM zAkhAdi druma parivAra kaa| basa usa taraha hI muktimaga kA mUla darzana ko kahA / / 11 / / cAheM namana dRgavanta se para svayaM darzanahIna hoN| hai bodhidurlabha unheM bhI ve bhI vacana-paga hIna hoN||12|| jo lAja gArava aura bhayavaza pUjate dRgabhraSTa ko| kI pApa kI anumodanA nA bodhi unako prApta ho / / 13 / / traiyoga se hoM saMyamI nirgrantha antara-bAhya se| trikaraNa zudha ara pANipAtrI munIndrajana darzana kahe / / 14 / / samyaktva se ho jJAna samyak jJAna se saba jaannaa| saba jAnane se jJAna hotA zreya ara azreya kA / / 15 / / zreyAzreya ke parijJAna se duHzIla kA parityAga ho| ara zIla se ho abhyudaya ara anta meM nirvANa ho / / 16 / / jinavacana amRta auSadhI jaramaraNavyAdhi ke hrnn| ara viSayasukha ke virecaka haiM sarvaduHkha ke kSayakaraNa / / 17 / / eka jinavara liMga hai utkRSTa zrAvaka dUsarA / ara koI cauthA hai nahIM, para AryikA kA tIsarA / / 18 / / chaha dravya nava tattvArtha jinavara deva ne jaise khe| hai vahI samyagdRSTi jo usa rUpa meM hI zraddhahai / / 19 / / jIvAdi kA zraddhAna hI vyavahAra se samyaktva hai| para niyatanaya se Atma kA zraddhAna hI samyaktva hai / / 20 / / jinavarakathita samyaktva yaha guNa ratanatraya meM sAra hai| sadbhAva se dhAraNa karo yaha mokSa kA sopAna hai / / 21 / / jo zakya ho vaha kareM aura azakya kI zraddhA kreN| zraddhAna hI samyaktva hai isa bhA~ti saba jinavara kaheM / / 22 / / jJAna darzana caraNa meM jo nitya hI saMlagna haiN| gaNadhara kareM guNa kathana jinake ve munIjana vaMdya haiN||23|| Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTapAhur3a : sUtrapAhuDa padyAnuvAda 162 adhyAtmanavanIta sahaja jinavara liMga lakha nA nameM matsara bhAva se| basa pragaTa mithyAdRSTi haiM saMyama virodhI jIva ve / / 24 / / amara vaMdita zIla maNDita rUpa ko bhI dekhkr| nA nameM gAraba kareM jo samyaktva virahita jIva ve / / 25 / / asaMyamI nA vandya hai dRgahIna vastravihIna bhii| donoM hI eka samAna haiM donoM hI saMyata haiM nahIM / / 26 / / nA vaMdanA ho deha kI kula kI nahIM nA jAti kii| koI kare kyoM vaMdanA guNahIna zrAvaka-sAdhu kI / / 27 / / guNa zIla tapa samyaktva maMDita brahmacArI zramaNa jo| zivagamana tatpara una zramaNa ko zuddhamana se namana ho / / 28 / / causaTha camara cauMtIsa atizaya sahita jo arahaMta haiN| ve karmakSaya ke hetu sabake hitaiSI bhagavanta haiM / / 29 / / jJAna-darzana-caraNa tapa ina cAra ke saMyoga se| ho saMyamita jIvana tabhI ho mukti jinazAsana virSe / / 30 / / jJAna hI hai sAra nara kA aura samakita sAra hai| samyaktva se ho caraNa ara cAritra se nirvANa hai||31|| samyakpane pariNamita darzana jJAna tapa ara AcaraNa / ina cAra ke saMyoga se ho siddha pada sandeha nA / / 32 / / samakita ratana hai pUjyatama saba hI surAsura loka meN| kyoMki samakita zuddha se kalyANa hotA jIva kA / / 33 / / prAptakara naradeha uttama kula sahita yaha aatmaa| samyaktva laha mukti lahe ara akhaya Ananda pariName / / 34 / / hajAra aTha lakSaNa sahita cauMtIsa atizaya yukta jina / vihareM jagata meM lokahita pratimA use thAvara kheN||35|| dvAdaza tapoM se yukta kSayakara karma ko vidhipuurvk| taja deha jo vyutsarga yuta, nirvANa pAveM ve zramaNa / / 36 / / sUtrapAhur3a arahaMta-bhAsita grathita-gaNadhara sUtra se hI zramaNajana / paramArtha kA sAdhana kareM adhyayana karo he bhavyajana / / 1 / / jo bhavya haiM ve sUtra meM upadiSTa zivamaga jaankr| jinaparamparA se samAgata zivamArga meM vartana kareM / / 2 / / DorA sahita sui nahIM khotI gire cAhe vana-bhavana / saMsAra-sAgara pAra hoM jinasUtra ke jJAyaka zramaNa / / 3 / / saMsAra meM gata gRhIjana bhI sUtra ke jJAyaka puruSa / nija AtamA ke anubhavana se bhavodadhi se pAra hoN||4|| jinasUtra meM jIvAdi bahuvidha dravya tattvAratha khe| haiM heya para va aheya nija jo jAnate sadbuSTi ve / / 5 / / paramArtha yA vyavahAra jo jinasUtra meM jinavara khe| saba jAna yogI sukha laheM malapuMja kA kSepaNa kreN||6|| sUtrArtha se jo naSTa haiM ve mUr3ha mithyAdRSTi haiN| tuma khela meM bhI nahIM dharanA yaha sacelaka vRttiyA~ / / 7 / / sUtra se hoM bhraSTa jo ve harIhara sama kyoM na hoN| svargastha hoM para koTi bhava aTakata phireM nA mukta hoN||8|| siMha sama utkRSTa caryA ho tapI guru bhAra ho| para ho yadI svacchanda to mithyAtva hai ara pApa ho||9|| nizcela evaM pANipAtrI jinavarendroM ne khaa| basa eka hai yaha mokSamAraga zeSa saba unmArga haiN||10|| saMyama sahita hoM jo zramaNa hoM virata parigrahAraMbha se| ve vandya haiM saba deva-dAnava aura mAnuSa loka se / / 11 / / nijazakti se sampanna jo bAisa parISaha ko sheN| ara karma kSaya vA nirjarA sampanna munijana vaMdya haiN||12|| Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta 165 aSTapAhur3a: cAritrapAhur3a padyAnuvAda cittazuddhI nahIM evaM zithilabhAva svabhAva se| mAsikadharama se citta zaMkita rahe vaMcita dhyAna se / / 26 / / jalanidhi se paTazuddhivata jo alpagrAhI sAdhu haiN| haiM sarva dukha se mukta ve icchA rahita jo sAdhu haiM / / 27 / / 164 avazeSa liMgI ve gRhI jo jJAna darzana yukta haiN| zubha vastra se saMyukta icchAkAra ke ve yogya haiN||13|| marmajJa icchAkAra ke ara zAstra sammata AcaraNa / samyak sahita duSkarma tyAgI sukha laheM paraloka meM / / 14 / / jo cAhatA nahiM AtamA vaha AcaraNa kucha bhI kre| para siddhi ko pAtA nahIM saMsAra meM bhramatA rahe / / 15 / / basa isalie mana vacana tana se Atma kI aaraadhnaa| tuma karo jAno yatna se mila jAya zivasukha sAdhanA / / 16 / / bAlAgra ke bhI barAbara nA parIgraha ho sAdhu ke| ara anya dvArA datta pANIpAtra meM bhojana kreN||17|| janmate zizuvat akiMcana nahIM tila-tuSa hAtha meN| kiMcit parIgraha sAtha ho to zramaNa jA~yeM nigoda meM / / 18 / / thor3A-bahuta bhI parigraha ho jisa zramaNa ke pAsa meN| vaha nindya hai nirgrantha hote jinazramaNa AcAra meM / / 19 / / mahAvrata hoM pA~ca guptI tIna se saMyukta hoN| niragrantha muktI pathika ve hI vaMdanA ke yogya haiN||20|| jinamArga meM utkRSTa zrAvaka liMga hotA dUsarA / bhikSA grahaNa kara pAtra meM jo mauna se bhojana kare / / 21 / / ara nAriyoM kA liMga tIjA eka paTa dhAraNa kreN| vaha nagna nA ho divasa meM ikabAra hI bhojana kreN||22|| siddha nA ho vastradhara vaha tIrthakara bhI kyoM na ho| basa nagnatA hI mArga hai ara zeSa saba unmArga haiM / / 23 / / nAriyoM kI yoni nAbhI kA~kha ara stanoM meN| jina kahe haiM bahu jIva sUkSama isalie dIkSA na ho||24|| para yadI vaha saddRSTi ho saMyukta ho jinamArga meN| sadA caraNa se yukta to vaha bhI nahIM hai pApamaya / / 25 / / cAritrapAhur3a sarvajJa evaM sarvadarzI amohI arihaMta jin| trailokya se haiM pUjya jo unake caraNa meM kara namana / / 1 / / jJAna-darzana-caraNa samyak zuddha karane ke lie| cAritrapAhur3a kahU~ maiM zivasAdhanA kA hetu jo||2|| jo jAnatA vaha jJAna hai jo dekhatA darzana khaa| samayoga darzana-jJAna kA cAritra jinavara ne kahA / / 3 / / tIna hI ye bhAva jiya ke akhaya aura ameya haiN| ina tIna ke suvikAsa ko cAritra do vidha jina kahA / / 4 / / hai prathama samyaktvAcaraNa jina jJAnadarzana zuddha hai| hai dUsarA saMyamacaraNa jinavara kathita parizuddha hai / / 5 / / samyaktva ke jo doSa mala zaMkAdi jinavara ne khe| mana-vacana-tana se tyAga kara samyaktva nirmala kiijie||6|| nizaMka aura nikAMkSa ara niglAna dRSTi-amUr3ha hai| upagUhana ara thitikaraNa vAtsalya aura prabhAvanA / / 7 / / ina ATha guNa se zuddha samyak mUlataH zivathAna hai| sadjJAnayuta AcaraNa yaha samyakcaraNa cAritra hai / / 8 / / samyakcaraNa se zuddha ara saMyamacaraNa se zuddha hoN| ve samakitI sadjJAnijana nirvANa pAveM zIghra hI / / 9 / / samyakcaraNa se bhraSTa para saMyamacaraNa AcareM jo| ajJAna mohita matI ve nirvANa ko pAte nahIM / / 10 / / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta vinayavatsala dayAdAnaru mArga kA bahumAna ho / saMvega ho ho upAgUhana sthitikaraNa kA bhAva ho / / 11 / / ara sahaja Arjava bhAva se ye sabhI lakSaNa pragaTa hoM / to jIva vaha nirmoha mana se kare samyak sAdhanA / / 12 / / ajJAnamohita mArga kI zaMsA kare utsAha se / zraddhA kudarzana meM rahe to bame samyakbhAva ko / / 13 / / sadjJAna samyakbhAva kI zaMsA kare utsAha se / zraddhA sudarzana meM rahe nA bame samyakbhAva ko / / 14 / / taja mUr3hatA ajJAna he jiya jJAna darzana prApta kara / mada moha hiMsA tyAga de jiya ahiMsA ko sAdhakara / / 15 / / saba saMga taja graha pravrajyA rama sutapa saMyamabhAva meM / nirmoha ho tU vItarAgI lIna ho zudhadhyAna meM / / 16 / / mohamohita malina mithyAmArga meM ye bhUla jiya / ajJAna ara mithyAtva kAraNa baMdhanoM ko prApta ho / / 17 / / sadjJAnadarzana jAneM dekheM dravya ara paryAyoM ko / samyak kare zraddhAna ara jiya taje caraNaja doSa ko / / 18 / / sadjJAnadarzanacaraNa hote haiM amohI jIva ko / ara svayaM kI ArAdhanA se hareM bandhana zIghra ve / / 19 / / samyaktva ke anucaraNa se dukha kSaya kareM saba dhIrajana / ara kareM ve jiya saMkhya aura asaMkhya guNamaya nirjarA / / 20 / / sAgAra ara anagAra se yaha dvividha hai saMyamacaraNa / sAgAra hoM sagrantha ara nirgrantha hoM aNagAra saba / / 21 / / dezavrata sAmAyika proSadha sacita nizibhuja tyAgamaya / brahmacarya Arambha grantha taja anumati ara uddezya taja / / 22 / / pA~ca aNuvrata tIna guNavrata cAra zikSAvrata kahe / yaha gRhastha kA saMyamacaraNa isa bhAMti saba jinavara kaheM ||23|| 166 aSTapAhur3a : cAritrapAhur3a padyAnuvAda trasakAyavadha ara mRSA corI taje jo sthUla hI / paranAri kA ho tyAga ara parimANa parigraha kA kare / / 24 / / dizi - vidiza kA parimANa digvrata ara anarthakadaNDavrata / parimANa bhogopabhoga kA ye tIna guNavrata jina kaheM / / 25 / / sAmAyikA proSadha tathA vrata atithisaMvibhAga hai / sallekhanA ye cAra zikSAvrata kahe jinadeva ne / / 26 / / isa taraha saMyamacaraNa zrAvaka kA kahA jo sakala hai| anagAra kA aba kahU~ saMyamacaraNa jo ki nikala hai / / 27 / / saMvaraNa paMcendriyoM kA ara paMcavrata paccisa kriyA / traya gupti samiti paMca saMyamacaraNa hai anagAra kA / / 28 / / sajIva ho yA ajIva ho amanoz2a ho yA manoz2a ho / nA kare unameM rAga-rusa paMca indriyA~, saMvara kahA / / 29 / / hiMsA asatya adatta abrahmacarya aura parigrahA / inase virati sampUrNata: hI paMca munimahAvrata kahe // 30 // ye mahAvrata niSpApa haiM ara svayaM se hI mahAna haiM / pUrva meM sAdhe mahAjana Aja bhI haiM sAdhate / / 31 / / mano guptI vacana guptI samiti IryA aiSaNA / AdAnanikSepaNa samiti ye haiM ahiMsA bhAvanA / / 32 / / satyavrata kI bhAvanAyeM krodha lobharu moha bhaya / ara hAsya se hai rahita honA jJAnamaya Anandamaya / / 33 / / ho vimocitavAsa zUnyAgAra ho uparodha bina / ho eSaNAzuddhI tathA saMvAda ho visaMvAda bina / / 34 / / tyAga ho AhAra pauSTika AvAsa mahilAvAsamaya / bhogasmaraNa mahilAvalokana tyAga ho vikathA kathana / / 35 / / indriyoM ke viSaya cAhe manoz2a hoM amanojJa hoM / nahIM karanA rAga-rusa ye aparigraha vrata bhAvanA / / 36 / / 167 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 168 adhyAtmanavanIta IryA bhASA eSaNA AdAnanikSepaNa shii| evaM pratiSThApanA saMyamazodhamaya samitI kahI / / 37 / / saba bhavyajana saMbodhane jinanAtha ne jinamArga meN| jaisA batAyA AtamA he bhavya ! tuma jAno use / / 38 / / jIva aura ajIva kA jo bheda jAne jJAni vaha / rAgAdi se ho rahita zivamaga yahI hai jinamArga meM / / 39 / / tU jAna zraddhAbhAva se una caraNa-darzana-jJAna ko| atizIghra pAte mukti yogI are jinako jAnakara / / 40 / / jJAnajala meM nahA nirmala zuddha pariNati yukta ho| trailokyacUr3AmaNi bane evaM zivAlaya vAsa ho||41|| jJAnaguNa se hIna icchitalAbha ko nA prApta hoN| yaha jAna jAno jJAna ko guNadoSa ko pahicAnane / / 42 / / para ko na cAheM jJAnijana cAritra meM ArUr3ha ho| anUpama sukha zIghra pAveM jAna lo paramArtha se / / 43 / / isataraha saMkSepa meM samyakcaraNa saMyamacaraNa / kA kathana kara jinadeva ne upakRta kiye haiM bhavyajana / / 44 / / sphuTa racita yaha carita pAhur3a par3ho pAvana bhAva se| tuma caturgati ko pArakara apunarbhava ho jAoge / / 45 / / -. bodhapAhar3a zAstrajJa haiM samyaktva saMyama zuddhatapa saMyukta haiN| kara namana una AcArya ko jo kaSAyoM se rahita haiN||1|| ara sakalajana saMbodhane jinadeva ne jinamArga meN| chahakAya sukhakara jo kahA vaha maiM kahU~ saMkSepa meM / / 2 / / ye Ayatana ara caityagRha ara zuddha jinapratimA khii| darzana tathA jinabimba jinamudrA virAgI jJAna hI / / 3 / / aSTapAhur3a: bodhapAhur3a padyAnuvAda haiM deva tIratha aura arhan guNavizuddhA prvrjyaa| arihaMta ne jaise kahe vaise kahU~ maiM yathAkrama / / 4 / / AdhIna jinake mana-vacana-tana indriyoM ke viSaya sb| kahe haiM jinamArga meM ve saMyamI RSi Ayatana / / 5 / / ho gaye haiM naSTa jinake moha rAga-dveSa md| jinavara kaheM ve mahAvratadhArI RSi hI Ayatana / / 6 / / jo zukladhyAnI aura kevalajJAna se saMyukta haiN| ara jinheM Atama siddha hai ve munivRSabha siddhAyatana / / 7 / / jAnate maiM jJAnamaya parajIva bhI caitanyamaya / sadjJAnamaya ve mahAvratadhArI munI hI caityagRha / / 8 / / mukti-baMdhana aura sukha-duHkha jAnate jo caitya ve| basa isalie SaTkAya hitakara munI hI haiM caityagRha / / 9 / / sadjJAnadarzanacaraNa se nirmala tathA nirgrantha muni / kI deha hI jinamArga meM pratimA kahI jinadeva ne / / 10 / / jo dekhe jAne rame nija meM jJAnadarzana caraNa se| una RSIgaNa kI deha pratimA vaMdanA ke yogya hai||11|| anaMtadarzana-jJAna-sukha ara vIrya se saMyukta haiN| haiM sadAsukhamaya dehabina karmASTakoM se yukta haiN||12|| anupama acala akSobha haiM lokAna meM thira siddha haiN| jinavara kathita vyutsarga pratimA to yahI dhruva siddha hai / / 13 / / samyaktva saMyama dharmamaya zivamaga batAvanahAra jo| ve jJAnamaya nirgrantha hI darzana kahe jinamArga meM / / 14 / / dUdha ghRtamaya loka meM ara puSpa haiM jyoM gaMdhamaya / muniliMgamaya yaha jainadarzana tyoMhi samyak jJAnamaya / / 15 / / jo karmakSaya ke lie dIkSA aura zikSA de rhe| ve vItarAgI jJAnamaya AcArya hI jinabiMba haiN||16|| Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 aSTapAhur3a: bodhapAhur3a padyAnuvAda 171 adhyAtmanavanIta sadjJAnadarzana cetanAmaya bhAvamaya AcArya ko| ativinaya vatsalabhAva se vaMdana karo pUjana karo / / 17 / / vratatapa guNoM se zuddha samyakbhAva se pahicAnate / deM dIkSA zikSA yahI mudrA kahI hai arihaMta kI / / 18 / / nija AtamA ke anubhavI indriyajayI dRr3ha sNymii| jItI kaSAyeM jinhoMne ve munI jinamudrA kahI / / 19 / / saMyamasahita nijadhyAnamaya zivamArga hI prAptavya hai| sadjJAna se ho prApta isase jJAna hI jJAtavya hai / / 20 / / hai asaMbhava lakSyabidhanA bANabina abhyAsabina / muktimaga pAnA asaMbhava jJAnabina abhyAsabina / / 21 / / muktimaga kA lakSya to basa jJAna se hI prApta ho| isalie savinaya kareM jana-jana jJAna kI ArAdhanA / / 22 / / mati dhanuSa zrutajJAna DorI ratnatraya ke bANa hoN| paramArtha kA ho lakSya to muni muktimaga nahIM cUkate / / 23 / / dharmArtha kAmaru jJAna deve deva jana usako kheN| jo ho vahI de nIti yaha dharmArtha kAraNa pravrajyA / / 24 / / saba saMga kA parityAga dIkSA dayAmaya saddharma ho| ara bhavyajana ke udaya kAraka moha virahita deva hoN||25|| samyaktvavrata se zuddha saMvara sahita ara indriyjyii| nirapekSa AtamatIrtha meM snAna kara parizuddha hoM / / 26 / / yadi zAnta hoM pariNAma nirmalabhAva hoM jinamArga meN| to jAna lo samyaktva saMyama jJAna tapa hI tIrtha hai / / 27 / / nAma thApana dravya bhAvoM aura guNaparyAyoM se| cyavana Agati saMpadA se jAniye arihaMta ko / / 28 / / anaMta darzana jJAnayuta ArUr3ha anupama guNoM meN| karmASTa baMdhana mukta jo ve hI are arihaMta haiN||29|| janmamaraNajarA caturgatigamana pAparu puNya sb| doSotpAdaka karma nAzaka jJAnamaya arihaMta haiN||30|| guNathAna mArgaNathAna jIvasthAna ara paryApti se| aura prANoM se karo arahaMta kI sthApanA / / 31 / / ATha prAtihArya aru cauMtIsa atizaya yukta hoN| sayogakevali teraveM guNasthAna meM arahaMta hoN||32|| gati indriya kAyaru yoga veda kasAya jJAnaru sNymaa| darzalezyA bhavya samyak saMjJinA AhAra haiN||33|| AhAra tana mana indri zvAsocchvAsa bhASA chahoM ina / paryAptiyoM se sahita uttama deva hI arahaMta haiN||34|| paMcendriyoMmana-vacana-tana bala aura zvAsocchvAsa bhii| ara Ayu - ina daza prANoM meM arihaMta kI sthApanA / / 35 / / sainI paMcendriyoM nAma ke isa caturdaza jIvasthAna meN| arahaMta hote haiM sadA guNasahita mAnavaloka meM / / 36 / / vyAdhI bur3hApA zveda mala AhAra ara nIhAra se| thUka se durgandha se mala-mUtra se ve rahita haiN||37|| aTha sahasa lakSaNa sahita haiM ara rakta hai gokSIra sama / daza prANa paryAptI sahita sarvAMga sundara deha hai||38|| isataraha atizayavAna nirmala guNoM se saMyukta haiN| ara parama audArika zrI arihaMta kI naradeha hai||39|| rAga-dveSa vikAra varjita vikalpoM se pAra haiN| kaSAyamala se rahita kevalajJAna se paripUrNa haiN||40|| saddRSTi se sampanna ara saba dravya-guNa-paryAya ko| jo dekhate ara jAnate jinanAtha ve arihaMta haiN||41|| zUnyaghara tarumUla vana udyAna aura masAna meN| vasatikA meM raheM yA girizikhara para giriguphA meM / / 42 / / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 adhyAtmanavanIta caitya Alaya tIrtha vaca svavazAsaktasthAna meM / jinabhavana meM munivara raheM jinavara kaheM jinamArga meM / / 43 / / indriyajayI mahAvratadhanI nirapekSa sAre loka se / nijadhyAnarata svAdhyAyarata munizreSTha nA icchA kareM / / 44 / / pariSahajayI jitakaSAyI nirgrantha hai nirmoha hai| hai mukta pApAraMbha se aisI pravrajyA jina kahI / / 45 / / dhana-dhAnya paTa ara rajata- sonA AsanAdika vastu ke / bhUmi caMvara - chatrAdi dAnoM se rahita ho pravrajyA / / 46 / / jinavara kahI hai pravrajyA samabhAva lAbhAlAbha meN| ara kAMca - kaMcana mitra - ari nindA - prazaMsA bhAva meM / / 47 / / pravrajyA jinavara kahI sampanna hoM asaMpanna hoN| uttama madhyama gharoM meM AhAra leM samabhAva se / / 48 / / nirgrantha hai niHsaMga hai nirmAna hai nIrAga hai / nirdoSa hai niraAza hai jina pravrajyA aisI kahI / / 49 / / nirlobha hai nirmoha hai niSkaluSa hai nirvikAra hai / nisneha nirmala nirAzA jina pravrajyA aisI kahI / / 50 / / zAnta hai hai nirAyudha nagnatva avalambita bhujA / AvAsa parakRta nilaya meM jina pravrajyA aisI kahI / / 51 / / upazama kSamA dama yukta hai zRMgAravarjita rUkSa hai / madarAgarusa se rahita hai jinapravrajyA aisI kahI / / 52 / / mUr3hatA viparItatA mithyApane se rahita hai / samyaktva guNa se zuddha hai jina pravajyA aisI kahI / / 53 / / jinamArga meM yaha pravrajyA nirgranthatA se yukta hai / bhavya bhAve bhAvanA yaha karmakSaya kAraNa kahI / / 54 / / jisameM parigraha nahIM antarbAhya tilatuSamAtra bhI / sarvajJa ke jinamArga meM jinapravrajyA aisI kahI / / 55 / / 173 aSTapAhur3a : bhAvapAhur3a padyAnuvAda pariSaha saheM upasarga jIteM raheM nirjana deza meM / zilA para yA bhUmitala para raheM ve sarvatra hI / / 56 / / pazu - napuMsaka - mahilA tathA kuszIlajana kI saMgati / nA kareM vikathA nA kareM rata raheM adhyayana-dhyAna meM / / 57 / / samyaktva saMyama tathA vrata -tapa guNoM se suvizuddha ho / zuddha ho sadguNoM se jina pravrajyA aisI kahI / / 58 / / Ayatana se pravrajyA taka yaha kathana saMkSepa meN| suvizuddha samakita sahita dIkSA yoM kahI jinamArga meM / / 59 / / SaTkAya hitakara jisataraha ye kahe haiM jinadeva ne / basa usataraha hI kahe hamane bhavyajana saMbodhane / / 60 / / jinavarakathita zabdatvapariNata samAgata jo artha hai / basa use hI prastuta kiyA bhadrabAhu ke isa ziSya ne / 61 / / aMga bAraha pUrva caudaza ke vipula vistAra vida / zrI bhadrabAhu gamakaguru jayavaMta ho isa jagata meM / / 62 / / bhAvapAhur3a sura-asura - indra-narendra vaMdita siddha jinavaradeva ara / saba saMyatoM ko namana kara isa bhAvapAhur3a ko kahU~ // 1 // basa bhAva hI guNa-doSa ke kAraNa kahe jinadeva ne / bhAvaliMga hI paradhAna haiM dravyaliMga na paramArtha hai ||2|| ara bhAvazuddhi ke lie basa parIgraha kA tyAga ho / rAgAdi antara meM raheM to viphala samajho tyAga saba // 3 // vastrAdi saba parityAga kor3Akor3i varSoM tapa kreN| para bhAva bina nA siddhi ho satyArtha yaha jinavara kaheM // 4 // pariNAmazuddhi ke binA yadi parIgraha saba chor3a deN| taba bhI are nija Atmahita kA lAbha kucha hogA nahIM // 5 // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta prathama jAno bhAva ko tuma bhAva bina dravaliMga se / to lAbha kucha hotA nahIM patha prApta ho puruSArtha se | 6 || bhAva bina dravaliMga agaNita dhare kAla anAdi se| 174 para Ajataka he Atman ! sukha raMca bhI pAyA nahIM / / 7 / / bhISaNa naraka tiryaMca nara ara devagati meM bhramaNa kara / pAye anante duHkha aba bhAvo jinezvara bhAvanA // 8 // ina sAta narakoM meM satata cirakAla taka he Atman / dAruNa bhayaMkara ara asahya mahAna duHkha tUne sahe / / 9 / / tiryaMcagati meM khanana uttApana jalana ara chedanA / rokanA vadha aura baMdhana Adi dukha tUne sahe / / 10 / / mAnasika dehika sahaja evaM acAnaka A par3e / ye caturvidha dukha manujagati meM Atman tUne sahe / / 11 / / he mahAyaza suraloka meM parasaMpadA lakhakara jalA / devAMganA ke viraha meM virahAgni meM jalatA rahA / / 12 / / paMcavidha kAMdarpi Adi bhAvanA bhA azubhatama / muni dravyaliMgI deva hoM kilviSika Adika azubhatama / / 13 / / pArzvastha Adi kubhAvanAyeM bhavaduHkhoM kI bIja jo / bhAkara unheM dukha vividha pAye vividha vAra anAdi se / / 14 / / nija hInatA ara vibhUti guNa - Rddhi mahimA anya kI / lakha mAnasika saMtApa ho hai yaha avasthA deva kI / / 15 / / caturvidha vikathA kathA Asakta ara madamatta ho / yaha AtamA bahubAra hIna kudevapana ko prApta ho / / 16 / / phira azucitama vIbhatsa jananI garbha meM cirakAla taka / dukha sahe tUne Ajataka ajJAnavaza he munipravara / / 17 / / are tU naraloka meM agaNita janama dhara-dhara jiyA / ho udadhi jala se bhI adhika jo dUdha jananI kA piyA / / 18 / / aSTapAhur3a bhAvapAhur3a padyAnuvAda tere maraNa se dukhita jananI nayana se jo jala bahA / vaha udadhijala se bhI adhika yaha vacana jinavara ne kahA / / 19 / / aise anante bhava dhare naradeha ke nakha-keza saba / yadi kare koI ikaTThe to Dhera hove meru sama / / 20 / / paravaza huA yaha raha rahA cirakAla se AkAza meM / thala anala jala taru anila upavana gahana vana giri guphA meM / / 21 / / pudgala sabhI bhakSaNa kiye upalabdha haiM jo loka meM / bahu bAra bhakSaNa kiye para tRpti milI na raMca bhI / / 22 / / trailokya meM upalabdha jala saba tRSita ho tUne piyA / para pyAsa phira bhI nA bujhI aba AtmaciMtana meM lago / / 23 / / jisa deha meM tU rama rahA aisI anantI deha to / mUrakha anekoM bAra tUne prApta karake chor3a dIM / / 24 / / zastra zvAsanirodha evaM raktakSaya saMkleza se / ara jahara se bhaya vedanA se AyukSaya ho maraNa ho / / 25 / / anila jala se zIta se parvatapatana se vRkSa se / paradhanaharaNa paragamana se kumaraNa aneka prakAra ho / / 26 / / he mitra ! isa vidhi naragati meM aura gati tiryaMca meM / bahuvidha anaMte duHkha bhoge bhayaMkara apamRtyu ke / / 27 / / isa jIva ne nIgoda meM antaramuhUrata kAla meM / chayAsaTha sahasa ara tIna sau chattIsa bhava dhAraNa kiye / / 28 / / vikalatrayoM ke asI evaM sATha ara cAlIsa bhava / caubIsa bhava paMcendriyoM antaramuhUrata chudrabhava / / 29 / / ratana traya ke binA hotA rahA hai yaha pariNamana / tuma ratana traya dhAraNa karo basa yahI hai jinavara kathana / / 30 / / nija AtamA ko jAnanA sadjJAna ramanA caraNa hai| nija AtamArata jIva samyagdRSTi jinavara kathana hai / / 31 / / 175 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 adhyAtmanavanIta tUne anante janama meM kumaraNa kiye he Atman / aba to samAdhimaraNa kI bhA bhAvanA bhavanAzanI / / 32 / / dharakara digambara veSa bArambAra isa trailoka meN| sthAna koI zeSa nA janmA-marA nA ho jahA~ / / 33 / / re bhAvaliMga binA jagata meM are kAla anaMta se| hA ! janma aura jarA-maraNa ke duHkha bhoge jIva ne / / 34 / / pariNAma pudgala Ayu evaM samaya kAla pradeza meN| tanarUpa pudgala graha-tyAge jIva ne isa loka meM / / 35 / / bina ATha madhyapradeza rAjU tIna sau cAlIsa try| parimANa ke isa loka meM janmA-marA na ho jahA~ / / 36 / / eka-eka aMguli meM jahA~ para chayAnaveM hoM vyaadhiyaaN| taba pUrNa tana meM tuma batAo hoMgI kitanI vyAdhiyA~ / / 37 / / pUrvabhava meM sahe paravaza roga vividha prakAra ke| ara sahoge bahu bhA~ti aba isase adhika hama kyA kheN?||38 / / kRmikalita majA-mAMsa-majita malina mahilA udara meN| navamAsa taka kaI bAra Atama tU rahA hai Ajataka / / 39 / / tU rahA jananI udara meM jo janani ne khaayaa-piyaa| ucchiSTa usa AhAra ko hI tU vahA~ khAtA rahA / / 40 / / zizukAla meM ajJAna se mala-mUtra meM sotA rhaa| aba adhika kyA boleM are mala-mUtra hI khAtA rahA / / 41 / / yaha deha to basa haDDiyoM zroNita basA ara mA~sa kaa| hai piNDa isameM to sadA mala-mUtra kA AvAsa hai||42|| parivAramuktI mukti nA muktI vahI jo bhAva se| yaha jAnakara he Atman ! tU chor3a antaravAsanA / / 43 / / bAhubalI ne mAna basa gharavAra hI saba chor3akara / tapa tapA bAraha mAsa taka nA prApti kevalajJAna kI / / 44 / / aSTapAhur3a: bhAvapAhur3a padyAnuvAda 177 taja bhojanAdi pravRttiyA~ munipiMgalA re bhAvavina / are mAtra nidAna se pAyA nahIM zramaNatva ko / / 45 / / isa hI taraha muni vaziSTha bhI isa loka meM thAnaka nhiiN| re eka mAtra nidAna se ghUmA nahIM ho vaha jahA~ / / 46 / / caurAsilakha yonIviSaM hai nahIM koI thala jhaaN| re bhAvabina dravaliMgadhara ghUmA nahIM ho tU jahA~ / / 47 / / bhAva se hI liMgI ho dravaliMga se liMgI nhiiN| liMgabhAva hI dhAraNa karo dravaliMga se kyA kArya ho / / 48 / / jinaliMga dharakara bAhumuni nija aMtaraMga kaSAya se| daNDakanagara ko bhasmakara raurava naraka meM jA pdd'e||49|| isa hI taraha dravaliMgI dvIpAyana munI bhI bhraSTa ho| durgati gamanakara dukha sahe ara anaMta saMsArI hue||50|| zuddhabuddhI bhAvaliMgI aMganAoM se ghire| hokara bhI zivakumAra muni saMsArasAgara tira gaye / / 51 / / abhavisena ne kevali prarUpita aMga gyAraha bhI pddh'e| para bhAvaliMga binA are saMsArasAgara na tire / / 52 / / kaha~taka batAveM are mahimA tumheM bhAvavizaddhi kii| tuSamAsa pada ko ghokhate zivabhUti kevali ho gaye / / 53 / / bhAva se ho nagna tana se nagnatA kisa kAma kii| bhAva evaM dravya se ho nAza karmakalaMka kA / / 54 / / bhAva virahita nagnatA kucha kAryakArI hai nhiiN| yaha jAnakara bhAo nirantara AtamA kI bhAvanA / / 55 / / dehAdi ke saMga se rahita ara rahita mAna kaSAya se| ara AtamArata sadA hI jo bhAvaliMgI zramaNa vaha / / 56 / / nija Atma kA avalamba le maiM aura sabako chor3a duuN| ara chor3a mamatAbhAva ko nirmamatva ko dhAraNa kruuN||57|| Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 178 adhyAtmanavanIta nija jJAna meM hai AtamA darzana caraNa meM AtamA / aura saMvara yoga pratyAkhyAna meM hai AtamA / / 58 / / are merA eka zAzvata AtamA dRgajJAnamaya / avazeSa jo haiM bhAva ve saMyogalakSaNa jAnane / / 59 / / caturgati se mukta ho yadi zAzvata sukha caahte| to sadA nirmalabhAva se dhyAo zramaNa zuddhAtamA / / 6 / / jo jIva jIvasvabhAva ko sudhabhAva se saMyukta ho| bhAve sadA vaha jIva hI pAve amara nirvANa ko / / 61 / / cetanA se sahita jJAnasvabhAvamaya yaha aatmaa| karmakSaya kA hetu yaha hai yaha kaheM paramAtamA / / 62 / / jo jIva ke sadbhAva ko svIkArate ve jIva hii| nirdeha nirvaca aura nirmala siddhapada ko pAvate / / 63 / / caitanya guNamaya AtamA avyakta arasa arUpa hai| jAno aliMgagrahaNa ise yaha anirdiSTa azabda hai||64|| ajJAna nAzaka paMcavidha jo jJAna usakI bhaavnaa| bhA bhAva se he Atman ! to svarga-zivasukha prApta ho / / 5 / / zramaNa zrAvakapane kA hai mUla kAraNa bhAva hii| kyoMki paThana ara zravaNa se bhI kucha nahIM ho bhAvabina // 66 / / dravya se to nagna saba nara nArakI tiryaMca haiN| para bhAvazuddhi ke binA zramaNatva ko pAte nhiiN||67|| hoM nagna para dukha saheM ara saMsArasAgara meM ruleN| jina bhAvanA bina nagnatana bhI bodhi ko pAte nhiiN||68|| mAna matsara hAsya IrSyA pApamaya pariNAma hoN| to he zramaNa tananagana hone se tujhe kyA sAdhya hai / / 69 / / he Atman jinaliMgadhara tU bhAvazuddhI pUrvaka / bhAvazuddhi ke binA jinaliMga bhI ho nirarthaka / / 7 / / aSTapAhur3a: bhAvapAhur3a padyAnuvAda saddharma kA na vAsa jaha~ taha~ doSa kA AvAsa hai| hai nirarthaka niSphala sabhI sadjJAna bina he naTazramaNa / / 71 / / jinabhAvanA se rahita rAgI saMga se saMyukta jo| nirgrantha hoM para bodhi aura samAdhi ko pAte nhiiN||72|| mithyAtva kA parityAga kara ho nagna pahale bhAva se| AjJA yahI jinadeva kI phira nagna hove dravya se / / 73 / / ho bhAva se apavarga evaM bhAva se hI svarga ho| para malinamana ara bhAva virahita zramaNa to tiryaMca ho / / 74 / / subhAva se hI prApta karate bodhi ara cakreza pada / nara amara vidyAdhara nameM jinako sadA kara jor3akara / / 75 / / zubha azubha evaM zuddha isavidhi bhAva tIna prakAra ke| raudrAta to haiM azubha kintu zubha dharamamaya dhyAna hai||76|| nija AtmA kA AtmA meM ramaNa zuddhasvabhAva hai| jo zreSTha hai vaha Acaro jinadeva kA Adeza yaha / / 77 / / gala gaye jisake mAna mithyA moha vaha samacitta hii| tribhuvana meM sAra aise ratnatraya ko prApta ho / / 78 / / jo zramaNa viSayoM se virata ve solhkaarnnbhaavnaa| bhA tIrthaMkara nAmaka prakRti ko bA~dhate atizIghra hI / / 79 / / teraha kriyA tapa vAra vidha bhA vividha manavacakAya se| he munipravara ! manamattagaja vazakaro aMkuza jJAna se / / 8 / / vastra virahita kSiti zayana bhikSA asana saMyama sahita / jinaliMga nirmala bhAva bhAvita bhAvanA parizuddha hai / / 81 / / jyoM zreSTha caMdana vRkSa meM hIrA ratana meM zreSTha hai| tyoM dharma meM bhavabhAvanAzaka eka hI jinadharma hai||82|| vrata sahita pUjA Adi saba jinadharma meM satkarma haiN| dRgamoha-kSobha vihIna nija pariNAma Atamadharma hai / / 83 / / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 adhyAtmanavanIta ara puNya bhI hai dharma - aisA jAna jo zraddhA kreN| ve bhoga kI prApti kareM para karma kSaya na kara skeN||84|| rAgAdi virahita AtamA rata AtamA hI dharma hai| bhava taraNa-tAraNa dharma yaha jinavara kathana kA marma hai / / 85 / / jo nahIM cAhe AtamA ara puNya hI karatA rhe| vaha mukti ko pAtA nahIM saMsAra meM rulatA rahe / / 86 / / isalie pUrI zakti se nija AtamA ko jAnakara / zraddhA karo usameM ramo nita muktipada pA jaaoge||87|| saptama naraka meM gayA tandula matsya hiMsaka bhAva se| yaha jAnakara he Atman ! nita karo AtamabhAvanA / / 88 / / AtamA kI bhAvanA bina giri-guphA AvAsa sb| ara jJAna adhyayana Adi saba karanI nirarthaka jAniye / / 89 / / ina lokaraMjaka bAhyavrata se are kucha hogA nhiiN| isalie pUrNa prayatna se mana indriyoM ko vaza kro||10|| mithyAtva ara nokaSAyoM ko tajo zuddha svabhAva se| deva pravacana guru kI bhakti karo Adeza yaha / / 11 / / tIrthaMkaroM ne kahA gaNadharadeva ne gUMthA jise| zuddhabhAva se bhAvo nirantara usa atula zrutajJAna ko / / 12 / / zrutajJAnajala ke pAna se hI zAnta ho bhvdukhtRssaa| trailokyacUDAmaNI zivapada prApta ho Anandamaya / / 13 / / jinavarakathita bAIsa parISaha saho nita samacitta ho| baco saMyamaghAta se he muni ! nita apramatta ho / / 14 / / jala meM rahe cirakAla para patthara kabhI bhidatA nhiiN| tyoM parISaha upasarga se sAdhu kabhI bhidatA nahIM / / 95 / / bhAvanA dvAdaza tathA paccIsa vrata kI bhAvanA / bhAvanA bina mAtra kore veSa se kyA lAbha hai||9|| aSTapAhur3a: bhAvapAhur3a padyAnuvAda 181 hai sarvaviratI tathApi tattvArtha kI bhA bhaavnaa| guNathAna jIvasamAsa kI bhI tU sadA bhA bhAvanA / / 97 / / bhayaMkara bhava-vana virSe bhramatA rahA Azakta ho| basa isalie navakoTi se brahmacarya ko dhAraNa karo / / 18 / / bhAvavAle sAdhu sAdhe caturvidha aaraadhnaa| para bhAva virahita bhaTakate cirakAla taka saMsAra meM / / 99 / / tiryaMca manuja kudeva hokara dravyaliMgI duHkha lheN| para bhAvaliMgI sukhI hoM Anandamaya apavarga meM / / 100 / / azuddhabhAvoM se chiyAlisa doSa dUSita asana kr| tiryaMcagati meM dukha anekoM bAra bhoge vivaza ho / / 101 / / atigRddhatA ara darpa se re sacitta bhojana pAna kr| ati duHkha pAye anAdi se isakA bhI jarA vicAra kara / / 102 / / ara kaMda mUla bIja phUla patra Adi sacitta saba / sevana kiye madamatta hokara bhrame bhava meM Ajataka / / 103 / / vinaya paMca prakAra pAlo mana vacana ara kAya se| avinayI ko mukti kI prApti kabhI hotI nhiiN||104|| nijazakti ke anusAra pratidina bhaktipUrvaka cAva se| he mahAyaza! tuma karo vaiyAvRtti dazavidha bhAva se / / 105 / / are mana vacana kAya se yadi ho gayA kucha doSa to| mAna mAyA tyAga kara guru ke samakSa pragaTa karo / / 106 / / niSThura kaTuka durjana vacana satpuruSa saheM svabhAva se| saba karmanAzana hetu tuma bhI saho nirmamabhAva se / / 107 / / ara kSamAmaMDita muni prakaTa hI pApa saba khaNDita kreN| surapati uraga-naranAtha unake caraNa meM vaMdana kareM / / 108 / / yaha jAnakara he kSamAguNamuni ! mana-vacana ara kAya se| sabako kSamA kara bujhA do krodhAdi kSamAsvabhAva se / / 109 / / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 adhyAtmanavanIta asAra hai saMsAra saba yaha jAna uttama bodhi kii| avikAra mana se bhAvanA bhA are dIkSAkAla sama / / 110 / / aMtaraMga zuddhipUrvaka tU caturvidha dravaliMga dhara / kyoMki bhAva binA dravaliMga kAryakArI hai nhiiN||111|| AhAra bhaya maithuna parIgraha cAra saMjJA dhArakara / bhramA bhavavana meM anAdikAla se ho anya vaza / / 112 / / bhAvazuddhipUrvaka pUjAdi lAbha na caahkr| nija zakti se dhAraNa karo Atapana Adi yoga ko / / 113 / / prathama dvitIya tRtIya evaM caturtha paMcama tattva kii| Adyantarahita trivarga hara nija AtmA kI bhAvanA / / 114 / / bhAvoM nirantara binA isake cintavana ara dhyAna ke| jarA-maraNa se rahita sukhamaya mukti kI prApti nhiiN||115|| pariNAma se hI pApa saba ara puNya saba pariNAma se| yaha jainazAsana meM kahA baMdhamokSa bhI pariNAma se / / 116 / / jinavacaparAnmukha jIva yaha mithyAtva aura kaSAya se| hI bAMdhate haiM karama azubha asaMyama se yoga se / / 117 / / bhAvazuddhIvaMta ara jina-vacana arAdhaka jIva hii| haiM bA~dhate zubhakarma yaha saMkSepa meM baMdhana-kathA // 118 / / aSTakarmoM se baMdhA hU~ aba inheM maiM dgdhkr| jJAnAdiguNa kI cetanA nija meM anaMta prakaTa kruuN||119|| zIla aThadazasahasa uttara guNa kahe caurAsI lkh| bhA bhAvanA ina sabhI kI isase adhika kyA kaheM hama / / 120 / / raudrAta vaza cirakAla se duHkha sahe agaNita aajtk| aba taja inheMdhyA dharamasukhamaya zukla bhava ke anttk||121|| indriya-sukhAkula dravyaliMgI karmataru nahiM kATate / para bhAvaliMgI bhavataru ko dhyAna karavata kATate / / 122 / / aSTapAhur3a: bhAvapAhur3a padyAnuvAda 183 jyoM garbhagRha meM dIpa jalatA pavana se nirbAdha ho| tyoM jale nija meM dhyAna dIpaka rAga se nirbAdha ho / / 123 / / zuddhAtma evaM paMcaguru kA dhyAna dhara isa loka meN| ve parama maMgala parama uttama aura ve hI haiM zaraNa / / 124 / / Anandamaya mRtu jarA vyAdhi vedanA se mukta jo| vaha jJAnamayazItala vimala jala piyobhavijana bhAva se||125|| jyoM bIja ke jala jAne para aMkura nahIM utpanna ho| karmabIja ke jala jAne para na bhavAMkura utpanna ho / / 126 / / bhAvaliMgI sukhI hote dravyaliMgI duHkha lheN| guNa-doSa ko pahicAnakara saba bhAva se munipada gheN||127|| bhAva se jo haiM zramaNa jinavara kaheM saMkSepa meN| saba abhyudaya ke sAtha hI ve tIrthakara gaNadhara baneM / / 128 / / jo jJAna-darzana-caraNa se haiM zuddha mAyA rahita haiN| re dhanya haiM ve bhAvaliMgI saMta unako namana hai / / 129 / / jo dhIra haiM gambhIra haiM jina bhAvanA se sahita haiN| ve RddhiyoM meM mugdha na hoM amara vidyAdharoM kI / / 130 / / ina RddhiyoM se isataraha nirapekSa hoM jo muni dhavala / kyoM are cAheM ve munI nissAra narasura sukhoM ko / / 131 / / karale bhalA tabatalaka jabataka vRddhapana Ave nhiiN| are deha meM na roga ho bala indriyoM kA nA ghaTe / / 132 / / chaha kAya kI rakSA karo SaT anAyatana ko tyaagkr| aura mana-vaca-kAya se tU dhyA sadA nija AtamA / / 133 / / bhavabhramaNa karate Ajataka mana-vacana evaM kAya se / daza prANoM kA bhojana kiyA nija peTa bharane ke liye / / 134 / / ina prANiyoM ke ghAta se yonI caurAsI lAkha meM / basa janmate marate huye, dukha sahe tUne Ajataka / / 135 / / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 184 adhyAtmanavanIta yadi bhavabhramaNa se Ubakara tU cAhatA kalyANa hai / tomana vacana ara kAya se saba prANiyoM ko abhayade / / 136 / / akriyAvAdI curAsI battIsa vinayAvAdi haiN| sau aura assI kriyAvAdI sarasaTha are ajJAni haiM / / 137 / / gur3a-dUdha pIkara sarpa jyoM viSarahita hotA hai nahIM / abhavya tyoM jinadharma suna apanA svabhAva taje nahIM / / 138 / / mithyAtva se Achannabuddhi abhavya durmati doSa se| jinavarakathita jinadharma kI zraddhA kabhI karatA nhiiN||139|| tapa tapeM kutsita aura kutsita sAdhu kI bhakti kreN| kutsita gati ko prApta hoM re mUr3ha kutsitadharmarata / / 140 / / kunaya ara kuzAstra mohita jIva mithyAvAsa meM / ghUmA anAdikAla se he dhIra ! soca vicAra kara / / 141 / / tIna zata triSaSThi pAkhaNDI matoM ko chor3akara / jinamArga meM mana lagA isase adhika munivara kyA kheN||142|| are samakita rahita sAdhu sacala muradA jaaniyeN| apUjya hai jyoM loka meM zava tyoMhi calazava mAniye / / 143 / / tArAgaNoM meM candra jyoM ara mRgoM meM mRgarAja jyoN| zramaNa-zrAvaka dharma meM tyoM eka samakita jaaniye||144|| nAgendra ke zubha sahasaphaNa meM zobhatA mANikya jyoN| are samakita zobhatA tyoM mokSa ke mAraga vitheM / / 145 / / candra tArAgaNa sahita hI lase nabha meM jisataraha / vrata tapa tathA darzana sahita jinaliMga zobhe usataraha / / 146 / / imi jAnakara guNa-doSa mukti mahala kI sIr3hI prathama / guNa ratana meM sAra samakita ratana ko dhAraNa karo / / 147 / / dehamita ara kartA-bhoktA jIva darzana-jJAnamaya / anAdi anidhana amUrtika hai kahA jinavaradeva ne / / 148 / / aSTapAhur3a: bhAvapAhur3a padyAnuvAda jina bhAvanA se sahita bhavi darzanAvaraNa-jJAnAvaraNa / ara mohanI antarAya kA jar3a mUla se mardana kareM / / 149 / / ho ghAtiyoM kA nAza darzana-jJAna-sukha-bala anaMte / ho pragaTa Atama mAhiM lokAloka Alokita kareM / / 150 / / yaha AtmA paramAtmA ziva viSNu brahmA buddha hai| jJAni hai parameSThi hai sarvajJa karma vimukta hai||151|| ghana-ghAti karma vimukta ara tribhuvanasadana saMdIpa jo| ara doSa aSTAdaza rahita ve deva uttama bodhi deM / / 152 / / jinavara caraNa meM nameM jo nara parama bhaktibhAva se / vara bhAva se ve ukhAr3e bhavabeli ko jar3amUla se / / 153 / / jala meM raheM para kamala patte lipta hote haiM nahIM / satpuruSa viSaya-kaSAya meM tyoM lipta hote haiM nahIM / / 154 / / saba zIla saMyama guNa sahita jo unheM hama munivara kheN| bahu doSa ke AvAsa jo haiM are zrAvaka sama na ve / / 155 / / jIte jinhoMne prabala durddhara ara ajeya kaSAya bhaTa / re kSamAdama talavAra se ve dhIra haiM ve vIra haiM / / 156 / / viSaya sAgara meM par3e bhavi jJAna-darzana karoM se / jinane utAre pAra jaga meM dhanya haiM bhagavaMta ve / / 157 / / puSpita viSayamaya puSpoM se ara mohavRkSArUr3ha jo / azeSa mAyA beli ko muni jJAnakaravata kATate / / 158 / / mohamada gauravarahita karuNAsahita munirAja jo / are pApastaMbha ko cArita khar3aga se kATate / / 159 / / sadguNoM kI maNimAla jinamata gagana meM muni nizAkara / tArAvalI pariveSThita haiM zobhate pUrNendu sama / / 160 / / cakradhara balarAma kezava indra jinavara gaNapati / ara RddhiyoM ko pA cuke jinake haiM bhAva vizuddhavara / / 161 / / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 adhyAtmanavanIta jo amara anupama atula ziva ara parama uttamavimala hai| pAcuke aisA mukti sukha jinabhAvanA bhA neka nara / / 162 / / jo niraMjana haiM nitya haiM trailokya mahimAvaMta haiM / ve siddha darzana - jJAna ara cAritra zuddhi deM hameM / / 163 / / isase adhika kyA kaheM hama dharmArthakAma ru mokSa meM / yA anya saba hI kArya meM hai bhAva kI hI mukhyatA / / 164 / / isataraha yaha sarvajJa bhAsita bhAvapAhuDa jAniye / bhAva se jo par3heM avicala thAna ko ve pAyeMge / / 165 / / -0 mokSapAhur3a paradravya ko parityAga pAyA jJAnamaya nija AtamA / zata bAra unako ho namana niSkarma jo paramAtamA / / 1 / paramapadathita zudha aparimita jJAna-darzanamaya prabhu / ko namana kara he yogijana ! paramAtma kA varNana karU~ / / 2 / / yogastha yogIjana anavarata are! jisako jAna kara / anaMta avyAbAdha anupama mokSa kI prApti kareM ||3|| trividha AtamarAma meM bahirAtamApana tyAgakara / antarAtma ke AdhAra se paramAtmA kA dhyAna dhara ||4|| ye indriyA~ bahirAtamA anubhUti antara AtamA / jo karmamala se rahita haiM ve deva haiM paramAtamA ||5|| hai paramajina parameSThI hai zivaMkara jina zAsvatA / kevala anindriya siddha hai kala-malarahita zuddhAtamA ||6|| jinadeva kA upadeza yaha bahirAtamApana tyAgakara / are ! antara AtamA paramAtmA kA dhyAna dhara ||7 // nijarUpa se cyuta bAhya meM sphuritabuddhi jIva yaha / dehAdi meM apanatva kara bahirAtmapana dhAraNa kare ||8|| aSTapAhur3a : mokSapAhur3a padyAnuvAda nija dehasama paradeha ko bhI jIva jAneM mUr3hajana / unheM cetana jAna seveM yadyapi ve acetana ||9|| nijadeha ko nija - AtamA paradeha ko para-AtamA / hI jAnakara ye mUr3ha suta - dArAdi meM mohita raheM / / 10 / / kujJAna meM rata aura mithyAbhAva se bhAvita zramaNa / mada-moha se Acchanna bhava-bhava deha ko hI cAhate / / 11 / / jo deha se nirapekSa nirmama nirAraMbhI yogijana / nirdvanda rata nijabhAva meM ve hI zramaNa mukti vareM / / 12 / / paradravya meM rata baMdhe aura virakta zivaramaNI vareM / jinadeva kA upadeza baMdha- abaMdha kA saMkSepa meM ||13|| niyama se nija dravya meM rata zramaNa samyakavaMta haiM / samyaktva - pariNata zramaNa hI kSaya kareM karamAnanta haiM / / 14 / / kintu jo paradravya rata ve zramaNa mithyAdRSTi haiM / mithyAtva pariNata ve zramaNa duSTASTa karmoM se baMdhe / / 15 / / paradravya se ho durgati nijadravya se hotI sugati / yaha jAnakara rati karo nija meM ara karo para se virati / / 16 / / jo AtamA se bhinna cittAcitta evaM mizra haiM / una sarvadravyoM ko are ! paradravya jinavara ne kahA / / 17 / / duSTASTa karmoM se rahita jo jJAnavigraha zuddha hai / vaha nitya anupama AtamA svadravya jinavara ne kahA / / 18 / / paradravya se ho parAGgamukha nijadravya ko jo dhyAvate / jinamArga meM saMlagna ve nirvANapada ko prApta hoM / / 19 / / zuddhAtmA ko dhyAvate jo yogi jinavaramata viSai / nirvANapada ko prApta hoM taba kyoM na pAveM svarga ve / / 20 / / guru bhAra lekara eka dina meM jA~ya jo yojana zataka / jAve na kyoM krozArddha meM isa bhuvanatala meM loka meM / / 21 / / 187 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 188 adhyAtmanavanIta jo akelA jIta le jaba koTi bhaTa saMgrAma meM / taba eka jana ko kyoM na jIte vaha subhaTa saMgrAma meM / / 22 / / zubhabhAva-tapa se svarga-sukha saba prApta karate loka meM / pAyA so pAyA sahajasukha nijadhyAna se paraloka meM / / 23 / / jyoM zodhane se zuddha hotA svarNa basa isataraha hI / ho AtamA paramAtamA kAlAdi labdhi prApta kara / / 24 / / jyoM dhUpa se chAyA meM rahanA zreSTha hai basa usataraha / avratoM se naraka vrata se svarga pAnA zreSTha hai / / 25 / / jo bhavyajana saMsAra-sAgara pAra honA cAhate / ve karma IMdhana-dahana nija zuddhAtmA ko dhyAvate / / 26 / / are munijana mAna-mada Adika kaSAyeM chor3akara / loka ke vyavahAra se hoM virata dhyAte AtamA / / 27 / / mithyAtva evaM pApa-puna ajJAna taja mana-vacana se / ara mauna raha yogastha yogI AtamA ko dhyAvate / / 28 / / dikhAI de jo mujhe vaha rUpa kucha jAne nahIM / maiM karU~ kisase bAta maiM to eka jJAyakabhAva hU~ / / 29 / / sarvAsravoM ke rodha se saMcita karama khapa jAya saba / jinadeva ke isa kathana ko yogastha yogI jAnate / / 30 / / jo so rahA vyavahAra meM vaha jAgatA nija kArya meM / jo jAgatA vyavahAra meM vaha so rahA nija kArya meM / / 31 / / imi jAna jogI chor3a saba vyavahAra sarvaprakAra se / jinavara kathita paramAtamA kA dhyAna dharate sadA hI / / 32 / / paMca samiti mahAvrata ara tIna gupti dhara yatI / ratanatraya se yukta hokara dhyAna ara adhyayana karo / / 33 / / ArAdhanA karate huye ko arAdhaka kahate sabhI / ArAdhanA kA phala suno basa eka kevalajJAna hai / / 34 / / aSTapAhur3a: mokSapAhur3a padyAnuvAda sarvajJa evaM sarvadarzI AtamA sidha zuddha hai| yaha kahA jinavaradeva ne tuma svayaM kevalajJAnamaya / / 35 / / ratana traya jinavara kathita ArAdhanA jo yati kareM / ve dhareM Atama dhyAna hI saMdeha isameM raMca nA / / 36 / / jAnanA hI jJAna hai aru dekhanA darzana kahA / puNya-pApa kA parihAra cArita yahI jinavara ne kahA / / 37 / / tattvaruci samyaktva hai tatgrahaNa samyagjJAna hai| jinadeva ne aisA kahA parihAra hI cAritra hai / / 38 / / dRga-zuddha haiM ve zuddha unako niyama se nirvANa ho| dRga-bhraSTa haiM jo puruSa unako nahIM icchita lAbha ho / / 39 / / upadeza kA yaha sAra janma-jarA-maraNa kA haraNakara / samadRSTi jo mAneM ise ve zramaNa zrAvaka kahe haiM / / 40 / / yaha sarvadarzI kA kathana ki jIva aura ajIva kI / bhina-bhinnatA ko jAnanA hI eka samyagjJAna hai / / 41 / / imi jAna karanA tyAga saba hI puNya evaM pApa kA / cAritra hai yaha nirvikalpaka kathana yaha jinadeva kA / / 42 / / ratanatraya se yukta ho jo tapa kare saMyama dhare / vaha dhyAna dhara nija AtamA kA paramapada ko prApta ho / / 43 / / ruSa-rAga kA parihAra kara trayayoga se trayakAla meM / trayazalya virahita ratanatraya dhara yogi dhyAve AtamA / / 44 / / jo jIva mAyA-mAna-lAlaca-krodha ko taja zuddha ho / nirmala-svabhAva dhare vahI nara paramasukha ko prApta ho / / 45 / / jo rudra viSaya-kaSAya yuta jina bhAvanA se rahita haiN| jinaliMga se haiM parAGgamukha ve siddhasukha pAveM nahIM / / 46 / / jinavarakathita jinaliMga hI hai siddhasukha yadi svapna meN| bhI nA ruce to jAna lo bhava gahana vana meM ve ruleM / / 47 / / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 adhyAtmanavanIta paramAtamA ke dhyAna se ho nAza lobha kaSAya kA / navakarma kA Asrava ruke yaha kathana jinavaradeva kA / / 48 / / jo yogi samyakdarzapUrvaka cAritra dRr3ha dhAraNa kare / nija AtamA kA dhyAnadhara vaha mukti kI prApti kare / / 49 / / cAritra hI nijadharma hai ara dharma AtmasvabhAva hai| ananya nija pariNAma vaha hI rAga-dveSa vihIna hai / / 50 / / phaTikamaNisama jIva zudha para anya ke saMyoga se / vaha anya-anya pratIta ho para mUlata: to ananya hI / / 51 / / deva-guru kA bhakta ara anurakta sAdhaka varga meM / samyaksahita nija dhyAnarata hI yogi ho isa jagata meM / / 52 / / ugra tapa tapa ajJa bhava-bhava meM na jitane kSaya kareM / vijJa antarmuhUrata meM karma utane kSaya kareM / / 53 / / paradravya meM jo sAdhu karate rAga zubha ke yoga se / ve ajJa haiM para vijJa rAga nahIM kareM paradravya meM / / 54 / / nija bhAva se viparIta ara jo AsravoM ke hetu haiM / jo unheM mAneM muktimaga ve sAdhu sacamuca ajJa haiM / / 5 / / are jo karmajamati ve kareM AtmasvabhAva ko / khaNDita ata: ve ajJajana jinadharma ke dUSaka kahe / / 56 / / cArita rahita hai jJAna-darzana hIna tapa saMyukta hai / kriyA bhAva vihIna to muniveSa se kyA sAdhya hai / / 57 / / jo AtamA ko acetana haiM mAnate ajJAni ve / para jJAnijana to AtamA ko eka cetana mAnate / / 58 / / nirarthaka tapa jJAna virahita tapa rahita jo jJAna hai / yadi jJAna tapa hoM sAtha to nirvANapada kI prApti ho / / 59 / / kyoMki cAroM jJAna se bhI mahAmaNDita tIrthakara / bhI tapa kareM basa isalie tapa karo samyagjJAna yuta / / 60 / / aSTapAhur3a: mokSapAhur3a padyAnuvAda svAnubhava se bhraSTa evaM zUnya antaraliMga se / bahirliMga jo dhAraNa kareM ve mokSamaga nAzaka kahe / / 61 / / anukUlatA meM jo sahaja pratikUlatA meM naSTa hoM / isaliye pratikUlatA meM karo Atama sAdhanA / / 6 / / AhAra nidrA aura Asana jIta dhyAo AtamA / basa yahI hai jinadeva kA mata yahI guru kI AjJA / / 63 / / jJAna darzana carita maya jo AtamA jinavara kahA / guru kI kRpA se jAnakara nita dhyAna usakA hI karo / / 64 / / AtamA kA jAnanA bhAnA va karanA anubhavana / tathA viSayoM se virakti uttarottara hai kaThina / / 5 / / jabataka viSaya meM pravRtti tabataka na AtamajJAna ho / isalie Atama jAnate yogI viSaya virakta ho / / 66 / / nija AtamA ko jAnakara bhI mUr3ha ramate viSaya meM / ho svAnubhava se bhraSTa bhramate caturgati saMsAra meM / / 67 / / are viSaya virakta ho nija AtamA ko jAnakara / jo tapoguNa se yukta hoM ve caturgati se mukta hoM / / 68 / / yadi moha se para dravya meM rati rahe aNu parimANa meM / viparItatA ke hetu se ve mUr3ha ajJAnI raheM / / 69 / / zuddha darzana dRr3ha carita evaM viSaya virakta nara / nirvANa ko pAte sahaja nija AtamA kA dhyAna dhara / / 7 / / para dravya meM jo rAga vaha saMsAra kAraNa jAnanA / isaliye yogI kareM nita nija AtamA kI bhAvanA / / 71 / / nindA-prazaMsA dukkha-sukha ara zatru-baMdhu-mitra meM / anukUla ara pratikUla meM samabhAva hI cAritra hai / / 72 / / jinake nahIM vrata-samiti caryA bhraSTa haiM zudhabhAva se / ve kaheM ki isa kAla meM nija dhyAna-yoga nahIM bane / / 73 / / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 adhyAtmanavanIta / / / / 76 / / jo zivavimukha nara bhoga meM rata jJAnadarzana rahita haiM / ve kaheM ki isa kAla meM nija dhyAna-yoga nahIM bane / / 74 / / jo mUr3ha ajJAnI tathA vrata samiti gupti rahita haiM ve kaheM ki isa kAla meM nija dhyAna-yoga nahIM bane / / 75 / / bharata - paMcamakAla meM nijabhAva meM thita saMta ke nita dharmadhyAna rahe na mAne jIva jo ajJAni ve ratanatraya se zuddha Atama AtamA kA dhyAna dhara / Aja bhI hoM indra Adika prApta karate mukti phira / / 77 / / jina liMga dhara kara pApa karate pApa mohitamati jo / ve cyuta hue haiM muktimaga se durgati durmati ho / / 78 / / haiM parigrahI adhaH karmarata Asakta jo vastrAdi meM / ara yAcanA jo kareM ve saba muktimaga se bAhya haiM / / 79 / / re mukta haiM jo jitakaSAyI pApa ke AraMbha se / pariSahajayI nirgratha ve hI muktimAraga meM kahe ||80|| trailoka meM merA na koI maiM akelA AtamA / isa bhAvanA se yogijana pAte sadA sukha zAsvatA / / 81 / / jo dhyAnarata sucaritra evaM deva guru ke bhakta haiM / saMsAra - deha virakta ve muni muktimAraga meM kahe / / 82|| nijadravyarata yaha AtamA hI yogi cAritravaMta hai / yaha hI bane paramAtamA paramArthanaya kA kathana yaha / / 83 || jJAnadarzanamaya avasthita puruSa ke AkAra meM / dhyAte sadA jo yogi ve hI pApahara nirdvanda haiM / / 84 / / jinavarakathita upadeza yaha to kahA zramaNoM ke lie| aba suno sukhasiddhikara upadeza zrAvaka ke lie / / 85 / / sabase prathama samyaktva nirmala sarva doSoM se rahita / karmakSaya ke liye zrAvaka-zrAvikA dhAraNa kareM ||86 / / aSTapAhur3a : mokSapAhur3a padyAnuvAda are samyagdRSTi hai samyaktva kA dhyAtA gRhI / duSTASTa karmoM ko dahe samyaktva pariNata jIva hI / / 87 / / mukti gaye yA jAyeMge mAhAtmya hai samyaktva kA / yaha jAna lo he bhavyajana ! isase adhika aba kaheM kyA / / 88 / / ve dhanya haiM sukRtArtha haiM ve zUra nara paNDita vahI / duHsvapna meM samyaktva ko jinane malIna kiyA nahIM / / 89 / / saba doSa virahita deva ara hiMsArahita jinadharma meM / nirgrantha guru ke vacana meM zraddhAna hI samyaktva hai / / 90 / / yathAjAtasvarUpa saMyata sarva saMga vimukta jo / para kI apekSA rahita liMga jo mAnate samadRSTi ve / / 99 / / jo lAja-bhaya se nameM kutsita liMga kutsita deva ko / aura seveM dharma kutsita jIva mithyAdRSTi ve / / 92 / / are rAgI devatA ara svaparapekSA liMgadhara / va asaMyata kI vaMdanA na kareM samyagdRSTijana / / 93 / / jinadeva dezita dharma kI zraddhA kareM saddRSTijana / viparItatA dhAraNa kareM basa sabhI mithyAdRSTijana / / 94 / / are mithyAdRSTijana isa sukharahita saMsAra meM / pracura janma-jarA-maraNa ke dukha hajAroM bhogate / / 95 / / jAnakara samyaktva ke guNa doSa mithyAbhAva ke / jo ruce vaha hI karo adhika pralApa se hai lAbha kyA / / 96 / / chor3A parigraha bAhya mithyAbhAva ko nahiM chor3ate / ve mauna dhyAna dhareM parantu AtamA nahIM jAnate / / 97 / / mUlaguNa uccheda bAhya kriyA kareM jo sAdhujana / haiM virAdhaka jinaliMga ke ve mukti-sukha pAte nahIM / / 98 / / AtmajJAna binA vividha- vidha vividha kriyA-kalApa saba / aura japa-tapa padma-Asana kyA kareMge Atmahita / / 99 / / 193 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta yadi par3he bahuzruta aura vividha kriyA-kalApa kare bahuta / para AtamA ke bhAna bina bAlAcaraNa ara bAlazruta / / 100 / / nijasukha nirata bhavasukha virata paradravya se jo parAGmukha / vairAgya tatpara guNavibhUSita dhyAna dhara adhyayana surata / / 101 / / Adeya kyA hai heya kyA yaha jAnate jo sAdhugaNa / ve prApta karate thAna uttama jo anantAnandamaya / / 102 / / jinako name thuti kare jinakI dhyAna jinakA jaga kare / ve na dhyAveM zruti kareM tU use hI pahicAna le / / 103 / / arahaMta siddhAcArya pAThaka sAdhu haiM parameSThI paNa / saba AtamA kI avasthAyeM AtamA hI hai zaraNa / / 104 / / samyak sudarzana jJAna tapa samabhAva samyak AcaraNa / saba AtamA kI avasthAyeM AtamA hI hai zaraNa / / 105 / / jinavarakathita yaha mokSapAhuDa jo puruSa ati prIti se / adhyayana kareM bhAveM suneM ve paramasukha ko prApta hoM / / 106 / / 194 -0 liMgapAhur3a kara namana zrI arihaMta ko saba siddha ko karake namana / saMkSepa meM maiM kaha rahA hU~ liMgapAhuDa zAstra yaha / / 1 / / dharma se ho liMga kevala liMga se na dharma ho / samabhAva ko pahicAniye dravaliMga se kyA kArya ho ||2|| parihAsa meM mohitamatI dhAraNa kareM jinaliMga jo / ve ajJajana badanAma karate nitya jinavara liMga ko // 3 // jo nAcate gAte bajAte vAdya jinavara liMgadhara / haiM pApa mohitamatI re ve zramaNa nahiM tiryaMca haiM ||4|| jo Arta hote jor3ate rakhate rakhAte yatna se / ve pApa mohitamatI haiM ve zramaNa nahiM tiryaMca haiM ||5|| aSTapAhur3a : liMgapAhur3a padyAnuvAda ara kalaha karate juA kheleM mAnamaMDita nitya jo / ve prApta hote narakagati ko sadA hI jina liMgadhara ||6|| jo pApa upahata AtamA abrahma seveM liMgadhara / 195 ve pApa mohitamatI jana saMsAravana meM nita bhrameM ||7|| jinaliMgadhara bhI jJAna-darzana-caraNa dhAraNa nA kareM / ve ArtadhyAnI dravyaliMgI naMta saMsArI kahe ||8|| re jo karAveM zAdiyA~ kRSi vaNaja kara hiMsA kareM / ve liMgadhara ye pApa kara jAveM niyama se naraka meM / / 9 / / jo cora lAbara lar3AveM ara yaMtra se krIDA kareM / ve liMgadhara ye pApa kara jAveM niyama se naraka meM / / 10 / / jJAna-darzana-caraNa tapa saMyama niyama pAlana kareM / para duHkhI anubhava kareM to jAveM niyama se naraka meM / / 11 / / kandarpa Adi meM raheM ati gRddhatA dhAraNa kareM / haiM chalI vyAbhicArI are ! ve zramaNa nahiM tiryaMca haiM / / 12 / / jo kalaha karate daur3ate haiM iSTa bhojana ke liye / ara paraspara IrSA kareM ve zramaNa jinamArgI nahIM / / 13 / / binA dIye graheM paranindA kareM jo parokSa meM / ve dhareM yadyapi liMgajina phira bhI are ve cora haiM / / 14 / / IryA samiti kI jagaha pRthvI khodate daur3eM gireM / mere pazUvata uThakara caleM ve zramaNa nahiM tiryaMca haiM / / 15 / / jo baMdhabhaya se rahita pRthvI khodate taru chedate / ara harita bhUmI rAMdhate ve zramaNa nahIM tiryaMca haiM / / 16 / / rAga karate nAriyoM se dUsaroM ko doSa deM / sadjJAna- darzana rahita haiM ve zramaNa nahiM tiryaMca hai / / 17 / / zrAvakoM meM ziSyagaNa meM neha rakhate zramaNa jo / hIna vinayAcAra se ve zramaNa nahIM tiryaMca haiM / / 18 / / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 adhyAtmanavanIta isa taraha ve bhraSTa rahate saMyatoM ke saMgha meM / re jAnate bahuzAstra phira bhI bhAva se to naSTa haiM / / 19 / / pArzvastha se bhI hIna jo vizvasta mahilAvarga meM / rata jJAna-darzana-caraNa deM ve nahIM patha apavarga haiM / / 20 / / jo puMzcalI ke hAtha se AhAra leM zaMzA kareM / nija piMDa poseM vAlamuni ve bhAva se to naSTa haiM / / 21 / / sarvajJabhASita dharmamaya yaha liMgapAhuDa jAnakara / apramatta ho jo pAlate ve paramapada ko prApta hoM / / 22 / / -. zIlapAhur3a vizAla jinake nayana ara raktotpala jinake caraNa / trividha nama una vIra ko maiM zIla guNa varNana karU~ / / 1 / / zIla evaM jJAna meM kucha bhI virodha nahIM kahA / zIla bina to viSayaviSa se jJAnadhana kA nAza ho / / 2 / / bar3A duSkara jAnanA ara jAnane kI bhAvanA / evaM virakti viSaya se bhI bar3I duSkara jAnanA / / 3 / / viSaya bala ho jabatalaka tabatalaka AtamajJAna naa| kevala viSaya kI virakti se karma kA ho nAza nA / / 4 / / darzana rahita yadi veSa ho cAritra virahita jJAna ho / saMyama rahita tapa nirarthaka AkAsa-kusuma samAna ho / / 5 / / darzana sahita ho veza cAritra zuddha samyagjJAna ho / saMyama sahita tapa alpa bhI ho tadapi suphala mahAna ho / / 6 / / jJAna ho para viSaya meM hoM lIna jo nara jagata meM / re viSayarata ve mUDha DoleM cAra gati meM nirantara / / 7 / / jAnane kI bhAvanA se jAna nija ko virata hoM / re ve tapasvI cAra gati ko chedate saMdeha nA / / 8 / / aSTapAhur3a : zIlapAhuDa padyAnuvAda 197 jisataraha kaMcana zuddha ho khar3iyA-namaka ke lepa se| basa usataraha ho jIva nirmala jJAna jala ke lepa se / / 9 / / ho jJAnagarbhita viSayasukha meM rameM jo jana yoga se / usa maMdabuddhi kApuruSa ke jJAna kA kucha doSa nA / / 10 / / jaba jJAna, darzana, caraNa, tapa samyaktva se saMyukta ho| taba AtamA cAritra se prApti kare nirvANa kI / / 11 / / zIla rakSaNa zuddha darzana caraNa viSayoM se virata / jo AtamA ve niyama se prApti kareM nirvANa kI / / 12 / / sanmArgadarzI jJAni to hai sujJa yadyapi viSayarata / kintu jo unmArgadarzI jJAna unakA vyartha hai / / 13 / / yadyapi bahuzAstra jAne kumata kuzruta prazaMsaka / re zIlavrata se rahita haiM ve Atma-ArAdhaka nahIM / / 14 / / rUpa yovana kAnti ara lAvaNya se sampanna jo / para zIlaguNa se rahita haiM to nirarthaka mAnuSa janama / / 15 / / vyAkaraNa chandaru nyAya jinazruta Adi se sampannatA / ho kintu inameM jAna lo tuma parama uttama zIla guNa / / 16 / / zIla guNa maNDita puruSa kI deva bhI sevA kareM / nA koI pUche zIla virahita zAstrapAThI janoM ko / / 17 / / hoM hIna kula sundara na hoM saba prANiyoM se hIna hoM / hoM vRddha kintu suzIla hoM narabhava unhIM kA saphala hai / / 18 / / indriyoM kA damana karuNA satya samyak jJAna-tapa / acaurya brahmopAsanA saba zIla ke parivAra haiM / / 19 / / zIla darzana-jJAna zuddhi zIla viSayoM kA ripU / zIla nirmala tapa aho yaha zIla sIr3hI mokSa kI / / 20 / / haiM yadyapi saba prANiyoM ke prANa ghAtaka sabhI viSa / kintu ina saba viSoM meM hai mahAdAruNa viSayaviSa / / 21 / / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 adhyAtmanavanIta basa eka bhava kA nAza ho isa viSama viSa ke yoga se / para viSayaviSa se grasitajana cirakAla bhavavana meM bhrameM / / 22 / / are viSayAsakta jana nara aura tiryag yoni meM / duHkha saheM yadyapi deva hoM para duHkhI hoM durbhAgya se / / 23 / / are kucha jAtA nahIM tuSa ur3Ane se jistrh| viSaya sukha ko ur3Ane se zIlaguNa ur3atA nahIM / / 24 / / gola hoM golArddha hoM suvizAla hoM isa deha ke / saba aMga kintu sabhI meM yaha zIla uttama aMga hai / / 25 / / bhava-bhava bhrameM arahaTa ghaTIsama viSayalolupa mUDhajana / sAtha meM ve bhI bhrameM jo rahe unake saMga meM / / 26 / / indriya viSaya ke saMga par3ha jo karma bA~dhe svayaM hI / satpuruSa unako khapAve vrata-zIla-saMyamabhAva se / / 27 / / jyoM ratnamaMDita udadhi zobhe nIra se basa usataraha / vinayAdi hoM para AtamA nirvANa pAtA zIla se / / 28 / / zvAna gardabha gAya pazu ara nAriyoM ko mokSa nA / puruSArtha cauthA mokSa to basa puruSa ko hI prApta ho / / 29 / / yadi viSayalolupa jJAniyoM ko mokSa ho to btaao| dazapUrvadhArI sAtyakIsuta narakagati meM kyoM gayA / / 30 / / yadi zIla bina bhI jJAna nirmala jJAniyoM ne kahA to| dazapUrvadhArI rUdra kA bhI bhAva nirmala kyoM na ho / / 31 / / yadi viSayavirakta ho to vedanA jo narakagata / vaha bhUlakara jinapada lahe yaha bAta jinavara ne kahI / / 32 / / are! jisameM atIndriya sukha jJAna kA bhaNDAra hai / vaha mokSa kevala zIla se ho prApta - yaha jinavara kheN||33|| ye jJAna darzana vIrya tapa samyaktva paMcAcAra mila / jima Aga IMdhana jalAve taise jalAveM karma ko / / 34 / / aSTapAhur3a: zIlapAhur3a padyAnuvAda 199 jo jitendriya dhIra viSaya virakta tapasI zIlayuta / ve aSTa karmoM se rahita ho siddhagati ko prApta hoM / / 35 / / jisa zramaNa kA yaha janmataru sarvAMga sundara zIlayuta / usa mahAtman zramaNa kA yaza jagata meM hai phailatA / / 36 / / jJAnadhyAnaru yogadarzana zakti ke anusAra haiN| para ratnatraya kI prApti to samyaktva se hI jAnanA / / 37 / / jo zIla se sampanna viSaya-virakta evaM dhIra haiM / ve jinavacana ke sAragrAhI siddha sukha ko prApta ho / / 38 / / sukha-dukha vivarjita zuddhamana ara karmaraja se rahita jo| vaha kSINakarmA guNamayI prakaTita huI ArAdhanA / / 39 / / viSaya se vairAgya arhatabhakti samyakdarza se / ara zIla se saMyukta hI ho jJAna kI ArAdhanA / / 40 / / pUraNa huA Ananda se zrAvaNa sudI ekaadshii| ko padyamaya anuvAda yaha san do sahasa do IsavI / / arahaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sarvasAdhu ye saba haiM kyA ? Akhira eka AtmA kI hI avasthAe~ haiM na ? eka nija bhagavAna AtmA ke Azraya se hI utpanna huI avasthAe~ haiM na ? to phira hama inakI zaraNa meM kyoM jAveM, hama to usa bhagavAna-AtmA kI hI zaraNa meM jAte haiM, jisakI ye avasthAe~ haiM, jisake Azraya se ye avasthAyeM utpanna huI haiN| sarvAdhika mahAna, sarvAdhika upayogI, dhyAna kA dhyeya, zraddhAna kA zraddheya evaM paramazuddha-nizcayanayarUpa jJAna kA jJeya to nija bhagavAna AtmA hI hai, usakI zaraNa meM jAne se hI mukti ke mArga kA AraMbha hotA hai, muktimArga meM gamana hotA hai aura muktimahala meM pahu~canA saMbhava hotA hai| - AtmA hI hai zaraNa, pRSTha-195 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 yogasAra padyAnuvAda (harigIta) saba karmamala kA nAza kara ara prApta kara nija aatmaa| jo lIna nirmala dhyAna meM namakara nikala paramAtamA / / 1 / / saba nAza kara ghanaghAti ari arihaMta pada ko pA liyaa| kara namana una jinadeva ko yaha kAvyapatha apanA liyaa||2|| hai mokSa kI abhilASa ara bhayabhIta haiM saMsAra se| hai samarpita yaha dezanA una bhavya jIvoM ke lie||3|| ananta hai saMsAra-sAgara jIva kAla anAdi haiN| para sukha nahIM, basa duHkha pAyA moha-mohita jIva ne / / 4 / / bhayabhIta hai yadi caturgati se tyAga de parabhAva ko| paramAtamA kA dhyAna kara to paramasukha ko prApta ho / / 5 / / bahirAtamApana tyAga jo bana jAya antr-aatmaa| dhyAve sadA paramAtamA bana jAya vaha paramAtamA / / 6 / / mithyAtvamohita jIva jo vaha sva-para konahiM jaantaa| saMsAra-sAgara meM bhrameM dRgamUr3ha vaha bahirAtamA / / 7 / / jo tyAgatA parabhAva ko ara sva-para ko phicaantaa| hai vahI paNDita AtmajJAnI sva-para ko jo jAnatA / / 8 / / jo zuddha ziva jina buddha viSNu nikala nirmala zAnta hai| basa hai vahI paramAtamA jinavara-kathana nirdhAnta hai||9|| jinavara kaheM 'dehAdi para' jo unheM hI nija maantaa| saMsAra-sAgara meM bhrameM vaha AtamA bahirAtamA // 10 // 'dehAdi para' jinavara kaheM nA ho sakeM ve aatmaa| yaha jAnakara tU mAna le nija AtamA ko AtamA / / 11 / / yogasAra padyAnuvAda tU pAyagA nirvANa mAne AtamA ko aatmaa| para bhavabhramaNa ho yadI jAne deha ko hI AtamA / / 12 / / AtamA ko jAnakara icchArahita yadi tapa kre| to paramagati ko prApta ho saMsAra meM ghUme nhiiN||13|| pariNAma se hI baMdha hai ara mokSa bhI pariNAma se| yaha jAnakara he bhavyajana ! pariNAma ko pahicAniye / / 14 / / nija AtamA jAne nahIM ara puNya hI karatA rhe| to siddhasukha pAve nahIM saMsAra meM phiratA rahe / / 15 / / nija AtamA ko jAnanA hI eka muktImArga hai| koi anya kAraNa hai nahIM he yogijana ! pahicAna lo / / 16 / / mArgaNA guNathAna kA saba kathana hai vyavahAra se| yadi cAhate parameSThipada to AtamA ko jAna lo||17|| ghara meM rahe jo kintu heyAheya ko phicaante| ve zIghra pAveM muktipada jinadeva ko jo dhyAvate / / 18 / / tuma karo cintana smaraNa ara dhyAna Atamadeva kaa| basa eka kSaNa meM paramapada kI prApti ho isa kArya se / / 19 / / mokSamaga meM yogijana yaha bAta nizcaya jaaniye| jinadeva ara zuddhAtamA meM bheda kucha bhI hai nhiiN||20|| siddhAnta kA yaha sAra mAyA chor3a yogI jAna lo| jinadeva ara zuddhAtamA meM koI antara hai nahIM / / 21 / / hai AtamA paramAtamA paramAtamA hI aatmaa| he yogijana yaha jAnakara koI vikalpa karo nahIM / / 22 / / parimANa lokAkAza ke jisake pradeza asaMkhya haiN| basa use jAne AtamA nirvANa pAve zIghra hI / / 23 / / vyavahAra dehapramANa ara paramArtha lokapramANa hai| jo jAnate isa bhAMti ve nirvANa pAveM zIghra hI / / 24 / / Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta yoni lAkha curAsi meM bItA anantA kAla hai / pAyA nahIM samyaktva phira bhI bAta yaha nirbhrAnta hai / / 25 / / yadi cAhate ho mukta honA cetanAmaya zuddha jina / ara buddha kevalajJAnamaya nija AtamA ko jAna lo / / 26 / / jabataka na bhAve jIva nirmala AtamA kI bhAvanA / tabataka na pAve mukti yaha lakha karo usakI bhAvanA / / 27 / / trailokya ke jo dhyeya ve jinadeva hI haiM AtamA / paramArtha kA yaha kathana hai nirbhrAnta yaha tuma jAna lo / / 28 / / jabataka na jAne jIva paramapavitra kevala AtamA / tabataka na vrata tapazIla saMyama mukti ke kAraNa kahe / / 29 / / jinadeva kA hai kathana yaha vrata zIla se saMyukta ho / jo AtamA ko jAnatA vaha siddhasukha ko prApta ho / / 30 / / jabataka na jAne jIva paramapavitra kevala AtamA / tabataka sabhI vratazIla saMyama kAryakArI hoM nahIM / / 31 / / puNya se ho svarga narka nivAsa hove pApa se / para mukti ramaNI prApta hotI AtmA ke dhyAna se / / 32 / / vratazIla saMyama tapa sabhI haiM muktimaga vyavahAra se / trailokya meM jo sAra hai vaha AtamA paramArtha se ||33|| parabhAva ko parityAga kara apanatva Atama meM kare / jinadeva ne aisA kahA zivapura gamana vaha nara kare / / 34 / / vyavahAra se jinadeva ne chaha dravya tattvAratha kahe / he bhavyajana ! tuma vidhIpUrvaka unheM bhI pahicAna lo / / 35 / / hai AtamA basa eka cetana AtamA hI sAra hai / basa aura saba haiM acetana yaha jAna munijana ziva lahaiM / / 36 / / jinadeva ne aisA kahA nija AtamA ko jAna lo / yadi chor3akara vyavahAra saba to zIghra hI bhavapAra ho / / 37 / / 202 yogasAra padyAnuvAda jo jIva aura ajIva ke guNabheda ko pahicAnatA / hai vahI jJAnI jIva vaha hI mokSa kA kAraNa kahA / / 38 / / yadi cAhate ho mokSasukha to yogiyoM kA kathana yaha / he jIva ! kevalajJAnamaya nija AtamA ko jAna lo / / 39 / / susamAdhi arcana mitratA ara kalaha evaM vaMcanA / hama kareM kisake sAtha kisakI haiM sabhI jaba AtamA // 40 // gurukRpA jabataka ki Atamadeva ko nahiM jAnatA / tabataka bhrame kuttIrtha meM ara nA taje jana dhUrtatA / / 41 / / zrutakevalI ne yaha kahA nA deva mandira tIrtha meM / basa deha devala meM raheM jinadeva nizcaya jAniye ||42 || jinadeva tanamandira raheM jana mandiroM meM khojate / ha~sI AtI hai ki mAno siddha bhojana khojate ||43|| deha devala meM nahIM re mUr3ha! nA citrAma meM / ve deha-devala meM raheM sama citta se yaha jAna le / / 44 / / sArA jagata yaha kahe zrI jinadeva devala meM raheM / para virala jJAnI jana kaheM ki deha-devala meM raheM / / 45 / / yadi jarA bhI bhaya hai tujhe isa jarA evaM maraNa se / to dharmarasa kA pAna kara ho jAya ajarA - amara tU / / 46 / / pothI par3he se dharma nA nA dharma maTha ke vAsa se / nA dharma mastaka lu~ca se nA dharma pIchI grahaNa se / / 47 / / parihAra kara ruSa - rAga Atama meM vase jo AtamA / basa pAyagA paMcamagati vaha AtamA dharmAtamA / / 48 / / AyU gale mana nA gale nA gale AzA jIva kI / mohasphure hita nAsphure yaha durgati isa jIva kI / / 49 / / jyoM mana rameM viSayAni meM yadi AtamA meM tyoM rmeN| yogI kaheM he yogijana ! to zIghra jAve mokSa meM // 50 // 203 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 204 adhyAtmanavanIta 'jarjarita hai narakasama yaha deha' - aisA jAnakara / yadi karo Atama bhAvanA to zIghra hI bhavapAra ho / / 51 / / dhaMdhe par3A sArA jagata nija AtamA jAne nhiiN| basa isalie hI jIva yaha nirvANa ko pAtA nahIM / / 53 / / parataMtratA mana-indriyoM kI jAya phira kyA puuchnaa| ruka jA~ya rAga-dveSa to ho udita Atama bhAvanA / / 54 / / jIva pudgala bhinna haiM ara bhinna saba vyavahAra hai| yadi taje pudgala gahe Atama sahaja hI bhavapAra hai / / 55 / / nA jAnate-pahicAnate nija AtamA gaharAI se| jinavara kaheM saMsAra sAgara pAra ve hote nahIM / / 56 / / ratana dIpaka sUrya ghI dadhi dUdha patthara ara dahana / suvarNa rUpA sphaTikamaNi se jAniye nija Atma ko / / 57 / / zUnyanabhasama bhinna jAne deha ko jo AtamA / sarvajJatA ko prApta ho ara zIghra pAve AtamA / / 58 / / AkAzasama hI zuddha hai nija AtamA prmaatmaa| AkAza hai jar3a kintu cetana tattva terA AtamA / / 59 / / nAsAgra dRSTivaMta ho dekheM adehI jIva ko| ve janama dhAraNa nA kareM nA piye jananI-kSIra ko / / 60 / / azarIra ko suzarIra ara isa deha ko jar3a jAna lo| saba chor3a mithyA-moha isa jar3adeha ko para mAna lo / / 61 / / apanatva Atama meM rahe to kauna-sA phala nA mile| basa hoya kevalajJAna evaM akhaya Ananda pariName / / 2 / / parabhAva ko parityAga jo apanatva Atama meM kreN| ve laheM kevalajJAna ara saMsAra-sAgara prihreN||63|| haiM dhanya ve bhagavanta budha parabhAva jo parityAgate / jo loka aura aloka jJAyaka AtamA ko jAnate / / 64 / / yogasAra padyAnuvAda sAgAra yA anagAra ho para AtamA meM vAsa ho| jinavara kaheM ati zIghra hI vaha paramasukha ko prApta ho / / 5 / / virale puruSa hI jAnate nija tattva ko virale sune / virale kareM nija dhyAna ara virale puruSa dhAraNa kreN||66|| sukha-duHkha ke haiM hetu parijana kintu 've paramArtha se| mere nahIM' - yaha socane se mukta hoM bhavabhAra se / / 67 / / nAgendra indra narendra bhI nA AtamA ko zaraNa deN| yaha jAnakara hi munIndrajana nija AtamA zaraNA gheN||18|| janma-mare sukha-duHkha bhoge naraka jAve eklaa| are! muktImahala meM bhI jAyegA jiya ekalA // 69 / / yadi ekalA hai jIva to parabhAva saba parityAga kr| dhyA jJAnamaya nija AtamA ara zIghra zivasukha prApta kara / / 70 / / hara pApa ko sArA jagata hI bolatA - yaha pApa hai| para koI viralA budha kahe ki puNya bhI to pApa hai||71|| loha aura svarNa kI ber3I meM antara hai nhiiN| zubha-azubha chor3eM jJAnijana donoM meM antara hai nhiiN||72|| ho jAya jaba nirgrantha mana nirgrantha taba hI tU bane / nirgrantha jaba ho jAya tU taba mukti kA mAraga mile / / 73 / / jisa bhA~ti bar3a meM bIja hai usa bhA~ti bar3a bhI bIja meN| basa isataraha trailokya jina Atama base isa deha meM / / 74 / / jinadeva jo maiM bhI vahI isa bhA~ti mana nirdhAnta ho| hai yahI zivamaga yogijana! nA maMtra evaM taMtra hai||75|| do tIna cau ara pA~ca nava ara sAta chaha ara pA~ca phira / ara cAra guNa jisameM baseM usa AtamA ko jAnie / / 76 / / 'do chor3akara do guNa sahita paramAtamA meM jo vse| zivapada laheM ve zIghra hI' - isa bhA~ti saba jinavara Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta ka ha 1 ' 7 7 I I taja tIna trayaguNa sahita nita paramAtamA meM jo vase / zivapada laheM ve zIghra hI isa bhA~ti saba jinavara kaheM / / 78 / / jo rahita cAra kaSAya saMjJA cAra guNa se sahita ho / tuma use jAnoM AtamA to paramapAvana ho sako / / 79 / / jo daza rahita daza sahita evaM dazaguNoM se sahita ho / tuma use jAno AtamA ara usI meM nita rata raho // 80 // nija AtamA hai jJAna darzana caraNa bhI nija AtamA / tapazIla pratyAkhyAna saMyama bhI kahe nija AtamA / / 81 / / jo jAna letA sva-para ko nirbhrAnta ho vaha para taje / jina - kevalI ne yaha kahA ki basa yahI saMnyAsa hai / / 82 // ratanatraya se yukta jo vaha AtamA hI tIrtha hai| hai mokSa kA kAraNa vahI nA maMtra hai nA taMtra hai / / 83 / / nija dekhanA darzana tathA nija jAnanA hI jJAna hai / kI bhAvanA cAritra hai / / 84 // 'taha~ sakala guNa jaha~ " a T ta ma T 1 basa isalie hI yogIjana dhyAte sadA hI AtamA / / 85 / / tU ekalA indriya rahita mana vacana tana se zuddha ho / nija AtamA ko jAna le to zIghra hI zivasiddha ho / / 86 / / yadi baddha aura abaddha mAne baMdhegA nirbhrAnta hI / jo ramegA sahajAtma meM to pAyegA ziva zAnti hI / / 87 / / jo jIva samyagdRSTi durgati gamana nA kabahU~ kareM / yadi kareM bhI nA doSa pUraba karama ko hI kSaya kareM / / 88 / / saba chor3akara vyavahAra nita nija AtamA meM jo rmeN| ve jIva samyagdRSTi turatahiM zivaramA meM jA rameM / / 89 / / 206 jo ho satata vaha AtamA jina - kevalI aisA kaheM - yogasAra padyAnuvAda samyaktva kA prAdhAnya to trailokya meM prAdhAnya bhI / budha zIghra pAve sadA sukhanidhi aura kevalajJAna bhI / / 90 / / hariguNagaNanilaya jiya ajara amRta AtamA / taha~ karmabaMdhana hoM nahIM jhara jA~ya pUraba karma bhI / / 11 / / jisataraha padmani - patra jala se lipta hotA hai nahIM / jinabhAvarata jiya karmamala se lipta hotA hai nahIM / / 92 / / lIna samasukha jIva bArambAra dhyAte AtamA / ve karma kSayakara zIghra pAveM paramapada paramAtamA / / 93 / / puruSa ke AkAra jiya guNagaNanilaya sama sahita hai / yaha paramapAvana jIva nirmala teja se sphurita hai / / 94 / / isa azuci-tana se bhinna Atamadeva ko jo jAnatA / nitya sukha meM lIna budha vaha sakala jinazruta jAnatA / / 95 / / jo sva-para ko nahiM jAnatA chor3e nahIM parabhAva ko / vaha jAnakara bhI sakala zruta zivasaukhya ko nA prApta ho / / 96 / / saba vikalpoM kA vamana kara jama jAya paramasamAdhi meM / 207 taba jo atIndriya sukha mile zivasukha usI ko jina kaheM / / 97 / / piNDastha aura padastha ara rUpastha rUpAtIta jo / zubhadhyAna jinavara ne kahe jAno ki paramapavitra ho / / 98 / / 'jIva haiM saba jJAnamaya' - isa rUpa jo samabhAva ho / hai vahI sAmAyika kaheM jinadeva isameM zaka na ho / / 99 / / jo rAga evaM dveSa ke parihAra se samabhAva ho / hai vahI sAmAyika kaheM jinadeva isameM zaka na ho / / 100 / / hiMsAdi ke parihAra se jo Atma-sthiratA bar3he / yaha dUsarA cAritra hai jo mukti kA kAraNa kahA / / 101 / / jo bar3he darzanazuddhi mithyAtvAdi ke parihAra se / parihArazuddhI carita jAno siddhi ke upahAra se / / 102 / / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 adhyAtmanavanIta lobha sUkSama jaba gale taba sUkSma sudha-upayoga ho| hai sUkSmasAmparAya jisameM sadA sukha kA bhoga ho / / 103 / / arahaMta siddhAcArya pAThaka sAdhu haiM parameSThI paNa / saba AtamA hI haiM zrI jinadeva kA nizcaya kathana / / 104 / / vaha AtamA hI viSNu hai jina rudra ziva zaMkara vhii| buddha brahmA siddha Izvara hai vahI bhagavanta bhii||105|| ina lakSaNoM se vizada lakSita deva jo nirdeha hai| koI antara hai nahIM jo deha-devala meM rahe // 106 / / jo hoMyage yA ho rahe yA siddha abataka jo hue| yaha bAta hai nirdhAnta ve saba Atmadarzana se hue / / 107 / / bhavadukhoM se bhayabhIta yogIcandra munivaradeva ne| ye ekamana se race dohe svayaM ko saMbodhane / / 108 / / joindu munivaradeva ne dohe race apabhraMsa meN| bhAI ! ye bananevAle bhagavAna kI bAta nahIM hai, yaha to bane-banAye bhagavAna kI bAta hai| svabhAva kI apekSA tujhe bhagavAna bananA nahIM hai, apitu svabhAva se to tU banA-banAyA bhagavAna hI hai - aisA jAnanAmAnanA aura apane meM hI jama jAnA, rama jAnA paryAya meM bhagavAna banane kA upAya hai| tU eka bAra sacce dila se antara kI gaharAI se isa bAta ko svIkAra to kara; antara kI svIkRti Ate hI terI dRSTi para-padArthoM se haTakara sahaja hI svabhAva-sanmukha hogI, jJAna bhI antaronmukha hogA aura tU antara meM hI samA jAyegA, lIna ho jAyegA, samAdhistha ho jaayegaa| aisA hone para tere antara meM atIndriya Ananda kA aisA dariyA umar3egA ki tU nihAla ho jAvegA, kRtakRtya ho jaavegaa| eka bAra aisA svIkAra karake to dekh| - AtmA hI hai zaraNa, pRSTha-83 dravyasaMgraha padyAnuvAda Sadravya-paMcAstikAya adhikAra (harigIta) kahe jIva ajIva jina jinavaravRSabha ne loka meN| ve vaMdya surapati vRnda se baMdana karU~ kara jora maiM / / 1 / / jIva kartA bhoktA ara amUrtika upayogamaya / ara siddha bhavagata dehamita nijabhAva se hI Urdhvagata / / 2 / / jo sadA dhAreM zvA~sa indriya Ayu bala vyavahAra se| ve jIva nizcayajIva ve jinake rahe nita cetanA / / 3 / / upayoga do haiM jJAna-darzana cAra darzana jaaniye| cakSu acakSu avadhi kevala nAma se pahicAniye / / 4 / / jJAna ATha matizrutAvadhi jJAna bhI kujJAna bhii| mana:paryaya aura kevala pratyakSa aura parokSa bhI / / 5 / / sAmAnyataH caU-ATha darzana-jJAna jiya lakSaNa khe| vyavahAra se para zuddhanaya se zuddhadarzana-jJAna haiM / / 6 / / sparza rasa gaMdha varNa jiya meM nahIM haiM paramArtha se| ataH jIva amUrta mUrtika baMdha se vyavahAra se / / 7 / / cidkarmakartA niyata se dravakarma kA vyavahAra se| zudhabhAva kA kartA kahA hai AtamA paramArtha se / / 8 / / karmaphala sukha-dukkha bhoge jIva nayavyavahAra se| kintu cetanabhAva ko bhoge sadA paramArtha se||9|| samudghAta vina tanamApamaya saMkoca se vistAra se| vyavahAra se yaha jIva asaMkhya pradezamaya paramArtha se / / 10 / / bhUjalAnalavanaspati ara vAyu thAvara jIva haiN| do indriyoM se pA~ca taka zaMkhAdi saba trasa jIva haiN||11|| Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 adhyAtmanavanIta paMcendriyI saMjJI - asaMjJI zeSa saba asaMjJi hI haiM / ekendriyI haiM sUkSma - bAdara paryAptaketara sabhI haiM / / 12 / / bhavalIna jiya vidha caturdaza guNathAna mArgaNathAna se / azuddhaya se kahe haiM para zuddhanaya se zuddha haiM / / 13 / / utpAdavyayasaMyukta antima deha se kucha nyUna haiM / lokAgrathita niSkarma zAzvata aSTaguNamaya siddha haiM / / 14 / / mUrta pudgala kintu dharmAdharmanabha ara kAla bhI / mUrtika nahIM haiM tathApi ye sabhI dravya ajIva haiM / / 15 / / thUla sUkSama baMdha tama saMsthAna Atapa bheda ara / udyota chAyA zabda pudgaladravya ke pariNAma haiM / / 16 / / svayaM calatI mIna ko jala nimitta hotA jisataraha / calate hue jiya- pudgaloM ko dharamadarava usItaraha / / 17 / / chAyA nimitta jyoM gamanapUrvaka svayaM Thahare pathika ko / adharama tyoM Thaharane meM nimitta pudgala - jIva ko / / 18 / / AkAza vaha jIvAdi ko avakAza dene yogya jo / AkAza ke do bheda haiM jo loka aura aloka haiM / / 19 / / kAla dharmAdharma jiya pudgala raheM jisa kSetra meM / vaha kSetra hI basa loka hai avazeSa kSetra aloka hai / / 20 / / parIvartanarUpa pariNAmAdi lakSita kAla jo / vyavahAra vaha paramArtha to basa vartanAmaya jAniye / / 21 / / jAnalo isa loka ke jo eka-eka pradeza para / ratnarAzivat jar3e ve asaMkhya kAlANu darava / / 22 / / isataraha ye chaha daraba jo jIva aura ajIvamaya / kAlabina bAkI darava hI paMca astikAya haiM / / 23 / / kAyavata bahupradezI haiM isalie to kAya haiM / astitvamaya haiM isalie asti kahA jinadeva ne / / 24 / / dravyasaMgraha padyAnuvAda haiM anaMta pradeza nabha jiya dharma adharma asaMkhya haiM / saba pudgaloM ke trividha evaM kAla kA basa eka hai / / 25 / / yadyapi pudgala aNu hai mAtra eka pradezamaya / para bahupradezI kaheM jina skandha ke upacAra se / / 26 / / eka aNu jitanI jagaha ghere pradeza kaheM use / kintu eka pradeza meM hI aneka paramANu raheM / / 27 / / baMdha Asrava puNya-pAparu mokSa saMvara nirjarA / vizeSa jIva ajIva ke saMkSepa meM unako kaheM / / 28 / / karma AnA dravya Asrava jIva ke jisa bhAva se / 211 ho karma Asrava bhAva ve hI bhAva Asrava jAniye / / 29 / / mithyAtva - avirati pA~ca-pA~caru paMcadaza paramAda haiM / traya yoga cAra kaSAya ye saba AsravoM ke bheda haiM / / 30 / / jJAnAvaraNa Adika karama ke yogya pudgala Agamana / hai dravya Asrava vividhavidha jo kahA jinavara deva ne / / 31 / / jisa bhAva se ho karmabaMdhana bhAvabaMdha hai bhAva vaha / dravabaMdha baMdhana pradezoM kA AtamA ara karma ke / / 32 / / baMdha cAra prakAra prakRti pradeza thiti anubhAga ye / yoga se prakRti pradeza anubhAga thitI kaSAya se ||33 // karma rukanA dravyasaMvara aura usake hetu jo / nija AtamA ke bhAva ve hI bhAvasaMvara jAniye / / 34 / / vrata samiti guptI dharma pariSahajaya tathA anuprekSA / cAritra bheda aneka ve saba bhAvasaMvararUpa haiM / / 35 / / dravanirjarA hai karma jharanA aura usake hetu jo / taparUpa nirmala bhAva ve hI bhAvanirjara jAniye / / 36 / / bhAvamuktI karmakSaya ke hetu nirmalabhAva haiN| ara dravyamuktI karmaraja se mukta honA jAniye / / 37 / / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 adhyAtmanavanIta zubhAzubhapariNAmayuta jiya puNa-pApa saataavednii| zubha Ayu nAmaru gotra puNa avazeSa to saba pApa haiN||38 / / samyagdarazasadjJAnacAritra muktimaga vyavahAra se| ina tIna maya zuddhAtamA hai muktimaga paramArtha se / / 39 / / AtamA se bhinna dravyoM meM raheM na ratanatraya / basa isalie hI ratanatrayamaya AtamA hI muktimg||40|| jIvAdi kA zraddhAna samakita jo ki AtmasvarUpa hai| aura durabhiniveza virahita jJAna samyagjJAna hai||41 / / saMzayavimohavibharamavirahita svapara ko jo jaantaa| sAkAra samyagjJAna hai vaha hai anekaprakAra kA / / 42 / / arthagrAhaka nirvikalpaka aura hai avizeSa jo| sAmAnya avalokana kare jo use darzana jAnanA / / 43 / / jinavara kaheM chadmastha ke ho jJAna drshnpuurvk| para kevalI ke sAtha hoM donoM sadA yaha jAniye / / 44 / / azubha se vinivRtta ho vrata samitiguptirUpa meN| zubhabhAvamaya ho pravRttI vyavahAracAritra jina kheN||45 / / bAhya aMtara kriyA ke avarodha se jo bhAva hoN| saMsAranAzaka bhAva ve paramArtha cAritra jAniye / / 46 / / are donoM muktimaga basa dhyAna meM hI prApta ho| isalie cittaprasanna se nita karo dhyAnAbhyAsa tuma / / 47 / / yadi kAmanA hai nirvikalpaka dhyAna meM ho citta thira / to moha-rAga-dveSa iSTAniSTa meM tuma nA kro||48 / / parameSThIvAcaka eka do chaha cAra solaha pA~ca ar| paiMtIsa akSara japo nita ara anya guru upadeza se // 49 / / nAzakara caU ghAti darzana jJAna sukha ara vIryamaya / zubhadehathita arihaMta jina kA nityaprati cintana kro||50 / / dravyasaMgraha padyAnuvAda 213 lokAgrathita nirdeha lokAloka jJAyaka aatmaa| aThakarmanAzaka siddhaprabhu kA dhyAna tuma nita hI kro||51|| jJAna-darzana-vIrya-tapa evaM caritrAcAra meN| jo jor3ate haiM svapara ko dhyAvo unhIM AcArya ko / / 52 / / ratanatraya yuta nita nirata jo dharma ke upadeza meN| saba sAdhujana meM zreSTha zrI uvajhAya ko vaMdana kareM / / 53 / / jo jJAna-darzanapUrvaka cAritra kI aaraadhnaa| kara mokSamAraga meM khar3e una sAdhuoM ko ho namana / / 54 / / nijadhyeya meM ekatva niSpRhavRtti dhAraka saadhujn| cintana kareM jisa kisI kA bhI sabhI nizcaya dhyAna hai||55 / / bolo nahIM soco nahIM ara ceSTA bhI mata kro| utkRSTatama yaha dhyAna hai nija AtamA meM rata rho||56 / / vratI tapasI zrutAbhyAsI dhyAna meM hoM dhurandhara / nijadhyAna karane ke lie tuma karo inakI sAdhanA / / 57 / / alpa zrutadhara nemicaMda muni dravyasaMgraha sNgrhii| aba doSavirahita pUrNazrutadhara sAdhu saMzodhana kareM / / 58 / / IsavI san do sahasa do ara caturdaza dismbr| ko dravyasaMgraha zAstra kA pUraNa huA anuvAda yaha / / apane meM apanApana Ananda kA janaka hai, parAyoM meM apanApana ApadAoM kA ghara hai, yahI kAraNa hai ki apane meM apanApana hI sAkSAt dharma hai aura parAyoM meM apanApana mahA-adharma hai| __apane meM se apanApana kho jAnA hI ananta du:khoM kA kAraNa hai aura apane meM apanApana ho jAnA hI ananta sukha kA kAraNa hai| anAdikAla se yaha AtmA apane ko bhUlakara hI ananta du:kha uThA rahA hai| ___ - AtmA hI hai zaraNa, pRSTha-46, Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNa samayasAra anuzIlana (aDilla chanda) samayasAra kA ekamAtra pratipAdya jo| AtmakhyAti kA ekamAtra ArAdhya jo / / aja anAdi anidhana avicala sadbhAva jo| traikAlika dhruva sukhamaya jJAyakabhAva jo / / 1 / / paramazuddhanizcayanaya kA hai jJeya jo|| satzraddhA kA ekamAtra zraddheya jo|| paramadhyAna kA dhyeya use hI dhyAU~ maiN| use prApta kara usameM hI rama jAU~ maiM / / 2 / / samayasAra aru AtmakhyAti ke bhAva ko| jo kucha jaisA samajhA hai maiMne prbho|| usI bhAva ko sahaja sarala zailI virSe / vividha pakSa se jana-jana ke hita rakha rahA / / 3 / / isameM bhI hai eka svArtha merA prbho| nita prati hI cita rahA kare isameM vibho / / mere mana kA ho aisA hI pariNamana / mana kA hI anukaraNa kareM hita-mita vacana / / 4 / / apanApana ho nija Atama meM nitya hii| apanA jAne nija Atama ko nitya hii|| rahe nirantara nija Atama meM hI ramana / rahU~ nirantara nija Atama meM hI magana / / 5 / / anya na koI ho vikalpa he Atman / nija Atama kA jJAna dhyAna cintana manana / / gaharAI se hoya nirantara adhyayana / niza-dina hI basa rahe nirantara eka dhuna / / 6 / / pravacanasAra anuzIlana (aDilla chanda) jJAna-jJeyamaya nija Atama ArAdhya hai| jJAna-jJeyamaya Atama hI pratipAdya hai|| jJAna-jJeyamaya eka AtamA sAra hai| jinapravacana kA sArahi pravacanasAra hai||1|| lokAloka prakAzita jinake jJAna meN| kintu AtamA eka hai jinake dhyAna meM / / bhavyajanoM ko jinakA eka adhAra hai| jinakI dhvani kA sAra ye pravacanasAra hai||2|| unake vacanoM meM hI nizadina jo rmeN| unake hI vacanoM kA pratipAdana kreN|| kundakunda se una guruoM ko dhanya hai| unake sadRza jaga meM koI na anya hai / / 3 / / unheM namana kara unakI vANI meM rmuuN| jisameM ve haiM jame usI meM maiM jmuuN| unake hI padacihnoM para aba maiM cluuN| unakI hI vANI kA anuzIlana kruuN||4|| merA yaha upayoga isI meM nita rhe| merA yaha upayoga satat nirmala rhe| yahI kAmanA jaga samajhe nijatattva ko| yahI bhAvanA paramavizuddhi prApta ho / / 5 / / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanavanIta paramabhAvaprakAzaka nayacakra (harigIta) jo eka zuddha vikAravarjita, acala parama padArtha hai| jo eka jJAyakabhAva nirmala, nitya nija paramArtha hai|| jisake daraza va jAnane, kA nAma darzana jJAna hai| ho namana usa paramArtha ko, jisameM caraNa hI dhyAna hai / / 1 / / nija AtmA ko jAnakara, pahicAnakara jamakara abhii| jo bana gaye paramAtmA, paryAya meM bhI ve sabhI / / ve sAdhya haiM, ArAdhya haiM, ArAdhanA ke sAra haiN| ho namana una jinadeva ko, jo bhavajaladhi ke pAra haiM / / 2 / / bhavacakra se jo bhavyajana ko, sadA pAra utAratI / jagajAlamaya ekAnta ko, jo rahI sadA nakAratI / / nijatattva ko pAkara bhavika, jisakI utAreM aartii| nayacakramaya upalabdha nita, yaha nityabodhaka bhAratI / / 3 / / nayacakra ke saMcAra meM, jo catura haiM, pratibuddha haiN| bhavacakra ke saMhAra meM, jo pratisamaya sannaddha haiN|| nija AtmA kI sAdhanA meM, nirata tana mana nagana haiN| bhavyajana ke zaraNa jinake, caraNa unako namana hai / / 4 / / kara kara namana nijabhAva ko, jina jinaguru jinavacana ko| nijabhAva nirmalakarana ko, jinavarakathita nayacakra ko / / nijabuddhibala anusAra, prastuta kara rahA hU~ vijJajana / dhyAna rakhanA cAhie, yadi ho kahIM kucha skhalana / / 5 / /