Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ AkAza gaMgA -: AzIvada :adhyAtmayogI pUjaya AcAryadeva zrImad vijayakalApUrNasUrIzvarajI ma.sA. madhurabhASI pUjaya AcAryadeva zrImad vijayakalAprabhasUrIzvarajI ma.sA. pU.paM. zrI kalpataruvijayajI ma.sA. - -: saMyojana - saMpAdana :pUjya paMnyAsajI zrI mukticaMdravijayajI gaNivara pUjya paMnyAsajI zrI municaMdravijayajI gaNivara -: sahAyaka :pUjya munizrI munizramaNavijayajI pUjaya munizrI mukticaraNavijayajI -: vimocana kartA : zrIyuta ravajIbhAi dhanajIbhAi cheDA tA. 24-06-2007, manapharA cAturmAsa praveza prasaMga. -: prakAzana :zrI zAnti jina ArAdhaka maMDaLa, manapharA (zAntiniketana) po. manapharA, tA. bhacAu, jI. kaccha, pIna - 370 140. -: Arthika sahAya :dhanajIbhAI DosAbhAi cheDAnA sukRtonI anumodanArthe... - maMjulAbena ravajI dhanajI cheDA ha. rekhAbena ketana cheDA, alpAbena vipula cheDA, kriyA ane zruta Adi parivAra - bhacAu (kaccha), muMbai.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ | AkAza gaMgA eTale vicAra gaMgA # pustaka : AkAza gaMgA % saMyojana - saMpAdana : pUjya paM. zrI mukticaMdravijayajI pUjya paM. zrI municaMdravijayajI # AvRtti : pahelI : i.sa. 1992, vi.saM. 2049 bIjI : i.sa. 2007, vi.saM. 2063 # saMparka sUtra : 1. caMdrakAMta je. vorA mahetA pharnIcara, arihaMta kompalekSa, esa. TI. roDa, po. bhacAu (kaccha), pIna : 370 140. TIku sAvalA popyulara plAsTIka hAusa 39 bI, sItArAma bilDIMga, DI. ena. roDa, kephorDa mArkeTa pAse, muMbaI - 400 01. phonaH (022) 23436369, 23436807, mo.9821406972 3. tejasa prinTarsa 403, vimala vihAra epArTamenTa, 22, sarasvatI sosAyaTI, jaina marcanTa sosAyaTI pAse, pAlaDI, amadAvAda - 380 99. phona : (079) 26601045, mo. 98253 476 20 4. jasarAja lUMkaDa B. F. Jasraj Lunked N/3, Balkrishna Nagar, Po. Mannargudi (T.N.), Pin : 614 001. Ph. : (04367) 252479 pRthvInI gaMgA zarIranA melane sApha kare, paNa mananI saphAi mATe kai gaMgA che ? e gaMgA che : AkAza gaMgA ! AkAza gaMgA eTale vicAra gaMgA ! mANasanA paga dharatI para che, paNa mAthuM AkAzamAM che. AkAzamAM rahelA e mastakamAM jo zubha vicAro pedA thAya to kharekhara e vicAro ja enA mATe gaMgA banI jAya. zubha vicAro sivAya pApane haranArI bIjI kai gaMgA che ? manamAM zubha adhyavasAyone pedA karanAra aneka vicArabiMduo A pustakamAM ApavAmAM AvyA che. enA manana dvArA bhavyAtmAo potAnA mananA gaganamAM evI gaMgA pedA kare ke jethI teo pote ja nahi, temanA samAgamamAM AvanArA bIjA paNa prasanna ane pavitra bane. vi.saM. 2049, amadAvAda (navaraMgapurA) cAturmAsamAM navaraMgapurA saMghanA bhAionA sahayogathI A pustaka pragaTa thayeluM. tyAra pachI ghaNA jijJAsuo taraphathI mAMga cAlu rahetA bIjI AvRtti prakAzita karavAmAM Ave che. A pustakanA prakAzanamAM Arthika sahayoga ApanAra zrIyuta ravajIbhAi dhanajIbhAi DosA cheDA (bhacAu-kaccha) parivAra dhanyavAdAI che. manapharA, zAntiniketana, tA. bhacAu, jI. kaccha, pIna : 3314. - paM. mukticaMdravijaya - . municaMdravijaya vi.saM. 2063, caitra suda-9, maMgaLavAra, tA. 27-03-2007, manapharA (kaccha) EUR mudrake : Tejas Printers 403, Vimal Vihar Apartment, 22, Saraswati Society, Nr. Jain Merchant Soc., Paldi, AHMEDABAD - 380 007. Phi : (079) 26601045 * M. 98253 47620
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukrama 0 a *** 138 = sA karUNA ........ 158 * 1pa9 krama viSaya pAnA naMbara 23. vividha citana ...................................... 103 24. jJAna ......... .................................... 118 25. gurU .......... 26. saMga ................................................. 133 27. kaSAya . * * * * * * * * * *...................................* * * * * * * * 134 28. krodha ... 136 29. kSamA 30. saMgaThana - maitrI - prema .. dayA - karUNA .. 157 32. abhimAna 33. namratA . 34. lobha - tRSNA - parigraha .. 35. dAna . 36. niMdA niMdA ............... 37. dharya - utAvaLa ... 38, guNa - doSa 39. .............. 40. sAduvAda , sattva ........ 42. sAra .. .............. 43. bALaka , mana * * * * .............. 45. bhaya .......... ............. 46. du:kha ......... ............. krama viSaya pAnA naMbara 1. zrAvaka ................................. ............. 2. dharma-zravaNa ........... 3. dharma anuSThAna ......... 4. paryuSaNA kartavya .......... 5. samyakatva-mithyAtva .......... 6. tapa ............ 7. Arogya - bhUkha - baLa ......... 8. saMyama 9. vANI - mauna ........... 10. upadeza .... 11. mAnava .. 12. jIvana ..... 13. AyuSya . 14. deva......... 15. naraka ...... 16. pApa....... 17. pratijJA . 18. cAritra 19, bhakti ................ 20. navapada 21. jApa - dhyAna - yoga .. 22. bhAvanA .............. ...... che che 8 S $ karma + * * * * * * * * $ $ $ 6 6 6
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAnA naMbara 207 krama viSaya 47. mahattA ..... 48. nArI .......... 49. lokasaMjJA 50. nIti , 51. prakIrNaka...... pa2, rUpaka pa3. kAvya ...... pa4. padya ... * sAhityane AvakAra .
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. zrAvaka zrAvakanA traNa manoratho : 1. kyAre huM thoDo ke ghaNo parigraha choDIza? 2. kyAre huM gRhavAsa choDI aNagAra banIza ? 3. kyAre huM saMlekhanA dvArA (maraNanI icchA vinA) mRtyune maMgaLamaya banAvIza ? - hAsaMga 3/4/ra 10 * zrAvakanA cAra prakAra : 1. darpaNa samAna : munie batAvelA tattvanuM te rIte ja pratipAdana karanAra. (darpaNamAM mULa puruSa jevuM ja pratibiMba paDe che tema.) patAkA samAna : dhajAnI jema Ama-tema DolatA, asthira manavALA. 3. sthANu samAna : sUkA lAkaDAnI jema kaThora, potAno kadAgraha nahi choDanAra. 4. kaMTaka samAna : samajAvyA chatAM na samajanAra ane kuvacanarUpI kAMTA bhoMkanAra. - ThAsaMga 4/3/321 ka cAra prakAranA zrAvako : 1. mAtA-pitA samAna : mAtA-pitAnI jema vAtsalyathI ekAMtamAM sAdhuone sajAga rAkhanArA. 2. bhAi samAnaH sAdhuone pramAdI joi dekhAvathI krodha kare, paNa hRdayamAM hita ja icchanArA. na AkAzagaMgA * 1 - #1 #. PROOF : 2 (PAGE:HTo150) (DATE:13-04-07)
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. mitra samAna : sAdhuonA doSonI upekSA karI mAtra guNa ja jonArA. 4. zokya samAnaH sAdhuonA guNomAM paNa doSa jonArA. - hANaMga 4/3/32 1 - zrAvakanA cAra nikSepA : 1. nAma zrAvaka: mAtra nAmathI ja zrAvaka, dA.ta. koinuM nAma "zrAvaka' hoya. 2. sthApanA zrAvaka : zrAvakanI mUrti, citra vagere. 3. dravya zrAvaka : zrAvakano bhUta-bhAvi paryAya. 4. bhAva zrAvaka : zrAvakanA vAstavika guNothI yukta zrAvaka. chebhAva zrAvakanA traNa prakAra : 1. darzana zrAvakaH kRSNa-zreNikanI jema avirata samyagdaSTi. 2. vratI zrAvaka : pAMca aNuvratadhArI. 3. uttaraguNI zrAvaka : saMpUrNa bAra vratadhArI. - zrAddhavidhi gAthA-4 che tathAkathita zrAvaka : caudaha cUkA bAraha bhUlA, cha kAyakA na jAnA nAma; sAre gAMva meM DhaMDhero pITA, zrAvaka hamArA nAma. (cauda niyama, bAra vrata, cha kAya pRthvIkAya Adi.) bhAra vAhaka majUranA cAra vizrAma : 1. eka khabhAthI bIjA khabhA para bhAra nAkhavo. 2. bhAra utArIne laghunIti, vaDInItinA kArya patAvavA. 3. sAMja paDatAM bhAra mUkIne dharmazALA AdimAM rAta gALavI. 4. maMjhila prApta karIne bhArathI saMpUrNa mukta thavuM. | AkAzagaMgA * 2 - che te rIte zrAvakonA paNa cAra vizrAma che : 1. prathama vizrAma : pAMca aNuvrata, traNa guNavrata, navakArazI Adi paccakkhANa svIkAre tathA AThamacaudasa Adi divasoe upavAsa Adi kare tyAre. dvitIya vizrAma : sAmAyika ane dezAvakAzika vratanuM pAlana kare tyAre. 3. tRtIya vizrAma : AThama, caudasa Adi divasomAM ahorAtri, pauSadha kare tyAre. 4. caturtha vizrAma : mAraNAntika saMlekhanA karI mAvajajIva anazana svIkArI maraNanI icchA na rAkhe tyAre. - ThANaMga 4/3/314 zrAvakanA ekavIsa guNo : azudra, rUpavAna, saumya, lokapriya, ara, pApabhIrU, azaTha (niSkapaTa), dAkSiNyayukta, lajajAvAna, dayALu, madhyastha , saumyardaSTi, guNarAgI, satkarthaka (sArI kathA-vAta kahenAro), dhArmika parivAravALo, dIrghadarzI, vizeSajJa, vRddhAnuyAyI, vinIta, kRtajJa, paropakArI, dhyeyaniSTha. - dharmaratva prakaraNa zrAvaka eTale ? zrA : zraddhA - sabhya darzana. va : viveka - samyagu jJAna. ka : kriyA - samyaku cAritra. ratnatrayIno ArAdhaka te zrAvaka. zrI : zraddhA vadhAre, tattvaciMtana dvArA. va : vAve - supAtramAM dhananI vAvaNI kare. ke : kApe - susAdhunI sevAthI kamane kApe. ne AkAzagaMgA * 3 -
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakanA nava alaMkAro : (AdhyAtmika alaMkArazAstra) cche nivRttimaya traNa alaMkAro : 1. sAmAyika 2. pratikramaNa 3. pauSadha >> pravRttimaya traNa alaMkAro : 1. pUjA 2. snAtra 3. yAtrA Cche AvRttimaya traNa alaMkAro : 1. dAna 2. jJAna 3. tapa yogya zrotA : bhakta, nirabhimAnI, zravaNa rUcivALo, caMcaLatA rahita, nipuNa , praznane samajanAro, bahuzruta, apramAdI, niMdAna karanAra, jitendriya, vidvAna, dAtA, vyartha vAta na karanAra, guNagrAhI. traNa prakAranI sabhA : 1. jJAyikA : haMsanI mAphaka guNagrAhI. 2. ajJAyikA : mRgabALa, sihabALa ke kurkaTabALanI jema prakRtithI bhadrika. sahajamAM samajI jAya tevI . 3. durvidagdhA : grAmINanI jema na jANe, na pUche. phUTabolanI jema abhimAnathI phUlAIne bhaTake. dharmazravaNa mATe ayogya. vividha prakAranA zrotA : 1. pASANaH patthara jevo. sAMbhaLe, bhaNe, paNa pApabuddhi na choDe. 2. kANAvALo ghaDo : kANAmAMthI pANI nIkaLI jAya, tema tenAmAMthI sAMbhaLeluM nIkaLI jAya, tarata ja bhUlI jAya. 3. gheTuM : gheTuM potAnA pAlakane ja mAthuM mAre. AvA zrotA potAnA jJAnadAtA gurunuM ja bUrUM ciMtave. 4. masaka : bahArathI jotAM pANIthI bharelI lAge, paNa aMdara to havA ja bharelI hoya. tema keTalAka zrotA bahArathI dharmiSTha lAge, paNa aMdarathI dharma icchArahita tathA krodhAdithI bharelA. 5. sarpa dUdha pIvaDAve toya sApa jhera ja banAve, tema game teTaluM sAruM jJAna Apo chatAM avaLo artha le te. na AkAzagaMgA * 5 | 2. dharma-zravaNa A traNa prakAranA zrotA : 1. pattharanI DhIMgalI jevA : vANInuM pANI aMdara jarAya utare nahi. vastranI DhIMgalI jevAH thoDuMka utare, paNa pachI sUkAi jAya. 3. sAkaranI DhIMgalI jevA : vANInA pANImAM evA ogaLI jAya ke zodhyA paNa nA paDe ! | AkAzagaMgA * 4 |
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. pADo : pADo sarovaranuM pANI DahoLI nAkhe, tema keTalAka zrotA khoTA barADA pADI sabhA DahoLI nAkhe. A cha mahA azubha che. have cha prakAra mizranA 1. bilADo H dUdha DhoLIne pIe, tema upadezakanuM aniSTa ciMtavI sAMbhaLe. bagalo : bahArathI UjaLo, aMdarathI melo, tema bahArathI vinaya batAvI aMdarathI malina rahI sAMbhaLe. popaTa: paramArtha jANyA vinA bolAvIe tema bole, tema mAtra gokheluM ja bolanAro zrotA. 4. mATI: pANI maLe tyAM sudhI bhInI, pANI sUkAyA sUkI, tema keTalAka zrotA sAdhuno saMga maLe tyAM sudhI komaLa... paNa te jatAM ja pAchA hatA tevAne tevA ja - kaThora ! DAMsa : caTakA bhare tema koi zrotA anya zrotA sAthe jhagaDI paDe. sabhAne kheda pedA karAve. 6. jaLoH azuddha lohI pIe, tema je mAtra chIcharI vAto ja yAda rAkhe, tattvajJAna nahi. uttama zrotAnA traNa prakAra : 1. gAya : thoDuM ghAsa khAine paNa dUdha Ape, tema thoDuM sAMbhaLIne paNa vaktAno upakAra mAne. 2. bakarI: nIcI namIne DahoLyA vinA pANI pIe, tema vAto karyA vinA zAMtithI sAMbhaLe. 3. haMsa : pANI choDIne mAtra dUdha ja pIe, tema sAra grahaNa kare. | AkAzagaMgA * 6 - dharma zravaNa be kAraNe maLe : 1. karmanA kSayathI. 2. karmanA upazamathI. - hAsaMga 2/4 ka dharma zravaNanuM phaLa : dharma zravaNathI tattvajJAna, tattvajJAnathI vijJAna, vijJAnathI virati (paccakkhANa), viratithI saMyama, saMyamathI anAzrava, anAzravathI tapa, tapathI karmakSaya, karmakSayathI mokSa. - bhagavatI 2/5 ja zravaNa vidhi : cche nidrA, vikathAno tyAga karavo. che mana, vacana, kAyAnuM gopana karavuM. * be hAtha joDavA. Cche cetanAne jAgRta rAkhavI. che hRdayamAM bahumAna rAkhavuM. - vizeSAvazyaka 707 buddhinA ATha guNa : 1. zuzruSA : sAMbhaLavA icchavuM. 2. zravaNa : sAMbhaLavuM. 3. grahaNa : samajavuM. | AkAzagaMgA .
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. dhAraNa : yAda rAkhavuM. 5. UhA : yuktipUrvaka vicAravuM. 6. apoha : ayuktanuM khaMDana karavuM. 7. artha vijJAna : arthabodha karavo. 8. * traNane samajAvavA muzkela : 1. duSTane H jJAnIonA dveSIne. 2. mUDhane H guNa-doSa nahi samajI zakanArane. 3. vyuAhitane : kuguruthI bharamAvAyelAne. tattvajJAna : tattvanI samaja sthira karavI. - ThANuMga * sAMbhaLeluM vicAro : kAna sAMbhaLavA mATe, jIbha bolavA mATe ane buddhi vicAravA mATe maLI che. je sAMbhaLeluM vicArato nathI, tene saphaLatA kyAMthI maLe ? *** 3. dharma anuSThAta * pAMca prakAranA anuSThAno : 1. viSa anuSThAna : A loka (kIrti, labdhi Adi)nI icchAthI karavAmAM AvatuM dhArmika anuSThAna. 2. garala anuSThAna : paraloka (svargAdi)nI icchAthI karavAmAM AvatuM anuSThAna. viSa (sApanuM jhera) tatkALa mAre che. garala (haDakAyA kUtarAnuM jhera) kAlAMtare mAre che, tema A lokanI icchAthI thato dharma ahIM ja bhAvaprANanI katala kare che ane paralokanI icchAthI thato dharma paralokamAM (kAlAMtare) katala kare che. - AkAzagaMgA * 8 3. ananuSThAna : bhAva-upayoga zUnya sammazcima tulya anuSThAna. 4. tadbhutu anuSThAna : mokSanI icchAthI AdarapUrvaka karAtuM anuSThAna. amRta anuSThAnaH mokSanI icchAthI atyaMta AdarapUrvaka karAtuM, vismaya, romAMca, AnaMda ane bhAvollAsa vRddhithI vyakta thatuM atyaMta parizuddha anuSThAna. - yogabindu 5. * ArAdhanAnA pAMca sopAna : 1. praNidhAna : roma-romamAM dharmArAdhanAnI rUci. 2. pravRtti : dharmArAdhanAmAM pravRtti karavI. vighnajaya : vacce AvatA vighnone jItavA. 3. 4. siddhi : ArAdhanAne jIvanamAM AtmasAt karavI. viniyoga : e ArAdhanAnuM bIjAne dAna karavuM. - pU. haribhadrasUri (SoDazaka) 5. * pAMca pratikramaNa : 2. 1. AzravadvAra pratikramaNa : hiMsA AdithI aTakavuM te. mithyAtva pratikramaNa : mithyAtvathI haTI samyaktvamAM AvavuM. 3. kaSAya pratikramaNa : kaSAyathI haTI akaSAyamAM AvavuM. 4. yoga pratikramaNa : azubha mana Adi yogothI haTI zubhayogamAM AvavuM. 5. bhAva pratikramaNa : bIjIvAra te doSonuM sevana na karavuM te. (micchAmi dukkaDaM ApyA pachI pharI jo e ja duSkRta cAlu rahe to te dravya pratikramaNa kahevAya.) AkAzagaMgA . 9 - ThANaMga 5/3/467
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ che uposatha ane pauSadha : bauddha lokonI paraMparAmAM 'uposatha' karavAnuM vidhAna che. aneka bauddho AThama, caudasa, amAsa, pUnama vagere divasoe 'uposatha' karatA hatA. uposathamAM nIce batAvelA ATha zIlanuM pAlana karavAnuM hoya che. 1. prANAtipAta virati, 2. adattAdAna virati, 3. kAya bhAvanA virati. 4. mRSAvAda virati. 5. mAdaka dravyonuM sevana nahi karavuM. 6. vikAla bhojana tyAga. 7. nRtya, gIta, zarIra vibhUSAno tyAga. 8. uMcuM Asana tathA komaLa pathArIno tyAga. - peTAvatyu aTTakathA gA. 209 (vinaya piTaka mahAvajajhA) (A 'uposatha' te jainonA pauSadhanuM anusaraNa hoya tevuM nathI lAgatuM?) - sAmAyikanA batrIsa doSa : che dasa mananA : aviveka, yaza-kIrti, lAbhanI icchA, garva, bhaya, nidAna, saMzaya, roSa, avinaya, abahumAna. dasa vacananA : kuvacana, sahasAkAra, svacchaMda, saMkSepa, kalaha, vikathA, hAsya, azuddha, nirapekSa, muzmana (aspaSTa vANI). bAra kAyAnA : kuAsana, cala Asana, cala dRSTi, sAvadya kriyA, AlaMbana, AkuMcana prasAraNa, ALasa, aMga maraDavA, maLa, vimAsana, nidrA, veyAvacca. AkAzagaMgA * 10 | sAmAyikanA pAMca aticAra : 1. mananI duSTa pravRtti. 2. vacananI duSTa pravRtti. 3. kAyAnI duSTa pravRtti. 4. sAmAyikanuM smaraNa na rahevuM. 5. sAmAyikane avyavasthita karavuM. sAcuM sAmAyika : sarva jIvo para samatA, pAMca indriyono saMyama, zubha bhAvanAthI bhareluM hRdaya, A-raudra dhyAnano tyAga - AvA guNopUrvaka karavAmAM Ave te sAcuM sAmAyika che. dharmathI zuM zuM ghasAya ? che saMsAra ghasAya tenuM nAma dharma. che paiso (mUccha) ghasAya te dAna. cche vAsanA ghasAya te zIla. ca icchA ghasAya te tapa. Cche mananI kuvRtti ghasAya te bhAva. ahiMsA - saMyama - tapa : Cche potAnA pratye kaThora rahevuM te "tapa". Cche bIjA pratye komaLa rahevuM te "ahiMsA'. cche potAnA pratye kaThora ane bIjA pratye komaLa rahevuM te 'saMyama'. ja dharmanI bhinna-bhinna vyAkhyA : che vyavahAramAM durgatimAM paDatAne dhArI rAkhe te dharma. Cche pAMcamAM guNasthAnake jayaNAe dharma, na AkAzagaMgA * 11
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ che chaThThA guNasthAnake ANAe dharma, che sAtamA guNaThANe upayoge dharma, che AThathI 12 guNaThANe ahiMsA, saMyama, tapa te dharma. che temAM guNaThANe mohakSaye dharma. che caudamAM guNaThANe vatthasahAvo dhammo. ja jarUrI che : che svAmitva mATe saujanya. e tapa mATe kSamA. che sAmarthya mATe sahanazIlatA. a dharma mATe niSkapaTatA. dharmathI sAta cIja vadhe : 1. AyuSya 2. yaza 3. prajJA sukha 5, saMpatti 6. saMtAna 7. sukRta pAMca prakAra cUrNa : 1. pUjA 2. paccakkhANa 3. pratikramaNa 4. pauSadha 5. paropakAra | AkAzagaMgA * 12 | * mAnava janmamAM ATha phaLa : 1. pUjayanI pUjA 2. dayA 3. dAna 4. tIrthayAtrA 5. japa 6. tapa 7. zrutajJAna 8. paropakAra vijJAna : cche TI.vI. AdithI AMkhano viSaya vadhAryo. ce reDiyo AdithI kAnano viSaya vadhAryo. Cche kekyuleTara, komyuTara AdithI magajano viSaya vadhAryo. cche Trena-plena AdithI paga (yAtrA)no viSaya vadhAya. che prinTIMga presa Adi mazInothI hAthano vyApa vadhAryo. A pramANe vijJAne badhuM ja karyuM, paNa chatAMya roga, jarA ane mRtyu haju emane ema UbhA che enuM zuM ? dharmasiddhinA liMgo : cche audArya che dAkSiNya Cche pApa jugupsA che nirmala bodha cche lokapriyatA - pU. haribhadrasUri (SoDazaka) AkAzagaMgA * 13 -
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ pazutAnA nAza mATe pAMca kartavya : 1. amAri pravartana : krUratArUpa pazutAne nAthavA mATe. 2. sAdharmika bhakti svArthodhatArUpa pazutAne ogALavA mATe. 3. kSamApanA : duzmanAvaTarUpa pazutAne haNavA mATe. 4. tapa : AsaktirUpa pazutAno nAza karavA mATe, 5. caityaparipATI: ahaMkArarUpa pazutAno cheda uDADavA mATe. [ 5. samyakatva- mithyAtvI ( 4. paryuSaNA kartavyo paryuSaNAnA pAMca kartavya : 1. amAri pravartana : hiMsAnI Aga ThAre. 2. sAdharmika bhakti : svArthanI Aga zamAve. 3. kSamApanA : veranI Aga zamAve. 4. amano tapa : svAdanI Aga zamAve. 5. caitya paripATI : ahaMkAranI Aga bujhAve. pAMca kartavya - pAMca parameSThI : 1. amAri pravartana : mAruM barAbara pAlana karavuM hoya to sAdhu banI jAva. kAraNa ke saMpUrNa ahiMsA sAdhu ja pALI zake che. sAdharmika bhakti: mAruM sArI rIte pAlana karavuM hoya to upAdhyAyanI upAsanA karo. teo sAdhuone bhaNAvatA rahIne kevI suMdara sAdharmika-bhakti karI rahyA che. sAdhu temanA sAdharmika che. annadAnathI jJAnadAna mahAna che. 3. kSamApanA : AcArya bhagavaMtanI ArAdhanAthI mAruM pAlana sArI rIte thai zake. AzritonI bhUla aMge TokavA chatAM je kSamAzIla rahI zake, te ja AcArya banI zake. 4. tapa : mAruM pAlana karavuM hoya to siddha banI jAva. siddho sadA mATe aNAhArI che. 5. caitya paripATI : sAcA arthamAM prabhunA darzana karavA hoya to prabhu banI jAva. 'devo bhUtvA deva yajetu' je deva bane che, te ja devane oLakhI zake, pUjI zake. | AkAzagaMgA * 14 } pAMca mithyAtva : 1. Abhigrahika : mithyA dharmane satya mAnavo. jema ke khoTA rUpiyAne paNa sAco mAnavo. 2. anAbhigrahika : mithyA dharma ane satya dharma - badhAne samAna mAnavA ! jemake khoTA-sAcA rUpiyA - baMnene sAcA mAnavA ! 3. Abhinivezika : jANavA chatAM asatyane na choDavuM. jema ke rijharva benkanI sahI vinAnA rUpiyAne rUpiyo mAnavo. 4. sAMzayika : satya - dharmamAM paNa zaMkA rAkhavI, jemake sAcA rUpiyAmAM paNa khoTAnI zaMkA rAkhavI ! 5. anAbhogika : satya ke asatyanI jANakArI ja na hovI. jemake bhAratIya mANasane jApAnI yena ke raziyAnA rUbala viSe mAhitI na hoya. | AkAzagaMgA * 15
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zraddhA pramANe phaLa : che maMtra ane auSadhimAM che deva ane gurumAM che jayotiSa ane svapnamAM zraddhA pramANe phaLa maLe che. u. ta5 dasa mithyAtva : Cche adharmamAM dharma buddhi ane dharmamAM adharma buddhi. che unmArgamAM mArganI buddhi ane mArgamAM unmArganI buddhi. Cche ajIvamAM jIvanI buddhi ane jIvamAM ajIvanI buddhi. che asAdhumAM sAdhunI buddhi ane sAdhumAM asAdhunI buddhi. che amuktamAM muktanI buddhi ane muktamAM amuktanI buddhi. - ThANaMga 10/734 zraddhA rAkho : Cche prabhu para che guru para che vidyAdAtA para che nirmaLa kArya para >> dhyeya para Cche AtmA para ja samyakatvanA dasa bheda : 1. nisargaci 2. AjJA rUci 3. upadeza rUci 4. sUtra rUci 5. bIja rUci 6. abhigama rUci 7. vistAra rUci 8. saMkSepa ruci 9, kriyA rUci 10. dharma rUci - uttarAdhyayana 28/16 na AkAzagaMgA * 16 | * upavAsa pahelA traNa na karo : 1. gariSTha bhojana 2. adhika bhojana 3. caTapaTu svAdiSTa bhojana * upavAsamAM traNa na karo : 1. krodha 2. ahaMkAra 3. niMdA upavAsamAM traNa avazya karo : 1. brahmacarya 2. AtmasvarUpa ciMtana 3. svAdhyAya ke jApa traNane upavAsa na karAvo : 1. durbaLa rogI 2. dhAvaNuM bALaka 3. garbhavatI strI ne AkAzagaMgA * 10 |
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ * vividha tapa : - zArIrika tapa : deva, guru, jJAnI AdinI pUjA, pavitratA, saraLatA, brahmacarya, ahiMsA vagerenuM pAlana. vAcika tapa : bIjAne udvega na thAya tevI, satya, priya, hitakArI vANI bolavI tathA susAhityanuM adhyayana karavuM te. mAnasika tapa : mananI prasannatA, zAMta svabhAva, mauna, AtmasaMyama ane bhAvonI pavitratA rAkhavI te. sAttvika tapa : A traNeya tapa jo bhautika phaLanI icchA vinA niHspRha bhAve karavAmAM Ave to te 'sAttvika' kahevAya che. rAjasa tapa : mAna-sanmAna-pUjA vagerenI icchAthI daMbhapUrvaka tapa karavAmAM Ave te. (tenAthI kSaNika sukha maLe che.) tAmasa tapa : haThAgrahathI mAtra zarIrane kaSTa ApavuM athavA to bIjAno satyAnAza vALavA tapa karavo te. gItA 17 * tapathI... tapathI sattva vadhe che. sattvathI mana vaza thAya che. mana vaza thatA AtmA maLe che ane AtmA maLI jatAM saMsArathI chUTakAro thai jAya che. - maitrAyaNI araNyaka 1/4 * dasa paccakkhANa : 1. rU. anAgata pratyAkhyAna atikrAnta pratyAkhyAna AkAzagaMgA * 18 3. 4. 5. koTi sahita pratyAkhyAna niyaMtrita pratyAkhyAna sAgAra pratyAkhyAna EUR. anAgAra pratyAkhyAna 7. parimANakRta pratyAkhyAna 8. niravazeSa pratyAkhyAna saMketa pratyAkhyAna 9. 10. aDhA pratyAkhyAna * kALanI apekSAe dasa paccakkhANa : 1. navakArasI 2. porasI 3. purimaa 4. ekAsaNuM 5. ekalaThANuM 6. AyaMbila 7. upavAsa 8. 9. carama paccakkhANa abhigraha paccakkhANa 10. nIvI * karmakSayanA traNa mArga : 1. 2. 3. - ThANaMga 10/748 - Avazyaka niyukti 6/1 6 11 saraLa kaTa : devagurunI bhakti. zreSTha kaTa : jJAna ramaNatA. zorTa kaTa : tapamAM lInatA. ** AkAzagaMgA - 19
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. Arogya - bhUkha - baLa choDavA joie : che zULavALAe dvidaLane. che koDhIyAe miSTAnna (mAMsa)ne. Cche tAvavALAe ghIne. che atisAravALAe navA dhAnane. che netrarogIe maithunane choDavA joie. svAthya prAptinA sUtro : che dara mahine be upavAsa karo. che rogane davAthI dabAvazo nahi. cche niyamita yogAsana-prANAyAma karo. che vidheyAtmaka saMkalpathI manane sadA prasanna rAkho. dIrdhAyuSyanuM rahasya : ochuM khAvuM, pratidina na khAvuM, ekAMtara upavAsa karavA. hRdayanA dhabakArAthI nahi, paNa hRdayane vizrAma ApavAthI jIvAya che. ka bhojana ane bhajana : che svAda mATe khAvuM te ajJAna che. che jIvavA mATe khAvuM te AvazyakatA che. che dharmAcaraNa mATe khAvuM te ArAdhanA che. pAMca bhramaNAo : Cche o khAudharA ! vadhu khAvAthI vadhu zakti maLaze ema tuM mAnato hoya to tuM mUrkhAonA svargamAM jIve che. khAvAthI nahi, paNa tuM je pacAvIza tenAthI ja zakti maLavAnI che. | AkAzagaMgA * 20 | Cche o lobhIA ! vadhu paisA kamAi levAthI 'hu vadhu sukhI banI jaiza' ema tuM mAne che ? paisAthI nahi, paNa tenA sadvyayathI sukha maLe che. o pustakanA kIDA ! ghaNuM vAMca-vAMca zuM karyA kare che ? ghaNuM vAMcavAthI nahi, paNa ghaNuM vicAravAthI paMDita thavAya che. che o bolakA vaktA ! bola bola karavAthI dharmI banAtuM nathI, paNa jIvanamAM utAravAthI banAya che. che o davA khAnArA dardI ! vadhu davA khAvAthI nahi, paNa kudaratI niyamonA pAlanathI Arogya jaLavAya che. pANI : che ajIrNamAM pANI auSadha che. Cche khorAkane pacAvavAmAM pANI prabaLa sahAyaka che. che bhojananI vacce pANI amRta che. cche bhojana pachI tarata ja pIvAnuM pANI jhera che. - cANakya nIti 8/7 ka vaida kabahU na Ave : prAtaHkAla khaTiyA te UThike, piye turata jo pAnI; tA ghara vaidya kabahU na Ave, vAta 'ghAgha' kahe jAnI. pharaka : amIra ane garIbamAM zuM pharaka? che amIra bhUkha zodhe che. Cche garIba roTalI zodhe che. AkAzagaMgA - 21 -
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUkha rAMDa : bhUkha rAMDa bhUMDI, AMkha jAya UMDI; paga thAya pANI, AMsu lAve tANI. parimita bhojIne cha guNo : Arogya, AyuSya, baLa, sukha, suMdara saMtAna ane lokonA AkSepa vinAnuM jIvana (A 'khAudharo' che - evo AkSepa mitAhArIne sahavo paDato nathI.) - A cha guNo parimita bhojana karanArane prApta thAya che. kone kyAre bhUkha lAge ? che nAraka jIvone aMtarmuhUrtamAM bhUkha lAge che. che pRthvI Adi sthAvara jIvo dareka samaye AhAra le che. cche vikasendriyane aMtarmuhUrtamAM bhUkha lAge che. che tiryaMca paMcendriyane jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI be divase bhUkha lAge che. ce manuSyane jadhanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI traNa divase bhUkha lAge che. (avasarpiNInA pahelA ArAmAM yugalikone traNa divase, bIjA ArAmAM be divase, trIjA ArAmAM eka divase, cothA ArAmAM eka divasamAM eka vAra, pAMcamA ArAmAM divasamAM be vAra bhUkha lAge che ane chaThThI ArAmAM to koi maryAdA ja nathI.) daza hajAra varSanA AyuSyavALAdevane eka divase, palyopamanA AyuSyavALA devane be divasathI nava divasa sudhImAM, eka sAgaropama AyuSyavALA devane eka hajAra varSe ane tetrIsa sAgaropama AyuSyavALA devane tetrIsa hajAra varSe bhUkha lAge che. - pannavaNA pada-28 | AkAzagaMgA * 22 F ja ajJAna, AvazyakatA, sAdhanA : che svAda mATe khAvuM 'ajJAna' che. cche jIvavA mATe khAvuM 'AvazyakatA' che. che saMyamarakSA mATe khAvuM 'sAdhanA' che. nArakone 4 prakArano AhAra : 1. aMgAra samAna : thoDI vAra sudhI bALanAra. 2. murkhara samAna : ghaNA samaya sudhI bALanAra. 3. zItala : zardI pedA karanAra. 4. himazItala : barapha jevo atyaMta ThaMDo. tiryaMcono cAra prakArano AhAra : 1. kaMka samAnaH subhakSya ane sukhakArI pariNAma lAvanAra. 2. bila samAna : daramAM uMdara jAya tema (2sa-svAda vagara) sIdho peTamAM jAya te. 3. mAtaMga mAMsa samAnaH caMDALanA mAMsanI jema dhRNA pedA karAvanAra. 4. putra mAMsa samAna : putranA mAMsanI jema atyaMta duHkhapUrvaka khavAya te. je manuSyono cAra prakArano AhAra : 1. azana : roTalI, zAka, dALa, bhAta Adi. 2. pAna : pANI vagere. 3. khAdima : phaLa, mevo vagere. 4. svAdima : pAna, sopArI vagere mukhavAsa. devono cAra prakArano AhAra : 1. sArA varNavALo. 2. sArI gaMdhavALo. | AkAzagaMgA * 23 -
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAranA traNa mahAna DaoNkaTaro : 1. DaoN. zrI pathya 2. DaoN. zrI zAMti 3. DaoN. zrI AnaMda - sviphTa je zarIranA tera vega : 1. vAta 2. mala 3. sArA sparzavALo. 4. sArA rasavALo. - ThANaMga 4/4/34o traNa prakArano AhAra : 1. sAttvika AhAra : AyuSya, jIvanazakti, baLa, Arogya, sukha, sneha Adi vadhAranAra, rasALa, snigdha, tarata kharAba na thanAra ane hRdayane puSTa karanAra che. 2. rAjasa AhAra : ati kaDavo, ati khATo, ati khAro, ati garama, ati ThaMDo, tIkho, rUkSa, dAha, duHkha, zoka ane roga pedA karanAra che. 3. tAmasa AhAra : ghaNA samayathI rAkhI mUkelo, rasa vagarano, durgadhavALo, vAsI, aiTho ane apavitra che. - gItA adhyAya-17 ...to lAMbA kALa sudhI vikRta bane nahi : sArI rIte paceluM anna, sArI rIte bhaNAvelo putra, sArI rIte AjJAMkita banAvelI strI, sArI rIte sevA karAyelo rAjA, sArI rIte vicArIne bolAyelI vANI ane vicArapUrvaka karelA kArya - A badhI vastuo lAMbA kALa sudhI paNa vikRta banatI nathI. - hitopadeza 1/2 2 bhojanano krama : durjananI maitrI jevo bhojanano krama che. che prathama madhura. Cche pachI khATA, khArA, tUrA. che ane aMte kaDavA padArtho. | AkAzagaMgA * 24 | 5. tarasa 6. bhUkha 7. nidrA 8. khAMsI 9. zramano zvAsa 10. bagAsuM 11. AMsu 12. vacana 13. vIrya - arjaMga hRdaya sUtrasthAna vyAyAmanA lAbha : cche halakApaNuM A kArya karavAnI zakti Cche sthiratA cche duHkha sahana karavAnI zakti AkAzagaMgA * 25 E
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ cche roga-kSaya che agninI vRddhi - caraka saMhitA zarIramAM pAMca bhUta : 1. pRthvI : cAmaDI, mAMsa, hADakA, majjA , snAyu. 2. agni : teja, krodha, netra, uSmA, jaTharAnala. 3. AkAza : kAna, nAka, mukha, hRdaya, udara. 4. jala : kapha, pitta, sveda, carabI, lohI. 5. vAyu : zvAsa, ucchavAsa, zabda. - mahAbhArata zAMtiparva ja bhAva baLane vadhAranArI tera vAto : 1. baLavAna kSetramAM janma (siMdha-paMjAba jevA). baLavAna kuLamAM janma. 3. baLavAna kALamAM janma. sAruM kSetra-zreSTha bIja vagereno saMyoga. pa, sukhakArI kALano saMyoga. 6. uttama AhAranuM sevana. 7. zarIranuM uttama saMghayaNa. 8. uttama AhAra-vihArano abhyAsa. 9. uttama guNomAM ramaNatA. 10. uttama svabhAva. 11. thanaganatuM yauvana. 12. vyAyAmAdi. 13. mana-prasannatA. na AkAzagaMgA * 26 F traNa prakAranA baLa : 1. sahaja baLa : svAbhAvika baLa, 2. kAlaja baLa : bALa-yuvAvasthAmAM athavA hemaMtAdi kALamAM AvatuM baLa. yuktikRta baLa : vyAyAma-pauSTika AhAra AdithI pedA kareluM baLa. - caraka saMhitA dasa prakAranA baLa : cka pAMca indriya. che jJAna, darzana, cAritra. Cche tapa ane vIrya. - hAzaMga svAzya zI rIte maLe ? che zArIrika svAthya : paMcabhUtanI zuddhithI. cche rAsAyaNika svAthya : samarasI bhAvathI. che mAnasika svAcya : samatAthI. che prAkRtika svAthya : ahiMsAthI. che sAMskRtika svAthya : mUlyothI. che AdhyAtmika svAzya : dhyAnathI. | 8, saMyama | - cAra prakAranI aMtakriyA : 1. alpavedanA dIrghaparyAya. dA.ta. bharata cakravartI. 2. mahAvedanA alpaparyAya. dA.ta. gajasukumAla. AkAzagaMgA * 20 -
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. mahAvedanA dIrghaparyAya. dA.ta. sanatkumAra. 4. alpavedanA alpaparyAya. dA.ta. marudevI. * cAra prakAre dIkSA : 1. siMhanI jema le, siMhanI jema pALe. dhannA-zAlibhadranI jema. 2. siMhanI jema le, ziyALanI jema pALe. kaMDarIkanI jema. ziyALanI jema le, siMhanI jema pALe. metArya muninI jema. 4. ziyALanI jema le, ziyALanI jema pALe somAcAryanI jema. 3. * dasa prakAre dIkSA : 1. chaMdA H potAnI icchAthI goviMda vAcakanI jema athavA bIjAnA dabANathI bhavadevanI jema. 2. roSA : roSathI levI. vizvabhUtinI jema. 3. parighUnA : garIbIthI herAna thaine levI. kaThiyArAnI jema. 4. pratizrutA : paDakAra jhIlIne levI. dhannAjInI jema. 5. smAraNikA : pUrvabhavanuM smaraNa karAvavAthI levI. mallinAthanA pUrvabhavanA cha mitronI jema. 6. 7. 8. 9. rogaNikA H roganA kAraNe levI. sanatkumAranI jema. anAdetA : anAdara thavAthI levI. naMdipeNanI jema. devasaMjJapti : devanA pratibodhathI levI. metAryanI jema. svapnA : viziSTa svapna AvavAthI levI. puSpacUlAnI jema. AkAzagaMgA * 28 10. vatsAnubaMdhikA : putra snehanA kAraNe levI. vajrasvAmInI mAtA sunaMdAnI jema. * sAdhunuM sukha H eka mAsanA paryAyavALA muni vyaMtara devonA be mAsanA paryAyavALA asurendra sivAyanA bhavanapati devonA traNa mAsanA paryAyavALA asurakumAra devonA cAra mAsanA dIkSita graha-nakSatra-tArAonA pAMca mAsanA dIkSita sUrya-caMdranA cha mAsanA dIkSita pahelA-bIjA devalokanA sAta mAsanA dIkSita trIjA-cothA devalokanA ATha mAsanA dIkSita pAMcamA-chaThThA devalokanA nava mAsanA dIkSita sAtamA-AThamA devalokanA dasa mAsanA dIkSita agyAramA-bAramA devalokanA agyAra mAsanA dIkSita nava caiveyakanA bAra mAsanA dIkSita anuttara vimAnanA sukhone oLaMgI jAya che. * pAMca prakAranA rajoharaNa : 1. UnanA 2. UMTanA vALanA 3. zaNanA 4. narama ghAsanA 5. muMja (eka jAtanuM ghAsa)nA - ThAga AkAzagaMgA - 29 - bhagavatI 14/9 - ThANaMga 5/3/446
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ - sAdhu prAyogya pAMca prakAranA vastra : 1. UnanA 2. rezamanA 3. zaNanA 4. kapAsanA (sutarAu). 5. ghAsa ke jhADanI chAlanA - ThANaMga pa/3/445 cha kAraNe AhAra : 1. sudhA vedanIyane zAMta karavA. 2. veyAvacca-sevA karavA. 3. isamiti pALavA. 4. saMyama pALavA. 5. prANa dhAraNa karavA. 6. dharmaciMtana karavA. - hAsaMga 6 traNa bhikSA : 1. sarvasaMpankarI : sAdhune nirdoSa dAna. 2. pauruSaSmI : veSadhArIne dAna. 3. vRtti bhikSA : AMdhaLA, baherAne ApavuM. - aSTaka prakaraNa daza sthavira : 1. grAma sthavira : gAmamAM moTo. 2. nagara sthavira : nagaramAM moTo. 3. rASTra sthavira : dezamAM moTo. 4. prazasta sthavira : prazasta-zreSTha puruSomAM moTo. na AkAzagaMgA * 30 | 5. kula sthavira : kulamAM moTo. 6. gaNa sthavira : gaNamAM moTo. 7. saMgha sthavira : saMghamAM moTo. 8. jAti sthavira : janmathI (uMmaramAM) moTo. 9. zruta sthavira : jJAnathI moTo. 10. paryAya sthavira : dIkSA paryAyathI moTo. - ThANaMga 10/76 1, samavAyAMga-10 - sAdhune vividha upamAo : cche sApa: sApanI jema muni potAnA mATe ghara na banAve, AhAra karatAM svAda (Asakti) na le, saMyamanI ja eka AMkha rAkhe. Cche parvata: pariSadanA pavanathI pavananI jema aDola rahe. che agni : agninI jema tapanA tejathI jhaLahaLe. sutrArtha rUpI baLataNathI tRpta na thAya. sArA-narasA lAkaDA rUpI AhArane samAna bhAve Aroge. sAgara : samudranI jema gaMbhIra. jJAnAdi ratnonA bhaMDAra tathA kadI maryAdAnuM ullaMghana nahi karanAra. AkAza : gagananI jema nirlepa ane nirAlaMbI rahe. che vRkSa : jhADanI jema sukha-du:khamAM samAna rahe. mukti mArganA musApharano, chAyA (sAMtvanA) ane phaLo ApI thAka utAre. cche bhamaro : bhamarAnI jema aniyata vRttithI AhAra grahaNa kare. Cche mRga : haraNanI jema saMsArathI bhayabhIta rahe. che pRthvI : dharatInI jema badhuM ja sahana kare. na AkAzagaMgA * 31
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ravi : sUryanI jema saune bhedabhAva vinA prakAza Ape. sanmArganuM prakAzana kare. pApa-aMdhakAra dUra kare. karmakAdavanuM zoSaNa kare. bhavya-kamaLone khIlave. kamaLa H bhoganA kAdavathI alipta rahe. saMyamanI sugaMdha relAve. dhArmika bhramarone AkarSe. pavana : vAyunI jema apratibaddha vihArI bane. - dazavaikAlika niyukti (anuyogadvAra-5) * muninuM kuTuMba : o muni ! tame paNa kuTuMbavALA nathI ? dhairya tamArA pitA che. kSamA tamArI mAtA che. paramArtha tamAro mitra che. mokSa rica tamArI mAsI che. jJAna tamAro suputra che. karUNA tamArI putrI che. mati tamArI putravadhU che. samatA tamArI patnI che. udyama tamAro dAsa che. viveka tamAro bhAi che. * cAra saMyama : 1. 2. 3. 4. upakaraNa saMyama mana saMyama vacana saMyama zarIra saMyama AkAzagaMgA - 32 - ThANaMga 4/2/310 * vizvano sAra : jagatano sAra dharma - dharmano sAra jJAna jJAnano sAra saMyama - saMyamano sAra mokSa 4. 5. - AcArAMga niyukti 244 * saMyamInA pAMca nizrA sthAna (AlaMbana) : 1. cha kAyanA jIvo 2. gaccha-samudAya 3. rAjA gAthApati (makAna mAlika) zarIra - ThANaMga 5/3/447 * cAra prakAranI dIkSA : 1. ihaloka pratibaddhA : AjIvikA calAvavA mATe levAmAM AvatI dIkSA. 2. paraloka pratibaddhA H svargAdi pAralaukika bhautika sukho meLavavA levAmAM AvatI dIkSA. 3. ubhayaloka pratibaddhA : A bhavamAM AjIvikA mATe tathA paralokamAM svargAdinA bhautika sukha mATe baMne mATe levAmAM AvatI dIkSA. 4. apratibaddhA : Atmavizuddhi sivAya koi paNa jAtanI icchA rAkhyA vinA levAmAM AvatI dIkSA. - ThANaMga 4/4/355 AkAzagaMgA - 33
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. acaurya : mAyAne kADhyA vinA tame mAruM pAlana nahi karI zako. mAtra cAra ja nahi, dukAna para besanArA vepArI paNa mAyAno Azraya letA hoya che, tethI teo paNa cora ja che. mAyAvI mANasa cAra ja che. potAnI jAtane to e avazya chetare ja che. aparigraha (brahmacaya) : mAruM pAlana karavuM hoya to lAbhane lAta mArIne haDaselI dejo. kAraNa ke lobhI mANasa kadI aparigrahI banI zakato nathI ane akAmI paNa banI zakato nathI. (abrahma parigrahAntargata ja eka doSa che. AthI ja mahAvideha kSetramAM ke madhya tIrthakaronA kALamAM enI judI gaNatarI karavAmAM AvI nathI.) * * * pAMca vratanuM phaLa : che ahiMsAnA pAlanathI suMdara tana (zarIra) maLe. Cche satyanA pAlanathI suMdara vacana maLe. che acauryanA pAlanathI suMdara (nyAyayukta) dhana maLe. che brahmanA pAlanathI suMdara indriya maLe. cche aparigrahanA pAlanathI suMdara (asaMkliSTa) mana maLe. pAMca vratamAM pAMca sahAyaka samiti : 1. irSA samitiH ahiMsA vratanuM pAlana karavAmAM sahAyaka. 2. bhASA samiti : satyavratanuM pAlana karavAmAM sahAyaka. 3. eSaNA samitiH nirdoSa AhAra lAvavAthI acauryavrata pALavAmAM sahAyaka. 4. AdAna-bhaMDamatta-nikSepaNA samitiH cIja-vastu letAM mUkatAM pUjavA-pramArjavAmAM dRSTi nIce rahe tethI brahmavrata pALavAmAM sahAyaka. 5. pAriSThApanikA samiti : binajarUrI cIjono tyAga karavAthI aparigrahavratamAM sahAyaka. cAra vratothI cAra kaSAya jAya : 1. ahiMsA: mAruM sArI rIte pAlana karavuM hoya to krodhane kADhajo . krodhI mANasa kadI ahiMsaka banI zakato nathI. satya: mAruM pAlana karavuM hoya to abhimAnane aLago rAkhajo , kAraNa ke abhimAnI mANasa sva pratye tIvra rAgI ane para pratye tIvra dveSI hovAthI kadI sAcuM bolI zakato nathI. potAnAmAM na hoya toya guNo dekhAya ane bIjAmAM na hoya toya doSo dekhAya, Avo mANasa satya zI rIte bolI zake? na AkAzagaMgA * 34 | ( 9. vANI - mauta) * jinavANI che pANI : che pudgalanI tRSNA miTAve. che kaSAyano dAha zamAve. cche karmanI malinatA haTAve. puSparAvarta megha samI prabhunI vANI : che pahelA ArAmAM daza hajAra varSe varasAda varase. Cche bIjA ArAmAM eka hajAra varSe varasAda varase. Cche trIjA ArAmAM so varSe varasAda varase. ce cothA ArAmAM bAra varSe varasAda varase. cche pAMcamA ArAmAM dara varSe varasAda varase. AkAzagaMgA * 35 F
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt prathAdi ArAmAM paDato varasAda ane tene jhIlanArI dharatI eTalI joradAra hoya ke varSo sudhI varasAdanI jarUra ja na paDe. prabhunI vANI puSparAvarta megha jevI che, paNa ApaNI hRdayanI dharatI kevI che ? pahelAnA kALamAM jaMbUsvAmI, abhayakumAra, meghakumAra, AnaMda zrAvaka Adine ekAdavAra jinavANI zravaNa thai jatAM saMpUrNa jIvananuM parivartana thai jatuM, jayAre atyAre dara varSanA varasAdanI jema dararoja jinavANI sAMbhaLavA chatAMya hRdayanI dharatI para dukALa ne dukALa ja ! kevI kaThora dharatI che hRdayanI ! vANInI tAkAta : che kANI bhAbhI ! pANI lAva. kUtarAne ApIza, paNa tane nahi. che rANI bhAbhI ! pANI lAva. pANI nahi, tane to zarabata ApIza. vinAzanA Are : che jeno maMtrI mIThAbolo, te rAjA vinAzanA Are. cche jenA guru mIThAbolA, teno dharma vinAzanA Are. che jeno vaida mIThAbolo, tenuM zarIra vinAzanA Are. caMdana tana halakA bhalA : caMdana tana halakA bhalA, mana halakA sukhakAra; para halake accha nahi, vANI arU vyavahAra, kudarata ko nA maMjUra hai : kudarata ko nAmaMjUra hai, saptI jabAna meM; paidA hui na isalie, haDI jabAna meM. na AkAzagaMgA * 36 + vANImAM ziSTatA paNa jarUrI : vANImAM satya sAthe ziSTatA jarUrI che. rAMDane vidhavA, AMdhaLAne prajJAcakSu, jATane caudharI, hajAmane khavAsa -vagere zabdothI saMbodhatAM bhASAmAM ziSTatA pragaTa thAya che. bhASaNa cAra rIte zarU karAya : 1. potAnI kamajorI batAvIne. 2. potAnI prazaMsA karIne. 3. prazna Ubho karIne. 4. kathA kahIne. bhojana ane bhASaNa : priyakara, hitakara ane paricita hovA joie. zAMtinA phaLo. kyAM che zAMtinAM pAkAM-mIThAM phaLo ? e... pelA maunanA mahA taru para laTake che zAMtinA mIThAM phaLo... maunanI mahattA : khUba avAja karanAra jhAMjharane page sthAna maLyuM. thoDo avAja karanAra hArane haiye sthAna maLyuM. saMpUrNa mauna rahenAra mugaTane mastake sthAna maLyuM. mauna rahe teno mahimA vadhe ! vANInI cAra vizeSatA : 1. mauna 2. satya 3. priya 4. dharma (cAreya uttarottara caDiyAtI che.) na AkAzagaMgA * 30
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ - vANInAM sthAna : che parA vANI : manamAM. 8 pazyantI vANI : hRdayamAM. cche madhyamAM vANI : kaMThamAM. che vaikharI vANI : mukhamAM. vANI-vANImAM phera : koikanI vANI mAtra gharamAM koinI gAmamAM koikanI dezamAM to koikanI vANI AkhI duniyAmAM phelAi jAya che. vaktAnA 14 guNa : 1. veda vyAsa samAna vaktA 2. jJAnI 3. priya kathA karavAvALo 4. avasaraza 5. svalpabhASI 6. saMzaya chedanAro 7. aneka zAstrono jJAtA 8. vikSepakArI vAto na karanAra 9. bhaMga na kahenAra 10. janatAne prasanna rAkhanAra 11. sabhAne jItanAra 12. nirabhimAnI 13. dhArmika 14. saMtoSI | AkAzagaMgA * 38 - * cha prakAranA vAda : 1. rahasyavAda 2. chAyAvAda 3. pragativAda 4. prayogavAda 5. rASTravAda 6. hAlAvAda (khAo, pIo, moja karo.) vivAda cha rIte : 1. pAchaLa haTIne 2. utsuka thaine 3. prativAdIne anukULa thaine 4. prativAdIne pratikuLa thaine 5. adhyakSanI bhakti karIne 6. adhyakSane potAno pakSapAtI banAvIne - hArmaMga je cAra vAda : 1. kriyA vAda 2. akriyA vAda 3. ajJAna vAda 4. vinaya vAda pAMca vAda : 1. kAlavAda 2. svabhAvavAda 3. udyamavAda AkAzagaMgA * 39
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. karmavAda 5. niyativAda cha prakAranI vANI na bolo : 1. asatya 2. tiraskAra bharI 3. kaThora 4. gAmaDiyAnI jema vicAryA vinA 5. jhagaDo Ubho thAya tevI 6. kaSAyathI bharelI - ThANaMga 6/527 cAra prakAranA ghaDA ane mAnava : 1. madhano ghaDo, madhanuM DhAMkaNa. 2. madhano ghaDo, jheranuM DhAMkaNa. 3. jherano ghaDo, madhanuM DhAMkaNa. 4. jherano ghaDo, jheranuM DhAMkaNa. mANasa 1. zuddha hRdaya, madhura vANI. 2. zuddha hRdaya, kaTu vANI.. 3. kaluSita hRdaya, madhura vANI. 4. kaluSita hRdaya, kaTu vANI. - ThANaMga 4/4 che. bhASAnA prakAra : 1. AlApa : thoDuM bolavuM. 2. anAlApa : kutsita (kharAba) bolavuM. | AkAzagaMgA * 40 | 3. ullApa : maryAdA oLaMgIne bolavuM. 4. anullApa : mauna rahevuM. 5. saMlApa : paraspara bolavuM. 6. pralApa : vyartha babaDATa karavo. 7. vipralApa : viruddha vANI bolavI. - ThANaMga-7 kAyara ane vIra : >> jIbhano durupayoga kare te kAyara. jema ke kUtaro. ce jIbhano durupayoga na karatAM mAtra kArya kare te vIra. jema ke siMha. vANInA ATha guNo : 1. madhuratA 2. nipuNatA 3. alpatA 4. sakAraNatA 5. namratA 6. atucchatA 7. buddhi yuktatA 8. dharma saMyuktatA - upadezamALA oha ! eka tame to mArI sabhAmAM zrotA tarIke rahyA. bahu ja sarasa !' jaldI tamAruM bhASaNa pUruM karo. tamArA pachI mAre bolavAnuM che." na AkAzagaMgA * 41 |
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. upadeza A upadeza : ApaNe upadeza ApIe chIe Tana jeTalo, sAMbhaLIe chIe maNa jeTalo, grahaNa karIe chIe kaNa jeTalo ! - alajara upadezakanA doSo tarapha lokonuM dhyAna jaladI kheMcAya che. - luthara tame kaMdoinI dukAne mIThAi levA jAva cho, tyAre evI ciMtA nathI karatA ke A mIThAi kaMdoi pote khAya che ke nahi ? tema upadeza pAsethI upadezano sAra grahaNa karI lo... tenA jIvanamAM UMDA UtaravAnuM rahevA do. upadeza kone apAya ? 'upadeza pApIne apAya ke dharmIne ?' 'baMnene. pApIne pApa dUra karavA mATe ane dharmIne dharmamAM vadhu sthira karavA mATe." jene badhA ApavA icche che, paNa prAyaH koi levA nathI, icchatuM te kai cIja ? upadeza, salAha ! - rAmatIrtha che ghaDapaNa cArane dIna banAve che : vezyA, malla, gAyaka ane nokara. devAMzI manuSya koNa? jenAmAM devapUjA, dayA, dAna, dAkSiNya, dama ane dakSatA hoya te. ke ApaNe kevA? Cche bhUla na kare te bhagavAna. che bhUla kabUla kare te insAna. Cche bhUla kabUla na kare te hevAna, che bhUla bIjA para nAkhe te zetAna. ja 4 prakAranA dhyAnathI 4 prakAranA mANasa : 1. ArtadhyAnathI mANasa hevAna thAya che. 2. raudradhyAnathI zetAna thAya che. 3. dharmadhyAnathI insAna thAya che. 4. zukladhyAnathI bhagavAna thAya che. 4 prakAranA manuSya : 1. kalA kauzalyathI rahita kIDA ke pataMga jevA che. 2. peTa bharavA mATe kalA kauzalya zIkhanArA pazu-pakSI 11. mAnava ) 3. dharma kalA zIkhanArA manuSya jevA che. 4. bIjAmAM dharmapracAra karanArA deva jevA che. * he mAnavI ! Cche puSya kadI kahetuM nathI : huM khIlIza nahi. Cche sUrya kadI kaheto nathI : huM UgIza nahi. >> caMdra kadI kaheto nathI : huM camakIza nahi. na AkAzagaMgA * 43 - ghaDapaNa : che ghaDapaNa cArane zobhAve cherAjA, maMtrI, veda ane yogI. na AkAzagaMgA * 42 |
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ cche sAgara kadI kaheto nathI : huM ghughavIza nahi. che to he mAnavI ! tuM ema kema kahe che ke, havethI huM kartavya karIza nahi ? kyAM koNa vase che? che ALasamAM pazutA vase che. (tamoguNa) che kriyAmAM jIvana vase che. (rajoguNa) Cche vivekamAM manuSyatva vase che. (sattvaguNa) mAnava dehanuM mUlya : manuSyanA zarIranI carabIthI sAta goTI sAbu, kArbanathI navA hajAra pensila banI zake ane temAM rahelA pANIthI dasa gelananuM vAsaNa bharI zakAya. eTale bhautika dRSTie mAnava-zarIranuM jhAjhuM mUlya nathI, paNa AdhyAtmika dRSTie te amUlya che. sarva zAstromAM mAnava bhava amUlya : & jainano uttarAdhyayanamAM cche bauddhonA dhammapadamAM cche zaMkarAcAryanA vivekacUDAmaNimAM che muslimonA kurAnamAM a vaidikonA veda-upaniSadomAM che vaiSNavonA rAmAyaNa-mahAbhAratamAM che khristIonA bAibalamAM peTa bharI-bharIne mAnava-avatAranI prazaMsA karavAmAM AvI che ane mAnavatAnI mAMgaNI karavAmAM AvI che. | AkAzagaMgA * 44 | tuM "mANasa" to thA : he mAnava ! tuM vakIla, DaoNkaTara, saMgItakAra, nyAyAdhIza, senApati, maMtrI ke pradhAnamaMtrI pachI banaje, pahelA tuM "mANasa" banaje. mAtra AkRtithI mANasa tuM banI gayo che, paNa prakRtithI tuM kadAca "mANasa" nathI banyo. mANasAi meLavavAnI haju bAkI che. prabhu pAse mAMgaNI karatAM kaheje : 'huM mAnavI mAnava thAuM to ghaNuM !' - mAnavatAnA 4 lakSaNa : 1. dharma tarapha lai janArI nIti 2. namratA 3. nirbhayatA 4. paropakAra - pleTo ja mAnavatAnA cAra aMga : 1. viveka zIlatA 2. nyAyapriyatA 3. sahiSNutA 4. vIratA mAnava bhava rUpI zAla : bAdazAhe maMtrIne kiMmatI rezamI zAla bheTa ApI. mUrkha maMtrIe tenAthI nAka sApha karyuM. rAjAne khabara paDatAMtarata ja tenI pAsethI maMtrI mudrA AMcakI lIdhI. manuSyajanma rUpI rezamI zAlano upayoga ApaNe kevo karIe chIe? durlabha cha vastuo : 1. mAnava bhava 2. AryakSetra na AkAzagaMgA * 45
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. uttamakuLamAM janma 4. saddharma zravaNa 5. saddharma para zraddhA 6. saddharmanuM AcaraNa A cha vastuo khUba ja durlabha che. - ThANaMga sUtra 6/485 durlabha traNa tattvo : 1. manuSyatA 2. mumukSutA (kaSAyAdimAMthI mukta thavAnI icchA) 3. mahApuruSanI nizrA A traNa tattvo khUba ja durlabha che. - viveka cUDAmaNi aMgonI saphaLatA : o jIbhe ! tuM dharmIjananA gIta gA. o kAno ! tame mahApuruSonA guNo sAMbhaLo. o AMkho ! tame bIjAnI caDatI joi nAcI UTho. A asAra saMsAramAM tamArI prAptinuM A ja mukhya phaLa che. - upA. zrI vinayavijayajI pazu - mAnava - deva : che sArA padArtho lai le te 'pazu'. che sAruM karavAnI icchA rAkhe te "mAnava'. Cche sArA banavAno prayatna kare te 'deva'. * tamArA traNa rUpa : tame tamArI jAtane jevA mAno cho tevA tamane loko nathI mAnatA ane loko tamane jevA mAnI rahyA che, evA tame hakIkatamAM hotA nathI. tamArA eka nahi, traNa-traNa rUpa che. AkAzagaMgA * 46 } che pAMca prakAranA puruSo : cche potAnA ja svArthano vicAra karanAra dhULa jevo che. (dhULanI jema tenI koI ja kiMmata nathI.) che kuTuMbanA hitane icchanAra vRkSa jevo che. (jhADa potAnI pAse AvanArane phaLa-chAyA vagere Ape che.) che samAjanuM hita icchanAra pazu-pakSI jevo che. | (kAgaDo paNa jamaNavAra joi kA... kA... karIne potAnA jAtabhAione bolAve che.) che dezanuM hita icchanAra manuSya jevo che. cche AkhI duniyAnuM hita icchanAra bhagavAna jevo che. ja patana-avasthAna ane unnati : 1. patanazIla : pApanI khINamAM dhasI paDanAro (rAkSasa). 2. sthitizIla : tyAM ne tyAM rahenArI (mANasa), 3. unnatizIla : dharmanA zikhara para caDanAro (deva). ka adhama - madhyama - uttama : che adhama : potAnI ja prazaMsA karanAro. che madhyama : jenI prazaMsA mitro kare te. ce uttama : jenI prazaMsA zatru paNa kare te. * bhartuhari kahe che... potAno svArtha choDIne paropakAra kare te uttama, potAnA svArthane vAMdho na Ave te rIte paropakAra kare te madhyama, je potAnA svArtha mATe parahitane naSTa kare te adhama... manuSyanA AkAramAM rahelo rAkSasa, paNa je koi svArtha vinA ja parahita naSTa kare te zuM kahevAya ? ame te jANatA nathI. - bhatRhari nItizataka-75 na AkAzagaMgA * 40.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ daza avasthAo : 1. bAlA: 1 thI 10 varSa, sukha-du:khanI vizeSa samajaNa na hovAthI te bAla avasthA kahevAya che. 2. krIDA : 11 thI 20 varSa. A uMmaramAM ramata-gamata vagere vadhu priya hoya che. 3. maMdA: 21 thI 30 varSa. bhogo bhogavavAmAM samartha hovA chatAM navA bhogonuM arjana karavAmAM maMda hovAthI A avasthA "maMdA' kahevAya che. 4. balAH 31 thI 40 varSa jIvanano A kALa suvarNayuga che. vadhumAM vadhu zakti mANasa A uMmaramAM batAvI zake che. mATe ja A avasthAne 'balA' kahevAya che. 5. prajJA : 41 thI 50 varSa. A uMmare buddhi tenI caramasImAe hoya che. A dizAmAM potAnI tathA kuTuMbanI pratiSThA jamAvavA mANasa prayatnazIla raheto hoya che. 6. hAyanI : 51 thI 60 varSa. have jIvanazakti kSINatAnA mArge gati kare che. kAna, AMkha vagere indriya-zakti kSINa bane che. 7. prapaMcA: 61 thI 70 varSa. rogono prapaMca (vistAra) khAMsI vagere vadhatA jAya che. 8. prAgubhArA : 71 thI 80 varSa. zarIra vAMku vaLI jAya che. strIone apriya bane che. ghaDapaNa pUrI rIte gherI 10. zAyanI : 91 thI 100 varSa. moTe bhAge pathArImAM paDyo rahe che. te dIna, hIna ane kaMgALa banI jAya che. - ThANaMga 1ol772 sarvopari mAnava : tijorImAM rahelA cAMdInI vATakI, sonAnI vATakI, hIrA vageremAM carcA cAlu thai. cAMdInI vATakI : huM eTale huM ja ! mArA jevuM jagatamAM koi ja nathI. sonAnI vATakI : have rahevA de tuM ! huM jo hAjara houM to tane koNa pUche che ? hIrA : aya ! tuMye bahu baDAi na Thoka. amArA teja pAse tuM sAva jhAMkhI che. samajI ? tijorI : are.. tame badhA jhagaDo cho zA mATe ? Akhare to tame sau mArA ja peTamAM rahelA cho ne ? tALuM : rahevA de... rahevA de... o tijorI ! mArA vinA tArI kiMmata ja zI che ? cAvI : tuM paNa DaMphAsa mAravAnuM rahevA de. Akhare to tuM mArA ja izAre nAce che ne ? A carcA sAMbhaLI pAse UbhelA zeThano hAtha bolI UThyo : o cAvI ! tuM mArA vinA jarAya cAlI zakatI nathI.... e to tane khabara che ne ? tane ghUmAvanAra huM hAtha chuM... e jarA yAda kara. zeTha bolyA : o hAtha ! tuM paNa tAruM DahApaNa rahevA de. Akhare to tAro mAlika huM chuM. huM jo tane AjJA karuM to ja tuM badhI pravRtti karI zake... mArAthI jo tuM chuTo paDI jAya to tAro bhAva paNa koNa pUche che? AkAzagaMgA * 49 9. mumuhI : 81 thI 90 varSa. jIvana tarapha udAsInatA Ave che ke mANasa mRtyunI pratIkSA karato rahe che. AkAzagaMgA * 48 F
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharI vAta che. A jagatamAM sarvopari mANasa che. mANasa che mATe ja sonA-hIrAnI kiMmata che. jyAM mANaso nathI tyAM rahelA hIrAono bhAva paNa koNa pUche che ? * 'mANasa'ne vyavasthita goThavo : duniyAnA nakazAnA TUkaDe-TUkaDA karI pitAjIe chokarAne ApyA ane kahyuM : tuM badhA TUkaDAne vyavasthita karI nakazo goThavI Apa. chokaro prayatna karato rahyo... paNa kalAko sudhI ThekANuM paDyuM nahi. acAnaka ja tenI najara eka TukaDA pAchaLa rahelA mANasanA aMga para gai. tene jhabakAro thayo : cokkasa pAchaLa mANasanuM citra che ane te mANasanA citrane vyavasthita goThavato gayo ane Azcarya ! bIjI bAju duniyA paNa vyavasthita goThavAi gai. hA... mANasa duniyAne kadI vyavasthita nahi banAvI zake, paNa jo potAnI jAtane vyavasthita banAvaze to tenA mATe duniyA tarata ja vyavasthita banI jaze. * jana - durjana - mahAjana : he mAnava ! tuM jana che. tuM dhAre to sajjana paNa thai zake ane durjana paNa thai zake ane AgaLa vadhIne mahAjana paNa banI zake. mahAjana thavAmAM tArI jIta che. sajjana thavAmAM tArI saphaLatA che. durjana thavAmAM tArI hAra che. * bIjAnI bhalAimAM ja potAnI bhalAi : tame vidvAna cho ? to tame saraLatAthI bIjAne zIkhavo. tame zilpI cho ? to tamArI zilpakaLA niHspRhabhAve bIjAne Apo. AkAzagaMgA - 50 tame vaktA cho ? to pravacano dvArA nItimArganuM prakAzana karo. tame lekhaka cho ? to unnatipreraka vicAro dvArA lokonuM jIvana unnata banAvo. tame DaoNkaTara cho ? to rogagrasta jIvone Arogya Apo. tame navarA raho te na cAle. tamArI pAse je kaMi paNa che, te bIjAne ApatA raho. bIjAne sukhI karavAnI bhAvanAthI jyAre tame kaMika paNa karo cho, tyAre tamAro aMtarAtmA avazya sukhI thAya che. kAraNa ke bIjAnI bhalAimAM ja ApaNI bhalAi chUpAyelI hoya che. * mAnava : vicitra phaLa : kerI pAke tyAre mIThI thAya. mosaMbI, saMtarA, sapharajana vagere phaLo paNa pAke tema mIThA thAya, paNa eka phaLa evuM che ke je pAke tema kaDavuM thAya. kayuM phaLa ? kahI dauM ? sAMbhaLo. e phaLanuM nAma che : 'manuSya'. (alabatta durjana) * hAya ! tAruM jIvana ! he mAnava ! tuM janma leto hato tyAre tArA mukha para rUdana hatuM. tuM atyAre jIvI rahyo che, paNa tArI phariyAdo cAlu che. tuM marIza tyAre kadAca tArA mukha para nirAzA haze ! janmamAM rUdana jIvanamAM phariyAda maraNamAM nirAzA hAya mAnava ! tAruM jIvana ! * jIvanamAM gaNitanA cAra hissA : gaNitanA cAreya hissA jIvanamAM AvI jAya che. AkAzagaMgA - 51
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ evuM karo ke. evuM kAma karo ke loko jotA ja rahe. evu bolo ke loko dhyAnathI sAMbhaLe. evuM vicAro ke pharIthI vicAravuM na paDe. evuM Apo ke je kaMika kAmanuM hoya. evuM lo ke jethI dAtAnuM dila ullaze. evuM lakho ke hamezAM vaMcAtuM rahe. evuM cAlo jethI dhULa na UDe. (jIvo na mare). evI rIte raho ke badhA rAkhavA irache. evA bano ke loko kahe : "A amArA che." upakAra viSe... upakAra karanAra karatAM karelA upakArane jANanArA thoDA che. upakArane jANanArA karatAM teno badalo cUkavanAra thoDA che. jIvanano prathama tabakko (brahmacaryAzrama) saravALo che; jayAM vidyA, kalA, vIrya Adino saMgraha (saravALo) karavAno che. jIvanano bIjo tabakko (gRhasthAzrama) bAdabAkI che; jayAM prApta thayelI zaktiono kharca karavAno che. jIvanano trIjo tabakko (vAnaprasthAzrama) guNAkAra che; jayAM dareka prakAranA guNonI khUba-khUba vRddhi karavAnI hoya che. jIvanano cotho tabakko (saMnyAsAzrama) bhAgAkAra che; jayAM prApta karelA tapa-japa Adi guNone vaheMcavAmAM Ave che... arthAtu lokomAM teno pracAra karavAmAM Ave che. ja aMtaradharatIno zaNagAra : pAtra tyAgI guNe rAgI, bhogI parijanaiH saha / zAstra boddhA raNe yoddhA, puruSaH paccalakSaNaH || pAtrane ApanAra, guNone cAhanAra, parivAra sAthe upabhoga karanAra, zAstrano jANakAra, yuddha-medAnamAM laDanAra mANasa ja dharatIno zaNagAra che. e loke kaheze... joine nahi cAlo to loko kaheze AMdhaLo che. vicArIne nahi bolo to loko kaheze pAgala che. dhyAnathI nahi sAMbhaLo to loko kaheze bahero che. svacchatA nahi rAkho to loko kaheze gaMdo che. ThagAi jazo to loko kaheze baddha che. ADI-avaLI karazo to loko kaheze nArada che. kAma vinA pharazo to loko kaheze navaro che. bairA-chokarAne mArazo to loko kaheze rAkSasa che. bhalA thazo to loko kaheze deva che. AkAzagaMgA * para F koi upakAra mAne ke na mAne chatAM je upakAra kare te uttama. 'te mAro upakAra mAne che mATe je upakAra kare te madhyama. 'te mAro upakAra karaze' mATe je upakAra kare te jaghanya. karelA upakAro gaNavA-gaNAvavA te guno che. lIdhelI sevA gaNavI-gaNAvavI te saguNa che. ja cAra prakAranA putra : 1. atijAta : bApathI savAyA. jema ke rAma-lakSmaNa . 2. anujAta : bApa jevA, mUDI sAcavanArA. 3. apajAta : bApanI mUDI khalAsa karanArA. 4. kajAta (kulAMgAra) : mAthAnA gumaDA jevA. sAteya vyasane pUrA. ne AkAzagaMgA * 53 -
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakAra ke bAda. kisIkA upakAra karake bhUla jAo. kisIse upakAra karAke mata bhUlo; kisIko dekara bhUla jAo. kisIse lekara mata bhUlo. durguNo joi zuM karavuM? koinA durgaNa na jue te uttamottama. durgaNa jue paNa kahe nahi te uttama. durguNa joi tene ja kahe te madhyama. durguNa joi durbhAva keLave te adhama. durguNanI niMdA phelAve te adhamAdhama. che. vAsanA : bALapaNa : mIThAinI vAsanA. yauvana : strInI vAsanA. ghaDapaNa : lobhanI vAsanA. che. pAMca caMDALa : 1. phUTa sAkSI 2. mRSAbhASI 3. kRtajJa 4. dIrgha roSI 5. janma caMDALa puruSa ane vANI : che mahApuruSa : pahelA haiyuM bole pachI vANI. cche madhyama : pahelA vANI bole pachI haiyuM. che adhama : pahelA vANI bole ane pachI paNa vANI . AkAzagaMgA * 54 nirmANa kare che : adhyayana jJAnapUrNa mAnava saMmelana dakSa mAnava lekhana ekjhaTa mAnavanuM nirmANa kare che. - bekana adhUro chalakAya : alpa pANIvALo ghaDo ghaNo chalakAya che. alpa dUdhavALI gAya ghaNI caMcaLa hoya che. alpajJAnI vadhu abhimAnI hoya che. ane kadarUpo mANasa adhika ceSTAvALo hoya che. ka sajjananA AMsu : premathI ghAsa para paDe to hIrAthI adhika jhaLake. mANasa paranA julama joine paDe to aMgArA bane. koinuM darda joine paDe to AzvAsananA biMdu bane. bhUkhyAne joIne paDe to ghauM banI jAya. tarasyAne joine paDe to amRtanI dhArA banI jAya. ka dujenanAM AMsu : prema (?)thI ghAsa para paDe to te bhaDathu thai jAya. bIjA para thatA julama joine paDe to barapha jevI ThaMDaka thAya. darda jo ine paDe to baMdukanI goLI banI jAya. bhUkhyAne joine paDe to gulAmInuM dastAveja banI jAya. tarasyAne joine paDe to viSa-javALA banI jAya. sApa jherI ke mANasa ? sApa ! tuM sabhya to thayo nathI. nagaramAM rahetAM to AvaDatuM nathI. - AkAzagaMgA * 55 -
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ to te DaMkhavAnuM kyAMthI zIkhyuM ? (mANasa vinA) teM viSa kyAMthI kharIdyuM ? (dukAna vinA) sApa karatAM paNa jherI AjanA mAnavIne joine koie kahyuM che : mAnavInA jhera mATe tuM pUcha mA; sApa paNa kAMi eTalA DasatA nathI. * AjanA mAnava pAse : pratibhA khUba che, zraddhA nathI. jJAna che, paNa vyAvahArika buddhi nathI. ADaMbarayukta sabhyatA che, paNa prema ke sahAnubhUti nathI. siddhAMtonI carcAo che, paNa AcaraNa nathI. * zAsana kare che : 20 varSe saMkalpa 30 varSe buddhi 40 varSe nirNayAtmakatA pachI caritrano aMza * aMtima prayANa vakhate... paisA benkamAM gADIo gerejamAM patnI makAnamAM parivAra smazAnamAM zarIra cittAmAM paDyA rahe che... jIva ekalo potAnA karma sAthe cAlI nIkaLe che. * mRtyu pachI : parivAra pUchaze : te keTalI saMpatti mUkIne gayo ? jagata pUchaze : te keTalA sArA kAryo karIne gayo ? - AkAzagaMgA * 56 OM karavAvALA keTalA ? sAMbhaLanArA lAkho che. saMbhaLAvanArA hajAro che. samajanArA seMkaDo che. paNa karavAvALA viralA ja che. * jIvananuM rahasya : jIvananuM rahasya kartavyamAM che. 'sAgaramAM jaine huM pharavAno AnaMda mANIza' AvuM kahenAra nadIne zuM kahevuM ? 'mALAmAM besIne ja gaganano AnaMda mANIza' evuM kahenAra paMkhIne zuM kahevuM ? * kulIna puruSanA cAra guNa : hasamukho cahero udAra hAthe mRdu bhASaNa namratA * uttama koNa ? bhaNelAthI gaNelo sAro - tirUvalluvara gaNelAthI pharelo sAro pharelAthI kasAyelo sAro * manuSya-AyuSya zI rIte baMdhAya ? saraLa svabhAva, vinaya, dayA ane irSyAno tyAga A cAra guNothI manuSya AyuSya baMdhAya che. *** AkAzagaMgA - 57 - ThANaMga 4/4/373
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12. jIvata ADA ane UbhA tArathI kapaDuM bane. anukULatA ane pratikULatAthI jIvana bane. kAryakartAo ! TIkAthI gabharAzo nahi : anucita TIkAthI gabharAzo nahi. e to kharekhara tamArI prazaMsA (bhale tenuM nAma TIkA hoya) che. kAraNa ke tame TIkAkAromAM irSyA ke spardhA bhaDakAvI zakyA cho... eTaluM bhUlazo nahi ke marelA kUtarAne koi lAta mAratuM nathI. tamArI TIkA thAya che eno artha e thayo ke have tame kAMika vajanadAra thayA cho. TIkAnI upekSA karI nakkara ane uttama kAryamAM maMDI paDo. tamArI bhUlono hisAba rAkho. lAbhakArI - racanAtmaka TIkAo tamAre jANavI joie. tenI upekSA karI zakAya nahi. jIvanano Adarza : baTana dabAvatAM phoTo paDI jAya, bIbAmAM DhALatAM mazIna banI jAya, paNa jIvanano Adarza ATalo jaldI nahI bane. e to khIlatuM phUla che. ene enI rIte khIlavA do. e to pIMchI, kAgaLa ane AMgaLIonI sAvadhAnIpUrvakanI karAmatathI nirmANa pAmatuM citra che. sAvadhAnIpUrvaka citranuM nirmANa karo. jIvana - eka saMgIta : jIvana gAyana che. kalA tAla che. | AkAzagaMgA * 58 - mananA vizeSa bhAvo bhinna-bhinna rAga che. samagra brahmAMDa laya che. ja A vAkyo tamArI jIMdagI badalAvaze. ajamAvI juo ! 1. Aje huM prasanna rahIza. koinI tAkAta nathI ke mArI prasannatA khaMDita karI zake. mArI prasannatAno huM ja mAlika chuM. 2. Aje huM vartamAnane anukULa thavAno prayatna karIza. bIjAne mArI icchAnusAra DhALavAno prayatna nahi karuM. 3. Aje yogAsana AdithI zarIrane keLavIza, bIDI, dArU vagerenA vyasanothI zarIrano durupayoga nahi karuM. 4. Aja mArA manane sabaLa banAvavA prayatna karIza. huM | upayogI vAto zIkhIza. mArA vicArone bhaTakavA nahi dauM ! 5. Aja mAro svabhAva sAro rAkhIza. dhIre bolIza. namra rahIza. bIjAnI prazaMsA karavAmAM udAra rahIza. koinI TIkA nahi karuM. 6. Aje huM vartamAna samasyA ukelavAmAM prayatna karIza. jIvananI badhI samasyA ekI sAthe nahi lauM ! 7. Aje huM kAryakrama banAvIza. 8. Aje ardhA kalAka ArAmathI besIne paropakAranA | vicAro karIza. AMtaradRSTi prApta thAya mATe. 9. Aje huM nirbhaya rahIza. eka miniTamAM.. Cche vizvamAM aMdAje 5440 bALako janme che. cche prAyaH 4630 loko mRtyu pAme che. AkAzagaMgA * 59 -
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ che 8 lAkha kapa cA-kophI pIvAi jAya che. che hRdaya 75 vakhata AkhA zarIramAM lohI mokale che. mahenata vadhe to 20 vakhata paNa hRdaya lohI mokale che. che eka vakhatanA lohInA paribhramaNamAM 2ktakaNo 60 hajAra mAila cAle che. 18 vakhata zvAsocchavAsa cAle che. Cche 37 abaja Tana pANI sUrya-garamIthI varALa bane che. ja dIrgha AyuSyanA kAraNa : 1. jIvahiMsA tyAga 2. mRSAvAda tyAga 3. nidaoNSa AhAranuM dAna - ThAsaMga ka buddhi ane caritra : buddhino vikAsa ekAMtamAM, caritrano vikAsa loko vacce. 13. AyuSya che AyuSya nAzanA nimitto : 1. sparza 2. parAghAta 3. vedanA 4. AhAra 5. nimitta 6. adhyavasAya 7. zvAsocchuvAsa ja alpa AyuSyanA kAraNa : 1. jIvahiMsA 2. mRSAvAda 3. aneSaNIya AhAranuM dAna - hArnaMga ekendriyanA kAraNa : 1. moha 2. ajJAna 3. rAga ka jIvana be rIte bane che : 1. tamArI vicAradhArAthI. 2. samaya pasAra karavAnI tamArI paddhatithI. - che. hAveja * * * jayAM ho tyAM tamArA vANI-vicAra-vartanathI evI havA UbhI karo ke tamArA vinA bIjAne khAlI-khAlI lAge. teo bole : 'e kema cAlyA gayA ? kevA majAnA mANasa hatA ?' to jIvyuM 'jIvyuM' kahevAya. * * * 14. deva. pAMca deva : 1. bhavya dravyadeva bhaviSyamAM devagati utpanna thanAra jIva. 2. naradeva : cakravartI. ne AkAzagaMgA * 1 AkAzagaMgA * 60 |
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15. naraka | 3. dharmadeva : sAdhu mahAtmA. 4. devAdhideva : arihaMta paramAtmA. 5. bhAvadeva : vaimAnika vagere deva. - ThANaMga 5/1 deva-AyuSyanA kAraNo : sarAga saMyama, dezavirati, ajJAna tapa, mokSa icchA vinAno dharma - A cAra kAraNe devanuM AyuSya baMdhAya che. - hAzaMga 4/4/373 indranI zakti : indramAM eTalI zakti hoya che ke te jo dhAre to mANasanA mastakanA TukaDe-TukaDA karI cUrNa banAvI kamaMDaLamAM bharI zake che ane pachI tarata ja te cUrNamAMthI pAchuM mastaka banAvI mANasanA dhaDa sAthe coTADI de che ane te mANasa jIvato ja rahe che. A kArya eTalI kuzaLatAthI ane zIvratAthI kare che ke mANasane jarA paNa pIDAno anubhava thato nathI. - bhagavatI 14/8/18 ka devonI zakti : keTalAka devo hajAra jAtanA zarIra banAvI judI judI hajAra jAtanI bhASA bolI zake che. - bhagavatI 14/9/9 naraka AyuSyanAM kAraNo : mahA AraMbha, mahA parigraha, paMcendriyanI hatyA, mAMsAhAra - A cAra kAraNothI jIva narakanuM AyuSya bAMdhe che. - ThANaMga 4/4/373 narakanI dasa vedanAo : ThaMDI, garamI, bhUkha, tarasa, kharaja, parAdhInatA, bhaya, zoka, vRddhatva, koDha-tAva vagere rogo - A 10 prakAranI vedanA narakanA jIvo anubhavatA hoya che. - hAzaMga 10/753 ( 16. pApa ] - sApa-pApa : ce nAmathI : sApanuM nAma sAMbhaLatAM ja bhaya lAge. che sthApanAthI : aMdhArAmAM doraDImAM sApanI kalpanA (sthApanA)thI paNa bhaya lAge. che dravyathI : je oraDAmAM traNa divasa pahelA sApa nIkaLyo hoya, tyAM jatAM paNa bhaya lAge. cche bhAvathI : madArInA jhera vagaranA sApathI paNa bhaya lAge. sApanuM nAma, kalpanA, sthAna vagere badhuM ja kharAba, tema pApanuM sthAna, kalpanA vagere badhuM ja kharAba lAgavuM joie. ne AkAzagaMgA * 63 keTalAka devo manuSyanI pAMpaNa para batrIsa jAtanA nATako batAvI zake che ane chatAM paNa te mANasane jarA paNa takalIpha paDatI nathI. AvA devo 'avyAbAdha deva' tarIke oLakhAya che. - bhagavatI 14/8/17 | AkAzagaMgA * 2 |
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ * pApathI naSTa thatI cAra cIja : cittanI prasannatA zarIranuM Arogya 1. 2. 3. kuTuMbamAM saMpa .. jIvanamAM zAMti * sAdhu ane pazu : *** 17. pratijJA badhA vagara cAle e sAdhu, bAdhA vagara cAle e pazu. * pratijJAmAM bhaya lAge che ? tame melA thavAnA bhayathI vastra paheravAnuM nathI choDatA. bhikhArIonA bhayathI rasoi karavAnuM nathI choDatA. tIDanA bhayathI khetI karavAnuM nathI choDatA. akasmAtanA bhayathI moTaramAM besavAnuM nathI choDatA. nukasAnInA bhayathI vepAra karavAnuM nathI choDatA. mAkhIonA bhayathI dUdha pIvAnuM nathI choDatA. to tUTI javAnA bhayathI pratijJA levAnuM kema choDI do cho ? tUTelA yaMtra, tUTelA vAsaNa ane phATelA vastra vagerenI jema tUTelI pratijJAne paNa prAyazcittathI nirmaLa banAvI zakAya che. * pratijJAnuM rakSaNa : TIToDI jema iMDAnuM rakSaNa kare, camarI gAya jema pUMchaDInuM rakSaNa kare, - AkAzagaMgA * 4 mAtA jema potAnA ekanA eka putranuM rakSaNa kare, kANo mANasa jema potAnI eka AMkhanuM rakSaNa kare, tema sadA pratijJAnuM rakSaNa karo. * pratijJAnI vAtothI na cAle : lADavAnI vAtothI moDhuM mIThuM na thAya. dhAbaLAnI vAtothI TADha na UDe. vepAranI vAtothI kroDapati na thavAya. dIvAnI vAtothI aMdhAruM na jAya. davAnI vAtothI darda na maTe. lagnanI vAtothI vahu ghare na Ave. sattAnI vAtothI khurazI na maLe. vidyAnI vAtothI vidvAna na banAya. pratijJAnI mAtra vAtothI zrAvaka na banAya. paraMtu te jIvanamAM lAvavI paDe. AmoM se Ama kahAM sUkhI bAtoM se ho rela-pela; khalI pelane se na nIkalegA tela. - vizuddhi mArga 1/98 na bAteM banAkara hI bahalAo jI; ke pAnI bilaune se nIkale na thI. amala ke mutAbika silA ho mudAma; ke imalI se imalI ho, AmoM se Ama. AkAzagaMgA * 65 - urdU zAyarI
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ * baMdhana : baLadane nAthanuM baMdhana ghoDAne lagAmanuM baMdhana hAthIne aMkuzanuM baMdhana moTarane brekanuM baMdhana jayotane koDiyAnuM baMdhana pANIne pyAlAnuM baMdhana rUpiyAne tijorInuM baMdhana tijorIne tALAnuM baMdhana tALAne cAvInuM baMdhana cAvIne hAthanuM baMdhana hAthane magajanuM baMdhana magajane AtmAnuM baMdhana AtmAne sadgurunuM baMdhana sadgurune zAstranuM baMdhana zAstrane bhagavAnanuM baMdhana bhagavAnane vastusthitinuM baMdhana che. je bhagavAnanA baMdhanathI baMdhAya che te ja saMsAranA baMdhanathI chUTI zake che. * * * pachI jIvana parivartana tyAra pachI samAja parivartana ne pachI deza parivartana ne chelle vizva parivartana zarUAta ghara-AMgaNethI ja karavI paDe. ja koNa konAthI sArA ? abhaNa karatAM bhaNelA sArA, bhaNelA karatAM yAda rAkhanArA sArA, yAda rAkhanArA karatAM rahasya jANanArA sArA, rahasya jANanAra karatAM te mujaba jIvanAra sArA. - manusmRti 12/103 sadAcAre ApaghAta karyo : 'hAya ! hAya ! mAro ekano eka juvAnajodha putra to marI gayo. have mAre jIvIne kAma zuM che?" Ama vicArI eka gharaDA bApe ApaghAta karyo. jANo cho A bApa-beTA koNa ? beTAnuM nAma "satya', bApanuM nAma 'sadAcAra'.. bhraSTAcAre sogaMda lIdhA : sAMbhaLyuM che ke lokasabhAmAM netA sogaMdhavidhi karI rahyA hatA tyAre yuvAnetA lokapriyazrI asatyanA lADIlA putra zrI bhraSTAcAre paNa rASTra pratye pUrI imAnadArIthI vartavAnA sogaMda lai lIdhA che. - zrI ravi divAkara 18. cAritra jagatanuM parivartana karavuM hoya to... pahelA hRdaya parivartana | AkAzagaMgA * 6 AkAzagaMgA * dao |
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19. bhakti | (darzana, pUjana, namaskAra ityAdi) - paramAtmA : nAstika mATe paramAtmA jhIro (0) che. Astika mATe paramAtmA pUrNavirAma (.) che. zUnya aMdarathI poluM che. pUrNavirAma nakkara che. ja pAMca kalyANakathI pAMca Azrava jAya : 1. cyavana : mithyAtva jAya. 2. janma : avirati jAya. 3. dIkSA : pramAde jAya. 4. kevaLa jJAna : kaSAya jAya. 5. mokSa : yoga jAya. ja prabhu janma vakhate AnaMda zA mATe ? prabhu vIranA janma vakhate AnaMdanuM kAraNa batAvatAM saue kahyuM : RjuvAlukA nadI : mArA kinAre kevaLajJAna thaze. kamaLo : mArA para prabhunA pagalA paDaze. meru parvata : mane prabhunA caraNano sparza thaze. vRkSo : amane namaskAra karavA maLaze. vAyu : ame anukULa banIzuM. paMkhI ; ame pradakSiNA ApIzuM. sUrya-caMdra : ame mULa vimAne prabhunA darzana karavA AvIzuM. saudharmendraH huM pAMca rUpa karI baLada banI prabhuno abhiSeka karIza. camarendraH huM macchara banIne prabhu caraNanuM zaraNuM svIkArIza. pRthvI : amArAmAM varSothI daTAyelA nidhAnono dAna mATe sadupayoga thaze. mAnavo : dharmatIrthanI sthApanA thaze. pazu-paMkhIo : ame paNa dharmadezanA sAMbhaLI zakIzuM, samajI zakIzuM. trikAlAtIta banI prabhu bhakita karo : traNeya kALathI mukta thai izvarane bhajo . bhUtakALane yAda karazo to zokAdimAM khUMpI jazo. vartamAnane yAda karazo to moha-mAyAmAM phasAi jazo. bhaviSyakALane yAda karazo to ciMtAnA kAdavamAM khUMpI jazo. ja bhakti mApavA mATe : dUdhanI ghanatA mApavA lekTomITara, vIjaLInuM dabANa mApavA volTamITara, havAnuM dabANa mATe beromITara, garamI mApavA mATe tharmomITara, tema prabhubhakti mApavA mATe citta prasannatA. To Live (jIvana) thI To Love (prema) sudhI : jIvana zA mATe ? jIvavA mATe. jIvavuM zA mATe ? kaMika karavA mATe. kaMika karavuM zA mATe ? satkarma karavA mATe. satkarma zA mATe ? jIvo sAthe prema karavA mATe. jIvono prema zA mATe ? bhagavAna sAthe prema karavA mATe. Live (ziva) ane Love (lava)mAM pharaka keTalo ? ane 0 no ja mAtra pharaka. e ahaMnuM, svArthanuM pratIka che. 0 e zUnyanuM - ahaM rahitatAnuM pratIka che. to vizvanuM vAstavika satya A ja che ke Ai-I (ahaM)ne o - o (zUnya)mAM parivartita karI do. svArthI maTIne prabhupremI bano. na AkAzagaMgA * 69 F AkAzagaMgA * 68
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ * bhakti mATe zuM joie ? tapasvI banavA zarIranI zakti apekSita che. jJAnI banavA buddhinI zakti apekSita che. dAnI banavA dhananI zakti apekSita che. paNa bhakta banavA nirapekSa banavuM apekSita che. koi paNa zakti para magadUra banelo mANasa kadI paNa 'bhakta' banI zakato nathI. * AMsu : prabhu-bhakti, karuNA ane sahAnubhUtithI thatA AMsu pavitra che. zoka, krodha ane daMbhathI thatA AMsu apavitra che. * islAma dharmanI 7 jarUrI vAto : 1.toSA : pApono pazcAttApa. 2. jaha2 : icchAthI garIbI svIkAravI. 3. sabra : saMtoSa karavo. zuka : allA pratye kRtajJatA. 4. 5. rijAa : damana. 6. 7. A sAteya vAto duSkRta gahaM, sukRta-anumodanA ane zaraNAgatimAM samAi jAya che - ema nathI lAgatuM ? ... to thAya : khorAka sAthe pANI maLe to pace. tana sAthe mana maLe to sAdhanA thAya. prakRti sAthe puruSa maLe to saMsAra maMDAya. kRSNa sAthe jo arjuna maLe to mahAbhArata jItAya. jJAna sAthe jo bhakti (zraddhA) maLe to mokSa thAya. - AkAzagaMgA * 0 - tavakkula : allAnI kRpA para pUro bharoso. raja : allAnI marajIne potAnI marajI banAvavI. * mUrti : Agamo zraddhAthI samajAya. nayavAda buddhinI tIkSNatAthI samajAya. paNa he prabhu ! tArI A mUrti to bALakathI mAMDIne saune sahelAithI samajAya. * traNa prakAranA borDa (AjanA) : 1. ophisa para : no eDamIzana vidhAuTa paramIzana. 2. vighAlaya para : no eDamIzana vidhAuTa Donezana. 3. sAdhanAdhAma para : no eDamIzana vidhAuTa DIvozana. * vizvAsa rAkho : bhagavAnanI bhakti para. AtmAnI zakti para. 1. 2. 3. * TUTe vo pAMva... zuddha AcAranI abhivyakti para. TUTe vo pAMva jisako na terI talAza ho, phUTe vo AMkha jisako na ho justajU terI; vo ghara ho becirAga jahAM terI jU na ho, vo dila ho dAga jisameM na ho ArajU terI. 4. 5. * pAMca mukti H 1. sAlokya : bhagavAna samAna lokanI prApti 2. sASTi : bhagavAna samAna aizvaryanI prApti. 3. sAmIpya H bhagavAnanI najIka sthAnanI prApti. - munazI durgAsahAya sArUpya : bhagavAna samAna svarUpanI prApti. sAyujya H bhagavAnamAM layanI prApti. AkAzagaMgA . 1 - bhAgavata 3/29/13
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja konI kyAre mukhyatA? audayika bhAvanI ghaTanAmAM upAdAnanI mukhyatA mAno. aupathamika, kSAyika, kSAyopathamikamAM puSTa nimitta (prabhu)nI mukhyatA mAno. arihaMtanI bhakti (cAra nikSepomAM navadhA bhakti) nAma nikSepanI (bhakti) zravaNa, kIrtana, smaraNa vaDe. sthApanA nikSepanI vaMdana, pUjana, arcana vaDe. dravya nikSepanI dAsya ke sakhyabhAva vaDe. bhAva nikSepanI Atma-nivedana vaDe. logassanA traNa padamAM navadhA bhakti : kittiya vaMdiya mahiyA 1 zravaNa 4 vaMdana 7 dAsya 2 kIrtana 5 arcana 8 saMkhya 3 smaraNa 6 pAdasevana 9 Atma-nivedana logassanI ArAdhanA : 'logassa kalpa'mAM prathama gAthA pUrvadizAmAM jinamudrAe 14 divasa tenA bIja maMtro sahita 108 vAra gaNavAnuM vidhAna che. te mujaba gaNavAthI ane tenA upasaMhAra rUpa chaThThI gAthA besIne 108 vAra gaNavAthI eka prakAranI abhuta zAMti anubhavAya che. kyAre konI ArAdhanA che tapovRddhi mATe : vardhamAna svAmI - AdinAtha che zAMti mATe : zAMtinAtha che brahmacarya mATe : neminAtha che vighna vidAraNa mATe : pArzvanAtha | AkAzagaMgA * 2 | pratimA pUjananuM tAtkAlika phaLa : che yAdavonI jarA cAlI gai. che jhIMjhupura (jhIMjhuvADA)nA rAjA durjanazalyano koDha cAlyo gayo. che pAlanapuranA prahmAdana rAjAno koDha cAlyo gayo. cche zrIpALa tathA 700 koDhIyA nIrogI thayA. ce nAgaketu kevalI thayA. A pAMca namaskAra : 1. prahAsa namaskAra: majAkathI ke irSAthI namaskAra karavA te. 2. vinaya namaskAra : mAtA-pitAdine vinayathI namavuM. 3. prema namaskAra : mitrAdine premathI namavuM. 4. prabhu namaskAra : sattAdinA kAraNe rAjAdine namavuM. 5. bhAva namaskAra : mokSa mATe deva-guru Adine namavuM. ka bhajana ane bhojana : ce bhojana nIrasa to bhajana sa-rasa. cche bhojana sa-rasa to bhajana nIrasa. ahaMkAra ane AtmavizvAsa : ahaMkAra ane AtmavizvAsa vaccenI sUma bhedarekhA samajo . rAvaNa, duryodhana, hiTalara ke dhavala jevo (bIjAne mArI nAkhavAnA AzayavALo ane huMkArathI bharelo) vizvAsa AtmavizvAsa na kahevAya, paNa ahaMkAra kahevAya. puNio, abhayakumAra, caMpA zrAvikA ke kapardI maMtrI jevo namratAyukta AtmavizvAsa joie, je ema manAve ke anaMta zaktinA svAmI prabhu mArI sAthe che. AkAzagaMgA * o E
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ A jIvAtmA ane paramAtmA : che rAgAdi vijetA paramAtmA. cka rAgAdithI vijita jIvAtmA. bI ja na vAvyuM to ? bhaNo, gaNo, tapa karo paNa hRdayamAM jo anaMta (prabhu) pratye prema nathI pragaTyo to badhuM ja vyartha che. koi kheDUta khetaramAM mATI khode, kheDe, jamIna samatala kare, pANI siMce paNa bI ja na vAve to? che teo jheranAM bI vAve che : AryabhUmi, uttamakuLa, satsaMga Adi prApta karIne jeo ThaMDIgaramI sahana karatA cAtaka pakSInI jema bhagavAnanuM smaraNa kare che, te catura che. bIjA to sonAnA haLamAM kAmadhenune joDIne jheranAM bI vAvI rahyAM che. zuddha bhakti : Aje zuddha bhakti prAyaH lupta thai gai che. bhaktoe bhaktine ghaNI sastI banAvI dIdhI che. itihAsa to kahe che ke bhakta te ja banI zake je rAvaNanI jema potAnI nasa kApIne vINAmAM lagADI zake. je kapardI maMtrInI jema ukaLatA telanA kaDAyAmAM kUdako mArI zake, je haMTarano mAra khAtAM paNa zreNikanI jema 'vIra... vIra...' pokArI zake. vibhakti tyAM bhakti nahi : jIvo sAthe vibhakti (judAi) jayAM nahi prabhunI nahi bhakti tyAM. bhagavAnanuM saranAmuM : che deza : satsaMga che nagara : bhaktinagara { AkAzagaMgA * 04 | che galI : premanI galI cche cokIdAra : virahatApa nAmano cokIdAra & mahela : prabhu maMdira che sIDI : sevAnI sopAna paMkti ahIM sudhI AvyA pachI zuM karavAnuM ? dInatAnA pAtramAM mananA maNine mUkIne prabhune caDAvavuM. ahaM bhAvane bAjue mUkI prabhu zaraNa svIkAravuM. bhaktanI icchA : huM marI jaiza pachI mAruM zarIra mATI to banI ja javAnuM che. he prabhu ! mArI evI icchA che ke e mATImAMthI utpanna thayela vRkSa dvArA koi suthAra ApanA caraNanI pAdukA banAve. Ama mane jo tArA caraNamAM rahevAnuM maLaze to huM mArI jAtane jagatamAM sauthI saubhAgyazALI mAnIza. - gaMgAdhara bhakti pUrNa kyAre ? jJAnathI Alokita ane cAritrathI niyaMtrita bhakti ja deDha hoi zake che. jayAM sudhI bhakti jJAna ane karma (cAritra) banatI nathI tyAM sudhI te apUrNa che. bhaktonI laghutA : bhaktonI eka vizeSatA hoya che ke teo potAne sadA prabhunA dAsa tarIke ja oLakhAve che. potAnA nAma paNa laghutA darzaka rAkhe che. dA.ta. : tukkA (tukArAma), ekA (ekanAtha), nAnaka, kabIrA vagere. na AkAzagaMgA * kapa
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ che bhagavAna kyAM che ? phUlanI pAMkhaDIomAM sugaMdha rahelI che, tema huM (bhagavAna) zAstra-paMktiomAM rahelo chuM. jeo mane maLavA icche che teo mane zAstramAM jue. prema : raTata-raTata rasanA raTI, tRSA sukhige aMga; 'tulasI' cAtaka prema ko, nitanUtana ruci raMga. caDhata na cAtaka citta ku priya payoda ke doSa; 'tulasI' prema payAdhi kI, tA te nApa na jokha. ja bhagavAna Ave to.. che buddhimAM bhagavAna Ave to samyaguM jJAna maLe. che hRdayamAM bhagavAna Ave to samyagU darzana maLe. che hAthamAM (kAyAmAM) bhagavAna Ave to samyapha cAritra maLe. A saMsAramAM dharma ane dharmamAM saMsAra : Cche chAsamAM mAkhaNa hoya to vAMdho nahi, paNa mAkhaNamAM chAsa na joie. cche kolasAmAM hIro AvI jAya to vAMdho nahi, paNa hIrA letAM kolaso na Avavo jo ie. che sigAreTa pItAM-pItAM prabhune bhajavAmAM vAMdho nahi, paNa prabhu-bhajana karatAM karatAM sigAreTa na ja joie. cche jheramAM bheLa-seLa hoya to vAMdho nahi, paNa mIThAimAM jheranI bheLa-seLa na ja joie. che pANI para hoDI hoya to vAMdho nahi, paNa hoDImAM pANI na joie. | AkAzagaMgA * 6 | che saMsAramAM prabhu yAda Ave to vAMdho nahi, paNa prabhu bhaktimAM saMsAra yAda na Avavo joie. ja maLe che : cche vizvAsathI sAkSAtkAra. che vinayathI unnati. cka satyathI samatA. cche premathI AnaMda. a dhairyathI zAMti. Cche vairAgyathI jJAna. Cche samarpaNathI bhakti. he prabhu! tuM aMdhakAramAM dIvo che. tuM garIbanuM dhana che. tuM bhUkhyAne anna che. tuM tarasyAnuM pANI che. tuM AMdhaLAnI lAkaDI che. tuM thAkelAnI savArI che. tuM du:khamAM dhIraja che. tuM virahamAM milana che. tuM jagatanuM sarvasva che. ja prabhune pAmavAnA cAra sopAna : 1. prItiyoga : prabhu pratye ananya prema keLavavo. 2. bhaktiyoga : sarvasva samarpaNanI bhUmikAe pahoMcavuM. 3. vacanayoga : prabhu AjJAne jIvana-prANa samajI tenuM pAlana karavuM. ne AkAzagaMgA * too .
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. asaMgayoga : uparanA traNeya yoganA kramika ane satata abhyAsathI eka evI avasthA Ave che ke jemAM AtmA sarva bhaMgathI nirlepa banI anubhava gamya aparimeya AnaMda pAmavA lAge che. - pU. A.vi. kalApUrNasUrIzvarajI likhita "mile mana bhItara bhagavAna' pustakamAMthI nayonI apekSAe prabhu-darzana : 1. naigamanaya : mana, vacana, kAyAnI caMcaLatApUrvaka mAtra tamArI AMkhoe prabhumUrti joi ? to paNa huM kahIza ke tame prabhu darzana karyA. 2. saMgraha naya : jo tamane sarva jIvo siddha bhagavaMtonA sAdharmika baMdhuo dekhAya to ja huM kharA darzana mAnIza. vyavahAra nayaH AzAtanArahita, vaMdana-namaskAra sahita jo tame prabhu-mudrA jozo to ja huM darzana mAnIza. 4. RjusUtra naya : sthiratA ane upayogIpUrvakanA darzanane ja huM 'darzana' tarIke mAnya karuM chuM. 5. zabda naya : prabhunA anaMta aizvaryane joi tamArI Atma-saMpattine pragaTAvavAnI icchA thai haze to ja huM kharA 'darzana' mAnIza. samabhirUDha naya : tame kevaLajJAnI banazo tyAre ja sAcA 'darzana' karI zakazo - ema huM mAnuM chuM. evaMbhUta naya : tame siddha paramAtmA banazo tyAre ja kharekharA 'darzana karI zakazo - evI mArI mAnyatA che. - pU.A.vi. kalApUrNasUrIzvarajI likhita 'mile mana bhItara bhagavAna" pustakanA AdhAre | AkAzagaMgA * 78 -- prabhunI pAMca kRpA : 1. yAda karavA mAtrathI prabhusmRtimAM AvyA vinA rahetA nathI. 2. prabhu pAse azakyanI koi bhASA nathI. 3. prabhu kadI nA pADatA nathI. 4. prabhu kadI mUlatavI rAkhatA nathI. 5. prabhu kadI bhaktano bhUtakALa yAda rAkhatA nathI. ka vastupAlanI aMtima prArthanA : zAstrano abhyAsa prabhucaraNamAM vaMdanA sajajanonI saMgati saMtonA guNAnuvAda niMdAmAM mauna priya hitakara vacana AtmatattvamAM ramaNatA he prabhu ! mane bhavobhava maLajo . videza pravAse jatA rAjA pAsethI prathama traNa rANIoe jhAMjhara, kaDu ne hAra maMgAvyA. cothI : "mane to ApanI ja jarUra che. bIjuM kAMi na joie.' traNane teTaluM ja maLyuM. cothIne rAjA maLyA, eTale ke badhuM ja maLyuM. tame prabhu pAsethI mAMgazo ke prabhune ja mAMgazo? moTI mAMgaNImAM nAnI mAMgaNIo samAi jAya che, te bhUlazo nahi. | AkAzagaMgA * ha09
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20. navapada sAta cakra : 1. saMsAra cakra 2. azoka cakra 3. sudarzana cakra 4. kALa cakra 5. karma cakra 6. dharma cakra 7. siddha cakra (sAtamAM chellA be zreSTha che.) siddhacakramAM deva - guru - dharma : deva : arihaMta, siddha guru: AcArya, upAdhyAya, sAdhu che dharma : darzana, jJAna, cAritra, tapa deva karatAM guru najIka. guru karatAM dharma najIka.. mATe ja devanA be, gurunA traNa ane dharmanA cAra pado che. tattvatrayIthI ratnatrayI : che deva : darzana Ape Cche guru : jJAna Ape & dharma : cAritra Ape siddhono upakAra : kahevAya che ke... paravALAnI mALAthI kamaLo TaLe. | AkAzagaMgA * 80 F rUdrAkSanI mALAthI bI.pI. kaMTrolamAM rahe. pArAnI goLIthI dhAnya saDe nahi. dhruvanA tArAthI dizAnI bhALa maLe. A badhA kaMi karatA nathI, chatAM temanA astitvathI lAbha thAya che. to anaMta sAmarthyazALI siddhonA astitvathI keTalo lAbha thAya ? emanI asmitAnI zraddhA paNa ApaNI sAdhanAmAM prANa pUre che. siddho ApaNane dizA Ape che, dhyeya batAve che, te ja temano moTo upakAra che. gaNapatimAM AcAryanA pratIko : che moTA kAna : saunuM sAMbhaLavuM (paNa karavuM vicArIne). che jhINI tejasvI AMkho: gacchanI nAnI-nAnI bAbatono khyAla rAkhavo. che lAMbuM nAka : dIrdhadarzinI prajJA, krAntadazinI medhA. cche moTuM peTa : sAgara jevA gaMbhIra rahevuM. cka vAhana uMdara : nAnI vyaktinI paNa upekSA nahi karavI. cka gaNa eTale gaccha - samudAya. Cche tenA pati-svAmI te gaNapati (AcArya). AcAryanA cAra nikSepA : 1. nAmAcArya : koinuM mAtra nAma AcArya hoya. 2. sthApanAcArya : AcAryanI mUrti, phoTo, pagalA vagere. 3. dravyAcAryaH darzanAcArya, vyAkaraNAcArya, nyAyAcAryaAdi. 4. bhAvAcAryaH paMcAcArane bhAvathI pALe, paLAve ane prazaMse. navanI dostI akhaMDa che ! navano AMkaDo mahAcamatkArI che, akhaMDa che. navane game te aMkanI sAthe guNo, e akhaMDa ja raheze. AkAzagaMgA * 81 |
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ dA.ta. 9 x 2 = 18 (1 + 8 = 9), 9 x 3 = 27 (2 + 7 = 9). koi paNa saMkhyAno saravALo karIne temAMthI teTalI rakama bAda karatAM navano AMkaDo ja Avaze. dA.ta. 23, 2 + 3 = 5, 23 - 5 = 18, 1 + 8= 9. siddhacakramAM nava pado che. nava lokAMtika deva che. nava raiveyaka che. nava puNya che. nava vADo che. nava maMgaLa che. nava nidhAna che. AvI uttama vastuo nava saMkhyAmAM che. navanI dostI eTale sajajananI dostI... je kadI tuTe ja nahi, sadA akhaMDa rahe. ATha (karma)nI dostI eTale durjananI dostI... je khaMDita thatI ja jAya. dA.ta. 8 x 1 = 8, 8 x 2 = 16 , 1 + 6 = 7, 8 x 3 = 24, 2 + 4 = 6, juo saMkhyA ghaTatI jAya che ne? nava kahe che ke tame navapada sAthe dostI karo. mArI dostI akhaMDa raheze... TheTha mukti sudhI akhaMDa...! ka navapada rUpI kalpavRkSa : che arihaMta mULa che. che siddha phaLa che. che AcArya phUla che. upAdhyAya pAMdaDA che. sAdhu DALa che. che samyagdarzana jalasicana che.. che samyajJAna anukULa pavana che. che samyakucAritra anukULa tApa che. che samyaktapa bhUmi che. AkAzagaMgA * 82 | samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH tattvArthanA A prathama sUtramAM navakAra chUpAyelo che. cAlo, ApaNe zodhIe. mArga:' padathI arihaMta ('maggo' arihaMtanuM vizeSaNa che.) "mokSa'thI siddha bhagavaMto. cAritra'thI AcAra pAlaka-pracAraka AcArya bhagavaMto. 'jJAna'thI jJAnadAtA upAdhyAya bhagavaMto. 'darzana'thI zraddhApUrvaka saMsAra tyAga karatA munio. 'samyaguthI bhaktipUrvakano namaskAra (nama:) sUcita thAya che. "namo arihaMtANaM' : >> 'namo' tattvaruci (samyagdarzana) che 'arihaM' tattvabodha (samyajJAna) 'tANuMtattvapariNati (samyakucAritra) 'namo'thI namaskAranuM dhyAna karanAra dhyAtA. 'arihaMthI namaskaraNIya arihaMta dhyeya. & 'tANuM thI namaskAra svarUpa dhyAna. 'namo'thI duSkRta gaha, je potAne pApI samaje te ja namI zake. Cche arihaM'thI sukRtAnumodanA. arihaMta sukRtanA utkRSTa bhaMDAra che. Cche 'tANuM'thI zaraNAgati. trANa eTale rakSaNa. saMpUrNa rakSaNahAranI ja zaraNAgati svIkArI zakAya che. | AkAzagaMgA * 83 |
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ cche 'namo'thI nAda >> 'arihaMthI biMdu che 'tANa'thI kalA. zabdAdinA mohathI chuTavA : che zabdanA mohathI chuTavA arihaMtanI vANI sAMbhaLo. che rUpanA mohathI chUTavA arUpI siddhonuM rUpa juo. (dhyAna dharo). che gaMdhanA mohathI chuTavA AcAryanA AcAranI sugaMdha mANo. che rasanA mohathI chUTavA upAdhyAyanA jJAna-rasane cAkho. Cche sparzanA mohathI chuTavA sAdhunA caraNono sparza karo. paMca parameSThIthI paMcAcAranI zuddhi : 1. arihaMtanA dhyAnathI jJAnAcAranI zuddhi thAya che. siddhanA dhyAnathI darzanAcAranI zuddhi thAya che. 3. AcAryanI ArAdhanAthI cAritrAcAranI zuddhi thAya che. 4. upAdhyAyanA dhyAnathI tapAcAranI zuddhi thAya che. (sajajhAyasamo tavo naFi). 5. sAdhunI ArAdhanAthI vIryAcAranI zuddhi thAya che. (vIryAcAranI jema sAdhu badhe ja vyApta che.) paMca parameSThIthI upazamAdi pAMca guNanI prApti : 1. arihaMtanI bhaktithI upazamaguNanI prApti thAya che. 2. siddhanI bhaktithI saMvegaguNanI prApti thAya che. 3. AcAryanI bhaktithI nirvedaguNanI prApti thAya che. 4. upAdhyAyanI bhaktithI anukaMpAguNanI prApti thAya che. 5. sAdhunI bhaktithI AstiSpaguNanI prApti thAya che. ne AkAzagaMgA * 84 | je nava lAkha navakAra : che dararoja eka bAdhI mALAthI 9 lAkha jApa 25 varSe thAya. che dararoja traNa bAdhI mALAthI 9 lAkha jApa 9 varSe thAya. che dararoja pAMca bAdhI mALAthI 9 lAkha jApa pAMca varSe thAya. che dararoja dasa bAdhI mALAthI 9 lAkha jApa aDhI varSe thAya. ce dararoja pacIsa bAdhI mALAthI 9lAkha jApa eka varSe thAya. jIvana utthAna mATe cAra cIjo : 1. samajadArI (jJAna) 2. imAnadArI (darzana) 3. javAbadArI (cAritra) 4. bahAdurI (tapa) * navakAra : che 68 akSarothI 68 tIrtharUpa. & 9 padathI navagraha pIDAzAmaka. ce 8 saMpadAthI 8 karmono nAzaka, che 7 joDAkSarothI 7 bhayono nAzaka, che 5 dhyeyapadothI paMcamI gati ApanAra. maMtra, taMtra ane maMtra : Cche jJAna maMtra che. che karma (cAritra) taMtra che. che bhakti (darzana) baMnene joDanAra yaMtra che. navapada : che arihaMto paropakAranA bhaMDAra che. cka siddho sukhanA bhaMDAra che. & AcAryo AcAranA bhaMDAra che. AkAzagaMgA * 85 -
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAdhyAya vinayanA bhaMDAra che. sAdhu sahAyatAnA bhaMDAra che. darzana sadbhAvanAno bhaMDAra che. jJAna sadvicArono bhaMDAra che. cAritra sartanano bhaMDAra che. tapa saMtoSano bhaMDAra che. * navapadathI nava prakArano saMsAra TaLe : - pU.paM.zrI bhadraMkara vi.ma. 1. arihaMta svArthamaya saMsArathI mukta banAve. 2. siddha du:khamaya saMsArathI mukta banAve. 3. AcArya pApamaya saMsArathI mukta banAve. 4. upAdhyAya avidyAmaya saMsArathI mukta banAve. 5. sAdhu viSaya-kaSAyamaya saMsArathI mukta banAve. 7. 6. darzana rAgamaya saMsArathI mukta banAve. jJAna dveSamaya saMsArathI mukta banAve. 8. cAritra mohamaya saMsArathI mukta banAve. 9. cAritra mohamaya saMsArathI mukta banAve. 10. tapa saMjJAmaya saMsArathI mukta banAve. * tattvatrayI : deva : icchArahita guru : mUrchArahita dharma : hiMsArahita - pU.paM.zrI bhadraMkara vi.ma. AkAzagaMgA 7 86 * ratnatrayI : darzana : nirbhrAta jJAna H nirmaLa cAritra : nirdabha * navakArano jApa zuM kare ? AbhAmaMDaLane nirmaLa kare. (lezyA zuddhi) kaSAya taMtrane toDI nAkhe. pRthvItattvathI cetanAne bahAra kADhe. satyanuM zodhana kare. dehAdhyAsa dUra kare. caitanyano sparza karAve. * paMca parameSThInA dhyAnathI : arihaMtanA dhyAnathI ahaMnuM mRtyu. siddhonA dhyAnathI zabdanuM mRtyu. AcAryanA dhyAnathI mohanuM mRtyu. upAdhyAyanA dhyAnathI avidyAnuM mRtyu. - sAdhunA dhyAnathI aviratinuM mRtyu. * Arhattva kayA kayA rUpe : sAdhumAM sahAyatA rUpe. upAdhyAyamAM jJAnadAna rUpe. AcAryamAM AcAradAna rUpe. siddhomAM pUrNa prAkaTya rUpe. arihaMtomAM sarvanA mULa rUpe. AkAzagaMgA - 8
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja zAMtiprada paMca parameSThI : Cche arihaMta : zAMtidAtA. che siddha : zAMtibhaMDAra. cza AcArya : zAMtidUta. che upAdhyAya : zAMti pravaktA. Cche sAdhu : zAMtinI dIvAdAMDI. paMca parameSThI zuM kare ? che arihaMta jIvanane nirmaLa kare. siddha jIvanane nizcala kare. che AcArya jIvanane saraLa kare. che upAdhyAya jIvanane sabaLa kare. sAdhu jIvanane saphaLa kare. che mAdhurya : che darzanathI vicAra mAdhurya pragaTe. cche jJAnathI uccAra mAdhurya pragaTe. che cAritrathI AcAra mAdhurya pragaTe. che tapathI saMtoSa mAdhurya pragaTe. - ratnatrayI : che darzana Adarza che. Cche jJAna upadeza che. cche cAritra AlaMbana che. ka navakAra maMtra zuM kare ? che sahajamaLano hrAsa kare. cche tathAbhavyatAno vikAsa kare. che bhava-bhayamAM trANa kare. na AkAzagaMgA * 88 | ce karmaroganI cikitsA kare. >> mohaviSano apahAra kare. che viSayarasathI vimukha kare. che parama tattvanI sanmukha kare. che pratikULatAnuM visarjana kare. che anukULatAnuM sarjana kare. che akSaya pAtra : che samyagdarzana : zAMtinuM akSayapAtra. che samyajJAna : samRddhinuM akSayapAtra. che samyaphacAritra : zaktinuM akSayapAtra. ja apekSAe pAMceya parameSThI rAjA : 1. arihaMta : siddhacakramAM vacce . 2. siddha : loka-alokanI vacce . 3. AcArya : paMca parameSThImAM vacce. 4. upAdhyAyaHguru pado (AcArya, upAdhyAya, sAdhu)mAM vacce. 5. sAdhu : navapadomAM vacce, vacce rahe te rAjA . paMca parameSThIthI pAMca aMtarAya jAya : 1. dAnAMtarAya : arihaMtanA varSIdAnathI. 2. lAbhAMtarAya : siddhanA anaMta lAbhathI. 3. bhogAMtarAya : AcAryanA vairAgyapUrNa upadezathI. 4. upabhogAMtarAya : upAdhyAyanA punarAvartanarUpa svAdhyAyathI. 5. vIryaMtarAya : sAdhunA saMsAra tyAganA puruSArthathI. vIryAcAra pAMceya AcAramAM che, tema sAdhu pAMceya parameSThImAM che. ne AkAzagaMgA * 89
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ratnatrayI : Cche samyagdarzana : mana pavitra kare. che samyajJAna : vacana pavitra kare. >> sammacAritra : tana (kAyA) pavitra kare. che jJAna : bhUtakALamAMthI bodha lo. che darzana : bhaviSyakALamAM zraddhA rAkho. Cche cAritra: vartamAnakALamAM jIvo. che jJAna : mastaka (urdhvabhAga) pavitra kare. che darzana : hRdaya (madhyabhAga) pavitra kare. Cche cAritra : adhobhAga pavitra kare. pAMca parameSThImAM pAMca tIrtho : 1. arihaMtano 'A' aSTApada, 2. siddhano 'si' siddhAcala, 3. AcAryano 'A' Abu, 4. upAdhyAyano 'u' ujajayaMta (giranAra), 5. sarva sAdhuno 'sa' sametazikhara sUcave che. pAMca dharmanA liMga ane pAMca parameSThI : 1. audArya : arihaMtomAM prakRSTapaNe raheluM che. sarva jIvone tAravAnI karUNApUrNa udAra bhAvanAthI teo bhagavAna banyA che. dAkSiNya : siddhomAM utkRSTapaNe raheluM che. teo jagatanA sarva jIvone pUrNa svarUpe joi rahyA che. keTaluM dAkSiNya ? | AkAzagaMgA * 90 F 3. pApa jugupsA : AcArya bhagavaMtomAM jabaradasta pApa jugupsA rahelI che. AthI ja teo AcAranA pAlana ane upadeza dvArA jagatane pApathI bacAve che. 4. nirmala bodha: upAdhyAya bhagavaMtomAM utkRSTa rUpe hoya che. teo svayaM AgamanA jANakAra ane bIjAne paNa potAnA jevA banAvatA hoya che. 5. lokapriyatA : sajajana lokomAM sAdhuo sadA priya hoya che. sAdhuone lokapriyatA svAbhAvika rIte ja maLelI che. ja navakAra sauthI mahAna kalA : arthazAstranI dRSTie : "namo arihaMtANaM' bolatAM ja 2,45,000palyopama devanuM AyuSya baMdhAya. vizvano koi kuberapati paNa e devanI mojaDInuM eka ratna paNa kharIdI zake ? mAtra cAra sekanDanA alpa prayatna badala keTalo mahAna lAbha ? baMdhAraNazAstranI dRSTie : dezanA baMdhAraNa zAstra badalAI zake che, paNa anaMtakALathI navakAra maMtrano eka akSara paNa badalAyo nathI. navakAra sUtra ane arthathI zAzvata che. rAjakIya dRSTibiMduthI : badhA rAjyo azAzvata che, paNa navakAranuM sAmrAjaya kAyama che. enI AjJAmAM rahe te garIba paNa sadgatimAM jAya. AjJAmAM na rahe te cakravartI paNa narake jAya. rAjakIya korTamAM to nirdoSa daMDAya ane doSita chUTI jAya, paNa karmanI korTamAM koI chuTI zake nahi. rAjakIya korTanI phAMsInI sajAmAMthI rASTrapati mukti apAvI zake, ahIM paNa | AkAzagaMgA * 91
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ navakArane zaraNe jAya te pApI paNa mukta banI zake. (salva pAvappaNAsaNo) gaNitazAstranI dRSTie : navakArathI puNyano saravALo, dharmano guNAkAra, karmano bhAgAkAra, pApanI bAdabAkI thAya che. Cche mAnasazAstranI dRSTie : bhayasaMjJAnA kAraNe mANasa mAnasika rIte parezAna che. navakAra maMtra abhaya ApI sAdhakane svastha banAve che. jyotiSazAstranI dRSTie : navakAra maMtranI cUlikAmAM sAdhakanuM bhaviSya kathana che. tame paMca parameSThIne namyA e pApakama gayA ja, ane tamAro AtmA vizuddha banyo ja. - 'jIvananI sarvazreSTha kalA navakAra'mAMthI kAussagna : mAnasazAstrIo mAne che ke mastakanA 10 bhAgamAMthI 1 bhAga jAgRta che, 9 bhAga suma che. kAyotsargathI suSupta zakti jAgRta thAya che. "om'mAM jaina pravacana : a" eTale viSNu, viSNu 'dhrauvya'nA pratIka che. u" eTale umApati-zaMkara. zaMkara 'vyaya'nA pratIka che. ma" eTale brahmA. brahmA 'utpAda'nA pratIka che. a + u + ma = om oNkAramAM utpAda-vyaya-dhrauvya rUpa tripadI chUpAyelI che ane tripadImAM saMpUrNa dvAdazAMgI chUpAyelI che. AthI ja kahI zakAya ke kAramAM saMpUrNa jaina-pravacana bIjarUpe chUpAyeluM che. | (akAro vAsudevaH cAtu, ukAratu mahezvaraH | makAraH prajApatiH cAtu, trideva OM prayujayate ||) "oma"mAM pAMca parameSThIo : arihaMtano a, azarIrI (siddha)no a, AcAryano A, upAdhyAyano 'u', munino ma maLIne 'om bane che. a + a + A + u + ma = 'om'. Ama 'om'mAM pAMca parameSThIo chUpAyelA che. - bRha dravyasaMgraha TIkA aMtarmukhI sAdhaka : je sukha maLatAM potAne sukhI na mAne ane duHkha maLatAM potAne duHkhI na mAne te ja aMtarmukhI sAdhaka kahevAya. - yogavAziSTha 6/ra/169/1 na AkAzagaMgA * 93 | 21. jApa - dhyAta - yoga "japanI niyukti : 'ja' janama-janmanA "pa" pApo jAya te jApa. dhyAna, jJAna, bhIna : Cche dhyAna bhagavAnanuM, Cche jJAna jagatanuM, che bhAna jAtanuM karo ! ka vijJAna ane adhyAtmamAM maulika bheda : hajAra vaijJAnika saMzodhana kare... darekanA abhiprAyo judA... are... potAno abhiprAya paNa AgaLa jatAM badalAya. jayAre hajAra yogIo sAdhanA kare tema eka ja vAta puSTa thAya. | AkAzagaMgA * 92 -
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ che mukta koNa ? stuti-niMdA nahi jahiM, kaMcana-loha samAna; kahe 'nAnaka' suna re manA ! tAhi mukta tU jAna. cAra dvArapALa : mokSanA daravAje cAra dvArapALa UbhA che. temanI sahAyatA vinA tame muktinA maMgala-maMdiramAM praveza karI zako nahi. 1. zAMti 2. suvicAra 3. saMtoSa 4. satsaMga - yogavAziSTha 2/16/58 mokSa mUThImAM : sarva AraMbha-parigrahano tyAga karo. sarva jIvo para samatA rAkho. ekAgra banI cittane samAdhimAM lIna banAvo. mokSa tamArI mUThImAM che. - bRhatkalpabhASya 4585 ke dhyAna mATe ATha aMgo : dhyAna karavA icchanAre A ATha aMgone barAbara jANavA joie. 1. dhyAtA : indriya ane manano nigraha karanAra AtmA. 2. dhyAna : jenuM dhyAna dharavAnuM che temAM lInatA. 3. phaLa : saMvara ane nirjarA rUpa, 4. dhyeya : iSTa deva Adi. 5. yasya : dhyAnano svAmI. 6. yatra : dhyAnanuM kSetra. | AkAzagaMgA * 94 - 7. yadA : dhyAnano samaya. 8. yathA : dhyAnanI vidhi. - tavAnuzAsana-37 hitakArI dhyAna : mokSa joie che? to AtmAno sAkSAtkAra karavo paDaze. AtmAno sAkSAtkAra zI rIte thAya ? dhyAnathI. mATe ja dhyAna AtmAne hitakArI che. - yogazAstra 4/113 dhyAnanA cAra prakAra : 1. Arta dhyAna 2. raudra dhyAna 3. dharma dhyAna 4. zukla dhyAna dharma dhyAnanA cAra prakAra : 1. AjJA vicaya 2. apAya vicaya 3. vipAka vicaya 4. saMsthAna vijaya dharma dhyAnanA cAra AlaMbana : 1. vAcanA 2. pratipRcchanA 3. anuprekSA 4. dharmakathA AkAzagaMgA * 95
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma dhyAnanA cAra lakSaNa : 1. AjJA rUci 2. nisarga rUci 3. sUtra rUci 4. avagADha rUci ja dharma dhyAnanI cAra anuprekSA : 1. ekavAnuprekSA 2. anityAnuprekSA 3. azaraNAnuprekSA 4. saMsArAnuprekSA - hANaMga 4/1/2 47 dhyAnanI sAmagrI : saMgano dhyAna, kaSAyono nigraha, vratonuM pAlana, manaindriyono jaya. ja dhyAnanA pAMca hetu : 1. vairAgya 2. tattvavijJAna 3. nigraMnthatA 4. samacittatA 5. parigrahajaya - bRhad dravyasaMgraha TIkA dhyAyanA cAra prakAra : 1. piMDa 2. padastha 3. rUpastha 4. rUpAtIta na AkAzagaMgA * 96 + 1. piMDastha piMDa eTale zarIra... temAM rahenAra AtmA. tenA AlaMbanathI je dhyAna karAya te piMDI dhyAna che. tenI pAMca dhAraNAo che : pArthivI, AgneyI, mArutI, vANI ane tattvabhU. - yogazAstra 7/8, 7/9 padastha : pavitra maMtrAkSaronuM AlaMbana lai je dhyAna karavAmAM Ave te padastha dhyAna kahevAya che. - yogazAstra 8/1 3. rUpastha: arihaMta prabhunA rUpano sahAro lai je dhyAna karavAmAM Ave te rUpastha dhyAna kahevAya che. 4. rUpAtIta : niraMjana, nirAkAra, arUpI evA siddha paramAtmAnuM dhyAna te rUpAtIta dhyAna kahevAya che. - yogazAstra 10/1 A sAta kamala cakra : cakra sthAna varNa pAMkhaDI pAMkhaDImAM kayA akSaro sthApavA ? 1. mUlAdhAra gudA agni 4 va.za.Sa.saM. 2. svAdhiSThAna liMgamULa sUrya 6 be.bhaM.maM.ya.2. 3. maNipura nAbhi rakta 10 4. anAhata hRdaya suvarNa 12 iM.Dha..ta.tha. da dha na pa phaM. ke,kha,ga,ghaM.huM. caM.chuM.je.jha.maM. 8.ThaM. AkAzagaMgA * 90
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. vizuddhi kaMTha caMdra 16 e.A.i.I.u. U R .R.lu.. e ai o au. aM aH. 6. AjJA bhUmadhya lAla 2 dva.saM. 7. brahmaraMdhra dezamadvAra sphaTika 1000 saccidAnaMda (mastaka zikhA) jayotisvarUpa upara batAvela sthAnamAM kamaLanI sthApanA (kalpanA) karI tenI teTalI pAMkhaDImAM upara batAvelA akSaronuM dhyAna karavAnuM hoya che. dhyAnamudrA : cittane aMtarmukha banAvI, dRSTi nIce nAsikAmAM agra bhAga para sthApI, zarIra TaTAra rAkhI, sukhAsanapUrvaka besavuM te 'dhyAnamudrA' che. - gorakSAzataka-65 khecarI mudrA : jIbhane ulaTAvI tALavAmAM lagAvavI ane dRSTine be bhavonI vacce sthApita karavI te khecarI mudrA kahevAya che. je khecarI mudrA jANe che te kyAreya bImAra paDato nathI ke tene bhUkhatarasa lAgatA nathI. (paNa AnA mATe gurugama joie. nahi to roga na hoya to paNa AvI jAya.) - gorakSA zataka 66-67 | AkAzagaMgA * 98 - mALAno prabhAva : Cche lIlI mALAthI roga maTe. che lAla mALAthI lakSmI maLe, zatru dUra thAya. Cche pILI mALAthI yaza maLe , parivAre vadha. - puSpAvatI caritra AvazyakamAM yoganA ATha aMga : cka pratyAkhyAnamAM yama-niyama cche kAussagnamAM Asana-prANAyAma che pratikramaNamAM pratyAhAra CNa guruvaMdanamAM dhAraNA Cche cauvisatthomAM dhyAna ce sAmAyikamAM samAdhi samAviSTa thAya che. cha AvazyakamAM sAdhya-sAdhanano krama : che sAmAyika svarUpa AtmA (samAdhi) sAdhya che. che tenuM sAdhana cauvisattho (dhyAna) che. che cauvisatthonuM sAdhana guruvaMdana (dhAraNA) che. che guruvaMdananuM sAdhana pratikramaNa (pratyAhAra) che. Cche pratikramaNanuM sAdhana kAyotsarga (prANAyAma Asana) che. che kAyotsarganuM sAdhana pratyAkhyAna (yama-niyama) che. cha AvazyakothI zuM lAbha ? Cche sAmAyikathI samAdhi-zAMti maLe che. che caturvizatithI AzvAsa-prakAza maLe che. che guruvaMdanathI dhAraNA baMdhAya che. cche pratikramaNathI bhUtakALathI pAchA pharAya che. Cche kAyotsargathI vartamAnamAM sthira thavAya che. cche pratyAkhyAnathI bhAvi mATe nirbhaya thavAya che. AkAzagaMgA * 99 -
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ * vizvamAnavI : dArzanikanuM mana magajamAM kavinuM hRdayamAM gavaiyAnuM gaLAmAM khAUdharAnuM peTamAM nartakInuM aMga-pratyaMgamAM paNa yogInuM mana akhila brahmAMDamAM vase che. yogI kUvAno deDako nathI, paNa gaganavihArI garUDa che. te vizva mAnava che, kSudra mAnava nahi. ApaNe paNa vyaktimAMthI vizva mAnava banavAnuM che. "vyakti maTI huM banuM vizva mAnavI; mAthe dharUM dhULa vasuMdharAnI.' * japAt siddhi : jApamAM mana nathI lAgatuM ? ciMtA nA karo. mana vinA paNa jApa karyA ja karo... karyA ja karo. abhyAsa (prayatna)thI maracA paNa priya thai jAya che. jyAre bhagavAnanuM nAma maracA jevuM to tIkhuM nathI ja ! * sIdhI ja tanmayatA na Ave : AraMbhamAM jApa anicchAthI prAyaH thato hoya che. tyAra pachI temAM rUci thAya, pachI Asakti Ave, pachI zraddhA jAme, ane chelle tanmayatA Ave. AkAzagaMgA = 100 * rAtre jAganAra : 1. jogI 2. rogI 3. bhogI * arham : 'a' kuMDalinI (taijasa)nuM svarUpa che. '2' agnibIja che. AthI bUrA saMskAra naSTa thAya che. 'ha' AkAzabIja che. AthI cidAkAzano anubhava thAya che. 'm' eka jhaMkAra che. AthI jJAnataMtu sakriya bane che. * kone kayo yoga mukhya ? jJAnayoga : kuzAgra buddhivALAne. rAjayoga : saMkalpa zaktivALAne. >> bhaktiyoga : hRdayanA premALa guNavALAne. - karmayoga : zArIrika rIte sazaktane. * yogI koNa ? dazya vinA ja jenI dRSTi sthira banI gai che. prayatna vinA ja jeno vAyu sthira thai gayo che. AlaMbana vinA ja jenuM mana sthira rahe che. * traNa yoga : - gorakSA zataka 24 1. jJAnayoga (jJAna) 2. karmayoga (cAritra) 3. bhaktiyoga (darzana) A traNa sivAya Atma kalyANano koi upAya nathI. bhAgavata 11/20 AkAzagaMgA = 101
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22. bhAvatA udvega yoganI ATha dRSTi : ATha dRSTi ATha doSa ATha guNa ATha yoganA aMga mitrA kheda adveSa yama tArA jijJAsA niyama balA kSepa zuzruSA Asana dIkA utthAna zravaNa, prANAyAma sthirA bhrAnti bodha pratyAhAra kAttA abhyadaya mImAMsA dhAraNA prabhA saMga pratipatti dhyAna parA AsaMga pravRtti samAdhi yoganI ATha dRSTi prApta thatAM kramaza: ATha doSa TaLe che. ATha guNa ane ATha yoganA aMga maLe che. - yogadRSTi samuccaya dhyAna yoga eTale : niHspaMda, nitaraMga, nirvizeSa, nirvikAra, nirvicAra avasthA. chedhyAnathI sAta lAbha : 1. parahita ciMtA 2. zakti srota 3. zAMti srota 4. maMgaLa srota 5. samRddhi srota 6. guNa dhAraNa - anumodana 7. prakRtinuM pavitrIkaraNa che kyAM zuM joie ? ce dAna ApavuM hoya to paisA jo ie. Cche zIla pALavuM hoya to sattva joie. e tapa karavo hoya to zarIra zakti joie, che jayAre bhAvanA bhAvavI hoya to zuM joie ? kAMi ja nahi, mAtra tamArA hRdayanI uttama bhAvanA ja joie. bhAva pramANe puNya : che gAyane jevo khorAka Apo te mujaba dUdha maLe. cche varasAda thAya te pramANe pAka thAya. cka mUDI hoya te pramANe napho thAya. Cche bhAva hoya te pramANe puNya thAya. ja abhivyakti : che maitrInI abhivyakti mana dvArA. cka pramodanI abhivyakti vacana dvArA. cche pramoda-karuNAnI abhivyakti kAyA dvArA. traNa bhAvanA : 1. 'huM sukhI thAuM' kaniSTha bhAvanA. 2. 'ame sukhI thaie' uttama bhAvanA. 3. "ApaNe sukhI thaie? uttamottama bhAvanA. * * * 23. vividha ciMtata] ka ...rakSA mATe : 1. prakRti : jIvarakSA mATe. AkAzagaMgA 103 - | AkAzagaMgA * 102 -
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. saMskRti : mUlya rakSA mATe ahiMsAdi mUlyo). 3. namaskRti : AtmarakSA mATe che. vijJAna zaktinI sAme dharma zakti : 1. yaMtra zaktinI sAme maMtra zakti. 2. UrjA zaktinI sAme yoga zakti. 3. aNu zaktinI sAme Atma zakti. 4. zastra zaktinI sAme ahiMsA zakti. 5. parigraha zaktinI sAme paropakAra zakti. 6. rAjaya zaktinI sAme anekAMta zakti. ciMtananI vividha bhUmikAo : 2 vicArI ja na zake te mUrkha che. che vicAravAnI icchA ja na thAya te aMdhavizvAsu che. vicAravAnI hiMmata na hoya te gulAma che. vicAravAnI icchA kare te jijJAsu che. Cche vicAravAnI pravRtti kare te buddhizALI che. Cche (samyagu) vicAryA mujaba AcaravAnI hiMmata kare te sattvazALI che. ka sukhano mArga : jagata AkhuMya sukha zodhI rahyuM che. sukha kyAMthI maLe ? zAMtithI maLe. zAMti kyAMthI maLe ? cittanI sthiratAthI maLe. cittanI sthiratA kyAMthI maLe? AzAo choDI devAthI maLe . AzA zI rIte chUTe ? anAsakti AvavAthI. anAsakti zI rIte maLe ? buddhimAMthI moha haTAvavAthI maLe . | AkAzagaMgA * 104 - * ciMtananA sAta phaLa : 1. vairAgya 2. karmakSaya 3. vizuddha jJAna 4. cAritranA pariNAma 5. sthiratA 6. AyuSya 7. bodhi prApti cAreya yuga ahIM ja che : 1. tame sUtA raho cho tyAre kaliyuga. 2. beThA thAva cho tyAre dvApara yuga. 3. UbhA thAva cho tyAre tretA yuga. 4. cAlatA thAva cho tyAre satu yuga. cAra mAtA : 1. zabda : jJAnanI mAtA. 2. artha : puNyanI mAtA. 3. ciMtana : cAritranI mAtA. 4. dhyAna : dhyAnanI mAtA. (zabdathI artha caDiyAto che. arthathI ciMtana caDiyAtuM che. ciMtanathI dhyAna caDiyAtuM che. zabdAdi uttarottara vadhune vadhu sUkSma che.) ja bhautikatA - AdhyAtmikatA : bhautikatAnuM AkarSaNa bhUmi (naraka) tarapha lai jAya. adhyAtmanuM AkarSaNa AkAza (siddha) tarapha lai jAya. | AkAzagaMgA * 105
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAnA mULabhUta pAMca guNo : 1. satu (jIvavAnI icchA) 2. citu (jANavAnI icchA) 3. AnaMda (sukhanI icchA) 4. izitva (svataMtratAnI icchA) 5. vazitva (sattAnI icchA) jIvana saMgIta : sA : sAdhunI saMgati karo. re : re jIvo ! arihaMtamAM rati karo. ga : guru tarapha gati karo. ma : maMtra (zAstromAM mati karo. 5 : puNyamAM prIti karo. dha : dharmamAM dhRti karo. nI : artha-kAmamAM nIti rAkho. - cAra mAtA : 1. varNamAtRkA (bArAkhaDI) : jJAnanI mAtA. 2. namaskAra mahAmaMtra : puNyanI mAtA. 3. aSTapravacana mAtA : dharmanI mAtA. 4. dvAdazAMgI (tripadI) : dhyAnanI mAtA. - sAta uttama bhAva : 1. pudgala pratye udAsIna bhAva. dA.ta. subuddhi maMtrI 2. jIvo pratye sneha bhAva. dA.ta. : dharmaruci aNagAra 3. viSayo pratye vairAgya bhAva. dA.ta. : jaMbUsvAmI 4. kaSAyo pratye upazama bhAve. dA.ta. : gajasukumAla 5. sukha-du:kha pratye samabhAva. dA.ta. : damadaMta muni na AkAzagaMgA * 106 - 6. bhagavAna pratye bhaktibhAva. dA.ta. : zreNika rAjA 7. mana pratye sAkSIbhAva. dA.ta. : bharata cakravartI, prasannacaMdra RSi Adi.. - sAta rogathI chuTavA... 1. svanI vismRtithI chuTavA svarUpa jAgRti keLavo. 2. bIjA sAthe khaMDita maitrIthI chuTavA maitrIno maMtra svIkAro. 3. samAja taraphanI nirapekSavRttithI chuTavAparopakAra Adaro. 4. maryAdAnA ullaMghanathI bacavA pratijJAbaddhajIvana apanAvo. 5. kudarata sAthe krUratAthI bacavA anukaMpAbharyuM hRdaya banAvo. nisteja karma (udaralakSI jIvana)thI bacavA parahita ciMtA keLavo. 7. parama tattvanI upekSAthI chuTavA zuddha caitanyano sparza karo, zaraNAgati svIkAro. sAta "na' apanAvo : 1. namratA 2. nirmaLatA 3. nizcitatA 4. niHspRhatA 5. nirbaddhatA 6. nirvikAratA 7. nirvicAratA * sAta "sakAra cUrNa' : 1. sadAcAra 2. sAdagI 3. sevA na AkAzagaMgA * 100 F
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. samatA 5. samanvaya 6. saMskAra 7. sukRta - sAdhanAthI maLatI sAta bheTa : 1. abhIpsA (amRta tattvanI) 2. prema 3. jJAna 4. anAsakti 5. advaita 6. pramoda 7. ahaMvisarjana A sAta vyaktigata samasyA : 1. ajaMpo 2. asaMtoSa 3. indriya lolupatA 4. uttejanApUrNa jIvana 5. bhAgeDu vRtti 6. amApa icchAo 7. buddhi (viveka)nI badhiratA sAta sAmAjika samasyA : 1. mAnavatAhIna vijJAna 2. dharmahIna zikSaNa 3. nItihIna vyavasAya 4. zramahIna dhana na AkAzagaMgA * 108 + 5. vivekahIna bhoga 6. siddhAMtahIna samAja 7. samarpaNahIna pUjA sAta stara : 1. zArIrika stara 2. rAsAyaNika stara 3. mAnasika stara 4. sAmAjika stara 5. sAMskRtika stara 6. prAkRtika stara 7. AdhyAtmika stara sAta AMtara vyasana : 1. jugAra : azubhabhAvathI zubha bhAva hArI javo. 2. mAMsa bhakSaNa : dehabhAvanI ja puSTi. 3. madirA : mithyAtvarUpa madirAnuM pAna. 4. vezyAgamana : kumatirUpI vezyAno sahavAsa. 5. zikAra : AraMbhanI hiMsA. 6. parastrI gamana : parabhAvamAM ramaNatA. 7. corI : para bhAvanI corI. - sAta cakronA dhyAnanuM phaLa : 1. mUlAdhAranA dhyAnathI vAsanA jAya, prAkRtika cetanAnuM utthAna thAya. 2. svAdhiSThAnanA dhyAnathI bhaya, dveSa, kheda jAya, abhayaaSa-akheda pragaTe. na AkAzagaMgA * 109 -
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. maNipUranA dhyAnathI saMzaya-vicAra jAya, zraddhA-viveka pragaTe. 4. anAhatanA dhyAnathI saMkalpa-vikalpa jAya, prema pragaTe. 5. vizuddhicakranA dhyAnathI mUrchA jAya, advaita pragaTe. 6. AjJAcakranA dhyAnathI ahaM-mama jAya, nAha na mamajanya AnaMda pragaTe. 7. sahasrAranA dhyAnathI ziva-zaktinuM milana thAya. * sAta darzana : 1. aNu darzana 2. jIva darzana karma darzana dharma darzana tattva darzana Atma darzana 3. 4. 5. 6. 7. paramAtma darzana * vijayI bano : divyajIvI bano, ahiMsA pALIne. - dIrghajIvI bano, jIvadayA pALIne. - dhanaMjayI bano, nyAyabuddhithI. - zatruMjayI bano, maitrInI madhuratAthI. digvijayI bano, anekAMtanA AdarathI. mRtyuMjayI bano, satyanA sAkSAtkArathI. ciraMjIvI bano, AtmAnI anubhUtithI. AkAzagaMgA - 110 - * manonigraha mATe ATaluM karo : - vANIno vyartha vyaya choDo. nakArAtmaka valaNa choDo. vicArono khaLabhaLATa choDo. . bhUta-bhAvino vaLagADa choDo. vicAromAM apramANikatA choDo. ajaMpo choDo. asaMtoSa choDo. * choDavA jevA sAta doSo : 1. abhimAna C 2. krodha 3. adekhAi 4. abrahma 5. khAudharApaNuM .. ALasa 7. dhana-lobha * Adhunika yuganI sAta gerasamaja : 1. TekanolojIthI kudaratane nAthI zakAze. 2. mANasane pazu ja gaNo, jethI tenA bhautika AnaMdanI amaryAda jhaMkhanA saMtoSavAmAM koi bAdhA nahi. 3. 4. mANasa pazu che mATe yaMtra che. (alabatta jIvatuM yaMtra) mANasamAM kAmavRtti mukhya che, eTale tene saMtoSavI e ja mukhya kArya che : phroiDa 5. prakRtine gulAma karI teno game teTalo upabhoga karI zakAya. AkAzagaMgA - 111 -
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. have mANasa TekanolojInI ADa-pedAza che. mATe tene vaLI tattvajJAna kevuM ? 7. bhagavAna marI paravAryo che. phAve tema jIvo. dharmanAM sAta phaLa : 1. roga rahita tana 2. saMkleza rahita mana 3. kleza rahita vacana 4. bhaya rahita hRdaya 5. vAsanA rahita indriya 6. svArtha rahita saMbaMdha 7. hiMsA rahita jIvana - sAta zUnyAvakAza : 1. jagata sAthe sahajIvanano abhAva. 2. dharma sAthe sAcA jJAnano abhAve. 3. prakRti sAthe anukaMpAno abhAva. 4. samAja sAthe suyogya vartanano abhAva. 5. prabhu sAthe AjJApAlanano abhAva. 6. yuvAno sAthe sAcI samajaNano abhAva. 7. potAnI sAthe saMpUrNa oLakhano abhAva. cha sthAnomAM cha Avazyaka : 1. AtmA che : pratyAkhyAna mAruM nathI teno tyAga. paccakakhANa tyAre ja levAya, jayAre zeSa bacI rahelI vastu (AtmA)nI zraddhA hoya. 2. AtmA nitya che : kAyotsarga : dehano tyAga kAyAnA utsarga (tyAga) pachI bace che te nitya . na AkAzagaMgA * 112 | 3. AtmA karmano kartA che : pratikramaNa : pApathI pAchA haTavuM. pote karelAM karma bhogavavA ja paDe che. mATe pratikramaNa dvArA pApathI pAchA potAne ja pharavuM paDe. AtmA karmano bhoktA che : guruvaMdana : jema guru bhagavaMta potAnA svarUpanA bhoktA che, tema te ja vaMdana, vaMdana karanArane svarUpanuM bhoktApaNuM Ape athavA guruvaMdana karmanA bhogavaTAmAMthI chuTakAro Ape. mokSa che : caturvizatistava (logassa): siddhA siddhi mama disaMtu = siddho mane mokSa Ape. siddhane namaskAra to ja thai zake jo mokSa hoya. mokSano upAya che : sAmAyika = samatA : samatAthI karmano kSaya, karmakSayathI nirjarA, nirjarAthI mokSa. samatA e mokSano upAya che. ja mAnava jo... cche bolAvyuM zAMta thAya che kahyuM kSamAvAna thAya prasaMge dhairyavAna thAya jarUriyAte vizALa thAya 8 bhUmikAe saMyamI thAya che vicAryuM saMskArI thAya & aucitya sAttvika thAya Cche adhikAre prauDha thAya che cAritryabaLe sauno vizvAsu thAya to jIvana naMdanavana bane. ne AkAzagaMgA * 113F
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ cou moha ane mokSa : che mo = mokSane ha = haNe te moha. che mo = mohano kSa = kSaya tyAM mokSa. pAMca prakAranA jIvo : 1. thora jevA : kAMTA lagADanArA. 2. ghAsa jevA : pavana pramANe mUkanArA. 3. vAdaLa jevA : pavana lai jAya tyAM varasanArA. 4. ThuMThA jevA : sadA akkaDa rahenArA. 5. gheghUra vaDa jevA : sva-paranuM hita karanArA. cAra gatimAM kyAM zuM ? 1. duHkha bahu tyAM krodha bahu. jema ke nAraka. 2. bhUkha ghaNI tyAM mAyA ghaNI. jema ke tiryaMca. 3. buddhi ghaNI tyAM mAna ghaNuM. jema ke mANasa. 4. lAbha ghaNo tyAM lobha ghaNo, jema ke deva. ja cAra kathA cAra saMjJA vadhAre : 1. strIkathA : maithunasaMjJA vadhAre. 2. bhaktakathA : AhArasaMjJA vadhAre. 3. dezakathA: bhayasaMjJA vadhAre. (pADozI dezonA lazkaranI vAta sAMbhaLatAM yuddhAdino bhaya lAge.) 4. rAjakathA : parigraha saMjJA vadhAre. (rAjAonA vaibhavanuM varNana sAMbhaLIne tevI-tevI cIjo lAvavAnI icchA thAya.) | AkAzagaMgA * 114 - A cAra zaraNano cAra kaSAya TALavA mATeno saMdeza : 1. arihaMta : krodhane choDI kSamAzIla bano. juo... meM mArA jIvanamAM duzmano tarapha paNa krodha karyo nathI. 2. siddha : mAna choDI namra bano. nAnAne paNa bahumAna bhAvathI juo. huM nigodanA jIvane paNa mAro sAdharmikabaMdhu gaNuM chuM. 3. sAdhu: mAyA choDI saraLa bano. saraLa hoya che te ja sAdhu bane che ne tenI ja zuddhi thAya che. 4. dharma : lobha choDI saMtoSI bano. huM ja paralokamAM cAlanAra vAstavika dhana chuM. mane je apanAvaze te saMtoSI banaze. cAra saMjJAnI rAjadhAnI : 1. AhAra saMjJA : mArI rAjadhAnI tiryaMca gati che. 2. bhaya saMjJA : mArI rAjadhAnI naraka gati che. 3. maithuna saMjJA : mArI rAjadhAnI mAnava gati che. 4. parigraha saMjJA : mArI rAjadhAnI devagati che. cAra saMjJAthI mukta thavA cAra dharma : 1. dAnaH parigraha saMjJAmAMthI mukta thavA mane apanAvo. 2. zIla : maithuna saMjJAthI chuTavA mane svIkAro. 3. tapa : AhAra saMjJAthI bacavA mane sevo. 4. bhAva : bhaya saMjJAthI mukta thavA mane bhajo . cAra dharma - cAra puruSArtha : 1. dAna : huM artha puruSArthane saphaLa banAvuM chuM. 2. zIla : huM kAma puruSArthane niyaMtrita banAvuM chuM. 3. tapa : huM dharma puruSArthane gatizIla banAvuM chuM. 4. bhAva : huM mokSa puruSArthane jhaDapI banAvuM chuM. na AkAzagaMgA * 115F
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAra dharmathI jJAnAdi vRddhi : 1. dAna : samyajJAnanuM dAna karIne tene deDha banAvo. 2. zIla : samyaka cAritranuM pAlana karIne daDha banAvo. 3. tapa : samyak tapanuM pAlana karIne daDha banAvo. 4. bhAva : samyagdarzananI prApti karIne sarva anuSThAno saphaLa banAvo. virAma : che sapheda dhajAthI yuddhavirAma. Cche sapheda bhAtathI bhojana-virAma. che sapheda vALathI pApa-virAma. che sapheda (zukla) dhyAnathI saMsAra-virAma ! che AdinAtha ane zivajI - eka tulanA : zivajI AdinAtha # jaTAvALA * pAMcamI mUThI bAkI hovAthI jaTAvALA >> gaMgAvataraNa * A yugamAM dharmAvataraNa # trizUla & jJAna-darzana cAritra che trizUlathI daitya hatyA & ratnatrayIthI saMsAra nAza # svargathI paDatI gaMgA che eka hajAra varSa sudhI jaTAmAM ja hajAra varSathI prabhu chadmastha avasthAmAM vadhu samaya sudhI rahI. rahyA. 8 trIjA netrathI kAma e kevaLajJAnathI karma bALyo. bALyA. che zarIra para bhabhUti vairAgya # poThIyo naMdI (baLada) : laMchana baLada | AkAzagaMgA * 116 | cche mahAzivarAtri meru tarasa (prabhu nirvANa) * kailAsa parvata para cche aSTApada parvata para nivAsa mokSa (kailAsanuM bIjuM nAma aSTApada che.) (zivajImAM AdinAthanuM svarUpa zI rIte ? evI kalpanA thai zake che ke kaccha-mahAkaccha vagere je jaTAdhArI tApaso banI gayelA ane AdinAthanuM dhyAna dharatA rahelA, temanA ja tApasa-vaMzajo AdinAthanuM dhyAna dharatA rahyA hoya ane mULa AdinAthanA sthAne dhIre dhIre zivajInuM svarUpa thai gayuM hoya.) ja traNa pralaya : 1. nitya pralaya : manamAM satata pedA thatA saMkalpa-vikalpo AyuSyane haNe che. 2. naimittika pralaya : pramAdanA kAraNe thato vinAza. 3. prAkRtika pralaya : sahaja rIte nAza pAmatA padArtho. * bhrAMti - zrAMti - krAMti - zAMti : Cche bhrAMtinA nivAraNa mATe jinavANI. Cche zrAMtinA nivAraNa mATe jinapUjA . cche krAMtinA sarjana mATe mauna, che zAMtinA avataraNa mATe samAdhi. sAta mahAna satya : 1. eka ja AtmA che. (jAtinI apekSAe) (ege AyA) 2. eka ja dharma che; premano. 3. eka ja kAyado che; karmano. 4. eka ja AjJA che; satyAcaraNanI. AkAzagaMgA * 110
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. eka ja bhASA che; maunanI. 6. eka ja ghara che; pRthvInuM. 7. eka ja srAmAjaya che; zuddha caitanyanuM. cAra prakAranA jIvo : 1. bIjAne sukhI karIne rAjI thAya te uttamottama. 2. bIjAne sukhI joine rAjI thAya te uttama. 3. bIjAne du:khI joine rAjI thAya te adhama. 4. bIjAne duHkhI karIne rAjI thAya te adhamAdhama. cAreya varNa tamArAmAM ja che : 1. svAdhyAya karo tyAre brAhmaNa. 2. dharma rakSArthe ke karma sAthe jaMge caDo tyAre kSatriya. 3. dharmamAM lAbhAlAbha vicAro tyAre vaizya. 4. dharmamAM dUSaNo ke potAnA pApo sApha karo tyAre tame zUdra cho. cAra varNa (AdhyAtmika) : 1. vizvanA hitanI vicAraNA karanAro brAhmaNa. 2. dezanA hitanI vicAraNA karanAro kSatriya, 3. kuTuMbanA hitanI vicAraNA karanAro vaizya. 4. potAnA ja hitanI vicAraNA karanAro zUdra. * * * jJAnI be prakAre : 1. zabda jJAnI 2. Atma jJAnI zabdajJAnI bIjAnuM lakheluM vAMce che, AtmajJAnI AtmAne vAMce che. chatAM AzcaryanI vAta che ke udhArano mAla vecanArA abhimAna kare che. vidyArthInA pAMca guNo : 1. vinaya 2. viveka 3. vicakSaNatA 4. vilAsatyAga 5. vidyA vyAsaMga * mIMDAnI mahAbhArata : nIcenA zabdonA pahelA akSara para mIMDuM lagAvI juo ! udara, vadana, bagaDI, vaDI, bhAga, raMga, mAdA, kapAsa, ghaTa, kada, kutI, bagalo, citA, khata, nadI, kAga, badarInAtha, dago, bADo, khADo, gADuM, kapa, japa, lapa, khaDa, gADI, jaga, rADa, Dhaga. vidyA mATe 4 apAtra : 1. avinIta (abhimAnI) 2. svAdendriyamAM vRddha (lobhI) 3. krodhI 4, kapaTI | AkAzagaMgA * 119 | [ 24. jJAta ] ja mare che : che jJAnI ahaMkArathI che dhyAnI daMbhathI na AkAzagaMgA * 118 +
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ * vidyA mATe 4 yogya : 1. vinIta (abhimAna nahi) 2. jitendriya (lobha nahi) 3. kSamAzIla (krodha nahi) 4. saraLa (mAyA nahi) * svAdhyAya : jApathI thAka lAge to dhyAna karo. dhyAnathI thAka lAge to jApa karo. paNa baMnethI thAka lAge to zuM karavuM ? to stotra bolo ane svAdhyAya karo. * jJAna mATenA cha dvAra : 1. kyAM ? 2. kyAre ? 3. zuM ? 4. zA mATe ? 5. kema ? 6. koNa ? * vidyAnA arthIe A 8 cIjo choDI devI joie : 1. kAma 2. krodha lobha 3. 4. 5. 6. svAdiSTa cIja zrRMgAra khela tamAzA - zrAddhavidhi AkAzagaMgA 7 120 7. atinidrA 8. atisevA * buddhimAna banavuM hoya to ATaluM karajo : rakhaDajo thoDuM paNa vAMcajo ghaNuM. vAMcajo thoDuM paNa vicArajo ghaNuM. vicArajo thoDuM paNa Acarajo ghaNuM. bolajo thoDuM paNa sAMbhaLajo ghaNuM. sAMbhaLajo thoDuM paNa UtArajo ghaNuM. zikhAmaNa Apajo thoDI paNa lejo ghaNI. * C * kAma lAge che : agnino aMza hoya to phUMka kAma lAge che. zvAsa cAlu hoya to davA kAma lAge che. kAna hoya to zabdo sAMbhaLI zakAya che. C AMkha hoya to rUpa joi zakAya che. viveka (jJAna) hoya to dhArmika ke vyAvahArika unnati thai zake che. * traNa kAraNe aMdhAruM : (sUrya AthamavAthI aMdhAruM thAya che ? nA... kharuM aMdhAruM to nIcenA A traNa kAraNothI thAya che.) 1. arihaMta bhagavAnano viccheda thavAthI. 2. arihaMte kahela dharmano viccheda thavAthI. 3. pUrvonA jJAnano viccheda thavAthI. (sUryanI gerahAjarImAM thayeluM aMdhAruM dIvA vagere dvArA dUra karI zakAze... paNa A bhAva-aMdhAruM ze haTAvavuM ?) - ThANaMga 3/1 AkAzagaMgA - 121 -
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ * sAhityamAM konuM zuM ? saMgraha to umAsvAtijIno. kAvya to siddhasena divAkarasUrijInA. vyAkaraNa to hemacaMdrAcAryanuM. tarkazakti to yazovijayajInI. anubhavanA udgAra to AnaMdaghanajInA. - copAi to tulasIdAsanI. bhajana to mIrAbAinA. prabhAtIyA to narasiMha mahetAnA. kAphI to dhIrAnI. cAbakhA to akhAnA. chappA to zAmaLanA. zauryagIta to narmadanA. AkhyAna to premAnaMdanA. garabI to dayArAmanI. garabA to vallabhanA. rASTragIta to meghANInA. >> dUhA to bihArInA. * pratilipi : mananA vicAro jagatanI pratilipi zabdo vicAronI pratilipi lekhana-mudraNa zabdonI pratilipi AkAzagaMgA - 122 - eDIsana * vidyArthIomAM traNa guNa jarUrI : 1. dhArmika-naitika siddhAMta. 2. sajjanocita vyavahAra. 3. bauddhika kSamatA. * huM AMdhaLA pAsethI zIkhyo chuM : 'Ape vidvattA kyAMthI zIkhI ?' 'AMdhaLAM pAsethI, je kyAreya cokkasAi karyA pahelA paga mUkato nathI ane ghUsyA pahelA bahAra nIkaLavAnI taiyArI rAkhe che.' lukamAne paMDite kahyuM . - zekha sAdI vidvatA ane anubhava : anubhava 20 varSamAM jeTaluM zIkhave, vidvattA teTaluM eka varSamAM zIkhavI de. * jJAnanA cAra bheda : 1. bhASAjJAna (vyAkaraNa) 2. sAhityika jJAna 3. naya jJAna 4. AtmajJAna (cAreya uttarottara ciDiyAtA che.) * buddhi cAra prakAre : 1. tIrthaMkaronI samudra samI. 2. gaNadharonI sarovara samI. 3. 4. uttama muninI kUvA samI. sAmAnya muninI khAbociyA samI. AkAzagaMgA - 123 - rogara eskama
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnarUpI vRkSa : che pairya mULa che. A buddhi thaDa che. che smRti DALa che. che kSamA vaDavAI che. cAritra phUla che. che dharma phaLa che. - azvaghoSa - jJAna ane mAhitI : jJAna vajana Ape che. mAhitI camaka (uparano jhaLahaLATa) Ape che. moTA bhAganA loko camakane ja jonArA hoya che. tolanArA nathI hotA. - jJAna ane ciMtana : Cche ciMtana vagaranuM jJAna nirarthaka, Cche jJAna vagaranuM ciMtana khataranAka. - kanphayuziyasa jANakAra ane jJAnI : cche bIjAne jANe te jANakAra. che potAne jANe te jJAnI. - lAotsa kevalI thayA : che aimuttA : iriyAvahIye karatAM. che mRgAvatI : guruNIne khamAvatAM. che caMdanabALA : ziSyAne khamAvatAM. | AkAzagaMgA * 124 - che nAgaketu : puSpapUjA karatAM. che valkalacIrI : pAtra pratilekhana karatAM. che mApatuSa : "mASatuSa' japatAM. che 500 tApasa : samavasaraNa jotAM. cche pa00 tApasa : tIrthaMkarane pradakSiNA detAM. Cche pa00 tApasa : guru-mahimA jotAM. gautamasvAmI : vilApa karatAM. Cche bAhubalI : vaMdanArthe pagaluM mUkatAM. che prasannacaMdra : mugaTa zodhatAM. ilAcI : doraDA para nAcatAM. che arNikAputra : trizUlathI vIMdhAtAM. che puSpacUlA : gocarI lAvatAM. che jIMdakAcArya ziSyo : ghANImAM pIlAtAM. Cche bharata cakI : vIMTI UtAratAM. kUragaDu : ekAsaNuM karatAM. svAdhyAya mATenA traNa guNo : 1. ekAgratA 2. niyamitatA 3. nirvikAratA cha prakAranA prazna : 1. saMzaya prazna : saMdeha thavAthI prazna pUchavo. gautamasvAmInI jema. 2. vyagraha prazna : kalaha mATe pUchavuM. 3. anuyogI praznaH potAnA bhAvane spaSTa karavA mATe pUchavuM. na AkAzagaMgA * 125E
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. anuloma prazna : 'tame kuzaLa cho ne ?' AvA kSemakuzaLanA prazna pUchavA. 5. jJAna praznaH jANavA mATe pUchavuM. kezI gaNadharanI jema. 6. atathA jJAna : ajJAnIno ajJAnIne prazna. zikSA prApta karavA yogya ATha guNovALo : 1. hAsya nahi karanAra. 2. indriya damana karanAra. 3. zreSTha AcAra pALanAra. 4. marma na batAvanAra. 5. akhaMDita AcAra dharanAra. rasamAM Asakta na thanAra. 7. krodha nahi karanAra. 8. satyamAM rakta rahenAra. zikSA mATenI ayogyatAnA pAMca kAraNa : 1. abhimAna 2. krodha 3. pramAda, 4. roga 5. ALasa che jJAna mArganI sAta bhUmikA : 1. zubhecchA : vairAgyapUrvaka mokSanI icchA. 2. vicAraNA zAstrAdhyayana-satsaMgAdi sadAcAramAM pravRtti. 3. tanamAnasAH uparanA baMnenA mAdhyamathI anAsakta rahevuM. 4. sattvApatti : AtmasvarUpamAM ramaNa karavuM. AkAzagaMgA * 126F 5. saMsakti : uparanI cAreya bhUmikAmAM sthira thayA pachI aMtaHkaraNanI samAdhimAM ArUDha thavuM. 6. padArtha bhAvanA : pUrva abhyAsa pachI bAhya-atyaMtara padArtho pratye bebhAna jevA banI javuM. 7. turyagA : bIjA game teTalo prayatna kare chatAM abhimAna na thavA devo. - yogavAziSTha, utpattiprakaraNa sarga 118/5-15 che jJAna traNa prakAre maLe : 1. manathI : sarvotkRSTa che. 2. anusaraNathI : je sarvathI saraLa che. 3. anubhavathI : je sarvathI kaDavuM che. judA judA dharmonA dharmagraMtho : che jainonA agyAra aMga, bAra upAMga, dasa payajJA, cha chedagraMtha, cAra mULasUtra, anuyoga dvAra, naMdI - A pIstAlIsa Agama tathA tenA niryukti, cUrNi, bhASya ane TIkA. bauddhonA : traNa piTaka graMtha 1. vinaya piTakamAM sAdhuonA niyama. 2. sutta piTakamAM dIrghanikAyAdi pAMca nikAya (bauddha siddhAMta). 3. abhidhamma piTakamAM dhArmika kriyAkAMDa. che vaidikonAH veda, upaniSad, zruti, smRti, mahAbhArata, rAmAyaNa, purANa Adi. che yahUdIonA : jUnA bAibala (olDa TesTAmenTa)nA traNa bhAga (torA, navI, navista) tathA tAlamuda. - AkAzagaMgA * 127 |
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ * svAdhyAya : su + A + adhyAya (adhyayana) = svAdhyAya su = sArI rIte, A = maryAdApUrvaka, adhyAya = adhyayana karavuM te svAdhyAya. - ThANaMga vRtti pa/3 * * * svAdhyAyathI iSTa devano sAkSAtkAra thAya che. - pAtaMjala yogadarzana 2/44 che khristIonA: bAibalanA cAra vibhAga che : marakUsa, mattI, lUkA tathA yahUnAnA susamAcAra. che tAo tathA kanphayUziyasa (cIna)nA : tAo tehakiMga (tAo upaniSad) che muslimonA : kurAna, hadIsa zarIpha, bukhArI Adi. Cche zIkhonA : guru graMtha sAhiba, jayujI sAheba tathA sukhamaNi sAheba, che pArasIonA : 'avestA" graMthanA yatna, vIsparaMtu, yasta, beMdIdAda vagere aneka bhAgo che. che Arya samAjIono: 'satyArtha prakAza' mukhya graMtha che. A pustaka : vicAronA yuddhamAM pustako zastra che. - banArDa zo * * * koTa jUno pahero, paNa pustaka navuM kharIdo. - thoro svAdhyAya samAna tapa koi che nahi ane thaze nahi. - caMdraprajJapti 89 vAMcana : vAMcana karatAM koi sAruM manoraMjana nathI ane koi sthAyI prasannatA nathI. - leDI moTecyuM - adhyayana : vyAyAma : zarIra mATe jarUrI. adhyayana : magaja mATe jarUrI . - je. epha. eDIsana pustaka prema : abrAhama liMkana, barnArDa zo, TAgora vagere skulamAM bahu bhaNyA nhotA. DArvina, viliyama skoTa, nyUTana, eDIsana, AinsTAina vagere skulamAM DhabunA Dha hatA. nepoliyana 42mA naMbare hato, paNa A badhAe pustakonA adhyayana dvArA adbhuta yogyatA meLavI hatI. na AkAzagaMgA * 129 - tamArI pAse be rUpiyA hoya to ekathI roTalI ane bIjAthI pustaka kharIdo. roTalI jIvana Ape che, to suMdara pustaka jIvana jIvavAnI kaLA Ape che. huM narakamAM paNa suMdara pustakonuM svAgata karIza. kAraNa ke temAM evI tAkAta che ke e jyAM haze tyAM svayaM svarga banI jaze. - lokamAnya tilaka | AkAzagaMgA * 128 -
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArA sAta ajJAna : 1. huM sarvopari caitanyano aMza chuM, te huM jANato nathI. 2. huM ahaMmAM pUrAyela chuM, te huM jANato nathI. 3. mane nAma-rUpa khUba game che, paNa vastutaH te ja du:kha dAyI che, te huM jANato nathI. 4. dazyamAna jagata ja mane sAruM lAge che. adRzyamAna vizva kevuM haze ? teno huM kadI vicAra karato nathI. 6. huM zarIra chuM - e ja khyAlamAM huM rAcato rahuM chuM. 7. jagatanA jIvonI sAthe mAro saMbadha huM judo mAnuM chuM. nepoliyana ane sikaMdara jevA to laDAI vakhate paNa pustako vAMcatA hatA. amerikAnA bhUtapUrva pramukha rUjhavelTa mulAkAta vakhate paNa samaya maLatAM pustaka vAMcavAnuM choDatA nahi. eka mulAkAtI jAya ane bIjo Ave tyAM sudhInA sAva thoDAka samayano paNa teo A rIte sadupayoga karI letA hatA. - kalama : kalama ! e to magajanI jIbha che. - sarvenTisa - kalama ane talavAra : jagatamAM be tAkAta che : talavAra ane kalama ! Akhare talavArane paNa kalama pAse jhUkavuM paDe che. - nepoliyana lekhaka koNa banI zake? te loko lakhI zake che jemanA hRdayamAM kaMika darda hoya che, anurAga hoya che, vicAra hoya che. jeo paisA ane bhogavilAsamAM DUbI gayA che teo zuM lakhavAnA ? - premacaMda vicAro, bolo, lakho... paNa... vicAro khUba paNa bolo thoDuM ane lakho enAthI paNa thoDuM ! - iTAliyana kahevata jyAM sAhitya nathI... aMdhakAra hai vahAM, jahAM Aditya nahi hai; murdA hai vaha deza, jahAM sAhitya nahi hai. - maithilI zaraNa gupta | AkAzagaMgA * 130 - traNa bhaNelAoe maMtrathI siMhane jIvita karyo. cotho abhaNa jhADa para rahyo. traNane siMha khAi gayo. abhaNa bacI gayo. gaNatara vinAnuM bhaNatara nakAmuM che. 25. gurU * na thAya : che DaoNkaTara pAse kapaTa karanAro dardI nIrogI na thAya. cka vakIla pAse kapaTa karanAro asIla vijayI na thAya. che zikSaka pAse kapaTa karanAro vidyArthI pAsa na thAya. cche pitA pAse kapaTa karanAro putra yazasvI na thAya. che guru pAse kapaTa karanAro ziSya bhavapAra na thAya. na AkAzagaMgA * 131 -
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ * gurunA ATha prakAra : 1. 2. 3. bhramara samaH dekhAvamAM asuMdara, AcaraNa zuddha, vANI aspaSTa. suguru. pratyeka buddha. muniveza rahita. kriyAthI zuddha. upadeza na ApanAra. karakaMDu vagere. mayUra sama : dekhAvamAM-vANImAM suMdara, paNa AcaraNa azuddha. muniveSamAM rahelA kuguru. maMgu AcArya vagere. koyala sama : dekhAva asuMdara. vANI mIThI. 6. haMsa sama : dekhAva suMdara, kriyA paNa prAyaH zuddha, vANI nahi. upadezAdhikArI nahi. jemake dhannA-zAlibhadra. 5. nIla cAsa pakSI sama : dekhAvamAM suMdara, AcaraNamAM hIna. mithyAtvI kuguru. krauMca pakSI sama : dekhAvamAM asuMda2, AcaraNamAM hIna paNa vANI madhura. veza-kriyA rahita, zuddha prarUpake. marIci jevA. 4. 7. zuka sama : dekhAva, vANI ane AcaraNa - traNeya zuddha. suguru. jemake jaMbUsvAmI. .. kAgaDA sama : dekhAva, vANI ane AcaraNa - traNeya azuddha. jemake pAkhaMDI. * prathama guru : mAtA : jJAnanA prathama guru. pitA : karmanA prathama guru. patnI : premanI prathama guru. putra : kartavyano prathama guru. *** AkAzagaMgA = 132 26. saMga * kabIrA... bigaDa gayo... miTTI ke saMga bIja bhI bigaDo bigaDa bigaDa ke peDa bhayo... kabIrA... 1 dahIM ke saMga dUdha bhI bigaDo, bigaDa bigaDa ke makhkhana bhayo... kabIrA... 2 sAdhu ke saMga saMsArI bhI bigaDo, bigaDa bigaDa ke saMta bhayo... kabIrA... 3 * sajjana sAthe cAlatAM... sajjananI sAthe 7 DagalA cAlo to te mitra banI jAya. 12 DagalA cAlo to te sahAyaka banI jAya. mahino sAthe rahevAthI zAMtibaMdhu banI jAya. * sajjananI saMgati : mAchalI darzanathI potAnA baccAnuM pAlana kare che. kAcabI dhyAnathI potAnA baccAnuM pAlana kare che. pakSI sparzathI potAnA baccAnuM pAlana kare che. tema satsaMgati darzana, dhyAna ane sparzathI vyaktinuM rakSaNa kare che. * khovAi gayA : - jharaNomAM eka strota. coromAM eka saMta. mUrkhAomAM eka guru. kAgaDAomAM eka haMsa. AkAzagaMgA : 133
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ sobatathI yogya-ayogya thAya che : che ghoDo ane hAthI. >> zastra ane zAstra. che vINA ane vANI. che nara ane nArI. * * * [ 27. kaSAya) AtmAnI vikRti : cche krodha : AtmAnA parama tejanI vikRti. che mAna: AtmAnI triloka-prabhutArUpa parama garimAnI vikRti. che mAyA : AtmAnI sva-para-prakAzya zaktinI vikRti. che lobha : AtmAnA anaMta kevaLajJAnanI vikRti. jJAnano aMta nathI tema lobhane thobha nathI. anaMta jJAnanI vikRti eTalI ja khataranAka hoya ne ? - cAra kaSAya : 1. krodha : anaMtAnubaMdhI : parvatamAM paDelI tirADa jevo (jIvanabhara rahe). apratyAkhAnI : pRthvImAM paDelI tirADa jevo (eka varSa rahe). pratyAkhyAnI : retImAM paDelI rekhA jevo (cAra mahinA rahe). na AkAzagaMgA * 134+ saMjvalana : jalamAM karelI rekhA jevo (paMdara divasa rahe). mAna : anaMtAnubaMdhI : pattharanA thAMbhalA jevo. apratyAkhAnI : hADakAnA thAMbhalA jevo. pratyAkhyAnI : lAkaDAnA thAMbhalA jevo. saMjvalana : netaranI soTI jevo. mAyA : anaMtAnubaMdhI : vAMsanA mULa jevI. apratyAkhAnI : gheTAnA ziMgaDA jevI. pratyAkhyAnI : gAyanA mUtranI dhAra jevI. saMjvalana : vAMsanI chAla jevI. 4. lobha : anaMtAnubaMdhI : kiramajInA raMga jevo. apratyAkhAnI : gADAnI kITa jevo. pratyAkhyAnI : kAjaLa jevo. saMjavalana : haLadaranA raMga jevo. kaSAya ATha prakAre : 1. nAma kaSAya : koinuM tevuM nAma. 2. sthApanA kaSAya : koinI tevI mUrti ke phoTo. 3. dravya kaSAya : bhagavA kapaDA vagere. 4. Adeza kaSAya : dekhAvo kaSAya. jema ke pitAno putra para nara jevo krodha. 5. utpatti kaSAya : anya nimitte thato kaSAya. na AkAzagaMgA * 135
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. pratyaya kaSAyaH nimitta vinA ja aMdarathI thato kaSAya. 7. rasa kaSAya : haraDe Adino kaSAya (tUro) rasa. 8. bhAva kaSAya : krodha, mAna vagere. - vizeSAvazyaka bhASya * * * 28. krodha | ka jarA juo, tamAro krodha kevo che? che uttamottama : jIvanamAM kadI krodha na kare. mAnasarovara jevo. che uttama : kSaNamAM jAya. vIjaLInA jhabakArA jevo. madhyama : ghaDI-beghaDI rahe. nAnA dIvA jevo. che vimadhyama : 24 kalAka rahe. sagaDI jevo. che adhama : 5-6 divasa rahe. nibhADA jevo. che adhamAdhama : jIvanabhara rahe. kArakhAnAnI bhaThThI jevo. kSamAnA zaraNathI... kSamAthI kUragaNuM, gajasukumAla, arNikAputrAcArya, damadaMta muni, skaMdha muni, metArya, jhAMjharIyA muni, caMDarudrAcAryaziSya, mRgAvatI vagere aneka mahAtmAo kevaLajJAnI banI mokSe gayA che. vera pAMca kAraNe : 1. strInA kAraNe. jemake sItAnA kAraNe rAma-rAvaNa. 2. sthAvara-jaMgama milkatanA kAraNe. jemake koNika halla-vihalla. 3. vANInA kAraNe. jemake draupadInI vANIthI duryodhanane. | AkAzagaMgA * 136 + 4. sAmI vyaktinA aparAdhathI. jemake duryodhananA aparAdhathI kRSNane athavA namucinA aparAdhathI viSNukumArane. pa. vaMzAnugata veranA kAraNe. jemake sApa-noLIyo. kaSAya cAra prakAre : 1. svapratiSThitaH potAnA gunAthI potAnA para kaSAya karavo. 2. parapratiSThita : bIjAnA gunAthI bIjA para kaSAya karavo. 3. ubhayapratiSThita : sva ane paranA gussAthI baMne para kaSAya karavo. 4. apratiSThita : emane ema gusse thavuM. (koinA para paNa nahi.) - vizeSAvazyaka bhASya caMDakosIAnA jIvanamAM krodhanA saMskArano guNAkAra : che dravyathI : sAdhunA bhavamAM mAravA mATe mAtra ogho hato. tApasanA bhavamAM mAravA mATe kuhADI maLI. sApanA bhavamAM mAravA mATe vizvabharI AMkha maLI. kSetrathI : sAdhunA bhavamAM mAravAnuM sthAna mAtra upAzraya hato. tApasanA bhavamAM Azrama maLyo. sApanA bhavamAM AkhuM jaMgala maLyuM. kALathI: sAdhunA bhavamAM chello thoDo samaya, tApasanA bhavamAM yuvAvasthAthI, sApanA bhavamAM janmathI. cche bhAvathI : sAdhunA bhavamAM potAno doSa kahenAra munine mAravAno vicAra. tApasanA bhavamAM AzramamAMthI phaLo laI jAya tene mAravAno vicAra. sApanA bhavamAM je Ave tene (bhagavAnane paNa) mAravAno vicAra. na AkAzagaMgA * 130 -
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ karma sattAe jANe paDakAra karyo : o sAdhu ! tane krodha bahu game che ? have huM tane vadhune vadhu krodha thai zake - evI anukULatA karI ApIza... dareka bhavamAM caDiyAtI sagavaDa !! * * * kSamAM zobhatI usa bhujaMga ko, jisake pAsa garala ho, usako kyA? jo daMtahIna, viSarahita vinIta sarala ho; jahAM nahi sAmarthya zodhakI, kSamA vahAM niSphala hai, garala ghUMTa pI jAne kA, miSa hai vANIkA chala hai. | 29. kSamA tamArI bhUlonI koi udAratAthI mAphI ApI de, evuM tame iccho cho ne ? to tame bIjAnI bhUlone mApha karatAM zA mATe acakAo cho ? manuSyanuM AbhUSaNa rUpa che. rUpanuM AbhUSaNa guNa che. guNanuM AbhUSaNa jJAna che ane jJAnanuM AbhUSaNa kSamA che. krodhanI AgathI jIvana registAna bane che. kSamAnA amRtathI jIvana vasaMta bane che. tamAre jIvanane kevuM banAvavuM che ? jeNe jIvanamAM zatrune kSamA ApI nathI, teNe haju jIvanano zreSTha rasa cAkhyo ja nathI. bIjo joDo AvavA do ! eka saMta bhASaNa karI rahyA hatA, tyAM temanA para koie joDo pheMkyo. saMte svasthatAthI kahyuM : mahAnubhAva ! haju bIjo joDo AvavA do. jethI mane paheravAmAM kAma lAge. ka sahanazaktinuM rahasya.. 'tamArAmAM ATalI badhI sahanazakti kyAMthI AvI ?" 'upara, nIce ane vacce jovAthI.' eTale ?' upara jouM chuM tyAre mokSa yAda Ave che. nIce jouM chuM tyAre dharatI dekhAya che ne huM vicAruM chuM : mAre keTalA phUTa jamIna joie ? nAhaka jhagaDA zAnA ? ane AsapAsa jouM chuM to te loko dekhAya che, jeo mArAthI paNa vadhu duHkho sahana karI rahyA che. A che mArI sahanazaktinuM rahasya ! mAthA para TakorA... vAta karatAM-karatAM garama thai gayelA eka bhAie eka saMtanA mAthe Tholo mAryo. bhakto khIjAI gayA. | AkAzagaMgA * 139 | krodhanI Agane ThAranAruM kSamAnuM zastra jenA hAthamAM che, teno haMmezA jaya thato ja rahe che. kSamAzIlane parAjIta karavAnI tAkAta konI che ? zUravIranI kSamA sAcI kSamA che. kAyaranI kSamA majabUrI che. | AkAzagaMgA * 138 -
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMte kahyuM : khIjAvavAnI koi jarUra nathI. mANasa jyAre mATaluM levA jAya che tyAre tenA para TakorA mAre ja che ne ? saMbhava che ke A mANasa paNa mane TakorA mArIne guru tarIke pasaMda karavAno hoya ! ane kamAla ! pelo mANasa kharekhara temano ziSya banI gayo ! * hoya to ApuM ne ? "tamane pelo ATalI badhI gALo Ape che, chatAM tame mauna kema cho ? tame paNa sAme Dabbala gALo Apo ne ?" "tamArI salAha ThIka che, paNa huM gALo zI rIte ApI zakuM ? mArI pAse hoya to ApI zakuM ne ? e to jANItI vAta che ke jenI pAse je hoya te ja te ApI zake. gadheDAnuM ziMgaDuM hoya ja nahi pachI kyAMthI ApI zakAya ?" * nIlakaMThanuM rahasya : jhera pIne zaMkara nIlakaMTha mahAdeva banIne pUjAyA enuM rahasya jANo cho ? je loko taraphathI maLatA dhikkAra ane apamAnanA jherane pI zake che te ja 'mahAdeva' bane che. * patthara mAranArane kerI : bALake kerI toDavA pheMkelo patthara mahArAjA raNajItasiMhane vAgyo. bALakane phaTakAratA sevakone aTakAvIne mahArAjAe kahyuM : eka vRkSa paNa potAne patthara mAranArane kerI Ape to huM to mANasa chuM... mANasomAM paNa rAjA chuM. jAva... A chokarAne inAma Apo ane choDI mUko. OM ...to zuM karazo ? "koi gALo Apaze to zuM karazo ?'" "to vicArIza ke te lAkaDI to nathI mArato ne ?'' - AkAzagaMgA 6 140 "lAkaDI mAraze to ?'' "to vicArIza ke te talavAra to nathI mArato ne ?'' "talavAra mAraze to ?" "to vicArIza ke te jAnathI to nathI mArato ne ?" "jAnathI paNa mAraze to ?' "to vicArIza ke mArA dharmane to nathI mArato ne ? mArA amara AtmAne to nathI mArato ne ?" Akroza tarjanA ghAtanA, dharmabhraMzane bhAve re; agrIma agrIma virahathI, lAbha te zuddha svabhAve re. - pU. upA. yazovijayajI * bhUSaNa ane dUSaNa : zatru ke mitra para kSamA rAkhavI te sAdhunuM bhUSaNa che. paNa aparAdhI para kSamA rAkhavI te rAjAnuM dUSaNa che. * pAMca kSamA : 1. upakAra kSamA : mAtA-pitA, zeTha vagere upakArI che, ema samajI temanuM sahana karavuM te. apakAra kSamA : jo huM krodha karIza to sAmevALo mAro lotha vALI nAkhe tevo baliSTha che. mATe tenI sAme kSamA rAkhavAmAM ja majA che - ema vicArIne sahana karavuM te. 3. vipAka kSamA : jo huM gusso karIza to mane ja nukazAna thavAnuM che. samAjamAM 'krodhI' tarIkenI chApa paDaze. paralokamAM durgatimAM javuM paDaze - ema vicArIne sahana karavuM te. AkAzagaMgA - 141 | 2.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacana kSamA H mArA prabhunI AjJA che ke kSamA rAkhavI. AjJAmAM bIjo kazo vicAra hoya ja nahi. AvA vicArapUrvaka rAkhavAmAM AvatI kSamA. svabhAva kSamA : kSamA e to mAro dharma che, svabhAva che. ene huM kai rIte choDI zakuM ? zuM caMdanane koi kApe, ghase ke bALe chatAM te kadI sugaMdha relAvavAnuM kAma choDI de che ? suvAsa caMdanano svabhAva che. kSamA mAro svabhAva che. AvI bhAvanAthI rahetI sahaja kSamA. * ATaluM sahana nahi karo ? sevAbhAvI mANasano gusso tame sahana karo cho. kamAu dIkarAno ropha sahana karo cho. dUjhaNI gAyanI lAta sahana karo cho. 4. 5. darda dUra karatI davAnI kaDavAza sahana karo cho. to bhAvimAM anaMta lAbha ApanAra tapa Adi dharmanuM thoDuM kaSTa sahana nahi karo ? thoDA kaDavA veNa sahana nahi karo ? * kSamApanA : ApaNo AcAra-vaibhava che. caitanyanI pratiSThA che. - samAjanuM cAlaka baLa che. prakAzano-premano arUNodaya che. vyaktigata jIvananuM amRta che. jIvita yajJa che, jemAM ahaMkAranI Ahuti apAya che. viSaya mukti, kaSAya mukti, RNa mukti, jIvana mukti karAvIne chelle bhava-mukti karAve che. AkAzagaMgA = 142 * kSamApanA Ape che : zAMti, sukha ane prazAMtavAhitA saMbaMdhomAM madhuratA, saumyatA ane sucArUtA. bhayathI rakSaNa. *** 30. saMgaThana - maitrI - prema * traNa tAra... taMbUrAmAM traNa tAra hoya che. eka tAra bole che : Da... ... ... huM... bIjo tAra bole che : bha... ... ... bhUM trIjo tAra bole che : Tar... nana... nana... ekeka tAra avAja kare che tyAre zrotAone AnaMda nathI Avato, paNa jyAre traNeya sAthe maLIne vAge che tyAre sAMbhaLanArA AnaMdathI jhUmI UThe che. A che saMgaThanano prabhAva ! * zarIranuM saMgaThana : saMgaThanano mahimA bIje kyAM jovA jaie ? ApaNA zarIramAM ja juo ne ! hAtha-paga-nAka-AMkha vagere kevA saMpIne kAma kare che ? jo ke badhA aMgo judA-judA che. potAnuM nakkI kareluM kArya ja kare che. AMkha jovAnuM ja kAma kare che, sAMbhaLavAnuM ke cAkhavAnuM kAma nathI karatI. te rIte sarva aMgo pota-potAnA kAryamAM tallIna che, chatAM A badhA ja zarIramAM rahIne kArya karI zake che, judA thaine niha. AkAzagaMgA = 143
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ kapAyeluM nAka sUMghI zakaze ? tUTelo dAMta cAvI zakaze ? kapAyelo paga cAlI zakaze ? to ApaNe vizvathI judA paDIne ArAdhanA karI zakIzuM ? bIjA badhAnI upekSA karIne kalyANanA mArge AgaLa vadhI zakIzuM ? nahi, A kadI paNa zakya nathI. kalyANano mArga jagatanA sarva jIvone sAMkaLIne cAlavAmAM ja che. zarIramAMthI eka paNa aMga chUTuM paDe to zarIra khAmIvALuM kahevAya tema ApaNA cittamAMthI paNa jo eka paNa jIva maitrIbhAvathI bAkAta rahyo to ArAdhanA khAmIvALI ja gaNAze. evI ArAdhanA mokSa nahi ApI zake. zarIranA aMgomAM haju eka bIjI vizeSatA juo. teo paraspara eka-bIjAnA kAryamAM kevo sahakAra Ape che ? pagamAM kAMTo vAge ke tarata ja hAtha madade Ave che. dAMtamAM kaNIo bharAya to jIbha madade Ave che. DAbA hAthamAM vAge to jamaNo hAtha sahAya kare che. AMkhamAM kacaro ghUsI jAya to hAtha madada kare che. kadI koi abhimAna nathI karatuM ke huM moTo chuM, tuM nAno che. huM A kAma nahi karuM. dAMte cAveluM anna jIbha cAkhe che. jIbhe cAkheluM hojarI pacAve che. hojarIe pacAveluM lIvara lohI banAve che. Ama badhA ja avayavo nAnA-moTAno vicAra karyA vinA saMgaThita thaine kAma kare che. na AkAzagaMgA * 144 - paga kadI kahetA nathI ke mAre jamIna para cAlavAnuM ? dhULa ane kAdavathI kharaDAvAnuM ? kAMTAo sahavAnA ? ane tamAre saue lIlA lhera karavAnI ? jAo... ATalA varSo sudhI A kAma meM karyuM. have nahi karuM. nahi... paga kadI haDatAla para UtaratA nathI. badhA ja aMgo koinA netA banyA vinA ekabIjAne Azrita thaine rahe che. vizvamAM paNa ApaNe ekanA du:khamAM madada karavA doDI javAnuM che. bIjA du:khamAM hoya tyAre lIlA lhera karanAro kadI dharmI banI zake nahi. zarIranA aMgo potAnuM kartavya choDatA nathI. sAce ja kartavyabhraSTa mAnavI sabhya nAgarika paNa banI zakato nathI. dharmI banavAnI to vAta ja kyAM ? sAco dharmI bIjAno netA banavA icchato nathI, bIjA para potAno adhikAra calAvavA icchato nathI. koinA haka ke adhikAra para tarApa mArato nathI. saune sukhapUrvaka jIvavA de che ane zarIramAM haju eka vizeSatA joi ? bALakone lAgelA ghA jaldI rUjhAI jAya che, gharaDAne jaldI rUjhAtA nathI. AvuM zA mATe ? bALakonA aMgomAM sahAnubhUti vadhAre hoya che, jayAre gharaDAonA aMgo akkaDa ane rUkSa hoya che. kharekhara parasparanI hArdika sahAnubhUtithI ja mAnavInA mananA ghA rUjhAtA hoya che. zarIranA aMgo pAsethI ApaNe saMgaThana zIkhI laie to keTaluM sAruM ? hama eka DAla ke paMkhI : samudramAM cAlatA bhayaMkara khaLabhaLATathI kaMTALI gayelA be biMduo chUTA paDIne kinAre cAlyA gayA. eke kahyuM : dosta ! joyuM ? keTalo AnaMda che svataMtratAno? sAgaramAM rahIne to marI | AkAzagaMgA * 145
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ gayA. varSo sudhI nakAmA herAna thayA. ahIM to koi jAtanI Dakhala nathI. koi khaLabhaLATa nathI. mojAo taraphathI koi takalIpha nathI. kharekhara ApaNe phAvI gayA. bIjo kaMika Tharela hato. te vicArIne bolyo : baMdhu ! tArI vAta sAcI che, paNa saMpUrNa rIte sAcI nathI. AthI ja tArI vAta kadAca khoTI che. ApaNe sAgaramAMthI bahAra AvyA to thoDIka AjhAdI maLI, paNa salAmatI keTalI ? thoDIvArano AnaMda... paNa pachI zuM ? mane to ApaNo nAza dekhAi rahyo che. mAruM mAnato hoya to cAla... ApaNe samudramAM pAchA jatA rahIe.' 'nA... mAre to nathI ja AvavuM. tAre javuM hoya to jA. tane to parataMtratA ja gamatI lAge che. beDImAM ja tane AbhUSaNa dekhAya che. huM to AjhAdImAM mAnanAro chuM. AvI AjhAdI choDI have huM herAna thavA nathI mAMgato.' bIjo biMdu jato rahyo ane pelo kinAre ja rahyo. paNa thoDIvAramAM ja tenA aMgeaMga ogaLavA lAgyA. uparathI sUryanA hajAra hajAra kiraNo tene sUkavavA lAgyA. nIcethI dharatInA kaNa-kaNa tene zoSavA lAgyA. mAMDa mAMDa te potAnuM astitva TakAvavA mathato hato, tyAM ja eka traNa varSano bALaka Avyo ne tenA paga nIce te chuMdAi gayo. tenA soe varasa tyAM ja pUrA thai gayA. AjhAdI enA mATe barabAdI banI. samudramAM gayelA biMdunuM zuM thayuM ? are... e to siMdhu banI gayo. have tene na dharatI zoSI zake ke na sUrya sUkAvI zake. traNa varSanA bALakanA paga taLe cagadAi javAnI vAta to javA do, paNa have te potAnI chAtI para hajAro TananI sTImara AvI jAya to paNa gabharAto nathI. A che saMgaThananI tAkAta ! - AkAzagaMgA 2 146 A che jagatanA jIvo sAthe maitrI bhAvathI joDAi javAnI tAkAta ! je jagatanA jIvothI chuTo paDI jAya che, vera-virodha Ubho kare che, potAno ahaMkAra akabaMdha rAkhavA prayatna kare che, te Akhare pheMkAi jAya che, naSTa thai jAya che. dharmI AtmAe to sarva jIvonI sAthe maitrI rAkhavAnI che. tenuM hRdaya to haMmazA pokAratuM hoya : ApaNe sau eka ja phUlanI pAMkhaDIo chIe. ApaNe sau eka ja sUryanA kiraNo chIe. ApaNe sau eka ja vastranA tANA-vANA chIe. ApaNe sau eka ja vRkSanA phUlo chIe. ApaNe sau eka ja DALanA paMkhIo chIe. ApaNe sau eka ja vahANanA musApharo chIe. ApaNe sau eka ja hAMDalInA cokhA chIe. ApaNe sau eka ja zarIranA avayavo chIe. ApaNe sau eka ja ghaDiyALanA sperapArTo chIe. ApaNe sau eka ja saMgItanA sUro chIe. ApaNe sau eka ja sUtranA taMtuo chIe. ApaNe sau eka ja sAgaranA biMduo chIe. ATalI vAta jene samajAi gai te aMta sAthe joDAi gayo, te akSaya banI gayo, teno naSTa thavAno bhaya cAlyo gayo. ApaNe badhA judApaNAnI kalpanAthI bhayabhIta chIe. biMdu banIne kinArA para rahIe chIe mATe bhayabhIta chIe. jeNe maitrInA mahAsAgaramAM DUbakI lagAvI te to akSaya-anaMta banI gayo. tene nAza pAmavAno bhaya kevo ? AkAzagaMgA - 140
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dUdha ane pANI : dUdha ane pANInI maitrI to juo ! pANIe dUdha sAthe maitrI karI to badalAmAM dUdhe pANIne potAno sapheda raMga Apyo. dUdha jayAre garama thavA lAgyuM tyAre mitranA du:khathI pANI varALa banIne UDI javA lAgyuM ! mitrane jato joi duHkhI banelA dUdhe UbharAine tapelAmAMthI agnimAM paDavA mAMDyuM. gRhiNIe pANI nAkhyuM ane dUdhe UbharAvAnuM baMdha karyuM. mitra maLI jAya pachI zAMti thai ja jAyane ? dUdha ane pANI jevA jaDamAM paNa ATalI maitrI to mANasanI maitrI kevI hovI joie ? * AjakI dostI : Aja kalakI dostI, kAgaja kA phUla hai; dekhane meM khUbasUrata, sUMdhane meM dhUla hai. * sAcI maitrI : sAcI maitrI to pANInI sAthe kAdavanI che. juo, pANI sUkAtAM ja sUkAi gayelA kAdavanuM (dharatInuM) moDhuM kevuM phATI jAya che ? * maitrI : haMsA prIti kAhe kI, vipata paDe UDa jAya; sAcI prIti sevA kI, jaLa sAthe sUkAya. *** mitra aisA kIjie, DhAla sarikhA hoya; sukhameM pIche paDa rahe, duHkhameM Age hoya. * photarAnuM mUlya : photarA jevAnI dostI nakAmI che, ema mAno cho ? tame haju mUrkhanA svargamAM jIvI rahyA cho. potAnA kuLano anukULa mANasa AkAzagaMgA 0 148 - photarA jevo hoya to ya tenI dostI toDAya nahi. tame DAMgara joi che ? e jyAre potAne lAgI gayelA photarA haTAvI de che, tyAre zuM gumAve che ? pharIthI UgavAnI zakti gumAvI bese che. photarAnI paNa kiMmata che mArA bhAi ! A vizALa vizvamAM photarA paNa nakAmA nathI to koi mANasa zI rIte nakAmo hoi zake ? A jagatamAM koi evuM pAMdaDuM nathI ke jemAM auSadhIya guNa na hoya, koi evo akSara nathI ke jemAM maMtra na hoya, koi evo purUSa nathI ke jemAM koi ja yogyatA na hoya. mAtra te yogyatA zodhI kADhavAnI jarUra che. kahevAya che ke aLasIyA na hota to dharatIe kyAranAya rasa-kasa gumAvI dIdhA hota. dharatIne rasALa rAkhavAmAM aLasIyAnuM khUba ja moTuM yogadAna che. aLasIyA paNa nakAmA nathI to koi mANasa kai rIte nakAmo hoi zake ? * kaNa-kaNa mIla kara... - eka saLIthI nahi, paNa saLIonA samUhathI banelI sAvaraNIthI ghara sApha thAya che. eka taMtuthI nahi, paNa taMtuothI banelA doraDAthI hAthI bAMdhI zakAya che. eka biMduthI nahi, paNa biMduonA samUhathI siMdhu bane che. eka kaNathI nahi, paNa kaNonA samUhathI parvata bane che. eka kSaNathI nahi, paNa kSaNonA samUhathI sadIo bane che. kaNa-kaNa mIla kara, bana gai nadIyAM; kSaNa-kSaNa mIla kara, bana gai sadIyAM. A badhA saMgaThana mATenA zreSTha udAharaNo che. AkAzagaMgA - 149
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATalAthI dostI na karo : & bALaka ane bUDho. ce lobhI ane mUrkha. che du:khI ane napuMsaka. che maitrIno bhAva badhAnI sAthe hovA chatAMya badhAyanI sAthe maitrIno vyavahAra na thai zake. che dUdha sAkara sAthe dostI kare to vAMdho nahi, paNa lIMbu sAthe kare to? nAdAna kI dostI, jIvana kA khatarA ! maitrI TakAvavI hoya to... che mitra sAthe vivAda nA karazo. che mitra sAthe dhanano saMbaMdha nA rAkhazo. cche mitra pAse koi cIjanI mAMgaNI nA karazo. che mitranI strI sAthe saMsarga nA karazo. che mitrathI AgaLa nA besazo. # mitranI bhUlanI spaSTa carcA nA karazo ane potAnI bhUla tarata svIkArI lezo. mitra zI rIte banAvazo ? che te maLe tyAre smita Apo. Cche tenuM nAma yAda rAkho. Cche tenI vAta dilapUrvaka sAMbhaLo. che tenA guNanI prazaMsA karo. - Dela kArnegI konI kai rIte maitrI ? che pazu-paMkhIonI maitrI : Akasmika nimittathI. cche mUrkhAonI maitrI : bhaya ke lobhathI. AkAzagaMgA * 150 che sAmAnya lokonI maitrI : upakAra thavAthI. che sajajanonI maitrI : mAtra darzanathI. dhUpa ane dhUmADo : premInI to vAta ja nyArI che. bIjAnA mukhamAMthI nIkaLelI je vAta 'niMdA'mAM gaNAya, te ja vAta jo premInA mukhamAMthI nIkaLe to 'majAka' gaNAya che. juo ne ! lAkaDAmAMthI nIkaLato dhUmADo 'dhUmADo' kahevAya che. jyAre agaramAMthI nIkaLato dhUmADo 'dhUpa' kahevAya che. ame vhAlA kema lAgatA nathI ? ghaNA mANasonI evI phariyAda hoya che ke ame koine vhAlA nathI lAgatA... amane koi prema nathI karatuM. jarA UMDANathI nirIkSaNa karavAmAM Ave to jaNAze ke temAM khAmI bIjAnI nahi, paNa mArI ja che. mArA hRdayamAM ja bIjA pratye dhikkAra bharelo che. aMdara dhikkAra hoya to koinA taraphathI satkAranI AzA zI rIte rAkhI zakAya? A cokkasa vAta che ke pUrvabhavamAM ke pUrva jIvanamAM ApaNe bIjAno dhikkAra ja karyo che. mATe ja ApaNane bIjA taraphathI dhikkAra maLI rahyo che. karma zAstranI paribhASAmAM Avo mANasa 'durbhaga' kahevAya che. A jItanA hai to.... kalI ko jItanA hai to madhura manuhAra se jIto, hirana-mana jItanA hai to madhura jhaMkAra se jIto; kisIko jItanA kyA hai? khaDraga se topa se bama se ? kisIko jItanA hai to hRdaya ke pyAra se jIto. | AkAzagaMgA * 151
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ * premanAM svarUpa : premanA cAra svarUpa che : (1) bhakti (2) maitrI (3) karUNA (4) taTasthatA. potAnAthI adhika guNavALA mahApuruSo pratye bhakti rAkho. samAna guNavALA sAthe maitrI rAkho. hIna guNavALA para karUNA rAkho. taddana guNahIna para taTasthatA rAkho. premanA A cAra svarUpane ja zAstramAM cAra (maitrI, pramoda, karUNA, upekSA) bhAvanAo tarIke oLakhAvavAmAM AvyA che. Akhare badhAnI sAthe prema ja karavAno che, dhikkAra ke dveSa kadApi nahi. * premanuM adhaHpatana : mA parathI haTIne patnI para jAya. patnI parathI haTIne putra para jAya. putra parathI haTIne zarIra para jAya. * premanuM UArohaNa : mA parathI saMto pa2 jAya. saMto dvArA jagatanA sarva jIvo para jAya. jagatanA jIvo dvArA jagadIza (bhagavAna) para jAya. * prema : jaba maiM thA taba hire nahIM, aba hira haiM meM nAMya; prema galI ati sAMkarI, tAmeM do na samAya. dekho karaNI kamala kI, jala soM kInho heta; prANa tayo prema nA tajyo, sUkho sahi sameta. AkAzagaMgA : 152 - - kabIra - sUradAsa jaiso baMdhana prema ko, paiso baMdhana na aura; kAsiMha bhede kamala ko, cheda na nikale bhaura. pothI paDha-paDha jaga muvA, paMDita huA na koya; DhAi akSara prema kA, paDhe so paMDita hoya. - vRMda kavi - kabIra * vanaspati dvArA premano pratibhAva : jIvana jo phUla che to prema tenI sugaMdha che. premathI mANaso ja nahi, pazuo paNa vaza thAya che. are... vanaspati paNa premathI prabhAvita bane che. amerikAno eka vanaspatizAstrI khUba ja vRkSapremI hato. tyAM thatA kekaTasa vRkSa (jenI dareka DALa bAvaLIAnI jema kAMTAvALI hoya che) pAse te dararoja premapUrvaka vinaMtI karavA lAgyo : he priya vRkSa ! mane eka DAla kAMTA vinAnI Apa ! zuM tuM mArI ATalI vAta nahi svIkAre ? huM hRdayathI tane cAhuM chuM. ane kharekhara keTalAka samaya pachI e vRkSamAMthI eka DALa kAMTA vinAnI nIkaLI. jonArA moMmAM AMgaLA nAMkhI gayA. eka vRkSa paNa premano Avo pratibhAva Apato hoya to mANasa na Ape ? * premamAM bhAra kevo ? 'kema chokarI ! tuM to nAnI che. daza varSanI che ne cha varSanA A chokarAne upADIne upara caDI rahI che te tane bhAra nathI lAgato ?' 'bhAra ? zAno bhAra lAge ? A to mAro bhAi che. bhAine upADavAmAM bhAra kevo ?' AkAzagaMgA - 153
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAcI vAta che. jayAM prema hoya che, tyAM bhAremAM bhAre cIja paNa halakI phUla lAge che. prema addabhuta cIja che. te kaThorane paNa madhura, asatuM ne paNa satu ane aMdhakArane paNa prakAzamaya banAvI de che. aMtarameM lAgI nahi... paDha paDha paDha patthara bhayA, likha likha likha bhayA iMTa; aMtaramAM lAgI nahi, naika prema kI chIMTa. - pAnapadAsa prema ane moha : paramArthamAM tatpara rahe te prema. svArthamAM ja masta rahe te moha. prema pAvaka : prema paMtha pAvakanI javALA, bhALI pAchA bhAge jone; mAMhi paDyA te mahAsukha mahAle, dekhanArA dAjhe jone. - prItamadAsa prema-moha: jaDa padArthono rAga te moha. paramAtmA pratyeno rAga te prema. kisavidha chUTyA prANa? 'nikaTa na dIse pAradhi, lagyA na dIse bANa; huM tane pUchuM he sakhI ! kisa vidha chUTyA prANa ?' jala thoDA nehA ghaNA, lagyA neha kA bANa; 'tU pI ! tU pI ! tU piye" isavidha chUTyA prANa . eka haraNIe potAnI sakhIne pUchayuM : "sakhI ! tAro priyatama kema karatAM marI gayo? bAjumAM zikArI dekhAto nathI. | AkAzagaMgA * 154 + bANa lAgyuM hoya tema paNa jaNAtuM nathI. kAraNa ke zarIra para kyAMya ghA dekhAto nathI, lohInA DAgha paNa jaNAtA nathI, to o sakhI ! tAro priyatama zI rIte mRtyu pAmyo ?" "priya sakhI ! vAta ema che ke jaMgalamAM rakhaDatAM-rakheDatAM amane khUba ja tarasa lAgI. khUba pharatAM-pharatAM eka sthaLe thoDuMka pANI maLI AvyuM. paNa khAbocIyAmAM rahelA teTalA pANIthI ekanI ja tarasa chIpe tema hatI. meM kahyuM : priyatama ! tame pI lo. mane cAlaze. paNa temaNe mane kahyuM : 'priye ! pahelAM tuM pI. tAre ja pIvuM paDaze.' huM na mAnI ane Ama rakajhaka karatAM tarasathI vyAkula thayelA mArA priyatama mRtyu pAmyA !" Avo prema jayAre prabhu mATe pragaTe tyAre 'sulatA', 'mayaNA' ke "revatI' banI zakAya. ja mane premano phUvAro banAva : he prabho ! tuM mane premano phUvAro banAva. jethI jayAM vera che tyAM vhAla vahAvI zakuM. jayAM AkramaNa che, tyAM pratikramaNa karI zakuM. jyAM jhagaDAnA bAvaLa UgyA che, tyAM kSamAnA kalpataru vAvI zakuM. jayAM bhUlo che tyAM phUlo ugADI zakuM. jayAM aMdhArA che tyAM ajavALA relAvI zakuM. jyAM udAsInatA che tyAM prasannatA pAtharI zake ! zAMtino rAjamArga : 1. tArI nahi, bIjAnI icchA pUrI karavA prayatna kara. 2. ghaNAthI nahi, thoDAthI saMtuSTa thA. 3. moTo nahi, nAno banIne badhAnI sAthe vasa. 4. ane prabhu-caraNomAM prArthanA kara : he prabhu ! tArI icchA mArA dvArA pUrNa bano !" A zAMtino rAjamArga che. AkAzagaMgA * 155 -
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31. dayA - karuNA che tuM gajabano che : tuM gajabano mANasa che. te keTalIye mIThAi khAdhI, paNa tArAmAM mIThAza na AvI. te keTaluMya ghI pIdhuM, paNa tArAmAM snigdhatA na AvI. te keTaluMya dUdha pIdhuM, paNa tArAmAM ujajavaLatA na AvI. te keTaluMya saMgIta sAMbhaLyuM, paNa tArAmAM 'saMgIta' pedA na thayuM. te keTalIye sugaMdha mANI, paNa tArAmAM 'sugaMdha' na AvI. he mAnava ! evuM to nathI ke tuM aMdarathI mIThAza, snigdhatA, ujjavaLatA, saMgIta, sauMdarya ke suMgadhathI zUnya che, eTale ja bahArathI te meLavavA jhaMkhI rahyo hoya ? sApha.. sApha sApha.... che eka ja jhagaDo ane ghara sApha. che eka ja gALa ane mitratA sApha . che eka ja bhUla (vahIvaTa Adi saMbaMdhI) ane rASTra sApha. che eka ja kalaMka ane yaza sAruM. bhAicAro : Cche islAma H je kurAnane mAne te saunI sAthe bhAicAro traNa AMsu : 1. pApo para pazcAttApanA AMsu. 2. sukRto para harSanA AMsu. 3. duHkhInA duHkha para dardanA AMsu. caDiyAtuM biMdu : gaMgAbiMduthI varSAbiMdu caDiyAtuM che. varSAbiMduthI jhAkaLabiMdu caDiyAtuM che. jhAkaLabiMduthI harSAzrubiMdu caDiyAtuM che. paNa A badhAthI bha. mahAvIranI karUNAthI chalakAtI AMkhomAMnuM azrubiMdu caDiyAtuM che. simpathI : roga maTADavA mATe elopathI, homiyopathI, necaropathI, vagere ghaNI 'pathIche. paNa tamAma dardI mATenI 'pathI' kai ? simpathI (sahAnubhUti - hamadardI) dayAnA ATha prakAra : 1. dravya dayA 2. bhAve dayA 3. sva dayA 4. para dayA AkAzagaMgA * 150 + keLavo. che khristI : mAnava mAtra sAthe bhAicAro keLavo. che vaidika (hindu): mAnavathIye AgaLa vadhIne gAyane paNa pUjo . nadI, tulasI, pIpaLA Adi vRkSane paNa pUjo . che jaina: nigodathI mAMDI anuttara sudhI tamAma jIvo sAthe prema - bahumAnabhAva keLavo. | AkAzagaMgA * 156 +
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5, svarUpa dayA 6. anubaMdha dayA 7. vyavahAra dayA 8. nizcaya dayA che. mAtA : Cche arihaMtanI mAtA karUNA. che saMsAranI mAtA nigoda. Cche sAdhunI mAtA aSTapravacana mAtA. dharmanI mAtA ahiMsA. Cche adharmanI mAtA hiMsA. Cche patananI mAtA abhimAna. utthAnanI mAtA namratA. cche zrAvakanI mAtA jayaNA. Cche roganI mAtA rasanA. che du:khanI mAtA sneha. che pApanI mAtA lobha. konAthI ? che dveSathI doSa. che premathI AbAdI. che madathI patana. che namratAthI unnati. ahaMkAranA pAMca abhizApa : 1. vibhAvonA vaibhavamAM rAcavuM. 2. mahattvAkAMkSAnI vyAdhi. 3. ahaMkAranI daridratA. 4. udara-lamImaya jIvana. 5. saMkhyA-kSetramAM pUrAvuM. * * * 33. namratA [ 32. abhimAna mAra khAvo paDe che... cche havAthI bharelA phUTabolane cArebAjuthI phaTakA khAvA paDe che. cche havAthI bharelA nagArAne DAMDIno mAra khAvo paDe che. ahaMkArathI bharelA jIvane paNa karmano mAra khAvo paDe che. | AkAzagaMgA * 158 + ja namratAnA 3 lakSaNa : 1. kaDavI vAtano mITho javAba. 2. krodha vakhate mauna ! 3. gunegArane zikSA ApatI vakhate komaLatA ! che namaskAra : che dhana tyAM namaskAra. che sattA tyAM namaskAra. Cche guNa tyAM namaskAra. Cche jJAna tyAM namaskAra. che camatkAra tyAM namaskAra. | AkAzagaMgA * 159 |
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ tame kyAM namaskAra karo cho ? guNa ane jJAna choDIne bAkInA namaskAra nakAmA che. 34. lobha - taNA - parigraha) pApano dAdo koNa? lobhanI dIkarI mAyA (paisA kamAya tyAre mAyA prAyaH hoya ja). mAyAno dIkaro mAna (mAyAthI kamAyelA paisA para abhimAna thAya ja). krodhano dIkaro droha (krodhI mANasa droha karato ja hoya che). drohanI dIkarI durgati (drohI mANasa durgatimAM jAya ja). durgatino parivAra saMsAra (ekavAra durgatimAM gayelo jIva prAyaH saMsAramAM rakhaDyA ja kare). eTale lobha badhA pApono 'dAdo' thayo. kharuMne ? krodhathI premano, mAnathI vinayano, mAyAthI mitrano nAza thAya. jyAre lobhathI badhAno nAza thAya. loko savaviNAsaNo". asaMtoSa : asaMtoSa bAhya padArtho mATe moTuM dUSaNa, AMtara guNo mATe moTuM bhUSaNa. jayAre mANasa guNa-prAptimAM saMtoSI banI jaze tyAre teno vikAsa sthagita banI jaze. AMtara-vikAsamAM saMtoSa kevo ? na AkAzagaMgA * 160+ saMtoSa kyAM ? asaMtoSa kyAM? cche traNa saMtoSamAM rAkho : sva-patnI, bhojana, dhana. cche traNamAM asaMtoSa rAkho : dAna, tapa, jJAna. tRpta thayo nathI.. putrAdi parivArathI sagara cakravartI tRpta nathI thayo. gAyonA dhaNothI kucikarNa tRpta nathI thayo. dhAnyanA DhagalAthI tilaka zeTha tRpta nathI thayo. sonAnA DuMgarothI naMdarAjA tRpta nathI thayo. - pU. hemacaMdrAcArya ja sukhI thavuM hoya to... pApanuM mULa zuM? lobha. roganuM mULa zuM? svAda. du:khanuM mULa zuM ? sneha. tAre sukhI thavuM che ? to lobha, svAda ane sneha choDI de. ja saune bIjAne tyAM ja sukha dekhAya che : koyala vicAre che : hAya ! hAya ! huM keTalI kALI chuM? pelo mora keTalo suMdara che ? huM mora hota to keTaluM sAruM. mora vicAre : vAha ! koyalano kevo mITho TahUkAra che? mArA avAjanA koi ThekANA che ? kAza ! huM jo koyala hota ! paMkhI vicAre che : huM vAdaLa hota to keTaluM sAruM ? pAMkho halAvI halAvIne huM to thAkI gayo. vAdaLane kAMi ja ciMtA nahi. pAMkho halAvavAnI ja nahi. basa... emane ema AkAzamAM taravAnuM. mane evuM saubhAgya kyAre maLaze ? | AkAzagaMgA * 161
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAdaLa vicAre che : ApaNuM te kAMI jIvana che? pavana nacAve tema nAcavAnuM. e jayAM lai jAya tyAM javAnuM... dhAryuM kazuM ja na thAya. pelA paMkhIo kevA svataMtra che ? dhAre tyAM UDe che. kAza ! huM jo paMkhI houM ! nadIno A bAjuno kinAro vicAre che : ahIM to kAMI sukha nathI. naya kAdava kAdava ja che. pelo kinAro keTalo raLiyAmaNo che ? sAce ja badhuM sukha pelI bAju ja che. nadIno pelI bAjuno kinAro vicAre che : sAluM ApaNA bhAgyamAM jarAya sukha ja nathI. mAtra kAdava ne kIcaDa ja che. badhA ja sukho tyAM che. paNa nA... koyala, mora ke vAdaLa koi kazuM vicAratuM nathI, paNa mANaso cokkasa AvuM vicArI rahyA che. chagana vicAre che : maganane keTalI suMdara nokarI maLI che? ane pelo magana vicAre che : chaganane keTaluM suMdara ghara maLyuM che ? cha chokarAne laine pharatI vAgharaNa vicAre che : pelI kroDapati bAi keTalI sukhI che ? ApaNe to bhaTakyA ja karavAnuM ! pelI vAMjhaNI kroDapati bAi vicAre che : zuM karavA'tA kroDa rUpiyAne? mArAthI to pelI vAgharaNa paNa sArI ! keTalA bAla-baccA sAthe AnaMda-killola kare che ? Ama dareka mANasa bIjAmAM sukha joi rahyo che. paNa mANasa bhUlI jAya che ke A mANasa vaLI tamane sukhI mAnI rahyo che. je maLatI sthitino sAnaMda svIkAra karato nathI ane haiyAbaLApAmAM ja vakhata vItAve te sukhI zI rIte ? sukha svamAM rahevAmAM che, svasthatAmAM che. je svakendramAM sthira banI jAya che, enA caraNe sukhonA Dhagale-DhagalA AvI paDe che. na AkAzagaMgA * 1dara saMtoSInuM sukha : dhana meLavIne tame tamArA ahaMkArane tRpta karI zako cho, 'huM sukhI chuM' evo bhrama bIjA lokomAM phelAvI zako cho, paNa vAstavikamAM tame kadI sukhI banI zakatA nathI. saMtoSanA amRtathI tRpta thayelA zAMta cittavALAne je sukha hoya che, te Amatema doDatA dhana lobhI kSubdha cittavALA mANasone kyAMthI hoya ? saMtoSI mANasa cha phUTanI jamInathI paNa khuza banI zake che, jayAre asaMtoSI mANasa AkhI duniyAnA rAjayathI paNa rAjI thai zakato nathI ! damana ane zamana : saMtoSanA traNa mArga : (1) dAna, (2) buddhipUrvaka zamana, (3) jabaradastIthI damana. dA.ta. : zardInA dardI nAnA bALake zIkhaMDa khAvAnI haTha pakaDI. jayAre te nA pADavA chatAM khAvA lAgyo, tyAre tenA pappAe dhaDa... daine eka tamAco ThokI dIdho. bALaka khAto baMdha thai gayo, paNa manamAM dhaMdhavAto rahyo. pachI mammIe tene zIkhaMDa zardImAM keTaluM nukasAna kare vagere premathI samajAvyuM. bALakanuM mana zAMta thai gayuM. pappAe damanano mArga apanAvyo. mammIe zamanano mArga apanAvyo. damana karatAM zamana sadA zreSTha che. * saMtoSa dhana : godhana gajadhana vAjidhana, aura ratanadhana khAna; jaba Ave saMtoSadhana, saba dhana dhUla samAna. - roma satasaI ne AkAzagaMgA * 163 -
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ - saMtoSa : naMdana-vana che krodha yamarAja che. cche tRSNA vaitaraNI nadI che. che vidyA kAmadhenu gAya che. che saMtoSa naMdana-vana che. - cANakya nIti 8/13 saMtoSanI cAvI... jayAre badhA ja kAmonA badhA ja dvAra baMdha thai jAya, tyAre saMtoSarUpI cAvIno upayoga karajo . badhA ja daravAjA khUlI jaze. saMpatti ane garIbI : saMtoSa svAbhAvika saMpatti che. paisA kRtrima garIbI che. - sokreTIsa - hAya ! mamatA ! che khoTo toya gAMThano rUpiyo. Cche bhAMgyu toya bharUca. che ghelo to paNa peTano dIkaro. che khAro to paNa bApano kuvo. che hAya ! mamatA ! re, mamatA ! zeThe mAla kharIdIne traNa majUro pAsethI ATha-ATha peTI upaDAvI. rastAmAM majUrone thAkelA joi zeThe kahyuM : bahu bhAra lAgato hoya to ardhI peTI nIce mUkI do. be majUroe cAracAra peTI nIce mUkI dIdhI. trIjA majUre eka paNa peTI na mUkI. ghera pahoMcatAM dayALu zeThe je jeTalI peTI upADI lAvelo, te tamAmane te peTIo bheTa ApI dIdhI. have pelA be majUro poka ne AkAzagaMgA * 164 - mUkIne raDavA lAgyA. arere ! ATheya peTIo upADI hota to keTaluM sAruM ! (pahelA peTI para mamatA nhotI, have thai gai. have e potAnI thai gaIne ?) karaDo cho kema ? zeThajI ! raDo cho kema ?' 'dukAnamAM Aga lAgI che.' 'to paNa zuM vAMdho che ? gaI kAle ja dukAnadAre tamArA dIkarAne vImo kaDhAvatAM joyelo.' ane zeTha rAjI thaI gayA. thoDI vAre dIkaro doDato-doDato Avyo ane bolI UThyo : 'pitAjI ! Ama naciMta thaine zuM UbhA cho ? dukAnamAM Aga lAgI che, te dekhAtI nathI ?' 'have mane banAva nahi. te vImo UtarAvyo che ne? have zI ciMtA ?' 'pitAjI ! vImo kaDhAvavA gayelo... badhA kAgaLIA taiyAra thai gayA, paNa sahI-sikkA karavAnA bAkI rahI gayA. ane zeThajI pharI raDI paDyA ! nirmamatvathI... nirmamatvathI niHsaMga bhAva pragaTe che. niHsaMgathI citta ekAgra bane che. AthI anAsakta sAdhaka asaMgano AnaMda mANato vicare che. - uttarAdhyayana sUtra 29/30 Asaktino TUkaDo : kura pakSI mAMsano TUkaDo laine UDyuM. kAgaDA vagere tenI pAchaLa doDyA ane jhapAjhapI karavA lAgyA. kaMTALIne kurare AkAzagaMgA * 15F
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAMsano TUkaDo pheMkI dIdho ane jhADa para zAMtithI beThuM. have kAgaDA vageree teno pIcho choDI dIdho. hA... jayAM sudhI Asaktino TUkaDo nahi chUTe, tyAM sudhI krodha vagerenA kAgaDA pIcho nahi choDe. - bhAgavata 11/9/1 ...ane bhUta pakaDAi gayuM ! haThIsiMha paTela savAranA pahoramAM pazcima dizA tarapha jaI rahyA hatA. potAnA lAMbA paDachAyAne bhUta samajI tene pakaDavA doDavA lAgyA. paNa A 'bhUta' to AgaLa ne AgaLa ! pakaDAya ja nahi ! 'A bhUta jabaruM' paTela babaDI UThyo. dUrathI A dezya joI rahelA, paTelanI mUrkhatA para hasI rahelA sahajAnaMda svAmI (svAmInArAyaNa paMthanA pravartakoe kahyuM : paTela ! I 'bhUta' ema tamArA hAthamAM nahi Ave. tame ema karo. pUrva dizA tarapha cAlavA mAMDo. pachI juo ke i 'bhUta' tamAro dAsa banIne tamArI pAchaLa-pAchaLa phare che ke nahi ? tema karatAM 'bhUta' pAchaLa cAlavA lAgyuM. paTela rAjIreDa thai gayA! kharI vAta che. je mANasa tRSNAne pITha ApIne cAle che, tenI pAchaLa-pAchaLa paDachAyAnI jema lakSmI cAlatI Ave che. che tRSNA - icchA - spRhA - vAsanA : cche dhana vadhAravAnI icchA te 'tRSNA'. che jarUrI vastunI cAhanA te 'icchA'. che ati Avazyaka vastunI jhaMkhanA te 'spRhA'. che maLelI vastune sthira karavAnI bhAvanA te 'vAsanA'. | AkAzagaMgA * 166 - che tRSNA ! tuM AMdhaLI : o tRSNA ! tuM paNa AMdhaLI che. nahi to tuM rogI, vAMjhiyA ke gharaDAomAM zI rIte rahI zake ? tAre to rahevAnI ghaNIye jagyA che... chatAM AvA lokone paNa tuM kema choDatI nathI ? nakkI tuM paNa AMdhaLI ja che. have choDa o tRSNA ! o tRSNA ! teM mane kharekharo nacAvyo che. tArA prabhAvathI atyAra sudhI meM zuM zuM karyuM che te batAvuM ? sAMbhaLa. sonAnA cArUnI zaMkAthI meM keTaleya ThekANe dharatI khodI. suvarNasiddhi meLavavA keTalIye dhAtuo ogALI, keTalIye vanaspatinA mULIyA UkALyA. ratno meLavavA dariyAmAM DUbakI lagAvI ane jhaTa jhaTa kroDapati banavA dariyA pAra paNa jai Avyo. keTalAya zeThiyAonI dADhImAM hAtha nAkhyo. keTalAya rAjAonI caraNacaMpI karI. maMtra-taMtranI sAdhanA karavA keTalIye kALI caudaso masANamAM kADhI. paNa atyAra sudhImAM mane phUTI koDI paNa maLI nathI. o tRSNA DAkaNa ! have to tuM mAro keDo choDa. - bhatRhari vairAgya zataka-4 virodhI icchA thaze : tamArI eka vRtti saMtuSTa thaze ke tarata ja tenAthI virodhI bIjI vRtti pedA thavAnI. mAna-sanmAnanI icchA pUrI thai ? to bhoganI icchA jAgaze. dAna (kIrti dAna) devAnI icchA pUrI thai ? to kadAca lobhanI vRtti jAgaze . | AkAzagaMgA * 167
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIra tagaDuM karavAnI icchA pUrI thai ? have bIjAne pachADavAnI vRtti jAgaze. (tRSNAno aMta kyAM che ?) - viliyama jemsa mAnasazAstrI tRSNA ane dariyAnuM pANI : tRSNAnuM pANI ane dariyAnuM khAruM pANI... jema pIo tema tarasa vadhe. zuM dhULa saMtoSa ? tame jagatanA sauthI dhanADhya cho... 10 abaja Dolara tame kamAyA cho. have tame saMtoSathI vidAya lai rahyA hazo ?" mRtyu pathArIe paDelA enDrujha kArnegIne patrakAroe pUchyuM. "zuM dhULa saMtoSa ? mAre to 100 abaja Dolara kamAvavAnA hatA... paNa mAtra 10% ja kamAI zakyo chuM." enDrujha kArnegInA javAbathI patrakAro stabdha thai gayA. nANAMbhIDamAM kema jIvAya ? yuropanA eka dhanavAne AtmahatyA karelI. tenI ciThThImAM lakheluM jovA maLyuM : "have mArI pAse mAtra be kroDa pAunDa ja dhana rahyuM che. AvI kAramI 'nANAM-bhIDa'mAM zI rIte jIvI zakuM?" 8 tRpta thatA nathI... che lAkaDAthI kadI agni tRpta thato nathI. che nadIothI sAgara tRpta thato nathI. che jIvone mAravAthI yamarAja tRpta thato nathI. che puruSothI strIo kadI tRpta thatI nathI. - vidura nIti 8/7 | AkAzagaMgA * 168 - ja upadrava rahita koNa ? che rUpamAM uMmarano upadrava che. e bhogamAM rogano upadrava che. che sattAmAM khasI javAno upadrava che. cche dhanamAM jatA rahevAno upadrava che. cche ArogyamAM vyAdhiono upadrava che. jIvanamAM maraNano upadrava che. che to upadrava-rahita koNa ? eka mAtra tuNA ! ene kadI koi upadrava naDato nathI. che tRSNA sadA taruNI : moDhe karacalI paDI. mAthe TAla paDI. moM dAMta vagaranuM bokhuM banyuM. hAtha-paga dhrujavA mAMDyA. kAne dhAko ne AMkhe jhAMkhapa AvI. zarIra AkhuM banyuM khakhaDadhaja. toya tRSNA to evIne evI ja sajaja ! zarIra vRddha banyuM paNa tRSNA sadA taruNI ! - be du:kha : jIvanamAM be duHkha che. 1. icchA pUrI na thavI te. 2. icchA pUrI thai javI te. - banArDa zo | AkAzagaMgA * 169 -
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ * deza AzaMsA : 1. 2. A lokanI icchA H jema ke huM rAjA, cakravartI vagere banuM. paralokanI icchA : jema ke huM indra ke mahardika deva banuM. 3. ubhayalokanI icchA H jema ke ahIM cakravartI ane parabhavamAM indra banyuM. 4. jIvananI icchA : jema ke huM sukhapUrvaka lAMbo kALa jIvyA karuM. 5. maraNanI icchA H jema ke huM khUba herAna thai rahyo chuM. have marI jAuM to sAruM ! kAmanI icchA H jemake mane sArA zabdo sAMbhaLavA maLe - sArA rUpa jovA maLe. 7.bhogonI icchA H jema ke mane sArA gaMdha-rasa-sparza maLe. (zabda-rUpano samAveza kAmamAM ane gaMdha-rasa-sparzano samAveza bhogamAM karyo che. kAma ane bhoga bemAM ATalo pharaka che.) 6. 8. lAbhanIicchAH jemakemaneyaza-kIrti vagerenI prApti thAva. 9. pUjAnI icchA : jema ke jagatamAM phUla vagerethI mArI pUjA thAva. 10. satkAranI icchA : jema ke vastra, AbhUSaNa vagerethI mAro satkAra thAva. - ThANaMga sUtra 1/759 * icche che... daridra puruSo dhana icche che. pazuo vANI icche che. AkAzagaMgA - 170 - mANaso svarga icche che. devo (DAhyA) mokSa icche che. cANakya nIti 5/18 * icchAnI nadIne oLaMgo : tame icchAonI nadI oLaMgIne pele pAra pahoMcI jAva. pachI juo ke tamArI icchita cIjo tamane zodhatI-zodhatI Ave che ke nahi ? jo ke, tyAre jovAnI icchA paNa cAlI gai haze ! * icchA pUrI nahi thAya : duniyAmAM dareka mATe AvazyakatA karatAM vadhAre padArtho che. paNa eka paNa mANasanI icchA pUrti karavA mATe duniyAnA tamAma padArtho paNa ochA che. AvazyakatA pUrI thai zake che, icchA nahi. * cAha camArI : cAha camArI coraTI, sau nIcana kI nIca; maiM thA pUrana brahma yadi, cAha na hotI bIca. - rahIma * cAha tyAM Aha : jahAM cAha vahAM Aha hai, banIye beparavAha; cAha jinhoM kI miTa gai, ve zAhana ke zAha. OM AzAnuM Azcarya ! pelI madhamAkhI to phalonA sahAre madha banAve che, paNa A AzA nAmanI madhamAkhI to gajabanI che ! phUlo vinA ja madha banAvI de che. AzA kharekhara koi ajabanI sAMkaLa che. enAthI mANasa jyAM sudhI baMdhAyelo hoya tyAM sudhI doDyA ja kare, doDyA ja kare. paNa jyAM e sAMkaLa chUTI ke mANasa tarata ja sthira thai jAya ! AkAzagaMgA = 101 -
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzA nAmanI A devI adbhuta che ! enI sevA karo to e zoka Ape ane sevA karavAnuM choDI do to sukhanA DhagaleDhagalA Ape. AzA na hoya to... roga-zoka saMtApa se, bharA paDA saMsAra; jo AzA hotI na to, ho jAtA saMhAra. AzA ! keTaluM nacAvIza ? o AzA ! tuM mane keTaluM nacAvIza ? duSTa mANasone khuza karavA mATe meM temanA karkaza vAkyo sahana karyA che. aMdara huM raDato hato... chatAM te duSTone khuza karavA temanI sAthe hasato rahyo chuM. mArA para hasanArane paNa meM salAmo bharI che. o AzA ! haju kyAM sudhI nacAvIza ? - bhatRhari vairAgya zatakache zvAsa sudhI Aza : jaba taka sAMsA taba taka AzA AzA e ja ApadA : AzA so hI ApadA, sAMso sohI soga; kahe kabIra' kaise miTe, ye do jAlima roga ? A traNa parigraha : 1. karma parigraha 2. zarIra parigraha 3. upakaraNa parigraha - bhagavatI sUtra 18/7 | AkAzagaMgA * 102 bAhya-AMtara parigraha : bAhya parigraha : 1. kSetra : khetara vagere khulI jamIna. 2. vAstu : dukAna makAna Adi. 3. hiraNya : cAMdI. 4. suvarNa : sonuM. 5. dhana : dAgInA athavA rokaDA rUpiyA. 6. dhAnya : anAja. 7. dvipada : be pagavALA dAsa-dAsI Adi. 8. catuSpada : cAra pagavALA gAya bheMsa Adi. 9. kuSya : dhAtunA vAsaNo tathA anya gharavakharI, ka 14 AtyaMtara parigraha : 1. hAsya 2. rati 3. arati 4. bhaya 5. zoka 6. jugupsA 8. mAna 9. mAyA 10. lobha 11. strIveda 12. puruSaveda na AkAzagaMgA * 103 -
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ oha ! yAda AvyuM. e kaMjUsano AtmA tijorImAM che, tene UThAvI lAva o citragupta." traNeyane 50 hajAranI loTarI lAgI. eka : huM pAMca TakA garIbane ApIza. bIjo : huM pacAsa TakA maMdiramAM vAparIza. kaMjUsa trIjo : huM to badA ja rUpiyA poTalImAM bAMdhIne AkAzamAM uchALIne kahIza : bhagavAna tamane khape teTalA rUA. lai lejo . 13. napuMsaka veda 14. mithyAtva - bRhatkalpa bhASya-831 parigrahanA paryAyavAcI nAmo : mahecchA, pratibaMdha, lobhAtmA, bhAra, kalikaraMDa, anartha, agupti, tRSNA, Asakti, asaMtoSa. - prazna vyAkaraNa-5 parigrahanI siddhithI... aparigraha vratanI siddhi thavAthI mAnava potAnA pUrva janmone jANI zake che. - pAtaMjala yoga 2/39 pANIno glAsa = kroDonI saMpatti : kroDapati zeTha oTomeTika baMdha thatI moTI tijorImAM ghUsI. gayA. bhUlathI cAvI bahAra rahI gai. pANI ane AhAra vinA aMdara ane aMdara ja gUMgaLAine marI gayA. maratAM pahelA ciThThImAM lakhyuM : "atyAre jo mane koi pANIno eka glAsa ane eka roTalo Ape to huM tene mArI badhI ja saMpatti ApI dauM !' - A cIjo dhanathI nathI maLatI : AMkha, mukha, jJAna. nIrogitA, satsaMga, nidrA. AdhyAtmika zAMti, buddhi, baLa. [ 35. dAta ] vAkyomAM tAratamya : che 'Apa' jaghanya vAkya. che 'nathI' tenA karatAM paNa adhama vAkya. Cche 'lo' vAkyono rAjA. ce 'nathI ja joituM' vAkyomAM cakravartI. - terA-merA (4 prakAranA manuSya) : 2 adhama kahe che : merA so merA, terA bhI merA. Cche madhyama kahe che : merA so merA, terA so terA. che uttama kahe che : terA so terA aura merI bhI terA. # uttamottama kahe che : na kucha terA, na kucha merA, jaga kA yaha saba jhUTha jhamelA. (brahmajJa) | AkAzagaMgA * 105 | yamarAjajI ! e kaMjUsamAM to AtmA che ja nahi. zI rIte lAvuM ?' na AkAzagaMgA * 104 -
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ che tame kevA? kRpaNa ke udAra ? che tame na khAva ane bIjAne paNa na khAvA do to tame makhIcUsa cho. cche tame khAva paNa bIjAne na Apo to kaMjUsa cho. che tame khAva ane bIjAne paNa khavaDAvo to dAnI cho. cche tame na khAine bIjAne khavaDAvo to udAra cho. vAdaLa jevA ApanArA mANaso : che garaje paNa varase nahi, bole paNa Ape nahi. Cche garaje nahi paNa varase, bole nahi paNa Ape. che garaje paNa kharo ane varase paNa, bole ane Ape. che garaje paNa nahi ane varase paNa nahi, bole ya nahi ne Ape ya nahi. che dAna kyAre karazo ? taMdurastImAM kareluM dAna sonuM. mAMdagImAM kareluM dAna cAMdI. maratAM kareluM dAna tAMbuM. ane dAna ja na karavuM te loDhuM. (nA... loDhuM paNa nahi.) che hatheLImAM vALa kema nahi ? rAjA : "mArI hatheLImAM vALa kema nathI UgyA ?" maMtrI : "Apa eTaluM badhuM Apo cho ke te ghasAi gayA.' 'tArI hatheLImAM vALa kema nathI ?' 'letAM-letAM ghasAi gayA.' 'sabhAmAM beThelAonI hatheLImAM vALa kema nathI ?' kaMi nahi maLavAthI teo hAtha ghasatA ja rahI gayA.' AkAzagaMgA - 106 che dhana vRddhi zI rIte ? cka vyAjamAM dhana bevaDuM. Cche vepAramAM dhana cAra gaNuM. che kSetramAM dhana so gaNuM. che supAtramAM dhana anaMtagaNuM . kaliyugamAM dAna zreSTha : Cche satyayugamAM tapa. cza tretAyugamAM jJAna. Cche dvApara yugamAM yajJa. che kaliyugamAM dAna zreSTha che. - manusmRti kamAva ane Apo : so hAthe kamAva, hajAra hAthe Apo. - Rgvada ja Apo... Apo... Cche zraddhAthI ke azraddhAthI. che AbAdImAM ke garIbImAM . Cche premathI ke bhayathI. che lokalAjathI ke game te rIte paNa Apo. - taitarIya upaniSad ja na Apo : che yaza mATe na Apo. Cche bhayathI na Apo. che apakAra karanArane na Apo. na AkAzagaMgA * 10e |
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Cche nAca-gAnavALAne na Apo. bhAMDone na Apo. - mahAbhArata zAMti parva niSphaLa jAya che : Cche jUThathI yajJa che vismayathI tapa Cche sAdhuniMdAthI AyuSya che prazaMsAthI dAna - manusmRti A dAnanA bheda : 1. anukaMpA dAna 2. saMgraha dAna bhaya dAna 4. kAruNika dAna 5. lajajA dAna 6. gaurava dAna 7. adharma dAna 8. dharma dAna 9. kAhI dAna (huM dAna ApIza to te paNa karaze.) 10. kaMtati dAna (teNe mane ApeluM che mATe huM paNa ApuM.) - ThAzaMga - dAnanA traNa prakAra : 1. sAttvika: deza, kALa, pAtra jANIne "dAna e kartavya che' ema mAnIne apAya te. | AkAzagaMgA * 108 2. rAjasa: phlezapUrvaka, pratyupakAranI AzAthI, phaLanA uddezyathI apAya te. 3. tAmasa : ayogya deza-kALamAM, apAtrAmAM tiraskArapUrvaka nIcakArya mATe apAya te. - gItA a. 17 dharmarasa - dharmadAna : rasamAM dharmarasa zreSTha. dAnamAM dharmadAna zreSTha. dharmadAnanA traNa prakAra : 1. abhaya dAna 2. saMyati dAna 3. jJAna dAna - dhamma pada 4 tIrthakaroe zuM ApyuM? tIrthakaroe ApavAlAyaka badhuM ja ApyuM che. samyagu darzana jJAna ane cAritra e ja samagra dAna che. "Apo' kahetAM ja.. mane kaMika Apo" ATaluM bolatAM ja lajajA, dhI, kAMti, kIrti, zrI - e pAMceya devatA bhAgI jAya che. - zAkuMtala che marda : che pUro marda : Ape, paNa le nahi. che adha marda : le, paNa Ape nahi. | AkAzagaMgA * 109 |
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ A cAra prakAranA ApanArA : 1. khAbocIyA jevA : durjana : paga-vastra bagADe tevA. 2. taLAva jevA : sajjana : sAme caDIne mAMgo to nA na pADe. 3. nadI jevA : saMta : sAme caDIne ApavA jAya. 4. sAgara jevA : arihaMta : kadI khUTe ja nahi. (sAgaramAMthI vAdaLa bane, vAdaLamAMthI nadI-taLAva vagere bane. badhAnuM mULa sAgara che, tema badhA dAnanuM mULa sAgara jevA arihaMta che.) - supAtra dAna : che pRthvIno zaNagAra : puruSa. cche puruSano zaNagAra : lamI. che lakSmIno zaNagAra : dAna. Cche dAnano zaNagAra : supAtradAna. * * * [ 36. niMdA che cAra caMDALa : 1. janmathI caMDALa hoya te janmacaMDALa. 2. kAmathI caMDALa hoya te karmacaMDALa. 3. krodha karavAthI caMDALa jevo lAge te krodhacaMDALa, 4. niMdA karIne caMDALa bane te niMdAcaMDALa. - 2sAdhirAja : kahevAya che ke bhojananA cha rasomAM madhura rasa rAjA che. zRMgArAdi nava rasomAM 'zAMta rasa' rAjA che, paNa duniyA jotAM na AkAzagaMgA * 180 - ema lAge che badhA rasono cakravartI niMdAno rasa che. kAraNa ke - paDa rasa bhojanano tyAga karanArA paNa niMdAnA rasano tyAga karI zakatA nathI. A cena na paDe.. che kUtarAne bhasyA vinA cena na paDe. @ kavine kavitA lakhyA vinA cena na paDe. che vaktAne vyAkhyAna vinA cena na paDe. gavaiyAne gIta vinA cena na paDe. ce lekhakane lakhyA vinA cena na paDe. che vepArIne vepAra vinA cena na paDe. Cche jugArIne jugAra vinA cena na paDe. Cche dArUDiyAne dArU vinA cena na paDe. che tema nidakane niMdA vinA cena na paDe. sAvadhAna ! jo koi mANasa tamArI pAse AvIne bIjAnI niMdA karato hoya to tarata ja sAvadhAna thai jajo . kAraNa ke e mANasa bIjAnI pAse tamArI niMdA paNa karavAno ja. tame cAra-pAMca jaNa gappA mAratA hoya tyAM gayA cho ? zuM cAlatuM hoya che tyAM ? niMdAnA jAma bharI-bharIne pIvAtA hoya che. tame barAbara dhyAna rAkhazo to jaNAze ke pAMcamAMthI je cAlyo jAya che, bAkI rahelA cAra jaNA tenI ja niMdA karavAnuM zarU karI detA hoya che. to tamAre samajI levuM joie ke jo huM cAlyo jaiza to mArI gerahAjarImAM A loko mArI paNa niMdA karavAnA ja ! salAma A niMdakonI ToLIne ! tame jo DAhyA hazo to e ToLImAMthI avazya bhAgI chUTazo. na AkAzagaMgA * 181 |
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirguNanuM lakSaNa : che svazlAghA che paraniMdA niMdAno kIDo : niMdAnA kIDAno janma kAnamAM thAya che. teno uchera jIbha para thAya che. ke traNa AMgaLI tArI tarapha : bIjAnA doSa tarapha AMgaLI cIMdhanAra o abhAgI ! bAkInI traNa AMgaLIo tArI tarapha jhUkelI che - te tuM kema bhUlI jAya che ? (37. dhairya - utAvaLa niMdA karavI ja hoya to ? niMdA karavI ja hoya to potAnI karo. sAmo mANasa gALo Ape to paNa tene bhAMDazo nahi, niMdazo nahi. vijaya tamAro ja che. Avata gAlI eka hai, ulaTata hota aneka; kahe kabIra nahi ulaTIe, vahI eka kI eka. irSALuthI akaLAzo nahi : koi tamArI irSyA kare che ? akaLAzo nahi. A tamArI caDatInI nizAnI che. tamArI irSA karanAro tamane potAnAthI moTo gaNe che. irSALuthI akaLAzo nahi. teno nAza karavA mathazo nahi. tame zuM teno nAza karavAnA cho ? irSyA pote ja teno nAza karI nAkhaze. prasanna bano : koinI irSyA zA mATe ? bIjAnA sukhane ane guNane joi akaLAmaNa zA mATe ? jema khIlelA phUlane joine tame prasanna bano cho, tema bIjAnA sukho ane guNo joi prasanna bano. lakhIe chIe : bIjAnA durguNo ApaNe tAMbAnI pleTa para lakhIe chIe ane saguNo pANInI sapATI para lakhIe chIe. - zeksapIara be kAma : ApaNA be ja mukhya kAma che : 1. jIvatA prasiddha mANasanI niMdA karavI. 2. marI gayA pachI tenI prazaMsA karavI. | AkAzagaMgA * 182 | dhIraja na rAkho : Cche dharma karavAmAM . che karaja utAravAmAM . che kanyA ApavAmAM. Cche zatrutAnA ghAtamAM. che agni zamAvavAmAM . che roga dabAvavAmAM. * utAvaLa : Aga, jhera ke kAMTAno ilAja thai zake, paNa utAvaLathI karAyelA kArya badala pastAvAno koi ilAja nathI. na AkAzagaMgA * 183 -
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ . dhIre dhIre : che kaMthA : jUnuM vastra dhIre dhIre paherAya. che paMthA : mArga dhIre dhIre kapAya. che parvata : DuMgara para dhIre dhIre caDAya. 2 vidyA : dhIre dhIre bhaNAya (vidvAna thavAya).. che vitta : dhIre dhIre paisAdAra thai zakAya. ja "dhIraja dhIrajanI vAta karo cho... paNa kAMi enIye kAMi maryAdA kharI ke nahi? dhIrajathI cALaNImAM pANI bharI zakAya ?" 'hA... bharI zakAya. paNa pANI barapha banI jAya tyAM sudhI, tamArI dhIraja rahevI joie." svAmI rAmatIrthe kahyuM. * * * 38. guNa - doSa | - cha rAkSaso : ghuvaDa, rIMcha, kUtaro, cakravAka, garUDa ane gIdha - A cha rAkSasone naSTa karI nAkho. nahi to teo tamane naSTa karI nAkhaze, ema koika zAstramAM lakhyuM che. A vAtane barAbara samajIe. dhUvaDa mohanuM pratIka che. rIMcha dveSanuM pratIka che. kUtaro irSyA ane khuzAmatanuM pratIka che. cakravAka kAmanuM pratIka che. garUDa abhimAnanuM pratIka che. gIdha lobha (Asakti)nuM pratIka che. AkAzagaMgA * 184 / eTale moha, dveSa vagere cha rAkSasone mAravAnA che, ghuvaDa vagerene nahi, ema samajavAnuM che. ja ratnothI paNa mUlyavAna : mitratA, prema, zAMti, saMyama ane saMtoSa - A pAMcane ratnothI paNa adhika mUlyavAna gaNaje. ATha prakAranA puruSo : 1. Asanna dRSTi: kIDI, vAnara ke bALakanI jema najIkanuM (tAtkAlika banatuM) ja jonAra (vicAranAra). 2. dUra dRSTi : prauDha vyaktinI jema dUranuM vicAranAra. 3. rAga daiSTiH jenA para potAne prema che te putro, pati, jamAi, patnI vagerene (seMkaDo durguNo hovA chatAMya) jene khUba ja sArA lAge che. 4. teSa dRSTi : guNone paNa doSarUpe jonAra. 5. guNa dRSTi: mAtra guNane ja jonAra, gaMdhAtA kUtarInA klevaramAMthI paNa zrIkRSNanI jema sapheda dAMta jonAra. doSa dRSTi : mAtra doSane ja jonAra. jema kAgaDA, mAkhI vagere zarIranA suMdara bhAga choDI cAMdA para ja bese tema guNo choDI mAtra doSo ja jue te. 7. guNa-doSa dRSTi : koi lekhaka, kavi, vaktA ke tapasvInI prazaMsA karI pachI eka evo doSa batAve ke jethI badhA ja guNo dabAi jAya. Atma dRSTi: loko prazaMsA kare chatAM paNa potAnA doSo joine raDe. pelo mora joyo che ne? kahevAya che ke enA nRtya vakhate jonArA bhale prasanna thatA hoya, paNa te to potAnA paganI kadarUpatA joi raDato hoya che. | AkAzagaMgA * 185 |
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha doSathI mANasa barabAda : 1. atinidrA 2. parastrI gamana 3. anarthakArI kArya 4. jhagaDo 5. kharAba mitranI sobata 6. ati kaMjUsAi - dIrgha nikAya chetraNa sadguNa : 1. AzA 2. vizvAsa 3. dAna temAM paNa sarvazreSTha dAna. - bAIbala doSane nAno na samajo : Cche nAno kAMTo moTA pagane thaMbhAvI de. Cche nAnuM rajakaNa AMkhane baMdha karI de, che nAnI phoDakI zAMti harI le. nAnI cinagArI lAkho maNa ghAsa saLagAvI de. cche thoDIka khaTAza maNIbaMdha dUdha bagADI de. nAnuM kANuM moTI sTImara DUbADI de. Cche nAnI marmaghAta vAta moTo jhagaDo Ubho karI de. che nAno macchara moTA hAthIne UMco-nIco karI de. Cche nAnuM chidra moTA baMdhane toDI de. cha doSa choDo : 1. nidrA janmasthAna tuccha, paNa guNathI mahAna : che rezama kIDAthI Cche sonuM pattharathI che nIlakamala chANathI che kamala kAdavathI cka gorocana gAyathI cka motI chIpathI che kasturI mRganI nAbhithI che aMbara magarathI pedA thayelA che, chatAM guNathI pUjAya che. ja cAra kAraNe guNo naSTa thAya : 1. krodhathI 2. guNa sahana na thavAthI 3. akRtajJatAthI 4. mithyA dhAraNAthI | AkAzagaMgA * 18e + 2. taMdrA 3. bhaya 4. krodha 5. ALasa 6. vilaMba (pachIthI kAma karavAno svabhAva) - vidura nIti | AkAzagaMgA * 186
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAra kAraNe guNo pragaTe : 1. vidyAbhyAsathI 2. bIjAne anukULa banAvavA mATe 3. potAnuM kArya siddha karavA mATe 4. kRtajJatA pragaTa karavAthI - ThANaMga kakyuziyasanA pAMca saddaguNa : 1. jena : sadAcArI thavuM. 2. cuna ju : sAro vyavahAra, dilamAM dayA. 3. lI : sajajJAna, viveka, AtmavizvAsa. 4. te : imAnadArI, 5. bena : guNo para cIpakI rahevuM. cAra sahaja guNa : 1. udAratA 2. mIThI vANI 3. dhIratA 4. aucityanuM jJAna - cANakya nIti tera mAnasika guNo : 1. udAratA : bIjAne potAnAmAM samAvI zake. 2. anukaraNa priyatA : mahApuruSomAMthI guNa le. 3. AkRti jJAna : bIjAne oLakhI zake. 4. vyavasthA jJAna : Ayojana karI zake. 5. avalokana guNa : navI navI cIjonuM jJAna pAmI zake. 6. prasAda guNa : bIjAne saraLatAthI sudhArI zake. AkAzagaMgA * 188 | 7. itihAsa guNa : bhUtakALamAMthI bodha lai zake. 8. gaNita jJAna : ekAgratA vadhArI zake. 9. samaya jJAna : samayano sadupayoga karI zake. 10. vastRtva jJAna : AkarSaNa zakti maLI zake. 11. svara jJAna : nikaTa bhaviSyanI jANakArI maLI zake. 12. tulanA zakti : samAlocanA karI zake. 13. saujanya guNa : vinaya, viveka, sabhyatA keLavI zake. nAnI cIjanuM mahattva : che nAno aMkuza hAthIne niyaMtrita karI zake. Cche nAno dIpaka ghora aMdhakArane bhedI zake. che nAno vaja moTA parvatane toDI zake. che nAnuM ratna lAkhopati banAvI zake. cche nAno maMtra devatAne kheMcI zake. Cche nAno yaMtra kalAko bacAvI Ape. che nAnI soya moTA bene joDI Ape. & thoDuMka amRta behozI dUra karI de. che nAnI kavitA moTI sabhAne stabdha banAvI de. che nAno guNa paNa mahAna banAvI de. ka bhUSaNa samAM ATha guNo : 1. buddhi 2. kulInatA 3. indriya saMyama 4. jJAna 5. mitabhASaNa 6. dAna na AkAzagaMgA * 189 -
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. krUratA 8. kRtajJatA * pazuomAM paNa guNo zodho : siMhathI eka : nAnuM moTuM koi paNa kAma pUrA prayatnathI karavuM. - bagalAthI eka : deza, kALa, baLane anusAre indriya saMyama karI kAma karavuM. - kUkaDAthI cAra H jaldI UThavuM. 1. 2. yuddha mATe taiyAra karavuM. 3. bhAione hisso Apavo. 4. AkramaNa karI bhojana karavuM. - kAgaDAthI pAMca 1. gupta maithuna 2. sAvadhAnI 3. 4. 5. avizvAsa kUtarAthI cha H 1. ghaNuM khAI zakavuM. 2. thoDAmAM paNa saMtoSa. 3. sukhethI sUvuM. jaldI jAgavuM. - viduranIti dhRSTatA samaya para saMgraha 4. 5. mAlikanI vaphAdArIpUrvaka bhakti karavI. 6. bahAdUrI. AkAzagaMgA * 190 - D gadheDAthI traNa : 1. thAkavA chatAM bhAra upADavo. 2. ThaMDI-garamInI paravA nahi karavI. 3. sadA saMtoSI rahevuM. * pAMcamA ArAnA pAMca 'mahAna guNo' : 1. sevakajana vatsala : rAga-dveSAdi anAdinA amArA sevako che. emane ame zI rIte kADhIe ? zaraNAgata vatsala mANasa kadI zaraNe AvelAne kADhI mUke ? 2. acalacitta : mithyAtvAdi mAnyatAmAM saMpUrNa daMDha rahenArA chIe. e to indrabhUti gautama vagere bhoLA hatA eTale pharI gayA. . . bAkI ame evA kAcA-pocA nathI ke pharI jaie ! 3. nirlobhI : juo to kharA ! avaMtI sukumAla, zAlibhadra vagere keTalA lobhI hatA ? pAse ghaNuM hovA chatAM haju ghaNuM meLavavAnI lAlasA choDI zakyA nahi. ame to khUba ja saMtoSI chIe. pAMca-pacIsa lAkha maLI jAya eTale bahu thayuM ! saMtoSa ! 4. udAra : cothA ArAnA loko to bahu kaMjUsa ! kamAyeluM jarAya choDe nahi ! ame to khUba ja udAra ! game teTalo tapa tyAga kamAyelo hoya, paNa kSaNavAra krodha karIne javA daie chIe. ciMtA zI ? pharI kamAi laizuM ! 5. sAhasika : cothA ArAnA loko keTalA bIkaNa ? mRtyu, roga, parAjaya, Athamato sUraja, gharaDo mANasa ke karamAyeluM phUla - AvA sAdA nimittothI gabharAine AkAzagaMgA - 191 |
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIkSA lai letA. ame to khUba majabUta ! gajavelanI chAtInA ! peparomAM roja hajAronI hatyA vAMcIe chIe. rUMvADuM ye pharakatuM nathI. sAce ja moharAjA A saMsAra-nagaramAMthI nirguNI ane tophAnI (mahAvIra, zAlibhadra jevA) lokone kADhI mUke che. paNa amane na kADhe... kAraNa ke ame to parama 'sadguNI' chIe. *** 39. ka * ATha karaNa : 1. baMdhana karaNa 2. saMkrama karaNa 3. urdUrtanA karaNa 4. apavartanA karaNa 5. 6. upazamana karaNa udIraNA karaNa 3. nitRttI karaNa 8. nikAcita karaNa * karmanA upakAra : karma AmaMtraNa Ape che, tene ja coMTe che, bIjAne nahi ja. baMdhAyA pachI tarata udayamAM AvatA nathI. abAdhAkALa pUro thAya tyAM sudhI zAMta rahe che. jyAre udayamAM Ave che tyAre kapALamAM lakhatA nathI ke tame pUrvabhavamAM koinuM gaLuM dabAvyuM hatuM mATe kensara thayuM che. AkAzagaMgA - 192 - C> te ekadama nyAyI che. nAno paNa sArA kArya kare to mahAna banAvI de. (saMgama jevA bharavADane zAlibhadra banAvI de) moTA paNa jo khoTuM kare to choDe nahi. (mahAvIrasvAmI jevAne paNa choDyA nathI.) * eka vArtAmAM ATha karma : jJAnacaMdajI darzana karavA gayA. rastAmAM vedanA UpaDI. sAme AvelA mohanabhAie kuzaLatA pUchI tyAre teNe vihvaLa thai javAba Apyo : 'AyuSya khUTatuM jaNAya che.' are... ema nA bolazo, bhagavAnanuM nAma lo. gotradevInI pUjA karo. tamArA aMtarAya dUra thaze.' *** 40. syAdvAda * tara... tara... tarakata... vRkSa para beTheluM paMkhI bolatuM hatuM : tara... tara... tarakata... nIce beThelA dareka lokoe temAM potAno abhiprAya sAMbhaLyo. musalamAne kahyuM : A paMkhI bole cheH allA ! terI kudarata... ! khristIe kahyuM : nahi... A to bole che H isu ! terI araja ! gAMdhIvAdIe kahyuM : mane to saMbhaLAya che H carakho puNI camarakha... ! pahelavAne kahyuM : A paMkhI to mArI ja vAta karI rahyuM che. e bole che : daMDa magadaLa kasarata. vepArI bolyo : khoTI vAta ! A to mArA vepAranI ja vAta che. sAMbhaLo : haldI miraca adarakha ! AkAzagaMgA 193 -
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhakta bolyo : mane to AmAM prabhunuM guMjana saMbhaLAya che : rAma sItA dazaratha... ! jevI daSTi tevI sRSTi ! ka guNadarzI - doSadarzI : Cche guNadarzI : vAha ! gulAba kevuM sugaMdhI che ! Cche doSadarzI : hAya ! hAya ! gulAbamAM paNa kAMTA ? tilakadhArI dharmiSThane dArU pIto joi doSadarzI bolyo : arere... have to dhArmika loko paNa dArU pItA thai gayA ! guNadarzI : vAha ! have to zarAbI loko paNa dharmanA mArge vaLatA lAge che ! ghoDAnuM citra ulTAvo : doDatA ghoDAnuM citra ulTAvo. eTale ke ghoDAnuM moTuM DAbethI jamaNI tarapha rAkho. zuM pharaka paDyo? pahelA ghoDo AgaLa dhapI rahelo dekhAto hato, have ghoDo pIchehaTha karI rahelo dekhAya che. ja dhArmika pustakane joi... che dhArmika bolyo : A amAruM pUjanIya zAstra che. 8 buddhivAdI bolyo : A pustaka che. cche radIvALo bolyo : A doDha kilonI pastI che. che bakarI bolI : koi na jue to huM Ane khAi jAuM ! che Udhai bolI : A to amAro khorAka che ! jevI jenI daSTi ! pANIthI artho bharelo glAsa joi... che nirAzAvAdI : hAya... hAya... ardhA glAsa to khAlI che. Cche AzAvAdI : are... vAha ! ardho glAsa bharelo che. na AkAzagaMgA * 194 | nadI kinAre rUpavatI alaMkRta strInuM maDaduM joi... yogI : arere... kevo anitya saMsAra che? jayAM bharabapore sUryAsta thAya che. yauvanamAM ja mota Ave che. che kAmI: A jo jIvatI hota to hamaNA ja ene pakaDIne... che cora : loko atyAre na hota to huM AnA zarIra para eka paNa ghareNuM rahevA deta nahi. che kAgaDo : cAlo... ApaNe sAthe maLIne mijabAnI UDAvIe. kA... kA... kA... virodhI uktio : che sadA satya bolo : apriya lAge to satya paNa na bolo. che ahiMsA paramo dharma : ApatkAle maryAdA nAsti. che bole tenA bora vaheMcAya : mauna sarvArtha sAdhanam. che ati sarvatra varjayet : adhikasya adhika phalam. kyAre kai uktino prayoga karavo temAM ja kartavyanI kasoTI che. darzanano udbhava : che bauddha darzana Rju sUtra nayathI cche vedAMta-sAMkhya saMgraha nayathI # vaizeSika naiyAyika zabdanathI. - upA. yazovijayajI kRta adhyAtmasAra ka sapta bhaMgI : eka mANasa paisA levA gayo che, te vicAre che : 1. paisA hoi zake. (syAd asti) 2. na paNa hoi zake. (sAdU nAsti) AkAzagaMgA * 195E
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. koi paNa zake, na paNa hoi zake. (syA asti-nAsti) 4. kAMi kahevAya nahi. (syAd avaktavyameva) 5. hoi paNa zake, kAMi kahevAya nahi. (sAduM asti avaktavyameva) 6. na paNa hoi zake, kAMI kahevAya nahi. (yAda nAsti avaktavyameva). 7. hoi zake. na paNa hoi zake. kAMi kahevAya nahi. | (syAd asti nAsti avaktavyameva) eka mUrtinA traNa rUpa : judA-judA traNa dvArathI maMdiramAM praveza karI traNe jaNa paraspara jhagaDavA lAgyA. eka kahe : A brahmAnuM maMdira che. bIjo kahe : A viSNunuM maMdira che. trIjo kahe : A mahezanuM maMdira che. carcA ekadama vadhI paDI. A sAMbhaLI pUjArIe hasatAM hasatAM kahyuM : mahAnubhAvo ! tame traNeya sAcA cho. zilpInI kArIgarIthI traNeya daravAje eka ja mUrtinA judA-judA rUpa dekhAya che. hakIkatamAM eka ja mUrti che. tame vyartha vivAda nA karo. traNeya bAju tapAsIne joI lo. tema karatAM tarata ja vivAda zAMta thai gayo. drAkSanA zabda bhedathI vivAda : TrenamAM judI judI bhASAvALA cAra jaNa beTA hatA. darekane drAkSa khAvAnI icchA thai. Arabe kahyuM : "enaba'. turkastAnIe kahyuM : 'ujama'. aMgreje kahyuM : "gresa'. hindustAnIe kahyuM : 'nahi hameM aMgUra khAnA hai'. sau pota-potAnI khAvAnI icchA vyakta karatA rahyA ane bIjAnI vAtanuM khaMDana karatA rahyA, paNa sTezana AvatAM jayAre drAkSa joi tyAre badhA ja ekIsAthe bolI na AkAzagaMgA * 196 | UDyA : hA... e ja e ja ! zabdanA bhedathI padArthamAM koi pharaka paDato nathI. nizcaya-vyavahArathI samakakSI ArAdhanA choDazo nahi. vyavahAra nahi mAno to tIrthano uccheda thai jaze. nizcaya nahi mAno to tattvano uccheda thai jaze. A sAta nayo : 1. naigama 2. saMgraha 3. vyavahAra * jusUtra 5. zabda 6. samabhirUDha 7. evaMbhUta - ThAzaMga 7/552 * * * 41. sarve A sAhasa pramANe siddhi : siMhanI guphAmAM mANasa jAya to hAthInA kuMbhasthaLanA motI maLe. ziyALanI guphAmAM jAya to vAcharaDAnA pUMchaDA ane gadheDAnA cAmaDA ja maLe. paNa siMhanI guphAmAM pravezavAnI hiMmata joie. sAhasa moTuM tema inAma paNa moTuM ! marajIvo banIne mANasa jo sAgaranA taLIye jAya to motI maLe, kinAre to zaMkhalA ane chIpalA ja maLe ! AkAzagaMgA * 190 -
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ * saMkaTomAM kUdI paDo : - motI sapATI para maLatA nathI. sUryakAMta maNi aMdhArAmAM jhaLakatuM nathI. cakamaka patthara pocI vastunA gharSaNathI cinagArI pheMkatuM nathI. saphaLatA saraLatAthI maLatI nathI. ghora saMkaTomAM kUdI paDo. - niSphaLatAthI Daro nahi. anyAyathI pIsAyelA manane becena banavA do. to ja tamArI aMdara Aga pedA thaze. * jIvana - eka yuddha : jIvana ko kisane pahicAnA ? yuddha jahAM hai jIvita rahenA, aura saMdhi hI hai mara jAnA. * cAra zUra puruSo : 1. kSamAzUra : arihaMta. 2. tapa:zUra : aNagAra. 3. dAnazUra : vaizravaNa. 4. yuddhazUra : vAsudeva - sAvara - ThANaMga 4/3/317 * kavi gaMga ane teno putra : akabare kavi gaMgane "so hI Aza karo akabarakI'nI samasyApUrti karavA ApI. khumArIthI thanaganatA kavi gaMge samasyApUrti karatAM kahyuM : "jinako hari kI paratIta nahi, so - AkAzagaMgA 0 198 - hI Aza karo akabarakI." ATalethI na aTakatAM akabaranA gAla para jANe tamAco mAratAM kahyuM : akabara be akabara ! narAMhaMdA nara; ke ho jA merI strI, ke hojA merA vara. (eka hAtha meM ghoDA, eka hAtha meM khara; kahanA hai so kaha diyA, aba karanA hai so kara.) ane khIjAyelA akabare kavi gaMgane hAthIne pagataLe chUMdAvI nAkhyo. A vAtanA samAcAra jyAre tenA putrane ApavAmAM AvyA tyAre teNe kahyuM : 'devonA darabAramAM piMgale chaMda banAvIne saMbhaLAvyo, paNa koine teno artha na AvaDatAM nArade kahyuM : atyAre pRthvIloka para AvA arthano jANanAra ekamAtra gaMga kavi che, tene ahIM bolAvIe to artha samajAya ane tarata ja bhagavAne gaMgane devalokanA darabAramAM bolAvavA gaNeza (hAthI)ne mokalyA !' A sAMbhaLI loko stabdha thai gayA. kevI khumArI ? *** 42. sAra * sAramAM sAra H asAra saMsAramAM sAra zuM ? 'jinazAsana' vizALa jinazAsanamAM sAra zuM ? 'siddhacakra' siddhacakramAM sAra zuM ? 'navapada' AkAzagaMgA - 199 -
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ navapadamAM sAra zuM ? 'arihaMta' arihaMtamAM sAra zuM ? 'karUNA' * cAra zAstrano sAra : 1. AyurvedazAstrano sAra : pahelAnuM khAdheluM pacyA pachI ja jo. 2. dharmazAstrano sAra : prANImAtra para karUNAbhAva rAkho. 3. arthazAstrano sAra : kyAMya vizvAsamAM rahezo nahi. 4. kAmazAstrano sAra : strIo para komaLa raho. * lai lo : - viSamAMthI paNa amRta lai lo. - bALaka pAsethI paNa sArI vAta lai lo. zatru pAsethI paNa sAruM AcaraNa zIkhI lo. ukaraDAmAMthI paNa sonuM lai lo. * lai lo : chAsamAMthI mAkhaNa. kAdavamAMthI kamaLa. samudramAMthI amRta. vAMsamAMthI motI. mATImAMthI sonuM. phUlamAMthI sugaMdha. vRkSamAMthI phaLa. AkAzagaMgA - 200 - manu smRti - phaLamAMthI rasa. >> dehamAMthI dharma. * bALaka janme che tyAre : bALaka janme tyAre raDatAM-raDatAM bole che : A... A... A... pachI e bole che : U... U... U... moTo thAya pachI bole che : ma... ma... ma... A + U + ma = om dharatI para janma leto bALaka jANe kahe che : 'om'. o jIvana ! huM tAro svIkAra karuM chuM. 'om' eTale hA, svIkAra. * bALakanA cha guNa : komaLatA vinoda priyatA 1. 2. 3. 4. *** 43. bALaka 5. 6. jijJAsAvRti * Adarza bALako : anukaraNa priyatA caMcaLatA svataMtratA bhakta bALaka : nAgaketu, dhruva, prahlAda, zukadeva, mIrAM. gurubhakta bALaka : vajramuni, manakamuni, arjuna, ekalavya. mA-bApanA bhakta : gaNeza, rAma, bhISma, zravaNa, yazovijayajI, hemacaMdrasUrijI. AkAzagaMgA - 201
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ deza ane kALa jeTalA naDatA nathI, teTaluM mana naDe che. mana sudharyuM eTale zakti-saMyoga-sAmagrI-dezakALa badhuM ja sudharyuM, AtmA tathA bhava paNa sudharyA ! 45, bhaya | che vIra bALaka lava-kuza, abhimanyu, pratApa, durgAdAsa. che imAnadAra bALaka : gopAlakRSNa gokhale. che satyavAdI bALaka : sokreTIsa, nepoliyana. che balidAna ApanAra : goviMdasiMhanA putra. meghAvI bALakaH abhayakumAra, rohaka, vaja, cAMgadeva (hemacaMdrasUrijI), jasavaMta (yazovijayajI), bappabhaTTasUri, bIrabala, izvaracaMdra, vidyAsAgara, subhASacaMdra bojha, bhAratendu harizcaMdra. che bALakanA cAra doSa : 1. raDavuM 2. laDavuM 3. rakhaDavuM 4. bIjAnI phariyAda karavI. 44. mata ja bhaya ane utsAha : duHkhanA vargamAM je sthAna bhayanuM AnaMdanA vargamAM te ja sthAna utsAhanuM. che badhe ja bhaya : cche bhogamAM rogano. cche sukhamAM kSayano. che sattAmAM bhraSTa thavAno. cche paisAmAM sarakAra Adino. che kIrtimAM niMdAno. & rUpamAM ghaDapaNano. cche dehamAM mRtyuno. cka zAstramAM vAdano. guNamAM durjanono. Cche zeThamAM majUrono. Cche majUromAM zeThano. che sAdhanAmAM vidanano. che udyamamAM pramAdano. # tapamAM krodhano. AkAzagaMgA * 203F >> mana ane bALaka : che ajJAna : hitAhita na samaje. che nAdAna : nA kahIe to kare. kahIe to na kare. >> caMcaLa : vAMdarAnI jema satata kUdAkUda cAlu. kazuM naDe che? jeTalI vAta azaktinI naDatI nathI. jeTalA kaparA saMyogo naDatA nathI. jeTalo sAmagrIno abhAva naDato nathI. AkAzagaMgA * 202 /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyAmAM niMdAno. jJAnamAM abhimAnano. - AhAramAM ajIrNano. vijayamAM zatruno. *** 46. duHkha * agnimAM jhaLake te sonuM ! samAje tamAro tiraskAra karyo ? zAsakoe tamane kaDaka zikSA karI ? parivAre tamArI upekSA karI ? strIe tamAro anAdara karyo ? ciMtA nA karo. samAjathI tiraskRta thayelA keTalAya loko tattvadraSTA thAya che. zAsakothI tiraskRta thayelA keTalAya loko krAMtikArI thayA che. parivArathI upekSita thayelA keTalAya loko mahAtmA thayA che. strIthI anAdara pAmelA keTalAya vairAgI thayA che. jo tamArAmAM sattva haze to muzkelIthI gabharAvAnI koi jarUra nathI. dareka muzkelI tamArI pragatinuM navuM dvAra kholanArI banaze. mArgamAM Avelo dareka patthara tamArA mATe pagathiyuM banaze. muzkelI to vaMToLa jevI che. jo tame dIvA jevA kAyara hazo to tamane bujhavI nAkhaze ane jo tame dAvAnaLa jevA pracaMDa hazo to tamane vadhu majabUta banAvaze. muzkelI to Aga jevI che. tame kathIra hazo to tamane bALI nAkhaze ane tame kaMcana hazo to vadhu camakAvaze. - AkAzagaMgA * 204 - * pratikULa paristhitimAM... paristhiti pratikULa che ema samajIne besI na raho. muzkelIbharyA saMyogomAMthI paNa mArga kADhanArA mAnavone juo. puNIo garIba hato chatAM adbhuta sAmAyikano ArAdhaka thayo. bhImo kuMDalIo nirdhana hato chatAM ajoDa dAnI thayo. aimuttA nAnA hatA chatAM kevaLI banI gayA. metArya Adi munio jIvaleNa kaSTamAM hatA chatAM kevaLI thayA. bhautika duniyAmAM paNa juo... AMdhaLAM homare prakhyAta mahAkAvya racyuM. totaDo DemosthanIjha duniyAno prabhAvazALI vaktA thayo. AMdhaLI-baherI-mUMgI helanakelara pIeca.DI. thai vizvavikhyAta lekhikA thai. page lakavo chatAM rUDolpha olimpika ramatamAM traNa golDa meDala meLavyA. ThoTha pANini mahAn vaiyAkaraNI banyo. baphelono speliMga nahi lakhI zakanAra mohana 'gAMdhIjI' thayo. bacapaNamAM DaphoLa gaNAtA eDisana-AinsTAina Adi mahAna vaijJAnika banyA. bahero bIthovana mahAna saMgItazAstra racayitA banyo. garIba liMkana amerikAno pramukha banyo. AdhyAtmika vizvamAM ke bhautika vizvamAM saphaLatA mATenuM eka ja sUtra che : hiMmata hAro nahi. prayatna cAlu ja rAkho. kalpanA doDAvavAthI mananI zakti naSTa thAya che. jyAre Adarza-sevanathI zaktino saMcAra thAya che. AkAzagaMgA - 205 -
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ du:khamAM oLakhAya : che mitra che svajana che potAnI buddhi duHkha kone vadhu Ave ? grahaNa graha, nakSatra, tArA ke caudasanA caMdranuM nahi. paNa pUrNimAnA caMdranuM ja thAya. moTA du:kha mahApuruSone ja Ave, nAnAne nahi. duHkha - pApa : duHkhanA udayamAM duzmana paNa dosta bane. pApanA udayamAM dosta paNa duzmana bane. bhayaMkara duHkho paNa ahIM ja rahI jAya. pApo bhavAMtaramAM paNa sAthe cAle. [ 47. mahetA duHkha Aga che. tame kathIra cho ke kaMcana ? duHkha zilpI che. tame mATI cho ke patthara ? du:kha dharatI che. tame bI cho ke kAMkarA ? du:kha kuMbhAra che. tame retI cho ke mATI ? jo tame suvarNa cho to duHkhanI AgathI tamAre gabharAvAnI koi jarUra nathI. AgathI kathIra Dare... kaMcanane zAno Dara? tame jo ArasanA patthara cho to du:khanA zilpIthI DaravAnI koi jarUra nathI. TAMkaNAthI mATInuM DhekuM Dare, Arasane zAno Dara? tame jo bI cho to du:khanI dharatImAM pravezathI DaravAnI koi jarUra nathI. kAraNa ke dharatImAM paDelo kAMkaro aMdarane aMdara paDyo rahe.. paNa bI to gheghUra vRkSa banIne bahAra Ave ! tame jo mATI cho to duHkhanA kuMbhArathI DaravAnI koI jarUra nathI... e tamArAmAMthI navI-navI DijhAinanA ghaDA banAvaze ! duHkhanA traNa upakAra : 1. prabhunuM smaraNa (bhakti). 2. svanI zuddhi (zuddhi). 3. jIvo pratye hamadardI (maitrI). | AkAzagaMgA * 206 | ja moTA kema thavAya ? bIjAmAM vizvAsa pedA karAvI vadhAre kAma karAvavAthI, kAma karyA pachI ahaMkAra na karavAthI, bIjAnI saphaLatA joi Azcarya na pAmavAthI. mahAnatAnA vighAtaka cha doSa : 1. ALasa 2. strI moha 3. mAMdagI 4. janmabhUmino prema 5. saMtoSa 6. bhaya - hitopadeza na AkAzagaMgA * 200
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ * mahAtmA : C> hAthamAM supAtra dAna. mastakamAM gurunA AzIrvAda. mukhamAM satyavacana. bhujAmAM parAkrama. hRdayamAM pavitra bhAvanA. kAnomAM zAstra zravaNa. * moTAnI vAta nyArI ! gAyanuM dUdha bIje divase dahIM banI jAya athavA to bagaDI jAya, paNa kSIrasamudranuM dUdha Aja sudhI emane ema paDyuM che. koi vikAra nahi, bagADa nahi. moTAmAM vikAra na hoi zake mArA bhAi ! OM bhamatI nArI... *** 48. tArI bhamato rAjA pUjAya. bhamato vidvAna pUjAya. bhamato yogI pUjAya. paNa bhamatI nArI naSTa thai jAya. * strInA cha dUSaNo : 1. madirA pAna 2. duSTano saMparka 3. patino viraha AkAzagaMgA 6 208 - 4. ghera ghera bhaTakavuM 5. samaya vinA sUvuM 6. para gharamAM rahevuM. A cha nimitto strIone bagADanArA che. * AnuM nAma nArI : pati mATe caritra. - putro mATe mamatA. samAja mATe zIla. vizva mATe dayA. jIva mAtra mATe karuNA. AnuM nAma 'nArI'. * strIno nazo : - ramaNa maharSi lakSmIno saMgraha karo to nazo caDe. zarAba pIo to nazo caDe. paNa strIne to juo to paNa nazo caDe. * caMcaLa nArI : rAjA caMcala hoya, cUpa kara zahara basAve; paMDita caMcala hoya, sabhA bIca jJAna suNAve. hAthI caMcala hoya, sUMDa sUM camara jhulAve; ghoDo caMcala hoya, phera medAna dikhAve. e cArUM caMcala bhalA, rAjA, paMDita, gaja turI; 'vetAla' kahe vikrama suno, nArI caMcala ati burI. AkAzagaMgA * 209 -
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ * puruSothI strIone AhArAdi... puruSonI apekSAe strIono AhAra bamaNo, lajjA cAra gaNI, sAhasa cha gaNo ane kAma ATha gaNo kahelo che. - cANakya nIti 1/17 * abalA ! tAruM jIvana ! abalA jIvana ! hAya ! tumhArI yahI kahAnI; AMcala meM hai dUdha bharA, AMkho meM pAnI. * kUvaDa nArI : maiM pUravako jAtA huM to vaha pazcima ko pAMva UThAtI hai, maiM nIma jise kahatA hUM, vaha Ama use batalAtI hai; pairoM kI jUtI pagaDI para, apanA adhikAra jamAtI hai, ardhAMginI kAhe kI hai, sarvAMginI bananA cAhatI hai. * pati bina sUnI kAminI : zazI bina sUnI raina, jJAna bina hirado sUno; kula sUno bina pUta, patra bina taruvara sUno. gaja sUno bina daMta, salila bina sAgara sUno; dvija sUno bina veda, vAsa bina pupa ju sUno. - maithilIzaraNa gupta harinAma bhajana bina saMta, arU ghaTA zUnya bina dAminI; 'vetAla' kahe vikrama suno, pati bina sUnI kAminI, strInuM rUpa kayuM ? - koyalane avAja e ja rUpa che. kadarUpAne vidyA e ja rUpa che. - AkAzagaMgA 0 210 - * tapasvIne kSamA e ja rUpa che. strIne pativratApaNuM e ja rUpa che. * pativratA : kAryamAM dAsI, ratimAM raMbhA, bhojanamAM mAtA, duHkhamAM maMtrI AnuM nAma pativratA strI. cANakyanIti 3/9 56. sRSTi. 47/56 *** 'dAMpatya sukha' para pravacana ApI rahelA mahilAne koike kahyuM : 'tamArA ghare Aga lAgI che.' kaMi vAMdho nahi. vImo utarAvelo che.' 'temAM tamArA pati paNa che.' 'temano paNa vImo utarAvelo che. DonTa varI.' *** eka karatAM vadhu patnI zA mATe na karI zakAya ? Avo kAyado kema ? 'pahelA eka patnI karI to juo. pachI badhuM samajAi jaze.' *** dArUDiyA patine sudhAravA DAkaNanA veSamAM chUpAine galImAM rahelI patnIe hI... hI... karatAM pelAe pUchyuM : 'tuM koNa ?' 'huM DAkaNa.' 'acchA... to to mArI patnInI bena ja lAge che.' *** AkAzagaMgA - 211
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49. lokasaMjJA jeTaluM jIvana sAruM teTalA virodhIo vadhAre. UMcuM jozo to loko kaheze : abhimAnI che. nIcuM jozo to kaheze : kAMi joto ja nathI. AMkho baMdha karazo to kaheze : bhajana-kIrtananuM nATaka kare che. AMkho phoDI nAkhazo to kaheze : joyuM? karelA bhogavavA ja paDe. A duniyA rIjhavI na zakAya : are mahAtmA ! pUrva dizA tarapha paga kema karyA che? e dizAmAM to kAzI jevuM pavitra tIrtha che.' mahAtmAe pazcima tarapha paga karatAM bIjA e kahyuM : "are bAvAjI ! kaMika samajo to kharA... pazcimamAM to dvArakA jevuM mahAna tIrtha che.' mahAtmAe uttara tarapha paga karatAM trIjAe kahyuM : 'bAvAjI... ! tamane ATalIye khabara nathI ke uttara dizAmAM to badrinArAyaNa che ?' dakSiNa tarapha paga karatAM cothAe kahyuM : "aya... jogI...! kaMika vicAro. dakSiNamAM to rAmezvaram nAmanuM ati pavitra tIrtha che. te tarapha paga karAya ?' mahAtmAjI UbhA thai jatAM pAMcamAe kahyuM : "are... are... tame A zuM karo cho ? nIce to zeSa bhagavAna che.' have mahAtmAe mAthuM nIce ane paga upara (zIrSAsana) karatAM chaThThAe kahyuM : "bAvAjI ! A zuM mAMDyuM che ? upara to vaikuMTha che. kaMika to vicAro." na AkAzagaMgA * 212 + akaLAi gayelA mahAtmAjIne satya samajAyuM : duniyAne kadI rAjI karI zakAya nahi. tame game te karo, paNa e kaMika to doSa zodhI ja kADhaze. tame jo cUpa rahezo to duniyA kaheze : joyo A birAdara? kevo mIMDho che ? tame jo bahu bola-bola karazo to kaheze : A baMdAne kaMi kAma ja nathI. Akho divasa bakavAsa cAlu ne cAlu ! tame jo mitabhASI banazo to paNa duniyA kaheze : sAvadhAna ! A mANasa bahu ja dhUrta che. enI pAse bolavA gayA to phasAyA samajo . dekhAdekhI : kahevAya che ke iMglenDanA rAjAne gaLe kaMThamALAno roga thayo. kaMTha kharAba na dekhAya mATe DaoNkaTare sarasa laTakato paTTo bAMdhI Apyo. rAjAno paTTo joi bIjAe paNa tenuM anukaraNa karyuM ane TAinI phezana nIkaLI paDI ! dekhAdekhI te AnuM nAma ! ( 50. nIti] A traNa duHkhanA mULa : 1. ahaMkAra 2. aMdhakAra 3. adhikAra pAMca sAthe yuddha karo : 1. dehanA roga 2. mananA ajJAna | AkAzagaMgA * 213
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. dehanI vAsanAo 4. zaheranA rAjadroho 5. kuTuMbanA kalezo sAthe - pAyathAgorasa duzamano banAvavAnI saraLa rIto ! 1. koine binajarUrI zikhAmaNa Apo. 2. sAmI vyaktino dRSTikoNa samajayA vinA ja moTA avAje bUmAbUma karI mUko. 3. kaDavI TIkAo karavAnI eka paNa taka jatI karazo nahi. 4. dhAradAra ane marmavedI satya bolo. 5. doDha DahApaNa karavAnuM to kadIye cUkazo nahi. 6. koi divase koinI pUrI vAta to sAMbhaLazo ja nahi. 7. potAnI jAta sivAya koine mahattva Apazo nahi. 8. potAnA svArtha sivAya koineya AgaLa karazo nahi. 9. bIjAnI prazaMsA bhUle-cUke paNa karazo nahi ane chellI vAta... kAnamAM kahI dauM ? potAnI prazaMsA karavAno eka paNa avasara choDazo nahi. jo tame AvuM karatA rahezo to tamArA duzmanonI saMkhyA vadhatI ja raheze. tamAruM jIvana asatya, aziva ane asuMdaraMthI bharyuM-bharyuM thai jaze. pelI naraka to koNe joi che ? paNa tamane to ahIM ja narakanA pratyakSa darzana thaze ! are ! tamAruM jIvana ja naraka banI jaze ! A amArA AgamanathI teo bhAgI jAya che... jaMgalamAM jatA koi mANasane cAra strIo maLI. emanA nAmo hatA : buddhi, lajajA, hiMmata ane taMdurastI. | AkAzagaMgA * 214 - mANase pUchyuM : 'tame kyAM raho cho ?" ame cAreya kramazaH magaja, AMkha, hRdaya ane peTamAM rahIe chIe." javAba sAMbhaLIne te AgaLa cAlyo tyAre tene cAra puruSa maLyA. temanA nAma hatA : krodha, lobha, bhaya ane roga. mANase pUchyuM : 'tame kyAM raho cho ?' ame cAreya kramaza: magaja, AMkha, hRdaya ane peTamAM rahIe chIe." are ! tyAM to pelI strIo rahe che !' 'tamArI vAta kharI... paNa amAruM Agamana thatAM ja teo ghara choDIne bhAgI jAya che." krodhathI buddhi, lobhathI lajajA, bhayathI hiMmata ane rogathI taMdurastI naSTa thAya che. ALasa : ALasa avaguNono bApa che. garIbAinI mA che. roganI bahena che ane jIvatAnI kabara che. 4 thI zaramAzo nahi : 1. jUnA kapaDAthI. 2. jUnA mitrothI. 3. gharaDA mA-bApathI. 4. sAdAipUrvaka rahevAthI. | AkAzagaMgA * 215
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa vAto bhUlazo nahi : 1. pratijJA karIne. 2. karaja laIne. 3. vizvAsa ApIne. ciMtA dUra karavA 4 muddA para vicAro : 1. ciMtA zuM che ? 2. ciMtAnuM kAraNa zuM che? 3. ciMtAne dUra karavAnA saMbhavita upAyo zuM che ? 4. saMbhavita upAyomAM uttama upAya zo che ? - cANakya kahe che... dhyAna karavuM che ? to ekalA karo. abhyAsa karavo che? to be maLIne karo. gIta gAvA che ? to traNa jaNa jo ize. padayAtrA (pravAsa) karavo che? to cAra jaNa jo ize. khetI karavI che ? to pAMca joize. yuddha karavuM che? to to bhai ! ghaNA jaNa jo ize. ka vizvAsa karazo nahi : 1. zatrunA prema para. 2. luccAnA sadAcAra para. 3. svArthInI prazaMsA para. 4. joSInI bhaviSyavANI para. che khabara paDe che.. 1. AcArathI kulanI. 2. zarIrathI bhojananI. | AkAzagaMgA * 216F 3. saMbhramathI snehanI. 4. bhASAthI dezanI. ucita vartanano mahimA : tamAre traNa kalAka sukhI thavuM hoya to uttama pINuM pIo. traNa divasa sukhI rahevuM hoya to uttama bhojana karo. traNa mahinA sukhI rahevuM hoya to lagna karo. ane jIvanabhara sukhI rahevuM hoya to uMmara pramANe vartana karo. - cInI lokokti saphaLatAnA sUtro : che jhagaDo thAya tevuM bolavuM nahi. che peTa bagaDe tevuM khAvuM nahi. che lobha thAya tevuM kamAvuM nahi. che devuM thAya tevuM kharcavuM nahi. cche mana bagaDe tevuM vicAravuM nahi. jIvana bagaDe tevuM AcaravuM nahi. Cche AvaDe teTaluM bolavuM nahi. che dekhIe teTaluM mAMgavuM nahi. che sAMbhaLIe teTaluM mAnavuM nahi. che hasAya teTaluM hasavuM nahi. che. zatru : che kaMjUsano zatru : yAcake... che mUrkhano zatru : hitopadezaka. che kulaTA strIno zatru : pati. che corano zatru : caMdra. | AkAzagaMgA * 210 |
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ koNa zatru? che adharmano vAraso ApanAra pitA zatru che. che vyabhicAriNI mAtA zatru che. che rUpavatI patnI zatru samI banI zake che. che mUrkha putra paNa zatru thai zake che. ja hoi zake nahi... che niHspRha mANasamAM sattA-lAlasA hoi zake nahi. che kAmukatA rahita mANasamAM TApa-TIpa (vibhUSA) hoI zake nahi. Cche catura mANasamAM kaDavI vANI hoi zake nahi. che spaSTa vaktAmAM chetarapiMDI hoi zake nahi. - cANakya nIti 5/5 taka ane muzkelI : dareka muzkelImAM taka jue te AzAvAdI. dareka takamAM muzkelI jue te nirAzAvAdI. A cha daridra : 1. tanathI 2. manathI 3. dhanathI 4. vacanathI 5. buddhithI 6. sadAcArathI lakSmI tyAM rahetI nathI : cche gaMdA vastravALo. che melA dAMtavALo. | AkAzagaMgA * 218 F che ghaNuM khAvAvALo. Cche kaThora bolavAvALo. cche sUryodaya - sUryAsta sUvAvALo. mANasa mane gamato nathI - ema lakSmI kahe che. - cANakya nIti A traNa nidhi : mArI pAse traNa nidhi che : 1. sahiSNutA 2. Atma saMyama 3. saMsAramAM prathama thavAno sAhasa na karavo te. - lAotre ja jarUra nathI : che kSamA hoya to bakharanI. che krodha hoya to zatrunI. che jJAti hoya to AganI. Cche mitra hoya to divya auSadhinI. Cche durjano hoya to jheranI. Cche lajajA hoya to ghareNAnI. che sukAvya hoya to rAjayanI. lobha hoya to avaguNonI. Cche pizunatA hoya to pApanI. cche satya hoya to tapanI. Cche pavitra mana hoya to tIrthanI. che saujanya hoya to guNonI. che sva mahimA hoya to AbhUSaNanI. AkAzagaMgA * 219 -
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ che suvidyA hoya to dhananI. che apayaza hoya to mRtyunI. - bhatRhari nathI... nathI... che zaktizALI mATe koi cIja boja nathI. che vyavasAyI loko mATe koi dUra nathI. che vidvAno mATe koi videza nathI. Cche madhurabhASIo mATe koi zatru nathI. ghoSaNA thAya che : che dhajAthI rathanI (ke maMdiranI). cche dhUmADAthI AganI. rAjAthI rASTranI. Cche svAmIthI strInI. sthira rahetA nathI : vepAra vinA dhana. che tarka vinA vidyA. che rAjanIti vinA deza. - zekha sAdI ja tyAga karo : Cche kula mATe ekano tyAga karo. che gAma mATe kulano tyAga karo. che deza mATe gAmano tyAga karo. che AtmA mATe pRthvIno tyAga karo. - cANakya nIti | AkAzagaMgA * 220/ che nAza thAya che : che rUpathI strIno. e rAjAnI sevAthI brAhmaNano. che rakhaDavAthI gAyAno. ce lobhathI paisAno. mAre che : cche sparzato hAthI che suMghato sApa che hasato rAjA che sanmAna pAmato durjana prApta karI zakatA nathI : che ALasu Cche zaTha ce kapaTI cche lokothI DaranArA cche haMmezA rAha jonArA sthAnabhraSTa thayelA zobhatA nathI : CNa dAMta Cche vALa Cche nakha je mANasa * jIvane kA khataro : Cche duSTa strI che Thaga mitra | AkAzagaMgA * 221F
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ che sAme bolanAra nokara cche sApavALuM ghara che mRtyunA dvAra : cche anucita kAryano prAraMbha. che svajanono virodha. che baliSThonI irSyA. che strIono vizvAsa. - hitopadeza jIvatA chatAM marelA : che daridra & rogI che mUrkha che videzamAM bhamanAra Cche bIjAnI sevA (veTha) karanAra mardanathI vadhe che : cche ikSu Cche tala cche zUravIra je strI sonuM cka dharatI cche caMdana * dahIM # tAMbUla mardanano mahimA : Cche zeraDIne pIlo to rasa nIkaLe . Cche talane pIlo to tela nIkaLe. Cche zUravIrane lalakAro to zaurya caDe. cche strIne anuzAsanamAM rAkho to sIdhI rahe. cche sonAne tapAvo to zuddha thAya. che dharatIne kheDo to pAka thAya. cche caMdanane ghaso to sugaMdha pragaTe. che dahIMne valovo to mAkhaNa nIkaLe . cche tAMbUlane cAvo to svAda maLe. che meMdIne pIso to lAlAza maLe. pIparane puTa Apo to garamI Ave. Cche agarabattIne saLagAvo to sugaMdha pragaTe. che dIpakane saLagAvo to prakAza relAya. sAta sUtelA sArA : che sApa che rAjA c* vAdha cA varU cA bALaka cche kUtaro (bIjAno) che mUrakha mUrkha : che sAMDhathI AgaLathI baco. che ghoDAnI pAchaLanI bAjuthI baco. che paNa mUrkhanI cArebAjuthI baco. AkAzagaMgA * 223 | - sAmAnya nIti | AkAzagaMgA * 222 -
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAsya : che uttamanuM AMkhomAM. che madhyamanuM hoThamAM. che sAmAnyanuM dAMtamAM. * oLakhAya : che uttama : potAnA nAmathI. che madhyama : pitAnA nAmathI. che adhama : mAmAnA nAmathI. che adhamAdhama : sasarAnA nAmathI. ka kai rIte cAlavuM ? (jIvavuM ?) : * dRSTipUta paga mUko. che vasaMpUta pANI pIo. e satyapUta vANI bolo. che hRdayapUta vAta Acaro. - manusmRti 6/46 ja sAcA AMkha, tapa vagere : Cche vidyA samAna AMkha nathI. che satya samAna tapa nathI. - rAga samAna du:kha nathI. che tyAga samAna sukha nathI. - mahAbhArata zAMtiparva 12 ja sabhyatA : che khUba ja jorathI hasavuM nahi. Cche zabdayukta apAna vAyu choDavo nahi. che moM DhAMkyA vinA chIMka, bagAsuM, khAMsI khAvA nahi. na AkAzagaMgA * 224 | che AMgaLIthI nAka khotaravo nahi. che dAMta kacakacAvavA nahi. che nakho dvArA avAja karavo nahi. - caraka saMhitA sUtrasthAna 8/19 kharIda-vecANanA samaye : Aje bhale maNi pagamAM ragadoLAya ane kAca bhale mastaka para zobhe paNa jayAre kharIda-vecANano samaya Avaze tyAre kAca kAca raheze, maNi maNi raheze. - cANakyanIti 15/9 gupta yojanA (maMtraNA) phUTI javAnA sthAno : 1. igita : gupta vicAraNA karanAranI zarIra ceSTA. 2. AkAra : zarIranI saumya ke raudra AkRti. madirA pAna : dArU pItA mANasa badhu bakI nAkhe che. 4. pramAda : asAvadhAnIthI mANasanA mukhamAMthI vAta nIkaLI jAya che. nidrA : sUtelo mANasa paNa ghaNIvAra mananI vAta bolI jato hoya che. - nIti vAkyAmRta 10/35 jene badhA ApavA icche che, paNa prAyaH koi levA nathI icchatuM te kaI cIja ? upadeza, salAha ! - rAmatIrtha | AkAzagaMgA * 225 -
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ vicAra nahi badalanAra : potAno vicAra kyAreya nahi badalanAra be jaNa che : 1. mUrkha 2. mRtaka (marelo) - lAvela manuSyanA vicArone badalanAra : 1. anubhava 2. jJAna 3. unmeSa 4. uMmara - hari oN vicArathI ja saphaLa thAya che : cche baLa TakatA nathI : & bhaNanAranI pAse mUrkhatA TakatI nathI. cche ja5nAranI pAse pApa TakatA nathI. Cche mauna rahenAranI pAse jhagaDo Takato nathI. Cche sAvadha rahenAranI pAse bhaya Takato nathI. - nIti vAkya cAra bhojana : 1. dharma bhojana : AtmasAdhanAmAM parAyaNa munio bhikSAthI nirvAha calAve che. 2. karma bhojana : kAma karIne paisA meLavIne peTa bhare te gRhasthonI AjIvikA. 3. rAma bhojana: AMdhaLA, pAMgaLA loko bhIkha mAMgIne calAve che. 4. harAma bhojana : kAMi paNa karyA vinA ALasu thaine paDyA paDyA khAya te. * choDI do : che dayAhIna dharmane. Cche kriyAhIna gurune. cche samarpaNahIna patnIne, che snehahIna bAMdhavone. - cANakya nIti ja AMdhaLA, baherA, mUMgA koNa? che AMdhaLo koNa ? akArya na jue te. bahero koNa ? para-pIDA na sAMbhaLe te. che mUMgo koNa ? avasare paNa madhura na bole te. na AkAzagaMgA * 220 | & samaya pramANe skUrti kriyA che kriyAnuM phaLa - yoga vAziSTha-2 mahAna kArya : mahAna vicAra kAryamAM pariName tyAre te mahAna kArya banI, jAya che. - hejaliTa | AkAzagaMgA * 226 +
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAcA lakSmI, sukha ane mitro : che lakSmI kai ? jenAthI garva na Ave te. cche sukhI koNa ? jeNe tRSNA choDI che te. che mitra koNa ? jayAM vizvAsa mUkI zakAya te. pattharanA guNo : che dveSa karatA nathI. che rAga karatA nathI. che mAMgaNI karatA nathI. cche para-niMdA karatA nathI. Cche vinA bolAvye AvatA nathI. che mANasamAM ATaluM AvI jAya to ? saphaLatAnAM cAra sUtra : che utsAha : kArya mATe thanaganATa joie. che niyamitatA : te karavA mATe sadA niyamitatAmAM - tatparatA joie. che niSThA: kArya pUruM na thAya tyAM sudhI choDavuM na joie. che AdarapUrvaka abhyAsa : pharI-pharI teno abhyAsa (prayatno karavo joie. vaza karavA hoya to... Cche lobhIne vaza karavo hoya to paisA Apo. che abhimAnIne vaza karavo hoya to namra bano. che mUrkhane vaza karavo hoya to tenI hA mAM hA pADo. * paMDitane vaza karavo hoya to yathArtha kaho. che mitrane vaza karavo hoya to sadbhAva Apo. | AkAzagaMgA * 228 | Cche bAMdhavone vaza karavA hoya to sanmAna Apo. Cche strI ane nokarane vaza karavA hoya to dAna-mAna Apo. ce sAmAnya lokone vaza karavA hoya to dAkSiNyavAna bano. anna samAna koi priya nathI : cche megha samAna koi jaLa nathI.. Cche Apa samAna koi baLa nathI. cche AMkha samAna koi teja nathI. cche anna samAna koi priya nathI. - cANakya nIti pa/17 ...sAro rAkho... che AdhithI dUra rahevA vyavahAra sAro rAkho. che vyAdhithI dUra rahevA zarIra sAruM rAkho. che upAdhithI dUra rahevA mana sAruM rAkho. lokapriya thavAnA cha mArgo : 1. bIjA lokomAM kharA jIgarathI rasa lo. 2. haso (smita vero). 3. yAda rAkho ke zabdakoSanA badhA zabdo karatAM darekane potAnuM nAma vadhu madhura lAge che. 4. zAMta zrotA bano. bIjAne temanI vAta karavAnuM uttejana Apo. 5. sAmA mANasanA lAbhanI najare vAta karo. sAmA mANasane tenI viziSTatAnuM bhAna karAvo, te paNa pramANika paNe. - Dela kArnegI AkAzagaMgA * 229 -
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ je lokone tamArA vicAranA banAvavAnA agiyAra mArgo : 1. vAda-vivAdamAM jItavAno ekamAtra mArga dalIlabAjIthI dUra rahevAno che. 2. sAmA mANasanA abhiprAyane mAna Apajo . te khoTo che, ema kadI kahetA nahi. 3. tamArI bhUla thAya to teno tarata ekarAra karajo . 4. mitrAcArIpUrvaka zarUAta karo. 5. sAmA mANasa pAsethI tarata ja "hA... hA...' kahevarAvo. 6. sAmA mANasane ja moTe bhAge bolavA do. 7. sAmA mANasane ema ja lAgavA do ke te potAnA ja vicArano amala kare che. 8. bIjAnA daSTibiMduthI pramANikapaNe paristhiti nihALavA prayAsa karo. 9. bIjAonI icchA ane vicAro tarapha dilasojI batAvo. 10. tamArA vicArone nATakIya rUpa Apo. 11. celenja pheMko. - Dela kArnegI (Dela kArnegIe jo ke A badhI vAto A ja loka pUratI karI che, paNa jo dharmI AtmA sAcA hRdayathI maitrIbhAvapUrvaka vyavahAra kare to tene ahIM to saphaLatA maLe ja, uparAMtamAM teno paraloka paNa sudhare. A lokanA jIvanane saphaLa banAvavuM hoya to paNa tamAre dhArmikano burakho paheravo ja paDe che ! dhArmikano burakho nakalI dharma) paNa jo ATaluM kAma karato hoya to vAstavika dharma zuM na karI zake ?) ne AkAzagaMgA * 230 - lokone gusse karyA vinA sudhAravAnA nava mArgo : 1. kharA jIgarathI prazaMsApUrvaka vAta zarU karo . 2. lokonI bhUla tarapha ADakatarI rIte dhyAna kheMco. 3. bIjAnA doSo kADhatAM pahelA potAnI bhUla batAvo. 4. sIdho hukama karavAne badale savAla pUcho. 5. sAmA mANasane cATa paDato bacAvo. 6. nAnAmAM nAnI sudhAraNAnI tArIpha karo. vakhANa karavAmAM kaMjUsAi na karo. 7. sAmo mANasa mAnavaMta che - ema mAnIne tene mAnavaMta banAvo. 8. uttejana Apo. bhUla sudhAravI sahelI che - ema batAvo. 9. tamAruM kAma karatAM sAmA mANasane AnaMda thAya tema karo. - Dela kArnegI ja suMdara vyaktitva mATe zuM karazo ? Cche mana lagAvIne vAMco. che saMbaMdhane zodho. che saMketano paricaya vadhAro. ce vivekazakti vikasita karo. cche potAnA siddhAMtamAM spaSTa raho. che vicAro para kAbU rAkho. sukhI thavAnA cAra sUtro : 1. vyasta raho, masta raho. 2. sukha vaheMco, duHkhamAM bhAgIdAra bano. 3. haLImaLIne khAo. 4. salAha lo, sanmAna Apo. | AkAzagaMgA * 231 -
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ * koNa zuM pUche che ? - CO kAyaratA pUche che : zuM svArtha pUche che : zuM A ahaMkAra pUche che : zuM aMtaHkaraNa pUche che : zuM * kAma karatAM : 4. 5. .. A salAmata che ? rAjakIya che ? A lokapriya che ? A sAcuM che. kAma karatAM pahelAM vicAravuM te buddhimattA. kAma karatAM-karatAM vicAravuM te satarkatA. kAma karyA pachI vicAravuM te mUrkhatA. - vilayana mArke * kArya-siddha mATenA sAta sopAna : 1. zuM joie che ? kevA banavuM che ? te spaSTa karo. 2. dhyeyamAM vAraMvAra pheraphAra na karo. 3. 1. yogyatA 2. svaccha hAtha saMkalpane zraddhAnA jaLathI siMcatA raho. paramAtmA para parama zraddhA rAkho. te mujabanuM mAnasa citra (spaSTa ane surekha) khaDuM karo. - zivAnaMda mAnasa citramAM mana sthira karo. mAnasa citramAM je tame iccho cho, te vartamAnakALamAM banI rahyuM che, tema juo. 7. tevuM ja banyuM che, te rIte jIvana jIvo. adhikArInA pAMca guNa : AkAzagaMgA = 232 3. zIghratA 4. dhairya 5. * koNa zuM Ape ? niSpakSatA Co kavitA mRdutA ane vANI-vidagdhatA Ape. gaNita sUkSmatA Ape. vijJAna gahanatA Ape. nItizAstra bahAdUrI Ape. - tarkazAstra vaktRtva Ape. (dharma badhuM ja Ape.) * sahana karavA muzkela : - buTamAM kAMkarI. kAnamAM kIDo. itihAsa DahApaNa Ape. co Co * jarUra hoya che : AMkhamAM phUDo (kacaro). pagamAM kAMTo. palaMgamAM mAMkaDa. gharamAM laDAi. saMgrAmamAM zUravIranI. maMtraNAmAM gaMbhIranI. bhojanamAM iSTa vyaktinI. samasyAmAM buddhimAnanI. - viliyama pena AkAzagaMgA = 233 beMkana
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ * rAkho : - yuddhamAM dRDha saMkalpa. parAjayamAM vidroha, vijayamAM audArya. zAMtimAM sadbhAvanA. * * vRddhinA cha prakAra : AtmavRddhi, mitravRddhi, mitra mitravRddhi, zatrukSaya, zatrumitra kSaya, zatru mitramitra kSaya. (mitra : jJAna, darzana, cAritra) (zatru : rAga, dveSa, moha) * mokSa zA mATe ? *** 51. prakIrNaka 'zA mATe kamAva cho ? khAvA mATe. 'zA mATe khAva cho ?' jIvavA mATe. 'zA mATe jIvo cho ?' dharma karavA mATe. 'zA mATe dharma karo cho ?' mokSa mATe. AkAzagaMgA * 234 - - carcila - cANakaya 'zA mATe mokSa meLavavo che ?' kAraNa ke mokSanI prAptithI ja jIvanI mULabhUta pAMca icchAo saphaLa thAya che. 'kai pAMca icchAo ?' 1. 2. 3. sukhanI 4. sattAnI 5. svataMtratAnI saMsAramAM rahIne A pAMca icchAo kadI paripUrNa banI zake tema nathI. saMpUrNa jJAna, saMpUrNa jIvana, saMpUrNa sukha, saMpUrNa sattA ane saMpUrNa svataMtratA mAtra mokSamAM ja che.' * traNa prakAranA jIvo : 1. . jIvavAnI jANavAnI saMjJApradhAnaH AhArAdi saMjJAmAM ja masta, kIDI vagere asaMzI jIvo. 2. prajJApradhAna : buddhi pramANe cAlanArA. saMjJI paMcendriya (mithyArdaSTi). 3. AjJApradhAna : prabhunI AjJA pramANe cAlanAra samyagdaSTi jIvo. * bhavya - abhavya - jAtibhavya : bhavya : sadhavA strI jevo. mokSanI zakyatA kharI. abhavyaH vaMdhyA strI jevo. mokSanI kadI ja zakyatA nahi. jAtibhavya : bAlavidhavA satI strI jevo. mokSanI yogyatA kharI, paNa zakyatA nahi. AkAzagaMgA = 235 -
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAra anuyogathI cAra doSa jAya : 1. dravyAnuyogathI zaMkA jAya. 2. gaNitAnuyogathI jaDatA jAya. 3. caraNakaraNAnuyogathI pramAda jAya. 4. kathAnuyogathI kaSAya jAya. motanI keda kyAMya kharI ? che zabdane TepamAM pUrI zakAya. che citrane kemerAmAM keda karI zakAya. che sugaMdhane bATalImAM mUkI zakAya. Cche svAdane phrIjamAM rAkhI zakAya. che paNa mRtyune keda karavAnuM koi mazIna kharuM? ghara kahe che... che pagathIA : ahIM pAMca gaThIA (hiMsA, jUTha, corI, kAma, parigraha) rahelA che. ahIM Avazo nahi. Cche oTalo : o cetana ! TaLo. ahIMthI TaLo, bhAgo. aMdara Avazo nahi. nakuco na cUko. haju kahuM chuM ke cUkazo nahi. aMdara AvavA jevuM nathI. oraDo : nA pADI chatAM aMdara AvyA ? o AtamarAma ! raDo. have jIvanabhara raDyA ja karo. cAra divAlaH zuM baLyuM che ahIM gharamAM? ahIM to mAtra cAra dI' hAla che. basa... pachI badho ja vhAla UDI javAno. cAra dina kI cAMdanI phira aMdherI rAta ! na AkAzagaMgA * 23s | laukika ane lokottara parvo : che nAgapAMcama : bhayathI (nAga na karaDe mATe). che zItaLA sAtama : bhayathI (zItaLA na thAya mATe). che lakSmI pUjanaH lAlacathI (lakSmI pUjanathI paisA maLaze). che hoLI-divALI manoraMjanathI (phaTAkaDA-raMgachAMTavA vagere). paraMtu jainonA poM to mAtra Atmazuddhi mATe ja hoya che. AthI ja te parvo lokottara kahevAya che. che zUnya aMtaHkaraNa : zUnya aMtaHkaraNavALA dekhAva khUba kare che. sutarAu ke UnanA vastro karatAM voTaraprupha plAsTika vagere pANIthI bhIMjAvAno khUba ja dekhAva kare che. * mare che : Cche gRhastha mare che : parivArathI vyavahArathI lobhanI mArathI sAdhu mare che : ahaMkArathI satkArathI mithyAcArathI tapAgacchanA cha nAmo : cche ATha pATa sudhI nircantha. Cche navamI pATe kroDa maMtranA jApathI koTika gaccha. Cche 15mI pATe caMdrasUrithI caMdragaccha. na AkAzagaMgA * 230 -
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Cche 16mI pATe vanavAsI sAmaMtabhadrasUrithI vanavAsI gaccha. che 36mI pATe sarvadevasUrithI vaDagaccha. che 44mI pATe hIralA jagacaMdrasUrithI tapAgaccha. 3 vAto dhyAnamAM rAkho : 1. bhagavAnanuM nAma. 2. bIjAnuM sanmAna. 3. potAnA doSa. 3 vAto bhUlo nahi : 1. sukhanuM mULa dharma che. 2. dharmanuM mULa dayA che. 3. dayAnuM mULa viveka che. A traNa vAto karo : 1. prema sarvathI karo. 2. vizvAsa thoDAno karo. 3. buruM koinuM nA karo. A traNa nA juo : 1. potAnA guNo. 2. bIjAnA doSa. 3. durjananuM mahattva. A traNane juo : 1. potAnA doSo. 2. bIjAnA guNo. 3. sajajananuM mahattva. | AkAzagaMgA * 238 | traNathI baco : 1. hAthathI 2. kAnathI 3. jIbhathI traNa vastuo ekavAra maLe che : 1. mA-bApa 2. rUpa 3. yauvana traNane kadI nAnI na mAnazo : 1. zatru 2. devuM 3. bimArI ja 3 maMtra : 1. kama khAnA 2. gama khAnA 3. nama jAnA sadA karo : 1. mauna 2. alpa parigraha 3. Atma nirIkSaNa ja jaldI karo : 1. prabhu pUjA 2. zAstrAdhyayana 3. dAna | AkAzagaMgA * 239 -
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dayA karo : 1. dIna 2. apaMga 3. dharmabhraSTa para * vaza karo : 1. indriya 2. jIbha 3. mana * tyAga karo : 1. ahaMkAra 2. nirdayatA 3. * pariharo : 1. kudeva 2. kuru 3. kudharma * nIDara bano : 1. satya 2. nyAya 3. paropakAramAM kRtaghnatA dhikkAro nahi H 1. rogI 2. nirdhana 3. duHkhI AkAzagaMgA 2 240 * bhUlo nahi : 1. mRtyu 2. upakArI 3. gurujanone * sadA udyamI raho : 1. sagrantha 2. satkArya 3. sanmitranI prAptimAM * ghRNA nA karo : 1. rogI 2. duHkhI 3. nIca jAtivALAnI * ghRNA karo : 1. pApa 2. abhimAna 3. mananI malinatAthI * sahuthI zreSTha : sahuthI zreSTha divasa : Ajano. - sahuthI zreSTha manoraMjana : kalpanA, puruSArtha ane siddhi. - sahuthI moTo koyaDo : jIvana. sahuthI moTuM rahasya : mRtyu. sahuthI moTI bhUla : hiMmata hArIne puruSArtha choDavo te. - sahuthI moTuM sthAna : jyAM tamane saphaLatA maLe te. sahuthI moTo cora : jAtane chetare te. AkAzagaMgA - 241
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ che sahuthI moTo jJAnI : jAtane jANe te. che sahuthI moTo devALiyo : AtmavizvAsa gumAve te. che sahuthI sahelI vastu : bIjAnA doSo jovA te. che sahuthI muzkela bAbata : jAtane sudhAravI te. >> sahuthI zreSTha : prema... prema... ane prema. che "goDa' eTale? che GH janareTara, sarjaka. zubha-bhAvonA sarjaka (brahmA). che o : opareTara - poSaka. puNyanA poSaka (viSNu) ce D: DIsTroyara-visarjaka, karmonuM visarjana karanAra (maheza). ja tamane kayo raMga game che? lyu raMganI pasaMdagIvALo bolavAmAM dakSa, sahRdayI ane zAMta hoya che. te manovikRti, utsAha Adi lAgaNIo para niyaMtraNa lAvI zake che. 2. pILA raMganI cAhanAvALo vicAraka ane AdarzavAdI, hoya che. 3. lAla raMgano premI sAhasika, AzAvAdI, sahiSNu ane vyavahAra kauzalyavALo hoya che. 4. kALA raMgano zokhIna hIna bhAvanAthI yukta hoya che. 5. sapheda raMgano icchuka sattvazIla ane bhAvanAzIla hoya che. 4 nikSepA : 1. nAma nikSepo na mAnIe to bolI ja na zakAya. 2. sthApanA na mAnIe to oLakhANa na thAya. 3. dravya na mAnIe to prayatna ja na thai zake. 4. bhAva na mAnIe to badhuM ja avyavasthita thai jAya. | AkAzagaMgA * 242 | ka AyurvedanI dRSTie cha prakAre nidrA : 1. tamobhavA : maraNa samaye Ave te. 2. vikRtibhavA : kaphanI vRddhinA kAraNe Ave te. 3. zramajavA : zArIrika zramanA kAraNe Ave te. 4. akasmAbhavAH kAraNa vinA Ave te. (aniSTa sUcaka) 5. rogamavA : roganA kAraNe Ave te. 6. sahajA : rAtre svAbhAvika Ave te. che saphaLatAnA sAta sUtro : 1. vyasanothI mukti. 2. vyavasAyamAM nIti. 3. vyavahAramAM zuddhi. 4. vyavasthAnI zakti. 5. vaphtatvamAM namaskRti. 6. pratikULatAmAM dhRti. 7. paramAtmAnI bhakti. darzana karo : che jANavA mATe jagatuM darzana karo. Cche jIvavA mATe jIva darzana karo. jItavA mATe (ka) jina darzana karo. Adhunika pAMca vAda : 1. samAjavAda : be gAya hoya to eka pADozIne Apo. 2. sAmyavAda : baMne gAyo sarakArane ApI do. temAMnuM jarUra pUratuM dUdha tamane maLI jaze. 3. phAsisTavAdaH gAyo tamArI pAse rAkho. dUdha sarakArane Apo. temAMthI thoDuMka dUdha tamane veMcAtuM maLaze. na AkAzagaMgA * 243 |
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. nAjhIvAda : tamArI gAyo sarakArane ApI do. nahi to goLI mArIne laI levAmAM Avaze. 5. puMjIvAdaH be gAyamAMthI ekane vecIne sAMDha kharIdI lo. durlabha ane duSkara : che daridratAmAM dAna. che zakti hovA chatAM kSamA. che yauvanavayamAM tapa. Cche jJAna hovA chatAM mauna. Cche sukhamAM Ucharela hovA chatAM icchA nirodha. A pAMca cIjo atyaMta durlabha ane duSkara che. samudronuM pANI : Cche traNa samudronuM pANI pIvAlAyaka pANI jevuM ja hoya che : 1. kAlodadhi 2. puSkarodadhi 3. svayaMbhUramaNa samudra Cche traNa samudromAM mAchalA vagere jalacaro ghaNA hoya che : 1. lavaNa samudra 2. kAlodadhi 3. svayaMbhUramaNa samudra - ThANaMga sUtra 3/2 pANInI viziSTatA : pANI samadarzI che. rAjA hoya ke garIba... saunI eka sarakhI. tarasa chIpAve che. e kadI pakSapAta karatuM nathI. pANI khUba ja milanasAra che. jenI pAse rahe, tenA jevuM banI jAya. glAsamAM rAkho to glAsanA AkAravALuM banI jAya ane thALImAM rAkho to tevA AkAranuM banI jAya. na AkAzagaMgA * 244 | pANInI nIce game teTalI UMcI-nIcI jagyA hoya, paNa te sapATI para kadI UMcANa ke nIcANa batAvatuM nathI. pANInI sapATI haMmezA samatala ja rahevAnI. prAyazcita eTale zuM? 'prAyaH' eTale loko. 'citta' eTale mana. je kriyA dvArA lokonA manamAM Adara thAya te "prAyazcitta'. - prAyazcitta samuccayavRtti nava amRta kuMDo : 1. karUNAyukta citta. 2. madhuratAyukta vacana. 3. prasannatAyukta dRSTi. 4. kSamAyukta zakti. zratayukta mati. 6. dAnayukta lakSmI. 7. zIlayukta rUpa. 8. namratAyukta zrata. 9. komaLatAyukta sattA. zokano parivAra : che kAyAmAM kRzatA. che lokamAM laghutA. che manamAM dInatA. che buddhimAM vismRti. { AkAzagaMgA * 245 |
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ A jIvane nIkaLavAnA pAMca sthAno : 1. pagethI nIkaLe to naraka. 2. sAthaLathI nIkaLe to tiryaca. 3. hRdayathI nIkaLe to manuSya. 4. mastakathI nIkaLe to deva. 5. sarva aMgomAMthI nIkaLe to siddha. pAMca sakAra : 1. sakhyatva 2. sAmAyika 3. saMtoSa 4. saMyama 5. svAdhyAya ja nathI : che janma jevo roga nathI. che icchA jevuM du:kha nathI. Cche sukha jevuM pApa nathI. che sneha jevuM baMdhana nathI. traNano upakAra cUkavavo muzkela che : 1. mAtA-pitA 2. svAmI 3. dharmAcArya 3. gAthApati 4. purohita 5. vadheki 6. azva 7. hastI 8. asi 9. daMDa 10. cakra 11. chatra 12. carma 13. maNi 14, kAkiNI ratna samudramaMthana karatAM nIkaLelA 14 ratno (paurANika mata pramANe) : 1. lakSmI 2. kaustubhamaNi 3. kalpavRkSa 4, madirA 5. dhavaMtarI vaida caMdramAM 7. kAmadhenu 8, airAvata hAthI 9. raMbhAdi apsarA 10. sAta mukhavALo ucche:zravA ghoDo 11. amRta AkAzagaMgA * 24o F - hospraMga cakravartInAM 14 ratno : 1. strI 2. senApati | AkAzagaMgA * 246 +
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12. viSNunuM dhanuSya 13. zaMkha 14. viSa - ATha prakAranA AtmA : 1. dravyAtmA 2. kaSAyAtmA 3. yogAtmA 4. upayogAtmA 5. jJAnAtmA 6. darzanAtmA 7. cAritrAtmA 8. vIrvAtmA A ATha prakAranA aMdha : 1. rAtri aMdha 2. divAMdha 3. janmAMdha 4. mAnAMdha 5. mAyAnya 6. krodhAnya 7. kAmAnya 8. lobhAbdha - zaMkara praznottarI mananI nava zakti : 1. dharya 2. tarka-vitarkamAM nipuNatA na AkAzagaMgA * 248 + 3. smaraNa 4. brAMti 5. kalpanA 6. kSamA 7. zubha saMkalpa 8. azubha saMkalpa 9. caMcaLatA - mahAbhArata zAMtiparva aMgulanA traNa bheda : 1. AtmAMgulaH je kALamAM mAnavonI AMgaLInuM je mApa hoya te. AtmAMgulathI vastuo mapAya che. 2. utsadhAMgula : sAta hAthanI UMcAivALAnI eka AMgaLIthI utsadhAMgulanuM mApa thAya che. tenA dvArA zarIra mapAya che. pramANAMgula : eka hajAra utsadhAMgula = eka pramANAMgula. AnAthI zAzvata parvata, pRthvI, vimAna vagere mapAya che. AdhyAtmika vIryanA dasa prakAra : 1. udyama 2. dhRti 3. dhIratA 4. parAkrama 5. kSamA 6. gaMbhIratA 7. upayoga | AkAzagaMgA * 249 -
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. yoga 9. tapa 10. saMyama * pAMca mahotsava : 1. 2. dharma mahotsavaH UjamaNuM, pratiSThA Adi nimitte thato hoya te. dravya mahotsava : dhana prAptinI khuzImAM, kIrtinI lAlasAthI athavA koinA AgrahathI icchA vinA karAto mahotsava te dravya mahotsava. kAma mahotsava : lagnAdinA nimitte thato hoya te. parva mahotsavaH parvadinanI UjavaNI nimitte thato hoya te. mokSa mahotsava : mokSagamana pachI thato hoya te. 3. 4. 5. * AhAra saMjJAnA cAra kAraNa : peTa khAlI rahevAthI. kSudhA vedanIyanA udayathI. 1. 2. 3. AhAra-kathAnA zravaNa-darzanathI. 4. niraMtara AhAranA smaraNathI. * maithuna saMjJAnA cAra kAraNa : 1. zarIranI hRSTapuSTatA 2. vedodaya 3. kAmottejaka kathA-zravaNa 8. kAma viSayaka ciMtana OM deza kathAnA cAra bheda : 1. dezanA vidhi-vidhAnanI carcA. 2. dhAnyotpatti, kUvA, makAna vagerenI carcA. - AkAzagaMgA - 250 3. deza-videzanA chokarA-chokarIonI carcA. 4. deza-videzanI veSabhUSA zRMgAranI garyA. * rAjakathAnA cAra bheda : 1. 2. atiyAna kathA : rAjAnA nagara praveza viSayaka. nirmANa kathA : rAjAnA prayANa viSayaka. balavAhana kathA : zakti-senA viSayaka. 3. 4. koza kathA : koza-koThAra-bhaMDAra-anna viSayaka. * strI kathAnA cAra bheda : 1. jAti 2. kula 3. rUpa 4. veSa * hAsyanA cAra kAraNa : 1. 2. 3. 4. darzana : vidUSaka vagere jovAthI. bhASaNa : hAsyakArI vacanathI. zravaNa : hAsyakArI vacananA zravaNathI. smaraNa H hAsyakArI ciMtanathI. * jANavAlAyaka dasa vAto : 1. eka vALanA agrabhAgamAM AkAzAstikAyanI asaMkhya zreNi. 2. eka zreNimAM asaMkhya pratara. 3. eka prataramAM nigodanA asaMkhya goLA. 4. eka goLAmAM asaMkhya zarIra. 5. eka zarIramAM anaMta jIva. .. eka jIvamAM asaMkhya pradeza. - AkAzagaMgA 0 251
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. eka pradezamAM anaMta kArmaNa vargaNA. 8. eka vargaNAmAM anaMta paramANu. 9. eka paramANumAM varNa-gaMdha-rasa-sparzanA anaMta paryAyo. 10. eka paryAyamAM kevaLajJAnanA anaMta paryAyo. siddhagiri para AdinAtha keTalIvAra AvyA ? sarerAza dara daza hajAra ane daza varSe bhagavAna padhAratA hatA. badhuM maLIne siddhAcala para 69 koTAkoTi 85 kroDa lAkha, 44 kroDa hajAra vAra AvyA. pUrvanI rIta : 84 lAkhane 84 lAkha guNavAthI eka pUrvanI saMkhyA : 70560OOOOOOOOO. A saMkhyAne 99thI guNavAthI 698544OOOOOOOOOO saMkhyA thaze. mIThA lAge che : che parizrama pachInI UMgha. Cche tophAnI dariyA pachInuM baMdara. cche yuddha pachInI zAMti. che- jIvana pachInuM samAdhibharyuM mRtyu. ALasa ane ekAkIpaNuM : che tame ALasu cho ? ekalA rahezo nahi. che tame ekalA cho ? ALasu rahezo nahi. ja javuM saheluM che : che vijJAnanA nAme Adhunika phezana tarapha. che parivartananA nAme paraMparAnA droha tarapha, che saMtulananA nAme ativAditA tarapha. chUpAyelA che : & rAjAmAM phakIra. phakIramAM rAjA . Cche paMDitamAM mUrkha, mUrkhamAM paMDita. che vIramAM kAyara, kAyaramAM vIra. che mahAtmAmAM pApI pApImAM mahAtmA . ke cUMTaNI : cUMTaNI paddhati dUSita che. jayAM buddhi, jJAna, anubhava, vidyA, AcaraNa, bhAva, saddaguNa Adi saunI upekSA karIne mAtra saMkhyAne ja pradhAnatA ApavAmAM Ave che, tyAM uttama phaLa asaMbhava che. - hanumAna prasAda | AkAzagaMgA * 253 - che jarA rUpane che AzA dharmane Cche mRtyu prANane Cche asUyA dharmacaryAne che kAma lajajAne Cche nIcasevA sadAcArane che krodha lakSmIne hare che. pAramArthika jIvananI trisUtrI : 1. satya (satyam) 2. saMyama (zivam) 3. sevA (suMdaram) na AkAzagaMgA * 252 -
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ vicAronA dAsa ke gulAma ? Cche sAmAnya vyakti : vicArono dAsa, che asAmAnya vyakti : vicArono samrATa. - zivAnaMda mane mAphI maLavI joie : teNe mAtA-pitAnI hatyA karI. jayAre tene phAMsInI sajA thavAnI hatI tyAre teNe kahyuM : mane mAphI maLavI joie. kAraNa huM anAtha chuM. paMca sakAra cUrNa (bhavaroga-nAzaka) : 1. sahiSNutA 2. sanmAnadAna 3. svArthatyAga 4. sevA 5. samatA traNa uttama puruSa : 1. dharma puruSa : tIrthaMkara. 2. bhoga puruSa : cakravartI. 3. karma puruSa : vAsudeva. - hAzaMga saMkSipta bhAratIya itihAsa : che i.sa. pUrve 327 : sikaMdaranuM AkramaNa. che i.sa. pUrve 322 : caMdragupta maurya che i.sa. 273 : azokanuM zAsana. che i.sa. 335 : samudraguptanuM zAsana. cche i.sa. 405 : phA-hI-yAnanI bhArata yAtrA.. ne AkAzagaMgA * 254F che i.sa. 606 : harSanuM zAsana. ce i.sa. 1000 : gIjhanInuM AkramaNa. Cche i.sa. 1192 : pRthvIrAjanuM mRtyu. cche i.sa. 1221 : caMgIjhakhAna. che i.sa. 1368 : taimUra laMganuM AkramaNa. i.sa. 1556-1605 : akabara. i.sa. 1566 : haldIghATanuM yuddha. i.sa. 1567 : rANA pratApanuM mRtyu. ce i.sa. 1600 thI 1858 : isTa inDIyA kaMpanI. Cche i.sa. 1605 thI 1627 : jahAMgIra. i.sa. 1612 : aMgrejonI suratamAM prathama koThI. i.sa. 16 28 thI 1658 : zAhajahAM. cche i.sa. 1780 : raNajItasiMha. ce i.sa. 1736 : nAdira zAha. ce i.sa. 1658 thI 1707 : auraMgajheba. che i.sa. 1947 : AjhAdI. je nava prakAranA svapna : 1. anubhUta : jIvanamAM anubhaveluM svapnamAM jovA maLe . 2. zruta : sAMbhaLeluM jovA maLe, 3. daSTa : joyeluM jovA maLe . 4. prakRti vikAraja : vAta, pitta ke kaphAdinA vikArathI AvatA svapna.. 5. svAbhAvika : sahaja rIte AvatuM svapna. 6. ciMtAjanya : ciMtAnA kAraNe AvatuM svapna. 7. deva prabhAvajanyaH devatAnA prabhAvathI AvatuM svapna. AkAzagaMgA * 255 -
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. dharma prabhAvajanya : dharmakriyAnA prabhAvathI AvatuM svapna. 9. pApodayajanya : pApanA udayathI AvatuM svapna. A nava svapnomAMthI prathamanA cha niSphaLa che. chellA traNanuM avazya phaLa maLe. * svapnanA pAMca prakAra : 1. yathAtathya svapna H svapnamAM jevuM joyeluM hoya tevuM ja zubhAzubha vAstavika jIvanamAM ghaTe. 2. 3. 4. 5. - kalpasUtra subodhikA TIkA pratAna svapna : khUba ja lAMbuM cAlatuM svapna. ciMtA svapna : ciMtAnA kAraNe AvatuM svapna. taviparIta svapna H svapnamAM je joyeluM hoya tenAthI viparIta vAstavika jIvanamAM ghaTe. avyakta svapna H svapnamAM joyelI cIja jAgyA pachI spaSTa yAda na rahe. * videzanA vicArako : phrAMsanA kAmaTe. raziyAnA TolsToya. cInanA lAotse kanphyuziyasa. misanA prophirI, remisasa. grIsanA sokreTIsa, pleTo, pAyathAgorasa. iMglenDanA bekanajAna, sTuarTa, spensara, varkale. jarmanInA kAnTa. - bhagavatI 16/9 AkAzagaMgA = 256 * suvarNa ane mANasanI parIkSA : sonAnI parIkSA mANasanI parIkSA ghasavAthI tyAgathI chedathI zIlathI tApathI guNathI tADanathI kAryathI * koNa zuM jue ? bALa veSane. sAmAnya mANasa AcArane. jJAnI puruSa satya tattvane. *** pILuM teTaluM sonuM nahi. dhoLuM teTaluM dUdha nahi. kALA eTalA bhUta nahi. janoi eTalA brAhmaNa nahi. * huM mUrkha zI rIte ? huM khAto-khAto cAlato nathI. bolatAM-bolatAM hasato nathI. cANakya nIti para dAsI sAthe vAta karatI rANI pAse vacce DokuM ghAlatA bhoja rAjAne rANIe 'mUrkha' kahIne saMbodhyo. AthI gussAthI ukaLato rAjA tarata ja tyAMthI nIkaLI gayo ane badhA paMDitone mUrkha kahevA lAgyo. kAlidAsane paNa mUrkhanuM saMbodhana karyuM tyAre teNe kahyuM : AkAzagaMgA 0 250 - - SoDazaka prakaraNa
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAra prakArano saMsAra : 1. dravya saMsAra : SaDU dravyarUpa jagata. 2. kSetra saMsAra : cauda rAjaloka rUpa jagata. 3. kALa saMsAra: divasa-rAta-varSa vagere samaya rUpa jagata. 4. bhAva saMsAra cha karmodayajanya rAga-dveSAdi vicArarUpa jagata. * * * pa2. rUpaka | chatrI : are chatrI ! tuM ATalI lAMbI pahoLI TaTAra thaine kema UbhI gayelI vAtano zoka karato nathI. karelA upakArane yAda rAkhato nathI. be jaNa vAta karatA hoya tyAre vacce ghUsaNakhorI karato nathI. to he bhoja ! huM mUrkha zI rIte ? bhoja stabdha thai gayo ! pAMca kalyANakanI pratimAo kyAM che ? 1. brAhmaNa kuMDa (cyavana kalyANaka)nI mUrti brAhmaNavADAmAM. 2. kSatriya kuMDa (janma kalyANaka)nI mUrti nAdiyA (naMdI vardhanapura)mAM. 3. dIkSAsthaLanI mUrti morathalA (muMDasthala)mAM. 4. RjuvAlikA (kevaLajJAna kalyANaka)nI mUrti nANA (jJAna-nANa)mAM. 5. pAvApurI (mokSa kalyANaka)nI mUrti dIyANA (dIpa nirvANa)mAM. pUrva bhAratamAMthI hijarata karIne AvelA jainoe pazcima bhAratamAM AvI aravallI ane AbunA vaccenA bhAgamAM e badhI mUrtio sthApI tIrthonI sthApanA karI. - "jaina paraMparAno itihAsa'nA AdhAre pAMca prakArano saMsAra (saMsaraNa) : 1. dravya saMsAra : eka dravya (padArtha)thI bIjA dravyamAM javuM. dA.ta. roTalI parathI mIThAimAM. 2. kSetra saMsAra : eka sthAnathI bIjA sthAne javuM. 3. kALa saMsAra : eka kALathI bIjA kALamAM javuM. 4. bhAva saMsAra: rAgAdi bhAvamAMthI dveSAdi bhAvamAM javuM. 5. bhava saMsAra : eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM javuM. na AkAzagaMgA * 258 | 'pratipakSIo sAthe mukAbalo karavo hoya tyAre TaTAra ja thavuM paDe che. Ama to tame jANo cho ke huM sameTAyelI ja rahuM chuM." ghaDo : loko kahe che ke aMdara 'pola' na rAkho. paNa polanA kAraNe to ghaDAnI kiMmata che. je divase 'pola' nIkaLI jAya che, te divase ghaDo ThIkaruM banI jAya che. davA : "o dardI ! tame na ho to keTaluM sAruM ?' darda : to tamAro bhAva koNa pUchata ? * sAvaraNI : sAvaraNI : "mane bAMdho kema cho ?" tAruM mUlya baMdhanamAM ja che. nahi to tuM ghAsa che. | AkAzagaMgA * 259 -
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ * baLada : kheDUta H 'are baLado ! huM A khetI mAtra mArA mATe ja nathI karato. eno moTo bhAga tamAre ja khAvAno hoya che.' baLada : 'eTaluM sAruM che ke mANasa ghAsa khAi zakato nathI. nahi to pazuonI udarapUrti paNa muzkela banI jAta.' * gAya : 'gAya mAtA ! huM tane ghera lAvI sevA karIza.' 'rahevA de. mArA vAcharaDAnuM sukha chInavI levAnuM rahevA de. tuM mArI nahi, dUdha-devanI sevA karIza.' * AkAza : phAnasaH 'he AkAza ! huM kALA dhumADAthI tane kALuM banAvI daiza.' 'anaMta arUpIne kALuM koNa banAvI zakyuM che ? paNa beTA ! khyAla rAkhaje tuM svayaM kALI na banI jAya.' * pataMga : pataMga : A dorI mane UMce javA detI nathI. nahi to sUryacaMdranI mulAkAta lai AvuM. phaTa... dorI tUTI ane pataMga nIce kAdavamAM je tamane UMce lai janAruM che, tene baMdhana na mAno. * nALiyera : drAkSa : nALiyera bhAi ! sAMbhaLo. A vizvamAM jeTalA phaLo che emAM kAMine kAMi pheMkavA lAyaka hoya ja che. jema ke kerInA goTalA-chotarA, keLAnI chAla, sapharajanamAM paNa thoDAka bI... paNa huM ja A jagatamAM evuM phaLa chuM ke jeno eka paNa bhAga pheMkavo paDato nathI. bALaka-buDhA badhA AnaMdathI mAro AsvAda mANI zake che ane o nALiyera ! tAruM te kAMi jIvana che ? - AkAzagaMgA 0 260 - upara kevI bAvA jevI jaTA che. aMdara kevI hADakA jevI kaThaNa kAcalI che ? ane aMdara thoDuMka ja kAma Ave tevuM hoya che. tArA jevAnuM vizvamAM astitva ja na hoya to keTaluM sAruM ?' UMcI khAnadAnIvALo nALiyera bolyo : bahena drAkSa ! tane zI khabara che ? sAcI vAta samaja to kharI. huM Asana, vAsana (vasa) ane prAzanamAM kAma AvuM chuM. mArI jaTAthI suMdara Asana bane che, doraDA bane che. mArI khoparIthI pyAlA Adi bane che ane huM khAvAmAM ane pIvAmAM - baMnemAM kAma lAguM chuM. mArA telanI keTalIye suMdara mIThAio bane che. mANasonA vALane mAruM tela sugaMdhI banAve che. mArI mahattAnuM mUlyAMkana tuM kyAMthI karI zake ? Akhare to tuM dArUnI janetA che ne ? tArAmAM unmatta bakavAsa sivAya zuM hoi zake ? * caMdana : 'caMdana!tArI sugaMdhaTADha-taDako ke pavanathI UDI kema jatI nathI.' 'kAraNa ke meM tArI jema attaranA pumaDA kAnamAM khosyA nathI. mArI sugaMdha sahaja che.' * pAMdaDuM : pAMdaDuM : 'pappA !' phaLanI jema mane paNa bahAra pharavA do ne ?' vRkSa : 'potAnI yogyatA joyA vinA dekhAdekhIthI bIjAnA ravADe caDavuM ThIka nathI. phaLanuM mUlya che. tAruM koi mUlya nahi thAya. kacarA TopalImAM pheMkAi jaiza. ahIM rahe temAM ja tArI zobhA che.' * taLAva : 'taLAva ! tuM kevo hatabhAgI che ? thoDI anukULatAthI bharAi jAya che ne thoDI pratikULatAthI sUkAi jAya che. hAya re ! kevuM tAruM jIvana !' AkAzagaMgA - 261 -
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dariyAlAla ! huM bhale nAno chuM, to paNa tarasa chIpAvavA mATe to mANasone mArI pAse ja AvavuM paDe che." A ghaDiyALa : he mAnava ! huM na hota to tane sAco samaya koNa batAvata?" 'o ghaDiyALa ! meM ja to tane sAco samaya batAvanAra tarIke banAvI che." ghaDo : "ghaDAbhAi ! moDhAnI apekSAe tamAruM peTa khUba ja moTuM che. to oparezana kema karAvatA nathI.' 'peTa moTuM che mATe to temAM kaMika samAya che. jo tenuM oparezana thayuM to tame tarasyA rahezo. badhe ja oparezana karavAnA nathI hotA pAgalo !' khetara : 'ame hariyALIthI zobhI rahyA chIe. amArI cArebAju kAMTAnI vADa kema karo cho ?' 'surakSA mATe kAMTA jarUrI che o khetaro !' kAco ghaDo : are tame kAcA ghaDAne kema TIpo cho? bicArAne keTaluM kaSTa thAya ? TIpavA ja hoya to pAkA ghaDAne TIpo ne !' | 'parivartana kAcI avasthAmAM ja thai zake che.' bALaka : o bALaka !tArI thoDIka majAnI mastI mane paNa ApI dene !" 'dAdA ! pahelA tame mArA jevA banI jAva, pachI mastI potAnI meLe AvI jaze - chavAi jaze." na AkAzagaMgA * 262 + * bALaka : 'bALaka ! tuM dareka vAta sAcI kema mAnI le che ?' kAraNa ke jUThuM kone kahevAya tenI mane khabara ja nathI.' anAsakti : 'o bALaka ! te keTaluM-keTaluM roi-roine peluM ramakaDuM meLaveluM ? paNa thoDIvAramAM te tene toDI-phoDIne pheMkI dIdhuM... have to tuM yAda paNa nathI karato.' 'AnuM nAma to anAsakti che." mA : mA ! tane yAda che ? te keTalIvAra dUdha pIvaDAvyuM ?' premamAM hisAba nathI hoto.' ke pazu : 'koi evo che jene mAtA ane gurue zikSA na karI hoya ?' 'pazu'. che munno : che "munnA ! tAro saMsAra kyAM che ?" mAnA khoLAmAM. che 'tAro adhikAra kyAM che ?' mAnA khoLAmAM. che. bALaka : 'tArI mAe pelInI sAthe jhagaDo karelo ne tuM enI sAthe ramavA cAlyo gayo ?" 'huM bhUtakALa yAda rAkhato nathI.' | AkAzagaMgA * 263 +
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa dudha pIvaDAve che mATe, potAnA baccAne to vAghaNa paNa dUdha pIvaDAve che, paNa tame tene "mAtA" kahezo ?' vRkSa : 'o vRkSa ! teM keTalIvAra keTalA phaLonuM dAna karyuM ?' 'hisAba koNa rAkhe ? hatuM teTaluM ApI dIdhuM.' dhULa : "munnA ! tane dhULamAM ramavAnuM kema bahu game che ?" Akhare to emAM ja maLI javAnuM che ne ?' ja cakkara : 'o moTaranA paiDAo! tame keTalA cakkara khAdhA te khyAla che?' 'tamArA karatAM ochA.' bALaka : 'bALako ! tame sArAnuM anukaraNa karo, kharAbanuM nahi.' A vAta to vaDIloe khyAlamAM rAkhavAnI che. jethI amane kharAba jovA ja maLe nahi." dUdha - dahIM - ghI - chAsa : dUdha : huM mahAna chuM. kahyuM che : amRta kSIra bhojanam | dahIM javA de have. madhura padArthomAM huM prathama chuM. 'dadhi madhuram' ghI : tame baMne cUpa beso. sAra to huM ja chuM. 'ghutamAyu.' chAsa: tame badhA mAro mahimA bhUlI gayA ? kahyuM che : 'takaM zakraya durlabhamu" mANasa : tame badhA vyaktigata mahattA gAvAnuM choDo ane badhA sAthe maLIne bolo : ame gorasa chIe. A tALuM - cAvI - kabATa : tALuM: "o cAvI ! huM na houM to tAro zo upayoga ?' cAvI : 'huM houM to tAro paNa zo upayoga ?" kabATa : 'huM na houM to tAro paNa zo upayoga ?' mANasa : 'vivAda choDo. sau sva-sva sthAne upayogI che." A bAvaLa : "o bAvaLa ! teM AvanAra mahemAnanuM kAMTAthI svAgata kema karyuM ? A tArI kevI mahemAnagIrI ?' ahIM phUla kyAMthI hoi zake ? svAgata to haMmezA gharane anurUpa ja thAya.' che. gAya mAtA : 'gAya mAtA kema kahevAya che ?" 'te potAnA baccAne dUdha pIvaDAve che mATe nahi, paNa bIjAne ne AkAzagaMgA * 264F manuSya du:khI kema che ?' bhautikavAdI : 'jevuM te icche che tevuM nahi thavAthI.' adhyAtmavAdI : 'icche che mATe ja te duHkhI che.' - maNi : 'o maNi ! tAro keTalo jhAMkho prakAza che ? mAro kevo jhaLahaLato che ?' 'dIpaka ! to paNa tAro parano che, mAro gharano che." ka mUlya : kAgaLa ! vaMcAI gayA pachI tAruM zuM mUlya ?' 'mUlya to badhAyanuM avasare ja thAya che." ka kUvo : 'sUkA taLAve kUvAne kahyuM : "bhAi ! ame to sAva sukAI gayA ane tuM to haju paNa pANIvALo che." na AkAzagaMgA * 265E
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ kUvo - taLAva : 'o kUvA ! Ama saMkucita thaine zuM paDyo che ? mArI jema vizALa thaine dAna Apa.' 'bhAi taLAva ! huM pArako mAla lUMTAvato nathI. gharanI cIjano to ucita upayoga ja thAya.' 'ziSya : te ja guru samartha che, je game tene palaTAvI zake.' guru : taraMga pANImAM pedA thAya che, pattharamAM nahi, che kAdava : 'o kAdava ! tuM mArA pagane kharAba karato nahi.' 'mane tuM cheDato nahi.' che kAdava : 'kAdava ! tuM konI sAthe sAruM vartana kare che ?' 'je mArAthI dUra rahe che tenI sAthe.' khetara - saDaka : o khetaro ! tame paNa mArA jevA saphAidAra (kAdavakIcaDathI rahita) banI jAva." 'o saDako ! to pachI tamArA para koi cAlanAruM paNa nahi rahe.' pRthvI - parvata : 'o pRthvI ! tuM to badhuM ja pANI cUsI le che. jayAre huM to badhuM ja pANI chUTathI vahevA dauM chuM. tuM to cUsyA pachI paNa tarasI ne tarasI ja rahe che. keTalI lobhI che tuM ?' o parvata ! sAmarthya hovA chatAM paNa tyAga karavo te tyAga che. tAro tyAga to AMdhaLo TI.vI.-sinemAno tyAga kare tenA jevo che." mAkhaNa : 'dUdha : mAkhaNa ! tuM kyAM rahe che ?' 'tArAmAM.' meM to kadI tane joyo ja nathI." 'tIvra tapa karI nAma-rUpanuM astitva miTAvI de ane pachI saMgharSonI vacce mAruM darzana kara." jAMbu - dADama : jAMbue dADamane kahyuM : 'priya bhAI ! tArA dANAne loka premathI Aroge che, mArA dANAne kema pheMkI de che ?" | 'kaThora hRdayavALAne A ja sajA maLe che.' kusaMganuM prAyazcitta : 'o vastro ! tamane kAle dhokAthI pITyA hatA. haju Aje paNa pITaze. zarama nathI AvatI ?' gaMgAsnAna karatA vastroe kahyuM : "kusaMganuM prAyazcitta to karavuM ja paDatuM hoya che.' na AkAzagaMgA * 260 - 'kAdava : bhagavanuM ! mArI zuddhi zI rIte thaze ? bhagavAna : para saMyogo choDI AtApanA leto rahe. mitabhASaNa : 'aya sonA ! mArI TaMkAravALI lAMbI bhASA zIkhI le." kAMsA ! vadhu bolavuM ja vastunuM mUlya ghaTAve che.' ja kolaso : 'o kolasA ! teM kadI snAna karyuM ke nahi? Ava... huM tane navaDAvuM.' 'javA do bhAi ! mane navaDAvavAvALAe jAte pharIthI nhAvuM | AkAzagaMgA * 26 -
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinA sahakAra nahi uddhAra : hAthanI AMgaLIomAM eka divasa joradAra jhagaDo thai paDyo. badhI AMgaLIo kahevA mAMDI : 'ja moTI chuM.' tarjanI : huM keTaluM kAma karuM chuM? citra doravAmAM mArI jarUra paDe. lakhavAmAM, saMketa karavAmAM, cUpa karAvavAmAM, niSedha karavAmAM, cUMTI khaNavAmAM mArI jarUra paDe ja. mATe huM ja sauthI moTI chuM. mArA vinA kazuM thai zake ja nahi. madhyamAM : vINA, vAyolIna, hArmoniyama vagere vAgho mArA vinA kyAM vAgI zake tema che ? kadAca e kAma mArA vinA paNa thai zakatuM hoya chatAM paNa mArI moTAI ghaTatI to nathI ja. kAraNa ke kudarate mane svAbhAvika rIte ja moTAi ApI che, je koI paNa dUra karI zake tema nathI. mATe huM ja moTI chuM. anAmikA : tame badhA rahevA do. kharI moTAi to mane ja maLI che. bhagavAnanI pUjA karavAno adhikAra mane ja maLyo che ane bhagavAna karatAM moTuM bIjuM koNa che ? mATe huM ja moTI chuM. prabhune sparza karavAno haka mane ja maLyo che. kaniSThA : huM bhale dekhAvamAM nAnI houM, paNa mAruM mUlya jarAya ochuM nathI hoM ! kAna khaMjavALavAmAM huM kAma AvuM chuM. kaSTa paDe te vakhate sauthI paheluM huM ja balidAna ApI dauM chuM. DAkaNa vagerenA upadravane dUra karavAmAM mAro upayoga thAya che. huM paNa kAMi kama nathI. AMgaLIonI vAta sAMbhaLI atyAra sudhI mUMgo rahelo aMgUTho bolI UThyo : o beno ! paraspara jhagaDo cho zA mATe? tamAro pati huM ahIM beTho chuM. huM jo sahayoga na ApuM to prAya: koi kAma thai zake nahi. bolo, mArA vinA tame lakhI zako ? na AkAzagaMgA * 268 - cUMTI bharI zako? kAMtI zako? pIMjI zako? mUThI vALI zako? gAMTha kholI zako? zastra calAvI zako ? kapaDA dhoi zako? zarIra lUchI zako? kAMTo kADhI zako ? gAya dohI zako ? are... zatrunuM gaLuM dabAvI zako ? kayuM mahattvanuM kAma tame mArA vinA karI zako cho ? e batAvo to kharA ? ane tilaka vagere kAma to huM ja karuM chuM. chatAM huM ema nathI kaheto ke huM ja sarvasva chuM. mAre tamane badhAne eTaluM ja kahevuM che ke ApaNe jhagaDA choDIne saMpathI, paraspara sahAnubhUtithI ja kAma karavAnuM che. samajyA ? aMgUThAnI vAta sAMbhaLI AMgaLIo cUpa thai gai. manomana teo bolI UThI : saMpa tyAM jaMpa... vinA sahakAra nahi uddhAra ! phUlono javAba : attarano banAvanAro kharalamAM gulAbanA phUlone pIsI rahyo hato. koi tattvadraSTAe phUlone pUchyuM : mahAnubhAvo ! tame to sadA hasatA raho cho. mAnavajAtano koi aparAdha karatA nathI chatAM pIsAvuM kema paDe che ?' 'priya baMdhu ! ame hasatA rahyA te ja amAro guno ! irSyALu mAnava-jAta koinuM madhura smita joi zakatI nathI, paNa ame to hasatA ja rahevAnA, sugaMdha phelAvatA ja rahevAnA. sugaMdha phelAvatA-phelAvatA jIvIzuM ane marIzuM. temaja maryA pachI paNa sugaMdha phelAvIzuM. - dIvo kahe che : 1. mArAmAM ane hRdayamAM eTalo sneha bharajo ke sUvAnA | (maravAnA) samaya sudhI khUTe nahi. 2. huM ane virahI baLI-baLIne jIvIe chIe. 3. jo ke snehapUrato che, chatAM bahAranI havA na lAgavA do. AkAzagaMgA * 269 |
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. snehIone mArI jema saLagavuM paDaze. 5. mane saLagAvyA vinA tamAruM maMgaLa kAma nathI thatuM ? saLagAvo. 6. huM saLagavAnI Adata choDI zakato nathI. 7. meM mArI jIMdagImAM aMdhAruM joyuM nathI. 8. jenA mATe mane saLagAvyo tene (aMdhakArane) mArI sAme to lAvo. 9. duniyA kahe che ke : aMdhakAra che. vagara joye paNa vizvAsa mUkavo paDaze. 10. aMdhArAthI mAruM teja khamAtuM nathI. 11. ciMtA na karazo. huM tamAruM caritra jouM chuM, lakhato nathI. 12. zayanagRhamAM paNa mane chUTa che. 13. mArI jema bIjAne pheravI-pheravIne ghara batAvazo nahi. 14. mArI ane manuSyanI kAyA mATInI che, paNa AtmA jayotirmaya che. 15. je mArI upara raheze tene kALo karI nAkhIza. 16, je dehamAM ane mATImAM jayoti che, tenI kiMmata ochI nathI. 17. mAro ane mAnavajIvanano koI bharoso nathI. ka darajI kahe che : 1. sIvavA mATe meM phADavAnuM zIkhyuM che. 2. jene phADatAM nathI AvaDatuM tene sIvatAM kyAMthI AvaDaze ? 3. je sIvI zake che, tene soMpI do, bhale e phADe, bhale e kApe. 4. prabho! mane jIvato rAkhavo hoya to phADanArane jIvADaje. 5. soya ane strI kAma nahi kare to kATa lAgI jaze. | AkAzagaMgA * 200 + 6. jarA bedhyAna thatAM ja soya ane strI vAMkA cAlavA lAge che. 7. phADavAvALAne sIvanAra kyAM sudhI pahoMcI zakaze ? soya kahe che... 1. saraLa vyaktimAM paNa chidra maLI jAya che. 2. je guNavAna (dorAvALo) banaze te ja be bhAgane joDI zakaze. 3. guNavAna (guNa-doro)ne tarata ja zodhI zakAya che. nadI kahe che : 1. huM uMcA kuLanI chuM tethI kaMika karI chUTavAno mArAmAM joza che. 2. mArA pappAe mane kadI nathI kahyuM : beTA ! A rastethI jaje. 3. tuccha nArInI jema huM paNa kyAreka gusse thai maryAdA toDI nAkhuM chuM. 4. yoginInI jema vikaTa vanamAM paNa huM ekalI pharuM chuM. 5. nArInI jema piyara (parvata)thI ghaNuM dhana (pANI) maLatAM huM nAcavA mAMDuM chuM. ekanI eka dIkarInI jema mane mArA mA-bApa badhuM ja ApI de che. huM mArA pitAnI lADakI hovA chatAM paNa piyaramAM rahetI nathI. tarata ja cAlatI pakaDuM chuM. 8. mArA patideva (sAgara) mArA vinA badhAya ne khArA lAge che. 9, vahemI patinI jema mArA patie kadI nathI kahyuM : teM vAra kema lagADI ? AkAzagaMgA * 201F
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. pativratAnI jema pati pAse jatAM ja huM mAro svabhAva tevo ja (khAro) banAvI dauM chuM. 11. nArI ! 2Da nahi. Ajano puruSa tArI jema mane paNa bAMdhIne game tyAM lai javA lAgyo che. 12. ThIka che. jo mane bAMdhatAM-bAMdhatAM mANasa potAnI vRttine paNa bAMdhavAnuM zIkhI jAya. 13. hoi zake che ke baMdhAyelI koi nArIe ja puruSane kahyuM hoya ke tame mane bAMdhIne jema ghara vasAvyuM tema nadIne paNa bAMdhIne rASTra vasAvo. 14. je potAnI meLe 'kaMika' banI zake che, te ja AgaLa vadhI zake che, jema ke huM. 15, je bIjA vaDe bhale ne keTalAya mahAna banAvI devAya ! paNa te tyAM ja rahI jAya che. jema ke taLAva. 16 , nArInI to khabara nathI, paNa mAro to anubhava che ke baMdhAyA pahelA huM adhika pavitra hatI. 17. e to che ja ke baMdhAyA pachI paNa mAro ane nArIno ghaNo bhaya rahyA ja kare che. 18. mane levA koi AvatuM nathI, paNa AjanI strInI jema huM svayameva sAsare cAlI jAuM chuM; zarama vinA ! 19. mArA patideva kahe che ke AtmAmAM DUbo to guNaratno maLe tema mArAmAM DUbakI mAro to ratno maLe. 20. aspRzyatA nivAraNanI bAMga pokAranArA loko paNa mArA sAsarAnuM pANI pItA nathI. 21. bhoLI strInI jema huM paNa jANI zakI nahi ke mArA patideva aMdarathI kevA che. na AkAzagaMgA * 202 - 22. je strIe mArI jema samarpaNa zIkhyuM nathI, te sukha zAMtinI AzA choDI de. che khabara nathI : phUla : huM to suvAsa relAvIza. duniyAnI durgadha dUra thaze ke nahi ? tenI mane khabara nathI, tArA : huM to prakAza phelAvato rahIza. jagatano aMdhakAra dUra thaze ke nahi ? tenI mane khabara nathI. biMdu: huM to varasIza. taLAva bharAze ke nahi ? khetI thaze ke nahi ? tenI mane khabara nathI. - eka sUtramAM zvAna, yuvAna ane madhavA(na) : 'o bALA ! tuM eka ja sUtra (dorA)mAM kAca, maNi ane sonAne kema parovI rahI che ?' mane zuM Toko cho? pelA mahAna vaiyAkaraNI pANinie to vyAkaraNanA eka ja sUtramAM zvAna, yuvAna ane maghavA (indra)ne parovI dIdhA che !" kalI bolI : 'kalI ! tuM kema hase che ?' 'huM phUla banavAnI chuM mATe.' 'phUla banyA pachI to tane mALI toDI nAkhaze." 'Akhare maravAnuM to che ja... paraMtu maryA pahelA sugaMdha to phelAvatI jAuM !' che bArI ane daravAjo : daravAjo : huM moTo chuM. mArA dvArA ja praveza-nirgama thai zake che. mAruM jagatamAM mAne che. na AkAzagaMgA * 203F
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ bArI : zAnI DaMphAsa Thoke che? tuM bhale game teTalo moTo hoya toya mAlikane tArA para jarAya vizvAsa nathI. rAte ke bahAra jAya tyAre tarata ja tane baMdha karI devAmAM Ave che. kAraNa ke tuM cora-DAkune rokI zakato nathI. huM to mAlikanI parama vizvAsu chuM. tethI mane sadA khulI rAkhavAmAM Ave che ane huM mAlikane sadA havA ane prakAza ApuM chuM. soya ane cAraNI : cAraNI : alI soyabena ! tamArAmAM to kANuM che. soya: bhalI cAraNIbena ! mArAmAM to eka ja kANuM che, paNa tamArAmAM to kANI ja kANA che. - UMTa ane hAthI : UMTa : bhale loko tane mArA karatAM moTo gaNatA hoya ke kiMmatI gaNatA hoya, paNa tArA dedAra to jo . tArI sUMDha vAMkI che ane dAMta paNa vAMkA che. hAthI : mArA to eka-be aMga ja vAMkA che, paNa tArA to aDhAreya aMga vAMkA che, enuM zuM ? - rAta "paDI' : rAtarANI sUraja nArAyaNa sAthe lagna karavA doDI... sUraja pazcimamAM DUbI gayo, paNa te pahoMcI zakI nahi. sUrajane pakaDI zakI nahi. eka joradAra Thesa vAgatAM te paDI gai. tenA vikharAyelA vALa aMdhakAra banI badhe ja phelAi gayA. tenA tUTelA hAranA maNio tArA banI gayA. tene nIce paDI gayeluM siMdUra saMdhyA banI gai. tenI tUTelI baMgaDI caMdra banI gai ! sAce ja rAta paDI' gaI ! | AkAzagaMgA * 204F * cakorano ApaghAta : savAre cittAmAM saLagI maravA taiyAra thayelA cakorane joine koie pUchyuM : 'tuM A zuM kare che ?" ApaghAta karuM chuM.' kaMi kAraNa ?" 'caMdranA virahanA kAraNe.' 'paNa maravAthI caMdra maLaze ?' hA... jarUra maLaze.' 'zI rIte ?" 'sAMbhaLo ! marI gayA pachI huM rAkha banI jaiza ane kyAreka pArvatI sAthe pharatA-pharatA zaMkara ahIM AvI pahoMcaze. teo zarIre rAkha (mane) lagADaze tyAre mane caMdranuM darzana ja nahi, paNa milana paNa thai jaze. meM sAMbhaLyuM che ke zaMkaranI jaTA para caMdra che. temanuM nAma paNa caMdrazekhara che. basa A ja kAraNe huM baLI rahyo chuM." ne cakore agnimAM jhaMpalAvyuM. - kAlidAsa * phUla ane phaLa : phUle phaLane pUchyuM : tuM mArAthI keTale dUra che? phaLe kahyuM : huM tArA dilamAM ja chUpAyelo chuM. (tamArA kAryanI pAchaLa ja phaLa chUpAyeluM che. phaLa mATe adhIrA na bano - evuM sUcita kareluM che.) - TAgora * * * AkAzagaMgA * 205 -
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ che grIkamAM homara. & phrAMsIsImAM sulIprAda homeM. ratanacaMda nAgorameM : ratanacaMdajI nAmanA kavie nAgoramAM koi gIta banAvyuM : 'ratanacaMda nAgora meM re cetaniyA !' eka vakhata jayAre teo jaMgalamAM ekalA hatA tyAre temane coroe lUMTI lIdhA, vastro suddhA kheMcI lai pUrNa nagna banAvI dIdhA. lokoe jayAre A vAta jANI tyAre teo emanA ja gItane A rIte gAvA lAgyA : 'ratanacaMda nAgo rame re cetaniyA !" kaviyo kA kAma : yaha kAma hai kevala kaviyoM kA, pAnI meM Aga lagA denA; patthara ko moma banA denA, aura Aga meM bAga lagA denA. [ 53. kAvyo kavi ane pAgala : che jenuM kahyuM saune lAge te "kavi'. Cche jenuM kahyuM mAtra potAne lAge te "pAgala'. che saune lAge te 'artha'. che ekane ja lAge te 'anartha'. * kavitvanI ATha mAtAo : 1. svasthatA 2. pratibhA 3. abhyAsa bhakti 5. vidrakathA 6. bahuzrutatA 7. smRtidaDhatA 8. utsAha ka judI-judI bhASAonA mahAna kavio : Cche saMskRtamAM kAlidAsa. che hindImAM tulasIdAsa. che UrdUmAM gAliba. che aMgrejImAM zeksapiyara. che jarmanamAM gAyathe. 8 iTAliyanamAM dAMte. che baMgALImAM ravindranAtha TAgora. CA phArasImAM zekha sAdI. | AkAzagaMgA * 24s | kavio zuM na joi zake ? strIo zuM na karI zake ? dArUDiyA zuM na bolI zake ? kAgaDA zuM na khAI zake ? - cANakya nIti 10/4 cAra prakAranA kAvya : 1. gadya 2. padya 3. kathya (kathAmaya) 4. geya (gAvA lAyaka) - ThANaMga 4/4/339 * * * na AkAzagaMgA * 200 F
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54. padha rAma ke jamAne meM rAvaNakA vaMza thA, kRSNa ke yugameM bhI maujuda kaMsa thA; itihAsameM aisA samaya kabhI nahi AyA, jaba sarovara para baka nahi, kevala haMsa thA. talavAra kI kiMmata myAnase nahi, dhAra se hotI hai, kapaDoMkI kiMmata raMga se nahi, tAre se hotI hai; kahIM bhI dekho mahattva mUlakA hotA hai, chilake kA nahi, AdamI kI kiMmata paise se nahi, sadAcAra se hotI hai. Age tAlI bajAte hai, pIche gAlI dete hai, rUpayA nakada lete haiM, AzvAsana jAlI dete hai, vaha netA hai to kaccI golIyA hamane bhI nahi khelI. maukA AtA hai matoM kA muskurAhaTa khAlI dete hai, - binA varakI bArAta bekAra hotI hai, binA samayakI barasAta bekAra hotI hai; mula binA aparakI koI kadra nahi hotI, binA premanI mulAkAta bekAra hotI hai. A roga hai to rogakA upacAra bhI hai, phaTakAra hai to atizaya pyAra bhI ha; ghabarAnekI jarA bhI jarUrata nahi, jahara bhI hai to amRta kI dhAra bhI hai. aMdhakAra che to prakhara prakAza bhI hai, aura vinAza hai to nava vikAsa bhI hai; nirAza hone kI koi bhI bAta nahi, patana hai utthAna kA avakAza bhI hai. | AkAzagaMgA * 248 | asaphala bhI saphala ho jAtA hai. nirbala bhI sabala ho jAtA hai, parivartanakI hai gajaba kSamatA, kIcaDa bhI kamala ho jAtA hai. - lakSya nahi hai to raphatAra baDhAne se kyA hogA ? bIja nahi hai to jaladhArA bahAne se kyA hogA ? bAhya ko choDakara pahale mUla ko susthira karo, jIva nahi hai to zRMgAra sajAne se kyA hogA ? che sahajatAkA sthAna sajAvaTa ne ke liyA hai, maulikatAkA sthAna milAvaTane ke liyA hai; AMkha UThAkara dekho, kitanA baDA vyatyaya ho gayA, Aja dhArmikatA kA sthAna dikhAvaTane ke liyA hai. kAma dhokhakA hai bAta imAna kI hai, pUjA zetAnakI hai carcA bhagavAnakI hai; duniyA kI du:kha duvidyA miTe to kaise miTe ? sIrata hevAna kI hai sUrata InsAna kI hai. kidhara hI dekho, thothA pracAra ho rahA hai, dhokhe hI dhokhe kA vistAra ho rahA hai; cAhe zayatAnase bhI gayA gujarA ho para, hara koi bhagavAnakA avatAra ho rahA hai. A duniyAko talavArase nahi pyArase jIto. viSako viSase nahi amRta kI dhAra se jIto; tuma yadi kisIkA dila jItanA cAhate ho to. phiTakAra se nahi mRdu vyavahAra se jIto. na AkAzagaMgA * 209 |
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ * hArako jItameM badalanekI kalA zIkho, rudana ko gItameM badalanekI kalA zIkho; agara jIMdagIkI asaliyatako pAnA hai to, bairako prItameM badalanekI kalA zIkho. * itihAsa sadA unake guNa gAtA hai, jo dIpakakI taraha tila tila jalate hai; aura viSakI ghuMTe pI-pI kara bhI pratipala amRta kI dhAra Ugalate hai; bIjalI kaDake tUphAna satAi dharatI-aMbara jagakA kaNa kaNa rUTha jAye, phira bhI apane nirNIta pathako, aMtima sAMsa taka kabhI nahi badalate hai. * yahAM 52 jana-janakI jIbha para tumhArA nAma hai, lAkho ke jIvanakA AdhAra tumhArA paigAma hai; para jAne ke bAda tumane dIdAra bhI nahi dikhAyA, devatA ! batAo to sahI yaha kaisA virAma hai. * talahaTI meM khaDA hU para mAnatA hUM ki zikhara para caDha gayA hUM jAnatA kucha bhI nahi para mAnatA hUM ki saba kucha paDha gayA hUM; abhimAna kA dhUMA kaisA chAyA hai ki kucha dikhAi nahi detA, sabase pIche huM para mAnatA hUM ki sabase Age baDha gayA hUM. * du:kha ko sukhameM badalane kI kalA zIkho, viraha ko milana meM badalanekI kalA zIkho; abhAva ko bhAvase kara do maMDita, rAga ko virAga meM badalane kI kalA zIkho. AkAzagaMgA * 280 * bhagavAnako pahicAnanA hai to pahale insAna ko pahicAno, aura adhyAtmako jAnanA hai to pahale imAnako jAno; biMdu ko pahacAne binA bolo, sindhuko kaise pahacAnoge ? bhagavAna ke ehasAnase pahale AdamI ke ehasAna ko mAno. * kisIke binA bulAe kabhI mata bolo, aura kisa dAtA ke binA jolI mata kholo; yaha bAta zAyada tumhe muzkila se jaMce, para retAle dila para kabhI dhRta mata gholo. * jo apanI pahacAna karA de vaha jJAna hai, jo ulajhe ko sulajhA de vahu dhyAna hai; sabase to pratipala milatA hai AdamI, para jo apane se milA de vaha nirvANa hai. * vartamAnakI duniyAkA prANa hai paisA, aura sabase baDA sanmAna hai paisA; paisA hI prema aura paisA hI nyAya, Aja kalake logoMkA bhagavAna hai paisA. * jIMdagIkA sarvottama ullAsa hai paisA, mahAna se mahAnatama vikAsa hai paisA; binA paise ke paga-paga para hai aMdherA, Ajake saMsArakA prakAza hai paisA. * saba samasyAoM kA samAdhAna hai paisA, sAre hI sadguNoMkI khAna hai paisA; aura kasoTIkI jarUrata nahi, acche bUrekI pahacAna hai paisA. AkAzagaMgA : 281 -
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ * sabase UMcI AvAja hai paisA, saba saMbaMdhoMkA saratAja hai paisA; svargakI sITakA milatA hai sarTiphikeTa, kucha patA nahi kyA rAja hai paisA ? * amAvasyA kisa mAsameM nahi AtI, thakAvaTa kisa rAha meM nahi AtI ? isa saMsArameM koi batAo to sahI, samasyA kisa cAhameM nahi AtI ? * aisA dIpa jalAo ki kabhI bujhe hI nahi, aisA phUla khIlAo ki kabhI murajhe hI nahi; sulajhAkara apanI hara cetanAkA tAra, aisA hAra banAo ki kabhI ulajhe hI nahi. * bhUkha laganA AdamIkI prakRti hai, chIna khAnA AdamIkI vikRti hai; apane atithi ko khilAye premase, bAMTa khAnA AdamIkI saMskRti hai. * jIvana meM milA use jInA zIkho, kapaDA phaTa bhI gayA to sInA zIkho; AdamI bane ho to rone se kyA hogA ? jIvana yadi jahara hai to pInA zIkho. * hara jalate dIpakake tale aMdherA hotA hai, hara aMdherI rAta ke pIche saberA hotA hai; ghabarA jAte hai loga musIbata ko dekhakara, hara musIbata ke pIche sukhakA DerA hotA hai. AkAzagaMgA * 282 - * UDatA huA paMkhI kaha rahA hai, mujhase UMce UDanA zIkho, khIlatA huA phUla kaha rahA hai ki mujhase mahekanA zIkho; kaha rahI hai prakRtikI hara mUrti-amUrta dAstAneM hamako, insAna hokara insAnakI taraha tuma jInA zIkho. * yadi peTameM bhojana paca jAya to zakti koi dUra nahi, yadi dharmameM jIvana raMga jAya to mukti koi dUra nahi; jinhoMne beparija se khAyA aura dharmakA DhoMga dikhAyA, to isake liye pAtAla aura aspatAla dUra nahi. * AdamI ke hRdayameM anurAga honA cAhie, AdamIke jIgarameM eka Aga honI cAhie. ina sArI bAtoMko banAye rakhane ke lie, AdamI ke jIvanameM kucha tyAga honA cAhie. * prAkRtika sauMdarya ke tAjako kazmIra kahate hai, dikhAye raNameM kauzalatA use raNavIra kahate hai; hara kAryameM puruSArtha va karma ke saMyoga se jo, miTAe pApa karmo ko use (mahAvIra) karmavIra kahate hai. * insAna insAna nahi hai vaha bhagavAna hai, kudaratakI sabase UMcI muskAna hai; usa samaya baDA darda hotA hai, mere dilameM, jaba koi kahatA hai AdamI haivAna hai. * AjakI caturAikA yaha adbhuta namUnA hai, dikhAte simenTa hai lagAte cUnA hai; bahuta baDA viparyaya A gayA jIvana vyavahArameM, AdamI batAtA dilhI aura pahuMcatA pUnA hai. AkAzagaMgA * 283 -
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ tumane kahA : uccatAkA AdhAra jAti nahi AcAra hai, tumane kahA : utkrAMtikA AdhAra talavAra nahi pyAra hai; akkaDa kara uMce khaMbhe para baiThanevAloM ! jarA dhyAna do, baDappanakA AdhAra ahaM nahi mRdu vinamra vyavahAra hai. - AdamI aba jAnavarakI sarala paribhASA banA hai, bhasma karane vizvako Aja durvAsA banA hai; kyA jarUrata hai rAkSasoMkI cUsane insAnAMko, jaba AdamI hI AdamI ke khUnakA pyAsA banA hai. piMjarA to khula gayo magara pAMkha tUTI gai, diyA to jala gayA magara AMkhe phuTa gai, jIMdagI meM AdamI ko baiThane ke lie, paMtha to mila gayA para raphatAra chUTa gai. jIMdagI bhara majadUrI karake tijorI bhara dI hai, parivAra baDhAke baDI phoja khaDI kara dI hai; kiMtu jIvanameM dharmadhyAna nahi kiyA to, mAna lo ke narkakI sITa bhI rijharvezana kara lI hai. ka so phUla kama hai dulhana ko sajAne ke liye, eka bhUla kAphI hai unmArga meM gira jAne ke lie; so so khuzIyAM kama hai jIMdagI ko hasAne ke lie, eka gama kAphI hai jIMdagIbhara salAne ke lie. svarake binA saMgIta nahi milatA, dilake binA mIta nahi milatA; dharmaka binA zAMti cAhanevAlo, dUdha ke binA navanIta nahi milatA. | AkAzagaMgA * 284 | A dIpako tape binA prakAza nahi milatA, (maMtra) bIjako jape binA vikAsa nahi milatA; AdamI hI tapa-japa se banatA hai saba kucha, kisIkA banAyA itihAsa nahi milatA. yadi mUla majabUta nahi to kucha nahi, aura pUta-sapUta nahi to kucha nahi; idhara-udhara kI dalIle bhale peza karo, para korTa meM sabUta nahi to kucha nahi. jana gaNa mana adhinAyaka jJAtaputra ! namaskAra hai, aura samatA saMgAyaka dharmaputra ! turte namaskAra hai; kAbila e gaura' nahi 'kAbila e amala' hai terA paigAma, satyaM ziva suMdara ahiMsA-putra tumha namaskAra hai. savAla jalanekA nahi prakAza kA hai, savAla palanekA nahi vizvAsa kA hai; kAMTo se AkIrNa vihaDa patha para, savAla calanekA nahi vikAsakA hai.. binA cAMdanI, cAMda khilate na dekhA, binA snehake dIpa jalate na dekhA; binA bAdalake rahI bhUmi pyAsI, binA pyAra jIvana saMbhavate na dekhA. ke medhAvI kabhI gamagIna nahi hotA, paristhitiyoM ke AdhIna nahi hotA; dhAgA paroi huI sUikI taraha, isilie vaha kahI vilIna nahi hotA. | AkAzagaMgA * 285 |
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ che dharA pukArane lagI : gagana pukArane lagA, UTho manuSya, cetanAkA svana pukArane lagA. nae divasake Adi meM, nizAkA aMta ho gayA, haMsI vibhA, samasta sRSTi meM vasaMta ho gayA, galI-galI khile sumana, yahAM camana vahAM camana, phabana dharAkI dekha lo, gagana pukArane lagA, UTho manuSya, cetanAkA svana pukArane lagA, hare-bhare suraMga bhare, asaMkhya svapna ko juTA, paDe rahe ho seja para, amola jIMdagI luTA, svapna to nahi svajana, kuvyaMga-vyaMgakA chalana, luTe gaye bahuta, UTho... sRjana pukArane lagA, UTho manuSya ! cetanAkA svana pukArane lagA, ki dAgadAra jIMdagIkI, mAga aba saMvara rahI, abhI UThegI pAlakI, ki DholakI Ubhara rahI, pAyaloMkA rUnUna-jhUnUna, piyA milana-piyA milana, UTho barAta dekha lo, saguna pukArane lagA, dharA pukArane lagI, gagana pukArane lagA, UTho manuSya, cetanAkA svana pukArane lagA. jIMdagInI daDamajala thoDI adhUrI rAkhavI, cAlavuM sAbita kadama, thoDI sabUrI rAkhavI. jIvavuM che, jhUravuM che, jhUjhavuM che jAte mana, thoDI adAo phAMkaDI, thoDI phitUrI rAkhavI. joi levuM ApaNe, jonArane paNa chUTa che, AMkhane AkAzanA jevI ja bhUrI rAkhavI. bhAna bhUlI vedanAone valUrI nAkhavI; javAlA bhale bhaDakI jatI, dilamAM DhabUrI rAkhavI. jAmamAM reDAya tene pI javAnuM hoya che, ghUMTaDe ne ghUMTaDe tAsIra pUrI rAkhavI. kephIonA kAphalA vacce ja jIvI jANavuM thoDuMka rahevuM ghenamAM thoDIka ghurI rAkhavI. jhaMkhanAo jAgatI beThI rahe che. rAta-dina, jAgaraNanI e sajAne khudane pUrI rAkhavI. emanA darabAramAM to che zirasto ora kaMi, phaMka sUrIlI ane baMsI madhurI rAkhI. bAja thaine ghUmavuM aMdAjanI UMcAI para, darzaka khAtara bulabulonI bekasUrI rAkhavI. dazA para dAjhanArane dazA para dUjhanArAo ! nathI hotA khumArIthI jIvanamAM jhUjhanArAo; dazA to che saDaka jevI, saDaka cAlI nathI zakatI, saDakane khuMdanArAne saDaka jhAlI nathI zakatI. ja phUla para beThA hatA keTalA phorA hatA ! cAMdanI phIkkI paDe, eTalA gorA hatA ! phUMka paNa melA kare, eTalA korA hatA ! AkAzagaMgA * 280 - | AkAzagaMgA * 286 -
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ avasara jAsI cAla : Aja kahe hara kAla bhajuMgA, kAla kahe phira kAla; Aja hI kAla karataDA, avasara jAsI cAla. - kabIra pappA nahi, DeDI : ziSyA ko samajhA rahe, triguNAcArya trizUla, DeDI kahane kI prathA, saMskRti ke pratikUla. saMskRti ke pratikUla ? lADalI laDakI bholI; karake nIcI najara, maMda saptamI meM bolI. pApA kahane se hamako, muzkila AtI hai; TakarAte hai hoTha, lipasTika haTa jAtI hai. AMkha paNa AghI paDe, eTalA orA hatA ! he prabhu ! tuja rUpanAM, keTalAM mahorAM hatAM ! - kaise zIkhA ? na haMsa ke zIkhA hai, na roke zIkhA che: jo kucha bhI zIkhA hai, kisIkA ho ke zIkhA hai. che duHkhamaya saMsAra : hara sAMjha vedanA eka naI, hara bhora savAla nayA dekhA; do ghaDI nahIM ArAma kahIM, maine ghara ghara jAkara dekhA. titaliyAM hai phUla bhI hai kokilAe gAna bhI hai, isa gaganakI chAha mAno, mahala udyAna bhI hai; para jinheM kavi bhUla baiThe, ve abhAge manuja bhI hai, hai samasyAeN vyathAeN bhUkha hai apamAna bhI hai. phUla thoDe hai pAta bahuta hai, kAma alpa hai bAta bahuta hai, pyAra leza AghAta bahuta hai, yatna svalpa vyAghAta bahuta hai; maMjila meM paga-paga para dekhA, vijaya alpa hai hAra bahuta hai, sAra svalpa niHsAra bahuta hai, suMdara kama bhaMgAra bahuta hai, ..jo caraNa jalate nahi : siddhi se pahale kabhI jo bIca meM sakate nahi, jo kabhI dabakara kisI ke sAmane jhUkate nahi; jo himAlaya se aTala hai satya para hilate nahi, Aga para calate hue bhI jo caraNa jalate nahi, una pago ke rajakaNoM kA nAma kevala jIMdagI. - rAmAvatAra | AkAzagaMgA * 288 - jAta na pUcho sAdhu kI, pUcha lIjiye jJAna; mola karo talavAra kA, paDA rahana do myAna. - kabIra insAna kI pahicAna : zastra kI pahicAna dhAra se hotI hai, vastra kI pahicAna tAra se hotI hai, insAna kA pairya kaisA he ? isakI pahicAna. jIta se nahi, hAra se hotI hai. vaDA vaDA' kema banyA ? pahale the hama marda, marda se nAra kahAye, kara gaMgAmeM snAna, pApa saba dUra gamAye; kara patthara se yuddha, ghAva barachI ke khAya, nIkala gaye jaba pAra, taba hama 'baDe' kahAye. AkAzagaMgA * 289 -
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jagata divAnA : jhUThA sAcA kara liyA, viSa ko amRta jAnA; duHkha ko sukha saba koi kahe, aisA jagata divAnA. * saba jaga dekhyo chAna : dAma vinA nirdhana du:khI, tRSNAvaza dhanavAna; kachu nA sukha saMsAra meM, saba jaga dekhyo chAna. - kabIra * aisA koi tyauhAra nahi : sUrya garama hai cAMda dagIlA, tAroM kA saMsAra nahi hai; jisa dina citA nahi sulagegI, aisA koi tyauhAra nahi hai. * hAya re ! - kabIra choDakara niHzvAsa kahatA hai nadI kA yaha kinArA, usa kinAre para jamA hai, jagata bhara kA harSa sArA; merA eka na saha sakA, kahAM rakhuM dUjA vIsa ? * mAlika ko yAda kara : laDakapana jIMdagAnI kI sahara hai, juvAnI jIMdagI kI dopahara hai; bUDhApA zAma hai mAlika ko yAda kara, yaha dama kisa vakta nIkale kyA khabara hai ? vaha kinArA kiMtu laMbI sAMsa lekara kaha rahA hai, hAya re ! hara eka sukha usa pAra hI kyA bahu rahA hai ? * sukhIA milA na koi... sArI duniyA DhUMDha phirA, sukhIA milA na koi; jisake Age bhai gayA, pahale se vaha roi; maiMne kahA merA eka duHkha, usane kahA ekabIsa, *** AkAzagaMgA = 290 - sAhityane AvakAra -: zAlibhadra mahAkAvyam : jaina jagata mATe zAlibhadra jeTalA paricita che, ethI kai gaNuM vadhu aparicita hoya to A 'zAlibhadra mahAkAvya' che. aneka dRSTie A kAvya avanavuM che. zabda, chaTA, kAvyakalpanA, adbhuta kavitva, cittane camatkRta kare tevI gUMthaNI A ane AvI aneka vizeSatAothI A kAvya adbhuta hovA chatAM bahu prasiddha na hatuM. prastuta nava saMskaraNa-navanirmANa dvArA have A kAvyanuM vAMcana vadhu vyApaka banaze. saMskRta sAhityanuM prakAzana ane saMskRta-TIkAnuM sarjana Aje jyAre virala-ghaTanA samuM banI rahyuM che, tyAre pUjya munirAjazrI municaMdravijayajI mahArAja dvArA thayela A sarjana prakAzanane biradAvavA zabdo jaDatA nathI. suMdara zuddha ophaseTa mudraNa, atyaMta TakAu kAgaLa ane manohara mukhapRSTha dharAvatA A daLadAra prakAzanamAM kacchanA upakArI gurudevonA paricaya sAthe manapharAno itihAsa, bhavya pratikRti sAthe jinAlayanI gauravagAthA, manapharAnA dIkSitonI nAmAvali, pU.A. zrI kalApUrNasUrIzvarajI ma., pa.pU.paM. zrI puNyapAla vi.ga. (hAla AcArya) tathA pU.mu. zrI mahAbodhi vi.ma.nA AzIrvAda prastAvanAtmaka lakhANo, zAlibhadra caritronI sUci, zrI municaMdravijayajI ma.nA vidvattAbharyA saMskRta-gujarAtI 'kiMcit' lakhANa, zAlibhadra kAvyasAra, vistRta anukrama Adi rajU thayela che. A pachI kAvya, enI parathI navya TIkA ane pachI gujarAtI zlokArthaH A paddhatithI 1224 zloka pramANa zAlibhadra mahAkAvya rajU thayuM che. AkAzagaMgA 0 291 -
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ A mahAkAvyanI manoharatA saMskRtanA abhyAsI ja jANI zake, chatAM mAtra vAMcana karavA dvArA paNa jenuM zabda lAlitya AkarSI jAya evuM A kAvya che. aprasiddha ane ochuM paThanIya A kAvya prastuta 'zAlibhadra mahAkAvyam'nA prakAzana dvArA jarUra vadhu prasiddha ane paThanIya banI raheze, e niHzaMka che. A badala pU. munizrI municaMdravijayajI mahArAjanI jJAna sAdhanAne jeTalI biradAvIe, eTaluM ochuM ja gaNAya. - 'kalyANa' varSa 48, aMka-12, mArca-1992 : Avo bALako vAratA kahuM :ramUja, caturAi, sAhasa vagerene AlekhatI kula 17 bALavArtAnuM A eka rUpakaDuM prakAzana che. eka sarakhI dekhAtI traNa pUtaLIo sAMbhaLavA bAbatamAM kaI rIte judI paDe che, te kavi kAlidAse kevI rIte zodhI kADhayuM ke bakarAnA ToLAmAM UcharatAM siMhanAM baccAMne enA siMhatvanI khabara kevI rIte paDI, tevI bALa vAcakane samajAya, rasa paDe tevI A kathAo munizrI municaMdravijayajIe ahIM atyaMta rasALa zailImAM AlekhI che. bALakanA vismaya ane jijJAsAthI bharyA vizvamAM ene rasa paDe tevA kathA-vastune prAsAdika zailImAM AlekhavAnI lekhakamAM sarasa phAvaTa hoi teo ahIM eka kuzaLa bALavArtAnA sarjaka tarIke upasyA che. kathAnakane anurUpa ane raMga-beraMgI citro A vArtAone hoMze-hoMze vAMcavI game tevI AkarSaka banAve che. pratyeka vArtAno aMte emAMthI nIkaLato jIvana-bodha lekhake Apyo che. AtmAnI mukti, mAnava-dehanuM mUlya, jinAjJAmAMthI bhAgavAnI sajA, sukha-du:khanI samajaNa, lobhI vRtti vagerenA na AkAzagaMgA * 292 - mULamAM pravezavAnI samajUtI lekhake ApI che. cAra-pAMca varSanA bALaka mATe Avo artha-bodha bhArekhama banI rahe tevI zakyatA che. paNa ethI mULa vArtAono rasa bilakula ocho thato nathI. eTale phakta rasapUrvaka vArtAo vAMcavA mATe paNa bALakone avazya game tevuM A pustaka banyuM che. emAMthI tAravelo upadeza moTerA vAcakone avazya mArgadarzaka banI raheze. sughaDa chApakAma, AkarSaka citro ane saraLa rajUAta pustakanuM AkarSaNa vadhAre tevAM che. - "janmabhUmi-pravAsI' muMbaI, ravivAra, tA. 4-11-1990 * * * -: vAMcavA ane vasAvavA yogya A pustaka : pustakanA AraMbhamAM navakAra maMtra tathA 'eka dhUna' ApavAmAM Avela che. paMcotera pRSThomAM sattara vArtAo saraLa, sAdI zailImAM rocaka tathA grAhya bane te rIte bhinna bhinna vArtAonA pAtronA bhAvocita citro sAthe ApavAmAM Avela che. jJAna sAthe gammata pamADe evI preraka A pratyeka vArtAonA aMte tAttvika rIte chaNAvaTapUrvaka bodha-jJAnasabhara TUMka sasAra tathA zaikSaNika hetune pAra pADe tene anurUpa svAdhyAya ApavAmAM Avela che. - kacchamitra -: ise jIMdagI kahate hai... :A pustakamAM gujarAtanA itihAsanI suprasiddha baMdhubelaDI vastupALa-tejapALanI jIvana-kathA tathA te samayanA na AkAzagaMgA * 293 |
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ itihAsa-pravAhane munizrI municaMdravijayajIe nijI prAsAdika zailImAM Alekhana karela che. aneka kavio, lekhako, vidvAno, kalAkAroe nijI racanAo dvArA gujarAtI itihAsanA A baMne pratApI puruSonA yazogAna karatA rahyA che. ema kahevAyuM che ke 'saMtone loka-sulabha bhASAmAM upadeza ApavAnI hathoTI hoya ja che.' jenI pratIti A pustakanA vAcakane paNa thAya che - munizrIe prayojelI ne A pustakanA pAne-pAne patharAyelI subodhaka ciMtana kaNikAo dvArA. - kacchamitra *** -: jJAnasAra H(gadyapadyAnuvAda sahita) anuvAdaka : pU. munirAjazrI municaMdravijayajI ma. prakAzaka : gAgodara jaina saMgha tA. rApara, jI. kaccha, gAgodara - 370 145, 32 pejI DemI sAijha, peja : 136, mUlya : 10 pU. upAdhyAya zrI yazovijayajI gaNivarazrInI amararacanA jJAnasAra ciMtana kAvya para gadya ane padyamAM zlokAnuvAda rajU karatI A prathama ja kRti prasiddhi pAmI rahI che. je jJAnasArano zlokArtha samajavA khUba ja upayogI nIvaDI zake evI che. AkarSaka rUpa-raMgamAM prasiddha thayela A pustikAnuM mukhapRSTha paNa AkarSaka che. caturaMgI skrInamAM mudrita mukhapRSTha dharAvatI A kRti dvArA pU. munizrIe TUMkA chatAM coTadAra zabdomAM AkAzagaMgA 0 294 - jJAnasArane padya-gadyamAM rUpAMtarita karIne mumukSu-jIvone svAdhyAyanuM eka suMdara AlaMbana pUruM pADyuM che. pU.A.zrI kalApUrNa sU.ma.nA AzIrvAdathI prakAzita A kRti 'jJAnasAra'nA pracAra - prasAramAM potAno phALo noMdhAvI jaze, e niHzaMka che. 'kalyANa', navembara-1987 -: ise jiMdagI kahate hai : pU. munizrI municaMdravijayajI ma. (A.vi. kalApUrNasUrijI ma.nA samudAyanA) prakAzaka : kArIA maNasI lakhadhIra parivAra, mu.po. manapharA, tA. bhacAu (ji. kaccha), kiMmata : rUA. 30/-, pRSTha : 160, pAkuM bAinDIMga, lejharaprinTa, vastupALa-tejapAlanI tejasvI aitihAsika tavArIkha jaina jagatanI jAhojalAlI vadhAratI Aja sudhI akabaMdha rahI che. tene pUjya munirAjazrI ojasvI bhASAmAM ahIM rajU karI rahyA che. munirAjazrInI vArtA rajU karavAnI rIta khUba raDhiyALI che. saheja paNa kaMTALo na ApatI bhASA pada lAlitya sahita - nirmaLa gaMgAnI jema vahetI rahe che. jaina jagatanA daidipyamAna sUraja-cAMdA jevI baMdhavabelaDInAM puNyatejano nikhAra pAne pAne jovA maLaze. jaina jagatanA itihAsane vaphAdAra rahI sucArU rUpe kathAne vahetI mUkavI - kyAMya paridhi bahAra na javuM - e ja munizrInuM sAttvika baLa che. aneka graMthomAM varNavAyelI A kathA ahIM suMdara rIte sajAvaTa pAmI bahAra AvI che. lekhaka - prakAzaka ApaNA abhinaMdananA adhikArI banyA che. zAMtisaurabha, eprila-1992 ** AkAzagaMgA 0 295 -
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. bhAvavAhI zabdo ghaNuM kahI jAya tevA che. A prakAzanonI eka vakhata uDatI mulAkAta levA jevI che. - zAMtisaurabha, eprila-1992 -: baje madhura baMsarI :(lekhaka upara mujaba), prApti sthAna : caMdrakAMta je. vorA, 'phUlavADI' bhacAu-370 140 (ji. kaccha), pRSTha : 200, 'zAMtisaurabha' mAsikamAM prakaTa thayelA 28 kathA prasaMgo A prakAzanamAM saMgRhIta karavAmAM AvyA che. jaina zAsananA sAgaramAM saMgharAyelA aNamola ratno jevA AkamanIya kathA prasaMgo khUba ja hRdayaMgama bane tevA che. - vidvAna-pravacanakAra-lekhaka pUjayazrInI kalame AlekhAyelA A kathAlekho ghaNuM ghaNuM kahI jAya tevA che. zAM sau nA vAcako pUjayazrInI kalamathI supere paricita che. pUjayazrInAM prakAzano khAsa vAMcavA vasAvavA jevA che. (kiMmata lakhI nathI). - zAMtinAtha saurabha, eprila-1992 -: baje madhura baMsarI :'kalyANa'nA vAcako mATe jemanI lekhinI jANItI ja nahi, mANItI paNa che, e zraddheya lekhakazrIe jaina itihAsamAMthI vINI-vINIne rajU karelI 28 vArtAono saMgraha, AkarSaka TAiTala ane mudraNamAM 'baje madhura baMsarI'nA namaNAM nAma sAthe rajU thayo che. eka eka vArtAnuM zabdaghaDatara dila-dimAgane AzcaryathI bharapUra banAvI de evuM rasALa ane mArmika che. jaina itihAsanA tejasvI pAtronA puNyadarzana pAmavA hoya to A prakAzananA mAdhyame je madhura baMsarI vAgI rahI che enA nAda kAna daIne sAMbhaLavA jevA che. pUjyazrInI kalamamAM prAcIna kathAne arvAcIna ghATa ApavAnI je kaLA varelI che, enA darzana pAne-pAne karAvato A vArtA saMgraha jarUra lokapriya nIvaDaze. pUjayazrInI sAhitya yAtrA avirata AgekUca karatI rahe ane AvA prakAzano ApaNane maLyA kare, e ja kAmanA. - 'kalyANa' varSa-49, aMka-4-5, julAi-ogaSTa, i. sa. 1992 -: kabhI dhUpa kabhI chAMva :(lekhaka upara mujaba), prApti sthAna : silvara enTara prAijha-231, narazI nAthI sTrITa, bhAtabajAra, derAsaranI sAme, muMbai (mUlya chApela nathI), pRSTha : 64 - prAcIna kathA sAhityanI rasaprada dhanadattanI kathA 'kabhI dhUpa kabhI chAMva' ane cArUdattanI kathA - 'thobho ! nahitara thAkI jazo'nA heDIMgathI anukrame 'kalyANa' ane 'samAjadhvani' sAmAyikamAM chapAyela - je kathA ahIM prakAzita thAya che. baMne rasaprada kathAo vAMcavA mATe zarU karyA pachI eka ja dhaDAke pUrI karyA vinA cAle tevI nathI. pUjaya munizrI kathA AlekhananI zailI saumya ane rasaprada | AkAzagaMgA * 296 + 'jJAna bhaNavuM saheluM che, paNa temAM ahaMkAra na AvavA devo muzkela che. kriyA karavI sahelI che, paNa temAM niMdA na AvavA devI muzkela che. zakti prApta karavI sahelI che, paNa temAM | AkAzagaMgA * 290 |
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ zoSaNavRtti na AvavA devI muzkela che. tapa karavuM saheluM che, paNa temAM kSamA rAkhavI muzkela che. vatsa ! tuM kSamA rAkha. kSamA e ja tArA mATe uttamottama tapa che.' AvA preraka ciMtanAMzothI sabhara prastuta pustakamAM 'tapa karIe samatA rAkhI ghaTamAM, upabRhaNAnA abhAve, mahAkavizrI dhanapAla, mahAna satyavAdI mahaNasiMha' ityAdi 28 jaina itihAsamAM saMgharAyelI suMdara kathAo prasiddha karavAmAM AvI che. jaina darzananA tattvajJAna, upadeza ane sAdhanA-mArgano paricaya maLI rahe che, evI A kathAonI saraLa tathA ciMtanAtmaka zailI rasika vAcakone mATe AkarSaka bodhasabhara che. - kacchamitra * * * # 150 # PROOF : 2 (PAGE:HTo150) (DATE:19-04-07) | AkAzagaMgA * 298 +
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAkho : che yuddhamAM deDha saMkalpa. Cche parAjayamAM vidroha, che vijayamAM audArya. che zAMtimAM sadbhAvanA. - carcila vRddhinA cha prakAra : AtmavRddhi, mitravRddhi, mitra mitravRddhi, zatrukSaya, zatrumitra kSaya, zatru mitramitra kSaya. (mitra : jJAna, darzana, cAritra) (zatru : rAga, dveSa, moha) - cANakya & 'zA mATe mokSa meLavavo che ?' kAraNa ke mokSanI prAptithI ja jIvanI mULabhUta pAMca icchAo saphaLa thAya che. che 'kai pAMca icchAo ?' 1. jIvavAnI 2. jANavAnI 3. sukhanI 4. sattAnI 5. svataMtratAnI saMsAramAM rahIne A pAMca icchAo kadI paripUrNa banI zake tema nathI. saMpUrNa jJAna, saMpUrNa jIvana, saMpUrNa sukha, saMpUrNa sattA ane saMpUrNa svataMtratA mAtra mokSamAM ja che.' - traNa prakAranA jIvo : 1. saMjJApradhAna : AhArAdi saMjJAmAM ja masta. kIDI vagere asaMjJI jIvo. prajJApradhAna : buddhi pramANe cAlanArA. saMjJI paMcendriya | (mithyAdeSTi). 3. AjJApradhAna : prabhunI AjJA pramANe cAlanAra samyagdaSTi jIvo. bhavya - abhavya - jAtibhavya : Cche bhavya : sadhavA strI jevo. mokSanI zakyatA kharI. abhavyaH vaMdhyA strI jevo. mokSanI kadI ja zakyatA nahi. cche jAtibhavya : bAlavidhavA satI strI jevo, mokSanI yogyatA kharI, paNa zakyatA nahi. AkAzagaMgA * 000) [ 51. prakIrNaka mokSa zA mATe ? >> 'zA mATe kamAva cho ?" khAvA mATe. >> 'zA mATe khAva cho ?" jIvavA mATe, Cche 'zA mATe jIvo cho ?' dharma karavA mATe. >> 'zA mATe dharma karo cho ?" mokSa mATe. (AkAzagaMgA , 000)
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ * rAkho : - yuddhamAM dRDha saMkalpa. parAjayamAM vidroha, vijayamAM audArya. zAMtimAM sadbhAvanA. * * vRddhinA cha prakAra : AtmavRddhi, mitravRddhi, mitra mitravRddhi, zatrukSaya, zatrumitra kSaya, zatru mitramitra kSaya. (mitra : jJAna, darzana, cAritra) (zatru : rAga, dveSa, moha) * mokSa zA mATe ? ***** 51. prakIrNaka 'zA mATe kamAva cho ?' khAvA mATe. 'zA mATe khAva cho ?' jIvavA mATe. 'zA mATe jIvo cho ?' dharma karavA mATe. zA mATe dharma karo cho ?' mokSa mATe. AkAzagaMgA * 000 - carcila - cANakaya 'zA mATe mokSa meLavavo che ?' kAraNa ke mokSanI prAptithI ja jIvanI mULabhUta pAMca icchAo saphaLa thAya che. 'kai pAMca icchAo ?' 1. 2. 3. sukhanI 4. sattAnI 5. svataMtratAnI saMsAramAM rahIne A pAMca icchAo kadI paripUrNa banI zake tema nathI. saMpUrNa jJAna, saMpUrNa jIvana, saMpUrNa sukha, saMpUrNa sattA ane saMpUrNa svataMtratA mAtra mokSamAM ja che.' * traNa prakAranA jIvo : 1. . jIvavAnI jANavAnI saMjJApradhAnaH AhArAdi saMjJAmAM ja masta, kIDI vagere asaMzI jIvo. 2. prajJApradhAna : buddhi pramANe cAlanArA. saMjJI paMcendriya (mithyArdaSTi). 3. AjJApradhAna : prabhunI AjJA pramANe cAlanAra samyagdaSTi jIvo. * bhavya - abhavya - jAtibhavya : bhavya : sadhavA strI jevo. mokSanI zakyatA kharI. abhavyaH vaMdhyA strI jevo. mokSanI kadI ja zakyatA nahi. jAtibhavya : bAlavidhavA satI strI jevo. mokSanI yogyatA kharI, paNa zakyatA nahi. AkAzagaMgA o 000
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. bhAvavAhI zabdo ghaNuM kahI jAya tevA che. A prakAzanonI eka vakhata uDatI mulAkAta levA jevI che. - zAMtisaurabha, eprila-1992 -: baje madhura baMsarI :(lekhaka upara mujaba), prApti sthAna : caMdrakAMta je. vorA, 'phUlavADI' bhacAu-370 140 (ji. kaccha), pRSTha : 200, 'zAMtisaurabha' mAsikamAM prakaTa thayelA 28 kathA prasaMgo A prakAzanamAM saMgRhIta karavAmAM AvyA che. jaina zAsananA sAgaramAM saMgharAyelA aNamola ratno jevA AkamanIya kathA prasaMgo khUba ja hRdayaMgama bane tevA che. - vidvAna-pravacanakAra-lekhaka pUjayazrInI kalame AlekhAyelA A kathAlekho ghaNuM ghaNuM kahI jAya tevA che. zAM sau nA vAcako pUjayazrInI kalamathI supere paricita che. pUjayazrInAM prakAzano khAsa vAMcavA vasAvavA jevA che. (kiMmata lakhI nathI). - zAMtinAtha saurabha, eprila-1992 -: baje madhura baMsarI :'kalyANa'nA vAcako mATe jemanI lekhinI jANItI ja nahi, mANItI paNa che, e zraddheya lekhakazrIe jaina itihAsamAMthI vINI-vINIne rajU karelI 28 vArtAono saMgraha, AkarSaka TAiTala ane mudraNamAM 'baje madhura baMsarI'nA namaNAM nAma sAthe rajU thayo che. eka eka vArtAnuM zabdaghaDatara dila-dimAgane AzcaryathI bharapUra banAvI de evuM rasALa ane mArmika che. jaina itihAsanA tejasvI pAtronA puNyadarzana pAmavA hoya to A prakAzananA mAdhyame je madhura baMsarI vAgI rahI che enA nAda kAna daIne sAMbhaLavA jevA che. pUjyazrInI kalamamAM prAcIna kathAne arvAcIna ghATa ApavAnI je kaLA varelI che, enA darzana pAne-pAne karAvato A vArtA saMgraha jarUra lokapriya nIvaDaze. pUjayazrInI sAhitya yAtrA avirata AgekUca karatI rahe ane AvA prakAzano ApaNane maLyA kare, e ja kAmanA. - 'kalyANa' varSa-49, aMka-4-5, julAI-ogaSTa, i.sa. 1992 -: kabhI dhUpa kabhI chAMva :(lekhaka upara mujaba), prApti sthAna : silvara enTara prAijha-231, narazI nAthI sTrITa, bhAtabajAra, derAsaranI sAme, muMbai (mUlya chApela nathI), pRSTha : 64 - prAcIna kathA sAhityanI rasaprada dhanadattanI kathA 'kabhI dhUpa kabhI chAMva' ane cArUdattanI kathA - 'thobho ! nahitara thAkI jazo'nA heDIMgathI anukrame 'kalyANa' ane 'samAjadhvani' sAmAyikamAM chapAyela - je kathA ahIM prakAzita thAya che. baMne rasaprada kathAo vAMcavA mATe zarU karyA pachI eka ja dhaDAke pUrI karyA vinA cAle tevI nathI. pUjaya munizrI kathA AlekhananI zailI saumya ane rasaprada AkAzagaMgA 0 000 'jJAna bhaNavuM saheluM che, paNa temAM ahaMkAra na AvavA devo muzkela che. kriyA karavI sahelI che, paNa temAM niMdA na AvavA devI muzkela che. zakti prApta karavI sahelI che, paNa temAM AkAzagaMgA , 000
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. bhAvavAhI zabdo ghaNuM kahI jAya tevA che. A prakAzanonI eka vakhata uDatI mulAkAta levA jevI che. - zAMtisaurabha, eprila-1992 -: baje madhura baMsarI :(lekhaka upara mujaba), prApti sthAna : caMdrakAMta je. vorA, 'phUlavADI' bhacAu-370 140 (ji. kaccha), pRSTha : 200, 'zAMtisaurabha' mAsikamAM prakaTa thayelA 28 kathA prasaMgo A prakAzanamAM saMgRhIta karavAmAM AvyA che. jaina zAsananA sAgaramAM saMgharAyelA aNamola ratno jevA AkamanIya kathA prasaMgo khUba ja hRdayaMgama bane tevA che. - vidvAna-pravacanakAra-lekhaka pUjayazrInI kalame AlekhAyelA A kathAlekho ghaNuM ghaNuM kahI jAya tevA che. zAM sau nA vAcako pUjayazrInI kalamathI supere paricita che. pUjayazrInAM prakAzano khAsa vAMcavA vasAvavA jevA che. (kiMmata lakhI nathI). - zAMtinAtha saurabha, eprila-1992 -: baje madhura baMsarI :'kalyANa'nA vAcako mATe jemanI lekhinI jANItI ja nahi, mANItI paNa che, e zraddheya lekhakazrIe jaina itihAsamAMthI vINI-vINIne rajU karelI 28 vArtAono saMgraha, AkarSaka TAiTala ane mudraNamAM 'baje madhura baMsarI'nA namaNAM nAma sAthe rajU thayo che. eka eka vArtAnuM zabdaghaDatara dila-dimAgane AzcaryathI bharapUra banAvI de evuM rasALa ane mArmika che. jaina itihAsanA tejasvI pAtronA puNyadarzana pAmavA hoya to A prakAzananA mAdhyame je madhura baMsarI vAgI rahI che enA nAda kAna daIne sAMbhaLavA jevA che. pUjyazrInI kalamamAM prAcIna kathAne arvAcIna ghATa ApavAnI je kaLA varelI che, enA darzana pAne-pAne karAvato A vArtA saMgraha jarUra lokapriya nIvaDaze. pUjayazrInI sAhitya yAtrA avirata AgekUca karatI rahe ane AvA prakAzano ApaNane maLyA kare, e ja kAmanA. - 'kalyANa' varSa-49, aMka-4-5, julAI-ogaSTa, i.sa. 1992 -: kabhI dhUpa kabhI chAMva :(lekhaka upara mujaba), prApti sthAna : silvara enTara prAijha-231, narazI nAthI sTrITa, bhAtabajAra, derAsaranI sAme, muMbai (mUlya chApela nathI), pRSTha : 64 - prAcIna kathA sAhityanI rasaprada dhanadattanI kathA 'kabhI dhUpa kabhI chAMva' ane cArUdattanI kathA - 'thobho ! nahitara thAkI jazo'nA heDIMgathI anukrame 'kalyANa' ane 'samAjadhvani' sAmAyikamAM chapAyela - je kathA ahIM prakAzita thAya che. baMne rasaprada kathAo vAMcavA mATe zarU karyA pachI eka ja dhaDAke pUrI karyA vinA cAle tevI nathI. pUjaya munizrI kathA AlekhananI zailI saumya ane rasaprada AkAzagaMgA 000 'jJAna bhaNavuM saheluM che, paNa temAM ahaMkAra na AvavA devo muzkela che. kriyA karavI sahelI che, paNa temAM niMdA na AvavA devI muzkela che. zakti prApta karavI sahelI che, paNa temAM 000 AkAzagaMgA
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ | AkAzagaMgA * 000 F - AkAzagaMgA * 000 - AkAzagaMgA . 000 - - AkAzagaMgA 0 000 - AkAzagaMgA AkAzagaMgA AkAzagaMgA: ooo AkAzagaMgA , ooo AkAzagaMgA , ooo. AkAzagaMgA . 000 (AkAzagaMgA : 000) ( AkAzagaMgA , 000 )
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ ciMtana ka ...rakSA mATe : 1. prakRti : jIvarakSA mATe. 2. saMskRti : mUlya rakSA mATe (ahiMsAdi mUlyo). 3. namaskRti : AtmarakSA mATe che. vijJAna zaktinI sAme dharma zakti : 1. yaMtra zaktinI sAme maMtra zakti, 2. UrjA zaktinI sAme yoga zakti. 3. aNu zaktinI sAme Atma zakti. 4. zastra zaktinI sAme ahiMsA zakti, 5. parigraha zaktinI sAme paropakAra zakti. 6. rAjaya zaktinI sAme anekAMta zakti. ciMtananI vividha bhUmikAo : Cche vicArI ja na zake te mUrkha che. cche vicAravAnI icchA ja na thAya te aMdhavizvAsu che. cche vicAravAnI hiMmata na hoya te gulAma che. vicAravAnI icchA kare te jijJAsu che. cche vicAravAnI pravRtti kare te buddhizALI che. che (samyagu) vicAryA mujaba AcaravAnI hiMmata kare te sattvazALI che. sukhano mArga : jagata AkhuMya sukha zodhI rahyuM che. sukha kyAMthI maLe ? zAMtithI maLe. zAMti kyAMthI maLe ? cittanI sthiratAthI maLe. cittanI sthiratA kyAMthI maLe ? AzAo choDI devAthI maLe. AzA zI rIte chUTe ? anAsakti AvavAthI. anAsakti zI rIte maLe ? buddhimAMthI moha haTAvavAthI maLe. ciMtananA sAta phaLa : 1. vairAgya 2. karmakSaya 3. vizuddha jJAna 4. cAritranA pariNAma 5. sthiratA 6. AyuSya 7. bodhi prApti cAreya yuga ahIM ja che : 1. tame sUtA raho cho tyAre kaliyuga. 2. beThA thAva cho tyAre dvApara yuga. 3. UbhA thAva cho tyAre tretA yuga. 4. cAlatA thAva cho tyAre sat yuga. cAra mAtA : 1. zabda : jJAnanI mAtA. 2. artha : puNyanI mAtA. 3. ciMtana : cAritranI mAtA. 4. dhyAna : dhyAnanI mAtA. (zabdathI artha caDiyAto che. arthathI ciMtana caDiyAtuM che. ciMtanathI dhyAna caDiyAtuM che. zabdAdi uttarottara vadhune vadhu sUkSma che.) AtmAnA mULabhUta pAMca guNo : 1. sat (jIvavAnI icchA) 2. cit (jANavAnI icchA) 3. AnaMda (sukhanI icchA) 4. izitva (svataMtratAnI icchA) 5. vazitva (sattAnI icchA)